134737896-ραφαηλιδης

Ο εθνικισμός είναι μοντερνισμός Ένα επίκαιπο κείμενο γπαμμένο από έναν ελαθπώρ αναπσίζονηα μαπξιζηή όπωρ ο ίδιορ σαπακηήπιζε ηον εαςηό ηος, ηον Βαζίλη Ραθαηλίδη

Σν έζλνο είλαη κία θαληαζηαθή θνηλφηεηα. Πξνζνρή, φρη θαληαζηηθή, θαληαζηαθή. Πνπ πξνυπνζέηεη δειαδή ηε θαληαζία γηα λα ππάξμεη ζην επίπεδν ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Γηα λα εκθαληζηεί ε έλλνηα ηνπ έζλνπο αλαγθαία πξνυπφζεζε είλαη ν ηζηνξηθφο ρξφλνο λα γίλεηαη αληηιεπηφο ζαλ κηα ζπλέρεηα ρσξίο δηαθνπέο θαη ξήγκαηα. Πξφθεηηαη γηα ην ιεγφκελε «ηζηνξηθή ζπλέρεηα» πνπ ζπλδέεη ην παξφλ κε ην παξειζφλ θαη ην κέιινλ ελφο ιανχ. Ο εζληθηζκφο είλαη κηα ηδενινγία πνπ αληηκεησπίδεη ην έζλνο ζαλ ηελ ππέξηαηε αμία. Απηή ε ηδενινγία δελ ππήξρε απφ πάληα. Δκθαλίζηεθε ζηε δηάξθεηα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο ηνπ 1789, άιια άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη 4O ρξφληα λσξίηεξα, ζηε δηάξθεηα ηνπ Γηαθσηηζκνχ, φπσο ιέγνληαη ηα 4O πξηλ απφ ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε ρξφληα πνπ ηελ πξνεηνηκάδνπλ ζηξέθνληαο ηελ πξνζνρή απφ ηηο ππεξβαηηθέο θαη κεηαθπζηθέο ηδέεο ζηηο θνηλσληθέο θαη ηηο εγθφζκηεο. Απηφ αθξηβψο είλαη ν Γηαθσηηζκφο: Μηα πίζηε ζηελ αμία ηνπ «θσηεηλνχ» αλζξσπίλνπ κπαινχ πνπ δηαπεξλάεη ην ζθφηνο ηεο ακάζεηαο, κηα πίζηε ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα δίλεη απαληήζεηο ζηηο απνξίεο ηνπ ρσξίο λα θαηαθεχγεη ζε πξνθάη αμηψκαηα. Απηή ε ζηξνθή πνπ επηβάιιεη ν Γηαθσηηζκφο απφ ην ππεξβαηηθφ (Θεφο, ειέσ Θενχ αξρψλ, Μνίξα, Σχρε, θαλνληζκέλε εθ ησλ πξνηέξσλ ηάμε, ακεηαθίλεηε ηεξαξρία, θιπ.) νλνκάζηεθε λεσηεξηθφηεηα. Αλ πξνηηκάηε, κνληεξληζκφο. Ζ λεσηεξηθφηεηα πεξηέρεη πνιινχο «ηζκνχο»: ηνλ θηιειεπζεξηζκφ θαη’ αξρήλ, αιιά θαη ηνλ καξμηζκφ, θαη ηνλ εζληθηζκφ, πνπ είλαη ν ζηαζεξφηεξνο «ηζκφο» πνπ εθξέεη απφ ηε λεσηεξηθφηεηα, απφ ηελ άπνςε δειαδή ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν άλζξσπνο κπνξεί λα πάξεη ηε κνίξα ζηα ρέξηα ηνπ θαη λα κελ ηα αθήλεη φια ζην Θεφ, ηνλ Άξρνληα, ηελ Σχρε. ΠΟ΢Ο, παξφιν πνπ ν εζληθηζκφο είλαη κνληεξληζκφο (λεσηεξηθφηεηα) βξίζθεηαη πην θνληά απφ άιιεο εθθάλζεηο ηεο λεσηεξηθφηεηαο, αο πνχκε ηνλ θηιειεπζεξηζκφ, ζε αξραηφηεξεο θαη πην κεηαθπζηθέο θαλνληζηηθέο ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο αξρέο. Καηά θάπνηνλ ηξφπν, ν εζληθηζκφο είλαη ν ηξφπνο πνπ βξήθαλ λα ππάξρνπλ ζε ζπλζήθεο λεσηεξηθφηεηαο παλάξραηεο κνξθέο ζθέςεο, φπσο απηή ηνπ ρξηζηηαληζκνχ γηα παξάδεηγκα, πνπ ζπλδέεη επζέσο ηελ αλζξψπηλε ηζηνξία κε ηε βνχιεζε ηνπ Θενχ. (Ο γλσζηφο «Θεφο ησλ Διιήλσλ» βνεζάεη ζηαζεξά ηνπο Έιιελεο εζληθηζηέο, πνπ ιφγσ αγξακκαηνζχλεο δπζθνιεχνληαη λα θαηαιάβνπλ πσο ν εζληθηζκφο, αθνχ είλαη λεσηεξηθφηεηα, έρεη θαη έλα ζεηηθφ πεξηερφκελν, θάζε άιιν παξά κεηαθπζηθφ). Ο εζληθηζκφο πήξε ην πιήξεο ζεκεξηλφ ηνπ λφεκα ζηαδηαθά, απφ ην 1789 κέρξη ην 1848, νπφηε ηα πξάγκαηα απνζαθελίδνληαη φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηεο ιέμεο, πνπ ζην επίπεδν ηεο ηδενινγίαο αληηθαζηζηά άιιεο ηδέεο. Σψξα, ε «ζπιινγηθή ςπρή» πνπ θάλεη δπλαηή ηελ

νκνςπρία γίλεηαη κηα δχλακε ηφζν κεγάιε, πνπ κε ην Μεγάιν Ναπνιένληα πνπ ηελ αμηνπνηεί κε επθπΐα, ηα θαηαθέξλεη θαη γίλεηαη κηα ζαξσηηθή δχλακε. Ο εζληθηζκφο, γίλεηαη κηα ζαξσηηθή δχλακε. Ο εζληθηζκφο, κε ην Μεγάιν Ναπνιένληα, αξρίδεη λα δείρλεη θαη ηηο αξλεηηθέο, επηζεηηθέο ηνπ φςεηο. Ο σπιζηιανιζμόρ δεν είναι εθνικιζηικόρ Ο ΔΘΝΗΚΗ΢ΜΟ΢ ζηεξίδεηαη ζηελ (ςπρνινγηθή αιιά θαη πξαρηηθή αλάγθε γηα ηελ χπαξμε ηαπηφηεηαο: Πξέπεη λα έρσ ζπλείδεζε ηνπ εαπηνχ κνπ, πξέπεη λα μέξσ πσο εγψ είκαη εγψ θαη φρη ν γείηνλαο. Ζ δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηαο κνπ πεξλάεη απφ πνιιά ζηάδηα. Έλα απφ απηά είλαη εθείλν ηεο έληαμεο κνπ ζε κηα κεγαιχηεξε ή κηθξφηεξε νκάδα. Πξάγκα πνπ κνπ δίλεη θάπνηα ςπρηθά, εζηθά, αιιά θαη πξαρηηθά πιενλεθηήκαηα. Σν έζλνο είλαη κηα ηέηνηα κεγάιε νκάδα, πνπ παξέρεη ηαπηφηεηα ζηα κέιε ηεο, ηα θάλεη δειαδή λα αηζζάλνληαη δηαθνξεηηθά απφ ηα κέιε κηαο άιιεο εζληθήο νκάδαο. Σν θαηλφκελν είλαη αλάινγν κ’ απηφ ηεο έληαμεο ηνπ πνδνζθαηξφθηινπ ζε κηα πνδνζθαηξηθή νκάδα, αιιά, βέβαηα, πνιχ πην ζνβαξφ. Δίλαη αλάινγν επίζεο κ’ απηφ ηεο έληαμεο ζε έλα θφκκα, αιιά βέβαηα πνιχ πην επξχ, θαζφηη ππεξηαμηθφ. Δίλαη αλάινγν αθφκα κ’ απηφ ηεο έληαμεο ζε έλα επαγγεικαηηθφ ζσκαηείν, αιιά βέβαηα, πνιχ ιηγφηεξν ηδηνηειέο. Άιισζηε, ν εζληθηζκφο είλαη ηδενινγία πνπ μεπεξλάεη ηηο επηκέξνπο δηαθνξέο θαη ηδηαηηεξφηεηεο, παξφιν πνπ ζα κπνξνχζε θάιιηζηα λα επηκεξηζηεί ζε εζληθέο ππννκάδεο. Έηζη, θάλνπκε ιφγν, π.ρ., γηα «εζληθή πνδνζθαηξηθή νκάδα», γηα «εζληθφ πνιηηηθφ θφκκα» θιπ. Σν αληίζεην ηνπ εζληθηζκνχ δελ είλαη ν δηεζληζκφο, αιιά ν νηθνπκεληζκφο. Ο δηεζληζκφο είλαη ζρέζε αλάκεζα ζε έζλε πνπ δε ράλνπλ ηελ εζληθή ηνπο ηδηαηηεξφηεηα θαη πνπ ζπλεξγάδνληαη ζηε βάζε ηνπ ακνηβαίνπ ζεβαζκνχ ηεο εζληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο. Ο νηθνπκεληζκφο αληίζεηα δελ αλαγλσξίδεη θακηά άιιε ηαπηφηεηα εθηφο απ’ ηελ αλζξψπηλε: ΢αλ άλζξσπνη ηνπ Θενχ ζθέηα θαη ρσξίο άιινπο πξνζδηνξηζκνχο, αλήθνπκε ζηελ Οηθνπκέλε, δειαδή ηελ θαηνηθεκέλε πεξηνρή ηεο γεο. θαη φρη ζε εζληθά ή πνιπεζληθά θξάηε, πνπ θαηαθεξκαηίδνπλ ηελ εληαία επηθάλεηα ηεο γεο, πνπ δελ ηελ ηεκάρηζε ν Θεφο, αιιά ν άλζξσπνο θαη εηδηθφηεξα ν ηδηνθηήηεο άλζξσπνο. ΟΗ ΔΒΡΑΗΟΗ, κε ηελ εζληθή ηνπο ζξεζθεία πνπ ιέγεηαη ηνπδατζκφο, είλαη νη δεκηνπξγνί ηεο έλλνηαο ηνπ έζλνπο, αιιά φρη θαη ηνπ εζληθηζκνχ. Σν εβξατθφ έζλνο, παιηφηεξα ηνπιάρηζηνλ, ήηαλ ζενθξαηηθά ζπγθξνηεκέλν. Σα κέιε ηνπ έπαηξλαλ ηελ φπνηα αμία πίζηεπαλ πσο είραλ, απεπζείαο απφ ην Θεφ. O εζληθηζκφο, αληίζεηα, δελ είλαη ζενθξαηηθφο. Γελ είλαη ν Θεφο πνπ ζπγθξνηεί κηα εζλφηεηα, αιιά ε εθθνζκηθεπκέλε πίζηε ζηελ εζληθή ηαπηφηεηα, ηελ εζληθή ηδηαηηεξφηεηα. O θχξηνο θαη βαζηθφο ερζξφο ηνπ εζληθηζκνχ είλαη, ή κάιινλ έπξεπε λα είλαη, ν απφ ηε θχζε ηνπ νηθνπκεληθφο ρξηζηηαληζκφο. Δπίζεο, ν ππαξμηζκφο ζε φιεο ηνπ ηηο εθθάλζεηο, ζετζηηθέο θαη αζετζηηθέο. O ππαξμηζκφο ζηξέθεη φιε ηνπ ηελ πξνζνρή ζην γεγνλφο πσο είκαζηε δσληαλνί, πσο είκαζηε ππάξμεηο. O καξμηζκφο, πνπ δελ είλαη

νχηε ππαξμηζηηθφο, νχηε νηθνπκεληζηηθφο, αιιά δηεζληζηηθφο πηζηεχεη ζηε ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηα έζλε θαη δελ επηδηψθεη ηελ εμαθάληζε ηνπο. Αληίζεηα, επηδηψθεη ηελ θαηάξγεζε ηνπ θξάηνπο. Άιιν θξάηνο, πνπ είλαη λνκηθή έλλνηα, άιιν έζλνο, πνπ είλαη πνιηηηζηηθή έλλνηα. Ο εθνικιζμόρ ηος Παπαναζηαζίος Σν 1916 δεκνζηεχεηαη ζ’ έλα πεξηνδηθφ κηα κειέηε ηνπ ζνζηαιδεκνθξάηε θαη δεκηνπξγνχ ηεο πξψηεο ειιεληθήο Γεκνθξαηίαο Αιέμαλδξνπ Παπαλαζηαζίνπ κε ηνλ ηίηιν «Δζληθηζκφο». (Θα ηε βξείηε, κε ηνλ ίδην ηίηιν, ζηηο εθδφζεηο «Γεκηνπξγία», 1992). Ο επθπέζηαηνο, πξννδεπηηθφο θαη εμαηξεηηθά θαιιηεξγεκέλνο Παπαλαζηαζίνπ επηρεηξεί θαηαξρήλ έλα ζαθή δηαρσξηζκφ αλάκεζα ζηηο έλλνηεο έζλνο θαη εζληθηζκφο. ΢ηε ζπλέρεηα, δηαθξίλεη ηνλ εζληθηζκφ ζε επαλαζηαηηθφ, ακπληηθφ, απνρσξηζηηθφ θαη απειεπζεξσηηθφ. Δίλαη ε πξψηε θνξά πνπ θάπνηνο επηρεηξεί λα πεη ζηνπο Έιιελεο πσο ε έλλνηα εζληθηζκφο δελ είλαη ζπκπαγήο θαη ακεηάβιεηε, δειαδή κεηαθπζηθή, αιιά παίξλεη ην πεξηερφκελν ηεο αλάινγα κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο ζθέθηνληαη θαη δξνπλ νη εζληθηζηέο. O Παπαλαζηαζίνπ ζθέθηεηαη δηαιεθηηθά θαη φρη νληνινγηθά, φπσο νη πξηλ απ’ απηφλ Έιιελεο εζληθηζηέο, πνπ αληηιακβάλνληαη ην έζλνο ζαλ κηα παγσκέλε κέζα ζηνλ ηζηνξηθφ ρξφλν νληφηεηα. O πνιχ πξννδεπηηθφο, κε ηα κέηξα ηεο επνρήο ηνπ, Παπαλαζηαζίνπ παξακεξίδεη απφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο έλλνηαο έζλνο ηα θξηηήξηα ηεο θνηλήο θαηαγσγήο, ηεο θνηλήο ζξεζθείαο θαη ηεο θνηλήο γιψζζαο θαη πεξηνξίδεηαη ζην βαζηθφ θξηηήξην ηεο ζπλείδεζεο απφ ηε κεξηά ησλ δξψλησλ κειψλ κηαο εζλφηεηαο πσο απνηεινχλ, ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή ηνπ ηζηνξηθνχ ρξφλνπ, θάηη ην μερσξηζηφ, πξάγκα πνπ θάλεη λα ζέινπλ λα ελεξγνχλ ζαλ νκάδα γηα ηελ πξνάζπηζε θνηλψλ ζπκθεξφλησλ. O Παπαλαζηαζίνπ πξνρσξεί αθφκα πεξηζζφηεξν. Λέεη πσο ην «εζληθφ έλζηηθην» είλαη κεηεμέιημε ηνπ «θνηλσληθνχ ελζηίθηνπ», ηεο ηάζεο δειαδή πνπ έρεη ν άλζξσπνο λα εληάζζεηαη ζε νκάδεο θαη λα δξα ζπιινγηθά. Άπαμ θαη πεηχρεη κηα θνηλσληθή νκάδα λα απνθηήζεη ζπλείδεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο θαη θαηά πξνέθηαζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο, ζα θάλεη φηη κπνξεί γηα λα ακπλζεί απέλαληη εθείλνπ πνπ επηβνπιεχεηαη ηα ζπκθέξνληα ηεο. Λφγηα θαζαξά θαη ινγηθά, απφ έλαλ έληηκν θαη κνξθσκέλν άλζξσπν, πνπ μέξεη, θαη ην δειψλεη ξεηά, πσο κηα ζπγθεθξηκέλε εζλφηεηα πξνέξρεηαη απφ ζκίμηκν θαη ζπγρψλεπζε άιισλ, πξνγελέζηεξσλ εζλνηήησλ, φηη δειαδή ε εζλνγέλεζε είλαη ηζηνξηθφ θαη δπλακηθφ θαηλφκελν, πνπ ζπλερψο κεηαβάιιεηαη. ΢ΤΝΔΠΧ΢, ν ιφγνο χπαξμεο ηνπ εζληθηζκνχ είλαη θαζαξά πνιηηηθφο: Σα κέιε θάζε εζλφηεηαο πξέπεη λα θαηαιαβαίλνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπο, ζε κηα δεδνκέλε ζηηγκή ηνπ ηζηνξηθνχ ρξφλνπ, πξνθεηκέλνπ λα ζέινπλ λα δξνπλ πνιηηηθά γηα ην ζπκθέξνλ ηνπο. Έλαο άιινο πξψελ πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο, ν Υξ. ΢αξηδεηάθεο ζε πξφζθαηε ηειενπηηθή

εθπνκπή ηνπ ζπλαδέιθνπ ΢πχξνπ Καξαηδαθεξε επηθαιέζηεθε επίκνλα ηνλ Παπαλαζηαζίνπ γηα λα ζηεξίμεη ην δηθφ ηνπ παηδαξηψδε θαη αγξάκκαην εζληθηζκφ. Δίλαη λα ληξέπεηαη θάλεηο γηα ηελ πξνζπάζεηα παξαπνίεζεο βαζηθψλ γηα ηελ ειιεληθή πνιηηηθή ζθέςε θεηκέλσλ, απφ αλζξψπνπο πνπ είηε δελ θαηαιαβαίλνπλ ηη δηαβάδνπλ, είηε δεκαγσγνχλ αλαίζρπληα θαη πξνθξνχζηεηα ΢πκθσλείο, ΢πχξν; Αλ ζπκθσλείο, πεο ην θαη ζηνλ θίιν ζνπ, αλ θαη δελ λνκίδσ πσο ζα θαηαιάβεη. Ο εθνικόρ σπωμαηιζμόρ Ο ΑΡΓΤΡΖ΢ Δθηαιηψηεο, ην πξσηνπαιίθαξν ηνπ δεκνηηθηζκνχ, θαηαιαβαίλεη πσο ε άπνςε ηνπ Κσζηή Παιακά πεξί ειιεληθήο «εζληθήο ςπρήο» θάπνπ θνπηζαίλεη, αθνχ παξαπέκπεη ζαθέζηαηα ζηελ ςπρή φπσο ηελ θαηαιαβαίλεη ν ρξηζηηαληζκφο, κφλν πνπ εδψ ε ςπρή είλαη ζπιινγηθή, πξάγκα απνιχησο απαξάδεθην γηα ην ρξηζηηαληζκφ, πνπ πνηέ δελ ζθέθηεθε λα θάλεη ιφγν γηα ζπιινγηθή ςπρή, θαη εθεπξίζθεη ηνλ φξν «εζληθφο ρξσκαηηζκφο». Πνπ φπσο ιέεη δελ απνηειεί δσεξφ θαη επδηάθξηην ρξψκα αιιά ιεπηή θαη δπζθνινζχιιεπηε απφρξσζε. Σψξα, ε ειιεληθή εζληθή ςπρή ηνπ Παιακά γίλεηαη απηφ ην δπζθαζφξηζην «θάηη ηηο», πνπ ιίγνη πξνλνκηνχρνη ην δηαθξίλνπλ ζηνπο άιινπο. Καη έηζη, απφ ηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο, πξνθχπηεη ε δηάθξηζε αλάκεζα ζε θαινχο θαη θαθνχο Έιιελεο. Αλ είζαη θαιφο Έιιελαο κπνξείο λα είζαη θαθφο ζ’ φια η’ άιια, ηα εζηθά. Αθφκα θαη δνζίινγνο κπνξείο λα είζαη παξακέλνληαο ελ ηνχηνηο θαιφο Έιιελαο. Γηφηη ηελ ειιελνθαινζχλε ηελ θνπβαιάο ζαλ αφξαηε πνηφηεηα, ζαλ απφρξσζε. Πνπ πξέπεη λα θνξέζεηο ηνπο ηζρπξνχο κεγεζπληηθνχο θαθνχο ηεο παξακνξθσηηθήο εζληθνθξνζχλεο γηα λα ηε δηαθξίλεηο. Όια απηά ηα δεκηνπξγεί ν δεκνηηθηζκφο, φρη θαζαξεπνπζηαληζκφο, πνπ κέλεη ζηαζεξά πξνζεισκέλνο ζηελ αξραία Διιάδα. Ο δεκνηηθηζκφο είλαη παξαθιάδη ηνπ ηεξάζηηαο πνιηηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο ζεκαζίαο παλεπξσπατθνχ ξνκαληηθνχ θηλήκαηνο. Ρνκαληηζκφο νλνκάζηεθε ην αληίζεην ηνπ θιαζηθηζκνχ, δειαδή ηεο απαίηεζεο λα αληηκεησπίδεηαη ζαλ ε ξίδα ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ ν ειιεληθφο θαη ν ξσκατθφο πνιηηηζκφο. Οη ξνκαληηθνί ιελ φρη, ε πνιηηηζηηθή ηζηνξία ηεο Δπξψπεο αξρίδεη ην Μεζαίσλα. Καη φινη αξρίδνπλ λα ςαρνπιεχνπλ ην Μεζαίσλα. Απηφ θάλεη θαη ν Κσλ. Παπαξξεγφπνπινο, πνπ αλήθεη ζηε ιεγφκελε ξνκαληηθή ηζηνξηνγξαθηθή ΢ρνιή. Αληηκεησπίδεη ην Βπδάληην ζαλ ειιεληθφ Μεζαίσλα. Ζ ιέμε ξνκαληηθφο είλαη παξαθζνξά ηνπ ξνκαληθφο. Έηζη, ξνκαληθφο, νλνκάδεηαη ν πζηεξνκεζαησληθφο πνιηηηζκφο πνπ αλαπηχζζεηαη ζηνλ επξσπατθφ βνξξά, θπξίσο ζηε Γεξκαλία, εξήκελ ηνπ ειιεληθνχ θαη ηνπ ξσκατθνχ πνιηηηζκνχ, πνπ δελ έθηαζαλ κέρξη εθεί. Καη επεηδή ν ξνκαληηζκφο απερζάλεηαη ηηο πςειέο ηδέεο θαη ηα δχζθνια πξάγκαηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην κπαιφ θαη επεηδή απηφο ν πνιηηηζηηθφο ιατθηζκφο έξρεηαη θαη δέλεη εχθνια κε ην

ρξηζηηαληζκφ, ν ξνκαληηζκφο, κε ηε κνξθή ηνπ δεκνηηθηζκνχ, έξρεηαη θαη ξηδψλεη γηα ηα θαιά ζηελ Διιάδα. Ζ «εζληθή ςπρή» ηνπ Παιακά εχθνια θάλεη θαιή παξέα κε ηε ιατθή ηέρλε θαη γεληθφηεξα κε θαζεηί πνπ έρεη ζρέζε κε ην ιαφ λννχκελν ζαλ αδηαθνξνπνίεηε, αηαμηθή κάδα. Γελ πεξηγξάθεηαη ην πφζν αληηδξαζηηθφο θαη ιατθίζηηθνο ήηαλ ν δεκνηηθηζκφο ηελ πεξίνδν ηεο κάρεο κε ηνλ θαζαξεπνπζηαληζκφ. Κάπνηνο επηηέινπο πξέπεη λα ηνικήζεη λα πεη πσο ν Φπράξεο ζηηο πνιηηηθνθνηλσληθέο ηνπ πεπνηζήζεηο ήηαλ έλαο ζρεδφλ θαζίζηαο. Ο εθνικιζμόρ δεν είναι μύθορ Ο ΔΘΝΗΚΗ΢ΜΟ΢ είλαη ηδενινγία, δελ είλαη κχζνο. ΢ε αληηδηαζηνιή ηφζν πξνο ην κχζν φζν θαη πξνο ηε ζξεζθεία, ν εζληθηζκφο δελ είλαη ππεξβαηηθφο, δελ ζθνπεχεη δειαδή ηνλ «άιιν θφζκν» ή ηε θαληαζία, θαη δελ ζηεξίδεη ηηο απφςεηο ηνπ ζηε κεηαθπζηθή, παξφιν πνπ θαηαληάεη ζθέηε κεηαθπζηθή ζε απιντθά κπαιά. O εζληθηζκφο είλαη κηα πάξα πνιχ πξαθηηθή, πξαγκαηηζηηθή ηδενινγία, πνπ ζηνρεχεη ηελ απφθηεζε ζπγθεθξηκέλσλ πιενλεθηεκάησλ, θαη ηνχην άζρεηα απφ ην γεγνλφο πσο ζηα απιντθά κπαιά, πνπ δελ είλαη ζε ζέζε λα παξάγνπλ δηθέο ηνπο ηδέεο θαη πεξηνξίδνληαη λα αλαπαξάγνπλ ηηο πξεη-α-πνξηέ ηδενινγίεο, δειαδή ηα ζπγθξνηεκέλα ζπζηήκαηα ηδεψλ πνπ απνδέρνληαη πνιινί, ιεηηνπξγεί ηειηθά ζαλ ππνθαηάζηαην ηεο ζξεζθείαο, ζαλ κηα εθθνζκηθεπκέλε ζξεζθεία, πνπ ζ’ εκάο εδψ ζπλππάξρεη κε ηελ θπξίσο εηπείλ ζξεζθεία. Οη δηθνί καο παπάδεο δελ ηνικνχλ λα πνπλ πσο ε νξζνδνμία, ζε δχν αιιεπάιιειεο Οηθνπκεληθέο ΢πλφδνπο, θαηαδίθαζε ηνλ εζληθηζκφ, πνπ έξρεηαη ζε θαλεξή αληίζεζε κε ην ρξηζηηαληζκφ, πνπ είλαη απφ ηε θχζε ηνπ νηθνπκεληθφο, δειαδή παγθφζκηνο θαη ππεξεζληθφο. (Δίκαζηε παηδηά ηνπ Θενχ, ιέλε νη ρξηζηηαλνί, φρη απφγνλνη εη/δφμσλ ή άδνμσλ πξνγφλσλ). Πνπζελά αιινχ ζηνλ θφζκν ν ρξηζηηαληζκφο δελ εμεπηειίζηεθε ηφζν, φζν ζηε ζεκεξηλή Διιάδα ηνπ ΢αββφπνπινπ θαη ηνπ Ενπξάξη θαη, γεληθφηεξα, ησλ κάιινλ άζρεησλ κε ηε γλήζηα νξζνδνμία λενξζφδνμσλ, πνπ ληξέπνληαη λα πνπλ πσο είλαη απιά θαη θαζαξά δηαλννπκελίδνληεο λενβιάθεο, αλ φρη θαη δεκαγσγνχληεο απαηεψλεο, πνπ απηφλ ηνλ ειίζην ηξφπν βξήθαλ λα ιχζνπλ ην ππαξμηαθφ ή κάιινλ ην ππαξθηηθφ ηνπο πξφβιεκα. Άιισζηε, ν ρξηζηηαληζκφο δελ είλαη ηδενινγία, παξά κφλν ζην βαζκφ πνπ γίλεηαη αξσγφο, σο κε φθεηιε, κηαο ηδενινγίαο, φπσο ν εζληθηζκφο. Όπσο θαη λα ‘λαη, ν εζληθηζκφο ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα πνιχ ρξήζηκε ή πνιχ άρξεζηε ηδενινγία, αλάινγα κε ηε ρξήζε πνπ ηεο γίλεηαη, φπσο θαη ν θηιειεπζεξηζκφο, φπσο θαη ν θνκκνπληζκφο – φπσο θάζε ηδενινγία. Πνπ δελ είλαη θαιή ή θαθή θαζαπηή θαη πνπ παίξλεη ην ζεηηθφ ή ην αξλεηηθφ ηεο πεξηερφκελν, αλάινγα κε ηε ρξήζε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο. Ζ ηδενινγία, ε θάζε ηδενινγία θαζαπηή, θπζηθά θαη ε θνκκνπληζηηθή, κπνξεί λα απνδεηρηεί θαηαζηξνθηθή, φηαλ κεηαηεζεί ζηελ πεξηνρή ηεο κεηαθπζηθήο. Άιισζηε, ν εζληθηζκφο (φρη ην έζλνο)

πξνέθπςε κφλν φηαλ ην εκπφξην άξρηζε λα έρεη ζνβαξέο απαηηήζεηο, φηαλ θαζηεξψζεθε ε ππνρξεσηηθή ζηξάηεπζε, φηαλ ε θξνληίδα γηα ηελ παηδεία πέξαζε ζην θξάηνο, φηαλ θηηάρηεθε ην θεληξηθφ θνξνινγηθφ ζχζηεκα – φηαλ ελ νιίγνηο πξνέθπςε κηα ζπγθξνηεκέλε θνηλσλία πνπ έρεη θάζε ιφγν λα ζέιεη λα απηνπξνζηαηεπηεί. ΢χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ν ειιεληθφο εζληθηζκφο ελ πνιινίο δελ κπνξεί παξά λα είλαη έλα αλφεην ππνθαηάζηαην ηεο ζξεζθείαο θαη έλα ηδενιφγεκα, φρη κηα ηδενινγία. Γειαδή, κηα θαληαζηαθή θαη κπζνινγηθή αληηκεηψπηζε ηεο ηδενινγίαο. Η εθνική ζςλλογική ηαςηόηηηα Ο ΔΘΝΗΚΗ΢ΜΟ΢ δηακνξθψλεη ηφζν αηνκηθή, φζν θαη ζπιινγηθή ηαπηφηεηα, φπσο νλνκάδνπκε ηελ επίγλσζε πσο εγψ είκαη εγψ θαη φρη εζχ ε απηφο. (ν ηξειφο ράλεη ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θαη πηζηεχεη πσο είλαη απηφο πνπ φινη βιέπνπλ πσο δελ είλαη, π.ρ. ν Μέγαο Ναπνιέσλ). Δίλαη αδχλαην λα ππάξμνπκε ρσξίο ηαπηφηεηα, ρσξίο επίγλσζε, δειαδή, πσο είκαζηε απηνί πνπ είκαζηε. Όκσο, γηλφκαζηε απηνί πνπ είκαζηε θάησ απφ επίδξαζε: ζηελ νηθνγέλεηα, ζην ζρνιείν, ζηελ εθθιεζία, ζηελ εξγαζία, ζηνλ έξσηα, θ.ιπ. Σειηθά, είκαζηε απηνί πνπ γηλφκαζηε, φπσο ιέεη ν ΢αξηξ. Καη αλ δελ γηλφκαζηε απηνί πνπ ζα κπνξνχζακε λα γίλνπκε, είλαη γηαηί είηε ην πεξηβάιινλ θαη νη ζπλζήθεο δελ καο επλφεζαλ, είηε γηαηί δελ εθκεηαιιεπηήθακε ηηο επθαηξίεο πνπ ππήξμαλ ζην πεξηβάιινλ, είηε γηαηί ζρεκαηίζακε γηα ηνλ εαπηφ καο κηα ηδέα πνπ δελ αληαπνθξηλφηαλ ζηηο θπζηθέο καο δπλαηφηεηεο. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα,

είκαζηε, πξψηνλ

απηφ πνπ πηζηεχνπκε πσο είκαζηε, δεχηεξνλ απηφ πνπ πηζηεχνπλ νη άιινη πσο είκαζηε θαη ηξίηνλ απηφ πνπ πξάγκαηη είκαζηε, άζρεηα κ’ απηφ πνπ πηζηεχνπκε θαη εκείο γηα ηνλ εαπηφ καο θαη νη άιινη γηα καο. Δπεηδή, ινηπφλ, ην πξφβιεκα ηεο ζπγθξφηεζεο ηεο πξνζσπηθήο καο ηαπηφηεηαο είλαη εμαηξεηηθά πνιχπινθν, έξρεηαη ε ζπιινγηθή ηαπηφηεηα λα βάιεη κηα «παηέληα» (θάηη ην νκνηφκνξθν) πάλσ ζε πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο πξνζσπηθέο ηαπηφηεηεο, πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ αλζξψπσλ. Σν θφκκα, ε εθθιεζία, ην ζσκαηείν, ε νξγάλσζε θαη, θπξίσο, ην έζλνο παξέρνπλ ζπιινγηθή ηαπηφηεηα ζηα κέιε ηνπο-θαη δελ ελλννχκε ην ραξηνλάθη πνπ ιέγεηαη ηαπηφηεηα, ελλννχκε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη, είηε ππάξρεη είηε δελ ππάξρεη ραξηνλάθη, ηφζν ζην πξαθηηθφ φζν, θαη θπξίσο, ζην ςπρνινγηθφ επίπεδν. Ζ ΢ΤΛΛΟΓΗΚΖ ηαπηφηεηα ζε εληάζζεη ζε κηα θνηλσληθή νκάδα, κηθξή, κεγάιε ή πνιχ κεγάιε, φπσο ην έζλνο, ζε θάλεη λα αηζζάλεζαη κέξνο κηαο νιφηεηαο, πξάγκα πνπ ζνπ παξέρεη ηελ αλαγθαία αζθάιεηα ηψξα πνπ ζπλέδεζεο ηε κνίξα ζνπ κε ηε κνίξα πνιιψλ. Απηή ε δηαδηθαζία ηεο ηαχηηζεο ζε νξηζκέλα βαζηθά ζεκεία κε ηα άιια κέιε κηαο νκάδαο ηειείηαη κέζα απφ κηα ζπκβνιηθή δηαδηθαζία θαη κε ηε βνήζεηα ηεο θαληαζίαο. Αλ φκσο ε θαληαζία ηξέρεη πνιχ κπξνζηά απφ ηα πξαγκαηηθά δεδνκέλα πνπ ζπγθξνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο νκάδαο ή αλ ηα πξνζσπηθά ςπρηθά ζνπ ειιείκκαηα είλαη ηφζν κεγάια, πνπ

λα είζαη ππνρξεσκέλνο λα ηξέρεηο ζαλ παιαβφο λα ηα γεκίζεηο απφ ηηο ηδενινγηθέο δεμακελέο ηεο νκάδαο, ηφηε ηελ πάηεζεο. Καηαληάο θάηη ζαλ Πιεχξεο (Θεφο θπιάμνη!) αλ είζαη ππέξ ην δένλ ηδενιεπηηθφο, ή θάηη ζαλ ΢αββφπνπινο αλ είζαη ζηξεβιά νξζφδνμνο, δειαδή λενξζφδνμνο, ή θάηη ζαλ επαγγεικαηηθφ ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, αλ είζαη δνγκαηηθά θνκκνπληζηήο. Ζ ηδενιεςία, ην λα θαηαιακβάλεζαη δειαδή απφ έκκνλεο ηδέεο, είλαη ςπρηθήο ηάμεσο θαηλφκελν, ζπρλά θαηαζηξνθηθφ. Ο θαλαηηθφο, ν ηπθιφο θαη άθξηηνο εζληθηζκφο, ν εζληθηζκφο ησλ εμαηξεηηθά ειιεηκκαηηθψλ ςπρηθά αλζξψπσλ, ιέγεηαη ζνβηληζκφο απφ ην φλνκα ηνπ Γάιινπ ππεξπαηξηψηε ΢νβέλ. Εθνικιζμόρ και εθνικοθποζύνη Ο ΠΑΝΣΔΛΖ΢ Λέθθαο, ζην εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ βηβιίν ηνπ «Ζ εζληθηζηηθή ηδενινγία», έθδνζε Μλήκσλ, 1992, θάλεη ηελ πάξα πνιχ ρξήζηκε δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο έλλνηεο «εζληθή ηαπηφηεηα» θαη «εζληθφ θξφλεκα», πνπ ηε βαζίδεη ζηελ εμίζνπ ζεκαληηθή δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο έλλνηεο «εζληθφ θξφλεκα» θαη «εζληθή ζεσξία», πνπ ζπλαπνηεινχλ ηελ «εζληθή ηδενινγία». Θα δνχκε πξψηα ην δεχηεξν δεχγνο ελλνηψλ. Ζ εζληθή ζεσξία, ιέεη ν Λέθθαο, έλαο απφ ηνπο ζνβαξφηεξνπο θαη εγθπξφηεξνπο κειεηεηέο ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ ιέγεηαη εζληθηζκφο. Απνηειεί έλα, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν, ζπγθξνηεκέλν ζψκα αξρψλ, έλα ζχζηεκα εξκελείαο θαη έλα πξφγξακκα δξάζεο. Σν εζληθφ θξφλεκα, αληίζεηα, είλαη έλα ελ πνιινίο ρανηηθφ, θαζφηη πξνζσπηθφ, ζχκθπξκα απφ δνμαζίεο θαη ηδέεο, πνπ ν θάβε εζληθηζηήο ηηο θαηαιαβαίλεη φπσο λνκίδεη ή φπσο ηνλ ζπκθέξεη. Ζ δηακφξθσζε εζληθνχ θξνλήκαηνο, κε άιια ιφγηα, είλαη θαηλφκελν πεξηζζφηεξν ςπρνινγηθήο παξά θνηλσληθήο ηάμεσο. O εζληθφθξσλ (ν θξνλψλ, ν ζθεπηφκελνο εζληθά) ιέεη πσο ζθέθηεηαη εζληθά, ελψ δελ κπνξεί λα ζθεθηεί θαλ, νχηε εζληθά νχηε αληεζληθά, φηαλ είλαη βιάθαο. Δίλαη άζρεηνο κε ηελ ηδενινγία ησλ εζληθηζηψλ, πνπ αθξηβψο γηαηί έρνπλ κηα

ηδενινγία, κπνξείο λα ζπδεηήζεηο καδί ηνπο. Αληίζεηα, κε ηνλ εζληθφθξνλα ηνλ

παξαθηλνχκελν απφ ην ζπκηθφ ηνπ, απφ ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ ή απφ ηε βιαθεία ηνπ ζθέηα, θακηά ζπδήηεζε δελ είλαη δπλαηή. O εζληθφθξσλ ζπλππάξρεη κε άιινπο εζληθφθξνλεο ζε κηα παξέα πνπ έρεη ζρέζε πεξηζζφηεξν κε ζξεζθεπηηθή ζέρηα παξά κε πνιηηηθή νξγάλσζε, θαη εχθνια γίλεηαη ηπθιφ εθηειεζηηθφ φξγαλν ησλ ηδενιφγσλ εζληθηζηψλ. ΘΑ ΛΔΓΑΜΔ πσο ν έηζη νξηδφκελνο εζληθφθξσλ είλαη ν ινχκπελ εζληθηζηήο, ηχπνπ Κνηδακάλε, γηα παξάδεηγκα, θαη φρη ηχπνπ Πιεχξε, πνπ είλαη φλησο ηδενιφγνο εζληθηζηήο, θαη ηνχην άζρεηα κε ην γεγνλφο πσο θάζε ζψθξσλ άλζξσπνο δελ κπνξεί παξά λα απνθξνχζεη ηηο λαδηζηηθέο ηδέεο ηνπ. Με ηνλ Πιεχξε, σζηφζν, ε ζπδήηεζε είλαη δπλαηή. Γηφηη ε ζθέςε ηνπ είλαη ηδενινγηθά ζπγθξνηεκέλε, αλ θαη βαζηζκέλε ζε αμηψκαηα φρη θνηλσληθήο αιιά βηνινγηθήο ηάμεσο. (Σν λα είζαη θαιφο Έιιελαο είλαη πξφβιεκα ειιεληθνχ DNA, πνπ ην θνπβαιάο ζηα θχηηαξα ζνπ! Φαληάζνπ, ινηπφλ, ηελ Διιάδα ζαλ έλα

απέξαλην ηππνθνξβείν, πνπ παξάγεη θαινχο Έιιελεο δηα ηεο επγνληθήο, φπσο νη ζηάβινη ηνπ ηππνδξφκνπ παξάγνπλ θαιά άινγα θνχξζαο. Φαληάζνπ ηελ Διιάδα γεκάηε απφ αινγίζηνπο Έιιελεο ηχπνπ Πιεχξε. Δίλαη απηφ αθξηβψο πνπ ρξεηάδεηαη ε Διιάδα γηα λα νινθιεξψζεη ηε κνπιαξνπνίεζε θαη ηελ απνθηήλσζε ηεο!). Όκσο, ην λα ζέιεηο λα έρεηο εζληθή ηαπηφηεηα, ην λα ζέιεηο, δειαδή, λα αλήθεηο πνιηηηζηηθά ζε έλα έζλνο θαη λα αληιείο απφ ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ ηελ ηαπηφηεηα ζνπ, δελ έρεη θακηά ζρέζε κε ηνλ εζληθηζκφ, ιέεη ν Λέθθαο. Γελ είζαη εζληθηζηήο φηαλ αηζζάλεζαη Έιιελαο, αιιά φηαλ θνκπνξξεκνλείο αλνήησο γηα ηελ ειιελνζχλε ζνπ θαη φηαλ ζεσξείο φιεο ηηο άιιεο εζλφηεηεο ππνδεέζηεξεο. Άλλο πωμιοζύνη, άλλο ελληνοζύνη ΣΟ΢Ο ε έλλνηα έζλνο, πνπ είλαη, πνιηηηζηηθή, φζν θαη ε ζπλαξηεκέλε κ απηήλ έλλνηα εζληθηζκφο, πνπ είλαη ηδενινγία, είλαη αδχλαην λα γίλνπλ αληηιεπηέο έμσ απφ ηελ πνιηηηθή ζθέςε θαη ηελ πνιηηηθή δξάζε. Ο εζληθηζκφο πνπ ζα εγθαηαιείςεη ηελ πξφζεζε γηα πνιηηηθή δξάζε απηνθαηαξγείηαη σο εζληθηζκφο θαη ην έζλνο δηαιχεηαη εμαηηίαο ηεο πνιηηηθήο αδξάλεηαο ησλ κειψλ πνπ ην ζπγθξνηνχλ. Δδψ ζηελ Διιάδα ε πξντνχζα απνπνιηηηθνπνίεζε νδεγεί κε καζεκαηηθή βεβαηφηεηα ζηε δηάιπζε ηνπ λενειιεληθνχ έζλνπο. Γε κηιψ γηα ειιεληθφ, αιιά γηα λενειιεληθφ έζλνο, αθνινπζψληαο επ’ απηνχ ηνπο πεξηζζφηεξνπο μέλνπο κειεηεηέο, πνπ φηαλ ιελ Διιάδα θαη ειιεληθφο πνιηηηζκφο αλαθέξνληαη πάληα ζηελ αξραία Διιάδα, ελψ φηαλ ζέινπλ λα αλαθεξζνχλ ζηε λέα ην δειψλνπλ θαζαξά. Δκείο φκσο δελ μεθαζαξίζακε αθφκα αλ είκαζηε Έιιελεο ε Ρσκηνί. Βέβαηα, σο λενέιιελεο απνηεινχκε κέξνο ηεο ξσκηνζχλεο, δειαδή ηεο βηνης ηαο ηνπ λα είλαη θαλείο νξζφδνμνο Βαιθάληνο. Όκσο δελ είκαζηε νη κνλνί νξζφδνμνη Βαιθάληνη ζηελ πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, θαη ζπλεπψο δελ δηθαηνχκαζηε ηελ απνθιεηζηηθή ρξήζε ηεο γεληθφηεξεο έλλνηαο Ρσκηφο. Χζηφζν, ν ιαφο, πνπ μέξεη θαιά ηη θάλεη, δίλεη έκθαζε ζηηο έλλνηεο Ρσκηφο θαη ξσκηνζχλε θαη φρη ζηηο έλλνηεο Έιιελαο θαη ειιελνζχλε. Άιισζηε, απηή, n ηειεπηαία έλλνηα, ε ειιελνζχλε, είλαη ιηγάθη αδφθηκε, δελ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά, θη απηφ δελ είλαη θαζφινπ ηπραίν. Όπσο θαη λα ‘λαη ν Ρσκηφο είλαη πάληα νξζφδνμνο, ελψ ν Έιιελαο κπνξεί θαη λα κελ είλαη. ΟΜΧ΢ φινη μέξνπκε πσο ν «γλήζηνο Έιιελαο» ζε καο εδψ απνθιείεηαη λα κελ είλαη νξζφδνμνο. Κη απηφ ζεκαίλεη πσο ππάξρεη πάληα κηα ζησπεξή παξαδνρή ηεο πξνηεξαηφηεηαο ηεο έλλνηαο Ρσκηφο έλαληη ηεο ελλνίαο Έιιελαο. Αλ είζαη Ρσκηφο ελδέρεηαη λα είζαη θαη Έιιελαο, φκσο αλ είζαη κφλν Έιιελαο απνθιείεηαη λα είζαη Ρσκηφο. Απηή ηελ πξνηεξαηφηεηα ηεο Ρσκηνζχλεο ζα ηε ζπλαληήζεηε ζε φια ηα ειιελνξζφδνμα ζενινγηθά ζπγγξάκκαηα. Ζ δπζθνιία ηνπ ρσξηζκνχ θξάηνπο θαη εθθιεζίαο ζηελ Διιάδα νθείιεηαη

θαηά θχξην ιφγν ζηελ θπξηαξρία ηεο έλλνηαο ξσκηνζχλε επί ηεο ελλνίαο ειιελνζχλε. Αιιά θαη ζηελ απνθπγή ηεο δηεπθξίληζεο ηεο πνιχ επδηάθξηηεο σζηφζν δηαθνξάο αλάκεζα ζηηο έλλνηεο ξσκηνζχλε θαη ειιελνζχλε, πνπ επηηξέπεη ην ςάξεκα ζηα ζνιά θαη γίλεηαη ε κήηξα γηα θάζε ιαζξνρεηξία ζε ηνχηνλ ηνλ πνιιαπιά ζπγρπζκέλν θαη κπεξδεκέλν ηφπν, πνπ ιέγεηαη Διιάδα. Δπηηέινπο, πξέπεη λα απνθαζίζνπκε: Πνχ ξίρλνπκε ην βάξνο, ζηελ ειιελνζχλε ή ζηε ξσκηνζχλε; Πξνζσπηθά πάλησο δειψλσ Έιιελαο θαη φρη Ρσκηφο, θαη ηνχην δηφηη ζε κέλα ην ζξεζθεπηηθφ ζπλαίζζεκα είλαη απφ ππνηνληθφ έσο αλχπαξθην, πξάγκα γηα ην νπνίν νπδφισο επζχλνκαη πξνζσπηθά, αθνχ ν ραξαθηήξαο ηνπ θαζέλα δηακνξθψλεηαη θάησ απφ δηαθνξεηηθέο γηα ηνλ θαζέλα ζπλζήθεο.Πνιιέο θνξέο επηθαιέζηεθα ην Άγην Πλεχκα, άιια απηφ κε πεξηθξνλεί επίκνλα, ίζσο γηαηί δελ είκαη αξθνχλησο εχπηζηνο, ίζσο; γηαηί δίλσ κεγάιε ζεκαζία ζηε λφεζε θαη ζηε ινγηθή. Ο σειπαγωγικόρ εθνικιζμόρ Ζ ΠΡΧΣΖ ηζηνξηθά πεγή λνκηκφηεηαο είλαη ν Θεφο. Απ απηφλ παίξλνπλ νη ειέσ Θενχ άξρνληεο ην δηθαίσκα λα αζθνχλ εμνπζία, λα λνκνζεηνχλ, ιέγνληαο ζηνπο ππνηαρηηθνχο ηνπο: Απηφ πνπ ζαο ιέσ λα θάλεηε είλαη λφκηκν, δηφηη ν Θεφο κνπ έδσζε ην ράξηζκα λα θαηαιαβαίλσ πσο είλαη ζχκθσλν κε ηε βνχιεζε ηνπ. ΢ρεηηθά πξφζθαηα, ζηηο αξρέο ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα, πεγή λνκηκφηεηαο ζα γίλεη ην ΢χληαγκα, ν βαζηθφο, ν ζεκειηψδεο λφκνο. Σψξα, ε πεγή απφ ηελ νπνία «αλαβιχδεη» ε λνκηκφηεηα δελ είλαη ν ιαφο ζην ζχλνιν ηνπ, αιιά νη ςεθνθφξνη. Όκσο, κε ην ηέινο θαη ηνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηεο Ορησβξηαλήο Δπαλάζηαζεο αιιά θαη ηεο ζπκκαρίαο ησλ ΢νβηεηηθψλ κε ηνπο Γπηηθνχο, ζπληειείηαη κηα ζπλαξπαζηηθή αλαηξνπή ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο πεγήο ηεο λνκηκφηεηαο, πνπ αλ θαη ηχπνηο παξακέλεη ην ΢χληαγκα, θαη’ νπζίαλ είλαη ν ίδηνο ν ιαφο. Πνπ γηα πξψηε θνξά ζηελ ηζηνξία παίξλεη πάξα πνιχ ζηα ζνβαξά ην ξνιφ ηνπ ζαλ πεγή λνκηκφηεηαο θαη αξρίδεη λα ζέιεη λα επηβάιεη ηε ιατθή βνχιεζε κε θηλεηνπνηήζεηο, κε δηαδειψζεηο, κε απεξγίεο. Γελ αξθείηαη ζην ηη ζα απνθαζίζνπλ νη εθπξφζσπνί ηνπ ζηε Βνπιή. Αξρίδεη δειαδή λα εκθαλίδεηαη έλα είδνο άκεζεο, άηππεο, αιιά ρανηηθήο δεκνθξαηίαο, πξάγκα πνπ ππνρξεψλεη ηνπο δεκαγσγνχο λα γίλνπλ πην πξνζεθηηθνί φζνλ αθνξά ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο απέλαληη ζηε κάδα ησλ ςεθνθφξσλ, θπξίσο ζήκεξα πνπ ε ηειεφξαζε ηνπο θέξλεη ζε ζπρλή επαθή κε ηνλ δπλεηηθφ ςεθνθφξν. Ο MAPKOYZE ζα πεξηγξάςεη κε ζπλαξπαζηηθφ ηξφπν απηφ ην παηρλίδη ησλ εμνπζηαζηψλ θαη ζα ραξαθηεξίζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αζθείηαη ηψξα ε πάληα απηαξρηθή εμνπζία, ρεηξαγσγηθφ. Σψξα, νη κάδεο ρεηξαγσγνχληαη. Δίλαη ζαλ λα παίξλεηο ρσξηζηά ηνλ θαζέλα απ’ ην ρέξη θαη κε ήπην θαη πνιηηηζκέλν ηξφπν λα ηνλ νδεγείο, λα ηνλ άγεηο εθεί πνπ ζέιεηο, δεκηνπξγψληαο ηνπ ηελ ςεπδαίζζεζε πσο θαζφινπ δελ αζθείο πάλσ ηνπ βία θαη πσο ν νπαδφο ελεξγεί απηφβνπια. Ζ αζηηθή δεκνθξαηία είλαη πηα ππνρξεσκέλε λα παίδεη ζέαηξν. Απφ δσ θαη ε αλάγθε ηεο ζθελνζεζίαο ζηελ πνιηηηθή. Σελ ελ ιφγσ ζθελνζεζία ηελ αζθεί ν

πεξίθεκνο «ίκαηδ-κέηθεξ», ν θαηαζθεπαζηήο ηεο εηθφλαο πνπ εθπέκπεηο πξνο ηα έμσ, αζρέησο ηνπ ηη είζαη απφ κέζα. Ο πξψηνο πνπ είρε απηή ηε θαεηλή ηδέα ήηαλ ν Υίηιεξ. Οη ζθελνζέηεο ηηο ζπκπεξηθνξάο ηνπ δελ έςελαλ ηίπνηα ζηελ ηχρε. ΢εκείσλαλ ζην ρεηξφγξαθν ησλ ιφγσλ ηνπ αθφκα θαη ην ζεκείν ζην νπνίν έπξεπε λα ζηξίςεη ην θεθάιη δεμηά ή αξηζηεξά, λα αλεβάζεη απφηνκα ηνλ ηφλν ηεο θσλήο, ή λα βγάιεη κηα θνξφλα ζε θξεζέλην. Μεηά ηνλ πφιεκν ζα ηνλ κηκεζνχλ πνιινί. ΢ήκεξα ηνλ κηκνχληαη ζρεδφλ φινη. Καη ε δηθηαηνξία αζθείηαη κε πνιχ ήπηνπο ηξφπνπο. Ο Β΄ Παγθφζκηνο Πφιεκνο, ν πξψηνο πφιεκνο ζηελ ηζηνξία πνπ έγηλε ζην φλνκα ηνπ ιανχ θαη φρη ηνπ Θενχ, ή ηνπ βαζηιηά, ή ηεο παηξίδαο, δελ ζα νδεγήζεη ζηελ απειεπζέξσζε ησλ ιαψλ, ζα νδεγήζεη ζηε ρεηξαγψγεζε ηνπο. ΢ε ηνχηε ηε ρεηξαγψγεζε, ν ρεηξαγσγεκέλνο νκνίσο θαη ειεγρφκελνο απφ ηνπο εμνπζηαζηέο εζληθηζκφο ζα παίμεη βαζηθφ ξφιν. Εθνικιζμόρ και ιζηοπία ΤΠΑΡΥΔΗ ηζηνξία, αιιά ππάξρεη θαη επίζεκε ηζηνξία. Ζ ηζηνξία ησλ επηζηεκφλσλ ηζηνξηθψλ θαη ε εγθεθξηκέλε απφ ην θξάηνο ηζηνξία δελ ηαπηίδνληαη θαη’ αλάγθελ. Πνιχ ζπρλά ε εμνπζία θφβεη θαη ξάβεη ηελ ηζηνξία ζηα κέηξα ηεο, άιινηε δηαθξηηηθά θαη άιινηε εληειψο αδηάθξηηα. Καη δελ αλαθεξφκαζηε κφλν ζηηο ηζηνξηθέο ιαζξνρεηξίεο πνπ επηρεηξνχλ εθ ζπζηήκαηνο ηα απηαξρηθά θαζεζηψηα, αλαθεξφκαζηε επίζεο θαη ζηηο ηζηνξίεο πνπ γξάθνπλ ππφ δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο νη επίζεκνη ηζηνξηθνί, πνπ δελ είλαη αλάγθε λα είλαη εζληθνί, δειαδή ππεξθαζεζησηηθνί ζαλ ηνλ Κσλ. Παπαξξεγφπνπιν, γηα λα είλαη επίζεκνη. Οχηε ππάξρεη ιφγνο λα απνρηνχλ ηελ επηζεκφηεηα ηνπο κε επίζεκν δηνξηζκφ. Αξθεί λα ζηνρεχνπλ κηα έδξα ζηελ Αθαδεκία ησλ (ζλεηψλ) Αζαλάησλ, ή έζησ κηα έδξα ζην παλεπηζηήκην, γηα λα απηνδηνξηζηνχλ αλεπηζήκσο επίζεκνη ηζηνξηθνί θαη λα αξρίζνπλ λα πιεηνδνηνχλ ζε ηζηνξηθή εζληθνθξνζχλε. Πνπ ζπλίζηαηαη θαη’ αξρήλ ζηνλ ππνηνληζκφ ησλ αξλεηηθψλ γεγνλφησλ ηεο ηζηνξίαο, πνπ ζακπψλνπλ ηελ αζηξαθηεξή εηθφλα ηεο εγθεθξηκέλεο ηζηνξίαο πνπ δηδάζθεηαη ζηα ζρνιεία, θαη ζηνλ ππεξηνληζκφ ησλ ζεηηθψλ γεγνλφησλ, πνπ ηνλψλνπλ ην εζληθφ θξφλεκα φζσλ δελ έρνπλ δηάζεζε ή ρξφλν λα δηαβάζνπλ θαη κε εγθεθξηκέλεο απφ ηελ εμνπζία ηζηνξίεο, γξακκέλεο απφ ζπνπδαίνπο επηζηήκνλεο ζαλ ηνλ Νίθν ΢βνξψλν, γηα παξάδεηγκα, πνπ δελ ππνηάρηεθε πνηέ ζε ηζηνξηθνεζληθέο ή άιιεο ζθνπηκφηεηεο. Χζηφζν, φζν έληηκνο θη αλ είλαη ν ηζηνξηθφο, αληηθεηκεληθή ηζηνξία απνθιείεηαη λα γξάθεη. Δθηφο θη αλ ιέγνληαο αληηθεηκεληθή ηζηνξία, αλαθεξφκαζηε κφλν ζηελ ππνρξέσζε ηνπ ηζηνξηθνχ λα κελ απνθξχπηεη θαη λα κελ παξαπνηεί ηα βεβαησκέλα ηζηνξηθά γεγνλφηα, πξάγκα πνπ απνηειεί ζηνηρεηψδε ππνρξέσζε ηνπ. Όκσο, ε θχξηα δνπιεηά ηνπ ηζηνξηθνχ δελ είλαη λα «αλαθαιχπηεη» θαηλνχξηα θαη άγλσζηα γεγνλφηα, αλ θαη κηα ηέηνηα αλαθάιπςε ζα κπνξνχζε λα αιιάμεη ηελ θαζηεξσκέλε εξκελεία, αιιά λα εξκελεχεη ηα γλσζηά ηζηνξηθά γεγνλφηα κε ηνλ ηξφπν πνπ ηαηξηάδεη ζηε κέζνδν ηνπ

θαη ζηηο πεπνηζήζεηο ηνπ. Δίλαη θαλεξφ πσο άιιε ηζηνξία ζα γξάςεη έλαο εζληθηζηήο ηζηνξηθφο θαη άιιε έλαο δηεζληζηήο, ή νηθνπκεληζηήο, ή θνκκνπληζηήο, ή αλαξρηθφο, ή θαζίζηαο, ε αζηφο δεκνθξάηεο. Γεδνκέλνπ πσο ε πξψηε εγθεθξηκέλε απφ ην θξάηνο ειιεληθή ζρνιηθή ηζηνξία γξάθηεθε κφιηο ην 1882, αλαξσηηέηαη θαλείο γηαηί δε γξάθηεθε λσξίηεξα. Μα, δηφηη ν Παπαξξεγφπνπινο δεκνζηεχεη ηελ «Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο» κφιηο ην 1853. Γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη ηφηε Έιιελεο ην γεγνλφο πσο απφρηεζαλ επηηέινπο ηζηνξία, ρξεηάζηεθαλ θάπνπ ηξηάληα ρξφληα. Καη φηαλ ην ζπλεηδεηνπνίεζαλ είπαλ λα δηδάμνπλ ζηα ειιελνπνχια επίζεκε θαη εγθεθξηκέλε ηζηνξία απφ ην 1882 θαη κεηά. Μαο ηε δίδαμαλ ζηξεβισκέλε θαη θνπηζνπξεκέλε -θαη πξνθφςακε! Αθφκα θαη ν Πιεχξεο δηδάζθεη απφ ηειενξάζεσο ηζηνξία, αληηκεησπίδνληαο θαη ηνπο κχζνπο ζαλ ηζηνξία. Ο ξεβπάκωηορ εθνικιζμόρ Σo1914 ν Ίσλ Γξαγνχκεο, έλαο έληηκνο θαη πνιχ ηδηφκνξθνο εζληθηζηήο, δεκνζηεχεη ζηελ Αιεμάλδξεηα ην πεξηιάιεην πφλεκα ηνπ ππφ ηνλ ηίηιν «Διιεληθφο πνιηηηζκφο» (ζήκεξα ζα ην βξείηε ζηηο εθδφζεηο Νέα Θέζηο). Ο Γξαγνχκεο, ην μαλαείπακε, πίζηεπε ζηε δπλαηφηεηα αλαζχζηαζεο ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο, ηεο ειιεληθήο απηνθξαηνξίαο φπσο πίζηεπε θαη φπσο πηζηεχνπλ πνιινί κεηά ηνλ Παπαξξεγφπνπιν πνπ πξσηνείπε πσο ε Βπδαληηλή Απηνθξαηνξία είλαη ειιεληθή, αλ θαη πνιπεζληθή εμ νξηζκνχ, φπσο θάζε απηνθξαηνξία. Θα ήηαλ δπλαηφ, ιέεη, λα ζπκβεί θάηη ηέηνην, κε ηελ απ’ ηα κέζα άισζε ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Πνπ φληαο ήδε εηνηκφξξνπε θαηάξξεπζε ην 1924. Αιιά κε ηελ επέκβαζε ηνπ Μνπζηαθά Κεκάι, ηνπ ιεγφκελνπ Παηέξα ησλ Σνχξθσλ (απηφ ζεκαίλεη ην παξαηζνχθιη Αηαηνχξθ), θαη φρη απφ ηε δξάζε ησλ Διιήλσλ ζηξαηησηψλ θαηά ηε κηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία, πνπ σο γλσζηφλ δελ νδήγεζε ηνπο Σνχξθνπο αιιά ηνπο Έιιελεο ζηελ θαηαζηξνθή. Καη ελψ νη Σνχξθνη παζρίδνπλ απ’ ην 1924 λα θηηάμνπλ θξάηνο ρσξίο λα ην έρνπλ θαηαθέξεη αθφκα, φπσο θαη εκείο άιισζηε, αζρνινχληαη παξαιιήισο ηφζν ζνβαξά κε ηελ ηζηνξία ηνπο, πνπ καο μεπέξαζαλ ζε ηζηνξηθή θνηζαλνινγία. Λελ, γηα παξάδεηγκα, πσο ε ηζηνξία ηνπ έζλνπο ηνπο έρεη ειηθία 6OOO εηψλ! Κφςηε θάηη, ξε θαξληάζηα! Καλέλα πεληνρίιηαξν ρξφληα ηνπιάρηζηνλ! Ζ θαεηλή ηδέα πσο νη Σνχξθνη πξέπεη λα απνρηήζνπλ αξραίνπο, παλάξραηνπο πξνγφλνπο είλαη ηνπ Κεκάι. Απηφο βάθηηζε επηζήκσο ηνπο Σνχξθνπο, Σνχξθνπο.Μέρξη ηφηε ε θαζεκία απφ ηελ παλζπεξκία ησλ θπιψλ πνπ θαηνηθεί ζηε Μηθξά Αζία νλφκαδε ηνλ εαπηφ ηεο φπσο ήζειε. Δλψ ηα κέιε ηεο άξρνπζαο απηνθξαηνξηθήο ηάμεο απηνραξαθηεξίδνληαλ Οζσκαλνί.

Χζηφζν, έηζη, Σνχξθνπο, βάθηηζαλ νη Κηλέδνη ηε γεηηνληθή ηνπο κνγγνιηθή θπιή ηνλ θαηξφ πνπ θαηνηθνχζε αθφκα θνληά ζηα βφξεηα ζχλνξα ηεο Κίλαο. Αιιά, δηάνιε, άιιν Σνχξθνη ηεο αξραίαο Μνγγνιίαο θαη άιιν Σνχξθνη ηεο Μηθξάο Αζίαο. Πνπ άιισζηε πεξηιακβάλεη θαη πνιιέο ρηιηάδεο εθκνπζνπικαληζκέλνπο Έιιελεο. Αιιά θαη ε Διιάδα έρεη πνιιέο ρηιηάδεο εθρξηζηηαληζκέλνπο Σνχξθνπο. Πψο λα ην θάλνπκε, είκαζηε «αδειθνί ιανί». ΢ηα εμφρσο ελδηαθέξνληα πνπ ιέεη ν Γξαγνχκεο ζην βηβιίν πνπ πξναλαθέξακε, είλαη θαηαθάλεξνο ν θξπθφο ζαπκαζκφο ηνπ γηα ηνπο Αλαηνιίηεο ελ γέλεη, ησλ Σνχξθσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ. Αιιά θαη έλα ζρεδφλ πζηεξηθφ κίζνο γηα ηνπο ΢ιάβνπο. Αιιά θαη κηα αληίιεςε γηα ην πψο πξέπεη λα είλαη νξγαλσκέλε ε θαζεκεξηλή δσή ησλ ζσζηψλ Διιήλσλ, πνπ πξέπεη λα είλαη κάιινλ αξαβηθήο παξά ειιεληθήο εκπλεχζεσο. ΢θέςνπ κφλν πσο ην ηαηξηαζηφ γηα Έιιελεο έλδπκα πνπ πξνηείλεη ν Γξαγνχκεο είλαη ε… θειεκπία. Αο δσ ηνλ Πιεχξε κε θειεκπία θη αο πεζάλσ! Έλαο άιινο έμππλνο, ν Μαθξπγηάλλεο, είρε πξνηείλεη ζνβαξφηαηα ζηε Βνπιή λα απαγνξεπηεί δηα λνκνχ ε θξάγθηθε θνξεζηά θαη λα θνξνχλ φινη νη Έιιελεο θνπζηαλέια! Αο δσ ηνλ Έβεξη κε θνπζηαλέια θη αο κνπ βγεη ην κάηη! Ο ειιεληθφο εζληθηζκφο πξέπεη, θαη’ αξρήλ, λα απνθαζίζεη πψο ζα ληχλεηαη γηα λα κελ θπθινθνξεί μεβξάθσηνο. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ, ζε ειιεληθή γιψζζα κφλν, γηα ηνλ εζληθηζκφ γεληθά θαη γηα ηνλ ειιεληθφ εζληθηζκφ εηδηθά είλαη εμαηξεηηθά πινχζηα. Παξαζέησ έλαλ πίλαθα ζρεηηθψλ βηβιίσλ πνπ έρσ ππ’ φςηλ κνπ, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη πσο δελ ππάξρνπλ θαη άιια πάλσ ζην ίδην ζέκα, πνπ δελ ηα έρσ ππ’ φςηλ κνπ. Θα ήηαλ επρήο έξγνλ, ηα βηβιία απηά, θαζψο θαη άιια κε ην ίδην ζέκα, λα δηαβαζηνχλ απφ φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξνπο. Ο εζληθηζκφο είλαη ηφζν ζνβαξφ θαη ηφζν πνιχπινθν θαηλφκελν. πνπ αλ δελ ην θαηαλνήζνπκε ζε βάζνο ηα εζληθηζηηθά πξνβιήκαηα (φρη ηα εζληθά, πνπ είλαη θάηη ην δηαθνξεηηθφ) ζε ηνχηνλ ηνλ ηφπν ζα πνιιαπιαζηάδνληαη θαη ζα πεξηπιέθνληαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν. Ν. Γ. ΢βνξώλνο, «Αλάιεθηα λενειιεληθήο ηζηνξίαο», Θεκέιην, 1982. Νίθνο Μνπδέιεο, «O εζληθηζκόο ζηελ ύζηεξε αλάπηπμε», Θεκέιην, 1994. Παληειήο Λέθθαο, «Η εζληθηζηηθή ηδενινγία»,

Μλήκσλ, 1992. »

Θάλνο Λίπνβαηο θαη Νίθνο Γεκεξηδήο, «Γνθίκην γηα ηελ Ιδενινγία», Οδπζζέαο, 1994. Θάλνο Λίπνβαηο, «Η ςπρνπαζνινγία ηνπ Πνιηηηθνύ», 19-9O.

’

Δξηθ ρνκπζπάνπκ, «Η επνρή ησλ επαλαζηάζεσλ, 1798-1848», ΜΙΔΣ, 199O. Νίθνο Γεκεξηδήο, «Η Διιεληθή πνιηηηθή θνπιηνύξα ζήκεξα», Οδπζζέαο, 1994. ΢ίγθκνπλη Φξόπλη, «Ψπρνινγία ησλ καδώλ», Δπίθνπξνο, 1977. Γόκλα Μηραήι, «Δζλνο, Δζληθηζκόο θαη Δζληθή ΢πλείδεζε», Λεβηάζαλ, 1992. Παλ. Κνλδύιεο, «Η παξαθκή ηνπ αζηηθνύ πνιηηηζκνύ», Θεκέιην, 1991. Παλ. Κνλδύιεο, «Πιαλεηηθή πνιηηηθή κεηά ηνλ ςπρξό πόιεκν», Θεκέιην, 1992. ΢ηέθαλνο Πεδκαδόγινπ, «Δπξώπε -Σνπξθία, Αλαθιάζεηο θαη Γηαζιάζεηο», Θεκέιην, 1993. ΢πιινγηθό έξγν κε ηνλ ηίηιν «Οη εζληθέο ηαπηόηεηεο θαη ε πνιηηηζκηθή παξάδνζε ζηα Βαιθάληα», έθδνζε Παληείνπ Α΢ΠΔ, 1987. Σδ. Πιάκελαηδ, «Ιδενινγία», Κάιβνο, 1981 Μπαιηκπάξ θαη Βαιιεξζηάηλ, «Φπιή, έζλνο, ηάθ7 – Οη δηθνξνύκελεο ηαπηόηεηεο», O Πνιίηεο, 1991. Αιέμαλδξνο Παπαλαζηαζίνπ, «O εζληθηζκόο», Γεκηνπξγία, 1992. Αληνλπ ΢κηζ, «Δζληθηζκόο θαη δηεζλείο ζπγθξνύζεηο», Ιζησξ, 1993. Διία Καλέηηη, «Μάδα θαη εμνπζία», Ηξηδαλόο, ρσξίο ρξνλνινγία. Βίιρεικ Ράηρ, «Η καδηθή ςπρνινγία ηνπ λαδηζκνύ», Μπνπθνπκάλεο, 1974. -Δξηθ Χόθεξ, «O θαλαηηθόο», Μπνπθνπκάλεο, 1969. Πξαρηηθά Δπηζηεκνληθνύ ΢πκπνζίνπ κε ζέκα «Δζλνο – Κξάηνο – Δζληθηζκόο», έθδνζε Δηαηξεία ΢πνπδώλ Νενειιεληθνύ Πνιηηηζκνύ θαη Γεληθήο Παηδείαο, 1995.