Baglama Saz Metodo

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LÝSELERÝ

BAÐLAMA DERS KÝTABI 11. SINIF

YAZARLAR Ali Kazým AKDAÐ Uður Yalçýn DERÝN

DEVLET KÝTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI ............................., 2013

MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI..............................................................................: 4939 DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ ..................................................................................................: 344 13.?.Y.0002.4060

Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin soru ve þekilleri kýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz.

Editör

: Çetin TUNCER

Dil Uzmaný

: Ekrem ÖZNALBANT

Program Geliþtirme Uzman

: Muharrem Hilmi AKBULUT

Ölçme ve Deðerlendirme Uzmaný

: Mehmet Akif KARAKUŞ

Rehberlik Uzmaný

: Meral PARLAR

Görsel Tasarým Uzmanı

: Füruzan ÞÝMÞEK Zeliha POYRAZ

ISBN 978-975-11-3456-1

Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun 02.08.2010 gün ve 5326 sayýlý yazısı ile eğitim aracı olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 03.04.2013 gün ve 439650 sayılı yazısı ile üçüncü defa 520 adet basýlmýþtýr.

ATATÜRK'ÜN GENÇL‹⁄E H‹TABES‹ Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde bulunaca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. ‹stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h›yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r! Muhtaç oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asîl kanda, mevcuttur!

..

MUSTAFA KEMAL ATATURK

^

ÝÇÝNDEKÝLER ÖÐRENME ALANI: TANIMLAMA, ÇÖZÜMLEME VE PERFORMANS

1. ÜNÝTE

FARKLI DÜZENLERDE ETÜT VE POZÝSYONLAR 1. Farklý Düzenlerin Çalýnýþ Pozisyonlarý ve Öðrenilen Teknik Etütlerin Düzenlere Uygulanýþý ..................................................................................................4 Okuma Metni (Muharrem Ertaþ) ...................................................................................13 Okuma Metni (Bayram Aracý) ......................................................................................42 Okuma Metni (Yılmaz İpek) ............................................................................................66 2. Öðrenilen Pozisyonlarýn Eserlerde Uygulanýþý ..............................................................68 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý .............................................................................70

2. ÜNÝTE

FARKLI TAVIRLARDA ETÜT VE POZÝSYONLAR 1. Farklý Ttavýrlarýn Çalýnýþ Pozisyonlarý ve Öðrenilen Teknik Etütlerin Tavýrlara Uygulanýþý ...................................................................................................72 Okuma Metni (Muzaffer Sarýsözen) ................................................................................83 Okuma Metni (Hamit Çine) ...........................................................................................95 Okuma Metni (Çekiç Ali) ...............................................................................................133 2. Öðrenilen Pozisyonlarýn Eserlerde Uygulanýþý ............................................................140 Okuma Metni (Tamburacý Osman pehlivan) ................................................................146 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ...........................................................................147

ÖÐRENME ALANI: BAÐLAMA ÇALIM TEKNÝKLERÝ

1. ÜNÝTE

FARKLI DÜZENLERÝN MIZRAP TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI 1. Yöresel Düzenlerin Yerel Kültür ile Ýliþkisi .................................................................150 2. Yapýlan Düzen Çalýþmalarýyla Ýlgili Örnek Eserler ......................................................153 Okuma Metni (Nesimi Çimen) ....................................................................................156 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ..........................................................................157

2. ÜNÝTE

FARKLI DÜZENLERÝN EL TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI 1. Yöresel Düzenlerin Yerel Kültür ile Ýliþkisi ..................................................................159 Okuma Metni (Davut Sulari) ........................................................................................161 2. Düzenlerle Ýlgili Örnek Eserler ............................................................................162 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ..........................................................................166

3. ÜNÝTE

FARKLI TAVIRLARIN MIZRAP TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI 1. Yöresel Tavýrlarýn Yerel Kültür ile Ýliþkisi ...................................................................168 2. Tavýrlarýn Mýzrap Tekniðinde Uygulanýþý ve Yapýlan Teknik Çalýþmalarla Ýlgili Örnek Eserler .....................................................................171 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ...........................................................................178

4. ÜNÝTE

FARKLI TAVIRLARIN EL TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI 1. Yöresel Tavýrlarýn Yerel Kültür ile Ýliþkisi ....................................................................180 2. Tavýrlarýn El Tekniðinde Uygulanýþý ve Yapýlan Teknik Çalýþmalarla Ýlgili Örnek Eserler ...........................................................................................................183 Okuma Metni (Hacı Taşan) ..........................................................................................188 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ...........................................................................189

KÝTABIMIZI TANIYALIM Konu Bu bölüm iþlenecek konu adlarýný gösterir.

Hazýrlýk Bu bölüm, yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýyla ön bilgilerin harekete geçirilmesini, konuyu sezdirmeyi amaçlar.

> >

2. ÖÐRENÝLEN POZÝSYONLARIN (DÜZENLERÝN) ESERLERDE UYGULANIÞI

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Baðlamada “düzen” in ne anlama geldiði ile ilgili bildiklerinizi söyleyiniz.

Araþtýralým Okul dýþý etkinlikler için sýnýfa getirilecek araþtýrma ve materyalleri içerir. Bu bölüm, bir önceki derste öðretmen ve öðrenciler tarafýndan birlikte mutlaka incelenmelidir.

Tanýmlama-Çözümleme-Uygulama

>

Dersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði, konuya yönelik öðrenilenlerin uygulandýðý bölümdür.

>

Etkinlik

>

Sýnýf içinde öðrencilerin konuya yönelik etkin katýlýmýnýn saðlandýðý bölümdür.

Araştıralım l Baðlama icrasýnda hangi düzenlerin kullanýldýðýný araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik l Aþaðýda verilen alýþtýrmalarýn hangi düzende çalýnacaðýný üzerindeki boþluða yazýnýz.

Bilgi Notu Konuya iliþkin küçük bilgilerin verildiði bölümdür.

>

Bilgi Notu Çeþitli yörelerde baðlamada kullanýlan çok sayýda düzen vardýr.

Dikkat Yapýlan çalýþmaya yönelik dikkat edilmesi gereken noktalarý belirtir.

Okuma Metni Konuya veya etkinliðe metinlerini belirtir.

yönelik

okuma

> l Sürmeli tavrý eserler ve alýþtýrmalar Sürmeli düzeni ile icra edilecektir.

>

Okuma Metni Yılmaz İPEK 22 Aralık 1936 yılında İzmir’de dünyaya geldi.

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý Öðrencilerin, ünite ile ilgili öðrendiklerini çoktan seçmeli, boþluk doldurmalý, doðruyanlýþ, eþleþtirmeli ve açýk uçlu sorularla deðerlendirilmelerine yönelik bölümdür.

>

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý A. Aþaðýdaki noktalý yerlere cümleyi bilgi yönüyle tamamlayan uygun kelimeleri yazýnýz. 1. Bozuk düzenin diðer adý………………….dir.

Açýklama Ürün Dosyasý: Öðrencilerin, etkinlik ve yapmýþ olduðu araþtýrmalardan seçerek sakladýðý ürünlerin yerleþtirildiði dosyadýr. Ayrýca öðretmenin süreç deðerlendirmesinde kullanacaðý bir materyaldir.

1. 2. 3. 4.

Ek Ek Ek Ek

: : : :

Öz Deðerlendirme Formu: Her konu sonunda öðrencinin kendisini deðerlendirmesi için konulmuþtur. Öðrenci Gözlem Formu: Yapýlan etkinliklerde her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur. Akran Deðerlendirme Formu: Ýlgili bölümlerde öðrencinin arkadaþlarýný deðerlendirmesi için konulmuþtur. Tutum Ölçeði: Baðlama programý ile ilgili tutumlarý ölçmek için hazýrlanmýþtýr.

1. FARKLI DÜZENLERÝN ÇALINIÞ POZÝSYONLARI VE ÖÐRENÝLEN TEKNÝK ETÜTLERÝN DÜZENLERE UYGULANIÞI

Hazýrlýk Çalýþmalarý

1. Baðlamada “düzen” in ne anlama geldiði ile ilgili bildiklerinizi söyleyiniz. 2. Baðlamada düzen çeþitliliðinin sebebi ne olabilir? 3. Baðlama dýþýnda hangi çalgýlarýn birden fazla düzenle icra edilebildiðini araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýnýzý sýnýfýnýzdaki arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

Araştıralım l Baðlama icrasýnda hangi düzenlerin kullanýldýðýný araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l Baðlamada kullanýlan düzenlerde tellerin hangi seslere akort edildiðini araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l Düzenlerde kullanýlan dizileri de dikkate alarak karar seslerinin hangi sesler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgileri göz önünde bulundurarak baðlamada kullanýlan düzenleri, akort þemalarýný ve karar seslerini 5. sayfadaki tabloya yazýnýz.

4

Düzen Ýsmi

Akord Þemasý

Karar Sesi

5

Bilgi Notu

Çeþitli yörelerde baðlamada kullanýlan çok sayýda düzen vardýr. Düzen isimleri bölgelere göre farklýlýk gösterir. Bilinen bazý düzenler ve seslerin tellere uyumlanmasý aþaðýdaki tabloda verilmiþtir.

Düzenlerin Ýsmi

Alt Tel

Orta Tel

Üst Tel

Karar Sesi

Bozlak Düzeni

La

La

Sol

La

Acemaþiran Düzeni

La

La

Fa

Fa

Baðlama Düzeni

Re

Sol

La

La

Bozuk (Kara) Düzen

La

Re

Sol

La

Sürmeli Düzeni

La

Re

La

La

Evic Düzeni

La

Si

Sol

Si

Hüseyni Düzeni

La

La

Mi

La

Hüzzam Düzeni

La

La

Fa#

Fa#

Kayseri Düzeni

La

Mi

La

La

Fidayda Düzeni

La

Re

Re

Re

Misget Düzeni

La

Re

Fa#

Fa#

Fa Müstezat Düzeni

La

Re

Fa

Fa

Do Müstezat Düzeni

La

Do

Sol

Do

Sabahi Düzeni

La

Do

La

La

Segah Düzeni

La

Si

Sol

Si

Þur Düzeni

La

Re

Si

Si

La - Mi

Re

Sol

La - Mi

Kemençe Düzeni

6

2. Etkinlik l Daha önce çalýþtýðýnýz bozuk düzen alýþtýrmalarý tekrar ederek yeni alýþtýrmalara performans hazýrlýðý yapýnýz.

3. Etkinlik l 10. sýnýfta bozuk düzen ile ilgili yaptýðýnýz çalýþmalarý da göz önünde bulundurarak, bozuk düzen akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

7

Bilgi Notu

Bozuk düzenin akort þemasý aþaðýdaki gibidir.

Bozuk düzende üç temel karar pozisyonu vardýr. Bunlar; A) II. Pozisyon LA Karar

B) V. Pozisyon SOL Karar

C) V. Pozisyon RE Karar

8

4. Etkinlik l Aþaðýda verilen 'LA kararlý bozuk düzen' alýþtýrmalarýný, belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =90

9

2. Alýþtýrma

q =90

10

3. Alýþtýrma

e =200

11

4. Alýþtýrma

q =100

12

Okuma Metni Muharrem ERTAÞ

1913 yýlýnda Kýrþehir'in Yaðmurlu Büyük Oba köyünde dünyaya geldi. Küçük yaþta dayýsý Bulduk Ali’den baðlama çalmayý öðrendi. Muharrem Ertaþ’ýn esas hocasý Yusuf Usta’dýr. Yusuf Usta, yöresinin anonim ezgilerinin yaný sýra, daha çok Toklumenli Âþýk Said’in þiirlerini ustaca çalýp söyleyen ve bütün bunlarý Muharrem Ertaþ’a da öðreten yörenin en ünlü saz ustalarýndan biridir. Abdal müziðinin en büyük ustalarýndan biri olan Muharrem Ertaþ, yaþadýðý dönemden günümüze bir çok büyük sanatçýyı etkilemiþ ve sanat hayatlarýnda önemli bir yer edinmiþtir. Muharrem Ertaþ’ýn adý, bir televizyon programýnda okuduðu sözleri Dadaloðlu’na ait ünlü “Avþar Bozlaðý” ile yurt genelinde duyulmuþtur.

Muharrem Ertaþ, etkileyici sesi ve baðlama icrasýndaki ustalýðýyla kimsenin söyleyemediði bilmediði bilenlerin ise asla bu derece güzel ve etkileyici okuyamayacaklarýný itiraf ettikleri türküleri, aðýtlarý ve halay havalarýný müzik kültürümüze kazandýrmýþtýr. Sanatçý için çalýp söylemek herþeyden önce bir yaþam biçimidir. Ömrünün son anýna kadar sanatýný yaþatan büyük usta, mütavazı kiþiliði ve eþsiz sanatýyla yeni kuþak sanatçýlar için örnek alýnacak dev bir ekoldür. 3 Aralýk 1984 yýlýnda aramýzdan ayrýlan Muharrem Ertaþ müzik kültürümüzün en özgün örneklerini içeren özel repertuvarý ve icra üslubu ile yaþamaya devam etmektedir. (Komisyon tarafýndan kitap için düzenlenmiþtir.)

13

5. Alýþtýrma Yaþar Kemal ALÝM - Mustafa Aydýn ATALAY

q =100

14

6. Alýþtýrma Yaþar Kemal ALÝM

q =100

15

5. Etkinlik l Aþaðýda verilen “Sol kararlý bozuk düzen” alýþtýrmalarýný, belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

e =200

16

17

2. Alýþtýrma

q =100

18

3. Alýþtýrma

q =80

19

4. Alýþtýrma

q =100

6. Etkinlik l Bu etkinlikte verilen “Re kararlý bozuk düzen” alýþtýrmalarýný, belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

20

1. Alýþtýrma

q =80

2. Alýþtýrma

q =90

21

3. Alýþtýrma

e =180

22

7. Etkinlik l Aþaðýdaki bozuk düzen için farklý kararlarda hazýrlanmýþ eserleri belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz

Hey Onbeþli

Yöre Kaynak

: Tokat : Hamdi TÜFEKÇÝ

q =90

23

Giresun Karþýlamasý

q =200

24

Yöre Kaynak

: Giresun : Ömer AKPINAR

e =176

25

26

Atým Araptýr Benim Yöre Kaynak

: Ankara : Mucip ACIRMAN

q =90

27

8. Etkinlik

l Baðlamada düzenler ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurarak, Do müstezat düzeninin akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

Bilgi Notu

Do müstezat düzeni akort þemasý ve karar sesinin gösterimi aþaðýdaki gibidir.

Karar sesi

28

9. Etkinlik

l Aþaðýdaki do müstezat düzeni için hazýrlanmýþ eser ve alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =90

2. Alýþtýrma

q =60

29

3. Alýþtýrma

q =70

30

4. Alýþtýrma

q . =80

31

5. Alýþtýrma Savaþ EKÝCÝ

q =80

32

6. Alýþtýrma Altýn Hýzmav Mülayim Yöre Kaynak

: Kerkürk : Abdurrahman KIZILAY

e =180

33

7. Alýþtýrma Sinsin Halayý Yöre Kaynak

q =80

34

: Çankýrý : Selahattin ÝNAL

10. Etkinlik l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan hareketle, fidayda düzeninin akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

Bilgi Notu

Fidayda düzeni akort þemasý ve karar sesinin gösterimi aþaðýdaki gibidir.

Karar sesi

35

11. Etkinlik l Aþaðýdaki fidayda düzeni için hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =100

36

2. Alýþtýrma

q =140

37

3. Alýþtýrma

q =160

38

4. Alýþtýrma

q =110

39

5. Alýþtýrma Baþýndaki Yazmayý Sarýya mý Boyadýn? Yöre Kaynak

q =85

40

: Tokat - Reþadiye : Mihrican BAHAR

6. Alýþtýrma Irmaðýn Geçeleri Yöre Kaynak

: Ankara : Rýfat BALABAN

q =90

41

Okuma Metni Bayram ARACI

1921 yýlýnda Ankara Elmadað'da dünyaya gelen Bayram Aracý yörenin tanýnmýþ saz sanatçýlarýndan Topal Mevlüt'ün oðludur. Oldukça köklü kültürel değerlere ve bu değerlerden beslenen zengin bir müzik geleneğine sahip olan Bayram Aracı, Ankara’ya çocuk yaşlarda gelmiş, müzik anlayışını burada şekillendirmiştir. Ankara'da misget, hüdayda, yandým þeker, Ankara zeybeði gibi geleneksel Ankara havalarýný büyük bir canlýlýk ve dinamizm ile icra eden Bayram Aracý kýsa sürede büyük üne kavuþur. Muzaffer Sarýsözen'in daveti üzerine Ankara Radyosunda bir süre çalýþtýktan sonra Ýstanbula gelir ve gazinolarda sahne almaya baþlar. Ýsmi baðlamayla anýlan kendinden sonra gelen birçok saz sanatçýsýný etkilemiþ önemli bir saz sanatçýsý olmuþtur. Bayram Aracý için büyük usta Neþet Ertaþ þöyle diyor: “Bayram Aracý benim en çok etkilendiðim sanatçýlardan biridir. Sazý çok canlý ve

42

ritimli çalardý. Deðiþik tezene atýþ þekilleri vardý, çok süslü ve gösteriþli çaldýðý için hepimiz etkilenirdik onun sazýndan.” Nida Tüfekçi ise Bayram Aracý için þu tespitte bulunmuþtur: “Bizim kuþaðýn sanatseverleri Bayram Aracý’ yý büyük bir sevgi ile anarlar. Coþkulu tavrý, Özellikle Ankara dolaylarýnýn tavrýyla çaldýðý eserlerdeki baþarýsýyla hâlâ canlý olarak yaþayan bir sanatçýdýr.” Geçirdiði bir rahatsýzlýk sebebiyle 1969 yýlýnda tedavi gördüðü Ýstanbul 'da hayata veda etmiþtir. Sanatçý baþta Ankara tavrý olmak üzere farklý icra üsluplarýný cesaretle kullanarak oldukça renkli ve gösteriþli bir çalýþ üslubu yakalamýþ, çaðýnda yaþayan ve kendinden sonra gelen birçok sanatcýyý icrasý ile etkilemiþ önemli bir saz sanatçýsýdýr. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

12. Etkinlik l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan hareketle, misget düzeninin akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

Bilgi Notu

Misget düzeni akort þemasý ve karar sesinin gösterimi aþaðýdaki gibidir.

Karar sesi

43

13. Etkinlik

l Aþaðýdaki misget düzeni için hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =100

2. Alýþtýrma

q =90

44

3. Alýþtýrma

e =160

45

4. Alýþtýrma Sabahýn Seherinde Ötüyor Kuþlar Yöre : Tokat Kaynak : Yöre Ekibi Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

e=190

46

5. Alýþtýrma Çalýn Davullarý Yöre : Rumeli Kaynak : Hüseyin YALTIRIK Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

e=200

47

6. Alýþtýrma

Güvercin Uçuverdi (Misget) Yöre : Ankara Kaynak : Mustafa Hulusi KOÇER Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =80

48

49

14. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan hareketle, sürmeli düzeninin akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

Bilgi Notu

Sürmeli düzeni akort þemasý ve karar sesinin gösterimi aþaðýdaki gibidir.

Karar sesi

50

15. Etkinlik l Aþaðýdaki sürmeli düzeni için hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =80

51

2. Alýþtýrma

q =80

52

3. Alýþtýrma

e=280

4. Alýþtýrma Bugün Bayram Günü Derler Yöre : Erzincan Kaynak : Davut SULARİ Düzenleyen: Ali Kazým AKDAÐ

q =80

53

54

5. Alýþtýrma Bir Çift Durna Gördüm Yöre : Yozgat Kaynak : Ýbrahim BAKIR Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

e=100

55

16. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan hareketle, baðlama düzeninin akort þemasý, perde sýralanýþý ve karar sesinin aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

A)

B)

Bilgi Notu

Baðlama düzeni akort þemasý ve karar sesinin gösterimi aþaðýdaki gibidir.

Karar sesi

56

17. Etkinlik l Aþaðýdaki baðlama düzeni için hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =100

2. Alýþtýrma

q =90

57

3. Alýþtýrma Ezgi Akþamý

e =220

58

Müzik

: Sinan ÇELÝK

59

4. Alýþtýrma Topal Oyun Havasý Yöre

q =70

60

: Ankara

61

62

63

2. ÖÐRENÝLEN POZÝSYONLARIN (DÜZENLERÝN) ESERLERDE UYGULANIÞI

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Baðlamada kullanýlan düzenlerin alýþtýrmalara uygulanmasýnda pozisyon kullanýmý bakýmýndan ne gibi farklýlýklar olduðunu gözlemleyiniz. Ulaþtýðýnýz sonuçlarý arkadaþlarýnýzla deðerlendiriniz. 2. Bir eserin hangi düzende icra edileceði nasýl tespit edilmelidir. Düþüncelerinizi söyleyiniz.

Araştıralım l 1. Baðlamada eserlerin çalýnacaðý düzeni belirlemede nelere dikkat edilmesi gerektiðini araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik l Aþaðýda verilen alýþtýrmalarýn hangi düzende çalýnacaðýný üzerindeki boþluða yazýnýz.

1. Alýþtýrma Düzen ismi:.............

64

2. Alýþtýrma Düzen ismi:.............

3. Alýþtýrma Düzen ismi:.............

65

4. Alýþtýrma Düzen ismi:.............

Okuma Metni Yılmaz İPEK

22 Aralık 1936 yılında İzmir’de dünyaya geldi. Müzik yeteneğini ilk farkeden ilkokul öğretmeni Piraye Hanım’ın teşvikiyle müziğe başladı. 1948 yılında ailesiyle İstanbul’a geldi. Eniştesi Şemsi Yastıman’ın da girişimleriyle o dönemde Türkiye’nin en iyi ud ve bağlama yapımcısı Agop Usta’nın yanına çırak olarak girdi. Agop Usta’nın Kapalı Çarşı’daki dükkânı Bayram Aracı, Mucip Arcıman, Hamit Çine, Bergamalı Murat Efe gibi devrin en iyi bağlama sanatçılarının uğrak yeriydi. Bu sayede isimlerini saymakla bitiremeyeceğimiz sanatçıları tek tek dinleyip onlardan çok şey öğrenen Yılmaz İpek, doğuştan gelen yeteneğini iyice geliştirme fırsatı

66

buldu. İlerleyen yıllarda yine ailesiyle İzmir’e dönen Yılmaz İpek, Yapıcıoğlu’ndaki Halkevinde Turan Sözkesen’in korosuna katıldı. İzmir Radyo Evi’nde solo programlar yaparak kendini geliştiren İpek, aynı dönemde radyo sanatçılarından Aladdin Seçgel ve Mustafa Hoşsu’nun dikkatini çekti. Mustafa Hoşsu, Yılmaz İpek’i dinledikten sonra, sanatçıdan daha önce solo program yaptığı İzmir Radyo Evinde Yurttan Sesler Korosunda görev almasını sağladı ve Ankara’dan gelen bir heyet tarafından sınava alındıktan sonra kadrolu sanatçı olarak çalışmaya devam etti. Yılmaz İpek, bu arada hem babası hem de Agop Usta’dan öğrendikleriyle bağlama imalat işine girmiş, kendi geliştirdiği yöntemlerle üretiminin hem kalitesini hem miktarını arttırmıştır. 1970 yılında radyoda açılan şeflik sınavını kazanan ve ömrünün son günlerine kadar TRT kurumunda koro şefliği yapmaya devam eden Yılmaz İpek, icrasıyla kendinden sonra gelen birçok bağlama sanatçısını etkilemiş ve sanat hayatlarına yön vermiştir. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

2. Etkinlik

l Aþaðýda verilen eserlerin hangi düzende çalýnacaðýný tespit edip uygun düzen ile belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek eserleri çalýnýz.

Þu Dereler Þu Düzler Düzen ismi:............. Yöre

: Orta Anadolu

q =80

67

Eski Evin Merteði Düzen ismi:.............

q =80

68

Yöre Kaynak

: Ankara - Kalecik : Abdullah EROL

Gül Kuruttum Düzen ismi:.............

Yöre Kaynak

: Hatay : Mehmet İPEK

e =100

69

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

1. Aþaðýdaki noktalý yerlere cümleyi bilgi yönüyle tamamlayan uygun kelimeleri yazýnýz. Bozuk düzenin diðer adý………………….dir. Misget düzeni ……………… karar dýr. 2. Baðlamada düzenlerin uygulanýþýyla ilgili aþaðýdaki yargýlardan hangisi yanlýþtýr. A) Düzenlerin karar seslerine göre baðlamada çalýnýþ pozisyonlarý da deðiþir. B) Eserlerin dizileri düzenlerin belirlenmesinde önemli bir unsurdur. C) Düzenler isimlerini karar sesinden alabilir. D) Eserleri herhangi bir düzende çalmak eserin genel üslubunu bozmaz. E) En çok kullanýlan düzenler bozuk düzen ve baðlama düzenidir. 3. Aþaðýdaki düzenlerden hangilerinin karar sesleri aynýdýr. A) Bozuk düzen - misget düzeni B) Segah düzeni - sürmeli düzeni C) Fidayda düzeni - baðlama düzeni D) Fa müstezat düzeni - misget düzeni E) Bozuk düzen - sürmeli düzeni 4. Bir eserin hangi düzende çalýnacaðýný belirleyen unsurlar nelerdir? 5. Baðlama dýþýnda birden çok düzen ile çalýnan çalgýlar nelerdir? Bu çalgýlarda çok sayýda düzen kullanýl masýnýn sebepleri nelerdir?

70

1. FARKLI TAVIRLARIN ÇALINIÞ POZÝSYONLARI VE ÖÐRENÝLEN TEKNÝK ETÜTLERÝN TAVIRLARA UYGULANIÞI

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Baðlamada kullanýlan tavýrlar hakkýnda bildiklerinizi söyleyiniz. 2. Baðlamada tavýr ve üslup farklýlýklarýnýn sebebi size göre ne olabilir? 3. Baðlamada tavýrlarýn uygulanýþ biçimlerini konser etkinliklerine katýlarak gözlemleyiniz. Ýzlenimlerinizi arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 4. Bazý eserlerin özellikle belirli bir tezene tavrýyla çalýnmasýnýn sebebi sizce ne olabilir?

Araştıralım l Baðlama icrasýnda kullanılan tezene tavırlarını araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l Baðlamada kullanýlan tezene tavýrlarýnýn hangi düzenler ile icra edilebileceðini araþtýrýnýz (2. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

l Halk müziðinde yapýlan derleme çalýþmalarında genellikle ana ezgi dikkate alınmıştır. Bu sebeple repertuvarda mevcut olan notalar, yöresel çalýþ biçimleri ve baþka bir çok ayrýntýyý yansýtmamaktadýr. Yöresel çalýþ üsluplarý ve çalgý müziðinde kullanýlan pek çok ayrýntý icracýnýn bilgisine ve yorumuna býrakýlmýþtýr. Dolayýsýyla tavýrlarýn yazýlýþ biçimi ve uygulanýþýnda farklý anlayýþlar ortaya çýkmýþtýr. Herhangi bir çalýþ biçimine kesin doðru demek ve standart icra kabul etmek mümkün deðildir. Her eseri kendi içerisinde deðerlendirmek ve çalýþ biçimlerini eserin özel yapýsýna uygun olarak þekillendirmek en doðru yaklaþým olacaktýr.

72

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgileri göz önünde bulundurarak baðlamada kullanýlan tezene tavýrlarýnýn isimlerini aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

.................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

2. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre tavýrlarýn genel olarak hangi düzenlerde icra edildiðini aþaðýdaki þemaya yazýnýz.

Tavýrýn Ýsmi

Ýcra Edildiði Düzenler

73

3. Etkinlik

l Daha önce çalýþtýðýnýz alýþtýrmalarý tekrar ederek yeni alýþtýrmalara performans hazýrlýðý yapýnýz.

Bilgi Notu

Ülkemizde yapýlan çoðu derleme çalýþmalarýnda çalgý müziði baz alýnmadýðý için baðlamada kullanýlan çalýþ üsluplarý notaya yansýtýlamamýþ ve icrada çeþitli fikir ayrýlýklarý ortaya çýkmýþtýr. Mevcut repertuvarda yazýlý notalarý kullanarak tavýrlarýn bu notalara nasýl uyarlanacaðýný göstermek için eserler iki dizekli yazýlmýþtýr. Ýki partili yazýmda üst partideki nota TRT repertuvarýnda var olan hâliyle alt partideki nota ise icrada duyurulmasý gerektiði gibi yazýlmýþtýr.

4. Etkinlik

l Baðlamada tezene tavýrlarý ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurup teke tavrýnýn mýzrap vuruþlarýnýn aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

74

Bilgi Notu

Teke tavrýnýn karakteristik mýzrap vuruþu aþaðýdaki þemada gösterilmiþtir.

Üçlemelerin yer deðiþtirdiði diðer tezene vuruþ biçimi ise aþaðýda verilmiþtir.

5. Etkinlik

l Aþaðýdaki teke tavrýnýn öðretimi amacýyla hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

e =280

75

2. Alýþtýrma

e =180

3. Alýþtýrma

e =180

76

4. Alýþtýrma

e =180

Pazarda Bal Var (Bozuk Düzen)

Yöre : Muğla - Fethiye Kaynak : Fatma Yavuz - Faden Yavuz

77

5. Alýþtýrma

q =80

6. Alýþtýrma

e =200

78

Teke Zortlatmasý (Bozuk Düzen)

Yöre : Burdur Kaynak : Hamit ÇİNE

7. Alýþtýrma

Dýmýdan (Bozuk Düzen)

Yöre : Burdur Kaynak : Şevket BELEN

e =200

79

6. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili eserde üst partiye notanýn repertuvardaki þekli, alt partiye ise çalgý müziði için düzenlenmiþ biçimi yazýlmýþtýr. Her partiyi baðlamanýzla ayrý ayrý çalýnýz.

Dere Geliyor Dere

e=180

80

Yöre : Burdur Kaynak : Ahmet YAMACI

7. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili alýþtýrmalarda üst partiye notanýn tavýrsýz þekli yazýlmýþtýr. Eserin çalýþ üslubunu göz önünde bulundurarak alt partiye eserin tavrýna uygun notalarýný ve mýzrap yönlerini yazýnýz. Yazdýðýnýz notalarý baðlamanýzla seslendiriniz.

1. Alýþtýrma

e =180

81

2. Alýþtýrma

e =180

3. Alýþtýrma Ak Koyunum Yüz Olsa

e =180

82

Yöre

: Burdur

Okuma Metni Muzaffer SARISÖZEN

1899 yýlýnda Sivas'ta doðdu. Lise öðrenimini tamamlamadan Sivas Valiliði tarafýndan müzik öðrenimi görmesi için Ýstanbul Belediye Konservatuarýna gönderildi. Burada dört yýl öðrenim gören Sarýsözen, bir süre konservatuvar müdürü Yusuf Ziya Demircioðlu'yla birlikte folklorla ilgili çalýþmalar yaptý. Daha sonra Sivas'a gelerek önce öðretmen okulunda, sonra da lisede müzik öðretmenliði yaptý. Öðretmenliði sýrasýnda, bir yandan da halk müziði ve oyunlarýyla ilgili derleme çalýþmalarýný sürdürdü. Sivas'ta öðretmenliði sýrasýndaki çabalarýndan dolayý Millî Eðitim Bakanlýðý yetkililerince 1938 yýlýnda Ankara Devlet Konservatuvarý (Ankara Musiki Muallim Mektebi) folklor arþivine atandý. 1937-1951 yýllarý arasýnda Milli Eðitim Bakanlýðý tarafýndan Türkiye'nin birçok yöresinde derleme çalýþmalarý yapýldý. Bu derlemelerin çoðuna katýlan Sarýsözen, derlenen bu türkü ve ezgilerin arþivde bir düzen içinde saptanmasý, korunmasý ve deðerlendirilmesini saðladý. Halk müziði yayýnlarýnýn dikkatle dinlenmeye baþlandýðý 1938 -1941 yýllarý arasýnda müzik yayýnlarý þefi Mesut Cemil Sel, halk müziðinden sorumlu þef yardýmcýsý ise Sarýsözen'di. Sarýsözen, o yýllarda Ankara Radyosuna gelip zaman zaman programlar yapan yöre sanatçýlarýný bir araya

getirerek ilk halk müziði programlarýný baþlattý. 1940 yýlýndan sonra zamanla artan halk müziði yayýnlarý, 1941 yýlýnýn sonlarýna doðru Sarýsözen yönetiminde "Biz Türkü Öðreniyoruz" ve "Yurttan Sesler" adý altýnda Klasik Türk Müziði korosundan ayrýlarak yayýnlarýný sürdürmeye baþlamýþtýr. Bu topluluk elemanlarýnýn sayýlarý gün geçtikçe artmýþ ve böylece Türkiye Radyolarýnýn ilk “Yurttan Sesler Korosu”, Muzaffer Sarýsözen'in öncülüðünde resmen kurulmuþ oldu. 1953 yýlýnda Ýzmir Radyosu, 1954 yýlýnda Ýstanbul ve daha sonraki yýllarda da Erzurum Radyosu “Yurttan Sesler Korosu” kurulmuþtur. Muzaffer Sarýsözen, bugün sesini ve sazýný dinlediðimiz birçok sanatçýnýn öðretmeni olup Ankara'ya ilk geliþinde Ankara Devlet Konservatuvarý Folklor Arþivi'ndeki görevi sýrasýndayken baþlattýðý tarih ve halk oyunlarý öðretmenliðini uzun yýllar sürdürerek pek çok öðrencinin bu alanda yetiþmesini saðladý. Türkiye'nin birçok yöresinde Mahmut Ragýp Gazimihal, Ahmet Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Halil Bedii Yönetken, Nurullah Taþkýran ve Rýza Yetiþen'den oluþan derleme ekibiyle birlikte on binlerce türkü ve öykü derledi. Bunlarýn binden çoðunu Muzaffer Sarýsözen notaya aldý, deðerlendirdi. Konservatuvarýn folklor arþivindeki on bin ezginin derlenmesinde, fiþlerin doldurulmasýnda, onun bitmek tükenmek bilmeyen sabýr ve azmi büyük rol oynamýþtýr. Sarýsözen'in yazdýðý “Seçme Köy Türküleri” (1941), “Yurttan Sesler” (1952), “Türk Halk Musikisi Usulleri” (1963) adlý kitaplar günümüzde halk müziði ile ilgili önemli kaynak eserler olarak halen kullanýlmaktadýr. Muzaffer Sarýsözen 4 Ocak 1963'te Ankara'da hayata gözlerini yumdu. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

83

8. Etkinlik

l Baðlamada tezene tavýrlarý ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurarak Ankara tavrýnýn mýzrap vuruþlarýnýn aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

l Ankara tavrý eser ve alþtýrmalar Fidayda düzeniyle çalýþýlacaktýr.

84

Bilgi Notu

Ankara tavrýný temsil eden temel mýzrap vuruþ biçimleri ve tellere daðýlýmý aþaðýdaki gibidir.

9. Etkinlik

l Aþaðýdaki Ankara tavrýnýn öðretimi amacýyla hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =80

85

2. Alýþtýrma

q =80

3. Alýþtýrma

q =80

86

4. Alýþtýrma

q =80

87

5. Alýþtýrma

Yürü Dilber Yürü Ömrümün Varý (Ankara Koþmasý) Yöre (Bozuk Düzen) Kaynak

: Ankara : Ünal TÜRKBEN Düzenleyen: Ali Kazým AKDAÐ

q =90

88

89

90

10. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili eser ve alýþtýrmada üst partiye notanýn repertuvardaki þekli, alt partiye ise çalgý müziði için düzenlenmiþ hali yazýlmýþtýr. Her partiyi baðlamanýzla ayrý ayrý çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =80

91

1. Alýþtýrma

q =90

92

Mor Koyun (Oyun Havasý) (Fidayda Düzeni)

Yöre : Ankara Kaynak : Ahmet YAMACI Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

11. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili alýþtýrmada üst partiye notanýn tavýrsýz þekli yazýlmýþtýr. Eserin çalýþ üslubunu göz önünde bulundurarak alt partiye eserin tavrýna uygun notalarýný ve mýzrap yönlerini yazýnýz. Yazdýðýnýz notalarý baðlamanýzla seslendiriniz.

1. Alýþtýrma

q =80

93

2. Alýþtýrma

q =90

94

Mor Koyun (Oyun Havasý) (Bozuk Düzen)

Yöre : Ankara Kaynak : Ahmet YAMACI Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

Okuma Metni Hamit ÇÝNE

Müzik ile ilgili bir aileden gelen Hamit Çine, 4 Nisan 1926 yýlýnda Burdur’da doðdu ve küçük yaþtan itibaren baðlama çalmaya baþladý. Ýlkokulda armonika, ortaokulda ise baðlama çaldý. Ýstanbul Haydarpaþa Lisesini bitirdikten sonra müzik çalýþmalarýna devam ettiði Eminönü Halk Evi’nde “Serenler Zeybeði”ni çalarken fark edildi ve Ýstanbul Radyosu Topluluðu’na davet edildi. Burada Bayram Aracý ile birlikte programlara katýldý. 1952 - 1954 yýllarý arasýnda yedek subaylýðýný yaparken Agop Usta’nýn saz evinde tesadüfen Muzaffer Sarýsözen ile tanýþtý ve onun daveti üzerine Ankara Radyosunda sazýyla ve oyunuyla programlara katýldý. Yüksek öðrenimini tamamlamak üzere gittiði Ýzmir’de Muzaffer Sarýsözen ve Mustafa Hoþsu’nun ýsrarýyla Ýzmir Radyosuna girdi. Burada koro þefliðinin yaný sýra özellikle Burdur yöresi ile ilgili halk bilimi çalýþmalarý yaptý ve 1982 yýlýnda emekli olana kadar radyoda çalýþtý. 1985 yýlýnda öðretim görevliliðine çaðrýldýðý Ege Üniversitesi Devlet Türk Müziði Konservatuvarýnda öðretim görevlisi olarak beþ yýl çalýþtý. Burada da “Üç Telli” üzerine araþtýrmalar yaptý. Fethiyeli Mustafa Coþkun ve Ramazan Güngör'ün üç telli ile Burdurlu Faik Ýnce’nin cura ile icralarýný inceledi.

Çine, birikimlerini gelecek nesillere aktarmak için 1989 yýlýnda Burdur'dan Damlalar isimli halk bilimi hakkýndaki çalýþmasýný yayýnladý. Üç Telli Baðlama Metodunu hazýrladý. Yurt çapýnda düzenlenen sempozyumlarda bildiriler sundu. Yurt dýþýnda birçok ülkede özellikle yöresinin müziðini tanýttý. Bir folklor araþtýrmacýsý, halk müziði derleyicisi ve yorumcusu olan Çine'nin “Hamit Çine ve Parmak Curasý” adýnda bir albümü ile “Burdur’dan Damlalar”, “Üç Telli Baðlama Metodu” adýnda kitaplarý vardýr. Burdur yöresine ait yaptýðý Türk halk müziði derlemelerinden “Çay Benim Çeþme Benim”, “Yayla Yollarý”, “Aðýr Al Yazma Zeybeði”, “Avþar Zeybeði”, “Bucak Serenler Zeybeði”, “Akkoyunum Yüz Olsa”, “Yaðmur Yaðar Þýpýr Þýpýr” ilk akla gelenlerdir. Hamit Çine her zaman kültürüne tutkun, yöresine âþýk, araþtýrmacý örnek bir sanatçý olmuþtur. Müzik yaþantýsýný hâlen Ýzmir’de sürdürmektedir. Önceki yayýnlarýna ilave olarak, Hamit Çine hocanýn “Sazlý Sözlü Anýlarým” adlý 200 sayfalýk anýlarý Burdur Valiliði, Ýl Kültür ve Turizm Müdürlüðünce yayýnlandý. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

95

12. Etkinlik

l Baðlamada tezene tavýrlarý ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurarak zeybek tavrýnýn mýzrap vuruþlarýnýn aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

96

Bilgi Notu Zeybek tavrý ritim dokusu ve bu ritim dokusuna göre uygulanan mýzrap yönleri aþaðýda verilmiþtir.

Yukarýda verilen temel ritim kalýplarýnýn baþýna veya sonuna eklenen mýzrap vuruþlarýyla tavýr aþaðýdaki þemalarda gösterildiði þekilde çeþitlenir.

A)

B)

C)

D)

E)

97

13. Etkinlik

l Aþaðýdaki zeybek tavrýnýn öðretimi amacýyla hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =60

2. Alýþtýrma

e =160

98

3. Alýþtýrma

e =160

99

4. Alýþtýrma

e =160

100

5. Alýþtýrma

e=160

101

6. Alýþtýrma

q =70

102

Yaðmur Yaðar (Bozuk Düzen)

Yöre : Kütahya Kaynak : Hisarlý Ahmet Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

103

104

7. Alýþtýrma

q =70

Yaðcýlar Zeybeði (Bozuk Düzen) Yöre : Ýzmir Kaynak : Yöre Ekibi Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

105

106

8. Alýþtýrma

Kocaoðlan Zeybeði (Fidayda Düzeni)

Yöre : Muðla - Fethiye Kaynak : Ramazan GÜNGÖR Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =60

107

108

Yeldirme Bölümü

q =60

109

14. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili eserde üst partiye notanýn repertuvardaki þekli, alt partiye ise çalgý müziði için düzenlenmiþ biçimi yazýlmýþtýr. Her partiyi baðlamanýzla ayrý ayrý çalýnýz.

Pamukçu Bengi Zeybeði (Fidayda Düzeni)

q =60

110

Yöre : Balýkesir Kaynak : Yöre Ekibi Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

111

15. Etkinlik

l Etkinlikte verilen iki partili alýþtýrmalarda üst partiye notanýn tavýrsýz þekli yazýlmýþtýr. Eserin çalýþ üslubunu göz önünde bulundurarak alt partiye eserin tavrýna uygun notalarýný ve mýzrap yönlerini yazýnýz. Yazdýðýnýz notalarý baðlamanýzla seslendiriniz.

112

1. Alýþtýrma

Eskiþehir Zeybeði (Bozuk Düzen)

Yöre

: Eskiþehir

q =60

113

2. Alýþtýrma

q =60

114

Gide Gide (Zeybek) - Saz Bölümü (Bozuk Düzen)

Yöre : Muğla - Bodrum Kaynak : Hamit ÇÝNE

16. Etkinlik

l Baðlamada tezene tavýrlarý ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurarak Konya tavrýnýn mýzrap vuruþlarýnýn aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

115

Bilgi Notu

Konya tavrý mýzrap uygulama biçimi aþaðýda gösterilmiþtir.

17. Etkinlik

l Aþaðýdaki Konya tavrýnýn öðretimi amacýyla hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =60

116

2. Alýþtýrma

q =60

117

l Üçüncü telde mýzrap vuruþ kalýbý gereði çalýnan sol sesi beþinci parmaðýn kullanýlmasý ile ezgisel iþlev kazanýr. l Üçüncü alýþtýrma beþinci parmaðýn kullanýmýný geliþtirmek amacýyla hazýrlanmýþtýr.

3. Alýþtýrma

q =60

118

119

4. Alýþtýrma

q =60

120

5. Alýþtýrma

Gitme Bülbül (Bozuk Düzen)

Yöre : Konya Kaynak : Çopur Ahmet Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =60

121

18. Etkinlik

l Bu etkinlikte verilen iki partili eserde üst partiye notanýn repertuvardaki þekli, alt partiye ise çalgý müziði için düzenlenmiþ biçimi yazýlmýþtýr. Her partiyi baðlamanýzla ayrý ayrý çalýnýz.

122

Konya Divan Ayaðý (Bozuk Düzen)

q =60

Yöre : Konya Kaynak : Yöre Ekibi Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

123

124

125

19. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili alýþtýrmalarda üst partiye notanýn tavýrsýz þekli yazýlmýþtýr. Eserin çalýþ üslubunu göz önünde bulundurarak alt partiye eserin tavrýna uygun notalarýný ve mýzrap yönlerini yazýnýz. Yazdýðýnýz notalarý baðlamanýzla seslendiriniz.

1. Alýþtýrma

2. Alýþtýrma

126

20. Etkinlik

l Baðlamada tezene tavýrlarý ile ilgili yaptýðýnýz araþtýrmalarý göz önünde bulundurarak sürmeli (Yozgat) tavrýnýn mýzrap vuruþlarýnýn aþaðýdaki tablolardan hangisinde doðru olarak verildiðini göstererek nedenlerini söyleyiniz.

127

Bilgi Notu

Sürmeli tavrý mýzrap uygulama biçimi aþaðýda gösterilmiþtir.

Sürmeli tavrý nota yazýmýnda kullanýlan kýsaltmalar A, B ve C þemalarýnda gösterilmiþtir. A, B ve C þemalarýndaki notalarýn yazýlýþý farklý, çalýnýþlarý ise aynýdýr.

l Sürmeli tavrý eserler ve alýþtýrmalar sürmeli düzeni ile icra edilecektir.

128

21. Etkinlik

l Aþaðýdaki sürmeli tavrýnýn öðretimi amacýyla hazýrlanmýþ alýþtýrmalarý; ü Pozisyonlara, ü Mýzrap yönlerine, ü Belirtilen metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

1. Alýþtýrma

q =60

129

2. Alýþtýrma

q =60

3. Alýþtýrma

q =60

130

4. Alýþtýrma

q =60

131

5. Alýþtýrma

q =60

132

Okuma Metni Çekiç ALÝ

1932 yýlýnda Kaman'ýn Meþe köyünde dünyaya gelen sanatçý “çekiç” lâkabýný çevikliði ve ataklýðýnýn yaný sýra saz çalýþýndaki canlýlýk ve dinamizmden dolayý almýþtýr. Bu lâkap adýnýn önüne geçmiþ hemen hemen bütün plak ve kasetlerinde “Kýrþehirli Çekiç Ali” adýný kullanmýþtýr. Çekiç Ali, Abdal aþiretine mensup bir sanatçý olarak Orta Anadolu abdal müziði geleneðinin Muharrem Ertaþ ekolünü Hacý Taþan’la birlikte en iyi þekilde temsil etmiþtir. Çekiç Ali, “yaþayan en büyük abdal “ sýfatýný taþýyan Muharrem Ertaþ’ýn manen tesirinde kalmýþ fakat her gerçek sanatçýda olduðu gibi bu etkiyi kendi iç dünyasýnda yoðurarak kiþisel zevk ve üslup süzgecinden geçirmiþ ve ustasý Muharrem Ertaþ’ý taklit etmeyen ama ondan aldýðý ilhamla yeni bir zevk ve güzellik peþinde olan bir sanatçý portresi ortaya koymuþtur. Çekiç Ali’nin üslubunun en belirgin özelliði doðallýk ve “spontane” olmasýdýr. Lirik, duygulu ve yanýk sesli olmasýnýn yaný sýra çok yumuþak bir gýrtlaðý vardýr. Yöre müzisyenlerinin hepsinde kar-

þýmýza çýkan ses çarpmalarý, özgün gýrtlak naðmeleri, titreme ve triller, kelimelerin söyleniþ ve vurgularýndaki özellik Çekiç Ali’ de en rafine þekliyle karþýmýza çýkar. Çekiç Ali’nin dikkat çeken yönü saz çalmadaki teknik ve üslubudur. Çekiç Ali’nin sazýndan bazen uda bazen cümbüþe benzeyen sesler duyarýz. Çekiç Ali 1966’lý yýllarda, Bayram Aracý ile birlikte son derece seri ve hýzlý baðlama çalmayý yurt genelinde yaygýnlaþtýrmýþtýr. Çekiç Ali’nin repertuvarýnýn önemli ölçüde anonim türkü ve aðýtlardan oluþtuðu görülür. Sözleri kendisine ait hemen hemen hiçbir türküsü olmadýðý gibi kendisinin “müziklendirdiði” bir eseri de bilindiði kadarýyla yoktur. Kaynaklýk ettiði türkülerden bazýlarý þunlardýr: Acem Gýzý, Ýrafa Koydum Narý, Toprakdaþýn Kenarý, Çorabýn Enine Bak, Yarin Yaylasýna Seyrana Vardým. 13 Eylül 1973’te hayata gözlerini yuman Çekiç Ali, kývrak, atak sazý; içli ve yanýk sesiyle unutulmayan bir sanatçýmýzdýr. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

133

6. Alýþtýrma

q =35

134

Dersini Almýþ da Ediyor Ezber (Yozgat Sürmelisi) (Sürmeli Düzeni)

Yöre Kaynak

: Yozgat : Nida TÜFEKÇÝ

135

22. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili eserde üst partiye notanýn repertuvardaki þekli, alt partiye ise çalgý müziði için düzenlenmiþ biçimi yazýlmýþtýr. Her partiyi baðlamanýzla ayrý ayrý çalýnýz.

Bir Çift Turna Gördüm (Sürmeli Düzeni)

q =60

136

Yöre : Yozgat Kaynak : Ýbrahim BAKIR Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

137

23. Etkinlik

l Aþaðýda verilen iki partili alýþtýrmalarda üst partiye notanýn tavýrsýz þekli yazýlmýþtýr. Eserin çalýþ üslubunu göz önünde bulundurarak alt partiye eserin tavrýna uygun notalarýný ve mýzrap yönlerini yazýnýz. Yazdýðýnýz notalarý baðlamanýzla seslendiriniz.

1. Alýþtýrma

q =60

138

2. Alýþtýrma

q =60

Bir Güzelin Aþýðýyým - Saz Bölümü (Bozuk Düzen)

Yöre Kaynak

: Erzincan : Davut SULARÝ

139

2. ÖĞRENİLEN POZİSYONLARIN ESERLERDE UYGULANIÞI

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Bir eseri tavrýyla çalmak ile tavýrsýz çalmak arasýnda ne gibi farklýlýklar olduðunu düþünüyorsunuz? 2. Ýzleyebileceðiniz konser etkinliklerine katýlarak baðlama sanatçýlarýnýn baðlama çalarken eserlere özgü çalýþ biçimlerine dikkat edip etmediklerini gözlemleyiniz. Gözlem sonuçlarýný arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz. 3. Sizce bir eserin hangi tavýrla icra edileceði nasýl tespit edilmelidir? Bu konuda düþüncelerinizi söyleyiniz.

Araştıralım l Baðlamada eserlerin hangi tezene tavrýyla çalýnacaðýný belirlemede dikkate alýnan unsurlarýn neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Etkinlikte verilen alýþtýrmalarýn tavýrlý çalýnışlarýný altlarýndaki boþ dizeðe yazýnýz.

140

1. Alýþtýrma Dere Geliyor (Bozuk Düzen)

Yöre

: Burdur

141

2. Alýþtýrma Yörük Ali

2. Etkinlik

l Etkinlikte verilen eserleri; ü Uygun düzende, ü Tavýrlarýn uygulanýþ biçimine, ü Metronom deðerlerine dikkat ederek çalýnýz.

142

Yöre Kaynak

: Aydýn - Nazilli : Yöre Ekibi

Yayla Yollarý

Yöre

: Burdur

143

Ah Bir Ataþ Ver

Þu Derenin Uzunu

144

Yöre Kaynak

: Ýzmir : Çetin BOZALAN

Yöre Kaynak

: Silifke : Hüseyin SAY

Serenler Zeybeði Yöre Kaynak

: Burdur : Tepeli Hasan BÜYÜKÇOBAN

145

Okuma Metni Tamburacý Osman Pehlivan

Türk halk müziðinin çok önemli kaynak kiþilerinden biri olan Tamburacý Osman Pehlivan 1847’de Týrnova’da doðdu. 93 muharebesi (Balkan Savaþý) sýrasýnda ailesiyle birlikte Ýstanbul’a göçtü. Müziði ilk kez babasýndan iþitmiþ on üç yaþýnda saz çalmaya baþlamýþtýr. Gençliðinde pehlivanlýða merak sarmýþ, çaðýnýn en iyi güreþçilerinden biri olmuþtur ve “Pehlivan” adýyla nam salmýþtýr. Çok renkli bir kiþi olan tamburacý sazýnda virtüöz olmakla birlikte bahçývanlýk, buharlý gemi kaptanlýðý, çarkçýlýk, marangozluk, saz yapýmcýlýðý, müneccimlik, berberlik, avcýlýk, balýkçýlýk gibi iþlerde de baþarýlý olmuþ, sazý ve sohbetiyle aranan, sevilen biri olarak yaþamýþtýr. Tamburacý; çeþitli mekânlarda, radyoda ve plaklarda çalýp söylemiþ olup bilhassa ulu önder

146

Atatürk tarafýndan zaman zaman köþke davet edilmiþ ve orada da çalýp söylemiþtir. Sarý Zeybek adlý türküsünü icra ederken Atatürk bu zeybek oyununu oynamýþtýr. Ses kayýt tarihimizin ve musiki kültürümüzün ilginç ve önemli simalarýndan biri olan Tamburacý Osman Pehlivan bu musiki çeþitliliðini sazýyla sese dönüþtüren önemli bir sanatkârdýr. Aslýnda Rumelili bir göçmen olan Osman Pehlivan tamburasýyla zeybek, türkü, bengi, Konya kaþýk havasý gibi pek çok türü farklý yörelerin karakteriyle plaklara icra etmiþtir. Tamburacý Osman Pehlivan Anadolu’daki Çerkezlerin daha çok akordeon veya garmonla çaldýklarý ezgileri kafkaslarýn sert ve canlý müzik edasý içerisinde bütünleþtirerek tamburasýyla icra etmiþtir. Tamburacý Osman Pehlivan’ýn kaynaklýk ettiði bazý türküler þunlardýr: “Sarý Zeybek”, “Pýnarýn Baþýna Yaðmaz mý Dolu”, “Bulut Gelir Seher Ile” vb. türkülerin tamamý Muzaffer Sarısözen tarafýndan derlenerek notaya alýnmýþ ve halk müziði repertuvarýmýza kazandýrýlmýþtýr. Tamburacý Osman Pehlivan 1942 de vefat etmiþ ve sazý vasiyeti üzerine Ankara Radyosuna verilmiþtir. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

1. Aþaðýdaki noktalý yerlere cümleyi bilgi yönüyle tamamlayan uygun kelimeleri yazýnýz. Yozgat tavrının diðer adý…………………. dir. Zeybek yavrı eserlerdaha çok ……………… bölgesinde görülür. 2. Baðlamada tavırların uygulanýþýyla ilgili aþaðýdaki yargýlardan hangisi doğrudur? A) Bir tavır birden çok düzenle çalınabilir. B) Tavırların uygulanışı standarttır, değiştirilemez. C) Bir eser tavrı dışında çalınamaz. D) Her ilde farklı bir tezene tavrı görülür. E) Tezene tavırlarının tümünde aynı usul değerleri mevcuttur. 3. Bir eserin hangi tavırla çalýnacaðýný belirleyen unsurlar nelerdir?

147

1. YÖRESEL DÜZENLERİN FARKLI KÜLTÜR İLE İLİŞKİSİ

Hazýrlýk Çalýþmalarý

1. Baðlamada düzenlerin ortaya çýkýþý ve çeþitlenmesinin sebebi ne olabilir? 2. Düzenler ile halk kültürü arasýnda size göre nasýl bir baðlantý vardýr?

Araştıralım l Baðlamada kullanýlan düzenlerin hangi bölge ve illerde kullanýldýðýný araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l Düzenlerin çeþitlenmesinde yörede kullanýlan baþka çalgýlarýn etkisi olup olmadýðýný araþtýrýnýz (2. etkinliðe yönelik.). l Baðlama dýþýnda birden çok düzenle çalýnan diðer enstrümanlarýn isimlerini belirleyerek neden böyle bir çeþitliliðe baþvurduðunu araþtýrýnýz (3. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgileri göz önünde bulundurarak baðlamada kullanýlan düzenlerin hangi bölgelerde kullanýldýðý ve daha çok hangi illerde görüldüðünü 151. sayfadaki tabloya yazýnýz.

150

Düzen Ýsmi

Bölge

Þehir

2. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan edindiðiniz bilgilere göre düzenlerin oluþmasýnda hangi çalgýlarýn etkisi olabileceðini nedenleriyle aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

.................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

151

3. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmaya göre baðlama dýþýnda birden çok düzenle çalýnan enstrümanlarýn hangileri olduðunu ve nedenlerini aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

Enstrüman Ýsmi

152

Düzen Çeþitliðinin Sebebi

2. YAPILAN DÜZEN ÇALIÞMALARIYLA ÝLGÝLÝ ÖRNEK ESERLER

Hazýrlýk Çalýþmalarý

1. Bir eseri yöresel düzeni ile çalmanýn esere nasýl bir katký saðlayacaðýný düþünüyorsunuz? 2. Baðlama sanatçýlarýný izleyerek, eser çalarken yöresel düzenleri kullanýp kullanmadýklarýný gözlem leyiniz. Gözlem sonuçlarýný arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz?

Araştıralım

l 1. Baðlamada kullanýlan düzenlerin isimlerini ve bu düzenlerle icra edilen eserlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre aþaðýdaki tabloya düzenlerin isimlerini ve her düzende çalýnan en az iki eser ismini yazýnýz.

Düzen Ýsmi

Ýcra Edilen Eserler

153

2. Etkinlik

l Aþaðýda verilen eserleri; ü Ýcra edildiði düzenlere, ü Metronom deðerlerine, ü Verilen teknik iþaretlere dikkat ederek çalýnýz.

Sinsin (Do Müstezat Düzeni) Yöre : Kayseri - Bünyan Kaynak : Adnan TÜRKÖZ Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =100

154

Þu Yüce Daðlarýn Karý Eridi (Misget Düzeni) Yöre : Silifke - Mut Kaynak : Musa EROÐLU Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =100

155

Okuma Metni Nesimi ÇÝMEN

Adana, Saimbeyli ilçesinde 1931 yýlýnda doðan sanatçý, daha sonra tüm ailesiyle Kayseri, Sarýz ilçesine yerleþti. Kadirli ve Elbistan ilçelerinde uzun süre kaldýktan sonra Ýstanbul'a taþýndý. Dokuz yaþýnda baðlama çalmaya baþladý ve küçük yaþlarýnda türkü derlemeleri yaptý. Aþýklýk geleneðini yöresinde öðrendi. Curasýyla bütünleþen Nesimi Çimen, ölümüne dek bu geleneðin temsilciliðini sürdürdü. Nefeslerini, türkülerini baðlama ile deðil, göðsünde taþýdýðý “cura” eþliðinde söylerdi. Ýstanbul’a naklinden sonra topladýklarý bu folklor deðerlerini radyo arþivlerine kazandýrdý. Ýlk kez 1961 yýlýnda sahnede türkü söyleyen Çimen, ilk plaðýný ise 1964 yýlýnda doldurdu. Sonraki yýllarda birçok plak ve Almanya'da 2,

156

Türkiye'de 3, Ýsveç’te 3 kaset ve Radio Franceýn davetlisi olarak gittiði Paris'te bir uzunçalar doldurdu. 1968'e dek Pir Sultan, Hatayi deyiþleri gibi geleneksel tarzda türkü söyledi. Sonraki yýllarda kendi þiirlerini de türküleþtirdi. Nesimi Çimen, baðlamayý el ile çalma geleneðinin önemli temsilcilerinden biridir. Üçtelli curanýn en büyük temsilcilerinden biri olan Nesimi Çimen, 1993 yýlýnda Sivas’ta yaþamýný yitirmiþtir. Evrensel insani deðerleri, dünyada barýþý ve kardeþliði anlatan eserleri ve üçtelli sazýnýn etkileyici sesi sanatçýyý nesiller ötesi yaþatacaktýr. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

1. Aþaðýdaki noktalý yerlere cümleyi bilgi yönüyle tamamlayan uygun kelimeleri yazýnýz. Sürmeli düzeni çoðunlukla yurdumuzun …………………. bölgesinde görülür. Ankara müziðinde çoðunlukla ………………………….… düzenleri kullanýlýr. 2. Düzenler ile ilgili aþaðýdaki verilen yargýlardan hangisi doðrudur? A ) Her düzen her eserde uygulanabilir. B ) Eserleri yöresel düzeni ile çalmak esere duyuþ bakýmýndan zenginlik ve yöresel lezzet katar. C ) Düzenlerin yerel kültürle ilgisi yoktur. D ) Düzenleri sadece mahalli sanatçýlar kullanýr. E ) Düzenler ülkemizin her bölgesinde eþit yoðunlukta kullanýlýr. 3. Sol kararlý bir eseri aþaðýda verilen düzenlerden hangisinde çalmak daha uygun olur? A ) Bozuk düzen B ) Segah düzeni C ) Fidayda düzeni D ) Misget düzeni E ) Abdal düzeni 4. Çalgýlarda düzen çeþitliliðine dans kültürünün etkisi var mýdýr? Nedenleriyle söyleyiniz. 5. Birden fazla düzenle çalýnan eserler var mýdýr? Örnek vererek nedenleriyle açýklayýnýz.

157

1. YÖRESEL DÜZENLERÝN YEREL KÜLTÜR ÝLE ÝLÝÞKÝSÝ

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. El tekniði icrasýnda kullanýlan düzenlerden bildiklerinizi söyleyiniz. 2. Daha önce çaldýðýnýz el tekniðinin kullanıldığı eserleri dikkate aldýðýnýzda icrada kullanýlan düzen lerle ilgili neler söyleyebilirsiniz. 3. El tekniðinde kullanýlan düzenlerin görüldükleri bölgelerdeki yerel kültürlerle nasýl bir bað olduðunu araþtýrýnýz. Ulaþtýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

Araştıralım

l El tekniðinde kullanýlan düzenlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l El tekniðinin farklý düzenlerle hangi bölgelerde yöresel icra olarak kullanýldýðýný araþtýrýnýz (2. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l El tekniği, mızrap tekniği ve hem el hem de mızrap tekniğinin birlikte kullanıldığı düzenleri, verilen tabloya yazınız.

159

El Tekniðinde Kullanýlan Düzenler

Mýzrap Tekniðinde Kullanýlan Düzenler

Ortak Kullanýlan Düzenler

2. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre el tekniðinde yöresel düzenlerin kullanýldýðý bölgeleri aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

Düzen Ýsmi

160

Kullanýldýðý Bölgeler

Okuma Metni Davut SULARÝ

1925 yýlýnda Erzincan'ýn Çayýrlý ilçesine baðlý Karahüseyin köyünde doðdu. Ýlkokulu Çayýrlý'da okudu. Sanatçý baðlama, þiir ve türkü derslerini tasavvuf þairi olan dedesi Katlýk Mehmet Aða'dan aldý. Konya Âþýklar Bayramýnýn oluþturulmasýnda emeði geçen Sulari, dört yýl kadar Ankara ve Ýstanbul Radyolarýnda usta bölge sanatçýsý olarak çalýþtý. Türkü, atýþma, güzelleme dallarýnda büyük bir yeteneðe sahipti. Uzun yýllar çeþitli Ortadoðu, Balkan ve Avrupa ülkelerinde dolaþan Sularî, kendine özgü türkü söylemesiyle birçok insaný etkiledi. Ulvî Cemal Erkin, Muzaffer Sarýsözen, Nida Tüfekçi ile tanýþtý. Hem kendi þiirlerini hem de yöreden edindiði tür-

kü, mani ve baþka bir çok eser aktardý. Aþýk Sularî, Beyranî ve Kelkitli Serdarî gibi birçok ünlü aþýða ustalýk yaptý. Âþýk Reyhanî ile birlikte Türkiye dýþýnda Suriye, Ýran ve Irak'ta çok sayýda konser verdi. Kendine has çalýp söyleme üslubu sanatçýyý büyük bir ekol olarak günümüze taþýmýþtýr. Bugün gerek baðlama icrasý ile gerekse söyleme üslubu ile birçok sanatçý tarafýndan ekol olarak benimsenmiþ ve sanatý yaþatýlmýþtýr. Davut Sularî, 1985 yýlýnda Erzurum'da aramýzdan ayrýlsa da güzel sesi ve eþsiz yorumu tüm görkemiyle yaþamaya devam etmektedir. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

161

2. DÜZENLERLE ÝLGÝLÝ ÖRNEK ESERLER

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. El tekniði çalýþ biçimleri ile eser icra eden sanatçýlarý izleyebileceðiniz konser etkinliklerine katýlarak hangi düzenleri kullandýklarýný tespit ediniz. Ulaþtýðýnýz sonuçlarý arka-daþlarýnýzla paylaþýnýz. 2. El tekniðini farklý düzenlerde çalmak eser icrasýna ne gibi katkýlar saðlar.

Araştıralım l El tekniðinde kullanýlan düzenleri ve bu düzenlerle icra edilen eserlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre aþaðýdaki tabloya el tekniði icrasýnda kullanýlan düzenlerin isimlerini ve her düzende çalýnan bir eser ismi yazýnýz.

Düzen Ýsmi

162

Ýcra Edilen Eserler

2. Etkinlik

l Daha önce çalýþtýðýnýz el tekniði eserleri tekrar ederek yeni eserler için performans hazýrlýðý yapýnýz.

3. Etkinlik

l Aþaðýda verilen el tekniði ile ilgili eserleri uygun düzenlerde çalýnýz. Eserleri belirtilen metronom deðerlerinde çalarken parmak numaralarýný ve teknik iþaretleri doðru uygulamaya dikkat ediniz

Sinsin (Do Müstezat Düzeni) Yöre : Kayseri - Bünyan Kaynak : Adnan TÜRKÖZ Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =100

163

164

Atým Araptýr Benim (Bozuk Düzen) Yöre : Ankara Kaynak : Mucip ARCIMAN Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =90

165

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

1. Aþaðýdaki noktalý yerlere cümleyi bilgi yönüyle tamamlayan uygun kelimeleri yazýnýz. El tekniði icrasýnda çoðunlukla ………………….düzeni kullanýlýr. 2. El tekniðinde düzenlerin kullanýmý ile ilgili aþaðýda verilen yargýlardan hangisi doðrudur? A ) El tekniði sadece baðlama düzeninde uygulanýr. B ) Parmak vurma tekniði dýþýnda diðer teknikler ülke genelinde yaygýn olarak kullanýlmazlar. C ) Yerel kültür, el tekniði çalýþ biçimlerini ve kullanýlan düzenleri etkileyen birincil unsurdur. D ) Düzenler sadece mýzrap tekniðinde kullanýlýr. E ) Tüm düzenlerde el tekniği eser icra edilebilir. 3. El tekniði ile farklý düzenlerde icra yapýlýrken el tekniği çalış biçimlerinden en çok hangi teknik kullanýlýr? A ) Pençe tekniði B ) Tel çekme tekniði C ) Parmak vurma tekniði D ) Pençe-parmak vurma tekniði E ) Hepsi 4. El tekniði ile mýzrap tekniðinde kullanýlan düzenler arasýndaki benzerlikler ve farklýlýklar nelerdir? 5. Bir eseri el tekniði ile birden fazla düzende çalmak mümkün müdür? Nedenlerini söyleyiniz.

166

1. YÖRESEL TAVIRLARIN YEREL KÜLTÜR ÝLE ÝLÝÞKÝSÝ

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Baðlamada kullanýlan tezene tavýrlarýnýn ortaya çýkýþý ve çeþitlenmesinin sebebi sizce ne olabilir? 2. Baðlamada kullanýlan tezene tavýrlarý ile halk kültürü arasýnda size göre nasýl bir baðlantý vardýr? 3. Baðlamada kullanýlan tezene tavýrlarýnýn ait olduðu bölgelerde hangi mahalli sanatçýlar tarafýndan kullanýldýðýný araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 4. Tavýrlarýn yerel kültür içerisinde bugün güncel olarak kullanýlýp kullanýlmadýðýný araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýnýzý öðretmeniniz ve arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 5. Tavýrlarýn ve düzenlerin yerel kültür ile iliþkileri bakýmýndan ortak yönlerinin neler olduðunu araþtýrýnýz. Ulaþtýðýnýz sonuçlarý arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

Araştıralım l Baðlamada kullanýlan tavýrlarýn hangi bölgelerde ve hangi illerde kullanýldýðýný araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.). l Tavýrlarýn çeþitlenmesinde yörede kullanýlan baþka çalgýlarýn etkisi olup olmadýðýný araþtýrýnýz (2. etkinliðe yönelik.). l Tavýrlarýn oluþumunda ve çeþitlenmesinde etkili olan faktörlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (3. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgileri göz önünde bulundurarak baðlamada kullanýlan tavýrlarýn hangi bölgelerde ve hangi illerde görüldüðünü verilen tabloya yazýnýz.

168

Tavýr Ýsmi

Bölge

Þehir

2. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan edindiðiniz bilgilere göre tavýrlarýn oluþmasýnda hangi çalgýlarýn etkisi olabileceðini nedenleriyle aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

.................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

169

3. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmaya göre tavýrlarýn oluþmasýnda ve çeþitlenmesinde etkili olan faktörleri aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

.................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................

170

2. TAVIRLARIN MIZRAP TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI VE YAPILAN TEKNÝK ÇALIÞMALARLA ÝLGÝLÝ ÖRNEK ESERLER

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Bir eseri tezene tavrý ile çalmanýn esere nasýl bir katký saðlayacaðýný düþünüyorsunuz? 2. Baðlama sanatçýlarýný izleyerek eser icra ederken yöresel tavýrlarý nasýl uyguladýklarýný gözlemleyiniz. Gözlem sonuçlarýný arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

Araştıralım

l Baðlamaya özgü tezene tavýrlarý kullanýlarak icra edilen eserlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre aþaðýdaki tabloya tezene tavýrlarýnýn isimlerini ve her tavrýn karþýsýna o tavýrla çalýnan en az iki eser ismi yazýnýz.

Tavýr Ýsmi

Ýcra Edilen Eserler

171

2. Etkinlik

l Aþaðýda verilen eserleri; ü Tezene tavýrlarýna, ü Belirtilen metronom deðerlerine, ü Verilen müzik terim ve bağlama çalınışı ile ilgili teknik iþaretlere dikkat ederek çalýnýz.

Elmalarýn Yongasý (Do Müstezat Düzeni) Yöre : Konya Kaynak : Ahmet ÖZDEMÝR Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

q =100

172

173

Fidayda (Fidayda Düzeni)

q =100

174

Yöre : Ankara Kaynak : Sadýk ERGÜN, Bayram ARACI Düzenleyen : Ali Kazým AKDAÐ

175

176

177

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

1. Yöresel tavýrlar ile ilgili aþaðýdaki verilen yargýlardan hangisi yanlýþtýr? A ) Tavýrlarýn oluþumunda ait olduðu bölgenin dans kültürünün etkisi vardýr. B ) Bir tavýr birden çok düzenle icra edilebilir. C ) Yöresel tavýrlar mahalli sanatçýlarýn yaný sýra ulusal sanatçýlar tarafýndan da icra edilmektedir. D ) Tavýrlarýn oluþumunda bölge insanýnýn genel karakteri ve eðlence anlayýþý etkilidir. E ) Her ile ait yöresel bir baðlama tavrý vardýr. 2. Aþaðýda tavýr isimleri ile o tavrýn icra edildiði düzenler eþleþtirilmiþtir. Bu eþleþtirmelerden hangisi yanlýþtýr. A ) Teke tavrý - Bozuk düzen B ) Sürmeli tavrý - Sürmeli düzeni C ) Ankara tavrý - Fidayda düzeni D ) Ankara tavrý - Misget düzeni E ) Teke tavrý - Do Müsrezat düzeni 3. Bir eseri tezene tavrý ve düzeni ile çalmanın baðlama icrasýna ne gibi katkýlar saðladýðýný aþaðýdaki boþluklara yazýnýz A. ………….. B. ………….. C. ………….. D. ………….. E. ………….. 4. Baðlamada yöresel tavýrlarýn ortaya çýkýþý ve çeþitlenmesinin sebebi nedir? 5. Yöresel tavýrlarýn ait olduklarý bölgenin dans kültürüyle nasýl bir iliþkisi vardýr?

178

1. YÖRESEL TAVIRLARIN YEREL KÜLTÜR ÝLE ÝLÝÞKÝSÝ

Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. El tekniði ile icra edilen tavýrlardan bildiklerinizi söyleyiniz. 2. Daha önce çaldýðýnýz el tekniðinin kullanıldığı eserleri dikkate aldýðýnýzda icrada kullanýlan tavýrlar ile ilgili neler söyleyebilirsiniz? 3. El tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn ait olduklarý bölgelerdeki yerel kültürlerle nasýl bir iliþkisi olduðunu araþtýrýnýz. Ulaþtýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 4. El tekniğinde kullanılan tavırların hangi mahalli sanatçýlar tarafýndan kullanýldýðýný araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 5. Mýzrap tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn tamamýnýn el tekniði ile çalýnýp çalýnmadýðýný araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný sýnýfta paylaþýnýz.

Araştıralım l El tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik). l El tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn hangi bölgelerde yöresel olarak icra edildiğini araþtýrýnýz (2. etkinliðe yönelik). l Hangi tavýrlarýn el tekniði ve mýzrap tekniðinde ortak olarak kullanýldýðýný araþtýrýnýz (3. etkinliðe yönelik).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Yaptýðýnýz araþtýrmalardan edindiðiniz bilgilere göre el tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn neler olduðunu 181. sayfada verilen tabloya maddeler hâlinde yazýnýz.

180

El Tekniðinde Kullanýlan Tavýrlar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

2. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre el tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn hangi bölgelerde görüldüðünü aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

Tavýr Ýsmi

Kullanýldýðý Bölgeler

181

3. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgileri göz önünde bulundurarak el tekniði ile mýzrap tekniðinde ortak olarak kullanýlan tavýrlarý aþaðýdaki boþluða maddeler halinde yazýnýz.

El Tekniðinde Kullanýlan Tavýrlar

182

Mýzrap Tekniðinde Kullanýlan Tavýrlar

Ortak Kullanýlan Tavýrlar

2. TAVIRLARIN EL TEKNÝÐÝNDE UYGULANIÞI VE YAPILAN TEKNÝK ÇALIÞMALARLA ÝLGÝLÝ ÖRNEK ESERLER

Hazýrlýk Çalýþmalarý

1. El tekniði çalýþ biçimleri ile eser icra eden sanatçýlarý izleyebileceðiniz konser etkinliklerine katýlarak hangi tavýrlarý kullandýklarýný tespit ediniz. Ulaþtýðýnýz sonuçlarý arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. 2. El tekniðinde kullanýlan tavýrlarýn eser icrasýna ne gibi katkýlarý olabilir?

Araştıralım

l El tekniði eser icrasýnda kullanýlan (tavýr) çalýþ biçimlerini ve bu çalýþ biçimleriyle icra edilen eserlerin neler olduðunu araþtýrýnýz (1. etkinliðe yönelik.).

Tanımlama - Çözümleme - Uygulama

1. Etkinlik

l Araþtýrmalarýnýzdan edindiðiniz bilgilere göre, aþaðýdaki tabloya el tekniði eser icrasýnda kullanýlan tavýrlarý ve ayný tavýrla çalýnan bir eser ismi yazýnýz.

Tavýr Ýsmi

Ýcra Edilen Eserler

183

2. Etkinlik

l Daha önce çalýþtýðýnýz el tekniðinin kullanıldığı eserleri tekrar ederek yeni eserler için performans hazýrlýðý yapýnýz.

3. Etkinlik

l Bu etkinlikte verilen el tekniði ile ilgili eserleri belirtilen düzenlerde çalarken tavýrlarý, metronom deðerlerini, parmak numaralarýný ve teknik iþaretleri doðru uygulamaya dikkat ediniz.

Serenler Zeybeði - Saz Bölümü (Baðlama Düzeni)

e =180

184

Yöre : Burdur Kaynak : Ahmet YAMACI Düzenleyen : Erol PARLAK

185

Yayla Yollarý (Baðlama Düzeni) Yöre : Burdur Kaynak : Ahmet YAMACI Düzenleyen : Erol PARLAK

e =180

186

187

Okuma Metni

Hacý TAÞAN

Ýcra tavýr ve üslubu yönünden Yozgat türkülerine, müzikal yapý ve form itibariyle Kýrþehir türkülerine yakýn duran Keskin havalarýnýn, her iki yöre türkülerinin elekten geçirilerek adeta yeni bir senteze tabi tutulduðu aðýrbaþlý, klasik ezgiler olduðunu söylemek mümkündür. Ýþte Hacý Taþan bu seçkin türküleri, halaylarý çalýp söyleyen bir sanatçý olarak Keskin folklor musikisinde önemli bir sanatçýdýr. 1930 yılında doðan Taþan, aslen Kýrtýllar köyündendir ve Kýrtýllar o yýllarda “abdal” aþiretinin en yoðun olarak yaþadýðý köylerden biridir. Bu yoksul köyün topraklarý hiçbir zaman insanlarýný varlýklý kýlmaz, fakat dünyanýn en zengin naðmelerini içeren en içli, en yanýk türkülere can verir. Baðlamayý çok seven bir anne ile yörenin ünlü davulcularýndan Abdullah Çavuþ’un dört çocu-

188

ðundan biri olan Hacý Taþan, on iki yaþlarýnda baþlar saz çalmaya... Babasý, o zamanlar yörenin en namlý ustalarýndan olan Yusuf Usta’ya iyi bir saz yaptýrýr ve tutar elinden küçük Hacý' nýn... O günlerde Seyfeli (daha sonra Barak) köyünde oturan üstad Muharrem Ertaþ'a çýrak verir. Böylece Hacý Taþan, bu müziðin tek ve en etkili eðitim - öðretim þekli olan bir ustanýn yanýnda çýraklýða baþlar. Hacý Taþan’ýn repertuvar itibarýyla yöresinin dýþýna pek çýkmadýðýný görüyoruz. Baþta Keskin olmak üzere, Yozgat, Kýrýkkale, Kýrþehir, Kaman ve Þereflikoçhisar gibi yerlerde dolaþmýþ, buralarýn bozlak ve halay havalarýný, türkülerini kendine has bir üslupla çalýp söylemiþtir. Çekiç Ali albümü ile, Türk halk müziði coðrafyasý içerisinde her yönüyle farklý ve güçlü bir çizgiyi temsil eden Orta Anadolu abdal - aþiret müziðinin en özgün ve rafine örnekleri yayýnlanmýþtýr. Müzikoloji tarihi açýsýndan olduðu kadar Anadolu halk müziði tarihi ve genel musýki kültürümüz açýsýndan da büyük önemi olan sanatçý , 9 Mart 1983 tarihinde hayata gözlerini yumar. (Kitap için düzenlenmiþtir.)

Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý

A. Aþaðýdaki sorularý cevaplandýrýnýz. 1. El tekniðinde kullanýlan yöresel çalýþ biçimlerinin ortaya çýkýþý ve çeþitlenmesinin sebebi nedir? 2. El tekniðinde kullanýlan yöresel tavýrlarýn ait olduklarý bölgenin yaþam biçimi ile nasýl bir iliþkisi vardýr? 3. El tekniði hangi yörelerimizde bir çalýþ üslubu olarak kullanýlýr?

189

ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU

Adý Soyadý : .............................................. Sýnýfý : .............................................. Numarasý : ..............................................

Tarih: ..../....../......

Bu çalýþmada neler yaptým? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Bu çalýþmada neler öðrendim? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler: .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler: .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... Bu çalýþmayý tekrar yapsaydým nasýl yapardým? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

1. EK

190

ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU Açýklama: Bu form, etkinlik süresince öðrencilerin, yapýlan çalýþmalara katýlma düzeylerini gözlemlemeniz amacýyla hazýrlanmýþtýr. Ünite Adý: ..................................................................

Adý Soyadý Öðrenci Nu. Sýnýfý

: ................................. : ................................. : .................................

DERECELER Hiçbir Her Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Zaman

BECERÝLER

1

2

3

4

5

I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarýna nasýl ulaþacaðýný bilir. 2. Ulaþtýðý kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanýr. 3. Derse deðiþik yardýmcý kaynaklarla gelir. 4. Derse hazýrlýklý gelir. Toplam II. ETKÝNLÝKLERE KATILMA 1. Konu ile ilgili görüþlerini çekinmeksizin ifade eder. 2. Görüþü sorulduðunda söyler. 3. Yeni ve özgün sorular sorar. 4. Belirttiði görüþler ve verdiði örnekler özgündür. 5. Dersi iyi dinlediði izlenimi veren sorular sorar. Toplam III. ÝNCELEME - ARAÞTIRMA - GÖZLEM 1. Bilgi toplamak için çeþitli kaynaklara baþvurur. 2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip baþka kaynaklar araþtýrýr. 3. Ýnceleme ve araþtýrma ödevlerini özenerek yapar. 4. Gözlemlerini dikkatli bir þekilde yapar. 5. Gözlemleri sonucunda mantýksal çýkarýmlarda bulunur. 6. Araþtýrma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar. Toplam GENEL TOPLAM 2. EK

191

AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU

Deðerlendiren Öðrencinin; Grup Numarasý : ........................................ Adý Soyadý :......................................... 1. Arkadaþýnýn Adý Soyadý: ........................................ Sýnýfý : ........................................ 2. Arkadaþýnýn Adý Soyadý: ........................................

Etkinliðe katýlýmda gönüllüdür.

Görevini zamanýnda yerine getirir.

Farklý kaynaklardan bilgi toplayýp sunar. Grup arkadaþlarýnýn görüþlerine saygýlýdýr. Arkadaþlarýný uyarýrken olumlu bir dil kullanýr. Ders araç-gereçlerini kullanýrken dikkatli ve titizdir. Malzemeleri kullanýrken israf etmez. Temiz, tertipli ve düzenli çalýþýr. (Kullandýðý aletleri yerine koyar, kirlettiklerini temizler vb.) Sonuçlarý tartýþýrken anlaþýlýr, konuþur, konuþulanlarý anlar.

3. EK

192

2. Arkadaþým

1. Arkadaþým

Hiçbir Zaman

Ben

2. Arkadaþým

1. Arkadaþým

Etkinliðin Sonunda

Ben

2. Arkadaþým

Ben

2. Arkadaþým

1. Arkadaþým

1. Arkadaþým

Etkinliðin Baþýnda

Her Zaman

Ben

Grubumuzdaki Öðrenciler

SÖZLÜK A akort : ayak :

Tellerin istenen frekansa uyumlanmasý. Halk müziðinde dizi, yürüyüþ ve genel müzikal çatýyý ifade eden terim.

B bozlak :

Birçok bölgede görülmekle birlikte, özellikle Ýç Anadolu ve Güney Anadolu'da, Toroslar'da yaygýn olan Avþar ve Türkmen oymaklarýna ait bir uzun hava türü. bozuk düzen : Bir tür baðlama akordu.

D divan : düzen :

Divan çaðý ozanlarýnýn koþuklarýný belli bir düzene göre sýraladýklarý yapýt. Akort.

koþma :

Saz ozanlarýnýn, on birli (6+5 ya da 4+4+3) hece ölçüsüyle sevgi ve doða üzerine, sazla birlikte söyledikleri içsel koþuk.

K

makam : mýzrap : müstezat :

M Türk müziðinde bir þarkýnýn iþleniþ biçimi. Tezene. Halk müziðinde kullanýlan bir çeþit dizi ve düzene verilen ad.

O oyun havasý :

Kendine ait bir oyunu olan Türk halk müziði biçimlerinden biri.

serenler :

Burdur ili ve yöresine ait özel tezene vuruşu, baþparmak boðmasý, kývrak ve özel figürlerle yere çift diz vuruþu yapýlarak oynanan deðiþik bir zeybek türüdür.

tarz :

Ediþ, oluþ, yapýþ, davranýþ biçimi, özelliði, (bir kimsenin) kendine özgü anlatým biçimi, biçim, yol, (güzel sanatlarda) biçem. Baðlama ailesinden bir çalgý. Bir üsluba özgü çalýþ biçimi. Ýlk olarak kiraz aðacýnýn kabuðundan, daha sonra plastikten imal edilen baðlama çalmada kullanýlan yardýmcý araç.

S

T

tambura : tavýr : tezene :

Ü üslup :

Sanatçýnýn görüþ, duyuþ, anlayýþ ve anlatýþtaki özelliði ya da bir türün, bir çaðýn kendine özgü anlatýþ biçimi, biçem, tarz, stil.

yonga :

Kesilen, yontulan veya rendelenen bir þeyden çýkan parça, kamga veya yontulmuþ küçük odun parçalarý, talaþ.

zeybek :

Ege yöresine özgü bir müzik veya oyun türü.

Y

Z

193

KAYNAKÇA Alim Yaþar Kemal, Aydýn Mustafa Atalay , Baðlama Metodu -1, Aktüel Basým Yayým, Ýstanbul, 2004. Altuð Nevzat,Teknik Baðlama Eðitimi (Yöresel Çalýþ Biçimleri), Anadolu Matbaacýlýk, Ýzmir. 1999. Altuð Nevzat,Teknik Baðlama Eðitimi (Düzenler), Anadolu Matbaacýlýk, Ýzmir. 1997. Ekici Savaþ, Baðlama Eðitimi, Yurt Renkleri, Ankara, 2005. Parlak Erol, El ile Baðlama Çalma Þelpe Tekniði Metodu-1, Ekin Yayýnlarý, Ýstanbul, 2001. Parlak Erol, Türkiye'de El ile (Þelpe) Baðlama Çalma Geleneði ve Çalýþ Teknikleri, T.C. Kültür Bakanlýðý Yayýnlarý, Ankara, 2000. TRT, Türk Halk Müziði Repertuvarý. Türkçe Sözlük, TDK Sözlük Ankara, 2005 Yazým Kılavuzu,TDK Yayýnlarý, Ankara, 2005. Yener Sabri, Baðlama Öðretim Metodu 2-3, Erhan Ofset Matbaacýlýk, Trabzon, 1991.

Ýnternet Adresleri www.kultur.gov.tr www.meb.gov.tr www.tdk.gov.tr

194