Oi Hlithioi Einai Anikhtoi.pdf

www.rodafinos.cjb.net

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ Είµαι ̟ε̟εισµένος ότι η ανάγνωση των α̟οσ̟ασµάτων ̟ου ̟εριέχονται στο ̟αρόν e-book ενδέχεται να αλλάξει, αν όχι τις συνθήκες στη ζωή σας, τον τρό̟ο ̟ου σκέφτεστε - ̟ρος το καλύτερο. Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζονται εκατοντάδες α̟ό τους χιλιάδες αναγνώστες του ‘Οι Ηλίθιοι είναι Ανίκητοι’, οι ο̟οίοι ε̟ικοινώνησαν µαζί µου, στα δύο χρόνια της κυκλοφορίας του. Αν αυτά ̟ου δοκιµάσατε µέχρι σήµερα δεν έχουν ε̟ιφέρει τα α̟οτελέσµατα ̟ου θα ε̟ιθυµούσατε, και εάν η ̟ροσέγγισή σας δεν δουλεύει, τότε δοκιµάστε µία άλλη ̟ροσέγγιση: διαβάσετε και εφαρµόστε τη µέθοδο «Ro» και τις ιδέες ̟ου ̟εριγράφονται στις ̟αρακάτω σελίδες. Το µόνο ̟ου έχετε να χάσετε είναι ο χρόνος σας - και ̟ιθανόν κά̟οιες σελίδες χαρτί, εάν ε̟ιλέξετε να το εκτυ̟ώσετε. Αν όµως ο ̟αρα̟άνω ισχυρισµός ισχύει, τα άµεσα οφέλη για σας µ̟ορεί να ̟εριλαµβάνουν: λιγότερο εκνευρισµό, ανησυχία, ενοχές, στρες ισχυρότερο ανοσο̟οιητικό σύστηµα, α̟οτελεσµατικότερη αντιµετώ̟ιση ̟ροβληµάτων, καλύτερες ε̟ιλογές, καλύτερες δια̟ροσω̟ικές σχέσεις, αύξηση αυτοεκτίµησης, αίσθηση έλεγχου, υγιείς συνήθειες, ανά̟τυξη του δυναµικού µας, ̟ιο ευχάριστος και ικανο̟οιητικός τρό̟ος ζωής

Αν σας αρέσει, στείλτε το ελεύθερα και στους φίλους σας. Καλή ανάγνωση! Α. R. www.rodafinos.cjb.net

∆ρ ΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟ∆ΑΦΗΝΟΣ

Οι Ηλίθιοι είναι Ανίκητοι … και καταφέρνουν ̟άντοτε να µας χαλάνε την ηµέρα! Η Μέθοδος «Ro»1 για την αντιµετώ̟ισή τους και την α̟οτελεσµατική ε̟ίλυση των ̟ροβληµάτων ̟ου µας δηµιουργούν. Ψυχολογικές εφαρµογές, ̟αραδείγµατα και ασκήσεις για α̟οτελεσµατική ε̟ίλυση ̟ροβληµάτων, καλύτερες σχέσεις, διαχείριση του στρες και ουσιαστική βελτίωση της ζωής.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005

1 Παρακαλώ να µη γίνει σύγχυση µε τη µέθοδο Ρω20 (= Ρωσίδα, ετών 20) ̟ου ̟ροτείνεται στην οµώνυµη ταινία του Λάκη Λαζό̟ουλου. Άλλο Ρο και άλλο Ρω!

www.rodafinos.cjb.net

Φιλολογική ε̟ιµέλεια: Σκίτσα-Γελοιογραφίες:

Άννα Κονκουρή Κώστας Τσάκωνας (σελ. 1, 3, 7, 13, 29, 40, 42, 47, 102, 107, 123, 135, 136, 140, 142, 157, 174, 175, 188, 189, 203, 204, 210, 211, 213, 218, 236, 246, 254)

Λάµ̟ρος Λαζούρας (σελ. 14, 19, 20, 22, 26, 43, 44, 51, 59, 65, 66, 72, 84, 88, 89, 94, 95, 100, 118, 125, 130, 133, 143, 145, 147, 153, 155, 158, 165, 170, 177, 179, 186, 201, 222, 227, 230, 232, 234, 244, 249, 255)

Άννα Κονκουρή (σελ. 16, 134, 139, 152, 166, 167, 235)

Κώστας Πα̟αντωνίου (σελ. 257)

http://members.aol.com/DonnHolidays/Halloween.html (σελ. 36)

Φωτογραφία εξώφυλλου:

http://www.moggies.co.uk/catsgall/funnies/funpics_1.html (ε̟ίσκεψη ιστοσελίδας 10-10-2005)

Εκτύ̟ωση:

Chromotyp S.A.

Ιδιωτική έκδοση. Κεντρική διάθεση – ̟ληροφορίες: Ά. Ροδαφηνός Τηλ.: 2310.224421, 6937.201251 email: [email protected] http://www.rodafinos.cjb.net

Copyright© 2005, ΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟ∆ΑΦΗΝΟΣ για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσµο. Η ̟νευµατική ιδιοκτησία α̟οκτάται χωρίς καµιά διατύ̟ωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας α̟αγορευτικής των ̟ροσβολών της. Α̟αγορεύεται η αναδηµοσίευση, η α̟οθήκευση σε κά̟οιο σύστηµα διάσωσης και γενικά η ανα̟αραγωγή του ̟αρόντος έργου, µε ο̟οιονδή̟οτε τρό̟ο ή µορφή, τµηµατικά ή ̟εριλη̟τικά, στο ̟ρωτότυ̟ο ή σε µετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γρα̟τή άδεια του συγγραφέα.

www.rodafinos.cjb.net

Στα µωράκια ̟ου γεννήθηκαν και µεγάλωσαν και σ’ αυτά ̟ου ̟ρόκειται να γεννηθούν: Ευχές για µια όµορφη ζωή!

www.rodafinos.cjb.net

Σύντοµα Περιεχόµενα

Μέρος Πρώτο: Ολίγη θεωρία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Στρες; Τι είναι ετούτο; ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πηγές στρες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ε̟ι̟τώσεις του στρες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Προσω̟ικότητα και στρες Μέρος ∆εύτερο: Αντιµετώ̟ιση του στρες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Πώς αισθάνεστε; ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Πρόγνωση και ̟ρόληψη του στρες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Αντιδράσεις στο στρες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η µέθοδος «Ro» ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Περί̟τωση Α – Μ̟ορώ να κάνω κάτι! ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Περί̟τωση Β – ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη Μέρος Τρίτο: Μια µέρα δίχως στρες! ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Πρωινές ασκήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Ασκήσεις «του δρόµου» ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 «Θυµωµένες» ασκήσεις (ή ασκήσεις για ζοχαδιακούς) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Ασκήσεις εργασίας (ή «οδηγίες ̟ρος εργαζοµένους») ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 Η ε̟ιστροφή Η αρχή (Ε̟ίλογος) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

www.rodafinos.cjb.net

Ευχαριστίες προς... ...τις αγα̟ητές αναγνώστριες και τους αγα̟ητούς αναγνώστες ̟ου κυριολεκτικά αγκάλιασαν το ̟ρώτο µου βιβλίο, «Α̟ό ̟ρίγκι̟ας βάτραχος και… τούµ̟αλιν», και µοιράστηκαν τις εµ̟ειρίες τους µαζί µου ηλεκτρονικά και τηλεφωνικά. …αυτούς ̟ου µου συστήνονται δια… ζώσης, στο δρόµο, στην αγορά και στο σινεµά και, µε χαρά, µου ̟εριγράφουν τις αλλαγές ̟ου µε τη βοήθειά του ̟ραγµατο̟οίησαν στη ζωή τους. …τους ̟ιο ̟ιστούς «ο̟αδούς» του βιβλίου ̟ου διαβάζουν συστηµατικά α̟οσ̟άσµατά του και, ό̟ως τους αρέσει να λένε, κάθε ̟ρωί «φορούν… Ροδαφηνέλαιο», για να µοσχοµυρίζουν κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Με κολακεύετε και θα το ̟άρω ̟άνω µου, αλλά δεν ̟ειράζει, συνεχίστε. Θα το αντέξω! ...τους φίλους και συνάδελφους ̟ου µελέτησαν το ̟αρόν βιβλίο και ̟ρότειναν διορθώσεις. Ειδικότερα, τη φιλo...λογική Άννα Κονκουρή, η ο̟οία βελτίωσε όχι µόνο τη µορφή του κειµένου, αλλά και το ̟εριεχόµενό του. Υ̟ήρξαν στιγµές ̟ου αναρωτιόµουν εάν συγκεκριµένα κοµµάτια του βιβλίου ήταν γραµµένα α̟ό εµένα – γιατί ήταν… ̟ολύ καλογραµµένα! Μ̟ράβο, Άννα, χαρά στο κουράγιο και την υ̟οµονή σου! ...τον Κώστα Τσάκωνα, τον Λάµ̟ρο Λαζούρα και την Άννα Κονκουρή (̟άλι), ̟ου έντυσαν το κείµενο µε τα σκιτσάκια-εµ̟νεύσεις τους. ∆εν ̟αρατάτε, βρε ̟αιδιά, τις δουλειές σας να γίνετε ε̟αγγελµατίες σκιτσογράφοι;

Σηµείωση: Στο βιβλίο έγινε κάθε δυνατή ̟ροσ̟άθεια να αναγνωριστούν οι αυθεντικοί συγγραφείς ̟αραβολών, ρητών και κειµένων και να εξασφαλιστεί η ορθότητα των ̟ληροφοριών. Ό̟ου αυτό έγινε δυνατό, τα ονόµατά τους αναγράφονται, καθώς ̟ροστάζει η ηθική και ο νόµος ̟ερί copyright. Σε µερικές ̟ερι̟τώσεις όµως ορισµένες α̟όψεις και α̟οφθέγµατα είτε α̟οδίδονται σε ̟ερισσότερες α̟ό µία ̟ηγές, είτε χαρακτηρίζονται ως «αγνώστου ̟ατρός» και, καθώς τα στοιχεία είναι ελλι̟ή, δε στάθηκε δυνατό να βρεθεί ο ̟νευµατικός τους ιδιοκτήτης. Αν ο αναγνώστης γνωρίζει κά̟οια ή κά̟οιες α̟ό αυτές τις ̟ηγές, µ̟ορεί να τις ̟ροτείνει, ώστε να γίνουν οι α̟αραίτητες ενέργειες στις µελλοντικές εκδόσεις.

www.rodafinos.cjb.net

www.rodafinos.cjb.net

Το τέλος Το ̟ιο άδικο ̟ράγµα στη ζωή είναι ο τρό̟ος ̟ου τελειώνει. Πράγµατι, η ζωή είναι ̟ολύ δύσκολη. Παίρνει τόσο ̟ολύ α̟ό το χρόνο σου και τι κερδίζεις στο τέλος; Ένα θάνατο. Ωραία ανταµοιβή... Πιστεύω ότι ο κύκλος της ζωής είναι ανά̟οδος. Θα έ̟ρε̟ε ̟ρώτα να ̟εθαίναµε, να φεύγει αυτό το κακό α̟ό τη µέση. Μετά να ̟ηγαίναµε να ζήσουµε στο γηροκοµείο. Να µας διώχνουν, ύστερα α̟ό λίγα χρόνια, γιατί θα γινόµασταν υ̟ερβολικά υγιείς για γηροκοµείο. Να ̟ηγαίναµε να ̟άρουµε το εφ' ά̟αξ της σύνταξής µας και να αρχίζαµε τη δουλειά –κατευθείαν στη θέση του διευθυντή! – µε κινητό, λά̟το̟, αµάξι και σ̟ίτι α̟ό την Εταιρεία. Θα µας έκαναν ̟άρτι µε ̟ολλά ̟ολλά δώρα την ̟ρώτη µέρα της δουλειάς. Θα δουλεύαµε 40 χρόνια, ώσ̟ου να είµαστε ̟λέον αρκετά νέοι, για να γιορτάσουµε τη συνταξιοδότησή µας. Έτσι, τα χρήµατα ̟ου θα µαζεύαµε α̟ό τη δουλειά δε θα ̟ήγαιναν χαµένα, αφού θα είχαµε ̟ια φτάσει στην καλύτερη ηλικία για να τα χαρούµε και να τα ξοδέψουµε στους έρωτες, στα ταξίδια και ό̟ου αλλού θα θέλαµε. Θα µεθοκο̟ούσαµε στα µ̟αράκια και στα ̟άρτι και, µε το ̟ου θα άρχιζαν να αδειάζουν οι τσέ̟ες µας, θα αρχίζαµε να ετοιµαζόµαστε για το Λύκειο και το Γυµνάσιο. Στη συνέχεια, θα ̟ηγαίναµε στο ∆ηµοτικό, θα γινόµασταν ̟αιδιά, ̟αιχνίδι και χαρά, ούτε ευθύνες, ούτε τί̟οτα να σε α̟ασχολεί. Ύστερα θα γινόµασταν µωρά. Θαυµάσια ̟ερίοδος! Όλοι σε φροντίζουν, σου κάνουν όλα τα χατίρια, σε ταΐζουν, σε ντύνουν, σε φροντίζουν. Και κά̟οια στιγµή θα ε̟ιστρέφαµε, να ̟εράσουµε εννέα µήνες στον αφρό, ̟λατσουρίζοντας και κάνοντας τις βουτιές µας, µε ̟ολυτέλειες, ό̟ως κεντρική θέρµανση, jacuzzi, room service… χλιδή! Ξαφνικά θα τελειώναµε την ύ̟αρξή µας α̟ολαµβάνοντας έναν έντονο οργασµό. Αµήν! – G. Costanza

www.rodafinos.cjb.net

2

Α. Ροδαφηνός

ΤΟ… ΤΕΛΟΣ; Ένας ασυνήθιστος τρό̟ος για να αρχίσεις ένα βιβλίο. Αυτό όµως είναι ένα ασυνήθιστο βιβλίο. Εύχοµαι να α̟οτελέσει για σας ένα σηµαντικό βοήθηµα για το τέλος ή, τουλάχιστον, την αρχή του τέλους του υ̟ερβολικού στρες και το ξεκίνηµα µιας ̟ιο ευτυχισµένης ζωής! Πάµε λοι̟όν!
Ιστοριούλα: «Κάποιοι ξεφεύγουν!» Μία κρύα βροχερή χειµωνιάτικη ηµέρα σε ένα αεροδρόµιο, ένας 12χρονος ̟αρατηρούσε εντυ̟ωσιασµένος έναν αριθµό ε̟ιβατών ̟ου ̟ερίµεναν το αερο̟λάνο κατάκο̟οι, εξαντληµένοι και σκυθρω̟οί. Η ̟τήση τους είχε καθυστερήσει. «Γιατί φαίνονται τόσο κουρασµένοι όλοι αυτοί οι άνθρω̟οι;» ρώτησε ο µικρός τον ̟ατέρα του. «… Ίσως ε̟ειδή η ζωή των µεγάλων είναι σκληρή» του α̟άντησε εκείνος. «∆ηλαδή, έτσι θα γίνω κι εγώ όταν µεγαλώσω;» αναρωτήθηκε ο 12χρονος. Αφού σκέφτηκε για µισό λε̟τό, ο ̟ατέρας του α̟άντησε: «Μερικοί άνθρω̟οι τα καταφέρνουν και ξεφεύγουν».

Ποιοι «ξεφεύγουν»; Κά̟οια άτοµα όντως καταφέρνουν και τη σκα̟ουλάρουν ή µή̟ως ̟ρόκειται για αυτούς ̟ου –α̟λούστατα– αντιµετω̟ίζουν λιγότερες δυσκολίες; Τι είδους στρατηγικές χρησιµο̟οιούν οι άνθρω̟οι, όταν βρίσκονται αντιµέτω̟οι µε τις δυσκολίες της ζωής; Ερωτήµατα τα ο̟οία α̟ασχόλησαν τον Paul Stolts, καθηγητή του Πανε̟ιστηµίου της Pennsylvania, αλλά και έναν αριθµό διακεκριµένων ερευνητών— εµένα, για ̟αράδειγµα!

Έτσι θα γίνω κι εγώ όταν µεγαλώσω; Μη σώσει και µεγαλώσω!

Εσείς πώς τα πάτε; Σας ερωτώ λοι̟όν: «εσείς ̟ώς τα ̟άτε;». Μία συνηθισµένη α̟άντηση ̟ου δίνουν οι συµµετέχοντες στα σεµινάριά µου είναι: «Άσε, είµαι στο τρέξιµο, ̟ολύ άγχος!». Και καθώς ξεκινάει η συζήτηση, οι ερωτήσεις γύρω α̟ό το θέµα ̟έφτουν βροχή: «Τι είναι το στρες;» «Είναι φυσιολογικό;» «Μ̟ορεί το στρες να είναι ευεργετικό;» «Τι µ̟ορώ να ̟άθω α̟ό το υ̟ερβολικό στρες;» www.rodafinos.cjb.net

Το Τέλος

3

«∆εν έχω ̟ολύ στρες. Λέτε να ̟άθω τί̟οτες;» Για να βρείτε τις α̟αντήσεις στα ̟αρα̟άνω ερωτήµατα θα ̟ρέ̟ει να ψάξετε µέσα στα ̟αρακάτω κεφάλαια. Υ̟άρχουν· αλλά ε̟ειδή ε̟ιµένετε κι εγώ σας συµ̟άθησα, άντε καλά, θα α̟αντήσω µία-δύο ερωτήσεις ε̟ιλεκτικά, έτσι, για να σας κινήσω και το ενδιαφέρον. Πολλοί θεωρούν ότι είναι ακίνδυνο να αισθανόµαστε αγχωµένοι όλη µέρα κι όλη νύχτα. Λάθος! Είναι αυτοκτονία, ε̟ειδή τα συναισθήµατα ε̟ηρεάζουν µακρο̟ρόθεσµα το σώµα µας. Η έλλειψη στρες, δε, µ̟ορεί να έχει ̟αρόµοια α̟οτελέσµατα! Ερ.: «Ποιος έχει ̟ιο ̟ολλά ̟ροβλήµατα;» Α̟.: «Ο εαυτός µας φυσικά!» Ερ.: «Υ̟άρχουν κά̟οια ‘τυχερά άτοµα’ ̟ου γεννήθηκαν µε καλύτερες αντιστάσεις κατά του στρες; Είναι δυνατό να είσαι ‘αναίσθητος’; Τι µ̟ορείτε να κάνετε για να µειώσετε (ή να αυξήσετε) το στρες;» Α̟.: «Ναι! Όχι! Πολλά!» Ερ.: «Αν διαβάσω αυτό το βιβλίο θα α̟αλλαγώ α̟ό το στρες για ̟άντα;» Άντε, καλά, και αυτή την ερώτηση θα την α̟αντήσω, για χάρη του µάρκετινγκ του βιβλίου. Η α̟άντηση είναι ανάλογη µε αυτήν ̟ου θα έδινε κανείς στην ερώτηση «Αν κάνω µ̟άνιο, θα καθαρίσω για ̟άντα;» ή «Αν φάω καλά, θα χορτάσω µια για ̟άντα;». Η µείωση του στρες, ή καλύτερα, η «διαχείριση» του στρες, ̟ρέ̟ει να είναι µια συνεχής και καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής µας διαδικασία. Και µια ερώτηση-α̟άντηση bonus α̟ό τη διεύθυνση του καταστήµατος: «Τι θα κερδίσω, εάν µειώσω το στρες;» Τα οφέλη α̟ό την α̟οτελεσµατική αντιµετώ̟ιση του στρες, ανάµεσα σε άλλα, είναι η α̟οτελεσµατικότερη εκµετάλλευση του δυναµικού του καθενός, οι καλύτερες δια̟ροσω̟ικές σχέσεις, µειωµένες ̟ιθανότητες για ατυχήµατα, ισχυρότερο ανοσο̟οιητικό σύστηµα, ευκολότερη διαχείριση του ̟όνου, και, φυσικά, ένας ̟ιο ευχάριστος και ικανο̟οιητικός τρό̟ος ζωής. ∆εν είναι ̟ερίεργο; Όταν µας ̟ονάει το κεφάλι ή το στοµάχι, µοιραζόµαστε το ̟ρόβληµα µε όλους, ε̟ισκε̟τόµαστε το γιατρό, ακούµε διάφορα γιατροσόφια, ̟αίρνουµε φάρµακα και µαντζούνια. Όταν όµως υ̟οφέρουµε α̟ό υ̟ερβολικό στρες ή α̟ό έλλειψη γενικότερης ικανο̟οίησης στη ζωή µας, συνήθως δεν κάνουµε τί̟οτα άλλο για να αλλάξουµε την κατάσταση, α̟ό το να ̟αρα̟ονιόµαστε σε άτοµα τα ο̟οία, ως ε̟ί ̟λείστον, δεν µ̟ορούν να βοηθήσουν ούτε κατ’ ελάχιστον στη λύση των ̟ροβληµάτων µας. Καθηµερινά λέγονται τόσα ̟ολλά γύρω α̟ό το στρες χωρίς ̟οτέ να λέγονται… «αρκετά». Ελ̟ίζω το ̟αρόν βιβλίο να α̟οτελέσει ένα ουσιαστικό βοήθηµα για την υ̟όλοι̟η ζωή σας. Προσ̟άθησα, σε αυτό το σχετικά α̟λο̟οιηµένο βιβλιαράκι-οδηγό, να συνοψίσω µια σειρά θεωριών και τεχνικών µε ̟ολλές εφαρµογές στην καθηµερινή ζωή. Α̟έφυγα, όσο ήταν δυνατόν, τις ̟ολυάριθµες ̟αρα̟οµ̟ές και τις σχολαστικές αναφορές σε ε̟ιστηµονικές έρευνες, ώστε το υλικό να είναι κατανοητό α̟ό όλους. Σας διαβεβαιώνω όµως ότι αυτά ̟ου θα διαβάσετε, ̟έρα α̟ό τη λαϊκή σοφία και τη γνώση των αιώνων ̟ου ̟εριέχουν, διασταυρώνονται µε θεωρήσεις και ̟ορίσµατα έγκυρων ε̟ιστηµονικών µελετών. www.rodafinos.cjb.net

4

Α. Ροδαφηνός

Μοιραστείτε τις γνώσεις σας: είναι ένας τρό̟ος να ε̟ιτύχετε την αθανασία. «Εσείς εφαρµόζετε αυτά ̟ου διδάσκετε;» Θα σας α̟αντήσω. Ήµουν κι εγώ ̟ρωταθλητής στα 15 µου· στην… ανησυχία. ∆υστυχώς, ̟οτέ δεν έγινε Ολυµ̟ιακό αγώνισµα, αλλιώς θα αγωνιζόµουν κι εγώ τότε για µια θέση στην ̟αγκόσµια κατάταξη. Με είχαν διδάξει καλά. Οι γονείς µου ήταν και αυτοί ̟ρωταθλητές! Άλλωστε, στην Ελλάδα έχουµε καλή Εθνική οµάδα στο άθληµα: «Μην κάνεις αυτό!», «µην κάνεις εκείνο!», «δεν έφαγες αρκετά!», «φόρεσε αυτά!», «̟ρόσεχε, θα χτυ̟ήσεις!», «θα κρυώσεις!»… Χρόνια κράτησε αυτό το βιολί. Πέρασα κι εγώ τα ̟ρώτα 24 –ολόκληρα!– χρόνια της ζωούλας µου, χωρίς να έχω ιδέα των όσων ̟εριγράφω ̟αρακάτω. Οµολογώ ότι, αν και η ζωή µου βελτιώθηκε αρκετά, αφού διάβασα και α̟έκτησα τις σχετικές γνώσεις γύρω α̟ό την ψυχολογία, συχνά ξεχνάω να τις εφαρµόσω. Μακάρι, βέβαια, να είχα α̟οκτήσει αυτές τις γνώσεις νωρίτερα, α̟ό το γυµνάσιο ή το δηµοτικό!
Ιστοριούλα: «Πώς τρέχει το... µυαλό µας!» Ο Al Order, ένας αθλητής ο ο̟οίος αγωνίστηκε σε τέσσερις Ολυµ̟ιάδες, και ε̟οµένως, ε̟ί 16 τουλάχιστο χρόνια ήταν σε κορυφαία φυσική κατάσταση, εί̟ε µια µέρα, στα 40 του ̟ια: «Ώσ̟ου να το καταλάβω ότι η ε̟ιτυχία είναι 90% α̟οτέλεσµα του τι τρέχει µέσα στο µυαλό µας και 10% α̟οτέλεσµα του ̟ώς εµείς τρέχουµε, είχα ήδη α̟οκτήσει το σώµα ενός συνταξιούχου ̟ολίτη!»

Ό̟ως εί̟α και ̟αρα̟άνω, δε φτάνει µια ανάγνωση ή µια εβδοµάδα, για να εφαρµόσετε ορισµένες α̟ό αυτές τις ̟ροτάσεις. Πρέ̟ει να σας γίνουν συνήθειες και τρό̟ος ζωής. Πρέ̟ει ακόµη να κάνετε ̟αρέα µε άτοµα ̟ου θα σας... «κρατάνε στον ίσιο δρόµο», όταν τα ̟ράµατα δε θα ̟ηγαίνουν καλά. ∆ιότι, ενώ δεν µ̟ορώ να σας εγγυηθώ ότι τα ̟ράγµατα θα βαίνουν ̟άντοτε καλώς και ότι δε θα υ̟άρχουν ανα̟οδιές, αντιθέτως, σας εγγυώµαι ότι οι ανα̟οδιές είναι ανα̟όφευκτες. Πολλοί αναρωτιούνται: «Μ̟ορούµε άραγε να βελτιώσουµε την ψυχολογική µας κατάσταση, ώστε να αισθανόµαστε καλύτερα, όταν τα ̟ράγµατα δε µας έρχονται ό̟ως τα θέλουµε;» Είµαι σίγουρος ότι θα σας δώσω ̟ολλές χρήσιµες ιδέες. Προχωρήστε, γυρίστε τις σελίδες, φυλλοµετρήστε το βιβλίο για µια σύντοµη ̟ροε̟ισκό̟ηση, διαβάστε ̟αρακάτω. Θα σας αρέσει! Η πορεία που θα ακολουθήσουµε Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία µέρη. Το ̟ρώτο µέρος είναι σχετικά θεωρητικό και, ως εκ τούτου, κάτι γραµµάρια ̟ιο... «βαρύ» σε σχέση µε τα άλλα δύο µέρη. ∆ιαβάστε τα όµως όλα, και τα εύκολα και τα δύσκολα, αν θέλετε να βελτιωθείτε. Συγκεκριµένα, στο ̟ρώτο µέρος γίνεται µια ̟ροσ̟άθεια να ̟ροσδιοριστεί η έννοια του στρες, να αναφερθούν οι κύριες ̟ηγές του και να εξεταστεί το αν τα www.rodafinos.cjb.net

Το Τέλος

5

χαρακτηριστικά της ̟ροσω̟ικότητας ε̟ηρεάζουν το ̟ώς το αντιλαµβανόµαστε και ̟ώς το βιώνουµε— κατό̟ιν, ̟αρουσιάζονται ε̟ιγραµµατικά τα φερόµενα ως ̟ιθανά α̟οτελέσµατα του υ̟ερβολικού στρες στον οργανισµό. Στο δεύτερο µέρος, γίνεται µία διάκριση µεταξύ υγιών και... «ανθυγιεινών» αντιδράσεων σε καταστάσεις στρες. Εν συνεχεία, ̟εριγράφονται βασικά αξιώµατα και αρχές ̟ου αφορούν την αντιµετώ̟ιση του στρες. Φυσικά, εδώ ̟αρουσιάζεται σε ̟αγκόσµια ̟ρώτη και η ξακουστή και α̟λοϊκή στην κατανόηση και στην εφαρµογή της µέθοδος «Ro», µια αγωγή ̟ρολη̟τική και θερα̟ευτική στην αντιµετώ̟ιση των ενοχλητικών ατόµων, αλλά και καταστάσεων. Πρόκειται για µια αλάνθαστη(!) τακτική ̟ου µ̟ορεί να εφαρµοστεί σε κάθε είδους ̟ρόβληµα ̟ου αντιµετω̟ίζετε ή ̟ιθανόν να αντιµετω̟ίσετε. Στο τρίτο µέρος, το συγγραφικό στυλ αλλάζει άρδην. Εδώ ̟εριγράφεται µε αρκετή δόση χιούµορ µία ολόκληρη ηµέρα του «∆άνου Αγχώτη», ενός σύγχρονου ∆ον Κιχώτη, ο ο̟οίος, έχοντας τελειώσει την ανάγνωση του θεωρητικού υ̟οβάθρου, δοκιµάζει να εφαρµόσει τη θεωρία στην ̟ράξη. Α̟ό τη στιγµή ̟ου ξυ̟νάει, µέχρι τη στιγµή ̟ου ε̟ιστρέφει εξουθενωµένος στο σ̟ίτι, αντιµετω̟ίζει µε θάρρος και στωικότητα τα θηρία και τους δράκους (τους ηλίθιους) του σύγχρονου κόσµου: τον/την ̟αρτενέρ στην τουαλέτα, τον γεµατούλη ̟ου τον στριµώχνει στον ανελκυστήρα, την κυκλοφορία στο δρόµο, το αφεντικό, τον δυσαρεστηµένο ̟ελάτη στη δουλειά, αλλά και το ̟ιο δύσκολο άτοµο: τον εαυτό του και τις δικές του ̟αράλογες α̟αιτήσεις. Η διάθεση για χιούµορ, η α̟οφασιστικότητα, η αφοσίωση στο στόχο του, «να µην αφήσει κανέναν κερατά να του χαλάσει τη µέρα, γιατί αυτή η µέρα είναι δικιά του!», αλλά και ο ̟ροσεκτικός σχεδιασµός ενός τρό̟ου δράσης για την «κατάκτηση της κορυφής» διακρίνουν τον ήρωά µας α̟ό τους κοινούς θνητούς. Τέλος, εξαιρετικά σηµαντική είναι και η ικανότητα του ̟ρωταγωνιστή ∆άνου, να κρατά µια α̟όσταση α̟ό το κάθε ̟ρόβληµα. Μ̟ορεί να βάζει τα ̟ράγµατα στη θέση τους, να τους δίνει τη σωστή τους «διάσταση», και να ̟ροσδίδει στο κάθε συµβάν την ̟ραγµατική του αξία και τί̟οτα ̟αρα̟άνω. Αυτά συµβαίνουν στον ε̟ίλογο, ό̟ου ε̟ι̟λέον ο αναγνώστης, µε τη βοήθεια του Μαύρου Αρκούδου, ανακαλύ̟τει –ε̟ιτέλους!– γιατί διάβασε 270 σελίδες α̟ό τούτο το βιβλίο, καθώς και ̟οιος είναι, τι γυρεύει σε αυτή τη ζωή και άλλα τέτοια… µεταφυσικά!

Οδηγίες προς τους αναγνώστες Ορισµένες α̟ό τις ιδέες ̟ου θα ̟αρουσιαστούν σ' αυτό το βιβλίο, ό̟ως και στο ̟ροηγούµενό µου, µ̟ορεί αρχικά να σας ξενίσουν. ∆ιατηρήστε κριτική

www.rodafinos.cjb.net

6

Α. Ροδαφηνός

στάση και µην α̟οδέχεστε ο,τιδή̟οτε διαβάζετε. Έχετε το δικαίωµα να έχετε τη δική σας ά̟οψη.2 Σκεφτείτε, αναρωτηθείτε και διασταυρώστε τις ̟ληροφορίες. Ο σκε̟τικισµός και η κριτική ικανότητα –για να µην ̟ω η «ανικανότητα»– του ανθρώ̟ινου εγκεφάλου µε εντυ̟ωσίαζε ανέκαθεν. Οι άνθρω̟οι ̟ιστεύουν αµέσως κά̟οιον ̟ου τους λέει ότι ο ουρανός έχει 400 τρις αστέρια, χωρίς να τα έχουν µετρήσει, ενώ, όταν τους ̟εις ότι το ̟αγκάκι είναι φρεσκοβαµµένο, δοκιµάζουν αµέσως να το ελέγξουν µε το δάχτυλο. Με την ίδια ευκολία ̟ιστεύουν στα ζώδια, στο φλιτζάνι, στα µέντιουµ3 και στις χαρτορίχτρες χωρίς να αναρωτηθούν, ούτε µια στιγµή, για την εγκυρότητα της κάθε θεωρίας την ο̟οία σ̟εύδουν να ασ̟ασθούν. Το ̟αρόν βιβλίο α̟ευθύνεται σε άτοµα µε αναλυτική σκέψη τα ο̟οία διαβάζουν συχνά και θέλουν να µάθουν ̟ερισσότερα για το στρες, ώστε να οργανώσουν τις γνώσεις τους ή να ̟ροσθέσουν στις ήδη υ̟άρχουσες και κά̟οιες λε̟τοµέρειες.4 Α̟ευθύνεται όµως και σε –γνωσιακά– «τσιγκούνηδες», δηλαδή στους ̟ερισσότερους α̟ό µας, οι ο̟οίοι δε θέλουν να αφιερώσουν ̟ολλές ώρες α̟ό τη ζωή τους στο να µάθουν τα ̟άντα γύρω α̟ό το στρες: θέλουν να αισθανθούν καλύτερα τώρα! Αν ανήκετε στην τελευταία κατηγορία, µ̟ορείτε να ε̟ιλέξετε να διαβάσετε κατευθείαν το τρίτο µέρος, ό̟ου ̟αρουσιάζονται οι εφαρµογές της θεωρίας, ̟ου ̟εριγράφεται στα δύο ̟ρώτα µέρη, στην καθηµερινή ζωή. Τεστ: αλήθεια ή... παραµύθια; Πριν ξεκινήσουµε, ας κάνουµε –ας κάνετε, δηλαδή– ένα τεστ για να ελέγξετε τις γνώσεις σας σχετικά µε το στρες. Πάρτε χαρτί και µολύβι. Ελάτε τώρα, µη βαριέστε! Έε̟! ∆εν κάνει να γράφουµε ̟άνω στο βιβλιαράκι, γιατί αργότερα µ̟ορεί να ζηλέψει και να θέλει και ο Γιώργος να κάνει το τεστ. Πήρατε; Ωραία! Σηµειώστε τώρα Α (Αλήθεια) ή Π (Παραµύθια) δί̟λα σε κάθε δήλωση – στο τεφτέρι σας, όχι στο βιβλίο, µη ξεχνιόµαστε! (σε βλέ̟ω, φίλη αναγνώστρια, ̟ου κάνεις το κορόιδο…). Πολλά καλά συµβάντα στη σειρά µ̟ορεί να σας αρρωστήσουν. Οι µετακινήσεις και το µ̟οτιλιάρισµα µ̟ορεί να ανεβάσουν την ̟ίεσή σας. Το στρες, η συµ̟εριφορά και ο τύ̟ος ̟ροσω̟ικότητας αυξάνουν την ̟ιθανότητα να ασθενήσει κά̟οιος. Οι ̟ερισσότεροι ̟ονοκέφαλοι ̟ροέρχονται α̟ό µυϊκή ένταση. Το στρες µ̟ορεί να ε̟ηρεάσει την ̟ορεία του καρκίνου. 2 Φυσικά, θα κάνετε λάθος –̟οιος τα βάζει µε µια αυθεντία;– αλλά, εί̟αµε, εσείς δεν είναι υ̟οχρεωτικό να συµφωνήσετε µαζί µου σε όλα όσα θα διαβάσετε κι εγώ θα σας αναγνωρίσω το δικαίωµά σας να διαφωνείτε. 3 Αλήθεια, φίλες αναγνώστριες και φίλοι αναγνώστες, αναρωτηθήκατε ̟οτέ γιατί, ̟ριν ε̟ισκεφτούµε ένα µέντιουµ, ̟ρέ̟ει να κλείσουµε ραντεβού;

Το βιβλίο δεν α̟οβλέ̟ει να αντικαταστήσει τις συµβουλές του ψυχολόγου σας, του ψυχίατρου ή ο̟οιουδή̟οτε άλλου ε̟αγγελµατία στον χώρο της υγείας. Ο συγγραφέας α̟ο̟οιείται ο̟οιαδή̟οτε ευθύνη α̟ώλειας, τραυµατισµού ή ζηµίας ̟ου ̟ροκύ̟τει, άµεσα ή έµµεσα, α̟ό τη χρήση και εφαρµογή των ̟εριεχοµένων αυτού του βιβλίου. 4

www.rodafinos.cjb.net

Το Τέλος

7

Το στρες είναι το καλύτερο υ̟όστρωµα για την ενεργο̟οίηση και την καλλιέργεια διάφορων ̟αθογενών οργανισµών, καθώς µειώνει την αντίσταση του ανοσο̟οιητικού συστήµατος του ατόµου. Οι άνθρω̟οι έχουν τη δυνατότητα να µετριάσουν τη συχνότητα, την ένταση, τη διάρκεια και συνε̟ώς τις ε̟ι̟τώσεις του στρες. Μέθοδοι αυτοβελτίωσης, ό̟ως η κατάρτιση γύρω α̟ό θέµατα υγείας (διατροφή, άσκηση και διακο̟ή κα̟νίσµατος) και η εκ̟αίδευση σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των συναισθηµάτων και την ανάλογη τρο̟ο̟οίηση της συµ̟εριφοράς, συνεισφέρουν στην καλύτερη σωµατική και ψυχολογική υγεία. Η αίσθηση του χιούµορ µ̟ορεί να µετριάσει την ε̟ίδραση του στρες. Οι ̟αντρεµένοι ζουν ̟ερισσότερο και έχουν 30% ̟ερισσότερο εισόδηµα.

Οι α̟αντήσεις βρίσκονται… κά̟ου µέσα στο βιβλίο (κι εγώ δε θυµάµαι ̟ού). Υ̟οθέτω ότι θα ̟ρέ̟ει να το διαβάσετε.5 Και, αφού το διαβάσετε, να το κάνετε δώρο και στα αγα̟ηµένα σας ̟ρόσω̟α. Τι καλύτερο α̟ό ένα χρήσιµο βιβλίο αντί για γλυκά και ̟οτά στις γιορτές και στα γενέθλια; Φίλες και φίλοι, καλή ανάγνωση και καλή διασκέδαση!

5 Άντε, καλά, µόνο για τους ανυ̟όµονους –όχι για σας– ̟αραθέτω τις α̟αντήσεις: τέλος τα ̟αραµύθια! Όλες οι δηλώσεις είναι αληθείς. ∆ιαβάστε όµως ̟εραιτέρω, για να µάθετε το ̟ώς και το γιατί!

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η µέθοδος «Ro» Αυτός ̟ου δεν µ̟ορεί να αλλάξει τον τρό̟ο µε τον ο̟οίο σκέφτεται δεν θα µ̟ορέσει ̟οτέ να αλλάξει την ̟ραγµατικότητα. – A. Sadat

ΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟ: δε µ̟ορούµε ̟άντα να ελέγξουµε τους γύρω µας ή τα εξωτερικά γεγονότα. Μ̟ορούµε όµως να έχουµε α̟όλυτο έλεγχο των σκέψεων και των συναισθηµάτων µας.6 Συνε̟ώς, το θέµα δεν είναι τόσο τι µας συµβαίνει, όσο το ̟ώς αντιδρούµε σ’ αυτό και τι κάνουµε για αυτό. Πιθανόν να έχετε ακούσει την ̟αρακάτω ̟ροσευχή των Ανώνυµων Αλκοολικών (Α.Α.): «∆ώσε µου [Θεέ µου] το κουράγιο να αλλάξω αυτά ̟ου µ̟ορώ να αλλάξω, την καρτερικότητα να α̟οδεχτώ αυτά ̟ου δεν µ̟ορώ να αλλάξω και τη σοφία για να καταλαβαίνω τη διαφορά µεταξύ των δύο». Είναι ένας φαινοµενικά α̟λός κανόνας αντιµετώ̟ισης ̟ροβληµάτων, ο ο̟οίος όµως µ̟ορεί να εφαρµοστεί σε κάθε είδους ̟ρόβληµα. Πράγµατι, στη ζωή υ̟άρχουν δύο βασικές ε̟ιλογές: (α) να α̟οδεχτούµε τις συνθήκες έτσι ό̟ως είναι ή (β) να α̟οδεχτούµε την ευθύνη να τις αλλάξουµε. Όσο α̟λό είναι να ̟ερι̟λέξεις τα ̟ράγµατα, τόσο ̟ερί̟λοκο είναι να τα α̟λο̟οιήσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι ̟ερισσότεροι άνθρω̟οι «την ̟ατάνε» στο τρίτο σκέλος της ̟ροσευχής των Α.Α. Παρασύρονται α̟ό τα συναισθήµατά τους και, καθώς βρίσκονται σε συνθήκες συναισθηµατικής φόρτισης, δεν έχουν τη διαύγεια να κάνουν ένα «διάλειµµα», για να εξετάσουν: 1. Εάν το συγκεκριµένο ̟ρόβληµα µ̟ορεί να αλλάξει. 2. Εάν έχει υψηλό βαθµό ̟ροτεραιότητας σε σχέση µε άλλες α̟αιτήσεις. 3. Ποιο ̟λάνο ενεργειών ̟ρέ̟ει να ακολουθήσουν. 4. Το ̟οσό των ̟ηγών χρόνου και ενέργειας ̟ου είναι διατεθειµένοι να αφιερώσουν στην αντιµετώ̟ιση και την ε̟ίλυσή του (Ροδαφηνός, 2003). Στις ε̟όµενες σελίδες θα σας ̟ρο̟ονήσω στη µέθοδο «Ro», η ο̟οία α̟οτελεί την α̟λο̟οιηµένη εφαρµογή της ̟εµ̟τουσίας των αξιωµάτων και της θεωρίας ̟ου αναλύσαµε στα ̟ροηγούµενα κεφάλαια, οργανωµένη σε µια διαδοχή λογικών σκέψεων και βηµάτων. Η µέθοδος αυτή µ̟ορεί να χρησιµο̟οιηθεί για

6 Ίσως ακούγεται λίγο α̟όλυτο και «Robot-like-thinking» (η λογική του ροµ̟ότ), αλλά ̟εριµένετε δύο κεφάλαια, ̟ριν το α̟ορρίψετε.

www.rodafinos.cjb.net

86

Α. Ροδαφηνός

την αντιµετώ̟ιση ο̟οιουδή̟οτε ̟ροβλήµατος, µεγάλου ή µικρού, σηµαντικού ή ασήµαντου. Ιδού λοι̟όν! Σύµφωνα µε τη µέθοδο «Ro», για ο̟οιοδή̟οτε ̟ρόβληµα ̟αρουσιάζεται στη ζωή υ̟άρχουν δύο ̟ερι̟τώσεις: (α) είτε µ̟ορούµε να κάνουµε κάτι για αυτό (β) είτε δεν µ̟ορούµε. Η µέθοδος θα σας βοηθήσει να οργανώσετε στο µυαλό σας τις βασικές ε̟ιλογές σας ̟ου αφορούν την κάθε µία α̟ό τις δύο ̟ερι̟τώσεις. Θα σας βοηθήσει να α̟αντήσετε σε ερωτήσεις του τύ̟ου: «Τι µ̟ορώ να κάνω στην ̟ερί̟τωση ̟ου µ̟ορώ να κάνω κάτι για το ̟ρόβληµα και τι µ̟ορώ να κάνω στην ̟ερί̟τωση ̟ου… δεν µ̟ορώ να κάνω κάτι!». Ε̟ιγραµµατικά, η µέθοδος «Ro» έχει ως εξής: Πρόκληση (̟ρόβληµα): ……………………………………………………………………………………… (στο κενό καταγράφουµε το ̟ρόβληµα ̟ου µας α̟ασχολεί) Περί̟τωση Α. Μ̟ορώ να κάνω κάτι

Β. ∆εν µ̟ορώ να κάνω κάτι Στρατηγική

Α1. Ε̟ίλυση ̟ροβληµάτων

Βήµατα: 1. Καθορισµός ̟ροβλήµατος 2. Αξιολόγηση ̟ροβλήµατος 3. 4. 5. 6.

Εναλλακτικά ̟λάνα Ε̟ιλογή λύσης Εφαρµογή Αξιολόγηση

Β1. Αλλαγή αντίληψης ή ε̟ανεκτίµηση

Β2. Ρύθµιση συναισθηµάτων και διέγερσης

Ψυχολογικές ή «Γνωσιακές» τεχνικές

Σωµατικές τεχνικές

Χιούµορ,

µουσική,

αναθεώρηση ̟αράλογων «̟ιστεύω»,

χαλάρωση,

το σενάριο της «χειρότερης ̟ερί̟τωσης», αναζήτηση θετικών ̟τυχών, σφαιρική θεώρηση του ̟ροβλήµατος www.rodafinos.cjb.net

Μασάζ,

αυτοδιάλογος,

διαλογισµός σωστή διατροφή σωµατική άσκηση

ΚΕΦ 8 – Η Μέθοδος Ro

Q

87

Άσκηση: «∆ιαλέχτε ένα προβληµατάκι» Θέλω τώρα να βάλετε στο νου σας ένα α̟ό τα ̟ροβλήµατα ̟ου σας α̟ασχολούν αυτήν την ̟ερίοδο. Για να το αντιµετω̟ίσουµε θα δουλέψουµε ως οµάδα: εσείς, εγώ κι οι καλοί σας φίλοι, αν θέλετε. Μη σκοτίζεστε, δε θα είναι κουραστικό. Σε δύο… σελίδες α̟ό τώρα θα το έχουµε λύσει (ή θα το έχουµε ξεχάσει). Το ̟ρόβληµα ̟ου µε α̟ασχολεί είναι: ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………….

∆ιαλέξατε; Πάµε λοι̟όν µαζί, βήµα ̟ρος βήµα.

Γυµνάζοµαι, ̟ροσέχω τι τρώω, δεν κα̟νίζω… Να φύγω εγώ ή µε θέλετε;

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Περίπτωση Α – Μπορώ να κάνω κάτι! Ο κόκορας κυνηγάει µια κότα. Η κότα σκέφτεται τρέχοντας: Αν σταµατήσω να µε ̟ερι̟οιηθεί, θα µε ̟ουν εύκολη. Αν συνεχίσω να τρέχω, θα χάσω την ευκαιρία. Το βρήκα: θα σκοντάψω!

ΤΟ ΠΡΩΤΟ και σηµαντικό βήµα για την αντιµετώ̟ιση ο̟οιουδή̟οτε ̟ροβλήµατος είναι να βεβαιωθούµε ότι έχουµε ̟ροσδιορίσει ακριβώς το ̟ρόβληµα ̟ου µας α̟ασχολεί και ότι δεν το συγχέουµε µε κά̟οιο άλλο, ̟αρεµφερές ή ̟αρελκόµενό του. Πράγµατι, ̟ολλές φορές ενώ φαίνεται ότι µας ενοχλεί κάτι ε̟ιφανειακό, στην ουσία υ̟οβόσκει ένα διαφορετικό ̟ρόβληµα, συχνά βαθύτερο και αφανές. Μ̟ορεί, για ̟αράδειγµα, να φαίνεται ότι µας ενοχλεί κάτι στη δουλειά µας ή στη σχέση µας και να το α̟οδίδουµε στον/στη σύντροφο, ενώ µ̟ορεί στην ̟ραγµατικότητα να είµαστε δυσαρεστηµένοι α̟ό κά̟οια ̟τυχή του εαυτού µας. Προσοχή λοι̟όν στον εντο̟ισµό του ̟ροβλήµατος! Ας εξετάσουµε κατό̟ιν την ̟ερί̟τωση Άλφα: «υ̟άρχει κάτι το ο̟οίο µ̟ορώ να κάνω, για να αλλάξω την κατάσταση». Το έργο µας είναι η ε̟ίλυση του ̟ροβλήµατος και ο έλεγχος ή η αλλαγή της κατάστασης. Ε̟ιβάλλεται λοι̟όν να εργαστούµε ̟άνω στο ̟ρόβληµα αυτό καθαυτό ή στο ̟εριβάλλον ̟ου το ̟λαισιώνει. Είναι υγιής ή ψυχοφθόρος, ως στρατηγική αντιµετώ̟ισης του στρες, η Ε̟ίλυση ̟ροβληµάτων; Όταν υ̟άρχει τρό̟ος να ε̟έµβω σε ένα θέµα ̟ου µε α̟ασχολεί, ̟ου είναι αρκετά σηµαντικό σε σχέση µε άλλα ̟ροβλήµατα και ταυτόχρονα είµαι διατεθειµένος να αφιερώσω Ενέργεια και Χρόνο7 για την ε̟ίλυσή του, τότε η µη υγιής και ψυχοφθόρος αντίδραση είναι η Αναβολή, όχι η Ε̟ίλυση. 7 Θα µε ακούσετε –διαβάσετε, ήθελα να ̟ω– συχνά να µιλάω –να γράφω, ήθελα να ̟ω– για τις δύο ̟ολύτιµες «̟ηγές», τον Χρόνο και την Ενέργεια.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 9 - Μ̟ορώ να κάνω κάτι

89

Ό̟ως ̟ροεί̟αµε, το στρες δηµιουργείται ̟ολλές φορές ε̟ειδή αναβάλουµε ή ̟αραιτούµαστε α̟ό το να δράσουµε, ενώ οι συνθήκες το α̟αιτούν και το ε̟ιτρέ̟ουν. Πράγµατι, µελέτες έχουν δείξει ότι άτοµα τα ο̟οία τείνουν να αντιδρούν ως ε̟ί το ̟λείστον µε ενέργειες σχεδιασµού και ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων χαρακτηρίζονται α̟ό υψηλότερη αυτοεκτίµηση και µειωµένο βαθµό άγχους, σε σχέση µε άτοµα τα ο̟οία χρησιµο̟οιούν στρατηγικές του τύ̟ου «Α̟οφυγή». Άτοµα µε ικανότητες ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων τα ο̟οία τείνουν να εστιάζονται στα ίδια τα ̟ροβλήµατα και την αντιµετώ̟ισή τους αναφέρουν η̟ιότερα συµ̟τώµατα στρες. Τέλος, άτοµα τα ο̟οία βελτιώνουν τις ικανότητες ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων αναφέρουν σ̟ανιότερα κατάθλιψη. Μετέτρεψε τον κώλο σου, να δεις το ριζικό σου. ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Συνο̟τικά, τα βήµατα ̟ου ̟ρέ̟ει να ακολουθήσουµε είναι τα ̟αρακάτω: καθορισµός ̟ροβλήµατος, αξιολόγηση ̟ροβλήµατος, δηµιουργία εναλλακτικών ̟λάνων ενεργειών, αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων και ε̟ιλογή σχεδίου δράσης, εφαρµογή και, τέλος, αξιολόγηση του α̟οτελέσµατος. Αναλυτικότερα: 1. Καθορισµός προβλήµατος Το ̟ρώτο βήµα στη διαδικασία της συστηµατικής ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων είναι, ό̟ως ̟ροεί̟αµε, να καθορίσουµε το ̟ρόβληµα. Όσο και να ακούγεται α̟λό, ̟ολλές φορές κάτι µας ενοχλεί, αλλά δεν έχουµε συνειδητο̟οιήσει µε ακρίβεια και σαφήνεια τι. Εδώ α̟αιτείται ένα time-out και η σχετική ενδοσκό̟ηση και αυτοεξέταση. Τι δεν είναι ό̟ως θα έ̟ρε̟ε ή θα θέλαµε να είναι; Σε ̟οια ̟εριοχή της ζωής µας δεν τα ̟άµε καλά; Υ̟άρχει ̟ερί̟τωση το συγκεκριµένο ̟ρόβληµα να είναι α̟οτέλεσµα µιας άλλης αιτίας, διαφορετικής α̟ό την ̟ροφανή; Ας υ̟οθέσουµε λοι̟όν ότι έχουµε ήδη ̟ροσδιορίσει ξεκάθαρα το ̟ρόβληµα και ξέρουµε ̟οια είναι η ιδανική ή η ε̟ιθυµητή κατάσταση. 2. Αξιολόγηση προβλήµατος Μ̟ορώ να κάνω κάτι;8 Το δεύτερο βήµα είναι να εξετάσουµε αν µ̟ορούµε να κάνουµε κάτι, για να αντιµετω̟ίσουµε το ̟ρόβληµα – εφόσον βέβαια µας ενδιαφέρει. Παράλληλα ̟ρέ̟ει να κάνετε και µία ισολογιστική µελέτη… κόστουςωφέλειας. Εντάξει, αναγνωρίσατε το ̟ρόβληµα, θέλετε να το λύσετε, γιατί ̟ιστεύετε ότι µ̟ορεί να λυθεί, καταγράψατε τις ̟ιθανές ε̟ιλογές, διαλέξατε τις τρεις καλύτερες, κατασταλάξατε στην ̟ιο εφικτή, αλλά… είναι ̟ράγµατι σηµαντικό το ̟ρόβληµα; Πόσο σηµαντικό είναι σε σχέση µε τα υ̟όλοι̟α ̟ροβλήµατά σας; Πόσο ε̟είγον είναι; Πόση ενέργεια και ̟όσο χρόνο είστε διατεθειµένοι να αφιερώσετε για την ε̟ίλυσή του; Αξίζει να ε̟ενδύσετε τον χρόνο και να θυσιάσετε την ενέργειά σας για τη λύση του ή µή̟ως άλλα ̟ροβλήµατά σας είναι σηµαντικότερα, έστω και εάν δεν είναι τόσο ε̟είγοντα; Εάν δεν µ̟ορούµε να κάνουµε κάτι, τότε υ̟οχρεωτικά αναγόµαστε στη δεύτερη ̟ερί̟τωση και ̟ρέ̟ει να αλλάξουµε την αντίληψη και τα συναισθήµατά µας γύρω α̟ό το ̟ρόβληµα, ό̟ως θα δούµε στο ε̟όµενο κεφάλαιο.

8

www.rodafinos.cjb.net

90

Α. Ροδαφηνός

Εάν α̟οφασίσετε θετικά, τότε ̟ρέ̟ει να ενεργήσετε ανάλογα. Οι κανόνες «εάν» Εάν δεν ̟ρόκειται για µείζον θέµα, χαλαρώστε και µην ανησυχείτε για αυτό. Εάν δεν µ̟ορείτε να κάνετε τί̟οτα για αυτό, µην ̟αιδεύεστε τζάµ̟α. Εάν είναι ̟ρόβληµα κά̟οιου άλλου, ταχυδροµήστε τό του. Εάν διορθώνεται εύκολα, δεν έχει σηµασία τίνος λάθος ήταν. Ό,τι έγινε, έγινε! Εάν δεν µ̟ορεί να ε̟ανορθωθεί, ξεχάστε. Εάν δεν έγινε καµία ζηµία, µην το κάνετε και… «ερευνητικό ̟ρόγραµµα»! Εάν έσ̟ασε, έτσι κι αλλιώς χρειαζόταν αντικατάσταση. – Λ. Σ̟ανούδης

∆ιατηρήστε µια ρεαλιστική αντίληψη –χωρίς υ̟ερβολές– και ̟ροσεγγίστε τα ̟ροβλήµατα ευθέως και µε διάθεση να τα λύσετε. Μάλιστα, σας ̟ροτείνω να αντικαταστήστε τη λέξη «̟ρόβληµα» µε τη λέξη «̟ρόκληση». Η τελευταία ̟ροσδίδει µια ̟ιο θετική χροιά και υ̟οβάλλει τη θέση ότι «και αυτό, ό̟ως και ̟ολλά άλλα ̟ροβλήµατα, θα αντιµετω̟ιστεί». Άλλωστε, τα ̟ροβλήµατα δεν είναι τί̟οτα άλλο, ̟αρά µόνον «̟ρο(σ)κλήσεις για ε̟ίλυση». Όλα µας τα ̟ροβλήµατα τα έχουµε αντιµετω̟ίσει µέχρι σήµερα, µε τον έναν ή µε τον άλλο τρό̟ο, σωστά; Για να δούµε ̟ώς θα αντιµετω̟ίσουµε και αυτό µε τον καλύτερο τρό̟ο. Προσοχή βέβαια, γιατί, σύµφωνα µε την αρχή του Vilfredo Pareto,9 ξοδεύουµε 80% του χρόνου και της ενέργειάς µας συζητώντας γύρω α̟ό το ̟ρόβληµα και τα χαρακτηριστικά του και µόλις 20% συζητώντας για τη λύση του. Αντιστρέψτε τα ̟οσοστά και αφιερώστε 20% του χρόνου, για να εξετάσετε το ̟ρόβληµα και 80%, για να εξετάσετε τη λύση του.
Ιστοριούλα: Η διαφορά µεταξύ της εστίασης στο πρόβληµα και της εστίασης στη λύση Όταν η NASA ξεκίνησε τα ̟ρογράµµατα εκτόξευσης αστροναυτών στο διάστηµα, ανακάλυψαν ότι τα στυλό δε δούλευαν σε µηδενική βαρύτητα, καθώς το µελάνι δεν κυλούσε στην ε̟ιφάνεια γραφής. Για να λύσουν αυτό το ̟ρόβληµα, ̟ροσέλαβαν την Andersen Consulting (Accenture, σήµερα). Τους ̟ήρε µια δεκαετία και ξόδεψαν 12 εκατοµµύρια δολάρια, αλλά έλυσαν το ̟ρόβληµα. Έφτιαξαν ένα στυλό ̟ου δούλευε σε µηδενική βαρύτητα, ανά̟οδα, µέσα σε νερό, σε κάθε είδους ε̟ιφάνεια συµ̟εριλαµβανοµένου και του κρυστάλλου, και σε θερµοκρασίες υ̟ό το µηδέν, έως και ̟άνω α̟ό 300 βαθµούς Κελσίου! Οι Ρώσοι, ̟άλι, χρησιµο̟οίησαν µολύβι...

3. ∆ηµιουργία εναλλακτικών σχεδίων και ενεργειών ∆ηµιουργήστε µια οµάδα ρεαλιστικών στόχων ̟ου ̟ρέ̟ει να εκ̟ληρωθούν, για να ε̟ιλυθεί το ̟ρόβληµα. Σας ̟ροσκαλώ να γίνετε κι εσείς ένας Ε.Ε.Π. (Ε̟αγγελµατίας Ε̟ιλυτής Προβληµάτων), ένας «Προβληµατο-λύτης»! Ξεκινήστε 9

Ιταλός οικονοµολόγος του 18ου αιώνα.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 9 - Μ̟ορώ να κάνω κάτι

91

µε µια διαδικασία καταιγισµού ιδεών και καταγράψτε τις µε σκο̟ό οι διαθέσιµες εναλλακτικές ε̟ιλογές ̟ου θα εξετάσετε κατό̟ιν να είναι ̟ολλές και ̟οικίλες. Συλλέξτε ̟ληροφορίες και ζητήστε συµβουλές α̟ό τα κατάλληλα άτοµα. Η έλλειψη γνώσεων και ̟ληροφοριών εντείνει τα ̟ροβλήµατα, ιδίως σε ̟ρωτόγνωρες και αβέβαιες καταστάσεις, ό̟ως για ̟αράδειγµα αντιµετω̟ίζοντας µια σχετικά σοβαρή ασθένεια. Όσα ̟ερισσότερα γνωρίζετε γύρω α̟ό το ̟ρόβληµα, τόσο ̟ερισσότερο το ελέγχετε. Χρησιµο̟οιήστε τις ̟ηγές γύρω σας: βιβλιοθήκες, κασέτες, τηλεόραση, ̟εριοδικά, συλλόγους και οργανισµούς, ειδικούς, γνωστούς και αγνώστους. Στο σηµείο αυτό ̟ρέ̟ει να τονιστεί ξανά ότι η αναζήτηση κοινωνικής υ̟οστήριξης είναι συχνά εξαιρετικά σηµαντική. Ό̟ως ̟ροαναφέρθηκε, ο κοινωνικός ̟ερίγυρος µ̟ορεί να µας εφοδιάζει µε σχετικές ̟ληροφορίες, συµβουλές, υλική βοήθεια και «ανατροφοδότηση». Ε̟ι̟λέον, ̟ροσφέρει συναισθηµατική στήριξη: η αίσθηση ότι κά̟οιος ενδιαφέρεται, καταλαβαίνει και είναι «εκεί», για να µας βοηθήσει, είναι α̟ό µόνη της ιαµατική. Τέλος, η κοινωνική υ̟οστήριξη βοηθάει να ε̟ανεξετάσουµε και να ε̟ανακαθορίσουµε το ̟ρόβληµα. Βεβαίως, ορισµένα άτοµα ̟ροσελκύουν ̟ερισσότερη υ̟οστήριξη ή α̟λά κάνουν ̟ερισσότερες ̟ροσ̟άθειες αναζήτησης υ̟οστήριξης. Αντίθετα, άλλοι άνθρω̟οι ε̟ειδή ντρέ̟ονται µή̟ως θεωρηθούν ενοχλητικοί ή φοβούνται την α̟όρριψη, υφίστανται τις… συνέ̟ειες! Ε̟οµένως, η αναζήτηση κοινωνικής υ̟οστήριξης σε δύσκολες καταστάσεις, αλλά και σε καταστάσεις «ειρήνης», συνιστάται α̟ό 29 ειδικούς. ∆ηµιουργήστε ή βελτιώστε το σύστηµα κοινωνικής υ̟οστήριξής σας. Μιλήστε ανοιχτά για το ̟ρόβληµά σας. Θα αισθανθείτε ανακούφιση, όταν δείτε ότι και οι άλλοι έχουν ̟εράσει κάτι ̟αρόµοιο και δε γελούν µε αυτό ̟ου σας βασανίζει. «∆ε φανταζόµουν ότι θα είχαν κι άλλοι το ίδιο ̟ρόβληµα!» θα αναλογιστείτε µε ανακούφιση. Θα αισθανθείτε ότι δεν είστε µόνος, θα ανασάνετε συναισθηµατικά, καθώς θα «βγάλετε» το ̟ρόβληµα α̟ό µέσα σας, θα σας ακούσουν και άλλοι και θα το «ξορκίσετε όλοι µαζί». Θα ̟άρετε ̟ληροφορίες, θα κατανοήσετε το ̟ρόβληµά σας καλύτερα, θα το δείτε µέσα και α̟ό τα µάτια των άλλων, ̟ιο σφαιρικά. Αναζητήστε συµβουλές και άλλες α̟όψεις. Και ̟ού ξέρετε; Μ̟ορεί και οι άλλοι να ̟εριµένουν εσάς, για να… «ανοιχτούν»… Τα ̟ράγµατα ̟ου λιγότερο α̟ό όλα θα θέλατε να ̟είτε σε κά̟οιον για τον εαυτό σας είναι συχνά εκείνα ̟ου θα σας βοηθήσουν ̟ερισσότερο, αν τα ̟είτε! «Τι έκαναν οι άλλοι;» Η ̟αρακάτω συµβουλή είναι ίσως α̟ό τις ̟ολυτιµότερες ̟ου θα µοιραστώ µαζί σας. Είναι η καλύτερη «συνταγή» για την αντιµετώ̟ιση ο̟οιουδή̟οτε ̟ροβλήµατος, αλλά και για την ε̟ίτευξη ο̟οιουδή̟οτε στόχου. Θεωρώ ότι η ̟αρακάτω ̟αράγραφος, όσο α̟λοϊκή και αν σας φανεί, αξίζει α̟ό µόνη της τα χρήµατα ̟ου ε̟ενδύσατε στην α̟όκτηση αυτού του βιβλίου.

www.rodafinos.cjb.net

92

Α. Ροδαφηνός

Ο̟οιοδή̟οτε ̟ρόβληµα αντιµετω̟ίζετε εσείς σήµερα το αντιµετώ̟ισαν και ̟ολλοί άλλοι, ̟ριν α̟ό εσάς. Βρείτε τι έκαναν, για να το αντιµετω̟ίσουν. Κά̟οιοι τα κατάφεραν, κά̟οιοι όχι. ∆ιδαχθείτε α̟ό τους ε̟ιτυχηµένους, α̟ό αυτούς ̟ου τα κατάφεραν. Για ̟αράδειγµα, διδαχθείτε α̟ό άτοµα τα ο̟οία έχασαν τα ̟εριττά τους κιλά, έκοψαν το κά̟νισµα, ξε̟έρασαν µια α̟οτυχηµένη σχέση, ̟έτυχαν στον ε̟αγγελµατικό χώρο µέσα στον ο̟οίο βρίσκεστε, βρήκαν λύση σε µια δύσκολη ̟ερίσταση.

Το διαδίκτυο σήµερα είναι µια αχανής και α̟ύθµενη ̟ηγή ̟ληροφοριών. Μάθετε να σερφάρετε! Μια έξυ̟νη αναζήτηση, µε τις κατάλληλες λέξεις-κλειδιά, µ̟ορεί να δώσει α̟αντήσεις σε νοµικά, οικογενειακά, οικονοµικά, ιατρικά, συναισθηµατικά, ψυχολογικά, κατασκευαστικά και ό,τι είδους ζητήµατα µ̟ορεί να βάλει ο νους σας10 και να σας εξοικονοµήσει σωµατική και ψυχική ενέργεια, χρήµατα και χρόνο. Αν δε µάθετε να το κάνετε εσείς, ̟ληρώστε τον ειδικό για να σας βοηθήσει και να διερευνήσει εκείνος για λογαριασµό σας. Τέλος, ̟ροτείνω ότι µέσα στα ̟λαίσια της αξιολόγησης των ̟ροβληµάτων σας οφείλετε να δώσετε µεγαλύτερη ̟ροσοχή στα σηµαντικά θέµατα. Η ελλι̟ής, ε̟ιφανειακή ή βιαστική εξέταση των δεδοµένων, η υ̟εραισιοδοξία ή οι ̟αραβλέψεις µ̟ορεί να α̟οβούν ε̟ιζήµιες ή ακόµη και µοιραίες, ό̟ως χαρακτηριστικά καταδεικνύουν τα ̟αρακάτω ̟αραδείγµατα. ∆ιάσηµα προθανάτια λόγια: –Προλαβαίνουµε να ̟εράσουµε α̟έναντι... –Παράξενη γεύση έχει... –Όχι ρε, δεν είναι ̟ολύ κλειστή η στροφή... –Τι εί̟ες ότι γίνεται, άµα τραβήξεις την ̟ερόνη; –Καλό σκυλάκι... –∆ιάολε, τα µ̟έρδεψα µε τις ασ̟ιρίνες... –Σίγουρα αντέχει η γέφυρα; –Τρέχει τί̟οτα, ρε µάγκα; –Μή̟ως θυµάσαι αν εί̟ε 5 ή 50 γραµµάρια νιτρογλυκερίνη; –Ηρεµήστε, το τηλεφώνηµα για βόµβα ήταν µια συνηθισµένη φάρσα... –Μη φοβάσαι, βρε! Να, δες εµένα! –Ποιο σχοινάκι ανοίγει το αλεξί̟τωτο; Ανακάλυψα ̟ροσφάτως ότι υ̟άρχουν ακόµα και δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία στο διαδίκτυο µε συµβουλές για γνωριµίες και σχέσεις µε άτοµα του αντιθέτου φύλου. Όµως, γιατί να σας ̟ω τα µυστικά του ε̟αγγέλµατος; Αρκεί. Σταµατώ. 10

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 9 - Μ̟ορώ να κάνω κάτι

93

–Είδες ̟όσο καλή ισορρο̟ία ξέρω; –Θα σου ̟ω εγώ ̟οιος δεν ξέρει µ̟άνιο... –Ας κάτσουµε κάτω α̟ό το δέντρο, µέχρι να ̟εράσει η µ̟όρα... –Ας το ρισκάρουµε... –Εδώ είµαστε ασφαλείς... –Άντε, φεύγω, γιατί θα µε σκοτώσουν οι δικοί µου... –Ναι, τον έκλεισα το γενικό... –Μόνο ̟άνω α̟' το ̟τώµα µου...

4. Αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων και επιλογή σχεδίου δράσης Το τέταρτο βήµα είναι να αξιολογήσουµε τις ̟ιθανές ε̟ιλογές και να εφαρµόσουµε την καλύτερη ή τουλάχιστον αυτή ̟ου φαίνεται να είναι η καλύτερη σύµφωνα µε τα υ̟άρχοντα δεδοµένα. Μη φοβηθείτε να ̟άρετε µια α̟όφαση ή να τολµήσετε µια ε̟ιλογή.11 Συχνά αναβάλλουµε να ενεργήσουµε. Γιατί; Είτε γιατί φοβόµαστε την α̟οτυχία, στην ̟ερί̟τωση ̟ου ̟άρουµε λάθος α̟όφαση, είτε γιατί ξέρουµε ̟οια α̟όφαση ̟ρέ̟ει να ̟άρουµε… αλλά δε µας αρέσει ή φοβόµαστε τις αντιδράσεις των άλλων.

Μητέρα: Αν ήθελες να ̟ας για ψάρεµα, γιατί δεν ήρθες να µε ρωτήσεις ̟ρώτα; Αγγελάκης: …Ε̟ειδή ήθελα να ̟άω για ψάρεµα! Πάρτε τον έλεγχο. Λιγότερος έλεγχος σηµαίνει συνήθως ̟ερισσότερο στρες. Αν δεν µ̟ορείτε να ̟άρετε όλον τον έλεγχο, τουλάχιστον συγκεντρωθείτε στο 5% ̟ου µ̟ορείτε να ελέγξετε, όχι στο 95% ̟ου δεν ανήκει στη ζώνη ε̟ιρροής σας. ∆ιατηρήστε µια στάση υ̟ευθυνότητας. Α̟ό την άλλη µεριά, µην ̟άρετε ολόκληρη την ευθύνη. Χρειάζεται ισορρο̟ία. Μην µ̟ερδεύετε την υ̟ευθυνότητα µε το να θεωρείτε τον εαυτό σας υ̟εύθυνο για όλα όσα συµβαίνουν. Η ε̟ιλογή και η εφαρµογή ενός σχεδίου σε συνδυασµό µε τις κατάλληλες ενέργειες µ̟ορεί να λύσει το ̟ρόβληµα. Σε αντίθετη ̟ερί̟τωση, ̟ρέ̟ει να θέσετε σε εφαρµογή το ̟λάνο νούµερο δύο και ούτω καθ’ εξής. Εάν το ̟ρόβληµα λυθεί, αφού δοκιµάσετε όλες τις ε̟ιλογές, έχει καλώς. Αν όχι, τουλάχιστον µ̟ορείτε να ̟είτε µε ανακούφιση ότι κάνατε ό,τι ̟ερνούσε α̟ό το χέρι σας. Μ̟ορεί να ακούγεται µακάβριο, αλλά είναι σηµαντικό να το αναφέρω. Οι συγγενείς του νεκρού αισθάνονται λιγότερη θλίψη και αναφέρουν καλύτερη ̟ροσαρµογή στο στρες, όταν ̟αίρνουν µέρος στη διαδικασία ̟ου αφορά την οργάνωση της κηδείας, ό̟ως τι ̟οιότητας φέρετρο θα ̟ροτιµήσουν, τι χρώµα θα είναι τα λουλούδια κ.τ.λ.

11

www.rodafinos.cjb.net

94

Α. Ροδαφηνός

5. Εφαρµογή Προ̟ονηθείτε στην καλύτερη λύση. Σας ̟ροτείνω να ξεκινήσετε µε «νοητική» ̟ρο̟όνηση: ̟ριν βγείτε στον ̟ραγµατικό στίβο, «δείτε» τον εαυτό σας στον ̟ροσοµοιωτή του νου σας να ενεργεί αλάνθαστα, να σηκώνει το τηλέφωνο για να κάνει ένα σηµαντικό τηλεφώνηµα, να αντιµετω̟ίζει άψογα τα ̟ιθανά εµ̟όδια, να σηκώνει το τρό̟αιο της νίκης ξανά και ξανά! Α̟ό τη στιγµή ̟ου τα καταφέρετε στο νοητικό ε̟ί̟εδο, είστε ̟λέον έτοιµοι να ̟εράσετε α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη. Τώρα δράστε. Πραγµατο̟οιήστε αυτό ̟ου α̟οφασίσατε. Παραµείνετε όµως ευέλικτοι, ώστε να ̟ροσαρµόζετε τις ενέργειές σας ανάλογα µε την έκβαση της κατάστασης. Στην ̟ερί̟τωση ̟ου οι ενέργειές σας δεν έχουν το ε̟ιθυµητό α̟οτέλεσµα, διατηρήστε τη σωστή νοητική διάθεση και ̟ροχωρήστε σε διορθωτικές κινήσεις. Βεβαιωθείτε ότι το̟οθετείτε τα ̟ράγµατα στο σωστό ̟λαίσιο. Πόσο σηµαντικό είναι το θέµα για την υ̟όλοι̟η ζωή σας; Πολύ· τότε, αξίζει τον κό̟ο. 6. Αξιολόγηση του αποτελέσµατος Όλα καλά; Εάν δεν είστε ικανο̟οιηµένοι ή εάν νοιώθετε ότι δεν αντιµετω̟ίστηκε α̟οτελεσµατικά το ̟ρόβληµα, εσείς όµως είστε διατεθειµένοι να ε̟ενδύσετε ̟ερισσότερο χρόνο και ενέργεια, ε̟ιστρέψτε στο βήµα 1 και ακολουθήστε α̟ό την αρχή τη διαδικασία ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων για µία ακόµη φορά. Στο σύνολό τους, τα ̟αρα̟άνω έξι βήµατα έχουν δύο ̟ιθανά α̟οτελέσµατα: (α) έχουµε λύσει το ̟ρόβληµα (β) δεν το έχουµε λύσει. Εάν το έχουµε λύσει (α), έχει καλώς! Αν όχι (β), τότε υ̟άρχουν δύο ̟ιθανές αιτίες: (β1) έχουµε α̟οφασίσει ότι δεν αξίζει να ̟ροσ̟αθήσουµε ̟εραιτέρω (β2) έχουµε εξαντλήσει τις ̟ροσ̟άθειές µας και α̟ό ό,τι φαίνεται δεν µ̟ορούµε να κάνουµε κάτι ̟ερισσότερο, τουλάχιστον όχι άµεσα,12 για να αλλάξουµε την κατάσταση. Στην τελευταία ̟ερί̟τωση, καλά θα κάνουµε να α̟οδεχθούµε την κατάσταση ή να αλλάξουµε τον τρό̟ο µε τον ο̟οίο τη βλέ̟ουµε (Rothbaum, Weisz, & Snyder, 1982). Προχωρήστε στο ε̟όµενο κεφάλαιο για οδηγίες σχετικά µε την αλλαγή της αντίληψής µας γύρω α̟ό ένα γεγονός και τη ρύθµιση των συναισθηµάτων ̟ου εκλύονται α̟ό αυτό. Πριν όµως ̟εράσουµε στο ̟αρακάτω κεφάλαιο, θεωρώ ότι είναι δέον να αναφερθώ εν συντοµία σε έναν ̟αράγοντα ̟ου σχετίζεται έµµεσα, αλλά α̟οφασιστικά, µε την ε̟ίλυση ̟ροβληµάτων. Αφορά τις ικανότητες χειρισµού του ̟ολυτιµότερου, ίσως, αγαθού µας, του χρόνου. ∆ιαχείριση χρόνου (Time-management) Η σ̟ατάλη χρόνου συνδέεται στενά µε την έλλειψη ικανότητας να θέτουµε ̟ροτεραιότητες, να µ̟ορούµε να λέµε όχι, να κατανέµουµε αρµοδιότητες, να

12 …γιατί έχουµε «̟αραλύσει». Αυτή η κατάσταση όµως δεν διαρκεί ̟ολύ χρονικά και τελικά ε̟ανερχόµαστε στις δύο ̟αρα̟άνω ε̟ιλογές.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 9 - Μ̟ορώ να κάνω κάτι

95

̟ετάµε τα… «άχρηστα» και να α̟οδεχόµαστε κάτι το ο̟οίο δεν είναι α̟όλυτα τέλειο (… βρε αδερφέ!). Κά̟οιες µικρές –αλλά βασικές– συµβουλές για την καλύτερη διαχείριση του χρόνου σάς τις εκµυστηρεύοµαι: • Καταγράψτε σε ένα ηµερολόγιο το ̟ώς ξοδεύετε τον χρόνο σας, ώστε να έχετε σαφή ε̟ίγνωση της κατανοµής των δραστηριοτήτων σας µέσα σ’ αυτόν, άρα της καλής χρήσης ή της σ̟ατάλης του α̟ό µεριάς σας. • Ξεκαθαρίστε τους στόχους σας. • Προγραµµατίστε τις δραστηριότητές σας, θέτοντας βραχυ̟ρόθεσµους και µακρο̟ρόθεσµους στόχους. Κατατάξτε ιεραρχικά και µε σειρά ̟ροτεραιότητας τα καθήκοντά σας. Χρησιµο̟οιήστε ως κριτήρια τη σηµασία τους (σηµαντικά, µη σηµαντικά) και το αν και κατά ̟όσο ε̟είγουν (ε̟είγοντα, µη ε̟είγοντα). • Εξαφανίστε κά̟οιες δραστηριότητες, α̟λο̟οιήστε κά̟οιες άλλες και ̟ρογραµµατίστε τις όλες. • Προστατεύστε στοργικά τις χρονικές ̟εριόδους κατά τις ο̟οίες α̟οδίδετε. • Αυξήστε την α̟οτελεσµατικότητά σας. • Εκµεταλλευτείτε τον «χαµένο» χρόνο (στην αναµονή, στο λεωφορείο κτλ.). • Αντιµετω̟ίστε µε υ̟ευθυνότητα το σαράκι της αναβλητικότητας (µιλάει η ̟είρα). • ∆ιαβάστε ̟ερισσότερα για το θέµα της διαχείρισης του χρόνου σε σχετικά βιβλία, ό̟ως για ̟αράδειγµα, το «First Things First», του Stephen Covey.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Περίπτωση Β – ∆ε µπορώ να κάνω κάτι Η αντίληψη του γεγονότος ΕΙΝΑΙ το γεγονός αυτό καθαυτό! – D. Chopra

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Β,

ο̟ότε είτε δεν µ̟ορούµε να ενεργήσουµε άµεσα, είτε οι ̟ροσ̟άθειες µας δεν καρ̟οφόρησαν, τότε µένουν οι εξής δύο µόνον λύσεις: ή θα αλλάξουµε τον τρό̟ο µε τον ο̟οίον βλέ̟ουµε την κατάσταση ή θα ρυθµίσουµε τα συναισθήµατά µας ̟ρος αυτήν. Β1. ΑΛΛΑΓΗ ΟΠΤΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ «Οι άνθρω̟οι δεν ενοχλούνται α̟ό τα γεγονότα, αλλά α̟ό την ά̟οψή τους για αυτά» εί̟ε ̟ρώτος ο Ε̟ίκτητος. Εν συνεχεία, ο Σαίξ̟ηρ υιοθέτησε και… δανείστηκε (δανεικιά κι αγύριστη) την ιδέα και γνωρίζοντας τον νόµο ̟ερί κλο̟ής ̟νευµατικών δικαιωµάτων, έ̟εισε ακόµη και τον εαυτό του ότι η ιδέα ήταν δική του κι έτσι έγιναν διάσηµοι σε ολόκληρο τον ∆υτικό κόσµο: κι αυτός και η ιδέα «του».13 Τη σκυτάλη ̟ήραν οι Γνωσιακοί ψυχολόγοι, ό̟ως ο Ellis (1998), οι ο̟οίοι έχτισαν ολόκληρη θεωρία µε βάση τη ρήση του δικού µας του ̟αλικαριού, του Ε̟ίκτητου. Σε µια ̟ροσ̟άθεια να γίνει ακόµη ̟ιο διάσηµος α̟ό τους ̟ροηγούµενους συναδέλφους, ο φιλόσοφος Ροδαφηνός 2.000 χρόνια αργότερα ̟αραφράζει: «Αυτό ̟ου βλέ̟εις ή αυτό ̟ου θεωρείς ότι σου συµβαίνει δεν είναι υ̟οχρεωτικά αυτό ̟ου σου συµβαίνει. ∆εν υ̟άρχει στρες σε καµία κατάσταση, εκτός εάν… εσύ το δεις έτσι. Όλα α̟οκτούν τη σηµασία ̟ου εσύ τους δίνεις». Η µεγαλύτερη ανακάλυψη του αιώνα δεν είναι το µικροτσί̟ ή η α̟οκρυ̟τογράφηση του DNA: είναι η γνώση ότι µ̟ορούµε να αλλάξουµε τη ζωή µας, χωρίς να διαφορο̟οιήσουµε τί̟οτα… «εξωτερικά». Αρκεί να αλλάξουµε τον τρό̟ο, µε τον ο̟οίον βλέ̟ουµε τη ζωή µας. Πράγµατι, σχεδόν ̟άντα, ̟ιο σηµαντική κι α̟ό τα ίδια τα γεγονότα είναι η γνώµη µας για αυτά! Τον κόσµο… έξω µας δεν µ̟ορούµε ̟άντοτε να τον αλλάξουµε· µ̟ορούµε όµως ̟άντοτε να αλλάξουµε τον κόσµο µέσα µας. Αφού έχουµε τον έλεγχο των σκέψεών µας, µ̟ορούµε και να διαφορο̟οιήσουµε το ̟ώς βλέ̟ουµε τις εξωτερικές συνθήκες. Ό̟ως εί̟ε µεταφορικά ο W. Wintle: «Οι εξωτερικές συνθήκες όντως χρωµατίζουν τη ζωή µας. Μας έχει δοθεί όµως ένας εγκέφαλος, για να διαλέγουµε εµείς τα χρώµατα». Εµ, βέβαια, µόνον τους µαυρούληδες ̟ου ̟ουλάνε «κλό̟υ» CD κυνηγάνε οι εταιρείες. Τον Σαίξ̟ηρ να ̟άτε να… ̟ιάσετε κύριοι, άµα σας βαστάει!

13

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 10 - ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι

97

Οι Γνωσιακές µέθοδοι έχουν ως στόχο την αλλαγή της αντίληψης και τη µείωση, ακόµη και την «εξουδετέρωση», της ε̟ίδρασης κάθε ̟ιθανής ̟ηγής στρες. Αφορούν συνήθως τη συνειδητή ̟ροσ̟άθεια του ατόµου να ε̟αναξιολογήσει τις α̟αιτήσεις ή να ε̟ανα̟ροσδιορίσει τη σηµασία του στρεσογόνου γεγονότος. Είναι εφικτό; Είναι· αλλιώς, ̟ώς είναι δυνατόν δύο άτοµα στην ίδια κατάσταση (στο «τραινάκι του τρόµου» ενός λούνα ̟αρκ, για ̟αράδειγµα) να έχουν τελείως διαφορετικές ψυχολογικές αντιδράσεις; Ο ένας µέσ’ την καλή χαρά, ο άλλος να χρειάζεται pampers αυθωρεί και ̟αραχρήµα. Οι σωµατικές τους αντιδράσεις βέβαια –αυξηµένη ̟ίεση, καρδιακή συχνότητα, ρυθµός ανα̟νοής, εφίδρωση, σφιγµένοι µύες– είναι ̟αρόµοιες. Προφανώς, η ψυχολογική διαφορά οφείλεται στη διαφορετική αντίληψη της κατάστασης α̟ό τον καθέναν.

Χµµµ! Τι χρωµατάκι να βάλουµε σήµερις; Κάτι σε λιλά ίσως…;

Σύµφωνα µε τη Γνωσιακή ̟ροσέγγιση, λοι̟όν, είµαστε σε θέση να ελέγχουµε και να ε̟ανακαθορίζουµε τι αντιλαµβανόµαστε ως α̟ειλή και τι όχι. Αλλάζοντας δε την αντίληψή µας για µια κατάσταση, είµαστε σε θέση να ε̟ηρεάσουµε και τον µηχανισµό µάχης-φυγής, δηλαδή την αντίδραση-α̟άντηση του οργανισµού µας σ’ αυτήν την αλλαγή της φυσιολογίας µας, την αύξηση της καρδειαγγειακής ̟ίεσης, των καρδιακών ̟αλµών, του ρυθµού της ανα̟νοής ̟ου ̟ροαναφέραµε. Η δε αντίληψη σχετικά µε το τι µας α̟ειλεί και ̟ότε µας α̟ειλεί κάτι είναι συνάρτηση των εµ̟ειριών και του συστήµατος αξιών µας και δεν οφείλεται α̟οκλειστικά και µόνον στα εξωτερικά γεγονότα. Συνε̟ώς, οι ̟ροηγούµενες εµ̟ειρίες και το σύστηµα αξιών ̟ου διαθέτουµε ε̟ηρεάζουν σηµαντικά τον τρό̟ο µε τον ο̟οίον αντιδρούµε στα γεγονότα. Ερώτηση: «Έχουµε έλεγχο στα συναισθήµατά µας; » 14 ∆εν µ̟ορούµε ̟άντοτε να ̟ροσαρµόζουµε τις καταστάσεις στα µέτρα µας· µ̟ορούµε όµως ̟άντοτε να ̟ροσαρµόζουµε τη διάθεσή µας στις καταστάσεις. Σύµφωνα λοι̟όν µε το ̟αρα̟άνω αξίωµα και εάν δεχτούµε ότι έχουµε έλεγχο των σκέψεών µας, η α̟άντηση στην ερώτηση ε̟ικεφαλίδα είναι θετική, αφού τα συναισθήµατά µας είναι α̟όρροια των σκέψεών µας. Αντιθέτως, ̟ολλά άτοµα ̟ιστεύουν ότι δεν µας ανήκει ο έλεγχος των σκέψεών µας. Αυτή η εντύ̟ωση σχηµατίζεται, ε̟ειδή ̟ολύ συχνά οι σκέψεις µας ̟υροδοτούνται α̟ό Το ̟αρόν κεφάλαιο ̟εριέχει α̟οσ̟άσµατα α̟ό το κεφάλαιο 15 του βιβλίου µου «Α̟ό ̟ρίγκι̟ας βάτραχος και… τούµ̟αλιν» (Ροδαφηνός, 2003). Τα συµ̟εριέλαβα, διότι αν κά̟οιος δεν είχε την «ευτυχία» – αν δεν ̟αινέψεις το βιβλίο σου…– να διαβάσει το συγκεκριµένο κεφάλαιο, θα δυσκολευτεί να κατανοήσει ̟ερί τίνος ̟ρόκειται. Ζητώ συγγνώµη α̟ό τους ̟ιστούς αναγνώστες µου, οι ο̟οίοι θα αναγκαστούν να κάνουν µία ε̟αναληψούλα, η ο̟οία –βεβαίως βεβαίως– είναι «µήτηρ µαθήσεως», σωστά;

14

www.rodafinos.cjb.net

98

Α. Ροδαφηνός

εξωτερικά ερεθίσµατα. Κατό̟ιν ο «εµ̟ρησµός» ενισχύεται α̟ό τη µάθηση α̟ό ̟ροηγούµενες εµ̟ειρίες και τη δύναµη της συνήθειας: ̟ολλές φορές ̟έφτουµε στην ̟αγίδα να «̟αίζουµε» αρνητικές κασέτες στο κασετόφωνο του µυαλού µας, οι ο̟οίες έχουν γίνει ̟ρότυ̟α και µοντέλα συναισθηµατικής κατάστασης και συµ̟εριφοράς: «Όταν συµβαίνει… αυτό, ̟ρέ̟ει να αισθάνεσαι... έτσι». Κλασσικό ̟αράδειγµα, η δοξασµένη Ελληνική µούντζα: «Να, ρε όρνιο!» ή «Όρσε ̟έντε!». Όταν µας φασκελώνουν µε τα ̟έντε ανοικτά δάκτυλα, σύµφωνα µε τα ήθη και τα έθιµα, ̟ρέ̟ει να ̟άρουµε το αίµα µας ̟ίσω. Βέβαια, ̟ολλοί ̟έθαναν α̟ό καρδιακή ̟ροσβολή στην ̟ροσ̟άθεια να α̟οδείξουν «̟οιοι είναι», και να α̟αντήσουν κατ’ αυτόν τον τρό̟ο στην ̟ροσβολή της ̟ατρο̟αράδοτης Ελληνικής µούντζας ή αντίστοιχης ̟ροσβολής: «Ξέρεις ̟οιος είµαι εγώ, ρε;» κοκορεύονται και ρωτούν χωρίς να ̟εριµένουν α̟άντηση µε το γνώριµο αναψοκοκκινισµένο ύφος. Θα µε ρωτήσετε τώρα γιατί λέω «̟ατρο̟αράδοτης»· γιατί και ο δικός µου ο ̟ατέρας έριχνε εξαιρετικά χαριτωµένες –ξεγυρισµένες, δηλαδή– µούντζες, συνήθως κατά την οδήγηση. Έτσι λοι̟όν, ̟αρακολουθώντας µε θαυµασµό το µοντέλο των ̟αιδικών µου χρόνων, έµαθα κι εγώ τη χρήση της ̟ερίφηµης µούντζας. Το κακό είναι ότι µε ̟αρόµοιο ̟αραδοσιακό και χειρο̟οίητο –α̟ό χέρι στα µούτρα και τούµ̟αλιν– τρό̟ο έµαθαν ̟ώς να µουντζώνουν και ένα σωρό άλλοι συν-Έλληνες, ̟ολλοί α̟ό τους ο̟οίους µου αντα̟οδίδουν αµέσως τη χειρονοµία κάθε φορά ̟ου τη χρησιµο̟οιώ: «Να στα µούτρα σου, Ροδαφηνέ!». Αλλά και ̟άµ̟ολλες φορές ̟ου δεν τη χρησιµο̟οιώ, ̟άλι µου την ̟ροσφέρουν γενναιόδωρα, ̟ρολαβαίνοντάς µε για τις φορές ̟ου θα µουντζώσω ̟ρώτος! Πρόκειται δε ̟ερί Ελληνικού εθίµου, γιατί στους… «βαρβάρους», δηλαδή τους µη Έλληνες, η µούντζα φαίνεται σαν χαιρετούρα. Ε̟ειδή λοι̟όν οι αλλόφυλοι την αντιλαµβάνονται κατά διαφορετικό τρό̟ο, αυτοµάτως δεν αισθάνονται και την ανάγκη να α̟οδείξουν ̟όσο… µάγκες είναι! Συχνά λοι̟όν, οι αντιδράσεις µας είναι αυτοµατο̟οιηµένες σε τέτοιο βαθµό, ώστε να θεωρούµε ̟ως δεν ελέγχουµε εµείς τις σκέψεις µας. Αν όµως δεν τις ελέγχουµε εµείς, τότε ̟οιος τις ελέγχει; Βρείτε τον και στείλτε τόν µου αµέσως για θερα̟εία, για να… βρείτε την υγειά σας!!!

Τώρα, µ̟ορείτε να φασκελώνετε εύκολα, γρήγορα, α̟οτελεσµατικά και µε ακρίβεια µε το νέο µουντζοβόλο «ΜΝΤΖ-16». Η ̟ροσφορά ισχύει µέχρις εξαντλήσεως των α̟οθεµάτων.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 10 - ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι

99

Αισθανόµαστε, όπως σκεφτόµαστε Το κάθε τι έχει την οµορφιά του, αλλά δεν τη βλέ̟ει ο καθένας. – Κοµφούκιος Η Λογοθυµική θερα̟εία διδάσκεται και χρησιµο̟οιείται σήµερα α̟ό έναν µεγάλο αριθµό ψυχολόγων. Ο Ellis (1962, 1988) «δανείστηκε» και αυτός την ιδέα του Ε̟ίκτητου και έχτισε ̟άνω της ένα ολόκληρο σύστηµα θερα̟είας. Σύµφωνα µε τον Ellis, δεν είναι το εξωτερικό γεγονός, αλλά το σύστηµα των αξιών και των «̟ιστεύω» µας ̟ου αξιολογεί το γεγονός και ̟ροκαλεί τα συναισθήµατά µας. Αν λοι̟όν αλλάξουµε τον τρό̟ο σκέψης µας, θα αλλάξουν και τα συναισθήµατά µας. Το σύστηµα αξιών και τα ̟ιστεύω µας, ο ενδιάµεσος ̟αράγοντας ̟ου δρα ως το ατοµικό µας φίλτρο, είναι εν ̟ολλοίς α̟οτέλεσµα µάθησης –ναι, ναι!– και ε̟ιρροής α̟ό το ̟εριβάλλον. Συχνά, όµως, ̟ολλά α̟ό τα ̟ιστεύω ή τις σκέψεις µας βασίζονται σε ̟ε̟αλαιωµένες αντιλήψεις οι ο̟οίες, είναι µεν α̟οτέλεσµα εµ̟ειριών και γνώσεων, αλλά δεν είναι α̟αραιτήτως και ορθές. Ως εκ τούτου, ̟ολλές α̟ό τις ̟ροσδοκίες µας µ̟ορεί σε ορισµένες ̟εριστάσεις να α̟οδειχτούν –το λιγότερο– ̟εριοριστικές των δυνατοτήτων µας ή ακόµη και ̟αράλογες. Χρειάζεται λοι̟όν να ε̟ανεξετάζουµε ̟ότε-̟ότε τα ̟ιστεύω µας κάτω α̟ό ένα σύγχρονο ̟ρίσµα λογικής και είτε να τα αλλάζουµε, είτε να τα ̟ροσαρµόζουµε στα νέα δεδοµένα. Ε̟αναλαµβάνω λοι̟όν: αν και δεν ελέγχουµε το µηχανισµό φυγής-ε̟ίθεσης, όµως µ̟ορούµε να ελέγξουµε το τι αντιλαµβανόµαστε ως α̟ειλή και τι όχι. Το ̟ότε και το τι θεωρούµε ότι µας α̟ειλεί είναι συνάρτηση των εµ̟ειριών µας και των ̟ιστεύω ή του συστήµατος των αξιών µας. Άρα, ελεγχόµενο. Ε̟ι̟λέον, ελέγχοντας την αντίληψή µας για ένα γεγονός και τον τρό̟ο σκέψης µας, είµαστε σε θέση να ελέγχουµε και τις αντιδράσεις ̟ου µας δηµιουργούνται. Σ’ αυτό το σηµείο ίσως ̟ρέ̟ει να τονιστεί ότι, ό̟ως και ο Ellis, έτσι και οι σύγχρονοι Γνωσιακοί ψυχολόγοι ε̟ιβεβαιώνουν το αξίωµα του Beck: «το µεγαλύτερο στρες το δηµιουργούµε µέσα στο µυαλό µας!». Πολύ συχνά δηµιουργούµε άγχος α̟ό µόνοι µας. Οι ̟ερισσότεροι α̟ό µας ̟ολεµούν µε φανταστικά ̟ροβλήµατα! Άλλες φορές ̟άλι µεγαλο̟οιούµε διάφορα µικρο̟ροβλήµατα ̟ου ̟αρουσιάζονται. Ας αγχωθώ λίγο… Καθηµερινά αγχωνόµαστε α̟ό µόνοι µας για ̟ράγµατα τα ο̟οία αργότερα ούτε καν θυµόµαστε. Για ̟αράδειγµα, σκεφτείτε για ένα λε̟τό τη χθεσινή µέρα: σίγουρα είχατε άγχος, τρέχατε σαν ̟αλαβοί να ̟ρολάβετε… Τι; Καταγράψτε τους λόγους για τους ο̟οίους αγχωθήκατε χθες: …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Αν τα καταφέρετε, ̟ροσ̟αθήστε να κάνετε το ίδιο και για την ̟ροχθεσινή ηµέρα: …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Αν δεν τα καταφέρετε, τότε ίσως συµφωνείτε µαζί µου ότι:

www.rodafinos.cjb.net

100

Α. Ροδαφηνός

(α) ̟ολλά α̟ό αυτά για τα ο̟οία ανησυχούµε δε συµβαίνουν. Π.χ. Αν αργήσει το λεωφορείο, αν δεν µ̟ορέσω να ̟ληρώσω την ε̟ιταγή, αν δε µε ̟άρει τηλέφωνο… (β) τα ̟ερισσότερα ̟ροβλήµατα δεν είναι τόσο σηµαντικά, όσο µας φαίνονται τη στιγµή ̟ου ̟αρουσιάζονται. Α̟όδειξη, ότι την ε̟όµενη ηµέρα δεν τα θυµόµαστε καν. Σαφώς λοι̟όν τις ̟ερισσότερες φορές δηµιουργούµε άγχος µε… ̟αρθενογέννηση· έτσι, α̟ό µόνοι µας! (γ) άλλες φορές ̟άλι έχουµε ̟ροσδοκίες µη ρεαλιστικές. Θέτουµε ̟ολύ υψηλούς στόχους και, όταν δεν τους ̟ετυχαίνουµε, α̟ογοητευόµαστε. Και ̟ροσοχή: ο βαθµός της α̟ογοήτευσης είναι ανάλογος µε την ένταση της αρχικής µας ε̟ιθυµίας. Αυτό ̟ού το ̟άτε; Αλλάζοντας λοι̟όν τις αρχικές ̟ροσδοκίες και τον τρό̟ο σκέψης µας µ̟ορούµε να µειώσουµε δραστικά τον βαθµό στρες τον ο̟οίο δοκιµάζουµε καθηµερινά. Ο Mark Twain, ηλικιωµένος ̟λέον, εί̟ε σοφά: «Είµαι ένας γέρος άνθρω̟ος και ̟έρασα στη ζωή µου ̟ολλά ̟ροβλήµατα και καταστροφές… 95% των ο̟οίων ̟οτέ δε συνέβησαν!».
Ιστοριούλα: «Περάστε έξω!» Στα σεµινάριά µου συχνά ζητώ α̟ό κά̟οιον συµµετέχοντα να ̟εράσει έξω για λίγο. Οι αντιδράσεις ̟οικίλλουν. Κά̟οιοι υ̟ακούν χωρίς αντίρρηση. Κά̟οιοι άλλοι ρωτούν: «Μα, γιατί… τι έκανα;». Ύστερα α̟ό ̟έντε λε̟τά φωνάζουµε τον «τιµωρηµένο» να ε̟ιστρέψει. Τότε τον ρωτάω ̟ώς αισθάνθηκε: «Πω ̟ω, ρεζίλι! Ν’ ανοίξει η γη, να µε κατα̟ιεί». Και συνεχίζω: «Γιατί νοµίζετε ότι σας ζήτησα να ̟εράσετε έξω;». «∆εν έχω ιδέα. Ε̟ειδή δεν ̟ρόσεχα ή µή̟ως ε̟ειδή έκανα φασαρία;». Άλλοι δεν αισθάνονται καθόλου ενοχές: «Ευκαιρία να κάνουµε κανένα τσιγαράκι» ή «Τι καλά, δεν άντεχα άλλο να σας ακούω!».15 Άλλοι ̟άλι αντιδρούν εξ αρχής: «∆εν ̟άω ̟ουθενά, ̟ουθενά, ̟ουθενά, εδώ θα µείνω…!».

Αν λοι̟όν καταγράψουµε και εξετάσουµε την ̟οικιλία των αντιδράσεων και των συναισθηµάτων ̟ου βιώνουν οι άνθρω̟οι για το ίδιο συµβάν, τότε καταλήγουµε στην ε̟ιβεβαίωση του αρχικού ισχυρισµού, σύµφωνα µε τον ο̟οίον καµία κατάσταση δεν έχει διαφορετικό νόηµα, α̟ό αυτό ̟ου εµείς της δίνουµε. «Το στρες µ̟ορεί να βρίσκεται µόνο στα µάτια του ̟αρατηρητή» λέει ο Waitley. Ό̟ως η γαλήνη και η οµορφιά, λέµε εµείς. Βλέ̟ω τον κόσµο µέσα α̟ό τα δικά µου µάτια, µε τους δικούς µου φακούς και δεν υ̟άρχει κανένα άτοµο 15

∆ε φαντάζοµαι να ̟ιστέψατε ότι µου έχει συµβεί κάτι τέτοιο! Μια ̟λάκα κάναµε, άντε µ̟ράβο!

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 10 - ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι

101

στον ̟λανήτη ̟ου να έχει την ίδια εµ̟ειρία των ̟ραγµάτων µε µένα. Κανείς δεν µ̟ορεί να µ̟ει ̟ίσω α̟ό τους βολβούς των µατιών µου, να δει ̟ώς είναι να βρίσκεσαι µέσα στο σώµα µου, να φιλτράρει τα γεγονότα µέσα α̟ό το δικό µου ̟αρελθόν, τις ατέλειες και τα ̟ροτερήµατά µου, να δει ̟ώς φαίνεται το ηλιοβασίλεµα µέσα α̟ό τα δικά µου µάτια. Ο µόνος κόσµος ̟ου υ̟άρχει είναι αυτός ̟ου βλέ̟ω εγώ. Όταν σβήνω το φως και κλείνω τα βλέφαρά µου, τότε κι ο κόσµος ολάκερος σταµατά να ζουζουνίζει, τουλάχιστον όσον αφορά εµένα και ̟έφτει κι αυτός για ύ̟νο, ώσ̟ου να ξανανοίξω τα µάτια µου το ̟ρωινό της ε̟όµενης ηµέρας. ∆εν υ̟άρχουν ούτε δύο άτοµα µέσα στα έξι δισεκατοµµύρια ανθρώ̟ων αυτού του ̟λανήτη ̟ου να βλέ̟ουν µια κατάσταση µε την «ίδια µατιά». Η σηµασία µιας κατάστασης ή ενός στρεσογόνου γεγονότος εξαρτάται α̟οκλειστικά α̟ό την ερµηνεία και τη σηµασία ̟ου τους ̟ροσδίδει το άτοµο. Επανεξετάστε τους «άγραφους νόµους » και τις παράλογες προσδοκίες σας Ε̟ανεξετάστε τους κανόνες και τα «̟ρέ̟ει» σας. Για να ελαττώσετε τις καταστροφικές σας σκέψεις, ̟ρώτα αναγνωρίστε και στη συνέχεια αµφισβητήστε τις. Οι ̟ερισσότεροι άνθρω̟οι βασανίζονται α̟ό τις εξω̟ραγµατικές ̟ροσδοκίες ̟ου έχουν και α̟ό ̟αράλογα «̟ιστεύω» ̟ου υιοθέτησαν. Για ̟αράδειγµα, ̟εριµένουµε α̟ό τους άλλους οδηγούς να συµ̟εριφέρονται οδικά «ό̟ως ̟ρέ̟ει», δηλαδή… ό̟ως κι εµείς! Προσδοκούµε α̟ό την ̟ολιτεία να διατηρεί τους δρόµους σε καλή κατάσταση, τα οχήµατα να µη ̟αράγουν καυσαέρια, και την κίνηση να είναι µειωµένη, όταν εµείς ̟ηγαίνουµε στη δουλειά (µε το αυτοκίνητό µας· εννοείται!). Θέτουµε µη ρεαλιστικούς στόχους και, όταν αυτό ̟ου ε̟ιθυµούµε τελικά δεν το καταφέρνουµε, α̟ογοητευόµαστε. Αν ήταν εδώ ο Ellis, θα σας ρωτούσε: «Είναι το συγκεκριµένο «̟ιστεύω» σας βασισµένο σε ένα ̟ραγµατικό γεγονός, σε µια υ̟όθεση ή σε ένα λανθασµένο συµ̟έρασµα; Μή̟ως είναι ένα ̟αλιό, ένα ξε̟ερασµένο ̟ιστεύω; Πού είναι «γραµµένο»; Το υ̟οστηρίζουν κά̟οια στοιχεία ή µόνο η γιαγιά σας; Υ̟άρχουν α̟οδείξεις για την εγκυρότητά του; Τέλος, τι είναι τόσο τροµερό γύρω α̟ό το συγκεκριµένο συµβάν; Είναι ρεαλιστική η συµ̟εριφορά σας; Σας κάνει καλό; Υ̟άρχουν α̟οτελεσµατικότεροι τρό̟οι;».16 Μειώστε την ένταση και τη διάρκεια «Ναι µεν,» θα µου ̟είτε «αλλά είναι να µην εκνευρίζεσαι και να µην α̟ογοητεύεσαι µε τις ̟ροκλήσεις και τα ̟ροβλήµατα της ζωής;». Μη µε ̟αρεξηγείτε, δεν ισχυρίζοµαι ότι είναι εφικτό να α̟οφύγουµε εντελώς τις άσχηµες σκέψεις και να αισθανόµαστε ̟άντοτε ευχάριστα συναισθήµατα! Ακόµη και τα δυσάρεστα συναισθήµατα είναι χρήσιµα και αναγκαία, γιατί χρωµατίζουν µε µεγαλύτερη ̟οικιλία τον συναισθηµατικό µας κόσµο, α̟οτελούν µέτρο σύγκρισης, ώστε να νιώθουµε εντονότερα τις καλές µέρες και ̟αρακινούν σε δράση, ώστε να βελτιώνουµε τις δυσάρεστες καταστάσεις. Συµφωνώ, ε̟ίσης,

16

Για µια λε̟τοµερέστερη ̟εριγραφή των Γνωσιακών τεχνικών, βλ. Ροδαφηνός (2003).

www.rodafinos.cjb.net

102

Α. Ροδαφηνός

ότι οι α̟αιτήσεις ορισµένων καταστάσεων, ό̟ως είναι αυτές ̟ου αφορούν θέµατα υγείας, δοκιµάζουν τα όρια της ανθρώ̟ινης φύσης. Παν µέτρον … Ε̟ιτρέψτε µου λοι̟όν να ε̟ιµείνω στη θέση µου, ότι είναι ανάγκη να διδαχτείτε τρό̟ους για να µειώνετε την ένταση, τη συχνότητα και τη διάρκεια των στρεσογόνων ε̟εισοδίων και συνε̟ώς την ε̟ίδραση των αρνητικών σκέψεων και συναισθηµάτων ̟ου αυτά ̟ροκαλούν. Η σ̟ουδαιότητα της ̟αρα̟άνω δήλωσης είναι στις µέρες µας ̟ιο ̟ροφανής α̟ό ̟οτέ, καθώς, ό̟ως ̟ροεί̟αµε, µια ̟ληθώρα ερευνών των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της υγείας έχουν ε̟ιβεβαιώσει την ε̟ίδραση των αρνητικών συναισθηµάτων στην ψυχική και σωµατική µας υγεία. Κάτι για το ο̟οίο ανησύχησες ̟ιο νωρίς α̟ό όσο έ̟ρε̟ε, είναι κάτι για το ο̟οίο ανησύχησες ̟ερισσότερο α̟ό όσο έ̟ρε̟ε. – Σενέκας Ό̟ως ̟ολύ ε̟ιτυχηµένα τονίζει ο A. Robins, τα δυσάρεστα συναισθήµατα είναι «σήµατα» για κινητο̟οίηση. Αν κά̟οιος τα αγνοήσει, η κατάσταση, αν δεν κακοφορµίσει, κατά ̟άσα ̟ιθανότητα, θα ̟αραµείνει στάσιµη. Όταν, για ̟αράδειγµα, αισθάνεστε ̟όνο, α̟ογοήτευση, θυµό, κατάθλιψη, δυσαρέσκεια αναγνωρίστε το συναίσθηµα ως ένα σινιάλο, για να αρχίσετε να «κινείστε» ̟ρος την κατεύθυνση της αντιµετώ̟ισης του αιτίου ̟ου το ̟ροκάλεσε, είτε της αλλαγής της αντίληψής σας για αυτό, αλλά και της ερµηνείας ̟ου έως τώρα του δίνατε.

∆ε χρειάζεται να ανησυχήσω ακόµα. Ας µετρήσω µέχρι το τρία. Ένα, δύο…

Αν, για ̟αράδειγµα, αισθάνεστε µόνος ή µόνη, ε̟ειδή δεν έχετε δεσµό, είναι αναγκαίο να αναγνωρίσετε τα συναισθήµατά σας. Αυτά είναι τόσο ̟ολύτιµα όσο και η ένδειξη του καντράν για τα λάδια ή τη βενζίνη του αυτοκινήτου σας, καθώς σας υ̟ενθυµίζουν ότι είναι ώρα (α) να ενεργήσετε άµεσα (β) να αλλάξετε την αντίληψή σας ̟ερί µοναξιάς ή δεσµού (γ) να κάνετε και το (α) και το (β). ∆οκιµάστε ̟ρώτα να αλλάξετε τη συµ̟εριφορά σας. Ακόµα και αν χωρίσατε ή δεν έχετε ̟αντρευτεί ̟οτέ, δεν είναι ανάγκη να µείνετε µόνοι για όλη σας τη ζωή. Αν αυτά ̟ου κάνατε µέχρι σήµερα δεν έχουν α̟οδώσει, ίσως είναι καιρός να διαφορο̟οιήσετε τον τρό̟ο ̟ροσέγγισης του στόχου σας. Για ̟αράδειγµα, ίσως έχει έρθει η ώρα να αλλάξετε τα µέρη στα ο̟οία συχνάζετε και τα άτοµα µε τα ο̟οία συναναστρέφεστε ή να τρο̟ο̟οιήσετε κάτι σε σχέση µε τον εαυτό σας! Τη στάση ή τους τρό̟ους σας, τη φυσική σας εµφάνιση ή τις συνήθειές σας! Ό̟ως ήδη αναφέρθηκε, µια α̟οτελεσµατική τακτική είναι να εξετάσετε τις στρατηγικές www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 10 - ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι

103

̟ου χρησιµο̟οίησαν, για να αντιµετω̟ίσουν το ίδιο ή κά̟οιο ̟αρόµοιο ̟ρόβληµα, άλλοι άνθρω̟οι. Μάθετε α̟ό τους ε̟ιτυχηµένους! Κάθε ̟ρόβληµα ̟ου σας ̟αρουσιάζεται σήµερα έχει ̟αρουσιαστεί στο ̟αρελθόν και σε κά̟οια – ̟ολλά!– άλλα άτοµα. Ε̟ιλέξτε να διδαχτείτε α̟ό ανθρώ̟ους ̟ου αντιµετώ̟ισαν µε ε̟ιτυχία το ίδιο ζήτηµα. Αν δε σας καλύψει η ̟αρα̟άνω ̟ρόταση, τότε ήρθε η ώρα να αλλάξετε και την αντίληψή σας για το θέµα! Έχετε σκεφτεί, ας ̟ούµε, ότι δεν είναι κι άσχηµα να είστε µόνοι; Εκτιµήστε το γεγονός ότι θα ζήσετε το µεγαλύτερο διάστηµα της εµ̟ειρίας σας στον µοναχικό ̟λανήτη γη ̟αρέα µε την Αυτού Μεγαλειότητα: τον εαυτό σας! Για αυτό, καλά θα κάνετε να µάθετε να ̟ερνάτε καλά µαζί του: διαβάστε βιβλία, ̟αρακολουθήστε εκδηλώσεις, κάνετε ̟ερι̟άτους. Ανακαλύψτε νέες δραστηριότητες: στη φύση, αθλητικές, µουσικές, καλλιτεχνικές, κοινωνικές, ατοµικές, συλλογικές! ∆ιαλέγετε µε προσοχή τις µάχες σας Α̟ό τις συµφορές ̟ρέ̟ει κανείς να διαλέγει τις µικρότερες. – Αριστοτέλης Κάθε άνθρω̟ος, λέει ο ∆ρ. Hans Selye (1956, 1987), ξεκινάει τη ζωή του έχοντας στη διάθεσή του ένα συγκεκριµένο ̟οσό ενέργειας και χρόνου. Κάθε φορά ̟ου αντιµετω̟ίζουµε ένα ̟ρόβληµα ή µια στρεσογόνο κατάσταση και για να αντε̟εξέλθουµε στις α̟αιτήσεις ̟ου δηµιουργούνται, κάνουµε «ανάληψη» ενός ̟οσού χρόνου και ενός ̟οσού ενέργειας α̟ό τους λογαριασµούς µας. Οι άνθρω̟οι ̟ου καταφεύγουν µε το ̟αραµικρό στις «καταθέσεις» τους χρεοκο̟ούν –σωµατικά και συναισθηµατικά– ̟ολύ ̟ιο σύντοµα α̟ό αυτούς ̟ου αντιδρούν µε σύνεση, οικονοµία δυνάµεων και χωρίς υ̟ερβολές. Οι ̟ερισσότεροι όµως α̟ό εµάς δε σ̟αταλούµε µόνο ενέργεια και χρόνο, αλλά τελικά χάνουµε και τον δρόµο ̟ου οδηγεί στη γαλήνη και την ευτυχία, γιατί ̟ροσ̟αθούµε να αλλάξουµε αυτά ̟ου δεν µ̟ορούµε να αλλάξουµε. Είναι, συνε̟ώς, εξαιρετικά αναγκαίο να µάθουµε να µην ξοδευόµαστε ασυλλόγιστα και να ε̟ιλέγουµε τις µάχες µας µε σύνεση. Γιατί, µ̟ορεί κά̟οιος να κερδίσει µία ή µερικές µάχες, αλλά ίσως τελικά χάσει τον ̟όλεµο! Μ̟ορεί, για ̟αράδειγµα, στην ̟ροσ̟άθειά µας να κερδίσουµε χρήµατα, οικό̟εδα, σ̟ίτια, οικονοµική καταξίωση, να χάσουµε την υγεία µας. Γι’ αυτό, ε̟αναλαµβάνω: βάλτε τα ̟ράγµατα στη σωστή τους θέση και εξοικονοµήστε ενέργεια και χρόνο για ̟ραγµατικά σηµαντικές µάχες. ∆ε χρειάζεται να ̟ολεµάτε για κάθε τι ̟ου δεν σας αρέσει, αν δεν είναι όντως σηµαντικό! Υγιής εκτίµηση της κατάστασης Το άτοµο ̟ου αντιδρά υγιώς στα ̟ροβλήµατα είναι αυτό ̟ου διαθέτει και τις ̟ερισσότερες ε̟ιλογές. Προβλέ̟ει και ̟ροετοιµάζεται για το σενάριο –ακόµη και– της χειρότερης ̟ερί̟τωσης: «Αν δεν συµβεί αυτό ̟ου θα ήθελα, τι άλλο θα µ̟ορούσε να συµβεί; Και, αν συνέβαινε κάτι άλλο, ̟ώς θα µ̟ορούσα να το αντιµετω̟ίσω;». «Ποιο είναι άραγε το χειρότερο ̟ου θα µ̟ορούσε να µου συµβεί;».

www.rodafinos.cjb.net

104

Α. Ροδαφηνός

Όταν όλα ̟άνε στραβά, είναι χρήσιµο να γνωρίζει κανείς το χειρότερο, ώστε να έχει µέτρο σύγκρισης: «Βέβαια, δε µε έχουν κλείσει ακόµα φυλακή, δεν είµαι στο νοσοκοµείο, δεν ̟έθανα... Μια χαρά είµαι!». Το άτοµο µε α̟οτελεσµατικές ικανότητες αντιµετώ̟ισης του στρες δεν αρχίζει να ̟ίνει· δεν τα ̟αρατάει· δεν το ρίχνει στην αυτολύ̟ηση –«Αχ! Αλίµονό µου, του φουκαρά! Γιατί να µου συµβεί εµένα τέτοιο κακό!…»– ούτε και αυτοκτονεί, ε̟ειδή α̟έτυχε στις ̟ανελλαδικές ή ε̟ειδή τα χάλασαν οι δικοί του ή χώρισε µε τη γυναίκα του ή ε̟ειδή έ̟εσαν έξω οι δουλειές του. Αντιθέτως, εξετάζει τις διαθέσιµες ε̟ιλογές ̟ου έχει ήδη συγκεντρώσει και είτε ενεργεί άµεσα είτε αλλάζει την αντίληψή του για το ̟ρόβληµα είτε ρυθµίζει τα συναισθήµατά του ̟ρος αυτό. Κάθε έξοδος είναι µια είσοδος κά̟ου. – T. Stoppard Β2. ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ Οι τεχνικές ρύθµισης των συναισθηµάτων ενδείκνυνται στις ̟ερι̟τώσεις ό̟ου τα ̟ροβλήµατα φαίνονται να είναι άλυτα –ε̟ί του ̟αρόντος, τουλάχιστον– ή ̟ολύ σοβαρά για ε̟αναρύθµιση της αντίληψής µας για αυτά. Θα αναφερθώ σε ορισµένες σωµατικές τεχνικές µε στόχο την αλλαγή των συναισθηµάτων, καθώς έχουµε ήδη εξετάσει λε̟τοµερώς τις Γνωσιακές τεχνικές ̟ου αφορούν τον τοµέα «Αλλαγή της αντίληψης». Εκτόνωση συναισθηµάτων Η έκφραση συναισθηµάτων θεωρείται υγιής µηχανισµός. Α̟όδειξις εκ του αντιθέτου: η ανάσχεση της έκφρασης του θυµού έχει α̟οδειχθεί ότι συνδέεται µε υψηλότερη αρτηριακή ̟ίεση. «Το κλάµα είναι ωφέλιµο;» αναρωτιούνται ̟ολλοί. Θα σας α̟αντήσω. Και ναι, και όχι. Έχω µελετήσει τα α̟οτελέσµατα –αρκετά αντιφατικά µεταξύ τους– διαφόρων ερευνών γύρω α̟ό το θέµα «κλάµα– εκτόνωση». Κά̟οιοι υ̟οστηρίζουν ότι ο σύγχρονος ̟ολιτισµός έχει… φράξει τις εξατµίσεις και έχει σφραγίσει τις βαλβίδες ασφαλείας της έκφρασης των συναισθηµάτων. Και ε̟ειδή τα δάκρυα α̟ό χαρά δεν ̟εριέχουν τοξίνες, σε αντίθεση ̟ρος τα δάκρυα α̟ό στενοχώρια ̟ου είναι σχεδόν δηλητηριώδη, οι ειδικοί αναρωτιούνται ̟ού ̟ηγαίνουν άραγε τα τοξικά µας α̟όβλητα, όταν συγκρατούµε το… «µαύρο µας το δάκρυ»; Πάντως, ακόµη κι αν δε χρησιµεύει ως καθαρτικό, το κλάµα ανεβάζει τη θερµοκρασία του σώµατος –κάτι χρήσιµο για τις κρύες µέρες και νύχτες του χειµώνα– και, τουλάχιστον, δε δηµιουργεί δια̟ροσω̟ικές ε̟ι̟λοκές, ό̟ως «καταφέρνει» η ε̟ιθετικότητα. Συχνά, δε, µαγνητίζει την ̟ροσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων, ̟ρος ικανο̟οίηση της κλαίουσας· όχι της ιτιάς! Εννοείται ότι τα αγοράκια δεν «κάνει»(!) να κλαίνε… Άλλες έρευνες, ό̟ως των Pennebaker, Keicolt–Glaser, και Glaser (1988), δείχνουν ότι η συζήτηση ̟ερί του ̟ροβλήµατος ή η εκµυστήρευση, ακόµα και µε τη µορφή καταγραφής του σε ένα ηµερολόγιο ή σε ένα ο̟οιοδή̟οτε φύλλο χαρτιού –ακόµη και αν στη συνέχεια δεν το δείξουµε στο άτοµο ̟ου ̟ροκάλεσε τα συναισθήµατά µας ή το ̟ετάξουµε– συνδέεται µε την α̟οδοτικότερη www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 10 - ∆ε µ̟ορώ να κάνω κάτι

105

λειτουργία του ανοσο̟οιητικού συστήµατος και µε την καλύτερη υγεία, συνολικά. Ε̟ιστρατεύστε, λοι̟όν, χαρτί και µολύβι και… τρέµε Anna Frank! «Αντιπερισπασµός » Η ενασχόληση µε άλλες δραστηριότητες, µια µορφή «αντι̟ερισ̟ασµού» δηλαδή, έχει βραχυ̟ρόθεσµα α̟οτελέσµατα, µέτρια χρησιµότητα και θεωρείται α̟ό τις κατώτερες στρατηγικές ε̟ίλυσης ̟ροβληµάτων, ιδίως όταν συνιστάται στο άτοµο να λειτουργήσει ενεργητικά ̟ρος τη διαχείριση του ̟ροβλήµατός του και όχι να το α̟οφύγει. Είναι ̟άντως ̟ροτιµότερη, ως ε̟ιλογή, α̟ό τις καταχρήσεις, τον αρνητικό διάλογο και το ξέσ̟ασµα σε άλλους. Χαλάρωση Οι τεχνικές διαλογισµού και αυτοσυγκέντρωσης ̟ροϋ̟οθέτουν ήρεµο ̟εριβάλλον, «̟αθητική» διάθεση και άνετη στάση. Χρησιµο̟οιούν κατά κόρον τις βαθιές διαφραγµατικές ανα̟νοές, διάφορες µεθόδους µυϊκής χαλάρωσης και, α̟αραιτήτως, αυτοε̟ιβεβαιωτικές δηλώσεις. Εκ̟αιδευόµενοι και εκ̟αιδευτές θεωρούν τις τεχνικές χαλάρωσης ένα είδος «αµορτισέρ» στους κραδασµούς α̟ό τις λακκούβες της ζωής. Υ̟άρχουν διάφορες ̟αραλλαγές τεχνικών, ό̟ως η αυτογενής µυϊκή χαλάρωση, η ̟ροοδευτική νευροµυϊκή χαλάρωση, η ε̟ικέντρωση της ̟ροσοχής σε ένα «σηµείο» –εσωτερικό ή εξωτερικό–, ο καθοδηγούµενος οραµατισµός (guided imagery), καθώς και µηχανισµοί υ̟οβοήθειας, τεχνολογικής φύσεως, ό̟ως οι συσκευές βιοανάδρασης, οι δεξαµενές ε̟ί̟λευσης (flotation tanks), οι συνδυασµοί ήχου και φωτός κ.ά. Η yoga και το tai chi χρησιµο̟οιούν συγκεκριµένες σωµατικές κινήσεις, οι ο̟οίες σε συνδυασµό µε αυτοσυγκέντρωση οδηγούν στη χαλάρωση. Τα α̟οτελέσµατα των τεχνικών χαλάρωσης είναι ευεργετικά και σε σωµατικό ε̟ί̟εδο: αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκέφαλου, µείωση σφυγµών και καρδιαγγειακής ̟ίεσης, καλύτερη διαχείριση του οξυγόνου α̟ό τους ιστούς, βελτίωση της α̟οτελεσµατικότητας του ανοσο̟οιητικού συστήµατος, αλλά και σε ψυχολογικό ε̟ί̟εδο: βελτίωση διάθεσης, λιγότερη κούραση και άγχος. Τέλος, υ̟άρχει στη διάθεση των ενδιαφερόµενων το χαλαρωτικό ή το θερα̟ευτικό µασάζ και, για τους ̟ιο τολµηρούς, η ύ̟νωση (µέθοδος ̟αρεξηγηµένη α̟ό τους ̟ερισσότερους, ακόµη και µόνον στο άκουσµα του όρου).

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Από τη θεωρία στην πράξη Ο δρόµος είναι µακρύς µε διδαχές, αλλά σύντοµος και α̟οτελεσµατικός µε ̟αραδείγµατα. – Σενέκας ο νεώτερος

ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ αυτό θα υ̟οβάλουµε τα ανωτέρω θεωρητικά αξιώµατα και τη µέθοδο «Ρο» στη βάσανο της εφαρµογής, ̟αρουσιάζοντας συγκεκριµένα ̟αραδείγµατα και ̟ροτάσεις. Θα ̟αρατηρήσετε ότι οι εφαρµογές εστιάζονται συχνότερα στην αλλαγή της εκτίµησης των στρεσογόνων γεγονότων, ̟αρά στην αλλαγή των εξωτερικών συνθηκών, για τον α̟λούστατο λόγο, ότι, ό̟ως εί̟αµε και νωρίτερα, αυτές, οι τελευταίες, δεν βρίσκονται ̟άντα κάτω α̟ό τον έλεγχό µας. Πρωταρχικός στόχος βεβαίως είναι η ̟ροσ̟άθεια ε̟ίλυσης του εκάστοτε ̟ροβλήµατος. Όταν όµως αυτό είναι ανέφικτο, τότε ̟ροτείνεται η αντιµετώ̟ιση των ̟αράλογων ̟ροσδοκιών και η µείωση των µη-υγιών αντιδράσεων και των αρνητικών συναισθηµάτων τα ο̟οία συχνά συνοδεύουν τις καταστάσεις έντονου στρες.

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

107

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Ό̟ως ισχυρίστηκα και ̟ροηγουµένως, η µέθοδος «Ρο» µ̟ορεί να εφαρµοστεί σε ο̟οιοδή̟οτε ̟ρόβληµα. Ας δοκιµάσουµε λοι̟όν τη µέθοδο σε δύο δύσκολα σενάρια-̟ροβλήµατα. Σενάριο Άλφα: οικονοµικά προβλήµατα Ας υ̟οθέσουµε ότι έχω µια ε̟ιχείρηση, η ο̟οία τον τελευταίο καιρό αντιµετω̟ίζει οικονοµικά ̟ροβλήµατα. Η άµεση αντίδρασή µου είναι να αρχίσω να φέροµαι µε εκνευρισµό στους υ̟αλλήλους και συγχρόνως –ή εν συνεχεία– στους οφειλέτες και στους ̟ροµηθευτές. Αναθεµατίζω το δήµο, την κυβέρνηση, το σύστηµα και, γενικότερα, ό̟οιον βρω µ̟ροστά µου. Ξεσ̟άω στη/στον σύζυγο, µ̟ορεί ακόµη να ξεσ̟άσω και στα ̟αιδιά, στα σκυλιά, ακόµα και στον Ηλία, τη χελωνίτσα του κουµ̟άρου µου. Σενάριο Βήτα: προβλήµατα υγείας συγγενικού προσώπου Ας υ̟οθέσουµε τώρα ότι έχω τη φροντίδα ενός στενού οικογενειακού ̟ροσώ̟ου µε νόσο Alzheimer ή συµ̟τώµατα γεροντικής άνοιας. ∆ικό µου είναι το σενάριο, ό̟οιον θέλω αρρωσταίνω! Καθώς αντιµετω̟ίζω ̟ροβλήµατα, ό̟ως ιατρική υ̟οστήριξη, εύρεση νοσοκοµειακής βοηθού, αδυναµία αντιµετώ̟ισης της οικονοµικής δα̟άνης, αναθεµατίζω εκνευρισµένος τους συνήθεις υ̟ό̟τους: τον δήµο, την κυβέρνηση, το σύστηµα, τη σύζυγο, τα ̟αιδιά, τα σκυλιά, τον Ηλία, τη χελωνίτσα του κουµ̟άρου µου. Μέσα µου όµως αντιλαµβάνοµαι ότι αυτή η ενέργεια, το να κατηγορώ άλλους, όσο καλός και να έχω γίνει µε την εξάσκηση(!), µάλλον δεν ωφελεί· και στις δύο ̟ερι̟τώσεις. «Και τι µ̟ορείς να κάνεις; Νέα ταχτική; Πάλι αλλαγή ̟λεύσης;» «Για σταθείτε ρε, εσείς δεν ̟λερώσατε, για να µε ακούσετε – ή µάλλον για να µε… διαβάσετε;» «Πλερώσαµε.» «Ε, λοι̟όν, διάβασον µεν, σχολίασον δε(ν)!» Η ΜΕΘΟ∆ΟΣ «ΡΡΡΟ»… ΕΝ ∆ΡΡΡΑΣΗ! Το αδιέξοδο στο ο̟οίο µε οδηγούσαν οι έως τώρα αντιδράσεις µου, µε υ̟οχρεώνει κά̟οια στιγµή να συνέλθω, ε̟ιτέλους! Σε µια ̟ροσ̟άθεια να διαχωρίσω το συναίσθηµα α̟ό τη λογική, σκέφτοµαι τις δύο βασικές ε̟ιλογές, ̟ου η µέθοδος «Ρο», του Ρο-δαφηνού, µου ̟ροτείνει: (α) Μ̟ορώ να κάνω κάτι για αυτό άµεσα (β) ∆εν µ̟ορώ να κάνω τί̟οτα (̟ρος το ̟αρόν). Ας εξετάσουµε τώρα τα σενάρια Άλφα και Βήτα µε βάση τις δύο ̟αρα̟άνω ε̟ιλογές. www.rodafinos.cjb.net

108

Α. Ροδαφηνός

Επιλογή Α: µπορώ να κάνω κάτι «Φυσικά και µ̟ορώ!» α̟οφασίζω σχετικά µε το σενάριο Άλφα. Μ̟ορώ να οργανώσω ένα νέο ̟λάνο ̟ροώθησης του ̟ροϊόντος µου, να σχεδιάσω µια α̟οδοτικότερη διαφηµιστική εκστρατεία, να οργανώσω φανφάρες ταρατατζούµ και ρεκλάµες, να κάνω ειδικές ̟ροσφορές, να εκ̟αιδεύσω το ̟ροσω̟ικό, να µειώσω τα έξοδα, να αλλάξω ̟ροµηθευτή, να ζητήσω την ε̟αγγελµατική υ̟οστήριξη ειδικού σύµβουλου, ψυχολόγου ειδικευµένου στα εργασιακά θέµατα/σχέσεις ή να οργανώσω φίλους και συγγενείς, να γράψω γράµµατα στις εφηµερίδες, σε υ̟ουργούς, υ̟εύθυνους και ανεύθυνους, να ψηφίσω άλλον βουλευτή ή άλλο κόµµα στις ε̟όµενες εκλογές, να κάνω αντίσταση, να συσ̟ειρώσω οµάδες ̟ολιτών κατά του κράτους... «Φυσικά και µ̟ορώ!» α̟οφασίζω και για την ̟ερί̟τωση Βήτα. Μ̟ορώ να ̟αρακολουθήσω ειδικά σεµινάρια, ενηµερωτικά, ειδικά για την φύση και την αντιµετώ̟ιση της νόσου ή εκ̟αιδευτικά, για τους συνοδούς των ασθενών, να έρθω σε ε̟αφή µε ανθρώ̟ους και οικογένειες ̟ου αντιµετω̟ίζουν ̟αρόµοια κατάσταση, να διοργανώσω εράνους και εκδηλώσεις για την ευαισθητο̟οίηση και τη δραστηριο̟οίηση των ̟ολιτών και του κράτους, να γράψω γράµµατα στις εφηµερίδες, να συσ̟ειρωθώ στον σύλλογο ̟ου έχουν ιδρύσει ασθενείς ή συγγενείς των ασθενών α̟ό τη νόσο· άλλωστε, η ισχύς εν τη ενώσει! Τώρα, υ̟άρχει η ̟ερί̟τωση να έχω άµεσα α̟οτελέσµατα, αλλά υ̟άρχει και η ̟ερί̟τωση οι ̟ροσ̟άθειές µου να µην α̟οδώσουν τα αναµενόµενα. Αν ε̟ιλέξω να µην ̟ροσ̟αθήσω για τί̟οτα α̟ό τα ̟αρα̟άνω, ̟ρέ̟ει τουλάχιστον να είµαι σίγουρος ότι το να εκνευρίζοµαι µε ανθρώ̟ους ̟ου δεν έχουν σχέση µε το ̟ρόβληµά µου και να τους ε̟ιβαρύνω µε τα ̟αρά̟ονά µου δεν βοηθάει καθόλου στην ε̟ίλυσή του. Τουναντίον, µ̟ορεί να µου δηµιουργήσει ̟ρόσθετα ̟ροβλήµατα: κακές σχέσεις µε το ̟ροσω̟ικό, τους συνεργάτες, την οικογένεια ή µε τον άνθρω̟ο ̟ου έχει α̟όλυτη ανάγκη τη θετική µου ενέργεια και τη βοήθεια… Πρέ̟ει συνε̟ώς, ε̟αναλαµβάνω, να µάθουµε να διακρίνουµε τις καταστάσεις στις ο̟οίες µ̟ορούµε να ̟αρέµβουµε, α̟ό αυτές των ο̟οίων τον έλεγχο είναι αδύνατο να α̟οκτήσουµε. Ταυτοχρόνως ̟ρέ̟ει να εκ̟αιδευτούµε στο να συνειδητο̟οιούµε κάθε φορά αν είµαστε ̟ράγµατι διατεθειµένοι να αφιερώσουµε ενέργεια και χρόνο, για να αλλάξουµε την κατάσταση ̟ου µας α̟ασχολεί. Επιλογή Β: δεν µπορώ να κάνω κάτι Αν η α̟άντηση στην ερώτηση «µ̟ορώ να κάνω κάτι;» είναι αρνητική, καλά θα κάνουµε, τονίζω για ̟ολλοστή φορά («καταλάβατε ή να κάνω και κακά;», ό̟ως έλεγε και στην έξυ̟νη διαφήµιση εκείνη το µαγκιόρικο µωράκι, ̟ου αναζητούσε τρό̟ους για να µας ̟είσει ότι το χαρτί υγείας της τάδε µάρκας είναι το α̟αλότερο), να α̟οδεχτούµε το γεγονός ότι δεν µ̟ορούµε ̟άντοτε να αλλάζουµε τις συνθήκες. Αντιθέτως, έχουµε σηµαντικό έλεγχο –ιδιαίτερα ύστερα α̟ό συνεχή και συνε̟ή εξάσκηση– σε ο,τιδή̟οτε συµβαίνει µέσα µας, στις σκέψεις, στα συναισθήµατα και στις αντιδράσεις µας. Το κακό βέβαια είναι ότι, ό̟ως ̟ροανέφερα, οι ̟ερισσότεροι ̟ροσ̟αθούµε να αλλάξουµε καταστάσεις οι ο̟οίες, τουλάχιστον άµεσα, δεν αλλάζουν. www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

109

Α̟οτέλεσµα; Χάνουµε άσκο̟α χρόνο και ενέργεια, ̟ου θα µ̟ορούσαµε να διοχετεύσουµε σε κάτι άλλο ̟ιο α̟οδοτικό. Για ̟αράδειγµα, θα µ̟ορούσαµε να ̟ροσ̟αθήσουµε να εµ̟λουτίσουµε και να βελτιώσουµε τις ήδη υ̟άρχουσες, στο ρε̟ερτόριό µας, στρατηγικές διαχείρισης του στρες, να α̟οκτήσουµε ̟ρόσθετες ̟ληροφορίες και γνώσεις για το ̟ρόβληµά µας και την αντιµετώ̟ισή του, να ζητήσουµε βοήθεια α̟ό τον ευρύτερο κοινωνικό ̟ερίγυρο, αφού ̟ρώτα ενδυναµώσουµε τις σχέσεις µας µε τα υ̟όλοι̟α µέλη της οικογένειας, τους συγγενείς ή τους καλούς µας φίλους. Σειρά σας τώρα! Ήρθε η ώρα –ή µάλλον η… σελίδα– για να αντιµετω̟ίσουµε µαζί το ̟ρόβληµα ̟ου ε̟ιλέξατε λίγη ώρα ̟ριν – ή µάλλον λίγες… σελίδες ̟ριν. Οι άνθρω̟οι ̟ροκόβουν ̟ερισσότερο, ασκούµενοι στην ̟ράξη. – Στοβαίος

www.rodafinos.cjb.net

110

1. 2.

3.

4. 5.

Α. Ροδαφηνός

ΦΟΡΜΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟ∆Ο «Ρο» Τίτλος ̟ροβλήµατος: …………………………………… (µε δικά σας λόγια) Περιγραφή ̟ροβλήµατος (εν ανάγκη, ζωγραφίστε το) ……………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………. Υ̟αίτιοι – συνήθεις ύ̟ο̟τοι (άτοµα και οργανισµοί για να κατηγορήσω)
Οι γονείς µου
Οι δάσκαλοί µου
Τα γονίδια
Τα άστρα
Η εταιρεία
Το σύστηµα
Ο Θεός
Άλλο ..……. Ωφελούν οι κατηγορίες;
Όχι
Όχι (Βάλτε Χ σε ένα τετραγωνάκι) Μ̟ορώ να κάνω κάτι για να αντιµετω̟ίσω το ̟ρόβληµα άµεσα;
Ναι. Προχωρήστε στο (Α).
Όχι. Πηδήξτε το (Α) και συνεχίστε µε το (Β). (Α) Τι µ̟ορώ να κάνω; (καταιγισµός ιδεών, αξιολόγησή τους) ………...……………………………………………………………………………. ………...……………………………………………………………………………. Τι ε̟ι̟λέον µ̟ορώ να µάθω για το ̟ρόβληµα; ………...……………………………………………………………………………. ………...……………………………………………………………………………. Ποιος µ̟ορεί να µε βοηθήσει; ………...……………………………………………………………………………. ………...……………………………………………………………………………. Αξίζει τον χρόνο και την ενέργειά µου;
Όχι. Προχωρήστε στο (Β)
Ναι. Συνεχίστε τις σκέψεις. Π.χ. «Πόσο χρόνο και ενέργεια είµαι διατεθειµένος να αφιερώσω;» ………...……………………………………………………………………………. ………...……………………………………………………………………………. (Β) ∆εν µ̟ορώ να κάνω κάτι, για να αντιµετω̟ίσω το ̟ρόβληµα (τουλάχιστον άµεσα). Μάλλον ̟ρέ̟ει να α̟οδεχτώ το γεγονός ότι δεν µ̟ορώ ̟άντοτε να αλλάζω τις εξωτερικές συνθήκες ή τους γύρω µου. Έχω όµως σηµαντικό έλεγχο στις σκέψεις (την αντίληψη) και τις αντιδράσεις µου (συναισθήµατα και ̟ράξεις). Αλλάζω την αντίληψη, τις αντιδράσεις µου ή και τα δύο.

Ενδεικτικά, στο σηµείο αυτό ̟εριγράφω µε συντοµία µία α̟ό τις τεχνικές αλλαγής συναισθηµάτων (θα βρείτε κι άλλες ̟αρακάτω):

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

111

Χρήσιµες ερωτήσεις για αλλαγή συναισθηµάτων 1. Πώς αισθάνοµαι για το γεγονός; ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 2. Πώς θα ήθελα να αισθάνοµαι; ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 3. Πώς διαλέγω να αισθάνοµαι; ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 4. Τι έµαθα α̟ό αυτή την εµ̟ειρία; ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 5. Τι χρειάζεται να κάνω µε διαφορετικό τρό̟ο την ε̟όµενη φορά, ώστε να έχω καλύτερα α̟οτελέσµατα; ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Υ̟ενθυµίζω ότι η µέθοδος «Ρο» µ̟ορεί –και ̟ρέ̟ει– να χρησιµο̟οιείται σε κάθε είδους ̟ροβλήµατα. Ακόµη και σε ̟ολύ δυσάρεστες καταστάσεις, ό̟ως ατύχηµα, φωτιά, σεισµός, ασθένεια συγγενικού ̟ροσώ̟ου, θάνατος. Ας δούµε ένα τελευταίο ̟αράδειγµα. Σενάριο Γάµα: ατύχηµα (σεισµός, φωτιά ή πληµµύρα, θάνατος) Σίγουρα είναι δυσάρεστα και ανε̟ιθύµητα συµβάντα, αλλά µή̟ως όταν έχουν συµβεί είναι και α̟ολύτως µη αναστρέψιµα; Μ̟ορώ να κάνω κάτι, ώστε να µην… «είχαν γίνει»; Μάλλον όχι, καθώς δεν έχουµε (ακόµη!) τη δυνατότητα να γυρίσουµε ̟ίσω τον χρόνο. Ό,τι έγινε, έγινε! Η καλύτερη ε̟ιλογή: να το α̟οδεχτώ και να αντιµετω̟ίσω τις συνέ̟ειές του µε τον καλύτερο δυνατό τρό̟ο. Άλλωστε, εάν στεναχωρηθώ, αγχωθώ, εκνευριστώ, ̟έσω να ̟εθάνω, φυσιολογικές κατά άλλα αντιδράσεις, θα αλλάξει το συµβάν; Όχι· σωστά το εί̟ατε. ∆εν ισχυρίζοµαι ότι είναι δυνατό να χαµογελάω ή να ξεκαρδίζοµαι στα γέλια σε τέτοιες στιγµές, υ̟οστηρίζω όµως ότι είναι δυνατό να µειώσω την ένταση και τη διάρκεια των αρνητικών συναισθηµάτων. Αν δεν το κάνω, διατρέχω τον κίνδυνο να υ̟οστώ τα χειρότερα, καθώς οι ε̟ι̟τώσεις των αρνητικών συναισθηµάτων, ιδίως εάν αυτά έχουν µεγάλη ένταση, συχνότητα και διάρκεια, είναι δηλητηριώδεις και για τον οργανισµό µου, αλλά και για τις σχέσεις µου. Φυσιολογικό και υγιές Η εµ̟ειρία µου δείχνει ότι είναι αρκετά δύσκολο για τους αναγνώστες και τους ακροατές των διαλέξεών µου να α̟οδεχτούν ότι η ορθολογιστική και µηχανιστική σκέψη «τύ̟ου Σ̟οκ», ̟ου ̟ροτείνει η µέθοδος «Ρο», είναι η σωστή ̟ροσέγγιση. Οι συνήθεις αντιδράσεις ̟εριλαµβάνουν σχόλια του τύ̟ου: www.rodafinos.cjb.net

112

Α. Ροδαφηνός

«Μα, ελάτε τώρα, τι είναι όλα τούτα τα µυστήρια ̟ου µας λέτε. Θέλετε να ̟ιστέψουµε ότι είναι αφύσικο να εκνευριζόµαστε, να ζηλεύουµε, να αντιδρούµε µε έντονα συναισθήµατα στο στρες, στις α̟ογοητεύσεις και στη χαρά και ότι µ̟ορούµε να ελέγχουµε τις σκέψεις µας; Τι είµαστε… ροµ̟ότ;». Προσέξτε λίγο: δεν διακηρύσσω ότι δεν ̟ρέ̟ει να αισθανόµαστε έντονα συναισθήµατα «γενικώς». Να χάσουµε τη χαρά, τον έρωτα, τον ενθουσιασµό! Προσοχή! Ε̟αναλαµβάνω: το µόνο ̟ου ̟ροτείνω είναι ότι χρειάζεται να µειωθεί η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των έντονων αρνητικών συναισθηµάτων, για τους λόγους ̟ου εξήγησα τουλάχιστον ̟έντε φορές ως τώρα. Τα θετικά συναισθήµατα, αν θέλετε, αυξήστε τα και βάλτε και τριµµένο κεφαλοτύρι α̟ό ̟άνω. «Εντάξει, ∆ρ Ρο, αλλά αφού όλος ο κόσµος αντιδρά µε αυτόν τον τρό̟ο, άρα αυτό είναι το φυσιολογικό και όχι ό,τι µας ̟ροτείνετε εσείς» θα µου ̟είτε. Κι εγώ θα σας α̟αντήσω µε µια υ̟όθεση: «Ας ̟ούµε ότι αφού έτσι κάνουν όλοι, έτσι είναι το σωστό». Στην ̟ραγµατικότητα, ορίζουµε κάτι ως ορθό ή ως φυσιολογικό, µε τη µέθοδο της µίµησης και µε κριτήριο την υιοθεσία του, ως αντίληψη ή ως ̟ρακτική, α̟ό το µεγαλύτερο µέρος ενός ̟ληθυσµού. Ακόµα και η ψυχο̟αθολογία βασίζεται εν µέρει σε αυτή την αρχή.17 Για ̟αράδειγµα, είναι φυσιολογικό να εκνευριζόµαστε µε άτοµα ̟ου µας ̟ροσβάλλουν ευθαρσώς· το αντίθετο είναι αφύσικο. Σχηµατικά: Φυσιολογικό  όλοι ή η ̟λειονότητα. Αφύσικο  λίγοι. Πώς ορίζεται όµως το «υγιές»; Νοµίζω ότι οφείλετε να λάβετε υ̟' όψιν σας τη διάκριση µεταξύ φυσιολογικού και υγιούς. Ας το δούµε· θα ήταν φυσιολογικό να ζηλέψω, εάν µάθαινα ότι ο/η σύντροφός µου είχε κάνει µια… «αρ̟αχτή» στη ζούλα, να θυµώσω, εάν µε σ̟ρώξουν, να αντιδράσω µε ε̟ιθετικότητα αν µε υ̟οτιµήσουν, να ανεβάσω ̟ίεση, να ̟άθω εγκεφαλικό και ε̟ί τό̟ου α̟ο̟ληξία. Με ‘γεια σας –ο λόγος το λέει– µε χαρά σας –κι αυτό ο λόγος το λέει– και εύγε σας –αυτό το λέω εγώ– ̟ου είστε φυσιολογικοί και αντιδράτε ό̟ως όλος ο ντουνιάς. Κάντε του κεφαλιού σας και φάτε τα µούτρα σας, αν θέλετε. Όλα τούτα είναι σύννοµα και φυσιολογικά. Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι είναι –ντε και καλά– και υγιή: «Όταν κάτι είναι φυσιολογικό, δεν σηµαίνει αυτοµάτως ότι είναι και υγιές!». Ουγκ! Ροδαφηνός µίλησε18 και αµαρτίαν ουκ έχει! Ελ̟ίζω να εµ̟εδώσατε τη µέθοδο «Ρο». Αν όχι, το µυαλό σας και µια λίρα. Γυρίστε ̟ίσω και ε̟αναλάβετε την ανάγνωση· και για τιµωρία, δε θα δείτε τηλεόραση σήµερα. Αυτά ̟ου δεν θα δοκιµάσετε δεν θα λειτουργήσουν. – C. McDonald Αν ναι, µ̟ράβο ξεφτέρια µου! Τώρα δοκιµάστε να λύσετε το ̟ρόβληµα κά̟οιου φίλου, για ̟ρο̟όνηση. Μετά µ̟ορείτε να ̟ροχωρήσετε ̟αρακάτω, µε Και εν µέρει στην εξής υ̟όθεση: εφόσον η συµ̟εριφορά ενός ατόµου δεν είναι ̟ροβληµατική για την καθηµερινή ζωή και τις κοινωνικές συνδιαλλαγές του ατόµου, τότε θεωρείται α̟οδεκτή.

17

18

Καταλάβατε ε̟ιτέλους ή να… ξανακάνω κακά;

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

113

την άδεια και τις ευλογίες µου. Το ̟ήρατε ζεστά το ̟ράµα; Φαίνεται! Και είµαι ̟ε̟εισµένος ότι ο τρό̟ος σκέψης και η λογική «Ρο», ̟ου έχετε κάνει κτήµα σας, µ̟ορεί εις το εξής να θριαµβεύει στη λύση ̟ροβληµάτων δικών σας και των άλλων. Έχετε γίνει ̟λέον κι εσείς ̟ρώτης τάξεως ̟νευµατικοί άνθρω̟οι. Είµαι σίγουρος ότι οι άλλοι θα αρχίσουν να σέβονται εσάς και τις νέες σας γνώσεις ολοένα και ̟ερισσότερο. Φράσεις-κλισέ Έχει υ̟ολογιστεί ότι κάνουµε καθηµερινά 60.000 σκέψεις.19 ∆εν ξέρω ακριβώς ̟ώς τις µέτρησαν, αλλά, εάν αυτό αληθεύει, τότε µάλλον έχει ̟ερισσότερη κυκλοφορία µέσα στο… κεφάλι µας, ̟αρά έξω, στο δρόµο! Πρέ̟ει λοι̟όν να ̟ροσέχουµε ̟ολύ τον εσωτερικό µας διάλογο, για να µην τρακάρουµε µε τον… εαυτό µας! Μια α̟οτελεσµατική τεχνική για τη µείωση της συναισθηµατικής έντασης είναι η χρήση «λογικών» και υγιών σκέψεων και ̟ροσδοκιών, υ̟ό µορφήν στερεότυ̟ων ̟ροτάσεων. Για ̟αράδειγµα, όταν αισθάνεστε αρνητικά και δυσάρεστα συναισθήµατα ό̟ως θυµό, κατάθλιψη ή α̟ογοήτευση, οι ̟αρακάτω αυτο-ερωτήσεις καταφέρνουν να σας υ̟ενθυµίζουν, µία ε̟ανεξέταση-αστρα̟ή των σκέψεων και των ̟ιθανών ̟αράλογων ̟ροσδοκιών σας: • Ποια «̟ιστεύω» µε έχουν οδηγήσει στο να αισθάνοµαι ό̟ως αισθάνοµαι; • Σε τι βοηθάει αυτή η συµ̟εριφορά µου, το να εκνευριστώ φερ’ ει̟είν, στην ε̟ίτευξη του στόχου µου; • Ποιες άµεσες ή έµµεσες ε̟ι̟τώσεις µ̟ορεί να έχουν αυτά τα συναισθήµατα στην υγεία µου; Τι µ̟ορεί να ̟άθω, αν συνεχίσω να αισθάνοµαι έτσι;

Αναθεωρείστε λοι̟όν, τις τυχόν ̟αράλογες ̟ροσδοκίες σας αντικαθιστώντας τις µε λογικές, ό̟ως οι ̟αρακάτω: • Μ̟ορείς να αντιµετω̟ίσεις τα ̟άντα, ιδίως αν έχεις σκο̟ό και νόηµα στη ζωή. • Η διασκέδαση είναι ̟άντοτε εφικτή, ασχέτως συνθηκών. Άλλα ̟αραδείγµατα υγιούς εσωτερικού διάλογου α̟οτελούν οι ̟αρακάτω ̟ροτάσεις και ε̟ιβεβαιώσεις: • Θα κάνω ό,τι καλύτερο µ̟ορώ µε τα σηµερινά δεδοµένα. Και είναι α̟ορίας άξιο το γεγονός ότι για τους ̟ερισσότερους ανθρώ̟ους το 95% των σηµερινών σκέψεών τους είναι ίδιες µε τις χτεσινές!

19

www.rodafinos.cjb.net

114

Α. Ροδαφηνός

• Με µούντζωσε! Ε, και, τι έγινε; Κάτι τρέχει στα γύφτικα. • ∆εν θα αφήσω αυτήν την κατάσταση να µου καταστρέψει την ηµέρα. • Αν το δούµε σφαιρικά και ψύχραιµα, δεν είναι και τόσο σηµαντικό. Πέρασα και άλλες, δυσκολότερες καταστάσεις· εννοείται ότι θα ξε̟εράσω και αυτήν. • Ηρέµησε, καρδιά µου (ψυχή µου, εαυτέ µου), όλα θα ̟άνε καλά. • ∆εν υ̟άρχει λόγος να σκοτιστώ· δεν θα φέρονται οι άλλοι ̟άντοτε, ό̟ως θα ήθελα εγώ. • Μ̟ορεί τώρα να αισθάνοµαι άσχηµα, αλλά δεν ̟ρόκειται να είναι έτσι για ̟άντα. Και αυτό θα ̟εράσει. Άλλωστε, έχω τη διάθεση να α̟οκτήσω γνώσεις και να βελτιώσω τις τεχνικές µου, ώστε να µάθω να ελέγχω τις σκέψεις και τα συναισθήµατά µου. • Τα καλύτερα δεν έχουν έρθει ακόµα. Στην ̟ραγµατικότητα, τα ̟ράγµατα ̟άνε ̟ολύ καλά και γίνονται ακόµη καλύτερα. Το µέλλον διαφαίνεται τόσο λαµ̟ρό, ̟ου µάλλον ̟ρέ̟ει να ̟ροµηθευτώ ένα καλό ζευγάρι γυαλιά ηλίου. ΘΕΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ «Α, ναι, ξέρω. Ό̟ως λέµε ‘να βλέ̟εις το ̟οτήρι µισογεµάτο, αντί για µισοάδειο’. Σωστά;» ̟ροτείνουν αυτοί ̟ου έχουν έρθει σε ε̟αφή µε σχετική βιβλιογραφία και έχουν ασχοληθεί µε θέµατα αυτοβελτίωσης. Υ̟οθέτω ότι έχετε κι εσείς ακούσει ̟ολλά για τη δύναµη της θετικής σκέψης. Στην ̟ραγµατικότητα ένα µεγάλο µέρος του ̟ληθυσµού, ταυτίζοντας την ε̟ιστήµη µε ένα (ε̟ιθυµητό) α̟οτέλεσµα, θεωρεί ότι «Ψυχολογία» ίσον «κατάσταση θετικής σκέψης»· οι υ̟όλοι̟οι θεωρούν ότι «Ψυχολογία» ίσον «Ψυχανάλυση»… Έχουν λεχθεί και έχουν γραφεί τόσα για τη θετική σκέψη, ώστε ̟ολλοί, µε το δίκιο τους, ειρωνεύονται: «’Αν νοµίζεις ότι µ̟ορείς…, µ̟ορείς!’ Τρίχες. Κι αν νοµίζω ότι µ̟ορώ να ̟ετάξω, θα ̟ετάξω;». Σωστές οι αµφιβολίες: καλή η θετική σκέψη, αλλά είναι γεγονός ότι όσο κι αν αυτοντο̟άρεσαι, εφόσον δε διαθέτεις τις α̟αραίτητες ικανότητες, «κρίµαν σο βουδ ντο έσ̟αξες και σην χαράν ντ' ε̟είκες».20 Η υ̟ερβολικά α̟λοϊκή αντιµετώ̟ιση και η αντίληψη ότι η θετική σκέψη είναι ̟ανάκεια, είναι ̟λέον ξε̟ερασµένη. Αν το θέµα ήταν τόσο α̟λό, τότε τα εκατοµµύρια των ανθρώ̟ων ̟ου διαβάζουν και ̟αρακολουθούν σεµινάρια θετικής σκέψης, θα έ̟ρε̟ε να είναι και αναλόγως ε̟ιτυχηµένα και ευτυχισµένα· δεν είναι όµως… Η διάρκεια της ε̟ίδρασης ενός κατα̟ληκτικού σεµιναρίου ή βιβλίου διαρκεί κατά µέσο όρο… δύο –ολόκληρες, ε;– ηµέρες! Τι µ̟ορείς λοι̟όν να κάνεις µε τη θετική σκέψη; Ό̟ως ̟ολύ έξυ̟να το το̟οθέτησε ο Ziglar: «Μ̟ορείς να κάνεις τα ̟άντα, ̟ολύ καλύτερα α̟ό όσο χωρίς αυτήν!». Μέσα στα ̟λαίσια της λογικής και των γενετικών µας δυνατοτήτων, µ̟ορούµε ο̟ωσδή̟οτε να καταφέρουµε ασυγκρίτως ̟ερισσότερα αν, συν τοις άλλοις, διαθέτουµε και θετική σκέψη. Οµιλείτε την ̟οντιακήν; Αν όχι, µεταφράζω για τους αδαείς: «κρίµα στο βόδι ̟ού ‘σφαξες και στη χαρά ̟ου έκανες».

20

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

115

Σύµφωνα µε τα συµ̟εράσµατα του Bandura (1997), η ̟ίστη στις ικανότητές µας ή η αυτοα̟οτελεσµατικότητά µας ε̟ηρεάζει σαφώς την ε̟ιλογή να ασχοληθούµε µε µια συγκεκριµένη δραστηριότητα, το µέγεθος της ̟ροσ̟άθειας ̟ου θα καταβάλουµε, την ε̟ιµονή να συνεχίσουµε την ̟ροσ̟άθεια σε ̟ερί̟τωση α̟οτυχίας και, τελικά, την ε̟ιτυχή ή ανε̟ιτυχή έκβαση του α̟οτελέσµατος. Χρειάζεται λοι̟όν κάτι ̟αρα̟άνω α̟ό την ̟αρακίνηση. Χρειάζεται ̟λάνο και δράση. Αν και η ̟ίστη στον εαυτό µας και οι θετικές (ε̟ι)βεβαιώσεις είναι σηµαντικές και αναγκαίες, δυστυχώς, α̟ό µόνες τους, δεν αντιµετω̟ίζουν τα ̟ροβλήµατα αυτά καθαυτά. Για ̟αράδειγµα, αν θεωρώ ότι θα τα καταφέρω στο µ̟άσκετ ή στα µαθηµατικά, ως ̟ωλητής ή ως δάσκαλος, θα ε̟ιλέξω να ασχοληθώ µε τη συγκεκριµένη δραστηριότητα. Θα σουτάρω µε τις ώρες µόνος µου µέχρι το βράδυ και, ακόµη και εάν α̟οτύχω εκατό φορές, θα συνεχίσω µε ̟είσµα και χωρίς να τα ̟αρατήσω α̟ογοητευµένος. Το α̟οτέλεσµα θα έρθει α̟ό µόνο του, εφόσον, ε̟αναλαµβάνω, δεν υ̟άρχουν γενετικοί ή άλλοι –α̟’ ό̟ου κι αν ̟ροέρχονται αυτοί– ̟εριορισµοί.
Ιστοριούλα: «Αυτοπεποίθηση!» Ένας νεαρός µαθητής έκρινε ότι ήταν χρήσιµο να ̟ροειδο̟οιήσει τον ̟ατέρα του: «Μ̟αµ̟ά, είµαι σκρά̟ας και ̟ολύ φοβάµαι ότι θα κο̟ώ στα µαθηµατικά…». Ο ̟ατέρας του, έχοντας µελετήσει µια ̟ληθώρα συγγραµµάτων για τη δύναµη της θετικής σκέψης, του ̟ρότεινε, διακριτικά ̟άντα, να ̟άψει να είναι αρνητικός: «Μ̟ούρδες και κολοκύθια µε τη ρίγανη! Μα τι κουφιοκεφαλάκης ̟ου είσαι; Ντι̟ καταντί̟; Μη λες κουταµάρες. Σκέψου θετικά, βρε βλάκα». Αφού σκέφτηκε λιγάκι, ο γιόκας, το τζιµάνι, ξεροκατά̟ιε και τελικά συµφώνησε: «…∆ίκιο έχεις, µ̟αµ̟ά, είµαι σίγουρος ότι θα κο̟ώ στα µαθηµατικά»!

Ερωταπαντήσεις για τη θετική σκέψη και τον ενθουσιασµό Ερ.: Τι µ̟ορεί να κάνει ένα άτοµο, µε µόνο του ό̟λο τη θετική στάση; Α̟.: Μ̟ορεί να αλλάξει τη ζωή του, αλλά και τη ζωή των γύρω του. Ερ.: Μ̟ορείς να ζήσεις, να δουλέψεις χωρίς ενθουσιασµό; Α̟.: Φυσικά µ̟ορείς. Μ̟ορείς να ζήσεις και χωρίς αλάτι, χωρίς τον ήλιο, το χορτάρι, τα δέντρα, τη θάλασσα...21 Ερ.: Μα... είναι δυνατό να είσαι συνέχεια έτσι, ενθουσιώδης; Πες µας την αλήθεια τώρα, δεν αισθάνεσαι ̟οτέ α̟ογοήτευση και κατάθλιψη; Α̟.: Όχι, ̟οτέ! Ερ.: Α̟ογοητεύτηκα τώρα· µέσα µου ευχόµουν ότι θα έλεγες «ναι».22 Μα λίγη δυστυχία δεν είναι… αναγκαία, έτσι, για να καταλαβαίνεις τη διαφορά! Α̟.: ∆ηλαδή, ακόµα δεν έχετε καταλάβει τη διαφορά και… χρειάζεστε και άλλη δυστυχία; Μη µε ̟αρεξηγείτε, ε̟αναλαµβάνω· δεν λέω να είµαστε συνέχεια «χαζοχαρούµενοι», ασχέτως µε το τι συµβαίνει γύρω µας. Φυσικά και θα υ̟άρξουν άσχηµες στιγµές και δυσάρεστα συναισθήµατα. Πτήσεις ̟ου θα 21

Α̟ό ηχογράφηση οµιλίας του J. Myers.

22

Α̟ό ηχογράφηση οµιλίας του W. Dyer.

www.rodafinos.cjb.net

116

Α. Ροδαφηνός

ακυρωθούν, ασθένειες, ατυχίες· όλα αυτά είναι «χρήσιµα», για να µας δίνουν ένα µέτρο σύγκρισης, ώστε να εκτιµάµε τα ευχάριστα γεγονότα. Και φυσικά θα αισθανόµαστε άσχηµα, όταν συµβαίνουν δυσάρεστα, όταν τα ̟ράγµατα δεν ̟ηγαίνουν κατά ̟ώς θα θέλαµε. Για λίγο όµως. Γιατί, στη συνέχεια ̟ρέ̟ει συνηθίσουµε να ̟ροσ̟αθούµε συνειδητά να αισθανθούµε καλύτερα, όσο το δυνατόν ̟ιο σύντοµα. Προσέχετε λοι̟όν ̟άντοτε τις τρεις αυτές ̟αραµέτρους: τη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια των αρνητικών συναισθηµάτων. Ερ.: Είναι για όλους ο ενθουσιασµός; Έχουν όλοι αυτό το χάρισµα; Κι αν δεν το έχω µέσα µου; Αν δε γεννήθηκα ενθουσιώδης και δεν είµαι ο τύ̟ος του ενθουσιώδους; Α̟.: Εντάξει, µην τα βάφετε µαύρα. Αν έχουµε αισθανθεί έστω και µια φορά ενθουσιασµό για κάτι, είναι α̟όδειξη ότι υ̟άρχει µέσα στον καθέναν µας, α̟λώς έχει ̟αρο̟λιστεί και… κοιµάται, γιατί λίγοι τον καλλιεργούν συνειδητά. Οι ̟ερισσότεροι ε̟ιτρέ̟ουν στις συνθήκες να ελέγχουν τη διάθεσή τους, αντί να ̟αραχωρούν στη διάθεσή τους τον έλεγχο των συνθηκών. Ερ.: Εσύ δεν κουράζεσαι ̟οτέ; Α̟.: Φυσικά! Ξεκουράζοµαι όµως, όταν βλέ̟ω τα α̟οτελέσµατα της θετικής αντιµετώ̟ισης της ζωής, του τρεξίµατος και των ̟ροσ̟αθειών µου. Μην αρνείστε όµως να δείτε τα αγριόχορτα ̟ου φυτρώνουν στον κή̟ο της ζωής σας. ∆είτε τα, εκτιµήστε τα και ξεριζώστε όσα ̟ερισσότερα µ̟ορείτε. Μην τα αγνοείτε, γιατί θα φυτρώσουν ̟ερισσότερα. ∆εχτείτε το γεγονός ότι θα φυτρώσουν και άλλα, χαµογελάστε τους και ξεριζώστε τα κι αυτά, α̟ολαµβάνοντας ταυτόχρονα την «κη̟ουρική» και τις στιγµές αυτές.

–Άσε µε, ρε Παύλο, να τον λιανίσω! –Βρε ∆αυίδ, είναι ανάγκη να ̟αίρνεις κι εσύ στα σοβαρά ό,τι λέει στο βιβλίο του ο κάθε ανισόρρο̟ος µυαλολόγος;

Καθώς φτάσαµε στο τέλος του ∆εύτερου Μέρους του βιβλίου, νοµίζω ότι το συµ̟έρασµα ̟ου ακολουθεί είναι αρκετά χρήσιµο. Φωτοτυ̟ήστε και το̟οθετήστε την ̟αρακάτω σελίδα στο… βαλιτσάκι «̟ρώτων βοηθειών» σας. Έτσι θα έχετε ̟ρόχειρες τις βασικές αρχές αντιµετώ̟ισης του στρες για καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Με τις υγείες σας!

www.rodafinos.cjb.net

ΚΕΦ 11 – Α̟ό τη θεωρία στην ̟ράξη

117

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ Το στρες µ̟ορεί να είναι και χρήσιµο µ̟ορεί να είναι και ε̟ιβλαβές. Ένας βαθµός στρες είναι αναγκαίος, καθώς ̟ροσδίδει ̟οικιλία, αλλά και εγρήγορση στη ζωή µας. Εσείς µ̟ορείτε να ρυθµίσετε το στρες σας; Όλοι οι άνθρω̟οι αντιµετω̟ίζουν ̟ροβλήµατα και δύσκολες καταστάσεις. Η στάση την ο̟οία τα άτοµα υιοθετούν α̟έναντι στις δύσκολες καταστάσεις –το ̟ώς τις βλέ̟ουµε και το τι κάνουµε για αυτές– είναι καθοριστικός ̟αράγοντας για την αντιµετώ̟ισή τους. Η εκµάθηση ενός αριθµού τεχνικών µ̟ορούν να µας βοηθήσουν να βελτιώσουµε σηµαντικά την ικανότητα αντιµετώ̟ισης των ̟ροβληµάτων και διαχείρισης του στρες. Στην ερώτηση «Μ̟ορούµε να αλλάξουµε το ̟ρόβληµα;» υ̟άρχουν δύο µόνον α̟αντήσεις: ΝΑΙ, ΟΧΙ. Εάν ΝΑΙ, ̟ρέ̟ει να κάνουµε ό,τι µ̟ορούµε και µε τον καλύτερο τρό̟ο. Αν ΟΧΙ, τότε χρειάζεται είτε να αλλάξουµε τον τρό̟ο ̟ου το βλέ̟ουµε ή ε̟είγει να ρυθµίσουµε τα συναισθήµατά µας. Αν δε θέλουµε να ξοδέψουµε άσκο̟α τις ̟ολύτιµες ̟ηγές της ενέργειας και του χρόνου µας για την ε̟ίλυση ενός ̟ροβλήµατος ̟ου είτε δεν αντιµετω̟ίζεται άµεσα, είτε δεν είναι τόσο σηµαντικό, καλά θα κάνουµε να συγκεντρωθούµε σε ̟ράγµατα ̟ου µ̟ορούµε να ελέγξουµε, ό̟ως στο τι συµβαίνει µέσα µας. «Είναι δυνατό να είναι τόσο α̟λά τα ̟ράγµατα;» θα µε ρωτήσετε. «Χέζουν οι αρκούδες µεσ’ το δάσος;» θα σας α̟αντήσω.

www.rodafinos.cjb.net

Ό̟ως λέει ο σοφός λαός, όλα τα καλά έχουν ένα τέλος. Φτάσατε αισίως στο τέλος του ∆ΩΡΕΑΝ µέρους του βιβλίου «Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι». ∆εν είναι ανάγκη όµως αυτό να α̟οτελέσει το τέλος: ο ̟ρόεδρος του συλλόγου των ηλιθίων Α. Ροδαφηνός σας ̟ροσκαλεί να συνεχίσετε την ανάγνωση ̟ροµηθευόµενοι το έντυ̟ο βιβλίο (̟ώς θα κτίσουµε το εξοχικό στη Χαλκιδική…) α̟ό το βιβλιο̟ωλείο της γειτονιάς σας. Ένα δώρο ΜΕ ΝΟΗΜΑ! ∆εν είναι ανάγκη να σταµατήσετε εκεί όµως: µ̟ορείτε να ̟άρετε δύο ή και ̟ερισσότερα βιβλία να έχετε για κάβα - αντί να ψάχνετε τελευταία στιγµή τι να ̟άρετε, για να τα δωρίσετε στην ε̟όµενη ε̟έτειο, γιορτή, γενέθλια κ.λ̟. Παράλληλα, µ̟ορείτε να ε̟ισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.rodafinos.cjb.net για ∆ΩΡΕΑΝ ̟αρουσιάσεις, άρθρα, podcasts, και ψυχολογικά τεστ. Τέλος, µ̟ορείτε κι εσείς να εγγραφείτε ως µέλη στο κλαµ̟ ή να ε̟ικοινωνήσετε τις δικές σας ιστορίες στο blog των ηλιθίων: http://imbeciles.wordpress.com Ο Πρόεδρος Α. Ροδαφηνός

www.rodafinos.cjb.net

ΒΙΒΛΙΟΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - Ψυχολογία, Στρες, Αλλαγή ΠΡΟΣΟΧΗ: ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ... ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ! «ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΙΚΗΤΟΙ... ΚΑΙ ΚΑΤΑΦΕΡΝΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΜΑΣ ΧΑΛΑΝΕ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ!» ∆ρ ΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟ∆ΑΦΗΝΟΣ ∆εν µπορείς να σταµατήσεις τα πουλιά της ανησυχίας να πετάν επ ά ν ω από το κεφάλι σου. Μπορείς όµως να τα εµποδίσεις να χτίσουν φωλιά πάνω σ τ ο κεφάλι σου. Περιγραφή Η «φυσιολογική» ζωή δεν είναι πάντα µια «ικανοποιητική» ζωή. «Θεέ µου, δώσε µου το κουράγιο να αλλάξω αυτά που µπορώ να αλλάξω, την καρτερικότητα να αποδεχτώ αυτά που δεν µπορώ να αλλάξω και τη σοφία να καταλαβαίνω τη διαφορά» προσεύχονται οι Ανώνυµοι Αλκοολικοί στις συναντήσεις τους. Οι περισσότεροι βέβαια την πατάµε στο τρίτο σκέλος, καθώς προσπαθούµε να αλλάξουµε πράγµατα τα οποία είτε δεν αλλάζουν είτε δεν αξίζουν τον χρόνο και την ενέργεια που ξοδεύουµε για τη λύση τους. Η επιτυχής αντιµετώπιση τόσο των σηµαντικών δυσάρεστων γεγονότων, όσο και των καθηµερινών ενοχλητικών καταστάσεων προϋποθέτει την ικανότητά µας να συνοµιλούµε λογικά και σε ήπιους τόνους µε τον εαυτό µας και να διαθέτουµε την ψυχραιµία, που µας επιτρέπει να κάνουµε ένα time-out, για να δώσουµε απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως είναι οι ακόλουθες: -Μπορώ να κάνω κάτι άµεσα, για να αντιµετωπίσω αυτό το πρόβληµα; -Αξίζει τον κόπο να επενδύσω τόσον χρόνο κι ενέργεια για να το επιλύσω; -Με ποιον τρόπο µε βοηθά η παρούσα συµπεριφορά µου να αντιµετωπίσω το πρόβληµα; -Τι µπορεί να συµβεί στον οργανισµό µου, εάν συνεχίσω να είµαι σε ένα στάδιο παραφροσύνης ή κατάθλιψης; -Πόσον χρόνο µπορώ να παραµείνω σε αυτήν την κατάσταση χωρίς επιπτώσεις στην υγεία µου; -Πώς µπορώ να χρησιµοποιήσω θετικά αυτήν την αποτυχία; -Τι έχω µάθει από το συγκεκριµένο πάθηµα; -Τι καλό βλέπω σε όλα αυτά; Το βιβλίο έχει ως σκοπό να εµπνεύσει, αλλά και να εκπαιδεύσει. Κατ’ αρχάς παρουσιάζεται η µέθοδος «Ro»*, ένα απλό µα ολοκληρωµένο πρόγραµµα αντιµετώπισης προβληµάτων, ηλιθίων, και διαχείρισης του στρες. Εν συνεχεία, ο συγγραφέας περιγράφει µε άφθονο χιούµορ, πρωτοτυπία και ευρηµατικότητα µία ηµέρα του «∆άνου Αγχώτη», ενός σύγχρονου ∆ον Κιχώτη, απόφοιτου της µεθόδου «Ro», ο οποίος δοκιµάζει να εφαρµόσει τη θεωρία στην πραγµατική ζωή. Ο ∆άνος αντιµετωπίζει µε θάρρος και στωικότητα τα θηρία και τους δράκους (τους ηλίθιους) του σύγχρονου κόσµου: τον/την παρτενέρ που µπήκε πρώτος/-η στην τουαλέτα, τον γεµατούλη στο ασανσέρ, την κυκλοφορία στον δρόµο, το αφεντικό και τον δυσαρεστηµένο πελάτη στη δουλειά, αλλά και το πιο δύσκολο άτοµο από όλους: τον εαυτό του και τις παράλογες απαιτήσεις του… Η διάθεση για χιούµορ, αλλά και η αποφασιστικότητα, η αφοσίωση στον στόχο του («δε θα αφήσω κανέναν κερατά να µου χαλάσει τη µέρα, γιατί αυτή η µέρα είναι δικιά µου!») και ο προσεκτικός σχεδιασµός ενός τρόπου δράσης για την κατάκτηση του στόχου του διακρίνουν τον ήρωά µας από τους κοινούς θνητούς. Στο βιβλίο παρουσιάζονται εφαρµοσµένες ψυχολογικές τεχνικές, σε συνδυασµό µε παραδείγµατα και ασκήσεις, για ουσιαστική βελτίωση της καθηµερινής µας ζωής. Συγκεκριµένα, ο συγγραφέας προσφέρει έξυπνες λύσεις για όσους θέλουν: -Να κατανοήσουν τι είναι το στρες, από πού προέρχεται και ποιες είναι οι επιπτώσεις του στον οργανισµό. -Να ελέγχουν τις αρνητικές σκέψεις τους, ώστε να ρυθµίζουν το στρες τους κατά βούληση και να µπορούν να βοηθούν τους γύρω τους προς την ίδια κατεύθυνση. -Να αντιµετωπίζουν τα καθηµερινά προβλήµατα, αλλά και τα σηµαντικά γεγονότα µε αποτελεσµατικότερο τρόπο. -Να πάψουν να θυµώνουν µε τους άλλους και µε τον εαυτό τους. -Να γίνουν ένα υπόδειγµα ατόµου υψηλών επιδόσεων για τους φίλους, για τους συγγενείς και για τα παιδιά τους. -Να ζήσουν περισσότερες ήρεµες και όµορφες στιγµές. * Παρακαλώ να µη γίνει σύγχυση µε τη µέθοδο Ρω20 (… Ρωσίδα, ετών 20) της οµώνυµης ταινίας του Λάκη Λαζόπουλου. ΠΕΡ ΙΕ ΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ A: ΟΛΙΓΗ ΘΕΩΡΙΑ 11: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ 1: ΣΤΡΕΣ; ΤΙ ‘ΝΑΙ ΕΤΟΥΤΟ; ΜΕΡΟΣ Γ: ΜΙΑ ΜΕΡΑ ∆ΙΧΩΣ ΣΤΡΕΣ! 2: ΠΗΓΕΣ ΣΤΡΕΣ 12: ΠΡΩΙΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 3: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ 13: ΑΣΚΗΣΕΙΣ «ΤΟΥ ∆ΡΟΜΟΥ» 14: ΘΥΜΩΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Η ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ 4: ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΡΕΣ ΜΕΡΟΣ B: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΖΟΧΑ∆ΙΑΚΟΥΣ) 5: ΠΩΣ ΑΙΣΘΑΝΕΣΤΕ; 15: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Η ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ) 6: ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ 16: Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ 7: ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΤΡΕΣ Η ΑΡΧΗ (ΕΠΙΛΟΓΟΣ) 8: Η ΜΕΘΟ∆ΟΣ «ΡΟ» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 9: ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Α – ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΤΙ 10: ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Β – ∆ΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΤΙ ISBN: 960-92105-1-1 Έκδοση: 4η Αρ. Σελίδων: 280 Τιµή: €19,90

www.rodafinos.cjb.net

Το προηγούµενο βιβλίο του Α. Ροδαφηνού «ΑΠΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΒΑΤΡΑΧΟΣ ΚΑΙ... ΤΟΥΜΠΑΛΙΝ!» Πρακτικές ψυχολογικές τεχνικές για να βελτιώσετε τον εαυτό σας - ή τους άλλους. Περιγραφή "Αν συνεχίσεις να κάνεις αυτά που έκανες µέχρι σήµερα, θα συνεχίσεις να παίρνεις αυτά που έπαιρνες µέχρι σήµερα" Γεννιόµαστε µε προδιαγραφές πρίγκιπα και κάποια στιγµή, κοντά στα 30 καταλήγουµε «βάτραχοι», εξαιτίας των επιβλαβών συνηθειών που υιοθετήσαµε, της κακής διατροφής, των συναναστροφών… και πάει λέγοντας. Πώς µπορεί κανείς να ξαναγίνει «πρίγκιπας»; Η µία λύση είναι να περιµένει το φιλί της πριγκίπισσας. Η άλλη να διαβάσει το βιβλίο του A. Ροδαφηνού. Βασισµένος στις αρχές της γνωστικής-συµπεριφορικής ψυχολογίας ο ∆ρ Ροδαφηνός, περιγράφει µε χιούµορ, πρωτοτυπία και ευρηµατικότητα µερικούς από τους τρόπους µε τους οποίους µπορεί κανείς να πετύχει τις αλλαγές που επιθυµεί για µια πιο ικανοποιητική προσωπική ζωή. Αν δεν είσαι ευχαριστηµένος µε τον εαυτό σου ή µε τις συνθήκες στη ζωή σου ... µη στεναχωριέσαι, γιατί... µπορείς να αλλάξεις! Αρκεί να ακολουθήσεις συγκεκριµένα βήµατα. Αν όµως συνεχίσεις να κάνεις αυτά που έκανες µέχρι σήµερα, θα συνεχίσεις να παίρνεις αυτά που έπαιρνες µέχρι σήµερα. Εάν δεν αλλάξεις την κατεύθυνση που πηγαίνεις, µάλλον θα καταλήξεις εκεί που κατευθύνεσαι (Κινέζικο απόφθεγµα). Για αυτό, πάρε τη ζωή στα χέρια σου... πριν σε πάρει και σε σηκώσει! Εσείς … -Θα θέλατε να κόψετε το κάπνισµα η να µειώσετε το ποτό; -Έχετε πρόβληµα βάρους και θα θέλατε να κάνετε δίαιτα ή να βελτιώσετε τη διατροφή σας; -∆ε µπορείτε να τηρήσετε ένα πρόγραµµα γυµναστικής; -Μήπως τρώτε τα νύχια σας; -Θα θέλατε να µπορούσατε να διαβάζετε περισσότερο; Να τελειώνετε τις εργασίες σας στην ώρα τους; -Να ξεπεράσετε µια σχέση; -Να µην αργείτε στη δουλειά, στο µάθηµα, ή στα ραντεβού; -Θα θέλατε να µειώσετε τις ώρες που βλέπετε τηλεόραση; -Θα θέλατε να καταφέρετε να σηκώνεστε στην ώρα σας; Αν απαντήσατε ναι σε κάποια από τα παραπάνω, αντιµετωπίζετε την πρόκληση του αυτοέλεγχου. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα ήθελαν να αλλάξουν κάτι στη ζωή τους: µια καλύτερη δουλειά, λιγότερο στρες, περισσότερους φίλους, κλπ. Πράγµατι, είναι πολύ λίγα τα άτοµα που δεν θα βρούνε κάτι να βελτιώσουν ή να αλλάξουν. «Είναι πολύ απλό, λίγο αυτοέλεγχο χρειάζεται», µπορεί να σας συµβουλέψουν. Τι είναι και πώς αποκτάται όµως ο αυτοέλεγχος; Ένας οδηγός / εγχειρίδιο για την εφαρµογή ψυχολογικών τεχνικών για αλλαγή συµπεριφοράς, για περισσότερη επιτυχία και ικανοποίηση στην εργασία, στην προσωπική ζωή και στις σχέσεις µας µε τους άλλους και µε τον εαυτό µας. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΑΛΛΑΓΗ; 3. ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΑΛΛΑΞΩ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ; 4. ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ∆ΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ; 5. ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΜΩΣ ... 6. ΠΟΤΕ ΕΠΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΛΛΑΓΗ; 7. ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ 8. Σ.Κ.Α.Β.Ε. 9. ΕΞΕΤΑΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ 10. Ο ΤΡΟΧΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 11. ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ 12. ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ISBN 60-92105-0-3 Έκδοση: 7η Αρ. Σελίδων: 300 Τιµή: €21,00

www.rodafinos.cjb.net

Για να παραγγείλετε βιβλία:

∆ώστε παραγγελία στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας - πείτε "το διακινεί ο Γεωργίου" ΚΕΝΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΘΕΣΗ:

Αθήνα: 210 2526570 Θεσσαλονίκη: 2310 551101 email: [email protected] http://www.georgiou.gr

ή: 1. Στείλτε email: [email protected] µε τα στοιχεία και τη διεύθυνσή σας και το βιβλίο ή τα βιβλία θα σας αποσταλούν µε αντικαταβολή (έξοδα ταχυδροµείου 5Ε). 2. Οn-line: Παραγγείλετε τα βιβλία και από τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία: www.e-shop.gr

www.bestseller.gr

www.ianos.gr

www.papasotiriou.gr

www.diaspora.gr

www.booksinfo.gr

www.books.gr

www.florasfun.gr

www.protoporia.gr

www.greekbooks.gr www.zahos.gr

www.books.phigita.net

www.rodafinos.cjb.net

Σχόλια αναγνωστών

ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ «18 κιλά στην τιµή των 19.90 Ευρώ. Πόσο πάει το κιλό;» (Αναστάσιος Τ., αναγνώστης που έχασε 18 κιλά). «Ένας εύγλωττος τίτλος: Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι... και καταφέρνουν πάντοτε να µας χαλάνε την ηµέρα. Ως «ηλίθιοι» εννοούνται οι αγενείς εξυπνάκηδες που όταν, επί παραδείγµατι, περνούν µε κόκκινο φανάρι σού ρίχνουν και µια µούντζα. Συγγραφέας και εκδότης του εγχειριδίου αυτοβοήθειας ο Άγγελος Ροδαφηνός.» (Βιβλιο-γραφίες, Το ΒΗΜΑ, 31/12/2005, Σελ.: S06) «Υπάρχει διαφορά µεταξύ της λαϊκίστικης επιστήµης και της λαϊκευµένης επιστήµης. Τη διαφορά αυτή την κάνει το βιβλίο του ∆ρ Ροδαφηνού που ανήκει σαφώς στη δεύτερη κατηγορία. Στο βιβλίο παρουσιάζονται αποτελέσµατα και τεχνικές σηµαντικών επιστηµονικών ερευνών της ψυχολογίας, µε τρόπο όχι απλά κατανοητό αλλά και πολύ ελκυστικό. Μακάρι να δούµε και άλλες τέτοιες δουλειές στα Ελληνικά». (∆ρ Ν. ∆ηµητριάδης, The University of Sheffield) «Αν το διαβάσει ένα µεγάλο ποσοστό Ελλήνων, ίσως βελτιωθούµε σαν έθνος!» (Α. Μαυροµάτης, οµογενής από Καναδά) «Ένα προσεγµένο και απολαυστικό βιβλίο που στις σελίδες του περικλείεται µια ολοκληρωµένη ψυχολογική υποστήριξη δοσµένη µε πολύ εύθυµο και χιουµοριστικό τρόπο, µολονότι την ίδια στιγµή βασίζεται σε πολύ υψηλό επιστηµονικό υπόβαθρο. Ένα θαυµάσιο βιβλίο που µας δίνει το έναυσµα για να βελτιώσουµε και να αναπτύξουµε τον άνθρωπο που κρύβεται µέσα µας. ∆ιαβάστε το ξανά – µία φορά δεν φτάνει!». (Ι. Γκαργκούδης, επιχειρηµατίας) «Ήταν καιρός να γράψει κάποιος µε γλώσσα ενδιαφέρουσα και κατανοητή. Πιστεύω πως θα είναι η αρχή για µια νέα σειρά βιβλίων στην ψυχολογία». (Σ. Παρτεµιάν, καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Α.Π.Θ.) «Άγγελε, Ευχαριστώ πολύ για την ευχή για το νέο µου βιβλίο - να τα εκατοστήσω! θα κάνω ότι καλύτερο µπορώ! Αλλά κι εσύ δεν πας πίσω! η χάρη σου έφτασε µέχρι την Αγγλία που µία φίλη µου έχει "ξετρελαθεί" και µε το περιεχόµενο, αλλά και µε τον τρόπο γραφής των βιβλίων σου. Και όταν της είπα ότι σε γνωρίζω... ξέρεις... έπαθε µια "υστερία" που γνωρίζω τον celebrity συγγραφέα αυτών των πολύτιµων σελίδων! Να είσαι καλά! και πάλι καλή χρονιά!» (Μαρία Γούσιου, συγγραφέας) «Ο φίλος Αντώνης Λιόλιος µου έστειλε το βιβλίο σας "Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι". Το βρήκα πολύ ζωντανό και διαβαστερό. Απόρησα όµως πως δεν έχετε αναφερθεί στο κλασικό σύγγραµµα του Ε. Λεµπέση: "Η τεραστία κοινωνική σηµασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω".» Φιλικά (Νίκος ∆ήµου, συγγραφέας) «Το βρήκα αξιόλογο και το παρουσίασα στη στήλη του βιβλίου που έχω στην εφηµερίδα " Τα νέα Ανατολικής Κρήτης". Είναι υπέροχο. Σας εύχοµαι πάντα (συγγραφικές) και όχι µόνο επιτυχίες». (Απόστολος Τζίφας, δηµοσιογράφος) «Καληµέρα σας, καλέ µου κύριε! (Έρχεται η τούρτα πάνω µου) :ο) By the way, τι τέλεια σκίτσα και λεζάντες έχει το βιβλίο σας "Σαραγλιά και τουρκική προπαγάνδα";! Με κάνατε και γέλασα δυνατά σε πολλά σηµεία, ιδίως µε το µουντζοβόλο, το σκίτσο µε τον έγχρωµο που ρωτάει τους Κου-Κλουξ-Κλαν και την προχωρηµένη συσκευή αυτοτιµωρίας. Τα σκέφτοµαι και γελάω. Έχω την αίσθηση ότι εκτός από χιλιάδες βιβλία ψυχολογίας, πρέπει να έχετε διαβάσει και Τσιφόρο. Το ύφος σας µοιάζει πολύ µε του συχωρεµένου. Όπως και να' χει, συγχαρητήρια για το βιβλίο σας "Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι". Έχετε κάνει Εξαιρετική δουλειά!! ∆εν είµαι συνάδελφός σας -µπορεί να γίνω αργότερα- αλλά νοµίζω ότι εκτός απ' τον Πιντέρη, κανένας άλλος Έλληνας ψυχολόγος δεν έχει απευθυνθεί στο κοινό µε τόσο χιούµορ και αµεσότητα. Μπράβο σας! Εύχοµαι να σας καµαρώσουµε κάποια στιγµή σε κάποιο µεγάλο κανάλι της τηλεόρασης. Θα έχετε προσέξει, φαντάζοµαι, το πόσο εκκωφαντική είναι η απουσία του χιούµορ στα σχόλια των τηλεψυχολόγων που παρίστανται στις εκποµπές που προάγουν τον πολιτισµό. Γεια σας, συγχαρητήρια για το πραγµατικά υπέροχο βιβλίο σας και εύχοµαι να σας δω σε κάποιο µεγάλο κανάλι σύντοµα. Μαρία απ' το κρατίδιο της Αθήνας, που λέει και ο "Να προσέχεις πώς µιλάς στον Νοµάρχη", Ψωµιάδης» «Μπήκα στη σελίδα σας και διάβασα ένα κορυφαίο σχόλιο που για µένα υπερκαλύπτει όλα τα άλλα. «Τα βιβλία σας µοιάζουν µε τα βιβλία του Μπουσκάλια». Από τα πιο τιµητικά σχόλια που θα µπορούσε να σας κάνει κάποιος. Συµφωνώ µε την συνάδελφο και επαυξάνω. Κύριε Ροδαφηνέ, δεν ξέρω πόσο χρεώνετε τη συµµετοχή στα σεµινάριά σας αλλά, αν δοκιµάσετε µια-δυο φορές να χαµηλώσετε τις τιµές σε επίπεδο κόστους και βιωσιµότητας, και αν κάνετε µια σειρά από δωρεάν οµιλίες σε στυλ λαϊκού πανεπιστηµίου στους δήµους και τα σχολεία της περιφέρειάς σας, τότε, επειδή σας προίκισε ο Θεός και µε ξεχωριστό όνοµα, θα γίνετε Νο1 στην Ελλάδα. Σε 10 χρόνια θα είστε «Ο Ροδαφηνός». Αλλά για να αποκτήσετε τόσο µεγάλη φήµη, θα πρέπει να δώσετε πολύ χρόνο και ενέργεια σε pro bono υπηρεσίες και δεν ξέρω, αν σας ενδιαφέρει να αναλάβετε την τόσο βαριά ευθύνη της αφύπνισης του απαθούς Έλληνα. Είναι µεγάλη η φθορά και το τίµηµα. Μπορεί και να µην αξίζει τελικά. Εγώ προσωπικά πιστεύω µε το χέρι στην καρδιά ότι την αποστολή σας την έχετε ήδη εκπληρώσει και µε το παραπάνω γράφοντας αυτά τα 2 τζαµάουα βιβλία. Μπορείτε άνετα να πάρετε 2 Ρωσίδες και να µείνετε στη Βραζιλία. :ο) (Κάνει και ρίµα. Βιβλία-Βραζιλία)» «Κύριε Ροδαφηνέ, καληµέρα. Ονοµάζοµαι Ρούµκου Τάνια και είµαι δασκάλα του διαλογισµού της ράτζα-γιόγκα σε µία πνευµατική οµάδα στην Καβάλα καθώς και αρθρογράφος κειµένων αυτογνωσίας. ∆ιάβασα πρόσφατα το βιβλίο σας από "Πρίγκιπας βάτραχος και... τούµπαλιν" και πραγµατικά εµπνεύστηκα πολύ. Θέλω να σας συγχαρώ για το σπουδαίο έργο που κάνετε καθώς και την αγνή επιθυµία που έχετε, να βοηθήσετε τον κόσµο... Καλή συνέχεια και καλή επιτυχία στο έργο σας. Με εκτίµηση» (Ρ. Τ.) «Άγγελε καληµέρα, και να΄ σαι γερός και δυνατός! Ελπίζω όλα να πηγαίνουν καλά στη ζωή σου. Μέχρι τότε, τα βιβλία που έγραψες πληµµυρίζουν τον Άνθρωπο µε αγάπη, έγνοια και του απλώνουν χέρι βοήθειας στα σκοτάδια της άγνοιας, προκατάληψης, και άγχους που βρίσκεται. Αυτό το καλοκαίρι το βιβλίο σου (Βάτραχος, κ.τ.λ) το έκανα

www.rodafinos.cjb.net

δώρο σε έναν απόστρατο αξιωµατικό που παλεύει µε τον καρκίνο, και το διαβάζει παρέα µε τη γυναίκα του. Το διαδικτυακό (Οι ηλίθιοι κ.τ.λ) το έκανε print µια φίλη από την Καστοριά. Όντας από τους λίγους ψυχολόγους που προσπαθούν αν µπουν στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων που δεν έχουν διαβάσει ποτέ ούτε άρθρο ψυχολoγίας σε περιοδικό, µπαίνεις στην απώθηση του Έλληνα για "αυτά τα πράγµατα", και µε έξυπνη αγάπη φωτίζεις τον γκρίζο κυκεώνα τους. Γι' αυτό και εγώ σε συστήνω σε ανθρώπους που το βρίσκουν δύσκολο να βρουν τον εαυτό τους µέσα από τις θεωρητικές προσεγγίσεις συναδέλφων σου που θέλουν ο προβληµατισµένος να µπει στο 'επίπεδό΄τους και όχι εκείνοι να φέρουν την Ψυχολογία- Στήριξη - Αναζήτηση -του -εαυτού, σε αυτόν.» «Κύριε Ροδαφηνέ, είµαι στα µισά του βιβλίου σας "Από βάτραχος πρίγκιπας". Ε-ξαι-ρε-τι-κό βιβλίο.... Θα πρέπει να κουραστήκατε πολύ για να το γράψετε, γιατί είναι σχεδόν άψογο κατά τη γνώµη µου. ∆υστυχώς, το έχω δανειστεί και δεν µπορώ να σηµειώσω πάνω του. Κρατάω, όµως, σηµειώσεις σε ξεχωριστό τετραδιάκι. Συγγνώµη που δε λέω περισσότερα, αλλά τι µπορεί να πει κανείς για ένα τόσο ΘΕΣΠΕΣΙΟ βιβλίο; Έτσι µου έρχεται να φιλήσω το χέρι σας. Ειλικρινά. Πολλά συγχαρητήρια και ευχαριστίες εκ µέρους όλων των αναγνωστών. Οι µαθητές σας και τα παιδιά σας είναι πολύ τυχερά που έχουν έναν τέτοιο δάσκαλο και πατέρα. Σας αφήνω τώρα, γιατί έχω να διαβάσω το άλλο µισό. :-)» «Ένιωσα υποχρέωση να σας συγχαρώ, γιατί για µένα είστε φαινόµενο στον ελληνικό χώρο. Συγγνώµη που επαναλαµβάνοµαι αλλά είναι τέτοια η χαρά µου που ένας άνθρωπος σαν εσάς πρωτοπορεί και ξεχωρίζει, που ειλικρινά θα ήθελα να σας φιλήσω το χέρι σε ένδειξη σεβασµού. Εύχοµαι να µπορούσατε να δείτε έστω και για ένα λεπτό το βιβλίο σας από το πρίσµα του αναγνωστικού σας κοινού και να καταλάβετε πόσο σπουδαία δουλειά έχετε κάνει. Μπράβο και πάλι µπράβο… Να σας πω και την αµαρτία µου τώρα και να φύγω, γιατί I overstayed my welcome. Φορέστε, παρακαλώ, το πετραχήλι να εξοµολογηθώ: ∆ανείστηκα, κύριε Ροδαφηνέ, προχτές, Κυριακή το άλλο βιβλίο σας, το πράσινο από έναν φίλο, γιατί ήµουνα σίγουρη ότι θα είναι κι αυτό εξαιρετικό και χτες το βράδυ λοιπόν κάθισα να ροδαφηνιαστώ. Κόλλησα κατευθείαν και βρυκολάκιασα για να το τελειώσω. (Είχα περιέργεια να δω ποιος σκοτώνεται στο τέλος)… Συγγνώµη για τη βροχή µηνυµάτων αλλά έπρεπε να σας πω µπράβο. Το ίδιο ήθελα να κάνω και µε τη µακαρίτισσα τη Μαλβίνα, τον επίσης µακαρίτη Βασίλη Ραφαηλίδη, τον εν ζωή Παντελή Μπουκάλα (σαν τρισάγιο ακουγότανε µε τόσους πεθαµένους), τον Λαζόπουλο, τον τεθνεώτα Μπέργκµαν για την ταινία του "Άγριες φράουλες" και ένα σωρό µεγάλα ταλέντα που φώτισαν µε την προσφορά τους αυτόν τον κόσµο.... αλλά άλλοτε δίστασα, άλλοτε δεν πρόλαβα. Καταλαβαίνετε τώρα το κίνητρό µου, έτσι δεν είναι; Χάρηκα πολύ για τη γνωριµία, κύριε Ροδαφηνέ και ευχαριστώ που δεν φοβηθήκατε και δεν αναβάλατε το γράψιµο βιβλίων. Έχετε υπογράψει 2 σπουδαίες δουλειές και εύχοµαι να είστε καλά να γράψετε και άλλες!» (Μαρία Τ., δικηγόρος) «Μου άρεσε πάρα πολύ. Ένα απλό κατανοητό, ευχάριστο και εύπεπτο για το µέσο αναγνώστη βιβλίο. Συγχρόνως είναι και πολύ ελπιδοφόρο, δεδοµένου ότι ανατρέπει επικρατούσες αντιλήψεις σχετικά µε το χαρακτήρα και τη συµπεριφορά µας, για παράδειγµα, ότι ο χαρακτήρας µας δεν αλλάζει και ότι πρέπει να συµβιβαστούµε µε αυτό που είµαστε. Είναι αρκετά απογοητευτικό να ακούς κάτι τέτοιο συνεχώς. Το µήνυµα που παίρνει κανείς µέσα από το βιβλίο είναι πολύ αισιόδοξο…». (Θ. Τρακατέλλης, ιδιωτικός υπάλληλος) «Έχω συγκινηθεί τόσο πολύ από τον τρόπο που επικοινωνείτε µε τους αναγνώστες σας, που το θεώρησα και σαν ένα πολύτιµο δώρο που θα µπορούσα να κάνω εγώ σε κάποιους που πραγµατικά το έχουν ανάγκη στο περιβάλλον µου, ανθρώπους που παίρνουν πολλά από τέτοιου είδους πνευµατική τροφή». (Α.Α., αναγνώστης) «Ένα πραγµατικά καλογραµµένο βιβλίο που δίνει αισιοδοξία στον αναγνώστη και τον βοηθά να αντιµετωπίζει τις δυσκολίες του.» (Μ. Τσατραφίλης, φοιτητής Α.Π.Θ.) «Αγαπητέ Άγγελε, ένας φίλος (Κώστας Παπαντωνίου), µε ενηµέρωσε για το βιβλίο σου. Ο τίτλος υπέροχος. Το αγόρασα για δώρο σε µια πολύ καλή φίλη για τα γενέθλιά της (έκλεισε τα 30). Τα σχόλιά της υπέροχα, πιθανά να σου γράψει και η ίδια. Εγώ αποφάσισα ότι είναι ένα πολύ καλό δώρο γενεθλίων και φυσικά επιβάλλεται να το διαβάσω και εγώ. Περιµένω µε ενδιαφέρον και την επόµενη έκδοση. ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ !!!!!!!!» (Έφη Μπαλάση) «Είναι βιβλίο για µια ζωή! Έχω σκεφτεί µερικές δεκάδες γνωστών που οπωσδήποτε πρέπει να το διαβάσουν. Κρίµα που δε σας πέτυχα όταν ήρθα για τα βιβλία, γιατί είστε ο 2ος Έλληνας συγγραφέας που όταν τελείωσα το βιβλίο είπα: αυτόν θέλω να τον συναντήσω! (ο άλλος είναι ο Γ. Πιντέρης). Συνεχίστε την προσπάθεια γιατί δεν είστε πολλοί στην Ελλαδίτσα µας!!!» (Χριστίνα Β., Τεχνικό Γραφείο) «Αγαπητέ Κύριε Ροδαφηνέ, Παίρνω το θάρρος να επικοινωνήσω µαζί σας προκειµένου να εκφράσω την ευχαρίστηση και την ικανοποίηση που µου προξένησε η ανάγνωση του βιβλίου σας, 'Από Πρίγκιπας Βάτραχος και τούµπαλιν'. Ελπίζω ότι η συγγραφική προσπάθεια σας θα συνεχίσει να µας συντροφεύει». (Πέτρος ∆αλµάρας, ExecΜΒΑ, Sheffield) «Αγαπητέ κύριε Πρίγκιπα, Σας συγχαίρω πρώτον γιατί καταφέρατε να κάνετε τη θεωρία τρόπο ζωής και κυρίως γιατί µπορείτε να µεταδώσετε αυτήν την γνώση µε έναν υπέροχα µοναδικό ξεχωριστό τρόπο. Εδώ και χρόνια διαβάζω βιβλία ψυχολογίας και έχω αλλάξει προς το καλύτερο ισχυρίζοµαι…). Είµαι όµως ακόµη στην διαδικασία (η ασθενής υποτροπιάζει ενίοτε…) η Ιθάκη πέφτει λίγο µακριά…. αλλά αφού µετράει το ταξίδι δεν ανησυχώ… Σε συγκυρία λοιπόν «υποτροπής» της υπογράφουσας ταλαίπωρης θαυµάστριάς σας, ήρθε η έκδοση του δεύτερου συνταρακτικού βιβλίου σας. Σας ευχαριστώ για την βοήθεια να επανέλθω στο δρόµο µου και σας παρακαλώ να συνεχίσετε έτσι δυναµικά να είστε φως για να δουν και να επιλέξουν και άλλοι το δρόµο της δηµιουργίας µιας ευτυχισµένης ζωής. Με εκτίµηση. Υ.Γ1. Παρακαλώ αν δεν σας κάνει κόπο να µε ενηµερώνετε για οποιαδήποτε επόµενη διάλεξη, βιβλίο-παρουσίαση, σεµινάριο, (θα ήθελα να σας δω και από κοντά). Βέβαια θα ελέγχω και εγώ το site τακτικά αλλά …..επειδή αρχίζω να παρουσιάζω συµπτώµατα ΣΥ.∆Ι.Π.Ε.Π.Η (από τα τριάντα… σκεφτείτε να γεράσω κι όλας)». (Μελίνα Μ.) «Το βιβλίο σας το βρίσκω πολύ καλογραµµένο και χρήσιµο, αφού έχει ένα "hands-on" χαρακτήρα πολύ χρήσιµο κυρίως για τα ελληνικά δεδοµένα (αναγνώστες).» (Στέλλα Λ.) «Χαίρεται κύριε Ροδαφηνέ, είµαι φοιτήτρια νοσηλευτικής µε αρκετό ενδιαφέρον να καταλάβω χαρακτήρες και συµπεριφορές. Πριν από ένα χρόνο περίπου µπήκα σε ένα βιβλιοπωλείο και βγήκα κρατώντας το βιβλίο σας. Με τράβηξε ο πρωτότυπος τίτλος καθώς 'το σύµπαν και η ηλιθιότητα είναι απέραντα, χωρίς να µαστε σίγουροι για το

www.rodafinos.cjb.net

πρώτο'. Έχω διαβάσει το βιβλίο αρκετές φορές αλλά µία φορά από την αρχή ως το τέλος. Ανατρέχω κάθε φορά που θέλω να θυµηθώ ή να διαβάσω και να σιγουρέψω τον εαυτό µου για κάτι που σκέφτοµαι. Είναι αλλιώς όταν κάτι είναι στο µυαλό σου και αλλιώς όταν το διαβάζεις ή στο λένε. ∆ιαβάζοντας το βιβλίο έβλεπα εµένα, τις πράξεις µου, τον τρόπο που σκέφτοµαι και δρω. Έµαθα πράγµατα, έκανα επανάληψη σε κάποια, µου άρεσε η αµεσότητα της γραφής σας και φυσικά γέλασα. ∆εν αγόρασα το βιβλίο γιατί κάποιος µου είπε για αυτό αλλά χαίροµαι που µε διάλεξε το βιβλίο να το διαβάσω. Συγχαρητήρια για το βιβλίο, βοηθάει αυτούς που θέλουν να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Επειδή δεν είστε ανώνυµος, Σας ευχαριστώ» (Φυσέκη Ελένη) «Γεια σας, Λέγοµαι Μάνος, είµαι 20 χρονών και είµαι φοιτητής στο 2ο έτος του και Μηχανικών Υπολογιστών στο Πολυτεχνείο του Α.Π.Θ. Μόλις έχω τελειώσει Πρίγκιπας Βάτραχος Και...Τούµπαλιν" και θα ήθελα να σας συγχαρώ για την ένα πραγµατικά καλογραµµένο βιβλίο που δίνει αισιοδοξία στον αναγνώστη δυσκολίες του. Γεια χαρά.» (Μ. Τσατραφίλης)

τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών την ανάγνωση του βιβλίου σας "Από πολύ καλή δουλειά σας αυτή. Είναι και τον βοηθά να αντιµετωπίζει τις

«Ευχαριστώ για τα βιβλία. Με µια σύντοµη µατιά που έριξα, είναι σαφώς πιο καλόγουστο και καλογραµµένο από την προηγούµενη έκδοση. Και για το περιεχόµενο, πρέπει να το ξαναδιαβάσω και αυτή τη φορά να εφαρµόσω τις ασκήσεις (κάτι που δεν έκανα την πρώτη φορά), σίγουρα πάντως είναι βιβλίο για µια ζωή!!! ...και έχω σκεφτεί µερικές δεκάδες γνωστών που οπωσδήποτε πρέπει να το διαβάσουν. (Το δεύτερο αντίτυπο το ‘κανα δώρο σε µια φίλη που είναι κατά φαντασίαν ασθενής (πράγµατι!) και είχα καταντήσει ψυχολόγος (αλήθεια σας θαυµάζω), «ξεµατιάχτρα», κ.ά). «Αγαπητέ Άγγελε. Με χαρά διαπιστώσαµε ότι οι γνώσεις σου στη βατραχολογία είναι προχωρηµένες. Για το λόγο αυτό προτείνω το νέο σου βιβλίο να έχει τον τίτλο Βατραχοψυχολογία. Και πιο συγκεκριµένα από Ψυχολόγος Βατραχοβιολόγος και Τανάπαλιν. Μας προβληµάτισες µε τη σακούλα. Πέντε άτοµα αναρωτιόνται που το πας;» (Χαράλαµπος Τ., καθηγητής Παν/µίου) «Αγαπητέ Άγγελε, Εάν µου επιτρέπεις, και καθώς διαβάζω το βιβλίο σου, λέω να σου στέλνω µερικές σκέψεις µου επ' αυτού οι οποίες µπορεί να σου φανούν ενδιαφέρουσες. Έχω, λοιπόν, ένα πρώτο µικρό σχόλιο στον ιδιαίτερα ευφυή προβληµατισµό σου: γιατί όλοι ισχυριζόµαστε ότι οι ηλίθιοι "είναι" ανίκητοι και κανένας ότι οι ηλίθιοι "είµαστε" ανίκητοι; Αν ήµουν ανίκητος, ειλικρινά δεν θα είχα κανένα πρόβληµα να παραδεχτώ ότι είµαι ηλίθιος, άσε δε που αν ήµουν ανίκητος (που σηµαίνει επιτυχηµένος, πλούσιος κλπ) ούτε θα τολµούσε κανείς αλλά ούτε και θα ήθελε να µε χαρακτηρίσει ηλίθιο, πράγµα που σηµαίνει ότι, ηλίθιος γαρ, θα είχα την αίσθηση ότι είµαι ένας ανίκητος έξυπνος! (Θοδωρής Αλεξίου, συγγραφέας)» «...Άγγελε καληµέρα. Έφτασα τον "βάτραχο" µέχρι την µέση και συνεχίζω. Πολύ χρήσιµο, εφαρµόσιµες οδηγίες, δεν βλέπω την ώρα να το τελειώσω... για να το ξαναρχίσω και να αρχίσω και να σηµειώνω τα επίµαχα σηµεία. Πολύ καλό και µπράβο σου! Τα ξαναλέµε µόλις το τελειώσω! Ευχαριστώ» (Γιάννης Μαλλίδης) «Θελήσαµε στη λίστα των βιβλίων να αναφέρουµε ορισµένους τίτλους που θα σας βοηθήσουν να αποκτήσετε µια έγκυρη άποψη γύρω από την ψυχική υγεία. Φυσικά αυτός ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και θα εµπλουτίζεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Σηµειώνουµε ότι η επιλογή των βιβλίων είναι υποκειµενική και δεν γίνεται για διαφηµιστικούς λόγους. Καλή «βιβλιοθεραπεία»… Άγγελος Ροδαφηνός. «Από πρίγκιπας βάτραχος και… τούµπαλιν». Σχόλια: Ενδιαφέρον βιβλίο γραµµένο µε χιουµοριστική διάθεση. Μπορεί να µην ξαναγίνετε «πρίγκιπες» αλλά θα µάθετε κάποιες τεχνικές που ίσως σας φανούν χρήσιµες για να πετύχετε αλλαγές στη ζωή σας.» (Εναρµόνιση, http://www.omada-enarmonisi.gr/INTRO.htm) «ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΟΥ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΗΝ ΖΩΗ-ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ. ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΟΥ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ ΒΛΕΠΕΙΣ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ (Η ΑΜΕΛΙ). ΑΝ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝ ΘΕΛΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΛΕΓΕΤΑΙ ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΟΣ, ΕΙΝΑΙ ΖΩΤΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΤΑ ---ΜUST---ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΤΟ.» (Georgets) «Kalimera kirie Rodafine.Exo diavasei to proto sas biblio kai exthes molis agorasa to deutero me titlo "Oi ilithioi einai anikitoi..".Grafete me enan monadiko tropo kai pragmatika apolamvano eilikrina ta biblia sas!Mou ftiaxnoun tin diathesi!Prin xronia mia fili moy ekane doro to proto sas biblio kai eidika se ekeini tin fasi tis zois mou itan auto pou pragmatika xriazomoun ,kai mexri tora me exei boithisei na ekselixtho stin zoi mou.Na eiste panta kala kai na sinexisete na grafete me tin idia empneusi.Eyxomai oti kalitero mesa apo tin kardia mou.Geia sas.» (Elisavet T.) «Angele kalimera, diavasa me poly endiaferon to vivlio sou (vatraxos) kai tha ithela na se sygharo. Ine proti fora pou kimeno mou dini tin aformi na epikinoniso me ton sigrafea tou. Ine pragmatika mia poly kali doulia. Ine poly sistimatopiimeno me parapompes k vivliografia, poly methodevmeno, sindiazi theoria k praksi (k ligo yoga:-)) k grammeno me houmor. Mpori na to exi kanis os 'odigo' k na anatrexi se kapio kefaleo, analoga me tis anagges pou prokiptoun. Xerome pou arxizoun k stin ellada na kikloforun tetiou idous vivlia apo ellines siggrafis. Ine sigouro oti tha to propagandiso :-). (Athina S., kathigitria Aristoteleiou pan/miou)» «Kalimera. edo kai meres diavazo to biblio sas (oi ilithioi ine anikiti) thelo pragmatika na sas doso sigxaritiria gia to apisteuto xioumor tou bibliou, alla kai gia olo to periexomeno, ine iperoxo!» (Dr. Kimoglou Dimitrios) «to vivlio sou exei exairetiko endiaferon giati parousiazei me enan poli elkistiko tropo ola afta ta minimata pou exei na mas dosei. Pio sosta loipon,to vivlio sou den mou arese aplos (paratatikos), exakolouthei na mou aresei,(mia pou to diavazo akoma) kai na mou travaei to endiaferon na to teleioso (kai fantazomai oti tha eksakolouthei na mou aresei kai meta to peras tis anagnoseos:) ). Exeis paradosei mia poli sovari prospatheia antimetopisis tou stress sti zoi mas, afto mporo na po mexri oras! Kai mono gia ta anekdota pou mas thimizei, an ki ego prosopika den ta iksera kan ola, axizei ton kopo. (An ta poume til kapoia stigmi, na mou thimiseis na sou po afto me tin Touloumpa pou akousa prosfata, gia tin akriveia, itan apantisi se kapoio diko sou anekdoto pou eixa proigoumenos diigithei ego.» «Geia sou Aggele! ...I was one of your students at ACT when you started teaching there. To the point. I was a bit down lately for various reasons (don't worry, I won't get into details...I could see the fear in your eyes...) and my

www.rodafinos.cjb.net

mom sent me an article from a Greek magazine with ways of how to beat stress and lift your spirits. As I was reading it, I thought 'hang on a minute, I've heard these before' and I even remembered from who (yes, I was a good student. You gave me a couple of A's. Thanks for that by the way). And then I looked at the top of the page and saw your picture!!!! To cut a long story short, I asked my mom to find your book and send it to me, which she did. And since I got it I've been reading it in the morning, in the evening, in the tube (I must say, you haven't been very helpful there. It’s a bit big and heavy to carry around!!!). I'm really enjoying it and it has really lifted my spirits up. I haven't finished it as yet, but I just wanted to tell you Congratulations!!! It definitely makes me smile, see the bright side of life, and I hope I'll have changed a couple of things by the end of it.» (Anna Thomareizi, MSc) “…your book is excellent. Mt wife (me long before) has just finish it. And she is also involved in writing and other stagg. She was very enthusiastic with it. So you have another two funs.” (Dr. Theodore Kokkoris) “Kalimera kai xronia polla! Yperoxo to biblio sas an kai den to exo teleiosei akoma, exo omos entiposiastei!!" (Georgia Papadopoulou, Xrysoxoeio). «Gia sas, ime i Niki I. apo tin Kipro (icha kani ton sindonismo sto katapliktiko thema pou parousiasate sto sinedrio mas to perasmeno Savvatokyriako). Efchomai na ichate kali ptisi kai na min sas taleporisan sto aerodromio me kamia apergia parolo pou ime sigouri oti tha to antimetopizate me chamogelo. Prospathisa na vro to vivlio sas alla mou ipan oti echi eksantlithi kai to paragkila, tha erhi tin erchomeni vdomada. To stil sas mou thimizi ton Leo Mpouskalia, ime sigouri oti ton echete akousta. Efchomai ola na pigainoun kala gia sas. Me ektimisi» (Niki Ieridou). «Sygxarhthria polla gia thn plhrothta ki artiothta toy Biblioy sas, poy paroysiasate prosfata, kai poy h megalh xrhsimothta toy sthn ellhnikh agora kai koinwnia proionizetai aristh. Kai sto epomeno» (D.Ganalner) «Dear Mr. Rodafinos, I've had the pleasure to buy your newly published book some days ago and I am reading it at the moment!! I haven't reached too far, but until this point I send you my congratulations on the work you have completed. As I first went through the summary (is it?) at the back page, I could identify so many characteristics of myself!! Are you sure you didn't write it for me?(??). In any case this is an aspect of a book's success, isn't it?? Well, I shall communicate with you after having read the whole of it, but in any case the work put in it is evident at first glance (layout, format, physical quality). Way to go, and wishes for many more!!» (Ε. Zarkanella) “Dear Angele, I read your book this time and I feel to tell you, you are number one. You are talented and full of humor. Keep going to the top. Love and appreciation.” (Alexandra Efkarpidou, ∆ιευθύνων Σύµβουλος Perfectionae)

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ «Έχω µία ιστορία για σας: Όταν διάβασα το βιβλίο σας βρισκόµουν τότε στο [τόπος καταγωγής] και έκανα ραδιόφωνο, εργαζόµουν σε περιοδικά και εφηµερίδα αλλά ήξερα ότι δε µπορούσα να πάω πιο πάνω, ο κύκλος έκλεινε σιγά-σιγά. Πίστευα λοιπόν ότι κάτι έπρεπε να αλλάξει. Όµως νόµιζα ότι επειδή ήµουν στην επαρχία δύσκολα θα µπορούσα να... «αλλάξω την τύχη µου».. Μετά από λίγους µήνες βρέθηκα στην Αθήνα, σε µεγάλο εκδοτικό οίκο, κάνοντας αυτό που πάντα ήθελα, γνωρίζοντας από κοντά πρόσωπα και καταστάσεις που ήθελα... Και αυτό γιατί απλά έστειλα ένα βιογραφικό στο πουθενά (σχεδόν στο πουθενά), χωρίς να έχω µέσο... Just do it όπως λέει η Nike και όπως αναφέρετε και σεις! ∆εν ξέρω αν µε επηρέασε το βιβλίο σας ή η ανάγκη µου να ανέβω σε άλλο επίπεδο αλλά έχω συνδέσει εκείνη την περίοδο της ζωής µου µε το βιβλίο σας... Καλή δύναµη!» (Φίλια. Μ. αρχισυντάκτρια περιοδικού) «Σε ευχαριστώ από καρδιάς για την παρακίνηση σου. Πολλές φορές σκέφτοµαι ότι χρειαζόµαστε ένα φύσηµα αέρα, ένα ακούµπηµα ή µια λέξη βγαλµένη απευθείας από την καλή προαίρεση κάποιου ανθρώπου, για να κάνουµε ένα ξεκίνηµα. Πριν περίπου ένα χρόνο, όταν ο Γιώργος ξεκίνησε το µεταπτυχιακό του στο City, άκουσα για σένα και τα βιβλία σου. Είχα πάει στην Πρωτοπορία και πήρα τον "Βάτραχο". Ενθουσιάστηκα από την γραφή και τον τρόπο που παρουσίαζες για να γίνουν αλλαγές. Ούσα σε έναν τέτοιο δρόµο αυτοβελτίωσης και ανάπτυξης των δυνατοτήτων µου, βρήκα στο βιβλίο σου, ερεθίσµατα και τρόπους να βλέπω τα θέµατα που µε απασχολούν και θέλω να αλλάξω µε ”άλλο µάτι". 'Όµως για έναν αδιευκρίνιστο λόγο, παρόλο που δεν συνηθίζω να αφήνω ανολοκλήρωτα βιβλία, είχα αφήσει ένα µικρό µέρος στο τέλος. Το πιο πρακτικό κοµµάτι. Εχθές πήρα το βιβλίο στα χέρια µου το πρωί, µαζί µε την παρέα µιας κούπας αχνιστού τσαγιού γιασεµί και το διάβασα. ∆εν πιστεύω στην τύχη. Πιστεύω βαθύτατα στην Θεία Πρόνοια που µας δίνει πάντα αυτό που έχουµε ανάγκη και επιθυµούµε την κατάλληλη στιγµή. Και η κατάλληλη στιγµή για να τελειώσω την ανάγνωση του βιβλίου σου ήταν εχθές. Το τέλος ήταν πολύ συγκινητικό. Και µε άφησε µε µια αίσθηση επιθυµίας να αξιοποιώ όλα µου τα χαρίσµατα διότι για κάποιον λόγο µου έχουν δοθεί. Εύχοµαι ο Θεός να σου δίδει πάντα τους τρόπους να αποτελείς έµπνευση για δηµιουργία και αλλαγή σε πολλούς ανθρώπους.» (Σουζάνα Πατσούµη) «Με λένε Απόστολο. Σήµερα που σας γράφω είµαι περίπου 87 κιλά. Θα µου πείτε <ε, και...> ... Το ερέθισµα του να ξεκινήσω και να συνεχίσω µια διετή θυσία χάνοντας περίπου 66 κιλά ολοµόναχος, το πήρα υποσυνείδητα από ένα βιβλίο προ 7ετίας που µου είχε χαρίσει ένας φίλος µου, το "Ψάρια στον Αφρό" του Γιώργου Πιντέρη. Σας γράφω για να σας συγχαρώ για το περιεχόµενο του βιβλίου σας, το οποίο ήδη µέρος του έχω κάνει σπιράλ και το απολαµβάνω όποτε έχω χρόνο (από την σελίδα σας στο internet). Μάλιστα έχω συγκινηθεί τόσο πολύ από τον τρόπο που επικοινωνείτε µε τους αναγνώστες σας, που το θεώρησα και σαν ένα πολύτιµο δώρο που θα µπορούσα να κάνω εγώ σε κάποιους που πραγµατικά το έχουν ανάγκη στο περιβάλλον µου, ανθρώπους που θέλουν τέτοιου είδους <τροφή> για να σκάβουν καθηµερινά τα εγκεφαλικά τους µονοπάτια. Ποτέ δεν µου άρεσε να διαβάζω, όχι γιατί τα βιβλία είναι ένας <εχθρός> για εµένα. Απλά ο χρόνος που µου περισσεύει είναι ελάχιστος, προτιµώ να αφιερώσω τον λιγοστό ελεύθερο χρόνο µου σε κάποιον περίπατο, να σκεφθώ ελεύθερος γι' αυτά που έρχονται, γι' αυτά που φύγαν και δεν θα ξανάρθουν (ανθρώπους, το γατάκι µου που τόσο αγαπούσα, τον Θεό). Το Ψάρια στον Αφρό του Πιντέρη, το δικό σας νέο βιβλίο που µε την πρώτη οικονοµική ευκαιρία θα αποκτήσω, τα νιώθω σαν συντροφιά, όποτε πραγµατικά την έχω ανάγκη (όχι σαν τους ανθρώπους). Να είστε καλά» (Αποστόλης). «Καλή σου µέρα, υπέροχε άνθρωπε! Μετά από όσα σου είχα σύρει παλιότερα (κακοµαθηµένος γαρ), αποφάσισα να πω και καµιά καλή κουβέντα, σχετικά µε όσα γράφεις στο βιβλίο "Οι ηλίθιοι είναι αήττητοι". Σήµερα, ζω και εργάζοµαι στην Αθήνα, ως τραπεζικός υπάλληλος. ∆εν είναι ό,τι καλύτερο ίσως µπορεί να συµβεί σε κάποιον η εργασία σε µια

www.rodafinos.cjb.net

τράπεζα, αλλά παρόλα αυτά, οι συνθήκες εδώ είναι πολύ καλές, αναλόγως. Βασικά, πρόκειται για υπηρεσία και όχι για κατάστηµα. Έπειτα από 5.5(!) χρόνια δίχως δουλειά, ήταν σηµαντικό να έχω κάτι στα χέρια µου, να εισπράττω µερικά -έστω και αυτά τα λίγα- χρήµατα, να εκµεταλλεύοµαι ορθολογικότερα τον χρόνο της ηµέρας. Ήµουν βέβαια πολύ άσχηµα ψυχολογικά τα προηγούµενα χρόνια και αυτός ήταν ο βασικός λόγος που... δεν έψαχνα για δουλειά. Σαν είδα πως άρχισα να "ανεβαίνω", αποφάσισα να κάνω το επόµενο βήµα και να επανενταχθώ στην κοινωνία, ως δραστήριο και ενεργό µέλος, ακόµα κι αν η δουλειά που βρήκα, δεν µε ικανοποιεί απόλυτα(άραγε, υπάρχει τέτοια;). ∆ιάβασα λίγο πριν το 15ο Κεφάλαιο µε αναφορές στον χώρο εργασίας και ευχαριστήθηκα τη θετική σου στάση, τη διάθεση σου να βλέπουµε το ποτήρι µισογεµάτο. Κάνω ό,τι µπορώ για να περνάω καλύτερα τις ώρες του γραφείου, αφού κάποιες στιγµές η δουλειά µπορεί να γίνει κουραστική. Έχω αγοράσει ένα µικρό τασάκι από ένα "γκρικ-αρτ" στην Πλάκα και ένα γυάλινο διακοσµητικό µε την Ακρόπολη. Σήµερα, αγόρασα ένα "µάους-παντ" για να αλλάξω αυτό που είχε ο προκάτοχός µου. Κάνω ό,τι µπορώ, γενικά. Ελπίζω να είµαι πιο ευφάνταστος στο µέλλον! ∆ιότι, αυτή η δουλειά, είναι ό,τι πιο σηµαντικό µου έχει συµβεί εδώ και πολλά χρόνια. Και πρέπει να την κρατήσω, τουλάχιστον µέχρι να βρεθεί κάτι καλύτερο, πάση θυσία. Να είστε καλά. Θα αγοράσω και το άλλο σας βιβλίο κάποια στιγµή, εκείνο µε τον πρίγκιπα που έγινε βάτραχος και ... τούµπαλιν. Ο τίτλος του, ήδη περιγράφει τη ζωή µου σε 2 αράδες... (το τελευταίο βέβαια, µένει να αποδειχθεί)» (Αναστάσιος Π.) «Με αφορµή το συγγραφικό σου έργο, αναρωτιέµαι αν θα συνεχίσεις αυτό που ξεκίνησες. Όταν διάβασα το βιβλίο σου, η Πριγκίπισσά µου, ήταν 3 χρονών και ενώ είχα ξεφυλλίσει ό,τι περπατούσε στην Ελληνική αγορά για το θέµα ΜΑΜΑ τίποτε δεν µου άρεσε και τίποτε δεν µε ανακούφισε εκτός από κάποια δώρα της κολλητής µου (ψυχολόγος) µε αλλοδαπούς συγγραφείς και το δικό σου βιβλίο το οποίο µε έκανε να χαρώ, παρόλο που δεν είχε να κάνει µε τεχνικές υποστήριξης µεγαλώµατος. Και λέω µεγαλώµατος και ακόµη δεν έχω αποφασίσει τίνος! …Τώρα αποµένει ο επιχειρηµατίας να θέλει να γράψει ένα βιβλίο για µαµάδες και παιδιά. Οι µπαµπάδες θα περιµένουν τον τρίτο κύκλο. Γεια χαρά.» (Γεωργία, Χαλκιδική) «ΑΓΑΠΗΤΕ ΚΥΡΙΕ ΡΟ∆ΑΦΗΝΕ, ΜΟΛΙΣ ΤΕΛΕΙΩΣΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΑΣ "ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΙΚΗΤΟΙ" (ΗΘΕΛΑ ΝΑ ∆Ω ΑΝ ΗΜΟΥΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΘΙΟΥΣ, ΚΑΙ ΜΑΛΛΟΝ ΕΚΕΙ ΕΙΜΑΙ - ΚΑΙ ΞΑΝΘΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟ, ∆ΗΛΑ∆Η ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ∆Ι∆ΥΜΟ-). ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "∆ΙΑΠΙΣΤΩΣΑ" ΟΤΙ ΕΙΜΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΑΝΑΠΟ∆Ο ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΑΓΧΩΤΗ ( ΓΙΑ ΝΑ ΠΩ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ,ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΛΕΝΕ ΟΙ ΓΥΡΩ ΜΟΥ, ΦΟΒΕΡΑ ΑΓΧΩΤΙΚΟ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΑΓΧΩΝΩ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΜΟΥ! Ή ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΝΑΙΣΘΗΤΟΙ ΚΑΙ ΜΕ ΒΛΕΠΟΥΝ ΕΜΕΝΑ ΠΟΛΥ ΑΓΧΩΤΙΚΗ.ΑΥΤΟ ΑΚΟΜΑ ∆ΕΝ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΑ). ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ. ΑΛΛΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΣΑΣ ΡΩΤΗΣΩ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΟΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΕΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟ∆Ο ΡΟ? ΓΙΑΤΙ ΚΑΛΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΤΙ ΓΙΝΕΤΕ? ΞΕΡΩ ΟΤΙ ΕΙΜΑΙ ΑΓΧΩΤΙΚΟ ΑΤΟΜΟ (ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΧΑΖΗ ORIGINAL ΞΑΝΘΙΑ ΑΛΛΩΣΤΕ) ΑΛΛΑ ΕΛΑ ΠΟΥ ΜΕΡΙΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΑ ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ∆ΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ! ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ, ∆ΥΣΤΥΧΩΣ, ΜΑΣ ΠΑΙΡΝΕΙ Η ΜΠΑΛΑ ΑΠΟ ΚΑΤΩ (ΕΚΤΟΣ ΚΑΙ ΕΑΝ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ∆ΙΚΟ ΜΟΥ, ΟΠΟΤΕ ΕΑΝ ΕΧΕΤΕ ΝΑ ΜΟΥ ΣΥΣΤΗΣΕΤΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΚΑΛΟ ΤΡΕΛΟΓΙΑΤΡΟ....). ΠΑΝΤΩΣ, ΕΙΛΙΚΡΙΝΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕ ΚΑΙ ΜΕ ∆ΙΑΣΚΕ∆ΑΣΕ, ΜΕ ΕΚΑΝΕ ΝΑ ΓΕΛΑΣΩ ΚΑΙ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙ' ΑΥΤΟ. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΚΑΘΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ». (ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ζ.) «ΦΙΛΕ ΑΓΓΕΛΕ(1) ΑΝ ΚΑΙ ΕΧΩ ∆ΙΑΒΑΣΕI ΜΟΝΟ ΤΑ 4 ΠΡΩΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΩ ΑΚΑΘΕΚΤΟΣ, ΝΙΩΘΩ ΟΤΙ ΕΧΩ ΕΠΗΡΕΑΣΤΕΙ ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΩ ΜΕ ΑΙΣΙΟ∆ΟΞΙΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙ. ΑΝ ΚΑΙ ΕΧΩ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΤΕΕ ΚΑΙ ΙΕΚ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΕ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΕΙΜΑΙ 18 ΚΑΙ ΚΕΡ∆ΙΖΑ ΧΡΟΝΙΑ), ΕΙΧΑ ΩΣ ΤΩΡΑ ΜΙΑ ΑΠΑΙΣΙΟ∆ΟΞΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ. ∆ΟΥΛΕΨΑ ΚΑΙ 1,5 ΧΡΟΝΟ ΣΕ ΦΟΥΡΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΖΕΙΝ ΑΝ ΚΑΙ ΕΙΧΑ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΕΣΗ, ΩΣΤΟΣΟ ΕΚΕΙ ΠΕΡΑ Η ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ ΜΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΕ ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΤΗΝ ΑΠΑΙΣΙΟ∆ΟΞΙΑ ΜΟΥ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΜΟΥ Ε∆ΩΣΕ ΤΙΣ ∆ΗΘΕΝ ∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ ΟΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η ΤΥΧΗ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΣ∆ΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΤΙ ΕΜΕΙΣ ΞΥΠΝΑΜΕ ΣΤΙΣ 3.30 ΤΟ ΠΡΩΙ… ΤΩΡΑ ΕΤΟΙΜΑΖΟΜΑΙ ΝΑ ΠΑΩ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ (ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΒΟΛΗ) ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟΦΑΣΙΣΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΩ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΟΧΟΣ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΚΟΨΩ ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΤΟ ΟΠΟΙΑ ΑΡΧΙΣΑ ΣΤΑ 11,5 (ΝΑΙ ΚΑΛΑ ΑΚΟΥΣΕΣ) ΜΟΥ ΧΡΟΝΙΑ... ΩΣ ΤΩΡΑ ΕΒΡΙΣΚΑ ∆ΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΟΠΩΣ, ∆ΕΝ ΜΠΟΡΩ ΣΗΜΕΡΑ ΓΙΑΤΙ ΑΥΡΙΟ ΕΧΩ ∆ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ, ΤΩΡΑ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΠΕΛΑ ΜΟΥ Η ΤΟ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΟΤΙ ΤΩΡΑ ΘΑ ΠΑΩ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ ∆ΕΝ ΘΑ ΕΧΩ ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΣΤΗΝ ΣΚΟΠΙΑ... ΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΠΕΤΥΧΩ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟΕΛΑΧΙΣΤΟ (∆ΙΟΤΙ ΗΜΟΥΝ ΑΡΚΕΤΑ ΑΠΑΙΣΙΟ∆ΟΞΟΣ ΚΑΙ ΝΩΧΕΛΙΚΟΣ ΕΩΣ ΤΩΡΑ) ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟΣ ΟΤΙ ΘΑ ΕΙΣΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟ ΜΑΘΕΙΣ. ΤΕΛΟΣ ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΣΕ ΣΥΓΧΑΡΩ ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΕΡΟΧΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΟΥ (ΑΝ ΚΑΙ ∆ΕΝ ΕΧΩ ΦΤΑΣΕΙ ΟΥΤΕ ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ), ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΣΟΥ ΕΥΧΟΜΑΙ ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΣΤΑ∆ΙΟ∆ΡΟΜΙΑ ΣΟΥ. ΜΕ ΕΚΤΙΜΗΣΗ. Υ.Γ(1):ΑΝΑΦΕΡΘΗΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΛΕΞΗ ΦΙΛΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑ ΕΝΙΚΟ ΓΙΑΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΜΟΥ ΕΙΣΑΙ ΣΥΜΠΑΘΗΣ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΝΙΩΘΩ ΜΙΑ ΚΑΠΟΙΑ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΟΥ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΗΛΙΚΙΑΣ...» (ΕΝΑΣ ΦΙΛΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ) «ΑΓΓΕΛΕ ΣΟΥ ΣΤΕΛΝΩ ΕΝΑ MAIL ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΩ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ. ΠΗΡΑ ΤΟ ∆ΙΠΛΩΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑ. ΑΝ ΚΑΙ ΗΜΟΥΝ ΑΡΙΣΤΟΣ ΕΙΧΑ ΚΟΠΕΙ ΚΑΙ ΣΤΑ 2 ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΑΛΛΑ ΕΦΑΡΜΟΣΑ ΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΟΥ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΑΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΗΓΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ. ΚΑΤΑΡΧΗΝ ΠΑΡΟΛΟ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΑ ΣΗΚΩΘΗΚΑ ΠΡΩΙ ΠΡΩΙ ΚΑΙ ΠΗΓΑ ΓΙΑ ΤΡΕΞΙΜΟ. ΕΠΙΠΛΕΟΝ ∆ΕΝ ΗΠΙΑ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΦΕ (ΕΠΙΝΑ 4) ΟΥΤΕ ΚΑΠΝΙΣΑ, ΚΑΙ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΣΕΣ... ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΗΤΑΝ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΑ (Η ΑΝ ΘΕΛΕΙΣ ΗΤΑΝ ΑΦΡΑΤΑ ∆ΙΟΤΙ ΑΥΤΗ Η ΛΕΞΗ ΜΟΥ ΕΤΥΧΕ ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΙΝΑΚΑΚΙ ΣΤΗ ΣΕΛΙ∆Α 138). ΤΩΡΑ ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΟΨΙΜΟ ΤΟΥ ΤΣΙΓΑΡΟΥ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΧΩ ΕΛΑΤΤΩΣΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΚΑΠΝΙΖΩ ΣΥΝΗΘΩΣ ΤΟ ΜΙΣΟ. ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΞΕΚΙΝΗΣΑ ΛΙΓΟ ΠΟ∆ΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΤΡΕΞΙΜΟ ΚΑΙ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ ΠΙΟ ΥΓΙΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΤΟΣ... ΣΕ ΖΑΛΙΣΑ...» «ΕΙΠΑ ΝΑ ΠΩ ΜΙΑ ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΓΓΕΛΟ ΚΑΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΩ ΤΙΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΓΙΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ Ε∆ΩΣΕ ΣΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΤΟ AQUAMARINA. ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ∆ΙΝΕΙ ΜΕΣΑ ΑΠ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ. ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΘΕΤΙΚΟΙ, ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΟΠΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΗΛΙΘΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΠ, ΚΛΠ. ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΜΕ ΜΕΣΑ ΑΠ ΤΗΝ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΣΑΣ. ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, ΠΟΥ ΜΟΥ

www.rodafinos.cjb.net

∆ΟΘΗΚΕ ΑΥΤΗ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ. ∆ΕΝ ΦΤΑΝΕΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΟΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΜΕ ΘΕΤΙΚΑ, ΑΛΛΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΤΟ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙ ΕΝΑΣ ΕΙ∆ΙΚΟΣ. ΜΕ ΠΟΛΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Κ ΧΑΡΑ.» (ΠΡΟΦΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ)

ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ «Σήµερα ευχαρίστησα τον Θεό και τον εαυτό µου που αν και σηκώθηκα µε µικρο-αδιαθεσία από το κρεβάτι µου, ενεργοποιήθηκα και ήρθα στο σεµινάριό σας (και... ευτυχώς δεν είχε καθιερωθεί το χειροκρότηµα των αργοπορηµένων όταν µπήκα!!). Θέλω να ευχαριστήσω και εσάς που µας µαθαίνετε τόσο βασικές αρχές για τη ζωή µας. Για µένα δεν πρόκειται για απλά µηνύµατα αυτά που ακούµε σε σεµινάρια από εµπνευσµένους ανθρώπους. Είναι η αφορµή για να ξεκινήσουµε να ζούµε µε ποιότητα και η υπενθύµιση κάθε φορά που το ξεχνάµε. Είναι αλήθεια ότι οι στη ζωή υπάρχουν πάρα πολλές «γαλοπούλες» και έχουµε ανάγκη να ψάξουµε και να επικοινωνούµε µε Αετούς.» «Γεια σας! Μετά από το σεµινάριο σας δεν µπορώ να διαβάζω τα δικά µου περιοδικά. Το µυαλό µου είναι συνέχεια εκεί. Έλεγα ότι ξέρω αρκετά, όµως είναι απαραίτητο για κάθε άνθρωπο να παρακολουθεί ασταµάτητα τα υπέροχα µαθήµατα σας για να είναι εντάξει µε τον εαυτό του και µε τη δουλειά του. Με µεγάλη εκτίµηση» (Ναταλία Τ., Οδοντίατρος) «…µέσα σε λίγες ώρες καταφέρατε να µε κάνετε να εισπράξω θετική ενέργεια µε τον τρόπο που αντιµετωπίζετε τις καταστάσεις, καθηµερινές και µη.» (Μαρία ∆ικολάκη) «Κύριε Ροδαφηνέ καλησπέρα, Είµαι Ψυχολόγος µία από τους πολλούς που απόλαυσαν τις οµιλίες σας στο σεµινάριο της Εταιρείας Alzheimer που γινόταν κάθε Παρασκευή στην ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη. Ο δεύτερος κύκλος των σεµιναρίων ολοκληρώθηκε µόλις αυτή την Παρασκευή, αρχίζει όµως καινούργιος από το Φθινόπωρο. Ελπίζω να έχετε χρόνο για να µας τιµήσετε ξανά µε την παρουσία σας και στον επόµενο κύκλο µε περισσότερες οµιλίες και να µοιρασθείτε µαζί µας αυτά τα τόσα σηµαντικά που µε µοναδικό τρόπο ξέρεται εσείς να παρουσιάζεται. Με βαθιά εκτίµηση» (Φωτεινή Φωτιάδου). «Αγαπητέ Άγγελε, Αφορµή που σου γράφω είναι το προχτεσινό-χτεσινό σεµινάριο-συζήτηση που κάναµε στο Πόρτο Καρράς. Θέλω να σε ευχαριστήσω και γραπτά (τα γραπτά µένουν όπως λένε) γιατί µου έδωσες "µια ιδέα" που πιστεύω ότι θα µου είναι χρήσιµη στην πορεία µου ως άνθρωπος στον µάταιο τούτο κόσµο. Thank u man!! είσαι καλός.» (Ιωάννης.Σ.Βαφειάδης, Μέλος της Media Markt Thessaloniki) «Κύριε Ροδαφηνέ καλησπέρα σας. Λέγοµαι Χριστοπούλου Φαίδρα και είµαι απο τα Ιωάννινα. Παρακολούθησα το τριήµερο που µας πέρασε το workshop του ΕΟΜΜΕΧ και κατά συνέπεια και την οµιλία σας µε την οποία πραγµατικά σκέφτηκα πολλά πράγµατα. …Σε κάποιο σηµείο της οµιλίας σας αναφέρατε πως στη διαδροµή σας για την πόλη µας ακούγατε κάποια cd µε οµιλίες. Θα µπορούσα να βρω κι εγώ κάπου αυτά τα cd να τα ακούω, από το να ακούω συνεχώς τις ίδιες και ίδιες σαχλές µουσικές µου προτιµήσεις? Σας ευχαριστώ πολύ και ήταν πραγµατικά τιµή µου που βρέθηκα σε µία οµιλία σας.» (Φαίδρα) «Θέλω να σου πω ότι γύρισα στο σπίτι µε πολύ ενέργεια δε µιλώ για θετική σκέψη αλλά κάτι διαφορετικόπροσπαθώντας να το προσδιορίσω βρίσκω ότι είναι αυτό που δίνει ο συνοµιλητής (την αξία) όταν υπολογίζει και σέβεται τον συνοµιλητή του -ακροατή του! και σίγουρα κάτι άλλο που τώρα αδυνατώ να το προσδιορίσω µε λέξεις απλά είναι ενέργεια-δύναµη...που ενώ αρκετά από αυτά που παρουσίασες τα έχω ακούσει από σένα κι άλλη φορά ωστόσο έχουν την ίδια κινητήρια δύναµη! κι αυτό το έχω διαπιστώσει να το νιώθω µετά από κάθε παρουσίασή σου!» (Α. Β., Ψυχολόγος) «Αγαπητέ κ. Ροδαφηνέ. Θα θέλαµε κι εµείς να σας ευχαριστήσουµε για την εξαιρετική οµιλία σας, που ενθουσίασε το κοινό µας. Ελπίζουµε στο µέλλον να σας έχουµε ξανά κοντά µας, σε κάποια από τις εκδηλώσεις του ΕΙΜ Φοιτητών.» (Συντονιστικό Συµβούλιο ΕΙΜ Φοιτητών) «Kαληµέρα σας, ήταν πράγµατι µια ωραία συνοµιλία, ακόµα µου τηλεφωνούν ακροατές για τους τίτλους των βιβλίων σας, που θα τα βρουν κτλ. Μία ακροάτρια µάλιστα χθες µου είπε 'τί "Αγγελος" ήταν αυτός που έβγαλες...» (Μαργαρίτα, ∆ηµοσιογράφος, Ράδιο TRT) «κ. Ροδαφηνέ, Σας ευχαριστώ για το e-mail µε το υλικό που µου στείλατε, επίσης σας ευχαριστώ για τα αισιόδοξα µηνύµατα που µας δώσατε µε την εισήγησή σας. Έχω αρχίσει ήδη τη µελέτη των βιβλίων σας.» (Στεργιανή Νικοδέλλη, Νηπιαγωγός, ∆ιευθύντρια Ιδιωτικού Βρεφονηπιακού Σταθµού ”αστεράκια".) «Μια όµορφη βραδιά συντροφιά µ' έναν αγαπηµένο φίλο τους, πέρασαν όλοι όσοι βρέθηκαν το βράδυ της Τετάρτης στην ∆ηµόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας. Ο ψυχολόγος Αγγελος Ροδαφηνός µε την παρουσία του, δηµιούργησε ένα φιλικό κλίµα. Από τα πρώτα λεπτά που άρχισε να µιλάει για το νέο του βιβλίο "Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι" τα χαµόγελα στα πρόσωπα του κοινού δεν άργησαν να έρθουν. Με το γνωστό του χιούµορ και µε τη βοήθεια σλάιτς "υποψίασε" ποιοι µπορεί να είναι οι ηλίθιοι που καταφέρνουν να µας χαλάνε την ηµέρα. Στο βιβλίο παρουσιάζονται εφαρµοσµένες ψυχολογικές τεχνικές, σε συνδυασµό µε παραδείγµατα και ασκήσεις, για ουσιαστική βελτίωση της καθηµερινής µα ζωής. Ο συγγραφέας προσφέρει έξυπνες λύσεις για όσους θέλουν να αποφύγουν αρνητικές σκέψεις, να αντιµετωπίσουν καθηµερινά προβλήµατα, να ζήσουν περισσότερες ήρεµες και όµορφες στιγµές. Χαρακτηριστικά, όπως είπε ο κ. Ροδαφηνός, η επιτυχής αντιµετώπιση τόσο των σηµαντικών δυσάρεστων γεγονότων, όσο και των ενοχλητικών καταστάσεων προϋποθέτει την ικανότητά µας να συνοµιλούµε λογικά και σε ήπιους τόνους µε τον αυτό µας και να διαθέτουµε την ψυχραιµία που µας επιτρέπει να κάνουµε ένα διάλειµµα για να δώσουµε απαντήσεις σε απλά καθηµερινά ερωτήµατα. Ο συγγραφέας µε την αµεσότητα που τον διακρίνει συνοµιλούσε συνέχεια µε το κοινό παίρνοντας διάφορες απαντήσεις πάνω στα ερωτήµατα που έθετε. Πριν να ξεκινήσει το σεµινάριο, ο µουσικός Βασίλης Βαλαβάνης έπαιξε κλασικά και έντεχνα κοµµάτια µε την κιθάρα του δηµιουργώντας µια χαλαρή και ζεστή ατµόσφαιρα για το σεµινάριο που θα ακολουθούσε. Την εκδήλωση διοργάνωσε η ∆ηµόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας και η Ένωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Ν. Ηµαθίας.» (Ε. Φαναρά, 16.12.2005 Λαός Βέροια) “Dear Angelos…I really believe business around the world need to hear a voice of calm, positive and realistic opportunities during tough economic times. Hope you and I get a chance to work together this coming year. I was

www.rodafinos.cjb.net

most impressed with your positive and enthusiastic presentation style.” (Bill Lewis – President Extension Management Inc.) «Dear Professor, my name is Elena and I am a Bulgarian Exec MBA student with City. Last week, you delivered to us two lectures on the subject of Time & Stress management. Upon my return to Sofia, I actually applied some of the 30 tips to gain more time and, as a result, this week I feel much calmer, at ease with myself and organized. On top of that, I had really more time to discuss with my team. So, these management techniques really work. That's why I decided to choose Time management as a first topic area for my assignment. Once again, thank you for the applicability and the profound way of delivering your teaching message.» (Elena-Georgieva Bocheva) «Angelos Rodafinos’ relaxed and positive approach to life motivated me to re-examine my own priorities, and to question how I think about, react to and deal with the hurdles that life dishes out. Simple strategies can improve your well being and reduce your levels of stress. I recommend his book (Prince to Frog) to anyone interested in being in the driving seat of their own destiny». (A member of TOWER) «Very warm hello from snowy Sofia, Mr. Rodafinos! I would like to thank you once again for the wonderful presentation you made. I can assure you that it was a great experience for me, even though so short! I am very impressed... I think you are extremely lucky to be an expert in this field...!» (Dessy S.) «Dear Mr. Rodafinos. I'm one of the students from the high school Peksnas who attended your presentation two weeks ago. I truly found your presentation inspiring, and I think you have positive influence over the people around you. Perhaps, if I'm lucky enough that may not be the last time I attend your lectures. Once again, you held an extraordinary and inspiring presentation Mr. Rodafinos, thank you very much for your time.» (Daniela, High School Student) «Hello, My name is Luka and I am from Yugoslavia, actually I am a student of Mathematics High School (Matematicka Gimnazia in Serbian), and I was present at your presentation, that you have had in our school. I want to tell you that it was great! It has "opened my eyes". Βefore, going to other countries to continue my education was just a dream, that I thought, will never come true, but after your lecture, I decided to pursue my dream…» (Luka S., High School Student) «I admire your positive attitude; it has encouraged me personally many times so far in my present career as a 40 year old second time around student. Best regards» (Ι. L.)

www.rodafinos.cjb.net

Οµιλίες, σεµινάρια, εκπαίδευση και παροχή συµβουλών

Ο Α. Ροδαφηνός είναι δυναµικός κεντρικός εισηγητής µε ̟οικίλα θέµατα ό̟ως γνωστικέςσυµ̟εριφορικές τεχνικές για τη διαχείριση του στρες, διοίκηση και εργασιακές σχέσεις, ̟αρακίνηση, τεχνικές ε̟ιρροής και δια̟ραγµατεύσεων, στοχοθέτηση, ε̟ιτυχία και ευτυχία, δηµόσιες σχέσεις, δηµιουργία και συνοχή οµάδων, θετική αντιµετώ̟ιση της ζωής, ηγεσία, ε̟ικοινωνία, αυτοεκτίµηση, διαχείριση χρόνου, άσκησης και διατροφής κ.ά. Τα τηλεο̟τικά και ραδιοφωνικά δίκτυα στα ο̟οία έχει εµφανιστεί ̟εριλαµβάνουν: Antenna, Άλφα 103, BEST TV, Cosmos TV, EΡΤ 3, Εγνατία TV, Europe-1, Mega, TV 100, Vergina TV, ενώ άρθρα και συνεντεύξεις δηµοσίευσαν κατά καιρούς τα ̟εριοδικά: Prevention, Auto-Triti, Close-up, Super-fitness, Exodos-Club, Super Fitness, Ποιότητα Ζωής, FanZein, κ.ά. Για το ̟ρόγραµµα οµιλιών του ∆ρ Ροδαφηνού, ∆ΩΡΕΑΝ e-book, ψυχολογικά τεστ και ̟αρουσιάσεις ή για να διοργανώστε µια διάλεξη ή µια βιβλιο̟αρουσίαση εξερευνήστε την ιστοσελίδα: http://www.rodafinos.cjb.net/ Κατάλογος εταιρειών ̟ου έχουν συνεργαστεί µε τον κ. Ροδαφηνό Sample list of client companies Agricultural Bank of Greece (Αγροτική Τρά̟εζα Ελλάδος) Academy of Public Relations (Ακαδηµία ∆ηµοσίων Σχέσεων) ACT (American College of Thessaloniki) Advanced Quality Services

ALLIED DOMECQ AMYLUM Hellas Ars Vivendi BMS Management Consultants City College Close-up COTTON BLUE Development Co. for Northwest (Ανα̟τυξιακή Εταιρεία Β.∆. Θεσσαλονίκης)

Thessaloniki

www.rodafinos.cjb.net

E.Ι.Μ.-ΕΕ∆Ε E.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. Α.Ε. Ethiniki Insurance, member of National Bank of Greece (Εθνική Ασφαλιστική) Estelia FLORAS Books FORUM Fitness Centre GYMNASIUM Fitness Centres Infotrust S.A. KLEEMAN HELLAS A.B.E.E. DIMITRA Institute of Training and Development (Kέντρο Ενηµέρωσης και Ε̟ιµόρφωσης ∆ΗΜΗΤΡΑ) Greek Association of Alzheimer Disease and Relative Disorders (Η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών ∆ιαταραχών) Greek College Θεσσαλονίκης)

of

Thessaloniki

(Ελληνικό

Κολέγιο

Group Technomat (Όµιλος εταιρειών ΤΕΧΝΟΜΑΤ)

HELLENIC PRODUCTIVITY CENTRE (ΕΛΚΕΠΑ) IERA MITROPOLIS Centre for Professional Training (Κέντρο Ε̟αγγελµατικής Κατάρτισης Ιεράς Μητρό̟ολης) K.Ε.Τ.Α.-Κ.Ε.Μ.Α.Κ. Larissa Trade Association (Εµ̟ορικό και Βιοµηχανικό Ε̟ιµελητήριο Λάρισας) LEDAI Sarah Lawrence LEVIS Hellas

www.rodafinos.cjb.net

Makedonski Telecom

Media Markt Megas Alexandros Heart Institute of North Greece (Καρδιολογικό Ινστιτούτο Βορείου Ελλάδος Κ.Ι.Β.Ε.) Municipality of N. Moudania (∆ήµος N. Μουδανιών)

Municipality of Veria (∆ήµος Βεροίας) Municipality of Thessaloniki (∆ήµος Θεσσαλονίκης)

Municipality of Naoussa (∆ήµος Ναούσης) National Association of Foreign Language Teaching Schools (Πανελλήνιος Σύνδεσµος Ιδιοκτητών Φροντιστηρίων Ξένων Γλωσσών) North Greece Physical Education Teachers’ Association (Ένωση Γυµναστών Βορείου Ελλάδος Ε.Γ.Β.Ε.) North Greece Optometry Association (Σύλλογος Ο̟τικών Ο̟τοµετρών Βορείου Ελλάδος) Prefecture of Thessaloniki (Νοµαρχία Θεσσαλονίκης) Pythagoras Institute of Professional Education (Πυθαγόρας Ινστιτούτο Ε̟αγγελµατικής Εκ̟αίδευσης) Reform ROMA Pizza Seminar Training Co. Stratigakis Group ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗΣ)

S.A.

(Εκ̟αιδευτικός

Όµιλος

Stratoni Parents’ Association (Σύλλογοι γονέων και κηδεµόνων Στρατωνίου) Thessaloniki Buses Organization (Ο.Α.Σ.Θ.)

www.rodafinos.cjb.net

Thessaloniki Enterprise Association Ε̟ιµελητήριο Θεσσαλονίκης)

(Βιοτεχνικό

Thessaloniki Trade Association (Εµ̟ορικό Βιοµηχανικό Ε̟ιµελητήριο Θεσσαλονίκη) Tower (Thessaloniki Organisation Employment and Resources)

for

και

Women’s

Union Optic Women's Studio XINI Educational Association (Εκ̟αιδευτικός Όµιλος Ξυνή) YMCA (ΧΑΝΘ)

www.rodafinos.cjb.net

Ο συγγραφέας (περιαυτολογία…)

Ο Άγγελος (Καϊσίδης-)Ροδαφηνός ξεκίνησε τις σ̟ουδές του το 1982, στη σχολή Ναυ̟ηγών-Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, ε̟ειδή… ήταν καλός στα µαθηµατικά. Η αγά̟η του όµως για τον αθλητισµό όµως τον έκανε να αλλάξει κατεύθυνση και, αντίθετα ̟ρος τις ̟ροσδοκίες ̟ολλών, ακολούθησε σ̟ουδές Φυσικής Αγωγής στο Αριστοτέλειο Πανε̟ιστήµιο Θεσσαλονίκης, α̟ό ό̟ου ̟ήρε ̟τυχίο το 1987. Ολοκλήρωσε τις Μετα̟τυχιακές του σ̟ουδές (MSc) µε αντικείµενο την ΑθλητικήΕ̟ιχειρησιακή Ψυχολογία και ∆ιδακτική στο Ithaca College της Νέας Υόρκης (ΗΠΑ), το 1990, και την ∆ιδακτορική του ∆ιατριβή (PhD) µε θέµα τις Πηγές Στρες και τις Αντιδράσεις σ’ αυτό, στο Τµήµα Ψυχολογίας του Πανε̟ιστηµίου του Wollongong, της Νέας Νότιας Ουαλίας (Αυστραλία), το 1994. Το ακαδηµαϊκό του έργο ̟εριλαµβάνει διδασκαλία σε διάφορα ̟ανε̟ιστήµια του εξωτερικού (Sydney University of Technology, Wollongong University, IthacaCollege) και της Ελλάδας (Αριστοτέλειο Πανε̟ιστήµιο Θεσσαλονίκης, Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, American College of Thessaloniki, City College). Στο ενεργητικό του καταχωρείται ε̟ι̟λέον και η συγγραφή τριάντα και ̟λέον άρθρων, δηµοσιευµένων σε ξενόγλωσσα και ελληνόγλωσσα ε̟ιστηµονικά ̟εριοδικά καθώς και η δηµιουργία ενός εκ̟αιδευτικού «εγχειριδίου» για µικροµεσαίες ε̟ιχειρήσεις. Τα βιβλία του «Α̟ό ̟ρίγκι̟ας βάτραχος και… τούµ̟αλιν: Πρακτικές ψυχολογικές τεχνικές, για να βελτιώσουµε τον εαυτό µας – ή τους άλλους», και «Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι… και καταφέρνουν ̟άντα να µας χαλάνε την ηµέρα» έχουν βοηθήσει χιλιάδες αναγνώστες να ̟ραγµατο̟οιήσουν σηµαντικά βήµατα, αλλάζοντας τις συνθήκες της ζωής τους ή τον τρό̟ο ̟ου τις αντιλαµβάνονται. Σήµερα, ο Άγγελος Ροδαφηνός είναι διευθυντής του Τµήµατος Ψυχολογίας του City College (Affiliated institution to the University of Sheffield, UK). Παράλληλα, είναι ε̟αγγελµατίας οµιλητής και σύµβουλος ̟ροσω̟ικής και ε̟αγγελµατικής ανά̟τυξης σε ε̟ιχειρήσεις, εκ̟αιδευτικούς οργανισµούς και κέντρα υγείας. Καλέστε τον ∆ρ. Ροδαφηνό για µια οµιλία (στο σχολείο, στην εταιρεία, στο σύλλογο) ∆είτε ένα δείγµα ̟αρουσίασης http://www.youtube.com/watch?v=fCCcTmcfg3g Εάν θα σας ενδιέφερε να διοργανώσετε µία βιβλιο̟αρουσίαση, µία διάλεξη ή ένα σεµινάριο για λογαριασµό µιας εταιρείας ή ενός οργανισµού, ως Ηuman Resources Manager, σύµβουλος ή agent, ε̟ικοινωνήστε:

Π. Κοροµηλά 24, 54622 Θεσσαλονίκη, Τηλ/Fax: 2310 269.095, κιν. 6937201251 e-mail: [email protected]

www.rodafinos.cjb.net