Anti_book

ÝÌ× ÒÀÍÄ ÇªÂ軮 ÁÀÉÍÀ

ÀÍÒÈÁÈÎÒÈÊ ÝÌÈÉà ßÀÆ ÇªÂ ÕÝÐÝÃËÝÕ ÂÝ?

Óëààíáààòàð 2010 îí

ÕÀËÄÂÀÐÛÍ ÝÑÐÝà ÁÝËÄÌÝ˯¯Ä Õàëäâàðûí ýñðýã ýìýíä íÿí, âèðóñ, 캺ãºíöðèéí ýñðýã áýëäìýë áàãòàíà. Óã áýëäìýë¿¿äýä òàâèãäàõ ãîë øààðäëàãà íü íÿíä èäýâõèòýé íºëººëж õàðèí õ¿íèé ýñ¿¿äýä õîðòîé íºëºº ¿з¿¿ëäýãã¿é áàéõ åñòîé. (ºíäºð ñîíãîìîë õîðóó ÷àíàð) Íÿí áîëîí 캺ãºíöðèéí ýñ¿¿ä õ¿íèé ýñ¿¿äýýñ ýðñ ÿëãààòàé òóë íÿí áà 캺ãºíöðèéí ýñðýã ñîíãîìîë õîðóó ÷àíàðòàé ýìèéã á¿òýýõýä õàðüöàíã¿é àìàðõàí áàéäàã. Õàðèí âèðóñ õ¿íèé ýñýä íýâòýðñíýý𠺺ðèéí ìºí ÷àíàðûã àëäàж ýñèéã äàõèí øèíý âèðóñ ¿éëäâýðëýõýýð ïðîãðàì÷èëàíà. Òèéìýýñ õ¿íèé õàëäâàðëàñàí ýñèéã ãýìòýýõã¿éãýýð âèðóñèéã ñîíãîìîëîîð óñòãàõ áýëäìýëèéã á¿òýýõýä òºâºãòýé áàéäàã.

Àíòèáèîòèê

Àíòèáèîòèêèéã íÿíä ¿з¿¿ëýõ íºëººãººð íü áàêòåðèîñòàòèê, áàêòåðèöèä ãýж õóâààíà. Áàêòåðèîñòàòèê àíòèáèîòèêóóä íÿíãèéí ¿ðжëèéã зîãñîîж õ¿íèé áèå îðãàíèзìä

¿ëäñýí

íÿíãóóäûã

óñòãàõ

áîëîìжèéã

îëãîíî.

Õàðèí

áàêòåðèöèä

àíòèáèîòèêóóä íÿíã øóóä ¿õ¿¿ëíý. Èõýíõè õàëäâàðò ºâ÷íèéã ýì÷ëýõýä ýíý õîåð òºðëèéí àíòèáèîòèêóóä èжèë ¿ð ä¿íòýé. Ãýâ÷ õ¿íèé äàðõëààíû òîãòîëöîî ãýìòñýí ýñâýë äîðîéòñîí òîõèîëäîëä õ¿íä õýëáýðèéí õàëäâàð áîëîõ ¿жëèéí ýíäîêàðäèò, ìåíèíãèò зýðýã ºâ÷í¿¿äèéã áàêòåðèöèä àíòèáèîòèê ýìýýð ýì÷ëýõýä èë¿¿ òîõèðîìжòîé áàéíà. Àíòèáèîòèê ýìèéí ñîíãîëò Ýì÷ òóõàéí õàëäâàð ÿìàð òºðëèéí ¿¿ñãýã÷ýýð èõýâ÷ëýí ¿¿ñäýã òóõàé ìýäëýãýýñýý ¿¿äýí àíòèáèîòèê ýìèéí ñîíãîëòûã õèéäýã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áàêòåðèîëîãèéí ëàáîðàòîðèä òóõàéí õàëäâàðûã ¿¿ñãýäýã íÿíã ÿëãàí ãàðãàж, ò¿¿íèé àíòèáèîòèê ìýäðýã ÷àíàðûã òîäîðõîéëж áîëíî. Ãýâ÷ óã øèíжèëãýý 1-2 ºäºð øààðääàã òóë àíòèáèîòèê ýìèéí ýõíèé ñîíãîëòîíä

òóñ áîëîõ íü õîâîð. Íÿíãèéí àíòèáèîòèêò ìýäðýã ÷àíàð

ëàáîðàòîðèéí íºõöºëä òîãòîîãäñîí ÷ õ¿íèé áèå îðãàíèзìä óã íÿí òýð ýìýíä ìýäðýã áàéõ ýñýõ íü òîäîðõîéã¿é áàéäàã. Òèéìýýñ àíòèáèîòèêèéí ñîíãîëò òèéì ÷ àìàð áèø. Ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ýìèéí øèìýãäýõ õóðä, ¿ðýâñëèéí ãîëîìòîä áàéõ õýìжýý, áèåýñ ÿëãàðàõ õóðä зýðýã õ¿÷èí з¿éëýýñ õàìààðíà. Àíòèáèîòèê ýìèéã ñîíãîõäîî ºâ÷íèé õýëáýð, õ¿íäèéí зýðýã, ýìèéí ãàж íºëºº, õàðøèë áà àìü íàñàíä àþóëòàé áóñàä óðâàë ãàðàõ ýñýõ, ýìèéí ¿íýíä àíõààðíà. Õ¿íä õýëáýðèéí õàëäâàðò ºâ÷íèé ¿åä, ÿàëàíãóÿà íÿíãèéí àíòèáèîòèêò ìýäðýã ýñýõ íü òîäîðõîéã¿é òîõèîëäîëä õýä õýäýí àíòèáèîòèê ýìèéã ýì÷èëãýýíä õàâñàð÷ õýðýãëýõ øààðäëàãà ãàðäàã. Àíòèáèîòèê ýìèéã õýðýãëýõ àðãà çàìóóä

1

Õ¿íä õýëáýðèéí õàëäâàðûã ýì÷ëýõäýý àíòèáèîòèê ýìèéã ýõëýýä áóë÷èíä ýñâýë õîâîð òîõèîëäîëä ñóäñààð äóñëààð, öààøèä óóõààð õýðýãëýíý. Àíòèáèîòèêèéã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð õýðýãëýõ òîõèîëäëóóä Àíòèáèîòèê ýìèéã õàëäâàðò ºâ÷íèéã àíàãààõààñ ãàäíà óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ зîðèëãîîð õýðýãëýäýã. Àíòèáèîòèêèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìжýý ¿ð ä¿íòýé áàéõ áà íÿíãèéí òýñâýðëýõ ÷àäâàð ¿¿ñýõã¿éí òóë àíòèáèîòèê ýìèéã ºâºðìºö íÿíãèéí ýñðýã áîãèíî õóãàöààíä õýðýãëýíý. Æèøýýëáýë, жóóë÷äàä àÿí зàìä ãýäýñ ã¿éëãýõ, ìåíèíãîêîêêûí ãàðàëòàé ìåíèíãèò ºâ÷èíòýé õ¿íòýé õàìò áàéñàí õ¿ì¿¿ñò óã õàëäâàð ¿¿ñýõýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ зîðèëãîîð àíòèáèîòèê ýìèéã áîãèíî õóãàöààãààð ºãäºã. Ò¿¿í÷ëýí з¿ðõíèé õàâõëàãûí ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñò àìíû õºíäèé áîëîí áóñàä ýðõòýíä áàéäàã íÿíãóóä öóñàíä îðж з¿ðõíèé õàâõëàãóóäûã ¿ðýâñ¿¿ëýõ ºíäºð ìàãàäàëòàé òóë àëèâàà íýãýí õàãàëãààíä îðîõîîñ ºìíº (ø¿ä àâàõóóëàõàä õ¿ðòýë) àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý õèéäýã. Öóñíû õàâäàð, ÄÎÕ ºâ÷èí, õèìè áîëîí òóÿàíû ýì÷èëãýý õèéëãýж áàéãàà õ¿ì¿¿ñò äàðõëààíû òîãòîëöîîíû ¿éë àжèëëàãàà àëäàãäñíààñ õî¸ðäîã÷ õàëäâàð àâàõ ìàãàäëàëòàé òóë ìºí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ зîðèëãîîð àíòèáèîòèê õýðýãëýíý. ̺í èõ õýìжýýíèé, òóõàéëáàë ¿å ìº÷, õýâëèéí õàãàëãààíû äàðàà õàëäâàðààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä àíòèáèîòèê õýðýãëýíý.

Âèðóñèéí ýñðýã ýì÷èëãýý

Âèðóñ ººðèéí ãýñýí áîäèñûí ñîëèëöîîã¿é áà àìüä áàéãàëüä óäàìøëûí êîäã¿é òóë âèðóñèéí ýñðýã áýëäìýëèéã á¿òýýõýä îëîí áýðõøýýë òóëãàðäàã. Âèðóñ ýñ ð¿¿ íýâòýð÷ ¿ðжäýã òóë âèðóñèéí ýñðýã áýëäìýë àíòèáèîòèê ýìòýé õàðüöóóëàõàä õ¿íèé ýñýä èë¿¿ õîðóó ÷àíàðòàé áàéäàã. ͺ㺺òýéã¿¿ð, âèðóñ ýì÷èëãýýíä àìàðõàí äàñàë áîëäîã.

Ìөөãөíцðèéí ýñðýã áýëäìýë¿¿ä

Àðüñ áîëîí àì, ¿òðýýíèé ñàëñòûí 캺ãºíöðèéí õàëäâàðûí ¿åä 캺ãºíöðèéí ýñðýã áýëäìýëèéã õýñýã ãàзàð õýðýãëýíý. ̺í óã áýëäìýëèéã óóõ áà òàðèàãààð õýðýãëýж áîëíî. Àíòèáèîòèê ýìòýé õàðüöóóëàõàä 캺ãºíöðèéí ýñðýã áýëäìýë¿¿ä ãàж íºëºº èõòýéãýýñ ãàäíà ¿ð ä¿í áàãàòàé áàéäàã. Òèéìýýñ ìºãºíöðèéí õàëäâàðûã ýì÷ëýõýä áýðõøýýëòýé áºãººä àìàðõàí àðõàã õýëáýð ð¿¿ øèëжäýã áàéíà.

2

Õàëäâàðûí ýñðýã çàðèì áýëäìýë¿¿ä áà ò¿¿íèé ãàæ íөëөө

Ýì Àìèíîãëèêîçèä Ãåíòàìèöèí Êàíàìèöèí Íåîìèöèí Ñòðåïòîìèöèí Òîáðàìèöèí Ìàêðîëèä Àзèòðîìèöèí Êëàðèòðîìèöèí Ýðèòðîìèöèí Ïåíèцèëëèí Àзëîöèëëèí Àìîêñèöèëëèí Àìïèöèëëèí Êàðáåíèöèëëèí Ïåíèöèëëèí Ïîëèïåïòèä Ïîëèìèêñèí Â Áàöèòðàöèí Êîëèñòèí

Òåòðàцèêëèí Äîêñèöèëëèí Òåòðàöèêëèí

Õèíîëîí Íîðôëîêñàöèí Öèïðîôëîêñàöèí Îôëîêñàöèí Öåôàëîñïîðèí Öåôàäðîêñèë Öåôàзîëèí Öåôàêîð Öåôàëåêñèí Öåôàëîòèí Öåôèêñèì Öåôîïåðàзîí Öåôîòàêñèì Öåôòðèàêñîí Âàíêîìèöèí

Õýðýãëýõ çààëò Ãàæ íөëөө Àíòèáèîòèê Ãðàì ñºðºã íÿíãààð  Ñîíñãîë ìóóäàõ ¿¿ñãýãäñýí õàëäâàð  Òîëãîé ýðãýõ (ãýäýñíèé ñàâõàíöàð,  Áººðíèé ¿éë àжèëëàãàà àëäàãäàõ êëåáñèåëëà)

Ñòðåïòîêîêêèéí õàëäâàð, òýìá¿¿, àìüñãàëûí зàìûí õàëäâàð, ìèêîïëàзìûí õàëäâàð, Ëàéìû ºâ÷èí (áîððåëèîз) ªðãºí õ¿ðýýíèé õàëäâàð. Ïåíèöèëëèí ñòðåïòîêîêêûí õàëäâàð, òýìá¿¿, Ëàéìû ºâ÷íèé (áîððåëèîз) ¿åä зýðýã õýðýãëýíý.

 Äîòîð ýâã¿é îðãèõ, Ẻëжèõ, ã¿éëãýõ (ÿëàíãóÿà ºíäºð òóíãààð õýðýãëýõýä)  Øàðëàëò  Õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûí ¿éë àжèëëàãàà àëäàãäàõ, ã¿éëãýõ  Õàðøèë, àíàôèëàêñèéí óðâàë  Òàðõè áîëîí Ẻð ãýìòýõ (õîâîð òîõèîëäîëä)

Чèõ, í¿ä, øýýñ ÿëãàðóóëàõ  Òàðèàãààð õýðýãëýõýä Ẻð áîëîí зàìûí õàëäâàð. Èõýâ÷ëýí ìýäðýë ãýìòýõ í¿äýí äýýð òàâèõ ýñâýë àìüñãàëàõ, õîâîð òîõèîëäîëä òàðèàãààð õýðýãëýõ Òýìá¿¿, Ëàéìû ºâ÷èí,  Õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûí ¿éë ìèêîïëàзì, õëàìèä, àжèëëàãàà àëäàãäàõ ðèêêåòñèéí õàëäâàð  Íàðíû òóÿàíä õýò ìýäðýã áîëîõ  Ø¿äíèé ºí㺠ººð÷ëºãäºõ  Æèðýìñíèé ¿åä ýõ áîëîí óðàãò õîðòîé Øýýñ ÿëãàðóóëàõ зàìûí  Õîâîð òîõèîëäîëä Ẻëжíº. õàëäâàð, зàã õ¿éòýí, íÿíãèéí ãàðàëòàé ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë, ã¿éëãýëò ªðãºí õ¿ðýýíèé õàëäâàð  Õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûí ¿éë àжèëëàãàà àëäàãäàõ, ã¿éëãýõ  Äîòîð ýâã¿éðýõ (àðõèíû òºðëèéí óíäàà зýðýã õýðýãëýõ ¿åä)  Õàðøèëûí óðâàë

Áóñàä àíòèáèîòèê Áóñàä àíòèáèîòèêò  Чè÷ð¿¿äýñ õ¿ðýõ, áèåèéí õàëóóí òýñâýðòýé àìü íàñàíä èõñýõ (ñóäñààð õèéñýí

3

àþóëòàé õàëäâàð

òîõèîëäîëä)

Èзîíèàзèä

Ñ¿ðüåý

 Àìü íàñàíä àþóëòàé áîëîâ÷ áóöàж ýðãýõ ýëýãíèé ãýìòýë  Õàðøèë

Ëèíêîìèöèí

Ñòðåïòîêîêê õàëäâàð, àìüñãàëûí зàìûí õàëäâàð Òðèõîìîíàä ýñâýë ãàðäèíåëë ãàðàëòàé âàãèíèò, ààðöàãíû áà õýâëèéí õàëäâàðóóä

 Õ¿íä õýëáýðèéí ã¿éëãýëò

Ìåòðîíèäàзîë

   

Òîëãîéí ºâäºëò Àìàíä òºìºð àìòàãäàõ Õàð õ¿ðýí øýýñ ãàðàõ Äîòîð ýâã¿éðýõ

Íèòðîôóðàíòîèí

Øýýñ ÿëãàðóóëàõ õàëäâàðóóä

Ïèðàзèíàìèä

Ñ¿ðüåý

 Öóñàíä øýýñíèé õ¿÷ëèéí õýìжýý èõñýõ

Ðèôàìïèöèí

Ñ¿ðüåý

 Òóóðàëò  Ýëýãíèé ¿ðýâñýë  Ø¿ëñ, õºëñ, íóëèìàñ, øýýñ óëààí øàð ºíãºòýé áîëîõ

Õëîðàìôåíèêîë

Ñàëüìîíåëë õàëäâàð áà ìåíèíãèò Ñ¿ðüåý

Ýòàìáóòîë

Ñóëüôàñàëàзèí Òðèìåòîïðèì-ñóëüôàìåòîêñàзîë

Àìàíòàäèí

зàìûí  Äîòîð ýâã¿éðýõ, Ẻëжèõ  Õàðøèë

ãàðàëòàé  Öàãààí ýñèéí òîî ýðñ öººðºõ áàëíàä, (õîâîð òîõèîëäîëä)  Í¿äíèé ãýìòýë (ýì÷èëãýýã ýðò зîãñîîñîí òîõèîëäîëä áóöàж ýðãýõ ººð÷ëºëò)

Ñóëьôàíèëàìèä Øýýñ ÿëãàðóóëàõ зàìûí  Äîòîð ýâã¿éðýõ, Ẻëжèõ, ã¿éëãýõ õàëäâàð  Õàðøèë (àðüñíû òóóðàëò)  Øýýñýíä òóíäàñ ¿¿ñýõ  Áººðíèé äóòàãäàë  Öàãààí ýñ¿¿äèéí òîî öººðºõ  Íàðíû òóÿàíä õýò ìýäðýã áàéõ Âèðóñèéí ýñðýã áýëäìýë Òîìóó (óðüä÷èëàí  Óóð óöààðòàé áîëîõ ñýðãèéëýëò)  Òîëãîé ýðãýõ  Õýë ÿðèà îéëãîìжã¿é áîëîõ  ßâàõàä ãóéâàõ

Àöèêëîâèð

Ýíãèéí ãåðïåñ, ìîãîé ÿð,  Óõààí áàëàðòàõ, óõààí àëäàõ, ñàëõèí öýöýã òàòàëò (ñóäñààð õýðýãëýõ òîõèîëäîë)  Õýñýã ãàзàð õýðýãëýõýä ãàж íºëºº áàãàòàé

Èíòåðôåðîí àëüôà

Öóñíû

ºâ÷èí,

Êàïîøè  Õàíèàä

òºñò

øèíж

òýìäýã

4

ñàðêîì, áýëýã ýðõòýíèé ¿¿

(áèåèéí õàëóóí èõñýõ, áóë÷èíãààð ºâäºõ, òîëãîé ºâäºõ, ÿäðàõ)  Äîòîð ýâã¿éðýõ, ã¿éëãýõ

Ëàìèâóäèí (ýïèâèð)

ÄÎÕ âèðóñèéí õàëäâàð

 Çàõûí ìýäðýë ãýìòýõ, ¿ñ óíàõ

Ðåìàíòàäèí

Òîìóó ñýðãèéëýëò)

Ðèáàâèðèí

Àìüñãàëûí âèðóñèéí õàëäâàð

Àìôîòåðèöèí Â

Ãðèзåîôóëüâèí Èíòðàêîíàзîë

(óðüä÷èëàí  Àìàíòàäèí ýìòýé õàðüöóóëàõàä ãàж íºëºº áàãàòàé зàìûí  Óëààí ýñ зàäàðñíààð öóñ áàãàäàëò ¿¿ñýõ

Ìөөãөíцðèéí ýñðýã áýëäìýë ̺ºãºíöðèéí õàëäâàð  Чè÷ð¿¿äýñ õ¿ðýõ, áèåèéí õàëóóí èõñýõ, òîëãîé ºâäºõ, Ẻëжèõ  Öóñàíä êàëè áàãàñàõ  Áººð ãýìòýõ Àðüñ, ¿ñ, õóìñíû  Àðüñíû òóóðàëò 캺ãºíöºðò õàëäâàð Êàíäèäîз, áóñàä  Êåòîêîíàзîëòîé õàðüöóóëàõàä 캺ãºíöºðò õàëäâàð ýëãèéã áàãà ãýìòýýíý

Êåòîêîíàзîë

Êàíäèäîз, áóñàä  Òåñòîñòåðîí, 캺ãºíöºðò õàëäâàð äààâðóóäûí ñààòóóëíà.  Ýëãèéã ãýìòýýíý.

Ôëóêîíàзîë

Êàíäèäîз, áóñàä  Êåòîêîíàзîëòîé õàðüöóóëàõàä 캺ãºíöºðò õàëäâàð ýëãèéã áàãà ãýìòýýíý.

êîðòèзîë ÿëãàðàëòûã

5

ÀÍÒÈÁÈÎÒÈÊ

Àíòèáèîòèê ãýäýã íü áè÷èë íÿíãóóäûí ºñºëòèéã зîãñîîõ ýñâýë ¿õýëä õ¿ðãýõ íÿí, àìüòàí áà óðãàìàëûí ãàðàëòàé áîäèñ þì. Îëîí ìÿíãàí жèëèéí òóðø õ¿í òºðºëõòºí îëîí ñàÿ õ¿íèé àìü íàñàíä õ¿ðñýí ÿíз á¿ðèéí òºðëèéí õàëäâàðò ºâ÷èíä ºðòºж áàéâ. 1929 îíä Àíãëèéí ìèêðîáèîëîã À. Ôëåìèíã àíõíû áîëîõ àíòèáèîòèê ïåíèöèëëèí íýýжýý. Ýíý ¿éë ÿâäàë XX зóóíû õàìãèéí òîì íýýëò ãýж ò¿¿õýíä òýìòýãëýãäñýí áºãººä 1940-ººä îíû ¿åýñ àíòèáèîòèê ýìíýëãèéí ïðàêòèêò ºðãºí õýðýãëýãääýã áîëñîí áàéíà. Àíòèáèîòèê íýýãäýõýýñ ºìíº íèéò õ¿í àì áà ýìíýëãèéí àжèëòíóóäûí äóíä àìü íàñàíä àþóëòàé ãýж òîîöîãäîж áàéñàí õàëäâàðò ºâ÷íèéã ýäãýýõ ÷àäâàðòàé àíòèáèîòèêèéã á¿õ ºâ÷íèé àâðàë ãýñýí îéëãîëò òàðõñàí áàéâ. Îëîí õ¿í óã ýìèéã ººðèéí ìýäëýýð, зîõèñã¿éãýýð óóж ýõýëñýí áàéíà. Ãýâ÷ àíòèáèîòèê õýðýãëýж ýõýëñíýýñ õîéø ýì÷ íàð íÿí àíòèáèîòèêò òýñâýðòýé áîëîõ àñóóäàëòàé

òóëãàð÷ýý. Ýíý àñóóäàë õàðàìñàëòàé íü жèëýýñ жèëä óëàì á¿ð

õ¿íäýðñýí áàéíà.

Òà àíòèáèîòèê õýðýãëýæ ýõëýõ ãýæ áàéãàà áîë àíòèáèîòèêèéí òóõàé юó ìýäýõ шààðäëàãàòàé âý?



Àíòèáèîòèê çөâõөí íÿíãèéí ãàðàëòàé õàëäâàð өâ÷íèé ¿åä ¿ð ä¿íòýé. Ìàíàé èõýíõ õ¿ì¿¿ñ ãýðèéí ýìèéí ñàíäàà àíòèáèîòèê áàéëãàж ò¿¿íèéã ýì÷èéí

зààâàðã¿éãýýð õàíèàä õ¿ðýõ, õàëóóí íýìýãäýõ, ãýäýñ õÿìðàõ зýðýã ¿åä õýðýãëýäýã. Ýíý íü óòãà ó÷èðã¿é, àøèãã¿éãýýñ ãàäíà ìàø èõ õîðòîé. Àíòèáèîòèê õýðýãëýõýä çîõèñã¿é òîõèîëäëóóä:  âèðóñèéí ãàðàëòàé õàíèàäûí ¿åä àíòèáèîòèê âèðóñò íººëºõã¿é,  õàëóóí íýìýãäýõ ¿åä àíòèáèîòèê õàëóóí áóóëãàõ, ºâ÷èí íàìäààõ ¿éë÷èëãýýã¿é,  ¿ðýâñëèéí ¿åä àíòèáèîòèê ¿ðýâñýëèéí ýñðýã ¿éë÷èëãýõã¿é,  õàíèàëãàëòûí ìàø áàãà õóâü íü íÿíãóóäòàé õîëáîîòîé, èõýíõ òîõèîëäîëä ººð îëîí øàëòãààíòàé áàéäàã òóë àíòèáèîòèê òóñ áîëîõ íü õîâîð. Òýð íü âèðóñèéí ãàðàëòàé õàëäâàð, õàðøèë, áðîíõûí áàãòðàà, ãàäíû îð÷íû öî÷ðîîã÷èä ãóóðñàí õîîëîé õýò ìýäðýã áîëîõ зýðýãòýé õîëáîîòîé áàéäàã.  Ãýäýñíèé õÿìðàë зààâàë íÿíãèéí õàëäâàðòàé áàéõã¿é òóë àíòèáèîòèê õýðýãëýõ íü зîõèìжã¿é. Òýð íü òîäîðõîé òºðëèéí õîîëíû áîëîâñðîëò ìóó áàéõ, âèðóñèéí õàëäâàð ýñâýë õîîëòîé íÿí áóñ õàðèí ò¿¿íèé ÿëãàðóóëñàí õîðòîé áîäèñ áèåä íýâòðýõòýé õîëáîîòîé áàéж áîëíî.

6



Ýì÷ õàëäâàðò өâ÷íèé îíîш òîãòîîæ àíòèáèîòèê ýì÷èëãýýã çààñíû äàðàà óã ýìèéã õýðýãëýíý.

Àíòèáèîòèê зºâõºí òîäîðõîé õ¿ðýýíèé íÿíä ¿éë÷èëíý. Õ¿íèé áèåä èëýðñýí õàëäâàðò ºâ÷íèé ¿åä ÿìàð àíòèáèîòèê õýðýãëýõ øààðäëàãàòàéã зºâõºí ýì÷ øèéäíý. Ýì÷èéí зààâàðã¿é äóð ìýäýí ýì õýðýãëýõ íü ºâ÷íèé òàðõàëòûã óëàì èõýñãýíý. (жèøýý íü òýìá¿¿ ã.ì.) Àíòèáèîòèê íü ºâ÷íèé øèíж òýìäýãèéã “á¿äýãð¿¿ëíý” ýñâýë àðèëãàíà (òóõàéëáàë, ãýäýñíèé õóðö ºâäºëòèéí ¿åä). Ýíý íü ºâ÷íèé îíîø òàâèõàä õ¿íäðýë ó÷ðóóëж óëìààð õ¿íèé àìü íàñàíä àþóëòàé áîëíî. ̺í àíòèáèîòèêèéí зîõèñã¿é õýðýãëýý ºâ÷íèéã àðõàãøèõ ÿâö ðóó øèëж¿¿ëíý. (жèøýý íü зàã õ¿éòýí, õëàìèäèîз, ãýäýñíèé õàëäâàðóóä ã.ì. áîëíî.)



Çөâõөí ýì÷ àíòèáèîòèêèéí òóí, õýðýãëýõ õóãàцààã òîäîðõîéëíî. Àíòèáèîòèê á¿ðèéã ¿éëäâýðýýñ áè÷èãäñýí зààâàð äàãàëäàж áàéãàà áîëîâ÷

зºâõºí ýì÷ ýì õýðýãëýõ á¿õ íºõöºë, õ¿÷èí з¿éëèéã òîîöîж ÷àäíà. Ýìèéã áàãà òóíãààð, áîãèíî õóãàöààíä õýðýãëýõýä íÿí àíòèáèîòèêò òýñâýðòýé áîëж ýì÷èëãýýã äàõèí ýõëýõýä õ¿ðãýíý. Áèåèéí áàéäàë ñàéжèðàõ ýñâýë õàëóóí áóóõàä àíòèáèîòèêèéã öàãààñ íü ºìíº зîãñîîõ øàëòãààí áîëäîãã¿é ãýäãèéã ñàíàõ õýðýãòýé. Àíòèáèîòèêèéí á¿òýí êóðñ ýì÷èëãýý ºâ÷íèéã á¿ðýí óñòãàíà. Àíòèáèîòèêèéã ºíäºð òóíãààð õýòýðõèé óäààí õóãàöààãààð óóõàä õîðäëîãîíä õ¿ðãýж áîëíî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà, îëîí õ¿í з¿ðõ-ñóäàñ, ýëýã, Ẻð, ìýäðýëèéí òîãòîëöîî, ÷èõðèéí øèжèí зýðýã ºâ÷íººð ºâääºã òóë îëîí òºðëèéí ýìèéã зýðýã óóäàã. Ǻâõºí ýì÷ ýì¿¿äèéí õîîðîíäûí òîõèðîëûã òîäîðõîéëж òóõàéí õ¿íä õàìãèéí àþóëã¿é àíòèáèîòèêèéã ñîíãîж ÷àäíà.



Àíòèáèîòèê ýìèéã ýì÷èéí õÿíàëòàí äîð óóæ ýì÷èëãýýíèé ÿâцàä áèåä ãàðàõ á¿õ өөð÷ëөëòèéã ýì÷èä ìýäýýëýõ õýðýãòýé. Àíòèáèîòèê ñîíãîõäîî ýìèéí ãàж íºëººíä àíõààðàõ õýðýãòýé. Ýìèéí ãàж

íºëººíä õàðøèë, ýìýíä õýò ìýäðýã áàéõ, Ẻð, ýëýã, öóñàíä õîðòîé ¿éë÷ëýõ зýðýã áàãòàíà. Ǻâõºí ýì÷ òóõàéí õ¿í òóõàéí ýìèéã õýðýãëýõýä ýìèéí ãàж íºëººíèé ýðñäýëèéã òîîöîж ýìèéã ¿ðãýëжë¿¿ëýí óóõ, зîãñîîõ ýñâýë íýìýëò ýì÷èëãýýã àâàõ зýðýã àñóóäëûã øèéäíý.



Õóãàцàà äóóññàí ýìèéã õýðýãëýæ áîëîõã¿é.

7

Õóãàöàà äóóññàí àíòèáèîòèê õýðýãëýõýä ýìèéí ãàж íºëºº èëðýõ ýðñäýë õýä äàõèí èõýñíý. Òèéìýýñ õóãàöàà äóóññàí àíòèáèîòèê òóñ áîëîõîîñîî èë¿¿ õîð íºëººòýé áàéíà.



Õ¿¿õýä, æèðýìñýí, õөõ¿¿ë ýìýãòýé÷¿¿äýä àíòèáèîòèê õýðýãëýõäýý áîëãîîìæòîé áàéõ õýðýãòýé. Õ¿í àìûí äóíä ºðãºí õýðýãëýãääýã àíòèáèîòèêèéã (òåòðàöèêëèí, äîêñèöèëëèí,

ëåâîìèöåòèí ã.ì.) õ¿¿õýä, жèðýìñýí, õºõ¿¿ë ýìýãòýé÷¿¿äýä õýðýãëýõèéã õîðèãëîäîã. Óã ýì¿¿ä óðàã áîëîí õ¿¿õäýä õîðòîé íºëºº ¿з¿¿ëäýã ãýäãèéã íýãýíò òîãòîîжýý.



Ìàíàé îðîíä àíòèáèîòèê ÷өëөөòýé çàðæ áàéãàà ÿâäàë íь óã ýìèéã çàìáðààã¿é õýðýãëýæ áîëíî ãýñýí ¿ã áèш. Àíòèáèîòèê ýìèéã ìàш íàðèéí ÇÀÀËÒÀÀÐ, çөâõөí ÝÌ×ÈÉÍ ÕßÍÀËÒÀÍ ÄÎÎÐ

õýðýãëýíý. ªөðөө ìýäýí, äóðààðàà

àíòèáèîòèêèéã õýðýãëýæ áîëîõã¿é.

ÀÍÒÈÁÈÎÒÈÊ ÝÌÈÉÍ ÃÀÆ ÍªËªª

Ýìèéí ãàж íºëºº ãýж àëèâàà ýìãýãèéã ýì÷ëýõ зîðèëãîîð ýìèéã õýðýãëýõýä ýì÷ë¿¿ëýã÷äýä àøèã òóñòàé ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë ¿з¿¿ëýõèéí зýðýãöýý áàñ зàðèìäàà ñºðºã òààëàìжã¿é, õîðòîé íºëºº ¿з¿¿ëýõèéã õýëíý. Ãàäààäûí ýðäýìòäèéí ñóäàëãààãààð (Е.ß.Ñåâåðîâà 1977, J. Levis 1987) íèéò ýì õýðýãëýã÷äèéí 18-20% -ä íü ÿìàð íýã ãàж íºëºº èëýð÷ áàéжýý. Èõýíõ ýì îëîí òîîíû ãàж íºëººòýé áàéäàã. Òºðºëõèéí ýðõòýí ñîãîãòîé òºðж áàéãàà

õ¿¿õäèéí

5% íü ýìíýýñ øàëòãààëñàí

íü ñóäàëãààãààð

áàòëàãäñàí áàéíà. Øàëòãààí 1. Íèéëýã áîäèñ àãóóëñàí ýìèéí òîî îëøèðñîí 2. Ýì÷èéí зºâøººðºëã¿éãýýð ýì õýðýãëýõ 3. Íýã óäàà îëîí íýð òºðëèéí ýìèéã зýðýã õýðýãëýõ 4. Ýìèéí ãàж íºëººíèé òàëààð ìýäëýã õàíãàëòã¿é 5. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àжèë äóòàãäàëòàé Ýìèéí ãàæ íºëººíèé àíãèëàë  Ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýëòýé õîëáîîòîé èëýðäýã. Æèøýý íü: íèòðîñîðáèò óóñíû äàðàà òîëãîé ºâääºã зîâèóð èëýðäýã. Ýíý íü ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýëòýé õîëáîîòîé ñºðºã ¿ð äàãàâàð áàãàòàé ãàж íºëºº þì.  Ýìèéí õàðøèë õîâîð òîõèîëäîëä èëýðäýã, òóíãèéí õàìààðàëã¿é, õóâü õ¿í á¿ðä ÿíз á¿ðýýð èëýðäýã ãàж íºëºº

þì. ßâöààð íü õî¸ð õóâààíà: 1. õóðäàí ÿâöàò óðâàë

8

(àíàôèëàêñèéí óðâàë) - ïåíèöèëëèí, âàêöèíä õàðøèë ºãºõ. 2. ààжóó ÿâöàò óðâàë òåòðàöèêëèí, ñóëüôàäîìåзèí, áèñåïòîë, ñåïòðèí зýðýã ýì¿¿äýä õàðøèë ºãºõ  Ýìèéã óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýõ ¿åä ãàж íºëºº èëýðäýã. Æèøýý íü ãîðìîí ýì÷èëãýý, àíòèáèîòèê  Çàðèì ñýòãýö íºëººòýé ýìèéã óäààí áà äàõèí äàâòàí õýðýãëýñíýýñ ýìèéí äîíòîë ¿¿ñäýã. Æèøýý íü õàð òàìõèíû áîäèñ, ñåäóêñåí ã.ì.  Çàðèì ýì àëü íýãýí ýðõòíèéã èë¿¿ õîðäóóëàõ íºëººòýé áàéäàã. Òóõàéëáàë: 

Ãåíòàìèöèíû òóíã õýòð¿¿ëýõ áà óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýâýë ñîíñãîëûí ìýäðýë ãýìòýí ä¿ëèéðýõ øèíж òýìäýã èëýðäýã.



Ïåíèöèëëèí, äèöèëëèí, õàãàñ íèéëýã ïåíèöèëëèí (àìïèöèëëèí, àìîêñàöèëëèí) õýðýãëýñíýýñ õîéø 10-30 ìèíóòûí äîòîð àðüñ зàãàòíàõ, äîòîð ýâã¿é áîëîõ, з¿ðõ äýëñýõ, í¿¿ð õàâàãíàõ, àìüñãààäàõ, õàëóóðàõ , òîëãîé ºâäºõ, òîëãîé ýðãýõ øèíж¿¿ä èëðýõýýñ ãàäíà õ¿íä ¿åä õºë ãàð õ¿éòýí áîëж, àðüñ õºõðºõ, àðòåðèéí äàðàëò óíàж, óõààí àëäàж áîëíî.



Òåòðàöèêëèí, ýðèòðîìèöèí,

ñóëüôàäîìåзèí, ñåïòðèí, áèñåïòîë

ýì¿¿äèéã

õýðýãëýõýä 3-7 õîíîãîîñ 1-2 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õîäîîä ºâäºõ, äîòîð ìóóõàé îðãèõ, àðüñ зàãàòíàж, óëààí ã¿âäð¿¿í òóóðàëò ãàð÷, õàëóóðàõ, ¿å ìº÷, áóë÷èí ºâäºõ, àðüñ ñàëñòààð öýâð¿¿ò òóóðàëò ãàðàõ øèíж¿¿ä èëýðíý. 

Àíòèáèîòèêèéã ºíäºð òóíãààð, óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýõýä ãýäýñíèé àøèãòàé íÿíã óñòãàõ (äèñáàêòåðèîз) áà 캺ãºíöðèéã ¿¿ñãýäýã áàéíà. Àìíû ñàëñò á¿ðõ¿¿ë, áóéë, жàâüж, зàëãèóð, õýë зººëºí òàãíàé óëàéõ, öàãààí ºíãºð òîãòîõ, õîäîîä, ãýäýñ ºâäºõ, öóñàðõàã , зàëõàãòàé øèíãýíýýð õîíîãò 2-6 óäàà ò¿¿íýýñ äýýø ñóóëãàõ, ãýäýñ ä¿¿ðýõ, Ẻëж¿¿ëýõ, õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ, ÿäðàõ, õàëóóðàõ зîâèóðóóä èëýðäýã.

Ýìèéí ãàæ íºëººíººñ ñýðãèéëýõ  Ýì÷èéí зºâøººðºëã¿é äóð ìýäýí ýì õýðýãëýõã¿é áàéõ  Àíòèáèîòèê ýìèéã зàìáàðààã¿é õýðýãëýõã¿é áàéõ  Íýã äîð îëîí ýì õýðýãëýõýýñ зàéëñõèéõ  Äîíòîë ¿¿ñãýõ ýìíýýñ зàéëñõèéõ  Øààðäëàãàã¿é ýì òàðèà õýðýãëýõã¿é áàéõ  Óðüä íü ýìèéí õàðøèë ºã÷ áàéñàí ýì òàðèàã äàõèí õýðýãëýõã¿é áàéõ  Ýìèéí ãàж íºëººã ìýääýã áàéõ øààðäëàãàòàé.

9

ÃÝÄÝÑÍÈÉ ÍßÍÃÈÉÍ ÁÈ×ÈË ÎÐ×ÍÛ ªªÐ×˪ËÒ

Ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷èí á¿ðä¿¿ëýã÷, õ¿íèé áèåä àøèãòàé íÿíãèéí òîî õýìжýý áîëîí á¿òýö, á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºõ, ìºí õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûí áóñàä ýðõòýíä áîëзîëò ýìãýã òºðºã÷ íÿí ¿ðжèõ áàéäëûã ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷íû ººð÷ëºëò ãýíý. Ýð¿¿ë õ¿íèé áààñíû õóóðàé áîäèñûí 55-60%-èéã íÿí ýзýëäýã. Ìóõàð ãýäýñíèé 1 ãð àãóóëàìжèä 17 òºðºë, 45 îâîã, 400 ãàðóé îìãèéí, 12 òýðáóì îð÷èì íÿí àìüäàðäàã. Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé íÿíãèéí 90-97% àãààðã¿éòýí (áàêòåðîéä, áèôèäóìáàêòåð) áà ¿ëäñýí õóâüä íü äàãàëäàõ (ãýäýñíèé ñàâõàíöàð, ñ¿¿í õ÷ëèéí ñàâõàíöàð ã.ì) áà ò¿ð àìüäðàõ (áîëзîëò ýìãýã òºðºã÷) íÿí ýзýëäýã. Ãýäýñíèé íÿíãóóä õàìãèéí ÷óõàë äàðààõ ãóðâàí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä:  õàìãààëàõ - áóñàä ýìãýã òºðºã÷ íÿí ¿ðжèõýýñ ñýðãèéëýõ,  äàðõëàà òîãòîîõ - öººí òîîòîé áàéäàã ãðàì ñºðºã íÿíãèéí ýñðýã ýзýí õ¿íèé áèåä íÿíãààñ õàìãààëàõ ýñðýã áèå ¿¿ñäýã áà ýíý íü áèå ìàõ áîäèä ãàäíààñ îðж èðýõ àäèë òºðëèéí íÿíãààñ íàéäâàðòàé õàìãààëàëò áîëäîã,  áîëîâñðóóëàõ

-

íàðèéí

ãýäñýíä

áîëîâñîðäîãã¿é

óðãàìëûí

ýñëýã

íÿíãèéí

îðîëöîîòîéãîîð á¿ä¿¿í ãýäñýíä зàäàð÷ áîëîâñîðíî. Ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷íû ººð÷ëºëò õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûí ýìãýã, öààøëààä íèéò ýðõòýí òîãòîëöîîíû õÿìðàëä õ¿ðãýж áîëíî. Øàëòãààí  Ãýäýñíèé õàëäâàðò ºâ÷èí  Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé àðõàã ºâ÷í¿¿ä  Ýì, ÿëàíãóÿà àíòèáèîòèê зàìáðààã¿é õýðýãëýõ  Òóÿàíû íºëºº  Áèåèéí äàðõëàà ñóëðàõ  Èë÷ëýã áîëîí òýжýýëýã ÷àíàð ìóóòàé, íýãýí òºðëèéí õ¿íñ õýðýãëýõ  Ñòðåññ Áàéðëàëààð 

Íàðèéí ãýäñýíä



Á¿ä¿¿í ãýäñýíä

Иëðýõ шèíæ òýìäýã Àìàíä ãàøóóí àìòàãäàõ, öýýж õîðñîõ, ãýäýñ ä¿¿ð÷ öàíõàéõ, õóðжèãíàõ, áààñ õàòàõ ýñâýë ã¿éëãýõ øèíжýýð èëýðäýã. Óóë ýìãýã õ¿íäðýõ òóñàì õîîë áîëîâñðóóëàëò àëäàãäàж, òýжýýëèéí äóòàãäëûí øèíж, õàðøëûí øèíж òýìäýã òîäîðäîã.

10

1. Íÿíãèéí îðîëöîîòîé õîîë òýжýýëèéí

Õýâëèéãýýð ºâäºõ, ãýäýñ ä¿¿ðýõ, õîîë

áîäèñ зàäàð÷, èõ õýìжýýãýýð îðãàíèê

óíäíû øèíãýö ìóóäàõ, áààñ øèíãýðýõ,

õ¿÷ë¿¿ä ¿¿ñýõ

ã¿éëãýõ õàíäëàãòàé áîëíî. Áèåèéí

жèí

áóóðàõ,

àìèí

äýìèéí

äóòàãäàë, öóñ áàãàäàëò 2. Öºñíèé õ¿÷èë ýðò зàäðàõ, öºñíèé

Ø¿¿ðýë èõñýëòòýé õîëáîîòîé ñóóëãàõ,

õ¿÷èë èõ õýìжýýãýýð á¿ä¿¿í ãýäýñ ð¿¿ áèåèéí жèí áóóðàõ, ãýäýñíèé ñàëñòûí ¿ðýâñýë

îðîõ 3. Ãýäýñíèé

ã¿ðâýëзýõ

õºäºë㺺íèé

àëäàãäàë

Àìàíä

ãàøóóí

õóðäàí

öàäàõ,

àìòàãäàõ, ãýäýñ

ä¿¿ð÷

õýõð¿¿ëýõ, öàíõàéõ,

àþóëõàé õ¿íä îðãèõ, äîòîð ìóóõàéðàõ, ¿å ¿å Ẻëжººä äàðàà íü õºíãºðºõ, ºâäºëòã¿é ñóëãàõ, áààñ õàòàõ ýñâýë ã¿éëãýõ øèíжýýð

Îíîшëîãîî •

Äýýä ãýäýñíèé ø¿¿ñ, ãýäýñíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéí ýä áîëîí áààñûã øèíжèëж ºñãºâºð õèéíý.

•

Äýýä ãýäýñíèé íÿíãèéí òîî èõñýõ.

•

Áààñàíä áèôèäóìáàêòåðè, ëàêòîáàêòåðè òîî öººð÷, ýìãýã òºðºã÷ íÿíãèéí òîî îëøèðñîí áàéíà.

Ýì÷èëãýý Ýíý õàì øèíж íü áèå äààñàí ºâ÷èí áèø òóë ò¿¿íä õ¿ðãýж áàéãàà øàëòãààíûã òîäðóóëж, ¿íäñýí ºâ÷íèéã îíîøëîí, õîîë áîëîâñðóóëàëò, øèíãýýëò ñàéжðóóëàõ, ãýäýñíèé ã¿ðâýëзýõ õºäºë㺺íèéã зàñàõ øàëòãààí, ýìãýã жàìûí ýì÷èëãýý ÿâóóëíà.  ¯íäñýí ºâ÷èí, ãýäýñíèé õÿìðàëûí áàéäàëä òîõèðñîí õîîëíû ýì÷èëãýý: áèôèäî-, ëàêòîíÿíãààð áàÿжóóëñàí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, óðãàìëûí ýñëýã àãóóëñàí õ¿íñ íîãîî, жèìñ, ¿ð òàðèà, äàëàéí зàìàã ã.ì  Õýâèéí ¿åä ãýäñýíä àìüäðàõ íÿíã àãóóëñàí ýìèéí áîäèñ: áèôèäóìáàêòåðèí, êîëèáàêòåðèí, ëàêòîáàêòåðèéí õîñîëìîë, áèôèêîë, áèôèôîðì, ëèíåêñ  Ãýäýñíèé õýâèéí íÿí ºñ÷ ¿ðжèõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýã÷: õèëàê ôîðòå, ëàêòóëîзà, óðãàìëûí ýñëýã  Ýìãýã íÿíãèéí ¿ðжèë òîäîðõîé áàéãàà òîõèîëäîëä àíòèáèîòèê ýì÷èëãýýã зààëòààð õèéíý. Àíòèáèîòèê ýì÷èëãýýíèé çààëò  Íàðèéí ãýäñýíä íÿí ¿ðжèõ

11

 Ãýäýñíèé ¿ðýâñýëò ººð÷ëºëò  Ãýäýñíèé àãóóëàãäàõóóíä áîëзîëò ýìãýã òºðºã÷ íÿí èëðýõ  ¯íäñýí ºâ÷èíã ýì÷ëýõ, õîîëíû äýãëýì, õýâèéí ¿åä ãýäñýíä àìüäðàõ íÿí àãóóëñàí áèîáýëäìýë ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áàéõ ¿åä ýì÷èéí зààëòààð ýì÷èëãýýã ýõëýíý. Àíòèáèîòèê ýì÷èëãýýã äóð ìýäýí õýðýãëýñíýýð ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷èí ººð÷ëºãäºí ºâ÷èí äààìжðàõ, õ¿íäðýõ, áîäñûí ñîëèëöîîíû ã¿íзãèé õÿìðàëä îðж, õóâü õ¿í ººðºº õ¿íä áàéäàëä îðäîã òóë îíöãîé àíõààðíà óó!

̪ªÃªÍÖÐÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ

Äýëõèé äàõèíû ýêîëîãèéí áàéäàë èõýýõýí ººð÷ëºãäºж, õ¿íèé äàðõëàà ñóëàð÷ áàéãààòàé õîëáîîòîé 캺ãºíöºðèéí õàëäâàðûí òîõèîëäîë èõñýж áàéíà. 400 ãàðóé òºðëèéí 캺ãºíöð¿¿ä íü õ¿íä ÿíз á¿ðèéí ºâ÷èí ¿¿ñãýíý. ̺ºãºíöºð èëð¿¿ëýõ ýð¿¿ë àõóéí ¿зëýãýýð ýìíýëýã áîëîí óóðàã, àìèí äýì áýëòãýäýã ¿éëäâýðèéí àãààðжóóëàõ ñèñòåì, óíäíû óñ, ò¿¿õèé ìàõ, öàãààí èäýýíèé 80 ãàðóé õóâüä, õàòààñàí жèìñ, ñàìàð, øèíý жèìñ íîãîîíä èõ õýìжýýíèé 캺ãºíöºð èëýðäýã. ̺ºãºíöºð íü ãîë òºëºâ ººð ºâ÷íèé ñóóðèí äýýð äàðõëàë õîìñäîë, äîòîîä ø¿¿ðëèéí òîãòîëöîîíû õÿìðàëûí ýìíýëз¿éí èëðýë áîëж ãîë÷ëîí àðüñ ñàëñòûã, зàðèì òîõèîëäîëä äîòîð ýðõòýí¿¿äèéã ãýìòýýäýã. ̺ºãºíöºð íü àìíû õºíäèé, àìüñãàëûí зàìûí ýðõòýí, õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìûã áîëîí áýëýã ýðõòýíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéã ãýìòýýäýã.  Òàãíàé, õýë, жàâüжíû 캺ãºíöðèéí ¿åä:  õýë õàëóóí îðãèж ºâäºíº  þì зàëãèõàä õºíä¿¿ðëýíý  õýëíèé óãèéí ¿ðýâñýë áèé áîëíî. ÄÎÕ-ààð ºâ÷èëñºí õ¿ì¿¿ñèéí 90%-ä àìíû õºíäèéí 캺ãºíöºð òîäîðõîéëîãääîã.  Õîîëîé, òºâºíõèéí 캺ãºíöðèéí ¿åä:  õîîëîé ñýðâýãíýíý, õàëóóí îðãèíî, ñººíº  õàíèàëãàíà,  àìüñãàë õ¿íäýðíý Áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿ä, ìºí íàñàíä õ¿ðýã÷äýä àíòèáèîòèê èõ õýìжýýãýýð õýðýãëýñýí ¿åä 캺ãºíöºð ¿¿ñäýã.  Ãóóðñàí õîîëîé, óóøèã, ãÿëòàí õàëüñíû 캺ãºíöðèéí ¿åä:  õàëóóðàõ  õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ  öýýжýýð ºâäºõ  àìüñãààäàõ

12

 õóóðàé áîëîí öýðòýé õàíèàëãàõ Ýíý íü óëìààð 캺ãºíöðèéí ãàðàëòàé óóøèãíû ¿ðýâñýë, ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðàà ºâ÷èí ¿¿ñãýäýã.  Áýëýã ýðõòýíèé ñàëñòûí 캺ãºíöðèéí ¿åä:  áýëýã ýðõòýí зàãàòíàõ  ºòãºí öàãààí ýýäýìöýð ìàÿãèéí öàãààí þì ãàðàõ  ¿ðýâñýж, óëàéж õàâàãíàíà. ¯òðýýíèé 캺ãºíöºðèéí ¿ðýâñýë ýëáýã òîõèîëääîã. Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ ýì, õàëäâàðã¿éж¿¿ëýõ áîäèñ, óãààëãûí øèíãýí, ñàâàí, àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý, ñèíòåòèê ìàòåðèàëòàé õóâöàñ ºìñºõ, õýò ÿäðàõ íü 캺ãºíöðèéí ºâ÷èí ¿¿ñýõýä íºëººëäºã. ̺ºãºíöðèéí õàëäâàðûã àëü áîëîõ ýðò îíîøèëж, зºâ ýì÷ëýõ õýðýãòýé. Ýì÷èëãýýíä

캺ãºíöðèéí

ºñºëò

õºãжèëòèéã

äàðàíãóéëàõ

캺ãºíöðèéí

ýñðýã

áýëäìýëèéã õýðýãëýäýã. ¯òðýýíèé 캺ãºíöðèéí ýì÷èëãýýã õàìòðàã÷òàéãàà õàìò õèéëãýõ øààðäëàãàòàé. Õýðýâ òà 캺ãºíöðèéí ºâ÷íººð ºâ÷èëñºí áîë àíòèáèîòèê ýì÷èëãýýã õèéж áîëîõã¿éã àíõààð!

ÕÀÍÈÀÄ, ÒÎÌÓÓ

À,Â,Ñ õ¿ðýýíèé âèðóñûí òºðºë á¿ðèéí õýëáýð íü õàíèàä, òîìóóã ¿¿ñãýäýã. Ñ õ¿ðýýíèé âèðóñýýð ¿¿ñãýãäñýí òîìóó íü àþóëòàé ¿ð äàãàâàð áàãà þì.  õ¿ðýýíèé âèðóñ íü àðàé èë¿¿ àþóëòàé , 3-4 жèëä 1 óäàà äýãääýã, õ¿í àìûí 25% ºâ÷èëäºã, äàðõëàà íü 3-4 жèë õàäãàëàãääàã áàéíà. Õàðèí õàìãèéí õýö¿¿ íü À õ¿ðýýíèé âèðóñ, òýð äóíäàà Í1N1 – ûí òîìóó íü ìàø áîãèíî õóãàöààíä, õýäõýí ñàðûí äîòîð á¿õ õ¿í àìûí òàë õóâèéã ºâ÷ë¿¿ëäýã, äàðõëàà íü зºâõºí 1 жèë õàäãàëàãääàã.

13

ªâëèéí óëèðàëä 3-4 óäàà õàíèàä òîìóó ¿¿ñãýäýã À õ¿ðýýíèé âèðóñ íü äîòðîî îëîí òºðë¿¿äòýé. Âèðóñ íü º÷¿¿õýí жèжèã, íýã ýñòýé, á¿ðõ¿¿ëýýð á¿ðõýãäñýí àìüä áèåò þì. Ýíý á¿ðõ¿¿ë äýýð íü âèðóñûí òºðëèéã òîäîðõîéëîã÷ ÿíз á¿ðèéí ìîëåêóë, ýñðýã áèå áàéäàã. À õ¿ðýýíèé âèðóñûí ýäãýýð ýñðýã áèå íü áàéíãà ººð÷ëºãäºж áàéäàã. Ýìíýëãèéí ìýðãýжèëòí¿¿ä âàêöèíû òóñëàìжòàéãààð âèðóñûí ýñðýã òýìöýõèéã õè÷ýýж áàéãàà áºãººä âàêöèí íü âèðóñûí á¿ðõ¿¿ë äýõ ýñðýã áèåèéã ñàëãàõ óóðàã þì. Âàêöèí íü 100% õàíèàä òîìóóãààñ õàìãààëàõ áîëîâ÷ âàêöèí õèéëãýñíýýñ 3-5 äàõü äîëîî õîíîãò äàðõëàà õ¿íèé áèåä ¿¿ñäýã áà õàíèàäíû äýãäýëò ýõýëñýí õîéíî ë õ¿ì¿¿ñ âàêöèí õèéëãýõ õýðýãòýéã ñàíàäàã. Èéìýýñ âàêöèí íºëººëºõ áîëîìжã¿é âèðóñûí øèíý õýëáýð áèé áîëîõ ìàãàäëàë ãàðäàã. ªâºë öàãò õàíèàäíû äýãäýëòèéí ¿åä õîòûí íèéòèéí òýýâýðò, îëîí íèéòèéí ãàзàð, àжèë äýýðýý âèðóñýýð õàëäâàðëàãäàõ íü ýëáýã. Ýíý òîõèîëäîëä ººðèé㺺 100% õàëäâàðààñ õàìãààëàõ áîëîìжã¿é ÷, õàëäâàðëàõ ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ áîëîìж áèé. ¯¿íèé òóëä ãýðýýñ ãàðàõäàà õàìðàà äîòðîîñ íü îêñîëèíû òîñ, òóñãàé õàíèàäíû ýñðýã áàëüзàì, õ¿¿õäèéí òîñ, ýñâýë áîðûí âàзåëèíààð òîñëîîä ãàðààðàé. Õàëäâàð èõýâ÷ëýí õàìðûí ñàëñò á¿ðõýâ÷ýýð äàìжèж îðäîã áºãººä àãààðò áàéãàà âèðóñ íü ñàëñò á¿ðõýâ÷ äýýð ñóóäàã áàéíà. Õàìðûí ñàëñòûã òîñîëñîí ¿åä âèðóñ íýâòðýõ áîëîìжã¿é áîëж ¿õäýã áà öààøàà àìüñãàëûí зàìààð äàìжäàãã¿é áàéíà. Îëîí íèéòèéí ãàзàð, íèéòèéí òýýâðýýð ÿâàõäàà àëü áîëîõ ãàðàà í¿ä, õàìàð, óðóóëäàà õ¿ðãýõã¿é áàéõûã õè÷ýýãýýðýé. Ãýðòýý èðýýä øóóä ãàðàà ìàø ñàéí óãààõ õýðýãòýé. ªâ÷òýé õ¿í áàðüñàí õààëãà, áàðèóë зýðãýýñ áàðüñàíû äàðàà ãàðààð äàìжèí õàíèàäíû âèðóñ òàíû í¿ä, õàìàð, àìíû ñàëñòààð äàìжèí îðж õàëäâàðëàäàã. Èéìýýñ ãàäàà ãóäàìжèíä ìºí õîîëëîõã¿é áàéõûã õè÷ýýãýýðýé. Âèðóñ íü òîîñ øîðîî èõòýé ãàзàð èõ áàéäàã òóë àëü áîëîõ òèéì ãàзàðò ÿâàõã¿é áàéõûã õè÷ýýõ õýðýãòýé. Õàíèàä òîìóó õ¿ðñýí ¿åä ìàíàé èðãýä ÿàðàâ÷ëàí ýì õýðýãëýõ, òýð òóñìàà àíòèáèîòèêèéã äóð ìýäýí õàìààã¿é õýðýãëýäýã. Ýíý íü òóéëûí áóðóó þì. Âèðóñò àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý ÿìàð÷ íºëººã¿é þì. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä âèòàìèí õýðýãëýõ, áèåèéí ýñýðã¿¿öëýý ñàéжðóóëàõ íü ¿ð ä¿íòýé ýì÷èëãýý áîëíî. Àïåëüñèí, ëèìîí, àíüñ õýðýãëýõ íü õàìàð õîîëîéä îðж èðж áóé âèðóñûí õýñã¿¿äèéã óñòãàäàã áàéíà. Õàíèàäòàé òýìöýõ íàéäâàðòàé àðãà áîë áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëàõ ÿâäàë þì. Ýíý íü зºâõºí õàíèàäíû âèðóñòýé òýìöýýä зîãñîõã¿é áóñàä íÿíãóóäòàé òýìöäýãýýðýý ñàéí þì. ¯¿íèé òóëä ºã뺺 ºëºí äýýðýý 1 àÿãà àïåëüñèí ýñâýë ëèìîí, ÷àöàðãàíû ø¿¿ñ, îðîé íü ñîíãèíî, ñàðìèñòàé ýñâýë ààðöòàé õîîë õýðýãëýõ íü òàíû äàðõëààã ñàéжðóóëж, òàíû áèåä íýâòýðñýí íÿíòàé òýìöýõýä òóñàëíà. Ñàðìèñàíä àãóóëàãääàã àëëàöèí íü âèðóñ, íÿíä ¿ð ä¿íòýé ¿éë÷èëäýã áàéíà. Äóòóó íîéðòîé áàéõ íü äàðõëààã õýä äàõèí áàãàñãàäàã ó÷ðààñ õàëäâàðëàõ ýðñäëèéã áàãàñãàõûí òóëä íîéðîî 1-2 öàã óðòàñãàõ õýðýãòýé. Öýãýí èëëýãèéã öàãèéí з¿¿íèé äàãóó õèéõ íü áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëäàã.

14

ïÉËÑÝÍ ÁÓË×ÈÐÕÀÉÍ ÀÐÕÀà ¯ÐÝÂÑÝË (ÒÎÍÇÈËÈÒ)

ÿéëñýí áóë÷èðõàéí õóðö ¿ðýâñëèéã áóðóó ýì÷èëñíýýð àðõàã õýëáýðò øèëжäýã áºãººä ýíý íü îéðîëöîîãîîð 120 îð÷èì àþóëòàé ºâ÷íèéã ñýäðýýíý. Õîîëîé ºâäºõ, ºíäºð õàëóóðàõ, îãöîì áèå ñóëüäàõ, òîëãîé ºâäºõ, ã¿éëñýí áóë÷èðõàé òîìðîõ áóþó öàéâàð ýñâýë øàðãàë ºíãèéí ºíãºð áèé áîëîõ, зàëãèõàä õýö¿¿ áàéõ зýðýã íü ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñëèéí ¿íäñýí øèíж þì. Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ýíý õàëäâàðò îíöãîé àíõààðàë òàâüäàãã¿é áºãººä àðäûí ýì÷èëãýý ýñâýë õîîëîéãîî зàéëàõ òºäèé㺺ð îðõèäîã. Ãýâ÷ ýíý íü ñàéí þìàíä õ¿ðãýäýãã¿é áàéíà. Áàéíãà ýíý ºâ÷èí îëîí äàâòàãäàõ íü àðõàã ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë áîëîõ íºõöºë áîëäîã. Àðõàã ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë íü àþóëòàé ºâ÷í¿¿ä áîëîõ з¿ðõíèé õýðõ ºâ÷èí, ¿å ìº÷íèé ºâ÷èí, õàðøèë, Ẻðíèé ò¿¿äãýíöýðèéí ¿ðýâñýëò ºâ÷èí зýðãèéã áèé áîëãîäîã. ÿéëñýí áóë÷èðõàéí õóðö ¿ðýâñëèéí ýðò ¿åèéí õ¿íäðýë áîëîõ зàëãèóðûí èäýýò áóãëàà ¿¿ñýж, õàëäâàð ãàâàë ðóó äàìжèí òàðõèíû á¿ðõ¿¿ëèéí ¿ðýâñýë ¿¿ñýõ (ìåíèíãèò), öóñààð äàìжèí ã¿í õîðäëîãûí áàéäàëä îðж áîëíî. Èõýíõ òîõèîëäîëä ýíý ºâ÷íèéã ñòàôèëîêîêê, ñòðåïòîêîêê, ïíåâìîêîêê, àäåíîâèðóñ ¿¿ñãýäýã. Õàëäâàð ãàäíààñ àãààð äóñëûí зàìààð îðж àìíû õºíäèé áîëîí зàëãèóðò áàéðëàíà. ̺í äîòîîä õàëäâàðûí ýõ óóðõàé íü õîðõîéòñîí ø¿ä, õàìàð áîëîí õàìðûí äàéâàð õºíäèéí èäýýò ºâ÷í¿¿ä зýðýã þì. Õýðýâ õîðõîéòñîí ø¿ä, õàìðûí àðõàã ¿ðýâñëèéã ýì÷ëýõã¿éãýýð õîîëîéã ýì÷ëýõ íü ¿ð àøèãã¿é. Õàìàð áèò¿¿ áàéõ, õàìðûí òàñëàâ÷ ìóðóé ¿åä áàéíãà àìààðàà àìüñãàëñàíòàé õîëáîîòîé àðõàã ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë ¿¿ñýõýä íºëººëíº. Äààðàõ, õîîëîëò àëäàãäàõ, õîðäëîãî, ñýòãýë ñàíààíû äàðàìòòàé áàéõ зýðýã íü áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñóëðóóëж, ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë ¿¿ñýõ ¿íäýñ íü áîëäîã.

15

Øèíæèëãýý  ã¿éëñýí áóë÷èðõàéãààñ õººìèéí íààëäàöûí øèíжèëãýý  ¿¿ñãýã÷èéã ¿зýж, àíòèáèîòèêèéí ìýäðýã ÷àíàðûã òîäîðõîéëîõ Ýì÷èëãýý  íÿíãèéí ýñðýã ýì÷èëãýý  ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿éë àжèëëàãààã õýâèéí áîëãîõ ¯¿íä ôèзèê ýì÷èëãýýã õèéõ, áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëàõ âèòàìèí, äàðõëàà зîõèöóóëàã÷

ýì¿¿äèéã

õýðýãëýõ,

÷èéðýãж¿¿ëýõ

äàñãàë

õèéõ,

õîîëîé

зàéëàõ

øààðäëàãààòàé. Õîîëîéãîî зàéëàõäàà ñóë, á¿ëýýí äàâñ, ñîäûí óóñìàë, ýñâýë óðãàìëûí õàíä зýðýã õýðýãëýõýä òîõèðîìжòîé. Á¿òýí ºäðèéí òóðø õîîëîéãîî ÿíз á¿ðèéí óóñìàëààð зàéëàõ õýðýãòýé. ̺í íÿíãèéí ýñðýã ýìèéí óóñìàëààð зàéëàõûã ýì÷ íàð зºâëºäºã. Ýì÷èëãýýíèé ìºñºí ¿ðýë, àýðîзîë зýðãèéã õîîëîéí ºâäºëòºíä õýðýãëýäýã. Ýäãýýð íü õîîëîéíû ºâ÷èíã áàãàñãàäàã ÷, õîîëîé зàéëàõûã îðëîõ àðãàã¿é. Ó÷èð íü õîîëîé зàéëàõàä èäýý, íÿí, íÿíãèéí õîð зýðýã íü óãààãäàí ãàäàãøèëíà. Õîîëîé ºâäñºí ¿åä õàëóóí á¿ëýýí øèíãýí èë¿¿ õýìжýýãýýð óóõ õýðýãòýé. Ýíý íü õ¿íèé áèåä ¿¿ññýí èë¿¿äýë áîäèñóóä øýýñýýð ÿëãàðàí ãàðàõ áà õîîëîéã á¿ëýýö¿¿ëж ÷èéãø¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé. ÿéëñýí áóë÷èðõàé áàéõ óó? Ýñвýë áàéõ õýðýãã¿é þó? Õ¿¿õýä ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí õóðö ¿ðýâñëýýð ºâ人ä ýõëýõýýð ýðò îðîé õýзýý íýãýí öàãò ýíý àñóóëò ýöýã ýõèéí òîëãîéä îðж èðäýã. ÿéëñýí áóë÷èðõàé íü ºâ÷뺺ã¿é ¿åäýý àìààð îðж èðж áàéãàà íÿíãèéã áèåä ã¿í íýâòðýõýýñ õàìãààëж áàéäàã, äàðõëààíû òîãòîëöîî, öóñíû ¿¿ñýë, áîäèñûí ñîëèëöîîíä îðîëöäîã õîñ ýðõòýí þì. Ãýòýë íÿíãààð õàëäâàðëàãäàж ¿ðýâññýí ã¿éëñýí áóë÷èðõàé íü õ¿íèé áèåä ºâ÷èí ¿¿ñãýõ ¿ðýâñëèéí ýõ óóðõàé áîëäîã. Àðõàã ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë (òîíзèëëèò) íü ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿ðã¿éäýë, ýðýãòýé÷¿¿äèéí áýëãèéí ñóëðàëûí íýã øàëòãààí áîëäîã, ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí õóðö ¿ðýâñýë íü жèðýìñíèé ýõíèé õàãàñò óðãèéí ãàж õºãжèëä õ¿ðãýж áîëäîã òàëààð íîòëîãäñîí áàéíà. Èéìýýñ ºâ÷èëñºí ã¿éëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëàõ íü àþóëòàé ºâ÷íººñ ñàëàõ òîõèðîìжòîé àðãà þì. Ãýõäýý ýíý àðãà íü ñóë òàëóóäòàé. ÿéëñýí áóë÷èðõàéã àâàõóóëñíû äàðàà áèåèéí ýñýðã¿¿öýë ñóëðàõ, îéð îéð õàíèàä õ¿ðýõ, ãóóðñàí õîîëîéí áîëîí ìºãººðñºí õîîëîéí ºâ÷íººð ºâääºã áàéíà. Õ¿¿õýä íàñàíä ã¿éëñýí áóë÷èðõàéã àâàõ íü áýëãèéí áîéжèëòîíä ñºðºã íºëººòýé ãýж ýðäýìòýä ¿зжýý. Èéìýýñ ã¿éëñýí áóë÷èðõàé àâàõ ìýñ зàñëûã зºâõºí òîäîðõîé зààëòààð, ýìèéí ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íã¿é ¿åä õèéãäýõ õýðýãòýé. Õýðýâ ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë жèëä 4-ººñ áàãàã¿é óäàà, ýñâýë 2 жèëä 5 óäàà äàõèж áàéâàë õ¿íäðýë áèé áîëîõ íü òîäîðõîé ó÷èð èéì òîõèîëäîëä ìýñ зàñàë ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. ÿéëñýí áóë÷èðõàé òîìîð÷ àìüñãàëàõ áîëîìжã¿é áîëîõ,

16

ýñâýë øºíº õóðõèðóóëàõ, óíòàж áàéõäàà àìüñãàë зîãñîõ øèíж ºã÷ áàéãàà зýðýã òîõèîëäëóóäàä ìýñ зàñàë õèéõ зààëòòàé. ÿéëñýí áóë÷èðõàéã ýì÷ëýõ ëàзåð áîëîí êðèîõèðóðã зýðýã îð÷èí ¿åèéí àðãóóä áèé áîëñîí. Êðèîõèðóðã ãýäýã íü ìàø áàãà òåìïåðàòóðûí òóñëàìжòàéãààð ¿éë÷èëäýã ìýñ зàñëûí àðãà þì. Ýäãýýð àðãóóä íü ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí зºâõºí ãýìòñýí äàâõàðãûã àâ÷, ýðõòýíèéã á¿õëýýð íü ¿ëäýýäýã áà õýñýã ãàзðûí ìýäýý àëäóóëàëòûí äîð õèéãääýã, ºâäºëò áàãàòàé àðãà þì.

ÕÝÐÕ ªÂ×ÈÍ (ÐЕÂÌÀÒÈÇÌ)

Õýðõ ºâ÷èí íü õîëáîã÷ ýäèéí ¿ðýâñýë, õàðøëûí ºâ÷èí þì. Èõýíõ òîõèîëäîëä ýíý ºâ÷íèéã À á¿ëãèéí öóñ зàäëàã÷ áåòòà ñòðåïòîêîêê ¿¿ñãýäýã. Õàëäâàð ãàäíààñ àãààð äóñëûí зàìààð îðж àìíû õºíäèé áîëîí зàëãèóðò áàéðëàíà. ̺í õîîëîé èõ ºâääºã, ò¿¿íèéãýý äóòóó ýì÷èëж àðõàã áîëãîñîí, õàíèàä õ¿ðýõ, õàìðûí äàéâàð õºíäèéí èäýýò ºâ÷í¿¿ä, ÷èõíèé ¿ðýâñýë, õîðõîéòñîí ø¿äòýé áàéõ зýðýã íü õàëäâàðûí ýõ óóðõàé áîëäîã. Õýðýâ àìüñãàëûí äýýä зàìä ¿¿ññýí õàëäâàðûã (õîðõîéòñîí ø¿ä, õàìàð, õîîëîéí àðõàã ¿ðýâñëèéã) äóòóó ýì÷èëñíýýñ íÿí, íÿíãèéí õîð áèåä ã¿í íýâòýð÷ îëîí ýðõòýí òîãòîëöîîã ãýìòýýíý. ßëàíãóÿà з¿ðõèéã ãýìòýýж з¿ðõíèé õýðõ ºâ÷èí, ¿å ìº÷èéã ãýìòýýж ¿å ìº÷íèé õýðõ ºâ÷èí, õàðøèë зýðãèéã ¿¿ñãýäýã. Ñòðåïòîêîêêûí íÿí íü áèåä ã¿í íýâòýð÷ îðñíîîð ìàø èõ õýìжýýíèé õîð, ýñðýã áèåò ÿëãàðóóëäàã áºãººä ýäãýýð íü ýä ýðõòýíèéã ãýìòýýäýã áàéíà. Ãýõäýý зºâõºí óã íÿíãèéí õîð, ýñðýã áèåòýýñ õýðõ ºâ÷èí ¿¿ñíý ãýж îéëãîж áîëîõã¿é. Юóíû ò¿ð¿¿íä òóõàéí õ¿íèé äàðõëààíû áàéäàë, õàëäâàð ýñýðã¿¿öýõ ÷àäâàð, óäàìøèë, õ¿éòýí ÷èéãòýé îð÷èíä àжèëëàõ, àìüäðàõ зýðýã îëîí õ¿÷èí з¿éë íºëººëíº. Иëðýõ шèíæ òýìäýã Ç¿ðõèéã ãýìòýýñíýýñ з¿ðõíèé ãàжèã ¿¿ñ÷, õàëóóðàõ, ÿäðàõ, õºëðºõ, àìüñãààäàõ, з¿ðõ äýëñýõ, з¿ðõ ºâäºõ зýðýã зîâèóð èëýðäýã. Õýðõ ºâ÷íèé ¿åä èõýâ÷ëýí òîì ¿å òîõîé, ºâäºã, ìºð, ñàðâóó, øàãàéí ¿åèéã ãýìòýýäýã áºãººä ¿å íü õýðж, íýã ºäºð òîõîé ºâäºж áàéõàä ìàðãààø íü ºâäºã ºâäºõ áàéäàëòàé íýã íü íýãíýýñýý øèëжèí õýñýж ºâääºã. ¯å õàâäàõ, ¿åýð õàëóóí îðãèõ, àðüñ íü óëàéõ, ¿åýð ºâäºõ, ¿åýð õºäºëж áîëîõã¿é áîëîõ зýðýã øèíж¿¿ä èëýðäýã.

17

Øèíæèëãýý  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Äàðõëàëûí øèíжèëãýý  Ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã  Õººìèéí àð÷äàñûí øèíжèëãýý  Ç¿ðõíèé ýõîêàðäèîãðàôèéí øèíжèëãýý Ýì÷èëãýý  Íÿíãèéí ýñðýã  ¯ðýâñëèéí ýñðýã  Äàðõëàà áîëîí áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëàõ  ªâ÷íèé õ¿íäðýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìжýý àâàõ Ýì÷èëãýý íü ºâ÷íèé ýõëýë, ÿâö, ¿å øàò, èäýâõèжèë íü õýð зýðýã áàéãàà, ÿìàð ýðõòýí òîãòîëöîîã õàìàðñàí зýðýã îëîí з¿éëýýñ øàëòãààëàí õ¿í òóñ á¿ðò ººð áàéíà. Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò Ýíý àþóëò ºâ÷íººð ºâ÷ëºõã¿éí òóëä ÷èõ, õàìàð, õîîëîéí ºâ÷íººð ºâ÷ëºõã¿é áàéõ, ºâ÷èëñºí ¿åä íü á¿ðýí ã¿éöýä ýì÷èëж ýäãýýж áàéõ, ø¿äýý ýð¿¿ëж¿¿ëýõ, ÷èõíýýñ áóëàã ãàðäàã áîë äàðóé ýì÷èä õàíäàж ýì÷ë¿¿ëýõ íü з¿éòýé. Õàìàð áèò¿¿ áàéõ íü

18

õàìðûí äàéâàð õºíäèéí ¿ðýâñýë, õîîëîé зàëãèóðûí ºâ÷èí ¿¿ñýõ øàëòãààí áîëäîã òóë ýì÷ë¿¿ëýõã¿é îðõèж áîëîõã¿é. Õ¿éòýí, ÷èéãòýé îð÷èíä àжèëëàõ, äààðàõ, õîîëîëò àëäàãäàõ, õîðäëîãî, ñýòãýë ñàíààíû äàðàìòòàé áàéõ зýðýã íü áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñóëðóóëж, õýðõ ºâ÷èí ¿¿ñýõ ¿íäýñ íü áîëäîã. Áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëàõ íü ýíý ºâ÷èíòýé òýìöýõ ìºí íýã àðãà þì. ¯¿íèé òóëä âèòàìèí áîëîí âèòàìèíжóóëñàí óíäàà, ñàéí óíòàж àìðàõ íü ÷óõàë áîëíî.

ÃÓÓÐÑÀÍ ÕÎÎËÎÉÍ ÀÐÕÀà ¯ÐÝÂÑÝË

Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû òààã¿é íºëºº, õàëäâàð õàðøëûí óëìààñ ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã ¿ðýâñýë ¿¿ñäýã áàéíà. Íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí 3-8% íü ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã ¿ðýâñëýýð ºâäºж áàéíà ãýñýí ýðäýìòäèéí ñóäàëãàà áàéäàã. Øàëòãààí:  Òàìõèíû óòàà. 10 жèëýýñ äýýø òàìõè òàòàã÷äûí 35-80% íü ýðýãòýé÷¿¿ä, 10-20% íü ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà. Òàìõèéã ñ¿¿ëèéí жèë¿¿äýä ºñâºð ¿åèéíõýí èõ õýðýãëýõ áîëжýý. Òàìõè òàòäàã õ¿í òàìõè òàòäàãã¿é õ¿íýýñ 2-5 äàõèí èë¿¿ ºâ÷èëäýã àжýý.Òàìõèíû óòàà 4000 ãàðóé õîðò áîäèñ àãóóëäàã.  Àãààðûí áîõèðäîë (õ¿õýð, óòàà, í¿¿ðñòºðºã÷)  Àжëûí òààã¿é íºõöºë (îðãàíèê áîëîí îðãàíèê áóñ òîîñîíöîð, õîðò õèé , óóð, õýò õàëóóí, õ¿éòýí)  Öàã àãààðûí òààëàìжã¿é ¿éë÷ëýë (÷èéãëýã, õ¿éòýí àãààð)  Àìüñãàëûí зàìûí õàëäâàð (âèðóñ, íÿíãûí õàëäâàð)

19

 Õàìàð зàëãèóð, õàìðûí õºíäèéí ýìãýã Öàãààí ìºãººðñ, ãóóðñàí õîîëîéã õó÷ñàí õó÷óóð ýä ãàäíààñ àìüñãàë àâàõàä àãààðòàé õàìò îðñîí áîõèðûã ø¿¿ãýýä àìüñãàëààð ãàäàãø ãàðãàäàã. Ãàäàãøóóëж áóé õýëáýð íü íóñ, öýð, õàíèàëãà ã.ì-ýýð èëýðäýã. Òîîñ, øîðîî óäààí õóãàöààíä ãóóðñàí õîîëîéí ñàëñòàí äýýð áàéâàë óóøèãíû õàìãààëàõ, öýâýðëýõ ¿éë àжèëëàãàà àëäàãäñàíààñ ºâ÷èí ¿¿ñíý. Иëðýõ шèíæ òýìäýã  Õàíèàëãà. ªã뺺㿿ð ñýðñíèé äàðàà èë¿¿ õàíèàëãàíà. Õ¿éòýí ñýð¿¿í óëèðàëä õàíèàëãà èõýñäýã. ªâ÷èí

ñýäýðñýí ¿åä

¿ðãýëжèëñýí, á¿ãø¿¿ëñýí, õóöóóëñàí

õàíèàëãà ãàðíà.  Öýð ãàðàõ. Ñàëñëàã, èäýýò, зàðèìäàà öóñòàé öýð ãàðäàã. Ýõíèé ¿åä öýð öàéâàð ñàëñëàã ºíãºòýé áàéäàã. Àãààðûí áîõèðäîëò áîëîí àжëûí íºõöºëººñ õàìààð÷ õàð ºíãºòýé öýð ãàðäàã. Öýð ºã뺺 ñýðñíèé äàðàà èë¿¿ èõ ãàðäàã áîë ºâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä õîíîãò äóíäжààð 50-70 ìë ãàðäàã áàéíà. 10-14% íü öóñòàé öýð ãàð÷ áîëíî.  Àìüñãààäàõ. Ãóóðñàí õîîëîé áºãëºðºõ øèíж èëýðñýí ¿åä àìüñãààäàëò èõýñíý.  Õàëóóðàõ. Õàëóóí 37-38 ãðàäóñ õ¿ðíý.  Õºëðºõ, ÿäðàõ, àжëûí ÷àäâàð áóóðíà. Øèíæèëãýý  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Öýðíèé åðºíõèé øèíжèëãýý  Öýðíýýñ ¿¿ñãýã÷ ¿зýõ  Ãàäààä àìüñãàëûí ¿éë àжèëëàãàà øàëãàõ  Öýýжíèé зóðàã àâàõ  Äàðõëàë ñóäëàëûí øèíжèëãýý  Âèðóñîëîãèéí øèíжèëãýý  Êîìïüþòåð òîìîãðàôè  Õàðøëûí ñîðèë Ýì÷èëãýý  Íÿíãààð ¿¿ñãýãäñýí, èäýýò ¿ðýâñýë ñýäýðñýí ¿åä öýðíýýñ áàêòåðëîãèéí øèíжèëãýý àâ÷ àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý õèéíý. Ýì÷èëãýýã 7-14 õîíîã õýðýãëýж ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áîë ýì, òàðèàã ñîëèíî.  Ïåíèöèëëèí (àìïèöèëëèí, àìîêñàöèëëèí)  Öåôàëîñïîðèí (öåôàзîëèí, êëîôàðîí, òåðöåô)  Òåòðàöèêëèí (ýðèòðîìèöèí, êëàðèòðîìèöèí)  Ñóëüôàíèëàìèä, íèòðîôóðàí, òðèõîïîë

20

 Öýð õîâõëîõ, öýð øèíãýëýõ ýì¿¿äèéã õýðýãëýíý –áðîìãåêñèí, ìóêàëòèí, ôëþäèòåê, àìáðîáåíå, àìáðîêñîë  Ãóóðñàí õîîëîéã ºðãºñãºõ ýì¿¿ä õýðýãëýíý – öàöëàãààð àòðîâåíò, áåðîòåê, ñàëüáóòàìîë  Ìàññàж, öýã÷èëñýí ìàññàж, áóë÷èí ñóëëàõ äàñãàë, áàíê òàâèõ, õºäºë㺺íò äàñãàëûã öýð õîâõëîõ , øèíãýëýõ ýì¿¿äòýé õàâñðàí õýðýãëýíý.  Ôèзèê ýì÷èëãýý ÷óõàë: äèàòåðìè, êâàðö, ñîëþêñ, ýëåêòðîôîðåз (êàëüöè, éîä, ýóôèëëèí, ãåïàðèíòàé), øàâàð, òîñîí ýì÷èëãýý, áèåèéí òàìèð, àìüñãàëûí äàñãàë õèéíý.  Ãàõàéí Ẻðíèé ººõèéã õàéëж áóöàëñàí íýã àÿãà ñ¿¿íä íýã öàéíû õàëáàãà õèéж ºäºðò 1 óäàà óóíà. Ýñâýë ãàõàé Ẻðíèé áîëîí äîòî𠺺õèéã öýýж, íóðóóíû õýñãýýð ò¿ðõýýä õóóðàé áîëòîë èëж àð÷èíà. Ìàíäàðèíû õàëüñûã óãààж öýâýðëýýä áóöàëãàж 2-3 õîîëíû õàëáàãûã ºäºðò 3 óäàà óóíà. Тàíы áàðèìòëàõ äýãëýì  Юóíû ºìíº òàìõèíààñ òàòãàëзàж, ºðºº òàñàëãààíä òàìõè òàòàõã¿é áàéõ  ªäºðò 20-30 ìèíóò öýâýð àãààðò àëõàж áàéõ  7 õîíîãò 2 óäàà ãýðòýý ÷èéãòýé èõ öýâýðëýãýý õèéõ, òîîñ ñîðîã÷îîð òîîñ ñîðóóëàõ, àãààð ÷èéãø¿¿ëýã÷ õýðýãëýõ, ºðººí人 öýâýð àãààð òîãòìîë îðóóëàõ  ªðºº òàñàëãàà õóóðàé áèø ÷èéãëýã áàéõ ¸ñòîé. ªðººí人 óñàí îðãèëóóð, àêâàðèóì áîëîí òîì àìñàðòàé ñàâàíä óñ õèéж òàâèíà. Óñàíäàà ëèìîí äóñààâàë àãààð ÷èéãëýã áîëîõîîñ ãàäíà öýâýð áîëíî.  ªðºº òàñàëãààíä 3-4 òîì óðãàìàë òàðüñàí áàéõàä àãààðûã 88 % öýâýðëýäýã áàéíà. Öýöýã óðãàìàë íü ºäðèéí öàãò õ¿÷èëòºðºã÷ ÿëãàðóóëж, í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèéã áàãàñãàж õàðèí øºíèéí öàãò õ¿÷èëòºðºã÷èéã íàâ÷èíäàà õàäãàëäàã òóë óíòëàãàíû ºðººí人 öýöýã áàéëãàõ íü òîõèðîìжã¿é.  Àìðàëòûí ºäºð õîòîîñ зàéäóó ãàзàð 2-3 öàã ýð¿¿ë àãààðò ÿâж, àìüñãàëûí äàñãàë õèéãýýðýé  ªðöíèé àìüñãàë - àìüñãàë àâ÷ ò¿ãжýýä ãýäñýý óðàãø ò¿ìáèéëãýí àìüñãàë ààжìààð ãàðãàíà. Äàðàà íü ãýäýñýý òàòàж àìüñãàë àâíà. Ýíý äàñãàëûã 5-6 óäàà õèéíý.  Àìüñãàë àâ÷ ò¿ãжýýä óðóóëàà жèìèéí ø¿äíèé зàâñðààð àìüãàëàà ààжìààð ãàðãàõàä èñãýðñýí ÷èìýý ñîíñîãäîíî. Ýíý äàñãàëûã 4-5 óäàà õèéíý.  Àìüñãàë ã¿í àâ÷ ò¿ãжýýä óðóóëàà öîðâîéëãîí ëàà ¿ëýýж áóé þì øèã 3 óäàà òàñàëж ãàðãàíà. Ýíý äàñãàëûã 3 óäàà õèéíý.  Ãàðàà äýýø ºðãºí àìüñãàë ã¿í àâ÷ ò¿ãжýýä 5-10 ñåêóíä áàðèíà. Äàðàà íü ñ¿õýýð ìîä õàãàëж áóé þì øèã ãàðàà îãöîì áóóëãàõäàà àìüñãàëàà àìààðàà ãàðãàíà. Ýíý äàñãàëûã 2 óäàà õèéíý.

21

Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò  Àìüñãàëûí ýðõòýíä ¿з¿¿ëж áóé ãàäààä, äîòîîä îð÷íû òààã¿é íºõöºëèéã àðèëãàõ.  Òàìõèòàé òýìöýõ. ªðºº òàñàëãààíä ÿëàíãóÿà õ¿¿õäèéí äýðãýä òàìõè òàòàõã¿é áàéõ  Àãààðûí áîõèðäîëòîé òýìöýõ. Öýâýð àãààð, ýð¿¿ë àãààð ýì ãýäãèéã àìüäðàëäàà õýðýãж¿¿ëýõ.  Àжëûí íºõöëèéã ñàéжðóóëàõ. ªðººíèé ÷èéãëýã, äóëààí, àãààжóóëàëò,öýâýðëýãýýíä àíõààðàõ.  Àìüñãàëûí зàìûí öî÷ìîã ¿ðýâñëèéã öàã òóõàéä íü á¿ðýí ýì÷ë¿¿ëýõ.  Õàíèàä òîìóóíààñ ñýðãèéëýõ âàêöèí

õýðýãëýõ, ººðèé㺺 ÷èéðýãж¿¿ëýõ

òàëààð

àíõààðàõ.

ÓÓШÈÃÍÛ ÕÓÐÖ ¯ÐÝÂÑÝË

Óóøèãíû ¿ðýâñýë íü óóøèãíû ººðèéí ýä áîëîí зàâñðûí ýäèéã õàìàðñàí õàëäâàðûí ãàðàëòàé öî÷ìîã óðýâñýëò ºâ÷èí þì. Ү¿ñãýã÷  Âèðóñ. Âèðóñûí ãàðàëòàé

óóøèãíû õóðö ¿ðýâñëèéã

àäåíîâèðóñ, ðèíîâèðóñ,

òîìóóãèéí âèðóñ, òîìóó òºñò ºâ÷íèé âèðóñ ¿¿ñãýäýã. Íÿíãèéí ýñðýã ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿í ºãäºãã¿é.  Íÿí. Ñòðåïòîêîêê, ïíåâìîêîêêîîð ¿¿ñãýãäýõ áà ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã áºãëºðºëòºò ýìãýãòýé, àðõàã àðõèäàëòòàé õ¿ì¿¿ñò ãîëëîí Êëåáñåëë íÿíãààð ¿¿ñãýãäýíý. Àãààð, óñíû áîõèðäëîîñ îëääîã Ëåãèîíàëèéí íÿíãààð ìºí ¿¿ñãýãääýã áàéíà.  Ìèêîïëàзì. Õýâ øèíжèò áóñ õóðö ¿ðýâñëýýð зóíû öàãò, зóíû ñàð äóóñàõ ¿åýð ìèêîïëàзìûí íÿíãààð ¿¿ñãýãääýã.  ̺ºãºíöºð.

Àêòèíîìèêîз, êàíäèäîз, ãèñòîïëàзìîз, êîêöèäîìèêîз, áëàñòîìèêîз

зýðýã 캺ãºíöºðèéí õàëäâàðóóä ¿¿ñãýäýã. Íÿíãûí ýñðýã õ¿÷òýé ¿éëäýëòýé ýì¿¿ä ýäãýýð 캺ãºíöºðèéã ¿¿ñãýäýã.  Õàðøëûí, õàëäâàð õàðøëûí  Õàâñàðñàí  Øàëòãààí òîäîðõîéã¿é ͺ뺺ëºõ ç¿éë  Òàìõè, àðõè зàìáàðààã¿é õýðýãëýõ  Ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã áºãëºðºëò ¿ðýâñýëòýé, ýìôèзåìà, áàãòðàà ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ  65 äýýø íàñòàé, 1-ýýñ äîîø íàñòàé õ¿¿õýä  Äàðõëààíû òîãòîëöîî ñóë, áèå ñóëòàé õ¿ì¿¿ñ  Îéðûí õóãàöààíä òîìóóãûí õàëäâàð àâñàí, äààðñàí

22

 Õîîë òýжýýëèéí äóòàãäàëòàé  Ýð÷èìò ýì÷èëãýýíèé òàñàãò áîëîí ýìíýëýãò õýâòýж ãàðààä óäààã¿é õ¿ì¿¿ñ  Òîäîðõîé õèìèéí áîëîí õîðò áîäèñò ºðòñºí  Õîäîîäíîîñ õîîë áîëîí øèíãýí з¿éë óóøãèíä îðîõ Иëðýõ шèíæ òýìäýã  Õàíèëãàíà (öýðòýé áà öýðã¿é)  Öýð ãàðàõ (öàãààí, íîãîîí, öóñòàé)  Öýýжýýð õàòãóóëж, õºíä¿¿ðëýж ºâäºíº  Õàëóóðàõ (õàëóóí 380 - 400 , зàðèì ¿åä 370 õ¿ðýõ áà õàëóóðàõã¿é áàéж áîëíî)  Òîëãîé ºâäºíº, áóë÷èíãààð ºâäºíº.  Áèå ñóëàðíà, ÿäàðíà.  Íóñ ãîîжèõ, Ẻëжèñ öóòãàõ  Õºëºðíº  Àìüñãààäàж, àìüñãàë ºíãºö áîëíî. Øèíæèëãýý  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Öýðíèé åðºíõèé øèíжèëãýý  Öýðíýýñ ¿¿ñãýã÷ òîäîðõîéëîõ  Ðåíòãåí õàðàëò, зóðàã  Êîìïüþòåð òîìîãðàôè  Ãóóðñàí õîîëîé äóðàíäàõ  Ãàäààä àìüñãàëûí ¿éë àжèëëàãàà  Âèðóñ, ñåðîëîãèéí øèíжèëãýý Ýì÷èëãýý  ªâ÷òºí õàëóóðñàí, õîðäëîãûí øèíж¿¿ä èëýðñýí, õ¿íäðýë ãàðñàí ¿åä õýâò¿¿ëýí ýì÷èëíý.  ªðººíä

÷èéãòýé

öýâýðëýãýý

õèéж,

àãààðжóóëàëò òîãòìîë õèéíý. Áººð, з¿ðõ

ñóäàñíû äóòàãäàë ¿ã¿é áîë õîíîãò 2-3 ëèòð øèíãýí óóëãàж, óóðàã, í¿¿ðñ óñ, âèòàìèíààð áàÿëàã õîîë ºãíº.Àðõè, òàìõè õîðèãëîíî.  Õàëäâàðûí ýñðýã ýìèéã íÿíãèéí àíòèáèîòèê ìýäðýõ ÷àíàðûã òîäîðõîéëñíû ¿íäñýí äýýð ñîíãîí õýðýãëýíý. Øèíжèëãýýíèé õàðèó ãàðààã¿é ¿åä ýìíýë з¿éí øèíж¿¿ä, áîäèò ¿зëýãèéã ¿íäýñëýí íÿíãûí ýñðýã ýì÷èëãýýã õèéíý.  Öýð õîâõëîõ, öýð øèíãýëýõ ýì÷èëãýý õèéíý.  Ãóóðñàí õîîëîé ºðãºñãºõ ýì¿¿ä õýðýãëýíý.

23

 Ýì÷èëãýýã

õàëóóí

áóóð÷, õîðäëîãûí

øèíж àðèëòàë, óóøèãíû íýâ÷äýñ ñ¿¿äýð

øèìýãäòýë 7 -14 õîíîã õýðýãëýõ áà ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íã¿é òîõèîëäîëä 2-3 õîíîîä ýì÷èëãýýã ñîëèíî.  Áèåèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñàéжðóóëàõ õîîë, âèòàìèí ýì÷èëãýý, äàðõëàëûã ñàéжðóóëàõ  Ýì÷èëãýýíèé áèåèéí òàìèð , áàíê, ìàññàж, ôèзèê ýì÷èëãýý õèéíý.

ÁªªÐÍÈÉ ÒÝÂШÈÍÖÝÐÈÉÍ ÀÐÕÀà ¯ÐÝÂÑÝËÒ ªÂ×ÈÍ

Áººðíèé

òýâøèíöýðèéí àðõàã ¿ðýâñýëò ºâ÷èí íü

Ẻðíèé àÿãàíöàð, òýâøèíöýð,

ò¿¿íèé зàâñðûí ýäèéí зàìûã õàìàðñàí ºâºðìºö áóñ õàëäâàðò ¿ðýâñýë þì. Áººðíèé àðõàã ¿ðýâñýë íü ìàíàé óëñàä ºâ÷ëºëººð 3-ð

áàéðàíä îðäîã. Àíõäàã÷ààð

áà

õî¸ðäîã÷îîð ¿¿ññýí ¿ðýâñýë ãýж àíãèëàõààñ ãàäíà íýã òàëûí áóþó õî¸ð Ẻð зýðýã ¿ðýâññýí ãýж àíãèëàí ¿зäýã. ͺ뺺ëºõ õ¿÷èí ç¿éë  Îõèäûí 6-15 íàñàíä èë¿¿ òîõèîëääîã. Ýíý íü øýýñíèé ñ¿â áîãèíîõîí зýðýã àíàòîìûí á¿òýöòýé õîëáîîòîé.  Æèðýìñýí, òºðºõ ýõèéí

18-30 íàñàíä: Áýëãèéí àìüäðàëä îðîõ, жèðýìñëýõ, áàãà

íàñàíä àðõàã íóóö ÿâàãäàж áàéãààä ñýäðýõ ã.ì. 60-70% íü жèðýìñýí, òºðºõ ¿åä òîõèîëäîíî. Æèðýìñýí ýìýãòýé÷¿¿äèéí 2-10% -ä íü øýýñýýð íÿí ãàðäàã áàéíà.  Æèðýìñýí ¿åèéí ¿ðýâñýë íü: 1. Ýñòðîãåííûé ãîðìîí äàâàìãàéëñíààñ, 2.Óìàé òîìîð÷ äàâñàã äàðñíààñ, 3. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí õàãàëãàà õèéëãýñýíòýé õîëáîîòîé.  Õýò õàëóóöàõ þìóó äààð÷ õºðºõ  Áººð, á¿ñýëõèé îð÷ìîîð öîõèóëàõ, äîðãèõ  Àðõè, äàâñ, õàëóóí íîãîî ã.ì. õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ  Õèжýýë íàñíû ýðýãòýé÷¿¿äýä ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàé òîìðîëò, ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë Ү¿ñãýã÷  Ãýäýñíèé ñàâõàíöàðààð 80% ¿¿ñãýãääýã. Ýíòåðîêîêê, ïðîòåé, êëåáñèåëëà, àëòëàã ñòàôèëîêîêê ã.ì.  Áèå îðãàíèзìûí äîòîîä õàëäâàðààñ: ãýäýñíèé íÿíãóóäààñ ãàäíà áóñàä ýðõòýíèé ãîëîìòóóäààñ õàëäâàð àâàõ (ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë, ÷èõíèé áóëàã ã.ì.)  Àíòèáèîòèêèéí зàìáàðààã¿é,õÿíàëòã¿é ýì÷èëãýýíèé ¿åä íÿí íü á¿ðõ¿¿ëýý ãýýж, ãàäíûí íºëººíä òýñâýðòýé áîëж, ãèïîòîíèê óóñìàëä зàäàðäàãã¿é, ýìãýã ÷àíàðòàé áîëäîã. Дàìæèõ çàì  Öóñíû ñóäñààð

24

 Òóíãàëãûí áóë÷èðõàéãààð  Äàâñàã øýýë¿¿ðýýð ºãñºõ зàìààð Явöààð íü  Äàâøèí äààìжðàõ: ºâ÷èí áàéíãà äàâøèí äààìжðàõ ÿâöòàé áàéäàã.  ¯å ¿å ñýäðýõ: õàíèàä òîìóó õ¿ðñýí þìóó äààð÷ õºðñíèé äàðàà øýýñ îéðõîí õ¿ð÷, ºâäºëòòýé øýýõ, õàëóóðàõ, óóö íóðóóãààð íýã òàëäàà áà õî¸ð òàëäàà ºâäºíº.  Íóóö áàéäëààð: õàíèàä õ¿ðýõ þìóó òîõèîëäëûí

жóðìààð óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

¿зëýã, øèíжèëãýýãýýð èëýðäýã.ßìàð íýã зîâèóð áàéäàãã¿é. (øýýñíèé øèíжèëãýýíä ¿ðýâñýë ãàð÷ èðýõ) Иëðýõ шèíæ òýìäýã  Õàâàãíàõ-ºã뺺 áîñîõîä зîâõè öýëõýð÷ õàâàãíàñàí, ¿äýýñ õîéø õàâàí áàãàñíà, õºëèéí øèëáýýð áàãà зýðýã õàâàãíàíà  Øýýñ îéðõîí õ¿ð÷, ºâäºëòòýé ãàðàõ, øýýñíèé ºí㺠ºòãºð÷ õººñºðõºã, ¿íýðòýé ãàðàõ, зàðèì ¿åä öóñòàé øýýñ ãàðíà  Àðòåðèéí äàðàëò èõýñíý  Õàëóóðíà, õàëóóðàõ ¿åä ÷è÷ð¿¿äýñ õ¿ðíý  Óóö íóðóóãààð 1 òàëäàà áà 2 òàëäàà ºâäºíº  Àì õàòàõ, àðüñ õóóðàéøèõ, óðóóë îìãîëòîõ, òîëãîé ºâäºõ, Ẻëжèñ öóòãàõ  ßäàð÷ ñóëüäàõ, õºäºëìºðèéí ÷àäâàð àëäàãäàíà Øèíæèëãýý  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Øýýñíèé åðºíõèé øèíжèëãýý  Íÿí óðãóóëàõ øèíжèëãýý  Òîäîñãîã÷ áîäèñòîé Ẻðíèé зóðàã àâàõ  Õýò àâèàí øèíжèëãýý  Àìáóðжèéí ñîðèë  Êîìïüþòåð òîìîãðàôè  Áººðíèé ýäèéí øèíжèëãýý Ýì÷èëãýý Õî¸ð ¿å øàòòàé ýì÷èëãýý õèéíý. 1. ªâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä, 2. Ñýäðýëòýýñ ñýðãèéëýõ ªâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä:  Àíòèáèîòèê:  Áàêòåð óñòãàõ - ïåíèöèëëèí / àìïèöèëëèí, àìîêñàöèëëèí/, öåôàëîñïîðèí, ãåíòîìèöèí, õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä õýðýãëýíý

25

 Áàêòåðèéí ºñºëòèéã зîãñîîõ - ìàêðîëèäûí á¿ëãèéí ýì òåòðàöèêëèí, êëàðèòðîìèöèí, ýðèòðîìèöèí, ëèíêîìèöèí õýðýãëýíý  Áººðºíä õîðòîé ¿éë÷ëýõ àíòèáèîòèê: îêñàöèëëèí, ýðèòðîìèöèí, ëåâîìèöåòèí  Áººðºíä áàãà зýðýã õîðòîé: àìïèöèëëèí, íèòðîôóðàí, íåãðàì, ñåïòðèí, áèñåïòîë  Áººðºíä èõ õîðòîé ¿éë÷èëãýýòýé: ãåíòàìèöèí, öåïîðèí  Áººðíèé äóòàãäàëûí ¿åä òåòðàöèêëèí õýðýãëýж áîëîõã¿é.  Ñóëüôàíèëàìèä: áèñåïòîë, ñåïòðèí, áàêòðèí  Íèòðîôóðàíòîéí á¿ëýã: ôóðîäîíèí, ôóðàãèí  Íàëèäèêñèíû á¿ëýã: íåãðàì, íåâèãðàìîí  Îêñèõèíîëèíû á¿ëýã: ïÿò-íîê, íèòðîêñèí  Ôèзèê ýì÷èëãýý: õýò àâèàí ýì÷èëãýýã Ẻðºíä õèéõ  Óðãàìëûí ãàðàëòàé øýýñíèé зàì öýâýðëýõ áýëäìýë¿¿äèéã õýðýãëýíý. Òóõàéëáàë: íîõîéí õîøóóí, òýõèéí øýýã, зýýðãýíý, õàëãàé ã.ì  Õîîëíû äýãëýì: Äàðàëò èõýññýí ¿åä äàâñ õÿзãààðëàõ, àðõè, õàëóóí íîãîî зýðãèéã òîõèðóóëàí õýðýãëýõ  Ýì÷èëãýýã 3-6 ñàð ¿ðãýëжë¿¿ëýí õèéíý. Ñýäðýëòýýñ ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýý:  Õàíèàä òîìóó õ¿ðýõã¿é áàéõ, äàâñàãíû ¿ðýâñýë, ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàé ¿ðýâñýë, ÷èõíèé áóëàã, ã¿éëñýí áóë÷èðõàéí ¿ðýâñýë зýðýã àðõàã ¿ðýâñ¿¿äèéã ýì÷ë¿¿ëýõ  Áèåèéí ýñýðã¿¿öëýý ñàéжðóóëàõ, àжèë àìðàëòàà зºâ зàõèöóóëàõ, õýò äààðàõ, áýðòýë ãýìòýë àâàõààñ ñýðãèéëýõ  Øýýñíèé зàì öýâýðëýõ óðãàìëûí ãàðàëòàé áýëäìýë¿¿ä õýðýãëýõ (òýõèéí øýýã, íîõîéí õîøóó, àíüñíû íàâ÷, зýýðãýíý, õàëãàé ã.ì.)  Àðòåðèéí äàðàëò èõýññýí áîë äàâñ áàãà õýðýãëýõ, ¿ð õºíä¿¿ëýõ, жèðýìñëýëòèéã зîõèöóóëàõ  Áººðíèé õóðö ¿ðýâñëèéã á¿ðýí ã¿éöýò ýì÷ë¿¿ëýõ

ÕÎÄÎÎÄÍÛ ÀÐÕÀà ¯ÐÝÂÑÝË \ ÃÀÑÒÐÈÒ\ Ààжèì ÿâöòàé õîäîîäíû ñàëñò á¿ðõýâ÷èéí ¿ðýâñëèéã àðõàã ãàñòðèò ãýж íýðëýíý. Àðõàã ãàñòðèòûí øàëòãààíóóäûí äîòîð õîäîîäîíä îðøäîã Õåëèêîáàêòåð ïèëîðè íÿíãèéí õàëäâàð зîíõèëîõ õóâèéã ýзýëíý. Óã íÿí õîäîîäíû ñàëñò ÿëãàðóóëäàã ýñ¿¿äèéí ãàäàðãóé äýýð áàéðëàíà. Иëðýõ шèíæ òýìäã¿¿ä  Äîòîð ýâã¿éðýõ  Ãýäýñ ä¿¿ðýõ  Àþóëõàé, õýâëèéí äýýä õýñýãò òººíºж, íóõàж, õàòãàж ºâäºíº

26

 Õîäîîäíû øàðõ ¿¿ñýж öóñ àëäàõ òîõèîëäîëä õîäîîäíû ø¿¿ñ öóñòàé õîëèëäñîí õàð õ¿ðýí з¿éëýýð Ẻëжèõ, õàð ºíãèéí áààñ ãàðàõ зýðýã øèíж òýìäýã èëýðíý. Øèíæèëãýý:  Õîäîîä äóðàíäàõ  Õåëèêîáàêòåð ïèëîðè íÿíãèéí õàëäâàðûã àìüñãàëûí ñîðèëûí øàëãóóðààð,õîäîîäíû ø¿¿ñýíä, öóñíû ñèéâýíä èììóíîëîãèéí àðãààð,ºòãºíä íÿí ñóäëàëûí øèíжèëãýýãýýð èëð¿¿ëíý.  Õîäîîäíû ñàëñò õýñãýýñ жèжèã õýð÷èì àâ÷ áè÷èë õàðóóðààð õàðàõ (áèîïñè) Ýì÷èëãýý:  Õîäîîäíû õ¿÷ëèéí ÿëãàðóóëàëòûã äàðàíãóéëàõ îìåïðàзîë, öèìåòèäèí, ðàíèòèäèí, ôàìîòèäèí àëü íýã áýëäìýëèéã óóíà.  ßëãàðñàí õîäîîäíû õ¿÷ëèéã ñààðìàãжóóëàõ äå-íîë, àëüìàãåëü зýðýã ýì¿¿äèéí àëü íýãèéã ñîíãîíî.  Õåëèêîáàêòåð íÿíã óñòãàõ зîðèëãîîð õýä õýäýí àíòèáèîòèêèéí õîñëîëûã óóíà – àìîêñàöèëëèí, êëàðèòðîìèöèí ýõíèé ýýëжèíä, öààøèä ¿ð ä¿í ãàðàõã¿é òîõèîëäîëä ìåòðîíèäàзîë, òåòðàöèêëèí ýì¿¿äèéã õàâñàð÷ õýðýãëýíý.

ÖªÑÍÈÉ Õ¯¯ÄÈÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË

Öºñíèé õ¿¿äèéí ¿ðýâñëèéã õóðö áà àðõàã ãýж àíãèëíà. Àðõàã õýëáýðèéí öºñíèé õ¿¿äèéí ¿ðýâñýë íýëýýä ýëáýã òîõèîëäîõ áà öºñ ÷óëóóжèõ

ºâ÷íèé óðüäàë ºâ÷èí

áîëäîã. ªв÷èí ¿¿ñãýã÷ýýð íü:  Íÿíãèéí øàëòãààíòàé  Ïàðàзèòûí øàëòãààíòàé ͺ뺺ëºõ õ¿÷èí ç¿éë  Öºñíèé зîãñîíãøèë ( öºñíèé õ¿¿äèéí õºäºë㺺íèé àëäàãäàë, òàðãàëàëò, ñºðºã ñýòãýë õºäëºë, жèðýìñëýëò)  Õîîëíû äýãëýì áàðèõã¿é áàéõ  Õýâëèéí õºíäèéí áóñàä ¿ðýâñýëò ºâ÷èí  Õóðö öºñíèé õ¿¿äèéí ¿ðýâñëýýð ºâäñºí  Ãýäýñíèé ºíãºð àðèëàõ Øàëòãààí Áàêòåðèéí õàëäâàð ÷óõàë ¿¿ðýãòýé áà áèåä áàéãàà àðõàã ãîëîìòóóäààñ ( õàìàð зàëãèóðûí ¿ðýâñýëò ºâ÷èí, Ẻð øýýñíû зàì, ýìýãòýé÷¿¿äèéí ºâ÷í¿¿ä, ãýäýñíèé

27

õàëäâàðò ºâ÷èí ã.ì) ºãñºõ зàìààð, öóñ, òóíãàëãûí øèíãýíýýð öºñíèé õ¿¿äèéä õàëäâàð äàìжèíà. Иëðýõ шèíæ òýìäýã  ªâäºëò. Áàðóóí õàâèðãàíû íóìààð ºâäºíº. ªâäºëòèéí øèíж ÿíз á¿ð. Õàòãàíà, õàëóó îðãèíî, òººíºíº, óíжèðíà ã.ì. ªâäºëò íü õîîëíû äýã àëäàõ, óäààí ºëºí ÿâàõ, äààð÷ õºðºõ, õ¿íä þì ºðãºõ зýðýãòýé õîëáîîòîé. ßëàíãóÿà òîñòîé õîîë, øàðñàí õ¿íñ, õèéж¿¿ëñýí óíäàà, àðõè äàðñ óóж èäýõ ¿åä ºâäºëò ìýäðýãäýíý.  Áèж. Øàð íîãîîí ýñâýë èñãýëýí з¿éëýýð õýõð¿¿ëýõ, öýýж õîðñîõ, ºòãºí õàòàõ, õýë àì õóóðàéøèõ, àì ãàøóó îðãèõ зýðýã øàíàëãàà èëýðíý.  Ìýäðýë ñóëüäàë. Àìàðõàí ÿäàð÷ ñóëüäàõ, íîéð õÿìðàõ, ãàðûí àëãà ýñâýë á¿õ áèå õºëðºõ, öî÷ðîìòãîé áîëîõ øèíж àжèãëàãäàíà.  ¯ðýâñëèéí õàì øèíж. Ñýäðýëèéí ¿åä ÿëèìã¿é õàëóóð÷ áîëíî. Îíîшëîãîî  Ëàáîðàòîðèéí øèíжèëãýý: öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý, áèîõèìè, öºñºíä ýìãýã òºðºã÷ íÿí óðãóóëàõ  Áàãàжèéí øèíжèëãýý: õýò àâèàí øèíжèëãýý, õîäîîä äýýä ãýäýñíèé äóðàí, êîìïüþòåð òîìîãðàôè Ýì÷èëãýý: ªâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä зºâõºí ýì÷èéí зààâðààð, øààðäëàãàòàé áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ëж ýì÷èëíý.  Íàìжìàë ¿åä (õ¿÷òýé ºâ人ã¿é, Ẻëжèж, ñóóëãààã¿é, õîîë óíäàíäàà äóð ñîíèðõîëòîé, õàëóóíã¿é)  Õîîë óíäíû äýãëýì ñàõèíà  Äàñãàë õºäºë㺺í õèéíý, öºñ óãààíà  Ðàøààí, ñóâèëàë ýì÷èëãýýã õèéëãýíý Õîîëíû äýãëýì: øèíãýö ñàéòàé (øºëòýé, ýñâýë жèãíýñýí) õîîëûã áàãà áàãààð îéðõîí èäíý. Õîîë óíäàíäàà õ¿íñíèé íîãîî, жèìñ жèìñãýíý, ¿ð òàðèà, óðãàìëûí òîñ àõèó õýðýãëýж зàíøèõ.  ªâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä Àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý õèéõ зààëò: (зºâõºí ýì÷èéí зààâðààð)  Öºñ, öºñíèé зàìä íÿíãûí õàëäâàð áàéãàà íü øèíжèëãýýãýýð áàòëàãäñàí  Öºñíèé õ¿¿äèéí ¿ðýâñýë ñýäýðñíýýñ áîäèò ¿зëýã, øèíжèëãýýíä õóðö ¿ðýâñýë, õîðäëîãûí øèíж òýìäýã òîä èëýðñýí. ¯¿íä: õàëóóíòàé, Ẻëжèж áàéãàà, õîîë óíäàíä ìàø äóðã¿é, áàðóóí õàâèðãàíû íóì îð÷èìä äàðõàä ýìзýãëýë èõòýé зýðýã øèíж òýìäã¿¿ä îðäîã.

28

ÍÎÉÐ ÁÓË×ÈÐÕÀÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË

Øàëòãààí  Àíõäàã÷: Àðõè, áóðóó õîîëîëò, ýìèéí áîäèñóóä, âèðóñ  Õî¸ðäîã÷: öºñ ÷óëóóжèõ ºâ÷èí, öºñíèé õ¿¿äèéí õºäºë㺺íèé àëäàãäàë, àðõàã ãåïàòèò, ýëýãíèé õàòóóðàë  Áóñàä: íîéð áóë÷èðõàéí ãýìòýë, õîðò áîäèñóóä, õîäîîä ãýäýñíèé ¿ðýâñýë, øàðõ Иëðýõ шèíæ òýìäýã  ªâäºëò. ªâäºëò õýâëèéí äýýä õýñãýýð òàðõìàë áàéäàëòàé ýñâýë з¿¿í äàë ìºð, ñ¿âýý, àð íóðóó ðóó îðîîж á¿ñëýõ áàéäëààð ºâäºíº. ªâäºëò íü ãîë òºëºâ õîîë óíäíû äýãëýì àëäñàíòàé õîëáîîòîé áà òîõèðîìжã¿é õîîë èäñýí, õàòóóðñàí àéðàã, àðõè äàðñ õýðýãëýñýí ¿åä îãöîì õ¿÷òýé õàòãàà ìàÿãòàé ºâäºíº.  Áèж. Õàð ø¿ëñ àñãàðàõ, Ẻëжèñ öóòãàõ, Ẻëжèõ, ãýäýñ ä¿¿ðýõ, ººõ òîñòîé õîîë, ñ¿¿òýé öàéíû зîõèìж ìóóäàж àìàðõàí ã¿éëãýíý. ªºõ òîñíû áîëîâñðóóëàëò ìóóäñàíààñ èõ õýìжýýòýé, òîñîðõîã íààëäàíãè øèíãýíýýð ñóóëãàíà. ªâ÷íèé ýõýí ¿åä ºâäºëò, õîжóó ¿åä òîñîðõîã ã¿éëãýëò äàâàìãàéëàíà. Àðüñ øàðëàõ, õóóðàéøèõ, òóðàõ øèíж äàãàëäàíà.  Íîéð áóë÷èðõàéí ôåðìåíòèéí äóòàãäàëòàé õîëáîîòîé íàðèéí ãýäñýíä íÿí ¿ðжèíý. Îíîшëîãîî  Ëàáîðòîðèéí øèíжèëãýý: öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý, áèîõèìè, áààñíû øèíжèëãýý  Áàãàжèéí øèíжèëãýý: õýò àâèàí øèíжèëãýý, ðåíòãåí, õîäîîä äýýä ãýäýñíèé äóðàí, êîìïüþòåð òîìîãðàôè Ýì÷èëãýý  ªâ÷èí ñýäýðñýí ¿åä ýìíýëýãò õýâòýж ýì÷ë¿¿ëýíý. ¯¿íä:  ªâäºëò íàìäààõ  ÍÁ ø¿¿ðëèéã äàðàíãóéëàõ  Õîäîîäíû ø¿¿ðýë äàðàíãóéëàõ  ¯ðýâñýë íàìäààõ  Õîðäëîãî òàéëàõ ýì÷èëãýý õèéíý  Àíòèáèîòèê  Íàìжìàë ¿åä  Ýìèéí ýì÷èëãýý. Ãîë ýì÷èëãýý íü õîîë øèíãýýõ íîéð áóë÷èðõàéí öýâýð ôåðìåíò¿¿ä (ìåзèíôîðòå, ïåïñèíïàíêðåàòèí, ôåñòàë, ïàíзèíîðì, êðåîí) õóâü õ¿íä òîõèðñîí òóíãààð 3-4 ñàð óóëãàж öààøèä áàðèõ òóíãààð õýðýãëýíý  Õîîë óíäíû äýãëýì ñàõèíà  Ôèзèê ýì÷èëãýý

29

 Ðàøààí, ñóâèëàë ýì÷èëãýý Àðõàã ÍÁ ýìãýãòýé õ¿íèé öýýðëýõ õ¿íñ Õîäîîä ãýäýñíèé ñàëñòûã öî÷ðîîõ ¿éëäýëòýé õ¿íñèéã öýýðëýíý. ¯¿íä: ìàõ, зàãàñ íîãîîíû áîãøñîí øºë, ººõòýé ìàõ (õîðõîã, áîîäîã), õèàì, á¿õ òºðëèéí äàðñàí íîãîî, ëààзàëñàí õ¿íñ, õèéж¿¿ëñýí óíäàà, зàéðìàã, àðõè, ºòãºí öàé, êîôå, øîêîëàä, õàð òàëõ, õàëóóí íîãîî, õîîë àìòëàã÷ îðíî.

Íàðèéí ãýäýñíèé ¿ðýâñýë \ÝÍÒЕÐÈÒ\ ªâºðìºö áóñ îëîí òºðëèéí øàëòãààíû íºëººãººð íàðèéí ãýäýñíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéã õàìàðñàí ¿ðýâñëèéí íýâ÷äýñò ººð÷ëºëò áîëж, õîîë áîëîâñðóóëàëò, øèíãýýëò áóóðàõ øèíжýýð èëýðäýã óäààí ÿâöòàé ºâºðìºö áóñ ýìãýãèéã õýëäýã. Øàëòãààí  Õàëäâàðûí (öóñàí ñóóëãà, ñàëìàíåëë¸з, èåðñèíîз, êàìïèëîáàêòåðèîз, âèðóñ, õ¿íèé áèåä áàéíãà îðøèõ áîëзîëò ýìãýã òºðºã÷ íÿíãèéí õàëäâàð, ëÿìáëè, àñêèðèäîз, ñòðîíãèëîèä зýðýã øèìýã÷ õîðõîéí õàëäâàð) Ñ¿¿ëèéí ¿åä õ¿íèé áèåä áàéíãà îðøèõ áîëзîëò ýìãýã òºðºã÷ íÿíãèéí íºëººãººð óã ºâ÷èí ¿¿ñýõ íü àжèãëàãäàõ áîëñîí.  Ýãýë áèåòí¿¿ä  Ǻâ áóñ õîîëëîëò  Òóÿàíû õîðäëîãî  Ýì  Õîðò áîäèñ  Õîîë áîëîâñðóóëàõ зàìä õèéñýí õàãàëãààíóóä Øèíæ òýìäýã  Ãýäýñíèé áèж :  ñóóëãàëò (ºäºðò 1-3 óäàà, õýìжýý èõ, äóòóó зàäàðñàí õîîëíû ¿ëäýãäýëòýé áàéäàã)  ºâäºëò  ãýäýñ ä¿¿ð÷ òýëýãäýõ  Áîäèñèéí ñîëèëöîîíû õÿìðàë  øèìò áîäèñûí äóòàãäàë  áèåèéí жèí áóóðàõ  õîðäëîãûí øèíж  ¿ñ øèíãýð÷, õóãàðàõ, ºí㺺 àëäàõ, ¿з¿¿ð ñàëààëàõ, õóìñ íèìãýðýõ  õóìñíû òîëèî áºìáèéõ, ¿ð÷èéõ  àðüñ õóóðàéøèõ, íºñººжèí õàðëàõ  í¿ä óëàéõ  íóëèìñ ãîîжèõ  óðóóë зàâüж öóóð÷ õàãàðàõ  àì ãýìòýõ  õýë ãºëèéõ  áèåýð õàâàãíàõ  áóë÷èíãèéí õàòèíãàðøèë  ÿñ áóë÷èí ºâäºõ  ìàðòàìõàé, íîé𠺺ð÷ëºãäºõ

30

 зàí àðàíøèí õóâèðàõ  ºíãºö ìýäðýõ¿é àëäàãäàõ  öóñíû äàðàëò áàãàñàõ Øèíæèëãýý  ºòãºíèé øèíжèëãýý  áèîõèìè øèíжèëãýý  õîîë áîëîâðóóëàëò áà øèíãýëò àëäàãäëûã èëð¿¿ëýõ ¿éë àжèëëàãààíû ñîðèëóóä  ðåíòãåí  íàðèéí ãýäýñèéã íýëýíõ¿éä íü äóðàíäàõ  ýä ýñèéí øèíжèëãýý Ýì÷èëãýý Øàëòãààíûã òîãòîîí, ¿íäñýí ºâ÷íèéã ýì÷èëíý.  Õîðèãëîõ õîîë. Àìüäðàëûí òóðøèä ãëþòåí àãóóëààã¿é õîîë õýðýãëýõ: óäààí áóóäàéí òàëõ, ãîéìîí, õ¿¿õäèéí áóäàà, ãóðèë àãóóëñàí ÷èõýð, áîðöîëж õàòààñàí, äàðøèëñàí ìàõ, òîñòîé õóðö øºë, öýâýð ñ¿¿, õèéж¿¿ëñýí óíäàà, áàéöàà, øïèíàò, øàð ìàíжèí, âàíäóé, 캺ã, ÷èõýð, жèìñíèé ò¿¿õèé ø¿¿ñ õîðèíî.  Ýì. Íÿíãèéí ýñðýã ýì¿¿äèéã íÿíãèéí õàëäâàðòàé ¿åä ýì÷èéí зààâðààð õèéäýã. Óäààí õóãàöààãààð (2-5 ñàð, áàðèõ òóíãààð 9 ñàð óóäàã) õýðýãëýíý. Äîîðõè ýìèéí àëü íýãýýð äàãíàж ýì÷èëãýýã ÿâóóëíà (òåòðàöèêëèí, àìïèöèëëèí, ïåíèöèëëèí, õëîðàìôåíèêîë, òðèìåòàïðèì, öåôàêñèì) ¯ðýâñýë èäýâõèòýé ¿åä áîãèíî ¿éë÷èëãýýòýé ñóëôàíèëàìèäûí á¿ëãèéí ýìèéã 10-14 õîíîã óóíà.  Òýжýýëèéí äóòàãäëûã зàñàõ ýì: óóðàã, ººõ òºñ, øèíãýí зýðãèéã áèåèéí жèíä áîäîж ýì÷èëíý. Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò Õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõ, зºâ õîîëëîõ, áèåý ÷èéðýãж¿¿ëýõ, àðõàã ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ íü ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëíý. Á¯Ä¯¯Í ÃÝÄÝÑÍÈÉ ¯ÐÝÂÑÝË (ÊÎËÈÒ) Îëîí øàëòãààíû óëìààñ á¿ä¿¿í ãýäýñíèé õºäºë㺺í, ø¿¿ðýë, øèìýõ àжèëëàãààíû õÿìðàë á¿õèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéí ººð÷ëºëòèéã àðõàã êîëèò ãýíý. Øàëòãààí:  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé õàëäâàðò ýìãýãèéí ¿ëäýö  Íÿí: ãýäýñíèé ñàâõàíöàð, ïðîòåé, ýíòåðîáàêòåð, êàìïèëîáàêòåð  Øèìýã÷ õîðõîé, ýãýë áèåò  Õîîë õ¿íñ  Õèìèéí õîðò íýãäýë  Ýìèéí áîäèñ, ÿëàíãóÿà íÿí óñòãàõ áýëäìýë  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ãàж õºãжèë  Áààñ óäààí õóãàöààãààð ñààòàõ  Ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷íû ººð÷ëºëò  Õîîë áîëîâðóóëàõ ýðõòíèé àðõàã ýìãýã Иëðýõ шèíæ òýìäýã  Õýâëèéí ºâäºëò  Ãýäýñíèé áèж (õýâëèé ä¿¿ð÷ öàðäàéõ, õóðжèãíàí äóóãàðàõ, õèé ãàðãàõ, áààñ ÿëãàðàëò ººð÷ëºãäºõ)  Ìýäðýë ñóëüäëûí øèíж

31

 Ãýäýñíèé íÿíãèéí áè÷èë îð÷èí ººð÷ëºãäºõ øèíж Х¿íäðýë:  Øèíãýí àëäàõ  Õîðäëîãî  Õàðøèë Øèíæèëãýý  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Áààñíû ýìíýëз¿éí øèíжèëãýý  Áààñàíä íÿíãèéí áè÷èë îð÷íû ººð÷ëºëòèéã òîäîðõîéëîõ íÿíãèéí øèíжèëãýý  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ðåíòåí øèíжèëãýý  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé óÿí äóðàíãèéí øèíжèëãýý  Ýä, ýñèéí øèíжèëãýý Ýì÷èëãýý  Õîîë. Áààñ õàòàëò äàâàìãàéëñàí ¿åä ãýäýñíèé ã¿ðâýëзýõ õºäºë㺺íèéã ñàéжðóóëàõ, ãýäýñíèé õàíûã öî÷ðîîõ õîîë №3, 4 –ã ñîíãîíî. Õîðèãëîõ õ¿íñ: äýýä ãóðèëààð áýëäñýí øèíýõýí òàëõ, áîîâ, ÷èõýðòýé жèãíýìýã, áÿëóó, ýôèðûí òîñîîð áàÿëàã íîãîî: öàãààí ëóóâàí, ìàíжèí, ñàðìèñ, ñîíãèíî, øèíý 캺ã, õàòóó ººõ òîñ èõòýé àìüòíû ãàðàëòàé ººõ òîñ: ãàõàé õîíü, ¿õðèéí ìàõ, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í: áÿñëàã, õººð¿¿ëñýí ñ¿¿, ýýäýì, êîôåéí àãóóëñàí õ¿íñ: øîêîëàä, ààãòàé öàé.  Ýì: óóõ, øóëóóí ãýäñýýð ëàà õèéõ, ýì÷èëãýýíèé áóðãóé  Íÿíãèéí ýñðýã ýì: 7-10 õîíîã õýðýãëýíý (зºâõºí ýì÷èéí зààâðààð).  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé õºäºë㺺íèé õÿìðàëûã зàñàõ Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò: Ãýäýñíèé õàëäâàðò ºâ÷íèéã á¿ðýí òºãñ ýì÷ëýõ, õîîë õ¿íñíèé ýð¿¿ë àõóéí äýãëýì ñàõèõ, õîîë õ¿íñýíäýý óðãàìëûí ýñëýãýýð áàÿëàã á¿òýýãäýõ¿¿í õýðýãëýõ áèåý ÷èéðýãж¿¿ëýõ, àìüäðàëûí èäýâõèòýé õýâ ìàÿãèéã áàðèìòëàõ íü ºâ÷íººñ ñýðãèéëíý.

ШÀÐÕËÀÀÒ ÊÎËÈÒ Øàðõëààò êîëèò íü á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéí äàõèìòãàé áºãººä ñîëèãäîìòãîé ¿ðýâñýëò ºâ÷èí þì. Óã ýìãýã зºâõºí øóëóóí ãýäñýýð õÿзãààðëàõ (ïðîêòèò), ýñâýë ã¿í ð¿¿ãýý ºðãºжèí á¿ä¿¿í ãýäýñíèé òîäîðõîé õýñãèéã, ýñâýë á¿õýëä íü (ïàíêîëèò) õàâñàð÷ áîëíî.Óëìààð ýìãýã ïðîöåññ öóòãàëàí áà ìóõàð ãýäýñíèé óóëзâàðûí õàâõëàãà õ¿ðòýë òàðõàж áîëîõ þì. Тàðõàëò:Õ¿éñ õàìààðàõã¿é.20-40, 55-65 íàñàíä ýëáýã òîõèîëääîã.Еâðîï,Õîéä Àìåðèêèéí õ¿í àìä èõ,Àзèéí õ¿í àìä áàãà òàðõñàí. Øàëòãààí: òîäîðõîéã¿é áàéãàà áà õàðøèë, ãåíåòèêèéí õ¿÷èí з¿éë èõ íºëººòýé. Øèíæ òýìäýã: Èõ òºëºâ öóñòàé áîëîí зàëõàãòàé з¿éëýýð ñóóëãàõ øèíжýýð ýõëýí ÿâàãääàã. Ãýäñýýð áàзëàõ, ýâã¿é îðãèõ øèíж íýëýýä ò¿ãýýìýë áà ºòãºíººð áèå зàñàõ äàâòàìж íü ºâ÷íèé õ¿íä õºíãºíòýé õîëáîîòîé áàéäàã. ªâ÷íèé õºäëºëòèéí á¿õ ¿åèéí òóðø õàëóóðàõ, á¿õ áèå ºâäºõ, õîîëîíä äóðã¿é õ¿ðýõ, жèí áóóðàõ зýðýã åðºíõèé øèíж òýìäã¿¿ä ãàðàõ íü íýëýýä ò¿ãýýìýë. ßëàíãóÿà øóëóóí ãýäýñíèé ºâ÷íèé ¿åä ãýäñýýð õèé áàзëóóëж, ã¿éëãýж, ñóóëãàõ íü îëîíòàà. Ãýäýñíýýñ ãàäóóðõè øèíж¿¿ä: àìàí äîòîð øàðõëàà ãàðàõ, àðüñàíä зàíãèëààò óëàéëò ¿¿ñýõ, àðüñ èäýýëýí ¿õжèõ, зîâõè ¿ðýâñýõ, í¿ä óëàéí ¿ðýâñýõ, òîì ¿å ¿ðýâñýõ, ýëýã

32

ººõëºõ, íýëýýä õîâîð òîõèîëäîëä Ẻðºíä ÷óëóó ¿¿ñýõ, ÿñ зººëðºõ, òýжýýëèéí äóòàãäàë зýðýã øèíж¿¿ä èëýðäýã. Øèíæèëãýý:  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Áèîõèìè øèíжèëãýý  Íÿí ºñãºâºðëºõ (õàëäâàðûí ãàðàëòàé ºâ÷íººñ ÿëãàõûí òóëä)  Õýâëèéí ðåíòãåí  Ñèãìîèäîñêîïè  Øóëóóí ãýäýñíèé áèîïñè  Áàðèéí áóðãóóòàé øèíжèëãýý  Êîëîíîñêîïè Х¿íäðýë:  Ãýäýñ öîîðîõ  Öóñ àëäàõ  Õîðäëîãûí óëìààñ á¿ä¿¿í ãýäýñ òýëýãäýõ  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ºìºí: ýðñäýë 20 жèëèéí ÿâöòàé ïàíêîëèòûí ¿åä - 15% áàéäàã. Èéìä 2-4 жèë òóòàìä á¿ä¿¿í ãýäýñíèé äóðàíãèéí øèíжèëãýý õèéëãýõ õýðýãòýé. Ýì÷èëãýý: Ýì÷èëãýýã ýì÷èéí зààâðààð õºíãºí ¿åä ãýðýýð, äóíä áà õ¿íä ¿åä ýìíýëýãò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëж áîëíî. Õîîë: Ýì÷èëãýýíèé õîîë №4 ºãíº.Áèåä äóòàãäàж áóé òýжýýëèéí áîäèñèéã íºõºõ зîðèëãîîð óóðàã,ººõ òîñ,í¿¿ðñ óñ,àìèí äýì,ýðäýñ äàâñûã зîõèõ õýìжýýãýýð àãóóëñàí,èë÷ëýã ºíäºð õîîë õ¿íñ õýðýãëýíý. Õîîë íü ãýäñèéã öî÷ðîîõã¿é áàéõààð ñàéòàð ÷àíàж áîëãîñîí,óóðàíä áîëãîñîí áàéíà.Õèé èõ ¿¿ñãýäýã õ¿íñíèé з¿éë õîðèíî.Òîäîðõîé õ¿íñíèé з¿éëèéí øèíãýö ìóóäñàí áîë õîîëíû öýñíýýñ õàñíà. Ýì:  Äààâðóóä (ïðåäíèзîëîí ã. ì.)  Öèòîñòàòèê  Á¿õ òºðëèéí 5-ÀSÀ (Ñóëôàñàëàзèí,îëñàëàзèí,ìåñàëàзèí ã.ì)  Ìýñ зàñàë (õ¿íäýðñýí ¿åä)  Õî¸ðäîã÷ õàëäâàð ãàðñàí òîõèîëäîëä íÿíãèéí ýñðýã ýì õýðýãëýíý. Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò: Õîîëíû áà åðºíõèé äýãëýì ÷àíä ñàõèíà. ªâ÷íèé ñýäðýëèéí ¿åä ýì÷èëãýýã òóóøòàé ÿâóóëж, õîåðäîã÷ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò õèéñíýýð ºâ÷èí õ¿íäðýõýýñ õàìãààëàõ áîëîìжòîé. КÐÎÍÛ ªÂ×ÈÍ Õîäîîä ãýäýñíèé зàìûí àðõàã ¿ðýâñýëò ºâ÷èí áºãººä ãýäýñíèé õàíûã òóóøèä íü õàìàðñàí ãðàíóëîìàòîз ¿ðýâñýë ÿâàãääàãààðàà îíöëîã þì. Ýíý ¿ðýâñýëä ãýäýñíèé àëü ÷ õýñýã õàìðàãäàж áîëîõ áà ãîë òºëºâ öóòãàëàí ãýäýñ, á¿ä¿¿í ãýäýñíèé äýýä õýñýã ºâ÷èëäºã. ¯ðýâñýëä õàìðàãäààã¿é á¿ä¿¿í ãýäýñíèé õýñýã áà èäýâõèòýé ºâ÷èí á¿õèé õýñýã ãýõ ìýòýýð àëàã öîîã (àëãàñ÷ ãýìòäýã) áàéäãààðàà îíöëîã. Øàëòãààí: òîäîðõîéã¿é. Ãåíèéí ìóòàöòàé õîëáîж ¿зäýã. ͺ뺺ëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ:

33

Õîîëîíä ÷èõýð èõ, øèðõýãëýã áàãà áàéõ, õàëäâàðûí àãåíò (ÿëäàíãóÿà àíàýðîá íÿí), ìóöèí õóâèðñàí ýñýýð äàìжñàí äàðõëààжèëò ã.ì. Иëðýõ шèíæ òýìäýã  Ãýäýñíèé:  Ñóóëãàëò  Õýâëèéãýýð ºâäºõ  Æèí áàãàñàõ  ªâ÷íèé èä áóþó èäýâõèòýé ¿åä õàëóóðàõ, á¿õ áèå ºâäºõ, õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ  Àìàí äîòîð øàðõëàà ¿¿ñýõ  Õýâëèé ÷àíãàðàõ  Õýâëèéí áàðóóí äîîä õýñýãò ¿¿ñãýâýð òýìòðýãäýõ  Õîøãîíû àìñàð îð÷ìîîð áóãàëàà (öóóðàëò), àðüñíû ººð÷ëºëò, õîøíîãî øóëóóí ãýäýñíèé íàðèéñàëò  Ãýäýñíèé áóñ:  Àðñàíä зàíãèëàà ¿¿ñýõ  Èäýýò ¿õжèëò ººð÷ëºëò ãàðàõ  Í¿äíèé ýâýðëýãèéí ¿ðýâñýë  Çîâõèíû ¿ðýâñýë  Òîì ¿å ¿ðýâñýõ  Ýëýã ººõëºõ  Àíõäàã÷ õàòèíãàðøèëò öºñíèé ñóâãèéí ¿ðýâñýë  Öºñíèé ãàðàëòàé õàâäàð  Áººðºíä ÷óëóó ¿¿ñýõ  ßñ зººëºðºõ  Òýжýýëèéí äóòàãäàë  Àìèëîèäîзûí øèíж¿¿ä èëýðíý. Х¿íäðýë:  Íàðèéí ãýäýñ ò¿ãжðýõ  Õîðäëîãûí óëìààñ ãýäýñ òýëýãäýõ  Áóãëàà ¿¿ñýõ  Í¿õ ¿¿ñýõ  Ãýäýñ öîîðîõ  Øóëóóí ãýäýñíýýñ öóñ àëäàõ  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ºìºí Øèíæèëãýý:  Öóñíû åðºíõèé øèíжèëãýý  Áèîõèìè øèíжèëãýý  Íÿí ºñãºâºðëºõ  Áààñíû øèíжèëãýý  Ñèãìîèäîñêîïè áîëîí ýä ýñèéí øèíжèëãýý  Íàðèéí ãýäýñíèé áóðãóéòàé øèíжèëãýý  Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé äóðàí Ýì÷èëãýý:  Äààâðûí ýì÷èëãýý (ïðåäíèзîëîí)  Õî¸ðäîã÷ õàëäâàð ¿åä ìåòðîíèäàзîë óóëãàõ, òàðèõ  Õîîëëîëò \Ýì÷èëãýýíèé õîîë №4-ã õýðýãëýíý.  Öèòîñòàòèê

34

 Óðòàñãàñàí ¿éë÷èëãýýòýé ÑÀ-ãèéí á¿ëãèéí ýì¿¿ä\ñóëüôàñàëàзèí,ñàëàзîìåòîêñèí,ñàëàзîïèðèäàзèí,ìåñàëàзèí\  Øèíж òýìäãèéí ýì÷èëãýý\Âèòàìèí  á¿ëýã,Ä àìèí äýì,êàëüö\  Ìýñ зàñàë\Õ¿íäýðñýí òîõèîëäîëä\  Õàâäðûí ýñðýã ýì¿¿ä Уðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò: Õîîëíû áà åðºíõèé äýãëýì ÷àíä ñàõèíà. ªâ÷íèé ñýäðýëèéí ¿åä ýì÷èëãýýã òóóøòàé ÿâóóëж, õî¸ðäîã÷ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò õèéñíýýð ºâ÷èí õ¿íäðýõýýñ õàìãààëàõ áîëîìжòîé.

Ðàâäàí ÀÌÀÐÀÀ Êëèíèêèéí Íýãäñýí II Ýìíýëãèéí Äîòðûí I òàñãèéí ýðõëýã÷ Àíàãààõ óõààíû (Ph.D.) äîêòîð Þì÷ìàà ϯÐÝÂѯÐÝÍ Êëèíèêèéí Íýãäñýí II Ýìíýëãèéí Äîòðûí I òàñãèéí ýì÷ëýã÷ ýì÷ Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷, êëèíèêèéí ïðîôåññîð Áàëæèííÿì ÃÝÃÝÝÁÀÄÐÀÕ Êëèíèêèéí Íýãäñýí II Ýìíýëãèéí Äîòðûí I òàñãèéí ýì÷ëýã÷ ýì÷ Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷, àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð Öýäýíñîäíîì ÆÀÐÃÀËÑÀÉÕÀÍ Êëèíèêèéí Íýãäñýí II Ýìíýëãèéí Äîòðûí I òàñãèéí ýì÷ëýã÷ ýì÷ Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð Á¿äýýáàçàð ÌßÃÌÀÐÆÀ Êëèíèêèéí Íýãäñýí II Ýìíýëãèéí Äîòðûí I òàñãèéí ýì÷ëýã÷ ýì÷ Àõëàõ çýðãèéí ýì÷

35

36