Maturski Rad

JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA TUZLA

MATURSKI RAD

Tema: Bolesti štitne žlijezde

Tuzla, maj 2017.

JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA TUZLA

Maturski rad: Klinička medicina I – Interne bolesti

Tema: Bolesti štitne žlijezde

Tuzla, maj 2017. Murselović

Učenica: Samra

Naziv škole: Javna ustanova Srednja medicinska škola Tuzla

Maturski rad iz predmeta: Interne bolesti Tema maturskog rada: Bolesti štitne žlijezde Učenica: Samra Murselović Mentor: Suada Cavrić

Komisija: 1. 2. 3.

Sadržaj Cilj ............................................................................................................................................................ 1 UVOD ....................................................................................................................................................... 2 Štitna žlijezda....................................................................................................................................... 2 Hipotireoza i hipertireoza ........................................................................................................................ 3 Hipertireoza ......................................................................................................................................... 3 Hipotireoza .......................................................................................................................................... 4 Juvenilni hipotireoidizam(kretenizam) ............................................................................................ 4 Hipotireoidizam kod odraslih (miksedem) ...................................................................................... 5 Tumori štitne žlijezde .......................................................................................................................... 5 Eutireoidna guša (struma) ....................................................................................................................... 6 Upala štitnjače (tireoiditis) ...................................................................................................................... 7 Subakutna upala štitne žlijezde - granulomatozni de Quervainov tireoiditis ..................................... 7 Hronična autoimuna bolest štitne žlijezde: Hashimotova bolest, limfocitni tireoiditis ....................... 7 Bolest tiroidne autonomije .................................................................................................................. 8 Uloga medicinske sestre .......................................................................................................................... 9 Zaključak ............................................................................................................................................... 10 Literatura ............................................................................................................................................... 11

Cilj Cilj ovog rada je da Vas i sebe upoznam sa bolestima štitne žlijezde. Ove bolesti su sve češće zato ću ja zato ovim radom da detaljno opišem ovu bolest, te da objasnim uzroke nastanka, kako bi se ova bolest mogla, barem na neki način prevenirati. Takođe se nadam da će mi znanje koje steknem kroz ovaj maturski rad pomoći u budućem školovanju.

1

UVOD Štitna žlijezda Štitna žlijezda ili štitnjača (gl. thyreoidea, grč. thyreos - štit, eidos - oblik) je endokrina žlijezda i ubraja se u skupinu najprokrvljenijih organa ljudskog tijela. Smještema je na prednjoj strani vrata. . Štitna žlijezda ima dva režnja, i to desni i lijevi režanj, koji povezuje suženi dio štitne žlijezde (isthmus gl. thyroideae), u razini druge do četvrte hrskavice dušnika. Stoga štitna žlijezda ima oblik slova H. Teška je oko 30g. Hormoni tiroksin (T4) i trijodtironin (T3) sintetiziraju se i izlučuju iz štitnjače pod djelovanjem tireotropnog hormona (TSH, tireopropin, eng. thyroid stimulating hormone). Osnovne su funkcije hormona štitne žlijezde regulacija oksidacije u ćelijama, odnosno stimulacija oksidacijskih procesa pri kojima nastaje toplina, stimulacija sinteze proteina, stimulacija rasta i diferenciranja te ubrzanje metabolizma ugljikohidrata, masti i vitamina. Normalan nivo hormona štitnjače omogućava normalan život te uredne reproduktivne funkcije žene i muškarca, kao i održavanje normalne trudnoće. Uz ta dva hormona štitna žlijezda izlučuje i kalcitonin, hormon koji sudjeluje u regulaciji koncentracije kalcijevih iona u tjelesnim tekućinama. Inače učinci kalcitonina na metabolizam kosti su znatno slabiji od učinka PTH ili vitamina D.

Slika 1

2

Hipotireoza i hipertireoza Svakodnevni stres, nepravilna ishrana, kao iživot u zagađenoj sredini doveli su do porasta oboljeljih od bolesti štitne žlijezde. problemi sa žštitnom žlijezdom se mogu javljati u dvaoblika a to su hipotireoza i hipertireoza tj. Zbog smanjenog ili povećanog lučenja hormona štitne žlijezde.

Slika 2

Hipertireoza Hipertireoza je stanje pojačanog stvaranja hormona štitne žlijezde koje dovodi do povišene razine hormona štitne žlijezde u krvi, a tireotoksikoza je širi pojam koji označava stanje povišene razine hormona štitnjače u krvi. Obuhvaća i pojačano stvaranje hormona ali i druga stanja koja su praćena povišenom vrijednosti hormona štitnjače u krvi. Hipertireoza se može javiti u bilo kojoj životnoj dobi, a posebno je česta u žena između 20. i 50.godine života. Najčešći uzrok hipertireoze je autoimuna bolest štitne žlijezde (Basedowljeva ili Gravesova bolest, rijetko Hashimotov tireoiditis), a ostali češći uzroci su bolesti TSH receptora: toksična multinodozna struma i toksični adenom. Do viška hormona štitne žlijezde dovode i subakutna upala štitne žlijezde, tihi tireoiditis, postpartalni tireoiditis te (rijetko) lijek amiodaron. Bolesnici se žale na nervozu, razdražljivost, umor, lupanje srca, ispadanje kose. Unatoč pojačanom apetitu mršave. Mokrenje i stolica su učestali. Mogu se javiti poremećaji menstrualnog ciklusa i smanjen libido. Česte su promjene na očima: ukočen pogled, vlažne i sjajne oči, ispupčene očne jabučice. Srčani ritam je ubrzan, a ponekad se javlja i nepravilan ritam (osobito u starijih osoba). Povišeni su hormoni štitnjače uz suprimiran (jako snižen) TSH. Hipertireoza se u početku liječi lijekovima (tireostaticima i beta blokatorima), a kasnije, ukoliko je potrebno, operacijom ili radioaktivnim jodom. 3

Hipotireoza Hipotireoza je stanje smanjenog stvaranja, izlučivanja i djelovanja hormona štitne žlijezde. Može se javiti u bilo kojoj životnoj dobi, a posebno je česta u starijih osoba - javlja se u 10% žena i 6% muškaraca starijih od 65 godina. Najčešći uzrok hipotireoze je nedostatak joda u hrani (u nerazvijenim zemljama), hronična autoimuna upala štitne žlijezde (Hashimotov tireoiditis) koja nastaje zbog poremećaja imunološkog sistema uz genetsku predispoziciju. Može nastati nakon liječenja hipertireoze lijekovima koji koče stvaranje hormona štitne žlijezde, liječenjem radioaktivnim jodom ili nakon operacije štitne žlijezde. Uzrok hipotireoze može biti i manjak joda, poremedaj u stvaranju i izlučivanju hormona štitne žlijezde, bolest hipofize odnosno hipotalamusa te smanjen periferni odgovor na hormone štitnjače. S obzirom da hormoni štitne žlijezde djeluju na sve ćelije u tijelu, prisutni su simptomi i znakovi iz različitih organa i organskih sustava: koža je suha, nokti zadebljali i lomljivi, kosa je tanka i prorjeđuje se. S napredovanjem bolesti lice postaje podbuhlo, javlja se otok kapaka, zadebljanje jezika, glas postaje dubok, govor usporen. Javlja se hronični umor i iscrpljenost, poremećaji nervnog sistema, poremećaji pamćenja i raspoloženja, depresija, mišićna slabost, bolovi u mišidima i zglobovima kao i zatvor. Dolazi do umjerenog povećanja tjelesne mase, uglavnom zbog zadržavanja tekućine. Kod žena dolazi do poremećaja menstrualnog ciklusa, neplodnosti, spontanih pobačaja i prijevremenih poroda, a javljaju se i smetnje libida u oba spola. Simptomi se obično razvijaju postepeno. U primarnoj hipotireozi (bolest same štitne žlijezde) vrijednost TSH je povišena, dok je kod sekundarne ili tercijarne hipotireoze (bolest hipofize ili hipotalamusa) vrijednost TSH obično snižena ili normalna, uz snižene koncentracije tiroksina (T4) u krvi. Liječenje hipotireoze je nadomjesno - nadoknada hormona koji nedostaje. Cilj je postići nestanak simptoma i normalizaciju laboratorijskih pokazatelja. Prognoza bolesti je odlična ukoliko se nadomjesna terapija uzima redovito u dozi propisanoj od strane ljekara. Juvenilni hipotireoidizam(kretenizam) Uzrok kretenizma je odsustvo ili hipoplazija štitne žlijezde, kao i poremećaj sinteze hormona koji može biti nasljednog porijekla ili nedostatkom joda u organizmu unesrećene osobe. Juvenilni hipotireoidizam nije teško prepoznati jer se odlikuje zakržljalošću različitog stepena i njegovi znakovi se mogu prepoznati po rođenju. Zastupljene su široko usađene oči, širok spljošten nos, protruzija jezika, rijetka kosa. Prisutno je i zaostanje u rastu i razvoju jer je rast kostiju usporeni odloženo je sazrijevanjeskeleta. Poremećen je razvoj sinapsi i razvija se mentalna retardacija. Koža im je suha, naročito na licu, zastupljena je bradikardija, hipotermija, depresija, gluhoća, smanjen apetit i reakcije su usporene. Seksualno sazrijevanje je takođe usporeno. Liječenje se sastoji u davanju thyrala uz određeno doziranje do granice tolerancije, a isti uspjeh ima i Levothyroxin-natrium.

4

Hipotireoidizam kod odraslih (miksedem) Hipotireoidizam kod odraslih je posljedica totalne tireoidektomije, uništenja štitne žlijezde eadioaktivnim jodom ili tireoiditisom. Nije isključeno da u nekim slučajevima atrofija žlijezde nastane usljed autoiminog mehanizma. Bolest se javlja u težem i lakšem obliku. Prvi znaci miksedema su zamor, letargija, neotpornost prema hladnoć, krhkost noktiju i bljedilo. Tokom vremena nastaje usporen govor, promuklost, nagluhost, amenorea, zadebljanje jezika i tvrdi edemi. Puls je usporen, dok je bazalni metabolizam normalan ili blago smanjen. Liječenje ovih bolesnika se sastoji u davanju thyrala uz određeno doziranje do granice tolerancije. Isti uspjeh ima i Levothyroxin-natrium. Ordiniranje T3 I+i T4 u odnosu 1:4 je suportivna terapija.

Tumori štitne žlijezde Tumori štitne žlijezde su novotvorine porijeklom iz ćelija štitne žlijezde. Mogu biti benigni(dobroćudni) i maligni(zloćudni). Rizični faktori za pojavu malignih tumora su zračenje glave i vrata te genetska predispozicija. Češće se javljaju kod žena. Benigni tumori su folikularni adenomi i adenomi Hurthleovih stanica, a maligni papilarni, folikularni, medularni i anaplastički karcinom. Većina tumora je asimptomatska. Obično se javlja u obliku čvora u štitnoj žlijezdi ili pojavom uvećanog limfnog čvora na vratu. Medularni karcinom može dovesti do pojave proljeva, crvenila ili Cushingovog sindroma. U postavljanju dijagnoze najčešće koristimo citološku punkciju čvora pod kontrolom ultrazvuka, a definitivna dijagnoza se postavlja histološkim pregledom. Kod benignih tumora se hirurški odstrani jedan režanj štitnjače (lobektomija), a kod malignih tumora cijela štitnjača (totalna tireoidektomija) uz odstranjenje limfnih čvorova vrata (disekcija). Postoperativna hipotireoza nakon totalne tireoidektomije zbog papilarnog i folikularnog karcinoma se liječi nadomjesnom terapijom; obično se nakon nuklearno-medicinskih postupaka uzima supresivna doza levotiroksina kako bi se snizio TSH i spriječio rast tumora. U praćenju bolesnika preporučuju se redovne kontrole specijalista nuklearne medicine, ultrazvuk vrata uz eventualnu citološku punkciju, radiološka obrada, određivanje tireoglobulina, anti-TG antitijela, TSH i fT4. Prognoza papilarnih i folikularnih karcinoma je dobra; većina bolesnika preživi više od 30 godina. 70-80% bolesnika s medularnim karcinom preživi 5 godina, a 5060% bolesnika 10 godina. Većina bolesnika s anaplastičkim karcinomom umre unutar 6 mjeseci od postavljanja dijagnoze.

5

Eutireoidna guša (struma) Guša ili struma označava povećanu štitnu žlijezdu. Eutireotična odnosno netoksična guša je ona koja nije uzrokovana poremećajem rada štitne žlijezde, autoimunom bolesti, upalom ili tumorom. Najčešći uzrok endemske guše je manjak joda, a ponekad zbog genetske predispozicije. Važan faktor za razvoj guše je spol, guša je 5-10 puta češća u žena. Od vanjskih faktora ističu se: količina joda, lijekovi, stres, infekcije i pušenje. Guša obično ne izaziva smetnje, ali ako je velika može izazvati nelagodu i stezanje u vratu, rijetko izaziva smetnje gutanja, disanja ili promuklost. Hormonski status štitne žlijezde je normalan. Dijagnoza guše se postavlja na osnovu anamneze, kliničke slike, a ultrazvučni pregled dat će uvid u veličinu štitne žlijezde, strukturu tkiva i prisutnost čvorova. Netoksična guša se ranije liječila supresivnom terapijom levotiroksinom s ciljem snižavanja TSH uz održavanje normalnog nivoa hormona štitne žlijezde, no danas se uglavnom samo prati kliničko stanje. Operativno liječenje može se provesti bilo zbog estetskih razloga ili zbog veličine guše, odnosno zbog simptoma pritiska na okolne strukture (jednjak, dušnik).

Slika 3

6

Upala štitnjače (tireoiditis) Tireoiditis obuhvata bolesti različite etiologije. Rijetki su piogeni tireoiditisi i hronični fibrozirajući (Riedelov) tireoiditis. Piogenom obično prethodi neka piogena infekcija koja može biti zastupljena bilo gdje u tijelu, a obilježava ga bolna osjetljivost, kao i edem štitnjače, crvenilo i toplina kože te opštiznaci infekcije. Antibiotska terapija i incizijske drenaže predstavljaju liječenje.

Subakutna upala štitne žlijezde - granulomatozni de Quervainov tireoiditis Radi se o prolaznoj upali štitne žlijezde, obično se jeavlja nakon blage virusne infekcije gornjih disajnih puteva. Bolest počinje pojavom umora, opšte slabosti, a zatim se pojavi bolan otok štitne žlijezde praćen subfebrilnom temperaturom. Javlja se bol pri gutanju, a može se širiti u vrat i prema uhu. Karakteristično je nekoliko faza bolesti: 1. Prva faza-faza prolazne tireotoksikoze (snižen TSH i povišeni hormoni štitne žlijezde) u kojoj je prisutna i jako ubrzana sedimentacija eritrocita. 2. Druga faza-faza hipotireoze (povišen TSH, sniženi hormoni štitne žlijezde) - najčešće prolazna, no ponekad je potrebna nadomjesna terapija. 3. Treća faza-faza opravka (eutireoza - normalan TSH i hormoni štitne žlijezde). Dijagnoza se postavlja na osnovu anmneze, kliničke slike, laboratorijskih nalaza te ultrazvuka štitne žlijezde uz eventualnu citološku punkciju. U prvoj fazi preporučuje se antiinflamatorno liječenje većim dozama acetilsalicilne kiseline ili ibuprofena uz beta blokator, u težim slučajevima i kortikosteroidna terapija. Prognoza je dobra, a u 5-10% slučajeva ostaje trajna hipotireoza pa je potrebno doživotno nadomjesno liječenje (levotiroksin).

Hronična autoimuna bolest štitne žlijezde: Hashimotova bolest, limfocitni tireoiditis Nastaje zbog poremećaja imunološkog sistema uz genetsku predispoziciju. Većina osoba ima pozitivnu porodičnu anamnezu. Češće se javlja kod žena generativne dobi, ali se može pojaviti u bilo kojoj dobi. Glavno obilježje bolesti je autoimuna destrukcija tkiva štitne žlijezde, pojava gušavosti sa ili bez poremećaja u samoj funkciji žlijezde (hipotireoza, rjeđe hipertireoza). Dijagnoza se postavlja nalazom pozitivnih anti-TG i anti-TPO antitijela, tipičnog nalaza ultrazvuka štitne žlijezde uz eventualnu citološku punkciju. U fazi eutireoze TSH i hormoni štitne žlijezde su normalni i u toj fazi nema simptoma (eventualno smetnje u vidu nelagode ili stezanja u vratu), a trajanjem bolesti često dolazi do razvoja hipotireoze; hipotireoza često nastupi za vrijeme trudnoće. Liječe se eventualne posljedice hronične upale tj. hipotireoza odnosno hipertireoza.

7

Bolest tiroidne autonomije Bolesti tiroidne autonomije su bolesti TSH receptora i postreceptorskih struktura u štitnoj žlijezdi: difuzna autonomija, toksični adenom i multinodozna toksična guša. U tim bolestima sve ili neke ćelije štitne žlijezde neprestano rastu i stvaraju višak hormona neovisno o vanjskim podražajima. Klinička slika varira pa neki bolesnici nemaju simptoma, a neki imaju potpuno razvijenu kliničku sliku hipertireoze. Vrlo često su srčane smetnje jedini znak. Najraniji laboratorijski znak je suprimiran TSH, potom se povise T3 i fT3, a najkasnije rastu T4 i fT4. U početku se sve bolesti tiroidne autonomije liječe lijekovima kako bi došlo do normalizacije hormona štitnjače u krvi; potom se mlađi pacijenti šalju na operaciju, a stariji na liječenje radioaktivnim jodom. Ponekad se kod starijih bolesnika preporučuje doživotno uzimanje malih doza tireostatika.

8

Uloga medicinske sestre Medicinska sestra mora biti edukovana za posao sa kojim se bavi. Kod oboljenja štitne žlijezde mora veoma dobro poznavati simptome. Glavni zadaci medicinske sestre su: stvaranje povoljne fizičke okoline, praćenje redovitosti stolice, praćenje eliminacije urina, praćenje vitalnih znakoba, održavanje higijene bolesnika, poticanje bolesnika na aktivnost, promatranje svijesti bolesnika i pravilna ishrana bolesnika(dosta vitamina a manje masnoće). Medicinska sestra treba i educirati bolesnika o njegovoj bolesti, o nužnosti redovnog uzimanja terapije, provođenja lične higijene, praćenje stolice kao i potreba redovnih kontrola. Pored pacijenta medicinska sestra treba edukovati i porodicu pacijenta, o mogućim komplikacijama bolesti ili komplikacija tokom liječenja.

9

Zaključak Štitna žlijezda je endokrini organ. Smještena je u prednjoj donjoj trećini vrata, ispod grkljana a ispred traheje. Sastoji se iz dva režnja lijevi i desni(lobus sinister et dexter) koji su povezani uskim tračkom žljezdanog tkiva (isthmus). Štitna žlijezda luči dva hormona, a to su tiroksin(T4) i trijodtrionin(T3). Ovi hormoni u organizmu čovjeka održavaju osnovni metabolizam ćelija odnosno stimuliraju sagorijevanje glukoze čime se stvara energija i omogućavaju svi ćelijski procesi kao što su izmjena minerala, sinteza i razgradnja bjelančevina, masti i ugljikohidrata. Štitna žlijezda ima veoma važnu ulogu i njeno nepravilno funkcionisalje ili nefunkcionisanje dovodi do velikih teškoća po cijeli organizam. Svako prekomjerno ili nedovoljno lučenje hormona štitne žlijezde dovodi do raznih problema za čovjeka i njegovo zdravstveno stanje. Hipertireodizam nastaje zbog prekomjernog lučenja hormona štitne žlijezde. Za razliku od hipertireodizma, hipotireoidizam nastaje zbog nedovoljnog lučenja hormona štitne žlijezde. Kod liječenja bolesti štitne žlijezde utiče niz faktora kao što su dob, tip i uzrok hipertireoze, dotupnost lijekova, težina i razni drugi faktori. Najčešća u upotrebi je medikemantozna terapija gdje se kod hipertireoze koriste tireostatici da bi se smanjila aktivnost štitne žlijezde, a kod hipotireoze se koriste sintetski lijekovi koji će nadomjestiti hormone štitne žlijezde. Liječi se hirurški kada medikamentozna terapija nema uspjeha.

10

Literatura 

   

Azabagić A.: Anatomija i fiziologija (Skripta za učenike Srednje medicinske škole), Tuzla, str.130-131, 2001. god. http://www.cybermed.hr/centri_a_z/bolesti_stitne_zlijezde/anatomija_stitne_zlijezde http://www.cybermed.hr/centri_a_z/bolesti_stitne_zlijezde/fiziologija_stitne_zlijezde http://www.cybermed.hr/centri_a_z/bolesti_stitne_zlijezde/miksedemska_koma http://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/26709/Stitnjaca.html

11