Ang Kayarian Ng Balita

Ang Kayarian ng Balita

KAYARIAN NG BALITA

KAYARIAN NG BALITA

Tradisyonal/ Baligtad na Tagilo / Inverted Pyramid

Mapanuri at investigative Reporting

BALITA Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman

Ayon sa Saklaw

PAMATNUBAY Komvensiyunal

Di- Komvensiyunal Panggulat

6 na tanong

Panretorika Panretorika

Madulang Paglalarawan Pagkakatulad at Pagkakaiba Pamatnubay na Tanong

Panretorika Panretorika Panretorika Panretorika

Nabibiting Kawilihan Tahasang sabi Kasabihan Isang salita

Ang Kayarian ng Balita

• Ang kayarian ng isang balita ay binabalangkas sa isang paraang maaaring makatugon sa kakulangan sa panahon ng maraming mambabasa, at sa masalimuot na suliraning kinakaharap ng lipunan.

KAYARIAN NG BALITA

KAYARIAN NG BALITA

Tradisyonal/ Baligtad na Tagilo / Inverted Pyramid

Mapanuri at investigative Reporting

Tradisyunal naanyo ng Balita/ Baligtad na tagilo •  Nagtataglay ito ng mga imformasyong isinusulat sa simula sa isang paraang pasaklaw at saka tinatalakay ang mga detalye nito sa karugtong na mga bahagi.

Mga katangian: 1. Binubuo sa unang pangungusap ang punongdiwa ng pangyayari. 2. Karaniwan itong binubuo ng isa hanggang tatlong pangungusap. at kung mahaba ang balita; 3. Maaaring masagot s apangkalahatang anyo ang tatlo o apat na tanong s aisa, daalwa o hanggang s abilang ng talatang kailangan para maipaliwanag ang sagot sa lahat ng mga tanong, ayon sa haba ng isang balita

Mga katangian: 4. Ang pamatnubay, manuo man ng isa hanggang tatlong talaan, ay ipinaliliwanag ang mga pangyayari sa susunod na mga talataan, kung saan binabanggit ang mga detalye- ang mga katunayan, ang mga patibay, ang mga sinasabi ng mga kinapanayam, ang mga estadistika, at iba pang maaaring makapagbigay-linaw sa isinasaad sa pamatnubay. 5. Ang katawan ay nasusulat sa isang paraang pahina nang pahina ang kahalagahan.

Kahalagahan ng Paggamit ng Kayariang Tagilo 1. Madaling maintindihan ng mga mambabasa ang mahalagang pangyayari sa balita sa simula pa lamang. 2. Sa panig naman ng eitor, madali niyang maisasagawa ang pagbuo ng ulo ng balita, madali niyang maisagawa ang pagbabawas sa hulihan ng balita uipang mapagkasiya niya ang s apahina ang balita nang walang gaanong nababawas sa imformasyon.  Madali niyang mailalagay sa magandang layout ang mga kaugnay na larawang kaakit-akit.

2. Mapanuring Kayarian ng Balita at Investigative reporting  Isang mapanuring balita na bunga ng marubdob na pagsisiyasat sa mga pangyayari na ginagawa ng isang tanging reporter.  Hindi lamang siya nagbibigay ng sariling paliwanag sa mga pangyayari gaya ng ginagawa niya sa mapanuring anyo kundi lumalabas siya’t nagsisiyasat sa malalim na dahilan ng mga pangyayari. nagtutungo siya sa mga ahensiyang may malaking kaugnayan sa pangyayari.

Mga katangian: 1. Walang tiyak na formang gagamitin, walang tiyak na anyo ng panimula, gayon din walang tiyak na wakas. Gayun pa man ang simula ay dapat na kaakit-akit, may ipinahihiwatig na kapanapanabik, may ‘sipa’, wika nga. 2. Kapwa makabagong paraan, kapwa mahahaba, madetalye, mapatibay, mapanipi at maistadistika.

Mga katangian: 3. Kapwa ito tumatalakay sa malulubhang pangyayari gaya ng mga aksidente, sunog, pagnanakaw, kurupsiyon, panhoholdap, panggagahasa, pagpatay, gayon din ng mga mapinsalang lindol, bagyo at baha. 4. Pumapasok ang mga reporter na may natatanging pinagpakadalubhasaann, gaya ng mga doctor na nagging abogado,mga psikolohista, pisika, kimika, krininolohiya atbp.

Popular sa larangang ito ng pagbabalita sina Ms.Sheila Coronel at Ms.Jessica Zapfra, kapwa nagging Editor-in-Chief ng Science Scholar ng Philippine Science High School, sa magkaibang panahon. 

Kahalagahan ng Mapanuring Balita 1. Natutulungan ng mga reporter ang mga mambabasa na maunawaan ang mga puno’t dahilan ng malulubha at masasalimuot na pangyayari, s apamamagitan ng kanilang madadaling unawaing mga paliwanag. 2. Nakapagbibigay pa ng kasiyahan sa maraming mambabasa dahil nabibigyan sila ng ganap na kaalaman sa lahat ng anggulo ng pangyayari.

BALITA Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman Ayon sa Nilalaman

Ayon sa Saklaw

1. Uri ng Balita ayon sa Saklaw.  Ito ang uri ng balita na nakikilala sa dami ng pangyayaring nakapaloob sa isang ulo. a. Balitang iisahing pangyayari Forma: (1) Pamatnubay para sa isang pangyayari (2) Mga detalye ng paliwanag

b. Balitang maraming pangyayari Forma: (1) Mapatnubay para s amaraming pangyayari. Ito ay karaniwang mga pangyayaring magkakauri na naganap sa iisang araw, nang hiwa-hiwalay ng lugar. hal. HIwa-hiwalay na mga aksidente sa sasakyang pampasahero, hiwa-hiwalay na mga sunog, hiwa-hiwalay na panghoholdap, at ibp. (2) Mga detalye ng paliwanag. Tinatalakay ang mga detalye ng pangyayari, una-una, ayon sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.

2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman a. Balita ng malulubhang pangyayari (1) Balita ng maaksiyong pangyayari (action story)  Sunog  Paglilitis Krimen  Giyera  Sakuna  Baha, bagyo, lindol  Pagkamatay Isports

2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman b. Balita ng siniping panyayari (quote story) a. Balita ng magagaang pangyayari (1) Pangyayaring panlipunan (2) Talumpati (3) Debate (4) Mga Lathalain

2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman c. Balitang nagbibigay-kabatiran, gaya ng mga balitang nahihinggil sa kaunlaran o kahinaan ng pangyayaring: (1) pampulitika (6) Pang-agham at teknolohiya (2) panlipunan(7) pang-agrikultura (3) panrelihiyon (8) pang-edukasyon (4) pansining (9) pangkabuhayan (5) pantransportasyon (10) pangkabutihang-asal (6) pangnegosyp (11) pangwika

PAMATNUBAY Komvensiyunal

Di- Komvensiyunal Panggulat

6 na tanong

Panretorika Panretorika

Madulang Paglalarawan Pagkakatulad at Pagkakaiba Pamatnubay na Tanong

Panretorika Panretorika Panretorika Panretorika

Nabibiting Kawilihan Tahasang sabi Kasabihan Isang salita

Ang Pamatnubay  Ito ang salin s aFilipino ng Eng lead  Ito ang paunang pangungusap o mga pangungusap, paunang talataan o mga talaan, ng isang balita.  Ito ang nagtataglay ng punong-diwa ng isang balita, lalo na sa isang balitang nasa kayariang tagilo.  Sinasagot sa panhgkalahatan-walang detalye- ang 6 na tanong na Sino, Ano, Saan, Kailan, Bakit at Paano.

2 uri ng Pamatnubay na tradisyunal na umiiral sa Kasalukuyan: (1) Pamatnubay na Komvensiyonal (2) Pamatnubay na di-Komvensiyunal

1. Pamatnubay na Komvensiyunal (a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa anim na tanong. Pagsagot sa tanong na Sino?  Tinatanong dito ay tao, ngalan ng tao, kaya sa ganitong uri ng pamatnubay ay pangalan ng tao, bago ang paliwanag hinggil sa kanya.

(a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa anim na tanong. Pagsagot sa tanong na Ano?  Ang isinasaad nito ay bagay, isang bagay hindi ng tao (subalit maaaring hinggil sa tao) na mahalaga sa pangyayari. Marahil ay mainam na itanong sa sarili ang ganito: “Ano’ng bagay na nakatampok s apangyayari?” Pagsagot sa tanong na Saan?  Ang hinihinghing tugon nito ay panahon o oras

(a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa anim na tanong. Pagsagot sa tanong na Saan?  Ang pamatnubay na pangungusap ay malinaw na pinangungunahan ng pagsasaad ng lugar o pook. Pagsagot sa tanong na Bakit?  Nagpapahayag ito ng sanhi o dahilan kung bakit naganap ang isang pangyayari. Pagsagot sa tanong na Paano?  Ang pamatnubay ay nagpapahayag sa simulant pa lamang ng mga pangyayari. Paano nangyario ang isang bagay.

Paalala ni G. Jose Castro Luna 1. Talasan ang mga mata sa mga detalyeng dimahahalaga at huwag mag-atubiling alisin iyong una. 2. Ilahad (nang maikli) ang mahahalagang datos 3. Sabihin ng tuwiran. Huwag sayangin ang panahon s apagsasaad ng mga detalyeng nabanggit na sa una.

Halimbawa A: Tatlong katao ang namatay-Lourdes Mejia Garcia, 30; Juana Garcia, 15; Jose Mari Garcia, 13- at dalawa ang nakaligtasFrancisco Guerrero, 38; piloto ng eroplano, taga-Argentina, at kasalukuyang naninirahan sa 149 G. Soriano, San Juan, Rizal; at Elena Obiduya, 11-sa bumagsak na eroplano sa palaisdaang Camus sa pagitan ng Caloocan at Malabon, Rizal, kahapong ika-5:45 n.h dahil sa kinapos sa gasoline, kaya’t napilitang bumaba at sa pagkawala ng control ay bumagsak na una ang nguso.

Halimbawa B: Tatlong katao ang namatay at dalawa ang nakaligtas sa bumagsak na eroplano sa palaisdaang Camus sa pagitan ng Caloocan at Malabon, Rizal, kahapong ika-5:45 n.h. Nakilala ang mga biktima sa pangalang Lourdess Mejia Garcia; Juana Garcia, 15 at Jose Mari GHarcia, 13. Nakaligtas sina Francisco Guerrero, 38, piloto ng eroplano, taga-Aregentina at naninirahan sa 149 G. Soriano San Juan, Rizal at Elena Obiduya, 11 •

Halimbawa B: Ang eroplano na may isahang motor ay isang PIC-D-515. Umalis ito sa Cuyapo, nueva Ecija, s aganap na ika-5:25 n.h. patungong Maynila. Lumalabas sa pangunahing imbestigasyon nna ang eroplano ay kinapos ng gasoline kaya ito’y napilitang lumapag sa mababaw na lugar ng palaisdaan. Bumagsak ang eroplano nang una ang nguso.

1. Pamatnubay na Komvensiyunal (b) Pamatnubay na Panretorika 1. Pamatnubay sa pariralang pawatas hal. Ang lumuwas ng Maynila nang walang sapat na salaping dala ay isang karanasang mapait alalahanin.

(b) Pamatnubay na Panretorika 2. Pamatnubay na pariralang pandiwari hal. a. Katatapos pa lamang ng bagyo, nang bihlang iguho ng mabangis na lindol ang Ruby Tower. b. Patawid na siya ng ilog nang bigla siyang sagpangin ng higanteng buwaya.

(b) Pamatnubay na Panretorika 3. Pamatnubay sa Pariralang pang-ukol Hal. Sa ngalan ng mga magbubukid, hiningi kahapon ng dalawang senador na tagaGitnang Luzon na ibalik ang P44.8 milyong pondo ukol sa Reforma sa Lupa na inalis ng Kamara sa Pambansang Badyet.

(b) Pamatnubay na Panretorika 4. Pamaynubay sa sugnay na pang-abay hal. Habang sila’y masayang nagkukuwentuhan, ang salarin ay dahan-dahang pumasok sa pintuan at matapos na makuha ang dalawang relong Rolex sa ibabaw ng tukador ay mabilis na lumabas.

(b) Pamatnubay na Panretorika 5.Pamatnubay sa Sugnay na Pangngalan. Hal. Kung paano nakasam sa talaan ng mga pagkakalooban ng Pangulo si Manero ay siyang hindi malaman.

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o dikaraniwan (a). Paggulat  Kalimitan itong isang pangungusap na maikli, subalit may dikaraniwang pahatid. hal. Hindi sila maliligtas? O Kaya’y Puwede nang magpakasal ang dalawang bakla!

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan b) Madulang Paglalarawan hal. Isang masayang tagpo ang nasaksihan kaninang umaga sa tahanan nina Arnel at Cristy Cristobal sa Cubao nang muli nilang makapiling ang kanilang dalawang taong gulang na anak na lalaking siyam na buwang nawawala.

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan (c) Pagpapakita ng Pagkakatulad at Pagkakaiba hal. Magsinlakas ang dalawang bagyong sumalasa sa HIlagang Luzon kamakailan. (d) Pamatnubay na tanong. hal. Naniniwala ba kayong may multo?; Alam ba ninyo kung bakit ang mga mayayaman sa PIlipinas ay lalong yumayaman, samantalang ang kita ng ordinaryong pamilya ay hindi lumalaki?

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan (e) Nabibiting Kawilihan  Pinananabik nito ang mambabasa upang masigla nilang ipagpatuloy ang pagbasa. hal. Hindi mo dapat ipagwalang bahala ang kapangyarihan ng apoy. Ito ang napatunayan ni G. Mariano dela Cruz, 56, kontatista ng mga gusali, nang ang kanyang konkretong bahay sabPinaglabanan, San Juan, M.M. ay igupo ng apoy.

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan (f) Tahasang sabi  Ito’y isang makabuluhang pangungusap na sinipi at ginagamit na panimula ng isang balita. hal. “Malaki ang maitutulong sa buong populasyon kapag naaprovahan ang panukalang-batas sa MECARE Philippine Medicare Care Act- sa Kongreso.”

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan (g) Kasabihan  GInagamit ng ilang editor na pamatnubay na pangungusap ang isang angkop at makabuluhang kasabihan upang magkaroon ng bagong “putahe”, wika nga. hal. Walang matimtimang birhen sa matiyagang manalangin.

2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan (h) Isang salita  Karaniwang binubuo ito ng salitang pandamdam. • hal. Daga! Pumatay ng tao.

MARAMING SALAMAT SA PAKIKINIG!  Inihanda ni: Carmie T. Infante BSED-Filipino