Diagnoza Z Jezyka W Medycynie Chinskiej, Giowanni Maciocia

  • Uploaded by: nutka88
  • 0
  • 0
  • January 2021
  • PDF

This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA


Overview

Download & View Diagnoza Z Jezyka W Medycynie Chinskiej, Giowanni Maciocia as PDF for free.

More details

  • Words: 77,329
  • Pages: 137
Loading documents preview...
Giovanni Maciocia Diagnoza z jêzyka w medycynie chiñskiej Przek³ad z angielskiego El¿bieta Nowik-Mroziewicz Biblioteka Jagielloñski) 1000331589 Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1999 Dane orygina³u Giovanni Maciocia Tongue Diagnosis in Chinese Medicine Wydanie poprawione © 1987, 1995 by Giovanni Maciocia Published by Eastl¹nd Press, Incorporated Konsultant medycyny chiñskiej Krzysztof Romanowski Wykorzystano projekt ok³adki wydania angielskiego (za zgod¹) ³adki dakto Redaktor Kamilla Majchrzakowska Redaktor techniczny Ewa Czubenko Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 1999 ISBN 83-01-12953-0 Wydawnictwo Naukowe PWN Wydanie pierwsze Arkuszy druk. 12,5 + 0,75 ark. wk³adka Sk³ad i ³amanie: Fuli Scan Kielce Druk ukoñczono w pa dzierniku 1999 r. Druk i oprawa: Opolskie Zak³ady Graficzne SA B&l. Jagi-U. 1999 LO Spis tre ci Przedmowa do wydania polskiego ................................................. .....Xl Od t³umacza....................................................................... ....XIII Przedmowa do wydania rozszerzonego.............................................. ...XV Przedmowa....................................................................... ....XVII IWziêkowania...................................................................... ..XIX ¦Maria chiñskiej diagnozy z wygl¹du jêzyka..........................................1 res walcz¹cych królestw...........................................................1 Dynastia Han.................................................................... ....2 Dynastie Sui i Tang............................................................. .....2 Dynastie Song i Jin ............................................................ ......3 Dynastia Yuan................................................................... ....4 Dynastie Ming i Qing............................................................ .....4 Republika Chiñska................................................................. ..6 Chiñska Republika Ludowa.......................................................... .6 2. Badanie jêzyka - przegl¹d....................................................... .....10 Zachodnia anatomia jêzyka ........................................................ .10 Diagnoza z jêzyka - zalety i s³abo ci................................................. 12 Badanie jêzyka.................................................................... .13

Wp³yw lekarstw na jêzyk..........................................................14 Wska niki do diagnozy jêzyka.......................................................1 4 ¯ywo æ koloru lub duch jêzyka ....................................................14 Kolor cia³a jêzyka...............................................................15 Kszta³t cia³a jêzyka..............................................................15 Nalot na jêzyczku................................................................1 5 Wilgotno æ jêzyka................................................................16 Normalny jêzyk.................................................................... .16 3. Znaki na jêzyku - obraz Narz¹dów Wewnêtrznych....................................18 4. Osiem Zasad w diagnozie jêzyka ............................................... ......22 Stan Zewnêtrzny................................................................... .22 Wiatr i Zimno................................................................... 23 Wiatr i Gor¹co..................................................................23 Stan wewnêtrzny................................................................... 23 Stany póiwewnêtrzne, pólzewnêtrzne.................................................25 Zimno .......................................................................... ...25 Zimno Niedoborowe..............................................................2 5 Zimno Nadmiarowe..............................................................26 Gor¹co............................................................................ .26 Niedobór.......................................................................... .26 Niedobór Qi ....................................................................26 Niedobór Yang..................................................................28 Niedobór Krwi..................................................................29 Niedobór Yin....................................................................30 Nadmiar ........................................................................ ...30 Stan Nadmiaru Zewnêtrznego .....................................................30 Stan Nadmiaru Wewnêtrznego.....................................................30 Podsumowanie.................................................................... ..31 5. Duch jêzyka i kolor cia³a jêzyka................................................... ...33 Duch jêzyka....................................................................... .33 Kolor cia³a jêzyka ................................................................. .34 Blady..........................................................................3 4 Czerwony......................................................................36 Ciemnoczerwony................................................................45 Purpurowy.....................................................................46 Sinawopurpurowy...............................................................48 Niebieski....................................................................... 49 Bia³e pêcherzyki ................................................................50 Powierzchnia podjêzykowa ......................................................... .50 Metoda badania.................................................................5 0

Znaczenie kliniczne............................................................. .50 Podsumowanie.................................................................... ..51 6. Kszta³t cia³a jêzyka.............................................................. ....54 Cienki ......................................................................... ....55 Obrzêkniêty........................................................................5 5 Blady i mokry................................................................... 55 Normalny kolor ................................................................. 56 wie¿o wygl¹daj¹cy czerwony.....................................................56 Purpurowy.....................................................................56 Ciemny sinawopurpurowy.........................................................5 6 Czê ciowo obrzêkniêty..............................................................56 Obrzêkniête brzegi...............................................................57 Obrzêkniête boki................................................................57 Obrzêkniêty koniuszek...........................................................57 Obrzêk pomiêdzy koniuszkiem a powierzchni¹ rodkow¹...............................58 Obrzêk wzd³u¿ szczeliny rodkowej.................................................58 Obrzêk polowy jêzyka............................................................58 Obrzêk po jednej stronie, wysoko umiejscowiony.................................... ..59 Jêzyk obrzêkniêty w po³owie powierzchni............................................59 Jêzyk m³otkowaty...............................................................60 Obrzêkniêta przednia czê æ jêzyka..................................................60 Sztywny......................................................................... ...60 Wiotki ......................................................................... ....61 D³ugi ............................................................................ ..62 Krótki ........................................................................... ..62 Blady i krótki...................................................................6 3 - WCzerwony i krótki ...............................................................6 3 G³êboko czerwony, suchy i krótki...................................................63 Obrzêkniêty i krótki .............................................................63 Popêkany ......................................................................... .63 D³ugie poprzeczne szczeliny....................................................... 64 Krótkie poprzeczne szczeliny...................................................... 64 Szczeliny jak kra lodowa"........................................................ 64 Szczeliny nieregularne.......................................................... .64 Poprzeczne szczeliny na bokach.................................................. ..65 Pod³u¿na szczelina w rodku......................................................65 D³uga pod³u¿na szczelina w linii rodkowe] ..........................................66 Pod³u¿ne szczeliny za koniuszkiem.................................................66

G³êboka rodkowa szczelina z innymi ma³ymi pêkniêciami..............................67 Jêzyk obwis³y......................................................................6 7 Jêzyk zbaczaj¹cy...................................................................6 7 Jêzyk zdrêtwia³y....................................................................68 Jêzyk ruchomy .................................................................... .68 Jêzyk dr¿¹cy.......................................................................68 Jêzyk zrolowany................................................................... .69 Jêzyk z zaznaczonymi odciskami zêbów..............................................69 Jêzyk owrzodzony.................................................................. 69 Jêzyk pokryty ranami.............................................................. .69 Podsumowanie ................................................................... ..70 7. Nalot jêzyka................................................................... .......73 Fizjologia nalotu jêzyka.......................................................... ...73 Kliniczne znaczenie nalotu jêzyka ............................................... ....74 Nalot jêzyka w ostrych chorobach pochodzenia zewnêtrznego..........................7 4 Wiatr i Zimno ................................................................ ..75 Wiatr i Gor¹co..................................................................75 Gor¹co ........................................................................ 76 Zimno.........................................................................76 Wilgoæ.........................................................................76 Nalot jêzyka a Osiem Zasad ....................................................... ..76 Stan Zewnêtrzny................................................................77 Stan Wewnêtrzny................................................................77 Niedobór.......................................................................77 Nadmiar.......................................................................77 Gor¹co ........................................................................ 78 Zimno.........................................................................78 Yang..........................................................................78 Yin ........................................................................... 78 Cechy nalotu na jêzyku............................................................ ..78 Nalot z korzeniem lub bez korzenia.............................................. ...78 Obecno æ lub brak nalotu.........................................................79 Grubo æ nalotu .................................................................81 Rozmieszczenie nalotu........................................................... 83 Wilgotno æ nalotu ...............................................................84 Grzybiaste i t³uste naloty........................................................ .85 Kolor nalotu na jêzyku ........................................................... ...86 Nalot bia³y.....................................................................87 Nalot ¿ó³ty.....................................................................90 Nalot szary..................................................................... 92

Nalot czarny.................................................................... 92 Wielobarwno æ nalotu............................................................93 94 Podsumowanie................................................................. ..... 8. Diagnoza z jêzyka w klinice.................................................... ...... Zagadnienia kliniczne w diagnozie jêzyka ....................................¦...... ." Kolor cia³a jêzyka zawsze pokazuje stan prawdziwy................................... ." Jêzyk niekoniecznie pokazuje ca³o æ stanu..........................................10^ Kiedy jêzyk ma przewagê nad têtnem i objawami.....................................1^~ Kiedy nie kierowaæ siê je¿ykiem................................................... Jêzyk mo¿e wykluczyæ powa¿ne problemy Narz¹dów wewnêtrznych.....................l(l Integracja diagnozy z jêzyka i z têtna.............................................. ' ie^yk a rokowanie............................................................... ... ¦Nasilenie czynnika patogennego................................................... Purpurowy kolor...............................................................10 6 Niedobór Yin...................................................................10^ Operacje chirurgiczne........................................................... ^7 Z³amania ko ci ................................................................*"' Diagnoza z jêzyka a terapia zio³ami................................................. 108 Wzmacnianie Qi ciata a eliminacja czynników patogennych........................... .108 Ró¿nicowanie Niedoborów ¯o³¹dek/ ledziona Qi/Yin..................................109 Ró¿nicowanie Gor¹ca w warstwie Qi lub w warstwie Od¿ywczej i Krwi oraz pomiêdzy Gor¹cem a Og niem..............................................................^ Diagnoza z jêzyka u dzieci........................................................ ..nl 9. Historia przypadków............................................................ .....114 ANEKS........................................................................... .....147 I. Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z zasad¹ Sze ciu Stadiów.........................148 Wstêp............................................................................. 148 Wiêksze yang ..................................................................... 149 Atak wiatru ...................................................................1 50 Atak Zimna ...................................................................15 0 Jasno æ yang......................................................................15 1 Stadium kana³ów Jasno æ yang...................................................151 Stadium Narz¹dów Jasno æ yang..................................................152 Mniejsze yang................................................................... ..152 Wiêksze yin....................................................................... 153 Mniejsze yin.................................................................... ...153 Stadium Zimna Mniejszego yin .................................................. .153

Stadium Gor¹ca Mniejszego yin...................................................15 4 Zamieraj¹ce yin .................................................................. .154 II. Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z zasad¹ Czterech Warstw.......................155 Wstêp............................................................................. 155 Warstwa Ochronna ............................................................... .156 Warswta Qi .................................................................... ...156 Gor¹co w klatce piersiowej i przeponie............................................ .157 Gor¹co w kanale ¯o³¹dka......................................................_ 157 Sucho æ i Gor¹co w Jelitach......................................................157 Gor¹co i Wilgoæ ¯o³¹dka i ledziony...............................................158 Gor¹co w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego ...........................................158 Warstwa Od¿ywcza................................................................15 8 Warstwa Krwi.................................................................... .159 III. Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z Trzema Ogrzewaczami........................160 Wstêp ........................................................................... .160 Górny Ogrzewacz..................................................................1 61 Piuca........................................................................161 Osierdzie ..................................................................... 161 rodkowy Ogrzewacz ..............................................................1 62 Dolny Ogrzewacz ................................................................ ..162 Nerki.........................................................................16 2 W¹troba ......................................................................162 IV. Zarys oznak na jêzyku w stanach Zimna lub Gor¹ca pochodzenia zewnêtrzego......164 V. Jêzyki oznaczaj¹ce stany niebezpieczne......................................... ...166 S³ownik terminów chiñskich........................................................168 Wybrana bibliografia............................................................ ....170 Indeks ......................................................................... ....172 Przedmowa do wydania polskiego Drodzy Kole¿anki, Koledzy Lekarze Diagnoza z jêzyka w medycynie chiñskiej jest pierwszym w Polsce podrêcznikiem diagnost yki tradycyjnej medycyny chiñskiej. Dok³adnie, podrêcznikiem jednej z technik diagnost ycznych, podstawowych dla owej medycyny. Do jej zalet nale¿y szybko æ uzyskania wyniku i tak wysoki stopieñ trafno ci, ¿e w wypadku sprzeczno ci wyniku badania têtna i jêzyka uzn aje siê wynik z jêzyka za bardziej wiarygodny. Tradycyjna medycyna chiñska jest systemem medycznym o zachowanej ci¹g³o ci przekazu wied zy od II wieku p.n.e. Z tego okresu pochodzi dzie³o licz¹ce dziewiêæ tomów - NEIJING SU WE N (Ksiêga Wewnêtrzna Proste Pytania). Sformu³owano w niej filozofiê i etykê medycyny oraz uznano wy¿szo æ profilaktyki nad leczeniem. Ksiêga Wewnêtrzna opisuje anatomiê, fizjologiê, p tologiê, diagnostykê, strategie i taktyki leczenia oraz drogi podnoszenia stanu zdro wia narodu. Ten ostatni fragment dzie³a odnosi siê do zagadnieñ higieny osobistej i ps ychicznej, sposobu od¿ywiania, prawid³owego rozk³adu dnia oraz warunków pracy. Dla Europ ejczyka uderzaj¹cy jest nowoczesny charakter tak staro¿ytnego traktatu, który stanowi³ p odsumowanie zaawansowanej wiedzy medycznej, licz¹cej zapewne stulecia ju¿ w okresie

powstawania ksi¹g. Przedstawienie zagadnieñ medycyny w tym dziele wydaje siê na wskro n owoczesne, a poziom profilaktyki jest tak wysoki, ¿e wdro¿enie jej w dzisiejszych cz asach przynios³oby wielkie korzy ci. Znajomo æ anatomii i fizjologii jest tu zdumiewaj¹ca - opisano dok³adnie uk³ad kr¹¿enia krwi, na co medycyna zachodnia musia³a czekaæ a¿ do odkryc a go w 1862 roku przez Williama Ha-rveya. Diagnoza medycyny chiñskiej obejmuje szczegó³owy wywiad ustny, w tym relacje rodzinne i spo³eczne, badanie têtna, jêzyka i tak zwan¹ diagnozê wizualn¹, która jest rozwiniêta szcze e na Wschodzie. Ocenia siê te¿ brzmienie g³osu, sposób oddychania, zapach, sposób poruszan ia siê. Diagnozowanie z têtna i jêzyka ma szczególne znaczenie w tradycyjnej medycynie c hiñskiej. W Chinach uzyskanie specjalizacji w tych dziedzinach wymaga 5 lat sta¿u po dyplomowego dla diagnostyki têtna, a 3 lat dla diagnostyki jêzyka. rodki lecznicze to dieta (70% si³y leczenia), korekta szkodliwych nawyków i stylu ¿ycia , zio³olecznictwo, akupunktura, moxa, masa¿, chiropraktyka, Qigong (æwiczenia integruj¹c e specyficzn¹ formê ruchow¹, sposób oddychania i ukierunkowanie my li w celach leczniczych). Odpowiedzialno æ za utrzymanie stanu zdrowia ponosi pacjent. Chod zi tu o przestrzeganie w³a ciwego ¿ywienia, trybu ¿ycia i wczesne zg³aszanie lekarzowi wsz elkich niepokoj¹cych objawów. Jak wspomniano, system ten ma ci¹g³o æ przekazywania wiedzy. Jest on udoskonalany od oko³o 2500 lat. Dzi tradycyjna medycyna chiñska asymiluje wspó³czesne odkrycia biologii, uwz glêdnia skutki zmian rodowiska naturalnego oraz wszystkie osi¹gniêcia medycyny zachodni ej. Medycyna chiñska w swej d³ugiej historii zgromadzi³a ogromn¹ wiedzê o objawach i ich inter pretacji. Zwraca uwagê wnikliwo æ obserwacji zwi¹zków miêdzy skutkami biologicznymi a ich pr zyczynami, jak: wp³ywy klimatyczne, tryb ¿ycia, sposób ¿ywienia, stany emocjonalne. Odch ylenia od równowagi emocjonalnej uwa¿a siê za przyczynê licznych zaburzeñ somatycznych. Równ ie g³êboka jest wiedza o zwi¹zkach czynno ciowych miêdzy narz¹dami. Chiñczycy, na przyk³ad, u wali funkcjê ledziony za nadrzêdn¹ w stosunku do trzustki, co by³o stanowiskiem bulwersuj¹c ym dla lekarza z Zachodu, przynajmniej do czasu, gdy wspó³czesna enteroendokrynologi a odkry³a reguluj¹cy wp³yw aktywno ci \edziony na poziom glukozy w surowicy. Inny przyk³ad - wed³ug medycyny chiñskiej krew nabywa swych pe³nych w³a ciwo ci dopiero po przep³yniêciu pr serce. Ta koncepcja sta³a siê mo¿liwa do przyjêcia przez medycynê Zachodu dopiero po odkr yciu hormonalnych funkcji wsierdzia. Mamy wiêc patofizjologiê, na któr¹ jest przygotowan a odpowied w postaci procedur dietetycznych, zio³olecznictwa rozwiniêtego do poziomu wspó³czesnej farmakologii oraz akupunktury. Ten system, niestety, u¿ywa specyficznej m etaforyki, co dla cz³owieka kultury zachodniej mo¿e byæ progiem trudnym do przekroczen ia. Diagnostyka jêzyka" jest podrêcznikiem dla lekarzy Profesor Giovanni Maciocia jest wy k³adowc¹ i praktykuj¹cym lekarzem tradycyjnej medycyny chiñskiej, znanym na ca³ym wiecie. J ego podrêczniki s¹ oceniane wysoko, równie¿ przez specjalistów chiñskich. Zanim dosz³o do wyd nia tej pozycji w Polsce, d³ugo rozwa¿ano jej przydatno æ dla rodowiska lekarskiego; prze wa¿y³y w koñcu nastêpuj¹ce wzglêdy. Po pierwsze, ksi¹¿ka ta jest potrzebna zarówno lekarzom ju¿ studiuj¹cym tradycyjn¹ medycynê c iñsk¹, jak te¿ znacznie liczniejszej grupie akupunkturzystów polskich. Warto w tym miejs cu przypomnieæ, ¿e prawo do uprawiania akupunktury w Polsce maj¹ tylko lekarze i to ty lko ci, którzy zdobyli odpowiednie uprawnienia w Sto³ecznym Centrum Akupunktury. W s zkoleniach prowadzonych przez ten znakomity o rodek wziê³o udzia³ ju¿ oko³o 1500 lekarzy. Po drugie, mo¿e byæ ona u¿yteczna dla ka¿dego lekarza praktyka, niezale¿nie od specjalno ci, u mo¿liwiaj¹c g³êbsze zrozumienie procesu choroby, postawienie szybkiej diagnozy, a w niek tórych sytuacjach równie¿ rokowania. Po trzecie, kontakt z nowym zakresem pojêæ medycznych , nowym sposobem my lenia i interpretacji objawów, wydaje siê inspiruj¹cy dla ka¿dego my l¹ce o cz³owieka. Jest te¿ prawdopodobne, ¿e dla lekarzy stanie siê on wyzwaniem do poszerzen ia wiedzy i powodem do szacunku dla tego nieznanego jeszcze naszej kulturze, int eresuj¹cego systemu wiedzy medycznej. Nale¿y oczekiwaæ, ¿e zainteresowanie medycyn¹ Wschodu w Polsce bêdzie wzrastaæ, podobnie jak to dzieje siê dzi na Zachodzie. Wydaje siê, ¿e poszukiwanie alternatywnych sposobów ochr ony zdrowia wynika z rozczarowania medycyn¹ i jest charakterystyczne dla krajów, gdz ie obok wysokiego poziomu ¿ycia wyst¹pi³y zjawiska niekorzystne, jak dehumanizacja med ycyny lub jej rozdrobnienie na specjalizacje, co znacznie utrudnia ca³o ciowe podej ci e do cz³owieka oraz wysokie koszty leczenia i bezradno æ wobec chorób cywilizacyjnych. Krzysztof Romanów ski

Od t³umacza Terminologia i zakres pojêæ w medycynie chiñskiej znacznie siê ró¿ni od terminologii stosowa nej w naukach Zachodu. Medycyna chiñska opisuje g³ównie dynamikê procesów fizjologicznych i patologicznych, ich wzajemnych oddzia³ywañ i zwi¹zków. Dlatego terminy z zakresu medyc yny chiñskiej s¹ pisane du¿¹ liter¹ (mimo, ¿e autor w obecnym wydaniu ju¿ tego nie stosowa³), y odró¿niæ je od pojêæ medycyny zachodniej i s³ów u¿ywanych w ¿yciu codziennym. Na przyk³ad, dycynie chiñskiej oznacza szczególn¹ jako æ patologii, a nie luz w znaczeniu zachodnim, Ser ce oznacza ca³o æ funkcji przypisywanej sercu, a nie serce w znaczeniu anatomicznym, p odobnie ledziona oznacza ca³o æ funkcji przyswajania i rozprowadzania sk³adników od¿ywczych ca³ym organizmie, nie za ledzionê jako narz¹d anatomiczny. S³owa Zimno, Wiatr i Zimno, Wi atr i Gor¹co oznaczaj¹ czynniki patogenne wywo³uj¹ce okre lone objawy chorobowe, a nie s¹ to same zjawiska pogodowe, jak wiatr, zimno i gor¹co. Chcia³abym tu gor¹co podziêkowaæ Tomaszowi Skowroñskiemu za pomoc w t³umaczeniu niektórych ty u³ów dzie³ chiñskich i terminów medycznych z jêzyka chiñskiego oraz Krzysztofowi Romanowskiem za wk³ad w t³umaczenie pojêæ medycyny chiñskiej. El¿bieta Nowik-Mroziewicz diuoz Przedmowa do wydania rozszerzonego Diagnoza z jêzyka jest jedn¹ z najcenniejszych metod diagnostycznych medycyny chiñskie j. Jej podstaw mo¿na siê nauczyæ stosunkowo ³atwo. Praktyka kliniczna stale j¹ wzbogaca, p odobnie zreszt¹ jak wiele innych dziedzin medycyny chiñskiej. Nawet je¿eli lekarz prak tykuje bardzo d³ugo, zawsze mo¿e nauczyæ siê czego nowego. I rzeczywi cie, kiedy wyk³adam di gnozê z je¿yka, zawsze który ze studentów opisuje jêzyk, jakiego dotychczas nie widzia³em. Piêkno diagnozy z jêzyka le¿y w jej prostocie i ³atwo ci bezpo redniego diagnozowania. Przy wyst¹pieniu pe³nych sprzeczno ci z³o¿onych zaburzeñ badanie jêzyka od razu wyja ni, gdzie toc siê g³ówny proces patologiczny. W ostatnich latach stwierdzi³em równie¿, ¿e badanie jêzyka po la na ró¿nicowanie pierwotnych lub wtórnych powa¿nych zaburzeñ emocjonalnych. U³atwia to wybó w³a ciwej terapii zio³owej. Poprawione wydanie Diagnozy z jêzyka w medycynie chiñskiej" zawiera nastêpuj¹ce nowe i ro zszerzone tematy: zachodnia anatomia jêzyka, diagnoza z jêzyka u dzieci, diagnoza z jêzyka a terapia zio³owa, kliniczne znaczenie diagnozy z jêzyka w zaburzeniach z³o¿onych, wp³yw przyjmowanych leków na jêzyk, nowe historie przypadków z kolorowymi fotografiami jêz yka. W wydaniu tym dodano nowy rozdzia³ o klinicznym znaczeniu diagnozy z jêzyka. Zawiera on szereg wskazówek: jak interpretowaæ wygl¹d jêzyka w zespo³ach z³o¿onych, jak korzystaæ z gnozy z jêzyka w zaburzeniach emocjonalnych oraz jak ³¹czyæ diagnozê z jêzyka z diagnoz¹ z tê . Niektórzy twierdz¹, ¿e diagnoza z jêzyka jest bardziej przydatna dla praktyków lecz¹cych zio³ mi, ni¿ dla akupunkturzystów, ja jednak uwa¿am, ¿e sytuacja lecznictwa na Zachodzie jest inna ni¿ praktyka stosowana w Chinach, gdzie specjalno ci akupunktury i medycyny zi o³owej s¹ ostro rozdzielone. Spotka³em w Chinach niewielu lekarzy praktykuj¹cych zarówno a kupunkturê, jak i medycynê zio³ow¹; przychodzi mi na my l tylko dwóch. Jednak¿e na Zachodzie e³nimy rolê alternatywnych" lekarzy opieki podstawowej, podobnie jak lekarze ogólni. Pr zychodz¹cy pacjent oczekuje nie tylko pracy na kana³ach", typowej dla akupunktury, al e chce równie¿ wiedzieæ, dlaczego jest chory, jaki jest wp³yw diety na jego stan, chce z naæ diagnozê (w chiñskiej terminologii) i rokowanie. Diagnostyka z jêzyka zapewnia bezce nne informacje we wszystkich tych dziedzinach praktyki klinicznej, niezale¿nie czy stosujemy akupunkturê, czy zio³a. Jeszcze inn¹ korzy ci¹ diagnozy z jêzyka jest mo¿liwo æ sa gnozy. Pacjent zaintrygowany diagnoz¹ z jêzyka, po kilku wizytach zaczyna sam codziennie ogl¹daæ jêzyk. Czasami pacjent uprzed nio leczony zg³asza siê do lekarza, poniewa¿ zauwa¿y³ gruby nalot lub jak obrzêk na jêzyku. czêsta fascynacja diagnoz¹ z jêzyka prowadzi do wiêkszego udzia³u pacjenta we wczesnym wyk rywaniu i leczeniu choroby. Na koniec kilka s³ów na temat t³umaczenia i pisania du¿¹ liter¹ chiñskich terminów medycznych ak jak w wydaniu pierwszym, zasad¹ jest t³umaczenie wszystkich terminów chiñskich, oprócz qi, yin i yang. W odró¿nieniu od wydania pierwszego wierzê, ¿e obecnie nie ma ju¿ du¿ej potr zeby, aby pisaæ terminy chiñskie du¿¹ liter¹ w celu zaznaczenia ich tradycyjnego chiñskiego znaczenia. Jedyny wyj¹tek to nazwy dwunastu narz¹dów w Tradycyjnej Medycynie Chiñskiej, które nadal mog¹ byæ niew³a ciwie rozumiane. Mam na my li np. to, ¿e zaburzenie Serca w trady yjnej medycynie nie musi oznaczaæ choroby serca we wspó³czesnym rozumieniu biomedyczny

m. Napisanie du¿¹ liter¹ rozwiewa wszelkie w¹tpliwo ci, w jakim znaczeniu u¿yto s³owa serce. zytelnik bardziej zaznajomiony z terminami chiñskimi znajdzie na koñcu ksi¹¿ki krótki s³owni k transkrypcji pinyin oraz chiñskie znaki, Przedmowa Pocz¹wszy od rozproszonych i nielicznych wzmianek dotycz¹cych jêzyka w Ksiêdze wewnêtrznej ¯ó³tego Cesarza do pe³niejszego wyodrêbnienia diagnozy z jêzyka w czasie dynastii Ming i Qi ng, stal¹ siê ona nieod³¹czn¹ czê ci¹ spisanej tradycji medycyny Chin. Wspó³cze nie, w Chiñsk ce Ludowej wydano wiele wa¿nych ksi¹¿ek, w których zawarto i usystematyzowano wiedzê z wcz e niejszych okresów. Ksi¹¿ka ta jest pierwsz¹ systematyczn¹ prezentacj¹ po angielsku chiñskiej diagnozy z obserwa cji jêzyka. Ma ona wa¿ny udzia³ w przekazie wiedzy medycznej Wschodu na Zachód. Giovanni Maciocia, jeden z najbardziej cenionych europejskich nauczycieli i praktyków medy cyny chiñskiej, przedstawi³ pracê niezwykle warto ciow¹ dla nas wszystkich, którzy nauczaj¹ i praktykuj¹ tradycyjn¹ medycynê Orientu na Zachodzie. Opieraj¹c siê na kilku najwa¿niejszych tekstach chiñskich, z niezwyk³ym talentem przedstawi³ ca³kowicie now¹ pracê - jasny, precyzy jny i dok³adny opis podstawowych zasad chiñskiego badania lekarskiego. Ksi¹¿ka ta zajmuj e siê g³ównie teori¹, ale przedstawia równie¿ do wiadczenia kliniczne wielu wybitnych mistrzó iovanniego. Ukazuje ona niezwyk³¹ wra¿liwo æ kliniczn¹ Giovanniego Macioci i odzwierciedla j ego pracê kliniczn¹ zarówno na Zachodzie, jak i w Chinach. Kolorowe ryciny i historie przypadków dope³niaj¹ tekst. S¹ wa¿nym wprowadzeniem do praktyki klinicznej. Cenne s¹ nie ty lko ze wzglêdu na sw¹ precyzjê, ale tak¿e dlatego, ¿e przedstawiaj¹ przypadki pacjentów najcz j spotykane przez praktyków zachodnich. Wielu badaczy zauwa¿y³o, ¿e od zarania dziejów wiedza i umiejêtno ci medyczne by³y przekazywa e miêdzy kulturami1. Proces ten mo¿e zachodziæ powoli, jak miêdzy Indiami a Chinami2, lu b szybko, tak jak wprowadzenie medycyny zachodniej do najwiêkszych miast chiñskich w XIX wieku. W obu przypadkach pojawia siê element chaosu i zamieszania, który mo¿e spo wodowaæ nieprzyjêcie siê nowych idei. Spotka³o to akupunkturê w Europie w XIX wieku3 i med ycynê greck¹ w Chinach w okresie dynastii Tang4. Przejrzysta prezentacja chiñskiej dia gnozy z jêzyka w ksi¹¿ce Giovanniego Macioci niew¹tpliwie przyczyni siê, by proces adaptow ania chiñskiej my li medycznej do potrzeb Zachodu sta³ siê ³atwiejszy, uporz¹dkowany i bardz iej przystêpny. Ted Kaptchuk Boston PRZYPISY 1. Paul U. Unschuld, Western Medicine and Traditional Healing Systems: Compet ition, Cooperation or Inte-gration?" Ethics, Science and Medicine 3 nr 1 (Maj 19 76): 1-20. 2. Paul U. Unschuld, The Chinese Reception of Indian Medicine in the First Mi llennium A.D. JSulletin ofthe History of Medicine 53", nr 3 (Jesieñ 1979): 329-45. 3. John S. Haller, Acupuncture in Nineteenth Century Western Medicine". New Y ork State Journal of Medicine 73 (maj 1973): 1213-21. 4. Edward H. Schafer, The Golden Peaches of Samarkand: A Study of Tang Exoti cs. (Berkeley: University of California Press, 1963). Podziêkowania Ksi¹¿ka ta nie powsta³aby bez wsparcia wielu moich nauczycieli, kolegów i przyjació³. Dr Su Xin-Ming ze Szko³y Tradycyjnej Medycyny Chiñskiej w Nankinie, podczas moich dwóc h pobytów w Chinach, nauczy³ mnie sztuki chiñskiej diagnozy. Jestem mu winien wdziêczno æ za nieskoñczon¹ cierpliwo æ i ojcowskie uczucie, z którym przekazywa³ mi sw¹ wiedzê i umiejêtno Dr. J.H.F. Shenowi zawdziêczam bardzo wiele, szczególnie w dziedzinie diagnozy z jêzyk a. Podczas jego seminariów w Londynie i prywatnych spotkañ w Bostonie wspania³omy lnie n auczy³ mnie fundamentów diagnozy z jêzyka, jak równie¿ kilku bardziej niekon-wencjonalnych sposobów badania jêzyka, które wyp³ywa³y z jego bogatego do wiadczenia. Dziêki Tedowi Kaptchukowi po raz pierwszy zetkn¹³em siê z medycyn¹ chiñsk¹ i z diagnoz¹ z jêz Jego uwagi i wsparcie w czasie powstawania ksi¹¿ki by³y dla mnie zachêt¹ i ród³em inspiracji Dr Chen Jing-Hua, wicedyrektor Szpitala Przyja ni w Pekinie, nauczy³a mnie diagnozy ze spodniej strony jêzyka poprzez badanie ¿y³. Jestem jej bardzo wdziêczny za podzieleni e siê ze mn¹ tymi informacjami. Michaelowi Mclntyre chcia³bym podziêkowaæ za korektê i do wiadczone rady, a Hugh OConnor, John O'Connor i Danowi Bensky z Eastland Press za umo¿liwienie wydania ksi¹¿ki. Linda Upton przygotowa³a ilustracje, za co jestem jej wdziêczny. Chcia³bym tak¿e wyraziæ uznanie dla pracy autorów wspó³czesnych tekstów chiñskich zawartych w

bliografii, a szczególnie tekstu Diagnoza z jêzyka iv medycynie '¦liiñskiej, z których cze rpa³em wiele inspiracji i wiedzy. Nade wszystko pragnê wyraziæ g³êbok¹ wdziêczno æ mojej ¿onie Christine za jej sta³e wsparcie bez czego ksi¹¿ka ta nie powsta³aby. G. Maciocia 4

1 Historia chiñskiej diagnozy z wygl¹du jêzyka Od zarania medycyna chiñska zwraca³a du¿¹ uwagê na wygl¹d zewnêtrzny i sposób zachowania siê nta. Uwa¿ano, ¿e wygl¹d zewnêtrzny odzwierciedla procesy wewnêtrzne. Z inskrypcji pisanych na ko ciach wró¿ebnych dowiadujemy siê, ¿e diagnoza z ogl¹dania jêzyka by³a stosowana ju¿ w ch dynastii Shang (XVI w. p.n.e. - 1066 r. p.n.e.)1. OKRES WALCZ¥CYCH KRÓLESTW (403 r. p.n.e. - 221 r. p.n.e.) Mimo chaosu politycznego okres Walcz¹cych Królestw by³ czasem wielkiego rozwoju ekonom icznego i kulturowego. Rozwinê³y siê wówczas wielkie szko³y chiñskiej my li filozoficznej (ta izm, konfucjanizm i naturalizm2). G³êboki wp³yw ka¿dej z nich na politykê i spo³eczeñstwo chi ie trwa do dzi . W tym okresie powsta³y podstawowe teorie medycyny chiñskiej, szczególni e koncepcja yin-yang i koncepcja Piêciu Przemian. Ksiêga wewnêtrzna ¯ó³tego Cesarza^, Ksiêga rudno ci^ i Ksiêga Materia Mediea Boskiego Rolnika to najwa¿niejsze teksty medyczne te go okresu. Diagnoza z jêzyka by³a integraln¹ czê ci¹ praktyki medycznej. Oto kilka fragmentów z Ksiêgi w rznej ¯ó³tego Cesarza po wiêconych opisom specyficznego stanu jêzyka i ich znaczeniu klinicz nemu: Je li jêzyk jest obwis³y, kapie z niego lina, a pacjent jest podirytowany, wybierz Mnie jsze yin nogi (kana³ Nerki)5. Kiedy têtno Serca jest twarde i d³ugie, to jêzyk podwija siê w górê i pacjent nie mo¿e mówiæ Qi Zamieraj¹cego yin nogi (W¹troba) jest wyczerpane [...] usta staj¹ siê niebieskie, a jêz yk zwija siê7. Cytaty pokazuj¹, ¿e diagnoza pierwotnie opiera³a siê na kszta³cie jêzyka oraz ¿e wygl¹d jêzyk no z diagnoz¹ z têtna i z twarzy. W Ksiêdze wewnêtrznej ¯ó³tego Cesarza przedstawiono kilka i nych kszta³tów jêzyka, jak: zrolowany, sztywny, zwiêdniêty, krótki. Opisane typy jêzyków s¹ u e równie¿ dzi . Chocia¿ rozwa¿ania ogniskuj¹ siê g³ównie na kszta³tach jêzyka, to istniej¹ wz lorze nalotu na jêzyku: 1 Gdy Gor¹co zaatakowa³o P³uca [...] cieniutkie w³oski staj¹, pacjent ma awersjê do zimna, nal t na jêzyku jest ¿ó³ty, a cia³o gor¹ce8. Gdy yang Qi jest obfite, a yin Qi niewystarczaj¹ce, to niedostatek yin Qi prowadzi do wewnêtrznego Gor¹ca, a obfite yang Qi prowadzi do zewnêtrznego Gor¹ca [...] Jêzyk bêdzie pal¹cy, usta i zwiêdniête, a skóra sucha jak suche miêso"9. * Cytowane fragmenty pokazuj¹, ¿e rozpoznawano zwi¹zki miêdzy Gor¹cem a ¿ó³tym nalotem. Inne wzmianki w Ksiêdze wewnêtrznej ¯ó³tego Cesarza wskazuj¹, ¿e obserwacjê jêzyka stosowano eny rokowania stanu pacjenta. Na przyk³ad: Je¿eli pora¿enie po³owicze dotyczy lewej stron y u mê¿czyzn, a prawej u kobiet (i) je li pacjent mo¿e mówiæ i porusza jêzykiem, on lub ona w zdrowieje w ci¹gu miesi¹ca"10. Innymi s³owy rokowanie jest dobre, je li jêzyk mo¿e siê porusz a z³e, gdy jest sztywny. Ksiêga wewnêtrzna ¯ó³tego Cesarza zawiera pierwsze elementy diagnozy z jêzyka -szczególnie an lizê jego kszta³tu - ale nie ma syntetycznego opisu cia³a jêzyka, jego koloru i nalotu. DYNASTIA HAN (206 r. p.n.e. - 220 r.) W tym okresie dokonano syntezy wielu zró¿nicowanych trendów w chiñskiej teorii medycznej . Najwiêkszy wk³ad do diagnozy z jêzyka mia³ Zhang Zhong-Jing, autor Rozwa¿añ nad zaburzenia mi wywo³ywanymi przez Zimno i Zasad Z³otej Komnaty. Zhang powi¹za³ zmiany cia³a jêzyka i kol or nalotu z obrazem patologii: ¯ó³ty nalot na jêzyku i uczucie pe³no ci w jelitach wskazuje na Nadmiarowe Gor¹co. Je li pod dki przeczyszczaj¹ce i oczy cimy z Gor¹ca, ¿ó³ty nalot zniknie n. W zaburzeniach Jasno ci yan (przyt. t³. Yang Ming) z zaparciem, uczuciem pe³no ci brzucha i wymiotami, jêzyk ma bia³y nalot12. Gdy nie ma oznak Gor¹ca [...] pacjent jest spokojny a jêzyk ma liski nalot" 13. Zhang analizowa³ zmiany nie tyJko w kolorze nalotu, ale równie¿ w kolorze cia³a jêzyka Na

przyk³ad: Je li pacjent ma uczucie pe³no ci w klatce piersiowej, suche usta i sinawy kolo r cia³a jêzyka [...] wskazuje to Zastój Krwi"14. Zhang równie¿, jako pierwszy zaobserwowa³ z wi¹zki miêdzy grubo ci¹ nalotu a sil¹ czynnika patogennego, a takzizwi^-^ia ustego i-uv> >.ah:oS« koiom nolotu tlel j^zykuL ze stanem Zimna lub Gor¹ca. Analiza nalotu na jêzyku stanowi wed³ug Zhanga podstawê do ró¿nicowania syndromów chorobowy ch. Rozwa¿ania nad zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno sta³y siê bezsprzecznie podstaw¹ ró¿ni owania i leczenia chorób spowodowanych przez zewnêtrzne Zimno. Choroby te przewa¿a³y w c zasach Zhanga, przeciwnie ni¿ w pó niejszych epo-kach, kiedy przewa¿a³y choroby z zewnêtrzne go Gor¹ca, jak ospa, Odra, p³onica15. DYNASTIE SUII TANG (581-907) W czasie trwania dynastii Sui i Tang nast¹pi³ bezprecedensowy rozwój ekonomicznv i kul turowy spo³eczeñstwa chiñskiego. W tym czasie wzrasta³a w Chinach popularno æ buddyzmu Istot ny rozwój odbywa³ siê równie¿ w dziedzinie medycyny. Za³o¿ono pierw-SSw? yCZn¹- Szk Wspar³a Winiczne zastosowanie akupunktury Najwa¿niejsze dokumenty dotycz¹ce diagnozy z jêzyka to Rozioa¿ania nad pochodzeniem i ob jawami chorób napisane przez Chao Yuan-Fanga, wydrukowane na pocz¹t -2\ I ku siódmego stulecia, oraz Receptury Tysi¹ca Dukatów" Sun Si-Miao (581-682) wydrukowan e w 652 r. W pracach tych doskonalono dalej obserwacje kszta³tu jêzyka, jego koloru i nalotu w ró¿nicowaniu syndromów chorób. Chao opisuje wygl¹d jêzyka w wielu fragmentach swo jej ksi¹¿ki. Oto kilka przyk³adów: W Niedoborze yin Nerek usta s¹ gor¹ce, jêzyk suchy, a pacjent odczuwa pragnieniels. U p acjentów z chorobami z Gor¹ca w P³ucach [...] przednia czê æ jêzyka bêdzie ¿ó³ta, cia³o gor¹c nich, których jêzyk "wypali siê" do koloru czarnego, umr¹19. Gdy nie ma nalotu na przedn iej czê ci jêzyka, nie nale¿y u¿ywaæ ostrych metod (leczenia)20. Sun Si-Miao jest z ca³¹ pewno ci¹ najs³awniejszym lekarzem w okresie wczesnego Tang, a jeg o ksi¹¿ka wywar³a ogromny wp³yw na pó niejsze pokolenia praktyków. W swoich pismach poczyni³ wiele obserwacji jêzyka: Je li jêzyk jest sztywny i pacjent nie jest w stanie mówiæ, choroba jest w Narz¹dach21. W k rañcowym Niedoborze ciêgien [...] jêzyk bêdzie zrolowany22. W syndromach Nadmiaru w Sercu jêzyk bêdzie popêkany23. Gdy Narz¹dy yin s¹ Gor¹ce, na jêzyku bêd¹ owrzodzenia [...] je li Narz¹dy yang s¹ Zimne, jêzy skurczony24. Je li jêzyk jest zrolowany i skurczony patogenne Gor¹co (pochodzenia zewnêtrznego) uszko dzi³o ledzionê25. Kiedy ¯o³¹dek jest zu¿yty [...] jêzyk bêdzie obrzêkniêty26. Gdy wystêpuje biegunka, jak w dezynterii, a jêzyk jest ¿ó³ty i spieczony, ale pacjent nie odczuwa pragnienia, wskazuje to na Nadmiar w klatce piersiowej27. U pacjentów odczuwaj¹cych pragnienie, gard³o bêdzie pal¹ce" i da to w rezultacie suchy jêzyk 28. Obaj autorzy - Chao i Sun - zwrócili szczególn¹ uwagê na jêzyk kobiet ciê¿arnych. Obrazuje to przyk³ad z ksi¹¿ki Chao, Kiedy p³ód jest niespokojny [...], a u matki obserwujemy czerwon¹ t arz i niebieski jêzyk, dziecko umrze, a matka bêdzie ¿y³a; kiedy twarz matki jest niebie ska, jej jêzyk czerwony i ona lini siê, matka umrze, a dziecko bêdzie ¿y³o"29. DYNASTIE SONG I JIN (960-1234) W czasach dynastii Song filozofia konfucjañska by³a obecna w ka¿dej dziedzinie ¿ycia spo³e czeñstwa chiñskiego. Wtedy to filozofowie neokonfucjañscy my liciele eklektyczni, zinteg rowali w jednolity system wiele teorii medycyny chiñskiej. Filozofia ich zawiera³a t aoizm, buddyzm, naturalizm, legalizm i moizm. Eklektyzm ten rozszerzy³ siê równie¿ na me dycynê. Wielu lekarzy zajmowa³o siê diagnoz¹ z jêzyka. Sta³a siê ona tematem studiów specjali cznych. Kontynuowano zapisy obserwacji diagnostycznych: Gdy wystêpuje niepokój, uczucie ciskania w klatce piersiowej, suchy jêzyk, pragnienie i g³êbokie, lizgaj¹ce têtno, wskazuje to na syndrom Gor¹ca30. Sucho æ w ustach, suchy jêzyk i wolne, g³êbokie têtno zarówno w przedniej, jak i tylnej pozyc i, wskazuj¹ na chorobê Mniejszego yin (Nerki)"31. Pod koniec dynastii Jin, Li Dong-Yuan napisa³ pracê Rozwa¿ania nad ledzion¹ i ¯o³¹dkiem91, w ej rozwin¹³ teoriê, ¿e ledziona i ¯o³¹dek to najwa¿niejsze Narz¹dy cia³a i leczenie powinno zawsze skierowane na te Narz¹dy. W odniesieniu do diagnozy z jêzyka, szczególnie uwyda

tni³ suchy jêzyk i powi¹za³ go z ró¿nymi czynnikami etiologicznymi. Zgodnie z nauk¹ Li, suchy jêzyk z suchym gard³em s¹ spowodowane przez nieregularne posi³ki i przepracowanie; przyc zyn¹ suchego jêzyka z bólem w piersiach i okolicy pod¿ebrowej jest zastój Qi W¹troby z powod u czynników emocjonalnych, - 3 a suchy jêzyk z gorzkim smakiem w ustach jest symptomatyczny dla Ognia Serca. To z estawienie jest interesuj¹cym przyk³adem metody diagnostycznej stosowanej w medycyni e chiñskiej, w której jeden symptom (w tym przypadku suchy jêzyk) jest rozwa¿any wspólnie z innymi symptomami i oznakami, a jego ró¿ne znaczenie kliniczne wynika z ró¿nych kombin acji tych symptomów. Li Dong-Yuan powi¹za³ tak¿e suchy lub wilgotny jêzyk ze stanem Nadmia ru/Niedoboru lub stanem yang/yin (rozdz. 4). DYNASTIA YUAN (1279-1368) W czasach dynastii Yuan diagnoza z jêzyka zaistnia³a jako oddzielna specjalno æ studiów me dycznych. Pojawi³o siê wiele istotnych ksi¹¿ek, które sta³y siê podstaw¹ przysz³ej literatury en temat. Na pocz¹tku dynastii Yuan praktyk Ao, znany tylko z imienia, napisa³ ksi¹¿kê Zapis Z³otego L ustra 33. Jest to pierwsza ksi¹¿ka po wiêcona w ca³o ci diagnozie z wygl¹du jêzyka. Koncentru siê przede wszystkim na zastosowaniu diagnozy z wygl¹du jêzyka w zaburzeniach wywo³anych przez Zimno, wed³ug opisu Zhang Zhong-Jinga w Rozwa¿aniach nad zaburzeniami wywo³anym i przez Zimno. Zawiera 12 ilustracji. Ksi¹¿ka ta jednak nie rozesz³a siê szeroko. W pó niejs zym okresie Yuan lekarz Du Qing-Bi przeczyta³ j¹ i doceni³ jej warto æ. Doda³ 24 nowe ilustr acje i poprawiona praca zosta³a opublikowana w 1341 r. pod tytu³em Doktora Ao zapis Z³otego Lustra w zaburzeniach wywo³anych przez Zimno u. Omówiono blady, czerwony i nie bieski kolor cia³a jêzyka. W³¹czono zmiany na powierzchni jêzyka, jak czerwone kolce, czer wone gwiazdki", szczeliny i inne. Opisano bia³y, ¿ó³ty, szary i czarny nalot na jêzyku. Roz ró¿niono nastêpuj¹ce kszta³ty jêzyka: obrzmia³y, wiotki, kolcowaty, zbaczaj¹cy i inne. Do ka¿ lustracji dodano opis têtna i zespo³u chorobowego zwi¹zanego z takim stanem jêzyka. Ka¿dy syndrom zanalizowano pos³uguj¹c siê terminami Niedobór/Nadmiar oraz wp³ywy Gor¹ca i Zimna. U wzglêdniono przyczyny chorób, patologiê i leczenie zio³ami. Dodatkowo, Du Qing-Bi omówi³ z k linicznego punktu widzenia ciê¿ko æ choroby i rokowanie. Ksi¹¿ka ta jest wiêc kompletnym podr nikiem klinicznym, w którym po³o¿ono nacisk na diagnozê z wygl¹du jêzyka. DYNASTIE MING I QING (1368-1911) W czasie dynastii Ming wydano kilka ksi¹¿ek o diagnozie z jêzyka. Wszystkie opiera³y siê n a Doktora Ao zapisie Z³otego Lustra iv zaburzeniach wy wo³any ch przez Zimno. Najwyb itniejsza z nich to Podstawowe metody obserwacji jêzyka w zaburzeniach wywo³anych pr zez Zimno Shen Dou-Yuana, w której opisa³ 135 typów jêzyka. W okresie dynastii Ming, a zw³aszcza Qing, czêsto wystêpowa³y epidemie chorób z wysypk¹, jak ospa, p³onica, ospa wietrzna, odr¹. W medycynie chiñskiej uwa¿a siê, ¿e przyczyn¹ takich cho jest zewnêtrzne Gor¹co. Studia nad tymi chorobami doprowadzi³y do odej cia od tradycji wywodz¹cej siê z Rozwa¿añ nad zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno z czasów dynastii Han. Pra ca ta sta³a siê ewangeli¹" w odniesieniu do ró¿nicowania i leczenia chorób pochodz¹cych z ze z, zarówno z Zimna, jak i z Gor¹ca. Czêsto stosowano wówczas maksymê metoda nie powinna ods têpowaæ od Roziua-¿añ nad zaburzeniami wywo³ywanymi przez Zimno, a zalecenia powinny siê kie rowaæ (Zhang) Zhong-Jingiem." cy in lv riyJu nor pieach urób ¿e r.vai do iGoraraæ I Pierwsze odstêpstwa od tego dogmatu nast¹pi³y ju¿ w okresie dynastii Song, kiedy I He Jian stwierdzi³, ¿e w pewnych chorobach pochodz¹cych z zewnêtrznego Gor¹ca nie I nale¿y

u¿ywaæ zaleceñ z Rozwa¿añ nad zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno. Od-I stêpstwo dr He sta³o tak s³awne, ¿e powsta³o powiedzenie: w chorobach wywo³anych I przez zewnêtrzne Zimno kieruj siê zaleceniami (Zhang) Zhong-Jinga, w chorobach z zewnêtrznego Gor¹ca kieruj siê zalec eniami He Jiana"36. Niemniej, dopiero w dynastii Qing, z powodu wystêpuj¹cych w tych czasach epidemii, rozwinê³a siê zrozumia³a i usystematyzowana teoria ró¿nicowania, diagnozy i leczenia chorób z zewnêtrznego Gor¹ca. Bardzo szczegó³owo badano i analizowano czerwone jêzyki. Z historycznego punktu widzenia, ró¿nicowanie ró¿nych typów czerwonych jêzyków by³o iem ró¿nicowania chorób z zewnêtrznego Gor¹ca, tak powszechnych w czasach dynastii Qing. W okresie Qing napisano kilka wyczerpuj¹cych prac o diagnozie z jêzyka. We wczesnych latach tej dynastii Zhang Dan-Xian napisa³ Lustro jêzyka w zaburzeniach wywo³a-nych p rzez Zimno37. Ksi¹¿ka zawiera 120 ilustracji i oparta jest na Podstawowych metodach z dynastii Ming. Pod koniec dynastii Qing, Fu Song-Yuan napisa³ ksi¹¿kê Zbiór jêzyków i nalot 8, w której odst¹pi³ od tradycyjnej dyskusji o diagnozie z jêzyka tylko w odniesieniu do zaburzeñ wywo³anych przez Zimno. W³¹czy³ do tej pracy omówienie chorób wywo³anych przez Gor¹ az ró¿ne inne zaburzenia. Fu odst¹pi³ tak¿e, w istotny sposób, od wcze niejszych tekstów, któ zwyczaj klasyfikowa³y jêzyki zgodnie z kolorem nalotu. Sklasyfikowa³ on jêzyki zgodnie z kolorem cia³a jêzyka. Uwa¿a³, ¿e jest to czynnik bardziej znacz¹cy ni¿ kolor nalotu. Pogl¹d przewa¿a do dzi . Fu w swojej ksi¹¿ce opisa³ osiem podstawowych kolorów cia³a jêzyka: bia³y, obialy, bladoczerwo-ny, prawdziwie czerwony, g³êboko czerwony, purpurowy, niebieski i czarny. W 1906 r. Liang Te-Yan napisa³ pracê pt. Ró¿nicowanie syndromów poprzez badanie jêzyka39, w której opisa³ i zilustrowa³ 148 typów jêzyka. S³awny lekarz z okresu Ming, Zhang Jie-Bing, znany tak¿e jako Zhang Jing-Yue, napisa³ Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue i0. Jeden z jego rozdzia³ów, zatytu³owany ..Ró¿nicowan ie z koloru jêzyka", zajmuje siê znaczeniem koloru jêzyka w ró¿nicowaniu syndromów chorobowy ch. Chen Shi-Duo napisa³ Sekretne zapiski Kamiennej Komnaty41. Jeden z rozdzia³ów jest zatytu³owany Do wiadczenie ogl¹dania jêzyka w ró¿nicowaniu chorób pochodzenia zewnêtrznego" ozdziale tym Chen omawia, jak zmiany nalotu na jêzyku odzwierciedlaj¹ patologiczne z miany w chorobach wywo³anych przez zewnêtrzne Gor¹co. Stwierdzi³, ¿e zmiany nalotu na jêzyku zawsze bêd¹ odzwierciedlaæ stan pacjenta, niezale¿nie czy stan jest lekki czy ciê¿ki, czy j est to Niedobór czy Nadmiar, czy te¿ Wilgoæ czy wyczerpanie p³ynów cia³a. Ye Tian-Shi, s³awny XVIII-wieczny lekarz, by³ najwiêkszym autorytetem w badaniach nad chorobami z Gor¹ca zewnêtrznego. W 1746 r. napisa³ Rozwa¿ania nad chorobami gor¹czkowymi z Gor¹ca42. Ye zapocz¹tkowa³ zasady ró¿nicowania zgodnie z Czterema Warstwami choroby. Do d zi stanowi¹ one podstawê ró¿nicowania i leczenia chorób gor¹czkowych z Gor¹ca (Aneks, cz. II Powi¹zaf prawdziwy" lub fa³szywy" nalot (tzw nalot z korzeniem" lub bez) ze stanem Nied oboru lub Nadmiaru. Zanalizowa³ tak¿e bardzo szczegó³owo zmiany nalotu na jêzyku w choroba ch gor¹czkowych z Gor¹ca. Ye, który przywi¹zywa³ ogromne znaczenie do diagnozy z jêzyka, kom entowa³ - ka¿dy przejaw kliniczny odzwierciedla siê na jêzyku43. Wu Ju-Tong w 1798 r. napisa³ Systematyczne ró¿nicowanie chorób gor¹czkowych44. Jest to opr acowanie dzie³a Ye Tian-Shi oraz pocz¹tek ró¿nicowania chorób zgodnie z Trzema Ogrzewaczam i, które uzupe³niaj¹ koncepcjê Czterech Warstw dr Ye (Aneks, cz. III). Wu rozszerzy³ równie¿ astosowanie diagnozy z jêzyka w chorobach gor¹czkowych z Gor¹ca. W pó niejszym okresie Qing, dr Shi Shi-Nan w dziele ród³a medycyny4*1 zawar³ rozdzia³ Ró¿ni syndromów wed³ug nalotu na jêzyku w ró¿nych chorobach". Shi opisa³ fizjologiczny proces for mowania siê nalotu na jêzyku oraz patologiczne zmiany nalotu, wystêpuj¹ce pod wp³ywem zewnêt rznych czynników patogennych. REPUBLIKA CHIÑSKA (1911-1949) Za czasów Republiki tradycyjna medycyna chiñska by³a w du¿ym stopniu zakazana przez nacj onalistyczny rz¹d. Wspó³czesna biomedycyna zosta³a uznana jako oficjalna medycyna Chin, mimo ¿e praktycznie nie istnia³a na prowincji. Wykszta³cone na Zachodzie klasy spogl¹da³y z wy¿szo ci¹ na medycynê tradycyjn¹. W konsekwencji, medycyna tradycyjna rozwinê³a siê w tym esie w niewielkim stopniu. CHIÑSKA REPUBLIKA LUDOWA (1949) Od powstania ChRL znacznie poprawi³a siê opieka zdrowotna i zdrowie Chiñczyków. Nast¹pi³ ren esans tradycyjnej medycyny chiñskiej. Jest nauczana równolegle z medycyn¹ zachodni¹. W r ezultacie, badania naukowe w medycynie chiñskiej posuwaj¹ siê do przodu ogromnymi krok ami. Istnieje wiele szkó³ wy¿szych 5- lub 6-letnich tradycyjnej medycyny chiñskiej oraz wiele wielkich szpitali lecz¹cych metodami tradycyjnymi. Prowadzono liczne badania nad u¿yteczno ci¹ akupunktury i medycyny zio³owej. Od 1950 r. opublikowano wiele ksi¹¿ek, z

awieraj¹cych zarówno wspó³czesn¹, jak i tradycyjn¹ liniê medycyny chiñskiej. W ostatnich ³atach opublikowano wiele nowych ksi¹¿ek na temat diagnozy z jêzyka; najisto tniejsza z nich to Diagnoza z jêzyka w medycynie chiñskiej. Praca ta jest systematyc znym omówieniem wszystkich aspektów diagnozy z jêzyka i uwzglêdnia wszystkie poprzedzaj¹ce prace klasyków. Inny istotny tekst, to Chiñska diagnoza medyczna, zawieraj¹ca obszern y rozdzia³ na temat diagnozy z jêzyka. W szczególno ci zawiera on omówienie znaczenia klin icznego nalotu z korzeniem" lub bez korzenia" oraz 12 kolorowych fotografii. Chiñskie czasopisma medyczne regularnie publikuj¹ artyku³y o diagnozie z jêzyka, czêsto po równuj¹ zachodnie i chiñskie techniki diagnostyczne. Na przyk³ad w jednym > z artyku³ów46 przedstawiono tezê, ¿e jedno zaburzenie zgodne z diagnoz¹ wed³ug tr¹dy, ^ cyjnej medycyny chiñskiej mo¿e pojawiæ siê w wielu jednostkach choro bowych zgodnych I ¥ z diagnoz¹ medycyny zachodniej. W badaniach tych przedstawiono 1 08 przypadków z si1 j nawo-purpurowym jêzykiem; w ka¿dym przypadku wystêpowa³ zastój Krwi w W¹trobie, p I niezale¿nie od diagnozy postawionej pacjentom przez wspó³czesn¹ biom edycynê. Inny artyku³47 omawia 39 przypadków przewlek³ego zaka nego zapalenia w¹troby, charakteryzuj¹cych siê ¿ó³tym, t³ustym nalotem na jêzyku, który odzwierciedla Gor¹c¹ Wilgoæ w W¹trobie i Pêcherz kazuje to, ¿e mo¿e istnieæ zgodno æ pomiêdzy biomedycyn¹ chiñsk¹ i wspó³czesn¹. ¦ W zwi¹zku ze cis³¹ integracj¹ tradycyjnej chiñskiej i wspó³czesnej biomedycyny I w Chinach, onano tam wiele badañ, które pokazuj¹, jak wygl¹d jêzyka istotnie korê- f luje z rozmaitymi syndromami chorób w rozumieniu biomedycznym. Tak wiêc, diagnoza z jêzyka mo¿e byæ ród³em wsk k zarówno w leczeniu za pomoc¹ tradycyjnej medycyny chiñskiej, jak i we wspó³czesnej biome dycynie. Na przyk³ad, artyku³ w Journal of Chinese Medicine48 przedstawia wyniki obs erwacji 524 pacjentów z rozpoznaniem przewlek³ego wirusowego zapalenia w¹troby typu B. Wyniki badañ wygl¹du jêzyka pokazuj¹, ¿e w 32% rzypadków wystêpowa³a Gor¹ca Wilgoæ, w 22% ze stagnacj¹ Qi i gromadzeniem Wilgoci, w 22% z N iedoborem Yin W¹troby, w 14% z zastojem Krwi, w 7% z Niedoborem Qi i gromadzeniem Wilgoci, a w 3% z Niedoborem Yang ledziony i Nerek. W innym artykule49 przedstawi ono zmiany cia³a jêzyka u pacjentów z cukrzyc¹ w powi¹zaniu z lepko ci¹ krwi: ciemnoczerwony yk wskazuje na wzrost lepko ci krwi. Badania w Chinach pokazuj¹ te¿, ¿e wygl¹d jêzyka mo¿e byæ bardziej powi¹zany z chorobami w ro ieniu biomedycznym ni¿ z chiñskimi symptomami chorobowymi, tzn. bardziej z atroficzny m zapaleniem ¿o³¹dka" ni¿ z bólem w nadbrzuszu". Artyku³ w Journal of Chinese Medicinem) prz dstawia, ¿e w odniesieniu do oznak i objawów gas-trycznych, ¿ó³ty, gruby nalot mo¿e wskazywaæ zapalenie ¿o³¹dka, czê ciowo z³uszczony nalot - przewlek³e atroficzne zapalenia ¿o³¹dka, br¹z i mog¹ oznaczaæ atro-ficzne zapalenie ¿o³¹dka, a zielony nalot z purpurowymi plamkami na c iele jêzyka mo¿e wskazywaæ na raka ¿o³¹dka. Diagnoza z jêzyka jest oczywi cie nauczana we wsz kich szko³ach tradycyjnej medycyny chiñskiej. Czêsto u¿ywa siê pomocy wizualnych, jak slaj dy lub modele z wosku wszystkich typów jêzyka. Trudno przewidzieæ, jak diagnoza z jêzyka bêdzie siê rozwijaæ we wspó³czesnych Chinach. Histo ia tego kraju by³a wiadkiem wielu zwrotów politycznych. Ka¿dy z nich mia³ swoje reperkusj e w oficjalnym stosunku pañstwa do medycyny tradycyjnej i rozwoju opieki zdrowotne j. Na przyk³ad, w czasie Rewolucji Kulturalnej (1966-1976) wiêkszo æ tradycyjnych teorii medycznych uwa¿ano za pozosta³o ci my lenia feudalnego" w najgorszym, a prymitywny, naiwn y materializm" - w najlepszym wypadku. Od tego czasu sytuacja zmieni³a siê dramatycz nie i nadal zmienia siê z roku na rok. Obecnie wznowiono poparcie dla studiów nad kl asyk¹ i tradycyjnymi teoriami medycznymi. Przyk³adem mo¿e byæ ogromne zainteresowanie Qi Gongiem starym taoistycznym systemem æwiczeñ oddechowych, stosowanym dla poprawy zd rowia. Potrzeba wyszkolenia ogromnej rzeszy lekarzy i pracowników medycznych prowadzi czêst o do upraszczania tradycyjnej medycyny, czasami do pomijania bardziej subtelnych aspektów teoretycznych. W diagnozie z jêzyka oznacza to, ¿e standardy diagnostyczne o becnie kszta³conych lekarzy s¹ tylko podstawowe, podczas gdy finezyjne aspekty diagn ostyczne praktykuj¹ g³ównie starsi lekarze. Moim zdaniem instytucje nauczaj¹ce medycynê ch iñsk¹ winny zharmonizowaæ potrzebê symplifikacji i standaryzacji dla celów dydaktycznych z

potrzeb¹ badañ nad bardziej subtelnymi i tradycyjnymi aspektami w tej dziedzinie. J e li osi¹gnie siê tak¹ równowagê, diagnoza z jêzyka bêdzie rozwijana jako ¿ywotny aspekt chiñ raktyki i teorii medycznej. PRZYPISY Chen Ze-Lin, Overview of the History of Tongtie Diagnosis", Chinese Journal ofMed ical History (Zhong hua yi shi za zhi) 12 (1982): 1-3. Naturalizmem" nazywam filozofiê Szko³y Yin-Yang, która rozkwita³a w okresie Walcz¹cych Króle tw. G³ównym przedstawicielem tej szko³y by³ Zou Yan (ok. 350 - 270 r. p.n.e.). Szko³a ta r ozwinê³a teorie yin-yang oraz teoriê Piêciu Przemian, które sta³y siê podstaw¹ teoretyczn¹ me y chiñskiej. Wspania³e omówienie teorii tej szko³y - patrz Joseph Needham Science and Cw ilizatkm in China II (Cambridge: Cambridge University Press, 1956) str. 232-265. Yellow Emperor's Inner Olassie (Huang di nei jing) jest najwcze niejszym tekstem w medycynie chiñskiej. Wiêksza czê æ tekstu zosta³a napisana w okresie Walcz¹cych Królestw. Je tradycyjnie przypisywana mitycznemu ¯ó³temu Cesarzowi (który prawdopodobnie panowa³ oko³o 27 00 r. p.n.e.), ale jest oczywiste, ¿e zosta³a napisana przez kilku ró¿nych autorów nie wcz e niej ni¿ 300 lat p.n.e. i nastêpnie by³a wielokrotnie wydawana. Wydanie dostêpne dzi napi sa³ Wang Bing w 762 r. Ksiêga ivcwnêtrzna ¯ó³tego Cesarza sk³ada siê z dwóch czê ci: Proste Pytania (Su wen) i O Duchowa (Ling Shu). Ka¿da z nic zawiera 81 rozdzia³ów. Proste Pytania zajmuj¹ siê teori¹ medycyny chiñskiej - fizjologi¹, pa ologi¹, przyczynami chorób, drogami kana³ów i diagnoz¹. O Duchowa jest po wiêcona akupunktur i stosowaniu moksy. Opisuje osiem typów igie³, techniki nak³uwania, funkcje punktów i le czenie wielu chorób. 4. Classic of Difficulties (Nan, jing) zosta³a tak¿e napisana w okresie Walcz¹cych Królestw lub w czasie dynastii Han. Poprzednio uwa¿ano, ¿e jest to praca s³awnego lekarz a Bian Que (VI w p.n.e.), ale obecnie wielu badaczy s¹dzi, ¿e zosta³a napisana w III w . p.n.e. przez Qin Yue-Ren. U¿ywa³ on pseudonimu Bian Que, by powiêkszyæ wagê swojej pracy . To by³ czêsty obyczaj w staro¿ytnych Chinach. Aby uzyskaæ wiêcej informacji - patrz Jose ph Needham i Lu Gwei-Djen - Celestial Lancets (Cambridge: Cambridge University P ress 1980) str. 79-88 i str. 114-115. Ksiêga Trudno ci zawiera 81 rozdzia³ów, wyja nia pew ne tematy, które w Ksiêdze Wewnêtrznej ¯ó³tego Cesarza by³y potraktowane szkicowo. Jest ona u a¿ana za wa¿ny tekst z kilku przyczyn. Uzasadnia praktykê badania têtna na têtnicy promien iowej, zajmuje siê koncepcj¹ Bramy ¯ycia (przyt. t³um. Ming Men), daje pocz¹tek zasadzie u¿y wania piêciu prowadz¹cych lub transportuj¹cych punktów (shu xue) na ka¿dym kanale. Zapocz¹tk owuje tak¿e koncepcjê punktów wzmacniaj¹cych i uspokajaj¹cych, zgodnie z Od¿ywczym Cyklem Piê iu Przemian. 5. Classic of the Spiritual Axis (Ling shu jing) (Beijing: People's Medical Pu blishing House, 1963) rozdz. 21, str. 56. 6. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang di nei jing su wen ) (Beijing: People's Medical Publishing House 1963) rozdz. 17, str. 98. 7. Classic ofthe Spiritual Axis, rozdz. 10, str. 30. 8. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions, rozdz. 32, str. 186. 9. Classic ofthe Spiritual Axis, rozdz. 75, str. 134. 10. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions rozdz. 48, str. 264. 11. He Ren, wyd. Essentials ofthe Golden Gabinet: A New Explanation (Jin gui y ao lue xinjie) (Zhejiang Scientific Publishing House 1981) rozdz. 10, str. 65. 12. Cold-induced Diseases Research and Teaching Group of the Nanjing College of Traditional Chinese Medi-cine, wyd. Discussion of Cold-induced Disorders with Eiplanations (Skang han lun yi shi) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing H ouse 1980) str. 948. 13. Discussion of Cold-induced Disorders, str. 703. 14. Essentials ofthe Golden Gabinet, rozdz. 16, str. 138. 15. Istniej¹ wiadectwa, ¿e w okresie dynastii Han nie wystêpowa³y w Chinach choroby cha rakteryzuj¹ce siê wysypk¹ i gor¹czk¹. Pojawi³y siê pó niej i osi¹gnê³y swój szczyt w okresie . Zwi¹zane to by³o z wieloma czynnikami, jak np.: wzrost zagêszczenia populacji i urba nizacja (wa¿ny czynnik w rozszerzaniu siê epidemii), rozwój handlu wewn¹trz Chin i z lud m i spoza granic (kontakty z nowymi chorobami); przesuniêcie centrum chiñskiej cywiliz acji z nad basenu zimnej ¯ó³tej Rzeki na pó³nocy ku gor¹cej dolinie rzeki Yangzi na po³udniu zmiana klimatu) i inwazja Mongo³ów w XIII w (rozprzestrzenianie zarazy). Czynniki te doprowadzi³y do wzrostu chorób epidemicznych, wywo³anych przez zewnêtrzne Gor¹co po okres ie dynastii Han, szczególnie w czasie pó nego Ming i wczesnego Qing (Aneks, cz. II). O

gromne znaczenie wp³ywu epidemii na spo³eczn¹ i polityczn¹ historiê ludzko ci znajdziemy w k si¹¿ce W.H. McNeil -Plagues andPeoples (New York: Penguin Books 1976). 16. Chao Yuan-Fang, Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases (Zhu bi ng yuan hou lun). 17. Sun Si-Miao, Thousand Ducat Prescriptions (Qian jin yao fang). 18. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, czê æ 41. Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Z hong yi she zhen) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1976), str. 3. 19. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, czê æ 8. Cytowane w Tongue Di agnosis in Chinese Medicine, str. 2. 20. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, czê æ 7. Cytowane w Tongue Di agnosis, str. 3. 21. Thousand Ducat Prescriptions, czê æ 8. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 22. Thousand Ducat Prescriptions, czê æ 11, rozdz. 4. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 23. Thousand... czê æ 13, rod . 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 24. Thmisand... czê æ 14, rozdz. 3. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 25. Thousand... czê æ 15, rozdz. 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 26. Thousand... czê æ 16, rozdz. 1. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 27 Thou sand... czê æ 15. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 28. Thousand... czê æ 26. Cytowane w Tongue Diagnosis, str. 3. 29. Discussion ofthe Origins and Symptoms of Diseases, czê æ 41. Cytowane w Tongue D iagnosis... str. 3. rr i- : » :v *A ?4U. 41. 42. 43. duj¹ce siê to by³o rozszerza-t³iorobami); ej dolinie zarazy), (ior¹co po Dmne zna-.-. McN eil Podobny fragment z Tkousand... czê æ 2, rozdz. 6 tak¿e cytowany na str. 3 tego samego ród³a. Guo Yong, Discussion of Cold-induced Disorders with Lost Passages (Shang han bu wang lun) (data nieznana). Cytowane w Tongue Diagnosis... str. 4. Jak wy¿ej str. 4 . Li Dong-Yuan, Discussion ofthe Spleen and S³omach (Pi wei lun) (1249). Ao, Record ofthe GoldenMirror' (Jinjing lu) (ok.1280). Du Qing-Bi, Ao's Record ofthe GoldenMirror of Cold-induced Disorders (Ao shi sha ng hanjinjing lu) (1341). Shen Dou-Yuan, Essential Methods of Obseryation of the Tongue in Cold-induced Di sorders (Shang han guan xin fa) (data nieznana). Nanjing College of Traditional Chinese Medicine, Study ofFebrile Diseases (Wen b ing xue) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House, 1978), str. 12. Zhang Dan-Xian, Mirror of the Tongue in Cold-induced Disorders (Shang han she ji an) (1668). Fu Song-Yuan(J4 Collection ofTongues and Coatings (She tai tong zhi) (1874). Liang Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Ezamination of the Tongue (She jian bian zheng) (1906). Zhang Jie-Bing, The Complete Treatises of [Zhang] Jing-Yue (Jing-yue guan shu) ( 1634). Chen Shi-Duo, Secret Record of the Stone Room (She shi mi lu) (1687). Ye Tian-Shi, Discussion ofWarm-febrile Diseases (Wen re lun) (1746). Chen Zi-Lin, Overview of the History of Tongue Diagnosis". Chinese Journal ofMedi cal History (Zhong hua yi shi za zhi) 12 (1982): 1-4. Wu Ju^FongSystematic Differentiation of Febrile Diseases (Wen bing tiao bian) (1 798). Shi Shi-NanifedicaZ Sourses (Yi yuan) (1891). Hu Qing-Fu i Chen Ze-Lin Analysis and Discussion of the Clinical Materials Relati ng to 108 Cases of Bluish Purple Tongues". Journal of Traditional Chinese Medici ne (Zong yi za zhi) 24, nr 6 (1983): 67. Wang Chen-Bai, Differentiation of Syndro mes and Discussion of Treatment for Yellow, Greasy Tongue Coatings Accompanying Chroniæ Hepatitis". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 25, nr 4 (1984): 26.

Chen Han-Cheng, Tongue Diagnosis and Identification Patterns in Chroniæ Hepatitis B ". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 29, nr 4 (1988): 53 . Zhao Rong-Lai i in., Computer Scanning and Classification of Tongue Body and Coat ing". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 30, nr 2 (1989): 47. Dai Hao-Liang, A Comparative Study between the Tongue Appearance and Fibreoptic G astroscopy". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi) 25, nr 10 (1984): 74. Badanie jêzyka -przegl¹d ZACHODNIA ANATOMIA JÊZYKA1 Jêzyk jest zbudowany z miê ni szkieletowych pokrytych b³on¹ luzow¹. Jêzyk ma kilka miê ni, k oczynaj¹ siê na ko ciach czaszki. Wynios³o ci na powierzchni jêzyka nazywane s¹ brodawkami. P woduj¹ pofa³dowanie zewnêtrznej warstwy komórek jêzyka (rys. 2-1). Wyró¿nia siê piêæ typów br i ciaste, nitkowate, grzybiaste, okolone oraz okalaj¹ce. Koniuszek i powierzchnia grzbietowa jêzyka s¹ pokryte na ogó³ przez brodawki nitkowate p rzemieszane z grzybiastymi. Z ty³u, na korzeniu jêzyka znajduj¹ siê wielkie brodawki oka laj¹ce, u³o¿one w kszta³cie litery V, które pe³ni¹ funkcjê ochronn¹. Zapobiegaj¹ przed po³kni ich truj¹cych substancji. Te wielkie brodawki, widoczne tylko wtedy, gdy pacjent w ysunie jêzyk do koñca, s¹ anatomiczn¹ cech¹ normalnego jêzyka i nie nale¿y ich b³êdnie interp aæ jako czerwone plamki. Jak zobaczmy pó niej, medycyna chiñska zajmuje siê g³ównie dwoma typ mi brodawek: nitkowatymi, które tworz¹ nalot" i grzybiastymi, które kszta³tuj¹ dan¹ powierzc niê jêzyka i w stanach patologicznych staj¹ siê czerwonymi punktami lub plamkami. Pomiêdzy 16 a 96 rokiem ¿ycia grubo æ warstwy komórek nab³onka na powierzchni jêzyka zmniejsz siê o 30%, chocia¿ podstawna warstwa komórek nie zmienia siê. Interesuj¹ca jest tu zbie¿no æ niejszania siê grubo ci nalotu wraz z wiekiem. Zwi¹zane jest to ze znacznym wp³ywem Nied oboru yin, rozpoznawanego w medycynie chiñskiej, narastaj¹cego wraz z wiekiem. Analizuj¹c rozwój jêzyka we wczesnym stadium embrionalnym stwierdza siê, ¿e g³owowa czê æ emb zagina siê, by os³oniæ pierwotne przednie praje³ito pomiêdzy jam¹ owodniow¹ a pierwotnym osi rdziem (rys. 2-2). Jêzyk rozwija siê w polu wzrostu ¿uchwy pomiêdzy pierwotn¹ jam¹ ustn¹ a kl tk¹ piersiow¹. Rozwijaj¹cy siê jêzyk oddziela pierwotny Otwór jamy ustnej od osierdzia i pie rwotnego serca (rys. 2-3). Jest to bardzo interesuj¹ce, poniewa¿ pokazuje zgodno æ powi¹za nia jêzyka z Sercem/Osierdziem w medycynie chiñskiej. Jêzyk podwaja sw¹ d³ugo æ, szeroko æ i czasie miêdzy urodzeniem a okresem dorastania. Wielko æ jêzyka w normalnych warunkach j est proporcjonalna do wielko ci g³owy. -10¦***" ......''"'¦Mllllllilillllllill,.' czê æ gard³owa jêzyka otwór lepy jêzyka bruzda graniczna nag³o nia po rodkowy fa³d jêzykowo-nagto niowy ³uk podniebienno--gardtowy migda³ podniebienny ³uk podniebienno--jêzykowy brodawki nitkowate brodawki li ciaste brodawki okolone brodawki grzybiaste Rysunek 2-1 to ka pierwotne przednie prajelito pierwotne osierdzie Rysunek 2-2 ludzki ³uk ¿uchwowy tworz¹cy jêzyk prymitywne osierdzie Rysunek 2-3 DIAGNOZA Z JÊZYKA - ZALETY I S£ABO CI Diagnoza z jêzyka ma szereg w³a ciwo ci, które nadaj¹ jej niezwykle istotne znaczenie w diag nostyce chiñskiej. Pod pewnymi wzglêdami jest rzetelniejsza ni¿ diagnoza z têtna. W tym momencie warto przedstawiæ jej zalety i niedostatki.

Po pierwsze, kolor cia³a jêzyka prawie zawsze odzwierciedla prawdziwy stan pacjenta, szczególnie przy ró¿nicowaniu wed³ug kryteriów O miu Zasad. Z³o¿one objawy i oznaki wystêpuj acjenta mog¹ czêsto byæ przeciwstawne. Na przyk³ad: u pacjenta wystêpuj¹ objawy Wewnêtrznego imna, takie jak: blade cia³o jêzyka, lu ne stolce, dreszcze, ale tak¿e szybkie têtno, które jest oznak¹ Gor¹ca. W takiej sytuacji kolor cia³a jêzyka jest rzetelniejszym wska nikiem o ceny prawdziwego stanu pacjenta, poniewa¿ zarówno kolor cia³a jêzyka, jak i kolor nalotu s¹ stosunkowo nieczu³e na bie¿¹c¹ zmianê i krótkoterminowe zdarzenia. Na przyk³ad, tu¿ przed ultacj¹ pacjent mo¿e mieæ denerwuj¹ce prze¿ycie, co najprawdopodobniej spowoduje, ¿e têtno bê e szybsze i lekko napiête, ale nie bêdzie zmian ani w kolorze cia³a, ani nalotu jêzyka ( oczywi cie, przewlek³e problemy emocjonalne zmieni¹ wygl¹d jêzyka, szczególnie jego kolor). Podobnie po wykonaniu znacznego wysi³ku fizycznego pacjent bêdzie mia³ szybkie têtno, al e jêzyk bêdzie wzglêdnie nie zmieniony. - 12 Po drugie, wygl¹d jêzyka jest bardzo pomocny przy ocenie dynamiki poprawy lub pogars zania siê stanu pacjenta. Kolor cia³a jêzyka jest bardziej przydatny w stanach przewle k³ych, podczas gdy nalot jest generalnie bardziej u¿yteczny w stanach ostrych. Po trzecie- topografia jêzyka - panuje praktycznie ogólna zgoda, ¿e ró¿ne pola na jêzyku odp owiadaj¹ ró¿nym Narz¹dom. Po czwarte, diagnoza z jêzyka, w porównaniu z innymi technikami, jest stosunkowo obi ektywna. Mog¹ byæ ró¿nice w ocenie czy dane têtno jest napiête", czy strunowa-le". lecz gdy k jest ciemnoczerwony, to nie ma co do tego najmniejszych w¹tpliwo ci. Nale¿y jednak p amiêtaæ, ¿e niektóre odcienie koloru cia³a jêzyka mog¹ byæ bardzo subtelne, np. ocena bladoni eskiego koloru cia³a jêzyka wymaga pewnego do wiadczenia. W koñcu diagnoza z jêzyka, w porównaniu z diagnoz¹ z têtna, jest raczej ³atwa do nauczenia s iê. Znajomo æ tej techniki mo¿e byæ doskonalona poprzez ogl¹danie jêzyka w praktyce kliniczne , jak i przez korzystanie z pomocy wizualnych, jak kasety wideo i fotografia. G³ówne ograniczenie diagnozy z jêzyka, w porównaniu z diagnoz¹ z têtna, to jej relatywny bra k precyzji. Do wiadczony praktyk medycyny chiñskiej interpretuj¹c têtno mo¿e wydobyæ wiele s zczegó³owych informacji o stanie pacjenta i czêsto zidentyfikuje ród³o problemu zdrowotnego . Gruby lepki i ¿ó³ty nalot na jêzyku z czerwonymi plamkami na korzeniu wskazuje na zatr zymanie Gor¹ca i Wilgoci w Dolnym Ogrzewaczu, ale tylko z nalotu nie wiemy, czy pr oblem umiejscowiony jest w Pêcherzu Moczowym, Jelitach, Nerkach, czy te¿ w Macicy. O cena ta mo¿liwa jest dopiero, gdy we miemy pod uwagê têtno oraz inne oznaki i symptomy. Wiêcej szczegó³owych wyja nieñ o znaczeniu i stosowaniu diagnozy z jêzyka w praktyce klinicz nej znajdziemy w rozdziale 8, gdzie omówiono zastosowanie diagnozy z jêzyka w sytuac jach z³o¿onych i przeciwstawnych. lor lec¹ ¿e ze ie, Jo-uo, BADANIE JÊZYKA Badaj¹c jêzyk, by unikn¹æ fa³szywej lub zniekszta³conej oceny, musimy pamiêtaæ 11 kilku wa¿ny ementach. Rzetelne badanie wymaga prawid³owego o wietlenia. Naj-epsze mo¿liwe wiat³o, to w iat³o s³oneczne. Sztuczne wiat³o nigdy nie bêdzie ca³kowicie odpowiednie. Z tego wzglêdu, na e¿y badaæ jêzyk mo¿liwie jak najbli¿ej okna. Je li badanie musi siê odbyæ przy sztucznym o wi iu, to preferowane jest wiat³o zwyk³ej ¿arówki, a nie wiat³o fluorescencyjne. wiat³o mocne lepsze od s³abego. Je li u¿ywamy wiat³a fluorescencyjnego, to musi mieæ ono pe³ne spektrum. Idealna jest tak¿e wolframowa lampa halogenowa. Nale¿y poprosiæ pacjenta o wysuniêcie jêzyka tak daleko, jak to jest mo¿liwe, ale bez u¿ywan ia si³y. Jest to wa¿ne, poniewa¿ u¿ycie zbytniej si³y przy wysuwaniu jêzyka zmieni ego kszta³ i spowoduje zaczerwienienie siê. Pacjent jest proszony o wysuniêcie jêzyka tylko na k rótki czas - oko³o 15 do 20 sekund. Przed³u¿one wysuniêcie jêzyka powoduje tendencjê do jego aczerwienienia siê, najszybciej na koniuszku. Je¿eli konieczne jest d³u¿sze badanie, nal e¿y poprosiæ pacjenta o schowanie jêzyka, zamkniêcie ust, a nastêpnie ponownie wysuniêcie. M o¿na to powtarzaæ kilkakrotnie bez obawy o zmianê koloru jêzyka. Nale¿y z wielk¹ uwag¹ oceniaæ kolor cia³a jêzyka. Chocia¿ zwykle jest to proste, jednak niekt ch przypadkach subtelny odcieñ koloru mo¿e sprawiæ trudno ci. Szczególnie dotyczy to odcie ni purpury, jak bladopurpurowy sinawopurpurowy i czerwonawopurpu-rowy. Jêzyk niebi eski najczê ciej nie bêdzie mia³ wygl¹du jasnoniebieskiego (chocia¿, w niektórych przypadkach bêdzie), ale bêdzie to raczej subtelny sinawy odcieñ. - 13 s Konsumpcja kolorowego po¿ywienia i s³odyczy mo¿e zmieniæ kolor jêzyka. Nale¿y siê upewniæ, ¿e

ent nie spo¿y³ takich produktów tu¿ przed badaniem. Ostre po¿ywienie, jak pikle, pieprz tu recki i curry mog¹ powodowaæ zaczerwienienie jêzyka w krótkim czasie po spo¿yciu. Palenie papierosów mo¿e zmieniæ nalot jêzyka na ¿ó³ty. Wp³yw lekarstw na jêzyk Lekarstwa maj¹ widoczny wp³yw na wygl¹d jêzyka. Wa¿ne jest, by mieæ tego wiadomo æ, gdy¿ poz unikn¹æ b³êdnych wniosków w twojej diagnozie. Antybiotyki. Zmiany dotycz¹ jêzyka bardzo szybko. Ogólnie powoduj¹ z³uszczanie siê nalotu w ³ ty, tzn. ma³e pola pozbawione s¹ nalotu. W sposób jasny odzwierciedla to fakt, ¿e antybi otyki maj¹ tendencjê do uszkadzania yin ¯o³¹dka. Nie wszystkie jednak antybiotyki wp³ywaj¹ na jêzyk w takim samym stopniu. Najwiêkszy wp³yw wywo³uj¹ tetracykliny w mniejszym stopniu - chloramfenikol, gentamy-cyny i pokrewne aminoglikozydy Zmiany pojawiaj¹ siê po 2-3 dniach przyjmowania leków i utrzymuj¹ siê prze z oko³o dwa tygodnie po zaprzestaniu za¿ywania ich. Kortykosteroidy. Doustne steroidy powoduj¹, ¿e jêzyk staje siê czerwony i obrzêkniêty po oko³ dwóch miesi¹cach za¿ywania leków. Wziewne steroidy wywo³uj¹ ten sam efekt, lecz po znacznie d³u¿szym czasie codziennego stosowania leku. Leki rozszerzaj¹ce oskrzela. Leki pobudzaj¹ce receptory fi2 (salbutamol, terbuta-lin a itd.), po d³u¿szym okresie sta³ego stosowania, mog¹ wywo³aæ zaczerwienie siê koniuszka jêzy Inne leki z tej grupy, takie jak teofilina, maj¹ nawet silniejsz¹ tendencjê do wywo³ywa nia tych zmian w krótszym czasie. Leki moczopêdne. Diuretyki drastycznie usuwaj¹ p³yny cia³a. Mog¹ wiêc spowodowaæ Niedobór yin ednak zdarza siê to zazwyczaj dopiero po d³ugotrwa³ym stosowaniu - przez lata. W efekcie, po d³u¿szym czasie jêzyk staje siê obna¿ony z nalotu, co odzwierc iedla Niedobór yin. rodki przeciwzapalne. Najbardziej wp³ywaj¹ na jêzyk dwa rodki przeciwzapalne - fenylbutazon i oksyfenbutazon. Chocia¿ s¹ to rodki przeciwzapalne, paradoksalnie po woduj¹ pojawienie siê czerwonych punktów na jêzyku i zmniejszenie siê grubo ci cia³a jêzyka. yniku przewlek³ego za¿ywania - przez lata - jêzyk mo¿e staæ siê obna¿ony. Inne rodki przeciw alne, które wywo³uj¹ podobny efekt, lecz w mniejszym stopniu, obejmuj¹ szeroko stosowane niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak: ibuprofen, na-proxen, ketoprofen, fenoprofen, azapropazon i indometacyna. Wiêkszo æ rodków cytostatycznych, stosowanych w leczeniu nowotworów z³o liwych, przyczynia s formowania bardzo grubego, a nawet czarnego i suchego nalotu. WSKA NIKI DO DIAGNOZY Z JÊZYKA Aby systematycznie zbadaæ jêzyk, nale¿y dok³adnie wiedzieæ, czego szukaæ. Istnieje piêæ podst wych wska ników do obserwacji. Wymienione s¹ one ni¿ej w kolejno ci badania. Ka¿dy z nich zo stanie omówiony szerzej w rozdzia³ach 5-7. ¯ywo æ koloru lub duch jêzyka ¯ywotny wygl¹d wskazuje na zasadniczo dobre zdrowie. Jako æ ta jest czasem opisywana jak o Duch" jêzyka, aby zaznaczyæ ¿ywy wygl¹d, niezale¿nie od wspó³wystêpu- U Im |ta-koEO-liu j¹cych jakichkolwiek oznak patologicznych. Je li jêzyk ma ¿ywy kolor, rokowanie jest dob re, a je li ma kolor ciemny lub zwiêdniêty wygl¹d, rokowanie jest z³e. Jêzyk o ¿ywym kolorze est czasem opisywany jako jêzyk ¿ycia", a jêzyk o ciemnym i zwiêdniêtym wygl¹dzie jako jêzy ci". Terminy ¿ycie i mieræ w tym kontek cie nie s¹ dos³owne; oznaczaj¹ one wzglêdn¹ ciê¿ko æ zególnie wa¿na w analizie ¿ywo ci koloru jest uwa¿na ocena korzenia jêzyka. Je li korzeñ ma ¿ wibruj¹cy kolor, rokowanie jest dobre niezale¿nie od choroby. Je li korzeñ jest ciemny, suchy i zwiêdniêty - rokowanie jest z³e. Kolor cia³a jêzyka Kolor cia³a dotyczy koloru samego jêzyka, pod jakimkolwiek nalotem. Je li nalot jest e kstremalnie gruby i pokrywa ca³¹ powierzchniê jêzyka, aby oceniæ kolor cia³a, nale¿y badaæ sp i¹ stronê jêzyka. Kolor cia³a jêzyka odzwierciedla stan Narz¹dów yin, Krwi i Qi Od¿ywczej. Je to pojedyncza najwa¿niejsza cecha do obserwacji. Prawie zawsze wskazuje na prawdzi wy stan organizmu. Nie zmienia siê pod wp³ywem okresowych zmian stanu emocjonalnego lub fizycznego, jak æwiczenia fizyczne. Na przyk³ad, je li kolor cia³a jêzyka jest bardzo ciemnoczerwony, to mo¿emy byæ pewni, ¿e jest to stan intensywnego Gor¹ca, w jednym lub k ilku Narz¹dach, bez wzglêdu na towarzysz¹ce inne symptomy i oznaki. Je li jêzyk jest bardz

o blady lub prawie bia³y, bez w¹tpienia jest to stan powa¿nego Niedoboru yang lub Krwi . Bardzo czêsto inne objawy i oznaki kliniczne s¹ sprzeczne. W takich przypadkach ko lor cia³a jêzyka jest ostatecznym wska nikiem diagnostycznym. W ró¿nicowaniu wed³ug O miu Zas d odzwierciedla on wp³ywy Gor¹ca i Zimna, Niedobory yin i yang, Qi lub Krwi oraz sta gnacjê. Kszta³t cia³a jêzyka Badanie kszta³tu cia³a jêzyka obejmuje: sam kszta³t, cechy wystêpuj¹ce na powierzchni jêzyka, konsystencjê cia³a jêzyka oraz wszelkie mimowolne ruchy jêzyka. Badaj¹c kszta³t, obserwujemy , czy jêzyk jest cienki czy obrzêkniêty, d³ugi czy krótki, czy okre lone czê ci jêzyka s¹ obr adanie cech na powierzchni jêzyka oznacza ogl¹danie zmian, takich jak szczeliny i ow rzodzenia. Badanie konsystencji oznacza obserwowanie, czy cia³o jêzyka jest giêtkie cz y sztywne. Badanie ruchu jêzyka dotyczy ogl¹dania jakiegokolwiek ruchu wysuniêtego jêzyka. Mog¹ to byæ ruchy dr¿enia, trzêsienia, ruchy od jednej do drugiej strony, zawijanie siê w jakimkol wiek kierunku oraz zbaczanie. Klinicznie kszta³t jêzyka odzwierciedla stan Narz¹dów, Qi i Krwi. Jest szczególnie u¿yteczny przy ró¿nicowaniu stanu Nadmiaru i Niedoboru. t-je aNalot na jêzyku Nalot nale¿y systematycznie ogl¹daæ od koniuszka do korzenia okre laj¹c cztery cechy. Kolo r nalotu odzwierciedla wp³ywy Gor¹ca lub Zimna, bardziej ni¿ jakikolwiek inny aspekt d iagnozy z jêzyka. Bia³y nalot odpowiada Zimnu, a ¿ó³ty Gor¹cu. Grubo æ nalotu odzwierciedla nasilenie wystêpuj¹cego w organizmie czynnika pato-gennego; im silniejszy ten czynnik, tym grubszy nalot. W ró¿nicowaniu odzwierciedla to stan Nadmiaru lub Niedoboru. Rozmieszczenie nalotu odzwierciedla rozwój i lokalizacjê czynnika patogennego w chor obach pochodzenia zewnêtrznego. W chorobach pochodzenia wewnêtrznego odzwierciedla lokalizacjê czynnika patogennego zgodnie z topografi¹ jêzyka przedstawion¹ w rozdziale 4. W ró¿nicowaniu odzwierciedla Wewnêtrzn¹ lub Zewnêtrzn¹ lokalizacjê choroby. Nalot jêzyka mo¿e mieæ lub nie mieæ korzenia". Nalot z korzeniem (nazywany tak¿e prawdziwym nalotem) jest mocno zwi¹zany z powierzchni¹ jêzyka, ro nie tak, jak trawa z ziemi. Taki nalot nie daje siê zdrapaæ. Nalot bez korzenia wygl¹da jakby by³ pokropiony na powierzc hni jêzyka, zamiast z niego wyrastaæ. Mo¿na go zdrapaæ. Ukorzenienie nalotu bezpo rednio o dzwierciedla si³ê Qi cia³a. Z punktu widzenia ró¿nicowania jest to pewny wska nik Nadmiaru l ub Niedoboru Qi. Wilgotno æ jêzyka Badanie wilgotno ci jêzyka wskazuje na stan p³ynów cia³a. Normalny jêzyk jest tylko lekko wi lgotny. Suchy jêzyk wskazuje na niedobór p³ynów cia³a, podczas gdy mokry wskazuje na ich g romadzenie. Wilgotno æ jêzyka odzwierciedla wzglêdny stan yin/yang i Gor¹co/Zimno. NORMALNY JÊZYK Normalny jêzyk charakteryzuje siê: 1. Duch. Normalny jêzyk powinien mieæ ducha oraz wibruj¹cy, ¿ywy kolor, szczególnie na kor zeniu. 2. Kolor cia³a. Kolor powinien byæ bladoczerwony, wie¿o wygl¹daj¹cy" jak kawa³ek wie¿ego m edycynie chiñskiej jêzyk wyrasta z Serca, co oznacza, ¿e odzwierciedla siê na nim stan Q i Serca i Krwi. Normalny, wie¿y, bladoczerwony kolor jêzyka wskazuje, ¿e jêzyk otrzymuje w³a ciw¹ ilo æ Krwi Serca. W ród Narz¹dów yang, ¯o³¹dek ma najwiêkszy wp³yw na jêzyk. ¯o³¹dek produkcjê normalnego nalotu na jêzyku, a tak¿e przesy³a p³yny do jêzyka. Kolor jêzyka bywa b edszy, gdy p³yny te nie docieraj¹ do jêzyka. Prawid³owy bladoczerwony kolor jêzyka wynika z w³a ciwej ilo ci Krwi Serca i p³ynów ¯o³¹dka, 3. Kszta³t cia³a. Normalny jêzyk powinien byæ giêtki (ani za wiotki, ani za sztywny). Nie mo¿e byæ popêkany ani obrzêkniêty lub cienki, wysuniêty nie trzêsie siê ani nie dr¿y. Nie ma dzeñ. 4. Nalot. Prawid³owy nalot jest cienki i bia³y. Nalot jêzyka jest zwi¹zany z Qi ¯o³¹dka. ¯o³¹ rocesie przemian i trawienia po¿ywienia wytwarza niewielk¹ ilo æ nieczystych odpadków lub mê n¹ Wilgoæ". Docieraj¹ one do jêzyka i formuj¹ nalot. Obecno æ cienkiego nalotu wskazuje na pr wid³ow¹ funkcjê trawienn¹. Prawid³owy nalot jest nieco grubszy na korzeniu ni¿ na pozosta³ej owierzchni jêzyka. 5. Wilgotno æ. Normalny jêzyk powinien byæ lekko wilgotny, ani zbyt suchy, ani zbyt mok ry. Zwi¹zane jest to z prawid³ow¹ funkcj¹ ¯o³¹dka, który jest ród³em p³ynów cia³a. Kiedy ¯o³ id³owo, powstaje w³a ciwa ilo æ p³ynów, z których czê æ dociera do jêzyka.

PRZYPIS 1. Dodatkowe informacje na ten temat znajduj¹ siê w D.W Beaven and S.E. Brooks, A Co lor Atlas oftke Tongue in Clinical Diagnosis (London: Wo³fe Medical Publications L td., 1988). Rysunki 2-1, 2-2, 2-3 opieraj¹ siê na rycinach z tej ksi¹¿ki. Zosta³y zaadapto wane i u¿yte tu za zgod¹ wydawcy i ilustratora. - 16 WSKA NIKI DO DIAGNOZY Z JÊZYKA ry .1WSKA NIK SPECYFICZNE CZYNNIKI ZNACZENIE KLINICZNE RÓ¯NICOWANIE WED£UG O MIU ZAS Duch jêzyka Dobre lub zte rokowanie Ciato jêzyka Kolor Ksztatt Narz¹dy yin, Krew, Qi Od¿ywcze Narz¹dy Yin, Krew, Qi Zimno/Gor¹co yin/yang Niedobór/Nadmiar Nalot na jêzyku Korzeñ Kolor Grubo æ Rozmieszczenie Stan Zimna lub Gor¹ca Sita czynnika patogennego lub s³abo æ Qi ciata Stan Zewnêtrzny: wnikanie czynnika patogenneg o Stan Wewnêtrzny: lokalizacja czynnika patogennego Sita Qi ciata, szczególnie Qi ¯ot¹dk a i Nerek Zimno/Gor¹co Niedobór/Nadmiar Stan Zewnêtrzny / / Stan Wewnêtrzny Niedobór /Nadmiar Wilgotno æ jêzyka Stan ptynów ciata Zimno/Gor¹co yin/yang Znaki na jêzyku -obraz narz¹dów wewnêtrznych Ró¿ne czê ci cia³a maj¹ swoje odpowiedniki w innych czê ciach cia³a - jest to jedno z podstaw za³o¿eñ medycyny chiñskiej. W diagnozie z têtna na têtnicy promieniowej mo¿na wyczuæ trzy po my odpowiadaj¹ce stanowi energetycznemu górnej, rodkowej i dolnej czê ci cia³a. Uwa¿a siê, ¿ gnoza z twarzy odzwierciedla stan ró¿nych Narz¹dów. Ta sama zasada obowi¹zuje w diagnozie z jêzyka. Okre lone czê ci jêzyka odzwierciedlaj¹ stan zdrowia innych czê ci cia³a lub okre l arz¹dów wewnêtrznych. Ten system zwi¹zków mo¿na ogólnie wyt³umaczyæ przebiegiem kana³ów (meridia-nów). Kana³ zaczyn arz¹dzie wewnêtrznym i w swoim przebiegu osi¹ga jêzyk. Zdrowie danego Narz¹du odzwierciedl a siê w specyficznym polu jêzyka, przez które przebiega dany kana³. Niektóre kana³y (jak np. P³uc, Jelita Cienkiego, Jelita Grubego i Pêcherzyka ¯ó³ciowego) nie przebiegaj¹ bezpo rednio przez jêzyk, niemniej jednak zwi¹zane z nimi Narz¹dy maj¹ swoje odzwierciedlenie na jêzyku . Kana³y te s¹ powi¹zane z jêzykiem po rednio poprzez zwi¹zane ze sob¹ kana³y rêka - noga (np owiednio kana³ ledziony, Pêcherza Moczowego, ¯o³¹dka i Potrójnego Ogrzewacza). Wszystkie poz sta³e kana³y p³yn¹ bezpo rednio do jêzyka. Drogi kana³ów s¹ jednak jedynie czê ciowym wyja nieniem. W medycynie chiñskiej jest wiele zja isk, które mo¿na opisaæ jako swoisty rezonans jednej czê ci cia³a z drug¹. Wracamy tu do idei odpowiednio ci makrokosmosu i mikrokosmosu, która jest integraln¹ czê ci¹ teorii Piêciu Przem an. Tak jak têtno, równie¿ twarz i jêzyk, ucho, oko, druga ko æ ródrêcza i stopa odzwiercied odpowiadaj¹ innym czê ciom cia³a w taki sposób, ¿e nie mo¿e to byæ wyja nione tylko przez sie Pomiêdzy Narz¹dami i jêzykiem istniej¹ kompleksowe zwi¹zki fizjologiczne. Wszystkie Narz¹dy wewnêtrzne powi¹zane s¹ z jêzykiem w inny sposób ni¿ poprzez ich kana³y. Fizjologicznie ¯o³¹d Narz¹dem najbli¿ej powi¹zanym z jêzykiem: Nalot na jêzyku jest produktem zachodz¹cego w ¯o³ ocesu odparowywania; piêæ Narz¹dów yin otrzymuje Qi z ¯o³¹dka, dlatego z nalotu mo¿na diagnoz stan Zimna lub Gor¹ca i Niedobór lub Nadmiar w Narz¹dach yin"1. Innymi s³owy, nalot na jêz yku mo¿e odzwierciedlaæ stan wszystkich Narz¹dów w odniesieniu do Gor¹ca lub Zimna oraz Na dmiaru lub Niedoboru, poniewa¿ nalot jest produktem odpadowym ( mêtna Wilgoæ") aktywno ci trawiennej ¯o³¹dka, który z kolei jest ród³em Qi i Krwi dla wszystkich Narz¹dów. Jest to jed dróg fizjologicznych powi¹zañ Narz¹dów z jêzykiem. Ksiêga Wewnêtrzna opisuje inny zwi¹zek jêzyka z Narz¹dami: Nerki kontroluj¹ wodê, otrzymuj¹ echowuj¹ Esencjê piêciu Narz¹dów yin oraz sze ciu Narz¹dów yang"2. Oznacza to, ¿e Nerki maj¹ inne Narz¹dy wewnêtrzne, zaopatruj¹ je w Esencjê3. Poniewa¿ Nerki s¹ bezpo rednio powi¹zane z kiem (kana³ Nerek p³ynie do korzenia jêzyka) i dostarczaj¹ Esencjê do wszystkich Narz¹dów, st n zdrowia tych Narz¹dów mo¿e siê odzwierciedlaæ na jêzyku. Mo¿na zatem powiedzieæ, ¿e wszystk rz¹dy s¹ fizjologicznie zwi¹zane (trochê po rednio) z jêzykiem poprzez korzeñ Przeduro-dzenio ej Qi (Nerki) oraz korzeñ Nabytej Qi (¯o³¹dek)4. Jêzyk odzwierciedla ogólny stan zdrowia, po dczas gdy specyficzne pola topograficzne jêzyka odzwierciedlaj¹ stan okre lonych Narz¹dów. W diagnostyce istniej¹ dwie g³ówne metody dostrzegania zwi¹zków miêdzy polami topograficznym i jêzyka a Narz¹dami. Po pierwsze: jêzyk, jak i têtno, mo¿e byæ podzielony na trzy mniej wiêcej równe czê ci. Przed czê æ odpowiada Górnemu Ogrzewaczowi, rodkowa - rodkowemu i tylna czê æ Dolnemu Ogrzewaczo

ys. 3-1). Serce i P³uca s¹ umiejscowione w Górnym Ogrzewaczu, ¯o³¹dek i ledziona w rodkowym Pêcherz, Nerki, Jelito Cienkie i Jelito Grube s¹ w dolnym Ogrzewaczu. (Szersze omówie nie ró¿nicowania Trzech Ogrzewaczy - patrz Aneks, cz. III). - Dolny Ogrzewacz - rodkowy Ogrzewacz ' Górny Ogrzewacz Rysunek 3-1 W medycynie chiñskiej czêsto zwi¹zki funkcjonalne s¹ wa¿niejsze od strukturalnych. Przypis anie Narz¹dów wewnêtrznych do trzech Ogrzewaczy odzwierciedla ich zwi¹zki funkcjonalne z poszczególnymi Ogrzewaczami w wiêkszym stopniu, ni¿ anatomiczne zwi¹zki z dan¹ parti¹ cia³a. Wyja nia to, dlaczego W¹troba jest czasem uwa¿ana za czê æ Dolnego Ogrzewacza (wiele jej sta nów patologicznych przejawia siê w Dolnym Ogrzewaczu), a czasem za czê æ rodkowego Ogrzewac za. Podobnie Pêcherzyk ¯ó³ciowy zwykle nie jest umieszczany w rodkowym Ogrzewaczu, poniew a¿ Ogrzewacz ten jest uogólnieniem, które obejmuje funkcjê trawienn¹ ¯o³¹dka i ledziony. Istnieje wiele ró¿nych systemów opisywania zwi¹zków miêdzy okre lonymi polami na jêzyku a pos ególnymi Narz¹dami. Wystarczy przedstawiæ dwa przyk³ady (rys. 3-2 i 3-3). Koniuszek jêzyka odpowiada Sercu (HE), rodek - ¯o³¹dkowi (ST) i ledzionie (SP), boki - W¹tr bie (LIV) i Pêcherzykowi ¯ó³ciowemu (GB), a korzeñ - Nerkom (KI)5. Korzeñ jêzyka odpowiada Nerkom, Bramie ¯ycia (ming meri), Jelitu Grubemu (LI), Jelitu Cienkiemu (SI), Pêcherzowi moczowemu (BL), rodek po lewej stronie ¯o³¹dkowi, I Rysunek 3-2 rodek prawej strony ledzionie, pole pomiêdzy rodkiem a koniuszkiem jêzyka odpowiada P³uco m (LU), koniuszek Sercu i Osierdziu (P), lewy bok W¹trobie, a prawy brzeg Pêcherzyko wi ¯ó³ciowemu6. Drugi przyk³ad jest prawdopodobnie najczêstszym schematem topografii jêzyka z wyj¹tkiem dwóch szczegó³ów Odpowiednio æ ¯o³¹dka z lew¹, a ledziony z praw¹ stron¹ rodka jêzyka nie j niona. Mówi siê natomiast, ¿e rodek jêzyka odpowiada ¯o³¹dkowi, a pole wokó³ rodka ledzion uwa¿a, ¿e potwierdza siê to w praktyce klinicznej. Dlatego w ksi¹¿ce tej opisane s¹ nastêpuj¹ pola: koniuszek jêzyka odpowiadaj¹cy Sercu, pole pomiêdzy koniuszkiem a rodkiem - P³ucom, rodek ¯o³¹dkowi i ledzionie, korzeñ -Nerkom, Jelitom, Pêcherzowi, u kobiet Macicy, lewy br eg odpowiadaj¹cy W¹trobie, a prawy brzeg - Pêcherzykowi ¯ó³ciowemu (rys. 3-4). Obserwacja brodawek na jêzyku - to druga metoda badania zwi¹zków miêdzy topografi¹ jêzyka a Narz¹dami. Jak stwierdzono, wed³ug wspó³czesnej biomedycyny, brodawki jêzykowe s¹ to ma³e wyn os³o ci b³ony luzowej jêzyka, pokrywaj¹ce jego powierzchniê grzbietow¹. Wyró¿nia siê piêæ ty i ciaste, nitkowate, grzybiaste, okolone i okalaj¹ce. Staro¿ytni chiñscy autorzy rozpozn awali tylko 2 typy brodawek i, co charakterystyczne dla chiñskiej medycyny, widzie li zwi¹zki miêdzy nimi a pewnymi wewnêtrznymi Narz¹dami. Ten sposób my lenia ilustruje nastêp j¹cy tekst z Prostych nauk diagnozy z form cia³a i koloru twarzy. Drobne czerwone ziarenka na koniuszku jêzyka oznaczaj¹, ¿e Qi Serca chwyta p³yn¹cy w górê Pra dziwy Ogieñ Bramy ¯ycia8, je li na rodku jêzyka znajduRysunek 3-3 j¹ siê bia³e, miêkkie kolce, tak delikatne jak w³osy, wskazuje to, ¿e Qi P³uc utrzymuje Prawdziwy Ogieñ Bramy ¯ycia, wówczas gdy on zstêpuje9. Z klasycznego, chiñskiego punktu widzenia, kiedy fizjologiczny Ogieñ Bramy ¯ycia ³¹czy siê z Sercem, to na koniuszku jêzyka bêd¹ brodawki bladoczerwone, a kiedy ³¹czy siê z P³ucami, w rodku jêzyka bêd¹ miêkkie, bia³e brodawki. Zdrowy, bladoczerwony koniuszek a i miêkkie, bia³e centrum wskazuje wiêc na zdrowie w Sercu, P³ucach i Nerkach (poniewa¿ B rama ¯ycia jest zwi¹zana z yang Nerek). \ Sl Kl / BL U / Im 1 la 1 ST SP X LU ^ Rysunek 3-4 -20I '111 roniidPRZYPISY Zhou Xue-Hai, Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color (Xing se wal zhen. jian Mo) (1894). Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Me

dicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine {Zhong yi she zhen) (Beijing: Peopl e's Medical Publishing House, 1976), str. 8. Yellow Emperor's Inner Clasic: Simp le Questions (Huang di nei jing su wen) Beijing: People's Medical Publishing Hou se, 1963) str. 6. Esencja (jing) jest czê ciowo dziedziczona od rodziców, determinuje nasz¹ konstytucjê i po tencja! biologicznego rozwoju. Esencja przechowywana jest w Nerkach. Przedurodzeniowa Qi, dos³ownie Przedniebiañska Qi" (xian tian zhi qi) oznacza podstawê konstytucji istoty ludzkiej. Jest to inny termin dla Esencji otrzymywanej od rod ziców i przechowywanej w Nerkach. Nazywana jest przedurodzeniowa, poniewa¿ powstaje przed urodzeniem. Qi Nabyta, dos³ownie Ponie-biañska Qi" (hou tian zhi qi) odnosi siê d o Qi i Krwi, która powstaje w wyniku aktywno ci ¯o³¹dka i ledziony po urodzeniu. Poniewa¿ Ne ki przechowuj¹ Esencjê, a ledziona i ¯o³¹dek produkuj¹ Qi po urodzeniu, s¹ nazywane odpowied Korzeniem Qi Przedurodzeniowej i Korzeniem Qi Nabytej. Jian Bi-Hua, Mirror of M edicine (Yi jing) (1641). Cytowane w Tongue diagnosis in Chinese Medicine, str. 8. Lian Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Examination of the Tongue (She jian bian zheng) (1906). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 8. Guangdong College of Traditional Medicine, Chinese Medical Diagnosis (Zhong yi z hen duan xue) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House, wyd. 6, 1979), st r. 14. Koncepcja Bramy ¯ycia (ming men) zajmuje chiñskich lekarzy od wieków. G³ówne ród³a informacj otycz¹ce tej koncepcji to: Ksiêga trudno ci, Receptury tysi¹ca dukatów i Skarb medycyny (Y i gui) napisana w 1687 r. przez Zhao Xian-He. Wiele dyskutowano na temat, czy Br ama ¯ycia odpowiada prawej Nerce (jak w rozdziale 36 Ksiêgi Trudno ci), czy umieszczan a jest miêdzy dwiema Nerkami (jak w rozdziale 66 Ksiêgi trudno ci i w Skarbie medycyny ). Zasadniczo Brama ¯ycia odpowiada Ogniowi Nerek. Jest to Ogieñ fizjologiczny (dlat ego nazywany jest Prawdziwym Ogniem Bramy ¯ycia), którego funkcj¹ jest ogrzanie Serca, aby daæ schronienie Duchowi (tl. Shen), ogrzanie ¯o³¹dka i ledziony, aby wesprzeæ ich funk cjê trawienn¹, ogrzanie Pêcherza i Dolnego Ogrzewacza, aby wesprzeæ ich funkcjê przetwarza nia i wydalania p³ynów. Kiedy jest za ma³o Ognia Bramy ¯ycia, cierpi Serce, a ¯o³¹dek i ledz a nie mog¹ trawiæ po¿ywienia, Pêcherz i Dolny Ogrzewacz nie mog¹ przetwarzaæ p³ynów, Esencja erkach staje siê zimna, macica staje siê s³aba i zimna, co powoduje bezp³odno æ i przewlek³e p³awy. W pewnych wspó³czesnych tekstach uproszczono koncepcjê Bramy ¯ycia, traktuj¹c j¹ jako dmienne wyra¿enie dla yang Nerek. Z rozumowania tego wynika, ¿e poniewa¿ yin Nerek jes t materialnym substratem yang Nerek, to nie mog¹ one byæ jednoznacznie rozró¿nione. Tak wiêc, Brama ¯ycia oznacza tu zewnêtrzny przejaw yang Nerek i jej efekt jest wyra nie wid oczny w stanach patologicznych, takich jak zmniejszenie siê fizjologicznego Ognia. Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color. Cytowane w Tongue Dia gnosis in Chinese Medicine, str. 7. Kit ie t³a Osiem Zasad w diagnozie z jêzyka Diagnoza syndromów chorobowych wed³ug O miu Zasad jest, byæ mo¿e, jedn¹ z podstawowych metod w medycynie chiñskiej. S³u¿y analizowaniu patogenezy chorób i racjonalnej interpretacji typów dysharmonii. Badanie jêzyka jest bardzo wa¿n¹ czê ci¹ tej metody. Jak zauwa¿ono w rozd le 3, kolor cia³a jêzyka jest jednym z filarów diagnozy i jest szczególnie wa¿ny przy ró¿nico aniu syndromów wed³ug O miu Zasad. Równie¿ istotny jest nalot na jêzyku, szczególnie w rozró¿ u Stanu Zewnêtrznego od Wewnêtrznego oraz syndromów Gor¹ca od syndromów Zimna. Aby powi¹zaæ diagnozê z jêzyka z ró¿nicowaniem syndromów wed³ug O miu Zasad, bêdziemy koncent a najczê ciej wystêpuj¹cych typach jêzyka w ka¿dej kategorii tego ró¿nicowania, tzn. Stan Zew ny/Stan Wewnêtrzny, Gor¹co/Zimno, Nadmiar/Niedobór, yin/yang. Podej cie to w pewnym sens ie jest sprzeczne z duchem chiñskiej diagnozy, która ³¹czy obserwacje wszystkich czterec h metod diagnostycznych. Co wiêcej, tak jak musz¹ byæ zintegrowane cztery metody diagn ozy, tak wszystkie kategorie ró¿nicowania, zgodnie z O mioma Zasadami, musz¹ byæ postrzega ne jako ca³o æ. Sprawia to, ¿e uogólnienie jest trudne. Na przyk³ad, jak bêdzie1 wygl¹da³ jêz ndromie Zewnêtrznym zale¿y od tego, czy syndrom jest Nadmiarowy czy Niedoborowy, Zim na czy Gor¹ca. Jednak przedstawienie znaków na jêzyku w ka¿dej kategorii O miu Zasad pozwa la zrozumieæ ich zasadnicze cechy. Nale¿y przy tym pamiêtaæ, ¿e w praktyce klinicznej, obs erwowane cechy bêd¹ bardziej z³o¿one. STAN ZEWNÊTRZNY

Stan Zewnêtrzny jest to wtargniêcie zewnêtrznego czynnika patogennego (Zimno, Wilgoæ, Go r¹co, Sucho æ lub Wiatr) do powierzchownych warstw cia³a (skóra, miê nie, kana³y i ciêgna). t¹pi taka inwazja, mo¿na powiedzieæ, ¿e u pacjenta rozwijaj¹ siê objawy i oznaki Stanu Zewnêt znego. Ogólnie mówi¹c, w pocz¹tkowym stadium ataku zewnêtrznego nie wyst¹pi¹ dostrzegalne zmi ny na jêzyku. Na przyk³ad, mówi siê, ¿e w ataku zewnêtrznego Wiatru i Zimna nalot na jêzyku b ie cienki i bia³y. Cienki, bia³y Tialot tO nalot normalny, tak wi§c w wielu przypadkac h ³agodnego ataku Wiatru i Zimna nalot na jêzyku znacz¹co siê nie zmieni. t]0De-est Czynnikom patogennym Gor¹ca i Zimna prawie zawsze towarzyszy Wiatr; w zwi¹zku z tym w dalszej analizie bêd¹ one omawiane wspólnie. Wiatr jest najbardziej dynamicznym czyn nikiem patogennym i wystêpuje zwykle razem z innymi czynnikami. Mo¿na powiedzieæ, ¿e inn e czynniki patogenne jad¹" na Wietrze, by przedostaæ siê do wierzchnich warstw cia³a. Wiatr i Zimno W pocz¹tkowym stadium ataku Wiatru i Zimna nalot na jêzyku bêdzie cienki, bia³y : Di-awd opodobnie w ca³o ci lekko wilgotny. Nalot jest bia³y, poniewa¿ jest Zimno, cienki, miewa¿ czynnik patogenny jest w stadium pocz¹tkowym, a wiêc nie jest zbyt silny, na t³ej powi erzchni lekko wilgotny, poniewa¿ Zimno w zewnêtrznych warstwach cia³a za-okowaio prawi d³owy ruch p³ynów cia³a w skórze i miê niach, co doprowadzi³o do nie-ielkiego gromadzenia siê W stadiach pocz¹tkowych, nalot powstaj¹cy w wyni-i ataku Wiatru i Zimna czêsto pojawia siê tylko w przedniej czê ci jêzyka, pomiêdzy ko¿uszkiem a rodkiem. Nalot ten mo¿na zdrapaæ iewa¿ czynnik patogenny jest jesz-ze ³agodny), ale bêdzie pojawia³ siê tak d³ugo, jak d³ugo b ie obecny czynnik patogenny. Je¿eli ca³y nalot jest bia³y i suchy, i nie mo¿na go zdrapaæ, oznacza to, ¿e zewnêtrzne Zimno penetruje g³êbiej i ma tendencjê do przechodzenia w Ogieñ, który mo¿e wysuszaæ jêzyk. W tym przypadku nalot pokrywa ca³y jêzyk. Je li w pocz¹tkowym stad ataku Wiatru i Zimna nalot jest cienki, bia³y, z suchymi kolcami, wskazuje to, ¿e Z imno w³a nie zmienia siê w Gor¹co i ¿e p³yny P³uc s¹ uszkodzone, co daje w rezultacie suche k e. Cienki, bia³y i t³usty nalot wskazuje na obecno æ zewnêtrznego Zimna i Wilgoci w pocz¹tko wym stadium penetracji. T³usty nalot jest oznak¹ wystêpowania Wilgoci. ej, ni:no, ie, -tj¹ Ita-. ¿e a³y :na Wiatr i Gor¹co W pocz¹tkowym stadium inwazji przez Wiatr i Gor¹co nalot bêdzie cienki, bia³y i suchy. J est cienki, poniewa¿ czynnik patogenny w³a nie wnika do cia³a, bia³y, gdy¿ jest to stadium p ocz¹tkowe i nie wytworzy³o siê jeszcze w ciele zbyt wiele Gor¹ca, suchy, bo Wiatr i Gor¹co wysuszaj¹ p³yny cia³a. Je li Gor¹co zacznie wnikaæ, nalot bêdzie cienki i ¿ó³ty. W powa¿nych ach ataku Wiatru i Gor¹ca nalot mo¿e byæ szary lub czarny i mieæ kolce wyrastaj¹ce z jego powierzchni. Czêsto przy ataku Wiatru i Gor¹ca zmiany nalotu dotycz¹ tylko przedniej czê ci jêzyka. Mog¹ s pojawiæ równie¿ zmiany cia³a jêzyka - zaczerwienienie przedniej czê ci i brzegów jêzyka. Nie oznak tych myliæ z Ogniem Serca lub Ogniem W¹troby. Niezale¿nie do wielu odmiennych ob jawów i oznak klinicznych, atak Wiatru i Gor¹ca zwykle przyczynia siê do zaczerwienien ia ca³ej przedniej czê ci jêzyka, podczas gdy w przypadku Ognia Serca czerwony jest tylk o koniuszek. U dzieci zewnêtrzna inwazja Wiatru i Gor¹ca czêsto objawia siê jako czerwone punkty w pr zedniej czê ci i/lub na bokach jêzyka (fot. 41). STAN WEWNÊTRZNY Stan Wewnêtrzny charakteryzuje siê obecno ci¹ czynnika patogennego wewn¹trz cia³a. Mo¿e to by ewnêtrzna Wilgoæ, Wiatr, Ogieñ, Sucho æ oraz Zimno lub tylko nie--i iwnowaga wewnêtrzna yin i yang. Mo¿e, na przyk³ad, wystêpowaæ Ogieñ W¹troby, konkretny czynnik patogenny, lub jedyni e nierównowaga miêdzy yin Nerek a yang W¹troby. Rysunek 4-1 Kluczowa cecha, charakterystyczna dla choroby Wewnêtrznej, to jej umiejscowienie w Narz¹dzie, w przeciwieñstwie do zewnêtrznych czê ci cia³a (skóra, miê nie, ciêgna i kana³y) ie nie mo¿na opisaæ ogólnego wygl¹du jêzyka w stanie Wewnêtrznym, ze wzglêdu na zbyt du¿¹ lic wych sytuacji patologicznych.

Zmiany topograficzne na jêzyku mog¹ odzwierciedlaæ ewolucjê choroby z Zewn¹trz do Wewn¹trz l ub odwrotnie (patrz rozdz. 3). Nale¿y zawêziæ tu znaczenie s³owa ewolucja". Topografia jêzy ka nie powinna byæ interpretowana sztywno, jako sta³y system zwi¹zkówr pomiêdzy polem na jêz yku a czê ci¹ cia³a. To samo pole na jêzyku mo¿e odzwierciedlaæ stan ró¿nych czê ci cia³a, w ch warunków. Podstaw¹ jest ³¹czenie diagnozy jêzykowej z innymi metodami diagnostycznymi. Ponadto, odpowiednio æ pól jêzyka do czê ci cia³a pokazuje czasem w przebiegu choroby tylko l kalizacjê zmian czynnika patogennego. Maj¹c to na wzglêdzie, mo¿emy powiedzieæ, i¿ generaln¹ zasad¹ jest, ¿e obrze¿a jêzyka odpowia rznym warstwom cia³a, a pola rodkowe - wewnêtrznym (rys. 4-1). Ruch z zewn¹trz do wewn¹trz mo¿e przejawiaæ siê na jêzyku jako ruch od koniuszka do korzenia . Koniuszek odpowiada zewnêtrznym, a korzeñ wewnêtrznym czê ciom cia³a. Interpretacja ta jes t zbie¿na z podzia³em jêzyka na trzy czê ci, od przedniej do tylnej, które odpowiadaj¹ trzem grzewaczom: Górnemu, rodkowemu i Dolnemu. Przednia czê æ jêzyka ogólnie odpowiada zewnêtrzny arstwom cia³a, a tylna czê æ - wewnêtrznym (rys. 4-2). £¹cz¹c te interpretacje mo¿na powiedzi y Ogrzewacz jest bardziej zewnêtrzny" ni¿ rodkowy i Dolny. Nie oznacza to, ¿e wszystkie choroby Górnego Ogrzewacza s¹ pochodzenia zewnêtrznego. Znaczy to, ¿e P³uca umiejscowione w Górnym Ogrzewaczu, kontroluj¹ce skórê i Qi Ochronn¹, odpowiadaj¹ warstwom zewnêtrznym, któr odpowiada równie¿ przednia czê æ jêzyka. Ogólnie mo¿na powiedzieæ, ¿e w stanach Wewnêtrznych nalot na jêzyku jest ¿ó³ty. Jest to tylko o s³uszne. ¯ó³ty nalot wskazuje Gor¹co, a stan Wewnêtrzny mo¿e równie dobrze charakteryzowaæ nem, a w takim przypadku nalot na jêzyku bêdzie bia³y. Stan Wewnêtrzny mo¿e siê rozwijaæ ze stanu ewnêtrznego lub niezale¿nie, zwykle wolno przez d³ugi okres. Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e nalot azwyczaj bêdzie ¿ó³ty, poniewa¿ czynnik patogenny ma tendencjê do przemiany w Gor¹co, gdy zna duje siê d³ugi czas wewn¹trz cia³a. Mo¿na równie¿ ogólnie powiedzieæ, ¿e gdy nalot z bia³ego przemieni siê w ¿ó³ty, choroba wnikn . W niektórych przypadkach, nalot na jêzyku mo¿e byæ czê ciowo bia³y, a czê ciowo ¿ó³ty. Je l bia³y wokó³ brzegów, ¿ó³ty w rodku powierzchni jêzyka, to czynnik patogenny wnikn¹³ do wewn¹ rzemianie w Gor¹co. Wniosek ten wynika z tego, ¿e czê ci zewnêtrzne jêzyka odpowiadaj¹ zewnêt ym warstwom cia³a, a rodek - wewnêtrznym. Podobnie, je li nalot jest ¿ó³ty na brzegach, Rysunek 4-2 a bia³y w rodku, wskazuje to, ¿e czynnik patogenny traci swoj¹ si³ê i stan siê poprawia. W" oñcu, ca³kowity brak nalotu zawsze wskazuje na stan Wewnêtrzny, najczê ciej Niedobór yin ¯o³¹ Nerek. leszom STANY PÓ£WEWNÊTRZNE, PO£ZEWNÊTRZNE W stanach opisywanych w medycynie chiñskiej jako pó³Wewnêtrzne, póiZewnêtrzne czynnik patoge nny zlokalizowany jest na poziomie miêdzy zewnêtrznymi a wewnêtrznymi warstwami cia³a. C horoby pó³Wewnêtrzne i póiZewnêtrzne, nazywane równie¿ chorobami Mniejszego yang (t³. Shao Ya , cechuj¹ siê naprzemiennymi dreszczami i gor¹czk¹, gorzkim smakiem w ustach, bólem w okol icy pod¿ebrowej, dra¿liwo ci¹, suchym gard³em i nudno ciami. Nalot na jêzyku w tych przypadka h jest typowo bia³y, lekko liski i zlokalizowany tylko po prawej stronie (rys. 4-3a ). W chorobach tych istniej¹ tak¿e inne typy i lokalizacje nalotu na jêzyku: czerwone cia³o jêzyka z bia³ym nalotem tylko na koniuszku, bia³y nalot na koniuszku, a czarny na korzeniu oraz bia³y nalot na koniuszku, a szary na korzeniu (rys. 4-3b). Rysunek 4-3a Rysunek 4-3b ZIMNO Zimno przejawia siê zarówno jako zmiana cia³a, jak i nalotu jêzyka. Cia³o jêzyka bêdzie blade a nalot bia³y i w ca³o ci mokry. Rozró¿niamy Zimno Niedoborowe i Nadmiarowe. r.o-porh, Zimno Niedoborowe Stan Zimna Niedoborowego powstaje z niedoboru yang Qi. W tej sytuacji, cia³o jêzyka bêdzie blade, a nalot cienki, bia³y i w ca³o ci mokry. Cia³o jêzyka jest blade, bo niedoboro we yang Qi nie jest w stanie unie æ Qi i Krwi do jêzyka. Nalot jest cienki, poniewa¿ sta n ten rozwija siê z Niedoboru, a nie ma aktualnie w ciele czynnika patogenne-go, k tóry ujawni³by siê na jêzyku. Jest bia³y, poniewa¿ jest to Zimno, i w ca³o ci wilgotny, gdy¿ borowe yang Qi nie jest w stanie prawid³owo przetwarzaæ i transportowaæ p³ynów w ciele, co

powoduje ich gromadzenie siê na jêzyku. W mniej czêstych przypadkach powa¿nego i d³ugo trwaj¹cego niedoboru yang jêzyk mo¿e byæ suchy, nie za wilgotny. D ieje siê tak, poniewa¿ yang Qi jest w takim Niedoborze, ¿e w ogóle nie transportuje p³ynów. Zimno Nadmiarowe Stan ten narasta z nadmiaru yin lub Zimna. Nadmiar mo¿e byæ zewnêtrzny lub wewnêtrzny. F orma zewnêtrzna to Wiatr i Zimno. By³a ona ju¿ omawiana poprzednio. Wewnêtrzny Nadmiar Z imna przejawia siê na jêzyku jako blade cia³o i gruby, bia³y nalot, w ca³o ci wilgotny i naj czê ciej liski. Cia³o jêzyka jest blade, poniewa¿ Nadmiarowe | Zimno blokuje cyrkulacjê yang Qi, która nie jest w stanie unie æ Krwi do jêzyka. Nalot jest gruby. Grubo æ nalotu jest jed n¹ z kluczowych cech rozró¿niaj¹cych Zimno Nadmiarowe od Niedoborowego. Nalot jest tak¿e b ia³y, w ca³o ci wilgotny lub liski. Kiedy Nadmiarowe Zimno blokuje cyrkulacjê yang Qi, to yang nie przetwarza i nie transportuje prawid³owo p³ynów. Powoduje to ich gromadzenie siê na jêzyku. W obu przypadkach, zarówno Nadmiarowego, jak i Niedoborowego Zimna, jêzy k mo¿e tak¿e byæ niebieski. Zwykle zdarza siê to w przewlek³ym zatrzymaniu Zimna. Równie¿ pur urowoniebieskie cia³o jêzyka mo¿e wskazywaæ Zimno. Zdarza siê to w przypadkach przewlek³ego zatrzymania Zimna, kiedy cyrkulacja jest zablokowana i wystêpuje zastój Krwi. GOR¥CO W stanach Gor¹ca cia³o jêzyka jest czerwone lub ciemnoczerwone. W stanach Nadmiarowego Gor¹ca nalot bêdzie ¿ó³ty, podczas gdy w stanach Niedoborowego Gor¹ca w ogóle nie bêdzie nal . W obu przypadkach jêzyk bêdzie suchy. Ogólnie mo¿na powiedzieæ, ¿e im ciemniejsze cia³o jêz oraz im ciemniejszy ¿ó³ty nalot, tym wiêksze jest Gor¹co. Gor¹co, w zale¿no ci od miejsca jego koncentracji w ciele, bêdzie siê przejawiaæ w ró¿ny spos a Gor¹co Serca wskazuje czerwony koniuszek jêzyka z czerwonymi punktami. Gor¹co W¹troby przejawia siê czerwonymi bokami i obustronnym ¿ó³tym nalotem. Na Gor¹co ¯o³¹dka wskazuje grub nalot, czêsto z czerwonymi punktami dooko³a rodka jêzyka. Gor¹co Pluæ czêsto pojawia siê jak ienki, ¿ó³ty nalot w przedniej czê ci jêzyka. We wszystkich tych przypadkach jêzyk bêdzie suc Br¹zowy, szary i czarny nalot tak¿e mo¿e wskazywaæ Gor¹co. Wystêpuje on w stanach ciê¿szych e z ¿ó³tym nalotem. Suchy, br¹zowy albo czarny nalot czêsto widzimy w przypadkach ekstrema lnego Gor¹ca w ¯o³¹dku i Jelitach, z zatrzymaniem wysuszonego stolca. NIEDOBÓR Stan Niedoboru cechuje niedostatek energii cia³a. Ka¿dy z Niedoborów Qi, yang, Krwi i yin charakteryzuj¹ okre lone cechy na jêzyku. Niedobór Qi W stanach Niedoboru Qi cia³o jêzyka mo¿e byæ tylko lekko wiotkie, bez ¿adnych innych oznak . Je li Niedobór nie jest zbyt du¿y, cia³o jêzyka mo¿e wygl¹daæ normalnie. Wygl¹d jêzyka w Ni ch Qi bêdzie ró¿ni³ siê w zale¿no ci od tego, który Narz¹d jest najbardziej dotkniêty. - 26 " vNiedobór Qi p³uc. P³uca kontroluj¹ Qi i oddychanie. Jest to Narz¹d, który razem ze ledzion¹ t najczê ciej dotkniêty przez Niedobór Qi. Patologiczne oznaki to: krótki oddech, s³aby g³os, spontaniczne poty. Je¿eli Niedobór Qi P³uc nie jest zbyt du¿y, to mo¿e siê nie ujawniæ na jêz . W d³ugo trwaj¹cym Niedoborze cia³o jêzyka mo¿e byæ lekko obrzêkniête w przedniej czê ci pom iuszkiem a rodkiem. Mo¿e to byæ jedyny znak Niedoboru Qi P³uc, poniewa¿ cia³o jêzyka bêdzie kolor normalny lub lekkoblady i nie bêdzie innych zmian. Czasem w polu P³uc (pomiêdzy koniuszkiem a rodkiem jêzyka) widaæ cienki bia³y nalot, tak¿e lekko wilgotny. Wskazuje t o na zatrzymanie Zimna w P³ucach, które pozosta³o z nieprawid³owo leczonego wcze niejszego ataku Wiatru i Zimna. Niedobór Qi ledziony. ledziona zarz¹dza fizjologicznymi przemianami oraz transportem p³y nów i esencji z po¿ywienia. Jest to Narz¹d, który ³atwo bywa dotkniêty przez Niedobór Qi. G³ó bjawy wskazuj¹ce na Niedobór Qi ledziony, to: ospa³o æ, brak apetytu, rozpieranie w brzuchu . Na jêzyku bêd¹ zaznaczone odciski zêbów, bêdzie on lekko obrzêkniêty, najczê ciej blady, na i nie ma objawów Zimna. Je¿eli stan jest lekki, mo¿e nie byæ ¿adnych zmian na jêzyku. Niedobór Qi ¿o³¹dka. ¯o³¹dek przetwarza i oddziela po¿ywienie od p³ynów. Ma³a ilo æ mêtnej W po tym procesie, p³ynie do jêzyka i tworzy nalot. Cienki bia³y nalot jest prawid³owy i w skazuje, ¿e ¯o³¹dek funkcjonuje prawid³owo. W Niedoborze Qi ¯o³¹dka dochodzi do zaburzenia pr su trawiennego i w rezultacie mêtna Wilgoæ nie jest transportowana do jêzyka. Na stan ten wskazuje zarówno cieñszy nalot w rodku jêzyka, jak i nalot bez korzenia. Niedobór Qi serca. Serce kontroluje Krew i naczynia Krwiono ne. Niedobór Qi Serca obja wia siê nieregularno ci¹ kr¹¿enia, co powoduje palpitacje i krótki oddech podczas wysi³ku fiz cznego. Cia³o jêzyka bêdzie blade (nawet je¿eli nie ma objawów Zimna), poniewa¿ Niedoborowe

Qi Serca nie jest w stanie unie æ Krwi do jêzyka. W powa¿niejszych przypadkach Niedoboru Qi Serca koniuszek jêzyka bêdzie lekko obrzêkniêty, a cia³o blade. Stan ten czêsto spowodow any jest przez traumatyczne prze¿ycie, które rozproszy³o Qi Serca. Niedobór yang W Niedoborze yang cia³o jêzyka bêdzie blade, poniewa¿ Niedoborowe yang Qi nie jest w sta nie unie æ Krwi do jêzyka. Bêdzie on tak¿e w ca³o ci wilgotny, gdy¿ Niedoborowe yang Qi nie m ransformowaæ i transportowaæ p³ynów, co powoduje ich akumulacjê na jêzyku. Nalot bêdzie cienk , poniewa¿ jest to stan Niedoboru i bia³y, bo powsta³o Zimno w wyniku niedostatku yang Qi. Wygl¹d jêzyka ró¿ni siê w zale¿no ci od tego, który Narz¹d jest najbardziej dotkniêty. Niedobór yang ledziony. W ledzionie ³atwo wystêpuje Niedobór yang, czêsto spowodowany nadmi rnym spo¿ywaniem zimnego, surowego po¿ywienia. Objawy kliniczne s¹ podobne do objawów Ni edoboru Qi ledziony, opisanych wy¿ej. Dodatkowo wystêpuj¹ dreszcze i bardzo lu ny stolec. Jêzyk bêdzie zdecydowanie blady lub bardzo blady, mo¿e byæ nieco obrzêkniêty, poniewa¿ Niedo yang ledziony mo¿e prowadziæ do zatrzymywania Wilgoci. Jêzyk bêdzie tak¿e w ca³o ci mokry, alot - bia³y. Je li wyst¹pi Wilgoæ, jêzyk bêdzie raczej obrzêkniêty; w innych przypadkach cec ta nie wyst¹pi. - 27 Niedobór yang Nerek czêsto towarzyszy Niedoborowi yang ledziony i zawsze wskazuje na stan bardziej powa¿ny. Wystêpuj¹ tutaj kliniczne objawy Niedoboru yang ledziony, ale do datkowo bóle pleców, dreszcze, zawroty g³owy, bardzo lu ne stolce we wczesnych godzinach rannych i wielkie zmêczenie. Jêzyk bêdzie bardzo blady, obrzêkniêty i w ca³o ci mokry. Nalot bêdzie bia³y. Wygl¹d jêzyka w Niedoborze yang ledziony i yang Nerek jest zasadniczo taki sam. Nie mo¿na ich ³atwo rozró¿niæ, chocia¿ czasami w Niedoborze yang Nerek jêzyk bêdzie bard j mokry i bledszy ni¿ w Niedoborze yang ledziony. Ró¿nicowaæ nale¿y na podstawie innych ozn ak klinicznych. Niedobór yang Serca. Objawy kliniczne w Niedoborze yang Serca s¹ takie same, jak w N iedoborze Qi Serca; dodatkowo wystêpuj¹ dreszcze, zimne d³onie i jasnobia³a cera twarzy. Jêzyk bêdzie blady, jego koniuszek mo¿e byæ bledszy, albo nieco bardziej wilgotny ni¿ res zta jêzyka. W powa¿nych i przewlek³ych przypadkach Niedoboru yang Serca wystêpuje zastój K rwi w klatce piersiowej, powoduj¹c ból i sinicê ust. W takiej sytuacji jêzyk bêdzie sinawo -purpurowy (blady jêzyk przemieni³ siê w purpurowy). Na zastój Krwi w Sercu bêd¹ wskazywaæ pu purowe kropki na bokach, pomiêdzy rodkiem a koniuszkiem jêzyka (rys. 4-4). Rysunek 4-4 Niedobór Krwi W Niedoborze Krwi cia³o jêzyka bêdzie blade i lekko suche. Krew i p³yny maj¹ to samo ród³o. tego Niedobór, który powoduje blado æ jêzyka z powodu braku Krwi, jest tak¿e przyczyn¹ wzglêd sucho ci, poniewa¿ mniej p³ynów dociera do jêzyka. I znowu wygl¹d jêzyka w stanach Niedoboru Krwi bêdzie siê ró¿ni³ w zale¿no ci od Narz¹du najbardziej nim dotkniêtego. Najczê ciej wystê my to Niedobór Krwi ledziony i Niedobór Krwi W¹troby. Niedobór Krwi ledziony. ledziona jest ród³em Krwi. Krew wytwarzana jest z esencji, któr¹ ona ekstrahuje z po¿ywienia. Niedobór transformacji po¿ywienia przez ledzionê czêsto prowad zi do uogólnionego Niedoboru Krwi. Jêzyk bêdzie wtedy blady i suchy. Je li Niedoborowi K rwi ledziony towarzyszy Niedobór Krwi Serca, to koniuszek jêzyka bêdzie jeszcze bledszy . Niedobór Krwi ledziony objawia siê drêtwieniem, zmêczeniem, blado ci¹ twarzy i zawrotami g y. Je li towarzyszy mu Niedobór Krwi Serca, pojawi siê bezsenno æ i palpitacje. Niedobór Krwi W¹troby. Ka¿dy Niedobór Krwi mo¿e dotyczyæ W¹troby, poniewa¿ W¹troba przechowuj w. Na Niedobór Krwi W¹troby wskazuj¹ bledsze boki ni¿ pozosta³a czê æ jêzyka jêzyka. W powa¿n lek³ych przypadkach, szczególnie gdy stan przechodzi w Niedobór yin, boki jêzyka mog¹ mieæ n awet odcieñ pomarañczowy. Objawy kliniczne to: zawroty g³owy, drêtwienia, blada twarz, k ruche paznokcie, a u kobiet sk¹pe miesi¹czki. -28I ze ng ve mn »ng KlOQi nie kony zy-

rwi Itar\vi botka -a-¦st Ali lajpny st ia tdy |ko-m, ¦\vi I.ZO¦:an Niedobór y³n Niedobór yin zak³ada zmniejszenie siê Esencji ¿yciowej - substancji od¿ywczej cia-ta. Jest to wiêc najpowa¿niejszy z Niedoborów. Powstaje zwykle po d³ugim okresie, w stanach chro nicznych spowodowanych nieregularnym od¿ywianiem siê, przepracowaniem i lub nadmiern¹ aktywno ci¹ seksualn¹. Stan ten mo¿e siê pojawiæ w ostrych przypadkach jako wynik wypalenia p³ynów cia³a przez zewnêtrzne Gor¹co. Zdarza siê to, na przyk³ad, w przebiegu poliomyelitis, iedy po wysokiej temperaturze nastêpuje parali¿, zwi¹zany ze zwiêdniêciem miê ni i ciêgien, wa¿ Gor¹co wyczerpa³o p³yny Yin. W przewlek³ych przypadkach Niedobór yin dotyczy g³ównie ¯o³¹dka, P³uc, Serca i Nerek. Poniewa dobór prowadzi do wyczerpania p³ynów, które ch³odz¹ cia³o, Ogieñ mo¿e dominowaæ i wyrwaæ siê li. Taki stan Niedoboru yin, w którym wystêpuje Nadmiar Ognia, nazywany jest Ogniem albo Gor¹cem z Niedoboru lub Pustym Ogniem" albo Pustym Gor¹cem". Prawie zawsze powodu je to, ¿e jêzyk staje siê czerwony lub ciemnoczerwony. Poniewa¿ ¯o³¹dek jest ród³em p³ynów c yin ¯o³¹dka jest czêsto pierwszym stadium uogólnionego Niedoboru yin. Jêzyk bêdzie z³uszczo-n tzn. nie bêdzie w ogóle mia³ nalotu, albo bêdzie to nalot bez korzenia. Brak p³ynów yin, pow sta³y w rezultacie Niedoboru yin, prowadzi do wysuszenia jêzyka. Niedobór yin ¯o³¹dka jest czêsto pierwszym stadium uogólnionego Niedoboru yin. Nie wystêpuje u Gor¹co z Niedoboru, a jêzyk nie jest czerwony. Na jêzyku mo¿e byæ nalot bez korzenia, po niewa¿ przy Niedoborze yin ¯o³¹dek nie produkuje nowego nalotu, a stary nalot traci korz eñ. Po tym stadium wystêpuje ca³kowity brak nalotu w rodkowej czê ci powierzchni jêzyka. Ozn ki kliniczne Niedoboru yin ¯o³¹dka mog¹ siê ró¿niæ, ale najczê ciej wystêpuje: sucho æ w usta ból w okolicy nadbrzusza, pragnienie z towarzysz¹c¹ czêsto niemo¿no ci¹ picia, albo pragnieni picia ciep³ej wody lub picie ma³ymi ³yczkami, utrata apetytu i suchy stolec. Niedobór yin Nerek jest to czêsto bardziej zaawansowane stadium Niedoboru yin ¯o³¹dka w pr zebiegu stanów przewlek³ych. W wyniku Niedoboru yin Nerek czêsto rozwija siê patologiczn y Ogieñ, poniewa¿ p³yny yin nie kontroluj¹ Ognia. Jest to Ogieñ, albo Gor¹co z Niedoboru, któ y w powa¿nym stanie jest tak¿e nazywany nieujarzmio-nym Ogniem". Gdy wystêpuje Gor¹co z N iedoboru yin, jêzyk bêdzie czerwony lub ciemnoczerwony, suchy i z³uszczony (ca³kowicie b ez nalotu). Na jêzyku czêsto pojawia siê g³êboka szczelina w linii rodkowej, która siêga do o koniuszka. Im g³êbsza szczelina, tym powa¿niejszy i bardziej zaawansowany jest stan Niedoboru yin Nerek. Inne objawy kliniczne mog¹ byæ zmienne, ale zwykle wystêpuje: szu m w uszach, zawroty g³owy (zawirowania), g³uchota, bóle pleców, popo³udniowe i wieczorne g or¹czki, sucho æ w ustach w nocy, sucho æ krtani, zmazy nocne, poty nocne, bezsenno æ i zabur enia pamiêci. Niedobór yin Serca prawie zawsze rozwija siê z Niedoboru yin Nerek. Jêzyk bêdzie czerwon y, z³uszczony i suchy. Dodatkowo, koniuszek jêzyka bêdzie czerwieñszy i bardziej suchy n i¿ reszta jêzyka, co wskazuje na powstanie Niedoborowego Ognia Serca z powodu Niedob oru yin Serca. Objawy kliniczne bêd¹ podobne do objawów Niedoboru yin Nerek; dodatkowo wystêpuje bezsenno æ, niepokój psychiczny i palpitacje. Niedobór yin P³uc mo¿e prowadziæ lub byæ konsekwencj¹ Niedoboru yin Nerek. Typowe objawy kli niczne, to: pocenie siê w okolicy mostka, d³oni i stóp (nazywane gor¹co w piêciu centrach" lub gor¹co piêciu serc"), popo³udniowe i wieczorne gor¹czki, sucho æ - 29 gard³a i s³aby kaszel z niewielk¹ ilo ci¹ plwociny, która mo¿e byæ podbarwiona krwi¹. Jêzyk b rwony, z³uszczony i suchy i mo¿e mieæ jedn¹ lub dwie szczeliny w polu P³uc. NADMIAR W stanie Nadmiaru energie organizmu s¹ jeszcze ¿ywotne i reaguj¹ na czynniki patc genne niezale¿nie od tego, czy czynniki te s¹ umiejscowione w zewnêtrznych, czy we-j wnêtrznych warstwach cia³a. Objawy i oznaki stanu Nadmiaru cechuje wiêc walka miê-! dzy energiami ciaia a energiami patogennymi. Objawy wystêpuj¹ nagle i oprócz \ravyct'

oznak bêd¹ siê cechowa³y niepokojem i ostrymi zmianami temperatury. Wyró¿nienie cech ogólnych jêzyka w stanach Nadmiaru jest trudne, poniewa¿ zale¿y od tego, cz y jest to stan Zimna czy Gor¹ca, Zewnêtrzny czy Wewnêtrzny, yin czy yang. Niemniej, w stanach Nadmiaru istnieje kilka charakterystycznych cech jêzyka. Przede wszystkim, kolor jêzyka zazwyczaj nie jest blady. Blado æ oznacza Niedobór Krwi lub yang. Wyj¹tek st anowi Zimno, które prowadzi tak¿e do bladego jêzyka. Stan Nadmiaru mo¿e wspó³istnieæ z jakim edoborem. Mo¿liwe jest wyst¹pienie Niedoboru yang (na który wskazuje blady jêzyk) z Nadm iarem Wilgoci w ciele, czego efektem jest obrzêkniêty i mokry jêzyk. Nalot pozwala na lepsz¹ ocenê, czy jest to stan Nadmiaru czy Niedoboru. Gruby nalot zazwyczaj wskazuje na obecno æ czynnika patogennego, czyli na Nadmiar. Nalot cienki, bez korzenia albo ca³kowity jego brak wskazuje na os³abienie i wyczerpanie energii cia³a, tzn. stan Niedoboru. Konsystencja jêzyka jest równie¿ przydatna w rozró¿nianiu Niedob oru od Nadmiaru. Sztywne cia³o wskazuje na Nadmiar, podczas gdy wiotki jêzyk jest oz nak¹ Niedoboru. Jêzyk obrzêkniêty zwykle wskazuje na Nadmiar (zatrzymanie Wilgoci lub luz u), podczas gdy cienkie cia³o jêzyka oznacza stan Niedoboru (Niedobór Krwi lub Yin). Stan Nadmiaru Zewnêtrznego Stany Nadmiaru Zewnêtrznego, takie jak atak zewnêtrznego Zimna lub Gor¹ca, omówiono ju¿ w tym rozdziale. ; f Stan Nadmiaru Wewnêtrznego Mówimy tu o stanach Wewnêtrznego Namiarowego Zimna, Wewnêtrznego Nadmiarowego Gor¹ca ora z o zastoju Krwi i o luzie. Wewnêtrzne Nadmiarowe Zimno. Stan Wewnêtrznego Nadmiaru Zimna oznacza zatrzymanie Zi mna w Narz¹dach. Przyk³adem jest obecno æ Wilgoci w ledzionie i zatrzymanie Zimna w Jelit ach, Macicy lub klatce piersiowej. W takich stanach cia³o jêzyka jest blade z powodu Zimna. Nalot jest bia³y, zwykle gruby. Cia³o jêzyka mo¿e tak¿e byæ niebieskie lub sinawo-pu rpurowe, co wskazuje na powa¿ne i przewlek³e zatrzymanie Zimna w ciele z wynikaj¹cym z tego zastojem. Wewnêtrzne Nadmiarowe Gor¹co. Stany Wewnêtrznego Nadmiaru Gor¹ca charakteryzuje obecno æ Ogn ia w ciele: np. Ogieñ w Sercu, p³on¹cy Ogieñ W¹troby, Gor¹co w P³ucach i Ogieñ ¯o³¹dka. Cia³o e bêdzie czerwone lub ciemnoczerwone, -30¦-i'wi¹. oolu ftltO| \vetzy ng. pde Ilub sru |caz\e on -wtedy T ioloru purpurowego z ciemnymi lub^Jfc Rysunek 4-5 Lokalizacja purpurowych plamek na jêzyku wskazuje fizyczne miejsce zastoju. Plamki na bokach jêzyka w polu miêdzy koniuszkiem a rodkiem (rys. 4-5) oznaczaj¹ zastój Krwi w klatce piersiowej z towarzysz¹cym bólem podobnym do bólu w chorobie wieñcowej. Plamki wz d³u¿ ca³ych boków jêzyka oznaczaj¹ zastój Krwi w W¹trobie. Je li purpurowe plamki znajduj¹ si wej powierzchni jêzyka, wskazuj¹ na zastój Krwi w ¯o³¹dku. Plamki na korzeniu s¹ oznak¹ zasto Krwi w Jelitach lub Pêcherzu. Zastój Krwi mo¿e siê tak¿e uwidoczniæ na podjêzykowej powierzch i jêzyka jako obrzêk i ciemny kolor dwóch ¿y³, znajduj¹cych siê po obu stronach wêdzide³ka. luz jest zawsze stanem Nadmiaru, chocia¿ jego przyczyn¹ jest zwykle stan Niedoboru. K

iedy yang ledziony, yang Nerek oraz w pewnych przypadkach Qi P³uc s¹ w Niedoborze, p³yn y nie mog¹ byæ ani przetwarzane ani transportowane. Po d³u¿szym czasie mog¹ siê zagê ciæ, sta dziej yin i wytworzyæ luz. Kliniczne objawy luzu ró¿ni¹ siê zale¿nie od lokalizacji i natur zu, czy jest bardziej substancjalny czy niesubstancjalny. Uogólniaj¹c, gruby, liski i t³usty nalot na jêzyku zawsze wskazuje na obecno æ luzu. momacza I za-ika byæ nie ak-ico PODSUMOWANIE Uwa¿na analiza koloru cia³a jêzyka, jego kszta³tu oraz koloru, grubo ci i rozmieszczenia n alotu na jêzyku pozwala na wyci¹gniêcie wniosków o charakterze syndromów chorobowych z pun ktu widzenia ró¿nicowania wed³ug O miu Zasad. - W stanach Zewnêtrznych - patrz na nalot. Jego rozmieszczenie w przedniej czê ci i do oko³a rodka potwierdza stan Zewnêtrzny. Grubo æ daje wskazówki o nasileniu czynnika patogen nego (im grubszy nalot, tym silniejszy czynnik patogenny). - W stanach Wewnêtrznych - patrz na cia³o jêzyka. Jego kolor i kszta³t wyra nie odzwiercie dlaj¹ ka¿d¹ dysharmoniê wewnêtrzn¹. - W stanach Zimna - patrz na kolor cia³a jêzyka (blady) i nalotu (bia³y). - W stanach Gor¹ca - patrz na kolor cia³a jêzyka (czerwony) i nalot (¿ó³ty). - W stanach Nadmiaru - patrz na kszta³t cia³a jêzyka (obrzêkniêty, sztywny) i grubo æ nalotu gruby). - W stanach Niedoboru - patrz na kolor cia³a jêzyka (blady w Niedoborach yang i Krwi , czerwony w Niedoborach yin), kszta³t cia³a jêzyka (wiotki, cienki) i nalot (brak nal otu lub nalot bez korzenia). I RÓ¯NICOWANIE WED£UG O MIU ZASAD STAN SPECYFICZNY CZYNNIK ZNAKI NA JÊZYKU Zewnêtrzny Wiatr i Zimno: nalot biaty i cienki Wiatr i Gor¹co: nalot cienki i biaty w stadium pocz¹tkowym, potem ¿ótty Wewnêtrzny Zmienny kolor i ksztatt ciata jêzyka W po³owie stan Wewnêtrzny, W potowie stan Zewnêtrzny, Biaty nalot tylko po jed nej stronie, lub biaty z przodu, szary lub czarny z tytu Zimno Biaty nalot Niedobór: blade ciato Gor¹co Czerwone ciato, ¿ótty nalot Niedobór: brak nalotu Niedobór Qi Yang Krew Yin Ptuca: Ciato lekko wiotkie, z przodu lekko obrzêkn iête ledziona: odciski zêbów ¯o³¹dek: brak nalotu w rodku Serce: blade ciato Biade ciato l na: blade ciato, biaty nalot, wilgotny Nerki: blade i obrzêkniête ciato, biaty nalot Serce: blade ciato, sinawopurpurowe w powa¿nych przypadkach ledziona: blade ciato, lekko suchy Serce: blade ciato, koniuszek bledszy W¹troba: blade ciato, bledsze b rzegi ¯ot¹dek: brak nalotu w rodku, suchy, szerokie szczeliny w rodku Nerki: czerwone ciato, suchy, brak nalotu, szczeliny Serce: czerwone ciato, czubek czerwieñszy, br ak nalotu w przedniej czê ci Ptuca: czerwone ciato, brak nalotu, szczeliny w przedni ej czê ci Nadmiar Stan Zewnêtrzny Stan Wewnêtrzny Gruby nalot Zimno: blade ciato, gruby lis ki i biaty nalot Gor¹co: czerwone ciato, gruby i ¿ótty nalot Zastój krwi: purpurowe ciat o luz: gruby, liski i ttusty nalot Duch jêzyka i kolor cia³a jêzyka W czasie badania jêzyka musimy rozwa¿yæ piêæ kluczowych aspektów. S¹ to: duch jêzyka, kolor c jêzyka, kszta³t cia³a jêzyka (w³¹czaj¹c konsystencjê i ruchomo æ), nalot na jêzyku i wilgotno DUCH JÊZYKA Mimo takiej nazwy, ten aspekt jêzyka nie ma znaczenia metafizycznego. Duch", w tym znaczeniu oznacza niezdefiniowany wygl¹d, który jest zwi¹zany ze zdrowiem i wi-talno ci¹. Chiñskie s³owo shen, oznacza równie¿ wygl¹d" lub wyraz". Posiadanie lub nieposiadanie shen otyczy równie¿ innych elementów diagnozy, jak oczy, cera i têtno. Mówi siê o jêzyku, ¿e ma du , kiedy wygl¹da rozkwitaj¹co, a nie ma ducha, gdy jest zwiêdniêty. Rozkwitaj¹cy, to znaczy maj¹cy witalno æ i blask. Nawet w chorobie, jêzyk z takimi atrybutami wskazuje, ¿e stan t en bêdzie ³atwy do leczenia (fot. 1 i 17). Jêzyk bez ¿ywotno ci i blasku (tzn. bez ducha) wskazuje, ¿e choroba bêdzie trudna do leczenia (rys. 13, 23 i 27). Przewodnik ró¿nicowan

ia z jêzyka tak opisuje jako æ ducha: Rozkwitaj¹cy i wilgotny jêzyk wskazuje na prawid³ow¹ ilo æ p³ynów cia³a. Suchy i zwiêdniêty j je na wyczerpanie p³ynów cia³a. Rozkwitaj¹cy nazywany jest, ¿e posiada ducha" i ukazuje bla sk, czysty kolor, wie¿y i jasnoczerwony kolor. Wszystkie te atrybuty wskazuj¹ ¿ycie, a ich brak wskazuje mieræ. Pe³en blasku, wilgotny, o kolorze krwi jêzyk wskazuje ¿ycie; cie mny, zwiêdniêty jêzyk, w którym nie widzimy koloru krwi, wskazuje mieræ1. Mo¿na wiêc rozró¿niæ jêzyk ¿ycia" od jêzyka mierci". Jêzyk ¿ycia przejawia siê ¿ywym, czer zenia. Jêzyk mierci przejawia siê ciemnym kolorem korzenia i jest zwiêdniêty. Korzeñ jêzyka dzwierciedla zdrowie Nerek, które przechowuj¹ Esencjê. Zdrowa Esencja (objawia siê ¿ywym c zerwonym kolorem korzenia) sprzyja zdrowemu ¿yciu, podczas gdy niedostatek Esencji (objawia siê ciemnym kolorem i zwiêdniêtym wygl¹dem korzenia) prowadzi do choroby i mier ci. Rozró¿nienie to nie powinno >yæ oczywi cie rozumiane dos³ownie (jêzyk mierci nie oznacza rzeczywistego zagro¿enia mierci¹ w ka¿dym przypadku), natomiast jest przydatne do rozró¿nia nia cech stanów l¿ejszych od ciê¿szych. Duch jêzyka jest równie¿ u¿ytecznym narzêdziem w rokowaniu. Jêzyk maj¹cy ducha wskazuje na do re rokowanie nawet wtedy, gdy wystêpuj¹ istotne cechy patologiczne. FoI tografia 28 - jêzyk 93-letniej kobiety - jest przyk³adem tej zasady; chocia¿ wystêpuje b ardzo gruby, suchy, czarny nalot (wskazuj¹c Ogieñ w Jelitach), to cia³o jêzyka (bardziej widoczne na bokach) nadal ma ducha. KOLOR CIA£A JÊZYKA Kolor cia³a jêzyka dotyczy koloru samego jêzyka, a nie jego nalotu. Kolor cia³a jêzyka jes t to pojedynczy, najwa¿niejszy aspekt diagnozy z wygl¹du jêzyka. Prawie zawsze odzwier ciedla prawdziwy stan organizmu i nie zmienia siê pod wp³ywem drugorzêdnych i krótkotrwa³y ch czynników. Powtórzmy to, co powiedziano w rozdziale 2 - normalny kolor cia³a jêzyka j est blady i czerwony, normalny jêzyk jest wilgotny. Jest czerwony, poniewa¿ wystarcz aj¹ca ilo æ Krwi Serca dociera do jêzyka, a yang Qi porusza siê swobodnie, unosz¹c Krew do jê yka. Jest blady, poniewa¿ do jêzyka dociera wystarczaj¹ca ilo æ p³ynów z ¯o³¹dka, ród³a p³yn z tradycyjnych tekstów medycznych napisano: Jêzyk wyrasta z Serca, dlatego jego kolor jest czerwony, jego cia³o jest wilgotne, jego powierzchnia tak cienka jak w³os bez kolców, jego nalot jest cienki i bia³y"2. Kolor cia³a jêzyka odzwierciedla zdrowie Narz¹dów, Krwi i Qi Od¿ywczej - to jego znaczenie kliniczne. Z punktu widzenia ró¿nicowania syn dromów chorobowych odzwierciedla on wp³ywy Gor¹ca i Zimna, yin i yang, i zastój Qi albo Krwi. Przedstawimy nastêpuj¹ce kolory cia³a jêzyka: blady czerwony, ciemnoczerwony, purpurowy i niebieski. Czerwony okre la kolor czerwieñszy ni¿ normalny bladoczerwony. Blady Blade cia³o jêzyka obejmuje odcienie od lekko bledszego ni¿ normalny do blisko bia³ego w przypadkach ekstremalnych. Im bledsze jest cia³o jêzyka, tym powa¿niejszy jest stan. Stopieñ blado ci jest przydatny przy ocenie rokowania. W praktyce klinicznej z blady m jêzykiem zwi¹zane s¹ dwie sytuacje: jest to Niedobór samej Krwi lub Niedobór yang Qi, któr y powoduje zmniejszenie ilo ci Krwi docieraj¹cej do jêzyka. Je li stan powsta³ w wyniku Ni edoboru yang, wyst¹pi¹ tak¿e symptomy Zimna Wewnêtrznego. Je li wystêpuje Niedobór Krwi, jêzy zie mia³ tendencjê do sucho ci. W Niedoborze yang pojawia siê tendencja,, by by³ w ca³o ci mo ry. U kobiet czêstsz¹ przyczyn¹ bladego jêzyka jest Niedobór Krwi, podczas gdy u mê¿czyzn - Niedo yang. U mê¿czyzn blady jêzyk bardzo rzadko jest spowodowany Niedoborem Krwi. U kobiet blady jêzyk w wyniku Niedoboru yang wystêpuje do æ czêsto, chocia¿ rzadziej ni¿ w wyniku Nie oboru Krwi (fot. 9). Inne przejawy kliniczne Niedoboru Krwi to: drêtwienie, zawroty g³owy, zaburzenia pam iêci, matowo blada twarz, bezsenno æ, sk¹pe miesi¹czki u kobiet i szorstkie têtno. Inne prze jawy kliniczne Niedoboru yang obejmuj¹: dreszcze, lu ny stolec, jasnobia³¹ twarz i g³êbokie, miêkkie têtno. Blady mokry. Mokry" oznacza tu, ¿e na powierzchni jêzyka wyra nie widoczny jest p³yn. W e kstremalnych przypadkach jêzyk mo¿e byæ tak mokry, ¿e kapie z niego lina. Blady, mokry jêzy k wskazuje na Niedobór yang ledziony, który powoduje ograniczenie przemian i transpor tu p³ynów, co przyczynia siê do ich gromadzenia na jêzyku. Niedobór yang powoduje tak¿e spad ek pchania" krwi do jêzyka, tak ¿e staje siê on blady. Blady, mokry jêzyk mo¿e tak¿e wskazyw na Niedobór yang Nerek. W tym przypadku, jêzyk powinien byæ tak¿e obrzêkniêty. Przewlek³y Nie obór yang ledziony ³atwo doprowadza do Niedoboru yang Nerek, co oznacza pogorszenie s

tanu (fot. 9). Objawy kliniczne Niedoboru yang ledziony z mokrym, bladym jêzykiem to: brak apetytu , rozpieranie w brzuchu, zmêczenie, jasnobia³¹ cera, lu ny stolec, ziêbniêcie koñ- 34 ipe-k"ñc-zyn, dreszcze i g³êbokie, miêkkie têtno. Stan ten szczególnie czêsto wystêpuje u m³odych lu , a zw³aszcza u kobiet. Czêsto jest zwi¹zany z nadmiernym spo¿yciem zimne-i!(). surowego po¿ywienia i p³ynów z lodem. W jednym z typów bladego, mokrego jêzyka wystêpuje lepki nalot. Blade, bardzo obrzêkniête cia³o jêzyka z lepkim nalotem na ca³ym jêzyku mo¿e wskazywaæ na zablokowanie Ducha przez luz co mo¿e siê objawiaæ silnym lêkiem lub zachowaniami hipoma-niakalnymi (fot. 45 i 46). Blady, suchy jêzyk zazwyczaj wskazuje na Niedobór Krwi. Krew i p³yny s¹ ze sob¹ M-i le powi¹z ne, tak ¿e niedobór jednych czêsto doprowadza do niedoboru drugich. . ew i p³yny s¹ czê ci¹ y cia³a. Kiedy Krew jest w Niedoborze, do jêzyka dociera nie-. starczaj¹ca ilo æ Krwi lub p³ynó . Staje siê on blady i suchy. Blady, suchy jêzyk mo¿e tak¿e wskazywaæ na zupe³nie inny syndrom. P³yny powstaj¹ w ¯o³¹dku w przemian pokarmów i napojów przez yang Qi. Yang Qi rozprowadza tak¿e p³yny w ciele. Jest to g³ównie funkcja Qi P³uc, yang ledziony i yang Nerek. Je-sli Qi P³uc i yang ledziony s¹ Niedoborze, w ¯o³¹dku nie mog¹ powstawaæ p³yny, ledziona nie mo¿e ich ani przetwarzaæ, ani portowaæ, a Qi P³uc nie mo¿e ich rozpraszaæ. P³yny nie docieraj¹ wówczas do jêzyka i staje si suchy. W tym przypadku, sucho æ jêzyka nie jest spowodowana przez Niedobór Krwi, ale prz ez Niedobór yang. Tak wiêc, Niedobór yang Qi mo¿e siê przejawiaæ jako mokry lub suchy jêzyk. Mokry /.yk wystêpu e znacznie czê ciej. Nale¿y tu wiêc uwzglêdniæ inne oznaki kliniczne. V. pierwszym przypadku jêzyk jest mokry, poniewa¿ zgromadzone p³yny nie ulegaj¹ prze-~ :anom i nie s¹ transporto wane przez yang ledziony. W drugim - jêzyk jest suchy powa¿ p³yny w ogóle nie powstaj¹ w ¯o³ nie s¹ rozpraszane przez Qi P³uc i nie -:¹g¹j¹ jêzyka. Tylko na podstawie wystêpowania blade o, suchego jêzyka nie mo¿na ioskowaæ, czy stan jest spowodowany przez Niedobór Krwi czy przez Niedobór Yang. . dobór Yang z suchym jêzykiem jest stanem powa¿niejszym ni¿ ten sam syndrom z mo- ym jêzykiem (patrz fot. 6). Objawy Niedoboru Krwi, to: blady, suchy jêzyk, blada cera, uczucie drêtwienia, za--. '. roty g³owy, zaburzenia pamiêci, bezsenno æ, blade usta, sk¹pe miesi¹czki u kobiet oraz -z orstkie têtno. Stan ten bardzo czêsto wystêpuje u kobiet. W ciê¿szych przypadkach mo-:.'¦ to prowadziæ do bezp³odno ci, poniewa¿ dostateczna ilo æ Krwi jest podstaw¹ zap³odnienia i ci¹¿ objawy kliniczne Niedoboru yang zosta³y opisane wy¿ej jako Niedobór ¦mg ledziony z blady m, mokrym jêzykiem. W Niedoborze yang ledziony przyczyn¹ su-ego jêzyka mo¿e byæ tak¿e Niedob Qi P³uc i mo¿e wyst¹piæ wówczas krótki oddech az os³abienie g³osu. W powa¿nych przypadkach mo gromadzenia p³ynów brzuchu, a sucho æ ust i jêzyka jest rezultatem gromadzenia p³ynów w Doln m Ogrze-1 aczu i zmniejszania siê ich w Górnym Ogrzewaczu. Blady, jasny i b³yszcz¹cy jêzyk jest pozbawiony ca³kowicie nalotu, a jego po-ierzchnia w ygl¹da jak skóra wie¿o oskubanego kurczaka (fot. 56). Wskazuje to na d³ugotrwa³e os³abienie i ledziony, jak równie¿ na d³ugotrwa³y Niedobór Krwi i Qi. Z Uiszczanie siê nalotu zwykle z czyna siê od rodka jêzyka (wynika to z Niedoboru ¯o-;dka), a nastêpnie rozszerza siê na zew n¹trz, a¿ zajmie ca³¹ powierzchniê. D³ugotrwa-.i os³abienie ¯o³¹dka i ledziony mo¿e wywo³aæ i, poniewa¿ ledziona jest ród³em Krwi, a ¯o³¹dek jest ród³em Qi Nabytej3. Postêpuj¹cy, powa¿ny Niedobór Qi ¯o³¹dka i ledziony oraz Niedobór Krwi prowadzi do os³abieni nia jêzyka, a nalot stopniowo zanika, podczas gdy nowy nie formuje siê. W rezultacie mamy jêzyk blady (spowodowany Niedoborem Qi i Krwi), z³uszczony b³yszcz¹cy (w zwi¹zku z p rzewlek³ym os³abieniem ¯o³¹dka i ledziony). Nale¿y tutaj przypomnieæ, ¿e z³uszczony czerwony jêzyk wskazuje na Niedobór yin cia³a. Inne objawy klinic zne Niedoboru ledziony i ¯o³¹dka obejmuj¹: ekstremalne zmêczenie, utratê apetytu i ból w nad uszu. W powa¿nych przypadkach dojdzie do wychudzenia i os³abienia koñczyn. Przy d³ugotrw a³ym os³abieniu ¯o³¹dka i ledziony miê nie pozbawione s¹ od¿ywienia; mo¿e to prowadziæ do ic ekstremalnego os³abienia. Ten rodzaj objawów znajdujemy w zaburzeniach neurologiczn ych, jak stwardnienie rozsiane. Czerwony Kolor cia³a jêzyka, opisywany jako czerwony, zawsze wskazuje na stan patologii. Jak stwierdzono poprzednio, jest to kolor czerwieñszy ni¿ normalny kolor bladoczerwony z drowego jêzyka. W przesz³o ci, badania nad czerwonymi jêzykami rozwija³y siê wraz z rozwojem ró¿nicowania syndromów wed³ug Czterech Warstw: choroba w warstwie Ochronnej, Qi, Od¿ywcze

j lub Krwi. Ten system ró¿nicowania udoskonalono we wczesnej dynastii Qing (Aneks, c z. II). Ró¿nicowanie wed³ug Czterech Warstw stanowi podstawê analizy objawów klinicznych, rokowania i leczenia chorób gor¹czkowych z Gor¹ca. Ka¿da z Czterech Warstw przedstawia ró¿ny stopieñ g³êboko ci, na jak¹ do cia³a wniknê³o Gor¹co. Poziom Ochronny jest najbardziej powie wny, a poziom Krwi najg³êbszy i najpowa¿niejszy. We wszystkich chorobach wywo³anych przez zewnêtrzne Gor¹co kolor cia³a jêzyka bêdzie czerwon y. Kolor ten zawsze wskazuje na Gor¹co zarówno z Niedoboru, jak i z Nadmiaru. Badani e koloru cia³a jêzyka dostarcza rzetelnego wska nika do oceny oznak klinicznych w ró¿nicow aniu zgodnie z Czterema Warstwami. Zmiany koloru, podobnie jak wygl¹d plamek, s¹ u¿yte cznym kryterium do oceny rozwoju choroby i rokowania. Rozmieszczenie czerwieni na powierzchni jêzyka i jej zmiany dok³adnie odzwierciedlaj¹ rozwój choroby. Na poziomie Ochronnym tylko koniuszek jêzyka bêdzie czerwony wskazuj¹c, ¿e patogenne Gor¹co jest ulokowane w powierzchownych czê ciach cia³a. W stadium Qi ca³y jêzyk jest czerwony. W stadium Od¿ywczym i Krwi kolor jêzyka jest ciemnoczerwony z czerwon ymi i lub purpurowymi plamkami. W przewlek³ych stanach Wewnêtrznych ca³kowicie czerwon y jêzyk zawsze wskazuje, ¿e Gor¹co znajduje siê w warstwie Od¿ywczej i w warstwie Krwi. Go r¹co to niekoniecznie musi pochodziæ z ataku Gor¹ca zewnêtrznego. Objawy kliniczne, które towarzysz¹ czerwonemu jêzykowi, ró¿ni¹ siê w zale¿no ci od konkretneg nu i od miejsca lokalizacji Gor¹ca. Ogólne oznaki Gor¹ca to: zaczerwienienie twarzy i oczu, gor¹czka, pragnienie, suche usta, zaparcie, ciemny mocz i szybkie têtno. Poni¿ej opisano objawy kliniczne dla ró¿nych rodzajów czerwonych jêzyków, gdy czerwone s¹ tylko okr e lone pola jêzyka. Gor¹co zatrzymane wewn¹trz, na które wskazuje czerwony jêzyk, mo¿e byæ Nadmiarowe albo Niedo borowe, zale¿nie czy jêzyk ma nalot, czy te¿ nie. Jest to pierwsza rzecz, na któr¹ musimy po³o¿yæ nacisk, gdy widzimy czerwony jêzyk. Nalot z korzeniem (jakikolwiek jest jego kol or) jest zwi¹zany z Gor¹cem Nadmiarowym. Gdy nie ma nalotu (lub nalot jest bez korze nia) wskazuje to na Gor¹co Niedoborowe. Ni¿ej omówiono znaczenie kliniczne czerwonego jêzyka z nalotem, chyba ¿e zaznaczono inaczej. Specyficzne kliniczne znaczenie czerwonego jêzyka, poza tym ¿e wskazuje Gor¹co, zale¿y o d innych oznak i rozmieszczenia koloru na jego powierzchni. Powinno byæ interpreto wane z uwzglêdnieniem topografii jêzyka: koniuszek odpowiada Sercu, boki W¹trobie i Pêch erzykowi ¯ó³ciowemu, rodek ¯o³¹dkowi i ledzionie, pole miêdzy koniuszkiem a rodkiem odpowi m, a korzeñ Nerkom. I mja-ratê 4a-: me «z¹j Jak my Uraz rwie snej awê Sa¿Bê³o >zy :vka jak ¦ny porrie->ny da. ;est ach siê atazer-zyb-ków, nia-ecz, faki-Jub rnie ¦o-¦m Czerwony koniuszek wystêpuje zazwyczaj w Ogniu Serca. Im jest on ciemniejszy tym s tan powa¿niejszy. Je¿eli ca³y jêzyk jest czerwony lub ciemnoczerwony, a koniuszek jeszcz e czerwieñszy, oznacza to obecno æ Gor¹ca w warstwie Qi lub w warstwie Krwi oraz Ogieñ Ser ca. Stan ten zwykle towarzyszy przewlek³ym problemom emocjonalnym, jak depresja, s t³umiona z³o æ, ¿al. Emocje te, wystêpuj¹ce przez d³ugi czas, powoduj¹ stagnacjê Qi; staje si iêta". ci niêta Qi doprowadza do wzrostu Gor¹ca, tak jak zwiêkszenie ci nienia gazu (podobne o w naturze do Qi) prowadzi do wzrostu jego temperatury.

Gor¹co czêsto tworzy siê w klatce piersiowej, która jest siedliskiem Qi i gdzie mie ci siê S erce. Prowadzi to do Ognia Serca z objawami niepokoju psychicznego, dra¿liwo ci, bez senno ci, uczucie ciskania w klatce piersiowej, depresj¹ oraz czerwonym jêzykiem z czer wieñszym koniuszkiem (fot. 18 i 47). W mniej powa¿nych przypadkach, kolor cia³a jêzyka bêdzie normalny, a tylko koniuszek cze rwony. Tu równie¿ wystêpuje Ogieñ Serca, ale w ³agodniejszej formie, spowodowany przez mni ej intensywne problemy emocjonalne. W niektórych przypadkach kolor cia³a jêzyka bêdzie n ormalny, a tylko koniuszek lekko czerwony. Czêsto spowodowane jest to brakiem snu i niekoniecznie wskazuje na Ogieñ Serca. Chiñskie badania pokazuj¹, ¿e istnieje istotna korelacja pomiêdzy bezsenno ci¹ a czerwonym koniuszkiem lub czerwonymi punktami na kon iuszku4. W badaniach wykazano, ¿e u 80,6% osób cierpi¹cych na sen zaburzony przez sny wystêpuje czerwony koniuszek lub czerwone punkty na koniuszku i te same oznaki wys têpuj¹ u 78,7% osób z bezsenno ci¹. W przypadku wspó³-w¹ stepowania bezsenno ci i snu zaburzo przez sny odsetek ten wzrasta do 85,2. Ciekawe, ¿e badania wykaza³y, i¿ liczba punktów n a koniuszku mniejsza ni¿ 10 nie ma znaczenia klinicznego. Nale¿y rozró¿niæ czerwony koniuszek spowodowany przez Ogieñ Serca od podobnego objawu, które go przyczyn¹ jest Gor¹co w P³ucach. Je¿eli sam czubek jest czerwony, a skazuje to na Ogi eñ Serca, ale je li wiêksze pole na koniuszku jest czerwone i pokryte cienkim, ¿ó³tym nalote m, wskazuje to na Gor¹co w P³ucach. Czerwone boki. Boki jêzyka czerwieñsze ni¿ jego czerwone cia³o, mog¹ byæ tak¿e lekko obrzêkni wskazuj¹ yang W¹troby lub Ogieñ W¹troby. Stan ten, podobnie jak Ogieñ Serca, powstaje zwy kle w wyniku d³ugo trwaj¹cych problemów emocjonalnych, szczególnie d³ugotrwa³ego prze¿ywania i i ¿alu. Pacjent najprawdopodobniej bêdzie dra¿liwy, sk³onny do z³o ci, bêdzie mia³ bóle i z y g³owy, gorzki smak w ustach, zaparcie, têtno strunowate oraz czerwony jêzyk z czerwo nymi bokami (fot. 2 i 7). Nie nale¿y myliæ tego typu jêzyka z innym, w którym boki s¹ obrzêk niête na znacznej powierzchni, ale kolor cia³a jêzyka jest zazwyczaj normalny (fot. 8) . S¹ to oznaki przewlek³ego Niedoboru Qi i yang ledziony. Jest to dobry przyk³ad ukazuj¹c y, ¿e to samo pole jêzyka jest zwi¹zane z dwoma ró¿nymi Narz¹dami i stanami, które mo¿na rozr glêdniaj¹c ró¿n¹ kombinacjê znaków na jêzyku. Czerwony rodek. Pole centralne jêzyka odpowiada ¯o³¹dkowi i ledzionie. Je¿eli rodek jêzyka czerwony, a pozosta³a czê æ jêzyka ma normalny kolor, zwykle wskazuje to na Ogieñ w ¯o³¹dku 20). U pacjenta stwierdzamy wówczas takie objawy, jak: :czucie pieczenia w nadbrz uszu, pragnienie, zaparcie, suche usta, obrzêk i ból dzi¹se³ ¦raz szybkie têtno. Czerwonawopurpurowe centrum jêzyka wskazuje na zastój Krwi w ¯o³¹dku z obja-1 ami znaczneg o k³uj¹cego bólu w nadbrzuszu, wymiotami ciemn¹ krwi¹, krwawieniami dzi¹se³ oraz uwiêzionym" (jest to g³êbokie i ukryte têtno, ale strunowate i d³u-_:ie, wyczuwalne na g³êbokim poziomi e). - 37Czerwony i z³uszczony rodek wskazuje np. Niedobór yin ¯o³¹dka prowadz¹cy do Gor¹ca z nastêpu objawami: sucho æ w ustach, uczucie pieczenia warg, pragnienie z potrzeb¹ picia ciep³ych p³ynów albo picia ma³ymi ³yczkami5, suchy stolec, suche gard³o, ból w nadbrzuszu oraz szybk ie, cienkie têtno (fot. 20). Stan Niedoboru yin ¯o³¹dka jest czêsto spotykany w praktyce k linicznej. Powstaje w wyniku przewlek³ego przepracowania z nawykami do nieregularn ego jedzenia, jak np. jedzenie pó no w nocy, nieregularne posi³ki, jedzenie w po piechu lub martwienie siê podczas posi³ku. ¯o³¹dek jest ród³em p³ynów cia³a, a wiêc Niedobór yin ¯o tanu ich wyczerpania ze wzglêdnymi objawami sucho ci. Niedobór yin ¯o³¹dka czêsto poprzedza N edobór yin Nerek. W tym momencie czerwony i z³uszczony staje siê ca³y jêzyk, a nie tylko ro dek, jak w przypadku Niedoboru yin ¯o³¹dka. Czerwony korzeñ. Nie zdarza siê, by czerwony by³ wy³¹cznie korzeñ, poniewa¿ wskazuje on tylko na Niedobór yin Nerek. Yin Nerek jest podstaw¹ energii yin ca³ego organizmu. Kiedy yin Nerek jest w Niedoborze, w Niedoborze jest ca³o æ yin cia³a, a wiêc ca³y jêzyk staje siê cze ny i z³uszczony. Jednak¿e zdarzaj¹ siê przypadki, kiedy tylko korzeñ jest czerwony i z³uszcz ony (fot. 43). Je li ca³y jêzyk jest czerwony, a korzeñ czer-wieñszy i z³uszczony, wskazuje to na Niedobór yin Nerek z przewag¹ patologicznego Niedoborowego Ognia Nerek. Wystêpuj¹ wówczas nastêpuj¹ce objawy: zaczerwienienie policzków (w okolicy jarzmowej), niepokój psyc hiczny, poty nocne, gor¹czka popo³udniowa, bezsenno æ, sk¹py ciemny mocz, suche gard³o w noc y, suchy stolec, nadmierne pragnienia seksualne, zmazy nocne oraz szybki, cienki puls. Czerwony i mokry. Czerwony jêzyk wskazuje Gor¹co i zwykle bywa tak¿e suchy, poniewa¿ Gor¹c o wysusza p³yny cia³a. Niemniej, nie tak rzadko, widujemy jêzyk czerwony, a tak¿e wilgot

ny (fot. 2). Ten typ jêzyka zwykle pojawia siê, kiedy wystêpuje zarówno Gor¹co na poziomie Od¿ywczym, jak i zatrzymanie Wilgoci. Sytuacja ta czêsto wystêpuje, kiedy wspó³istnieje W znosz¹ce siê yang W¹troby lub Ogieñ W¹troby, który powoduje zaczerwienienie jêzyka, wraz z Ni doborem Qi ledziony, prowadz¹cym do tworzenia Wilgoci. Faktycznie, Niedobór Qi ledzion y mo¿e byæ czêsto wywo³any przez Wznosz¹ce siê yang albo Ogieñ W¹troby. Czerwony, mokry jêzyk mo¿e tak¿e wskazywaæ na Niedobór yang Qi z fa³szywym yang unosz¹cym" s górze. Jest to raczej rzadki stan ekstremalnego Niedoboru yang Qi. Energie yang i yin oddzielaj¹ siê od siebie. Niewielkie yang, które pozosta³o w ciele, unosi siê ku górze i powoduje zaczerwienienie jêzyka. W tym samym czasie, w wyniku Niedoboru yang Qi wystêpuje os³abienie przemian i transportu p³ynów, co powoduje gromadzenie siê ich na jêzyku i jêzyk staje siê mokry. Jest to stan Prawdziwego Zimna (przejawiaj¹cy siê jako mokry jêz yk) i stan Fa³szywego Gor¹ca (odzwierciedlony przez czerwony jêzyk). Jêzyk bêdzie tak¿e miêkk , s³aby i wiotki, co jest oznak¹ Niedoboru (w tym przypadku Niedoboru yang). Na koniec, je li czerwony jêzyk jest tylko lekko wilgotny, to po prostu Gor¹co nie prz ebywa w ciele wystarczaj¹co d³ugo, aby wysuszyæ p³yny. Jest to pomy lna wskazówka w przeciwi eñstwie do sytuacji, w której jêzyk jest zarówno czerwony, jak i suchy. Objawy kliniczne w przypadku czerwonego i mokrego jêzyka bêd¹ zwykle takie, jak we Wznosz¹cym siê yang W¹tro by i Niedoborze Qi ledziony z zatrzymaniem Wilgoci. Objawy obejmuj¹: bóle i zawroty g³o wy, tendencjê do szybkiego wpadania w gniew, zaczerwienienie twarzy, rozpieranie w brzuchu, z³e trawienie, tendencjê do pozostawania luzu w nosie, albo w klatce piersi owej oraz lizgaj¹ce, strunowate têtno. do ^F Czerwony i suchy. Jêzyk czerwony, suchy z nalotem wskazuje Nadmiaro we Gor¹co uenie I wewnêtrznych warstwach cia³a. Je li taki sam jêzyk nie ma nalotu, wskazu je to na Niegarbór yin z wyczerpaniem p³ynów cia³a i Niedoborowym Gor¹cem. Sucho æ w obu ty h adka \ mach ma ró¿n¹ przyczynê. W przypadku wewnêtrznego Nadmiarowego Gor¹ca, suracoI i æ jest rezultatem wypalania p³ynów cia³a przez Gor¹co. Jêzyk ma ¿ó³ty n Miar't. 18). W przypadku Niedoboru yin sucho æ jest spowodowana wyczer paniem p³ynów róila, które s¹ czê ci¹ yin cia³a. Jêzyk jest bez nalotu. Ten ostatni typ jêzy zuje lia ze d³ugo trwaj¹cy Niedobór yin Nerek; p³yny cia³a zosta³y wyczerpane, ponie wa¿ zmnieji Nelo siê ich wytwarzanie przez Nerki (fot. 26). >:. jak ^_ Pozosta³e kliniczne objawy Nadmiarowego Wewnêtrznego Gor¹ca ró¿ni¹ siê w zale¿-I a od stanu i miejsca, w którym Gor¹co jest zlokalizowane. Ogólne oznaki Nadmiaro-Wewnêtrzn ego Gor¹ca to: zaczerwienienie twarzy i oczu, zazwyczaj gor¹czka, za-f\va¿ ¦ iicie, ciem ny mocz, pragnienie i szybkie, pe³ne têtno. Objawy kliniczne Niedoboru yin ,)r- I »tai y opisane uprzednio. iêc fc !ko B Czerwony i b³yszcz¹cy. Czerwony jêzyk, który ma wygl¹d jasny i b³yszcz¹cy, jak lu-:er>. zawsze wskazuje na stan Niedoboru yin i brak p³ynów cia³a. Ten typ jêzyka mo¿e ie¦ ¦ pojawiæ po obfitych potach w przebiegu ostrej choroby. Odzwierciedla pogorsz enie nilu zwi¹zane z wyczerpaniem p³ynów yin. W przewlek³ych przypadkach mo¿e siê pora, \iæ w pó nych stadiach d³ugo trwaj¹cej choroby, która os³abi³a p³yny ¯o³¹dka i Nerek tiie >t. 11). Je li, dodatkowo, czerwony i b³yszcz¹cy jêzyk ma suchy korzeñ, wskazuje to n a i'dobór yin Nerek. Je li tylko centrum jêzyka jest suche, wskazuje to na Niedobór yin il¹dka. Ten typ jêzyka mo¿e tak¿e siê pojawiæ w wyniku nadmiernego u¿ywania osuszaj¹-ny; ³ di zió³ ch W medycynie zachodniej taki jêzyk mo¿e siê pojawiæ w przebiegu te-;0- ^b raPu antybiot ykami, które z punktu widzenia fizjologii chiñskiej uszkadzaj¹ p³yny yin ¯oladka i Jelit. ta- B Objawy kliniczne w stanach przewlek³ych, w których wystêpuje ten typ jêzyka, to ob -:\\y Niedoboru ¯o³¹dka i/lub Nerek. Objawy Niedoboru yin ¯o³¹dka to: sucho æ siê ^ ustach, p enie, uczucie palenia ust z pragnieniem picia ciep³ych p³ynów albo picia ma³ymi ³ykami, su cho æ gard³a, utrata apetytu, zaparcia z suchym stolcem oraz szybkie, >ym H c'en^e têtno . Niedobór yin ¯o³¹dka czêsto przenosi siê do Jelita Grubego i w tych przy-ang H padkach poj awia siê zaparcie z ma³ymi suchymi stolcami, które przesuwaj¹ siê z trudem. ele, H "^an te

n spotykamy czêsto u ludzi starych lub u szczup³ych i wychudzonych pacjentów, liku H M an ten widujemy dzi czêsto w praktyce klinicznej; zwi¹zany jest on ze z³ymi, nieregular nymi nawykami w jedzeniu, nadmiernym spo¿ywaniem ostrego po¿ywienia, które -ze- H .-zk adza yin ¯o³¹dka oraz nadmiernym spo¿ywaniem kwa nego po¿ywienia, jak poma-:er- ^m rañcze, gr jpfruty, ocet, jogurt i pikle. Je li jest to zarówno Niedobór yin Nerek, jak i Nie-vm Bfl dobór yin ¯o³¹dka, mog¹ wyst¹piæ równie¿ nastêpuj¹ce objawy kliniczne: szum v, uszach, g³ okolicy krzy¿owej, zawroty g³owy, zaburzenia pamiêci, poty noc-l nie ¦ -H1. sucho æ w ustach i krtani w nocy, pragnienie, gor¹co Piêciu Serc (uczucie gor¹ca na »ka- ¦ mostku, wewnêtrzn ych powierzchniach rêki i podeszwach stóp), zmazy nocne, zaparcie, Isu- I -iemn y mocz oraz powierzchowne, puste i szybkie têtno. (kie, __ Czerwony i szkar³atny. Czerwony jêzyk z jasnym szkar³atnym odcieniem, wpadaj¹-Inia H c >m w ró¿owy, jest zwykle tak¿e b³yszcz¹cy. Je li jest b³yszcz¹cy, to wskazuje na Niedo-1 do bór yin. Ten typ jêzyka jest najczê ciej zwi¹zany z Niedoborem yin P³uc albo z Niedoborem yi n Serca. W tych przypadkach mo¿e byæ szkar³atna tylko przednia czê æ jêzyka (dla Pluæ) albo k uszek (dla Serca) - fot. 26. f Ten typ jêzyka widujemy czê ciej u ludzi starszych lub w rednim wieku. Niedobór yin P³uc i Niedobór yin Serca maj¹ ró¿ne etiologie. Niedobór yin P³uc jest prawie zawsze konsekwencj¹ d³ trwaj¹cego Niedoboru Qi P³uc. Niedobór yin P³uc, cechuj¹cy siê sucho ci¹ w P³ucach, czêsto p w rezultacie przewlek³ego przepracowania, siedz¹cej pracy - jest to wysi³kowa pozycja dla P³uc, albo przebywania przez d³ugi czas w bardzo gor¹cym i suchym rodowisku (jak w wielu wspó³czesnych biurach). Stan ten szczególnie czêsto wystêpuje u osób, które ze wzglêdó fesjonalnych musz¹ du¿o mówiæ, np. nauczyciele. Niedobór yin Serca jest spowodowany najczê ciej g³êbokimi problemami emocjonalnymi (jak st a³e martwienie siê, lêk, smutek, szczególnie z powodu trudnych relacji z innymi), po³¹czonym i z przepracowaniem lub nadmiernym wysi³kiem fizycznym, co os³abia yin Nerek. Niedobór yin Nerek prowadzi do rozwoju Gor¹ca z Niedoboru w Sercu. W terminologii Piêciu Prz emian jest to stan, o którym mówimy Woda nie kontroluje Ognia". W takich sytuacjach s am koniuszek jêzyka staje siê szkar³atnoczerwony. Objawy Niedoboru yin P³uc obejmuj¹: suchy kaszel lub kaszel z niewielk¹ ilo ci¹ luzu, w któr m mo¿na znale æ lady krwi, sucho æ w ustach i gardle, poty nocne, gor¹co w Piêciu Sercach" nkie, szybkie têtno. Objawy kliniczne Niedoboru yin Serca to: niepokój psychiczny, gor¹co w Piêciu Sercach (chiñskie pojêcie gor¹ca w Piêciu Sercach" oznacza uczucie gor¹ca d³oni, stopy i w dole most a - przyp. t³um.), poty nocne, bezsenno æ, sucho æ gard³a, palpitacje, zaburzenia pamiêci i c enkie, szybkie têtno. Czerwone punkty lub plamki rozró¿niamy ze wzglêdu na ich wielko æ. Punkty s¹ mniejsze ni¿ pla ki, maj¹ nieco odmienne znaczenie kliniczne, lecz zawsze oznaczaj¹ patologiczny stan brodawek jêzyka. Wed³ug staro¿ytnych koncepcji chiñskich brodawki na jêzyku formuj¹ siê w wy iku ruchu z do³u w górê Ognia Bramy ¯ycia, który wznosi siê do powierzchni jêzyka i przyczyni siê do ich zaczerwienienia. Gdy jest to patologiczny Nadmiarowy Ogieñ (a nie fizjol ogiczny Ogieñ Bramy ¯ycia), podnosi siê on do jêzyka i powoduje, ¿e brodawki wyrastaj¹ powy¿e powierzchni jêzyka i tworz¹ to, co staro¿ytni lekarze nazywali punktami (diari) albo plamkami (ban). Punkty i plamki s¹ zwykle czerwone, ale mog¹ byæ tak¿e bladoczerwone, bi a³e, szkar³atne lub nawet czarne. Zazwyczaj spotykamy je na czerwonych jêzykach, lecz mog¹ te¿ wystêpowaæ na jêzyku bladym lub purpurowym. Znaczenie kliniczne punktów i plamek zale¿y od wielu czynników, jak np.: ich kolor, ko lor cia³a jêzyka, na którym siê znajduj¹ oraz ich rozmieszczenie. Uogólniaj¹c, czerwone punkt wskazuj¹ na Gor¹co we Krwi, je¿eli wyros³y powy¿ej powierzchni jêzyka i s¹ spiczaste. Czerwo e plamki wskazuj¹ zarówno Gor¹co, jak i Zastój Krwi; im wiêksze plamki, tym powa¿niejszy zas tój. Nale¿y wyró¿niæ kilka typów jêzyka, co umo¿liwi dalsze wyja nienie znaczenia klinicznego tów i plamek. Czerwony jêzyk z czerwonymi punktami zawsze wskazuje Gor¹co we Krwi. Rozmieszczenie punktów pokazuje lokalizacjê choroby. Na koniuszku - czerwone punkty na koniuszku jêzyka wskazuj¹ Ogieñ Serca, zazwyczaj z p owodu problemów emocjonalnych, jak np. g³êboki lêk i d³ugotrwa³y smutek (fot. 47). Pacjent z tym typem jêzyka zwykle cierpi na bezsenno æ, lêk i ma têtno szybkie, pe³ne oraz szerokie ( od t³umacza: têtno szerokie niektórzy nazywaj¹ wielkim). Oczywi cie, objawy kliniczne nie musz¹ zawsze byæ bardzo powa¿ne. S¹ ró¿ne stopnie" ciê¿ko ci stanu pacjenta, które maj¹ odzw

e w ilo ci i intensywno ci koloru punktów. Im g³êbszy kolor i im wiêksza liczba punktów, tym tan jest ciê¿szy. < oor »sze r SUKcej rdzo PS'Ó1. np.
Pêcherzu, wystêpuj¹ objawy: uczucie pieczenia w czasie oddawania moczu, ciemny, ma³o ob fity mocz oraz szybkie, strunowate têtno w proksymalnej lub dalszej pozycji na lew ym nadgarstku. Stan ten czêsto pojawia siê u ³udzi z rozpoznaniem biomedycznym zapalen ia pêcherza moczowego lub cewki moczowej. Je¿eli Gor¹co wystêpuje w Jelitach, jêzyk bêdzie c zerwony, nalot ¿ó³ty i czerwone punkty na korzeniu, jak wy¿ej. Z tym stanem bêd¹ zwi¹zane nas uj¹ce objawy: ból w dole brzucha, zaparcie, które mo¿e wystêpowaæ na zmianê z biegunk¹, krew tolcu, pieczenie odbytu, ciemny mocz oraz szybkie, pe³ne i strunowate têtno w obu pr oksymalnych pozycjach. - 41 Diagnoza u kobiet jest trudniejsza, poniewa¿ w Dolnym Ogrzewaczu umiejscowiona jes t te¿ Macica. Z punktu widzenia biomedycyny, Gor¹co w Dolnym Ogrzewaczu u kobiet mo¿e pokrywaæ siê z zaburzeniami pêcherza, jelit, macicy, jajowodów i jajników. Czerwony jêzyk z czerwonymi punktami na korzeniu jest rzeczywi cie czêsto spotykany w zapaleniach jed nego z narz¹dów miednicy. Diagnoza z jêzyka mo¿e byæ u¿yteczna w ró¿nicowaniu przypadków prawdziwej infekcji od stanów alenia nieinfekcyjnego. Czêsto u pacjentki mog¹ wystêpowaæ objawy infekcji, które wspó³czesna biomedycyna przypisuje patogennym organizmom i leczy antybiotykami, podczas gdy w rzeczywisto ci stan ten jest spowodowany kombinacj¹ Niedoboru i Zastoju Qi, powodu j¹cego ból brzucha. W wiêkszo ci przypadków prawdziwej infekcji jêzyk bêdzie czerwony, nalot ruby, ¿ó³ty i najprawdopodobniej t³usty, bêd¹ tak-1 ¿e czerwone punkty na korzeniu jêzyka. Je nie ma infekcji, jêzyk nie jest czerwony, nalot nie jest gruby (chocia¿ mo¿e byæ ¿ó³ty) i na orzeniu jêzyka nie wyst¹pi¹ czerwone punkty. Dodatkowo, zarówno têtno, jak i inne objawy bêd¹ wskazywaæ na stan Niedo- j boru. Jêzyk czerwony z czerwonymi plamkami, które s¹ wiêksze ni¿ punkty i mog¹ byæ czerwone, ciemno zerwone, purpurowe lub czarne. Plamki wskazuj¹ Gor¹co z Zastojem Krwi. Ciemnoczerwon e lub czarne plamki wskazuj¹ na wiêkszy stopieñ Gor¹ca ni¿ plamki czerwone, podczas gdy pl amki purpurowe wskazuj¹ wiêkszy stopieñ Zastoju Krwi ni¿ czerwone. Rozmieszczenie plamek pozwala praktykowi na zlokalizowanie problemu, podobnie jak w przypadku czerwon ych punktów. Na koniuszku - czerwone plamki na koniuszku jêzyka wskazuj¹ na wystêpowanie Gor¹ca i zas toju Krwi w Sercu. Zwi¹zane jest to zwykle z d³ugo trwaj¹cymi problemami emocjonalnymi , jak lêk i smutek. Objawy obejmuj¹: k³uj¹cy lub ostry ból w klatce piersiowej, purpurowe usta, palpitacje, poty, ziêbniêcie koñczyn, szczególnie r¹k, oraz wêz³owe têtno. Na bokach - czerwone plamki na bokach jêzyka wskazuj¹ Gor¹co i zastój Krwi w W¹trobie. W¹tro ba przechowuje Krew i kiedy Qi W¹troby jest ci niête, mo¿e to doprowadziæ do stagnacji Qi W¹ roby. Po d³u¿szym czasie spowoduje to zastój Krwi W¹troby. Sytuacja ta zazwyczaj jest sp owodowana przez d³ugo trwaj¹ce problemy emocjonalne, takie jak st³umiony gniew i ¿al. Objawy kliniczne s¹ nastêpuj¹ce: ból w okolicy pod¿ebrowej albo w dole brzucha, sta³y i widr j¹cy lub k³uj¹cy. Je li wystêpuje jakie krwawienie (jak miesi¹czkowe, nieprawid³owe krwawien maciczne lub krwawienie z przewodu pokarmowego), krew bêdzie purpurowa lub br¹zowa i mo¿e zawieraæ skrzepy. Zastój Krwi w W¹trobie czêsto dotyczy uk³adu p³ciowego u kobiet. Jest przyczyn¹ bolesnego miesi¹czkowania, z krwi¹ miesi¹czkow¹ ciemn¹, ze skrzepami i silnego bólu Ciê¿kie i d³ugo trwaj¹ce przypadki zastoju Krwi W¹troby u kobiet mog¹ prowadziæ do tworzenia siê miê niaków macicy, a nawet raka. We wszystkich przypadkach zastoju Krwi W¹troby têtno bêd ie strunowate lub uwiêzione. Na korzeniu - czerwone plamki na korzeniu wskazuj¹ zastój Krwi w Dolnym Ogrzewaczu, tzn. w Pêcherzu, Jelitach lub Macicy (fot. 12). Etiologia i objawy kliniczne s¹ taki e same, jak w przypadku czerwonych punktów na korzeniu. Jedyna ró¿nica polega na tym, ¿e w przypadku wystêpowania plamek bêdzie zarówno zastój Krwi, jak i Gor¹co. Równie¿ ból bêdzie ziej intensywny i trwa³y, o charakterze przewlek³ym i widruj¹cym lub k³uj¹cym. Je¿eli problem dotyczy Pêcherza, u pacjenta mo¿e wystêpowaæ intensywny ból podczas oddawania moczu. Mocz mo¿e zawieraæ krew, a têtno bêdzie strunowate w proksyI liona Dbiet mvo-lapa»j inf an-I Xieriwej |takbonê -dorzerdam-ni¿

I. potnie ami >rsio(1:0 we W¹Iziæ .:icja jak . sta-i-oraizie yczy a¹cz-stoju : ra-iwiêrrze-ta-na ¹co. Ipod-Bksymalnej pozycji na lewym nadgarstku. Je li zaburzone s¹ Jelita, u pacjenta mo¿e wyst¹piæ k³uj¹ y ból w podbrzuszu, ciemna krew w stolcu i zaparcia z bólem. Têtno bêdzie stru-nowate w pozycji proksymalnej na obu nadgarstkach. Je¿eli zaburzona jest Macica, pacjentka bêdzie mia³a bolesne miesi¹czki z silnym k³uj¹cym bólem. Ból mo¿e byæ wiêkszy przed miesi¹czk niejszy w trakcie. Krew miesi¹czkowa bêdzie ciemna, ze skrzepami, a pacjentka bêdzie m ia³a strunowate têtno. Czerwone punkty w chorobach pochodzenia zewnêtrznego maj¹ szczególne znaczenie w choro bach wywo³anych przez atak Wiatru i Gor¹ca lub Wilgoci i Gor¹ca. Rozmieszczenie, inten sywno æ koloru i liczba punktów dok³adnie odzwierciedlaj¹ intensywno æ oraz lokalizacjê zewnê go czynnika patogennego. Jak ju¿ poprzednio wyja niono, zewnêtrzna czê æ jêzyka odpowiada zewnêtrznym I warstwom cia³a . skórze, miê niom i kana³om. rodkowa czê æ powierzchni jêzyka odpowiada wewnêtrznym warstwo tzn. Narz¹dom. W planie pionowym przednia czê æ jêzyka odpowiada górnej czê ci cia³a (Ogrzewa y), rodkowa czê æ - rodkowej czê ci cia³a ( rodkowy Ogrzewacz) i korzeñ - dolnej czê ci cia zewacz). W odniesieniu do chorób pochodzenia zewnêtrznego, przednia czê æ jêzyka, oprócz zwi¹ z Górnym Ogrzewaczem, odpowiada tak¿e zewnêtrznej warstwie cia³a. Na przyk³ad, cienki, bi a³y i mokry nalot w przedniej czê ci jêzyka mo¿e wskazywaæ, ¿e Wiatr i Zimno atakuj¹ Górny Og cz; ale mo¿e tak¿e to, ¿e zewnêtrzny czynnik pato-eenny jest umiejscowiony w zewnêtrznych warstwach cia³a. Czerwone punkty czêsto pojawiaj¹ siê wtedy, gdy wyst¹pi³o zewnêtrzne Gor¹co. Mo-e¹ pojawiaæ s zerwonym, normalnym, a nawet bladym jêzyku. Zale¿y to od stanu pacjenta sprzed ataku przez czynnik zewnêtrzny. Je¿eli u pacjenta wystêpowa³ Niedobór Krwi lub yang przed ataki em zewnêtrznego patogennego Gor¹ca, to czerwone punkty pojawi¹ siê na bladym jêzyku. Je li p atogenne Gor¹co nie zostanie usuniête, lecz pozostanie w ciele, jêzyk bêdzie mia³ tendencjê do zmiany koloru na czerwony. Z przodu - czerwone punkty z przodu jêzyka (na polu wiêkszym ni¿ sam koniuszek) wskazu j¹ na atak zewnêtrznego patogennego Gor¹ca, w pocz¹tkowym stadium, kiedy zaatakowany jes t tylko Górny Ogrzewacz i zewnêtrzne energetyczne warstwy cia³a (fot. 36). W" przypadk u chorób z zewnêtrznego Wiatru i Gor¹ca, odpowiada to warstwie Ochronnej w systemie ró¿nic owania wed³ug Czterech Warstw, a Stadium Górnego Ogrzewacza, gdy ró¿nicujemy zgodnie z T rzema Ogrzewaczami (Aneks, cz. II i III). Z punktu widzenia biomedycyny stan ten czêsto wystêpuje w zapaleniach gard³a, infekcjach górnych dróg oddechowych z gor¹czk¹ i przy grypie. Mo¿emy uwa¿aæ, ¿e wszystkie te stany s¹ wywo³ane przez zewnêtrzny Wiatr i Gor¹co i pr awiaj¹ siê czerwonymi punktami z przodu jêzyka. Szczególnie czêsto widujemy to u dzieci, u których na jêzyku ³atwo tworz¹ siê czerwone punkty. Gdy koncentrujemy siê na rokowaniu, to czerwone punkty z przodu jêzyka wskazuj¹, ¿e Gor¹co jest jeszcze w zewnêtrznych czê ciach cia³a, jest wiêc ³atwe do usuniêcia. Czerwone punkty p zybli¿aj¹ce siê do rodka jêzyka wskazuj¹, ¿e zewnêtrzne Gor¹co wniknê³o do wewn¹trz cia³a. S bardziej niebezpieczny i trudniejszy do usuniêcia. Na bokach - czerwone punkty na bokach wskazuj¹ tak¿e, ¿e Gor¹co pochodzenia zewnêtrznego d otknê³o tylko zewnêtrzne energetyczne warstwy cia³a (fot. 36). W przypadku ataku Wiatru i Gor¹ca punkty te odpowiadaj¹ warstwie Ochronnej Czterech Warstw cia³a. Ró¿ni siê to od cze rwonych punktów z przodu jêzyka tym, ¿e ta ostatnia sytuacja wskazuje na lokalizacjê Wia tru i Gor¹ca w Górnym Ogrzewaczu, i dotyczy zewnêtrznych energetycznych warstw cia³a kon trolowanych przez P³uca. Czerwone punkty na bokach wskazuj¹ na obecno æ Wiatru i Gor¹ca w zewnêtrznych energetycznych warstwach cia³a, a niekon iecznie w Górnym Ogrzewaczu. Je¿eli czerwone punkty kieruj¹ siê do wewn¹trz i ku rodkowi jêz

ka, oznacza to, ¿e czynnik patogenny wnikn¹³ g³êbiej do rodka i sta³ siê objawem Wewnêtrznym Na lewo lub na prawo od centrum - czerwone punkty na lewym lub na prawym boku rod kowej czê ci jêzyka (fot. 10) wskazuj¹, ¿e Wiatr i Gor¹co pochodzenia zewnêtrznego znajduj¹ s stadium po rednim, który nazywamy Pó³wewnêtrzny, Pó³zewnêtrz-ny". Okre la to lokalizacjê cho adium pomiêdzy stanem Zewnêtrznym a Wewnêtrznym. Stan ten nazywany jest te¿ syndromem Mn iejszego yang (t³. Shao Yang), gdy ró¿nicujemy syndromy wed³ug Sze ciu Stadiów (aneks, cz. I ). Syndrom Mniejszego yang jest typowy dla kana³ów Potrójnego Ogrzewacza i Pêcherzyka ¯ó³ciow go, z towarzysz¹cymi objawami, jak: gorzki smak w ustach, suche gard³o, zamazane wid zenie, naprzemienne dreszcze i gor¹czka (kluczowy symptom), ból w okolicy pod¿ebrowej oraz stru-nowate têtno. Na jêzyku bêd¹ wystêpowaæ czerwone punkty albo po prawej, albo po le wej stronie (ale bardziej typowo po prawej) i pojawi siê bia³y liski nalot tylko po p rawej stronie. Ten typ objawów obserwujemy zw³aszcza u dzieci, które czêsto choruj¹ na zap alenie ucha lub gard³a. Syndrom ten mo¿e tak¿e rozwin¹æ siê z syndromu Wiêkszego yang (t³. Ta ang), a wiêc z ataku Wiatru i Zimna. Jest to do æ typowa sytuacja u dzieci, gdy z powa¿n ego przeziêbienia z gor¹czk¹ i kaszlem (syndrom Wiêkszego yang), rozwija siê pó niej ból ucha aprzemienne dreszcze i gor¹czka oraz wymioty (syndrom Mniejszego yang - t³. Shao Yan g). Czerwone punkty po obu lub po jednej stronie jêzyka czêsto widzimy w chorobach w ieku dzieciêcego z wysypk¹, jak: ospa wietrzna i odr¹. Bladoezerwone lub bia³e punkty - na jêzyku mo¿na znale æ bladoczerwone lub bia³e punkty. Bla doczerwone punkty czêsto widzimy dooko³a rodkowej powierzchni jêzyka. Zwykle znajdujemy je na normalnym lub bladym jêzyku i wskazuj¹ one na obecno æ bardzo lekkiego Gor¹ca w ¯o³¹dk ale z Niedoborem Qi ¯o³¹dka i ledziony. Bia³e wklês³e punkty nie wskazuj¹ Gor¹ca, ale Zimno. Mo¿emy je tak¿e znale æ wokó³ rodkowej jêzyka. Wskazuj¹ one na wystêpowanie Zimna w ¯o³¹dku, (patrz fot. 14). Czerwony z kolcami. Mówimy, ¿e jêzyk ma kolce", gdy brodawki s¹ wiêksze ni¿ normalnie i wyro jak rogi lub sztywne w³osy szczotki. Najczê ciej znajdujemy je na czerwonym jêzyku (fot . 27). W Rozwa¿aniach nad chorobom i gor¹czkowymi z Gor¹ca powiedziano: Bez wzglêdu na ko lor cia³a jêzyka, kolce wskazuj¹ Gor¹co w Górnym Ogrzewaczu"6. Mówi siê, ¿e niektóre z brodaw wstaj¹ z Ognia Bramy ¯ycia, który p³ynie z do³u do góry, aby dotrzeæ do P³uc. Proces ten powo e tworzenie siê miêkkich, bia³ych jak w³os brodawek w centrum jêzyka. Kolce, o których tu mów my, s¹ to patologicznie zdege-nerowane normalne, miêkkie, bia³e jak w³osy brodawki. Kolc e tworz¹ siê w wyniku aktywno ci patologicznego Gor¹ca, zazwyczaj w P³ucach, które kontroluj¹ tworzenie siê normalnych brodawek. W praktyce klinicznej kolce mog¹ tak¿e wskazywaæ Gor¹co w rodkowym Ogrzewaczu, szczególnie w ¯o³¹dku. Kolce wskazuj¹ zatem na wystêpowanie Gor¹ca w warstwie Od¿ywczej, zarówno w Górnym (P³uca), j k i w rodkowym Ogrzewaczu (¯o³¹dek). Lokalizacja i objawy kliniczne towarzysz¹ce kolcom ró¿n siê zale¿nie od lokalizacji choroby. Gor¹co w Górnym Ogrzewaczu odpowiada Gor¹cu w P³ucach. Kolce bêd¹ zlokalizowane bardziej w p olu pomiêdzy koniuszkiem a rodkiem jêzyka. Mo¿emy je tak¿e znale æ wzd³u¿ rodka jêzyka lub poniewa¿ pola te mog¹ tak¿e odpowiadaæ klatce piersiowej. Inne oznaki kliniczne to gor¹cz ka, szybki oddech, kaszel z ¿ó³t¹ plwocin¹, pragnienie, sucho æ gard³a oraz szybkie, pe³ne tê my tak¿e znale æ kolce - 44 \voklku. norzeri:\viefc'\va:doijak egeaksiê ur¹co D\vno kliilizoile æ tdaæ .wo-

ilce w przypadkach przewlek³ych, jak przewlekle zapalenie oskrzeli z kaszlem, z ¿ó³tym luzem, p³ytkim oddechem oraz z szybkim, lizgaj¹cym têtnem. Gor¹co w rodkowym Ogrzewaczu odpowiada Gor¹cu w ¯o³¹dku (fot. 27). Kolce znajduj¹ siê w cent jêzyka i najczê ciej wystêpuje szeroka szczelina w rodku z ¿ó³tymi kolcami wewn¹trz niego. nt miewa ból w nadbrzuszu, wymioty, odczuwa g³ód, ma obrzêkniête i krwawi¹ce dzi¹s³a, zaparci pragnienie oraz szybkie, pe³ne têtno. Z punktu widzenia biomedycyny, u pacjenta z ta kimi objawami najprawdopodobniej wystêpuje lub rozwija siê wrzód ¿o³¹dka. Czerwony jêzyk z purpurowymi plamkami w rodku wskazuje Gor¹co z zastojem Krwi w ¯o³¹dku. St an taki jest spowodowany przez z³e nawyki dietetyczne, takie jak: jedzenie w po piec hu, zdenerwowanie podczas jedzenia lub podjêcie pracy bezpo rednio po zjedzeniu posi³k u. Stanowi temu czêsto towarzyszy wiele stresów i zmartwieñ. Objawy kliniczne to: ból i rozpieranie w nadbrzuszu, ból o sta³ym i widruj¹cym charakterze, wymioty ciemnobr¹zow¹ krwi¹ zaostrzanie siê bólu pod wp³ywem ucisku, kwa ne odbijania, zaparcie oraz pe³ne, napiête têtn . Czerwony i ziuszczony jêzyk nie ma w ogóle nalotu. Wygl¹da jak skóra wie¿o oskubanego kurcz aka. Kiedy os³abione jest Qi ¯o³¹dka, nalot nie tworzy siê i z czasem znika ca³kowicie (fot. 3, 13, 48, i 59). Z³uszczony w ca³o ci jêzyk wskazuje, ¿e d³ugo trwaj¹cy Niedobór dotyczy yi erek, jak równie¿, ¿e wystêpuje Gor¹co z Niedoboru yin. Zwi¹zek miêdzy yin ¯o³¹dka i yin Nerek jest jednym z istotniejszych. ¯o³¹dek jest ród³em wsz nów cia³a, natomiast Nerki kontroluj¹ przemiany tych p³ynów. P³yny yin ¯o³¹dka i Nerek maj¹ w mo ród³o, a przewlek³y Niedobór yin ¯o³¹dka mo¿e byæ przyczyn¹ Niedoboru yin Nerek. Niedobór mo¿na traktowaæ jako pó niejsze i ciê¿sze stadium Niedoboru yin ¯o³¹dka. Stan ten jest rezult z³ych nawyków dietetycznych (nieregularne jedzenie, jedzenie pó no w nocy, nadmierne spo¿y wanie kwa nych pokarmów), przepracowania oraz ¿ycia pe³nego stresu i lêku. Niedobór yin ¯o-la ka objawia siê brakiem nalotu, a Niedobór yin Nerek - czerwonym kolorem cia³a jêzyka. In ne objawy kliniczne zale¿¹ od tego, który stan przewa¿a. Ciemnoczerwony Znaczenie kliniczne jêzyka ciemnoczerwonego (nazywanego tak¿e g³êbokoczerwo-nym) jest ta kie samo jak jêzyka czerwonego. Ciemniejszy kolor wskazuje powa¿niejsze ; zaawansowa ne stadium Gor¹ca. Im czerwieñszy odcieñ czerwieni, tym wiêcej jest Gor¹ca. Tak wiêc to, co zosta³o powiedziane na temat ró¿nych typów jêzyka czerwonego, udnosi siê równie¿ do jêzyków c erwonych. Chiñskie badania 300 przypadków ciemnoczerwonego cia³a jêzyka wykazuj¹ wysok¹ korelacjê z cho obami przewodu pokarmowego u ludzi powy¿ej 40 roku ¿ycia. Badania i-ksperymantalne s twierdzaj¹ tak¿e, ¿e mikrocyrkulacja w ciemnoczerwonych jêzykach jest lepsza ni¿ w purpuro wych, ale gorsza ni¿ w czerwonych7. Koreluje to dok³adnie z tradycyjn¹ chiñsk¹ ocen¹ ciê¿ko c nu, w której ciemnoczerwone cia³o jêzyka plasuje siê pomiêdzy czerwonym a czerwonawopurpur owym. Ciemnoczerwony jêzyk z such¹ powierzchni¹ centraln¹ i nalotem wskazuje Gor¹co z Nadmiaru n a poziomie Od¿ywczym lub Krwi. Stan ten jest specyficznie umiejscowiony w ¯o³¹dku, wówczas gdy wystêpuje Ogieñ ¯o³¹dka. Sucho æ jest rezultatem Ognia walaj¹cego p³yny cia³a. Stan ten owodowany nadmiernym spo¿ywaniem po¿ywieia rozgrzewaj¹cego i pikantnego albo t³ustego i sma¿onego. Mo¿e byæ te¿ rezultatem admiernego spo¿ywania alkoholu. Ciemnoczerwony jêzyk suchy w rodku i bez nalotu wskazuje na Gor¹co powstaj¹c z Niedobor u yin Nerek i ¯o³¹dka. Sucho æ jest zwi¹zana z wyczerpaniem p³ynów cia³a. | Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e dwie ró¿ne przyczyny w dwóch ró¿nych przypadkach daj¹ w re zultacie sucho est Gor¹co z Nadmiaru, sucho æ jest spowodowana wypalanie! p³ynów cia³a przez Gor¹co. Kiedy j st Gor¹co z Niedoboru, sucho æ powstaje w wyni£ wyczerpania p³ynów yin z uogólnionego Niedobo u yin ¯o³¹dka i Nerek. Przyczyn¹ cier, noczerwonego, suchego i z³uszczonego jêzyka jest praw ie zawsze przepracowanie, tzn d³ugie godziny pracy bez odpowiedniego wypoczynku or az nawyki nieregularnego je dzenia. Objawy kliniczne przy wystêpowaniu nalotu obejmuj¹ ból w nadbrzuszu, krwawieni^ z dzi¹se³, uczucie palenia w nadbrzuszu, niepokój, pragnienie, zaparcia oraz pe³ne, sze rokie i szybkie têtno. Objawy kliniczne stanu bez nalotu obejmuj¹ pragnienie i sucho w usta ch w nocy, bóle okolicy krzy¿owej, szum w uszach, gor¹co w piêciu sercach, nocnd poty, g or¹czki popo³udniowe, wypieki w okolicy jarzmowej, a têtno jest szybkie i cienki^ lub powierzchowne i puste. Purpurowy

Purpurowy jêzyk zawsze wskazuje na zastój Krwi. Jêzyk przekszta³ca siê w purpun wy dopiero po d³u¿szym czasie, kiedy proces patologiczny trwa ju¿ d³ugo. S¹ dwa podsta wowe typy jêzyk a purpurowego: sinawopurpurowy i czerwonawopurpurowy. PierwszjJ powstaje z blade go jêzyka, drugi z czerwonego lub ciemnoczerwonego (rys. 5-2). BLADY ZIMNO BLOKUJE RUCH KRWI SINAWOPURPUROWY CZERWONY/CIEMNOCZERWONY GOR¥CO ZAGÊSZCZA KREW CZERWONAWOPURPUROWY Rysunek 5-2 Znaczenie kliniczne jêzyka sinawopurpurowego i czerwonawopurpurowego jest ta-1 kie samo, jak jêzyka bladego i czerwonego, lecz dodatkowo wskazuje na zastój Krwi. I Pr zyczyny zastoju Krwi s¹ ró¿ne dla ka¿dego z odcieni jêzyka. W przypadku jêzyka si-j nawopurp urowego zastój jest zwi¹zany z zablokowaniem przez wewnêtrzne Zimno.I W przypadku jêzyka czerwonawopurpurowego zastój jest zwi¹zany z Gor¹cem we Krwi.] które powoduje krzepniêcie i stagnacjê Krwi. W ród tych dwóch podstawowych typów jê-| zyka purpurowego nale¿y wyró¿niæ dmian. Czerwonawopurpurowy jêzyk jest zazwyczaj suchy. Wskazuje na ekstremalne Gor¹co] na p oziomie Od¿ywczym i Krwi z zastojem Krwi i zu¿yciem p³ynów cia³a (patrz fot. 2l.[ 27, 48 i 59). Je li ca³y jêzyk jest purpurowy, w Narz¹dach jest ekstremalne Gor¹co8. Je li jêzyk jest purpurowy, suchy i popêkany, wskazuje to na ekstremalne Gor¹co, które jes t j trudne do leczenia9. D³ugo trwaj¹ce zatrzymanie Gor¹ca w ciele uszkadza Qi i p³yny cia³a. W wyniku wyczerpania p³ynów Krew traci zdolno ci od¿ywiania i nawil¿ania. Podobnie Qi nie mo¿e w^p ?êo i czerwonawopurpurow^p dodatkowo wskazuje : " >dcieni jêzyka. W przyj iko waniem przez wewnêtr^£ stój jest zwi¹zany z Go-" -^ id tych dwóch podstaw cny. Wskazuje na ekstre zu¿yciem p³ynów cia³a ( kstremalne Gor¹co8. ¿uje to na ekstremalne Go zkadza Qi i p³yny cia³a. W a i nawil¿ania. Podobnie y :n>\\v. Ogólnie znaczenie kliniczne tego typu jêzyka jest ta-awopurpurowego, z tym ¿e ciemniejszy kolor wskazuje na jem Krwi (fot. 13). Ten typ jêzyka ma dwa warianty suchy <rpurowyi SHcAjwskazuje na Gor¹co we Krwi i zastój Krwi. same. jak w przypadku jêzyka czerwonawopurpurowego i zosta-od lokalizacji Gor¹ca i zastoju w Sercu lub w W¹trobie . urom i mokryjêzyk wskazuje na Gor¹co na poziomie Od¿yw- p jêzyka ró¿ni siê od suchego g³êboko ej znajduje ¦aomie Od¿ywczym jest to bardziej powierzchowny poziom pe-. Poniewa¿ Krew i p³yny cia³a maj¹ to samo pochodzenie, to bêdzie mia³o tendencjê do spalania p³ynów cia³a, ultacie jêzyka. Je¿eli Gor¹co jest tylko w warstwie Od¿ywczej, p³yny ze naruszone i st¹d mok ry jêzyk. Wyst¹pi jednak zastój Krwi, nie mo¿e poruszaæ Krwi. Z wyj¹tkiem tej ró¿nicy objadobne. Objawy te zosta³y opisane wy¿ej dla jêzypuro:< 'dsta-V;-\vszy -t tai\rwL ,czyka siZimno. i we Krwi.' e Gor¹col »,;z fot. 21,1 które jest niku wy-1 nie mo¿e i podj¹æ swojej funkcji poruszania Krwi. W rezultacie powstaje zastój Krwi i purpurowy k olor cia³a jêzyka. Wyczerpanie p³ynów cia³a tak¿e osusza i czasami przyczynia siê do pêkania a. Objawy kliniczne znacznie siê ró¿ni¹ w zale¿no ci od dominuj¹cej patologii. Ogólne symptom oznaki zastoju Krwi obejmuj¹: sta³y ból o charakterze k³uj¹cym lub widruj¹cym, krwawienie m

esiêczne ciemnopurpurow¹ krwi¹ ze skrzepami, nasilanie siê bólu w nocy oraz têtno strunowate , uwiêzione lub szorstkie. Dodatkowo przy tych objawach ogólnych wystêpuj¹ ró¿ne oznaki Gor¹c w zale¿no ci od lokalizacji Gor¹ca w ciele. Czerwonawopurpurowy koniuszek jêzyka wskazuje na zastój Krwi w Sercu z Gor¹cem. Jest to stan powa¿ny, który zazwyczaj pojawia siê po d³ugim czasie. Z punktu widzenia biomedycy ny czêsto towarzysz¹ mu objawy choroby wieñcowej i chorób naczyñ wieñcowych. Podstawowe obja wy kliniczne Gor¹ca z zastojem Krwi w Sercu obejmuj¹: ból w klatce piersiowej o charak terze ostrym lub k³uj¹cym, który mo¿e promieniowaæ do pleców albo wzd³u¿ przy rodkowej powier lewego ramienia do ma³ego palca, ucisk w piersi, palpitacje, purpurowe usta, nag³e czerwienienie siê twarzy potrzeba otwierania okna, aby odetchn¹æ wie¿ym powietrzem, oraz wêz³owe i uwiêzione albo szorstkie têtno: mo¿liwe jest szerokie têtno w lewej dystalnej pozy cji. Na koniuszku jêzyka bêd¹ tak¿e wystêpowaæ czerwone lub purpurowe plamki wskazuj¹ce na za tój Krwi w Sercu. Czerwonawopurpurowe boki - czerwonawy kolor z purpurowymi lub czerwonymi plamkam i na bokach jêzyka wskazuje Gor¹co i zastój Krwi w W¹trobie. Zazwyczaj jest to konsekwen cja d³ugo trwaj¹cej stagnacji Qi W¹troby. Jest to raczej czêsty stan patologiczny. Qi i Krew W¹troby maj¹ du¿¹ sk³onno æ do stagnacji, szczególnie u kobiet. Objawy kliniczne tego st obejmuj¹: ból w okolicy pod¿ebrowej, bóle g³owy o charakterze k³uj¹cym w okolicy skroni i oc u, zawroty g³owy, szum w uszach, gorzki smak w ustach, bóle w podbrzuszu o krêc¹cym lub w idruj¹cym charakterze i sta³ej lokalizacji. U kobiet wystêpuj¹ bolesne miesi¹czki, ból i nap iêcie piersi przed miesi¹czk¹, napiêcie przedmie-si¹czkowe, miesi¹czki nieregularne z krwi¹ c emnopurpurow¹ ze skrzepami oraz strunowate têtno. Najczêstsz¹ przyczyn¹ tego stanu jest pr ze¿ywanie z³o ci przez d³ugi okres, frustracja, t³umienie uczuæ wraz z nadmiernym spo¿ywaniem pikantnych i/lub t³ustych pokarmów i/lub alkoholu. Ciemny czerwonawopurpurowy. Ogólnie znaczenie kliniczne tego typu jêzyka jest takie samo, jak jêzyka czerwonawopurpurowego, z tym ¿e ciemniejszy kolor wskazuje na ekstr emalne Gor¹co z zastojem Krwi (fot. 13). Ten typ jêzyka ma dwa warianty - suchy i mo kry. Jêzyk ciemny czerwonawopurpurowy i suchy wskazuje na Gor¹co we Krwi i zastój Krwi. >zn aki kliniczne s¹ takie same, jak w przypadku jêzyka czerwonawopurpurowego i zosta-¦ op isane wy¿ej. Zale¿¹ one od lokalizacji Gor¹ca i zastoju w Sercu lub w W¹trobie. Ciemny czerwonawopurpurowy i mokry ]êzyk wskazuje na Gor¹co na poziomie Od¿ywvm i zastój Krwi. Ten typ jêzyka ró¿ni siê od suchego g³êboko ci¹, na której znajduje Gor¹co. poziomie Od¿ywczym jest to bardziej powierzchowny poziom pet racji ni¿ Gor¹co we Krwi. Poniewa¿ Krew i p³yny cia³a maj¹ to samo pochodzenie, to br¹co na poziomie Krwi bêdzie mia³o tendencjê do spalania p³ynów cia³a, w rezultacie tego pojawi siê s cho æ jêzyka. Je¿eli Gor¹co jest tylko w warstwie Od¿ywczej, p³yny da nie musz¹ byæ jeszcze naruszone i st¹d mokry jêzyk. Wyst¹pi jednak zastój Krwi, zniewa¿ os iona OJ Od¿ywcza nie mo¿e poruszaæ Krwi. Z wyj¹tkiem tej ró¿nicy obja-ry kliniczne w obu wyp adkach bêd¹ podobne. Objawy te zosta³y opisane wy¿ej dla jêzyi czerwonawopurpurowego. Czerwonawopurpurowy i rozdêty (rozszerzony - przyp. t³um.) jêzyk (patrz fot. 211 wskaz uje zwykle na Gor¹co i zastój Krwi, najczê ciej w W¹trobie i/lub w Sercu, spowodowany nadm iernym spo¿ywaniem alkoholu przez d³ugi czas. Jêzyk jest zwykle czerwieñszy na bokach i na koniuszku oraz rozdêty z powodu ekstremalnego Gor¹ca j w Sercu. Poniewa¿ jêzyk wyrasta " z Serca, ekstremalne Gor¹co w tym narz¹dzie mo-l ¿e powodowaæ obrzêk jêzyka (taki jêzyk mo¿ nie¿ pojawiæ siê z powodu ca³kowicie odmiennych przyczyn, patrz rozdzia³ 6). Objawy klinic zne s¹ takie same, jak po-J przednio opisano w przypadku Gor¹ca w W¹trobie i Sercu z z astojem Krwi. Bêd¹ takn ¿e wystêpowaæ objawy intensywnego Gor¹ca (poniewa¿ alkohol jest bardz gor¹cy).! jak bardzo czerwona twarz (lub twarz czerwonawopurpurowa, wskazuj¹ca na z astój I Krwi dodatkowo do Gor¹ca), pragnienie, zaparcie, ciemny mocz oraz szybkie, s zerokie têtno. Sinawopurpurowy Jêzyk sinawopurpurowy (patrz fot. 14 i 22) powstaje z jêzyka bladego w bardzo d³ugim c zasie. Wskazuje na wewnêtrzne Zimno z zastojem Krwi. Wewnêtrzne Zimno jest si³¹ zaciskaj¹c¹, uniemo¿liwiaj¹c¹ swobodny przep³yw Krwi. Jêzyk sinawopurpurowy, tak jak blady, mo¿e byæ spow dowany nadmiernym spo¿yciem zimnego i surowego po¿ywienia oraz przewlek³¹ ekspozycj¹ na zi mne i wilgotne rodowisko przy wystêpuj¹cym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne to warzysz¹ce jêzykowi sinawopurpurowemu s¹ zwi¹zane g³ównie z d³ugo trwaj¹cym Niedoborem yang, ewnêtrznym Zimnem i zastojem Krwi. Objawy te obejmuj¹: dreszcze, ziêbniêcie koñczyn, sinaw

y odcieñ ust, ból brzucha, lu ny stolec, jasny obfity mocz, pocenie siê, impotencjê u mê¿czyz , bolesne miesi¹czki u kobiet oraz g³êbokie, uwiêzione, wolne albo szorstkie têtno. Inne o bjawy kliniczne zale¿¹ od miejsca lokalizacji Zimna. Sinawopurpurowy koniuszek jêzyka wskazuje Zimno i zastój Krwi w Sercu, zwi¹zane z d³ugo trwaj¹cym Niedoborem yang Serca, Niedobór taki prowadzi do wewnêtrznego Zimna w klatce piersiowej i w konsekwencji do zastoju Krwi, co wynika z os³abienia poruszania Kr wi przez yang Serca. Objawy kliniczne to: dreszcze, zimne d³onie, sinawopur-1 puro wy odcieñ ust, k³uj¹cy ból w klatce piersiowej, promieniuj¹cy do pleców albo wzd³u¿ przy rodk powierzchni lewego ramienia do lewego ma³ego palca, spontaniczne poty palpitacje o raz wêz³owe, g³êbokie têtno. Sinawopurpurowa powierzchnia rodkowa jêzyka wskazuje na Zimno i zastój Krwi w ledzioni e zwi¹zane z os³abieniem ruchu Krwi w wyniku przewlek³ego Niedoboru yang ledziony Oznak i kliniczne obejmuj¹: dreszcze, sinawy odcieñ ust, ziêbniêcie koñczyn, ból brzucha, wodniste stolce, utratê apetytu oraz wolne, g³êbokie têtno. Sinawopurpurowe boki w polu rodkowym wskazuj¹ na zastój Krwi w klatce piersiowej, który mo¿e dotyczyæ Serca i/lub P³uc (rys. 5-3). Zazwyczaj pojawiaj¹ siê na tle Niedoboru yang Serca. Objawy kliniczne obejmuj¹: sinicê ust, k³uj¹cy ból w klatce piersiowej, depresjê i lêk uczucie ciskania w klatce piersiowej, dreszcze oraz szorstkie têtno. Rysunek 5-3 .21) por-kle raca * niowipoaklerodluft sitak r,\ietle wi¹1'jem Ucha, Lvzki zadane ego ,po:>ur:: Ilu¿ :)oty, Sinawopurpurowy korzeñ wskazuje na Zimno i zastój Krwi w Dolnym Ogrzewaczu. Zwi¹zany j est z d³ugo trwaj¹cym Niedoborem yang Nerek, który czêsto jest ciê¿szym stanem rozwijaj¹cym s z Niedoboru yang ledziony. Niedobór ten prowadzi do tworzenia -iê wewnêtrznego Zimna, k tóre blokuje ruch Krwi i prowadzi do jej zastoju. Objawy kliniczne obejmuj¹: dreszcz e, ziêbniêcie koñczyn, obrzêki, impotencjê, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, bóle brzuc ha, albo bóle pleców w okolicy lêd wiowej oraz g³êbokie, uwiêzione, wolne têtno. Dodatkowe ob y u kobiet obejmuj¹: bolesne miesi¹czki z silnym k³uj¹cym bólem (zwi¹zanym z Zimnem w Dolnym Ogrzewaczu i zastojem Krwi), bezp³odno æ i opó niaj¹ce siê miesi¹czki ze skrzepami we krwi m i¹czkowej. Sinawopurpurowy i bardzo wilgotny jêzyk, w powa¿nych przypadkach prawie kapi¹cy, wskaz uje na wewnêtrzne Zimno z Niedoboru Yang, prowadz¹ce do zastoju Krwi. Specyficznie w skazuje wewnêtrzne Zimno w W¹trobie i w Nerkach, które prowadzi do sztywno ci ciêgien i ko c , kontrolowanych odpowiednio przez W¹trobê i Nerki. Objawy kliniczne odzwierciedlaj¹ p atologiê stanu wewnêtrznego Zimna w W¹trobie i Nerkach, dotycz¹c¹ ciêgien, ko ci i ogólnie u uchowego. Oznaki obejmuj¹: dreszcze, purpurowe zabarwienie jêzyka, ból i uczucie zimna w koñczynach, atrofiê miê ni koñczyn, trudno ci w poruszaniu siê, a nawet niedow³ad oraz g³ê

uwiêzione têtno. Stan ten w medycynie chiñskiej odpowiada zaburzeniom o typie atrofii (wei) i charakteryzuje siê atro-fi¹ miê ni i trudno ciami w poruszaniu siê lub niedow³adem. Niebieski Niebieski jêzyk wskazuje na zakrzepie wewnêtrzne Zimno, wynikaj¹ce z ekstremal-Inego N iedoboru yang z zastojem Krwi. Przyczyny takiego stanu s¹ takie same, jak ' w przy padku jêzyka bladego: nadmierne spo¿ywanie zimnego, surowego po¿ywienia lub d³ugi czas e kspozycji na zimno i wilgoæ przy wystêpuj¹cym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne obejmuj¹: dreszcze, ziêbniêcie koñczyn, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, ból dolnej o kolicy pleców. Dodatkowo u mê¿czyzn wystêpuje impotencja, a u kobiet bolesne i opó nione mie si¹czki ze sk¹p¹, ze skrzepami, krwi¹ miesi¹czkow¹. Niebieski jêzyk bez nalotu jest zawsze oznak¹ zagro¿enia. Niebieski kolor cia³a wskazuje zakrzep³e Zimno wewn¹trz z zastojem Krwi, a brak nalotu wskazuje na ca³kowit¹ zapa æ Qi i K rwi. Jest to jeden z tych rzadkich przypadków, w których brak nalotu zwi¹zany jest z e kstremalnym Niedoborem yang, bardziej ni¿ z Niedoborem yin. Objawy kliniczne bardz o siê ró¿ni¹ i s¹ trudne do uogólnienia. Czêsto wystêpuj¹ce oznaki i objawy obejmuj¹: dreszcz ziêbniêcie koñczyn, oleiste poty, ból dolnej czê ci pleców, ból brzucha, wodniste stolce, jas i obfity mocz, trudno ci w poruszaniu koñczynami lub nawet niedow³ad, ekstremalne znu¿en ie oraz g³êbokie, wolne, cienkie lub rozproszone têt-i no (t³. têtno SAN - powierzchowne, szerokie, ekstremelnie s³abe - stan krytyczny). Inne ' oznaki u mê¿czyzn obejmuj¹ impote ncjê, a u kobiet - opó niaj¹ce siê, bolesne, sk¹pe miesi¹czki ze skrzepami we krwi. Niebieska powierzchnia centralna, liski i t³usty. Niebieski kolor tylko na powierzc hni centralnej jêzyka wskazuje na obecno æ Zimna wewnêtrznego, specyficznie w ¯o³¹dku i w le onie. Jest to rezultat ekstremalnego Niedoboru yang ¯o³¹dka i ledziony. Niedobór yang ledz iony w tym przypadku przyczynia siê do tworzenia Wilgoci i luzu gromadz¹cych siê w klat ce piersiowej. Objawy kliniczne obejmuj¹: uczucie ci niêcia w piersiach, rozpieranie w brzuchu, kaszel z obfit¹ gêst¹, bia³¹ plwocin¹, utratê apetytu, zmêczenie, lu ne stolce, ziêbniêcie koñczyn, nudno ci i wymioty, uczucie ciê¿ko ci w ca³ym ciele g³êbokie, cienkie i wolne têtno. Niebieski kolor jêzyka u kobiet w ci¹¿y mo¿e wskazywaæ na zagra¿aj¹ce poronienie. Opisa³ to w mym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozwa¿aniach o pochodzeniu i objawach chorób10. Chao z aobserwowa³, ¿e niebieski kolor jêzyka i czerwona twarz u kobiety ciê¿arnej wskazuj¹ na zagr a¿aj¹c¹ mieræ p³odu i prze¿ycie matki, podczas gdy czerwony kolor jêzyka i niebieska twarz w zuje na mieræ matki i prze¿ycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski jêzyk u kobiety ciê¿ar nej nale¿y jej podaæ leki zio³owe lub zastosowaæ akupunkturê, aby wzmocniæ i ogrzaæ Qi i Krew nawet je¿eli nie wystêpuj¹ inne objawy. Bia³e Pêcherzyki Ma³e, bia³e pêcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i rodkowej powierzchr jêzyka, ws kazuj¹ na wystêpowanie Wilgoci. Wygl¹daj¹ jak czerwone punkty i tak jak one wyrastaj¹ z po wierzchni jêzyka, ale maj¹ bia³y kolor (fot. 54). POWIERZCHNIA PODJÊZYKOWA Badanie powierzchni podjêzykowej, a zw³aszcza dwóch ¿y³ po obu stronach wêdzi-1 de³ka, powinn byæ czê ci¹ rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej czê-| ci jêzyka czêsto na¿a informacje uzyskane z badania powierzchni jêzyka. Metoda badania Podobnie jak przy badaniu powierzchni jêzyka, nale¿y zadbaæ, aby jêzyk nie by³ unie-1 sion y ze zbyt du¿¹ si³¹, gdy¿ mo¿e siê to przyczyniæ do szybkiego poszerzenia obu ¿y³. Podniesien , aby pokazaæ jego spodni¹ stronê, nie jest ³atwe i mo¿e powodowaæ ' zmieszanie pacjenta. Na jlepsz¹ metod¹ jest poproszenie pacjenta, aby podwin¹³ jêzyk do góry i delikatnie trzyma! cz ubek jêzyka na podniebieniu. Czêsto u¿yteczna jest demonstracja. W badaniu koncentruje my siê na dwóch ¿y³ach po obu stronach wêdzide³ka. Nale¿y zaobserwowaæ ich kszta³t i kolor (f 0). Znaczenie kliniczne ¯y³y rozszerzone, ale nie ciemne, wskazuj¹ na stagnacjê Qi. Je¿eli s¹ ciemne, wskazuj¹ na zas Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastój powa¿niejszy. Chocia¿ stan ten mo¿e wystêpowaæ w ka¿ ej czê ci cia³a, te dwie ¿y³y odzwierciedlaj¹ najczê ciej zastój Krwi w Górnym Ogrzewaczu, tz rcu lub P³ucach. Je¿eli tylko jedna ¿y³a jest poszerzona, oznacza to, ¿e zastój Krwi wystêpuj zasadniczo po jednej stronie cia³a (patrz fot. 39). Nale¿y zaznaczyæ, ¿e ¿y³y mog¹ byæ ciemne, wskazuj¹c zastój Krwi, nawet, gdy sam kolor cia³a e jest ani ciemny, ani purpurowy. Je¿eli ¿y³y podjêzykowe s¹ ciemne a pozosta³e cia³o jêzyka jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, ¿e zastój Krwi trwa krótko, nie jest zbyt

powa¿ny i dotyczy g³ównie Górnego Ogrzewacza. Badanie ¿y³ podjê^aburzeñ Qi i Krwi, zanim zmiany wy-. ¿y³; rozszerzone .erwonawopurpuczenie, lu ne stolce, ziêbniêcie koñczyn, nudno ci i wymioty, uczucie ciê¿ko ci w ca³ym ciele g³êbokie, cienkie i wolne têtno. Niebieski kolor jêzyka u kobiet w ci¹¿y mo¿e wskazywaæ na zagra¿aj¹ce poronienie. Opisa³ to w mym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozwa¿aniach o pochodzeniu i objawach chorób10. Chao z aobserwowa³, ¿e niebieski kolor jêzyka i czerwona twarz u kobiety ciê¿arnej wskazuj¹ na zagr a¿aj¹c¹ mieræ p³odu i prze¿ycie matki, podczas gdy czerwony kolor jêzyka i niebieska twarz w zuje na mieræ matki i prze¿ycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski jêzyk u kobiety ciê¿ar nej nale¿y jej podaæ leki zio³owe lub zastosowaæ akupunkturê, aby wzmocniæ i ogrzaæ Qi i Krew nawet je¿eli nie wystêpuj¹ inne objawy. Bia³e Pêcherzyki Ma³e, bia³e pêcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i rodkowej powierzchni jêzyka, w skazuj¹ na wystêpowanie Wilgoci. Wygl¹daj¹ jak czerwone punkty i tak jak one wyrastaj¹ z p owierzchni jêzyka, ale maj¹ bia³y kolor (fot. 54). POWIERZCHNIA PODJÊZYKOWA Badanie powierzchni podjêzykowej, a zw³aszcza dwóch ¿y³ po obu stronach wêdzi-de³ka, powinno yæ czê ci¹ rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej czê ci jêzyka czêsto pomna formacje uzyskane z badania powierzchni jêzyka. Metoda badania Podobnie jak przy badaniu powierzchni jêzyka, nale¿y zadbaæ, aby jêzyk nie by³ uniesiony z e zbyt du¿¹ si³¹, gdy¿ mo¿e siê to przyczyniæ do szybkiego poszerzenia obu ¿y³. Podniesienie by pokazaæ jego spodni¹ stronê, nie jest ³atwe i mo¿e powodowaæ zmieszanie pacjenta. Najleps z¹ metod¹ jest poproszenie pacjenta, aby podwin¹³ jêzyk dci góry i delikatnie trzyma³ czubek yka na podniebieniu. Czêsto u¿yteczna jest demonstracja. W badaniu koncentrujemy siê n a dwóch ¿y³ach po obu stronach wêdzide³ka. Nale¿y zaobserwowaæ ich kszta³t i kolor (fot. 40). Znaczenie kliniczne ¯y³y rozszerzone, ale nie ciemne, wskazuj¹ na stagnacjê Qi. Je¿eli s¹ ciemne, wskazuj¹ na zas Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastój powa¿niejszy. Chocia¿ stan ten mo¿e wystêpowaæ w ka¿ ej czê ci cia³a, te dwie ¿y³y odzwierciedlaj¹ najczê ciej zastój Krwi w Górnym Ogrzewaczu, tz rcu lub P³ucach. Je¿eli tylko jedna ¿y³a jest poszerzona, oznacza to, ¿e zastój Krwi wystêpuj zasadniczo po jednej stronie cia³a (patrz fot. 39). Nale¿y zaznaczyæ, ¿e ¿y³y mog¹ byæ ciemne, wskazuj¹c zastój Krwi, nawet, gdy sam kolor cia³a e jest ani ciemny, ani purpurowy. Je¿eli ¿y³y podjêzykowe s¹ ciemne a pozosta³e cia³o jêzyka jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, ¿e zastój Krwi trwa krótko, nie jest zbyt powa¿ny i dotyczy g³ównie Górnego Ogrzewacza. Badanie ¿y³ podjê-zykowych pozwala wiêc na wcze rozpoznanie zaburzeñ Qi i Krwi, zanim zmiany wyst¹pi¹ na samym ciele jêzyka. Nale¿y równie¿ wróciæ uwagê na kszta³t ¿y³; rozszerzone ¿y³y zazwyczaj wskazuj¹ stan Nadmiaru, a cienkie - s iedoboru. Czerwonawopurpu-50«fvm H rowe i b³yszcz¹ce ¿y³y wskazuj¹ Wilgoæ i Gor¹co na poziomie Od¿ywczym. ¯ó³tawe ¿y³y ws uj¹c¹ do góry (fot. 55). Bia³e i liskie ¿y³y wskazuj¹ na wystêpowanie Zimna i Wilgoci, co cz dujemy w zespo³ach Bolesnego Zablokowania. PODSUMOWANIE Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e kolor cia³a jêzyka jest prawdopodobnie pojedynczym najwa¿n ejszym aspektem diagnozy z jêzyka. Pozwala uzyskaæ bezpo redni i jasny obraz stanu pat ologicznego. W przypadku wystêpowania jakichkolwiek w¹tpliwo ci diagnostycznych, zwi¹zan ych ze sprzecznymi obserwacjami, kolor cia³a jêzyka prawie zawsze pokazuje prawdziwy stan pacjenta. »- Je¿eli cia³o jest blade, wskazuje to Niedobór yang lub Krwi w zale¿no ci czy jest tak¿e su he, czy lekko mokre. >- Je¿eli cia³o jest czerwone, wskazuje to na obecno æ Gor¹ca. Bêdzie to Gor¹co Nadmiarowe, g y wystêpuje nalot, lub Gor¹co z Niedoboru yin, je¿eli nie ma nalotu. Czerwone punkty l ub plamki wskazuj¹ Gor¹co i zastój Krwi. >- Je¿eli cia³o jest purpurowe, wskazuje to na zastój Krwi z wewnêtrznego Zimna, '< gdy jest sinawopurpurowe lub z Gor¹ca, gdy jest czerwonawopurpurowe. >¦ Je¿eli cia³o jest niebieskie, wskazuje to na zastój Krwi z wewnêtrznego Zimna. ny wytrzone arpu-

PRZYPISY Cao Bing-Zhang, A guide to Tongue Differentiation (Bian she zhi nan) (1920). Prz ypis dostarczony przez Su Xin-Minga. Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi sh e zhenj (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976), str. 17. Termin Krew w medycynie chiñskiej odnosi siê nie tylko, jak s³owo krew po angielsku, d o p³ynu eiala, ale ma znacznie szersze znaczenie. W medycynie chiñskiej Krew tworzy siê z esencji z po¿ywienia, która jest wyekstrahowana przez ledzionê. Proces powstawania Krwi odbywa siê dalej w klatce piersiowej w wyniku aktywno ci P³uc i Serca. Funkcj¹ Krwi jest od¿ywianie i nawil¿anie. Ruch Krwi zale¿y od popychaj¹cego dzia³ania Qi, a Qi, z kol ei, zale¿y od od¿ywczego dzia³ania Krwi. Zwi¹zek ten wyra¿ony jest w powiedzeniu: Qi jest d owódc¹ Krwi, a Krew jest matk¹ Qi". Je¿eli przez pewien okres wystêpuje stagnacja Qi, rezu ltatem bêdzie zastój Krwi. Dodatkowo Krew uczestniczy we wzajemnej wymianie i przemi anie p³ynów w ciele. Krew i p³yny tworz¹ siê z po¿ywienia oraz picia i nale¿¹ do yin. Poniewa w i p³yny wzajemnie wymieniaj¹ siê, jak równie¿ maj¹ to samo pochodzenie, skrwawianie i wypa canie uwa¿ane s¹ za wzajemnie wykluczaj¹ce siê metody lecznicze. W rozdziale 18. Osi Duc howej powiedziano (aby uzyskaæ) wiêcej krwawienia, nie wywo³uj potów, (aby uzyskaæ) wiêcej p cenia, nie skrwawiaj". Stan Niedoboru Krwi w chiñskiej medycynie nie ma odpowiedni ka we wspó³czesnej biomedycynie. Anemia bêdzie w wiêkszo ci przypadków opisywana jako Niedobó Krwi, ale mo¿e byæ Niedobór Krwi bez anemii. Niedobór Krwi wystêpuje czêsto u kobiet i mo¿e yæ zwi¹zany z niewystarczaj¹cym spo¿ywaniem wzmacniaj¹cego Krew" po¿ywienia, przepracowaniem lub z dziedzicznym os³abieniem. Niedobór Krwi, szczególnie u kobiet, ma ogromne znacze nie, gdy dotyczy tego, co wspó³czesna biomedycyna nazywa problemami hormonalnymi. Qi Ying-Jie, Observation of the Tongue in Insommia". Journal of Traditional Chinese Medicine (Zhong yi za zhi), 28, numer 3 (1987):68. Su Xin-Ming, rozmowa osobist a. 6. Ye Tian-Shi, Discussion of Wam-febrile Disease. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine. \ str. 25. 7. Jia Yu-Hua, Clinical and Eiperimental Research into Dark Red Tongue". Journa l of Traditional CM- ' nese Medicine (Zhong yi za zhi) 33, numer 5 (1992): 46. 8. Liang Te-Yan. Differentiation of Syndrom.es by Examination of the Tongue. C ytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 26. 9. A Colleetion of Tongues and Coatings. W Tongue Diagnosis in Chinese Medicin e str. 26. 10. Patrz rozdzia³ 1, przypis 29. i I KOLORY CIA£A JÊZYKA KOLOR CIA£A ZNACZENIE KLINICZNE 5 ady Niedobór Krwi (lekko suchy) Niedobór yang (mokry) = ady, jasny i b³yszcz¹cy Niedobór Qi i Krwi, szczególnie ¯o³¹dka i ledziony Czerwony Gor¹co w warstwie Od¿ywczej lub w warstwie Krwi (z nalotem) Niedobór y in z Gor¹cem (bez nalotu) .".zerwony i mokry Gor¹co z zatrzymaniem Wilgoci Czerwony i suchy Gor¹co z Nadmiaru, wypalaj¹ce ptyny ciata (z nalotem) Gor¹co z Niedoboru yin i wyczerpanie ptynów ciata (bez nalotu) 1 Czerwony i b³yszcz¹cy Niedobór yin ¯o³¹dka i/lub Nerek Czerwony i szkar³atny Niedobór yin Ptuc lub Serca I Czerwony z czerwonymi piamkami 1 iub punktami Gor¹co z zastojem Krwi 1 Czerwony z kolcami Gor¹co w warstwie Od¿ywczej lub w Górnym lub rodkowym Ogrzewacz u 1 Czerwony z purpurow¹ plamk¹ 1 w rodku Zastój Krwi i Gor¹co w ¯ot¹dku [ Czerwony i ztuszczony Gor¹co z Niedoboru yin ¯o³¹dka i Nerek 1 Z emnoczerwony z suchym centrum P³on¹cy Ogieñ ¯o³¹dka lub Niedobór yin ¯o³¹dka z Gor¹ 1 Czerwonawopurpurowy Gor¹co i zastój Krwi 1 Czerwonawopurpurowy i rozszerzony Ekstremalne Gor¹co z Zastojem Krwi i zatru cie alkoholowe uszkadzaj¹ce Serce 5 -awopurpurowy Zastój Krwi z powodu Wewnêtrznego Zimna 1 S"awopurpurowy i wilgotny Zastój Krwi z powodu Wewnêtrznego Zimna usztywniaj¹ceg o ciêgna i ko ci

1 *. eoieski Powa¿ne Zimno Wewnêtrzne z zastojem Krwi 1 \ eoieski bez nalotu Powa¿ne Zimno Wewnêtrzne z zastojem i wyczerpaniem Krwi N ebieska powierzchnia centralna Niedobór yang ledziony z zatrzymaniem luzu w klatce piersiowej \ eoieski u kobiet w ci¹¿y Stan zagra¿aj¹cy poronieniem = ;zszerzone ¿y³y podjêzykowe Niedobór i stagnacja Cii, Zastój Krwi (je li ¿y³y s¹ równie¿ Kszta³t cia³a jêzyka Nastêpn¹ najwa¿niejsz¹ czê ci¹ diagnozy z jêzyka, po badaniu koloru cia³a jêzyka, jest badani u cia³a jêzyka. Przez kszta³t rozumie siê tu nie tylko fizyczne kontury jêzyka, ale tak¿e je go konsystencjê, utkanie i ruchomo æ. Normalny jêzyk nie jest ani zbyt cienki, ani zbyt obrzêkniêty. Jest miêkki i giêtki, ale nie jest wiotki. Jego forma zwê¿a siê w kierunku koniu zka. Jego powierzchnia nie jest popêkana. Normalny jêzyk mo¿e byæ ³atwo wysuniêty, nie dr¿y i nie trzêsie siê oraz nie jest mimowolnie ani sztywny, ani nieruchomy. Z punktu widzenia O miu Zasad identyfikacji syndromów, kszta³t jêzyka odzwierciedla Nied obór lub Nadmiar w ciele. Dodatkowo, odzwierciedla stan Narz¹dów, Qi, a szczególnie Krwi . Kszta³t cia³a mo¿e tak¿e sugerowaæ obecno æ pewnych czynników patogennych, jak Wilgoæ, luz atr. Jednak¿e znaczenie kliniczne wiêkszo ci kszta³tów jêzyka zale¿y jeszcze od koloru cia³a a, który jest najwa¿niejszy i ma fundamentalne znaczenie w diagnozie z jêzyka. Interpr etacja znaczenia okre lonego kszta³tu jêzyka wymaga odniesienia do koloru jego cia³a. Na przyk³ad, cienkie cia³o jêzyka wskazuje na Niedobór Krwi, je¿eli jêzyk jest blady, lecz Nie dobór yin, gdy jêzyk jest czerwony. Je¿eli zawsze nale¿y odnie æ siê do koloru cia³a jêzyka, to po co obserwowaæ kszta³t jêzyka? wsze, umo¿liwia to zebranie wiêcej informacji ni¿ tylko z samego koloru jêzyka. Po drugi e, poniewa¿ zmiana kszta³tu jêzyka wskazuje na bardziej powa¿ny stan, ni¿ w przypadku, gdy kszta³t jêzyka nie uleg³ zmianie. Na przyk³ad, czerwony i z³uszczo-ny jêzyk wskazuje na Nie dobór yin, lecz je¿eli jest tak¿e cienki, to oznacza ciê¿szy stan | i gorsze rokowanie. Da lej, kiedy kolor cia³a jêzyka bêdzie normalny, lecz jego kszta³t wybitnie nienormalny, t o w³a nie kszta³t cia³a jêzyka staje siê wa¿niejszym wska nikiem prawid³owej diagnozy (fot. 8 W rozdziale tym bêdziemy omawiaæ nastêpuj¹ce kszta³ty jêzyka: cienki, obrzêkniêty, czê ciowo , sztywny, wiotki, d³ugi, krótki, popêkany, obwis³y, zbaczaj¹cy, zdrêtwia³y, ruchomy, dr¿¹cy, owany, z zaznaczonymi odciskami zêbów, owrzodzony oraz pokryty ranami. i 1 CIENKI Cienki jêzyk oznacza, ¿e jest on cieñszy ni¿ normalny i wygl¹da jak zmniejszony i patrz fo t. 7 i 17). Konsystencja cia³a jêzyka wynika z normalnej ilo ci p³ynów cia³a docieraj¹cych do jêzyka. P³yny tworz¹ cia³o jêzyka. Cienkie cia³o jêzyka zawsze sugeruje Niedobór yin lub Krwi p³ynów. Czasami jêzyk mo¿e byæ tak cienki i tak, w momencie badania zmniejszony, ¿e powstaj¹ gie bruzdy wzd³u¿ powierzchni jêzyka. Znaczenie kliniczne cienkiego jêzyka zale¿y od jego koloru. Je li jêzyk jest zarówno blady, jak i cienki wskazuje na Niedobór Krwi. Cienki i czerwony jêzyk wskazuje Niedobór yin. Ogólne objawy kliniczne Niedoboru Krwi i Niedob oru yin zosta³y opisane w rozdziale 5. Specyficzne objawy i oznaki bêd¹ zale¿a³y od okre lon ego stanu i dotkniêtych Narz¹dów. untu-st ani izwê-mo-.vny, :ier:-vów ¦ :o ci i ma i.nego i!o jê; jest ?zta³t iloru
ym przypadku, jest to Niedo-j bór yang Qi, powoduj¹cy zmniejszenie przetwarzania i t ransportu p³ynów, które gromadz¹ siê w jêzyku. W drugim przypadku, jest to Gor¹co w ciele, kt pcha p³yny w górê do jêzyka. W pierwszym przypadku, jest to proces pasywny, powstaj¹cy pr zez stagnacjê p³ynów, w drugim, jest to proces bardziej aktywny. Jêzyk obrzêkniêty wystêpuje znacznie czê ciej ni¿ cienki. Dzieje siê tak, poniewa¿ Niedobór Q ny jest syndromem niezwykle czêstym; prawie zawsze prowadzi to do nagromadzenia siê w jakim stopniu Wilgoci lub luzu, które przyczyniaj¹ siê do obrzêku jêzyka. Nawet je¿eli Ni bór Qi ledziony prowadzi do Niedoboru Krwi (poniewa¿ ledziona i ¯o³¹dek s¹ ród³em Krwi), t stanie siê cienki (jak nale¿y oczekiwaæ w Niedoborze Krwi), gdy¿ obecno æ Wilgoci lub luzu owoduje obrzêk jêzyka (rys. 6-1). NIEDOBÓR Ql LEDZIONY WILGOÆ/ LUZ (OBRZÊKNIÊTY JÊZYK) -> NIEDOBÓR KRWI Rysunek 6-1 Rozpoznano kliniczne znaczenie piêciu nastêpuj¹cych typów obrzêkniêtego jêzyka: blady i mokry kolor normalny, wie¿o wygl¹daj¹cy czerwony, purpurowy i ciemnosina-wopurpurowy. Blady i mokry Blady kolor cia³a oraz mokry i obrzêkniêty jêzyk wskazuje na Niedobór yang (szczególnie yang ledziony i Nerek), prowadz¹cy do zatrzymywania Wilgoci (fot. 9). Jest to prawdopod obnie najczêstszy typ obrzêkniêtego jêzyka. Kiedy yang ledziony i/lub yang Nerek s¹ w Niedoborze, p³yny nie mog¹ byæ w³a ciwie przekszta³cone oraz transportowane i grom dz¹ siê w ciele. Jest to przyczyna obrzêku jêzyka. Objawy kliniczne Nied<>-boru yang ledz iony i Nerek zosta³y opisane uprzednio. Szczególnym (i gorszym) typem obrzêkniêtego, bladego i mokrego jêzyka, jest jêzyk obrzêkniêty i blady, pokryty w ca³o ci lepkim nalotem. Wskazuje to na nagromadzenie sie Wilgoci lub luzu. W niektórych przypadkach, je¿eli jêzyk jest bardzo obrzêkniêty i nieco wiotki, mo g³o nast¹piæ zablokowanie Ducha przez luz (fot. 44 i 45). Normalny kolor Przy normalnym kolorze cia³a jêzyka, obrzêkniêty jêzyk wskazuje na zatrzymanie Gor¹ca i Wilg oci w ¯o³¹dku i w ledzionie. Jest to tak¿e zwi¹zane z Niedoborem Qi ledziony, co powoduje o raniczenie przemian i transportu p³ynów, ale w tym przypadku wystêpuje tak¿e Gor¹co. Objaw y kliniczne obejmuj¹: uczucie pe³no ci i rozpierania w brzuchu, utratê apetytu, uczucie ciê¿ko ci, sucho æ w ustach, pragnienie z niechêci¹ do picia zbyt wiele, nudno ci i wymioty, rzucha, lu ne i nadzwyczaj cuchn¹ce stolce, uczucie pieczenia odbytu, sk¹py i ¿ó³ty mocz, go r¹czkê, bóle g³owy oraz szybkie, cienkie i lizgaj¹ce têtno oraz ¿ó³ty, liski nalot na jêzyk rzypadkach, nalot na jêzyku jest ¿ó³ty z powodu Gor¹ca i liski z powodu Wilgoci. wie¿o wygl¹daj¹cy czerwony Je li cia³o jêzyka ma wie¿o wygl¹daj¹cy czerwony kolor, to obrzêkniêty jêzyk oznacza Gor¹co ercu. W tym przypadku, to Gor¹co ¯o³¹dka jest przenoszone do Serca i powoduje obrzêk jêzyka (uwa¿a siê, ¿e jêzyk wyrasta z Serca). W ciê¿kich przypadkach dochodzi do utraty przytomno ci spowodowanej atakiem Gor¹ca na Osierdzie z Ogniem Serca wznosz¹cym siê do góry i zaæmiewa j¹cym wiadomo æ. Stan taki wystêpuje w przypadkach ostrych chorób gor¹czkowych, jak np. zapa enie opon mózgowych. W innych przypadkach, zwyczajnego Gor¹ca ¯o³¹dka i Serca, objawy klin iczne obejmuj¹: pragnienie, chêæ picia zimnych p³ynów, wymioty, palpitacje, bezsenno æ, zacze wienienie twarzy, suche gard³o oraz szybkie, szerokie têtno. Purpurowy Je¿eli cia³o jêzyka ma kolor purpurowy, to obrzêkniêty jêzyk oznacza alkoholizm z zatrzymani em Gor¹ca i Wilgoci. Nazywane to jest trucizn¹ alkoholow¹ w rodku" (fot. 27). Ciemnosinawopurpurowy Je¿eli cia³o jêzyka ma kolor ciemnosinawopurpurowy, to obrzêkniêty jêzyk wskazuje I zatruc ie, które powoduje zastój Krwi. " CZÊ CIOWO OBRZÊKNIÊTY Jest wiele typów jêzyka czê ciowo obrzêkniêtego. Jêzyki takie spotyka siê czêsto w praktyce k znej. Zrozumienie ka¿dego typu bêdzie ogromnie przydatne w diagnozie. Nale¿y najpierw odró¿niæ stan Nadmiaru od stanu Niedoboru. Chocia¿ w obu stanach wystêpuje obrzêk, mechanizm le¿¹cy u podstaw ka¿dego z nich jest odrêbny. W stanie I irto-ledo-

k >siê Niedoboru obrzêk spowodowany jest Niedoborem Qi, co z kolei przyczynia siê do gromad zenia p³ynów. W stanach Nadmiarowych, obrzêk spowodowany jest Nadmiarem lub stagnacj¹ Qi , która gromadzi siê w jêzyku. G³ówne kryterium, przy ró¿nicowaniu obrzêku nie- ^H z Niedobor obrzêkiem z Nadmiaru, jest kolor cia³a jêzyka. Je li cia³o jêzyka ma blady kolor, to obrzêk ynika ze stanu Niedoboru, ale je li kolor cia³a jest czerwony lub purpurowy, to obrzêk pochodzi ze stanu Nadmiarowego. Istnieje kilka odmian czê ciowo obrzêkniêtego jêzyka. Obrzêkniête brzegi Jêzyk obrzêkniêty na brzegach, z wielkim i t³ustym obrzêkiem bardziej skoncentrowanym w je go -rodkowej czê ci, ma na ogó³ blady lub normalny ko-".'ir (fot. 8 i rys. 6-2). Obrzêk ws kazuje na Niedobór Qi .ab yang ledziony. Je li jest to Niedobór yang ledzio-:iy brzegi bêd¹ tak¿e mokre. Taki typ jêzyka czêsto widzimy w praktyce klinicznej. Objawy kliniczne Ni edoboru Qi ledziony zosta³y opisane wy¿ej. ame Sieli, wy-:'zu-¦icia rucie zga-¿ó³znazone tcich -iertaki >zgocczne zaiz za-127). tizuje Rysunek 6-2 Obrzêkniête boki Jêzyk z obrzêkniêtymi bokami jest zwykle czerwony lub purpurowy. W tym typie obrzêku obs erwujemy i-ienki pasek wzd³u¿ ca³ej d³ugo ci po obu stronach jêzyka. Ró¿ni siê od obrzêkniête egach tym, ¿e ibrzêk jest rozmieszczony bardziej równomiernie wzd³u¿ ca³ej d³ugo ci cia³a jêzyka i rozszerz niej g³êboko ku powierzchni rodkowej jêzyka (fot. 2, 7. 12, 23 i rys. 6-3). Ten typ obr zêku wskazuje wzno--z¹ce siê yang W¹troby lub Ogieñ W¹troby. W tych przypadkach cia³o jêzyka e czysto czerwone, finnoczerwone lub purpurowe (je¿eli bêdzie równie¿ _lstój Krwi). Inne oznaki kliniczne, to: zawroty i bóle :owy zamazane widzenie, dra¿liwo æ, sucho æ i gorzki smak w ustach, zaparcie, ciemno¿ó³ty moc strunowate têtno. Rysunek 6-3 Obrzêkniêty koniuszek Je¿eli cia³o jêzyka ma normalny kszta³t, a obrzêkniêty jest sam koniuszek, wskazuje to na pr oblem z Sercem. Dok³adne znaczenie kliniczne zale¿y od innych cech jêzyka, zêsto ³ szczególn ie od koloru cia³a. Je¿eli kolor cia³a jest czerwony lub ciemnoczerwony, to agno- £ .orzêk niêty koniuszek wskazuje na p³on¹cy Ogieñ Serca. W takim przypadku koniuszek lach ^B jes t zwykle tak¿e czerwieñszy ni¿ pozosta³a czê æ jêzyka. Je¿eli normalny jest kolor cia-tanie ta. obrzêkniêty koniuszek oznacza Niedobór Qi Serca (patrz fot. 18 i 21). - 57 Objawy kliniczne p³on¹cego Ognia Serca obejmuj¹: pragnienie, gorzki smak w ustach, bez senno æ, dra¿liwo æ, uczucie ciep³a ca³ego cia³a, zaczerwienienie twarzy, owrzodzenia jamy us j lub warg oraz szerokie, szybkie têtno. Objawy kliniczne Niedoboru Qi Serca, to: palpitacje, krótki oddech po wysi³ku fizycznym, blada cera oraz miêkkie lub puste têtno. Obrzêk pomiêdzy koniuszkiem a powierzchni¹ rodkow¹ Jêzyk obrzêkniêty w polu pomiêdzy koniuszkiem a powierzchni¹ centraln¹ (odpowiada P³ucom) bêd mia³ normalne cia³o a obrzêk tylko w polu P³uc, albo cia³o jêzyka bêdzie obrzêkniête z wiêks zêkiem w polu P³uc (fot. 7 i 12). Taki kszta³t cia³a obserwujemy prawie zawsze na jêzyku o kolorze bladym lub normalnym. Tego rodzaju obrzêk wskazuje na Niedobór Qi P³uc z zatr zymaniem Wilgoci luzu w P³ucach. Obserwujemy to czêsto w przewlek³ych przypadkach Niedo boru Qi P³uc i ledziony, prowadz¹cego do powstawania i gromadzenia luzu w P³ucach. Klini czne oznaki obejmuj¹ uczucie ciskania w klatce piersiowej (tzn. uczucie duszno ci lub

trudne do opisania przez pacjenta uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej). Mo¿e równie¿ wyst¹piæ kaszel z bia³¹ obfit¹ plwocin¹, s³aby apetyt, p³ytki oddech, nadmierna senno te lub lekko lizgaj¹ce, albo cienkie i lizgaj¹ce. Obrzêk wzdiu¿ szczeliny rodkowej W centrum cia³a jêzyka mo¿e wystêpowaæ szczelina biegn¹ca do koniuszka: po obu stronach szcz eliny mo¿e pojawiæ siê obrzêk, (fot. 8 i rys. 6-4). Ten typ obrzêku mo¿e wyst¹piæ na jêzyku o rze czerwo-, nym lub normalnym. Na czerwonym jêzyku wskazuje on obecno æ Ognia Serca. Na normalnym jêzyku wskazuje na Niedobór Qi Serca. W obu przypadkach pokazuje, ¿e serc e jest rozszerzone, zazwyczaj z powodu powa¿nego przepracowania i sta³ego przeci¹¿enia. Objawy kliniczne bêd¹ takie, jak w przypadku Ognia Serca lub Niedoboru Qi Serca. Dod atkowo do opisanych objawów, pacjent bêdzie mia³ wyra nie krótki oddech, uczucie ciskania w klatce piersiowej oraz szerokie (wielkie - przyp. t³um.) têtno Serca. Rysunek 6-4 Obrzêk potowy jêzyka Gdy obrzêk obejmuje pod³u¿nie po³owê jêzyka, a szczelina rodkowa nie zmienia swojego rodkow miejsca na jêzyku (fot. 16 i rys. 6-5), oznacza to zwykle Niedobór Qi i Krwi w kana³a ch po tej samej stronie cia³a co obrzêk. Stan ten nie dotyczy Narz¹dów, lecz tylko kana³ów i miê ni. Os³abienie kana³ów tylko po jednej stronie cia³a zwi¹zane jest z narastaj¹cym ich ni wieniem z powodu Niedoboru ¯o³¹dka i ledziony. Mo¿e ;ach rozObjadatkos> kania amenia ór Qi ¹dów, ¹zane Mo¿e Rysunek 6-5 o byæ równie¿ uszkodzenie kana³ów po d³ugowa³ej chorobie z goaczk¹. W obu przypadkach jest to ³agodna fora syndromu atrofii, do"cz¹ca tylko kana³ów. Pozosta³e objawy uliczne tego stanu iejmuj¹: uczucie os³aenia po jednej stronie aia; mo¿e to byæ nieielkie os³abienie jednej igi lub uchwytu jednej oni oraz uczucie mroenia i drêtwienia po tej stronie cia³a. Po stronie obrzêku trudno jest uzyskaæ reakcjê zy nak³uwaniu. Os³abione kana³y mo¿emy leczyæ wzmacniaj¹c kana³y Jasno ci yang :. Yang Ming) i ledzionê, wzmacniaj¹c w ten sposób Qi i Krew w kana³ach. Obrzêk po jednej stronie, wysoko umiejscowiony Jest to jêzyk, którego czê æ jest obrzêkniêta wr okre -aym polu po jednej stronie. Nie nale¿y go uprzednio opisanym typem jêzyka - z obrzêkiem jed-j po³owy cia³a jêzyka (fot. 6-6). Wysoko umiejscowiony obrzêk po jednej stronie jêka wskazuje na Niedobór lub stagnacjê Qi w tej czê ci ¦t³a, która odpowiada obrzêkniêtemu polu. Istotny jest :..jlor cia³a jêzyka. Je li jest on normalny, to obrzêk odl zwierciedla Niedobór Qi, je li jest natomiast czerwony, !<> odzwierciedla stagnacjê Qi. Najczê ciej taki obrzêk "ojawia siê w przedniej trzeciej czê ci jêzyka, w polu powiadaj¹cemu klatce piersiowej. Czêsto wystêpuje jêzyku o bladym lub normalnym kolorze. Wskazuje Niedobór Qi w klatce piersiowej z prawdopodobnym trzymywaniem Wilgoci. Je li jêzyk jest czerwony, czê ciowy obrzêk wskazuna stagnacjê Qi i/lub Krwi w odpowiadaj¹cej czê ci tta cz³owieka. Obrzêk umiejscowiony na jednej trzej przedniej czê ci po jednej strome jêzyka wskazuje stagnacjê Qi w klatce piersiowej, najczê ciej z powoproblemów emocjonalnych, takich jak st³umiony smutek lub depresja. P³ytki oddech czuci

e ciskania w klatce piersiowej wystêpuj¹ zarówno w Niedoborze, jak i w stagna-Qi. Dodat kowo w stagnacji Qi wystêpuj¹ palpitacje, depresja i strunowate têtno. Jêzyk obrzêkniêty w po³owie powierzchni Jêzyk taki obrzêkniêty jest wzd³u¿ po³owy jego górnej powierzchni w taki sposób, ¿e jedna po³ rzusza siê do góry bardziej ni¿ druga (fot. 32 i rys. 6-7). Wskazuje to na Niedobór Qi w P³ucach po odpowiadaj¹cej stronie. Niedobór Qi P³uc mo¿e spowodowaæ ten typ Rysunek 6-6 obrzêku, poniewa¿ P³uca s¹ Narz¹dem podwójnym i Niedobór po jednej stronie mo¿e byæ wiêkszy n giej. Objawy kliniczne Niedoboru Qi P³uc opisano poprzednio. Jêzyk miotkowaty Mocno zmieniony kszta³t jêzyka o prawid³owej wielko ci korzenia, ale bardzo obrzêkniêty w tr zeciej przedniej czê ci jak m³otek, zawsze wskazuje, ¿e stan jest ciê¿ki i czêsto jest sygna³ choroby psychicznej (rys. 6-8). Obrzêk tego rodzaju powstaje dopiero po wielu lata ch trwania zmian patologicznych. Odzwierciedla przewa¿nie powa¿ny Niedobór Qi ledziony i ¯o³¹dka. Przyczyny takiego stanu, to: przepracowanie, nieregularne posi³ki i jedzenie wkrótce po pracy oraz nadmierna aktywno æ seksualna przez wiele lat. Jêzyk taki, w ka¿dym przypadku odzwierciedla znaczne uszkodzenie substancji od¿ywczej i energii organiz mu. Stan ten jest trudny do leczenia. Obrzêkniêta przednia czê æ jêzyka Obrzêk tego typu zajmuje ca³¹ przedni¹ czê æ jêzyka, pokrywaj¹c blisko jedn¹ trzeci¹ cia³a od jêzyka (fot. 50) i zawsze wskazuje na przewlek³e zatrzymanie luzu w P³ucach. Jest czêsto spotykany w pó nych przypadkach astmy. Podstawowe objawy kliniczne obejmuj¹: uczucie z aciskania i ciê¿ko ci w klatce piersiowej; mo¿e wystêpowaæ sapanie, niewielka duszno æ, kasze odkrztuszaniem oraz lizgaj¹ce têtno. Rysunek 6-7 Rysunek 6-8 SZTYWNY Jêzyk sztywny straci³ swoj¹ giêtko æ i ruchomo æ. Wygl¹da twardo i nie mo¿e siê swobodnie por typ jêzyka mo¿na zaobserwowaæ w ró¿nych sytuacjach. W przebiegu ostrych chorób z oznakami i ntensywnego Gor¹ca, przejawiaj¹cego siê wysok¹ gor¹czk¹ i majaczeniem, sztywny jêzyk oznacza nikniêcie Gor¹ca do Osierdzia. Mo¿e pojawiæ siê majaczenie i be³kotliwa mowa albo afazja, po niewa¿ Serce jest siedliskiem Ducha" i kontroluje miê nie jêzyka. W takim przypadku cia³o jê yka jest czerwone lub ciemnoczerwone. W przebiegu stanów chronicznych z suchym, czerwonym lub ciemnoczerwonym je-! zykie m sztywno æ cia³a jêzyka oznacza, ¿e intensywne Gor¹co uszkodzi³o p³yny cia³a i doprowadzi³o o¿ywienia ciêgien, miê ni i kana³ów (fot. 27). W takiej sytuacj. mog¹ równie¿ wystêpowaæ zab hu i sztywno æ miê ni. Je¿eli jêzyk jest czerwony z czerwieñszym koniuszkiem i suchy, sztywne cia³o jêzyka wskazuje na p³on¹cy Ogieñ Serca, który przyczynia siê do wysuszania p³ynów jêzyk 11). Poradnik ró¿nicowania z jêzyka podaje: Je li jêzyk jest czerwony i sztywny, w Narz¹dac wystêpuje ekstremalne Gor¹co z Nadmiaru"1. Je¿eli sztywny jêzyk nie jest czerwony, lecz blady lub koloru normalnego, wskazuje M na obecno æ wewnêtrznego Wiatru. Jêzyk taki czêsto obserwujemy u pacjentów, którzy przebyli dar z Wiatru (diagnoza ta na ogó³ pokrywa siê z rozpoznaniem incydentu naczyniowego mózg u we wspó³czesnej biomedycynie) i, u których wystêpuje pora¿enie po³owicze z asymetri¹ twarzy lub bez. Udar z Wiatru, wed³ug medycyny chiñskiej, jest spowodowany przez wzbudzeni e siê Wiatru W¹troby w po³¹czeniu z innymi czynnikami. Sztywny jêzyk mo¿e pojawiæ siê równie¿ atakiem udaru z Wiatru. Jest wówczas, razem z drêtwieniem pierwszych trzech palców jed nej rêki, niezwykle u¿ytecznym obja-j wem prodromalnym2. Ekstremalne wewnêtrzne Gor¹co m o¿e pobudziæ W¹trobê i spowo-I dowaæ wewnêtrzny Wiatr. Ju¿ w Prostych Pytaniach znano znaczenie sztywnego jêzyka: Kiedy Wiatr wchodzi ¦ cia³o... jêzyk jest sztywny"3. Podobnie Ksiêga rodkowego Skarbu podaje: Kiedy Ser-> i ledziona s¹ zaatakowane przez Wiatr, jêzyk jest sztywny, a pacjent nie mo¿e mówiæ" , Z cytatów tych w ynika, ¿e sztywny jêzyk nigdy nie jest jedyn¹ oznak¹ problemów z ka-ilami, ale zawsze odzw ierciedla dysharmoniê Narz¹dów wewnêtrznych. Rozwija siê al-Iko z Gor¹ca (co pokazuje czerwo ny lub ciemnoczerwony kolor jêzyka), albo z we-Fimêtrznego Wiatru (na co wskazuje bl ady lub normalny kolor jêzyka). Ju¿ Sun Si-Miao *~ Recepturach Tysi¹ca Dukatów stwierdzi³: Je¿eli jêzyk jest sztywny i pacjent nie mo-\ie mówiæ, choroba jest w Narz¹dach"5. Inne objawy kliniczne zale¿¹ od specyficznych stanów patologicznych. Oznaki Gor¹ca mikaj¹c ego do Osierdzia obejmuj¹: majaczenie, be³kotliw¹ mowê, afazjê, wysok¹ gor¹cz-| ke. drgawki o az szybkie, szerokie têtno. Jest to stan choroby ostrej. Objawy Gor¹ca uszka-izaj¹cego

p³yny cia³a s¹ inne w zale¿no ci od Narz¹du, w którym pierwotnie wyst¹pi³a cho-- >ba. Bêd¹ j têpowa³y objawy i oznaki niedo¿ywienia ciêgien, miê ni i kana-¦ >\\. jak: sztywno æ miê ni, burzenia ruchu i trudno ci w chodzeniu. Oznaki p³on¹cego Ognia Serca, to: bezsenno æ, pragnienie, gorzki smak w ustach, æra¿liwo æ, p itacje, owrzodzenia w ustach, zaczerwienienie twarzy oraz szybkie, falowe (têtno H ong, przyp. t³um.) têtno. Objawy bêd¹ce nastêpstwem udaru z Wiatru obejmuj¹ pora¿enie po³owicze, asymetriê twarzy, be³k iw¹ mowê, sztywno æ miê ni i zbaczanie jêzyka. WIOTKI Jêzyk taki jest zwiotcza³y i nie mo¿e ³atwo siê poruszaæ (fot. 7). W powa¿nych przy-e siê ^¦p h jest on pomarszczony, z wieloma liniami na powierzchni. Nale¿y odró¿niæ jêzyk jach. ^Hir iotki od normalnego, który tak¿e jest miêkki, ale nie zwiotcza³y. Normalny jêzyk jest ^rdziej gibki i ruchomy ni¿ wiotki. dzia. ^H Wszystkie typy jêzyka wiotkiego rozwijaj¹ siê w wyniku nieprawid³owego od¿ywia-.edlis- ^H|ja oraz niedoboru p³ynów cia³a. W cowaniu syndromów poprzez badanie jêzyka ¦wone ^Marwierdzono: Kiedy miê nie s¹ miêkkie, jêz st wiotki"6. Blady i wiotki jêzyk wskazuje, ¿e Qi Serca i ledziony, a tak¿e Krew jest w Niedobo- ^^^ Je¿eli za ma³o p³ynów i Krwi dociera do jêzyka staje siê on wiotki. Stan ten spowo-cia³a ^ lowany jest pierwotnie przez Niedobór Qi ledziony, która produkuje za ma³o Krwi i nie-u iacji ^Blostatecznie porusza p³yny. Niedobór Krwi wp³ywa w rezultacie na Serce (Serce zawsze ezer- ^Bfest os³abione przez Niedobór Krwi) i dalej na jêzyk. Niedobór Qi ledziony i Serca oraz >n¹cy ^^Hnvi prowadzi do niedo¿ywienia tkanki miê niowej i kana³ów, co w rezul tacie powoduje ró¿- ^^Mslabienie koñczyn, a w ciê¿kich przypadkach atrofiê miê ni. Inne objaw liniczne, to: -têpu- ^£p^Pitacje, bezsenno æ, s³abe koñczyny, uczucie zmêczenia, utrata apety u, lu ne stolce, admierna senno æ i miêkkie têtno. ¡ Jêzyk czerwony i wiotki oznacza, ¿e Gor¹co uszkodzi³o p³yny cia³a. Mo¿e to dotyczyæ Gor¹ca z boru lub z Nadmiaru, w zale¿no ci od tego, czy wystêpuje nalot na jêzyku czy te¿ nie (fot. 7). Oba przypadki wiotkiego i czerwonego jêzyka wskazuj¹, ¿e Gor¹co je^ raczej intensyw ne. Uszkodzenie p³ynów cia³a przez Gor¹co prowadzi do niedo¿ywieni;, i ciêgien i kana³ów, po aj¹c je p³ynów yin i Krwi. Mo¿e to tak¿e doprowadziæ do os³a- J bienia koñczyn lub, w ciê¿kic adkach, do atrofii miê ni i zaburzeñ chodzenia. Jêzyk czerwony z nalotem wskazuje na obecno æ Gor¹ca z Nadmiaru, które mo¿e byc I w P³ucach, ercu, W¹trobie lub w ¯o³¹dku. Objawy kliniczne Gor¹ca w tych Narz¹dach zosta³y opisane poprze nio. Najczêstszy stan, w którym pojawia siê jêzyk wiotki, czerwony i z nalotem, to Gor¹co wnikaj¹ce do P³uc. Kiedy zewnêtrzne Gor¹co wnika do P³uc i nie jest prawid³owo leczone przes uwa siê do wewn¹trz. Wypala ono p³yny cia³a i zaburza rozpraszaj¹c¹ p³yny cia³a funkcjê P³uc. m jest zmniejszenie siê ilo ci p³ynów cia-| ³a. Objawy kliniczne tego stanu, to: suchy kas zel, lub kaszel z niewielk¹ ilo ci¹ ropnej ¿ó³tej plwociny, krwawienia z nosa, ból gard³a, su ustach, gor¹czka, niepokój, zaczerwienienie nozdrzy oraz szybkie, pe³ne, szerokie têtno . Jêzyk g³êbokoczerwony, wiotki i bardzo suchy wskazuje na ekstremalny Niedobór yinl Nerek , prowadz¹cy do znacznego wyczerpania p³ynów cia³a przez Gor¹co. G³êbokoczer-I wony kolor roz ija siê z Niedoborowego Ognia, a sucho æ i wiotko æ - z niedostatku p³y-l nów. Jest to stan b rdzo ciê¿ki. Inne oznaki kliniczne Niedoboru yin Nerek zosta³y opisa-[ ne ju¿ wcze niej. K a¿dy typ wiotkiego jêzyka zwi¹zany jest z niedoborem p³ynów i niedo-l ¿ywieniem kana³ów. Z pu u widzenia ró¿nicowania wed³ug O miu Zasad, wiotki jêzyki zawsze oznacza stan Niedoboru, a le mo¿e tak¿e pojawiæ siê w po³¹czeniu ze stanem Nad-j miaru, takim jak Gor¹co. D£UGI D³ugi jêzyk jest raczej w¹ski przy normalnej szeroko ci. Wysuniêty, wystaje dalej I z ust ni¿ normalny, tak ¿e wyra nie widoczny jest korzeñ. Uogólniaj¹c, d³ugi jêzyk wska-1 ¿uje Gor¹ e wiêc równie¿ czerwony. Zazwyczaj kojarzony jest on z Ogniem w Ser-1 cu. Z punktu wid zenia medycyny chiñskiej (ale nie wspó³czesnej biomedycyny) wskazuje I na konstytucjon aln¹ tendencjê do problemów z Sercem. Je¿eli jêzyk jest d³ugi i czerwol ny a koniuszek obrzêk iêty i czerwieñszy ni¿ cia³o jêzyka, wskazuje to na wystêpowank-1 luzu i Ognia w Sercu. Osob w tym stanie bêdzie mia³a tendencjê do czêstego wysuwania i chowania koniuszka swojego jêzyka, jakby na sposób wê¿a. Inne objawy kliniczne [ obejmuj¹: bezsenno æ, niepokój psychicz niekoherentn¹ mowê, niekontrolowany miech, zaczerwienienie twarzy, sucho æ w ustach, pra gnienie, owrzodzenia w jamie ust-| nej, ciemno¿ó³ty mocz oraz szybkie, pe³ne i szerokie têtno.

KROTKI Krótkiego jêzyka nie mo¿na w pe³ni wysun¹æ z ust. Wygl¹da jak skurczony. Istniej¹ i dwie pods owe przyczyny takiego jêzyka: jedna z Niedoboru, druga z Nadmiaru. Jêzyk mo¿e byæ krótki z powodu wewnêtrznego Zimna, które usztywni³o ciêgna i miê nie tak. ¿e miê nie kontroluj¹ce r nie s¹ w stanie go wysun¹æ, lub z powodu nadmiaru | Gor¹ca, które wyczerpa³o p³yny cia³a tak, yk straci³ sw¹ giêtko æ i nie mo¿e byæ wysuniêty z ust. Wystêpuj¹ cztery typy krótkiego jêzyk zerwony, g³êbokoczerworr suchy, obrzêkniêty. - 62 r.czyc rzyku, ro jest os³a> :e byæ -rwo-.< i nie surza cv ciaæj, zar yin k>czer-ku plyipisat niedoi jêzyk i NadBlady i krótki Blady i krótki jêzyk wskazuje na Niedobór Qi i yang, co prowadzi do tworzenia siê wewnêtrz nego Zimna, które usztywnia i zaciska ciêgna i miê nie. Jêzyk jest blady z powodu Niedoboru yang, a krótki z powodu Zimna, które usztywnia miê nie. Stan ten jest zwykle zwi¹zany z N iedoborem yang ledziony i Nerek. Objawy i oznaki tego stanu zosta³y ju¿ opisane. Czerwony i krótki Czerwony i krótki jêzyk pojawia siê w wyniku ekstremalnego wewnêtrznego Gor¹ca, które porusz a W¹trobê i wywo³uje wewnêtrzny Wiatr. Wiatr zaciska i parali¿uje, dlatego jêzyk jest krótki ci niêty. Ten typ jêzyka czêsto wystêpuje po ataku udaru z Wiatru, a tak¿e czêsto pojawia s zed jego atakiem, jest wiêc wa¿nym znakiem prodromalnym. ~\-powe dla takiego krótkiego jêzyka jest zbaczanie w jedn¹ stronê, co jest kolejnym ^kazaniem na wewnêtrzny Wiatr. Wiêc j informacji na temat udaru z Wiatru znajduje siê w rozdziale omawiaj¹cym jêzyki zbacz aj¹ce. Giêbokoczerwony, suchy i krótki G³êbokoczerwony suchy i krótki jêzyk wskazuje, ¿e ekstremalne Gor¹co uszkodzi³o p³yny cia³a i nie mog¹ one od¿ywiaæ jêzyka, a wiêc nie mo¿na go wysun¹æ. Zwi¹zane jest ! In z Gor¹cem w W¹trobie. Objawy kliniczne opisano powy¿ej. Je li jêzyk nie ma nalotu [i jest giêbokoczerwony suchy i krótki wskazuje to, ¿e ekstremalny Niedobór yin p³ynów lie pozwala na jego wysuniêcie (fot. 3). ^ dalej t -.vskav Serazuje erwovanie >uwa:iiczne owany te ust|I
owierzchni; nale¿y uwa¿aæ, aby tego rodzaju li-[ lii nie pomyliæ z pêkniêciami. Znaczenie kliniczne szczelin zale¿y od koloru cia³a jêzyka, ich lokalizacji, kszta³tu : jiêboko ci. Najczêstsz¹ przyczyn¹ pêkniêæ jest sucho æ z powodu wyczerpania p³ynów da lub yin opisano w Zbiorze jêzyków i nalotów: Kiedy Serce jest pe³ne... itnir¹co powoduje pêkniêcia n yku"7. Najczêstszy typ popêkanego jêzyka ma g³êbok¹ [szczelinê w rodku, siêgaj¹c¹ koniuszka, iedlaj¹c¹ nadaktywno æ Ognia Serca. Wypisy z Poradnika ró¿nicowania z jêzyka opisuj¹ wiêkszo anego jê-i rvka: Rysunek 6-9 Popêkany jêzyk wskazuje wyczerpanie Krwi. Im mniejsza ilo æ i bardziej powierzchowne s¹ sz czeliny, tym ³agodniejsza choroba. Im wiêcej i im g³êbsze s¹ szczeliny, tym powa¿niejsza cho roba. Poprzeczne szczeliny wskazuj¹ Niedobór yin; je li szczeliny s¹ jak kwiaty lodu, to wskazuj¹ Niedobór yin zwi¹zany ze starszym wiekiem. Je¿eli jêzyk jest blady i ma szczelin y to wskazuje Niedobór ledziony z zatrzymywaniem Wilgoci... Je¿eli ca³y jêzyk jest g³êboko c erwony bez nalotu i s¹ na nim krótkie poprzeczne szczeliny, wskazuje to Niedobór yin z uszkodzeniem p³ynów cia³a... Krótkie, nieregularne szczeliny wskazuj¹ sucho æ ¯o³¹dka z uszk m p³ynów i Gor¹co z Nadmiaru w ¯o³¹dku8. Diug³e poprzeczne szczeliny D³ugie poprzeczne szczeliny zasadniczo wskazuj¹ Niedobór yin. Najczê ciej (ale nie wy³¹cznie) obserwujemy je na czerwonych jêzykach bez nalotu (rys. 6-9). Mo¿emy je tak¿e zaobserwo waæ na jêzykach o normalnym kolorze; w tym przypadku stan jest l¿ejszy, ni¿ gdyby jêzyk by l czerwony i bez nalotu. Je¿eli jêzyk jest czerwony Niedobór yin wychodzi z Nerek. Je li jêzyk ma kolor normalny, Niedobór wyp³ywa z ¯o³¹dka i/lub P³uc. Krótkie poprzeczne szczeliny Znaczenie kliniczne krótkich szczelin jest podobne do znaczenia d³ugich (rys. 6-9). Wskazuj¹ tak¿e na Niedobór yin, ale najczê ciej s¹ obserwowane na jêzykach czerwonych bez nal tu. Krótkie poprzeczne szczeliny wskazuj¹ równie¿ Gor¹co wynikaj¹ce z Niedoboru Yin. Szczeliny jak kra lodowa" Szczeliny wygl¹daj¹ce jak kwiaty lodu obserwujemy czêsto u ludzi w starszym wieku (fot . 13 i rys. 6-10). Oznaczaj¹ stan Niedoboru yin zwi¹zany z wiekiem. W starszym wieku czêsto rozwija siê Niedobór yin, poniewa¿ energia Nerek wyczerpuje siê w ci¹gu ¿ycia. W taki przypadku jêzyk mo¿e byæ czerwony lub nie. Je li jêzyk ma kolor normalny szczeliny nie ma j¹ wiêkszego znaczenia klinicznego, je¿eli jednak jêzyk jest czerwony i bez nalotu, szcz eliny wskazuj¹ na zaawansowany stan Niedoboru yin z Gor¹ca. U osób, u których pojawi³ siê ta ki Niedobór, mog¹ wyst¹piæ poty nocne i bóle w stawach. Jest to efekt wyczerpania p³ynów yin, które nie mog¹ ju¿ prawid³owo od¿ywiæ ciêgien i kana³ów. Ten typ jêzyka czêsto wystêpuje u k emami zwi¹zanymi z menopauz¹. Szczeliny nieregularne Krótkie, nieregularne szczeliny (fot. 25 i rys. 6-11) wskazuj¹ na Niedobór yin ¯o³¹dka. ¯o³¹d st róRysunek 6-10 Rysunek 6-11 Rysunek 6-12 : iem p³ynów cia³a i nieprawid³owe funkcjonowanie czêsto prowadzi do niedoboru p³ynów aaia, M to byæ pierwsze stadium Niedoboru yin. W takim przypadku jêzyk bêdzie mia³ 3lor normaln y. Poprzeczne szczeliny na bokach Poprzeczne pêkniêcia (fot. 34, 57 i rys. 6-12) mog¹ ijawiæ siê na jêzyku o normalnym kolorze . Zawsze -kazuj¹ na d³ugo trwaj¹cy stan Niedoboru Qi lub yin ledziony. Szczeliny s¹ na bo kach i zazwyczaj tylko » rodkowym polu jêzyka. Je li boki s¹ popêkane, a tak-_ mokre i lek pokryte pian¹, odzwierciedla to d³ugo - vaj¹cy stan Niedoboru Qi ledziony. W tym przypadn ie jest ona zdolna do przetwarzania i transportu i³ynów, co powoduje gromadzenie siê p³y nów w jêzyku. Je¿eli jêzyk jest suchy lub tylko suche s¹ boki, po-rzeczne pêkniêcia wskazuj¹ Niedobór yin ledziony, zejawy tego Niedoboru, to: sucho æ w ustach niechêæ !o picia, uczuci e gor¹ca na twarzy, suche wargi, suche ¦¦ilce, brak apetytu, uczucie dyskomfortu w brz uchu |i zmêczenie. Kluczowym objawem tego syndromu s¹ [zw³aszcza suche usta. Pod³u¿na szczelina w rodku Szeroka, p³ytka szczelina w linii rodkowej, w rodkowym polu jêzyka (fot. 25 i rys. -: 4) wskazuje na Niedobór Qi ¯o³¹dka, je li znajduje siê na jêzyku o normalnym kolorze nalotem. Na jêzyku o normalnym kolorze bez nalotu wskazuje na Niedobór yin ¯o³¹dki. W tym ostatnim przypadku oznacza to, ¿e Niedobór dotyczy tylko ¯o³¹dka i nie osi¹-l¹³ jeszcze Nerek. Je¿eli

wygl¹daj¹cej szczelinie wystêpuje lepki, ¿ó³ty, suchy i chropowaty nalot to wskazuje na wys têpowanie Ognia i luzu w ¯o³¹dku. U takiego pac-ita mo¿e wyst¹piæ: nadmierny apetyt z uczuci pe³no ci po jedzeniu, sucho æ ustach, pragnienie z preferencj¹ picia ma³ymi ³ykami, krwawie z dzi¹se³, wymioty, w ciê¿kich przypadkach wymioty z krwi¹. Czêsto tak¿e oznacza mo¿liwo æ c sychicznej, takiej jak psychoza maniakalno-depresyjna. V-~» - -i u~ ^J Rysunek 6-13 Rysunek 6-14 D³uga pod³u¿na szczelina w linii rodkowej D³uga, g³êboka, pod³u¿na szczelina w linii rodkowej jêzyka, osi¹gaj¹ca koniuszek lub tylko n krótsza (fot. 7, 11, 17 i 26 i rys. 6-15) zawsze zwi¹zana jest z Sercem. Jej znaczen ie kliniczne zale¿y od koloru cia-1 ³a jêzyka i jej g³êboko ci. Im g³êbsza jest szczelina, ty owa¿niejszy stan. S¹ trzy mo¿liwo ci: kolor normalny, czerwony z czerwieñszym koniuszkiem i czerwony bez nalotu. Kolor normalny. D³uga szczelina w linii rodkowej na jêzyku o normalnym kolorze wskazu je na lekkie | konstytucjonalne os³abienie Serca i nie musi byæ oznak¹ choroby (patrz fot. 17). Oczywi cie, wskazówki z jêzyka powinny byæ powi¹zane z innymi oznakami. Szczelin a wskazuje na lekkie os³abienie, je¿eli cia³o jê-1 zyka ma normalny kolor, têtno Serca jes t tylko lekko miêkkie, a pozosta³e têtna s¹ ogólnie dobre i nie ma ob-1 jawów z Serca. Kolor czerwony z czerwieñszym koniuszkiem. Je¿eli! kolor cia³a jêzyka jest czerwony, a k oniuszek jeszcze czerwieñszy to szczelina w linii rodkowej wskazuje na obecno æ Ognia S erca (fot. 7). W tym przypadku wspó³-1 istnieje konstytucjonalne os³abienie Serca i Og ieñ Serca. Przyczyn¹ Ognia Serca s¹ zwykle g³êbokie problemy emocjonalne. Mo¿e wyst¹piæ tak¿e niêty ko-1 niuszek z czerwonymi punktami. Kolor czerwony bez nalotu. Je¿eli kolor cia³a jêzyka jest czerwony, a jêzyk nie ma nalot u, szczelina w linii rodkowej wskazuje na obecno æ Niedoborowego Gor¹ca, które dotknê³o Serc (fot. 11 i 26). Jest to ogólny stan Niedoboru yin Nerek, prowadz¹cy do tworzenia siê Gor¹ca z Niedoboru w Sercu (Woda nie kontroluje Ognia). Stan ten mo¿e rozwin¹æ siê z powod u d³ugotrwa³ych problemów emocjonalnych i przed³u¿onego okresu przepracowania. Pod³u¿ne szczeliny za koniuszkiem Jedna lub dwie pod³u¿ne szczeliny pod k¹tem czterdziestu piêciu stopni do linii rodkowej, po³o¿one tu¿ za koniuszkiem, w polu odpowiadaj¹cemu P³ucom Rysunek 6-16 (fot. 59 i rys. 6-16), wskazuj¹ zazwyczaj na przebyte w przesz³o ci choroby P³uc, jak np. przebyte w dzieciñstwie zapalenie p³uc, koklusz, lub g ru lica p³uc. Wskazuj¹ równie¿ na aktualn¹ tendencjê do Niedoboru yin P³uc. Rysunek 6-15 - 66 krót-ira jest ni cia-*.:. tym r.v bez rcowej | lekkie I oznaGiêboka rodkowa szczelina z innymi ma³ymi pêkniêciami Kiedy wystêpuje ekstremalnie g³êboka szczelina z odchodz¹cymi od niej, jak ga³êzie, ma³ymi pê iami, albo z pêkniêciami rozrzuconymi po jêzyku, a kolor cia³a jêzyka, jest g³êbokoczerwony i bez nalotu (fot. 24 i rys. 6-17), zawsze wskazuje to na Gor¹co z ekstremalnego Nie doboru yin Nerek i wielk¹ sucho æ cia³a. Czêsto obserwujemy taki jêzyk w przypadkach kamicy nerkowej, chocia¿ nie zawsze. Obraz ¦ ten mo¿e odzwierciedlaæ d³ugotrwa³e problemy emo-jejon alne, jak równie¿ przepracowanie i/lub z³e nawyki ¿ywieniowe. Rysunek 6-17 ³Kami. fcdojê-ekko a obe¿eli -zcze iena ^pó³-Ser-oble-v kozyka linii ror¹-_ólny :onia oluje ugo-:iego utem i ¿onê ucom ebyte Beciñ-ndenJÊZYK OBWIS£Y Taki jêzyk, gdy jest wysuniêty, wisi na zewn¹trz ust i trudno go cofn¹æ. Mo¿e kapaæ z niego a. Znaczenie kliniczne takiego typu jêzyka zale¿y od jego innych cech oraz konsysten cji i koloru cia³a. Jêzyk obwis³y, sztywny i suchy wskazuje na zatrzymanie Wewnêtrznego Gor¹ca z Nadmiaru, najczê ciej w W¹trobie i Sercu. Taki jêzyk mo¿emy zaserwowaæ w przypadkach udaru z Wiatru spowodowanego przez Wiatr W¹troby oraz ¦'¦" przypadkach Ognia, wp³ywaj¹cego

na Serce i narastaj¹cego do Ognia Serca. Jêzyk taki jest sztywny z powodu Wiatru i suchy z powodu Gor¹ca. Je¿eli jêzyk jest obwis³y, glê-'okoczerwony i d³ugi, a pacjent nieprz ytomny, majaczy lub mieje siê w sposób niekon-:: i i³owany wskazuje to na zatrzymanie O gnia i luzu w Sercu. Jest to przypadek Ognia i luzu, który zaæmiewa Serce. Stan ten na zywamy równie¿ zamgleniem wiadomo ci". Jêzyk obwis³y i zdrêtwia³y wskazuje na Niedobór Qi, aj w Sercu. Je¿eli jêzyk I dziecka jest ca³kowicie obwis³y, tak ¿e nie mo¿e byæ w ogóle cofni wskazuje to na powa¿n¹ zapa æ Qi Serca. JÊZYK ZBACZAJ¥CY Jêzyk, który po wysuniêciu zazwyczaj zbacza w jedn¹ stronê, zwykle (ale nie za- ¦vsze) wystêp z asymetri¹ twarzy (fot. 51). Zbaczaj¹cy jêzyk ogólnie wskazuje Wiatr, zewnêtrzny lub wew nêtrzny. Zewnêtrzny wiatr mo¿e wnikaæ do kana³ów twarzy i powodowaæ jej parali¿ ze zbaczaniem t, niemo¿no ci¹ uniesienia powiek i czasami ze zbaczaniem jêzyka po wysuniêciu. Wewnêtrzny Wiatr ma ca³kowicie odmienne ród³o i naturê. Zazwyczaj rozwija siê z Niedoboru yi Nerek i nadaktywno ci yang W¹troby, ale mo¿e byæ tak¿e efektem Niedoboru Krwi W¹troby. Klin iczne oznaki wewnêtrznego Wiatru, to: dr¿enie, tiki i skurcze, zawroty g³owy, drêtwienie i zbaczanie jêzyka. Udarowi z Wiatru zawsze towarzyszy Wiatr \\ ewnêtrzny, chocia¿ wy stêpuj¹ tu równie¿ inne czynniki patologiczne. Wewnêtrzny Wiatr mo¿e dotyczyæ tylko kana³ów; ystêpuje wówczas utrata przytomno ci, a jedynie czêsto przemijaj¹ce pogorszenie ruchu koñczy n i drêtwienie. Kiedy wewnêtrzny Wiatr osi¹-ea Narz¹dy, wyst¹pi nag³a utrata wiadomo ci oraz ne zaburzenia, po których wystêpuje pora¿enie po³owicze i asymetria twarzy. W ka¿dym przyp adku mo¿e wyst¹piæ zbaczanie jêzyka. Poradnik ró¿nicowania z jêzyka tak charakteryzuje objawy, którym towarzyszy zbaczaj¹cy jêzyk: Jêzyk purpurawoczerwony i zbaczaj¹cy oznacza Wiatr W¹troby. Blady i zbaczaj¹cy oznacza u dar z Wiatru. Je li jêzyk zbacza i wystêpuje parali¿ twarzy to oznacza, ¿e (zewnêtrzny) Wiat r wnika do kana³ów9. Zbaczanie jêzyka mo¿e byæ te¿ spowodowane stanem Niedoboru, w przeciwieñstwie do opisanych stanów Nadmiaru (lub Niedoboru powik³anego Nadmiarem). Na przyk³ad, gdy wystêpuje powa¿ny Niedobór Qi lub Krwi Serca, do jêzyka dociera niewystarczaj¹ca ilo æ Qi i Krwi. Miê nie jêzy staj¹ siê leniwe i wysuniêty jêzyk mo¿e zbaczaæ. Rong Chun-Nian (1800-1881) opisa³ jêzyk jako ciêgno mózgu" i powi¹za³ pewne patologiczne ko y jêzyka ze stanami mózgu, takimi jak gor¹co mózgu"10. Opis jêzyka Ronga jako ciêgna mózgu erdza zachodnia anatomia - nerw ruchowy jêzyka to 12. nerw czaszkowy. Uszkodzenie drogi jego przebiegu, pomiêdzy kor¹ ruchow¹ a pniem mózgu, mo¿e prowadziæ do zbaczania jêzyka JÊZYK ZDRÊTWIA£Y Zdrêtwienie jêzyka jest ci le zwi¹zane ze zmniejszeniem siê Krwi i Qi Od¿ywczej docieraj¹cyc od¿ywiaj¹cych jêzyk. Je¿eli jêzyk jest okresowo obwis³y i zdrêtwia³y, to wskazuje na Niedobó i Serca. W takim przypadku Krew Serca nie dociera do jêzyka i nie od¿ywia go. Zdrêtwia³y jêzyk i zawroty g³owy oraz zamazane widzenie wskazuj¹ na wewnêtrzny ruch Wiatru W¹troby. Szczególny przypadek przedstawia jêzyk ze liskim nalotem, zdrêtwia³ymi k¹cikami ust i obfit¹ produkcj¹ plwociny. Wskazuje to na obecno æ Wiatru i luzu. JÊZYK RUCHOMY Ruchomy jêzyk, je li jest wysuniêty, to porusza siê wolno od jednej do drugiej strony, l ub porusza siê bez przerwy i przy wysuwaniu mo¿na zaobserwowaæ tylko ma³¹ czê æ jego cia³a. T yk wskazuje na obecno æ wewnêtrznego Wiatru powstaj¹cego w W¹trobie. Wiatr mo¿e mieæ ró¿n¹ et Czêsto obserwujemy go u pacjentów po epizodach na-czyniowo-mózgowych. Gdy Wiatrowi W¹tro by towarzyszy Ogieñ Serca, wówczas ruchomy jêzyk bêdzie tak¿e g³êbokoczerwony i suchy. Na dod tkowo wystêpuj¹ce Gor¹co w ledzionie wskazuje jêzyk ruchomy, czerwony, obrzêkniêty i suchy n bokach. Niezbyt czêsto Ogieñ Serca i Gor¹co w ledzionie mog¹ wystêpowaæ razem. JÊZYK DR¯¥CY Nale¿y odró¿niæ jêzyk ruchomy od dr¿¹cego. Ruchy jêzyka ruchomego s¹ wolne, lecz o du¿ej ampl , natomiast dla wysuniêtego, dr¿¹cego jêzyka charakterystyczny jest ruch szybki o ma³ej am plitudzie. Znaczenie kliniczne dr¿¹cego jêzyka zale¿y od koloru cia³a jêzyka. Dr¿¹cy jêzyk je jczê ciej blady lub bladoczerwony. Wskazuje to na Niedobór Qi i Krwi, zazwyczaj wspó³istni eje równie¿ Niedobór yang ledziony. Je li dr¿¹cy jêzyk jest czerwony i suchy, wskazuje to na stremalne Gor¹co wewnêtrzne, które wywo³uje wewnêtrzny Wiatr. Dr¿¹cy, g³êbokoczerwony i trzep yk oznacza ToksyczI i :owac:iacza * Wiatr

^twie r k³ad, :aj¹ca pa>.zyka ;¦ ka to Ipniem ~vczej i ty, to i-zyka E.j¹ na askim *-cno æ -trony, -æ jego robiê. li nauchoior¹co ¦ iezbyt ne Gor¹co W¹troby, powoduj¹ce wewnêtrzny Wiatr. Dr¿¹cy jêzyk, któremu towarzyszy afa-zja i dy zja wskazuje na zapa æ Qi Serca i ledziony. Dr¿¹cy, blady i wiotki jêzyk wskazuje na zapa æ g z powodu obfitego i przed³u¿onego pocenia siê. W tej ostatniej sytuacji, ciêgna i kana³y nie s¹ od¿ywiane przez yang Qi, ani nawil¿ane przez p³yny cia³a. JÊZYK ZROLOWANY Koniuszek zrolowanego jêzyka zawija siê do góry, albo do do³u (rys. 6--18). Zawsze wskaz uje to na Gor¹co w Sercu. Kiedy jêzyk jest zrolowany do do³u, jest to Gor¹co z Niedoboru . Kiedy koniuszek zawija siê do góry, jest to i ior¹co z Nadmiaru. zrolowany do do³u zrolowany do góry Rysunek 6-18 JÊZYK Z ZAZNACZONYMI ODCISKAMI ZÊBÓW Jêzyk z zaznaczonymi odciskami zêbów (nazywany tak¿e jêzykiem karbowanym") ma wyra ne wg³êbi r oznaczaj¹ p³on¹cy Ogieñ Serca. Owrzodzenia z bia³ymi brzegami mog¹ wskazywaæ na i raco Ser a z Niedoboru yin Nerek. Owrzodzenia na spodniej powierzchni jêzyka spowo-owane s¹ p rzez ekstremalne Gor¹co w ledzionie i Nerkach, wyczerpuj¹ce p³yny cia³a. ¦ne, lecz rzny jest koloru I na Niei dr¿¹cy are wyksyczJÊZYK POKRYTY RANAMI Jêzyk taki ma rany jak ziarnka ry¿u, rozrzucone w czterech k¹tach górnej i dolnej mwierz chni. Rany mog¹ byæ niebolesne lub bolesne. Zazwyczaj wskazuj¹ Gor¹co w Gór* nym Ogrzewaczu, a najczê ciej przypisywane s¹ Gor¹cej Toksyczno ci w kanale Serca. V. \ puk³e i bolesne rany spowodowane s¹ przez wznosz¹c¹ siê do góry Gor¹c¹ Toksycz-- '-iæ w Sercu i niebolesne rany zwi¹zane s¹ z Niedoborem yin w Dolnym Ogrzekwaczu z Gor¹cem z Niedoboru, unosz¹cym siê do góry. PODSUMOWANIE Kszta³t cia³a jêzyka okre lamy po wykonaniu badania koloru cia³a jêzyka. Kliniczne znaczenie kszta³tu jêzyka najbardziej dotyczy dwóch zagadnieñ: oceny ciê¿ko ci stanu pacjenta, np. blady jêzyk mo¿e wskazywaæ Niedobór Krwi. ale je¿eli je ady i cienki oznacza, ¿e jest to powa¿ny stan Niedoboru Krwi,

oceny czasu trwania choroby np. czerwony jêzyk bez nalotu wskazuje Niedobór yin, ale je li jest tak¿e cienki oznacza, ¿e Niedobór yin trwa ju¿ d³ugo. Obie cechy s¹ wa¿ne przy ocenie rokowania i d³ugo ci leczenia. Z wyj¹tkiem rzadkich przypadków, znaczenie kliniczne kszta³tu jêzyka zale¿y od koloru cia³a jêzyka. Na przyk³ad, nie mo¿na mówiæ o znaczeniu cienkiego jêzyka w oderwaniu od jego koloru . Bior¹c pod uwagê ró¿nicowanie zgodnie z O mioma Zasadami, kszta³t jêzyka dostarcza wyra nej formacji o stanie Nadmiaru lub Niedoboru. Jêzyk cienki, wiotki, popêkany, z zaznaczo nymi odciskami zêbów wskazuje na stan Niedoboru. Jêzyk obrzêkniêty, sztywny, d³ugi i ruchomy wskazuje na stan Nadmiaru. Inne kszta³ty jêzyków, jak krótki, obwis³y, zbaczaj¹cy, zdrêtwia³ dr¿¹cy, owrzodzony i z ranami, mog¹ wskazywaæ Nadmiar lub Niedobór w zale¿no ci od koloru cia PRZYPISY 1. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tmigue Differentiation. Cytowane w Beijing Colle ge of Traditional Chinest Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi slte zhen) (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976) str. 32. 2. Su Xin-Ming, rozmowa osobista. 3. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang di net jing stt wen ) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1963) rozdz. 74, str. 512. 4. Przypisywane Hua Tuo, Classic of the Central Treasure (Zhong cang jing) (Dy nastia Han). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 33. 5. Sun Si-Miao, Thousand Ducat Prescriptions, rozdz. 22. Cytowane w Tongue Dia gnosis in Chinese Medicine, str. 33. 6. Liang Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Exam ination of t/te Tongue. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 26. 7. Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Tongue diagno sis in Chinese Medicine, str. 26. 8. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagno sis in Chinese Medicine str. 33-34. 9. A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese M edicine str. 34-35. 10. Hu Ming-Can, Rong Chun-Nian's Tongue Diagnosis". Journal of Traditional Chi nese Medicim (Zhong yi za zhi) 30, numer 12 (1989): 13. 11. Qian Xin-Ru, ,Analysis of Clinical Observation of Patients wit/t Tooth-mar ked Tongue". Journal o" Traditional Chinese Medicine 32, numer 1(1991): 33. I i. Chinese cal Publi4-35. Medicine unial of KSZTA£TY JÊZYKA KSZTA£T CIA£A ZNACZENIE KLINICZNE Cienki Niedobór Krwi (blady) Niedobór yin (czerwony) Obrzêkniêty Niedobór yang ledziony i/lub Nerek z Wilgoci¹ Wilgoæ i Gor¹co w ¯ot¹dku i l r¹co Serca i ¯ot¹dka (czerwone ciato jêzyka) Zatrucie alkoholowe (czerwone ciato jêzyka) T oksyczno æ Obrzêkniête brzegi Niedobór Qi ledziony Obrzêkniête boki Wznosz¹ce siê yang W¹troby lub Ogieñ W¹troby Obrzêkniêty koniuszek Pton¹cy Ogieñ Serca (ciato czerwone) Niedobór Qi Serca (normal ny kolor) Oorzêk pomiêdzy koniuszkiem a rodkiem Niedobór Qi Pluæ z zatrzymaniem luzu Tcrzêk wzdtu¿ szczeliny rodkowej Pton¹cy Ogieñ Serca (czerwone ciato) Niedobór Qi Serc (normalny kolor) .'. ootowie obrzêkniêty Os³abienie kanatów Czê ciowo obrzêkniêty na bokach Niedobór lub stagnacja Qi w klatce piersiowej Icrzêk potowy powierzchni Niedobór Qi Ptuc '.''otkowaty Niedobór ¯ot¹dka, ledziony i Nerek Sztywny Zewnêtrzne Gor¹co wnikaj¹ce do Osierdzia (ciato czerwone lub ciemnoczerwone) G or¹co uszkadzaj¹ce ptyny ciata (ciato czerwone) Pton¹cy Ogieñ Serca Wiatr Wewnêtrzny (kolo r normalny) .'. otki Wyczerpane Qi i Krew (blade ciato) Ekstremalne Gor¹co wyczerpuj¹ce p tyny (ciato czerwone) Niedobór yin Nerek z Gor¹cem (ciato gtêboko czerwone) "¦-gi Pton¹cy Ogieñ Serca luz i Ogieñ w Sercu

<-ótki Niedobór yang ledziony, Wewnêtrzne Zimno (ciato blade) Gor¹co wzbudzaj¹ce Wiatr W¹t roby (ciato czerwone) Niedostatek ptynów ciata zwi¹zany z Nadmiarowym Gor¹cem (cia³o cze rwone z nalotem) Gor¹co z Niedoboru (ciato czerwone bez nalotu) Niedobór yang ledzion y z Wilgoci¹ i luzem (ciato blade ze liskim nalotem) cd. tabeli z s. 71 KSZTA£T CIA£A ZNACZENIE KLINICZNE Popêkany Poprzeczne pêkniêcia: Niedobór yin Pêkniêcia jak kra lodowa": Niedobór yin z iekiem Pêkniêcia nieregularne: Niedobór yin ¯o³¹dka Poprzeczne pêkniêcia na bokach: Niedobór ziony Pod³u¿na szczelina w rodku: Niedobór yin Serca lub p³on¹cy Og;-Serca Poprzeczne szcze liny za koniuszkiem: Niedobór yin P³uc Bardzo g³êboka szczelina centralna z innymi ma³ymi pêkniêciami Niedobór yin Nerek z Gor¹cem Obwis³y Wewnêtrzne Nadmiarowe Gor¹co (ciato czerwone) luz i Ogieñ zaæmiewaj¹ce Serce (ciato czerwone ze liskim nalote' Niedobór Qi Serca (cia³o blade) . Zbaczaj¹cy Zewnêtrzny Wiatr wnikaj¹cy do kanatów (normalny kolor) Wewnêtrzny Wiatr W¹troby (kolor ciata normalny lub czerwony) Niedobór Qi Serca (ciato blade) Zdrêtwia³y Niedobór Krwi Serca (ciato blade) ' Wiatr W¹troby (kolor ciata normalny lub czerwony) Wiatr i luz ( liski na lot) Ruchomy Ogieñ Serca i Wewnêtrzny Wiatr (ciato czerwone) Gor¹co w ledzionie z wyczerpani em ptynów ciata (cia³o czerwone i suche) Dr¿¹cy Niedobór Qi ledziony (ciato blade) Ekstremalne Gor¹co wywo³uj¹ce wewnêtrzny Wiatr ( czerwone ciato Zapa æ Qi Serca i ledziony (ciato blade) Zapa æ yang (ciato blade i cienki e) Zrolowany Gor¹co z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w górê) Gor¹co z Niedoboru (koniu szek zrolowany w dó³) Serca (ciato czerwone) yin Nerek (ciato czerwone i zluszczone) cd. tabeli z s. 71 KSZTA£T CIA£A ZNACZENIE KLINICZNE Popêkany Poprzeczne pêkniêcia: Niedobór yin 1 Pêkniêcia jak kra lodowa": Niedobór yin zwi¹zany z wiekiem Pêkniêcia nieregularne: Ni dobór yin ¯o³¹dka Poprzeczne pêkniêcia na bokach: Niedobór Qi ledziony Pod³u¿na szczelina w iedobór yin Serca lub pton¹cy Ogie^ Serca Poprzeczne szczeliny za koniuszkiem: Niedo bór yin Ptuc Bardzo g³êboka szczelina centralna z innymi ma³ymi pêkniêciami: Niedobór yin Ner k z Gor¹cem Obwisty Wewnêtrzne Nadmiarowe Gor¹co (ciato czerwone) luz i Ogieñ zaæmiewaj¹ce Serce (ciato czerwone ze liskim nalotem* Niedobór Qi Serca (cia³o blade) Zbaczaj¹cy Zewnêtrzny Wiatr wnikaj¹cy do kana³ów (normalny kolor) Wewnêtrzny Wiatr W¹tr oby (kolor cia³a normalny lub czerwony) Niedobór Qi Serca (ciato blade) Zdrêtwia³y Niedobór Krwi Serca (ciato blade) Wiatr W¹troby (kolor ciata normalny lub cz erwony) Wiatr i luz ( liski nalot) Ruchomy Ogieñ Serca i Wewnêtrzny Wiatr (cia³o czerwone) Gor¹co w ledzionie z wyczerpaniem ptynów ciata (ciato czerwone i suche) Dr¿¹cy Niedobór Qi ledziony (ciato blade) Ekstremalne Gor¹co wywo³uj¹ce wewnêtrzny Wiatr ( czerwone cia³o Zapa æ Qi Serca i ledziony (ciato blade) Zapa æ yang (ciato blade i cienkie) Zrolowany Gor¹co z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w górê) Gor¹co z Niedoboru (koniu szek zrolowany w dót) Z zaznaczonymi odciskami zêbów Niedobór Qi ledziony Owrzodzony Pton¹cy Ogieñ Serca (ciato czerwone) Gor¹co Serca z Niedoboru yin Nere k (ciato czerwone i ztuszczone) Gor¹co ledziony i Nerek (cia³o czerwone) Pokryty ranami Gor¹ca Toksyczno æ w kanale Serca (ciato czerwone) Gor¹co z Niedoboru (c ia³o czerwone i ztuszczone) jgien Nalot jêzyka t :tem) Nalot jêzyka (inaczej nazywany ko¿uchem" albo ob³o¿onym jêzykiem") sk³ada siê Fczubków brod kowych. Jest to nab³onek stercz¹cy na grzbiecie jêzyka. Istnieje piêæ typów brodawek, ale na lot tworz¹ g³ównie brodawki nitkowate. Z punktu widzenia Kedycyny chiñskiej nalot to fiz jologiczny produkt uboczny trawienia po¿ywienia i p³ynów przez ¯o³¹dek. Badanie nalotu jêzyka

to bardzo istotna czê æ diagnozy z jêzyka w medy-L cynie chiñskiej. Jest to tak wa¿ny elemen t badania lekarskiego w Chinach, ¿e praktyk, iedy prosi pacjenta o pokazanie jêzyka, czêsto mówi Pozwól obejrzeæ twój nalot na jê-liyku" (Kan-kan she tai). FIZJOLOGIA NALOTU JÊZYKA Funkcja trawienna zale¿y od przemian i transportu po¿ywienia przez ledzionê oraz i: afo ) ^T ! fermentacji i dojrzewania w ¯o³¹dku. W medycynie chiñskiej proces trawien ia to bul-_ 'tanie, fermentowanie ( gnicie i dojrzewanie") i gotowanie jak w kocio³k u. Procesowi temu varzyszy Wilgoæ i to, co medycyna chiñska nazywa mêtnym p³ynem". W proc esie tra-enia niewielka jego ilo æ wstêpuje do jêzyka i tworzy nalot. Nalot jest wiêc rezultatem procesu fizjologicznego i jego obecno æ na jêzyku wskazu-na p rawid³owe funkcjonowanie ledziony, a przede wszystkim ¯o³¹dka. Normalny jê-2yk musi mieæ nal t. Teksty chiñskie mówi¹, ¿e nalot jest przejawem Qi ¯o³¹dka i ¿e zdrowa osoba powinna mieæ n cienki jak trawa rosn¹ca z gleby. Normalny nalot jêzyka jest cienki, bia³y i lekko wilgotny. Jest cienki, poniewa¿ tylk o ".lowielka ilo æ mêtnej cieczy p³ynie z ¯o³¹dka do góry jako produkt uboczny trawienia. ¿el ot jest nadmiernie gruby, to wskazuje, ¿e w ¯o³¹dku jest zbyt du¿o mêtnej cie-y lub proces t rawienia jest nieprawid³owy. Je¿eli nalot jest zbyt cienki lub nie ma go ale, to tra wienna funkcja ¯o³¹dka jest powa¿nie zaburzona. Nalot jest zbyt gruby, gdy pokrywa ca³¹ powierzchniê jêzyka, tak ¿e nie widaæ spod niego cia³ jêzyka. W Komentarzach do rozwa¿añ nad chorobami wywo³anymi przez Zimno1 opisano, ¿e norm alna grubo æ nalotu jest tak ma³a, i¿ widaæ cia³o jêzyka tak jak mo¿na zobaczyæ ziemiê miêdzy owan¹ traw¹. Wykorzystuj¹c dalej tê analogiê mo¿na powiedzieæ, ¿e nalot jest zbyt cienki, gdy zypomina nagie ³aty na trawniku. ¯o³¹dek jest ród³em p³ynów. Lekko wilgotny nalot wskazuje na podstawowy normi ny stan p³ynów boi siê" sucho ci i gdy staje siê suchy ma to wplyi na ilo æ p³ynów w ca³ym ciele. Druga sk ystêpuje wtedy, gdy ¯o³¹dek nie trai prawid³owo po¿ywienia; po¿ywienie i p³yny zalegaj¹, nalo jêzyku staje siê zbyt wj gotny a nawet liski. Klinicysta powinien zaobserwowaæ rozmieszczenie nalotu. Normalnie istniej¹ wielkie ró¿ni ce w jego grubo ci na ró¿nych polach powierzchni jêzyka. Powinien byæ i cieñszy na koniuszku i brzegach jêzyka, nieco grubszy w rodku, a jeszcze grubszy na I r¿eniu. Poniewa¿ nalo t odzwierciedla stan ¯o³¹dka, naturalne jest, ¿e nieco grubszy i lot bêdzie znajdowa³ siê w ku jêzyka, w polu odpowiadaj¹cym ¯o³¹dkowi. Korzeñ j| zyka odpowiada Jelitom, które uczestnic w procesie trawienia przez ¯o³¹dek. Por wa¿ Jelita oczyszczaj¹ substancjê, ta naturalna mêtna ciecz odzwierciedli siê jako grul szy nalot na korzeniu. KLINICZNE ZNACZENIE NALOTU JÊZYKA Chiñska literatura medyczna, od najwcze niejszych czasów, a szczególnie od cza-ukazania siê Rozwa¿añ nad chorobami wywo³anymi przez Zimno w okresie dynastii H;; opisuje zwi¹zki p omiêdzy zmianami nalotu na jêzyku a patologicznymi zmianami w oym nizmie cz³owieka. W jednym z tekstów medycznych stwierdzono Nalot na jêzyku pochoc z parowania Qi ¯o³¹dka. Poni ewa¿ Piêæ Narz¹dów yin otrzymuje Qi z ¯o³¹dka, mo¿na z lotu poznaæ stan Nadmiaru lub Niedobor a lub Zimna (wszystkich Narz¹dów)"2., niewa¿ nalot jêzyka formuje siê jako produkt uboczny w procesie trawienia, to jego gri bó æ, konsystencja i kolor bezpo rednio i dok³adnie wyr a¿aj¹ stan funkcjonalny ¯o³¹dk i ledziony. Nalot odzwierciedla równie¿ stan innych Narz¹dów, jak Nerki, Jelita, W¹troba, Pêcherzyk ¯ó³ciowy, Pêcherz i P³uca. W rozdziale tym omówimy szc e zwi¹zki pomiêdzy okre lonym nalotem a patologicznymi stanami tych Narz¹dów. Nerki równie¿ odgrywaj¹ istotn¹ rolê w tworzeniu siê nalotu. Jedn¹ z funkcji Nert ¦ jest odp wanie" p³ynów cia³a i przesy³anie ich do góry. Czê æ produktu z tego procesu p³ynie do góry a. Bierze tu udzia³, wspólnie z produktami ¯o³¹dka i ledziony, w formowaniu siê nalotu. Zate , ca³kowity brak nalotu wiadczy nie tylko o Nie-1 doborze ¯o³¹dka, ale równie¿ i Nerek. Nalot jêzyka, poza odzwierciedleniem stanu Narz¹dów, jest niezwykle wa¿ny, poniewa¿ pokazu je nasilenie i g³êboko æ ró¿nych czynników patogennych (Wiatru i Zimna. Wiatru i Gor¹ca, Wilg itd.). Jest to najprawdopodobniej podstawowe znaczenie kliniczne nalotu. Jego o bserwacja ma ¿yciowe znaczenie w ostrych chorobach pochodzenia ze-, wnêtrznego. Nalo t jêzyka mo¿e dostarczyæ tak¿e informacji o ró¿nych stanach wewnêtrz-1 nych organizmu, jak za rzymywanie po¿ywienia, Wilgoci, luzu, Gor¹ca i Zimna. W koñcu, nalot jêzyka mo¿e daæ bezpo r i¹ informacjê o stanie p³ynów cia³a. Bior¹c pod uwagê ró¿nicowanie wed³ug O miu Zasad, badani pozwala klinicy cie rozró¿niæ pomiêdzy stanem Niedoboru i Nadmiaru, Gor¹cem i Zimnem, stanem Wewnêtrznym i Zewnêtrznym oraz stanem yin i yang. NALOT JÊZYKA W OSTRYCH CHOROBACH POCHODZENIA ZEWNÊTRZNEGO Badanie nalotu jêzyka jest szczególnie wa¿ne w ostrych chorobach pochodzenia zewnêtrzneg

o. Grubo æ i rozmieszczenie nalotu mo¿e dostarczyæ szybkiej i dok³adnej - 74fcczeñ jê-fe Poniepk.' i grub\erek . ) proi le0 Niewskazówki o nasileniu i g³êboko ci czynnika patogennego. Obserwacja nalotu jest tez bard zo przydatna w rokowaniu. Im jest on grubszy, tym wiêksza intensywno æ czynnika patoge nnego Zasada ta ma zastosowanie tylko w odniesieniu do chorób pochodzenia zewnêtrzne go - nie ka¿dy gruby nalot oznacza wystêpowanie zewnêtrznego czynnika pato-trennego. Z asada ta oznacza, ¿e w obecno ci tego czynnika, grubo æ nalotu jest proporcjonalna do je go intensywno ci. Zasadê tê ilustruje nastêpuj¹cy przyk³ad kliniczny. W zewnêtrznym ataku Wiatru do zesra¹tTmy hwstw cuda, mtó na jêzyta! bêdzie cienki, biahy. kiedy czynnik patogenny (Zimno i Wiatr) dopiero wnikn¹³ do cia³a. Nalot bêdzie bia-. . bo przyczyn¹ jest, Wiatr i Zimno (w odró¿nieniu od Wiatru i Gor¹ca) oraz lekko wilgotponiewa¿ uszkodzona jest zdolno æ P³uc do rozpraszania p³ynów, co powoduje gromadnie siê p³yn jêzyku. Je¿eli stan ten nie bêdzie leczony prawid³owo, a Wiatr i Zimnie zostan¹ usuniête, t o mog¹ wnikn¹æ g³êbiej i staæ siê silniejsze. Odzwierciedli siê to ; jêzyku jako grubszy nalo li Wiatr i Zimno zmieni¹ siê w Gor¹co (czêste zjawi--m>), nalot zmieni siê z bia³ego w ¿ó³ty. W chorobach pochodzenia zewnêtrznego, rozmieszczenie nalotu, podobnie jak jego _~ubo æ, jest ci le zwi¹zana ze zmianami stanu patologicznego i z g³êboko ci¹penetra' przez czynnik patogenny. Aby to zilustrowaæ, mo¿emy rozszerzyæ poprzednio opisan¹ -¦¦ uacjê kliniczn¹. W przypadku ataku Wiatru i Zimna do zewnêtrznych warstw cia³a, nalot mo¿e byæ bardziej skoncentrowany w trzeciej przedniej czê ci jêzyka, albo na jego brzegach. Oba pola odpowiadaj¹ zewnêtrznym warstwom cia³a. Je¿eli czynnik patogenwnika g³êbiej, nalot mo¿e przesun¹æ siê z przodu i z brzegów ku rodkowej powierzni jêzyka. Stanie siê te¿ grubszy. Przesuwanie siê i pogrubianie nalotu wskazuje, ¿e :ynnik patogenny wnika do wewn¹trz i staje siê silniejszy. Nalot mo¿e tak¿e siê zmieniæ z bia³ego w ¿ó³ty, co wskazuje, ¿e stan Zewnêtrzny, albo Wiatr i Zimno, przemieni³ siê w Gor¹co w wewnêtrznych warstwach cia³a. W tej czê ci omówimy szczegó³owo zwi¹zki pomiêdzy nalotem jêzyka a zewnêtrznymi czynnikami pa nymi. Zaczniemy od krótkiego opisu, jakiego nalotu na jêzyku nale¿y oczekiwaæ w przypadk u ataku najczê ciej wystêpuj¹cych, zewnêtrznych czynników patogennych. Wiatr i Zimno W pocz¹tkowym stadium nalot na jêzyku bêdzie cienki i bia³y, odzwierciedlaj¹c obec-Zimna. Mo¿e byæ tak¿e lekko wilgotny lub lekko liski, co wiadczy o zaburzeniu spraszaj¹cej p³yny f nkcji P³uc w wyniku zablokowania Wiatru i Zimna w zewnêtrzach warstwach cia³a (skóra i m iê nie). Nalot mo¿e byæ umiejscowiony w trzeciej przed-i j czê ci jêzyka lub na brzegach, pon ewa¿ Wiatr i Zimno zlokalizowane s¹ w zewnêtrznych warstwach cia³a. Inne objawy kliniczn e obejmuj¹: ból g³owy, sztywno æ szyi, bóle cia³a, wystêpowanie lub brak potów i brak pragnie wyra ne dreszcze i lekk¹ gor¹czkê, awersjê do zimna oraz napiête, powierzchowne têtno. enia ze-BKtadnej Wiatr i Gor¹co W pocz¹tkowych stadiach nalot bêdzie cienki i ¿ó³ty, odzwierciedlaj¹c obecno æ Gor¹ca. Mo¿e b kko suchy, poniewa¿ Gor¹co wysusza p³yny cia³a. Podobnie jak w przypadku Wiatru i Zimna, nalot bêdzie skoncentrowany w jednej trzeciej przedniej f ezê ci jêzyka lub na brzegach . W niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, mog¹ I T w tych samych polach wystêpowaæ czerwone punkty. Odzwierciedlaj¹ one szczególn¹ wirulencjê c zynnika patogennego (czerwone punkty w chorobach pochodzenia zewnêtrznego byiy opi sane w rozdziale 5). Inne objawy kliniczne obejmuj¹: ból g³owy, gard³a, obrzêkniête migda³ki, bóle cia³a, pragnienie, lekkie poty, lekkie dreszcze i wyra nie zaznaczona gor¹czkê oraz p owierzchowne, szybkie têtno. Gor¹co W medycynie chiñskiej nazywa siê je tak¿e Letnie Gor¹co", które w przeciwieñstwie do innych zynników patogennych, wystêpuj¹cych o ka¿ej porze roku, pojawia siê tylko latem. W pocz¹tkow

ych stadiach nalot jêzyka bêdzie cienki i ¿ó³ty, odzwierciedlaj¹c obecno æ Gor¹ca. Bêdzie tak bo Gor¹co uszkadza p³yny cia³a. Inne objawy obejmuj¹: awersjê do gor¹ca, obfite poty, ból g³ , suche wargi, pragnienie oraz szerokie, szybkie têtno. Zimno Zewnêtrzne Zimno mo¿e bezpo rednio, bez uprzednich zmian w zewnêtrznych warstwach cia³a, z aatakowaæ ¯o³¹dek, Macicê i Jelita. Nalot w tych przypadkach bêdzie gruby, odzwierciedlaj¹c i tensywno æ czynnika patogennego, który jest ju¿ wewn¹trz. Nalot bêdzie tak¿e bia³y z powodu Z a i mo¿e byæ wilgotny, co wskazuje na zablokowanie przez Zimno normalnego ruchu p³ynów. Nale¿y podkre liæ, ¿e chocia¿ Zimno jest pochodzenia zewnêtrznego, to wnika bezpo rednio do w rza cia³a i dlatego przejawia siê jako Zimno wewnêtrzne. Nale¿y odró¿niæ zaburzenia tego typu od ataku Wiatru i Zimna, które wnikaj¹ do wewn¹trz poprzez zewnêtrzne warstwy cia³a. Objawy kliniczne ró¿ni¹ siê w zale¿no ci od umiejscowienia Zimna. Pierwszym z nich bêdzie ból nadbrzuszu (z md³o ciami i wymiotami) lub ból brzucha (z biegunk¹), zale¿nie do umiejscowi enia Zimna w ¯o³¹dku lub w Jelitach, czy te¿ w Macicy. We wszystkich trzech przypadkach têtno bêdzie wolne i napiête. U kobiet silny ból brzucha z biegunk¹ mo¿e pojawiaæ siê w czasi iesi¹czki; wystêpuj¹ wówczas skrzepy w krwi miesi¹czkowej. Wilgoæ Zewnêtrzna Wilgoæ mo¿e zaatakowaæ ¯o³¹dek, Jelita albo miê nie i kana³y. Nalot jêzyka bêdzie odu Wilgoci, jak równie¿ t³usty i liski, poniewa¿ Wilgoæ uniemo¿liwi³a przetwarzanie i trans t p³ynów. Objawy kliniczne ró¿ni¹ siê w zale¿no ci od umiejscowienia Wilgoci, ale zazwyczaj w uje uczucie ciê¿ko ci, rozpieranie w brzuchu, uczucie braku powietrza, lu ny stolec oraz lizgaj¹ce, pe³ne têtno. NALOT JÊZYKA A OSIEM ZASAD Z punktu widzenia ró¿nicowania zgodnie z O mioma Zasadami, nalot na jêzyku mo¿e dostarczyæ d ok³adnych informacji o naturze choroby. Jest to szczególnie istotne w przypadkach os trych chorób pochodzenia zewnêtrznego. ftrzne3rzêkaczon¹ ^twie tylko obec--jmuStan Zewnêtrzny Zewnêtrzne warstwy cia³a odzwierciedlaj¹ siê na trzeciej przedniej czê ci jêzyka lub I aa brz gach. Nalot w stanach Zewnêtrznych mo¿e byæ bardziej skoncentrowany na tych Idolach. f^v Stan Wewnêtrzny Wewnêtrzny stan cia³a odzwierciedla siê na rodkowej powierzchni jêzyka. W po-akowych stad iach inwazji przez zewnêtrzny czynnik patogenny, nalot mo¿e byæ uloko-uiiy na brzegach jêzyka (rys. 7-1). Je¿eli czynnik patogenny nie zosta³ usuniêty, mo¿e likn¹æ g³êbiej do Narz zas nalot na powierzchni rodkowej stanie siê grub(mo¿e tak¿e, chocia¿ niekoniecznie, staæ siê ¿ó³ty). To przesuniêcie wyst¹pi tylko przypadku a czynnika patogennego do wewn¹trz. Nalot na jêzyku odzwiercietak¿e przewlek³e stany wewnêtrzne. W takich przypadkach, gruby nalot w rodku :>¿e wskazyw aæ na zatrzymanie po¿ywienia lub Wilgoci w ¯o³¹dku. i warne gru-Nalot rwanie i pocho-i siê ja-Jimna, *"szym link¹), te\: We zucha ikrwi dot jê-unie-ei od brzuyku mo-istotne Rysunek 7-1 Niedobór Stany Niedoboru odzwierciedlaj¹ siê na jêzyku jako ca³kowity brak lub niedostatek otu. N alot niedostateczny lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobór Qi ¯o³¹dka. kowity brak nalotu, gdy kolor cia³a jêzyka jest czerwony wskazuje zarówno na Nie->ór yin ¯o³¹dka, jak i N rek. Je¿eli nie ma nalotu, a cia³o jêzyka jest blade, wskazuje :ia Niedobór Krwi. Je¿eli n ie ma nalotu, a cia³o jêzyka ma normalny kolor, rozpoznajmy wówczas Niedobór yin ¯o³¹dka. Nadmiar Gruby nalot na jêzyku zawsze wiadczy o stanach Nadmiaru (stan Nadmiaru mo¿e i oczywi ci e wspó³istnieæ z jakim stanem Niedoboru). Gruby nalot wskazuje na obecno æ I rz>"nnika pato gennego, walcz¹cego z energiami cia³a. S¹ one jeszcze wystarczaj¹co sil-ae. by odeprzeæ at ak. Wystêpowanie lub brak nalotu jest istotnym elementem ró¿nicowa-aui miêdzy stanem Nad miaru i Niedoboru. Na przyk³ad, je li kolor cia³a jêzyka jest czerwony lub g³êbokoczerwony, obecno æ nalotu (zarówno grubego, jak i cienkiego) wykazuje Nadmiarowe Gor¹co, podczas g

dy brak nalotu wskazuje na Gor¹co Niedoborowe. Gor¹co W syndromach Gor¹ca nalot jêzyka bêdzie ¿ó³ty. Zimno W syndromach Zimna nalot jêzyka bêdzie bia³y. Yang Nalot jêzyka nie ma wiêkszego znaczenia diagnostycznego w Niedoborach yang. Niedobór y ang wskazuje blady kolor cia³a jêzyka. Je¿eli Niedobór yang doprowadzi da nagromadzenia Wilgoci, nalot bêdzie gruby, bia³y i liski. Yin Przy Niedoborze yin na jêzyku brak nalotu. Normalny kolor cia³a jêzyka w tym przyJ pad ku oznacza Niedobór yin ¯o³¹dka, podczas gdy czerwone lub g³êbokoczerwone jêzyka wiadczy o N oborze yin Nerek. CECHY NALOTU NA JÊZYKU Pamiêtaj¹c o ogólnych zasadach, mo¿emy zastanowiæ siê nad rozmaitymi typami na-j lotu jêzyka. Przede wszystkim nale¿y rozró¿niæ w³asno ci nalotu jêzyka i jego ko³o: Przez w³a ciwo ci nalo ozumiemy jego strukturê, rozmieszczenie, grubo æ, wilgotno æ i lepko æ. Bêdziemy omawiaæ nast spekty nalotu jêzyka: nalot z korz> niem lub bez korzenia, obecno æ lub brak nalotu, g rubo æ, rozmieszczenie, wilgot.no> nalot grzybiasty lub t³uste naloty. Nalot z korzeniem lub bez korzenia Normalny nalot jêzyka ma korzeñ, tzn. jest ci le po³¹czony z powierzchni¹ jêzyka Ro nie jak z ziemi. Twardo i mocno przylega do cia³a jêzyka. Jest tak¿e cienk: równomiernie rozmie szczony, nie daje siê zeskrobaæ ani usun¹æ. Pytanie, czy nalot m,. korzeñ, czy nie, jest w praktyce klinicznej niezwykle istotne. Drugim wa¿nym pytanien jest to, czy nalot jest cienki, czy gruby. Nalot z korzeniem mo¿e byæ zarówno gruby, jak i cienki, tak sa mo jak nalot bez korzenia. Nalot bez korzenia wygl¹da jak laty le¿¹ce na powierzchni, a nie z niej wyrastaj¹ce £atwo mo¿na go zetrzeæ lub zdrapaæ (fot. 5, 13, 20, 31, 57, i 59). W powa¿nych przypadkach nal ot bez korzenia wygl¹da jak proszek, nieg lub sól (fot. 19 i 23). Nalot traci korzeñ, kiedy zaburzone s¹ funkcje ¯o³¹dka, ledziony i Nerek, tzn. gdy ¯o³¹dek n zetwarza i nie fermentuje" po¿ywienia, ledziona nie rozdziela esencji z po¿ywienia, a Nerki nie odparowuj¹" p³ynów do góry. Kiedy wszystkie te funkcje s¹ zaburzone, do jêzyka nie dociera odpowiednia ilo æ mêtnego p³ynu i nalot siê nie tworzy, jednak poprzednio wytworzo ny nalot pozostaje na jêzyku. Stary nalot traci korzeñ i p³ywa" na jêzyku. Mo¿e równie¿ zej cie i powierzchnia jêzyka bêdzie z³uszczona. ang. X ¦vadzi di i ¦ym przy-l ¦ me cia³ol ypami na-1 ego kolor. I Ibo æ, wil-j z korze-1 »-:o'otno æ.| ia jêzyka. ie cienki. nalot ma | | pytaniem ruby, jak ^taj¹ce. l::-zypad:zn. gdy esencji ¦¦ s¹ za¦.worzy. fi i p³yczona. Zawsze istnieje mo¿liwo æ, ¿e nalot bez korzenia zejdzie ca³kowicie, co oznacza pogorszeni e stanu. Znaczenie kliniczne nalotu z korzeniem zale¿y od jego grubo ci. Cienki nalot z korze niem wskazuje na prawid³owy stan ¯o³¹dka i ledziony, jest wiêc normalny. Gruby nalot z korz eniem wskazuje na obecno æ czynnika patogennego. Im nalot grubszy, tym silniejszy cz ynnik patogenny. Gruby nalot z korzeniem oznacza tak¿e, ¿e energie cia³a s¹ nietkniête i w alcz¹ z czynnikiem patogennym. Jest to syndrom Nadmiaru. Znacznie kliniczne nalotu bez korzenia jest niezale¿ne od jego grubo ci. Zarówno [cenk i, jak i gruby nalot zawsze wskazuje na os³abienie ¯o³¹dka, ledziony i Nerek, f wiêc os³ab ie energii cia³a. Jest to syndrom Niedoboru. Istnieje szczególny rodzaj nalotu bez korzenia, który jest na jêzyku pacjenta po obu-i z eniu, a znika po niadaniu. Wskazuje to na lekkie os³abienie Qi ¯o³¹dka. Nalot bez ko-[ize

nia mo¿e te¿ byæ spowodowany przedawkowaniem leków zio³owych, u¿ywanych w ce-i wzmocnienia y ang i yin Nerek (równie¿ w przypadku nadmiaru zió³ oziêbiaj¹cych, któ-uszkadzaj¹ yang Nerek, i zió³ ogrzewaj¹cych, które uszkadzaj¹ yin Nerek). Rów-lie¿ antybiotyki mog¹ powodowaæ utrat nia nalotu. Porównywanie relatywnych zmian nalotu z korzeniem lub bez pomaga oceniæ rozwój loroby. W pocz¹tkowych i rodkowych stadiach choroby gruby nalot z korzeniem ma riêksz¹ wagê ni¿ na lot bez korzenia. Stadia te cechuje obecno æ czynnika patogennego, alcz¹cego z energia mi cia³a. Gruby nalot oznacza tu, ¿e czynnik patogenny jest silny. Na-¿y zaznaczyæ, ¿e ana liza ta dotyczy tylko pocz¹tkowych i rodkowych stadiów choroby ¦chodzenia zewnêtrznego, k iedy celem leczenia jest usuniêcie czynnika patogennego. W pó nych stadiach choroby gruby nalot bez korzenia ma wiêksz¹ wagê ni¿ nalot korzeniem. Sta dia te cechuje os³abienie energii cia³a. Leczenie nastawione jest wtedy irdziej na w zmocnienie tej energii ni¿ na usuwanie czynnika patogennego. Nalot bez ko-zenia ws kazuje na du¿e os³abienie energii cia³a, jest wiêc wa¿niejszym znakiem ni¿ na-ot z korzeniem . Podsumowuj¹c, nalot bez korzenia zawsze wskazuje na stan Niedoboru i os³abienie nerg ii cia³a, a zw³aszcza stan Niedoboru Qi i yin ¯o³¹dka lub mo¿liwo æ Niedoboru yin ?rek. Z dru j strony, gruby nalot z korzeniem zawsze wskazuje na stan Nadmiaru, ¦ którym oddzia³uj e jaki czynnik patogenny, a energie cia³a s¹ stosunkowo nietkniête. Szczególny typ nalotu bez korzenia obserwujemy na jêzyku geograficznym" (fot. 44, i 59). Z punktu widzen ia anatomii przyjêtej na zachodzie, jêzyk geograficzny cechuje lik brodawek nitkowat ych i przekrwienie. Z punktu widzenia medycyny chiñskiej, ta-¦ jêzyki s¹ z³uszczone w ³aty o zupe³nie dobrze zarysowanych konturach. Nalot na po-ch niez³uszczonych nie ma korze nia. Chocia¿ taki jêzyk mo¿e mieæ pod³o¿e konstytu-analne i niektórzy uwa¿aj¹, ¿e nie ma znac linicznego, zdaniem autora zawsze skazuje na Niedobór yin ¯o³¹dka, niezale¿nie czy jest on konstytucjonalny, czy te¿ nie. ? wspó³czesnej biomedycynie ten typ jêzyka czêsto towarzys zy chorobom autoimmuno-jicznym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów i uk³adowy toczeñ rumieniowaty. Czêsto tak¿e towarzyszy chorobom wystêpuj¹cym w przesz³o ci lub w rodzin e, takim jak stma, egzema atopowa, alergiczne zapalenie zatok z podwy¿szonym pozio mem IgE3. Obecno æ lub brak nalotu Zmiany nalotu w przebiegu choroby s¹ wa¿nym sk³adnikiem prawid³owej diagnozy 'kowania. S zczególnie wa¿ne jest rozpoznanie tych przypadków, w których nalot znika '< kowicie i ty ch, w których pojawia siê raczej nagle i odbudowuje. Je¿eli w przebiegu cho-v nalot na gle znika (nawet tylko czê ciowo), wskazuje to, ¿e yin ¯o³¹dka zosta³o wyczerpane, a stan nagle pogarsza siê. Jest to prawda niezale¿nie od tego, czy nalot z nika na-1 gle, czy wolno, ale zawsze bardziej powa¿ny jest stan, w którym nalot znik a nagle. W te ostatniej sytuacji nale¿y szybko podj¹æ leczenie i wzmacniaæ silnie yin ¯o³¹dka i Nerek. N;-. I przyk³ad nag³e, czê ciowe znikniêcie nalotu u pacjenta z nowotworem mo¿e wsk azywaæ ru-. przerzut do innego narz¹du. Mo¿e to byæ skorelowane z polem jêzyka, w którym nal ot znik-1 n¹³, np. je¿eli nalot znikn¹³ na jednym boku - mo¿e to byæ w¹troba. Z drugiej stron je¿eli w przebiegu choroby nie by³o nalotu i pojawia siê on nagle, oznacza to, ¿e wzrast a mêtna I Wilgoæ w ¯o³¹dku lub patogenne (wewnêtrzne) Gor¹co. Fotografie 52 i 53 wykonane w o -J stêpie trzydniowym wyra nie pokazuj¹ nag³e pojawienie siê grubego, ¿ó³tego nalotu w polu P a jêzyku uprzednio z³uszczonym. Nale¿y podkre liæ, ¿e zasada ta dotyczy tylko sytuacji, w któ ych nalot pojawia siê nagle, tzn. w ci¹gu kilku dni. Je¿eli jêzyk pocz¹tkowol straci³ nalot, ale pojawia siê on wolno na nowo, wskazuje to odbudowê i polepszenie stanuj Qi ¯o³¹dka. J est to bardzo dobry znak prognostyczny (fot. 57 i 58). W stanach przewlek³ych z tendencj¹ do Niedoboru yin nalot znika stopniowo; brak nalo tu zawsze jest pewnym wska nikiem Niedoboru yin. Poniewa¿ nalot odzwierciedla i stan ¯o³¹dka, to postêpuj¹cy Niedobór yin zawsze zaczyna siê od Niedoboru yin ¯o³¹d-j ka. Mo¿na w ieæ, ¿e Niedobór yin zawsze dotyczy ¯o³¹dka. Rysunki 7-2 pokazuj¹ mo¿liwe stadia od jêzyka z lnym ukorzenionym nalotem do ca³kowicie z³usz-1 czonego i czerwonego. Oczywi cie przed stawiona ewolucja opisuje tylko stadia spotykane w praktyce najczê ciej. Wystêpuje wie le odchyleñ od takiej sekwencji. Na rysunkach j przedstawiono kolejne stadia niedo boru yin: 1. Normalny jêzyk ma cienK bia³y nalot z korzeniem. 2. Nalot zaczyna traciæ korze-w rodku, wskazuj¹c Niedobc Qi ¯ot¹dka. Rysunek 7-2a Rysunek 7-2b

V 1 J\ V 3. Nalot zaczyna wszêdzie tre-ciæ korzeñ, wskazuj¹c ciê¿sz. Niedobór Qi ¯ot¹dka. 4. rodek stracit nalot w cato c (tzn. stat siê ztuszczony), poc-czas gdy reszta jêzyka ma nalot bez korzenia, wskazuj¹c na Niedobór yin ¯ot¹dka. Rysunek 7-2c Rysunek 7-2d I tkana-- W tej r-k. Na » aæ na m. znik-; je¿eli i mêtna ¦¦ w od-»wpo-kosy-kowo > stanu brak ¦liedla i ¯o³¹dki poka-¦ ztusz-ityka-.:ikach cienki,
zynnik patogenny dopiero zaczyna siê przejawiaæ; je¿eli nalot jest gruby, czynnik pato genny jest g³êboko wewn¹trz"4. Tak wiêc, je li nalot staje siê cieñszy - Qi cia³a zdrowieje albo czynnik patogenny jest u suwany. Je¿eli nalot staje siê grubszy, jest to znak, ¿e czynnik patogenny staje siê sil niejszy. Gdy wystêpuje gruby nalot, leczenie powinno byæ skierowane na usuniêcie czynn ika patogennego, gdziekolwiek on jest. Je¿eli u¿ywamy zió³, nale¿y wybraæ tak¹ recepturê, któ unie dany czynnik chorobotwórczy. Je¿eli stosujemy akupunkturê, nale¿y u¿yæ metod drenuj¹cych (znanych tak¿e pod nazw¹ rozpraszaj¹ce lub redukcyjne). Nalot jêzyka zmieniaj¹cy siê z cienk iego na gruby wskazuje, ¿e czynnik chorobotwórczy staje siê silniejszy i mo¿e wnikaæ do we wn¹trz. W ostrych chorobach pochodzenia zewnêtrznego czêsto obserwujemy raczej szybk¹ zm ianê nalotu z cienkiego na gruby - w ci¹gu jednego dnia lub nawet godzin. W chorobac h przewlek³ych, zmiana cienkiego nalotu na gruby trwa wolniej -w ci¹gu tygodni, lecz je li w przebiegu tej choroby nalot nagle zmieni siê z cienkiego na gruby, oznacza to powa¿ne os³abienie energii cia³a i wnikniêcie czynnika chorobotwórczego g³êbiej do wewn¹tr W takim przypadku leczenie powinno byæ skierowane na usuniêcie czynnika patogennego i jednoczesne wsparcie Qi cia³a, w przeciwieñstwie do wiêkszo ci przypadków grubego nalotu , wymagaj¹cych usuniêcia czynnika patogennego. Ogólnie mówi¹c, zmiana nalotu z grubego na cienki wskazuje na pozytywny przebieg choro by, na zmniejszanie siê intensywno ci czynnika patogennego. Je¿eli jednak nalot nagle zmieni siê z grubego na cienki, odzwierciedla to nag³¹ zapa æ Qi ¯o³¹dka zarówno w przebiegu ostrych, jak i przewlek³ych. Jest to zawsze z³y znak i oznaka z³ego rokowania. Leczeni e powinno mieæ na celu szybkie i silne odbudowanie i odratowanie" Qi ¯o³¹dka. Bardzo wa¿ne jest rozró¿nienie przypadków, w których nalot staje siê cieñszy, co mo¿e byæ zwi popraw¹ stanu zdrowia i zmniejszaniem siê czynnika patogennego ( prawdziwie cieñszy") o d tych, w których wystêpowanie cieñszego nalotu oznacza ponz Letrzy jest tra. Je-naloHjcz¹t-;;est to ak rozinwa-"inego. serwomo¿e szcze-. Je¿e-ia tego >totny zPo' rudny ..o-enny j i wewny jest Mlniej-¦ nnika e. któ-1 metod : zmie-liejszy obser-ib na-.niej --agru- zego aiêcie iszo ci rebieg nalot równo i z³ego lanie" . co moennego acza po[garszanie siê stanu ( fa³szywie cieñszy"). Prawdziwie cieñszy nalot na jêzyku zmienia I siê grubego na cienki, ze sztywnego na miêkki, z gêstego na rzadki. Staje siê cieñszy od I koniuszka do korzenia i nowy, cienki, bia³y nalot pojawia siê pod spodem. Wszystkie te |oznaki wiadcz¹ o usuniêciu czynnika patogennego z cia³a i o odbudowaniu Qi ¯o³¹dka. Istn ej¹ ró¿ne warianty pojawiania siê fa³szywie cieñszego nalotu, oprócz nag³ej zmiany nalotu gru o na cienki. Wszystkie oznaczaj¹ pogorszenie stanu. Kiedy nalot lika, a nowy siê nie tworzy, natomiast jêzyk jest z³uszczony i przypomina lustro, wska-uje to na zapa æ Qi ¯o³¹dk . Kiedy nalot z³uszcza siê, ale pozostaj¹ ³aty, wygl¹daj¹ce ak tofu lub twaro¿ek rozrzucony n jêzyku, oznacza to zapa æ Qi ¯o³¹dka i wyczerpanie p³ynów. Kiedy znika ca³y gruby nalot z jê jêzyk pozostaje t³usty lub ma czerwone plamki, jest to jeszcze jeden typ fa³szywego, cieñszego nalotu. W ci¹gu jednego lub [
zewnêtrznych warstw cia³a), a nastêpnie przesunie I siê do rodka, i mo¿e tak¿e zmieniæ kolo bia³ego na ¿ó³ty, znaczy to, ¿e czynnik pato-l^nny wnikn¹³ do wewn¹trz. W takim przypadku po owy nalot na przedniej lub na liewnêtrznej powierzchni jêzyka nie bêdzie znikaæ. On pozo stanie, ale nalot na centralnej [powierzchni jêzyka stanie siê grubszy (rys. 7-3 a i b). W przypadkach chorób pochodzezewnêtrznego, zmiany w rozmieszczeniu nalotu nastêpuj¹ w ci¹gu jednego dnia lub awet god zin. Wyci¹gniêcie prawid³owego wniosku ze zmian w rozmieszczeniu nalotu »êdzie wiêc trudne, je li pacjent nie bêdzie badany ka¿dego dnia (a nawet dwa razy f dziennie) od pocz¹tku c horoby do koñca. i Rysunek 7-3a m Rysunek 7-3b W chorobach wywo³anych przez czynniki wewnêtrzne, rozmieszczenie nalotu nie wy-1 kaz uje rozwoju czynnika patogennego, ale odzwierciedla jego umiejscowienie zgodnit z zasadami odpowiednio ci w topografii jêzyka (rozdz. 3). W przypadkach chorób pocho d zenia wewnêtrznego nale¿y zwróciæ uwagê na nalot ca³kowity (pokrywaj¹cy ca³¹ po-1 wierzchnie i nalot czê ciowy (pokrywaj¹cy tylko czê æ jêzyka). Nalot czê ciowy! mo¿e wystêpowaæ tylko p ronie powierzchni jêzyka. Je li wystêpuje tylko po le-* wej stronie, choroba jest w Na rz¹dach, szczególnie w W¹trobie. Zazwyczaj nalot lewo stronny bêdzie tak¿e raczej liski. Na lot tylko po prawej stronie wskazuje, ¿e choroba jes: pó³Zewnêtrzna i pó³Wewnêtrzna, tzn. jes to oznaka syndromu Mniejszego yang (t³. Shai Yang). Zazwyczaj nalot ten bêdzie bia³y i liski. Je¿eli jednak nalot tylko po prawej stronie jêzyka bêdzie tak¿e gruby, ¿ó³ty i lis o mo¿e oznaczaæ raczej nagromadzenie Wilgoci i Gor¹ca w Pêcherzyku ¯ó³ciowym, ni¿ syndrom Mni zego yang. Ró¿nicuj¹cy jest kolor nalotu. Cienki i lekko wodnisty nalot tu¿ za koniuszki em jêzyka, w polu odpowiada-1 j¹cemu P³ucom, wskazuje na zatrzymanie Zimna w P³ucach, co jest konsekwencj¹ | uprzedniego nieprawid³owo leczonego ataku Wiatru i Zimna. Oprócz opisanej sytuacji, znaczenie kliniczne nalotu czê ciowego nale¿y oceniaæ kieruj¹c siê olami topograficznymi jêzyka, które odpowiadaj¹ Narz¹dom. Na przyk³ad, gruby nalot na powi erzchni rodkowej jêzyka wskazuje na zatrzymanie po¿ywienia w ¯o³¹dku. Je¿eli jest tak¿e lis skazuje na zatrzymanie Wilgoci w ¯o³¹dku. Gruby nalot na j korzeniu wskazuje na zatrzy manie po¿ywienia w Jelitach. Je¿eli jest tak¿e liski i ¿ó³ty wskazuje na zatrzymanie Gor¹ca ilgoci w Pêcherzu i/lub w Jelitach. U kobiet pole to odpowiada Macicy. Gruby, ¿ó³ty i lis ki nalot na korzeniu mo¿e wiêc oznaczaæ infekcjê | jednego z narz¹dów miednicy. Wilgotno æ nalotu Normalny nalot jêzyka bêdzie lekko wilgotny, co wskazuje na w³a ciw¹ ilo æ i ruch p³ynów cia³ otno æ nalotu pozwala oceniæ stan tych p³ynów. Suchy wskazuje, ¿e niewystarczaj¹ca jest ilo æ lbo z powodu Nadmiarowego Gor¹ca, albo Niedoboru yin. Nalot zbyt wilgotny wskazuje na nadmiern¹ ilo æ lub stagnacjê p³ynów z powodu Zimna zewnêtrznego lub Zimna wewnêtrznego z edoboru yang. Suchy nalot mo¿e siê pojawiæ z ró¿nych przyczyn. Je¿eli spowodowany jest Nadmiarowym Gor¹cem ¯o³¹dku, P³ucach lub w W¹trobie, bêdzie ¿ó³ty. Je¿eli przyczyn¹ jest zewnêtrzny Wiatr i Gor¹ e ¿ó³ty i cienki, je¿eli za przyczyn¹ jest Niedobór nie wygodnie poeho-it¹ po-vciowy lewo-'bajest :i. Shao 'ej stronie Wil-lacy jest > ^\iada-wencj¹ liaæ kie- j ad, gru¯o³¹d| nalot na i ¿ó³ty pole to I infekcjê i ruch ¿uje, ¿e Kiedobo-I powodu
poruszania i przekszta³cania p³ynów, a Niedoborowe yang Qi jest tak¿e niezdolne do porus zania p³ynów w górê. W rezultacie jêzyk staje siê suchy. W takim przypadku wystêpuje sucho æ ie ustnej, ale nie ma pragnienia, lub je li wystêpuje pragnienie, pacjent woli popij aæ ciep³¹ wodê ma³ymi ³ykami. Brak pragnienia jest objawem odró¿niaj¹cym ten przypadek od sta miarowego lub Niedoborowego Gor¹ca, w których równie¿ wystêpuje sucho æ w jamie ustnej. Mokry nalot mo¿e równie¿ rozwijaæ siê z ró¿nych przyczyn. Je¿eli jest to Niedobór yang z zatr iem Wilgoci, to nalot bêdzie bia³y, je¿eli za przyczyn¹ jest zewnêtrzny Wiatr i Zimno, nalo t bêdzie bia³y i cienki. Istnieje niezwyk³y typ mokrego nalotu, którego przyczyn¹ jest Nie dobór yin, stan w którym powinni my oczekiwaæ suchego nalotu i poniewa¿ p³yny nale¿¹ do yin). tym przypadku Gor¹co pochodzenia zewnêtrznego szybko wnika do wewn¹trz do poziomu Krwi i powoduje parowanie p³ynów yin oraz p³yniêcie ich w górê do jêzyka, co powoduje mokry nalot Sytuacja ta wystêpuje jednak raczej rzadko. Specyficzny typ mokrego nalotu to nalot liski. Jest on nadmiernie mokry i ma olei sty wygl¹d. Jest raczej lepki i pó³prze roczysty. liski nalot oznacza, ¿e Niedobór yang jest ciê¿szy, ni¿ gdy na³ot jest mniej mokry, jak równie¿, ¿e Niedobór yang doprowadzi³ do nagroma a siê p³ynów do poziomu Wilgoci lub luzu. Poradnik ró¿nicowania z jêzyka opisuje ten typ nal tu nastêpuj¹co: liski nalot wskazuje Zimno i luz, pochodzenia zewnêtrznego, jak i wewnêtrznego. Je¿eli c zynnik patogenny dopiero zaczyna wnikaæ do rodka, jêzyk bêdzie mia³ bia³y, liski nalot [... Je¿eli nalot jest liski i t³usty, wskazuje to na zatrzymanie Wilgoci i luzu. Je¿eli jes t liski, t³usty i gruby, wskazuje to na zatrzymanie Wilgoci, luzu i Zimna6. Grzybiaste i t³uste naloty Nale¿y odró¿niæ nalot grzybiasty od t³ustego. Grzybiasty nalot (nazywany tak¿e _zgni³ym") jes raczej gruby i w ³aty, rozpadaj¹cy siê jak kawa³ki twarogu; mo¿e byæ zdrapany z jêzyka, co w kazuje, ¿e nie ma korzenia. Klinicznie nalot taki odzwierciedla obecno æ Gor¹ca w ¯o³¹dku, kt przetwarza brudne p³yny (mêtne) ¯o³¹dka i powoduje wznoszenie siê ich do jêzyka. Stan ten zw kle wspó³istnieje z Niedoborem yin ¯o³¹dka, co powoduje wzrost Gor¹ca i dalsze tworzenie siê alotu bez korzenia. Nalot jest równie¿ ¿ó³ty z powodu Gor¹ca. W praktyce klinicznej nalot gr zybiasty czêsto obserwujemy w przypadkach wystêpowania owrzodzeñ i ropni w ciele. Cytat ze róde³ medycyny odzwierciedla istotê znaczenia nalotu grzybiastego: Kiedy yin ¯o³¹d i Nerek s¹ w Niedoborze, gromadzi siê Wilgoæ i Gor¹co, zgni³a Wilgoæ ulatnia siê do góry i na jêzyka staje siê grzybiasty. Jest to stan zawsze trudny do leczenia"6. Grzybiasty nalot czêsto wystêpuje w chorobach diagnozowanych przez wspó³czesn¹ biomedycynê j ako ciê¿kie. Bia³y i grzybiasty nalot czêsto wystêpuje w ropniu p³uc. Przy wrzodzie ¿o³¹dka c idzimy ¿ó³ty i grzybiasty nalot. W zapaleniu w¹troby nalot jest czêsto szary i grzybiasty, a cia³o jêzyka purpurowe. Czasami grzybiasty nalot jêzyka ma i tak¿e bia³e plamki wielko ci ziarnka ry¿u. Wskazuje to na przetwarzanie p³ynów ¯o³¹dka w zgni cz. T³usty nalot jest grubszy na powierzchni rodkowej jêzyka ni¿ na brzegach. Jest liski, al e wygl¹da bardziej szorstko ni¿ liski. Nie mo¿na go zdrapaæ ani usun¹æ. Ca³a powierzchnia jê pokryta jest warstw¹ lepkiego p³ynu, który ma korzeñ i mocno przywiera. Wygl¹da to, jakby by³o bardzo wiele brodawek, a powierzchnia jêzyka wydaje siê szorstka. T³usty nalot wska zuje, ¿e Qi nie mo¿e przetwarzaæ p³ynów, co powoduje ich gromadzenie i tworzenie siê Wilgoci lub luzu. Jest zatem czêsto spotykany w przypadkach Wilgoci lub luzu w ich rozmaity ch przejawach, jak: luz i Gor¹co, Wilgoæ i luz, Gor¹co i Wilgoæ, Zimno i Wilgoæ itd. W ka¿d z tych przypadków nalot jêzyka bêdzie bia³y lub ¿ó³ty, w zale¿no ci od obecno ci Gor¹ca lub Z W praktyce klinicznej nie ma du¿ej ró¿nicy miêdzy nalotem liskim i t³ustym. Podstawowa ró¿ni polega na tym, ¿e liski nalot jest naprawdê oleisty i bardziej b³yszcz¹cy, a brodawek nie mo¿emy zobaczyæ, natomiast t³usty nalot jest bardziej szorstki, bardziej lepki ni¿ olei sty, nie b³yszczy i wydaje siê, ¿e wzros³a liczba brodawek. Klinicznie liski nalot wskazu je bardziej na nagromadzenie Wilgoci, podczas gdy t³usty wskazuje bardziej na nagr omadzenie luzu. Rozró¿nienie to nie jest bezwzglêdne; zarówno liski, jak i t³usty nalot mog skazywaæ na luz i Wilgoæ. G³ówna ró¿nica w znaczeniu klinicznym nalotu grzybiastego i t³uste jest nastêpuj¹ca: pierwszy wskazuje na Nadmiarowe Gor¹co, podczas gdy drugi spowodowan y jest zazwyczaj Niedoborem yang. Grzybiasty nalot jest tak¿e bez korzenia wykazuj¹c Niedobór yin ¯o³¹dka, a t³usty nalot ma korzeñ. KOLOR NALOTU NA JÊZYKU Prawid³owo przeprowadzona analiza nalotu na jêzyku zajmuje siê najpierw ocen¹ g³êboko ci i um ejscowienia czynnika patogennego oraz si³¹ i integralno ci¹ energii cia³a. Zgodnie z O mioma

Zasadami, prawid³owa analiza nalotu jêzyka jest szczególnie przydatna w rozró¿nianiu stanów Wewnêtrznych od Zewnêtrznych i Niedoborowych od Nadmiarowych. Z drugiej strony, ana liza koloru nalotu w bardzo bezpo redni i prosty sposób jest bardziej przydatna w ró¿nic owaniu stanów Gor¹ca i Zimna. Jest to podstawowe znaczenie koloru nalotu w praktyce klinicznej. Dodatkowo, w przebiegu ostrych chorób kolor nalotu odzwierciedla tak¿e p rzemianê choroby Zewnêtrznej w Wewnêtrzn¹. Nalot jest bardziej odzwierciedleniem stanu Narz¹dów yangjñ¿ Narz¹dów yin, a jego kolor dok³a nie odzwierciedla Gor¹c¹ lub Zimn¹ naturê choroby. Analiza koloru nalotu ma drugorzêdne zn aczenie w diagnozowaniu chorób Narz¹dów yin. Dla tych chorób wa¿niejsza jest analiza kolor u cia³a jêzyka. W stanach ostrych analiza nalotu i jego koloru ma znaczenie podstawowe. W stanac h przewlek³ych wa¿niejsza jest obserwacja koloru cia³a jêzyka. Nalot jêzyka ³atwo zmienia siê pod wp³ywem krótko dzia³aj¹cych czynników, które nie oddzia³uj¹ tak szybko na kolor cia³a jêz przyk³ad, pacjent mo¿e mieæ przez lata blady jêzyk z powodu Niedoboru yang. U takiego p acjenta mo¿e rozwin¹æ siê gruby, ¿ó³ty nalot w wyniku spo¿ycia zepsutego po¿ywienia, z objawa orobowymi, jak: lu ne, cuchn¹ce stolce, ból brzucha i lekka gor¹czka. W takim przypadku stan ostry, spowodowany przej ciowym zatruciem zepsutym po¿ywieniem, pojawi siê jako g ruby, ¿ó³ty nalot na jêzyku, który teoretycznie nie powinien wystêpowaæ razem z bladym kolore cia³a jêzyka. Jest to jednak sprzeczno æ pozorna. Blady kolor cia³a jêzyka odzwierciedla st an przewlek³y, podczas gdy nalot - wspó³istniej¹cy stan ostry. Analiza koloru nalotu jêzyka mo¿e daæ informacje dotycz¹ce rozwoju choroby pod warunkiem , ¿e nalot bêdzie regularnie obserwowany. Zmiana koloru nalotu z bia³ego na r ¯o³¹dt li-lata poije siê llgTOHdkach ;or¹co .lylub idsta¦z¹cy srdziej liski irdziej : i t³u- naror¹co, [ot jest ¦icen¹ :iergii tgólnie ych od |i prosty Ipodsta- w\Tiiku stolce, fiowym óry teo> jednak idczas :iy pod i'ego na T"tty odzwierciedla ogólnie przemianê stanu Zimna w stan Gor¹ca. Mo¿na tak¿e zawa¿yæ rozwój c oby z Zewn¹trz do Wewn¹trz. Dalsze zmiany w kierunku od i-jitego przez szary do czar nego s¹ wskazówk¹, ¿e czynnik patogenny nadal oddzia³uje ^. g³êbszych warstwach cia³a. Zmiany lotu w kierunku przeciwnym od czarnego przez -¿ary, ¿ó³ty do bia³ego wskazuj¹ na poprawê stan i ustêpowanie czynnika patogennego. Hozwój ten opisany jest w Poradniku ró¿nicowania z jêzyka: Kiedy czynnik patogenny atakuje cia³o, Narz¹dy trac¹ wewnêtrzn¹ harmoniê, co odzwierciedla n alot jêzyka. Je¿eli nalot jêzyka jest bia³y - choroba jest Zewnêtrzna; je¿eli nalot jêzyka je t ¿ó³ty choroba jest Wewn¹trz. Je¿eli jest szaro-czarny, choroba jest w Nerkach. Je li nalot zmienia siê z bia³ego przez ¿ó³ty, szary do czarnego choroba postêpuje. Je¿eli nalot zmienia siê w odwrotnym kierunku, wraca zdrowie7. Kolor nalotu jêzyka nie tylko dok³adnie odzwierciedla Gor¹c¹ lub Zimn¹ naturê I choroby, ale tak¿e jej Wewnêtrzny lub Zewnêtrzny charakter oraz stopieñ penetracji I choroby. Sam ko lor nalotu nigdy nie mo¿e byæ traktowany jako rozstrzygaj¹cy. Jêzyk mo¿e nie mieæ ¿ó³tego lub oczarnego nalotu w g³êbokiej chorobie Wewnêtrznej. Czê æ :ych stanów powoduje tworzenie siê g ego, bia³ego nalotu, co oznacza, ¿e choroba jest Wewn¹trz, ale ma naturê Zimna. Je¿eli w g³êb

kiej chorobie Wewnêtrznej nalot jest ¿ó³ty aib szaroczarny, wskazuje to na jedn¹ z chorób z Gor¹ca. Chocia¿ nalot zawsze odzwierciedla Zimn¹ lub Gor¹c¹ naturê stanu, jest przydatny do oceny stopnia wtargniêcia czynnika patogennego tylko wówczas, gdy zmiany w przebiegu choroby s¹ obserwowane regularnie. Omówimy cztery kolory nalotu jêzyka: bia³y, ¿ó³ty, szary czarny. Ich znaczenie est w Chinach ogólnie znane. Nalot br¹zowy, czêsto spotykamy w praktyce klinicznej, nie ¦edzie jednak omawiany oddzielnie, poniewa¿ ma takie samo z naczenie kliniczne, jak nalot ¿ó³ty. Nalot bia³y Lekko wilgotny, cienki i bia³y nalot jêzyka jest normalny. Kiedy analizujemy bia³y ;ilot, musimy najpierw zaobserwowaæ jego grubo æ i wilgotno æ. Wskazuje on na stan ao³ogiczny gdy jest zbyt gruby, zbyt cienki, zbyt mokry lub zbyt suchy. W niektórych -aiiach nalot jest cienki, bia³y i tylko trochê zbyt mokry. Nie mo¿na go w tych przypa drli odró¿niæ od normalnego. Na przyk³ad, we wczesnych stadiach Wiatru i Zimna r ichodzenia zewnêtrznego nalot jest cienki, poniewa¿ czynnik patogenny jest w warst I wach zewnêtrznych i w³a nie zacz¹³ dzia³aæ; bia³y, poniewa¿ jest to Zimno i lekko wilgotponiewa¿ Zimno blokuje ruch p³ynów. Ogólnie mówi¹c, bia³y nalot ma trzy podsta- ¦ Mwe znaczenia kliniczne. Zimno. Przede wszystkich bia³y nalot wskazuje (z rzadkimi wyj¹tkami) syndrom ' Zimna . Niezale¿nie od stanu, je¿eli nalot jest bia³y, to ogólnie przyczyn¹ jest Zimno. Mo¿e tn byæ Zimno Niedoborowe lub Nadmiarowe, mo¿e byæ Wewnêtrzne lub Zewnêtrzne, w :le¿no ci od i nych oznak. W rzadkich przypadkach bia³y nalot zwi¹zany jest z Gor¹-t ivm. W medycynie chiñskiej nic nie jest absolutne. Stan Zewnêtrzny. W chorobach pochodzenia zewnêtrznego bia³y nalot wskazuje laa wystêpowa nie stanu zewnêtrznego. Kiedy choroba jest ostra, wskazuje on, ¿e czyn-' 5ik patogen ny jest jeszcze w warstwach zewnêtrznych i nie wnikn¹³ do wewn¹trz. Gdy ¦.niknie, pojawi siê ¿ó³ty nalot. Bia³y nalot mo¿e pojawiæ siê w niektórych, nie i spowodowa rznie, stanach Wewnêtrznych. Interpretacja jest wówczas odmienna. Choroby Pluæ /Jelita Grubego. Bia³y nalot odzwierciedla tak¿e choroby P³uc . i Jelita G rubego. Bia³y nalot na sztywnym ciele jêzyka oznacza stan Nadmiaru w P³ucach i Jelicie Grubym. Na miêkkim, wiotkim jêzyku wskazuje on stan Niedoboru w tych Narz¹da ch. Je¿eli nalot jest bia³y i suchy, mo¿e to wskazywaæ na sucho æ w Jelicie Grubym z nadakty wno ci¹ Ognia lub Niedobór yin P³uc z Gor¹cem. Samo badanie bia³ego nalotu nie wystarcza, ab y postawiæ diagnozê. Nale¿y równie¿ wzi¹æ pod uwagê inne oznaki kliniczne. Nalot bia³y i cienki. Jednolicie cienki, bia³y i lekko wilgotny nalot jest normalny. W zewnêtrznym ataku Wiatru i Zimna, Wiatru i Wilgoci oraz Zimna i Wilgoci nalot t ak¿e mo¿e byæ cienki, bia³y i lekko wilgotny. Ten typ nalotu nie ma zatem szczególnego zna czenia klinicznego, poza wskazywaniem na obecno æ syndromu Zimna, je¿eli w ogóle istniej e jakie zaburzenie. Pogl¹d ten zosta³ przedstawiony w Zestawieniu pogl¹dów na zaburz/ -ni a wywo³ane przez Zimno: W zewnêtrznym ataku Zimna nalot nie pokazuje zmian, je¿eli pato genne Gor¹co wniknie do wnêtrza, nalot zmieni siê w ¿ó³ty"8. Je¿eli bierzemy pod uwagê tylko roby pochodzenia zewnêtrznego, cienki, bia³y nalot wskazuje, ¿e czynnik patogenny nie wnikn¹³ jeszcze g³êboko. Nalot bia³y, cienki i liski czasami opisuje siê, ¿e wygl¹da jak zupa ry¿owa Spowodowany jes t przez atak Zimna i Wilgoci. liski i oleisty nalot zdecydowani* wskazuje na prze wagê Wilgoci w warstwie Ochronnej (ró¿nicowanie wed³ug Czterecl Warstw). Jest ona zwi¹zana z ¯o³¹dkiem i P³ucami. Poniewa¿ Narz¹dy te nie mog;; rozpraszaæ p³ynów, tworzy siê liski na n z chiñskich tekstów medycznych wyja nia: Gdy zewnêtrzny czynnik patogenny atakuje warst wê Ochronn¹, Qi Ochronni idzie do ¯o³¹dka i P³uc; je¿eli nalot jêzyka jest bia³y p³yny ¯o³¹dk aæ przemianom i patogenne Zimno zmienia siê w Wilgoæ"9. Nalot bia³y, gruby, liski zazwyczaj wskazuje na stan wewnêtrznej Wilgoci lub Zimna z zatrzymaniem po¿ywienia w ¯o³¹dku. Bia³y kolor sugeruje nie tylko Zimno, ale tak¿e, i¿ stan t n nie trwa zbyt d³ugo (gdyby trwa³ d³ugo, nalot by³by ¿ó³ty lub brudno szary). Mo¿e te¿ byæ r em ataku zewnêtrznego Zimna, które uleg³o przemianie w wewnê-1 trzn¹ Wilgoæ. Nalot bia³y, cienki i suchy mo¿e powstaæ jako rezultat kilku ró¿nych stanów Wewnêtrznych lub ewnêtrznych. W stanach Wewnêtrznych cienki, bia³y i suchy nalot mo¿e byæ spowodowany przez Niedobór Krwi i w takim przypadku cia³o jêzyka bêdzie blade. Mo¿e tak¿e powstaæ w wyniku Nie oboru yang, kiedy yang Qi jest w takim Niedoborze, ¿e nie mo¿e poruszaæ p³ynów i wtedy nal ot staje siê suchy. Normalnie w Niedoborach Yang nalot bêdzie mokry.

W stanach Zewnêtrznych bia³y, cienki i suchy nalot wskazuje, ¿e p³yny P³uc zosta³y uszkodzon e przez Wiatr i Zimno lub Wiatr i Gor¹co oraz ¿e czynnik patogenny jest jeszcze w wa rstwach zewnêtrznych. W tym przypadku wyst¹pi gor¹czka i awersja do zimna. Je¿eli jest g or¹czka, a nie ma awersji do zimna, to zewnêtrzny czynnik patogenny zosta³ usuniêty, ale p³yny P³uc s¹ nadal uszkodzone. Ocena, czy suchy nalot jest spowodowany przez atak ze wnêtrznego czynnika patogennego, czy przez wewnêtrzne Gor¹co, jest prosta - w tym osta tnim przypadku wyst¹pi pragnienie. Gdy zadzia³a) zewnêtrzny czynnik patogenny i wyst¹pi³ s uchy nalot, nie nale¿y prowokowaæ potów (jest to normalne postêpowanie w zewnêtrznych atak ach), poniewa¿ p³yny P³uc s¹ ju¿ zaburzone. Cienki, bia³y i suchy nalot wskazuje tak¿e na zew rzny atak Sucho ci. Jak mo¿na oczekiwaæ, stan ten pojawia siê przede wszystkim w gor¹cym i suchym klimacie. w tych 1 w Jelicie te bia³ego agê inne -:iy. W ze-ik¿e mo::iaczenia .-:niejejazaburze> zmian, jei bierzemy ¿uje, ¿e t ry¿owa, (j-iowanie | zterech mog¹ i*- ¦ cznych chronne ulegaæ > Zimna ¦j tak¿e, szary). wewnêstanów iiy nalot bêdzie | w takim w Nie¦ zosta³y fnny jest ?rsja do lik pato-lalot jest mêtrzne ddzialai potów s¹ ju¿ ¦^cho ci. kli Nalot bia³y, gruby i mokry spotykamy w atakach zewnêtrznego Wiatru i Zimna, kiedy \ nnik patogenny jest silny, co odzwierciedla siê grubo ci¹ nalotu. Wystêpuje to w syn: omach Wiêkszego yang (t³. Tai Yang) lub Mniejszego yang (t³. Shao Yang). W stanach . wnêtrznych bia³y gruby i mokry nalot wskazuje na zatrzymanie Zimna i Wilgoci we:i¹trz, zwyk³e w rodkowym Ogrzewaczu. Nalot bia³y, gruby i suchy zwykle spotykamy w stanach Wewnêtrznych i jest on zwi¹-;iiy z zatrzymaniem mêtnych p³ynów i z Gor¹cem. Jest to jeden z nielicznych przypad-¦ '\v, kie dy bia³y nalot oznacza Gor¹co. Nalot bia³y, gruby i t³usty (taki t³usty nalot nazywany czêsto lepkim, autor jednak ..;: uva lepki nalot w innym znaczeniu - przyp. t³um.) spotykamy w chorobach Wewnê-znych i wskazuje on na Niedobór yang ¯o³¹dka i ledziony, który prowadzi do zatrzy-\wania po¿ywieni i Wilgoci. Nalot jest zwykle grubszy w rodku i ma korzeñ. Nalot bia³y, gruby i t³usto- liski, bardzo podobny do poprzedniego, lecz jest bardziej :ski, wygl¹da na bardziej g³adki i oleisty Mo¿e wystêpowaæ te¿ w chorobach ewnêtrznych i wsk zuje na Niedobór yang ledziony z zatrzymaniem Zimna, Wilgoci --luzu. Czasem opisuje siê go, ¿e wygl¹da jak tofu albo, u¿ywaj¹c zachodniej analogii, \ jak owTsianka lub twaróg. Nalot bia³y, gruby i t³usto-suchy. Chocia¿ wydaje siê to sprzeczne, ¿e nalot jest - równo t³u ty, jak i suchy, to jednak taki typ nalotu czêsto wystêpuje w praktyce kli-znej. Ter min t³usty oznacza tu, ¿e nalot ma szorstki, lepki wygl¹d. Taki nalot mo¿e byæ ikry i liski (opisuje siê go wówczas jako t³usto- liski) lub suchy (opisuje siê go jako >to-suchy). T³us to-suchy nalot oznacza jeden z dwóch mo¿liwych stanów. Po pierwsze, ¿e to byæ Niedobór rodko ego Qi i p³ynów ¯o³¹dka. Niedobór ten prowadzi do jr.vorzenia siê Wilgoci. W tym samym czasie p³yny ¯o³¹dka s¹ wyczerpane, co daje suchy I Balot. Druga mo¿liwo æ, to wewnêtrzne Gor¹co ze or¹co powoduje sucho æ I Balotu, a luz powoduje, ¿e jest on t³usty. Nalot bia³y, szorstki i popêkany wystêpuje tylko w chorobach pochodzenia I zewnêtrznego. Czêsto spotykamy go w ataku Letniego Gor¹ca, które uszkadza Qi i daje wzrost Gor¹ca w w arstwie Qi (ró¿nicowanie wed³ug Czterech Warstw). Nalot jest ' popêkany z powodu Gor¹ca, a le nie jest suchy, poniewa¿ Gor¹co jest jeszcze w stadium I (ji. tzn. jest jeszcze r aczej powierzchowne. Stan taki obserwujemy g³ównie w klimacie [giir¹cym. Nalot bia³y, lepki i t³usty, z przylegaj¹cym miejscami lepkim p³ynem zwi¹zany jest ^ Wilgo ci¹ lub luzem z powodu Niedoboru Qi lub yang ledziony. Wystêpuje tak¿e, gdy j zewnêtrzna W ilgoæ zablokowa³a warstwê Qi w przebiegu chorób pochodzenia j zewnêtrznego. Nalot bia³y i jak puder wygl¹da jakby na powierzchni jêzyka by³ posypany pudrem it. 23). Wystêpuje w ciê¿kich stanach, jak sezonowe epidemie Zewnêtrznego Gor¹ca, iksyczno æ Wewn¹trz

lbo Gor¹co pochodzenia zewnêtrznego w Potrójnym uTzewaczu. Nalot bia³y i jak nieg ma bia³e p³atki, podobne do p³atków niegu, rozsypane na >\\ierzc³mi a. Oznacza wyczerpanie yang ledziony (stan powa¿niejszy ni¿ Niedobór yang ledziony) ze stagnacj¹ Wilgoci i Zimna w rodkowym Ogrzewaczu Starsze chiñs kie teksty medyczne nazywaj¹ taki stan zatkana ledziona", aby podkre liæ ca³kowite wyczerp anie yang ledziony i jej niezdolno æ do przetwarzania Wilgoci. Nalot bia³y i grzybiasty ma szarobia³y kolor i przywiera do niego lepki p³yn. Rozrzuco m kawa³ki nalotu wygl¹daj¹ zgni³o; podobne s¹ nieco do zsiad³ego mleka (fot. 5). Nalot ter. oznacza Niedobór yin ¯o³¹dka i Nerek, który prowadzi do Gor¹ca z Wilgotna Toksyczno ci¹ ukryt dku. Ten typ nalotu spotykamy tylko w d³ugo trwaj¹cych stanach przewlek³ych. Nalot ten powstaje wtedy, gdy Niedoborowe yin Nerek i ¯o³¹dka s¹ niezdolne d-przetwarzan ia p³ynów, co prowadzi do tworzenia siê Wilgoci. Niedobór yin ¯o³¹dka powoduje powstanie nalo u bez korzenia, st¹d nalot wygl¹da jak rozrzucony. Niedoh yin prowadzi do Gor¹ca z Nie doboru. D³ugo trwaj¹ce zatrzymanie Wilgoci ze wspólil niej¹cym parowaniem" z Niedoboroweg o Gor¹ca przyczynia siê do tworzenia szc¿* gólnie szkodliwego rodzaju Wilgoci, nazywanej Wilgotn¹ Toksyczno ci¹. Wyra¿enie oznacza, ¿e zgromadzona od d³u¿szego czasu Wilgoæ sferment i sta³a siê zgni'i przy wspó³wystêpowaniu Niedoborowego Gor¹ca. Teksty medyczne okre laj¹ cz taki jêzyk jêzykiem mierci", by pokazaæ istotê jego znaczenia. Chocia¿ taki jêzyk zawsze je przejawem powa¿nego stanu, to niekoniecznie oznacza, ¿e mieræ jest ni | uchronna. Wykazuj e raczej, ¿e p³yny cia³a sta³y siê sple nia³e" i ¿e rokowanie jt z³e. Nalot w po³owie bia³y i liski jest przewa¿nie bia³y i cienki po jednej stronie, a biaj] i liski po drugiej. Dwie niepodobne po³owy nalotu s¹ rozmieszczone pod³u¿nie wzdlu linii ro dkowej jêzyka. Je¿eli bia³y, liski nalot jest tylko po prawej stronie, wskazuje na synd rom Mniejszego yang (t³. Shao Yang) - stan pó³Zewnêtrzny, pó³Wewnêtrzny. Je¿e bia³y, liski n st tylko po lewej strome, wskazuje to na problemy w Narz¹dach szczególnie w W¹trobie. Opiera siê to na pogl¹dzie, ¿e prawa strona odzwierciedla sta Pêcherzyka ¯ó³ciowego (syndrom niejszego yang zwi¹zany jest z patologi¹ Pêcherzyka ¯ó³ciowego), podczas gdy lewa strona odz wierciedla stan W¹troby. Z innego punktu widzenia stwierdza siê, ¿e prawa strona odpow iada Qi, a lewa - Krwi. Z pogl¹du tego i mo¿e wynikaæ, ¿e w syndromie Mniejszego yang cz ynnik patogenny dotyczy Qi, a kiedy choroba jest w Narz¹dach, dotyczy on Krwi. Nalot ¿ó³ty ¯ó³ty nalot ma nastêpuj¹ce znaczenie w praktyce klinicznej: Gor¹co. ¯ó³ty nalot daje bezpo redni¹ i wyra n¹ wskazówkê, ¿e choroba ma naturê Gor¹ca, ni t ono Wewnêtrzne, czy Zewnêtrzne, Niedoborowe, czy Nadmiarowe. Stan Wewnêtrzny. Przy ró¿nicowaniu stanów Wewnêtrznych i Zewnêtrznych obecno æ ¿ó³tego nal ogó³ interpretowana, ¿e choroba jest wewn¹trz. Kiedy czynnik patogenny na pocz¹tku wnika do cia³a, nalot bêdzie bia³y; je li przechodzi on do wewn¹trz, nalot zmieni siê z bia³ego na Jednak¿e istniej¹ przypadki zewnêtrznego ataku Wiatru i Gor¹ca, Letniego Gor¹ca lub sucho ci , kiedy czynnik patogenny jest jeszcze w zewnêtrznych warstwach, ale nalot jest ¿ó³ty. D zieje siê tak, poniewa¿ sam waczu. >y podarzania zucone :lot ten lgotn¹ j¹cych ¦lne do il¹dka dobór -pó³ist-szcze-¦nie to fe zgni³a. * czêsto yk za->t nie'¦; ie jest a bia³y .vzd³ii¿ szuje to y. Je¿eli jadach. !a stan trerzyka i 'junktu u tego i kiedy ¦na, ma ¦we, czy etrznych i. Kiedy i\ on do trznego my jest a¿ sam

czynnik patogenny ma Gor¹c¹ naturê. Poza takimi przypadkami, je¿eli w przebiegu choroby przewlek³ej pacjent jest regularnie obserwowany i nie ma objawów Zewnêtrznych, to mo¿na bezpiecznie stwierdziæ, ¿e ¿ó³ty nalot wskazuje na chorobê Wewn¹trz. Choroby ¯o³¹dka/ ledziony. Nalot ¿ó³ty wskazuje na chorobê ¯o³¹dka i ledziony, je li jest uje na stan Nadmiaru ¯o³¹dka i ledziony. Blado¿ó³ty nalot jêzyka jest bia³y i cienki na powierzchni rodkowej i blado¿ó³ty na zewnêtrz ach jêzyka. Oznacza to, ¿e choroba jest w trakcie przemiany z Zimnej w Gor¹c¹ i z Zewnêtrz nej w Wewnêtrzn¹. Je li nalot jêzyka jest cienki, jasny : ¿ó³ty wskazuje na Gor¹co w P³ucach eszcze nie dotar³o do ¯o³¹dka"10. Jasno¿ói-iv nalot czêsto spotykamy w ataku Wiatru i Gor¹ca Wiatru i Zimna zmieniaj¹cego siê do Gor¹ca. Je¿eli nalot jest jasno¿ó³ty ale gruby, wskazuje to na zatrzymanie Wilgoci : Gor¹ca w rodkowym Ogrzewaczu i stagnacjê Qi. Jest to czêsto spotykana choroba Wewnêtrzna. ¯ó³ty i liski nalot widzimy czêsto w praktyce klinicznej. Wskazuje na obecno æ Gor¹ca i Wilg . Mo¿e wystêpowaæ w przypadkach ¿ó³taczki. Brudno¿ó³ty nalot te¿ jest spowodowany przez Gor¹co i Wilgoæ zwykle w ¯o³¹dku i Jelitach. Bru ygl¹d wskazuje na d³ugotrwa³e zatrzymanie Gor¹ca i Wilgoci. ¯ó³ty, lepki i t³usty nalot odzwierciedla obecno æ Gor¹co i luzu. Je¿eli ¿ó³ty kolor jest bardzo ciemny, a nalot bardzo gruby, oznacza to wielkie Gor¹co, a z nim Wilgoæ ¦raz to, ¿e Gor¹co jest pierwotne, a Wilgoæ wtórna. Je¿eli ¿ó³ty kolor jest jasny, a nalot v ienki, wskazuje to na wielk¹ Wilgoæ, a z ni¹ Gor¹co, przy czym Wilgoæ jest pierwotna, .» Gor¹co wtórne. Suchy i ¿ó³ty nalot odzwierciedla obecno æ Gor¹ca, które uszkodzi³o p³yny cia³a. Mo¿e pojawiæ Gor¹ca zewnêtrznego lub wewnêtrznego. W obu przypadkach, obecno æ samego nalotu wskazuje, ¿e jest to Nadmiarowe Gor¹co. ¯ó³ty korzeñ z bia³ym koniuszkiem. Nalot ten pojawia siê jako bia³y i zaczyna siê zmieniaæ w czynnik patogenny wniknie g³êbiej, zmieniaj¹c siê w Gor¹co. ¯ó³te obustronne pasma na bia³ym nalocie pojawiaj¹ siê na obu bokach jêzyka, podczas gdy pozo ta³y nalot jest bia³y. W przebiegu ostrych chorób wskazuje to, ¿e czynnik patogenny wnik a do wewn¹trz. W przebiegu przewlek³ych chorób wewnêtrznych wskazuje na Gor¹co w ¯o³¹dku i Je ach. Grube, obustronne, ¿ó³te pasma i ¿ó³ty nalot. Dwa grube, ¿ó³te pasma nalotu wystêpuj¹ po obu ka (fot. 4). Wskazuj¹ na Gor¹co w W¹trobie i Pêcherzyku ¯ó³ciowym. ¦ irubsze, ¿ó³te pasma nalotu po bokach s¹ tak¿e czêsto lisko-t³uste, co oznacza, ¿e iprócz uje Wilgoæ. Nalot pó³¿ó³ty, pó³bia³y. Jêzyk pod³u¿nie podzielony na nalot ¿ó³ty i bia³y wskazuje na Gor¹c zyku ¯ó³ciowym. Bardziej ¿ó³ty nalot po prawej stronie ¦ >dpowiada wiêkszemu Gor¹cu w Pêcherzyku ¯ó³ciowym, natomiast taki nalot po lewej -tronie od owiada wiêkszemu Gor¹cu w W¹trobie. Nalot szary Szary nalot zawsze okre la stan Wewnêtrzny. Spotykamy go zarówno w stanach Gor¹ca, jak i Zimna. Oznacza on, ¿e choroba trwa d³ugo, niezale¿nie od jego innych znaczeñ. Innymi s³ow y, szary nalot rozwija siê po d³u¿szym czasie z ¿ó³tego lub z bia³ego nalotu. S¹ tylko dwa po awowe typy szarego nalotu - szary i suchy zwi¹zany z Gor¹cem oraz szary i mokry spow odowany przez Zimno. Szary, mokry i liski nalot wskazuje Zimno i Wilgoæ w ledzionie. Zazwyczaj roz siê z na lotu bia³ego. Szary i suchy nalot wskazuje na d³ugotrwa³¹ obecno æ Gor¹ca, które uszkodzi] p³yny cia³a i og znacza, ¿e jest to Gor¹co z Nadmiaru. Nalot czarny Ocena kliniczna czarnego nalotu jest podobna do szarego. Mo¿e reprezentowaæ syiL1 dr om zarówno Gor¹ca, jak i Zimna, ale zawsze oznacza, ¿e choroba trwa d³ugo. Czarny] nalot rozwija siê z ¿ó³tego lub szarego. Czarny i suchy oznacza Gor¹co, a czarny i mo£ - Zimno. Czarny, liski i t³usty nalot pokrywa ca³y jêzyk i jest raczej gruby. Oznacza zatrzy- j manie Zimna oraz Wilgoci w ¯o³¹dku oraz Jelitach. Obustronne czarne pasma na bia³ym jêzyku. W tym przypadku nalot generalnie je-bia³y po za cienkimi, czarnymi pasmami na bokach jêzyka. Mo¿e to oznaczaæ, ¿e zewnêtrzne Zimno wnik nê³o do ¯o³¹dka, który jest w Niedoborze. Nalot bêdzie tak¿e mokry. W pracy pt. Lustro jêzyka burzeniach wywo³anych przez Zimno znajdujem tak¹ interpretacjê: Taki jêzyk pokazuje, ¿e czy nnik patogenny stadium Wiêkszego yany i Mniejszego yang dotar³ do ¯o³¹dka. Zatem, Qi Ziemi jest krañcowo s³abe i prowadzi do lodowato zimnych koñczyn i zaciskaj¹cego bólu w klatce

piersiowej"11. Taki typ nalotu mo¿e tak¿e odzwierciedlaæ obecno æ Gor¹ca, a nie Zimna - wówcz s nalot bêdzie suchy. Bia³y nalot, ezarne punkty. Kiedy czarne punkty s¹ porozrzucane na powierzchni bia³ego nalotu, który pokrywa ca³y jêzyk, oznacza to zatrzymanie Gor¹ca wewn¹trz po ataku zewnêtrzn ego czynnika patogennego. Bia³y nalot odzwierciedla obecno æ czynnika patogennego, pod czas gdy czarne punkty oznaczaj¹, ¿e zmieni³ siê on w Gor¹co i niedawno wnikn¹³ do wewn¹trz. zasem ca³y nalot bêdzie czarny. Bia³y nalot, czarne kolce. Kolce s¹ jak futro stercz¹ce z nalotu. Je¿eli jêzyk nie jest su chy, a kolce mo¿na zdrapaæ, pacjent ma pragnienie, ale nie mo¿e piæ i odczuwa gor¹co cia³a t o taki jêzyk wskazuje na stan prawdziwego Zimna i fa³szywego Gor¹ca. Z drugiej strony, je li nalot jêzyka jest suchy, kolce s¹ szorstkie i mo¿na poczuæ ich k³ucie rêk¹. a pacjent zuwa gor¹co - wskazuje to, ¿e stan patogennego Zimna przemieni³ siê w Gor¹co. Czarny w centrum, bia³y i liski na bokach i koniuszku wskazuje na Niedoborowe Zimno z Wilgoci¹ spowodowane przez Niedobór yang ledziony. - 92 I di Go1 zna»o na'r¹cem odzi³o u1 syn-zarny nokry atrzy;e jest ¿e ze-^ mo-1 ujemy ¦¦vadzi ¦-¦p nabêdzie f.ni bia-po ata-:ynnika "iedaw;est su-jor¹co Jrugiej ¦-' rêk¹, -.¦ w GoDorowe Pólbia³y i liski, pó³¿óity i czarny. W takim przypadku jêzyk jest podzielony pod³u¿nie fi ma ski nalot po jednej stronie oraz ¿ó³ty i czarny po drugiej. Je¿eli ¿ó³ty i czar-' jest po lew j stronie, to oznacza Gor¹co w W¹trobie, je¿eli po prawej stronie jest ¿ó³-ly i czarny, ozna cza to Gor¹co w Pêcherzyku ¯ó³ciowym. ¯ó³te boki, czarny i t³usty rodek. Taki nalot wskazuje na zatrzymanie Gor¹ca i Wilgoci wewn¹ rz. Jest czêsto spotykany u alkoholików. Oznacza, ¿e Gor¹co pozostaje w Zo-l¹dku. Gor¹co ¯o³¹ dparowuje p³yny, które kondensuj¹ siê i wytwarzaj¹ Wilgoæ w ledzionie. Nalot czarny, suchy i popêkany odzwierciedla powa¿ne i niebezpieczne zwiêdniêcie oraz wy czerpanie yin Nerek; p³yny cia³a zosta³y wypalone przez Gor¹co. W rzadkich i ekstremalny ch przypadkach taki nalot mo¿e powstaæ w wyniku prawdziwego Zimna z Niedoborem yang, mimo ¿e jêzyk jest suchy. Zdarza siê tak, gdy yang Qi nie mo¿e poruszyæ i odparowaæ p³ynów, powoduje suchy nalot. Nie nale¿y tego stanu pomyliæ z syndromem Gor¹ca - jest on w rze czywisto ci spowodowany przez Zimno. Praktyk powinien zauwa¿yæ inne oznaki, takie jak: brak pragnienia i sk¹py oraz jasny mocz. Wielobarwno æ nalotu W praktyce klinicznej czêsto wystêpuj¹ jednocze nie dwa lub wiêcej kolorów nalotu. Patologic zna ewolucja nalotu w przebiegu choroby mo¿e tylko czê ciowo zmieniæ kolor. Ró¿ne czê ci jêzy g¹ byæ pokryte starszym i bardziej aktualnym nalotem. Ma to czêsto spore znaczenie w o cenie rozwoju choroby. Analiza kolorów nalotu na ró¿nych czê ciach jêzyka pozwala czasem pra ktykowi oceniæ przesz³o æ i dalszy rozwój choroby. Poni¿ej przedstawimy przyk³ady kombinacji ch kolorów, które mog¹ wystêpowaæ na I tym samym nalocie jêzyka. Bia³y 1 ¿ó³ty. Gdy analizujemy zaburzenia pochodzenia zewnêtrznego stwierdzamy, ¿e bia³y kolo odpowiada stanom Zewnêtrznym, a ¿ó³ty - Wewnêtrznym. Bia³y tak¿e wskazuje Zimno, a ¿ó³ty - G li wiêc nalot jest czê ciowo bia³y, a czê ciowo ¿ó³ty, to w skazuje, ¿e stan w³a nie siê zmie ego na Wewnêtrzny lub vice versa. Je¿eli nalot jest g³ównie bia³y ze ladami ¿ó³tego, oznacza choroba jest Zewnêtrzna, ale nied³ugo zmieni siê na Wewnêtrzn¹. Je li nalot jest g³ównie ¿ó³ mi bia³ego, tu choroba w³a nie zmieni³a siê ze stanu Zewnêtrznego w Wewnêtrzny albo w³a nie z a siê ze stanu Wewnêtrznego, a Wewnêtrzne Gor¹co zanika. Nie mo¿na oceniæ, w którym kierunku rozwija siê choroba bez codziennego badania jêzyka. Da lsze wnioski wyci¹gamy na podstawie umiejscowienia nalotu o ró¿nym kolorze. Je li nalot jest bia³y w rodku, a ¿ó³ty dooko³a, to czynnik patogenny w³a nie wnika do wewn¹trz i ulega ianie w Gor¹co. Wska nik ten powinien byæ poparty innymi oznakami. Je¿eli pacjent nadal

ma awersjê do zimna, to czynnik patogenny pozostaje I w warstwie zewnêtrznej. Je¿eli n alot jest ¿ó³ty w rodku, a bia³y dooko³a, to wskazuje, ¿e [Wewnêtrzne Gor¹co zaczyna siê ocz W przewlek³ych chorobach wewnêtrznych wielobarwny nalot pojawia siê czêsto i mo-1 byæ inte rpretowany zgodnie z rozmieszczeniem ró¿nych kolorów. Na przyk³ad, bia³y alot w przedniej czê ci, a ¿ó³ty nalot na korzeniu znaczy, ¿e mo¿e wspó³istnieæ atak ze-fwnêtrznego Wiatru i Z tanem Gor¹ca w Dolnym Ogrzewaczu. Jakakolwiek inna kombinacja bia³ego z ¿ó³tym nalotem na ró¿nych czê ciach jêzyka mo¿e byæ analizowana w podobny sposób. Nale¿y uwzglêdniæ topografiê jêzyka i pamiêtaæ, ¿e bia³y znaczy | Zimno, zy Gor¹co. Biaiy i szary. Je¿eli taki nalot jest wilgotny, to wskazuje zatrzymanie Zimna i Wi lgo ci wewn¹trz. Je li jest brudny, to wskazuje na d³ugotrwa³e zatrzymanie Wilgoci, Zimn a \ luzu ze stagnacj¹ wywodz¹c¹ siê z yang Qi i do tego ze stagnacj¹ yin Qi. Nalot pó³biai) ary podzielony poziomo albo pionowo, oznacza zatrzymanie patogennego Zimna| w st anie pó³Zewnêtrznym i pó³Wewnêtrznym. Jest to stadium Mniejszego yang w ró¿nicowaniu wed³ug S Stadiów. Bia³y i czarny. Bia³y nalot z czarnymi punktami albo bia³y, t³usty nalot z pasmair.. cze rni wskazuje na Wilgoæ w ledzionie na poziomie Qi. ¯ó³ty i czarny. Nalot jêzyka ¿ó³ty w rodku a liski, t³usty i czarny dooko³a oznacza, ¿e w têpuje Gor¹co i Wilgoæ. Jest to syndrom Wewnêtrzny. Je¿eli nalot je>' ¿ó³ty na bokach jêzyka rnymi kolcami na powierzchni rodkowej, wskazuje to na G< - J raco w stadium Jasno c i yang (t³. Yang Ming) z wysuszonym stolcem w jelitach. Jest u stadium Narz¹dów Jasno ci yang wed³ug ró¿nicowania Sze ciu Stadiów. Biaiy, szary i czarny. Bia³y nalot na powierzchni rodkowej jêzyka z szaroczarnym.1 t³us tym i liskim nalotem dooko³a oznacza zatrzymanie Wilgoci w ledzionie. ¯óity i szary. Suchy i ¿ó³ty nalot w rodku, a szary dooko³a u pacjenta z zaparcie! wskazuje, wewnêtrzna Wilgoæ przemieni³a siê w Gor¹co, które uszkodzi³o p³yny cia³a PODSUMOWANIE Nalot powstaje w wyniku fizjologicznej aktywno ci trawiennej ¯o³¹dka. Cienki i bia: nalo t jest normalny. G³ówne zasady, o których nale¿y pamiêtaæ, oceniaj¹c znaczenie k niczne nalot na jêzyku, mo¿emy podsumowaæ nastêpuj¹co: Klinicznie, nalot jêzyka odzwierciedla zdrowie Narz¹dów yang, szczególnie] ¯o³¹dka. Nalot jêzyka, w przeciwieñstwie do koloru cia³a i kszta³tu, mo¿e ulegaæ szybkiir J zmianom kolorze, grubo ci, i rozmieszczeniu w wyniku leczenia lub rozwoju proces patologi cznego. Nalot jêzyka mo¿e dawaæ bezpo rednie i jasne wskazówki, okre laj¹ce] Nadmiarowy lub N oborowy charakter stanu; brak nalotu zawsze wskazuje Niedobór [ a gruby nalot zaws ze - Nadmiar. W chorobach pochodzenia zewnêtrznego, a zw³aszcza w ich pocz¹tkowych stadiach, nalot ma podstawowe znaczenie, natomiast w przewlek³ych chorobac wewnêtrznych nalo t ma znaczenie drugorzêdne, zale¿ne od koloru cia³a jêzyka i je;. kszta³tu. Wilgotno æ i konsystencja nalotu s¹ wa¿nym elementem diagnozy wystêpowania. luzu lub Wilgo i liski lub lepki nalot zawsze wskazuje na obecno æ luzu lub Wilgoci Ocena nalotu umo¿liwia okre lenie Zimnej lub Gor¹cej natury stanu: biah oznacza Zimno , a ¿ó³ty - Gor¹co (w nielicznych przypadkach wskazówki te mog¹ byi przeciwstawne do wskazówe p³yn¹cych z koloru cia³a jêzyka, np. ¿ó³ty nalot na bladym jêzyku). f I :naczv Wilgoci mna i 1 bia³y 'imna ró¿nismami :iacza. ot jest na Go-Jest to | PRZYPISY Zhang Xu-Gu, Interpretation of the Discussion of Cold-induced Disorders (Shang h an lun ben zhi) (1835). Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagn osis in Chinese Medicine (Beijing: People's Medical Publishing House, 1976) str. 39. Zhou Xue-Hai, Siniple Study of Diagnosis from Body Forms and Facial Color. Cytow ane w Tongue

Diagnosis in Chinese Medicine str. 39. D.W Beaven and S.E. Brooks, A Colour Atlas of the Tongue in Clinical Diagnosis ( London: Wolfe Medical Publications, 1988), str. 117. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis.. . str. 40. A Guide to Tongue Differentiation. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 43. Shi Shi-Nan, Medical Sources. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 44 A Gnidê to Tongue Differentiation. Cyt. Tongue Diagnosis... str. 46. Zhang Lu, A Compilation Regarding the Discussion of Cold-induced Disorders (Shan g han jie luñ). Cyt. Tongue Diagnosis... str. 48. Interpretation of the Discussion of Cold-induced Disorders. Cyt. Tongue Diagnosi s str. 49. Jak wy¿ej str. 57. Zhang Dan-Xian, Mirror of the Tongue in Cold-induced Disorders. Cyt. Tongue Diag nosis... str. 63. arnym,l Lirciem . cia³a. i i bia³; nie kli-1 t^egó³nie -zybkim \ procesu e laj¹ce fiedobór. powania^ } Wilgoci. lu: bis nog¹ byæ na blar NALOTY NA JÊZYKU KOLOR NALOTU ZNACZENIE KLINICZNE Biaty lub bia³y i cienki Wiatr, Zimno lub Wilgoæ z zewn¹trz (lub normalny) Biaty, cienki i liski Zewnêtrzny atak Zimna i Wilgoci Biaty gruby i liski Wilgoæ w rodkowym Ogrzewaczu Zimno z zatrzymaniem pokarmów w ¯o³¹dk u Biaty, cienki i suchy Niedobór Krwi (blade ciato) Niedobór Yang (blade ciato) Zewnêt rzny atak Wiatru i Zimna lub Wiatru i Gor¹ca, uszkodzenie p³ynów P³uc (kolor cia³a normaln y) Zewnêtrzny atak Sucho ci (kolor cia³a normalny) Biaty, gruby i mokry Zewnêtrzny atak Wiatru i Zimna (kolor cia³a normalny) Wewnêtrz ne Zimno i Wilgoæ w rodkowym Ogrzewaczu (kolor cia³a blady lub normalny) Biaty, gruby i suchy Brudne p³yny wewn¹trz z Gor¹cem Bia³y, gruby i t³usty Niedobór yang z zatrzymaniem pokarmów lub Wilgoci Bia³y, gruby, t³usty i liski Niedobór yang ledziony z Zimn¹ Wilgoci¹ lub luzem Biaty, gruby, t³usty i suchy Wilgoæ z wyczerpaniem p³ynów cia³a lub z Gor¹cem Biaty, szorstki i popêkany Atak Letniego Gor¹ca uszkadzaj¹cego Qi (warstwa Qi) Biaty, lepki i t³usty Wilgoæ lub luz w rodkowym Ogrzewaczu Zewnêtrzny atak Wilgoci d o warstwy Qi Biaty jak puder Zewnêtrzne Gor¹co (cia³o lekko czerwone na koniuszku lub bokach Wewnêtrz na Toksyczno æ (ciato czerwone lub ciemno czerwone) Gor¹co w Potrójnym Ogrzewaczu (cia³o c zerwone) Bia³y jak nieg Wyczerpanie yang ledziony z Zimnem i Wilgoci¹ w rodkowym Ogrzewaczu Bia³y i grzybiasty Niedobór yin Nerek i ¯o³¹dka, Wilgotna Toksyczno æ wewn¹trz W po³owie biaty i liski Prawa strona: czynnik patogenny pótZewnêtrzny, pó³Wewnêtrzny strona: Gor¹co w W¹trobie ¯ó³ty lub blado¿ótty Zewnêtrzny atak Wiatru i Gor¹ca Wiatr i Zimno zmieniaj¹ce siê w Gor¹c o i Wilgoæ w klatce piersiowej i rodkowym Ogrzewaczu Zótty i liski Gor¹co i Wilgoæ Brudno¿ó³ty Gor¹co i Wilgoæ w ¯o³¹dku i Jelitach ¯ó³ty, lepki i ttusty Gor¹co i luz Suchy ¿ótty Gor¹co uszkodzi³o p³yny ¯ó³ty korzeñ, bia³y koniuszek Zewnêtrzny czynnik patogenny w³a nie zmienia siê w Gor¹co i w do wewn¹trz Obustronne ¿ó³te pasma (reszta jêzyka bia³a) Zewnêtrzny czynnik patogenny wnika do wewn¹t rz Gor¹co w ¯o³¹dku i Jelitach

Obustronne ¿ó³te pasma (reszta jêzyka ¿ótta) Gor¹co w W¹trobie i Pêcherzyku ¯ó³ciowym Pót¿ótty, pótbiaty (pod³u¿nie) Gor¹co w W¹trobie i Pêcherzyku ¯ó³ciowym - 96 bokach ".vone) strz ' rirzny =:zu Szary lub szary, mokry i liski Zimno i Wilgoæ w ledzionie Szary i suchy Gor¹co z Nadmiaru [Czarny lub czarny, liski i ttusty Zimno i Wilgoæ w Zot¹dku i Jelitach |Ccustronnie czarny na biatym Niedoborowe Zimno w rodkowym Ogrzewaczu (mokry) N admiar Gor¹ca w ot¹dku i ledzionie (suchy) _ i'y nalot, czarne punkty Zewnêtrzny czynnik patogenny wnikaj¹cy do wewn¹trz i p rzemieniaj¹cy siê w Gor¹co L a:y nalot, czarne kolce Prawdziwe Zimno, fa³szywe Gor¹co Zimno zmienione w G or¹co [Czarny w centrum, biaty i liski 1 oo bokach Niedobór yang ledziony z Zimnem i W ilgoci¹ wewn¹trz [Prbiaty i liski, pót ótty i czarny Gor¹co W¹troby lub Pêcherzyka ¯ó³ciowego b:'te boki, czarny i ttusty w rodku Gor¹co i Wilgoæ w ledzionie i ¯o³¹dku iCzarny, suchy i popêkany Wyczerpanie Nerek Niedobór Yang z Wewnêtrznym Zimnem featy i ¿ótty Biaty w rodku, ¿ótty dookota: czynnik patogenny wta nie wnika do wewn¹trz i zmienia siê w Gor¹co ¯ótty w rodku, biaty dookota: Wewnêtrzne Gor¹co wta nie zaczêto siê zaæ lE a'y i szary Biaty, szary i wilgotny: Zimno i Wilgoæ wewn¹trz Biaty, szary i brud ny: dtugo trwaj¹ce Zimno i Wilgoæ lub luz Pótbiaty, pótszary: Zimno pótWewnêtrzne, pótZewnêt / i czarny Wilgoæ w ledzionie IZ: :y i czarny 1 * ¯ótty w rodku , czarny liski i ttusty dookota: Gor¹co i Wilgoæ w ledzionie ¯ótty na bokach, czarne kolce w rodku: Gor¹co w stadium Jasno ci yang ¯ótty, suchy i czarny w rodku do koniuszka: Gor¹co w ¯ot¹dku i Jelitach [5 a'y. szary i czarny (bia³y w rodku, szary i czarny dooko³a) Wilgoæ w ledzionie \Z-".,' i szary (¿ótty w rodku, I =zary dookota) Gor¹co i Wilgoæ z Gor¹cem uszkadzaj¹c ptyny aco Na zakoñczenie omawiania koloru, kszta³tu, nalotu i wilgotno ci jêzyka nale¿a³ob* wyja niæ ki rodzajów najczê ciej wystêpuj¹cych zaburzeñ harmonii, które mos pojawiæ siê na ró¿nych czê c dstawowy brak harmonii wystêpuje miêdzy] koniuszkiem a korzeniem i miêdzy praw¹ a lew¹ str on¹, jêzyka. Ilustruje to przedstt wionê ni¿ej zestawienie. BRAK HARMONII MIÊDZY KONIUSZKIEM A KORZENIEM I MIÊDZY LEW¥ A PRAW¥ STRON¥ KONIUSZEK - KORZEÑ LEWA - PRAWA KOLOR CIA£A Koniuszek i korzeñ ró¿nego koloru stagnacja Qi lub krwi Ró¿ny kolor lewej i prawej strony: stagnacja Qi KSZTA£T CIA£A a) Caty jêzyk obrzêkniêty, koniuszek bardziej; problem dtugotrwaty, br ak równowagi miêdzy Sercem a Nerkami b) Obrzêkniêty tylko koniuszek: przepracowanie Obrzêkniêta tylko jedna strona, z czerwonymi punktami; niedo¿ywienie kanatów po tej same j stronie NALOT Zótty nalot tylko z jednej strony a) gor¹co Pêcñerzyka ¯ó³ciowego dotyka ¯o³¹ uz w klatce piersiowej po tej samej stronie WILGOTNO Æ Koniuszek czerwony i suchy, korzeñ brudny i obrzêkniêty: uszkodzona przemiana ptynów ciata Bardziej morka jedna strona; ruch ptynów w klatce piersiowej; prob lem Qi Pluæ e¿a³oby v mog¹ miêdzy rzedstaDiagnoza z jêzyka w klinice ZAGADNIENIA KLINICZNE W DIAGNOZIE Z JÊZYKA Jednym z najbardziej u¿ytecznych aspektów diagnozy z jêzyka jest kolor cia³a jêzyka, który p rawie zawsze pokazuje prawdziwy charakter dysharmonii. Pomaga to >zczególnie w diag nozowaniu stanów z³o¿onych i przeciwstawnych. Poni¿ej opiszemy kilka przyk³adów takich stanów kolor cia³a jêzyka zawsze pokazuje stan prawdziwy, jêzyk niekoniecznie pokazuje ca³o æ stanu,

kiedy jêzyk ma przewagê nad têtnem i objawami, kiedy nie kierowaæ siê jêzykiem, jêzyk mo¿e wykluczyæ powa¿ne problemy Narz¹dów wewnêtrznych, integracja diagnozy z jêzyka i z têtna, jêzyk w rokowaniu. Kolor cia³a jêzyka zawsze pokazuje stan prawdziwy Kolor cia³a jêzyka jest najwa¿niejszym i najrzetelniejszym elementem diagnozy z jê-:vka, poniewa¿ zawsze pokazuje stan prawdziwy. Jest to szczególnie pomocne w sytu-jjach, w których wystêpuj¹ powik³ane przejawy Gor¹ca i Zimna oraz Niedoboru i Nadmiaru. Kilka prz yk³adów wyja ni znaczenie tego aspektu diagnozy z jêzyka. Niedobór yin i yang Nerek. Gdy wystêpuje zarówno Niedobór yin, jak i yang Nerek st to do æ c zêste, szczególnie u kobiet), przejawy kliniczne mog¹ byæ przeciwstawne. wt przyk³ad, kobi eta mo¿e mieæ: bóle pleców, czêsto oddawaæ mocz, blady mocz, zimne moksê, siedem sto¿ków na punkt CV-4 (guan yuan). Cho ia¿ technika ta wydaje sit sprzeczna z uderzeniami gor¹ca pacjentki, rezultat by³ dosk ona³y - uderzenia gor¹ca które pacjentka mia³a przez sze æ tygodni, skoñczy³y siê ju¿ po jedn eniu. Problemy emocjonalne. W zaburzeniach emocjonalnych jêzyk jest bardzo rzetelnyr wsk a nikiem prawdziwego ród³a problemu. Ogólnie mówi¹c, d³ugotrwa³e zaburzeni;, emocjonalne pow lbo zaczerwienienie ca³ego jêzyka, lub tylko koniuszka. Ka¿de napiêcie emocjonalne (niez ale¿nie od rodzaju emocji) zak³óca prawid³owy ruch wznoszenia siê i ruch zstêpuj¹cy Qi. Po pe nym czasie Qi ulegnie stagnacji. Z drugie strony, d³ugotrwa³a stagnacja Qi prowadzi do wytwarzania Gor¹ca lub Ognia. Poniewa¿ Serce jest siedliskiem Ducha, który dotkniêty jest przez ka¿dy rodzaj emocji, rozwinie sk Gor¹co lub ogieñ Serca, a poniewa¿ jêzyk wyras ta z Serca, a jego koniuszek specyficznie odpowiada Sercu, to albo ca³y jêzyk, albo tylko jego koniuszek stanie siê czerwony Dlatego w³a nie tak czêsto znajdujemy czerwony koniuszek jêzyka w d³ugotrwa³ych zaburzeniach emocjonalnych (fot. 8, 18 i 47). Problemy emocjonalne s¹ najczêstsz¹ przyczyn¹ czerwonego koniuszka jêzyka, ak-nie jedyn¹. W nielicznych przypadkach koniuszek jêzyka staje siê czerwony z powodu przepracowania. Czerwony koniuszek jêzyka jest wiêc bardzo rzetelnym wska nikiem, ¿e u podstaw dysharmo nii le¿¹ problemy emocjonalne. Dlatego, gdy badamy pacjenta, nale¿y zaobserwowaæ, czy jêzy k (lub jego koniuszek) jest czerwony i jak rozprzestrzenia siê czerwieñ na jêzyku. Uwa¿ne badanie jêzyka wraz z diagnoz¹ z têtna pozwala uzyskaæ rzetelne informacje o ród³ach harmonii. Na przyk³ad, osoba mo¿e byæ bardzo depresyjna, poruszai siê bardzo powoli i mówiæ zdecydowanie niskim g³osem; wszystkie te objawy bêd¹ sugerowaæ stan Niedoboru i wystêpowan ie takich emocji, jak smutek i ¿al. Lecz je¿eli jêzyk jest ciemnoczerwony z czerwieñszym i bokami i koniuszkiem, to raczej z³o æ, a nie smutek jest przyczyn¹ depresji. Z drugiej strony, gdy osoba z niepokojem i lêkiem nie ma czerwonego jêzyka lub ma tylko lekko czerwony koniuszek, to realn¹ przyczyn¹ dysharmoni: mo¿e byæ sitlulIo£³ lut» ¯al.

Przedstawmy odmienn¹ sytuacjê. Osoba mo¿e czuæ niepokój i znaczny lêk, ale je¿eli jêzyk jest dy to wskazuje, ¿e Duch jest niespokojny z powodu uogólnionego Niedoboru Qi i Krwi. Niedobór oddzia³uje na Ducha i przyczynia siê do zaburzeñ emocjonalnych a nie na odwrót. Szczelina Serca, opisana w rozdziale 6, jest innym rzetelnym wska nikiem problemów e mocjonalnych. Je¿eli osoba jest pod wp³ywem znacznego emocjonalnego stresu z silnym lêkiem i niepokojem psychicznym oraz ma czerwony jêzyk, to wystêpowanie tej szczeliny wskazuje, ¿e pacjent ma konstytucjonaln¹ tendencjê do zaburzeñ Serca i choronr cia³a -¿eliko-, :ominuiuag Ne-ilaj¹ na lia poty ?¿¹ do Z i byt arówno zasto- rednio daje siê I gor¹ca. rtelnym ki r¿enia Ka¿de "¦" ruch .lrugiej ¦¦niewa¿ ¦:nie siê ¦licznie ¦iwony. i~va³ych :a, ale jowodu ¦'.jenta. :'zenia lorma"iiszaæ sugesmu-czer-k-.rmonii je¿eli u doboru lnych, m probstresu z lanie tej i i choroba w zwi¹zku z tym bêdzie trudniejsza do leczenia. Je¿eli jednak pojawiaj¹ siê takie -ame objawy, ale bez szczeliny Serca, to stan ten nie ma tak g³êbokich korzeni i powinien byæ ³atwiejszy do leczenia. Niedobór yin ledziony i ¯o³¹dka. Czasami jêzyk mo¿e pokazywaæ bardzo wyra nie okre lony stan gdy nie wystêpuj¹ inne oznaki ani objawy. W takich przypadkach znaki na jêzyku s¹ tak o czywiste, ¿e mo¿na na nich polegaæ i pacjent mo¿e rozpocz¹æ leczenie profilaktyczne. Dwa tak ie przypadki to Niedobór yin ledziony lub Niedobór yin ¯o³¹dka. W Niedoborze yin ledziony na jêzyku wystêpuj¹ bardzo wyra ne ma³e poprzeczne pêkniêcia na bo h (rys. 6-13 i fot. 29 i 34), jêzyk jest ogólnie suchy. Wskazuje to na d³ugotrwa³y Niedo bór yin ledziony. Przejawy ogólnie obejmuj¹ objawy Niedoboru Qi ledziony plus sucho æ w ust ch, suche wargi i suche stolce. Je¿eli Niedobór yin ledziony jest powa¿ny, to mog¹ siê tak¿e pojawiæ objawy Gor¹ca z Niedoboru, jak uczucie gor¹ca na twarzy. W Niedoborze yin ¯o³¹dka na jêzyku równie¿ wystêpuj¹ bardzo wyra ne i znaczne znaki albo szer zczelina w linii rodkowej w rodku jêzyka (rys. 6-14 i fot. 25), albo ma³e porozrzucane pêkniêcia (rys. 6-12 i fot. 25 i 29). Czasami na jêzyku mog¹ siê pojawiæ takie pêkniêcia, ch a¿ nie ma objawów z ¯o³¹dka. Moje do wiadczenie wykazuje, ¿e takie szczeliny s¹ zawsze charak ystyczne dla syndromu ¯o³¹dka i mog¹ byæ le-_czone profilaktycznie, przed ujawnieniem siê ob jawów. Jêzyk niekoniecznie pokazuje ca³o æ stanu Chocia¿ kolor cia³a jêzyka pokazuje prawdziwy stan pacjenta, nale¿y pamiêtaæ, ¿e niekonieczni pokazuje ca³y stan. Informacje z jêzyka nale¿y zintegrowaæ z innymi znakami dysharmonii, g³ównie z têtnem, cer¹ i objawami. Dysharmonia u pacjenta jest z³o¿ona ró¿nych syndromów, ka¿dy z nich przejawia siê w szczególnym obszarze oznak klinicznych. Dia gnozê z jêzyka nale¿y wiêc stosowaæ dynamicznie, w po³¹czeniu z innymi przejawami, a nie tylk dla potwierdzenia pe³nej diagnozy. Wyja nijmy tê koncepcjê na kilku przyk³adach. Kobieta mo¿e mieæ Niedobór Krwi W¹troby, który prowadzi do wznoszenia siê yang W¹troby, co po oduje bóle g³owy. Jêzyk mo¿e byæ blady, odzwierciedlaj¹c Niedobór Krwi, a têtno strunowate, c dzwierciedla wznosz¹ce siê yang W¹troby. Je¿eli u pacjentki wystêpuj¹ inne objawy wznosz¹cego

siê yang W¹troby, jak lekko czerwona cera oraz suche gard³o i po³¹czymy te objawy ze strun owatym têtnem, mo¿emy byæ zaskoczeni bladym kolorem jêzyka. Rzeczywi cie, wiêkszo æ ksi¹¿ek m wznosz¹cym siê yang W¹troby jêzyk (lub jego boki) bêdzie czerwony. Jednak¿e, je¿eli zrozumiem zasadê, ¿e jêzyk pokazuje tylko czê æ konfiguracji syndromu, zobaczymy, ¿e jêzyk odzwiercied Niedobór Krwi W¹troby, a têtno i objawy odzwierciedlaj¹ wznosz¹ce siê yang W¹troby schemat 8-1) NIEDOBÓR KRWI W¥TROBY (BLADY JÊZYK) . WZNOSZ¥CE SIÊ YANG W¥TROBY (STRUNOWATE TÊTNO, CZERWONA TWARZ itd.) Schemat 8-1 Przyk³ad jêzyka, gdy wystêpuje zarówno Niedobór yin, jak i yang Nerek zosta³ ju¿ omówiony wcz j. W tym przypadku jêzyk odzwierciedla tylko czê æ konfiguracji syndromów, tzn. Niedobór dom inuj¹cy (schemat 8-2). - 101 NIEDOBÓR YANG NEREK_______i _ (BLADY JÊZYK, UCZUCIE ZIMNA) Schemat 8-2 NIEDOBÓR YIN NEREK (POTY NOCNE itd.) Inny ciekawy przyk³ad, jak jêzyk mo¿e odzwierciedlaæ tylko czê æ stanu, pojawia sit w choroba h skóry. W wielu przypadkach chronicznych chorób skóry wystêpuje Wiatr i Gor¹co, Gor¹co i Wi lgoæ lub Gor¹co we Krwi (albo ich kombinacje), które wywo³uj¹ na uszkodzonej skórze zaczerwi enienie, swêdzenie i uczucie gor¹ca przy dotyku. Z takimi uderzaj¹cymi objawami Gor¹ca n a skórze nale¿a³oby oczekiwaæ, ¿e jêzyk bêdzie czerwony. Niemniej, poniewa¿ czêsto pod³o¿em p chorób skóry jest Niedobór Krwi jêzyk mo¿e byæ blady. Je¿eli nie uwzglêdniliby my zasady, ¿e kazuje tylko czê æ konfiguracji syndromów, to byliby my znów zaskoczeni (schemat 8-3). NIEDOBÓR KRWI I SUCHO Æ (BLADY JÊZYK) ------> GOR¥CO WE KRWI (CZERWONE,GOR¥CE.SWÊDZ¥CE USZKODZENIA SKÓRY) Schemat 8-3 Inny bardzo czêsty przypadek, w którym jêzyk odzwierciedla tylko jeden aspeki zaburzeñ, to Niedobór Qi ledziony, prowadz¹cy do Wilgoci lub luzu. U kobiet Niedobór Qi ledziony pr owadzi tak¿e czêsto do Niedoboru Krwi i sucho ci. Nale¿a³oby oczekiwaæ ¿e jêzyk bêdzie cienki chy, a w rzeczywisto ci prawie zawsze widujemy jêzyk blady obrzêkniêty z lepkim nalotem. Jêzyk odzwierciedla Niedobór Qi ledziony i Wilgoæ/ luz ale nie odzwierciedla Niedoboru K rwi (schemat 6-1). Jeszcze inny przypadek, kiedy jêzyk nie pokazuje ca³ego stanu, wystêpuje, gdy okre lony syndrom jest wcielony" w inny. Na przyk³ad, Niedobór Krwi W¹troby ewoluuje w ci¹gu lat w Niedobór yin W¹troby i/lub w Niedobór yin Nerek. Jêzyk pocz¹tkowo byi blady a staje siê czer wony i z³uszczony w przypadku Niedoboru yin W¹troby. Niedobór yin W¹troby cechuj¹ oczywi cie charakterystyczne znaki i objawy, ale czê æ objawów, które towarzysz¹ Niedoborowi Krwi W¹tro y mo¿e pozostaæ. W tym przypadku jêzyk nie mo¿e pokazaæ obu stanów, poniewa¿ nie mo¿e byæ jed ie blady (Niedobór Krwi W¹troby) i czerwony (Niedobór yin W¹troby). Mo¿emy wiêc powiedzieæ, ¿ iedobór Krwi zosta³ wcielony w Niedobór yin i zwracaj¹c uwagê na objawy, w leczeniu nale¿y o d¿ywiaæ zarówno yin, jak i Krew W¹troby. Kiedy jêzyk ma przewagê nad têtnem i objawami W wielu sytuacjach strategia leczenia powinna uwzglêdniaæ raczej wygl¹d jêzyka ni¿ objawy. Kilka przyk³adów wyja ni tê koncepcjê. U wielu pacjentów wystêpuj¹ zlokalizowane objawy Gor¹ awet je¿eli pod³o¿em stanu jest Niedobór yang lub Zimno. I chocia¿ jest to imperatyw, ¿e nal e¿y leczyæ oznaki Gor¹ca, trzeba przede wszystkim koncentrowaæ siê na, le¿¹cym u podstaw, sta ie tak oczywistym z wygl¹du jêzyka. Rozwa¿my nastêpuj¹c¹ historiê przypadku: 35-letnia kobieta mia³a zapalenie i obrzêk lewego ok . Twardówka by³a czerwona, oko stale podra¿nione. Wszystkie objawy wyra nie wskazywa³y na Gor¹co, które dotknê³o oko. Lecz jêzyk tej pacjentki by³ bardzo blady i mia³a równie¿ inne oz i objawy Niedoboru yang ledziony. We wspó³czesnych Chinach istnieje tendencja, aby ig norowaæ jêzyk i zajmowaæ siê objawami. I w tym przypadku pacjentka (praktyk akupunktury) by³a leczona chiñskimi zio³ami w czasie studiów w Chinach. Zio³a te nie tylko nic nie pom og³y na oko, ale pogorszy³y jej

- 102 3EK \ia siê Wiatr tuj¹ na takimi ""i" Krwi. v-:o czê æ #¦- aspekt '¦iedobór » -:ekiwaæ. r-k blady. ¦je, gdy ¦ ewolutKDwobyl Medobór 'bjawów. \ je¿yk nie >ór Krwi sór Krwi od¿ywiaæ ezyka ni¿ zlokali-do. I cho-: koncen:apalenie :kie obja-ti by³ bar-*'e wspól-¦ bjawami. zio³ami >um w inny sposób, wywo³uj¹c biegunkê i bóle brzucha. Zbada³em jedno opakowanie ::ol. które jentka przywioz³a, i stwierdzi³em, ¿e zawieraj¹ same zimno-gorzkie zio³a .-uwaj¹ce Ogieñ z oc u. Leczy³em tê pacjentkê zgodnie z zasad¹ daj¹c¹ przewagê wywiadowi jêzyka. Przepisa³em jej z macniaj¹ce Qi ledziony z dodatkiem niewielkiej -i' i ci zió³ delikatnie oczyszczaj¹cych Gor¹ o z oczu. Receptura ta nie tylko poprawi³a jej ¦;?ólny stan, ale tak¿e pomog³a na oczy. Przyk³ad sprzeczno ci pomiêdzy jêzykiem a objawami, w którym objawy pokazuj¹ ti ir¹co we Krwi a jêzyk pokazuje Niedobór Krwi i sucho æ, by³ ju¿ opisany. Chocia¿ w ta- .ich przypadkach wa est zajêcie siê stanem Gor¹ca we Krwi, to nie nale¿y pomin¹æ ¦d¿ywiania i nawil¿ania Krwi. U ntów z rakiem P³uc mo¿e wyst¹piæ gor¹czka z obawami sucho ci, jak suche gard³o. Bardzo czêsto ak jêzyk jest blady, z zaznaczonymi odciskami zêbów i lepkim nalotem, co wskazuje na N iedobór Qi ledziony i Wilgoæ. '¦'¦' takim przypadku nie nale¿y od¿ywiaæ yin (zgodnie z objaw ), lecz wzmacniaæ Qi -ledziony i rozpuszczaæ Wilgoæ (zgodnie z wygl¹dem jêzyka). Kiedy nie kierowaæ siê jêzykiem S¹ przypadki, w których strategiê leczenia nale¿y opieraæ bardziej na innych obja¦ ach ni¿ na wygl¹dzie jêzyka, zw³aszcza na pocz¹tku. Gor¹co i Zimno mog¹ wspó³istnieæ. S¹ pr y objawy wskazuj¹ na Gor¹co, ale jêzyk pokazuje Zimno. Wwiêkio ci przypadków lepiej zaj¹æ siê na pocz¹tku Gor¹cem, a potem Zimnem. Szczególnie st to po¿¹ dy Gor¹co i Zimno wspó³istniej¹ w tym samym uk³adzie, np. Pêcherz Nerki (patrz ni¿ej). Bardzo czêstym przyk³adem bêdzie pacjent z problemami uk³adu moczowego z Golcem i Wilgoc i¹ w Pêcherzu, ale z le¿¹cym u pod³o¿a problemów Niedoborem yang Ne-: k. Pierwszy syndrom bê przyczyn¹ oznak i objawów Gor¹ca, jak uczucie palenia ; :zy oddawaniu moczu i ciemny m ocz, podczas gdy drugi syndrom przejawi siê jako bó¦ pleców i uczucie zimna. Jest to sytuacja czêsta u kobiet z objawami chorób uk³adu molow ego i u mê¿czyzn z problemami dotycz¹cymi gruczo³u krokowego. W takich sytuujach konieczne jest pocz¹tkowo zignorowanie jêzyka i oczyszczenie Dolnego Ogrzewa-z a z Gor¹ca i Wilgoci. Inny przyk³ad obejmuje przypadki, kiedy wszystkie oznaki i objawy, oprócz jêzyka, > ik azuj¹ okre lony stan. Mo¿e to byæ pacjent, który osi¹gn¹³ taki okres w ¿yciu, zwykle ¦ ko³o 45 lat, w którym jêzyk zmienia kolor. Na przyk³ad, kobieta maj¹ca 44 lata mo¿e czê-
otkniête przez stres dzia³aj¹cy przez d³ugi czas. Inny przyk³ad zwi¹zany jest z astm¹. Wygl¹d jêzyka jest jedynym przejawem, k pozwala rozró¿ni stmê alergiczn¹ od niealergicznej. We wczesnym przypadkach a-alergicznej cia³o jêzyka za zwyczaj nie jest obrzêkniête, podczas gdy w astmie nie; gicznej, odpowiadaj¹cej zaburz eniom z duszno ci¹ (chuan), zwykle jest obrzêknii Pierwszy przypadek zazwyczaj nie jes t zwi¹zany ze luzem, a drugi jest z nim zwi¹za; Chocia¿ w obu typach astmy s¹ dotkniête Nar z¹dy wewnêtrzne, to w pó nym typie astmy niealergicznej P³uca i ledzona s¹ znacznie bardziej wyczerpane przez obecno æ luzu. Integracja diagnozy z jêzyka i z têtna W procesie diagnostycznym bardzo wa¿na jest integracja diagnozy z jêzyka i z têr Przej awy na jêzyku i w têtnie s¹ zazwyczaj komplementarne i ich po³¹czenie pozwala bardziej rze teln¹ diagnozê. Poni¿ej przedstawiono przyk³ady stawiania pe³nej diagnoqr| wykorzystuj¹cej i nformacje z jêzyka i z têtna. Uwzglêdniono: Qi i Krew, Czynnik czasu, Kiedy têtno jest szybkie a jêzyk nie jest czerwony, Stopieñ szczegó³owo ci zmian, Problemy emocjonalne. Qi i Krew. Têtno i jêzyk s¹ komplementarne, poniewa¿ têtno odzwierciedla Qi, a jêz - Krew (jê yk wyrasta z Serca, które rz¹dzi Krwi¹). Jest to u¿yteczne uogólnienie, civ ci¹¿ czasami têtn o¿e odzwierciedlaæ stan Krwi (np. têtno szorstkie), a jêzyk odzwie ciedlaæ stan Qi. Obserw acja jêzyka dodaje wiele istotnych informacji do diagnozy z têtn pokazuje, jak powa¿na , g³êboka lub d³ugotrwa³a jest choroba i czy dotyczy lub nie - Knv Na przyk³ad, w niektórych przypadkach têtno mo¿e byæ strunowate i szybkie z powód problemów emocjonalnych. Badanie jêzyka pozwala rozró¿niæ g³êbokie, d³ugotrwak-problemy emocjonalne, które wp³ynê³y na Krew (g st g³êbokoczerwony z ciemno¿ó³tym nalotem) i mniej powa¿ne przypadki, które dotycz¹ tylko Qi k nie jest czerwony albo ma tylko czerwony koniuszek). Czynnik czasu. Porównanie jêzyka z têtnem jest przydatne równie¿ dlatego, ¿e krótkotrwa³e czy ki bardziej oddzia³uj¹ na têtno ni¿ na jêzyk. Jêzyk w tym przypadku wyklucza okre lone stany, na które mo¿e wskazywaæ têtno. Na przyk³ad, têtno mo¿e staæ sie szybkie po wysi³ku fizycznym od wp³ywem krótkotrwa³ych stanów emocjonalnych, lecz jêzyk nie ulegnie zmianie. Inny przyk³a d - têtno mo¿e staæ siê wyra nie miêkkie z powodu przepracowania ju¿ po kilku tygodniach, ale jêzyk nie zmieni siê w tym czasie. Jêzyk jest tak¿e u¿ytecznym wska nikiem czasu trwania pro blemów. Na przyk³ad, musi min¹æ du¿o czasu, aby jêzyk sta³ siê purpurowy i je¿eli jest on pur y, mo¿emy przypuszczaæ, ¿e problem zacz¹³ siê rozwijaæ co najmniej kilka lat temu. Na koniec, jêzyk pomaga oceniæ, jakie stadium osi¹gn¹³ problem, tzn. pozwala spojrzeæ poza horyzont" i obaczyæ zarówno ród³o problemu w przesz³o ci, jak i mo¿liwy rozwój w przysz³o ci. Dobrym teg m jest, jak rozwój Niedoboru Yin odzwierciedla siê na jêzyku (rys. 7-2). ¦to gruby Aiem jest »-t ciem- nêtrzne ¦*".. który rr. astmy 1 niealer-(ekniêty. ri¹zany. ¦ astmy ¦ luzu. z têtna; ¦-Krwi. . nowodu >trwa³e z ciem-est czer¿e krótadku wystaæ siê ilnych, .iêkkie zasie. . musi -y przy--.-zyk po-nt" i zo-. Do-jêzyku Kiedy têtno jest szybkie, a jêzyk nie jest czerwony. Poza krótkotrwa³ymi stanami emocjon alnymi, têtno mo¿e staæ siê szybkie z powodu szoku, który wydarzy³ siê przed wielu laty. Wygl jêzyka, który nie jest czerwony, pozwala potwierdziæ, ¿e têtno jest szybkie nie z powodu G or¹ca, ale z powodu przebytego szoku. Dodatkowo, têtno w lewej dystalnej pozycji mo¿e byæ nieco szerokie. Inny przypadek szybkiego têtna, niezwi¹zanego z Gor¹cem, mo¿e pojawiæ siê u osoby z os³abion¹ Serca, która nadmiernie przepracowuje siê przez d³ugi czas. Przyczynia siê to do Niedob oru Qi Serca, ale poniewa¿ osoba ta sta³e siê przeci¹¿a, Qi próbuje to kompensowaæ i odpowied io têtno staje siê szybkie. Poniewa¿ nie jest to spowodowane przez Gor¹co, jêzyk nie bêdzie czerwony, ale mo¿e mieæ szczelinê Serca otoczon¹ przez nieco obrzêkniête boki (fot. 8). Têtno mo¿e byæ nieco szerokie w lewej dystalnej pozycji. Stopieñ szczegó³owo ci zmian. Têtno bardziej ni¿ jêzyk, mo¿e byæ dok³adnym instrumentem w poz ród³a problemu. Na przyk³ad, je¿eli korzeñ jêzyka ma lepki, ¿ó³ty nalot z czerwonymi plamka skazuje na zatrzymanie Wilgoci i Gor¹ca w Dolnym Ogrzewaczu, ale na podstawie same go jêzyka nie mo¿na rozró¿niæ, czy jest to Pêcherz, Jelita czy Macica. Integruj¹c obserwacje jêzyka i têtna mo¿emy odpowiedzieæ na to pytanie. Faktycznie, gdy têtno jest strunowate w

lewej proksymalnej pozycji, problem dotyczy zazwyczaj Pêcherza; gdy jest strunowa te w obu pozycjach - dotyczy zazwyczaj Jelit; je¿eli jest strunowate na têtnie odczu wanym przy ko³ysaniu palca w kierunku ³okcia w lewej proksymalnej pozycji - problem dotyczy Macicy. Inny przyk³ad szczegó³owej informacji z têtna dotyczy syndromów zwi¹zanych z Sercem. Jak wid zieli my, szczelina Serca (w linii rodkowej siêgaj¹ca do koniuszka) wskazuje na konstyt ucjonaln¹ tendencjê do syndromów Serca. Zasadnicz¹ spraw¹ jest ustalenie z têtna, czy tenden cja ta przejawia siê tylko jako syndrom Serca, czy te¿ jest to problem serca w znacz eniu biomedycznym. Je¿eli wystêpuje szczelina Serca z czerwonym koniuszkiem jêzyka, a têtno Serca jest albo miêkkie, albo nieco szerokie, jest to jeden z syndromów Serca zw i¹zanych z problemami emocjonalnymi. Jednak gdy têtno Serca jest wyra nie lizgaj¹ce po br zegach (odczuwane przez ko³ysanie palca na boki w pozycji Serca), podczas gdy pozo sta³e têtna nie s¹ lizgaj¹ce, sugeruje to mo¿liwo æ aktualnego problemu serca w znaczeniu bi dycznym. Jeszcze inny przyk³ad, gdy jêzyk jest ogólnie purpurowy, wskazuj¹c na zastój Krwi, na pods tawie samego wygl¹du jêzyka nie wiemy, którego Narz¹du to dotyczy. Jednak têtno w pozycji odpowiadaj¹cej temu Narz¹dowi bêdzie strunowate albo bardziej strunowate ni¿ pozosta³e têtna , je¿eli jest ono ogólnie strunowate. Pozwala to zidentyfikowaæ Narz¹d, w którym wystêpuje z astój. S¹ jednak przypadki, w których jêzyk mo¿e lepiej ni¿ têtno wskazaæ ród³o problemu. Na przyk³ o czêsto têtno jest miêkkie i g³êbokie w obu proksymalnych pozycjach. Jest to czêsty przypad ek u osób po ukoñczeniu 40 lat z Niedoborem w Nerkach. Jednak, poniewa¿ zarówno w prawej, jak i w lewej dalszej pozycji têtno jest miêkkie i g³êbokie, nie wiadomo, czy jest to N iedobór yang czy yin Nerek. Jêzyk wyja ni to z ³atwo ci¹: je li bêdzie blady - jest to Niedob ng, je li bêdzie czerwony - jest to Niedobór yin Nerek. Problemy emocjonalne. Gdy wystêpuj¹ problemy emocjonalne, które oddzia³uj¹ na Serce i powo duj¹, ¿e têtno w lewej dystalnej pozycji jest szerokie, a czêsto æ têtna normalna, to nale¿y awdziæ te informacje na jêzyku. Je¿eli tylko koniuszek jêzyka jest czerwony - jest to ak tualny niezbyt g³êboki problem emocjonalny. Je¿eli ca³y jêzyk jest czerwony, a koniuszek c zerwieñszy - s¹ to starsze i g³êbsze problemy emocjonalne. Je- 105 ¿eli ca³y jêzyk jest czerwony z czerwieñszym koniuszkiem i wystêpuje szczelina typowa ! dl a Serca (w linii rodkowej siêgaj¹ca prawie do koniuszka), oznacza to, ¿e problemy emocj onalne s¹ starsze i g³êbsze, ale tak¿e osoba ta ma konstytucjonaln¹ tendencjê do I stresu em ocjonalnego z powodu os³abienia Serca (ostatni przypadek bêdzie najtrudniejszy do le czenia). Tak wiêc, kolor jêzyka mo¿e dostarczyæ u¿ytecznych wskazówek o ciê¿ko ci i g³êboko c mocjonalnych. Z drugiej strony, gdy jêzyk ma rodków;-, szczelinê Serca, nale¿y tê obserwacjê sprawdziæ z têtnem. Je¿eli jêzyk nie jest czerwom a têtno jest miêkkie w pozycji zarówno Serc , jak i Nerek (lewa dystalna i proksymalna > wskazuje to na konstytucjonalne os³ab ienie Serca, a nie problemy emocjonalne. Zintegrowanie badania têtna z obserwacj¹ oczu i jêzyka pozwala oceniæ czas trwa-1 nia pr oblemów emocjonalnych. Oczy ³atwo odzwierciedlaj¹ problemy emocjonalne. Staj¹ siê matowe i trac¹ swój blask. Gdy wystêpuj¹ problemy emocjonalne najpierw zmienia siê têtno, potem oczy , a na koñcu jêzyk. Po³¹czenie tych trzech aspektów diagnozy pozwoli. I byæ mo¿e, odpowiedzie a pytanie, jak d³ugo trwaj¹ i jak g³êbokie s¹ problemy emocjo-1 nalne. Jêzyk a rokowanie Jêzyk jest wspania³ym narzêdziem rokowania wykorzystywanym w medycyn* chiñskiej. Rokowan ie czêsto dotyczy ilo ciowego wymiaru stanu. Chocia¿ medycyi chiñska k³adzie nacisk bardzi ej na jako ciowy aspekt, to nie ignoruje stanu ilo cioweg W procesie tym jêzyk mo¿e odgr ywaæ wa¿n¹ rolê. Rokowania opieraj¹ siê na badaniu nastêpuj¹cych aspektów: nasilenie czynnika patogennego, purpurowy kolor, niedobór yin, operacje chirurgiczne, z³amania ko ci. Nasilenie czynnika patogennego. Rozwój choroby mo¿emy przewidywaæ, poniewa¿ grubo æ nalotu n a jêzyku ma bezpo redni zwi¹zek z intensywno ci¹ czynnika patogennego, a wiêc je li np. dwie soby z³api¹ ostr¹ infekcjê dróg oddechowych, rokowanie je-lepsze dla tej osoby, która ma cieñ zy nalot. Nalot, który nagle pojawia siê lub znika, m.. tak¿e wielkie znaczenie dla ro

kowania. Je¿eli na jêzyku bez nalotu nagle rozwinie siê gruby nalot lub taki nalot nag le znika, s¹ to zle dla rokowania oznaki. Zagadnienie to zosta³o omówione szerzej w ro zdziale 7. Purpurowy kolor. Kolor cia³a jêzyka odgrywa równie¿ bardzo wa¿n¹ rolê w rokowaniu, zw³aszcza urpurowy. Ogólnie mówi¹c, aby jêzyk sta³ siê purpurowy, musi up³yn¹æ du¿o czasu. Dlatego te¿ zazwyczaj wskazuje, ¿e stan trwa ju¿ d³ugo oraz | ¿e rokowanie jest mniej obiecuj¹ce ni¿ pr zy innym kolorze cia³a jêzyka. Purpurowy kolor boków jêzyka w polu pomiêdzy koniuszkiem a r odkiem wskazuje ogólnie zastój Krwi w klatce piersiowej lub w piersiach u kobiet (ry s. 5-4). Szczególnie u kobiet z rakiem piersi purpurowy kolor w tym polu (odzwierc iedla schorzenie piersi po tej samej stronie) jest z³ym znakiem prognostycznym. Im kolor jest bardziej purpurowy, tym gorsze rokowanie. Purpurowy kolor wskazuje tak¿e na z³e rokowanie u pacjentów z gastrycznymi objawami z ¯o³¹dk a. Artyku³ z Journal of Traditional Chinese Medicine omawia znaki na jêzyku, które wsk azuj¹ na z³e rokowanie u pacjentów z objawami gastrycznymi - 106 , typowa roblemy encjê d< rudniej; o ciê¿sdkow¹ erwony. mina). as trwa-ne. Staj¹ ^niasiê lozwoli. '.'mocjoclycynie dycyna ¦i owego. ..Diiiewa¿ ¦ patogen-¦ anie jest :nika, ma winie siê inienie to »" rokowa-lusi up³y-³iugo oraz | ¦: rowy kodê zastój )iet z ra-1 i ej samej tym gor^cznymi iria znaki rycznymi. W ród nich jest przede wszystkim purpurowy kolor cia³a jêzyka, purpurowe plamki lub purp urowy kolor ¿y³ podjêzykowych1. Niedobór yin. Wystêpowanie lub brak nalotu w przypadkach Niedoboru yin to tak¿e pomocn y wska nik rokowania. Jêzyk w Niedoborze yin zwykle opisuje siê jako czerwony i ca³kowic ie bez nalotu (z³uszczony), ale taki jêzyk przedstawia stan zaawansowanego Niedoboru yin. Na jêzyku przejawiaj¹ siê do æ przewidywalne stadia zanim dojdzie do czerwonego i ca³k owicie z³uszczonego. Analizuj¹c nalot (lub jego brak) mo¿emy zidentyfikowaæ stadium rozw oju i w zwi¹zku z tym rokowanie. Badaj¹c jêzyk w Niedoborze yin nale¿y zwróciæ szczególn¹ uwa : Nalot: brak lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobór yin, Kolor cia³a: je¿eli nalot znika, a cia³o jêzyka jest czerwone, to znaczy, ¿e Niedobór yin r zwin¹³ siê do Niedoborowego Gor¹ca. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e oba te aspekty s¹ ca³kowicie niezale¿ne, tzn. Niedobór yin nie musi auto atycznie prowadziæ do Niedoborowego Gor¹ca. Ca³kowicie mo¿liwe jest wystêpowanie Niedoboru yin bez Niedoborowego Gor¹ca. Stan ten bêdzie przejawia³ siê na | jêzyku jako brak nalotu lub nalot bez korzenia, a cia³o jêzyka nie bêdzie czerwone (fot. 25). Poniewa¿ nalot fo rmuje siê dziêki trawiennej aktywno ci ¯o³¹dka, Niedobór yin zawsze rozpoczyna siê od Niedobo Qi ¯o³¹dka. Jak stwierdzono w rozdziale 7, mo¿emy zrobiæ mapê rozwoju Niedoboru yin poprzez nastêpuj¹c e po sobie stadia (rys. 7-2): 1) normalny kolor cia³a jêzyka i cienki, bia³y nalot z korzeniem - stan normalny, 2) normalny kolor cia³a jêzyka i nalot bez korzenia w rodku - pocz¹tek Niedoboru I Qi ¯o³¹d a, 3) normalny kolor cia³a jêzyka i nalot w ca³o ci bez korzenia - dalszy rozwój Niedoboru Q i ¯o³¹dka. 4) normalny kolor cia³a jêzyka, nalot w ca³o ci bez korzenia i z³uszczony w rodku -Niedobór in ¯o³¹dka; je¿eli rodek jest tak¿e czerwony, oznacza to, ¿e Niedobór yin

[ rozwin¹³ siê w Niedoborowy Ogieñ tylko w ¯o³¹dku (fot. 12 i 20). 5) normalny kolor cia³a jêzyka brak nalotu w ogóle (ca³kowicie z³uszczony) - dalsze stadiu m Niedoboru yin ¯o³¹dka - w takich przypadkach typowe bêdzie wystêpowanie szczeliny ¯o³¹dka ( . 25). 6) czerwony kolor cia³a i ca³kowicie z³uszczony nalot - Niedobór yin ¯o³¹dka i Nerek z rozwin ym Niedoborowym Gor¹cem - w takich przypadkach mo¿e wystêpowaæ szczelina centralna i inn e porozrzucane pêkniêcia, znak bardziej powa¿nego Niedoboru yin i w konsekwencji sucho c i (fot. 13 i 24). Oczywi cie, jest to tylko teoretyczna progresja rozwoju Niedoboru yin. W praktyce I wystêpuj¹ pewne ró¿nice w tych stadiach. Operacje chirurgiczne. Po operacjach chirurgicznych, zw³aszcza uk³adu pokar-' moweg o, jêzyk zazwyczaj staje siê blady lub je li by³ ju¿ blady - bledszy. Je¿eli po operacji jêzy staje siê czerwony (lub czerwieñszy), wskazuje to z³e rokowanie i pojawienie -iê kompli kacji. Z³amania ko ci. Badania 122 pacjentów ze z³amaniami ko ci pokazuj¹, ¿e w ci¹gu tygodnia od z³ a jêzyk ogólnie staje siê purpurowy lub rozwijaj¹ siê purpurowe plamki-. Czas, w którym po z ro niêciu ko ci znika purpurowy kolor, ró¿ni siê w zale¿no ci od wieku pacjenta; szybciej nas e to u ³udzi m³odych. U pacjentów poni¿ej 20 lat purpu-owy jêzyk nie wystêpuje w ogóle. Je¿el o z³amaniu ko ci jêzyk staje siê czerwony - 107 i z³uszczony wskazuje to na z³e rokowanie. Pacjent mo¿e odczuwaæ ból w dotkniêtej k< czynie i ko æ nie mo¿e dobrze siê zrosn¹æ. W takich przypadkach jêzyk staje siê puriw rowy i z³uszcz powodu zastoju Krwi, który przemienia siê w Gor¹co i uszkadza yi DIAGNOZA Z JÊZYKA A TERAPIA ZIO£AMI Wygl¹d jêzyka jest nie tylko rozstrzygaj¹cym przewodnikiem w diagnozie, ale zasad nicz ym wska nikiem dla terapii zio³owej. Omówimy tu trzy nastêpuj¹ce problemy: wzmacnianie Qi cia³a a eliminacja czynnika patogennego, ró¿nicowanie Niedoborów ¯o³¹dek/ ledziona, Qi/yin, ró¿nicowanie Gor¹ca w warstwie Qi, lub w warstwie Od¿ywczej i Krwi on-. pomiêdzy Gor¹cem a Ogniem. Wzmacnianie Qi cia³a a eliminowanie czynników patogennych W strategiach leczenia najbardziej fundamentalny jest wybór pomiêdzy wzmacnianiem en ergi cia³a a eliminacj¹ czynników patogennych. Wybór ten jest bardziej rozstrzygaj¹cy w zi o³olecznictwie ni¿ w akupunkturze, poniewa¿ w medycynie zio³owej istniei znaczne ró¿nice miêd y lekami, które g³ównie wzmacniaj¹ Qi, np. Odwar Czteree D¿entelmenów (si jun zi tang) wzmac niaj¹cy Qi, a lekami, które przede wszystkir eliminuj¹ czynniki patogenne, np. odwar A gastache, Magnolia, Pinellia i Porta (huo ].>¦¦ xia ling tang) rozpuszczaj¹cy Wilgoæ. Jêzyk odgrywa bardzo wa¿n¹ rolê w wyborze miêdzy wzmacnianiem Qi cia³a a elini nacj¹ czynnikó atogennych. Je¿eli jêzyk wyra nie pokazuje, ¿e czynniki patogenne k. silne i dominuj¹ce, w tedy nale¿a³oby skupiæ uwagê na ich eliminacji. Oznaki na jêzyku które pokazuj¹ przewagê czyn patogennych s¹ nastêpuj¹ce: bardzo gruby nalot, który wskazuje na przewagê Wilgoci, luzu, zatrzymañ: po¿ywienia lub inne zewnêtrzne czynniki patogenne, bardzo obrzêkniête cia³o jêzyka oznaczaj¹ce Wilgoæ lub luz, bardzo ciemnoczerwony kolor cia³a jêzyka wskazuj¹cy na ekstremalne Gor¹co lu Ogieñ, gdy je st nalot lub Niedoborowe Gor¹co, gdy nalotu nie ma, bardzo sztywny jêzyk wskazuj¹cy na wystêpowanie wewnêtrznego Wiatru. Oto przyk³ady dwóch jêzyków: jeden z nich jest blady, z zaznaczonymi odciskami zêbów i z cie nkim, bia³ym nalotem, drugi jest tak¿e blady, ale bardzo obrzêkniêty i ma lepki nalot. P ierwszy wskazuje g³ównie na Niedobór Qi ledziony i wymaga wzmacniania za pomoc¹ receptury , takiej jak Odwar Czterech D¿entelmenów (si jun zi tang). Drugi tak¿e oznacza Niedobór Qi ledziony ale obrzêk cia³a jêzyka i lepki nalot oznacza, ¿t-dominuje Wilgoæ i luz; by³oby lepiej rozpocz¹æ leczenie od receptury, która rozpuszcza Wilgoæ, tak¹ jak Odwar Agastache , Magnolia, Pinellia i Poria (huo po xia ling tang) w przypadku Zimna i Wilgoci lub Odwar Coptis i Magnolia (lian po yin) w przypadku Gor¹ca i Wilgoci. W innym przyk³adzie, zwi¹zanym z kolorem jêzyka, porównujemy dwa jêzyki, z których jeden jes t lekko czerwony i z³uszczony, a drugi bardzo ciemnoczerwony z czerwieñ-szym koniusz kiem i z³uszczony. W pierwszym przypadku, jêzyk oznacza Gor¹co z Niedoboru yin, lecz p oniewa¿ jêzyk jest tylko lekko czerwony, Niedobór yin dominuje. W leczeniu nale¿y zwracaæ uwagê na od¿ywianie yin, bez konieczno ci oczyszczania z Gor¹ca W drugim przypadku przec

iwnie - jêzyk wskazuje na dominacjê silnego Niedoborowego Gor¹ca p³on¹cego w górê (poniewa¿ k uszek jest jeszcze czerwieñszy). Strategia leczêtej koñ- purpu-Iza yin. ¦ zasad::ia powinna ogniskowaæ siê g³ównie na oczyszczeniu z Niedoborowego Gor¹ca (chocia¿ iczywi ci nale¿y równie¿ od¿ywiaæ yin). Ró¿nicowanie Niedoborów ¯oi¹dek/ ledziona, Qi/Yin Jêzyk mo¿e bardzo pomagaæ w odró¿nianiu stanów Niedoboru Qi ledziony od Niedoboru Qi ¯o³¹dka boru yin ledziony i Niedoboru yin ¯o³¹dka oraz mo¿e decydowaæ o trafno ci terapii zio³owej. owanie tych stanów tylko na podstawie "bjawów i badania têtna mo¿e byæ trudne. Diagnoza st aje siê wyra niejsza, je¿eli we miemy pod uwagê wygl¹d jêzyka. L-\vi oraz NIEDOBÓR QI/YIN I RECEPTURY ZIO£OWE lacnia-Irozstrzy-istniej¹ | Czterech szystkim (huo po i a elimienne s¹ i jêzyku. omanie ¹co lub ciskami frty i ma cniania ). Drugi cza, ¿e 6ra roz-ria ling fwprzy1 z któ-erwieñ-! Niedo-" lecze-ior¹ca. rowego i leczêSYNDROM JÊZYK PREPARATY ZIO£OWE -lobór Qi ledziony Lekko obrzêkniêty lub obrzêkniête boki, zaznaczone odciski zêbów, lep t Odwar Sze ciu D¿entelmenów (liu jun zi tang) 1. edobór Qi ¯o³¹dka Nalot bez korzenia Ginseng, Poria i Atractylodes Makrocepha la puder (shen ling bai zhu san) . edobór yin ¯ot¹dka Brak nalotu w rodku, suchy, mo¿liwo æ szczeliny ¯ot¹dka Odwar Ophipogonis [sha shen mai men dong tang) '. edobór yin ledziony nalot bez korzenia, suchy, poprzeczne pêkniêcie na bokach puder Ginseng, Poria i Atractylodes Makrocephala (shen ling bai zhu san) Ró¿nicowanie Gor¹ca w warstwie Qi lub w warstwie Od¿ywczej i Krwi oraz pomiêdzy Gor¹cem a Og niem Inne wa¿ne zastosowanie diagnozy z jêzyka w terapii zio³ami dotyczy zaburzeñ z Gor¹ca. Zas adnicz¹ spraw¹ jest tu okre lenie ró¿nic zarówno miêdzy Gor¹cem z Nadmiaru a Gor¹cem z Niedob a w ramach Gor¹ca z Nadmiaru, miêdzy Ogniem a Gor¹cem. Zwi¹zki miêdzy czerwonymi jêzykami a zaburzeniami z Gor¹ca s¹ historycznie ciele zwi¹zane ze szko³¹ zaburzeñ z Gor¹ca, dlatego po zne bêdzie omówienie tego zagadnienia z punktu widzenia identyfikacji syndromów wed³ug C zterech Warstw: Qi ()chronnej, Qi, Qi Od¿ywczej i Krwi (Aneks cz. II). Pierwszej warstwie przypisane s¹ przejawy kliniczne spowodowane przez zewnêtrzny Wia tr i Gor¹co, a pozosta³e trzy koncentruj¹ siê na oznakach i objawach Gor¹ca. Istotne ró¿nice ystêpuj¹ pomiêdzy Gor¹cem na poziomie Qi a Gor¹cem na poziomie Qi Od¿ywczej i Krwi. Ponadto, na poziomie samego Qi wystêpuj¹ zdecydowane ró¿nice w ród ró¿nych syndromów, niektóre z nich omami Gor¹ca, a niektóre syndromami Ognia. Na poziomie Qi mo¿emy zró¿nicowaæ syndromy Gor¹ca i syndromy Ognia. Je li Gor¹co jest bezpost ciowe i zmierza w kierunku powierzchni, to g³ównymi przejawami bêd¹: uczucie gor¹ca, cia³o j est w dotyku gor¹ce, pragnienie, poty oraz szerokie têtno. Je li Gor¹co jest w Narz¹dach, ale jeszcze nie na g³êbokim poziomie i ma tendencje do rozi przestrzeniania siê na zewn¹trz, to wyrazem tego zjawiska jest szerokie têtno. Przy! d arni takiego Gor¹ca s¹ syndromy Gor¹ca P³uc i Gor¹ca ¯o³¹dka na poziomie Qi w nicowaniu syndr wed³ug Czterech Warstw i syndrom kana³u Jasno ci yang (t³. Ya Ming) w ró¿nicowaniu wed³ug Sze u Stadiów. Ogieñ na poziomie Qi jest bardziej substancjalny ni¿ Gor¹co. Jest on silniejszy Gor¹co i g³êboko zawê lony w rodku, gdzie wysusza i wp³ywa na Ducha bardziej Gor¹co. Mo¿e tak¿e spow krwawienia. Ogieñ gromadzi siê zw³aszcza w Jelitad gdzie wysusza stolec, wywo³uje zaparc ie i suche stolce. P³on¹ca Toksyczno æ to tak¿e: -: Ognia. Przyk³ady Ognia w ró¿nicowaniu wed zterech Warstw to syndrom Sucho- i Gor¹ca w Jelitach oraz syndrom Narz¹dów Jasno ci yang w ró¿nicowaniu zgodr. z Sze cioma Stadiami. Na poziomie Qi Od¿ywczej i Krwi Gor¹co uszkadza yin wysuszaj¹c p³yny cia³a. War mieæ na uwad

ze ró¿ne typy Gor¹ca w ich zwi¹zkach z warstw¹ Qi, warstw¹ Od¿ywc. ¦ i warstw¹ Krwi (schemat GOR¥CO Ql I OD¯YWCZA Ql r GOR¥CO OGIEÑ P£ON¥CA TOKSYCZNO Æ KREW I I GOR¥CO KRWI NIEDOBOROWE GOR¥CO NIEDOBOROWE GOR¥CO Schemat 8-4 Na podstawie wygl¹du jêzyka mo¿na wyra nie rozró¿niæ ró¿ne typy Gor¹ca. Gor¹c na poziomie Qi siê czerwonym cia³em i do æ cienkim, ¿ó³tym nalotem; mo¿e byc nawet normalne cia³o jêzyka i olor nalotu (fot. 1, 33 i 36). Ogieñ na poziomiej Qi ma zdecydowanie wiêkszy wp³yw na nalot, powoduje, ¿e nalot jest bardzo gruby, ciem-j no¿ó³ty lub br¹zowy (nawet czarny) i b ardzo suchy. Cia³o jêzyka bêdzie czerwone lub| ciemnoczerwone (fot. 28 i 47). W warstw ie Od¿ywczej i warstwie Krwi yin jest uszkodzone i jêzyk bêdzie zdecydowanie czerwony lub ciemnoczerwony, bez nalotu, tzn. bêdzi z³uszczony (fot. 11, 13, 24, 26 i 48). Na le¿y zaznaczyæ, ¿e opis ten dotyczy nie tylkoj ostrych chorób gor¹czkowych, ale tak¿e ka¿dego przewlek³ego zaburzenia wewnêtrzne-" go. Wygl¹d jêzyka daje czyteln¹ i bezpo redni¹ wskazówkê i jest typ Gor¹ca lub Ognia. Rozró¿nienie to jest tym wa¿niejsze, ¿e zupe³nie odmienne s¹ met dy leczenia, Je li Gor¹co jest w warstwie Qi, nale¿y zastosowaæ metodê oczyszczania z Gor¹ca za p<-moc¹ ostrych i zimnych zió³ - zimnych, by oziêbiæ Gor¹co, a ostrych, by wypchn¹æ Gon c a zewn¹trz w kierunku powierzchni cia³a. Przyk³ady takich zió³ to: Herba Lophath ri gracil is (dan zhu ye), Gypsum (shi gao), Rhizoma Phragmitis communis (la gen). > men S ojae praeparatum (dan dou chi), Radix Bupleuri (chai hu), Flos Lonicerae Jujr -n icae (jin yin hua) i Rhizoma Anamarrhenae asphodeloidis (zhi mu). Przyk³ady prepar atów, które oczyszczaj¹ z Gor¹ca, to Odwar Bia³ego Tygrysa (bai hu tang), Odwar Lo-phateru s i Gypsum {zhu ye shi gao tang) oraz Usuwaj¹cy Ogieñ Bia³y Puder (xie ba^ sañ). - 110 1 >. Przyk³aQi w ró¿isr (t³. Yani: liejszy ni¿ ardziej ni¿ * Jelitach. to tak¿e typ Sucho ci iu zgodnie ³³a. Wartu | Od¿ywcz¹ CHARAKTERYSTYKA JÊZYKA NA POZIOMIE Ql, OD¯YWCZYM I KRWI GOR¥CO i. Gor¹co nio¿e byæ i poziomie ³by, ciem-*"one lub -zkodzo-a. bêdzie ae tylko lêtrzne-r¹ca lub enia. Je¿a po-¦ Gor¹-hathe-n) Se-Japo-prepa-!. ar Lo-rie ba i TYP GOR¥CA JÊZYK ZASADY LECZENIA .ARSTWAOI GOR¥CO Kolor czerwony lub normalny ¿ó³ty nalot Oczy ciæ Gor¹co stosuj¹c ostre zimne ziota OGIEÑ Czerwony, gruby, suchy, ciemno¿ó³ty, br¹zowy lub czarny nalot Usun¹æ Ogieñ ub sprowadziæ go w dót '. ARSTWA OD¯YWCZA 1 KRWI Ciemnoczerwony, bez nalotu, suchy Oczy ciæ Nie doborowe Gor¹co i w drugiej kolejno ci od¿ywiaæ yin Przy Ogniu w warstwie Qi nale¿y zastosowaæ metodê usuwania (drenowania) Ognia ¦i pomoc¹ gorzkich i zimnych zió³. Czêsto s¹ one ³¹czone z zio³ami, które usuwaj¹ Ogieñ iprzez ruch w dó³, tzn. usuwaj¹ Ogieñ przez przeczyszczenie. Przyk³ady zió³ usuwaj¹ych Ogieñ, toRadix Gentianae longdancao (long dan cao),Radix Scutellariae baicalen '< {huang gin), Rhizoma Coptidis (huang lian), Cortex Phellodendri {huang bai), uetus Gardeniae jasminoidis {zhi zi) i Radix Sophorae flavescentis (ku sheri).

Tzyk³adem leku, który usuwa Ogieñ W¹troby, mo¿e byæ Odwar Gentiana longdancao mg dan xie gon tang). Zio³a, które usuwaj¹ Ogieñ poprzez ruch w dó³, obejmuj¹Radix Rhizoma Rhei {da huang), Mirabilitum (mang xiao) i Herba, Aloes {lu hui). Przyk³ad y ¦ceptur usuwaj¹cych Ogieñ przez ruch w dó³ to trzy preparaty z grupy Odwarów porz¹d¦ ij¹cych Qi {cheng qi tang) i Odwar usuwaj¹cy Ogieñ Serca {xie xin tang). Gdy Gor¹co wystêpuje w warstwie Od¿ywczej nale¿y stosowaæ przede wszystkim -ictodê oczyszczania Gor¹ca, a od¿ywianie yin - w drugiej kolejno ci. Przyk³ady zió³, które oczyszczaj¹ Niedoborowe Gor¹co na poziomie Od¿ywczym to, Rhizoma ¦nemarrhenae asphodeloidis {zhi mu), Herba Artemisiae annuae (ging hao), Herba -'llptaeprostratae {han lian cao),RhizomaAlismatis orientalis {zexie) i CortexLy cii idicis {di gu pi). Przyk³ady receptur, które oczyszczaj¹ Niedoborowe Gor¹co na uziomie Od¿ywczym, to: Odwar Artemisia annua z ³uskami skorupy ¿ó³wia {qing hao '"' jia tang), Puder Artemisia annua ze z³uskan¹ skorup¹ ¿ó³wia {qing hao biejia san), uder oziêbiaj¹cy ko ci {qing gu san) i Odwar oczyszczaj¹cy Warstwê Od¿ywcz¹ {ging .'mg tang). Gdy Gor¹co wystêpuje na poziomie Krwi nale¿y w pierwszym rzêdzie oczy ciæ Niedoborowe Gor¹co oziêbiæ Krew, a w drugiej kolejno ci od¿ywiaæ yin. Je¿eli wystêpuje krwawienie, nale¿y je za ymaæ przez oziêbianie Krwi. Przyk³ady zió³, które oczyszczaj¹ Niedoborowe Gor¹co i oziêbiaj¹ o: Cortex Moutan radicis (mu danpi), Radix Rehmanniae glutinosae (sheng di huang ) i Radix Scrophulariae ningpoensis (xuan sheri). Przyk³ady receptur oczyszczaj¹cych Gor¹co i oziêbiaj¹cych Krew obejmuj¹: Wyprowadzaj¹cy Czerwony Puder {dao chi san), Odwar z rogu nosoro¿sa i Rehmannia uijiao di huang tang) oraz Puder oczyszczaj¹cy ¯o³¹dek (ging wei san). DIAGNOZA Z JÊZYKA U DZIECI W diagnozie z jêzyka u dzieci wystêpuj¹ pewne ró¿nice, w porównaniu z doros³ymi. Im m³odsze d cko, tym wiêcej bêdzie ró¿nic. W wieku siedmiu lub o miu lat jêzyk dziecka niewiele ju¿ ró¿ni jêzyka cz³owieka doros³ego. Nale¿y pokre liæ, ¿e jêzyk dziecka jest naturalnie bledszy i bar ej wilgotny od jêzyka cz³owieka doros³ego. Im m³odsze

dziecko, tym bledszy i bardziej mokry jest jêzyk. Badanie cech jêzyka u 2721 chiñskich dzieci pomiêdzy 5 a 12 rokiem ¿ycia wykaza³o, ¿e u 166 wystêpowa³ mokry lub lepki nalot5. Na jêzyku dziecka nie przejawia siê wiele zmian kszta³tu cia³a jêzyka, poza obrzêkniêtym lub ienkim. Na przyk³ad, pêkniêcia z Niedoboru yin s¹ u dzieci do æ rzadkie. Jêzyki dzieci, w prz ciwieñstwie do doros³ych, nie s¹ obci¹¿one przez nagromadzenie siê w ci¹gu lat ró¿nych patolo ych stanów i zazwyczaj pokazuj¹ bardzo jasny i bezpo redni obraz aktualnej patologii. Poniewa¿ inwazja zewnêtrznego Wiatru to przewa¿aj¹ca czê æ patologii u dzieci, interesuj¹ce b przedstawienie kilku obserwacji dotycz¹cych wygl¹du jêzyka w przebiegu chorób pochodzen ia zewnêtrznego. Przede wszystkim nale¿y zauwa¿yæ, ¿e zmiany koloru cia³a jêzyka w wyniku ata u zewnêtrznego Wiatru pojawiaj¹ siê czê ciej ni¿ u doros³ych. Dzieci ³atwiej ulegaj¹ inwazji u i Gor¹ca, ni¿ Wiatru i Zimna, a kolor cia³a jêzyka bardzo szybko siê zmienia i staje siê l ekko czerwony na bokach oraz w przedniej czê ci. Oznacza to inwazjê Wiatru i Gor¹ca do z ewnêtrznych warstw cia³a (rys. 4-1 i 4-2). Równie¿ w takich inwazjach u dzieci rozwijaj¹ s iê ³atwiej czerwone punkty ni¿ u doros³ych. Obecno æ czerwonych punktów na bokach i/lub przed iej czê ci wskazuje na wiêksz¹ intensywno æ czynnika patogennego. Tak wiêc, je¿eli u dziecka le pojawi siê zaczerwienienie boków i/lub przedniej czê ci jêzyka, jak równie¿ czerwone punkt , jest to bardzo rzetelny wska nik zewnêtrznej inwazji Wiatru i Gor¹ca. Je¿eli nie ma ty ch oznak, to byæ mo¿e dziecko po prostu nie chce i æ do szko³y! Warto podkre liæ, ¿e zaczerwienienie i/lub czerwone punkty na bokach i/lub na przednie j czê ci jêzyka faktycznie pojawiaj¹ siê przed wyst¹pieniem objawów i s¹ oznak¹ absolutnie rz A wiêc, je li odkryjemy takie oznaki na jêzyku dziecko mo¿e byæ leczone natychmiast przez usuniêcie Wiatru i uwolnienie warstwy zewnêtrznej. Podobnie, je li jêzyk nadal ma zmiany patologiczne, mimo widocznej poprawy stanu dzi ecka, to oznaki te s¹ znowu absolutnie rzetelne. W takich przypadkach wa¿ne jest dal sze kontynuowanie leczenia na podstawie oznak na jêzyku, poniewa¿ u dzieci wystêpuje d u¿a sk³onno æ do rozwoju rezydualnych (resztkowych) czynników patogennych, które pozosta³y po inwazji zewnêtrznej. W istocie, wystêpowanie rezydualnych czynników patogennych, zazwy czaj w formie Wewnêtrznego Gor¹ca, luzu i Gor¹ca, Wilgoci lub Gor¹ca i Wilgoci, to przewa¿a j¹cy rodzaj patologii u dzieci. Mo¿na tu podaæ du¿¹ liczbê stanów, takich jak powtarzaj¹ce si

ekcje dróg oddechowych, sapanie, bezsenno æ, nawracaj¹ce infekcje uszu, problemy trawien ne, nawracaj¹ce zapalenia migda³ków. obrzêki wêz³ów ch³onnych itd. Jest zatem bardzo wa¿ne, a ufaæ jêzykowi i kontynuowaæ leczenie po inwazji zewnêtrznej uwzglêdniaj¹c te oznaki na jêzyku W mojej praktyce, kiedykolwiek leczê dziecko z ostr¹ infekcj¹ dróg oddechowych z powodu inwazK Wiatru i Gor¹ca, prawie zawsze stosujê leczenie po ust¹pieniu objawów, u¿ywaj¹c rece ptury oczyszczaj¹cej rezydualne Gor¹co, Wilgoæ lub luz. Znaki pokazuj¹ce obecno æ rezydualnych czynników patogennych zale¿¹ od ich n dzaju. W przypa dku Gor¹ca w P³ucach, jêzyk bêdzie czerwony z czerwonymi punktam w przedniej czê ci, ale roz przestrzeniaj¹cymi siê ku rodkowi. W przypadku luzu i Gi -raca w P³ucach ca³y jêzyk bêdzie rwony z lepkim ¿ó³tym nalotem w przedniej czê æ! rozci¹gaj¹cym siê ku centrum. Je¿eli Wilgoæ dualnym czynnikiem patogennyn jêzyk bêdzie mia³ lepki, mokry nalot i ewentualnie bia³e pêc herzyki. Dzieci s¹ tak¿e sk³onne do ukrytego, latentnego Gor¹ca, które wyra nie odzwierciedla siê na j ku. Pojawia siê ono wówczas, gdy Wiatr wniknie do cia³a bez wywo³ania bezpo rednich objawów i do wewn¹trz inkubuj¹c siê przez kilka tygodni lub miesiêcy. Po pewnym czasie ukryte Go r¹co d¹¿y w kierunku powierzchni, zazwyczaj w po³¹czeniu z now¹ inwazj¹ Wiatru. Podstawowa ró z normaln¹ inwazj¹ Wiatru i Gor¹ca polega na wyst¹pieniu u dziecka od pocz¹tku objawów Wewnê rznego Gor¹ca, tzn. dra¿liwo ci, - 112 l^niñs ^pi nalot3. te obrzêk-ti'1kie. Jê-¦Lcenie siê r i bezpo-yewa¿a-ji doty-".\'szyst-ii'o Wia-!it-u i Gor¹-iê lekko { n.a do ze-'izwijaj¹ t bokach r-ego. Tak zê ci jê-ej inwa--t- chce i æ i. lub na ów i sa ko mo¿e rrnej. y stanu »jest dal-rystêpuje i, które ynników , ilgoci lub ¿¹ liczbê senno æ, ^datków. Kontynu-¦ j ej prak-f>j inwazji 1 recepich ro-,anktami azu i Goczê ci. ifennym. * .wo³ania -*iêcy. Po 'aczeniu ta polega ¿liwo ci. bezsenno ci, uczucia gor¹ca, pragnienia, zmêczenia itd. Przede wszystkim jêzyk bêdzie I po kazywa³ oznaki Wewnêtrznego, a nie Zewnêtrznego Gor¹ca. Bêdzie ca³y czerwony, a nawet ciemno czerwony i mo¿e tak¿e byæ czê ciowo zniszczony tzn. pokazuje oznaki . Wewnêtrznego Gor¹ca w w rstwie Od¿ywczej. W takich przypadkach uwaga powinna byæ skierowana raczej na oczysz czanie od pocz¹tku Wewnêtrznego Gor¹ca ni¿ na usuwanie Wiatru i uwalnianie warstwy zewnêtr znej. Inn¹ cech¹ charakterystyczn¹ dla jêzyków dzieciêcych w przebiegu ostrych inwazji zewnêtrznego Wiatru jest ich wygl¹d, który mo¿e zmieniaæ siê bardzo szybko, czasami nawet w ci¹gu paru go dzin. Tak wiêc, dziecko mo¿e przej æ z poziomu Qi jednego dnia, a do poziomu Od¿ywczego nastêpnego. W takich przypadkach jêzyk zmieni siê z lekko-i-zerwonego z grubym, ¿ó³tym nalot em (poziom Qi) do czerwonego lub ciemnoczerwonego bez nalotu (poziom Od¿ywczy). Te n pierwszy przypadek pokazuje fot. 41 i drugi - 42. Dzieci w przebiegu ostrych chorób gor¹czkowych otrzymuj¹ antybiotyki, a objawy uboczne wyra nie ukazuj¹ siê na jêzyku. Antybiotyki zazwyczaj powoduj¹ zej cie nalotu lub staje siê n cieñszy i w ³aty, tak ¿e jêzyk mo¿e byæ czê ciowo z³uszczony. Wskazuje tu na uszkodzenie yi Je¿eli na jêzyku pokazuj¹ siê takie oznaki po, lub w trakcie za¿ywania antybiotyków, nale¿y k stosowan¹ recepturê zio³ow¹ zmodyfikowaæ i dodaæ zió³, które od¿ywiaj¹ yin ¯o³¹dka, jakRadixP heterophyllae (tai ' z> shen), Radix Dioscoreae oppositae (shan yao) lub Rhizor na Polygonati odorati (yu zim). Oprócz zmian na jêzyku, które przynosi inwazja zewnêtrznego Wiatru, na niektórych êzykach u dzieci pokazuj¹ siê lady dziedziczne. Do æ czêsto wystêpuje tak zwany jêzyk geograficzny. Je to jêzyk z³uszczony w ³aty, maj¹cy dobrze odgraniczone brzegi (fot. 10 : 44). Wskazuje t o na konstytucjonalny Niedobór yin ¯o³¹dka; taki jêzyk obserwujemy zêsto u dzieci z chorobam i alergicznymi, jak astma alergiczna i egzema atopiczna. Badania 17 dzieci ze zn iszczonymi jêzykami pokazuj¹, ¿e 10 mia³o jêzyk geograficzny, a piêcioro z nich alergiczn¹ ko stytucjê i cierpia³o na astmê alergiczn¹ oraz egzemê ato-pow¹4. Dzieciêce jêzyki maj¹ tak¿e oznaki Gor¹ca z czerwonymi punktami czê ciej ni¿ doro li (fot. 41 erwone punkty odzwierciedlaj¹ wzbudzenie patologicznego Niedoborowego Ognia, który u dzieci jest naturalnie bardzo silny. Kliniczne znaczenie czerwonych punktów zale¿y od ich rozmieszczenia i jest takie samo jak u doros³ych, tzn. Ogieñ W¹troby - je li s¹ na

bokach, Ogieñ ¯o³¹dka - je li s¹ na brzegach w czê ci rodkowej, )gieñ Serca - je li s¹ na or¹co i Wilgoæ w Pêcherzu lub Jelitach - je li s¹ na korzeniu. Wiele dzieci ma czêsto czerwo ne punkty na ca³ym jêzyku. W ostrych przypadkach jest to zazwyczaj zwi¹zane z Gor¹cem w P³ucach, natomiast w przewlek³ych -ê³ównie z Gor¹cem w ¯o³¹dku i Jelitach. PRZYPISY Fan De-Rong, Analysis of Tongue Picture and Pathology of Patients with Stomach Ca roinoma". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 32, nr. 10 (1991): 34. Qian Zong-Que, Tonge Examination in 122 Cases of Bonê Fraotures". Journal of Tradit ional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 27, nr. 11 (1986): 41. Sun Yuan Quin, Observation of Tongue Appearance in 2721 Healthy Children". Journa l of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 27, nr. 3 (1896): 57. Gansu College of Traditional Chinese Medieine, Paterns and Treatment of Geographi c Tongue in Children". Journal of Traditional Chinese Medieine (Zhong yi za zhi) 33, nr 4 (1 992): 40. Historia przypadków FOT. 1. Kobieta, lat 34 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: normalny, poza niewielkim obrzêkiem na bokach Nalot: gruby, ciemno¿ó³ty HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka by³a wzglêdnie zdrowa. G³ówne dolegliwo ci to: bóle g³owy w okolicy czo³owej, sztyw yi i z³e trawienie. Têtno by³o miêkkie, szczególnie w prawej, rodkowej pozycji. DIAGNOZA Ciemno¿ó³ty, gruby nalot wskazuje na zatrzymanie po¿ywienia w ¯o³¹dku, cc spowodowa³o niewiel Gor¹co. Problem dotyczy tylko ¯o³¹dka, poniewa¿ pozosta³a czê æ jêzyka jest normalna, poza n im obrzêkiem boków, co oznacza niewielk: Niedobór Qi ledziony. Jêzyk ten zosta³ przedstawiony w celu zilustrowania nalotu z korzeniem, w przeciwieñst wie do fot. 20, która pokazuje nalot bez korzenia. Gdy cia³o jêzyka jest prawie normal ne i nalot jest z korzeniem, to niezale¿nie jak ciemny lub gruby jest nalot - stan nit jest ciê¿ki, rokowanie dobre i leczenie bêdzie ³atwe (sprawdzi³o siê to w tym przypadku i FOT. 2. Mê¿czyzna, lat 65 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, czerwieñszy na bokach Kszta³t cia³a: d³ugi, lekko obrzêkniêty, bardziej po stronie prawej Nalot: cienki, ¿ó³ty i mokry w polu P³uc (za koniuszkiem) t HISTORIA PRZYPADKU Od dwóch lat pacjent cierpia³ z powodu zapalenia obu stawów biodrowych i knadci nienia. Têtno by³o pe³ne, strunowate, szybkie i g³êbokie. DIAGNOZA Czerwone cia³o jêzyka z czerwieñszymi bokami oznacza obecno æ Gor¹ca w W¹trobie, tzn. Ogieñ W y. D³ugie cia³o tak¿e oznacza Gor¹co, a lekko obrzêkniêty prawy bok równie¿ oznacza Ogieñ W¹t ozpoznanie potwierdza szybkie i *trunowate têtno, które sugeruje Wewnêtrzne Gor¹co, zwi¹za ne z W¹trob¹. Nadci nienie, w tym przypadku, spowodowane jest przez wznosz¹cy siê Ogieñ W¹tro y. Lekki obrzêk ca³ego jêzyka spowodowany jest przez zatrzymanie Wilgoci z powodu Nied oboru Qi ledziony. Cienki, ¿ó³ty nalot w polu P³uc odzwierciedla zatrzymanie od d³u¿szego cz su Wilgoci i luzu w P³ucach. Zazwyczaj jest to zwi¹zane z przebyciem w przesz³o ci przeziêb ienia lub grypy, która nie zosta³a prawid³owo wyleczona (albo by³a leczona antybiotykami ), co doprowadzi³o do zatrzymania Wilgoci i luzu w P³ucach. Pacjenci tacy mog¹ nie u wiad amiaæ sobie, ¿e istnieje problem w klatce piersiowej, ale pó niej maj¹ sk³onno æ do ³atwego u ia atakom zewnêtrznych czynników patogennych. FOT. 3. Kobieta, lat 76 f* okolicy *ej, rodadku, co | pozosta³a l niewielki

I w przecia\vie norstan nie ypadku). ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: g³êboko czerwony, liczne wznosz¹ce siê czerwone plamki Kszta³t cia³a: krótki (skurczony) Salot: ca³kowicie z³uszczony (brak nalotu), suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka od przesz³o dziesiêciu lat chorowa³a na chorobê Parkinsona. By³a bardzo -zczup³a. Mia³a such¹ skórê. Têtno krañcowo cienkie, powierzchowne i puste. DIAGNOZA Jest to ekstremalny przypadek Niedoboru yin Nerek. G³êboko czerwone cia³o jêzyka, ca³kowit y brak nalotu, wzniesione ponad powierzchniê jêzyka czerwone plamki oraz -ucho æ - wszys tko to razem odzwierciedla powa¿ne wyczerpanie yin Nerek z p³on¹cym Gor¹cem z Niedoboru. Niedobór yin potwierdza tak¿e szczup³o æ pacjentki i sucho æ jej skóry. Gdy wystêpuje taki j okowanie jest z³e, a stan nale¿y uwa¿aæ za nieuleczalny. FOT. 4. Mê¿czyzna, lat 25 ZNAKI NA JÊZYKU Cia³o jêzyka: czerwone, z czerwonymi punktami po lewej stronie Kszta³t cia³a: normalny N alot: gruby, ¿ó³ty, t³usty i lepki - 115 I HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpia³ z powodu bólu pod¿ebrowego, zaparcia, zawrotów g³owy, pragnienii gorzkieg o smaku w ustach i dra¿liwo ci. Têtno by³o pe³ne i strunowate. DIAGNOZA Wszystkie objawy wskazuj¹ na Ogieñ W¹troby. Potwierdza to jêzyk, gdy¿ cia³o jêzyka jest czerw ne, wystêpuj¹ czerwone punkty po lewej stronie, odpowiadaj¹cej W¹trobie Poniewa¿ wystêpuje n alot, jest to Gor¹co Nadmiarowe. Dalej, poniewa¿ nalot jest gruby t³usty i lepki wystêpu je tak¿e Wilgoæ lub luz w Pêcherzyku ¯ó³ciowym. Mo¿emy wyde-dukowaæ, ¿e choroba dotyczy równ a ¯ó³ciowego, poniewa¿ jest gruby nalot, który oznacza problem w Narz¹dzie yang. Jest to nal ot z korzeniem. FOT. 5. Kobieta, lat 80 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony Kszta³t cia³a: obrzêkniêty Na³ot: bez korzenia, grzybiasty, czê ciowo z³uszczony HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a reumatyzm nadgarstków i kolan. Poza tym by³a w³a ciwie zdrowa. DIAGNOZA Jêzyk ten wyra nie pokazuje Gor¹co i Niedobór yin ¯o³¹dka. Obrzêk cia³a jest w tym przypadku y z Gor¹cem. Czê ciowo z³uszczony nalot wskazuje na Niedobór yin ¯o³¹dka. Grzybiasty" nalot j pacjentki tylko lekko grzybiasty) sugeruje, ¿e w ¯o³¹dku jest Gor¹co (w tym przypadku z Niedoboru yin ¯o³¹dka), które powoduje odparowanie p³ynów ¯o³¹dka i przyczynia siê do ich prz a siê do jêzyka. Grzybiasty nalot wygl¹da jak pokruszone tofu lub twaróg. Chocia¿ jêzyk poka zujt-zaawansowan¹ patologiê ¯o³¹dka, pacjentka jest wzglêdnie zdrowa. Sprzeczno æ tê wyja nia acjentki. W zaawansowanym wieku yin zwykle staje siê Niedoborowe (w tym przypadku najbardziej yin ¯o³¹dka) i jêzyk bêdzie pokazywa³ pewne zmiany, lecz pacjent nie bêdzie mia³ awów chorobowych. FOT. 6. Kobieta, lat 65 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, z nielicznymi pêkniêciami Nalot: cienki, bia³y i suchy HISTORIA PRZYPADKU Od przesz³o trzydziestu lat, pacjentka cierpia³a z powodu przewlek³ej astmy ze szczególn ymi trudno ciami przy wdechu. Mia³a znaczn¹ ilo æ wydzieliny w p³ucach, - 116 ru mnenia.

: ) jêzyka w¹trobie, st gruby. cv wyde-¦)v nalot. któr¹ od czasu do czasu wykas³ywa³a. Wydzielina by³a bia³a i wodnista. Têtno by³o miêkkie, sz ie w pozycji proksymalnej. DIAGNOZA Blady i obrzêkniêty jêzyk oznacza Niedobór yang ledziony z zatrzymywaniem Wilgoci. Yang N erek równie¿ jest w Niedoborze, co pokazuje os³abienie têtna w pozycji proksymalnej. O N iedoborze yang Nerek mo¿na tak¿e wnioskowaæ na podstawie przewlek³o ci stanu i natury prob lemu. Ka¿dy d³ugo trwaj¹cy Niedobór ledziony mo¿e, z czasem, prowadziæ do Niedoboru Nerek. W przypadku bardzo przewlek³ej astmy, u ¦soby w starszym wieku, prawie na pewno bêd¹ dotkn iête Nerki. Potwierdza to tak¿e ;akt, ¿e wdech jest trudniejszy ni¿ wydech, co zosta³o spo wodowane zaburzeniem funkcji utrzymywania Qi przez Nerki. Nalot jêzyka u pacjentki jest suchy i ma nieliczne pêkniêcia, odzwierciedla to d³ugotrwa³y Niedobór yang. Kiedy yang przez d³u¿szy czas jest w du¿ym Niedoborze, nie mo¿e poruszaæ p³yn i p³yny nie docieraj¹ do jêzyka, st¹d suche i lekko popêkane cia³o je¿yka. Blady i suchy jêzy o¿e tak¿e wskazywaæ na Niedobór Krwi. Sk¹d mo¿emy wiedzieæ, ¿e w tym przypadku jest to Niedob ng? Poniewa¿ cia³o jêzyka jest obrzêkniête, co oznacza zatrzymanie p³ynów z powodu Niedoboru ang ledziony. W przypadku Niedoboru Krwi cia³o jêzyka bêdzie raczej cienkie lub mia³o nor malny kszta³t. | zdrowa, st w tym 3bór yin ¿e w owoduje jêzyka, ikazuje no æ tê i)we (w lecz FOT. 7. Mê¿czyzna, lat 67 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: ciemnoczerwony, czerwieñszy na bokach Kszta³t cia³a: cienki, boki lekko obrzêkniête, szczelina w rodku siêgaj¹ca do koniuszka, lekko obrzêkniête pole P³uc (pomiêdzy koniuszkiem a rodkiem w poprzek jêzyka), lekko wiotki. Xnlot: cienki, bia³y HISTORIA PRZYPADKU Pacjent mia³ przewlek³e bóle w okolicy krzy¿owej pleców i szum w uszach. Têtno by³o 1 pe³ne, bkie i strunowate. I astmy ze iucach, DIAGNOZA Ciemnoczerwone cia³o jêzyka wskazuje na Gor¹co. Czerwieñsze i lekko obrzêkniête boki pokazuj¹ ¿e Gor¹co jest w W¹trobie. Potwierdza to szybkie i strunowate têtno. Szczelina w rodku s iêgaj¹ca do koniuszka wskazuje, ¿e Ogieñ W¹troby przeszed³ do Serca i rozwin¹³ siê w Ogieñ Se a³o jest cienkie, poniewa¿ Gor¹co zaczê³o uszkadzaæ i osuszaæ p³yny cia³a, ale nie dosz³o jes Niedoboru yin. Lekki obrzêk jomiêdzy koniuszkiem a rodkiem oznacza stagnacjê Qi w klat ce piersiowej (przypuszczalnie z powodu problemów emocjonalnych, bo wystêpuje równie¿ Og ieñ Serca). Obrzêk w tym polu powoduje zbaczanie szczeliny rodkowej; pokazuje to, ¿e st agnacja Qi v klatce piersiowej zaciska Serce. - 117 FOT. 8. Mê¿czyzna, lat 62 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: obrzêkniêty na bokach, szczelina w rodku siêgaj¹ca do koniuszka z obrzêkiem po obu stronach Nalot: lepki i brudny z kolcami wewn¹trz szczeliny rodkowej HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpia³ z powodu bólu w nadbrzuszu, niestrawno ci i bólów reumatycznych nadgarstków i kolan. Têtno by³o g³êbokie i miêkkie oprócz têtna Serca, które by³o szerokie, ale puste. DIAGNOZA W tym przypadku podstawowe znaczenie ma kszta³t cia³a i nalot. Kolor cia³a nie pokazuj e zmian patologicznych. Obrzêk boków wskazuje na d³ugo trwaj¹cy Niedobór Q: ledziony, która est niezdolna do przetwarzania i transportowania p³ynów. Centrali);, szczelina siêgaj¹ca do koniuszka pokazuje konstytucjonaln¹ s³abo æ Serca, a obrzêk dooko³a niej sugeruje, ¿e Qi erca zosta³o w przesz³o ci zniszczona przez traumatycznt prze¿ycia. Obrzêk po obu stronach szczeliny centralnej odzwierciedla powiêkszenia serca. To samo mo¿na wnosiæ z analizy wielkiego i szerokiego oraz pustego têtna Serca, które wskazuje, ¿e Qi Serca jest s³abe (poniewa¿ têtno jest puste) i ¿e pacjent eksploatuje siê nadmiernie oraz ma problemy em ocjonalne (poniewa¿ têtno jest szerokie). Brudm nalot i kolce w rodku szczeliny centr alnej pokazuj¹, ¿e wskutek d³ugotrwa³ego zatrzymywania po¿ywienia w ¯o³¹dku dosz³o obecnie do miany w luz i Ogiei. ¯o³¹dka. luz odzwierciedla siê jako lepko æ nalotu.

Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e zarówno ¯o³¹dek, jak i ledziona przez d³ug", czas by³y w e. Doprowadzi³o to do zgromadzenia Wilgoci oraz wytworzenia luzu i Ognia w ¯o³¹dku. Ostat ecznie, luz i Ogieñ mog¹ wyprodukowaæ" objawy psy chiczne, zamglenie" Ducha. Wskazuje na to wystêpowanie kolców w rodku szczeliny j centralnej, co zwi¹zane jest z Sercem. FOT. 9. Kobieta, lat 51 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady Kszta³t cia³a: obrzêkniêty Nalot: mokry i HISTORIA PRZYPADKU Od dwóch lat u pacjentki wystêpowa³o sta³e trzêsienie siê g³owy. Mia³a tak¿e lekkie palpitacj zsenno æ, czêsto oddawa³a mocz, równie¿ w nocy. Têtno by³o miêkkie : g³êbokie. Diagnoza biome j stanu, to choroba Parkinsona. :szka z atycznych bv³o szecia³a nie iobór Qi Centralna obrzêk aatyczne êkszenie fta Serca, ksploatu-.Brudny trwa³ego i Ogieñ ez d³ugi morzenia awy psyi szczeliny DIAGNOZA Blade cia³o jêzyka wskazuje na Niedobór yang potwierdzony przez obrzêk cia³a i mokry nalot . W tym przypadku Niedobór yang Qi doprowadzi³ do zgromadzenia Wilgoci, co pokazuje obrzêkniête i mokre cia³o jêzyka. S¹dz¹c z têtna i czêstego oddawania moczu, Niedobór yang do ledziony i Nerek. Niedobór yang ledziony spowodowa³, ¿e ledziona by³a niezdolna do produk ji wystarczaj¹cej ilo ci Krwi. Jest wiêc Niedobór Krwi, który przejawia siê jako palpitacje i bezsenno æ. Niedobór Krwi, prowadzi z kolei do powstawania Wiatru W¹troby, który powoduj e trzêsienie g³owy. Nale¿y tu zauwa¿yæ, ¿e jest t<> Wiatr Niedoborowy, poniewa¿ powstaje z Ni doboru Krwi. W tym przypadku, s¹dz¹c z têtna i jêzyka, pierwszoplanowy jest stan Niedobo ru i dlatego wymaga wzmocnienia ledziony i Nerek. FOT. 10. Dziewczynka, lat 10 ZNAKI NA JÊZYKU :'j)lor cia³a: normalny, z czerwonymi punktami po prawej stronie y.sztalt cia³a: normalny \alot: cienki bia³y nalot po prawej stronie HISTORIA PRZYPADKU Dziecko mia³o ostr¹ infekcjê górnych dróg oddechowych z zapaleniem gard³a i bólem lego ucha. DIAGNOZA Jêzyk dziecka jest klarownym przyk³adem ataku zewnêtrznego Wiatru i Gor¹ca v stadium Mnie jszego yang. Dla syndromu Mniejszego yang (Shao Yang - przyp. t³um.) ¦ypowy jest cie nki, bia³y nalot tylko po prawej stronie, jak w naszym przypadku. Dodatkowo wystêpuj¹ czerwone punkty po prawej stronie, co wskazuje, ¿e Gor¹co zaczyna ¦\Tiikaæ do wewn¹trz. FOT. 11. Mê¿czyzna, lat 64 k¿e lekkie miêkkie i I ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, w przedniej czê ci b³yszcz¹cy Iszta³t cia³a: lekko sztywny i zbaczaj¹cy, g³êboka szczelina w rodku, siêgaj¹ca do koniuszka, prawa strona lekko obrzêkniêta \nlot: cienki, lekko suchy i brudny, brak nalotu w rodku i ISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpia³ z powodu przewlek³ego reumatoidalnego zapalenia stawów, tjbardziej st awów ramiennych, ³okciowych i nadgarstkowych. Cztery lata wcze niej zeby³ perforacjê wrzod u ¿o³¹dka. Têtno by³o g³ównie strunowate i szybkie, mniej szyb-t> na prawej rêce. Na prawej r y³o nieco miêkkie i powierzchowne w rodkowej >zycji. DIAGNOZA Czerwone cia³o jêzyka wskazuje na Gor¹co, w tym przypadku na poziomie Krw: poniewa¿ jêzyk

jest tak¿e lekko suchy. Lekka sztywno æ i zbaczanie jêzyka oznacza obecno æ (lub pocz¹tek) Wi tru W¹troby, wywo³anego najprawdopodobniej przez Gor¹co w ¦ Krwi. Brak nalotu w rodku wsk azuje na Niedobór yin ¯o³¹dka, a g³êboka centralna szczelina siêgaj¹ca koniuszka, oznacza kon tucjonaln¹ s³abo æ Serca, pog³êbion¹ v. ci¹gu ¿ycia przez wystêpowanie Gor¹ca w ciele. Lekki rawej stronie wskazuje, ¿e wiêcej Gor¹ca jest po tej stronie. Jest to przyk³ad obrzêku typ u nadmiarowego poniewa¿ cia³o jêzyka jest czerwone. W medycynie chiñskiej ból ramion, ³okci nadgarstków nale¿y uwa¿aæ za Bolesne Zablokowanie (bi), zwi¹zane z wnikniêciem cl> kana³ów ze znego Zimna i Wilgoci. W tym przypadku wystêpuje jednak tak¿e wp³yv stanu wewnêtrznego. Gor¹co we Krwi i lekki Wiatr W¹troby sugeruj¹, ¿e Krew w nacz> -niach krwiono nych jest por uszona". Predysponuje to naczynia i kana³y do atak*. zewnêtrznych czynników patogennyc h. Poniewa¿ Gor¹co wystêpuje we Krwi, zewnêtrzu czynnik patogenny ³atwo ulega przemianie w Gor¹co. To w³a nie zdarzy³o siê u tego pacjenta. Problemy z ¿o³¹dkiem (owrzodzenie) wyra nie ierciedlaj¹ siê na jêzyki. i w têtnie, jako Niedobór yin ¯o³¹dka. FOT. 12. Mê¿czyzna, lat 66 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, z czerwonymi plamkami na korzeniu Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, szczególnie tu¿ za koniuszkiem i na bokach, lekkie pêkniêcia na bokach, wg³êbienie w polu P³uc Nalot: brak w rodku, lekko mokry na bokach, ¿ó³ty nalot na korzeniu, bardzo mokryj wewn¹trz wg³êbienia w polu P³uc HISTORIA PRZYPADKU Od dziesiêciu lat pacjent cierpia³ z powodu rozedmy i astmy, mia³ p³ytki oddech i bók w kl atce piersiowej. Wiele lat wcze niej przeby³ zapalenie op³ucnej i owrzodzenie dwunastn icy. Têtno by³o szybkie i lizgaj¹ce, ale raczej miêkkie po prawej stronie. DIAGNOZA Jêzyk jest odzwierciedleniem skomplikowanej patologii. Wyra nie pokazuje kombinacjê st anu Nadmiaru i Niedoboru. Czerwone cia³o wskazuje na Gor¹co, co potwierdza szybkie têt no. Obrzêk, szczególnie w polu P³uc, oznacza zatrzymanie Wilgoci i luzu w P³ucach. Potwie rdza to lizgaj¹ce têtno, a tak¿e - wielkie wg³êbienie w polu P³uc z nagr< >-madzeniem p³ynów ku. Obrzêk i lekkie pêkniêcia na bokach oznaczaj¹ sta; d³ugotrwa³ego Niedoboru Qi ledziony. dziona by³a niezdolna do przetwarzania p³ynów i zgromadzi³y siê one w formie Wilgoci i luzu w P³ucach. W medycynie chiñskie mówi siê, ¿e ledziona produkuje luz, a P³uca go przechowu zczony nalot w rodku a¿ do korzenia wyra nie wskazuje Niedobór yin ¯o³¹dka, dotycz¹cy równie Potwierdzaj¹ to czerwone plamki na korzeniu. Znaki te odzwierciedlaj¹ tak¿e obecno æ Gor¹ca i stagnacjê w Jelitach, co by³o przyczyn¹ owrzodzenia dwunastnicy w przesz³o ci. Gor¹co w D olnym Ogrzewaczu (Jelita) potwierdzone jest równie¿ przez ¿ó³ty nalot i czerwone plamki na korzeniu. Podsumowuj¹c, jêzyk ten pokazuje kombinacje k' Krwi. za obec-frr¹co we Centralna I nion¹ w trowego. ³okci i i-iem do ' wp³yw naczyataku nêtrzny j ego pacjêzyku jêkniêcia mokn etanów Nadmiaru i Niedoboru. Stany Niedoboru dotycz¹ Qi ledziony i yin ¯o³¹dka. Stany Nadmi aru obejmuj¹ zatrzymanie Wilgoci i luzu w P³ucach oraz Gor¹co i stagnacjê w Jelitach. FOT. 13. Kobieta, lat 41 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: ciemnoczerwony, czerwone plamki miêdzy koniuszkiem a rodkiem, boki koloru lekko pomarañczowego, szczególnie po prawej stronie . Kszta³t cia³a: liczne pêkniêcia typu kra lodowa" I Salot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpia³a z powodu migrenowych bólów g³owy w okolicy skroniowej, krañcowego zmêcze nia, lêku i niestrawno ci. Od dwóch lat wypada³y jej w³osy i mia³a zaparcia. Têtno cienkie, n eco szybkie. DIAGNOZA

Ciemnoczerwone cia³o jêzyka, bez nalotu, z licznymi pêkniêciami wyra nie oznacza Niedobór yi n, w tym przypadku zarówno ¯o³¹dka, jak i Nerek. Lekko pomarañczowy kolor na bokach sugeru je d³ugotrwa³y, powa¿ny stan Niedoboru Krwi, który sta³ siê Niedoborem yin. Czerwone plamki miêdzy koniuszkiem a rodkiem wskazuj¹ na zastój Krwi w klatce piersiowej. Niedobór yin Ne rek spowodowa³ wznoszenie siê yang W¹troby, przejawiaj¹ce siê jako migrenowe bóle g³owy w oko icy skroniowej. Ekstremalne zmêczenie, lêk i wypadanie w³osów odzwierciedlaj¹ Niedobór yin N erek. Stan jest raczej ciê¿ki czerwone cia³o, bez nalotu, z pêkniêciami), szczególnie ¿e pacj ntka jest m³oda. uh i bóle icie dwiiFOT. 14. Kobieta, lat 52 kombi-:wierdza luzu ^ r 7. nagro-aj¹ stan rarzania chiñskiej nalot w lie¿ Jelit. ¦ipcno c > :nicy w rze ¿ó³ty mbinacjcZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: sinawopurpurowy z bladymi i wklês³ymi czerwonymi plamkami Kszta³t cia³a: zazn aczone odciski zêbów Salot: suchy, brudny HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a przewlek³e bóle g³owy w okolicy czo³owej, napiêcia i sztywno ci miêsni szyi i dci nienie. Têtno by³o cienkie, wolne i miêkkie. DIAGNOZA Sinawopurpurowy kolor cia³a jêzyka wskazuje na stagnacjê Zimna wewn¹trz z powodu powa¿nego i d³ugotrwa³ego Niedoboru yang. Taki jêzyk musi byæ blady na pocz¹tku i w miarê jak stan Ni edoboru yang pogarsza siê, pojawia siê zastój i sinawopurpurowy kolor jêzyka. Sucho æ, w tym przypadku, pochodzi z Niedoboru yang Qi, który nie mo¿e poruszaæ p³ynów. Wklês³e, bladoczerwone plamki wskazuj¹ na Zimno Wewnêtrzm Zaznaczone odci zêbów oznaczaj¹ Niedobór Qi ledziony, a brudny nalot odzwiercit dla zatrzymanie po¿ywienia z powodu Niedoboru Qi ledziony. Podsumowuj¹c, u pacjen: ki wystêpuje powa¿ny i d³ugotrwa³y Niedobór ¯o³¹dka i ledziony, prowadz¹cy do zast< -ju Krwi i Wewnêtrznego Zimna. Bóle g³owy licy czo³owej spowodowane s¹ prze Niedobór ¯o³¹dka. Interesuj¹ce w tym przypadku jest to, ¿e ci nienie spowodowan-jest przez zastój Krwi z Wewnêtrznego Zimna, a nie przez wznosz¹ce siê yang W¹trób; jak w wiêkszo ci przypadków. FOT. 15. Kobieta, lat 28 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady, poza czerwonym koniuszkiem, bladoczerwone wklês³e plamki dooko ³a centrum, wypuk³e czerwone punkty w przedniej czê ci jêzyka Kszta³t cia³a: obrzêkniêty Nalo lot w rodku, bia³y na pozosta³ej powierzchni jêzyka HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpia³a z powodu zmêczenia, lu nych stolców, depresji i uczucia ciê¿ko ci w g³owi W przesz³o ci przeby³a w Indiach pora¿enie s³oneczne z wysok¹ gor¹czki, i majaczeniem. Têtno miêkkie. DIAGNOZA Blade i obrzêkniête cia³o jêzyka jest objawem Niedoboru yang ledziony z zatrzymaniem Wilg oci. Bladoczerwone plamki wokó³ rodka oznaczaj¹ obecno æ Zimna w ¯o³¹c-ku. Jest to przeciwst do cienkiego, ¿ó³tego nalotu, który oznacza Gor¹co. Mo¿e t< byæ zwi¹zane z przej ciowym stane kiego Gor¹ca, które mog³o byæ spowodowani czynnikami dietetycznymi lub paleniem. Wypuk³e c zerwone punkty na przedniej czê ci jêzyka odpowiadaj¹ polu Górnego Ogrzewacza i s¹ zwi¹zane z przebytym wcze niej pora¿eniem s³onecznym. Gor¹co wniknê³o do Górnego Ogrzewacza, a szczególn do Osierdzia, powoduj¹c majaczenie. Nadal odzwierciedla siê to na koniuszku jêzyka. FOT. 16. Kobieta, lat 52 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady, z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie Kszta³t cia³a: lekko o brzêkniêty po lewej stronie Nalot: cienki, ¿ó³ty i brudny, mokry na bokach HISTORIA PRZYPADKU Od przesz³o piêtnastu lat pacjentka cierpia³a z powodu przewlek³ych bólów szyi i krêgos³upa w olicy lêd wiowej. Badania biomedyczne ujawni³y znacznego stopnia zapalenie stawów odcink a szyjnego krêgos³upa. Mia³a tak¿e du¿e zawroty g³owy i uczucie Wewnêtrzne odzwiercie-u pacjent- j iy do zasto-s¹ przez odowane ¦ W¹troby. lxi dookot eiê¿ko -.'or¹czk¹

urzyma¯ot¹dMo¿e to iowane ej czê ci -niej po:o Osier: mêczenia. W przesz³o ci wielokrotnie upad³a i mia³a wypadki. Piêtna cie lat temu mia--.1 us niêt¹ macicê (z powodu krwotocznych miesi¹czek). Dziesiêæ lat temu przeby³a ostry atak bardzo wysokiej gor¹czki i silnego bólu g³owy, który nie zosta³ zdiagnozowa-ny, ale wygl¹da³ na zapa enie opon mózgowych. Po tym nast¹pi³o uczucie os³abienia i pora¿enie lewostronne lekkiego stopnia. Objawy cofnê³y siê samoistnie po kilku tygodniach. Têtno by³o miêkkie, szczególnie w pozycji proksymalnej po obu stronach. DIAGNOZA Blady jêzyk z mokrymi bokami wskazuje na Niedobór yang ledziony, która jest niezdolna d o transportu i przetwarzania p³ynów. Wystêpuje równie¿ Niedobór yang Nerek, co objawia siê zn cznymi zawrotami g³owy i s³abym têtnem w pozycji Nerek po obu stronach. Nerki kontrolu j¹ ko ci, a wiêc w tym przypadku Niedobór Nerek ma istotne znaczenie w rozwoju zapalenia stawów krêgos³upa szyjnego. Ból szyi jest form¹ syndromu Bo-esnego Zablokowania (bi) z Wi lgoci i Zimna. Wypadki i upadki przyczyni³y siê tak¿e do >iagnacji Qi w miê niach, co zwiêks zy³o dolegliwo ci bólowe. Z mojego do wiadczenia wynika, ¿e usuniêcie macicy czêsto przyczyni siê do wyst¹pienia silnych dolegliwo ci bólowych i sztywno ci okolicy krêgos³upa szyjnego. Jêzyk przedstawia sprzeczne cechy, poniewa¿ cia³o jest blade (co oznacza Zimno), podcz as gdy nalot jest ¿ó³ty (co oznacza Gor¹co). Takie przeciwstawne znaki mo¿na wyja niæ w ró¿ny , ale w tym przypadku oznacza, ¿e chocia¿ stan ogólny to Zimno i Niedobór yang, wystêpuje tak¿e niewielkie Gor¹co w ¯o³¹dku, na co wskazuje ¿ó³ty nalot. Taki stan mo¿e siê pojawiæ, je u przewlek³ego Niedoboru Qi lub yang ledziony dojdzie do d³ugotrwa³ego zatrzymania po¿ywi enia, co nastêpnie mo¿e wytworzyæ lekkie Gor¹co w ¯o³¹dku. Najwyra niej taki stan wyst¹pi³ u ki. Obrzêk i bladoczerwone punkty po lewej stronie oznaczaj¹ os³abienie i niedo¿ywienie kana³ów po tej stronie. Jest to efekt wysokiej temperatury, która wypali³a p³yny cia-li po lew ej stronie i doprowadzi³a do przej ciowego parali¿u. Chocia¿ pacjentka wyzdro-¦ ia³a, pozost a³o lekkie os³abienie lewej rêki i nogi. Na jêzyku uwidocznia³o siê to w pos-.aci obrzêku i b adoczerwonych punktów po lewej stronie. Podczas nak³uwania nadchodz¹ce Qi" jest równie¿ wol niejsze po lewej stronie. Niedobór ledziony (kontroluje miêknie) móg³ mieæ zatem wp³yw na st n os³abienia miê ni po lewej stronie. FOT. 17. Kobieta, lat 38 S³ów szyi topnia zai uczucie ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: normalny, poza bardzo lekko obrzêkniêtymi bokami i szczelin¹ w dó³ centrum \al t: cienki i ¿ó³ty, bez korzenia, z³uszczony w ³aty HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a bóle pod¿ebrowe, rozpieranie w brzuchu, niewielkie bóle w nadbrzuszu, le kkie pragnienie i suche stolce. Têtno cienkie oraz lekko miêkie i powierzchowne I w prawej rodkowej pozycji. - 123 DIAGNOZA Jêzyk wskazuje wyra nie na Niedobór yin ¯o³¹dka, poniewa¿ nalot jest bez korzeni;-, i miejsca i z³uszczony. Wiêkszo æ objawów odzwierciedla Niedobór yin ¯o³¹dka (pragnienie, suche stolce, nadbrzuszu, lekko s³abe i powierzchowne têtno ¯o³¹dka). FOT. 18. Mê¿czyzna, lat 23 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, czerwieñszy koniuszek Kszta³t cia³a: koniuszek zrolowany do góry i obrzêkniêty Na³ot: lepki, ¿ó³ty i suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpia³ na nawracaj¹ce czyraki w okolicy ³okcia, bardzo gor¹ce, czerwoni i bole

sne. Nie by³o innych dolegliwo ci, a têtno by³o szybkie i pe³ne. DIAGNOZA Jest to dobry przyk³ad, jak wiele informacji o stanie i przyczynach choroby mo¿-ujaw niæ jêzyk nawet wówczas, gdy u pacjenta wystêpuje bardzo ma³o objawów. W tyr przypadku wszys tkie znaki na jêzyku pokazuj¹ Gor¹co - czerwone cia³o i suchy, ¿ó³ty nalot. Czerwieñszy koniu k, obrzêkniêty i zrolowany do góry pokazuje Ogieñ Serca. Je>' on prawdopodobnie spowodow any przez problemy emocjonalne, co jest czêstym przypac-kiem. ¯ó³ty, lepki i suchy nalot oznacza luz i Ogieñ w ¯o³¹dku i Jelitach. Jest to oczywista przyczyna nawracaj¹cych bolesn ych czyraków, które pojawiaj¹ siê u tego pacjent:: wzd³u¿ kana³u Jelita Grubego. FOT. 19. Kobieta, lat 61 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: g³êbokoczerwony z tendencj¹ do czerwonawopurpurowego, czerwieñszy ko niuszek, z czerwonymi punktami na bokach Kszta³t cia³a: obrzêkniêta czê æ przednia (w³¹czaj¹c zek) Na³ot: z³uszczony, oprócz cienkiego bia³ego nalotu na bokach HISTORIA PRZYPADKU Od trzydziestu lat pacjentka chorowa³a na ciê¿k¹ astmê oskrzelow¹. Mia³a kaszt z gêst¹, ¿ó³t¹ wdechu mia³a wiêksze trudno ci ni¿ przy wydechu, w pozycji le¿¹cej oddychanie by³o trudniejs e. Nie sypia³a dobrze, nie mia³a apetytu. Cierpia³a równie¿ z powodu bólów w okolicy lêd wiow czêsto wieczorem mia³a uczucie gor¹ca, j W czasie gdy wykonywano tê fotografiê, by³a w trakc ie leczenia ostrego zapalenia o4'veli. Têtno by³o lizgaj¹ce i szybkie. DIAGNOZA : korzenia ^H Pacjentka by³a leczona przez d³ugi czas. W trakcie leczenia bywa³y okres y, kiedy bia- (prag- ^H fy cienki nalot na bokach nie wystêpowa³. Nalot ten odzwierc iedla ostry atak Wiatru ^H i Zimna lub Wiatru i Gor¹ca. G³êboko czerwony kolor cia³a jêzy ka i brak nalotu (w pozosta³ych okresach) wskazuje na powa¿ny Niedobór yin Nerek z Gor¹c em z Niedoboru. Obrzêk przedniej czê ci jêzyka i jasnoczerwony kolor koniuszka wskazuje na zatrzymanie luzu w P³ucach i równie¿ obecno æ Gor¹ca z Niedoboru w Sercu. Na obecno æ lu zuje tak¿e lizgaj¹ce têtno. luz tworzy siê w wyniku zaburzenia funkcji przetwarzania p³ynów zez ledzionê, st¹d brak apetytu (z Niedoboru Qi ledziony). Wszystkie pozosta³e objawy ma j¹ swoj¹ przyczynê w Niedoborze yin Nerek (bóle okolicy lêd wiowej, trudno ci z wdechem, uczu ie gor¹ca wieczorami) i w obecno ci Gor¹ca z Niedoboru w Sercu (bezsenno æ). Czerwone punk ty na bokach i lekko czerwonopurpurowy kolor cia³a jêzyka wskazuj¹ tak¿e na zastój Krwi w W¹trobie. zerwone FOT. 20. Kobieta, lat 37 oby mo¿e W tym t ¿ó³ty na-rrca. Jest ¦» przypadki to oczy--'
erwszego dziecka, co czêsto siê zdarza, gdy Qi Nerek jest s³abe, a ci¹¿a i poród dalej je os³ bia. Niedobór yin Nerek najwyra niej powoduje wznoszenie siê yang W¹troby. Pokazuj¹ t o migreno we bóle g³owy w okolicy skroniowej. Stagnacj a Qi W¹troby wp³ywa na ¯ o³¹dek - wiadcz¹ o tym oty i na ledzionê - wiadcz¹ o tym bóle brzucha i biegunka. Dalej, wystêpuje równie¿ niewiel Wilgoæ (spowodowana przez Niedobór Qi ledziony), na co wskazuje obrzêkniête cia³o jêzyka. Ci nki, ¿ó³ty nalot miêdzy koniuszkiem a rodkiem jêzyka oznacza zatrzymanie luzu w P³ucach. luz w P³ucach powsta³ w wyniku przeby. tego prz eziêbienia lub grypy, która albo nie by³a prawid³owo leczona, lub by³a leczona an-j tybiot ykami. FOT. 21. Mê¿czyzna, lat 67 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwonawopurpurowy Kszta³t cia³a: obrzêkniêty koniuszek, ruchomy, lekko obrzêkniête boki i przednia czê æ jêzyka Nalot: cienki, bia³y HISTORIA PRZYPADKU Jest to dobry przyk³ad warto ci diagnozy z jêzyka w rokowaniu. U pacjenta wystêp<>-wa³y ty lko przej ciowe bóle w klatce piersiowej i bardzo niewiele innych objawów. Pacjeni my la³ o leczeniu akupunktur¹ raz lub dwa razy do roku, tylko wtedy, gdy by³ przeziêbi³ «-ny, mia³ grypê lub zapalenie gard³a. Jednak¿e jego jêzyk i têtno wyra nie wskazywa³y, ¿-stan jest nieb ieczny. Têtno by³o pe³ne, strunowate, szybkie i pêdz¹ce (przerywane w nieregularnych odstêpa ch czasu). Pacjent po pewnym czasie zmar³ na zawa³ serca. DIAGNOZA Czerwonawopurpurowy kolor z pewno ci¹ wskazuje na zastój Krwi z Gor¹cen Obrzêkniête boki i k oniuszek, razem z czerwieñszym kolorem koniuszka pokazuj¹, i>. wystêpuje Gor¹co i stagna cja w W¹trobie i w Sercu. Wskazuje na to równie¿ szybkit strunowate i pêdz¹ce têtno. Porusza j¹ce siê cia³o jêzyka (fotografia jest nieco niewyrai na) oznacza, ¿e Ogieñ W¹troby wzrós³ do ru W¹troby. Obrzêk przedniej czê ci jêz> ¦ ka sugeruje, ¿e wystêpuje powa¿ny zastój Krwi w kl ersiowej. Wszystkie te czynn. ki (Gor¹co, Zastój Krwi i Wiatr Wewnêtrzny) przyczyni³y siê do wyst¹pienia zawal, serca. FOT. 22. Kobieta, lat 56 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: sinawopurpurowy Kszta³t cia³a: niewyró¿niaj¹cy siê Na³ot: gruby, ¿ó³ty HISTORIA PRZYPADKU Od dwudziestu piêciu lat pacjentka choruje na stwardnienie rozsiane. Pacjentka jes zcze chodzi³a bardzo wolno, poci¹gaj¹c jedn¹ nog¹. Jedna stopa opada³a, obie by³y obrzêkniête i porusza³a z trudem, nie mog³a wykonywaæ precyzyjnych ruchów, jak nawlekanie ig³y. Mia³a sk urcze i bóle nóg. Nogi by³y purpurowe i bardzo zimne. Cierpia³a na drêtwienie koñczyn, zawro ty g³owy, uczucie zamulenia" w g³owie i zamazane widzenie. Têtno by³o wolne i szorstkie. - 126 f .,;uprzeby- A DIAGNOZA - ezona an- ^| Sinawopurpurowy kolor spowodowany zosta³ przez stagnacjê Zimna wewn¹trz . U tej pacjentki od d³ugiego czasu wystêpowa³ niew¹tpliwie Niedobór yang i w rezultacie W ewnêtrzne Zimno doprowadzi³o do stagnacji Krwi. D³ugotrwa³y Niedobór yang wp³yn¹³ na Nerki i bê, os³abi³ wiêc ko ci i ciêgna, co jest przyczyn¹ stwardnienia rozsianego. Dodatkowym czynn em by³ luz, który odzwierciedla siê jako gruby nalot. luz w stwardnieniu rozsianym jest czynnikiem patogennym czêsto odpowiedzialnym za takie objawy, jak drêtwienia, zawrot y g³owy i zamazane widzenie. ¯ó³ty nalot wydaje siê sprzeczny z innymi oznakami, poniewa¿ ws kazuje na Gor¹co, podczas gdy wszystkie po-^^ zosta³e oznaki wskazuj¹ na Zimno - sin awopurpurowy jêzyk, wolne têtno i uczucie zim¦-dnia czê æ ^B na- Niedobór Qi ledziony (który jest przyczyn¹ luzu) prowadzi do nieprawid³ rawienia i zatrzymywania po¿ywienia. Poniewa¿ stan taki trwa ju¿ d³ugo, to zatrzymywanie po¿ywienia w ¯o³¹dku przemieni³o siê w Gor¹co. nystêpo-Pacjent ¦zeziêbio-szywa³y, ¿e zerywane ii serca. lor¹cem. izuj¹, ¿e ¦¿ szybkie. niewyra ci jêzy-te czynni-zawa³u mtkajesz-

>bie by³y ruchów. :ne. CierI zamazane FOT. 23. Mê¿czyzna, lat 59 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: g³êboko czerwony, czerwieñsze boki Kszta³t cia³a: obrzêkniêta czê æ przednia i b : bia³y jak puder, suchy i bez korzenia HISTORIA PRZYPADKU Od trzeciego roku ¿ycia pacjent cierpia³ z powodu przewlek³ej astmy. Sp³ycenie oddechu b y³o gorsze przy wydechu. Mia³ równie¿ bóle w okolicy pod¿ebrowej i sen zaburzony wieloma sna mi. Dwa lata wcze niej mia³ p³yn w brzuchu. W czasie wywiadu ujawni³, ¿e miewa bóle g³owy w o olicy skroni i czasami widzi b³yski przed oczami". Twarz mia³ bardzo czerwon¹. Têtno szyb kie, strunowate i lizgaj¹ce. DIAGNOZA G³êboko czerwony kolor pokazuje, ¿e wystêpuje znaczne Gor¹co. Czerwieñsze i lekko obrzêkniête ki wskazuj¹ na Gor¹co w W¹trobie (Ogieñ W¹troby). Potwierdza to têtno (strunowate i szybkie) i kilka innych objawów (skroniowe bóle g³owy, ból w okolicy pod¿ebrowej, zaczerwieniona t warz, b³yski przed oczami, i zaburzony snami sen). Obrzêk przedniej czê ci jêzyka wskazuje na zatrzymanie luzu w P³ucach. Przyczyn¹ wystêpowania luzu jest Niedobór Qi ledziony. By³ o tak¿e przyczyn¹ zatrzymania p³ynu w brzuchu dwa lata wcze niej. Potwierdza to lizgaj¹ce tê no. Szczególnie interesuj¹cy jest nalot; jest to jeden z tych rzadkich przypadków, kiedy b ia³y nalot oznacza Gor¹co. Faktycznie, bia³y jak puder nalot oznacza Gor¹co w Potrójnym Og rzewaczu. Dalej, nalot jest bez korzenia, tzn. jest jak puder posypany na wierzc hu jêzyka, a nie wyrasta z niego. Wskazuje to na Niedobór yin ¯o³¹dka, który trwa ju¿ od d³u¿ czasu. Sucho æ nalotu jest spowodowana przez Gor¹co wysuszaj¹ce p³yny cia³a. Konkluduj¹c, as ma u tego pacjenta spowodowana jest przez zatrzymanie luzu w P³ucach, a tak¿e przez O gieñ W¹troby, który wtargn¹³ do P³uc i spowodowa³ stagnacjê w klatce piersiowej (w odniesieni o Piêciu Przemian Drewno atakuje Metal"). Jest to stosunkowo rzadki przypadek astmy zwi¹zany z kana³em W¹troby. 1 - 127 FOT. 24. Mê¿czyzna, lat 36 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: g³êboko czerwony Kszta³t cia³a: g³êboka rodkowTa szczelina, siêgaj¹ca do koniuszka oraz wiele innych pêkniêæ, odchodz¹cych od niej, obrzêk wokó³ szczeliny rodkowej Nalot: z³uszczony HISTORIA PRZYPADKU G³ówn¹ dolegliwo ci¹ pacjenta w czasie badania by³ kamieñ nerkowy umiejscowiony w lewym moczo odzie. Mia³ k³uj¹ce, napadowe bóle lewego j¹dra. Mocz by³ sk¹py i bardzo ciemny. Mia³ tak¿e s ustach i pocenie w nocy. W przesz³o ci sporadycznie -w wieku od 14 do 34 lat - miewa³ napady astmy. Têtno by³o strunowate, g³ównie po lewe; stronie, a w obu proksymalnych poz ycjach - miêkkie. DIAGNOZA Jêzyk wyra nie pokazuje powa¿ny Niedobór yin Nerek, poniewa¿ kolor jest g³êboko czerwony, nie ma nalotu i jest bardzo g³êboka szczelina rodkowa z odchodz¹cymi od nie, licznymi pêkniêcia mi. Z jêzyka tego nale¿y diagnozowaæ raczej Niedobór yin Nerek, a nie tylko Niedobór yin ¯o³¹ , poniewa¿ jêzyk ma g³êboko czerwony kolor i wystêpuje bardzo g³êboka szczelina rodkowa rozs zaj¹ca siê na ca³¹ d³ugo æ jêzyka. Dodatkowo. Niedobór yin Nerek wp³yn¹³ na Serce; yin Serca wiane przez yin Nerek, ci spowodowa³o Niedoborowe Gor¹co w Sercu. Odzwierciedla siê to jako obrzêk wokó: szczeliny rodkowej. FOT. 25. Mê¿czyzna, lat 61 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t dala: szeroka szczelina w rodku, która nie siêga koniuszka, lekkie pêkniêcia na bokach Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjent cierpia³ z powodu przewlek³ych bólów g³owy w okolicy czo³owej, mia³ trudno ci trawien i hemoroidy. Têtno by³o miêkkie.

DIAGNOZA Jêzyk ten jest typowym przyk³adem Niedoboru yin ¯o³¹dka. Pokazuje to wyra nie szeroka szczel ina centralna, która nie osi¹ga koniuszka oraz brak nalotu. Jest to bardzo dobry prz yk³ad szczeliny rodkowej zwi¹zanej z Niedoborem yin ¯o³¹dka, poniewa¿ jest szeroka, p³ytka i e dochodzi do koniuszka; gdyby by³a g³êboka, w¹ska i osi¹gaj¹ca koniuszek, wskazywa³aby na ko stytucjonaln¹ s³abo æ Serca. Lekkie pêkniêcia na bokach jêzyka oznaczaj¹ przewlek³y Niedobór ony. Tak wiêc, ca³y uk³ad trawienny, zarówno ¯o³¹dek, jak i ledziona, s¹ od d³u¿szego czasu rze. Bóle g³owy w okolicy czo³a zwi¹zane s¹ z Niedoborem ¯o³¹dka. Hemoroidy zwi¹zane s¹ z Niedoborem Qi ledziony. *iele innych cowiony ,py i bar-lycznie -po lewej -: g³êboko - ni od niej ¦ek, a nie i)uje bar-datkowo. ^erek, co J!T 'jk WOkÓl miêcia na FOT. 26. Kobieta, lat 78 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, koniuszek czerwieñszy Kszta³t cia³a: szczelina w rodku osi¹gaj¹ca koniuszek, ró¿ne ma³e pêkniêcia Nalot: z³uszczony suchy koniuszek, mokry korzeñ HISTORIA PRZYPADKU Od wielu lat pacjentka cierpia³a z powodu g³uchoty i zaparæ. W przesz³o ci przeby³a gru licê i mastektomiê z powodu raka piersi. Skar¿y³a siê tak¿e na sucho æ oczu. Têtno by³o powierzcho puste i nieco szybkie. DIAGNOZA Czerwony kolor i brak nalotu pokazuj¹ Niedobór yin Nerek, co odzwierciedlaj¹ równie¿ szcze liny. Objawy zarówno w przesz³o ci, jak i obecne wskazuj¹ na Niedobór yin Nerek (g³uchota, g ru lica p³uc, zaparcia). Powierzchowne, puste i szybkie têtno jest tak¿e charakterystycz ne dla Niedoboru yin Nerek. Szczelina centralna osi¹gaj¹ca koniuszek wyra nie wskazuje na os³abienie Serca. Poniewa¿ koniuszek jest czerwieñszy ni¿ cia³o jêzyka i suchy, wskazuje to tak¿e na Niedobór yin Serca. Jêzyk ten pokazuje zaznaczon¹ patologiê Nerek i Serca, któr¹ potwierdza zaburzona równowaga p³ynów pomiêdzy korzeniem a koniuszkiem. Korzeñ jest mokry a koniuszek suchy, co pokazuje nierównowagê w ruchu p³ynów pomiêdzy Nerkami a Sercem. Nerk i i Serce nie komunikuj¹ siê, poniewa¿ yin Nerek jest w Niedoborze prowadz¹c do Niedobor u yin Serca, co w rezultacie daje Gor¹co Niedoborowe w Sercu. Tradycyjna nazwa dla tego, stanu to dysharmonia pomiêdzy Nerkami a Sercem. Suche oczy s¹ tak¿e objawem Nie doboru yin Nerek. FOT. 27. Kobieta, lat 63 lia³ trud'yra nie > bardzo wa¿ jest - j¹ca kobokach nny, zav w okoZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwonawopurpurowy Kszta³t cia³a: lekko obrzêkniêty, szczelina w rodku osi¹gaj¹ca koniuszek, lekko sztywny Nalot: ¿ó³ty na korzeniu, cienki i bez korzenia na pozosta³ej powierzchni, ¿ó³te kolc w rodku, szczeliny, ogólnie suchy HISTORIA PRZYPADKU Przez ostatnie osiemna cie lat pacjentka cierpia³a z powodu przewlek³ego reumatoidalne go zapalenia stawów i ³uszczycy. Mia³a tak¿e owrzodzenie dwunastnicy, zdiagnozo-wane rok wcze niej. Têtno by³o szybkie, pe³ne, lizgaj¹ce. DIAGNOZA Czerwonawopurpurowy kolor i obrzêk wskazuje Gor¹co z zastojem Krwi. Jest t< przyczyn a ³uszczycy. Czerwonawopurpurowy kolor i obrzêk jêzyka czêsto wskazuje n alkoholizm (to w tym przypadku nie wystêpowa³o, chocia¿ pacjentka codziennie pi³a whisky i wino, co by³o dla niej szkodliwe). G³êboka szczelina w rodku, siêgaj¹ca do koniuszka, wskazuje nie tylk o na konstytucjonaln¹ s³abo æ Serca, ale tak¿e na obecno æ Ogni: Serca, poniewa¿ cia³o jêzyka zerwone. ¯ó³te kolce w rodku szczeliny odzwierciedlaj¹ obecno æ luzu i Ognia w ¯o³¹dku, a p

jduj¹ siê w szczelinie centralnej, mog¹ tak¿e wskazywaæ na sk³onno æ do chorób psychicznych ( gieñ ze luzem powoduje zamglenie Ducha"). FOT. 28. Kobieta, lat 93 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony Kszta³t cia³a: normalny Nalot: gruby, ¿ó³ty, czarny i suchy, z porozrzucanym bia³ym, grzybiastym nalotem po lewe j stronie HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a bóle pleców w okolicy lêd wiowej, niewielk¹ niestrawno æ z kwa nym odbijaniem parcia. DIAGNOZA Czerwony kolor jêzyka oraz gruby, ¿ó³ty, czarny i suchy nalot zdecydowanie wskazuj¹ na Gor¹c o w ¯o³¹dku i Jelitach z wysuszonym ka³em w Jelitach. Porozrzucany, bia³y grzybiasty nalot po lewej stronie tak¿e odzwierciedla Gor¹co w ¯o³¹dku, które odparowuje p³yny. Poniewa¿ grzy sty nalot jest po lewej stronie, mo¿e to sugerowaæ tak¿e Gor¹co w W¹trobie. Objawy niestra wno ci i zaparcia s¹ zwi¹zane z Gor¹cem w ¯o³¹dku i Jelitach. Chocia¿ jêzyk mo¿e mieæ brzydki bior¹c pod uwagê wiek pacjentki jest to zupe³nie dobry jêzyk. Nie jest zbyt czerwony, m a ducha, a problem dotyczy g³ównie ¯o³¹dka i Jelit. Pani ta jest faktycznie pe³n¹ m³odo ci i no ci 93-latk¹. FOT. 29. Mê¿czyzna, lat 46 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: szczelina rodkowa, szczeliny na bokach oraz inne porozrzucane pêkniêcia Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU Pacjent mia³ migrenowe bóle g³owy w okolicy skroniowej i nad brwiami. Atakom towarzysz y³o zamazane widzenie, nudno ci i zawroty g³owy. Skar¿y³ siê tak¿e na bezsen____no æ. Têtno by³o jak skóra bêbna, tzn. naprê¿one i napiête na poziomie powierzchownym rvi. Jest to ^B i puste na poziomie g³êbokim. Takie têtno wskazuje na Niedobór yin lub E sencji Nerek, okazuje na ^^ li^piiawhi- ^B DIAGNOZA koniusz- ^H Brak nalotu i pêkniêcia wyra nie wskazuj¹ na Niedobór yin ¯o³¹dka. Pêkniêc nia ^H bokach oznaczaj¹ przewlek³y Niedobór Qi ledziony. W tym przypadku jest niewielki Nie-Jzwiercie- ^H dobór yin Nerek, który nie da³ jeszcze oznak na jêzyku. Niedobór yin N erek wywo³uje ^centralnej. ^H wznoszenie siê yang W¹troby, co przejawia siê bólami g³owy. Niedobór yin Nerek nie jest f luzem po- ^B Jeszcze na tyle powa¿ny, aby spowodowaæ cze rwony jêzyk. Bóle g³owy faktycznie trwaj¹ dopiero od osiemnastu miesiêcy. FOT. 30. Kobieta, lat 53 em po lez kwa7 skazu-.y, bia³y, odparo-;k¿e Go-''.o³¹dku tcjentki y g³ówZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: sinawopurpurowy Kszta³t cia³a: lekko obrzêkniêty, szczelina w rodku \alot: cienki, bia³y HISTORIA. PRZYPADKU Pacjentka mia³a chroniczne bóle g³owy z têpym bólem okolicy czo³owej i szczytu g³owy. Mia³a t lu ne stolce i bóle brzucha. Têtno by³o g³êbokie, lekko lizgaj¹ce i miêkkie, szczególnie w o cjach proksymalnych. DIAGNOZA Sinawopurpurowe cia³o jêzyka zdecydowanie wskazuje na zastój Krwi, zwi¹zany z wewnêtrznym Zimnem. Szczelina centralna odpowiada ¯o³¹dkowi, odzwierciedla wiêc Niedobór Qi ¯o³¹dka. Obrz ka zwi¹zany jest z zatrzymaniem Zimna i Wilgoci z powodu przewlek³ego Niedoboru yang ledziony i Nerek. Potwierdza to g³êbokie, miêkkie têtno w obu proksymalnych pozycjach. P odsumowuj¹c, bóle g³owy mo¿na przypisaæ Niedoborowi Qi ¯o³¹dka, a lu ne stolce i bóle brzucha owane s¹ przez zatrzymanie Zimna i Wilgoci wewn¹trz. FOT. 31. Mê¿czyzna, lat 65 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwonawopurpurowy czerwony koniuszek zucane W Kszta³t cia³a: o brzêkniêty (szczególnie koniuszek) i sztywny Kalot: cienki, bia³y, bez korzenia, ma³e z³uszczone ³aty na korzeniu

HISTORIA PRZYPADKU Pacjent przeby³ niewielki udar, przej ciowy atak niedokrwienia, który nie pozostawi³ kom to- ^H niedow³adu. Z punktu widzenia medycyny chiñskiej, wskazywa³oby to na atak wewnêt rz-bezsen^| nego Wiatru, wnikaj¹cego tylko do kana³ów (nie do Narz¹dów). DIAGNOZA Czerwonawopurpurowe ciaio jêzyka wskazuje na Gor¹co z zastojem Krwi. Czenu ny konius zek wskazuje na Ogieñ Serca. Obrzêkniête cia³o jest w tym przypadku zwi¹za-] ne z Gor¹cem. S ztywne ciaio oznacza obecno æ wewnêtrznego Wiatru w tym przypadku j wzbudzonego przez Wewnêtrzne Gor¹co. Mo¿na wiêc przypuszczaæ, ¿e Gor¹co jest w W¹trobie i powoduje Wiatr oraz ¿ têpuje stagnacja Krwi W¹troby. Ogieñ Serca zosta równie¿ prawdopodobnie wzbudzony przez Wi atr W¹troby. Nalot bez korzenia i z³uszez' ne ³aty na korzeniu jêzyka odzwierciedlaj¹ Nied obór yin ¯o³¹dka przechodz¹cego na J> lita. Podsumowuj¹c, jêzyk ten odzwierciedla stan chroni zny i obecno æ trzech spo roc czterech stanów predysponuj¹cych do wyst¹pienia udaru z Wiatru : Wiatr wewnêtrzny i Ogieñ, stagnacja i luz. FOT. 32. Kobieta, lat 29 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: normalny, oprócz powierzchownego obrzêku prawej po³owy Nalot: normalny HISTORIA PRZYPADKU Dwa lata wcze niej pacjentka przeby³a zapa æ p³uc. DIAGNOZA Jêzyk ten zosta³ przedstawiony przede wszystkim po to, aby zilustrowaæ obrzêk p< -³owy jeg o powierzchni po prawej stronie. Obrzêk ma naturê Niedoborow¹ i zwi¹zany je-z zapa ci¹ prawe go p³uca. FOT. 33. Mê¿czyzna, lat 30 ZNAKI NA JÊZYKU Ko³or cia³a: normalny, z wyj¹tkiem lekko czerwonej lewej strony i koniuszka Kszta³t cia³a: normalny, z wyj¹tkiem bardzo lekkiego obrzêku po lewej stronie Na³ot: ¿ó³ty i liski po lewe stronie HISTORIA PRZYPADKU Dwa miesi¹ce wcze niej pacjent mia³ wirusowe zapalenie w¹troby. Skar¿y³ siê tak¿e na napiêcie owe i sen zaburzony snami. Têtno by³o pe³ne, szybkie i lizgaj¹ce. DIAGNOZA Wszystkie znaki na jêzyku pojawi³y siê po lewej stronie (czerwone cia³o, lekki obrzêk i ¿ó³ty ski nalot). Wyra nie wskazuje to na problem W¹troby. W tym przypadku, wykazuje zatrz ymanie Gor¹ca i Wilgoci w W¹trobie i Pêcherzyku ¯ó³ciowym. " ¦i. Czerwo-
yæ na nastêpnej fotografii. Jest to jêzyk tej samej pacjentki dwa lata pó niej. FOT. 35. Ta sama pacjentka dwa lata pó niej FOT. 36,37 i 38. Dziewczynka, lat 10 Fotografie pokazuj¹ rozwój choroby i wycofywanie siê czynnika patogennego w przypadku ospy wietrznej u dziesiêcioletniego dziecka. 1 tak¿e FOT. 36 _ ZNAKI NA JÊZYKU [obrzêk ¦ Ko³or cia³a: normalny, z czerwonymi punktami wokó³ koniuszka i boków I. wyk ^^ Kszta³t cia³a: normalny Nalot: ¿ó³ty, lepki - 133 DIAGNOZA Jest to pierwsze stadium ataku Wiatru i Wilgoci oraz Gor¹ca. Czynnik patogenny jes : w warstwie Zewnêtrznej, poniewa¿ czerwone punkty s¹ dooko³a brzegów i koniuszka: wystêpuje Wilgoæ, poniewa¿ nalot jest liski; wystêpuje Gor¹co, poniewa¿ nalot jest ¿ó³ty i s¹ czerwon y. Równie¿ ropa, któr¹ zawieraj¹ krosty, oznacza Wilgoæ, a Gor¹co pokazuj¹ wypuk³e, bolesne k z czerwonymi brzegami. FOT. 37 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: taki sam, nadal czerwone punkty Kszta³t cia³a: normalny Nalot: jeszcze ¿ó³ty, bardziej liski DIAGNOZA liski nalot oznacza wiêksz¹ Wilgoæ. Krosty zawieraj¹ równie¿ wiêcej ropy i s¹ bliskie pêkniê tak¿e odzwierciedla Wilgoæ. Uchwycenie ró¿nicy miêdzy tym stanen. (gdy krosty pêkaj¹) a poprz dnim (gdy krosty dopiero siê pojawi³y i s¹ twarde) jest w me dycynie chiñskiej bardzo wa¿n e, poniewa¿ inaczej leczy siê ka¿dy z tych stanów W pierwszym stadium zasad¹ terapeutyczn¹ j est usuwanie Ognistej Toksyczno ci; w stadium pó niejszym (kiedy krosty s¹ miêkkie i pêkaj¹) asad¹ terapeutyczn¹ jest rozpuszczanie luzu. Gdy zapisujemy chiñskie zio³a, nale¿y u¿yæ inny zió³ w ka¿dym stadium FOT. 38 ZNAKI NA JÊZYKU Ko³or cia³a: normalny, czerwone punkty s¹ teraz blade i nie tak wystaj¹ce (por. fot. 37 ponad powierzchniê Kszta³t cia³a: normalny Na³ot: cienki i bia³y, nie jest lepki ani liski DIAGNOZA Jêzyk pokazuje zdecydowan¹ poprawê stanu i cofniêcie siê czynnika patogennego. Czerwone pu nkty s¹ teraz bladoczerwone, co wskazuje, ¿e Gor¹co zosta³o usuniête. Nalot jest bia³y zamia st ¿ó³tego i nie jest lepki, co tak¿e pokazuje, ¿e Gor¹co zosta³o usuniête, a luz zosta³ roz ny. FOT. 39. Kobieta, lat 41 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, boki lekko purpurowe aennyjest i toniuszka: ot jest ¿ó³«\ a Gor¹i s¹ blis:: stanem ¦ >t wmestanów. d: w staI rozpusz-tadium. Kszta³t dala: normalny <podnia powierzchnia jêzyka: ¿y³a po prawej stronie purpurowa i rozszerzona HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka skar¿y³a siê na napiêcie przedmiesi¹czkowe, stany rozdra¿nienia, depresji, napiêcie w piersiach w okresie przed miesi¹czk¹. Mia³a ona tak¿e trwaj¹ce od kilku at bóle g³owy w oko icy prawej skroni, zawroty g³owy i szum w uszach. Przej ciowo miewa³a k³uj¹ce bóle w klatce piersiowej. Cierpia³a na zaparcia i okresowo miewa³a zapalenie pêcherza z pieczeniem i

czêstym oddawaniem moczu. By³a tak¿e przewlekle zmêczona. Têtno by³o g³êbokie, lekko strunow po lewej stronie i lekko szorstkie po prawej. DIAGNOZA Czerwone cia³o jêzyka i lekko purpurowe boki wskazuj¹ na zastój krwi i Gor¹co. Zastój Krwi p otwierdza purpurowa i rozszerzona prawa ¿y³a podjêzykowa. Fakt, ¿e tylko prawa ¿y³a jest roz szerzona (lewa zaczyna pokazywaæ rozszerzenie u podstawy), wskazuje na to, i¿ zastój K rwi dotyczy g³ównie kana³ów po prawej stronie cia³a. Jest to prawdopodobna przyczyna prawo stronnych bólów g³owy. Wiêkszo æ objawów i znaków u pacjentki mo¿na przypisaæ zastojowi Krwi napiêcie przedmiesi¹czkowe, bóle g³o-¦\y, k³uj¹cy ból w klatce piersiowej). Zawroty g³owy i s uszach zwi¹zany jest ze wznoszeniem siê yang W¹troby, a zaparcia i tendencja do zapal enia pêcherza spowodowane s¹ Ogniem W¹troby przemieszczaj¹cym siê w dó³. Strunowata jako æ tê lewej fonie wskazuje na zastój Kr\yi W¹troby, podczas gdy szorstka jako æ têtna po prawej tronie wykazuje Niedobór w ¯o³¹dku i ledzionie oraz stan zapowiadaj¹cy Niedobór Krwi. T³umac to nadmierne, przewlek³e zmêczenie. fot. 37) -nnego. -.-te. Na-usuniêFOT. 41. Ch³opiec, lat 7 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, szczególnie w przedniej czê ci, czerwone punkty dooko³a rodka Kszta³t cia³a: obrzêkniêty w przedniej czê ci \alot: gruby, ¿ó³ty, z korzeniem HISTORIA PRZYPADKU Na cztery dni przed badaniem u ch³opca wyst¹pi³a infekcja górnych dróg oddechowych. W pocz¹t kowym stadium obejmowa³a ona ból gard³a, obrzêk wêz³ów ch³onnych, dreszcze, gor¹czkê i bóle c encie wykonywania zdjêcia objawy zmieni³y siê i obejmowa³y kaszel z wykrztuszaniem ¿ó³tej plw ciny, gor¹czkê, uczucie gor¹ca, pragnienie i niepokój. DIAGNOZA Objawy pocz¹tkowe s¹ typowe dla inwazji zewnêtrznego Wiatru i Gor¹ca do warstwy Ochronne j P³uc. Kiedy wykonywano zdjêcie, czynnik patogenny wnikn¹³ do wewn¹trz i dotkn¹³ P³uc. Z pun widzenia ró¿nicowania wed³ug Czterech Warstw, syndrom ten odpowiada Gor¹cu w P³ucach na p oziomie Qi. Czerwone cia³o jêzyka wskazuje na Wewnêtrzne Gor¹co, a jego przewaga w przed niej czê ci wskazuje na lokalizacjê Gor¹ca w P³ucach. Czerwone punkty dooko³a centrum pozost a³y po stadium Zewnêtrznym, kiedy by³y rozmieszczone na bokach. Obrzêk przedniej czê ci ozna cza, ¿e wystêpuje nie tylV ko Gor¹co P³uc, ale tak¿e Gor¹cy luz w P³ucach. Gruby, ¿ó³ty nalot z korzeniem potwierdza wy nie Wewnêtrznego Gor¹ca z Nadmiaru. FOT. 42. Ch³opiec, lat 9 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, czerwieñszy w czê ci przedniej, czerwone punkty w rodku Kszta³t cia³a obrzêkniêty w przedniej czê ci Nalot: brak w przedniej czê ci w kierunku rodka, cienki, ¿ó³ty i prawie bez korzeni;.-, w p ozosta³ych czê ciach HISTORIA PRZYPADKU U pacjenta (ta sama osoba, co na fot. 41) wyst¹pi³a ostra infekcja górnych dróg oddechow ych osiem dni przed badaniem. Objawy pocz¹tkowe obejmowa³y zapalenie gard³a, j bóle cia³a i gor¹czkê. Nastêpnie rozwinê³a siê infekcja w klatce piersiowej z gor¹czka kaszlem z ¿ó³t¹ p palenie migda³ków i uczucie gor¹ca. W tym stadium paejer. otrzyma³ antybiotyki, i chocia¿ pomog³y na infekcjê w klatce piersiowej i kaszel, jego sta: nie poprawi³ siê. Nadal mia³ g or¹czkê (szczególnie wieczorami), uczucie gor¹ca, odczu wa³ pragnienie i niepokój, nie spa³ d brze, a migda³y by³y nadal obrzêkniête. DIAGNOZA Pocz¹tkowe objawy odpowiadaj¹ inwazji Wiatru i Gor¹ca, a stadium drugie (z infekcj¹ w kl atce piersiowej) jest typowe dla luzu i Gor¹ca w P³ucach na poziomie Qi. W czasie bad ania i wykonania fotografii, stan w³a nie zacz¹³ przechodziæ do poziomu Od¿ywczego. Czerwony kolor cia³a, razem z brakiem nalotu w przedniej czê ci i w rodku wyra nie wskazuj¹ na Gor¹c Niedoborowe. Jest to znak, ¿e stan jest na poziomie Od¿ywczym. Jêzyk jest najbardziej rzetelnym wska nikiem, ukazuj¹cym rozwój z warstwy Q; do warstwy Od¿ywczej. Na poziomie Qi wystêpuje gruby, ¿ó³ty nalot na czerwonym jêzyku (wskazuje Gor¹co Nadmiarowe), a na pozi omie Od¿ywczym jêzyk ma odcieñ ciemno-1 czerwony, bez nalotu (wskazuje na Gor¹co Niedobo

rowe). W tym przypadku ch³opiec w³a nie przeszed³ do poziomu Od¿ywczego; przej cie od jedneg o stadium do nastêpnego u dzieci odbywa siê bardzo szybko. Nale¿y stwierdziæ, ¿e chocia¿ ozn aki i objawy, przy-1 pisywane stadium Od¿ywczemu, s¹ bardzo powa¿ne, u dzieci mog¹ przyj mowaæ formê ³agodniejsz¹, tak jak w tym przypadku. U dzieci jêzyk wygl¹daj¹cy jak na fotograf i mo¿-zmieniæ siê do prawie normalnego w ci¹gu jednego dnia, tak jak to by³o w przypadku t ego ch³opca. FOT. 43. Kobieta, lat 32 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: w ca³o ci blady, ale czerwony na korzeniu Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, z odciskami zêbów Nalot: cienki, lepki, bia³y wszêdzie poza korzeniem, gdzie jest z³uszczony potwier- Iku korzeni;-. dróg od-e gardia. sraczk¹, i pacjent ego stan a, odczuHISTORIA PRZYPADKU Pacjentka chorowa³a na chorobê Addisona. Podstawowe oznaki i objawy, to ekstremalne zmêczenie, zaparcia, zmniejszony apetyt, pigmentacja skóry, sucho æ skóry, sucho æ w ustach, oty nocne i uczucie gor¹ca na twarzy pogarszaj¹ce siê wieczorem. Têtno by³o miêkkie w obu pr oksymalnych pozycjach. DIAGNOZA Czerwony kolor i z³uszczenie nalotu na korzeniu wyra nie pokazuje Niedobór yin Nerek z Niedoborowym Gor¹cem. Ten typ jêzyka jest raczej wyj¹tkiem od normalnego rozwoju Nied oboru yin, w którym, w czasie gdy yin Nerek staje siê niedoborowe, ca³y jêzyk jest zazwy czaj czerwony i ziuszczony (patrz rozdz. 5). W tym przypadku tylko korzeñ jest cze rwony i z³uszczony. Mo¿liwym wyja nieniem z punktu widzenia medycyny chiñskiej jest nie tylko Niedobór Nerek, ale tak¿e z punktu widzenia biomedycyny wystêpuj¹ca patologia nere k (pamiêtaj¹c, ¿e kora nadnerczy tworzy czê æ Nerek). Niedobór Nerek potwierdza miêkkie têtno u proksymalnych pozycjach i takie objawy, jak poty nocne, sucho æ skóry i ekstremalne zmêczenie. FOT. 44. Kobieta, lat 30 ¦ (z infek-Ji. W czai Od¿yw-odku wy¦ Od¿yw-rstwy Qi n\Tn jêzyi ciemno-ch³opiec stêpnego lwy, przy-fformê³aifii mo¿e tadku teZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny, czerwone punkty w przedniej czê ci Kszta³t cia³a: lekko cienki, zaz naczone odciski zêbów Kalot: z³uszczony w ³aty (jêzyk geograficzny") HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpia³a z powodu sarkoidozy p³uc. G³ówne przejawy kliniczne to: suchy kaszel , duszno æ, sapanie, suche gard³o i poty nocne. Têtno by³o powierzchownie puste. DIAGNOZA Wszystkie objawy i oznaki wystêpuj¹ce u pacjentki s¹ typowe dla Niedoboru yin P³uc: such y kaszel, suche gard³o, duszno æ i poty nocne. Powierzchownie pusta jako æ têtna tak¿e wskazu e na Niedobór yin. Jêzyk z zaznaczonymi odciskami zêbów wskazuje na Niedobór Qi ledziony, a nalot z³uszczony w ³aty - Niedobór yin ¯o³¹dka. Tak wiêc, jêzyk wyra nie odzwierciedla dwa s my (Niedobór Qi ledziony i Niedobór yin ¯o³¹dka), które nie da³y objawów, ale s¹ niew¹tpliwi ne z patologi¹ tego przypadku. Faktycznie, z punktu widzenia Piêciu Przemian ledziona i ¯o³¹dek s¹ matk¹" dla P³uc i ich Niedobór czêsto jest podstaw¹ niedoborowego zaburzenia w Szczególnie Niedobór yin ¯o³¹dka jest czêsto podstaw¹ Niedoboru yin P³uc. FOT. 45. Mê¿czyzna, lat 45 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady - 137I Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, z zaznaczonymi odciskami zêbów, szczelina ¯o³¹dkowo-Ser-

cowa Nalot: ca³y nalot lepko-bialy, poza lekko ¿ó³tym w rodku w kierunku korzenia, HISTORIA PRZYPADKU Pacjent od wielu lat mia³ ekstremalne lêki. Przez ostatnie 15 lat za¿ywa³ rodki upi -kaja j¹ce i uzale¿ni³ siê od nich. Objawy pogarsza³y siê, a wiêc za¿ywa³ coraz wiêkszi dawki leków j¹cych. W koñcu odstawi³ leki i za³ama³ siê nerwowo. Po tym, zacz¹³ przyjmowaæ ponownie leki ajaj¹ce, aczkolwiek w mniejszych dawkach, i zg³(>-si³ siê na konsultacjê. Pacjent ten cier pia³ z powodu bardzo powa¿nych lêków, przejawiaj¹cych siê palpitacjami, poceniem i dr¿eniem. ie spa³ dobrze, stolce by³y zawsze rozlu nione, kilkakrotne w godzinach rannych. Szcze góln¹ cech¹ jego lêku by³o pogarszanie si stanu (czu³ siê w kawa³kach"), gdy siostra mieszka tym samym mie cie wyje d ; ³a na wakacje. DIAGNOZA Bardzo obrzêkniête cia³o jêzyka i lepki nalot s¹ wyra n¹ oznak¹ luzu. Blado æ ci; ³a i zazna ki zêbów wskazuj¹ na Niedobór Qi ledziony, co oczywi cie jest poc staw¹ do wytworzenia luzu rzyczyn¹ powa¿nych lêków jest luz blokuj¹cy i wywo³uj¹cy niepokój Ducha. FOT. 46. Kobieta, lat 53 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, bardziej w czê ci przedniej, zaznaczone odciski zêbów Nalot: w ca³o ci lepki, bia³y HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a zdiagnozowan¹ psychozê maniakalno-depresyjn¹. W przebiegu faz-depresyjne j czu³a siê bardzo smutna i zmêczona, podczas gdy w czasie fazy maniakalni przejawia³a n admiern¹ i haotyczn¹ aktywno æ, bez koñczenia czegokolwiek. Ogólnie odczuwa³a zimno i zmêczen stolce by³y lu ne. DIAGNOZA W tym przypadku Duch zosta³ zablokowany przez luz. Obrzêkniêty jêzyk i lepki nalot wyra nie oznaczaj¹ luz. Blady kolor jêzyka i zaznaczone odciski zêbów wskazuj¹ na Niedobór Qi ledzi , co jest podstaw¹ dla tworzenia siê luzu. Zmêczenie, lu ne stolce i uczucie zimna wskazu j¹ tak¿e na Niedobór Qi ledziony. FOT. 47. Mê¿czyzna, lat 28 ZNAKI NA JÊZYKU Ko³or cia³a: czerwony, koniuszek czerwieñszy z czerwonymi punktami kowo-Ser»rodki upo-raz wiêksze i Po tym, ¿akach, i zg³o-przejawia--ze rozlu nianie sie vyje¿d¿a!o æ cia-estpod-w-ywo³uKszta³t cia³a: lekko sztywny \~alot: gruby, ¿ó³ty, suchy Wilgotno æ: bardzo suchy HISTORIA PRZYPADKU Pacjent skar¿y³ siê na bezsenno æ, lêk i uczucie gor¹ca. Pytany ujawni³, ¿e tak¿e ma zaparcia ienie i palpitacje. Têtno by³o pe³ne i lekko szerokie w lewej pozycji dystalnej. DIAGNOZA Jêzyk ten jest klasycznym przyk³adem Nadmiarowego Gor¹ca; czerwony, ma ¿ó³ty nalot z korzeni em i jest bardzo suchy. Czerwieñszy koniuszek z czerwonymi punktami wyra nie umiejsc awiaj¹ Nadmiarowe Gor¹co w Sercu. Gruby ¿ó³ty i suchy nalot (razem z objawami zaparcia) oz naczaj¹ wystêpowanie Gor¹ca w ¯o³¹dku i Jelitach, poniewa¿ nalot bardziej odzwierciedla stan arz¹dów yang ni¿ Narz¹dów yin. Lekka sztywno æ cia³a jêzyka wykazuje, ¿e Gor¹co zaczyna uszka a³a, co potwierdza sucho æ jêzyka. Takie objawy, jak palpitacje, bezsenno æ i uczucie gor¹ca yra nie potwierdzaj¹ wystêpowanie Ognia Serca. Jêzyk z jasnoczerwonym koniuszkiem i z cz erwonymi punktami wskazuje niezbicie, ¿e ród³em stanu jest stres emocjonalny, tak by³o fa ktycznie w tym przypadku.

iegu fazy .liakalnej odt i lepki na-*kazuj¹ na e stolce FOT. 48. Kobieta, lat 72 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony Kszta³t cia³a: lekko cienki, chocia¿ brzegi s¹ nieco obrzêkniête, porozrzucane pêkniêcia Nalot: z³uszczony, oprócz bardzo ma³ego pola w kierunku korzenia HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka skar¿y³a siê na objawy zespo³u Meniera, trwaj¹ce od dziesiêciu lat; mia³a silne zaw

oty g³owy, nudno ci i szum w uszach. Skar¿y³a siê tak¿e na lu ne stolce z bólami brzucha i ro eraniem w brzuchu, bóle okolicy krzy¿owej krêgos³upa oraz poty nocne. Têtno by³o ogólnie cien ie, bardziej miêkkie po prawej stronie i lekko strunowate po lewej. DIAGNOZA Czerwony kolor cia³a jêzyka wraz z brakiem nalotu wyra nie wskazuj¹ na Niedobór yin z Nied oborowym Gor¹cem. Bóle krêgos³upa, szum w uszach i poty nocne oznaczaj¹ Niedobór yin Nerek. Silne zawroty g³owy i nudno ci spowodowane s¹ przez wznosz¹ce siê yang W¹troby, a to wynika z Niedoboru yin Nerek. Jedyn¹ pozytywn¹ cech¹ tego jêzyka jest to, ¿e nie jest on suchy; j est to po¿¹dany znak, poniewa¿ pokazuje, ¿e Niedobór yin nie wp³yn¹³ jeszcze na p³yny cia³a. cia³o jêzyka potwierdza Niedobór yin. Lekki obrzêk boków oznacza Niedobór ledziony; jest to jedyna tego oznaka na jêzyku. Lu ne stolce potwierdzaj¹ Niedobór Qi ledziony. Bóle i rozpie rania brzucha zwi¹zane s¹ ze stagnacj¹ Qi W¹troby, co oddzia³uje na ledzionê. Ten ostatni sy drom mo¿emy wywnioskowaæ tylko na podstawie objawów i têtna, a nie z jêzyka. - 139 FOT. 49. Kobieta, lat 54 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwonawopurpurowy czerwone punkty w przedniej czê ci Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, szczelina Serca, zaznaczone odciski zêbów Nalot: prawie bia³y, lepki, ¿ó³ty wewn¹trz szczeliny w kierunku korzenia (¿ó³te kolct z³uszczony w ³aty, szczególnie na bokach w kierunku przedniej czê ci (pole klait piersiowej) HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka cierpia³a od kilku lat z powodu choroby wieñcowej. G³ówne oznaki i ob\ wy obej mowa³y: uczucie ciskania oraz k³uj¹cy ból w klatce piersiowej, kaszel z ¿ó!' plwocin¹, bezse poty nocne, uczucie gor¹ca wieczorem, zmêczenie, rozpierar. i uczucie pe³no ci w nadbrzu szu. Têtno by³o w ca³o ci lizgaj¹ce, ale tak¿e puste na gt-bokim poziomie, szczególnie po le stronie. DIAGNOZA Jest to bardzo skomplikowany przypadek z bardzo zawi³¹ patologi¹. Jêzyk pokazu wszystkie aspekty tego stanu. Po pierwsze, czerwonawopurpurowe cia³o wskazuje i Gor¹co z zast ojem Krwi. Zaczerwienienie i z³uszczenie w przedniej czê ci jêzyka (po klatki piersiowej ) wykazuje, ¿e Gor¹co i zastój Krwi s¹ g³ównie w klatce piersiowi a wiêc wystêpuje równie¿ Ni we Gor¹co w P³ucach i zastój Krwi w klatce piersi wej. Czerwone punkty w tym polu wska zuj¹, ¿e jest to powa¿ne Niedoborowe Gor¹< P³uc. Z³uszczone ³aty wskazuj¹ na Niedobór yin ¯o³ as gdy lepko æ nalo: i obrzêk cia³a jêzyka oznaczaj¹ obecno æ luzu. ¯ó³te kolce wewn¹trz szc kazuj¹, ¿e Gor¹co i luz dotknê³y Serca. Odciski zêbów wskazuj¹ na Niedobór Qi U dziony, któ staw¹ formowania siê luzu. Jêzyk ten pokazuje wiêc skomplikowii-n¹ kombinacjê Niedoboru i Na miaru; wystêpuje Niedobór Qi ledziony, Niedobór yin ¯o³¹dka i P³uc, a Nadmiar Gor¹ca ze luz doborowego Gor¹ca i zastój Krwi. Na luz wskazuje uczucie ciskania w klatce piersiowej, kaszel z ¿ó³t¹ plwocin¹, rozpierani-i pe³no æ w nadbrzuszu. Ból w klatce piersiowej oznacza Krwi. Bezsenno æ, pot nocne i uczucie gor¹ca wieczorem wskazuj¹ na Niedoborowe Gor¹co, a u czucie zmêczê nia zwi¹zane jest z Niedoborem Qi ledziony. FOT. 50. Kobieta, lat 53 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: lekko blady, szczególnie na bokach Kszta³t cia³a: w ca³o ci lekko obrzêkniêty, znacznie bardziej w czê ci przedniej; lekko zazna ne odciski zêbów Nalot: normalny, lekko lepki HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a pó n¹ postaæ astmy. Jest to choroba rozpoczynaj¹ca siê w rednin wieku i nie arzyszy jej egzema w przeciwieñstwie do wczesnych postaci astmy, któn zazwyczaj rozp oczynaj¹ siê we wczesnym dzieciñstwie i zwykle towarzyszy im egzem;; atopiczna. Pacjen tka ta czêsto mia³a wiszcz¹cy oddech i stosowa³a mniej wiêcej trzy rattite kolce), ole klatki ñ i objael z ¿ó³t¹ ozpieranie ste na g³ê; pokazuje skazuje na zyka (pole ersiowej. i piersio-re Gor¹co nalotu f Serca : Qi le-oplikowa-ór yin ¯o-ri. Na luz »zpieranie lo æ, poty zmêczezy dziennie niesteroidowy inhalator (Yentolin). Mia³a tak¿e uczucie ciskania w klatce

piersiowej i w nadbrzuszu. Czu³a siê bardzo zmêczona. Mia³a uczucie ciê¿ko ci cia³a, a klatk iersiowa by³a zablokowana przez luz. Ca³e têtno by³o lizgaj¹ce, lecz miêkkie po prawej stro . DIAGNOZA Jêzyk bardzo wyra nie pokazuje wystêpowanie luzu (obrzêkniêty z lekko lepkim nalotem). Obrzê przedniej czê ci pokazuje, ¿e luz blokuje P³uca. Zaznaczone odciski zêbów wskazuj¹ na Niedo i ledziony, co jest podstawy formowania siê luzu. Pozosta³e objawy równie¿ wyra nie wskazuj a wystêpowanie luzu, uczucie ciskania i ciê¿ko ci, luz w klatce piersiowej oraz wiszcz¹cy ch. Zmêczenie zwi¹zane jest zarówno ze luzem, jak i z Niedoborem Qi ledziony. FOT. 51. Mê¿czyzna, lat 45 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: zbaczaj¹cy, obrzêkniêty, g³êboka szczelina Serca \alot: lepki bia³y, poza szczelin¹, gdzie jest ¿ó³ty HISTORIA PRZYPADKU Sze æ miesiêcy temu pacjent przeby³ udar (zakrzep mózgu). Pozosta³o pora¿enie po³owicze i drê ie koñczyn po dotkniêtej stronie. Mowa by³a lekko zamazana. Czu³ siê bardzo zmêczony. Pozost a³e objawy obejmowa³y: zamazane widzenie, skurcze w nogach w nocy. Têtno na g³êbokim pozio mie by³o puste. DIAGNOZA Jêzyk pokazuje dwa elementy patogenne, które prowadz¹ do udaru z Wiatru. Wyra ne zbaczan ie wskazuje na Wiatr W¹troby, podczas gdy obrzêk cia³a jêzyka i lepki nalot oznaczaj¹ luz. Wiatr i luz s¹ g³ównymi czynnikami patogennymi, które prowadz¹ do udaru. Musi byæ oczywi cie k¿e trochê Niedoboru Qi ledziony, który doprowadza do tworzenia siê luzu i Niedobór Krwi lu yin W¹troby, prowadz¹cy do Wiatru W¹troby. Te dwa Niedobory nie ujawniaj¹ siê jednak na jêz yku. Zamazane widzenie, skurcze nóg i têtno (puste na g³êbokim poziomie) wskazuj¹ na Niedo bór yin W¹troby, podczas gdy zmêczenie wskazuje na Niedobór Qi ledziony. : *>'. lekko zaFOT. 52. Mê¿czyzna, lat 37 >rednin :ny. którt . egzeniii ej trzy raZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny Kszta³t cia³a: g³êbokie, rozrzucone szczeliny, obrzêkniêty, kilka poprzecznych pêkniêæ na brzegach ledziony \alot: brak - 141 HISTORIA PRZYPADKU Pacjent chorowa³ na AIDS. Nie mia³ objawów przez trzy lata od czasu diagnozy jako HIVpozytywny, jednak¿e w ostatnich miesi¹cach cierpia³ z powodu nawracaj¹cych stanów podgor¹czk owych i infekcji. Odczuwa³ gor¹co, poci³ siê w nocy, mia³ suchy kaszei i suche gard³o. Sto³ce by³y lu ne, nie mia³ apetytu i czu³ siê bardzo zmêczony. Têtno ogólnie by³o powierzchowne i p DIAGNOZA Jêzyk bardzo wyra nie pokazuje Niedobór yin ¯o³¹dka, poniewa¿ jest ca³kowicie z³uszczony. G³ê rozrzucane szczeliny potwierdzaj¹ ciê¿ko æ Niedoboru yin ¯o³¹dka. Nieliczne poprzeczne szczel na brzegach wskazuj¹ tak¿e na Niedobór yin ledziony. Obrzêk cia³a jêzyka wskazuje na Wilgoæ b luz, które pochodz¹ z Niedoboru Qi ledziony. Objawy pokazuj¹ tak¿e Niedobór yin P³uc (suc gard³o i kaszel). Pozosta³e ogólne objawy Niedoboru yin obejmuj¹: uczucie gor¹ca, poty noc ne oraz powierzchown-i puste têtno. Lu ne stolce, brak apetytu i zmêczenie wskazuj¹ na N iedobór Qi ledzion} FOT. 53. Ten sam pacjent co na rycinie 52 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, szczególnie w czê ci przedniej Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, g³êbokie szczeliny Nalot: gruby, lepki ¿ó³ty, bez korzenia w przedniej czê ci HISTORIA PRZYPADKU Zdjêcie zrobiono po trzech dniach od wykonania fot. 52, podczas ostrego epizodu pa lenia p³uc. DIAGNOZA

Kszta³t cia³a jest taki sam; jêzyk jest jeszcze obrzêkniêty i ma oczywi cie te same | szczel iny. Kolor cia³a sta³ siê czerwony wskazuj¹c na wystêpowanie Wewnêtrznego Go r¹ca. Nag³e poja nie siê grubego ¿ó³tego nalotu wyra nie wskazuje na pogorszenie siê stanu i zwi¹zane jest z r zwojem intensywnego, wewnêtrznego Gor¹ca ze luzem w P³ucach. Koncentracja nalotu w prze dniej czê ci jest wyra nie zwi¹zana z P³ucami, jednak¿e nalot jest bez korzenia, poniewa¿ pop zednio by³ z³uszczony. Fakt, ¿e nalot pojawi³ si» nagle i jest gruby, ¿ó³ty oraz bez korzenia efinitywnie wskazuje na pogorszenie siê sta nu. Interpretacja pojawienia siê tego na lotu na poprzednio zniszczonym jêzyku, jako dc*-bry znak, by³aby wielkim b³êdem (patrz r ozdz. 7). FOT. 54. Ten sam pacjent co na fot. 52 i 53 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: od normalnego do czerwonego, bia³e pêcherzyki w przedniej czê ci Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, g³êbokie szczeliny Nalot: bez nalotu, poza rozrzuconymi ³atami nalotu bez korzenia - 142 lo¿y jako :ych staiy kaszel ao ogólJkowicie yin ¯o-¦ yin le-> iboru Qi s izosta³e -zchowne Wiedziony. HISTORIA PRZYPADKU Zdjêcie to zrobiono cztery dni po wykonaniu fot. 53. W tym czasie pacjent odzyskiw a³ zdrowie po zapaleniu p³uc, a gor¹czka spad³a. DIAGNOZA Jêzyk powróci³ do swego wcze niejszego stanu i nie jest dalej czerwony. Przyby³o jednak ki lka nowych znaków. Bia³e pêcherzyki w przedniej czê ci wskazuj¹ na zatrzymanie Wilgoci w P³uc ch, co oczywi cie pozosta³o po Gor¹cu ze luzem. Rozrzucony w ³aty nalot bez korzenia tak¿e pozosta³ po poprzednim grubym, ¿ó³tym nalocie, który wystêpowa³ w ostrym stadium. Wskazuje to na zatrzymanie rezydualnego czynnika patogennego. Fot. 55. Mê¿czyzna, lat 75 1 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwony, ¿ó³tawe ¿y³y podjêzykowe z purpurowymi ¿y³kami Kszta³t cia³a: cienki N zodu zate same "¦rrnego Godzenie siê -ni w P³u. jednak¦jawi³ siê -¦ siê stajako doHISTORIA PRZYPADKU Mê¿czyzna cierpia³ na przewlek³¹ chorobê wieñcow¹. Oznaki i objawy obejmowa³y uczucie ciskan w klatce piersiowej, duszno æ po wysi³ku, uczucie gor¹ca, pragnienie i strunowate têtno. DIAGNOZA Powierzchnia podjêzykowa pokazuje, ¿e cia³o jest czerwone. Same ¿y³y wskazuj¹ na Wilgoæ paruj górê w Górnym Ogrzewaczu, a purpurowe ¿y³ki wskazuj¹ na zastój Krwi. Stan tego mê¿czyzny w m nie chiñskiej nazywany jest Bolesne Zblokowanie klatki piersiowej i jest wyra nie zw i¹zany z zablokowaniem Qi klatki piersiowej przez luz i zastój Krwi. FOT. 56. Kobieta, lat 28 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: blady, mokry Kszta³t cia³a: lekko obrzêkniêty Nalot: brak HISTORIA PRZYPADKU G³ówn¹ dolegliwo ci¹, na któr¹ skar¿y³a siê pacjentka, by³o wyczerpanie. Pytana ujawni³a, ¿e miesi¹czki, trwaj¹ce tylko jeden dzieñ. Czêsto mia³a zawroty g³owy i czasem - zamazane widz enie. Nie mia³a apetytu, stolce zazwyczaj by³y lu ne i stale odczuwa³a zimno. Têtno by³o miêk ie po prawej stronie, a cienkie po lewej. DIAGNOZA Blady, z³uszczony jêzyk (jak oskubany kurczak") jest wyra nym znakiem powa¿i go Niedoboru Krwi, co potwierdzaj¹ sk¹pe miesi¹czki, wyczerpanie, zawroty g³owy, ; mazane widzenie i cienkie têtno. Mokry jêzyk jest w sprzeczno ci z t¹ diagnoz¹, pon wa¿ powinien byæ suchy, gd wystêpuje Niedobór Krwi. Jednak¿e jêzyk jest mokry, gd u pacjentki wystêpuje tak¿e Niedobór ang ledziony, co potwierdza uczucie zimna, li. ne stolce, brak apetytu i miêkkie têtn

o. FOT. 57. Kobieta, lat 38 ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny, czerwony na korzeniu, lekko suchy Kszta³t cia³a: lekko obrzêkniêty, szczególnie w czê ci przedniej, poprzeczne pêkniêæ: ledziony na brzegach Nalot: z³uszczony w ³aty ( geograficzny"), brak na korzeniu HISTORIA PRZYPADKU Pacjentka mia³a migreny i zaburzenia uk³adu pokarmowego. Migreny cechowa³y sit, têtni¹cym bólem w skroniach i towarzyszy³y im zawroty g³owy oraz nudno ci. Mia³a nie^--trawno æ. Cierpi na zaparcia (normalna wielko æ stolców), bóle i rozpieranie w brzuchu. DIAGNOZA Jest to skomplikowany stan, w którym oznaki na jêzyku i przejawy kliniczne pokazuj¹ ró¿ne aspekty zaburzenia. Jêzyk pokazuje Niedobór yin ¯o³¹dka i Nerek; ziuszczony w ³aty jêzyk wska uje na Niedobór yin ¯o³¹dka, a z³uszczony korzeñ oznacza Niedobór yin Nerek. Poprzeczne pêkni na brzegach wskazuj¹, ¿e wystêpuje tak¿e Niedobór yin ledziony, a obrzêk jêzyka oznacza Nied Qi ledziony. Objawy wskazuj¹ na wznosz¹ce siê yang W¹troby (ból migrenowy o typie têtni¹cym kroniach z zawrotami $ow i nudno ciami) oraz niewielk¹ stagnacjê Qi W¹troby (ból i rozpier anie brzucha). Zapar cia zwi¹zane s¹ z Niedoborem yin; mog¹ te¿ byæ zwi¹zane ze stagnacj¹ Qi roby, ak w tym przypadku to nie wyst¹pi³o, poniewa¿ stolce nie by³y ma³e. FOT. 58. Ta sama pacjentka co na rycinie 57 A ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: normalny, lekko czerwony na korzeniu Kszta³t cia³a: lekko obrzêkniêty, poprzeczne szczeliny ledziony na brzegach Nalot: z³uszczony w ³aty HISTORIA PRZYPADKU Patrz fot. 57. - 144 I powa¿ne-glowy, za-z¹, ponie-tokry, gdy¿ zimna, lu DIAGNOZA Fotografiê wykonano trzy miesi¹ce pó niej. Pokazuje poprawê stanu pacjentki. Kolor korzeni a jest mniej czerwony, jêzyk mniej suchy, szczeliny ledziony mniej g³êbokie, a co najwa¿n iejsze, powróci³ nalot na korzeniu. Wszystko to wskazuje, ¿e Niedobór yin jest l¿ejszy. FOT. 59. Mê¿czyzna, lat 72 pêkniêcia owa³y siê I Via³a nies-lio w brzu'pokazu-luszczony Niedobór iobór yin i wznosz¹-mi g³owy Zapar-oby, ale ZNAKI NA JÊZYKU Kolor cia³a: czerwonawopurpurowy suchy Kszta³t cia³a: obrzêkniêty, d³ugi, g³êbokie rozrzucone szczeliny Nalot: brak, poza kilkoma ³atami grubego, ¿ó³tego nalotu bez korzenia HISTORIA PRZYPADKU Od kilku lat pacjent cierpia³ na pó ny typ astmy i zapalenie oskrzeli. Czêsto mia³ wiszcz¹cy oddech oraz duszno ci, przewlek³y kaszel z produkcj¹ sk¹pej, spoistej, ¿ó³tej plwociny. Mia³ bóle w okolicy krzy¿owej krêgos³upa, zawroty g³owy, szum w uszach, poty nocne i suche gar d³o w nocy. Têtno by³o szybkie, powierzchowne i puste. DIAGNOZA Jêzyk pokazuje bardzo powa¿ny Niedobór yin ¯o³¹dka, Nerek i P³uc. Niedobór yin ¯o³¹dka i Nere doczny jako czerwone i z³uszczone cia³o jêzyka, a wielkie, g³êbokie szczeliny, znajduj¹ce siê w przedniej czê ci (w polu P³uc), oznaczaj¹ Niedobór yin P³uc. Obserwacje te potwierdza such e gard³o w nocy i przewlek³y kaszel. Ostatni objaw wskazuje zarówno na Niedobór yin, jak i luz; sk¹pa, spoista plwocina oznacza suchy luz. Jest to stary, przewlek³y luz, który s ta³ siê suchy i spotykamy go tylko u ludzi starych z Niedoborem yin i luzem. Objawy, jak bóle pleców, zawroty g³owy, szum w uszach, poty nocne i powierzchowne, puste têtno w yra nie wskazuj¹ na Niedobór yin Nerek. Purpurowy kolor jêzyka wskazuje na zastój Krwi. Jest on prawdopodobnie zlokalizowany w P³ucach, z powodu przewlek³ego zatrzymania luzu, blokuj¹cego cyrkulacjê Qi oraz Krwi w tym regionie. Gruby, ¿ó³ty nalot wskazuje na luz i Gor¹co, a brak ukorzenienia nalotu oz nacza, ¿e u podstaw le¿y Niedobór yin. Gruby nalot bez korzenia przedstawia najgorsze z

dwóch wiatów", poniewa¿ brak korzenia wskazuje na Niedobór yin, a grubo æ nalotu oznacza wy têpowanie silnego czynnika patogennego - jest to wiêc jednocze nie Nadmiar i Niedobór. \^ I Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z zasad¹ Sze ciu Stadiów WSTÊP Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z zasad¹ Sze ciu Stadiów jest jednym z najwa:| niej szych za³o linicznej chiñskiej diagnozy i leczenia. Podstawy tej teorii sformu! -wa³ s³ynny lekar z Zhang Zhong-Jing w ksi¹¿ce pt. Rozwa¿ania nad zaburzeniami w wo³anymi przez Zimno (ok. 220). Chocia¿ mo¿na powiedzieæ, ¿e praca dotyczy g³owi symptomatologii i leczenia chorób, k tórych przyczyn¹ jest jedynie zewnêtrzne Zimno faktycznie stanowi kamieñ wêgielny chiñskiej my li medycznej w klinicznej symptoma logii i leczeniu chorób, zarówno Zewnêtrznych, jak i Wewnêtrznych, z Zimna, jak i z (¦ raca. Zhang Zhong-Jing urodzi³ siê w okresie dynastii Han miêdzy 158 a 166 r. n.e. Je_ orygi nalna praca na temat chorób powstaj¹cych z Zimna zosta³a opublikowana w szt -nastu tom ach, a nastêpnie podzielona na dwie czê ci: Rozwa¿ania nad zaburzenia u wywo³anymi przez Z imno i Zasady Z³otej komnaty. Czê æ oryginalnej pracy, wydañ przez Wang Shu-He z dynastii Jin, s³ynnego specjalistê badania têtna, zaginê³a. Obecr u¿ywane wydanie pochodzi z okresu d ynastii Song (960-1279). Rozwa¿ania nad zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno zawieraj¹ za³o¿enia teoretyczne diagnoz y i leczenia chorób spowodowanych przez zewnêtrzne Zimno, ogólni przejawiaj¹cych siê gor¹czk¹ We wstêpie do pracy Zhang powiada, ¿e prawie 200 mieszkañców z jego wioski, a wiêcej ni¿ dw ie trzecie, zmar³o w ci¹gu ostatnich 10 lat. Siedemdziesi¹t procent z nich zmar³o z powo du gor¹czek jelitowych. Wielka praca Zhanga pochodzi z czasów, gdy najczêstszymi zabur zeniami by³y epidemie ró¿nych typów gor¹czek jelitowych, jednak symptomatologia z Rozwa¿añ na zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno jest ci¹gle aktualna w dzisiejszych czasach i w arunkach. Praca opisuje podstawowe cechy i syndromy ró¿nych typów gor¹czek oraz chorób poc hodzenia zewnêtrznego. Kliniczne przejawy chorób spowodowanych przez Zimno zosta³y uporz¹dkowane przez Zhanga zgodnie z Sze cioma Stadiami, które odpowiadaj¹ sze ciu kana³om: Wiêksze yang (Jelito Cienk ie i Pêcherz - t³. Tai Yang), Jasno æ yang (Jelito Grube i ¯o³¹dek - t³.Yang Ming), Mniejsze g (Potrójny Ogrzewacz i Pêcherzyk ¯ó³ciowy - t³. Shao Yang), Wiêksze yin (P³uca i ledziona i Yin), Mniejsze yin (Serce i Nerki -t³. Shao Yin) i Zamieraj¹ce yin (Osierdzie i W¹tr oba - t³. Jue Yin). Tylko stadium Wiek: najwa¿-Isformu³o-inmi wy-glównie > Zimno, to iptomato-Ipik i z Gon.e. Jego . w szes-neniam i wydanej Obecnie onia teo-ogólnie i miesz-Siedem-Itanga po-iror¹czek >) i przez ¦dstawo-znego. 1 kowan e anatom: ube i ¯o-;nwy - t³. Nerki --.urn Wiêkszego yang odzwierciedla Stan Zewnêtrzny (Zimno). Wszystkie pozosta³e stadia to stan y Wewnêtrzne. Podstaw¹ do zrozumienia rozwoju choroby poprzez te stadia jest koncepcja walki pom iêdzy zewnêtrznym czynnikiem patogennym a Qi cia³a. Wiêkszo æ objawów klinicznych jest wyraze tej walki oraz stale zmieniaj¹cego siê nasilenia tych dwóch si³ wzglêdem siebie. Tak wiêc, wzglêdna si³a lub s³abo æ czynnika patogennego i Qi cia³a decyduje o tym, czy syndrom bêdzie admiarowy, czy Niedoborowy. Syndrom Nadmiarowy cechuje silny czynnik patogenny, ale równie¿ wzglêdnie mocna Qi cia³a . Walka pomiêdzy tymi dwiema si³ami przyczynia siê do wyst¹pienia do æ gwa³townych objawów, t wych dla syndromu Nadmiarowego. Syndrom Niedoboru charakteryzuje natomiast sta³a o becno æ czynnika patogennego i os³abienie Qi cia³a, która nie reaguje na czynnik patogenny . Objawy syndromu Niedoborowego maj¹ naturê ³agodniejsz¹ ni¿ objawy syndromu Nadmiaru. Innym wa¿nym pojêciem w tym systemie diagnostycznym jest g³êboko æ choroby. Jednym z podstaw owych celów tego systemu ró¿nicowania jest pomoc w zrozumieniu, co mo¿e determinowaæ g³êboko roby. W pierwszych trzech stadiach yang choroba jest bardziej powierzchowna i do tyczy kana³ów yang lub Narz¹dów yang. W trzech stadiach yin choroba jest g³êbiej i dotyczy N arz¹dów yin. Tak jak objawy kliniczne ró¿ni¹ siê w zale¿no ci od wzglêdnej si³y lub s³abo ci czynnika pato i Qi cia³a, podobnie ró¿ni¹ siê w zale¿no ci od g³êboko ci choroby. W trzech stadiach yang d czynnik patogenny; Qi cia³a jest jeszcze wzglêdnie silna; wystêpuj¹ Nadmiarowe oznaki G or¹ca; leczenie skierowane jest na wyeliminowanie czynnika patogennego. W trzech s tadiach yin czynnik patogenny jest nadal obecny, ale zmniejsza siê; Qi cia³a jest os³a

biona; wystêpuj¹ Niedoborowe oznaki Zimna; leczenie musi siê koncentrowaæ na wzmacnianiu Qi cia³a. Ta zawi³a i szczegó³owa ocena zespo³ów oznak klinicznych jest jedn¹ z najwiêkszych zalet medy yny chiñskiej. Pozwala na wyodrêbnienie dominuj¹cego zespo³u i zastosowanie w³a ciwego lecze nia w poszczególnych stanach i etapach ewolucji choroby. W dalszej dyskusji, wszêdzie tam, gdzie bêdzie to mo¿liwe, uwzglêdnimy stany patologiczn e wed³ug rozpoznañ biomedycznych. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e nie istnieje bezpo rednie przeniesienie diagnozy biomedycznej na syndromy chiñskie. Na przyk³ad, przypadek przeziêbienia mo¿e od powiadaæ stanowi Wiêkszego yang wed³ug ró¿nicowania Sze ciu Stadiów, lub warstwie Ochronnej Q zgodnie z ró¿nicowaniem wed³ug Czterech Warstw, lub stadium Górnego Ogrzewacza, gdy ró¿nicu jemy zgodnie z Trzema Ogrzewaczami. Podobnie, stadium Wiêkszego yang mo¿e odpowiadaæ l icznym, ró¿nym chorobom definiowanym biomedycznie. Odniesienia te zosta³y omówione tylko wówczas, gdy s¹ przydatne w praktyce klinicznej. WIÊKSZE YANG (TAI YANG-przyp. t³um.) Stadium Wiêkszego yang odpowiada przypadkom chorób z ataku zewnêtrznego Zimna. Z punkt u widzenia O miu Zasad jest to stadium Zewnêtrznego Nadmiarowego Zimna. Kluczowe prz ejawy kliniczne to: awersja do zimna, dreszcze, gor¹czka, sztywno æ szyi, ból g³owy i powi erzchowne têtno. Kana³y Wiêkszego yang (odpowiadaj¹ce Jelitu Cienkiemu i Pêcherzowi) zarz¹dz aj¹ warstwami zewnêtrznymi cia³a. S¹ to najbardziej powierzchowne kana³y, bogate w Qi Ochr onn¹, której funkcj¹ jest ochrona przed inwazj¹ patogennych czynników zewnêtrznych. Kiedy Wi atr i Zimno wnika do cia³a, dotkniête s¹ najpierw kana³y Wiêkszego yang. Inwazja zewnêtrznego Wiatru i Zimna przeszkar. j w kr¹¿eni u Qi Ochronnej. W rezultacie wystêpuj¹ bóle oraz sztywno æ g³owy i s. j (w okolicy potylicy) , tam gdzie przebiegaj¹ kana³y Wiêkszego yang. J Walka pomiêdzy Zewnêtrznym Wiatrem i Zimnem a Qi Ochronn¹ powoduje gor¹cJ kê. Obecno æ Wiatru i Zimna w miê niach powoduje awersjê do zimna. Kiedy ZewnêtiM ny Wiatr i Zimno wniknie d o warstwy Qi Ochronnej to zarówno Qi Ochronna, jak i Qi QB ¿ywcza przesuwaj¹ siê na zewn¹t rz, aby przeciwstawiæ siê zewnêtrznemu czynnikom patogennemu. Wszystkie energie cia³a po ruszaj¹ siê ku powierzchni, st¹d powierzcho³ ne têtno. Kolor cia³a jêzyka nie zmienia siê, po wa¿ choroba dotyczy tylko warstwy nM wnêtrznej. Mo¿e wyst¹piæ cienki, bia³y nalot bardziej z przodu lub po bokach jêzyka: od| zwierciedla on zewnêtrzne umiejscowienie choroby. Bia³y kolor nalotu oznacza Zin naturê czynnika patogennego. , Jest to bardzo ogólny opis przejawów klinicznych zewnêtrznego ataku Wiatru i Zi:: I na . W praktyce, istotne jest rozró¿nienie ataku Zimna od ataku Wiatru, poniewa¿ lec; I ni e w ka¿dym z tych przypadków ró¿ni siê, mimo ¿e w obu przypadkach wystêpuje 2*J r¹czka i ból ztywno æ g³owy i szyi. I Atak Wiatru i Kiedy Wiatr dominuje nad Zimnem, objawami klinicznymi bêd¹: gor¹czka, poty, lt kie dre szcze, awersja do Wiatru, ból i sztywno æ g³owy i szyi oraz powierzchowne, w ne têtno. Cha rakterystyczne dla tego syndromu jest wzglêdne os³abienie Qi Od¿ywcz w porównaniu z Qi O chronn¹. Przyczyn¹ potów jest os³abienie Qi Od¿ywczej, co powoc: je, ¿e pory staj¹ siê wiotki Jednak¿e s¹ to tylko lekkie, a nie obfite poty. Je¿eli uletr os³abieniu zdolno æ do ogrzewan ia skóry i miê ni przez Qi Ochronn¹, wystêpuje awer> do Wiatru. Zarówno awersja do Wiatru, j ak i awersja do Zimna maj¹ zasadniczo tê sar naturê - ró¿ni¹ siê tylko intensywno ci¹. Awersj Wiatru jest mniej intensywna r awersja do Zimna i dotyczy tylko sytuacji, gdy os oba wychodzi na powietrze. Awersja c Zimna jest silniejsza i mo¿e pojawiæ siê nawet wt edy, gdy osoba przebywa w pomieszcz-niu. Têtno jest powierzchowne, poniewa¿ Qi cia³a d¹¿¹ na zewn¹trz, aby spotkaæ pai -genny Wiatr. Têtno jest równie¿ wolne, poniewa¿ Qi cia³a jest wzg nie s³absza. Z pun-tu widzenia biomedycyny, syndrom ten mo¿e wystêpowaæ w zwyk³ym przeziêbieñ i w innych infekcjach górnych dróg oddechowych. Atak Zimna Je¿eli Zimno dominuje nad Wiatrem, objawami klinicznymi bêd¹: gor¹czka, brak p< -tów, awer sja do Zimna, wyra nie zaznaczone dreszcze, ból i sztywno æ g³owy i sz> uogólnione bóle cia³a e w okolicy lêd wiowej, krótki oddech oraz powierzchowne, m piêtê têtno. Uogólnione bóle cia³ okolicy lêd wiowej spowodowane s¹ zablokowaniem przez zewnêtrzne Zimno cyrkulacji Qi Oc hronnej w skórze i miê niach. Szczególnie bóle okolicy lêd wiowej spowodowane s¹ przez stagna kanale Wiêkszego yariL' w dolnej czê ci pleców. Zimno zaciska, a wiêc pory s¹ zaci niête i n

ma potów. Zaci nL cie przez Zimno uszkadza rozpraszaj¹c¹ i zstêpuj¹c¹ funkcjê P³uc oraz prowa i skrócenia oddechu. Têtno jest powierzchowne, poniewa¿ Qi cia³a d¹¿y na zewn¹trz, ab spotkaæ togenne Zimno; jest napiête z powodu zaciskaj¹cej natury Zimna. Zimno w warstwach zewnêtrznych, zamkniête pory i uszkodzon¹ rozpraszaj¹c¹ i zstêpuj¹c¹ funkcj mo¿na leczyæ poprzez uwolnienie warstw zewnêtrznych i otwarcie porów, aby spowodowaæ poty i wspomóc P³uca w ich rozpraszaj¹cej i zstêpuj¹cej funkcji. Le¦g nc£fy ngzora nnrapMBz i onjd niuajBdBz 'aidAoS av. . azoui uq\ uiojpuAs AuAoApara oiq ^mazpiM nppmd z 'ou|5; (ap[O.iazs) apfjaiM i Ajod 'aiuaiujfejd (auzBMod) apflaiM '¦B5[zote,io$ (b5[osaa\) B5[piAv ijAzo ' ap A\ra:jzo " tes auimAzBu ojsazo uinip^is oSaj p[i3iizo "oofejog te.fezsBjdzoj ¥od zBA\aiuod 'au feiuui c>Aq feSora "eofejog p[euzo 'ais pod apijqo luajbBd Ap§ az 'oAzbauibz Az osouoaqo zaiiLwoj aji3 'o auuaSo^d b^iui³Czo i T3ji3io if) 5{is -po oup; 9p[OJ9z g yCpoM fauuiiz pso{i ijo^znp apid afruajaad aiuBMop^oapz luafo^d v. aMBf¹o jsaf aiuaiuS^jd n^p^d^zjd niyC^ j\v oofejof) AvouA{d aiuazsnsAw fefe^papj apwzpo n^zaf bu jo^u iftpns i bu T3\mo Au¥d aotefezs^jdzoj oofejo{) auzj|5uMa/W zazjd fes auBAvopoAvods ¥oj "Bofej o{) tui fes fo5[odaiu i JLzjkm¹ aiuaiuai^uazo^z "B³^p Jui^iSjaua b ULftiiraSo:p3d r aap[TUUi?zo . fauuiiz ajij¹o ijo^uibs aiu psousBf psous^f Avopfezj^N ranip^^s ¹nj) inapa^dez z oote,io{) uinip-Bis qn|) oofejOQ au z 'auozoa{ oiupaiAvodpo i -poSz auBMopjdjaiui Oy?q feSoui auzoraip^ jCM^f¹o !aiu za| Xzo 'ouraiz auzj^umaz z azad Au -¦BAvopoAvods no jsaf^zo 'eiuazo^uz "era oijsj i{uzj^auAva/w raojpu^s Xf¹Awz o^ ^saf zoa^ 'Moi -B^g npsazg SnjpaM buuitz n5[B³B z qojoqo niuBAVooiuzoj Xzjd j{ ui3A\Xsido sm[Ko¥>V¥ jsaf ua| u^;g 'ooteao{) ay aiumuiazjd BSain ^uuaSo^d itrau^zo S treA" psous^f ranip^^s a\ 'o -oj nj-Biuip^j^ raojpu^s o; ;saf ap^^nzaj ^V "bjbp a igjaua zajxiA\oj 5[b[ '^uuago| Cnd^isA^ xnA\ uimpB|s t\\ '(StreA* osous^f) oSaqtu{) zj^N t avojbub5[ op aiu^o Sazozs 'zj;feuAvaAv op oSauuaSo^d o§azsfara]Al qn^ SweK oSazs5[&TAV uinip^^s az 5 is z ¹oAu^zteiAYz 'oSauza;5uAvaz Biuazpo¹ood qoBiu9zjnqBz (¦nm\} -d&jd 3S0NSVf ¦onjd nniajBdBz qn{ 'niuaiq5izazjd ui¥¹Kmz ay 3idfejsA*Av azoui ua| uiojpuAs feuzoApautoiq tezouS^ip z av bui ara qoA^ AvoAVBfqo i^j^p aioq auoiujoSon i mpappo aiuao ^B^B a\. ouraiz iu[B^ av aiiAvoqozjaiAvod i av aiiAvoi[OzjaxAvod i au{OA\ jsaf oup^ buuiiz rofejB av tefndajsAM ara 13 'ru^ i^ njfB^B a\ az 'oAzbaviibz Az9{bu 'buuiiz 5fB^ I tu^i^w ^b^b AraafniLwojod Apa r>j Braazoaj Auijoj azsfaiupoSBj OBjaiqAM Azay^u nj^i^ nyuye Azjj (5anj Auiafnsois A pS 'aafefnjfnpaj r^iu¹oai 'du) Biuazaaj ogau[]s ara^AYOso³s^z zazjd Ai -od cmAYopoAY ods Burajz rm^ys av Aq 'jsaf auio^si fauzoiuipt aoA^^ad AV 'fazoAvAzpo ]Q Joqop -ai^[ AupajSzM afnd5jsAAv zBAvaraod 'njoqopai|\j raauiojpuAs f -paf 0^ 'tumrap^N iniBraojpuAs fes buuijz 5[Bf 'iu^bi^ ^bib oumojbz z^poip 'Aayo js i gaupajSzAY 1 Avoiod Biu'6Avod5isAAV npoA\od z azsfaiupoSBj oAq ou av aiuazoaq 'mysij^ x¹v^e av ziu azsfaraooui jsaf buuiiz ti5[B|i3 av aiuazo Stadium Narz¹dów Jasno ci yang Stadium Narz¹dów Jasno ci yang dotyczy ¯o³¹dka i Jelita Grubego. Oznaki klin* ~ ne, to: gor¹c ka narastaj¹ca po po³udniu, zaparcie, uczucie pe³no ci i bólu brzucha. I ry nasila siê przy ucisku, niepokój i rozdra¿nienie, czerwone cia³o jêzyka, ¿ó³ty, i suchy nalot na jêzyku albo wy lub czarny nalot z kolcami oraz g³êbokie, pe³ne t* no. W powa¿nych przypadkach mo¿e wys t¹piæ majaczenie. Przyczyn¹ gor¹czki, wystêp j¹cej w tym stadium, jest znów walka pomiêdzy cz ikiem patogennym a Qi cia³a, r¹czka jest wiêksza po po³udniu, ale wystêpuje w ci¹gu ca³ego dn a, przeciwnie ni¿ r r¹czka w Niedoborze yin, gdzie ma ona tendencjê do wystêpowania tylk

o po poiu>. i wieczorem. Zaparcie oraz uczucie pe³no ci i ból brzucha spowodowane s¹ prz ez p genne Gor¹co, które unosi i osusza p³yny cia³a. Wysuszony stolec w Jelitach blokuje ?. bodny przep³yw Qi, co nasila ból. Przyczyn¹ rozdra¿nienia, niepokoju i majaczenia s¹ ? .. burzenia Ducha, które wywo³ane s¹ przez Wewnêtrzne Gor¹co. Suchy nalot jêzyka zwierciedla zu¿ycie p³ynów cia³a przez Gor¹co, a g³êbokie têtno wskazuje na zabloku nie Wnêtrza przez wy ny stolec. W tym stadium nalot na jêzyku jest grubszy r.:: w stadium kana³ów Jasno ci ya ng. Porównuj¹c stadia kana³ów i Narz¹dów Jasno ci yang widzimy, ¿e dla obu charaku rystyczny jest dmiar Wewnêtrznego Gor¹ca z gor¹czk¹, pragnieniem i ¿ó³tym, suehyi nalotem na jêzyku. Ró¿nicu tadia widzimy, ¿e w stadium kana³ów wystêpuj¹ c* fite poty i wielkie têtno. W stadium Narz¹dó ystêpuje zaparcie, uczucie pe³no ci i 1> lu brzucha oraz g³êbokie têtno. Stadium kana³ów lecz jest przez oczyszczanie z tr raca, a stadium Narz¹dów zarówno przez oczyszczanie z Go r¹ca, jak i usuwanie zapa-cia. Z punktu widzenia biomedycyny taki syndrom mo¿e wyst¹piæ w grypie, zapaleñ p³uc i zapaleniu jelit. MNIEJSZE YANG (SHAO YANG - przyp. t³um.) Stadium Mniejszego yang zazwyczaj rozwija siê ze stadium Wiêkszego yang. Zwi¹zane jest z wnikniêciem czynnika patogennego (zwykle Gor¹ca, które powsta³o z Zimn: do kana³u Pêcherz yka ¯ó³ciowego. Wiêksze yang odpowiada stanowi Zewnêtrznemu, J sno æ yang - Wewnêtrznemu, a M jsze yang jest to stan pó³Zewnêtrzny pó³Wewnêti: ny. Stadium Mniejszego yang reprezentuje po ednie umiejscowienie czynnika patoge: nego. Objawy kliniczne, to: naprzemienne d reszcze i gor¹czka, uczucie pe³no ci w okoi cy ¿eber i okolicy pod¿ebrowej, matowy wygl¹d tw arzy, utrata apetytu, dra¿liwo æ, suci.-gard³o, nudno ci, gorzki smak w ustach, zamazane w idzenie, bia³y, liski nalot jêzyka ty ko po prawej stronie oraz strunowate têtno. Naprzemienne dreszcze i gor¹czka odzwierciedlaj¹ walkê pomiêdzy czynnikiem patogennym a Qi cia³a. Wa¿ne jest, aby odró¿niæ to od gor¹czki z awersj¹ do Zimna, która wystêpuje w stadi szego yang. W stadium tym gor¹czka i awersja do Zimna wystêpuj¹ jednocze nie, podczas gd y w stadium Mniejszego yang gor¹czka i dreszcze wystêpuj¹ po sobie. Uczucie pe³no ci w oko licy ¿eber i pod¿ebrowej wynika ze stagnacji Q~. w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego, która spowod wana jest zablokowaniem przez czynnik patogenny. Matowy wygl¹d twarzy odzwierciedl a zmniejszon¹ zdolno æ kana³ów Mniejszego yang do wspierania cyrkulacji Qi. Utrata apetytu zwi¹zana jest z nagromadzeniem siê Wewnêtrznego Gor¹ca w Mniejszym yang, co przyczynia siê do zaburzeñ Qi ¯o³¹dka, :i klinicz-icha, któ- graby *. pe³ne têt-. wystêpu-ia³a. Go-ie ni¿ go-po³udniu i przez pato-: kuje swo- s¹ za-! je¿yka od-liablokowa-pubszy ni¿ l charakte-i. suchym têpuj¹ ob-ao ci i bó-anie z Gonie zapar-L zapaleniu Gorzki smak, suche gard³o, zamazane widzenie s¹ spowodowane przez p³on¹ce Gor¹co Pêcherzyka ¯ wego. Bia³y, liski nalot jêzyka po prawej stronie odzwierciedla lokalizacjê czynnika pa togennego pomiêdzy warstw¹ zewnêtrzn¹ a wewnêtrzn¹. Strunowate têtno wskazuje na obecno æ czy patogennego w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego. Objawy kluczowe tego syndromu to: naprzemie nne dreszcze i gor¹czka, uczucie pe³no ci w okolicy pod¿ebrowej, utrata apetytu i gorzki smak w ustach. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e pojawiæ siê w nastêpuj¹cych chorobach: grypa, mononukleoza (gor¹czka wêz³owa) i malaria. Wystêpuje czêsto w grypopodo bnych infekcjach wirusowych, jak ³agodne zapalenie mózgu i rdzenia z mialgi¹ (zespó³ przew lek³ego zmêczenia), które ci¹gn¹ siê tygodniami z dreszczami i gor¹czk¹. WIÊKSZE YIN (TAI YIN - przyp. t³um.) W stadium Wiêkszego yin czynnik patogenny wnika do g³êbszych warstw energetycznych cia³a i oddzia³uje na Narz¹dy. Trzy stadia yang dotycz¹ tylko kana³ów i Narz¹dów yang. Trzy stadia yin mo¿na ogólnie, ale nie wy³¹cznie, scharakteryzowaæ jako Niedobór i Zimno. W stadium Wiêks ego yin dochodzi do wnikniêcia Zimna do rodkowego Ogrzewacza ( ledziony), jak równie¿ do Niedoboru yin w ledzionie. Objawy kliniczne to: uczucie pe³no ci brzucha, wymioty, ut rata apetytu, biegunka, brak pragnienia, blade cia³o jêzyka i bia³y nalot oraz g³êbokie, w olne têtno. Stan ten spowodowany jest bezpo rednim atakiem Zimna wnikaj¹cego do ledzion y, wówczas gdy wystêpuje Niedobór yang ledziony. Niedobór ten zaburza funkcjê przetwarzania i transportu ledziony i prowadzi do uczucia pe³no ci w brzuchu, wymiotów, biegunki ora z utraty apetytu. Dyskomfort w brzuchu zmniejsza siê pod wp³ywem ucisku. Brak pragni enia odzwierciedla syndrom Zimna, na który równie¿ wskazuje blady jêzyk i wolne têtno. Z p unktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e pojawiæ siê w takich chorobach, jak infekc je wirusowe dotycz¹ce przewodu pokarmowego.

:ig. Zwi¹-z Zimna i nernu, Ja"ewnêtrzpatogenw okoli>æ, sucht -;zyka tylnikiem panna, która v.imna wy-pvszcze wy-gnacji Qi ¦vz czynnik -Iow Mniej-nadzeniem ,1 ¯o³¹dka. MNIEJSZE YIN (SHAO YIN -przyp. t³um.) Stadium Mniejszego yin to równie¿ syndrom Wewnêtrzny dotycz¹cy Narz¹dów yin, a szczególnie Ne ek i Serca. Wystêpuj¹ dwa typy stadium Mniejszego yin: przemiana w Zimno (albo stadi um Zimna Mniejszego yin) i przemiana w Gor¹co (stadium Gor¹ca Mniejszego yin). Stadium Zimna Mniejszego Yin Objawy kliniczne Zimna Mniejszego yin to: dreszcze, awersja do zimna, apatia i s enno æ, zimne koñczyny, biegunka cechuj¹ca siê obecno ci¹ niestrawionych resztek pokarmowych, brak pragnienia lub chêæ picia ciep³ych p³ynów, obfity, jasny mocz, blade cia³o jêzyka oraz g ie, cienkie têtno. W stadium tym pacjent ma tendencjê do le¿enia w skulonej pozycji. A wersja do Zimna, zziêbniêcie koñczyn, apatia i skulona pozycja cia³a w czasie le¿enia s¹ spo wodowane przez Niedobór yang. Ca³y syndrom jest g³ównie zwi¹zany z Niedoborem yang Nerek, który oddzia³uje przyk³adowo na yang ledziony - 153 i powoduje biegunkê. Obfity, jasny mocz odzwierciedla wewnêtrzne Zimno, a g³êbofc cienki e têtno oznacza stan Wewnêtrznego Niedoboru. Stadium Gor¹ca Mniejszego Yin Objawy kliniczne Gor¹ca Mniejszego yin to: gor¹czka, dra¿liwo æ, bezsenno æ, cho æ w ustach i le, sk¹py, ¿ó³ty mocz, czerwony jêzyk bez nalotu i cienkie, szyb têtno. Jest to stadium Nied oboru yin Nerek. Gor¹czka, sucho æ w ustach i gardle, jak i nie¿ dra¿liwo æ i bezsenno æ s¹ s ane przez Niedobór yin Nerek. Dra¿liwo i bezsenno æ pojawiaj¹ siê w wyniku Niedoboru yin Ner ek, który przyczynia siê do wstania Niedoborowego Gor¹ca w Sercu, co z kolei jest przy czyn¹ zaburzeñ Ducha. Ni doborowe Gor¹co wypala p³yny cia³a i powoduje sk¹py, ¿ó³ty mocz, cze jêz i szybkie têtno. ZAMIERAJ¥CE YIN (JUE YIN - przyp. t³um.) Chocia¿ stadium Zamieraj¹cego yin mo¿e odpowiadaæ problemom Osierdzia i Watr -by, mo¿e równi e¿ obejmowaæ inne stany patologiczne. Jest to syndrom mieszany - Gor.. ca i Zimna, któr y obejmuje tak¿e syndromy wywo³ane przez robaczyce. Objawy klinie: -ne to: sta³e pragn ienie, uczucie energii p³yn¹cej z do³u do klatki piersiowej, ból i doznania gor¹ca w klatc e piersiowej, uczucie g³odu z niechêci¹ do jedzenia, zimne koñczyi" biegunka i wymioty ( równie¿ wymioty zawieraj¹ce obleñce). Stale pragnienie zwi¹zane jest z Gor¹cem W¹troby, zu¿ywaj¹cym p³yny cia³a. Ucz cie energii ws uj¹cej od do³u do klatki piersiowej i doznania bólu i gor¹ca w klatce pit siowej spowodo wane s¹ przez wznosz¹ce siê Gor¹co W¹troby. G³ód z niechêci¹ do jedz nia, wymioty oraz biegun wo³ane s¹ przez Gor¹co W¹troby i zatrzymanie Zimna w Jelitach i ¯o³¹dku. Gor¹co W¹troby wywo³ le Zimno w Jelitach i ¯o³¹dku powstrzymuje pacjenta przed jedzeniem. Wymioty obleócami z wi¹zane s¹ z Zimnem w Jelitach, do którego robaki nie mog¹ siê zaadaptowaæ. Wystêpuje tu rozd ielenie energii yin od yang z yang wnosz¹cym siê ku szczytowi cia³a i uciekaj¹cym z koñczy n, st¹d ich oziêbienie. Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e syndrom ten cechuje równoczesne wy têpowanie oznak Niedoborowego Zimna i Nadmiarowego Gor¹ca. Oznaki Niedoborowego Zimn a to: brak chêci do jedzenia, wymioty, biegunka, oziêbienie koñczyn. Oznaki Nadmiarowe go Gor¹ca to: sta³e pragnienie, ból w klatce piersiowej, uczucie energii wstêpuj¹cej od do³u do klatki piersiowej i g³ód. g³êbokie. ¦no æ, su--. szybkie jak rów-^a¿liwo æ mc do po--cha. Niemny jêzyk II Ró¿nicowanie syndromów zgodnie z zasad¹ czterech warstw ¦ WSTÊP i i Watro- ^M By - Gór¹- ^M Ró¿nicowanie syndromów wed³ug Czterech Warstw koncentruje siê g³ównie ho-

y klinicz- ^M robach gor¹czkowych wywo³anych przez zewnêtrzne Gor¹co. Rozwinêli je Wu You-Ke, i dozna- ^m Ye Tian-Shi i Wu Ju-Tong we wczesnej dynastii Qing, chocia¿ elemen ty takiego my lenia > koñczyny. ^| o procesie chorobowym pojawi³y siê ju¿ w Ksiêdze Wewnêtrznej i w Rozwa¿ani ch nad ^^ zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno. i³a. Uczu- ^H Ye Tian-Shi, g³ówny p rzedstawiciel Szko³y Chorób z Gor¹ca (wen bing), urodzi³ siê Jatce pier- ^1 w 1667 r. w mie cie Suzhou. Zmar³ w 1746 r. W tym czasie w Chinach szerzy³y siê choro-I do jêdze^H by infekcyjne, które z punktu widzenia medycyny chiñskiej pochodzi³y z zewnêtrzneg o lie Zimna ^m Gor¹ca. Ye Tian-Shi by³ najs³awniejszym lekarzem w okresie wczesne j dynastii Qing. Jest rt¹dku po- ^m autorem licznych ksi¹¿ek. Najwa¿niejsze z nich, to: Rozwa¿ania nad chorobami gor¹cz-nem w Je- ^B kowymi z Gor¹ca1 i Poradnik kli niczny przypadków chorób2. Ye Tian-Shi by³ autoryte-nergii yin ^m tem w chorobach z zewnêtrznego Gor¹ca, rozwija³ ró¿nicowanie syndromów wed³ug : ich oziê- ^H Czterech W tw, a tak¿e by³ specjalist¹ w leczeniu odry i innych chorób dzieciêcych. > wystêpo- ^fl Jedna z jego ksi¹¿ek to Podstawy pediatrii3. 3rowego ^M Ró¿nicowanie syndromów wed³ug Czterech Warstw dotyczy wy³¹cznie chorób ouaki Nad- H r¹czkowych z Gor¹ca, tzn. tych, których przyczyn¹ jest zewnêtrzne Gor¹co. T en typ cho-wstêpu^| rób mo¿na opisaæ nastêpuj¹co: zawsze spowodowane s¹ przez zewnêtrzne Gor¹co lub Wiatr i Gor¹co, gor¹czka zawsze jest objawem g³ównym, gor¹co jest intensywne i ma siln¹ tendencjê do wypalania p³ynów cia³a oraz uszkadzania yin, s¹ to choroby zaka ne, czynnik patogenny wnika przez nos i usta. Wystêpuj¹ równie¿ choroby gor¹czkowe spowodowane przez Zimno. Analiza tych chorób opiera siê a ró¿nicowaniu wed³ug Sze ciu Stadiów opisanych w Aneksie, cz. I. Podstaw¹ ró¿nicowania wed³ug tej zasady jest koncepcja czterech warstw energetycznych w ciele. Ka¿da z tych warstw lub stadiów ma szczególny rodzaj energii i nazywana jest: w arstwa Ochronna (wei), Qi (qi), Od¿ywcza (ying) i Krwi (xue). Ze wzglêdu na g³êboko æ warstw a Ochronna jest najbardziej powierzchowna, a warstwa Krwi - 155 stanowi poziom najg³êbszy. W tym systemie ró¿nicowania, ka¿dy poziom energetyczny cechuje szczególny zespó³ objawów. Gdy lekarz zidentyfikuje poziom energetyczny, na którym umiejsc owiona jest choroba, mo¿e zastosowaæ w³a ciwe leczenie. Chocia¿ ten system ró¿nicowania zosta pisany dla chorób pochodzenia zewnêtrznego, mo¿e byæ tak¿e stosowany w przypadkach chorób we wnêtrznych z Gor¹ca, poniewa¿ Gor¹co staje siê wewnêtrzne, gdy przekroczy poziom Ochronny i poziom Qi. WARSTWA OCHRONNA Warstwa Qi Ochronnej obejmuje cztery mo¿liwe syndromy: Wiatr i Gor¹co, Gor¹co Letnie, Gor¹co i Wilgoæ oraz Sucho æ i Gor¹co. Maj¹ one ró¿ne objawy kliniczne, ale w pocz¹tkowym sta we wszystkich wystêpuj¹ oznaki i objawy inwazji z zewn¹trz Wiatru i Gor¹ca. Dalszy opis przejawów klinicznych bêdzie siê wiêc opieraæ g³ównie na oznakach i objawach inwazji przez Wi tr i Gor¹co. Warstwa Qi Ochronnej jest to najbardziej powierzchowna warstwa atakowana przez z ewnêtrzne Gor¹co. Jest to stadium, w którym objawy i oznaki dotycz¹ poziomu energii Qi O chronnej. Odpowiada to stadium Wiêkszego yang w ró¿nicowaniu zgodnie z Sze cioma Stadiam i; jedyn¹ ró¿nic¹ jest czynnik patogenny o naturze Gor¹ca a nie Zimna. Poziom Ochronny cha rakteryzuje uszkodzenie energii Qi Ochronnej. Qi Ochronna ma cztery zasadnicze f unkcje: ochrona przed zewnêtrznymi czynnikami patogennymi, ogrzewanie oraz od¿ywiani e skóry i miê ni; kontrola skóry, w³osów, otwieranie i zamykanie porów; powi¹zanie z Qi P³uc. oziomie Ochronnym wszystkie te funkcje s¹ zaburzone co prowadzi do wyst¹pienia specy ficznych przejawów klinicznych. Oznaki i objawy na poziomie Ochronnym, to: gor¹czka, lekkie dreszcze, awersja do z imna lub wiatru, brak lub tylko lekkie poty, ból g³owy, kaszel, bolesno æ gard³a, pragnien ie, lekko czerwone na koniuszku cia³o jêzyka iMub na brzegach, cienki, bia³y nalot na jêzyku oraz powierzchowne, szybkie têtno. Gor¹czka wystêpuj¹ca w tym stadium zwi¹zana jest z walk¹ patogennego zewnêtrznego Gor¹ca z Qi Ochronn¹. Awersja do zimna lub wiatru spowod owana jest uszkodzeniem funkcji ogrzewania oraz od¿ywiania skóry i miê ni przez Qi Ochro

nn¹. Brak potów lub tylko lekkie poty zwi¹zane s¹ z os³abieniem funkcji Qi Ochronnej, która reguluje zamykanie i otwieranie porów. Ból g³owy (g³ównie okolicy potylicznej) zwi¹zany jest z zablokowaniem cyrkulacji Qi Ochronnej. Kaszel zwi¹zany jest z zablokowaniem Qi Ochronnej, co zaburza zstêpuj¹c¹ funkcjê P³uc. Gor¹co w kanale P³uc powoduje ból gard³a. Prag e spowodowane jest przez Gor¹co wysuszaj¹ce p³yny cia³a. Lekko czerwony koniuszek i brze gi jêzyka odzwierciedlaj¹ wnikniêcie Gor¹ca do zewnêtrznych warstw energetycznych. Powierz chowne têtno odzwierciedla walkê Qi Ochronnej z zewnêtrznym czynnikiem patogennym, a s zybkie têtno odzwierciedla obecno æ Gor¹ca. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wystêpowaæ w chorobach infekcyjnych górnych dróg oddechowych, w zapaleniu migda³ków, w pocz¹ kowych stadiach ró¿yczki, ospy wietrznej i odry. WARSTWA QI Warstwa Qi stanowi drugi poziom inwazji zewnêtrznego Gor¹ca. Objawy kliniczne na poz iomie Ochronnym odzwierciedlaj¹ uszkodzenie Qi Ochronnej. S³owo Qi nie odnosi siê do j akiego szczególnego rodzaju Qi, wskazuje raczej na dalsze wnikniêcie Gor¹ca do warstwy, która nie jest jeszcze zbyt g³êboka. Poziom Qi wskazuje po pierwsze, ¿e odpor- 156 ergetyczny jr.yczny, na rhocia¿ ten mo¿e byæ ¦¹co staje o. Gor¹co ?. alewpo--i:rz Wiatru na oznaina przez iu energii (z Sze cio-Jimna. Po-ma czte-, ogrzewalnie po-surzone. wersja do . pragnie-ilot najê-zwi¹za-> zimna lub ry i miê -aem funk- okoli-I zwi¹zany w ka na-jszaj¹ce :e Gor¹-.a walkê rciedla w cho- z¹tkoliczne na Inosi siê ¹ca do odporno æ cia³a jest jeszcze dobra, po drugie, ¿e czynnik patogenny uszkodzi³, chocia¿ niezbyt g³ê o, normalne funkcje Narz¹dów. W stadium Qi wystêpuje piêæ stanów: Gor¹co w klatce piersiowej przeponie, Gor¹co w kanale ¯o³¹dka, Sucho æ i Gor¹co w Jelitach, Gor¹co i Wilgoæ w ¯o³¹dku i raz Gor¹co w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego. Gor¹co w klatce piersiowej i przeponie Objawy kliniczne Gor¹ca w klatce piersiowej i przeponie obejmuj¹: gor¹czkê, brak awersji do zimna, uczucie gor¹ca, duszno æ, kaszel z ¿ó³t¹ lub rdzawego koloru i ropn¹ plwocin¹, wyc nie, uczucie palenia w nadbrzuszu, pragnienie, lizgaj¹ce, szybkie têtno i czerwony jêzy k z ¿ó³tym, grubym nalotem (fot. 41). Wiêkszo æ przejawów klinicznych odzwierciedla nagromadzenie siê zewnêtrznego Gor¹ca w klatce iersiowej i w przeponie, co powoduje zablokowanie Qi w tym rejonie. Gor¹czka nie j est wysoka. ¯ó³ty nalot odzwierciedla, ¿e choroba wniknê³a g³êbiej ni¿ na poziom Ochronny. Na est jednak tylko lekko ¿ó³ty i mo¿e byæ czê ciowo bia³y. Pragnienie spowodowane jest przez Go wysuszaj¹ce p³yny cia³a. Kaszel z plwocin¹ wynika z zaburzenia zstêpuj¹cej funkcji Pluæ przez Gor¹co. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wyst¹piæ w ostrym zapaleniu oskrz eli, zapaleniu p³uc i w ropniu p³uc. Gor¹co w kanale ¯o³¹dka Objawy kliniczne Gor¹ca w kanale ¯o³¹dka obejmuj¹: wysok¹ gor¹czkê, obfite poty, awersjê do g brak awersji do zimna, pragnienie, czerwony jêzyk z suchym, ¿ó³tym nalotem oraz szybkie, szerokie têtno. W syndromie tym Gor¹co jest powa¿ne, ale Qi cia³a jest tak¿e silna. Wysok a gor¹czka odzwierciedla walkê pomiêdzy zewnêtrznym Gor¹cem a Qi cia³a. Poty s¹ obfite i zwi¹ e z Gor¹cem paruj¹cym Wewn¹trz. Pragnienie i ¿ó³ty, suchy nalot spowodowane s¹ przez Gor¹co z j¹ce p³yny cia³a. Pragnienie jest du¿e i pacjent ma ogromn¹ chêæ do picia zimnej wody. Szerok e, szybkie têtno odzwierciedla wystêpowanie Gor¹ca Wewn¹trz. Jest to syndrom identyczny jak stadium kana³ów Jasno ci yang przy ró¿nicowaniu wed³ug Sze ciu Stadiów, które zosta³o opi Aneksie cz. I. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wyst¹piæ w zapaleniu p³uc, grypie i zapaleniu mózgu. Sucho æ i Gor¹co w Jelitach Kliniczne objawy Sucho ci i Gor¹ca w Jelitach obejmuj¹: wysok¹ gor¹czkê po po³udniu, zaparcia uczucie pieczenie odbytu, rozpieranie brzucha, uczucie pe³no ci i ból brzucha nasilaj¹c y siê przy ucisku, dra¿liwo æ, uczucie omdlewania, czerwony jêzyk z grubym, bardzo suchym, ¿ó³tym, br¹zowym lub czarnym nalotem oraz g³êbokie, pe³ne, szybkie têtno. Syndrom ten jest p tycznie taki sam, jak stadium Narz¹dów Jasno ci yang w ró¿nicowaniu wed³ug Sze ciu Stadiów. C akteryzuje siê ekstremalnym Gor¹cem w Jelitach, wysuszaj¹cym stolec i powoduj¹cym zaparc

ia oraz ból brzucha. Odpowiada to Ogniowi - w przeciwieñstwie do Gor¹ca - i jest opisa ne w rozdziale8. Ogieñ wysusza p³yny bardziej ni¿ Gor¹co, dlatego wystêpuje zaparcie i bar dzo suchy nalot na jêzyku. Ogieñ tak¿e bardziej zaburza Ducha, dlatego wystêpuje dra¿liwo æ l b nawet majaczenie. G³êbokie, pe³ne têtno odzwierciedla g³êbsze zlokalizowanie Ognia, w porów aniu z Gor¹cem. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿emy spotkaæ w gor¹czkowych infekcjach jelitowych. Gor¹co i Wilgoæ ¯o³¹dka i ledziony Przejawy kliniczne tego syndromu obejmuj¹: sta³¹ gor¹czkê, która nie spada przy p ceniu siê, czucie ciê¿ko ci ciaia i g³owy, uczucie ciskania w klatce piersiowej i brzuch md³o ci, lu ne olce, lepki i ¿ó³ty nalot na jêzyku oraz lizgaj¹ce, szybkie têtno. Wszy*' kie te objawy odzw erciedlaj¹ zablowanie rodkowego i Dolnego Ogrzewacza przez W goæ i Gor¹co. Szczególnie lis ki, t³usty lub lepki nalot jest typowy dla Wilgoci. Z punk:, widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿emy spotkaæ w gor¹czkowych infekcjach jelitc wych, zatruciu pokarmowym lub zapaleniach ¿o³¹dka i jelit. Gor¹co w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego Objawy kliniczne Gor¹ca w kanale Pêcherzyka ¯ó³ciowego obejmuj¹: naprzemienr uczucie gor¹ca i zimna (z dominuj¹cym uczuciem gor¹ca), gorzki smak w ustach, pra_ nienie, sucho æ gard³a, ból w okolicy pod¿ebrowej, uczucie pe³no ci w nadbrzuszu, nu<. no ci, ¿ó³ty, lepki nalot na j po prawej stronie oraz strunowate, szybkie têtno. Sy: drom ten jest podobny do st adium Mniejszego yang przy ró¿nicowaniu zgodnie z Sze cii -ma Stadiami, z wyj¹tkiem wystêpu j¹cej tu Wilgoci i raczej Gor¹ca ni¿ Zimna. Podobnie analiza przejawów klinicznych jest taka sama, jak w stadium Mniejszego yang, z wyj¹tkiem uczucia pe³no ci w nadbrzuszu i lepkiego, ¿ó³tego nalotu - objawów odzwierciedlaj¹cych Wilgoæ w rodkowym Ogrzewaczu. Z punkt widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wyst¹piæ w grypie, mononukleozie zaka nej (gor¹czka wêz³owa), ³agodnym zapaleniu mózgu i rdzenia z mialgi¹ (zespó³ przewlek³ego zmêczenia), ostr paleniu pêcherzyka ¿ó³ciowego i w malarii. WARSTWA OD¯YWCZA Od¿ywcza Qi p³ynie przez kana³y oraz naczynia Krwiono ne i od¿ywia cia³o. Na p< >-ziomie Od¿y czym czynnik patogenny wnikn¹³ g³êbiej do warstwy Qi Od¿ywczej, oddzia³uje wiêc na Narz¹dy. P ewa¿ Qi Od¿ywcza jest ci le zwi¹zana z Krwi¹ i p³ynie wzd³u¿, naczyñ krwiono nych, oddzia³uj i Osierdzie. Niektóre objawy i oznaki z têgi poziomu odzwierciedlaj¹ uszkodzenie funkc ji Serca i Osierdzia. Objawy kliniczne obejmuj¹: sta³¹ gor¹czkê nasilaj¹c¹ siê w nocy, sucho ach, brak pragnienia, blade wykwity na skórze (plamki), rozdra¿nienie, bezsenno æ, g³êbokocz erwone cia³o jêzyka z niewielk¹ ilo ci¹ lub bez nalotu (fot. 42) oraz cienkie, szybkie têtno . W powa¿nych przypadkach mo¿e wyst¹piæ majaczenie. Wiêkszo æ objawów pojawia siê z powodu wypalania siê yin. Gor¹czka w nocy zwi¹zana jest z Nie orem yin Qi. Sucho æ w ustach powi¹zana jest ze zmniejszeniem siê ilo ci p³ynów cia³a z powod or¹ca, ale nie ma pragnienia, poniewa¿ zmniejszenie siê p³ynów cia³a nie jest zbyt powa¿ne. W kwity skórne s¹ spowodowane przez Gor¹co w naczyniach Krwiono nych. Rozdra¿nienie, bezsenn o æ i mo¿liwo æ majaczenia rozwijaj¹ siê z Gor¹ca oddzia³uj¹cego na Serce, a wiêc na Ducha. C yk bez nalotu i cienkie, szybkie têtno wynikaj¹ z niedostatku yin. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wyst¹piæ w zapaleniu mózgu, zapaleniu opon mózgowych i w p³ato wym zapaleniu p³uc. i przy po-| i brzuchu. *>. Wszyst-i przez WilZ punktu ¦jach jelitozemienne ach, prag-uszu, nud'tno. Syn-fczSze cioPodobnie e. z wyj¹t-aierciedla-ndrom ten nym zapa-aleniu pêWARSTWA KRWI Warstwa Krwi jest ostatni¹ i najg³êbsz¹ warstw¹, do której mo¿e wnikn¹æ Gor¹co. Na tym poziom uj¹ bardzo powa¿ne objawy. S³owo Krew" w tym kontek cie oznacza jedynie g³êbsz¹ warstwê ener zn¹, mimo ¿e Qi Od¿ywcza i Krew s¹ ze sob¹ ci le powi¹zane i oczywi cie nierozdzielne. Objaw niczne obejmuj¹: wysok¹ gor¹czkê, skórê gor¹c¹ w dotyku, wykwity skórne (plamki) koloru purpu o lub czarnego, krwawienia z nosa, krwioplucie, krwiste stolce, pobudzenie w zac howaniu, g³êboko czerwone cia³o jêzyka bez nalotu oraz cienkie, szybkie têtno. W powa¿nych p rzypadkach mo¿e wyst¹piæ majaczenie. Wiêkszo æ objawów i oznak, takich jak wykwity skórne i r dzaje krwawieñ, zwi¹zana jest z Gor¹cem we Krwi. Pobudzenie w zachowaniu i majaczenie s¹ spowodowane przez Gor¹co poruszaj¹ce Krew, oddzia³uj¹ce na Serce (Serce zarz¹dza Krwi¹) i a Ducha. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten mo¿e wyst¹piæ w zapaleniu mózgu, zapa leniu opon mózgowych i w ostrej leukemii.

PRZYPISY Ye Tian-Shi, Discussion of Warm-Febrile Diseases (Wen re lun) (po³owa XVIII w.). Y e Tian-Shi, Clinical Guide ofCase Histories (Ling zheng zhi nan yin an) (1766). Ye Tian-Shi, Essentials of Pediatrics (You ke yao lue) (po³owa XVIII w.). ilo. Na po>¦;. oddziae wzd³u¿ iki z tego zne obej. blade wyo jêzyka ch przy>cy zwi¹i siê ilo ¦ siê p³yco w narozwijaj¹ h>tu i cien
zewaczu. rany raucowanie Gor¹co ; identyfiP³uca Wnikniêcie zewnêtrznego Wiatru i Gor¹ca do P³uc mo¿e przejawiaæ siê w najbardziej powierzchow ej warstwie (Qi Ochronna) lub w g³êbszej - w samych P³ucach. Rozró¿nienie opiera siê na anal izie objawów zgodnie z ró¿nicowaniem wed³ug Czterech Warstw. W syndromach Górnego Ogrzewac za wystêpuje inwazja Wiatru i Gor¹ca do Warstwy Qi Ochronnej P³uc oraz Gor¹co w P³ucach (n a poziomie Qi). Przejawy kliniczne zaatakowania P³uc na poziomie warstwy Qi s¹ takie same, jak objawy stadium Warstwy Ochronnej przy ró¿nicowaniu Czterech Warstw. Objaw y i oznaki inwazji samych P³uc to: sta³a gor¹czka, poty, kaszel, sapanie, pragnienie z chêci¹ picia, uczucie ciskania i bólu w klatce piersiowej, czerwone cia³o jêzyka z ¿ó³tym n m oraz szybkie têtno. Przejawy te s¹ takie same, jak w Gor¹cu w klatce piersiowej i prz eponie" na poziomie Qi w ró¿nicowaniu wed³ug Czterech Warstw. Gor¹czka i poty zwi¹zane s¹ z Gor¹cem paruj¹cym w P³ucach. Uczucie ciskania i ból w klatce p siowej oraz sapanie s¹ spowodowane przez patogenne Gor¹co, które zaburzy³o zstêpuj¹c¹ funkcjê . Pragnienie z chêci¹ picia zwi¹zane jest ze zu¿yciem p³ynów cia³a przez Gor¹co. Podobnie, cz one cia³o jêzyka, ¿ó³ty nalot i szybkie têtno odzwierciedlaj¹ obecno æ Gor¹ca. Z punktu widze medycyny syndrom taki mo¿e wyst¹piæ: w ostrym zapaleniu oskrzeli, zapaleniu p³uc i zapal eniu mózgu. Osierdzie Wnikniêcie patogennego Gor¹ca do Osierdzia mo¿e rozwin¹æ siê z ataku Gor¹ca do Pluæ, albo z s romu Warstwy Qi Ochronnej, zgodnie z ró¿nicowaniem Czterech Warstw. Je li rozwija siê z jednego z tych syndromów oznacza pogorszenie stanu i zwykle pojawia siê jako nag³a zmi ana stanu. Objawy kliniczne obejmuj¹: sta³¹ gor¹czkê, uczucie palenia w nadbrzuszu, oziêbien ie koñczyn, majaczenie, afazjê, trudno ci w poruszaniu jêzykiem i g³êboko czerwone cia³o jêzy z czerwonymi punktami na koniuszku bez nalotu. Gor¹czka i zimne koñczyny spowodowane s¹ przez Gor¹co uwiêzione Wewn¹trz, niezdolne do dotar cia do koñczyn. Im g³êbsze uwiêzienie Gor¹ca, tym zimniej sze koñczyny. Majaczenie i afazja zwi¹zane s¹ z Gor¹cem, które zu¿ywa p³yny cia³a i przemienia je w luz, co powoduje zamglenie rca i Ducha i uniemo¿liwia Sercu poruszanie jêzykiem. G³êboko czerwone cia³o jêzyka zwi¹zane est z Gor¹cem na poziomie Qi Od¿ywczej. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom taki m o¿e wyst¹piæ w udarze cieplnym, zapaleniu opon mózgowych i w zapaleniu mózgu. RODKOWY OGRZEWACZ W wyniku wnikniêcia patogennego Gor¹ca do rodkowego Ogrzewacza mog¹ wyst¹piæ dwa syndromy: Gor¹co w Jasno ci Yang oraz Gor¹co i Wilgoæ w ledzionie. Gor¹cu w Jasno ci Yang jest identyc ne z syndromem Narz¹dów Jasno ci Yang w ró¿nicowaniu Sze ciu Stadiów. Wnikniêcie Wilgoci i Go do ledziony spotykane jest we wczesnych stadiach chorób pochodz¹cych z zewnêtrznego Gor¹c a i jest to ten sam syndrom co Gor¹ca Wilgoæ w ¯o³¹dku i ledzionie" na poziomie Qi przy ró¿ aniu wed³ug Czterec:. Warstw. Objawy kliniczne obejmuj¹: awersjê do zimna, lekk¹ gor¹czkê nasilaj¹c¹ siê po po³udniu, uczuc u w g³owie, jakby by³a w torbie, uczucie ciê¿aru ca³ego cia³a i koñczyn, uczucie pe³no ci w k piersiowej i w nadbrzuszu, nudno ci i wymioty, bia³y, lepki nalot jêzyka oraz miêkkie, powierzchowne i szybkie têtno. Awersjê do zimna powoduje zablokowanie yang Qi przez Gor¹c¹ Wilgoæ. Lekka gor¹czka zwi¹zana jest z Gor¹cem i Wilgoci¹, z Wilgoci¹ przewa¿aj¹c¹ nad Gor¹cem. Uczucie ciê¿ko ci g³owy zwi¹z Wilgoci¹, która blokuje przep³yw yang Qi do g³owy. Uczucie ciê¿aru cia³a i koñczyn spowodowan est przez Wilgoæ. Wilgoæ blokuje i zaburza przetwarzaj¹c¹ i transportuj¹c¹ funkcjê ledziony aki sposób, ¿e przep³yw Qi w miê niach jest utrudniony ( ledziona kontroluje miê nie). Uczuci e³no ci w klatce piersiowej i nadbrzuszu spowodowane jest zablokowaniem rodkowego Ogr zewacza przez Wilgoæ i Gor¹co, które przeciwstawiaj¹ siê zstêpuj¹cej i wstêpuj¹cej Qi w rodk rzewaczu. Lepki nalot na jêzyku i miêkkie, powierzchowne têtno odzwierciedlaj¹ obecno æ Wilg oci. Z punktu widzenia biomedycyny taki syndrom mo¿e wyst¹piæ w mono-nukleozie zaka nej, grypie i zapaleniu jelit. DOLNY OGRZEWACZ Gor¹co w Dolnym Ogrzewaczu atakuje Nerki albo W¹trobê Nerki Kiedy Gor¹co wniknê³o do Nerek, wysusza yin Nerek i prowadzi do Gor¹ca z Niedoboru. Obja wy kliniczne obejmuj¹: lekk¹, wahaj¹c¹ siê gor¹czkê, uczucie gor¹cych d³oni i stóp, sucho æ w

iê¿a³o æ, g³uchotê, czerwony, z³uszczony jêzyk oraz cienkie, szybkie lub powierzchowne, puste Uczucie gor¹ca w d³oniach i stopach, stany podgor¹czkowe i sucho æ w ustach spowodowane s¹ przez Gor¹co z Niedoboru yin wysuszaj¹cego p³yny cia³a. G³uchota zwi¹zana jest z os³abieniem in Nerek, które nie jest zdolne dotrzeæ do uszu. Czerwony, z³uszczony jêzyk i cienkie, s zybkie têtno odzwierciedlaj¹ Gor¹co z Niedoboru. W¹troba Chocia¿ W¹troba anatomicznie umiejscowiona jest w rodkowym Ogrzewaczu, to ze wzglêdu na cis³e zwi¹zki funkcjonalne z Nerkami umieszczona jest w Dolnym Ogrzewaczu. Syndrom W¹t roby charakteryzuje Gor¹co, które wzbudza Wiatr W¹troby. Mo¿e ono powstaæ z syndromu Nerek , gdy Gor¹co wyczerpa³o yin. i>'¹ wyst¹. Gor¹co icowaniu czesnych :n co Go. Czterech po po³ud. koñczyn. lepki naLekka go.-m. Uczudo g³owy. qe i zabueplyw Qi w klatce ¦zewacza v rodkoerciedlaj¹ w monoObjawy kliniczne obejmuj¹: stany podgor¹czkowe, oziêbienie koñczyn, suche, czarne zêby, wy sychaj¹ce i popêkane usta, drgawki i dr¿enia, suche, czerwonawopurpurowe cia³o jêzyka oraz g³êbokie, cienkie i szybkie têtno. Stany podgor¹czkowe spowodowane s¹ przez Gor¹co uszkadza j¹ce yin. Zimne koñczyny zwi¹zane s¹ ze zu¿yciem przez Gor¹co yin Nerek i oddzielenie yin od yang, tak ¿e yin i yang nie mog¹ siê komunikowaæ. Yin jest zu¿yte a yang nie kr¹¿y. Czarne, uche zêby, suche usta oraz cienkie, szybkie têtno spowodowane s¹ przez Niedobór yin z Ni edoborowym Gor¹cem. Drgawki i dr¿enia zwi¹zane s¹ z Wiatrem W¹troby, który powstaje z powodu zu¿ycia przez Gor¹co yin Nerek i W¹troby. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten m o¿e wyst¹piæ w zapaleniu mózgu i zapaleniu opon mózgowych. z NiedoL-ych d³oni --.z cienkie. ?tany podi wysuszaest zdolne ilaj¹ GoI czu, to ze i igrzewal Mo¿e ono IV Zarys oznak na jêzyku w stanach Zimna lub Gor¹ca pochodzenia zewnêtrznego Nale¿y przede wszystkim pamiêtaæ, ¿e w trzech stanach yang kolor cia³a jêzyka jes: zasadnicz o niezmieniony, a podstawowe znaczenie maj¹ zmiany nalotu; w trzech stanach yin po dstawowe znaczenie maj¹ zmiany cia³a jêzyka. RÓ¯NICOWANIE ZGODNIE Z SZE CIOMA STADIAMI SYNDROM CIA£O JÊZYKA NALOT JÊZYKA Wiêksze yang Nie zmieniony Cienki i biaty, mo¿e wyst¹piæ bardziej dooko³a rodka lub w przedniej trzeciej czê ci

Jasno æ yang Czerwony ¯ótty, gruby i suchy Mniejsze yang Nie zmieniony Biaty i liski tylko po jednej stronie lub biaty i szary albo biaty i czarny Wiêksze yin Blady Biaty Mniejsze yin Zimno Gor¹co Blady Czerwony Biaty Bez nalotu Zamieraj¹ce yin Blady Biaty i ¿ótty (poniewa¿ wystêpuj¹ oznaki zarówno Zimna, jak i Gor¹ca) szary RÓ¯NICOWANIE ZGODNIE Z CZTEREMA WARSTWAMI POZIOM CIA£O JÊZYKA NALOT JÊZYKA Qi Obronnej Lekko czerwony z przodu i/lub na brzegach Cienki, bia³y Qi Czerwony lub normalny ¯ótty Qi Od¿ywczej Glêbokoczerwony Bez nalotu Krwi Glêbokoczerwony lub czerwonawopurpurowy Bez nalotu RÓ¯NICOWANIE ZGODNIE Z TRZEMA OGRZEWACZAMI yka jest t stanach SYNDROM CIA£O JÊZYKA NALOT JÊZYKA Górny Ogrzewacz: Wiatr i Gor¹co w Ptucach Gor¹co w Ptucach Gor¹co w Osierdziu Lekko cz erwony z przodu i/lub na bokach Czerwony Gtêbokoczerwony, czerwone punkty ¯ó³ty ¯ó³ty B tu rodkowy Ogrzewacz: Gor¹co w Jasno ci Yang Gor¹ca Wilgoæ w ledzionie Czerwony Czerwon y ¯ótty, suchy Lepki, ¿ótty Dolny Ogrzewacz: Nerki W¹troba Gtêbokoczerwony Gtêbokoczerwony Bez nalotu Bez n alotu ls':wno V Jêzyki oznaczaj¹ce stany niebezpieczne Niektóre jêzyki oznaczaj¹ szczególnie ciê¿kie stany. Uwa¿a siê, ¿e je¿eli pojawi¹ siê nagle w ostrych chorób, oznaczaj¹ stan zagro¿enia ¿ycia. W innych okoliczno ciach mog¹ wystêpowaæ wie lat przed mierci¹. Niebezpieczne jêzyki" zazwyczaj oznaczaj¹ zapa æ yang lub yin. Zapa æ po a sob¹ stan ekstremalnego i ciê¿kiego Niedoboru, a nawet ca³kowite rozdzielenie" yin od y ang. Generalnie, ka¿dy jêzyk bez duszy [ mo¿e byæ przejawem powa¿nego problemu. Szczególnie z³e rokowanie jest wtedy, kiedy j korzeñ ma ciemny, suchy i zwiêdniêty wygl¹d. S¹ rozmaite stany towarzysz¹ce zapa ci yin. Je¿eli nie ma nalotu na jêzyku, a jêzyk I wygl¹da jak wiñska nerka lub jak lustro, wiadczy to o Gor¹cu, które uszkodzi³o yin lub o zapa ci Qi a. Jêzyk, który wygl¹da jak u³o¿ona rybia ³uska, ma kolce na powierzchni i jest suchy ze zwiê niêtymi szczelinami, oznacza wyczerpanie p³ynów cia³a. I Bia³y i grzybiasty nalot wskazuje na Niedobór yin Nerek i ¯o³¹dka prowadz¹cy do Gór¹-1 ca, z Wilgotn¹ Toksyczno ci¹ czyhaj¹c¹ typ nalotu spotykamy tylko w d³u- j gotrwa³ych stanach przewlek³ych. Na koniec, kiedy cia³o jêzyka jest czerwone w rodko | wej czê ci, a czarne na bokach, wskazuje na zapa æ yin Nerek. Zapa æ yang mo¿na tak¿e rozpoznaæ badaj¹c jêzyk. Blade cia³o jêzyka z nalotem jaki p³atki ni uje na zapa æ yang ledziony. Niebezpieczn¹ oznak¹ jest zawsze nie-i bieski jêzyk bez nalotu . Niebieski kolor cia³a jêzyka wskazuje na zakrzepniête Zimno we-J wn¹trz z zastojem Krw i, a brak nalotu oznacza ca³kowit¹ zapa æ Qi i Krwi. Jest to jeden 1 z tych rzadkich prz ypadków, kiedy brak nalotu spowodowany jest ekstremalnym Niedo-] borem yang a nie yin. Czasami jêzyk mo¿e oznaczaæ ekstremalne problemy tak z yin, jak i z yang w zale¿-! no ci o d pozosta³ych objawów. Czarny, suchy, popêkany jêzyk zazwyczaj wskazuje na ciê¿kie i niebezp ieczne zwiêdniêcie i wyczerpanie yin Nerek, jakkolwiek w rzadkich i wyj¹tkowych przypa dkach nalot taki mo¿e powstaæ w wyniku Prawdziwego Zimna Wewn¹trz z Niedoboru yang, na wet je¿eli jêzyk jest suchy. Wystêpuje to wtedy, kiedy yang Qi nie mo¿e poruszaæ i odparow ywaæ p³ynów, co przyczynia siê do powstania suchego nalotu. Aby nie pomyliæ tego stanu z s yndromem Gor¹ca, niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na inne oznaki, jak brak pra gnienia i sk¹py, jasny mocz. Jest jeszcze kilka innych stanów jêzyka, które tak¿e oznaczaj¹ gro n¹ zapa æ funkcji ¿yciowyc koniuszek jêzyka jest ci niêty, a sam jêzyk ca³kowicie suchy i wygl¹da jak suszone miêso, oznacza to wyczerpanie Qi i Krwi. Przyczynia siê ono równie¿ do p ojawienia siê suchego i czerwonego jak persimon lub pomidor jêzyka. Krótkie jak nerka cia³o jêzyka wskazuje na zapa æ Qi W¹troby. Gdy nalot nagle zmienia siê z grubego na cienki, oznacza to nagl¹ zapa æ Qi ¯o³¹dka.

Silny zastój, to bardzo gro ny stan, który zazwyczaj mo¿emy zaobserwowaæ na jêzyku. Czerwona wopurpurowy kolor z czerwieñszym koniuszkiem i obrzêkiem przedniej czê ci jêzyka pokazuje zastój Krwi z Gor¹cem i gro ny zastój Krwi w klatce piersiowej. Niebieski jêzyk u kobiety ciê¿arnej mo¿e wskazywaæ na powa¿ne niebezpieczeñstwo poronienia. r ojawi¹ siê iokoliczno -j ozna-tcgo Niedo-i bez duszy edy, kiedy 6
3. Classic of Difficulties with Annotations (Nan Jing Jiao Shi) *feLM&#. Edite d by Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Beijing: People's Medical Publishing House, 1979. 4. Discussion of Cold-induced Disorders with Explanations (Shang Han Lun Yi Shi) $^%1##. Edited by the Cold-induced Diseases Research and Teaching Group of tln Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Shanghai: Shanghai Scientific P ublishing House, 1980. 5. Essentials of the Golden Gabinet: A New Explanation (Jin Gui Yao Lue Xin Jiej 4rS$«M?rW. Edited by He Ren. Zhejiang: Zhejiang Scientific Publishing House, 1981 . 6. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang Di Nei Jing Su Wen/ it^Sk-kH . Beijing: People's Medical Publishing House, 1963. TEKSTY WSPÓ£CZESNE 1. Academy of Traditional Chinese Medicine. A Concise Dictionary of Chinese Medi cine (Jian Ming Zhong Yi Ci Dian) $\$f&$M- . Beijing: People's Medical Publishi ng House, 2nd edition, 1980. 2. Beijing College of Traditional Chinese Medicine. Practical Chinese Medicine (Shi Yong Zhong YiXue) %$tf d.^ . Beijing: Beijing Publishing House, 4th edition , 1980. 3. Beijing College of Traditional Chinese Medicine. Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong Yi She Zhen) ^fil- i#- . Beijing: Peoples Medical Publishing House , 1976. I by the Chinese Hted by lishing YIShi) j) of the .lic PubliXin Jie) »e. 1981. )>>i Wen) 4. Guangdong College of Traditional Chinese Medicine. Chinese Medical Diagnosis (Zhong Yi Zhen Duan Xue) tL##r4r. Shanghai Scientific Publishing House, 6th edition, 1979. 5. Jia De-Dao. A Brief History Medicine in China (Zhong G-uo Yi Xue Shi Lue) tSf i1^*."* . Shanxi: Shanxi People's Publishing House, 1979. 6. Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Study of Febrile Diseases (W en Bing Xue) 8USl#. Shanghai Scientific Publishing House, 1978. 7. Shandong College of Traditional Chinese Medicine. Fundamentals of Chinese Med icine (Zhong Yi Ji Chu Xue)f %.&*&'$ ¦ Shandong: Shandong Scientific Publishing Ho use, 1978. CZASOPISMA 1. Academy of Traditional Chinese Medicine. Journal of Traditional Chinese Medic ine (Zhong Yi Za Zhi) tL*&. 2. Chinese Medical Association. Chinese Journal of Medical History (Zhong Hua Yi Shi Za tfit** RÓD£A W JÊZYKU ANGIELSKIM 1. Lu Gwei-Djen and Needham Joseph. Celestial Lancets. Cambridge: Cambridge Univ er-sity Press, 1980. 2. McNeilW.H. Plagues and Peoples. New York: Penguin Boks, 1976. 3. Shanghai College of Traditional Medicine. Acupuncture, A Comprehensive Text. Translated by O'Connor and Bensky. Chicago: Eastland Press, 1981. t Medici-Slishing i tiue (Shi 1980. Medif. 1976. Indeks Opracowa³a El¿bieta Nowik-Mroziewicz Alkoholizm, znaki na jêzyku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spo¿ywanie alkoholu 45 Antyb

iotyki, wp³yw na jêzyk 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140 a kana³ W¹troby 127 diagnoza z jêzyka 104 Atrofia miê ni 36, 49, 59, 61, 62 B Badanie jêzyka, techniki 13 Biomedycyna anatomia jêzyka 10-11 rozwój embrionalny jêzyka 10-11 w ChRL 6 Bezp³odno æ a niedobór Krwi 35 a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenno æ a czerwony koniuszek jêzyka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Ból brzucha 41 w podbrzuszu 42, 43 Bóle g³owy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121, 128, 130, 135 Bóle okolicy krzy¿owej (fot. 7), 117 Brodawki jêzyka 10-11 czerwone punkty lub plamki 40 fizjologiczne zwi¹zki z Narz¹dami 20 rodzaje 20 zanik brodawek nitkowatych 79 Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5 Choroba Addisona (fot. 43), 137 Choroba wieñcowa 47 Choroby autoimmunologiczne 79 Choroby Mniejszego yang 25, 44 Choroby pochodzenia zewnêtrznego 5, 74, 83, 155 u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 11 9, 133 ró¿nicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156 Choroby psychiczne 60, 130 Choroby skóry 102 Choroby wewnêtrzne 84 Choroby z wysypk¹ 4 Cztery Warstwy patrz ró¿nicowanie syndromów wed³ug Czterech Warstw D Diagnoza z jêzyka w medycynie chiñskiej 6 Diagnoza z têtna i twarzy 1 Diagnoza z twarzy 1, 18 Dzieci, diagnoza z jêzyka 111 Doktora Ao zapis z³otego lustra w zaburzeniach wywo³anych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz gor¹co w 42, 162-163 niedobór Yin w 69 topografia jêzyka 19, 20 zaburzenia u kobiet 42 zastój Krwi 42 zimno w 49 zimno i zastój Krwi 48, 49 Duch (shen) zablokowanie przez luz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch jêzyka 14-15, 33 Du Qing-Bi 4 E Egzema atopowa 79 - 172 Esencja, znaki na jêzyku 33 F Fu Song-Yuan 5 G Gor¹co 3, 36; patrz tak¿e specyficzne Narz¹dy a leczenie zio³ami 110, 111 a ¿ó³ty nalot 90 fa³szywe 38, 92 nadmiarowe 2,26,46, 77, 78,85, (fot. 47), 139,152,154 na poziomie od¿ywczym i krwi nadmiarowe wewnêtrzne 26, 30, 39,152

niedoborowe 39, 46, 67, 77, 85 objawy 36 ró¿nicowanie z Ogniem 109, 110 ró¿nicowanie wed³ug Czterech Warstw 109, 110 w Piêciu Sercach 39, 40 wewnêtrzne 36, 67, 109 zasady ró¿nicowania t. 32 zewnêtrzne 76, 78, 89 z zastojem krwi (fot. 21, 27, 31, 39) Górny Ogrzewacz gor¹co w 44, 69, 162 topografia jêzyka 19 Jelita gor¹co w 34, 41, (fot. 28), 130 topografia na jêzyku 20 sucho æ i gor¹co 110, 157 luz i Ogi eñ (fot. 18), 124 wilgoæ i gor¹co 113 wilgoæ i zimno 92 , zastój Krwi 43 Jelito cienkie, topografia 19, 20 Jelito grube nalot na jêzyku 87, 88 w Dolnym Ogr zewaczu 19 Jêzyk geograficzny (fot. 44, 57), 79, 137, 144 Jêzyk, kolor 12, 34, t. 53 analiza Zhag Zhon-Jinga 2 bia³e pêcherzyki 50 blady 34-36, t. 53 cienki 55 czerwony na korzeniu (fot. 43), 137 dr¿¹cy 68 jasny i b³yszcz¹cy 35, (fot. 56) krótki 63 lekko suchy 35 mokry 34 obrzêkniêty 55, (fot. 6, 8), 117, 119 suchy 35 wiotki 61 zbaczaj¹cy 68 z bia³ym grubym nalotem 26 z bia³ym mokrym nalotem 26 z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie (fot. 16), 123 z bladoczerwonymi wklês³ymi plamkami w centrum (fot. 15), 122 ciemnoczerwony45,108,2 6 bez nalotu (fot. 13), 121 czerwieñszy na bokach (fot. 7), 117 suchy i z³uszczony 29 z czerwonymi plamkami pomiêdzy koniuszek a centrum (fot. 13), 121 z such¹ powierzchni¹ centraln¹ 45 ciemny czerwonawopurpurowy 47 czerwonawopurpurowe boki 47 czerwonawopurpurowy 46, t. 53, (fot. 21, 27, 59), 12 6, 129-130, 145 w centrum 37 ezerwonawopurpiirowy koniuszek 47 czerwone boki 37 czerwone centrum 37-38 czerwo ny 36, 26, (foi. 2\ 48), 130, 139 bez nalotu, (fot. 2, 11, 26, 48) 36, 45, t. 53, 64, 80-81, 115, 120, 129, 139 cienki 55 czerwieñszy w przedniej czê ci (fot. 42), 136 d³ugi 62 i b³yszcz¹cy 39 t. 53, (fot. 11) i b³yszcz¹cy z suchym korzeniem 39 i szkar³atny 39 krótki 62 mokry 38 obrzêkniêty 56, (fot. 5) wiotki 62, (fot. 7) suchy 39 suchy i dr¿¹cy 68 suchy i obrzêkniêty 56 suchy i sztywny 60

suchy i z³uszczony 29 sztywny 60 ze szczelin¹ w linii rodkowej 65 z bia³ym nalotem na koniuszku 24 z czerwieñszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60 z czerwieñszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100 z kolcami 44, t. 53 z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53 z punktami 40-42, 43-44, t. 53 z wilgotnym cia³em 38 z ¿ó³tym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korzeñ 38 czerwon y rodek 37 g³êboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104 suchy i wiotki 62 suchy i krótki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56 - 173 Indeks Opracowa³a El¿bieta Nowik-Mroziewicz Alkoholizm, znaki na jêzyku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spo¿ywanie alkoholu 45 Antyb iotyki, wpiyw na jêzyk 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140 a kana³ W¹troby 127 diagnoza z jêzyka 104 Atrofia miê ni 36, 49, 59, 61, 62 B Badanie jêzyka, techniki 13 Biomedycyna anatomia jêzyka 10-11 rozwój embrionalny jêzyka 10-11 w ChRL 6 Bezp³odno æ a niedobór Krwi 35 a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenno æ a czerwony koniuszek jêzyka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Ból brzucha 41 w podbrzuszu 42, 43 Bóle giowy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121, 128, 130, 135 Bóle okolicy krzy¿owej (fot. 7), 117 Brodawki jêzyka 10-11 czerwone punkty lub plamki 40 fizjologiczne zwi¹zki z Narz¹dami 20 rodzaje 20 zanik brodawek nitkowatych 79 Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5 Choroba Addisona (fot. 43), 137 Choroba wieñcowa 47 Choroby autoimmunologiczne 79 Choroby Mniejszego yang 25, 44 Choroby pochodzenia zewnêtrznego 5, 74, 83, 155 u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 119, 133 ró¿nicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156 Choroby psychiczne 60, 130 Choroby skóry 102 Cho roby wewnêtrzne 84 Choroby z wysypk¹ 4 Cztery Warstwy patrz ró¿nicowanie syndromów w.d³ug Czterech Warstw D Diagnoza z jêzyka w medycynie chiñskiej 6 Diagnoza z têtna i twarzy 1 Diagnoza z twarzy 1, 18 Dzieci, diagnoza z jêzyka 111 Doktora Ao zapis z³otego lustra w zaburzenia* wywo³anych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz gor¹co w 42, 162-163 niedobór Yin w 69 topografia jêzyka 19, 20 zaburzenia u kobiet 42 zastój Krwi 42 zimno w 49 zimno i zastój Krwi 48, 49 Duch (shen)

zablokowanie przez luz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch jêzyka 14-15, 33 Du Qing-Bi 4 E Egzema atopowa 79 S3, 155 omów we³urzeniach 46), 138 i Esencja, znaki na jêzyku 33 Fu Song-Yuan 5 G Gor¹co 3, 36; patrz tak¿e specyficzne Narz¹dy a leczenie zio³ami 110, 111 a ¿ó³ty nalot 90 fa³szywe 38, 92 nadmiarowe 2,26,46, 77,78,85, (fot. 47), 139,152,154 na poziomie od¿ywczym i krwi nadmiarowe wewnêtrzne 26, 30, 39,152 niedoborowe 39, 46, 67, 77, 85 objawy 36 ró¿nicowanie z Ogniem 109, 110 ró¿nicowanie wed³ug Czterech Warstw 109,110 w Piêciu Sercach 39, 40 wewnêtrzne 36, 67, 109 zasady ró¿nicowania t. 32 zewnêtrzne 76, 78, 89 z zastojem krwi (fot. 21, 27, 31, 39) Górny Ogrzewacz gor¹co w 44, 69, 162 topografia jêzyka 19 Jelita gor¹co w 34, 41, (fot. 28), 130 topografia na jêzyku 20 sucho æ i gor¹co 110, 157 luz i Ogi eñ (fot. 18), 124 wilgoæ i gor¹co 113 wilgoæ i zimno 92 t zastój Krwi 43 Jelito cienkie, topografia 19, 20 Jelito grube nalot na jêzyku 87, 88 w Dolnym Ogr zewaczu 19 Jêzyk geograficzny (fot. 44, 57), 79, 137, 144 Jêzyk, kolor 12, 34, t. 53 analiza Zhag Zhon-Jinga 2 bia³e pêcherzyki 50 blady 34-36, t. 53 cienki 55 czerwony na korzeniu (fot. 43), 137 dr¿¹cy 68 jasny i b³yszcz¹cy 35, (fot. 56) krótki 63 lekko suchy 35 mokry 34 obrzêkniêty 55, (fot. 6, 8), 117, 119 suchy 35 wiotki 61 zbaczaj¹cy 68 z bia³ym grubym nalotem 26 z bia³ym mokrym nalotem 26 z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie (fot. 16), 123 z bladoczerwonymi wklês³ymi plamkami w centrum (fot. 15), 122 ciemnoczerwony 45, 108 , 26 bez nalotu (fot. 13), 121 czerwieñszy na bokach (fot. 7), 117 suchy i z³uszczony 29 z czerwonymi plamkami pomiêdzy koniuszek a centrum (fot. 13), 121 z such¹ powierzchni¹ centraln¹ 45 ciemny czerwonawopurpurowy 47 czerwonawopurpurowe boki 47 czerwonawopurpurowy 46, t. 53, (fot. 21, 27, 59), 12 6, 129-130, 145

w centrum 37 ezerwonawopuipiirowy koniuszek 47 czerwone boki 37 czerwone centrum 37-38 czerwo ny 36, 26, (lol. 2\ 48), 130, 139 bez nalotu, (fot. 2, 11, 26, 48) 36, 45, t. 53, 64, 80-81, 115, 120, 129, 139 cienki 55 czerwieñszy w przedniej czê ci (fot. 42), 136 d³ugi 62 i b³yszcz¹cy 39 t. 53, (fot. 11) i b³yszcz¹cy z suchym korzeniem 39 i szkar³atny 39 krótki 62 mokry 38 obrzêkniêty 56, (fot. 5) wiotki 62, (fot. 7) suchy 39 suchy i dr¿¹cy 68 suchy i obrzêkniêty 56 suchy i sztywny 60 suchy i z³uszczony 29 sztywny 60 ze szczelin¹ w linii rodkowej 65 z bia³ym nalotem na koniuszku 24 z czerwieñszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60 z czerwieñszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100 z kolcami 44, t. 53 z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53 z punktami 40-42, 43-44, t. 53 z wilgotnym cia³em 38 z ¿ó³tym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korzeñ 38 czerwon y rodek 37 g³êboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104 suchy i wiotki 62 suchy i krótki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56 - 173 Jêzyk obrzêkniêty 56 z obrzêkniêtym koniuszkiem 57 z obrzêkniêtymi brzegami 57 z pêkniêciami 64-65 z ¿ó³tym nalote t. 1, 33, 36), 56 niebieski 3, 30, 49, t. 53 bez nalotu 49, t. 53 liski i t³usty 49 w ci¹¿y 50 w przewlek³ym zatrzymaniu Zimna 30 pomarañczowy 28 purpurowoczerwony i zbaczaj¹cy 68 purpurowy 28, 46-49, 104, 106-107 na brzegach po miêdzy koniuszkiem a rodkiem 106 obrzêkniêty 56 sinawopurpurowy 6, 49, 26, 28, t. 53 szkar³atny 39, t. 53 na koniuszku (fot. 26), 39, 129 Jêzyk kolor, znaczenie kliniczne 15 Jêzyk, kszta³t 15, 16, 54 cienki 5, (fot. 7), 117 d³ugi 62, t. 71 dr¿¹cy 68, t. 71 krótki (fot. 3), 62-63, t. 71, 115 m³otkowaty 60, t. 71 normalny 16, 54 u dzieci 111 -112 obrzêkniêty 55, t. 71, 108 czê ciowo obrzêkniêty .">(>. t. 71 na koniuszku na bokach 57, (fot. 2, 7, 12, 23) na brzegach 57, (fot. 8) pomiêdzy koniuszkiem a powierzchni¹ centraln¹ 58, (fot. 7, 12) po jednej stronie 59 pod³u¿nie po³owa jêzyka 58-59, (fot. 16) pod³u¿nie po³owa powierzchni jêzyka 59-60, (fot. 32) w polu klatki piersiowej 59 w przedniej czê ci 59, (fot. 56) blady i mokry 55 krótki 6 2 sztywny 60 z zaznaczonymi odciskami zêbów (fot. 43, 45, 46,49) obwis³y 67, t. 71 popêkany 63-64 d³ugi e poprzeczne szczeliny 64 d³uga pod³u¿na szczelina w linii rodkowej 66 g³êboka rodkowa sz zelina i innymi pêkniêciami 67, (fot. 24) nieregularne pêkniêcia 64 krótkie poprzeczne 64 na bokach (fot. 29) na bokach, g³êbokie pêkniêcia (fot. 34) na bokach poprzeczne pêkniêcia 65 pod³u¿na szczelina w linii rodkowej 65 pod³u¿ne szczeliny a koniuszkiem 66 szczeliny jak kra lodowa" 64, (fot. 13) w linii rodkowej siêgaj¹ce do koniuszka (fot. 24. 26, 27)

w polu P³uc 66 w polu Serca (fot. 49, 51) ruchomy 68, t. 71,108 sztywny 60, t. 71, 87 w przebiegu ostrych chorób z gor¹czk¹ 60 w Ogniu Serca 61 z powodu Wewnêtrznego Wiatru 61 wiotki 61, t. 71, 88 pomarszczony 61 w niedoborze Krwi i p³ynów 61 w niedoborze Yin Nerek 62 z ranami 69 zbaczaj¹cy 67-68, t. 71, (fot. 51), 141 zrolowany 69 Jêzyk, znaczenie kliniczne 15, 54, 70 Jêzyk, powierzchnia podjêzykowa badanie 50, t. 5 3 normalna (fot. 40) rozszerzone ¿y³y (fot. 39), 135 Jêzyk mierci 15, 90 Jêzyk, zwi¹zki z N arz¹dami 18-20 Jêzyk ¿ycia 15 Jêzyki niebezpieczne 33, 166 K Kana³y (meridiany), zwi¹zki z jêzykiem 18, 149 Katar sienny 79 Klasyfikacja kolorów jêzyka Fu Song-Yuana 5 Klatka piersiowa gor¹co w (fot. 41), 157 wilgoæ i luz 49 zastój Qi 59 Kobiety w ci¹¿y, jêzyk 3, 50, 167 Komentarze do rozwa¿añ nad chorobami wywo³anymi przez Zimn o 73 Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue 5 Krew, fizjologia p. 52 Krew, niedobór 2 8, 35, 102 kolor cia³a jêzyka 15 blady, suchy 34 blady, cienki 55 objawy 34, 35 Krew, zastój 2, 40, 46, 47 z gor¹cem (fot. 21, 27, 31, 39), 126, 130, 132, 135 w klatce piersiowej 48 Krew, warstwa patrz Warstwa Krwi Ksiêga Materia Medica Bosk iego Rolnika 1 Ksiêga rodkowego skarbu 61 - 174 Ksiêga trudno ci 1, p. 9 Ksiêga wewnêtrzna ¯ó³tego Cesarza 1, 2, p. 9, 19, 155 Latentne gor¹co 76 Leczenie, strategie 108, 109 Leczenie zio³ami 108, 109, 110-111 L eki, wp³yw na jêzyk antybiotyki 14, 39, 79,113 kortykosteroidy 14 moczopêdne 14 przeciwnowotworowe 14 przeciwzapalne 14 rozszerzaj¹ce oskrzele 14 Letnie gor¹co 76, 89, 90 Li Dong-Yuan 5 Liang Te-Yan 5 Lus tro jêzyka w zaburzeniach wywo³anych przez Zimno 5, 92 M Macica, topografia jêzyka 19, 20 zastój krwi 43 Medycyna chiñska, brak odpowiedników diagnostycznych w biomedycynie 149 diagnoza z jêz yka w historii 1-7 integracja z biomedycyn¹ w ChRL 6, 7 zwi¹zki funkcjonalne 19 Medycyna zachodnia patrz biomedycyna Mikrocyrkulacja w jêzykach 45 N Nadci nienie 122 Nadmiar 30, 77, 81 syndromy 150 zasady ró¿nicowania 32 Nadmiar i niedobór ksztait jêzyka, ró¿nicowanie 16, 56, 57 nalot na jêzyku, ró¿nicowanie 16 wspó³istnienie stanów (fot. 12, 49, 59), 120, 140 Niedobór nalot 79, 80 stany 26, 77 zasady ró¿nicowania 32 Niedobór krwi 28 Niedobór Yang patrz Yang niedobór Niedobór Yin patrz Yin niedobór Nalot, na jêzyku bez korzenia 16, 78, 80-81, 107 jak puder 89, (fot. 23, 24) jak nieg 89 jak twaróg 83 w centrum 107 w stanach niedoborowych 107 brak nalotu 77, 79 t³usty jêzyk 83 w centrum (fot. 11), 120 fa³szywie cieñszy 83 fizjologia 73-74 grzybiasty 85 Nalot, grubo æ 15, 81-83 cienki 81-83 bez korzenia 78 bia³y i mokry 25, 75 suchy i brudny (fot. 11), 119 gruby 77, 81-83,108 a leczenie 82

a nasilenie czynnika patogennego 82, 108 bez korzenia 79 jak zupa ry¿owa 88 nag³e pojawienie siê lub znikanie 79-81, 106 t³usty i liski 76 w rokowaniu 106 z czarny mi kolcami 92 Nalot, kolor 12, 34, 86-87, t. 96-97 a ewolucja choroby 86-87 bia³y 78, 87-88, t. 97 cienki (fot. 7, 21, 38), 22, 88, t. 97 cienki i suchy 87-88, 23 i liski 88 lekko mokry 88, 75 mokry 85, 25 z ¿ó³tymi pasmami na bokach 91, t. 97 gruby 30 mokry 89 na koniuszku z czarnym lub szarym na korzeniu 25 t³usto- liski 99 t³usty 99 suchy 99 liski 99, 78, 88 grzybiasty 90, 85 jak puder 89 jak nieg 89 lepki i t³usty 89 szorstki i popêkany 89 w po³owie bia³y i liski 90 br¹zowy 26, 87 brudny i cienki 82 brudny i gruby 82 ciemno¿ó³ty, z g³êboko czerwonym cia³em 104 czarny 92, t. 96-97 bia³y nalot, czarne kolce 92 zarny i t³usty rodek, ¿ó³te boki 93 obustronne czarne pasma na bia³ym jêzyku 92 pó³bia³y i zarny 93 suchy i popêkany 93 liski i t³usty 92 w centrum, bia³y i liski na bokach i koni uszku 92 Nalot czarny gruby i suchy 34 wielobarwny 93 t. 97 bia³y i ¿ó³ty 93 biaiy, szary 94 biat y i czarny 94 biaty, szary i czarny 94 ¿ótty i czarny 94 ¿ótty i szary 94 szary 92 mokry i liski 92 suchy 92 szaroczarny 87 ¿ótty 26, 75, 78, 90, t. 96-97 blado¿óity 91 brudno¿ótty 91 cienki 75, 76 lekko mokry 75 lekko suchy 75 gruby 30 lepki i t³usty 91 na korzeniu, z biatym koniuszkiem 91 na bokach, czarne i ttuste centrum 93 obust ronne, grube ¿óite pasma na ¿óttym nalocie 91 obustronne pasma na biatym nalocie 91 such y 91 liski 91 zmiany 83 Nalot oleisty 86 Nalot prawdziwie cieñszy 82 Nalot t³usty 86 Nalot tylko po jednej stronie 84 Nalot, rozmieszczenie 15, 83-84 zmiany w os trych chorobach pochodzenia zewnêtrznego 83 Nalot, w taty 79-81 w ostrych chorobach pochodzenia zewnêtrznego 74-75, 112-113 Nalot, wilgotno æ mokry 85 suchy 85 w niedoborze Yang 85 Nalot, z korzeniem 16, 78 Nalot, znaczenie 15, 74 zgni³y patr z nalot grzybiasty ztuszczony 80-81 jak lustro 83 suchy 84 t³usty 83 w centrum 80 w niedoborze Yin Nerek 26, (fot. 24, 59), 128, 145 Nalot, zmiany 86-87 Nerki cho roby 3 gor¹co w 162 niedobór Yang 28, 34, 49, 55-56, 99, (fot. 9, 16, 30), 119, 123, 131 leczenie moks¹ 99-100 1 objawy 99-100 przewlek³y (fot. 30), 131 stan Zimna Mniejszego Yin 153 z niedoborem Yin Nerek 101-102 niedobór Yin 38, 39, 45, 62, 99 jêzyk bez nalotu 45, 81 z czerwonym cia³em 81, (fot. 13, 24, 59) 128, 145 kszta³t ciata jêzyka 62, 67 nalot 79 niedoborowy Ogieñ objawy 29, 99-100 pêkniêcia na jêzyku 67 powa¿ny niedobór (fot. 3, 59), 115,145 z niedoborem krwi (fot. 13), 121 z niedoborow ym Gor¹cem (fot. 19), 125 stan gor¹ca Mniejszego Yin 154 z niedoborem Yin Serca (fot. 26), 129 z niedoborem Yin ¯o³¹dka (fot. 20, 29), 125, 131 z niedoborowym Gor¹cem (fot. 43), 137 Nerki, topografia 20, 33-34 w Dolnym Ogrzewa czu 19 wewnêtrzne Zimno w 49 wp³yw na Narz¹dy 19 Yang Nerek 20, p. 21 Yin Nerek 23 zwi¹z ki z jêzykiem 19 zwi¹zki z Narz¹dami O Odra 4 Ogieñ patrz Gor¹co i specyficzne Narz¹dy Ogieñ patrz P³on¹ca Toksyczno æ Ogieñ Bramy ¯ycia 20-21, 40 Ogieñ nieujarzmiony" 41 Osiem Zasad 22-32 Osierdzie gor¹co w 61, 161 Ospa 4 Ospa wietrzna 4, (fot. 36-38) zmiany na jêzyku 134 Patogenne czynniki chorobotwórcze

a rokowanie 106 eliminacja za pomoc¹ zió³ 109-111 grubo æ nalotu 75, 79 rozmieszczenie nalotu 83-84 ró¿nicowanie 22-25, 75-76, 149-151, 152 u dzieci, oznaki na jêzyku 112-113 Pêcherz moczowy gor¹co w 41 topografia jêzyka 19, 20 Wilgoæ i Gor¹co u dzieci 113 zapalenie 41 zastój Krwi 42 - 176 Pêcherzyk ¿ó³ciowy gor¹co w 41, 91, 93, 152,158 nalot tylko po prawej stronie 84 topografia 20 Wilgoæ lub luz (fot. 4), 116 Wilgoæ i Gor¹co 84, (fot. 33), 132 Plamki, na jêzyku purpurowe 31 a zastój krwi 31 rozmieszczenie a diagnoza 42, 43 P³on¹ca Toksyczno æ 110 P³onica 4 P³uca atak Wiatru i Gor¹ca (fot. 41, 42), 135,136,161 gor¹co 2, 3, 26, 30, 36, 37, 44, 62, (fot. 49), 140, 161 czerwone punkty na jêzyku 1 13 i luz (fot. 41), 135 na poziomie Qi 110 z zastojem (fot. 49), 140 nalot na jêzyk u 87 niedobór Qi 27, 35, 40, 58, 59, (fot. 32) a suchy jêzyk 35 niedobór Yin 29-30, 39, 40, 66, (fot. 49), 140 czerwony i szkar³atny jêzyk 39 objawy 4 0 z niedoborem Qi ledziony (fot. 44), 137 rezydualne czynniki patogenne 112 luz w 58, (fot. 50), 141 uszkodzone p³yny w 23 Zimno 84 P³yny cia³a suchy jêzyk 35 gromadzenie w Dolnym Ogrzewaczu 35 niedobór 63 wyczerpanie 39 Podstawowe metody obserwacji jêzyka w za-burzeniach wywo³anych przez Zimno 4 Podstawy pediatrii 155 Poliomyelitis 29 Poradnik kliniczny przypadków chorób 155 Poradnik ró¿nicowania z jêzyka 60, 63 Pora¿enie ner wu twarzowego 67 Proste nauki diagnozy z form cia³a i koloru twarzy 20, 21 Proste pytania p. 8, 61 Przepona, gor¹co w 157 Psychoza maniakalno-d epresyjna 65,138 Punkty na jêzyku 40 bia³e 44 czerwone 40-41 rozmieszczenie a diagnoza 40-41 u dzieci 112 w chorobach pochodzenia zewnêtrznego 43-44,112 Qi patrz poszczególne Narz¹dy niedobór 26-27, 60 stagnacja 50, 60 zasady ró¿nicowania t. 32 znaczenie kliniczne kszta³tu jêzyka 15 Qi nabyta 19, 35 przedurodzeniowa 19 Qi warstwy patrz ró¿nicowanie wed³ug Czterech Warstw i Warstwy R Rak piersi, znaki na jêzyku 106 Receptury tysi¹ca dukatów 3, 61 Reumatoidalne zapaleni e stawów 79 Rokowanie 15,106-107 nasilenie czynnika patogennego 106 Rong Chun-Nian 68 Ropieñ p³uc 85 Rozwa¿ania nad chorobami gor¹czkowymi z Gor¹ca 5, 44, 155 Rozwa¿ania nad pochodzeniem i objawami chorób 2, 50

Rozwa¿ania nad ledzion¹ i ¯o³¹dkiem 3 Rozwa¿ania nad zaburzeniami wywo³anymi przez Zimno 2, 4, 74,148,155 Ró¿nicowanie syndromów przez badanie jêzyka 5,61 Ró¿nicowanie syndromów wed³ug Czterech Warstw, Aneks II 5, 36, 43, 109-110, 155-158 patrz warstwy Ró¿nicowanie syndromów wed³ug O miu Zas ad t. 17, 22-31, t. 32, 148-165, t. 65 naloty na jêzyku 76-78 Ró¿nicowanie syndromów wed³ug Trzech Ogrzewaczy 43, 160-165, t. 165 Ró¿nicowanie wed³ug Sze ciu Stadiów 148,1.164 stadia choroby: Wiêksze Yang 149 Jasno æ Yang 151 Mniejsze Yang 152, (fot. 10), 119 Wiêk sze Yin 153 Mniejsze Yin 153 Zamieraj¹ce Yin 154 Serce, diagnoza z têtna 105 Gor¹ca Toksyczno æ w 69 Gor¹co 26, 47, 56, 57, 66, 69, 100, 13 9 i zastój krwi 42,47 niedoborowe Gor¹co 40, 66, (fot. 24), 128 niedobór krwi 28 niedobór, Qi 27, 28, 58, 67 ,105 szok emocjonalny (fot. 8), 118 niedobór Yang 28 niedobór Yin 29, 39, 40 Ogieñ 37, 40, 58, 61, 66, 69, 100, (fot. 7, 18, 27, 31, 47), 124, 130, 132, 139 i luz 62, 67 - 177 Serce, Ogieñ, ró¿nicowanie z Wiatrem i Gor¹cem 23 pêkniêcia na jêzyku 58, 66, 100, 106 obrzêk wzdiu¿ szczeliny centralnej 58 problemy biomedyczne, diagnoza 105 topografia jêzyka 19, 20 Qi, wygl¹d normalnego jêzyka 16 luz i Gor¹co 67 zapa æ Qi Serca 67 zastój Krwi 28, 42, 47 zimno z zastojem krwi 48 Sekretne zapiski Kamiennej Komnaty 5 Shen Dan-Yuan 4 Sh i Shi-Nan 6 Stan patrz ró¿nicowanie - Osiem Zasad Gor¹ca 26 nadmiaru wewnêtrznego 30 nadmiaru zewnêtrznego 30 niedoboru 26 pólwewnêtrzny, pólzewnêtrzny 25, 32, 44, 84, 90, 94 Wewnêtrzny 23, 24, 77, 88 Wewnêtrzny, nadmiar 30, 32 Zewnêtrzny 22, 24, 77, 87, 88 zasady ró¿nicowania t. 32 Zimna niedoborowego 25 Stwardnienie rozsiane 36, 126 Sucho æ i Gor¹co 156 Sun Si-Miao 3, 61 Systematyczne ró¿nicowanie chorób gor¹czkowych 5, 160 ledziona gor¹co, objawy 41, 68, 91 i wilgoæ w 56, 94, 158 niedobór krwi 28 niedobór Qi 27, 35, 36, 37, 38, 57, 58, 65, 69 , (fot. 14, 19, 49), 114, 122, 140 objawy 35 obraz jêzyka 109 obrzêkniête boki jêzyka 37 obrzêkniêty jêzyk 55 powa¿ny i przewlek³y (fot. 29, 34), 131, 133 luz (fot. 45, 46, 50), 102, 138, 141 wilgoæ (fot. 20), 102, 115, 125 niedobór yang 27, 34, 35, 37, 48, 49, 55, 57, 89, 92 , (fot. 9, 16), 119, 121, 122 atak Zimna 153-154 a suchy jêzyk dr¿¹cy jêzyk 68 przewlek³y 34, 35, (fot. 30), 131 wilgoæ (fot. 6, 15), 117, 121 niedobór yin 65, 101

wygl¹d jêzyka 109 poprzeczne pêkniêcia na bokach (fot. 29, 34), 101 topografia jêzyka 20 wilffoæ w 30. 94 Wilgoæ i Zimno 92 zatkana" 90 Zimno z zastojem krwi 48 rodkowy Ogrzewacz gor¹co w 44, 45, 162 topografia jêzyka 19 luz (fot. 45, 46, 50, 51), 31, 35,108, 125, 138, 141. 1! patrz poszczególne Narz¹dy Têtno a jêzyk, integracja diagnozy 104-106 diagnoza 18 w problemach emocjonalnych 105 w traumatycznych prze¿yciach emocjonalny. ¦> 105 Toczeñ rumieniowaty uk³adowy 79 Topografia jêzyka 19 Trzy Ogrzewacze 3, 5, 19, 24, 160 -163, t. 165 U Udar z Wiatru 61, 67, (fot. 31), 132 objawy prodromalne 61, 63 zbaczaj¹cy jêzyk 67, (fot. 51) W Wang Shu-He 148 Warstwa patrz ró¿nicowanie wed³ug Czterec Warstw Krwi 159 Gor¹co w 102, 109-110 Qi 156 atak zewnêtrznego Gor¹ca 156-157 gor¹co, terapia zio³ami 110-111 ró¿nicowanie Gor¹co i Ogieñ 109-110 u dzieci (fot. 41) Qi Ochronnej 156 atak Zimna 150 atak Wiatru 150 i Gor¹ca 135, 136 atak zewnêtrznego Gor¹ca 156 objawy 156 Qi Od¿ywczej 158 Gor¹co 44 Gor¹co, ró¿nicowanie z Ogniem 109 Gor¹co i zastój krwi 47 objawy 158 u dzieci (fot. 42), 113, 136 W¹troba brak harmonii z Yin Nerek 23 Gor¹co w 26, 42, 91, (fot. 7), 117, 154, 162 Gor¹co i z astój Krwi 42, 47, 48 niedobór Krwi 28, 101 W¹troba, Ogieñ 23, 30, 37, 41, 115, 116, 127 , (fot. 2, 4 23) boki jêzyka obrzêkniête 57 czerwone boki jêzyka a 37 czerwone punkty na jêzyku 41, 42 jêzyk czerwony i mokry 38 wywo³uj¹cy Wiatr W¹troby (fot. 21), 126 ró¿nicowanie z Gor¹cem i Wilgoci¹ w 23 topografia, lewa strona jêzyka. 20, 84 wewnêtrzne Zimno 49 Wilgoæ i Gor¹co w 91, (fot. 33), 132 Yang 37 wznosz¹ce siê 38, 41, 57, 101 z niedoborem Yin Nerek (fot. 20, 48), 125, 139 W¹troba, zastój Krwi 42, 47, (fot. 39 ), 132 zastój Qi 42 Wiatr 67 atak 150 wewnêtrzny 67, 68 zewnêtrzny 67 Wiatr i Gor¹co 23, 75, 155, 161 u dzieci 111-112 Wiatr i Zimno 23, 75, 150-151 Wiatr W¹troby 67, 68, 132, (fot. 31 ) ruchomy jêzyk 68 z Gor¹ca we krwi (fot. U), 120 z Ognia W¹troby (fot. 21), 126 zbaczaj¹cy jêzyk 67, 68, (fot. 51), 141 Wiêksze Yang 44, 156; patrz te¿ ró¿nicowanie wed³ug Sze ciu Warstw Wilgoæ 55, 86 patrz poszczególne Narz¹dy

a niedobór Yang, zatrzymanie w wewn¹trz 27, 85 bia³e pêcherzyki 50, (fot. 54) na poziomie Ochronnym 88 nalot na jêzyku 76 zewnêtrzny atak 76 Wilgoæ i Gor¹co 85, 86, 91, 93, 156, (fot. 33), 132 patrz te¿ poszczególne Narz¹dy na poziomie Od¿ywczym, 51 (fot. 55) w Dolnym Ogrzewaczu 13 stagnacja 90 Wilgoæ i Zimno 86, 92 w rodkowym Ogrzewaczu 91 zatrzymanie wewn¹trz 86, 94, (fot. 30), 131 Wilgoæ i luz 49, 55, 58, 63, 85; patrz te¿ poszczególne Narz¹dy Wilgotna Toksyczno æ 90 Wirusowe zapalenie w¹troby 6, 7, 85 Wrzód ¿o³¹dka 85 Wu Ju-Tong 155, 60 Wu You-Ke 155 Yang patrz poszczególne Narz¹dy Yang - patrz Ró¿nicowanie wed³ug Sze ciu Stadiów Yang - niedobór (fot. 6, 9), 27, 34 a kolor cia³a 34, 86, 49 objawy 35 a niebieski jêzyk bez nalotu 49 a kolor nalotu 85 suchy nalot a 85 u mê¿czyzn 34 zapa æ 69 z zatrzymaniem Wilgoci 85 Yang Qi 2 niedobór 25, 34 zastój Zimno 25 Ye Tian-Shi 5, 155, 160 Yin Qi 2 Yin niedobór 37, 29, 107, 64 a kolor cia³a jêzyka 15 a kszta³tu cia³a jêzyka a nalot 84-85 brak nalotu 79-81 ró¿nicowanie t. 32 zwi¹zany z wiekiem 64 Zaburzenia emocjonalne 100, 103, 105 syndrom Serca 105-106 Zaburzenia Jasno ci Jang 2 Zaburzenia miesi¹czkowania 42, 43 Z aburzenia naczyniowo-mózgowe 61, 68 Zamieraj¹ce Yin 154; patrz te¿ ró¿nicowanie Sze ciu Stadiów Zapalenie ¿o³¹dka 7 Zaparcie 94 Zasady z³otej komnaty 2,148 Zatrucie pokarmowe 86 Zbiór jêzyków i nalotów 6, 63 Zhang DanXian 5 Zhang Iie-Bing patrz Zhang Jing-Yue Zhang Jing-Ye 5 Zhang Zhang-Jing 2, 4, 148 Z imno a nalot na jêzyku 75, 76, 78, 87, 92 atak zewnêtrznego Zimna 50, 149 awersja do 88, 150, 153, 162 fa³szywe 38, 92, 93 nadmiarowe 26, 30, 149 niedoborowe 25, 154 objawy 25, 26 149 prawdziwe 38, 92 wewnêtrzne 12, 46, 49, (fot. 14, 22), 121, 127 z zastojem krwi 46, 47, (fot. 30), 131 z niedoboru Yang 25, 34, 153 zewnêtrzne 2, 75, 87 atak Wiatru i Zimna 75 Z³amania ko ci 107 ¯o³¹dek, Gor¹co w 26, 41, 45, 56, 85-86, 91, (fot. 27, 28), 130 Gor¹co ¯o³¹dka i Serca 56

- 179 ¯o³¹dek, Ogieñ 45, 113 objawy 37, 41 ze luzem (fot. 18, 27), 124, 130 Ogieñ w kanale ¯o³¹dka 157 Qi nalot, grubo æ 16, 78-79 niedobór 27, 35, 36, (fot. 30), 131 nalot bez korzenia 78-79, 80 objawy 36 pod³u¿na szczelina jêzyka 66 wygl¹d jêzyka 109 Niedobór Yang 49 Niedobór Yin 29, 38, 39, 45, 64, 66, 78-81, (fot. 17, 20, 25, 49), 101, 124, 125, 128, 132 czerwony i b³yszcz¹cy jêzyk 39 Gor¹co (fot. 5), 116 jêzyk bez nalotu 78-81, (fot. 25), 128 niedoborowe Gor¹co w (fot. 12, 20), 107. 125 progresja rozwoju niedoboru Yin 107 wygl¹d jêzyka 109 cis³e zwi¹zki z jêzykiem 19, 73 teoria Li Dong-Yuan 3 topografia jêzyka 19 20 uszkodzenie przez antybiotyki 14, 113 Wilgoæ i Gor¹co 56, 158 zastój Krwi 37, 45 zatrzymanie po¿ywienia (fot. 1), 114 Zimno i Wilgoæ 92 .al.'

Related Documents


More Documents from "keiraku"