Sociologija - Dzonatan H.tarner

Džonatan H. Tarner Kalifornijski univerzitet, Riversajd

sociologija

Preveli s engleskog: Tijana Bajović i Dušan Pavlović

Centar za demokratiju

Novi Sad/Beograd 2009.

Naslov originala: sociology by Jonathan H. Turner PearsonEducation Inc., Prentice Hall Upper Saddle River New Jersey 07458

sadržaj

Prolog:  Pogled iz ugla razvoja ljudskog društva 

19

Prvi deo Sociološka imaginacija

27

Glava 1 Poreklo i priroda sociologije 

29

Ogist Kont (1798–1857)  Harijet Martino (1802–1876)  Sociologija i prosvetiteljstvo  Herbert Spenser (1820–1903)  Emil Dirkem (1858–1917)  Karl Marks (1818–1883)  Maks Veber (1864–1920)  Rana američka tradicija  Džordž Herbert Mid (1863–1931)  Čikaška sociološka škola i njeni rivali  Rani akcenat na sociološkoj praksi i značaj sociološke prakse  Savremena sociološka istraživanja  Sažetak  Ključni pojmovi 

30 33 34 36 37 39 40 42 43 44 45 46 51 53

Glava 2  Sociologija i naučni metod 

55

Priroda nauke  Sociološki metod  Da li nauka umanjuje humanost?  Naučna sociologija i društvena praksa  Sažetak  Ključni pojmovi 

56 60 64 66 67 67

Glava 3 Teorijske perspektive u sociologiji 

69

Problemi u razvoju naučnih teorija  Teorijske orijentacije u sociologiji  Funkcionalistička teorija  Evolucione teorije  Ekološke teorije  Teorije konflikta  Kritičke teorije  Postmoderne teorije  Interakcionističke teorije  Utilitarističke teorije  Status teorije u sociologiji  Sažetak  Ključni pojmovi 

69 70 70 71 72 73 74 75 76 77 78 78 79

Drugi deo Osnovni elementi društvene organizacije 

81

Glava 4 Biologija 

83

Prirodna selekcija kao pokretačka sila  Evolucija primata  Biološki parametri društvene organizacije  Posledice dominacije čula vida  Posledice većeg mozga  Posledice bipedalnosti 

84 85 88 88 90 93

Ljudska priroda  Ljudski biološki kapaciteti  Ljudska biologija i bihevioralne sklonosti  Priroda ili odgoj  Sažetak  Ključni pojmovi 

94 94 96 99 100 101

Glava 5 Kultura 

102

Svet simbola  Simboli i društvo  Sistemi simbola  Jezik  Tehnologija  Vrednosti  Uverenja  Norme  Zalihe znanja  Kulturne varijacije  Kulturni sukob  Potkulture  Kulturne kontradikcije  Etnocentrizam  Kultura i mediji  Sažetak  Ključni pojmovi 

102 103 104 104 105 105 108 109 111 114 114 115 116 117 117 119 120

Glava 6 Društvena struktura 

121

Osnovni elementi društvene strukture  Položaji  Uloge  Statusni skupovi  Skupovi uloga  Sukob uloga i napregnuće uzrokovano ulogom  Mreže položaja  Dimenzije strukture 

122 122 123 123 125 126 127 127

Tipovi društvenih struktura  Korporativne jedinice  Kategorijalne strukture  Stratifikacioni sistemi  Institucionalni sistemi  Društvo  Međudruštveni sistemi  Nivoi društvene strukture  Moć društvene strukture  Sažetak  Ključni pojmovi 

129 129 131 132 133 133 135 135 138 142 143

Glava 7 Društvena interakcija 

145

Simbolička interakcija  Dramaturško predstavljanje sopstva  Implicitna primena narodnih metoda  Interakcija posredstvom uloga  Interakcija posredstvom referentnih grupa  Interakcija i društveni poredak  Sažetak  Ključni pojmovi 

145 148 150 151 152 154 155 155

Glava 8 Socijalizacija 

157

Socijalizacija i društvo  Proces socijalizacije  Faze socijalizacije ličnosti  Rana socijalizacija  Socijalizacija u zrelom dobu  Agensi socijalizacije  Pojedinci  Grupe  Organizacije  Kategorije  Zajednica  Mediji  Institucionalne sfere 

159 162 167 167 172 176 176 177 177 178 178 179 179

Stabilnost i promena u društvenom poretku  Sažetak  Ključni pojmovi 

180 182 182

Glava 9 Društvena kontrola 

184

Problem društvenog reda  Snage nereda  Makrosile društvene kontrole: država i tržišta  Sile društvene kontrole na mikroplanu  Snage društvene kontrole na srednjem planu  Devijantnost  Funkcionalistička teorija strukturalnog naprezanja  Pogled teorije konflikta na devijantnost  Interakcionistički pristupi devijantnosti  Utilitarne teorije devijantnosti  Sažetak  Ključni pojmovi 

184 185 186 188 190 192 192 193 193 195 197 198

Treći deo Tipovi društvenih struktura: korporativne jedinice 

199

Glava 10 Susreti 

201

Usmereni susreti  Rituali  Oblici govora  Okviri  Kategorizacija  Govor tela  Emocije  Uloge  Sopstvo i identitet  Oprema  Demografija i ekologija  Ličnost, kultura i društvena struktura 

202 202 203 205 205 207 208 209 210 210 211 211

Neusmereni susreti  Sažetak  Ključni pojmovi 

212 214 215

Glava 11 Društvene grupe 

216

Moć grupa  Primarne i sekundarne grupe  Uticaj veličine grupe  Veličina i menjanje strukture grupe  Moć primarnih i sekundarnih grupa  Grupna dinamika  Vođstvo  Donošenje odluka  Koherentnost i solidarnost  Hvatanje krivina  Formacija klika (podgrupa)  Očekivanja  Upućivanje i referentne grupe  Virtuelne grupe  Uska grla  Sažetak  Ključni pojmovi 

216 219 219 220 220 221 221 222 223 223 224 225 226 228 228 229 230

Glava 12 Organizacije 

232

Veberov idealni tip formalne organizacije  Oblici formalne organizacije  Ekologija organizacija  Unutrašnja dinamika organizacija  Neformalni sistem  Vlast  Organizaciona kultura  Problemi sa osobljem  Promene u strukturi formalnih organizacija  Tehnološki pritisci  Pritisci globalizacije 

233 234 236 238 238 239 240 241 242 243 243

Hiperracionalnost  Sažetak  Ključni pojmovi 

245 245 246

Glava 13 Zajednice 

248

Urbanizacija  Poljoprivreda i urbanizacija  Industrijalizacija i urbanizacija  Rane studije gradskog života  Suburbanizacija  Nastanak predgrađa  Studije života u predgrađu  Eksurbije  Metropolitanske oblasti  Novi gradski trendovi  Ponovno naseljavanje gradskog jezgra  Megagradovi i svetski gradovi  Sažetak  Ključni pojmovi 

249 249 251 254 255 255 256 257 258 260 260 260 261 262

Četvrti deo Tipovi društvenih struktura: Stratifikacija kategorijalnih jedinica 

263

Glava 14 Klasna stratifikacija 

265

Stratifikacija  Šta je klasna stratifikacija?  Analiziranje raslojavanja  Klasni sistemi  Burdijeova analiza „distinkcije“  Klasni sistem i javno ponašanje  Klasna stratifikacija u Americi  Nejednakost u raspodeli resursa  Formiranje klasa  Siromaštvo u Americi 

266 266 267 271 275 278 279 279 284 286

Sažetak  Ključni pojmovi 

289 290

Glava 15 Etnička stratifikacija 

292

Rasa i etnicitet  Rasa kao društvena konstrukcija  Predrasude i diskriminacija  Dinamika etničke stratifikacije  Sredstva etničkih populacija  Prepoznatljivost etničke populacije  Stepen i oblici diskriminacije  Stepen pretnje koju predstavlja etnička populacija  Uverenja zasnovana na predrasudama i etničke grupe  Model etničkog antagonizma  Etnička diskriminacija u Americi  Indijanci  Afroamerikanci  Amerikanci latinoameričkog porekla  Amerikanci poreklom iz Azije  Beli Amerikanci  Sjedinjene Države kao multietničko društvo  Sažetak  Ključni pojmovi 

293 293 293 295 296 296 297 298 299 300 302 303 305 306 308 310 310 311 312

Glava 16 Rodna stratifikacija 

313

Pol i rod  Tumačenja rodne stratifikacije  Sociobiološke teorije  Funkcionalističke teorije  Teorije konflikta  Interakcionističke teorije  Opšti model rodne stratifikacije  Rodna stratifikacija u Americi  Ciklusi sistema rodne stratifikacije  Feministički pokret 

313 315 315 315 316 317 318 320 320 323

Sažetak  Ključni pojmovi 

325 325

Peti deo Institucionalni sistemi 

327

Glava 17 Privreda 

329

Osnovni elementi svih privrednih sistema  Tehnologija  Rad  Kapital  Preduzetništvo  Tipovi privrednih sistema  Ekonomija lova i skupljanja  Privreda uzgajanja biljaka  Agrarna privreda  Industrijska privreda  Postindustrijska privreda  Tendencije u postindustrijskim privrednim sistemima  Reorganizacija proizvodnje  Proizvodnja usluga  Širenje tržišta  Hiperdiferencijacija  Hiperracionalnost  Postindustrijske privrede: kratak pregled  Američka privreda  Oligopol  Multinacionalizacija korporacija  Opadanje procenta članstva u sindikatima  Profesionalizacija  Sistem vladavine i privreda  Rastuća nejednakost  Porast rizika za radnike  Sažetak  Ključni pojmovi 

329 330 330 330 330 331 331 331 332 333 333 335 335 336 337 339 339 340 341 342 342 343 344 345 345 346 347 348

Glava 18 Sistem vladavine 

349

Nastanak političkog poretka  Osnovni elementi svih političkih poredaka  Osnove moći  Nastanak države  Tendencije u organizaciji vlasti  Veličina vlade  Birokratizacija vlasti  Centralizacija vlasti  Značaj zakona  Sve veći značaj materijalnih podsticaja  Smanjenje prinudne represije  Demokratizacija  Američki sistem vladavine  Struktura američkog sistema vladavine  Rast vlade  Vlada i poreska politika  Problemi i nedoumice američke vlasti  Sažetak  Ključni pojmovi 

349 350 350 352 354 354 355 355 356 356 357 357 358 359 359 360 361 368 369

Glava 19 Srodstvo i porodica 

370

Tumačenja srodstva  Sociobiološka tumačenja  Funkcionalistička tumačenja  Osnovni elementi srodstva  Pravila braka  Pravila porekla  Pravila prebivališta  Pravila veličine i sastava porodice  Pravila podele poslova  Pravila okončanja braka  Istorijski trendovi u okviru strukture srodstva  Od relativne jednakosti  Ka rastućoj nejednakosti i patrijarhatu 

370 370 370 372 372 372 372 373 373 374 374 374 375

Shvatanja porodice iz ugla teorije konflikta  Srodstvo u Americi  Osnovna struktura  Romantična ljubav i brak  Razvod i raspad američke porodice  Domaćinstva sa samohranim roditeljem  Nasilje u porodici  Sindrom praznog gnezda?  Novi alternativni oblici porodica  Sažetak  Ključni pojmovi 

376 377 377 377 379 380 381 381 382 383 384

Glava 20 Religija 

386

Osnovni elementi religije  Sveto i profano  Verovanja i vrednosti  Rituali  Strukture kulta  Razvoj religije  Religija u prostim društvima lovaca i skupljača  Složenost religije  Tendencija ka uprošćavanju religija  Pogled teorije konflikta na religiju  Religija u Americi  Istorija religije u Americi  Ekologija religije u Americi  Religijski sukob u Americi  Religioznost u Americi  Društvene odlike religijske pripadnosti  Rasa, etnicitet i religija  Sažetak  Ključni pojmovi 

387 387 388 388 388 388 388 390 390 391 392 392 393 395 395 396 397 397 398

Glava 21 Obrazovanje 

399

Nastanak formalnog obrazovanja 

399

Tumačenje dinamike obrazovanja  Funkcionalističko tumačenje  Teorije konflikta i njihova dopuna funkcionalističke analize  Interakcionistička dopunateorije konflikta  Struktura obrazovnih sistema  Obrazovanje u Americi  Struktura nižeg američkog obrazovanja  Visoko obrazovanje u Americi  Stalni problemi i dileme nižeg obrazovanja  Stalni problemi u visokom obrazovanju  Sažetak  Ključni pojmovi 

400 400 402 405 404 406 406 409 410 413 415 416

Šesti deo Društvena promena i transformacija 

417

Glava 22 Društveni pokreti 

419

Preduslovi za nastanak društvenih pokreta  Uslovi koji dovode do nastanka društvenih pokreta  Uslovi koji podstiču učešće u društvenim pokretima  Porast nezadovoljstva  Društvene mreže i pridobijanje novih pristalica  Opravdavanje učešća u pokretu: uverenja i formulacije  Resursi i organizacije društvenih pokreta  Kolektivno ponašanje  Teorijski pristupi ponašanju mase  Tipovi masa  Kontekst ponašanja mase  Društveni pokreti i promene  Posledice nezadovoljstva  Sažetak  Ključni pojmovi 

420 421 422 422 422 423 423 424 424 425 426 427 428 429 430

Glava 23 Revolucija, rat i terorizam 

432

Kolektivno nasilje u društvima 

432

Revolucije  Građanski ratovi  Rat  Kratka istorija ratovanja  Moderno ratovanje  Ishod masovnog nasilja  Posledice masovnog nasilja  Uticaj rata i spremnosti za rat  Terorizam  Da li se terorizam širi?  Tumačenje terorizma  Dinamika svetskog sistema i terorizam  Sažetak  Ključni pojmovi 

434 436 438 438 440 441 441 442 444 444 445 446 447 448

Glava 24 Globalizacija 

449

Sile globalizacije  Tehnološke inovacije  Ratovanje i država  Tržišta  Posledice globalizacije  Jeftina radna snaga i gubitak radnih mesta  Zaustavljeni razvoj  Zagađivanje životne sredine  Nejednakost u svetu  Beda na svetskom nivou  Utvrđivanje stepena nejednakosti u svetu  Trendovi nejednakosti  Problemi koje uzrokuje nejednakost u svetu  Tumačenje globalne nejednakosti  Faktori koji podstiču ili usporavaju privredni rast  Sažetak  Ključni pojmovi 

449 449 450 450 451 451 451 452 453 453 454 455 455 458 461 462 463

Glava 25 Populacija i ekologija 

465

Populacija i demografija  Veličina i rast populacije  Demografska tranzicija  Karakteristike populacije  Kretanje populacije  Ekologija i okruženje  Procesi ekosistema – procesi u ekosistemu  Narušavanje ekosistema  Stanovništvo, zagađenje i društveno-kulturna organizacija  Sažetak  Ključni pojmovi  Bibliografija  Indeks

466 466 467 470 472 473 473 474 475 478 478 481 505