Juznoslovenska Drama 2

I PREDAVANJE

Vrijeme kolskog pozori ta, prva predstava, Rusa Emanuel ili Mihail Kozacinski, bio klirik (a to je onaj to se priprema da bude sve tenik). 1734 godina je u pitanju. Njegova drama

traedo komedija.

-Jevandelje po Judi iz III vijeka koje je de ifrovano prije 5,6 godina. -Ipak su to neka dogadanja istorijske realnosti, koja nijesu potvrdena naucnim cinjenicama. -Nije svaki anticki grcki grad imao pozori te, kao to ni danas nema svaki grad poz. Jedan od evropskih mjerila da jedan grad mo e da ima pozori te je uska koncentracija na malom prostoru od najmanje 250 000 stanovnika. -U Srbiji 35 profesionalnih pozori ta. -Prodcukcija u CG poslije II svjetskog rata. Od 48 58, 6 pozori ta sa prosjecnom godi njom produkcijom od 8 premijera. 58 su direktivom uga ena pozori ta i ostalo je samo pozori te Titograd. Iz svakog ansambla vi e od polovine glumaca je po lo za Srbiju, Makedoniju, Hrvatsku, kao i reditelji. Veliku glumac Mi o Mrvaljevid sa CT je po ao u Sarajevo. Tredina je po la I obrazlo eno je da titogradsko pozori te treba da preraste u nacionalno pozori te koje de da ima tzv. ambulantni karakter, kao karakter koji je imalo Srpsko narodno pozori te u Novom Sadu. Da putuje od mjesta do mjesta i da igra predstave, znaci da pokriva cijelu CG. Ved prve godine kad je formirano to pozori te smanjuje se mogudnost za 25 %. Milenko erban je jedan od najvedih projekata. Njegov pozori te i za film. Ratko radio scenografiju. Film

na ih najvedih scenografa, radio neke od dak je bio Mijo Ad id iz CT. mnogo scenografija i za Ðurovid, Velja STojanovid film L ni car depan mali Dervi i smrt . Oti ao iz CT i reditelj Milo Ðukanovid.

III PREDAVANJE

STVARALA TVO JOAKIMA VUJIDA

Pocetak gradanskog pozori ta kod nas u 19.vijeku je plod onoga desilo u Srbiji a to je I srpski ustanak.

to se

Prvo je nastalo na teritorijama koje su bile pod drugim vlastima: u Vojvodini Austrougarska carevina koja je bila vi enacionalna, i tu nastaju prvi oblici pozori nog ivota: crkveno pozori te, crkveno- kolsko, kolsko pozori te, pa neki oblici amaterskih pozori ta, da bi najzad dobili neki oblik profesionalizma, ali t o ipak dosta kasnije. Ovi oblici profesionalizma se prvo uocavaju u putujudim pozori nim dru inama, koje su sacinjavale osnovni sadr aj pozori nog ivota. Putuju i igraju predstave na trgovima, kafanama, u kolama, itd. - SNP u Novom Sadu osnovano 1861. - U BG 1868.

Prva svjetovna predstava kod nas je bla 26.avgusta 1813.godine u Pe ti, u madarskom pozori tu, kad je za gradanstvo izvedena predstava na srpskom jeziku i time oznacen pocetak stvaranja srpskog pozori ta koje se pojavljuje pored madarskog i njemackog u halzbur koj carevini tj ugarskoj. Tada, Joakim Vujid, covjek koji je obi ao cijeli svijet, i jedan od najvedih pozori nih pregalaca uop te, imamo ga kao dramskog pisca, glumca, prevodioca, organizatora, producenta, ucitelja, prevodio i pisao. Pozori ni ivot je poceo u Pe ti jer je slobodnije teritorija od Srbije (bili turci) ali i hri danska Evropa. O d avgusta 1813.godine teatar se razvija neravnomjerno, ali ipak opstaje i ostao je do dan danas. Joakim Vujid (roden u Baji) je oti o na kolovanje u Bratislavu, koja je u to vrijeme imala veoma razvijen kulturni ivot, i on je posjedivao zgradu pozori ta. Tada se javlja njegova zainteresovanost prema pozori tu (1792.godina). Studirao je: teologiju, matematiku, fiziku, filozofiju, logiku, zemljopis, pravo, retorik u, op tu istoriju, metafiziku, istoriju crkve, i pored svega je ucio starogrcki i hebrejs ki jezik. Kasnije je govorio mnogo jezika: italijanski, njemacki, grcki, arapski, tj bio j e poliglota.

To je bilo pogodno vrijeme za razvoj pozori ta zato to je zato to je austrijski car i njegova vlast uocili znacaj pozori nih institucija, jer je pozori t e izuzetan instrument irenja politickog uticaja. Majka Terezija je bila osnivac cuvenog pozori ta u embrunu (glavni dvorac u centru Beca). Teatri su bili najznacajniji punktovi ne samo kulture nego i politike toga vremena. Cuveni su b ili i upravnici gradskih pozori ta, kao to je Georg Jung. Ipak, JV nije do ao kao totalno neinformisan u vezi pozori ta. Te godine kad je on do ao, sezona u pozori tu je imala 152 predstave. Ogroman broj ovih djela pripada piscu August Kocebue. Smatra se najplodnijim piscem u istoriji teatra, napisao je najmanje 220 drama. Iskoristio je njegova djela koja prevodi kasnije na na jezik, i cuvena Kre talica . Mogao je da vidi ekspira, ilera, Goldonija. Cijeli dru tveni ivot Bratislave tog vremena je bio upuden na pozori te, i mo emo redi da je to bilo njegovo teatarsko kolovanje , jer tada nije bilo akademija za pozori te. Boravi u Trstu. Cak je iz Baje krenuo pje ke. U Trstu je na centralnom trgu bila centralna ustanova pozori te. Tu je boravio kod prijatelja iz Sent Andreje, i on mu je mnogo pomogao. U to vrijeme u Trstu boravi Dositej Obradovid, Vikentije Rakid (veoma plodan pisac tog vremena). JV je oti ao u prevoslavnu crkvu Sv. Spiridona (najveda pravoslavna crkva u Trstu) gdje se upoznaje sa Rakidem. U Trs t se seli porodice Gopdevid iz Kotora. Pored Rakida upoznaje i velikog trgovca Kvekida iz Risna. Prijatelji mu obezbjeduju da uci jezik, i pocinje po malo da p i e. Prvo pi e srpsko-francusku gramatiku, kao i prevodenje prvih dramskih djela na na jezik. Prvo to je preveo je Fernando i Jarika od njemackog pisca, zatim djelo Johana Rihtera koje on prevodi kao Ljubavna zavid zbog jedne cipele . Poku ao je da otvori i srpsku tampariju ali nije uspio. U Sent Andreju pi e djelo Inkle i Jarika . U to vrijeme se i udovicom Pelagijom. Prevodenjem djela Kocebua on vr i posrbu su prevedena na na jezik, ved daje i na a imena glumaca, pa cak enu Pelagiju. On je bio siromah covjek, ali gdje je god zaradio

eni, bogatom ne samo to uvodi i svoju i stvorio ne to, on

je to ulo io i otvorio pozori te, pokretao grupe, igrao u raznim scenama. Imao je mjesto u Pretparandiji stari naziv za uciteljsku kolu. Pisao je i molbu za izvodenje Kre talice sa svim potpisima. Pojavljuje se I tvan Balok veliki glumac i upravnik Madarskog teatra, i Joakim Vujid i njegov potpis.

Rondela madarski teatar u kojoj je odigrana prva predstava Kocebua Kre talica , prva svjetovna na srpskom jeziku 26.avgusta 1813.godine., u 3 cina. Prvi put to srpska publika vidi na svom maternjem jeziku. To je izazvalo stra no odu evljenje, odjeknulo je po cijelom austrougarskom carstvu. To su objavile becke novine, a i tzv. novine serbske ciji je osnivac Dimitrije Davidovid u Becu (koji je tada bio student u Becu a kasnije jako blizak pozori tu). Milovan Vidakovid pisao je romane i pripovjetke. To je vrijeme kad je pocelo veliko orjentisanje publike u glumackih grupa prema Srbiji, jer se tamo dogadaju burne stvari. Oslobada se Beograd 1806.godine. I tvan Balok pi e dramu Karadorde . Njegova derka Julijana Balok u toj predstavi pjeva pjesme na srpskom jeziku a predstava je madarska. Sav novac koji je zaradio, dao je dacima Preparandije. U predstavi su igrali: Ekatarina Davidovid, Stefan Dilberg, Jeftinija Stojadinovid, Petar Tripid, sve ucenici Preparandije, kao i I tvan Balok i Julijana Balok i naravno Joakim Vujid koji tu i gra starca, ali je on tu i organizator, reditelj. U Segedinu je igrao predstavu u zgradi Magistrata (op tina), i tu je izdvojio salu i napravio pozori te. Na kraju je dobio epitet otac srpskog pozori ta . Igrao je u Zemunu. Tamo ga hapse i smje taju u zemunski zatvor. U zatvoru on pi e i prevodi drame. Temi var zgrada op tine 1828, Pancevo 1826 godine, Sremski Karlovci 1823.godine. U Kragujevcu Svetenska skup tina 1835.godine, obnavlja se Srbija, Kragujevac glavni grad i tada 15.februara dobija se stalno dr avno i dvorsko pozori te. Direktor je bio Joakim Vujid koji je i osnivac. To je bio veliki dogada j za ovaj dio Evrope, u drugom dijelu Balkana nemamo nijedno pozori te. Taj teatar danas se zove Joakim Vujid. Odr ava se skup tina, treba da se donese novi ustav. Knez Milo koji formira prestonicu u Kragujevcu eli da to bude kao evropska prestonica, pa izmedju ostalog treba da ima i pozori te. A Kragujevac u to vrijeme je mala seoska turska mahala. On formira pozori te, dovodi ljude, najprije Joakima Vujida. Knez Milo mu poma e, daje mu novac da tampa knjige, jedna od njih je Pute estvije po Srbiji . Formira se muzicka grupa. Knez Milo dovodi iz Novog Sada kompozitora Josipa lezingera, Atanasije Nikolid pisac prvog scensko-muzickog djela enidba cara Du ana i muzicka istorija je uzima da je to na a prva opera. Knez Milo je

obo avao muziku i pjevanje. Cuveni pjevac tog vremena Sreta Popovid i njega je anga ovao Joakim Vujid. Predstava nikad nije pocinjala dok ne dode knjaz. Obavezno je u predstavama morala biti pjesma, orkestar. Ta muzicka grupa se zvala Knja evsko serbska muzicka banda vojna muzika od neukih seljaka koji su naucili da sviraju. Sva ranija iskustva su poslu ila za formiranje realno pvog profesionalnog teatra Teatar na Ðumruku 1841.godine. tu su ugra ena iskustva Joakima Vujida. Poslije dvije godine u Kragujevacdolazi Jovan Sterija Popovid i Atanasije Nikoli d i obnavljaju teatar. Maksim Bre ovski

osnivac Letedeg diletantskog dru tva u Novom Sadu.

Zgrada pozori ta u Zagrebu na Markovom trgu. Podigao ga je bogati srpski trgovac Kristofor Stankovid koji je na lutriji dobio 50.000 dukata u Becu i od t ih dukata je podigao teatar u Zagrebu. Nikola Ðurkovid iz Risna ali roden u Trstu, veoma zaslu an u pozori nom radu, i osnivac drugog profesionalnog pozori ta Teatar kod Jelena . Bio je veliki pisac, glumac, organizator, producent. Sofija Coca Ðordevid najveda glumica tog vremena, umrla je veoma mlada. Cuveni glumac i komediograf Cica Ilija Stanojevid.

IV PREDAVANJE

JOAKIM VUJID

nastavak

U Kragujevcu je pozori te uradeno u zgradi koja se nazivala knjigopecatnja tamparija. U toj tampariji je radio njemac Bergman koji se i o enio. Njega mo emo smatrati kao jedan od prvih in injera scenske tehnikem jer je on bio jedini kolovani in injer. Teatar u Kragujevcu je radio godinu ipo dana. Sreten Popovid Sreta bio je glumac ali je pored svega imao dobar glas. Svaka predstava je morala da ima neku muzicku tacku jer je knjaz Milo volio muziku, ali onu staru izvornu. Muziku je vodio Josip lezinger koji je formirao i orkestar. Poslije odlaska Vujida i zatvaranja teatra u Kragujevcu, poslije dvije godine je teatar obnovljen uz pomod dva velika imena Jovan Sterija Popovid i Atanasije Nikolid. Na sceni je ono to se naziva komad sa pjevanjem njegova enidba cara Du ana . Poslije velikih ustanaka pojavljuje se elita i Josip lezinger dolazi iz NS da bi ucio cerku knjaza Milo a da svira klavir. A to sve da bi se izjednacili sa evropsk im dvorovima. Novi Sad 40.-te godine 19.vijeka postojala je veoma znacajna pozori na djelatnost jedne grupe koju je organizovao Maksim Bre ovski Padovski. Bio je odu evljen sa pozori tem, vodio je jednu diletantsku dru inu, igrao u Novom Sadu, Novom Beleju, itd. I ta njegova grupa, jer se stalno kretala, dobila je ime Lete de diletantsko pozori te (dru tvo). Ovdje je i odredenu ulogu imao i Joakim Vujid, koji se ukljucuje i poma e u radu. Repertoar je: Prijatelji Laze Lazarevida na a prva komedija, igra se Sterija Kir Janja , ali su igrali i Romea i Juliju ali ne od ekspira ved od jednog njemackog pisca Feliks Vajs. Glumci iz znacajnijih teatara se alju na kolovanje u Bec. A to kolovanje se svodi na gledanje predstava, nita drugo. Jer oni ne znaju ni jezik njihov a kamo li da pohadaju neku kolu. Glumci tog vremena su: Jovan Kapdemort, Dimitrije Mihailovid, Mihailo irid, Persida Pavlovid, Natalija Paunovid. Najuzbudljiviji momenat u radu ovog pozori ta je kad LDD u proljede 1939.odlaze u Zagreb. LDD je jezgo iz kojeg su se formirala 3 nacionalna teatra:

- SNP u Novom Sadu - HNK u Zagrebu - Narodno pozori te u Beogradu

U Zagrebu postoji ilirska citaonica. To je vrijeme kada se u Hrvatskoj javio jaki nacionalni pokret koji je imao zadatak da se suprotstavi germanizaciji i madarizaciji. U to vrijeme najveda zahvalnost je pokazana Vuku Karad idu, jer da nije bilo njegovog jezika, ne bi bilo ni na eg jezika. Tada je formirana Jugoslavenka akademija znanosti i umjetnosti, kasnije prelazi u Hrvatsku akademiju, i njen prvi sekretar i prvi predsjednik je dramski pisac Dimitrije Demetar koji je bio osnivac i voda ilirskog pokreta u Hrvatskoj, a glavni sekretar je bio Ðura Danicid jedan od najvedih pjesnika romanticara. U ZG u to vrijeme uglavnom igraju njemacke grupe i igraju na njemackom jeziku. Ali postoje i pojedine aktivnosti nekih upravnika njemackih pozori ta koji su shvatili da tu ima i nekog drugog naroda a ne samo njemaca, i da se govori i nek i drugi jezik a ne samo njemacki. Ljudevit Gaj bio u pokretu iliraca i tvorac prvo g pravopisa 1811.godine. Godine 1839., 04.maja odr ana je skup tina Ilirske citaonice i oni su odlucili da pozovu na gostovanje LDP iz Novog Sada. Propisani su i uslovi to i kako. U austrougaarskom carstvu iako je bio dobar sistem, nikad nije donesen zakon o pozori tu, nego je ono bilo uredeno raznim drugim pravnim aktima, i bilo je strogo kontrolisano od strane samog carstva. Oni su znali pozori tem propagandno da upravljaju. Citaonica je u Petrovaradinu, sklopila na njemackom jeziku ugovor izmedju 10 predstavnika LDP i jednog predstavnika citaonice sa druge strane. Tu je bilo dosta zahtjeva: - citaonica moze da gostuje 2 mjeseca, a ako budu zadovoljni radom, ugovor se mo e produ iti. - Obavezuju se da ni pod kakvim uslovima ne mogu napustiti dru inu sem ako bi neko morao biti iskljucen - Od clanova se zahtijeva da u svemu onome to se odnosi na izvr avanje pozori ne umjetnosti pokoravaju direktoru njemackog pozori ta - Moraju neumorno da uce uloge kao i sve to se na njih odnosi

- Moraju proucavati sve ono to se odnosi na ilirsku knji evnost posebno rijeci i njihov izgovor - Predvida se mogudnost da dru ina preraste u stalno pozori te

Prvi potpisnik je bio Toma Isakovid koji dovodi dru inu u Zagreb, u maju mjesecu 1840.godine. u Zagrebu je ona imala upravu a uupravi su sve direktori njemci (i ovo su poceci profesionalizma). Dovodi je u zgradu na Markovom trgu koju je podigao Kristofor Stankovid, gdje oni igraju. Dimitrije Demetar pi e dramu Teuta . Tu je i jo jedan pisac Ivan Kukuljevic Sakcinski putopisi, obilazio je na e krajeve, ide kroz Dalmaciju, Boku, zalazi u Crnu Goru. Ima nekoliko putopisa koji su jo Zagrebu.

u rukopisu i cuvaju se u

Ovo LDD se u to vrijeme pojavljuje i pod drugim nazivom Ilirsko narodno kazali no dru tvo, a najce de kao Domorodno teatralno dru tvo. Gostuju svuda: Zagreb, Karlovac, Sisak. U Sisku veliki dogadaj, izvode premijeru Ðuran i Sofija ili Turci pod Siskom koju je napisao Ivan Kukuljevid Sakcinski. Igraju se: Steriju, La zu Lazarevida, kao i dramu Smrt Uro a V koju je napisao Stefan Stefanovid, koji je umro kad je imao svega 20 godina od tuberkuloze u NS. Ovu dramu je napisao kad je imao 18 godina, i nju je ispratila veoma povoljna kritika. Prvo njeno izvoden je je trajalo 5 sati, i izvodeno je u centru Novog Sada, 1828.godine. Kritika tada, a i danas, ka e da su u njemu vidjeli na eg ekspira . U Zagrebu su ostali du e, i toj grupi pristupaju i hrvatski glumci Josip ...... koji kasnije prelazi u Beograd, smatra se jednim od izuzetnih komicara, zatim glumica Julijana tajin Maretid koja isto kasnije dolazi u Beograd. Ali je to glum ica u godinama koja glumi mlade ljubavnice. Dolazi vrijeme obnavljanja pozori ta u Beogradu. Jer 1841.godine knjaz Milo seli glavni grad iz Kragujevca u Beograd. Tu se seli i velika kola i Licej. U Liceju su dva velika ucitelja Sterija i Atanasije Nikolid. Formiraju pozori te uz rijeku Savu, uz luku, u zgradi carine koja se zvala Ðumrukana, i taj teatar koji se osniv a zove se Teatar na Ðumruku . Ali pravi njegov naziv je Narodni teatar i u njemu igraju oni koji su igrali u Kragujevcu diletanti, ucenici kola, studenti. I u svo m kontinuitetu, od radi od 04.decembra 1841. do 19.avgusta 1842.godine. Za potrebe teatra adaptirana je jedna sala, izradeno 6 lo a za kneza Mihaila i

velikodostojike, a u parteru je sjedio obicni svijet. U to vrijeme Sterija je pr imljen da radi kao sekretar Popecateljstvo prosve tenija (Ministarstvo prosvjete i vjera) . On je tu ostao do 1848.godine. Takode, on i Atanasije Nikolid su bili osnivaci Srpske akademije nauka (srpske slovesnosti). Imala je dva upravnika: Atanasije Nikolid i Petar Radovanovid. Sterija je namjenski napisao Smrt Stefana Decanskog tragedija u 5 cinova i ovom predstavom je otvoreno pozori te ali sa glumcima amaterima. Predstava je trajala jako dugo 4-5 sati. Ovo pozori te dobija subvenciju dr ave od marta mjeseca 1842.godine i tako postaje dr avna ustanova i prvo profesionalno pozori te. Repertoar: Sterija i domadi autori, ali ima i stranih, ali se najce de govorilo da je bio nacionalno istorijski, kao i aljivi komadi (zahvaljujudi Steriji). Izvodaci: na pocetku diltetanti a onda anga uju LDD iz Zagreba i pozivaju ih da se vrate, i oni stu u u Beograd u februaru 1842.godine i ved za nekoliko dana igraju, uz hrvatske glumce. Imali su i pregled cjelokupnih teatralnih tro kova koje je izdao Atanasije Nikolid 1842.godine cjelokupni izdacu, koliko ide na plate, itd. Svjetlosni efekti su bile svijede a i

bengalska vatra .

Postojala je elja i te nja za osnivanjem stalnog pozori ta, sa podizanjem zgrade, jer svi ostali evropski gradovi imaju zgradu. Ta te nja je postojala svuda u NS, BG, ZG, na CT, ali se nije ostvarila svuda u isto vrijeme. Otvara se narodno pozori te u BG, i 50% glumaca sa Jovanom Ðordevidem na celu iz Novog Sada prelazi u Beograd. SNP u NS pada u veliku krizu. U ZG je slicna stvar ali je bogatiji grad. Nikola Ðurkovid u beogradu formira drugo profersionalno pozori te koje se zove Teatar kod Jelena .

V predavanje

BOKA, 19.vijek

Kraj 18.vijeka, burni dogadaji. Poslije 400 godina Mletacka republika prestaje da postoji, 1797.godine. onda dolazi Austrija i to je period austrijske vladavine. Postoji i period ruske vladavine od godinu ipo dana i poslije toga do laze Francuzi 1807.godine. Napoleon odvaja Evropu, spu ta se do primorja i zaustavlja se negdje iznd Budve. Glavni mar al njegovih trupa Mar al Marmon za zasluge osvajanja i pobjeda dobija zvanje Vojvoda od Dubrovnika. On osvaja, komanduje trupama i sa sobom nosi biblioteku od 800 knjiga i tjera svoje oficire da citaju . Oni u Kotor ulaze poslije te kih borbi. Velike su borbe i kod Dubrovnika, Herceg Novog. Bokelji i crnogorci su se suprotstavili napadima. Crnogorskim trupama je 1807.godine komandovao Petar I Petrovid Njego . Kotor zauzimaju avgust-septembar. I u septembru mjesecu francuski general Lonej odlucuje da podigne pozori te u Kotoru i odreduje zgradu za to. Ta zgrada je u centru grada, dio jedne kasarne koja je bila skladi te za vojnicku opremu, hleb, so. Pocinju radovi. I tada se u Kotoru formira malo kacionarsko dru tvo koje skuplja akcije i pocinje radove na pozori tu, i tada pocinju neke kativnosti u pozori tu. Obicno su to bile balske svecanosti, aktivnosti povodom karnevala, maskenbala, jer je to b io jedino privlacno da se neki novac prikupi za izgradnju pozori ta. Prve dokaze o predstavama imamo tek 1809. I 1810.godine i pominje se grupa OPERA KOMIK, koja je do la iz Dubrovnika, i ona otvara sezonu, to znaci da se tu ved ne to dogadalo, ali mi nemamo dokumenata. Ako sagledamo, ovo je najstarije pozori te poslije Hvarskog (1712.), i u Kotoru traje do 1898. Godine. Pozori te je bilo u zgradi na glavnom trgu (danas trg od Oru ja), zgrada koja se zvala Kvartierone (italijanska rijec kvartir kasarna). U prizemlju te zgrade je civana vojna oprema, a na spratu je napravljena scena, lo e na dva nivoa koji je bilo 33, garderobe, 350 mjesta. Godine 1838. je bio upravik grada Fedor Karacaj (upravnik tvrdave Kotor). U austrougarskoj ovo pozori te ima status gradskog pozori ta. Oni su imali najbolji pozori ni sistem i sistem organizacije pozori ta. Gradska pozori ta su bila u nadle nosti grada i grad je morao da iz finansira, organizuje.

Marmon je poslije pre ao u Emonu (Ljubljana). Njima je bio plan da na ovoj teritoriji izgrade cijelu mre u pozori ta od cega su uspjeli da izgrade Kotor, Dubrovnik i poceli su u Karlovcu, a nijesu stigli u Ljubljanu da sagrade pozori te . Tada nji upravnik Kotora Fedor karacaj imao je jedan lijepi obicaj crtao je. Gdje god je i ao on je crtao i imamo izvandredne crte e DENTO VEDUTI DA BOKA, i tada prvi put imamo slike dana njeg Trga od oru ja a tada ga potpisuje kao PIAZZA DEL TEATRO i tu se vidi zgrada pozori ta. U tom pozori tu je bio plan prodaje karata, zakupljivale su se lo e. Tu je sada hotel Kataro. Iz 1819.godine postoje tekstovi izvodenja na na em jeziku, a 1826.godine lutkarske predstave. Godine 186 i neke pojavljuje se Marin Stijepid, pojavljuje se kao profesionalni glumac, reditelj, ima profesionalnu grupu od 32 clana s kojima igra u pozori tu. Dolazi na Cetinje i ka e: Oti ao kradomice sa nekoliko kazali taraca , i na Cetinju igraju predstavu KAP OTROVA ispred Manastira. Takode, igra fragmente Gorskog vijenca. U Kotoru srijede ucitelja Perovida, i ka e mu kako oni imaju i citaonicu i pozori te, a oni na Cetinje nemaju ni ta, i to ne biste istu tu stvar napravili. Perovid kad se vratio i pokrene se aktivnost na Cetinju i formira se Cetinska citaonica 1876.godine, i to je jezgro gradnje Zetskog doma. Ali, u Kotoru ved postoji pozori te, i imamo goste u tom pozori tu. Jedan od njih je Knjaz Danilo. Dode u Kotor i po 7 dana je provodio u teatru. Zlatnim dukatima je pladao to je u pozori tu. Na njega je izvr ena atentat u Kotoru na rivi, i prebacen je u zgradu Biladinovida pored pozori te, gdje je i boravio kad je bio u Kotoru. Kotorsko pozori te imalo je najvedi broj gostujudih ansambala Ðura Protida, Nikole Simida. Ovo pozori te radi do 1898.godine kad vi e nema novca. Poceli su ratovi i veliki ustanci u Boki, Austrougarska ni ta nije htjela da da, dovodili su vojsku i smje tali je u poizori te. A vojska je demolirala potrebe zbog raznih potreba, npr lomili su vrata da bi se grijali. Tada nji predsjednik op tine Filip Radonicid predlo i da se tu napravi Op tinski dom danas je to Op tina, sa vijednicom, zatvorom, sve je tu bilo.

Na Cetinju se proba da se napravi citaonica i da se napravi ne to to de malo pomjeriti ivot Cetinja. Knajz Nikola je u tome najzaslu niji, jer je htio da naprav i ne to slicno kao u evropskim dr avama. Imala je nekoliko sekcija: sekcija za narodni ivot, sekcija za knjigu i nabavku knjiga i sekcija za pozori te. Ta cetinjska citaonica je formirana kao sredi te nekakvog kulturnog ivota, okupljala je intelektualce, vojne, njen clan je bio i knjaz Nikola, koji je najv i e pomagao tu citaonicu. Ona je bila smje tena u nezavr enoj kudi vojvode Ma a Vrbice 1866 godine. Na Cetinje je takva atmosfera da dolaze iz inostranstva pismeni ljudi: Laza Kostid, Simo Matavulj, Jovan Jovanovid Zmaj, Pavle Apolonovic, Rovinski, Bukovac /veliki dubrovacki slikar- u NARODNOM MUZEJU na CT 12 - ak njegovih slika se nalazi/, profesor Jovan Pavlovid /stoji mu bista ispred Zetskog doma. O n je profesor, osnivac i direktor gimnazije, ministar prosvjete i najzaslu niji za pozori na dogadanja bio je prvi reditelj on i njegova ena/, Lujo Vojinovid je bio vrlo pismen covjek istoricar, a kasnije ambasador brat Iva Vojinovida /cuvenog dramskog pisca, koji je napisao ''Ekvinocio'', ''Dubrovacka trilogija'' /. Sve je njih oko sebe okupio knjaz Nikola i oko 1883. godine on u Becu cita Jovanu J. Zmaju njegovu dramu koju je nazvao ''Balkanska carica'', u dva cina. J.J.Zmaj se odu evio, ali je rekao da napravi pravu dramu od tri cina. Na Cetinju se uoci 1884 godine stvori atmosfera ''knjaz pi e dramu''. On ih je okupljao u jedno prostoriji u Biljardi koja se zvala od aklija i oni su tu sjedje li i on im je citao stihove. Upravnik varo i Cetinje Toma Vukotid je predlo io knjazu da bi trebali to da postave kao predstavu. Mnogi su se tu pobunili zbog toga smatrajudi sebe vojvodama, a ne komedija ima. Tu se podijele uloge, i uoci Nove godine '84. dolaze na Cetinje dva bitna imena: Filip Kovacevid i Jovan Lipovac pjesnik. Oni dolaze kao studenti, Filip Kovacevid je iz Boke, bio je upravnik tamparije i zahvaljujudi njemu je tampano jedno srpsko djelo, jer to knjaz koji je bio sujetan nije dozvoljavao. Od 2. januara 1884. god. jedno malo diletantsko dru tvo izvodi u zgradi Ma a Vrbice izvodi prvu predstavu ''Balkanska carica'' u prisustvu 300-400 gladalaca. Kako je to zapisao Sima Matavulj : ''Za tili cas ispuni se pozori te dru tva cetinjske citaonice. Red je vladao kad udo e dvor, diplome i znatni glavari, za njima navali svijet kao silna bujica. Ulaz bje e besplatan. Knez prvi zakuca

sabljom i na taj znak pocne pljeskanje. I dalje se ocekivao njegov znak, a on ve dma priziva pa nju publike. (Vi e se gleda na njega nego na glumce). Odu evljenje obuzima e gledaoce, fikcija posta e kao zbilja, napetost dode do vr ka. Du a cijele gomilo potpuno vibrira njegovim dahom. Takve publike nema nigdje na svijetu, da mjesto slicno tome bje e samo u jelinskom narodu u doba Aristofana i Eshila. Poslije predstave knjaz izrece Pavlovidu svoje veliko zadovoljstvo : ''Zahvaljuj em Vam Pavlovidu'' (koji je reditelj te predstave). Te mi glumci i jo mnogi mladi clanovi citaonice otidosmo u lokandu da proslavimo uspjeh''. Istaknuti glumci su : Laza Kostid, Jovo Ljepava, Novica Kovacevid (iz Grahova), Bla o Petrovid (knja ev rodak), Ðuro Cerovid, piro Ognjenovid- iz Kotora, prvi muzicar i kompozitor na Cetinju, njegova derka Milena koja je igral a u ''Balkanskoj carici''. Poslije ovoga probudio se interes da se na Cetinju gradi pozori te. I donese se odluka da se gradi pozori te i prvi kamen temeljac 1. maja pao je na mjestu gdje je danas Zetski dom. Polo io ga je sin knjaza Nikole - Mirko , a gradnju je pomogla cijela ju noslovenska javnost. Prilozi su dolazili sa svih st rana iz Beograda, Novog Sada, Zrenjanina, Splita, Knina, Odese (ri njani su tamo imali jake brodarske kompanije). Projektant je Josip Slade ilovid.1 Covjek koji je bio prijatelj knjaza Nikole, licni prijatelj. U Padovi je bio doktor filozofije (dok torirao 1850.), a 1853. dobio titulu doktora matematickih nauka. Poslije dolaska u Crnu Goru 1877. dobio je titulu nad in injera. A prije izgradnje Zetskog doma, projektovao je put Cetinje-Kotor. Postoji na jednoj serpentini slovo M (jedna prica da je zaljubljen bio u kraljicu Milenu, a druga u aust-ugarsku Mariju Tere ziju). 1 http://hr.wikipedia.org/wiki/Josip_Slade 2 http://sh.wikipedia.org/wiki/Branko_Radi%C4%8Devi%C4%87 1888. godine zavr ena je zgrada Zetskog doma i tada je pravljeno neko otvaranje u nezavr enoj zgradi. 1896. godine je kompletno zavr ena. Izgledala je rasko no, kao mali kamerni evropski teatri, ali su na njemu uzeli uce da uglavnom stranci, uglavnom Cesi. Pretpostavlja se da je ce ki slikar eni ek oslikao tavanicu. Oslikao je 7 Boginja umjetnosti: slikarstva, lirike, mimike, epike, arhitekture, vajarstva itd. Drugi slikara je Digler koji je izradio zavjesu Zetskog doma i ta zavjesa je uni tena I to najvjerovatnije u I svjetskom ratu. Na sredini zavjese, na debelo j coji, naslikan je guslar oko koga su okupljeni Crnogorci, na gornjem lijevom dij elu zavjese lijevo je lik Branka Radicevida2, a desno Ivana Gundulica.3 Izmedu njih u

3 http://hr.wikipedia.org/wiki/Ivan_Gunduli%C4%87 4 http://riznicasrpska.net/knjizevnost/index.php?topic=252.0 5 http://www.poetabg.com/htm/pisci/domaci/djura_jaksic.htm 6 http://sh.wikipedia.org/wiki/Branislav_Nu%C5%A1i%C4%87 sredini Njego , a sa jedne i druge strane lavovi, koji su se propeli na dr ace za zastave I oni su za titnici zastava. Iza lavova su lovorove grane, a ispod sa jedn e strane krsta barjak , a sa druge trobijka (Bijelo-plavo-crveno) to asocira na crnogorsku no nju. U donjem dijelu lik Matije Bana.4- dramski pisac Dubrovcanin. Po nemu se u BG zove Banovo brdo, zato to je to bilo njegovo imanje. Cuveni njegov komad je ''Nemanja''. Pored njega slika Dubrovnika i Crne Gore. U desnom uglu Ðura Jak id5 a izme u njega i crnogorskog grba slika grada Dubrovnika. Ta sala je ostala do I svjetskog rata. Uglavnom su dolazile gostujude pozori ne trupe, koje odigraju jedno vrijeme i podu. Profesionalno poz postaje tek 1810. godine kao ''Knja evsko crnogorsko narodno pozori te'', do avgusta kada se Crna Gora progla ava za kraljevinu i onda nastaje ''Kraljevsko crnog. narodno pozori te Zetski dom''. Formirano je na racun elaborata koji je uradio na veliki autor, pozori ni radnik koga je pozvao knjaz Nikola i rekao mu ta hode Branislav Nu id 6 i to se zove ''Nu idev memorandum'' iz 1907.godine. Najpladeniji glumac u to vrijeme je Laza Kostid i on igra u ''Balkanskoj carici''. Knjaz Nikola mu je tada dao odijelo koje su u Skadru ile terzije krojaci narodnih odijela i to odijelo je skupo ko talo. To odijelo je kasnije dao cuvenom glumcu Lazi Teleckom. Do 1915. godine kada u I svjetskom ratu Cetinje zauzima Austro-ugarska, prodire preko Lovdena, dramaticni dogadaji u toku nodi. A dan prije toga je do ao Nu id. Jer je knjaz bio mi ljenja da Lovden ne mo e predi niko. Demoliraju Zetski dom i od njega naprave konju nicu do 1918. godine i kad su osjetili da je kraj rat a zapale zgradu i tako je cekao do 1931. godine zahvaljujudi velikom kreditu koji je odobrio kralj Aleksandar, sin kralja Petra, a majka mu je derka kralja Nikole, a on je roden tu gdje je sad etnografski muzej. Do 1941. godine je radilo kao ''Narodno pozori te zetske banovine''. 1942. godine Italijani propisuju da pozori te mora da radi. Pred kraj rata jedna grupa glumaca je uspjela da izbjegne iz CT i prede u Gornje polje kod NK, i imali su COP crnogorsko omladinsko pozori te koje su imale partizanske jedinice. Oni im se tu prikljuce i pocnu da igraju predstave. Velika predstava Leonica ''Leonova najezda'' i to je zamtak pozori ta u CG. 5 profesionalnih pozori ta u CG :

1. 2. 3. 4. 5.

Cetinjsko ; Kotorski ; Nik idko ; Titogradsko ; do 1963 Pljevaljsko.

ona CNP

Sve je to trajalo do 1958.godine kad se zatvaraju sva pozorista i ostaje Titogradsko narodno pozoriste koje vremenom prerasta u CNP 1963.godine.

VI PREDAVANJE

U prvo vrijeme u zetskom domu gostuju putujude pozori ne trupe koje dominiraju u 19 vijeku na podrucju Srbije, Vojvodine, Bosne, Hrvatske. Dolazile najprije u Kotor, pa iz Kotora dolazile u CT. Ðura Protic, Nikola Simic, najdugovjecnija 60 godina Fortije Ilicic. Pozori te u Ni u koje se zove ''Sindelid''. Najdu e je u zetskom domu ostala trupa Dragutina Krsmanovica godinu dana. Dosta premijera je igrala, predstave su bile dva puta nedjeljno. Dinamican rad diletanata dru tvo koje se zvalo Cetinjsko radnicko dru tvo je najvedim dijelom preuzelo rad Cetinjske citaonice. Imalo je razne sekcije, u jednom trenutku na celu se kcije bio je Jovan Hajdukovic i imali su grupu od 25 mu kih i enskih clanova, reditelja, scenografa-predstave su davali jedanput, ili dvaput sedmicno. Od tri grupe radnickog dru tva formirano je Narodno pozori te cetinjskog radnickog dru tva, ono postaje zametak ideje da se pocne sa radom profesionalno pozori te. To podr ava knjaz Nikola, zato je i neobicno, jer je on predstavnik elite, vladajude stranke, a radnicko dru tvo je protiv njega i vlada n eki polukapitalisticki sistem u kojima su oni u suprotnosti sa interesima. IZ MEMORANDUMA : Kulturni znacaj pozori ta : ''A vr ak kulture i umjetnosti, ona je katarska, koja se iz daleka ukazuje ladi, ona je onaj najvi i planinski vir koji je sa svih strana dogleda i na koje se covjecanstvo sa po tovan jem penje....'' pa je pisao i ta je politicki znacaj pozori ta itd. poeticki znacaj.... .. ''pozori te koje bi niklo na CT osim pomenutog u eg kulturnog znacaja ima i svoj

iri politicki znacaj....'' Uslovi : ustanovljava da nema uslova za pozori te na CT, ali uslova za kretanje ima, pozori te je imalo tri glavna centra CT, ____ i ________. Cak u tolikom obimu bi jedna godina bila nedovoljna da se pokrije, ali se trudio da obilje i sve pravce. Kuda treba da ide - Prvi pravac : CT -PG-NK-BR-Ulcinj-Skadar. Drugi pravac : Dubrovnik-Split- ibenik. Treci pravac : Mostar-Sarajevo-TrebinjeBanja Luka. CT-3 i po mjeseca, PG i NK jedan mjesec, BR-Ulcinj-Skadar jedan mjesec, Dubrovnik 2 i po mjeseca, Mostar jedan mjesec, Sarajevo-Trebinje-Banja Luka jedan mjesec. Organizacija : pozori te bi nosilo ime Knja evsko crnogorsko pozori te, Crnogorsko narodno pozori te ili mo da Crnogorsko pozori te Njego . Bilo je pod nadzorom Ministarstva prosvjete. Brojali su 18 clanova sa glavnim rediteljem. 7 enskih i 11 mu kih clanova. A pored njih bi se uzela 2 enska i 2 mu ka pocetnika koji bi se obucavali. Upravitelj i glumci bi se anga ovali pod ugovorom a osnova za ugovor bi bila koja bi bila plata, honorari ... repertoar j e morao biti dvojak nacionalni i zavisno od sredine. Repertoar za 2 nedjelje bi bi o po danima razlicit. Garderoba : treba imati istorijsku i domadu, do garderobe se dolazi kupovinom ili prilozima ocekuje se odnekud pomod. Sve je tu bilo tro kovi garderobe, rekvozite, uprave, instalacija... 16 maja se otvara na CT prvo profesionalni nacionalno i dr avno pozori te. Dobija dr avnu subvenciju. Knjaz Nikola iz dvorske lo e : ''... moj narod je mali, a li moralno dosta veliki, dok u jednoj ruci uzdi e brus da sablju o tri, a u drugoj knji gu da se njome prosvjeduje.....'' na ceremoniji otvaranja je igrana ''Balkanska car ica''. Karte su prodavane. Od maja 1910 godine profesionalni glumci redovno igraju predstave i redovno su pladeni. 1911 godine prva stvar koja je donesena je Statut Kraljevskog Crnogorskog Narodnog Pozori ta. Osniva se na CT KCNP uz dr avnu subvenciju. Njemu je svrha da privredivanjem predstava djeluje u prosvetnom pravcu i tako poslu i op toj narodnoj ________. KNCP podlije e u svom djelovanju Ministarstvu prosvjete. Pozori tu pripada upotreba grba, atributa to znaci da postaje dr avna institucija. I istovremeno osniva se pozori ni fond i na taj nacin poku ava da se pomogne. Sredstva pozori ta dobijaju se redovnim bavljenjem predstavama, gostovanjima sa strane, ferionim predstavama izvan CT. Prihodi su : dr avna subvencija, dobit od predstava, darovi, dobrovolni prilozi, kamate, prihod od ustupanja pozori nih prostorija.

Clanovi pozori ta : 1. 2. 3. 4.

upravnik i ujedno predsjednik knji evnog odbora ; knji evni odbor ; izvr ujudi clanovi ; (redovni glumacki personal) pomodni i tehnicki personal.

Uprava je vrhovno tijelo koje odlucuje o svemu na celu sa predsjednikom knji evnog odbora koji bi u isto vrijeme bio i upravnik. Clanove knji evnog odbora postavlja ministar prosvjete, po svom nahodenju, a kasnije taj odbor predla e _____ novinar(??), zadaci su : sastavljanje repertoara, podjela uloga, daje mi ljenje o glumcima, sporazume. Postoji i biblioteka i pozori ni casopis. Uz ovaj akt dolazi i pravilnik za izvr ni personal, ali nijesu najstariji ti ugovori, jer postoje i striji iz '29 godine iz Kotora. (1911 godina) - Pona anje pozori nih clanova mora biti i van pozornice lijepo. Veoma su stroge kazne bile. Nijedan clan rekvizitu ne smije da nosi kudi . Rukopisna djela bez dopu tenja se ne smiju prepisivati. Dobije se tekst i on mora da se vrati. U svim pozori nim prostorijama je zabranjeno pu enje. Plata se ispladuje 15-og i posljednjega svakog mjeseca. Ako odredenu ulogu clan ne bi elio da primi mo e podnijeti i pismenu albu. Citati ulogu samo na citajudoj i rasporednoj probi. Zabranjena je svaka improvizacija za vrijeme proba. Pornografija i vrijedanje se najstro ije zabranjuju. Du ni su tacno dolaziti na prob u, za vrijeme citanja mora biti potpuna ti ina. Kad zavr e ostaju iza kulisa, ne idu. N a glavnoj probi su du ni svi da svoje uloge napamet znaju, kao da se komad zaista prikazuje. U oblacionici prije predstave moraju dodi 1 sat prije, da se maskiraj u. U oblacionici je odredeno svakao mjesto, odijelo moraju uredno i lijepo slo iti i staviti ga na svoje mjesto. Dosta disciplinskih mjera...

VII PREDAVANJE

Zgrada ''Narodnog pozori ta'' je mletacka vojna bolnica iz 1769 godine. Te godine mlecani tu grade bolnicu zato to na celo Crne Gore dolazi depan Mali i sa njim se ocekuje sukob. Do lo je do sukoba u okolini Budve. Poslije II svjetskog rada ta zgrada se da ''Narodno pori te'' Kotor i napravljena je po projektu jednom od na ih najvedih arhitekata - Dragi a Bra ovan. Sala je imala 400 mjesta, parter, balkon, fantastican portal na sceni sa korinskim stubovima, gore figurama i maskama, a to su radili ucenici ''Umjetnicke kole'' iz Herceg Novog. Njima je predavao Milo Milunovid, Petar Lubarda itd. Oni su radili sve za potrebe ''Narodnog pozori ta'' u Kotoru. Poslije zemljotresa 1979 godine sve se ru i i danas izgleda drugacije, nefunkcionalno, scena na prvom spratu do koje se mora scenografija prebaciti liftom, uska scena. Imali su krojacku radionicu, fundus, cijelo pozori te je bilo u drvetu. Narodno pozori te vrijeme je radilo pozori ta u Crnoj premijera do tada

je trajalo do '58-e godine kada je zatvoreno. Jedno kao polu-profesionalno pozori te, jer je donesen dekret o ga enju Gori i ostalo je samo jedno pozori te u Titogradu. Prosjek je bio svake godine 8 + obnovljene predstave + gostovanja (HNK

iz Zagreba, Narodno pozor, Jugoslovensko dramsko). Tada su ostala samo 2 radnika : reditelj Ivan Begu ( ivio na Sv. Stasiju) i i glumac Boko Parteli. Kad s e u lo u zgradu bila je zatarabljena '68 godine i razvalio je to da bi u ao unutra, posta vili ga za direktora centra i cistili su gimnazijalci i tu je bila keramicka bista gl umca Bogoboja Rucovida i to je stajalo do '79 godine, do zemljotresa, kad su do li, sve sru ili unutra i bistu bacili u smede. A tu bistu je radio vjerovatno neko iz umjetnicke kole iz HN. Zapis, Du an Krunid : ''Bogoboje Rucovid je bio jedan od najutenticnijih glumaca to ih je ikad imala srpska gluma. Moje sjedanje o glumcima se prote e na 50 i vi e godina, ali nije zapamtilo vedu snagu glumacke autenticnosti nego to je bio Rucovid. Ali je kod njega bilo izmije ano fatalisticko i ukleto.'' On se pozva o na Bodlera i ka e : ''Postoje u svakom covjeku dvije istovremene te nje, jedna ka Bogu i jedna ka Satani, a u Bogoboju Rucovidu te te nje su bile skoro ocigledne, ali je bio toliko drag, toliko dominantan, toliko caroban.''

Njegov ivot nije bio ba toliko lak, od onog trenutka kad je oti ao iz kotorskog doma u svijet ''cergarenja'' glumaca. Ali je dostigao slavu u Narodnom pozori tu u BG, tada najznacajnijoj instituciji kod nas. Bio je veliki cinik, ljub ljeni idol mladih srdaca, zagledale se u njega i igrale sa njim na sceni najvede glumi ce tog vremena Sofija Coca Ðordevid (najljep a glumica tog vremena), Olga Ilid (fotografija sa njom na kojoj su goli to je bio ok slika iz 1908 godine). On je b io modernista, uveo je na sceni realisticku glumu, ali vrlo te ko. Roden je u Budvi, za dan projeda, 21 marta 1896 godine , iz porodice sve tenika. Dobije ime Bogoboj, jer je jedino dijete poslije 7 djece, mu ko, i otac ocekuje da de on biti sve tenik. U toj porodici je bilo 7 sve tenika. Majka mu je iz Risna Delovid , sestra ene Stjepana Mitrova Ljubi a, Stjepanova svastika. Baba Bogobojeva je sestra od strica Rada Tomova P.P.Njego a, tako da je on imao najbliskije veze u to vrijeme sa knjazom Nikolom. Bio je veoma nesta an, istjeraju ga iz kole. Kad je napustio Kotor po ao je da studira u Becu pravo, ali je otac te ko to prihvatio. Napravio je gre ku, jer se nije prijavio vojnim vlastima. I vojne vlast i pa ga po alju da slu i vojsku na granicu iznad Kotora prema Cetinju, I on iskoristi moment i prebjegne preko I dode na CT kod knjaza Nikole i dao mu da predaje u CT Gimnaziji, njega to nije interesovalo, ali je bio jak pritisak austro-ugarski h vlasti na knjaza Nikolu dag a isporuci nazad. Knjaz Nikola mu da nekoliko zlatnih dukat a i sprovede ga kroz Sand ak, tada nju tursku teritoriju do Srbije, i on dode u BG i nastavi u BG pravo, ali se uglavnom dru i sa glumcima i vrijeme provodi po pozori tu. Ude u putujude pozori ne trupe Nikole Simida, Ðura Protida, Dimida i sa njim dolazi u Ni gdje se zapo ljava kao profesionalni glumac u pozor. Sindilid Tu se upozna sa ljepoticom tog vremena, glumicom Katicom, koja je udata na alost za glumca arcevida kojeg napu ta i udaje se za Bogoboja, glumica Katica Rucovid. Njih dvoje prelaze u BG, jer jedna glumica gubi sluh i oni zovu Katicu. Ona igra na sceni, a on u potkrovlju pozori ta farba kulise. Ono to je kod njega karakteristicno je, da je priroda njemu bila zla madeha . Izgled : srednji rast, strahovito mr av, kad je imao 29 godina licio je na starca, sa ustima od uha do uha, sa grubom bubuljicavom ko om i promuklim glasom to je znacilo da ne mo e biti glumac. Davali su mu neke manje uloge i onda se na scenu postavlja Maksim Crnojevid od Laze Kostida (DA GA OBAVEZNO PROCITAMO !!!!!). Sin Ivana Crnojevida, najljep i covjek svog

.

vremena, treba da o eni italijansku vlastelinku, princesu, ali oboli od velikih boginja i postane toliko ru an dag a niko ne mo e gledati i Bogoboj prihvati tu ulogu i kad izade na scenu publika je bila odu evljena. Druga uloga u Gogoljevom Revizoru glumi Hlestakova (pukovnika) i njegova svaka naredna uloga je bila sve bolja i bolja. Bio je stra an bund ija, stalno u sukobu sa upravom, na kraju se sa njima posvada, pode u Kotor, pa u Zadar da se prijavi vojnim vlastima da odslu i ono to nije u austro-ugarskoj vojsci, u zatvoru je bio 3 mjeseca, pa opet se vrati u Narodno pozori te, pa se opet posvada, pa krenme da putuje, da eta, udru i se sa Olgom Ilid bili su putujude pozori te sa 2 glumca. I li od krcme do krcme, igrali pred petrolejskim lampama. Olga Ilid je poznata i po tome to je ena koja je igrala Hamleta

, a ima i drigih

ena koje su igrale Hamleta

Sara Bernar.

Ostalo je zabilje eno da je bio sa puno ena, sa najvedim i najljep im glumicama je igrao, sve su se rado dru ile sa njim, ali se u njega nijesu zaljublj ivale. U jednom trenutku izbija takav sukob sa Narodnim pozori tem dag a napu ta i osniva svoje pozori te u Kolarcu preko puta Narodnog pozori ta. U njemu dolaze najbolji glumci Cica Ilija Stanojevid, komediograf, dramski pisac i reditelj. Igra izuzetan repertoar, vrlo slo en i veoma posjeden. ivio je ivot boema i stanovao u kraju boema, na Skadarliji, gdje su ivjeli glumci toga vremena. Umire od upale pluda 1912, a 1909 godine on postavlja svoju, mo da, i najznacajniju ulogu u Ibzenovim Avetima , igra sina epilepticara. Glumci su dolazili, mladi, stari i publika da gledaju. Smatralo se da je to epoh alna scena koja se nigdje ne mo e vidjeti, da se uci iz te scene. Scena je zavr avala tak o da je u sali bila potpuna ti inakoja je trajala jako dugo, a onda je pocinjao stra a n aplauz. Otac mu je bio paroh kotorski prota Gavrilo, slika njegova je u Crkvi Svetog Nikole u Kotoru. Do ivio je mo dani udar zbog sina, to je bilo stra no za njega da mu je sin po ao u komedija e. Beograd ga je ispratio 1 aprila 1912 godine. Njegova sestra je bila glumica I igrala je u jednoj pozori noj grupi u Kotoru. Postojalo je diletantsko pozori te Bokelj . 22, 23, 24, 25 godine. Zakljucak je bio da de se njegovim odlaskom tek vidjeti ono posebno moderna drama.

to se izgubilo, a

Pored Dobrice Milutinovida, on je jedini koji je kao glumac je dobio Orden Svetog Save. Jedna ulica u Beogradu nosi njegovo ime, a u rodnoj Crnoj Gori i Boki on je potpuno nepoznat. Prof. Antovid :

.. veliko ime na e kulturne pro losti Bogoboja Rucovida.

Katica Rucovid je iz porodice Popovida, sve tenicke porodice iz Vojvodine. Iz te porodice, 7 mu kih i enskih su bili glumci. Draginja Ru id 400 uloga, ena Dimitrija Ru ida jednog od najvedih, najplodnijih glumaca iz vremena Laze Teleckog itd. Njegova setra se udala za Grbljanina Vukotida. Muzicar im je bio - Tondi Homen, Antun Homen, njegov je sin Miroslav Homen vodio u Sarajevu veliki hor Seljo . Sad je na Rijeci I uglavnom radi kao dirigent opera.