Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 1

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA OMNIA

I

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA

OMNIA I

Mit einem Vorwort von

TULLIO GREGORY

O 1968

GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM

7CS J)7

-t.l

Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in

Herstellung: fotokop

Lyon 1639

Germany

W.

Weihert, Darmstadt

Best.-Nr. 5101851

:

VORWORT Die hier nachgedruckte Edition der Opera omnia von und bis heute einzige Gesamtausgabe seiner Schriften: sie

Luca Wadding, 1639

Lyon, wurde 1891

in

— 1895

die erste

ist

von

ersdiien, herausgegeben

bei L. Viv^s

wenn

heute eine unentbehrlidie Arbeitsgrundlage, audi

ist bis

Duns Scotus

J.

wieder aufgelegt und

die neuesten Erkenntnisse

der Textkritik und der Gesdiichte der Philosophie des Mittelalters ihre Mangel und

Irrtumer haben erkennen lassen.

Wadding

fiihrte

mit der Herausgabe der Sdiriften ein Dekret aus, in

Generalkapitel der Franziskaner 1633 die

Sammlung

der

Werke

dem

das

des Doctor subtilis

beschlossen hatte, wobei er sich der Sdiwierigkeiten bewufit war, die dieses Unternehmen wegen der Unzuverlassigkeit der vorausgegangenen Einzeiausgaben und der Handschrifteniiberlieferung mit sich bringen mufite.

winden, indem er auf die Handsdiriften

„Quae

analysierte:

kritisch

foedis erroribus respersa, rant, adiunctis,

iiber-

Quellen studierte und jedes

Werk

—

prius erant impressa

cum mss

eadem adhibita

vendicamus.

oblivione

Die Schwierigkeiten suchte er zu

zuriidcgriff,

Sacrae

Ad

er

diligentia in reliquis operibus,

Sanctorum

Scripturae,

amanuensium socordia mutila,

schrieb

lectorem

omnium

breviori

vel

Doctorum

et

principiis

alios

loca,

corrupta, suae veritati restituimus, et iuxta

vitio

Commentatorisque Averrois compendio indicavimus, depravatos correximus,

Ad

praemisimus discussores.

quosque tractatus, censuram

sed

,

quae nunc primum ab

Patrum,

recentiores editiones citavimus. Aristotelis, famiiiares,

—

codicibus conferri curavi, notis et sdioliis, ubi dee-

textus, et

Doctori

quaestionum

singulos libros, et minutissimos

iudicium nostrum adhibuimus circa aucthorem, enarratis,

et

ex quibus accepimus, Bibliothecis."

Trotz der Gelehrsamkeit und Sorgfalt Waddings und seiner Mitarbeiter weist die Edition

— auch wenn

unser Jahrhundert die so gut wie unangefoditene Grund-

sie bis in

—

lage der Scotus-Studien bildet

dem

nadi

Urteil der neueren Forschung sdiwerwie-

gende Mangel auf, und zwar nicht nur was die Herstellung der Texte

betrifft,

sondern

Duns Scotus mit Sidierheit als Autor gelten kann. ungefahr die Eine grofiere Anzahi der in den zwolf Banden enthaltenen Werke^ Halfte der kleineren Schriften — muiJ namlich als unecht angesehen werden, wahrend andere Werke des Duns Scotus Wadding unbekannt geblieben und zum Teil bis heute noch nicht veroffentlidit worden sind. auch die Tatsadie, dafi nicht

fiir alle

—

•

Um

die

Benutzung des vorliegenden Nachdrucks zu

angebracht, hier ein Verzeidinis seiner editen, in der

und

Ausgabe von Wadding enthaltenen,

schiiefilich die in ihr nidit

veroffentlichte trennen).

Dabei

enthaltenen

Werke

halten wir es

erieichtern,

Werke vorzulegen. Wir

fiir

unterscheiden dabei die

die unechten in derselben Edition (die

wir

in veroffentlidite

und un-

wir uns auf die Ergebnisse der jiingsten For-

stiitzen

schung und folgen vor aliem den grundlegenden Arbeiten von G. Balic. In

Waddings Edition enthaitene

edite Schriften des

Duns Scotus

(in

Klammern

der

Hinweis auf den Band und die Seitenangabe) 1.

Super universalia Porphyrii quaestiones

2.

In librum Praedicamentorum quaestiones

(I,

87

(I,

— 123). — 185).

124

librum Perihermeneias Aristotelis

186

— 210).

3.

Quaestiones in I

4.

In duos libros Perihermeneias, operis secundi, quod appellant, quaestiones

5.

In libros Elenchorum quaestiones

6.

Quaestiones super libros Aristotelis

7.

De primo rerum omnium

8.

Theoremata

9.

Collationes Parisienses (III, 345—430).

et II

(I,

(1,211—223).

10. 11.

(III,

(I,

224

— 272).

De Anima

principio (III, 209

(II,

485

— 582).

— 259).

263—338).

Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis (IV, 505

Opus Oxoniense {Y — X).

— 848):

libri I

— IX.

VI 12.

Reportata Parisiensa (XI).

13.

Quodlibet (XII).

Die neuere Forsdiung

Meinung,

fast einmiitig der

dagegen

Ist

der Lyoner Edition enthaltenen

Werke

dafi die folgenden, in

Duns Scotus zuzusdireiben

nidht

sind:

4.

Thomas von 45—76). 341). In lib. I et II Priorum Analyticorum Aristotelis quaestiones (I, 273 In lib. I et II Posteriorum Analyticorum Aristotelis quaestiones (I, 342 430). Dilucidissima expositio et quaestiones in 8 libros Physicorum Aristotelis

5.

Meteorologicorum

Tractatus de modis significandi sive Grammatica speculativa von

1.

Erfurt 2.

(I,

—

—

3.

1—475.)

(II,

libri

4 (III,

1

— 125).

[Das Werk wurde an den Anfang des

drit-

ten Bandes gesetzt, als dieser schon zusammengestellt war; deshalb haben die Seiten eine eigene Zahlung.]

— 207). — 440). tractatus imperfectus Quaestiones miscellaneae de formalitatibus [Q. 2 —

6.

Quaestiones disputatae de rerum principio

7.

De

8.

(III,

1

cognitione Dei tractatus imperfectus (III, 431

7],

441—484). In XII lib. Metaphysicorum 3—462). (III,

9.

10.

Conclusiones utilissimae ex (IV,

von

Aristotelis expositio

XII

Metaphysicorum

lib.

Antonius Andreas

(IV,

Aristotelis collectae

465—495).

Einige, in die

Sammlung von Wadding

aufgenommene

nicht

Schriften des

Duns Scotus

finden sich in aiten, andere in neueren Ausgaben:

Reportatio in I Sententiarum, gekiirzte Fassung, Paris 1517.

1.

IV

Sententiarum, Paris 1518.

2.

Reportatio in

3.

Lectura Oxoniensis in I Sententiarum, vgl.

4.

Collationes 6 Oxonienses et Parisienses: vgl. C. R. S. Harris,

I.

Duns

Scoti

Opera omnia,

vol.

XVI —

XVII, Civitas Vaticana 1960—1966. 1927,

II,

371

S.

— 378;

K. Balic,

De

Duns Duns 185—219.

collationibus loannis

Subtilis ac Mariani, „Bogoslovni Vestnik",

IX

(1929), S.

Scotus,

Oxford

Scoti, Doctoris

Aufier diesen Schriften sind verschiedene reportationes und lecturae der Vorlesungen des

Duns Scotus

wiedergeben:

sie

iiber die

sind

Handschriften in der

De

Ordinatione

gefuhrt, die Balic an den

(Civitas Vaticana 1950, S.

Was

die

Sentenzen nodi unveroffentlicht, welche deren Lehre getreu

Wadding unbekannt

von Wadding

Anfang

des

geblieben

und finden

sich

mit Angabe der

I.

Duns

I.

Bandes der Opera omnia von Scotus

Scoti disquisitio historico-critica aufsetzte

142*— 149*).

veroffentlichten echten

Werke

des

Duns Scotus

betrifft,

miissen

wir sogleich darauf hinweisen, dal^ nicht nur bei jedem dieser Werke eine erneute Oberpriifung der Handschrifteniiberlieferung notig ersdieint

unechte Stellen eingefiigt

—

,

oder doch jedenfalls nicht endgiiltig erwiesen die

— was den Inhalt

betrifft

—

haufig

wurden

in

den Text

sondern dafi auch bei einigen die Echtheit noch umstritten ist:

dies ist der Fall bei

den Theoremata,

— nach Meinung einiger Gelehrter nominalistisdie Thesen

sie eher Occam als Duns Scotus zusprachen, wahrend die Autorschaft Duns Scotus aufgrund der Textkritik gesicherter ersdieint, wenngleich man dariiber streiten kann, bis zu weldiem Grade Duns Scotus der Autor ist. Das gilt auch fiir die Quaestiones super libros Aristotelis De anima, die in ihren Grundgedanken der Lehre von Duns Scotus entsprechen, bei denen aber noch zu priifen bleibt, wie grofS sein eigener Anteil ist und wer der Redaktor war (vielleidit Antonius Andreas oder Jacobus

aufweisen, welche des

de Turbio?).

Damit besdiliefJen wir nicht die Erorterung der ersten einfiihrenden Fragen zur Echtheit und Uberlieferung der Werke von Duns Scotus, die von der neueren Forschung aufgeworfen wurden. Das Hauptproblem nun, das sdion den ersten Herausgebern in gewissem MafJe bekannt war, stellt sidi mit dem Hauptwerk des Duns Scotus, dem Kom-

mentar zu den Sentenzen, der in versdiiedenen Redaktionen iiberiiefert wurde. Seine endgiiitige Losung ist erst dank der aufJerordentlichen Arbeit von Baiic moglich gewor-

VII

wurde

den. Sie

von einer Kommission fortgefuhrt, mit dem Opera omnia des grofien Franziskaners, deren erste Bande Einleitung von Balic im ersten Band) ein Muster der exaktesten

spater unter seiner Leitung

Ziel einer neuen Edition der

(mit der grofiartigen

Textkritik sind.

Es herrschte allgemein die von Ferkic und Wadding bestatigte Ansicht, daJS Duns Scotus die Sentenzen nur zweimal kommentiert habe, einmai in Oxford und einmal in Paris,

und

dafi diese

Kommentare dem Opus Oxoniense

(oder Ordinatio) beziehungs-

weise den Reportata Parisiensa entspradien, von denen es

den ersten Jahren des

seit

Buchdrucks verschiedene Ausgaben in jeweils verschiedenen Fassungen gebe. Aufierdem glaubte Wadding, dafi die Reportata Parisiensa von Scotus selbst verfafit seien. Scotus habe, als er die Sentenzen in Paris kommentierte, das Material des Oxforder

Kom-

mentars (damit die Bedeutung des Terminus reportatio falsdh interpretierend) geordneter ,wiedergegeben*, wahrend das Opus Oxoniense ein Werk sei, das von seinen Sdiii-

Ordnung und

lern ,in eine rial

wurde (daher der Name ordinatio), wobei Kommentars zugrunde legten.

gebracht'

des Oxforder

sie

das Mate-

des Pariser

Die neuere Forsdiung und dabei vor allem die Untersudiungen von Balic haben diese griindlich korrigiert: es kann heute als sicher gelten, dafi Duns Scotus die

Meinung

Sentenzen mehrere Male kommentiert hat

mals in Paris), wie

reportationes

es die

man

bezeugen. Dariiber hinaus hat

in Oxford und mehrWadding unbekannt waren,

Cambridge, dann

(in

und

lecturae, die

aufierdem erkannt, dafi die Ordinatio, wie

gewohnlich das Opus Oxoniense bezeidinete, das eigenste und Lehrers

ist,

von ihm

selbst ,geordnet'

und

diktiert,

reifste

Werk

man

des grofien

wobei er das Material der vorher-

gehenden Vorlesungen (vor allem die Lectura Oxoniensis und die Reportatio Parisiensis) verarbeitete; es wurde von ihm selbst durdigesehen und blieb unvoUendet. Die Repor-

Name

wie der

tationes dagegen sind,

—

Vorlesungen, die seine

sagt, Nachsdiriften seiner

—

anfertigten. Sie sind dementmandimal mit der Billigung des Lehrers sprechend von geringerem Wert und sehr verschieden voneinander, was sich durch ihre Entstehungsart erklart (noch weniger wichtig sind die Abbreviationes und die ComSchiiler

pendia seiner Vorlesungen). Diese von Balic vorgezeichnete neue Richtung der Forsdiung und kritisdien Rekonstruktion ist die Grundlage fiir die neue Edition der Ordinatio, die den Anfang der von

omnia

herausgegebenen Opera

der Scotus-Kommission

Textvergleich und durch die Klassifikation der Handsdiriften schrift

Durdi systematischen

bildet.

—

da eine eigene Hand-

von Scotus oder ein Apographon fehlen — hat Balic die urspriinglidie Gestait der

Ordinatio des Duns Scotus, der

war das Manuskript 137 der anderes zuriickgeht, das

man

summa

seines

Denkens, wieder herstellen konnen. Dabei

Stadtbibliothek von Assisi grundlegend, das direkt auf ein (einziges Beispiel

als erste ,kritisdae Edition'

im Mittel-

alter) der Ordinatio bezeichnen kann. Fiir diese mittelalteriidie ,kritische Edition', die

wenige Jahre nach dem Tod von Duns Scotus aus dem Bediirfnis heraus entstand, die verschiedenen im Umlauf befindlidien Fassungen der Kommentare des grofien Lehrers in eine Ordnung zu bringen, iiberpriifte der ,Herausgeber' den verbreiteten Text der Ordinatio anhand derUrsdirift oder des Apographon des LiberScoti, d. h. anhand des von Scotus diktierten und korrigierten Textes, und verglich ihn auch mit anderen verbreiteten Fassungen. Diese Textiiberpriifung

kungen

des Duns Scotus erkennen lassen:

non

est in libro Scoti",

vit Scotus",

„Vacat,

„Album

sic

ist

reich

in libro

in libro Scoti",

Assisi ab, das vielleicht in das

Es

„Non

in libro Scoti".

Ordinatio wiederherstellte, stammt

von

ist

dokumentiert durch kritisdie Anmer-

der Handschrift, die die Varianten, Liicken, Verbesserungen

—

Von

Duns", „Non

„Extra de

manu

Jahr 1325 zu datieren

—

die den Text der

das Manuskript 137

ist.

schwer zu sagen, wieviel Zeit die Scotus-Kommission

wird; wahrsdieinlich wird

Scoti", „Istud cancella-

dieser Handschrift,

wie schon oben erwahnt

und Streichungen

Duns", „Ista ratio

in

uftser Jahrhundert nidit geniigen,

fiir

um

ihre Arbeit benotigen dieses

Werk zu Ende

zu ihrem Ende konzipiert, und die ersten Friichte zu bringen. Aber die Arbeit ist und ein grundlegender Beitrag zu den Forschung kritischen sind ein Musterbeispiel der Edition noch einige Zeit auf sidi grofien dieser Voilendung Scotus-Studien. Da die

nun

bis

.

VIII

warten lassen wird, ersdieint

emeut zuganglidi zu madien,

es sinnvoll,

wenn

die,

der Wissenschaft die Ausgabe von sie

gebotenen Vorsidit benutzt wird, nodi heute eine unersetzlidie Mogiidikeit

Denken

Wadding

mit der durdi die neuesten Erkenntnisse bietet,

das

eines grofien Geistes der mittelalterlidien Philosophie kennenzulernen.

BIBLIOGRAPHIE

Die von L. Wadding herausgegebene Edition der Opera omnia von Duns Scotus (12 Bande, Lyon 1639) wurde bei L. Viv^s in 26 Banden wieder aufgelegt (Paris 1891

— 1895).

Eine kritisdie Ausgabe der Werke wird von der Scotus-Kommission her-

ausgegeben und erscheint

Opera omnia

missionis Scotisticae

gabe sind erste

seit

1950: Doctoris Subtilis ac Marianis loannis

iussu et auctoritate

Rmi

und

die

Oxoniensis in I

Bande

lib.

M. Perantoni

.

.

.

Duns

Studio

et

Scoti

cura

.

.

Com-

ad fidem codicum edita, Civitas Vaticana 1950 ff. Von dieser AusBande I VI (Civitas Vaticana 1950 1963) ersdiienen, die das

bis jetzt die

—

—

Buch der Ordinatio enthalten

gesehen),

P. Pacifici

(fiir

XVI — XVII

die gesamte Ordinatio sind

(Civitas Vaticana 1960

— 1966)

15

Bande vor-

mit der Lectura

Sententiarum.

Die folgenden bibliographisdien Hinweise beschranken sidh auf die Arbeiten zur Untersuchung der Werke des Duns Scotus, der Zuschreibung, dem Aufbau

kritischen

und der Handsdhrifteniiberlieferung; auf E. Bettoni, Vent'anni di studi Bibliographia de vita, operibus et

1955;

S.

fiir

eine ausfiihrlidiere Bibliographie

sei

verwiesen

(1920—1940), Mailand 1943; O. Schafer, doctrina I. D. Scoti Saecula XIX XX, Rom scotisti

Gieben, Bibliographia scotistica

— recentior (1953 — 1965),

—

in

Laurentianum, VI

(1965), Heft 4; O. Schafer, Conspectus brevis bibliographiae scotisticae recentioris, in

Acta Ordinis Fratrum Minorum, 85 (1966), Heft

6, S.

531—550.

DC BALi
A propos de quelques ouvrages faussement attribues a Jean

Duns

Scot, in Recherches de theologie ancienne et medievale, 2 (1930),

160—188. Bali<5 K.,

Die Bedeutung der historisch-kritischen Methode jiir die Erneuerung der skotistischen Schule in der Gegenwart, In Wissenschaft

Balk^ K.,

und

Weisheit, 4 (1937),

110—130, 181—210.

Bemerkungen zur Methode des Studiums sowie der Edition der Gesamtwerke des J. Duns Skotus, ib., 273 281.

—

Bali6 K.,

Bemerkungen zur Verwendung mathematischer Beweise und zu den Theoremata bei den scholastischen Schriftstellern, ib., 3 (1936), 191—217.

BALi
Les commentaires de Jean Duns Scot sur les quatre livres des Sentences (Bibliotheque de la Revue d'histoire ecclesiastique l),

Louvain 1927. BalkS K.,

De in

Balk^ K.,

collationibus loannis Duns Scoti, doctoris Bogoslovni Vestnik, 9 (1929), 185—219.

De

critica textuali scholasticorum scriptis

subtilis

ac mariani,

accommodata,

in

An-

tonianum, 20 (1945), 267—308.

Balk^ K.,

Die Frage der Authentizitat und Ausgabe der Werke des J. Duns Skotus in Vergangenheit und Gegenwart, in Wissenschaft und Weisheit, 2 (1935),

136—158.

Duns Scoti, doctoris mariani, theologiae marianae elementa. (Bibliotheca Mariana Medii Aevi II A), Sibenici 1933.

Balk^ K.,

loannis

BalkS K.,

Quelques precisions fournies par

manuscrite sur

la

de Jean Duns Scot, 22 (1926), 551 566.

in

la tradition

vie, les ceuvres et 1'attitude doctrinale

Revue Balk^ K.,

La

d'histoire ecclesiastique,

questione scotista, in Rivista di ftlosofta neo-scolastica, 30

(1938),

Balk^ K.,

—

Une

229—231.

question inedite de

J.

Duns Scot

sur la volonte, in Recher-

d>es de theologie ancienne et medievale, 3 (1931), 191

Balk^ K.,

Relatio a Commissione Scotistica exhibita capitulo generali Frat-

rum Minorum Assisii a. D. 1939 celebrando tionis Operum omnium I. D. Scoti I), Romae Balk^ K.,

— 208.

(Ratio criticae edi1939.

Segni e note critiche nelle opere di Giovanni

Duns

Scoto, in

Miscellanea Giovanni Mercati, VI, Citta del Vaticano 1946,

292—323. BALid K.,

La

tecnica delle edizioni critiche, in // libro e le biblioteche. Atti

del

20

primo congresso

— 27 febbraio

Antoniani V), Balk^: K.,

Vber

Romae

1950,

1

francescano

internazionale,

(Bibliotheca Pontificii Athenaei

189—219.

die Kenntnis der mathematischen Wissenschaften als Vorbe-

dingung sdjaft

bibliologico

1949, parte

fiir

die richtige

und Weisheit,

Auslegung der Skotus-Werke,

3 (1936),

in

Wissen-

120—130.

critique des citations des oeuvres de Jean Duns Scot, 556. Auguste Pelzer, Louvain 1947, 531 Melanges

Balk?; K.,

La valeur

Balk^ K.,

De

Ordinatione

—

J.

Duns

in

Scoti disquisitio historico-critica, in

— X Duns

J.

Opera omnia,

Scoti

vol.

I,

Clvitas Vaticana

1950,

1*—329*. Animadversiones circa auctoremLibrill sententiarum conservati in codice Borgh. 346, in Melanges offerts d Etienne Gilson, To-

Bali6 K.,

701—702.

ronto-Paris 1959,

Au

BALid K.,

sujet de Vedition critique des oeuvres de

Uhomme

et

son destin d'apres

Jean Duns Scot, in Moyen Age, Lou-

penseurs du

les

vain 1960, 229—239.

Die kritische Textausgabe der Werke des Johannes Duns Skotus, 317. in Archiv fur Geschichte der Philosophie, 43 (1961), 303

Balic^ K.,

—

Zur

BALid K.,

—

John Duns Scotus

Balic K.,

Werke 304—318.

Some

Roma

Duns

Skotus, in

on the occasion of the

reflections

seventh centenary of his birth,

Barth

des Johannes

kritischen Edition der

Scriptorium, 8 (1954),

1966.

in moderner Sprache. Zu einer englischen Ausgabe von Scotus-Texten, in Wissenschafl und Weisheit, 28 (1965),

Duns Scotus

T.,

54—56.

Barth

T.,

Bettoni

E.,

moderner Sprache. Zu einer spanischen Scotus-

Duns Scotus

in

Ausgabe,

25 (1962), 218—220.

ib.,

Vent*anni di studi

scotisti

(1920

— 1940).

Saggio hibliografico,

Firenze 1943.

BoRAK

H.,

Commentatio de in

BoRAK

H.,

Callebaut

editione

Laurentianum,

'Operum omnium' Joannis Duns

(1960), 253

1

'Operum omnium' loannis Duns

Editio

critica

(1965),

103— 108.

Scoti,

— 266.

Scoti,

ib.,

6

A

propos du Bx. Jean Duns Scot de Littledean. Notes et recher1265 d 1292, in Archivum franciscanum historicum, 24 (1931), 305—329.

A.,

ches historiques de

Callebaut

Le Bx. Jean Duns Scot d Cambridge vers 1297-1300,

A.,

(1928),

Capkun-

Commissio omnibus operibus I. D. Scoti critice edendis, in Acta Ordinis Fratrum Minorum, 85 (1966) fasc VI [Fasc. specialis ven. I. D. Scoto dicatusj, 551 558

DelicP.,

.

Delorme

F.,

ib.,

21

608—611.

.

—

.

Autour d'un apocryphe scotiste: Le De rerum principio et Godefroy de Fontaines, in La France franciscaine, 8 (1925), 279 295.

Delorme

F.,

Uoeuvre scolastique du maitre Vital du Four, Ms. 95 de Todi,

ib.,

9 (1926),

OFM,

d'apres

le

421—471.

Del Valle C,

Significado e interes del nuevo

Gilson

Les seize premiers Theoremata et la pensee de Duns Scot, in 13 Archives d'histoire doctrinale et litteraire du moyen dge, 12

E.,

tista,

volumen de

1960, in Salmanticensis, 8 (1961),

la

Comision Esco-

438—54.

—

(1937—1938), 5—86.

GiLSON

E.,

Duns Scot d

la

lumiere des recherches historico-critiques, in Romae 1951,

Scholastica ratione historico-critica instauranda,

503—516.

— XI Glorieux

P.,

La

litterature quodlibetique de

1925,

Glorieux

GoLZ

P.,

218—219

1260 d 1320, 1, Le Sauldioir Kain 152 e passim.

e passim; II, Paris 1935,

Pour en jinir avec le De rerum principio, scanum historicum, 31 (1938), 225 234.

torenkonferenz der deutschen Franziskaner Theologie, Werl i.W. 1934, 53—60.

Grabmann M.,

J.,

E.,

(1934), E.,

Pour

E.,

O.,

the

„De

perfectione statuum*'

scholasticism, 7 (1933), 134

la

— 152.

cathedrale de Valencia. Etude sur

Duns Scot, 437—458.

und

in

les

of

Duns

reporta-

Revue neoscolastique de philosophie, 36

de Duns Scot, in Rivista di filosofia neo-sco-

la defense

lastica,

LoNGPRE

New

Le ms. 139 de tions de

LoNGPR^

Philosophie

273—277.

The authenticity of Scotus, in

Longpr^

fiir

De Thoma Erfordiensi auctore Grammaticae quae loanni Duns Scoto adscribitur speculativae, in Archivum franciscanum historicum, 15 (1922),

LoTTiN

Archivum franci-

Die echten und unechten Werke des Duns Scotus nach dem gegenwdrtigen Stand der Forschung, in Sechste und siebte Lek-

B.,

Kirby G.

in

—

32—42.

18 (1926),

Une Reportation inedite du B. Duns Scot: le ms. Ripoll 53, in Aus der Geisteswelt des Mittelalters (Beitrage zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters, Supplementband III, 2.), Munster i. W. 1935, 974—990. L* „Ordinatio" de Jean

Duns Scot

sur

le livre

III des Sentences,'m

Recherches de theol. anc. et med. 20 (1953), 102—19 [cfr. id., Psychologie et morale aux XII^ et XI 11" siecles, VI, Gembloux

1960,403—423].

LoTTiN

O.,

Robert Cowton et Jean Duns Scot, id.,ib.,425— 441].

ib.,

21 (1954),

Maier

A.,

Zu

Masai

F.,

Uedition vaticane des ceuvres de Duns Scot,

einigen Sentenzenkommentaren des 14. Jahrhunderts, chivum franciscanum historicum, 51 (1958), 369 409.

L.,

in

[cfr.

Ar-

—

(1954),

Meier

281—94

germanicum

Iter

in Scriptorium, 8

136—142. scotisticum, in

Antonianum, 23 (1948), 500

520.

Meier

L.,

Meier

L.,

Vier Jahre Skotusforschung in deutschen Bibliotheken, in Zentralblatt fur Bibliothekswesen, 60 (1943), 145—167. Itinerarium scotisticum, in Verba vitae et salutis, 22 (1951),

159—168. Meier

L.,

Iter britannicum scotisticum, in

Antonianum, 26 (1951), 115

128.

Meier

L.,

Meier

L.,

FUnfundzwanzig Jahre Scholastischer Forschung, et salutis, 23 (1952), 103—108.

Codex Valencia 92 und

L.,

Verba vitae

die Geschichte des Skotus-Textes, in

Archiv fur Kulturgeschichte, 38 (1956),

Meier

in

116—124.

Die Skotusausgabe des Johannes Reinbold von Zierenberg,

5cn>ton«m, 7

(1953),

89— 114.

in

XII

9^aru

Doctorjurcim

svtu:

^

jytaruim^

s(Uie cu non r on pura pura sUrpe cr&iiCa ^ ^

^U4^.

Ct/i?

cu
sctrt

d&cus koc

cie^e-a^

tJia

tipt.

^^BJ

%^ m^

EMINENT"» ET REVEREND"» PRINCIPI

D.D.

ALPHONSO

LVDOVICO PLESSi^O

E L ^ O, R C HSANCTISSIMiE I

S.R.E.TIT. TRINITATIS PRESBYTERO,

CARDINALI AMPLISSIMO, ^RCHIEPISCOPO ETCOMITI LVCDVNENSI, Cailiarum Trimati ^ Magno FranciA Eleemojynario, ,

E c indigna eft Cardinalis patroTheologia quse tot Theologos effecit Cardinales nec ef-

cinio

,

;

fent eminentiffim^ virtutes car-

dinales

rentaltiores;nec

,

nifi

illuitrior

Theologicas habePatronus ^

l

eligi

potuit,

tuit

,

quam ille

,

cuius

nomen ita diues

pretioliorfitingenij locus. tias ingenij tui

,

detego

quas tu omnes tegeres

Non

eminerent.

Non

ell

,

vt

diui,

nifi

affero eminentiffimi fracris

teftimonium, cuius ingenium cum maius humano fit fatetur tamen te etiam hac in parte ,

natu effe maiorem.

Non

appello

curiam,cuiushocoraculum oracula tua non poffe ditiori ,

claues Petri ,

nifi

Romanam

fuit poI1:

in loco collocari

Roman^ effent quanquam ,

h^ccaufainaniseft,GalliaRomana te(l

,

quia f^pe

audita

Roma fuit Gallicana.

effe

po-

Omitto

c^tera , h^c etiam dixi te inuito , altera fubtilis

qu^dam

ratio ell:,cur fe tibi dedicet redi-

uiua Scoti Theologia quod philofophatur Scotus,hoc viuis quod fpeculatur, hoc efficis. :

;

Vita tua fubtilis qu^dam Theologia e(l quia ,

id

totum fadtis exprimis,quod ille verbis. Ap-

eam vitam theologicam quam tu diuinam effecifti,dum eam nuper immolalli Deo. pello

,

Placet huic rationi fubtilius infiftere , quia e(l fubtiIitasScoti,inqua nefcio vtrum (ubtilius

quod

,an quod tu viuis. Boni PaftorisideamdefcripfitScotus fubtilibus didis, tu melioribus typis, quianullo melius colofit

ille fcribit

re depingitur caritas,

quam cruore.

Impleuifti

omnes boni Paftoris numeros,agnouifti gregem tuum, nulla ouis periit ignota Paftori, obtuhfti tua vt pafceres. Nihil aliud afpexit

pons nouus per aliquot menfes nifi euntes ad te miferias noftras redeuntes eleemo,

,

&

Mi-

fynas tuas;obtulilliteiprum,vtleruares. funt

rati

lue,adiri le abs te eo

afflati

re,quovitabanturafuis:non

tempo-

Lugdu-

fugifti

num,cumipfa fe fugeret; lijbltitifti,vt retineres; luftrafti vrbem vacuam, fed te ipfo plenam & dum eam omnibus officiis imples, ,

Lugdunum effecifti. Smgulare fecinus efl:,quod commemoro dignum Carolo diu folus

Mediolanenfi aut Alphonfo Lugdunenfi; ingrelTus es tugurium,in quo duo viri Reli,

& tertius inquilinus peltis erat

non expauilli morbi pr^lentiam cuius afpedum alij timuilTent: credidit vterque illapfum Angelum & erat, fi folum animum alJDexilTent affatus es vtrumque iis verbis qu^ fanitatem giofi,

;

,

:

,

,

afferre poterant, nifi

mori maluillent excepit :

idem locus verba vit^, expialti peccata iufti

,

& anhelitus

qux iam

mortis:

peftis deleue-

vterque ouibus tuis vitam fuam confecrarat , tu vtrique tuam cuius Eminentiam peftis venerata ex eo tempore languere coerat

:

,

pit

&

,

euafiffe

tecum vrbs tota periclitata tecum fe credidit. Audacior effeda lues hoc

anno domum ipfam Paftoris aggreffa eft nec tueamtimuiftidomi,quieam foris prouocaras non aufa Paftorem aggredi in oues defcE,

,

,

uiit

,

& paucis vidimis contenta gregi "^

4

pepercit

Paftorem reuerita. H^c pars aliqua beneficiorum tuorum,quibus ita Lugdunum deuinxiili vt mukis nominibus olim tua, hoc etiam cit

,

titulo nunc tua ris

fit,

quia fana, id totum duratu-

charaderibus teitari voluit

Eminenti^ veftr^

Humillimus

& obfequentifli-

mus feruus

Lavrentivs Dvrand.

Ad

Ad eumdem Emmentiflimum Cardmalem

EGLOGA

PASTOR BONVS. A S TO R

g

AriHns

Archat languentc Sanguinis

^ ^

Suggerit

"vt

FontthHS

i

crat fitt

hi^cntunu

cui flchs dilcCbi

,

defeccrat

,

humor

trifli fGlus fiipcrahat

Artfto

lacrymarum humor , pofi vota, prccefqucj , Durtis adhuc morht caufam cclahat Apollo: Optanti ft mmen amor , morhoquc mcdclarru

Et

,

pcftem lacrymis

fiat fons tpfi grcgi

Ingcntum Tcrreus

,

^ fangutnc potctt

'vcncratm amoris

,

"vcnam ferro firututur

,

^ fangutnc rorans

lacrymifiqHc

ipfic fiihi ,

ArtUm

Fit duplcx outhiis flnmus. Innixufiquc pcdo

Ad

dcxtramquc

,

,

^ vulncra

potum lacrymante grcgem

Currttc lanigerA pecudcs

,

tcndens

tnHituhal auena,

properatc htdcmes

Ad laticts quos finxit amor nc parcttc fonti: Dum fitftct fiupplchtt amor jgHftate flucnta, ,

,

Ex

^nd& rorant

oculif

^roflutt

,

*Vulnera

,

^ulnere fanguis

c

htc "vohis riufts decurrtt vterquc,

^

Impcnfiis

,

'vtcrque meis

lacrymx

feltces

damna

^aftoris pcr

•,

fclicia

,

outlt^ fi vtuat

fut.

Interea lacrymis pecudts

Explcuere fiitim

vcn&

,

^f fianguine paftA

,

paftor fipe

tpfie

fatificens

^afiehat fe rore fito , potufique , cthufique, Et conuiua fthi , tandem quos fecerat ipfe^ Claufitt

amor

n)um nuUa Fftc

amor

efi,

latices ,fuffecitque

%>nda

ommhHS vnda,

fiuit.

Alphonfi

,

tuus,tu Paftor AriflM>

Lugdunum tua fiecifti quod fabula Et fiamam tranficendtt opM, ,

finxit,

AMAN

AMANTISSIMO CORDI CARDINALIS

SVI

LVGDVNVM COR SVVM REPENDIT. ELOGIVM EVCHARlSriCVM CORDIS. R

V

B

I

s

miraculis Cordis

quartum addis Alphonfe,

dum Lugdunum amas etiam pefte afFe6tam,quintum addit Lugdunum, dum ita te redamat, vt difficilc iudicium

fit

plufne amcs Lugdunum,quam.

mum miraculum cordis cft magnitudo

illa te.

Pri-

in paruitate,

vt magnum effet ingcntem

virtutem haexiguum cor exiguam molem, eb capacius, qub anguftius, quse paruitas ahis membris noceret, ca cordi prodefl. Quacris quanta fit amplitudo exigui cordis ? pars efl toto fuo maior, exihs hominis portio toto homine grandior, particula mundi, & mundus ei votorum particula cfl. Admittit omnia, nec impletur, plenum fempcr & vacuum, poft omnes thefauros adhuc auarum, poft omnes dclicias adhuc auidum, poft omnium bonorum copiam adhuc egenum,nifi omnibus bonis cffe debuit,

:

bet, quia

admifceat

fummum Bonum.

Alterum cordis miraculum Primigenij

,

eft vita in

ignc

focus 6c lares domeftici caloris

,

,

cor altare

eft ignis

clibanus ftammas vita-

Sed 6 amabile miraculum vitam fouet ignis quam extinguerc debuit pafcitur humore cordis, nec eum rcfoluit vefcitur impcnfis ahenis abftinet fuis abfumit humorem vicinarum partium , &: hs.

I

,

*,

•,

,

&

•,

Qupd admirabilitatem maiorem habct, copiofus adcps cor oblinit,& calorem ambitjvidct vicinum igncm, nec cmolhofpiti fuo parcit.

lefcif,

flammam attingit,nec liqaefcit

ardorem ignis,nec impedit inccndium , quod adiuuare debuit 6c nc

ab eo incalcfcit quid huic miraculo :

intcriacet

,

fluitat

•,

rcfrigerat

:

dcfit

,

intcr cor

&

pcricardium ferofus

humor

humorcm aqucum , ncc igncm aqua cxaquam nec abfumit. pacem in corde rctincnt

cor intra

tinguit , lambit ignis

,

aqua &: ignis, ahbi hoftes,hic amici,quia funt cordis inquilini. Tcrtium prodigium cft motus cordis in quiete cor pcr diaftolcn :

opcs

colligit,

pcr fyftolcn diftribuit, pcr illam ditcfcit per hanc aha :

mcmbra ditat,pcrillam fanguinem e arteriis impertit,per illam

calorem fuum intra

fe

bono frui poffit quod

acrcm

vcnis exfugitjpcr hanc fpiritus

attrahit

•,

per hanc cmittit,pcr illam

temperat pcr hanc communicat , atque vt eo •,

afiis

confert

»

inter

vtrumquc motum acqualcm

lcm quictem captat. O motum cordis mirabilem mouctur cor , 5c quicfcic mucat locum,ncc amittit cxuit figuram fuam,& rccipit e triangulo in circulum tranfic, c circulo in triangulum rcdit, alienam figuram mutuacur,vt fc opibus impleat figuram fuam recipit , vt fc exhauriac auarum fub alicna figura, munificum in fua influic in (c, !

;

j

:

:

j

j

cffluic in alia, dicefcic

dc dicac.

His cribus miraculis quarcum addis Alphonfe , dum in Lugduno amas ipfam eciam peflcm , nec pocuifl:i amare purius quam dum

amas impuram, ncc forcius quam dum afflidam nec fandius quam dum eam cunc amas, cum nihil in ea prjecer peflem 6c Deum ama,

,

dum ipfa fc fugcrec-,afpexifli asgram, dum eius afpcaccrcdafli dum venenum effec prouocafli peflem nc

bile erat:fletifli

£lus Ixdcrcc

•,

,

i

iraca parcerec

•,

obcuUfli Paftorcm

amor diues effecjaddidifti

tc

vt oues feruarcs cffudifli tua , vt

,

•,

ipfum,vt diuicem locum efficcres:id ap-

miraculum cordis, quia amoris prodigium efl. Refponfura amori cuo Lugdunum cor fuum ofFerc cordi tuo, quia nihil mclius habec quod refcrac, cor amplum vel eo nomine,quia tui capax-, cor diues,quia amoris cui diues locus cftjcor illuflrc,quia purpura cua lucct j cor mobiIe,vc obfequiis tuis pareatjcor immobilc, nc pello

vrlquam

amans,vt

tc deferat -jCor icacui

ames Lugdunum,quam

difficilc

iudicium

fit

plus nc

illa te.

DOCTORIS SVBTILIS ELO G l^

I

c pene antc Jubiilti fuit , quam homo

dum

Occuhauit patriam fuam

Tria regna de eo fic dilfutant Cejfate lites

,

ibi

ea lege

Inde

JubtilitM taata

Nec

petijt

efl

,

illi

ejfe

,

dim

'Zfbique nafcitur.

fubtiUtas rvenit.

debuit

i^tT^E l-para

rt ipjum etiam nomen fubttle

Ita Ariflotelti difcipulus jfn Theologia aquauit S.

Virgmis

,

,

ejfet,

inuentor

doceri

Thomam dum ,

DEl

,

,

,

fi

inuenijfet,

yiueret.

fuperare non potuit,

eam

nifi c£ca

ita defcripfit

natam

ejfe pojfet , nifi

ab eo Arifloteles veHet

fidei Chrtfliana ita fciutt

Extinxijfet fcientia fidem

fit,


,

T?/ eitu

yt

ynictid Theologia Princeps ejjet

Naturam

'^nde

,

qua Jitbtilij

,

Thilofophiam fic excolm!

^yfieria

ejfet,

a// fubtiliter nafci pojfets

,

'^t nuUibi fere nattu fit

,

alitu ejfe debuit Alumntid

Et ne

M.

vt Jubtilitatem Concepta Matru defenderet,

t/iccepi:

,

nafcitur

Scoto Patria

Subtilitatem infkns ah ea

illi

V

I

,

in duo regna diuifit.

yt pene non

fimul

O*

crederet,

oculata

ejfe pojfet.

quafi aSfexiffet,

aArcana Japientia diutnt quafi penetraffet,

DeliciM

alteritu 'Dtta quafi expertiu ejfets

z4tque hac omnia tam fubtiltter ,

^t crederes rvfum

radijs

Solu ,

nifi

Scotm

effet

Sei

Sed

3

<^t

nemo

tiAddaxit rationes

rDecretum

ejl

,

dubitarit

tam

fiacras

DEyM

inficerety

DE V S fiAggereret^

Sorhona iurauerity

in eiuj 'z>erha

ad lauream

ne quii admitteretur

Virgmu,

DE^S cum homine re^onderety

quin

,

»
duhitatum fit^ an

ita re^et^tjyt

^t

,

Concepta

e^uam Scotui im^uram nolehat,

,

T>i4centa aduerfariorum argumenta Ita diffoluit

qmm Juhtilitas

frohmit acumen Scoti,

nihil meliuj

nAgitahatur a filijs origo matris

,

hac in parte Scotifta

nifi

ejfety

Adie^um efi "votum celehrandA Conccptionis:, yt quqtannis cum Virgme Scotm triumpharet, CK^n arrogauit fibi eam '-uicioriami quam miraculum pepererat-s T>um ad pugnam pergit, orauit Virginem in Imagine, O* Imago respondit, Imago fiaxea

Jntlinauit caput

i.>t

,

opem annueret,

Adhuc perfiuerat inclinatio,ne quis de antiqua 'Zfi^oria duhitet,qua quotidie noua efi. itAttolkre hac

omnia Scotum poterant ,

Coloniam dsBmatus

,

T^enexit infilutatfs Varifiis ihat pedes l^rogrejfa

<-uir

nifi

,

eo

,

ejfet»

infifituerety

njt ohedientia caca ejpt,

triumpho dignm

ohuiam Colonia

Minorita

Coloniam

x^/ ihi fapientia

,

oneratus Scoto

fiatis

maiorem njenerata

efi

,

,

nifi fiuhtdis

ejfiet:

quo af^exit Minorem.

"T^dintegrata Conceptionij pugna renouauit ZJiSiortam, ZJicit dificipulos Colonia

,

qui Varifiis magifiros njicerat^

Non incruenta tamen Vicioria dum pofi pugnam interpjt, ^artyr Concept^ yirginis appellandus,fiu mertta yita^fieu mortis calumniasJ^eSies, ,

Tu ne fahuiu credas

,

Et mirare tngenmm

Scoti

Tam

acute interijt

,

miracula confule,

Ipfie

dum mortem

occultauit

mori 'voluit , quia

etiam mortis annus tncertus

eft

fiuhtiliter

'"ut fit

,

qui Natales celauerat,

Tugnat yoluminihus cum Thoma yterque DoSior

, ille

hic fithtilif ejje

,

,

njt

ijs

fiuhtilis,

legendis

vix alter Ju^ciat,

firipturus plura, fi firipfijjet rmnus fiuhtiliter,

Angelicus

non

natus erat.

atas tota

lUud certum , paucis annis tam multa ficripfijje

Sed

,

'ut adhuc de mortis genere duhitetur.

Scilicet fiuhttliter

Contra

,

pojjet

,

,

hic Suhtilir,

nifi

Angelicus

efjct.

T. L.

S,

l

R. P. F.

AD LECTOREM. VANTA tuti

prasualuit authoritate inter noftri infti-

Magiftros loannes Scotus , tanto fcrcbantur

omnes

deflderio vniucrfas eius lucubrationes ha-

Idcm mihi cum rcliquis ardor ab eotcmquo primum pcdem in Vrbcm intuH, &C pa-

bcndi. pore,

ad Bibliothecam Vaticanam , totius Europa: inftrudifTimam. Antc annos fermc viginti ahud agens , incidi in ahquot Do^toris opera , ante hac minimc firmarunt , vt aUquid in cxcufa , quas magis animum acucrunt moleftis CuriaE,RcHgiohac rc tentarcm Ad aha ftudia diftra(9:us, cuit aditus

& &

nifque cxcrcitationibus frequentcr in diuerfa raptus, dcflucntibus annis pra:tcr bonum conatum nihil promebam. Confihum apcruipri-

manis noftri inftituti

viris

:

laudabant, non promouebant. Ardua hacc

qualem animo concipiebam ne ipft aggredercntur nequc aggrcdienti opitularcntur omnes perterrebat. Vnus occurrit Dodoris difciphna apprime imbutus, in Magiftrum

prouincia

&C vafta molcs

,

,

,

,

,

fumme propenfus,Reuerendifr.

Patcr

,

Fr.

loanncs Baptifta

,

Campa-

nea vetufta Regni Neapohtani vrbe,oriundus,virreligio{i{Iimus, nocuius rtudium vti perpetuum in dodrina ftri Ordinis Primicerius •,

fummum

,

Dicentcm auide excepit conantcm impigre laudauit, faduro prompte auxiUum promific. Vc primum ad apicem noftri regiminis afccndit, de his cogicarc,loqui,agere,nihil iUi frcqucntius, Demum fe totum parat opc-

exphcanda,

ita

erat in viro ipfo extollcndo.

,

ri

•,

qui

fieri

poUit, coetus cogit grauifTimorum virorum,

vt ego dimiiris reliquis ftudiis

incumbeicm

,

iniunxit.

,

etfi rei

noftrx nccefTariis

Qui Commcntarios

bercnt nobihfHmae operis parti

,

& poftremb,

,

,

huic

foli

vbi opus crant , adhi-

dcfignauit primarios huius noftri

Coilegij ProfefTorcs, qui fcribercnt

,

qui editioni,

riderent, aUos prxfcripfif, in ncccfTarios

& corrcdioni prx-

fumptus collcdis, 6c abundc

collatis fubfidiis.

His auxihis operam ante quadriennium aggrefTus , congrcgatis omnibus operibus huc vfquc cditis, pcrluftratis Vrbis Bibliothccis, prjcfertim Vaticana

tandem

cffeci,vt

erant impreffa

,

•,

confultis in longinquis regionibus amicis

,

id

opcra omnia fcholaftica confcquercmur. Qua: prius fed foedis crroribus refperfa,

Scott opcr.

Tom» L

cum M SS. codicibus * *

conferri

conferri ciiraui, Notis 6c Scholiis, vbi deerant

hibitadiligentia in rehquis opcribus

,

adiun(5fcis,

,

eadem ad-

qux nuncprimum ab

obliuio-

ne vendicamus. Sacras Scripturae, §an(5lorum Patrum, 6c Do6toruni> loca amanuenfium focordia mutila , vel vitio corrupta , (ux veritati rcftituimus,& iuxta recetiores editiones citauimus. Arifl:oteIis,Com,

mentatorifquc Aucrrois textus, Do6lori familiarcs,brcuiori compendio indicauimus

,

deprauatos correximus

principiis alios prasmifimus difculTores.

circa

authorem

,

&: quaeftionum

Ad

lingulos libros

omnium ,

&

mi-

cenfuram Sc iudicium noflrum adhienarratis, cx quibus accepimus , Biblio-

nutidimos quofque tradatus

buimus

,

,

thecis.

Duo ris

Archiepifcopi Hiberni plurimum illuftrarunt potiora Do(51:o-

opera. Primus, Mauritius a Portu Archiepifcopus

Tuamenfts

,

in

Parauina vniucrfitate celebris per multos annos Profeffor. Secundus,

Hugo

Cauellus Archiepifcopus Armacanus Hiberniae Primas , prius ,

Louanienfis

,

mox Romanus ProfefTor^Generalis fui

ror, vir notaepietatis,8c ingenui candoris

omnes ferme

fufpicicbam.

lllc in

vel largiores

vti ferebat occafio

,

taxat in opus Scoci

,

Ordinis Defini-

quem cgo peramantcr

Scoti clucubrationes

,

ftri(5i:iores,

notas edidic fed qua^ftiones dunPorphyrianum , adnotationes in tra^ftatum dc Theoremata,&: in Metaphyficam nobis hcuit ha,

,

&

primo Principio, in bere, Hichbros de Anima Scholiis varioque ornaru illuftrauit, 6C fupplemento perfecit, vtrumque opns Metaphyfica:,fcriptum Oxo,

nienfc,& Parilienfc,(5u,odhbeta,&; Collationcs fimilibusnotis,8c cura dilucidaiiit. Nihil

horum prastcrmittendum duximus, netantos

viros fua laudefraudarc, aut ledori percipiend^ do^flrinae fubfidia

videamur inuidere. Commenrarios Oxonienfcs in Magiftrum Sententiarum, Do^Sloris opus poriffimum &: ab afleclis magis receptum amplifTime, fcd non integre interpreratus eft Francifcus Lychctus Brixicnfis, olim totius Ordmis generalis Minifter, Thomx Caietano coa^uus atquc vti illc quatuor partibus Summa: Theologicas D.Thomas commentarios adhibuit ita hic conatus cft quatuor libros Scoti dilucidare. At commiffo fibi Ordinis regimine impeditus &; immatura morte pra^uentus, magnam partem libri tertij, &c quartum integre inra(Sta reliquit. Vifum eft qua^ in hos libros & Qaodlibeta fcripfit fimul emittere: ncquc cnim alius quifpiam accuratiiis pcrpctuos commentarios ad fingula fenr.c verba Scoti cdidit, ncquc fidclius ad literae fenfum, cius ,

,

:

,

,

,

,

mentem

perccpic.

Ne

verb reliquis partibus fu^ commentationes decffent ,iniun(Stum eft R. P. Fr. loanni Poncio Corcagienfi, S. Thcologiac primario viro non minus erudito quam religiofo vt quasftioncs omnes,quasin tribus prioribus libris Lychctus non cxplicauit, &: poftfcmam tertij partem commcntaretur. Id prasftitit ingeniosc quidem Piofeffori

,

,

,

quam

quiciem Sc promptc, brciiiori

fperabatur,tcmpore, difFusc

methodum

8c iuxta reccntioruui Tlieologorum fentcntias

fatis,

Dodloris ftabihcns

&C adueriariorum refcllens obie£liones.

,

Librum quartum dodtiirmie

& grauiflime interpretatus

,

cft

R. P.

Fr.Antonius Hiqujeus Tuomonienfis,facra2 Theologiac Lc<5tor emcritus

,

vir Ipedabihs

virtute,& dodrina maxime commcndabihs,

,

& mmori hbrorum mole immcnlum hoc Theologiae moralis 8c Sacramentorum pelagus ingrefTo non adcb facilc licuit cymbam reducere Produxiffe opus longius quam oporteret fortalTe ahifquc

id fe

editis opcribusnotifTuTius.

prxftiturum mdicabat

,

Breuius

fcd

,

,

,

,

fcioh ahqui

,

vel brcuitacis ftudiofi,iudicabunt

controuerla rcrum materia , per

Dodori

quam

:

fcd varia , difFufa

,

&C

latifhme ahj exfpatiati funt,

totam hanc fcriptioncm expoftulabant Syrtes in tcrra Africana cffe dicuntur, in quibus homines fcholaftiobruuntur asftu rcciprocantium arcnarum illae hic funt, cum hunc puluercm qui fcmel mgrcffus , cum potcrit , cxibit , non in phirimis aduerfanrcs,

&

•,

cum volet. Plura hic circa (ingulos

Commentariorum

fiue

,

Tomos

,

pccuhares tra<^atus

,

&

nouam

Rcportatorum Parifienfium editionem,

prxhbanda cfTcnt nifi opportuniiis ca diccnda forcnt in limine cuemaculato prodircnt praclo ddigcniufquc. Vt omnia correda tcr curarunt P.F. Ludouicus CauaUi Gallus Bolonienfis,vir do6tus,8c ,

,

humanioris

Hibernus

^

literaturas cruditus Profeflbr, 6c P. F.

8c diuturni 111

loannes Tyrellus

V Vcftmedicnfis, Theologus, ex hoc CoUegio in id munus

Lugdunum amandati,quibus Illud

,

,

vel

hoc gratitudinis ahquale fpccimeii,

moleftiquc laboris memoria debebatur.

vaftiffimo conatu nos malehabuit,

qubd intcgrum non

omnes viri do^tiffimi elucubrationes vna hac editione produccre. Qnx ad rem (pcculatiuam feu diftcrtationcs fcholalticas fpc6tant hic damus vniuerfa. Pofitiua feu Scripturx facrae commcntarij ad huc defidcrantur. Ad hanc claffem reducunt ahqui tradatum ita infcriptum qubd totus in eo verfctur exaAq. ferfeciione flatuwn mine An ftatus Praelatorum prsefercfidus fit Regularium Opufculum hoc ex Angha amici ope fummo gaudio recepi fcd dum lego,

fucrit

,

,

,

,

,

?

\

,

hxrco, &: iudicium fufpendo an Scoto fic afTcrcndus. Aliqiiacontinet , qux multorum conflent inuidiam ,prudcntiffimi viri dodlrinas, bc modeftias pcnitus aducrfa. Si aliquando

,

Dco

propitiante

,

licuc-

fccundam hanc claffcm Scoti operum in lucem proferre tunc intcgrum dc hoc opufculo iudicium adiungam. Qiiac verb adhuc de funt huius generis Scoti elucubrationes in illa claffe fub hunc ordi-

rit

,

,

nem redigcntur. Lechira in Gcnejim.

Commentarij

tn Euangelia,

Commentarij in Epiftolas Pauli, * *

2.

Ser

Sermones de Tempore, Sermones de SanBis,

TrA^atHS de perfe6tione fiatmm, Diftributis ita per duas clafTes vniuerfis operibus, poftrcmus To-

mus dabic totius operis Indices varios & tabulas copiofas. Interim, mi iedor placuit in tui gratiam c tenebris ifthasc eruere, & res mor,

,

&

noftris conatibus lucem protrahere. Fruere paramus noftra alienaque monutibi bcnignus adfpira , nunc Quae tertia abhinc dicct pagella. Vale. exhibemus menta. Romas ex Collegio S. Ifidori Ordinis Minorum Fratrum Hibernorum Kalendis Septcmbris anno M. D C. X X X V 1 II.

tuas fcpultafque in

,

dum plura

,

Fr.

L V c A s VV a d d i n g v s.

Facultas

Facultas Reuerendiffimi Patris Generalis. Raterloanncs Baptiftaa Campanea totius Ordinis Gcneralis

iiiftci

to,

Ordinis Patri,&

fori,

Magiftri Dodoris

Romani

S.

P. Fr.

Salutcm.

blt cur gratulemur

lcgcrit,& ad

Minorum MiLucx VVaddingo Ledori cmcriRomanaj, vniucrfaliTquc hiqui/itionis Ccn-

& fcruus,

Tux

fubtilis,

Patcrnitati

quod omnia opcra

loannis Scoti, ingcnti ftudio

noftrumvotum fimul cum

S.Ifidori, Notis,SchoIiis,

PiofciToribus,

Scholaftica noftri

& aftiduo laborc col& viris noftri Collegij

,

amphftimis Commcntariis illuftrataad

eum

ftatumpcrduxcrir,vtinomniumconfpedum,&ad communcm rci Philofophicx, &Theologic2 vtilitacem poftint prodire. Vt autcm noftrum defidcrium fit plcnum &gaudium noftrum perfedum, hortamur, vt quamprimum typis omnia cornmittat, & qux Dodor omnibus fcripfit, Tua Patcrnitas omnibus cxhibeat. Vt ita faciat, pcr has noftras patentes litcras facultatcm conccdi,

mus, & ad meriti cumulum falutaris obedientix virtutc iubemus , feruatisfcmperSacro fandiTridcntiniConcilij, Apoftolicis, &noftris conftitutionibus. Roma: ad Aram-cceli, III. Idus Fcbruarij, anno 1638. Fr.

lOANNES BaPTISTA A CaMPANEA, Mimficr Generalu.

APPROBATIONES. Os

infrafignatiDodorcs AlmajFacultatis

Parifienfis

fidcm faci-

mus ad amuftim cxaminafle Commentaria & in quibus non nifi fufficientcm fidc & laudc dignam dod:rinam vidimus in quorum tcftimonium fubfignauimus. Lugduni Scholia in opcra

Scoti

,

,

die dccimaquinta Maitij 1639. F/*.

Stephanvs Molin,

Oannis Duns Scoti Dodoris fubtilis ,

Carmellta.

Dodorum inftitutoris opcra

non probct imo ipfa tot annorum ccnturiis probata , quis approbct, accxaminareiamaudcat?namad huius viri dodrinam ^^-^^g velut ad Lydium lapidcm rcccntiorum Dodorum dodrina probanda eil. Quidquid ergo dixit,ratum cfto,ciufquc didorum ratio fit tujtii i<pa. Dodorum autem virorum Commentaria & Scholia in hac cditionc iuflu Rcucrcndiffimi Patris Fratris loannis Baptiftsea Campanca Ordinis noftri mcrito quis

?

&qux

Primicerij appofita, pr^elo

dignifTima

,

(

M

Scoto noftro

» «ntoTmew di^tcrium

vtpote dodrinae Scoti confona,

Lugduni dic vicefima Martij Fr.

a

I

)

ablatura

iudicamus.

finr,

Dacum

1639.

cH a EL Comentiu

M

I

C A R D, DoSior Tarijtenfisy e^ Guardianus

S. Bonauenturx.

Approbatio Supplementi Commentariorum 1 1. in tertium Sententiarum Tom.

V

,

X

commiflionc Reuerendiflimi

P.

Magiftri facri Palatij

Supplementum Commentariorum Lycheti fupra tertium Scoti in Scntentias 6l Commentarios eius vidi actentc

,

integros in feptem poftcriores Diftindioncs eiufdcm claborata ab

admodum R.

P. Fr.

loanne Poncio

S.

Iibri,

Thcologiac Le6lo-

CoUegio Romano S. Ifidori Patrum Hibernorum Ordin. Mino rum, in quibus fubcilitatem Magiftri clara methodo cxornat &: fore in

,

dodrinas claritatem firmat.

liditate

fonant

,

Omnia Scoto

fubtiHftimo con-

difTonum , 6c in nuUo Lycheco inferiorcm fe dcPropterea dignum luce iudico, Die decima nona Martij

nihil fidei

monftrat.

anno 1658.

Fn

lOANNES GONZALEZ DE LeON, eMagifier

J MP Rl

^ Minerm '^egens,

M ATVR, F^.

NlCOLAVS RlCCAP. DIVS, S. Palatij uipofioltci

Sciat

Ledor hanc approbationcm idcb ,

iam Tcrtio Sententiarum ,

^agifier.

hic pofitam

iufto ferius

ad nos

,

qubd cxcufo

fucrit perlata.

INDI

INDICVLVS OPERVM QV^ SINGVLIS TOMIS CONTINENTVR.

TOMO I

PR

MO HAB E

1

T A Docloris a R.

P. Fr.

NTVR,

Luca VVaddingo

W

confcripta.

Teftimonia claroruin viiorum , qui dc Scoci opcribus

fcri-

pferunt.

Giammatica fpeculatiua Scoti. In vniuerfam Logicam quseftiones. Mauritij a Portu cxpofitio fuper quseftiones Scoti in Porphyrium.

TOMO Commcntaria

in o6to libros

S

CVN DO,

E

Phyficorum cum adnotationibus Fran-

cifci a Pitigianis Aretini.

Quseftiones in Hbros dc

Anima imperfcdas cum Scholiis

,

& fupplc-

menco Hugonis CaueUi.

rOMO

TERTIO.

Tradatus dc rcrum principio,cum SchoHis &: notis Lucac V Vaddingi. Tradatus de primo principio, cum Scholiis Cauelli , 6c adnotationibus Mauritij.

Tradatus Theorematum cum eorundcm SchoHis,&: adnotationibus. Collationcs viginti tres

,

cum

SchoHis CauelH.

Collationes quatuor nouiter additjc.

->

Tradatus dc cognitione Dei. ~ Quxftioncs Mifcellancas. — Meteorologicorum Iibri quatuor.

TO

i •'

Cum Scholiis & notis VVaddingi.

MO

QJfARTO. Expofitio in Metaphyficam, cum Summariis, & notis Cauclh'. cum notis ciufdcm. Metaphyficam cum adnotationibus Mauritij Scho-

Conclufiones Metaphyficae Qiistftioncs in Iiis,6c

,

,

notis Cauelli.

TOMO

QJ^INTO,

TARTE PRIMA.

Libri primi fcntentiarum diftindiones

feptem,cum commcntariis Ly-

cheti,fuppIemcnto R.P.Fr.IoannisPoncij,Schohis,6cnotis Cauclli.

TARTE SECVNDA. Reliqusc diftindiones eiufdcm

commcntariis , Scholiis , 6C

libri

primi Scntcn.tiarum,cum eifdcm

notis.

TOMO

TOMO

SEXrO, FARrE PRIMJ.

Libri fecundi Sentcntiarum diftindiones fex i;ariis,

fuppIeraentOj Scholiis

,

,

cum eifdem commcn-

&C notis.

TARTE SECVNDA. Reliqufls diftindiones tariis,

eiufdem

libri

fecundi

cum eifdcm commcn-

&c.

10M0 SEPriMOy TARTE FRIMA. Libri

Sententiarum diflindiones viginti quinquc

tcrtij

,

cum eifdcm

commentariis, &c.

TARrE SECVN D A. Rcliqujediftindiones eiufdem

libri

cum eifdem,&c.&

integriscom-

mcntariis R. P. Poncij a diftindione 34. vfque ad finem.

roMo ocrAvo. Libri quarti Sententiarum diftindioncs tredecim notis CaueUi,

uc,

libri

Scholiis

,

6c

& integris commentariis R.P.Fr. Antonij Hiquaei.

rOMO Eiufdcm

cum

K^ONO.

quarti diftin^io 14.

cum Scholiis,&:c.

cum reliquis vfque ad

42,.

inclufi-

& commentariis Hiquici.

lOMODECIMO. A diftindione 45. vfque ad finem ciufdem Iibri quarti, cum Scholiis, &c.

6c commcntariis Hiquaci.

rOMO VNDECIMO, TARTE Reportatorum Parifienfium libri tres , &C VVaddingi.

cum

PRIMA.

Scholiis, 6c notis

CaueUi,

TARrE SECVNDA. Eorundem Reportatorum Scholiis

,

Parifienfium Iiber quartus

,

cum cifdcm

6c notis.

rOMO DVO D E C Quaeftiones QuodUbctalcs

,

cum

I

MO.

commentariis Lycheti , SchoIiis,8c

notis CaucIIi.

Quidquid hic noftriim , aut alicnum regulas

,

& abfquc

alitcr cxcidit

,

bonorum

eft

,

Romanas fidei didum volumus quod

iuxta fandas

offenfione

,

reuocamus.

AVTHO

AVTHORIS

V R

T

I

A,

LVCA VVADDINGO, IN SVIS ANNALIBVS, Tomo tcrtio, Anno M. C C C. I V. & Anno M.CCC.VlILdefcripta,

^

ah eodemfer

*vma

C AT ITA

diHrihuta,

Cauja fcrthendi,

Capvt Primvm. ELIcE s

magni ,

viri

hanc fugianc

,

fi

inuidiam non conflarcnt vt pcftcm Sola mifcria inuidia ca:

mifcros cfTc oporccc.

Vtrk magni* «^y Inuidtnt,

Percurrc animo ccrras omncs , fccula przccrica , cundas euoluc , vix inHgnem virum malo hoc immuncm

rcc.

hiftorias

rcpcrics.

bra

;

Iccr facicnces

pcrfolcm, ncceffario comitacurvm-

incedcncibus pcr gloriam

,

comcs

inuidia.

Prxclara

igi-

curfacinora, &: rcs a quopiam cgrcgi^ geft^c, magnum plcgraucs calumnias conflarc folcnc , atquc rumquc Huorcm ,

&

obidmagnos lcgimusmtcrdum

1

viros, vtfccuri viuercnt,

&

ingenium occultaffc. Ioannes Scotvs vir probus , vir- Sccius quf tutc incegra , dodrina fingulari , fublimcm gloriam aflccutus , certam hanc cxpcrtus cft runJmm f*ffm iituidtam. malz focise fequelam , ne incer bonos bonorum forccm vidcrccur fupcra(fc. Quidam libcrioris, quam par crac , calami , gloriose vaganccm obfcurare , & compri1. mcrc illius famam ccntarunt fcd tarde nimis , poflidencc finccros animos xquo ante aliquoc fccula iudicio. Vc canci viri cgo confulcrem honori , detradoribus co animi candore occurrendum duxi , vc illis inofl^enfis , fuus S c o t o mancac honos &r abfquc calumniis , calumniz rcfcllantut ncquc cnim illorum vicuperio , fcd huius laudi ftudeo , cuius vitam nnccre fcribcndam , non xmulorum vlcera accrbius fricanda in animum induxi. Tanti viri decor ab aliorum dedecore non pendet , neque illorum ignominia ingcniorum Phoenici quidquam aduchit cxcellentiac. Scotvs fupra omiicm inuidiam eft zmulatoria: mcnccs vti inuiderc poffunt , fed nocerc non poflTunt ita fulgentiflimo fyderi nubes opponuniur , fed non imponuntur & dum difcuciuntur , ingcnitzlucinihil acccditclaritatis. Solaliquando laborat , fcdfubipfo nitcclabore; fcmpcr idcm , fiuc conftipentur acris paflioncs , fiue diflipcntur. Qualis itaquc fucrit Scott ofer. Tom. I. a Scotvs virtutcm ad tempus

,

6c

i

i

:

;

:

;

1

Vita F.Ioannis Duns

2

Scoti.

S c o T V $ fulgcntiflimum pietatis , & fapicntix iubar non qualem cum quidam cfformant fcu deformant fcrib defcribam & quidquid alij in quseftionem vocarunt,abfquc vel tanquam probabilius cxponam. quasftionum contcntione vel clarius diflfoluam Patria actas mors , hacc plus cacteris inccrta , nequc in his nos quidquam plus certi ftatuemus, quam quod ratio, fiuc authoricas ingenuis viris vcUc cfTc perfuafum. ,

,

,

:

,

,

,

SCO T'/ patria. C A P V T II. ¥

AE

Hibcrni , Angli , Scoti. Tanti enim viri gloria defiderium cxcitar, his prouinciis ciuem afterat fuum cx vnaquarque non ahter quam Gxxcix A--/^^ vibcs oHm pto Homcri natahtiis acritcr pugnarint , vti teftatur Ciccro pro Archia:

u£n*

Tria

cert»nt.

Ciccco.

Uomerum

Anciparcr. Sanazaiiui

,

,

,

,

,

-

,

,

,

:

jingTt

nco-

ejje

&

,

:

&

ne

&

c*ir5. Angi. fol

,

;

Ep^gr. Epig-.

Flutarch.

tnm

L

inquit , Colophonij ciuemejfe dicunt fuum Chij fuum vertdicant SaUminij reSmyrn^ vero fuum effe confirmant : itaque etiam deluhrum eiui in eppido dedicauerunt : multt alij prdterea fugnant inter fe , atque contendunt. Ahas enumerant vrbes Antipatcr , Adius Siuccrus Sanazarius in fuis Epigrammatis &: Plutarchus inHomeri non vrbcs fed intcgrx ^'^^ ^^ P*^" S c o T o fibi vcndicando , non oppida , fcd regna w dcccrtant Prouincije. Scudium laudo , gloriam nou inuideo ; nulh genti quod fuum eft detradum vclim neque me a:que quis condcmnabic fi ahis non adiudicauerim , quod mcum eftc multi proclamant. Domcfticos teftes miflbs facio , caufam enim agunt ^i quos alios noftrates cxternos conuoco , ex aducrfa fuam , Cauellum Connarum , claffe produco Anglos , quifacile cedant, Scotos a iudicio repellanc , Scotvm Hibernix , Anglico idiomate cdiHibcrnis adfcribanr. In Chronicis Angliar, Scotiaj, Antequam huitM quod tis in initio catalogi Scriptorum Scotiac ita inquit Chronologus tracla.turui fumdifcuftonem flggrediar oportet {nonvt quicquam detraham glortd nationis Scoticx ) dicere quid cenfeam de quibufdam Scriptoribta Scotis pro talibus habitis per mtil-

fetunt

).

1

:

^tlhtiT de-

lib

patria certant

487.

,

:

,

,

,

tos Scotorttm hiforicos

ferunt in

(

,

qui obferuantes multos eruditos Scriptores vocari Scotos

fuam Scotiam. Sed

debetur : quta (fi

,

omnes tranf mihi videntur nimis auari aliis auferentes,quod ipfts iure multi eorum qui Scoti vocantur, in Hiberniafunt nati nam

in eo

vt verefuppono

)

;

me nonfallit memoria vfque adrecentiatempora,paulo ante conquefium )

bantur Scoti

lumbantm Hibernos

.

;

(-r

hinc

eft

,

,

DvN

quod Scoti, <^ Hiberni

s

(

,

Dodorem fubcilcm

Htherni vocaintelligit)

Co-

ajferentibus eos in Scotia natos aliis ^ alios vtriquefuos contendtmt affirmantibus ^ Scotos reprehendentibus quod eosfhi prjitenderent. Nam ejfe

effe

;

aliis

,

Scotiex Hibernia venerint,

,

licet

,

& Hiberni Scoti dilfi fuerint,rationi dtjfonum

eji

vocare Scotum

natum vtfaciunt nonnullt Scriptores fub amfhibo' nomine Scoti. Defcriptionem Hibernia: olim a Richardo Stanihurfto Anglo genc rc , etfi in Hibernia orto , Profefibrc publico in Academia Oxonicnfi, concinnatam, Anglicc edidit cum iconibus Raphael Holinshed Ehzabcrhse Rcgmx Chronographus in in Hibernia natum, nomine Scoti in Scotia

Sianihurft,

,

logjo

,

,

;

habctur Nomen S C o t i a non itapridem fumi caepit t>ro illa Britanniaparte, qujt modo S c o T I A Hthernis A l b a n i a dicitur. Farij antiqui Hiberni Scriptcres putantur in Scotia, id ef, Albania^ nati, quorttm tamen natale foltm vere Hibernia eji. Tamofus ille Ma~

qua

ita

:

,

,

gijler tibtts

Ioannes Dvns Scotv s^alias Doctor svbtilis, afubtilihm quidditain Scholnjlicis controtterfiis fic nominatus, in Hihernia natus

Aliquiputant nmtum in oppido

Tathmon

D vtj peruetujia ciuitate minatum D v n Ita Annalcs Anglici

rtmt in

,

s.

^udultur.

,

judicant de S c

dicato

arquc

illi

in

Anglia vernaculo fcrmonc conTcri-

,

,

,

,

dum eum

Anglis

,

& Scotis ncgar, Hibernis apcrtc afferit,

his verbis

:

Ttm

vero

quem tibi celeherrima ac peruetttBa vrhs D v n tanquam itterHA glorid pignus quoddam ingeniorum omnium miractilum genuit. Quartura do ItalumPauIum Amalthatum quicirca Annum 1490. in Epigrammatc, quo laudac Commentarios S c o t r in Mctaphyficam Ariftotclis pcr Mauritium de Portu Hibcrefi

Hibernia

,

tttus ille

S coTv

s

,

,

,

^

,

Araalth.

;

;

,

'

pro Scoto tamen habetur.

o t o vt Hibernis non Anglis,nequc Scotis debcac adiudicari. Tertium addo teftem Belgam is cft ornatifllmus vir Nicolaus Vernularus, celcbcrii^"^'^ Louanij eloquentiar Profeffor, qui in Pancgyrico, xtcrnae mcmorisE &: famar S c o t i

pti vevnul.

e(i,

non frocul a VVexfordia fed alij natum a[fein boreali Htberni& partefita , indeque autumant co^no' ,

,

,

nura, Archicpifcopum jffertor

Tuamenfcm

caftigatos, ita canic:

meus eji ,prjtfentis gloria

(JHauritius conforsingenij

,

(jr

fdcli,

pAtrix.

Conrer

1

V.

Vita F.Ioannis Duns

Scoti.

5

Scotvm

facic , &: Mauritium ; quod fcu ciufdem patrix confortcs &: ipfc prxdicat Mauritius in Ep)ftola nuncupatoria ^antum inquit, rem Chriftiein/im ^aur. Hiiuuerit Ioannes Scotvs conterranem metu. Ncquc folum ciuldcm regni , fcd &: rc- nd, tuni*m

Conterrancos

,

:

gionis

,

fcu populi , vulc

cum codcm conforcium

;

paulo

,

namquc infcrius fubiungic

:

Ego, Mjutittum

m» quia melius quam cdteri idpraftare poftfum,fed offcium potiits.&pietatem fecutus,cum nu-

'H/^^f*^!»!^,

terinh
fanc multis viculis confitum,fcribitCamdcnus, Dunumquc in cxtrcmi Promontorij Lel"c^°Y'^' caliac Ifthmo, vecuftae mcmoriac oppidum mox Scdem Epifcopalem SS.Pacricij,Colum- in comitata ;

bani,

& Brigidae tumulo nominaciilimum floruiffe. Sed Porcum hunc Mauritij verius alij

Duncnfi.

in Momonia: Prouinciaconftituunt. His adiungo cx eadem Metaphyfica, non lcuc argumcntum,ipfis S c o t i vcrbis cony, ccptum. Nam vtcxplicarct mcntem Philofophi,dicencis in definicionc accidencis copulaci

poncndum

cffc ncceflario

dcccrminacum fubicdum , fubdic iftud excmplum. Sicut, vel S. P a t r i t 1 1 ponitur necejfarto homo. occur-

S.Francisci,

inquic , in deftnitione

rcrunc cnim cx afFcdu racncis, Rcligionis

& nacionis pacroni

;

Francifcus

infticuci, &:

Pa-

namque in confuecudinem abiic, vc quos ferucnccr amamus,facilius fcrmone compcUemus &: quos affcdu foucraus,exprimarau$ affacu. Adncdc dcinde cradicionera populi Dunenfis, indignc fercncis, fi quis fibi pcrfuadcri &: innatam vniucrfis perraiccac concrariura. Adde eciara confpiracionem cotius regni Hibernis ad S c o t i dogmata propenfionem nequc enim Francifcanis duntaxat &: tricius rcgni ica :

,

y I.

,

,

:

,

,

omnis inftituti viris (folos illos excipias,qui iurarunc in D.Thomae doftrinam ) inditum hunc Scocicac fubcilitatis confpicies aff^c«5tum, &: defidcrium ingcns,prscfcrendi gcntilis fui dogmata,quibufcunque doftrinis extcrnis Demiim coronidis loco eani produco rationem, conucnire patriar, quam pracferibimus,cognomcn v N s, &: agnomcn S c o t i, vc illud a ciuitatc vcl oppido natiuo hoc a rcgno , vcl familia dcducatur. A Duno D v n s contrade pro Dimfius, vcl Dunfenfs ; S c o t v s a rcgno, quod ctiam Scotis nomine, vti &: Hibernia:, non folum per priora fecula , vti multi Profcffis do<Srin2E:afrcclis,vcrum&

D

,

^"'^*

,

*^*'

fw/scotus.

plus quam aperte produftis manifeftis teftiraoniis,&: optimis monumentis,dc, monftranc vcrum &: hac ipfa S c o t i arcate audiuiffe^vlcro liquec cx Prouinciarum par- HibrmU di. ^'' *"'"•• ticionc, a S.Bonauencura praefcripra,quara ahbi ' cx vetufti$,&: MSS. Ordinis monuracnprimarura Prouinciarura notitiam produximus antiquitatis &: , in lucem. \a L. i^xso. tis , in gratiam Etcnira vigefima fcxta ita infcribitur Prouincia Hibernidi ,ftitc Scotix ; cum tamen mona- " '4. coaluerint ob fuam paucitatcm iub ftcria regni , quod nunc Scotis nomine infignitur Prouincia Angliae, &: Cuftodia Nouicalhi fi tamen fubilla Bonauentura: partitione, aliqucm habuerint tunc Scoti Conuentum. Nam fi verumeft, quod fcribunt Thomas Dcmfterus •*, &: ex eo Matthxus Fcrchius Vcglia ^, Monafterium Dunfriftj, omnium Scotico ^ Demfter. rum (inquit Demfterus)/'nw//w, non nift Anno \%6t.ab Alano Deuorgillx conditum^fub illa s"cot''lTb*'i'*' viri dofti

,

:

,

;

diuiftone

fa6la,Anno izSo.nullum erat monafterium Minorum in Scotia:atque ita nullafaCla neque inter Cuftodias Scotia Albionum memoria j fed Hibernia Prouincia

eft inter Prouincias

,

&

&

Hibernia: recenfita efl. Atquc vcl hoc fanc ccftimonio Scotias , fub vtroque nomine mihi amphus probacur quod Gcrardus Mahu, Ordinis S. Bcnedidi, fcripfic in Vita S.Aidani dic 3 1. Augufti, & in Additionibus adeandem, quaehabcntur in fincTomi j.nimirum optimos quofquc authores vfque ad annum odingcntcfimum , immo millefiraum, abfoluto nominc S c o t i iE abfquc alio addico, inccllcxiflc Hiberniara , quod illc pluri,

yil

it R,ii.

tit.

^"y''

.

,j

^ita Scoti

^**

bus dedudis ceftimoniis, ex vccufiis, & probacis monumcncis plus fatis probat. Moncoobiter, mcdixiffcaliasf introdudosMinoritas in Scotiam Anno iii^.afTcr- f i" Annal. tionis cnim habuiauthorcm IlluftrifT D. Francifcum Gonzagam fcd hunc annis fcptcm ^^V."*' lapfum ipfc affcrit Demftcrus citatus idquc cx fide Codicis manufcripci , qucm fub no- iitmtt,cp,M. mine Scocichronicorura paffim legcncibus obiicic , vbi aic ^ Minorcs Scociam pcnccrafi^c )^ l"gi*'^ :

;

Anno

prius

Quod

mcum non conftabit aflcrrum,

g

Minorcs Scotiam,quam Hibcrniam pcnetrafrc.Etc-

1,

millcf duccncef crigcfimo priipo.

quo alias^^dixi pcr plures annos

fi

ita cft

,

scoticlu.

V"*^'

nimfalte hocanno,quemaffignat Dcmftcrus,velaIio anteriori largius probaui'cos in Hi- n.i*. bcrniam perucniffe.Scd &: aliorum rctuli ''opinioncm,qui volunt prius illuc tranfmiffos, An.n^o. idquc mihi omnino pcrfuafum vellent Patrcs Prouincix Hibcrnix , qui dicunt fibi dc his k An. 1x14, fuppctcre non infirma monumcnta,quac tamcn adhuc non protulcrunt.Horum fidc mco "'»"» ' »• dubioinfringicgonolim,ncqucauthoritatccncruari:nihiltame vndequaqucccrtum,omnifquc dubij expcrs inuenio circa origincm Minorum in hoc, vel illo rcgno.Iftud dunraxat '

Scoti Qper.

Tom.

I.

a

&

mihi

Vita FJoannis Duns

4 mihi ccrtum

eft

,

plurcs

& breuiori

tcmpore

Scoti.

fedcs in Hibernia ; quippe quac

fibi ftatuifle

ance Capitulum Narboncnfe fub S. Bonauentura coalucrint in intcgram Prouinciam , in Cuftodias quinque diuifam ; quam in Scotia, quxctiam Anno i j y^.vti ad illud tcmpus dixiin Annalibus,paucadomicilia habueritfub nominc duntaxat Vtcfiria,hL Anno 5 99»

jPifan.eonioi.ii.

librum Conformitatum ,recenfebanturmonafteria Beruici, Scotiac , fub pracdida Cuftodia Nouicaftri, vidclicct Conuentus Dunfnfij Adingtonae, Dunda:,& alij quod dum obferuarct Ferchius citatus fubiunxit ^nre ab Anglfs religio migrauitad Scofos, d^ Francifcanorum monalieria Scotorurn Anglicanx trouin'

quo fcripfit Bartholomarus Pifanus

'

,

,

:

cia aggregata funt, EneruMfitur

damnt/'"''

(jr

:

"vnita.

Vt vcro ad propofitum rcgrediamur, nullum firmum aut indclebile video fubcfle VIII. Scotis argumcntum, vtloANNEM ScoTVM ciuem aflcranc fuum.Quod enim pra:cipuum adduci folet ex agnomine S c o t i facilc cludi poteft ex affixa ctiam Hibernia?, pcr tot fccula eadcm appcllationc. Traditioni autem, qua in Prouincia Marcliia?,in vi,

,

,

co Dunfaro natus afleritur, alteram opponunt Hiberni,qua in Prouincia Vlronia?, in vrbe Duni vetuftiflima, ortum conrendunc S c o t eciam cognomen a familia, non a nationc aut rcgno dcriuari potuit nam & hxc Scotorum cx familiis dedu£la appcliatio, crebcrrima eft, tum in Hibcrnia, tum in Belgio, & in Icaiia. Quod vcro maximum ab Anglis Zelando pracfercim, affertur ex infcriptionc quam paflim ait in codicibus Bibliothccac Martonenfis Oxonij comparcre nimirum Expltat i

,

ittm Anglornm.

:

,

,

leElura DoBoris fuhtilis

,

,

'vocata

Dunfane

{cGntracte Duks) in

comitatu JS^orthumbrid^pertinente ad dominium Scholaflicorum de Marton

quondam

diffx Domusfocij,

non adeo

irrefragabile eft

originis nefcium,vel adfciciciaegloriaicupidumrciici pofllt

tum

ad cos, qui

cum

Nam vel

fuiflTe.

X.

in vniuerjitate Oxonienfi^fuper libros Sentetitiarum,fcilicct Dofioris

loANNis DoNS, nati in quadam i-illa de Emylden C-r

I

:

,

Pifano,vcl

aliis

,

BauuU

vt in Scriptorem

non

pofllc

prxdida

in

in Oxonie,

vcl S c

o t

i

Ecpariracioncrcfpodcri

dicunc Prouincia^ Fiancifcanorum

ex diururno cempore,quo

,

Anghcanx Sco-

vixic Prouincia,ita licuic fufpi-

& quocidic fic,cx Hibcrnia ad Anglicanam Prouinciam dicam in eadcm initiari ? & prius in priedido Collcgio Martonenfi , ob fingulare & rarum acumcn ingcnij, licct cxtcrnus, concra commune, quod obiicicur,ftarutum,admicci. De hominis origme concendicur, quam vel ipfos Anglos diximus fuperius Hibernis adiudicare. Ccrcc ipfum eiufdcm Epitaphiumjquod in omnium ore vetfatur,contra Anglos vltimamfert fentcntiani. cari,vcl rcucra pocuir, vti pafllm,

tranfmeatejvcl etiam quid

fi

,

SCOTIA

me gentiit

G ALLIA me

,

docuit

ANG LI ,

C

me

/1

LONI A

fufcepit,

me tenet.

Anglia, mr\mtyfufcepit, vel adfacri inftituti rationcm,vel ad Scholafticam capefl^cndam,

aut efformandam difciplinam.

Tandcm vcr^itahacc pro Scoto Hibcrnis vcndicando,fincerc congcfl!],vt minime m.e X. caufam contra alios omnino euiciflc purem non cnim tantum mihi tribuo , vt qui aliorum argumcnta dixerim folubilia,mca iudicauerim rcfponfionem omnem refpucrc.Noui ;

enimnon TV

M

que

dcfuturos, qui his mcisrationibus aliasopponant,

repctant , cuicmque aflerant fuum. Id pcr

nHemUme- ccs habcrc tito debetHr Scottti.

& fclle amaritudinis

liuore,

ita illis

;

,

& vlteriori conatu Sco-

me liccat,dum vrbane &

caufam egerint Vt cnim S c o t

iguominix vcrtctur

,

fi

«

Chriftian^ abf-

gloriaf eft tot vindi-

modcftia: fincs tranfiliant.

Hoc

interim adii-

dubia fcrenda fit fentcntia, potiorcm habcndam cfle Hibernorum rationem. Etenim fi pro meritis pr.Tmium,& pro laborc merces adfcribcnda fit,nullis nifi Hibcrnisadiudicanduseft ScoT vs.QuiscnimaliquandocxScotis.aut AnglisinS co t o

ciam

fi

;

in caufa

opcram publicam infumpfit aut laborcm iinomncs laboraucrunt in hoc genere Hibcrni Mauritius Hibcrnicus, Archicpifcopus Tuamcnfis, in Acadcmia Patauina multorum annorum Profcffor publicus eius opcra clucidauit, terfit, Commcntariis cxplicauit. Hugo Cauellus H;bcrnicus Archicpifcopus Armachanus & Hibcrnia' Primas, cadcm dcnuo cxpoliuit ad authographorum vcritatcm reduxit, fpuria agcnuinis diftinxit, adieftis notis marginahbus, citatifque Dodoribuspulchriora fccic; &inferiis

illuftrando

pcndit

?

,

aut operibus cius caftigandis

Quis corum

a

,

calumniis dcfendit?Vltra

:

,

,

,

,

ad omnes dubias

,

obfcuras

,

aut ab

aliis

impugnatas fententias dodifljmis Scholiis pro ,

omnium votis, cum omnium laude vltra quam dici pofllit, cgrcgie clarificauit itavr fummo defidcrio &: magno pretio conquirantur qux prius ncgligcbantur &: dum alia: ;

,

,

priores cditioncs vbiquc proftabant

,

abfque cmptore

,

huius poftrema:

non

fit

inucnirc

volumcn.

Dcniquc

Vita F.Ioannis X

Duns Scoti.

^

Mancs agitarcc Abrahamus Bzouius,atquc vltra omncs,quorquoc praECcfTcrunc famam dcnigrarcc quis cx Scotis , aut Anglis cius dcfcnGoncm fufccpit Quis pro contcrraneo pugnauit ? foli Hibcrni, tanquam pro fuo ciuc caufam fufccpciunt, ftylumacutuminBzouium rctorfcrunt; Scotvm ab iniuftis calumniis Dciiique

I.

cum

Scot

i

,

;

,

?

palam, &: do£Vc vcndicarunt.Primus fc oppofuit ptxdiiXus CaucllusMagiftrum fcquutus Hugo Magncfius, etiam Hibcrnus , cditis in Bzouium,ciufquc dcfcnforcm Nicolaum

cft

&

folidc totam rcm pcrcgit author Nitclx lanfcnium binis Apologiis. Mox difcrtiflirae, Francifcana: Rehgionis , itcm Hibcrnus, ad fingulas iniurias minutim rcfpondcns, calumnias omncs vcritatis pondcrc,vcluti folc nubcs difcutiente,mira dcxtcritate rcfcllcns. Hiomncs Hibcrni,hominis innoccntifljmi integritatcm , & a detradoribus illatam iniuriam omnibus manifcftam volucrunt , &: fcccrunc. Itaquc fi Hibcrnorum calami &: doftac clucubrationes S c o t v m illuftrant, quos potius,quam Hibcrnos,iIIuftrarc dcbcc S c o T X natiuitas ? S c o t o honorcra diligcntcr impcrtiunt , ab cius ortu honorcm fibi debitum viciflim rcpofcunt. Qu.arc fi ipfa caufa: cuidcntia non cuincunt , faltcm mcritorum titulo, fibi S c o t v m adiudieandum non dcfpcranc. Suus eft cx meritis S c o t v s; fuus ctiam erit ex proborum iudicio. ,

,

SCO Tl ortHS puehtiay initiatio. C A P V T III. ,

XII. i,

T

TIs prolixius pro S c o t i incunabulis prxmiflis , rcliquam brcuius viram profequcNatus eft Anno millefimo duccntcf fexagef fcxto,fi vcrum cft,quod Andrcas

JL J.mur.

Anno ijoS. annumagcntemquadragefimumtcrtium. Ac quod alij volunt, annos vixit duntaxac criginta quatuor,cius natiuitas in Annum 1174. quo etiam mortuus cft Seraphicus Dodor S. Bonaucntura, mira Dci prouidcntia ita fuaThcuetfcribit, obiifliefcilicct

fi,

& pufillo Minorum grcgi confulentc

vno dodrina: folc occidcncc, litteris incumbit,non camcn a Caual.c.t. finc Iaborc,&: ca:dio,ob mcncis ftuporcm,&: ingenij hebetudincm,quadam dicfub arborc folitarius , Virgincm facratiflTimam, Dei Gcnitricem multis lacrymis , &precibus orar, vt a B.rirgin* hmo donAtur intcllcdum illuminarc, viuum,& vcgctum,&: ad fcientias capeflcndas facilcm,cfforraare ingfnie. Deipara dignantcr fomno corrcpto apparei, dignctur. Cui mox fcientiarum copiam , &: multam in cifdcm addifccndis cxprimcndifquc facilicaccra promiccic, co camcn impofico uitcr difponente,

alccr

Minoribus orirecur. Pucrulus(vci

refcrc traditio

,

vt

',)dum

oucrc adhibiraque condicione, vc fibi pcr eafdcm,vbi occafio fc obculcric, ftudeac infcruirc. Expergefactus fummam conccpic dc canca apparicionc,&: illuminato intcllcdu,la!tiad dodrinac mcnfuram crga Virgincm facratiam, crcfccnte in eo quotidie fapientia, ,

&

,

tiflimam deuotione.

XIII.

Adolefcentulum iam Grammaticis initiatum , Oxonium dui3:um a duobus Minoriris, loannes Maior atquc in Minorum xdc,gratia iftorum Fratrum conucrfatum, inftituto nomcn dcdiflc. Circa imitationis locum difcrcpant authorcs, Hibcrni Dunum, Scoti Dunfrifium Maior Oxonium , loanncs Pitfcus ' apud Nouum Caftrum in Northumbria,Matthaeus Fcrchius * V Varc Cuftodiac Londincnfis.idquc cx Pifano & Rodulpho ^ aflignat fed Pifanus,& Rodulphus illinc prodiiflc S c o t i Magiftrum, non autem S c o T V M ipfum,afleucrant.Ego ° vcro in tanta fcntcntiarum varietate initiationis locum rcputo mccrtum. fcribit

'',

,

:

'^

'

b Maior de

fjf "ji^"* cap. ig.

[

^^'jj^."'^*' c

Pitf.


''."?*• '^"e'-

adAn. 150». d Ferch.cit. c.x.

e Pifan. 8c

Admirandus in Ittteris

C

A

P,

V T

RoJulph. in cuftod.Lon-

frofe£iHS,

«iio.

IV.

XI y /^AXonij, fiue alibi initiatus grauioribus littcris opcram dedit Prxccptorc VVillclmo V^dc V Varra,fiue Guliclmo Varronc,vti alij appcllant.loanucm vocac Pifanus,fcd vel ,

crror cft,vcl alius fuic cciam S c

ribus VVillcImi dc

ot

i

Magiftcr.

Dum enim bis ipfe S c o t v s

*

V Varra mcntionem agit,adnotac Mauritius Hibcrnicus 8

Sfcti

in fuis ope- f

Scotv

m

MMgi-

^"' Scot. lib.y.

^^'/«m

iK

fuum citaflfe Magiftrumrciquc commlinitcr fcriptorcs hunc tribuunt Przccptorcm,imm6

& in circuicu fcpulchri eiufdcm S c o t

i

apud Colonicnfcs

,

inter

quindccim Dodores,

quorum nomina,&; cognomina in acrc funt incifa,fcriptu cft ita M/tgifter Gultclmw Vmrro, Prdceptor ScoTi; vti alias ^ admonuimus,& cncomfa eius cx aliis produximus authoribus. :

Huius opera erudita valdc,in Scoti ofer.

tom.

I.

libros Scutcnciacu,affcruantur

apud Minorcs Conuetuales, ^

i

Cham

h Ao. 1170. ""^™- **•

VitaloannisScotL a

Tiithetn.

de

fcript.

&

Bzouius * S c oChambctij in Sabaudia. Quod vero Trithcmius % Sixtus Srnenfis '', difcipulum, planus Alcnfis Alcxandri eft crror ; ctenim Alcnfis prius vitam ryfiA dicaDt abfoluit, quam candem S c o t v s inciperct. Annum, quo natus cft S c o t v s, iam dcduximus lupcrius, cx ccrto , & ftatuto ab omnibus mortis tcmpore Alenfis vcro dcccflic anno t^y. vti fuo loco largius docuimus ^ ; anno faltcm yno vltra viginti,ante Scotvm natum:vcl,fccundum ahorum opinioncm,annis fermc triginta. Quin & duas claffes Do^orum inter Alcnfcm , & S c o t v m numerare hcct vidchcet DP. Bonaucnturam, &: Thomam,deindc horum difcipulos iCgidium Romanum,& Richardum de Media-villa, S c o t v s tcrtia poft Alexandrum claflc fucceflit. Hinc ipfe Bonaucnturam fub antiqui

4.Bibiio£h.

c Bzou. ann.

:

/«/'
N»»

i

fcipuius Ais-

:

dAnn.ii^j. B.I?.

Doftoris appcllationc recenfet '. Adeo vcro iu ftudiis profecit Oxonij , vtbreui Magiftcr in omnibus fcicntiis euafcomn^flrmi fofeditftitn- rit. NuUa enim eft ex liberahbus , quam non fe plenc pofledifl^c paflim in fuis operir e Scot. in

i.

XV.

"**•

bus oftendat. Logica tam acutd vfus cft , vt nihil vltra fieri pofle videatur. Quaproptet percipientibus eius acrimoniam (quod imperitorum eft proprium) Sophiftacaeam frequcntiflimc acccrfit ptiofus arguitur. Phyficam calluit , vt quammaxime , ad res Theologicas enuclcandas. Mctaphyficam perfcaiflimc tenuit, adeovt quidam aufi fucrint eum in Metaphyficis Ariftoteli prxponere. Ahj volunt cius Philofophiara Pcripareticam fingularcm cflc atque ad Philofophos Ariftotchcos , contra fidem fefc armantes , retundendos eflicaciflimam , vt cum multi Theologorum aduersus hxreticos polleant , Scotvs aducrsus Philofophos , tanquam princeps prxlium ducat. f In i.d.i. Mathematicam pofledit egrcgie. Gcometrices peritiam tam luculenter dcmonftrat *, ^^' vtad ScoTVM intclligendum , nemo nifi peritus Gcomctct fufficiat. Aftrorum nogibid.d.14. titiam oftcndit ^ , nccnon Optices callentiflimum fc probat *". luris Ciuilis rara in ''. dida opcribus ^'"^ Aliquando acut^ refellit Glof, Canonici vero apprime multa h Vn 4 i 41. ^,ahquando pluraprofertfacrorumCanonum c].3. loca, vt fuam fententiam , mafatorem '^'"^^ ^''•^^ ^^^ morales, ftabiliat. Thcologiaj praiftantiam in cius Commcntariis ad I^^^Vio Magiftri Sentcntiarum adco plcriquc quatuor libros admirantur vt Theologorum 9. frinq vocitare non vcreantur. Diuinarum Scripturarum cognitionc ita cnituic , vtplu^^&^d'' «^^w res cx facro Codicc libros Commentariis illuftraucrit. ^.j. 1 in 4. d, 6. ]sjon me difpliciturum puto Ledori , fi dc eius cruditionc canta , foccundiflima comprchenfionc vnum aut alterum proborum virorum teftimonia fcicntiarum , fubiiQ^Wt k d.13! q.r.d.ij.q.i. ciam. Futt ,inquit Pitfcu*'", vir ingenio planead litteras fa£io , (jr ad miraculitm fub-

anon

&

;

&

'

*

,

,

,

'

&

XVI,

,

tam hominem ttcie meritii fiupcndum , quam inter argutos PhilofoHiftoria vniuerfalis Hartmanni Schedelij ": Ioannes Minor. Theologus fubtiltfsimus , mno Dom. j 00. vel circa , velut alter

Atc^ue ftcuto ,ivt TPon

0ius"d?arin»

'^'^

tmomia.

phos quend^m dixerit Deum.

rschcde'"n «?.mundi ^ta-

o SciVrm de

»

o f V s , Ordtn. ApoUo floruit frA

Sc

,

^^t minus °

&

\

Citterif

Theologis , fubtilifsima qu/tdam opera edidit.

Hcdior Boctius

Ftr fuit acutiiHmo ingenio prdditua.

:

^

:

Cardmalis BclTants eruditionu

TheolegM , vt eitu ingenio illud feculum cenferi foffet indignum. Sixtus Senenfis ^ Fir admirandd erttditionis , fubtilitate prddittfs. Trithemius ' Fir in diuinit Scripturis fiudioadeo profundus vt eiusfcripta eruditus dr tn Philofophia Artfiotelica doBifsimus q Scncn I.4. fus> * ^'^''*"^ In diui/'^*^*^ ^^^ penetrabilia ,(jrobtd quoque minus vfitata. Alphon^us Ciacconius d rerum abdita»^ Scripturis Philofophia peripatetica verfatifsimus, ob ingeny acumen, fcriptor. s Ciaccon.in fyf^ accuratifsimos interpretationes DoCToR svbtilis vocitatus. lacobus Philippus Bcrgomenfis ' Theologorum fubtiltfsimus perhoctempus velut alter Apollo fioruit , &pra t BergoM.in fuppien». cAterii Theologis fubtilifsima edidit ; quantum valent eius Commentarij in diuinis Codici^*^ abfque nofiro tefiimonio ipfiosiendunt. loatines Rioche " Vir omnifapientiaprofundus, V Rioche in copend. t6p. peritus vnde c^Doctor svbtilis nuncupatur. loanncs Leflxus Epifcopus Rof^*"^* * Tanto fuit ingenij acumine , iudicij in doffrina cognitione vt Theologiam iUam reLcil hb 7

fcript.

:

P.'^°"-^'^''

:

&

,

,

^

,

:

,

^

&

,

:

'

:

^

;

'•

,

l

dc teb. Scot. condittorem, »dann.i33o.

quam Scholafiicam vocant

,

multis fubtilitatibus exquifitis , felicifsime auxerit»

f^ quibus quod multa,qu*in obfcuro pofita latebant

mam

,

e tenebris acerrima ingenij perjpicientia

vitam ac doSrinam auidius confeSiantur immo qui quitfiionis alicuius intirationem ad viuum rcfecant , ac fubtilius perfcrutantur ScotiH^tfumma, tanti ingenij

eruerit, qui eius

,

;

,

laude vocantur; quafi nihil fit aut tantadifficultate interceptum , aut tam denfa caligine inuotutum , quod S c o T i ingenium non potuerit penitus in^icere , ac clare aperire. Verum .^.

hoc iUius gloriam aliquantulum imminuit , quodqu£ inuefiigauit fapienter

;; .: i

cultu illuHrauit .

ficundLm f^tmunt ku.

man.m.

;

,

non ita orationis

quod tamen futo nsn tam hominis, quam atatis, qua cultiorem loquendifor-

mnm ftfpernata efi, vitio acctdiffe. Verpmcft eamaetatcm non ita orationis cultui ftuduiffe ita tulit illud fcculum in XVII. quo Thcologi & Acadcmici, non tam in vcrbis nitidc proferendis, quam in rebus ipfis ;

,

,

^j^^s

.

Vita loannis

Scoti.

j^

&m^inceUigendisoperainomnem impendcrunr. Acque diuina ilU , vc compculos modus humanz fpernanc clovc fucum omncm pohti abhorreanc fcrmonis. finiphcitatis vencrandr , quenciz , 6C Proinde viri magni qui huiufmodi pcrfcrucancur arcana , non quahcer dicanc , fcd quid dicanc rcuerentcracccndunc. Peculiarem habenc fuum loqucndi modum qui eo clarius , quo dcmiiTius fecreta pandunc diuina. In hocdicendi gcnerc fimphcitas hxc cloqucntia eft " , f«-c virosfumma authoriute dignifsimos fUn^c^ue dtuinos decet. H»c tUt loclir^ expIicAndis

,

tnyfteria, nefcio quid habcnc maieftacis

,

;

» Augnft

,

humtlior

,

enim congruit

1

4.

altos autem

quanto videtur chmt c.*!^ ipfis Cor.t. tantoaltiitsnon ventofitate ,fed foliditate tranfcendit. Res diuinz ^ non perfua-

cuti funt, nec ipfos decet alia , nec alios ipf*

:

,

*»

&

•

'^'

&

virtutis exphcantur , human/i fapientix verbis,fed in oiienfione Jpiritus dum vcritatcm duntaxac proponunc, noncxpctuutphalcratos, fed fimplices fermoncs '. veritati operar/t dat oratio , incompofitadebet ejfe, (jr fimplex. Nihil ergo dctrahic S c o t 1

Jihilibus

^a

c

SeDec«ep.

*°"

laudibus,neque gloriam cius minuit,quod pcculiariillo Thcologorum loqucndi gcnerc, fimplici fic vfus fermone. Lcgc Picum Mirandulanum, qui in przfatione candido iciuuus. Sane fcholafticae fubciiicaornati(nmus cft, in dcfcriptionc fchol.iftica nudus, tes, & anfra<3:us vix huiufmodi nicorem patiuncur.

&

&

Docet

C

y

A

fcnbtt Oxonij, P

V T

V.

'AntoicaqucOxonij licterarum incrctricuto enituic in ipfa adolcfccntia Scotvs, vc humanas vircs,& communem natur* curfum tranfcendiflc vifus fit,&: vcrum eflc probaucric,quod fupra retulimus dc pecuiiari Dei dono conccdcndo.per Virginis Dei-

XVIII. ^

I

X

**

para:

,

fibi

Tantum

apparentis, intcrceflionem.

porro lumen

,

fui inftituti

Reftores

,

d num.it.

non

fub modio abfcondcndum,fcd fupcr candelabrum ponendum dccreucrunt. Quare euocaco ex AcademiaOxonienfiadParifienfcm, Guliclmo Varrone,cius,vtidiximus«,prx- eSupram^. cepcore, ad cathedram Theologalcm rcgcndam, Scotvs fuffedus cft przceptori. L*iit msgn»

Vcroque hoc viro adc6

Oxonienfis, vt eateruatimillucconfluxcrint ctium millium ftudioforum fubannum joo.

floruit Vniucrfitas

auditores, &vlcra ccnfum

communem

'^f*"^'*^'

1

quo ccmporc illic legic S c o t v s , criginca millia fuiflc recenfita, fcnbit Pitfcus ^. Concurrebancenim, cefte Rodulpho^exfinitimiscuncVisciuitatibus,&pencexorani mundi angulo, plurimi ad eum videndum,& audiendum, qiicm tanquam quoddam cceli oraculum vcncrabantur. 2^/^//^»/wr*»»off«//»/w, inquit prardidusauthor '', abHrufum ^uoa perjftcax etus tngentum non penetrauertt e tenebrts eruertt nthtldentque tam nodofum, quodiUe tjuafi quidam OEdipus non dijfoluerit : nihil inquam, adeo erat dtfficultate intereeptum , vel denfa ealigine inuolutum , quod S c o t i ingenium non potuertt ex-

&

,

&

;

,

f

de

Pitf.

'^«^»*'-

0"n«

g Roduiph. |"»'"Scoti. fcriptor.

^

flicare.

XIX.

autem Oxonij vltra philofophica, eruditirtimos Commcntarios in quaruor ScrSifi, ihijg Sencenciarum , profundius in primum diffufius in quartum. Inccpiifc hoc opus '* ^""f""poftannum 1500. conftacexfecunda quarftionc prologi , vbiaitannopra?di<5omuItos scot.'q*t. Mahomcti cultorcs occifos fuifl*c , & plurimosfugatos. Hxc dixiflfc putem de Caflano i- <^^ f«pt>Tartarorum Regc,quide£ponfarafibi Rcgis ArmenorumChriftiani filia, Chriftianam ipfe fufcepic fidcm , dcui£tis Perfis, pulsoquc if.gyptiorum Impcratore , Syriac iura dabat ^ Huic, indifto Romat Concilio , Bonifacius validum mifit fubfidium , quo adiutus k iEmii. la F"'forciccregicconcraMahumetanos. Sccund6 citac Scotvs Decretalem, qua BonifaScripfic

,

,

libros

,

*

;

&

'

["f^"]^

fextoNonas Martij , anuo sc
cius

VIII. approbaclibrumfcxcum Decrccalium

;

data

eft

\

'

1

;

,

loco

X X.

dubium

intexere.

Hoc autcm opus

,

ecfi

mis laudibus cxcollunt

:

Authoris immatura morte ab incudibus ablatum , omnes fum/» eo monlirauit , ^uod fiurit ingenio per^icacifiimiu , aic Ferchius A. 4

in^.

"^^*

Vita FJoannis Duns

8 a Fcrch.c*.

chios citatus

Scoti.

^i&i» rerum /tbditarum ferfcrutatione ahditi/simus m» cententus exteriore ,

quadam fuferficie

adveritatum frofunditatem ajfirans , ficut difceptationum argumentorum cengefiorum flurali' eiufdem frolixitas ofinionum exfenfarum varietas , tasdemonfirant. Duahus in rehus exceUuit :frima quidem in famofis frofofitionibm valde accuratis vniuerfalibus iruendis, ad quas tanquam ad frincifia refoluit fuhtilifiime theerernata c^uttc^ue ; vndefit vt illis , ceu fortifiimis munimentis , Scotifia tum arguendo , tum rejfondendo euadant rohufiifiimi. Secunda , in rerum frofriis ratienibus , 'vel ef[entiis,fiue,vt do&rindi ifed

&

,

,

^

,

ScotiBtt loquuntur^quidditatibus^dr rationihus formalibus indagandis, efi incomfarabilis.

enim a rerum ejfentiis

ckm

accideritia, fiue communia,fiue frofria eafint,fendere nofcanturyfraci-

fuus De&orum fcofus in entium,quod quid c^^nofcendo confifiit.Acceditnatiua qujtda Scotica fubtilitatis longanimitas,

Commcntarios hos •»

P"'*^*^' '"

nuncurl"

& Jfeculatienihus confiantem & lahoriofum,aliequin fru6iuvacuum dimittit.

quam (jr in frofofitienibus

oh tdc^ue requirit le&orem valde attentum

redcgit in locos

,

difcernis-,

,

communcs magno

& laborc

ftudio

Hicronymus

Rcgifelmo Vcneto , cenfuic foecundos amoenofquc hortos fcUcium arborura cxcclfarum contcmplationum , in agro

Fcrraricnfis

Ordinis Praedicatorum , quos, tcftc Pafcalino

,

^

Hcclcfia: fatarum.

^J^odeBe Jcrihit

C MtdefleMtio.

A

P

^ catholice,

,

VI.

V T

TLluJ prxtcr rcliqua potiflimum in hoc operc atquc in rcHquis itcm clucubrationibus XXI. admirandum quod cum nemincra fibi propofuerit fedandum nequc in vlJius vcrba iurauerit; fcd in vcritatis gratiam modo hunc, modo illum Dodorcm ctfii ,

JLcius cft

ctinionei.

,

,

,

nominatiflimum ,

confpicuum pro Scholafticorura more refellens & S.Thomx dodrinam.multis nominibus illuftrem,& communi calculo commcndatam,phirimis in locis impugnauerit pracfertira vcro qua: in prima partc S.Doctfi doftrinac

,

&: fan(3:itatis titulo

,

;

;

cCaietan.it»

pn^

a .i.par-

candcm Caictanus prxfatur,diccns*^ Theologi comflures,neque adeo contemnendi, magnum fihi nomen ingenij^ ac doifrina faBuros hincfe ejfe futarunt ffiveluti

£lorcdocuit, vtiad

:

munitifsimas arces fortifsimi Duccs felent , ita illifartem offugnarent. tilitate

,

I

o a n :i

cofia

(jr

vero S c o t v

hancfrimam fuismachinationibus

, hac in re , laborauit fuhquippe qai fingula eius fartis verba labefaliare contendat. attamen ita

;

& rehgiosc

e

s

s

egregia ,frater cateres

verbum vllum iniuriofuracxcidcrit, autquodiuftam minus cautc protulcrit. Addc quod maius cft , homincm Cathohcorum virorum , & orthodoxorum Do(^orum fcripta conuellcntem , nihil minus orthodoxum , nihil non Cathohcum dixiflc ita vt cias doArina per terccntura , & plurium annorum interuallum nullo,vclminimo, fufpcdx,aut minus fana; na:uo, communi Ecclefiac , aut vUius cx tot Concihis , quac toto hoc tcmporc cclcbrata func , iudicio fic

modeft^

olFenfam gcnerare

fecit,vt nc

poffit

,

;

afFcfta.

Vtramquc &: candidam mentcm d Poffcuin

m

nius Poflcuinus

<J :

ScoT

I,

,

& fanam dodrinam

,

ineo fincere laudauit Anto-

inquit, doilrina graue tefiimonium extat, quod eius libri, ahfque

vfque in hanc diem trecentes circiter annos , in OEcumenicis ConciliiSy tnuioCerte cum illud D. Augufiini de laude charitatis , verumfit ' IUe tcnet quidquid latct , quidquid patct in diuinis fcrmonibus , qui charitatcm feruat in moribus haud mirum fuerit , fi ingenium De6toris fitbtilismodefiid, (^ charitate praditum al-

vllo erroris nAuo, e Aag.ferm.

ad med?"'^

laff permanferint.

.•

&

,

;

indagandam. 2{unquam enim fuam fententiam frefert in aliorum iniuriam vel deprefsionem quin quorum aut erreres conuellit , aut ofiniones excutit tam id modefte adeo flerumque fuffreffo nomine facit vt chriftiano feEleri hafijfe a Demine fafientiam ( certe integram mentem ) coniici fofsit. Guliclmus Vorilongu» cundem Dodorem compellans ait ^: Mirum tot fublimia fcrihens quod in errore non es deQuarcnon frehenfus alique. Similiterfercadnotarunt PctrusRodulphus ^,&Bargius immcrito facraslnquifirionis gencrahsRomaETribunal,antc Annum i6zo.prjecepitdo^"narura aut librorum ccnforibus, vt quidquid S c o t i cfTc conftaret, intadum inuiolatiimquc permitterent. Ccrtc qui ad eius fcrrpta oculos conucrterit,facilc vidcbit, quod nan modo pictas Chriftiana orthodoxo Doaorc digna ; vcrum etiara dodrina,& humilitas pari grcflu in eifdcm incedunt. Difllcruit ille quidcm quod magis cx vcritate vifum eft, ea tamcn animi modcratione , vt finc cuiufquam prxiudicio vcritas fuas ferat partes, illi quorum fentcncia impugnatur, debitara rcuercntiam. Nec enira fua ita lcdori inculcare ftuduicvcluc fincomni haeficationc fcqucnda ; imm6ne eundem ab aliorum tifsimos fenfus eruere fotuerit ad veritatem ,

,

f Vorjlong. *"'

ceot"**

R Rodulfh.

h Bareius in proi. I. Se>-

""•

;

&

,

,

''.

,

&

fequcla

XXII.

o

1

o

Vita F.Ioannis

9

non fecus ac aliorum arqua difcutit lancc; inde non folum animi fincerus candor,fed veritacis non glorix (ludium in eo Fuif-

fequela abftcrrerct , propria intcrdam placita vt vel

Duns Scoti.

,

,

fc legentibus apparcac.

^x C XX 1

T X

r.

fcripfirit Parifiii.

VII.

A P V T

"IMc dixiraus dc iis, quae fcripfic Oxonij

,

prxfcrtim in Magiftrum Sentcntiarum

J.tcr rcliquas cius clucubrationcs, vt laudaciflima,ica magis obuia,

dcnu6

in

& vficaca.

,

in-

eundem Magiftrum Reportata qua:dam Parifiis,vtiomncs indigitant attamcn ;

ca , qua: fub cius nominc circumfcruntur , aliquas patiuntur cxccptiones ctcnim praeccr ftylum longe diuerfum a fcripco Oxonienfi , difcrepac cciam ab codcm valdc dodrina. :

Addc long^ humilius, & infcrius eflc priori

§tuij fdfft.

Scripfit '"

^•'^•f»*-

lujuiunfu. ''•"'*'

"^'

^'-

fZjJll!''"'

opcre,acque proinde ingenio iam proucdiori ficri pocuit , vc iunior exadius , fcnior minori

indignum qui namquc Atquc hac rationc fadum cft, vt neglcdis Rcporcacis Parificnfibus umncs inhaircanc Oxonicnfi Commcncario. Ex S c o t i fedacoribus non fuic qui RcDoftoris

cum

fubcilis

:

laude docuerit

?

,

porcata hacc clucidarct, aut fuiscommcntationibusilluftraretentarct.foIusnoftcrHugo •I

Gauellus laborcm hunc aggreflus cft , vt nihil quod S c o t i dodrinae capefTcndje , aut nomini magnificando conduccrct, prarcerirct. lamprodicruntciusScholiain hoc alia Thcologica opufcula. Id aliqui cxcogicarunc opus , in Collationcs , Quodlibcca , cffugij , vt plurima hinc indc coUegcrit Scotvs,&cx fcripco Oxonicnfi reporcaucrit, tumulcuaria quadam colledionc , vcabfolutum opus opporcuno ccmpore concinnaret, cius

&

prarpropcra tamen morte infcdum,cx difcipulisaliquem voluiflc cdere,ne perircc, atquc cx proprio penu aliqua addidiflc, fuppleuiflc, commucaflc.Profc£t6 Macchzus Fcrchius omnino S c t i eflc ncgac, pocius alicuius aic efle Scotiftae fcd cgo partim S c t i, partim cfl*c Scotiftac contradiori cnim voluminc exfcripfic ille,quae S c o t v s libris quatuor qux nos in hac cdicione damus cx Bibliocheca VacidifFufius fcripfit Commcntaria cana , aliorumquc codicum MSS fidc corrcfta , de quibus in Praefacione ad ipfum opus amplius diccmus. Reliqua cius opcra vbi fcripca finc , non conftac omnia commodius dc fingulis noftrum profevbi dc Scripcoribus Minorum feorfim egerimus,refercmus,

» Frech.

''

cjt.

'•

;

;

,

&

;

&

rcmus iudicium.

XXIV. rit

Quando vcro Reportata vcl fcripfcrit,vel collcgeric Parifiis, auc quo ccrto anno vcneLuteciam eft incompcrcum. Sub Annum 1 3 04. illic habicafiTc conftat ex licccris Mi,

niftri

Gcneralis Fr.Gondifalui, quibus concedic faculcaccm, vt ad Baccalaureatum S c o-

T V s pofllt promoueri. Harura cxcmplar cx Petro Rodulpho authographo.hic fubiungo.

IN CHRISTO

«

Domino.

D expeditionern dileffi in Chrifto Patris *A.gidif de Legnaco,

de quo per litteras veUras

vt moris efi ) eodem fecundum vefiri ftntuta Conuentus BaccaUureus huiufmodi frafentmdus sd frafens deheat effe de ^liqua Prouincia aliarum a Prouincia Francid,dileiium in Chrifto Patrem Ioannem Scotvm,^^ cuius vitA l^udabiltfcientia excellenti, ingenio'que fuhtiiijiimo aiitfque inftgnibus conditionihus fuis partim experientia ionga, partimfama, qu<e vbique diuulgata eft informatus fum ad pienum DiieBioni certific0tm exijio, citm de alio

teat,

csiculo pr/tjentando frouidere ofor

(

ciim fecundum ftntutfi Ordinis

^

,

,

,

,

,

,

,

diEium Patrem ty£gidium principaiiter dr ordinarie pr^fentandum iniungo nihtiominus vobis ad meritum faiutaris obedienti/t,quatenusprdfentationem huiufmodi cum foiemnitate foiita ,ftne muito difpendiofacere debeatis .fttamen conftiterit vobis quod veftr/t afsigno foft

;

,

,

Dominus Canceliariusveiit duosftmui iicentiare de noftris voio (^ piacet mihi quod frater Aibertus Metenfis ,fiad Conuentum redire poterit cum Prafato Fr. loanne deheat expediri. ,

,

,

&

In quo cafu mando ordino quod di£ius Fr. Aihertus antiquitatis merito incipere debeat, Aiho Fr. loanne fub eo poftmodum incepturo. Vaiete in Domino,& oratepro me. Datum in ioco Ffcuii Prouincia Marchi<e Anconitana XIF. Kai. Decembris Anno 1 ^ 04.

XXV-

,

Magnum illud fanc cncomium

«ij. •

Parifiis, vcl cius

Fr.Gondifaluus gaudium in

A^

cas cx ipfo tranfcripfic ^ RoJuiph.

CHARISSIMIS PATRIBVS, Vicario, & Magiftris,

SIBI

Guliclmo Guardiano

'',qui

fuprcmi Religionis Redoris dc pccuiiari viro , coque

ado

Priftn/*tmr

tU B*tc»Uut' ^^^^^^

Vita F.Ioannis Duns

lo Graue optimi ^effimoniui»

adolcrccntc.

DileBum in

chrifio P.

Scoti.

Ioankem Scotvm,
^^* txcellenti^ ingenio fuhtihpimo , aliifque conditionibtti ftiis,fartim experientia longa,f(iro[U£ vbique diuulgata ejl, informatus fum adflenum, DileElioni velirx. afsigno,^c. Quantus vcro qualifque fuerit hic Gondifaluus Generalis Miniftcr apud quem ade6 cgrcgie ScoTvs audicbat docct luculenter hoc fuo teftimonio Aluarus Pelagius * coxuus SanBd memoria Gondifalpus Hijpanus de Preuincia Galicix, nobilis gcnere ,fed noEuangelica faufertate vere frater Mtnor (^ aeUtor ardentif moribus , bilior vita

timfama,

,

,

,

a Aluar. lib. 1. de pian£V.

,

,

:

&

,

^

,

fimus reguU, f^ dominus faupertatis,(jr Dominica httmilitatis. Magilier in Theologia realif opere , de maioribus mundi litteratU in triuio^c^ quadriuio, qtti farttm poji morftmus, verbo

&

temfuam Parifiis in vifione quibufdam Fratribus nojiris affaruit gloriofus in throno refidens cum corona aurea, (^fceftro qui dixit tunc, quodfedes threnifibi afsignata erat iu ccclo,quia ,

;

ffirifsime in Ordine iujlitiam obferuauerit.

LutetU Uuream

fufcipit Doctoris

,

^ pro immaculata Virginis

MariA Conceptione decertat,

Capvt

VII.

PAriilis itaque Baccalaurci primum mox Doftoris infignibus laurcatus dcindc a fuis XXVI. in Comitiis Tholofanis Anno 1 307. Regens creatus ^ primum locum inquit Poflcuinus in Schola Parifienfi ajfecutus, Academiam illam multum illuUrauit Theologia JcholaUick mtiltis fubtilitatihus auEia. Hic primum publicuminiuit certamen proimmacu'^'^ Virginis Mariae Conccprione qui eandcm etiam Oxoni) fecutus fucrat fcntentiam, & Hbro tci tlo, brcui fcd fohdo,commcndauit difcurfu. Nam cumpubHca, &: folcmnis dc hac re difputatio ^ ad fedandos iam cxortos tumultus intcr Mmorcs & Prxdi,

,

,

,

c Po(reu.cit.

Defenditim-

vT^^^c^Zeftionem.

,

,

;

,

d Vcrnu!. in

fn^oL.

'^

,

,

,

Apoftohco prxccpto, Apoftohcis etiam prarfentibus inftituerctur Lcgatis (nequc cuim S c o T V s primus omnium hanc dcfenfauir fcntentiam hcet primus pro ea dctcndenda grauiora ftrauerit fundamenta ) miflus eft hbenfquc vcnit Oxonio Parifios pro dcfendcnda Virginis puritate cui fuam omnem vti diximus acceptam ferebat doftrinam. Aduerf

ct'-

ccpr. a sixt.

IV. appio-

,

,

,

c Peibar.hb.

,

,

,

,

,

ait.3.

ordine refimpfit tate

,

foluendo intricatas eorundem difficultates

qna Samfon DaliU iigamina

,

Sco TV

s

multas

,

,

,

,

,

& nodofos fyllogifmos ea facili-

in fatiorem Philifiinorum fofita

,

dirumfebat. yiddidit

& fortifsimas rationes, frobans Virginem J'an£iifsimam fine

originalis

feccati macula conceftam. ASitis obliufefecit fafientifsimam illam Vniuerfttatem Parifien-

fem, qu£ in gratificationem vt Mmpiexx

ffjf

Hoc itaque adu,

&

Scotvm

iis,

celeberrimo nomine

DocToRis svbtilis inftgni-

quae fcripfit in Tertium, allcxit Vniucrfitatcm Parifienfem ad

efFormandum decrctum quo

cauit, ne ad vllos gradus Scholafticos admittcrctur, fedcfcnfurum Beatam Virginem a noxa originaria. Decretoad^ votum dc cclcbranda quorannis fcftiuitatc immaculatx Conccptionis Reuerenf Cncar. in J^''^''^ eiufid. virg. difiimo Domino Vrbis Antiftite Mifi^a: facrificium offcrcnte,& vno ex Magiftris concioP"^-^' nem habente. Quje fcftiuitas dum in diem Dominicam cadit , in Conucntu PrardicagLib.aeCo- torum ahistcmporibusin ConucntuFratrumMinorumhabetur. Scripfiahas ^largius ^^ l^^i-iius voti nuncupationc eamque S c o t o dcbitam oftendi. Ipfa fan^ pia , & com\'4a feft munis opinio iUi fert acccptam ftabihtatem fui principij , & pcr fohda, quc iccit fundai5.§.i.n.z. mcnta , iuum incrcmentum. Licet enim plurimi, maxime ex Francifcanis, in hac rc ad'aborauerint , & fuppctias tulcrint ahj non nifi S c o t i iaftis fundamcntis fua fupcrSaiazar. ftruxcrunt & ab aduerfariorum molcftiis fe expcdicrunt. Vt non immerito noftri xui Itb. dc ConsL

pl'"ifitn[.

hnnc

epinio-

''^"<^

,

qui prius tton iuraret

,

,

,

,

,

,

V.

,

cc^pt.c.i3.&

yj^. tjodus ita contcftatus fit Subtilifsimus DoBor quemadmodum omnibus Theoiogis immaculatA ConceftionU frofiignandtt author extitit j ita etiam nthilfratermijit qnod in hac re ''

Pincda in pnml. Reg.

i

loan.

Rutz

jn vita Scot.

Morcn^ dc Rin c^p.4.

Lczana

in

:

^^ maiorem Viriinis facere poffet. Deindc :Ioannes Dvns Scotvs fraci.'^'^zloriam '.''', ri r rj ac maximus ftir^ Concefttonis vindex qtti tantam hutc doilrinajua authorttatepdem comfarautt, quantam nuliusalius ante, veifofi iffum. illud fingularc & mirandum commc- XXVII. Qji' dc publico hoc cius congrefTu fcribunt moraut quod dum ad difputationis locum procederct coram obuia B. Virginis ftatua rti^./~ ^-iniarniorca breuiter orauent emfquc opcm cxpoftularit fimulacrum vero mchnato capjte, fignificarit fopcrnum ei non defuturum auxiiium. Communis ita fcrt popuh Pari-

fuus

i

,

'

&

aiij piuti

™i.

,

•

,

,

t,

,

,

,

ApoloB.c.rt.

t

i

,

,

f.

•

t

5

ficnfis

Duns Scoti.

Vica F.Ioannis

ii

ipsaque imago rcm confirmat patcnti,&: vfquc in hodicrnum dicm pcrfcProfcdo non nifi fupcrno auxilio ita pocuit inualcfcerc cius

ficnfis traditio,

uerantijCapitis inclinationc.

eamque impugnantibus cx aducrfo pcr tria intcgra fccula dodifquotquot cx Angelici Dodoris Schola prodierunc , G. paucos cxcipias. Nihil h*
fimis viris,

&

:

,

,

,

,

,

&

;

nonfolumexauditorumapplaufu, verum cia , ei tribucrctur honorificus titulus,

& ex authoritatc

,

fcu nomenclatura Pontifi- ^»'»*'"^-

Doctor.is svBTiLis,ita carmen

vecuftum,

fcd impolitum,

«'^7^*/,*' 'w-

eft Virgo frimifine Uhe farentii, Hic tulit , &c. Inde gentu meriti tantum ftbi Papa refuniens

Concepta

Doctor

svBTiLis,

Mcitur^ inde dedit.

Papa hic probabilitcr crat Clcmcns V. nam fub Pontificatu Bcncdidi X I. aliquoc mcnfcs Oxonij adhuc commoratum S c o t v m duximus ' probabilius, ex Bulla Bencdidina ab eo citata iu fcripto Oxonienfi. Ab hoc tamen Bcnedido indidam publicam difputationcm , ad quam S c o t v s perrexit dcinde relatam Clementi V. in Galliis anno fcqucnti creato , cui dum hominis acumen &: dextcritasin rcfcUendis aducrfariorum obicdis, narrarcntur, Svbtilis Doctoris agnominc cohoncftafTc non cft omnino improbabilc. Nifi &: probabilius , & verofimilius vidcarur Epigrammatarium per Papd nomen intcllexifiTe Epifcopum Parifienfera ita cnim prifca ferebacxtas vt ctiam Epifcopi Papx vcl Patres Patrum quod illa vox fonat appcllarentur. Exempla habcs plurima in Auguftini , Hieronymi, &: aliorura cpiftohs ad Epifcopos confcripcis. ,

«Suprin.ij.

,

;

,

;

;

,

,

,

Coloniam mittitur ,

C HOnorifico donatus 1

5

A

P

^ qua de caufa ? V

V T

I

11.

nominc, magno auditorum concurfu

lcgit Parifiis

;

dcncc Anno

cS.fupcrucncre Miniftri Gencralis Gondifalui obcdicntialcs littcrx.vt Coloniam

Agrippinam fe transfcrrct. Acccptis littcris cxtra Lutctiam , in prato Clcricorum , quo co dic cum difcipuUs , rcmittendi animi gratia, feccfiit, coeca & prompta obedientia '', valc difto iis,qui aderant,rcda

Coloniam

itcr

affumcre coepit,antc

quam domum,Iibros,

aut fcripta collciiurus, fcu Fratrcs falutaturus rcdirec Admiraci difcipuli.incerrogarunt, cur non abirec in Conuencum , Fracribus valcdidurus ? at ille dignam loanne proculit

fcntcntiam

:

Pater Generalit Coloniam ire iubet

Grauis fanc

redire.

,

& ponderofa

,

|'n^*'j''T^* q. i.

'''""/'* »**-

nen in Conuentum ad falutandos Fratres

fubeflc debuic caufa

,

vc canrus

homo

,

cx Acadcmia ^'^: '^'S'-*

omnium tas

,

prima, deftinaretur ad Vbios, apud quos Vniuerfitas non erat , ncquc ipfa ciuiquantumuis inferioris Gcrmaniz Metropolis amplififima, pulcherrima, atquc poten-

tiflHma

,

pracferenda Lutetix.

Varias varij rcferunt

:

quidam volunt proindc miffum

,

vt

^'

^-''"rfi-

Academiam caftcrarum inftar fundarcc, & ccrccabfque fcrupulo aflrcric Pccrus Rodul- j^f ^*" phus % quod Foiuerfttatem Coloni/t inftituit & frimus fundamenta iecit, Atqui improba- « Rodulph. tum putant alij cx co quod teftibus lacobo Middendorpio ^ & loannc Pitfeo * Acadc- ^ Middcnd. ,

,

,

Vrbano V I. Legatis cx Mendicantium Ordinibus ab Agrippinatum Scnatu dcftinatis ad Annum 1588. fundata fit. Poffunt camcn hxc ica inccr fe cohxrcre vc & S c o T V s cum aliis Dodoribus inccpcric & fub Vrbano alij pcrfeccrinc. Prima fundamenca bonarum artium, & honcftr difciplinx icccrint A Ibcrcus Magnus,Thomas Aquinas, & S c o T V s ali j fupcrcxcruxcrinc caecera, qux ad Vniucrficacis brnacum,& complcmencum potucrint deVuifie. Nequc cnim repentc vnico impetu ftabiliri potcft litteraria mia

haec,fub ,

,

,

;

,

haec cefpublica

,

qux toc fumpcus

,

redditus , Magiftros, miniftros

,

aulas difciplinar, &: id

'genus

At Acad.Co-

je Angl.

^''"pitf fcript.

^^^so».

n

Vita F.Ioannis Duns

Scoti.

gcnus alia plura rcquiric. Atquc ica infinuare vidctur Pitfcus non cnim abfolutc tunc inceptam fub Vrbano dicic, fcd publicis iam fundatis lcdionibus , dcbitis aflignati» ftipendiis , Acadcraiam credam ftabilitara , &: priuilcgiis munitam ad Vnmetiitatis Pari;

,

%

cratfpol.

fienfis

fimilitudinem. Concordac Pecrus Cratepolius

de A.chiep

yfrckiepifcopt Coloniert.Anno

n.sj.

hnbuit. cit

Dem. i i%%.fub Vrbano

*

his verbis

Tempore Frederici III.

:

V I.frocHrante arfiplipimo Senatu^initium

rrim/imle6{ionem prafente Senntu ,/icClere,indomoCa,pitulfirimaioris EcclefafeCM^lcarienfis, ac Theologm quidam Parifienfis , hk qitoque oltm hutpn Vniuerfi-

D. Gerardus

tatis fundamenta iecere

do^if^imi viri , fub his

,

,

D. Alberttis Magntis

,

S.

Thoma^ Aqttinas Ioannes Scotvs , cunc fuic omnibus prjemiflis re,

& fub S c o t o forcafiis incepta

quificis Poncificiaauchoricatc ftabihca.

Aliam ahj caufam aflignanc, vc fciliccc priuatam intcr Fratrcs fui fodalicij Academiam iMvteriMs inftituerec. At probabile noncft tantum virum, publicum Profefforem Vniuerfitate. jin vt schi-

m

tnjitutr* .

p2j.jfjgjjg

^

iHinc

amoucndum

,

XXIX.

vt priuatsc inter domcfticos duntaxac Schol.x principia

Immo & infticutum

iam ftudium apud Mihores Colonienics probat tabula, fcu indcx Fratrum ibidem fepultorum , qualis communiterin mon?.fteriis Ordinis habepracftrueret.

tur,m quo cum caetcris Rcligiofis ibidem connumcratis, hi recenfenrur lUius xdis Lcdores Fr.Andreas quortdam Le^or Colonia. Fr.Alberttts de Mediolano quondam LeBor 'oloni£. (

:

Fr. Hymtctts Vol

quondarn LeStor

Colonitt. Fr.

VVillelmus. .Le^er Colonitt,qui obiit

Gerardus qttondam Lecior ZoloniA Reuer. P Fr.

AnnoDom.i ^oj.Dcindcin eadcm tabula,poil

trigcli-

mum quintum fequitur Reuer. P. Fr. loannes Scotus ,facrit Theologit Profejfor D o c t o r ,

SVBTILIS bFerch.c.7.

nominatus, quondam Leilor Colonid, qui obiit Anno

r

5

08

^/

Idus 2{ouembr.

Matchxus Fcrchius ^ Pccrum Paulum de Nouariajnfubrix virumjteftari MSS. quibufdam vetuftis codicibus caufam,quam fubiicio, lcgifTc In Conuentu Pa-

Scribic vcr6

jtn aliorum

fc Jn

inUiii».

rifienfi Francifcano

X X X,

:

legebant Regens primfts Reginaldus Prouincialis

Prottincia Prouincite:Regens fectindus

Ioannes Dvns

,

feu titulo,feu re fuper ,

Crtz« iunier,Scholaprac/art[!^imii,acfre-

qui eius doftrinam exofcularentur, viris referta, in Sorbonx. Cathedram conjcenqua Reportata pro illorum temporum confuetudine dicitur compofuiffe ) feriior notam ( non tulit. Sed prAclaram naStus occafionem quod Scabini Colonienfes talem Coloria tn Germania, qualu Lutetia in Gallia erat,Academiam erigere optarent, a P Generali I o a N N E M S C o T V M tanto operipraficiendum curauit.Receptas pro voto litteroi Prouincialis,mora impatiens,ad Scotvm,^'»/ tum remittendi animi gratia extra Parifios cum difcipulis,afiifque honefiifiimis virii effet,tranfmiftt. Doctor s v b t 1 l i s litteras emni cum reuerentia excepit,f^ nec Lutetiam quidem ingreffus,Coloniamreciaperrexit.StA & ha:c caufa incidir curo prima, vanatquc folum in modo narrandi, &l omnium vota potuerunt concurrerc, vt Coloniam S c o T V s mittcrctur;ciuium Agrippinatum ad fuac vrbis fplcndorem,conforcis Rcginaldi ad xmulacioncm. Grauior illa caufa , quam Ferchius ' pracfcribic. Emerferat inquic ante aliquot annos e Percl».ibid. illorum, quife de ordine Apofiolorum ,fuperbe nimii nuncupabant., toties jin vt cbfi. fi^^ Begardorum, fitret mre- a Pontificibus condemnati ^ qui etiam friBa fronte afidei Catholica linea exilientes, aduer^*'^ Ftdet CathoUcx fatores infurgebant, prafertim aduersus Fratres Pr<edicatores,dr Minores^ dvide Abnal.Mio.An. eo vfque vt tii conciones habentibus Haretici publice obfifterent , acpetulanti dijputatione iji8.n.}8. coffgrgdi auderent. Erant Colonia plures ex Dominicanafamiliaalumni Alberti MagJii Anno I r 86. inde in ceelum affumpti.Minorita,Le6iore eorum defunEio Anno i J o j hac de re Genera^ quenti(?imis

,

tn

diffet

,

,

&

XXXI.

;

,

lem Gondifaluum velfolum veletiam cum Archiepifcopo Colentenfi,fecere certiorem GenetalUpro z>elo Chriftiana fidei,& religionis Francifcana feruentifsimus, illuc Ioannem S c o,

,

TV

M nunquam difputando viBum,ad truces Hareticos reuincendos,ac radicitus euellendos di' Nam etfiBegardi atque Beguirfa in Italia, Prouincia., altifque locis ebullierint au-

rexit.

eionibus

irt

,

dacesnimis,(jr eftrentes erant in '

;

,

,

Germania , eoqueprorumpebant infolentia,vt publicis in con-

in medio plenifsimorum cenfeffuum infttrgerent in Pradicatores

,

& Minores, illortim

harefes e roftris condemnantes. Patulum extat huius temeritatis teftimonium in Codice Statttterum Colonienfium , vbi ,ad Annum i; 06. refertur decretum Henrici II Comitit de Virnen-

kurch, Archiepifcppi Celonienfis , centra hcs errores , fub his vcrbis , Feria fecundapofi

Domi-

nicam luuocauic compaBum : dr qued amaricante mente referimus, eorum aliqui laici, ac litpradicationibus publiteroi nefcientes, Pradipatoribus,^' Minoribus in fermonibus eorum ,

^

eis (

quibus in agre Theologica fapientia centinue laberantibus

,

pradicationis

verbumper fa-

erofanBam Ecclefiam efi commiJfum,(dr miniBeriorum Dei , t^fideifecreta lucefcuni) non ftne vehementi fujpicieneprauitatis Haretica publice reftiterunt infidelium iniuriam ^fan6ia ,

,

pcclefia;frrorem,& cacitatis catiginem,inveritatis lucemjpargentes,temereinfultarttnt. Aljj

candcm mifTum Scotvm volunt Coloniam,

vc Albcrci

Magni

difcipulis

pugnam XXXII. redintc

?

:

:

Vita F.Ioannis Duns Scoti. redintcgrantibus

&

,

controuerfiam dc Conccptionc Virginis rcnouantibus obfiftcrct; ^nvtvhxj.

caquc dcxreritate, ac dodrina: ginis

immunitatem

O uatuor iftx

ig

apud Agrippinatcs, quiapud Parificnfcs , Vir-

fubtilitatc,

peccato originali aflcreret. caufac, a variis rclata; , poterant codem tcmporc concurrcrc

omnes ScoT

,

atquc pro-

vM tranlmitti

Coloniam. rortailis tunccxortacoguatio Acadcmiam publicam inftituendi tunc Minores Lcftorc carebant Hazrctici infoleutius fuum virus fpargcbant, atque Alberti difcipuli Virginis a noxa originali indemnitatcm maiori oppugnabant conatu omnia hacc cfficacius mouerc potcrant Primiccrij animum,vt Dodorcm, quantumuis valde apud Parificnfcs dodrina & auftoritatc pollcntcm, ad Vbiorum ptcr

"ZmtmJ!!,'.

u

a

dtfmd*.

"!• .

fur cmna '^^" '*"/*'•

:

;

,

:

,

votum Coloniam deftinaret. Argumcnto

cum a

Primoribus vrbis cxpetitum quod populo obuiam proccflcrint , quafi folcnni pompa vfquc ad Conuentum fuorum deduxerint. Non aliter quam olim Vcnicnti Plavittata naui;itanobilifllmaciuitasharc Syracufanorum Rex,quadriiugisalbis , toni S c o T o aduentanti magna populi frequcntia, crebro Magnatum apparatu , occutrit vt aduenicnti Procercs

,

cum

Clero

,

eft

,

&

&

,

&

,

,

cum tanquam Solem aliquem,fibi exoricntem,fufcipcret,& amplexaretur. lacobus Middcndorpius * Colonicnfis fcribit eum in ccenobio Minorum frequcnti fchola lcgiflc & difputaflc fa^pius cum immaculatx Conccptionis impugnatoribus. Scd & Hxreticos fu,

MarCl, Fi"*

piatonii'

aMiddend.

,

pradidos acriter infcdatum fuifl*c innuit tabula Epitaphij ad fepulcrum appcufa , pra: reliquis habetur ,

in

qua

hoc diftichon

Concepta

Hic

eji

tulit

Virgo frimi ftne ,

hic htrefi

Ube

pr
parentis.

dura dedit.

Nequc enim rcde exfcripfit Rodulphus ,.

i.J

,

I

1

j

aut

'',

fi

qui alii,qui

ita

b Rodul.Vo-

lceunt

"'<>"•

j-..

Hoc tuht , hoc dtcfo pr£lta dura dedtt. Prioriquippe modohabetur praetumulo appenfum, ncquead feruandam mctri rationcm mutanda eft narratio Epigrammatarij aut vcritasfadi, Dcdit itaquc Scot vs harrcfi horum nebulonum duraprxlia, fermonc, fcriptis, frcqucnti congreflu , corilm crrorcs

VVil-

loc. citati.

Betti.invita ^'*'""

,

&

profligans, atque ipfos

loco confifterc pcrmittens.

nuUo

SCO T/ mors fed qmlis C A P V T IX. •,

XXXIII. TJLurimis demum facrarum aftionum, concionum ,difputationum,

X

& fcriptionum

morcs corrigendos , religioncm amplificandam , pofteros inftruendos mcritis, &: virtutibus plenus Confummatu^ in breui expleuit tempora multa, donecci pro temporariis laboribus,Dcusa:tcrnam rcquiem offerrc, ace tcrrisraptum, in ccelum (vtpiecrcdimus)euehercdignatuscft. Itaquc Anno 1308. VI. IdusNoucmbris, ipsa omnium Sanftorum odaua die , ad Sandorum omnium communioncm cuocatus & diem , vltra tabellas fepulcro appenfas vt cft. Ita confpirant omncs in hunc annum mirum fit quoraodo folus Abrahamus Bzouius * lijmii fejiinato funere eum feptilcro adad fidcm illuftrandam

,

,

:

,

,

;

:

Anno

Mirum & inconftantcr de cius morte fcribant Authorcs non aliter, quam dc

httc viuentem illatum

.,

inedque mifere ntmis fujfocatum

ctiam quam varie , Pythagora &: Empcdoclc ,

1194-

fcriptitarit.

,

^ ,

scotm fH *""'""•

grauiflimis Philofophis

,

fcripferunt ahj

,

quorum mors vna

autem communitcrcircahomincsprajftantifllmos fit, quia horum fama, vti maior, ita mukoties inccrtior & quorum non intereft gloriar eorum aliorum rumorcs facilc cxcipiunt non veram fadi rationem conquirunt. Scotum vero pracpropera morte raptum recentiores fcribunt Authores &: apoplcxia corrcptum lcd id a lacobo Philippo Bergomenfi cxordium cepit,& ab eius xtate vircs acquifiuit eundo. Etcnim ante authorcm iftura, nuUum inucnio qui apoplexix huiufraodi memincrit. Coaiui Hartmannus Schedel Nurcmburgcnfis & Sabellicusprimi cx cocrrorcm haufcrunt,a quo magnampartcm fuac hiftorix mutuati funt. De SabcUico ita largius alias probaui*; dc Nuremburgcnfi, Trithcmij fubiicio tcftimonium Hartmannm Schedel Tiuremburgenmultiplicitcr rcfcrtur. Id

:

,

,

,

:

,

c

Bzouiu» **'*'

|^""°

^^'««w «rjc vUi$ PhUo-

'''i'^^^^^

^"'P''"' Aii^pti

4Uut

'W'"'*»^-

KiftiiMntur.

,

einApoloK.

:

fis,&c. fcripfit inter aliaingenij fuiopufculaexlacoboBergomenfi,& aliisHifioriographisMinftgne , quod continet hiHorias dens nonnttlla , maximede rebw Germanorum,optu grande,

s\J^°"*/''' a.9.

&

temporum.

Viuit vfque hodie

apud Tiurembergam ,fub Maximiliano Rege Anno Dom. 494, 1

hos narrationem,vcluti per manus traditam,amplcxati,crrorcm foucrunt. Attamcri Trithcmius f quantumuis apud hos , corumque duccm Bcrgomcnfcm ill ud mortis genus legcrit, tanquara commcntitium neglcxit nouit cnim tanquam lcriptor c domcfti Scoti oper. Tom. I. Alij poft

XXXIV.

,

:

f Trithem,

•**^"'P'°'-

VitaF.Ioannis

14

Duns Scoti.

domefticas,& loco vicinior, lcuitcr nimis adinucntam lianc apoplexiam,quam antc hunc afleitc.rem nuUus rctuleritjncquealiquod Germani2e,maxime Colonia;, vbiSco-

nouum tus

I

Abfque vllo itaquc difcrimine a communi obitu alioicc. morttur temporibw Alberti Imperatorii Anno Idtis Nouembris Coleni
iaccbat,monumcntum

rum

,

jo8. VI.

indicarit.

:Ioannes Dvns,

ita fcribit

,

,

Anno.xQc^mt^prmotatoScAxcct^ 1 308. V I. Idus Noucmbris,©^////» Colonia Ioannes S c o T V s, DoiiorSubtilis, Ordinis Minorum ibidem infuo Conuentu ad introitum Sacrisiid fepultus qui quanta fcripfertt , quamfubtilia, dr profund.i in Theologia receptiua , c^ omnes Theologi nouerunt , dr nos in Itbro noftro de Eccleftafttcis Scnptoribus annotauimus. Omififfct, fcilicct, Trithcmius , fi quidpiam rei nouitate circa S c o t i mortcm notandum occurrifgicnfi

:

,

,

,

tam

fct,qui

diftinfte

annum,menfcm,dicm,fepulturam,&: fcpulturx locum

eundcm modumChroniconctiam Colonicnfe, codemxuo, dittift

ntiuumfrpui.

MM. t*d

a»t

Ad

&

aliud eius fepulcrum, quo rranflatus cft ad Chorum. S c o t i rcfert, Improbabilius valdc quod al:j comminifcuntur nimirum fcftinato nimis funerc pro mortuo tumulatura. Figmcntum hoc abundc refellit folcnnis,&: rcligiofus ritus Conucn^"^ Colonienfis,ab ipfis initiisinftitutus,&: rctcntus.qucm &: communiter vniuerfum ob-

njortem

Ai^

adfcripfit?

1499. imprefTum,

fcilieet

,

,

defundum,non quo diuturno temporis interuallo

feruat fodalitium, Fratrcm

nifi

puIturiK

fopiti fenfus

,

XXXV.

fequcnti dic fub Mifia folenm traderc fc-

adde varia medicamina,diuerfaitem experimcnta,qua:

foporem omnem excutiant. His hutufmodi morbis folent adhi-

in

norydcfuiflfc viro,qucm cxterni fufcipiebant, domeftici vcnerabantur, difcipuli diligebant , & omnes in vniuerfum cupiebant incolumem. Quis credat Magiftrum grariffimura, omnium votis expctitum, omnium iubilo antc paucos menfes exceptum, ita feftinantcr, & feralitcr adfepulcrum rapipotuiftc, vtnullus expIurimis,quospIcnaedoccbac fchol5, difcipulis iftudfcirc adeoqucbreuetempus elapfum fit,inccr fenfuum foporcm, fcftinatum funuS, vt nullus ex difcipulis, quos abfentes fingunt,fupcrucnirc potucric? Dcinde mcnfe Noucmbri,quo mortuus eft S c o t v s, maxime vacatur ftudiis,neque crcdendum cft ita feriatos foris difcipulos vt nuUusadfucric qui refcrret huiufmodi fenfuum foporcm Magiftro fuo fuiffe famili3rem,vti ipfius fabellx afierunt Authores. Si vcro infolitus fuit &:primahac vicecum cftpafius quomodoaftrucre poterant fupcruenicntcs difcipuii.eum viuum,&:in ecftafi conftitutum,tumulatum,&: non potim mortem obiiflTc ? Dcmum adco fui immcmores crcdemus eos,qui adfuerunt,&: fepclierunt, vt impianishomicidij pericuIum,quod fub oculos erac,contempfcrinc, ncquc in Dcunijin uominatiflTimum communis inftituti confodalcm,pcccare timuerint ? Anvitienter Quod vcro cx Paulo louio adiunxif Bzouius,r^^f//«?
:

&

,

,

,

,

XXXVI.

;

Dodorcm fummaminiuriam eamquc non ,

tcrrimomortisgenerc, fMuli tcu^

^''

mcdiocri auxcric incremcnco,aflrcucrans,cc-

w/jw/y^y?/, aitt certe occulti criminis paenas perfoluijfe.

tantar authoritatis,autopinionis louius

,

fidci,

pro fcribenda re graui , amplifl!imo Minorum infticucocxofa, claflico Dodori viro Chriftiano numcroftflimacfcholac Antefignano iniuriofa ? ludicio fide ambiguum , dicit Li-

&

,

tLipf. Jib.i. Poht. c.y.

Tantx

vc BzouioEcclefiaftico Annalifta: vnusfufficiac

vbi aJfeSfusadfunt, obnoxium ad gratiamfe dare,^ auram. Robcrtus Turncrius^: (jM.a.Ce fanum, ait, Scriptorem qui laudat, vituperat, non ad normam veritatis ,fedpro ratione pfius'',^^

" apad Hcr- frdtmij : vt non immerit6,cIogii loco, ci fymbolum Aubertus Myrxus appofueric Venaoart.inMan [j^ ^ (^i penna fuit. Alij acerbiiis eius vacillantcm fidem infringunc , Paganifmum pocius, :

c Myr*ius'fn eUron.

quam Chriftianifmum rcdolerc,cx Gcncilium morc loquendi probanc cui pocius vcrbor^im jcnocinium, quam hiftoriae vcricas applaudebac cui menciri, fingere, fallerc, rcligio fuic modo fub afFedaca vcrborum illcccbra Lcdorcm cireumucnirc, incfcarc, &: capcrc :

,

,

poflTct^ipfam vcritatem,ccrtis,& importunis figmcncis

cerc

:

eademum

noua,& percgrina imprcfllonc

feriberc,qu3eanimus,non vcricas didabac. Ance

huncqucm

infi-

mihi dabic

Auchorem Bzouius,qui miferam hanc refcraccragCEdiam,auc Scotvm fuiipfius dicac homicidam?Bina intcgra fecula clapfa func ab obitu S c o t i,antcquam fabulofum hoc mortis genus adinucnerit louius pro quo mallum cicac Authorem traditioncm nuUam pracfcribir, ncquc ipfum vulgi profcrt rumorcm. Adfuit fcilicct funcri S c o t i folus louius, qui ca rcfcrat, qux nuUus vidit, nullus audiuic, duccncis annis nullus cxfcripfic ? hic cantus Hiftoricus folus , & vnus, qucm grauis iniuriz Auchorcra pracfcrat Bzouius ? cx quo calumniam vniucrfam infuos corriuet Annalcs ? Dicct tamen fc planc rcculilTc , & exfcripfifle louiana vcrba , fcd iudicium rcliquiflTc XXXVII ,

,

pcncs

Vita F.Ioannis Duns Scoti.

ly

pen^s Authorcm,ncquc fidcm propria cxtorfiflTc fuadcla.Quid tamcn fibi volunt illa narrationis cxordia cx propria pcnu dcfumpta ? Hoc anno voUns^lens,ex humanu ahtit IoanNES DvNSivs, &c. Quid itcm fccundx cditionis audarium , quo plurimum aggregauitiniuriam? Monitus crroris primae imprcflionis , Minorum qucrclascotcmpcramcnto adnarrationcm louianam dcfcflinato funcrc,mifcrabili intrafcpulcrum mugi-

lcniuit,vt

cu,&: clifo capitc

,

pofl:quam finccrc

TVM

addidcrit ctiam manus deuorajfe,

Authorcm citans Gencbrardum. Scd

& candidc Gcncbrardus ex Trithemio retulit nihil aliud, quam

S c o-

Colonix adiunxit de fcftinato funere, rumorcm incertum quorundam fub dubio vcrbo ,ferunt quod tamcn Bzouius omifit, ccrtum volcns apud Ledorem , quod dubium, &: fabulofum erat apud Gcncbrardum obiiflfc

:

,

XXXVIII.

Addcdidum

,

aperto fepulcro in gradibus Mftufolei deuoratisrnanihus repertum fuiffe.

Sedomnia haec figmenta, vnus illc mos fcpcliendi Fratrcs apud Colonienfes, facil^ refellit. NuUus enimaut fuit vnquam vfus fepulcrorum concameratorum ineaEccIcfia Francifcanorum Coloniz Fratres namque cffofsa & inicda humo terra: commen:

,

,

autem neque fpirare , nequc mugirc ncc pulfarc ncquc gradus afccnderc poflfunt fepulti. Adiungcritum communcm , & perpetuum Ordinis alligatis manibus, & pedibus defundlos fcpeliendi. In illa vero prouincia Colonienfi vltra hoc fubfterdantur

:

nitur eis

ctgo

fic

,

,

aflfcr,

feu tabula, cui cadauer alligatur

hominem fanum robuftum ,

,

afTcri

cxtra fepulcri anguftias in plano locatum capitc potcrit,

neque

ligatas

,

& fic ftrati fepulcro inferuntur. Demus & pedibus alligatum &:

nexis manibus fimul ,

ncc

aflTurgcrc

manus deuorare. Quomodo

cameratumfuiflfc) infirmus,

,

necquod defuper cft pulfarc ergo in fepulcro dcmus con-

,

(

&cum infirraitate multishoris ludlatus, idprxftare,caque

vehemcntia potuit, vt caput elifcrit ? Dcinde fi ad gradus afcenderit, ibi pulfauerit,mifcrabili mugitu opem inclamauerit, idque in Ecclcfia, ad introitum Sacriftiae, vbi communis erat tranfitus Fratrum;ade6 impij,& crudeles erant in virum,optimc de illis meritum, Vt necfepulcrum aperire,nec lapidem amouerc voluerint ? Demum, fi fefHnatofunereraf t tn efl ,<\noA fupereflrepotuittantoMaufoleocondendo tempus ? Quod fiantcaconditum dicas cui quxfo ? Fratribus, an alicui Hcroi ? Non illis quibus humile aperitur fcpulcrum non vero graduale , aut magnificum extruitur Maufolcum. Si Heroi qua authoritate, vel prxfumptionc, alieno tumulo Fratres fuum confodalcm inferrent ? XXXIX. , Poftremo vellem in hoc cafu confidcraret P.Bzouius,qua facilitatc.qua leuitatc abfquc vllofundamento fccundbm varias affeftiones huiufmodi fparguntur calumnix, &: diffunduntur iniurixrquarum ipfc patulum,& manifeftum palpauir, & exfcripfit cxemplum. Hxc etenim ipfa, qux S c o t o imponuntur, nimirum extremamanuum deuorajfe,(^ caput ttdparietem elififfe etiam de Bonifacio V I II. * Summo Pontifice fcripfcrunt varij Authores, Piulo louio, & rumore inccrto apud Gencbrardum longe potiores , & tamen inuentafunt corpus cius caput, &: manus illsefa, Anno i6o6. quodirutofcpulcro inucntum eft cadauer integrum in farcophago reconditum Pontificalibus vcftitum ita vt ad hoc manifcftum fpedaculum non immcrito ira ipfe fcripferit Bzouius ^ Talfum efi quod ,

A%.

,

,

,

,

,

,

:

,

inRegis Philippi, atque Columnenfitim gratiam aliqui impofiores olim dixere, quafi BonifaciHS in tam violentum morhum inciderit, vtfihi ipfe manuum extrema eroferit ac furenti fimilia, ,

Nam me tn vrhe, &c.

elifo, decefferit

Banif. Pioc-

da

in

Mo-

narch.lib at.

:

,

capiteparieti

aVideCiiecon. in vua

Bonifactf fepulcro aperto tota vrhe

adfpe

cap II. J.i. ioan. Villao. Iib 8 c

6^. b B^.ou. Aqq,

ijoj.n.y.

VII liorpm

eiuscorpta Ponttficaltbus vefitbus indutum, adeo integrum, integrum ,p incorrupttimque, vt non nifi extremum nafi defideraretur. Porro mantu^ quas aduerfartf erofas rtftrtum.

£faculum concurrente, repertum mentiuntur, neruipelle,

tam vtuid^e, tam

eft

integrx,omnihtifque digitis integru confiantes,vt etiam ven^^dr

& carnthus operti, extuberantefque vifxfaerint. I» earum vntusdtgito erat annu-

quem Cardinalis Caietanus pretio oo. aureorum dato redemit. S\ crgo ei exemplo manifefto & publica experientia compertum fuit in huiulmodi calumniis pracualuiflc animi paflTioncs^vt quidam in gratiam Philippi Pulchri Gallorum Rcgis, aut Columncnfium,Bonifacij inimicorum,eas indignc eflfinxerint cur cafdem in no-

lus pontificius fapphiro diues

i

,

,

,

;

minatiflTimi viri,

potius rcfcllerit

,

quam

rc-

tanquam dubias potius filcntio inuoIucrir,quani fuo probaucrit iudicio. Atque vt ad primum Authorem louium redeam;admiror fanc vndc cxorfus eft huiuf- V»dt <»lmi^ nU J^etitm modi fabellam, neque fcire, aut perfcrutari potui vnde fundamcntum aut occafioncm dtduxit C«aliquam candem fcribcndi dcfumcrc licucrit.Nifi fortaflTc ea, qua pcr vniucrfam fuam hi- uim ! Znunitjfuf ftoriam vfus eft fingendi Iicentia,volucrit,quac de Zenonc Ifauro Impcratore lcgit, Scoto ri moTs. fcricEuaglib.}. ctiam in alicuius gratiam adfigcre. Hxc enim ipfa quac de S c o t o louius rcfcrt cap. x>. comitiali morbo, pfit etiam Euagrius de Zcnonc. Narrat cx hoc Authorc Baronius ^ d Baron. Aa. quo crcbro laborabat, arrcptum, pro raortuo habitum, viuum fepultum cffc cum vcro c 4ji.n.i.

tulerit

X L.

& ccleberrimi Doftoris iniuriam cffi(ftas,non

,

aut

,

,

,

,

"^

,

:

Scoti oper. Tom.I.

c

x

fcpul

Vita Eloannis

i6

Duns Scoti.

fepulcro lamcntabiliter domcfticos,& fatellitcs implorarct.prohibente Ariadna vxore,cui inuifus cflc coeperat,nc quis monumentum aperirct,miferc periit,fuis ipfius lacertis,& cat Cedrcn.

compertum efte Cedrenus^narrat. Quid ii louius pro fuo arbicrio,& libercate fcribendi S c o x v m nobis pro Zenonc fupponat ? Aut hominem piu,fibi camen,vcl fuis infenfum,dcnigrarc cotendat infelici morte fceleratiflimi Zenonis.

in

ligis,quas geftabat,comeftis,vt poft

in

funi

h!ftor!" ,

Quid ll aliundc fortaflis error hic,ex alio cxortus cft maiori Sandi ffimum inucnio viGcroncm Archiepifcopum Colonienfem ^ cuius cledioniex Angelica monitionc ?

b Trith.

"^*

faug."

chron. BeigicumABfto Brufch. dc

Baron.w* 5
,

X L I.

,

Summus Pontifcx confenfit,&: confecrationi interfuerunt SS.Petrus & Ambrofius,oIeum adum, haerentemquc diutius immobilem a V Valramo Diacono, Epifcopatumambiente,viuumtumulatum efle. Dudlus tamen tantifceleris pcenitudinc V Valramus poft obtcntam Epifcopalem Sedem Romam venit,& a Pontifice ea ratione

infundentes,in ccftafim

,

abfolutus cft.vt aut nouuminftituerct Monaftctium, aut vetus aliquod iu fua dioeccfi inftauraret. Cocnobium itaque D.Martini Colonix rcparauit,&: bonis mulcis pro Religiofis

Scotia aduentantibus dotauir.Non immcrito Mattharus Ferchius " hinc prodnfTc putat %7<^^li' ^^ Dum cnim Monaftcrium Scotorum audiunt popularcs, ob hominem viuum feetrorcm. cFerch.e.jo. pultum, fuifle conftrudum,faci]e fufpicari, aut dici poflit, & vulgari fpargi rumore, proilli pcregrinsc nationi datum graue Coloniae domicilium,ob aliquem fua; gcntis ita indigne occifum,& crudelitcr fepulcro viuum inicdum. Sic itaque S c o t v m viuum tu-

ptcrca

credi potuit, & a viro Scoto ad Ioannem Scotvm brcui morbo, vt mox dicam,fublatum,transferri fabcllam,cx errorc prognatam.Ego mihi fanc perfuadco vel ex dentato calamo louij , vel ex ignorantia quadam fupina merum hoc prodiiflc figmentum. Aliud honorificentius mortis gcnus,quidam ex S.Bernardino Senenfi excogitarunt vc velut alcer Moyfes mortuus (it.tuhente Domino '^.Dicunt cnim in ccftafi conttitucum,dum L)eo fruerecur,ex hoc mundo cranfiifle ad Pacrem, & Fracribus huius rei ignaris ira cu-

mulatum fuifte facile ,

,

,

^Deutet.34. i>icunt

»iij

Seotuminecp«fi fepum.

.\

mulacum jquaracioue

XL1

1.

XL1

1 ]

,

pariesincermediusdiftblucuseft, vc, qui antea

Deo per altifiimam .\

^ r concemplationem vniebacur cidcm ablquc carnis impedimenco intimms coniungcrecur pergloriam. Vcrba quxex Bernardino tranfcribunt,fubiicio' Oportet fubleuarewentem ^^ ijlisfenfualthu^ ad infenfunlia,ficut accidit Mdgiftro Subtili S c o t o^quifuit extrd^m de fenfualibus ad injsnfualia (^ itafuit eleuatus-, quod Fratres qui ignorabant hunc folttum eius morem credemes ipfum fore mortuum ,fubterratterunt eum •viuum (^ fofea venientes eius difcipuli fcientes id f&pe accidere (ir (^uid foret de eius modo interrogantes repererunt eum ,

:

.

,'

.

1-

.

,

.

.

'

.

,

e Pfeudo'

{etm^i

ex-

eraord.i'arr.

:

,

,

,

,

,

,

'viuum fubterratum fore

,

id ef,fujfocatum.

Attamcn quantumuis honorificum ego apocryphum hoc mortis genus reputo & eo difficilius admittcndum hoc tcftimonium, quo leuius, & abfque vllo fundamcnto S.Ber,

,

TtmtuAff- nardino attribuitur. ^rdini «« muifitt

Nam quartus ille Tomus Scrmonum

infcribitur,& S.Bernardino adfcribitur, ex

fandi Bernardini adnotacur,

,

,

qui c^adragefimale Serafhin

quo tcftimonium hoc defumptum

fed cuiufdam colledoris Danielis de Purziliis, vti in ipfius

eft,

non

& Petrus RoduIphus,cuius opera, & ftudio edita funt Sandi viri opera

eft

fronte

libri ,

ledo-

rcm aditionet in epiftola prxliminari.lramo & ipfe colledor hoc abundc probat,dum poft Sermonem dccimumfeptimum iIIorum,qui extraordinarij nuncupatur.plura gefta &: miracula S.Bernardini rccenfet.Sunt etiam in indigna, ftylus barbarus

illo

vniuerfo opere quamplurima S.Bcrnardino

& inconcinnus,totus fcatcns idiotifmis,& vocabulis Italicis:func

etiam multa ludicra,& futilia.ncquc mcthodus corrcfpondet ordini,ab eodem obferuato inrehquis voIuminibus.Deindefaspiuscitatur ipfcS.Bernardinus,&tanquaagcns,vcl loques a colleftore introduciturjvti videre eft in plurimis Sermonibus,praefcrtim in eo ipfo,

dcfumpcum cft fuprafcriptum feftimonium,& in Sermone vndccimo,partc tertia. Nullo itaqucmodo, fiuc ad opprobrium, fiueadlaudcm fcribatur admittendam puto violentam hanc mortcm autfeftinatum funus quod merum figmcntum & ina5''flT»w'"^'" lenter oceuncm fabelUm efle , vlcra rationcs fupra allatas contra fenfuum foporem , comprobat h'Jf>firibit. filentiumomnium, quiIouij,aut huius Danielis jetatem praEcefiferunt :eorum prjcfcrtim qui non diflimulantcr fcdpalam &acritcr in S co t v M fcripfcrunt,& dodrinam omni ftudio labefadare conati funt. Ex horum numero,prajter domefticos Occhamum & Aurcolum , fucrunt adfertorcs D. Thomaj Hcrua:us qui decimofcptimo anno poft Scoti obitumdeccfiic &cumipfo Scoto Colonix dc fummis Thcologias apicibus difputauit , vci mox a mc fubiieicndum loannis Eckij viri piiflimi , tcftimoniumdocebic. Iccm Paludanus, qui codemtcmpore floruit loannes Caprcolus antiquiorhoc Daniclc in his nullacft mcmoria fiuede apoplexia, fiuc dc ccftafi, fiue quod hac, aut illa afFedus S c o t v s, viuus elacus fic in fcpulcrum. Aliundc cx qtio

tTunus

«ttti-

,

,

,

,

,

,

,

,

;

,

,

,

,

;

:

,

XLIV

Duns Scoti."

Vita F.Ioannis X L V.

17

&

Aliundc ctiam hoc idcm confirmatur ex vcrbis , attcftationibus corum , qui proI fcculum de cius moitc fcripfcrunt quorum vcrba ftatim fubiiciam , mtcr quac nullum cft quod huiufmodi violcntum indicet dcceffum. Ncquc tamcn hxc tanto ftudio profcquor , aut rcfcllo , quod S c o t i honori potius confultum vclim, quam vcritati. Etcnim hcet apud homines , qui cxterna refpiciunt , & repentinos , arquc inopinatos cafus infauftos putant , accclcrata nimis , vcl violcnta mors finiftfam gcncrct opinionem , apud Deum tanti eft , fi hoc , vcl illo modo decedat quifpiam , dumin iuftitia pcrfeueraucrit. Quaicunquc illac fucrint , prctiofac funt mod6 bene vixcrit fcmpcr mortcs iuftorum. Tcmerc itaquc iudicaucrit , qui exccleri , vcl violentamor^owo^o inquit Auguftite , nialam obiifle qucmpiam, autmalc vixiflc dcduxcrit iius ' , rejpiciet Dowinus wAla (ogitantes (jr dicentes: llle maie tnortuiu eji ? citm iujius ejfet k befiiii conjumptm : non erat ille iuftm, ideo mnle periit, nam nonferiret,fiiuftus ejfet. KaCih pius ad S c o T

,

,

,

&

:

,

'hipil*

,

,

Holchot in SapicntisE cap.4. illud LMors iuFli4 fiibtta quem

^'^''f' ?•"*'*"

' Aaguft. io

Holchot.

cccinir, pr<ecej^it

bona vita,

2{on minuit merita ,fi moriatur ita. , &: filias lob ruina domus fubito opprcflos damnabit

filios ? Quis Simoncm Styfulminc percuflum cuius animam ab Angelis cfFerri vidit S. lulianus ? Quis S. Agathonicum a lconibus difccrptum, qucmalias in frigorc nodufouebant? Quis S.BcIi-

Quis

licen

,

num bros

canibus laccratum

a

& ftudia

,

,

Author

?

Mufeo

in fuo

eft

obiiflc

;

quemdam nitcrlidum quidam indc fufpicionis calumniam con-

pra:didus Holchot Sanftum &c

cumvcrfum dcfignaflTc ^ luHits quacunque morte Nunquid damnandus Martinus V. loaimcs Albcrtus Polonia: Rex Paulus 1 1. Carolus VIII. Rcx Galliae aliiquc viri pij qui quotidic apoplcxia intercunt Ergo manifeHi velocculti criminis fanam luunt ? Gcro Archicpifcopus Colonicnfis Sandiflfimus, a VValramo eathcdram cius ambientc ccftafi corrccipcrent, inuentus eft digito extenfo

pr^occupatus fuerit , in rejrigerio ,

,

,

?

ptus

:

,

domorum

,

&:

,

,

cft an manifcfti criminis poena ? Quot viui in dics aqua terra, parietum fcpeliuntur feu opprimuntur ? Prartcrita vira non vio-

viuus tumulatus

,

ruinis

bSap.4.Y.7.

erit.

,

;

,

,

,

lcntamors,inpoenamimputatur, autprxmium. Morsomniumccrta

caufam fibi quapiam fubitanca mortc fublatum fuifle dicatur quid fingularc contra eum infercndum crat cx fucceflfu , tot viris fandis & piis communi \ Rcpcnte , & violcnter perierunt plurimi nomine , &: fanditate clarifllmi pcr me ita cum illis pcricrit S c o t v s , dum fic pcriiflc probetur & non cx liuore potius, quam ad hiftoria: vcritatcm refcratur.

Deus

refcruauit.

Quod

fi

igitur

Dodorem

fubtilem apoplexia, aut

fuit>

alia

,

,

,

:

;

Amhom ittdicmmi^ aliomm deSCO l^Imorte tefiimonia, C A P V T X. XLV

I.

Tir Go vcro vt intcr tot finiftra,mcum finccre de Scoti morte iudicium interponam,na1 v turalem morc aliarum fuifle dixerim,cclerem tamcn, brcui morbo prxcuntc.Ita cnim indicare vidcntur aliquot carmina, ex variis veruftis Epitaphiis,ad tumulum appcnfis. ,

Tempora fofl chrifii propria dulcedine lethum Venit atrox,raptim carcere compofito.

Secundum itcm hocdiftichon: Do£}or Subtilii foluens fua lufira I o A n N E S S c o T v s in obie&is vltima verba dedit.

Exquibus contra

colligo eo ipfo die,quo repentinus

illos

morbus

inuafit,

Hazrcticos Begardos, fcu Beguinos,& profunde

cogitantcm,dum

publicc difputaflc, fortaflds

fecum dcpcradis

in confcflu

domum rcdirct,ex acricongreflfujfrigido anni tcmporc,calore conftipa-

to, &:

fudore rcprcflro,rcpente dolorc correptum,breui,

minis

officiis

& raptim prxmiflls Chriftiani ho-

cnim prxfcriptos difputatione iuxta vltimum carmcn:

placide fpiritum cxhalafle. Ica

intclligo vcrfus,vt poftrcma verba protulerit in S C TyS in obie^is vltima verba dedit. Deindc taciturnum fecum alte pcnfitantem inuafcrit morbus , mox prepria dulcedine le~ thum venerit,(c^ raptim. Illa autem prima vcrba, tempora pofichrifii,T\oi\ ita mihi fonant, vti &: aliis.vt indicent S c o t v m obiiflc poft annos aztatis Chrifti,anno fcilicct trigefimo-

quarto,aut quinto;fed annum poft Chrifti natiuitatcm,quo Scotvs obiit,fignificant,appofito tamcn e regione in marginc annorum computo , prout Epigtammatarius appofuit, cx illo Rodulphus cxfcripfit in hunc modum: Tempora pofi Chrifii * prepriA dulcedine lethum.

Scotiopcr. Tom.I.

c

3

&

Vfus

An.t)ot.

?

Vita Floannis

i8

Duns Scoti.

VCus enitn efl: hac partitione propter difficultatem diftribuendi computum Arithmcticnm. Confiderationevero dignum eft,qu6d fi calore difputationisprofideijautvcritatis zelo

,

in

morbum inciderit

,

& occubuerit

gloriofius fanc in ccrtamine fpiritali

,

profudit, quam.quiproterrenarein corporali pugna moriuntur.

pcccato debita

,

cft

gratix reddita

nec tam pro iniuria Adami compenfanda

;

vitam

O fortunata mors,quac ,

quam pro

gloria Chrifti comparanda, eft fufcepta! g«; «W/W^

eorum teftimonia,qui S c o t i mortcm paulo ab eius obitu refe- XLVII. nequequidquam ex his fabulofis commentis intermifcent. Vnde firmiora pofTunc defumi,quam ex ipfa, in qua iacet, xde Tria iam profero primum habet tabulaFratrum Exfcribere hic plaquit

ufirimT'" ^^^^

'

?

dcfiindorum

in Sacrario,

:

& aha in aula Capitulari,quod fuperius iam retuh,atque hic rc-

peto:D.P,Fr.IoANNEs Scotvs facra Theolegia Profejp)r,Do6{or fubtilis nominA,ius,quondant Lector Coloni^, qui obiit Anno i } 08. VI. Id,ns Nouembris. Secundum ex appenfis ad fepul-

crum

Epitaphiis proxime rccuJi,in

quo AfCcrkutymorte

proprid dulcedine veniJfe;quomodo

igiturfejlino impetu.aut repe?ttinA violentiA irruifiTe dicaturjTcrtium

i^nno

Pojlremum

clauftt letho agitante diem.

Quartum defumo ex eius Anton.AnJr.

,

cuiusfatna

,

Antonjo Andrea qui ad calcem Commentariorum dodrinam pcr omniafccutus eft^itafubdit:?'/»»;^^»-

difcipulo

ad Mctaphyficam,in quibus S c o t tentiandq

ex altcro Epitaphio:

milleno ter centum cumcj^ue ndderet 0^0,

,

i

quam notando fecutusfum doStrinam illitts fttbtilifimi^ C^ excellentifimi BoEtoriSt memoria in benediEtione efl, vtpote quifuafacra, ^profunda doEtrina totum

^

orbem (idimpleuit (^facit refonare ,fcilicet Magifier Ioannes Dvns, quifuit natione Scotus , religione Minor. Hoc teftimonium excludit faltcm omnem malas: fufpicionis aculeum.dum memoriam,& famam in bcnedidioneconfignatam^ viguiffeadftruit Quintum cx BairholomaEo Pifano ',ciufdcm feculi Scriptore,quiin reccnfu prouinciarum Ordinis, j.^^ fcribit de Colonienfi Prouincia Colonia. kabet feptem CuJlodias;CuJlodia Colonienfis habet ,

a Pifan.con-

orm.i

I.

:

quo iacet Ttocior fubtilis /"j-.Toannes Scotvs,^«/ ibidem LeBor decefit Sexex Matiano Florentino^^proximi poft Scorvu feculi,fdo hiforico.Scorvs Colonia tan-

locum b Marian.

Colo7ti<e^in

tum dem confitmmatus in breui,ex

operibusfuis xternaprAtmia recepittibtque in Conuentu Colcntenfi

Agrippimfuperioris Germani£,honorifice fepultus,in magno'que veneratione habitus eft Excefit t Gont. in

con.

i'ari

^»»0

5^/////V

I

j

o8.ScptJmum doexIIluftrifrimoFrancifcoGonzagaSpoftcriorisfeculiau-

tJiore:ScoT vSjinquit^Co/o»/^ obiit Anno

i o%.magnofui Patribus.ac difcipulis reltclo defiderio. Ttcs dciude addo , qui non folum referant communi cum aliis forte extindum, fcd XLVIir, refcllant hxc portentofa figmenta. loannes Stommelius ^ Colonienfis , oratione m ipfa dTrommd largius hocfefiinatumfunus impugnat eoquc nihil imorat.dc sco- vrbe Coloni.n, pro roftris habita prudentius,nihil inconfuItiu,s,dici pofle afleuerat.Perrus Rodulphus * Epifcopus Scnogal.

&

eiuifi^mentu

,

,

*'Rodd h foi.} J.'^

liaj,PauIum louium, in fuo aflerto,nulIa rationc fuffultum fcribitjeumque

f Myracus in

ccm iniquum

chcon.

&candidushiftoricus:IoANNES

in

defcribenda S c o t

i

morte

fe gefliffc

Dvnsivs

S

:

tanquam

iudi-

Aubertus Mirxus ^vir fincerus,

cot vs, Doctor

svbti-lxs

cegno-

wento Ordinis Francifcani, moritur Co/onia^. Nouembris. Fabulofum illi mortisgenus Paulus louius in Elogiis virorum doctrina iUuflrium,affinxit vtpote cutus nuUafit Colonix memoria in ,

;

MonaHerij Archiuis aut Epitaphiis variis tumulo ,

Epitaphia ad

C

SCO Tl A

appenfis.

tumulum appenja,

V T

P

X

I.

EPitaphia omnia tum ad fuperiorum confirmationem tum vt confulamus poftcritati ,

ne pereant, placet exfcribere. Ip(a inconcinnitas, phrafis demiifanimis^rudis Minerua,& planus dicendi modus,vetuftatis ingerunt reuerentiam. Primo lapidi,qui fuperpofitus erat fepulcro paulo poft mortcm,infculptum hoc primum Epitaphium carmine leorei narratio conferuatur in quodam codice MSS. Biblionino , cuius ctiam exemplar , ;

&

Minorum Colonienfis inter litteras G, & H, in Primum Scoti Epitaphium. theca:

Claitditur htc riuus , fons Ecclefio6lor iuBitia ,fiudtj fios

,

arca

,

3

.

plutco ad dcxtcram ingrcdientis.

via, viuus

fophi^e.

Ingenio fcandens , Scriptura abdita pandens

In teneris annis fuit

Hunc

DVN

s

;

er^o

memento

ornatum fac

I

oANN

calitui effe

I S.

beatum

Pro Patre tranfiato modulemur peEiore grato: Dux fuit hic Cleri , claufiri lux i tuba veri.

&

Additi

X L I X.

:

:

Duns Scoti.

Vita F.Ioannis

19

Additi funt poflca hi quatuor vcrfus in prima tranflatione ofllum vcncrabilis Doftoris, ad mcdium Chori, quam mox refercraus,& habcntuc in codicc pracdido Addicio ad primum S c p t i Epitaphium. Hic LeHor ScoTvs sVBTiLis,y?/ hene nottts, Voffor humi firdtus hac siibque nolx tumuUtm: Pro quo orate , Chrifti veniam fiagitate^ ,

,

Dicentefque pie Tufumme Deus miferere. Sub Annum 509. cditius & pulchriusclaboratum eft fcpulcrum &: ad pedcs eiufdcnx hoc Epicaphium cultioris Mincruac incifum cfl laminx zncz adpcdcsa£xx: Ante oculos faxum DoSiorem deprimit ingens, ,

;

,

1

Cuius ad interitum facra Minerua gemit. Sifie gradum Le£ior

Corpus

I

o ANN

Anno miUem L.

Deinde

in

fuluo dabis ofcula faxo:

,

t

hxc tenet vrna S c o

s

CCC.

i.

ciimque adderet olio,

Pofiremum claufit letho agitante diem. duabus tabuhs pendcbant cx fcpulcro

qua: poftea in

Primum

ter

I

hacc, quac

vnam rcdada funt caquc nunc fcruatucin ;

fcquuntur , inculu carmina,

BibUochcca.

intabula fequitur hocEpitaphium:

Parifius plora

O

mteiiis incede lacernis,

,

Htc perit in

tcto

quod volat Orhe decus.

,

Sorhona tuis humiles compone Cathedras,

Cultus ah ingeniis fons facer artis ahefi. Straminis in vtco placidi certaminis ordo Cejpitat

,

heu

caput ?

helli definit efie

Pondere fttpremi validos componite lu&us, Do[iiloqui pulfet triliia corda pauor.

Hunc

,

pofito

vultu Uto , defiete togatiy

Difcipuiis labor hic omnibus

In

eadem deinde

vnus

erit.

hoc fecundum:

t.ibula fequitur

DoCTOK

svBTiLis foluens fua luflra I o A N N E S c o T v s in ohieiiis vltima verha dedjt. Huic humiiis cafio Trancifci chordula renes Strinxit

,

erat fapiens

Feruebat fiudio

y

,

Tresbyter

S

officio.

nulli virtute fecunduSy

^uod didicit totum, mox alios docttit. Concepia ^'

efi

Firgo primi fine labe parentis

* Bcgatdorfi.

Hic tulit : hic harefi * pr^lia dira dedit, Inde genus meriti tantttm fibi Papa refundens,

DoCTOR

svBTiLis

dicitur

,

inde dedit.

£luattuor infcri^tis, qux funt diuina probauity

Htnc

reitquis vates

^in (jr fancia mihi

,

lumine plus viguit. qux digna problemata liquit

Ingeniis nofirts fertiliora valent.

Artibus egit opem tuto

,

nunc

iile

modernos

Projequitur fandens , qux via fit veterum. Tempora Chrifii * fropria dulcedine iethum

* Aim.i}e|.

pofi

P^enit

Dogmata

atrox raptim carcere compofito. Orhi, , qtii quondam retnlit non infimus

Exigitus cunBis

nunt filet exantmis.

S>ui ratione fietit , non viCius , femper Achilles Ceeno fordidior vincitur ilie fimo.

Horrida iam farcos trahitur fuh lite voranda, Hunc fnbeant vermes prohfncua pradavenit, Ante gradus medios , nola nunc vhi pendet ah alto, Hic Chorus in terris offa tenet tumulo. Turba futura canet hona , qua cungel^it in vnum Singula , qua docuit fcripfa reltHa manent. .,

,

Fiebile qui hujii prtfens

Hanc animam foeict

Epigramma ,

pcfce

tueris,

Deum Suptris. c

4

Duhlttm

Duns Scoti.

Vita Floannis

20

Dubium mcidensjanjhbfcripferit SCOTFSoperibw 'Raymmdi Lulli?

C

EX

his Epitaphiis

,

& ccrco

XII.

A P V T

calculo mortis S c o t

i ,

quam omncs

boni Authores

L I.

vnanimiccr fcribunt hoc anno accidifTc , manifeftc fequicur errarc cos , quidicunt, auc putanc , S c o t v m hunc noflrum approbafTe opcra Raymundi LuUi , feu propria

manuillius Arciparuse, llucBrcui, fubfcripfiffc. Etcnimilla approbatio fada fuit Parifiis 1309. menfe Fcbruario; S co t vs vcro , vt vifum cft, dcceflit 8. Noucmbris, anni prxcedcntis , in ciuitatc Colonix. Vcrum cft duos fubfcriptos cffe loanncs Scotos

Arccm probarunt ; vnus ita fubfcripfit , loaanei lomnes Scotut. Scruatur autographum Parifiis, cxemplar vcro auchencieum in Archiuo regni Balcarium. Hoc eius initium Vniuerfis frxfentes litteroi inJpeSturis , Offciales Curis Parifienfium in Domino falutem. 7{ouerint vniuerfi quod in frdfenti^ LMagiBri lo/tnnis de Salinis , df Michaelis de lonquerio , naftrorum Clericorum iuratorum , quihtts in his , maioribtts fidem in dubium adhibemus , incer quadraginca Doifbores

MagiHer

Scotus in artibus

,

,

qui illam

alius fic

:

:

,

&

&

quibus

quoad

commifimus tenore prdfentium vices noHras frofter hoc ferfinaliter conftituti , LMagifter Martinus in Medicina , Magiftcr loanncs Scotus in Artibus Magiftcr, &c. flnis vero approbationis ita habet. Datum Jnno Dom. j ^ 09. die Martis ,foft oHauam ,

h
,

^/»r/<e.Eodem anno,& die,faftam cfTc hanc approbationcm confirmat priuilcgium Alphonfi Aragonum Regis datum NcapoH Anno 1449. Ecalcerum CaroH V. Impcracorcs Hifpah Anno iyi6. quibus LuUiana: pacrocinantur dodrinjc inferta ad vcrbum prjcdida approbacione Parifienfi. Conuincicur icaque non fubfcripfifTe I o a n n e m nofirum iam defundum , fed alios nifi forcafl!is dicacur , eum priufquam Parifiis difcefTcric fubfcripfiflfe confcftum tamcn poftca approbationis publicum inftrumcnturo,vel authcnticatum per ada iuris folcnnia. Vidiff'; &: cognouiffe S c o t v M Parifiis Raymundum probabilc eft nam & eius tcmporc Lutctiae fuiffc conftatcxiis qusBfcripfimus alias ' fcruntqucLulIianaedodri^^ Scdatotcs cum intcrfuiffe aliquando S co t i lcdionibus , in quibus dum fubmifl!b murmurc , & nutantc capitc fignificarec aliqua ex iis , quat dicebac S c o t v s , non adco fibi probari idquc cxcerioribus fignis Dodor animaducrcifTcc hqminem inculcum , 8c vili inducum habicu concempfifTc , vc periculum faccrcc an Grammacice fcirec , qui Theologos improbabac incerrogafTc Dominus qua fars ? fcilicet , orationis. Et Raymundum rcfpondifTe prompce nimis Dominus non efi fars^fed totum : acguc hinc fumpfifTc occafionem profundius loquendi cum Scoto demyftcriisdiuinis, &dc colloquio hoc, pcculiarcm fcripfiffc cradacum. Sane incer Lulli opera, quorum cacalogum actexuic Alphonfus dc Proaza in calce Arcis inucnciua: vericacis , huius opufculi mentio

fefti Purificationis B.Firginis gloriofdt

,

;

,

;

,

^lu

Anna!.

Ann.

it<>5.

;

L 1 1.

:

,

,

,

&

,

;

,

:

habctur his vcrbis:L/^fr diBus Dominus,quaE; pars

Vari&

quifuit diffutatio Raymundiydr Sco»r.

SCO Tl funeris tranjlationes, C

Dlximus iam

?

X

A P V T

I I I.

vt ad S c o t i tumulum rcgrcdiatur oratio , quo loco primum tumulatus fit , ad introitum Sacrarij , prope Altarc trium Regum , vbi per aliquot annos rcquicuit; donec glifccnte cius fama , &latius indiesfe diffundcnte, nobiliori loco digna iudicata funt eius offa. Quapropter in medium Chorum fub campana dc »cdo pcndente in lapidea vrna, latiori cooperta lapidc funtrepofita , dehinc tcrra comP^^^^ ^°^* ^*P'^ honorabilior fupcrpofitus cft. Tunc fada cft illa additio , Hic LeBor S c o T v s,&c.ad primum Epitaphium. Huius tranflationis,& tumuli teftimonium pcrhibctChronicon CoIonicnfcGcrmaniccab A.Milmanoeditum Anno 1499. fadafuit, fi conicfturarc licctjtcmporc Sixti I V. quo myfterium immaculata: Conceptionis B.Mariac ,

L

1 1 1.

,

,

TrimitranfUtio.

^

^Utiof**'^^^'

b Theuet de in"o. Scmo c Satius in

.chion.Anno

^''g'"'^ illuftratum eft Pontificiis decrctis, Indulgentiis pcceatorum, proprio Ecclefiafti-

co officio, aliifquc incremcntis tunc enim dccebat prxcipuum infignis priuilegij Dodorgm prxcxcellcntius innotcfccrc atquc in omnium prodire confpedum. Dcindc cum Anno 1 509. ardcnter agererur dc hoc myftcrio in Germania , & alibi; LI V. vci rcferunc Andrcas Thcucc » , Surius ^, Trichcmius % Chronicon Cicizcnfe & alii; /*>! ^ j-o \ r rurius produc S c o t y s crutis oflibus , &: collocacis ponc fummum Alcarc doncc edi,

,

d Trithera. in

chton.

Spanhem. rchron.ci. tizcn.ao.tod.

'',

i

t

,

tius

S>c

nobilius

monumcncum aurichalco afFabre

i

,

elaboraco tcftum fabricaretur dcindc :

opcrc

I

Vita F.Ioannis Duns quam

Scoti.

21

, operc com(i|}cco , Anno y i j. , pila rcpofica funr ad c.v puc fcpulcri. Conftant omnia hsec ex chirographo in arcula plumbca, propc S c o t olla, inucnco , quod lofcphus Pifculius Mclphicnfis tunc Commifrarius gcncrahs in Archiuo Conucntus collocauic. En cius cxemplar.

in cadetn

i

fupra diximus

i

L V.

Tiotumjit omnibui futurii

J1

1

,

& futent euidenter vniuerfis & fingulis ,

Anno Dtmini miUefimo quingentefimo nono

cfuod

,

,

tampr^fentibuf

,

qukm

penultim/t menfis Augufit , fub diuina proutdentid Pap^ fecundt; ,

Pontific^tu Stm^ifiimi in Chrifio P/itris , cjr Domini lulif , Archiefifcopatu Colonienfi Philippi Deiberfiein ; Atque Imperio M/iximiliani Archiducts Aufiri* eleilo\Minifieritttu CoUnienfi Fr.VVeffeli Gosbrinch de MontiHerio, S»crofiinSi* Theologia

Magifiri;Guardian/ttu huius infignis nofiri Conuentus Colonienfis Fr.Ioannii Cufter i Leiloratu

vero Fr.VVilielmt Franck Theologid facultatii Magifirii Pcenitentiariatu Fr.GerarJi Paulifacultatis di6ia Eaccalaurei formati ; Curforatu Fr.Cornelij de Dauentria ifiudtf Magtfierio Fr. Rogerij de Rattinge apertum efifepulcrum DoSlorisfubtilis Fr. Ioannis Scoti, obfin;

gttlarem affeSlionem Patrum,(jr Fratrum

tia,fubrubra

Mox in

fumpofita.

:

inuentafunt eius offa integra.dr

& in iun^uris alba^ad infiar laHis vn£fa.

,

diani pradiSti

Et ex tunc

admodhm redolenfummo retror^

in Aitari

hoc farcophago ex aurichalco faHo , vt apparet ex nunc , eleemofjna Guar-

colleila.

Anno vero Domini millefimo quingentefimo decimotertio,Jexta decima

menfis Augufii,httc eius cunSfa offa hoc infarcophago pofita,atque recondita,Ponttficatu Domini San^ifimi Leonis X. Archiepijcopatu DomPhilippi DeiberfieimMinifieriatu R.PF.Hermanni Haueilor,facra Theologia Magifiri;Cuftodiatu Cuftodia Frifia R.P.F.Ioannis de Durfien;Guar-

dianatu R.P.F.Gherardi Paulifupradi6i*facultatis MagifiriiLe&oratu Fr.Corneltj de Dauentria Baccalaurei formati ; Senioratu Fr.Iacobi Rutgertj Prouinciatoris Conuentus

, dr Rogerij Conuentus;Curforatu Fr.Iacobi de Mondorp ;fiudij Magifterio Fr.Wtllelmi de Selingen : quo quidem Anno in oSiaua^Regum^ex tumultu populi Colonienfis decollati funt in

Rattingen

Sacrifid.

videlicet loannes de Reit & loannes Oldendorp nobifcum in capella ^ Reddttuarim ciuitatis leannes Bergum alias Papagei dr plures,

foro Famiburgi Magifiri S. Francifcifepultus

,

,

,

,

,

alij

quorum anima in face perpetua Utentur. Scriptum perme Fr. Liborium Rodo/fhi de Conuentu Paderbornenfi, maioris fiudij huius infignis Conuentus Decani, Anno Dom. i y r J x^.die menf AuguHi. Nobilc fanc tunc cxtruftum fcpulcrum , quod ahquanto clarius hbct hic defcribcrc. Dcfccndcnti a fummo Altari ad Chori planiciem occurrct vhimus graduslapideus in

ex

ciuibtts tres

,

.

L V I.

W"**'' ^'«» ''f"'*^"'"'*

,

quo

litteris

cxcultis ita habctur, Obiit iV.

Ioannes Scotvs .^facra Theologix Doctor

hoc gradu, in Chori planitic media, S c o t i fepulcrum pedis Geomctrici mcnfura , triljufque ferc Gcometricis palmiS eminet a ccrra quadrangulum alcera partc longius , lamina ex aurichalco, vcl zre coopcrtum. In medio xnei tcgumenti eft imago S c o t i , librum tcnentis fcitc claborata ad eius pedes hinc inde ftrati iacenc duo leones , velut cuftodes. In extrcmitatibus longitudinem ad dexteram, &:adiiniftram occupanc infculpti prseclariftimi quidam Religionis noftrz Dodores,non omnes tamen funt S c o t i difcipuli eos afcendens enumcro. Ad dexteram Guilielmus Okam, Vgo de Nouo-caftro,Francifcus de Mayronis,Richardus de Media-villa, Alcxandcr de Ales. Ad lacuam Nicolaus de Lyra , Petrus Aurcolus Rogerus Varro. In fupcriori parte fcpulcri ad capuc S c o t i, tres in medio exfculpti funt Pontifices , quos Minorum familiatunc cnixacrat, Alcxandcr V. Nicolaus IV. Sixtusl V. cum corum longicudinem implcnces funt duo Cardinalcs, ftcmmacibus. In angulis lacicudinem , Bercrandus ,cum infignibus eorum. Tcgufcilicec D. Bonauencura Dodor Ecclcfiai, s

VB

T L I s nominatus, Anno I

1

3

08. Diftat ab

,

;

;

,

&

mcncum vcr^cft cgrcgium

,

& & pcrpulcro arcificis opificio incextum.

pauimento Chori, lapis quadratusinucnitur, fulcrum

LV L

DocTORis svbtilis,

dilii

A

lepulcro ftatim in

his litccris dcfupcr ornacus

:

Hic aperitur fe^

Ioannis Dvns.

Poftrcmo Rcucrcndifr. lacobus Bagnacaballenfis , Ordin. Min. Conucnrualium Gccofam llluftriff. Domino D. Anconio Albergaco , Epifcopo Vigiliarum , & Nuncio Apoftolico pcr Traftum Rhenanum , cum porcftacc Legaci de latcrc, ncralis Magiftcr,

Scot i iuflicofta luftrari. Elacoitaquc lapide ad capuc ad pcrpcndiculum duobus pcdibus Gcomctricis humi quadratus iapis alter fublatuscft tum in pila lapidea, trium palmorum cxtentx manus apparuic fub his aliquanra tcrra , minoribus quibufcaluaria fuper maioribus offibus corporis dam offibus concrcta. Offibus in Sacrario , fub duplici clauc , rcpofitis , dic fcqucntifcpulcrumeruderatum, parictibus lateritiis , atquc ftrato quadrangulari opcre ardificatum , affcrc in jncdio librato. Itcm duplex arca parata , vna lignea quz humo Anno

1619. dic ij.Ianuarij,

fepulcri

,

cfFoffis

,

,

:

:

,

fub S c o t

I

oflibus cxiftcncc repleca

,

in fiindo fepulcri collocaca cft

;

altcra

plumbea

J*rtiMtr4nf. *"*"

Vita Floannis

22

Duns Scoti.

bea quatuor paltnorutn excrcis digicis emcnforum longitudinis , duobu$ latitudinis, pene duobus aliitudinis , &inhac rurfus atca qucrna , tegumento vitrcotcda, cftad amutTim inclufa;ineapluribus collocatis odoribus dic I j. Ioannis Dvns Sgoti ofla funt recondira, fuperquc mcdium fcpulcri aflcrcm collocata. Cum S c o t i oflibus, in eadem arca, repofitum cft chirographum fupcrius rclatum Anno 1313. fadum fcquens adiedum in vafculo plumbeo. In nomine Saniiifimfi (^ indiuidud Trinit/itii Amen. Annofofi T^tiuitatem Domini nofiri lefa chrifii 1619. Pontificatus SftnSHfif. D. N. Papa Pattli V. quartodecimo, inui^ifiimi Imperatorii Matthia AuHriacifemper Augufii fepimo iSerenijf. ac lUufiriff. Ferdinandi Ducis Bauarix Archiepifcopi (^ EleBoris Colonienfis Anne oBauo Indi^ione fecunda ; cum prifna die menfis Decembris inhanc lUuHrifiimam ciuitatem Colonienfem paterno affe£iu , (^ z.elo duBus Reuerendifif. in Chrifio Pr. Fr. lacobus Bagnacaballenfis^ Ordinis Minofum Conuen" tualium Minifier Generalis ad vifitandum (jr reformandum eiufdem Ordin. Minor. Conuentualfum D. Francifci Conuentum venijfet ciimque multapia ,falubri^ , fanBf^ in aSiibitf vifitationii infiituiffet mandauit quot^ue vt fepuUrum Fr. Ioawnis Dvns Scoti AiBi Ord.Min. Conuentualium Doctorissvbtilis, in medio Chori,fub eampanafitum anea lamina ( quA ipfius DoBoris fubtilis effigie iliuHrata efi ) coopertum aperiretur: ad videndum vbi, (jr quomodo ofia, omni veneratione digna, requiefcerent. Die ergo i } me»-

&

,

t

i

LVIII.

,

,

,

,

,

&

;

;

,

&

,

.

fis lanuarij

prdfentibus

injpe^antibus lUufiriff: ac Keuerendiff.D. D. Antonio Albergati Bononien. Epifcopp Figiliarum , ac Nuntio Apofiolico per Traitum Rhenanum , cum poteHate ,

Legati a tatere tonien.

;

,

(jr

item Reuerendifi". D. D. Othone Gereon, Epifcopo Cyrenenfi,^ Sufiraganeo CpReuerendifif. Pr. lacobo Bagnacaball. Generali ; admodum Reuerepd.

eodemmet etiam

Patre loanne Pelckingio Prouinciati Minifiro ; (^ Guardiano Cotenid , ac Vifitatore Generath Reuer. P.Matthxo Vegtenfi Prouinciati S.Bonauentur* admodum quoque Reuerend.

admodum

;

de CaBro Prouinciati Leodienfi; RR. demum Patribtts SacrofanB* Theotogid Dor Sforibus Gherardo Romero, ^c fupradilfum fepulcrum apertum efi per vefiitlones ,fubleuand0 tapidfm iacentem ad captit feputcri.,cui infcriptum erat : Hic aperitur fepulcrum I o A N n i s P. Ludeuico

DvNs ScoTi, Doftoris fubtilis. gus ex tapide viuo

Do£ioris vatde rubea

fur

eo

,

F.ffofid

ergo atiquantutum terrd

,

inuenttis efi farcopha-

Et in eodem reperta funt pteraque ofia fupradilfi fed quoniam hoc modo parum decenter condita (^ feruata putaban-

coopertus atio lapide.

,

',

quod ad caput

,

lapfde impofito requiefcerent

ipfius feputcri in

:

hinc pr^fatus Reuerend.

vt euacuatd ex fepulcro terrA , opus concameratum fub ipfo tapide vt fupra memorata ofifa honeftius , ac decentius pro tanti DoBoris dignitatecollocari pofifent. Confe^ta efi ergo arca plumbea , cui offa arcuts. Hgned inctufa , pie funt impofita ac pofimoditmin feputcro concamerato reuerenter cotlocata. Sarcophagus quoque tignetts Pr. Generalis pracepit

confiruerent

,

,

,

pr/tfaratus

mixta

,

efi

qu* in antediHo farcophago tapideo ofiibus interidemque in fefutcro apud effa coHocatus afiifiente adfpeSiante cum

in quo terra recondita efi

,

iacuerat

:

,

,

,

^

fupradiiiis Patribus Reuerendifif. Pr. lacobo Bagnacabat. Miniffro Generali affeifu

,

z,eto ^

ac pietate , pro decore , ac illufiratione, honore

,

,

admirabiti cum

ac gloria DoEioris fubtitifiimi,

atque Religionis Serafhicd. In quorum omnium fidem ego Fr. Gherardus Romerus ,fac. TheoNotarius ad hoca Reuerendiff.P. Generali Jpeciatiter deputatus , prafens hoc

logid Dolior

,

inUrumentum (fatua femper bus

admodum R.P.

nienfi.

copia vlterioris dilationis ) confeci

Vberto lunckmanno

^

A6ium Colenixin Conuentu nofiro

Patre Prouincia S.

Francifci,

,

;

voeatis ad illud

idem

teffi-

^r Pr.Ioanne Motmanno Tremo-

Anno 16 \$.diemenfisvtfupra.

Fr. lacobus Bagnacaballenfis Minifier Generatis,ita

efi.

Ego Fr.GherardusRomerus SacrofanB£Theott>gia humitis Do6ior , tanquam Notarius,vt fupra attefior. Ego Fr. loannes Fetix deBrixia Ord. Min. Conuenf. S.Francifci fecundus Secretarius fidem facio (jr tefior prndiBa fuiffe fcripta a P. Magiflro Gherardo Romero , de mandato Reueren,

difiimi.

In veritatis tefiimonium,

&c. die

i

Locus

y.

lanuarij

1

6 19. in Conuentu S.Francifci.

i" figilli.

Plumbeum ^rcs opcrculum intrinfccus in mcmbrana, oflc pcllucido te£J:a,ha:c habct: L I X. offa Fr.I oannis Dvns Scoti, DoBoris Subtilis,piifiimi cutttris,(ir defenforis immaculatA Conceptionis Deipara Virginis Maria:qui e terra effojfus^^ in hUc locum,terrd,qud

Htc iacent

ptenus erat, eieSid, lapide firatum,

iufifu

Reuerend Pr.Magn.

Fr. lacobi Bagnacaballenfis, Ord.

Min.Conuent.Minifiri Generalis,Anno iC 1 9.XIIX. Calend.Februari/. Extnnfccus pagina infcripta hacccft

:

Reuerendifif. Pr. Fr.Iacobus Bagnacabatlenfis,

Artium &^facra Theologia DoBor,

:

:

.

Duns Scoti.

Vita F.Ioannis

23

Ror , neeno» vniuerji Orditfis Minorum Conuentu^liitm Minilfer GenerMl/s , Anno 1619. dum v N s Doiforis Subtilis merito nominati, intemehunc Conuentum vifttst Fr. I o A N N i s r/ttd Conceptionis Firginis Mari£,piij?imi cuttoris,& acerrimi propugnatoris,ojfa, qua terra immixta in diem iUum vfque iacuerat^effofa humo,in loculum cocameratum,Jiratumque, eiufdem Reuerendifimi iujfu confiruEium^acplumlfeaareula inclufa intulit XI IX. Cal Februartj. His cxaais arca plumbca conclufa cft , & a quatuor latcribus , nc poffct apcriri , figillo Rcligionis Min. Conucntuaiium munita , duobus Prouincialibus Matthxo Vcglcnfc , & Ludouico a Caftro fcrcntibus,pracfcntc Rcucrcndiflimo Patrc,cgrcgij facinoris aufpicc,toto

D

,

Conucntu, & quamplurimis cum dodrina, tum

nobilitatc prxftantibus viris,qui

ad

tanti

&

confluxcrant , a Sacrario in fcpulturam dclata , fupcr affercm in mcdio fcpulcro pofita cft. Ncc mirum fi dcfenfor immaculatx Conccptionis hoc tcmporc gloriosc cxiliuit c fepulcro dum paulo ant^ , Anno vidclicct 1 6 1 7. dic 1 1

Doftoris reliquias vidcndas

,

&

paulo poft Gregorius X V. ^nno i6ti. Septcmbris, Paulus V. honorifico dccrcto , non minusgloriofoconftituto, celcberrimi viri fcntcntiam cxtulerunt , iubente primo , vt illa fola in publicis quibufque aftibus , addcntc altcro , vt etiam die 14. Maij, altcro,

&

&

commcndarctur ; ab omnibus myfterium hoc ccin fecrctis doceretur, proferrctur, lcbraretur fub Conceptionis duntaxat vocabulo quo vcl folo nominc,fi non aliunde mul:

tis praiclaris titulis

laudari mercrctur, magnis cfFcrtur prxconiis.

SCO T^l pietas ^ plnHma 'virtutes, ,

C T

XIV.

A P V T

y T^Antam horum Patrum curam circa arida Dodoris offa,tantamquc impcnfam opcm,

X & opes circa cius fepulturam magnificandam, 5i nomcn celcbrandum non tam ciOs

dodrina:,quam

pietati tribucrim. Sufpiciunt

omncs eius do£lrinam,colunt

alij

pictatem,

vtramque alij admirantur. Vcrfe duplici titulo mirar probitatis , & fumnix cruditionis omnem fuz xtatis gloriam , & poftcrorum promeruit vcncrationcra. Dodrina oinnibus notiflimacft; pictas& virtusmultisapparuit argumcntis. Pcr omncra intcgcrrimx vitx curfum nullum inucnio,qui vcl minimum nzuum obiiciat inuenio tamen plurimos.qui fandarum virtutum fplcndorem micantcm affirment. Euangelicr paupcrtatis rigidum probat fcftatorem , fegmentitia , & vilis lacerna fub qua incefllflc, nudis ctiam pedibus, boni fcribunr Authorcs ', concinitque Poeta illc vetus trito illo carminc ;

f «»/«*«.

,

^uem vefiis vilis

,

fes nudus , chorda coronant.

Addc, mendici more ad ftipcm ,

hilari

a Marc. ». p.

m

animo mifloquc omni honorc accefliflc quod ,

:

' '^ •

in

co,duobufque prxciaris confodalibus, Alcxandro Alcnfe, & Richardo dc Mediauilla grauis Author '',non indign^ his verbis commendat. Conjlat quodin itinere,vl>i non habehant b Maior in 4dj8.qii. Ccenobia,amore Deivifium ,ho^itium ,^tranfitum per Oceanum a Britanniain Galliai econtra,petebant, ingrande meritumfibr,& aliorum ddificationem. ^od viri Summo Pontifi' ,

^

catu digni, digito demonfirati, ob eminentesfuas virtutes,fie eleemojynai nonfunt verecundati fetere. Obcdicntiac rcligiofx fpecimcn dcdit hcroicum,in cclcrrimo cgrcfluab vrbc Pa-

prompto,

rifienfi,

ohtditnti».

& cxpcdito animoomniarclinqucns.ciuitatcm ampliflSmam, cclcbcr-

rimam Academiam, coenobiura omnium grauiflimum, amicos,difcipulos,fcripta,charos ingenij partus,Cathedrxdcniqucrcgendxnoncontemnendum honorcm. Quis itahxc defpiciat Quis negligat ? Quis ita rclinquat.nifi verus obcdiens,& perfedus Rcligiofus? Caftitatcm fummo ftudio coluiflc probant cius fcripta variis in locis ' & illud quod ?

,

fupcrius cxfcripfimus

Huic humilis &c.

,

,

carmcn cafio Francifci

CMBitM. J"

J

^"^j"

q.».

ehordula renes

Styinxit,

profligaflc,& per multos annos,Dco auxiliantc,a mortalibus cauiflc, deducunt quidam non incptc.Ncquc tamcn feruili timorc,fcd gcncrofo Dci amorc bcUum hoc indixiflc pcccatis, indc fcimus,qu6d ipfc prarclarc fcripfcrir, Non ' id curandum quod creatura,fed quod Deus offendatur quod ne committatur eligendum ftiMS in nihilum reduci , idque propter fincerum Dei amorem non propter pamas gehenn* fu-

Pcccata

cx

ipfis

magna cura

cius vctbis

**

;

,

smi*tfert*. '• '•'>«»». j.d^"."'",'."

c

Scot

in 4.

**^°-9'-

,

giendas.^c>b\\\% fan^ dodrina,&: charitatiscxccllcntiflimxargumcntum,vcllc potius non cflc , quam Dco ofFcnfo fupcrcflc. Hinc illc non frigidi , aut fcgnitcr , fcd diuini amoris

ardorc

,

mortalcs quofquc pro veritatc

eundam, multis cohortacur

,

& virtutc

aflcrenda

,

ad mortem gcncros^ ob-

rationibus.

Qui

^*

Vita F loannis

24 «

Qui tanto

ftudio pcccata vitauic ,

Duns Scoti.

& vitanda pcrfuafit,quanto conatu putcs virtutibus L X

I.

acqairendis incubuifTe? Mali odium virtutis fubinferc amorcm ; &quiillud ferio profligar,i(lam ftudiosc fcdatur.Ita fccifte optimum hunc Dodorcm,&: obtinuifTc practcr anciquas infcripciones fupr.\ poficas,in quibus, viuus DoBor iujiitu^dux cleri^clmftri lux,mUi virtutefecundtt^.z\n(q\ic fuae probitacis,& piccacis elogiis infignitcr audic vetufti,

thores.

ciufdem,&

a Gondiral.

lus fcribic

'^

fi-

nc Mctaph.

cultu,& religiofis fancitonibtts. Guliclraus Eyfcngrenius

cPifan. con-

C(t

d Eyfengr.de teftibus

TC-

e Trith. de fcriptor.

f PolTcu.

ifj

»ppar.

Prarlatus

de eius vita lftudahili,& fcientiaexcellenti. Anconius Andrcas ^ difcipueiwfamam, (^' memoriam in benediSiieneeJfe. Pifanus froh^ educatum in diuino

aic fibi conftitiife

».14b Andr.in

irit.An.136'0.

ccftancur cciam

totius Ordinis Prfmarius,Gondifaluus 'iexperienti/i,drfamavi>iquediuulgat^,

citatus fupta

form. II.

;

& candidi ScriptorGS,cx quibus aliqui coartanci, quos prastermittimus.

gr*Mes «u-

yrofe^ionem

,

&indiuina

lege exercitationem.

Scripturarum eruditionem. Anconius Pofleuinus

^

commcudac in co

Fidei Catholi-

Abbas Trichcmius ^ ftudiefam

coelejiium

modefid,dr charitate,ait,prdditum,& haftjfe chriftiano eius fcBori inditam a Demino faftentiam, atque integram mentem. Non ob^

fcurum fane charicacis argumentum,&: indicas a Domino fapicncise:, proximis proficua:, illud, quod de eo referc Guilielmus Vorilongus ^ , nimirum per Britanniam maiorem , feu Augliamiceragencem,occi^rifle cuidamagricola:hordeumfcminanci, &Chriftianapiceundcm forcaflis iurancem , auc laboris impaciencem , a:cernae falucis, diuina: legis

&

g

Vorilong.

cacc,

W

i.d.jS.

Cui indignabunde rufticus Vc quid fruftra verba profundis ? illud perfuafum, & cercum habeo,Dei adimplcndam crga me voluncaccm,& aeccrnaprxfcicncia iam vidif* (c quidquid de me adurus fic fi faluare,vel condemnare me ftacuic,mca inanis cft opcra, fiue bona,fiue mala;nequc illafaluabic,ncque ifta condemnabicExccpic paciencct vir pius pcrniciofam do£trinam,& familiari recorfic cxemplo Si diuina,inq\iit,fcientia,vt arhitramonuiflTe.

:

:

:

hanc nccefitatem rehui imfonit, vt quid hunc feminandi lahorem ajfumis ? Etenim fi Deus frauidit nafciturum hordeum,fiue feraine5,ftue ahftineas ah ofiere,nafcetur ; ft vero nen nafciturum prAuidit , vtique non nafcetur : arena itaque femina mandas Illum obmuccfccncem ris,

.

Idcm

Ii

in

proccni. i. Jcoc.

la lib. dc primoprinc. i

fobinde pius D6dor inftruxic. Ex hac eciam charicate,illa profluxic dcuocio,quam idem Auchor ^ cancopcrc commcndac,& apertiflimc patec in eius operibus ', in quibus crebris ad Deum,vcri,ac boni cocius fontem pcrennem inuocationibus iaculacoriis amoris , xftuanccm alco cordc flammam

L X 1 1.

,

rigcns, animus cxperirccur. Eafdem iaculabacur flammas amoris , iu noftc Chrifti Naciuitacis Parifiis.^^jdum cunas Saluacoris cencrrima dcuocionc celebrarec, k Maic.Main fe pqftea rcuerfus, profunda n)cdicarctur concemplacione. Nam fupra fe rapcus ,

&

quiuis,

quancumuis

in princ.

togic*.

&

&

rian. Bert.

Cucarus

in

X. part. elu-

cidaiij. I

Cantic. 8.

n.i.

phriflum infantem vlnis flicefit.

Dci erga nos dignacioncm,qua Fraccr noftcr per aflumpcam humanicaccm fieri voluic,digne confideranSjfaucio cordc ingeminabac illa Sponfx fufpiria ^is mihi det te jratrem meum,fugentem vhera matrU me£,& inueniam teforis,& deofculer te ? amacoriifque vcrbis pecebac Chriftum fibi dari,non folum canquam Deum in anima,fed & vifibilem canquam Fratrcm,in Virginis grcmio,ad vbera cius pcndentcm. Ad cuius fcrucntes,&: rcpctitas prcces ci Chriftus apparuit in pueri forma, deditque fe in btachia,& amplcxus deuoti fcrui contreftandum. Difparentc autem vifione ad altiora fe accingens,& in virtute proficicns '

:

,

propter deuocioncmdulciflimi pucruli,& fanftiflimx Genicricis,dcinccps carnibus abftinnit

,

nudis pcdibus, abicdis cciam fandaliis incefllc,& pannofa cunica,

nouam adraiccere

nolens,humilis,& abieftus inceflic.Eius porro erga ipfam Dci Gcnicriccm fingularc dcuotionem.ceftancur vbique cius opera,praEfercim,quas in cius innoccnciae dcfcnfionc conferiin

Supta n.

Mtflti

eittt

lnudant pie-

pfir,& eiufdem Virginis crga

illii

mira dignatio,qua caput,vti diximus^^oranti inclinauit.

Hinc aliqui intcr Diuos,& Bcatos pium Dodorcm connumcrant;quibus,donec a fanda Sede hoc approbctur,non fubfcribo.Multi ctiam cum dcuotc inuocant,& fc in tribulaticJnibus,atque aducrfitatibus exauditos dicunt,praefcrtira in rcgno Ncapolitano,qui aliquoc donariis, tabellis, laminifque

magnis argenteis, quas

pra;

manibus habui, fuam gratitudi-

ncm funt profcfli. a Demfter. in Apolog. ^cotoium.

Erardus Vinheim Carthufianus in Sacrario. Agrippincnfi,Z)/«»«» vocar. Pctrus Cratepolius libro de Sanftis Germani^,intcr Sandos cnumerat.Thomas Dempftcrus " , praeterquam qu6d intrepide in Bcatorum rcccnfcac cafalogo , refcrt cx Gilberto Bruno,Dulcicordij Abbate, Scotoseum coluifleDunfrifij tanquam ccelitc|ln,& Ecclefia-

maturius,& prudcntius agcndum ccnfe5,& cxpcdanS.R.E. iudicium; nec quidquam temerc intentandum in re omnium grauiflima. Longc lateque nunc fpargitur, & diuino quodam confilio difFunditur cius gloria, eo maxime temporc,quo famaeinfidiari,& nomenobfcurarc quidam intentarunt.Scd/M °fiteiy quem Rex honorare defiderat vt quanto maiori £:onatu alij detrahunt , c6 foHicitius-Dcus illius confulat honori. Sanc illud crga Dci Gcnitricem impenfum obfequium digno praemio no potuic 4efraudari:imm6 eodem ceporc Virginis priuilcgium a Sgoto afl^ercum, ftico officio cohoncftaflTe.Ego in his

dum

p

Efthet

y.f.

6.

,

&

&

L X 1 1 1.

i$

VitaF.IoannisDunsScoti.

& ScoTi honor mirific^ difFufuSjmagnum fufcipiunt incrcmcntum.Honorificauit S coDci Matrem,& ab cadcm

TV

s

hil

abfonum

piis viris

fapicntiflimi viri

honorificatur cgrcgic clucidauit Dciparam nidicamus vitam confccutum srtcrnam luxta illud ^ui elucidant me, vitam tternam habebunt.

viciflTim

vidcbitur

cnuntiatum

*

:

EtHS fcripta

j

:

EccleftA

C

;

pii

fi

,

A

P

Dei valde

ejfe

" ^"'-

*•

proficua,

XV.

V T

L X I V. TJIs dc vita,& rcbus praeclar^ gcftis diffufius cxplicatis,ad doftrinam dcfccndo,& fumJ[ j[me proficua cffc Dei Ecclefia:,eiiifquc fidelibus oftendo. Altius indagandi vcritatcm, occafionc pr^buit ScoTvs,vtpote fua difl"crtationc,& ftrido cxaminc fccit.ne cxco grcflu, placido duftu,omncs in vnam abirent fcmitamjaut in vnius , vcl alterius Magiftri iura-

&

rent doftrinam.Difcuflit

abfquc deledu

ille

omnium

Scholafticorum,qui

fcntetias:ncquc animi afFedus,fcd vcritatis pondus in hanc,vel

illa

fc prarceflTerur,

inclinabat opinioncm.

.

iEquo ardore domcfticos,& cxternos, vbi iudicabat redargucdos,impugnauit:tam D.Bonaucnturz,quam D.Thomae Aquinatis placita ad vcritatis ftatera reduxit Ea tamcn animi modcftia,& proprij

iudicij fubmiflIionc,vt rariflime

Authores ipfos nominaucrit,&: nullius

Tentcntiam grauiori afFeccrit cenfura. Longc abcrat a quorundam Scholafticorum cofucCudine '',5'«/ ex opinionum,quas infchola acceferut,j>rdiudiciii,viros alios Catholicos notis gra-

Scolapidem tentatum,& probatum,duxcratfcribcndum:diligenter

uioribus inurunt,tdquetantafacilitate,vtmeritorideatHr^\\i\\ indifcuflfum prartcriit

Tvs,nihil

LX V.

nonadLydium

b Canas

I.«.

^^-.'j^v'*,^/'

tntnnuh.qu*

cxaminauit vniucrfa rerum principia,conclufiones,& ipfas,quibus probantur,rationes.

f'"tf'*'

Atquehacdecaufa putatur S Thomac Antagonifta,dum non folumquod fcntit, vcfcnfus fundamcntum impcnfius conuellit.Leftioni S.Thomac magis intentus,plus ruminabat quod ex illo excipicbat & qucm facilius alij fequebantur voluit plus cxteris

S."*^"»»/"'-

rum &

difcutiendum.

^ducTf^rMs.

,

;

Nunquam Thomam exagitauir, qucm infummahabuiti'cuerentia,cuius reticuit,in qucm vcrbum nullum, quod ofFcnfionis vmbram prac

fanftum nomen vbique fc ferrct,cfFudit;fed cius

autcm

&

doftrinam,non

Angelici Dodoris

nifi iuftis

pSderibus libratam,voluit admitti.Hoc

nomen gloriofius cflEecit,'& doclrinam

rcddidit illuftriorcm.

Nefcio itaquc quid adeo difpliceat in ScoTo,qu6d abfquc Aquinatis ofFenfione,qu6d abfque vllo eius njeuOjdodrina reddidcrit fccuriore,qu6d nomen extulerit,qu6d difcipulos ad Magiftri fui dogmata clarius illuftranda,acrius defcndeda,quoda veluti claffico excitauerir,& vniuerfos Theologia: fedarores, coftirutis akernis acicbus.ad Chriftianu bcUum conuocaucritjin pacifica pugna inftrui docucrit,vt quid in crueta cum Hacrcticis quotidic

ineunda facicndum fit,maturc pracmcdirentur;& qualiter cum

vafris inimicis

cogrcdien-

dum fit,opportune cofpiciant'^.^^/ in ipfo bello trefidare noluerit ,ante be/lum femet exercet. L X V L Magnum hoc facras doftrina: emolumentum cfTe percepcrunt Ecclefiaj Do(3:orcs,& rci litterariae

prxfedi.Nam tantum

c Seneca «p.

^^'

p^ ;^ abeft, vt has fopirc litcs,aut contcnrioncs extingucre vo- AcUimiM.

lucrint, vtpropofitis potiuspr^emiis foucre, inflitutis ftipcndiis.ercdis contrariorum do-

gmatu

cathcdris,folertcr excogirarint. Peculiarcs habet Profcflforcs,

& fedatores in Aca-

Dodor Angclicus.fuos habet &Doctor svbtili srcx peculiari docctur cathcdra D.Thomx,ex altera Scoti dodrina. Ad trcs nobiliflimas in Hifpania acccfli Vnidcmiis

uerfitates,Conimbriccnfcm,Salmanticcnfem,Complutcnfcm; in vnaquaquc harum, vidi inftitutafubfellia,&deftinatos Magiftros pro Scoti difciplinatradenda. In Parificnfi iu ipfa Vrbc,orbi$ capitc, pcculiares cathcitcm Acadcmia,in Patauina,Ticinefi,imm6 dras ScoTvs obtinuit. Eo ctiam habctur in pretio,vt dignitatc,ftipendio,aut horx comoditatc multis in locis non cedateius cathcdra illi quac S.Thomacretinetnomen. In Co-

&

,

nimbricenfi ctcnim Acadcmiaaequalis funt ftipendij,& auftontatis.In Salmaticcnfi haud minoris cmolumenti , qua: Scoti cft;& magno conatu ad illam adfpirant dodiflimi illius

Acadcmia: Magiftri

:

in

Complutenfiomniumprimariam

Scot vsobtinuir.

Vltrahxc

ftridccauit VniuerfirasSalraanticcnfis^^jncScoTi cathcdrxProfcfloralianviquamScoTi , difcipulis tradat dodrinam , nequc eam fummatim , aut pcr conclufioncs duntaxat

comprehendat, fed clarc mcntcm cius, & tcxtum largius cxponat. LXVII. Percepcrunt vtiquc optimi illi Magiftri , & cathedrarum inftitutorcs,magnum ftudioforum profcftum ex fcholaftica hac concertatione,& quotidiana diflertationc prouenirc: quorum alias ingenia torpcfcercnt,& hebcfcerct intcllcftus,fi comunibus duntaxat principiis.quafi ftatutis fcholafticx difciplinx mctis,cxca quada manuduftionc dcqonercrur*. Terrumferro exacuitur,& homo
Tom.

I.

i

pit;

d Sramta

li^"""-'*ctntyennf,A ^l^*^^'^^,^. /'»««. '

P'o"^7.

Vita Eloannis Duns Scoti.

26 a clo(r. ord. pit;ita '^

c"i8.'

bBcrtiinep. jura

sco^r

cx aducrfo doccntis ingeniura cxcrcctur,cxcitatur,acuitur *. Expedit itaquc contra^^^ injiudiu EccUJi/ifiicii ejfe opiniones ad exercendum ingenium.cjr excutiendamjtudentium pgritifim. Non immcrito dc hac ipfa ScoTi dodtina fcripfit Paulinus Bctti familia:Au^*

guftini*"^: vir doiflus : Si fifcholU aufera^ feculiares S c

oti

opiniones, rei/quum

efi,

vt

ipfe.

flane dijprendi vfu»,^ occafio languefcat. Hinc magnus illc purpuratus patcr,in rebus Ecclcfi3c,quantumuis arduis,dcxtre pcragedis,&morum grauitateilluftris,Dominicus CarcGrJmal.ep. Ftnd"!*"'"'*'

d

vorilon.in

fR,oduIph7a

his ptxcipuis audit t^io^xxi^^Inquifitormaximm veritatis,redargutorfalfitatis,veri arca^.Ve-

^***^^ frxcipuui amator,

Probc hoc

vita Scoti.

f lui.scahg. itaiuduauit frpremu Hi"" eiiium.

^

Grimaldus'ScoTVM/>r« comuni litterarum vtilitate fcriffiffe tefiatm Communis pfofcdo illa & maxima in litteris vtilitas eft,vt vcritas indagetur,& inueniatur:at Scotvs dinalis

intcllexit,

dcmum, idque appofit^ fatis

^

:

lima veritatu,(^

ces

ingeniorum.

& longo experimento probauit Conciliura fupremum Hifpaniar,

quod pcr Antonomafiam

LXVIII,

quibus illa florentiffima rcgitur monarchiz,Regium appellatur;dum Anno 1 6i 8.maturo,& grawflimo dccrcto fartam tedamque yoluit ScoTi dodrinam. Rem narro,& pcrpetua: confccro memoriac,vt poftcris rclinquaturexcmplum,&fciantqui poftnos vcnturifuntjqjild antc ipfos a prudcntiflimis viris dc hac dodrina fit iudicatum.Grauiflima &: nobilifliina Academia Salmatiecnfis, in Thcolopras tot tantifquc aliis

gia prxfcrtim Scholaftica, nuUi toto

rcferrc,ncque ad trutina reuocare

,

Orbe fccunda,propter quafdam rationcs,quas ncque

modo plurimum intcrcft(nifi illam fpcciofiorcm foliiiii

indigitcm,ad cxcludcndas,vidcIicct,nouas quorundam dodrinas,quje in florcntiflimas,& fua vetuftate,ac foliditate commendatifllimas fcholas inuehcbantur) communi fuoru Ma^

f

giftrorum,& Do^aorum calculo

f

Kouum

s»t-

filtutHm'!"'

ftatuit,vt fola illa,qux S. Auguftini,aur

D.Thoma: dodri-.

na cflct,aut iudiearctur, c cathcdra doccretur;liccrct tamcn,fi vclIet,cathedrjE Scoti mo^ deratorijVt cius dogmata fcqueretur.Statutum folenni iuramenti forma fixum,&: firmum voIuerunt,eamque die ^.mcnfis Iunij,Anni 6 ty.in hunc modum cdiderunt. luroin quo1

Academia,vel Cathedrjt moderator^vei volUtarifti doBurum, atque ie&urum in Theoiogia Schoiafiica doEirinam S.Auguftini

f^'^^^"'^ leiiionibiis,quas in

Profejfor legero^

me

,


conciufiones

D.Themit.quas infumma Theoiogid docet,vhi herum San^orum rnens afertafueritwbi vero an-

cefs,& dubia,nihii doiiurum,neque ieffurum,quoti eorum do6frind aduerfari fenferimfed quod vei iuxta meumfenfum,vei eorum,qui difcipuii SS.Augufiini,dr Thomx communiter cenfentur,

Patrum doHrinx magis conforme inuenerim. Excipio opinionem de immacuiatx Virc^ ea quA iure Ecciefiafiico immutatafunt , vei pofiea immutabuntur; .c^ qux cum oiim controuerfa ejfent, iam confiitutionibta Apofiolicis definitafunt. Etfiquando Cathedram S c o t i, vei Durandi moderabor,quamuis ad id teneri noio^ licere tamen mihi volo^ pre eo tantum tempore probabiies eorumBoEiorum opinionesfequi, abfque periurij crimine. taritorum

^inis Conceptione

;

,

improb»tura ^«ito Conct-

Quia tamen,vt

Vniuerfitatis ftatuta fuo robore conftent,& futuros conftringat,dcbcnt,

^gj folent,a fupradido Concilio approbari,& confirmari.

L

X I X,

Dum Magiftri c6 rccurrunr,oc-

currunt,qui Scoti caucant pra^iudicio. Concurrunt etiam

&

alij,qui opinandi libertatem denegari doIebant.Vehemcntius vcr6,& acrius fc oppofucrunt Minoritar,vchemeti,& acri Magiftrorii conatui,doncc porrcdis hinc indc libellis,& causa vtrimque dida coram fibi

.iu.

ta^

grauiflimo Senatu, dcucniendum fuit ad vldmum rei examcn, librandumquc fuit iuftum podus ftatuti confirmadi,veI potius irritandi.Conclauc ingrefli omnes Confiliarij V I .Idus Februarij fimul cu Rcucrcndiflimo D.Gabricle de Trcjo,S.R.E.Cardinale digniflfimo, Archiepifcopo,Epifcopo MalaGitano,ConciIij Pr^fidcfumma maturitate,& ftrido cxamine, pcr odo integras fcrme horas,ab oftaua fcilicht ante meridie,vfque ad quinram, vcl paulo fninus pomeridianam,re difcufsa,vnanimitcr fl:atucrunt,non eflTe confirmandii quod Academici ftatucbant,& voIcbanr.Subfcripscrc omncs,quornm nomina rcccnfeo prxdidus Emincntiflimus Dom.Cardinalis Prxfcs,Ioannes de Frias,Don Ferdinadus Ramircz,Don Gondifaluus Pcrcz,Don Francifcus dcTcxeda,Don Bcrengarius dc Aoiz,Don Gar^ias dc Aro , Don loannes Coello Don loanncs Chumazero, Melchior Molina, Don Alphonfus dc Cabrera, Don loannes dc Chaucs,Don Didacus dc Corral, Don loannes de Frias Mcxia,Don Pctrus Marmolcxo,Don Didacus dc Contrcras,Don Francifcus dc Alarcon. :

,

AUit Doaofrtiu4ic»*<*•

Sapicntiflimi,& grauiflimi viri in eadem florentiflima Vniucrfitate enutriti,dignam con-

commcdationem magni Auguftini,aut Angclici Aquinatis dodrinar dcDCgadam non iudicarunt,quam omni comendationc prxftantiorcm cfl!e non ignorabanr: nequc tamcn ita probanda dnxerunt^vt cxteri omncs Dodorcs optimc,& honorificentiffirniationem,aut

fimc dc Ecclcfia meriti,perpetu6 condemnarentur,& ab iis fcholis,qua: illorum crcucrunc dodrina,actcrnum exularcnt. Itane pcrcat Alcxandcr Alcnfis,&magnus Albcrtus, Aquinatis magifter>Ita exulct S.Bonauentura, Aquinatis collega

?

Ita difpercat

Scotvs, Aqui-

Occhamus Nominalium antefignanus? SilentiQ obruantur Durandus,GabrieI,& alij quiquc v jri fapientiflimi, quorum clucubranatii excrcitator

?

Pcrpctua: tradatur obliuioni

,

tionibus

LX

X.

Vita F.Ioannis cionibus creuic

,

& reuirefcic facra dodrina

,

Duns Scoti.

dummod^

27

Tnus iaudecur Aquinas

,

& cius

commcndecur Summa Thcologiac?Grauc hoc,& indignc ab aliis fcrendum prxfcnlit amplifnmus Scnacus. Quid & Hicronymus nihiH fiac, qui cum Auguftino aliquando pugna-

&

flocci pcndancur ali), qui ab cius do6lrina difccdunc, dum folus audiacur , Auguftinus ? Ncque id cciam zquum repucauic prudcncifllimus Confcflus. Ad duorum duncaxac iudicium vniuerfa modcrccur coclcftis difciphna?Cenceni, millcni Auchores, Orbis Magiftri,Ecclcfiac Do
uic accrrime

&

communi hominum fcnfu pra:ccdunc canquam

Antcfignani , id non fufficicc Cxceri omninoabcrraruncavcritate,foli Auguftinus,&Thomascam accigcrunc,acquc ica fcripfcrunc,vc in omnibus,& pcr omnia finc fequendi ? Ipfos inuoco c dicanc an caufx iudiccs, vc apercam in hac caufa profcranc fcncenciam , coelo ceftes , cXpcdiac ad duorii duncaxac iudicium vniucrfam rcferrc Theologiam,&: proptcrea vcrum Caeceros in

nifi fuerinc

& foli

?

&

&

omnino cenfendum fic.quod dixerunc, quia illi dixerunc. Communis cft in hac rc vtriufquc fcncencia quam Thomas * ex Auguftino cxfcripfic Solnrn Scriptura Jacr^t Ithru qui ''.

»

,

;

Thom.i.p.

Csftntici /tppel/antftri didici hunc honorem deferre, vt nullum Authorem eorum infcribendo er- 2 ^,4' ep.i^. tajfe aliquidfirmifime credamialios xutem ita le^o.vt (]uantalibetfAn£{itAteJ,oBrindquepr4C- paulo poft foUeant, ncn ideo verumputemyquodipfifenferu»t,velfcripferunt.Et alibi Auguftinus % fuos ^[j-^ j.j^

^^

^

non cancum crcdendi ncccfficacc fed cum iudicandi libcrcacc lcgendos cfle proccftacur.Ec nihilominus libcncer homincs Auguftmi amplcduncur dodrinam,5c quod ipfius

libros

fic,

,

pucanc abundanccr

homincs nar,

neque

iurifiurandi foleunitace

quam nullus orthodoxus non acricer dcfcndac. Vbi

illi

fuic

'-^*

aliquando neceflc

cauendum

crac doftri-

Auguftini dodrinx contcm-

Vbi qui impugnent ? fbi forcaffis.vbi nihil a fc rede didum,ncquc quod Auguftini non confirmcc fcntentia. Ante aliquoc annos^, hoc idcm ccncatum fuit circa Aquinacis duncaxac dodrinam , in AcademiaCompluccnfi,ncquccamcnobcinuerunr,quicogitaueruncconfiIia,qua:nonporuerunc ftabilirc , dum miffo fub Philippo II I. D. Gabriele de Ccfpedcs olim Auditorc, fcu Confiliario Granatenfi, nunc Magiftro fcholx Salamantinac ,'qui rera cxaminaret , &c per cum plane rclata in Conciliis Regio,& fuprema: Inquifitionis confilium eorum.qui id accentarunc, pcnicus cuanuic. Gloriofus, \nilis, folidus,ncruofus S.Thomas,ncque ramen ptbres? Vbi qui negenc

I.

fufficcrc.

cogi, quifponcc currunc,

folidc fcriptum putcnc

LXX

Cercc ad Augpftini fequeIam,non

cont. FauiL

?

,

rcliqui incrtcs faerunc in acic

Domini , fcd tanquam

^]'^'

^""«-

ftdfruft,"^'

felediffimi pugilcs, gladiis accindi,

fortes perftitcrunc in excubiis,cuftodicnces ledulura Salomonis.Lcgacur itaquc

Thomas,

lcgancur& alij, Alcnfis, Albercus,Bonaucncura,Scocus,& claffici Auchorcs. Non omnia poffumus omnes,nc(\Vic quifquam fuic,auc eric,qui ica fcripfcric,vc vniucrforum coroprchenderic vircucem immo nuUum effemortalium, aic Auguflinus ^^cui conceffumfit hucufque^vt in nuUo omnino errauerit. Quod vnus omific,alcer fupplebit & in quo vnus errauit,alter ad ac

:

;

veritatem pertinget.

Non inaniter animaduertit

Pcripateticorum Princeps

prioribus addidifreIuGcm,& limam;mulcacorrexifrc,mulca conculiffc, uencis, ars

candem

eflrcc perfc
SCO T*t

impedic, nc id

alij

pofteriores

vccxomnium

in-

pri!l!:*^"''"*

e Atift. t.

'^ct.ci.&t.

poft Aquinaccra finc aflccuci?

do6tr'tmm jummo frojequuntur odio HAretici.

C LXXII.

Quid

'

i Aug.ep.y.

XVI.

A P V T

/'^ Vanco aucem in precio habecur ab Orchod6xis,& in Cacholicis Vniuerficacibus ScoV^Tvs, canco eum profcquuncur odio , qui Ecclefiam perfequuncur Catholicam. Premuntur, ftringuncur, coardancur a neruofis S c o x i racionibus., & fubcili modo vericacis cum indagandac,cum probandx neque quidquam eis profunc folit* verfutia:, vt ab illius cxpedianturpreffuris. Propterca dixic haudimmerico lacobus Brcullius ^Bcnedidinac familiac vir AoQt\x%\Eim memoriani nunquam ejfe ferituram,prdfertim inter Schelafitca fnfien;

tiaprofeffores

,

f Brcul. de

*°"^''*"^

(^ eruditionem;quam fcriptii fuis inferuit , Hareticorum impietati retundcnda

maximeefife opportunam. Atquc hinc Ambrofius Cacharinus^exPrzdicacorum Ordine,au- gCathar.

denccr affirmauic,ScoTi lau^ quantafit i» Ecclefia,& merito,folipraua affe^i mente non con^iciunt. Ecclefiac dogmaca firmiter comprobauic Hacrcticorum infanias egrcgic rcfcllic: hinc illisadco infcnfus, vc nullum raagis lacerenc, nullumacerbius mordeanc,ncc acrius j

ille Pfeudocpifcopus,impuriffimus fcripcor,& impudicus Cencuriacor,Ioanncs Balxus '*,advomicumvfqueopprobriacogcric,&calumnia$,fzuiufquc concra Scotvm agic,quem coutra Balaco firailcs dodius,& ncruofius cgiffc confpcxic,

in

**''P;.*'*i.°5^

dent.pan.i.

nialcdidis infcquancur Pcrfidus

Scoti oper.

Tom.

I.

1

z

Papifia

•>

Baixn ***

iB*j°coto.

Duns Scoti.

Vita Floannis

28

fapjldrum Uercitlem deriforic appellac;quem pro

Papiftis

dod^ fcripfifle,& contra Hacrccundem inuchitur loan»

ticos conftanter difputafle opera demonftrant. Acerbius etiam in • c»fu$ in

"

jg^""*

ncs Cafus

*

Oxonicnfis Hxrcticus,

^nm Jpinam, & vrticam vocat

,

& e Catalogo Dodo-

ru'^ vctcrum vclit cxpundum. Deindc,vi refert pius, &: candidus Author Nieolaus San, dum inuadcnte, & depafcente Angliam haercfeos flamma voraci omnia ad fuum deprauatum vfum conucrtere,&: impedimenta fuac peftis difFundcndae rcmoucrc, artibus quibufcunqucjftudcrcnt Hajretici,illam prazcipuam excogitarunt,vt tollercntur c medio omncs Orthodoxi Dod:orcs,& libricomburercntur. Itarem narrat author praedidus fub Edouardo V I. impij Henrici VIII. digna progenie ^. Lihros cmnes eorum MagiJirorum,qui ^^>& r/ttione Theologiam, ctterdfque dijcipltnas tradiderunt, qui/i ijlorum Jolida, doilrina,(jr

derus

b Sander. de eJiclib.i.'*

,

methodica inJiitutione,H£reticorumpofularesfraud£S,non

difficulter

cerni^& diJpelHjciebant,

manibus,^ fere e Bihliothecis excutiunt Lombardi,Aquinatis,Scoti,cdterorumque doUifimorum Scholajiicorum nomina, de barLiri},Jcripturarumque ignoratime, e^ vari* deceptjone traducunt ,memoridmque quantum fojfunt ,damnant.Denique ne quidquam adfummam (^ impietatem,& flultitiam in hoc genere deejfet ,ejfecerunt ^njt petulantes iuuenes,horum Scriptorum, taquam iam recenter mortuorum,ingentem conquijitam Jlruem in ludicroJpe£iaculo fer 'vrbem inferetro circumferrent c^demum inforo cum cantihus luguhribus concremarent. Boc appellabant funus feu exequias S c o x r , ac ScotiHarum. Ita ia omnes Scholafticos, quafi in vnum S c o t v m , & ita in vnum S c o t v m , quafi in omnes dcbaccharentur, ^nfaniunt. Plus omnibus S c o t v s inuifus , qucm prae omnibus volunt fcpultum. e Studioforum

\

;

,

SCO Tl

doBrins. ohiiciuntur contentionis

fiudium ,

^ docendi

ohjcuritas \ fed vtrique occurritur ohiedioni.

Capvt Vo fortaflis quibufdam in

d:

XVII.

S c o t o difpliceant, qua: iam olitn.Iouius,

&

alij

ciufdcm LXXIII.

affedionis viri obiecerut.Primum,qu6d litcs feuerit immortales in fcholis, aciefquc

jnftruxerit

ntftiiitur

f*tma

obie-

aduerfantium

fibi

Religiolorura,

quorum

fcnfus vnus,&: cor

vnum

cflc

dcbc-

rct.Sccundum,qu6d quidquidfcripfcrit,obfcuro dicendi modo,dcnsaqueinuolucritcaliginc.Vcrumtamcn immerit6 accufatur,qui fincero & cadido animo veritatcm indagauit, ^£„[5 tranquilla,& pacato cordc,recondita fidei myftena tradauit. In his cxplicandis ob fuam profunditatem in varios abeunt fcnfus Do(3:orcs nequc vcr6 cuiquam impropera:

tur,quod fuam apcriat fententiam,etfi ab aliis diflfcntiat.Si alius argrc fcrat,qu6d hic fuum bella non huius, fed illius cft culpa, qui altcri proindc litcs fcrat fcnfum depromat, negarc vcIit,quod fibi licucrat Dixit iUe libcre quod fibi verius vifum cft;cur non huic idipfum Iicebit?Qu6d fi liccat,liccbit etiam,quia poftcriuis dixit,fentcntiam eius qui pracceflit,cxaminarc,& cum dicentibus cx aduerfo difputationem inire.Difputabant cum ipfo

&

&

;

&

Pco ferui fui, neque tamen rationes corum

dedignatuscft cxcipcrcjnequc tanquam litihoc Auguftinus contra Crefconium Grammatieum,qui in fcmctipfo ccndemnabat acrcm diccndi modum cx principiis Dialedicac fumptum , quibus contracundcm vteb!Ltur:Habes,inquit''^0' apud fjaiam Prophetam : Fenite,dijputemus, ^j^j^ Dominus,ijr mu/tis a/iis diuinarum Scripturarum locU. Lege vbi inueneris hoc verbum,^ injptce codrtes GrMosjn eijdem tefiimoniis JanSiarum Scrtpturarum,^ videbis vnde Jit appellata Dialectica ne quod omnes iujii cum Deo Jaciunt quibus di6ium eji : Venite, dijputenms;

giofos ipfos reiecit. Adnotauit

f Auguft.l.i. contta Crci-

;

,

Domimts Noninnitaris fapienti pietate,fed infulsd temeritate crimineris. folidc Plurimorum ha?c confuctudo eft, vt dum non poflunt rcde argumentantcm, redarguctcm ratione rcfcllere,ftatim confugiant ad calumnias, & do£tum difputatorem,

dicit

,

&

ilbid.c.ij.

litium fatorem confeftim appcllcnt

**.

^uientm veritati non acquiefcunt, onerose ac molejie

quifccum fedulo agunt, nec ab eorum conuincendo errore difimulant , litigiofos , (jr contentiofos vocant. Talfitas enim , qux. nudari , redargui metuit eorum vitiorum nomine , qu* veritas damnat , diligentiam veritatis accufat. Magna fanc eft inter litigiofum Chriftiane difputantem diff^ercntia litigiofus enim'vcrbis contendit , non curat ' G^omodo error veritate vincatur , fed quomodo fua diEia di&ioni alterius prdferan-

ferunt eos

,

&

&

e

Hcm

1.

4.

chrift. c.x"g.

^.

g Zcnon Pfalip.

I

in

«7.

&

:

:

'*'• i^o^^o ?«^ *^''f* verbis contendit , ftue fitbmife , Jiue temperate , Jtue granditer dicat , id verhis agit, vt veritaspateat, veritas placeat, veritas moueat. Pcrquifiuit itaque S c o t v s

veritatem, f lcretn.

,

& plures aliorum

Domini confilium

^

S^cnon

8

qua bpna

cxplicuit eft^

-.

:

fententias examinauit

;

vt in vera quiefccret

,

iuxtaillud

Tnterrogate Jemitas Dei, qu£ via ejibona, dr ambutatejn ed.

Multa via interroganda Junt

,

& in multis injiliendum

inueniamus,per niultorum Jcilicet do£irinam. Subiicio de S c o T

eft i

,

Quod ita vt vnam,

ftudio vericatis

LXXIV.

Vita F.Ioannis Catis

29

indagandafjtnencc pacaca, a concencionibus aliena, vnius Paulini Berci Auguftiniani

tcftimonium tis

Duns Scoti.

*

:

Ntim cum

ttciem fMulo altim

,

Ioannes Scotvs, inquic

quam nltf

,

inueJligAttdd vertttitujludio

intenderet^noutu ffitiones,

* ^erti dtat.

men-

^ mrgumentA inuenit.feculi/ires

dijpcultstes excogit/tuitpMlias opinionesfr/tter communem difertiptme tuetur, dr Aliorum dtitA

stque rstiones fubinde csrpit. Hdcfere omni/$ dijputationis grstiA res,

LXXV.

>

vt inde verttAtis amato-

& differendi feriti haherent, in qut felicifime exercerentur.

Qbfcurum aucem cfTc, quod fecundo loco obiiciebacur,duplicicer poceft accidcrc'','^/ vtnon

^ff'UitwL.

, , vt Heraclitm cognemento 2>»t«>»{ ^ cicero x. ferhibet, quia de natura nimU obfcure memorauit : aut cum rerum ebfcuritas non verborumfa- • adapcauic profundiffimis,qua: difcutiebac, arcanis. Pcr vniuerfam Theologiam,& Metaphyftcam,in nacuralibus,& fupernacuralibus fcienciis fubcilia excogicauic argumenta,nouas adinuenic quzftioncs , abfcondita decexic myfteria; quare fublimia rcrum principia

efuia de indujiria ita qui4 loquatur

inteffigatur

i

&

mirum

obtutum, vclut incer nubes Aquila,fuverum efty8£clarum,quod manibus palpanc aucfenfuum rudi contadu exercent. In profunditatem myfteriorum obiipuritatem operis reiicic Trithemius *, dicens, Do£fifsimus S c o t V s, adeofrofundm,vt c Ttithcm. tim fcrifta faucisfint fenetrabilia^t Antonius Contarenus^^Patriarcha Aquileicnfisi^f//- Jconu7e fta eius reconditifsimos fenfus habent. Hac etiam ratione obfcurus mulcis in locis Augufti- ad.Tarujf. fubcilicer fpecuiacus, nihil

(1

cerrcni fenfus

peruolarit, humircpentibQsobfcuris,quibu»idduntaxac ,

^

nus, obfcurus AriftotcIes,obfcurus Plato,obfcurus ftolis dixic S.

Pccrus

'

,qu/tdam

ejff dijfcilia

& ipfcPaulus Apoftolus,in cuius Epi-

intelleBu , ^«^ indoHi

,

& inftabiles defrauant.

Quod de illa, quam fcripfit ad Romanos, potilfimum inrelUigunc incerpreccs

;

in

humano fenfu craftauic

my-

Apoftolus, Dei Spiricu inflatus, ad myftcrij,& quxf"Roman.ii.

obfcuritatcm fufpenfus atque exclamans

* altitudinemdiuitiArum fcientijt ,(jr faatque inuejligabiles vias eius. Quiditaquecondcmnandus ScoTvs,quiprofunda Dei fcrutatuscftarcana,propter-

ftionis

^^

fienti/t Dei, incomfrehenjibilia iudicia,

LXXVI.

'P* '•

qua vo-

cacio Gencium,rcprobatio Iud2l:orum,aIci{fimadiuinae Pra:dcftinationis,&clcdionis ftcria,non cx

*^^'-

eaquia non complanauic,quae; alij arduo non poflunt ftudio pcrciperc?Proptcrca iudicandus obfcurus, quia obfcura ponderose tradauic , & quia puerili obuia non fecit ingenio? Quidam funt dehcatuli,qui abfque vllo labore omnia fibi vctlenc peruia,& dum alciifima non percipiunt myftcria,non hoc fuo imputant imbecilli ingenicfed doccntem facilc obfcuritatis incufant. Iniquos & incptos hos iudiccs apfe redarguit ludas Apoftolus ^ SI^acunque quidem, inquit, ignorant, blajphemant qu/icunque autem naturaliter tanquam muta

S ^fd. inca-

:

,

;

animalia nbrunt, in his corrumfuntur. Hifunt murmuratores querulofi,fecundum defderifi fua ambulantes,cjr os eorum loquiturfuferbiam^ mirantes ferfonas qudjlus gratia. Eofdem fimili afFccit ccnfura

D.Cyrillus Alexandrinus ^-.Fatuisfane cenfuetudo hdc efifemfer entmfubli

^ ^T"''-

mioridoifrin
'•>

c.»j.

fubtilitate rerum eleuari,contradeiiciuntur,durum affellantfermonem,quemadmirari deberent.

Non aliter igitur, qukm edentuli foleant,

molliora enim eligunt elementa

,

etiamfifeiora

ac meliora edulia magnopere vituferant agrotationem fuam celare fiudentes mentis quoque acumine friuati.fcientiam abhorrere folent , qua magno fiudio magna-

fint ',folidiora vero

,

,

,

que ofera

effet

conquirenda.

SCO Tl

doBnna midtomm commendatur elogiis,

C LXXVII.

A P

V T

XVIII.

/^Onfirmant hacc, clogia variorum Authorum, qua: profunditatem, & fubtilitatcm in V^eius opcribus, commcndant, & mulcis ciculis illuftrem eius volunt doitrinam. Plura alia hiclibcc fubneftere. loannes de Ragufio ', ^f^^f^'^? orationc,quam habuit in Concilio Bafilienfi,de coramunione fub vtraque fpecic,& habetur ad calcem eiufdcm ConciIij:ScoTvs,inquir,/>rrf al- ^ *'«<"'•"«. titudine,& fubtilitate doffrina antonomafiice nomen Doctoris $ v b t i l i s infcholis obti- Ocham ia

opportun^

fuis locis

dedimus

fuperifis

;

vir doftus,Pracdicacoriae familiz,in

\

»«;r,&c.Sandus Antoninus ''eiufdeminftituti:IoANNES ScoTvs,quifcriffitfuferSentendicitur Doctor svBTiLis,GuiIlieImus Ocham ', ctfi S c o t i tiaf,muleafubtiiia; vnde

&

fui Magiftri antagonifta://?<» ofinio efi.vt credo,ofinio

fubtiiitateiudicij exceiiebat.

Doctoris svbtili s,qui aiiesin

Antonius Andreas " per omniaoptimusciufdcm Scoti

'•**:*T.* -

„5 Metaph.' nAftenf.JDi.

difci- o^NjtTmb!*

pu\\iifubtiIifsimfts,(^exceiientifsimusT)o6tor A^enCis^^^&cNiivebcTgcnCM^famofifsimus.df '""•

yi^/;7/yj/w«j.Henricus VVilloc ^•.Taiesfuafubtiiit,atisrittosfrefudit,vt

Scocioper. Tora.

I.

Doctoris 1

5

svbtilis

nomen

cj

JJ'"*'^

Vita F.Ioannis

50

Duns Scoti.

yfibi congruentifsimum inuenerit. Nihilerat veltamdifficiU, veltim densd calt^ine muolutum.quod illius viuax, dr perjpicax ingenium non fenetraret : nihil adeo diftortum,& nodofum,quod non dtffolueret, &c. Hic, vt AfoUonitn alter difcifulcs ex omni cli-

npmen calculo omnium

mate ad fe traxit ^fecitc^ue, vt nihilad hac vfque nofira tempora aliud Theologica gymnafia frdter S c o t i nomen ferfonarent \fibic^ue egregie beatut quifc[ue videatur , qui eo duce vtifacrttTheologitt adytaiUo Mercurio fraieunte ingreditur. Paulus fcriptor * , author tur ,

&

iPaul, ini. pioicg. fcnt.

ygfufti^s

,

& dodus dum agcrec de ,

iis

,

qui Tlieologiam fuis elucubra^ionibus

illuftra-

runt Inter quos, inquit, faludface omnium, Vnum aliii fluribus frtHantiorem, I o a n m e m V N s natione Scotum intueor , qui frttdicta omnia , tam clare , tam luculenter , tam fubtiliter enodautt , vt merito omnibus admirandus , omnibtM venerandus , (jr omnibttsfitfiudio^ :

P

& charttate amfle£iendtts: cundit

h in

Yotilong. nc cnt.

in

,

tantum

fubtiles veras

,

,

cuit^s

vt vnius

fententittfunt frofimd*

frofofitionis fcecunditas

& vtilesfrofofitiones includat.

^^^^^ fiudij Parifienfis

,

,

(^vt fatebit

fiequenter decem

Vorilongus

^

.mentes fujpenfas faciens fra fiufore

fcendunt facultatem.ldem alibi ipfum alloquens

c idem in pnnci.fcnt.

,

frofofitionesfce-

,

vel viginti alias Doftor anciquus , S c o T v $, ,

communem

cuius di6ta

,

tran-

Scotvm':/» tanta vniuerfitate,iPzvi-

svbtilis nomen retineres^ ) tantd fcientid flenus eras ,a/^DocTOR.is doBrinam cuitts ofus nullus error maculauit. Deuotione confofitus fracifua fcribebasi dtim nemfe tuam Logicam incifiebas ita dicebas : O Deus , qui es cerroinus fine cermino. da mihi bcne loqui de termino. Et f<efius tuo in libro,quem de Primo principio intittflafii, talibus folitus es fari fermonibus O DomiheDeus nofter, qui Venerabilem Auguftinuro, &c. In te multa deuotione referto , tomfletum efi id, quod Homerus de Nefiore , iam fvetulo,folitus erat dicere:Ex cuius oremelle dulcior flucbac oratio. Mauritius Hibernicus ^ Archiepifcopus Tuamenfis Eleuabitur Aquila , in arduisfonit jtidumfuum. Quod dc S c o t o ita exponit Nullus adnaturx diuina fcfreta reuelanda alttus volautt mentifque aciem firmius affixit , ibifofuit nidum fuum id efi quietem contemflationis via , jcrihendo cjr fatria ferfiuendo. SabcUicus ^ Nemo fubtilius diuinas "'^*^^*'' litteras. Et ahbi * agcns de prjecipuis Theologia: Scholafticsc Magiftris , ait Vt vel fold affeUatione ftnt abunde noti Serafhici , Angelici Suhtiles Irrefragabiles titulo frAclarifimi viri Bonauentura Thomas .Iqannes Dvns Scotus (jr Atexander Alenfis , inter quos S co t v s iffe Jplendide fromicat. Bernardinus Corius ^ Florebat his die^^^ Fr. loANNES ScoTvs, cognominatus Doctor svbtilis, tanquam huius feinter eos qui Chr.ifiianam fidem illuminant. Cardanus ^ dubicatquis fubticuli Phcenix li^s Ariftoteles fcripferit , an S c o T v s ? Nicolaus Audcc Carmchca Altius S c o t o *^e^o 'vel doBiiis vno dogmata facra docet. Eiufdcm infticuci alccr vir nociftimus Bapcij(jg,^g fcilicct,

fuius

,

,

:

i Maur. in pag prilim.

:

LXXVUL

:

,

c Sabcll.lj.

ndetti aif 1 c.j.

,

,

,

:

,

Corios dc rcb Meaiol.

Ann. ijoj.

h Catdon. /iudec in

i

Acr.pocma;.

Eyfcngt.

m^Mcrcator tn

AtUme

Scoti»

'

,

,

,

,

'

,

>

fta

:

,

Maucuanus

^

prxclara

cum

laude dQuac,diccns:

^' f'*^ <^ homtni Deum teneri, Scoto Relligio , Dettfque debent.

Gullielmus Eyfengrenius i^i^^^tifiif^us,

Vir omni litteratura do(iifiimus,fide Catholicusdn lege Dei exeratque in Scrifturis abfolutifiimus. Gcrardus Mcrcacor ^. Nihil efi quod nonfu-

fcrarefotutjfet ingenium '^^'^ ^'

' :

Ioannis Dvns

^°^ tnuidtffent. Nunt in Scholafiico

genere ncentar.i.

,

:

ia fartis."*

I

,

,

g

^

:

^

illo

Scoti,fi (

temfora modo cultum animi elegantio-

curiosdne,

an vtili ) de rebus facris difiutandi

nihtl eo acutius ,nthil accuratius, nihil abfolutius.

,

aliquando difFufius,lucuIentius tamcn pij viri loannisEckij °,deraraScon LXXIX. fuo opere , quod Chryfofafus infcripfit,pluribus in adiungo teftimonium. Is locis ScoT VM laudat;fcdpotiflimum,Centuriafccunda,in Appendice,vbiloqucns dc Magiftro Hcrua:o,ita ait Is efi Heruaus exfamilia S.Dominici,Dofior illuminatus{zt Lazarus Soardus cognomcn fubtilis ci tribuit ) qui cum Ioanne Dvns Scoto vero cegnomine DocTORE svBTiLi, afud Agriffinam Coloniam, nobilifiimam Germania Academiam^ fublicitusde fummis Theologia apictbus magnd cum laude dijputajfe fertur. Verumfalmam Scotum tulijfe aiunt in eo articulo qui de immatulata Virginis Conceftione ,fortafie tunc in tontrouerfiam venit. E regione vero Herudum infigniter contra formalitates S co T i dimicajfe;vti hodie ColonienfesfuhmurmuranufubtilitatesHeruai defiruxeruntformalitates S coT I. Statimfoft hocdehitum naturaferfoluit ScoTVS Colonia afud Chordigerosfefulttis,Anno

Aliud

ctfi

m

fubtilitate

:

,

,

,

j 08. V.t. IdusNouembris. ^oanno inuiBa AlfefiriumHeluetiorum infuferiori Germaniaymultis Nohilibtu,(jr Princifihtts exitiofa cenfcederatio,& liga initium fumffit. Sed vtcunque fit ,exfloratttm efi nafuto^dr doElo Le^ori,Heruaum fuijfe virum dolfum,acri ingenio,^

gratia

i

: attamen Ioannem Scotvm multis fubfelliis ei fraferendumiScc.KnAtc^^ Vcga°,viromnium calculocruditus :7'/»»/A/
fubtili

• Vega de iuftificq.ii.

fracel

Vita Floannis Duns Scoti. mJifti,

Deo

doitrinam

dnce, pro •vttlitste eorum

,

^ui in/equi

^

&c. lacobinus Bargiui *. ^ovtlunt fnnSfsm frofund»m , dr tneffuhtlem

frdeellenti doffn»a,vt neque ittis mrgHmentis sdduci pefim

* Batgiai !a

,

,

Doctoris svbtilis, Ioannis Scot \,Jum decUrMturfis,(jr expojitu-

rus eiufdem irreprehenjti>iiis Dodtoris primum lii>rumfuper Sententigt. Lconzrdus Lcdioi

**

J,Vk'

ST'

f*"'-

in b

Approbationc opcrum S c o t i cdieiouis poftrcmae Ancucrpicnfis, eum vocac eotem inveItmnm Jubttltorts Tbeologtd , nc Phtlojophtd , qus in Scholis , cr eruditit dtjhui/tntorum ,

Leffio» io

'*"''"

**^

&

maxime triumphare confueuit. Claudemus hxc ccftimonio Conflaocini Sarnani ' S R. E. Cardinalis, qui dum de ve> tuftis Dodoribus Scholafticis fcrmonem inftituic , ita fubiunxic Inter quos i o a n n e s tionibus

LXXX»

DVN r-v

,

s

Scotus,velut Sol,

"

c Saraaa. in

^P

:

?'?'"]'"••

opfrumAoi, r /t luctdtjstmum tnter rudiattajyder» uJtrum,ucerrimo ingenij acaminet Aadic*. I

•

ir-

t

fubtilitdte, nc frofunditnte abdit
•

1

^ mtra reconditte doitrina ,prd cdteris omntbusfubttiifsi-

•

mus Doffor corufcat nemini, med quidem fententid qui in hocfeientid genere vlU ^tateJUruerit,fecundus. CuiusingeniJ monumentu (qua non ftne mnxim/k DoHorum hominum dtdmir^ ;

,

tione di/igentifsime leguntur) cumdr' doilrina genere,

(jr

fubtiUtate eiufmodi fint , vt optims

quandam diuinarum rerum cognitionem mirandum non eji grauifsimos viros in ea fententiafutffe, vt dicerent, S C o t v m qu
vnum, nonfolum co tuosfuos,fed dr friorum^pojleriorumque feculorum fummos nij

magnitudine doSlrin^que fuhlimitate fine controuerfia fuperaffe. ,

,

qus.

j

diffe-'

minata, nulla ed dierunt

hic Do^or,

doSlrinam fuam complexa con& dux Iqnge clarifiimus defendit, amplificat, ^ vbiquefic diffundit, vt iamper vniuerfum Orbem

nobiliJiim£ Scotica feltx Author,

fianter docet

Theologos inge-

Iruit fubtilii

ftt illufirior.

iliitis fcientijt

commoda attulit, (jr

Ex hac SeHa tanquam ex equo

Troiano plurimi pofimodum prt-

laudatifiimi principes , quorum <^ in dicendo labor innumera doftis viris

in fcribendo indufiria facram iheolegorum fcholam ita exornautt ,auxh-

que, maiorem vt eruditionis accefiionem videatur non poffe recipere. Cardijialis altcr Illuftxifftri({]mu.s,& dodifnmus,Scaninaus Ho{ius,in Confucacione Prolcgomcnon Brencij, dum valorcm Mifta: contra pcrditum hominem probat, cnumeracis aliis tnagnis Doftoribus,. qui dc hac concroucrfia traftant , vnius S c o t i ccftimonium fibi fufficcrc aic ^amuis, inquic , muUifint, qui traSient quttHionem hanc , Vcrum Saccrdocis mali Miffa cancundem valcac , quancum boni ? ( traSiant enim eam Thomas de Aquino, (jr Prdceptor eitu Albertus, tonauentura, loannes Gerfon, Gabriel Biel, dr u.lij nonnuUi : ) nos tamen vel vnius I o A n N i s S c cf T i tejlimonio contenti erimus eius verba paucis adfcrtbemus : Mifla, inquit ille, non folum valct , &c. Quaf verba dcfumpfit exQuodlibcto lo. in quo cgregi^ rem hanc S c o T V s percra^ac. Vidcri ctiam poceft loanncs Picus MiranduIanus,EpiftoIa ad Hcr> molaum Barbarum. :

;

^

SCOTl dtfcipuli. C A P V T XIX. LXXXI.

El'<5"""^ cft,vt canci Magiftri difcipulos enumeremus,&: quem fccit arbor boha,fruXV.<^Lim bonum oftehdamus. Prodicrunc cx fapiencifiiihi Do^^oris fchola plurimi aho-

13

&

rum

Magiftri , qui Religionem, vniuerfam Ecclcfiam fuis fcriptiscgregic illuftrarunc. loanncs Baftolius, quem canti fccit S c o t v s, acque in ea habuit 3rftimatione,vt hoc folo i»Mmn pracfenre fufficiens adcffe diccrct audicorium *. Errat itaquc PofTcuinus dum fub Annum ^^^^\

1466. vixiffe

Guillielmum Eyfcngrcnium fecutus. Habentur in aliquot GalliacBiMSS. in quorum finc admonetur ea ab ipfo pcrlc£la Rhemis Anno

dicit,

tsf-

i.coouoa.4!

bliothecis eius opcra

I J45. Omnium,qui tum fucrc, do(3:iffimum,oratorem facundum,& Theologorum nulli fccundum dicit Eyfcngrcnius. Cuias fuerit Baffohus non inuenio quidicat , cpitheto ordinatifsimi Dofforis, pro illius tcmporis ratione, quo illuftrioribus viris agnomina affigc,

bantur,ex optimo ordinc,& clara methodo, gaudct intcr anciquos Thcologos. Secundus Anconius Andrcas ex prouincia Aragoniae , fidcliffimus pcr omnia fui Magiftri fcdator

jfatn.

Jb-

Do^or dulcifiuus nuncupatus. Tcrtius FrancifcusMayronius,cognomcntoDo^tfr/iW/»/- ^*natus, prouinciae S.Ludouici in Gallia celebcrrimum adum Sorbonicum infticuit^vr fuo nmk. *"'"'• locodiximus ', & plurima reIiquitfuiingenijmonumenta,in quibuscrcbr6 D ffr-ita animi ' ^" 1' Anno ijij. Quartus, recordatione, fui Magiftrircminifcitur. AluarusPelagi) Hifpanusex Gallccia, D.t4. vti ex quibufdam monumcntis Pontificiis,difpenfantibus circa qucndam dcfcdum nata- ^'""'** "' lium, clicio vulgo Aluaro ?/»/<>, fiuc, deS Paio, prouinciae taroen S.Francifci alumnus li- '** cct Matthzus Fcrchius eum puret ex hoc numcro S c o t difcipulorum expungcndum; quia rccepcus cft , inquic, Aono 13 05. ad Ordinem , ipfo tefte hb.t. de Plan^lu Ecclcfiz :

'

_.*_-

<="-

;

:

i

i

4

c.i3.

Vita Floannis

jz c.ii.Sc

Duns Scoti. v m in Galliis florcntcm audirc non

Anno i ^o^.Vndc S c o t

Pifis fuiflc conftat

poterat, nccancc Ordinis ingreflum audiuit, qui Bononiaefub Archidiacono lurifpru-

Cum tamen omnes

dentiac addifcendae operam dedit. rcnt,

non auderera

rcfragari

,

Scot

i

difcipulum

confpi-

fuiflfe

cum ipfe nihil amphus dicat quam fe a Gondi-

prjcfertim

,

Ordincm Aflifij. Id autcm nos verifimihus condiximus * io Capitulo gencrah cclebrato Aflifij j inquo cleftus cft in Miniftrura Gencralem prxdidus Gondifaluus, Anno 1304. Expleto autem tyrocinio in prouincia

faluo Gencrali Miniftro admiflfum ad ft

In Annal. tigiflTe

'^°*

n.M* b Aiuar.

i.i.

S.Francifci

vbi ipfc fe nouitium fuiflc ahbi ^ teftatur

,

,

tranfmitti potuit Lutctiam

vti

:

'""'^ inoris crat maioris expeftationis Fratres illuc dcftinarc , neque diu hxfiflTc Pifis Mcl.clri^rnobis vUatenus conftat. S c o t v s autem non nifi fub illud tempus ( vti ahas ' pra^moipte j. Begardor.

«nuimus

JAiuar.

"iw^

cit.

vero per ahquod tcmpus fuiflc Aluarum , muhis in lodemonftrat*. Audiuiflc ergo potuit Scotvm per vnum , aut altc'""^ annum non tamen eum in omflibus fequitur vt videre hcct in loco proxime cicicato Quintus loauncs Cauonicus , fiucCanon, ahas Marbrcs, vti habet V Villorus: citac faepius S c o t v m , coztaneos fuos Francifcum de Marchia , Petrum Aureolum, floruit Parifiis, Lutetias

)

cis lui opcri? iple :

'ff''

joan.canoni-

:

&

«*•

LanduIphumNeapohtanum,Gcrardum de Odonis, Goalterum Burlaium. Scxcus GualQuaiterBur-

ccrus Burlxus Anglus, fui Przccptoris accrrimus impugnator,

''1p'

^^^^^^^^

A ad Ann.i$)7, f

fcriptor.

^ ahqua adhuc

qucm 61 annum agcncera .

memorat Lelandus apud Pitfaeum '. Sepcimus Frandc Marchia qucm ex cognomine Picencem credic non immcrito Pofleuinus &

cifcus

'

fcripfiflTc

,

,

gx fragmcntis a Canonico rclacis cgcegic fubcilcm repucac Ferchius * , &; S c o t i difcipulis annumcrac. OftauusLanduIphusCaracciolus Ncapohcanus, vir dodiflimus/anguinis claricacc, dignicace Archicpifcopali prxclaris funftionibus fub Rcgibus Parthe,

'

Marchia. f f erch. eit. '* foilf!*'

Guiteim.oc-

cvoliter.in Antropoi.

hVn

&

Commcncaria in Euangelia habcncur MSS. in facro Conucntu Aflifiacc. Nougs Gulielmus Occham,quem immerito Hibernum facic Voiaterra**"^ ^ , vc alias oftcnd» **, Magiftri fui ancagonifta accrrimus. Nominalium anccfignafius communiccr appcllacur non quod cam Sedam inceperic quam S. Bonauen'"'^* pluribus antc cum annis refellic fed quod magnopere iUuftraucric, dodis Hopa^is nociflimus. Eius

;

Annai Ann. ijij.

eciam principiis confolidaueric.

?_'^-

rum

ferc prascipuus

cam

in

d.41 c).vit.& in

j. 4.

14

%ln.dei4neiune.

Ann" ijT/ n.i*.

^ofaflro^'''

,

;

,

»

plerumque

His adnumeracur loannes de landuno

,

Aueiroifta-

non fuumMagiftrum ciusdoftriuam impugnando, quam cemcre nimis in vniuerfalem Ecclefiac prascepcorem loanncm X X 1 1. infurgendo, Poenicuifie camen vtrlimquc fuicrrorisalias ofteudi ^: fed& Occhamum inHiberniacanquamSandum coli fcriverone fundamenco, an falfo rumore ncfcio.. Vndecimus Hugo [>ic Volaccrranus ,

a Magiftri placitis dcfcifcens.

Pcccauic vterquc,

,

,

,

^^ NoMocaftro Anglicus

qucm Scoti

,

cmitt VVillotus &: Pitfxus

Pctrum Aurcolum

;

ctfi

difcipulum

,

&

ftrenuum defcnforem

fa-

eum Scoto prxponar. quam difcipulum alij ap-

hic in reccnfu Scriptorum

his attcxucrunc

alij

fed

;

lemulum potius

,

fetnu Au-

pcllarunt.

rt»lm.

dodiflimieuafcrunt Magiftri, multofquc cdi- LXXXII. Bonus Magiftcr bonos crcauit difcipulos , cxundantc fuae fapientix fonte , praeclarc , abundcquc aliorum irrigauit ingcnia. Bona fors , bonum obrinerc Magiftrum h«erct enim bonadifciplina , &:

Otnnes

hi

,

prxter alios minus notos

dcrunt inThcoIogiam

,

,

& facram Scripturam Comraentarios.

&

:

apud bonum pracceptorem Seneca ep.

difcipulus rabitur

;

,

aut mclior

,

vcl aflidue federe

domum redibit

profedo iuuat quotidic aliquid boni fcrcc ;

^i in Solem venit, licet non in hoc venerit

'.

^«i in vnguentaria taherna refederunt

,

aut paulo diutius commorati funt

,

,

colo-

odorem

&

loci ferunt : qui apud Philofophum fuerunt , traxerint aliquid neceffe ejl , quod proetiam negligentibm. Solcm appcllaucrunt alij S c o t v m , vti paul6 antea diximus. IIIuminauit,fouit,caIefccit ad fe venientcs,excitauit,&: accendit difcipulorum animos ad

fecum dejfet

itavtomncs ardcrent, omnes lucerent, & videretur intcr difcipulos IHc profed6IumenanipliflimeinomncsdifFudir;fed &: illi abund^ cxeeperunt, nequc camcn inaniter, auc ingrare abfque inuidia enim & liberalitcr communicarunc quod haufcrunc. Non ex illorum numero fadi func ", qui admodum illorum, qui dum ignem petunt a vicino deinde luculento illic repertofoco defident mane'ntque : ita hifemper afsident praceptori nec accendunt ingenium fuum, vt domi,fuefruan~ tur igne. Sublaco namquc hoc iubarc , &: extru(flo igne tanti Magiftri ipfi lucerc & ardcre vifi funt, quorum fulgor ad Solis confpeftum prius abforbcri vifus eft. Mirum fanc quomodo adc6 paucisannis cocpotuit infigncs crearc difcipulos, qui aliorum non contemnendieuaferuntMagiftri.Nequcfcio,an fuerit exTheoIogiacprincipibus.qui itagloveritatis ftnidium

,

ScoT vs,quafiSolinter aftra.

,

;

m Plutarc.in °^'

,

,

,

,

,

riose rcfulferit in fuis auditoribus.

Omnes hi auditorcs, fed non per omnia fccCtarores, plures cnim, non paucas Scoti fcnomnia fcrmc fc ci oppofuerunc. Hoc autcm non opponendi

teutias impugnarunt;alij pcr

ftudio.

LXXXIII.

Vita F.Ioannis Duns Scoti.

??

ftudio , fcd vcritatis indagandz ardori tribuic Mauritius Hibcrnicus , ita fcribcns dc Occhamo * Forte , inquit , non in vitufertum Do^oris, quem fuum , Reltgionis , fuhtilem

^

:

fterumque nominaf

&

fed rtgore Mtnorum , qui nemini parcunt fjnterefi (jrconmoti. Familiarcm, ingcnitam dixcrishuius fodahtij viris h-

fcrifjit

,

:

,

fcientiA ,fibi /tffrofriatis bcrtatcm, facilitatcm fuis obfiftcndi

&

,

&

,

vel

quod

vcritatcra Jibcre quacrant

vel

,

quod

nolincvidcri fuis pcr omnia applaufinc. Placcc in vcritatis inquifitionc animus abomni affcdionc hbcr ; procul fic amicorum ftudium , Magiftrorum amor , vc facilius apparcac vcritas , qua: omniam prxfcrcnda cft dileftioni. Si tamen hxc cohxrerc

a

Maur.

4. Iibri

in c.

dc

1.

princ. JHinorili»/*n.itiatc

tfl

•vtTHalit^lt'

iium.

&

vjgcac , & iftamancat indcmnis, habendacft racio prxcipua Magiftromancac honos , pcr quos ipfam.quam venamur gloriam fumus affccuci. Turpc cft vc qu« accepi , in cum a quo acccpi , arma conucrcam. Occhamus &: landunus plus czcccis S c o t i dodrinam labcfa(3arc conaci func. Scd concra iliorum cjccerorumquc aduerfariorum ftudium inconcufla permanfic ncquc fuic hucufquc , quifohdi/fima cius principia deftrucrc auc firma fundamcnca pofiTcc conucllerc. Ab ipfo fcrme obitu coepit haberi in honorc per vniucrfum fodahtium, & eius dodriLXXXIV, na placcre eam cradiderunc ahis difcipuh & ab his ad^ofteros tranfiuic. Ab vno & alpofifunt

rum.

,

vc

illa

llhs fuus

,

,

:

,

:

ccro feculo in difciphna Scholaftica ab vniucrfis Minoricis habetur pro Antcfignano

communi Magiftro

&

Magiftri

ScttUi frtci'

putu ordi»i$

,

cam

,

:

& in ahquoc Comitiis

in curfu Philofophico

Mirum eft quomodo omnium cucric fodalicio

,

gencrahbus ftacucum

quam Theologico

,

cft

,

vc

t.l»gtfltr.

&:

Ledores omnes

eius fenccnciam fequancur.

cordibusipfcDoftor, &ciusdodrina

infederic

,

roci pla-

vc ncgledis celeberrimis Theologia: principibus Alexandro Alenfi irre-

,

Dodorc

&Seraphico S. Bonauencura,quorum dodrinacancoperccommcnvnum S c o t v m fibi prxfixeric cuius difciphna imbuendi cfTenc vniuerfi Fracres in omncm cerram fidem Chrifti dififcminacuri. Quo vero rcmpore ica primum ftacuerinc Ordinis Redtores non omnino conftacj video camrn Occhamum cum indigicare pracclaro illo agnominc Ordinis Doitor i Sc Antonium Andream prore magna reputaflc,fi eius dbdrinam cam Mctaphyficam,quam Theologiam cIariori,&: brcuiori compcndio Ordmi tradidiflcc in quam probabilitcr iam omncs inclinabanc. Vterque vero cum fueric S c o t i difcipulus & paucis poft eius mortem annis fcripferic, facilc iudicandum cft , & virum omnibus placuifle & poft morcem cius fcripta valde dofragabih

daca

cft

,

ab Ecclefia,

,

,

,

,

,

,

Ctis arrififle.

S coT

LXXXV.

I

porro

,

tanquam

Scholaftici cxercicus Imperacoris

,

nomen

&:

a^ftimacionem

ad minimam eius ofFenfionem commoucantur in calumniacorem infurganc neque a fcribendo dcfiftanc donec laefara honorcm inftaurcnc.Vilis quippe noca eft, probrofum habere Maglftrum. Hinc tot Apologix pro S c o T I famae indemnirate fcriptaj, vt folus Mattharus Fcrchius Vcglenfis Dalmata Ordin. Min. Conuenc. nofter amicus, vir grauis, &: folidc doftus, crcs edideric, priroam concra Fredericum Macenefium, fecundam concfa Abrahamum Bzouium Polotanci faciunt vniucrfi confodalcs

vc nihil fupra

&

,

num,

,

cerciam in

,

&:

,

,

Paulum louium Nouocomenfem. Aliam fcripfit

llluftriflrmius

D Hugo

CaucIIus Archiepifcopus Armacanus, Hibcrnia: Primas ex Ordinc Minorum Rcgulans Obferuantiac,afrumptus,in eundcm Abrahamum Bzouium alteram cius difcipulds Hugo Magnofius eiufdem Ordinis, nationis,in Nicolaum lanfenium Bzouij confodalem, &: defenforem. loanncsScommclius CoIonienfisMinorica Conuencualis dodcpro roftris declamauic necnon vir clariflTimus profeflTor Eloquenciae apud Louanicnfcs Nicolaus Vcrnulacus, oftcndens palam demonftrans S c o t v m fupra inuidiam eJfe.Optimc.fohde, ncruosi pro codem deeercauic Author Nitelac Francifcanje Rchgionis, Hibernus in principio fui opcris. ScoTivicam fcripferunc Paulinus Berti Auguftinianus, Pecrus Rodulphus fcd brcuiusrninufquc cxzStc quam oporccbac grauius vcr6,largius, &dodms Ferchius pracnominacus vcerque Ordin Minorum Conucncualium. Ex Obfcruancibus Marianus Florcncinus, Ludouicus a Manganella, IIluftriflTimus Cauellus largifldmc , adprincipium fcripci Oxonicn. Marcus VlyflTiponcnfis iparcc Chronicorum, Grcgorius Ruiz in liminc Commencariorum in lib.4. Scntcnciarum , Ipanncs a Pola in ;

&

,

;

&

&

&

;

:

;

principio opcris in

primum.

E P i.XXXVI.

I

L O G F

S.

T

Ti£c difFufius in S c o ri commcndacioncm,&: dcfcnfioncm diximus, nc pcriclitanci XjLfama: canci Dodoris dccflrc vidcrcmur. Inglorium volunc aEmuli qucm gloriac fux auchorcm depraedicanc Francifcaui quocidianis calumniiscxpccunc, quem hi perpccuis ,

;

laudibus

§}iiin«m eint •vitatn fferuttt.

fcrt-

Vita F.Ioannis

34

Duns Scoti.

iaudibus profcquuntur; &;obfcurarc conaiitur virum clarcfcit. Aliorum fada breuius ego licet perftringam

bus obfiftam fius

:

pro S c o t o tamen

fchbendum duco

;

cuius dodrina vniuerfus

, ,

licet indulgentius

pugnandum

virilius

,

acrius

Ordo

calumniatori-

dcccrtandum

>

ncruo-

nomine tota periclitatur Religio. Hoc vno gloriatur fedandam fibi propofuit difciplinam quid fiat fi ha:c cli-

in cuius

Magiftio huius indefcfse , cum matrisglominetur ? Si ille non audiat gloriose ? Pcrit cum filioparentis honos, ria immenfa: prolis honorificentia. Non licet communis Magiftri , & torius Ordinisfainam contcmnere. llle confodalibus do£trinam tradidit; illi pcr Orbis plcnitudincm difFundunt;fi calumniis dcnigratam, fi dctradionibus obfcuram quid fupereft,nifivt pufiUi fcandalizcntur * ? *y£-Fiimationein homimm non folum imfudenter verum, fjr cru^gltf^y ifi Ijdc re ccntemneremus, ciim animas occideremui, (^ua exhono nomine,ex bonaofinio:

;

&

,

a Aug.

bono

ic

1

viaui-

tlift. }. c.

,

Magifirorum fendent. Nobis itaque necejfaria efl vita noflra, aliis fama noflra. porro & alia mihi eft ratio , pro homine ifthoc , grauius agcndi , quod indigne tradubonus, qui nulli dctraxerit ; qu6d gratis perfccutioncm patiatur, qui catur vir acquus ,

No» r^e

fmtntdieii.

&

quod vituperctur,vt noxius, qui fuerat Vndcquaquc laudabilis: quod ab infcrioris notae hominibus crimen infcraturei, qui communemhominumfortcm tranfccndit. Huius proindc &c2Eterorum virorum fapicntiflimorum qui Chriftiaimpugnatur

fine crimine,

,

num Orbcm fuje

nomcn traduci

^ Pro quorum memoria ac propatriit atque deluhris frefugnandum futarim acfi nonfecin CiloVall^ lio. fro illorum laude mihi firmacafienda effent , non miniis flrenue lihenter caferem , quam illi fro communi falute ceferunt. Ignofccndum itaquq fi fcrmonem longius protraximus ; pro viro bono indigne tradu£I:o fcripfimus, pro Magiftro decertauimus imuftas vtiquc illi^tas calumnias fufcepimus refcllcndjs.

b Cicero

in

yii w^, _g^/or/^,

doftrinae facc illuftrarunt ,

,

acerbius fero ,

:

;

;

lEsri

.

TESTIMONIA VARIORVM AVTHORVM de S c

Trithemivs

oT

I

operibm,

de Scriptoribus

Ecclefiafticis.

Oannes DVns, nMtione Scotm.Ordinis Fratrum Minorum, AUxMndri Alenfis Anglici diofiis

*,

qumdam

Parifiis auditor

,

,

Supcr fenccntias. Quodlibeta quoquc.

lib.4.

^

&adeopro- ^'^^^^j^

fundus, vt eiusfcriptafaucisfint fenetrabilia ,drohid quoque minits -vfitata. Edidit quadam infiruffa volumina, quibus nomenfuum ad notitiam fofieritatis tranfmifit.

vMe

vir in diuinis Scripturis fiu-

& eruditus, &in Philofophia Arifioteiica doifi/imus

n.14.

E quibus extant^ Cufientes circa Prolog.

lib.i.

Cun6lA res

Dc cognitionc Dci.

lib. i.

^iafumma

In Mctaphyf.quacftiones.

lib.i.

Scrmones dcTcmporc. Scrmones dc Sandis.

lib.i.

difficiles,

nobis.

Eruntfigna, &c. In hoc.

lib. i

Commentarios in Euangelium,& Apofiolum fcriffiffe dicitur,aliofque varios compofuiffe tra, qui ad notitiam meam non feruenerunt. Moritur temporibus Alberti Imperatoris Anno

liatus

Vom.

15

08. Indi£i.6. Coloni^ afud Minores fepultus.

GviLLiELMVS EvsENGRENivsde Teftibus Catholicx vericatis ad Annum Chrifti 1503. :

IOannes Dvns o,natione Scotus *,quem multi BoSlorem fubtilifiimum vocant,^ frincifem Theelogorum, Ordinis fiis,

Minorum , Alexandri Alenfis Anglici auditor * quondam Pari-

atque difcifulus,vir omni litteraturadoilifiimus,fide Catholicus, in lege Dei exercitatifii-

ViJe

tU

umn.). Videibii n.14.

rnus,atque infacris Scrifturis abfolutifiimus.De cognitione Dei volumenfcriffit. Aliud ^od-

libetorum confecit. Lucubrationes infacra quatuor Euangelia,(jr Efifiolas Pauli abfoluit.^uatuor libros Sententiarum

Lombardi

expofuit. Sermones quoque in

honorem Sanfforum habitos

flures reliquit.Moriturin Agrifpinatum vrbe Celoniaex apoplexia,Anno Chrifii

M.CCCVIIL

ibidem ad Minores fepultus.

SixTvs Senensis

libro quarto Bibliothecac

fandx.

IOannes Dvnsivs, natione Scotus, ex Minorum familia Alexandri Alenfis Britanni, quondam inGymnafie Lutetia auditor *, viradmirandaeruditionis,fubtilitatefr4ditus,ob *

vldcikiJ.

frofundifiimam dicendi ebfcuritatem 2x9T«»ij,id cft,tcncbricofus,gf«o
fuo dillam emnibusfcholis notifiimus ;fertur fcriffifie Commentarios in Euangelium,^ A^ofiolum : e quibus iffejragmentum legi in Efifiolam ad Romanos valde eruditujn,ac fenfu frofun-

dum , fed iuxta Autheris nomen tenebricofum obfcurum , dr vix in eius fchola detritisferuium : cuiusinitiumefi, Circa Epiftolam Pauli adRomanos./i citmfroximis annisTypegrafhus Lugdunenfis excudere moliretur,& a me efigramma effiagitaret, eferis, vtfierifoletjnitiofrafigendum, venit illico in mentem nullum aftius carmen laberis obfcurati conuenircqukm iBud, qued Hierenymus cuidam Ez.echielis vifioni frafonit , his verfihus : ,

Hier.lib.14.

in Ezech.

Hjc labor illa domus ,

Vt quondam

& incxtricabilis crror,

Parictibus textum caecis iter

Mille

viis

habuiftc

Anm Domins

^eid.

,

Idemlib.f.

ancipitcmquc

dolum, quo {ignafequcncum

Fallcrcc indcprenfus

Claruit

Vicgil. f.

Crcta fcrtur Labyrinthus inalta

,

& irrcmcabiHs error.

1508.

Henricvs

)

.

Teftimonia variorum Authorum H E N R c V s VV L L o T in Athcnis Orthodoxorum Patrum

56

I

I

fodalitij Franeifcani.

Oannes Dvns. ^ijs, i:

(jr

Huita 'viri n/itiiles dum exfloro

,

idem illi

,

quod Homero

qut in quocunc[ue genere difciplinarum exceUuerunttContigijfe video.

,

^ omnihus

Cum enim regiones

papuli interfe certent quis opulento pignore ditefcat,fit vtplerunque quilibet fuum effe glo-

&

Herodotum:de Stefichoro Lyrico eft. De Homero videre eft Plutarchum De noftro Dunfio Variafunt opiniones : alij Anglia,alij Scotia,alijin vlteriori Britannia, ad Caledoniam filuam ortum cenfent. Recordentur tamen, qui in afiignando huim

rietur.,quod

alienum

Poeta,Gyraldum.

clarifiimt virifolo patrio laborant,non

nes Gcorg

:

lib.i.

omnia aquafertilitateyomnesfroducere,ferre'que regio-

adeo verum eftiilud Maronis, Hic fegetes , illic vcniunt fclicius vux, Arborci fcetus alibi , acque iniufla vircfcunc

Gramina. Partim Oxontj, partim Pariftis S.TheologtA inftituta haufit ; talefque hauftd fubtilitatis riuosprofttdit, ^-/Doctoris svbtilis nomen,calculo omniumftbi congruentifiimum inuenetit. Nihilenim erat,veltam difficile,veltam densa caligint inuolutum,quod iUim viuax, perjpicax ingenium non penetraret : nihil adeo difiortum nodofum , quod non dijfolueret. Faciunt eum quamplurimi Colonienfis AgrippinA factdtatis au^orem , ereBerem : quo citm mifiui venijfet^confiansfama efi,primores cum toto Clero obuiamprodiijfe, deduBiimque abtjs

&

&

rica'T loa.

&

vrbem , maximo cum honore applaufu incredibili. Hic vt ApoUonim alter dijcipulcs ex mttndi climate adfe traxit fecitque vt nihil ad hjtc nofirA vfque tempora, aliud Theologica gymnafia^prater S c o t i nomen perfonarent :fibique egregie beattu quifqtie videatur, ejui eo duce vtitur, (jrfac. Theologi* adyta , iUo Mercurio pnteunte, ingreditur. £)uam multis

Vidc Philo- in 1"

&

,

"'^'^^

,

acutifiimi ingenij vires tcftatas reltquerit,quia latts noftra iUius meritis impar

omnino cenfetur,

non ditttius in

(jr

ijs

explicandis verfemur

,

fcripta tantummodo enumeremus

,

a

Theologicis

incipiamtts.

Sixtus Senenfts,poft aliquos iocos, memorat fcripftjfe in Buangelium,& in ApoBolum } quibuifragmentum fe legijfe dicitin Epiftolam ad Romanos valde eruditum, ac fenfuprtfundum; fix in eius fchola detritis peruium Commentarium : cuius initium eft , Circa Epiftolam PauH ad RotTianos. Scripftjfe autem in quatuor Euangeliftas , (jr Paulinas epiftelas varios libros, extra omnem ;

Vide

Sixti

Scncnfis te-

fupra

rcJatii.

&

eontrotterfiam

eji.

^

lib. i. leduram in Gencfim. lib.i. Scrmoncs de Sandis. lib.i. Sermoncs de tcmporc. Supcr Magiftrum Scntcnt. duo diucrfa {vtvocant. Scripta egregia quorum pritts Oxonienfe , altertm Pariiienfe appeUabatur, Tradatum de primo rcrum principio.

Edidit

,

Dc cognitionc

Dei.

Collationcs.

lib.i, lib.i,

Tctragrammata quxdam. Reportationes.

lib.4.

Quseftioncs Quodlibctalcs.

lib.i.

De Perfc
lib.i.

j

lib.i.

lib. i.

Veniam ad philofophica. lib.i.

Pcrihermcnias.

lib.t.

Priorum. Pofteriorum. InEIcnchos. Commentatus eft Mctaphyficatn Ariftotclis. In libros Phyficorum. Quxftioncs in lib. dc Anima. Thcorcmata quxdam. Habet Commcntariorum impcrfci^orum.

&

I

V

lib.t.

lib. Vniucrfalium. Prardicamcntorum.

i^m/jT/ in

i»b.z.

lib.i. lib.i. lib. 1 1 •

lib.8. lib. i. lib. i

lib.i.

Eft

dc operibus Scoti.

^7

Eft & trfiiifHui eiuidAm dc modo fignificandi, qui Grammatica fpeculaciua dieitur \fed

y'<Je

p«f«"

* quihttfdam creditur ejfe Alherti de Saxonia. ^1^- ^ Floruit Anno i}o8. Orbi inuidens tantum virummors,illum fuffitrAta ctelo reddidit,Coloni£ «Ji^ii opai. Agrippind VI. idus Nouembrif temforibus Alberti * Imperatoris (jr apud Min^res conditm eji PotiuiH£ in medio Chori adaram maiorem : cui/u tumulo pius quidam Vates hoc Epitaphium dneis lit- j" ^"'1"" '

,

teris afpinxit.

nottros Ann,

Antc oculos faxum -J- &c.

j}o8.n.8.

,

Projiat etiam ibidem tabella ab eius difcipulis,

cum verftbus

,'"

his appenfa:

,5

"

n^

ibid.n.jo

Parifius plora*,&:c.

Inaltera quoque abrasa tabula ,

&

prope vetuftate exesA, leguntur fubieSti verfus leo-

nini:

Clauditur hic riuus

&c.

-f-,

t

&

alia carmina,quibus explicatur pietas eius, (jr maxima religio in Beata Leguntur quoque immaculatA Virginii Conceptionem nam fuborta Colonia Agrippin* graui de ConceptioScotvm cortne B. Virginis , inter difcipulos Alherti cognomento Magni, argumentorum copia aduerfariorum tela detorcfuecertatione tanta ingenij fubtiiitate , bat, ac retundebat fudmque tam validis rationtbus ftatuehat fententiam , vt fummopere

^

:

^Ioannem

&

;

,

auditorum coronaplauderet, vndc^ue or^DocTOREM

svbtilem proclamaret. Itta,hre-

uier vtfim, mtffafacio,

Antonivs PossEViNvsin Apparatu facro. ANN E 10 ledoniam Hales

,

Parifiis

men

cognomento

s

filuam

,

Dvn

s

,

Ordinis

Minorum natus in vlteriore ,

Gulielmi Varronis Anglici

in fcholU obtinuit

Britannia, ad Ca-

eiufdeminHituti (non autem Alexandri de

& ex eo Sixtus Senenfis qui Anno 114^. diem obierat) & difciputus floruit Anno Domini 300. a patria Scormo& i» diuiois Scripturis ac in Philofophia Ariftotelica ddeo prdfti-

vti putabat Trithemius

quondam auditor

,

,

,

I:/ic

1

,

,

DocroK

svbtilis vt in diftutationibus palmam cAteris prariperet atque ob id Hicprimum in Anglia Oxonij Sententias interpretatus ; deinde in fchola Parifienfi primum locum ajfecutus Academiam illam illuUrauit Theologia fcholaltica mulquod rnulta qud non ita patehant eruerit,fatis fubtilitatibus exquifitis aufta in quihus cium efi vt qui eius doBrinam fe£iantur Scotiftdt vocentur. Hunc^autem complures inftituiffe difcipulos conBat : inter quos fuere prdcipui Francifcus Mayronis Antonius Andrea Aratit

,

,

fuerit appellatus.

;

,

,

,

,

,

,

,

gonius

,

frimam

Aluarus Pelagius

,

natione Hiftanus

Dionyfij AreopagitA lihrorum

hunt, falluntur : alteri enim

& loannes

,

^i

vero huic DoStori

parttm defacra Hierarchia e Gr*co conuerfionem afcri-

Ioanni Scoto

& Athenis Grdce didicit,ea referenda

Canonicus.

efi.

Monacho,qui multis ifiumfeculis

Nimirum

ille

vixit Anno

%TJ.& iujfu

antecefiit,

Caroli Calui

Francerum Regis libros illos Latinitate donauit; difcipulus olim Bedd, , (^ collega Alcuini» qui poftea ah Alfredo Re, (jr vnus ex quatuor fundaterihus Gymnaftj Parifienfis ge e Galliis vhi Carolus Caluus eum fouehat reuocatus in Angliam infchola Oxonienfi, qua ab ipfo Alfredofuerat inftituta , prdegit. Sed cum Ordini S. BenediBi fe addixiffet difcifuli quos ( vtfit ) erudiendos fufceperat apud monafierium Malmesberienfe , contra ipfum

fiue Albini

\

,

,

,

.

conj^irarunt

,

graphitfque ajfumptis transfixerunt

martyr chrifii Porro fcripftt

jtftimatus

,

atque illum fAuifime interemerunt

eft.

Ioannes Dvns

pleraque in Theologiam ,

:

(^

& in doSirinam Peripateti-

cam : quorum hafunt infcriptiones. Scriptum Oxonicnfcfuper Sententias.

gum

huitts

primi

lib. 4.

quod incipit

:

Circa Prol$'

lihri.

Scriptum Parifienfc fuper Sententias. Quodlibeta.

lib.i.

Collationes Parificnfes.

lib.r.

De primo omnium rerum principio.

lib.

Theoremata.

lib.i.

Intelte£ius inteSigibilis*

De cognitione Dei.

lib.

^is fumma

Tetragammata quzdam. Sermones de tempore. Sermones de Sandis. Commentaria fuper 4. EuangeUflas.

lib.i.

Scoti oper.

Tom.

I.

lib. 4-

i

.

i .

lib.i.

Cun^aresdifficiles.

Vtrhmtantumftt,&i.c.

Primum rerum principium^

Erunt figns ,

,'

nobu.

SiCc.

lib. i.

o

Com

lbid.n.45,

.

.

Teftimonia variorum Authorum

jS .iHtit

.

Commentaria fupcr

»»

Circa Epft. Pauli ad Rommos, Scc.

Epift. Pauli.

Lcfturam fupcr Gcncf. ad

littcram,

lib. i

Quaeftioncs fupcr Vniuerfalia Porphyrij.

lib. i

Circa Logicalia.

QuaEftioncs fupcr Praedicamcnta.

lib. i.

^/tritur vtrum

Quxftioncs fuper

lib.

lib. i.

Circa fubieBum huitu

Quasftiones fuper

lib.

Hb.i

^xritur circa

Pcrihcrmcnias.

Priorumenta. Quaeftioncs fuper Hb.Poftcriorum. Qu^Eftioncs fuper lib. Elenchorum, Quacftiones fuper

dc Anima.

lib.

liher Pr^dic. lihri.

lib.Priorum.

lib.i.

Scireautemopinamur.

lib.i.

^
lib. i.

Quaeftiones fupcr Metaphy fic.

lib. 1 1

Omnes homines natura.

Expoficion. Mctaphyfic.

lib.ii.

luxta confuetudinem.

CoUedion. conclufion. Metaphyfic. SuperPhyficara Ariftotelis. Super Catcgorias eiufdcm.

lib.ji.

Conclufion- MetafhyfAriftot.

Terdntque

feripjijfe

afoflexid correftm

e>c

lib.8.

lib.i.

fufer cdteros libros ^ variofc^ue comfofuijfe alios traSfatus. Denique hac luce migrauit , die 8. Neuembris Anni 13 08. Colonix. Agriffindi,

SluamuU a

plerifque exiHimetur viuus fuiffe hf*' immobilem interdum federe jolitum ,fenfibus fofitis mente nimirum rafta in altifimarum rerum centemflationem , atc^ue ita demum ab hominibus huius rei nefciis,fefl:inato funere fromortuo elatum. CAterum Anno i j8o. Venetiis a Melchiore Seffa editdfunt ^dlfiones quatuor voluminum emendatiores quam antea. Addito libro Refolutionum fcripti Oxonienfs fufer fententias loANNis ScoTi,/? Melchiore Flauio illuJlrato,(^ authoritatibus noui,& veteris Tefa-

fefultus in Conuentu Pratrum Minorum.

matns. Ferunt enim diem totum

,

(jr

amplius

,

,

,

San^orum Patrum fententiis comprobato. ^diecit autem Bartolucius Afifias huic editioni Syllabum generalem

jnenti, ac

,

ftue accuratum

Jndicem in illud fcriftum Oxonienfe Ioannis Scotx ^ ex antiquiore Indice colle^um, cjuem lacobus ab Afculo , vir doBus olim ediderM. Eo videlicet SyiUbofer ordincm Alfhaheti materias, definitiones, diJlin£tiones, axiomata , enunciafeleBos doBrin^ Scotiae flofculos ,

&

Theologicas, tum Perifateticas,flriBimattigit. altj i^IoANNE DvNS Scoto , quaji non ^uinetiam quoniam louius fuis elogiis folum obfcuriore ,fed dr" veritati ( vt non reile futabant ) tenebras offundente licentitts fuerant locuti Ba/rtolucius Afologia Syllabo fr&fixa vindicat Scotum ab obtre^atione , cutus doBrind graue illud teUimomum extat, quod eius libri ahfquevllo erroris ndtuo, vfque in hanc tiones, inftgnioresfropofitiones,

tum

^

,

,

,

,

diem Aug. ferm. admcd?'"''

&

trecentos circiter annos in OEcumepicis Conctliis inuiolati fermanferint. ^^^^^ cum illud D. Augujlini de laude Charitatis verum fit ; llle tenec quidquid latct, quidquid patct in diuinis fermonibus , qui charitatem feruat in moribus haudmi:

&

charitate frdditum t i l i s affellati , modeftia , fi ingenium DoBoris S v b altiftmos fenfus eruere fotuerit , ad veritatem indagandam. Nunquam enim fuam fententiam frofert in aliorum iniuriam , vel defrejsiqnem : quin quorum aut errores conuelUt aut adeo flerumque fuffreffo nominefacit , vt Chriftiano ofiniones excutit tam id modefte ,

rum fuerit

,

,

&

,

fe&ori

hiftffe

a Domino fafientiam

(

certe

integram mentem)

coniici foftit.

Infignes Scoticas dodrinae Scriptorcs. eos autem , qui S c o t i doSirinam illuftrarunt,fuit Petrus Aquilantis Ordinis Minorum cognomento Scotellus. Hoc enim DoBore non folum ad S c o T i fubtilitates verum etiam ad D. Thom£ ac reliquorum Scholafticorum doElrinam facilis faratur via. Hic vero au£iis duobus Indicibus altero ^dftionum altero verborum Stefhani Nouelletij oferafro-

INter

,

,

,

,

,

,

,

emendatiorin lucem Pariftis,ex NicoUi Niuellij officina Anno 1 5 8 j. o//cf Antonius de Fantis Taruifinus Tabulam generalem Scotica fuhtilitatis emiferaty oHo Se£lionibus iterum abs fe caftigatam Anno i o. Lugduni , oftimam illam quidem , diit

&

JJ

fer Alfhabeti ordinem quamlihet diflinBam. ^arum frima materias omnes ^ S c o t o dijputatas , vel fertraHatas : fecunda decifas conclufiones circa fertraBatas materias : tertia frdcifuas entium definitiones : quarta fubtiliftimas diuifiones ex omnibus voluminibus Sco T

I

congeftas

;

quarum cognitiofacilem fraftat aditum ad fleraqueomniafercifienda: tanquam : fexta fropofttiones

quinta regulas in exflicandis rerum omnium frofrietatibus

,

certa Theoremata fro decidendis concluftonibus ex Philofofhia fenetralibus defrompta -fpti-

ma flurimas

SanElorum Interfretum amhiguas frofofitiones

;

nimirum Ambroftj

,

Hilarif,

Auguftini,

de operibus Scoti. K^itguFiini

Gregorij

,

,

Damafceni

,

Anfelmi : quin

& Auerrots fugnantes fententias

etUm

39

"^

Philofophix

triflicis PeripMtetic/t

oHaun qu£ omnium Seffio vberior &fru. Huofior, Epitomenfcibilium feu Mare magnum Scoticarum omnium Jpeculationum conttnet. Ad quArum Seilionum calcem idem Au£iar,Jiue CoUeBor,digrefionemperbreuem adtecit,qua

K^riHotelii

,

:

,

,

vnum congefit ^feritmmethodicam oculii fubiicit. Beerat autem huic editioni fecunda SeHio , feu Tabula refolutionum , fiue decifarum con~ clufionum : fed dr hafcepojlea curauitidem , quem diximut , Bartolucius , adiici altera editione VenetA adjingulos S c o t i Tomos.

eorum, qux in

Sed cjr idem Antonitts de Fantis explanandd S c o t i Logicd,atqtte adeo intelligendo S c oT o operamfuam, qud extat,impendit. Prxterea fuit Paulus cognomento Scriptor , qui citm ^iujliones S C o T l in primum Sentent. Tubinga qux tum erat Catholica ciuitas Anno 1498. expofuijfet ^ deinceps hic liber Carpis , eius oppid* Principe Alberto Pioprocurante, editus ejl Anno i^o6.a BenediEio Dulci,

,

he/lo.

Gratianus item Brixienfs in ^*ft. S c o t i infecundum Sententiarum cum dofle fcripfifeodem Principe, Typographo, loco, (^ anno emijfus eft.

fet,

Francifctts Lychetus Brixienfis

^odlibeta S C o t

Commentaria erudita in

ciim abfoluijfet

i

;

tres

primos Sentent. libros

hicpoftea a Paganino de Paganinis Brixienfi

,

,

& in Anno

1 y 17. euulgata funt Venetiis : fed (jr poftea nouifiime in omnes Sententiarum libros ab Andred Zenario Venetiis exiit iterum in lucem. Petrus Tartaretus fcripfit Reportata in 4. Sentent. S c o t i , (jrin ^dft. ^odlibetales eiufdem S c o t i Anno 1J19. c^iyio. a Claudio Cheualerio Typographo , quA deinceps

Parifiis excufafunt.

loannes Vigerius Genuenfis in Primum Sentent. S c o T Joannes Taurinus de Tridino.

i

,

quem

Venetiis

Annn

i

y 1.7.

edtdit

Hieronymus Gadius , qui lo.annos in publico Bononienfi Gymnafio docuerat Metaphyficen^ ^odlibeta S c o t i, qu» in eadem Ciuttate ex officina loan.Bapttftx, PaeUipro-

fcripfit in

dierunt,

Anno

i

j

j }

•

lacobiss Malafofiius

profejfus eft

cacinus ,

,

K^iccefiit

1

,

ipfe Patautj publice 47.

Enarrationem in Primum Sentent.

fcripfit

Anno

Bargius

^ qui ^

lib.

annos publice Metaphyficen

Scot

i ,

quam

Gratiofus Per-

560. Patau^ dedit in lucem.

denique nouus labor hac infcriptione

«m/^^.Rcpcrcoriiun locuplctiflimunv

:

tam librorum Scntcntiarum quam Quodlibctorum Dodoris Subtilis Ioannis Dvns Scoti , olim ab Hieronymo dc Fdrrariis Fantano Viglcuancnfi Ordinis Prajdicatorum Obferuantium & Hacrcticx prauitatis Inquifitore Fcrraticnfi coUeftum nunc opera R. P. F. lulij Hiflbpij Cxfenatis Ledoris Patauini , ciufdem Ordinis, in luccm editum: a quo adiedz func ctiam opiniones , & propofitioncs a S c o t o contra D Thomam ad probandum aflumpra: quafque loanncs Capreolus confutauit hoc figno ^ demonftratac Opus maximo vfui futurum non tantum S c o t , &: D. Thomx dodrinam profitcntibus, fed & omnibus ferio Thcologica tradarc cupicntibus. Venctiis apud Melchio,

:

,

,

:

i

:

rcm Scflam, Anno

1

j88.

Cxterum quodad hoc genus Indicum ftue Repertoriorum attinet ,Jpero viris eruditis valde probatum iri loannis e Cetonia ordinem Alphabeticum ad^sft. S c o T i tam in 4. lib. Sentent. in J^odlibeta quam in Metaphyfic. atque in lib. de Anima. Eas enim omnes in Compendium ita redegit , vt magnus Studiofis laborademptusfit. Porro cum mu/tosante annos Itber hicfuiffet editus recufus efi a VVendeltno Spirenfi , locis ^ S C o t o, vnde eadem depromptafunt, adnotatis. Edidit quoque Roma, Anno i ^S^.apud Dominicum Bafam Conftantius Sarnanus Cardinalis librum qui infcripttis ^.Conciliatio dilucida omnium conttouerfiarum,qux in dodrina D.Thomz, &Ioannis Scoti leguntur. ,

,

&

,

,

^od fupereft

admonitos velim promeo captu candidatos ftue Philofophid , fiue Theovt qtioniam tanti viri , qualis fine dubio futt Ioannes Scotvs, plerique interpretes non omnino eius mentem funt ajfecuti , dijpiciant quinam in primis fint verfandi. Et quoniam antequam ad Theologiam accefferint ,Jolida funt in Philofiphia fuitdamenta i/$eienda , curertt , vt hac e S c o t o reife intelligant. ^uam ad rem permultum conferet , vt prst manibus habeant Philofophiam naturalem ipftus ex 4. Itbris Sentent. ^odltbetis collogia

,

,

,

,

^

leEiam k Philippo Fabro, de quo vide in verbo, Phihppus Faber.

Etenim prodiit

Ioannis Dvns

Scoti Philofophia naturalis

^odlibetis coUe^la in Theoremata diftrihuta , Scotiopcr. Tom.l. ,

,

^Jf 4. lib.

& contra aduerfarios omnes o

1

,

Sentent.

ef*

tatn veteres,

quam

Teftimonia variorum Authorum

40 quam

recentiores impugnationihus

& defenfienibus illuBrat»

nc dilucidata. Cui prdmijfa

,

funt lo. Theoremata prdcipuas diffcultates Logicas compleHentia: necejfarius ad Formalitates S c o t efl traEiatus breuis , facilis ,

&

,

Fabro Fauetptino Ordin. Minor. Conuentualium

tippo

Parmenfi Gymnafio Regente, ac in canobio apud loan. Bapt. Bertonum.

S. loan.

,

Artium

&

S,

& incuius fine addttus ;

1

AuStore eodem Phi-

theologid Do&ore

,

Euangelifid Leifore.]Fenetiis,Anm

& in

1

601.

IdANNES PiTSiCVsde Scriptoribus Anglis. 'Oannes Scotvs, i:_candum putant. teiltgunt

;

vt olim

e[uem alij

Aliqui denique ,

tefte

Dyn

Dvn

s, alij

s,

Seneca epiftola

i

z.

Dvn

s

i

v

M

Dc

his vide

viiam Scoti ^'**

^^^^

>

c o t , vo'

Scotum appellat, non tam apa-

tria,vclnatalitio loco,quam ahingenio obfcuro. Sic enimfcribit : S.rt9Teim,\6.

s

appellant, 2)tfr«vo> in-

Heraclito cognomen Scotinon fecit orationis ob-

fcurttas. Sixtus Senenflib.^. BibiiothecxfanBx,

obfcuritatem

D vn

nonnulii etiam

Ioannem Dvns Scotvm

oh profundiflimam dicendi

eft,tenebncorus,qu6d olim obfcuriffimi Anaxagorae cognomen

cognominatus. Non

tamen addit fuiffe natione Scotum.

reite

Nam quare tamfollicite

probat cognominatum Scotum ab ohfcuritate,fific vocari exiftimet a natione?Dicamus igitur ego,quod Heraclitus,<^ ille quod Anaxagoras fint natione Scoti\fed reuera,vt ego ex Lelan-

&

do,

(ir

Lelandus ex vetufiis codicibus

Collegtj

Mertonenfis Oxonij manifefie colligimus,fuit hic

Ioannes,Scotus cognomento, Anglus natione ,Northumhrius patria,parochia de Emildon,villula

Dynftam contraSte Dyns, qua trihus ,

ad Mertonenfe Collegium niediocri fortuna

,

,

circiter

ah Aluefico diFiat milliaribus Angltcis

vhi aliquando S c o T v

ingenio plane

ad

litteras facio

,

fiuduiffe dicitur

s

(jr

ad miraculum

,

(^

pertinet. Fuit vir

,

fubtili

,

atque acuto,

vt non tam hominem mentis acie jlupendum quam inter argutos Philojophos quendam dixeris Dcum- Poftquam Oxonij aliquot annos magnocumfru&u fiuduiffet , in-^atrtam fuam Northumhriam reuerfus , apud Nouumcaiirum Dunelmenfis Epifcopatus oppidum non ignohi,

le

Dtui Francifci fantHonibus fe ohftrinxit

,

,

habitum fufcepit

,

c^ fuo tempore fuh

illa

fan^a ohferuantia profefionem edidit. Succejfu temporis denuo mtjfus ad Oxonien. Academiam intermijfum nonnthil (iudtorttm curriculum ardente quadam difcendi auiditate <^ inextiniuthilt fcientiarum ftti redintegrauit. Adeoque incejfanter lihris inhttftt vt pedem non retraxerit donec ibi fupremam in facra Theologia iauream effet confecutus fimulin ea ,

,

,

,

;

fuhiimi facultate

& Docior creatus &

Sententiarum expiicauit *

Confule vitamc.7.

^°f^

^'^

,

;

Profejfor faHus.

deindc Anno Domini

1

5

07,

Itaque primum Oxoni/ Magiftrum

* ah

Ordin. Generaii Gonfaluo To-

Capitufo conftttutus Regens,feu Profeffor Pariftenfvhi denuo Theologia curfum docuit.

tandem Coionix Agrippind idem

Auditorum applaufu (jr densdque caiigine inticiutum qttod tile fibi faitem non reddiderit perjpicuum , dr clarum : nihii tam occuitum, C^ ahftritfum quod perjpicax eius ingenium non penetrauerit ^etenebris eruerit : nihiique deniqne tam nod^fttm, qucd ilie, quaft quidam OEdipus non diffoitierif, Tertio

mira

fuhtiiis in^^enij fui teftificatione.

praftitit incredibili cttm

,

Nihil enim erat tam ohfcurum

,

,

,

,

Non defunt

quifcrihant, huncfuiffeprimum auiiorem,fundatorem,

^ inftitutorem Acadecum Ciero & pO'

mi.( Colonienfts,etimque iiiuc miffum,aprimorihus vrhis obuiamprocedentihus

puio terhonorific}fufceptum,CJ' quaftfoletmi pompa vfque ad ConuetumfuorU deduEiamfuiffe. Pofleafchoias aperuijfcfacram Theologiam docuijfejam tertio Magift Sentent publicitus com-

mentariis illuftrajfe,fuxque eruditionis,& ingenij monumenta indelehilia ibi reliquijfe.,vt vfque in hodternum diem exceiientis huius DoSloris nomen , (^ eruditio, opiniones ,feufententid

arTumenta, (^folutiones,fundamentaJolida,^juhtiles diftin£iiones omnis deniquemirahiiii viri memoria ,fummo in honore illic habeantur. Ferunt tamen non tuncfed poft annosfere ,

centum Anno videitcet Dom. ,

i j

88. fuhVrhano

Papa

Vl.ptthlicis fundatis le&ioniht^i-s

,

de-

Academiam ereliam, flahiiitam (^ priuilegiis munitam ad Vnitterfitatis Pariftenfis ftmiiitudinem fuum exordium accepijfe.

hitis aftignatis (lipendiis

,

,

,

^^ofempore

Coionict docuit ,cocurrentihi^

vndique viris dotiifimis,orta eft infcholis contro-

uerfiagrauis.quid de Conceptione B.Mari<e Firg.fentiendum,efsetne inoriginaii pcccato,anfectis,

concepta ?

Omnes Alherti Magnifeiiatores in peccato conceptam fttijje aJferuertint:Scotm,

^a

fentetia nuncetiampotiores Cr quotquot erantfuafchoU contrarium mordictts tenuerunt. pie defenditur.In hac autem concertatione S c o t v s partes obtinet,magtfque cemmuniter tam accurate,tamfuhtiliter, tam neruose,omnia contrari^partis argumeta inpublicadijputa-

&

tione diJfoluit,vt ipfi etiam aduerfarij ,vei inuitiftupendum hominis ingeniuconfefi

uerfopr&fentium confenfu,tanquam vno oret)

ocr OKEM svbtilem

iint:quo titulo vfquein hodiernum diem innotefcit. Sed itiius ingenij ;

fumere poterimus quam ex ,

iis qtnx.

cum vni-

eiimprontmciaue-

vnde euidentius argumentum magni

viftens fcripfit

,

& inoricas pofierisreliqtiit. ,

Scripfit

.

..

trvvP

r

Scrifftt

Mtem

Je operibus Scoti.

fro hreuitMte vitd

,

41

qusm vixit , dr tUtitudimt terim ,

& multituiinf

lihro-

rum fUrte m&shiiis.

Le&uramin

De De

Genefitn.

lib.i.

rerum principio. primo rcrum principio.

iMSS, Oxcnif

itt

lib. i.

Domine Deus f$eBer.

lib. i.

Collegie neuo.Extnt Venetiis

Anno i^^y.NancM vidi in BibliothecM Frim-

eifcMrtorum.

Commenc. in Euangelia.

lib^.

In Epjft. D. Pauli. Serm.dcSandlis. Serm. dc temporc.

lib plurcs.

In Magift. Scnccnc.

lib.i.

Erunt ftgnit. In hoc Euttng.

lib. i

Commcnt. Oxonicn.

Vtrumhominifrofiitu

lib.4.

ifioftt,iLQ.

^

^

lMSS. Oxonij in Coll. nouo in Mertonenfi , Bulliolenfi. Cantshrigid in puhlicA in Et in CoUegio C/»y hahetur MSS. in Primum Sententisrum , cum his verfi,

Collegio S. Petri.

hus in fine

lihri.

Iftud opus fcripfic S c o t v PariOis dixic

&

,

s

,

dum corpore vixic,

ob hoc fua fama

reuixtc:

Nam (ibi S v b t l s nomcn fubtilia donanc, Qucm vcftisvilis, pcsnudus, chorda coronanc. i

cundcm Magiftrum Reporcacioncs

In

gum

I

•

i

Parificnfes.

lib. 4.

Circs Prele-

Sententiarum.

CMSS. cum multis aliis

eius efcrihus

Oxony in

Dc cognitionc Dci. De Perfcaione Scatuum. OHSS. Cantahrigid in

Oxonij in Collegio nouo

Extant Norimherg^ Anno 148

Quxftioncs

iMSS. Oxonia

De

in

lib. i

^^i* fumm»

lib.i.

Status Frxlatorum.

nehis cognitio.

Coltegio S. Benediffi.

Quodlibcta Scholaftica.

iMSS.

Collegio Balliolenfi, Lincolnien. Orialenf

1

.

Cunita

lib.i.

res difficiles,aitSalomon.

Merton. Magdal. Cantahrigid inpuhlica,& in Collegio Vidi.Nancai apud Francifcanos.

Porphyrium ,

&

vctcremartem

in fuhlica. Extant Venetiis

Anne

i

y

1

Ariftoc.

Caij.

lib.i.

1.

medis figniEcandi.

lib.i.

tMSS. ihidem.

& Poftcriorum.

In hb. Priorum

lib.t.

lMSS. ihidem.

Puto

)n Cacegorias Ariftotelis.

lib.i.

Quxftiones Vniucrfalium. Quaeftioncs Przdicamencorum.

lib. i.

ejfe quttliiones

etiam hahentur

1

1

.

lib.i.

qua hahentur Oxen^ MSS. in Cdlleg. Wiccamice,(^ Mertenen.vhi

MSS. multa a\ia

eius ofera.

Quzft. in Mecaphyf

lib.ii.

In frincifio Metafhyfica.

fJKSS. Oxenij inCollegio Ballionenfi. Extant VenetiisAnne 149J. hliotheca Francifcanorum Namcai.

In Analycica pofteriora. In Ariftocclis Phyfica. In eiufdcm Meceora.

lMSS. Oxonij

lib.&.

Seire

^ lyoi. VidiinBi-

Mttem efirhmur. lib.8. lib. i

inColleg. Magdalen.Bsllielen.Ori*len.

In Elcnchos.

lib. i.

Thcorcmaca.

lib.i.

Sceti ofer. Tom. I,

05

Tertte

:

41 Teftim. varior.Auth.de operibus Scoti. Tjfrfio frittcifAliter circa

diffa VoStoris.

lExtant Venetiis 1497. Viii in BiyUothecaFr/Nteifcmorum Nancsi.

Quxftioncs in lib. dc Anima. Commencarios imperfcdos.

^ fi,

alia,

Kb. i

plurima. Inueniuntur oferum eius volumina o^e

quinque in Collegio

Balliolenfi.

BallioL^ Cantahrigid in ColLegio

•

lib.i.

MSS. Oxon^ in

Collegio

Mertonen-

Pleraque eiui Philofofhica MSS. funt Oxonij in CoUegio S.Petri.

eft Colonia, taitus afoflexia VI idta No~ fub Anglix Rege Eduardol I. lacet autem ibifefultus in magno Trancifcanorum Conuentu in medio Chori ante fummum Altare tumba admodum JJ>lendida in cuius circuitunominaquindecim Do6forum Ordinis S. Francifci infcul^ta leguntur. videlicet in farte fuferiore tres Summi Pontifices duofunt Cardinales : a laterihus hinc inde DoEiores decem ex quibus fex funt Angli natione. Ad fedes autem hocfeqkens Efit/t-

Tandem

Atate virili

,

fntfrofera morte raftus

uenihris,AnrfQ ChriHi 1308.

,

,

,

,

,

,

&

;

fhium laminis meis incifum hahetur viJe fupf»

Antc oculos fajjum

,

&:c.

F.IOAN

va'\s\'

F.

lOANNIS

D V N SCOT

S I

GRAMMATICA SPECVLATIVA.

o

4

CEN

AU H I

1 AC

CENS V RA R.P.F.LVC.5

VVADDINGI

Hiberni de fequenti opere. Vvshoc gemimm ejfe S c o t non eft vnde duhitart popm neque altos dubitajfe iegi pratervnum Henricum i

5

,

WtUotum,

qui jiipprej^is nominihm .quofdam att credtdtjfe

ah Alherto de Saxoniafmffe compofttum. Legit ttafortafis in impreftone

tur

:

Veneta Anno

modis

SubtilifTimus tradatus dc

Speculatiua dicitur , atque

Dodori

15 19.

in

cuim fronte ita hahe-

fignificandi, qui

Grammatica Or-

Subtili, Fratri loanni Scoto,

dinis Minorum,inrcribitur,Iicct Albcrto de Saxonia ab aliquibus atcribuatur.

§lmnam njerofmt illt,quific attrihuant, ego non comperio. Or^

dtnem Eremttarum S.Auguftini profffm Alhertm , tnter Scriptores eiufdem inpituti connumeratur a Jofepho Pamphylo inChronicis,^ a Thoma in Anajtafi AuguHtmana.

Sed nec

Popuinus , inter opeta qu& Alhertum fcripfiffe recenfent iHud attexunt, Jmo primum , quod fcnpfijfe referunt Commentaria fcilicet ad tahulas Aftronomicas Alphonji Regis , fua manu exaraffe Anno 1551. 'vnaniih^iter conGratiano

,

hi

,

,

nec Antonius ,

,

Jj?irant

tem

,

eafque afferuari Bononia in Bihltotheca S. Dominici

decefit

Anno

Eiatum , prAfertim in Logica ergo poteft

:

Scotus au-

1508. ^f fipe indtgitat in fuis operihus prsidi6lum tra;

quam adolejcentiori fcripfit

Atate.

^Hjon

qui trigintafaltem annis foftfcriptam Scoto Logicam, pr^di^tum opus compofitit Aftrologicum. ejfe

foetus Alherti

,

a

partum ejfe fcrihit loannes Pitfieus ex fide CoM.S. BihliothecA puhlicA Oxonienfis. Et in Bthltotheca CcenohiJ

fpfius Scoti 'uerum dicis

S. Frartci/ci huius Vrhis in Tyans-Tyherina regione

,

in codtce "uetuRo

«^S. cuim opera 'vfijumus in hac edttione, adfinem opufeuli,ita hahetur, Explicit liber loannis Scoti in facultate Grammaticali

fecundum modos

M.

CCCC.

fignificandi

LVI.

per

me

,

videlicct

Vcrona fcriptum omnium 'vetufitftma

L. de

die 17, 0(Slobris. Extat

huius operis editio Veneta

modis

,

,

,

dc

modi

fi-

cuius initio itapr^figitur : Scoti fubtilis

iignificandi libellus incipit

:

^

in fine

,

Expliciunt

ab exccllentiffimo, altifTimoquc fapientiac Profeffore , Magiflro loanne Scoto , &c. Imprefli Venetiis pcr Simoncm de Lucre i^.Augufli 1499. gtiifidandi cditi

Deinde

41 T>emde

DoBor

ipje

hb,

Priomm q.^. ef

i.

traBauit in Grammattca Speculattua. Et repetit de

tu

j

modis figntficandi abfblutis»

^ Trifcianum citat, cuius in

fiione

11.

Vmuerfalium

illo

^

19. tnulta hahet

ex

ijs ,

quA

Elenchorum q. 17. easferme relatiuis, qu& dixtt in tlio trada1.

opufculo aliquoties memtnit. §lftA-

inteiledumnon attribuere aliquam froprte-

ajferit

tatem reiper eius tranjmutationem 3 affertque exemplum de modis fignif-candt,

quod eifdemferme

%.^ alibifApe.

'verbis docuit in

Grammatica Speculatiua cap.i.

In quem locum loannes Angltcus quAfi.j.att, Iftud

cxcm-

plum Do(^oris pertinet ad Grammaticam Speculatiuam , quae eft multum fubtilis, 6c quafi ficut Logica. ^uAjiione 16. ad/\,prtnctpale gf inteUigendi iuxta doCtrtnam in ea-

dijiinguit intermodos fignificandi

,

dem Gr^mmatica tradttam cap

^

cialtus.

Eft vtique

inquit

,

,

vbi Anglictss q.\y §.fed tuncffe^ pro illis primis modis recurrendum ad -l.

5.

Grammaticam Speculatiuam qux nominatur de modis fignifican» di, quse non minus videtur difficilis, quam Logica, quia videtur aliquo modo fubordinari Logicac, ^c. Similia habet Maurititis q. 15. in ,

IJniuerfalta §. ad 4. princtpale.

JUa nos tn hac prAjittimtis runt,

ejfet

editione, ^vt

omntum , qu& hucufque

prodie-

corr^dtj^tma, coHatis inuicem duabtss, quas citauimtis, edtttoni"

bus Venetis , alia Tariftenfi Anno 1605. reitquis puriori.

Multa

gine indtcauimus

,

^ Codtce MS. Irans-Tybertno,

correximus in textu, ledtionis varietatem in mar-

capitulorum adhibuimus partitionem iuxta materia

^ Codicis MS. Sedtonum capttaltum diFirtbutionem edittone T^arifienfi, ^ Venetis aliquanto dtBinBam. dtuerfitatem

,

,

ab

Tradattis porro tn eo genere ferius efi,^ vtilis,^ valde neceffaritss ad intelltgenda (ecundum

veram ^uocum Etymologiam plurima, quA traHan-

^ in Metaphyftca

vnde non immertto dtxit Maurtttas citatus h&c prsefiipponere diffufam cognitionem de modis fignificandi , quorum ignorantia , inquit , multum impedit a fpeculatione perfeda Logicali, Metaphyficali, maximc in dodrina huius Do-

tur tn Logtca

,

:

&

(Storis.

Ad percipiendam ettam genuinam 'vtm ^erborum,^ veram fer-

monis proprietatem valde conducet

,

nequefciam quis ex antiquis Gram-

^ aliquando citat, aut fubtiltori modo, velgrauiori methodo rudtmenta hAc leuioris ponderis ^ facimaticis, quos tlleferme

omnes

conjitluit

,

,

Itoris

etji

,

MtneruA, pertradauertt.

5;:

n.

INDEX

INDEX CAPITVM Grammatic^ Speculatiu^. Trosemium Authoris.

P^^i-^S

»5-

Dc

Nominis.

fpccic accidcntali

ibid.

VoMODo modusfigni-

Cap.

16.

ficandi diuidatar, &c dofcribatur. X.

A

quo modus

ibid.

j.

j\6

4.

ibid.

Quomodo modus fignificandi a modo intclligendi & a modo ,

cflendi diftinguatur. 5.

17-

In

quo modus

quam in

fiibie(5to

,

19.

fcilicct

minuj.

in,

11.

Dc raodo

modis

8.

Dc modo

9.

De

ibid.

11.

dcclinationc 55

Pronominis.

48

fubalternis generalibus

Nominis. ibid. De modis fignificandi fubalternis minus generahbus Nominis communis. 49 Dc modis fpecialiffimis qui con,

fignificandi efrcnriali-

fpecialiffimis.

14.

Dc fignificationepropriaProno-

libus Pronominis.

57

minis. 15.

Dc modo

ibid.

fignificandi cfTcntiali

generaliffimo Vcrbi. t6.

Dc modis

& fpccialiffimi*

Verbi.

58

17.

Dc modo fignificandi accidcnta-

18.

communiffimo Vcrbi. 59 fpeciaaccidentalibus Dc modis li

Jioribus Verbi,

& in particulari ibid.

Dc coniui^ationc, & fignificatio-

Dc modis fpccialiflimis qui contincntur fub modo adiacentu.

60

nc accidentali Vcrbi. 30.

Dc modis fpccialiflimis, qui contincntur fub modo appropriati.

De gcncrc accidcntali Vcrbi. 6i Dc pcrfona numcro & figuri ,

,

Vcrbi. 31.

52.

ibid.

fignificandi cfTcntiali-

bus fubaltcrnis

dc qualitate.

De modis accidcntalibus Nomi-

5<>

De modisfignificandi accidenta-

modo per fi/iantu.

nisincommuni.

Dc modis

13.

raodis fignificandi cfTcntia-

ibid.

14

&

bus Pronominis tam fubaltcr-

ibid.

13.

,

fignificandi efTcntiali-

nis,quam

fignificandi ciTentiali

tinentur fub

it.

pcrfona

tcr generaliflimo

fignificandi adiuis in

gcncralifTimo Nominis.

11.

ibid.

Grammaticali.

Si-

ibid.

^cciali.

10.

fcu Gram-

,

Grammaticali Nominis.

Dc

gnumi diSiioifars orationts,^ ter-

libus

Dc cafu

10.

inucniatur.

Qualem ordinem habcnt ad

E)c

53

De figura accidcntali

ibid.

uicem ifti tcrmini,

7.

Nomi-

ibid.

47 6.

accidentali

maticali Nominis.

ibid.

fignificandi., tan-

Dc numcro nis.

18.

A quo modus fignificandi immcdiate fiimatur.

accidcntali Nominis.

ibid.

/ignificandi radi-

calitcr oriatur.

Dc gcncrc

33-

Dc tcmporc Vcrbi. Dc modo fignificandi fimo Aducrbij.

6i.

ibid.

gcncralifibid. 34.

De

44 34.

Dc Qjodis

fignificandi cfTcntiali-

busfubakcrnis Aduerbij. 35.

ficata:

,

ibid.

Dc modo

Dc modis fignificandi

6^

Participij.

De modo (ftionis

,

liflimo

,

tam

40 De modis talibus

4i

Dc

diuifionc conftru6tionis in-

tranfitiua:

nas ,

,

pcr adus ,

& perfo-

& fpccialitcr dc intranfiti-

ua a<5tuum.

70

gcncra-

ftrudionis intranfitiux a£tuum.

fiibaltcrno fpcibid.

ibid. 50.

66

fignificandi effcntiali

Dc conflru6l:ionc intranfitiua pcrfonarum

fignificandi acciden-

piis 51.

in fpeciali

,

& prmci-

congruitatis ipfius.

71

Dc fpccicbus conftru(5tionis tran-

gencraliflimo Pra?pofitionis.

fitiuse

,

&

ibid,

principiis congruitatis ipfius.

7?.

Dc modis aitcrnis

fignificandi

quam

Dc modo

tam fub-

51.

ibid.

fignificandi cffcntiali

53.

54.

Finif Indicis

prarfcrtim

adtuum

conftrmarionc tranfitiua per-

tatis ipfius.

gencraliflimo Intcric(5lionis.

^7

De

,

fonarum, &priricipiiscongrui-

fpecialiflimis

Pra:pofitionis. 43.

69

via diuifionis. 48.

49. Dcvprincipiis congruitatis con-

Coniundionis»

Dc modo

ibid.

Coniun-

cffcntiali

quam

Dc

68

natura conftrudionis in fc,via

Definitionis.

6^

(ignifjcandi

ibid.

paffionibus o6to par-

47. Dc conftrudionc in fuis partibus,

ibid.

cialiflimo.

41

46.

Dc modis fignificandi accidcntalibus Participij.

De tribus

tium orationis ingcncrali.

cfTcntiali-

bus fubaltcrnis &c fpecialiflimis

39

45.

fignificandi cfTcntiali

gcncraliflimo Participij.

38.

Intcricdionis.

& cxpartc modi fignifi-

candi.

37.

mis,& de fufficicntia diuifionis

Dc modis cflcntialibus fpccialiflimis AducrbijjCxpartc rcifigni-

$6.

44. Dcmodisfignificandifpecialifli-

6^

Dc congruitatc fcrmonis dum fc,&in communi. Dc pcrfcdione fcrmonis.

Capitum Crammatica

73 fccunibid.

74

SpecHlatitiA,

F.IOAN '1

aU

.f {

.7.f

F.IOANNIS

D V N COT

S

DOCTORIS r

A

R

c

S

I,

SVBTILIS,

rA r V

De Modis fignificandi

fiue

,

s

Grammatica

ipeculatiua.

PROOEMIVM AVTHORIS. VoN

I A M quidem inteU'tgere,&[cire contingit in omni fcientia^ ^ ex cognitione principiorum,vt fcribicur primo Phyficorum text. Mnhldi foww^/»/. I nos crgo , volenccs habcre fcicntix Grammaticx "'*• noticiam , circa omnia cius principia , cuiufmodi funt Modi

r«-

.

(ignificandi, pcr fc

rum

prim6 oportec

Scd antequam coprxmitccnda func quxdam quibus plcnarius ipforum intellcdus haberi

inquiracur noticiain fpcciah

in gcnerali

non

,

poceft.

(Ine

mliftcre.

,

Quorum

Vnum&:primumcft,quomodo Modus fignificandi partiacur &: dcfcribatur. Sccundum eft a quo Modus fignificandi radicalitcr oriatur. Tcrtium eft a quo Modus fignificandi immcdiatc fumatur. Quartum cft quomodo Modus fignificandi.a modo intenigendi,& a modo eflcndi, diftinguatur. Quintum eft, in quo Modus fignificandi tanquam in fuo fubicdo inucniatur. Scxcum eft, qualcm ,

,

,

,

^^ uttMnJsfia P'*»>*>"*»-

"^"

,

ordincm habcant ad inuiccm

ifti

tcrmini, Signum,Diifio,Psrs orsticnis, dr Terminut.

& ^mmodo Modu4 pgnificandi O*

C

(^ faffi-

MUi.

djni.

, efl;

prietas vocis, ab intelledlu tc

qua , vox proprietatem

provt al.quod-

paflluo.

di aEliutu

fignificMidi p*ffmmy eft

*

I.

care,

eft

pcr

fib.i

Modm fignifican-

modus ,

fiue

rei fignificat.

Mfdut

modus^fiue proprictas

voccm fignificata. Et quia

& confignificare eft * Seoti oper.

pro-

conce(Ta,median-

Tom.

I.

rci,

fignifi-

quodammodo agercj

,

&

confignificari

,

cft

* quodam-

al.

qaoj-

inde eft, qu6d modus,vel proprieras dam. vocis, roediante qua,vox proprietatem rei a^tiuc pati

;

modus

fignificandi adbiuus norainavcro , vel proprietas rei , provt per voces paQIue fignificatur , Modus fignificandi pafiduus nuncupatur. tur.

A P V T

uo,&

figrti-

ficAndi, »Hi-

fignificari

modo

fignificar

R c A primum cft fciendum, quod Modus fignificandi duo imponat zquiuoc^. Dicitur cnim de modo fignificandi afti-

imf»rt»t.

tius

deJcribatHr^

I

5Utdnffigni' flc»Hdi dn»

Mcditi

diuidatur,

,

Modus

luxta quod notandum , quod cum intellcdbas vocem ad fignificandum , & coDfignificandum

4Ipfe

$.

ali-

imponit , dupiicem ei rationcm trihuit fcihcet quato al>tcc rationcm fignificandi,quz vocatury^^m)&
quam efficiturfignum, vcl maliter eft

Didio

quae vocatur

vox

;

&

fignificans,

& fic ror-

rationem confignificandi,

tyb.

Jatfluffws

Modus fignificmuU ^Hiuus, pcr quam

duftictm TMfienificans,fitconfignum,Tei confignificans; lientm vtti

& fic fomialiter cft pars orationis cft

Cod. Tiaof-

pars

; ita qucd pars fccundum fe,pcr hanc rationem configni-

A

ficandi»

tribuit.

.

Grammatica

46 iicandi

quam

fe^

,

wodum

adiuum ,

fignifjcandi

per principium formale, fcd

ran-

pars relata

eft

fpeculaciua. ginamur ex

ad aliam per eandem rationem confignificandi

adiuam , tanquam pcr

principiura eificiens in-

trinfecum.

Ex hoc

j. J4odi fignlfieanJi n^iui,

, quod rationcs confignificandi modi fignificandi a£tiui,per rc,& prij^^^ ^j Grammaticam pcrfinent, tanquam prin-

patet

aftiuxjfeu


paiHui, ad

"4»»"^

*'"'

EtfTinfteiur^fimodifignificandiadiuijinno-

minibus priuationum , fumuncur a modis eflendi habituum, tunc nomina priuationum efTendi habicus,& non priuationis defignabunt, & hoc pofito nomina priuationum pcr luosmodos figni^candi adiuos erunt * confignificatiua falfa.

cum fint rerum

Htnt.

ntn

& fic de

prpprietates,nifi quantuq;i ad iIlud,quod eft for-

tif^m ptrfirajjiui

Dmcenff ,

Dicendum,qu6dnoneftverum;imm6nomina priuationum,per fuos modos fignificadi adliups, defignant circa priuationcs modos intelligendi priuationum,qui funt eorum modi eflcndi. luxta quod fciendum , qu6d licct priuationes non finc

^'P'^ confidcrata in Grammatica. Scd rationes confignificandi padius , fifu modi fignificandi

^sJGrJnm»-

capite LeonUyCOMda

aliis.

accidcns

,

Grammaticam non pcrtincnr , nifi per quia non funt principium partis ora-

'^Jo"is,nec formal.e,nec

male in

cis

cum

,

emcicns,

hoc ctiam fortc a modis

in

non

^gnificandi adiuis

difcrcpent.

i i.

lnn»ntia,

configna.

li. Solutio.

anima *,Tt patet J^.Met.text.^.&c funt en- * Vidc DoA. fecundum animam,& quia eprum intelligi eft '" P°'}" ^.^ !* eorum cfIe,ideo corii mpdi intclligendi crunt eo- ,'„^ & §.'^^ rum modi cfTendi^vndc nomina priuationumjper rationts in tiua in

tia

^

e^ ^uo modu^ Jignificandi radicaliter

C

-^

A P V T

II.

Clrca fccunduip notafidum pmnw mo4i4i pjnificmndi aliiuui efi »i>

«liqu*

rtt

froftittntf.

lufmodi rationcs ackiui

non

fint

,

fiuc

fuos

quod cum humodi fignificandi ,

a.ftiuos,non erunr f c6- oppcfitum. quia cum modi intclligcndi ^ configna. priuationupi rcducantur ad modos intelligcndi habitus ( nam priuatio non cognofcitur nifi pcf

h^bitum) ideo modi efrcndi priuationum , tandem ad modos effendi habitus rcducuntur.

%4 quo modus fignificandi immediate

fignificandi a6liuum ab aliqua rci proprictate

ledus vpcem

quod

quia ciim iniclad fignificandum fub aliquo modo ;

fic

patct

fitmamr.

;

C

fignificandi aftiuo imponir,ad ipfam rci propric-

tatem

afpicit, a

qna modum

priginalitcr trahit

adiuum cum fit vir-

uus

& pafliuus

piinata rei propricrarenccellarib

di

fciliccr aiftiuus

mouctur er^o :

modo fignificandi aiSbiuo,

corrcfpondcc

nliquaproprictasrcijfeumodus eflcndi rei. Sed fi contra hoc pbiiciatur quia hacc vox ;

rignificariua,fcilicet
nus,

quod

eft

modus fignificandi * tamcn in re non correfpondct,quia ;

/ignificata fibi proprietas eft

proprietas patientis

,

a

qua fumitur

foeraini-

numgenus. ,

& figmenra fub nuUis pronon fint entia & tamen

prietaribus cadunt,cum

,

voces fignificatius priuationum,& figmentorum piodos Ugnificandi adiuoshabenr,vtcx«V/«,C'E'*-

tfi profrittM

10. fnnatitntt #*yi«t» hahi.

iibHt inttBi-

lnntHr.

cft

modus inrelligen-

imelligendi mEHuus eft ratio concipicndi,

diante

intclledus rci proprictates

,

concipit

,

velapprehendit

gendipaffluHs {k\i

:

fignificac,

Mgdusautem

proprictas rei

cft

,

cuius eftmodus

& fufficit quod fcnfibilibus

,

non rcpugnet non intelligimus

ipfi

ftantias feparatas

idco

:

fijb

& ,

quia fub-

nifi

ex

iftij

intelli-

apprehcnfa.

, qu6d modi fignificandi adbiui fumuntur immcdiarc a modis intclligcndi paffiuis quia modi figuificandi adViui,non fumuntur ^ modis efTcndi nifi vt hi raodi eflcndi ab intel ledu apprehenduntur :modi autem cflendi, provt ab intcUedu apprehcnfi,dicuncur modi intel:

ligendi pafnui

;

^uomodo modtu fignificandi a mqdo telligendi y (^ a modo ejfindi

in-

VicfcDoft.i. Petihcr.

q t. $.Ad partcni oppof.

in

Mccaph.tcr1.

4.

fummar.

x.

40. Sc inPr^dicani.

&

in

«cd.iy.q.

diHinguatur^

C ,

&

A P V T

modi

IV.

intclligcndi paifiui

,

ic

eflcn-

modi

paffiuus, eft ipfaproprictas rei, prout ab incelle-

ficandi a£tiui cx prpprictatibus partium

eiufdcm

liter; fed differunt

6tu apprchcnfa. rei

idem materialiter,&

formaliter : quia

Mpdus

modus

rea-

T

Modut

ejfen.

iii,intelHgen.

cffcn-

'

^«^f 'A"

fignificandi paffiuus eft

proprietas , provt pcr voccro

fignificatur,

j.

cj.r.in 4.d,i.

Clrca quarrum norandum , quod modi di

I.

in X. d. 41.

di eft rci proprietas abfolutc; modus intelligcndi

At

fignifi-

candi adiui.

q. 3.

norainaimponimus ,& nominibus corummodos fignificandi aftiuos attribuimus.Similiter in nominibus figraentorum , fumuntur modi figni-

quam ima-

modi

d.t^.ci.i.n.v.

fignificandi paffiuijfunt

ous imaginamur Chinurttm componi,

tjuibttt

proprietati-

hut fumantur

c.t. n.

Similiter priuationcs intclligimus, cx fuis habitibus , idco fub proprictatibus habituum eis

ex qui-

14.

A

tuali

&

,

87.

(|

vniuet. ad ^, pcincipaic.

Dicatur ergo

proprictatibus fcnfibi-

lium cis nomina imponimus : nominibus eorum modos fignificaiidi adiuos attribuimus. Vndc licct in Deo,fecundum veritatcm,non fit proprietas pafllua , tamen imaginarnur ipfum tanquam patientem a noftris prccibus.

his vide

prout ab intellc-

fumuntur-

,

Dc

quo me- Doa.

,

finfihilibut

l^ Heo non

duplex

& paflluus. Modus vninerjalu

proprictate rci illius didhionis

&

intelligimiti.

flex,

ita

:

iriuntur

fcd poteftaccipia proprictatcrei alterius didiouis-, rei illius didioniskribui, ^uhfiantiM tx

;

&

Dicendum , qu^dnon oportet, qu6d femper modus fignificandi adtiuus diAionis trahaturk fignificandj

f/ip»ratfn

candi a6fiui immediatc k modis intelligendi Modit4 figniinfumuntur.Iuxta quod fcicndum cft,qu6d fiiandi ttUigtndi dnficuc duplex eft modus fignificandi ; fcilicec adlr-

ergo modi fignificandi a(5tiui,fuamodis cfTendijraediantibus modis intelligendi pafliuis ; & ideo immediatc modi iignificandi adkiui a modis intclligendi paffiuis

m£ray&c fimilia. 9.

III.

;

Item priuationes

s.

V T

Clrca rcrtium notandum, qu6d modi fignifipafliuis

cqilibet

^lMtie.

P

quia intcllcftus , ad aftum detcrfninatum non vadit , nifi aliundc dctcrminetur: yndc cum imponit vpcern ad fignificandum fub dcterminato modo fignificandi adiuo , detcr;

Ji

f paomus.

A

fignificandi

tus pafllua,de fc indetcrminata

Qki.aio.

,

omnem modum

figmenta,oportct

radicalitcr oriri

modos fignificandi

fignificatiua f^lfa

eriatur.

& funt eadcm

materialiter,

* con-

*

&

'"'•

realiter


Grammatica Ita

habet iJter

,

^**^'^

Tranft

qnod

quf a

[

dicit

modus

modus intcUigendi

abfolute,

eflTcndi

paffiuus, prout rcfercur

ad intelle
e«enti«.

folutc, fiue fub rttione

modum

*

exiftentiar;fcd qui dicit

eandem

fpeculaciua. vt in fubicifto rei;Rei

rci

proprictatcm

rci

fit

candem

dicit

,

&

,

rationcm

vt formalc

,

fignificandi paffiuum

proprietatem

vt materialc

,

,

rei

& rationcm intelli-

vt materiale

,

rationem confignificandi alia

;

fiuc concipiendi

,

modum

^ai dicit

candcm

prietas vocis fignificatiuat

quia forma-*''"«•'

'«

S*»*/'-

matcrialiter eft fn

,

voce fignificatiua , vt in fubie^lo *

•,

;

&

:

in proprie-

'

Mem

tcncf

&

&

e£^ens

vt caufa

,

in fua cfFcdlu

proprio.

fed

dicit

,

& dicit

vt formalc. Et

J^alem ordinem babeant ad

cum

inuicem

iSii

Signum, Di6tio,

terminiyfiilicet,

ratio cflendi,alia intclligendi, alia fignifi-

Pars orationisj&Tcrminus?

candi,difFcrunt fccundiim formales rationcs.

Nammodus

C

eflendi dicit abfolutc proprie-

tatcmrei,& modus

intelligendi paffiuus dicit

&

A

V T

P

VI.

moproprietatem rei fub modointclligendi dus fignificandi paffiuus dicit proprictatcm rei

ESt notandum,qu6dyJfff«w, didio, pars orMienis & terminMs conucniunt & difFcrunt:

rubratione confignificandi. Sed cadem cft profub modo inprietas rei,vt abfoluteaccipitur,

conucniunt enim in fubicAo,

:

&

tclligendi,& fub

Item fciendum , qu6d modus eflendi , Sc momodus fignificandi dus intelligendi acSliuus ,

&

modus

& materialitcr:quia

eflcndi dicit proprictatem rci abfolute,

fiue fub ratione cxiftentiac

vt

,

didum

fupra:

eft

modus intelligcndi adiuus dicit proprictatem intellcdus , qux cft ratio intclligendi , fiuc

fed

Modus

concipicndi.

proprietatem vocis candi,fed alia

adiuus dicit

fignificandi

quz

,

cft ratio confignifi-

proprictas rei ad cxtra animam,

eft

& alia intellcdlus & alia vocis ,

alia intclligendi

;

ita alia cft ra-

alia confignifi-

tio cflcndi

,

candi:crgo

modus cflcndi,&modus

,

intelligendi

acliuus difFcrunt in vtroque.

Item fcicndum

qu6d modus

,

intelligendi

& modus intclligendi paffiuus difwrunt & conucniunt formaliter. Nam matcrialiter aAiuus,

,

modus intclligendi paffiuus dicit tci jproprietatcm fub rationc intclligendi paffiua fcd modus :

intelligendi adliuus XeQtns

,

quat

proprietatem intel-

dicit

,

intelligendi aftiua

cft ratio

7*

,

in

codem

& in obic(fto;quia fignum,

fubie<5lo reperiri pofl'unt,ficut

& fignatum.DifFcrunttamen penes rationcs;quia

modo confignificandi.

aftiuus differunt formaliter,

4.

,

ftruiftione

vt matcrialc

,

dicit

,

fignificandi paffiuum

intelligendi

Sfft'

fignificandi adliuus

litcramodo fignificandi iOiiwo non difcrcpat. Modus autem fignificandi adiuus , cum fit pro-

modum mitmtis.

3.

;

modus

gcndi.fiue concipiendi, vt formale ; fed qui dicit

Etnmnmit-

Etnm ""**

cft proprictfts

tatcautemrei,ficut caufatumincaufacfficicnti 1^^«" >• radicali , rcmota ; in intelledu ficut caufa^M^^nl' ""'^ tum in fua caufa efficienti proxima ; in con-

inteliigendi paffiuum

proprictatem

3L

eft

47

quia raaterialiter

autem ptoprietas eft in co,cuius cft, vt in formalitcr autem cft in co fubicdo, in

lubicdto

quo

:

:

diciiuryig-««»w per

rationcm fignandi

,

vcl rcpraJ-

fentandi aliquid abfolutc fed dicitur :

for-

diflto

maliter per rationem fignandi voci fuperaddi-

tam , quia

vox

diSlio cft

fignificatiua

orationu formalitcr cft pcr

modum

fed f>art

,

fignificandi

a6l:iuum, ditSlioni fuperadditum,quia^«r/OT-4no-

nu cit didio ,

modum fignificandi

vt habct

uum. Termimu vero

afti-

rationem terminandi rcfolutioncs Syllogifmi , quia Diale(£ticus rcfoluit Syllogifmum in Propofitiones,& PropofltioPrxdicatum ; qux dicuntur nes in SubieAum, termini fecundiim Logicum. Item fciendum cft, qu6d voic inquantum t/o*, non confidcratur a Granimatico ; fed inquantum y^wiw», quia Grammatica eft de fignis rcrum quiaf0A:eft habiliffimum fignum inter alia figna, dicit

&

;

ideof^rinquantumy^w»»* ^

Grammatico, quam

'•

&

prius confideratur «I.potii»,

rcrum. Sed quia Grammaticus con-

alia figna

cife fignurti accidit voci:ideo

fiderans vocem,confiderat

eam per accidens.

T)e modu pgnificandi

aSiiuts in ^eciali,

?.'

fed ea-

eft ratio intelligcndi , pcr quam intcUedus proprietatcm rei intelligit adiuc,& per quam rei proprietas intcUigitur paffiuc ; crgo proprietates

«lem

funt diuerfx,& ratio

cft

Capvt

eadcm;crgo matcrialiter

VII.

difFerunt,& funt formalitcr idcm. J.

Item fciendum,qu6d modus fignificandi adiuus , paffiuus difFcf unt materialiter , & funt

HIsadiuis indiccndum

idem formalitcr , quia modus

quod modus fignificandi a(3:iuus , qui eft prfncipium in Grammatica , diuiditur in modum

&

fignificandi paffi*

uus, dicit proprictatcmrei fub ratione confignificandi paffiua

;

modus

fcd

fignificandi acfliuus

Jicitproprietatem vocis,quar ficandi adiua,fed

eadcm

cft fignificans zQtxuh

iignificarur paffiuc

rcntes,fcd funt

;

c(l

eft

ratio

& per

ratio configni,

quam

per

quam vox

proprietas rei

ergo matcrialiter funt

:

difFe-

vifis,

eft

fpeciali.iuxta quod notandum eft>

Modut Mtim

fignificandi eflcntialem,& accidcntalcm.

Modtu fignifiamdi

acci^

'^'^f^

qui aduenitpani poft eius efle

com-

'^r^'

vcl fecundiim fpcciem. dentitlis eft

,

modom

fignificandi cfFentialis fubdiuiditur in

fignificandi clFcnrialem gcneraliffimum

^lT^f^'^
«Mf

«/f.

C

A

inucniaiuK

P

V T

alternum

V.

notandum quod raodus ""^" quintum i^ Vk^fignihcandi paffiuus materialiter eft in re> eft

Sccti o£er.

Tom.

,

/.

*Mdi-

fepletum , non dans eflc cunditm genus , nec fecund^m fpeciem. Modus

In quo modMjignifcAndhtanquam injulf'

^

<^rn»

efimudu eft,per qucm pars orario- ft»-'*&»"'' ""' "' nis habet fimpliciter efFe , vel fccundum gcnus,

figmfictuidi

fimpliciter pani , ncc

idem formaliter.

ieSio

'•

dc modis fignificahdi

,

&

Medm

fpecialiffimum.

£*ndi eJpmidUs genendiffimtu eft efFcntia partis orationis ti

fub * fc contenti.

tislii

jpeci^dijfimm

eft

,

Modm >

,

qui

& cuiuflibet

fub-

eft

de

fuppofi-

fi^ific^mdi efen-

qui

A

,

fiffiifi-

eft

a

de eflentia

quctun

aLco. ,^

Grammatica

48

quorundam fuppofitorum

illius partis.

Modui

Jifmficandi ejfemialii fHbalterntii efiiC^ui cft de eflcn-

ruppofitorum illius partis , nec generaliflimc,

tia

medio modo fe habcns} pollumas imaginari in iftis modis fignifican-

riecfpecialiffime

&

^J'

S^

fed

,

coordinationem fimilem coor-

di elfcntialibus

Nam

dinationi prcdicamentali. ad

tes

coor-

iUiiu

diaiV^ouU'

modus fluxus,& fucceffionis,rei inhxrens,cx hoc quod habet fieri. Tunc dico qu6d modus fignificandi aftiuus pcr raodum cntis qui cft modus gcneraliffimus Nominis , trahitur a modo ctrendi entis , qui eft modus habitns,&perm3nentis.Sed modus fignificandi adbiuus per modum eire,qui eft modus ef,

fcntialis gcncraliffiraus

Verbiitrahitur a

modo

* cirendi ipfius

eft

modus fluxus

& fuc-

omnia.qux funt illius coordinationis;& Ipccialiffirauui cuias priedicatio medio modo fc habet: fic eft in iftis modis fi^nificandi eHcntialibus.Eft cnim dare quendam niodum gencr Hffi n m,

ceffionis, vtpoftca patebit.

eft dare,

Ad

,

cuius nitura gcneraliffime participatur ab om-nibns fuppofiiis illius partis'; '&: modum fpccia-

liffimum, cuius natura fpecialiffimc ,

me

& parciffi&

participatur a fuppofitis iljius partis

;

Modi

fgiiifi-

cire,

qui

hanc intcntionem Commentator

tis

accidentalcm abfo-

4. Pf^yf

,

,

qua: eft proprietas detcrrainantis

formadetcrminat,&

Hos modos

;

quoniam

fignificandi cxptcircrunt

Gram-

matici antiqui in definitioneNominis,cum dixc-

ttlh akfolu tw ryrffpe-

dentalts ahflnttu dicitur illc

vnum , per qucm conftrudibile non habet refpc^aium ad altcrum,

runt Nornen

ftrudtibile habet rcfpciflum

roprietatem, fed etiam pcr

non folum ad

rei

qucm vnum con-

^ruitibilc habct refpcduiTi ad altcrum,& hoc dutanquam ad ipfum dependcns , vel canquam ad eius dcpendentiam * tcrminans. De his ergo modis oranibus vidcamus & prim6 prout lunt principium fontialepartis orationis abfolutas , fccundum qiKmmodum pertinent ad ctymologiam deinde prout funt prinflicitcr,vel

Hetcr-

a!.

minans.

,

:

cipiura intrinfccum conftruifiionis vnius partis

cum

alia,

fccundum qucm pertincnt ad Diafyn-

Dctcrminantcs autcra dc his prouc modo , primo videamus de fignificandi Nominis. Secundo de raodo fignificandi Pronominis,&; fic de cstcris fccundum ordinem Donati *.

theticam.

funt forma partis

* Don. traft.

de ofto pattihutoratio-

proprietate rci ,quaE

mus Nominis

M>'d$is fignlji'

c»ndi

ejfen-

titltsgener»-

Uo-

liffimus tniiis.

al.qux.

,

cft

modus

fignificandi pcr

ca *

quod notandum cft, quod

rum modorum

licet

proprictas habitus,

eft

&

ergo efiparsoratiornsfignificansper rnodumentis, vel determinatA apprehtnfioms.

Etfidicat aHquis;multa funt nornina,qui priuationes fignificant

,

vt

nihil,ctu:itai,

Sc huiuf-

9oliiaio.

modi ciim crgo omnes priuationcs,& negationcs,non fint entia , vidctur quod fub proprietaie ftare non poffint,&idco raodus fignificandi acti;

uus per

modum entis,in non

fignificatJCjOriri

Diccndum ,

vt

talibus i proprietate rei

poteft.

didum

eft prius

priuationes,& neeationcs

animam

>

polita

non

r

;

lunt

* quod ,

Ifcct

fint entia pofitiua

tamcn entia

r

politiua

^

*

o-

'^"P''^

'^•*'

SoIhiiO.

/ecundum animam,vt patet cx intcntionc Phiiofophi ^.Meta. text.^. vbi dicit quod opinianes contradiSioriorumfHnt contrarf£,hoc cftiduocontradi-

animam ;

,

funt duo contraria fecun-

& quia priuationcs,& negationcs,

& figmenta funt

modum cntis, dctciminatas apprehcnfionis. lux-

qtfalitate,

,

dum animam

gencraliffi-

cnm

&

ftoria extra

C A p V T VIII. MOdus fignificandi eftentiaHs

,

principaliter in fubpermanentis, quai primo, ftantia {reperitur. Per cjualitatem vero , modum qualitatis qui eft modus * detcrminat« appre- * «'• nwdu», piop^cia^henfionis , fumptus iproprietatc formff, & qua- ^ ^uiett Ncwt» Nomen litatis', qui eft modus detcrminationis.

.

De modojignificandi ejfentiali generali^mo Nominkr.

4-

fignifi^are fHhfinntiam

dantes imeWi^tze.Y^^xJjgnificarefidf^antiam modum fubftanna: , qui eft raodus cntis fumptusi

cxtra

nis iD priac.

.

diftinguic.

hitum,.& refpc£tiuum. Medtu Jignificandi acsi-

fcd folumad rci proprictatem. Modm fignificandi accidemdis reffebliHtu efi , per qucm vnum con-

s

J-

& qualita-

ctndt^c
HiitHS.

u

quod duo funt modi principales cntium , fcilicct modtu emif, & modtu effe , a quibus fumpferunt Grammatici duas partes orationis principales, fcilicet Nomeny & VerhHm. SubNomine comprchenditur Pronoraen , fub Vcrho Participiura.Item raodus determinatJeapprehenfionis accipitur a proprietate forma;

modum fignificandi

* conAqufdi

cap.i^.dicit

participatur.

tur in

,

ip

qucndam fubalternum,cuius naturamedio modo Item modus fignificandi.accidentah's diuidi-

6.

,

genus gcneraliffimum, cuius pra:dicatio gcncraliffimc jc extendit * ad

prxdicamcntali al.

ficut in linca

fpeculatiua.

entia fccundiam

animam idco :

cadunt fub proprietate entis , qua: cft ptoprietas habitus,& pcrmancntis ; a qua proprietatc trahitur

modus

fignificandi gcneraliffimus.

vtcrquc ifto-

, fit forma Nominis tamen comparando Nomenad

fignificandi

abfolutc fumpti

,

alias partes orationis

,

modus

cntis habctratio-

De modkf

/tgnificandi ejfentiaUbitjfiiljal-

ternts generdlihfu

ncm materije,quaj cft faccre conuenirc:facit enim Nomen conuenire cum Pronominc. Sed modus

C

A p y T

Nominti.

IX.

determinatac apprehcnfionis habet rationem for-

m^.quia facit

Nomen ab aliis partibus orationis

& ideo

copulando hos modos fignificandi ad inuicem , ex vtroquc vnus refultat modus per viam compofitionis. Et vt fciamus a qua rei proprietate ifte modus fignificandi furaatur, notandum cft,qu6din rebus inuenimus quafdam proprietates communiffimas , fiiie modos eirendi communiffimos, difFcrre

M^dus

entis.

>* al c/Te.

Mttdus

fjf».

,

fcilicct

modum entii,

modus

habitus

,

&

& modumefie. Modta entis elt pcrmanentis ,

ex Iwc quod habet circntiam *.

rci

inhsrens,

Modtu

ejfe , cft

Nominis ad SVb modo eflentiali gcneraliffimi fubaltcrnorum dcfcenda-

'

•

modum fignificandi

mus. Sunt autcm duo modi fignificandi,qui immediatr fub hoc modo contincntur fcilicct momodus appropriati qui funt dus communis , modi fpecialcs relpc6lu gcnciaUffimi,& funt gencrales rcfpedu aliorummodorum, de quibus :

&

:

poftca dcterminabitur.

Modus

fignificandi per

x, Moduffgiuft-

modum communis,

fumitur a proprictatcrei,quac elt propnctas dmifibilis in plura fuppofita, vel communicabilis pluribus

c^ndipermo^.^

^^

^^

;^;^,^,."'

Grammatica pluribus fuppofitis , k quaproprictatc fecundura hic Logicum, iumitur intcntio vniuerfalis :

&

Nomen communc, & appellatiuum,& huncmodum vocat Donatus * appe/iatiuam cjualitatem. Nomen ergo Commune,vel appellatiuum fignificat per modum conimunica* modus

•Donatc.tlc

Nomiac.

fpeculatiua.

49

De modujpecialtlfimuyqui continentHrJi^

conftituit

modoferjejlantit.

C

A P V T

XI.

bilis pluribus fuppofitis,vt vrbs,flHmeit,8cc,

Modus fignificaaidi

5-

Mtdus

fumitur k proprietate

figni-

qux

funt

in

loco

T^ma,

dum

diuifibilis per plura fuppofita

afpro-

tur

vtidi

fri»ti

fum*tHr. indiut-

al.

«luum. cita-

tus.

efle

:

&

,

bDon, •f

appropriati,

Tcl

tem-

in

detcrvt ,

De modu

Jignifiatndi fitbalternu

ninato

^

generalibtii

nunc , B»-

hic,

mims

Nominu communu.

C A Einde fub

nerales

iftis

P V T

X.

modis dercendamus ad alios minus geprimo fub modo fignificandi per his

fignificandi'fubalternos

,

&

modum communis fecundo fub modo fignificandi pet modum appropriati. ;

y-

laodMs ftr ft

W#

(Unt

"'"'""' fittmUMr.

Circa primum notandum,qu6d modus fignificandi per modum communis,habet duos modos fub fe, qui funt minus gener.iles eo, fcilicet mo-

dum per fe ftantis , dus fignificandi per

& modum

adiacentis.

modum per

fe ftantis

tur a prqprietate rei xix.

,

abfolutae

tia:

dum

fic

:

Mofumi-

quac eft proprietas etfcn-

dcterminatae. Sicut

enim modus

fignifican-

di gcneraliilimus fumitur a proprietate

modus

cllen-

fignificandi per

mo-

per fe ftantis fumitur \ proprietate ipfius

&

determinata hic modus conftituit Nomen fubftantiuum.Nomen crgo fubftantiuum cllcntia:

fignificat

:

modum

per

determiuati fccundum

M^idm »di»eentu \mde ^'

^

*

Modus

V^ff^

7al.de no minibus.

•j-

al.coniun

alteri

modos Nominis fpeciaIi(Iimos,quoru piimus cft modus pcr fe ftantis

,

continet fub fc quinque

fignificandi pcr modura gcneraus,fumptus a pro-

m»'

§iMint]M4

di fix>i>fic»n-

diferf*fi»ntis.

PrimMt.

prietate rei communicaoilis pluribus fuppofitis

fpecie diff^crentibus

;

ficut enira a proprictate rci

abfolutc,

pta

,

fic

ab eadem proprictate ftridiijs fumcommunicabili pluri-

fcilicet a proprietate

autem proprictate,apud Logicum fu-

mitur fccunda intentio generis,& fic ifte modus conftituitNomen fubftantiuum generale,vt <«tima\,color, fic dc aliis generibus. Nomen ergo Uomen fua. fitbslantiuum generale efl , cjuodfi^iflcat per moditm ft^ntiuu ge-

&

* commumcabilupluribm,nonfilum ntitnero,fidjpecie diffirentibtu.

nerale.

*

al.»ffli(0.

b.l,s.

Sccundus modus per fc ftatis,eft modus candi

fignifi-

10. fpccificabihs,fumptus^ propricStcMndMt. proprietas comunicabilis pluri-

pcrmodu

tate rci, quac eft

bus no abfolutc, fed folum nuiiicro difFerretibns. Tertius moduspcr feftantis,eftmodusfignificandi pcr modum defcendentis ab altero ; vt ab auo, vcl a patre hic modus conftituii nomen fubftantiuum patronymicum, vt Priamides. Et :

f I. TerttMs.

&

quianomen patronymicum apropriis nominibus patrum , vel auorum deriuatur, ideo merito patronymicum nomen nuncupatur. Nomen crgo Kemtn

f».

quod aproprtfs nomijjibtu patrum, ronymicHm. velauorum, deriuatur ,fignificans per modtan defien-

patronymicum

efi

,

dentis ab altero,vt apatre,vel ab auo.

ficandi per

fe

ftantis,eftmodus figni-

modumdiminuti ab

11. Qujtrtw,

Vcrbi fumitur \ proprietate ipfius

fiului,lapiffu-s.Nomen er^o /ubftantiuum diminuti-^

DiminMtlua.

uum efi,ejuoda voce * primitiua deriHatur,fignificanper modum diminutiab altero. Quintus modus pcr fe ftantis,eft modus fignificandipcrmodum colledionis plurium in vno

•l.frimiti-

generalifli.Tius ,

vt poftea patebit

fu-

,

*

fic

modus ad-

nomine fumitur a proprietate f ipfius inhxrcntis alteri fecundum elTc & hic mo-

iacentis in ,

:

dusconftituitNomen adiedliuum. Nomcn ergo adiediuum fignificat permoduminhsrentisaltcri fccundum elle,vt aU>tu,lapidef*s,Scc. Et fi inftetur , * nomina diflTcrcntiarum iii gencre fubftantiae , ficut corporeum , animatum,

&

jfenfibile,rationaU,

8.

modum adiacentis

,

lnf}»ntia.

Solutie.

&

mitura proprietatc rei qua: eft proprietas altyi adhacrentis fecundum eflc. Sicut enim modus

efle

*

,

fumptus a proprictatediminutionis in rc;& hicmodus conftituit Nomcn fubftantiuum diminuiiuum,vt/*-

fignificandi pet

vide infra ellc abfolutc '

fe ftantis

fpccialiUimos defcen-

& prim6 fub per fe (lantis, & deindc fub

Quartus modus pcr

ellentiam.

6.

damus,

modos

modo adiacentis.Modusfignificandi pcrmodum

lis.Ab hac

d:modos

modo per

bus fpecie diffcrcntibus , fumitur modus gcncra-

Komt,^ nonid.

fub

adiacentis ad

qux cft communicabiIispluribus,abfolute fumitur modus fignificandi per modum communis

Tiberis.

detetininaco,

pote

VLtcrhis

proprietas in-

, a qua etiam fumiapud Logicum * intentio indiuiduationis hic modus facit Nomen proprium, & hunc modum^^Donatus v oait propriam tjualitatem. Nome ergo proprium fignificat rem per modum indiuilibilis perplura fuppofita, vt fubproprietatibus indiuiduationis , f qus funt hic Sc rtu»c,vt

ficddt fer mi>-

*

mo'dum

per

rei, quae cft

enim

adie£kiuaquidcm funt, congruc

alio

,

:

(k.\\i\.vm,vipoptdMsgens,turba.^omenex^pfitbna»-

, & tamen non fignificant pcr modum inhasrcntis alteri fecundum cllc; quia fignificant fubftantiam, qu« fccundum cflc

torum.

*De modis JJecialiffimis qui continentur

guntur ad in uiceptt »p pofuionc , & alteri non inhaeret. **°" ?I?°. ' Diccndum.quodhuiufmodinominafunt fubluttioeuap- f. /r r n probapofittua,& c(l ftantma , quia iignincaiit lubftantiam, .

•

I

&

CetUlHMttm,

tiuum colleSliuum efi,^od fignificat per modum ceUe£Honu pUtrium fiecundiim vnum locttm.* *»i.rMfftj:.

fubftantiuis adiunguntur, dicendo corpus

animatum, animal rationale

flMintMt,

&

loco,fumptus a proprictate colledbonis iB re hicmodusconftituitNomc fubftantiuum collc-

Jub modo adiacentii.

C

A p V T

XII.

I

inc6grua,ta- tut ; nam idcm fignificat rationale , quod homo: nien ratione Sc animatum c[uod animal , Sc cum drcitur quod

DEinde fubraodo adiaccntis altcri adraodos

appo

tMtrmdt^ quatuor raodos ; quorura Priraus cft raodus fignificandi p«r raodii adia"J^^^i^ centis alteri, * feu denominantis ipfum fimplici- * ai.ia fubi» ter,&abfoIutc,fpccialirationen6fupcraddita,& fto. hic modus conftituic nora^ adicdiuiidcnoraina»

itionis

ell pcrmtlli-

ua

proptct

fpecificatio-

ncm dam.

facicn-

congruc cum fubftantiuis coniunguntur,diccndo " i. '"""'^* rationale , corptt^ antmatum diccndum quod t ibi cft conftrudio .ippofitoria , & cft incongrua de fe,tamcn per appofitionem admifllua, hoc eft,propter fpecificationcm fpccificandam. Scoti 0per. Tem, l. •

i

.

i

.

i

;

fpccialifnmos dcfccndamus

fub

:

qui contitlet

fe viginti

A

i

ciuiun.

T. figinti

fua-

^

.

Grammatica

50 fltmin mlit' Bitium dtn»mtnattuum.

tiuiim

vt alhuSy niger, creceus.

,

Nomen

^ittum denominatiuum Jlgnijicat per ^-^ alteri,Ji:te

ergo Adie-

modum

adiacen-

denominamis alternmfijnpliciter ,

modus eft generalior omnibus modis fcqiientibus,qui dicuntur modi adiacentis alteri, denominantis alterum

,

fuperaddita ratione

(peciali,vt poftea patebit.

t. Secundus modus adiaccntis , eft modus figniAJiecHuum ficandi per modum dcnominantis alterum , fub gittir»U. ratione communicabilis plur ibus fpecie difFerentibus

modum

denoninantis,fub ratione communicaloilis plu-

ril/tujpecie diffirentibtu.

Tertius

Adielliuum candi per ^eci»li.

tis

modus

adiacentis

,

eft

modus

fignifi-

:

& hic modus confti-

adied:iuum patrium , vt Paduaniis, Bononienfis,Parifienfis.f^omen ergo AdieEiiuumpatrium

eft

tum

vel oppidorum ,fignificans per

,

,

cjuod deriuatur a proprijs nominihus ciuita-

modum denomi-

nantis aiterttmfuh ratione ciuitatis,vel eppidi.

Dccimus modus ficandi per

adiacentis

,

modus figni-

cft

modum

denominantis alterum , fub ratione interrogationis de ipfo hic modus conftituit nomen adicdliuum interrogatiuum, vt (juis , ijualis , ejuanttu. Nomen ergo AdieElitium interrogatiuum eft , ejuodfignificat per modurn denominantis alterum,Jitb ratione interrogationis de ipfi.

Vndecimus modus

adiacentis,cft

modus figni-

modum denominantis

ficandi per

alterum , fub ratione refpondentis * ad interrogatiuum hic modus conftituit nomen adicdtiuum re:

&

dum denominantis alterum ,fub ratiene * refponfionis

huiufmodi modi fignidenominantis alterum fimpliciter,ratione

non fupcraddita

fpcciali

fic

,

funt fub

nomine

adieftiuo denominatiuo. Si autemconfideren-

(ecundum quod

tur

eis

competit modus de-

communicafpccie,vel numero difFerentibilis pluribus bus ficilmt fub nomine adiedliuo gcncrali , vel

nominantis altcrum

,

fub ratione

,

,

fpeciali.

,

fignijicatper

modum denominantis alterum,Jiib ratione

po(ftdentts ipjitm.

Quintus modus adiacentis , eft modus fignimodum denominantis alterum , fub

ficandi pet Adieifiuum ratione diminuti diminutum.

ab alio & hic modus conftinomen adic6kiuum diminutiuum,vt nouellus, ;

paruultu.^omcn ergo AdieEliuum diminutiuttmeft, ejuodfignificat per

modum

denominantis alterum ,fub

ratione diminuti ab alio.

Sexrus modus adiaccntis,cftmodusfignifican€. Adieliiuum di pcr modum dcnominantisalterum , fub ratio-

ne coUedtionis plurium fuppofitorum fecundum

locum & hic modus conftituit nomen adic;6l;iuum collediuum , vtgentilis , vrbantis , pepularis :

Nomen ergo AdieEliuttm colleSiiuum eft, qttodfigniJicat per

modum

denominantis alterumfith ratione

Duodecimus modus

Scptimus modus adiacentis,eft modus fignifimodum denominantis alterum , fub ratione diuidentis ipfum in partcs;& hic modus conftituit

nomcn adic6l:iuumdiuifiuum,vt omnis,

Nomen

diuide

ergo AdieBittum diuifiuumeft ,

qttod

permodum denominantis alterum,Jub ratione

Jtis

ergo vermo-

adiacentis

cft

,

reSpondm'

eft,

alterum

,

^uodfignificat per

fub ratione

medum *

deneminantis

%

&

indetermina-

alteri

infinitatis

modns

Ittfinitum.

&

,

adiaetntk infini'

ti,^ ittd*t*f

tionis.

Decimns

It.

modus

modum

:

minat*.

eftmodus 15fignificandi per modum denominantis alterum, JHegMiuum» fub ratione negantis ipfum & hic modus conftituit nomen adiediuum negaiiuum , vt nu/lus, tertius

adiaccntis

nemo.

,

Nomen crgo AdieEliuum negatiuum eft

fignijicat per moeium denominantis

Decimus quartus modus adiacentis,eft modus

modum denominantis alterum, Demonlfrati' fub ratione demonftrantis * ipfum:& hic modus uum. al. dcmon» conftituit nomen adied:iuum dcmonftratiuum. Nomen crgo AdieSiiuum eUmonfiratiuum eft , ejuod (lutioois. fignificandi per

fignificatpermodum denominantis alterumjitb rationc eiemonilrantis ipjitm.

Decimus quintus modus adiacentis,cft modus ir. inodum * denominantis alte- ReUtiuum. rum, ftans fub prima notitia, referendo, & reite- * al.adiaccn» fignificandi pei

rando ipfum fub fccunda notitia conftituit ttu.

&

^omcn crgo AdieElit$um^etiU,eft tptodfigni-

;

& hic modus

nomen relariuum, vt ejui,

Nomen

fignificatper

crgo AdieEHuum relatiuum

prima notitia,referendo,& da notitia.

Decimus

ijualis,

modum denominantis alterum

fextus

eft

tis altcii (la-

eptan,

^ued

,ftansfid>

reiterando ipfitmjubficun-

modus

adiacentis

,

eft

modus

modum

denominantis alterum fimpliciter , fine exceflli in termino & hic modus conftituit Nomcn adieftiuum pofitiuum , vt albttSyniger. Nomcn ergo AeiieEiiuum pofitiuum eft,

\6. fifiiiuum.

:

ejuod fignijicat

per

medum

adiacentis

denominantis altentm fimpliciter

,

alteri

,

vel

fine excejjit in

termino.

Decimus feptimus modus

nomen adiediuum gentile,vt Grxaw, Italns, Bar-

, quod alterumfub ratione

negantis ipjitm.

ipfitm inpartes..

Odauus modus adiacentis, eft modus fignifig^ Adieaiuum candi per modum denominantis alterum,fiib ragintil*. tione gcntis, vel patriac : hic modus conftituit h«rus

ejttod fignificat

denominantis alterum indetetminace , &c indefinitiuc hic rnodus conftituit nomcn adicctiuum infinitum , vt ^uicuntjue , (ptalifcune^ue. Nomen ergo AdieEliuum infignificandi per

finitum

intciio-

tii altiri,

fignificandi per

candi pcr

fignificat

,

*

ganti.

Nomen

tanttu.

,

eft

de ipjo.

col-

leElionis plurium JiippofittprumficundHm locum.

totits.

vt tot ,talis

,

II. Rffpon/iuuni,

:

Quartus modus adiaccnti*:, eft modus fignifiAdieaiuum candi pcr modum denominantis altcrum,fub rafoffeffiuum. tione poffidentis ipfum & hic modus conftituit nomen adiediuum poireffiuum , vt aureus , lapidetu. Nomcn crgo Adie£Huim pojfejfiuum ejt, efuod A,

tirit

lO. Int*rroi»ti'

&

:

Nec prohibet aliquid, eadem nomina de diucrfis fpeciebus Nominis collocari proptet modos fignificandi difFerentes. Namfi confidercnturin his nominibits fcilicet btti,hHmanni,coloratus,S<.

futrium.

nomen

tuit

AdieEliuum refjonfiuum

ficandi

diuifiuum.

AdieSiuum

eft

fponfiuum

a

y_

9.

fub ra-

,

minantis alterum, fiS ratione communicabilis pluribui

,

AdieSfiunm

fignifi-

adiacentis

tione ciuitatis, vel oppidi

,

eoUiSiuum.

modus

modum denominantis alterum

iedtiuum fpecialcvt humanw,albtt6,niger. Nomcn ergo AiieBiuum Jpeciale Jignificat per modum denofolo numerod.Jfirentibtu.

,

vel patritc.

candi per

modum denominantis altcrum,fub ra-

tione communicabilis pluribus , folo numcro difFerenribus.Et hic modus conftituit nomcn ad-

,

Nonus modus

& ifte modus conftituit nomen adiedkiuum

,

gcneral? fignificans fub ratione commufticabilis pluribus fpecie difFerentibus , vt coloratiu. Nomen ergo AdieHiuumgeneraU efi, ejuodjignifcat per

«

ficatper modum denarmnantis alterumjuh rationegert"

& ab-

/dlute.Hc ifte

fiue

fpeculatiua.

adiacentis,eft

mo-

»7-

Ais fignificandi permodum*denominanris alCimfeirtuiterum , fub ratione comparantis ipfum , fccun- uum. ifte modus * al.a(]iacendum cxceffiim citra terminum :

Nomen adiediuum alhior,nigrier. Nomen ergo

conftituit

Vt

&

comparatiuum, AdieEHuum compAratittum

tis alccri,fca.

Grammatica tMratiuum

efi

tjjuod Jtgnificat

,

per medtm

51

tiditiccntis

denominantis alterum.fiib rdtione comparan-

tilteri,vel

fpeculatiua.

cum excejfu citra terminum. Dccimus odauus modus aducentis,eft raodus f\gnificandi per modum dcnominamis alterum, fub ratione comparantis ipfum , fecundum excetTum in termino & hic modus conftituit Nb-

De modu Jpecialtjjimu ,

qui continentur

tis

18. SitffrlMtnM,

fuh modo appropriati.

C

A

P V

T

XIII.

:

men adiedtiuumruperlatiuumi vt albijfimui.l^omcn ergo AdieEiiuum /itpertatiuum efi , qued per

jignificat

modum

denominantis alterum

ratione comparantit ip/itm

,

,

/itb

ficuvditm excejfum in

tertnino.

Decimus nonus modus adiaccntis ,

19' AiaUfitid.

ngnificandi per

eft:

modus

modum denominantis alterum,

&

fuD ratione refercntis ipfum ad tcrminum : hic modus conftituit Nomen adicdiuum ad ali<juid Cecundixm Logicum nuncupatum,vt /><««', filiMyt^alls,fimilis,8c jfimilia,qu« rclationem important in concrcto. Nomcn ergo yidieSfiuum ad aliejuid di£lum ,efi, tjuodfignificat per moium denominantis alterum

,

fi(k ratiene referentis ipfitm

ad

terminum,

&0. Vnhttlt.

Vigcfimus modus adiaccntis, eftmodus fignimodum denominantis alterum , fub ratione adus in habitum tranfmutati : &hicmodus conftituit Nomen adicftiuum vcrbale, vc amabilis,amahundM.^omcn ergo AdieSliuum verficandi per

hale efi,ejuod defcenditavoce Verbi , figr.ificans per

ntodum denominantis alterum,fub ratione aSlus tranfmutatiinhabitHm.Et notandum,qu6d Nomcn ad-

icdiuum

participiale

,

vt amans

,

&

huiufmodi

fub voce participij, cundem modum fignificandi idco fpecifice Jl nomine vcril.TnJefub adiuum habet * Boinine »et- bah difcreparc non potcft , idco fub diuifione

&

:

&

bali colloca-

generali collocatur.

tur.

Vigcfimus primus modus adiacentis , eft modus fignificandi per modum denominantis altchic modus conftirum,mb ratione temporis tuit Nomen adiediuum temporalc ; vt diumus, noElumus, ofinuus. Nomcn ergo AdieSiiuum tempo-

1 1. Tmfwal*.

:

rale

efi~,

quodfignificatper

&

moMtm denominantis alte-

rum ,fitb ratione temporis. Ec quia quzdam huiufmodi nomina ab Aduerbiis fecundum voccm deriuantur

tt. Lec»U,

,

vt hediemus

,

crallinust

idco aduerbitdia

nuncupantur. Vigefimus fccundus modus adiaccntis , eft modus fignificandi per modum dcnominantis aitcrum , fub ratione loci : ic hic raodus confti-

Nomen adicdiuum locale , vt vicinut pre~ pintptus ,proximus. Nomen ergo AdieSiiuitm lecale tuit

efi

,

^uodfignificat per

medum

denominantis tdterum

fith rationeloci.

Kitmral*.

Vigefimus tertius modus adiacentis , eft modus fignificandi per modum denominantis alte-

rum

,

fub ratione numcri

:

& jiic modus confti-

Nomcn adiediuum numerale , vt vnus , due, binarius temarius & fimilia. Nomen ergo Adtuit

,

,

ieliiuKmnumeraleefi,^uodfignificatper

Ortlink,

Vigefimus quartus modus ddiacencis, cft dus lignificandi permoduradenominantis

cundus

,

tertius.

Nomen

'('al.

inen

noo ta- fitb ratione ordinis. Et magis

Tfitaci funt

quam

hi qui

didi fuat.

denominantis alterutn,

fic patenj modi fignificandi communis per fcftantis, & adiacentis, ab his diuerfi * qui tamcnfunt magis vfitati,funt hi pri:

nutus

recitati.

fumptusaproprietatcindiuiduationisabfoIutc:6c hic modus conQituit Nomen proprium indiuif dui,&abfolutc impofitum.vt Socrates, Plate, No-

^^ *

al cfl

pro-

P"<^ ptopriua ''S'*'"

J].°^J*j

-f."" proprie

mcn ergo proprie propriumefi,<juedfignificatrem proptiumrcfub proprietatibtu indiuidttationis ahfolute. fpeftu indi Sccundus raodus appropriati,cft raodus fignimodum * prsnominationis , fum-

"H."'»^^»''»-

'"P"^"-

ficandi pcr

"^

ptus a proprietate difFerentiac,quaE eft faccre differre:& hic modus conftituit Nomen propriura

j^^

prasnomcn , vt Marcus Tullius. Nomcn crgo preprium pranemen eft , quodimpofitumefi rei inditiidua,

** **

****'

^Jj**

al.denominantis.

Prtmimen.

fiJ) ratione tUfiirentia,

Terrius modus appropriati , eft modus fignificandi pcr modum cognominis , vcl cognationis, furaptus a proprietatc * parentali , qua* eft vnum

, TeriiHt

m«-

dus.

nomen

pluribus comraune;&hic modus con- *al.parenteftituitNoracn proprium cognoracn,vc omncs .

dc parcntcla Romuli

&

dicuntur Romuli : dici- »ocabantnr"' tur cognomen,quia pluribus cognatis eft nomen »juia ndebicommane.Nomen eigopropriumcognomenefi,^uod tur conucninomina impofitum efi rei indiuitbta , * fiib proprietate pa- '* t

^*"^"'''.

rentali.

Quarcus modus appropriati , cft modus figni- p»r,„uU. ficandi per modum agnominis , fumptus a proa prictatc cucntus

:

&

hic

modus

mcn proprium agnomen , nominatus

eft

,

conftituit

qnia ex euentu deuicit Africara.

Nomcn ergo propriumagnomenefi, ,

&

quoc func modi

mt-

tltt.

-^f »»*»«»•

tptod impofimm

efi rei indiuidHtiyfiib proprietate euentus.

qui

No- euwus

vt Scipio Africanus

Patct ergo,

fignificandi

Nominis

& fubal& quac & quoc func fpccics Nominis pcr

eircntiales, gcneraliflimi, fpcciahfllmi,

tcrni

,

,

eofdcm modos conftitutae. Et notandum , quod ficut modus gencralifllmus Nominis , qui cft modus cntis , diuiditur in

DiHifit

modos

*"'*'* "•

y.

N».

dcfcendcndo ad modos fpe^f""»<''#""• cialifllmos : fic Nomcn fimpliciter fumptura in fuaprimadiuifione,diuiditur in nomen communey 8c nomen proprium. Noraen vcro cemmune , vel fpecialcs

,

appeUatittum diuiditur in ttdiefiiuttm , Scfitbflanti'

nomcn nomen Jpeciale ,patre-

uum. Noraen fubftamiutim diuiditur in fitbltantiitum generale

,

8c in

MymicMm,celleSiuum,Sc diminutiuifm.

Nomcn adie-

mttiuttm, diuifiuMm,gentile, patrium, imerrogatiutem^

altc-

etgo AtHeRiuum erdinale

modum

per

* eft modus propriae denominationis,

mo-

:

efi, tjuodfignificat

Priraus

diiuumdiuiditur in noracn adie&iuum tienonunsttiuum generalt,/peciale,coUeEliMttm, poffe/fiHum, dlnu^

rum Inb ratione ordinis & hic modus conftituitNomen adiediuum ordinale, vt^*»«tf,/?,

quorum

de-

modum

nominajjtis alterum,fitb ratione numeri,

14.

fub modo appropriati , qui cx j oppofitodiuidebarur contramodumfigni- Dmifio jtp. ficandi communis , ad modos fpccialinimos fub M-'*ti "t fe defcendamus. Diuiditur autem ifte modus f**"*»' »»«appropriati in quatuor modos fpecialifllmos, ''p':

COnfequenter

relfonfittum

,

infinititm

,

negatiuum, tiemon/h-atiuumf

relatiuMm, pofitiuMm,comparatiMtem,

(fr fitperlatiuMmy

adalitptid di£tam,temporale,verbaie,lecaJe,nMmerale, oreUnale.

Iccm proprium diuiditur in

nomen^-

prie prepriMm,prtmemen,cegnomen,& agnemen. €. Et eft fciendum,qu6dprxter nomina, dcquofignificandi dcterminatum eft , funt ^^ *«* »•

rum modis

& alia

nomina vfitata,quse difterenti.im tpecialem non habcnt fecund^m modos fignificandi,difcrepanccs>maeis fecundum diucrfitacem plura

A

4

vocis,

'""^

*^«^»^«

Grammatica

52 vocis flis

,

quim fignificati.Ideo fiib non cadunt

fignihcandi

tur fub

modis

fird

:

fpecialibus

mo-

comprchendun-

fignificandi fiipradiftis

ficut Fnt-

,

ftocum, AnAlogumyitejiHiHocHmyfynonymum, eiifjdlutum,

fi^um , & his fimilia , quotum qua:dam funt fub nominibus fubftantiuis, quaidam vcro fubnominibus adieiftiuis comprehcnduntur.

J)e modtis accidentalibuj

Nominu in

fpeculatiua. candiremjitb

ejfefecundario,vel vt eJfemiaJecUdaria. »>o»/primitiu£E fpeciei cft,quia fignificat re fub efsetia primaria,quae eft cfTentia abfoluta;fcd

vnde

Montanus deriuatiua: fpeciei eft , quia fignificat rem fub cfTe fccundario , fiue fub elfentia fecundaria tanns

DEterminato

Nomi-

de modis fignificandi

Aecidentalts

nis,confequenter de modis fignificandi actlomU cidentalibuseius videamus. luxta quod eft nonis. ' Don. cica- tandum,qu6d^«4/i^/«, quam affignat * Donatus vxt. pro accidenteNominis', diuidcns eam in ejualitatempropriam, appellatiHam , nominat duos mo-

&

dos eftentiales Nominis fubalternos

modum communis funt

;

,

&

appropriati

qux dicuntur

,

fcilicet

;

vt patet cx

Nomini quia cflentialem Nominis

acciderc

prjEter intclledtum

,

fimph"citer,& abfolute fumpti.

* Compataqwem.

tiuus

''Don.partir. 1.

de Nomi-

Item * comparatio;quam ^ Donatus diuidit in gradus,nominat tresfmodos fignificandi

tres

conftituentcs pojitiuum , comparatiuum , &cjiiperlatiuum, de quibus didlum cft quia fub his tri:

bus modis fignificandi

nc.

fit

&

comparatio rerum,

f modos rpe- iieu gradta comparatiuui ciales fpeciacomparationem accidcre lilTimos

moHu

per

figui-

ficadiqui facit

nome po-

iiciuum.&c.

nominatur,& dicitur Nomini , quia hi trcs modifunt extra intelleiStum Nominis abfohitc fumnti.Et fic vniuerfaHter omnis modus fignificandi partis, qni non eft modus eflentialis generahffinuis,poteft dici accidens Nominis abfohitc. Et lic^t fit modus accidentaHs partis fimpHciter ,

fumpts

,

poterit

tamen efte ciTcntiah^s fecundum

AecUenti* ahquam eius fpeciem. Dicamus crgo de modis Nominis fex. pure accidentaHbus Nominis , funt fexfecun-

&

dum Grammaticos;fciHcet Species,

Genus, Jsfume-

rus,FigHra,Per/ona,& Cafus. de his crgo dicamus,

& primo dc fpccie.

DI£to dc Specie,dicendum eft de Genere,iuxta

quod notandum

eft

,

quod

in rebus in-

ueniuncur duje proprietates generales proprietas agentis

,

,

quae

,

omnibus rebns ex materia,& formacompofitis inueniantur tamcn in rcbus * fcparatis magis promptc,& diftinfte videntur ineire quolicct in

:

*fcnfatis.

:

&

rum vnuro

eft detcrminatc generans , alterum determinatc patiens ; aliis autem rebus infunt fub quadam indifFercntia, indiftinde, fiue in-

&

determinate,& hocantiquiattendcntes definierunt Genus, dicentes Gcnus efi difcretiofexus ,hoc efi , Genus efi modus figwficandi nominis ,Jiimptus a proprietate aEliua,vel palfiua,ejU£ in rehus *fepara:

tis

magis prompte,

& determinate inuenitur.

Dcfnitur.

fenfattf.

Ab hu-

iufmodi cnim proprietatibus trahitur Genus in nominibuSjVtdiftum eft.Vnde Genus fimplicitcr cft modus fignificandi a(51:iuus,quo mediante,no-

mcn

proprictatem agentis

,

vel patientis

,

vel

vtrumque fignificat. Et fecundijm diuerfitatcm harum proprietatum diucrfificatur genus in Nomine, per Mafiulinum , Femininum , Neutrum, Commine , 8cc. G enus mafiulinum ett: modus fignificandi rem Z. fub proprietate agentis ,vtvir, lapis. Genus Fe- Mafulintim, mininum cft modiis fignificandi rcm fub proprie- Fcemtttinitm, tate Tpxtienus,\x. petra,mulier^ Genus Commune eft modus fignificandi rem * fub vtraque proprie- * fub pro«

&

pricrare

melius,qu6d Gcnus Commune eft , quod ncc dif- vrriufcjne fiuc indifFcrcfcrt a Mafculino,nec Fcminino. Genusneutrumefi, ria. modusfignificandi remfitb proprietate neutra, ejut.efi Commnne. indeterminata,& indijfirenter ad vtrumque,vt Ugnum, Neutrum.

XV.

P V T

T. Gtnut.

fcilicet

& proprictas patientis

tate Aex.e'ivn\n-iXe,vK.homo,virgo. Aliter dicitur,

Dejpecie accidentali nominu.

C A

com-

fed in

Capvt XVI

tnod,i

praEdi<5kis

,

Degenere accidentali Homims.

XIV.

V T

P

Nam Mon-

,

parationead habitatorcm montis , &fic inaliis, qujcfunt primitiuar,aHt dcriuatiuae fpeciei.

communi.

C A

qus eft eilcntia comparata. non fignificat montem abfolutc

animal. Specict ncn

k

iJocefumtiHr.

IVxta didla notandum eft , quod Species fecundum quod eft modus fignificandi accidentahs Nominis non attcnditur ex parte vocis vt quidam dicunt , ita quod illud nomen fit primiri,

,

vox eft primo ad fignificandum impofita & iHud dcriuatiux fpcciei , cuius vox cft fecundario impofita , \ voce primitiua defccndcns, vtrf/^«jdefcendit ab alhedine, quia iam modus fignificandi a<5biuus a voce traheretur,& nx. fpeciei,cuius ;

non i proprietate rei:quod eft contra pofita. Diccndum eft ergo quod Species fumitur k proprictate rei , qux eftmodus "*^exiftendi pritnaric,

4eflendi.

Sumitur

a

tKMloexineodi.

vel fccundaric.

primarie

dum

,

Et voco

modum

modum

fignificandi

exiftcndi abfolute

fignificandi fccundaric ,

modum

;

&

mo-

exiftendi

comparatc. f-

modus

Species erge eji modusjtgnificandiaccidentalis

No-

modum Jignijicandi primarium,

minii , mediante

Diuifie eiw. Primitiua.

velJecundariHm fignificat. diuiditur in fpeciem primitiuam , deriuatiuam. Specics primitiua ejf modus figntficandi remfid? ejjh primario , vel vt ejir

cjuo

&

&

ejfmtia prima,

Spec jes deriuatim efi modus fignifi-

dicunt , qu6d neutrum genus rem fub priuatione vtriuf-

fignificandi

queproprietatis

non eritmodus

;

quo pofito,velgenus neurnim

fignificandi

,

fedfigmcntum vcl ;

apriuationeaccipietur,qu2 nullius eft caufa:qux ambo funtinconuenicntia;nifi tunc intelligatur, quacdam nomina cje fub priuatione vtriufquc proprictatis impofita

& hoc

,

& fic ipfa cflct * neutrius

^nuUius.

benc poffibile ficut aliqua funt verba , quae poflimt imponi , ad fignificangcneris

dum

,

eft

:

priuationera generis

,

perfona:

,

vcl alterias

accidcntis,quam gcncris,qu6d taracn imponitar ^diecHun ahquod nomen fubproprietateoOTmV^irwmV.& fic cmnu£enerit. poflet cfle oranis gcneris , hoc tantum conuenic adie
Def.titur.

Deriuatiuti.

Quidam tamen fit

tiui«ominis.

,

non habent ex proprietate

fed cx proprietate rci fubftan-

Vnde dicituradicAiuum cireom-

quia poteft attribui fubftantiuo mafculini generis , feminini , vel neutrius , vt nis generis

,

felix.

Item

illud

nomen

dicitur Epicoeni gcneris,

quod habct mafculinum,& femininum genus fub vno

4Eficaenum.

Grammatica vno

Item

$• aliquj.

M

arriculd dcfignatutn

mm

x#-

nomen

illud

,

vt htc pMj/er

V6x eft decompofita hoc pofito , modi

Sc h*c

,

quod^^^nulla caufa cogente Pocta- fub vtroquc ggj,jj.p protulcrunt , quandoque fub mafculino,

didta.

quandoque fub femm\\\o,ythiC)Velh€cdUsMc,vel

proprictatc rei

Sed dicendum

rhunes,

A

tribus

quar

HAbito dc Gcncrc

6.

Kmierm.

dc

cft

Numero

confequentcr diccndum

,

iuxta

;

c^vihdnamern! in rebus extra ' Boet.lib.i

Dufiex v»it4U.

,

&

Boctium ^efi multitHdo ex vnitMihm aggregata, Sed duplex eft vnitas , quadam cft indiui/a rci entitas,a qua cns dicitur vnum,id »

eft, indiuifum} abifta vnitate multoties iterata profunditur multitudo , qua: cft vnum de tranfcendentibus , vt ens,S rel="nofollow">c vnum : quia cum cnte conucrtitur huiufmodi multitudo , voca-

&

Numerue ef tur numenu ej/entiarum , fecundum iftam /eotiMum. numcrum eftcntiarum , fpccies rcrum numcrantur.

Alia nuitas

nui.

eft

indiuiium

,

f

m*teri»T&. diucrroru.

tiumerui

tWtrinUi.

8.

Kumeri

prt-

friftMei.

cpx

,

indiuifa conti-

cft rei

qua continuum

k

vnum

dicitur

,

id

Sc ab ifta vnitate multoties

:

profunditur multitudo, <\ux ntmecft , f indiuiduo, id fccundiira difFcrentiam materialcm difFe-

rciterata

*

vnitas

eft ,

rm * rum

,

materialU vocatur

rentium.Iftc ctiam numerus dicitur accidentaliSj quia per hunc numerum numerantur indiuidua, quae per accidens tantumdifferunt. Eft fciendum , quod in vtroque numero dua: ptoprictatcs inucniuntur , fcilicet proprietas indiuifibilitatis tis

;

&

qua: eft in re rationc vnira-

,

proprietas diuinbilitatis

qua: cft in re

quae ab vnitatis rcplica-

rationc mukitudinis

,

tione profunditur

&

:

,

ex his proprietatibus

in nomine qui modus accidentalis fignificandi nominis. Numerus crgo efi modm Jignificandi accidemali-

iam didis fumitur numcrus

,

eft Dejlniti».

ter nominis

,

diuijibilitatis

tatem

mediante epv) ,

^ua

eft

diuijibilitatis

,

.

ralcm.

rem fuh

t^vimcms

,

dm

fignificandi

cft proprietat

lia

homo.

rem

vel proprie-

fingularcm

fingularis eft

proprittate indiuifi

vnim vt animal ,

P!nr*/if.

,

cjui eft proprietas multitudi-

,

nts fignificat Sc diuiditur in

SinguUrit.

vnim

,

,

&

pln-

modm fignificandi ejua

eft

proPrietoi

Numerus plttralis eft mo-

fiib

multitudinis

proprietate diuifi ,

vt homines

,

qua

Mtima-

,

propuetatibus

modus

,

&

SyllogifmHm

DIAo dcNumcro

9Sumiiur i frtfrielMtt rei tit.

,

tt9H

Vt-

diucrfa fignificata diucrfarum

Sed in nomine compofitac,

cuius vox

tione limplicjs ngutjc lumitur iimphcitas, prout opponitur cotnpofitioni , qux cft fccundum diftantiam cirira idem fignificatum eiufdcm didtionis cadens. Figura ergo eft modus figuificandi accidemalis Nominis , mediante eflto , nomen proprietatein

rei

,'

qux

* fimplicis ccmpofiti

,

fimplcx

ta

,

vt indoilus i illud

,

vt doHus

;

&

il-

vox cft compofivcr6 decompofitx , cuius ,

,

vel dttompofitifigni-

Et fetuhdum hanc tripliccm proprietatem

ficat.

J>'finitur.

*

fii^ftieein

"J^J^""'^

variatur figura per tripliccm. diffcrcnriam, /ticJ!.""^ eft figura fimplex compofita , decompcfita. DluiJitur im

&

modks figtiificandi rem , fuh proprietatefimplicis, vt diuts,paKper. Figura compofita FigUTzfimplex

eft

trcsjp-eies.

^''"^''^-

eftmodusfigmficandicompofitiy\ipridiues,praclarHs. eft modus fignificandi fuh proprietate ^tcimfiftta. ii eft ,fuh proprietate coUeSlionis , vt in-

Decompofita decompofiti

,

expugnabilis.

Et hoc eft,quodfolct e{i.fimplicis figura

dici

,qu6d illadidio

qua: eft impofita k fimplici

,

&

conceptu ad fignificandum illa cRcompofita figura,quxeA impofitaad fignificanduma conccptu compofito. lUa autem cdfigitradecompofita, :

quac eft impofita a pluribus

lignificandum

,

quam

Licct hoc vcrum

fit

aggrcg.itis.

tamcn quia huiuimodi

,

propricratts in re

' 1.

^">>mj;fe. "'">&'-''.

conccptibus ad

cx duobus

conceptus non funt fidi

,

oportCtcorrefpondcrc

hx proprictatcs funt nomen conccptibus mc-

:

&:

fignificat.

,

cuius

XIX.

A P V T

COnfcquenter de cafu notandum,qu6d

,

cft

cadqns.

&:

fecundum diitantiam circa diuerfa fignificata *Pfoutc«"ndiuerfarum didionum cadens ; fcd in dcfini- P°?" '"""

C

,

,

vocum

decompofit* figurx , fumitur Compofitio fccundum diftantiam vocum circa' jdcm fignificatum , ciufdcm di«<.

XVIII.

,

rae

Ctjefitit itm

licct aliter

'De cafi grammaticali Nomina.

dicendum eft de Figura, quod notandum cft qu6d Figura, iion prout eft modus fignificandi Nominis accipitur a proprictatc vocis , vt qufdam dicunt ita quod illud n^omen fit fimplicis ftgulud compofitje figurz

,

pu grammaiicali

iuxta

Tigurj.

flis

Termino, Propofitione ,& Syllogifmo. In Propofirione cnim, & Syllogilmo fumitur compofitio fecundum diftantiam circa

Nominu.

Capvt

figura,

/b

nominis.

in

moratis mediantibus

accidehtali y

{"trittMiK

proprictas

rerum fumitur

fignificandi

bar,quae didtx funt,qHas

De fgura

lo. remm

&

quam

ipfis

&:c.

,

,

Trti

fumatur g<ea,iGrmtn. fimplicitoi ycompofitio ,^ decompofitio in noniine """'"'^' ** *"^** figurae fimplicis , compofitac dccompcfit*,

nomen proprietatem in~

proprietM

,

&

cft

fitionem

&

Vnittu e$nti.

eft

iuxta

,

ctiam proprictatibus imponit Logicus trcs voces , ad fignificandum fcilicet Terminum , Prcpo^

quod notandum,

animam fecundum

^e Arithmcc, frofufk. cap.j.

quod cft conira

,

proprictas decotnpofiti. Et voco , proprictatem dccompofiti proprietatem collcdionis ex pluribus , quam duobus. Ab his

XVII.

V T

p

quia

traherencur

fignificandi

fcilicet proprietas _pw^/if«

coTnpofiii

De numero accidentali Nofninu.

C

,

qu6d figura funutur )l quod notandum , qu6d rebus inueniuntur trcs proprietates com-

in

hdc cortex.

55

vt ine.xpugHahili4

,

& non a rci prourictatc

a vocc,

Duttf gcncris,

dicitnr

fpeculatiua.

dicamus

dam proprietatcs communcs tes .

principif '

'

, 1

&

proprietat '

'

,

iuxta

in rcbus ihxicniuntur ,

quod qux-

fcilicet proprieta-

1-1

temdni. Item inue-

.

niuntur quxdam proprietatcs gcncraicsin rcbus, fcilicet

,

proprictas

,

^.

C*fMe.

vt ejuideft aliquidinft

,

tpiod

eftalterumiSc proprietas cuius eftaliud;Sc ptoprieI3i5,\tcftieft,(^eui ali^juid datur ;

&

fic

de con-

fimilibus»

'"''""'*'" rei ex qii. defumuur.

m

:

Grammatica

54

repracfcnwntur per inflexio> qua huius nominis ^ttod , cHttu y cui y &c.

firailibus

&

nem

&

tmdm JignificanM

efi

& fecundum harum pro-

prietatum diuerfitatem tatibus fuperadditis

mccidentdilis

nomen pro^rietatemprincipi^,

fix^eeitt.

,

cum

,

ahis

,

&

, fub proprietate , vt fub proprietate, vt quod

aBum

<juod efi alterum

alitjuidinfi

efi

fub proprietatc vt terum principians pajfiue

iicat

"vt

vil

in ^uo.

alterum

,

Si-

Socrates figni-

ejuod eft ali^uid in fie al-

vtrobique enim ftat rcfpcdu vcrbi depcn-

:

fub proprietate principij , dentis , proprictatc , vt <juod

,

id cft,

,

,

verhi fibi adharentis principians aEiiue.

militer Aiccnio, Socrates amatur

de quo

efi

alterum

fupcr-

,

Verbi

«Sbu

,

poflit fubftare proprictati

vel proprictati

vt in

,

<jho

vox Nominatiui non ,

vt de

,

& nc de aliis

,

(juo,

tamcn

:

fignificatres fub proprie-

Nomina-

vt de ^uo

,

non

cafus ab aliquo diitindus. Item

eflct

vel in ejuo

quia tunc

;

medut

eft

modo

huic

vt ipfiam

eft

rem

in

fiiffiificandi

vt cui alterum acquiritur

,

fiperad-

,

rum

ac^uiritur

citur

modus

cft

ritur

ejuo

,

vel in

^quod ,

tunc cft

^

tur in verbo

&

;

modus

figttlficandi

,

hoc probatur ratione

,

vt

fic

&

lUc

:

tyfccufiitiuiu cafiu

xionem,^/? modu6

&

eft

alterum.

cuitueftalterum,Dzti[ias cft

vt cui

,

eft

tUtttr alterum

alterum

,

modus

vel cui acquiritur

Nominatiuus

,

fignifican-

erit

modus

vel

,

figni-

Et dicitur iftc modus fignificandi Nominatiuiu , quia fub ifto modo , nomina rcbus imponimus & huic modo proportionatur in verbo , modus , vt ficandi vt ejuod

alternm.

eft

:

i^fium

eft

alterum

,

principiatum

fcilicct

caufatum a re Nomiiiatiui adiue

,

vcl

,

&

paf-

fiuc.

ne principij ,

(k\i

modtu fignificandi rem in ratiovel termim indijferenter ,proprieta-

eft ,

vt cuius eft alterum

ctnAo tis

^uod

altcri

,

(ecundum didam

quem

ter- ^ff">"»««w»

vt di-

;

Deum fiterminandi adum,

Accufaiiuus

iftc

proprictate

fub

fiperaddita

,

proprie-

,

Et dicitur e^tEt huic nioeufittiuiu quafi terminus adus. do proportionatur in verbo modus * dcpcndcntis , fub modo ad alterttm. Aliquando tamen Accufatiuus cafus eft modus fignitatc

vt tjuem

,

rem

ficandi

cum

trinfecc

noo (uperquando adus conftruitur in-

Infinitiuo

vcl

,

me

vt dicendo

,

dcpcndoi» '"*•

proprictate fpeciali

,

fcilicet

,

fuperaddita.

fub ratione ptincipij fimplici-

,

id eft

,

,

"•

infle-

rem in ratione

cum vcibo im-

legere

,

me

oportet

hic fignificat Accufatiuus rcm , fub ratione principij ^ nulla proprictate fpcciali con-

trada

ncc contrahibili

,

,

cui proportiona-

modus verbi fimplicitcr *. Et hic modus non vidctur fibi accidcre , nifi tunc ponatur quod kCtus fit modus fignificandi acquiuo-

cus

,

ad fignificandum fub rationc termini , tt ad modum fub ratione principij fim;

&

*'*^.^^.' """?

j-^form

"^

formatusnc© «onfotnaabi''*•

pHciter.

9• fciendum, quod ratio termini, vt quem, fimpliciter, id cft , non con***• traftc vt dicendo ,lege librum : aliquando con- * ^°° perPraepofitiocontrahitur trad^, vt quando ^^["^^^^^^^^ nem Accufatiuo dcfcruientem,vt dicendo, Vade cft niodu» Et

eft

ahquando fumitur :

adplateam , curro ad campum ,

modus t

fibi

&

&

fic (\gn\i\candi fic dc ahi«. correfpondcns fimpliciter cft con- corrcipond^

^

,

Prxuolition»

trahendus*

„

^

,

.^

«r.ahcndu*.

,,

,.

Fecatiutu cafiu eftmodMtfignificandt rtm fitb ratlonetermini

dependentis aEltu exerciti

f

,

coiuia^^^ vel exer- hcndus.

nulla differentia diSlarum proprietattm

fiii\q, Vocati- f t*!htciit
citati

,

peraddita

:

vt diccndo

,

o Henrice

:

ifte

.

Genitiuiu

te

proportiona-

efi ,

dcpcndentiam huius verbi amo

^uem

Probatur etiam authoritate * Petri Helis , qui vult quod fpecies , fiue modi cafuum , fumantur penes inflexionem huius nominis <jttod,cuitt6, cuiyScc. Si ergo Genitiuus , eft modus fignificandi , vt di

amo Deum:

,

gnificat

candi

:

modo

vt ipfium

fignificandi

proprietate vt

,

tur

vt ejuod

di-

quia

,

vt cui alterum acejui-

,

huic

modus

&

:

Datiutu

datur.

dus fignificandi , minatiuus ab omnibus aliis diftinguitur , fed per modum vt ejuod eft alterum , eft diftindlus ab aliis ergo Nominatiuus cft modus fignifi,

,

&

:

vt cui alte-

,

fupcraddita

,

fignificandi

fignificandi

vel datur

,

pcrfonali efl

vel datur

,

modus

ifte

rtm

fignificat

proprictatc

,

J.

pro- DMti-m,

,

in

:

Datiuus Socrati

ifte

,

5orriir> accidit

,

in ratione tcrmini

addita

de

,

modus eft moNominatiui per quem No-

aflas.

&

,

modus

,

efi al-

quafi pri-

,

vel termini indifferenter

,

vt dicendo

:

diantc praepofitionc

authoritate. Ratione

*

eiita

ter

t]ued eft alterum

Gttiittuui.

prietate

C conftnidio Nominatiui cumVerbo fierctme-

Nomlnatiutu ergo

nominc.

genittu

in vcrbo

Datiutu ca/tu

cendo

faluim.

Hclias traft.

,

ratione principifi

mini

pixpoutio dcfcruiret Nominatiuo


vt cuitu

,

alteritu.

Ex hoc patct error dicentium , Nominatiuum eflc raodum dc quo cft alterum cnuntiabile , vcl modum , in quo cft ahcrum , vt in fubiedo, licct enim * rcs Nominatiui refpe-

tate

Ri,

Nominatiui

a vocc

proportionatur

additi.

tiuus

*A

proprietatc

,

ftrudionc

Ifte

re

vt

mo

filiiu

fuperaddita. dicitur Cenitium

,

terum , fitperaddita

, vt dicendo , Socrates currit, nominatiuus Socrates fignificat in ratione principij , refpedu huius aftus ama-

non

ifte

,

vel a7nat.

Nominatiutti cafiu , efi modtu fignificandi inraUtmin*ti- tione princifij yilla proprietate r«,vt<|uod eft al-

,

efi

hac conftrudionc , ifte Datiuus Socrati fignificat per modum principij , fuperaddito fibi modo , vt Similiter dicendo,/icui alierum acejuiritur. neo Socrati , vel fimilis Socrati : in hac con-

tiuum.

^iiod

nominis

terum

proprie-

Cafus in fex fpecies partitur , fcilicet in NominatiuHm , GenitiuHmy Datiuttm, tAccupitiuum , VocatiHum , ^yibUi-

Sjgnificat

vel filitu Socratis

;

ius

vtltermini confignificat

VOX.

Simih'ter diceu-

fupcradditl

,

rnifireor Socratis

,

dis proprietatibus fuperadditis primis oriuntur difFerentiae Cafus , vcl Cafuum.

Diuiditur in

*

do

Gcnitiuus Socratis fignificat rem in ratione lermini , refpedu buius vcrbi mifiereor , vel hu-

Jslominiitmediante cjho,

Mtlt.

itu eft alterum

a prirais proprictatibus oritur cafut , qui eftmodus fignificandi Nominis. Scd a fccun-

Ca/iu igitur DejtnitHr.

fpeculatiua.

,

Soeratii interefl

fignificat

* huius

rem

:

,

fiuperaddita

ifte

in ratione principij

veibi

interefl

,

:

Genitiiius ,

proprieiatc

,

•

t

I

& exercitu*. A&.\\s figna-

nfpcau de-

vt di-

eft 3iGius,(ci\icct fignatHs,

Socra-

meft,quipervcrbum,velparticipium impor-

refpe-

tatur

vt ch-

per prolationcm huius Aducrbij 6,cxercitatur, ^j^'/^^*"*'

,

vt lego

,

legens.

Adus

exercittu cft

,

qui

quafi

pendcnti*._ ^*'^"' »*«'*»'

.

Grammatica modutn (igniHcandi cadcns > & hu-

qua/i in eius

tcrminus

ius proprius

cft

vocatiuusj idc6

ifte

modus ngniAcandi yocatiuM nominatur,quia

Et huic modo HgniBcandi Vocatiui,vcl exerproportionatur in Aduerbio 6, modus

citati focationis

el

cxctcica-

fignificandi per

I.

vocantis,vel exer-

citantis.

tionis. I

modum *

do


JM#.

nando nominata.

Notandum quod

,

qao , /iperaddita

j

vt dicendo

vt ^Ho , fuperaddiia

tionatur tero.

modus *

,

,

proprietate

vterpane

j

iftc

,

& huic moda propormodo

dc'pendentis fub

Similiter dicendo a Secrate legitnr,

vt al-

,

ifte

abla-

tiuus fienificat in rationc principij ,proprietate,

vt ^Ho fuperaddita. Et dicitur ,

quia

eft

modus

ifte

fignificandi

,

modus Ahlavt a quo ali-

quid aufcrimus. Et eft fciendum quod ratio termini , vel principij vt tjMo, aliquando fumitur non contraftc, vt dicendo, vurpane ; aliquando contradc Prspo-

vel confequentis

fignificandi fibi correfpondens, bilis, eft

& proportiona-

funt

quam

tHuifitnU c»l-

li^itW.

entis

fumitur

didum

Nominatiuus cafus, Si tantiim in rationc rermini nuUa fpeciali proprietate fuperaddita,fic cft Vocatiuus cafus. Si autem fit modus fignificandi rem fub ratione vtriulque indifFercnter , vel hoc cft modo iiiperaddito vt cuim ; & fic eft Genitiuus cafus ; vel modo vt cui , & fic cft Da-

oritur a proprietate

tiuus cafus

;

modo vt tptemySc fic elt Accufavel modo a cjuo & fic eft Ablatiuus

cafus. Et eft

,

fciendum qucd

ficut fpccics,

& dif-

fercnti^ cafuum attenduntur penes inflexioncm iiuius

nominis tpiod,cuiui,cui,

icc. fic

vcrbo proportionabilitcr cafibus pcncs inflexioncm huius nominis alteri , &c.

modi

in

attenduntur

,

alter

,

alterifu,

,

modus

generalifll-

fignificandi

prius di
hoc modo Pronomen

guitur, vt

vcl

eftcntialis

eft

per frtntmin.

,

raodus fignificandi in ratione principij tantiam, modo, vt quod, eft alterum , fuperaddito , fic eft

;

quot

dr * indeterminata apprehenfionis ; a qua \eth proprictatc modus fignificandi pcr

fnodum

in

,

ratio

XXI.

MOdus fignificandi modum entis

fit

hxc

& fic patet qu;,5(:

Capvt

tantum , vel termini tan-

tiuus cafus

:

Vronominij.

ItJJimo

indirfcrinter. Si cafus

vtrmfquc

ideo qui-

vocis iu vo-

clfe

Ve mddo Jignificandi ejfentialiter genera-

tum

vcl

j

accidcntalc^.

fignificandi principij ,

vocum;

vel inconfcquentis

musPronominis

Ex iftis patet fufiicientia iftorum fex cafuum, per hunc modum Omnis cafus aut eft modus

quam Donatus

modi fignificandi Nominis, tam clfcntialcs»

contrahendus,

;

SnficUntla

,

a parte vocis attenditur

&

&

,

ccminflexionem, Quod autem aliquod nomen fit primx , fe4, cundar,tertia:, quartaf, vd quint» Dcclinationis, Eiui^dtt.

iitionibus adiciflis, vt dicendo,
«I

Declinatio

fubcafucomprchcndit,iproprietatibusca(uum Donar. paroritur. Declinatio ergo ejt modMt fignificandi rem tit. j.denonominis per tptem infleSiiur. Et variatur per di- "''"r.' ^"'""'*uerfas cafuum j)roprictates, dc quibus didum cft, Et quia ad iftam inflcxioncm proprietatum, fequitur inpluribus inflcxio

tiuHi

II.

55

modus dicitur^«7S»4 a perfefi-

dam dixerunt Declinationcm

t.nte

mo-

ide6 ipfc

,

vel termini indiffirenter

vt

tix fub

fc

AbUtiutu cafm eft modni/ignificandi rem , in ratione principtf

ablatiuus ugnificat in ratione tcrmini propriedepenJen-

dc

eft

proprius tcrminus vocationis > feu adusvocandi.

ipeculatiua.

Modus

nam

,

* rupr.cap.l.

diftin-

cft.

vero indetcrminatae apprehenfionis

prima^. Materia

minata

*

Nominc non

a

haiitm ^f quielii.

,

feu

modo

enim prima in

clfcndi matcriac fe,

extra indeter-

6. Mtau. pgnifiiandi nui

a

mmtiriM [h-

formac naturalis, miiur

cft, refpedlu cuiuflibet

quae inell: dc fe, ita quod * nec includit formam, * nec incluncc determinationem formar. Ab iftacrgopio- dit ccc eiprietatc materix prima: , qua: cft proprictas dc fe cluditdeter-

indeterminata

mam

,

determinabilis

tamen pcr for-

niinatioDcm

foimz.

fumijur modus fignificandi per modum indctcrminati , qui eft modus fignificandi cften,

tialis

gcneraliflimus Pronominis

Pronomenmarcriamprimam fcd cx

modo

;

non quod

fignificet tantijm,

eifcndi repcrto in materia prima,

intellcdus mouetur ad confiderandum aliquam cftentiam fic indeterminatam

,

&

ad imponen-

dum fibi vocem fub modo fignificandi pcr raodum indctcrminati. Et hunc modum genera,

T)e perfena f£ DecHnatione Grammaticali.

CA

P

V T

XX.

liflimum eircntialcm Pronominis , Grammatici Sipiifitmt cxpreflcrunt , diccntcs , Froncmen fignificctre fithfniHaKtitm ftantiam meram, velfiibfiantiamfine ^ualitate ; danfim qmalits» tes intelligi ^cr fiibflantiam modum entis, qui in ti. fubftanria principaliter rcpcritur

f. ferftn».

Defiiutur.

HAbito de cafu

nunc dicendum de perfona. luxta quod notandum eft , quod in rebus rationabilibus reperitur quardam proprietas cafus ; fcilicet proprietas loquendi , a qua trahitur perfbna, qux eft accidens Nominis Eftergoper,

;

fona rmdHs fignificandi Nominis, mediante cjuo

* confignificat

* l$gni1U*l.

men proprietatem lo^endi

ViuidiiMr,

dum diuerfitatem loquendi, de fe ,ad

;

,

No-

&c fecun-

alium , vel de alio variatur pcrfona per triplicem diffcren-

primam, fecundam , & tcrtiam, Prima perfona eft modiufignifie^ndiremjidfprt^

liam,fcilicet

1.

prietate lotjuendi defe,vt defi. na.

Stcundn ferf»n». Ttrti» ftrfr-

Secunda perfona eft modm fignificatt^ rem fvk proprietate lotptendi ad alium, vt ad alium. Tertia perfona eft modusfignifiicandi remfiibpreprietatf locptendi de alio , vt de alio. Et quia modus

loqucndi dc

fe

»

non

eft fine

tnodo iignificandi

,

vt didlum

cft:

modura indetermina-

per meram,\c\finetpmlitate,

tz apprehenfionis, fi obiiciatur fic Modus fignificandi jpat'' 7debct efte pofitiuus , ic non priuatiuus , ficut OHiBiK pars eft quid pofitiuum ; fed modus indetcrmi-

Scd

:

tis

eft modus priuatiuus crgo non potcft efte modus fignificandi Pronominis. Diccndum quodillud quod eft ita indeterminatum, quod cxcludat formam , & formac dc-

natx apprehenfionis

,

:

,

terminationcm , eft priuatiuum ; tamcn illud, quod fic cft intcrminatum , qu6d non excludit, nec includit formam , ncc fomi* dctcrminatio-

ncm , non cft priuatiuura

,

& fic fe habct modus

8. StlMiiur.

Uctlnt figni.

fUtukU friwtititim,^fȣt'

Pronominis , qui eft raodus inde- tium. tcrminatidc fe,determinabilis taracn. Vcl dicendum , qu6d pcr modum iftum priuatiuum

fignificandi

Grammatici circiunloquimtur

modum

fignifi-

caudi

Grammatica (peculatiua.

56 pofitiuuiii.

candi * partium,qui

munis Et Modutfignifi-

enndi ccm-

dn-

tnunii

modus /jgnificandi com-

eft

fimplicitcr.

dicatur

fi

communis

,

quod

mocius fignificandi

iftc

hoc nomine

fimpliciter inuenitur in

vel ergo ens eft Pronomcn , vel Pronomcn non erit didtindtum a Nomine. Dicendum, qu6d licct hoc nomen ens habeat modum figni-

ens

y

communem

ficandi

refpedtu

,

klsy vel leonis

commune

tamen

:

eius fignificatum

homi-

;

non

eft

refpedtu aliorum tranfcendcntium,

w

vnum , , & alitjuiJ,&c refpedlu priuationum,& negationum, vtnihileA. non ens ergo non habet modum fignificandi communisfimplicitcr;fed Pronomen habet modum fignificandi communis fimpliciter,refpe(fluomniumfigniquae funt

;

ficatorum fpecialium,

&

tranfcendcntium ptincgationum , tefte Prifciano , qui Ptifcian. lib. uationum , i^.dePtono- dicit quod t Pronomen ad omne fitppofitum pertinety

&

iTiinc.

t

id eft,ad

omnc

fignificatum fe extendit jcrgo in-

fi^i'fi'»f'*

Fronominis adomnefis'**-

ficatum fertinet.

ftantianulia.

quod eft notandum , quod oipnis

luxta

orationis

,

eft

ensfecundumanimam.Itein

dum eft quod omnes priuationes ,

lO. ^fupra

in Ce funt entia pofitiua in

c.t.

pars

fcien-

dc negationcs

anima vt di«5bum ;

eft

Dicendum eft ergo , quod licct modus indetet minati , non fit pofitiuus realiter ; eft taprius *.

men

pofitiuus in

(Sfcionem

anima

:

& hoc fufficit addiftin-

partium orationis

cundum animam. Pronomen fignificanspermodwn

entis

,

,

: c% confequcnti diucrfa Pfonomini adiediua *. Contingit cnim rcm ellc prxfentcm * Jemonftr»* certam,& maxime certam,vel priientcm, tiua. fic demonftratur per hoc Pronomen ege, vel.non maxime cflc ccrtam , prxrentem, fic dcmonftratur pet hoc ProHomcn tu, alia

& &

&

&

quae funt cntia fe-

ergo efi pars orationis

& indetermimttt

appre-

henfionis.

&

fimilia.

Modus fignificandi, qui \oczxmrelatie

fignificatorum

fpeciaiium,rciHcety«i/?
&

tionum

,

fumi-

tur a proprietate rci,quac eft proprietas abfentia;,

&

incertitudinis

,

4Kel»tiuum,

Vndc

feu notitiae fccundae.

Donatust" appellat iftummodum tjualitatemPronominis infinitam hic modus conftituit Pronomcn Rclatiuum. Pronomen ergorelatiuumfigniincertitudinis, ficat rem fiS proprietate ahfintia,

^ Donat.cir»

&

:

&

Semper enim pronomen relarelationis reprjefentat rem,vt eft ab-

fiu notitiaficundd.

tiuum fens,

vi

& inccrta, fiue

fit

res praefens

quac refertur , vt dicendo

,

,

fiue abfens,

Socrates atrrit

;

&

ille

KeprtfentMt

rtm fubnotiti» fetund/t,

^ abftiUtm.

hoc relatiuum iUe rcfcrt hoc antccedens dzns fub aftu primo,fcu fub notitia ptima , rciterando ipfum fub adii fecundo , fiuc fub «otitia fccunda > & fic notificat ipfum, tanquam inccrtum , abfens , facicns rccordationcm de ipfo fubadu fecundo. Rccordatio enim fcmper cft pr«tcritorum,& abfcntium.Rccordatio enim Reeerdatio nihil aliud cft , quam cognitio fecunda , vt fi ali- quidejf. quid fit primo cognitum , poftca oblitum , itcrum ad memoriam reduftum , vnde dicitur Relatio, quafi ante lat£ rei recordatio. Et ficut con- Dtuerfititfrttingit darc diucrfos gradus abfcntias , fecun- UdimtrMm, dum hoc funt diuerfi modi relationis , cx confcqucnti diucrfa Pronomina rclatiifi , quia ad diuerfitatem in caufa , fcquitur diuerfitas in

di/putat , Socrates

&

&

&

cfFcdu.

De

modi4

/ignificancti ejfentialihus

XXII.

V T

& deri-

&

Jpecialijfimti.

P

,

ab eadem proprietate in Prono- Prlmitiuum. DeriuMtiuS. mine , a quo fumitur fpecies prinutiua , deriuatitta in Nomine , funt enim iidem modi fignificadi hic,& ibi:nam primitio in Pronomine idem

uatiuui, fumitur

mminij) tamjitbalterntj,quam

C A

Modus fignificandi, qui c&primitiuus

Pro-

quod fpecies primititui in Nomine & deriPronomineidcm cft, quod fpeciei deriuatiua in Nominc. Sed habent fc difFerentcr,quia

eft,

;

uatio in

hoc autem generaliflimo modo fignificandi Pronominis admodos cilentiales , fubalternos , fpeciali{fimos defcendamus , qui funt modi relationis,8cdemonBrationis,moduspri~

SVb

Mfdi efsfti»les fubalterni

&

lpefi»lei

fex.

&

&

modus deriuatiui,modasfitl>fiantialis, vel fubfiahtiui^SiC modns adieEiiui. Modus ergo fignificandi , qui vocatur demonmitiui,8c

Demmnrddi firatio,(\imm\z a proprictate

rei, quae.cft

propric-

& pricfentiac, fcu notitix primas

tnodus.

tas certitudinis,

• Donat.c.de

hunc modum Donatus * vocat
Pionominc.

intellc6tus,&

dcmonftratiuum. Pronomenergo demonUratiuumfignificat rem

3Demtnflra-

ratione

tiuttm.

Semper cnim Pronomini

DemSftrstiMi ttd s?fum,vel intellellu

tn$di.

fex

,

fitb

vel proprietate prafentu ,feu notitia prifna,

fex demonftrationes

& deriuatio conftituunt diuerfas fpecics Pionomcn primitiMum, & deriuatiuum fed in Nomine, fpeciesprimitiua, &

primitio

,

in Pronomine,fcilicet :

deriuatiua

mo^i fignificandi

accidentales

Nomine, fcilicetmodus/wry?y?<j«r*f a proprie; & modus adiacentit a proprictateinhaerentis alteri fccundum cfle. Et cft fciendum, qu6d a Grammaticis ponuntur tria Pronomina fubftantiua , fciHcet ego , tu,

in

Pronomina adicdiua pofucrunt.

&

:

loanne, iUefuit loannes, hic

&aliud

vnum demonftratur,

numero fignificatur. Etfic contingit modos certitudinis , & prsfentiz: & fecundum hoc erunt diuerfi modi demonftrain

dare diuerfos

adiundione

Submodo

autcm omnia alia

alterius fubftanfiui, aliis

funt adiediuc

vfi

currit.

:

7' SuhfitmtiuS.

quia huiufmodi vfi funt Poctae virtute demonftrationis,& relationis in ferraonc perfciSlo,

men dcmonftratiuum ad fenfum , hoc quod deScd Pronomcn demonftratiuum ad intelledum , hoc quod dcmonftrat,non fignificat , fed aliud vt fi dicat dc herba demonftrara in manu mca , htc herha crefcit in horto meo , hic vnum demonftratur , aliud fignificatur:& hunc modum dcmonftrandi habent propria nomina vt fi dicam demonftrato

AdieHiuum.

fiti,

fine

ille

6. SubfiantiuM.

tate eflcntiae diftindae

corrcfpondent praefentiac , fiue fit ad fenfum fiue ad intelledum , difFercnter tamen , quia Pronomonftrat, fignificat, vt

Nomi-

nominantur. Item modus adiacemis, Sc perfifiantis ab eifdcm proprietatibus fumitur,aquibus fumcbatur

nis

,

idco Grammatici

fignificandi, qui eft

modus

dcri-

ad modos fpecialiflimos dcfccndamus. DtriMatiuum Centinet autcm fub fe duos modos. Primus cft Proncmen. uatiui

,

fignificandi per modum adiacentis altefub ratione poflidcntis ipfum :& hic modus conftituit Pronomen dcriuatiuum potleflfiuum; Pronomen ergo deriuatiuum pojjeffnatm efi,tjuodfigni-

modus ri ,

modum adiacentis alteriper modum poffidentis ipfum, vt meus, tuus,fiais,&cc. Secundus modus deriuatiui eft modus fignificandi per modum

ficatper

adiaccntis alteri

,

fub ratione gentis

,

vcl patriae;

&

PcJfeJpMUm.

Grammatica (peculatiua. &hicmodus

conftitnit

Pronomen deriuatiuum

gcntile. Prenomen trgo ieriHMiuHm gtntiU

StHtilt.

jtgmficMt per tit,

e(i

,

^ucd

modum adiMcentit Mlteri^b rtftiontgen-

fine demonftratione ,z\xt reiatione

crgo non

vcl patrix, vt neftrMS , vtfirM.

modus fignificandi genePronominis diaidirur in modos fpe-

mtit.

ralifllmus

cialiffimos

,

& fubalternos

fic

fumptum prima fui Pronomcn demonfiratiMum

plicitcr

in

,

,

Pronomcn um-

diuifione diuiditur

,

tiuum , dtriuatiuHm

:

,

& relatittum primi& mdietiiHum.

fubftantiuHm

,

ItcmPronomcn adie<St:iuum deriuatiuum diuidiPronomcn deriuatiHumpeJfeffiHum & in de-

tur in

,

riuatiHumgentile

,

Sc

Pronominis didta

haccdemodis

cflentialibus

f^tcA attingcrcj

eft fruflri.

Notandum ergo cft , qu6d aliquid dupliciter 6. & vanum vno modo qu6d nihil Non liab. in

Sic crgo parcr,qu6d

9Tiimiftnk

$7

eflcntiam indct^rminatam fub modo indetcrminati,& vlterius ad conftru£kionera;& huncfineni

dicitur caflum,

;

modo

fignificat

,

gnificat.

Pronomen

alio

aliquid determinarc

non

,

quia nihil determinatc

fignificat aliquid

,

& fic arringit fincm & fic

MS.

cod.

Traot-Tybcr.

,

,

eft fruftri.

qu6d Pronomen fignificar condeterminatum , applicabilem vnitam in anima , quim extra animam,

Alij dicunr

ceptum

entis

cuique enti,

fidut intentiones fccundar, vt Geniu,Species

fufficianr.

fi-

licetnon

ieEhtm,Pradicatum,Sc

,

Sub-

Ofinit atiirHtn

intit

qua

fignificant

conccptum

,

fignifi-

c*rt€»netpii

MppluM'

biltm

Mliit.

dctcrminatumapplica^ilemcuicunquccntiiquo-

moduJignificandi

*Z)^

accidentalibiu

rum motiuum cft

XXIII.

Ifta

Donat.citat. €^»lit4ufinittt

sb seti-

tltntilmt etT' tit

,

^

4t-

mmjlrstit.

Cttfum.

pro accidente Pronominis , diuidit in qualitatcm )?m>4m , Scinfinitam: Sc^oat illos dyos modos fignificandi cflcntiales fpecialcs Pronominis , fcilicet demonftrationem , & relationem, de quibus didlum eft; ita quod per Qfialitatem finitam dat intclligefc demonffratienem qus rcm finitam, reprjcfcntar, ccrtam fignificar, aflignat

tnr.

&

fub accidentibus realibus

fcilicet

sb

,

qu£

oculis

confpici pofrunt.Pcr^w
nitam repraefentat , fcilicet fub notitia fecunda per rccordationcm , qus cflincerra refpcd*! notitia: primae , vt didlum eft. De Genere autem ,

&

>^fupiac.i4.

Numero , Perforta , Figura , 8c Cafit in Pronominc idem inteIIigatur,quod de ipfis didum eft de Nominef nam ifta accidentia eadem funt hic , &

fc fcqq.

ibi,& ab iifdcm proprietatibus fumuntur.

:

;

quia

XXIV.

modis fignificandi Pronominis, confcquenter dc eiusfignificationcvideamus. Quidam dicunt , quod Pronomcnde fe abfolutc nihil fignificat , fed tantum habet habilitatem ad fignificandum, talis habiiitas reducitur ad a6bum jpct demonfirationem , Sc relationem, quod perfuadent per Prifcianum.qui dicir Preno-

&

&

Prifciao. lib.

IX.

rnen fine demonnrtUione &relatione

ntS

9.

Ad aIiud,quodaddu(£lum fuir ad confirmationem diCti fui quod Pronomcn fignificarct alifi

,

quid indeterminatum,cius fignificatum no"n pof^ fet intclligi,

Diccndnm quod

vidcmus in Madui

ficut

re.quod totum compofituni intclligitur pci formam poftea pcr Analogiam ad formam co,

&

gnofcitur materia

niam

vr dicitur

,

qua:

cft in

ma-

tiri»m.

pocentia ad for-

primo Phyficorum

rext. ii.Sc aliquam ef^ fentiam intclligerc inderetminatam , poftea confiderare , & ^ confiderare efTchriam aliam i« refpe(^u ad illam,vel aliam indcterminatam , lamen pcr aliquod dcterminabile:& illud eft fignificatum Pronominis , fcilicet efTcntiam de fe indeterminatam,dctenninabilem ramen.Et fic pa,

intil-

ligindi

deinceps;fi<; intelledus potcft prius

&

tct

qu6d Pronomen

rerpicere.

iigniji(Mtum

frinominii. Indifftrtni ifi

ad tjnniM.

fienificatefrcntiam,licet in-

fignincatum enim Pronominis ad fignificata fpcciajia;fcd ctiamad fignificata tranfcendcmia,priuationumj negationum , vt patet ex didlis. Quod cnim

determinatam

:

fe extendit

&

HAbitodc

rttm.

Cinctptm

;

Pronomen

Capvt

fi

,

non foI6m

Defigntficattoneprofria Pronomints,

Opiwit slit-

8.

enim erro-

fubiedum intelligitur,& fignificatur vndc ficuc hzc eft falfa, Conceptut hominis eft animal , fic hxc erit (a\(z,Ega fum animal, quod eft inconucniens.

,

InfinitM

eft

dititur dt tt.

&

tmtfrtit tUti-

,

^<;m0,quiaprxdicatum deeo verificatur,quod per

eft de modis fignificandi accidenluxtaquod notandum eft,qu6d Oonatus affignat Pronomini fcx accidcntia,fciliccr G^alitatem , Gentti , NumerHmi Figuram , Perfonam^ &

Notandum, qu6d jS^
%.

opinio fimilitcr non vajet

talibus.

cendum

Actidenti»

Pronomcn fignificarct

Riiicitur.

DI£Vo dc modis eiTcntialibus fignificandi.di-

trmuminit.

fi

Pronomcn fignificaret conceptum cntis , nunquam prxdicarum reale poffet verificari de Pronomine & fic hxc cffct ralfa, Egofitm

nca

Dooat.citat.

quia

non eiTct intclligibile.

Capvt I.

,

«liquid indetcrminarum, tunc eius fignificatum

Pronominv.

fignificat in gencrali

,

illud rcfert

,

&

demonftrat in fpeciali : lcd Pronorpen in fpcciali dcmonftrarc,& rcferre potcft, quod eft ens , fiue fit in anima,fiue extra animam ; fiue fidlum , fiue verum ; fiue ens in ad);u,fiue cns in potcntia;& fic

vno funt duo contraria , fcilicct cns , & non non cns rcfcrt & dcmonftratprout cftaliquod cns fecundum animam :quiac0»/r«diBoria extra animam , funt contrariafecttndHm atiU in

cns; tamcn

ffMm,vt patet 4. Mctaph.text.p.

cMjfumeJfe,&

vtuium. Ifta Ktiititnr.

opinio

eft

crronea

,

Mtitu figni- tas rei prxfupponit ipfam habet modum figniHcandi

ficiuttUfuppt-

nit Jignifie»-

tnm.

& falfa

quia

;

modus

rcm -y

,'fcd

bet fignificatum.

Ad authoritatcm, quarn adducunr,dicendum,

qu6d Prpnomen fine demonSiratione , Sc f^idfitVMnon eft cafTum Sc vanum.quia.vt dicitur num. iMturA iadtttrmin»ti.

fignifitMt

reiatione i.

Phyf.

text.Gi.lUud ejl cajfum,& vanHm^quodefi erdinatum in aii(juem finem,

& illMm non attingit

men fimplicitcr ordinatum Scoti oper.

Tem.

l.

eft

,

fcd

Prono-

ad fignificandutn

ejfentiali generalif^

fimo Ferbi.

Pronomcn

crgo ncceffarid ha-

5'

Prentmin

De modo figmficandi

fignificandi fupponit fignificatum, ficut proprie»

C A P VT XXV. MOdus fignificandi generaliflimus lis

modum

Vcrbi

,

cft

modus

fignificandi

tft, Sc Mftantis i fubftantia.

telle^um

eft

notandum, qu6d

dus, fcilicct eJp!,Sc diftantu.Cit lutc fumpti,

Ad

efTcntia-

I.

rem pct Mtdtmfg^cuius in-

^JJ^' vtcrquc mo- y^^f^ forma Verbi abfolicet

tamcn comparando Vcrbum ad Pai-

B

ticifiuro.

^*^

Grammatica fpeculatiua.

58

^^e maUri/t ticipium , tQodus ejfe habcc racionem materiz, (^ eSuenien- rcfpedu Vcrbi, quia facit Verbum cum ParticifUm finiu. pio conuenire 5 fed facere conuenire, eft proprie-

modus autem diflantu,)\jihit ratioquia facit Vcrbum ab omnibus aliis diftare, & diffcrre. Et quia alia eft ratio ma{eri£ , &C alia ratio forms , ideo componendo tas mareriae

ncm

vnum cum dus

Signifienti»

,

altero

eft,

uus pcr raodum cft

,

cx vtroquc refuitat vnus

mo-

per naturam compoiltionis.

,

Norandum

1. ftr mfdum aSionit , (jr

:

form£c

quod modu? ejfe

,

fcilicet

,

quz

proprietas/«A;«*

habittti.

quas-^pponitur proprietati entis, quac eft proprietas habfttu,& permsnentts, yt prius

.

didumeft*.

f*r

modum

fopri Ci.

y f)ii*Sit.

^ficcejfionis

Et

,

dicaSjCflecuiuflibet rei verbaliterfignifi-

fi

non tamcn omnc cns habet

catur,

uum nam eire Dci :

influxu,

,

jtur,

,

geney atio,& coriuptio,

non habcnt

,

efle in fucccf-

& tameneiTeillorum vcrbaliter fignificar-

vt dicendo,^*wr
& tUumina-

tio aeris funtifiue fuerunt.

Dicendum qu6d licet eflc Dei , & Intclligen', npn fitfuccefliuum fuccefHone tempo-

4fylmtur.

Sueee^e realie,tilia imaginaria. Bocc.lib. ^.

,

tiarum ris, eft tis

:

ramen fucccfliuum fucccfllone xternita-

& Mch tternitasfit totafimnl,

ex

profa 6.

ceflionem,

yidcScotum in i.d.^.q.i.

ad

(fr

perfeElapojfef-

y/ff,fecundum Boctium; tamcn,quia intelligimus

dc CoBlol.

inferioribus

iftis

,

non fit

jbi fucccfllo,

qu2 cft

inter

tempus,

&

11.^

fit


,

ta-

men ibi eftfucceflio caufatacxrefiftentia terminorum contrariorum, fcilicet a quo,& ad quem. Huicautem modoVcrbi, qui eftmodus*//f &

habet.

Ec

inftes

fi

proprictatc eflcntia: dcterminatae.

8. $»lfuttir.

k proprietatc cirentiae dciermina-

Vcrbo va.oAyxi difiantis ; cumcrgo Participium eandcm rem Vcrbi fignificct , qua: fccundum cflentiam cft diftindta ; crgo Participiam modum difiantis habct.qnodcft falfum. Ad huius folutioncm eft notandura , quod in vna,& cadetn re^poflunt rcperiri diuerf? proprictrahitur in

lates rei,non rcpugnantcs,^

quibus fumi poiTunt diucrfimodi fignificandi a6^iui,IicetTnavoxnon imponatur ei,vt ftat fub omnibu* illis proprietaVar^ m»A cibus,fedquandoque imponacur vna vox, vc ftat fub vna propriecacc; quandoque alia vox, vc ftac fignifieatfdi eandfm fir- fub aliapropriecatc. Vcrbi gratia.baec rcs, alhedo, habetdiuerfasproprictatcs,fubquibuspofruntei

imponi

,

voces.Nam fi confidcrctur in ea tnodus cntis,qui cft modus habitus,& permanentis ; fic fignifiCatur per vocem nominis abfolutc. diucrfae

vc

,

vnitam,

& idco rnodum difian-

Hifferentim

Verhi,

^///^dWftf

^

Particifij im

fignificandgf

a proprietate eiTcntiae diftindla;,

inVerbo , videtur quod modus difiantis in Vcrbo non poflit conucnire omni Vcrbo quia dicendo ens e[t , ejfe non confioritur raodus

10. Jnftaatia.

;

gnificat aliquid eflentialitcr

diftindum ab omni

cntcquiaquod cfteflentialiterdiftindum ab ente,eft non cns. Diccndum eft,qu6diicet hoc verbum e(l, non

II.

fignificctaliquideflentialitcrabcntediftindtum; Diluitur.

attamen in ifta propofitionc,fubie6lum accipitur vt materia

& praedicatum vt forma

,

;

qu^e cflcn-

tialiter difFerunt.

Vel dicendum

eft

,

prarter hoc, vel illud

duo,fciIicec

;

quod licec non fit dare cns & cum omnc quod cft , fit

rcm

& efre, & illud cfle non

Vel

aliter

,

cft

I£. Significatum tntit.

cns;

f/?fignificac aliquid cflentia-

propofitione fignifica-

licct in ifta

'5-

tum Verbi nbndifFerat efrentialitcr,& fccundum rem a fignificaiofuppofiti,di6Fert tamen ab eofccundum rationcm & hoc fufHcit ad diftantiam, :

& diucrfitatem Verbi a fuppofito,* quae funt entia

fccundum rationem; Verbum ergo efipars ora-

modum effe diftantis,afkbftantia.

qux cfTca^ tta eft. Defittitttr.

De modit Jignificandi ejfentialibtu ,fitbaL ternU) f^ ^ecialijfimu Verbi.

Capvt XXVI.

proportionatur in fuppofito,& in obli-

quo modus m.M^^idcftjmodus habitas permancntis. Irem notandum,qu6d modus difiantitin Vcrbo fumitur ab cadem proprictate rei , k qua modus per fefiantis fumitur in Noraine , fcilicet k

tae

altcri

non

,

^Ut&it.

,

modus inhsrcn-

fucccfliua,

prout fucccflio caufatur ex refiftentia mcdij

inftes.fi

eft

gnificat,quaefccundumcflentiam cft diftin6ta,tanien Participiuln non fignificateam, vtdiftin-

tionii fignificansper

Itcm illuminatio acris,licct non

Et fi

qui

quod quamuis Particicandemrcm, quam Vcrbumfi-

fignificct

diftansab cntc.

i^mpoTc praeref ito fuit non cns, nec eft dare vltimuminftans, inquofuit nonens, fedbenecft darc primum inftans in quo cft ens , vt patct ex

fitcceffionu

ejfe ,

& cum hoc modus

fignificatur participalitcr,

fic

hocVcrbum

deinceps.

Urtsinorum.

fecundumcflc;

vtdealhans. Et fic patct

pium

figni-

fignificatur vcrbalitcr

fic

litcr

intcniioncPhilofbphi^. /'i&j/Trm. 10.

Stteee0» ex

;

modus

confidcretur in ea

fi

ideo

,

gffofnione

fucccfllionis,

tamcn

funditm or- temporis; quia impoflibile cft,qu6d in codem indinem rei, (^ ftanti aliquod habeat efl"c,& non efle; fcd intoto fi*ffofitio.nit.

confiderctur in ca

& terminum

fuccefllo,qua: eft inter tcmpora:eft

r-

fi

dealbo.lttm tis

fic

hoc,veI illud,quia enseft concretum,& fignificac

Similitcr in generatione,& corruptionc, licet

Succejjio fi-

Icem

;

voce nominis Adicftiui, vi alhiti.

modus fluxus,&

idco imaginamur ibi fuc-

& durationcm astcrnitatis pcr diuerfa

fpatia tcmporis.

5.

ficatur in

& intcliigentiarum, non eft

efi,Sc,iMteUigentia */?.Item

fione}

elfe fucccifi-

& fuccefl[ione & tamen dicimus, Deut

& iiluminatio aeris

inhasrentis alteri,fccundumeflcntiam

eflentia* diftindkac

fignificandi adki-

oritur a proprietate rei

effe

proprietas ipfius

autem confidcrctur in ca modus entki , & cum hoc modus eircntia: determinatae; fic fignificatuc vocc nominis Subftantiui \talhcdo.Si autem confidcretur in ea modus entis , & cum hoc modus

Si

SVb hocmodo efTentiali generalifliimo Vcrbi,

I.

modos fignificandi eflentiales fubaltcrnos, per quandam diuifionem defccndamus. Iftc crgo modus ejfe cum diftantia, velfumitur generaliter, ad

tanquara aliquid fpecificabile per efrefpccialc,& fic

modus

effe

cum

difiantia conftituit

Verbum

fubftancinum. Verbum eigo fithftantiHum efi , ejuod Verimm Jiil' fignificatper

quodlibet

ejfe

Mum non

eft

modum ejfe generaliter jpecificahile

,

per fiantiuum.

(peciale.Ynde etiam dicitury«^<<««-

modo

perfi

flantit ,|fed

quia

fignifi-

cat efTc gencrale fpccificabilc; ideo poteft ftare

fpecificatiuum cuiufcunquc fpecificantis ipfum.

Vel

iftc

modus effeaimdiftantia, fumitur gencra-

liter rcfpcdlu rei propriae

nominationis tantura:

& ficconftituit Verbii Vocatiuura. Verbumergo Kociitiuumfignificat neminationem in generaii fpecifi-

cabilem,per tjuamcunque * nominationem propriam in Jpeciali.

Vel ifte modus

effe

curn difiantia ,

Veeatiuum, '^

vttatitni.

fumirur

fpeciaIitcr,proutftat in fpeciali,prof;^,a£lionis, vel pafIionis,& fic iftemodusconftiiuit Verbum

Adiediuum. Verbum ergo AdieEHuum eft , quod AdieHiuum.

A£Honem,& pajfionem fignificat. Ifte

Grammatica fj^eculatiua. Ifte TnoA\is\ ejfe jpectMlis

ft.

,

modos clTcntiales fpccialifllmos , fciliccr in tnodum MRionu , in modum fAJfiohis in modum

tuor gtnir».

di per

VnhmnBi' Verbum crgo

yidieliiHHm aSHHttm

paQIonis cantilim, condicuit Verbura Adie(5tiQum pafHuum. Vcrbum crgo j4die-

HiuHm pafituHm efi,

fcccrunt,

Modus

efi,

e^Hoifignifi-

modum

/ignificandi pcr

efle diftancis

quodfignificat pafilonem tantum,

neutri

modum

fignificandi pcr

fub

effie

modo

fiuefubpriuacione vcriufque confticuic

,

Verbum Ncucrum. Vctbum crgo NeHtrum (jHodnec aEiienem

nec pajfionemfignificdt

,

,

eft,

vt, viuo,

&c. Sieut enim aliqua neutra dicuntur abfo4< propter. luta , non * per aliquem modum fignificandi, •} proptcr. fed t per priuacionem ctanfitionis ; fic aliquod Verbum dicitur Neutrum, non per aliquem modum fignificandi , fcd per priuacionem adionis> Tt gaadeo. vcl pamonis, * vcl alcerius. fio,

>l>

luxca quod notandum efl quod Vcrbum Ncutrum efl ab aliis fpecifice diflindlum.non per priuationem adionis & pafHonis fcd per modum fignificandi fpecialem , qui efl modus fignifi^andi pcr modumfj^, vt cfl contradlnm ejfe Qieciali, non efie adlionis vel paffionis , fed tjfe ,

ja»diu figni-

Vnbi

wtmri.

,

,

,

didionis.

jpeciali alicufus alterius

Et

6,

dicas

fi

adlionis

,

generali*

:

non

,

licct

contradtum effi Jpeciali crgo habebit modumr^

efl

vel paflionis

;

Verbum Neutrqm

8c Cic

Subflantiuum, quod

mgtrt StibftMtiiU.

efl

falfum.

tra(5bum,

modo

a<5bionis

non ramen

Subflantiuum

Vcrbum

cat

abfolute fecundum

non contrahtbile

con-

([^generalc, vt

Subftanriuum

neutrale fignificat

de fi

ejfe

vel paflionis

non contracflum de

traHum

,

Verbum

modum

fiabeat

fignificat

namVcrbum

:

gnificac efle gcncrale

contrahibile.

,

crit

Dicendum,qu6d

Verbum Neutrum non

fignificandi

,

fe

ejfe

fi-

fed

,

con-

vt viuo fignifi-

effe vitae

;

&

fic

de

OflMMfff.

Modus fub modo nis

,

fignificandi per

efi

,

Vcrbum

rtducitMr

(juod fignificat per

,

cum

& terminacione conuenire.

,

(^ ntn

ttmr».

vtriuf^tte,

&

vocum quod non

ra.

Bit tfi fttunditm f^t-

modnm

&

frim» gtiu-

8.

& paflio-

Cotootww. Verbum ergo

&

ad nationem

me diftin-

ejfe difiantis

a adionis , paflionis , vt criminorte, te. Verbum ergo Deponens non potefl effc diftinfta fpccies ab Adiuo Pafliuo, nifi per tcrmifcilicet

pgnificatitne

modum

vtriufque , fcilicet aiSkionis ,

conflituit

Commune Titp*M*ns in

quem tamen modum moderni Veibo

, moti cx di(Slo Philofophi i. Pcrihermeniasjcap.j.vbi dicit quodhoc Vcrbum*/?, * * imprtm fignificat ejuandam compofitionem , quamfine extre-

rnis

non eft

intelligere

& tamen hoc Verbum,f//,in

;

omni vcrbo f includitur tanquam radix om- t intelliginium ideo compofitio omni Vcrbo inhxrct per lur. quam Vcrbum diftans Aippofito ,ad fnppofitnm principalitcr inclinatur & hunc modum quidam* vocant eflentialcm Vcrbo,'quodnon ponnar. cft verum ,quia non eft modus cflentialis gcne- hfi (ilfptTfnralifEmuSjCiim Vcrbo non dct cffe fimplicitcr, tta ncctdtntnlu. fed fit pratcr eius intellcdlum efTentialcm. Ncc etiam eft eftentialis fpecialis,cum non conftituac ,

,

,


:

aliquam fpcciem Verbi , vt de fe patcr. Itcm Vcrbum de fcfignificai pcr modum difiantis fed. Compofitio non ,quia modus effein-

X.

:

altcri,modo difiantis quafi opponicur; cr-

hxrentis

go Vcrbum habet Compofitioncm pcracfidens. Hic autem modus fumitur aproprictatcaccidentali

Vcrbi , quz

cundmn

proprictas inharentis altcri Cc-

eft

cfte.

Compofiiie ergo

efi

modutfigmfican^i accidtntalit

yerhum confignif.cat proprietatem inhtrentis ficundum efft& ijua mediante,nrhum Verhi, tnediante^Ho

difians afitppofito,

5Dffinititr

,

primh

,

etiTifoJitit.

Cr principaliter adfuppofi-

<«w»iW»«<jr«r.LicctenimVcrbum,per alios modos accidentales , ad fuppofitum inclinctur, hoc tamen cft ex confequcnti,& fpccialitcr,in quan-

tum

fupra

Compofitionem fundanturmodi

illi

raodus numeri , &cperficde aliis. Et huicmodo Vetbi , qui eft fina, compo/ftio , proportionatur ex parte fuppofiti meAasperfiftantis. Et ifte modus confequitur Vcrbum ratione modi di£tifiantis, quiacum Vcr- ^idfit Vtr. bum fit alterum exrremum in oratione, diftans a bum tjjt diJians, fuppofito.&inclineturadfuppofitu.huius inclinationis principale,& comuniflimum principiii, Vide 4 capiinter ca^tcros modos accidcntales Vcrbi eft cotft-

ipfam contrahentes

;

ficut

&

aliis.

7-

Cemfefilit Virbi.

atcribuunc

vt, amor, doceor.

Modus

1.

dentalibus Verbi videamus. luxta

modum

pcr

Ktutrum.

COnfcqncnter

de modis fignificandi acciquod notandum cft , qu6d Verbum habct qncndam mo» dum fignificandi ,qui vocatur compefitio , dc quo antiqui Grammatici mentionem exprefsc non

3-

4-

Capvt XXVIL

Vcrbum AdicAiuum adliuum.

cat tantitm aBionem, vt^arru, doceo.

tsjpiutm.

nijfimo yerbi.

& in modum vtriHfque. Modus Hgnificanmodum crtediftantis fub modo aftionis

tancum,confticuit

titt

1)6 modojignificandi acctdentali CommH-

,

neutri,

fie»»di

59

fubdiuiditur inqua-

cfl fpecie differre,

plures partcs orationis poflint in vna voce,

Ec notandum

modos,

,

quod quidam. fecundum hos

fcilicct a£lionis, 8c pajftonis, neurri,8c

Com-

inVcrbo.quod falfum efl fed penes hos modos fpeciales fpccies inVerbodiflinguuntur, cum non fit idemdice-

w««»V, diflingnunt genera :

,

te , Verbum Anittum

& Paffiuigeneris

,

,

ic ASHuigeneris

&c. vt poflea

\

Paffutnm,

patebit. Patet er-

go ,qu6d ficut modus eflentialis generaliflimus Verbi , diuiditar in modos efrcntiales fpccialcs; fic Verbum abfolutc fumptam diuiditur in vct ba ipecialia. Verbum ergo abfoluce fumpcuro priiuaAii diuifionediuiditur in Verbum Suhfiarttittum, yocatiuum, Sc AdieSHuum. Verbum Adiefti-

uum fubdiuidicur in Vetbum A^iuHm, NeHtrum,

& Comrmme.

Scoti oper.

Tom,

I.

tavltima.

Verbum prius.pcr. modii(5^incIinaturadidcm,quod habctmodnm entis,(ed ille modus eft elTcntiaIis,vt di(flum cft. Nccobftatjfi compofitio.c^ax cft modos inhtrenquia tit, fimul ftct cum modo difiantis in Verbo

pefitio.Et

dico accidentales,quiz

;

licct

eidem

infint

,

& refpe^ftu eiufdcm

,

non ta-

men eodem modo,& fecundum idem nam mo

*

Cod

M S.

:

dus

diftantis ineft

Verbo i proprictate

effentia di-

ftinll*,Ced compofitio\ proprietate»'wA«rfW«altcri

difiantis

,

Nec eodera raodo, *

quia niodus ineft Verbo pcr fe, compofitio vcro per

fccundiim

efle.

accidens.

De modis

occidentalibM ^ecialioribuj

Scd infuDC fecundu di-

i&nt fccundum

ftantia tc

difcrcpantia

Vetbi cuin fuppofito ad euDdeoi fta«um.

yerbiiO* inparticulari de Qualitatc.

Capvt

Pajftuumf

D

E

aliis

XXVIII.

raodis fignificandi accidentalibus

Vcrbi , qai funt ,

& quot, yidcamus & fe,

B

1

cun

I.

'

Grammatica Ipeculatiua.

6o Donat.

c.

de

Vetbo.

Verbi ftftem.

Donat.citat. &uillitiu ,

funt fcptem,fcilicet,6^/«V<«,

feu

Modu».

Verbi,

primo de Giualitate. luxraquod notandum tem Donatus intelligit,

tur in ioimzmperfeElam

&

modos

eft

&

formam

,

quod per

Glualita-

dat intelligercduos

fcilicet modum & inNominc per Qjiualitatem dat induosmodos fignificandi ^fcilicet <«/'/'?/-

accidcntales Verbi

,

,

ficut

;

telligere

& in Pronominc pcc Qualitatem, demonfirationem, & relationem. latiuum, Scproprium

,

tJModtis aiuem,vt eft accidcns VeTbi.fumitur

1. Jiiodui fumi-

proprietatcrei Verbi ,quaz difpqfitionis

tur afrefrie-

ficationis

tttte rei.

Vetbi ad fuppofitionem indicij

D^nitur.

,

ejl

proprietas quali-

&

fnclinationis rei

,

,

vel

,

Inde

P«ttus lias

He-

tra£b.

de Verbo.

afficitur,

quando ad enuntian-

quod Petrus Helias

cft

diffiniens modtim

Modus efl varia animi inclinatio varios eitu fed non, qnod modus fit ipfa inclinatio fcd .qnalitas inclinationis non ea, dixit

,

:

effecim demonfirans

c$m-

pofititnem,

;

,

qotnaMmna inclinacurad cnuntiandum a£bus de fubftantia. Scd mod^u vt eft accidens Verbi , cft qualitas compofiiionii , qua Verbum inclinatur ad fuppo'fitum.

Qa3Ed.^m qualitas cftanimae

4-

,

hoc

abanima, ficut&cartera Veibi prxfcntansdiucrfosaffedus

,

eft,

caufara

accidcntia

,

re-

hoccft, difpofitio-

anims id cft priijs exiftentcs in anima. Et ifte modus fignificandi qui vocatur »>0(5f»« continensVerbum tAtiane cor.ipofitionif. compofitio fequitur Veibum rationcfj^ difiantif: &fecunnes

,

,

,

dum tioii quiit-

diuerfitatcmharum qualitatum diuerfifica-

xm.modta per qiiinque difFcrentias, Jndicattuum

Terminm refolutienit efi

IHfinitium.

Hum

,

Jmperatiuum Optatiuum ,

,

8c JnftnitiuHm. Dicitur

quia omnibus

commuois

ipfum rtfoluantur

me

kgere

lege

,

,

:

,

,

fcilicct

autem

pcr

Coniuncii-

,

/rfinitiut/4,

cum omncs modi

vt diccndo,lego

id cft

impere

in

id e{i,indico

,

te legere

,

& fic

dc

Notandum fecundijm quofdam quod modo ,

finito in

Veibo .correlpondct cafus

in fuppofito

:

quae cft ratio principij

gcneraliter fumpti

cum ratio principij quam in fuppofito parte poft

jn Verbo

^fuffofiti.

,

,

;

tanquam

,

quod non

fit

eft

fimpliciter

,

vcl termini

verum quia ,

tanttimii partcantc

& ratio termini in obliquo;

fi

fit

,

lan-

tantum a

modo

finito

correfponderet cafus fimpliciter in

:

&

folute

,

fed

cum quadam

additione,fcilicetfub

inchoatione,frequcntationc, &fic dc caetcriSjVt feruefco, le£lurio,patriffo,forbiRo,

&e.

De

Coniugatione 3 ts* fignificAUone acddentali Verbi.

Capvt XXIX. cft de Coniugationc.f/? autem Ceniugatiomodtufignificandi rem Ferbi, proHt infltEHtur per diuerfas 'preprietatei temporum, nurneromm , modorum , perfonarum. Vndc habet

VLtcrius vidcndura

Coniugati* Vtrbi,

&

Nomine

fe flcut declinatio in tio

in

nis

,

Nomine eft modus

:

quia ficut declina-

fignificandi

rcm Nomi-

prout inficdlitur pcr diucrfas proprictatcs

fic Coniugatio in Verbo eftmodus fignirem Verbi, prout inflcditur per diucrfas proprietatcs tcmporum, numerorum,roodorum, &perfonarum fed difFcrunt quod decUnatio at-

cafuum

;

ficandi

:

,

tcnditur pencs.inflcxionem vnius accidcntis,qui

eftCafus.

Z. Ideo Donatus declinatienem fub Cafu comprehendebar. Coniugatio autcm attenditurpencs in- Donat. c. de Verbo. flexionem plurium accidentjum:idc6fub nullo

propric,& determinatcpoteft comprchendi; & idei intcralia accidctia Vctbi numeratur.Quod autcm Coniugatio fit Prima , Secunda , Tertia vcl .^«
fitm

& volo habent Coniugationem,licet non Pri-

mam, Secundam,Tertiam,\el

De

Gluartam.

, quamPrifcia3nus, Donatus comprchcndunt fub gcncre Prifcian.lib. Vcrbi, vidcamus. luxta quod fcicndum,qu6d %. Donatns cit. fignificatio fumittir a proprietaterei Veibi , quz Significnti» eft proprictas depencjenri^ adqucmlibet obliquii accidentalit.

fignifieationc accidcntali

poft fe

,

habentcm

fc in ratione

pcr fc ftandi.

modtu figntficandi accidentalis Verbi , mediante quo , Verhum fignificat proprietatem dependentia ad tjuemlibet ebliquum pofl Signiflcatio ergo accidentalis

fe.

Sicut enim compofitio

,

cft

eft

modus

fignificandi,

fignificationem accidentalem vult intelligere

pcr

modum,qui

tionu, exigit in fuppofito,

cft t^viiMtzscompofitio-

modam perfeftantii,in

Forma,c[vx

cft

Noinine

pta,lcilicet a

accidens Verbi,idem ,

eft

,

quod

& ab eadem proprictate fum& fecunda-

modo eftcndi primartc

,

Befinitur.

Differtittfofitiont.

&

mo-

dum tranfeuiltis , * id eft, modilm dependentis ad quemlibet obliquum poft fc. Et huic modo fignificandi , proportionatur modws entii per fe ftantit i parte poft in obliquo. Nam ficut Vctbum

4Pctrus HeJiasfupracitatus. rcfpciJlu

dcpendcnte.

fcr compefitienetn exigit raodum en^titperfi

ftantis in quolibet fuppofito \ parte ante

rationeprincipij,fe habentis. Jpecies in

diutfit,

funt pri-

,

vtrumquc eft falfum. Vndc dicendum , quod modo finiro in Vcrbo , corre^ondct in fuppofito ratio pri^cipij. Sicut cnim Vcrbum pcrmodum
hi.

pcrfeftac forraae

mcdiante quo , Vetbum primo , & prmcipaliter dcpendet ad quodlibct fuppofitam ante fe ; ira fignificatio eft tnodus fignificandi , mediante quo, Verbum prim6 , principalitcr dependet ad qucmlibctobliquum poftfe. Et hoc patct per Petium Hcliam , qui pcr

,

fed

6. Vorm» Vtr-

EtM

;

tunc vcl ratio tcrmini eflet in fuppofitOjVcI modus determinaret dcpcndcntiam Verbi poft fc in obliquo : quo pofito, modus non folura clfct qualitas compofitionis , qua Vcrbum dcpcndcrct ante fe ad fuppofitum,fed etiam eftet qualitas dependentia: Vcrbi poft fc ad obliquum: fuppofito

Ccrrejpon-

fretjuenti-

,

&

aliis.

dentia Verbi,

meditatiuam

quia fignificant rem Verbi abfolutc vt iegOyfirbeo , vole , icfitm. Sed qua funt inchoatiuas formae, fic de cxteris,funt deriuatiua: fpeciei ; quae non fignificant rem Verbi ab-

& difpofitio-

,

,

jtfficit

;quiaqux funt

mitiuas fpccici

irifiniti

dum adVum dc fubftantia inclinatur. 5-

i»/f(«<>

proprietatem Ver-

catam. Et cx his qualificationibus

anima priijs

j

,

d*f*£liuam, inchoatiuam,diminutiuam, Sc * defideratiuam. uam. V ei fotmzm perfeBam debct intelligij^«»«;»r»-

* yerbi dependentiam ad fitppojitum configniji-

riibus

& fecundarium fignificat & diuidi-

Modtts

velinfiniti,

tjuam modtu fignificandi

bipermodumindicij, impertj, voti , dubij circa

primarium,

fignificans qualitatcm

,

imperi), yoti,dubij

,

Verhi nihil aliud

ergo

,


eft

accidentalii Verbi: rnediante tjuo

^eJfeVertl

Forma crgo eft modut fignificandi acciientalis mediante quo , Vetbum modum exiftendi

rie.

Numeru/, Figura , Temptu, Per/ona, de qnibus fecundam ordinem videamus, Coniugatio, GertM,

Accidtntia

Vtrbi

cundum Donatum

;

fic

Ver-

per fignificatienem aecidtntalem cxigit modumentisperfeflantis in quolibet obliquo..Vo- * ipfo Terbo catur autem iftemodus fignificatio : quia * ipfa mcdiante. nie

bum

Grammatica fpeculatiua. medianre , Verbum reprzfentar proprietatem, immediat^ fupra fignincatum Verbi fundatam. £t dicitur Mcidtntalu ; quia non eft efTcntialis, generalis , ncc fpecialis > vt di Aum eft de compofirione.

uum

6i

&

fic de cacteris. Sed oportct practer hoc ad vocis terminationem arteodcre, fi Tclimuj genera Verborum fcruare. :

Dicendumergoqu6d illud Verbum cft -^/?»uum fiu aEHui generit,quod fiib terminatioie vocu ,

in o, poteii mutari in ficat

De

Genere accidentali Verbi,

A P V T

lego.

,

verba, timee

ifta

fub

C

amo

vt

,

voce

XXX.

canc.

videamus. Gtntu in

vocitin

& fieqHentitis alfionemfigni-

r,

Et dicitat fiequentius propter

liceo

,

€. jtSinum.

mttue,

,

& huiufmodi

modum

Adliua

paflionis

,

quae

fighifi-

Vcrbum

COnfequenter de Gtnere

I.

Verbo fumitur

Ctnrn V*rki.

,

Jignificandi accidentalii Vtrbi

tattm dependtntia

*

ttBpgntfi-

Petr.Hel.ci-

rationt ttrtmni

trum Heliam

, ,

*

,

mtdiantt tjHO preprie-

Vtrhi pofifi ad obli(jHHtn ,fitb Jtgnificat, Et hoc patet per Pcrti

qui

diffinit

tionera accidcntalcm

tatas.

Vcrbi, qua:

fub ratione tcrmini non contradi, fed contrahibilis. Gtnui trgo in Vtrho tfi modtu

obliquum

Definitmr.

^ proprietatc rei

proprietas dependentiarci Verbi, poft fead

eft

ficatio accidtntalit

cum

,

fic

Genus per

dicens

{ignifica-

Genut tflfigni-

:

dettrminatiorit in d, vtl in or:

dans intelligere per fignificationtm aecidtntalem, figniHcaciuum tranfcuntis , vt di6):um eft, id eft , depcndentix ad qnemlibet obliquum poftfc. Pcr terminaiionem ino, velin or,dat

modum

Jntelligere fpecies generis

,

quarum

diuerfitas

maximc

attenditur penes vocis terminarionem, fecundijm Grammaticos , vt patebit.

Notandum qu6d haec diffinitio

non ^mUiilU eft formalis , fed materialis. (7f»Mf enim non eft formaliteryj^«^c<»r»o, quiavnus modusnoneft ibfmtit. Generis

,

alius, fcd Gtnut cft quafi qualitasyi^»i/fMr«»»
detcrminansjfiue fpecificansy^»«)fM«*««».Sicut idtim* e»mftfitienim,

Ginut ftquit»r fignific»-

enim

fc habet

fe

habet

bi

non

Genm

eft

modm

Vcrbi ad

formaliter compofitio

diftumeft. SxcGfnnt t>o,fed

& difponens.

fignifieMti»-

Item

m*m.

,

vcl inclinatio:

vel inclinationis

,

,

vt

eft formaliter/^»«/fc
* qualitas7^»«^f4/
*quafiyi/«i-

pemns

vel

non

fic

,

Sed rnodm Ver-

iAfignificationem.

fed qualitas compofititnis

,

cempefitiontrn

ficut »»«
cq|ifequiturVerbum«wi/7o-

Ctntu,^gtnerando di6):um,quia vox vnius generis :

Qupd autem aliquod Verbum 4AAiuum, Adiui , vel Pafliui , vel neutri ,

&

^ accidit. Donac.cap.

ic Gintrt.

fir

*

generis

de czteris; hoc maxime a parte vocis t attenditur. Et hoc etiam patet per Donatum , qui tali modo diflipic Genus Acliuum , dicens quod Geniu AEHHum efl ^Hod definit in o,& potefi accipere x,fitper o,&facere txfe PaffiHum. Et quia

Verbum

fic

per vocis termi-

nationem, non magis determinat fibi adlionem, qu^m paflionem ideo dubium eft , quare Verbum fub terminacione vocis ino , magis debcc eftc Ailiui generis , quim Pafliui , &: fic dc cx:

teris.

Vnde dicendum fic

licter

poft fe a
quod cura genus Verbi, dependentiam rei Verbi

eft,.

ratio fignificandi

huiulmodi

Sc

,

rtnti/t

nem

vtl indtttrminationt

,

,

aEiiontm, vtlpajfio-

fignificati vt curro,ferueo

refpiciendo ad

; aliquando neutro , vxjpiro ,viMo; aliquando aflione coniunda , depofita paffione, aut e conuetfo , vt loquor, irafior, Inde eft , qo6d

nor, ampleElor

quoddam Genus

eft

Scoti oper.

Adiiuum

Tom.

I.

,

quoddam

Pafll-

inflix

£,(»,

;

ttam,vtflo ,viuo.

Vcrbum

Dtporuntit gtntris t(i,(juodfiibttrvu-

o

nationt vocit in r, non potefl mutari in

alHoHtm

fignificat tjuor

,

depofita pafilont

ftquor ,vtrter , lucror

fcilicec

:

quorum ,

nifi

fignificat

,

/••

alia


pencs vocis rerminacioncm.

Verbum Communis gtntrit tfl nationt vocit in

&

,

duo inueniuncut ,patior non difFerunc przdidiis

,

gencribus

vc luElor

:

lator ,fruor

8. Difiniwi.

foliim

& nafior &

,

& con-

,

Vel pafEonero depofic^

multa cius generis. adlione

,

r

,

tjuod

fub ttrmi-

non pottR mutari in o

,

aSiontm ,

uem inueniuntur

&

,

con-

9« Cimmuut.

& paffientmfimul: quorum nofcilicec criminer

,

ofculor, inttrprttor, rhoror, vtntror

,

ampleEloTt

Urgior

,

txpe-

,

& alia nonnulla

deponencia , quar apud Authores etiam inueniuntut in pafCua fignificationCjVt cemitor, &c. Et notandum,qu6d rior

hortor

,

ficut

,

modo finito Verbi.correfpondet :

fic

raiio prin-

gcneri in Verbo corrcfport-

det ratio tcrmini in obliquo.

Ex

dit^is

concludo

,

qndd Verbum

prastcc

10.

habet tot modos fignificandi refpediuos , quibus dcpcndet poft fead obliquum , quot habct , quibus depcndet ante fe ad fuppofitum , fecundi^m fimilitudinem fe habentes. Quod patci , quia ficut Vcrbum pet

numtrum

modum per

fic

,

Sc perfinam ,

tjft

modum

requirit

eundem modum

in obliquo. Ec ficuc exigir

modnm

tjfi

tntit

infuppofico:

exigic

modum tntit

Verbum

pcr compofitientm

ptrftflantie in fuppofito; ficpcr

fignificationtm accidentalemexigit

niodum^rry^

fiantit in obliquo. ficut V
II.

Item

gic

;

;

,

dos proporcionales f cafibus

,

qu6d

ita

:

generis, quac- «#
dam fignificant adlionem tantum, vt curro qux- /'**• dam paflionem tantuni, vt^rMtf.* quaedam neu-

termini in obliquo. Item ficuc

fub ratione termini

viuo

,

omnia verba neutri

vt di-

,

N/w/r**».

,

6lum eft & cijm huiufmodi dependentia fit aliquando adiione coniunda, vtomaff ; &aliquando paflione coniunda, \x.amorate; aliquando tam adjone, quam paflione coniundla , vt fr«'m«';

quat fub voce

,

adionem fignificant. Vetbum Ntutri gtntris tfl quod fub ttrminationt vecii in o, non potifi mutari in r, &fHb indifiiPaffiua

Gtntu confequitur

generatur a voce alcerius gencris vt vox Pafliua gencrata a voce Adiua.

Tcl PaiSuu.

propter

tiits

cipij in fuppofito

Vcrbum ratione fignificationit. Et vocatur ifte modus fignificandi, fitionis:

Pajfiui gtntrit tfi , qued fubttrminationt J. pottHmutari ino,& fitefutntiiispaffio- P*pHHm. titm fignificat , vc amor , itgor. Ec dico fittjutnr,

Vcrbum

pcr

**

*••

mo-

realibut Vcrbi fu- t tnodis. peraddicos , exigic in fuppofito rationem princiex confcqucnpij, aliter,& alitcr coniundlam, ti aliud aliud fuppofitum ; fic eciam Vcrbum pcr modos proporcionales cafibos gcncri Vcrbi fupcraddicos Vecbum exigic in obliquo ratio-

modo

&

&

nem

ccrmini,aliccr

,

& alicer

coniundlam

:

Sc ex

confequeuti aliura , 6c alium obliquum.

B

3

Norao

Grammatica fj^eculatiua.

6i

Notanclum ergo j quod

11.

ficut intcr

modos

fi-

gnificandi Verbi,quibus dependet ante fc ad fup-

pblitum Vnil* etn-

firHSit tr»nJiiiuMjiff intranfitiu».

,

modus depcndcndi ad Nominatiuum

videtur efle principalis.Vndc con{lcu(5l:io intran(itiua

Vctbi

cum Norainatiuo

xime vidctur

a partc antc,ma-

,

clTe incranfitiua

,

quz

potior eft

& * quia fola pcrfcda Hc intcr alios modos & dependcndi & a parte poft ad obli^uum modus dependendi & tranleundi ad

aliis

:

tranfcundi

,

A
videturefTc principalis. Vnde

:

,

,

,

&con-

* iattaofiti- (Irudio * tranHciua Vcrbi , & Parcicipij cum aa. A6tiuo maximc videcur ciTc tcaniitiua:qua: maxi-

me cft

euidcns intcr alias conftru(^ioncs tranfilciuas.Et hoc atccndentcs Grammatici.pofucrunt

quacdam verba tranHtiua didtummodum tranfeuntis habentia , vt amo lego. Qusdam gutem abfoIuta,id eft,huiufmodi dependentia,& tr^nfi,

tionc priuata, vty?P, currot viuo,amlfHlo,fedfo,Jpiro, huiufmodi.

&

modftt fignificandi

rem Verbi ,prout caiitfub iiffe-

rentiamfuturi temporit.

Et

inftetur

fi

,

Deut

& inttUigere Dei

ejje ,

Detts inteUigit : tzmcn

eft;

non

cadit fub aliquam dif-

non fcmperVcrbum

fercntiam tcmporisjcrgo

modum

,

&

difFercntiam ccrapocis reqairic.

Rcfpondctor qu6d licet ejfe & inttlUgere Dci, rion cadanc fub aliquam difFcrentiam tcmporis , tamcn cadunt fub aliquam difFercntiam actcmitatis , fecundum noftram apprehenfionem , vt difiipra

(k\im eft fuperius *. ,

6. S»n tjt atei' pcndcat ante fe ad fuppofitum : ncc poft fc ad ^w" "reO^aC obliquum. Poteft tamen refpedn Aducrbiorum uum.

tcmporalium dici aceidcns refpcdiuum ; quia incongruc dicitur , fortaffi Socrates currit cras, vcl Plato diffutttt heri. Et fic patcnt modi fignificandi Verbi cfrcntiales , accidentales dcclaratiui , qui funt , quoc funt , ^ quibus propcie-

&

&

'De Perfona , Numero

,

^ Figura Ferbu

Capvt XXXI.

DE

Perfona,

cendum

yerhum

tntt-

tuat ferf»-

dcm

Numero,

& Figurtt

in

Nominc.

cft ficut

,

in

ab

proprietatibus fumuntur vcrobique

,

cif-

Capvt

liccc

XXXIII.

difFcrcnter, quia

^ftr firu

n^n inhnrentem

vtrbii

tfi

* defe

:fid vt res Verbi applicabilis reifuppofitifiihfifientii perfi ficundum proprieta-

tes to^uendf.

tri-

tAduerbij,

Vcrbo di-

Nam

/aediante, Verhnmproprietatemlo^uendi confignificat

ftrftn»

&

tatibus otiuntur.

'De modojignificandi generdijfmo

Numerus^ic Perfon4\n(\mt VerHMm, d^nuho, npn ex proprictate fuae rci, pcr fc loquendo, pteritm k •fcd Vf. proprietaterei fuppofici,quod pacec de fuppofito. Perfona. Nam Perfina efi modui /tgnificandi , tjuo

fUx.

Vnde

/'ry/3»««incfl

Verbo, cx aptitu-

dine atcribuendi fuppofico, fecundum vaciam actribucioncm. Terfina auccm Vcrbi diftinguicur pcr triplicem di^crcnciam , fcilicct Primam , Secundam , Tertiam. Vnde illud Vcrbum dicimus eircprim<e

&

perfint atrribiitum,

quod cft applicabile fuppofi-

.to,prouc ftac fub propriecace loquendi de fe,& fic

Ec ex hoc fcquicur, quod illud Vcrfcum eft nullius /"^r/Sw* , quod fuppofiro fubccrr to modo loquendi non cft applicabilc. Ecco.de aliis.

dcm modo diccndum ra

eft

de Numero

,

ic Figu-

&c.

,

MOdus

modum adiacmis alteri , pcr modum ejfe , fignificans ipfum fimplicitcr, id cft , abfolutc dcterminans. Et quia Participium fignificat pcr modum ejfe , ficut Vetbum , ideo Aducrbium detcrminat Participium , ficut Vcrbum : licct * Ad-

determinare non poffunt^cilm Participium compofitionem , modum Verbi non habeat. Et iumitur ifte modus dctcrrainantis i proprietatc

&

terminantis in re.

Aduerbium etgo cA pars trationit , figmficans permodum odiaceNtis alteri, ^utdper modtmeffe

fcicndum, quod ficuc in rc extra,tempus confcquitur ipfum modum ejfe , ficut mcnfura xncnfijir^tutn ; fic modus tcmporis fccundum efie rationis, confequitur modum r^,qui eftmodus

iufinodi-; quac

flaxus,

vt cft accidcns Vcrbi

,

efl

meditt

fignificandi accidentalif Verln, «juo mediante,Verhttm cifra

dum

rem

,

modum

temporit confignificat. Et fccun-

diuerfitatem huiufmodi

tempu/

jpei ttes difFcreiitias

,

vel proprietatis,

diftinguitur,fcilicet

per prtjfens , prateritum , Sifuturum. fins

frtttritum.

& fucceflionis.

Tempm crgo,

4.

Trtfint.

dc Aduerbiis ex-

clufiuis,quacfuntr<»^«»l»w
eft

Tempus pra-

modfufignificandi rem Verbi, prout caeUt fiib Tcmpus prateritum

diffefentiam prAfentis temporis. eft

madutfignificandi rem Ferbi ,prout caditfitb dif-

ferentiam prtteriti temporis, Tetppus fitturum *fl

modum

hu-

propter modum fignificandi per excludentis , pofTunt detcrminare omne

quod habet fe per modum exclufibilis. Sed modum exclufibilis , non habent fol&m Verba, vcl Participia, fed etiam Nomina, & alijc partes orationis habent ipfum idc6 ifla Aduerillud,

:

bia, per huiufmodi

lcm

1. I>efimtttr.

ipfum efle abfilute determinans.

VJ-tim6 de 7?OT/>or*diccndum cft.Iuxtaquod jcft

Partici-

uerbium dicatur Adiediuum Vcrbi , fccundiim piam. Prifcianimi. Hoc eft ided , quia Aducrbium fePtifcian. HK cundiim omncs fpccics cius * dctetminat Verbii, II. fcdnon Participiura:qiiia Aducrbia dctcrminan- * e(l natum tia Vcrba gcnera compofitionis , & gcnera fni detctaiinamodi, qui cft qualiras compofitionis, Participia

terminat ea, quae per modum ejfe fignificat : liccc dc aliquo modo eflentiali fpeciali,& accidentali,

XXXII.

I.

jtJutrbium.

&

poffit alia dctprminare,vtpatet

pefinitur.

fignificandi pcr

Et notandum, qu6d Aducrbium de fuo modo fignificandi cfFcntiali generaIif]imo,tantumdc-

'De Tempore yerbi,

Capvt

fignificandi eflcntialis gcneralifli-

mus Aduerbij, eflmodus

fignificat,

Tmifut.

cap.

Notandum quod tempttt non eft accidcns rerpediuura Vcrbi , cum fccundum ipfum non dc-

modum

eflentialem fpecia-

&

\ Participio , habent etiam alia i Vcrbo , determinarc : vt diccndo , Hemotantttmmodolegit.

Similitcr diccndo,f»wf««rptfrfcf,hoc Aducrbium, f«w,propter modum fignificandi accidentalem, qui eft modus vt alteritu , conftruitur cum Genitiuo habente fe pei modum ,vtcHifu, ficde

&

aliis.

De

f^uomtdt inifieat.

fim'

Grammatica fpeculatiua. De modu fignificaneU

ejfentialibiu fubal-

6j

menfur2,continuz,vd difcretc Et fub hac fpecie comprehcnduntur Aducrbia feparandi , vt fetrfum retror/tm , & huiufroodi. Et hoc vel pcr ,

temis Aduerbij.

modum rcquirentis menfuram vt ^ueties ^uan' tum vel pcr modum refpondentis mcnfuram, 8c ,

,

;

Capvt XXXIV.

funt

fic

ifta

Aduerbia msdtum,parum, mtdicum^i-

nimum,minime,fimel,bu,ter,quater.

SVb modo cflcmiali duo modi

gencralifllmo Aduerbij,

cfTcntiales fubalterni continentur.

Quorum primus eft modus fignificandi pcr modum dctcnninantis Vcrbum,vel Participium rationc fignificati. Secundus modus , cft DnfU* m0dtttfiinifuX' gnificandi pcr modum detcm^inantis

modus fiVerbum,

vcl Participium rationemodi fignificandi.Et hos

di.

Doaac. c. dc duos modos Donarus a^^llAt Ji^ficationem AdAdiurU». ficut pei ^HMlitatem in Nominc , dat uerhtf.

Nam

intelligerc

modum communis,& appropriati;pcr

^Holitatem in

relationcm

formam

:

;

& pcr quMlitatem in Verbo, modum, & Pronomine, demonftrationem ,

per fignificationem in Aduerbio,

fic

dat intelligcrc duos

^

mcmora-

cos.

tKn.

modos

eficntialcs fubaUer-

Et notandum.quid Donatus appcllat Aduerbium quantitatis difcretz , jlduerbium numeri, non qu6d dctcrrainet Verbum , vel Participium

dcterminat rcm Verbi ratione mcnfurx di/creta, eft numerut : vcl ide6 , quia reprx-

cuius fpccies

tio

,

modum fignificandi. Aiia eft fignificaqux idem eft quod modus fignificandi &

:

cnim multoties iterata numerus caufatur; ptopterca a Donato Aduerbium numeri nuncu-

tate

hsc cft aliain Adacrbio,alia in Participio,&alia in Intcrieftionc,qui modi fignificandi funt.Quis autem modus fit fignificdtio in Participio , & Intcric6Honc,poftea patebit. SignificMio in AdMerhio , vt di(^um eft,p/? modtu MtdMsfymJieandi Ad- fignificandi,<jMO mediante,AdHerbiHmreprd/entst fpe-

Aduerbium

^iM/fMfAT fignificat per

determinantis rero Vcrbi

,

modum

vcl Participij ratione

& hoc duplicitcr , vcl pcr modum rerem Vetbi,vt ^ualiter, ijiiomodo vcl pet ;

modum refpondentis ad

qualitatcm,vt
denter.

Aduprbium vocandi, eft quod Verbum ratione

*

1,

,

ricelege.

Sccundus modus

fignificandi per

medum dctcf-

minantis rcm Verbi.vcl Participii rationemodor

-r

!•

1-

••

•

r

I

-t-

lerb""*

_

'

'.

uetirmtnare

rum lignihcandi,aiuiditur in tres modos, icilicct mtdumSni-

modum fignificandi permodumdctcrminan-

in

tisVcrbum,vel Participium ratione Compofitionit: Sc in modum fignificandi per modum detcrmi-

ucrbio,fcd eiTcntialis fpccialis, nifi pro tanto dicatur accidcntahs ; quia eft cxtra rationem Ad-

nantii

uerbij abfolute, vt prius didkum eft de qualitate Pronominis in Pronominc.

tAtione

Vcrbum

fignificandi

ratione7«»^#r*f

.•

fitandi.

Trti^ieies.

&in modum

pcrmodumdcrerminantis Vcrbuin

ifualitatif,

fiue

modi:qui dicuntur

Irtdictt-

tiuHm,0ptatiuMm,Imperatiuum,8cc,

tis

ex

1

prout ad ipfum v*<»mdi. rcfoluitur fubftantia vocatiui vocata, vt,o Hen- * ««Uimt

a£tus exercitandi determinat

aut rationefignificati , aut ratione modijignlficandi. Vndefignificatio non eft modus accidentalis Ad-

uerbij exparte rei fignificata,is^

u^ QuaUtatis.

;

cialem modum determinandi yerbum.velParticipium,

Ve modu ejpntialibud JfecialiJ/tmu z4d-

Doiut.c!t3t.

patur.

;

,

&

rcm Vcrbi eirc iteratam fic funt ifta Adaetbii, bis,ter,quateri vel rcprxfcntat rem Verbi efle itcratione priuatam , vtfimet. Ex vnifcntat

quircntis

ficMtionem,Sc

de

dicitur dcterminarc Vcrbum ratione »«ram;quia

qualitacis

orationis aggregat in fe tria,fcilicct vocem ,Ji£ni-

c.

^^i-rrtt».

Cnr alipia ; ciim etiam po(Et dctcrminare aliquod Verbum,quod nullius eft numeri, vt di- dutntitr Uucendo iegere/emel,vel amare bi4^er,ftater,SeA idco *""

Nam qua:libet pars

:

o.

ratione numeri

nos * mediatos. Etnotandumeft, qu6d duplcx c& Jtgmfic*tio, vnaqua vox refertur ad f cflc , & per quam vox formaliter fit didio , vt prius didum cft Sc hoc eft eflcntiale cuilibet parti.

i

Donac.

Modus fignificandi pcrmodum dcterminanVcrbum ratione compofitionis, eft modus figni-

ficandi

Vcrbi:

pcrmodumdeterminantis inhzrcntiam in quatuordecim modos

& fubdiuiditur

14. Ratitnt temfofi'**'"*'

>4« ••^*'

quatuordecim fpccics Aducibiorumconftituentcs, Iquz funt Aducrbia i»f«T*fpecialifiSmos

parte modifignificandi.

;

gandi,dubitandi,aff.rmandi,negandi,modificandi,de-

Cajpvt XXXV.

menjhandi,ordinis,fimilitudinu,euentiei,prohibendi,

Aduerbia determinant inhzrentiam Verbi, fub ratione requircntis caufam, vt, cur, quare , huiufmodi. AduerbiaMf/determinantinhztcntiam Vcrbi , fub rationc dubitationis , vt, forfan,forfitan , &c. Aduetbia afirmandi dctcrminant inhzrcntiam' Verbi ratione aflirmationis, huiufmodi. Advel aflenfus vt, etiami certe , ucrbia negandi detcrminant inhzrcnriam Verbi, fub rarione negntionis : vt thaud , non.m^ut. Adaerbia i«r4n
modis fiibaltcrnis Aduerbij, SVb his duobus eirentialcs fpecialifilimos dcfcenad modos

damus. Primus , cft modus fignificandi, per mo-

dum detcrminantis Vcrbum,vcl Participium ratione rei fignificat£:& diuiditur in quatuor fpe-

quatuor fpecies Aduerbiorum conftitucntes , quae funt Aduerbia loci, ^ualitati/t

cics eficntiales

,

^uantitatUfVoeandi.

8. jtdunUa lo- bi

Aducrbium loci,e(i quod determinat rcra Vcrratione loci.Et hoc duplicitcr,vel per modum

requirentis locum,vel re(pondentis ad locum. Si

per

modum requircntis

,

hoceft quadruplicitcr:

vel eft in quo , & fic eft vbi ; vel a quo , & ficcft vnde vel ad quem, & fic eft qoo ; vel per quem, ;

& fic eft qua. cum,fic funt

modum refpondentis ad loAduerbia , hie,ibi.Ulic,indejMtm,

Si per

ifta

9' flMoatitMtii.

^uantitatis fignificat per

modum

dotciminantis icm Verbi, vcl Paiticipij, ratione

'"""**

&

tiz,pofl[ibiIitatis,vcI impoflibilitatis,

& fic intel-

modo de aliis. Nam

Aduerbia habent ferc idem pro figri ificato pro modo fignificandi, ficut hoc Aduetbium ,fmi , dc fuo fignificato fpeciali imporrat euentum : fignificat f>ermodumeuentus ; & ide& cognito fignificato pccialijcognofcitur modus ugnificandi : quia non B 4 ligitur fuo

HnhitMdi.

Aftmandi.

&

:

:

&

&

Sc huiufmodi.

Aduerbium

interrogandi

&

Ntgaudi.

tmramdi.

^edift audi .

Grammatica (peculatiua.

64

non difcrcpant nifi pcnes rationem lutum & comparatiuum.

Modus

fignificandi pcr

verbum,ratione madi

modum

qui

ficut

,

abfo-

^emodofigntficandi ejfentiali generalifdetcrminan-

tis

gu4lit»tem.

tionis

,

Vm j^eciti.

mos

duas fpccies Aduerbiorum conftitucntes;

,

,

fubdiuiditur in duos

modos

fpecialifli-

qua: funt AduetbiaO/'f4n'M»i».Aducrbia Hortandi.

hortandi detcrminant

inhairentiam Verbi

ratione exhortatjonis exprimcndae

fub

,

Aduerbiinn eptandi dcterminat inhxrcntiam Verbi , fub ratione voti , vcl defiderij , vt vtinam. Modus fignificandi per modum dcterminan-

Oftandi.

Determinant tempus dut fketits.

Verbum,fub ratione temporis.fubdiuiditurin duos modos fpeciales,duas fpecies Aducrbiornm conftitucntes fcilicet Aduerbium temporis interrogatiuum,Sc reJponJiuHm. Aducrbium temporis tis

,

,

Interregtti-

interrogatitium

,

modum

fignificat pcr

det^rmi-

lub ratione temporis , per modum inquirentis tempus, vt ^uande Aduerbium He^tnfii4Mm. tpmporis refponfiuum , fignificat per modum determinantis inhaircntiam Verbi ratione tempo-

Verbum ,

nantis

uum.

.'

jris,

fub raodo refpondentis

,

vt

nunctnuper,

,

Et notandum,qu6d nulla fpccics Aduerbij detcrminat Verbum fub ratione modi fignificandi pfiTentialis gcneraliffimi ipfius Verbi fcd fub ra:

tione

modorum

vt vifum

i8. Donat.

cita'

tus.

fpecialium

,

vel accidentalium,

XI.

,

quod

ficut

modus

fic pari

modos

Jianit fr*" tnifft.

,

modos

fub-

modo Aduerbium

fimpliciter

&in Aduerbium

ratione

modi

fignificandi,fubdiuiditur in Aduerbium

detcrminans i;ie

»1.

Verbum

lAtione compo/itienu, ratio-

oriri

Itcm Aduerbiuin determinans Vcrbum

:

cum modi

fignificandi oppofiti, in

,

ne compofitionis fubdiuiditur in Aduerbium

quod idem

a fubfiantid ,fiue vniti cum eft.

quifipartem Nominis

,

&

ratiointerr

Item

Aducrbium detcrminans Verbum ratione modi fiibdiuiditur in Aducrbium hortandi , & eptandi. Itcm Aduerbium determinans Verbum ratione temperis fubdiuidifur in Aduerbium retjuirens tempus;Sc Aduerbium rejpendens tempfu,de quibus omnibus di^^^vd eft. De Cemparatiene ,/p*cie, Bcfytfra dicendum cft hJe, ficutjnt^pminc. Ef fic patcnt modi fignifi,

fijnt ,

differen'

k Vtth.

non partem eirentialcm

,

3Definitur.

Et dicitur participium, partcm Verbi capiens,

id eft,

modum eflcntia-

lem vtriufque. Et quidam dicunt quodParticipium fignificat pcr modum entis, & per modum quia tunc Participium non ejfe, quod falfum cft cftct ab vtroque diftin(^um fpecificc , quod eft ;

&

Ratit eiut.

:

ftatim apparebit.

De modfi fignificandi ternis

ejfentialibiufitbal-

^

j^ecialijfimis Participij.

Capvt XXXVII. SVb modo

eftentiaU gcneraUffimo Participij ad modos fubaltetnos dcfcepdamus. Diuidi-

turautem modus(^

fubaltcrnos.Primns modus

eft

& accidentalcs Aduerbij qui & a quibus prpprietatibus fu,

*

genertslii.

Et hic modus conftituit Participium

Secundus

jfithjlantiuum,\t ens, exifiens.

modum ejfe generalis

participium vecatiuurn

Tcrtius

Eius diuiji» fubalternM.

niodus fignifican-

modum ej/e ^generaliter re^eSbs cuiu/libet efie

fpecialis.

tuit

modos

indifiantit, in tres

minationis prepria tantitm. Et hic

ipiintur.

ti»

Participissm eigo,eJlpars orationis ,fignificansper

modum cife indiftantis

ordinis,fimilitudinii,euenti4s,prohibendi,eligendi,con-

funi,& quot

figni- Eiui

ipfum Participium in fuum fuppofitum in conftrudione,& in fitu coUocatur.

fignificaAdipet

,

eadem

Participium a Verbo diftinguitur,& per

rogandi,dubitandi, affirmandi, negandi, modificandi,

candi eftentiales

Verb».

:

voce poffint fundari. Et pcr hunc modum

di per

modi,Sc ratione temporu.

gregandi,demonfirandi, refidendi, excludendi.

tt»

:

fignificandi.

Item Aduerbium detcrminans Verbum ratio-

modi

cum

fumptum,

cjHalitatis,& vocandi.

ije

& in

proprietas fluxus , & fucceffionis j & in hoc modo Participium ^ Verbo non difcrepar, Modus autem indifiantis a fubftantia, feu modus vniti fubftantix , fumitur ab eadcm rei proprietate in Participio,a qua fumitur modus adiacentis in Nominc & cempofitie in Vcrbo & hacc eft proprietas inhxrentis alteri fecundum efte. Et non cft inconueniens ab eadem rei proprietatemodos fignificandi diuerfos,non oppofitos,

Aduerbium determinans Verbum ratione fignificati,fubdiuiditur in Aduerbium loci, quaatitatu,

10.

,

qua: eft

,

fpecialiffimos defccndendo:

Diuidicur autem Aduerbium , primoinAdqerbium determinans Verbum ratione fignificati

Participio

rei proprietate oritur

quofdam modos fignificandi accidcntaies modis ^ccidentalibus Nominis,& Vcrbi confimiles , vt

diuiditur in Aduetbiafpccialia.

Rntio diui'

notandum , quod modus effe in Verbo.ab cadcm

fignificandi eflentialis

generaliffimus Aduerbij diuiditur in alternos ad

I. fignificandi per Partieipium, Cenuenit indiftantis a fubftantia. Circa quod

inconuenicns.Sed pro tanto dicitur Participium capcre partcm Nominis Verbi quiahabet

:

1%

modum efie

cfrentialis generaliffii-

modus

&

funt Pronominacum Przpofitranfitiue tione per Anoftrapham prolata cumVcrbis a parte p6ft conftruiia. Sicctiam

dum Prifcianum,

patet

fignificandi

musParticipij,eft

fitbfiantia,

eft.

Et notandum qu6d Donatus pofuit quatdam Aduerbia fpecialia perfonalia ; quac tamen Aduerbianon funt,ncc Vcrbum rationeperfonacdeterminant : quia ctiam polfunt adiungi Verbis, qua: funt nuUius perfon£E,vt dicendo legiturmecum,amatur tecurn. Vnde dicendum , quod fecun:

Pfirciaa.lib.

MOdus

ficandi

hodie.

17-

Capvt XXXVI.

vt eia age.

,

Participij.

fimo

eft c]u*litai inclina-

Dtt*rfnin4ni

,

eft

modus

,

cft

modus

vtnominans

;

fignificandi per

modus

reffeSuno-

Subn»Hti-

uum.

confti,

vecans.

modum

Vecatiuum.

ejfe

Et hic modus confti^diefliuum, Patticipium ^dieEiiuum.

Ipecialis aEHenis,velpaJfionis.

tuit

Et fnbdiuiditur nis

,

ifle

modus

fpeciaUs aftio-

eftmodus

fpecialiffimos. Primus.,

per

effc

vel paffionis in quatuor modosefTcntiales

modum

aEHenis tantum ;

fignificandi

& hic modus confti-

^uit Participium ab aSliue defcendens

Diuifie

Ad-

ieSiui in qutttutr

mt-

des.

vt legens,

Aaiuim.

modus fignificandi ^et modam pajftonis tantum ;& hicmodus con-

Pnjfiuum.

amans. Secundus

ftituit

modus

Participium

Jk

,

,

eft

Vcrbo/^ft^aodcfcendens^vt

amatMt,U£l$u. Tcrtius cft

modus

fignificandi per

modum

Neutrum.

Grammatica fpeculatiua. vnoAamneutrim :ic huiufmodi modus conftituit Participium a verbo neutro dcfccndcns vtftans, currens. Quartus cft modus fignificandipcrmo,

dum vtriufque CmmUHt.

fimul

:

& hic

modus

conftituit

Participium k Verbo communi dcfcendcns, vt crimtnans,crimtnattu,8c huiufhiodi.

Et/icpatet

6.

,

quod

ficut

modus efTentiah^s gemodosfub-

alternos,ad fpeciaUinmos defccndendorficetiam

Participium, fimpliciter

fumptum ,

efle

accidens

,

fub

modo

Opiniuut

depcndcntis adipfum '*'"^*^f*'

Alij ponunt aggregatum formalitcr tamen per rationcm accidcntis. Et quia omncs iftae pofitiones habent forte dcfcnforcs; idc6de fignificatoParticipij difputantibus rdin-

fubictftum. :

quantui*

diuiditur in

participiumy«^4nriM«m,& adieEiiuum , & vocatiMum. Adiediuumfubdiuidicurin
t.

quod qividam po-

nqnt aggregatum cx vtroque,fciIicct cx accidcnte,& fubiedo. Et quidam ponunt illud folum

eire

neraliflimus Participij diuiditur in

65

termini concreii accidentis-,

De modo Jigmficandi

Coniun&ionu tam

quam /hbal-

ejjentiali generalij^imo ,

ternoj^ecialijitmo.

De modu JignificAndi

accidentalibM

Capvt XXXIX.

Parficipij.

MOdus fignificandi

Capvt XXXVIII. I.

dentnliiPnrticipij.

Donat.c. de FMrtififit.

COnfequcntcr

de modis CgniHcandi acci-

dentalibus Participij videamus.Sunt autem

fecundum Donatum

fex accidentia Participij,

,

fcilicet ,/ignificatio,genM4, ternpw,

numerM,figura,

r4/«w.Significatioin Participio,fccundiim

:

&

pio,

X.

Ex hoc

quod qucmcunque modura Veibum exigit poft fc in obliquo, ratione generis, eundem cxigit Patticipium poft fe in obliquo, rationc fignificationis. & hic modus cft modus fignificandi in ratione tcrmini abfequitur

fignificandi

folute,& non contra6li,tamen contrahitur: vt diI^faprac.is.

{kam

Qu6d autem aliquod Par-

de Verbo *.

eft

ticipium

fit fignificationis iCiivx , vel pa(Iiuz,& de aliisjhoc totum de partc vocis attenditur. De genere,numero, figura, ca/it , Scper/ona , ^cut 5Accidtnmlis in Nomine didum eft, intclligitur hic:& dc temm*di,fuimH. poreeodcm modointcUigitur hic , ficut diftnm tuaHtur i cft de Verbo.Sed tamen notandum,qu6d Nomi-

lic

fubfiMUi».

na Adieifiiua,& Pronornina,quae funt Adicdliua, Pat ticipia AJiediua,habcnt caftH,nHmerum,ge^ nue,&c per/inof, no cx parte fua: rci,per fe Joquendo fcd ex partc rei fubicdx. Nam fignificaturn

&

;

iftorum nonftat per fe , fub proprietatc agendi, vel paticndi , a qua oritur genM ; ncc ftat pcr fe, fub proprietate vnius,vel plurium,iqua fumitur numerus , cum accidcntia numercntur adnume-

rationem fubicdorum proprictate termini

,

;

ncc ctiam

vel principij

ftat ,

per fe.fub

a qua oritoc

cafus non cnim tali dependcntia conft;:u£lio cnunciatur , terminatur ; nec etiam ftat pcr fc, fub proprictatc loquendi , ^qua oritut pcrfona: :

&

fcd

rcs-

fubic£bi per fe fub

confiftif.

Vnde dida

iftis

proprictatibus

accidentia infunteiipcr

attributioncm fui ad fubicftum , & ide6 etiam huiufmodi adiediua requirunt didaaccidentia in fubieftis, non per modos fignificandi propor-

modum coniungentis duo extre-

Sub modo cflcntiali generalifllmo Coniunmodos * fubalternos , per diuifionem

£lionis, ad

duo cxrrema/»fr vim, & in modum coniungemis duo extrema per erdinem. Et hos duos modos Donatus iif^^c\\iX.potrftatts. Et habct fe fimiliter poteftoi in Coniun(5tionc , Gcm ftgtificatioin Aducrbib. Nani Cicux/ignificatio in Aduccbio,confiftit

in rpeciali

modo dcterminandi

ficandi Participii eftcntiales,

funt

,

&

quot funt

;

f»gni-

& accidentales, qui

& ^ quibus, proptietatibus

oriuntur.

Dc

hoc intclligendum dc fignificato cuiuilibcc

fignificato Participij

cft, (^uod intelligitur

:

CtniunOionit.

Donat

cip.

de C
(xcpoteftoi in

, 8c per ordinem. Ex hoc patet qu6d Coniun6bione npneft modus fignificandi accidcntalis , nifi pro tanto, quia cft extra rationcm Co.niuuftionis fimpliciter,& abfulutc fumpts, vt didtumcft de fignificatione in Ad-

gendi^/rz/iwi poteftoi in

ucrbio.

Modus

fignificandi per

modum

7-

eeniungentis

duo exrremaper vim,eft modut fignificandi,^ vniendi duo extrema , ^ua inter /e dependemiam non hahent,

duo Subftantiua,vel duo Adiediua , vcl duas orationcs,intcr fe ordincm non habentcs. Et di-

.

frimus mtdus. vnitntit.

vt

modos cftcntialcs fpccialiflimos. Quorum primuseft modm fignificandi per tnodum uiditur in duos

ccniungentts duoextrema inter/e,

Diutditur in dutt.

& r*fpe£lu alicuim

modus conftituit Coniundbiones copulatiuoi.Secimdus modus edmodm fignificandi, CtpuUtiua. per modnm conittngentii duo extrema inttr fe,^ di- * difiungenftinguendoearefpeEbi tertjif.Et hic modus conftituit Et

tertif.

ifte

Coniundioncs difikn5Huai,de quibus Boctius dicit , quod ConiuniHo difiunBiua/entit hoc , ^uodea

DifiunfHuM. Boct. Iib de

qu* coniungit.fimuleffenonpermittit. Itemroodus fignificandi pcr modumconiungentis duo exttema /ecunJkm ordinem , eft modus

diuifiooibus.

&

iungit ptr tr^

vnientis

duo extrema pcr ordinem

diuiditur in duos

modos

exparte ante

modi

6. fpecialifC-

Coniun£tionc,confiftitin fpecialimodo coniungendi. Et iftiufmodi modus cft tnodus coniun-

tionales,fed fimiles:fcilicct,fimile^*«w, fimilem

patent

Definitur.

defcendamus. Diuiditurautem iftemodus con- tnos. Due Mtdi iungentis duo extrema , in modum coniungcntis

numerumSmWem cafitm, Cimilem per/onam, requific

Ceniunllh

inafignificans.

mos quorum primus modum coniungentis duo

runt, vt poftea patebit. Et

fignificandi

extrema.

&

eftpars orationis ,per

Gram-

mat^cos idcm eft,quod genus in Verbo, & ab cadem proprietatefumitur.Genus autcm in Verbo, vt didlum cft, eft modus fignificandi per modum dependcnti* Verbi ad obliqnum poft fc,in ratione termini hoc idem e^ftgnificdtio in Partici-

modum coniungtntis du»

modus

Et fumitur (jr mtdui fiiftc modus fignificandi i proprietate coniungen- gnificMHdi iiut. lis, vnientis in rcbus * cxtra. ConiunlHo crgo * cztremt. per

MtimfiiHiJU»ndi Meci-

Coniundlio-

eftcntialis

nis generaliflimus eft

cft

:

caufates

;

modm fignificandi

dintm.

per

,

Et hic modus conftituit <mx fe cencnt cx parte

anrecedentis,qqod eft caula confcquentis, dicen-

do ficSocrates

8. MiJusci-

extrema fecunditm ordinem

,fe tenentia.

Coniunfbioncs

inclinata

cflcntialcs fpecialifli-

t.

eurrit,ergo mouetur.

Secundiis ,eft modmfignificandi permodum coniungenttt duo extrema , fecundkm ordinem. , ex parte eonpjuentis , /i hahtntia. £c hic

modus

conftituic

Coniun

CiniiptSii caufaiit.

Grammaticafpeculatiua.

66

ConiilfiAioftes tMietialis etniungtntii

i

euiut ip-

cuntur

,

quia magis

fe

:

*

confi-

^HemiitCuiui Vaiio dependet ab"antecedente,vt dicendo Terrainterponitur inter /olem, &lH»am;er£o :

tunaeclip/atur.

Et

lO. lExfletiH*.

K»ti» tx fUfjieitHti» dinijitnis.

eft

notandum, quod quxdam Coniundio, quae fecandum vcritatera

nes dicuntur expletiua

eft

notandum,qu6d

dicendo

fum in domo. Item dicendo

aliquid intet fc diftingucndo tcfpcdlu tertij

ficfunt Coniunftiones di/iunSHHa\

hoc

eft dupliciter

,

aut

Ci

:

&

per erdinem,

Coniundio

parte anteccdentis,& ticfunt cau/ales

fe tenet ;

ex

aut raagis

ad confcqueris,& fic funt rationales. Si autem Coniundtioextrema non coniungit, fcd coniundla adornat,fic lunc funt Coniiinftioncs expletiuit ; quia extraplenum fenfum orationis funtpofitae. Et ficpatct,qu6dficutmodus fi-

,

quod

fed

de

& Ablatiuus.Nam,flc-

Nominc

,

f quod Accufatiuus

:

:

pofitio cafuale coar(Stat,& contrahit, Prspofitio

& fufficicntcrdirp.onit,

cafualead a(Slumreducit,

coniundionemconiungentem perordinem. Con-

le.mediantc Pracpofitione,femper cft

i\xn^\o per vim coniungens diuiditur in coniun(Slionem copulatiHam,&c di/iMicliuam. Item Con-

vt frcquenter. Eft ergo Pntpo/itio pars orationis, fignificans per

iunflio coniungens/^^rorii/iww.diuiditur in cou-

contrahens,(Jx

COnfequenter

zCtxx

conftruatar,& fumatur.

Hic fumitur aClm pro conftru(3:ibili dcpcnnon cnim dependens ad cafua-

denti ad cafuale

,

modurn adiacentis

a(Slns

licct

,

alteri cafitali, ip/iim

modij fignificandi tam fuhaiternisi

quam^ecialiffimii Vrttpofitionis,

C AP

X L.

P V T de modis

XLIL

V T.

SVbhocautemmodo

(ignificandi acci:

qui

generalifllmo PrspofiI. ad niodos fubalternos per quandam Modi ftibaldiuifionem defccndamus. Diuiditur autem iftc temi fignifitionis

,

modus

Coniundlioneidem ficut in Nomine dicendijmcft, ab eifdem enim proprietatibus fumuncur vtrobique. Ordo in Coniundione fu-

dos fubaltcrnos,quorura primas eft modus fignir. ficandi pcr modum contrahentis,& retorqucntis u4ccu/atittnm tzntum. Sccundus modus eft modus

mitur;ib ordine in rebus ab extrL

fignificandipcr

Coniunftionc modus fignificandi a6liuus,quo mediante, Coni«n6tio ordinem extremorum confignificat,ratione cuius ordinis aut coniundio prxponitur tantiim , aut

quehtis ^blatiuum tantiim.

/igura in

Eft tnimordo in

aut indifFcrcnter praeponitur,

poftponitur cxtremis coniundkis. Et

modi

tTtfefiticnis.

&c rationalem.

dentahbus Coniundionis vidcamus

,

Defimti»

ada^um reducens,8cc.

funt tvcsSciUc^t fpecies,figHra,8c ordo. De(pecie,8c

poftponitur

6,

&

vtcura

,

qucracunque,fed quL

^uem, &ficdealiis. Similiter Ablatiuus eft modus fignificandi per modum vt ejue, conrrahibilis vt k ^uo,8c in quo, Sic/lne ejuo , & huiufmodi talis autem coardatio cafuaHsfit pet Ptxpofitioncs Accufatiuo cafui,vel Ablatiuo dcferuientes. VndePraipofitio inuenta cft,vt ptimo modum deindc cafuacafualem contrahat,& coar^flct lem ad a(£bum reducar. Per hoc enim qu6d Prx-

ad fpeciaHflimos defcendendojficdiuiditur Coniundio fimphciter fumpta in coniundionem coniungentem^*r vim ,

CA

X.

Aceufatiuus ,

f fupca C.19. eft modus fignificandijff ^M^ra^contrahibilisper Finis Pr*ftmod^um vt ad quem, in tjtiem , prope qttem , & iuxta fitionis.

Coniun^ionu.

.

cft

uti di(5bum cft

De

,

dicitur,

annulfu exauro .^illud

noraen annulfu, exigit Pra:pofitionem,non t^en vllam tranfitioncm habct,vt patet de fe. Vnde dicendum eft , qu6d Pracpofitio inucnta rcft finaliter propter * cafuale, non quodcunquc, ^ caruin,nea

De modtiJignificandi accidentalibu/

^,

«/or/iff ,

duos modos fpeciales

iundionem caufalem

dtntalestres.

y»w» «»

gnificandi effentialis generaliilJimusdiuiditur in

&

I.

nam incongrue

non coniungunt,

& in fermone non

:

cft in-

verba Prspofitiones exigunt,quz tamen nuUam habent tranfitionem,ncc velocem,hcc tardam,vt

noii func Coniun(3:iones,'quia

fumuntur propter neceflitatern , fed propter ornatum. Si autem e.as Coniundiones f*y>/«»«<« volumus includcre in fpeciebus Coniunftionis, hoc modo fufficicntiam harum fpccicrum fumamus Omnis Coniundlioaut coniungitduoextrcma,autduo extrema coniundla ornat. Si coniungit,'hoc.eft dupliciter zurpervim ,iUTperordinem.Siper wwj.hoc eft duphciter,aut coniangit

hon

Praepofitio

ucnta propter vcrba vehcmentis cranfitionis, vt quidam dicunt;hoc enim non videtur Grammaticc di(a:um,cumfGrammaticusyeloccm,vel catdam tranfitionem non confidetct. Itcm quacdam

fed tantum coniundba ornant,

,

II.

Et

8c beric rationales di-

tenent ad partcm

fic

,

&

quot fimt,& vnde oriantur.

modum conttahcntis

fignificandi per

Tertius

,

eandi

tres.

& retor-

,

modus ,

modum contrahentis

retorquenris Accufatiuum

& Ahlatiuum

,

eft ,

&

fcilicet

vtruhique indifterenter.

&

patent

fignificandi Coniun(2;ionis qui funt

modus

mo-

generalifllmus Praepofitionis in trcs

Et hos tres modos circntiales fubalternos,voDonatus ca/iim Vrapo/itionis. Et habet fe fimi- Don. cap. de

cat

litercafus in Pra:!pofitione,ficuty^««/fc(«»o in

Nam

uethio,8c petefiM i» Coniun(Slionc. gnificatioin

Aduerbio

,

confiftit in

Ad-

BTtpofititn*,

ficnty?-

modo fpeciali

determinandi,&/'«i^
De

modojignificandi ejfentiali generalijfi-

mo Pr<epofitionu.

C AP VT XLI. gencralifliMOdus fignificandi eflentialis

mus Prjepofitionis iW*Lj

'

eius

epntialit figntficandi.

,

cft

modus fignificandi

modum adiacentis alteri ca/itali ipfum conirahens,& ad adum retorqucns. Et ifte modus PraiP'^'^

modo coniungendi Ciccafttf in Praspofitiomodo cohtrahcndi, & rctorquendi. Et hoc criplicitcr variatur, vc didum

ciali

:

neconfiftit in fpeciali

eft

j

& ex hoc pacec

Przpofitionis

de

,

quod

nifi

/ignificatiene i«

ca/iu

non

eft

accidens

fccundiam quod di£bum

Aduerbio

,

&

eft

depotefiate in

Coniun(5tione.

Item,primus modus fignificandi

,

modum contrahcntis Accu/atiuum, modos

fcilieet

triginta

his,& coar<5lationis intebns.

fpecialifl!imas Prxpofitionis conftituenres

,

per

triginta fpecies

pofitionis fumitur a proprictate detcrminatio-

fpecialiflimos

,

diuiditur in

,

quae

5' Primus mt' dus fignifieandt frtfO* fitionis.

funt

,

Grammatica (peculatiua. funt ^*«/, *ntt , &c.

contrahendi cafualc ; Jicct in his non inucniatur pluralitas indiuiduoruro : fcd quot /lint fpccics,

T}e modo Jignificandi

Secundusmodus

Smmdm

(ignificandi

,

fdlicet

^Pfntticc, Dequibusidcmeft dicendum

modus

fignificandi

,

dm.

tur in quatuor

modos Et

,

fic

qu«

patcf,qu6d hcut

funt,i«

modus

InterieElio

Participium, affitSlm

,

um

fub voce non dcliberati

&

latl.

:

& Praipofitiones

in quatuot fpccics

,

,

vel

dum hsc

cius

mo-

fignificandi eircntialcmgcneraliffimum. eft

vcra Prxpofitio ,

Et

& ab aliis partibus ora-

tionis diftin£ta. Alio modopracponiturpartibus

orationis per compofitionem

per

fe di(ftio,nec

;

& tunc

pars orationis : fed

non manec cadit in vim

qua componitur:& tunc Pracpofinon retrahit,nec retorquct,fcd complct , auc

di(5fcionis,cum

tio

,

reprtfentans.

conccptum mcntis

fi*fficientia

Dimfionu

Capvt ^Vbhocmodo

XLIV.

encntiali gencraliffitfiolntcr-

Eim

dos fpeciales. Primus eft raodus fignificandi. Intericdlionis, per raodum dctcrminantis altcrum , motum do-

jnuriiait

loris

,

vel triftitix in

anima reprxfentans. Et

vcl

lactitia:

altcrum

,

motura gaudij,

& hu-

Tertius

modus

,

eft itiodus

fignifieandi per

itiodum determinantis altcrum, raotum admira- Admiraatii, tionis in anima reprxfcntans.Et hic modus conftituit

Intcrie(ftioncm admirationu:vt Pap4,8c hu-

iufinodi.

Quartus modus

j

eft

modus

fignificandi pcc

& huiufinodi.

vel

notandum , quod Prxpofitioncs , non funt verac Pracpofitioncs, quia pec fc nihil fignificant , cura non fint per fe didbiones , nec etiara pcr fe modura fignificandi habcnt

;

fed adduntur aliis dicftionibus tanquara

(yllabicac adicdliones

:

vt met ,pte ,hi huiufinodi.

* aJiaoga-

Quarc autem habitudo, vcl circumftantia caufarum * attribuitur Prxpofirioni , hoc magis for-

tar.

tafse ex fignificatione conftruflibilium

extre-

morum elicitur.Nara Prxpofitio extra compofitionem , fi per fe profcratur,nulla circumftantia caufarum pcr cam expriraitnr , nec de vi vocii, nec de vi ugnificati , nec de vi alterius modi (\gnificandi & fic patent modi fignificandi Przpofitionis,qui funt,& quot funt,& a quibus proptictatibus fumantur. :

CauUntii.

iufmodi.

modum dcterminantis altcrum, motum tcrroris,

cft

doUntii.

modus

in aniraa rcprxfcntans.Et iftc

minait:ficetiam iftxjvt eUftrahotreprobo, regredior,

in compofitione

j j

,

&

* didionibus fcparari, fub f proprio moAlio modo infeparabilitcr,& fic non raerctur dici Praepofitio, nifi valdeihiproprie , propter quandam fimilitudincm , quam habct cum Pracpofitionc in compofitionc. Nam ficut Pracpofitio in compofitione complet,aut mutat t aut ftrare.

ifte

iiuifi:

modus conftituit Intericdionem dolorii,\thet4. Secundus modus cft raodus fignificandi per

conftituit Intericdlioncm/itf//»*, vt«»4*,

quod prx-

ter corapofitioncm potcft didtionibus adiirngi,

II.

i3ie6lionis , ad modos fpecialiffimos dcfccndamus.Diuiditur autem illc modus in quatuor mo-

partibus. Vnomodo feparabilitcr, ita

Et vltimo

l»t*riiai$ne.

InterieSiionu,

modum detcrroinantis

ik

Donat. c.de

fcd quafi abruptc pro-

mutat,aut minuit. Przpofitio autem dupliciter componitur cum

&

\ \

Defimtitr.

T)e moduJignificandiJpecialijSimuy f^ df

eft.

vim diuifionis:& manct Prspofitio per

t

anima

Perhum

dtferuientcs vtri-

de quibus omnibus vi-

prarponi partibus orationis dupliciter. Vno mo do pcr 4^^
doais.

vel motiu

jiccufitiMo

Notandum, qu6d cum frtpofitio iiatm 'ipr^ponendo, quod fecundum Grammaticos dicitur

Pratpofi-

,

tjiuod efi

,

affe6lMm,voce incognita : id eft,

?[ue

compoC-

pars orationii fignificam per

efi

/eruicntcs vtrique.

cim fpecies

tioDC.

ergo

determinantU alierum

Et hoc voluit Donatus fignificarc , cum dixir, quod InterieElio efi pars orationis fignificans mentis

tanti^m,diuiduntur in triginta fpccies, Pracpofitiones defcruicntcs AhUtitioia.m\xm in quindc-

"¥

Vnde Inteticdio

AccHfattHo tantum , in Pra;pofitiones deferuicntcs -^^/4/M
Itcm Praepofitiones dcfcruicntcs

8.

eft

dcterminat Vetbum.vcl Participium non fimplicitcr.fcd in comparatione ad animam,eius afFcdlum expri-

moJum

Przpofitio fimplicitcr

quod

,

:

liffimos defcendcndo

&

tim in

fignificandi

determinantis altcrum

ic(ftiones exprimiiur.

mens.

fic

10. IntnifiH*.

modus

mo-

rumpta, diuiditurin Pracpofitiones dcfcruientes

Vtt

modum

fignificandi eftentialis gcneraliffiraus Prxpofitionis diuiditur in modos fubalternos,ad fpecia;

Interiediionis, cft

pcr

quatuor

,

mus

Vcrbum,vel Participium,* affc's '«: loris,gaudij,metus,& huiufmodi hoc pcr Intcr- P«^«""o-

fubdiuidi-

fpecialiflimos

/pccicsPracpofitionis conftitucntcs, fi*l',fMper,Si.fiihter.

per

fcilicet

dum contrahentis vtriimquc cafualc

MOdus

XLIII.

fignificandi efTentialis gcneralifll-

ilcut

prit^s.

Ttrtim

Capvt

mbdus

contrahentis ^^/<««*iw»tantum,fubdiuiditur in quindecim fpccics,quindccim fpecics fpccialiflimas Przpoittionis conftitucntes : qux funt 4,4^,

Tcrtias

ejfentiali gentralif-

Jimo InterieSiionis,

tot funt indiuidua.

4.

67

qu« diuerfos habent modos

»fMttuntit.

mctum repracfcntans.Et iftc modus conftituit

& fimilia. Et hos quatuor modos fpccialiffimos cftcntialcs Interiedionis Donatus fuby^m/Sf^/iM^comprchendit:& habet eodcm modo {efignificatio ad Intcricdlionem,ficuty^>t//$f4(i0 ad Aducrbitim, Scpotteafite ad Pracpofitiofia* ad Coniun^ionem , Intcric(ftiones »jrfii«,vt dech,at,

Doaat.cicat

&

ncm. Sicut cnim fignificatio in Aductbio confiftit in fpecialimodo detcrminandi ; icpoteilat in Coniundtionc in fpcciali modo coniungcndii& cafm in Prxpofitionc in fpeciali modo contrahcndf;

i€.

fic figmficatio Interie€tionis confiftit in fpeciali

modo dctcrminflndi,fpccialcm motum

anima

in

rcprzfcntans. Ethocconfiftit inquatuor modis,

vtvifumeft. Et idc6yl^)ff4Wpnoncft accidcns vifum eft de aliis.

Intefie6lionis;nifi ficut

Sufficicntia iftarum fpecierum fic poteft accipi

:

Cura interie^io determinstt Vecbum

,

& ex-

pximit

»7S-gicitntta diitifionit.

Grammatica fpeculatiua.

68

ptimic motus,&afFediones in anima; poteft er-

quum poft fe, non poteft

go anima moueri circa conuenientia , vel circa non conucnicntia , vel circa mcdio modo fc ha-

defe patcc.

bentia.Si circaconucnientia,ncrunt Imeriedio-

ftrudibilium

nes Uuiite;& circa non conuenientia, hoc eft dupliciter ; vcl cadunt fub tempus prsfens , fic uint Inceriediones doloru;\e\ fubfuturum, fic funt Intcric6liones metiu, quia dc prafenti dolemus, de futuro timemns fi autem anima afK-

& &

&

:

citut circa

medio modo

fe

habcntia

,

func In-

fic

quod Intcricdlioncs , & partes indeclinabileSjnon tot modos fignifi-

Notandum crgo

iS.

altac

cft

,

ficandi habent,quot partes declinabiles

,

quia

fi-

gnificatum parrium indeclinabilium paucis fubfiftit proprietatibus , fed fignifica(io partium declinabilium multis ideo pauciores func mu:

Ai fignificandi, partibus indeclinabilibus

Et

dcclinabilibus. Intcrieftionis

,

fic

modi

patent

qui funt

Pcincipium^rw*»/^ conftrudlionis,eft vnio con4, hocenimeft forraarei, pecquod Trincifium res habec efrc:fed conftru^tio Kabet effe per con- formale. ftrudibilium vnionem

; ergo conftrudiibilium vnio eft forma conftrudlionis. Principium ejficiens conftrudlionis eft duplex,

,

&

,

quclm

fignificandi

quot func

& vnde

,

Trtneifiam

modi

efficient

fignificandi rcfpe£liui,ratione

quorum,vcl

ad alcerum dcpcndens, vef alterius depcndentiam cerminans : ^ quibus conftru&ibile

modis

eft

iHtrinficum.

fignificandi refpedtiuis, abftrahuncuc

fignificandi generales

fcilicec

,

idenciamcerminans inalcere conftru6tibiIi. £c hi modi fignificandi dicuntur efficere coi}ftrudionem pro tanto;quia przparanc ,& difpo-

6,

nunt conftrudibilia, ad adualem vnionem, quae fic pec incelledium lich quaedam magis temotc,& quaedam magis pcopinque , vc paccbic in fequentibus.Ec dicunturmodi fignificandi princi:

pium intrin/ecum , quafi

cianc.

nences. Sedprincipium efficiens extrinfecum

&

W».

flex.

duo modus dependendi in vno conftrudtibili, & modus depcnmodi

Et hzc dc modis fignificandi clfcntiaJibus accidcncalibus od^o partium orationjs, prouc ad Etymologiam fpedianc , dida fu£oriantur.

5'

fcilicet extrin/ecum,Scintrin/icum.I»trin/ecum,rant

vnum

teriedbioncs admirationu.

vna conftru&io > vc

efTe

incec conftru<Stibilia

ma,

cft

ExtrinfieS,

intellcdlus,qui conftrudibiliapermodus fignifi-

candi difpolita,& prazparaca

De tribuj paj^iombw oSJofartium orationu tngenerali.

<5tione,

HAbito de modis

fumme difponantur ad vnioncm , pcr modos fignificandi nunquam ramen vnum

intcUedum, vt di^^uni

fignificandi odio parcium

formale partium fcrmonis, fccundum quem modum pertinent ad Etymologiam , confequcncct de ipfis dicamus pcouc funt principium eflSciens intrinfecum conitruftionis , aliarum paffionii fermonis fecundum quem modum pcrtincnt ad Diafyntheticam ; hoc nihil aliud eft,qu^m ap-

&

:

&

ConflruSio, Cejtgruita^, Fer/iitfo.

&

pJicare cos ad conftru(ftioncm,.congruitatcm , pcrfe6tionem,oftendcndo qui modi fignificandi, quarum conftrudionum , congruitatum, pcrfc-

^ionum, func

Trincifl» eon/iritilitnis

De his

principia.

;

conftrudibilc attu fe alteri vnit

orationis,fub rationc , qua func principiiim

Trtt faffitnet 0rMtitnit.

XLV.

V T.

crgo cribus paf-

qu6d Ea qut/hmin voce,id in prolatione

mttteriale,formale,efficiens,8cfinale.Pnncipiammti~

MMeri»U,

teriale

£e

habec fubiedum ad accidens materia accidentis

materiam ex ^ua, fed

autem

eft

nalitei:

^tionis

,

fic fe

,

nam

accidens

;

fci-r

conceptus mencis, vcl animx. Signum finaliter proptcr fignificatum : ergo ,

Gcammatica , cft fiexprimeudum mentis cohte-

vel oracio in

proptet

De natura conJiruSiionu infefviA

non habec

Definitionis,

non

in

funt plura

,

dcpcndcntianoncft dentis,

nifi

duorHm,fcilicet depcn-

& dcterminantisjcrgovnius conftrudiio-

non funcnifiduo conftrudibilia

principalia,

dcpendens,& cerminans. Ec ex hoc patet error dicentium hanc conftru£kioncm effe vnam Homo alhns currit bene. Nam

fcilicec

:

hic funt diucrfae dependentiaE

uum dependet ad bnm dcpendct ad

Capvt

XLVI.

vel pauciora duobus;

:

aatio.

eft,voces fignificatiua:

quales funt orationes Grammati-

habcnc

quia, vc pacebic , conftrudliocaufacurex dcpcndcntia vnius conftruiSlibilis ad alterum fed vna

f determi-

,

pcum.

qua ; ergo conftru^ibilia funt matcria conftruaionis. Et vnius conftru-

nis

per

conftrucndi.func conftrudibilia;quia ficuc

conftrudtibiliaad conrtru6tionem;fed fubieftum eft

fit

cXifuntnetitpajfionum earumyijua/itnt in anima

conftru Aio

quiuuer.

hoc

mencis conceptus compofici:ergo exprefnomcntis conccptus compofiti, cft finis conftru(5tioni£. Vnde Philofophus i. Perihcrmcnias cap.i.dicit,

Primo earum principia in gcnerali videarous. Sunc aurem quacuor principia efientialia eoi^-

& perfe£l:^,fcilicec,

fed

cft.

Principium/W^, cft expreifio mentisconcc7' ptus compofiti. Quia, vc dicitur j, Meiaph. Princifium lex.i I .Fin^ efi.gratia cuiiu aliquid fit;{c6i conftru- finale. ^io partium orationis , fic gcatia cxprefHouis

licet figna

fcrmoncm congrue,

:

Et dicicur intelledlus principium extrinjecum, quafi extra conftru^ibi11)^ manens.

fionibus decerrainemus.

ftruendi

a^u vnit in conftru-

Conftrudtibilia enim quali-

tercunque fuos

C AP

& fcrmonc.

COnfequenter videamus

dciftis tribuspaf-

& primd de conftruiiioWjfecundo de congruitate, & tetti6 de perfeiHone, quiaconftruftio eft potior congruitatc & confionibus in fpeciali

:

,

Ad cognofccndum naturam fe,& in

quod

fuis

conftrudlionis in

conftruftio cft

, notandum eft, quoddam incomplexum

fuppofitum:tertia,qua* detcr-

fcilicet pet definicioncm , qua rcs cognofcicur fecundiim fui efle;& pcc diuifioncm, qua rcs cognofcitur fccundum fui pofle. Ad definitionem crgo conftrudionis , ad cius diuifio-

minans depcndcc ad dcccrminabile;ergonon eric hlc vna conftruftio.Similiter cum dicitur,5ofnites percHtit Platonem :hic propter diuerfas depcndentias Vcrbi ad fuppofitum antc fc , ad obli-

&

in^'

partibus fubiedtiuis

vniuocum:fecundiim autem Boetium,incomplexum vniuocum habet duplicem cognitionem,

:

Bione ei»li.

gruitas prior perfe6lione,vt patebit.

vna,qua Adic6liSubftantiuum alia, qua Vcr:

Z.

DtewfirU*

&

nem proccdamus.

Dcfinicur ergo conftru(3;io fic.

Boetius lib. dc dcfinicionib.

Grammatica Itipmitit

ttmfirMSit-

ms.

CMjtrunh ,

(ic.

fignifimntU

,

'

efi-etniirfUHbilitim

caufttM

(fr ihtelle£lH

vmo tx tntdu ,

ad txprimettdum

,

mentig conceptumcompt/ittonfinaliter adioMent». ft.

:

.

Dtpnitit tx

«(Te: jcrgo per faas caufas

re^itut qu6d aliquid ,

cum

habec

hoc

definiri. .Ex

fufficiencius cognofcin

omnes cognofcitur,: qukm.qnando cognofcicur per quaiaam eius tui:.,

pcr fuas caufas

caufas tantum

,

:

Didumcft.cnim qu6d conftru-

rius ordinata. dlibiliumicft

ordo fecimdum prius

,

& poftcritu;

crgo.&c.

Item conftru£libilia non pQfTunc ambo cer6. minarc , quia terminans , vt eft terminansv Zx ttniMiaeftensina£lu ; fed exdupbus entibus in aftu, titmt Jeft»' :

non

vhum fit dependens,altcrum ver6 dcpendentiam

fit

tertium

terminans.

Nam ficut ex matetia,& forma

ly confhuSHbiliMmf tangitur caufa

rum vnum

eft in adlu,

per ly

omnes

fwi»., caufa

formalis per lyr* :

»!>

inteie^u CMMfatm , caufa

effi-

,

quo-

SimilitiUi,

alterum ver6 in potcntia, fit per fe compofitum in naturajfic cx ratione dcpendendi, terminandi fit pcr fe conftru6lio in

&

fcrmone

autem conftrudibile cft dcpen-. quod rationeadtus modi fignificandi tanillud

:

qicns cxtrinfcca^perJy'*»!^**'/?^»!*»^/»»» mentitcon:

dens

Cfpfum.ttingkat caufa:finalis : ergo dida definirio

tum pctit, vel exigitjillud vero conftrudibilc eft lerminans , quod ratione alicuius modi fignificandi tantum dativel conccdit,&c.

eft ftifficiens.

dtntit.

j

caufas condru-

per \y

:

fi ambo dependerent', mutu6 depcndcScd qua: mutu6 dependcnt , funt fimul natura : ^talia non funt fecundum prius, & pofte-

Itcm

& deinceps. Sed pratdida

modi^fignificMndicMMfMta, taagitur caufacfficicns

injrinfcca

conftrudliot

vc patct cx intcntione Philofo-

definicio aggregac infe

materialis

fie

ergo non poftunt ambo terminare.Relinquitur ergo, qu6d conftru£libilium

phi. 6»Aietaph. texi:*t.

6lionis,nam per

69

exduobus dependentibus non rcnt.

Ad caias incelleduin e(l notandum ,^ <pr6(l definhio dat caufam innotercendi 6c cognofcendi cem , vc-habbcur 6iTopicorum cap. i Sed res cognofcicurper fuas caufas , ex quibut habet

t0tfil/U.

fpeculatiua.

,

Refumo ergo quod di6lum

eft,

qu6dinomni

primumconfttuaibile,& fecundum. Aut ergo fecundum dcpcndct ad primum aut primum dependet ad lccundum , fecundo per fui dependentiam primo recedente. Si fecundam dcpendct ad primum , fic eft conconftrudlione

De Conjhrufiione in fitu fartibfu ^ia diuijiontd.

eft

;

'i

Capvt XLVI.

ftrudtip intranutiua. Co«/?r«fif«o cxgo intranfitiud

Vlfa natura conftrut^ionis in fe via dcHnicioCenfimiHt

efi

confiru£Ho,in cjuafecMndum confiru£lihile, perfuoi

adprimum: vt diccndo, hoc vcrbum currit , quod cft confccuiidum, in hacconftrudionc de-

modosfigmficandi,dependet

dimiditur.

nis,confequentcr cius naturam videamus in fuis partibus , vii diuiHonis fecundum omncs

Grammaticos. Primadiuifioconftruftionis , cft Conftrudbionum alia tranHtiua , aha intranfitiua. Et ifta diuifio eft fufficiens , quia ad has duas differentias reducuntur cmncs con-

ftrudtibile

Ttanfi/iua,

ha^c

Intrttnficiu».

:

&

flru£lionum fpecies. Nam retranHtiua , reciproca ad tranfitiuam reducuntur, vtpofteapa-

Socrates currit,

eft

Ad incellcdlum membrorum

huius diuinonis

notandum , qu6d in genere eft dare prieftmctrum, & menfuta ahorum, vt fcribitur lo. Mctaph. Com.y. Eft ergo ingcneie conftrudlibilium dare primum conftrudibile & fi cft dare primum, etiam erit dare fecundum iquiaprimum , & fecundum funt differentix ordinis. Et illud eft in omni conftru^ione , cpnftru(Stibile primum quod poft fe de-

cft.

diuiptnit

:

,

MMtrdiat.

pendec ad obliquum, Illad ver6 fecundum,quod ante fe depcndec ad fuppoficum. Illud eft ctiam fecundum , quod.dependet ad determinabile. Ec jracio hocum eA ; quia illud, quod poft fe dependec ad obliquum , dependec ad ipfum , vt ad ter-

minum

,

& vltimum

:

quod autem ante

(c

de-

pendet ad fuppontum , dependet ad ipfum vt ad principium , & ad primam ; quod autcm dcpendet ad fuum determinabilc , dependet ad aliquid prius fe:determinatio

autcm , &

difpofitio rei,eft

pofterior ipfa re.

c^m omnis conftcudlio duo conftrudibilia , oportct vnum efle

Item notandum,qu6d requirat

& alterum dependentiam terminani;

SxJtfendtn-

dependens,

tis.

quod Gc probatur lia

,

dent

ex quibus ,

auc

fit

:

quia

illa

conftrudio

,

duo

conftrudlibi-

ambo depenterminanc ; auc

aut

ambo dependentiam

fic eft tranfitiua.

Con^rt^io ergo

tranfititut

,

efi

in qua primum

morecedente .fidependensfuerit. Et dico ,fidepen- Duplix mtdensfuerit

quia in hac conftruftione quando-

,

queconftrudtibilc dependentiam

non

dm

tranfti'

habet, fed

lolum primi conftruftibilis depcndentiam terminat vt fic dicendo,^w«»r/fl 5«r<«r«n.Quandoque autem fecundumconftrudtibile depcnden:

tiam habet

,vt fic

diccndo

,

video iegentem iihrum,

hoc Participium legenrem , in ifta conftru6tiune cum hoc,quod depcndentiam verbi terminat ance fe.quod eft primum conftrudibile in hac oracione,eciam dependct ad obliquum poft'fe,quod eft

diuerfum aconftrudtibili primo. quod conftrudio reciproca,

Exiftispatet,

&

9' fub ccanfitiua continentuc. Nam Rteifrtca ad. conftrudio reciproca tranfitiua eft , vc diccndo, Tranfitiuam Socrates diligitfiic[\iiz hoc conftcudibile primtim ridMtitur. rctranfitiua

,

dcpendet ad fccundum,fecundo non depcndentc

adprimum.fedad aliad,fidependet.Itera retranfitiua eft ex duobus tranfitiuis compofiia , vt dicendo , Socrates rtgat me,x4 diligamatm , ideo fub tcanfitiua continetur,

tranfitiMMm,8c intranfitiiatm,

fed dependcns accipitur vt quid in potentia ex duobus entibus in potcntia , non fit aliquid * vnuhi , vtdicitur 7. Mctaph. tcxt, Com.j6.ergo Sc9ti oper. Tom. I.

dlionibus mctaphoric^ , ideft , per quandam fimilitudinem uanfitus realis.Nam aliquis dicitut cealiter tranfiie , quando tcanlic de vno loco ad alium C

:

%.

confhuEHhile , per fuos modos fignificandi , dependet. adficundum , ficundo per eius dependentiam kpri-

vnumdependec, & alterum dcpendentiam tecroinat fed non polTunt ambo dependere , quia :

^ teitiam.

conftrudibile. Si autem conftru^ti-

fecundum,fecundo non dcpendentead primum,fed ad aliud ^primo diucrfimi,

mum, quod frtbMur.

primum

bile dependet ad

tebit.

Suffititnti»

,

pendet ad fuppofitum,quod cft primum conftrudibilc. Item dicendo, Socrates legit hene , hoc aduerbium bene , quod eft fecundumconftrudlibile in ifta conftrudione,dependet ad verbum , quod

Et fciendum

,

qu6d

iftr

due

differenti*,

fumuntur in conftru-

to.

;

Grammatica fpeculatiua.

70

«Hum k primo diuerfum .Cum autcm quis pro-

&

in aliqucm tcrminum primum , manet , inde non diucrtens , tunc dicitur

ccdir ad ifto

nontranfire, Sic in conftruftione intranfitiua,

quia depcndentia vnius , id cft , poflerioris conftrudibilis , vadit ad primum , inde non ttanfiens

ideo intranHtiua dicitur

,

,

vt

,

Socra-

in conftrudlionc vcro tranfitiua

de-

JiiprentU

tes currit

T^tnfitiuA

pcndentia pofterioris non vadit ad primum , fed iraufit ad aliud diuerfura a primo,ide6 tranfitiaa

^ IntrMjh tf»t.

:

,

Notandum

vltcrius

,

quod

in conftrudlione

jntranfitiua pofterius confttudibiie ,dependens

ad primum

cum

,

modo

aliquo

eo. In conftrudkionc

nititur identificari

autcm

tranfitiua

tiones conftrudlionis tranfiiiux ,

,

& ditterfitm

(iru^ionem intranfititiam bilia pertinent

effe

& intranfitiuat, ,

dicentes

,

Con-

iUam^in fjua conJlruSli-

ad idem , vel tan^uam ad idem viden-

diftantis

extrcroa, fe-

a fuppofito fecundiim fitum

,

* addi non potcft fine mcdio. Tale autem medium eft ipfa compofitio, vt di(5lura cft de vcrbo t.& ideo compofitio in hufuppofito

ideo

Verbo

neccfta-'

quod omne Verbum

requiric

iufmodi depcndcntia,maxime

Ex quo

ria.

fuppofitum,

patet iiue

aliud

& aliud

,

eft

SupfefitHtH,

affmfiium, dtfiamia,

mediuA. vniii.

t fupra cxf

pcrfonale, fiue imperfonale:

fit

infinitum.Non tamen idem,fcd fccundijm quod compofiiio cum

Conftrudionera autcm tranfitiuam effe illam, vel viin (jua confiruiiihilia pertinent ad diuerfa dentur pertinere ad diuerft. lUud autcm dcbct intelligi modo , quo diftum eft ; quia pro tanto ,

conftru(SlibiIia in conftru6J-ionc intranfitluadi-

cunrur pertinere ad idem

;

quia poftcrius con-

& alitcr contra^a,mo-

modo Vcrbi fucrit aliter do

* cafui proportionabili. Refumo crgo quod di(5lum eft

* compofi-

fignificandi

ciim conftru(Slio intranfitiua a(Sluum

cum

ftru(flio fuppofiti

fupponat,nifi cafus

apppfito

&

:

vcl habens

,

fecundum diucrfiratem *

quod

,

,

ciam nihil

cafum

ide6 fupponentis,

cafus

Aut ergo Nominatiuus cendo ponit

,

vt dicendo

,

cafus fupponit

4Vari» ceftrulHa aSuum.

;

cafuum fuppoiiti.

vt di-

,

aut Genitiuus cafus fupSocratu interefi ; aut Datiuus

Socrates currit

,

tioni.

con-

fit

diuerfificatur conftru(5lio intranfitiua a(5tuum.

cafus fupponit

tur pertinere.

n,

dum

po-

,

ftcriusconftru(5kibilenon dependet ad primiim, fcd per fuam dcpendcntiara ^ primo rccedens, aliquo modo nititur diuerfificari ab co. Et inde eft quodantiqui Grammatici dantes defini-

dabant eas per idem

duo

cundum fitum diftantiajfcilicct/wp/^o/uww», & ap~ pofitum. Et cum appofitum fignificet permo-

fiue finitura,fiue

merito nuncupatur, II,

ftrudlione perfcda.rcquiruntur

;

vt diccndo

, Socrati accidit ; aut Accufatiuus fupponit , vt diccndo , Socratemle-m gere oportet; aut Ablatiuus cafus fupponit , vt dicendo , a Socrate legitur, Vocatiuus autem fiip,

poncre non potcft repugnet , vt

pij

mine

ratio

fibi

ctira

,

vifurji

princi-

No-

fupra dc

cft

t fupu ci^,

f.

fuum modum fignificandi dcpcndens ad primum , aliquo modo nititur idenfiru(5libile

tificari

,

cum

per

,

Pro tanto etiam

eo,

conftrucftibilia

in conftruAionc tranfitiua dicuntur pcrtinerc

ad dinerfa ; quja pofterius conftru(n:ibilc,pcr fuam dependcnriam ^ primo conftru(5tibili rccedens , aliquo modo iiitJtur diuerfificaricum eo,vcl ab eo. Et fic patet , quid eft conftru£tio tran/itiu^ , intyanfitiua , quatc fic nomi-

&

&

De

Principikt congruitatu confiruSiionik

aSiuum.

intranfitiutt

C AP

congruitatis

PRincipia

natur,

iam

tes

dum

XLIX.

V T.

fingulas par-

circa

didlas aflignare poflumus.

crgo primo, quod congruitatis principia

cum fuppofito modr fignificandi

conftrudlionis Verbi perfonalis

^e Dimfione

conSlmciiom^ intranjitiua

Nominatiui cafus

,

funt fex

in appofito dependcnti

^er aSi(i4.>(^ ferfinojy O^jhecialiter

modus * efii dus

XLVIII.

,

;

nam

,

Diuiditur autcm conftru(£l:io intranfitiin conftru(5lionem intranfitiuam alfuum,

tum

ua

dupUx.

& conftru(Stioncm intranfitiuam perfinarum. Con-

Jntrsnfitiu»

ftruftio intranfitiua Rihile dependens

AU»

Perft'

,

per

a&uum,efi

modum

in tjua confhu-

aSltis fignificat

,

vt

dicendo, Socrates currit. Conftru^ftiointranfitina perfonarum efi,in tjua conftrtiSHbile dependens,fivt diccndo,5ocr
Vnde fub his

& coramune huius

congruitatis.

modus

in appofito dependcnti cft efi alterum

to vt ^uod

:

Quinto

alterum.

efi

eft

conuenientia

in vtroque.Et ifta funt principia fpecialia,

Principia autem

congruitatis

fuppofiti Genitiui cafus

cum

6. t intranfitiui appofiio , vt diccn- tconftra-

communibus,funt eadcm,qu« cranr

cum

tis

Verbi

* dc-

nanti

a6luura,& perfonarum.

luxta

quod notandum,& primum de conftru, quod in omni con-

^lione imranfitiua a^tuum

\ociuendo de principiis remotis,

&

in przdi(Sla

dependcncompofitio , modus quibus conformatur in fuppofito termi-

conftru<5tione, fcilicet ex partc Vcrbi

appofito,& intranfitiuaperfonanim fit determinabilis cum determinationc ide6 fecundum

fitiua

& ap-

probata.

dOffiti interefi,

terminantium:diuerfificatur conftru£tio intran-

fcilicet,

numeri in vtroque. Sext6 conuenicntia perfonae

luxtaquod notandum eft,quftd cumconftru&io intranfitiua aBuum , fit conftrudtio fuppofiti

cetmm^n- diuerfitatcm fuppofitorum,& diuerfitatem

,

rcmoQuarto

cui corrcfpondct in fuppo-

Tkeriiis dcfcendamus.

:

ttttOI.

,

vtipfitm

gnificatper modum fuhSlantia,vel tjuomedolihet aliter.

».

Et hi modi

fignificandi funt vtrobique principium

JntrMnfttiu»

ttSuitm.

cui infup-

,

pofito corrcfpondetratioprincipij.

tiua.confcqucntcr dcfccndamus ad fuas fpe-

,

^fieri.

cui in fuppofito corrcfpondct Tx\odus perfifiantu.

Vlfo dc conftrudlionc tranfitiua & intranficies.

mo-

compofitio,

eft

Terti6inappofitoeftmodus Vcrbi t.

cengruitatit

fex.

in appofito cft

cui in fuppofito corrcfponder

Secundo in appofito

entis.

Principia

quibus conformantur

fex in fuppofito terminanri

de intranfitim aBuum.

Capvt

,

r.

Notan- * rpeciej.

antc ,

fc

modus^j^

,

&

&

modas entis, Sc modus perfefiantis,

principij fimpliciter fijmpta.

propria

mes,

,

vel propinqua

,

funr

& ratio

autem duo modi conforPrincipia

modus vt almodus vtcuiw.

fcilicer, ex parte dependentis ,

/mw; exparce

terminantis,

Principia


cianiitiux.

Grammatica fpeculatiua. Principia eongruitatis condrudionis intran-

j,

Cniux

,

qua Datiuus fupponit

in

vt dicendo,

:

accipiendo principia temota, communia,funt eadem , quz in prcdi^isifed

Socrati Mcidit

& * rpceialiOi-

propria&:

m*

eonformes

"^

,

fpecialia principia ,

dependentis

,

funt

modus vt alteri modus vt cui , cx pattc termi-

fcilicet :

&

duo modi , ex pane

Principia autem congruitatis , conftrudio* nisintranHtiuz, in qua Accufatiuus cafus fupponit., vt dicendo, me tfgere, Socratem oportet

g

firihere

ter

;

fumendo

principia remota ,funt eadcm,

,

& non con-

Principia congruitatis conftruf^ionis intran-

uum

conftruAionibus conuenicntia mmeri , Sc Vnde fub quocunque riHmero , pixdiiki

iftis

ftrudio Socrates albut

cie conftrudlionis concinctur.

munia

conftrudlionis

iftius

modus

dependencis,func

dus determiriabiiu

,

modus deneminantu fimpHciter ex patcc & modus denorninabilufimpliciter cx ,

dependcncis,

Si aucem ifta determinacio declinabilis fic Adicdliuum relatiuum, fic eft conftru^Ho rela-

cum

ciui

antcccdente.

ftruuntur

tami partcantc

intranfitiuc

,

quam

,

pendencis,modus ficabilis

_

I

ConflrHSiione intranjiiiua ferjona-

refponfiui ficantis

Si

Dl6to de

prinapifif con-

aucem determinacio

P V

T

,

nullMs ttfinw.

,

munia

,

fitatem fuppofirorum

* deterini-

eft

,

,

fccundum

diucr-

confequeutcr vidcndum

dc conftrudione intranfitiua *perfonarum detcrminaci, cum dctcrminationc:quotnodo variatur,feu diuerfificatut

fecundum diuerfitatem

determinationum. luxta

quod notandum , quod quicquid inue-

nitur in fermonc perfedo

,

vel eft fuppofitum,

Sf*a»»ti»Md vel appofitum, vel aliquidab vtroquediuerfum, tamen ad aliquod illorum ordinatum, vel cft deftrm$**m. :

tionis

cum

detecminabili.

&

terminacio alicuius horum tfium hzc omnia inueniuntur inoratione,quz fubfcquicur:5«iw»M doQrina TuBtf Rhetoris "* infhuit fubtilittr artem

Hhetoncam.

Cijm crgo tdeterminabilis cum dcterminationc diuerfificacur fecundum diucrfitatcm dcterScoti oper. Tom. I.

certi'

permodum

certi-

di-

6.

,

com-

,

quz

funt

,

vc dicendo

Principia congruitatis

£x parce

conformes.

Adiedliuum

fit

omnis

funt e'adem

:

in przdidlis.

duo modi

'

Sed

fignificandi

figni diftribuciui

,

modus

modum diftribuentis.Ex parce tcrmodus

,

dum difiribuibilis.

L.

diucrfificatur

ftrfinMntm.

detcrmina-

Prin-

funt ea-

conftrudlio figni diftribuci-

fic cft

fignificandi per

conftrudlioneintranfitiua aftqum

quomodo

tntfMnptiMa

A

fignificandi

cum termino communi

homo

,

pcrmodum

fignificandi

modus

mini communis

C

fcon(lru£lio

communia

Cvh racione refponfibilis.

principia propria

grftitatij ipfiw.

iufiHuit.

fuo rcfponfiuo.

fub ratione interrogantis:ex parcc aucem

fiributiuumy

rum injjeciali,^

num.

cum

ftio interrogaciui

ui

*Z)tf

ceiminacio-

modum

Si aucem ifta decerminatio dcclinabiiis, Adic6biuum interrogatiuum fic eft conftru-

fic

^

pancpoft. .

uerfitatem

congruitacis

dcm,quzin przdi^is,fedprincipia propria func duo modiconformes. Ex partcinterrogaciui de-

fitini.

fe-

Principia

huius conftrudlionis communia^func eadem,qux in przdidis. Sed propria func duo modi conformes , fcilicec , ex parcc rclaciui dependcncis, niodus fignificandi per modum r^^^wii.-ex par-

iMpriuata.

ii^,& incran-

cundiim di-

,

cipia huius cungruicatis

Et fciendum ,quc>d licct ram vcrba perfonalia , quim imperfonalia conftruantur cum obliquis , hoc tamcn eft diff^erentet ; quia Verba pcrfonalia conftruuntur cum obliquis tranfitiue^ inl^rfo- parte p6ft folum : * fed vcrba imperfonalia con-

fificacur

& modas perfifiantis & con-

,

ucnicrniain Gcnere,Numero,Cafu, &Perfona. Sed principia propria funt duo modi confotmcs,

hoc dicuntur impcrfonalia, quafi HHtnero,8c perfi10.

tnoiiodiuer-

funcmo-

rejeribHis,

intclligatut in alii$:& pet

modus

determinantu,8c

teantecedentis,modus fignificandi pet

Sccodcmmodp

com-

Principia

ex parte Adicftiui

,

Verba poffunt rcfpicerc fua fuppofita , vt diccndo me oportet , vts oportet. Itcm fub quacunquc perfina , vt dicendo oportet me , oportet te, oportet, illum,

quo-

quae fpcci-

,

fcd fub vnafpe-

:

per/ortd.

,

nabiti

etjum albut

,

:

,

I.

vel cft Adicifliuum reUti-

;

diflributiuMm,

parcecerminancis.

&

Adiedi-

cft

,

quia

,

S\ Adie<5biuum denominatiuum, fic ifta eftcon-

didlis.Sed principia propria, funt duomodi conformes,fcilicet,modus vtab Hli^Mo,in appofito,& tnodus vt4^M0,in fuppofito.

fiunt per modos proportionabifcs , non per * ^ofimilet. '"^''os conuenientes. Non enim requiritur in

* * iadetermi-

uum; vcl Adiediuum interrogatiuum j vcl Adictti-

fcilicet

Et nota , quod omnes iftz confttudiones Vetbi imperfonalis a parte ^ntc , cum obliquis,

tranfiti-

quadrupliciter

eft

vei ifta decerminatio declinabilis

, in qua Ablatiuus fupponit , vt dicendo, ji Socrate legitnr,rcmotz funt eadcm.quz in pra:-

fitiuae

io

hoc

,

adiacentit.Ex parce fubiedi tcrminantis

fuppofito

vcl

,

nabilu.

Si dcclinabilis

non contrd6bu$,nec contrahibilis:& in cra£la,ncc contrahibilis.

Baiarcto

dcclinabilis

ficamdifterentiam non habec

in pracdidis.

cft ratio principij adlus fimpliciter

*

veWi«c determinaciu cft

:

indeclinabilis.

Sed principia propria fpeciali(Iima funt duo modiconformes. Nam in appofitp dcpcndenti ,eftmodus Verbi fimpliciter fumptus , id eft , raodofpeciali , cafui conformi,

qux

9«

pofito,vel appofito.vcl difFcrenti ab vcroquc. Si dcterminatio addatui fuppofito , hoc eft duplici-

uum denominatiuum

nantis.

71

tninationura,autergo dcterminatioadditur fup-

Eft

fignificandi per

mo-

autem notandum, quod

in

huiufmodi conftrudbionibus , conformicas omnium didorumaccidcnrium, qux func ptincipiumcommune congruicacis,non fcmper rcquiritur,fed vt freqUentius.

Si

aucem

ifta

fitindeclinabilis dis

-,

quia aut-

dccerminatio addica fuppofito, hoc eft iterum quatuormo, eft

Coniun<^io

,

aut

Aduer-

bium , aut Przpofitio , aut Inceriedio. Si cft Coniundio , hoc cft duplicicer ; quiaauc coniungit fuppofitum appofito , pcr vim , vel per ordintm. Si per vim , hoc eft duplicitcr , auc coniungic duo cxtrema inter fc relpeftn tcrtij: vc Socrates

rcfpcftu

,

(jr

cercij

:

Plato cttmuit

vt

,

;

auc difiungit ca

Socrates,vel Tlato currit. Si

autem Coniundio coniungic fuppoficum apauc Con, hoc eftdupliciter i\in6kio fe cenec cum antecedence , auc cum cohrequeme. Exemplutn dc vtroque > vc diccndo,

pofico per ordinem

:

C

i

fi

.

Grammatica Ipeculatiua.

72.

fihom» efl ; erge tittirrutl eft. Si aatein dcterminatio indecltnabilis addica (uppofito, fic eft ifta

A Socrate

:

autem deter-

Si

legitur.

PraEpofitio,

fit

minatio indcclinabilis addita fuppofito

tum Aduerbium git.

autem

Si

fic eft ifta

,

tan-

Tantum Socrates le-

:

, fit

Intericdio,

fic eft ifta

Heu

:

montmt efl. g^

multz conftrudlioncs fccundum

Principia autem

qupd,?ft proprie fHppofitum^quia diccndo , cnrrere velociter efl bennm , in ifta oratione , infinitiuus non fupponit pcr fe , fed ^ratia Nominis. .Item Participium per accidens eft fuppontum , cum omne Parcicipium fit adic£tiuum. Idem intclligitur de Interieftione , dicendo , heti nwrtutu eft , huiufmodi. Principia autem harum conftrudUonum congruitatis generaUa , funt duo modi conformes , fcilicec modus determinantis , modus detcrrainabiiis. Principia aotem magis fpccialia congruitatis conftructionis , in qua Coniundlio additar fiippofito , funt cx parte Coniundlio-

cienti.

,

&

&

nis

modus

,

coniungentu

cx patte cxtrc-

oc

:

morum ,modas coniungihilu. Sed

principia fe-

Cundum vnamquamque fpeciem appropriata, func modi fignificandi quibus vna fpecies ,

Coniundionisfpccificae ab alia diftinguitur^qui *faftie.}9. patent capitulo de Coniun^ione * vnicuique

Item propria principia nis

;

A Socrate legitur conformes

ficandi tis

,

modi fignimodus contrahen-

funt duo

fcilicet

,

conftruftio-

iftius

6c retortjuentis a pstte Prxpofirionis

,

raodus

contrahibilit

,

&

,

&

ex parte ca-

retorquihilis

fuahs.

tur

conftruftionis

tantitm Socrates legit

,

duo

funt

,

modi conformcs,fcilicet modus excludentis cx parre Aduerbij tantum , & modus exclufihilu , ex parte fuppofiti,fcilicet

propria

modi conformcs

,

ta appofito citer

,

,

,

congruitatis

heu mortuu*

fcilicct

in aliis Interiedionibus fuo modo.

modus

funt

,

efl

hoc

dupliciter

eft

do,

fic

.

latiti*

;

huduo

,

communia

,

:

eft

primo mo-

fi

vocor Adrianut. fiue

,

funt

Et huius con-

eadem

quz

,

in

pr jtdi(9:is. Sed principia propria , funt

duo mo-

di conformcs

,

cialis in

nantis

fciiicet

ex parteappofiti

modum effe, feu

rationc fpccificantis.

modus

minarltis lllud

,

modus

Si

»5'

quadrupli-

Intctiedtio iatitiam expri-

congruitatis

harum conftru-

eadem,q^3e in przdi-

f uiit

duo modj figni^ vnaqusque fpecies Interiedlionis

Sed.propria principia funt

6lis.

ficandi,quibus

diftinguitur ab alia.

autem detctminatio

Si

indeclinabilis addita

i^

hoc contingic eodem modo , ficut cum Coniundio additur fuppofito. Sunt enim tot fpccics, & eodcm modo fe habenappofito

fit

Coniuncfiio

,

tcs,congrue,vcI*conftru(5kiue.

autem

derminatio addacur ad illud, diuerfum ab vtroque, fcilicec , fuppofico , appofito , tamcn ordinatum ad fuppofitum ; tunc eodem modo fete diuerfificatur : ctiam tot fpecies conftru<^ipnum , quot funt, cum dc.tcrminatio additurad fuppofitam, eo> Si

quod

eft

&

&

dem modo congruc. Si

autem detcrminatio addatur ad iilud, quod ab vtroquc , fcilicct , fuppofito ta-

cft difFerens

mcnordinatum ad appofitum, priores ,

:

&

I

f

;

& iterum tot

diuerfificacurvt

funt fpecies conftrudio-

eodem modo conftruclx

,

patere potcft diligenter intuenti.

vt vnicuique

Etficpatenc

omnes cojuftrudiones inttanfitiux,qu£

funt,

&

quot funtprincipia congruitatis ipfarum, tam

communia,qu^m

propria.

DeJiectebtM conflruSitonis tranfitiua,^r4ifirtim-aSitium

y

f^ principiij con-

gruitatii ipfiuj,

P V T

L I.

Vlfo

de conftru£tiorie intranfitiua vra dluiconfequcnter de conftruftionc , tranptitia via diuifionis diiigcnter videamus. fionis

ftrudfonem tranfitiuam atiutim,

nem

&

deter-

vel voca-

in latione fpecifitantis figni-

tranfitiua.

conftru(5lio-

ttnnfitiuitn perfinarum. Conftrudlio trarifi-

tiua aEluum

,

efl

in tjua conflru£libile dependens ,per

tia.nf\ti\it

ferfonarum

,

Tranfitiua

aSiutm.

Conftru(ftio Ttanfitiua

qua conflruBibiU deefl fendens permodumfitbflantiafignificat , vt dicendo,

,

T.

CenfiruSi»

Diuiditur autem conftrudio tranfitiua,'vncox\-

modumaEltufignificat, vt lego librtm. in

perfenarutit.

filim Socratis.

1. Conftrudio rranfitiua aEbtum , diuiditur in ABuum Juconftrudbioncm tranfitiuam aSltts fignati ; plex tnodus. in conftruftionem tranfitiuam aEitu exerciti. Conftrudio tranfitiua a(5lus cxerciti nondiuiditur in fpccies, fed tantijm in indiuidua, vt,o Tho-

&

ficat.

11.

eft

vocationis fpc-

quod per modum effe

tionis fpccialis

boc

Ex parcctcrmi-

modum

flgnificandi pet ,

,

appofico,

quia decerminatio aut

eftifta,/»»! albm

fignificandi per

infpi-

vei admirationis,

,

vcl indeclinabilis

,

hoc diligenter

aut admirationem , aut metttm.

^ionum communia ,

CA

principia huius congruitatis

ftrudionis

deter-

ieterminantii

autem determinatio addatur

dcclinabilis

illa ,

Principia autem

:

Si

roodus

iiideclinabiiis addi-

Intetiedio

mit , aut dolorem

fub affedlu doloris , Sc modus determinabilis, qui eft fibi propnrtionabilis S^itaintelhgatur

10..

fit

quia aix

;

&

,

fpecics Aducrbij ab alia diftingui-

patenc, vnicuique

antem detetminatio

Si

feiiicet

Socrates.

principia

ius conftruftionis

,

qux

,

,

12.«

duo momudus dt-

funt

,

ex parte appofiti.

,

vnaquzque

nis

Itcm propria principia congruitatis huius

Icem

conformes

fupra^^fi ha-

Scd principia funt duo modi fignificandi , quibus

minabilie

propria

generalia

ex parte Aducrbij

,

omnium

di-

&

fubtilitcr intuenti.

p.

auc

raultas dcter-

congraitatis

rum conftrudtionum di fignificandi

,

,

minationes aduerbiales , de quibus omnibus dcam cftcapitulo de Aduerbio *.

terminantii

eft

rei fignificata:

modorum ugnificandi:& vtrobiquc func

qu6d Aduerbium inquantum Aduerbium , noa additur ei , quod eft pet fc fuppofitum propric , fed inquantum eft Aduerbium talc , fcilicet , Aducrbiun;i exclu/luum. Et 4.ico , qu6d Aduerbitnn non addiEt fcieiidum

lurei

jj

rationc

dctetminatio indeclinabilis

ifta

addica nippofito

,[it

Verbo , ratione difpofitionis

autem

nabilis,

ifta

determinatio

fit

hoccft tripIicitet:auteftAducrbium,vel

Coninnftio , vel Intericdlio. Si

hoc eft

pars indecli-r

daplicitet

»

cft

Aduerbium,

quia vei Aduccbium addituc

rna.

'

Principiacongruitatis huius confttu(Slionis

comniuuia.

,,jd

.

Grammatica (peculatiua. >ti

EfTentUIis

fignifiunii

vtrobique

qaos Ttramque

fcr

condtuftibiliom habet •\

effc.

duo modi * ex parre dependentis,pcr qaorum vnum exigit roodum ferfi

communia

funt

•

&

per alterum exigit rationcm termini *hSed principia propria funt duo modi conformcs , fcilicet modus (ignificandi per modum excitMntis, feu vocantis a parte Aducrbij,o;& mo-

ftantis

j

filmi.

pct

difs figniiicandi

rocaatis.

modum

excitnti

cx parte

f

vocatiui.

Item conftrudio tranHtiua a£{tujlgn4ti , dfuifecundum diuerntatem conftrudibilis tcrminaniis , quod in huiu(rnodi conflrudione eft ditur

quadruplicirer rMrif mtdi.

vel quia eil Genitiui cafuSivr di-

:

ccnAo,mifireer Secratiti vel Datiui.vt^wM Socravcl Accufatiui, \x pcrcutio Socratem\ vel Abla-

ti,

Principia congruitaiis

tiui, vt vtortoga.

harum conftrudionum , iunt

nia

parte dependentis

Nam

:

tres

& tres cx parte

commumodr ex

terminantis.

ex parte dcpendentis ,eftraodus *^;cui

correfpondct in obliquo poft fe modus entis. SecunJo exparte dependentis, eft fignificatio accidcntalis

qui

,

modus

eft

fignificandi Jependentit

ad qucmlibct obliquum poft fc cui corrcfpondet in obliquo modus fignificandi per modum ferfiftantis. Nam ficut hacc eft incongrua , albttt atrrit , pari'modo ha:c eft incongrua ,fercuti» :

Terti6 ex parte dcpendentis 4-

neri/

y

atbi

:

fic

n

Nam ficot hatc eft incongrua, * nufirttr

hatc, cappa atbi. Et fiiniliter, ficut hatc cft

qui

dentalis

:

,

eft

modus *£e-

quafi qi^alitas fignificationis acci-

eft

cui corrcfpondet in obliquo

tatis

,

ftliitt

Socratit

,

(unt

duo modi

modum

fignificanJi

conformes, fcilicetmodusdcpcndentis, fubmoiovt alttrim; modus cntis tcrminantis.fub modoucuim. Et ita imclligatur in aUis tribus

&

cafibus, in ordinefuo.

quod notandum, quod conftruAio quz Adiediui cum Accufatiuo, noneft*incongrua : fcd figuratiua. Accufatiuus cnim folijm luxta

conftruitur congruc

cum

a6lum;quia Accufatiuus ti.

vcrbis fignificantibus

cft

inquirendum , tamen proptcr Synccdochen congruc admirtitur in fermone. Et fic patct fufficicntia fpccicrum conftrii^io-

eft

nis, tet

ctiam

quomodo conftrudlio

pra diuiditur

iit

fimplJcitcr

fum-

conftrudlioncm tranfitiuam ,8c

intranfitiuam.Conftru£liointranfitiua,diuiditur

&

in conftruftionem intranfitiuam aduum, perfonaruro. Conftrudiointranfitiua aduum,diuiditur in quinquefpecies , fecundum numerum difFcrcnriuro, quia

aut Nominatiuus fupponit, aut Gcnitiuus Datiuus, aut Accufatiuus, aut Ablatiuus. Itera conftru(flio intranfitiua

,

auc

pcrfonarum,qu«

muItiplicitcT variantur, vt vifiimcft.

Stcratis

,

duo modi conformes,

funt

dus dcpcndentis fub depcndentis,

modo

fcilicet

mo-

vt alteritu ex parte

& modus tcrmini vt cuitu

,

ex partc

Principia ver6 propria huius conftruftionis, faueo Socratiffant fimiliterduo

modi conformes,

modus dcpendcntis fub modo vt

fcilicct

alteri:

& modus terminantis fub modo^/ cui. Principia propriacongruitatis , huius conftrudionis pwSocratem , funt duo modi conformes , (cilicet modus dependentis, vel tranfeuntis, fub mo-

cutio

do

modus terminantis fub modo autem ille modus rr ^««»,fit Pracpofi-

vt alterum

vt ^uem.Si

Sc

,

tione cdtra£tus,tunc fimilitermodusrranfeuhtis

modo vtalterum, prcfportionabiliter eft

fub

eft

con-

Item conftrudio tranfitiua diuiditur i» conftrudlioncm tranfitiuanrt a£tuum,& perfonarum.

6lio

a(5i;us

exerciti

,

diuiditur

nifi

fecundum

indiuidua. Conftru6tio tranfitiua adlusfignati,

diuiditurinquatuorfpeciesfpecialiflhnasfecundijm diucrfitatem quatuoc obliquorum fpecie difFerentium.

II. Et notandum, qu6d ficuti conftrudkio diuiditurpcrfc, in tranfitiuam, intranfitiuam fic pcraccidens diuiditur, in conftru^bioncm fccundijm fenfum , fecundum intcllcdlum , qu« diuifio ideo dicitur per accidcns , quia non * diui- * conuenit

&

:

&

dit

conftrudionem fccundumfc&abfolutc; fcd

f animam apprchenfiuam.Et

dicitur conftru^io , fecuniwn finfttm ,* qoia

&

dependentis fub modo vtab altero.Et modus terminantis fub modo vtaquo j proportionabiliter eft

tonftruHibilia funt voct

tenm

,

:

coentudioni per fe tc

abfolute.

amho t porentiaia exprtffa rationtcuim .animx,

vocit ,fi confert finfin auditm. Conlit\j£tio ficundum inteUtSiumeft, tjuande alterum conftruHibilenon eit vocaHter exprejfum

contrahendus.

lO.

& a£tus fignati. Conftru-

non

hnius conftrudionis,z*or/<>f4,(unt fimiliter duo ,

terir.inan-

Conftruftio tranfitiuaaduum,diuiditurin rran-

in comparatione ad

tranfeuntis

'^

tium.

trahcndus. Principiaautempropria congruitatis

modi conformes , fcilicet modus

^.

dcterminabilis

fitiuam zGtus exerciti,

terminantis.

8.

& principiorum •congruitatis earundem.Pa-

pria congruitatis huius conftru£lionis

mifireer

tioa.

tetminus adlus figna-

conformi cafuum contrahibilis. Principia pro,

Congrua, fed figDifica-

Vndc de congruitatc huius conftt uftionis non

modus

termini abfotutc raodo

7-

cft

cum dcterminaiione,diuiditur fccundiim diuerfitatcm * dcrerminationum,qu«.

fignificandi per

^ ptreuii» Mtbum,

congrua, nufireor Socratit : Hc \\zc cft congrua, cappa Socratit. Principia propria huius congrui-

quinqucfuppofirorum fpecie

albtim.

% tmmmtk.

obliquo.

* quaado.

fid efl in inteBx^u , vt lego,

& huiufmodi & hxc de conftru^ionibus di^a >

fufficiant.

De

ConJiruSiione tranjitiua. ferfonarum,

i^ priHcipiu congruitatu

CA

p

V T

iffitu,

De

Congruitttte fermonu fecundum fi,^

LII.

in

ITem Tranfitiua

ptrftnoTMm,

cem

conftrudibilis terrainantis; Genitiui cafus, vt dicendo ,ftlim St-

diuerfitatera

Communi.

Capvt

conftrudio tranfitiuapcrfonarnm , diuiditur in quatuor fpccies fecundum quadrupli-

SEquitur dc congruitate

LIII. ,

quac

eft

fccunda paf-

i,

tiui, vt Petritt albut percutit

fermonis , de qualic^t tadlum fit in fpcciali , circa quamlibct fpeciem condrudlionis, dc cius tamen 'natura fcorfimin *fpeciali vi- genere.

vtcelerpedihtt

deamus.

quia vel

eft

; vcl Accufapedem; vcl Ablatiui, velox. Principia congrui-

cratit; vel Datiui, vtfimilit Socrati

,

id eft

,

communia harum conftrudlibnum , func modus entif, fub modo tranfiuntis cx parte dependemis & modus entis fub modo perfiftantit in tatis

:

fio

luxta

quod primi notandum, qu6d ficut convnioncm ab-

ftrudiio rcquirit conftrudlibilium

folutc,

fic

congtuitas re^uirir conftru^ibilium

C

)

vnio

.

Gram matica fpeculatiua.

74

> non quamconque , fed debitam. £c h«c debita vnio potcft cQntingere dupliciter, vnp modo ex conuenientia fignificatbrum fpc-

vnionetn

CettgruitM,

.

(^

ineigrui-

tasptrfe.

l.

cialium,& per oppofitum vnio indebita,ex repugn^ntia ipfbrum. Alio modo poteft contingere ex conformitatc modorum (ignificandi , &per oppofitum indcbitacx indebita modorum figni^candi difcrepantia. Indc eft, qu6d quidam , non diftinguentes inligaificatorum fpecialium conuenientiam,

ter

vel rcpugnantiam,&

modoruni

fignificandi con-

formicatem.vel difcrepantiam; dixerunt OTnnem conftrudkronem eftc congruam, vel incongruara, in

quo

tia 4i

reftnoois

,

ipecialium conuenien-

cft fignificatoruro

yel repugnantia.

jcpngruitas cft paflio

pet£c.

iconfiderata.

Vnde

Sed hoc uon valct , quia pc ifona: in Grammatica

*

patet,

quod congruitas

fitdc

confidcraiione Grammatici pcr fc. Scd conuepicntia, vel repngnantia fignificatorum fpecia-

lium, i Grammatico pcr

fc

non

confideratur,fcd

magis a Logi^o ergo congruitas,veI incongruijtas in fermone ab his non caufatur. Pipcndum cft ergo , quod congruitas , & incongruitas , caufantur ex conformitate , vel difconformitate modorum fignificandi, quae per fe funt de confidcrationc Grammatici. Tamcn :

proprietas

, vcl improprictas fermonis caufaiur cx conucnicnria, vel rcpugnantia fignificatorum fpecialium. Vnde ha-c cft congrua, propria, papp^ nigra : ic \\xc cftimpropria, cappa ctitego-

&

rtca

ta.men vtraquc iftarum

congrua. Secundo notan^jjm quod* congruitas rcquiric ^4cijB? eondebitam vnionem conftruaibilium , cum huftruftio reiufmodi vnio non caufctur pcr quofdam modos quirac. Reqnirit dir fignificandi ; ideo ad congruicatem rcquirirur ;

eft

&

bit»tn vitio-

conforraitas

omnium modorum

fignificadi

con-

/Irudibilium, ad aliquamfpcciem conftrudlionis requifirorum : ita quod conftrudibile dependc»>$

•

ferminatum per conftrudibile termi-

fir

quantum ad omnesmodos fignificandi,fecundum quos dependct quantumadiftam con-

Jians,

ftcu£bionem. £t dico, tjuantHmad

«rwjquia

fi

iftarncottfiruEiio-

habeat dependentiam ad diuetfas

, non requiritur quodomnes depcndentia; fint femper adu tcrminatai , fcd fuffi-

.conftrudliones

cit quodfecundum ynam conftru(5lionem rcrmipentur, vt dicendo, legolibrftm , haec eftcongrua, Jicci non aJdatur f^irgily, vcl ah'quid nliud,quod terminet dcpendentiamhuius, quod cft librMm,

* priuj.

Terti6

Ctnfcrmittu tnedoru printon'

ftruRitnit

^Un

propor-

tionit,itliafimttlititdinit.

modorum dfonis

,

principium conftrudiftingucndum eft dc quia duplex eftconformitas, fci-

fignificandi

& congruitatis

conformitat.e

,

:

rcquirit irf fuppofito

,

& quandoque

Et vt fciamus quando vtraqae conformitas Vtrttque mli- .exjgatur, aut altera tantum , cft fciendum , qu6d ju»ndo,Altequandoquc conftrudibilc dependens, habct alir* neeejjaria quos modos fignificandi,non exproprietatibus fh(rft>§Cux rci pcr fc, fed cx proprietatibus rei conftru*it. ;

figuific^ndi exigitur

1 4epfttifi. t tccipiflan-

& tunc

inter illos

modos

fimilitndo,&non ptopor-

quod conftrudibile * terminans dcbet h»bere modos fignificandi conftru(5libilis fdetio

:

ita

pendenris, vt patet de conftruAione Adiediui c^m Subftantiuo ii) conftru^lionc fuppofiti :

&

non proportionabiles , fed

Siautem conftruAibile depcndens habec fignificandi ex proprictatibus fux perfe,&non ex proprietatibus rei conftrufti-

rei

bilis

modos

terminantis,tuncexigiturinillismodis

gnificandi, proportio,&

non

fi-

fimilitudo. £t quia

AdiecSliuum habct

modum adiaccntis propric, &

de proprictatibus

fua: rci

:

ideo pcr huiufmodi

modum adiaccntis requirit in^fubici^omodum perfiflantii

de

,

qui

eft fibi

proportionabilis

,

& fic

* fabftantiuo.

aliis intelligatur.

8.

Quarto notandura

eft, quod ficut congruitas conftrudiionis in generali, cauiatur ex confor-

modorum fignificandi; vt patct ex didtis, infpicicndo fingulas fpecies gcncraliter didlo-

tnitatc

rum : fic congruitas fpccialis conftru(5lionum fpecialium caufatur ex alia , alia conformitate

&

3iliorum,&aliorum

modorum

fignificandi

,

Congruittu Jpecialit exi-

git conftrmi-

vt tAtem in Jbt-.

p^tet ex praedifSlis

fli:. , infpicicndo fingulas /pecies conftru(5lionis. Congrnitai nihil aliud <'y?,quam Definitur.

partiumfirmonis debita vnio,ex modorumfignificandi confarmitate ad aliijuam Jpeciem confiruEHonis re^ui-

fitorum dereli^a.

notandum eft

Vltinio

,

quod

conftru(5lio, fcilicctfecundillm

dumintclle(ftum; fitm

efi

,

txpreffa.

tjuando

fic

ambo

&

ficut

fenfum

duplexcft

9.

& fecun-

ConJl,uBi*

,

CongruitM fecunditmfien-

Et dicitur congrua fecundijm

Adftnfum

fienfum,

non quiafenfus cius congruitatem pcrcipiat; quia vocem vtriufque conftru(5bibilis auditus

cum vox

duplex.

conftruttibilia fiunt voce ttntu

fed

dicttur exprejftt.

ap-

proprium obic^aum auditus. Congruitas ver6 ficundum intelleBum , efi AdintelUa& quando ambo conJhu£libiUa , ficunditm vocem non non txfrejfm. fiunt expreff» ; fcd altetum ipforum eft ab intelle<5tu appprchcnfum ; ficut contingit in vcrbis prims & fecunda: perfonat, inquibus intelligitur fuppofitum. Et ficpatetquidfit congruitas,& vndc caufetur. Et h^c dc congtuitate di^fta fufprchendit

,

fit

ficiant.

*2>tf

C

Terfe&ione Sermonis,

L I V.

A P V T

,

vtraque ad conftrudtionem requiritur ; quandoquc autcAi fufficit proportionis tantum,quandoque »utem fuflficit fimilitudinis conformitas

terminantis

,

fimilcs.

aliquos

fit

licct proportionis, &c fimilitndims

dlibilis

7fubftantit^

&

quam dcpcndct a partc * p6ft. notandum eft , quodcum conformitas

tantum.

tis.

Vndc cx partc * fubftantiui, non requirit mo-

dos proportionabiles, fcdfimilcs. Simihter Verbum perronale habet numertmi, perfonam, cx proprictatibus rei fuppofitz ided hos modos

fecu;idjjm

5'

tipiutn

Nominatiui cafus , cum Verbo petfonali. Nam Adie(^iuum habet tamgenus , qukm numerum, quam perfonam ex propictatibus rei * fubied):a:: * fubieAt. t fupra C.17. vt didtum eft fupra t&18.

SEquitur de perfe(Slione, qua: eft tcrtia & vltima pafCo fermonis. luxta quod notandum, quod cijm Gramniatica fit fcientia organica, oportet quod illud , quod in Grammatica eft principalitcr confideratum , fit organicum ; hoc aureni eft conftrudio, de qua di^um cft. £t quia

omnc organicum tum;

cft

ad aliquera fincm ordinaigitur conftrudionis aliquis finisnccef-

farius. Talis pintfuus,

cft

autcm

finis cft

I.

terfiaio pttjjio

fertnt'

ntt.

Finit eon»

firuSionii

duflex.

duplex,fcilicet^r«-

& remottts.

Finis propinqutss

,

efl expreffio

Z.

mentis concepttt*

Et dico tficnndum diftantiam , quia. conccptus mcntis compofitus cftaliquando fecundum indiftantiam,vtcomponcndo htminem curaalboCmc copula, vt diccndo , Homo albtis. Alioquin conccptus mcntis eft compofitus fecundum diftantiam , vc compocompofiti ifiecundnm diftantiam.

nendo

frtpinquut finis.

Cenfiruait feeuttdum difittntinm, tj}'

indiftMt'

tiam.

Grammatica fpeculatiua. nencio hominem

cum

ccnAothtmo

alhiu.

nem

tfl

mediante copula, diCirca quam comporitio-

*lho

conHftit veritas

:

& falhtas

,

vt dicitur

,

1.

Pcrihermcnias cap. 1. Et quia intellcdus fuper compofitionem primamnon quiefcit ,ciim incompleta , fed dc prima proccdit ad fecundam; ide6 conftrudio noneft ad exprimcndum

m

primum cunccptum compoHtum tmt,

^ quit-

tMUMM inuUtSm.

,

(cd ad cxpri-

nocandum

,

quod

ficut

con-

*

vnionc abfolute

ti

:

perfcdlio

fic

;

&

congiuitas con-

vnione debi-

ex conftruflibilium

ftrudtionis

acquiritur cx conftru6libi-

ntm,^ com- lium vnione debita,non quorumcunquc; fcd fuppoHti cum appoHto^dummodd nulla depcndentia derelinquatur circa ipfam non terminata , recrahens eam ab eius fine , qui eft conceptum mentis compofitum cxprimere , perfe<^um fenfum in * animo auditoris ge-

&

nerare.

4Rtqui/ita

*d

ftrfeliiontm ftrmtnit.

Supptjitnm tJ.

Ex

»fftf$ta.

,

quod

requiruntur ad perPrrmum eft fuppofitum, tria

feftionem fermonis. appofitum ; quia cum conftrudlio perfeda, fit ad exprimcudum mentis conceptum com-

&

poficum, fecundum diftanciam nata

oportet

j

,

quod

conccptus mentis

ficut eft

diftancia

modorum.

pofitum

,

pofituin

,

,

fic

ctiam

fit

Sed hatc

folum eft inter fuppofitum , ex hoc quod foliim Verbum

modum

primacur

,

cendo

,

animum

me

legere

,

h«c

cft

coniundlio,

impcrfedla

&

auditoris nonquietat;

quia

;

ergo nihil aliud & vltima , ex debita , conftrudlibilium vnionc dcrclidla , cum fufficieiuia exprimendi menjis conccpcum compofirum fecundum diftanciam : generan,.

tercia

&

*

perfedtam fententiam

animo audi-

in

diftantis fe habct.

figni-

Metaph.

com.

tcxt.

ii.

Tertio roodo aliquid

poteft fibi fimtle in fpecie

&

Conftrudlio ergo habens fuppofitum , appofitum , fccundijm conformitatem omniutn tnodorum fignificandi,ramen nullam habens cir-

Qaart6

notandum , quod duplex

eft

fedtio conftrudlionis

& fecundum eH

fcilicet

,

eftper-

fecundumyf»/«rw

,

Hum.

dumvecem non exprimtmtur fed

alterum ah

,

lego

diccndo

ly ego. fub conformitate

eft

rum

,

Nam hoc

lego.

dat intcUigerc fuppofitum

,

fignificandi

intel-

quod

omnium modo-

requifitorum

hanc fpc-

ad

Et * camcn hic nulla de^cum nulU relinquicur dependencia , cx parte conftrudlio- tcquiiitut. nis tocius, vel parcium eius, non terminara,

eam ab

qua: recrahat

eius fine

,

qui

eft

conceptum cumpofitum fecundum tiam exprimere , vel perfedum fenfum

tis

audicoris generare

:

,

rocndiftan-

in ani-

ic ica intclligatur in

aliis.

Quinto,

&

v!tim6

eft

notandum

,

quod iU

lud quod habec fe per addicionem ad alterum, pofterius cft eo

:

quod con&pcrfcdio conftrudtio non re-

ideo cx didlis patet

gruitas cft pofterior conftrudtione pofterior congruitace.

Nam

ceptum compofitum fccundum diftanciam eft

)

pertingere. Tertio

modo

,

cciam

fibi fimile

,

vt eft

id eft,

perfeftum fcnfum in animo auditoris gcnerare. Ex his patet , qu6d fignum perfc&ionis con-

10. CtnfimOitmil cengtui-

,

,

quirit aliquid aliud nifi abfolucc conftrudlibi-

tatii

ttrft-

Riimii trdtf

&

difirem-

tia.

lium vnionem , ex modorum fignificandi conformitate caufatam , vt dicendo , vir efl alhtu, ita benc cft conftrudlio, ficut ifta, vir eR hontu; quia vtrobique eft conformitas modorum fignificandi. Scd congruicas requiric conftrudlibilium vnionem , non quamcunque , Ccd dcbitam, ex conformitate modorum fignificandi illius dlionis requifitorum.

perfedla; quia potcft faccre

rtrfiHit ft-

Pcrfcdlio fecundum fen- cundiimft»curn amho confhuEHbilia coniiruEHonit fum. intelleEbtm.

contlrud^ionis tantijm,ad illaro fpecicro conftru-

fc dcpendentiam, non terminatam , * non retrahcntem ipfam ab cius fine , eft perfedla primo modo ; quia nihil fibi dcficit corum, qux ad eius 1. Medoptr- fpcciem requiruntur. Secundo modo etiam cft fta». perfedta, quia debitc poceft fuum finem,proptcr quem ordinacur ( qui cft exprimere mcntis con-

didlum

* perredum fcBfum.

toris.

in Co(l.M S.

Mtitptr-

imperfiBa.

qux funt eft , quam

mtmtdo. *Iy »• deeft ca

3.

Ctnftruaio

fi

fimiles. Pcrfedlio

pafHo fermonis

verbum

gcnerare.

fta».

8.

hatc cft im-

ifta

:

leEiu apprehenditur , vt

vno modo aliquid eft perfedum , cui nihil decft eorum quz requiruntur ad eins fpecicm. Secundo modo , aliquid cft perfedlum, cum poteft dcbice fuum finem , ptoptcr qucm pertingerc.

qa6d

confequens quod fi non exfcmper impcrfedla manebit , vt di-

,

ap-

Nam

,

,

quia

fe, vt ad aliquid

mo

perfedum , cum

audito-

roinus pcrfcdla

fi, huic conftrudlioni addita , Socrates eurrit , facit in ca nouam dcpendenciam ad aliquid excira

generare.

ordinatur

ftrftei» pri-

fi Socrates currit

ap-

,

CenfiruSit

,

ciem conftruclionis.

eft

animum ,

his didlis ctiam paiet

eft

,

aflignat Philofophus 5.

6.

Ex

prout ad congruicacem requircbacur. Tcrcio requiricur ex parce conftruflionis , quod nulia dependencia fit non terminata , qux rctrahat ipfam ab cius finc: qui cft mencis conceptum compofitum cxprimcrc , perfe£fcum fenfum in animo audicoris ficandi conformitas

quietat quictat

erit.

ic

Tertio eft notandum , quod conftruftio habcns in fe hxc tria mcmbra , quac difta funt,per* peifcdiofcdla eft fccundum tres modos * perfedos, quos nis.

ftrftSionit.

qux magis qu« minijs

,

&

funt voce tentu exfrefft : vt ego lego. PeifcCtiofe- Alia fitum' ditm intiBtcunditm intelUElHm , efl , citm conJiruBihilta fecun-

&

Trts modi

eft ;

fum

Secund6 requiritur omnium modorum DtSpenJenti»m ejfe ttrmunatMt.

,

:

finaliter ordi-

compofitos

quod per

oim

diftanlia inter

diftantia in conftrudtibilium vnione.

Ctnformittu

EfeSlitt

conftrudlio ^fnit.

illa

Scd h«c perfedlio fenfus animo auditoris non cft pundkualis , fed habct gradum perfedlionis fecundum magis & miniis & fccundi^m hoc conftrudtio dtcitur magis , & minus pctfefta. Nam ea magis pcrfe-

di

his patet

qu6d omnis

pcrfedba,quat pcrfcdlum fenfum in animo

perfedla

ftruftio fimplicitcr acquititut ex conftrudlibi-

lium

auditoris, ita

'n\

^a

eft

75

generare pcrfedlum fenfum in

,

audicoris generabit.

ris

diftantiam finaliter ordinata. Finu autcm remotHt conJlmSionu ejl generare perfeEium fenfum in animo auditoru , ex confiruliihilium dehita

Secund6

% anima.

crit

cundum

3-

ftrftai» ftquimr vnit-

animo

mcndum fccundum conccptum compofitum, fe-

vnione.

% eonformiuce.

ftrud^ionis eft

Perfedio

requirit

conftrudtibilium

vnio-

nem , non quorumcunque fed folum fuppofiti cum appofito ex conformitate omnium mo> doturo fignificandi caufatara cum fufficientia ,

,

,

exprimendi mentis conceptum compofitum fecunduin diftantiam , gcnerandi perfedlum fenfuminanimoauditoris. Et fic patet, qu6d pcrfedio fuper congruitatem addit propria principia , Sc fimilitci congtuitas fuper con-

&

flittdUo

II.

76

Grammatica fpeculatiua.

firudipnem > 8e ideh perfe£tio praEfupponit congcuitatem , 8c congruitas conftrudioncm. Conftru^io crgo , eft pajfto firmonis printat congruitas Jicmda , pcrfedlio tenia , & vltima. £t vt habeamus didin^um modum intcrrogandi de

ipfis pafllonibus Grammaticar, fciendqmeft, quod de differentiis conftrudio-

nuro i.qux funt tfanfitiHHm

»

&

intranfitiuum.

poflTumus

qua

?

quaerere

Sed de

iftis

per

hoc inrerrogatiuum

difFerentiis

,

quae funt ton- lutmtfMti»-

gruum , & incengruum , pofTuinus quarrere per »«<»'««»hoc intcrrogatiuum ^ualu ? Scd de iflis difFe- "«"^*^* rcntiis

,

poflufnus

quanta?

qua

funt ferftElum

quzrere pec

,

&

imperfeilum,

boc interrogatiuum

Vnde verfus:

§1^11?tram

;

intrahs,qualit f con)fttcon: qnanta?

per ; imper.

Finis Lihri de modis fignificmdi.

F.

lOAN

»!eerimodmtt.

RIOANNIS

D V N SCOT

S I

K VNIVERSAM LOGICAM }

Q VjESTIONES.

9

C MATT

f

Mm in

i

i

i

I

IVDICIVM R.P.F.LVC^ VVADDINGI Hiberni de fequenti opere.

N vniuerjam Logicam telis

opera Diale£ttca

appid qmnes, VytliotttiS

rectnfent

Scottimfcrtpfilfe

,

^ Ariflo-

,

in confejfo efi

Lthrornm numerHrn,^ principia Henrtcm ,

^ loanries TitfAUS

atque hi ipfifunt^quosprA mnnihpis hahemtis,

s

edttionem curautt

,

Anno

T^orphyij Jcilicet

^Antontvu Pojfeuintis

,

Trtmam quam vidimtts , CHS

,

,

1504. fuhfecutAfunt ali^ fex

fuit iUaficunda Confiantij , commifit* Editiones porro

,

fieri M.auritiiis

diuerfts temporthtis,

Hthemi-

TotifitmA

mox Caydinalis Sarnani , his emm hxcprdo

omnes,^

codices

MSS. tres BihltothecA Va-

quartum MonaHerij S. Maria de Populo , quintum Collegij Gregoriani Benedt^inorum nos contultmtis , loca httilca completiimusy deprauata correximus , T>o6torum authoritates mancas , laceras reticans.

,

^

ftituimuSi^ loca ex quthus defiim^tafiint, citauimus j numerosy^ notas marginales adiunxirrms,

Opus hoc Commentariis

iHufirauit pr^dii^us Maurititisjicet prodie-

rft

duntaxat , quod fiiam

ius

Tomi calcem fiihiungimus,

,

eius expofitio in Vniuerfalia

^

in

qua ipfe fith numerum

,

quam adhts-

10. quafiionis

j.

^

lihros Perihermenias eiufdem Dodioris alfhiifiin Pr^dtcamenta fcripfijfe commemorat, Irenms Brafauolus Commentartos adhihutt per-

petuos adfingula verha pradidti operis Porphyriani, Nouifiime omnium Ludofiicus RodrigueZj Noyenfis , prouinciA S,Idcohi alumnus, Vniuerfalia

^ Tr/tdicamenta do6tis ^ copiofis quARionihus ,

lucidauit, Scripfit

autem Scqtus

mirum, quodproueHiori , lihris prAfertim

,

articultjque di-

ifta adolefientiori Atate

j

vnde nihil

^ maturiori ftudio quAdam^correxerit ^ in ,

Sententiarum aliter tradiderit,

ScholafticCs nefeimus quis hoc nofinro

Demum inter

antiquos

Authore fxcundius,^ fele^iorihus

quAftionihus Ariftotelempt interpretAtus.

Scocioper. Tom.I.

TABV

1

.

1

.

1

S

8o

TABVLA Qy.ESTIONVM SVPER VNIVERSALIA. ^^^ Trvm Logica

QvijEsr.i,

fit

fcicn-

An hxc fic vcra

14.

,

Socrntes fenex differt

a feiffo fuero.

^^^WT fcientia

Vtrum Logica

i.

fic

communis.

1

8S

j.

6.

Vtrum Vniuerfale habcac aliquas pro-

7.

An

Vniuerfale

fic

Vniucrfale

fic

^o

ens.

fic

fubicdum

iftius li-

fic

vniuocum ad

prxdieabilia.

quo

An

eft

ha:c

fic

3 I.

i^.

9}

14.

Vtrum Proprium

33,

Vtrum Proprium

An locus fit gcnerationis principium quemadmodum & patcr. 96 Quid fit

An dcfinicio Gcncris fic conucnicnccr

16.

Vcrum

17.

&confimiles. 99 Vcrura drfferentibut Specie cdnucnien-

daca.

vcra ,

fic

Homo eft

ibid.

diftindum Vni1

17

neceffari6 fcmper

iig

ucrfahum. 3 y.

Vcrum

119

hasc definicio

Lyiccidens efl

3 6.

98 haec

^ fem-

infit.

97

I y.

fci-

34.Vtrum Accidensfic dcnumcro Vni-

definitum in dcfinitione Ge-

neris.

fit

6

1 (

uerfalc ab Accidenti.

Vniuerfalia finc cantum quin-

9y

quod accidit , omnifoli conuenientcr data.

fit

3 r. ,

quc. 13

licct

fer)

An ha:c fic pcr fe Homo eft Fniuerfnlis. Vcrum

ibid.

Vtrum Proprium fit Vniuerfalc. Vtrum definitio Proprij 4. modo

Homo ejl fhi»erfale.

94

z

difFcrcncia animalis ra-

cutiua.

Vniuerfalc vc in fubicdo,

,

1 1

qitale.

cionahs diuifiua 8c hominis confti3 o.

vcra

DifFcccntia praedicccuc in

114

$.

ibid. .

An mortale fic

91

vcruminrCjVclininccllcdu.

1

19.

,

rentihus Sfecie in eo qupd quale.

ibid.

Vcriim Vniuerfalc

10.

An

9

Vniucrfalc

bri Porphyrij.

In

i8.

ibid,

nifferentin fradic/itur deflurihm diffe-

ibi4.

priccaccs.

9.

An pifTcrentia poflit definiri. An hacc definitio fitconucniens

per fc intclligi-

bilc.

8.

xj.

z 6.

ibid.

Vtrum Vtrum

4.

o

prima dcfinicio DifFercntia: , fcilicet c^k Sfecies ahundat a Gtnere, fic conucnicnter data. iii

An Syllogifmus fic obiedum Logicx.

3

1 1

An

j.

,

fic

conuenicns:

quod adefl

,

(^ ahefl 1o

frtnterfuhieiti corruftionem.

1

Vcrum Proprium U. Accidcns

poffint

dc aliquo codem.

1

dici

1 2,

Animttly

TABFLA ^VjESTIONFM fuper VradicAmenta,,

ccr ponacur in definicione Gencris.

Qv^ST.i.^f

103

3.

efl,

4.

Vtriim ens

qua fr^tdicatur de flurihtu , numera differentihus, in eo quod quid, fic con-

j.

Vcrum

An Gcnus neccflario rcquirac

19.

Vcrum hacc particula ,

l^.

V

mulcas

Specics.

«>

ibid.

in quid,

conuc-

nicntcr ponacur in definicionc

Ge-

ncris.

loj-

Vcrum Gcnus

fit

principium Spccici.

X.

106 2.

1.

An haec

Vcrum

117 deccm Prjcdicamentis

Prardicamentis. definicio Spcciei

ucnienccr daca. it.

TTrum

libct Prxdicamcncorumficde dcccmvocibus , deccm prima gcncra rcrum fignificancibus. 1^4 Vcrum ifte liber fic dc deccm Praedicamcncis, vc de fubiedo. ii f Vcrum ahquid fic vniuocum dcccm

18.

,

Species

ifta fit

vcx^^Plures hsminesfunt

108

i^.Vcrumprima

4iuifio Ditfcrcntiac

conuenicns.

vniuocum.

,

fic

109

11

definicio iEquiuocorum

fic

bo-

131

na.

ibid.

'vnus homo,

fit

6.

Vcrum dcfinicio Vniaocorum fic bona.

7.

Vcrum Gcnus

133 fic

vniuocum

fpecie-

8.

Vtrum

bus.

134

1

1

Indcx Qu^ft. omnium in Logicam. Vtrum denommatmmn idem figaificcc quod ahfirmiium^ 135 y trum hxc rcgula fit vcra , ^ikuido al-

8.

f.

ucnieoccr ordincncur. 3

mcrentur. 37.

8

3 8.

frAdiciUurJ,e fubieiio.

1

3

ferenti/t. I

1 3

i.Vtrum fintcancum dccem fima.

12..

Vcrum aliciuis homo fic

141 prima fubdan-

confequcncix Ariftocdis ccncanc formahccr, Animal pfddicatur de hominc > erge de aUquo homi-

nc.

fic

conucnicns.

Vtrum aUqua

40.

Vcrum

7f

1

Concraria

fint

immc-

diaca.

^78 pofiibilc

fic

aUquorum con-

crariorum,^um dctermiiiacc inefle a nacuri dicui fubicdo.

143

An hx

174

3 9.

generalifT

cia.

I}.

^

vclin-

,

natiuami

dif-

(jr

>

cencionalc.

&

pojftorumy diuerfd funtjj^ecies,

accidcns reale

Vtf uni diuifio cppofitionisinhzc quacoor, fcihcec Relatiuam oppefitionem» Contrarimn Contradiiioriam, Priua-

,

,

ibid.

An oppofitio^Ht

hzc rcgula fic vcra Biuerforum generum no» fulaltetnatirft

10. Vtr&ra

ibid.

^.An fpecicsQuahcacis Rifficienccr enu-

terum de nltero fr^dicatur, vt defml^ie£}o, quicqufd prddicatur deprddicar to,

8i

180

4 1. Vcr^m a priuacionc pQfiicfieci

rcgrcf-

fioinhabicum.

ibid.

Vcrum in negaciUa, futictaum ftec pro

41,.

14 y

cncc,lcproenceihdi£Fercntcr. i8i

14. Vcrum difFcrcncia dc gencre fubftan-

43.Vcrum Ariftoccles conuenicncer aflignccmodos Prwmt ibid.

cix, fic fubftancia. X f.

An

1

48

parccs fubftancix finc fubilanciz.

149 16. An Quancicas fic genus, i fo 17. Vcrum Quancicas fic gcnus vnum.

Vcrum

44.

8.

fufer

An oratio fic quancicas.

ij.Vcrum

oratio

fit

1

5

Ah

1

5:

j

^4 copu-

lencuradeundemcerminum.

ibid.

i

^4.

An Quancicaci fic ahquid concrariura.

% 5.

An Gcnus Relacionis fic genus vnum.

%6.

An

a.

rum Pcrihermcnias. 18 tf Vcrum Nomen fignificcc rem vcl fpc,

ciem 3.

quz

fignificacur

,

cranfmucacio

fiac

infignificacionevocis. 4.

Vcrum

diffcrcncia,

189

quam affignac

5.

& voces &

,

,

Vcrum ccrminuscommunisimpoficus ad fignificandum vcram naturam, cuius aliqua fuppofica cftcnc,aUqua

160

non

,

Vcrum Rclaciua finc fimul nacura. 1 6 Vcrum in definicione vnius Relaciui, necefiarium fic poncre fuum corre-

bu^,

& non exiftencibus.

laciuum.

Vcrum idem

6.

uerfa.

ad di164

cis

prima fpecics QuaUcacis

ttts

fic

h^i-

& dijpoftio. fic

ns-

turalis potentia,vel impotentia. ibid.

An

ccrcia fpecies

&

QuaUcacis

pafsibilis qualitas.

}4. Vcrum forma,

fic

pafsio ibid.

& circa aliquid conjians

fic quarca fpecics QuaUcacis. 16% 3f. An quatuor fpccics QuaUcacis con-

figura,

Scotioper. Tom.I.

191

aUqua fuppofica fimpUci-

communis ,

fignifican-

veram nacuram przccc

exiftencia.

7.

Vcrum hafc fic vera Cafar efi homo.Cafar efi animal, Cxfarc non cxiftence.

8.

Vcrum hzc

9.

far efi Cryir,ncucro exiftcntc. 1 9 3 Vcruni ccrrainus commnis fuppoficus

,

19*

16 j

An fccunda fpccies Quahcacis

finc

ibid.

\66

Ccr afiignencur.

dicacur vniuoc^ de exiftenci-

cer cermini

jo. Vcrum fpecies Quahcacis conuenicn-'

An

Vcrum

163 pofiic per fc rcfcrri

Ari-

pafsiones,(jrres,{itconuemcDS. 190

fecunda nocificacio Relaciuorum, quam ponic Ariftoccles , fic conucnienccrdaca.

3 )•

ibid.

ftoceles inccr litteras

ij(J

51.

in anima.

Vcriim fada cranfmucacione circa rcra,

»n

3 I.

fubicftum Ubro-

fic

V^

ibid.

,

1.9.

Perihermeniai

Arifiotelu.

cnumerct

.

17. a8.

i.

QvAST.i./^Vid

Ariftocelcs fufficienccr

fpecics Quancicacis. 1

lib.

quancicas difcreca.

An loctu fic qiiancicas. it. Aa locu^ fic quancicas concinua. 13. An parciculx corporis & loci 1

84

2,

ibid.

10.

1

TABVLA ^FyESTlONVM

ibid. 1

Ariftocclcs cohucnicnccr di-

ftinguac fpecies Mottts.

fic

vera,

Homo

efi

homo,Ca-

vcrbo de przfenci/upponaccancum dc, vcl pro przfencibus. 1 9^ lo.Vcrum in propoficione de prrcerico, ftec fubiedumcancum pro ilUs, quz fuerunc &: de fucuro cancum pro illisquzcrunc. 197 ,

1

.

Vcrum

in

omni

propoficionc , in qua

D

3

non

8 4

.

Index Qu^ftionum omnium

81

non additur cermino communi aliquod concrahcns immediacum, diftribuacur cerminus communis pro quibufcunque eius fuppoficis (implii^ cicer. 19S IX.

Vcrum

hacc

ce

& non exiftence vniuoc^,vc fupra toi

di£bumcft. 13.

ngcc vera

Vcrum cerminus comraunis

poflicrc-

cradidionis

~ \

9

11

vera^m.

cflTe

ibid.

TABFLA ^JESTlONyM Juper libMlenchorHm Ariftotelkt.

Qv^sT. I. T TTrum Logica proccdac cx communibus. 114 z. Vtrum ArsSophifticaficfcicntia. ii f 3. Dato quod Sophiftica fic fciccia,vcrum

V

i o^

ftringi.

vel falfa.

,

An poffibile fic vcramque parcem con-

8.

vcra,Ce/2jr eJihomOyCa-

fic

fare non exiflenPe , fuppofico quod idem cerminus fignificec, rc cxiften?

1

.

fit

de Syllogifmo fophiftico, tan-

quam dc per fc fubiedo.

I

TAByLA ^yJESTlQNyU

falfas

in t.librum^erihermenias.

,

prxmiflam

vel

A N Vcrbum infinicum ma»

-A' neac in/inicum

in ora-

cione. 9,.

An fequacur ho(

eft

hoc non gji influm

,

non iuftum.

An tahs confequentia ccneat

3

f

.

^. «4=

7. 8.

,

iof

Ic^^ici.

An

hacc

fit

ibid,

vnz^Socr^tes

eft

homo

mi

Vtrum hxc

fic

vna

,

Bomo ^ui

eft

currit.

A

1.

Vcrum

5.

,

vel falfitas

pofitionem ficuc calcs

,

,

fit

circa

fua fignificata per

I p.

f.

fignificata per

de ahquo , rcquiraturprjcdicaciocncisdeeodcm. ii6 Vtrnm e(l fit tantumcopula prxdicati cius

*'

vel

ahquid

vel

fit

prardicatum, fic

dicendo

praefenti

copulcc

pra:dicati

,

Vtrum verbum de nunc quod inftac quodhbcc

7.

An

z

Vtrum terminus

jequiuocus

3

poflic

contrahiperimmediateadiundum: quod de virtute fcrmonjs folum

poflic accipi

pro alccro cius

caco. 1 3

14.

z

j j

Vcrum cerminus acquiuocus pofTic co

-

trahipermediatcadiundum. ibid. Vtrum fignum vniuerfalc aduenicns tcrmino arquiuoco, poffic ipfum diftnbuere pro omnibus fuppofitis cuiuflibct fui fignificati.

I y.

fignifi-

Vtrum

pofl^bilc

gnificare

quum

fic

vnum

134

aliquod nomen fiper prius , Sc reli-

per poftcrius.

i

j

j

16.

Vcriim ccrminus Analogus perfepofitus ftet folum pro modo famofiori.

17.

Vtrumtertius modus xquiuocarionis

117

homoeftalbus? $.

ibid.

ita

1

quales defcripfi nunc.

,

copulatio-

ll.Vtrijm terminus arquiuocus habeat omnia fua fignificata adu refpeau

& diuifionem tantum,

fubicdto

modum

pracdicati.

com-

difiun-

Z30

nis.

Vcrum Nomen infinitum aliquid ponat ita quod ad prxdicationcm

pum

modum

119

Vtrum terminus acquiuocus contineac

ibid,

x

dcfcibid.

dionis.

,

>

fit

vnum.vclpluranomina.

a ly 4-

horum primus

Vtriim tcrminus ajquiuocus contineat

JVi)w
An veritas

Syllogifmi fimpli-

9.

iiz,

& non exiftentc.

dcfedus Syllogif-

&

demonftraciuum. 12.8 Vtriim nomen acquiuocumfitnomcii

NiV<j«;
re exiftente,

fit

8.

II.

J/y. paffioncm.

cuius

,

Vtrum pcccct concra Syllogifmum

fecmdi operij Verihermemas. QjiMEST.i.

qu6d

albus

TABl^LA ^l^uESTlONFM

dia'-

7.

An hjEC fit vna, album eft muficum. 1 07 An hxc fic vx\^Joomo albus eft hornomuibid.

,

Syllogif-

117

dialedici

citcr

defedus

vcl Syllogifmi

ftus.

nlbtu.

ibid.

fimplicicer

Suppofito

6f

contra pofita conftancia

ficus.

$.

fic

mi

ibid.

fubic£li-

Syllogifraus fophifticus pcc-

cans in forma

An

An fequacur h

Syllogif-

ii6

Vtrum

y.

104

teneat cum Verbo de prxcericQ; primo an fcquacur , fuit nop albuWy ergo non fuit album. xo6

fit

mus.

ergo

in cermir

nis refpediuis. 4.

,

prflcmiflas

quac dici-

,

tur pcccans in materia,

QvjEST. I*

ibid.

Vtrum Syllogifmus habens

4.

,

vcl indifFerenccr 1

pracfcns.

propofitio de futuro

fit

1

dctermi-

rcfuftetcx

hocfolum, qu6daliqua

diilio fignificat

vnum dc fe, & aliud

exadiundo.

ijg 18.

Vtriim

.

Logicam.

in i8.

ip.

Vtruni vnitas vocis complcxx fit fufficicns principium didingucndi Amphibologiam ab ^quiuoeatione.x^o

Vtrum

bcac

mcnciinaliud caufec figuram didionis.

40.

vtrum

,

profcrcndi

oratio fub

talis ,

vno adu

multa fignificarc.

poffit

fufficicns caufa

tx 1

1,

Vtrum

oratio multiplcx

fccundum

Amphibologiam,vno modo prolata, multiplcx quocunque modo profcratur. z^z

41-

Vtrum

ha:c

fit

Vtrum

13 14.

Vtrum

dux

nis.

vnitas matcrialis vocis

y

com-

falfus.

Vtrum

1

harc propofitio

huUre

,

44.

eft fofsihile^ fit

4y.

18.

Vtrum

15>.

Vtrum hxccopula,

fit

^

I.

Vtrum

ifte

ibid.

paralogifmus

folttm poteft ferre fit

,

,

^tod vnum

diftinguendus fccundum

J3.Vtrum

5 y.

36.

37.

Vtrum

fubieda ad ac-

proceflrus a rc

Vtr^m

variatio

Vtrum

mcdij

non cxiftcntix

fufficicns

fit

Ac-

infallacia

ibid. ,

O-

rifcus cognofcitur a te, Corifcus eft

ve-

hic

fit

fallacia

Accidentis

niens,ergo,^c.

16 y

j I.

Vtrum ub

aliquo fumpto

cum

dctcr-

minationc diminucntc ad ipfum

fumptum

eom-

fimplicitcr, tcncat confc-

167

qucntia.

yi.Vtriimterminuscommunis

pofllt fup-

diftinguendus fecundum

poncre pro tota propofitionc cuius

compofitioncm,& diuifionem,prout lyfolitm Nominaliter tcnccur. ibid.

^3. Vtrumincipicnsfic \oc\w\,Ego dico fal-

fit

Vtrum accentus Cit dux fallacia:. r y 3 Vtrum figura di(^ionis operctur aliquammultiplicitatcm. 1^4 Vtrum figura didionis opcrccur vcram multiplicitatcm. ibid. Vtrum figura didiotiis fitlocusin diftionc.

38.

vcl vtrum

4«).Vtium paralogifmus Accidcntis poffic fieri ncgatiue ficut affirmatiuc.ibid. yo.Vtriim fit fallacia cxtra diclionem 1 66

plurapoteftferre^

pofitionem, &: diuifionem, prout ly /olitm tenctur Aducrbialiter. x yt

34.

48.

c^, opcretur potcntialcm multiplicitatem. ifi

,

,

164 47.

Vtrum ha^cdidio,

Vtrum ifte paraIogifmus,^/»^«^ytf«^ du» cr tria, fit vcrus iu (cnfu com-

fyllogiftici

cidens, faciac fallaciam Accidcncis.

duoj

zyo

tria.

Accidcntis pofCit cau-

tionc maioris,minoris &: medij. l6l

4^.

cidentis.

^in^uefunt

in-

caufari indiftcrcnrercx varia-

hac propofitione

pofitionis. 3 1.

Vtrum fallacia

caufa

,

i6i ibid.

inter tcrminos, vcl propofitioncs in

Cr 30.

copularc

caufa apparentia: fallacix

quam medij

ibid. c^jpoflTit

fit

Vtrum fupcrius pofllt accidere fuo

pofllit

vcra in fcnfu compofitio-

nis.

vcl ra-

fariex variarione altcrius tcrmini,

vcra in fcnfu 2.49

,

ad aliquid , parcicipans vnam

feriori

148 feAentem am-

diuifionis.

z6o ahcuius ha-

Accidcntis.

poflitdiucrfa fignificare.

Vtrum

figurz didio-

partialis identitas

illarum,

eJipofihile(\xh diuerfis prolationibus

17.

modo

bcntis in fe diuerfas naturas

47

harc orztiOy fedentem amhulare

in tertio

ciones,

&

di compofitione diuifionem ibid. 1 j. Vtrum ad fallaciam compofitionis rcquiratur,qu6d fenfus compofitus fit

fignificance quale

laceac diucrfitas interpretato-

,

43.Vtrum

caufa diftinguen-

plexar,fit fufficiens

j^.

1^9

Vcrum fub ccrmino

cum

14

ibid.

in hoc

,

nis.

41.

efnid

fallacias diftinfta: fpecie.

cxiftcncix figu-

Vtrum commucare qumle quid

145 compofitio,&: diuifio fint

uou

didlionis.

diftingucnda fcit fecu-

lum.

vnius Prxdi-

4»//^iy/Wfaciacfallaciam figurx didio-

fit

11.

ibid.

Vcrum commucarc rcm

camcnci , fub vno modo acccpcam, in rcm ciufdem gencris , vel alcerius , fubalio moda accepcam , fic

mo rcpcriatur diucrfitas conflruAionis

1^7

39.Vtrum commucacio vnius Przdica'

diucrfa ratio conftrucndi re-

quiraturad Amphibologiam. ibid. io.Suppofito quod in aliquo Paralogif-

8i formari.

fic

Virum

iftc

fum,^t fimplicitcr verus in dicendo.

169 fcutum cuius vna mcdiccas cft alba,& alia nigra,dcbcac dici album, velnigrum. 170

54. Vtriim

jf.Vcrum ignorancia Elcnchi diftindusab

1j y

^poeterminantur in z dr mufs

paralogifmus,i)/iv/^

tsfimiliter

eft femiHini generis,ergo (jrpoets,

dc-

i6S

cftpars.

j6.

Vtrum eft

ifta

fic

locus

271

aliis.

confcquencia

fic

bona Hoc ,

Ho» duplum,ergo hoc non eft duplum.

171

D

4

TABV

81

Index Qu^ftionum omnium

84

TAByhA ^JESTlQNyM fn^er

Vtrum

17.

18.

Arijiotelu.

fimiliter

quis, fimiliter

Qv^ST.i.T TTrum dc Syllogiftno

V

plieiccr

Vtrum Syllogifmus

X.

fcicutia.

fit

fimplicitir

ieftum in libro Priorum.

Vtrum

3.

propofitio

fit

fic

de

illis

199

Vtrum obliquns

19.

fub-

174

conuertantur

redis.

fim-

173

&

,

conuertantur

cum illis de pracfenti. 197 Vtrum propofitiones dc terminis obli-

Priarum

lih. I.

propoficioncs de practerito

dc futuro

poffit effe fubie<3:um

300

propofitionis.

10. Vtriim ex puris parcicularibus

vcl

,

indefinicis poffic fieri Syllogifmus.

oratio affirmati-

ua , vcl negaciua alicuius de aliquoy zi.Vcriim ex puris ncgaciuis 4.

Vtrum omnis lis

,

propofitio

fit

particularis, indefinita-, vel fin-

j.

dcfinitio Syllogifmi fitvcrain

qua dicitur ,

gurae ceneanc gracia formac.

7.

Vtram

dici

de omni,

(jr

principia necefiaria

8.

,

&

t

y.

fu compofito,cou{\mi\\icx conuercan-

z8t bonitatcm Syllogifmi. dici de omni fit aliquid, vel aliqua fcilicet vtrum prxdicatum dici dc fubicfto vniucrfalitcr fumpto, vcl fubicftum aut fit praidicatum ambo fimul, vel difpbfitio inhxrcns

inxiWis deinejfe.

Vcrum

%6.

,

^05

Modales

in fcn-

conuercancur

310

iIIiS(S?^/»
17. Vcrum*valcanc Syllogifmi de necejfario in qualibcc

Syllogifmi de

,

Vcrum ex vmde

i8.

Figura ^£\c\xtvz\c\M 3 i j

inejfe.

necefiario

& alia de

,

Syllogifmus ad conclu-

prxdicato, vel fignificabilc complc-'

inejfe

xum

dendum neccfTario in prima Figura.

Vtrum

przter ifta

ifta.

18j

fiac

,

rcgulaficvcra, ^^^««g^wr

vni d^ eidem fi^nt eadem, illa interfe 18 f funt eadem. 10. Vtrum in omni bona confequentia cx oppofito confcquentis , infcratur x%6 oppofitum antccedentis. 1 1. Vtrum Syllogifmus cxpoficorius tcncat gratia formx. 189

ii.Vtrum omnis

r9

.

Vcrum mixcio de necejfarie,& de ineffe valeanc in fecunda, &: cercia Figura.

3|7 jo.

Vcrum

propoficiones de contingenti

poffinc conuerci in oppoficam qua-

licaccm. j

bonus Syllogifmus. 31.

Vtrum omnis afiirmatiua

,

propoficio particularis poflit conucrti fimpli-

citer in particularem affirmatiuam.

14.

Vtrum omnis

propofitio vniuerfalis

j

jr.

additur ad prxdicatum inincclligibilis.

Vtrum

ticularcm ncgatiuam. i^.

j 6.

195

Vcrum fubiedum

194

poffic ampliariper pratdicacum ad fupponendum pro aliis,quampro fnppofitis. 196

Vtrum cx aliis

propoficio parcicularis negaci-

uapoffit conucrti fimpliciter in par-

3 1

Vcriim valeac raixcio de contingentf,SC de necejfario. 3ZJ 34. Vcrum omnis Syllogifmus fiat inaliqua trium Figurarum. j t y quareduplicatio in Vtrum propofitio j y

dcnsin parcicularcra affirmaciuam, non fimpliciccr in vniucrfalem affirmaciuam.

o de

i

alia

j J.

affirmaciua conuertacur per acci-

&

{\zt j

Vcrum ex vna de contingenti,Sc inejfe,vz\czt Syllogifmus.

15.

1

j

i.Vcrumcxambabus de contingenti

propofitio vniuerfalis

negatiua conuertatur fimplicitcr.

45

propoficiones

fu^^/»//^, confimilicer

Vtrum

,

9.

Vtrum in tercia Figura fincfolum fex modi direfte concludenccs. 308 Vtrum propoficioncs Modales in fen-

14.

dici de nuUo finc

& fufHciant ad

modi dircdle concludentes, non plures , nec pauciores.

tuor

Sy/logifmus eftoratio, in

&

305

zj. Vcrura in fecunda Figura finc qua-?

qua qmbufdam fofitis ab iis qu£ pofita funt , aliud accidit de necefsftate , eo quodhxcfunt. 179 6. Vtrum SyUegifmu^ fit gcnus ad Syllogifmum,Dialcdicum dcmonftraciuum. iSi

30J

Vcrum quacuor primi modi primse Fi-

zr.

178

gularis.

Vtrum

poffic fieri

Syllogifmus.

vniuerfa-

ab

fic

falfa

propofitionibus Modalibus

Vtrum ex finitis

&:

i(\.is,neceJfarium,pofsibi/e;CO'a-

318

//w^f»5,fiacSyllogifmus. 37.

,

^i-6

tcrminis obliquis

poffit fieri

,

&

Syllogifmus

ut cx tcrminis redis

&

infic-

obliquis.

TJBF

1

Logicam.

in

TASyLA ^yjESTlONVM Priorum.

lib. 1.

fufer

.

I j.

85

An hacc condido yferfe

,

fit pofllbilis.

36f i^.Antancum duofinc modi

inhaercndi

per fe in propofitionibus.

Qv/EST.i.T

TTrum Syllogifmus ex hy-

V

5 5

quod ex falfis fcquatur vcrum , & non cx vcris fal-

Vcrum

poffibilc

An hxc

Vtrum ad vtrumquc contradiftoriorum pofiit fcqui idem. 3 3 Vtrum Syllogifmus circularis fit bo-

nus Syllogifmus. 3 j y Syllogifmus Conuerfiuus difVtrum y. fcrat a Syllogifmo ad impoflibile. 336 6. Vtrum Syllogifmus cx oppofitis fit bonus Syllogifmus. 337 7.

Vtram

5.

Syllogifmum fimplicitcr. 339 Vtrum ad bonam Indudionem oporteat inducere inomnibus fingulari-

An

19.

in

fuper

fit

pcr fc

,

mmmal

homo.

eft

fit pcr fc primo modo, qua przdicatum & fubieaum fi-

propofitio

vcl diuifim fint in

571

ti.

An

modo

primo

ccndi pcr fc. An hoc eft animal rationale.

fit

fe,

fit

pcr

371

propofitio negatiua

fc.

11.

An

(cquitMr^ hocperfeinefthuicyigitur

hoc

eft hoc.

\ N omnis do(3:rina,&; omx\.

nis difciplina

fit

ex

An Genus per fe przdicetur dc DifFe-

14.

An differentia

rentia.

376 infcrior includat diflr-

rcntiam fuperiorem per ha:c

fic

per fc

,

rationale

fc

,

343 acquificio fcientix fit nobis per do-

t.

An

3

drinam. ^^y An nos intclligamus pcr fpecics ac-

.

quifitas

,

An

aliquod accidens pcr fe prxdice-

4.

An

^.

349 An dc dignitatc

pofiii

An

350

An

3n

An

de fubiedo

pofiit

cognofci

3yt

8.

An cognitis przmiffis fimul cognofca-

9.

An cognicis prxmiffis in racione caufx

tur conclufio.

,

10.

An inhxrcncia fic de cfl*encia acciden-

3 1.

An cercius modus fic modus

fit

cx primis

,

di.

3r.An .

,

3

An conclufio ftrationc

,

fit

vt hacc

tftriftbilis.

fit

fer fe , hoc cft quxrere , an fcquacur , hoc

& eft

ibid.

An hxc fic wcvZyor/mis triangulus habet 3

97

Circa primum errorem , an paffio inhxrens fuppofico alicuius commufic illi

fio

3^.

J9

qnam

dcmon-

ncccflaria

39^

Vtrum frimo prxfupponat

tresprimo.

ius

360 nccefiaria in

94

modus inhx-

fuppofico primo, vc anfaf Luna primo infit huic Luna. 399 Circa fecundum crrorem , an paffio poffic incfl*c primo fuppoficis alicu-

conclufiones. 14.

fit

primo, igiturperfe. 3 4.

y7

An harc fit vcra vnumquodque propter fintmagis nota,

modus

1

nishabcncis vnicumfuppofitum in-

3

An principia

3

quartus

rendi.

33

9

3

inhxren-

1^6

quod.Scc. I}.

389

vcris,

&c. 1 1.

prxdi-

cis.

-^

dcmonftratio

fc

cccurdealcero.

3 j.

da.

An

388

3 o.

An definicio eius quod e^fcireS^^ dan-

11.

prium, inficciper fc. oppoficorum pcr

An vnum

353

54

,

19.

fimul nacura cognofcacur conclufio. 3

accidens poflic prxdicari de alio

accidence canquam de fubicdo {ccundo modo dicendi per fe. 3 87 18. An paflio habcns fubicdum pro-

({uit^

eft.

386

cui incftpcrfc.

dc pafiione prxcognofcatur qui^

efi.

7.

17.

prxcognofci

quidefi.

6.

An omne accidcns habeat fubiciflum,

przcognitiones.

finc

384

x6.

vcl per fpecies feparatas.

47 cantum dux

3

an

vc

eft fenfibile.

381 j".

prac-

exiftenti cognitione.

7j

j

13

tur de fubicfto.

Qv^ST. I.

di-

homt

pcr

373

1

Vojieriorum.

^66 onimML

eft

An Genus & Differentia coniunftim,

^^STIONFM Ith.i.

homt

,

gnificantidem. 10.

340

TABVLA

pcr {e

370

pctitio principij peccet contra

bus.

ifta fic

368

332.

)

4.

18.

fit

fum. j.

An

pothcfi diffcrac 2 SyllQ-

gifmo oftcnfiuo. 1.

17.

,

homo i6i.

communis habencis

plura fup-

401

pofica.

37.

An cognofcens vnuraquemque criangulum cognofcac triangulum

fim-

pUciccr.

401

,

}8.

An

S

.

86 Index Qu^ft. |S.

An fignum vniucrfalc diftribuat tcrminum fub propria rationc fuppoiitorum

^

communis.

,

An fcquatur, ho^ inefiferfs

igitur

,

confcquentiam

fciri

pcr mcdiura contingcns,poflit

neccfTarium.

QvjEsT.i."!

409

quasftiones fint

numero

quales

ae-

fcicn*

41^

tiis.

I.

Any?^,fitquacftio.

3

An quid efi, fit quxftio.

417 41

Vtrum Vtrum

gentibus. 410 Vtrum accidens commune (cuiufraomodi eft album ) necefl*ari6 prxdi-

6.

An

7.

An omnis

8.

An^W^«i^poflitdcmonftrari.

9.

An medium in demonftratione fic de-

I o.

An contingat dcmonftrare per omncs

I I.

An

conclufio necefTaria , poflit fe-

qui fyllogiftic^ ex

praemifl[is

cctur dc fubicfto

homo

efi

,

vt fic dicendo,

alhus , vel cygnus

45 Vtrura Dialedica .

flt

fcientia

commu^

Vtrum

45".

An hacc fit vera, fiaffrmatio efi caufa

in demonftrationc poflit eflc

dcccptio.

,

df^

fcicntia

,

deficiat

cfi!entiac, fit

quaeftio

41% fit

quxftio medij.

413 41 5»

417

caufas.

quaelibet pars definitionis

fit

plusquamdefinitum.

An

&

in

418

diffcrentiac fubftantialcs

pofl^int

nobis innotcfccre pcr accidentia

fecundum illum fenfum.

coramunia, ficutdicit Ariftoteles.

419

414.

Vtrum

4to quod cft adualiter

finitio fubicdijVcl pafi^onis.

iz.

deficiente fenfu

ejfe

ibid.

negatio negationis.

ibid.

dc eflentia. 419 prxfupponac

quacftio quid ejl

decflentia.

415

affrmationis

efie exifiere, fit

fiefi.

411

nis.

44.

Vt»um

4.

efi albus.

ibid.

47.

TTrum

V

f.

.

46.

Pofieriorum.

contin-

4 1 Vtrum

41.

de fa-

40 y

cit Ariftoteles.

Vtrum

libri z.

404

nece/itate,q\iSLm

40.

TABVLA ^V^STIONVM

aut Aib ratione tcrmini

fj

1 9.

omnium in Logicam.

vnitas fcientias

generis

,

fit

cx vnitatc

I}

.

An

41 y

fubic<9:i.

F

J

definientem peccfle

fit

N

I

fcire

om« 430

nia.

S.

:se

F.

'--i

lOAN

lOANNIS

R

D V N C O T S

S

I,

DOCTORIS SVBTILIS ORDINIS MINORVM,

'i^ke^

Super Vniuerfalia Porphyrij Qu^ftiones acutiflim^.

QV ^STIO PRIMA. Vtmm

Logica fit fiientU ?

lihitta de principiji Ltgic^, c»p. i. D.Thomas /^.Metaph.leS.^.ThcmiH.i.Pofi.eap 14. Ammonius inPnUgo Prtdieam. yEgidius i. tofi. ^««/^.i.Tartarct,

D.Augiiftinus !n

judji i.Prtoem. loan. Anglicus, (^Brafauolus/«/»r

/!;«««

, Logiciu efi fcitm ; ergo logica cft fcientia: quia a concretis, vbi cft prardicatio pci fe , tcncc confequcntia ad abftradla.

(^ Tolet. q.t.

Dicendum,qu6d Logicaeft(cientia:quz cnim

fr«cem.^oaiecit.Met*ph.cap.i. quAft.i. frS.9. Conim-

inea docentur,demonftratiuc concluduntur,ficnt inaliis fcientiis ; crgo fciuntur: quiaD<^w«w»-

fuifi. Villalpan.jM^/J.itf.Prtforw. Sotus

,

bric.j.^.Proarw.Fabct Thetrem.i.Hxitudo dljput.i. Leg,

feii.i.Metinciodijpuf.procem.q.i.Kodtigaeiq.i.Preaem,

ftratio eft fyllogifTafis faciens fire.

srt.^. Aucrfaf.iT'"!?.?.

I

!

R c A Logicalia diligen-

cerintendens.vt veritates, OLijp ,

I

in eis funt dubix, cla-

rius clucefcant

,

moiiendo

dubia,prim6 fupra Librum Porphyrij

,quxro,Vtrum

LogicafitfcicntiarVidetut

quodnon. Modus

non

fciendi

Logica eft modus fcicndi ; ergo, &c.Maior patet a fimili>quiamodus videndi non eft

elt

lcicntia,

vifus.Probo

minorcm per Ariftotclem

1.

Me-

taph.Cont.i;. Ahfurdum efifmulquArerefientiam., modHm fciendi , vbi Commentator exponit mo-

&

Item,6.Metaph.Text.com.i.diftinguit Ariftoteles fcientias in

,

Mathcmaticam , Natutalem,

&

Vno modoinquantum

tcr eonfideratur,

cens,4S^ fic cx ncceftariis

lcientia.

Alio

fcientia

,

ficut patct in naturalibus,vbi Ariftote-

les addiicit rationcs

Logicas

non

cft

per Ariftotclem

cx communibusrergo

cftfcicntia.

Ad oppofitum

,

Scientia eft eff"c6bus

demon-

Logica autem multadcmonftratiue concluduntur ; crgo, 6cc. Itcm,hacc cft pcr fc ftrationis: in

qux procedunt cx lo-

qucndo.

nis.

quod modus fcicndi non tamcn ellc commuha:c eft vcta aliquo modo,

dicitur

eft fcicntia fpccinlis

Contra hoc

,

fi

,

,

poteft

fciendi eft fitnti*

cft

tia patet

,

ergo

erit

,

cura

fit

per fe ptimo

prxdicatio in

modo

:

confi:-

& aniecedcns.Confcqucn-

quia omnis przdicatio in abftraflo

eircntialitcr vcra.

J. -^' *»/*• '"""*•

,

falfum;crgo

& demonftratio,

,

medio communi,& non faciunt fcirc,propric

qucns

i.Pofter.Text.j.Logica

Sc propriis principiis,

cando cam adilla, inquibus eft vfus; & ficnon ex proptiis , fed cx communibus.ncc (ic cft

communibus,non cft fcientia-.quia propriis,ficut

Logit» du/•'»«•

eft

;

fcicnt ia cft cx

do-

,& ficcft modo inquantum vtimur ca.appli-

abftrado

fiue

,

cft

proccdit ad necelfarias conclufioncs

Afodut

,

.Poftcrior.Tcx. j.

dcfubit£bo permedium , quod eft dcfinitio. Intelligendum eft t amcn , quod Logica duplicilis

Mctaphyficam, fub quarum nulla contincturLogica. Itcm,illud quod proceditcx

Diuinam

i

Cnttteft.

Sunt ctiaminLogicaomniarcquifita ad demonftrationciHjVt fubieftum , & pafllo dcmonftrabi-

Ad primum

dMm/ciendiyidcdyLogicam.

£.

vcra

Sed

falfitas

eft

confcqucntis pa-

rct.qnia in intclletftu fubicdbi, non includitur prxdicatum. Item modus fcicndi eft pofterior fcire:crgo poftcrior quatu fcicntia:quiafcirepoftcrius cft,quim fcicntia. Idco

•

Super Vniuerfalia Porphyrij

88 4LtgieM ntn tfiformttUttr

tHodm feittfdi.

lith dirttur aliter, qu6d minor cft falfa , forloquendo. Ad eips probationcm dici poteft,qu6d illa expofitio dcbct intelligi materialii:er,& ita h«c pt«dicatio , Modiufciendi eftfeien-r roalitcr

quia Logica docet moduro fciendi pro tanto , quia eft de Syllogifmo , vel de argumentoperquod tantum habetui fcientia. Aliter dici poteft , ad primam propoHtionem, quAd fi cxponatur modtufeiendi per Logicam , cotia

eft vcra

,

,

non debet cadere inter rcientiam,& modum fciendiifed inter quzrerefcientiam,& quz-

pulatio rere

modum

fciendi

nam hoc quzrere,

:

eft illnd

hoQetit per Syllogifmum^quod falfum quia Syllogifmus , dc quo qu«ritut fcientia,eft ignotus.Syllogifmusautem perquem habetur fcientia, eft ignotus ergo idem erit notum jgnotum , fed per ignotum nihil fcitur. fcientia

,

Tum

eft.

:

&

Tum

quiaquzrode Syllogilmo, perquemha-

betur fcientia,aut de illo cft fcientia , aut non ; fi non , pari ratione nec de Sy IJogifmo in communi,quia

quod fcitur de communi

libet particulari

pum, & fic erit

eftignptum

cias

fecundum. dico, quod diftinguit ibi fcienreales, cuiufinodi non eft Logica ,fed eft et-

iam fcientia

,

;

idcm erit notum,& ignotum. Item, nihil eft fubie^um totius, & partis; Syllogifmus autem eft fubiedum partis Logicae, tur

fcilicet libri Priotura;ergo.

rationalis.

Ad tertium patct quod Logica ,

priticipia oftendit pafliones

%

Item,SyIIogifmus

per propria

licet eius vfus fit

nunquam fuit in fenfu;ergo

ncc in inteIIed:u.Confcquentia patet pcr Ariftotclcm in dc Senfu Senfato.

&

communia,&c.

circa

fic

quia tunc nihil fcirf tur : infinitmn enim , per Ariftotelem j. Poftf rioruro : igi-

ueniens

quod eft fibi neceftario coniun(^um,licct vnum non fitxeliquum.

Ad

fi

gifmiS, ad habendumfcicntiam,quod eftincon-

quaErere,propter concomitantiarojficut quxrere aiiquid,eft quaei^ere, illud

, fcitur de quoergo per alium Syllogifprocedere in infinitum in Syllo;

Ad oppofitumiPa{fiones Syllogifmi in Logica

Qjf

M

S

T

O

l

principaliter de eo demonftramur , propter ipfum:ergo,&e.

II.

i.Pofi.q.4).

^ i.KUnehor.q.i.Titt. qutfi.i.Vrocem,

/n)Jo«.Ioaa.ADgli.(^ htiCfupirh^ne ^udtlionem.fzaentinus Theor.

5.

eap.

i.

dealiis

Dicitur,qu6d fubiedlum Logica: eft conceptu$ formatus ab aftu rationis ; quia ille communis cft omnibus in Logica confidcratis ; nam ^um

ytmm LogicaJitJctentiA communisf Do^or

&

Rodrig. ia exftfition* huitn

textus,

aiius rationu

Ciz triplex.

^^ j^^-^ efinita net.

'Primtu fcilicet indiuifi-

biiium intelligentia. 5rf««
QVod non vidctur. Quia communitas fcientiaeeft ^ communitatc fubiedi Subiec^um autem Logicx diftin^um eft a fubiedis aliarum :

fcientiarum;crgo,&c.

Ad oppofitum arguitur per Boetiam. Logicaeft defecmdu intemionibus applicatis primis : illx autem funt communes , qu£ funt applicabiles orpnibus primis. 1. teinuis difiitur tomfnunis duflifitir.

Dicendnm,qu6d fciemiadiciturcommunis ^ fubiefto. Poteftigituf inteiligi communis ; vel quia fubiedtum eius

ei^ praedicabile

de fubie<^is

ieiSbiuis.

Alitcrponitur, quodeft de Secundis intentionibus applicatis primis , ficut dicit Boetius, quia illx funt communes omnibus in Logica determinatis. Tertio modo ponitur Ens ctte fubie-

vcl qui^ eius fubiedum ca-

«flumjquia per Ariftotelcm ^.Mcta.Cont.j. circa

vfum on)i>ium aliarum fcientiarum.Primo modo non eft communis Logica per fe,nifi fortc peraccidens. Si alitcra fubiedum cius fit applicabile omnibus aliis fcientiis , fccundo modo Logica eft communis ; quia omnesfcientia: vtuntur Syllogifmo , & aliis , de quibus cft Lo-

idem laborant Metaphyficus, Dialedicus, & Sophifta.Metaphy ficus autem laborat circa Ens;igi-

{iliarum fcientiarum

;

dit in

gic?.

tur.Quarto

modo ponitar Oratio,quia de ipfa,&

cius partibus determinatur in veteri,& noua

Logica,cum^t genus enunciationis & ponitur etiam in definitionc Syllogifmi priiiK) Priorum. Quint6 ponitur Argumentatio, quia de eiusfpe:

cicbus

& cius

partibus eft tota Logica. Sexto Opinie Dt-

modo ponitur Syllogifmus,quia omnia alia, qujc Qjl' iESTIO

IJI.

rantur.

Ad videndum autem qua iftarum

*A» SyUogiJmiufit ebieSium Logica?' fit

P.Thom.4. Met.

leS.^. f^ i» Ofufa^x.eaf.i. &Ofi*fe.^g. »nte medium,cr 70.queft.6.art. I .(*r 3. <^ i . Poft. leH.io.

Albertus Magn. in Prolog. Predieam. Auicca. eap.i. Aueito in Efitt.Pradieam

1.

eaf.vltimo.

Metafh, t!f

^Met.

eaf.i.landunat ^.Metafh. quaft.^. Aurcel. in Prol.Sent. q.defttbieSo Thiologit.art.^. Ockani.^.2,,X0/. loanncs a Magiftris f.j. Prooem. Ciiet.eap.de Genere. Sotusf.f.

Troaem.Tittit.q.i.Precem. loannes

Ang (^ Braf. ia hane

qutft. Tlztidt.^. Metafh.q.^.art.x.Saucz

l.Tom.Mttafh.

di{put.i.fea.4.(^ Tom.i.di^ut.^4.in ptine. Vafqucz i.^. di^.4.eaf. i.fot\{eCi i.Melafh.cap.%.qiuft.i. feh.^. To-

]et.q.^.Procem.Cotimbt.ibidtrn.

HattiAo diJp.i.Proetm.

fauentinus Theor.6. Mcrinero di^.vnie» Proaem.quaft.^.

I.

^rgumenl» freparte ne-

jMiua,

^odtigq.i.art.s.Yaenteq.i.diffli.

Q

Vodnon

videtur.

per Syllogyfmum;

Quia omnis fi

**'*•

in Logica confiderantur, propter ipfum confide-

fcientia eft

ergo de Syllogifmo

fit

verior,

prarcipuaE fubiefti in fcientia.

Prima videlicet

quod fitnotum^Mf^^,

&

vt inquit Ariftoteles

Pofter. Text.i. oportct

I.

5•

pofitionura

notandum quod tres funt conditiones

"^^"

"^l' ^i/W*»/»*.''

^uia efi,na.mhxc duo,

przfupponere de omni fubiedto demonftrationis. Secunda eft,qu6d per eius ^uodfiideft, demonftrentur in fcientia pafliones illius fubicAi de eo. Tertia cft , qu6d ad ipfum alia omnia in fcientia determinata reducantur , &propter ipfum confiderentur : aliter enim ab eius vnitate

non

eflct vnitas fcientiar.

Duzprimaeconditienesdefunt tribusprimis pofitionibus , quia nullius eorum fubie^orum lecundum rationera generalem , vt ponuntuc fubicda , habetur definitio in Logica , nec praemittitur.

^,

Quxftioirr irritmur.vt princJpfum fcientix,nec pafnoaliqua

de

eis

demondratur

illorum

non difFerunt

ergo quodlibec fubiedlum. Etiam

in gcnerali

commune

nimis

e(i

:

iftz tres pofitiones inter fe

quod

,

nanifeftum ed de prima,& fecundaide tettiaautem probatur quiaaut ens reale cft fubiedlum :

huius fcientixiaut ensrationis. Si primomodo, ergo hacc fcientia eft realis;quod falfum eftsfi fccundo modo , aut crgo tantiitp de cnce racionis, idcft.connderato ab intelledu;auc de ence ratiouis,ideft,ca^faco a racione.Si priino modo,(ic ad> huc pocerit ede realis nam nihil eft fubic<^um :

aliciiius fcientiac, ni(i vc

y.

jlJ rttients

mlUrum mcnum.

tpi'

connderacum

a ratione;

quia nou niH vc eft vniuerfale:ergo oporcet dare, quod Hc de ence caufato ii ratione,quod cft idem cum aliis duabus. Ad raiionem quidem pro prinia pofitione, patct argumcncum non valerciquia arguitur ab infufficienti diuiiione

,

& facit

guentis. Patct,quia defunt

Ad au^oritacem

itibiedli.

gica

eft

de

illis

aliac

duae couditioncs

dico,qu6d Lo-

BocciJ

non communiora :

fallaciam Coufc-

fed illa

func

primum

fubic-

fubieclo (icuc dici^um, fed func mus quod omnis fcentia cft de cnce quianuUa ,

denon

eft

&

cionem:fic ergo pcnes eius diaifioncm,& accri-

buta

cerciz dieo

,

quod

la-

non camen propter hoc principalc fubiedum illius

parcicularem. Ad primum concrahocdiquod Syllogifmus ifte per quem habetur fcicncia , nocus cft quoad veritacem przmillarum:quia funt ptopoficiones immcdiatz illaciux conclufionis,& quantum ad illationem con-

Quarto.fcilicet Orationi.deficic fccunda con-

Ecquodaccipitur.quud conucnit Syllogifmo ,dico quod non conuenic nih zquiuocc ei , enunciacioni : & zquiuocum non cft fubiedum in fciencia , quia non potcft definiti' fnmiturenim in definitione Syllogifmi pro argumcntatione. Quinto , fcilicet Argumentationi , decft prinium , non enim ab Ariftocelc vfquam dcfinitur Argumentatio in communi;nec ponitur cius de-

&

principium fcientiz;

licct

Bocciuseam

definiac in Topicis fuis. SccunduiTi eciam decft fibijvc manifeftum eft fecundiuti rationcm gencralem.Tcrtium etiam probo, quia vcl eft iquico cum;& cunc manifcftum eft quod ab cius vnitace non cft vnicas fcicncix , Dcc fcicmia vna, ciim tuncnonfit vnum fcibile , nccvnumintcUigibiSc tunc le;vel eft analogum ad concenta fub ea fciencia non eric vna ab ipfo, fed ab vnitatc prin:

cipalis,ad qiiod

omnia

alia attribuuntur,

& illud

Syllogifmus ficuc vnitas Mctaphyficz :

vnicace (ubftanciz, ad

clufioni$cxpr.Tmi(ris; quia illatio nifcfta,ciim SyllogifmHt perfetltu fit

eft

ab

quam omnia aliaencia at-

pcr fcma-

eft

t^ui nkllint

,

in-

.

i.jde(t,

ad hoc,vtmanifcftum

Sed

fcqui ex Przmiflis.

fic

Concluiioncm

Syllogifnuis, ^er

ifte

quem habecurfcicncia,cft ignocus,quo ad paflioncm ilUm quzdcmonftratur de Syllogifmo in «ommiini ,fccundum quam ipfc Syllogifmusin ,

enim quxiicur cogni-

igiiocus,non

cft

communi ,nifi quo ad p;iffioncm;& ica non cft idcm nocum,& ignotum fecundum idcm. Ad aliud concra hoc,dico,qu6d fcicntia cft de SylJogifmo,pcr qucmcft fcicntia.Et cuni quzricur perqucm Syllogirmum ?dico quod per fcipfum ; quia inquantiim per ipfum oficnditur

;

Ad fccundum

principalc

quod Syllogilmus quo ad

argumencum

hbw

ipfum confeqiientcs,cft fubicdtun

cer

,

Piio-

rum:cftauiem fubicdnm totius Locicz.quo tr r r -L adomnes pallioncsin le, vcl in luis partibusinI

I

•

•

•

rcgralibu$,& fubicdtiuis,vcl rcducibihbus ad ipfum nec oportcc fubicclum pracdicari de onini :

modum,

cft

& figut am in illis de inejfe & in mo;

vc habete cres cerminos

QHoniam

igitur in iltu figuri^

, ,

in i!lo capicu-

pcr hoc

quod

cx neceditacc, acciderc conclufiouem,&c.

Et tertiam

fimilitcr habct .ptopter

ipfumcnim

in veteti Logica dctcrminatur de cius partibus integralibus

tione,

& dc

,

fcilicec

delncomplcxo

partibusfubicdiuis

Scotiiper.

Tem.

l.

,

Enuncia-

m libro Topi-

5.

AdfetHJum. Syll
["^"

ttctum Lbri p^^^.^

/,v, LigitA.

Subitifum

bus in fcicntia conlidcratis ; fed elfc id, propcer "'" ^'^'f quodaliaconfideraiuurjvc paccc dcfubicdoNa- f* 'f'" * <">n,kuscen•! •! V rj ,L curalis lcient]z,quod eit corpus mobile iln agifidetMtuim turde mocu& nacura , quz non funt corpus fiitnti*. I

:

mobiie.

Vcl potcft dici quod maior

eft falfa in fcicn-

quando fubic(5tum totius mulia rcquirit dcterminari,proptcr cius cognicioncm lunc enim

tiis ,

:

de

illis

muitis oporcet in

illa fcientia

& cum

confidera-

hoc de ipfo fubicAo ergo aliqua pars fcicnciz eric de illo fubieiiio , fecundum fe prore,

pric,quod

de

ccc

:

eft

odo

fubiediim totius:ita cft hic, vt pa1'hyficorum rcfpe^ftu totiui

libris

fcicntiz naturalis.

dico

quod

,

teXiStNihileftin inteOedu

vera eft de co,quod

eft

,

illa

propofitio Arifto-

«juin priits fierit infenftt,

cft fcilicct tjuod«jtudeftxc'\ materialis;

fu

;

fed per rcfiexioncm intcllcdtus

citur i.Pofteriorum

,

;

eft per/e,ifuam

&

ica eft

de

primh,\t di

Ifofcelesenim pcr

texx.x.

Vniuerfali.

fe

luplms

tfl

ffr ft .^iuim

frim». ,

quzren-

1 1,

Etquiaomnemquzftio- vnher/iU

nero przcedit,quid dicitur per

tandum, quod Vniuetfalc tripliciter fumitur.

^

ttriiam.

non aurem

babec tres angulos.fed non primo. In fpeciali circa librum Porphyrij

dumelide

j

^^

primum incelligibiIe,quod

Sy\lopimo:in pliu enim

,

^"^ ^.)%'/-

dico,

proptirraces formali-

ipfo ortendit Ariftotelcs per illam definitionem,

:

tft

^fO-gif'^»

,

de omnibus pcr fc inccUigibilibus.quia mulca per fe intelligutitur,non quia fpecicm faciunt in fcn-

dalibus

"*'

dccommuni Syllogifiiio olkndidc feipfo,inqu.intum cft Syllo4jifmus,nccaiiter c(t fcicntia dc pnrtirulari. paflio aliqiia

condicioncm.quia ftatim poft decerminacioncm de eius pattibus in vctcri Logica.in primo Priorum cap. i.przmictic eius dcfinitionem. Et fccunda habet, quia in eodcm mulias pafllones de

lo

Scienti»

,

Ad tertitim

Dicendum eTgo,c\\ibdfuhie^Mmprimum,&pr»prinm LogicA eft Syllogifmit* habet enim primam

vt

t'""'/*'*-

ad hoc vt appttrear necejptrius. i Priorum, cap.

diget

tribuuntur.

CtnfimJSo.

^^frimum

,

dicio,&: ccrtia.

•y,

ali-

qucm co

8.

quod

,

tiir

fcientix.

eft

Logicz.

fcientiaeftdc Syllogifmo pcr Syllogifmum

cio dc Syllogi(mo in

:

finicio,vt

illi,pacec diuifio

Ad pcimnm argumentum conccdo

coinmuni

ta laboratur in fciencia, eft

,

Syllogifmo fophiftico , vc dc priuacionc eius, quia eiufdem eft cognofcerc habitum , priua-

;

boranc circa idem, non quod idem fit fubie^tum; fed quia in Logica confidcratur illud , per quod circaomnia conucnic laborace nam circa mulquodlibet illoruiu

89

Priorum , Pbfteritwruna , 8c dcaliis fpecicbus Argumcncacionis; quia illa reducuncur ad ipfum ficuc imperfeftum ad pcrfcdum,& dc ,

,

ence.

Ad racionem podcionis

g.

corum

,

nomcn

idco noconcreta enim fumitur ,

ficut cetera

Quandoque

profubie^o , ideft,pro reprimx intehtionis,cui

£

applicacur

ttipliciitr

/•*'"••'•

Super Vniuerfalia Porphyrij

90

&

hoc roodo pro rc

Contra hoc , quia probat conclufioncm illanQ hocquia fecundx fubftanti^ dicuntur dc primis , accidentia funt in primis , fecundz autem

fccunda: intentionis.caufata ab intelleduj&ap-

fubftantix,vt ibi loquiturde ipfis,non funt prac-

& ficloquitur

operationcm ; ergo non tant^m dc his , que funt pntcr operationem intelle(5lus,fed ctiam dc his, quzfunt pcr opcratione intclle<Sbus. Probatio minoris,quia diuidic in principio capituli , Subftantiam in primam fecundam fi ergo illa diuifio valeat , fequitur quod membra,vt ibiintcUigit, opponuntur; fed quod eftfccunda fubftantia prxter operationcm intellc6^us,nonopponitur primsfubftantix.fcd cft idem;ergo non intclligit dc fecunda fubftantia,quo ad illud,quod eft ens pteter opeiationcm

applicatur intemio

Vniucrfale

vniuerfalis

;

primum obiedtum

eft

Quandoque fumitur pro forma

intcUc£lns.

fcilicct

,

plicabili rcbus primtcintentionis;

Logicus propric de Vniuerfali.Tcrtio modo pro aggrcgaro ex fubiedto, & forma ; illud eft cns per accidcns, quia aggregat diucrfas naturas, ex quibus non fic vn&rn pcr fc;& Gcnon cft de confidcrationc alicuius Artificis, quia deenteper accidens nuUa efl fciemia , pcr Ariftotelem fexto Metaphyfi.quia nec diffinibile.Tantum igitur decctcro fiet fi:rmo de Vniuerfali fccundo modo furapto,non autem de aliis,&c.

&

per

ter intellcdus

jntelligit

&

:

intcllcftus.

^

Q^y

s

T

o

I

Ideo dicitur quod Vniuerfale dicitur dc priAd illud , quod eft contra hoc, quia fola: fccundz fubftantiz dicuntur de primis.D)co,qu6d

IV.

mis.

Vtmm VniuerfaUfitens, AM.lib.de jMerpr.eap.^.primo feft.cap.i. j^ i^.ttxt.it.y. ^etiiph.text.io.^7. Metaph. ttxt.^ i. (jy 57. D.Thom. lib.de Ente (^ Ejfentia.cap.^.^induobutOpufculisde hac materia. Mirandulanus in expofitione Prddicamentorum. Vallcs Centrouer.^ sd Tircnes. Albertus Paruus qutft.9.Log frapc.de Maironis q. 7. §Htdlibetal. Okam eap,\4./ud Lof. textMalis.o> in i.d.i.q.j 8. loan. Anglicus (^BtaC.fifper hanc qutft.Coniwhi.Vib.^. Met»ph. eap.ii q.l.feff.v. Complut. dijp.i.de ejjjiniia vniHerfnlis. j. i.RoHrig^ues f.l. Vniuerf.art.-j. AuetUqudft.i. feH.i.

^

ii\irt3dodi^.^.^.M't/iph.feit.io.Doi\on>H.d.i.q.l.§. fed contra,cy7.Af«-»/>^.j.i8.

I.

QVodnon

tro p»rte nf-

videtur,per Boctium DeVnitate,

& vno,(iicentcm:^mne ijHodeft,ideo

Jlrgtonent»

vnutnntirnero
no

eft

efl

,

tjuiit

vnum numcro,

quiapridjcatur dcpluribiis vniuocc,ergo,&c. Itetn,pcr Ariftotelcm in Pracdicainentis, i.De fubftantia. Omne efmd efl aliud afrimafuh^antia, ant dicitur deprir/ia fuhUantia , aut efl in iUa : fcd Yniucrfalecft aliud a prima fubftantia , & non dicitur dc pqima fubftantia , ncc cft in illarergo, &c.Probatio m{noih,Sola/ectinda/ithRantiit dicun-

fecundzfubftantiaf,vt ibiloquitur,funt ^ccidcntia, non quidem rcalia, dequibusponitaliud membrum,fcilicct »«
cft

quidcommunius adfecundam

Ad tcrtium dico,qu6d Vniuerfaleeftab intelEt cum dicitur, crgo eft figmcntum dico

lciflu.

;

quod non

quia figmento nihil corrcfpondetin reextra;Vniucr(aii autcm aliquidextra corrcfpondct , h quo mouctur intelledus , ad

ria,

nec

eft

accidcns,

non

riurn

talcm intcntioncm. Efl enim , fccun, Species tenuu flmilitudo flngula^' Geniu magit tenuu Jitarum fpecierum.

,

Dico ergo

Vniuerf^le , quod cfFedbiuc eft ab intelledlu, fed niatcrialiter,fiueoriginalitcr,fiue occafiona- effediui eft a* iriteliehu. l^ter,eft \ proprietatc in rc , figmcntum vcro mi-

mine,&c.

Q_y ^

,

ficut illud.in

Vtrum

quo eft albcdo,eft

I

o

V. /;;-

telligibile. fi

Vniuerfale eft ens, aut

cft a

natura,aut

ab intcllc(3:u;non ^ natura, quia tunc eftct fingulare,& tcrminus tranfmutationis ergo ab intclledu folo.ergo eft figmcntum,& ita non cns. Ad oppofitum. Vniucrfale definitur ab Ariftotcle primo Pcrihermcnias fed non entis non eftdcfinitio. Item per Boethm ,Secundainten:

:

tiones applicantfir primis

ppDflufi»,

T

Vniuerfale Jit fer fe

album. Item,

s

eft

,

ciret vniucrfalis

,

dum Boctium

fecunda fubftanr in primis quia tunc prima fubftantia fit

fcquitur

caatmdum

tur deprimti, vt patcr pcr Ariftotclem.Vniucrfale

autcm cum

fubftantiam;

quia fecunda fubftantiadiciturVniaerfalc applicatum ad aliquid in genere fubftanri^.

;

non cns autcm non ap-

Franc.Maironis in x.d.^.q.i B»rgiusM) i. «/«^.j.^.j.Ioan. Anglicus dy Brafauolus fuper hmnc qutft. Doftor lib.-j. Metaph.q. i ^.num.^.in f!ne.Kodt\g\ies j.i. VntHerf.art.i.

Vidc cicacos qutftione antecedenii.

QV6d non,per Ariftotelem dc Senfu & Scnfib.

fenfu : Vniuerfale

autem nunquam

fuit in fcnfu, propArte negaiiua.

plicatur enti.

crgo,&c.

Dicendum , quod Vniuerfale eft ens.quia fub rationc non ent|s,nihil intcUigitur ; quia intcUigibile mouet intelleaum. Cum enim intellcdus fit virtus pa{fiua(pet Ariftotelemj.de Anima cont. j. & inde fzpc.) non operatur nifi moueatur ab obiedto non ens non poteft mouere aliquid vt obiedtum quia mouere eft cntis in adu; ergo niliil intelligitur fub rationc non entis:

Item,omnis virtus pafHua pra^fupponit funm obieftam in a£tu ,ante eius operationem , quia ab obicdo capit fuum adtum , per quem potcft

,

;

operari; Vniuerfalc

autem non prsfupponitur ab

inrelle(ftu,fed caufatur

ab eo

,

per

Commcntato-

rcm i.deAnima,cap.8.crgo,&c.

Ad

quicquid autcm intelligitur, intclligitur fubra-

oppofitum. Qiiicquid definitur , eft per (c intcUcdkus j Vniuerfalc dcfinitut ab Ariftotele i. Pcrihcrmcnias , cap.j. crgo intdli-

tionc vniucrfalis:crgo

omnino

gitur.

Ad primum argunjcntum dico qu6d Boctius

gibilc

;

non

illa

ratio

non

cft

cns. ,

obic^um

Dicendum, quod Vniucrlale cft pcr fc intelliquod patet fic , primum obicdtum intel:

quod eftpratter operationem intcllcAuSjCuiufmodi non eft Vniucrfalc. Ad fccundum dicitur fimilitcr,quod Ariftotc-

fcntialitcr

Ics fic intellexir.

accidentalis

intclligitdcillo,

I.

Nihilefl ininteUeElu ,^uinpriHtfueritin jtrgumenta

Icdlusyfcilicct ijHod^uidefl, intclligitur fiib ratio-

ne vniuerfalis

;

cum :

illa

vcroratio non eftidemef-

i\\o^uod^uidefl,{ed moduseius

ergo intcllc(^us potcft cognofcere difFcrcntiam

CtHtluJie,

..

i

&VII.

Qu^ftio VI. obicftum primiim,&

difflfrentiam inter fuiim

lum modum

:

il-

quia potcftdiftingucrc-intcrom-

nia,qua;non funrcftentialitcr cadem; fedomnis virtus cojnofccns pcr fc difFcrcntiam intecaliqua duo, cognofcit vtrunque cxtrenuim fub propria rationc , pet Ariftotelera 1. de Anima.Tcxr. com.146. Periioc«nimprobat (cnfumcommun6 efte'igirur intellc^lus poteft

cognofceremodumi

& fub

ratiohem vniucrlalis pcr (e,

fiue

ratione

;

propria

operationera,& modum opccandi,& cztcra,qux iibi infunt. Ad primum didlumeft fupra, quia intelligittit de primo obic6l:o,quod eft ^uod^MiJefi,ic\ niatefc,&

fui

rialis.Velaliter,

lnttU*9Ht vir-

tMtfaJjtu»

0gtns tun.

quod

fccundum na-

intcUigitur

fi

dcfinitio ipfius Vniuerfalis ve^

ra fir,quz tik.pradicabile de plitrihiu I

tiam vniuerfalis,erit

illud

cont. 5

vtiMm in multit

f

.

fcilicct tjfe

Et c conuerfo iftud erit

Ci

,

quod ponit

.Pofter.

fit

,

tionem Vniuerfalis de Vniucrfali demonftratiue potcft concludi.& ita

fciri.

Ad primum argumentum

dico,dato qu6d

A

paf-»

non qu6d fit cfrcntialiter idem fuo fubie«fto, fcd quod Vniucrfalc applicatur fibi,vt modus eius, & etic fio ipfius Vniucrfalis

fit

A,

eft

vniuerfale

,

Contra,fubie6lumnon przdicatur denomi-

modi non

ncc Vniuerfale dicitur modus fuz paflionis. Dico,qu6dVniuerfalepoteft fumit/r^«iV,vclM»w-

Vniucrfale.

eft

Ad fccundum dicitur quod

intclledlus podiprzfupponit fuum obiedum ; fed intclledus agens non pracfupponit, quianoneft virtus pafliua. Vniucrfale etiam noneft obie(5tum cius, fed ejuoi cjHtd eft y in ,

bilis eft virtus pafliua

,

,

&

& illa

vniucrfale eft finis eius,

T

S

O

I

VI.


modus

primo modo.

Per idcm ad fecundum dico , quod eft Proprium denominatiuc , fed non continetur (lib Proprio.Poflibilc cft enim , majcime in intcntiunibus.aliquid conuerticum Genece, & denominari ^ Specie. Ad tcrtium dico,qu&d accidcns non cft fubie-

proximum

eft

,

tamcn accidens cflc

& immediatnm fubic^^um acciden-

fion.Vniuerf RuuiuSf.l. {'«/«rr/Mcrinero di^.i.'f.l.(ff X.Rodrigues in exfof.huiui qutft.^ art.fequenti. Auerfa

Do£lor f .1 j. .

jjj.

dicendum ergt »d

iju*-

.Sf*d centri.

Hoc modo cft

in accidentibus

;

quia proprium eius non

non conuernon

potcft elfe fingularc.quia tunc

ArgMtnent*

w- tcretur cum eft

ipfo.-igitur cft vniuerfale:igitur

aliud ab eo,

quod Proptium ponit«r:quod

eft

inconuenicns, quia Troprium nen indicat ejfentiam eitUfCttituefiproprium, per Ariftotelem

rum

,

& omni & fo4i & femper ,

Ad quartum argumentum

,

dico

rationiiSunt multi gradus^ficur in

,

effe

qu6d

in

6.

tjfe

-*

MMltigr»ims '*"•* in alio '", 'i7*

n«r»r
vno gradu & modus intelligcndi cft minus ens , cnte incclligibili. Vndc concedo; quod illud , quod eft minus cns entc rationis in vltimo gradu eft non ens , cuiufmodi non eft Proprium , quod conueriitur cum Vni-

modus

inrelligendi cft in

,

&

"'

,

ucrfali.

Topico-

i.

cft

,

crgo

:

inconuenicnsjquia runc

&

erir conuertibilis

cum

s

T

o

I

V IJ.

Propriuni, paflio con-

illa

Q^y A

illa iiieric

;

erit

An Vniuerfale fit juhieSium ifiim lihrt

cinebicur fub Proprio,quod eftfpecics Vniuerfa.» lis

refpe-

cap.4.

Itcm,fi habeac aliquam paflionem

quod

fubicdum

6lu fuz propriz paflionis.

ens intelligibile,

QVod non vidcinr

quam aiiud ipeft

fubfianriz,vt fuperficies cft fubiedlum albedinis.

Tirtiict.q.ifr4*tnh. loanncs Angli. (^ Brafa. fuperhMe f loanncs a Magifttis q.^.Vniutrf.Comflut.di^.^.depaf-

j.

f

fubfiftcns,& fuppofitans,

tis:quia eft ratio fufceptiua, pcr

proprietates,

I

4.

&

talc cft fola fubftantia:potcft

fHtnetti,^ in t.V.5

cius,ergo

ac vltimatc terminans dependcntiameius,nam

ytrttm Vniuerfale habeat aliquaj

y t.feH.i^ dr

)

Jtd «i>^«. "^»'*»

pra:dicatio denominatiua,dicendo A,cft Vniucrfale?

naciuc deaccidentc.nccdicitur

QjV A

fStitt».

1

& de mMltU.

de.finitio bona & vera* & ita alterutrum per defini-

illud

Proprium,

(kum primum,quod

frtfart*

,

turam fenflciuam,fcilicctde fcnfibilibus ,cuiuf-

phanufmatibus &c.

1.

qux ponituc

,

.Periher. cap. j. tunc conuertibile prxter cfTen-

hoc cnim modo rcfleftcndo cognofcic

intellc(5lus

pejjihtlis

Vniuerfali.quia

91

^orph^rij.

ipfo Vniuerfali,

q Hod eft ipconueniens,crgo,&c. Item accidensnon efi/itlrieSlMm accidentit , per Ariftotelem 4. Metaph. cont. 1 4. fed Vniucrfale cftaccidcns crgo, &c. Item omnis paflio quas eft minus ens ente ra,

qutfl.9. d* tbieHt lib. Vniuerf. OVim qu*ft.x. Prectm. Albert.Vnaastjutft.x.Ltg. Tart. quift.i. Prtdi-

D.Thom.

rA^.Brafauol.Ioannes Angli.{7 RodrigaesyM//r h»nc q. loaancs aMagidris q.^.LegicA. Anconius Andrrasf.i.

,

,

tionis,eft

non

Ad oppofitii cft Porphyrius qui aflignat aliquas omnium quinque Vniuerfalium.

Vnde manifeftumeft,qu6dconueniunt

inaliqua

propricrate,fi igiturillainfiteisvniuoce,hoceric

comraunis uocafic,

communem, quae

erit

&

prim6

eius

paflio

,

cft in

quia

eis,& paflio

fi

fubiedum primum

eft

,

,

X.

;

Quod non

vniuo^

&

definicio definiens

fufHcicnterindicat efTcntiam definiti, igiturcui-

cunquc ineft aliquid conuertibilitcr , prxtcr ea qu« ponuntur ineius dcfinitione.illud habet Xi^ pro paflione Scotiiper. Tom.I.

le fibi inhaercns

,

&fic

&

tter/klefit ipfitu

igicuc talis pafllo eft ipfius Vniuerfalis

Dicendum , quod fic quia

habet conditiones refubiedlum fcientix quia videlipaflioncs habens de difHnibilc , cet eft cns , co dcmonftr.ibilesrquzritur minc, An ipfumVniquificas ad

vni-

prim6. Ctutlufit.

Vjfoquod Vniuerfalc

illius ,

cum.per Ariftocelem i.Pofteriorum cont.ii. circitcr

Tolet.y.i.

cns.

conuenicncias

per rationem

frtLdicah.KyxMiMS qutfl.t. Vniuerf. Sotus ijtufi.^.VniMtrf.

ineft aliquid

^^

,

&

Hbri Porphyrij fiibietiMrr,?

viderur ; quia aut Vniuerfaleeft ArpnKtnta inquancumeftintentio,aut inquantumcftappli- ft fnrttn*/•"**• cabile rei;non primo modo; quia fic intcntio haProbo confiderari. quia Mcbet ^ Metaphyfico raphyficus confiderat quodlibet inquanrum intentioncm inqaantum efi ens ; igitur ,

& & intentionem

inquancum eft inidem eft intentio , inquantum intentio , & inquantum cns ficut idcm eft homo inqiiantiun homo, & homo inquancam ens,nec £ 1 fccundo ens

;

igitur

tentio; quia

:

^

Super Vniuerfalia Porphyrij

^ecundo modo

;

accide.nsjde tjuo

Item

,

omnis

quia

fic eft

non

eft fcieniia.

totum

,

cns per

cft

fcientia rationalis

,

fcicntia.ciam igiiur

non

crit

hxc

dcVniucrfali.

Itcm, hic dcterminatur dc iftisqiiinque fub propriaratione.diuidendo, definicndo quodlibet pcr propria fibi, nuUam facicndo mentionem de

&

fecundum fe,necquoad eius ^uod^uid quo ad paflioncs,ergo hsc quinquc erunt

Vr\iucr(ali r/?,ncc

t.

nem, videlicet, quod Vniucrfale non

cft

hicfub-

iedum,fcd quinque vrtiucrfalia & tamen fcicntia eft vna propter vnitattm prinii, ad quod omnia alia attribuuntur,quod cft Gcnus. Contra hoc,In omni generc eft aliqua fpccies,. quae perfeftiirs participat naturam gcncris.quam \

fcicntia realis cft dc vniucrfali,

quia hngularium non fit

illud

fubie£luin,&nun Vniuerfale. Ad oppofitum:Ha:c fcientia eft vna : ergo haJbet vnum fubieclum } ergo harc quinque non funt fubie<Slum, nifi fecundum qnod conneniunt in vno communi , quod crit primum fubiedum,

& illud cft Vniuerfale.

alia

quod

idco dicit Naturalis

;

5Refutatur,

ingetiete tatent

lcd Log cus ponit gcnus vniuocum propter vnitatcm rationis,igiturlogiccjoquendo , Vniucrfale potcrit cftegcnusiftorum quinquc, licct Gcnus aliquo dt^uiuocationes

,

contcx.

7. Phyfi.

j i.

,

modo

fit

Item

non

,

peifedtius

aliis.

quo ad foiutioncm

dicitur conucnicntcr

,

alterius quxftionis,

vt vidctur

,

quiain

principio 7. Mctaph. cpnt- J. cxhoc quod fubftantia eft primum ens , concludit Ariftotelcs,

^apropter folum,dr maxime,& ptimuTn defuhflantiafptculandum efl. Ex quo accipitur , quod ad de-

Q_y

T

JE s

i

o

VIII.

tcrniiiianduindcmuItisdi
ad aliquod primum,

ytmm Vnmerfde fit Vmmcum adqmnrque Pradicabilia. p.Thoni.l.ConfttGentei ra^.ji.^ Opftfe.^t-in

t^uifliini-

bfu fniutrf.^Uifi.i.^Boetiui (^ Ammon.fuper cap.de Genere.CiMextxs tn Anteprtdie*m.ciip.^,\oit\.Kx\v\.VmLi^

Rodrigues Superhtine

qudfl.^otxis qutfi.^.Vniu^f. (^ c»p, de Genere.^.vnieo.ToXct qunjl.t Vniuerf. Saztiai l.Tom, Metaph.dijp.i.feit 8 Jauellus traff.^ de pr/idicab.cap.i.^.

O'

6.Ka\ii\ii.tf.7.Vriiuerf.nttm

Complut.
y^.FuentC q.6.diff.6.art.i.

Sanchtz /»/>, t,.

j. 8.

Mcrincro

di^-A-q.i.

I.

IVxta hoc ,

ffopttrti ni-

cft

Vniueifalc.

yinvidelicet

Vniuerfiile fit viiuocHm ad htc cjmncjue ? Qu^d non probo.Quia omne vniuocum mulcis, fc habet ad illa

fub rarione alicuius vniuerfalis fed Vniuer:

faleno|ico'.npararer ad hxcquinque.fub rationc vniuerfalis

non

:

crgo, &c. Probatio minoris

quia

;

fab ratione alicuius iftorum quinque

nullum iftorum conuenit aUis,

;

quia

fed quodlibct eft

(diftindum ab

aliis; fi ergo fub ratione diierius, fextHm vniuerfale. DiCitur, quod comparaturad ha£c quinque,

crit

fub ratione Gtneris

,

qnia praEdiaatur de

ittis

in

hsc inrer fe diffcrunt fpecie. Contrahoc, fi Vniucrfalc cft Genus ad hxc

^uid,&c

quinque.ergo quodlibet iftorum eft fpecics;er.go eft fpccies quod eft falium , cjuia fpecies oppofita nonprsdieatur dc aliacum hoc verbo

Genus ej},

fcd

,

Gcnus

,

& Species funt fpccies

difparatap

fub Vniuerfali.fi Vniuerfalc ponatui Genus

irto-

rumquinque. (ic

idum

magUy(frminMi^ct Porphyrium capire dc DifFercntia,Viiiuerfalc)^r3Edicatur fecundummagis &minus dc iftis, quia Gcnus cft vniucrfalius quam Species.vel Differcmia;pra:dicaturenim dcpluribusjergo.

Ad oppofitum. Vniucrfale pradicatut fecundum nomen, & fecundum rationem igitur vni;

uoce. Confequentia paiet per Ariltotclem in principio Pracdicamentorum. Anteccdcns eft ma-

nifcftum

tum

dici

; quia quodlibet iftoium cft aptum nade pluiibus,pcr quod dcfinitur Vniuer-

fale i.Perihcr.cap.5. Opini» tea-

tijtAmmon^,

if AHtrti.

Ad iftam

determinarc de

fit

,

& trinario

ex pluiibus vnitatibus

,

quarftionem dicitur,qu6d Vniuerfale eft analogum ad hasc qoinque , per prius enim dicitur dc Gcnere , per pofterius vero dealiis, vt patet per tertiam rationem ad primam partem. Et fecundum hocre(pondetur ad aliam ^uaeftio-

illo

,

licct itinarius

fed fimplicitcr vni-

uoee.

Propter hoc & proptcr rationem fupra pofitam ad oppofitum qu^eftionis , diccndum quod ,

CmcUiJi»,

Vniuerfale vniuocepra^dicatur deomnibusiftis quinque.

Ad primum argumentum dico , quod intentio

4-

Ad

i.frinei»

Ad primnm argumentum contiahocconcedo, Ai quod quodlibet iftorum eft Species neccft in- nes.

ehitSit*

Generis

,

libi

applicatur .refpcduiftorumquin-

Cum autcm dicitur,quodlibct iftorumcft diftinftum ab alijj, vcrumcft , ideo non praedi-

quc.

&

defe inuiccm pratdicationecllcntiali ncc alicjuid dc vno iftorum (ub rationc altciius.led ptxdicationc f*gnata; quiaiatio Gccaiitur

cxcrcita

,

•,

nciis eft extranca Vmucruii , quando vniturifti per hoc vcrbam efi, ficut &aniu)ali , quando diciiut, animal tft genui.

,

conueniens fpccies ciufdem gencris in accidcntiBuSjdcfeinuiccm dcnominacin^ pridican. Contra. Inconueniens cft in fpeciebuseiufde gencris:nam ficut harc cft falfa , alhedc^ejl nigredo, ita

h^c,4/^««»f/?«/^«OT.Dico,quod non

cft

vniueifaliter, licet fo.tc inabfolutis ita

vcium non

fit

,

tamen in relatiuis nam idera eft pater &filius, qua ratione enim fcquitur, patcr htiius, crgo pa:

ter;pari ratione feqnitur,filius hu'us,

Item, Gentu non pradicatur de fpeciebnt

i.

analogicc de binario

quasritur de vnitare iftorum quin-

que in hoc quod

fufficit

primo;fccundum hoc igiturfufEccrct Porphyrio determinarcde Gcnerc tantijm,Itcm,ratio fic ponencium non concludit,quia nuincrus eft muititndo ex vnicacibus aggrcgata, tamen nondicitur

Sicutigitur antecedentia ftant fimul

ergo

filius.

etiam Er relatiua talia poifunt dici dceodem, & de fe inuicem:non tamen rtlatiucoppofita,quianonfuntoppofita,nifiiefpe6lu eiufdem.Suntauterelatiua fecundum ccmuncm rationem fua: patercnim primo rcferrurad filiu, non pater huius, ad filium huius ita in propofitOjGenus eft fpccics,fed non rcfpcdu eiufdem. AIiterdicitur,qu6d tales propofitiones, Genut efi^ecies pofTunt efle verje dcnominatiua piasdicatione. QujElibet enim iftaium intentionum poteft accipi vt tfuid, vel vt modia ; quando enini confequentia

fic

,

fimilitcr.

:

st. Intenti»

,

eft

ilIud,quod intelligitui, tunc

autem

eft

quid

;

quando

iatio,fubquaaIiquid inteiligitui, tunc accipitur vtmodm , vt geniu efl fpecies. Sccundx eft

igitui intentiones

que accipitut Antc.w,genfu

non opp&nuntni,

nifi vt

vtra-

vtraqucvt moduf.Hic vera cft,vt gcnus atcipitur

yt ejuidy\e\

eflfpeciest

vt

foteft

aeeif^

duflifiter.

Qu^ftio Vt ^MfVjquia incomparationead vniuecnilcqubd eft gcnus fuum.rpccies vcr6 vt m«^Mriquia fub ta-

modo

li

Genus rcfpcftu Vniuerfalis;

intcliigitur

eftfimile.

oppofito:fitfallaciafigursdiftion{s,commuian-

dico , quod non cft ens per accidcns , ficut aggregatum, quia res non cadit in ifii teUe6kn illius totius,vt pars, fcd vt tcrmiBans refpcdkum. Hoc modo intelligitur accideni in dependcntia ad fubftantiam , ncc tamcn vt cns pcr accidens. Ad fccundum,qu6d fcicntia realif cft dc Vniuerfali primo modo , qu6d eft rcs , fcd Logica eft de Vniucrfali fecundo modo.quodeft'

AomodHm,in vt

,

^«iW.vcl econuerfo:vcrbi gratia,^/«-

tptidt&c JinguUre vt

,

Mplurale accipitur,

modut, quia quod fignifica-

tur perJingMlare,cA modus«ius,quod fignificatur

fct plurale;nec fic cft oppofitio. Dicitur tamcn, qu6d ethmftnguUre dicit ^uid: quia accipitur pro fuo fignificatorefpcdku fiibkdi ipluTAle dicit modum, quia accipitiu pro fuo

raode rcfpeftu pracdicati nam pro re fignificata non ineft fibi prxdicarum , & li vtroquc modo rumatur,non eft difFerentia ad propofitum. Ad aliud dico.quod Genus non eft magis vniucrfalc i quia magis dicit intcntionem formx eius, cui adiungitur fed eft quodammodo maius :

fieun-

cxemplum dehomine,quianon

Quod obiicitur contra illud membrum dc en-

fi.infcratur

rdle eft/ingulAre,\\xc cft vera

Ad

93

dam,ficut non cft idemmobilein quantum mobilc,& mobilein quantnra en«. Pcr hoc patet ad

crgo pratdicatur oppofitumdc

Sed

6.

& X.

X.

I

1

o.

te per accidens,

Ad tertiura patct per didia in folutiono

intcntio.

quiftionis,&c.

————— In qtto

eft

-

'

Q_V

T

iE S

'

! 1

o

I

Vmuerjde

IX.

m fitbieSio?

1//

;

vniucrfale,quiaextcnditurad plura,

dum

non magis, ficUt non dicitur magis

eft

fpecies

,

licet plura

fub

fe

fu*fiimi 7.

Adprimam quxftionem dicendum,qu6df^«»tter/al* eft hmitt fcientit ftd^ieSittm.

Cum cnim

fupponitur cnim hic ^mdeft,Sc jui4 ^,tanquam notum nec enim eflet poflibile aliquam fpecicm cius fciri , ignoto dc ipfo^»i<^ eft

:

hic

autem

eius fpecies dcfiniuntup,

ncc oportuit hlc definitioncm Vryuerfalis poni, quam fupponit Audlor fufficienter afllgnatara fuiiTc ab Ariftotcle I. Pcriher. vel i. Poftcr. vnderatione Vniuerfalis

^w , vtitur

,

hic loquimur

,

Ccilicct pr<edicari de pluri-

in definitione iftorum quinquevni-

uerfalium.

Habet etiam fecundam conditionem fubiefti, fi qua paflHo vniuoca iftis quinque , de his oftenditur ,perrationcm Vniucrfalis , illa pcr hocoftenditur de Vniucrfali , tanquam deproprio,& primo fubiefto & fi de vno ah'qua paflio quia

»« ^uo eft

,

,

,

v<

I.

vt infubieElo:vtrum

non inrc,pr6bo;Omn\ proprium , vcl comproprium,incft indiuiduis.licet non pri'^

inre,velininteUe^u.Qlupd accidcns,

:

:

#/?,& ^uia

tientttxtMst»p.ittStntTt.Koit\g\m^.^.Viuutrf.Mrt.l.

QVxritur de rmuerfali cum fit accidens

trcs

fint principalcs conditiones fubiedi, Vniucrfale

priraam habet

Antonius Andr. q.x.Vniuerf^ S}u»ntum Mdqunrtum. loan. Angl.t^- Braf. fuftr htinc tjutjt. Meiincio m rtcnfitula-

ha-

beat contenta. Kt^enJttur

'^trum in re/vel in inteJIeSiuf

qucmadmo-

maior numeius biiiario, etiam vna fpecies fpccialiffima

quaternarius

mune;.fi

quod

eft in re

,

eft

m6 (quia proprium pcr feprim6 ineft fpeciei,/>rr fi

enim prxfuppoi)ii de omni.

ineftprim6 indiuiduis;

fi

ergo

commuue;

Si

)

eiret

accidens

it»-

primo in indiuiduis j fcd hoc eft fal*> famiquia tunc indiuiduum ellct vniuerfaie,crgo. re

,

ineflet

Itcm , InttUeEltueft virtntpaffiua , per Ariftorclem 3.dc Anima. Contcxt.j. & indc. cap.z.crgo nonagit cxtra mittendo, ficut eftdcfcnfuper Ariftotelem

i.

Top.cumergocaufct

vniuerfalc,

noncxtramittet illud; ergo non eftin fubiedo aliquoextraipfum. Item,£4: inteU.eElM,& inteRigihilifitveriui vnttmt tjukm ex materia &forTna,pei Comroent.3 .de Ani-

;

luc demonftratur

,

per rationem

Vniuerfalis,

qax eA pradicari de pluril>Hf,etizm hoc oftcnditur dc Vniuerfali quia medium dcmonftrationis

ma.Cap.y.fed forma non eft extra maceriam, nec econuerfo; igiturnecintclligibile extra intelle-

6lum crgo nec modus ;

intclligibilis extra intel-

:

acquatur paflSoni:aliter eflct

Confequcntis,fed hoc

fit

comniune,&

hic, vt patet

fcrre ab indiuiduo demonftratur de

hanc particulam, pradicari

8.

:

fallacia

quia dif-

Gencrc , pcr

depluribttti-

& ita fup-

ponitnr de aUis pofle oftendi. Tcrria conditio manifcfta cft , quia quodlibet iftorum cft eius fpecies , cum ipfura diuidatur a

Porphyrio in hxc quinque. Pofita cnim Gcnetis dcfinitioncadeius declarationem,ponit diuifionera,cuius

vnum mcmbrum

cft prddicari de pluri-

tns rettU ctn-

^w.pcrquod intclligit Vniucrfalc,quod fubdiuidit inhxcquinque. Ad priihum argumentum dico,qu6d hxc diuifio non cft pcr oppofita, quia intcntio fecundum quod intentio, eft applicabilis rei, vndc conccdo vtrunque membrum,cijm fint idem. Cura autem obiicitur contra prjmum membrum , dicipoteft, qu6d MctaphyficuS omnc cns rcalc confiderat , non ens rationis, cuiufmo-

fidtrnt.

di eft Vniuerfale.vt hic toquitur

Ad

srgumi-

t» futfiituk 7.

9. MttMphyficMt

,

vcl

fi

conceda-

qu6d confiderat intentioncm inquantUm non tamen fequitur , qu6d inrcntioncm inquantum intentio , quia non funt idcm quod vniuerfaliter accidit ,quando terminus fequcns redupJicationera , non fignificat abfolutceflcn-

lcdl:um;igitur nec Vniucrfale.

Ad oppofitum cidunt

t

:

Aiateria dr

pcr Ariftotelem

z.

efficiens

non coin-

Phyf Cdntext.io.

2.,

in-

, ergo non ergo nec fubiedura ; quia accidcntia non habent aliam matetiam,nifi»'»^(«i,qux dici-

tcllcdlus eft caufa cfHcicns vninetfalis cft raateria,

fubicdum eorumv Item per Commcntatorem fupcrprimuro dc Anima. Cap. 8. IntelltUitt facit vniMtrfalitatem in

tut

relfittietgo illa eft in

rc,non in intelledu,&c.

Item accidcns eft in ilio, vt in fubiedo quod denominat ; Vniuerfalc denominat rem, non in,

tellc6l:um,igitur,&c. i'i

Qjf ^

s

T

I

o

X.

An httcjitijera, Homo cft Vniucrfalc. D.Thomas dt Entt ^ EjftntU caf.^ ir 7 HD^cado dijp.ft dt PrtrUc»hiUb.fiS.i. § jo. Compl. di!}ut.^. i(e ftjfion. Vniuerf. qut/t.^. Kuaius tr»S. dt Prtdieat. feeun. inteut.

^ Zti{. fufer h»nc

Mcrinero

lur

farte x. loan.Angli.

ens,

4/f/^.4.^.i./«(?,x.Ro
qu*ft.

dot ^udfi. 1 6.

,

Scoti 9ptr.

Tom.

I.

Vxta hoc quxritur de veritate

I fiiionis

,

Homo e/i Kniiterfab i

iftius

propo-

ficeoTVriiniiiuin,

£

3

vbi

i.

Atgumtnt» friniifiiUit.

Super Vniuerfalia Porphyrij

94

vbi pr^d jcatur intftio de rc.QuAd Cnt falfa ,probo. Subiedlum Hgnificac veram naturam ; crgo pro illa Aipponit : prcdicatum non przilicat vexam naturara,quia non (ignificat eamjigiturprxdicatuc non veri ifatura, de vcra natura:ergo op-

homo eft Species,8e Spedes eftititen-* ergo homo eft intentio , conclufio eft falfa,

Item,(i :

ergo & aliqua prztpiflacam } ied non minor,ec< go maior. Item, omnis prxdicatio vera in abftra£to > eft vera per fe primo modo : haec non eft vera per fe primo modo > homt tfifpeehs,Scptxdictnum,6c rubiedum fant abftrada ergo propofitio faltii. :

Adoppontum:Dequocunque finitio

& definitum

t

fignificandi didioni fignificatiux

:

homo

fed

numero

pluribus difTerentibus

:

przdicatur deprzdicatur de

homo eft

ergo

,

vt in fubiedo

quiatunc intelledus cflct comomnium rerum fenfibiium : fcd intcUigendum eft , qu6d intclle£tus in a(5bu veriusrecipit prsdicationem vnius cum intelligibili in ad^u,quam matcria cum forma:quia intclledtus inad-u cft intcUigibilcinadu : quia perfpccicmintclligibilcmina(ftu,poteft ftipfum intelligcrc refiedendo : matcria aiitcm non eft forma jperhoc quod ponitur cum forma. Ad Iccundam quiftioncm dicendum,qu6dcft vcra eo modo , quo nunc diiSbum eft accidcns inillis

:

cx quidditaiibus

f>oficus

T

j4n htecjtt ferfii

O

I

XI.

Homo cft vniucrfali?.

QVod ficvidetur. Cui enim perfe jfrmstiMs.

ineftdiffi*

&

,

mero : cfgo homo pcr fc eft fpecies. Item , quod eft pcr fe ihtelligibile , vniuerfalc

:

homo

cft

cft :

per

fc

ergOt

ineft homini , fecundumquodhomopr;dicaturdcindiaiduis,lo-

fuppofiti^

Ad primum argumentum dico qu6d diftingucndaeft ftat

,

quia diucrfitas ruppoficionis

vnitatc fubicdli

&

Scd

fignificati.

cft

phantaflica

,

Confequcns

cft

falfom

,

crgo Hc

quia illam deno« minat.non intelledunr);fed in intelledu eft vclu» li in tfficicntc,& vt cognitum in cognofcente. ,

eammuaif

ter poteft confidcrari. Vno quidem modo fecunduin e(Te fuppofitis , quod dicitm effi materisle Vt'sm nstih eius,& hocmodo infunt fibi accidentia commurim.

m

nia.Secundo

modo confidcratur

abfolute fccun-

dum ejfe (fuidditatiuunt & fic infunt ei prxdicata effcntialia. Tertio modo vt per formam intclli,

gibilem ejfe

,

ab intcllcftu apprchcnditur , quod cft

cegnitum,6c

fic

infunt ei intcntiones. Intclle-

naturam heminis vnam

ikos eniin confiderans

in multis,& de multis , ab aliqua propdctate rcSierta in

natura

fic

confiderata

andum intentionem buit

illi

&

,

natury , cuius

eft

,

mouctur ad can-

fjt

,

:

multiplicitas

,

fedrantiJm

vnde hic non diftinguiiur

homoScdcffei

pitur hic Jf-mo tft intentia

,

Socrates

falfa,fi acciperetur/&('»io,vt

acci-

ejtjpeeifs.

ficut hacc

,

,

Speclet

^lhum ejt color, quiijpeciet

dcnominariuc importat aliud , qu
*le.

i

n fuo genere cft ^uid. Ad tcrtium dico , qn6d noncft ibi

in abftrado

,

pra:dicacio

qmz ff>ecies cft conccetum, Sc deno-

minatiuc przdicatur dcre. Ad tertiam quarftioncm diccndum , qu6d talcs no|i funt per fc: quod patet^e primo modo, pra:dicatur enim in

primo modo

dcfinitio, vcl

pars dcfinitionis de dcfinito. Impoflibilc eft au-

tcm aliquam rem fccundz intcntionis

rcmprims

,

dcfinire

intentionis;quiatuncilIa rcsfccun-

dum fuam eirentiam panim eflet a natura, & partim ab intcllc^tu , ita 9i diuerfis non ordinacis; quareiion cflct vnum e(rentiaIitcr;crgo impoffi» bileeft aliquam intentioncm per fc prim^pracdidicari de rc.Ncc fecundo modo ; quia non caufa-

Ad pritnum argumentum dico qu6d proce^c de acctdeBte ccali quod incft naturz , fecundi^mefrematerialc. Ad fccundum dico,qu^d ,

,

&

tuc intentio cx pcr fe principiis fubiciai.

Ncc

quacto modo;quia res non

eft

tcntionisjfcd intcllciftus.

Nec vniuerfalitecali-

aiiquam proprietatem rci, pcreius tranfmutatioiiem , quia non eft virtus fadliua: poceft camen aliquam attribucrcquz dicithaoitudinem rei ad intelle£him , praefcrtim fi ac-

quo alio modo quia tunc eflet natura fufiiciens caufa talis accidentis. In quocunque igitur cflec

cipiatur ^ propcictate iUios cei

illa natuca,illi inefrec

attribuit

:

ficut attcibuic

10.

enim figurx di-

& ^ qua

,

accipitur,

non

accidcns

illam caufatara attri-

propcietas

tnttua fHt.fi,

:

Ad fecundum dico, qu6d hxccft falfa

Ad Primam quxftioncm dicendum,qu&d Vni*

JigMififMruis

f.

cum

verana-

tamen prDpo.'itio Ad Mgm-

Ad oppofitum:?
,

/t$tm

diftin-

(ftionisnon eft ver^ multiplicitas

Sciendum tamen quod fignificatum termini

MgP-

primum mcmbium

cft flngulare.

communisjflgnificantis vcram natnram,triplici-

Jd

eft

ei rale

ttftio ttrmi-

fiUt.

,quod

lCtionis.

verum,quia homo, vt coniungitpr accidentibusr

uerfale el\ in re, vr in fubieilo

futmtit» e^

&

magis multiplicitas ^gurs di^ionis, fiquafit. Eftigitur propofirio umpliciter vcra.quiafccundum qu6d fubiciSbum fupponit vcram naturam vt tamcp compararur ad intcllc(flum,incft

V*ft-9'

tit vniutr-

non

cfl

hoc eft do propofitio eft vera. Ad hoc dico , quddSpccies

Antcccdcns.

JnttStSn*

fccundum quod

&c.Minor patet,quia pcr fuum qued ^nid ejtyt^uod cft idem fibi. Item, vniuerfale conaenit homini, fecundum quod abftrahitur ab omni accidente; ergo non conucnitei,vt accidcns.Antccedens eft

erit vniucrfale.

tii

illis,nifi

tura poteft fumi triplicitcr,non

per fe intclligibile

fi

JLt^fi» 44

homini.fecun-

quendodepta:dicationcyi^noM:non de pra:dicationcfarmV^jid eft,non fecundum quod efl idcm

diffinitum : fed homo pcr fe ineft prxdicaturper fe de pluribus differentibus nunitio

ineft

dicitur de pluribus,6>.c.fcJ

r ilhs, fecundum cfle materialc;crgo piimo mo-

Vide cicaco$ qutfl.Mttetdtnti.

JtrpmtHt» fr»f»nt »f-

4-

cllecei; quia dcfinitio intcntionis ineft tei, ifto iutfi.io.

diciturde

iE S

qui

Ad tenium dico,qucid illuddidum Cotnmcnnon potcft intelligi,qu6d fiat vnum com->

dumqu^d homo

C^V

>

tamen ab

eftedtiuc

tatoris

modo, Concra hoc , SpcCics

ipecies,ergo Vniuerfale.

,

intellc^u.

pofitum ex

poHtum deoppofito. tio

modos

func in voce

caufa efficicns in-

;

accidens,quod falfum

eft.

Ad

Seluti»

f«4«

fii»nit IX.

Qu^ftio XII. 7'

Ai primum argumentum

negatur minor. Concr^, n non prxdicatur per fe, prsdicatur per accidens: igicurhzceft per accidcns, Afomo«/l tutittul, etiam ifta refponlio eft concra cormnu-

nem modum

loquetidi.

Ideo dico.quod I7 ,per/i , in minori poteft de« terminare inhzrenciam huius przdicaci ,pr*dicMur dt pluribtu.VeX inhzrens, fcilicet , przdicacum. Primu modo eft falfa , fequicur concIuHo falia. Secundo vcc^ modo eft vera , non tamen inferc cunc confequens fic.Simile pacec hic : Aceidens eji fer fiiithtrtns , fi decerminat inhairentiam, vera eft : H inhzrens falfa. Ad fccundum per idem , minor eft vcra , vtper fic maior cft falfa. fi dctcrminat inharenciam: AJ cercium dico , quod Vniuerfale incft homini , vt abftrahitur ab omni accidente reali,

&

&

quod fequitur ipfum fccundum efTe materialc; Bon aucem ab accidencc intcntionali,quare,&c.

Qj iE5TIO

XII.

nifi

h SummM L»g. iMp. i.

Thom.

etntrM Oenttt

)t. Boetins in firphyr.enp. de Genen.

^

e»f. Auetrocs ibidtm, ,

in Sfiteme Log,e»f.i. Albert. Mag. TrnR.tAn trtdi' 'Mb. Tarta.}M4yf.}. Prtosm. §. x. Seiendum, loan. Angli.

(^ Bnf./ufer iiMne qutft.Mbettai Vuaaiqueift.g.freeem.

Coaimbr.

in trtfttt. Perfhyr. ^utjt.y.urt.t. Covnpl.dijp.

4-de PMjJ$in.V»$uerf.qu*ft.g. Ruuiui f. 9. Vnluer/.Meti' nero di^ ^.qutft. j Fuentes qutft .g .dif.f . mrt. 1 . Rodii.

guei T.

Arpuinnt» fro fiutt nt'

f*t'tM,

jutft.6. Vniutr/.Mri.i. haetii^M*fi.l.fiil.i(.

QV6d non videtur. proprium

Quia fr«/iV*ri eft Vni-

quot igitur funt pracdiScd i. Topic. cap. 3.non ponuntur , nifi quatuor prxdicata: igicur,&c. Per idem oftendicur, quod fint tancum tria, quia ibinon ponuntur Spedes &DifFerentia; igiiur ifta non funt Vniuerfalia. Et quid fint fcx , probatur,quia ibi ponitur definitio : igitur pra:cer hzc quinque, iUud eft fextum Vniuerfale. Item , QMt mdU dicitur vnum opfoptorum tot uerfali

caca

,

:

tot Vniuerfalia.

,

modis

& reUoHttm, per Ariftotelem

i

.

Topic. cap.

& fingularc funt oppofita,& fin» gularia funt infiniu,ergo & vniucrfaiia. 1 1.

Vniucrfale,

Icem, Indiuiduum catur de pluribus ,

cft

Vniuerfale quia pridi,

& nullum iftorum quinquc indudiue, igicur, &c. Iteni, Ens cft Vninerfale, & non eft genus per Ariftotelem j. Meraph.conc. ro.prxdicatur enim pcr de DifFcrentia.nec eft Species ; quia tunc haeft,vt patct

bcbit Genus fuprafe

uec cft aliquod aliorum trium Vniuerfalium ; quia illa pra:dicantur in qMMUt cns vero prardicacurin^M^de oranibus, vt patccpcr Ariftotelem S.Metaph. tex.com. vltim. Ad oppofitum eft Porphyrius. X. Ctnelu/I».

Primi4t m»-

dm

Dtcendum qu6d ,

gicalis.

Item omnia Vniuerfalia inaeniuntur in gencre accidentis ; ergo male diftinguimiut per fignificare fubftantiam, vel accidcns.

eorum fufficientiapenes or- x.M»dm. enim,qu6d quia hic liber immediatcordinatur ad librum Pizdicametuorum,vbi Ide6 datur

uerfalia

,

fcd illud diuerfimodc ponitur.vno qui-

determinatur de ordinabili in genere, idco hic loquitur de Vniuerfalibus fecunduin quod in genere funt ordinabilia , datur fic eoium fufifi-

&

Ordo enim potcft efrc corum quae funt in eodem genere inter fe vel eorum qu« funt in vnogenere,adilla qux funt in aliogenere. In eodcm gcncre poteft efTc ordo dire^us fcctmcientia

:

:

&c/itpra

,

Genus

,

cft DifFcrentia

,

tiam

& fic

;

& Species qu«

duo Vniuerfalia,

funt :

vel indiredus

eft indiredlc

,

& fic

fupra Specicm,

Gcnere. Accidentinm autem ad (ubftanordo conuertibilium , vcl non conuer-

eft

& fic funt alia duo Vniuerfalia.

tibilium,

Contra hnnc fccundum quod

modum

arguiiur:qnia aliqua ordinaDiliainGenerc,fecundumy5ii,&y«;>r(ifunt prxdicabilia,& fubiicifiint

ordinabilia; quia vt ficnon funt rantum pra;dicabilia, fedcttjmfunr fubiicibilia. Patct maior;

quia vnumquod4ue*diftinitur hic pcr frsdicari, vel ei zquiualens. Item , (i pcr hoc bcnc datur diuerfitas inter hnnc librum, librum Topiccrum tunc DiffcTcntiamagis ibi elTct enumeranda.quam hic.cum

&

:

magis habcai racionem prsdicabilis, quatn ocdiBabilis.

Icem , Indiuiduum eft per fc ordinabile in gencre;ergo licct nonprzdiccturproprie,tamcn cfTet ponendum hicfcxtum Vniucrfale,quia, pcr ficdiccntes, hic nonagiturdeiftis, inquantum

funt prxdicabilia,fcd inquantum ordinabilia. Itcm , ficut accidcntia ordiiiem habcnt ad

corum , guod cft fubftantia , vcl aliquod accidcns , ita fubieftum ad accidcns ergo fubic6luni

;

cxparte fubiefti accipi polTunt duoalia Vniucrfalia penes eius ordinationem dupliccm ad accidens, ficut eftapartcaccideniis.

Propter

modus

:

iftas rrcs

&

rationes omitrcndus eft

diccndum

aliter

,

quod corum

cientia accipitur penes pr*dicari

fic

:

ifte

fuffi-

PrMdicari

gtndi

:

mi modi przdicandi

,

prttdicari in

dicarecflcntiam fubicfti, per

modum

^uid

,

eft

prz-

modum efrentiz,

& non dcnorai-

id eft, per

nanris:& hoc contingit dupliciter ; vel qu^d prxdicct totam cfTcntiam fubicdi, & fic eft Species. Si enim aliquid cffet in eflentia indiuidui, przter effentia Speciei, duo indiuidua cffentiali-

fubftantiam

,

vcl

vel materialem

tocum

&

,

vcl patcem

;

fi

partcm,

Genus vcl formalera, & fic eft Diffcrentia ; vel totam fubftantiam , & fic eft Species. Species cnim
fic eft

;

indiuiduorum. Si accidens vel conuettibile ,

&

fic eft Proprium vd non conucrtibilc , & fic eft quintum Vniucrfalc, fcilicct Accidcns. Ciim ergo non fit pofBbile fignificari aliquid dicibile de ,

pluribus, nifi aliquo iftorum

modorum,

noi|

T-

Medm

De-

iierii (nBi-

tS-

ejft cnim diuiditur in przdicari , in quid ,Scinqu4le, lum qutn^u» funt ifti pridifFcrentias quia tanqnam in per fe Vniutr/Mlia.

uerfale,vel fignificac fubftantiam,vel accidens;

fi

4. KtHtitur.

bilia.Sed hic determinarur deiftis,inquantu funt przdicabiliatanriim: rrgonon in^juantum funt

dem modo accipitur eorum fumcientia fic Vni;

(flligtn'

diy.Votutr'

aliter

dinari. Dicitur

,

funt tantum quinque Vtii-

R«HtiVNr<

illud,cui accidic; ergonee intcnciones diftinguuntur per fe penes res ; fed Logicus per fe cotifiderat intentiones ; crgo hacc diuifio non cft Lo-

& fub <J» i,

m. lecundum

tencionis; fed nihil per fe diftinguicur

fcilicct

X>.

fint

intentiones fecundae*, accidunc rcbus primae

dum /ub

Vtrum yniuerfalia Jint tantum quinque.

9S

hxcquinque Vnioerfalia. Contra hunc modum , Vniuerfalia c^m

ernnc

fubfiftcntis

,

& per difFercntias acceptas ab il& in iIlo,pofIet Species formaiiter diuidi & indiuidcuim diffiniri, quod ter difFcrrent;

lo,

quod

cft

inconueniens.Si ver6 partem effcntix

plus cft in hoc, ,

,

fic eft

Gcnus. Si enim roram ipfura Genus fpeciei effentiam diceict , fufficeiet ad definicndum Specicm. £ 4

Super Vniuerfalia Porphyrij

96 cicm 4.

&

,

dinpli-

citir»t(idit.

qnati

iff

denominantis fu»le

denominantis >

,

c&

&

;

dupliciter; vel

cllentiam

(iibiefti

cies

pcr

,

tunc przdicatiir

fiue ejfentiale

,

tnodum

prscdicari per

quod contingit

,

quod prsdicet Jiantiale

fupcrflucrer.

Diflferfntia

*Prddic4ri

trt

niodum

ejualefiih-

& iic eft Diffeicntia.

Efl

enim Differentia /iibfiantiit qualitfH pcr Ariftotelcm $. Metaph. vel quod prxdicct accidens pcr xnodum den.pminantis , tunc pra:dicatur in ^uale accidenf^le ; vcl crgo prsdicat accidens conuertibiie , egrediens a principiis fubiedli , lic ,

,

&

&

cft

ptopriumj vcl accidens cpmmune, & fic cft nam de rali accidentcfe

vltimum Vniucrfale

;

exponitPorpJiyrius intelligcrcvbi ponit diuifionem ad declarandum definjtionem Generfs, ci^m , non contingat, nifi aliquo iftorum quinque modorum , qui per (e diuidunt pradicaridepluribM,c\uod eft ratio ipfius

igitur prtdicari df plurihHi

Vniucrraiis, fequitur

quod Vniuerfalc

diuidituc

in hasc quinque tantijm.

Hscdiuifio vidctur eflcconucnicns; quiadipidit rationcm Gcneris per diffcrencias per

fe.

£r cx hoc ctiam non tanciim patet fufficientia yniuerfalium, fed etiam ordo,&ratio ordinis

quem

in deceiminando de

tenet Porphyrius

Contra faunc raodum obiicicur

;

quia

fi

hic

determinatur de iftisquinque, ("ecundum quod funt ptaedicabilia , ica loquicur Ariftotclcs i. Topic. dc eis; tunc videcur , qnod non poflit

&

folui controuerfia hic,

&

jbij fcd

hoc pacebic

rcfpondendo ad argumenca.

Ad

argumf-

magis fubiicitur in propofitione

qukm pra:dicecur.

Ad fecundum dico qu6d ifte

Ad primum argumencum telcs in

i.

hoc,quod

,

quod

Arifto-

Topic. diueifificat prasdicaca pcnes prasdicare cffcfttiam^vel non ; con-

cft

uertibiliter

,

vel

non

;

&

fic

non concingic

non

ad propofitum.

eft

Ad

, quod indiuiduum eft Spedcs refpeftu intentionis,&quomodointcntio

tettium dico

difparata prxdicaturdeaitcra^ didkum eftfupei;iiis,qu£ft. ^,

Ad

quartutn dicendum quod enscftasquiuo-

cum, ideo non quia

pratdicatur, id eft, prius alio dici-

quod dftprius

alio, eft vniuocuin, ide6 nec eft Vniuerfale. Contra,accipiatut cnsin genere fubftancia:, ibi eft vniuocum crgo vniuerfaic , nuilum iftorum quinque,vt argutum eft prius. Dicitur quod adhuc in genere fubrtantix cft acquiuocum ad tria. Impoflibile cft cnim alicjuod vniuocum prsdicari pcrfe primo modo de fpecicbus,& differetiis,vcl dediffercntiavna,& ?!ia oppofita, nifi diffcrentia fuperior, de diftc rentiis

tur,

&

:

infetioribus oppofitis prajdicaretur

tunc rcfpedu eius

;

Diffcrcntia. Aliquaeft eciam Differencjavlrima,

&c fpecifica, quar conuerticiir

vniuorc,&

fpecierum ellcnc per confequens diffc-

differcntia:

,

&

quarum funr differenquod eft impollibilc idco ens sqniuocum , vt dicitur dc fpe-

rcncix rcfpcdtu (pecicrum tiac,

eflent gcneta,

in fubftantia eft cicbijs in

;

gcncre,&

vna parte,& dc parcc,& ideo conce-

diffcrentiis ex

diffetentiis oppoficis cx aiia

Auicenna quod tria funt prima cntia in quoGcncrc, non tamcn tot Praidicamenta^quia

iibcc

4u9 coordinationes Diftercntiaru in omni GcnC' re,reducuntur ad coordinationem Specierum.

Etenimfatri/t principium generationii

Cap.

s

T

I

locnsfit gemrationis

Ang.


Braf.

^

pum aliquo vno prxdicato.

adGenus; quia Specics,fciiicct de quo prxdicatur cllencialiccr , non

cici, vcl potius

conuertibilicer. Ec ideo ex^, Topic. habentur

intcrimendi , vel conftrucndi probiema dc Spccie , ficur dc Genere. Vci quidein fpecies non eft prsdicacum propofitionis ,

,

quia

laris; exciudit

illa

enim

ncn

eft

I.

Item ,

fic

fi

:

igicur

&

teinpus erit generatio-

menfura cxtrinfeca.ficuc

locus.

Dilfinicionemhknonponic ,qi!ia non habet aliqacm vnum modum prardicandi in t^uid, vel in guale. Specjcm ibi non ponit, vel quia reducitur ad definitionem,cum dcfinitio fit proprium Spe-

confidcracioncs

Rodtigaczfuper hanc ^ueft,

:

nis principium, quia cft

Differentiam

prlndpum.

Quia pater cft principium pcr fe locus vcro pcr accidens ; quia

tcm

pofuit

1 1 r.

QVod non videtur,

cum Spccie,& prx-

non mouct.

non

X

o

k\icitot& fuper cap.de Gtnere.O\iim ibidem.Conimbti.iti-

&

differenciarum

'vniufcuiufque

1.

Q^ ^ tAn

eji

quemttdmodum &patcr}(^c.

dicaturdc caconuerfim, qux rcriticcnda cftad definitioncm ; forcc proptcr trilcm diucrfita-

Diaicdlicac

a,

:

uettibiiiter.Vnde4.T0pic.vbi docctur conftrucxfiy&c interimerc Geniis docciuretiam hocde

prasdicatur

g,

cflc,

quatuor quac ponjc ibi hic aucem , licct confiderctur de Vniueifalibus , pcnes prxdicari: non tamen quo ad illa qux ihi ; quia iftorum quinque, tantum vnum przdicatur conuertibiliter , tria prardicant edenciam , non conucrtibilittr ; fcd penes prjtdicari »« quid , vcl in ejuale , vt priusdidium eft. Non ponit ergoibi Differentiamjquia illa, vt ibi dicitur , reducicutad Geuus: prasdicat cnini cifcnciam ii)bicdi,non con-

nifi illa

fenfus iiiius

dr alterim , fi fccundum omncm fignificationcm aicerum fibi opponatur, non quot fuppofita;idc6

dit

dico

eft

,

ptopofitionis,Quotfitmfignificata vnitu oppe/iti,tot

fpecics jnrcfta iinea;

iftis.

•7-

6c idcb

,

Diaiedica,

communiier fingu-

Ariftotelcs i.Topic. cap.9.

ab intcncione Dialcdieajilla qu^ func manifcfta fenfui. Non oportet autcm omne problcma,nec omncm pofitionem confidcrarc; fcd quando dubicabit aliquis racione indigcntium non poena, vci fepfu. Minimum aucem coramunc cA Spe-

Ad oppoficum eft Porphyrius. Ad quaeftioncm dicendum quodpropoficio

*•

,

eft

vera

luis caufae

atcendatur fimiliriido quo ad gc- Condufig. quia vtrumque cft in gencre cauf-c

fi

,

,

Porphyrius, idco dicit principium quod a proprictate conucnit efticfficientis, iic intclligit

Falfa cft auccm fimilitudo, fi inteliigarur quo ad omncm modum czufx , nam patcr cft per

cienti.

, locus vcro tancum pcr accidens, lcicoadiuuans ad gcnerationcm , &confcr-

fe cfticiens

licet

uans. Differencia

mcmbrorum

nispacet2.Phyfic.cont.5 5.&

^.

iftius diftindlio-

Mctaph. cont.j.

l-ocus gene^»' *<»*'* prin-

"ffjT^

Ad argumcnca. Ad primum p:j gcnerationem cft

,

nec faluat generacum

caufa corrupcioMis perfe

,

,

fedmagis

vt oftendirur^.

Phyfic. cont.117. Tripli

r«.

Qusffio

XIV.

97

Dicitur.quid

cum GenM dicatur:de tertio apud

Trifliciter

Philofophos fermo

efl

quod etiam defcri-

dicentes Genus quod de pluribus difFcrentibus fpccic in co quod quid fit praedicatur,

bentes afignauerunt

cfTc

^c. Cap. codcm.

^

(iy

T

s

Contri ,

fi

res fub intcntione dcfinitur

, tunc quia per hoc , qudd fed omnc per accidcnsrc-

res pcr accidens dcfinitur

intentio

fibi accidit

:

;

ducitur ad aliquod per fe, a quo illud dicitur pec accidens : ciim crgores non habeat nifi ab inten-

XIV.

o

I

non

vniuoca : fcd tantum habct proportionic vnitatem : modus lamen fub quo dcfinitui cf4 vniuocus diuerfis Generibus. cft

,

,

rcs iilaquathicdefinirut,

tionc

qu6d

hic dcfiniatur , feqaittir

qu6d inten<*

tio per fe hic dcfinitur.

^mdfit definitum

in deflnitione Cenertj.

^

V^entitteup. 4. ir 7. M'tafh.L'll.i. D. Thom. d* Entt Caiet. ibHtm. Aurax lib.^. Metaph.qut/i.^.art.i loan. Ang. ©• Braf. ftfer hant ijutjl. Sotus CAp,< Genert.Sinchez44.}. yiufi. }. Tolet. qutfl.i. di Uinere. laicllus in Lcgit» Tr/tit.^.citf.i. Complur. diff.^.(]utft. 3. Meti-

nero dif^. vnie» de Ginere qutji. i. Roiiiiguez qutfi. i. dt GtHir.nrt.i, MtGas caf.dtGeaire feS.i.q.^,

Item

respcraccidens definitur,quiavt fub fibi accidit , ergo non definiturj quia dcfinitio^onuenit dtfinitio per fe.

Dicendum igitur,qu6d res nullo modo dcfini-tur,propterrationesfa<^as;necaggregatum,quia illud eft ens pcr accidens, cuius non cft dcfinitio, per Ariftotelem 6.Metaph. texr.com.4.j.& 6.

Clrca hanc dcfinltionein,(j*»«< tHtfuodprtdicatttr

ArgmmtntM

de pluribtu

Quxritiir primo

frincif»UM.

tcmio,an

rcs

?

intentio ciim

,

qiud hic dcfiniatur , an innonintentio videtur; quia accidcns.non prxdicatur/ff^W ,

Qu6d

fit

de re , quod autcm hic 'dcfinitur , ptrdicatur in de re. Item, infentionon pridicatur in tjuid , nifi de hac intentione, &illa, qux tantum difFcruht efuid

& numeraliter

materialitcr

,

fpecifica eft

formahs qu6d autem hic

;

DifFerentia

,

autem

definitur,

pra:dicatur dc phiribus difFcrentibus Specie in

AiTumptum

tjiiid.

patet, qnia intentio Gtncrisin

& colore

animah",

non

,

difFerunt

,

nifi

per illud,

cui apphcatur intencio accidentaliter. Itena , fi hic definiatut intentio Generis , pari rationc intcntio Speciei poflca ergo cijm ifls intentiones fint difparatac , difparatum non ;

&

prajdicatur de difparato

fcquitur

,

non pridicatur de Specic phyrius , cuius oppofitum

,

qu6d Gcnus

vt hic loquitur Por-

dicit

Porphyr. cap. de

Specie.

Item, Porphyrius exponendo diffinitionem, exemph"ficat de animali , horaine ergo de il-

&

lis

,

alitcr

cxemplum

quod per

fc

:

Logicus tantum debet

confiderat

:

defini-

illud eft intcntio

;

igi-

tur,&c. Maiorpatet , quia quicquid dct:ni'ur ab aliquo, cognofcitur ab co , fci undum fuun tjuod ^uidefl,

& ita

per

Piobatio minoris

fc.

prim6 confideratur

:

Quod

Logico , eft aliquidcommune,habcns vnum inttllcdum, qniacnsper i

non eft fi:ibile aut ergo illud eft rcs; & fic i primo confiderato dicerctur Logicos arcifex realis aut intentio, quod cft propofitum. Ad qusftionem dicitur quod res fub intcnaccidens

;

:

,

tione definitur, quiaficrcs^ Logicoconfideratur.Et fic patet ad argumenta pro vtraque parte. Contr
omnium gcnerum,

vt animali,

celori,

quiafecundiim idem nomen,& definitioncm eandem fcd impofTibile eft aliquam rem

figHra,Scc.

:

qualemcunqucfub intcntioneconuenire vniuocc rebus noris

ne

:

omnium Gcnerum

res

enim non

fignificari

intcntione,omnibus cfTet vniuoGeneris pofTct efrevniuoita tantum vnum cfFet Gcnus rcrum

ct, ens fub inrentione illis

:

omnium.

&

ergo.Probatio mf-

communiori nomi, quam pcr hoc nomenfm; fi ergo

res aliqua fub

cum

:

poteft

i . i

^ to.

&2

1

.nec res fub

intentione; quiailiud ,velerit aggregatum tijm

enim

definitio

illud definitur ,cui perfe

&

;

,

vel

fed intentio fola dchnitur.Tan-

;

prim6

incfl

illud eft fola intcntio, quia qujc

po-

nuntur in dcfinitione funt intcntionalia,fciIiceF prtdicarideplurihf*4, &c. quod cft impoffibilc pct fe primo conuenire, nifi intentioni. Sciendum taraen

,

quod intentio

cTeto, vcl in abftrado.

Intenth iU"

poteft fignificari in con-

flicirtrpstffi

Primoraodo

figuijieari.

fignificatur

per hocnomcn,^f«>«,& proprie fccundum qu6d intcntio quia fecundum hoc eft applicabihs rcij idco fecundum quod figniftcaturperhoc no:

&

mcngenttf

,

definiturhic ,vt fcilicct

ert

intcnfo:

tamci) fortc,"^^*/^^/?, habet dcfiniri a phyfico.

Proprcrargumenta fciendum cari ciim

fit

intentio,

eft

cft

,

Meta-

<]uod prtdi-

intcntionura pcr

lc ,iei

vero per accidens ; ejfe vero eft rei per fe. Aliud fciendum , qu6d ejfe in rcbus primar intentionis,illud exercct

,

quod

4. Prtdicnri ffi intiHfionitm

ftrf,, rti ftr arridtn!,ijft

pradicari fignat in rtifttft.

fecundis intcntionibus.Ex quibus fequitur,qu.6d

nomina concreta fecundz intcnticnis re(pc6tu huius, quod eft^r<^iV4r
fiue fuppofitis

rcfpc&u

,

ejp.

Exquo

fequitur,qu6d » prttdicari fignaio zA pradicari exer-

non tenct confcquentia pcr fe,

citum, fiutzAejfe,

ad propofitum.

cfTct

Ad oppofitum re

;

intendit dcfinitionem dare

non t.

Metaph. tcxt. com.'i

res.vcl intcntio

&c.

Stnttntia

DiBtrii.

&

7.

I.

,fi

intentionc, quac

in cifdem terminis; fed ^ pradicari per/e, in

tentionibus ad

confequcntia

fic

bomoejl animal

quod

ejfe

:

:

Genut pradicatur deSpecie

hic

in-^

fundamentis bcnc tcnct

in

-^ergo

enim exercctur in prima,

fignatur in feciinda.

DifFcrcntia intcr

adum fignatutn & exercitum patct in muUis.per ntn enim exercetur negatio

:

per nego ver6 figna-

Diffirtntia inter figna-

tum (^ txtrcitum.

tur:perr«»rMi» fimiliter exercerur exclufio exclttdo

Ide6

fignatur,&

fic eft

ita deprater, &c excipi,

arguendum .Ad

/etjuitur negatio iriferierit

:

pcr

& aliis.

:

negationetn fuperieris

;

ergofi nen eff animal, nen

quod prius per fe fignacumftiit,per hoc quod dico y/fNir»r; &itahic pro intentionibus fupcrioris , infcrioris , poeilhomo. Vbi exetcctuf,

&

nuntur fundamenta, fcilicet homo,&canimal. Contra hoc; quia fequitur, Animttl pradicatttr de bomine , ergo bemo efianimal ; 8c ramcn fit in eifdem cerminis. Dico, quod Confcquens poceft effe vetum , fcd non propter Antccedcns; quia manifeftum eft , qu6d Confcqucns eft pcr fe,& Antecedcns per accidens; verius aurrra fuam veritatcm non habec a mini^s vero: vnde non valec confequentia. Vel potcft dici,qo6d non funt iidem tetmini Antecedentis, & Confequentis quiain Antcccdeme fumuntur, vt :

fignifi

.

.

Super Vniuerfalia Porphyrij

98

ra

gnificatis abfoluic.quibus vt nc,extraneacur

Item , nugatio eft dicete pluribus differentihtu. Probo , quia dilFcrentia in fe includit multitudinem , vcluti Species fuum Genus , quod patet, per Ariftotclem j. Metaph. text. non habente

intentioncs

& ita non

;

tanta diuerHtas

funt

iftae

idem tcrminii quia

ad fallaciam accidentis:

fufticit

& ad diucrfificandum terminum,quia tcr-

igitur

minus variatus in fallacia accidcntis, eft duo

ter-

Ad eft

argumentum dico , qudd intentionon

I.

qntd

quod

rci

j

intjuid

hxrentis ; intentio

;

przdicatur tamcn in quid de re , ita fit terminatio inhasrentis ,non inpr^dicariin ^»t^,eftaccidens,quia

c^uia.

ficur

& definiium.

Ad fecundum tio

,

Genui

,

patet per idem,quialia£c inten-

non

eft

quid,

tantum numero

nifi

diffcrentium ; prasdicatur tamen de ditferentibus Specie.

Ad tertium pcr idem , quia Gcnus prsdicatur de Specie , licet intcntioncs fint difparatx , non tamcn vnum cft alterum. Ad quartum dico , qnod

Species

fimul natura

com.& lo.Mctaph. text.com. 10.12.& i7.crgo,&

illud

,

quod

;

&

idco in

manifcftioribus

illis

non quiadecis

j

excrcctur in

,

excmplificat

fignatur

,

tanquam in

definitiotiera

;

ergoeftnu-

gatiodiccndo multu differentibm, Sc fi lypluribut ponitur pro multis , vei fi comparatiue > adhuc

idcm

fignificat.

quod nugatio eft, in praeponendo infcrius fuperiori, ex eadcm parte orationis, non c conucrfo ; quia inferiqs tupc cft fpeciDicitur ad hoc

z.

ficans fuperius.

Contra, Ariftot. 6. Topicor. cap. i.Loco i<J. vbidocet interimercdefinitiones proptcrnugationem , dicit fic. Rurfiufi vniuerfali aiElo , nJdatur, particulare, fupple nugatio cft, vtfi clemen-

^

tiam diminutionem expedientium

pcr definitionem in intentionibus

rebus

;

te, vel

Differentia concretiuc dicit multa

mini.

ment».

non eft tale, quiaeft pofterius Gene.> ; & ita non prius vel notius.

fignificata informantur intcntionibus , quibus conuenit pr^dicari pcr fe,in confcquentcpro fi-

^

iuftum expediens quippiam tur in expediente

,

,

&

iufiorum

,

nam

quare iufium contine-

ficut inferius in fuo fupcriori,

abundans ergo iuftum, id

fupetfluum

eft,

cft

in defi-

nitione, priushabito expediente. 7. Metaph. cap. de Vnjtatc dcficom. 45. quod nugatiocftinpr*.-

Item, dicitur

dedcrit.

nitionis ,text.

.»k

Nihiligitur neque faperfiuum

,

neque minus

continet Gencris diffa defcriptitf

,

&:c.

Cap. eodem.

Q^

.« s

t/i» definitio

T

XV.

o

I

ponendo difFcrentiam fuperiorem infcriori , vt quod ibi probaturduplicitcr , vno modo experft modo cpgnofccndi nugationem.quod eftponendo rationes pro nominibus, nihil enim aliud dixerat, ^iAmanimal

animal habens pedes ybipes

;

habens pedes duospedes hahens.

Genem fit conuemm-

Alitcr probatur idem ibi.fic, cx tranfpofitione terminorum , palamautemeritfi quis tranjponat tales definitiones,

ter data.

dicens,

animal bipes, pedcs habens, habcns,

di6loetiim bipes,fitperfluum efidicerp pcdcs

D.

^

in i.d. 34. qntfl.t. Thom. epufc. 48. traS. r. cap. p. art.i.ui i. Ariltoc.l. Topicer.cap.^^ lib.^. cap.i.Q' x. Cpmmen(^ 5. Metaph.c»p.i%. Auipiopius Albertus xator Com.vlt. cap. de Genere. loan. An2. Cf Braf. fuper

^

haKcqu^fi. "tiit.tfutft.z. Pridicah. Conimbr. cap.de Genere qudfl.i.art.x. Sotas eap.de Genere qutft.vnica.To!et, quaft.i. loannes a Magirtris quift.6. Log.dub. i Ru.

1. Hurtado di^.^fed.i. vnica de Gcnere qutft. 11. Rodriguez de Genere »rt,tf.. Aueifa qutft. lo.feB. i

a\*ifell.i.C»mpt.di{pui.^.ijutft.

Klerincto qutft. }

difp.

QVod non videtur

;

:

^

porey per Aiiftotelcm

'7. Mctaph.cont.^.fcd nihil ponitur hic ad fubftantiam pertiiicns:ergo,&c. \x.traiConcretHmnon diffinitur y.Metaph.cont.z. crgo.&c.probatio Antecedcntis,per Ariftotclem

i6.Metaph.cont. to.&ii.i» diEiis fecHndjim accidens, n»nefi(idem,

quod quid eft

,

cftw

»7/o

cuius e(h Et

, vt muficum & album ; fcd quzcunquc vere dcfiniuntur, habent ^uod quid eft,idcm

exemplificat

,

ergo,&c. Item probatur ratione ,qu6d enim definitur cft in Gencre ; fed concretum non eft in genere, fibi,

per Atiftotelcm

Mugu notJ,

tt

Itcn cft

Topicor.cap. .vbi dicit,qu6d efi eligendHm tjHod efi in Genere , ^uam qued

iufiitia

tia,

,

:

hic

iuRo.

tantum

eft

Speciei,GenusnQn

non penuntur Genus,& DifFercn-

Topicor. cap.z. Itcm , per Ariftotelem 6. Topicor. ibidcm. idem 7. Mctapli. tcxt. com. j. Definitiodaturin6.

1

>

id cft

,

definicrunt. Itcpi

de Specie coptcx.zS.

dicit

^Herationibtuvtrifijuevti.

:

,

eft affignaue-

inferius capit.

Neceffeeftin vtrorum-

Ratio autcnj quamfl-

nomcn, eft dcfinitio.^.Metaph.

gpificat

Item, hxc ratio conuertitur cum definito , vt probat Porphyrius , non prajdicatur , vt acci-

&

dens de ipfo, quia qux ponuntur in ea.funr eiufdem Generis cum definito , quia intentioncs: quodlibct autemeiufiJem Gencris , quod prsdicatur per fe de alio eiufdem Gcneris, cft fupcrius ad ipfum ; quia nec inferius,nec difparatum :fc-

go hzc

ratip eftdcfinitio.

Item per Ariftdtclem 7. Metaph.coptex. 1 1 .& I

}.ratio

qu«

conuertibilis

ex praedicatis pcr fe, in quorum non cadit per fe fubiedtum Ci fit cum fubiedo, eft dehiiitio; haec cft

eft

,

huiufmodi, quia in definitionem nuUius definiti-

crgo.

nptt/cendi cauii

,

definitioncm

quxad vetamdefiniiionemrcquiruntutper

Ariftotelcm

lud cx litera prodeft, quia in Ijtcra rtint

1

.

dcfinitio

:

Species

Item

j

,

,

quia omne accidcns difSHhHantia enim finitur per fubftantiam jfrgument» temprepatte »e- prtccedit omne accidens definitione, cognitiane, fatiit».

Hsc duo mcdia fciliccc derationeponcndapro nomine, & tranfpofitione tcrminorum.fi valent (fipro cjuia ) hic, & vbique iiiiprobantpra:di(5tam refponfionem. Ad oppofitum eft Porphyrius & Ariftotelcs fic dcfiniens Genus i.Topicor.cap.4. Dicitur ad quxftioncm , quod eft defcriptio, 3non vcra dcfinitio, quod innuitur in litcra, cum opimo ScS-^*"dicitur qiiod etiarn defcrihentes. Sed fic facileeft '''• & euadcrc pcne in omnibus definitionibus.nccil- J^7^rtr'r«i-

prius ergo fuit nugatio.

idee dari debet per priora

& notiO'

uicaditdiffinitum.

Itcm

non

pr.TBdicatur pet fe

fct definiri

cnim

illi

;

,

& conucrtibilitcr & ,

quia tune tota ha:c ratio.pofneque vt difFerentia vltima , lunc

vt propriuip

;

pporteret addere Genus; fedadden-

doVniucrfale, quod

eft

Gcnus

dcfiniti

,inhac

defiuitio

citur.

Quxaio XVI. Jefioirione erit nogatio

ergo hxc

:

cft

vera de-

Stntnui» "DtSorit.

Dicendum crgo ad quzdionem qu6d ed vera dcfinitio, quod fic oftenditur :Ratio Vniuerfa,

lis c{\ prtdicari

rihcrmenias

de fluribm, pcr Ariftotclcni i.Pe-

cum ergo

;

in dcfinitione Gencris

Ad fecundum principalc dico qu6d concrctum potcft diffiniri cum autcra oftcnditur quod non per Ariftotelem 7. Mctaph. dico qu6d ibi vocat diCta. per accidens qux in fe diuerfas ag,

:

,

,

fomtut prdJicMridt pluribut,ponitnt Genus eius:

gregant naturas

poftea ponitur Dijferentihut ffiecie : Sc in ^uid: quae funt per fe diffcretix Gcneris.Probatio.quia pcr

cxcmplificat in principio capituli

,

ibi in

fecundum accidens

;

ideo

fediuidunt fuperius, fcilicet/>r4
cnim

fuperius pet illa appropriatur. Diuidicur

pcr

(e prMlicari de pluribus in dijferentihttt fpecif,

differentibtts

&

numero, quia de diffcrcntibus gcncre

inquantum talia

nihil prxdicatar per

,

ditur etiam inprtdictiri in


fe.

& in tfuale

Diui,

vt in

primos modos prxdicandi & per has difFcrcntias diuifiuas manifeftum cft, quod contrahicur Vniuerfale ad Gcnus 3 fit enim ratio conucnibi-

pofterius difta

crgo,&c.

lis,

dicitur

,

quod

illud

cft verum dc accidentibus copulatis , id cft^ qux Kt^nfio AturroU »d fibi dcterminant fubicfta , qux vocantur copu-

lata.7.Metaph.cont.i7.&

non determinant rcm

fibi

19.

intentioncs autcm

alicuius Generis, quia

Sipajfio fit vniuoca

(^ fithieSlum , per Ariftotelem i,pofteriorum,tc?£t. 59. ergofipaf:

eius

etiam

:

:

:

,

vtalbut homo

tali

omnia Vnde mu-

homine muficc^

vt pro

,

illis

didis

fignifidarc.

quod iuftum non eft in Gencte virtutis, ide6 non facit habentcm bonum.ficut iuftitia, efttamen in Gcncte poteft,

prxdicabili.

Vel aliter, quod generaliflima accidentium funtabftradla

& in

pcr fe

non funt

7-

ab-

GtHtrAlijfi-

ftradba, id cft,qux recipiunt per fe prxdicationem

ma atddtn-

,

illis

nifi

ipforum tamen concrcta inter fe funt in Gene- "**" f""' re pet fe quia inter fc , fe habent (ictit fuperius, ^''i*''*^'';

& inferius, quod fufficit ad hoe, vt definiantur, Sed fimplicitcr loquendo non funt in Gencre> per redudionem , qnia non funt in aliqiio Prxdicamento , nifi quia coordinatio concrctonifi

reducitlir id

Ad Tertium

,

multisGcneribus vnifi adlus fit vniuocus, & potentia ; quia potentiaper fe ordinatur ad adum : fubiedum cftin potentiaad accidcns, ficut materia ad formam ; quia accidcns non habet aliam materiam, nifi i»^a<«.Dici poteft,qu6d propofitio Ariftotclis vera eft dc paflionercali, qux egreditur ex principiis fubiefti , dc qua loquiiur ibi , qux eft de (ubiedo demonftrabilis, cuiufmodi non cft intentio quia effeftiuc eft ab intelleftu. Per hoc idem ad aliud quia illud verum eft de potentia per fe ordinata ad adum:cuiufmodi potcntianon eft in fubiedo intentionis ad ipfam : quia illa non eft rei fccundum natu-

uoca,& fubicdum

ram

quia in

,

funt intcliigenda.

fic

Ad aliud dc Topicis, dici

coordinationem abftradorum.

Gcnus

principalc dico ,qu6d

Spccies Vniuerfalis

Ad Quartum

fio, fcilicct intcntiojfit

Mj^fit.

,

alhttt

muficumcnim non habet duplex

rum

vniuoce applicantur omnibus.

Contra

vr homo

:

Ad primum argumentum

5'

,

;

ficum fiipponit pro

,

Rtikitnr.

fcd ab intcl-

,

ledlu.

finitio.

4.

99

tem non cft per fuum fubiedam

didum

vt

,

prxdida

patct per

quia dcfinitio Vniucrfalis ponitur

efl

-^d alia «r-

fupri quxft.8. i-»»»'*'

eft

in foliuionc:

Genere,&

prjo

cum illa difFerentia/^fry? differentibttt Specie. Ad Quintum dico,qu6d abfolutuip potcft cognofci in fepercffentialia,&: notiora ; & idc-6 non dcbent. lUud auccm quod pcr fe , fccundum quod eft ,dcpcndct ad aliud , finc illo cognofci non potcft ; ficut dicitur in Prxdicameuto de Relatiuis ; ideo ponitur correlatiuum , non vt notius; fed quia fineeo definitum cognofci non poteft. in eius difinitione, alia poni

&

Ad

Sexcura dico

cxpofitio

:

,

quod

difftrentihut Speciey eft

& non ponitur ibi, vt partcs

vt dieendo de pluribtu

diuerfx,

id eft, de difFerentibus

,

Spccie.

fed vt confideratur kratione.

&

Contri fi nulla in hac re, & illa,cft vnicas, hscintentio eft illis vniuoca,ergoanullo,qu6d :

hac re , & illa, accipitur intcntio ergo eft figmentum. Dicitur , quod aliqua Vnitas in re fufficit, fcilicet vnitas proportionis, ^ qua mouetur int«lle£bus , hanc intcntioncm vniuocam

eft in

huic

i^nimal cumjit

Genus, de

:

&

enim fe habet color ad albedinem, ficut animalad homincm. Contra: vniras vniuocationis maior eftvnitate proportionis crgo hxc ab illa non fumitur. Dici poteft, qu6d occafionalitcr poteft accipi maior vniras ^ minori , non totaliter ; vnde vnitas in re tantum eft occafio vnitatis in intentione, inquantum intelle(£kus mouetur ab ipfa poteft tamcn intelleftus motus maiorcm cauiarc ,

illi

attribuens

Qj^

.E S

T

XV Homo eft

o

I

fic

:

Vtrum

homme, equo, d^

Cap. eodem.

boue prtidicatttr.

hxcjit ijera

3

I.

ani-

mal, (^ conjimiles.

,

Mmt vnitm

ottafio-

mUiter fumiiMr M minori vnitatt.

6.

;

rnitatem in intentione. Aliter poteft concedi , qu6d habct fubiedlum vniuocum,quialicct nuUa eadem res fitin diuerfis GeneribHS,poteft

dum qu6d eft

tamen

confideratur


efTe

eadem fecun-

rationc, &fictantuni

fubieftum imentionis. Aliter dici poteft ad

principalc

,qu6d verum

per illam

:

fic

enim

qutfi.^.dt Geiur*. art.i.

Clrca

eft

eft alicuius rci tpiodtptid

O?a&definitio, ficat illudcftens; intcntio au-

hanc particulam

Specie, quxricur.-^»

,

Gemu

prtdicatur de

Geniu pradicetur

tle

Spe-

j.

Argutnent»

, loquendo dc prxdicatione exercica in fun- frofMrten*damcntis iftaruin intentionum. Vtrum hxc fit i*""**

CfV

vera

primum argumentum

de accidentibus qutc habent fuum efle k fubiefto : quia non propter aliud,aliquid diffinitur per fubftantiam,nifi quia eft

^

tfftntia taf. j. Caict. iiidem. loan. D. Thom. de Ente Ang. (jr BrafauoL/M^T h*ne quMfi. Compluc. Ji^. 4. qttfi. 4. ^.frirro. Huttado diff. ). Ltg.feB. 3. Runius de modo frtdirjtKdi. Cencr.i^ Ahfir. Mincio tii^.^, Vttiuerf. <}utfi. I. Fucnce quefi. 6. diff. 8. »ri. i. Rodriguez

,

& confimiles

Home efl animal,

?

Quod non

videtur ;~Qijia Pars non pradicatur de

Ariftotelem ^.Topicor. cap. care

,

cjui

partem dicunt

1.

tote : per idc6 dicit eespec-

Centu: fcd Genus

effe

efl

pars Speciei, per Ariftotelera^.Metaph. capir.

dc toto

enim

eft

text.

com.jo.

&J3. Etprobatur,quo(l

pars definicionis

,

eft

pars dofiniti

:

fed

Genus

Super Vniuerfalia Porphyrij

10 o Genus eft

pars definitionistcrgo eft pars definiti.

Ircm Marcria non prsdicatur dc illo,cuiuseft matcriaifcd Genus cftmateria Spccici :crgo,&:c. Maior patct , quia matcria eft per fe in potentia ad illud cuius cft compofitom autem eft in adtu. Minor probatur pcr Porphyrium in hoc :

,

capitiilo dicentem: Gentu ejfe principium SpecierHm, Sc dicic, quod conuenit cum fecnnda fignificatione non eft autcm principium foimale, quia non diftinguit Speciem abaliis 7, Metaph. :

rext.com. 49. forma autem diftinguit Spccics ab aliis nec cfficiens , quia non facit Spcciem efte

Porphyrium

patet per

capit. dc DifTc-

quod Differcntia habeat fimilitudinem forma:, Genus vero mareris. Ad hoc fecundum dicirur qiiod Gcnusnon rcntiac pcr

hoc

,

,

cft niateria, fcd

forma,quiaperAriftotclem7.

Mcraphyfic.context. 5j. omncs partcs dcfinitionis funt ficut forms. Et cijm dicitur forma di-

verum eft de foima vltimata& coropletiua Genus autem non eft huiufmodi forma. Ad fccundum didum Porphyrij dicitur,qu6d ipfe non dicit Genus clle materiam,fed fimile ftinguit

,

:

.V

quod

przdicando ve-

ro totum.

Contra

Secundiun qu6d cadit Genus inde-

:

finitionem Spccici

:

& vt

prxdicatur.

fumptum cft vniuocum,vcl squiuDcum fi jrquuiocum, ergo non eft Genus , nec definiens fi vniuocum , crgo idem fignificac vtrobiquc,& ita, vel vtrobique crit pars , vcl Item,auc

fic

:

;

nufquam. Tcrtio ad intentum principale , fcquitur Hohumanitas eft animalitai'. Confequcns falfum , crgo Anteccdens. Piobatio confequentiae , quando cnim cftprffdicatio pcr :

mo efl anirnalyCTgo

fe in

Anteccdcnte , tunc tcnet a concretis ad abfi fit pcr fc, tunc eft veritas in con-

ftrada ; quia

crctis, rationeeircntia fignificatas

tur,fignificatur proprie pcr

compofiti

,

Horna eflhumanitM,

autem, fcilicct in concrc10 maceria potell prasdicari de compofito: ergo prima refponfio non valct , ncgando Gcnuscile materiam, & concedendo ipfum eftc formam, ad faluandum ipium pra:dicari de Specie. Ideodicituraliter ad vtru e argum ntum fic

...j

principale

non teft,

,

pars

,

pra:dicatur dc toto

vel ,

maa ria in

in coj

abftra£l:o,

crctotanun po.

& fic per Genus fignificatur.

Contra,

uum

quod

;

fi

Omnc

igitur

concrctum cft denominatiGcnus prardicatut in concrcrodc

Spccie , pra-dicabitur de ca denominatiuc. 1'robatio primac propofitionis , Denominatiua dicuntur , quxcunque ab aliquo folo cafu difteren-

habcnt dcnominationtm huiufmodi funt , omniaconcrera, refpedu abftradlorum ; Confcquens eft falfum , quia Gcnus vniuocc pra:dic3tur dc Spcciebus non crgo denominatiuc quia tia

:

:

;

funt difparati

oftcnditur cap.

in

moJi prxdicandi. principio

Similitcr

fecundi

idem

Topicorura

j.

Item,

;

,

vt

fcd nullafiihiiamia eslinfuhie-

per Ariftotelem in Prardicameniisin capttu, Proprietate prima, igitur nihil fignificans fubftantiam cft concretum. Aliter dicirur , quod licet m.
Ip de Subftantia

nou przdicctur de toto:matcria tamcn,vel pars rationis poteft prxdicari , cuiufmodi cft Gcnus.

modo

,

la eft

&non ratio-

;

quod conccrnitur quia \nperfe primo :

,

pra;dicatum prxdicat cHentiam fubicdj; ,

quod concerni-

abftradum ; crgo vc-

m abftrado.

Ircm patct

cxemplo

in

,

cnim non feqna-

licct

lur, Mtificurn efl al(>Mm,ergo mufiia

Antcccdcns non

cft

pcr

fe;

efi

albedo

;

quia

benc tamcn fcquitur,

yiH/Mm efiperfe coloratHm,^timo modo-.ergo alhed»

modo

quia ex

eft color;

idem ponitur

fignificandi

primitur in Anteccd£te.Probatio lcquentis

;

quia

humanitas

fi

ratione humanitas

eft

figura

,

&

fic

ex

crgo pcr

falfitatis

illis

:

cx-

Con-

nam zque

homine

duobus fcquitur

fc rationalitoi

fe

animalitas, pari

cft rationalitas

per fc pr^edicatur rationale de anir/ial;

terminorum,

Confequcnte,quodper

in

,

ficut

&

in tcrtia

eH animalitM, qu«

maior ; quiaexmaiori fcquitur minor; quia fi minor eft falfa , fcquitur qu6d

falfaeft

:

igitur

maior, quia fimilis ratio

cft

de vtraque.

Quodilla conclufio fit falfa, probo Omnis cnim pra:dicatio vcra in abftradlo, eft per fe primo modo , fcd ha:c non cft pcr fe , RatiorialitMeR animalitoi : quia Genus non praedicatur per le dc Differcntia, per Ariftotclcm 6.Topicorum,cap. :

8.

& 3.

Mctaphyfic.cont.jo. crgo,&c. Probatio

maroris,Quia Ariftotelcs^. Mctaph. conr. 45. volens oftendere DifTcrentiam fupcriorcm cffe de intelledu infcrioris , oftcndir cx hoc , quod fixio pedis eft pcdalitas eft

quxdam

;

quiafoiiccc

vcra prsdicatio fupcrioris Diffcrcntia:, dein-

fcriori Differentia

inabftrado

:

fcdquodcftdc primo modo

intclleftu altcrius,pracdicatiu: perfc

deillo.

omnc concretum fignificat formam

inhacret fubic^lo

fcalis

illius

fcd ipfa cdentia abftracta ab eo

vero confequens

alia

t

f,

&

tione materiaj,ratione cuius eft in potcntia. Dicitur,qu6d duplex eft forma.quacdam enim

compofitum. Prima vt anima , & hic non pra:dicatur de compofiro: fecunda vt humanitas, qu2 refulrat ex compofitionc mareria: ,cum forma, huiufmodi formaeft genus, & ha;c pra^dicaturde compofito. Contra , Forma fecunda non prasdicatur de compofico , nifi in concreto , hxc eft enim falfa,

Vw«<-.

in definitione eft pars, in

ne

eft

cft altcrapars

^_ Mlter rfjp^.

partcs ra-

Dicitur fecundum Boctium lib.Diuifio.

Genus

indeterminatum. Contra, Forma non prxdicaturde.compofito, ficut nec materia; quia repugnat compolito ra-

mareria:, quia

!•

:

habet. vt definit,

rcntia, vbi probat definitionem fccundam Diffc-

%.

non przdicantur de toto crgo nec

le

tionis.

cipiura raateriale.

Idem

-

,7.

Sicut ratio

inadu: nec finis quia propter ipfum noncft fpecies, cum fitimperfcdiusfpccie:ergoeftprin,

.<

Mctaph. contcxt. j}. dicit Ariftoad remyficpartes rationit adpartfs reiy crgo permutatim, ficut partes rei ad rcm , fic partcs rationis ad rationem ; fed partcs rci pec :

, pra;dicatur per fe.primo modojdcSpccie; quia primus moduscft, quando pars definiiionis , vel dcfinitioprzdicarurde definito ergo fecundum candcm rationem fe

:

jF

Contfk

teles

Idcm oftenditurratione, quia

abftra£);afigni-

cGentiam fccundumfc igitur fi vnum verc de altero dicatur , cum hoc verbo eFl , hzc efita przdicatum prajdicatur cffentia cft illa fentialiter dc fubicdlo,quare per fe,primo modo. Item quarto ad principalc , potcft argui pcc media communia: quia vbi Spccies fubiicitur, & Gcnus prardicatur , propofitio eft falfa quia fubic6tum,& przdicatum accipiuntur fub oppoficant

:

:

&

;

fitis

^-

Qusftio rationibus ; ergo propontio falfa. Confequentia patet, quia non prop^er aliud eft'hjec

XVI.

lOI

Item fequitur

fitis

,

^01»»

cttrrit

vt dicitur in Przdicamcntis

ergoanimal

,

cutrit,

antcquam ponat

,

proprietates Subftantix.

j,

Item , ficut affirmatio animalis fequitur ad affirmationem atini , fic negatio ad negationem; fed fequitur , Homoejtafimui ergo homo t(i dtiimMl; quia oppoHtum Confequentis non ftat cum Antecedente erg6 requitar,//i9i»0 non efi Mfinm; trgo bomo non tfi snimal. Antecedens eft vcrum; crgo Confequens. Probatio prima; per Ariftotclcm -,

:

& I

.Pofteriorum text.

tnationu

j

o. 5» affirmatioefi canfit affir-

ergo negatio eii caufa negationu.

;

Item , probatur rationc quia Hcut afSrmatio aHni ad fuam negatit)nem , ita afHrmatio animalis ad fuam negationcm ; ergo pcrmutatim , iicuc ;

primum ad tertium , & fecundum ad quarium. Ifte modus arguendi patct efle bonus pcr Ariftocelem t. Priorum cap. }. in iilo capitulo ; §luanio autem conuertuntur extremitates : vbi ponit duas regulas manifcftc

etiam modo argucndi vtitur i. Perihermenias, circafinem , ad detcrminandam illam quaeftionem , Vtrum autem contraria, &c. Item, aut przdicatur de homine animal,qu6d eft idem homini , aut quod eft aliud ab eo fi

ncntes

g

modum hunc argucndi conti-

lioc

:

:

idcm

igitur

,

idcm pra:dicatur de

non

igitur illud aliud

mine. Itcm,

fi

aliud,

poterit prsdicari; de ho-

fi

homo

eft

animal.tunc tota natura

hominc; alitcr enim non ciret nifi fccund6m quid ,fedtotum eft , extra cft

,

in

quodnihilefty pcr Ariftotelcm

j.

Phyfi. contcxt.

ergo extra hominem nihil cft natura: animaergo afinus non eft aninial. Itcm, fi homo eft animal,& animal eft Gcnusj ergo homo cft Genus. Dicitur hic, quod eft fallacia Accidentis,propter varjationem medij quia vt praedicaturde <5

j.

lis;

,

homine

fccundum

accipitur

,

vel quidjtatiuum rio.accipitur

:

eflc in fuppofitis,

vt vcro ei conuenic intcn-

fecundum

paratur ad intelledlum

eflc,

quae

;

quod habet,vt comquidem faciunt ex-

traneitatem intermino.

Contrk, Omne quod pracdicatur, prardicatur fub ratione alicuius Vniuerfalis ergo hic, Homo eH animal , fi propric prxdicatur , przdicatur fub ratione alicuius vniuerfalis , non alterius :

quam

Gencris ; crgo illa przdicatio non c ft fibi exttanea fecundiim quodaccipicur hic, Horao eil Miimal. -

De

Specie arguitur fpecialiter

bilis

,

,

quia incor-

non przdicatur de corruptibili ,

ruptibile

uiduum

ticatenct virtute alicuius mcdijneccflarij ,per

quod rcduci potcftin Syllogifroum: illud niedium in propofitoeft )^oc,homo eii animal ; crgo illud cft neccflkrium , quia omnis confequcncia bona cft neceflaria. Et quod medium fit necelfarium ad confequentiam, patctpcr Ariftotclcm i.Priorum,tcxt.28.& Poftcriorum tcxt.(j.vbi dicit, qabd Ex vno nihilficjuitur , fcilicet fufiicienaliud fubintcUigatur.

ter, nifi

Dicendum ad quzftionem,qu6d przdicatio

corruptibile

eft

,

Species

eft

Indi-

incorrupti-

per Ariftotclcm 7. Metaph. text.com. 3/.

&

cic , illud primo importat de fuo intellcdu dcterminato : non tamen pcr mudum partis illud fignificart

,

fed per

modum

vbi dicit dicantur,

quod

,

eft

Porphyr. cap. de Specie,

emniafitperiera de inferieribm pra-

& hicpoft

plificat, ft

dcfinitioncm datamexcmanimalde hemine ;ergo de aliejuo homine.

Irem ,pcr Ariftotelrtn in prxdicamentis

:

Se-

vitarinugatio in definitionibus ledlu vtriufquc,illud

,

,

:

:

&

I

j

.

& circiter & priraum Antcccdens

fimiliter.

Scotipper.Tom.l.

,

"*"''•

,

quia pofitisdeeflt t de intel;

fi

ctiam

fuum habcret per modiim de toto

partis, przdicatio cius

cflet falfa.propcer

raodum repugnantem. Dici igitur potcft ad ptimum, & ad fecundum aJ i.dr i. argumcntum , quod matetia , vcl pars intcUcila trwcijtile. per modum partis , non przdicatur de toto vere: intclledf a tamen per niodum rotius , potcft verc P/irs fer rr.o. przdicari, vt Auicen.5. Mccaph. exemplificat de

''«"»»

manuafo,& capitaio,qux

/''"'"«"•'•

diurcla fiynificant pri

&

nio , icuicct manum , caput ; vtrunquc tamen ex confequentifignificat totum,ex hoc fcilicer,

qaod

fignificat partera pcr

tetiu^

^^^ ,r.cdum /.«r/*.

modum totius.vt »74-

nuatum exponitur pcr habens manum vbi hahens non cft de fignificato manuati,Ced dc modo fignificandi permodum totiusrnoncnimcftpartishabere manum,fedtotius & ita exponetur animal, habens fcnfum:r
;

Quia vcr6 refpcnfiones prius diCtx pofliinc J I. •bieBitrcduciadiflam pncerprimam. Ideo refpondendum eft etiam ad ca.quz obiiciuntur contra illas. »""'•"••/»Et quia fccunda tcfponfio conccdit Genus »"^'^',{^"

M

fignificare partera materialciT)

,

pcrmodum con-

quo conueniunt iftz duz , fecundiim quid prior valet , ide6 dicendum adargumenta creti

,

in

contrafecundam refponfionem.

Omne concrctum Adi.*H»diftinguendum cft , qu6d S'»»*»w. ficuc eft duplex abftradum,( vnum fciIicet,quod ^*'*ftttum "' abftrahic \. fubicdlo : aliud ver6 quod abftrahic i forma vt cft io fuppofito) ita duplcx eft concreeft

denominaciuum

dicitur,

;

cumpcr oppofitum,vnum vidclicet quodconfubicdum, quod cft altetius naturza forma fignificara,aliud quod concernit fuppofitum.

Deprimo

quando definicio vel pars definitionis praedicatur de definito ergo h«c eft per fe primo modo, Homo eft animal ; eigo neccflari^ igitiu vcra. Conftquentiz patent per Ariftorelem i.Pofteriorum per fe eft

DijferlriH .-h

*//j«* ffr-

quod

idcmbis diceretut

alteruni fignifiratum

quia enim animal przdicatur dc hominc : ergo dealiquo bomine.

modus dicendi

& ideo totum

formale inSpecic, a quo accipitur , fed totum ex confequenti ,'quia illud formale importat pcr modum totius. Si cnim vtrumque idem prim6 importaret , non poiFcc

ccrnit

Item, primus

;

'*]J„'j^i^'^

fignificat aliquid

cundafitlflantia prddicar.tur dt primu,quod probat;

text.9.

totius

cx confequenti importat. EtitaDifFerentiapri-

m6

,

oppofitum

Senteniia

Ad primum argumcncum foluendum , nota, "DoBcri*. qu6d Genus fumitur ab aliquo matcriali in Spc- Genm fmmi-

Adprimum cum

Ad

jq^

fupcriorisdc inferiori vniuerfalitcrcftbona.

finitionibus prt) nominibus,

animalis

animal

feipfo:

£t probatur ratione; quia oppofitum Confcquentis non ftatcum Antecedente , fcd omnis confcqucntia enthymema-

ver6

vcra

eft

dida propofitio, defecundo

falfa.

Pcr idcm ad fccundum argumentum dico,qu6d concrecum prirao modo fignac formam,vt eft in fubicdlo

,

& tale eft caiuuro inaccidencibus,ficuc

album refpcdlu alhtdinu.

Secundo ver6 modo.vceftio cft in fubftantiis

;

fuppoficis,

& fic

vc homo rcfpcdlu humamtatu,

F

Ad

12.

Super Vniuerfalia Porphyrij

lox

Ad probatjonem, ciiiu dicitur, Omnc concretiim habet definitionem denominatiui ; diccndum.quod concrctum fubltantiale nonhabctil-

gnantia , ficut fc habent iftae intentiones ad illa, quibus applicantur. Potcft enim /^om^ iucclligi fub oppofito huius intentionis , Species , fine re-

lam dcfinitioncm , quia non

gnantia, vt

differt folo cafu

formx adfubiedum

inclinationc

cft, fola

id

,

in concreto

tum

ficut

,

fumitur

ibi cafus

,

fcd differt

fola inclinationc format ad fuppofitum.

Contra rcfponfionem qua: concedit , quod matcria in concreto prsdicatur , arguitur alitcr. Nam ficut animal fignificat materiam hominis fic lignum materiam arcjc in con; ergo ficut ha:c cft fzlfz,arca eft lignufD,non obftante concretione illa; fic 8chxc ,Hemoefi ;

Prima propofitio patct nam ficut animal concrctum rcfpcdlu anitpaUtatii t ita lignum refpedu Ugneitatii. Ad hoc dicendum,qu6d animal cft concretum ad fuppofitum rcfpe(ftu hominis, quiaAowoeft fuppofitum eius; non fic lignum tcfpeftu arce, quia licet fit concretum refpc<5lu iigneitatit , jdco de hoc ligno pradicetur; non tamcn refpeanimal.

;

cft

&

^u arca:

,

quia arcaratione formar,

paliter fignificat, cft artificialc

;

quam

at-

fe habet ad naturalem , ficut accidcns ad fubieilum ; & nihil quantuncunque concrctum , cft concrctum rcfpcdu fui accidcntis. Vnde non cA finiile hic, Sc ibi ; quia hic fignificatuc matcria in concreto , quod eft conacctum materiati, ibi non.

Ad abud argumentum contra tertiam refponfioncm fupra didiam , dico qu^d fimilitudo Ariftotelis intelligenda eft, quoad determinate importare , non quoad^M^/iVarr. Sicuc enim tota ratio cxprimit totum definirum tiim partcm rci

;

catur dejjota rc

,

Ha:c enim

rei.

rationale eft

,

non

fed

fic

pars rationis, tan-

ficut tota ratioprasdi-

ctiam pars rationis , de parte falfa, ylnima efl rationale,pioat

eft

hominis

difFcrentia, Si

ergo

fiat

per-

tudo.

pofiti.

Sccundi modi, extranei funt fignificatis , vt vniuntur pcr hoc vcrbum.i-yy.Efrc cnim cft rci pec , ifta: autem intentiones non infunt rebus pcr fe,fcd vt comparanturad imclledtum , idc6 ifti modi non funt vniti pcr fe , nec funt principia

fe

formalia, fub quibus fignificata formalia vniuntur;ide6 corii tcpugnantia non caufai falfitatcm.

Ad quintnm

negatur fimilitudo

, quia implidcfttudioncn»

cat fallaciam Confcquentis ad

Ad primam probationem dicendum, qu64 Ariftoteles intcllexit in caufis praecifis

Nam definitio debet principia defi-

niti diltindic exprimcre, fed diftincStc

non cxpri-

mit Genus,nifi partcm; idc6 appropriatc loquendo dcfinit , vt pars ; vtrobiquc tamcn in fe cft totum, pars, vt oftenditur pcr duo argumcnta, fadVa contra illam rcfponfionem. Ad terrium principale, negatur confequcntia. Ad probationem dicitur,qu6d rantum renetin concretis didfcis a concretione ad fubic£luih, in aKisvcroiion.

&

Ad quartum

»4-

dico,qu6dquidam modi,qui proprie dicuntur modi fignifican-

funt di

,

illi

principalc,

&

qui conucniunt didioni ex impofitione funt a fignificato irifcparabiles , quia fignifi.^. :

catum vt ,

didione , non potcft modi fignificandi,fine fecundum qu6d fingu-

fignificaturtali

jntelligi fub

repugnantia

oppofito ;

lalis

ficut hotno

,

non potcft intelligi fub modo plurali , finc repugnantia. Alij vcrifuntmodimagispropric late

,

modi inielligendi,quia tantUm infunt fignificato fecundum qu6d fub aliquo ccrto modo concipitur, qui quidem funt fcparabiles; quia fidifti

,

gnificatum

,

vt fignificatar fub tali didione

tcft ^ntclligi

fub oppofito

calis

pomodi finetepu,

,

ficuc

cxemplificat ,fi habere pulmonem efl caufa refpirandi, (^ non hahere pulmonem , eji caufa non rrjpirandi; fcd affirmatio Spcciei

non

,

cft

prxcisc caufa in-

fercndi affirmationem Generis.

Adaliud dicendum, quod prima fimilitudo quoad opponi;quoad hocergofolum tenct confequcntia in permutando , fed in pcrmutando concluditur eife fimihtudo , quoad antetenet

,

ccdcrc

& confcqui.

,

Ad fextumdicendum,qu6d
,

quod

indiffcrens ad

eft

& ad aliud ab homine

ni,

animali,

,

idem homitamen pro

vcrificatur

quod cft idem homini.

Contri,fi animal przdicatur de homine, vt eft indiffcrens ad multa ; ergo quodlibet illorum dc

non

partem.

i j,

Antecedentis.

modum totius, & appropriatc dcfinit,quia fignificat

fle».

non quando funt circ* ibi non func op; quia

alha;

eft

homo eB alhni

ilU przdicari poteft. Dico, quod confcqucntia nori valet

,

fic»adf dff'

vt

,

Quarta refponfio Boetij fic intelligenda cft, Genus vrrobique pars cft & totnm , id cft , partem diftindle importat per modum totius.appropriate tamen prasdicatur vt totum, id cft.habens ,

Modm Jigni-

vt albedo

;

diuerfa

fic

mutatio , quoad diflinEle importare , fic conccdo conclufioncm , ncc quoad aliud valet iimili-

deeU-

&

princi-

forma autem

tificialis

lioet^

home.

creto

dtu abftradki

15.

ifte

Primi niodi, qui funt infeparabiles ^ fignificato, vr fignificatur pcr talem didioncm , non relinquuntipfum refpectu cuiufcunqucprsdicati; licct n6 fint illa,qu^ vniuntur,f unt tamcn formalia principia, feu rationes , fub quibus fignificata vniuntur. Idco tales modi repugnantes,caufant faIfitatem,quando funt circa idem fignifica-

rcfpc-

modum

indiffcrcntia cft pcr

, quia illa difiundionis ad :

aliquid autem fe habens difiundiue ad multa, fcquitur aliquod illorum, quia pro quocun-

qucpoteritvcrificari,fic in propofito.

Ad feptimum dicendum

,

<ju6d dcfinitiote-

tius, fic dft inteIligenda,CMMi nihil

cui nihil deeft

,

eft

requifitum ad ipfum

animalis,nihil dceflin

extra,id eft, ;

fic

naturs

hominc de natura anima-

noh tamen cft prxcise illa narura

in

homine.

Ad o6tauum dicitur , vt prius qu6d

eftfalla-

lis,

,

cia Accidcntis.

Ad argumentum contrahocOranequod praedicatur

,

prazdicatur fub ratione alicuius Vniucreft de pradicari fignato , non amem quia alicui inquantum ^ixdiczi pricdica-

Vcrum

falis.

exercito

;

tione exercita

,

qu2

fit

pcr

ejji ,

cxtrancatut ratio

Vniuerfalis.

quidcm motantum includit naturam fui communis,tamen fignatam,

Ad nonum

do, quod per

dicitur dnpliciter,vno fe

fuppofitum communis

& nuUum accidens fe, ficut <]Hid,

nec

;

ide6 neccft corrupribilc pct

communc

;

fcd vtruuquc

fceundum

fcilicctper accidcns.

Aliter dicitur,qu6d Specics

duis

,

,

eft coriuptibilis

corruptibilis ,ex

;

,

vt cft in indiui-

fecundura

fc

ver6

eft

in-

hoc, qu6d fempercontinuatur

pcr fuccef&onem in diuerlis indiuiduis. •

.-

uinimHl

16.

.

i

Qu£B(lioXVII.&XVIII. i^nimal cumjit Genut.de homine

,

equo

,

(jr

ioue prjtdicatur ,eju£ differuntafe inui-

cem

Specie,

Qjr

non numero.foliim. Oap. cod.

XVII.

Ti o

>E s

103

Ad primum argomcntum dicitut,qu6d Gcnus inquantum Gcnus , non prxdicatur dc plunbus numero

differcntibus

,

pcr accidcns

nifi

Vtrum diffcrcntibus Spccic conuenienterponAturin definttione Generu.

ficut

,

idem, fecundum cxtrancam rationcro,potcft

cllc

Gcnus , & Specics. Contta , inquantum aiiquid przdicatur dc pluribus Sjpccie difFcrentibus

-^^ *'/*'*"*'*•

oW#/7i#.

prxdicatur dc

,

nutncro drftcrcntibus ergo non cxtrance. Anteccdcns patct , quiaad differre Specie , fequitur differre Humero , confequens prxdicatur de an:

&

tecedcntccum rcduplicatione. Vidc cicatos j^ jtrrmuinta

fnfMH* t^uiu^

n*-

}«//?. 15.

Idco dici poteft.quod definitio Speciei, debet

/^ V6d non videtur;

qnia ponituraddiftinV^gucndum Genus a Spccic , qnod non contingit,quia Ctqakai, differentibM Specie : CTgo,dif-

feremihm mimero,pet Atiftotcleni j. Mctaph. cap. dc Vno.contex. i i.fcd dijferemilnu mmert ponitur jn degnitionc Spcciei Antccedens autcmnon idiftinguituc ^ Conrcqucnte. Itcm, ifla particula ponitur ad didinguendum Genus a proprio,quod non contingit ; crgo frufir^ ponitur iergo,&c.Minor pater>quiaaliqua gencra intermcdiahabenr propria , vt numerm,figura, triangulM , &cc. aut crgo ifta propria pracdicantur de differentibus fpecie fic fcquitur propoHtum quia hzc parricula tunc conueniret Proprio,autnon;&: tuncnon erunt propfia,quia :

&

;

:

propriil conucrtitur

cum

eo, cuius eft

Iicm ,n conocnienter ponitur

propnum.

tunc pr^tdicnri

,

de plurihtu differentibm Specie per feineft definito; &n hoc,crgo differentia Spccie.pcr fcfubiiciuntur Geoeri , fcd hoc eft falfum ; ergo & primum Ant«cedens. Prima confequcntia patet ex ratio-

«e pcimi modi per fe.Probatio fecundit pet flmile in aliis relatiuiSjt^/^/Mm enim pcr fe refertur ad dimidiumietgo dimidium pcr

Idem

fe

refertur ad duplnm.

oftcnditur ratione;quia nihil dicitur per

ad fuura per fe correlatiuum. Si enim ad corrdatiuum per accidens,cum illa contingac eflc multa, idem per fc dicercturad multa, fe rclatiuum.nifi

intelligi

tum

cum praccifionc, fcilicet differentibm tan-

nHTnero,

& fic non

fcquitutad

differre SpeciCt

differre numero.

Vcl potcft dici,qu6d fpccics pratdicatur immcnumcro , Genus vcro non: quia medianteSpccic. Ad fecunduni dico , quod Proprium nuUius diatc de difFcrentibus

cft,

inquantum cft Genus^fcd inquaruum cft Spc& ita conuertitur cum eo, inquantum prx-

cics

:

dfcacur de pluribus

numcro

inquantum

aptum natam

eft

monftrationis

fubicdlum de-

effe

& hoc folumeft

;

,

inquanrum

;

efl , pcr Ariftotclero primo Pofteriorum.inquantum autcm definitur,habct Gcnus

^uid ejt, S: ^uia

& difFcrentiam,& itaeft Specics. Ad

tcttium dicitur,qu6d

differeiibM Specie,idc(i,de

qus tamen n6

fic

intcUigitur

illud,
Spccicbus difFcrctibus,

differunt Specie.vt oftcndit latio.

Aliter ncgatur confequentia fecunda

quia ad

;

aliud per fe comparacur in Antecedente

Confcquentc. Conccfsa tamen
qu£ pcr fc liumero

,

fubiiciunrur Gcneri, t^ntiim diffcranc

quia difFcrcntia Spccie non difFerunt

vbi Ariflotelcs illud habecpro inconuenicmi in

elidifferens

duo,non

cft

:

vnum cfrentialiter. Tum etia ex pro-

prietate relatiuorum

;

quia func fimul natura, cx

libro Przdicamencoru,cap.dc../^<^<(/i^M<^.Si

enim

A pcr fc dicatur ad C,& B.crgo C noq cxiftehre, non eric A,& B poccft cflc quantum cft ex fe', ergo A crit, ctgo fimul erit, & non crit. Probatio falfitatis principalis confequcntis quia quz per ;

Spccie, fed

numcro tantam «ccipiendo ;

differen-

qu6d

,

Specieiqux funt difFercntia Spccici quia coromune , in plorali prxdicatur de fuppoficis

multis fimul;

& tuiic

differemia Specie icci'

pitur.vt dicit <juid,teffe(ku fuppofitorum

non

la

fuiit

Specie dicit cic

fcd il-

difFcrentia Spccie prout differentiit

modum:

ficui

Gcnus

^m'^,non vc dicic rW«m, fed

difFcrcncia

;

non

cft,yt cft

Genus

Spccics

;

di-

ficuc

eftdifFerencia, fcd Specics; ficuc

mutta genera,id cft,multa fuppofita Gencris,non funt multa genera, id eft, mulra,quibus applicatut Genus , & mbdus nec cft oppofitio modi ad :

quid

nec e contra.

,

fcfubiiciuntur Generi,funt tantiim intentiones: fuhiici

cnim cum

fit

intcntionalc.ficut

& pr^dicA-

ri,tantum competic inceniionibus pcc fe, fed illac intcntiones tantura diffcrunt per marcriam , ctii applicaiirur: igitut

Gentis Autem

non de vna Specie foln pr/tdi'

ctnuf^fed deplurthtts,^c, Cap. eodcni.

dy^sTio

tantum numcro,& noti Spc-

XVIII.

cie; qui;» Differeniia fpecifica eft diflfcreniia for-

yniuerfaliter autcm diffcrcntia accidcntium per ^ibicdum,eft tantum materialis. Ad oppofitum eft Porphyrius. Adqu£ftioncmdicendum,qu6dconuenienter

inalis

:

JnGenmneceJfariore^uirdtmulta4 Species. AMot4.T«p.eM^.y.f!r j.M#f«/*./r«f.io..CThoni.i.

JUStrit.

P«/f.

ponitur vt difrcrentia,quia per illam pacticulam, Vniucifalc defcendit in ipfum
i.S' '" I.''. 1 9 .f .^.iwi.i.AlcxaDiet tib.H»tMrMlimm ^q.e»p.ii. K\bcttaitr»3.^.PrtdfeMi.esf.S.lo»B.Kng.9c Titz(.ftiftrbaM-quifi.Soi\i%q}^t if*e'* *^ »• Tolet. j. d*

quam Genus

Spte^i /iy j.Louanien.f.

leit.

per di^crcnciam. Eft

Vniuerfalis prMlicMri de pltnibm

uiditui.in pluribm Sptde

poniiur, quia definitum Scoti oper. Ttm.

,

eft l.

&

,

enim

qux

numero

ratio

per fe di,

& iltud

telatiuum per

ie.

I

%.Vntniffpartr ^.Fonfeca \.kU-

/«^A.r.i g.f i| .Sinchez /r(.) ML I i.Mcfineto r.
G/nrr/^.
Compl.

di^.6.d* Sfeeit j««/>.t. Aucrfa ^.la.Ug.ftfi.^.

F

X

}

& in

,

tiaSpecie in fubicdlo ,pro fuppofitis huius

Capitulo de Relatione.Tum ctiam exratione ree^go habitudo cft de efTcntia relatiui:ad diucrfa auccm cft alia,& alia habitudo ; crgo quod pcc fc eft ad

cft

quia folum inquantum eft Species dofinitur,cijm defubiedlooporteat prxfupponere, Species

quod eft inconucniens. Tum propfct aucHoritatcm j.Mecaph. cont.io.in Prxdicaro. c.dc Relat.

latiui;quia cins effe, efl habcre fe ad aliud

Racio

difFerentibus.

affumpti cft, quia Proprium fo]um eftalicuius,

Qu6d

^,. »i

Super Vniuerfalia Porphyrij

I04 QVod

Atgum*nt» fr»p»rte *fprmitMtiuM,

i quia illud ponitur in eius dcHnitione , ergo efl de ciTentia eius. Item cap. dc Specic dicitur , Gtntre vno , Sfecithfu OHttm pUtribtu , quod probatur , femper

enim

/ic videtur

diuiHo Gencris , quod quia Gcnus de fua ratione diui-

in plures Specics

poteft probari

;

fit

ditur per Ditferentias oppofftas

, vtraque autcm aducniens Gencri Spcciem confticuit. Ex hoc concludit Boctius in Lib.DiuifionHm, qu6d fub vno Gcnere minus duabus fpeciebus

e/Ie

non polTunt. 4. Topicorum

Item

Contri, hicmodus dicendi non videtur efTe ad propofitum , quia proccdit deintentionibus, ac fi fupponcrctur in quatftionc intcmionem Spccici vnam clfe , quz rcfertur ad Gcnus efTcntialiter

& dubitaretur

,

quodnon quzritur fcrtur ad

Speciem

accidit fibi

;

,

fic,fi

an intentio Gencris

quia Genuspcr

non hanc

fic referri

natura Generis cap.i.

Gtntrit flurts Jknt Specits

Sidtfirn&a Sptcit

II.

Gemu j ,

& infra cap. 4.

dr Gtntu,mMOptrttttnim dtpMt-

itflriutttr

& infr^

ejukm

,

Quomam

:

,

Genm

Ad hoc

prddicari.

etiam funt multz aliz au£loritat$s. 7. Metapb. in libris Logicalibus , BQctij , Porphyrij

&

&

cap.

1

1.

Ad oppofitum , Sicut fe habet Species ad Indiuiduum , dc Genas ad Speciem ; fed Spccies non rcquirit malti Indiuidua , crgo nec Genus piultas Species.

vel illam

,

Minor

patct dc Solc, Phoenice,

vnde

:

ad multa. Necqu£ricur,an

natura Spccici

eiti

^cd

ti

non

finc

A.applicetucintentio Gencris,cuiapplica-

rctur

fi

C,D,

niultis naturis ,vt B,

applicareiuc

refpedu illius naturz,(cilicct A. Et fic intelleda quzftione , neutrum membrum pofitionis eft ad propofitum. Item , non vidctur v.cra , quia impoflibilc cft aliquid eflc aptum natum dici de pluribus ,nifi illa pluca ab intcllcd^u pcr diuerfas Species apprehcndi poflint; fed fi fic poflimt concipi , crgo

intentio' Speciei

adu quia ifte cft , qu6d

plures Species generis funt ip

adus naturz , inquantum

;

dicitur Spccics

aftu concipiaturab intcllc£luperSpeciem intcl-

fecundum hoc

ligibilcm; quia

fit>i

attribuicuc

Dicitur , quod non eil Hmile , quia de ratione Generis efl: diuidi per difFcrentiasoppofitas^quz cum Gener(p condituunt ad minus duas.Spccies:

ribusdifFerentibus.Spccie ,crgo plura difF-rcn-

iKm

lius

eius dcfiniiione zqualiter poniiur

Speciei

diffisren-

numere acqualitcr ponitur in dcHnicione

Speciei

ficut diffirtntibiu Sptcit in definitione

,

Generis.

Ad quzf^ionem dicitur , quod Genus fiue fumatur pro intentione , fiue p|ro illo cui applic^tur intcntio, nonrcquiric niultas Specics aAu, vel poteniia. Quod oftendituc de intcntionc Generis, quia illa rcfertur ad intencionemSpecici , vna ergo cxiftcnte Specie , erit Genus;

&

quia rclatiua funt fimul natura. Similitei: oftenditur de fundamento intentionis, qpiailludeftquid^atcrial.einSpecie : im-

aurcm aliquid cire fine fuo matcriacft Spcciem efTe , infi Genu$ modo ; tamen /icut Vniucrfalc rcquirit

f>ofEbiIe eft i

>

crgo impoflibile

fit illo

mulca aptitudinaliter: quia dcfinituc per *ptunn natum prtdicdri dt pluribm : Gc zd racioncm Ge-

aliquid eft

, fi

aptum natum

tia Specie, funt apta recipcre

non Hc autem Species defccndit in Indiuidua. Contra, squc enentiale e(l cuiquam , quod in fcd

:

igitur

illa

fi

aptitudu

igiiur

fi

aliquid

de pluv

przdicationcm ilad Gcnus:con-

fufficit

fimilis aptitudo participandi :

dici

fit

,

fufHcit ex parte

Genus adlu proptcr

talem aptitudinem , illamulta quz participanc ipfum apticudinaliter erunt a6ku Species ergo omnc Genus nnultas habct aftu Spccies. Alfumpium patet, quia zqualc eire fufficit vtrique cor,

celatiuo,cum

fini

:

fimul natuta.

Poteft igitut dici ad quzftionem,

tioncm Generis requiritur, quod ad:u Species, fed

quod ad

ra-

ruultas habcat

nonquz cxiftant aftujvel

potentia,

que

^xiftent ibus,&

nem

qu6d adlu habeant

aptitudi-

participandi Gcnus, quia talis adualitas cft

illorum inquantum dicuntur Spccics Gencrts.

Ad argumentum

in oppofitum

,

dicirur

quod

fimiliterSpecics ccqi^irit multa indiuidua aptitpdinaliter.

Per hoc ad argumcnta in oppofitum. Omnes audoritatcsintelligcndz funt dc aptitudinc,non de z(k\i , vcl potcntia. Differt autem aptitudo a

naturz tantum applicatur intentio Speciei,qu6d illi naturz, quz eftinhacnatura, adhucapplicatur intentio Gcneris,vr prius ; quia adhuc cum concipitur minijs habet dc intcllcdln , qu.ini il-

requicicur

qu6d

dicatut

etptitttdinaJittr

pluribiu Sptcit difftrtntibtu.

Nam

potentia.

fccundum

aptitudo

fc in aliquid

gnanria. Potentia autcm

eft inclinatio alicuius

,

magis non rcpuordo ad adlum. Po-

vcl

cft

reft igitur

potcntia effe fine apiitudine , vt pofgrauc cfTc furfum^ non tamcncft apium

lud

,

quod

Spccics

eft

DifFercntiam

;

&

,

& dcfcendit

ita eft

in illud per

refponfio ad propofi-

tum.

Ad fecundum

priuatione ad htJritum noft eft natttralis regrtffm . S ic nulli vniuerfaU , quantum eft ex fua forma , rc-

dicitur,qu6d non fufficit ad , pofle concipi ab intc]lt per eandcm fpeciem, per quam runc, cum eflcnt , nunc funt multz Spedes a&u ; qui at^us rcquiritur ad Speciem in a^u, quia tunc in eorum intelle6lu cadic Genus,

pugnat

ficut

flbile cft

ibi cfTc , quia repugnat ci fecundum fe. Ei apticudo eft fine pocencia , vc czcus eft apcus natus ad vidcndum; nHnlenim dicitur priuatum, nificum eftaptum natum habere habitum , fecundum Ari.

ftocelem in Poftprzdicamencis cap. de Oppofitis cont. 27. &j.,Kietaph. cap. de Pciuacione.

Non

eft

aucem

dici

poffibile ccecum vidcrc,

quiai

demultis; hzc tamcu aptitudo im-

27f-

quod tantum a£lu concipiantur pcr Specicin

Suftinendo primam pofitionem, dici poteft ad ptimum argumentum contra illam, qu6d fi huic

,

Mo4ui <5(firM.

intelligibilem ab indituduis acccptani Mjuando-

d(

neris

mtdm

'

fit,

imentio Spcciei,

;

4Ifit

primo re-

fe

& conHmilibus Spccicbus.

tihtu

Aftitud» ^uid.

funt multa ,de quibus

licet

fioribtu Spiciem

dtndi.

non

ponitur pro Gcnere. Item in alia conndaratione dicit

&

re^n-

vt quia

multa, quibus applicctur intentio Spccici, fed tantum vnum , fcilicec G. an illi nacurz , fci-

li MJfigntUHr

df(4

,

dicatur.

H Species przdicatur dc zqualibus cum Gcnece, interimitur qaod

amnu

^f

pediri poteft

efle Speciei aliciuus

,

&

&

& quando eranr. Aa

-^^ tfgumf-. '*'

Qusftio Ad tertiura ncgatur prima confcqucntia: quia forma Solis nata c(l cfTc in alia matetia, quam in qua eft> quantum eft dc fc , ncc tamcn eft aliqua

6.

5.

M*dm di-

undi.

XIX.

loy

in efwi, ide6 ratione totio&dicitur prxdicari

\\\

Vnde patet difFerentia pratdicandi inQualitatcm & DifFcrentiam , qux diuerfi-

tfuaieefuid.

ter

matcria alia , nata rccipcrc talcm formam ; quia fi talis argumcntatio tcnerct in aptitudine , (cmpcr cfret aptitado in vtroquc cxtrcmorum, &ita

tas prardicandi

fumitur \ diuerfis modis effcn-

di qualitatis

&

potentia

in vnocxtremo, non ; quia aptitudo impeditur i potentii , nid proptcr dcfcdum aptitndinis in aliocxtrcmo.

Contra folutionem quxftionis. Si przdicari 3 in^M»i,cft pra:dicare efTentiam permodum ef- Ccntr» ccr*^nntm. "'" fcntiac crgo h«c eft przdicatio in quid , Homo efl '

Nota, qu6d fimplicitcr teneri potcft; qu&d Genusnoncft aptum natumdicide multis,nifi quz concipiuntur ab intellcftu: in quorumintellcdu eft Genus, & huiufmodi funt Spccies

lapi^.

aftu,

&

fiiie

cxiftant

fcquitur

fic

,

,

fiuc poflint cxiftere

,

vel non;

qu6d Genus fcmpcr multas ha-

,

diffcrentix fubftamialis

,

vc

patet.

;

Itcm,fi prxdicari in ^uid, cft pracdicaie ef-

fcntiam per modum eircnti«,& illud non eft vniuocum rebus diuerforum Gcncrum quia necef;

fcntia:igitur

hzc

particula,»'»^M(V,non conucnit

rcbus diuerforum Gcnerum; crgonccGcnus htc definitum cft vniuocum omnibus illis Gcneri-

bct Spccics adlu.

bus.

I» eo quod quid diuidit Gentss a Differentia,

fentiam fubiedi , pcr modum cfTentiz , quod lapu , vcl aliud difparatum non przdicat circn-

Dico quod przdicari

in quid, eft prardicare ef-

Stluti».

&

(jr

communiter accidentibw.

Cap. eod.

tiam hominis

,

modum

per

ptzdicaturdchomine

C^V ^

T

S

XIX.

o

I

Vtrum

hac fArticula in qaid, conuenien-

non vidctur

,

quia illud praedicatut

i»^Mi
ad intcrrogationcm faftam petijMidy vt patet ex probationc Porphyrij tale non cft Gcnus hic :

definitum ; quia fiue quzratur de re , fiue de intentionc Spcciei, non conucnienterrefpondctur tamen pet Genus , vt denotat intentionem ,

&

Genus ficfumptum dcfiniturhic

,

vt

didum

cft

prius.

poteft conccdi , qii6d pracdicari przdicare cdenriam permodumcf^ fentiz,& hoceft vniuocum^IicctefTentia non fit

& ibi, ad przdicari vniuocc, quia przdi-

k Differcntia,per

Potphyrium,fed hoc no

Dijferentia enim fitperior prttdicatHr de Diffirentia

perfi primomodo, pcr Ariftotclcm y.Metaph. cont.45 .& non ficut Diffcrentia; quia tunc

inferiori,

perfcipfum defcenderct fuperius in hanc infcriorcm Differcntiam ergo prxdicatur fuperior de inferiori »'» (jnid. Item, ponitur ad fcparandum Genus ab Accidente, quod non contingit quia Accidens prxdicatur inquid quia in omni Gcnereeft reperirc

dico, qu6d duplex 4quzftio de Specie fumpta pro intcntione, ^"^ "i"*""*"*• fcilicct ejuid efl,8c ^uid pradicatur. Quid praMcatur cft propria quzftio in intentionibus , fic coneft

&

ucnicnter refpondetur per Gcnus , vt hic definituf. Vt quzrcnti cjuid pradicatur de Specie,, ben^ refpondetur Gemu. S\ autem fiat quzftio cum

;

Ctntlujit

V*Strif,

eft

i

.

& in ^uale

,

tanquam pet

pri-

mos

prxdicandi modos; igitur per illa defccndit Vniucrfale in fpecies , Genus autem non pra:dicatuf in K»/«.

ijuale

,

ris

§iuitlitiu,

(^

in moJ» frtdi<mnJi.

,

igitur in ^uid.

de fundamento Specici in

Ad fecundum

fuperior DifFcrentia

Genus refpcdu

cft

Contra quia ,

fi

fic

,

ergo in omni Gcncre funt

tria gencraliflima, fcilicet

Specicrum,& duarum

DifFcrentiarum.

Itcm fi DifFercntia infcrior fit Spccies ,ergo habet propriam DifFcrcnciam fuperiorem in fe, vt Genus , aliam DifFercntiam fuperadditam,

&

ita illa DifFetcntia pati

rationecrit Spccics,

& ifta habebit & illa alia Differentia non

refpcdlu fuperioris DifFcrentiz

aliam Diffetentiam

,

non

,

erit

,

,

&

ica nihil erit cognofcibilc ; quia deucnirc in primam illarum Differen-

tiarum.

Ad hoc igitut dicendum ficut di(ftuni eft,qu6d tota coordinatio Difterentiarum leducitur ad

cap. 8.

dens

Przdicamentum, Sed difFerentia fub-

eft

Ad

tertium principalcdico ,

,

qu6d

nihil

prz-

refpedlu cuius cftacci-

, fed refpcftu cuius cft Gcnus , vt celor non przdicatur de Subftantia in fuidt fed de albedine rcfpedtu cuius eft Gcnus.

Exhocenim

quod imporcat formam,pr2dicatur in^M4/;,fed cx hoc quod importat fubftantiam,pra:dicatur I.

,

quia tunc non fubftantia effet ptius fubftantia , etgo ficproccdendo , infinitz crunt piffcrenciz in Genere fub-

poteft effe in alio Gencrc

dicatur in cjuid de illo

>

Sfoti optr. "Tom.

infc-

riotis.

coofdinationem Specierum.

DifFcfcntia accipitur a parte formali,

ftaniialis pra:dica(ui in quale tjuid.

non

DifFerentia

przdicatur in^««'<^de aliquo, refpedu cuiuseft DifFcrentia , fed refpedlu cuius cft Gcnus , fed

& ideo pr^dicat clfcntiam pet modum informantis & qualificantis 6c ide6infM4/f.6.Topic. przdicatur in^M4/f abfolutc.

& Cicpradica-

cjuid.

quod

dicitur,

tum autem

Nota qu6d Qualitas qu^

,

przdicatur fundamcnturo Gcne-

ftanciz

,

HtfftrtnttM,

propria fundamejitis

Intelligcndum quod przdicari in^«iW,eftprxdicari efTcntiam per modum eflenti* , hoc eonucnit Gencri ; quia genus accipitur a partc maidco przdicat efrcntiara per modum teriali , fubftantis , qui eft madus efrentiac. Per oppofi-

&

Diftrunt

ifta eft

&

Topicorum. cap.74.

Porphyrius Diccndu, quod

conuenicnter ponitur,quia^rrf
,

tione exercita

:

;

habitudinem.

Adprimum argumentura

poteft: igiturfruftra ponitur. Probatur minor,

Ad oppofitum

eft

cari dicic

effe

Itcm.hacc patticula ponitur ad diftingucndum

quid, per Ariftotelem

iliis

Ad fecundum

re hic,

Gcnus

,

vniuoca;qiiiafufficit efrentiamfimilitcrfehabe-

Vitlecitacos qutH. 15.

QVod

illo

,

illo,

mejuid,

ter fonaturindefinitione Genertj.

quia non modotantum

efrentiac

nam

& communc prxdicatur decontentis & de cft manifeftum.

fupcfius

fub

;

F

3

Etenim

"^

.

.

.

Super Vniuerfalia Porphyrij

io6

& hoc fignificat

terminationero vltimx fornije,

^tenim frtncipium qutddam efi huiufmodi Genus enrum cj^uxfub iffofunt Specierum.

modum ^uid, & per fe d;(5tum.(k ideo fecundum Porphyrium pradicacur in (juid. Ratienale

pcr

aucem idem

Q_V

iE S

T

mx forma:

XX.

o

I

nominantis

ytrum Gentisfitfrincifium Specierum, P.

Thom.

Opufr.4%. Triia.i.cap.4. dr in i. d. 15 qutft.i. Art.i. Paulus Vcnetus eap.de Speeie. Sanchcz lib.^.qutft. Brafauol. fuper h»nc queft. Rodriguez Mcrinero c»p. de Genere qutft. 4. Suarez Tvm. i

i. loan. Ajig.

iiidem ,

Metaph.

ej-

dijp.^. quift. j.

rif.qujift.j.art.i.

Gcneris,

yH
difti. j.

Ruujus

tamen per modiun qualu &c de& ideo apud rationem conceptus ,

,

,

& diffcrentiaE funt exttanci.

Et propter rationes

cundum rem; tes torius

,

fmtius.

cipium,& principiatum; quia principium, piincipiatum diftinguuntur. Scd Gcnus eft

autcm fccundum rcm,

nihil aliud efl prater res

Icem,Genus prxdicatur de Spccie pcr fc , ha:c cft per fe Homo efi ammal\ fcd quod pratdicatur pcr fc de aliqiio , non eft diftindium ab illo, ergo cft idem fibi. Itcm, Genus eft totum refpc61:u Spccici , crgo non cft principium eius. Confcqucntiaprobatur;quia principiumcft fimpiiciusprincipiato; fed totum eft compofitius co cuius cft ; & Antc;

cedcns patec,per Auflorem in htera, cap.de Spc.cic, vbi dicit , Genut efi totum refpe£lH Speciernm.

Adoppofitum

Auftof in literaincomparando tcrtiam fignificationcm Gencris ad primam ,'vbi dicit , quc)dy?t«f Genmtertio mododi6lfim, efiprincipium Specierum ,fic Genus prirnomodo diSfum,

modum partis.Verbi

efi principium multitudintf.

Ad quxftioncm dicendum, quod fic,fumendo 6enu4 pio natura, in qua fundatur ipfa iritentio, non pro intcntione quod declaratur fic Ge:

,

iws cft eftentialc principium cognofccndi Speciem ; ergo eft cftentiale principium Spcciei. Confeqtientia probatur; quia definitio faciens fcire definitum

definiti,quod

do

,

cft

,

exprimit eftentialia principia Spcciei folura, proprieloqucn-

quia nihil proprie dcfinitur,nifi Specics.

Antccedens patct pcr Philof 6. Topic. Scd fcicndum , qu6d efTcntiale principium

trineipium

du-

fignificant parics

Spccici cft duplcx.

Quoddam fecundum

quod

cuiufmodi funt aliud fecundum racioncm,

eft

materia

,

pars rci in exiftentia

&

rationie

,

©•

partes fecun~

par- dum rem. ,

per

Genus hominis, pu(ccundum rationcm. Nam

gratia,

a fua prima impofitionc imponitur ad fignifican-

dum partem hominis

,

puca habens animam fenfiti-

;

;

fignificat

,

paitcm pcr

modum partis

,

&

ideo dc ftatua non potcft prsdicari. Per hoc ad ratiobes dicendum , qu6dnoneft Ad inconuenicns idemcrtetotum,& partem diuerIdeo dicit Boctius

fiiTiode.

quod Genus nitione vero

rattmes.

Hbro Diuifionum,

,

in przdicatione eft totum,in diffieft pars,

i^mpittii autemfic, quod Species

efi,

qua de

pluribt^ differentibtdi numero in ee qu&4 eiuidfit,pradicatur

fortria

:

rem,

Qjv c^«

&c. Cap.

,

5

s

T

I

XXI.

o

hacdefinitio SpecieiySpccits eft

difFercntibus in eo conuenienter data

.<*

Aaeiio'esc4p.deSpeeie.Okam

i.

Ldf!.

quac

numcro

quod quid ,fit

parteZog.eap. ti.

^in

textuali cap.de specie. loan.a Magiftris j«
Lt£. loan.Angli e^Brafauol./«^
.Mc-

lincro cap.^.de Specie difput.iJiueft.^. Rodrigucz qUeft. I. de Specie oM. 4. Fonfcca f Metaph. eap. ig qHtift. II. .

fed.

j.

Hurtado dijp.y Log.feB.

1. Ruuiusfi»/>.i/»S/>««*.

^ qutft.ii.fe3. Vide reconfitutKine Sptctei, ^ diftinQitwGeneri*

AacxCa queft. II. Logfeii.i. ccntiores
1.

tr Tnfferemit.

;

minato , quam Spccics importat raodo dcterminato, 8c hoc, fi illud nomcn imponatur ad fignificandum illam riaciunem , prout fumitur vel a materia, vel i forma. Nunc autem Gcnus , puta ««iwA/,noneftprincipium Spcciei , puta hominir,

ptfmo modo , fcilicec fecundum cffe; quia fi fic , tunc non verc przdicarctur de ea , ergoeft

&

principium Speciei,fccundo modo ideo fi hodebcat dcfiniri ( cum definire fit aftus rarionis)in eius definitione dcbet poni <*»fW4/ tan:

tno

quam principium Specici fecundum rationcni,& «quc

rationale, Et ficut in rc,natura materiae cxtraneatur naturae formac , ita quod neutrumeft dicibilcde altero, ita apud rationcm, intcUedus

Generis extraneatur intellcdlui DifFcrentia; , licct eadem rcs importctur per vtrumque. Idcm fignificat animnl,

^

pra:dicacur dc pluribus

Clrca caput de Specie^quacritur. An hxc defi-

quod imporrat eandem rcm , fub modo indeter-

enim

4T>ijferentin

inter partes

cft

&

Sptciti

:

ftatua;

;

cnim

WjftntitfU

modum totius

per

lofoph.y.Mccaph cont.45.

eas, cjMAfitnt Generis Species.

5-

,

idem Speciei i crgo non potcft cflc principium Maior pacet. Probatio minoris cft duplcx prima eft ha:c quia Geniu fecundum Phi,

Cenelufi»

& partcs fc-

uam quia tamen eam fignificac pcr modum rotius,& non pcr modum partis; ideo vcreprasdicarur de homine. Scd non eft fic dc parre fecundum rem quia a:s , quod cft pars materiatis

Speciei.

PtHor».

,

licet vtrumque fignificet partamen fecundum rationcm , fi-

ta animat, cft pars cius

&

fciendum , qn^d hsc

quia

partes

gnificant parces totius tes

QV6d non videtar, quia idem non eftprinnt-

eft

*<»/'.

de Qenere quift. j

fropam

,

eft diftercntia inter partcs rationis

Conirobr. »» Pnfatiene Ptrphy-

Comflat.

cum detcrminatione ylti-

fignificat

fcd

,

quod homo,

prjcter dcter-

nitio SpecTci, fcilicct

,

Species

tfi

catur de pluribiu numero differentibus

quid,

conuenientcr data.

fit

,

,

tjuapradiin eo

^uod

Quod non videtur

per Porphyr. qui dicit, quodGenw ,& Speciesfunt duo correlatiua , &• propter hoc neceffe eft in vtrorum^ue rationihus vtrifque vti.

Hic autcm

nihil poni-

tur,perquodhabeaturcorrclatiuum,fcilicctGcnus, ergo male definitur. Itcm, haec dcfinitio conucnit Generi.vt pater, quia fequitur, differentibtu Specie,eigo difFcrentibus numero,vt fupri. Item , non funt multae definitiones ciufdem, pct Ariftotclcra 6. Topicorum, ficut ncc multa; cflentiae

;

quia fi

fic,

noncfTet definibile ciim er:

go Spccies conucnicnter dcfiniatur fic, Gjuetponiturfub affignato Genere ; non conuenicnter definiturhacdefinitionc.

Itcm per hanc definitioncm

,

pontfiib Genere,

habetur.

T.

Argumtnta propartt nt' gaiiua.

QujEftio habetur, quod per fc

pcr feprxdic^bilis

:

non

cft fubiicibilisiergo

eft

igitiir aitcra dcfinitio falia,

quiaoppofita non infunt cidcm per fe. Diciturquod relaiiuc oppofita poflunt inefTc

cidcm

,

non refpcdu ciufdem ; quia

fed

fic

func

oppofita:fed prxdicabilc rcfpedlu Iiidiuiduorum, eft fubiicibilc

frintifmli.

bis dicitur relatiuc,quod eft contra Arifto-

feparatur.Spcclcs idcfinitione.

in litera, ihv.Non

Icem Specics non cft pratdicatum pcr Ariftocelcm I. Topicor. context.zo. crgo nialc dcfinicur pcr prsdicari. Ad oppofitum eft Porphyrius. Confimiliter

tem,

& contri, & obiici ficut fu»

dc definitione Gcneris. qu6d dcfinitio eius conueniens

Diccndum , fuprididum eft dedefinitioncGcneris. Ad primum argumentum dicitur qu6d Spe-

eft.ficut

,

ad Genus, & idco neceflc eftaliquam dcfiniiioncmeius dari , in qua poetiam ifta , Species efiqMponitMr natur Genus , fwh affignato Genere.A\\am autem comparationcm habet Species ad Indiuidua,non fecundumquam eft Genus,quia fic negat Porphyrius cap. de fpecics dicitur correlatiuc

dum quam

ditm
,

fcd fecun-

&

fi-

duplumjfcd cirentialiter,& per fe comparatur ad vtrunquc. Et quod dicitur (idem non bi accidat

refcrtur bis,)intellexit Ariftoteles

cft

quod accidens

non refertur ad fubie6lu,& terminu,

&

eft

autem

ficut innuic

ad inteUigtn-

intelleSim

&

intelligihile tunc non eft contra prxdida. Vel oportet diccre , qu6d idcm non refcrtut primo ad diuerfa,per fc tamen potcftrquia prim6 ad vnum.pcrfuam rationem:perfe veroad aliud, ;

fecundum rationcm fui Gencris.Rclatiuum cnim fecundum Genus,eft relaciuum per fc,quia includitin fuacfrcntia illud perquod rcfertur.lmpof^ fibile

eftenim abfolutum in fua efrentiaenentia-

fic Species fccundum fuampropriam rationem dicitur ad Genus; fecundum autcm rationcm fui Gcneris,fti!iccc

liter

includcrc relatiuum

Vniuerfalis

:

dicitur relatiuc ad

,

illa

de quibus

prxdicatur,quia<^iVi<^,conuenit fibiinquantum cft

duplum fecundum fe rcfcrtur fecundum fuum Gcnus ad/i^non eft camen omnino fimile.quia ibi

Vniuerfale

ad dimidium multiplex:

;

,

v.g.

fed

idc6 neceflc eft ipfara habere aliam definitioncm in coroparatione ad

correlatiuum Generis continet correlaiiuiim Speciei , hic non.Ideo prima definitio cft Spccici

Indiuidua.

propriafccundum fe,quia daturper

cftSpccies

:

Adfecundum di^um eft fupri,q.i7.

Ad tertium dicitur,qu6d eft definitio

,

vnius abfoluti,cuius fe , non func

indicans eius cfTc in

mul tar definitioncs. Specics autcm per

fe rcfcr-

tur ad duo.

Contra,faltem non habebit tunc nifi duasdetantum habet vnam in ; quia ficuc comparationc ad Indiuiduum , fic tantum vnam in comparatione ad Genus. Dat tamen Porphyrius duas in comparatione ad Genus, dicit enimj ^uidem ajfignatioyCciUcct prdelicari deplurihu*, &c. Speciei jpecialiJftm4teft,<jUdfiium fpecieseft. Ali*

£nitiones

Hm

vero erum jpecierum non jpecialijfimarMm

:

crgo ad

minusfunt duac alixprxteriftam. Hocconccdicur & dicitur quod fpecies potcft habere comparationem duplicem ad Genus vnam , vt ordinatur fub ipfo aliam vero vt Genus enunciatur dc Specie in propofitione. Primo modo datur ,

,

:

;

hxc dcfinitio Gtnere.

:

^/'««w

eft <jU4t

Secundo niodo hic

:

fub affignato ponitur Species eft,de

^ua Gc'

in to ^uod^uid eft prtdicatur. Contri.Liber Pratdicamentorum immediatiiis ordinatur ad Librum Perihcrmenias , quam iftc, fed in Pracdicamentis non dcterminatur deincomplexis,inquantum vnum enunciartur de alio;

mUydr

quiatunc in Lib. Pcrihermen.fuperflueretdcterminarc dc Nomine,& Verbo, qua fignificant incomplcxa fub illis rationibu$:ergo multo minus definituc hic Specics » vc dc ca enunciacur Genus.

Hoc poccft conccdi, & dici qu6d cantum povnam definicioncm in comparacione ad Ge,

nit

primum

cius

correlariuum, fecunda datur per pofterius , quia magiseftad propofitum; eft enim propria Speciei

inquantum

Ad quintum

eft

Vniuerfale.

poteft concedi

,

qu6d

definitio

noneftdiftinftum vniuerfaIeaSpecie,feeunduro Adfexmm. quod hlc de Vniuerfalibus agitur. Vcl aliter, qu6d non prsdicatur in ^i
&

Adfextum didum

cft

quxft.ii. in foiucione HnhentMr hte quA/i'

primi argumenti.

Ad videndum quomodo idem referacur ad quunturj» Cod.MS. duo pcr fe,& hoc didum cft in folutione 4.argu- Anici»n». mcnti.fciendum quod idem non poteft rcfcrri,ad 6. diuerfa primo ; quia illud competic alicui prim6, De hee vid* quod compctit ei per fpeciemfuani; illud auccm DtSirem compecit fibi per fe, quod compctic fibi pcr can- qM*.ji. 19. fam in fe vnde illa dicuntur relatiua prim6,qu^ prtdienmimtornm. func huiufmodi fecundum aliquid intcllcdum eflentialiter inclufum in eis , ficut rationc fui generis. Sicut medicina diciCur relatiuc ratione :

fcientiae,quz eft eius

Genos quac

Probatio primi;quia eft ratio

eflec

rcfcrendi

dax

fi

iteratur in ca.

fit,tunc illa relatio

qu^ Idemntnp»-

vnum ad duo extrema, primo,

relationes cfrcncialiter

;

non eft primo eadem habitudo,fed

quia ad duo,

dum fc, eft habitudo , Tunc.ctiam idcm habercc duas definiciones ; quia per vtrumque relatiuum zquc prim6 definiretur : confequenseft falfum} quia cunc pofTcc cognofci pcr gnofciper aliam.

vnam , & non co-

Icem,cunc idem pcfTcc fimul

&

non

accipio enim duo correlatkia, fcilicct

&c. 'Quod aut dicitur 4//4 mcM non Iptcialijftmn-

C referatur ad vcriique.fi C referacur ad A xqu^

nun,fcilicec aliz nocificaciones,non diffiniciones;

prim6

,

&

cciaro

ad

fi ,

igicuc

F

cfTe

,

cum A 4

teft

A

eflc:

&B & ;

poilic efTe

finc

prlmi

rtftrri

duf.

relatio fecun-

nus,& cunc hacc ratio,fcilicec,f«« /'•«iVwryi^ Gt^to/cilicet dtejtut, «wr.exponitur per fequcns ,

&

4-

nontantum fccundum diuerfa fibijjccidcntiarcferturad Gcnus,& Indiuiduaiqnia tunc

celem j.Mec. Item ad principale,per hanc dcfinitioncm non

cie,extrema habere duas habitudines

fieun-

contra hocpoteftdici,quod

per neutrumdefiniretur,ficui nec homo,licct

:

&

Ai

,

Gcnas. Iliud rcfcrtur ctiam ad Indiuidua, per definitur in hac fccunda dcfinitione crgo

pta,vbi qnaefitum

frimum

comparando fpccicm fecundum quam comparaiioncm cancum ponitur vna dcfinitio. Ad quartum didum eft fupra. AdqHtrtum. diucrfitas poterit inueniri

ad Indiuidua

Adargumentum

refpedu Generis.

poflet hic argui pro,

Ad

quia fecundum quandam diuerficatem tStum, fecundum quid notificant fpccicmjconfimiiis enim

fpccies

idem

Ctnelufi^ JJtHtrU.

r.

Contrijfi definiatur conuenicnterpcr Gcnus, quia ad ipfum rcfcrtur , crgo pcr fercferturad

qu«

ft.

XX

*d

,

Super Vniuerfalia Porphyrij

io8 iitveJB.requitur

A

ad

ftente

7Jitm pettfi tfferri

ftrfi

ttdfli»».

qaod C relatum ad

athbovfcilicec

& Bjfitnul cfrct,& non eflet, quiaeflct

exi-

A.& dcftrudo B,non eflct.

Pfobaiio fccundi , fcilicet quod poflibilc eft refcrri ad diueifa non prjmo probatur fic, quia refertur prim6 , & per fe ad primura corre-

&

referri per fe i non prihi6 ad correlatiuum fui Generis: verbi gtwzmultipUx, SiC fubmultipUx referuniur; duplum dimdium refcruntur } fed duplum prim6 pcr fe refcrtur ad dimidium , pcr fe autera non primo zAJitb-

&

&

&

&

muUipUx quod eft correlatiuum fui generis , & non primum dupli , fcd primum muUiplicis : multipUx enim eft Gcnus dupli & fithmuUipUx eft genMS dimidij fuhmuUipUx poteft efle non exi^ ftente dimidio ; fed dimidium non poteft efle, nifi cxi&ente/ubmuUipUci.Scd idcm non poteft refer,

;

,

ad quascunque diuerfa , quia fi ad vnum primo , & ad aliud per fc non primo , tunc primum

ri

quod non pofler eiTe fine pct fe quam c contrario fine primo, & cor^

poflet clfe tale

corrclatiuo

,

fclatiuo.Primojquia relatiuo

mul

fequeretur

,

non

cflct,&

ceflario eft

fi

ptiis

& diftindis reiacionibtis contincntisrefcr-

tur contincns ad illa plura contcnta.Similitet di^

idem

latiuum,& poteft

camen plura contincncia formaliter; quia pro-

cendum eft dc patte diGto ad pluces filios. Ad aliud dico , quod potcntia a£biua cefercur

&

rclatiuum pritencia,foIum refercur ad agere : muin jfcilicet pocentia pafliua non poteft cfle fi-

ne pcr

fe correlatiuo

duplum cuius

per

eft

fc

&

diuiduis,qu£ funtpcr

,

fimul eflet duplum zd

Ad

tertittm,

fe correlatiuura. AiuSkori^

coturarium p3cec,quia fi inccllcifius dicituc ad intclligibile, idem bis diad intelligentcm

tas in

&

citur,id eft,a:quc prira6,vel aliter,tunc

omne ae-

cidens habecduo corrclaiiua,fciIicet fubicdtum

& ohieQium. Ad aliud qudd ad quid rcfcrtur Ge-p nus,& Species;vcrura cft per fe,& non prira6.J

UuctifqH»

Ms. Antfi4r num.

enim Sffciei plures hominei funt vntu homo. Cap. cod.

Participfitione

primo cor>

effe:

& dcftrueretur

ad deftrudionqm, perfe correlatiui potcft tamcn efle econtrario extrcmum /»bmultipUx fine dimidio ; cuius caufa cft-, ,

fcilicet fine

Genus,& ad Indiuidua per fe; vnde Genus,quod eft primum correlatiupm,non potcft efle fine In-

rclatiuum ; fed deftrudlo yA(^»>«//«^/iVi , quod eft per fe corrclatiuum dupU, Sc nonprimumdeftruinir duplum : ergo fi dimidium poffet efle, non dimidif

i

fi-

cflct:quia exiftcnte dimidio, ne-

exidcme /uhmultipiici

non primo

*

adtu potentisadiiux. Ad aliud duo, qu6d Specics primo refertur ad

poflet eflc fine per fe cor-

quod vninn extrcmum

lo.

pcim6 ad pocentiam paffiuam,inquantum huiuf- Ad fetund/tt modi,fed per fe,& non ptimario, inquantum po-

C^V

T

iE S

I

XXII.

O

Vtrum iftaJitijerayVhxxzshommzs funt vnus homo.

:

quiatfle corrclatiuum perfe, tantum ponitefle Gcneris , non ponit aliquid pofterius Gene-

&

fle

:

oranc enim fupcrius abftrahit ab infcriori:

poteft ergo

Sed atguitur in oppofitumjfcilicet, quod idem

8. frim»fib'u-

edefihmuUipUx fine dimidio.

duo per (e, quia idcm continens dimulta contcnta ; ficut vnus numerus continct multos numeros. Similitervnapotentia adiua refertur per fe ad agcre , ad pati, vei ad potentiampafliuam:fimiiitcr idempater diciturad inultos filios pcr fc. Item , ad quidquid dependet Genus , Spexries; igitur Specics rcfcrtut ad correlatiuum Generis,& etiam ad proprium correlatiuum , & ad rcferatur ad citur ad

&

Bteund».

&

vtrumque pcr Ttrtitt.

fe.

refcrtur ad Genus , fecunperfcad Indiuidua:Species cnim prsdicantur per fc de Indiuiduis , ponuntur in definitionc cius;igitur depcndetad ca , & non ponuntur ibi vt Genus ,ncc vt fubieftum;crgo tantum vt corrclatiuum , vcl correla-

Item,Spccies per

fe

dum Porphyuum,&

&

liua fpeciei.

9'

Adprimam ekitHioiiem.

Diccndumeft ad quxftioncm vt fupra.Ad prinon rcfcrtur ibi vnum ad diuerfa piimo , fedcontinens in communi adcontentuui in communi, & quot Species habet conti-

mum dico,qu6d

ncns fubfc,tot habct contenturo. Simihtcr dico dc patrc. Et cum dicitur , quod idcm numerus poteft continere

muhos numetos

intelligendum

de pcr

eft

,

vcl fundamentis

alia rclatio

;

,

quia paternitas

rclatio

relationis; fit

auc extremis eft

in

quod

dico

cxtremo

fe

non enim oportet quod vna fubiedlis

;

in toc ,

ficut

vno fubiedo,

& hliationes in multis filiis,tamcn quotfiliationcs funt in diuerfis

vno parrcjvelquod cet

fit

vnum

filiis,

eft

tot funcpatcrnitatcs in

patcr.Continens crgoli-

materialiter,

& fubieftiue in com& perfc, cft

parationc ad plura contenta primo

Boecius de Vnitate,^ Vno eap.t. loanncs Angl.Biafauolus,

^ Rodrigucs fufer h«nc queji.

QV6d

fit vera vidctur ; quiafcquitur,parcicii. pationc Specici piures homines funt vnus Argumenttn honio,ergo plurcs,&c.Anteccdcns eft verum,per propnrte af,

Porphyrium; ergo & Confcqucns.Probatio confequcntii.Quia nihil diminuitur ab aiio,nifi ponatur ex partc eiufdcm extiemiifed participatiene /peciei ponitur in Antccedcntc k partc fubiedti, vnus non ergo vmu non diminuitur in Antece-

&

:

dcnte.

Item , quando aliquid fe habet ad aliqua fimfecundum quid , fi addatur fibi ali, quid dcterminans iecundum quid , ftat tantutn pro iIlo,fed vntttfe habet ad vnum numero,Cimp\iciter,& ad «/««»» j^mV,fecundura quid crgo cum fibi addatur in propofiro noracn (pccici, fcilicet i)omo,tAnium ftabit hic pro vnitate Specici, fic

&

pliciter

:

&

ergo firapliciter eft vera. Item fecundum Ariftotelem y. Mctaphyficas vniuerfaliterfecundura quod aliqua habent in aliquo indiuifionera , fic funt vnura ; plures homines in horainehabent indiuifionem; quiaforvera propofitio

eft

ma

:

hominis vniuocc

incft cis

,

ergo funt vnus

homo. Iccra

,

vccrquc iftorum

eft

vnus

Komo

,

ergo

plures homincsfunt vnushorao. Antceedcns eft

verura,quia vterque iftorura

cft fingularis.

Pro-

batioconfequentiac, quia oppofitumconfcquentis fcilicec tantum vntu homo, e/i vnm homo , non ftac

cum Antecedentc

,

fcilicet vter^ueifionimefi

vntu homo,ciuiz ibi attribuitur vnus homo , fubiO6lo,ad rainus produobus.

Adoppofitura, fi plures homines func vnus horao : crgo per conuerfionem fcquicur , vnus homo eft plures homines,confcqucns cft falfumj quia fua conrradidoria cft vera,fciliccc««AWAatno efipiures htmines.

Item,

firmstiua.

»

Qusftio

'

Icem in fubie^lo , 8c prxdicato accipitur idem fub oppoHtis modis , qui non funt fepatabiles k k Hgnificato , fecundum quod Hgnincatur per iftas didione$,ide6propoiitio falfa. ^* Ti!ArU

Adquasftionem diccndum qu6d tmmpotcd *ccipi categorematicc

ciamemis,

&

,

&

fic fignificac

diffcten-

ficde eo loquicur Ariftotelesf.

&

&

idem contex. u. <^4. Metaphyf. tcxt.8. cunc diuiditur ab Ariftotele ibidem 5. Mecayi$mm mnl' phy ticz in multos modos , vlcimo autem incM tifU». Vh9 ponantur quatuor modi , ad quos umnes prccedentes reducuntur , fcilicet vmm numero, vnum proportione. Si xmumfpeci* , vnumgenere , VHum categorematicum fe habet xquiuocc ad hzc quatuor , tunc fumpto vno fic , adhuc diftinguenda eft propofitio penes xquiuocationem vnius categorematici, pro tribus fenfibus eft vera i fcdproquarto eft falfa,fcilicet pro vno

XXIII.

109

prxdicacum i pluribus fumptis per mQdum plurium , quod ibi affirmatur de pluribus fumpcis permodum vnius; quiaibidtuifim»huic, & illi (eftenim fror^Mo fignum diuifiuum) hic coniun€tam in ambobus. Vel poteftconcedi , qu6d ftant fimul , tHntum vnm homo eft vnm bomo 8c vter^eftvnm homo; quia cnim frrr^M diftribuic pro fuppofitis diui,

fim , non exctuditur aliquod fuppofitum hic, t*mitm vnm homo , fub illa rationc , quia pro eis diftribuitWCT-^f.

&

Differentm verh eommu»iterfroprie,&

Qjr>ESTio XXIII.

&

numero. Si autem

Vtrumfrima diuifio Differentiajit ,

ficuc fortc verius eft

,

vnum fe ha-

hzc quatuor , vt ad fimpliciter & fecunJum quid , quod vidctur ex didtis Ariftotelisj. Metaphyficz context. 1. vbi dicitur , qu6d Ai vnum munero , fiquitttr vnum Specie , c^ vberius bec ad

Cencre

fitS'

Ca^i^.

git frofrie iicitur.

conuentens.

,

,

(^ proportione ,

minor ratio

vnitacis in

& non «coff«mo,quafi

fic

vno Specie , qukm nume-

&Genere qukm Specie.Tuncdicendum cft, qu6d propofitio eft falfa , vt vnum eft caccgoremacicum quia cum hic nihil fibi addatur conro;

,

Albertut traB.^.emp.i.Gktra i.fMrt.L»g,e»f.xi.Ctiet.eaf. it Difftrtnii». loanncs Angl. <^ Braf. fuptr h*ne qutft.

Conimbi Jne»p.deDiffertnt.fM*fl.i. Complut. Difftrenti» qutft.i. Sotusf.t^.

Ruuiut eaf.dt

dijp.y.de

Differntt.

^utft. 1. Meiinero t»p. 4. d» Digtrtnt. di^nt. 1 qf*ft. i. Rodriguei ^utft.i.d* Difftrmti» «rr. i.Didacusa 1 1 s v .

dijput.t.ijutft.^Ctbci.diffut.^. Wb^.i. A\ietia.qu»ft.iu Li>£.fta.4.

;

f

ccahens ad vnicacem fecundum quid,ftat tantum pro vno numerOtQ^Qi. cft vnum fimplicitcr. Aliccr fumitur vnum , vt cft (yncategorc-

macicum ; & ficdicit modum incelligendi tcrminumjpro fuppofito determinato.indetetminatc tamen , & bomo fic fumptus pro fuppofico, non ineft fubie£lo. Ide6 fic propofitio eft falfa, nihil cnim eft in fubie£^o , virtute cuius poflret vnus

4. argw "^***

M

homo confundi, & accipi

pro diuerfis;quia copulatio non confundit ; quia tunc hxc eircc vera in fenfu compofito,
homine.

Ad rercium

dico

,

cia, func indiuifa in

qu6d non valet confequenhomine , fiue in forma ho-

: ergo func vnus homo > vcl homo indiuiquiain Ancecedentefignificatur^omo.vt habens racionem decerminationis refpcd^u vnius, fed in confequcnce,vc decerminabilc. Ad quarrum dico,negando confequentiam. Ad probationem dico,qu6d iliud quod ponicur loco confequencis.fi fic vnu.vc hic , Ifte,(^ ifte fimtvnm homo : eft vera in fenfu diuifionis , liccc non compoficionis : non cnim habet pro oppofito , tuntum vnm homo , fed hanc , non pbtres , quz benc ftat cum Ancecedcnce ; <^aia h^c negacur

minis

fus

i

Clrca capitulum de DifFerentia.qujctitur primo Anhtc diuifio :

trirna dijferemia

communiter propric

in difFetentiam

,

,

,

i.

Argument» magis profrtt nt-

fcilicet

&

ftOfiic,fitconueniens}Qnod non vidctur ;qiiia noneftdiuifio generis in fpecies. Gcnuscnim

t*'"*^'

«que proprie dicicur de fpecicbus. Ncc totius in pattcsintegrales; quia totum nonprxdicacur de parcibus talibus, fcd diuifum hic ptxdicaturdc diuidentibus.

tunc hzc vox tria

&

,

Ncc vocis

in fignificationcs

;

quia

prim6 importat illa non fequcrccur ad diuidencia nec efrec ,

dijferentia

,

,

definibile;quiazquiuoci non pic.cap.i.

Nec

eft definitio.(S.To-

eftaliqua diuifio per accidens.Pa-

tct,quiainomnimerobro diuifionis intclligicur per fe diuifum,quod nunquam accidic in diuifione per accidens. Irem,hxc diuifio non eft per oppofita. Tumj quia

eft

alteri

membrorum vnum vni vnum membrum fe-

trimcmbris : ergo aliquod

non opponitur ; quia

t.incura

Tum ; quia ad quituraliud, fequiturcnim difFeruntmagis proprie : ergo difFerunt communitcr. i. accidcnte opponitur.

aliquo. lequituretiam

,

differunt proprie

communitcr ,& etiam fequitur,

difFerunt

, ergo magis

propric;ergo propric. Confimilisdubitatio eft dediuifione,quxponiturad declarandum definitionem Generis,ibi; Eorum
dc pluribu$,prxdicatur propri^, quod dc vno folo, communiter ; vnum etiam meuibrum videtur vniuerfaliter de diuifionibus, fequiad aliud,

&

pcr propric,& communiter datis. Ad oppofitum eft Porphyrius.

Dicendum , quod tales diuifionesfiincbonx; quia funt vocis in fignificationes , non vocis xquiuocx, pencs primum modum xquiuocattonis;quiafic xqniuoca prim6 imporcanc mulra, fed pcnes fecundum modum ; quia vox fic xquiex impofitiouoca fignificac vnum proprii , ex vfu ficuc ne ; aliud vcr6 tranhimptiuc , dicicAriftocelesi. Elenchoruro,cap.i. Secundut

&

&

modm

t. Ce»tluft».

,

Super Vniuerfalia Porphyrij

iio modus

efl e.x

Ad

Aivfumen-

runt : ergo funt multa

eo,qu<)ifolitifHmu6ficdictre.

priniuni argumcntUiT), pacet

quod non (e-

quitur ad diuidentia, neque definitur vt xquiuo-

& po-

eui"n,redfumpta in vno fenfu vniuocaelt,

teft definiri,& efTe principiuro confcqucntiae.

Ad

quod rocmbra funi oppo-

feicundujTi dico>

Ad oppofitum

Ad primum

gis propria prte

,

:

& v\ii^^nonmtigis propria, tjutdampro-

ejUAdaru communiter

:

8c fic vniucrlaliter

om-

nis diuifio non bim«mbris rcducitut ad bimembrem. Alia auiem membra pofita funt membra fubdiuifionis & ponuntur proptcr brcuitatem, loco diuifi in eo,cx hoc quod diuifum cft vnura ,

,

membtupv

Ad fecundum contra hoc debcnt imclligi fub

quod membra

&

nuUum fe-

fic

Sic etiam in diuifione feqycnti,

quitur ad aliyd. 8c

di :o,

prqcjfiojje,

quxdam differentia facit alteratum quacdam membra non funt oppofita, nifi fuma,

aliudjqujc

tucaltcratuin tantum.

eft

enim Socrates k Platone alteritate, kfe fene , vel iatnfuero vel iant 'viro. Cap. eod. ipfe

,

Qjr^STIO XXIV.

%.

opponuntur «
te

Non idem, quiacunc ha;c a&tm2.u\iz,Socrates fen<x,efi Socrates puer,elTei vera fcd hoc cft falfumjeft ergo diucrfum , & hic Camizut differens , vt cft communc ad omne diucrfum. Adquasrtioncm dicendum, quod propofitio crates puer funr idcm, vcl diuerfum.

:

Ctnclufi»,

fecundum zquiuocationem; quia fumpto
;

men differentia

proprie , vel magis propric , cft propofitio falfa, vc patei cx rationciftarum diffcrcntiarum.

Ad primum argumentum

&

alhtimeff,

Porphyrius.

Dportet extrema relationis nDiffert

,

Item,arguitur rationc fic,Circa ens immedia-

diftingucndaeft

principalis dipifionis.

ficut fequitur

tur ibi,crgo confequentia bona.

fita.

contra hoc dicendum ,qu6d habct rcduci addiuifioneni bimembrem,fic ; Differentiarum (^HaJ^m magU propritt : ejUitdam non ma-

;

Probatio tertiz confequentix, quia ab infeiiori ad fuum fuperius tcnct affirmando, qucmadmodum a detcrminationc non diminuente fequitur ad dcterminabile, fic argui-

ergo coloratum.

rationcm rcfercndi

&

,

qnia prius,& poftcrius,

poteft dici

cffe in adtu

,

,

quod quoad

^**^

primum

/"«'V''»^^'

nonquoad cxiftcntiam: non fimulexiftanr,

licet

tamcnfimul funt fccundum rationem,quareferuntur :nam quando prius cft fubracioneprioris,pofterius cft fub racioncpoftcrioris,licec tunc

non

cxiftant.

Alitcrpoteftdici

t4nh<£cfit
quod

,

Socrates ptier

,

non

cft

perfe extrcmumhuius relacionis,fcd Socratespuer

a fcipfo puero. Commenmoi fuper aol.fiiper

hnim

hanc

c»p.de

ijiuft.

differ.

Rodtigues

Toannes Angl.

^ Brafa-

in recapitulatione textu*

differens; quia pcr fe cxcrema rclarionisa:quipajantiae,nominanmr codem nominc ijlius relacio-

nis

4rrument» fri p»rte ne£*tiu».

/"^Vasriturcirca primum mcmbrum diuifioV^nis diiFcrentiiE , an fit hacc vera , Socrates

Quod non videtur;quia duo extrema in adu quia fi fit,

fenex diffm afeipfo puero. rclatio requidt

fuum

fubiciluin

;

eft

;

&

fi

hoc,ieius correlatiuum

cft,quia reiatiua funt fimul natura. SedSocrates

fent;x,& Socratcs puer acijbU;

non

ergQ differentia

,

(

non

funt fimul natura iu

quaedam) oppofitum

qiiae eft rclatio

eftinterilla, vt extreipa, cpius

nptat illa,propo/jc,io. Iteiji

,

crgo non

fi

idem

fibi

pucro

,

crgo noij eft idcm

fibi.Prima confcquentia patet,quia ideiH,

ferens opponuntur,ergo ad

& dif-

ynum fequit.ur ncga-

tioalterius. Probatiofccuncjas confequentiar.negatio inantccedente, negat idcntitatem vniuerfAliteticrgofequitu;:

a

fc.ficii?

n^atio

identitatis

a fuperiori,ad inferius

cjufdem

negandQ,& hoc

tantum fi,gnificac confcqucns. Item fcquitur , Socrates fcncx diffett ?

fc puplo evgo Soqr.it,e5 fcnpx , SfC .Socrates puer diffclunt , crgo Socraccs fcncx , 6^ Socratcs pucr funt :

multa

:

&

vltra

rWgo

multa. Confcquens

Socrates

cft. rglftjjn

& Socraces fun^ & primum

:,prgQ

Antccedelis. Pri?baiio primce- confe,<^uejjti2':

cnim fequhur in.omnibus

non

Sequitur ejiim^Socratescft

firailis

Placoni

,

ergo

eft

pcr

quia pro

fc

fimul

cum

codcm tcmporc

valet,

Non efl idemfihi puero :

ergo non efi

quiain prima, negatur idencicas rcfpedu in fecunda vcro , relpcftu terinini fubftantialis , qui importatur ^et fihi, quod eft rdatiuum rcciprocum , & in hoc fit faliacia Confequentis , quia ad diuerfitatcm accidentalem , non fequitur diuerfitas fubftantialis, fed ecomierso. Scd (i \yfihi,in Confequente refetcrmini accidentalis

:

Antecedenscum determinatione,fciliceihoc

totum, SocrAtesfinex , tunc patet confequentiam iion valere ; quia in Antccedente,& Confequcntc, rcfpccludiucrforumtcrminorum accidentalium , ncgatur identitas. Vndc quod hic affumitur in probatione, quod in Antccedente negatut identitas vniuerfaliter , falfum cft ; fcd taiitul» rcfpedu huius x.cm\\m,Socrates. Ad tertiura dico ,*qu6d negatur prima confequentia, propter negationem inclufam in diffcrt, vt patet in aliis,quia hasc cft vcra

ah,emni homine homini; l\xc

,

tamcn

difffrjttft tC\cnt

,

Socrates differt

ficut Socrates non eft

h.xc,

cft falfa, Socrates

idem «mni

& omnis bome

Socrares& omnus homo two fitnt

i4*m.

Ad ptobationcm

dicitur,qu6d tenet ini;elari-

uis 2quiparanti«,vbi

dc

firaili patetjfic

noaincluditur negatio > vt eft de differcmia.

non

Socratcs&P.i4.t,<x%itfimilcs» tt ratio cft- hsc, quia relacjm^m<;quipa.ranci?,qualiter denominat ytrvnque cxpeiijuiB. Proba^ip f(?cund,-E.Z)/^rr«-

talem confcquencraiu«,inifi proptcr h6c , qilod rcrrainus praccedens ipftrra,&fubfequens, diuer-

tiaefi fpe(.ies,mu!tiuidiiiis, per Ariijtotelcm j. &;

fam habcnt fuppofitioncm, vndc

Mccaplvcontcxt,! o.t i.& I7.feqyij:ur;e«gq

i

o.

difffi.

»

idem Adftcaium,

fihi;

fic

yclfitiuis aaquiparajiae.

;

Ad

rat

SocrAtes fenex differat a fcipfo pucro,

eft

autcm cxtrcmum

hoc differens ab ilIo,& illud ab ifto. fecundura dico , quod hsc confequentia

eft

j^

illud

,

Socrate fene differente

qudjl.Vide citacos i]u*ft.Mtteedenti,

Contrahoc.Ncgatioinclufain

differt, nontol-

lit

tcnet,obfeciiata

CAd<em fuppofition;, talis^confequeniia^ctiam

cum.

jid ttnium.

.

m

Qu^ftioXXV.&XXVI. ciim difert. Sed in fingularibus

non

refcrt prac-

fioncre.vel poftponcrc negationcm,pcr Atittote-

cm

2.Pcrihermcnia$,cap.i.crgoiniliis,cumi^/-

^rr.bcnc tcnct talis conlequcniia. Ideo poteft concedi illud vltimum Confe
lcm vnionem extremonim;fed hscc eft \cxz,yinimal ejt rationale ct^o pracdicatum non tantum ineft fubicAo in potcntiil. Adoppofitumeft Porphyrius. Dicen^um , quod Spccies abundat ^ Generc in differentia quia dehnitio cxprimit totum per •,

;

non

fequitur, ergo Secratts dr Secrates/knt multd\

fe

quia

determinatio in Anteccdente refpcdu przdicati,diminuit ^ Socrateabfolutc. Idc6

ptimo definiio , fed definitio conftat ex Gencte,& DifFcrentia crgo DifFcrcntia cft aliquid dc per fc inlclledu Specici & non dc intclledu Gcncris-,quia fi fic Gcnus per fe prxdicaretur dc

talis

illa

non fequitur , vt fupcrius ad infcrius , fcd vt fccundum quid.ad fimplicitcr.Similitcr in illo coniundo fumitur Socrates fccundum accidens, quia fecundum rationem alicuius quod fccun,

dum

rationem

prxdicati

talis

abfolutc fumpto,

Cmt prxdicatis

cft fibi

fiue fubicdis

,

iun^is ad diuifa menias tcxt. z.

extraneum

& in didJis fecundirm accidens, non

,

tenet a con-

pcr Ariftotelem in

,

i.

Periher-

non conueni-

intellcdlum definiti; quia alitcr

tet

;

,

,

difFercntia,vel econucrfo

:

quorum vtrumquecft

falfum, Sc nugaiio cfFct in dcfinitione; qnia po-

ncndo rationem Gcneris , & DifFcrentiac loco nominum,idem bis diccrctur:ergo Specics abundat,DifFcrcntia k Gcnere.

Ad primumdico,

nere.

efi

fibmidt Species a Ge-

(^ufi.

,

Cap.cod.

XXV.

QjTiESTIO

^d arpt-

quod^/^iw/i/iw.eftdHplici-

fccundum contincntiam adualcm,vel poterrtialem , fiuc fecundum indifFcrcntiam , & tcr,fcilicet

fecundo modo,Genus eft in plus, vt vult audoritas addudta, Spccies ver6 alio modo:&: ide6 ficabundat a Gcncre. ifto

Vifferentia

} Ctndnfie.

mtnt». tfft in

<^

plf,

dufiiti'

tir.

Ad fecundumdico, ficut diAumeft;quia ficuc compofitum naturale habet formam inpotentia a mitcria inquantum materia eft in potcntia per fe ad formam,& idco quando materia cft, cft etiam forma compofiti in potentia formam autem habct compofitum in adu ab agente quod ,

K>in^nma>

definitio T>ijferentitt ifi^iltcety

:

qua Spccics abundat a Gcncrc,

,

adu inducit formam in matcriam

Jit conuenienter data. loannes Angl.Brafauol.o* Rodriguei /«/«• bxnc^Htft. Vidccitandosf.17.

QVod non videtur Jit^mtnta fr»

partt

m*i»tiiia.

alio,eft in plus

Species

,

,

quia quod abundat ab

illo.Gcnas eft in plus.quam

& non cconuerfo

,

per Ariftotelem in

Pr.xdicam. cap. de Subftantia, vbi dicit. Animal fltu cotnfleEiitur, tjuam home, crgo,&c.

Item, Si ficquxro , ^ quo Specics habet diffetcntiam,non a nullo,quia ex nihilo nihil fit:non a fc , quia nihil facit fe cHe in a6tu. Si igitur hafed hoc eft in be.-it , ergo habet hoc a Genere conueniens proptcr duo. Primum eft, quia tunc non abundaret in hoc a Gcnete , cum vttumque habeat illud.Secundo , quiahabcret tunc Genus ;

cnim ratione vna Species habet vnam diftercntiam a Gcnere pari ratione, in fe contraria:qua

:

aliaSpecics habcbit aliam difFcrentiam

pofitam; ergo vtramque habet

,

fibi

op-

ergo oppofita

fi-

nnil.

Dicitut hic, ficut Porphyriusin lirera refponSptcits habet

dere videtur,

difftrenti»m

Gcnere

k

in potentia

Gtntri,

,

quod Species habct difFcrentiam i

& ita Genus

habet illam differentiam

potentia habct DifFerentiam a Genere , quod proportionale materi^.

Ad primum

cft

contra hoc , concedo-, qu6d Spca<5tu a Gencie,

habent DifFercntiam in quia nec Gcnus illam habet adu.

cies noii

Ad fecundum poteft dici,qu6d non eft inconueniensoppofita in zdiiincffe cidem Genere y\icct fit inconucnicns dc eodcm numero. Vcl alitcr,qu6d/>orm»« nondicitur hic.ordo ad adum ficut fumitur 9. Metaphyf. context. :

2.& inde;fed potemia dieitur hic.indctcrminatio, ficut pcroppofitum, adus proprie detetminac aliud,

&tuncGenus habet

indifFcrcBtias in po-

tenfia,id eft,indeterminatc,& ifto tclligitur propofitio illa,qu6d ducihilii efi

modo non in-

Omnii potentia

re-

ad aSlurn.

Pcr hoc ad aliud, concedo enim qn6d haec eft vetz^Animal eftrationale. nam fua conttadidtoria cft falfa fcd non eft vcra vniucrfaliter , non eft cnim inconuenicns aliquid prsdicari verc dc co, quod eft in potcntii ad ipfum,id cft.indetcr;

minat^

fc

habet ad ipfum

,

& hocpatticularitcr,

non vniucrfaliter.

,

primum inconueniens

:

quia illud

Definiunt autem

abtmdare dcbet intelligi,quoad aElu hahere.

Ad fecundum

dicitur,qu6d noneft inconuc-

Contra primum,A nullo poteft aliquid verius haberi , quam ipfum illud in fe habeat igitur \ Gcnere non poteft Species haberc veriiisilifFerentiam illam quam Gcnus habeat illam fed Species habet illam a£tu , Gcnus tantijm in potcntia ergo Species illam ^ Generc non haber. Contra fecundum , Omrvis potentia eft redu;

:

adum

infunt Generi

,

:

igitur

fi

oppofita in potentii

poterunt incftc adu,quod

eft

im-

poffibilc.

Item contra vtrumquc fimul , lUudquod tantum incft alicui in potentia.non pracdicatur vcrc de illo cum hoc verbo,«/?;quia,r^,denotac aftua-

Cap.cod.

An Dififerentia^ojfit definirif

:

,

& hoc mode,

Q^v^sTio XXVI.

niens oppofita fimul incfte eidcm in potentia.

ad

Spccics in

tantum Specics autem adu. Nec fe-

quitur tunc

cibilis

fic

:

loannes Angl.Braf.;^ Rodrigucs/M/rriMMr jMjf.Vidc citandos qutfiion* ftqutnti,

Q*V6d non videtur;quia DifFercnti* non eft

|^

enim cfFct procederc in infinitum: omne autem quod dcfinitur,habct DifDifFcrcntia,

fic

fcrcntiam.Item.fola Specics dcfinitur; DifFercntia

non

cft

Species.

Ad oppofitum eft Porphyrius. Ad quacftionem dicendum qu6d DifFerentia ,

potcft definiti

,

quia habet Gcnos

,

fcilicet

Vni-

uctfale>

CntUip».

Super Vniuerfalia Porphyrij

112 iicifale

,

quod per aliquam pcr

fc

DifFeremiam

dcfcendit in ipfam, vr patebit in folucionequsftionis fcquentis.

Ad primum concedo qu6d ,

Adtrgum.

eft Difterentia

DifFerentia:

non

rcfpcdiu cuius Dift^erentia habet

,

rationciin DifFerentia:

fed potcft haberc DifFe-

:

rcntiam,rcfpcducuius ipfacft Species:fjcuthoc,

quod eft prxdicari in^uale , per quod conftituitur DifFerentia in fua Specic, ficut hemo pei ratienale.

Contra, tunc DifFerentia refpeSu

non eft

DifFcrentia;quod

faiio cft DifFercntia

eft

;

&

ftoteles 6.Top.cap.4.

quia neccf-

Ad oppofitum eft Porphyrius.

crgo refpedu ad

Dicendum ad qu?ftionem,qu6d

falfum

& per fe

,

alicuius

habet corrclatiuum, vc pacec ex prsdi(Stis;nec ad Ptoptium,Tci Accidcns,quod eft manifcftum. lcem,Omne definicum , difFcrc Spccic ab aiiis» per fuam dcfinicionem , difFercncia aucem non przdicacum fignificadif&rciqaia fubiedun^, curfub oppoficis modisinfeparabiIibus;qui caufanc falficaccm.Item,Porphyrius ponit alias dcfinitioncs; ergo vel illas non valent , vel iftanon valet;quia VniHs tantum efi vna definitio , pcr Ari-

,

qnodcunquc non poterit illud tollcre. Conccdo, quod DifFerentia vt ^uidm fe non eft DifFerentia vt modfu, tamcn nccefFario eft DifFcrcntia , vc ^uldyCic fpccies eft modus cius. Ad aliud concedo quod DifFerentia eft Species. ,

DifFerentia cft

duplex , quaedam vltima , quzdam intermedia. Hasc dcfinitio conuenit DifFercntias incermedia: vniuerfaliccr,&: cft vera definitio:ponuiKur

Genus

ibi

,

enim

& DifFcrenciaipfius Diftercnc)«e;quia

DifFercntia Specics

eft

Conelup» Dtifiorit.

Differtnti» di4plex.

refpcflu Vniuerfalis, ficuc

deGenereprius didtumcft; quiaVniuerfale per DifFerentias fibi additas in ipfam dcfcendit; quia

quA defdimbus Aifferentibus Specie in eo ^uod quale ftt prxdicatur.

Differentia

eft,

diuifiua; fupcriorum,per fe func conftitutiuz inferierum,quia per illas fuperius determinatur ad inferius,camen non eft dcfinicio,DifFerentix vni-

Cap.eod.

Q_y^s Ti

XXVII.

o

&

illa: per fe diuidunt Vniuerfale, ipfum ad Differentiam contrahunc. DifFerencix aucem per fe

ucrfaliter; quia

An haec definitio fic conucnicns,D//^

non

dam Subalterna,& fererftia pradicatur de plurihttj dif-

ferenttht^ Specie

«;

rentia fic

quale. Auctroes in

^

cap. ie Differenti».

pnruue

q.

vnica de Differentia. Tatt. e.de Differentia q. l Conimb. Bsif. /uper hane f.t. de Differ. art.l, loannes Angl. ^u*fi.Hatiiio dijp.g.Leg.feB.i Metineio,5oto,Tolctus, Rodrigues, Fuentes; R-Uuias , Louanienfes.Fonfeca,ViI.

^

alij

Contr^,

i.part. Leg.eap.f^.

ilia

,

fic eft

da-

DifFe-

defcriptio conuenicns DifFc-

DifFcrcntia vltima

ni Ci pet differemilttn numero

:

ifta. ,

non dcfinituc

etgoeftaliud Vnir

ucrfalcabifta DifFcrentiahicdcfinita, ficut Species eft aliud Vniuerfalc a

aliud diffcrentia intcr

Gencrc hon cnim eft Specicm , nifi in ,

Genus

differemibw fpecie, 8c nurnero:

coibniuniter cap.de Differentia.

& qua-

& quaedam intermedia,

vicima,

rencix intermediz.cniufmodicft

Okam

in expefitiine tap. de Differentia. Albcrtus

.lalpandus,&

quidam

quod cft aliqua

,

ficut eft aliqua dcfcriptio

ta de Specie Spccialiflima tanttim

eoquod

i?i

DifFercntiaj vltimae. Sicut

enira cft quxrdam Specics Specialifiima

&

quz duo

confimili-

habcnt circa prtdicari in ^uid , & in ^uale: cum igiun pradicari in quid, faciat duo Vniuerfalix.etgo pradicariin quale,d\ii duo. Item , fecundum nullam vnam definitionem DifFcrencia. conuenit DifFctcntia: intermedia: vitima: ; qiiia in ilia dcfinitione oportec habere pradicari deplurihiu in quale , & non poccric poni differentihtu fpecie , nec numero : crgo aequiuoce conuenic iliis,ncc illud cancum depluribns in cjuaie fufiicic ; quia^»n^ma:quiuocc conuenit pbtrih>*s Jpecie,8c numero,ficut vnum a:quiuoccconuetcr fe

I.

QVodnon

vjdctur

;

quia dcfinitum excedit

pr» pnrie nt-

dcfinitionem ; prxdicatur enim dcfinitum de vltima DifFerentia, complctiua Spcciei , Sc

l0tiU4.

ntsn definitio

Argumnt*

&

;

quiailla DifFerentia

tantum

ineft

Specici fpecialiflimac,& eius fuppoficis.

Item , definitio excedit definiium. Probatnr qaii fen/ihile prxdica
abftradum

/ignifi-

cans aliquam intentionem fecundam.lmpoffibile cft autem aliquam fccundam inccntioncm in abftra€to przdicari dere primae intentionis.Pro-

batio afliimpti

quia
;

tiuc l dijferemia

,

denominAtiaam autcm tantum

ab abftrado folo cafu:crgo,&c. Anrecedcns patet per Porphyrium. Nam vbi vult exponere membradiuifionis DJfFcrenti£t,exponit fic: Piffert enim Socrates fetttrx aji puere , (fr conjimititer difFert

in

Item.hoc quod ed pr^dicari , e& ratio relatiui, vt patct de Vniuerfaii differentia autem non eft relatiuum,quia relatio non rcfertur clFct cnim proccdere in infinitum , difFerentia aucem eft rcJatio ; quiafecundumipfamrefertur dijferevs ad :

:

cnim

nit \n\fpecie,Sc vni numero, vt patet 5.

fic2cap.de Vno, cont.S. tur

,qudd

& indc.

/ignificato

,

cft

cnim

differens

,

relati.o

r.cnte;ergodifFercntia

Hoc eciam

xquiparantiar

,

6mne

AliquadifFerentia difFerc i difFe-

non

,

nihil valcat

vcl

;

,

& non pro aliquo

fi fic ,

tunc poteric

communi per pradicari

DifFcrcntia definiri in eo

de pluribtu inquale

,

inceiligendo ^uale, pro quali

efTcnriali.

Vniucrfalcjficuc

Sc Species crunc

vnum

& DifFerencia,cuius vnius Vni-

ucrfalis definicio e{^etpr*dicaridepluribiuin^md.

Dici poceft.quod Genus,& Specics non cantum difFerunt per

hoc , quod

cft pradicari deplufibtu

numere,8cjpecie differentibfifi,{ed,int}uid , conucnic

£quiuocc,quia Genus przdicat partem efTen- Gentu prt,cocum. Non fic autem tjuale/kb- dicat partem effentid Jpeflantiale conuenit aequiuocc DifFercntia: vicimz, cits totam. intermedi«,quia vtraquc dicit partem formaeis

tia;,Specics vcr6

,

rcfcrtur.

patet indudtiuc

;

quia ad nullam

rem rem primx inteniionis refcrtur,quia non eft fimal naturacum aliqua , nec ad aliquam fecundam inrentionem quia non ad Genus , vcl Specicm , yel Indiuiduum ; quia quodlibct illorum ;

Mctaphy-

Sed tunc vide-

definitio Vniuerfalis,inqua ponituc

pradicari de pluribitt, abfpiute

Sed contra,cunc Gcnus,

aliis.

dijferens

&

&

lem definicio igicur ifta cft cancum DifFccencix incermediz,& noh vicimz. DilFcrenciz auccm in communieftfufficiens

Differentls

definicio prtdicari deplHribfu inquale ,effimiale,

in

:

quz

titmmuni

definltur.

Qu^ftio qus

coniienit vtriqne DifFercntix

:

prdJjcMri ia"

lem in^Hid, vniiioce non conuenit Generi & illa funt duo vniuerfalia^Differentia vcro vnum. pro dcfinitionc autem Vniucrfalis , & DiffeSpecieijided

rlMr» tft vnfMtcMm, jgnti* fic in communi , oportet diccre plurM cffc MdplMr»»*' . , „ r ad plHra numero.&c limfi*,& nimr- vniuocum ad plMraJpecte,8c pliciter in elTe , idcft , vere vtrique pluralitati r»,

/,..1,

infit vninumero & Spcciei, fccundum quid;ficutiMn/)0vniuocura ad moctuum, & non mortuum,

conuenire,licct

vnu

ficut fimpliciter 8c

mo cfl

liccti&07/i0conucniatfimplicitcr,

& fccundii quid

nec vnum cfl aequiuocum ad illa, quia tunc fuum oppofitum effct xquiuocum , ciim fibi omnimodc opponatur, fed Hgnificat fimnlicitcr vnii numero,&:pro aliis nonaccipiturnin pet determinationem diflrahentcm , ficut ncc nomo pro homine mortuo. NcC cfl inconuenicns vnum , lic^t non fit zquiuocum ad h^cdiflingui in h^c,vt patct j.Metaph.cont.i7.& i .Top. quia fic mulca alia nomina diflinguuntur ibi non in zquiuocata , fed in fimpliciter ficumiMmquid , vt patet ibi illis,

&

depriuatione.

Ad primum argumentum patet. Ad fccundum dico quod Sferenfi* potcfl

Ait.&t. priiuifsl*.

,

fenomen

ef-

eft nomen abftrad:um,& fignificat rclationcm,&cft Species mulcitiidinis vt m«/r«m cft difFcrentia entis. Sccundo modo eft concrctum

roodo

,

& alia nomina intcntionum dc quibus hic agitur & tranfumit
,

primx

intentionisrfignificat

applicabilem

ei

DifFerentia.vt

quod

,

eft res

eft

qu6d

differre

diffcrentia,vt cft

principium formale

fic

abftradum.potcft di-

tantijm dicitur denominatiuc
nomc primq intentionis:& quod

dicit Porphyrius

puero,non

autem intentioncm

prima: intentionis.

Cum oftcnditut quod ci,

quod

Socrates fenex differiafi

quia differentia,vt eft intentio, fit in vno cxtrcmo,& denominet ipfum Cic;Socrates differt:Ccd fic cft ilUid ad propofifum , Ci Socrates fencx , difFcrt a (c puero ergo difFcrcntia cft inter eft

:

cxtrema,vt

differentia,c(i

nomcn prima: intentio-

nisrergo in altcro extremocft aliquod princfpiii,

quod

dicitur difFerentia, vt differemia cft intetio;

iilud eft pHeritia;ergo pueritia cft difFcrencia

munis:

com-

& fic eft incelligendum de extremis alio-

rum membrorum. •^ h

Ad tertium potcft dici.quod differentia,vt eft res primz intentionis,cft relatio,& C\c non refcrtnrj vtautcm cft fccunda intentio,refertur,& nonefl celatio. Ciim autcm pc?r indudlionem oftenditur, qu6d non refcrtur,potcft dici, qu6d fccundii rationem fui generis refertur ad illud, dc quo diciEur,quod vocari potcfty«^t*ff«ffi,quia pr^dicatum tefcrtur ad fubie€tum,nec ad Indiuiduum,nec ad Specicm,vt ad primum correlatiuum,quia fecundum Ariftotelem4.Top. cap.9. oportct Specicm dici

ad illud,ad quod Genus dicitur.

Dicit autem in fpeciali,qu6d DifFerentia,fecun-

dum quod

diuifiua, dicitur ad

Genus fit primum

primo eft Speciei,fcd rationc diuifi ita qu6d primo dicitutad diuifum:fecundum aute quod eft conftitutiua,dicitur ad Specicm,non inquantumSpecies.fcd inquantum conftituta pcr differcntiam. Pcr hoc patet ad quintum, quia non funt multaK definitiones DifFcrcntiz fecundum fc, fcd prinueft cius,fecundum quod eft conftitutiua Specicijcft enim Ceh(\xi;DifferentiaeJi,qHaabundatSpe' :

,

Genus,non qu6d

cius corrclatiuum, quia

Scetioper.Tom.

I.

eiesaGettere,ide[t,qvix

"5

cum Getierc cSftituit Spe-

ciem,ita qu6d ibi ponituz lpecits,vt correlatiuum DifFcrentix,inquantum Spccies eft conftituta,& DifFcrentia conRitmiu»,aiMndataGenere,ponitut pro cenfiituere , Sc propria rationc conftitucndi;

qnianon vt Genus conftituit Spccicm. Secunda dcfinitio , eft DifFcrentiae intermcdia;, inquantum cft Vniucrfalcjfcd fi fumaturgcneralius.dcpto hoc.quodcft differentibtft^ecie, edpropria DifFercntia:,inquantu hic dcilla agitur.Alia:

dux

dcfinitioncs funtDifFerentiz,inquantum

cft. Prima datut ^ diuifionc adiua in qua ponitut ratio difFcrenti^ diuifiu;,fcilicet nara

diuifiua

,

diuiderr.cum corrclatiuo fcilicet diuifo,

no

& termi-

inqna diuifum diuiditur,fciliceteaqu« funt fubeodem Generc. Quarta non multum valct, vt ipfe dicit hi litediuifionis.fcilicct ca

,

ra:& ciim corrigitur, tunc conttahiturmagisad difFcrcntiam conftitutiuam.

Ad quartum poteft dici, quod Dlfferentia vt cft nomen

fecundac intcntionis

6.

xquiuocum: AJ^. intemionem applica,

ficcft

vno cnim modo fignificat bilcm ei , qnod cftptincipium

difFerentix, vt cft

relatio reahs, ficut r<«io«(i/f dicitur difFcrentia,&

primae inccntionis,veI fecundx. Primo

Hcut

XXVII.

fic eft

Vniueifale hic. Alio

modo fignificat rcla-

tionem rationis,cuiusfpecies CunXydifferemianumero,Sc differentia /pecie,i quibus dicitur dcnominatiue differemjpecie, 8c abftra6kum:ficut

diffcrens nMfnero

,

& fic cft

quando cft nomcn priinac

inten-

tionis.Hoc videtur probabiIc,quia(J/^r*»J^mV,

vniuocc in omni gcnercicrgo cft dcnominatiuum intcntionalc.Similiter DifFcrcntia definita cft

C\c;Qua diffcrunt afifingMla,tepetnut in omni gencrc.quia tantum diucrfificatur pcr mattfliam accidentalem : crgo & differens concrctiucdidum, quod ponitur in eius dcfinitionc. Non cft enira dcfinitio,ncc defcriptio conucniens,nifi conucrtatut cum dcfinito , vcl dcfcripto ; ergo aliqno

modo eft
,

^quo

poflit

,

& nomen fccun-

denominatiucdici

differre,vt eft intcntionalc.

Tunc ad argumentum concedo,quoct DifFcrcnab aliis Vniucrfalibus dcfinitionc,& Spccie ; nec fignificatur idcm pcr fubicdlum , praedicatum fub difparatis rationibus. tia diffcrt

&

Cotra,vidctur qu6d DifFcretia, vt cft Vniucrabftradbum , tum quia eft tpta diffentntafi y;«^«/
concrctum,

fit

& denominatiuum

dto dicetur denominatiue

Ad primum dico,qu6d

?

:

iquo

abftra-

vidctur qu6d a nullo.

definitio ficintcUigi de-

vt forml informante, de albcdine , fcd qua,vtintcntioncapplicabilj ad principiii,difFerentia Specie fingula differHt afe. Dinetcntia Spccie, quia DifFercntia dcnomi\iet;Differentia efi qua,

vt

non

eft

natiuc dicitur dcDifFeretia,vt cft-rclatio rationis.

Ad aliud tur

dico, qu6d cius abftradii no fignificavno nomine,ficutnec abftradii Gcncris.Spe-

cfci,& Accideniis,vcl Proprij,qu^omnia conftac elTc concreta;fcd poteft cxprimi per circumlocutione Gc,intentio differentid; illud non praedicatur de rationali.Iuxta di£la potcft dici,qu6d m«//« cii emnibus fpcciebus fuis, ita vnit per oppofi-

& &

tfi,pofrunt«quittocicfre res,vel intcntiones:pri-

mo modo,loquitur de eis Mctaphyficus,fecundo Logicus, in

& fic faciliter faluatur eoru vniuocario

omni genere:tamc inauid pote& efTe ;quiuocii

adpluraj^feM&««n»rr«:faluaturetiaquompdo^/KrilfiH

nou fitaequiuocu in definitioncVniucrfalis.

G

Jiifihilt

*

'

Super Vniuerfalia Porphyrij

114

JRiJihile enim dr mortale de homine,fr/td,ic(i,tnm in eo quod e[UAle eft homo dicitur ^fed non in eo quod ^uid eft. Cap.eo4>

CLy^sTio XXVIII. tAn Differentiafradketur in

:

&

loannes Angl. Braf.

I.

tate

Ariument»

,

:

,

ideft

:

,

& non per modum ^uid.igitur illud quod prxdicat & modus fub quo pra:-

primum.

,

ejuld dicitur

a ^Hiii-

DifFcrentia przdicat quidiratcm eius,

fieri

Dico quodoppofita habent modus,

non opponuntur;fcd

res rci,

& modus modo

Sc fingulare vt

,

vt

modus non

cuiuscft.^litcrnon ponetcturindcfinitioneciusj

plurale fignificatum

gtttitt».

igitur prsdicatur in

opponuntur;fant ctjim fimul in hac di^ionp,p/«-

<j»id.

pradicatur iti ^«4/*;igitur eft qualitas: tconfequcns eft falfumjquia accidens cftpofte/i

Re^ondttMr.

circa idcm,ideo (]uid vt rcs,&: quale vc

pro p»rtt ne-

Itcnij

Centra /elutionem ad

tum.fi pracdicet^ai^

dicat.funtoppofita.

quia

&

illud cadcntia ad fubiccbum tantiJim conuenit his , quac prjedicantur in ^uale accidentale ; quia <3Uod pracdicaturin^»<»/
folo cafu

Contra refponfionem ad primum argumen-

Rotlrigues, fuper httnc qutfliontm.

,

differt a principaii

rum nam denominatiuum

dicitur effe in fubie(3:o.

qnale.

Vidc cicacos ^utfi.wtectdinti.

QV64 non videtur

acccpto ^»4/» accidentali in Antecedentc , valet confequeBtia,fcd fic non ponitur Anteccdens vc-

,

,

r«/
rius fubftancia,DifFcrcntia cft prior Spccic.

Itcm, fiprxdicaturin^Mi/r, praedicatur denominatiuc.Confequeiis eft fa!fum;quia quod prxdicatur denominatiue, praidicat aliam etlentiara a fubicdlo,

Item^prajdicatio denominatiua

,

diftinguituc

K^ftignant

& hoc modo, Bifferentia eft,qu^

differunt afe finguU

,

nam^^ue fecundum

genus non differunt.Sumus enim animalia nos irrationalia,fed additum rationa-

&

le difiunxit nos

ab illis. Rationalesfumus

contra pr^dicationem vniuocam,per Ariftotelcm Jn Prxdicamentis, Differentia autem prardicatur

nos

vivuoccjficut Spccics,& Gencra,per Ariftotclem

iunxitnosabillis.

& Pijfed mortale affofitum nobis dif-

in Pra:dicamentis, cap.dc Subftamia, infecunda

proprieutejcrgo non dcnominatiue. Ad oppofitumcft Porphyrius.

Diccndum

1.

,

quod

Qj ^

DitFercntia prsdicatur in

^uaUtqaod oftedit Audor duplicitcr.Primo.quia ad quzftioncm faftam per ^«
tifnclufio

,

crunc aliqua ijHihui fit

iftis proportionabilia,nam omnia ex vnumperfe , alterurn efi vt petentia,atterum

vt aBwf^ev Ariftotelem 8.Mctaph.cont.(j.9.&

modum materiac;

DifFcrentfa

autcm non habct

quia non

indetcrminata,necin potentia

eft

ij,

,

qua:

propriafuntmatcri2:crgo habet modum formjc} forma vet6,8cijHalitai,Sca£iM idcm funt:crgo habent modum qualis rcfpedu Spccici , hoc eft

&

ASim

dif

flix.

prasdicari in

&

flix.

XXIX.

o

fit Differentia

rationalts diuifiua,

animalij

O^bominti

confiitutiua, Joannes Angl.

Sc BiciC.fiiper

h»nc qutfi. Rodrigucs

1» reca-

pnulatione textus huiin qutfi.

Q

Vod fic

videtur perPorphyrium hic,

cap.de Spccic. Icem , rationale non

& in u1rgumtot4

cft

vltima hominis Diffc-

laautem non

cft nifi wwrf<j/f.Probatio

(cdratienale

Anteccde-

cum definito,

tis.vltima Differcntia conuertitur

non conuertitur cum homine , quia

ineftlnteUigcntiis, vt

hk

dicit

Porphyrius

&

& qualitas

illis&nobis.

Contra.per Ariftotelcm i.de

33.&

J7. Potetitixdifiinguuntur

Anim a,c. 3 .conr. pera^tu

,

& aEius

cet a formafpecifica,qua: efl qualitas eflcntialis,

turaiis vniuoca.

:

fic eft

forma duplex ,

idco pra:dicatur in qualcefTentiale,

non

acci-

duo Vniuerfaliafequentta. Ad primum argumcntum dico,qu6d ad pracdicari in ifuid, non fuflicicquod prsdicct ^«i
dentale,ficut alia

;

lis,non per

pro purtt n«-

g»tiua. rentia;ergo prjeter illara oportet addere aliam,il-

duplex , ita k qualitate duplici duplex eft modus ^«-«/«.DifFercntia fumitur a primo a(5)-u,fcili-

taii

&

itr;gumif-

I

fer ohie^a:ohie6cnTa autem aftas intelligcndi eorum , noftri , idem eft,fcilicet ftod <juide[}, rei matcrialis,faltem idcm gcncre:crgo poccntia na-

gns in a(^u

& ^i

tAn mortale

T

Ariftoteles i".Ethic.Diciturqu6d xquiuoceincft

^ttale.

Intclligcndumtamen, ficut cft a£tus duplex, primus.qui facit ens fimpliciter in a(Slu:& fecundus,qui prffifupponit ens in adu, tantum facit

Ttrm» du-

s

modum fubfiftentis.

Ad fccundum dico , qn6d eft qualitas , fccundiim quod dicitur 5. Mciaph.cont.io. fcd non vc qualitas eft vnum gencralifEmara,fed a:quiuocc, vtforma, ejualitoi , aEiut funt eadem tranfccn-

&

dcntia.

&

Itcm,fi rationale

vltima hominis Diffcrentia:

ua alterius Speciei tanttim , quia Differentix diuifius addits Generi fimiliter Species conftituunt.

Ad

oppofitum:
jn^«i
locum k definitione, & pra:tcr nos, tantum rationaies:crgo atiimal rationale,

animalia, per ill« funt

non habec

Ad tcrtium dico qu6d

fit

ergo
Differcncias diuifiuas.

Item »wrM/(r non conftituic Speciem.Probatio, Differentia fumitur a forma , vnde ineft Spccici

confcqucntia non valet quiaoportet adderein Antecedente, quod pracdicat aliam naturam,& illud eft falfum, fi-

rationc foxmx,mortalf cantiim fumitnr a materia;

ne ilio non fcquitur Confcqucns.Vel aiiter,qu6d

quia materia efi principihm,^tio res potefi cffe

,

;

&

,&nm

t.

Qu^ftioXXIX. &

hoc fjf', per Ariilotelem 7. Metaph. cont. zi. intelligitur tantum de matcriis indiuidualibus,

qux nonpertinent ad

Specieiedentiam.

Item.DifFerentia prim6 ineft Spccici

,

poftea

er6 Indiuiduis,quia per formam Specici,»)arf4U ver6 c cduerfo.quia per Ariftotelcm .Mctaph.

commune

,

dr generationes «mneSfperfi/unt circa

yJnpt/imV-vtCalliasranacnrper feihomo vero per accidens

:

nurt^Ue dicit aptitudinem ad tranfmu-

tationera:aptitudo autcm

ad aliquidj

eft

eius per

fcd martale pofterius

quia prius natura

cft

prior Specie

,

vel fimul,

homine fecundum naturam;

eft

homo , qukm

iit

aptus ad

diftblutionem.

Item vltima nito

;

cum deficum hc-njne.

difFcrcntia conuertitur

mortale non conuercitur

Item, Differentia conducit ad cftc,

& cft pars

Porphyrium, mortale non conducit ad efTe hominis. Ad quxftionem dicendum , propter iftas rationcs,qu6d animat rationale non eft Genus,ncc mor-

rei,pcr

•

^

Ctntitt/ii.

tate

DifFetentia diuiflua eius,vel confticuciua ho-

rainis.Ad Porphyrium dicitur,qu6d loquiturfe-

cundum opinionem

Plaionis

,

qui dicit Incelli-

gencias animalia cfle rationalia.Definit enim ani-

^aoA ejl/kbfianiiafemouens

mal,

metuvolHntario;Sc

haic ratio competitlntcUigcniiis.

Contra hoc , Porphyrius non loquitur hic de animali recnnduro hanc definicionem,fcd fecim-

dum hinc,fiibfiantiaammatafinfil>ilu,<\aiz poncndo coordinationem eorum

,

qux

funt in genere

Subftanti^.diuidit corptu animatum in finfibile, Sc

xquiuocum

tMtionale fit

C\

qu6d tantum fit commune fecundum nomen,fed nos fumus intelligcntes fecundiira remi ergo ipfz tantijm fecondum nomen.

Ad primum iftorura dici poteft, qu6d non eft

autem collocat Ariftotcles animal,Sc fimiliter definit per illud Genus , & illas DifFercntias ergo loquicur fecundum opinionem Ariftotelis. Potcft igitur conccdi , quod non loquitnr de animali fecnndum opinionemPlatonis, quia fe;

cundum illaxationemnon loquitur,quampofuit

fccundum zquiuocacionem , InteUigentia efi irra- Irrotiiual* vera cft in vno fenfu. Vel aliter , qu6d i-*'""''
tionalit, 8c

tem

vt eft DifFercntia confticucns

Speciem fub-

ftantiz incorporcar,ficut conuenit Intelligcntiisj

& i:anchxc,homoefiirrationalis,e!iomnino & hatc Bos efiirrationalif,omninoveia.

falfa,

Concr^ , priuarum nihil propric dicitur , nifi hoc quod cfl aptum nacum habere habitum bos ;

non eft

aptus efle racionaIis;ergo noneft irratio-

nalis.Poteft dici,qu6d incompofitione,iVr«r/0M-

lu habct accipi negatiue,non priuatiue.

Contra, tuncnon

eft

DifFercntiaanimalis di-

uifiua,quia cxcedic aniroaU nec przdicacur de ea

per

DifFerencia fuperior, fcilicet finfihile

quia de incelledu eius,fi tanct^ra importat negationem rationalis. Dici potcft ad vtrunque quod hic eft tantum ncgatio in genere , non extra gcnus , v t eft DifFerentia animalis. Vcl poteft concedi , proptcr fccundum iftorum , qu6d non eft DifFercniia propric loquendo,. quia DifFcrencia quslibet accipiriir a forma , ide6 diuerfarum Specicrum dife

non

,

eft

&

ucrfa: funt DifFcrcntix propriaf.

Alitef poteft dici ad

qu6d

primam obieftionem,

a£tum,priuat actum,& rclinquitaptitudifedpriuatiueoppofitumalicui fignificanti aptitudinem,priuat aaunv,& aptitudinem ; fi quid rclinquir , hoc eft rantum fecundikm genus; r«r/0n«/;aucem,tanciim fignificat aptitudinen),& ficanci

nem

;

&

hocpriuat, clt tamen irrationale apcum habererationem fccundum genus, quia inquanrum animol fibi non repugnat , ficut ncc talpz

irrationale

vidcre.

nifi

peraliquam fpeciem imaginatiuam , & ide6 comuniterimaginatio circa infcnfibilia decipit.

aijuiuocum in vtroquefenfu,eft

Ide6dicitur

cans aliquid,& non tanti^m vox, tamen nihil eft commune fignificatis,nifi tantijm vox;fed in hoc

Ad aliudde

:

j.

Phyficor.context.7J.qu6d/<»r«Jw»

ratione

£t idc6 vulgus fequens imaginacionem, concipit delnteliigentiis, quafi idem quod de fubftantiis corporeis, &itaellcnt

fcnfu accipicur vox

ponenda animalia rationalia fecundum veram rationem animalis; fic autcm loquitur Porphyrius, qaialoquiturminus prouedtis , quinonintelligunt maltum rcmota k fenfu. Ad rationem dico , qu6d rationale eft acquiuocum nobis , & Intelligentii^ , ipfae enim intelliguntper fpecies innatas , nosautemperacquifit;is,idc6 non egent fenfibns ad fcientias, nos ve<

illis,qu^m nobis.

efi

credere imaginationi,

r6 indigeraus.per Ariftotelcm i.Pofteriorum, In principioquiaomnis noftra cognitio ortu habct

a fenfo. Praeterea ipfz incelligunt complexafinc difcurfu, nos ver6 cura difcurfu , vt dicitur j. de Anima, context. 1 4. omne nofirurn intelUgtre ift atm

dum vocem , &

(ir re!i<jUMm , per Ariftotelcm 1 . Topic. ergo hzc eft vera vno roodo , InteUigentia efi irrationalts, qaod videtur inconuenicns. Item,arquiuoca funt , quorura foliim nomcn

cap.

I

z.

Scoti oper.

Tom.

l.

vniuocum

cum vno fignificaco

,

fic rationale

fignifi-

in ifto,

fecun-

fignificationem perfcdius incft

Ad illud ,"quod prim6 obieaumcft contra il]am refponfionem,poteft dici , qu6d didum Ariftotelis verum eft , fed non dicitptarcisc potentiasdiftinguiperobieda, fed pofFunt diftingui per diuerfos modos Operandi , alitet non cftct fcnfus communis diftinda potcntia, afcnfibus particularibus,quodeftcontra Ariftotclcm 1. dc

&

cnim \ propter diucrfum operandi raodum , circa idem obicdhim ; quia quod

Anima, cont.

14.

circiter.Diftinguitur

fenfibus parcfcularibas

per iie

fe

,

%|

cognofcitur ab aliquo fcnfu particulari,pcr

cognofcituc \ fenfu corarauni.

Ad

fitorum,tot

«qumocorum, dico qu6d

& cum alio fignificato in alio,

continuo tempore,

Contri; quia tunc eodem modo irrationale effet zquiuocum, qaiz ^tmodis diciturvnufn eppo-

6,

priuatiuc uppofitum ad:ui, velalicui figni-

Plato de animalijfed loquitur fecundum opiniovulgi nihil enim coramuniter concipitur,

ncm

#.

inconoenicns hanc inultiplicitatem concedere

infinfil>ile,Sc

fub corporeaniraato coilocat animal,

per hoc innuens Genus defcendere in hanc Speciem,per alteram DifFerenciarum diuifiuarumific

^.

"5

ergo

niiar rgtionaHtVt eft DifFercntia animaIis,non au-

re,cuiu$ cft terminus aptitudinis.

Iiem , Differentia

;

illis,& nobis, fequitur

i

cap.t . AEliu

eft

aliud ptincipale poteft dici

,

qu6d non

oportet,qu6d fi vna DifFcrentia cum Gencre conftiruit Speciem fpecialiffimam , quod alia fimiliter

,

de animai tia

licct

vtraque conftituat Spcciem. Vn-

irrationale

vera) poteft efTe

Mmmal

,

( fi

irrationaie

fit

DifFcren-

genus intermedium

,

&

rmioiuil* , dcfinitio coropleta horainis,

G

X

&

7.

Super Vniuerfalia Porphyrij

ii6

hoc maxirac eft verum , quando eft oppofitio impcrfcdi ad perfc(3:um. In quolibct enim Generc,vno perfedfco exiftente, funtmulca impcrfe«aa.per rcceftiim ab illojfccundum diuerfum gra-

Sc

dum

,

vt patct in coloribus

;

ration^le

autem

cft

perfcdiffimum in gcncrc animalis.

frofrium vero c^uadrifariam diuidunt

Cap.

,

&c.

y.

CLy ^

T

S

I

Ad primum argumentum

dici poteft

quod Adprimum

,

Proprium opponitur communi , vt cft res prima: intentionis , non autem vt cft fecunda intentio. Vei aiiter,qu6d funt relatiua,& vnum relatiuum dicitur dc aiio,non tame oppofitum dc oppofito; quianon funt oppofita,nifi rcfpc£lu ciufdem. Proprium autem refpcdtu Spcciei , commune cft refpcdu Indiuiduorum fub Spccie contcntorum;quiadciiiis dicitur , vt depluribus,non de SpeciCjCuius

XXX.

O

dicariconttertibiliter in ijuale accidentale.

eft

frintifai*.

proprium.

Ad aliud patet quia proprietoi eft abftraftura 4d proprtf vt eft nomen prima; intentioriis non fc-

1.

;

Vtrum Vropriumfit Vniuerfale.

,

,

cundx. D.Thom. Opufc.^i. M^.y.Auerrocs

cap. de Proprio.Mben,

Mig.tr/iB 6.de Proprio cap.i.^trttB.j.cap.i. Okam l.p. Log.cap.t^. Qpin expof. eap. de Pripr. Albercas Paruus f. voita de Proprio.loin.z Magiftrisf. 9 tfff.Ioan. Angl.& Braf./w/i^r AaTjf j.Caiec.Sotus,Tolccus,Mctinero,Ruuio

eap. de Proprio.

Conimb.

cap. de Proprio art.^.

i Rodrigues Auerfa q.io.de ProfrfofeS.x.

dijp g .de Proprio qutfl.

1.

ApgHment» }r»

partt

Compluc.

q. i.di Prtprio art.

U

QV6d non vidctur;quia oppofitum non pradicatur dc oppofito,proprium,& commune opponuntur:ergo hasc eft falfa , ProprlumeficommHne,Ced commune,& vniuerfale idem funt:crgo. Item,nulU intentio fecunda prxdicatur verc in abftra6to de re primac intentionis, hr:c eft vcr^.Rifibilitof efl proprierM ; crgp Proprium non eft fecunda intentio.Item per Ariftotelemin^.Top, cap.p.fi Genuseftad aliquid, &Species, vniuer/ale cft ad aliquid,Proprium vero non ergo,&c. Prima pars minoris patct; quia Vniuerfalccii fit eflcntialiter prxdicabile , dicitur ad illud,de quo prxdicatur,fiucad fubiicibile.Sccunda probatur; quia Proprium non referjur ad illud cuius cft :

proprium;nam nuUum accidcns rcfcrtur ad fuum

omnc accidens eiret relatiuum.Similiter illud,cuius -rft proprium.prius naturaliter cft proprio , reiatiuum autem fimul eft rubie(^um,quia tunc

natura cugi correlatiuo , nec ad aliquam aiiam intentioncm.vt patet indu£tiuc,ficut ar-

jtefertur

gutum cft fupra, de

Item.Proprium

DifFcrentia.

fic

non prsdicatur de ,

intentio proprif.

Ad tertiom

principale dici poteft,

qu6d

fi

Gc- Ad

prij,vi; eft

intentio.non

priraa: intentionis eft

,

,

vt

eft

Species,fcd res aliqua

rifil/ile/icnt

tamen

de Vniucrfaii

illud cui applicatur in-

tentio Proprij.poteft clfein eo cui applicaturinrifihile

in hpmine.

Ad fecundam probationetn

ctun dicitur, pro-

Topic.cap.3. ponens Proprium elTe prx4icacum;

prio prius eft iliud,cuiuseft proprium,dico,qu6d

crgo Vniuerfaic.

fubiedtum fecundum fe cft prius,fcd non inquantum habens proprium , noneft auiem corrciati-

Ad quzftionem dicendum,qu6d Proprium eft 4riftoteleq? i.Top.

prsdicatum con-

uerfim, ideft,conuertitur cumillo, cuius

eft

pro-

prium;illudautem

uum Proprij;, nifi inquantum habensproprium. Ad quartum dico qu6d nihii proprie accidit Ad^ ,

aiij,vt ibi

ftu

(umizui accidit , nuiio cxiftentc intciie-

fimiiiter

nec accidit omni;quia

eft vniuerfale,quia poteft efle demoftrationis fubie^um, quia omne proprium

mune omni

poteft deraonftfari dc eo.cuius pft piroprium, per

tclledu cxiftente.

dcfinitionemrvniucrfaiium autemcft dcmonftratio,pcr Ariftotclem i.Pofterior. crgo fi ip^ufub-

Et quodfoli accidit

ic^um praidicatur dcpiuribus:& fuumconucrtibilc,pr«dicatur dc piuribus,quod

eft proprium. Inteiligendum tamen,qu6d/>r0^'«m eftsequiuocum ; quia poteft cfle nomen primx intcntiofic opponitur communi , potcft enim alinis, quid dici proprium Indiuidui, ficut Speciei,&

&

&

fic cft

concretum,&
Aiio modopropriMtn

eft

nomen fecundz inten-

tionis,fignificans intentionem fccundam,fcilicct

przdicatum conuertibile non prsdicans eflentiam, vt dcfinitur i.Top. cap.4. fic cft fpecics Vniuerfalis; quia Vniuerfale defccndit inipfum

&

pcr

diffcjrcntias

pcrfc diuifiuas cius,

fcilicet/»r*-

3.

nus fit ad aliquid,oportet Specicm cflc ad aliquid per fe , fed non primo , fcd fecundum genus , fic Proprium fecundum fuum genus , quod cft Vniuerfaicjdicicur adaiiquid,fcilicct ad illud de quo dicitur.vrad fubicdlum,quiaprsdicatum dicitur ad fubiedum. Aliterpoteft di(:i,qu6d fecundum proprian^ rationemrefertur prim6 ad Speciem,non inquatura Specics,fed inquantumliabcnsproprium. Cura dicitur quod non;quia accidens npn rafcrtur ad fubiedum.Dico , qu6d fiibicdum Pro-

tcntio SpecieijVt

i,

re fecundac intcntionit

Item fi vt eft nomen fecundac intentionis ctk concretum,quid eft cius abftradumS Ad primum dico,qu6d eft faliacia Accidcntis, quiaextranec infunt accidentiareaiia, & intcntionalia ipfi fubiedo. Ad fecundum djco, quod eius abftradum non fignificatur vno nomine , ficut nec in aliis quatuor , fed per circumlocurionem fic exprimitur,

teinteile£buadhuc,ficut prius,^o^rr' rr«, incft omiii tranguio,& fQli,& fcmper.

fccundum

ffumtcum.

nis

in abftradtojficut nec econuerfo.

fupra didtum

Vniuerfaie;qnia pracdicatur de piuribus;eft cnim

treprium

funt vera::ergo conclufio:fed res primas intcptio-

n)anet,non exiftcnte intciiedu,quia non cxiften-

Ad oppofitura cft Porphyrius& Ariftotcies

r.

Contra, rifibiie eftproprietas,rifibiie eftproergo proprium eft proprietas. prxmilTs ;

prium

,

nil eft

com-

cui poffit accidcre aliquid,nuIio in-

& omni &femfer,quem'

admodum homini effe rifl>ile,&c.Cap.cod.

Q^v^sTio XXXI. Vtrum definitio Proprij quarto modo{feili~ cet

quod accidit

omrii , foli ,

&

femper)y?/ conuenienter data^ loanncs Angl. Biaf. & Rodiigues Vide cicacos ^utfi.antectdtnti.

,

fuperbane qutfiiontm.

QV6d non videtur;quia non ponitur nus Proprij,quod

eft

Vniucrfaic

,

T. ibi genec ratio Argumentd pro parte »»-

eius loco fui.

gntiu».

Item,

Qusftio Itcm.ifta ratio competit DifFcrcntiaE

completiuz Speciciiquia

illa

XXXII.

couerticur

eum dc-

N»m (jrfinon riie»t jemper^ fnmen rifihilis

finiro.pcr Arillotclc 7.Mctaph.cont.43.crgo,&c.

Itcm , proprictas Cic conuenientet dennitur; non crgo propriuni,nin per accidens. Item,Accidcns e(l diflinda Spccies ^Proprio; ergo inconuenienter poniturinciuldefinitione. Item,daturper copulationem } ergo cftincrepanda,pcr Ariflotclem 6.Topic. Itcm definitum

cum

vniuocum in omni genercfed accidcns non e(l vniuocumjquiatunc tantum edentduo gcneraliflima^rubftantiarcifit

intentio , potefl etTe

licct,&accidcns.

Adoppontumed Porphyrius. Ad quzllioncm dicendum,qu6d ifta deiinitio CtnclMp»

eft

conucnicntcr data

;

quia per primam particu-

lam,rcilicet «ra,habetur ratio

pr^icati,&mo-

non quod ittm rideat ,fed ad ridendum; hoc au-

,

tem

ei femfernMurale efi.

Q_V^STIO XXXII. Vtrum T^roprium fit di/iinSium Vi
QVod non

videtur ; quia Proprium vcl cft rubftantia,velaccidcns,nonfubftantia,quia ArgMmtnt»

omnis

cadem alij vcl Proprium non eft fubftantia

fubftantia cft cfTcntialitcr

cflentialitcr diuerfa,

pcr has differentias dcfccndit Vriiuerfalc in proErium,vt patet in diuiHone Vniucrfalis.Eft etiam xc ratio eadem illi , quz ponitur ab Ariftotele I Top.cap.4. Proprium ej} ffr*dicatum nenfrddicant

eadem

tffentia conttertibiliter.

Sciendum eftautcni,qu^ acciJem xqaiaoce ell

nomenprim^

interionis,& fccund^.Primo cnira

modo /ignificat naturam extra animam , fecundumquod Ariftotelcs j.Mciaph. cont.13. & inde,diuidit cns in fubftantiam,& accidcns.Secun-

'vniuer-

ftWab tAccidenti.

effentialiter diuerfak Spccic-,

.

»j«iu»cum.

homo dicitur

qitod aptus natusfit

dus przdicandi^fcilicet in quale accidentale , per emni ^fiU &firnptr, habctur conuertibilitcr ,

&

Aetidtns

"7

vltim«,&

bilicer prsdicarctur

quiatunc poneretiir in dcfinrtionc Spc-

;

ciei,cum dcfinitio totam expximat cfrentiam de-

autem ponitur;quia poteft dcmonftradc Specie per eius definitionem. Item, omnequod eft in compofito , prstec

finiti,non ri

matcriam,& formam,eft eius accidens;quia hzc fola,fubftantiam rci conftituunt,Proprium

in

cft

compofito prztcr h«c;ergo,&c. Itcm, omnc rcfultans ex compofitione formx cum matcria,cftaccidens.Proprium cft huiufmodi;ergo,&c.

guicur contra,<^iVf
per Ariftotclem y.Mciaph.cont.^. 7. ergo enunciacur per fe , fecundo modo dc illo fubie(flo,per quod definitur; quia hzc eft ratio fecundi modi pet fc, quaiido in ratione przdicati ponitur nibicdum ; ergoilludaccidens de illo fubicdlo potcft demonftrari ; quia fic funt o;nnes conclufiones demonftrationis perfc;crgo

,

eft

prxdicatum elTen-

eft in non eft eftentiale.Alio modo cft qu«dam fumpta ^ proprietate in re, fub

tiale.quod intentio

quo,& eft

eius oppofito , intclligi poteft illud cuius accidens fine repugnantia.De accidcntc primo

modo non

loquitur Logicus

Secundomodo, ponitur Tertio modo , cft vnura

,

peraccidens.

jiifi

in dcfinitione proprij.

Vniucrfalc diftindura

contra alia quatuor.

Ad ptimum argumentum patet.Per occiMt enim I^ ^Mfgumift. intelligitur prxdicari pct emni , dcpluribus fub SpcciecontentiSjillaeniin particula,in hoc quod qua habecur conuertibilicas eius cum omnia , qui-

eftt/n«, ex

Specie,dicit yniucrfalitatem eius ad

bus

ineft Specics,cuius

cidit,quia

Differentiis

dum cfTentiz. Ad tertium dico,qu6d

proprictas.vt eftnomcn prims intencionis , non fic coniicnienccr definitur, func enim quz definiunior fecundum intellcdlumiergo ibi fumunturintcntienes, qua: non definiunr rem primz intentionis-,quia funt natuintentionisifignificans illa

non conucnicntet

gnificatur

,

fub

modo

ver6

fit

nomen fecundx

idem quod

intentipproprij,

definitur fic

oppofito

ei

,

,

Omne

^ccidcns

quia

illa fi-

quo fibi con-

uenit acciderc omni.

Ad quartum patet quia proccdit deaccidenmodo di^o. Ad quintum dico qu6d pcr omnia illa copulata, «»ni,c^y5/i, (^ femper dcbct intelligi vnum :

tc tertio

,

,

& non eft

fit

Pro-

accidens definitur pct

fubiedum

<

& 19.

proprium rcfpcdlu fubicdi. Item.fumpto aliqao accidcnte, quzro de illo, autineft huic fubiedo perfe,&erit Proprum; aut non,fcd per accidens,per hoc quod ineft alij; aut igitur illi ineft per fe,& fic cft Proprium vel fi femper per accidcns , procedctur in infinitum illudeft

;

in fubie(Slis.Item,ad priHcipaIe,Proprium dcfini> tur pcr accidit\efgo

non diffctunt

efTcntialiter.

Icem,accidcns diuiditur pet fiparabile,

non acprzdicantefTentiam^Iicct nonpermo-

lariter pofteriorcs ea. Si

qu6domne

Item,cconuerfb,

prium , probatur.

cftpreprium.

Ad fccundum patet,qu6d

& iw/?-

Propiium vidctur cfrcaccidens infeparabile.Ad oppofitum eft Porphyrius,& Ariftotelcs i.Top.cap.j. poncns Proprium , & Accidcns duo diftinda przdicata. l. Ad quzftioncm dicendum,qu6d funt diftindla Vniuerfalia ; quia accidentium, quzdam funt ab Cmtlmfit, intrinfeco,& hoc vel catione materiz,vc quanti- Ateiditimm, j«mV« ak intas vel qualiratum a^iuarum , ficut qualitates trinfttt.^MA'

parabile.

;

fenfibiles

pofteriores:quzdam ab extrinfcco

,

&

hoc dupliciter,vel manent amoto illo cxttinfeco, vt nigrcdo ab zftu.vcl non manent , vt calor, vel figuraaquz , quz fibi deteli^ba rcdibit ad propriam natura:nullum iftorum cft proprium; quia nullum iftorum conuerticur.Eft cniro dcfedus in aliquattium particulatum requifitarumad conuertibilitatem,vel in omnibus. Eftprzter hzc , accidcns , quod ineftSpecici ratione

fotmz ,

inconueniens ponere copulationem, ad circum-

pcrfe

& immediata

loquendum

pecefrarii,& przcisa,& immcdiata, ponituc

circumlocutum.fcilicet connertibUiter, aliquid in dcfinitione.

Ad fcxtumpatct

,

quia procedi; de accidente

primo modo. Scefi oper.

&

,

efTedlus

babenti

Tom.

I.

gatiM».

quia tuncimpoffidc Spccie , nec efrentialiter

do uiodo adhuc eft zquiuocum,vno enim modo, idcm eft qu6d prxdicatum non efrentiale , & fic cft idem quod ^/«.fecundum qu6d,ejfe in didinrum.quia quod dicitur de

pr» partt nt-

,

,

&

ita

quod forma

Speciei cft eius

caufa: pofici autcro causi

ideo omni amoti amouetut Speciei , ined tale accidens, :

foimam

G

j

&

d*mak trinftet.

«x*

Super Vniuerfalia Porphyrij ii8 & fempcr & non habcnti forraam Spcciei, non fumpco proprio particularitcr

,

:

ineft tale

;

ergo

eft

fimpliciter conuertibiie cura

dcfinitionem dcea

,& potcft per

Specie

demon-

ftrari.Pw/^riwwigiturjVt hic fumitur, cft intcntio applicabiiis

lantum accidentibus vhimis

fed

,

Accidens, vt eftquintumVniuerfale,applicatur tantum aliis priiis cnumeratis , quxdicuntur accidcntiacommunia,velquia comrauniter infnnt

fubiedo

& aliis

rcntcr infunt,&

;

vel communiter,ideft, indifFe-

non

infunt,(iue

fic, fiue fic

non

,

cum non przdicans falfa, cft

;

fed vniuerfalicer

Ad quartum fibi

cft

dicitur

fubiedtum

,

quintum Vniuerfale.

quod accidens dctcrmi-

,

pracdicatum

,

non

effcn-

quia intelligeretur immediata per fe caura,& ncceftaria fub oppofito fui efFcdus primi,fed Accidens eft quod adeft aheft, vel t^uod cemingit eidem inejfe^&non inejfe,\x. dicitur i.Topic.c.de Accide-

&

te.id cft,fub

quo,&

eiusoppofito,poteft intelligi

illud,cuius cft,finerepHgnantia,quod dicitPor-

phyrius de Accidente inlcparabili^de quo minus vidccur quomodoabeftjvcl adeft,quia

fubiedam

quod accidens vocatur.7. Metaph. context.i7.& copulatum , vty«»»»» refpeftu

Ad primum argurrientnm cedit de accidentc

,

, quod proprimx incentionis,

fecundum,& tcrtium. Contr^:tuncomne proprium cft accidcns ifto modo; quia cum nullum proprium fit fubftantia, vidctur quod omne fit accidens,quod non vidcfimiltter

tur verum; qiiiaaccidensprimac intentionis

,

vel

concretum,vclabfttad;om.Si abftra!5tura,non prardicatur vere de fecunda intcntione; auia nec per fe primo modo.Si concrctum,Contra,res priett

inz intentionis non dcnorainant remfecundcC intentionis.

Ad hoc prims nera

,

dicitur

,

quod ^.ccidens vc eft nomcn squiuocum ad noucm Gc,

intentioniSjCft

in \Mctnhn,emiiepropritimeftaccidens, tan-

&

tumpotcrtaccipi proaccidcntevnius gencris, nullum iftorum vniucrfaliter ineft Proprio;quia froprium, cijm fit vniuocum ad proprium in hoc gcnere , in illo , pro omnibus diftribuitur,& uiccidens ftat tantum pro accidenrc vnius genc-

&

ris;fignificaturergo,qu6d omnepropriura cuiuf^

cunque generis fit accidens , accipiendo accidens pro vno fignificaro:tamen hasc eft vera; omneprofrium

in hoc genere eft accidens

catum pro vno

fignificato

,

accipicndo'praedi-

y

& eft haec praedicacio

reducibilis ad denominatiua

,

ficut vniuerfaliter

quando fubicftum przdicacur de accidcnce; quia Proprium,vt eA inccncio,cft accidcns incencionalc applicabile

ei,qu6d przdicatur dc ipfo pro ali-

quo infcriori,ficuc allfHm

eftanimal,

fi

album infit

alicui animali.

Vcl poceft dici, qu6dprjcdicatio dcnominacioa , vniuoca , & aiquiuoca diuidunc pradicacio-

nem fccundum fe,quando fubiicicur,quod nacum cft fubiici,

& pracdicacur quod nacum eft przdi-

carijcuiufmodi praedicacio non

cft

,

Contrk.in ^.Metaph. conc.4. probac Ariftocequod fubftantia prxccdic omne accidens , definitione , necejfe eft enim in vniH/cuiu/^ueratione,

&

&

accidcns incencionalc prxdicacur de omnibus illis quinque per fe. Poccft Jici,qu6d ifta, Proprium eft accidens, non cft

,

vcra

uerfaic

,

fumendo accidens , vt eft quintum Vnivc pacec in folucione quzftionis

nec vt cftrcs primae incencionis , liifi przdicacioneper «ccidcns , in vno fenfu zquiuocationis , hoc. ,

r.

quod non videtur intcUigi non oftenderet ordinem fubftantiac fecundum fe , ad accidens fc-

fttbftantia rationem efti,

tantijm de copulatis; quia tunc

cundum fe,quodtamcn ibi intendit vcpatec ex eo,qu6d concludicpoftea, quod fnflScicdcccrminare de fola fubftantia.ad detcrminandum de en,

tc,vtdiuidicurin x.Prasdicamcnca.cont.y.

Item,vniufcuiufquc ficuteft^«o
tioncm abfolucam fine fubiefto , hahet ^uod quid abfolucum igitur eft ens abfolutum ; ergo eft

*y?

:

fubftancia.quod

eft

Ideo diccndum

,

inconueniens. quod omne accidens reale,

definitur per fiibieftum

;

quia

eft

ens pcr illud,

non tamenquodlibec prxdicajur fecundo roodo pcr fe de illo fubiedo , eo quod fubiedum ponicurin eius definitione

,

ficuc in definitione fimi

poniturnafus.non tamen haec eft per fe , nafweft fmiu , quia ncc vera vniucrfaliter , fcd fufficit ad hoc , qu6d fubic(3:um ponatur in definitione accidentis , quod illudaccidensnon poffit reperiri nifi in illo tali fubiefto. Plus auccm rcquiricur ad prxdicacionempcrfe , fiuc ad proprium.fciliGCt quod egrcdiaturcx per fc principiis fubiefti , dc cali fubiedio incelligicur racio fecundi modi diccndiper fe. Ad quincum dico , qu6d accidens quodlibcc

&

medio,& ad illud fub- AdquiatMm non quodlibcC ineft per {c,

ineft alicui pcr fe,ideft,(ine

ie^bum ita

eft ftacus

,

fed

quod egtediatur ex per fe principiis

ic(5l:i,fic

bura

fi

illius

fub-

accipitur/^fr/fin fecundo modo,ficut al-

ineft

homini pcr accidens,incft

pcr fc,ideftiramediace,fcd

fuperficici

npn ytperfe

diciccau-

fam.

Ad fexcum pacec,qu6d dcfinicione proprij

,

accidens, vc ponicut in

fignificatidcm

Ad

ftxtum,

Ad

ftftimi.

quod prsdi-

cans non cftentiam.

Ad vltimum dico, quod

accidens infeparabilc

habec racionem generalcm accidencis,fcilicec adclfc , & abe(re,&c. quia fub eius oppofico poteft fubic
&

cft accidens infcparabile.

quando con-

cretum fubiicicur refpcdu fui fubicai,&c. Contri,hoc Accidcns dicicut intcncionale, ^cale

nafi.

albm»t

definitio

dicitur

vt cft res

tale, vt

les

poteft intelligi fub oppofiro,diccns :/>or^*»ini carHPU intelligi alhfu,^ ^yEthiops nltens candore.

Adquartum.

definitur per fubieftum,

19. accidens

cft

in

idem quod pracdica-

non quodlibet autem accidcns cft vcl aliaaccidentia communia.

conuerfim. Et ideo fub eius oppofito non poteft intcUigi illud,cuius cft, fine rcpugnantia,

eft

hxCfProprium eft accidens,vt hic cft fermo

dc Accidence,quod

nans

cft

eireniiam

iftarum intentionum per (e,ex definitionibus eatiale

frintifal*.

pro accidcnce,quod

liccc

funt conuertibiliai Sic igitur parct differcntia

rum;quia Proptium

Aiprimum

vc di(^um

vlcima refponfione. Eft aucem vniuerfaliccr vera, {iimendo accidens pro accidenceincentionali,fci-

Qjr^sTio XXXIII. Vtrum Proprium

necejfarw fim^er

injti^

Vide citatos jutft.io.

:

&

Q

V6d non videtur ineft

;

quia

homini,non cnim

ri/ihile

non fempet

bomo femper rider. Dicicur

I.

Argutntnta fro

paria

nt£atiua.

Qu^ftio qu&J

femper ineft rccundum apcitudinem, fed non femper recundum ^dum. Cohtrk , femper ined homini adu caufa effiDicitur

riHbile

ciens huiusjproprij

,

forma horainisjigi-

fcilicet

& ifte eftedlus femper cft in adlu.

tur

ineftaccidens,vt deaccidente Ariftote-

fibi

les ibi loquirur

modo

fed illo

,

cidcnsj ergo fubftantia eft

Itcm

,

omnis potentia

propriumcft ac-

:

&

Adquzftionem dicendum

tttprium tgrtditur IX friittiptit

fubitai.

femper

ineft

,

,

forma non

eft

:

autem

,

i I. frktt,

citur,qu6d potcntia ante adura,opponicur adui,

non quzcft cura adu,& fubicdo refpeftu

eft

Vtrum

non

inhzrentia

eft

quia

rifibilis

;

ex parte ipfius proprij in fc,nec

illa

ad adbum, cft

incon-

ueniens,ridere aptitudinaliter fempcr inefle

Ad fecundum

dico

quod

,

illa

adu

propofitio cft

intelligenda per fe, quia fubftantiz cft

,

ex fua rationc

prarccdcre

,

non

fibi

inquantum

repugnant tcmpore

omne accidens, cum fubftantia fecun-

fe non dcpendcat ab aliquo accidente cft tamen pcr accidens falfa; quiafemperaccidcns cft, quando fubftantia eft; quia confcquitur im-

diim

,

nicdiatc

tjfe

fubftanti«,nec

clt

inconuenicns pro-

pofitionera per fc veram, eire iropoflibile pcr accidens,ficut dicitur 6.l^hyfic.cont.i./.qu6d

yniuerfaitum,

eius rationcra gcncralcm

&

de motu

,

ficut ibi loqnitut Ari-

fed in 8. ciufdcra,context. 76. circitcr.Idcm 2. Ctrl.contex.j^.dicitur, quod

omnisraotus

,

cft deterrainatae

quod verum

vclocitatis,& tar-

eft

coniparando raotura ad

dctctrainata raouentia,

&mobilia, fecundum

ditatis

,

quam rationcm

Vide citatos qutB, 11.

loquitur ibi Ariftoieles de

lari

Mo-

Vacuo,contcxt.fz. fupponitur in illaderaonftratione per impoflibilc Sit enira fpacium vacuum , quod quotunque corpore repleatur,contingitaccipercfpacium re-

pletum corporcfubtiliori,quod verum eftfecundiJim rationem gcncralem corporis , inquantum replcns locura cnius oppofitum cft raanifcftum, ,

rcfpiciendo determinatas naturas naturaliura.

Ad tertiura dicitur , qu6d omne quod eft tantum in potentia pailiua ad aliquid,eft in potentia contradiAionis ad illud. Sdbiedum autem refpc£lu proprij non eft folum in potentia pafliua, fed in potentia cfFediua

,

quia e^cdiuc

eft

pto-

prium k fubie(^. Contra , raateria, &

efficiens non coincidunt, per Ariftotelem \. Phyfic.context.70. igitur non eft

fubie^um

ciens.

tefpe^lo proptij

,

raateria

,

& effi-

,

eft

fingularc

,

eft

in fingu-

nam rcccptum

eft in rc-

_ jfrj,MfnentM

cipiente pcr raodura recipicncis eft in

fcd accidens pnpMrt* : Cngulari, vr habecur 5 Metaph. cap.de Eo- i^tius.

m-

.

dera:ergo accidcns commuueeft fingulare,& illud,dcquohic agicur,vt pa> tet per Porphyr. cap. dc GencFe in diuifione, quam ponit ad notificandum definitioncm Gcncris , dicentcra , accidemia eommMnid yfid non illud accidens eft

;

5^

&

prepria alicMt.

Itern,£ns y. Metaph.diuiditur in fubftantiam, &accidens.Ifta diuifio fi valet , eftpcr oppofita, fed res primae intentionis , non opponitur rei fccundac intentionis; ergo cum fubftantia,quod

alterum mcrabrura diuifionis , fit rcs primae non erit res fccundz intcn-

cft

intcntionis,accidens

tionis: igiturnecfpccies Vniuerfalis.

Itcm , nuUa res fccundae intencionis praedicatur per fe de

rcprimz intcntionis,fcd

hacccft

^alitas eft accidem ; ergo,&c. Probacio minoris,h^c eft per Ce,§)ualitM eftens,vt patctpcr Ariftotclera j.& 4. Metaph. fcd expref' fius 8. concext. vlt. fed ens non habct alium intelledum , nifi fubftantiae,& accidentis ergo cum fubftantia non praedicetur per fe de Qualitapraedicatio pcr fe

,

:

te

,

& ens

praedicetur

praedicatur per fe de

,

fcquitur

,

qu6d accideos

illa.

Item , nuUa fpecics

tu. Sirailitcr 4. Phyfic.cap.de

4

& citandos qutjt.fiquenti.

QV6d non videtur; quia quod

omni

motu contingit accipere motum vclociorem, quod verum eft refpiciendoad raotum fecundura ftotclcs

Accidens jit de numero

fibi inerit

homini.

JU%,

pocencia, fola eftin

Qjf^sTio XXXIV.

caufam nccef-

homini tantum aptitudinalitcr

apcitudo fcd

ifta

paflionis.

maximc

proprium. Ad primum argumentum dico , qu6d ripkile femper ineft a£tu , licct ridere non fcmper infit; quia ridere eft commune accidens hominis , nec ineft

,

,

,

lam, ide6 femper

dU

potentia.

,

&ide6 quiafemper ineftfiibic6bo fua forma; quia non eft id , quod eft , nifi per iltur efFcdbus

quod idem potcft cfTe in

& in a^u, racione diuerforum fcilicet matetiz, & forms & non funtoppofita nifi accipiantut fccundum idcm & refpedu eiufdcm. Alicer di-

quod Proprium

poflibile

adu rcfpcdu

&

& imraediatam alicuius poni, nifi pona-

fariam,

efficiens eft in

eiufdem.

vt patct cx prxdidlis; quiaPro-

priura cgrcditur cx principiis fubiedi,& it

Contii , omnc

cuius eft efficicns, omnis materiacft in potcntia, fed idem non eft in potcntia adu rcfpedu Poteft dici,

pafliua eft in potentia

prium; quia materia eius in qua ergo potcftefte fub proprio , cius oppofito ; ergo non cft neceftarium qu6d proprium fcnipcr infit. Ad oppofitum pft Porphyrius. 1.

&

Hne proprio.

contradi^ionis,per Ariftotclera 9. Mctaph.conrext. 1 7. fubiedlum cft in potentia pafliua ad pro-

CtHtlufit,

119

Dicitut,qu6d Tcrum eft didum Ariftotelis dc materia ex qua, efficicntc pcr tranfmutation£} non de materia in qua,& efficiente fine tranfmutatione, cuiufmodi materia,& efficiens cft fubie€t\xm tefpedlu pafEonis.

Item, ad principale,fubftantiapraecediromne accidens temporci crgo tempore eft,quando nul-

num

XXXIV.

\

ipfius Vniuerfalis verc in*

«ft iingulari, vt patet indu
enim eft fal-

hicbemo e^Species ; fed h«c cft vcra , Hticalbede efiaceidens , quia definitio Accidentis , fcilicet qtted adeft ,vel abefl, &c. dicitur de hac albedinc ; ergo Accidenshic defifa

,

hec animal

eji

Gentu

,

non eft Species Vniuetfalis. eft Porphyr.& Ariftoteles 1. Topicorum ponens Accidens quartum praetHv

nitura,

Ad

oppofitura

catum.

Ad quxftionem diccndum, qu6d Accidens cft de numero quinque Vniuerfaliura , vt hic furoitur. Sed intelligendura, qu6d hoc nonien4Crtdens fumituf multipliciter , vno modo eft noracn primx

intentionis,-

& fic eft xquiuocii ad duo,vt

vno raodo dicituridem <{\ioAcentiHgenfinpamcieribt4i. hMo dicitnr j.Mctaph.in finc, cor.vlt.quia

roodo eft id£, qu6d Mbutuau enti in a£bt poft eius

G 4

eire

1. ctntlmfi».

JeeiJtmsftt^

*!T "•^**

,

Super Vniuerlalia Porphyrij

I20

completum,& hoc modo loquitur MctaphyEn$ in Jubfiamiam , & Mcidem , & illud accidens fic (umptutn, eft zquiuocum ad 5).

efie

ficus d Juidens

modo eft nonlen fecunds intentionis,& fic vno modo fignificatidem quod

x^ccidens efiyefuod adefi,(jr fibep,fraterfub' corruftionem

iefff

,

&cc.

Praedicamenta. Alio

Qv^sTio XXXV.

extraruHm jproutrumitur in Eienchis, in fallacia

modo

fignificat

idem quodfe-

intentio, fcilicet quodlibet

quod caufiitur

Accidentis. Alio

cunda

^ fola confiderarione intelledus

Vtrum hac definitiojtt comenietjs, Accidcns

& ifto modo

,

omniaquinque Yniuerfaiiarunt accidentia.AIio inodo fignificat idem quod przdicatum non efrentiale,&

fic

diftinguitur contra

eftentiale

&

eft

,

Vniuerfalibus,

vltimis

idem quod prsdicatum

dicitur

non eftentiale, nec per

nec conHertibi^e:& fic eftquintum Vniuerfale. Et patet quodficfumptum prxdicatuc depluribus,& habet modum przdicandi diftinAum ab aliis fie enim przter fe,

:

materiam

& formam

,

quae funt cflcntia rei

,

quod

;

&

adeft, vel abcft,

ptionem.

prsdicatum

commune duobus

& fic ponitur in definitione Pro-

modo

Alio

prij.

cft,

prajter fubied:! corru-

D. Thotnas d* ^iritualibiu freaturi/,art.vlt.aJ 7.^ Opufe. 4t.cap.S. Caiet. eap. dt Atcidenti. iEgidius i.Pcft.ttxt. 1 8. Okam i.partt Log.eap. %^. in Log,ttxtual. cap.da jtccidtnte. Sotiis, Tolet. I.ouan. Compl. Conimbr. cap.

^

de Accidenti. loan. Angel. Brafauol. fuper hanc qutftionem. Tait.eap.de Aecidenti qutft. 1. Albertus Patuus qutft.vnicM dt Aeeidenii.lonn.i Magiftris qutft. 10. Pradieakilium. Antonius Aadtcneap.dt Aectdenti. Ruuius

ibidem qutft.^. Merincro ;«/>.(. de Accidenti, dijp. vnica qutft. I . TotrejoH eup de Ac. qutft. i Huttado diftiut. 6. .

accidentia egredientia ex

illis

principiis pcrfe,

eftreperire aliqua confequentia eftentiam

pet

fe

necconuertibiliter

,

modos przdicandi

in

(juidt

accidentale conuertihiliter

candi in

fic

fum-

& tale ptzdicatum di,

quod defcen-

in

modum

dit Vniuerfale per iftum

ficut in alia Vniuerfalia per alios

pracdicandi,

modos

praedi-

candi.

Ad primum argumcntum

t

^d

»rgur

mtiHf.

quod muni

,

dico ad minorem,

fubiedo com-

hjec intentio, accidens, eft in

vt in albo

,

plicatur

homo , cft dc

,

,

vel in aliquo confimili, cui ap-

hoc communi fubicdo Metjph.

ficut fpecies in

& fimiliter dictum Ajiftotclis $. illo

cui applicatur hajc intcntio accidens;

,

quia illud prim^ ineft fingulari

;

quia non confe-

quitur principia Speciei fecundum

Contri fit

illud cui appjicatut

fi

,

in fingulari priuio

ha:cintentio,quaE

;

ergo

eft

hxc

prius.

,

fic

Ad fecundum

&

,

,

Dico

,

eftci

extraneumcfle

tertium patet

;

quia proce-

primx intentionis , nam fumcndo accidens fic pro vno nouem fignificatorum hacc eft per fe , ^ualitas efi accidens fumcndoautem pro intentione,efttantum veradenoaccidens eft res

,

;

minatiuc

ficut hatc

,

,

Homo

efiSpecies,

ifto

modo

non

fingularibus, neccuilibet Spcciei

qua Species

ineft

quia

ali-

qualitatis,eft cui applicatur harc in-

leniio proprium, vt

rifibile.

Ad quattum dicitur qu6d hatc ,

dbedo

eii accidens

vera

vt ly accidens cft rcs

,

nec

accidens vniuerfaliter qualitati ,quia ;

,

Ad probationem

dico

& abeft

adefl ,

eft falfa

:

Hac

vt hic (umiiMt accidens , fed eft

ha:c verba

,

primx intentionis. qu6d Porphyrius per

circumloquitur pra:dicatum accidentale, non per fe , vel non con-

uertibile tir

,

,

huic albcdini

^atum ,

:

vt dicctur infr^ , ;

fcd album.

& illud non compc-

qaia h*c albedo

& Diffcrentia.

cuius cft eire

; fed hic dcbet intcntio igitur,&c. Similiter hsec intentio^mdens poteft vniuoce compcterc rebus diuerforum

definiri

,

:

generum fed ifta, adejfe, & abejfe non quia quibus efii non eft vniuocum, nec adefie : fed ep non eft vniuocum diuerfis Prjedicamentis. :

,

Item, intentio, cui

non eft

prasdi-

quia ab intelle6lu,

ineft, ncceflario incft,

non

ineft alicui, nifi vt cofidetatur

fed

fic eft

imperinutabilis. Similiter hocpatet

indudiue ; quia

Ci

homo cft Species, neceflario

eft

& animal nccelTario eft Genus:crgo hsc

,

,

fi

ineft alicui

fubiedo ,

ineft ci

non adeft,& abeft.

Item,c©ntra fecundam particulam aliquod aocommune necefTario ineft , vt quantitas homini,& nigredo coruo,& albedo Cygno;ergo non poflunt non inelfc fubiefto, pra:ter eius corcidcns

ruptionem. Quod accidens vt hic fumitur , dicacatur de iftis, patet per Porphyrium , qui diuidic accidens in accidens feparabile,

& accidcnsiw/?-

quiaomncprasdicavel eft proprium , vel acci-

parabile. Similiter rationc;

tum non dcns

,

eircntiale

,

vt hic fumitur

ejuamtu

,

e^uantttm eft

& non proprium

;

quando dicitur , Hemo eft przdicatum non cffentiale, ;

ergo accidens.

Item, corruptio non adeft prastcr fubie(Sti cor-

luptioncm ; quia opponitur fibi. Item , accidens abeft ergo non ;

cft

;

quia non

manet feparatum \ fubiedlo , & fi accidens non eft,fubiedum non eft; quia funt correlatiua.Probatur , qmnis Species ipfius Vniuerfalis eft rclatitium;ergo accidcns , & non videtur ad aliud

&

dici, nifi ad illud , cuius cft accidens , illud cft fubieflHm ; ergo , &c. Similiter fi dcfinitio fic conueniens relatiuis ergo in ea ponitur correlatiuum nihil vidctur hic pofitum pro corrclatiuo , nifi fubicAum crgo illud cft correlatiuum :

:

:

definiti.

Ad oppofitum eft Porphyrius

& Ariftoteles

t.

Topicorum , poncns confimilcm dcfinitionem> .Accidtns efi,<jUod comingit eidem ineffe, dr

quai effcntialiter videtur

cadem

I.

Argumenta prc parte af-'

&

adefle eft

intentio accidens

in fingulari:vnde in argumento eft fallacia Accidcntis.

dunt vt

Genus,

Item.contra primam particulam adeft,& abefi, quia adefl!e abefle eft rei extra animam , quia

neceflari6,& ita

:

fideratur ab intelledu

eft ibi

& &

eft in illo, eft fingularis

quod

, Primo gcneralitet , quia daturpercopulationcm:fimiliter,quianon

intentio,

fingulare.ergo

Rodriguez

^ 4.

QVod non vidctnr

§pecies

fe.

quod cui appticatur hac intentio, vt album, fecundum cfte materiale eft in fingulari primo , fed fic non eft fubicdlum intentionis fcd fecundam quod con-

fequitur idem

togictfeEtian* 6. Auerfa qutft.i^. Lig.fiS. 4. qutft.i. de Aeeid. art.i.

modus prsdi-

non conuertihiliter

ejuale accidentale

citur accidens, vt hic fumitur •*>«^

prxter prasdiftos

& in (juaU ejfentiale,^

eft alius

,

modo eftendi in re,

ptus a

:

non

,

mn ineffe,

ifti.

Ad

firmatiua.

Ad qucftionem dicendum qu6d

t. Ctnclu^t.

XXXV.

Qu^Eftio

(i

,

dcfinitio

, (i

congrueintelligatur, ratisconucnicntcr eftafli-

ineft neceflarid

primx intentionis,& fccunda; intentionis. Vt funt nomina primae intentionis dicitur 7. Mctaph. contcxt.z. & inde. jiccidentu ejfe eiiinejfe , & hoc de accidcnte rcafic etiam fumitur adejfe^ \i , de quo loquitur ibi definitione, Tunt acquiuoca

5

& abeffe 8. quod

^

Phyfic. cont. 61.

Impojfibile efl

abeffi

idem/imul adejfe eidem/iibieSio,

ab eodem. Alio

modo

nomen fecunda; intentionis cationcra

& inde. vbi dicitur, ,

inefe, vel adejfe eft

,

Contri

fic

proprium

,

prxccdit illud accidcns

abcft; quia fubftantia

& accidens com-

ficut

,

mune,vt

Ariftoteles intelligit dc accidente 7. Mctaph.Si ver6 dicas per fc.quantum cft ex parte

accidentis , falfum cft. Aliquod cnim accidcns communcjhcet non habeat caufam per fe in fubicdto, taracn habet

caufam ncceflariam, vt quanrcpugnat, quantura cft ex fe, non

titat, Sc ita fibi

inefle fubicdlo

quo habet talem caufam nc-

in

,

ccflariam.

& fignificat praedi-

eorum,quz funtextra clfcntiam fubic-

quantum eft ex parte

fubic(5li.

&

4^*/?,fiuc gnata. Vbi fcicndum cft, qu6d *itfi iwfjl/^ , vcl non inejft^ quz ponit Ariftotcles in fua

121 vcl pcr fe,

,

modo fic.

Ide6 cxponitur illud alio

cundum

intellcdlum

,

yibejt fc-

prtter/iibieni cerruptionem,

€dt vel alterius gcncris ^ fubic6to, Cicut pradicari de , dicit propriaro przdicationem eftcntialcm

idcft, deftrudlionem eflcntialis intcllcdusfub-

eorum,qux funt in eodem gcnerc cum fubiedko; fedadhucin^ fccundo modo ,fumitur dupliciter. Proprid > & fic non incft , nifi accidcntibus communibus ; vel communiter , 5c fic incft fin-

ciim

euiaribus accidcntibus

modo

Sc ifto

,

gencrall

lumitur e^ in, in diuifionequadrimembri,quam ponit Ariftotelcs in ptiticipio Pra:dicamento-

rum, Sc adhuc communius fumcndo inejjfe , dicirous communiter in omni propofitionc , prasdicacum inefte fubic6lo, vel non inefte, ficut genc-

inomni propofitione

raliterdicimus

catum

,

Sc/ubieilum

,

cfle^ri«^»-

qualifcunque fucrit pra:di-

Primadiftin£bio videtur probabilis, inconuedcfinire,

& diuidere per

res prima: intcntionis, pra:fcrtim

quando defini-

nicns enim

Logicum

eft

tutn eft fecundaintentio

mcmbra

vel diuidere

:

, fi

aliqua

diuifionis fintres fecundxintentionis:

fed illius diuifionis qtiadrimembris.manifcftum

duo membra,

fciIicet
fecundas. Spcunda

intcntioncs fcilicet inej/e

,

fcilicct pt oprie

,

non

dici de,e{re

diftin^bio de,

vt accidens

com-

mune; commnniter.vt accidensquodlibeticommuniflime , vt omnc prxdicatum dc fubiedlo, patct ex definitione Ariftotclis

i

.

Topicor.& di-

uifionc eius in principio PtaEdicamcntorum

communi modo

,

&

qus

eodem genere communiter pro omni eo, quod eft commune; cotnmuniflimc pro omni co quod fpc;

funt fuperiorain

,

,

,

cificatremhuius verbi */?,inpropofitione. Primo modo , fumitur in principio Prxdicamento-

rum. Secundo modo,in definiiione Vniuerfalis, in lib. Perihermenias. Tcrtio

modo

in diuifio-

,

ne Porphyrij,diuinonefecunda,quam ponit poft detinitionem Gencris

,&

in definitione Indiui-

primo modo, cum vna difTerentia, fcilicet ptxdicatumnon eftentiale, velgenus intetmedium inter vniuerfale,&: acci-

dui.Sumendo

igitur adejfe,\e\ inejfe

per illud intclligitur gcnus accidcntis

,

d<(ns fic intelligitut in dcfinitione proprijper:

refiduum, hoc eft

codiffcrentiac

,

,

abejfe, Scc.

ponitur lo-

& cortelatiui ipfiusdefiniti.

Si-

militcr in dcfinitione Ariftotelis contingit inefe,

& Honinejfe Sed tunc

,

non neceflatio incft fubicdo, dubium, qualiter de accidcntibus

id eft,

eft

infeparabilibus dicitur accidcns

vt quanto

,

non tamen

& huiufmodi

,

,

Sc multis aliis,

quas neceflario infunt:

funt propria. Poteft dici

,

quod

illud

verum de illis, ficut de aliis , per fe loquendo, Hcut enim per fe fubftantia praecedit accidens

cft

tcmporc

,

fic

accidens

cum non habeac

communc quodcunque,

per fe caufam in fubie(^o

,

non

abeft

,

quia Specics,

Dicitur , quod accidcns abfecundiam intelleftum per pofitiojiem fui opfofiti , praiter fubiedi corruptionem : non fic eft

proprium

non

id eft

,

teftfubiedum

intelligi

intelleduijm

tia

accidens

,

cft

prardicatum

eflentialcfubicfto, fub cuiusoppofito, po-

:

non

breuius cxprimitur fc, vcl

prius

completc,fine repugnan-

proprium abeft

fic

fic

,

& hoc

accidens incft iionpct

:

non conuertibiliter , intelligcndo inejl , vc didlumeft:& ifte eft intellcftus definitio-

&

nis Porphyr.

AriftoteIis,& ficintelligendo conuenicns. Contra illud, fi hzc definitio fit conuenicnter data ; ergo ineft definito pcr fe ergo accidcns per fe adeft , & abcft. ergo per fcadcft, fi hoc,crgo non potcft a,beire.Seeft

:

&

cunda confequcntia patet ,quia a copulatiua

te-

net ad alreram partem. Confimilitcr poteft argui,qu6d abcft pcr

&

hoc mcdium

abejl, Sc fic

non

,

omne accidens

omne accidens perfe adefi,

adcft.

omne accidens neceflario incft quia ineire eft dc eflcntia accidentis, fcfd omne accidcns Iccm,

,

; crgo omncaccidens neMinor patct, quia hcc cft necefla-

ncceflario eft accidens ceflario incft. l\z

,omne accidens eji accidens fe crgo cft veracum

idem de

loquendi.

Proptium

fic,

pt ior natura ptoprio, complcte poteft in-

tclligi finc proprio.

:

Ad primum

Confimilitcr tripliciter dicitur pradieari de; propric,pro his

accidit,

fit

vtraque

catio.

eft

Contra

ieCti.

tur : perfeadeft fallacia

non

'k

tenet

iftorum dicitur, qu6d non fequi,

& abefi

trgoperfe adtfi

;

fccundum quid :

quia pta:dicatur

;

modo ncceflitatis.

,

J.

fed eft

»d fimpliciter, ficuc

Contingens necejfario

contingens necejfarih

:

ejl

contingens

j

ergo

eft.

Contra, a gencre pofito fub difFerentia , tcnet ad genus fimpliciter , vt fcquitur : Animal rationale i erge animal , fed iftud totum abefl, Scc.cd loco difFcrentix, rcfpcftu huius adej} : ergo confequentia bona. Poteft igitur dici, qu6d confcqucntia eft aliquo modo bona fed Antecedcns,& Confcquens cftdiftinguendumfecundum coropofitionem,& diuifionem ; c^aiiptrji poteft determinare inhaerentiam, & fic eft vtraque vcra ; vcl inhzrens, :

•'

&

fic

vtraque

falfa.

Et

ifto

modo pon ponitur^^rryi

in definitionc accidcntis

,

hoc

eft

didu

,

qu6d

illud prafdicatum, adtJi,SiC. per fc incft huic fub-

ie&o accidens, fed idcm przdicatum , fcilicet ade/i, deteiminatum pet fc non incfk fubiefto. Ad fecundum dicitur fimiliter, qu6d tam mi* nor quim conclufio eft vcra, vc necefe determi,

nat inhzrentiam, aliter non.

Ad primum argumentum qualitcr ibi ponitur qualiter pec

Genus

,

pcincipale patet,

&

tocum copuUtum

Difrerentia

eft aliud

,

&

circum-

locutum.

Ad

g^

^j Mftiiwtft».

Super Vniuerfalia Porphyrij

i|2i Aci

^

fccundam patet, qualitcr famitur ihi,adefif

Vt eft nomcn fecundx

Ad aliud principalepatet, quod quodlibet ac-

cft

Ad quoddam argumentura

fupcriis

fadum,

quod non cft proprium,adeft,& abeft k* cundum intelletftum , ita quod fubiedlum poteft

fcilicet intcntio.cui ineft, necefrari6 ineft

quod

illud concludit,

oppodto. dc corruptionc dicitur j.quod adeft prxtet corruptionem illius fubie6li ; quia eft in co, quod manet in tranfmutatione , vt in fubie-

incft

vt necejfario determinat inhaerentiara ,noii

cidens,

intelligi fub eius

Ad aliud

fto,

corruptio

fi

illius

fubiedo , tune

in illo

,

vt in

fubicdi

;

igitut

fit

non

formale

cft

non oportet quod fit corruptio cius, quia cius dicicur corruptio, quod dcnominatur ab ca, & illud non eft eius fubiedlum: & accidens eius,fed

vniuerfaliter ita cft in accidentibus fubieftum

non denominantibus , locus

cft

fed alia a fubicdlis. Sicut

corporis locantis,vt accidens

fed

,

non

locus corporis locantis

cft

ris locati

:

, fcd eft locus corpopafHo ver6 locantis, vt dicitur ^.Phy-

& indc.fic adio eft patientis

contcxt. z8.

iic.

,

vc

non cft adio patientis,quia non denominat fubiedum fuum, fcd aliud. Aliter dicitur ad primum , quod aJeii prater /ubietli corruptionem id eft, fubiedum poteft infubiedi, fed

,

telligi

fub eo

,

& eius oppofito finc deftrudionc

fui intelle£tus,vel fine

rcpugnantia intelledluum. fi accidcns abcft ficut

Ad vltimum dicitur,qu6d h>c fumitur

,

non

fequitur ipfum

non

cfte

:

,

Contra,per Ariftotclcra in libro Pra?dicamen,torum cap. de Relationc , Vnum correlatiuorum

npn

poteft definitc fciri finealtero,fubie£lum,&: accidens funt correlatiua, vt dicitur fupr^ oppo-

ncndo relligi

non potcft complcte infine accidentc igjtut non poteft intelligi

:

igitur fubiedum :

cft , fed non verum fubiedlum efle fub accidentc & cius pppofito j ergo non eft intelligibile. Minor pa-

,eft

,

tet;

quia veritas eft adasquatio rei ad intelledum,

fcd

non

eft ita in rc.

Adprimum

iftorum dicitui,qu6d fubie(5lum relatiuumper accidens, quiaaliuddiciturad

ipfum :&de illis non intcUigitur didura Ariftotelis , fed tantum de relatiuis perfe, quiafcibilc poteft cognofci,

non cognita

paturalitcr prius ea.

icdi corruptidnem tio ineft ,illud

non

mac

,

intcijtionjs

,

fcientia

,

cum

fic

Si diceretur praiter fubid eft, cius cui talis inten-

valet

:

quia illud

cft res pri-

& ita inconucnienter in defini-

tione alicuius (ecunda» intentionis ponerctur.

Ad

8.

aliud dicitur ,

quod prima propofkio vcra

cftdehabitu principiorum

, qui diciturintellcqui diftinguitur contra fcicntiam ,qua: cft proprie habitus conclufionum demonftrationis. Vltcrius pofcft dici, qu6d intellcaus inteUigcns

fkfis

:

ijjbiedum

fub oppofito talis accidentis infcparabilis,cftfalfusi fcd non intelleftus intelbeffe

gens fubic6lum fub oppofito icft

fimplex ,

rantum

talis

non componens,

circa conjpofitionem

accidcntis.qui

vel diuidens ,

;

quia

& diuifioncm cft

veritas,vel falfitas.

modo

VtrumVrofriHm f£ Accidens fojjint de aliquo eodem f D.

Thom.

dici

\.far.eiutfl.^-j.»rt.\.^T].aTt. l.(^ {4.«rr.}, Tolec. caf. de Prtprio. laucUus tr»Sl. 4. ,

&

Caicc. Socus

Angl.& ^tidMoX. fuper h»nc qutft. Blanc. di^ut. i.feH. ^.Didacus a Icfu qutfl. z. Fonicca ^. Metaph.cap. z8. Rodrjgucz fu*fi, 4. de Proprio,att.i. frt.dic»b.cap.^. loan.

Vidc Dodotcm ini.d.i.quifi.-j.fy d.i^.^in z.d.i.q.i. ^d.i.qutfi.i.^ d.ie^z^.^ in i.d.i.qutfl.x.^in 4. d.

^.quefi.i.^ 9. Metnph.quift.i^. In i^uibns locisdopcr Ptoptium cffe idcm rcalicei; cum fubicfto,

I

&

cet

confcgucns non polTc habcrc racioncm Accidentis , &: denominati a fccunda intcncionc accidentis pczdicabilis. Ec idemcxprcflius»ni.
'•&

d. 3^.(^41. Er in }.
cum

dern realiccr

ipfis

Sedpaflio

rcbus.

clt inclinacio

& apcicudo quasdam.

QVod

, de cmnibus propriis quaelcmentorum ; quia quxlibet ifta-

videtur

fic

litatibus

rum confequitur formam clcmenti :

vbidicituf, puta i^nu

ealidijfirfjta

,

efitnimaliu

caufa htuuicaloru. Similiter ifta propofitio,quam

intendit ibi per illam literam Itera, lux in

non habet

corpore luminofo ,

vniuocum , quia vtrique cft tura lucidura

prium ,

,

verita-

in vniuocis.

,

& mcdio

,

efl

aftus lucidi,inquan-

fcd in corpore luminofo cftpro-

medio accidcns igitur , &c. Primura patct , quia fequitur immediate formam corporisluminofi vndead diuerfitatem fornia: conin

:

:

fequitut diucrfitas lucis cceleftibus. ter,

&c. oppofitum

Ad dux

,

vt patet in corporibus

Minor patet ; quia adeft & abeft,pr2,

Proprium

,

&

Accidens funt

intentiones oppofitz-: oppofita

cidcm

non poffunc

incfrc.

Ad quxftipnem dicitur, quod qux funt oppofita

rcfpc^lu eiufdem

idera

non

eft

,

non

proprium

&

infunt eidem. Ideo

accidcns

,

relpcfta

&

habct rationcm generis , fpeciei refpedu diuerforum. Contra, Ci refpeftu alicuios eft proprium , refpedu illius non eft accidcns ; quia tunc illi in-

Rtiititnr.

&

cffct pcr fe, non per fe, nec cft accidcns alteri. Probatur, quia fi fic ; ergo prira6 non infitit con-

ucrtibiliter

:

crgo non fuit proprium refpc(ftu

primi.

yereppteft intelligi fub oppofito accidcntis in-

vnx intentionis applicari rcfpe^lu eiufdcm , vel diucrforum, quia qu6dalicuieftproprium,^li

kk

aliorum.

,

Idc6 diccndum,qu6d impofllbile eft iftas duas

/^parabilis, taraen vcrc poteft ficintelligi finc

Z. Sente^tiz

quia fic funt oppofita ; non cft tamcn inconucniens refpcdlu diuerforum; ficut idem eiuf
intentioncs proprium ,Scaccidens, eidem rei pri-

dicitur,

firio/itiua,

:

qu6d fubiedbam non

Tertio

Argumenta

igitur eft frtp.iTte af-

:

proprium refpedlu elemcntorura & accidentia funt in mixtis , vt manifeftum eft ncc poteft dici quod zquiuocc funt in his , & in illis ; quia hzc, 5c illa funt comparabilia fccundum talem qualicatcm , \i paict pcr Ariftotclem 1. Metaph.

tcm , nifi

fub oppofito accidcntis. Item, intellcftus foliira verorum

cft

Qj^^sTio XXXVI.

quia

quod fubiedura potcft injtelligi fub oppofito accidentis , vndc ex hoc non fcquitur quod non fit.

illud fic intclligitur

dico,

eft

adeft praiter

corruptionem fubiedi. DiGitur,qu6d Ci adeft materia,tunc

,

;

quodaccidcns neceffari6

inhsrens.

& illud non corrurapitur.

Contra,

""tissikijjs,

; quia fi fic intcUigatur, repugnantia intellcdluura.

repugnantia intelleaus

non

intentioni«.

noB

Smttntia DtStrii.

,

Qu^ftio non

cfl

nec alicui alij, quia conuertjcuius cft ptopriuiu , ita alij non

accidehs

tur (?um co

,

,

&

Ad

»r{H-

mt»».

Ad primum argiimentum

dici potcft

,

quod

proprium alicui elemento, vtjiicdicimus propriumacddcns,per fe confequcns formam Spccici,quia tlnulla qualitas adiua, fiue pafltua

teratio in

illis

,

eft

qualitatibus przcedit generatio-

nern,"& corruptioncm format fubftantialis , vc nunifcft!Un\eft, eo quod agens in elcmeiitum fuas iriducit qualitates, adhuc manente foimi fubftantialielemcnticorrumpendi, quiaillamaIiocintota tranfmutatione ergo illapottft manere fub oppofito, fiuc contrario qualitatis, qu« :

ponitur

fibi

propria; fed hoceft contraraiioncm

proprij.

magismatcriam ; quia funt principiaadlionis,& quz non funt primd) Speciei, fcd indiuidui, per Ariftotclem Mctaph. & idco rcfpc£J:u elementorum polFunt diciaccidcntia infepapaillonis,

i .

cumquotamen

rabilia:

ftat,

fint accidentia infeparabilia

nigrum

(ficut

paratur

&

)

rcfpe(5bu

quodcadcm

fpccie

rcfpedu elcmcntocorui,a quononfe-

feparabilia refpedlu alterius

,

a

qno

feparantur.

fit

in corporc luminofo

eadcm

qualitas

fpecie,

qu6d fi lux vniuocc medio , & fit aliqua non tamen eundem mo-

dici, ,

&

dumelfendi habct vtrobique, concretumautciTl /ignificat formam , fecundum quod cft in fubieiko , & ideo nullum concretum didlum a luce, vrriuoce ineft huic,

&

illi,

quia nec corpus lumi-

nofum dicitur illuminatumScd. lucens, medium ver6 non lucens ,(edillumina[um. Nuncautcijn ifta: intentiones;)rcr^r/*»j ,Scaccidens, non funt applicabiles rcbus primz intentionis ,nifivt fignificatur,vt in concreto ideo nihileft vniuocum ,

hic

& ibi

frium, -^

:

cui attribuuntur

ifta»

intcntioncs pro-

& accidens.

&

tamen /knitM Tniuo6.

:

rctfubicdo;

Ad fecundom flu hominis

dicitur

non

,

qaid

r»y/W«V/« refpe-

Vnjuctfalci quia nec riiibilitasrefpcdu cius prcdicatur de pluribus. Sed fi arguatur abfolutcde ipfa,cft Genus, eft

Dico , qu6d eft Species refpcdu huius rifibilitatis,& illius; quiareipeduiflarum prardicatur de plur jbus fic cx alia parte dc albedine, cuius fignum fft .quodPorphyr. inomnivel Spccies, ikc.

;

cpijcrcium.

Item

,

bus modis proprij,

& toto capitulo de Accidcntc

tantiim cxemplificat deconcretis. [

Et Arifloteles fimihter in

quod

paret pcr rationem

Topicorum,

1.

quia fignificatum in

,

rifibilitas

nus, nec Species

,

rcfpeftu hominis

non

eft

ge-

necdifferentia, necaccidcns:

ergo proprium. Similiter albedo rcfpccStu hominis , non eft genus , nec fpccics , nec differentia, ncc proprium ; ergo accidcns. Nec eft diccre, quod non funt Vniucrfalia , quia przdicantur dc pluribus ; ergo iftz intcntiones poflunt applicaaliquibus

primz intentionis , vtfignificantur

inabftrafto, cuiusoppofitum

didum

cft.

Ad primum poteft dici, quod fi concretum fit zquiuocum ratione formz fignificatz, & abftraftum crit caraen fi concreta dicantur ab cadem forma,per diuerfam habitudinem formz ab fubicdum non fequitur illud abftradhim cflczqui:

:

Finis qu&ftionHm

7, Dterat htt

abflrado dc nullo dicitur,nifi dc quo przdicatur '" «»''?»« -* " * efl~cntialitcr,& eius dequo przdicatur tflentialiternoneftpioprium,necaccidens;iguurnul- ctd.MS.v*lum abftradum prxdicatur de aliquo , vt pro- tuflut si•

prium,vel accidens. Contrarationem pofitio- tUnh. ^ni"is , quod cft proprium A, nulli accidit ,_nifi cui """' J' •

gratia

&

,

h^l>ere tres

confirmatur

,

,

accidit

illi

cui

& trianguliisj

per Ariftotelem /.

Topicorum

iHo capitulo , GiMniarn autem idern (^Muerfum: vbi ponir quatuor difficultates circa primum vult diccre, quod diflScile eft poncre illud cllc proprium , quod ineft vni fubicdo mcdiantc alio ; quia fi vtritifque illorum fubiedorum ponatur proprium vidctur alij inefle , vt reliquo fubie
,

:

autem

dicitur,/>r
ea

,

qua naturaliter in/ltm , vt

igni calidum,Scc.

Contra hoc , concretum , & abftradum idem fignificant «rgo fi abftxailum cft vniuocum , &

ri

,

cum eft. Ad illudquodobiicitur.quiaidem fignificant concretum, &c. verum eft candem formam tamen abftra6tumabfolutC}Concretum ,vtinhz-

accidit A: igitur faltcm alicui eft accidens, vcrbi

Ad fecundum potcft ^'

ad diuerfa fubie^a

:

Vel poteft dici , quod licct fcmper inefttnt huiufmodi accidentia clementis , & nccellari6, non tamen confequuntur formaraSpcciei , fcd

rum

123

uocunn, ficutySr«wf diciturmBltipIiciter, fcilicer effcd^iuum , conferuatiuum , vcl fignificatiuum fanitatisfexdiucrfa habitudine eiufdcm formac

ineft. •

XXXVI.

Itcmi.dc Animacap.
teles rangentia in

, C\ priiis inducentur qualitates quam forma^iftorum. Item, aqua manens aqua non potcft amittcre humiditatem ; quia eft qualitas roinias cflentialis ; crgo multo magis ncc frigiditatcm : ita de aliis.

valent

:

&

Item

,

fecunda probatio, videtur oftcndcre,

quod nuUa

fint principia

,

,

in multis

cuiufmodi /unt

,

quzdicantur princi-

velpatiendi, quod vidctur falfum

pia agendi

rifibil*

,

difiiplinalfile,

&vifihiU rcfpedlu -oloris dcquo dicit Ariftoteles 2. dejlnima,in principio capituli Devifit: quod per fc fecundo modo przdicarur vifihile dc :

«oIoribus:fimiliter dc audibili rcfpc6luyS«i,&c.]

Scoti

in Vnifterjalia,

EIVSDEM

^,',^^ ti».

.

^^.

,

EIVSDEM

DOCTORIS SVBTILIS Librum Pr^dicamentorum QuzEftiones. QJ^

^STIO PRIMA.

Vtrum liher FrAdicamentorum fit de decem Vocibw * decemfrima Cenera rerumfignificantihw? Aug.

t»p. }. Cntigor.

Auerroes

Auicenna, Alezander,

.

Simplicius, Boetius, Caiec. Conimbr. Compluc.Ruuius, 8c communicer lecentiores hocUco. Fonfcca 5. Metaph. Roe»p.T. qu*ft.i.feil.€.adi. loann.Ang. Brafauol.

&

driguez fuper h»»c qutft. Auetfa qutft. \6.Log.fell.\. Albertus <» principio h/tiue Ubri , Maroca qutfl. de obieHo lib. Pr/tdicarv.

toto:ergo quodhic primo confideratur,naturaIitereft prius

non

ett

quacunque voce

fignificatiua

ergo

:

hic fubieftum voxfignificatiua:cigo,Scc.

Item, nulla proprietas vocis fignificaciuae hic , nec in aliqua parce Logicz;

oftendicur de ea crgo, &c.

Ad ifta duo poteft dici.quod efe ex tribtu terrmI.

Vio

jlrgMmeni* trofartt af~

fic

,

quia hoc dicit

rum^vel falfitmfignificare,cik pafllo Enunciationisj

Pixdicamenta. Itcm, hicdetcrminatur de

& fic

vninoco

,

aqutHocB ,

natiuo,(^\xx

fcrentix vocis fignificantis

;

& denomi-

tantum funt

quia nulla res

,

dif-

nul-

lus etiam conccptus cft seqaiuocus, quia vbi eft

idem conccptus , ibi cft vniuocacio. Item, hsc omniadcfiniuniur pcr

de cxteris pafiSonibus huiufmodi. Contri, aut Syllogifmus in mente , eft Syllogifmus,& cnunciatio in mcnteeftcnunciacio,auc non. Si fic, crgo habcnc paffionem Syllogifmi, cnunciacionis, abfq^e hoc, quod profcrantur. Si non ergo habens dcmonftrationcm in mente, non habct demonftrationcm,nifi profcrat , ita

&

:

&

non

eft fciens nifi

proprium vocis fignificantis; ergo illud eft fubiedum,& itamaximc deccm Voces , deccm gencra rcrum fignificantes ; quia tantum hic de illis agitur. Item, vel Logica cft fcientia reah's , vel fermocinah's; non realis , manifeftum eft ergo fermocinah's: igitur qu3Ehbet cius pars eft de voce fignificatiua, & ita ifta pars cius, qus eft prima , eft de voce fignificantc conceptum fimpliccm ficut hbcr Perihermenias eft de voce fignificancc conccptum compofitum. Ad oppofitum patet per Boctium dicentcm, quod Logica eft de fecundis intentionibus applicacis pricpis ergo de vocibus non cft ahqua eius

fiones Syllogifmi

eft

fibiinefte

eft

:

:

,

& omnes partcs eius

,

Item

illud

,

de qup

\\\c

agicnr, cft pcr fe pars

fubicdtr confiderati in libro Perihermcnias,&

il-

pars eiu$,quod confideratur in libro Prio-

rum ,quod eft Syllogifmus; fed illud omnes fuas proprias pafliones habec

nifeftum

fibi

inhzrcntes

nulli voce cxiftcnte

(

vt

ma-

nec pofllbile efte igicur fimilicer enunciatio habet fuas ; ergo vcrumque illorum eft nacuraliter prius voce uguificatiua. Et quod hicconfidcracur eft nacuraeft )

,

:

liter prius

vtroquc iftorura

,

ficut pars integralis

Boaerit.

poflunc

fecundum eftequod habcntin mcnte,

Ad

auftoritatem Boctij dici poteft

,

quod

in-

dedecemVociifw , decem Genera rerumfignificantibtu , id cft, de decem Generibus , per dccem Voces fignificatis, quomodo illud fit verum,in folutione fequenactiuam ,

tellcxit paffiuam per

fic ,

&

quxftionisdicctur.

tis

Ad fccundum potcft dici quod ,

vniuocum, Sc

denominatiuum , primofuht difTerencix prsdicati

quod fccunduni fe incft concepcui , non

,

pri-

mo voci fignificanci.Dc £tjuiuoco zmira deccrmi-

pars.

•

Sementim

cciam fi non proferancur,vc indudiue patet, fed eftde aliquo priore, quod rcfpcdu vocis fignificatiua: tantum habet tationem fignificati.

;

eft

quod manifcftc

dici poteft,qu6d ifte libcr non dc decem Vocibus, vt de primo fubiedo , ncc aliqua pars Logic£ eft de voce; quia omnes paf-

cft

iud

,

Ad qua:ftionem

^«WKr.Similiter inferius Aiciim, fingMliiincomplexorum, autfignificat /itbftaritiam , &c. Scd dicibile fignificare

proferat

falfum.

dicuntur.

Icem, in ptima diuifionedicitur, «>-«»> ^«<«^»-

t.

ficut ve-

,

Boctius in Prooemio prims addicionis fupcr

incomplcxum

invoce

nis cft paflio Syllogifmi: vteft

nat propter oppofitipnem cius ad vniuocum, vcl quia zquiuocum acquiuocatum cft proprius

conccptus, licct non zquiuocum a;quiuocans, quia eft conceptus inqaantum fignifica-

vel

tur.

Ad tertium

dico

,

qu6d

ibi

ponit dicuntur,yt

oftendat fenon affignare veras definitiones ifto-

rum sequiuocorum &c. ,

quac cft per

Gcnus

,

&

Differcntiam, fed tantum per rationem exprimentcm,quid dicitur per nomcn.

A4

Ad argutnlf' ta.

QujEflio II. Mi

aliad dico

Ariftotcles, etrum <]M* fitnt

dc

non

illa

nec hic fc-

cui pcr fe conue-

eficognofiereaUerum , pcc Aciftotelera in Prxdica-

y

Hcut igicuc cx

fcquicur rubiedutn huius libri c(re ali-

quid realc , cui pcr

conuenit

C:

Vocem

qoitur rubici^uin cflc

t^t-.Cic

,

ide6 dicit tUaintur, id eft^ concipiuntur: 8c/Hntin fecunda diuifione fumitur , pro codein*

jiic dici

,

fecundum rationem. Ad aiiud de incomplcxo , dico

qu6d illud

,

eomienit concepcui fimplici; vociver6 fignificatiuflc cx confcqucnti ii ergo fubicdlum hic fit incomplexum V raagis ftat , qu6d fit conceptus, ;

non

dc Jignijicat, dico, quod

ficut

ad illud

fubiedum huias libri eire UteraM, t nec vulc Boctius j litera camen inccr quacuor, qiue numerancur in principio Perihcrmcnias,cn: tantum fignum , & non fignatum. Ita nec fcquitur,fubicdum hic cflc VocernyCX hoc medioy!^»!ficMt; quia illudcftnimiscommuncmedium,paf£0 enim fignificac rem cancum camcn bcnc ftac fequitur

,

:

fubic^lum hic

Ad aliud

efie conceptuntf

dico

quod Logica non

,

e(t fcientia

nec fcrmocinalis ^quiancc fermonem,nec fermonis pafliotics confidcrac , ncc fuum fubicCtwnx fub rationc fermonis imm6qu6d iftadicealis,

:

uifio

infufficiens

fit

ter rcm,

fic

,

oftenditur

:

Medium

in-

& fcrmonem, vel voccm,eft conceptus;

crgo ficut

aliqua fcientia per fe de rebus

eft

qua per fc dc vocibus

fignificatiuis, vt

,

ali-

Gramma-

tica,Rhetorica,qua; confiderant pafEones vocis,

quantum

fcilicet in

tim ratitna-

ornMtum:

ita poteft

conceptu

,

vocis

,

fcilicet congrtium

,

&

aliquafcientia eftepcrfede

& hic cft

eft

raentis,cap. de Relationc

decat vocem inquantum

eum de/init^

cet

fcilicet funt

qu^m vox. Ad aliud

I2S

vox fighificans conceptum fimplicem , & maximc dccem Voces , decem recam gcneca fignificantesiquia ad illas omnes alif ceducutuut.Contca hoc : cognito vno correlatiuontm diffinite , ntcefji

quM in fecunda diui/ione di-

,

Logica ; vnde per

fe

habet

dici fcientia ratiohaIis,non tantiim quia tradicur

:

ccgo

fi

Logicusconfi-

cft fignificatiua

rei,opoc-

cognofcecc rem, quod non vide-

tuc conueniens.

Item,omnis vox

gencre vocis ccgo nullius ad aliam cft ocdo:ccgo non magis alix voccsfigniicatiux ad iftas teducuncuc, qu^m iftx ad alias. Ad pcimum iftocum poceft dici,qu6d vox non fignificatiua, in

fignificantis,eft fingulatis

pcimo fignum

eft

:

cei,(ed conceptiu,

quem ppocccc

Logicum confidccace,non vc pcimum fubiedum, fed pcopcer cognicionem prirai fubicfli.

Contri , conceptm

fignura

eft vltcrius

tuc adhuc fequituc,qu6d opoctet

cci; igi-

rem cognofci.

acgumcntum non cft canciim concra BocLogicam efle de concepcibus. Et ide6 poteft dici,qu6d non oporIftud

tiura, fcd ctiam-concca diccnccs

tct

pcopccc vnius cclacrui cognicioncm

,

alcc-

fum cogno&ijquancum ad omnia,qux funt in fc) fed tantiim quantum ad illa, qux infunt ei , inquantum ccfectuc ad aliud:hoc autem raodo non ,

cft inconuenicns cem cognofci in Logica,inquantuin eft fignificatum per conceptum. Ad fecundum dici poteft,qu6d licet in gcnecc vocis,non fii aliquis ocdo intecvocesfignificati-

uas

:

tamen inquantiunfignificant conceptus,inomnis pcopofitio in gcnc-

tcr illas cit ocdo, ficut

tepropofitionum,cft fingulacis.iamcnaliqua fingulacis, aliqua vniuccfalis

,

cft

cationc conccptus

figuificati,&c.

per racionem, ficuc quaelibet alia fciencia,fed

cum hoc, quod

de concepcibus focmacis ab

eft

Qj iE

a6lu rationis.

Logicam eflc fcienciam fctmocihalem, vc videcurex incerprctationc nominis,intelligendum eft,qu6d multum conucnit cum fermone pcoptec duo. Pcimo, quia concfptm cft immediatum fignificacum pec vocem, de quo conceptu eft Logica. Secundo , quia paffioncs conceptus infunc voci fignificaciuz , ficuc incemplexum, Sc complexumjignificare verum , velfifl/itm, Si ab aliquo dicacur

vt figno pec nacuram fignificaci.

,

ccibus cccminjs, nifi pcolatus, Vel vctius,f*mi»«i fignificac idem,quod conceptm fimpUx, quia tranfumitur a Geomctria ad Logicam, ad fignifican-

dum indiuifibilein propofitionibus, quod potcft

& cunc omnis Syllogilmus pcolatus,& non prolacus,eft cx cribus ccrrainis. Simi:

fed

,

non

Icem hic Vtui figniji-

huius

,

,

in

II.

liherfit de decemVrxdicamn'

ijie

tu » wt defubie^o / Vidc titatot jutnittt* aattt,

QVod non videtuc; quia

Scire,efi

remper ca»»

famcognofiere,peT Atiiioielem i.Poft.Si ccgo jtrgumtnta

omnefcibilc habct cauftm,fed iftadccemnon t^f^* habcnt caufam crgo dc cis non eft fcicntia. '*"**' Ptobatio minocis; quia caufa naturaliter prius cft illo, eft

cuius

cft

caufa fcd :

iftis

nihil fiacuralitcx

prius ci^m fint pcima.

Itcm, vnlus fcicntix cft vnum fubiedum ifta dccem non funt vhum fubie6lum,quia ncc vnum definibile ; cum ecgo fcicntia fit vna, non crit dc iftis dcccm , vt de lubi^fto. :

Itera.de iftis eft fcicntia cealis;non ergo Log{ca.Confequentia patct pcc Ariftbtelcm ^.dc Ani-

xni,conui%Scientiaficantur,vt diuerfa ab

omni

res;

fcicntia rcali

;

fed

Logica eft

crgo fubicdlum

conuenic cnun-

eius i fubicdlo cuiuflibet fcientix realis cft diucr-

fum.Pcobatio antecedentis ; turn quia dc iftis dtftccBiinat Metaphyficu$,vt patct ^.Metaph. cont, 14.& indc,& 7.Metaphyficx,cont.i.& indc;tum quia ifta funt res ptimx intentionis. Probo, qaia

velfalfitm

,

,

pcara,fcd vc conccpcus fignificat c ero. y-

O

I

vt eft vox fignificans concc-

litet fignificareverum

ciacioni

T

:

Ad aliud quod cangituc ccfpOndcndoad argumenta in contrarium fadla tle trihiu terminis & fignificare verum, veifalfitm , poteft dici, qu6d terjoiHfu , vel eft idem quod vox fignificans conceptum fimplicem , & cunc non eft Syllogifmus cx

cfle in iticnce

Vtrum

S

Commenco

diqic Boccius

,

fuper principiura

quod voces

fignificaciux

€Mtiu* duplif

vnomodo

titir c$nfitU'

fignificandura.

tMtttmr.

ciDus infunt propcietatcs caufata; ab inccUedu.

confidcrancur, vt imponunturadfi-

Secundo modo,vt cis

fignifican-

impoffibile cft aliquid fecundx intentionis pr«dicari per fe,dc rc

primx intcntionis fcd ifta dc^ :

Prirao inodo confidccancucin Logica. Sccuqdo

cem Geneia gencralifllraa prxdicancuc pcc fe de rebus prira? inccncionis^cft enira hxc vcra per fe;

modo in Gcaramatica.Secund^m hoc igituc, pri-

Homeeftfitbfiamia\)exgo

mum

fubiedum Logicx

fiffiificatiua

,

&

ponendum Pox fic fubie£lum primro huiiu libd

Scoti oper.

Tom.

/.

eiTct

tiQnis;ergo

iftt

func rcs prim^ incen-

omnis fcictia de

iftfs eft Ici5tia realis.

Ad oppofitttm cftAciftotcles dcceTraiuans

H

htc

de

»**

.

Super PraBdicamenta

126

bacio fccundi, pczdicabile includit erdinabile in genere,vel econuers6 ; quia ex hocqudd aliquid eft prxdicabile , vc hic Ariftoceles loquicuc , or-

Ltde decem bct 1'raedicamemoruni. Ai quzftionem dicitur , qu6d Prxdicatnenca £, Tr4die»mt»- dupUciter pofTanc confideraci. Vno modo inM duflsuttr quantuin func entia.AHo modo inquanium cong»mfid*r4thfidcrancur a racionc , fiue inquancum aliqua progeneralfiffibnis, Intitulatur fimilicec

*

dinacuc adaliud fecundumySil>, sAfitpra,

Ad hoc vlcimum dicicur , qudd Indiuiduain generefunc ordinabilia,non camen prxdicabilia; gcncraliflima dicuncur prxdicabilia , non camen \i\ genereordinabiliai ideo neucrum iftorum reliquum includit. Contr^,Cunc ens ordintAile , &c. non conuenic generaliilirais,dp quibus camen maxime hic agicur; ergo illud non eft fubietSbum. Si veco ponitur pro fubiedbo,cancitm ens incom-

&

priecas ab inceUeiStu caufata eis attiibuitur.

Primo medo de eis connderat Mctaphy(icu$> fubiedtum enim e^us eft Ehs inquantum ^»j. Seccmdo modo hic de eis connderattrr oftenduntur cnim de eis pafliones fibi inhzrentes,inquantum func generaliffima, vc de Subftatia,»»»:

M«ce frtdicari

,

& non

ejfe

infubieiie

,

& videri hoc

^liqitid fignificare.

fUxHm

Similker de aliis Generibqs decerminacur fei:undum calem ratibncm , quia inquancum calia, illz vlcerius in >n fuas diuiduncur fpecies , «lias, nihil cftfuper ca, quod defcendit in illa per diutiHonem \ pacec enim iftis inquantum Tunc generaliilima , inefte has pafliones , fcilicec

genere ordinabile.

cancum ens dicibite , vel cantum ens in Concck,quodIibec iftoruro eft prima racionum fadarum contra pciorem pofitionem , concra pcimam poficionem fimul , & concraomnes iftascres; quia\^iiicqiiid iftorum

diifidi in Species ,

,

propriecaces decerminancur hic

quibus

aliis

,

quz

in

iftis

:

(i

quare cales vcro dc ali-

generaliffimis infunc,

ioremmanifeftacionen) iftorum quancunvad pr^dicaca incencionalia.

Scd cum ifta dec^m non

(\nx

vnum fubie^lum

ynius fcientix reaiis , fcilicec Metaphyficz , nifi Inquantun? cft in iftis vnum pcimum ad quod omnia alia attribuuntur , vt habeciir quarco Me^aphyncz , fed inquantum k racione confiderantur, nulium eft ad quod actribuantur. Quoinodo igicur func vnum fubieftum ? Oportet di:

qupd maior eft vnicas eorum in aliqua pro, ab incelleflu caufaca, quaia inquancum lunt entia & ica ciim hzc (ciencia non (ic vna, cere ,

priecate

:

vnicace atialogiz

tipiiU»

dl-

'hrti.

^ Mtiidtnr.

quod

,

opoccec aflignace aliquod in-

fic iftis

commune , & primum

fubiedum ; quia de folo tali pcr fe confiderac Logicus: iUud aucem ^ quibufdam ponicurrM fncompleamm dicihite ordinabiie in genere , omnibus conceflis prius narracis in poficione. Concra hoc vlcitpum , poceft acgui fic £ns non cpnuenic vniuocc omni enti extra animami ergo mulc6 magls , non eft vniuocum enci cxtra :

animam

Sc enti ^ confideracione

,

intelledus

caufaco,quia illa plus differunc ; ergo vcl hic acjcfpicur e»;

r^cionis

:,

,

fi

pro ence excra animam , vel pro ence modo , fequuncur duo incon-

pcirao

fubiedum, quod ponivniuocum decem Przdicanicncis,

ucniencia, fcilicecquod tifc ,

non

fic

quae hic confiderantur

:

cuius oppofitum fufti-

nece incendic. Secundum, quodfubie^umhic ficens per accidensj quia compoficum cx re pri-

tnx incencionis, & re fecundx , qux non faciunc ynuraperfe. De ente iutcm perafcidens non eSi fcientia^ per

Ariftocelcm

6. Mecaph.cap.4.Si vero fequicucquodeft nugacio,quia ialia addica includunc ens fic fumptum > ica eft nugacio.

ipro encc rationis,

&

quod Vniuerfale : ^go idcm eft fubicdum huius libri,&Porphycij, quodeft inconueniens, Sc excedic decem Pcxdicamenca. Sententia Idc6 dici poceft, quod hic confidccacuc de decem PrxdicamenciSjinquancum aliquid h. racione P'^'"*' caufacum eis cribuicur, quia alicer non poftlinc a Logico coniidecari , '& illo modo non habenc eft

;

ynquancum func entia rcalia, hic decermitiacur; hoc non eft principale ad proponcum.fed ad ma-

tentionale,

poiiacur fubic£lum , illud cxccdic omnia decem Przdicamenca, quod vidccuc inconueniens. Si ctiam ponacuc cancum^r<eitV4^7(,iIiud idcm

& multas hahere Species fubalter-

& non haberegenm fitpraHeniens

vel

,

&

&

&

ptu

>

cantum vnitacem analogix cionis

:

,

fed ctiam vniuoca-

& iilnd vniuocumiftis,illomodo, cftali-

quod incencionale , quod eft hic pcimum fubie« ftum & illud potcAnorainzti pradicamentMmtVcl generalifiimum i quia omnes propriccates.qux pet ;

dc iftis dccerminantur hic , determinantur de , inquancum habcnc racionem genccaliflimi, vel Prxdicamenci. Concr^, cunc decerminarecuc hic dc Subftancia, Quancicace, &c.cancuin per accidcns ; quia cancummod6 fecunduin quod aliquid ineft eis pec accidens , fcilicec fecundum aliquod incenfc

eis

ciona^e ; quia

nuUum cale poteft cis

incffe pcr fc.

It«m , nulk paflio eft hic oftenfa de Pczdicamenco, vclgcricraliffimo, fecundiim fuam racionem; crgo illud non eft fubie<5kum. Item , iubiedlum h^c nonconucnic omni concf ptui formatoi primo aftu rationis ficuc fubicCtam libci Peri hermcnias conuenic omni con:

cepcui furinaco k fecundoadu racionis ,quod videtur inconucniens, quia fimilicer videcur ifte

de concepcu fimplici incomplcxo, ficuc de complcxo. Icem, ciim generaliffimum , vel Przdicamcn-

liber efte ille

tum

, fub vniucrfali irontineacur , fequicuc hanc fcienciam libro Porphyrij fubalccrnari; quia ficuc

fubic€lum ad fubie€kum , ica fciencia ad fcientiam, fed illud videturinconueniens. Ad primum illorum dico,qu6d non eft inconueniens illa tantum per accidens k Logico conii« derari,qux Mecaphyficus per fe confidetac.

Ad fecundum dico, qu6d inquancum aliquoJ

ftionis przcedcncisillud accidere fiibicAo huius

vniuocum hic decerminacur de Subftancia,&Quancitace,inquancuB) habenc rationem gencralufimonim ; intantum illud oftenditur dc Prfdicamento,fiue generaiiffimoprimo, vt diuidi inSpecies, nen haberegemufitpemettiens, Sc

hbrij auc
wiifMCepradicaritqiiod ofkcnditur deSubftacia,

addendo incompiexitm , fic nugacio , 8c icerum fit pugacio addendo, ordinabile ingenere. Probacio primi , quia propoficio non pczdicacur , neraliquod complcxum , inquantumcomplexum.Pro-

fupponicnr cpgnicum de aliisjin hoc enim quod aliquid vniuoc^ oftendicur de mulcis fubiedis

Icem , auc ^eibil» intelligicnr pro fignificabili per fecmonem , oftenfum eft in folucione qux-

&

4.

inccncionalc

non

prTmis,in

&

hoc oftendicur dc primo fubicAo. , qu6d ficuc Enunciacio

Aj tercium poceft dici

eft

$*

1

.

Qu^ftio primum fubiedium libri Perihermenias quae non dicicur formali praedicacione de omni coneft

,

cepcu formaco k fecundo zStu racionis , fed alia reducuncur ad ipfum , tc «rMtio imffrMtitut \ fic omnis concepcus fimplcx, reducicur ad aliquod Prardicamencorum.

Ad quarcum pocefldici qu6d licct fcibiedum ,

fub fubiedo , non tamen htec fciencia fumic fua pcincipia ex illa , ide& alcerum deeft, quod (it

11 Icem

Ad »1»mmi»,

''"C iftorum in

fc

non

fic

principaIedico,qu6d caafa aliqua , camen

rerpedu fuarum paffionum habenc caufam, przcipu^ refpeAu pafllonum incencionalium, qu£

inquantuma racione

infunc cis

Subftancia przdicatur de pluribus fpe-

&

Quancicas fimiliccr, , quare genus dc iftis fecundum nomcn,& dcfinitioncm praedicatur. Ita potcft argui de mulcis incencionibus inhxrentibus illis, & fub eis contcntis, vt Spttin homini, albcdini.

&

Item

,

fola diucrficas in maccria accidcncali,

non

requiricur ad fubalcernacionem fcientiarum.

Ad primuraargumencum

,

cic diffcrentibus in quid

&

g^

127

1.

AntecedentiJ, qnia fubftaniia cft gcnus, Quantitas cft genus.

confidcrancur.

diuecfificat illud cuius cft , Specit ; quia differentia fpecificacft difFerencia formalis; {ti^xitcntio applicatarei vnius generis»& alterius,tan-

tum habct

difFerenciam pcnes maceriam per acnon difFerc Specic cx hoc, qu6din-

cidens: crgo

; crgo ncc coliicur propccr illud vninocatio,quia qu6d non tollit vnicatem fectindiim

cft iftis

Et cum dicicur , iftis nihil cft nacuraliccr prius: verumeft infc,tamcn rationeinhaercntixpaf-

Speciem,non collitvniuocacioncm. Primapro^

fionis intcntionalis

pofitio patcc; quia circulus aurcus

quid

,

potcft natutalicer cis ali-

eire prius.

Ad fecundum patet, qu6d primum hJc

aliquid

eft

vniuocum

iftis

fubiedlum

dcccm , vt Prxdi-

camentum.

Ad

&

circubs , xreus , non differunc Specie. Et rationc patct; quia talis difFcrentia, cum co cui addirur,non facir nifi ens

per accidens,quod non

eft nacum eflc Minor pacec ; quia nulla inccnprimx inccncionis pcr fc, vt oftcn-

fpccics gencris.

tertium patet ; quia qux Metaphyficus per

tio ineft rci

fe confiderat, hic per accidens confideratur;quia

fum eft

Mcpet

ncs res primx inccncionis

fe confideratur aliquid

intentionaleap-

plicabile ci$,qux Metaphyficus per fe conCderat.

iE S

Qjf

T

I

O

1

1.

hic,& ibi, cft pecrgo tantum pcncs

priiis, fcd fola diucrfitas :

matcriam accidentalem. Ad quxflionem dicendum , quid aliquid intcntionale vniuocum, poteft applicari rebus om-

niumgenerum; quia

ytrum aliqmdfit 'vntuocum decem Vrxdicamentu. loan. Ang. Braraaol. 6iKoAt\ga,tz fuftrhtmcqutft. loin. a Mag. qntfi. i. Prtiie. Tariar. quASi.frAamb. lacobus

Maroia qutft. dtfub. fridittuntta. ton*t.i.Do&oi quAft. frdffdtnti.Wiiccituosqudft. i.

diuerfitas in rebus primx non impedit ipfas ab intelconcipi , pcr eundcm roodum conci-

intentionis inter fc

ledu pofFc

,

intentiones autem omncscis atcribuuntur, inquantum ab intelledu concipiuntur,& ide6 inccucioncs exdem Specie pofFunc diucrfis

picndi

:

rebus attribui.

Ad primum argBmentum

dici potcft

qu6d

,

funt prima,& communiintna rcrum Gencra,non

Argumm»

TTIdetarqu6dnon,quiafi fic, prius & communius iftis ,

prefMTtt nt'

cflcnt gcnef alifHma

tmtiH».

c^tra Boetium hicin Coment.

I.

V

,

Item

, fi

&

tnncilludefTet

& ita hxc non

prima Genera, quodeft

& fuper Porphyr.

vniuocum , ciim fint aliquid idem entia ; crgo

aliquid eflct eis

diuerfa inter fc

,

cflent

difFcrentia.Confequcniia patet per dcfinitionem difFerentiura j.Mctaph.poficam.

falfum ucrCi

,

;

Confequenscft

quia Pratdicamenta funt fccundum

non

intcr fc difFercntia

j

fe di-

quia tunc cfTent

fpecies.

:

,

eft

&

Quod enim eft incellcdu figmentum : cuiufinodi non cftali-

propoficio patec. i re

,

qua intcntio. Item , nuUum vniuocum eft denominaciuum, fed Prxdicamcntum intcncionale.cancum denominaciuc dicicur de iftis decem, quae func rcs pricrgo nullum Praedicamcncum inccncionalc eft iftis vniuocum. Probacio raaioris , tum quia vniuocum diftinguicur hic concra denominaciuum , ficuc concra xquiuocum ; cum quia inferii^s dicic Ariftoceles cap.de Subftancia, iuxca principium, qu6d ijiudam pr*dicantur ficHttvax. inrencionis

:

dum rumett,^

j,

-^' *riumt**'

intcntionum.

Ad fecundum

fimilitcr dico , qu6d non funt quia non funt aliquid idem cncia, id cft, aliqua res. Vel aliccr ad vcrunque, qu6d licec difFer cntia

,

communiflima , & prima , poteft camen aliquid idem inefle omnibus illis denominattue, quod non debec dici prius , vel coramunius iliis, nifi cfFeHcialicer de eis dicerccur. Sic ad fecundum , qu6d non funt efFcntialiter aliquididem, ide6 non fcquicur ipfa cfle diflcrencia hoc quodammod^ apparet,vbi minus vffinc

:

Item, intentio caufacur \. it : igitur vnitas intentionis ab vnitate rei ; fed nuTla res vniuocc conuenit iftis crgo nec aliqua intentio. Prima

non

»

Cnutufit.

detur,fciliccc in accidentibiisfealibus', quia^/-

^«ry»,vnum fignificans,dicicur dc fupcrficic,

&

dfc

homine, qux funt duorum genernm, fcd non eft omnino fimile ; accidcns cnim teale,cancum ha^ bec aliquid vnum pro proximo fubicdto , ita qu6d nulli alij incft,ni fi pcr nacuram eius vndc aliud tantum eft eius fuoiedura per accidensi mcdiance primo fubie6to,fcd accidens incencionale^ poceft xquc prim6 ineffctcbus onuiium gcnerum, & nuUi pcr alind. :

Ad

cercium dico

inccticionis fcilicct

&

,

fed

,

qn^d

rcs

non

tancum occafio

mouet intclle6kum,

eft

vt aftu confidereti

intclledlus cft ptincipalis caufa

vnitas fufficic in re

quia

,

qu^

fic

coca caufa

inquantum

,

:

idc6 minor

vnicas inccncionis;

inccllcdlum ab aliquo excrinfeco ad caufandummulcaperconfiderarionem , quibus n6n correfpondenc aliqua in rd fimplicicer : ficuc in exiftcndo albedo fecundikm quideft per feftans , motus fccundiim quid ha-

tionficMndiim iHim nominit rMtiotumy puta concrcta.fiuc dcnominatiua , cxemplificando dealbo.

moucri

Ad oppofitura , aliquod intcntionale didtur dc iftis dccc fecundura idcm nomen,& fecund^tn candem rationem ; ergo vninocc. Confequcntia patct pcr definitionem vniuocorum.Ptobatio Scoti oper. Tom. l.

bec

fufficic ,

modum

telle^ut

habitus

moduna

,

,

vtrique attribnit inhabitus , per (t

&

fcilicflt

H

1

ftantis

a

.

u8

Super Pr^dicamenta

AaiKi*fitnpUcitCt, (Icut iidinini

,

&Ttrunque

^mplTcitcr noraen fed tamen vtrobique ;

njodo ,recl non ita verc, ab intelledu , moto ab illo extrinfeco. Similiter intelledus conHderans rcra , per illam vnam fpecicm , poteft millies rcfledere fe fupra fuam operationem , confidcran-

quid corrcfpondens

illi

iicuc caufata: intentioni

do

,

&

quslibet confideratioeft aliquid

,

nihil

habens exttinfccum fibi correfpondens, nifi tan^iita pjrimnm obiedum pro occafione, quantum

mouet randum^ fed

illud

intelleftum ad confidc-

prirn6 di^

hpc di6);um

eft

inlibrumPoc-

phyrij.

Aliudprtdte»ri vniuO' fi

,

»l$Hd

ejfe

pr£die*tum

Ad quartum dico , quod aliud eft dicerc , aliquid vnruocp pra:dicari dcmultis,& elTevniuocum prsdicatum de mulds ; dcnominatiuum enim primo modo cft vniuocum , fccundo ver6 roodo non, vt oftendit ratio. Vnde concedenda eft conclufio, fcilicetquod nullum prsdicatum intentionale , eft vniuoce praedicatum de rebus primx intentionis , fed aliquod intcntio^ nale vniuocum in feprxdicatur deiftis,Ucecnon

yniuoce

;

fed de

Iterot prddieari in c}uid,ck ratio

e"ft

eft ali'-

vna contieniens

dcomnibus iftis; ergo iIIud,quod di.cituc de iftis, eft vrauocum, quia catio fub qua aliquid dichur,n6 eft raagis vna eo qu6d dicitur. Itero jpoffibile eft vniuocura , tum quia habec

cnti, vt dicitur

contradiftionem, tura quia

«^ »quorura vtrumque rocnias

confcquens ad w-

cft

patet fecuiido Perihcr-

non vidctur communius communc,cum ens diuidatur per

fcd pojfibile

;

cnte, fcd rainus

ergo roult6 magis ens eft , & fotentiam vniuocum, Itcm,omnis diuifio incipic ab vno fcd ens diuidicur in h^c deccm, $. Mccaph. conc. 14. crgo

aSium

:

;

eft

aliquid vnura in

iftis.

omnis multitudo debec reduci ad vnicaccm, per Audorero de caufis; fed fubftantia Item

,

&

accidens funt roulta, quia diucrfa Ariftotelcro 10.

Metaph. eontex.

quod emne ens Jitfficienter diuiditur

,

vt patec pcr

dicentem, idem , vel di-

11. in

»ffr/«m:crgoiftaroultitudo reduciturad aliquod

vnum, fcd illud nihil vidctur , nj-fi ens crgo,&c, Item, fccundum Ariftotclem 7. Phyfic. Omnie ;

cetnparatioeii ficunditm aliquod vniuocum

hoc magis poftea dicctur.

\

fcd

fe--

cundum ens cft coroparatio crgo &c. Probatio :

jninoris

Qjy

^

s

T

I

o

IV.

,

turo quia dicirous

minus ens,

njmuocum. /«ff.j. <$' i.pnrte

qutfl. I } .»rt. ^.(^de Potenti» jue.Jl.y. »rt. 7. dr de ftrit»te qutft. i.»rt. II. (^ i.tontr»Gentesc»p. ji.Caict.

&

traS.de Analogi» , c»p. 4.^.6* ^•& de Xnte Ejentia, eap. i. loan. Angl. '&idSa.Mo\.fMptrhancque.jl. Ferr.i. contra Gentes cap.}^. Sohcinas 4. Metaph.queft. t. Flan4ria ibidem qutft. S'& 6. Antonius Andreas ihidem q. i

&

Trombeta qu4ift. z. Okam & Gabricl in t.d.i. quift.^ Rada i.controuerf.tontrtuerfi» xi.art.i. Fauentinus theor. jj.Suarez i.Tom.Metaph.di^. i. Fonfcca t. Metaph.cap. i. Vafquez j.parte dijp.iz.c»p,^. Mciiaeio dijput.t.de Mquiu.Crc. ^u»ft.x. cr }. Rodrigucz y«*/?. 4. Antepr»dic»m.art.i.Comp[,di^.ii.q.^.§. i.Ruuius Tr»S. i.de An»logia a num.'^-j,»d ^j.Hurtado dijp.p.Log.Do&oT in J.d.i.queft.z.& j.d. i.quejl.

i.Summs

1.

num.

j.&inMet^ph,

y &i» Mc"fh.

textuali,

futftftnttritt lib.

Vldetur qu^d fic.per media Logicalia.Et hoc fic,

ArpifMnu frtpsrt* »f. ^rmMtiM».

In dqniuoeii non

eSi contradiBio

,

per Ari-

fltotelem in Elcnch. fcd hic eft contradi(3:io,5«cratesfji ens

,

Socrates non efi ens^

gfgo ens

cft

vni-

liocoTn.

habet

ad

veritatem,8c ibi-

cont.4.probantur principia fempicernorum efte vcriflima,fiue maxirac vera;ex quo fequitur, qu6d fint maximc entia : ergo fecundum ens eft

comparatio. Icem, vnius fcientix

uocum

;

fed ens

fubieaum, crgo

cft

vnum

eft

inquantum ens

,

fubie£luro vni-

eft

Mctaphyficx

ficut detcrrainat Ariftotcles 4. ilHus:

vniuocu. Probatio maioris, tum quia dc

fubiefto fiunt dcmoftrationes. In dcmonftrationibus autem oportec eflc aliquid comraune vni-

&

uocura,per Ariftotelera i.Poftcr.contcxt.26. inferius. In dcmonftrationibus non accidit a:quiuocatio , cum quia de fubicdlo oporcet

parum

praecognofcere ance deraonftrationcm qutd eSi: jequiuocura non habet quid tft j quia ncc defini-

Item, in i.Metaph. conc. 4. arguirur principia fempiccrnoru eiTc veriffima,quia func cauia effcdlus vniuoci,& veritatis in aliis; tunc fic,vcritas caufatis ; ergo vniuoce ineft caufis omnibus , entitas per Ariftotelcm ibidem-,nara vntinejuod^ue

&

ficutfi hahet

Icem , nullutn asquiuocum

eft

dcccrminabile

per aliquod additura ad aliquod ^quiuocatorum, quia quodlibet illorum adlu iraportatjfcd ens,per suiquid additum,eft detcrminabile ad vnum Prae-

^icamentum,vt cum

dicitur,<w<»^yp/«f«»i,

ptrfi, en? contrahitur ab f:ft

ejfe,ficfi

turo quia

cioncra.

^.qHtft.i.

1.

ad

,

& h\Ae,vnumquodque

dem

t).Thom.i.MetMfh.Ucf.^.(^ lo. Metaph.

eap.

ficutfi habet

qu6d accidcns eft

,

& poftcrius ens fubftantia

dicitur j. Metaph.corit. 14.

p^rum Ens Jtt decem PrAdicamentii

,

fubftandam

:

velfw

,erg0

non

zquiuocum^

ad effe,ftc ad veritatem ; fcd orania,vel

funt caufzjvcl caufata;ergo omnibus

upcum. Itcm ^.Metaph. contexcS.

eft ens.vni-

& ^.ponitur

primum principium , fciliccr, Non con^ non ep , ccrtiflimum idem fimul ejfe, omnium principiorum; fed fi ens efTet squiuocura,etiara hoc principium c.flec dubium,proptcr roultiplicitatcm terminorum ergo aliquid aliud

iftud efte

&

tingit

&

:

Item, Cequkui, hornaeil/HbfiaMtia; ergo homoefi fHi i quia antecedens non poteft efte verum , fine

ccrpius eo

confequcnte, fed in aequiuocis np tia ; ergo,&c.

Item, vnius potentiae cognitiuaieft vnura obprimum ingenerejfed f«;,inquantum m, eft obicdlum priraura intcUedus.per Auiccnnam igitur eft vniuocum. Maior patct inducaipne ,

Itcm,fi

hxf

eft

confcquen-

Suhftantiaejinon ens,8c fequitur,tfr^o

fihfiantiano» efiaii^ufdi quia atiqmd,non eft

inunius ente
hoc

,

com-

& fcqHitnr, ergofitbftantia efinihil:

coiifcqHfiiii:

ali^uo

moda

eftvcrum,

quod videtur incpnnpniens ; quia tunc non pcccafct ratio^ParmenJdis in i.Phyfic.context.i6.& *7-Jn hooquodaocipit ifta«i,«oa<«j(^;»4i/,quod

vidccur efie coatra AEiftotclem.

cuiustcrmini non.eflcnt multiplices;

hoc eft inconucniens;ergo ens non eft«quiuocij. ieftura

cnseft«quiuocum: ergoaliquomodo

eft \er3.,

,

&

ratione; quia porcntia cognitiua nata cftpcrfi-. ci per fcper forraara fui per fcobiedi ; fed vnius , geneergo eidem potcntiae cognitiux,non correfpondent diucrfa gencra pro obicdo. Iicm, Auic.2,Metaph.dicit,quodfw, nec dicic

potcntiar,

re

,

non funt per

per fc pcrfcaiuaE

fe diuerfac forraa:

:

fubftau

Qu^ftio

i:

accidens, Ced qui dicit arquiuo-

rubftantiam, nec

cam , dicit alterum fignificatorum quia aquiuocum nullum intellcdum conftituit, nifi alterius fignificatorum igitur em non cft scqui;

:

uocum. Item ens imponirur ab vna ratione , vt ab adu crgo ugnificat vnum. Ad oppofitumeft Porphyrius cap.de Specle, dicens ,Jt
t.

:

,

quia quod fignificat fuperius, non fignifub propria ratione ergo non eilct cns incompIexum,quod cft inconucniens ; crncaret

j

ficat infcrius

:

go,&c. Item,fi«»/fitvniuocumiftis , tunccftctgenus iftorum , ita h«c non erunt decem Genera prima,fcd eiret vnum gencraliflimum primum. Pro-

&

batio primx confcqucntiae, Omne vniuocum di-> dtnm de multis dicitur dc illis , fub ratione ali,

cuius vniucrfalis

non

,

aliter illa

quinquc vniuerfalia

fufficicntcr diaideteni prAdicAridemHltisScd

y fi

vniuocum

cftet

nc Spcciei f;ularia

tion poflet dici fub ratio-

,

fpecialifllma:

;

quiahacc

non funtfin-

nec fub ratione DifFerentiac

;

;

quia nul-

um corum diftinguit. Diffcrcntia autcm cft, qua idifFcnmt a fc fingula;nec Proprij,ncc Accidentis}

quia ens pra:dicatur in ^uidy pcr Arift.^. Metaph. Idem j. Mctaph. 8. 10. vbi fupra. hxc dno nonrigitur fi fit vniuocum, crit gcnus lefpedu illorum,& cx hocconfcquentc,non tantiim fcquitur inconuenicns fuppofitum , fcilicct qu6d illa non funt Gcnera prima, fed cft contra Arift.j. Mctaph.cont, o.Quiaf»/ eft de intellcdu ci^ius-' libct, Genus non cfl de intelledu DifFcrentiaej ergo , &c. Similiter fi \\xc decem habcrcnt aliquod vniuocum przdicntum in cjuid de eis,pcr illud non diftinguerentur , vt manifcftum cft; igitur per aliquidfupcradditum vnumquodquedif-^

&

&

1

&

fcrt

ab alio

:

fe difFerentia

funtraliquid

telcm

4.

quicquidfit illud, fcquitur haec cfnon fecundiJm fcdiucrfa ; quia ,

&

idem entia , quod

cft

contra Arifto-'

& 10. Mctaph.idem ha-

Mctaph.cap.j.8.

bctur cap. .& indc. i

Sequitur etiam

hsc Specics

efte

;

quia

muni

didio de fe in quid,

peraddito

,

eft

& ex aliquo formali fu-

propric dcfinibile pcr

illa

:

dcfini-

nitio autcm propric folius Specicicft, pcr Ariflo-

tclem ^.Topic.cap.i .& inde. Itcm , fi fit communc iftis , cCim hxc difFcrant, non pcr em , quxro dc addito in hoc , iftud aut cft cns^aut non ens;fiens, igiturcns eftdc eius intelle^ crgo addendo illud enti , erit nueatio : cns , illud funt dc intellcdlu cuiuflibct Prxdicamcnti ; crgo in intdledlu fimpiici cuiuflibct Pracdicamcnti cft nugatio ; crgo in intclledu cuiuflibet eft nugatio;quia in intelledbu cuiuflibct includitur aliquod Praedicamcntorum , ctiam in omni definitionc crit nugatio , fcnjpcr rcfolucndo, vfquc ad Genus generalifllmum ponendo rationes pro nominibus, quod Arift. habet pro inconucnicnti. 7. Mctaph.

&

&

:

&

&

context.45.

tia

omnem fe

,

quia dc omni infcriori przdicatur aliquod

;

cum

eft

gencralis

determinabili

Scoti oper.

eft

,

qu6d

in intclledbu cuiuflibct

iuflibct,vt priiis

dcdudum

Itcm, Ariftotcles

qu6d ficut quod funt ,

cit

,

id

8.

Tom.

,

l.

,

eiFc cxtra

intcUct^um

Pr«-

& iiadcintclledtucu-

dicamcntifitrepugnantia,

cft.

Metaph. context.

vlt.

di-

4<

fubftantiae feparatae funt ftatim

id cft

quam aduenicntem

,

non per formam

matcriaj;

fic ens ell

ali-

ftatim

aliquod pracdicamentorum ; crgo non pcr diffcrcntiam additam:igitur noncft commune. Itcm , fi ens fir vniuocum iftis , hic crit nugatio , Suhilantia (juanta , bomo alhtu , vniucrfalitcr addendo accidcns fubiedo ; quia aliquid idcm includitur pcr fc in intcllt&u vtriufque : erga faciendo rcfolutioncm ponendo rarrioncs pro nominibus , aliquid idcm bis diccrctur,& itacrit nugatio.

&

,

omni dcfinitione crit nugatio proquia in vtriufque dcfinientis intcllc€c\x includitur idem. Propter hoc dicendum cft , qu6d ent non Similitcr in

ptcr idem

;

vniuocum deccm Prxdicamentis. Scdquomodo fe habeat ad hxc , dubium cft , vtrum cft

przdicatur aequiuoc^,vel analogice. Ponitur autem analogia in vocc vel quia fignificat

^*''*»»

,

^

'*'

exiftendo diuerfimodc conucnit duobus , vel pluribus, quac dicuntur analogata : ficut hoc

&

nomcn

&

caupt , hoc nx)men principium f, multa alia nomina , quac diftinguuntui in j. Mctaph. fignificant vnam rationcm prim6 , ta»mcn illa cft in diucrfis fccundvim ordinem.

Alio modo ponitur analogia in vocibusj^ qnia vnum fignificatur per prius , pct vocem, rcliquum pcr pofterius , cuius caufa ponitur;quia fignificarc fequitur intclligcrc; quod

&

igitur pcrprius intelligitur aIio,fi fignificetur per eandcm voccm , per quam illud aliud, per prius fignificabitur.

&

modo ; quia vox vni imponitur pro* propter aliquam fimilitudincm ad il-

Tcrtio pric

,

&

lud, cui primo imponitur, transfcrtur vox ad eft in fccundo mo-^ do arquiuocationis , vbi etiam cft quodammo* do ordo in fignificando ; quia nunquam vox fignificandum aliud, ficut

transfcrtur ad fignificandum aliquid , nifi fup^ ponatur iplam impofiram eflc ad fignificandum aliquid propric li^ra

:

&

hoc fccundum

lignificat fo-

propter aliquam fimilitudinem eius,ad illud

primo imponitur. Voccs analogicae primo

cui

modo videntur cA apudLogicum fimplicitcrvniuoc»; quiaGc^ nus fecundiim Logicum , eft fimpliciter vniuocum , lic^t ratio , quam prim6 fignificat , difc

,

ordincm conueniar. Jn omni enim geriere efi vmtm primitm , tjued eji menjura omntum poneriorum, pcr Arift. u.Met;}pht uerfis &pcciebus fccundiim

1

cont.

i.

&inde.

inter (c habeant

tamcn non eftomnino analogici^ , & dc Gencre

Fortfe

rcfpcdlu Spccierum

;

quia

licct

gcncris fpecies,

ordincm fccundiim pcrfcdius,

Sc imperfcdlius ioeflendo,tamcn in participando

H

}

'»«»•

'^)»«^**'

triplicjtcr, ><'»•%;# /r^*

vnam rarioncm primo qux

fimile dc vocibus fic

ad probandum dctcrminationem facientem vnum per

Harc probatio

:

iftorum.

omne

compofitum fecundiim rationem,ex aliquo com-

,

,

Alind

Item Ariftotelcs in principio Prxdicam.^/»ffdum incomplexorum attt JignijicM fubflMntiam, Mtt
129

& econuers^ de detenninatione non faciente vnum cfrcntialitcr , eft hoc magis manifcftum. Si illud additum in quolibcc Praedicamento fupra ens fit non cns (cquuntur duo inconucnicntia. Primum eft, qu6d quodlibct Prafdicamcntum fit non cns formalitcr, & ita omnia infcriora crunt pcr (c non en-

p4ihit.

tns

V.

I

dcterminabilis

r4

j^

Super Prjedicamenta

n^

rationcm Generis, non habcnt ordincmjquia «quc prirri6 omncs participantnaturam Gencris. nam ajquc immediatc prsdicatur Gcnus de pritunc mis fpecicbus condiuidcntibus ipfum ,

&

nulla

cft differentia in

dicationes

,

primitate, intcr

Alhedo efi color

Nigredo

,

comparando albedinem

cet

,

iftas pras-

eficolor

,

li-

& nigredincm in-

albedo fit pcrfcdior. Sed in vocibus quac ponuntur analogice primo modo , eft ordo inter participantia , in participando illud ficut non materia , nec fortc cft acque prim6/«*f , CMtJk , tcr fe

,

:

&

xquc primo

contrarietas

& contrAdiSlio

,

,

oppojitio.

Secundus modus analogiae fupradiAus , vidc-

-f

quiacontingit ignoratc fimpliquando nomen imponitur pofterio-

turimpoflibilis citcr prius

,

;

ri quia pofterius fimpliciter poteft eflc nobis prius fignificari. prins , ira prius intelligi, •,

&

&

Si ergo fecundo^vox ifta imponatur priori fimplicitci, raanifefturacft

pcr

poftcriiis

,

quodnon fignificabitur

,

primo imponitur quia

illud cui

;

illud fcmel fighificauit prim6,igitur fcmper.

enim poftquam impofita

cft

,

non

fignificando illud,cui imponitur

:

Vox

nnitatur in igitur

ordo

non concludit ordinem in fignificationc vocum. Ratio pofita ad hoc, non vidctur valcre j quia ilgnificarc non fequitur intelligere , ncccllarisl rcrura

confequentia, ficut cfFcdus ncceftari^ caufam quia aliquod poteft intcHigi prius alio, natura , n^c taraen tunc ugnificari; tcmpore ,

^

rcquirit

:

& Accidenti

Propter hoc dicendum, qu6d hocnomen, w/,

squinocum primo modo xquiuohxc dccera Genera prima prarcipuc propter hoc vltimum ; quia ccrtum eft fubftanfimpliciter eft

cationis , ad

tiam alio

,

vt intelligcns

voccm , im-

quod intcUigit fedadhuc eft adplacitum , vt imponac , vcl non fed ifta propofitio, ponat

ntt«vi«

cft

ei

;

:

fignificMre fetjmtur intelligere

quo non,quianon

illud fine

,

intclligenda

eft

,

vt

potcft aliquid figni-

ncc fequitur nenec quo ad confirailcm ordinem in in-

iicari, nifi pri6s intelligatur, fcd

ceflari^

^

,

tciligendo,& fignificando. Scd quomodo dcbeat vox poni analogica apud Logicum , tcrtius modus videtur probatifllimus}

quia alitcr

modum

non

vidctur dilFcrcntia intdr primum

jequiuocationis

,

&

fecundum.

Nam

fi,

vcl vtrobique voxiignificarcr plura aeque prim6,

fecundo modo fignificaret tantiim illud, cui conucnit proprii ,tunc ille modus non videtur efle «quiuocationis : quia illa vox effct fimpliciter vniuoca \ quia tantum vnum figvel

fi

Sed qualitercunque fit dc modo ponendi anamodorum vidctur conuenirc enti , rcfpeftu decem Praedicameniorum. Qu6d non primus , probant omncs rationes ad oppofitum. Similiter non \ idetur ifta haberc ordinem in participatido m;quia de quolibet pra:immedicatur in qwd , per fe primo modo , diat^. Secundus modus noneftpoflibilis apud Logicum. Tcrtius modus non cft ad propofitui\i ; quia hoc nomcn , w/, non videtur tranfferri a Siibftantia ad Accidens ,propter aliquam fimilitudinem Accidentis ab Subftantiam , ctim de vtroquc praedicetur in tpud , per Ariftot. 4. Metaph. & iia de netitro improprte. Similiter aclogiam, nullus iftorum

&

&

cidentia prius funt in fenfu,qu
& in intelle6lu

nomen

rctur per :

igitur pofllibilc eft eis

fignificans ipfa

ad Subftantiam ftiz

;

,

,

impo-

non per habitadinera

& etiamfi

hocnomen

Accidens fignificaens , vtattributum fubftan-

igltur fignificaretur fub propria rationc;

qiiia rario attributi eft

propria ratio accidentis:

igicut fimpliciter eft ens

zquiuocuro Subftamiac,

fignificari fub propria ratione

modo

;

quia

,

&

accidens

fub rationc propria fignificc-

fi

fignificare fub propria ratione.

Intelligendum tamen eft , quod vox quar apud Logicum fimpliciter acquiuoca cft , quia fcilicet sque primo importat multa;apud autem Mctaph. vcl Naturalem , qui non confiderant vocem in fignificando

fed ca qua: fignificantur fecun-

,

dum id,quod quod

funt,e(t analoga, propter illud

inquantum fignifinon habcant ordinem , ramen inquantum cxiftunt, habcnt ordinem inrer fe. Idcd ca qua: fignificat ,licct

cantur

,

&

Mctaph.in ^.Metaph- text.com. 1. 7. tcxr. 14. 15. ponitur analogum ad Subftantiam, Aceidcns quia fciliccthsc quac Cgnificantur , in effendo habcnt ordinem , fed apud Logicum eft fimplicitcr acquiuocum ; quia mens a

&

com.

&

;

quantum

fignificantur per

vocem

,

«cquc

primd

fignificantur.

Ad primum argumentum principale dico,qu6d circa ens

dlionc

ua,&

non

eft

contradidlio

,

niu fafta diftin-

fupponcndo ens accipi in negatiua,pro eodem:& boc

,

vel

aflirmati-

modo

cft

contradidlioinarquiuocis; quia tunc fumuntur Vtvniuoca,quiatantiim pro vno fignificato.

Ad fecundumdico,qu6d quantum eft de vi fermonis , non contrahitur ens per aliquod additum, nifi aequiuocum pofHt contrahi , tamcn pcf aliquid additum potefi fieri ; vel cfle contraitio, 2no ad vtentes, vt refcrant intcUedumad idemj cut nomina- propria conrrahuntur per cognominafuperaddita,quo ad vfura Ioquentium,non quo ad ugnificationem

Ad

in

nificans.

,

tur accidcns per hoc nomen tns , hoc eflet fibi proprium , fub rationc , qua attribuitur fubftantiac , vcl fub aliqua alia ccnfimili , illa eft propria ratio accidentis : adhuc fequicur vtrumque

&

non enim necefle

quia vtrumque fignificat fub pro«

;

pria ratione.

vocis in

omnem

teriium ncgo

fe.

confequentiam ab

cnte,iad aliquid,&

econuerfo , nifi priiis fadl4 >diente pro illo fignificato, eft propric confequentia , Sidfta/t' tia,igiturens,Ccd illatio eiufdcm ex fc. Ad probationem confcqucnti* dico, quod Anteccdens ,quod cft fimplex,poteft cfle verum, finc confcquentemultiplici , nifi confcquens fumaturinvno fenfu;quia ipfum,vt multiplex, neceft verum,nec falfum,fed diftinguendum. Ad quartum dico , quod haec eft multiplex, Sublianti^ efi nihil , ficut hacc , Suhiljmtiaefi non f»7/,&eftvcra inaUquo fenfu;quia Subftantia

& fumpto

ftindionc , tunc non

&

«ft nulla Qualitas <juid,c\x\yis

detur cfle

,

vel

non Qualitas , quia

*//-

negationem importat nihil , non vicommiinius quam ens , cum cxpona-

tur alujuidt id eft, aliqua res,

& res non eft cora-

muniusente.

Ad quintum patet Subftantia

acquiuoc^

idcm , cft

;

:

ficut

;

quia pracdicari in miid de

& dc Quantitatc

,

nec iequitur

modus

,

,

incft enti

fumpto

pracdicaium ita eflc

pracdicandi

,

vt fip^

didlum

modi prsdicandf, proporrionis in his , qdbus ineft

quia ad vnitatcm fpcciei

fufficit

vnicas

talismodus.

Ad fextum dico qu6d pojfhile aequiuocc cft nomen primx intencionis , fiue impofitionis , 5r ,

Qu^flio IV.

J> 3

modo

n^

/itMm,vmtierfiU 8cpmiaiUre,Sc multx huiufmodi

vcl ordincm ad adiim,& diuidit cns,& cft atquiuocum,/icutadus in diucrfisgcncribus. Sccundo modo.fignificat modum compofitio-

difFeientiz,non tantum confequunturM/,fccun-

ftcundz.

JPrimo

nis,&iftomodo non

communc

cft minilis

ccm Przdicamcnta tera inrcntionalia.

,

aquiuocum , & non quod diuiditur in decft vniuocum , ficut cat-

cft

cntc ,

diim rationemeius communcm,fed in particulaeodem Gencrc,vel in cadcm Specic ; licut in gcncrationc vniuoca , caufa , & caulatum func eiuldem fpcciei. Vnde ad formam argumenti diri,vt in

&

,

co , quod dicitur de caufa,

tioncs dc confcqucntia

,

& contradi<Sbionc

,

Ad fcptimum dico qu6d diiiifio incipit ficab modo vnius cft diuifio diuifio autem ,

j

deccm Gencra ,

eft diuifio

ncris, fcd vocis in fignificationcs I O.

,

vnius

non ge-

&ide6incipit

ab vno,fi:ih*cet,vna vocc. Ad o(9:auum dico , qu6d non omnis mulritu-

do reducitur ad vnum , quod nihil fit illius mulcitudinis ficut multitudo prime caufie , & caufatorum , non rcducitur ad ah'quod vnum, extra

eft

illam mnltitudinem tur ad

primo

:

i

quia

fcd tota

vnum quod ,

cft

fic

rcqucrctur aliquid

illa

multitudo reduci-

aliquid illius multitudi-

, vt ad primam caufam. Ita in propofito , multitudo Subftantiz, Accidentis , rcduciturad vnitatem fijbftantia:,

nis

,

cui alia attribuuntut

&

non autem

alicuius

,

quod fit

cxtra hanc multi-

tudincm.

de compararionc , quac eftfccundiim aliquam natutam participatam ab vtroque cxtremo , fccundiim magis , miniis ; quiamagis ,

&

&

minis non faciunt squiuocationcm fed talis comparatio non eft fccundum cns , fed comparatio , quac eft fccundum ordincm aliquorura ad inuicem. Eft enim AccidcnsminuscnsSubftantii , fcih'cct in cifendo habct ordincm ad Sub:

& haec comparatio

non

requirit vni-

uocationcm. dico

,

quod ad vnitatem

tas analogiac in

fubicdo

,

fcicntix fufficit vnivt dctcrminatur 4.

Metaph. fcilicet , quod omnia , quibus conuenit jfubicdum fcicntiae , habeant per fe , attribationcm ad vnum primum in eirendo , cog-

&

nofcendo.

Ciim oftenditur fubieftum cfle neceflarii vnitiocum , dico , qu6d omnes illz au<^oritates , Sc probationes , procedunt dc fubicdo deraonftrationis.Quando autem fubie^him fcientiae eft anade illo fecundum fc non fiunt demon, fed de primo , ad quod omniaalia attribuuntur ; quia ad determinandum de multis analogatis fumcit deterrainare de primo,adquod omni3aliaattribuuntur,vt dicitur in principio 7. Metaph. Ncc eft inconucniens de fubiefto Icientix fecundiim fe,nullam paflionem oftendi,quando eft analogum , fi tamen pafliones oftcndantur dc primo,ad quod alia attribuunrur. Ad aliud dico,qu6d Arift.innuit in ratione vertoH efle vniuocum,in principiis fcmpitetnorum» &ipfis fempitemis : conccdo etiam, qu6d verMm,quod confequitur entitatem rei in fc,fit vni-

logum

principium poteft

,

ftrationes

&

uocum omnibus fubftantiis:& em efle vniuocum ilhs fcd cx hocnon fequitur , «r/eflc vninocum ;

decem Generibus ; quia omnes fubftantia: funt in vno Gencre. Ad illud autem, quod accipitutin areumento, qu6d orania funt cauf«,vel caufara,& illis em eft vniuocum;ergo omaibus.Dico,qu6d^4»/2i,& C4f'

idei

notiflimum,cuius vcritaseftnotiflima,cognitisterminis:vndeccrtitudini principij

cffe

non rcpugnat multiplicitastcrmi-

norum nec cft aiiquid certius habens tcrminos non multiplices quia aliud non eft ita mauife:

;

ftum,cognitis tcrminis.

Ad

aliud concedi poteft maior

,

quia

primum

obiciStum intclleftus poteft vnico adu intelligcndi intelligi , quod non contingit de zquiuoco> quia in a:quiuoco nuUus conceptus eft idcm, fed fola vox. Ad minorem dico, quod primum obic-

€tam intelle(5fcus,cft fubftantia;quia,vt dicit Arift, in principio 7. Metaph.text.com.4. SuhflMitia efi

primum emniumentium cognitieiie , quod non intclligitur de prioritatetemporis,ftd naturae, fcilicet quod cognitio cius cft pcrfeiSliflima.

Ad auftoritatem Auiccnnac

potcft concedi vera

j 1,

quod accipit f»/,pro vno fignificato, quod cft primii,fcilicet fubftantia. Vcl dicitur fortc, quod duplex eft ratio, a qua hoc nomcn Juhfitirttia, imponitur, fcilicct, cflcndi, & fubftandi ; ens autcm imponitur ab a6tu cflcndi fed adus cflendi videfic,

:

tur ratio fimpIicior,quam adfcus fubftandi,& idco

prim6 occurrit intellc<5lui , quo ad rationcm, qua eft nominis impofitio quia fimpliciflima:

ens i

;

fcd

quo ad eflcntiam

fignificatam,y*(^«i«^i«intd-

ligitur,quandoCT/ primo intclligitur.

Ad aliud argumentum de fubic<Sko Metaphyfica:

dc Subftantia,& Accidcnte. aliuddico,qu6d Principia cognofcimiu intptM'-

illud

Ad aliud de 7.Phyf. dico, qu6d Ariftotcles intelligit ibi

ftantiam ,

vniuo-

gcneris,

tttm terminos co£no/cimtu,vt dicitur i.Pofter.&

:

cfte prius

eft

Ad

vno, quali

fic

,

non autem dc omni caufa , & caufato ; quia non

haec

dc Potcntia.

entis in

& caufato

cum , vcrum eft , quando funt eiuldcm

Hoc modo proccdunt proba-

diftindio plurics potcft habcri j. Metaph.cap.

II.

fi

potentiara,

fignificat

Hoc

patct

nominibus fynonimis;quia illa,cflentiam eandem fignificanr,tamcn imponuntur k diucrfa ratione,ficut/<«/'fef,&/'«n»,& quando intclligitur in aliis

eflentia fignificata per vnum,intellicitur cflcntia fignificata per aliudiquia cadcm eft:lcd

^t

non opor-

'

i

quantum ad rationes , a quibus cft irnpofitio nominum. Adaliud dico, quod diccns m, non dicit fubtet ea cointelligi

ftantiam, nec accidens

:

fi

verum,

illud eft

fi

tan-

tum intelligitur , quantum ad rationes a quibus nomina imponuntur,non autem quo ad eflentias fignificaias.

Ad aliud dico,qu6d illa ratio,^ quaimponitur. non eft vna , lcd aequiuoca in diuerfis , ficuc &ens. Contra, ratio entis non eft cadcm rationi fubftantiz per prius di6b,neque rationi \ qua impoens ,

oomen accidentis fed fimplicior vtraqne; c^m in vtraquc includatut , vtraque habet illam cum illo addito ergo illud cft commune

nif ur

:

igitut

;

vtriquc.

Dici poteft , qu6d ratio eflcndi

,

cft

fimplicioc

ratione fubftandi;& xquiuoce fumpta,eft fimpli-

ciorratione accidendi

& alteri

,

& ita zquiuoce fumpta,

&ita poteft efle aequiuocum illis, licer neutri fit omnino idcm , fied fimplicius vtroque quia non eft vniuoc^ fumptum conucnit vni,

:

;

r^. ohhoit <•«.

"* rt^mf!». Contra refponfionem daum ad argumentum '^«'"^•antepcnultimum , fcilicct de obiedo infcllcdus, th^taTii^i,

fimplicius V troquc.

atguitur

fic

:

Nihil cognofcitur ab aliqua viout r, UQmt.

H

4

nin

..

Super Pr^EcIicamenta

131 niCi

quod

participat rationem primi obicdi il-

lius virtutis

;

ie«5tum intelk(5lus ftantia

,

non per

nifefte falfum

primum ob* cum accidcns non fit fubintelligcretur , quod cft ma-

igitur Subftantia

fi

;

,

fc

quia Accidcns

bile, igiturintelligibile.

Maior

fit

pcr fe fenfi-

cft

patct; quia nihil

per fc videtur, nin colorarum, vel lux

nihilper fonus ; fic de csteris. Poteft dici,qu6d non oportet omhe per fe cog> nofcibilc ab aliqua virtute,fufcipere prjedicationem primi obiedi iliius virtutis in redoifcd fuf-

Solutit,

ficit

:

&

lc auditur,nifi

diim illud nomen , fccundum quod funt aequiuoca , cuius tamen oppofitum ponitur in definitione.

Item contra exemplum conueniat homini pi6lo ,

animal jcquiuoc^

fi

,

&

homini vcro pari rationc , nomen quodlibct erit aequiuocum verae naturx , & eius fimilitudini, & ita omnis propofitio diftinguenda , & nuUa vcra fimpliciter. ;

Similiter hic videtur cffe fallacia fecundiim quid, ad fimplicitcr , Hemo pi£ltik ; er£e htmo , non

&

aequiuocationis.

quod habcat per fe habitudinem,inquantum

Icem , homo

,

vt de eo dicitur intentio fpecici,

adprimum obieiftum iJh'us virtutis. Senfibilia enim communia, per Ariftotclem i. de

&

Anima, tejrt.com.6 $.& inde,funtper fe fenfibilia ab omnibus,vcl pluribus ieafibus,nec tamen pro' prium obiecftum aJicuiusfcnfus prxdicatur de eis

Probatio prima propofitionis , ponendo definitioncm pro nomine , aliter eft falfa ; quia animal

cognofcitur,

non

re«3:o,quia »««>«"»«, 8cjigur/t

iil

eft

color , vel

fbnus. Sed ideo per fefentiuntiir;quia habentper

&

fe habitudinem , attributionem , inquantum cognofcuntur,ad propria fcnfibilia ; quia faciunt

diuerfitatem in

modo fentiendi & immutandi ,

{enfus a fenfibili proprio

fic

;

accidcnria inquan-

tum cognofcuntur ab intelledtu , habeut per fe attributionem ad fubftantiam,licct non fint fubftantisjideo ftat,qu6d per fe intelligantur.

vtdicitur de fuppofito

commune

non

rationale

non

8c

,

eft

, folum habetnomen aequiuocum ; igitur , &c.

eft fpecies

,

fed definitio

Specics

;

autem & definitio filnt oppofitac intentiones; ergo, &c. Probatio fecunda? propofitionis, fi cf^ fcc arquiuocum tunc hic , homo eft Jpecies Socratet efthomo ergoy &c. non effet fallacia figura: didionis,nec Accidentis:quorum vtrumque cft falfum, Confcquentia patet,quia vbi eft adualis multiplicitas,ibi racionc illius eiufdem non eft phanlaftica mulciplicitas fic enim idem vcre fignificaret raulta, & tantiam apparenter , quod eft di:

;

:

cere incompodibilia. Similiter in fallacia Acci* dentis, terminusvariatuseftvnusfeciidijm figni, quoram folum nome» fecundum vero -i/iud nomen

py£quiu0ca dicuntur

commune

eft

,

ratiofubftmtiA diuerfa,vt animal,homo,

dr quodpingitur inpradicamentii.Ctijp

i

ficationem

T

iE S

O

I

eodem paralogifmo

Vtrum definitio ^qttittocorumjit bona. Conimbr. Complut. Hurtado

,

rationeeiufdem , ^quincc jequiuocatio, fallacia Accidcncis, &c. Sed in przedido paralo-^ gifmo rarione medij eft figura didionis , fal* uocatio

V.

non eftffquiuocatio.

Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad quaeftionem dicendum , qu6d

QV6dnonvidetur,

primo expaftc defii?iti} ^"^ 1^^^ ^^ concrctum, illud non habet dc-

&

tr» parte ne-

finitionenl, quia nec genus,per Ariftotelem in

i*tlHll.

Topic. cap. .igitur,&
3

I

non

igitur /e^uiuoca

ifta notifi*

conuenicnter datur de vtquiuocis arquiuocatis. Vbi intelligendum eft, quod 2C|Uiuocacio di(5ba,a(Stiue , dicit habitudinem vnius in catio

:

&

:

&

Rnnius.ToIctUs, Soco,&

geminatum,per Prifcianum

,

& figura didionis

,

lacia Accidcntisrigitur

ottiDcs reccntiotes in Antcprzdicatnenta.

jtrgument»

& aliter noh cflet

:

accidens locusaptifHmus ad dccipiendum , intet locos Sophifticos extra didioncm:ergo non funt in

Q^

quia loci extra diftionem non pec-

;

cant contra (;ontradidionem

fafis

ratione figni admulta in ratione fignificatorum,

&

pafUuc econuerfo,&

ita jcquiuocum includuplicem relacionem , aftiue fumptum, &pafnue fcilicet habitudinem ad xquiuocans, Xqttiueeath

&

dit

:

&

cft aliud , qu^m teptittocMniy & ^uiuocunt; fed totum copulattim non cft vnum definibile: ergo

tjua relatio

ncc illud in plurali numero. Patet , quia totum copulatum hon eft vnum ; quia copulatio vulc

non enim dicitur atlefte Jjdus squiuocatum ad canis., nifi pcr refpe(Slum ad animal Iatrabile,quae duo funt asquiuocata. Harc du-

poni inter diuerfa

,

poteft argui generaliter,

fic

ftullam definitionem

,

datam dc aliquo

in plura-

conuenicntcm. Item j hic non ponuntur genus, &c diffcrentia: ergo non eft defitiitio. Confequentia patet per

nem ad

eft

fuppofitionis

aliud aequiuocatum

aequiparantis

,

;

quae

habitudi- duflictm direlatio eft

:

plex relatio patet refolucndo

nomen

tujuiuocum^

xquc vocans ratione prima: partfS^j diciad aliud , quod cft aeque cum eo ; rationc fe-

li^efte

id cft

Atift.6.Topic.cap.4.

cundae dicitur ad vecans : propterergo relationem squiparantiae , datur notificatio in plurali,

& Boetium lib.Diuifionum.

kem contraparticulas fingulas arguiturJrimo fic

, fi

«quiuoca dicuntur, igitur funt voces ; quia

vocis eft dici pcr fe

go non

particula

,

funt

&

fecunda

,

hoc

nomina ernomina ergo prima

fed voces funt

quorum

pugnanc. Item, fi folum hil aliud

:

,

funt

;

:

fcilicec

quorum , &c.^ re-

nomcn eft communc ergo ni;

feqilitur ex intcllcdtu exclufionis;

crgo fupcrfluii^bftca addere ,

&

ratio

fuhSlAntU

efiditterfi.

Item,a:quiuoca non definitmtnr ;"ttgo non ha-

rationem fubftantiar,id eft,dcfinittoncmefigitur nec eft eorum fubflantiat ratio eadcim » ncc diucrfa > qtiianuHa yic- -ho& fecunfcent

/errtfalcm

:

Cenelufii.

tur

,

ficut caetcra

Mctaph.

huiufmodi rclatiua dcfiniuntur in 5. non habente com. ftmiliaydijfimiliay

text.

ontraria,8cc.

Propter relationem aliam , ponitut correlati ipfumj quorum vt fignificatornmy2/«»» nomen cemmune eft^

uum definitijinhabitudincqua dicitur ad

vt fignum

,

& per fequens

,

fcilicet ratio fubftan~

aequiuocatorum. pro definitione ex gene-r*,& differentia;quia prima gencra,qua: non habcnt rationcm talem , funt aequiuoca , in hoc tia eft diuer/a, ponkvLi differentia

Et nonftimitur ibi

nomine ent lis

in

;

ratio

fed ratio /ubiiat^iA

intelle(5lus

,

eft

diucrfus

,

,

id eft

,

ellcntia-

& quia aequiuocata

vno oomine, poflunciu dio vniuocari , &

ibi

habcre

cit

habftudi"

m

Quseftio VI. habere tationem eandem : ide^ adiiingitury?<wiilum iUudntmen, ideft>eilentialis intelledus cquiuocatorum eft diuerfus , inquantum de eis dicitur zquiuocans,licet in alio vniuoc»nte (ic eilen' tialis intelleftus corum idem. Si autem dicatur , quod tUcnntiir ponitur pro ctnmffiMntHr, idelt , Qinz conceptus , qu6d conf ceptus /it de cfTentia a:quiuocatorum ; poteft di-

&

ci

qu6defl: vera definitio

,

& per illam primam

,

particulam diatmm;f onitar genus ; per reliquas, correlaciuum dcfinici,& diiferencia. 5-

Ad

primura argumentum dico , quod concretum habet Genus^&Differentia^refpeduquorum eft

quidilicccrefpcdlu fubflancix

, tit

denomina-

ciuum»& concrctumiquia in omni generc,ell reperire qtud, pcr Ariftotclcm,&

fic

pcr

illa fui

ge-

neris poteft definiri.

& conce-

Vel poceft dici,qu6d cftnotificatio; ptus qui intcUigicur pcr dicuntur, non

cft

deef-

eft

aequiuocos ad diuerfiw acceptiones

quia ncc confignificac illas , ncquc eft fimphciccr vniuocus, vt fumitur fub iliis quia ; nulla cft ratio hominis vna,fecundi^m quam vcrc

non

fignificat

praedicacur

,

,

dceo fpccies,

& fccundum quam ipfc

pracdicacur dc Socrace.

Concra hoc,omne przdicatum cft vniuocom, vela;quiuocum, Tcl dcnominaciuum fedhomo, ;

non prxdicacur de inrentionc , &fuppofIto uoce, ncc a;quiuocc per fe

quod falfum

cft;

vni-

denominatiu^, quia przdicaturin quidde fup:

igitur

pofito.

Ad hoc dici potcft,qu6d quodcanque pr^ dicatum dc aliquo

vno,cft rcfpeftu cius vniuocu,vcl

xquiuocum.vcl denominatiuDm; fcd nonquodcunque pracdicatum de multis , eft rcfpeAu multorum , aliquo iftorum trium modorum fe hafccns. Sed rcfpcdu vnius , vno modo & rcfpcftu alterius alio

modo

,

vt coloratum prxdicatur dc

fentia a:quiuocati,led

fubicdum cius. Ad fccundum dici poteft,qu6d omnia relatiua

corpore,&albo,nonvnomodo, fcd dcalbo vniuoce,& i»f«i
conuenientcr dcfiniuncur iti plurali)VC pacct in j. Mctaph. vbi multa huiufmodi relaciua de/iniuncurf& omnia in plurali ; quia fic eorum intclledtus , cft magis finitus , inquancum

quodlibct nomen prxdicaturde fuppofito vniuocc,dc intcncionc vct6 , nuUodidorum modorum,quiaeftpraedicatio pcraccidcns , vel faltcra reducitur ad pracdicationem denominaciuam.

dcquiparantia;

,

denominat vtrumque extremum.

:

Quod aucem

dicit Prifcianus deplurali,intelligendum cft.quo

ad naturam conftrudtionis, non quoad vnitaccm

forms

Ad

Fniuoca 'uero dicuntur , quorum nomen com-

mune efi:^ fecundum illudnomen eacLem

fignificata.

cercium conccdendam

cft

quod non

fit

ve-

fuhfimtid. ratio,S>Lc. Cap.

i.

ra definicio.

Vcl potcft dici,qu6d in dcfinitioneaccidcnti^ concrcti,prim6 debctponi fubicdum.vc hic,w-

Qji^

nten eji w*,fic cft in propofico.

Ad quarcum xquiuocacis,

dico

,

quod

cnim

,

illa

dicuntur

,

non

fequitur

:

igitur ratio fubr

tionem fubftantis communcm,non tamen diuetVcl

fubftanciz.

,qu6d zquiuqcans ad quod definicum

aliccr, licet fcquerccur, poteft dici

y5/«»ircfcrcur ad

:

rcfcrrur, fecundiim rclacioncm fuppoficionis

Vldctur qu6d non & ,

prima argumcnta quasftioncm,

ftantix eft diuecfa~;quia,&fi fequicur,non cflera-

fam raciohcm

,

&

fequchsyfcilicet ratio/ithfiantidefi diiierfa, refertuc

ad asquiuocata in fc,& ita non petcinet ad idem< Alitcrdicendum magis ad propofitum , qu6d asquiuocata habent rationcm diivrfam , fccundum nomcn a:quiuocans,ideft,inquancum zquiuocancur inillo : fed zquiuocancia , non habcne aliam racionem. Ad fexcum dicitur,qu6d haec incencio ttjuiuocdt vt fumicurpro «quiuocatis,vniaocacft:& itadc(iniri poccfl

, licet illa quibus incfthsc intcntio, nonfiinc vniuoca ,necdcfinibilia>.ficuchzcin-

VI.

,

potcft argui pcr ttia

fada ad prxccdcntctti

& confimilitcc foluuntur

,

ficuc ibi ^S*,J!^'' ne^aiiM»,

ltem,alhum prxdicatur de honnne,& decquo, fccundum eandem tationem , alitcr cnim cffec xquiuocum ,& tamennoncft vniuocum prxdicatum , refpedu iftorum , quia cft denominatiuum. Similiter arguicur dc omni prxdicaco denominatiuo , & maxime dc intentionibus ; quia boc prxdicatum,^«niM,dicitur fecundum eandem tationcm dc Subfbantia, & Quantitate,& tamen non cft vniuocum quia cft denominatiuum vniuocum, & dcnominatiuum funt oppofiii mo^ di pcxdicandi,ficuc vniuocum,& xquiuocum. Itcm i omniaxquiaoca habcnt. idem nomen, fcilicct hoc nomen,d^uinoca,Sc candcm rationem fubftantiae,idcft,effencialcm, fccundum illud nomen , fcilicet racionem xquiuocorum igictu fi diAa dcfinicioeflec conucnicns,omnia xquiuoca efrcnt vniuoca,quod falfum eft; quia oppofitum :

;

&

:

prxdicatur de oppofito. Itcm,quorumfubfUntia>ideft,ratiocf7entialis,

eadcm, ipfa funt eadem cflentialiter : fed vniuoca vniuocata , habent eandem rationem fub-

Porphyrio,liccc fiibftancia,vel aliud cui incfthfc incencio,non dcfiniacur.

cft

Ad fepcimum poceft dici, qu6d non incclligir, hocnomcn dnimal.c^Te aequiuocum,ad hominem

ftantix vniuocantis ; ergo omnia vniuoca.cflcnc eadem cfrentiajiter , quod falfum eft;quia &c homo,&afinus,cfIcnc idcm cfrcncialicer. Ad oppofitam cA Ariftoteles. Diccndum,qu6d cA notificatioconuenicns,&

verum,& pidum,fcd fi cfrcc,mai»ifcftam efl^tibi, quod folum nomen effet commune , & nuIU ra> tio,

ficutcommuniccrde cxemplis nonmuUum qu6d Hnt vera, vt funt ad propofitum,

curatjfiifi

hoc eft,qu6d

ars fua,fit veta in eis,

Ad vlcimuro poteft

dici

,

qu6d terminus non

'• -rf»x«"»""«

func foluca.

tcmio generMliJfimum,e(i dcfinibilis,& dcfinicur ^

6.

o

y\Ae cttato!s ^utfi.^

igltur

poteft dici,qu6d cx h.oc,/olum,na,

I

dicicur per vocen?, vn-

ponatur(/iV«nMr,idcft,concipiuncur.

men commune efi

T

Vtrum Definitio yniuocorumfithona.

de fi duo,pcr diuerfas voces , exprimanteundem cbnceptum,dicemus quod idcm dicunc. Vcl cx-

Ad quincum

s

definicio dacur de

& non fequitur

/unt vocei, conccj^tns

^

poteft conuenicnt.cr inteUigi de vniuocacis yniu»cd/i(nt,<jitmtm

men vniuocancis

non

vt fignificatorurm,

C00im«ffr,quia iliud

efi

fic,

m-

nomen, non fignificac

Cnulmfit.

.

Super PrzEdicamenta

134

/ignificataliquod vniuocatoram, (eA quorum,vt contcntorum fub vniuocante, eft nomen vniuocantis communejd" rMiofubfiantU vniuocatorum eaiemfecHndum illudnomen vniuocan$^& tunc nullum nomen vniuocum vniuocanseftdenominatiuum rcfpedtu eiufdcm ,quiadenominatiuiratio,non e/l ratio rubftantialis denominatorum. Similiter poteft intelligi dc vniuocantibus,

primo

fic

Fniuocantia/knt,

:

tis x.on\.\%,commune eft

^uomm nomen,

vt par-

vni\ioc!iZiSy& ratiojubfianti*

vniuocantis eadem vniuocatis fecundum iHud novien.

Non

autempotuit definitio squiuocorum

deaequiuocantibus;quiaillorumnone(t nomen, cum nihil fit squiuocans , nifi fola vox. Similiter non habent aliquara definitionem j ergo nec diucrfam , nec eandcm,fed neutrum illorum impcdit hanc definitionem imelligi de vniuocantibus, quia idorum eft nomen , etiam ratio ; quia non folum nomen vniuocat , ifta habent eandcm rationcm fubftanti*. Ariftoteles tamen magis videtur intelligcre de vniuocatis, dicit cmm,vt animal,homo,at^ue bos : communienim nomine vtra^ue anfmatia nuncupantur , quod maniintelligi

&

&

&

feftum

cft

cadcm

,

dicide vniuocati5,&fubdit deratione quU ajfignet vtriujque rationem , quid

vtrum^ue/it in eo

,

ejuodfitnt

5

"*«•

Ad priroum argumentum dicitur , qu6d nullum dcnominatiuum habct rationcm fubftantia?, refpe£tiiillius, rcfpedtu cuius eft

uum

,

licct in

tio corporis.

Ad (ecundum argumentum, poteft dici dupliVnomodo conccdendo conclufionem,

citer.

^^

,

quod omnia aequiuocafunt vniuoca , quiaxquiuoca vt ^»/^,funt vniuoca vt modtu, nec praedicatur oppofitum de oppofito,nifi forte vt in refpeCtiuis. Vel alirer dicitur , quod non fequicur, aequiuoca habent hoc nomcn commune , a^uisiocum , & rationem fubftantialcm huius eandcm ; igitur habent idem nomen , & candem tationem; fed eft fallacia, afecundumquid,ad fimplicicer ; quia habere hanc rationcm eandcm, eft fimpliciter habcre diuerfam rationem , & fecundiim quid eandem ficut conuenire in di%ren:

tia, eft

conuenire fecundum quid,&differre fim-

plicitec.

Ad tettium dico quod quorum cft ratio fub,

propria,& completa eadcm, ipfa funt eadem, fed vniuocatorum non eft racio eadem propria,licet ratio vniuocantis fit eadem cis, quia ilftancias

vniuocato

la nulli

eft piopria.

denominati-

Vf animali homo,atque bos. Commum enim nomine vtraque animalia nuncupanrtur

nuUum dcnominatiuumprx-

dicacur fccundutn

eandcm rationem.

Contra hoc, denominatiuum non

rccipit

ma-

gis,& minus,nifi rcfpedtu fubiedi,refpe<5lu cuius

dcnominaciuum ; fed Ariftotcles in ^.Top. eontexc.9. ad coneludcndum accidens de aliquo fecundum magis,& minus, docet confiderarc dcfinitioncm accidentis, qu6d magis fufcipiat propofiti,ideft,accidecis rationem,vt albim, qaod cft

,

&

efi

fubfiantia ratio

eadem

X

VII.

,

&c,

Cap. cod.

fuo genete pofHt habere r^tionem

fubftantix, &c ideo

Qbielih.

impojfibile eft^

animalia , eandem affi-

tefcrtur ad vniuocata.

»r£ume-

,

quod etl intellig«ndum ita,qu6d illa ratio, fitra-

fe

gnabit vtriufque rationem,<\\ioA fimiliter manifeftc

Ad

riiisjcap.de Subftantia, alhumpradicatur de corpm-y

rationem vero albi pradicari de iUo

Q_y

s

T

I

o

Vtrum Gemsjit Fniuocum S^eciehus. Vide citatot jutJl.i.Vniuerfalium,^ q.^.huitu.

eft

coloracum, magis difgtegatiuum vifus : ergo de-

nominatiuum refpedu

illiuS

,

refpedlu cuius eft

denominatiuum,habct rationcm fubftantiai.Probatio primae propofitionis. Diffcrentia

idem efi,

dicit

,

,

Porphyrius cap. de

EJ/e autem vnicuiijue

netjuefitfcipiem intentionem

»?w,hoc

eft

,

,

,

vnum,&

nequeremiffio-

effentia cuiuflibet, confiftit in indi-

'• Ariftotclcm 7. ; quia per Phyficorum,cont.i4. fecundum vniuocum, ^''gumtnt» * poteft fieri coraparaiio:fedfecandum Genus non Ilff^^ fit comparatio , fecundum ipfum ibidem , tcxt. com.5i.eigo,&c. Item,fi Genus effet vniuocum, tanta effet vnitas Geneiis , quanta Speciei ; confcquens eft fal-

Vno, cext. , pei Aiiftotclem y. Mecaph. de com. I i.qui dicit,qu6d vnumjpecie infert vnumgefum

mine

,

& non e conuer/o

:

igitur antcccdcns falfum.

ProbatioconfequentiaB,Species

non

eft

vnum

in

cnim propofitionemadducit; ad probandum,differentJara non fufcipcrc magis,

cxiftendo,fcd tot quotfuppofita:quianon exiftit

minus, refpediu cuius

dcfinitionem,&

uifibili, illam

&

denominatiuum

,

eft

rccipit

magis,&

per fe differentia

in fuo geneie,

quid in fe,ex fuo gcnere

,

inquantum

& fua differentia

mintjis: igicur

ergo

;

eft

non tantumincom,

paratione ad fubic£tum,quod dcnominat. ^^

QVod non vidctur

Poccft dici alicer ad prinium argumentum, quod homo,Sc equM,non funt vniuocata fub albo,

nec qnaecunquc alia, fub aliquopraEdicato denominatiuojquia vniuoca fimt , quorum cft nomerv

&

commune , ratio fubftantiz vniuocantis eadem,qua:racioeftetiameis fubftantiaeratio, licec non

propria ratio autem albi,vcl cuiufque denominaciui,non eftratio fubftantix denominaciuo:

rum. Scd quia

denominatiuo , quod idem nomen , & eandem

ratio fic eft

prardicacur fecundiim

racionem fubftantiae dcnominantis. Ideodicendum , qnod definitio de vniuocantibus fic debet intcUigi,

& ratfofitbftantiaeadem^qax ratio eft cf-

ientiaiis vhiuocatis

nominatiuo.

Nam

quod noneft verum de defecundum Ariftotelem infe-

;

tantura eft vnum fecund6m vnum obieftum intellcdus fcd

nifi in fuppofitis, fcd

:

vttamquevnitatem habet Genus, dato,qu6d

fic

vniuocumiigitui,&e.

Itcm,quod eft vniuocum in multis, non cft fccundumfediucifuminillis:fed Genus cftfecundum fc diueifum iii diueifis Specicbus , non

&

fccundum accidcns, pei Aiiftotclem

f.

Metaph.

cap. I o.Diuerfa autemJpecieficunSmfe funtgenera. igitui,&c.Maioi patei;quia tunc fecundura idcm cffct Gcnus vnum,& multum in Spcciebus.

Item Genus prxdicatum de quacunque Sp»cicpraedicat illud totum, quod illa Species : igitur ficut nuUa Spccies cft vniuoca diucrfis Speciebus.ita nec Genus. Et confirmatur pcr Arifto-

telem 7. Metaph. tcxt. coro.^j. Genw nihil eft praterSpecies,4utfieft,e/i vtmateria;igit\xt nOn pr?didat aliud ab

illis.

Ad oppofitum cft Aiiftoteles. Itcm,alitei non poneietur Genus in definitionc alicuius Specici , ficut ncc aequiuocum, ponitur

t,

VIIL

Qu^ftio tur fn definirione jeqaiaocorum

cum

dicic Ad-

ni defimtimeptntndHm tjl Genm.

DifFerencias,quxDifrerenti«,noa accidunt fibi, qgia DifFerentiz non faciunc vnum fecund^u» accidcns cum Genere,fed vnum eflencialicer. t

Icem in cquiuocis non eft prius,nec pofterius, quia fola vox cft communis : fcd Gcnus pcius cft

poficio, fcilicccC?Mw prddicAt totum, fic intcUi-

Speciebus: igitur,&c.

genda

6.Top.cap.4.^ 7>Mecaph.coiu.43.f»«fAi<

ftotcles

Ad

CttcUtft.

»

quacftionem diccndum

,

qu^d Genus

eft

praedicacum vniuocum Speciebus:quiaprxdicacur

fecundum idem nomcn,& fecundum candem

racionem de ipHs^quz ratio,fiue deHni(io,cft railiis Speciebus , liccc non propria; quia Genus praedicacur de illis ineptid , per Porphyrium. Sed ciimomni vniuoco correfpondeac in re aliqua vnitas.alicer rubftanti2,& accidenci,

tio fubftancia;

DtAikm.

eftcc aliquid StUtti».

vniaocum,dubium eft, quid Hc illud

vnum in re,a quo fumicur vtnuocatio Gencris.Ec poceft dici,

Ad quarcum

fpecie

,

& ei

attribuit intencioncm generis

,

&

quanco Genus commanius canco eins in ce minor eft vnicas,& ica nomen generist de fuo primo

,

per

modum cocius,

vniuocum

:

&

camen in

Denominatiua, vero dicmtur qu£cunque ak aliquofolo differentia cufu ,fecu»dum no-

men hahent affelUtionem-.vt k Gr/tmmO' tica Grammaticw, dr afortitudinefortts. Cap.eod.

Qjr

^STio

VIII.

Vtrum Dertominatiuum idem quod

&

cflentialiter efte in differentibus

macerialc fe cft

de Speciebus.

&

fe

dicendo quod prima pro-

diffeceucia eft in incellciku gencris,fed cconucrfo cft

non habenc cum

fecundum

,

Speciebus focmalicer diuerfificatur: &ita,nuior eft vnitas Gcnerisinfe.qu^m Specicrum,inqjaaocum diffccunc pcr differenciam , quia nuUa

qu6d omnia vnius Generis , aliquam

conuenientiam habent in fubftancia» aliis aliorum Generum, quod cognofcitBt ex identitateoperationis , vel paOlonis in (ingularibus : illud eft in Speciebus imperfedtum potentiale, quia diuerfa: Species, haocnc diuerfas formas perfcftiuas : aliquid igi(uc maceriale in qmnibus Speciebus , Hue flc ma> teria, (lue forma incompleca exiftens in omnibus huius Genecis , non alterius-, quod eft principium alicuius operationis communis, vel pafHonis in eis,eft illud vnum in re,quodcumintelIe£bus coniiderat, non vt in hoc coniiderac i^fum,

eft,fcilicec

quod fecundiim

incer fc

«jiiam

pacec

D.Tliqm.

figniftcet

'ahfiraSium,

«i x.d.il. qutfl.i.Mrtic.i.,

<$• 7.

Metaph. /»At.

&

Simpltcius Ammonias in Antefrddiemmentu. Caret. taf.d* Gtnere Albertus rro^. I M/.4 Mafius ihidtm fiB. l.fM4/).).Di(lacus a Ie s V dijps.q.i. loan. Angl.& BraC fu}tr h»ne qutfliontm. Matoca in txfcfititne PrtdieMM, .

rtxt.i. DoStot i» x.dt^. i t.j. i ,». 1 8.

,

incelleftuimporcacaliquid, quod eft materiale in Speciebus:caroen per modum cocius,vc diftum cft priiis.

Adprimum

dico, quod non f^cundtjm omne comparacio, (edfecundum fpeciem cantum,ideft,fpccialifnmam, vt ioidici-

vniuocum

acomam

fic

Vcl aliter , qu<Sd vniuocum apud Logicum, dicituromne illud, quod jper vnam rationem deuenit apud intcUedhim , fecundum quan(tlicicuc de mulcisrapud Nacuralem vcr6 non cft omne caIe,fed tantum qaod eft vnum fecundum vtcimam fbrmam compIetiuam,vnde dicitur y.PhyGcorii. In Genere mnlu Utmt tujiuuocatitnei , quod tamen Logicus non coneedit.Vnde fi dicacuc fccundum orane vniuocum fieci comparacionem , intclii-i gendum eft tanttim devniuoco fecundiim Naturalem , quod eft tantum Species fpecialifnma: non de omni vniuoco,quo ad Logicum,quomodio Genus eft vniuocum. Ad fecundum dico , quod maioc eft vnitas (n tur.

qua fumicur vniuocatio Specici, qu^m It qua Generis ; quia ibi eft vnitas fornue completiuae, hictantumalicuiusmateriaIis,&incompIeti.Vnre,^

QVaeritur circa definitionem Dencmiinatiaomm,vtrumdifferantfolecafu fciliccr fola cadentia ad fubiedlum ^ principalibus,^ quibus habent dtnom\nnia'ntm,jtnetiamdiffiirant inftgnificato

& hoc eft qaaefcre

,

,

P^trumdenomnatiuum

idemjignificety^utd alfjha£lum,(cilicet

cum.vel aliad , vc fubiedum.

focmam can-

Ec quod

cap.de Verbo,vbi dicit, Etfignificant
nomcn concretum prolatum.conftituit intelledum fubic^fti^cr-

flituit enim intelleElum tjui dicit, fcd

go

illud fignificat.

Probatio minoris, conftituic

intelledlum accidentis,& illud impofSbile eft intcUigere finc fubiedlo tum qaia impofCbile eft, :

&

hiMm^uod^e fkutfi , habetad effefic adveritatem,ide{t, ad cognitionem veram,z.Metaph. coniext.4. tum quia Subflamia ipfum

effe fine fubiedlo

ommum eogmtione, per Ariftotclem 7. Metaph.context.4. ergo nihil ugnificacur fine illa.Pcr hoc cciam probacur , qudd fubiedum pritnh fignificacur ; quia. illad'prim6 incelligitur prolati voce ; quia accidcns non poccft finc illo efiprirmtm

incelligi

,

& illud eft pcius cognicione accidcnce,

dead formam dico,qu6d duabus Speciei vnic^tibus ibi enumeratis eft Geaus vnum,fcd tertia

per Aciftocelem y.Mctaph.contcxt.^.

omittitur,in qua SpcciesexcedicGenus.

fed terminus accidcncalis

,

Ad

cercium dico

qaia,y?»ini!/»my?,poceft ric, vc

fumicuc per

ioceft vera

,

conccccus fupponic fubie£lum:ergo- Maior pacccquiatecminus fup>

fumi e£fe^uc,.fiue fblicacenio modo , fiuc exclu-

ponens,ex hoc,quodfupponic,non habecnouum fignificacum. Probacio miooris per Ariftocelem

fe in

dcndo aliamcaufam

,

Item cerminus idem fupponit, quod fignificat:

ibi eft aequiuocatio;

qu^d

,

fignificec

fubiedum , videcur ; quia fignificare eft intellcdlum confticuerc , per Ariftotelemi. Pcrihcrm.

&omaibQS his modismaAlio modo fumicuf,

& minorfalfa.

ficundum fit^toMX. j.Mecaph.vc fcilicec opponicur fecun£im accidens , quod aggregat in fe diuerfas efTencias^vt homo albus:8c cunc ens fecundum fe,eft

quodlibechabens vnam eflenciam : ifto modo cft maior falfa,& minor vcra,& fic incelligic Ariftocelcs ;. Mecaph. quia Geuus eft dioifum per

i.Pofterior.text.jj.hzceft per accidens,«/^«i»«^

/t^MOT, quia fignificat

,

qnod

iliud cui accidic al-

Itgnum. igicur illudcui accidit 4/^»« , vc fubicftum,ibi fupponitorper^/hvm. Icem,idem fignincac nomen,& definitio 4. Me-

f«wf,eft

taph. concexc.18. "^atio definitia; fed definitio

, tfuam figruficat nomen,efi concteti , habcc in fe fub-

iedltun,& acddens ; igitor nomcn hoc fignificar.

Minor

>

Super Pr^dicamenta

136

Miaorpatet per Atiftotelem text.4.& inde^dicentem perfibftamiam.

Mctapb.con-

1117,

<\QhAAecidemdefmitMr

>

men non

Item,diclk> exclufiua excludit quodlibet>quo(i 0^: extra per fe lignificatum termini , fed talis diexclufiua.addita termino concreto

^Jlio

non ex-

>

(dudit rubiedlum;igitur,&c. PrQbatio minoris

dico

; fi

TantUm album currit , non ex^ludit corpus

,

currerc} quia includitur in eo.Probatio,fequitur, TdHtfira albnm CHrrit

,

igitur

igitur oorpKf c«rri>,igitur

corpH4 currit

:

album currit

,

& vltr^}

primo ad vltimum>e^0


& ita corpns non excluditur.

quod Nomtn concretum fignlficatformam ,

^ fubie-

oppofitum

eft Atiftotelcs

hic,dicens,qu6d

differuntfolo cafit aprincipalibnt. ergo

,

ergo nec denominatiua. Item.inferius cap.de Subftantia,dicit>qu6d 4/-

kum.Coha} qualitaiem fignificat. Item , Commcntator f Metaph. com.4. dicit .

Ariftotelcm velle > qu6d tani;um fignjficet formam. Et ratio huius eft ; quia aliter cftct nugatio,addendo accidcns cum fubiedto , quod videtur inconuenicns. Confequentia pacet

i

quia po-

ncndo rationem concreti loco nominis > idem

tantum formam.

> quod non eflct zquiuocum> non fignificat vtrunque fubpropriarationc.fed formam inquantum informantem,& fub-

Oicerctur forte

Ifcm.fi concretura fignificct fubic<Stum;igitur

hxc,album efl ligmtm

,

cftet

iedum quo ad fuum per

(vipponerc,& pratdicatum

fe

iedti

5

fccundijm fc^quia fiib, natumeilet

fignificatum

co«fcqucns tamen

cft

eflet

de

eflc fub-

falfum per Ariftotc-

hertiffialbum fignificet fubie<5):um,& acciclcn?

fecundum accidcns, quod videtur clTe contra-Ariftotelcm j. Metaph. Cicat

homo albue

,

Contrk

>

igitur eftet

context. 14. quiadiuidit ibi

«ffj

fecundi^m fc in

quorum.

quod non fignificat aliquid fub pronon fignificat illud ficut ille,qui

priaratione>

RefutatHr,'

:

non intelligic non intcUigit

aliquid fub propria ratione eius, illud

:

ergo

eflct diccre fimplici-

Itera propria ratio fubie(£ti cft ratio informabilis

:

igitut

nomei) fignificansillud fubratione

informabilis,fignificat illud fub propria rationc,

& ita duo oppofiia diccrentur in illo ferroone. Vcrumtamen propicr argumcnta > intelligendum,qu6dlicct accidens non fit fine'fubicdo,eft tamen in fe quxdam cflentia,diftin(5ta ab cflentia fubic<9;i,licct non adeo perfeiila, nam per Ariftotelcm

I

.Top.cap.7./n omnigenere,

eft reperire ijuid,

fc, non efquod manifc-

Qtitlihet *f'

fet

pcr fc in alio gencre k fubiedo,

fentia dupU-

ftc

falfum

eft

gnificare,&

titerpotejt

quamlibet autcm eirentiam con-

:

tingit fub racione propria intclligere,& etiam

modo

tali

inielligi.

fi-

intelligcndi correipondct

fignificandi abftra<5bus.

Aliomodocon-

tingit incelligcre iftam e(rentiam,inquantum in-

format fubie(3:um »corrcfpondct igitur

& huic

,

modo

intelligcndi

modus fignificandi concretus:ficut

eadem

cirentia intclligitur fub

modo intelligendi

;

&

,

modo fignificandi

:

vtroque

idem fignificatur per noabftradum , fcd fub diucrfo

fic

fcd propter iftum

modum

fi-

gnificandi forte dicitur fubic(5tum cointcUigi,

non tanqnam intraneum illi intelle<5lui per fe, fed tanquam ad quod depcndct intcllc(^s accitali modo intclligendi. Ad primum argumcntum principale dico,qu6d

decem Genera.

dentis,fub

conctetum fignificaretfubie^lum.tunc non dcfinitetur per additamentum. Confequen-

ficut aliquid conftituitintclle(flutn alicuius, fic

Itcm.fi

jtia

patet

>

quia tunc quicquid poneretiir in eius

illud fignificat

:

nomert autcm concrctum non

definition«,eftet de racione cflfcntiali eius:confe-

principaliterconftituicinteIlc
quens

tantum cx hoc , quod dtum conftituit , fub

eft

contra Atiftotelem

7.

Metaph.cont.|

3.

& circiter. Itcm , impoflibile eft in rebus diuerforum Gencrum gencraliflimorum, efte aliquam rationern fubftantiae

communem

:

igitur

nomen

fignifi-

fubiedlum dependet, cft,ex lali

non

illud tali

rel="nofollow">

modo fignificandi

fcd

cuius prim6 intcllc-

modo

intcUigendi

& ita fign jficat ipfuni

eft fignificare, vt

,

:

ad hoc

>

dat intelligcre,qu6d

nuncloquimur,dcfignifi-

cans talia duo,non poteft clTc vniuocuni:fed fubicdlum , accidens , funt diucrforum Generum; crgo fi concretum vtrumqucfignificarct cfle fimpliciter aequiuocum , quod non vidctur conueniensiquia tunc nuUa propofitio (Impliciter c(Iec cra, in qaa ponitur concretum : nulla etiam in

itaquodly

finefitbie£io dicat

modum intelledW.

cis eiTct contradidlioinalla

Aliomodo

potcft accipi, vt

dicatmoduma(5tus

&

confequentia ; pallio ,etiam non poftet dcmonftrari de fuo fubiedto, cum fit conctetura : Scin demonftrationenoneftalifuid aquiuocum,Tpet Atiftotelem i. Pofterior. Haec omnia videntuc inconoenientia , contra Ari-

&

ftotclcm.&quartam fpccialiter i.Poft.rcxr.i^. Ad quxftionem dicendum , qu^d fi contingac fubiedum> accidens vnico a&u intcUigece >

&

&

Ntta.

Similiter nifi e(retcfl"entiadiftin(3:a in

jncn copcretum

lem i.Poft.cont.3j.

Re^oHftaU-

quia

modus

fubie(^um bis diceretur.

^

fermonisi quia vix poflct aliquis dctermina-

tum conceptum cxprimcrc.Idco dicendum,qu6d nomen concretum non fignificat proprie iubie-

cer>non fignificare fubie(9:um.

non (ignificatoifed abftra6lanon ngniiicantfubicdum quia tunc non eftent in aliquo generc;

Cinclupt.

finis

plcx fign(ficare,vt mnficum,ic album:\^\t\xz huiufmodi (ignificant duo.

penominatiua

,

:

ie(^um inquantum informabilc.

Ad

Y

vtrunque fub propria ratio-

fignificat

Sum.Sc t.Metaph.contcxt.;4.dicit Commcnt»to r,qu6d (Ignificac ambo. Itera , Ariftoteles in 7. Metaph. context.26, dicit , quod in di(3;is fecundum accidens, non eft idem ifuod quii efi , cum illo cuiiu efi, propter duI

I,,

,

ne , nec eftconcretum concernens aliud a fuo fignificato nuUum autem nomcn poteft vtrunquc fignificare fub propria ratione> nifi fit aec^uiuocum.Inconueniens autcm eft concedere pmne nomcn concretum efte xquiuocum, quia perirec

<^ura,fed

Item.hoc vidctur per audoritatcm Commentatoris fuper i.Phyficorum contexr.i j. vbi dicit,

vnum nomen imponere flcut hoc nomen Ilioif illud no>

coiDpofito ex eis

toti hiltofias Troianac

cacione > quae

rcprzfcntatio alicuius ex impo

eft

•

ficione.

Ad probationcm fibile

minoris,cijm dicitur.Impof-

eftaccidens incclligi fincfubiedo.Dicoim-

poflibile eife intelligi accidens eiTc fine fubie(Slo,

intclligcndi.fub

hoc fcnfu > impoifibilecft intelhoc,qu6d

ligete acciden» fine fubie£to> ideft,finc fubie(Si;um

intelIigatar,&tuncconcedendo

potcft rciponderi

fecundum

illud,

przdi<5la, nifi fubie-

6t\im intelligatar,non vtper feintra intellc
€l^um,&

,

ad quod dependcc intcl-

fic fignificatur.

Alio

4ta.

Quxdio VIII. Alio taoio potefl ceft intclligi

(]i'ci rel="nofollow">(]uod

accidcns non po-

Hne fubiediotideft.complctc cogno-

fci,quia ex eifdem

efl:

aliquid,

& cognofcitur.-ta-

&

intelligi , quod dicitur tnen potcft cognofci , per nomen, non cognito fuyedbo , iicut Species

eft per accidensjquia fignificacum atbi quod eft accidens,non eft natum fupponere per fe,& refpe,

(kw talis pr; dicati,fed fupponit pro eo cui accidir.

non cognofcitut quideft nmpIiciter,non cognito Gcnete tamen cognofcitut quid diciturper noraen,nne cognitione Generis , vt exemplificat :

Themirtius fnpt^ lib. V odet. cnibd Ji dicatur puero, adduc equumytun adducit houem,fid ti^HMm,8c ita cognofcitjquid dicitur pcr

nomen

Genus,&

non cognofcit. Et idem

DifFcrentiam,

,

fcd quid e(l per

habeturpcr Ariftotelcm in princ.i. Pfiyfic.cont. 5.

quod definitum

priut cognofcitur dcBnienti-

bas,

fic in propofito, poteft accidens cognofci e4 cognitione,quid dicitur per nomen.non cognito rabie£lo,& ifta cognitio confufafufficit,vt figni-

ficetur. Hoc modo dicendo nomen abftradtum fignificat

,

poiTct faluari,qu6d

co niodo,quo concretum,de quo eft dubium. Videcut tamen ptopter probationes minotis fupra po-

iitas,

iubieillura,etiam

qu6d nomen abftrai£):iim det intel{igerefubnon fimiliter , quia concretum in re-

ieftum.fed

&o,abftra£):um in obliquo,ficut fubiefbum diuer-

limodc ponitur in definitionc vnius

&

y.

,

& alterius,

tunc non eft modus fignificandi concretus principium intcUigendi fubieftum, ficutfupra di(Stura cft } fcd ipfum quod fignificatur, proptcr dcpcndentiam eius ad fubiedum. Si obiiciatur contra hocjquia abftradtum fignificatformam fub propria ratione:igitur non inquantum dcpendct ad fubiedtum ; ergo non dat intelligere fubiedlum. Dici poteft, quod propria ratio forma: accidcntalis efteflc fubicdli ; ita llant fimul,qu6d fignificetur fab propria ratione,

&

Sc fub modo,vt eft fubiedi.

Hoc videtur

proba-

bilius,quam dicere qu6d modus fignificandi concretus fitprincipium intelligendifubiedmm,quia aliter in

definitione

accidentis abftradi

non

quod eft contra

Ari-

oportet poncre fubicdlura

,

ftotelem y.Metaph.contex.^.vbi dicit,qu6dy«^fiantia eflprimum AUqMtdjirtttr veetm, duplicittriH' ttUiiitur.

emnium definitione

,

quia in deficonuerfo.

tfi

Contra hoc videtur,qu6d cunn dicitur , alhum /i^nwm.inhoc fignificatar>qu6d cui accidit al-

&

non tantum pto quo non enim poteft :

hanc,AffOTtf

vet c dici

cwmV, fignificare Socratem currerc ,

nomo fupponat pro Socrate. Ad hoc dicitur,qu6d harc propofitio

li-

cct

Vtgnum, fignificat lignum incffe albo

,

,

alhum efi

non tamen

& ita debct intelligi

pio fc.fcd pro co cui accidit,

auAcH-itas Atiftotelis.Significat

enim qu6d cui

album, cft lignum , non tamen quod fupponit , fcd pro quo ficut communiter dicitur, quando fubicAum non eft natum pro alio fupponere refpcAu prxdicati , quam pro hoc , dicimus,qu6d prxdicatum fignificatur hnic.inefre,vt hicA<»w««<mf,quod c«rrwf,fignificatur inelTc fuppofito , licct hoc non habeatur ex prima fignincatione fermonis fic cum alhum rcfpedku talis prxdicati, lignum, non fit natum fupponcrc nifi pro fubicdlo , dicitur prxdicatum lignificari ci accidit

;

:

,

inefte.

Ad tertium

dicitur,

vna fiiT)pIiciter,qux

I>»/f'">»»<^eft duplex definitio, *" habentis ^uodquid eft fim- '

qu6d

cft

pliciter,vr fubftantix:& iftadefinitio tantijm ha-

bet Geuus,&DifFercntiam,

intelIe(Sum Speciei

,

qnx funt

intra per Ce

& de illa cft maior vera & ,

probatioeius de^.Metaph. Aliaeft dcfinitiopcr

additamentum,vbi

fclicet aliquid addicur

Quia non cognofcuntur completc, Ci-i

cnentialiadefiniti,& taliseftaccidentium. enira accidentia

lubiedo

, fed quia talis definitio aggregat in fe aliquid,nondecnentiadefiniti,idc6pIus fignifi-

cat,qukm nomen definiti:& de

tali

non

eft

maioc

vera,nec eius probatio.

excluditur.

prim6 intcUigitur per hancvocem./^oMffjanimal, tanquam finequo non intcUigitut homo,fed non prim6 , quo ad intenlionem imponentis.vel profercntis. Alitcr poteft dici vt fupri,

ficut

quod non oportct fubiedum intel-

ad intelle^um accidcntis , quid fcilicet diciturper nomen,licct oportcat,quo ad complctam cognitionem accidentis.

ligi

Ad fccundum principale,concedo quod nus

terini-

fupponit.quod fignificat : fed non femper pro eo fupponit quod fignificat , fcd tintum fupponit fignificatum pro fignificato, quandoeft illud

fuppofitio fimplex

,

ficut in fuppofitione pcrfo-

, communc fupponit pro fuppofitis, &non fuppofitum ; quia non fignificat fuppofitum. Ad niinorem dico, qu6d terminus concretus fupponit pro fubiedo,fcd non fubiedkum. Ad probationem dico , qu6d haec eft per acci-

nali

dtnStAlhum efi lignum , non quiaW^wmfupponac quia illud cft natum fupponetc ,

fubiedtum

&

;

Scoti tper,

Tom. L

fmqitid.

nefubie<Slo,&definitiodatur causacompletxcognitionis habendx , ide6 non dcfiniuntur fine

ccUigitur accidens.Secundoraodo nonintelligi-

fubicdum prira6,

Definitit ftr

prxtcr adJit*mt»-

Ad quartuin dico,qu6d maior eft falfa,quando quodcxcluditur , comparaturad reale prxdicatum ; tuncenim non excludjturnifi diuerfum ab eo,refpc(3:H prxdicati; quia fyncatcgoremata difponunt fubiedum, in comparatione ad prxdicarum;rc/pe(^uautem prcdicati realis, noneft fubie(flura diuerfum ab accidente concrcto,ide6 non

:

j,

bum,eft lignum,quod non effet vetum,nifi illud, cuiacciditalbum,c(ret illudquod fupponitur,

nitioneomnium ponitur, 8c non c £j. ^^j^ obiicitur, quod fubiedum primo fignincatut quia illud primo intelligitur per vocem. Dici potcft , qu6d aliquid primo intelligi per vof cm eft duplicitcr aut finc quo non , aut prim6 ex intcntione imponentis. Primo modo poteft fubiedlura prim6intelligi:quafi finequononintur

»»

n?

cuncfiillud fupponerecefTet prxdicatio per fe, qnia fupponeret quod natum eft fupponerc , fed

Vndc dicitur communitcr , qu6d exnon fcmper excludit aliud fecundum ejfentiam,Ced fecundijm eflc, quod maximc eft verum, clufio

refpe<Sku realis prxdicati.

Ad

au(5toritates

Commentatotis

intelligen-

dumeftqu6dyj^)Sc«rr,extenfiue fumitur pro dare intelligere , quia aliter eftet contrarius fibi 4. Metaphyficx. Ad audloritatem Ariftotelis , intelligitur dc

&huiufmodi, dequibuspropofuit dubitationem in principiocapituli,illa enim func entla fecundiim accidens , fecundt^m ipfum in j. bominealbo,

Metaph. Contra pofitionem ficarguitur , fi«/^«m idem

modo concernenergo de quo dicitur alhum, yt de homine« dc eo dicetur interpretatio eius , fcilicct alhido , concernens , quod nonvidetnr verum. Hic poteft dici , quud illa non eft interpretatio albi, quia«/^wn tantum fignificat forniim fub vno modo fignificandi , fed fignificet,qu6d alhedo, fed fub tis

,

vel denominantis

:

&

I

t

hoc

*«,,

.

Super Pr^dicamenta

n^

boc tDinfa^y*iovt£tncernens,

formam

fignificat

fub duobus modis oppofiiis}quia albedo fignificac vt concernens dicic formam fub vno modo , alium oppoHtum modum.

&

Si

autcm quasratur, qua: cft interprptatio huius

nominis,
quod nomen poflec forma camcn fignificari fub vno modo fignificandi , quod non cft poflibile, forcc addito hoc modo,f f concernens,8cc. :

^mdo nlterum de alterofradicatur^ vt de fuifieffo:qu£cun^ue de eo quod pr^dicatur,

dicuntur:omnia

Gap.

tur,8cc.

hitc, gjr

defubie^o dicun-

5

homo eftfabftantta ; quia i\h,homo efi/itbftantia , eft anteccdcns non coucrtibile i(ii,animalefi/ubfianX»4;igitur c conucrfo arguedo, eftfallacia Confequetis,,
cum homo,Scfitbiiantia,fa.ciint conclufionem,eriiC

&

<«»»w
Qjr Vtrum

T 10

j^ s

IX.

tciuni dc akcro pra:dicatur,&c. Conimb.CoiTipl.Merinero.Ruaio, Fuente jRodrigues

communitcr rccentiotcs

gnificationefermonis,non plus fignificatur prae,

&

e»f it tigulis Bri,dicamento-

,

rum,

QVod

fit

falfa vidctur

;

quia animal

cft prac-

homine,& alhHm de animali;erde hominc fecundum iftam ergo ra-

dicatum

go

alhrtm

:

tionem tencrct harc confcqucntia , ammalefialbum ergo hamo efi albtti; 6c tamcn videtur eflc fallacia Confequentis fimiliter anteccdens poteft ;

:

verum

eftc

,

finc confequente.

Itcm

animal efigeneraliffimum.

quid prxdicatur dc praedicato , praedicatur dc fubicdo fcd prardicatum prafdicaturdcprajdicato, quia prxdicatum eftprzdicatum igitur prsdicatumprxdicaturde uibicdloj fi

,

:

;

igitur

fubiedum

cft

pracdicatum.

Ad oppofitum cft Ariftotclcs. Ad qua:ftioncm dicendum,qu6d frima

cfinio

ra

quando

,

illa tria

fumuntur

in

eft

ve-

eodem gencrc

eflentialitcr ordinata,quicquid praidicatureftcn-

pii.

tiaUtct

ficut hic

(mmmt fradicari, de prjcdicato

cftentialitcr, pra:dicatur

efifitbBantia,qn)im hic,animalefi

Hoc non vidctur

de fubie
primam conditioncm foluunturduo

dicati intermedij,quia fic

pri-

arguendo vt

ibi,eft fal-

lacia Accidcntis.

Ad

tcrtium dicitur

,

quod regula dcbct

gi de pradicari fignato in intentionibus

ti».

& hic

cflet

albm

fimpliciter efi

,

vt hic, homo, vt nunc

,

vel necefiario

,

al-

quod non vide-

,

Similiter hic eflet nugatio

tur probabile.

eft

rcpugnantia intelle
homa.

&

hic vel fimperefi animal , cflet repugnantia intelleduum , homo , vt nunc, eft

animal

necejfario efi

anirnal, Sc

hoc

fi

,

,

igitur

oppofitum vnum dimi-

&

ita in hac confcquentia , honucrct alccrum , mo , vt nunc , eft animal ; igitur home eft anitnalt eflet fallacia fccundiim quid , ad fimpliciter ;

hic fimilitcr , animal neceftario eft alhum. igitur aniita ad illam dc neceflario , non maleftalbum ,

&

fcqueretur

illa

de inclfe

,

Quod confequentia non rio eft

album

,

igitur

in

omnibus terminis,

valeat

animal

eft

,

anirnal necefia-

album

,

patct per

intcl-

pofitio in adiedl:o,

non

eft

op-

tenet a coniundis ad di-

fi valct, ergo confequens non ponit .nteliedlumoppofitum Anteccdcnti. Propter tres rationes principalcs poteft di-

ci

,

quod non

fequitur formaliter

,

fubftantia,igiturhomoeftfitbfiantia; ficut

tat,fubBantia

efl alba:igitur
animal

eft

nec fcquiex fignifi-

cationefermoniSjVtrobiquc Anteccdens codem modo fe habct ad Confequcns.

Sed ad quxftioncm nunc eft dicendum

,

quod

quod non tcnct confcquetia. Cdntra hoc, fccundum omnes conditiones

do pradicari pt oprie, quod eft prae alio dici , tunc tantijm, & non plus fignificatur per regulam, quod eft prius priorc eft prius pofteriore , vel

iftas,harcconfcquentia,«i»»w4/(/?y«^f?4Wi4;»^iV«r

quodeft fuperius fuperiorceft fuperius inferioce:cuius vcritas nulli dubia eft,& itaconuenien-

autem

vero

de prddicari.

in intentionibus

,

exercito.

cum

in fun-

efie,fet

cxcrcetur prxdicatiojidco

ixfefi'

,

Argui-

tur

ifl*

nendo,eflet nugatio

vera; quia per fe datur defecundis intcntionibus:ficut Logicus debet Ioqui,& fumcn-

damentis

3-

fignificaret fe

,

talem,& omnis propqfitio de incflc.vt nunc^ fignificaret fc efle dc inefle , vt nunc.Et ita expo-

cffc

uifa:fimiliter

quo prx-

prardicantur de animali,& fubftatia eirentialitcr. Similitcr fecundum fallit pcnes variationcm prae-

JmfMjMtur

propofitio dc incffc fimpliciter

pracdicatum de ipfo,& ad fubic(au'm,de

ma argumcnta, quia album, 8c generalifiimum,non

ritm folutio.

albutnf.

verum, quia lunc omnis

Ariftotelem z.Perihcr.cap.i.quia quando

dicatur.

jfrgumenie-

efte

iam iniclligenda eft regula , quando prsdicatum intermedium non variapur in comparationead

Per

*

,

&

regula

l^iiiuexfO'

,

alipd.

quod efe cft vnio cxtrcmorum , & idco ralcm vnionem dicit , qualis dcbetur cxtrcmis,& ita maior identitas fignificatur hic,apitnal

but

Item per hanc regulam,fcqucretur, Snbfiantia, efl generaliJfimHmJgitur

vnum cflc idcm homini.qukm

Si dicatur

dicattim de fritictfnlia.

quia confc-

,

&

Quando al-

hixcreguUJtt '-uerAi

& non effcntialibus

qucntiatenct cx fignificatione pjropofitionum, ficut Syllogifmus:per hac autem, animal efifiibfiantia,non fignificatnrmaior idcntitas extrcmorum,qu^m per hinc,animaleftalbum; igitur ex fi-

homo eli fitbftantia ,

bona , quia hic fumuntur tria cflTentialiter ordinata in eodem generc,nec variatur pracdicatum intermedium,& arguitur in eflct

primis intentionibus dcprxdicari cxcrcitojfcd

non valct:igituromncs pracdi£kx conditioncs non faluant veritatem regulac.

iftaconfequentia

Probatio minoris,quia fequitur,C non fequitur,»^/r«r

regula

eft

tcr ponitur vt regula eft

;

quia cius veritas omnibus

nota.

Siautemdicatur, quod Ariftoteles cxemplificat de rebusprimae incentionis,

quomodo igitur

arguendum eft in illis , fecundi^ hanc rcgulam.' Dico,qu6d Atiftoteles fic cxemplificat , vt homo, de quodani horaine pracdicatur

:

dc homine:

anirnal ver6

QusEftio X. homine ergo

quodam homine,vbi

Sc ie

:

fignifi-

cacuc, 4»im4/e(rcntialuer pratdicari dc homine. Si autem dcbcat cxerceri ifta praedicatio , cum hoc verbo e/i , oportct ad argucndum recundum rcgulam,modificare compontionem peraliquid, quod notct pracdicarum przdicari de fubicdo, ficut hic fumitur^r«/
dum

,

& tunc fic eft arguen-

honuperfeprime modo efl animal , tjHidam homoperfeprimo modoefihomo, velefiemialiter; igitur :

^Hidamhemo per fe efl animal. Si autcm abfolut^ arguatur, Animat efl fithfiamia, igiturhomo, nihil exprimitur in antecedcntc quod nominct ibi virtutcm huius rcgula: quia pcr cffe abfoiuti , non ;

fignificatur praidicatum praedicari.idclt, cflc fub-

icdo

priusjvel fupcrius ipfo.

autem dicatur , qu6d Ariftotcles fiimitabfolutc compofitioncm dicendo Cic,§luidam emm homo hemeefl , animaltfl dico quod intelSi

,

&

&

ligit per fe

quia

,

;

fic

,

cxprefllt prius in fecundis

intentionibus , dicendo , animal prtdicatur de hemine, vnde fcquens cft intelligendum fecundum

prxcedcns.

AdsriHmf' «4.

Adduo argumentaconcra refponfionem, paAd

tertium dico

dicacum

,

qu6d

rcfpcdlu fubieifbi.prae-

prsdicatum,tantum pracdicationey;-

eft

gnata;Ced pracdicatum.refpedu pracdicati,cft pr^-

dicatum.pracdicationc exercita tantura^regula au-

tem

:

bus,d: funt per fe relatiua,pcr AriftotcietB cap.dc

Qualitate,& cap.dc Relationc. Confimiliter arguitur dc multis aliis reiatiuis.

Item , motus videtur

intelligcnda vtraque praedicatione vni-

eft

batur pcr Ariftotelem ^.Mctaph.tcxt.c.iS.cap.de Quanto,T«»;'«* efl ^uantitai per wior«iw;igitur motus magis

quia

Siarguatur, ha:c tenet, animal pridicatur de ,

vbi

prajdicatio fignara

eft

& tempus cft pcr fc fpecics quantita-

,

quinta fpecies quanticatis concinuc, per Ariftorelem, igicurmagismocus eft fpccies tis,

eft

quanticacis. Probatio fecundi ; quia omnc ver^ pr^dicatum in abftradlo de aliquo,cft idem ciTcncialicer

motu4

illi

:

hic

cft \eiz,paffio eflmetM4,Sc atlio eft

igitur,&c.Probatio minot is.haec per yetz,patiem mouetur;etgo pafllo cft motus. ;

mo perfe efl homo,\hi

eft

,

& «juidavi he-

pra:dicatio excrcita

;

ergo

^uidam homo perfe eft anirnal. Dico, quod hacc , Ammal prdiicatur de homine, eft pcr accidcns non tamcn animal pracdicatur fecundum accidens , Sc eft vcra pro pracdicatione exercita,Sc ita vtrobiqueeft veritas,fumcndo vniformiccr prxdicationem exercitam. :

fe eft

&

Item pcr Ariftotclem j. Phyfic. text. com.4. Motus accipit fpeciem a teiminoadquem; igitur fimiliter & genus; fed per fe tetminus mo-

inde.

tus cft in tribus Gcncribui, pcr Ariftotelem ibi-

text.com.9.& inde,fcilicetQuantitatc,Qua-

litatc,& Vbi:igitur

motus

cft

pcr fc in

tribus

illis

Generibus. Si dicatur,

quod morus aequiuocc

eftinillis

tribus generibus. Contr
& loci mutationc.fc-

ratione,& augmentationc,

cundum idemnoiTien,& eandem.rationem

formiter fumpta. homine

^e in generc Quantita-

tis,& in gencrc A6lionis,vei Paflionis.Primu pro-

dem

ter.

139

Uem,duplMm,8c dimidiHmCant Quanticatcs per fc, 8c Relatiua. Similiter proprium cft Qualitati fimile,\e\ dijftmile did; 8c (ccundum Quantitatcm a^uale, Sc inatjutde ergo hac funt in illis Generi-

potemia; quac

cft ratio eius

eircn-

inquantumin

tialem,fcilicet««ff>« emis in potentia

per Atiftotelcm

3.

Phyficorum cont.6.igitur vniuocc,

Ad

oppofitumeft Ariftotcles.

Item,quaedifFerunt in priore, diflferunt in pofteriore; igiturqua: difFcrunt gencre, differunt in

quolibetpoftcriore

bus

:

& nihii idem cftinGcncri-

diuerfis generalifTimis.

Ad quaeftionem dicitur,qu6d idem dicitur multipliciter,vt dicitur i.Top.c6t.j.gcncfe,fpccic,&

numero:& idemnumero triplicitcr,accidente,pro-

^ nonfui>alternatim fofitorum diuerfa funt Jpecies & rentia vt animalis ^ &c.

Diuerforum genertim

,

diffe-

fcientiit

,

Cap.

,

4.

Qj/

T

iE S

I

O

prio,& definitione:& in j.Mctaph.tcxi.no habetc com.dicitur,qu6d»Vf/?f«n
&

numere.qao ad duos modos,fcilicct idem accidemet Scproprie, poteft eflc in diuerfis Gencribus , quit ammal,Sc color,C\.\ni idem proportione , quia hu-

X.

iufmodi idencicas,eft in fimiliccr

Vtrum

Diucrforum gencrum,&c.

hacregulajtt wera:,

Aix^otMc,^ •j.Mttaph.text.^^.^ i.Toptc.tmp. i j Ancrrocs .

& Aminonius^lf.Ruuius in cap.^.d* rt^Hlis <]H*ft.i. Conimb. *xpUnat.*iufdem cap. Valeta Ub. i dift. ^. artic.i. Rodrigues in Anttprtd. Scoti quAft. 10. art.x. Cutfus Catfflclitaaas
qHtft. 1.

fe

habcrc : ficut

enim color fe habec ad albedinem , ica animai fe habcc ad hominem. Similiccr Sccrates Scalbm, idcm funt zccideme;Socratet,Scdi/ciplinaperceptibiie , vel riftbHe , funt idem proprio & fic cadem manifeftum eft, qu6dfunt in diucrfis generibus. :

Jdemjpecie, \e\genere

nullomodo

eft

fubaltcrnis, vt Spccies, vci Diftcrcntia

nitet cxpofitoies.

indiuerfis

Gcncribus gencraliflHmis; vel qtiibufcunqucnon ,

nifi

fort^

idemgenere/uperiore, indiuetCis Gcncribus infcrio-

/^ Vod

fic

videtut

:

cerput cft in gencrc

&

Sub-

Arzumenta

V^ftaniix

pr» part* af-

Quantitas pct Ariftotclem cap.dc Quantitatc. Itcm pgura cft in generc Quantitatis , quia Georaeter , qui per (o tantumconfidcratquanti-

,

pct

Porphyrium

,

in gcnerc

ribus.

iion

fit

Quod autcm in ditlerus

fubaiternis

idem^ecie,\e\genereinferiore

Gcnerilms fupcrioribus non

vt Species

,

,

vci Diffetcntia, vidctur

gcnere Qualitatis} prima fpccic ; & cft pcr fc rclatiuum, pcr ipfum , cap.de Relationc , j. Mctaphyfic.

manifcftum quia ad eirentiam Spcciei pcrtinct Genu$;ergo fi idem jpecie,\e\ genere inferiere , effei in diuctfis Gcneribus fupcrioribus,illa ambo Gencra cffcnt de cius eilcntia igitut iilad non cflet idem cffcntiaiitcr,quia duo Gencra non fubaltetna diueifam efTentiam przdicant. Sirniliter DifFcrentia,cum Gcnere, facit vnutn cfrcntiaiiter,fcd cum diuerfis Generibus non fub-

fimilitcr tcxt.com. lo.

aiternis^Dihii idetp facit efrencialicer;igitui',&c.

tatcs,pcr fe confiderat figuram,&y^r4 cft ingcnere Qualitatis, per Ariftotelem cap.de Qualitatc.

Item

quia

fcientia per fc eft in

eft in

&

Ssotioper.Tom.

L

;

;

1

X

Ad

.

Super Pr^dicamenta

I40

Ad primum argamcmum dicit Albertus,

•

Ad pitnt».

»rpt'

corptu, vt dicit^aaturam

quo.d

aptamad recipiendum

dimcnnones.eft in gcncre Subftantix;vt no-

tres

tpinat ipfastres dimenfioncsjeftin gcnere

Quan-

Qua-

non homo:crgo non homo cft

non quaIitas,fumendo in pricmiilis vtrunque cxtremum, vt cft lerminus

&

citur fubftatia,cui repugnat recipercdimefioncs.

Ad fecundum dico,qu6d hoc nomcn,y^»r<»,efl: vno modo Hgnificans fuperfieiem terminatam li-

lo pracdicatur

neis,

Primum patct, quia natura incorpurea di-

& fic eli in genere Quantitatis.

Alio

moJo

ipfam claufioncmlincarum, fiuetermi> nationem & fic eft in quarta fpecie Qualitatis; vnde qualitatcs quartx fpecici, dicunturqualita;tes eirca Quantitatem. Ad aliud dicitur,^6d relationes funt per fe in fignificat

,

gencrcRclationis : relatiua vero pofTunc clTc res aliorum generum , quiailla funt relariua, in quibus fundaturrclatio, illa funt res aliorum generum. Per hoc dicitur ad omnia illa,qu6d liccc

&

fint relatiua

:

tamen non func

in generc Relatio-

Gcneribus. Contra.concrctum, abftradum , fignificant

liis,fed in aliis

&

idem ergo

effentialitcr; igitur fi

funtincodem generc.

rclationcs funt pcr fe in genere Relatio-

nis,&relatiuacFunt.Confequentiapatct;quiaeadcm eft cdentia eiufdcm generis , cum ens fecun-

dum fe diuidatur in decem gcnera.Itemfi relatiua non tum

cflent ingenereRelationis,nihil

in cap.de

dctermina-

Ad aliquidin Pradicamentis^con-

:

mo cft qualitas,.fcd qualicas in abftrad:o ,dc nuligitur

,

homo cft

quod

nifi

cft

ciufdem gcneris;

in gencre Qualicacis,& eft fub-

ftantia;igitur,&c. Ha:c ratio poteft

niter ad

oftendendum

fieri

Ad primumiftorum

qu6d Ariftomodos vniiu per

poteft dici

tclcs contcxt.y. prius diftinguit

accidcns

,

,

& poftca vnum ^pr y? diftinxit in illos & cum fubdic

modos,fcilicet numero,SiC lpecie,SiCc.

contexi.8.& inde, vnum numero infertur vnumjpeo>,intcIligit tantiim

dcvno numcro

lud pofuit,fciIicet, vt

eft

autem,& accidens , fi fint vnum numero, hoc eft per accidens , & non pcr fc , & ita dc illis

ie
non intelligit iftam confequentiam

Ad aliud dicitur,qu6d regula

,

tcncrc.

Si opofiturn

Vnde non cft argucndum eodem ordine affirmatiue, & negatiue,fine fallacia Confequentis:fed eft argucndum cx oppofito praedicati^ad oppofitum fubiedi.Arefi non qualita^,ergo ho-

non qualitas;crgo

fic

qualitas eft

,

valct,

Non homo

homo.&

Ci

eft

h^ceft

vera.igicur &h£ec,/&o»>fl*^^«/i/
& &

de quo dicecur p6ft : ica nihil idem eftencialicer eft per fe relatiuum , fpccics alteriusgeneris;yc«m«<« ergo a:quiuocumeftad fignificandum habitum mentis , ad fignificandumimagincmfcibilis,quasduoeflentiaIitcr func

Generibus

,

&

» primo modo eftfpecies Qualitatis , fccundo modo,eft per fe relaciuum. Adaliuddicitur , quod duplHm , Sc Mmtdiumf

diucrfa

funt per fe in gencrc Rclationis , jion Quantitatis nec hoc dicit Ariftotcles,licct illud cui ineft duplum per fc.vt duo,fit per Ce quantitas;quia no oportet accidens elTe in eodcm genere,vel fpecic, :

fuo fubicdo.Similitcr dc a^uali,

fimiii,$c dijfmili

& inaquali,

dicendum,qu6d funt relatiua pcr

fe.fcd in gencre Qu.ancitatis,vcl Qualitatis funt,

non vt fpecies.fcd vt propria,vt patet per Ariftotclem in vltimaproprietatc Quantitatis,& Qualitatis. Poflibilc autem eft de multis, elTe in vno gcncrc,vt fpeciesjin alio , vi propria ; quia rifibile generc Subftantia:, vt proprium j in Quali-

tate.vt fpecics.

Ad Atiftotelis audloritatcm dico , quod dicir, cap.dc Qualitatc,5« comingit idem ejfe relatiuHm,& ^uale, nihilprohibet hocfic idem annumerari in diuerfis GeneribHSy^Hodnon efi idemejfentialiter. Ad aliud

de motu dicetur poftea. Contra poficionem per Ariftotclcm j.Mctaph. contcxt.12, f^num numerOfinfert vnum fpecie : accidens, & fubiedtum , funt vnum numcro , pcr re(ponfionem , & funt in diuerfis gencribus,igitur

idem

Concra, arguo e concrario

nem. Simiiiter tranfponcndo prasmiftas iginic non qualitas cft non homo,& vlterius;igitur ho-

nec aliqua proprictas

fpecie potcft cfic in diuerfis gencribus.

Itcmj arguicur pec Syllogifmum expofitorium

^

contrario, vt dicitur fecundo Top.

quam ponic,

,

per hypothefim non funt in gcnere Rclationis. Ideopoieft dici , qu6d.per|fe relatiuafunt in genere ReIationis,ficut concreca aliorum funt in

ert in

&c.

aliquid,nec fecunda.quara Ariftote-

conuenirctrelacionibus,fed tantum relatiuis,qu^

cum

,

tcnct de contrariis in fcipfis,dc contradidlDriis e

mo eft <juaUtaf,cjux confequentia non

aliis

vt prius il-

,

modus vniwperfe. Sub-

dum dc illo gcnere, eftent omniaimpcrtinentia, qua:detcrminanturibi , quod vidctur inconucnicns.Primaconfequeptia patct, nec cnim ptima Ad

elle

vcram.

guicur aucem Cic,Non homo

lesapprobat

commu-

omnem affirmatiuam

ueniretaljcuiin illo gcnere,&: itaad dcterminan-

definitio

#-,

litasjifte afinus eft

infinitus fic conclu« dendo. Sedfioppofitumdeoppofito ,& propofitum de fropofito,^ti Ariftotelem z.Top. cap. i z. ergo ho-

tiiatis.

4..

in tcrtia figura.fcilicet, Ifteaiinus eftnon

:

mo cft qualitas.e contrario igitur,&c. Ide6 dicitHralitcr,qu6d Ao»;5&Ao«»o,non opponuniur,vt funt termini infiniti, finiti;fed vc non homo ed. teiminQs negatiuus , ifto modo conclufio no fequitur in Syllogifmo expoficorio. Contra, vt cft terminus infinicus , de quolibec dicicur ^«»j«?,vel non homo.Sc dc nullo eodcm ambo;crgo fibi vc fic,concradicunr. Icem.ncgatioinfinitans, & negans terminum, non difFeruntquo adfignificatum , quia vtrobique ncgacur fignificatum termini finiti. Alicer dicitur, qu6d in paralogifmo expofitorio,cft fallacia Accidentis,quiamedium variatur, quia prim6 fumitur, ifie afinm, quantum ad difFerentiam completiuam,per quam eft in fpccie.qua diftinguitur ab hominc. In alia ifleaftntu eflnon

& &

fecundum formam fubftanti^, in quaconucnit cum homine,& diftinguitur ab

qualitai,Cmc\\x\xi

omni quod eft altedus

generis.

Contriljconfimilirer poteft alibi argui, vbi

non

poteft dcfcdlus afllgnari talis.ergo nec eft hicper

fc.Confcquens pacet pcr Ariftotclem 2. Elcnchorum ,',C2p,i.Ommumorationum, ^uxfitnt pro~ pter idem, eadem filutio r/?.Antecedens patct;quia Albedo eft fi arguatur fic,Albedo eft non homo.

non afinusjigitur non afinus

homo eft afinus.

eft

non honio;igitur

Aliter potcft dici conccfla con-

clufionc SyIJogifmiexpofitorij,qu6d vlterius,igitur

qualiias

no fequitur

homo cftqualitas; ncc etia,igituc

homo.Quodauiemdicitur in z.Top.c.i.

in concradifloriis renet econuerfo^manifeftc di-

citurdcconfcqucntia,nonticprsdicationc.

Item , ifta regula , Si eppefitum de oppofite , &c. tantum intclligenda eft in contrariis vci fi in :

contradi(Soriis

,

intelligatur de prasdicarionc e

concrario:

7»

1

QuJEflio XI. contrario

dcnte

eft

, fi

in Antccc-

minus vniuer(int termini oommunes } hoc dico , pro

przdicatio per fc

eft

faliter

hoc totum verum

,

, (i

vel ad

,

conuerfione vniuerfalis ^ffirmatiux per contra{>ontionem nunc autem quzcunque concluHo :

it iilata

per Syllogifmum expoiitoriura

,

neque

concluditur ciTe vera per fe , neque vniuerfaliter,& ided nnllo modo fequitur oppofitum przdicari de oppofito , neque in feipfo,n'eque in contrario,&c.

ptius

illls;

141

fed generaliffimii hihil eft ptius .'^ergo

nec funt multa. Item,4/^Mm eft vnum aliquid e(rentialiter,quia per prxdetetminata nihil aliud fignificat , qnira albedincm : igitur cft in aliquo genere per lc , no in genere Qualitatis, quia Qualita» verc prxdicatui de omni quod eft per fe in gencrc Quali-

&

tatis:Qualitas non ytth prardicatur de 4lbo,'\gnyit album per fe cft in alio genere gencraliffimo. Ita conuenit arguere dc concreto cuiufcunque generis accidentis ; igitur fum 1 8. genera acci-

dentiura.

Eorum qu/efecundum

ftuH/tm

,

cemplexhnem

dicuntur:fingulum aut fuhjiantiamjtgni-

aut quantitatcm

aut qualitatem, autad aliquid,aut vbi,aut quando,autJi-

fic/it

,

,

tum effe, aut habere , autfacere,aut fati, &c. Cap.eod.

Q^ iE

Item , ^4/r prcdicatur de albo, qucro fub ratione cuius Vniucrfalis , non Proprij ; quia non

&c. non DifFerentix ; quia non diftinguit album ab aliis, non SpeciciTpccialiffim* , quia prxdicatur de difFiprentibus fpecie ; igitur fub raabeft,

tione Generis,

T

S

O

I

XI.

Qualitas

f .it.Mayion hU.pnffit S.Fonfcca i.Af^r.f.j.Curfus incap.^. Prtjie.qutfi.i. «r/.). Hurtado|^.9.

Mtt. ftS.x. Ruuius f .4. in cMp.4. dtprtdie. Rodrigues q. vnie.in Pr*die.Seeti»rt,i.C\xt{aiC»ime\h.diJ]>.i i .fUdft. vU.dub.x. Meiinci. hit^ di^. vnie.q.i. Aueifa qMtft.i6. Ltg.fta.i.

^^Vodnonvidetur: Ens

1. pre p»rt*

X4//IM.

V^tiam &

accidens

w- ^kiuum , in cns per

fe

,

,

diuiditurinfubftan-

&

in abfoiurum

& in ens inalio

:

refpe-

fed tan-

;

raIifIimura.Qu.6d etiam qualefit Genus,patet per Ariftotelem ^.Topicotum cap.6. docentem confiderare

7. Aff/. Do£lor in 4. diftind. i j . Plotinas lib.i.Enn*»de tf.^d/.tj.Scaligct *xtT(it.6%.Ok»ta (futi-

Argumtnt»

crctum

Genus in

cft in

bedine.

quia definibiles, quid fuperius ,

vniuocura aliis quibus conuenit. Conxt)i,Jizmim eppofitorum dicitur multiplicitery reli^imm.fet Arillotelem i.Top.cap.ii. Sc verificatur illud in omni genere oppofirorum-, Ci Igitur ens in fubiedto fit arquiuocum ad nouem, non ens in fubicfto erit zquiuocum ad tot, ita erunt iS.generaliflima. Item , dato qu6d accidens fit xquiuocum nonem Generibus , fequitur qnod non plus conueeft

&

&

niant accidcntia inter fcqukm

vnum eorum cum

tantum conuenienaliqul voce aiquiuoca igitur non erit con-

fubftantiajquiavtrobique tia in

eft

Item

,

& acci-

dens,qu^m in ens quando,& in ens non quando: quia vtrobique vnum diuidens cftvnumgeneraliffimum,&reliquum diuidens,squiuocum ad

nouem Genera. SeqUitur etiam,qu6d non fit fufficiens diuifio entis in fubftantiam , accidens ; quia ttcciderts

alia

&

cura

fit

cato

,

atquiuocum

&ita

fiet

,

fumitur pro aliquo

diuifio

,

fignifi-

tantum induogenera-

hoc , quod con-

cft.

intentiones funt per fe intcUigibiles, eis in manifeftum eft efTeali-

,

& & infcrius

raura

:

;

igitur aliquid fuprc-

non habet fuperueniens genus

illud

ali-

quod iftorum , quia cns fecundi^m fcdiuiditur in hzc X. in 5. Metaph. cont.4. cft igitur ens in anima:igitur

przter

eft

vnum

generaliffimum intcntionum

hzc omnia.

&

Item,contingit intelligere non ens, quia fignificarcpcr Ariftotelemi. Pofteriorum cont.7.

& in eis

fuperioris

eft ratio

aliquid fupremura illud

,

& inferioris

non contincttK

;

crgo

in ali-

quo iftorum decem ; quia nuUum iftorum de illo przdicarur

:

ergo

non entium,&

ita

eft

diftindum generaliffimum

plura GenCra,qu^m decem.

Item . figmenta concipiuntur ab intelledu,

:

uenientior diuifio entis in fubftantiam

non

Similiter , ficut albedo ad albura , ita coior ad coloratum:ergopermutando,ficut colorad albcdincm , ita coloratura ad albura ; fed color , vcj qualitas.eft genus albedinis ; ergo qitale eft genus albi. Qu6d etiara ^uale fit aliud genus k Qualitate , pater , quia intcntiones atiribuuntur rei non abfoJutCjfed vt confidcratur ab intelle(9«;fcd album fub «lio modo concipitur ab intelledu, quim albedo, lic^t fit eadem cffcntia ; igiturpoteft eirc aliud, habcns intentionem aliam ab al-

prsdicamentum,quod cft accidcns:igitur,&c. Negatur confequentia, quia ens per fe,eft vniuocum omnibus, de quibus dicitur , & ita poteft

vnum genus:ens per accidens,vel in alio non

abftradis, per

concreto,vel

jj^^ gjH vnum generaliffimum ens abfolutum.vel ens per fe,vel fubftantia ; igitur tantura cft vnum

cfTe

idem quod

quia ncc habct eafdem Species , quia nec pradicatur de eifdem ; igitur efl aliud gene-

US. {. Auiccnna

Conimb.

& non habet fupraueniens gcnus;

igitur f«4/*cftgeneraIiffimum,&non

Vtrumftnt tantum decem generdifpntd.

^.5

non Accidentis ; quia non adeft , &

conuertitur.

ineis

eft

&

fuperius,&: inferius;ergo fupreraum;et-

go aliquod gencraliffimum. Itera, de omnibus iftis , fcilicet intentionibus non entibus figraetis, fic poteft argui:IntelIeAus componeos facit compofitiones de eis , quarum veritatem,vel falfitrtero iudicat,vt patet:igitur intellc£lus fimplez ea concipit

rarionc concipiendi

,

non

:

&

igitur fub aliqua

fingularis

;

igitur vni-

uerfalis,igitur generis,vcl fpeciei,&c.Igitur eftin

eisgencraliffimum. Confcquentia autem fuppo-

liffima.

Item ad principale , Qiifdper/itper/ilfundMnti^m

fita

in

omnibus ^s rationibus,fciIicct qu6d fi cft fuprcmum ; patec per Ariftotc-

dieitiir,vmfoli canHenit,^et

Prifciamiro,huiufmodi

fuperius in cis,&

generaliffimuroiigitur

tant^m vnum eft gene-

lem^. Metaph. cont.17. &"i8. yerimeji,^tudtji primo vero propin^tumiSc j.eiufdcm cont. 6.Prim

Item, j .Topic.tcxt. i j .omnii diMi/ic,& multitud*, redtuitur ^d vnii,^i4od ejiprita iHa multitttdint; tgitur

efi^Modefiprincipiopropinfuim.Sc ratioQC;quia ali-

cft

raliffiraum.

fi

funtmulta generaliffima Scotioprr. Tom. I.

,

aliquod

cft

vnum

ter

non efTet

ftatus

afccndendo , fed proceffus in

infioitum. I

I

Ittm

Super Pr^dicamenta

142. Stlutit

frtdiHa.

»i

Icem argulcur fimiliter de priuationibus. DiGcretuc ad hoc,qu6d concreta,intcntiones> ^Qrt cntia,figmenta , priuationes , quxuis huiufmodi funt in gcnere , pcr redudionem ad abilrafta, & primae intcntionis entia , quorura funt figmenta,& priuationes , quia cum communiora

&

intelligantur prius,minus

communibus , oportet hsc au-

gencraliflima efle primo intelligibiUa

tem non

funt intelligibilia

:

pcr attributio-

nifi

,

nem ad illa ad qaa: di(^a funt habere habitudinem ideo non poiTunc poni generaliffima fcd ,

,

,

fub ratione nullius

cum

,

pmdicari

conuettihile cumVniucrlali. Item hatceftvera, c*citai npn efi /urditai , pracciscra-

de plHribtit

fit

,

tione fignificatorum ; ergo priuationes diftinguuntur , licct earum diftindio fit ab alio , hoc nonprohibec eas eirefpecies:fic enim fpecies quj funt in gcnerc Subftantias,differimt pcr formam,

quz

forma: non fiint ipfa: fpecies. Uem,commune w«/r«,nunquam ex fe diftinguitur inillisjigitur priuatio non diftinguiturinc^-

&

pletc in cftendojficut difFerentia; Subftantia:

cuius Vniucrfah's

go

quia praidicari proprie

;

:

tam

,

eft

fi

non fit proccderein non habens

in eis, erit aliquod gcnus

infini-

fupra-

uenicns genus,igitur generaliffimum;quia fic dcfinitur gcneraliffimum k Porphyrio ; illud nuUi iftorum decem eft idem ; quia non habetcafdem Species ; quia nec de eifdem prxdicatur per fc

primo modo igitut eft aliud gencraliffimum ab iftis decem. Etiam per rationem nuUiusiftorum deccm pra;dicatur dcfuis \nquid\ ergopernullufti iftorum deccm habet rationcm gcneris , fed cura aquc ptimo dicatur qaodlibet de fuis Specicbus , ficut aliquod iftorum dccem defuis, fcquitur , qu6d crunt acque primo Genera , & non ;

per rcdu6tionem ad aliquod iftorum deccm. Similiter, quod intcr quzlibet prsnumerata

Genus , & Species , oftcnditur per duo argumenta praefata de concreto. Etiam per hoc,qu6d fit

&

dequolibet iftorum contingit quairere ^uid , refponderc per aliquod vniuocum , quod eftin plus illo,cuius quacritur <jHid : omne prsdicatum vniuocum in t^uid, quod eft in plus fubicdoeft gcnusjper Ariftotelem^.Top.cap.ij.Qiiodetiam in refponfione dicitur,

quod oporret generaliffi-

mum efte primo intelligibile eft:nifi intelligatur

manifeftc falfum

,

refpedlu illorum,quorumeft

pcneraliffimum. Qu^"'-*'-^^ enim

mum intelligibile fimplicitcr ita

ponitut intentio

primum

,

non

cft pri-

fed in fuo gencrc:

intclligibile rcfpe-

&

intentionum fpceialium ; non cns,refpe(fiu non entium particulatiurn, &ptiuatio ,re(pe6tu priuationum particularium ; quia fi contradi<5tio non entis , vel oppofitum priuationis , prius

iftu

occurrat intelledui, particulari ente,

habitu

ticulari

,

fcquitur

priuaiio praeintelligantut

quia ens prim6 cntis

;

&

uationis

,

eft

,

&

particularibus;

in

entis,

& huius

Sicetiampoteft argui de potentia

nifipcr aliquaaddita

,

ergo in

ifta:

illis

additis

dux

funt

ifta in

qu2

,

fua ratione;

abundant hjec k genere hjec , licec non itacom:

;

er-

fpecies differcntes.

Ad orania obiedta intentionibui ficundis

,

,

de iftis quinque, concretisf

Soluth ai

&

omni»frtdiaa.

priuationibw

,

non entibuf,

petentiu,poiVet refponderijquod licct ha:cpoffinc

intcUigi fub aliqua rationc intelligendi

,

&

pra:-

dicariinterfe,fub ratione alicuius Vniuerfalis,

& ftatum cllc ad aliquod vniuerfaliffimum,quod inquantum attribuitur ei ifta intentio, eft dincrfum ab illis decem tamen ftat tantum cfte dccem generaliffima rerum ; quia non quodlibet intelligibile , (edens fecundumle diuiditurin :

ha:c,j.

Mctaph. contcxt.

rum

ens fecundiim fe

eft

& ita

14. ,

nullum

diftinftum ab

ifto-

illis

de-

cem. Contrk , tunc videtur qu6d Logicus confiderans per fc intentioncs

morum

,

tanciim fub hac ratione,fcilicct quaeis

,

hxcimemio ,generalfjfimum, poffic applicari deberecdicere plura cfte generaliffima, quam de,

cem,quia plura

iitis

func incelligibilia, quibus in

quancum intelliguntur , poteft licat

intentio attribui;

Metaphyficus confiderans

ens, diceret

ea

tantum

clTc

inquantum

ens

dccem

,

cuius oppofi-

tumvidetur Ariftotelcs dicere hic inlitcra,dicens fingulum fignificarefubftantiam, velqualitatem

,

&c. non tamen fingulum ens

fignificare

fubftantiam,&c.

Ad oppoficum eft Ariftotclcs. Ad quxftionem dicendum qu6d tantum

funt

,

deccm genetaliffima rerum quorum diftin(3:io non fumitur penes aliquid logicum tantum , fed pcnes ipfas cffentias.Ipfa eniui imemw,generalifJimum,e{i tantum variata numcro in iftis , vnde

quo ad id , quod eft gis Metaphyfica

,

difficultatis

quam Logica

, ,

quxftio

ma-

cft

ide6 fufficienter

hic fcitur, ^«1« itaeft; quamuis fortc Metaphyficus debeat,vel jpoffit (cite propter ^uid.

Ad primum argumentum dico vt fupra. Ad primum contra hoc dico, quod ens

Ad ment».

pcr

& non

fi , 8c non ens perfi , vel ens in fitbicclo , ens infitbieRo ,(nmcomtz
,^

negatio non neget folam-voccm

cum

fedfignifica-

,

lum,

gnificatum negare , crit jcquiuocum , ficut affirmatio : fed non ens in fitbie£io non cft idcm, quod fubftantia , nam non ens , eft non ens in

& fuperiotis, non tamcn ratio Gcncris,&

Specici;quia nullum prxdicatut de pluribus differentibus fpecie, vel numero;quia non entiu.vcl

ptiuationum,vel potentiarum fecundum fuam rationem nulla eft diftindio , fed tanti!imin habitudine ad eorum oppofica.

Contra , tunc aliquid ptxdicatur proprie de

4Ctnclnjit,

,

intentioni-

,

OhitSlt.

& numerum generaliffi-

fe intelligi-

concretis

Poflet rcfponderi fpecialirer de non ente.priuatione,& potentia,qu6d licct fitpradicaio in ^uid ,

furditate

priuatione conftituunt

&

De

bilia.

in eis

citate

cum

dubiura,quinfintper

refpedku adlus.

bus, non

,

fuis

par-

cognitionem non primo in cognitionem pri-

ducit

habitus

&

qu6d non cns

nonprimo huius non

priuationis.

}.

&

,

catio fuperioris de infcrioj;i:ergo fub ratione ali-

dcconcrctis igitur

j

in tptid

quod npn videtur

,

igitur addita,funt diftcrentia:

in

proprium Vninerfalis , nonalterius quam Generis. Arguatur de fingulis , ficut fupri argutum cft

.

imm6

:

Gcncrc per redudionem. Similitcr ponitur -de potentia , quod eft in Genere per redudionen) ad adum.cuius dicitiir pocentia. Contra hoc,in omnibus iftis, cft per fc pra:diponuntur

i

aliquo

Vniuerfalis

&

fubie<3:o

non

;

poteft vniuoco a<5tu quodlibet

neque non ensper

fi eft accidens

,

Ci-

quia

non cns per fe ; fed ens non per fi, idem eft qaod accidens & ens non in alio idcm quod fubftantia & primum non contradicit «0« ens,efi

,

:

;

enti per fe

Ad

,

nec fccundum cnti in

aliud potcft dici

,

fubic<5lo.

quod accidentia con-

ucniunt in aliquo intentionali:vt cft

lum

clTe attribu-

fabftanti^,vcl poftcrius fi}bftantia,inquoiio

conucnit

argu-

XII.

QujEftio conaenic tecidens cum fubftantia. Vel pocen: conccdi , fi eflct vnum nomcn «quiuoce (ignifi-

&

alia generalifllma , vt A, cans fubftantiam , aequ^ conueniens diuiiio eflct encis in j4.8c f«m»accidens ; quia vcroJo y Hcut in fubftanciam ,

&

bique aequiuoci in zquiuocum,& vniuocum. Ad cercium concra illud dico , quod aequiuocum, adu imporcat omnia fsa ngnificata,& ideo adu ponit accidens omnia nouem Genera , cum diuiditut cns in fubftantiam dicitur,

zquiuocumnon

& accidens. CiW

,

accipitur (imul.nifipro

vno fignificato, verum eft ab eodcmincclligcnce: fcd non minus ipfum fecundum fcomniafuafignificata fimul ponit, & eo modo fumitur non ,

aucem

vt intelligitur ab vno.

Ad fecundum

principalc dicitur

qu6d

,

fu-

perlaciuum tanium vni conucnit,in vnogencre, ica tanci^m vnum eft generaliilimum in vno

&

genere; fcd non fimplicitcr tantum vnum. Vcl aliter , qu6d fuperlatiuum dupliciter dicitur , cxponitur. ;Vno modo pofitiuc , pcr excefium «mnium aliorum : aliomodo priuaiiuc , per non

&

143

prohibeac przdicationem vnins de altero , non tamen fumcit ad diftinguendum generaiiffi-

mum

vcl fpecics diucrfas. Similitcr proptec

,

modum

iftum

fignificandi , non przdicatur dc fpeciebus altcrius.ncc tamendeaiiis fpcciebus przdicatur hoc,& iilud. Secundum hoc ncganda eft hxc,albedo tfl Species quaiu,qaii hxcalbedo eft4jualit,S>c concedendum eft,qu6d

vnum

&

aibum non eft albedo, fed non eft conccdendum, qu6d funt fpecies alterius generis , nec aliz fpecies i quia plus requireretur ad concedendum talem diuerfitatem , qu^m ad impediendum mutuam przdicationem de fe inuicem. Cijm probatur fuperius ea effe diuerfa Gcnera, quia non przdicantut dc eifdem, poteft negari, quia ezdem funt Specics vtriufque; fed hoc noneftillud.

Ad aliam probationem, cum dicitur intentiones attribuuntur effentiz , vt inteliigitur ; dico, quod fccundum modum

inteiiigendi abftrad!ti,

vel concreti,non variatur fecundiam

Specicm,

licct

hoc, non

fit

illud,

Gcnus , vcl &c.

cxcedi ab aliquo alio. Primo modo nullum cft ^eneraliflimum fimpliciter, fed tantiim in ali-

quogenere,id cft, generalius omnibus aiiis in fuo genere. Sccundo modo , quodlibec iilorum eft generalifnmum quia nulium co gencralius,

Subjimtiaautem ter,

,

(juod per/uperahundantiitm dici-

&c. vcra cft , vtfupcrlatiuum exponitur pofitiuc:non vt exponitur ptiuatiue, quiamulta ,

ita

qu6d quodlibct illorum

tertium di(^um

eft prius.

Vel poteft

dici,

,

Qj/ >ESTIO

nihileftprius.

Ad

,

aliquii

tut,

poftunt efte prima

quafroprieprincipali-

nec^ue in fuhielio eH vt homo , vel alic[uis e^uus , &c. Cap. de Subdantia.

ie&o dicitur

,

&iilapropofitio

efi,

^ maxime dicitur,qud neque defitb-

XII.

homo,

Vtrum, aliquis

qu6d muititudo Przdicamentorum reducitur ad

vnum,quod

cft

prima caufa

non prxdicatione,fed

,

entitate,^; caufaiitate

&c

:

ita potcft aliquid cfTc prius eis.

Ad aiiud de

gencre Qualitatis

;

fed

iiia

fub iioc modo inteliigendi,vel fignificadi,non cft pet fe quaiitas, vcl in genete Quaiitatis , fed per

redudionem, quia , fcilicet Mlltedini,

quod eft per

idem

cft

fc in ilio

non

in aiio. 6^«/^

difFcrtin

modp

cnim k

qutji, i. de^tci*

^ qutSi.

eftentialiter

,

fcilicet ih quali, (jualitate

tantum

fignificandi ,qusdifferentia,li-

//&.

^ qutft.x. in idem

nimbr. in explieat.caf.^. defHhftant. Ruuius c«p. de ^ecie qutft.

'Log.fe^.^. Rodiigucz feG|. art, i,

QVod qui

7.

fic

fic

videtar

,

audioritate Ariftotelis,

exemplificat dc prima Subftatia

aliquishomo, aliquis equut,

primam fubftantiam.

:

& aiterius, diftcrunt tantiim in mo-

do

fignificandi,

vnius,

,

;

quiafi cfrcntidcm gencraliflimum

przdicarctur de altero

;

fic

,

quaUtas

,

tuncvnum

ejl

qualis

,

&

vnum dc fpecicbus alterius. Dici poteft

,

qu6d

idem generaliflimam. quia vnum non przpoteft , qu6d aliquid eft

funt

Cum oftenditur quod non dicatur de altero

,

dici

;

idem alij , & non przdicatur dc illo , propter diueifum modutn fignificandi,quz diucrfitas,iic^c

vt

,

cfTe in ,

igitur

intcliigcns

Item,non eft fecunda fubftantia,& inter illam, igitur eft prima fub-

& primam non eft medium

:

Probatio primz propofitionis,fi cfletfecunda fubftantia, non cffet nifi Species ; fed hoc eft falfuin, quia hzc cft vcra, NuBiu heme eft Spe~ cies ; igiturfuacontradidtoria faifa. Item , fi aUtpiit homo , non eflet prima fubftanftantia.

tia, pofTet

Contr^ , ejuale eft generaliflimum & qualitas eft genetaiifnmum , & h«c non funt idem genecaliflimum igitur aiiud. Confequentia pater, quia circa ens , idem , & diuerfum , includunc contradiftionem , per ATiftotelem 10. Metaph. context. 11. Secunda pars Anteccdentis patet;

,

& inferius,vbi intcndit

quodiibet aliud a ptimis, dici primis , vel eis, arguit fic , Animal pradicatur de homine

non

fe

5.

Do^toi 5c

Auer. qutft.i6.fe£l.x,

de aliquo homine. pcr aliquem homittem

per

Hutt. di^ut.

^tc in explicat. ttxt.

cet prohibcat przdicationcm vnius de aitero,

tamenfufficit ad diftinguendum gencra; vel ad faciendum aliquid efle in diucrfis generibus. Ad aiiud concedo, ^«4/;, efregeneraiifllmum, proptcr probationcs ilias , fcd non aliud qu^m §lualitas. Cijm dicitur , habet alias Species,dico, qu6d falfum eft. Ciim dicitur , pra:dicatur per fe de aliis dico , qu6d faifum efl , quia fpecies

frlma

i j. in Prtdifsm, Caiet. j.de ^ede. CurfusCo-

tap. art. j.

genere. Eft autem

in aiiquo generaliilimo per fe fed

Doftor

l.p»rteqM*ft. }o. Sanchez

concretis dico.qubd eiTentia figni-

ficaca ^ztalbum, eft in

Jit

Subjiantia.

qua: prior cft cis,

przdicari de multis,& ita

tur efTe vcra

:

Omnis homo

,

efl

hzc videre-

aUquis homo , quia

pofTec effe communis ad alia , qu^m ad fuppoficahominis; fed illa non eft vera. Probatio, tum quia przdicatum vniuerfalis affirmatiuz, confunditur tantijm confus^,& ita per accidens, ad confufionem alterius , vt fubiedii ; igitur poteft confundi per fe ; fed ciim dico, uiUftu homo, non poteft confundi per fe , fic dicendo , Omnii aUtjuit homo,i\im quia omne przdicatum vniucr-

non

falis

laris

affirmatiuz

,

poteft efTe

fubiedum patticu-

conucrtentis illam vniuerfalem

,

tale

non

hoc , quod eft alitpiis homo. Si dicatur , hanc, Omnit homo , eii aliquis homo , conucrtcndam cfFe eft

in hanc, AUquit home, eft homo. I

4

Con

i.

Argtunentm /'•»/«';'«

«/-

ftrmtniua. "~

Super PrjBdicamenta

144 Concr^

l,

ift« «litfemnt

,

mnit homo tfl homo,8c

,

fuppofitum

(x difTcrunc.

fubftantiam exprimere,vt diftinguitur contra fe-

Ad opponcam, aliquis homo prxdicatur deplunon eft prima fubftantia.Ancecedens

xibus ergo -y

pacec, quia

ifte

hoiuo

eft

aiiquishomo,&ifte

nomo eft aliquis homo. Icem fequicur,

ifte

homo turrit : trgo tAiquis homo :

,

:

lcem, hsc eft vera , omnis homo eftali^it homo, tum quia fua concradidlioria eft impoflibilis, aliqnis homo non eft aliquis homo cum quia quaelibec ;

iingularis eft veraj igicuc aUquis ^0»i0,praedicatur

de omni homine*, igicur non

eft

primafubftan-

Dicicur ad quxftionem , qu6d aliquis homo eft prima fubftancca , nec dicicuc de mulcis , nifi a^quiuoce.

Ad fecundumdicicur,qu6d confequencia non

falfa

,

cercium dicicur, qu6d

& fua concradiAocia

quis homo, in pracdicaco

illa

vcra ,

vniuerfaUs

fumendo

,

eft

ali-

pro prima fubftancia, vc fcilicec ^0mo affirmacur de homine * quia aliquis

homo non eft Plaro nis

,

aliquis

,

homo

:

vc Socraces

indudio non valec , fed eft figuca didioprocedendo a pluribus decerminatis , ad ,

non

uerfalem

fequicur parcicularis nifi praefaca

quod ad fingulacem nonfequituc parciculatis,nifi praefaci diftin£i:ione,eciam quod parcicularis propoficio , non habet contradidlo-

diftindlione, Sc

riam, lis

nifi

non

prsfat^ diftin^ionc, conttadicet

fibi

tiuz, in

,

& tuncvniuerfa-

fed particulari aiHrma-

;

quia in

eis eft affirmacio

,

6c

negacio eiufdem de eodem , Sc quod parciculacis

non fic fimplicicer fyllogizabilis , & non nifi ficuc fingularis Sc quod.

pcopoficio

abfolucc, vel

:

nullus Syllogifmus abfoluce valeacj quianullus

conuerfus abfolucc valec, quia in omni Syliogifmo , vel in fuo conuecfiuo , eft aliqua propoficio particularis

,

quae abfolute

particularis

,

non

eft fyllogizabilis»

& indefinica

non conuer-

quia vna vc indefinita habet fingulares, pro caufis vecitatis, quas habet particularis , pro tuncur

;

fenfibus multiplicatis, fit

& quod zquiuocatio non

in didlione ; quia nec hemo multiplex in fe eft,

eft

fubiedbum patticularis propofitionis. , patet per vcritatem huius, Omnis homo efiaUquis homo , prima enim fubftantia dcterminata , fiue dececminatc , fiue indececminace fumpca , non praEdicacur vcre de omni eft

&^0m0,quando eft fubie£l:um indepcimam fubftanciam decerminatam indecerminace uon camen illam fignificac» ideo pofterior modus dicendi videcuc conue« ica

:

finice, fupponic

:

niencior.

Adpcimum argumencum

pacecj quia Acifto-

nominac primam fubftanciam quodamrao- Ad do in communi, per commune fumpcum proac-

celes

Ad

aliud dico,qu6d aUquis homo eft ens per ac-

&

cidens , compofitum ex rc prima: intentionis , fecundjB nec cft prima fubftanria , nec fecun:

&

da,fcd medium accidentale inter illa & calemedium inuenitur inter Speciem fpecialiffimam, & Indiuiduum: \x.homoalhus, licccnonmedium :

efTcnciale.

Concrlk , aUquis homo difTercntibus

^a

;

numero

,

praedicatur de pluribus

in ^Mti ,

fecundum prsdi-

igitur eft Species.

Item , ens per accidcns eft compofitum ex rebus diuerfbrum Genetum, huiufmodi non eft aUquishomo , quia modus intelligendihominem

non

eft res alicuius generis.

Ad primum poteft dici, qu6d

aUquis homo

Syllogifmi

,

& contradidkionis,

qukm exponcre vnam audloriracem

Aciftocelis.

Videcur ergo potius dicendum, (^moA aliquis hoeft prima fubftancia, id eft , non fignificac tantum vnum fuppofitum hominis , ficut ifle homo proptec inconuenienciapraedida. Sedpropter au;ftoriracem AriftoteIis,inteIIigendum,qu6d homo de ft indifFerens eft ad multas acceptiones , fcilicet pro voce, pro intentione, pro fuppofitis. Signa ergo , ytomnis , aliquis, fibiaddita indifferentiam ad intentiones , ad vocem tollunt, 8c determinant ipfum ad acipeptioncm tant^m pco fuppofitis ; fed adhuc in mo, non

&

de

non habct quid. Contra hoc, tUnc pari rationc praedicatio hxc eft in quid , AUquis homo efi animal. Item i. Eademefl lib. Elench. cap. 4. dicit Ariftoteles

non

:

definitiopropofitionif,

& vnius fiUus

& vnitu foUusfrofofitionis &

nitionem in quid. Item , aUquis dicit tantummodo

muncm nacuram

,

nullo praedicatur in quid , quia ens per accidens

fignificatum.

Quia ifta videntuc niagis incoAueniencia con& concca com-

ttrgumM'

cepcione profuppofitis.

rei

Couthfit tra Aciftocelem in cocaLogica, "DtStrii.

quodlibet quod

nec aliquis quia aliquii , nec in fe eft multiplex, vt manifeftum eft, nec •
4.

,

Qu6d non fignificet

hoc fenfu , fingularis nega^iua fufHcicn-

ter contradicerec

& quod

id eft

&

Concrk iftudex hoc fequicuc , qu6d advni-

Ht/Htstur.

,

di Arifittt-' Itm.

generali:

Alio modo poteft dici, qu6d per aUquishomo» x.Utdus. ponitur prima fubftantia determinata,indetecminatc tamen , per hunc homincm , determinata, dcterminatc,& tunc exemplificauit Ariftoteles de prima fubftantia decetminaca,licec indecerminace, vc de hac, vel illa. Sed force aUquis homo , non fignificadpcimam }. Mtiui, fubftantiam determinatam , neque decerminate, nec indeterri^nate,Iicet pro illa fupponat,quan-

non eft

vnum,& icacommucacur,^«4/« quid inhocaliquid. j.

vt ei ineft intentio fecundae

,

tamcn quodammodo in

vt aliquis homo

homine

valcc, nifi diftindo confequence,

Ad

,

&c

,

Primwnu-

dw tMfetun-

homo.

do

tia.

nu.

videlicec

fubftantis dixit

:

&

fubftancia.

Opi-

cundam ,

ifte

& non econuers6 ergo aliquis homo eft priii$» ^ ita communius ecgo non eftprima cHrrit

fritHM

acceptione eft indiffetens ad quodcumque igituc Ariftoteles volens primam

illa

emHie homo efi aliqHis homo j etgo earujn conuer-

,

wiiftatamen vnafolarcs eft compofitumex reprimae intentionis, &fccund« igitur tale compofitum poteft habere defi,

;

telligendi illa

modum in-

hominem pro fuppofitis, & cantum in

accepcione Aow« dicic quid fuppoficorum; iginon prohibet homincm prsdicari in

tux taUquit

immo magis confert ad hoc. Pro refponfione iftorum oportec incelligere, 6. quod omne fyncacegorcmacicum in pr«dicato, SyneategtrtmMtieum in eft pars pracdicaci, cuius pcobacio eft pec impoffradicAto efk fibile: aliccr cx veris fequerecur falfum,fic, Nulpttrs prtuUlut homo efi omnishomo : ifie homo efi homo: fi f»ti.

^M/
niaiori -non efrcc pars prardicaci, pofinferriinconclufionc, Ergeiflehomo nonefi home, quia ad habcndam idcncicacem maioris cx-

fignum in fcc

cremitatis

&

,

non oporccrcc ipfum fumi in maiori, cum eodem figno , fi illud non

conclufione,

effcc

Qu^ftio XIII. manifcftum cft in (ecundo modo fecundac figurat quia maior cxtrcmitas non fumitur cum eodcm figno in conclu-

efTct pars pratdicati

;

fionc , & maiore , & ita cx vcris lcquerctur falfum. Item , oftendituroftenfiue magis proptcr quid , quia fyncatcgorematicum nunquam habct rcfpcdum ad pricedcns , aliter ncgatio fub(cquens compofitioneiT» , poflct propofitionem negatio pracccdens; faccrc ncgatiuam , ficut igitur fyncategorematicum additum przdicato, non determinat ipfum in comparationc ad fubita non inquantum extremum ; quia iedlum ,

&

fccundam , non

inquantum

cxtrcmum

eft

,

,

&

N#/«.

gencraiimmi in Spc-

cundijm qu6d inteliigitur ( fccundura quam confiderationem pcrtinet ad Logicum) diuiditur ixx. intenciones fibi accidenccs.

%^lidt vero omnia aut de fubieBis dicuntur frincipalihus fubjlantiia eisfunt.

rcfpicit aliud cxtrc-

aut infuhteBis

;

Hoc autem manifejlum eft ex his,

qud per Jingula proponentur vt animal de homine frddicatur ergo (jr de aliquo homine pr/tdicatur. Namfi de nullo aliquorum hominum , nec emnino de homine :

omne fyncategorcmaticum

fed

cft diuifio

cics,fed fubicdi in accidentia; quia fubftantia fe-

&

mum;

145

SubilMtia e/f , (juaproprieprincipaliier , &c. Nota, qn6d diuifio Subftantix in primam

ficut

,

determi-

;

iiat cxtremum, inquantum eft extremum igitur nuilum additum tcrmino in pratdicato eft fyncategorcmaticum , fed pars cxtrcmi , quia inquantum cft cxtremum, refpicit aliudcxtrcmum.Tamcn abfolutum intelledlum , tcrminum cui additur detern^inar, & ita cft fyncatcgorematicum :

frddicaretur. Rurfus color in corfore eB:

ergoin aliquo corfore.

Nam fi non in ali-

quo fingulorum,nec omnino in corfore,hLC.

, fed non rcfpedlu prxipfum eft alia pars praedicati: fed fyncategorematicum additum fubiefto non eft pars

rcfpcftu partis praedicati

Cap. eodcm.


Q_V

fubie£li, quia dcterminat illud,cui additur rn

comparatione ad praedicatum. His vifis , patet ad rationem, quia

fic

dicen-

Animal prjcdicatur dc hpmine ergo dc aliquo hominc , O^c.

maltter,

&

vbi

alitjHts

per fe, fcd

cfle

catcgorematica

;

quia eadem

cft, rei

lud

,

Ariftotcles in

eftdefinitio rei

in fe indiuirx,& ab

eft res

& folw poifunt eftc

fyncategorcmatica.

vel

,

mo modo intelligit id

j

eftita,

horno praedicatur.

Ad aliud dico, quod vntu

rum

non

i.

Pri-

Elencho-

& vnitufilius

,

aliis

Mag. traH.i.caf ^. Cutfus Cooimbr. txpUn.taf.^. defubfantia. Tattar.i» hoc cap.dub. i.amV.t.Rodriguez in txflieathnt ttxt.

Albcrt.

rei,

diuifar,quia il-

QVod non vidctur;^uia necalibi tenent,5/>^

per fuam eftentiam,non autem intelli-

git, vt vntUt Scfoltu, funt fyncatcgorematica.

Ad tcrtium conccdo, quod alitjuu , dicit modum intelligendi hominem pro fuppofitis,tamen fub tali modo intcUigendi, non poteft homo prae,

dicari, nifi ille

modus

pars praedicati, propter

fit

XIII.

An ha confequentU Arifiottlti teneantfor-

do, AlitjHu homoejl animalyed ali<juu tantiim fyncategorematicnmj&AoOTctantum fubicftum :

ideo poteft propofitio

^STIO

&

rationem fupradid^im , illud totnm non praedicatur in ^MiW.Quod fi poiret/>om0 praedicari fub

cies pradicatttr

de homine : ergo de ali^uo hend-

prtfvte mine , vbi eft eadem forma arguendi. Item , videtur cire failacia Confcquentis \ fupcriori

non diftributo, ad inferius, &ita pofitio qux confequentia non vaict.

confequentis,

Item, terminus de fe eft indiffcrens ad omncm fuppofitionem : igitur fi arguatur ab ipfo fumpto abfoiute, ad ipfum fub vna fuppofitione tantiim,

tali

modo, tantiim manentcmodo, poftet prasdi&quia nihildiciturSpecics.nifiinquantum aptum natum cft praedicari , Acmofub ifto modo, non potcft filTc Spccics, Ad aliud fuperius , quod fuic contra rcfpon-

arguitur ab indifFercntia, ad determinatum,& ita

cari in ^uid:

fit

fionem.

Probatio maioris, vtrobique , nifi qu6d hic in fubie^o, ibi in przdicato , quz diucrfitas non impcdit, cijm omnis vniuerfalis poiHc conucrci, fumptis cerminis vniformiter. Probatio minoris ; quia Antecedcns eft vcrum ,& Confequens falfum. Itcra, pari rationc fequeretnr , animaleflomnu hem» : ergo alitfued animal, quod non eft vcrum, quia Antcccdcns verum , Confequcns faifum; quia fua contradii^oria vcra. Quod Aniecedensnc vcrum , patct ; quia artimal eff home , intjuamum home; igitttr emnis homo. Antecedens iftius patet, quia Jlrtimalper natttram heminitm eft hema : igitttr

,

dicitur

,

ens pcr accidens

comppfitum ex rebus diucrforum gcncrum, quia quicquid non cft effentiaiitct idcm cum aliquo , fiue fit rcs alterius gcneris, fiue non , compofitum cum ilio aiiquo facft

iliud potcft negari

;

citcnspcraccidens.

Ad

tcrtium principale ,concedohanceflcve-

ram, Omnishemo prim6 quod non fundibile per

fe

efi aliejuu ;

,

hemo, ciimoftendituc

quia prsdicatum

nego

nam

,

non eftcon-

in contradiftoria

idcm praedicatum> ifta,& confuf4m,confuse,& diftribu-

vniucrfalis

praedidtae

,

crit

quod

& in

tiuc

ncc alitcr oportet confundibilc per acci-

,

dens,

efle

faiiacia

Item

per fc confundibilc. Vcl alitcr poteft

concedi , quod inquantum prxdicatur «/f^wAr hof»0,inteiligitur fpecificare

quod prxdicatumcfthoc illud potcftconfundi

rcm huius

verbi«i?,ita

toia, ettsali^Muhom*:Sc

pcrfignum vniuerfaicaffir-

Confequentis,

eadem ratione

ficcft

qua

inpropofito.

confcquentfa tenec, videtur idi teneve ^ yinimal pradicatttr de omnihemine; iptur aliqned animal. fed non valet ifta

Ad fecundum cum

'• ^''i'*"'*»*»

fic

:

,

igitur nec

,

iila

illa.

fimilis dcfccnfus

&

inquantum heme. Coniequcntia patct pcr Ariftotclem texc.j j.i.Priorum,cap.de Rcduplicacione. Icem, deftruAis primis, animai prxdicatur de non de aiiqao hominc, quia nullus eft; igicur coiilcqaencia non valec. £x hoc eciam

homine,

&

fequicur

,

aliara

matiuum immcdiate additum. Per hoc dico ad

falfam, fciiicec

aliam probationem;quia iliavniuerfaiisconuer-

exiftencibus

citur in hinc,ali^Hod ens, alicjuis hoim,eft homo.

cari

conctufionem Ariftocclis

<^r/?r»^iir pritni/,8cc.

quia

eis

efle

non

, pofliinc fccundx fubftantiz przdide Ce inuiccm pec fe : igitor Sc manerc ; quia fccun

jw-

..

Super Prxdicamenta

146 fccundam fubftantiatn

efTe

,

cftcfleptsdicatum

eflentialc in genere Subftantix.

Ad oppofuum

j,

I. Ctnclujio.

cft

infert Ariftotclcs

Ariftoteles,& probat vtran-

quc confcqucntiam infcrcndo cx oppofito Confcquentis oppofitum Antecedentis. Dicendum , quod haec confequentia eft bona, ofiimal pndicatur de homine; ergo de ali^HOt fumen-

Quae conclufio

pcrioris de inferiori in gencre; dccurrit

enimfu-

pcr hanc ttgvXzm , ^ando altemm de aiteropradicatHr,8cc.(iax valethanc, §iuod eft prius priore in genere , efl prins pofieriore. Inteiligendum

do

quod hse confcquentia

tenet defcenden-

adiftura houu'nem, vbi eft prima fubftantia

determinata

&

,

animaleHpriM

determinate

;

quia fequitur

,fi

hornine yigiturifto. fcd Ariftoteies

infercndo, infert de priraafubftantia detcrmina-

indeterminatc tamen , ficut ponitut per hoc, quod aliquis homo , quia fic fumitur oppofitum Confequentis. ta

,

Sedde aUa confequentia, igitur in alitjuo, eft

Co/orf/?»» corpere;

magis dubium, quia non tenct

per regulam fupradiftam. Dicitur, quod tenet de accidentibus communibus pcr locum a maiori

quia illaprius infunt primis fubftantiis,qu
;

,

intelligcnda

cft, ficut

fcquituc

&

in cis,vt habent acceptioncin perfonaIcm,dicuntur de primis, vel funt cis.

Ex hac fecunda conclufione

infert Ariftote-

lcs tcrtiam ,DeftruEiii igitur primis

aliquod aliorurn remanere.

Qu«

,

impojjibile eft

cxponitur,

fic

habent in primis, quamuis poflint rcmanerc,quoadaliudcfle,vt quidditatiuum, vel eire intcUigibile. Contra hanc cxpofitionera, Sccunda fubftantia, inquantum hic fit fermo deea, opponitur

quo ad

primae

illud efle

,

quod

,

alia

quia diuidunt fubftantiam pcr oppofi-

tum & per accidens ineft vtrique illorura nullum autem oppofitura habct cfle in fuo oppofi,

:

nuUum

eiTehabct fecunda fubftantia fecundiim igitur iftam expofitioncm abfolutc dicetur deftrudis primis ,nullumaliorura deftrui. Hoc confirmatur per hoc , quod to; igitur

in priraa

;

Ariftotelcs loqucns de fecunda fubftantia

cidentibus

,

dicit

omnia

quantura habent

non

alia

aprimis

,

,

& ac-

fed haec in-

, non funt alia} inquautum habenc

efle in priraa

igitur

Contra hoc, tunc non probat vniucrfaliter om-

prima fubftantia. Ideo poteft dici alitcr, quod hxc tertia conclufio logicc fumpta, fcilicct de ipfis intentioni-

non

quia f Cinclufio,

ita

fecundis ,Iiceteconuerfo contingat deproprio. nia a!ia a prirais dici de primis

5

emnia aut defitb-

igitur

hoc eft fic, Omnia cx antecedcnte probato , alia qus dicuntur dc fecundis fubftantiis,vcl func

dopradicari vt hic fumit Ariftotclcs , fcilicet fu-

ctiam,

Alia

,

ieSHtprincipalihtufitbftamiii dicuntur,autfimt in eu.

aut elTein eis,

,

funt accidenria propria.

, quod fecunda confcquentia tcnet de omni accidcntc reali quia nullum tale ineft communi,nifi mediante fuppofitoaliquo ; igitur

Poteft dici

;

fi

Gommuni ineft, ineft fuppofito , indcterminate

t.imen,& fecundum hocintelIigcndum,quod fepunda confcquentia non tenet ,defcendendo ad primara fubftantiam determinatam , & determi-

Confcquentis ,nccfic defic fumitur oppofitum Confequemis , fed defcendit ad detetminatam, indetcrminatc tamen.

natc;fcd

eft fallacia

fccndit Ariftoteles

,

quia ncc

Adhuc hsEC probatio non videtur fufEcicns, quia proprium ineft comrauni , non inquan-

&

tum

, quia inquantum proprium, primo communi , & fecundiim hoc commune, cft extraneum fuppofitis quia fumendo commune pro medio , vt de co dicitur proprium

ineft fuppofitis

ineft

;

& in minore,vt eft in fuppofito, cft falla-

primo,

cia Accidcntis,fic,

homo

;

ergo

ifte

eii

Homoprimo

accidens reale ineft

eftrifihili^ ,ii}e efl

non omne coramuni inquantum eft in

primo

rifibilis.

igitur

Ideo dicitur,quod vtraque confcquentia tenet

tantummod6 , fumendo commune pofitionem perfonalem

,

vt habet fup-

&

tunc fecunda confc
fiipponenti di/iHn£iiue promnltii, nifi alictii illorum

indeterminate fimpto

infit.

Sed tamen prima con-

fequentia videtur tenere abfolute,fine ficatione fuppofitionis ,

illis

cflc in

bus

,

eft

manifetta

tur rclatiue ad

,

fic

:

primam,

quodicitur:igiturfi

Secunda fubftantia dicificut didlum ad illud de

primanon eft,fecundanon

quia Relatiuafuntfimulnatura , per Ariftotclcm infcrius cap. de Relationc. Item accidens eft

;

relatiue dicitur ad fubie<2um

tentionibus,

loquendo dcin-

,

& intentio fubicfti, vel fundaiur in

prima fubftantia,

vel fecunda

,

,

ris

;

fi

hanc

non

eft

fubiedum

,

igitur nec accidens,per

Xf^vXzxxiiRelatiuafiHntfimulnatura: Si inten-

tio fubiedi fundetur in fccunda fubftantia , arguatur fic , Deftruda prima fubftantia , fecunda non eft, per locura a Rclatiuis , fi fccunda non

&

eft

,

fubicd;um

talis

igitur talcaccidens

Dicitur

,

accidcntis

non eft

fi

hoc,

quod intcntio fubicdi refpcdlu acci-

cft

fecunda fubftantia

,

nec prima. Co'ntra,illud

accidcns habec fubieftum, aut accidens,aut fubftantiam ;

fi

fubftantiara, arguatur vt priiis ,

;

fi

ac-

vel proccdetur

in infinitum in accidentibus,quorum quodlibcc fic fubiedum alrerius , quod habec Ariftotcles pro inconuenicnti 4.Metaph.context.ii.& inde; aut ftabit ab fubftantiara fecundam, vel primara, de omnibus arguatur a primo ad vltimum.

&

Notandum autem quod h«c ,

propofitio, De-

quia fignificatum fupc-

quia Ablatiuus £bfolutus,per Prifcianum i.Conftrudionum , exponitur pery? , ejuia , vcl durn.

cft prius

fpppofito,

& fc-

Poteft igitur ifteeflefenfus,fi dcftruantur prinias , deftruuntur aliae, vel quia , vel dum,

fubftantiae

^catum pro fignificato,^ non quicquideftprius /ignificatp fuperioris iilomodo, eftpriusinfe-

cuius in comparatione ad aliud

riorc,quia fuperioris fignificatum iIloroodo,non «ft prius inferiorc fed cft ei cxtraneii.vt patet c6-

iungcndo pr^miflas vbi inniaiori iftis

&

dentis, potcft fundari in alio accidente,quod ncc

tcnet prima confcquenpa. Poteft dici,qu6d in fuppofitione fimplici fumjtut figni-

Ex

:

no eft,perIocura aRclatiuis.

ftru^isprimis,S)CC.nox\ ponic primas pofle deftrui,

cundum hoc

fimpliciter,

crgo

tali fpeci-

prius eft inferiori j igitur qoicquid cft

prius illo fignificato

in prima-

; fi

dcftrufla prima,non eft fubieiSumillius acciden-

cidens, illud habet fubiedura

fuppofitis.

rioris

loquitur dc

ftat

terminus

& in minori dicitur de fuppofitis.

confequentiis probatis cx oppofitis

& quailibcc

cxponcns

cft

vera

,

quia pofitio ,

non

ali-

requiric

ipfum poni abfolutc fcd eft fallacia a fccundura quid , ad fimpliciter. Praedida etiam conclufio, fcilicct Deflruflit primit , &c. poteft intelligi de ipfis , quae fubfunc intentionibus, quiafecunda :

Uibftantia,non habctaliud efle,quamaliqua prima fubftantia. Similiter efle accidentis eft a fub-

iedo.

r

Qu^EftioXIII. ie^o. $i ^ prima fubftantiatilla non exiftente.accidensnon eft,n^recunda,fllanon\e(l, fiftitm

non fit

fubftaniia

^,

R pritna fubtlantia non Qt , nulla neque vllum accidens. tertia concluHo forte generalii^s

eft,

Hzc etiatn

eft, quim prima vel fecunda, licct non inquantum ex eis infertur. Ad ptimum argumentum dico qu6d Species non przdicatur de homine, vt hic fumitur^ie
vera

Ai»g>*ntll' r«,

,

,

qualemcunque vnionem extremotum, & nonoportet,qu6d fcmper notet pradicatum effc fuperius fubiedto: fed ad exercendum illud,quod fignatur, hic oportet adderc ad compofitioncm tare

huius verbi efi fintialiter, vel

,

alfquam determinationem,vt ef-

aliquid huiufmodi. Secunda ratio,

contra refponnonem , probat illud quod eft it) faomine,non fecundura acceptionem perfonalem , fed fimplicem , non efre in aliquo hominc, qaod bene eft concedendum. Poteft etiam dici

adrationemprincipalcm,qu6d Species fi dicatur de homine, non tamen vt homo habet acceptionem perfonalem: &:neutra confequentia valet«

fumendo commune. Ad fecundum argumentum

cnira fubftantia determinata

nat^

fiue indeterminatc

,

principale, vt eft

contravtranque confequentiam , poteftdici generaliter , quod non eft fallacia Confequentis; quia non arguitur ad primam fubftantiam deterillo

& determinatc

,

fed indeterminate, 8c

modo eft zquc comraune cum termino com-

muni

, fumpto perfonaliter. Sed inquantum eft contta primam confcqucntiam , poteft dici fpecialiter, quod cum hniufmodi^nwi, vcl/uperiw, &c. dicant refpcdus ad pofterius, inferius, licet arguere k fuperiore terminante talem refpc£^um, ad inferius : quia quicqaid eft prius homi' ne , eft prius ifto , cuius caufa eft ; quia fupetius, inquantum terminan^ talem refpedum , habet virtutem vniucrfaliter fumpti. Qupd enim prius eft fupcriorc, dicitur de co vniucrfaliter , i fu-

&

&

periori diftribHto, licctdefccndere adinfcrius.

Ad

, qu6d tcrminus , in vna pronon habct nifi vnam fuppofitionem;

tertlum dico

pofitionc

quia vna piopofitio,eft fignum vnius intellcftus compofiti; diuerfx fuppofitioncs tcrmini,funt

&

diucrfxrationes intelljgendi terminum,refpc6tu tertij,& omnes diuerfx fuppofitiones , in fuo gencfc funt oppofitx : cum igitur impoffibilc fit

idem

,

in

eodem

intellediu

omni homine. Sed tunc videtur illa ratio plus valere contra fccundam confequentiam , quia arguendo fic , In

omni corpore

compofito

refpe&u

,

idem,in vna pro-

pofitione habere diuerfas fuppofiiiones

:

indiffe-

terminus ad diuerfas fnppofitiovna propofitione. Loquimar autem deconfequentia, vt Antcccdens eft prqpofitio vna , fic non cft maior indiffcrentia in Antecedente,quim in Confequcntc. Ad quaitum argumcntum , vt cft contra primara confcquentiam,poteft dici,qu6d non eft fimilis ratio defoendendi ; quia defcendendo fub fubic6lo, arguitur per hanc rcgulam, §lu»dprddie*tur de frptriori ,pr*dic4tur de infiriori yqax neceftaria cft , vt hic (amitut prttdieMri. Defccndendo auicm fab przdicato , arguitur pct hanc re-

non

&

in

eft

,

Antccedens verum

eft

,

falfum:

Dico , qu6d non ,per candem rcgulam quia fecunda confequemia Aiiftotelis tenetper hanc tegulitT],QHodineftaticuiftanti difiunEHuepro muttit, ineft aticui illorum indeterminate ; fcd tcrminus ftans confusc tantum,non ftat pro multis difiunAiuc. Ex hoc fcquitur , confequentiam tanttira tenere ik communi habcntc fuppofitioncm pcrfonalcm,&: non quamcunque.fed detcrminatam; &illam dico,quando tcrminus ftat proaliquo determinato , indeterminate tamcn , ficutfubie;

dum indefinitaj,vcl particularis. Contra hoc, de emni homine

fi

non fcquiiut,^nimal pradicatur ergo aliqued animat

;

:

ergo animal alitjued ani-

Et fi hoc non dicitur de ptima fubftantia, nee eft in illa , vt manifeftum eft igitui alicjuod nec dicitur de prima fubftantia , nec eft in ea, Pial.

:

quod

cft

contra Ariftotelem. Sequitur igitur in-

conuenicns contra Ariftotelcm,nifi dcfccnfus tcneat fub tcrmino ftante confuse tantum. Eodcm modo poteft argui dc ifta , In emni corpore efl color : ergo aliquit color,

Ad hoc

dico , qu6d in prima confequentia cft Confcquentis ; quia adhoc fequi illud, infertut hoceiTe iilud,&non c conuerfo , multa cnim de fe inuicem vcrc dicuntur , per hoc vcrbum, fi?,quorum nullum infert aliud. Arguendo fallacia

igitur

codem ordine negatitt^ ,

eft Fallacia

Con-

fcquentisjk dcftruftionc Anteccdentis. Vlterius,

cum

dicitur,y? nen

non dicitur de prima fitbfiantia

efl

aliquod animal,

confcqucntia nonvalet; quia aliquid inquantum cft fecunda fubftantia , dicitur dc prima , vt hic fumitur dici de, fccundiim hoc cft cxtraneuni alicui animali, ,

ifta

&

vnde

in ifta confcquentia innuitur failacia Acci-

dcntis.

Vlterius

,

cum

omnihomint , non

Aicixtxi

,

fi

animal ,vt JUcitur de

dicitur dtali<juaprimafitbflantia,

nec efi in ea ; igitur altquid nec dicitur de primaftthnis

eft igitur

igitur in oroni corporc

confcqucntia Ariftotclis.

bus intclligcndi,impoffibile

nes,licct

-,

& Confe& tamenilla confequentia videtur tcncre, per eandcm regulam, pcr quam &

ftantia

rens

color

eft

8.

color,vt 4/i^«jifo/flrconccfnit pf imam

fubftantiara

tertij, intelligi fubdiuerfis,vel oppofitis rationieft

, fiue detcrmifumpta, non dicitur de

^Mod pradicatur de omni homine non eii

nifi fic

minatam ,

poftct concedi vc- N»/4,

ma

qucns

igitureilin aliquohcmine^

hxc

;

Item, n Species eft in homine,arguetur, qu6d fecunda confequentia non valetj quia non fequi:

licct

Omnit homo efl Mliquod animal non tamen inquantura aUquodanimalcH priraa fubftantia. Pri,

cft aliquis

Ad primum dico, qu6d verbum eftt poteft no-

w

Notandum,qu6d ta

dicatur de homine.

tur

(^ inferim, quae

facit fallaciam Confequentis.

igitur

;

147

De ^uoprddicaturfuperiM,

eulara,

,

,

necefi inea

commutando

infcrri

,

:

ibi cft fallacia figurz didtioi-

^uaie in ^uid

igitur aliquid fiib alicjuo

,

dcbet cnim

modo

fic

accipiendi,

neede primit dicitur, rucefi inprimis , & hoc eft conccdendum, tanquam ncccnarium,quiaomnis horao nec dicitur de, nec eft in. Cum dicitur in quarto argumento principali, qu6d noneft diuerfitas hic,& ibi,nifi quia hic fic dcfccnfus cx partefubiedi,ibi cx partc ptxdiciti.

Dico , qu6d illum defcenfum concomitatur diuerfiias fuppofitionuro,qu; piobibet

confequen-

tiam , quianon tenet, nifi leiraino vno modo fupponcnte. Cum dicitur,qu6d vniuerfalis conuertitui,fi-

ne figara didtionis, yerum eft>qu6d variatio fuppofitio

9-

Super PfjEdicamenta

14«

po(itiQnum circa Vftum terminum,non eft refpeAu reliqui termini fupponentis eodem modo,& ti,

nifi efTet.non eflet figura diftionis.

Ad aliud dico , quod non fimiliter fequeretur vtrubique , quia propofitio ifta , aniniiit efl omnit home , a nullo ponitur vera , vt animal habet fuppofitionem determinatam,& aliter non tenet illa confequentia. Vcl aliter,quiao)nnM bomo , non g

pr?dicatur,vt hic fiimiturp(e
ponatur vera : non enim efl vera primo modp

tio

per

prima proprietas ; fed

nus in genere Subftantias, haec habet contrarium

Itcra, fe

maxime

ftantia per Ariftotelem

contrarictas

i

quiahabetaliquid k tali^di-

Metaph. eont. i j. cft autem nihil cft contra-

o.

fubftantiae

,

,

eodem gencre,&

diftans in

inferius.

nibus deftru6lis primis, nuUac funt fecundx fubftantis , quia vno relatiuo deftrufto , deftruitur

Primus modus qualitatis, eft diffcrcntia fubftantiae,qualitas autem non eft Subftantia.Si dicatur,

aliquod prxdicatum modo funt primae fubftantix magis corruptibiles quim fecundz. in genere fubftantis

,

Similiter eft de rebus eis

nec

,

ifto

qu£ fubfunt, inquantum

attribuuntur tales intentiones. Scd

raur de effe rerum

,

loqua-

fi

forte poteft concedi

homi-

nem efte

animal , licet non hunc , vel illum ; fed hoc non fecundum quod homo habet fuppofitioneti)

perfonalem determinatam illamenim non :

habet,nifi cumfint eius aliqua fuppofita. Sed

quia cuiuflibet communis, nueexiftentis,fiuc non exifteptis, eft fuppofitum accipere per addi-

tionem Pronominis demonftratiui , fic; ficuc ipfum eft commune propterea melius dicendura,qu6d fiue aliquis homo fit,fiue non fit,fcm:

per fequiiur, animal pradicatur dc homine igitur dealiefuOi&cqubd propter idem , Confequens eft

quod AriftoteIesintelIigit,quod habet modum ijuale, hoc non vidctut verum,quia

praedicandi in

Metaphyficus a Logico

verum, propterquod

& Antccedcns,fcilicet pro-

vnionem extremorum , liccc neutrum exiftat. Contra conclufionem certiam arguitur ficDcArudo pofteriori , non oportet prius deftrui fed

inquantum confideratur
non tameni Metaphyfico

fccunda fubftantia eft prior primaj quia fequitur tale eft prius , pcr ad primam , e conuerfo , Ariftotelem cap.de Priori in Poftpridicamentis, j. Mecaph. cext. 1(5. ergo deftrudla prima fubftantia, non oportet fecundam deftrui. Dici poteft quod loquendo de intentiQnibus , funt fimul natura ; quia correlatiua , loquendo de rebus , lipet homo fortc fit prius ifto homine , non tamcn aliquo horaine ; quia fecunda fubftantia , non habet aliud eftc , quiiim eile alicuius primae fub-

&

&

&

ftantiz.

Commune

autem omni fuhftmtU infubielto non eJfe.Principnlis namque fubftantianon defubieBo dieitur : nequeinfubiedlo eft, ^c. Non eft autemfrofriumfubftanti^t hoc. Nanque dijferentia eorum eft qua. in fubieBo nonfunt: bifes enim (jr greftbile de fuhieBo quidem homine dicitur,infuhieflo autemnuUoeft. Cap.cod. eft

,

Adoppofitura,non fubftantia non eft prior fubquia fubftantia

ftantia,

Itcm.non fubftantiainterempta,non interimitur fpccies, quac eft fubftantia

Item

,

DifFcrentia

htu qHtftieiu.

fTO parte iU'

non

ineft foli fubftantiae

,

;

ergo.

;

quia

fed diffcrcntiaE,

autcm

pertinet ad cflentiam fubftantis,nifi fubftantia.

vnum cns per ac-

Item.fi cffet accidens.faccret

cidens

cum genere

fpeciem

;

& cilm

:

omnis

igitur

tisjcfrct ens pcr

addita gcneri faciat

fpecies in gencre fubftan-

accidens,&

Ad quacfHonem

ita nulla eft f]jccies.

potcft dici

quod

;

diffcrcntia Conclujt».

in genere Subftantia: cft fubftantia, quia cft

per cft

fe ei

,

quod eft per

fe fubftancia

,

idem

non tamen

Species,vel li^diuiduum in gencre Subftanti^,

nec per fe fubftantia

;

vetior

tamcn talis

eft

dicatio, Rationale efifubfiantia,c^n\m

prac-

\Aa,Quantum

quamuis vtraqucnecefraria,& vtcaque pcr accidens. Priraa enim eft peraccidens,

efi/idfiantia,

non ide6, quia aliquid

eft fubftantia

,

cui accidic

rationale ;fed cui pcr fe ineft rationale , fcd fe-

cunda eft per accidcns , quia aliquid eft fubftantia, cui accidit quantum. Ad primum argumentum dico , quod intelligit,non quod hoc fit proprium fubftantiac,id cft, ci quod direfte eft in genere SubftarKiae, vt Spccies, vel Gcnus, fcd etiam DifFcrcntis ,qu2 non cft fic fubftantia.

Secundum,idem

oftcndft.

Ad tertium dico,qu6d contrarietas vno modo maxima

dicitur comuiuniter pro

hocmodo

priuatiue oppofita

,

diftantia

&

,

dicuntur contra-

ria,vtin i.Phyficorum contex.24.dicuntur principia,fcilicet

forma

& priuatio

,

13.&

24.

,

contraria

cft ifla

,

:

hoc

inter dif-

qua dicitur i c.Metaph.con-

quod omnis difFcrenciafecundum

fpecicm,concrariecas

cft.

Alio modo fumicur

,

vc

mutu6 circa idem

& fic fumitur hic,& 8.Phyf.& vbi

contrarieras, ibi eft

motus propri^ didux.

Ad quartum dico, quod Ariftoteles , vt pluribus in 5).

per literam hic

ftrmatiu».

pars dcfinitionis fpeciei,

igitur indicat aliquid elTcntix eius.nihil

fe expelletium, petrus Hifp. traa.j.Log. &. Vetforius Par. ilidem. Ponfeca tik.z. lnftit.€ap. %. Curfas Conimbr. in exfltm.cnf.^. dt Smbftantia , Redriguez im *)ifUc»ti*n* tixtut Jioil. in

,

eft

cft maxima diftantia furmarum

fit ftdjfiantia.

^^

Argument»

fubftantia,fed differentia interempta,interimituc

ferentias generis, de

ytrum dsfferentia de generefubfiantU

videtur

ens:DifFcren-

tia eft nacuraliter prior Spccie, quac cft fubftatia. proparte af'

tex.

QV6d non

primum

cft

modo contrarietas eft in omni genere

Qjr^STio XIV.

.Afgumenta

nifi fit efrcntialite(

,

qualitas.

pter itifeparabilem

:

Me-

hoc, quod

differt in

taphyficus confidecat tns inquantum^w.Logicus

:

Satiita.

fola funt fecundae

fubftantiae,per AriftoteIem,cap.de Subftantia.

Item, per Ariftotclem j.Mctaph.tcxt.coin.i^.

& reliquum: nec eftetiam

I.

foli fubftantia?.

Ad vltimum dico,qu6d ioquendodeintentio-

j9.

j^

tamen

Item, nec eft prima fubftantia, qnia dicitur de fubicAo ; necfecunda. quia nec Species,nec Ge-

rium,per Ariftotelem

fe.

differentia efTet fubftan-

fi

&

.tia, poflet ei inefle,

&

modos cit

5.

Meraph. conc. 6 j.

y. Phyfic. concexc.7.

4S. diuidic voces in fignincationcs

diucrfos accipiendi

dc Qualitate

>

non

,

enira

,

& ia

quod ad minus

eam

fa-

diuidit, vt eft

genera

$. ^'^ afgumt' '*'

.

Qusftio generalifllmum , in i^ecics, poncns diffcrenriam circ primam fpeciem cius. Scd diuiclit hanc vo-

cem

vnum ngniiicarum

efuaUtM, in (ignificata, Sc

cius cft differentU /iihflamU

\

c-quiuocatur ad fubftantialem

quia

qux

,

forma

(icut

tribuit clTc

adus ad adum primjum, & a£tum ita ^uMitM ad qualitatcm cnentia-

fimplicitcr, ita

fecundum & lcm , & accidcntalem xquiuocatur, &difFercn:

modo

tia fubftantic c(l qualitas eireniiaiis,nuiiu

Qualitas, vt

cft

gcncraliffimum.

X V.

149

Ircm 7.Mctaphyf.cont.7.dicit Arift.qu&d forma cft magis cns, quam mareria,& idco cft ma^is cns, quam compofitum in qua conlcquentiainnuitur matcriam elfe magis cns , quam compofitum I tunc arguo fic , Subftantia trt mazimc cnsj fi igitur illud, quod minimc cft ens,vt compofitum, cft fubftantia, vt patet ,mult6 m.igis matcria , forma , quae iunt magis cntia compofito, :

&

erunt fubftantic. Itcm, hic in litcra vidctur Arift.innucre,qu6d partcs fubftantiz fint fubftantiae

non

alitcr

,

oporteret prohibere illud quafi inconucnicns,

Non vos vero tes

,

Jint

conturbent fubjimtinrum fnritnfunt in toto quajl in fubielto

({Ud. :

ne forte cogamur eas non

effe

fub-

T

iE s

tum

XV.

o

I

ArgMmtnt» pro i>»rt,

M-

V^gcneraliffimum fubftanti«,cft per fc

Sittm».

-^

,

j

& fecundam prius poficas ad

quia Subftantia per fe ens

cft

:

,

vt cft

nulla pars

cns,dum cft pars fubftantixj , & vna fubftantia cf-

^^^^ ^^^^ j^^^ aljquid

multis hoc aliquid

(ct ex

,

quod non

videtur

verum.

A

quxcunque pars

illa

fubftantix.fit fubftan-

fubftantia,& areuitur

lic.fi

A

fii

fub-

, defccndendo diuifiuc \ generaliffimo, oportet concederc , quod vel fit illa fubftantia, cuius cft pars , vel fpecies diftinfta contra illam:

ftantia

vcl quodcontincatur inaliqua fpeciediftinAaab illa

;

quia omne ^nod efi in genere, efi in alitjmtjpecie

eius, per Arift.i.Topic. cap.ro. noncftilIa,cuius

dc ca non prsdicatur ; non aliqua alia fpccies, nec in alia fpecie,quiatunc differret a fuo toto fpecifice, ita per difFerentiam eirentiMcm, etiara ab omni alia parte ; fcd hoc cft pars,

quia

illa

&

&

non cft' poffibile tum quia omnis pars haberec focmam l'pecificam;quiaomnis difFcrentiafumi-

vt dicitur ens pcr

tali

forma,&

ita

nulla pars clfet pars totius,

ncc conftitucret cius eirentiam, nec vnum clfentialitcr cumaliapartci tumquia tuncomnispars pcr propriam formam ciret ens m atbu, & ex duo%m in aElA nonfit verevnum, per Arift,^. Metaph. cont.49. ita nuUum totum elfet vere vnum. Item , quatlibet pars fubftantiac eft fubftintia, nullapars hominis eft homo fequitur , igitur

&

&

:

nullus

homo

eft

fubftantia.ConcIufio

eft

fal(a:&

non mindt,igttur

maiot. Forma argucndi patec per Arift.^. Phyfic. c0nt.9j.quia tali formiar-

gucndi vtiturcontra ponentes tempi,is cire circulationem , fic , QuElibet pars tcmporis cft tem-

,

^firmu^uM.

,

modo partcs fubftantis pofluntdici

ifto

Similiter in gcncre Subftantix

tia.

funt

,

^bioncm in per illis

non

vt fpecics

,

vt cft gene-

,

fcd pcr rcdu-

principia fpccierum

fc

quae funt in gencre per

fubftan-

:

&

dc

redudioncm non

opottet Genus in abftrado vcrc prxdicari. Ad argumentapracccdcntis qua:ftionis,vt h?c, valcnt.

Ad primum, non

fnbftantia, dico

rMjid

fubftancia

non

eft

4« prior -^^ arpimt-

qu6d fi intelligatur nonfiihfian- ** Z"-*'''*»; quo non pracdicatur per fe ge- 1„'5/^J ^e.

,

eft, illud,de

neraliffimum in gcnerc fubftantia:, falfa cfl pro- firmatin» pofitio , fcd vcra fic , nenfiSfiantia , id eft, nullo yMatenni iSt modo fubftantia, nequcvt fubftantia cftgcne- "^f''^">' raliffimum

,

nequc

dicitur dc principiis fub-

Ad probationem primum

cns

,

dico

,

ctim dicirur

,

,

fubftantiaeft

rando gencraliffimum fubftantiz ad aliagenera, id cft, cntium pcr fe in gcnerc, cft fubftancia primum cns,non tamcn cft vcrum de fubftatia principiata fimplicitcr

funt priora

tia:

;

illa,

quia principia

talis

fubftan-

vt dicitur ^.Mctaph. cont.7.

quod forma, & materia funt magis entia conipofiio fortc tamen potcft concedi abfohne , qu64 fithfiantia cft primum perfetf^kione , iicct non via ;

gcncrationis.

Ad

fecundilm,non fubftantiiinterempti,non quod fi maiorintclligitur, nenfitbfiantia,- id cft, co intefempto,qu6d non fit fubftantia per fc in gencrc fubftanti.T»,

interimitur fubftantia:dico,

fubftantia:falfa cft; quia ptinci-

quz non

P"*'"'^"^»^^ '" tranfmutatione fubftantiali patet. Ad oppofitum poteft argui per tres racioncs f*-

tiam fubftantic nifi

quod pcr

ad oppofitum praccedentis qu«ftionis. Itcm , diuifum przdicatur dc diuidcntibus ipfum ; fed i. de Anima cont.i. Suliftantia diuiaitur infmnAm , materiam,& cempefitMm. igitur

cft

alio

:

teremptis

&

quodlibct iftorum

eft fubftantia.

Sceti oper.

Tem.

I.

,

poteft cffc

,

fuiK

fic

fubftantia intcrimitur fic

,

quod nuUo rpodo

nec gencraliffimum

,

fubftantiz in:

vera tamen

eft

fuWlantia,

nec vi dicitur dc principiis

fubftantiae.

&

6tas

Jfft^

quod hoc cft verum compa-

piis fubftantiae

;

'"'

ftantiae.

non intcrimitur

atio

*•

xquiuocum^

& ifto modo cft gcneraliffi-

crgo tempus non eft circulatio vndc fi forma argucndi ibi valct,& hic. Item de materia jdicitur y.Mctaphyf. cont. 8. quod non cft quid, nec qualc, &c. igitur non fubftantia. It«m, forma non cft fubftantia;quia cft in fubic
f»us,

ArgMmf»t»

& non quslibec pars circulationis eft circu-

fe,

illam partcm qu
fubftantia eft

mum & vt dicitur dc principiis enris per fe &

,

tur k

Verumtamen

ftionis.

raliffimum

Itcm.fi tia.ilt

quod non funt fubftantiae per fe,id eft,qu6d gcncnon przdicatur de cis per

raliffimum Subftantiae

fc,nec verc in abftrado, propter prima rationem

Vide Auchorcs ciutos ftdjfione/ejnenti.

/^ V6d non vidctur

fubftantia eft, fcd

cxtcnfa: fed camdchis,quamdeillispoteft dici,

Jn partes Jkhjiantu Jtnt fubJiantU.

I.

•

non funt fubftat)ae,inquaninquantum cft quanta, &

tes quantitatiuz,qua:

Qjr

5

materia,& forma,qust ^*^^fi*'

partes,fcilicet cfsctialcs,vt

fcilicet eftentiam fubftantiae conftituunt:aIi^ par-

&€. Cap.eod.

Jiantidi confiteri,

nc fequerctur ex dii^a proprictatc. Ad quzftioncm potcft dici.quod dupliccs funt

Ad

:

tcrtium per idem ,

,

nihil pcrtinctad cfTen-

nifi fubftancia

fc cft in

modo vcra,&

,

fi

intelligitur,

pcncre fubftantix illo

modo pars

,

falfa

fubftantiae

cftfubftantia.

Ad aliud dc

i.de Anima,dico,qu6d.illa dim(io

AtluMfaf ,, Jffirm»-

cft diuifio Gcncris in fpccies, quia titta Ittii-t tunc raatciia habcrct diffcrcntiam dilUnguctem fufiiwt,

fubftatiz,non

K:

ipfam

,

Super Prsedicamenta

150

ipfam a forma, &eflct cns aftu dc a forma rel="nofollow"> quod non eft Tcrum , fed

fcy diftin(Sbum eft illa

diuiHo

fccund^m Logicum, vcl analogi in analogata , fccundum Naturalem: aequiuoci in xquiuocata

&

,

praedicationem fubftantix de diuidcntibu^

fic

conccdo fed hoc non eft,

\tfitbflamta cft

;

gcne-

raliffimum. ,

,

,

funt fubftantis.non tamen vt fubftantiae fpecies. Ad audloritatem Arift. dico , quod Arift. non ,

nec innuit ex

cffe fubftantias

,

litera hic

fcddicit

,

,

partcs fubftantix

quod propterprimam

jproprietatem fubftanti£E,non oportet eas conccdere non cfTe fubftantias , qiiia nec partes fubftantiz funt in fubiedo

complcto

vera

<juanta

littea eft

SiC^cit

,

nuntur de gcnere Quantitatis iftorum

habet

cft eius fpccies

igitur

,

non

cft

aliis

qua: po«

,

nullum

igitur

;

igitur imllam fpeciem

,

genus. Probatio maioris,

nullum praedicatum vniuocum cft denominatinum , fed omne Genus , refpedu Speciei , eft przdicatum vniuocum , per Ariftot. prius er;

& materia funt magis entia compoCto, entitate principij & ita Ad aliud dico qu6d forma

dicit

cft

exiftentcs

to, quja alius eft

,

,

id eft

,

in aliquo

adu

vt formae, licct fint in to-

mpdus

cflendi in toto

,

& alius

in fubiedo.

Tuncnd duo argumenta ad aliam partem quajnon elTcfubftan-

&c

Probatio huius maioris, quia ratio pra:dicati vniuoci , eft ratio fubie£bi quod manifcftc cft yerum de Generc refpcdu Specici fed go,

:

:

nullius denominatiui ratio eft latio uibie(3:i dicitur in cap. de Subftantia

quia

,

,

vt

alhHtrt pra:-

dicatur de corpore ; rationem vero albi impoflibile eft praedicari.

Item , Quantitas non habet fpecies , quiade continua , &difcreta non praedicatur atqualitcr, gcnus squaliter p^dicatur de fpcciebus.Probario afliimpti , quia quantitas continua eft nz-^ turalitcr prior fua diuiflonc : quia inquantum

&

continuum

eft diuifibile,

eft naturaliter

& continuum eft

prius

Jtdduovhi-

ftionis,qua: probant formani

fua diuifione

fm$ arjumiff» fre p»rte

tiam per hoc, quod cft in fubicdo:dicendum eft, qu6d materia appropriate eft tantum illud, quod

mcro , quia numerus eft pofterior diqifione conr

cftinpotentia ad fufcipiendam formam,non habens ex fe a6tum aliquem completum , cui for-

conrj<58.

pia tribuit efle fimpliciter

,

fubiedum

licet fit in

dicitur

quod

tinui

dum^wV; forma igitur

fubftantiac

,

licetfit in

non tamen eft in fubicdo. Per idpn» patct ad aliud,quiai non adeftprKterfubiefti,&c, qiu'a

6.

igitur

caufatur ex

,

nullum cft eius fubiedlum.

Vtmm Arift. ^.

qui

eft

jnagis fubftantia genere ficut dicitur

,

:

quia pluribus fubftat:

&

&

conuertitur cum fubftantia, , qura nulla fubftantia ex rationc fubftantia: , prohibetur fufcipere contraria , licct aliqua ex fua

pria fubftantiae

propria forma determinetur ad vnum contrarium. Similirer intellieendum cft , fubftantia fufcipit contraria,

non iibi

,

^

Magn. traS.i.cap.i,

i.dift.i$. q.i. »rt.\.

»d i.(^

i.

g.i. Soncin. ^.Metaph. q. xi. lauell. f 10. Ockam iri Log. cap. dt §lu4ititate. Flandiia ^. Metaph. qutfi. 14. .

art. 5.

Conimb.

in

fed alia quae funt in-

ler (e contraria

, alioquin hzc proprictas rcpugnafct quartae proprietati.

cap.deQuant. q. i.& Complui. iS. i. in hane q. VoS. Ruuius hU q. ;.

Rodtig. art. Auerfa f«*/[.i8.y*^.5.Mcriner. hicq.i,

q. 1.

QVod npn vidctur riorum,&

10.

;

quia pcr Arift.i. Poftc-

Jn omnigenere vno eftvnHmprimHm titatc

non

cft

& & pundtus

vnum primum

fcilicet vnitas,

;

duo genera. Item

,

& minimHm,

Quanminimum , (ei. ;

fcd in

igitur

Quanti-

cuiufcunque gencris, omncs fpccics funt oppofitae , quia rcl piimas diffcrentias includunt , vcl diftcrentias oppofilas diuidentes aliud genus intermedium , fi fub aliquo eodem generc inrcrmedio conrineantur, tas cft

,

& includens vnum oppofitum

non

,

praedicatur

de alio includcnte alterum, co modo , quo difFerentiat diuifiuse generis debent eire oppofitz igitur nulla fpccics vnius generis , de quacunqua :

fpecie illius gencris praedicatur

:

fed aliqua fpe-

de alia denominatiue, vt littea eft ttumerata igitur, &c.

cies Quantitatis,praedicatur ;

J:tem,paflio,&fubic<3:ura

^anMafii autem nuum

,

aliud eiuidem efi contialiud difcretUm , ^c. Cap.de

Quantitacc.

QjJiESTIO

XVI.

I. fro p4trtl »«-

QVod non videtur

;

quia nuUum Genus

dicatur denotninatiue de Specie

&

genus paffionis: minatiuc dc fubicilo ; igitur feu genus fubic6li non przdicatur denominatiuc de fubie(5to;crgo non eft idcm genus fubiedi, ^pafEonis. Prima confcqucntia patct abinfcriori ad fuperius : tum quia tunc paffio de fubicnon praedicarctur , vtpatet cx praecedenti , quod oftcndit , nullam fpeciem cuiufcunque gencris pofle praedicari de alia , fcd longitudo cft paffio lincae , qux cft in gcnere longitudo eft in genere quantiQuwntitatis ,

argumento

Vide cUandos qutfihne ftjumti.

Aytumtnt»

non funt in eodem ge-

nere,vt fpecics:tum quia paffio pr^dicatur deno-

^o

%4n ^Antitoi fit geniu.

,

fed

prac-

hsc

I.

Metaphyf cont.Si.&inde. .^numtnt»

qHod eft inetrumy& menfitraaliorum

duo ,

quas Phyfico relinquatur.

vna , cadem numero,eft fufceptiua contrariorum , fecundum fui mutationem,haec eft pro-

/it

^i.

Anton.Andrcas ^Mf^.io.Nyphus
;

De fexta proprictate fubftantiar, quas eft, cum

fi)t0.

XVII.

ttxt. 18. Albettus

D.Thom. epufeul.

Genus cfle vniuerfalius Specic quia

de pluribus prasdicarur , licct vniuerfale acqualiter pracdicetur de Generc,& dc Specie, vt dc fpcciebus eius. Multa eft circa hanc proprietatcm difficultas

pcr Arift.3. Phyfic,

^ant'tt44 Jit genuj 'z^nunu

Met»ph.

:

vna proprijctas cius , fcilicet fubftantias, dicitur vna magis fubftantia alia , vt Species ,

,

p. f.io. art.x. Doft. 4.d.l0.q.i.art.i.(^ ^. Metaph.q.f.

Dequinta proprietate fubftantiae (cicndum, qupd gcneraliflimum fubftantiae npn dicitur de aliquo magis , & de aliquo minus , nequc aliqua fubftantia , fecundum luam eflentiam fufcipit magis , & minus taraen quo ad a(5lum fubftandi

illa

prius nur

Ad oppofitum eft Ariftotelcs.

Qj^ .ASTio

&

materia

cum

,

:

vt eft in fubftantiis,

poteniia ad fbrniam , tamen eft in adtu completo , idco forma aduenicns tribuit ci tantum eflc fecun-t ,

%,

&

tatis:

f^^P*^** »*'

Qu^moXVII. tacfs

1. Ctnelujit

ergo genus quantitatis non

i

vnum.

eft

Ad oppofitumeft Ariftotcles. Ad quxftionem dicendum quod

Quantitas

,

bus fpecie , in ^ftid , vt de Quantitater<»wi««<*, dc quia quzfico eputi dc vtroque corum, ; conuenienter rcfpondetur , ^4wr/V«« , cft generalifllmum ; quia non habet gcnus fuperueniens , nihilenim de eo prxdicatur in fMtW, nifi cns,quod non eft genus;quianccvniuocura,& eft difcreta

&

vnum genus citur dc Duhiuttl.

Stntfti» Al' tirti.

;

quia fecundum

omnibus

vnam rationem di-

tur quanticas continua

per fe diuifibilis

fit

^oteft

,

pcr fc diuifa:igitur continua poteft ertc per fit

eilc

non

quod nonvidecur danduni. Item,

concinua,

Ariftotclcs probat orationem quancicacem efte,

quia cftmenfura; igicur

illaeft ratio eflencialis

quancicacis.

Ad primum

vna ratio,duplex eftmodus

quod quanticas

pbceft dici,

ta eft vna,& indiuifa,id

cft,dummanec

difire-

in fua fpe-

ponendi,vno modo ponitur ratio menfun.Tum, quia probat hic Ariftotcles orationem eftc fpeciem Quantitatis , pcr hoc , qued eft menfura.

cic,vndecunquc

Tum,quia fccundilm diucrfitatem huius rationis,

fus ,quiadiuifio eius pecimit

variantur fpccies Qu.antitatis,qura mcnfura continua qujedatti eft intrinfeca menfurato,qu<edam

quia diuifione fadta in ternarium , binarium, non amplius manct quinariusjlicct matcrialia, vt

extrinfeca. Intrin(cca;menfuratfecundum

vnam

& fic eft//w/« vel duas, & flc eft •jHperjicies vel tres & fic cft corptu. Excrinfeca duplcx, propria, & fic loctu vei communis & fic temptu & dicicur loctu mcnfura prodimenfioncm tantum,

;

,•

,

;

pria, quia vnus tant^m

eft

vnius racnfurati, ?««-

^iM.communis quia eft idem multorum menfiiratorum , non autem cuiuflibct tcmporalis fuum tempus cft propria menfura.Manifcftum cft ctiam ;

mmerttmySc orationem

menfuras.

efle

& difirtto

quia vni maximc proprie menfuram , & ciim illud pcr fc ficprincipium numeri,ab illo primo dcriuatur ratio menfurx ad numerum , & de numero ad continuum,vt manifefte habetur 10. Metaph<

proprium

,

eft

;

eft cflc

cap.i. cont.

Cretum

2.& j.&inde.Sidicatur, quodi»/^

prius continuo in

non comparando

fi: ,

ad fuum genus , hoc concedic propofitum ; quia ncutrum participac racioncm gcneris per altcriii fed continHum non habct rationem menfurandi* nifi a di/crete , vt docetur vbi fupra: ergo ratio menfurxnoneftratioQuantitatis,vtcftgenus. Ide6 dicituraliter,qu6d licet per femenfura Ke^in/lt Dt- conucniat quantitati, non tamch eft illa ratio cf^

quam

fentialis quantitatis,fecundi!lm

tur ratio generis

:

tionis

,

ei attribui-'

fcd ratio diuifibilitatis,

deilla diuifione ,quac

eft in

quod oftcnditur

& hoc

partes eiufdem ra-

tripliciter.

eius vnicas,quamuis materia-

manens

riut in fua fpecic

,

formalitcr indiui-

eft

formam

vnitatcs,fint ficdiuiu

:

vndenegandum

Ad fecundum dici poceft,qu6d aflus huiufmotimtnm efidiuifitm ; fed eft

,

cft

in

fieri

iftc

diuifionis

,

,

continuum dituditur , id

&

illud poteft per fc

incflc continuo.

Adtertium,qu6d non negacut illud,quod pef quod illa ra-

fc cft menfura,efle quantitatem, fcd

non efteffcntialitcr Quantitatis, vt eft gcnus, nen zqualitcr ineft fpecicbus eius. Ad primum argumentum primac quacftionis poceftdici, qu6d de linea abfoluc^ nondicitur

Prim6 in

j.

quia

&

abfolutc fumpta, fed in abftrado , in tptid: fed ?*'/?/««*'' denominatiue dicitur de linca in materia, & aliis fpeciebus,&ficfumitur fpecies eius, vt concrcra. Etnoncftmirum concrccum Generis praedicari de concrcto Speciei , vnde quancumcunque vfus loquendi fit diccrc, Unea efitjuanta , fiue diuifihilifi

& ita dcaliis fpeciebus fum de €ta.

,

hoc

fimpliciter eft fal-

eis,vt lunc fpecies,quia tunceflcnt fubie-

quancicacis,vel diuifibilicacis

:

enim mo-

calis

dus przdicandi conuenic omnibus accidcntibus rcfpcdku fubicdlorum. Aliter dicitur,qu6d maior cft vcta in omni alio gcnere k quantitate , non de illa fpecialiter ; quia quantitas non tan" tiim aliis,cft principium mcnmrsjvel diuifionisj ideo fe denorainat, fcd etiam fibi, fuas fpecics,quodnon eft verumdc aliis. Ad fecundum dico,qu6d in omni gencre porcft

&

&

&

rando

ibi fic

noti-

ficacur, G^uMitum efl,tjuod efi diuifilfiU inea, tjua in-

hec ali^id, id cft,

Quantitas cft in huiufmodi partes:nam vbi eft

pcr fc diuifibilis prxdicatio per feprimo

;

igitur

modo

,

tenet i concretis

ad abftradta.Secund6 oftenditur quia quantitas ;

centinua ,

& difcreta non definiuntur hic pcr men-

furam , fed pcr hoc , ^uorumpartescopuUntur, &c. jgitur

dccorum

eflentia eft ertepartibile. Tcrti6,

quia per rationemdiuifibilicacis fumuncut fpecies Quancicacis in j.Mccaph.conccxc. iS. quia

non continua eil numertu , vel oratio: in continua fccundiim diuifionem vnam,//w4;fe-

aiuifibile in

cundiim duas

,fuperficies

;

fecundiim tres

,

corptu;

& fecundum alias difFcrentiasdiuifibilitatis poffunt fumi tempm,ic

modum

,

Quantitas

eontinua eftinpotcnciidiuifa;
Tom.t.

illas inter fe,fed

,

compa-

nulla cft prior alia in par-'

ticipando rationem gcncris:ficut continua quan^ titas

ratio

, ,

naturaliter cft prior difcreti, vt oftendit

non

licct

quantitatis

,

in fufcipiendo pracdicationcm

quianeutri fpeciei incft diuifibilitas

per alteram.

Ad priraum argtiraentum (ecunda; quzftionis 6. dicitur,qu6dpundius,& vnitasnonfuntduofim* Jd i.frine^ »•«/*»* pliciter prima, quia pundus ad vnitatem rcduci- ?«
&

.

tikm vnicas cft priraum.

Concrk

,

ficuc

principium ad principiura

principiacura ad principiatum tas

fic

maceriale

rum alccrum

,

j

igitur

vel formalc in pundto

,

,

fic

vni-

fi

quD-

pundtus fit vnicas poficioncm habcns ; difcrccum erit fimiliter, vel formale , vel matcriale' in continuo , noit oporcec

, fi

&

locus.

Contra hunc feamdum

qux

^.

quancicas denominatiue, ncc de aliqua fui fpecie Adatiumtm

aliqua fpecies efle prior alia in eflendo

inparces eiufdem racionis

quod

di potentix,continuumefidiHifihile,non cft iftc.co»-

primcntcm,quid dicitur pcr nomcn, efii

eft

fumitur de difcrcco.

Metaph.concext.i8. vbi dcfinitur quantum, fecundiim quod potcft habcrc definitionem,faltcra cx-

funtyeptorumfingulum natumefi

quinarij,

&

tio

Contra iftud , ratio Gcneris arqualitcr inaeni" tur in omnibus Specicbus, non fic ratio menfurae in cominHo

fic

lia,quae fubfuntilli formac, funt diuifa,y.g.9«/»4-

,

;

Seru.

numeri adlu funt diuifac ab inuicem , concinui non^ Icem cuius cft pocencia pcr fceius eft .idius^fi igi-

tinuo,8c difireto.A({\\mptum patct;quin partcs

fuis fpccicbus.

Sedquac-fit illa

non funt acqualicer non xqualiccr conuenic con*

func a£lu,& pocentii aliquid, ilIud:crgo diuifilnlitM

Md eftgenus;quiaprxdicaturde pluribus differenci-

fu*ftiofum.

151

natecialet raanifcftum cft,'quia continuura

K

1

non cottv

Super Prjedicamenta

lyr componitur ex

difcrctis

;

igirur formale

quod

num omnis

diuifio gcneris

,

per duas difFe-

fit

negat Ariftotelcs 7. Mctaph. cont. 3 8.& circiter, repichendcns Platonem, qui ita poruir. Ideo di-

rcntias. Probatio minoris, ncutra diuifio eft fub-

cendum , quod ficut magnitudo non eft muhitu-

diuifionisjcontincrentur fub

do.neque materialiter,ncque formalitcrjfic punAus non eft vnitas , neque materiah'ter , neque

liqux diuifionis,quod non

formahtcr quia pundlus :

gnitudinis

,

maNec eft ha^c de-

&

I

.Poftcr.illa dcfinitio,fcd {ic:Vmtai eftfnhftan-

autem /iilfftantiapo/ita,quod

tiajine poJitione.-punEius

omni genere, non eft vcra dc omni Gencrc gencrahfllmo, quia vix in ahquo Gcnerc

gencrahflimo polfct aliquod vnum primumalllgnan menfura omnium ahorum, vcl in nuUoifcd intelhgitur iila propofitio de gcnere naturah', Sc diciturillud genus naturale, c«i refpondct vni-

uifiones

di in corruptihile

cft ibi

:

&

duo prima , tamen tantiim

& minimum,quod eft men-

vnum primum

fura aliorum ipunilM

enim non

menfura continui , quia tunc aliquotics fumptus reddcret continuum, & elTet continuum compofitum ex indiuifibilibus

numeri

ftira

; :

parti continui

,

eft

fcd vnum eirentialiter eft mcnvnum autcm applicatum alicui

mcnfura continui , vt dicitur & inde;vndc tantum «'»«»»

cft

pcr matcriales

alia

:

;

;

quac di-

;

ficut corpui in

praster diuifionem eius

Sc in inanimatum

&

ge-

forma-

poteft diui-

,

in incorrHptihile

,

modo differentiie fc

& vtroque &

habent, vt excedentia, cxin propofito , prima diuifio cft for-

& ita & fecundamaterialis

, penes partes quanAdprobationcmmaioris,Boetius,& Ari-

flotcles intelligunt de diuifione formali per dif-

ferentias conftitutiuas fpccierunfi.

£/?

aufem difcreta qHantitas Cap. eodem.

,

vt numertUt

(jr eratio.

(^V^STIO

&

in gcncre Quantitatis

,

lem in animatum,

dicitur de , hoc cft , quod tantum formis habentibus idem fufceptiuum primo , de huiufmodi exemplificat Ariftotelcs , vbi illam propofitionem dicit , non tale gcHHs eft ^uantitat,

minima

,

non funt fub inuicem

iicre Subftantiac

tas fufceptiui

Aliter potcft dici ,qu6d licct fint

di-

:

fcrentias formalcs

titatis.

AHtcr adargumcntum poteft dici,qu6d ma-

vcrum,vt patet in-

,

ccfta

ior, fcihcet in

eft

prima gcncris per differcntias formalcs conftituentes fpecies poteft tamen vna efre pcr dif-

malis,

y,

mcmbra alterius

ahquo mcmbro rc-

Ad iftud poteft dici quod Bon eft duplex

41. Sed verum fccundiim Platonem quantitares eilc diffcrentias rcrum.

quia tunc ambo

uifio

mauifeftc falfum eft,fecundum Ariftotclcm cont.

ponentem

;

duccndo.

eft indiuifibih'tas

vnitas muhitudinis.

hnitio Ariftotehs , Pnn^itu eft vnitas, &c. fcd fi ahcubi dicatur de pundto, hoc eft fccundurn Plalonem , qui pofuitnumcros eirc formaha incontinuo, ita vnitatem in pundo. Scd nec fecundum Ariftotclem, nec fecundum Platonem habetur

diuifio altcrius

t4n oratio

iit

XVIII. qumtitas.

Vidc Authorcs citiaiosqutfi.fejuenti.

quod non , quia non oratio in fcripto , illa enim eft fubftantia non in mcnte , quia illa cft in non quanto, neutra mcnfurarur per fc Ariftotcles exponit fe de ncutra haruni intelligere , non oratio in voce ; quia ilU eft pcr fe fcnfibilis , quia vox ; igitur eft in tertia

Vldetur

;

&

;

&

j^

Argumnt» pr" parte nt-

i*tlua.

fpccie qualitatis.

Ad oppofitum eft

lo.Mctaph. vbi fupra,

menhua in hoc gencrc. Ad fecundum argumcntumconcedo,qu6d nul-

Ariftoteles.

eft

(^V

la fpecies gcncris prsdicatur dealiain abftra^flo,

8.

fecundum quod includit differcntias oppofitas, tamen poflibilc eft hoc in concreto , fccundiim quod fpecics qu^ fubiicitur,fumitur vt cft in matcria,& non vt eftfpecics oppofita. Ad tcrti um dico , quod longltudo , latitudo , magnitudo , multitudoy &c. funt acquiuoca, vt notant quantitatem, &excc(Iiim in quantitatc. Primo

modo

funt fpecies quantitatis

pafliones. fuperficies

,

,

fecundo

Primo modo funt idem , quod Scc.

ncc habcnt oppofita

modo lineaj

hreuty velftri-

^

S

Vtrum Oiatio

T

I

XIX.

o

quantitas difireta.

ifit

Alhnt.Mign-^.Metafh.D.Them.opufe.^i.Cr^.d.i.q.vnie. Mrt.j. Aurcolus afuJ Capreol. dtft.x^. j.i.concl.^. Paulus Scripcor \ .dift.i^.q.-vniei.O^Him ibid.q.i. Grcg.Arim.y. x.«rf.i.Matniius dift.ij.art.i. Lonanienf.ia expof.capitk de Sluantitate. laucllus in Epitcme, in lib. ^.Met. cap. 8.

Soncinas ^.Met.q.t^. Sotns q.t.in e.de fluantitate. Tolet. idem cap. Ruuius ihid.q.^. Conimbric. ibid.q.i. art. t.

in

Comflat.ibid.qutft. vlt.de §luantitat*. hatiiq.it.feH.i, Rodrig./>if «rr.3.

Slum, quia linea

quantumcunque breuis, cft longitudo illo modo. Secundo modo non funt in generc Quantitatis fecundum fc , fed primo modo , id eft , vt fpecics , fed non fecundo modo , id cft, vt paffioncs, quod manifcftum cft dc multitu-

^

dine citas

cui vt eft fpecies

;

,

vt cft paffio

:

&

opponitur vnitas, Scpaueideha vniuoco non funt

,

duo oppofita,per Ariftotelem i.Topic.cap.i }. Adhucpotcftargui,qu6d Quantitas non flt vnum gcnus quia vnius generis eft tantum vna ;

diuifio

ptima per duas differcntias ; quia tantijm

dua: primac fpecies

primo duplici diftretum

fed quantitas diuiditur a:quc diuifionc, fcilicet pcr continuum,

& per

:

&

conftare ex partibus

habentibus pofitionem,& non habcntibus,&c. Probatio maiorisperAriftotelem.i.Topic.cap. l3.5»/)ro;?o/I>» ,

fiint diuerfa. dijftrenttA

,

vt colorU in voce

pore,ipfHm efttqHtuocum ,

,

& in cor-

& pcr Boct. lib. Diuiflo-

QVod non vidctur

;

quia breue

,

&

longum

j,

funt differentia: qUantitatis continuar, ora-

jtrfumenta pcr Ariftotclcm Pfoparteat.

menfuratur fecundum has , : menfuratur enim fyllaba breuis , Jonga ; igitur, &c. Dicitur, quod fyllaba cft brcuis, longa, non oratio. Contra, tunc continuum eft per fe pars difcrcti. Item , fumatur maior fic , omne per fe menfurans , fecundijm has diffcrcntias , hreue , longtim , eft continuum ; oratio eft huiufmodi , licet non fit longa igitur. tio

&

fn litera

&

&

Itcm,

fi

eftet

quantitas difcrcta,

non vidcretur

numero;quia in nulla differentia fpecifica. Dicitur,qu6d quantitas difcrcta, vt in matcriapermancnte,eft numerus quia numerus diffcrrc fpecie a

;

caufatur ex diuifione continui: vt aute in fucccfliua,cf];

oiatio,quia orationis nulla pars permanet.

Con

S'*""'-

.

ContrJi

Koc concedit propofitum

,

quia dif-

,

fcrentia fecundiim fpecicm , cft diffcrcntia forin nullo for: h«c fi fic tancura diffcrant ,

Cofttims vero vt line/kiftferficies

fm. AmpliHS a$$tem prdter locHs. Cap. codcm.

malis

mali difFcruntjigirui- non fpecie. Itcm.faifum dicifur , quia fucccfllo , ^Jc pcrmanentia funt differcntix poitcriores

motu

,

&c quicte

;

igitur

&

Q V .«

inquantum naturale ; (cd quantiquantum ad totum genus eft naturalitcr prius

cnte naturali tas

m

&XXI.

QusftioXX.

Ti o

s

,

& c»r-

h^tc temfits

dr

XX.

,

^An

iArlpotelcs fufficiertter tnumeret

ente naturali,inquantum naturalc j igitur fucccfpcrmancntia funt multo pofteriora toto fio ,

J^ecies

&

gcnercQuantitatis igiturnon liint diffcrentiat ipecierum in hoc gencrc. Itcm,numerus appli' catur matcriae fucccfliuae ficut pcrmanenti igitur non omnis numerus cft Qu.intitas in matcria

^antitatti,

;

Ki\^.^.iAtt.tem,t%.tt.\tiKiTftttt%ibidem.S\m^\\ciasiHt»fi de§l!t»t>tit»te. D.Thom. ^.Met. f.ij. Alb.Magn. tra^. de-^»ntit»te,c.it.Soc\n.\Mtt.qH4bfi.^Q. Albcrt.de Sa^

:

permanente, Antccedens patet cxemplo , vt diratione quia concimus duo tempora,dMo dies: tinuum ah'quod eft fucccfliuum ; igitur cx eius diuifione caufatur numcrus.Item , tunc non dif-

&

&

,

:

aJ vratio eftquantitas proptcr audtoritatem Ariftotelis ; quia fyllabamcnfuratur provt breuis, vcl

qutftiirum

longa igirur huius :

eft

ihid.q.x.

oratio

qus

,

fit

eft

mcnfura aha per

cum voce prolata

:

fe

,

illud

illam au-

tcm dico habcrc difcretionem appropriatam ora-

qus diffcnec in men-

tioni per cius diffcrcntiam fpecificam

rentia nec fcripta eft

).

Aucrfaf .18. £•-

,

rkcc

prolata

,

,

"" ,^cont. c 1 S.Tcmpus eft quantum per accidcns: fcd de nulla fpccic praedicatur gcnus pcr acci-

^' f^* *"*

dens

'

;

igitur

tcmpus non cft

Ariftotcles ejue tale

,

1

;

igitur funt plurcs fpccics,

quain hic cnumcrcntur. Icera

,

tempus

Phyf cont. o

eft

numcrus, per Ariftotelctn 4.

non cft alia fpccies. non enumcratur j.Mctaph.cont.18;

inter fpccics Qiuantitatis

cicns ibi

Ad fecundum qusfitum dicendum , quod

eft

qutfiionem

quantitas difcrcta, quiapartes eius ad nullum

fr^/ittttm.

communcra terminum copulantur.

Quaslibet

fyllabaeft ab aliadiuifa, necaftus profe-

rentis,necfignificatum eas continuat,quiatcr-

minus pcr

fe

continuans partes quantitatis non

fcncialitcr cxtia partes orationis.

duo funt ef^ Simihterhxc

oratio potcft cllc vbi fignificatum

non eft,vtcon-

eft eircntialiter extra illas

;

fed \\xc

iungcndo voces non fignihcatiuas , &

ibi

nuUum

***'

.Vo(k.tt.x.cxx..^.PropterciModvnum^od-

& ilkd magis

appropriata.

&

fpccics.

Argmmtntm

Itcm, pcr ipfumibidcm , tempus cft quantuirt per motum ; igitur motus magis quantus , vnde

te,nec adtus proferentis ;quia ille menfuratur tcmporc , nec partes difcrctx , fcd difcretio non cft communis nunicro orationi ,fcd orationi

enim

(^

QVctd non vidctur,per Ariftotdcm j .Mctaph

Dicendum primo ad primuin qusfitum, quod

fricidenum.

hU qutft.i.»rt.i. Morin.

gic»,fea.^.(irfeq^. Curfui Carmel. difp.i^. Log.ijudft.^. Rodtig. hic »rt.i.x.}.(^ 4. Sanchcz lit.j. j.i-j. Fonfec»

in matcria fuc-

Ad oppofitum cft Ariftotclcs. Ctnclujte

Venctus hic.Suueitem.i.Metafh^

numerus mo-

cft

ita quantitas difcreta

cefliua.

t.

fhyf.queifi.i.

i.Tolctai hic,qu*fi. i. Mafiut hicfeS.f. Caietanut «» htc cmp. Ruuius c»p.de §lu»ntit»tt,q. j .^ ^.Conimbf.

;

tempore quod

fcrrct oratio a

tus

xonia 4 dij>.^

1

Itcm,Iocus

,

.igitur

i

vcl locus

Commcntator

ibi

.#.

igitur vcl eft infuffi-

;

non cft

quantitas. Similitcr

afllgnatcaufam

,

quarc Arifto-

locum , diccns , quod locus nort quantitas fecundtim opinioncm Ariftotclisj

tcles omittit ibi eft

fed tantijm famosc<

non vidctur alia fpecies ^ fuperfiquia illud primo ponitur in definitione loci in abftrado, quando accidens in abftrado dcfinitur , quod primo pdnitur in definitionc eius, cft de eius eflentia. Item, locus

cic

;

&

Ad oppofitum eft Ariftotelcs,&e.

tft fignificatum.

AiHrgHmen. Ad primum argumentum potcft dici , qu6d U. longum , hreue arquiuocc conueniunt conti-

CLv

&

nuo

,

Ik difcrcto, huic fcilicet

pric

,

illi

tranfumptiuc

omne

;

continuum huiufmodi non :

uoca cnira ti

cft

eft oratio, a;qui-

longitudo fyllabae

,

&

mcnfura-

alinea.

Ad fccundum

qnod orMto eftentialitcr k quacunque fpccic quanti-

dico

An

mcnfufumptum,

igitur

rans pcr fe fecundum hoc propric eft

^

S

T

loctu

pt

quantitdi»

Vidc Authores fUAfi.frutdinti.

QV6d non videtUr;quia omne quod ponitut in dcfinitione accidcntis, eft fublc^u cius,

,

tatis

,

numero , & non tantum diffcrencia materiali , fcd formali , & fpecifica illa tamcn non cft nota , im-

nitur in dcfinitione ]oci,&

mo

vix alicuius Speciei

vltimMm,cit fubieftu loci

difFert a

:

diffcrentia nota

rum

,

quod

;

quia

fi

fpeciaUflimar eft nobis cfTct

,

non

poifct cfle vc-

context.

cficitur i. Poft.

,

vcrum,qu{a oranium dcfiniendorum

ignotae funt.

Scttioptr, Tnm.i.

eadcm fpecies cu :

fupcrficic:igitur

fcd impoflibjlc cft paf-

fioncm,& fubiedum cflefpccicsciufdemgenctis:

&

igitur locus

,

difFerencix vltimx fcrc

effet

non

eft fpecics

Quantitatis ,

tatio

mouecur naturalitcr^per Arift.4.Phyf.cont.}o.i^tur.Probatio maioris,nihil mouctur adaliud,nifi proptct conuenientiam in natut a , fed quantum, inquantum quantum, ciim nuilo conuenit in natura fcd ex natuta,quae cft principium motus,* :

quietisjquia natutaliter priiis

illis

K

3

I.

Argumtra»

^*

.'*'"''*

ftttM».

efTcntia;

cofirmatufpcrCommen.j.Mct.cont.iS.quidicic, locii effe paffionem in vltimo, vt immobilitatera. Itcra,ad quantum,inquantu quantum,nihil mouctur naturalitecredadlocura propriu quodhbct

:

plus fpccic; igitur illud didbumcft

quia tunc

no eft de cius

omnes

Hoc autem non contingeret fi vlcftet nota illa enim cum fumapropria forma fpcciei nullo modo eft in

ttatem intejuo.

tur a

,

vel dc »ius efrentia;z//r/»»<w corporis centirumisj^o-

qu6d

17.

Gjtulihet pars defimtionis dehet ejfe in plui

tima differentia

XXI.

o

I

continuo pro-

ineft fubfUtiar.

item.

***•

.,

SuperPradicamenta

154 Item quantum

inquantum quantum,non

,

fal-

, fi idem locetiir \ dicorporibus contiguis:vel fuperficiem vnius

uat aliquid naturaiiter ; quia nec conuenit cum aliquo innatura : fed locus inquantum locus,fal-

uerfis

uat locarum,per Ariftotelem 4.Phyf.

locantc.

continuam

,

quando locatum locatur

Item , locus per fe dicitur ad locatum ; igitur genere Relationis.

funt partes loci copulari

Adoppoiitum

numero , ad quem

eft in

eft Ariftoteies.

Item locus eft per fc menfura: igitur quantiArgumenta tas. Antecedens patet , confequentia etiam per ^oparttaf. Atiftotelcm firmatiua.

,

qui

arguit deoratione.

fic

Item,

proprium proprie non inuenitur extra illud cuius cft. Scd propric proprium eft Quantitati , vt fecundum cam aliquid xquale , vel iniequale dicatur ; hoc autcm conuenit loco igi;

tur eft quantitas. Item, locuscft per fediuifibilis; igitureftquantitas.

Similitcr ad quartam

loctts

Q An

V

cmtimorum eft. Cap. eodern.

^

XXII.

Ti o

s

QVod non videtur tinua in terra

partes corporis

,

figatur virga aliqua con-

,

cuius vna pars ht in terra,

,

tunc arguo

corporis continentis

,

,

fcd

,

:

eft Ariftoteles.

:

non oporteat effe continuas. Ex hoc fequitur folutio primz quxftionis,quia non fufficienter enumerat fpecies Quantitatis, faltem quo ad Kanc fpeciem locm. qua^ftiones

,

minum

Ergo

copulantur.

loci

particula

qux ohtincnt fingulas corporis partes ^ad eundem terminum copulantur , ad quem

Ariftotelis in

,

fcntentia aliorum,vfque alibi,vbi locus eft de iilo vcritatem determinare,dummod6 ars poffit dari,fccundum fententias aliorum,ficut fecundiim veritatcm propriam , ita eft penc de omnibus exemplis in Logica quia fi lic fit, vel non, non curat fed qu6d ars fit vera in iftis , d hxc

&

;

:

fint

talia

Q_v^sTio

fit

manifeftatur,

ficut hic liifficientcr

:

eflc

gcnus

quia habet

;

,

&

corporis

&*

co^ulentur

ad etmdem terminum. "Conimb.»» explanat.

texttti

6. quarftionis, qu.intum pcr acci- Adargumen.

.Adprimum argumentum prims potcft dici

dens

,

,qu6d aliquid

eftc

fiue pcr aliud eft duplicirer

,

eftediue

texttts

h\cpafBoHoris inhac qut-

ftione.

non cft tcmpus quantitas aliud cft, per quod rccipiat

pro farte ne-

quia particula: corporis

copulantur ad fuperficicm particulac loci non , quia locus eft fupcrficics , particulac fuperficici non copulantur ad fuperficiem. Item , locus eft diuifusk locato ,pcr Ariftote:

&

4. Phyf tex.^i.igiturnoncftidem tcrminus continuans partes vtriufque. Confcquentia patet quia terminus ab co cuius cft non cft diui-

lem

;

fus

j Rejj>on/io qutift.ii.

j

Ketponfto

5««/?.ti.

:

igitur

non

cft

idem duorum diuiforum.

Ad oppofitum eft Ariftotelcs. Ad fecundum quaefitum diccndum quod ,

fuam cftentiam,& fuam quantiratem, qua: eft fua cflcntia , habet ab alio vt a niotu non tamen efficit aliquid,qu6d tcmpus fit quantit.is. Ad fecundum dico, qu6dpropofitio Ariftotelis tantum eft vcra , vbi aliquod vniuocum diciturdecaufa & cftedu ; quod natum cft rccipcrc magis , & minus & quando caufa cft per ie , prima conditio dceft hic & fecunda totalis :

&

:

:

Primum probatur quia tempus cll: motus non eft quantitas quia ratio ,

quantitas

,

;

cius totapoteft intelligi conuenitcindiuifibili,

ncc vniuecanturin quanto ; quia illud dicitur de motu pcr fefccundo modo nullo modo de temporCjVt tempus eft fpecies QuantitatisAd tertium dico,qu6d numertu aliquando tranfumitur , vt gcncraliter fumatur pro menfiira: fortcpropter hoc qu6d ratio menfurac in quan:

titatibus

,prim6conuenit numcro,&

titas difcreta

:

cft

,

ita

non autcm vt

ponitur

eft

Quan-

asquiuocatio penes fecundum

modum.

fupradiftum in quarftionc praecedenti. Similiter pro prima ratione ad tertiam qujcad ftionem dico, quod locus non cft ncccftario continuus fed nihii difFcrt ad ynitatcm cius ,-fu-

dicatio tantiim materialis ^loctu

:

ejfe

fliciter acci-

ad cus noneft fpccics Quantitttis , proptcr primam propter didum Commcntatoris rationem ibi ,

&

Aliquid

peraliud, idcft, nihil

in dcfinitione temporis lo-

ta 9.10.

qunntum du-

fimiliter. ;

vel

formaliter. Formaliter

;

QVod non videtur

,

,

huim capitis. MayroB.

fu xz. R6drig. I» explicat.

fiue

:

:

XXIII. loci

mul-

aliqua iftarum,fiue non.

,

tAnfArticuU

fiib fe

fpccialiflimas

prsdicationcm quantitatis led prjedicitur de co per fe priniomodo. Efte(5tiue,quodammod6 poteft tempus dici quantum pcr aliudjquia cfFcftiue

Cap. eodem.

corporis particuU.

gatiua.

ad

muni

Quantitatem

Locum enim c^uendam farticuU corporisobtinent qux ad quendam communem ter-

Argumenta

Rejpenfto

J«
oppofitum ad dicendum , qucd non loquitur hic de loco fecundiim propriam opinionem; lcd fecundum opinionem ponentium locum cfte fpatium jcquale locato & fecundum illam , cffent ha:c omnia vcra de loco. Sed illa opinio im-

omnes

locM

I.

prsfentem.

;

tas Species intermedias

•

quia locus

;

Locuscnimcft vnde,& ad quem locatum mouetur,& non mouetur cum locato , nec ad eundem terminum fpccie quia ille rerminus corporis cft fuperficies,quac non eft tetminus loci nifi loais eUet corpus,imm6 ad nullum terminum eundcm oportct cas copulari,cum

4. Re^enfto *d quiftionem

probatur ab Ariftotclc 4. Phyf. Itft frequenter tjuando loquitur de aiiquo , vbi iMin cft proprius locus dcterminandi veritatem,dc illo vtitar com-

Locu$ cft vltivltimum aeris> & vltiraum terrae qux locant hoc locatum , non funt continua,fed tantum contigua igitur locus huius virga: non eftcontinuus. Ad oppofitum alia pais in aerc

mum

quod nuUo modo pofadeundcm terminum

;

lociu fit quantltoi continua.

Vidc AuthorcscitatoS5«x/?.io.

ArgumiiHfn

,

vno

in

diuifus eft klocato.

Adaudoritates

Rurfui

Pro negatiua.

)

pcrficics efle contiguatas

Alia concedenda funt dc loco , pra-ter vltimum, ad quoddicendum , qu6d hacc eftprs-

formaliter,propofitio locus

eft

immutabilitas in vltimo

Commen.Forte tamjpn

vltlnmm;

efi

eft falf-i,fed ,

&

formahter

fecundum primo

in definitione loci

ponitar

dit.

.

Qu^ftioXXIV. ponitur vltimum ; qiua jUud

eft notiiis

immobi-

licace loci.

Ad argumcnca in oppofitum fccundae qu«ftioAJsrgumn- nis,dicendum. 8.

r«j.ii.

^j primum

dici| poteft

,

quod

non

loeut

cft

menfura per fe , fed per naturam fui materialis ,quod eft /nperficiej , 8c lccundiim eandem dimcnfionem menfurat , fccundiim quam & fupcrficjcs. Etfiarguatur contra hoc quia aliam rationcm mcnfura: habet a fuperficie , cft cnim menfura cxtrinfcca , fuperficies intrinfcca. Dici

nus. Similiccrinluncpcr Ce

non pcr cie

,

qu6d intrinfkum

,

Sc extrin/ecum

variant rationem mcnfurac

per fe

,

ideo neclocus

,

habet aiiam rationcm menfurae , a fuperfiidco enim eft extrinfeca quia cft vltimum

fc ,

;

corporis continentis materialiter

,&non

viti-

mum contenti,qnod tamcn menfuratur ^ loco. Ad fccundum

dico

,

qu6d

fecundiiro

formaliter,non dicitur aliquid per

matcrialitcr, fccundiim

fcd forte

fuperficiem

continentisjimmomagis locus dicitur locato, fecundiim Ariftotelem 4.

non

locum

arqualis

Phyf tcxt.4i.&

quod aliadicuntur xqualia. Ad tertium dico, quod locus per accidens eft illud fccundcim

diuifibilis

pcr naturam materiahs fui

,

,

ficut ca:-

ters formje per

fe fundatx in quantitate , func pcr accidens diuifibiles per naturam quantitatis , locus fortc plus ca?teris, eo quod cft pro-

&

Item

Adquzftioncmcftdicendum^quod

tM

I

itimitur aequiuoce

,

fcilicct

o

,

& eUor'

propric

contrarie^ ,

& tran-

&

poficioncm priuatiuam context. 14. dicitur

forma,& do

,

,

ficut in

priuacione. Oppofitio

cnim hoc mo*

omni Genere quia omni» Generis,eft per difterentias oppofitas hoc

contrarictas in

eft

Phyficorum

i.

principia cife contraria pro

;

modocomTAT\AS,ied comrarietM propric fumpta,

maxima diftantia formanim , quac natac funt & mutu6 fe cxpellerc circa idcm fufcepti*

cft

fieri

,

uum hoc modo negatur k ;

Subftantia

,

& Quan-

titatc,&eft hoc intelligendum in definitis

,

id

in fpeciebus Quantitatis,vt dicit Ariftoteles»

eft,

non

forte in paffionibus.

dum

Similitcr intelligen-

Quantitate fccundiim fc , non fccundum elfe naturalc ,quia forte illo modo habec contraria , vt dicetur rcfpondcndo ad areft d_c

gumenta. in Quantitacc nul-

laeftmaximadiftancia,fed ficuc diuifioconcinui procedic in infinicum , ica eciam infinicas in con-

5

Ad Mrpm^ '*•

tinuis,& numeris caufatis ex diuifione eorum. Contra hoc eft, quod dicit Porphyrius cap.d»

Specie,qu6d Species fpecialiflimx funt

XXIV.

x. Ccntlufin

fumptiuc. Tranlumptiuediciturabfolutc maxima diftantia in gcncrc , cxtenditur ad op-

,

Cap. codcm.

T

paruMm vniuerfaliter funt

SiC

Ad primum dicicur quod

AmpUus quantitati nihil ejl contrariumt&c.

.E S

magnum ,

,

y«»»,igitur,&c. Ad oppofitum cft Ariftotclcs.

pria paflio fuperficiei,&c.

Q^

dtjH/ile,8c insijttMle:Ced

quancicaccs contrarix. Similitery?.r/5(»»

diuifio

fe xqtiale alij,

eft

inaequalc eftmagis,vel minus;igicur,&c.

,

potcft

iss

omne totutn

maius fua partc; fed qaancitasaliquacft pcr fc parsalceriut quan< titatis:igicurin quancicace eft pcr fc magis,''& mi* Similitcr

taris.

finitx

fecundijm naturam , licct nonquo ad nos. Hotf ctiam videtur pcr rationem quia quaelibct fpecies cft parse(Tentialisvniucrfi,& in illis parribus,nonvidcturpo(ribilisinfinitaS;qUia harcrc;

%4n quantitatiJit aliquid contrarium. Antonius Andceas cum Doft.

htc. Tartaret. de §}uantit/it*

Jub.i Foiifcca l.i.lnjiit.cap.i i,Con\aht.infXf>o(it.teXtus capiiif de SU4:intitiite.Vex{'ou\i% Parificn in tr»li.%. Lfgict Petri

Ccmment.

Hi^ KoAnocci

hic »rt, vnico, (^ in txfofit,text.Docl3ris. Moiincrus q,i.di^,i.de Sluimtitute,

Auctfa

jirgument» pro parte

»f-

firmatius.

videtur , primo per rationes gene-

v^ralcs. Aliqua

quantitas magis diftat abah'a,

ahqua maximc diftat ab aha.

bed coniranetas eft maxima diftantia in codem genercper Ariftotelem 10. Metaph.text.i j.& 14. igiturahqua quantitas ahj contrariatur. Prima confcquentia oftendctur , prius au<Storitatibus, deindc ratione fupra. Item, in hoc genere, in

&

alio

illa eft

,

cft difFerentia

fecundiim fpceicm

contrarietas pcr Ariftotelcm 10.

,

&

Mctaph.

vbi fuprk;igitur,&c.

Item, hoc arguitur pcr rationes propriasjquia pcr Ariftotelcm j.Phyftcxt.9. i^- Omnis mo-

&

tus efti contrario incontrarium

,

vcUmcdio

in

medium:fcd

in generc Quantitatis eft motus propric diftus, pcripfum ibidcm ; igitur ibi funt

contraria, vel igitur

bonum vniuerfiPotcft igi-

pontcntii Quantitatis , lic^t nulla infinitarum alij contrarietur quia nec maxime diftat tr.men :

;

hiscommunis,poteft maxi-

intermedia communi ilmaximc diftaret fccundiim for-

m^ diftare ab alia fpecie fic

aljqua miniisjigitut

omni

cft

turdici, qiiodquamuiseJrentinfinitac fpecics, in

fpecics intcrmcdia

qutft. iZ,Log.fe£i,$.

QVod

piignatordini,qni

mcdia inter contraria

:

&

fi

mcdia;

& contraria.

\icm, fiifciperemagP!,f^ mims, dtrecipere contrMfunt proprietates conuertibiles, rcfpeftu cuiufcunqucgencris;fed Quantitas fufcipit magis,

ri4,

&

miniis ;igitur etiam contraria.Maior patct indudiuc.Probatio m\x\ot\i,mAgmm,S<.p*rttum func pcr fepafliones quantitatis,&cius folius,fed»M-

non fiunt,nifi vbi cft magnum,&: paruum,& non alibi ; igitur iji folo gencrc Quanti-

gii,Scminttt

lis

vt continmm

:

mam continuitatis

a

continuacf-

difcreto,\'\cct

fent infinita,&difcreta fimiliter. Poteft igitut dici

,

quod

duae

primx rationcsverum concJu-

dunt , dc contrarietate primo modo «lifta tranfumptiur;quia tantum dc ifta eft vtraque au^oritas Ariftotelis intelligenda.

Ad fecundum dico qu6d

ad quantitatcm fc' , motus, fcd vi fubcft naturali & illo m^do habct contrarictatem, vt impcrfe6ta quantiras, pcrfeftam, ad quas, &dc quibus

cnndiim

fe

non

eft

:

funt augmentatio

non

,

&

diminHtio

ifts difFcrentiat

,

funt Quantitatis fccundiim fe

,

fed quanti-

Tmpcrfefta enim dicitur, (ju« noa cft debita fpecici lccundijm fuam formam naturalem , perfcda pcr oppofirum. Nam, vt dicirur in i.de Anima, cont. 41. Omniumnaturaconfianaugmentium efi determinM* ratiomagnitudinis , tatis naturalis.

&

ti,

non cnim

aliqua Quantitasimperfcda .ibfo-

lutc eft in gencrc Quantitaiis tali enti

naturali

,

:

Icd

impcrfc^»

& fecundilm hoc mouctur all-

quid ab impcrfcfta quantitatc, ad pcrfe£bam,

vd

cconuerfo.

Contr^,morus eft ad rem alicuii« gttieriJ,non autem at^^cnS per accidcns,pcr Arift. 5. Phyf. texr. ctm.j.tot funr fpccics mota$,quot & entis,addic

K

4

Cwm

4»

.

Super VrxdicsLm enta

156 Commentator titas fub clfe

acqitiflti

per

naturali,non

ens pcr accidens

;

morum

efl:

quan-

fed

;

fpecies generis,fed

quia compolltum ex duobus,

quorum vnumalteriaccidit ligituradQuantitatem ficnon eft motus fed ad illud , quod per fc :

cft in

genere Qiiantitatis

eft

motus

;

igicur

ilii cft

aliquid contrarium.

Poteftdici hic,qu6d ad quantitatem ita

quod acquifitum pcr motum,

motus,

eft

vt terminus, eft

pcr fe in gcnere Quantitatis , fed non acquiritur vr quantitas, fcd fub tali modb eirendi:& fub tali modo cftcndi habct contrarium, Tunc oportet

quod non oporterilli formie, qua eft pcr (e terminus motus , eire aliquid propric contrariura , fed tantum ei , vt acquiritur per motum. Tunc adfotmam dico , quod quantitas fubeile naturahjfi intelligatur vnum compofitum cx his, dicerc,

eft

ens peraccidens

fumatur fub

non

,

fed ipfa quantitas

non,

licct

modo eflendi quando motus ,

duo-

intelligitur cilcparscntiscompofiti cx

bus,&

ad quantitatcm cft motus. tertium quartum argumentum

&

quod

aliud

eft

,

dico,

& mims & aliud

fufciperc maitHy

,

&

magiiy&c minus ; quia maius , minus, dicuntur fecundtim quantitatem;fcd magis, rcmiflionem in minus dicunt intcnfionem , eft fufcipcrc

&

Concedendum

cui adduntur.

quod quantitas

fufcipit

maius ,

eft

tunc,

&c miniis, fed

non

Ad quintum

8.

Ariftoteles,

,

de magno,

& paruo

&

ria

igitur contraria de

;

quod non poflunt

&

fumptis refpcdu diucrforum ; fed magnum , pofl'e:& ex hypothefi illa funt contrariaj crgo contraria de eodem. Ad fextum dico id€/ur/um,Sc de deer/ttmy qu6d vel fumitur fimplicitcryKr/»w,pro circunferentia coch,

&

deor/f(m,pio centro rerrz : vel fumitur

generalitcr.vt quodlibct dicitur furfum, rcfpcdu

Piimo modo non funt contraria,quia circa idcm nec maximc diftam in

non nata fieri

:

maxime diftent fccundiam

natura , licct forte

lo-

cum. Secundo modo funt ad aliquid & eft vtraque refponfio de eis,quaj de magno,& paruo. :

Poteft taraen dici,qu6d fiuc fint contraria,fiuc

hon, nihil ad propofitum;quia fi funt fpecies,vel differcntia: loci

,

non funt in gcncrc przdidum cft.

Quantitatis>

refpondet

qu6d non funt quantitates , quia

di-

cuntur in fola habirudine adaliud,alitcrnunmilium maquam diccretur mons paruus , gnum.Similiterrcfpondet, quod fi fint quantitatcs, non funt contraria,tum quia ei quod dicitur in fola habitudine adaliud, nihil eft contririum, huiufmodi ftmt magnum,& paruum ; tum quia tunc contraria diccrcntur de eodem , quia paruum ad aliquod idem eft magnum ad hoc , illud:igitur eft magnum,& paruum. Contra primam rcfponfioncm,ab Ariftorcle in /.Meraph.context.iS. ponitur magnitudo per fe

jiid

altquid vero tnlin dicitntur

:

quxcunque

hoc iffum , quodfunt , aliorum dicuntur, njel quomodoltbet aliter ad aliud. Cap.dc

Ad aliquid. iE S

Qjf

&

fpecies quantitatis,

eodcm. Concedo etiam,

inferri oppofita rclatiuc cx fc

paruum

&

>'

contra«

eft

Ad aliuddicojquidrclatiuapoflimt prasdicari de codcm,& de fe inuicem , fed non relatiuc oppofira , ita poflunt rclatiuaabfolutc inferri ex fefumptisrefpedu diucrforam;igirur magnumt &/><«rK«w»poirunrinferri abfolutc exfc fumptis rcfpcdu diuerforum,& cx hypothefi funt contra-

quia ncc locM,\t

magis.

cius

:

&

relatiuum ad fcibilc ; ci non rium,fed ignoranti«,ita in ahis.

&

forma ,

eft

;

tia eft

inferioris.

ita

Ad

7*

tali

paruum igiturnon

dicitur relatiuc ad

contrarium;ita intclligit AriftGtcies.Tamen contrarium vni poteft eiTc relatiuum altcri vt /?<<»-

T

XXV.

o

I

iAngentu KeUtionisfttgcnM vnum, D.Aug

lih.C»t»g, t.Xi. PoTph.csp.de Sptfie. Albertus Mag. hiccap.i, Boetius,& SimpIiciusJ&ic DoAor/n i.di/l.jOi

& concrctum non cft in alio

Andteas cum Doftorc hic. Smt.dijput. 47. MetMphfeii.iy. Haitz^odijp.iyMetiiph.feff.ii. Sanch. hic,q.i9. Fonfeca ^.Metttfh.eaf.i 5 .q.6. Mafius hicfeS. i qutfl.i. Ant.

genere ab abftrado. Item , ibidem in quinto di* cuntur magnum,& paruii cftc quancitatcs pcr fe. Contra fccundam rciponfionem probantem m.-ignum,& paruii non efle contraria,prima probatio non videtur valcre.; quia Relationi aliquid eft contrarium , vt dicit Ariftotcles inferii!ks, cap. de Relatione, vt virttu vitio ; &c/cientiA i^nontntia. Secunda probatio non videtur valercquia omnia

quas funt relationes entes

oppofica inferunt contradi(5loria:igitur adilla,

crgo, &c. Probatiofecundspartis minoris,in-

ad qu2 non fequunrur contradjdoria.nonfcquii-

non ens,cft contradi6lio,qus eft relamcdia, qua: vidctur non ens tum, quia intcr contradidoria nihil cft medium , talis relatio

tur alia oppofita. Sedad praEmiilas

,

in quibus eft

refpe6bus ad diuerfa,non fcquunrur contradido-' ria, fed cft

duplum ad crgo duplum,& non

ignorantia Elcnchi

:

vt

eft

hoc,& non duplum ad illud duplum igirur nccaliquaoppofitafequuntur ad ;

;

tales prxmiflas.

Ad primum iftorum potcft dici, quod magnitu-

10.

do fumitur acquiuoce:vt

eft fpecics

quantitatis,

&

Secundo modo dicitur magnHm^Aenominarivca magnitudinc, &fic Ariftotelcs ncgat magnitudinem efle quantitatcm. Ad aliud dico,qued funt quantitates perfe vt

cft paflio.

fccundo modo , id

primo per fe,vt

Ad

eft,

pafliones quantitatis

,

non

fpccies.

aliud dico

,

quod

eiuSjCuiuseftrclariuum

nihil dicitur contrarium ;

c^aia. contraria,Sc

•ppoJitA^in mulcis diftinguuntur

:

reUtine

magnum,autem

qutft.^.

Conimbr. ine»p.6.deR.el»t.q.i,.»rt.x.KoA\\g\iCt

hic »rt.t.in h»nc qutJl.DoH.Kauias in cap.de AdnllquiJ, j.i.

MerinetUs in c.y.Categ.q.i.AaetU j.if. Lcg.ftS.6,

QVod non gcnus

ter cns,

vidctur,enti,

& non enti, non cft

vnum commune vniuocum ,

& aliqua:

;

fed ali-

noti entes;

'

P''"

&

tio

:

&

medium

igitur non eft tum quia illa oppofitio poteft cire in non cnte,vt in fubicfto fed accidens quod eft in non cntc, vt in fubicdto, non poteft cllc ens. Dicitur ad hanc fccundam probationcm , qu6d ha:c opeft

aliquid

inter contradidoria

;

;

:

pofitio tantilm eft in cnte

,

dum quod videtur haberi

vt in fubicdo

,

fccun-

ex Commcntatorc 6,

Metaph.cap.vlt,

Contra, rclatiuum xquiparantis squaliter denominat vtrumque cxrremum,in comparationeadaliud, quod manifeftum eft in propofito; quia «quc cft verum dicere , nonens opponitur en~ ti,

ficut ens opponitur non enti;

rio xqualitcr

ergo

talis rela-

powft eftc yi vtroquc cxtrcmo , vc

infubicdo. A
l.

Argument*

^

f""'"

"*'

,

.

QusftioXXV. Ai

-i

prlnclpale

,

enti fatlonis

,

vniuocum, fcd quaedam

nihilcft

entia naturs, vtpatermtoi

non

&

cnti naturar,

relationcs funt

& filiatio

,

,

qux

eiTent

iufmodi igiturrclationcs funt tantijm entia ralionis. Tum , quia omnis relatio requirit duo

plcxis

quardam vero funt en-

;

tum quia

non haquod fun-

relatio

cxtrema;igitur cuius rclationis cxtrcma

duo

nifi

fccundum rationem

non

funt

tantum ens rationis , talis relatio eft idcntitas , fecundum quod dicitur j.Mct.text.non habcnte com. in littera, cap. dc Eodem, vbi dicitur quod intelledtus in illa relatione vtitur vno vt duobus. ,

,

cft

mum Relationis nis

,

igitur generaliffimum Relatio-

:

hoc ipfum quod

eft

,

ad aliud

habet non

fe

:

ad aliquid prius, nec poftcrius,quia rclatiua funt fimul naturi ; non ad ajqualc , quia fic cftent duo generaliflima. Quod etiam generaliffimum fc habet ad aliud.patct cx ipfo nomine;dicitur cnim ab Ariftotele, hic ;. Met. cont. 20. alibi fajpe , mI aliejuid , non potcft concipi ad aii^uid non eife ad aliud , nifi contradidorium dicatur dc contradi<5lorio, Itcm ad principale, cuiuflibet vniusgeneris, funt tantum dus fpecies primae , fed generaliffimi Relationis , non funt tantum dua primx fpecics igirur gcneraliffimum Relationis non eft vnum. Probatio minoris ; quia fi fic fint A , B

& &

&

;

& & B fibi & tuncambo funtrelatiuasquiparantia: igitur & rclatiua

:

aut igitur refertur

A

fibi

,

,

:

omniainferiora,& itarelatiuum fuppofitionis, fupcrpofitionis erunt inalioGencre gcneraliffimo aut A refcrrur ad B , econuerso , & fi hoc;igitur fpecics corum rcferuntur ad inuicem, quia per Ariftotelem in 4. Topicorum,cap. i .& 9. cap. 10. inde. Si genw ad genm , jpecies ad

&

&

:

&

fpeciem

,

&

&

fimiliter in

/e^uitur prepofitum

,

tit ,feejuitur relatiue

cft ris

fecundo , fiad propofitum

ad reUtiue oppofitum antecedenoppofitum confequentis

:

& non

intelligendum , nifi de confcqucntia fuperioad inferius fi autetn A , B refcrantur fibi

&

:

mutuo

;

igitur

pofitionis

,

&

omnia rclatiua funt relatiuafupfupcrpofitionis

;

igitur rclatiua

«quiparantia: erunt in alio Gcnere generaliffimo. Auttcrtio, quod A rcferturad aIiud,&non

&

qu6d

&

lalis rclatio eft

media inter con-

tradi6toria,inteIIigendacft ratione intentionum:

&

tunc cilm concluditur conclufio , fit failacia Accidentis ; quia mcdium fumitur extranec in ,

hoc

fcilicet

quod eft medium

,

ejje

in-

cxcmplo :ens,8c non ens, non rcfcruntur pcr fe ad inuicem,& inter iftaabfolute nihil eft mcdium , fed ifta inquan-

tum

Iftud patet in

contradi£koria,referuntur,&

fic

intcrillacft

contradi(5tiomedia,ficut inter fimilia

cft fimili-

tudo media,& intcr quzcunquc rclatiua cft rclatio mcdia. Ad aliam probationem concedo , quod illa rclatio potcft eflcin nonente , vt in fubicfto, ficuC in cntc:non cns tainen in quantum eft iubie-

&

illius relationis

,

eft

talis rclatio potcft efte

ens rationis

,

& ita ta-

&

Ad fccundam principale , nego fnaiorem , concedo , quod relatio dicitur ens rationis,vcl quia vtrumqucextrcmum,vel alterumeft folum* modo

ens rationis

funt duol,

nem

,vt

eft

;

vel quia extrcma eius

fecundum

nifi

in idcntitatc.

vtriufque rationis

fic

non

Poteft

probari

:

tamen maioC

Non omni

enti

vniuocum , nec ctiam omni cnti naturae cftaliquid vniuocum igitur multomagis , nec aliquid erit vniuocum enti , & nori aliquid

eft

;

enti

,

fi illis

fiue enti naturac

,

&

enti rationis

;

quia

qua: magis videntur conuenire, nihil eft

vniuocum , ncc illis quac minus. Etadhancprobationem ,fecundiim quod eft pro fecunda rationc , dicendum , qu6d confcquentia non valct, nec eft ibi locus ^ maiorij quia non omnia cntia naturae plus conucniunt in aliquo vniuoco nis

,

nifi forte in

,

quim

ens naturae

,&

ens ratio-

Sed quia de oppofitionc

,

qua: eft inter ens>

& non ens eft abiolutc vcrum dicere quod cft cns & non ens quia aliter eftct medium intcr ens,& non ens & quiaeftin non cntc- fimplici,

>

,

;

nullo igitur iftorum

Relationis

ncm

eft

vnum

dicitur de

;

quia fecundiim

omnibus

,

quac

& quia omnes eundem modum denominandi

ratio cft habitudo vnius ad aliud

relationes habent

vnam ratio-

fuis inferioribus ,

1

pluribus diaisdeeisarquiuoce, i-

J"»

K««.

>

,

licet aliquid fit

quatuor dato,erit hoc genus vnum. Ad oppofitum eft Atiftoteles. Dicendum, quod gencraliffimum in generc

'

rationis confideratio-

vtrumque eft ajqui primum cura fuo correlatiuo; quia funt fimul natura igitur erunt quatuor primac fpecics vnius gencris. Aut quarto A refcrtur fibi,& B alij.vcl B fibi, & A alij,& vtroque modo erunt trcs prime fpecies huius generis;quia illud aliud ad quod refertur A,veIB,eftxqucpri-

mum cum fuo corrclatiuo

.

ens rationis.

, vt in fubiedo , idei non videtur ponenda in genere Relationis > cum eni fccundijm fe>diuidatur in decem Gencra generaliffima;quia etiam

;

1

,

ftum

ad B , vt ad C , B rcfertur ad aliud , non ad A, vt ad D, & tunc fequitur quod C, & D non funt priores,nec pofteriores, quam A, & B quia ;

CtntlHft.

&

tio,fciIicet

ter contradiSloria,

iftud ineft

:

-

ficut

prsmiffis

,

decom-

vt

,

de quolibct fubiefto vcrum cft prardicatum affirmari, vcl negari,& non cft mcdiumt dc incomplcxis etiam fic altcrum illorum dicitut dc quolibct, non cft medium ; fcd alia propofi* :

fe haberc

,

5.

fubfunt intentioni contradiftionis

Item, ad principale, AdalKjnidfHnt, fecundilim Ariftotelem hic in littera,quorum cfTe eft ad aliud

omnibus , qua funt ad aliquid per fc primo modo igitur pcr naturam alicuius vniuGci eis illud non cft nifi generalifli-

r

codem modadenominant fub-

ftantiam,funt vnius gcncris.

bet verius circ,quam fubicdum, fupcr datur,& multac relationes fundantur fupcr res rationis , vtrelatio Generis ad Spcciem,&c. hu-

exiftente

Probatur,

tia rationis.

1.

vt accidentia,quia

Ad primum argumentum. Ad minorem dico, ^ 4 quud nulla relatio eft non ens,cum probatur op- Ad»rium$pofitum de contradiftione. Ad primam proba- '*• tionem cum dicitur , quod inter contradidoria non cft medium , intelligendum cft de his , quae

intclledu

y

^57

fubftantiam, vidclicet in comparatione ad aliud;

tcr

tionis,

Xix

&

quod

vninocum cnti naturat , & enti rahoc eft enti,quod eft in rationc, vt fcienvirtuti eft aliquid vniuocum tamcn entf,

eft

:

cx foIa*confidcratione rationis

,

& cnti

vniuocum;quia tunc habcrent oppofitioncm,quia omnia vniuocc contenta fub aliquo codcm.vt fpecics,differunrdifferentii$ naturac, nihil vidctur

contrariis,

& ita non pollimt talia entia

applicari cuilibet cnti naturjr,

quod

cft

rationis

falfam,

idco videtur dicendum ad duas primas ratio* €.

ncs aliter.

Ad primam concedo , qu6d contradiftio intcr ens, 8c mn ens, cft non ens fimpliciter „fed non cf^ ipecies in gcncre Relationis.

AliAfclutu * f^ttntM»

'5

fnmti/mUt.

Ad

Super Pr^Edicamenta

158 vA

Ad fecundam fimiliter concedo maiorem , dicendo ad minorem , quod nulla relatio rationis, gencrc Rclationis,nec identitas,nec

cft (pecies in

relationes fundatae fuper intentiones fecundas:

cct habcat

iftis ,

Contta.

v"*

tjfeeft

liidi i

adaliud fe habere hjec ,

cft

vera notificatio

relatiuorujfecundum Ariftotelem hic in litera ifta ineft contradidorio , quia hoc ipfum quod eft,eft eidem ; quia contradidorium contradidorio :

idcm hoc ipfum quodcft ,

eft

derelatiuis intentionalibus

,

&

eidem idem

,

& fic

& confimilibus

,

vt

gcnus hoc ipfum quod cft, cft fpeciei genus,quod de omnibus oftenditur per hoc,quia in definitionibus eoruni ponendafunt fua correlatiua,vt manifeftcdicit Porphyrius dc Genere &c Specic,cap. de Specic. Quod non oporteret,nifi dcpenderent ad inuicem cirentialiter ; omnia igitur pradida funt vere relatiua:igitur & form2,{ccundum quas dicuntur talia,funt verc reIationes:quod negatum cft. Item , iila in nullo alio genere videntur efle,

I

^

&

inconueniens videgenere Rclationis, turconccdere illa elTc innullo gcnere. Item, Ci contradidio inter ens,& non ens,non fitin gcnereRelationis,quzro de alia contra didione,qua: cft inter alia extrema,vtrum illafit in gencte Relationis fi fic , contradidbio non ineft omnibus vniuocc,quod eftinconucnies,cum contradidionis vniucrfalirer fumptse.aflignetur eadc :

definitio

,

in

Pofteriorum,text.5.fciIicct,C<>«-

i.

tradiElio eft oppojitio fiiCi

,

cuitu non eft mediumjecundttm

autcm contradidio

inter alia extrcma,non fit

illo cap. inferiiis, Gluoties

oHtemfilet oppo-

genus in fpccies imo fequitiu- maius inconueniens , quod oppofitio inconucnicnter ponatur in definitione contradidiionis in primoPoftcrioru, quiaoppoficiofumcies oppofitionis, ficut

pta fccundum

illa

:

fignificatione.fecundum

quam

conuenit concradidioni,aut eftidecontradidioni,aut fuperius e
AcfimtioneyCHiMnoneftmediumftcundMmfi\ fi fuperius, fequituraliud inconuenicnsjquiaoppofitio fecundilm illum

modum accipiendi per fe dc-

j

terminata,ad contradidion em

,

non habet

i

alia inferiora k contradi£bione

,

nifi alias fpecies

oppofitionis

,

fcd

aliae

funt entes

&

non ens tunc aliquid erit ti,& non enti:quod negatum cft.


Sthttitats.

-

:

,

&

fub fe

contradi-

vniuocum cn-

Ad primum

iftorum,poteftdici,quodveranotificatio ReIatiuotu,quam ponit Ariftoteles,nuIli illorum conuenit;quia nuUius eorum eftc cft ad aliud fc habete, aliud cnitn eft difFerentia entis,& dicitur tantum in comparatione ad ^«/,non cnim dicitur aliquidaliud a no ente;nunc pr£di(5fca,vel

corum correlatiua funt non entia,fimplicitcr loqucHdo,& ideo nullius illorum efle eft ad aliud fe habere.nifi forte fecundiim rationem,ficutifta,& faa.

corrclatiua funt entia.Et

{kotij erte eft ad aliud

«d

contradidoriii

fc

fi

arguatur,contradi-

fecunddm rationem,fcrIicct haberciigitur ad aliud fe ha-

recundu^«/i,& fimpliciter.Quod dicitur,qu6d in definitionibus iftorum ponuntur

bercjcft fallacia

fua corfelatiua;dico,qu6d nullum iftorum habet

veram definicioucm exprimeiitcm quid cft res,li-

quodnon

noh :

funt in genere Relationis

eft inconiift-

><'

aliquo Gcncre tamen debeant poni

eflc in fi

cius aflimilantur^ficut forte

maximc ponenda

,

quia plus Specicbu*

;

omnia

intentionalia

&

funt in genere per redudionem, hoc in illo, cuius fpecicbus maxime affimilantur in modo prsdicandi.

Ad tertium concedo , quod oppofitio non fit vniuoca conttadidioni , & contrarietati. Ciim aflumitur k Boetio, ifta

quatuor

'

*

^

'

quod diuifio

eft diuifio

,

oppofitionis in generis in fpccies , hoc

poteft intelligi^fnfw, id eft

gcneralis, quia di-

,

uifum fccundum aliquem modum pr«dicatur de diuidente, & ideo per hoc diftinguitur hjcc diuifio a diuifione totius in partcs. Vcl fic, quod illud fic intelligatur , pro aliquibus diuidentibus, non pro omnibus.quia contrarietas, & oppoficio relaciua funt fpecies oppofitionis.fumptz fecun-

diim vnamfignificationem , fecundiim quam eft genus intermedium in genere Relacionis , licct contradidlio

non

fit

fpecies eius

vt

,

fic

fumicur.

Pcr hoc ad illud delibro Pofteriorum,dico,qu6d definitio contradidionis eft bene afliignata , cju6doppofitiofecundiim illam fignificatioiiem, iecundum quam conucnit contradidioni , non

&

omnino idem

eft

fubiedfcijvcl vt

qui diuidit oppofitioncm in has quatuor fpe-

illa

in genere per rcdudfcionem

ftum eftjquia eft per fe habitudo verc duorura en-

»>';

eorum fimplid-

definitio

generaliflimo, vt Specics

tam

non erit vniuocum contra-

iit

dico,

concedere

coatrarietas eft in gencre Relationis, vt manife-

.tium in

7'

,

inferms

didioni,&c6trarictati:quod videturcontraBoc-

,

nicns

in gcncreRelationiSjita&nulIacontradicfcio :Sc

tiumjigituroppofitio

licct

Ad fecundum

jidaUtjuld/unt ,(}uorHm hocip/um

nifi in

quxratio

ter,non tamen eft definiiio fimplicitcr.

nequc alia confimiles. OHeSims.

rationcm cxprimcntem quid dicJtur

per nomen,vel illud,qu6d intellcdfcus concipitdc

,

illa,

illi,fed

fuperius

:

quam

contradidio, vel

elt

ad hoc, qu6d relatio

his fequitur

qu6d oppoficio

,

,

non

;

auia,

entis.vt

termini,quorumvtrumque opor-

teret elfe ens,

pca

& habet aliud

\idelicet priuatiuam oppofttionem

dicitur de contrarietatc

fitione vniuocc,

in ,

elTet ens.

Ex

vno fenfu fum-

& rclatiua oppo-

& in alio fenfu dicitur

vniuocc dc confradi(Sfcione,& priuatiua oppofitionc.

Ad

tertium dicitur, quod gcneraliffimum Rc-

lationis

non

cft

ad ali^uid , nec aliquid quod eft fed ipfum generaliffimum

in illo genere per fe

;

&

habicudo vnius ad aliud , ita omnia, quae funt in generc Relationis. Ad illam probationem in contrarium , dicitur , qu6d illa definicio non dacur de relacione, fed de rclatiuis. Similiter, hoc nomen adalicjuid, cft

cft

concreciuc didfcum a relatione

tio

,

nifi fic intelligatur,

,

ad ali^uid,

& non id eft

,

rela-

habi-

tudo ad aliquid. Per hoc fimiliter ad quartam rationem principalem, qu6d prima: fpecies relationis non referuntur ad inuicem fibi , nec alij; fed funt principia referendi, ficut

& omnia alia,

quae fuae in genere Relationis.

Contra iftas duas refponfiones , ex his fequiqu6d neutra definitio, quam ponit Ariftoteles, cflet eorum, quas funt in genere Relationis,

-

'

tur,

oiiedio/u

nec etiam aliqua proprietas , quam ipfe affignat, ita omnis determinatio Ariftotelis eflet impertinens ad genus relationis.Confequencia prima patet , inducendo in fingulis proprietatibus} quas ponit Ariftoteles , quarum nuUa conuenit

&

relationibus

Item pofiti

;

;

fed relatiuis.

oppoficum non eft principium fui opigitur forma abfoluta non eft principium ,

fecundum quod

comparatum ad huiufmodi formajigicurnon eft abfoluta in fe, igitur eft ad aliud. Icem, concefTo co , quod dicitur , npn vicatur difficuitas aliquid dicitur

aliud:fed relatio eft

argu

'

^

Qu^ftioXXV. argutnentorum principalium ; quia figcncraliffimum in abftrado fit Rclatio , aliquid fecundum eam dicitur relatiue ad aliud.Probatio huius,tum quiafecundum Qualitatem , fecund^m quod c(l generalifllmumdicitur^iM/; cap. de Qualitate igitur

mum dum

,

,

fccundiim Ariflot.

,

quia Hc notificat qualitatemj

fccundum Relationcm , vt cft gcneraliflidicunmr aliqua rcUtiua; tum quia fccun-

rclationes inferiores in gcnere Relationis,

dicuntur aliqua relatiua

:

omne autcm inhzrens

pcrfeprim6 cuiiibet Spccici vniuocc, inhzrct pcrnaturam generis,& itageneri primo igitur ;

&cundum

generalifllmum dicitur aliquid relati-

Ex hoc arguo aut relatiuum didum fecundura formam generalifnmi,dicitur ad aliquid,fecundum aliam formara , aut eandcm fl eandem, igitur relatiuum acquiparantiat igitur& relatio

uc.

:

:

:

ifla cfl relatio a:quiparanti3s

igitur

:

& omnes infecundum

fcriores rclationcs. Si dicatur ad aliud

&

aliam formam:igitur illi alij correfpondet alia forma, fecundum quam dicitur reiatiuc ad iflud, illa eft

xquc prim^ cum Rclationc, quae cft gcne-

raliflimum

,

quia relatiuura illud

mum cum illo 10.

igitur

i

dux

asquc pri-

cft

,

relationes generalif-

fimx aequc primae. Similiter manet difKcultas quartat quia

fi

primae fpecies fint relationes

fint relationes xquiparantiae

rationis;

quaero an

,

& ita omucs

,

rela-

Aut

tioncs inferiores erunt tales relationes.

A

principium referendi aiiquid didlum fccundum ipfum,ad aliquid denominatum A, B, ita erunt A, B, relationes fuppofitionis, fupereft

&

&

pofitionis

&

A

principium refcrcndi denominatum ab eo , ad aliquid denominatum ab B eft principium refef lia forma , vt A , C , :

aut

cft

&

rendi adaliquid, fecundum

tunc crunt

uerfitas critin

numcro

Ad primum

,

princi-

& econuerso, nulla direlationum, & relati-

quod

ens quod eft natum ea reci-

eft circa

& tgmm funt contraria imme-

diata circa corpus animalis : fed

non circafanita»

ccm, vei a:gritudincm , nec enim fanicas «grirudo eft acgra, vel fana,

,

nequc

Ad aiias racioncs dicitur quod ncquc fecundum gcneraliflimum reiationis aliquid rcfcrtur: ,

nequc fecundum eius primas

mod6 fecundum eius

fpecies

,

&

,

Ad

fe-

,

quid refcrtur. Igiturfecundum gcnus,&c.con» ceditur fecundilm ipfum genus , vt eft in infcrioribus

non

,

Contra

in fc.

in 4. Topic, cap. 4.

fi

iilud

Specics

fccundum

Arift.

ad aiiquid

fit

,

&

Genus erit ad aliquid :igitur fi fpccics fitprincipium refcrendi ad aliquid , & gcnus erit principium rcferendi ad aliquid. Item incumpoflibilia includuntur, quod gencraiiflimum fit rciatio, fiiic habitudo ad aliud & quod informando fub,

fe habcns ad aliud. Item probatio fecunda non foiuitur, quia fccun-

ie<Stum,non faciat fubiectum

dum

Species

omnes

fpcciaiiflimas aiiquid refcr-

fecundum aiiquod vniuocum illa funt gcnera infima intermedia fed fecundum omnia cnr : igirur

;

aiiquid refertnr

illa

cum

eis

,

:

igitur pcr aliquod

quod genus vniuocum

eft

vniuo-

fuperius eis,

& ita fcmpcr afccndendo ad generaiiflimum,tandem oportet

eft

aiiudafuis inferioribus

non vniuocum

&

,

pcr cpnfcquens

iiiis.

Ad fccundam

iftarum rationum dicerctur,

ens,nifi in fuis inferioribus.

poteft concipi ab intellcdu

Contra hoc,faltcm ,

relationcm infor-

generaliflimi Reiationis,nec alicuius fpecierum,

mare fubftantiam , non concipiendo aiiquam

qucd denominatiuc dicitur ab ca. Similiter dc proprictatibus, nec tamcn fcquitur vlterius , quod determinatio Arift. nullo modo fic

feriorem reiationem informare fubftatiam ; quia poteft prius concipi ab intellcftu , non concipiendo poftcrius , ita conccduntur oppofica, fciiicec ipfum informare fubftanriam , & camen non elTe rciaciuum reiarum pcr ipfum , quod eft

conueniens generaliflimo Rclatipnis, quia rcla-

omnia entia, eft debiiiflimum ens , cum duorum , & ita rninime eft cognofcibilis in fe , nofcibiiior autcm cft fccundum quod informat ea , quorum eft habitudo: & ad determinandum dc rclatione , conuenicns

tio intcr fit

fola habitudo

fuit dctcrminare

dc

eorum cognitione, proprietatcs eorum tionis

:

relatiuis

,

quia fi reiatiui fe

fiue

,

efle eft

ad aliud

fe

&

impoflibile.

Ad

ccrtiam igicur rafionem principalem di-

quo ad

nere. Confimiiitcr

habere,

,

, relaciuum didtum a gcner»denominaciu^ dicicur relaciuc , fcd non adaliquid reiatum fecundum aliain formamge"

liflimo

ncre.

Contra hoc,

mam

proprictatibus.

rantix

&

aliam rationem dico,

qu6d comparatio,&

&

non funt oppofita,nifi circa idem , ideo abfolucio circa formam, comparatio circa fubiedium informatum forma , non funt op-

abfolutio,

t

qu6d

relatio

non eft

relacio

,

(ic

principium referen-

fecundumeandcm

for-

&

rela-

igicuc eft reiacio aequiparantia:

,

tiuum aenominatum ab ea relatiuum aequipariora

,

,

& ita omnes relaciones & rclatiua infc,

crunc acquiparancix

,

quod cft inconuc-

nicns.

&

pofita. Aiiter poteft dici

fi

di ad aiiquid reiacum

ad proprietatcs fi rclatiua dicantur ad conuertentiam , relatio cft forma , fecundum quam aiiqua dicuntur ad conucrtenciam , fic de ca;teris

Ad

j ,

cum cx

fecundum habct ad aliud.Confimiliter quo forma

in-

ccndum , quod generaliflimumin gcnere Rela- _^ j cionis,eft principium rcferendi ad aliud,fed non tif»y. ad aiiud relaciuum, («rundum aiiam formam ge-

poflit habcri cognitio rela-

|)roportionaiiter relatio eft

quam hoc fic

pra^fertira

;

fiuc definitione

'*•

quod gencraiifHmum non informat fubftantiam, nifi in fuis inferioribus , quianon informat fui>* ftantiam,nifi inquantum eft ens , noncftautcm

non eft

led eius

'

cundam priuspofitam contra hoc conceditur, quod fccundillm omnes relationes inferiorcs,ali-

conccdi

illadefinitio

'

fed folum-

fpecies inferiores.

dum quod habct eiTe in infcrioribus,quia fic nec

aut

iftorum dici poteft

confequens primum

vcrum

;

pere , ficut/4»«»f,

A eft

;

norum. $»lHtienti.

cns

abiblutum, immcdiata circa

Si dicatur

efie contrairia

conccdcre, quod fccundiim gcneraliflimum aiiquid Fefertur,ncc folummodo fecun-

tres prima: fpecies

,

abfoiuta, nec comparata.

& comparatum

eandem formam ,.&

pium referendi adaliquid didum ab alia forma, & B fimiliter , & tunc crunt quatuor prim^: fpecies , & rniuerfalitcr cum omni rclationi correfpondeat correlatiuum

159

forma comparata , nec abfolura , quia enim eft forms^, fecundum quamaliquid diciturcompa> ratum alteri ; ide6 nec eft nata dici abfoluca , nec comparata ; ficucnec abfolutio fibioppofita cft

Ad

dicendum, qu6d lelaciuum aequipa, quia propric fumptum, aliquid rclatum ad aliud» leCuudum eandem iftud

ranciae eft cft

zquiuocum

formam

»„'j^

«

Super Pr^dicamenta

i6o fonnam

fpccie

,

aquaimponitur vnum nomen,

quod de vtroque extrcmo relationis talisdicitur,

squipfirantiae

relatiuum

;

ali'

quid, definitio afignata efi,aut nimis difficile,mt impojitbile efi joluere : quoniam

fubftantin eorum qu/t funt ad aUquid dicitur. Si fiutem non fufficienter,

jtulla,

fed funt ad aliquid quibtu hoc ipfum eft quodammodo fe habere effe ad altquid ,

,

enim relatiuum relatiui primo rnodo fumpta efl:

dicitur

fed relatio

,

eorum qud funt dd

ergo fufficienter

1$"/

&

tcjuale , & huiufmodi. cuiufmodi funt Jimile , Tranfumptiuc dicitur rclatiuum ajquiparantiae omnc illud , quod eodem nominc dcnominat vtrunqueextrcmum , licct illud nomen non imponatur ab vna forma fpccie , & hoc fecundo modo , concedo Relationem,qux eft generahlfiinum.efllc rclationem squiparar ti£E,& rclatiuum

fortaffe aliquid centra ifia diceretur,(Jrc,

Capeoci.

ipccics huiufmodi generis,

Contra, quocunquc

modo generaliffimum

relatio xquiparantia:, fcquitur relationes

modo

jnferiores elte illo

conueniens

modi

cum

,

tales

paternitas

,

,

quod videtur in-

fihatio

relationes fuperpofitionis,'-,

&

&

,

*An fecmda,

huiuf-

,

nienter data,

qufa

omnis

rclatiu inferior eft acquiparantiac

id eft,

,

Albertus Magn./iif cap.i. Ruuius f.4.»» c»p.dt Ad »liqulJ. Conimb. inexpUn, huitucap.(^deindeq.i.art.^ 'Rodri-

gucs in hanc quAft. DeHoris art. 9. Curfus Carincl. q. i. de relat. Aucifa qutfl. 19 Log. feli. 3. Mcrincrus in cap, de Adaliquid, dijp,i.q.^.&. communitcr Logici hie.

principium refcrendi ad aliquid didum fecuneandem formam generc, vbi ctiam vtrum-

(slum

que extremum eodem nomine gencris nominatur, HcctnonquaeHbet fitptincipium rcfercndi

ad ah'quid fecundumeandem formam fpecicmcc vbi vtrunque nominatur nomine fpeciei.Dicitur ejiim pater

fecundum formam

fui generis rela-

tiuum relatiui , etfi non dicatur fccundum propriam formam patris , quia fecundum propriam

formam '4'

patris dicitur pater.

Ad

:

non conuenit

igitur

&

parantia?, nifi

dhim

fumendo fecundo modo

,

ficut di-

eft prius.

Et

fortc quxratur diuifio huius generis,

fi

quod cft B,quomodo eius primac fpecies fc habcr. Potcft concedi, quod rcferantur mutuo inter fe, vt

vnum

i\

& & vlterius poteft concedi,qu6d fpecies eo-

a(5liuam,

u.im

rum

:

relatiuum fecundum potcntiam rcliquitm fecundum potentiam paffifit

referantur inter

fe,

vt pater,& calefadiuum,

quac funt fpccies primi gencris ad filium,& cale--

faftibil6,qu2 funt fpccies fecundi,& proportio-

diccndum de relationibus corrc-

nabiliter eft

fpondentibus.

Ex his

,

qualiter rclationes relatio-

„js fe habeant ad genus Relationis:& iuxta hoc,

qnia

fi eilet relationis eire ad aliud fe habere,hoc pcraliamrelationem illius; igitur alterius efte ertet ad aliud fe habere pari ratione , & fic in infinituni, qiwrum femper pofterior eilctrelatio ,

Item,

quod

fe

cft

aut

eft

formae relationis in

5

ftotelcm 6. Metaph. text.4.& indc;nullius igitur cft notificatio illa, quod cft inconueniens.

Item , generaliffimum eft praedicabile de quahoc non poteft eile,nifi fecun-

dum quod

illa autem fecundum quod fi-

fignificatur in fingulari

notificatio datur de aliquo

gnificatur in plurali

igitur

;

,

:

non de ipfo gcnera-

liffimo.

Item haec notificatio non videtur conuenire omnibus quac funt in generc Relationis , multa enim dicuntur ad aliud , quorum eilc ellentialc non eft ad aliud fe habere eflentialitcr. Ad oppo-

•jn

hoc libro

nem

,

;

in quas diuiditur inferius

& quomodo

fecundum Relatio-

vt eft generaliffimum , aliquid refertur j

&

ad quae refcratur , quod ab eodcm denominatiuc dicitur;

&quomodo

Arift.

conucnicns , quae

acquiuoce dicimtur aliqua relatiua squiparantiae; qualitcrdeterminatio

&

fit

iblac rclationes fint in

eft

de rclatiuis

hoc genere, vt

,

cum

fpccies

;

&

quomodo huius Gencris funt t.intum duae primae S^ccies, &e, quae patent infpicicnti.

/

eft Ariftotelcs.

Dicitur ad quafftioncm

,

quod

duplicia funt

l.

qux^dam fccundum <^ & alia fecun- Anfirrel». dum dict. Prima notificatio Ariftotelis datur de "'«"'» '^"/'''* ' relatiuis fecundum dici , fcilicet , AdaliqHid di- v "v r*"' relatiua,

,

cuntur ciuxcunejue hoc tpjum

,

^

libet fui fpecie;fed

cuntur, vel quoModoltbet aliter ad aliud.

quatuor

^

,

habet ad

illa

S<**"**'

inconueniens.

illa definitio

quomodo entia rationis funt in genere & quomodo ijlud fit intelligendum , inter conrradiftaria non cile medium,& quomodo oppofitio fe ,

r,

Argumentm

cllet

fitum

patcnt tot

'

generaliffimorelationis. Probatio antecedcntis; froparte nt-

quod pcr aigumentum prascedcns cft improbatum ; aut fubicdi in fe,quod cft falfum etiatii, quia cius clle non cll ad aliud fe haberc , quia ipfum fecundum fe eft rcs alterius gencris,& ablolutium aut fubicd:i informati tali forma , & tunc eft cntis per accidcns , quod cft inconucnicns,quia cius non eft definitio, fecundiim Ari-

latiuum fupcrpofitionis,5c fuppofitionis, dicitur fupcrpofitionis:fed ad relatiuum fuppofitionis jion fcquitur ex hoc, ipfum cftc rclatiuum xcjui-

•

quia illanulli in gcncrc

fecundum eandem formam:puta, fit A, hoc quod cft relatio ^equiparantiac B, hoc quod eft relatio tuperpofitionis, & fuppofitio» nis 8>c relatiuum dcnominatum a B,quod eft rc;

^'

;

relatioius conuenit

pripris

;

' f ^ptlogrn

QVod non videtur

tfuartam rationem principalem concedo, quod tam A, quam B eft principium referendi ad aliquid di(5tum

*

notlficatio relattHorum >

quam ponit Arinoteles,fit conue-

fuppofitio-

nullomodo fint relationes acquiparantix; non denominant vtrunquc cxtremum aliquo codcm nomine. Ad hoc dici poteft , quod pis

Qjr^STio XXVI.

fit

omnes

notificatio

,

,

e^uodjunt

quam magis approbat

,

,

aitorum at- j^„

Secunda

fcilicet

,

Ad

aliquidjiim , quorum hoc ipjum ejfeejlad aUudfe ha-

iecundom ejje, Contra hanc diftindioncm , aut diuifio datur

bere,A.Ataz dc relatiuis

per oppofita, aut non igitur relatiua

;

fi

fecundum

non , non valet fi fic, non funt rclatiua ;

dici,

fccundum 1!;^. igiturnon funrrelatiua, igitur remale diuiduntur in illa. Similiter fi fint oppofita , fcquitur quod rclatiua fecundum ejfi non funt rclatiua fccundum<^
prxci

jijj^

QuJEftio recundum di&itaillanon rclatiua, quim nigtum diflumal-

prxcifionCf (eqaitur,qu6(i rclatiua ci

t

Alnt tantutn

Tciius efTcnt

bum

rccundum

album. Item

c(l

(lonis conucrtitur

<^iVi ,

alterum

,

cum

mcmbrum diui-

diuifotidem enim

c(l

ho-

mo abfolute, & homo rccundumcire. fubftantiis

,

tum quia

;

modo funt ad

quae nullo

cundum

Arii^otelcm

uenicnti;

tum quia fccundum

competit

aliquid, fe-

qui hochabet proincon-

,

citurrelatiuc zd di/ciplinatktn

ratione albedo ad album

dc

,

fubiedum

accidentia ad

illa

i\\zir\t dtfciplin*

di-

quiaeius: &pari

»

pari ratione

omnia

quia eorum dicuntur;

,

, & mitiiit , Notandum , qn6d illa: non infunt per fc rclationibus, ncque fortc rclatiuis, fcd tantammodo rationc eorum , in quibus per fe fundatur rclatio, vnde quae fundatur in formis fufcipientibus ma-

& minus.vcl conrrarictatcm

magis,

& minus, & contrarium

d6m aliqua,quz

fufcipiunt

illa

,

duz

,

,

,

dicuntur a relationibus

,

qusdam

funt relatiua

fecundum dici vt qux funt in aliis Generibus,& /ecundum aliquam habitudinem dicuntur ad alia; illa tamcn , fimpliciter loquendo,non funt ;

HtUtiM» relatiua. Sed verc relatiuorum qua:dam dicuntuc ^uid»m di- rccundum fuam propriam formam ad aliud vc , funtitr »d quae funt primo, propric relatiua ; alia funt veMliud

&

ficun'

miniis;

fimilitu-

illa

tate, decontrarictate propric didla.

partcm

;

fecun-

dofundatur:& hoc,loqucndodeprima proprie-

niotus in gencrc Relationis

quod rclatiuanullomodo I. Conclupo. diuiduntur in relatiua fecundum effe , & relatiua fecundum dici quia fumcndo mcmbra przcise, rclatiuum fccundum dici non cfl magis relatiEntU mHm uum , quam homo mortuus efl homo. Fortc tartlMtlu» ftmcn entia (ic diuiduntur, qu6d quzdam funt retMndum dici, latiua fecundum ejfi vt iila quae denominatiuc ttli» ficun,

eft

magis,&

in quibus

concludi cfTc in gencrc Rclationis. igitur

recipit

& albedo,

,

funt in quarta SpccicQualita-

tis,non fufcipit contrarium.ncc

quia nec

Tum quia

{i

pct fc inefTent rclationibus, poffct cfTc

quifitio partis poft

gencrc rclationis,

quia poflet efTcacalicuius

formzin

& talis acquifitio eft motus,fc-

cundijmCommetariosfuper tertioPhyficorum, texc. com. o. fed Confequens eft inconueniens, fcilicct motunn efTc pec fcin gencre Rclationis, i

quiacftcotraAriftotelcmin j. Phyficorii:tii quia in forma relationis elfet fufciperc magi$,& minus , relatiuum didum fecundum magis , pcr fe refcrretur ad duo , fcilicet ad aliquid didum fecundum minus , fecundum eandcm forniam , przter hoc , ad illud ad quod tale rclatiuum ab-

fi

&

foIutcdicitur.Vcrbi gratia,fimilius diccrctur pcr fe,ad mitinifimle,

fuum pofitiuum

& prztcr hoc,ad illud.ad

rcfertur

,

fciliccty*w«/r

;

quod

fcd con-

ttitm pTOprtX

rc relatiua

,

& non dicuutur fccundum propriam

ftrmM,

formam ad

alia: vt funt relatiua fccundiinigc-

fequens videtur inconuenicns, quia coritra Atiftotelcm j. Mctaph.tcx.com. iz.qui habct pro in-

fe rclatiua,red non primo: fecundumformam fui genc-

conucnienti,qu6d ide bis cefccatur,id cft,ad duo. Propter hoc videtur dicenduni,qu6d illz pro-

^ut.-

d»m ftcundU

nus.llla

foTm»m fui

& dicuntur ad

gtnirit.

ris

:

cnim funt per alia

vt Cifciemiafn per fe rclatiuum

cft illud

quod

cfl cius fpecies

fignificationem

non

etlc

impoQibire

fecundum illam

relatiuum, quia tunc

& fpecies non effent in eodemgenerc:fed

genus,

non

,

,

,

primo rclatiuum , quia non fccundum illud ,quod fuf)eraddit fuo generi & ideodicitur ad corrclatiuum generis , fecundijm ipfum cfl

:

genus.

Dicendum-igitur

X. Conclufio.

,

quod fecunda

notificatio

Arif^otelis efl coliucniens derclatiuis;quiain-

inquantum funt

dicat rationem eorum,

Ai

I*

princ.

Ad primum quod de

illa

igitur

notificatio

relatiuis di£bis

illa definiat,

au6loritas Ariftotelis in contrarium

dicendum cft.conccdendo, non daturde rclatione,fed

,

Videnlur nutem ad ali^uidjimul ejfe nafU' ra,S>lc.

denominatiue ab eajquare aute

fubicdi abfolutc.ncque totiusaggrcgati.fcdfocmq,vt informat fubiedu,eo modo quo fignilica-

pernomen concretum diduiTiageneraliflirelationis ita quod ly , t/;,non dicatpartem :

Cap. eotlcm.

QjfJESTlO

& non relationes,& eocum proprie-

tionis abfolutCjVt fignificatur in abftra£bo:neque

mo

,

minare de relatiuis antc illam partcm,vbi incipit improbare primam notificationem relatiuorum, fed ad minus nullum relatiuum dicitur proprie contrarium ci cuius eftrelatiuum, iicct accidat aliquid idem vni efle relatiuum,&aIijcontrarium, \tfiieittia comtzvmtit ignorattti* , Sc ad illam non rcfcrcur, fcd idfcibile.

didium eft in przcedenti quaeftionc. Ad aliam dico,qu6d illa notificatio non eft rcla-

tur

&m»gu,^

quia.nihil minus ,»crividetur fccundiim propriam opinioncm detcr- dit relMiuu.

tates ponat,

Ad,

Sufclpir*

eentr»rium, prietates pcr accidcns infunt rclatiuis,nec obftat

rclatiua:

vtpatebit refpondendo ad rationes.

4-

Sott.

rccipiunt hacc;

quia in quafundatur: fimilitudoautem quz

illz

Dicendum

,

fecundum albedinem

ficut fimilitudo

exilla igitur notificationenullumeorumpotcft

3-

dumijft.

i6i

reciptre cotttrariaticfufciperemMgu

gis,

Itcm,illanotificatio,qusponiturrelatiuorura

fecundum dici , nuUa c(l

XXVII.

XXVII.

Vtrum Kelatluajintjimulnatura. Boetius, Simplicius,Porphyrias , Ammonius>n CommentMTto huiut e»p.A.Dtoa.findteii cum DoA. frf.Vcrfotius tTMcl.i.tn Log.Petri Hijp.di RtUt.propr.Conimbi.in

mtnt»r. tixttn huius ca p.dt

Com-

Ad 4tli^MiJ. V^odtigtiez

hie

h»nc ^««yf.Mciincrus d^ut.i.de Relat. judji.^. Aucifa ft*fi. $feS.%.

art.i.in

I

quod^gnificatur.fcdmodum. Ad tcrtiam,didlum cftprius, quare relatiua zquiparantis dcfiniantur in plurali conuenientius.quam in fingulari cum huiufmodi fic illud,

cap.dcSpccie, Gcnus refertur ad Spccicm,

ArgumtmtH

& e conucrfo;fed hzc non funt fimul natura;quia

propartt iM-

quod

illud eft prius natura,^

cius,

Adi.

;

hic defihicur

,

ficut patet

ex pixcedenti

quxftiotne,

Ad^.

QV6d non videtuti quia lecundum Porphyr. huiufmodi cft gcnus;l)uia genus tenct confequentia , non h

fiftendi confequentia:

Ad quartam dicendum,qu&d

conaegcnercRe-

illaratio

nitomnibusefrentiaIiter,quz funt in

denominatiuc didaa rclationibus Ci autem fint qux dicantur ad aliud, & non habenc hanc cationem, non funt rclatiua, nifi fccun-

lationis.vt

^ fpccie ad

&

conuerfo : igitur,&c. Confimiliterpoteft argui fer^ in omnibus in-

:

tcntionibus relatiuis ad inuicem,vt dc prima fub-

ftantia,& fccundadc vniuerfali,&particulari.

dtim quid.

Item fecundum Porphyrium cap.de Differcn-

Dcprima proprietate,& fecunda, quzfunc Scoti eper.

quo non conuertitur lub-

Tom.

I.

tia

,

Socratti fentK difficrt a/iputr»

>

Ccd differcntia

L

cft

g»iitta.

Super Pr^dicamenta

162

&

.«l^ *ft quaedam rclatio. igitut Socrates fcncx, Socrates pucr, refcruntut ad inuicem : fed harc non (uni fimulnatura. Itapotcft argui de omnibus

quz non

funt eadem , fcd ordinaia ad inuiccm, quoad iftas tehtioncs,differemU, & diuerfitM. ltcm,fcibile,S>cfi:itntU refcruntur ad inuicem,&

non funt

fimul natura, quia deftrudo fcibili , dc-

& non c conuerfo.

ftruitnr fcicntia,

fenfit,Scfinfibili, vt

Similitcr de

arguit Ariftotelcs hic in litcra;

vcl caufa

,

mum,deftrufto

:

fenfibili

,

ctfi fit

igitur a ,

deftruitur fenfus

,

fed

c conucrfo, quia fenfus deftruitur, deftrudbo

animali, fcd deftrudo animah',

poflimt enim

non oportet

fen-

manere adhuc,

(ibile deftrui

:

cx quibus

animal , quia funt naturaliter prio-

eft

illa

ra animali. Iftomodocontingic

argueredeom-

nibus rclatiuis fecundum tertium modum , qui ponitur in j. Mctaph.contcxt. zo, fcilicet quae xcferutur,vt menfura,S)C menfiirabile,8c c conuerfo. Item, pater dicitut rclatiuc ad fih'um, 8c patec

nullam mutation.cm fieri cirea idem fubie,

noii eftein fubie^o

go

,

nifi

fubiedlum mutetur:

cr-

impoffibile cft paternitatcm prius cxiftentem

jn ifto,poftca non efte in ifto,propter iftam folara

defttudtionem fihj;igituc dcftrufto filio,mancbit iftc pater, ficut prius. Tum quia pater dicitur eo, quod genuit impoffibilc autem eft eum, qui gc:

nuit,

non genuifte;quia omnis

'de prasterito

eft necefta;ia

:

propofitio vera

igitur impoffibile

eum, qui aliquando eft pater , poftea non cfte patrem. neceflario igitur patcr manct etiam dc-

)eft

ftrutftofilio.

Item prius, inquantum prius, refcrturad poinquantum pofterius, &caufa inquanlum caufa rcfertur ad caufatumjfed prius in-

fterius,

quantum riori

,

omnia

ptius

,

non eft fimul natura cum poftcigitur nequc , cum caufato

neque caufa

:

relatiua funt fimul natura.

fecundum genus,funt per fc reeorum per fe intelledu funt eorurn gcnera,fccundHra quae referuntur, & non habent Itera, rclatiua

latiua;quia, in

alia corrclatiua,qua corrclatiua gcncris

; fed correlatiuu gencris cft fimul natara cii gencre , quod eft prius naturalirer fpecic:igitur,& illud corrcla-

tiuum

]Relaliu»qut

Ad rationes cem ,

&

,

inccntio

,

fed

,

cft

prius natnraliter fpccic, igitur,

&c.

cidcm rationc,& cconuerfo,illud priusifto,cum mutu6 dcpendcat, & ica idcm,refpc£lu eiufdcra, cflct prius,& poftcrius , quod eft inconucnicns. Ad quxftioncm diccndura, qu6d illa relatiua, qnai mutu6 pcr fc rcfcruntur,ita qu6d vnius efle

&

fit ad aliud fc haberc , c conuerfo , funt firaul natura, proptcr rationcm Ariftotclis, quia pofito vno ponitur rcliquura, e conuerfo ; dcftru-

&

&o vno deftrajtur reliquum

&

,

& c conuerfo.

Si

^'^ i-ftinct

:

prius eft eo,

inquantum cxiftit,

cui attribuitur intentio fpeciei

:

& inter illa,qux

fubfunt , cft confcqucntia non mutua , fed inter intentiones cft confequentia mutua;de illis pnim (equituiyfigenfu efi,Species eJi,Sc e conuerfo.Subieda autem harum intcntionum funt relatiua per accidens

:

huiufraodi rclatiua

non oportet fimul

effe natura.

Ad

fecundam. Socratcs puer ,

& Socrates fc-

^d

1,,

quia in telatiuis eft ali-

quid nominatum eodem nominc vnde haic per fe extrcma (uni, differens , differens , & illa func :

&

fimul natura.

Cum

enim Socrates

diffcrens k Socrate fcne diftierens

;

cft

pucr

,

eft

& Socrate eft fcncx, eft

Socrate pucro

\.

;

quia vtrunque

eft fi-

no vtrunque fit fimul. Ad tertiam,illa ratio verum concludit dcrela- Ai j, tiuis, quae non dependent ad fe rautuo. Ad quartam dico ,qu6d lic^t fola fubftantia Ai\, patris poffit mancre dcftrufto filio tamcn patec non poteft manere. Cum probatur oppofitum, Ad primam probationcm dico , quod pater non refcrtur ad hunc filium , nifi per accidens ad filium autem perfe;& idc6 deftru^lo hdc filio, dummod6 maneat alius fiIius,poteft & pater manere; quia non oportct relatiuum efle fimul naraul diftierens ab alio

,

licct

:

:

tura

cum

Ad eft

fno correlatiuo per accidens. aliam probatioricm dico , quod poffibilc

formam rcalem

inefle fubiedlo, vel

non

inefle

mutatione fubie£ki in fe,quia quod ineft fubiedo tantum in coraparationcad aliud,poteft illi non inefle, tantum altero tranfmutato. Ad tertiara probationem , fi conccdatur aliquando patrem non poflc non efle patrera , concedendum eft aliquando filium non pofle non efle filiura ; quia ficut de co , qui genuit, femper fine

eft

verum

dicerc, quodgcnuit

itadeeoquod

:

fcmper verum eft dicere , qu6d geniper conferus eft, licet non fempcr exiftat: pater. quens fcmper manet filius,ficut Scd fi dicatur,patreexiftente,& nullo exiften-

gcnitus

Ad oppofitum eft Ariftotcles, Item , omnia rclatiua dicunturadconuertcntiam.per ipfum in tertia proprietate,id cft,fccundura mutu^m dependcntiam; igitur neutrum cft prius altero;quia qua ratione hoc cflet prius illo,

in-

fcd quod fubeft innon inquantum ci attribuitur

funt fimul natura

tentioni generis illa

primam dicendum , quod

ad

extremum

dum paternitatis. Sed impoffibilc vidctur formam talem prius exiftentem in fubicdo poftca

fimul nntu-

non ad fcientiam,

cundum

xquiparanriar, vtrunque per fc

manere , ad quem

jut,

dicitur ad fcibilc,fed fcibile

&o ifto fiho, le eft

J)eSeru.

Scicntia

;

poteft alius filius

atciiles

quas

& mcnfurabile,adinuicem.

feruntur, vtmenfura

cnim per fe

,

nex, funt rclatiua pcr accidens

poteftpaterdicijtum quia deftrudo fiIio,poffibi-

4'

na-

non fccundura fuas forraas dicuntur adinuicera , & non mutuo dependent , quorura vnum fecundum fuam propriam formam dependent ad aliud , & reliquum c conucrfo , fccundum fuani formam non dependcnt ad ipfum, cuiufmodi funt qus retura. Pcr accidcns relatiua funt

manere deftrudio filio ; igitur non func {imal natura. ProBatio minoris,tum quiadeftrupoteft.

Ctnclufi*

pcr fe Relatlus ptr

tentiones Generis,& Specici,rcferuntur ad inui-

non

fnfarte af-

non

finc firaul

in anima , vc primo ad vlti-

fenfibili, deftruitur

corporCjVt in fubicdio

in principio

ffmMtu».

vcl

,

qu6d

nifi quia fcientia ad ipfura, feAriftotelemj. Mctaph. cap, deAdaliquid.text.com.io.

eft Jn

5-

relatiua rautu6,non oportet

corpus animalis, licet non cmrftti , vt genus in genere Subftant\z, vel vt in gcnerc Quantitatis; quia dcftrudo corporc animalis, dcftruitur fcnfus ; quia fcnfus

quia dcftruilo

Jtr£umenta

taracn fint rclatiua pcr accidens

eft,

&

&

rc qui eftfilius,

verum

& filius non eft

;

dillm adiacens

,

eft dicerc,

quod patcr

cft,

quia «j^ quando prasdicat fecunpraedicat efle exiftere , fecundijm

Boetium.Igitur non funt fimulnatura. Dici poteft , quod relatiua func fimul naturafecundura illud clle quod eft eis proprium inquantum func relatiua ; fed illud non cft eflc exiftcre , quia hoc ,

accidit eis

inquantum refcruntur

relatiuum potcft

fic cfle,

non

,

& ideo vnum

cxiftente alio

:

de ha:c confequentia non tenet,Paier eft,hoc exiftit

:

igiturfilitu eft, fciliccc exiftit

:

vncft,

licet reneat

fumcndo

XXVIII.

Qu^ftio fumeado ejfe,

vt

proprium patris, inquantum

eft

refcrtur,& confimilccfTe eft

& ita intclligcnda

filij ,

confcqucntia Ariftotelis, qui probat relatiua

fimul elTcnaturi.

Ad quintam

r.

Ai

j.

dico,

qu6d ifta; intention«,^ri;#/,

fccundi libri Topicor.cont.t^Sf j.etgo fi in definitione vnius oppofiti ,ponereturalterum ,duo oppofita prxdicarcntuc de eodem ,quodeftinconueniens. Minor patet in illo cap. ^ltMies nutemfolet opponi, in Poftprxdicam. vbi Ariftotclcs

& pofienM,8c c*uptyS>c effieStm, rcfcruntur ad inui-

fcnumerat

cem,&

oppofitionem &exemplificat , vt duplum,dimidium, dans infelIigi,qu6dhoc fequiturin omnibus relaciuis. Si dicatur,maiorem cfle veram tan-

funt fimul natura^fed

Contra hoc,quod

quantnm

eft

no

fimul

res

qu^

igitur prius,

; (i

prius, refertur ad pofterius

tum pofterius

,

Tubfiftiit.

cum pofteriore,in-

poftcrius , eft poftcrius

inquantum

8c ita eftct fimul

inquan^

,

cum poftcriori,

inquantum prius , circt pofterius fed hoc eft inconuenicns , loquendo de intentionibus, quia praedicatur oppofiium de oppofito. Ad hoc potcftdici ,qu6d maior propofitio eft vcra fumendo/tmul codem modo,quorumuntur/>n'M,& fofierim; fic non eft in propofito , q\3iipriitt,8ipoprius

,

j

fumunturproipfisintentionibus, &cfimul fumitur pro fimultate naturx. Vcl alitcr,qu5d

fieriutt

fumuntur fccundum rcm ,fimul autem, fecundum rationcm.Sed tunc vidctur fc?|ui,qu6d relatio prioris

& pofterioris

fit

tantuhi

ecundum rationcm , fi extrema fint tantum fecundum rationem. Ad fcxtam diccndum , qu6d illa ratio concludit vcrum dc corrclatiuis gcncrum ad qux di-

vnam

fpecierVi oppofitionis,

rclatiuam

:

tum

in aliis oppofitis ^ relatiuis

contrit,contra-

:

ria,& contradidoriafunt relatiue oppofita qoia contrariu dicitur contrario contrarium : igitur fi ;

vnumcontrarium no

dcfiniatur pcraltcrum.non

omne relatiuii definietur per fuum correlatiuum. Item

omnu differentiafecundumjpeciem efi confccundum Ariftotelcm in 10. Mctaph.

,

trarietoi

,

com.

text.

&

I}.

14. fedrelatiueoppofitadifFc-

cuncfpecie;igicurfuncconcraria:fi vnaficvera de

concrariis,& de relaciue oppofitis erit vera.

Item, idem fignificac

pri$u, Sc fofierius

Aif>

i6j

nomcn,&

dcfinitio

,

pex

Ariftotelemin^.Mecaph. ccxt.iS. fednomcnrclatiui,non f^gnificac fuum correlaiiuum; quiji tunc cftcc nugatio exprimendo vnum cumalio. igitur nec in definitionedebet poni reliquum.

cuntur aliquaalia relatiuc fecundum gcnus , in-* cer illa cnim non eft dependcntia mutuaper lc.

Itcm,aliqua cft bona dcfinitio relaiiui,vbi non ponitur fuum correlatiuum,vt hxc,Species efi,<jua prtdicatur de plurihiu differentihtu numero,8cc. vbi non ponit genus , ad quod dicitur fpccics relati-

Ex hk ergo

ri

,

non femper oportetrelatiuum dcfinifuum correlatiuum. Irem, omnes rationes fafbac ad^praecedentem quacftioncm, quz probant vnum rclaiiuum pollc efle fine altero, probant vnum non ciredcfinienuc: igitur

manifejium

eft

quodfi quis /ili-

,

quid eorum, quxfuntad aliquid, diffimt} fciet,(^ illud ad quoddicitur diffnitefciturus eft

quoniam eorum

:

ejfe, cj^ua

funt

sd aliquidi&cc. Cap. codcm.

Qv^sTio Vtrum

per

dum per alterum

XXVIII. fmm

Item Ariftotelcs hic efl

vnum

loei,

Alber-

uum

Anton. Andreas, Tarcar. di

to altcro:igitur

Rei/it. diffieult. 1

.

Conimbr.

&

S.tUt.e*p.-j .Xnciii dt

videtur; quia

omnc poncndnm

vel diffcrentia, refpcftu dcfiniti latiui definiti

,

:

fed refpc^flu re-

nullo.iftorum modorura fe habec

fuum correlatinum crgo,&c. Minor patct, quo^ ad duo prima membra , pcr argumentum ad op;

pofitum,ad prxccdcntera qua:ftioi)cm.

Item,omnis nici

:

fed

terius

aliud tur,

;

vnum

rclatiuum non

quia rclatiui

autem

eftc cft

cft

de cffentia

ad aliud

fe

al-

habere;

dicit diuerfitatem eflcntialcm

:

igi-

&c.

ad aliud

:

contradi^orij,

non debet poni aIterum:ergo nec

in aliis oppofitis.Conlcqucntia patct,quia ad cu-

dcfinitionem non pertinec confcquens , nec antecedens; tum quia quaslibct pars definirionis

quo &:definitum

pra:-

dicatur, pcr Ariftotcletn in confidcrationc tertia Scoti oper. Tom.

f.

nifi

co-

fcd quodlibet

vnum

rclati-

vnum

neccilari6 eft

poncnduni

(e

efTentiale relati-

habcrc definitio autcm indicac

3Ctnclufti.

:

dchabere ad aliud , quod non potcft,nifi in ca ponatur cofrelatiuum ipfius definiti ; igitur , &c. Iftud autcm verum eft, non cantum de relatiuis niutu6 dependentibus,fcd de quibtifcunque,quaE cflentialiter depcndcnt ad betindicarc

fuum

efte fe

ponenda funt in eorum defininon muru6 fc definiunc nifi qu« mutu6 adinuiccm per fedcpendcnc,quod non eft veilla alia

tionc, fcd

rum de tertio

,

relatiuis

peraccidens, nequc.de relatiuis menfurabilc, vc menfura,

&

modo relatis,

fccundijmgcnus. Ad primam. rationcm , maior eft vera Je dcfi» 4. nitione,quaB dacur tantiimod6 per efrentialia,cu- Ai I. frint. iufmodi eft definitio fubftantix^vel ad minus abfoluti , non refpeftiui. Quia cnim refpcdiua cf* fentialiter mutu6 dependent,ide6 mutu6 fe definiunc

relatiuis

licec

,

neutrum

fit

pcius altero.

Ad fecundam, nuuor eft vera tantum

iiis

potcftpraidicari dceo, de

,

prt fartl nffirm»tiua.

effe cflentialc definiti;igicur definitio relatiui

nequedc

Item, in definitionc vnius oppofiti, non dcbet poni alterum : relatiua funt oppofita ; ergo, &c. Probatio maioris tum quia ad omniaoppofita fcquuntur contradiftoria,&: in dcfinition? vniu5

;

Hoc potcft concedi, kjuia efte

alia,qu6d

definitio iodicat eflcntiam defi-

impofTibile

in definitione altcrius.

ReUti$ne qutft.vitima,

v^in definitione,eft prius, & notius,& genus,

,

quod

1. Ar^umiitt»

cognofci per fuam definirionem,nifi cogni-

ui, eft

/"^ V6d non

dicit

definitioncm; igiturimpoffibilecft

tus cap.9. Porphyr. cmp.dt Spteit.DoCtot t.d.^o.qut/l.i. ia exptfit. ttxtiu hie, pcftem qutfl. j. Curfus Carmcl. jMf/I. vltim» dt Re/«t.Rodriguez hie »rt. 5 .Meihierus de

gttM.

illud,

incomplexum cognofcitur , cum cognofcatur per fuam

definitc

Aciftoteles ^.T«^.r<(^.i..Auerroes intxpof.huitu

prtpmrtt ni-

cnim definiturper

relatiuum definitc cognofci

gnofcatur alterum

correlatiuum.

1.

nihil

ideo necefii eff in vtrorttmijue ratienihtu vtrififue vti.

in definitione 'Xfnins relatitti ne-

ceffariumjit ponere

ArgHwent*

:

quoporeft cfre. Ad oppofiium Porphyrius in c. dc Specie, drcit,qu6d gcnus dicitur ad fpccicm,& e conuerfo: fine

nitione di

non

,

quz

datur fincaddicamentp

eft dcfinicio rclatiui,

cidencis

;

,

de defi- Aix, cuiufmo-

ncqufc alicuius ac-

tamcn in dcfinitipDibus aliquorum

L

z

acci

.

Super PrsEdicamenta

i64

accidentium, tantim addftur fiibiedium , prater dcfiniti; in definitionibus rclatiuoruin

cflemiam

fubiedura, &f otrelatiuum & hoc quia relaciuum ad plura dependet, quamaliud accidcns,

cft

;

quod dicitur abfolute.

^d tertiam

& conirariis

,

poteft ncgari maior

tranfumptiue didis

pppofitis;quia in his

oppofttum

'

de rclatiuis,

,

&

,

priuatiuc

rnnibus poflibile eft

vnum

definjri peraltcrum.

Ad primam probatwncm gumenti non

valet. Patet in aliis,ad

fubftantiam

,

Ad cuiw definitionem non pertinet con/e^juens,

,

necantecedm, veraeft, perioris

confequentia npn iita

,

nifi

& inferioris in

,

& telatiua

doriorum, non

:

de confcqucntia fu-

eodem gencre ,

eft intcr

contradidorie oppo-

fuperius in gcncread alterum

relatiuUjficut non pttter, non eft Mjperius T»ndcfinifionit to

do

mo-

tjuo tft in

dtpnitiom,

ad fih'um.

Ad aliam probationem poteft dici , quod omnis pars dcfinitionis,eo modo quo ponitur in definitione

,

poteft pracdicari de definjto

prAdicatur

vnum Tclatiue pppoiitum non

de

tionc fui correlatiui in

definito.

qiialis

quia ncgutio ex partc contradi-

cft

redo ,

,

&

ita

ponitur in definifecundijm quod ci

opponitur, fed in obliquo, vt huiw , vel huic Sc fic de co prxdicatur , licct enim pater non fit fi:

eft tamcn filij. Potcft etiam negari minor, , quia non omnia relatiua funt rclatiue oppoCra,

lius

fcd tantummodo.fi

ambo oppofitomodofuman-

tur rcfpedu ciufdem.

Ad quartam,maior eft ftantise,qu^ datur

vera de definitione fub-

tantum percfrcntialia.Contra,

faltem

fi rclatiuum dcfiniatur per correlatiuum, oportct correlatiuu faltem cftc dc intclledlu rclatiui;quia nihil dcfinirur per aliquod.finc quo po-

tcftcomplete

confcqucs eft falfum, quia pati rationc, daretur fuum correlatiuum intelligi , quando cxprimcretur cum eo,& tunc effct nugatio,quia idem bis diccretur.Dicitur,qu64 rciatiuum quando exprimitur cum fuo correlati-

non

eft

dandum

idemyl^«»/fc4«,id eft,dari in-

telligi ,per ipfa relatiua relat^

feparata,& per ipfa y nita cum fuis correIatiuis,& per hoc docet vita-

renugatioaem in aliis. Contr^,quxro dc nomineimpofito vnirelariuo,fi dat intclligi aliud correlatiuum , aut hoc jcft

ex jmpofitionc

fcquitur

,

qu6d non

aut k natura

;

fiuc fic,fiue fic,

ipfum fumptum abfolute, & iunftum alij corrclatiuo, quoad alterum iftorum , nec etiam erit variatio ad ipfum effedkum , quin atqualitcr femper detur correlatiuum

fit

vclnonjncque ex parte cius, qnod quoniam fempcradeius

hoc , quod correlatiuum exprcftumjvelnon cxprcfTum per propriam vocem, datur intelligi per hoc relatiuum, & illa diuerfitas eft

valdc accidentalis relatiuis.

Ad fecundum patet, quia per hanc voccm impofitam relatiuo,nuIlo modo datur intelligi cor,

fcd per ipfum

Contra hoc,quicquid eft fignii figni,cft fignum fed ha:c vox impofita huic relatiuo , cft fignum huius relatiui, & hoc relatiuu eft fignum correlatiui , igitur hacc vox impofita huic rclatiuo,eft fignii fui corrclatiui liccc nii immcdiatum, Ad hoc dicitur,qu6d maior eft vera,quicquid cft fignum figni , cft fignum fignati , ita quoc^ fignum intermedium non varietur in cemparatione ad ptimum fignum , & vltimum fignatum, quod non accidit in propofito quiacxtraneum iignati

:

,

rclatiuOjinquantum dat intelligcre fuum correlatiuii fignificari per hac vocem,& e conuerfo, Adquintum dicitux, quod eiufdem poirunt cflemulta pcrfe rclatiua,& fccundiim hoc poteft elfc alia definitio conucniens, vbi ponitur vnum eorrelatiuum, quamuis non ponaturreliquum. cft

Q^ iE

S

gwW/.j.Dodor

cam ; fed circa hanc variatio,quin hoc rclatiuam vni-

formiter fignificctur , fiuc exprimatur aliud

quod

non crgo nec :

XXIX.

o

'j.Mitaph.iiutft.y.i^i.d.Z.^utft.vnic.^

Lichctus /uper locum DoB. i» 3 cit.Sc ihidem Tartar. ^fufer hoc cnp.dub. 3 Baflblis 5 Metafh. qutR. 1 X. Vafq. tom.^.in j .f/tr.qudft.$i .art. t Aluar. ibid. dif. 45.Suarcz di^.
1 .

,

.

,

ca 5 .Metafh.caf. 1 .quift. i .feB. 3 Mol ina I .farte qutft. i 0rt, 3. Caict. cum D. Thom.^^riJ.Fcrrar. lib. 1. contr» .

Cimw.Soncinnas

^.Met»fh.quiLft.ix.fart.i.'Yo\tx..qutft.

X.huitu Prtdicamenti , Ruuius hic qutft.t. Capreol. i .
chcz Ub.%.qu4ift.i^.CMiias CitmcWz.diJf.ij^Log.q.-j.^,^, lAct'm.di!p.%.dt Ad»lifuid.q.i.Kodiig\icz hic srt.i.

QV6dnon videtur,

quiaAriftotcles /. Me, cont. lo.habct pro

taph.cap.de Relatione incotiuenicnti

,

qu6d idem bis dicatur , id eft, re-

feraturad duo cortclatiua.^ Item, fialiquodrclatiuumfit A,pofletrefcrri ad duo per fe , fcilicet ab B , C. fcquitur qu6d

idem eft

poflic fimul efle,

falfum

:

erit variatio

,

cum

quoad hoc,

aliud relatiuum detur intelligi.

Ad primum

iftorum dicitur , quod vox impofita ad fignificandum vnum relatiuum , nulio modo eft fignum altcrius , neque a natura,ncquc ad placitum; fed quia relatiuum, quod per ipfam ifignificatur.non poteft intclligi finc fuo correlatiuo, ideoopottct intellcdo ifto cotrelatiuo.

tcft

&

non

cfle.

Confequens

igitur aritccedens. Probatio confe-

C. non rcfcruntur

fiuc

I

D. i:\iom. i.f»r.qutfi.l^.*rt,^.^ )di/f.i.qutft.i.tirt.^.^

quentiaj

,

T

Vtrum idemfojSitferJe referriaddiuerja.

caufam,non eo

cui

preflum.

relatiuom fignificatur per eft

,

tur,intclligitur aliud correlatiuum

&

intelligi.

7.

hxc vox imponi, quandoque cxprcirum per ipfam vocem, quandoquc non cxrclatiuum

variatio circa

Itcm , correlatiuum non datur intelligi per hanc voccm fui correlatiui , nifi per hoc , qu64

e.

,

fola yatiatio cft ex

intelligi; fcd

Ho, non amplius intclligitur pcr ipfum , licct delur intclligi , quando non cxprimitur,qaod vidctur Ariftotcles innuere,vbi dicit, quod inrclati-r iiis

corrclatiuo

fignificaturpcrvc-ccm,

;

:

licet

&

vocem cxprimitur , etiam quando non cxprimitur , fcd non quia hasc vox aliquo modo fic fignum illius:vnde concedo ex parte vocis fignifi^antis , nullam accidcre variationem expreftb

intellcftum oportct correlatiuum intclligi fed

maioris , forma ar-

non qualitas , & ad definitionem hominis non pertinet non qualitas ; ergo non fubftantia noh valet, nequc illa regula fumpta.fci-

requitur

per hanc voecm, corrclatiuum eiufdem f ntenigi, quod fit , quando aliud corrclatiuum , pcr aliam

&

quia illa duo correlatiua eius , vt B, fibi inuiccm;igitur vnum pocfle iinc altero , vt B poterit efle , C nou exi,

B exiftente , non cft A. crgo idem, vt xpn eflc. ftente: fed

eft

A.

C

non

exiftente

A.poterit fimul cfle

,

&

Item , rclatiui cffc cft ad aliud fe habere : ki. ad duo non eft eadem habitudo ergo efle vnum :

vnius relatiui

non

eft fe

nullum vnum rclatiuum

habere ad duo

:

ergo

«flentialitcr per fc rc-

ferturadduo. Itcro>

I.

Argumenta /'«/''"''«

g»ttua.

»«-

QujEftio Itcm

, fi

fic

ciufdcm rcUtiui poffcnt

,

cfTe

dux

& ita idem reiatiuum (imul poHct cflc cognitum & incognitum quod vidcturindefiiiicioncs

:

,

conuenicut

,

cum

,

vnius incomplexi

Itt

tantijm

Ad oppoHtum Omnisfpecies relatiui dicitur ,

ArgHmtnt» ad illud, ad pr»f»rte »ffirm*tiHa,

quod fuum gcnus,pcr Ariftotclcm 4. Topicorum cap. .& i.& prxtct hoc,potc(l habere iuum correlatiuum, aliud k corrclatiuo fui generis; igitur rcfcrtur ad duo perfc ad corrclatiuum cnim gencris , rcfertut per fe,quia ad quodcunque cflentialitcr depcndet gcnus,& fpecies. Iccm, Species rcfercur ad Genus , & ad Indiuii

:

conuerfo.Primo autcmcorrelatiuo non cxiftentc reliquo quod per fc , fed non prim6 cft eius

fimpliciter refertur.

correIatiuum,exiftente,

fe rcfert

,

Ad idud dici

quod idem primo non refcrtur ad duo id eft , fecundum propriam fuam rationcm.quia tunc non cflet vnuni eflentialicer, poteft,

,

mcn

vna

ratio in contrarium

;

pcr fc ta-

duo non omnino fedquorum vnum includit alterum aliquo modo, ficut probant rationes ad oppofitum; quia aliquid fccundiim prcpriam formam poteft diciadvnum, & fecundum formam fui generis ad aliud , ad quod non dicitur primo ; quia non fccundum cius propriam rationcm , fccundum poteft aliquod rcferri ad

diocrfa,

,

liccc

per

fe,

quia fecundum genusquodcftde eius pcc fein-

I.

princ.

tcUcau. Adargumentap.itet ferc. Ad primum Ariftotcles habct pro inconuenienti,qu6AaIiquid pri-

duo ficut ad intclligcntem , & fccundum quod ibi loquitur , vel

mo refcratur ad intelligibile

,

,

duo omnino diucrfa,cuiurmodi func aliqua duo. Ad aliud dico,qu6d B,& C exiftentibus duobusad quxrcfertur A perfc,veInon eftpoflibile vnum itlorum efte altero non cxiftentc, ficut fortc ad

Ait.

,

li

vnum

cftc,

mi

ad

includac alterum ; vcl cire

vtriufque

correlatini

alterius , quod non primo.

Ady

AdA-

,

cum

;

fcd

non

cfte eius

cft eius

fequitur eius

tantum ad eftc fui

non

ftat

non

pet fc cottelatiaum

,

;

quia

illa,

quz

eft eius

u

»0rm»ti-

Ud.

,

,

vel

rcliquo

non exiftcntc , licct quandoquc

fit'^/

,

fc

,

quia pofitio per

non oportet primum cf, & non primi,

fc corrclatiui

non includit pofitionem reliqni. Ad aliud dico qu6d fimilius ,

ad minus fimile,&

rcfcrtur

primi Adj.

omne magis,ad minus,fecun-

dum illam formam, fed

pcr

ic,

& non ptimo, re& correlati-

fcrtur ad corrclatiuum lui poficiui

,

uoruni cius alcerum, vt minuifimilt includit reliquum, vifimiUy^ct Ariftocclcm 1. Topicorum c. 29. in fine,§iit,odficundHm magUt vtlminn» inefi,^ fimpliciter ineil.

Contraquxdam

fuppofitain hac quxftionc.

enim quod nihil fic pcr fc prim6 rclaciuum ad aliud , fecundum illud , quod fuperaddit Vidct-ur

quia nulla differentia in gcncrcRclatio, ficut ncc in aliis generibus prxdicatur Genus de aliqua difFercntia per fe;igigeneri

,

nis, cft per fc relatio

tur nulla differentia in gcncrc Relationis

nondicitiir,

nifi

,

dici-

quia relaciuum per fc a relacionc perfe; igicurnec

tur ad per fe relaciuum

:

fpccialia relaciua, per difFcrcnciasproprias,qu.-is

fuperaddunc gencri,& icanon primo, fedomnia

fecundumgenus. Ad hoc poteft dici , concedendo , qu6d nulla difFcrentia.per fe fit relatio ; tamcn Specics conper fc relatio

& ita

ftituta pcr difFcrentiam

efle

denominatiue didura a fpccic , porcft refcrri ad aliquid proprie rclatiuum prim6 , licet nullum denominatiuc didlum ^ difFcrcntia fit talc. Notandum pro qtia:ftionc przcedenti , qu6d

fed

fccundiim ratio-

ncm fui gcncris.cft pars dcfinitionis,qu? cft eius,

4.

relaciuuai

pri-

Ad tertium dico, quod ad duq omnino diucrfa,noneft eadem habitudo a^que prim6 ,Iicet pollet cftc ad duo includcntia fe ad vnum pcirao, ad reliquum per fe,etfi non prim6. Ad quarcum pacet , quia non habet duas definitiones fecundum propriam rationcm,fcd vnam talcm , & aliam fccundum rationcm fui geiieris: & fortc non funt fimpliciter dicenda dus^definitiones

Ai i.propMr-

vt gcnus, includit cor-

eife

&c.

quam diftinguicur ab aliis fpccicbus

/Ji

,

&

igitur,

non refertur ficut probat

3-

&itanon prim6ad vtramquer&illorum

catur;

corrclatiuorum alcerura

guerc de omni rclatiuo , didlo fecundum magis, minus,qu6dTnagis refertur ad minuSj& c coiiuerfb , & prarter hoc ad illud,ad quod relaciuum

lc

,

quodmanifcfte dicitur in^.Topicorum cap.4.& indc,7. Confiderationc,de Kclatiucoppoiitis. Ad aliud dicendum , qu6d Speciesprim6re- Adx. fertur ad Genus , fcd pcr tationcm fui Gcneris, quod cft Vniucrfalc, rcfertut ad Indiuidua, ficuc omne vniuerfale dicicur ad illa, de quibus prxdi-

ipfum includit, vel aIiquidincIudit,quod ad ipfum dcpendct. Vndc nunquam primuin potcft

j

Itcm, fimilius pcr

md duo beni mpunfttft.

:

ad minus fimi-

nes

Jdem primo

rclatiuum fecundi cx qao vidctar fequi , qu6d correlatiuum primum Gcneris , fic fuperius ad correlatiuum Spccici.ficut Gcnus ad Spccicm,

przter hoc refertur ad illud , ad quod fimile abfblute refcrtur. igitur ad diio. Ita contingit ar-

rius cap.de Specic,trcs,vclduaseiusdefinicio-

5-

ica qu6d fi ad rclatiuum ex vna parte fequatur rclatiuumad corrclatiuumprimi, fcquiturcor-

primum alccrius , vt vniucrfale & ita non potcft ctle non cxiftcntc rcliquo correlatiuo per fe. Vniuerfalitct autem primum corrclatiuum ad non primum fcd pcr fc, vel depcndet,

dua: igituradduo,aliternonafligDiretPorphy-

Ctncluf».

i6j

&

vna cognitio. 1.

XXIX.

fecundum propriam rationC fuam. luxca hocpatet ad quintamrationcm prxcedecis quzftionis. Ad primam rationem in oppofitum concedendum eft Speciem relatiui,referri ad corrclatiuum fiii Generis, fed non prim6, neque ctiam cft corrclatiuum Generis diucrfum fimplicitcr ^primo

,

eft

ficuc in definitione vnius pcr fe rclatiui

,

,

debcc

poni altcrum, itain definitione rcIationis,a qua dicitur illud rclatiuum, debet poni alia rclatio fibi corrcfpondcns, vcl relatiuum didum ab alia rcIatione,vt in definitionc patcrnitaris debct po-

&

habitudo ad aliud impofllbile eft concipcre HahilMde »d »UudninP»' habicudincm fine tcrmino, ad qucm eft:& omnc teft coneifi illud oportct poni in definitionc , fine quo dcfi- fnt ttrmint. :

nitum non poteft concipi,quia definitio exprimic complctum intclledlum definiti: ctgoin dcfinitionc relationis oportct terminum ad qucm cft, poni:inagis camcn videcur rclationcm» vtfiliMtiew^w»,poncndam cflc in dcfinitione relationis,vc paternitMu,C[i}im ie\iti\ium,vi filii*t:qaiifitiM cft

fimul naturacum patre, &^
quia fccundum Ariftotclem 1. Topicor. cap. 20. indc. In relatiuis cft confcquentia in fe ipfo, Sceti oper. Tem. l.

poftcrius paternitate, fcd nullumpoftctius vidc-

&

:

fcc?

qutftione prtctdtHii,

ni filiatio, vel filius, quia rclatio cft cflentialitcr

fortc in eo includitur,

corrclatiuo Speciei

6. Nctabile pra

tur

poncndum

in dcfinicionc ptioris,

L

3

Sed

&

Super Pr^dicamenta

i66 %•

Scd ad

non eft po-

iftud poflct dici,qu6d pater

ftertus paternitare,

pofterioritate oppofita

fimulrati,qiix eft in relatiuis. Sicut

& non funt

latiua fimul funt,

nitas fimul funt

;

,

illa rc-

patcr,& patcr-

ita

licct^4ffrwV<j^

enim

illi

fit

prius patre,

&

quia fimplicius,& formale quod cft pofterius aliquo oppofito modo ifti prioritati , nihil prohiber poni in dcfinitionc prioris ; hoc modo, fe:

cundum hoc eftet dicendum,qu6d fjcatfilim

,

correlatiuum,

connenicntius ponitur in definitione

quam relatio, vtfiliatio-y

xchtionis, yt patermtatia,

quia correlatiuum {mmediate fignificat termi-

num

habitudinis.

Contra

iftud ,e(T€ntia rclationis eft abfoluta

in fuo gencre

:

tum quia quodlibet

videtur c(Ic

abfolutum in fuo genere , quia quodlibet in fuo gcnerc habet modum ^»/^, modus ejuid c^ niodus abfoluii tu-.n quia omnc ens , aut eft abfolutum ,aut comparatum, illjcenim vidcntur efte diff^ercntiac immediatc diuidcntcs^w, fecundum qued delccndit in Pra:dicamenta deccm,fcd rclatjo non eft comparata,quia nonrefertur. Igi-

&

:

tur

cft abfoliita,

igicur ad nihil aliud in fuo ge-

nere dcpender. Confimilitcr arguituir de relariuis,quia cflenformalitcr & ita rc& cirentia relatiui efTct abfolu-

tia relatiui eft ^ relatione

latio ta

abfoluta,

fit

fi

,

crgo non dcpendet ad aiiquid in fuo genere; non debet definiri per aliud. Itcm, fi rclatio dependct ad aliud,vt ad relati-

quorum neutrum definitur.fine termino. Ad aliud dico , quod non omnis icrminus pendentiae

quando

,

eft

de-

pofterius eocuiuseft ,pr£cipui

eft

mutua dependentia ,

ficu{ cft relati-

uis per fc.

Notandum,qu6d

folutio illius quacftionis,ve-

ra eft de rclatiuis 2quiparanti^,quando definiuntur in fingulari.quia corum cife cft ad aliud fe hadcfinitio cnim dcbet indicare elTc dcfiniti: quando definiuntur in plurali , non oportct in eorum definitionibus , corum correlatiuaponi tunc cnim tam fubicAuni relationis, quam eJus correlatiuum cxprimitur per idcm nomen fumptum iirplurali. Siarguatur contrahop,igitur aiiquid dehnitur per idcm fibi fpecie,non vidctur inconueniens hoc concederc,vt pcr additamentum,quando eft relatio fecundijm eandem

berc

;

fcd

,

yiUauid ptteftdefiniri

p'ri
formam fpecie,ficut ncceftinconuenicnsdeaiiis concederc aliquid dcfiniri per aliud

relatiuis

ipccic

,

quod tamcn non eft

Vel diceret aliquis,

priusdefinito.

c\\io^fimile diffcrt k/imilif

cni rcfcrtur fpccic, quia opponitur

oppofitio

fibi,

formam

fccundiim

fibi, cft

& omnis

licctyiiwi-

,

eadtm fpecie. Sed hoc forma exiftentc cadcm fpecic, fint aliqua diuerfa fecundum illam formam.

litudo in

hoc ,& in

illo fit

nc»n videtur,quod

7

:

igitur

j q.

N»r«.

^^

^ualitdtem autem dico fecundum quam quales, Scc. Cap. de Quahtate. ,

UHin.illud aliud crir tcrminus dcpendcntix iftius, fcd terminm cft poftcrius eo cuius eft

;

hoc cft etiam

fed

falfum, quia relatiua funt fimnl n.Ttura

Ad primum iftorum poteft dici ,qu6d relatiuum cftabiolutum in fuogenere.hoc eft,incomparationead (uum gcnus, quia fuum genus dicitur dcco abfolutc , fed nonoportet quod fitita abfolutum in fuo gencrc , quodadnihil aliud in genere depcndcat. Cum oftcnditur, cam relationem edc abfolutam, ad priraam probationcm dicenduni,qu6d quodlibct habet modam ^nid in fuo gcnere, hoceft.genus cius pracdicatur de eo in ^nid

ipfum

,

& ita abfolute

e(Ic

,

fcd ex

hoc non fequitur

{*r 5 Metaph. eap. 14. Boet. & Simplicius »'» hte Alcxandct Alcnf. ^par audjf.^. D.Thom.i.t.^Mi/?. 49.*rt.i..Ciici.tbiJ.DoAoi \dift 6 .qut.ft .lo.Kic^axA.i^.

Arift htr,

.

cetp.

dift. 5. ttrt. 1.

Ci

^

.

Meraph.

quift.i.SMVi. tom.i.Metafh.d:jji.^i..Ton(e/:ap

dijp.vti.qut.ft. 1.

sri.j. in

14. qutft. x.feS.

Rodrigucz hic

^ lAeua.

in fumttin

de §^uaiit.

text.^deinde

hane qutft .DpS.

QVodnon

vidctur.

NuIIum

Ariliotclem in litcra

,

raultiplex, ha-

eft

multiplex

Qualitoi esi eorurn

,

pcr

t^uei r/tul-

ens in fubiedo,& cns

non in fubie(ao,& fic conccdcndo rclationcm clfc comparatum quia e(t cns in fubicdto, non tamen comparatum vt relatiiium dicirur comparatum ad terminum fed eft comparatumad tcrminumicum hoc tamcn ftat, qu6d in dcfinitionc cius oportcat terminum poni,quia comparatio ad terminum, non poteft

dicatur vniuoce pet Atitlotelem indefinitionc

concipi fine termino.

uifio gcneris cft pcr dilferentias contrarias

Dc

rclatiuo

autem manifeflum

eft

,

quod cius

elTcntianoneftabfoIuta.nifi refpcftufuigeneris,

&

quia eius gcnus pra:dicatnr de c6 abfolutc , iii ^uid; fimplicitcr autem e^fentia eiuscft adaliud §luoiincn fc habere. Ncc fcquitur cius eflemiam efte abprincifio for- folutam.ctiam fi relatio cfTet abfoIuta;quia quod ineft prineipio formali

,non oportct

pofito, cuius illudeft terminus

,

comforma

inellc

ficut

fi

non fequitur , eiTentiam compofiti, qujE eft pcr formam , c^Tc fimplicem. Vel aliter conccfTo quod relatio fit abfoluta , vt probatur fit

fimplex

,

,

fuperius duplicitcr,

&qu6dnon

aliud in gcnerc rclationis

non

cfTc

quia

cft

,

non

dcpcndcat ad

fequitur ipfum

dcfiniendum pcr aliud in fuo genere, comparacio , dcpcndentia ad aliud.

&

Maior patet

,

quiagenus

I.

Argumenia pro farte ne-

gatiua.

tipliciter dicuntur.

o

etmfcfito.

XXX.

o

& compaiatum, vt diuidunt ens, fimt idem quod

,

non

I

bet fpccies, fed Qualitas

,

epertet ineffe

T

s

ajjignentur.

omnino abfolutum.

Ad aliam probationcm dico,qucd abfolutum,

,

^

Vtrum Species ^alitattj conuenienter

rclationcs a quibus rclatiuc dicuntur. 8.

m»li

Qjy^

Sc

,

praj-

yn uocorum. Item,cuiuflibet vnius gcncris

,

funt tantum

Qualitas cft vnum genus; igitur non habci quatuor primas fpccics nec videntur ift.r fpccies fubalterns ,quia nulla fubal-

dua: fpccics prima;

:

:

tcrna continetur.

Maior probatur

fic

,

omnis di-

Ariftotclem in lO. Metaph.tcxc.com. 13.

,

pcr

& 24.

Boctiimi in lib. Diuifionura; {edTantum vnurn vni eft contrarium , vt probat Ariftotcles in co-

dem

&

cont 14.

10.

17.

&

indc: igitur tantum

funt duae priinar difFcrentiaE diucrfx cuiuflibct gcncris

pcr

;

igitur tantijm duas fpccies conftitutx

illas.

Item , impoflibilc eft duas fpecies eiufdcm genqris prxdicaii dc tio,

codem ,

fcd habittts

qujc afllgnantur pro prima fpecie

paffibilu tjuaiitas,

qux affignantur pro

;

,

& di^ofi-

&c paf^to,8c

tcrtia, pra:-

dicantut dc cadcm qualitatc, vt de calorc,

gore

,

& confimilibus

inprima fpecie

,

&

,

& fri-

quje Ariftotcles enumcrat

ttrtia; igitut

prima fpccies, , Omnii

& tcrtia non funt duas. Probatio maioris

differenti*

2,.

.

XXXII.&XXXIII.

QusEftio

ftotelem in lo.Mecaphyfic. context.i

{.

&

14.

&

prxdicantuc de eodem. Minor eciam probatur rationeiquia eadem qua^ litas

fecundum elTentiam

nem

fenfui

faciliter

,

,

.

modo

concraria nullo

,

potdl inferre

Sc ita ede paflu>ilis qualitas

paflio-

& difficultec mobiiis k fubiedo & ita ,

elle habitus,vel difpoiitio.

QV6d non videtur; quia

Ad oppofitum eft Ariftotclcs,vt

manifcftc pa-

potentia pcr fc refcr-

tuc ad aCtum^quqtibec Ipccies Qualitatis cft

,

quia durities ,

t.

jlrgumtnta

& patecad roinusdc hac Mf*""n& mollitieSt qux hic cnumc- ^*""*'

aliqua focma abfoluta fpecie

tet in liteca.

.

tinec di^.de qit»l.ft8,t.

6c elYc

,

167

Ruuius qu*ft. j Suar. 4i[pmt.^.Met»fh. ftS. i Rodriguet in h»nc qHi,ftitnem DoHtr. artic.f. Hutcado v^i/M^rj). Auecfa^
differtntUfituniiim fpeeiemeft contrMrietM, pcr Ari-

,

forms abfolutx. Itcm,pet Aciftotclcm^.Top.cap.y.ptima confidecatione dc Pciuatiuc oppofitis pciuatio aurantuc,fuiic

:

Eji

Autem qua/itas eorum qud multipliciter

dicuntur:^ vnti qmdemjpecies qualitatis eft

habitui

;

Cap.cod.

(jr dijpojitio.

Q^^STio

tem , aut non cft in genecc , auc non cft in codem gcncce pcoximo cum pocencia,fcd impoccntia eft pciuacio potentiac ccgo non eft in codem gcnccc

cum potcntia.

XXXI.

Item,potcntia diffcrentia cntis

tAn^rimaJpedes ^HditAtis ftt hAhitiu

tranfccndcns, quia

cft

igitur

:

non

prima Quali-

eft

eft fpccies

tatis.

Ixem poteMia,8c impotentia , non funt fubaltcrnx,manifcftum eft, quia neucrum de neutro prx-

(S* dij^ojitio. Boccius,Auerr.Ammon. inhoc cap.Tt.Thom. i.x.futft.^f, (•r/.i.Caiet.& Conrad. cum D.Thom. fupra. Iauellns,& Sot.i«^»f f*^.Vafq.i.i..'//j^.78. f4i^.).Salas Kf.^wt/f.ji. ^/|J.^./iff.i.5anches/i6.j.jM
dica[ur,igicur func

ambo in fccunda Ad oppofitum

dux primx fpccics,&

ita

non

fpccic. cft Ariftotelcs.

pandus,Louan.>')/r4/«»r.fii^.Suarczr*m.i. Met. di^.^t.

ftB.6. Tolct. Sot. Cancar inhoc c»p. Ruuius qut,fi.x,dt §iit»lit»ti.Coa\mh.hic t}ut(l.i. «rt.i. Hurtado Jijpnt. 14.

Tertia vero Jpecies ^alitatis

Af»^/ii5.t.Merin.
qualitas:& pafiones,^c.

eji

pafibilis

Cap.cod.

Auerfa hicfeH.^.

QVod non vidctut non

aut frt

partt

n*i«tiH».

;

&

;

quatuoc fpecies.

quod

fic

,

igitur

contta Ariftotelem hic,& iu j.Metaphyfic.text.com.ij.fi non ,igitur inconuenienter ponitur copulatio intcr illa , quia codifpofitio

,

nienter poneretur

eorum

mobile, f^ difficulter Tnobile,

eadem. Item igitur

An tertiajpeaes ^alitaii^Jit pajjlo,

illa

cum

iint

D.Thom

,

q.i..fe/i.^.Kuniasde§lualit.q.i.dub.t.

perfactliter

,

nonfunc

habitftt eft

non fpffcies

vnum gcnus generaliillmum;

Tar*

Mtt.e.i^

Suar.rfi/^.^i.

.

Complut.^ir ,

^i.

j.

Metaph.fer j. feiiicnes ccntlnuM. Conirab. hic q.t. feff. art.i H\}:tido dilp.t4.Metaph.fe8.i. Mcrinetus de ®«»lit.feS. j Auctfa hic feS.4. Rodrigues i» h»nc j. art. j

ponit Ariftotcles

oppofita

j.^.j.(f}.«rf.i.Sot. f.i. huiiu prtJieamenti .

tat.i» prt.4ic.S^ii!it.§.Tertio fcim.ium Fopfcc.

Etiaminconue-

diftcrcntia

C[mm

^

pajjibiltj qualitas.

ert

pulatio vult efleintet diuerfa.

hicin /(Vrr
CLy^sTio XXXIII.

quia aut haec funt duo,

non funt tantijm Etiam non omnis habitus cflcc fi

j.;.

QV6d non

Qualiratis.

vidcturjquia/^rfjf/Io eft

vnum

gene-

Item.qux ponuntur in hac fpecie

,

vt fcientia,

Item.aut hxc funt dao, pafto, Scpafftbil» cjualiaut non ; fi fic , igitur non funt vnica fpccics

virtus,& huiufmodi, funt relatiua, per Ariftote-

toi,

Icm fup.in cap.de Relationc,& in 4.Top. in multis conliderationibus deRclatiuc oppofitis; & d illa funt y^d aliquid,igitur gcnus eorum.quod eft habitM , eft Ad aliquid. ConiKquentia paret per Ariftotelem ^.Top.context.p.Sc inde.prima con-

Qualitatis, vt tcrtia ; fi non, fcquuntuc inconuenictia:primum quodAciftotclcsmalc hicin litcca

/idcratione de Relatiuc oppofitis

,

igitur

non

cft

(peciesQualitatis. difpofitio cft ocdinatio

partes,fed tis,igitur

fioiies

,

/"" P'"' "*: ^*"*'*-

eocum difFeceniiam,diccns.illaseire pafqux cito tranfcunt & permanentc$,ellc :

paffibilesqualitates.

Secundo fequitur,qu6d ma-

copulantur adinuicem.Oftendituretiam,qwd idem,quia omnis paffio eft qualitas, qu:a (ccundum eam qualcs dicimur,per qualitatisnotilc

fint

Icein.j.Metaph. tcxt.com. 2j. dicit Atiftotclcs

quod

allignat

r.

.Argument»

raliffimum.

ordo partium,non

nec diipofitio

pactium in habente cft fpccies Qualita-

eft fpccies eius.

Ad oppofitum cft Ariftotelcs.

iicationem,& infert paffionem fcnfui:igitur omnis paffio cft paffibilis qualitas,& c conucrfo.Probatio.quia j.Metaphyfic.conr.ifi. dicit Ariftoteles q\i6d pajjlo dicitttr tjualitM

,ficundiim^uam

ali-

omnis paffibilis qualitas cft talis , quia fecundum eam cft ahcratio per fe; igitur omnis paffibilis qualitas cft paffio,& c con^uis dicitkr aiterari ; fcd

i^liud vero gems ^ualitatis ejl,fecundum quod pugillfitores vel curfores dicuntur: ,

velfalubres,vel infalubres.Et fimpliciter qu4tcunque fecundum naturmlem potentHy

velimpotentiam dicuntur. Cap.eod.

Qjr

^

S

T

Anfecunda^ecies

I

O

XXXII.

qualitatts Jtt naturalij

p9tentia/vel im^9tentia. Sot. fM/f. I. huiMi e»f. Verfor.

cum

P.

H.inhumelteMm'

fonfcca ;-Afrf.«.i4.^4/f.i.yiAj.Coniinbr. hiejit*ll.t'

ucrfo.

Item, probatur qu6d nuUa fit qualitas paffibilis.comodoquo Atiftotelcsintclligit.dicitcnim, qualitatem noncflcpaffibilcm , quia fubie<5lura aliquod ab ea patiatur , fed quia facit paffionem in fenfu. Probo, qu6d vtrumque eft falfum : pri-

mum;quia fecundiim

qualitates rcttix fpccici,cft

aIteratio,fecundum Ariftocclcm y.Phyficorum cont.io,& circiter.igitur ad hoc , quod fubicdbum recipiat talcm qualitatcm, oportct ipfutn pct

fe

altcrari

;

&

ita pati

qualitatcm fpecie

:

ab agente habcnte candcm igitur talis qualitas infcrt

N

4

palllo

&.

paffionem ftibiefto recipienti ipfum. Qupd fecundum fit falfum,probacio:tum quia omnis paffio eft

motus,& omnis motus

quia omnis paflio

eft

quia&omnis motus

cum

eft in

tempore:tum

abiecftionc contrarijj

per Ariftotelem ^.Phyfic.

context.9.& inde;fed in mutatione fcnfus a bili

non

fumme biles.

abiedlio contrarij

eft

,

fenfi-

quia fenfus

eft

difpofitus ad recipiendum fpecjes fenfi-

Vtrumque alfumptum

patet per

locum k

maioriiquia mcdium immutatur in inftanti,& Cine abic6tione contrarij:quod tamen minus videtur difpofitum ad fpeciem fenfibilis,quam fenfus,

Ad

>

Super Prsdicamenta

i68

oppofitum

eft Ariftotelcs.

prima.

tcrtia Species dcberet eJTe

Item, habitus , &difpofitio praefupoHunt omnes alias qualitates , vt patct induftiue , pritis

cnimnaturalitcrcfthomo figuratus, habcnsqualitates fenfibiles , & potcntiam naturalcm , vel impotentiam , quam fcicns , vcl virtuofus:igitur primafpecics deberet

cfTe vltima.

Item , potcntia naturalis cft principium operandi immcdiatcconfequens formam fubftantialcm habitus autem mcdiate ; fcd quod propin:

quius cft pfiori,eft prius , fecundum Ariftotelem 5.Top.cap.x.& inde;igitur potentiapriothabir tu. Hoc cfiam patet; quia potcutia naturalis eft

immediatum fubicftum habitus nis.vt potentia intclle<^iua

^u/irtum vero genus ^mlitdtis eft forma:

&

cifc» Alic^uiA conftdns figura

,

&LG.

prius naturalitcr

vcl difpofitio-

,

fcientiar,fubie6bum

accidcntc, cuius eftfubie-

cft

dum.

Ad oppofitum cft

Cap.cod.

,

Qjr^sTio XXXIV.

Ariftotelcs.

Qjf^sTio XXXVI.

Vtmm forma-)& circOraliquid conjiansfi^alitatt^ Juffcienter

xAt} Jpecies

gurajit quarta J^ecies ^alitattj.

enumerentur, Ammon. cmp. prtftnti. Alb. Mag./r«ff.i* frtdicament.^lHal.cap.i.li.Thom. T.Phyf. /«7.7. Ruuiiis eap.de §lualit.^ut/l.^.S3nchesqu4fi.6l. Suarcz cit.qutft. frtr.ed. Fonfcca %.Met. cap.i^. qutfl.i. feB 3. Ona ib«c

Boetius.SitnplJc.

quift.i,art.%.

Conimbr. vbifuprM quift.prtcedtnti.Com-

«T.x.Caiet.jW.Mayron

dif^.vnic.q.^ fel{.\.

in Prtdic.fiu4lit.afud Scitum.

fccundum

V^quod patct pcr definitioncm cius,qua: affi-

fri parte ne-

gnatur in principio fcx principiorum, communis gj^

omni

acciderjti

:

igitur

non

cft fpecics

Quali-

l^.feB.

r.

Conimb.^K in CommeHt.textue

q. i

.

arr.x.

Me-

Aucrfa y.io.Z.«f./c^.i. Rodriqaez Afr.8.

QVod non videtur

I, quia potcntia animae vi; detur efte qualitas; quia fecundum cam ani- Ar^ument» dicitur cjualis , fed illa in nulla fpecie alia po- P" if" ''* "*'

ma teft

cflc

Tum

tatis.

j.i.qutft.^y.

41 Fonfeca ^.Met,

tom. Met. dijput^i.fell.<j. Ruiiius hic i.ip.%.qutjt.i. Huttado in Met. de 6}ual.difp. eap.i^.qutft.l.ffB.4:. Suar.x

imems hicq.i

QVod non videtur ;quia/orwi4,

D.Thom.

in Log.paffu

plutenf. di^ut.de §uiil qutft.g. Aaerdde prtdic. qual. gutft. 10. feS.t. Rodtigues hlc art.6. Mcriner.
Argument* f^tiH».

Boetius.Simplicius, Alexand. A»f

quam

,

in

fccnnda

quiafccundum

,

&

non

qualitates

cft

in ipfa.

infecundaSpc-

Item,forma non eft fecundum fc ens,fed principium eius en$ autem fecundum fe diuiditur in

cic,dicitur aliquid pofle faciliter agere, vel diffi-

i,o,Gencra,pcr Ariftotclcni in j.Mctaph.cont.i^.

re facilitcr

crgu forma,in nuUo genere eft vt fpecics. Item ,y^Kr
abfolute.

igiturnoneilfpecics Qualitatis.

terius fpcciei illius gencris

;

Itera.aut ha:c funt

idcm,autnon;

fi

non,maIe

ponuntur vnafpecies Qualitatis cumfiiit dua£:& U fic,malc copulantur adinuicerq. Ad oppofitum eft Ariftotcles.

ciliterpati, fed potentia anima: ,

vel difficiliter pati

Tnm

non eft ad age,

quia impoffibile

fpecicm alicnius gcnctis

,

efte ;

fed ad agere eft

aliquam

fubicdum

fed

potcntia

aleft

fubieftum habitus , qui cft in prinia Spccie igitur, &c. Maiorprobatuf, tum quiadicit Ariftoindc , quarta Contcles 4. Topic. text. lo. fiderationcpoft confiderationem deOppofitis, qu6d in codcm fubieito nata funt ficri gcnus, :

&

&

Qjr ^

s

T

1

o

XXXV.

An ijia quatuorjpecies conuenienter ordinentur. yide Auftores

I.

frapartene-

fed

1

i.

& inde

,

qu6d

aliquod fupcrius prasdi-

fi

catur de fubietSlo in ^uid ;

quia intcr omnia acci-

dentia.quantitas primo inha:ret fubftantiat. ftuinn.

:

;

tcxt.

q.fiqutntis.hcii iii citandis.

QVod non vidctnr

genus non eft natum cife in aliqua eius fpccic, vt in fubicdo, per ipfum in 1 i.Confideratione fequenti,fed natum cft tantum dici de fpecie igitur nec aliqua fpecics gcncris, nata cft ficri in alia ciufdem gcneris,vt in fubicdo. Tum quia dicit Ariftoteles i j.Confiderationc 4. Top.

fpecies

igitur \\\z qualitates

, qua: immcdiatius confcquuntur quantitatcm , funt ptiorcs naturaliter, cuiufmodi funt qualitates quartae Specici igitur illa: debcnt efleprirax naturalitcr. Item fecundum Ariftotclem 3. Topic. prius cft iUud,quod cft ^ natura, co qupd non eft ^ natura , idcm tcxt.i. fed qualitatcs fccundae Speciei :

dc

,

& infcrius praedicatur

illo fubie(Slo,pra:dicabitur

tur

cum gcneraliffimnm

dc co vt gcnus;igi-

praedicetur de qualibet

fuafpccic in^w»*^, fialiqua fpccies eius dicatur

de hacfpecic.dicetur dc ea.vt gcnus; igitur nulla fubicdo. Item ira,& dcmcntia,& huiufmodi.funt qua-

alia eft in hac,vt in

litatcs,quiafecundiameas aliquis dicitur^»«/Af,

funt i natura, qualitatcs aliarum fpecicrum non;

&innullaalia fpecic funtnifi in tettia, fcd ibi nonfunt, quia lecundiam qualitates tertiae Specici potcft fieri alteratio;fcd fecundiim iftas non,

jgiturfecunda Specics dcbet

quia

eflc

prima.

Itcm qualitatcs clcmcntorum dicuntur primx qualirates , quia eas confequuntur omnes aliae qualitates

,

&"

ifta:

funt tcrtiaE Spccici

j

igituf

iftac

funt in anima,per Ariftotelcro in litcra,

non altcratur, quia non cft quanta , & omnismotus fecundiim qualitatcm pracfupponit

(ed anima

quantitatcm.

;,;

»

,*.

Item,

S'*'""*'

Qu^flio Item.pulchritudo tes

,

,

& decot videntur qualita-

per rationem Qualitatis

6c in nulla iilarum

,

Specierumiigitur funt plures. Probatio minoris, quia magis vidcrentur eife in quarta Specie , 8c

non Uint quod negat ibi

quia fufcipiunt magis

,

& minijs,

,

Ariftoteles de qualitatibus quattz

Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad primam quacftionem potcft dici,qu6d Atinon

afllgnat Species Qualitatis; propter

primam quaeftionem , quz confirmatur nc,qnia iftae Species quacuor, non funt fubalternz, nam de nuUis duabus earum potertiam rationem ad

ceft verc

dici,qu6d quicquid

vcl c conaerfo

;

ergo

non fubalterns,&

dcm ri

eft

eft

in vna,eft in alia>

impoflibilc-,fed has pofllbilc eft

deeodem,quia

randi

,

de eoprsdica-

eandem qualitatem

pofl[ibileeft

elTentialitcr elTe radicatara in fubiefto,

bitum

& ita ha-

& eflc principium naturalc faciliter opcnon facilitcr^ & elle pcr Ce obie(5tum

vel

,

fenfus. Ei proptcr primam rationem

,

ad tertiam

qu«ftionem;fcd aflignar modos eius , quod patet pcr literam eius, antequam ha:c cnuracret , dicit cnim,Qualitai ejleorurn ,cjUit multipliciter dicuntur; ideft,multis cit

,

modis

,

& in finc his enumcratis di-

& fortajfe tjuidam

alij

apparent ^ualitatu modit

maxime dicuntur,hifunt. Eft autem difFercntia intcr fpeciem , & medumt quia j^«»« fuper illud , cuius eft , addit differcn-

fed ^ui

tiam cflcntialem ; modtu difFcrentiam accidcntalein,& ita licct ifti modi dicant diucrfam habitu-

dinem

&

comrahabitum. Primomodo , pofTet primus modus poni difpofitio , fecundo modo fumendo, oportet fimul poncrc habitum , & difftinguitur

adfubic£tum, penes hoc quod permancns, vel nonjcfTe a natura,vel non; cflc fenfibile, vel non; qoz tamen omnia non vaqualicatis

,

cft cffe

quia omnes ift<e vel plures , pofTunt eftc in eadcra

riant qualitatem eftcntialitcr

,

modo dicitur,qu6d iUfpofitio fi-

gnificat qualitatem

,

qux de fua natura eft

facili-

ter mobilis \ fubieAo,& habitm illam,quz fecun-

dum fuam naturam

eft difficulter roobilis

iftud eft contra AriftoteIem,quiatanc

:

fed

noUus ha-

bitus efTct difpofitio.

fehabetadhaimperfedum ad perfeftnm.

Aliter dicitur,qu6d difpofitio

bitum,ficut

Contr^

iftx eftent fpecies, ellent

fi

tales diuerfas prxdicari

169

niturconueniemiainterdirpofitionem , babitumiii ;. Metaph. cap.de Habita, text.com. i/. Alio modo fumitur cum praecifione , &tunc di-

pofitionem. Alio

Specici.

ftoteles

XXXVI.

,

auc

ifta

imperfe^io

eft in effentia

qualitatis, auc in foTraandofubiedium,neucro

modo efhnon in efrcntia ,

quia efTcntia menfura-

tur ir.ftanti : igitur aequc perfedta eft.fiuc diu

ma-

neat infubiedo, fiue non necin formandofubiedlum;quia fic eftentiabreuiter m4nens,eft ^que :

manens,ficut nunc

perfe(5ba in fubieAo,ficut diu

oftenfum eft;igitur ^quc perfcftc denominat fubieftum.

Ideo diccndum eft vt cundijrh

vnum

priiiis

,

quod

Bijpofitio fe-

fignificatum,fortc eft ita gencrale

ficut qualitas,fccundura aliud fignificatum, ficut

primus modus Qualitatis fed praBcisc fumptum ipfum cum habitu , conftituit primum modum Qualitatis.Exemplum eft in Porphyrio. Porphjr:

rius

enim

diuidit diffcrentiamin hcetcalteratum,

& aliud & tamen dicit :

omnem

difFctentiam fa-

cerc alteratum: igitur in dinifione oportet intel-

& in fecundapropofi-

ligere alteratum pratcise,

tione alteratum abfolute.

Ad ptimum argumentum duo,& qualiter non.

patet

,

qualiter func

fecundum eirentiara. Ad primum argumentum in contrarium, »1«/tipliciter , non intelligitur , ideft , zquiuocc , fed.

Ad fecundum patet xquiuocatio habitus. Ad tcrtium dico,qu6d nullum quod eft in hoc modo , fecundijm illam fignificationem, fecundum quam cft cfrentialiter qualitas eft pcr fe in

multii modis

generc ReIationis,fiue vt relatio.fiuc vt denomi-

habitudines

,

qualitate

gnificata

,

,

&c cftmanifcfta diffcrentia inter fi-

quae faciunt

multiplicicatem primo

modo.

diim quod fignificat idcra qaodpofitro , quod eft generaliflimum,& fccundum qu6d fignincat fpe-

Ad quartum , dijpofitioed a:quiuocum

,

Ad fecundum & tertium patet. Ad audtoritatem Ariftotclis in rumendum

contrarium,

eft,quoties Aic\z^ecies,^to

ciali,& quoties Aicix gentu, pro

modo fpe-

modo generali:&

hoc fortc dicit,quia ifti modi, nec funt generaliffimi.nec fpccialiflimi.fed generales, in comparatione ad diuerfa

& fpeciales,

nec ifta expofitio multum extorquet literam , quia intermcdia intelligenda funt fecundum quae ponuntur inpro:

cemio,& cpilogo multipUciter,8c al^medi. Ad fecundam quacftionem diccndum , quod habitm , vno niodo fignificat aliquid tranfcendens,fccundum quod ab co dicitur haberedenominatiuc,quod diftinguitur inferius in finelibri. Secundomodo fignificat habitudinem mediam inter habentem , & ccm habitam , qua: eft veluc adio media inter agens,& paticns, & fic eft decimum generaIiflimum.Alio modo fignificat idem,

quod forma

non

impetetttia

ter funt in fignificat

fignificantaliqua,

cft

tara in

fignificat

qualitatem radica-

fubiedo,& difficultermobilem.

Dijpofitit

autem aut fumitur abfolutc ; & tunc cftfupcrius ad habitura hic,fecundum quod dicitur , vbi po-

C\-

illa

ptincipium dimculter agendi,VeI pacicndi fa-

autem quxfubfiintjfunt form^ nominibus nominantibus eas abfolutc , fed in comparatione iSL

abfolutae

,

& non nominantur

operationes quarum funt principia fecundura quod dicit Ariftotclcs infcrius , QuttkHa autem, qu6d valetudinibus non funt nbmina impofita, quia fortc non concipimas illas, nifi per compa,

,

rationes adoperationes.

Ad argumcnta, prima Qualitatis,fed

dum quod habitui

7Cmchipa. Adqutfi.H.

cilitcr.Qualitatcs

modorum

Sed quarco modofecun-

& impotentia

modumqualitatis,fccundura quod

oppofitione priuatiua ,nuIIo iftorum hic fermo dc habitu.

eftentiali-

,

qu6d eftprincipium operationis; gnificat

qux

gencre Qualitatis, (edpotentia tanttim

fiubd petentia,8c impotentia

fit

fecun-

modum qualitatisabfolut^ fecundum

inferiiisin

,

,

ciem Qualitatis. Ad aliara quxftionem dico, qu6d potentia , vel

&ficfumitur

pofitiua

lia.

natiuc di£i:um k relatione; fed fi fic,hoc eft fecun-

diam aliara fignificationem.

,

t» fririeifm-

,

& inter modos qui func difFerentia: accidentalcs & faciunt multiplicitacem fecundo

modo

€.

modos

ratioeft concedenda,

non fignificant

efrentiae

nem ad operationem. Ad fecundum patct qu6d ,

,

per comparatio-

%.

Ad

non eft quz fubeft

impetentia

impotentix, vt hlc funaitur ^

eft

ficut moUities.

-

-

fonna jiofitiua, ~

-

Ad

argit.

tnent» ^utfi.

3».

fpecics Qualitacis,iIIaetiam qualitas,

-

fpccies

Super Pr^dicamenta Ad tertium concedendara , quod

ifti

duo funt

qu« enumerantur in aliquo vno modo fccundiim quem non conueniunt cumaliis qpae cnu-

qualis

&

,

,

merantur in

modo

alio

,

vt natur*lu potemia

,

vel

hoc quod eft efle innatum , & cfle principiuro operandi. vnde illud poflct poni fecundus modus genecaiis , & ita in omnibus aliis impotentia in

modis. Ad aliam rationem patet , quod potentia a:qui?Uocc fumitur , fccundum quod eft differentia en iis,& fecundum quod fignificac piincipium faci•

literagendi.

ponciufit

Ad quartam

qua:ftioncm dicendum, (\\ioApafacquiuocum.fecundumquod diftinguitur in 5.Metaph,in multa fignificata.fed hic fumitur fecundum quod fignificat qualitatem , fecundum

fiOtZ^

fumptum, diftinguiturcontrapaffi-

permanentiam formjc in

Abfolute igitur, tettius jcit

modus

comparationem qualicads ad

tum

altecari

fecundumeam

,

fubie(£lo.

tik.paJfio,<\\ix di-

vel

fubie(5fcum

,

na-

comparacionem

qualicatis ad fenfum,qui infert paffionem, vt pa-

refpondendo ad argumenta,

tebit

Ad primum

Paffto

tjui-

e/l tfft-

fiMpaJponit.

^xxoApaJfto aequiuoce eft cffedbus aftionis,fecun-

cundum quod

auiSbor fex

cft

Principiorum

qualitas,

,

& fc-

fecundumquameft

Ad

fecundura dico

,

quod

declaratut in

illa diftin(5tio,&

efic vifibile

non cft de cirencia coloris ,

Adquintam qusftionem dicendum,

&c ica

mara.vt eftinfubicdo.Vel didtum Ariftotelisfic cft intclllgendum,qu6d non dicimur^««i/« a paf-

non fumunturcommuniter

dcnominatiua iifed.fi fumerentur, pofTet habens pajftonem denomin^ri ab illa, ficut h.a.\iem pnjjtbilem qualitatem dcnominatur ah illa. Adaliod dicoificut dicit Ariftoteles quod qua-

non dicuntut^^j^i^/ /»,quia

iuferunt paffionesfuis fubie£tis

,

nulla enim foc-

ma naca cil agcre in fuum tur

p<«/7j^i/*i ,

nem

fubiedtum ; fed dicunquia aliquo modoinferuntpaflio-

fcnfui.

Cum arguitar contra priraura mcmbrum, dico, quod

pajfibilu

fignificat fu:

ir.

plex.

alio

modo ipfara terminationem, vel claufionem fuperficiei,hxcduo,fccundumduo prima fignificata, non pertincnt pet fe ad genus Qualitatis , fed

&

fecundum illa fimt fubaifccundura alia duo , non c icrna , ita quod omnis forma', eft figura , conucrfo.vci pr^cise ioquedo,funt duo difparata.

&

Qupd forraa habeat fecundam fignificationem,

12..

per Porph. cap. de Specie, qui dicit, quod Species vno rnodo diciturforma vniufcuiufque vbi/er7»4fignificatidcm quod decor, fiue cxceriorcm patet

,

difpofitionem per

excmplum

digna

rci

imperio

ejl

quod

,

quod

animata:, fecundum

cius, fcilicet

8c

,

Species

patec

Priamiprima

fecundum qtiod

dicitur in

parui poflunt eflc formofi,&

com-

cacionera iilorum duorum,fcilicet/»'»i)rf,&/^«rii,

vel rubens^, qua: notant abfolute taiera for-

^tatcs tcttia; SpecJei>

vno raodo

vel tcrminatam lineis

& fic intcUi-

,

fecundumramdicimus e/Hales. Scd tunc ad di(5lum Atiftotclis, quando dicit y/ecMnditm pa/ftonem non dicimur^uales , hoc intelligendum eft, vcl quianon abillo dcnominaciuo,quod fumitur zpajfibili /jHalitate, quod de^ jipminac fubip6lum per moduni ftantis,vt krw^flre cauiato pcr verccundiam non dicitur aliquis rHbicundiu; quia iilud dcnominatiuum notat per^^ iTianentiam huius formae cum fubiecSto, pro tcmpore tamen pro quoineft ille ?-«t/?r,poteft dici r«-

illis

,

difFerentia,quam ponit

diftinguitur

:

fionibus^^quia.ab

qu6d/«>y-

tranfcendens , fecundum quod Cenelufio adqutft.ii. fumitur in principio fcx Principioruni : alio moFerma,(^fivei deccns animatse, tei difpofitio do cft cxtcrior gura muiti-

modo cft

ma, vno

Ad tertium dicendum , qu6d decens iineatio , Scfigura claufio , vel terminatio fuperficiei, tunc abfolute fumpta func fiforma

,

quae dc-

,

mx quaeftionis.

qux

Vfus

qu6d

fed paffio

eiusjigicur paffio.vel paffibilis qualitas

quia habent ccrtam rationem gcneralem , ficuc praedidlum eft de fecundo modo &abfolute loquendo de vtroque funt conuertibilia ; quiaora,

,

N«M.

nominat qualitatera,inquantura infert paffioncm fcnfui, non nominac eflentiam, vel fpeciem qualicacis,fedmodos;& hoc valet pro folutione pri-

Ariftoteles,& tameu poflunt poni vnus modus,

nis paffio eft qualitas

de.Anima

2,.

menfurati,ideft,decenter iineati. Ad prima duo argumenta , patet pcr squiuo-

pajfio

praccisc conltz. paffibilem ^alitatem

..»^_*l*|. 3^%

,

fibili,tcxK.com.66. in principio,vbidicicur

4.Ethic.

alteratio.

genda eft

Ms.

paffio

,

argumentnm dicendum,

igitur

dum quod dicit uoce

fit illa

tcxt.jy.&inde. Notandum etiam iuxta hoc,qu6d inferrepaffioncm fcnfui , non cft dc cirentia qualitacis , (i>cundum quod habccur in i.dc Anima.cap. deVi-

pcrficiem inciufara

fignificaiue

i.frine.

nem infenfu,non veram,ficut dicit Ariftoteles,&

lincatio.Similitcr,yii^«r
fum.Praecisc

^d

fcd

uertibile campaJfibiliqHalitate,ve[ fuperias adip-

bilem qualitatem , ^toat pajfihilis qualitai dicitur ilia,a qua atiquis denpminatur , de nominatione

lO.

,

quam eft alteratio & tunc vel fumitut abfolute, vel cum praecifione. Abfolute fumpium,eft conj

ab aliquo altetan-

non a forma, quara rccipit , fcd ab aliquo habentc candem formam fpecic. Cumarguitur concrafecundum membrum.diCO qu6d pajfibilis qualitas cfficit quandam paffior-

tc

&

9-

ncm,& ica fubic^aura patituc

xqae primi modi , quorum neutram fubuiltcro ita ita dc quolibet alio modo , continetur , loquendo pracise , poflunt concedi o6to primi modi qualitatis.fed fccundum aliquam vnam rationcm generalcm conueniunt inter feilladuo,

qualitoi inducitur

per altcratio-

Ai

argU'

ftJtnt»,

5W//.34.

di(fia eft prius. cft

fubalcerna uerfa. Si

,

fed cura prascifione

aucem fgura

inanimat^jfunt

fic

fumpca

,

func di-

exterior difpofitio rei

omnino diuerfajconucnientcr ta-

menpoflunt poni vnus modus Qualitatis , quia fuppetaddunt effentiae qualitatis hanc rationcm,

vnam generalcm, quod eft cxtetius difponere,vel conftarc circa aiiquid

,

& non intra

:

quae ratio

fi

accidat eflenti? quaiitatis,non mirum cft h^c duo nonconftituerelpeciem Qualitatis, fcd modum.

Ad omncs iftas quinque, fuftinendo quod Atienumerat Spccies Qualicacis, & non mo- jllia Jolutia dos tantum.poteft dici,qu6d iftac difFerentiac ,fa- ad ^.qu£-

ftoteles

ciliter

mobile, vcl dificuher,

effe principiumoperandi,

fiiones frictdeittes.

vel non inferre paJJionemJenJui,exteritii difponere Jitb-

ieUum, funt diflercntix accidentalesgeneri Qualitatis ,quibus tamen Aiiftoteics vtitur pro dif-

T)ifferenti*

fcrentiis eirenciaiibus;quia differcnrix eflencialcs

ejjentiales

func ignocx:& ita illx formx,qux fubfiint pfim6 iftis difFerentiis,funt quatuorfpccies Qualitatis.

qualitatis

Et ifte modus diccndi non multum difFerr priohoc, qu6d fccundum priorem modum, non oportet concederc iftos quatuor raodos confcquiper fe diftin^aas fpccics Qualitatis , quin plures poffint ineffe cidem qualitati fccun
ri,nifi in

dentalcs.

ignoti.

QusEftio icMilci, cflTepropria^ (^uatuordiftindlis fpeciebus Qualitacis,ica quod iicut illarum fpccieruni, vnanon dicicur de alia , neque ambz de aliquo

eodcm

,

ita

& iftarum diffcrentiarum

tur de alia,neque

prinm

nulla dica-

duz de aliquo eodem;quia pro-

dicituc vniucrfaliter de eo

,

cuius eft

,

XXXVI.

171

aut prim6 fenfibilis,& tcrior difpofitio,aut eft

fic eft

T*rtia Speciet

in-

; fi

innatum principium opc-

randi,& fic Secunda Species ; aut interior difpofitio,non innatum principium operandi, fic Pri-

&

ma Ipecies.

&

Intelligendum

fcmper per

cft

iftas diffcren-

canciiro.

tiasaccidcntales

Diccndum hoc fecundo modo , ficut prius, ad quacuor quaeftioncs praeccdentes , concedcndo has differentias eire accidcntales , quz hic afllgnantur:tamcn forma: quas iftx differcncix con(cquuncur.canquam propriccaces carum, funt cf-

rum.Sic patet qualiter vna fpccics includit ditfcrentiam priuatiuam , refpedtu alterius fpccici fic fcmpcr vna fuperior fpecics debct lumi cum

,

diffcrentias effcntiales Spccic-

:

&

prxcifione rcfpc^au infcrioris.

Ad primam

diccndum , qu6d

igitur rationcra

rcntialitcr qualitates.

ealor ignit cft in Tcrtia Specie qualitatis,quia paf-

Scd ad diftingucndura has diffcrentias abinniccm , potcft dici , qu6d tnm formayqazmJigHra

iio fenfibilis cft; & non in Secunda , quia non eft tantum innatum principium opcrandi , nifi cum

cft extcrior difpofjtio tc\yX.zmpajfio,i\Mzmpaffihi-

prxcifipnc diffcrentiarum Tcrtix Spcciei , Quarta:,fic aucem eft proprie Secundx Speciei.

lU quaiitoi

cft

per

ttfitia fiaturaltf,

fe

immutatiua fcnfus

tam po-

;

:

&

iftas

tres diffcrentiz dicuntur ita diftin(fla;,qu6d

nuUi eidem infunt. Prima autem fpecies non videtur fumi pcr ali-

qualitati

quam

differentiam pofitiuam , diftindlam ab his tribus,fcd per priuationem cuiuflibct iftorum,ita

quod

illa qualitas , quae fibi incft , nulli iftarum differcnciarum fubeft, quxcftquafl cancum qua-

quianulla differcntia nota,

quam fuperad-

dit.qualitati eft,neque cfTentialis,

ncc proprie ac-

litas

;

cidentalis didla

,

Idx

in primafpecie Qualitatis.

cnira diffetemix ifacititer mohiles /iihieSo a

,

vel

diJ}iculter,non funt ita diftindae

ab aliis^quin poffint dici de eadem qualitate , de qua aliqua illarum differentiarum dicitur. Scd adhuc qualitati exiftenti in prima fpecie , iflx difFcrentix aceidunt,& per has diftinguuntuc hahittu, & dijpofitio przcise fumpta ab inuicem. Iftud patet in exemplo,/c
&

que per

fe fenfibilia,

neque innata principia opc-

tandi,vel patiendi;ncque eft alia differcntia pofltiua nota , quam ifta fuperaddunt qualitati ; crgo

vidcntur tantum efle qualitates, vt pcr illam praecinonero diftinguantuc ab aliis Speciebus quas , & tamen intec primx Speciei radicatas,& non ra-

fuperaddunt diftcrcntiam notam illas,qux funt

dicatas.eft differcntia fct faciliter mohile

,

Sc

diffi-

dico

omnia

,

qu6d^«^i7, vel

curfir

,

^,

»«.

& &

dida qualicatibus Primx Speciei, & fccundae squiuocc dicuncur; quia de eodcm poteft affirmari , vt dicitur a quavniuerfalicer

epialia

'i

,

litatibus Pcinix Specici

;

& negari

,

vt dicitur \

Secunds Speciei & e conucrfo & idc6 xquiuocc fumpcum , poteft de eodem cffirmari,& negari quodpatet cxemplariterinaliis* qualitatibus

,

:

:

quia aliquis fanatiu fccundijm naturalem poten»»«OT,potcft eflc<e^?r,fecundum habitum.

Ad

tcrtiam diccndum

,

qu6d

merofcnfibilium communium, fenfibilia

bus

,

fed

figura eft

de nu-

& illafunt pcrfe

non tamen infcrunt paflionem fenfitantummod6 diuerfificant modum im,

mutandi fenfus^ fenfibili proprio.quodfenfibile folum infertpafIIonemfenfui,&c.in tcrtiafpecie funt folafehfibilia propria.

Hoc fecundo modo dicendo, do

poteft aliquo mo-

1

7.

ordo Specierum , quia Prima fpccies ordi Jpedteft communifllma. Quaecunque cnim qualitas, rum ^u*Unon habens aliquam diffcrcntiam alicuius alia- '"'"• rum fpccicrum , poteft poni in hac Prima fpecie. faluari

Poft

hancSecunda prior eft aliis ; quia confequi-

naturam rei, tanquam fuam caufam:& Tcrtia poft hanc, quamuis dc eius ratione non fit incfTc a natura ; communis tamen difponit fubicdum in profundo , & in fupetficie. Quarta cfl vltima, per priuationem omnium iftarum , nec cnim eft communior ingcnere Qualitatis cxteris fpccietur

hus,ideft,plures fpecies Qualitatis continens, licct fortc pluribus fubiedis infit;nec cft innatum,

culter.

Contra diftindlionem Spcciecum arguitut

fic.

Aliqua qualitas in tertia Specie,cft.innatum principium opcrandi , vel patiendi , vt caliditas in igne,frigidita$ in aqua; igitur eadem qualitas eft in tertia Specie,

&

in fecunda. Item,a naturali potcntia pugnandi,vel currcn-

di.dicitur aliquis pugil,vel curfor,

currendi dicitur

talis

:

fed

h.

& etia ab arte

diuerfis qualitatibus

non dicicur denominatiuc idem qualc;igitur qualitates fccundx Specici,& primx non diffcrunt. Item

Ad fccundam

quim impotemia, vniuerfalitcr cft

naturale principium agendi,vcl patiendi

j

jii thitAit-

ponitur in quarta Specic,eft pcr fc fenfibilis , fecundum Ariflotelcm in i. de Anima.igitur infert paflionem fcnfui,& fic paffifigura, qua:

bilis qualitas;igituc

quacta Spccics,& tertia

non

profundo,fed tantiim extcrior , ideo rationabiliter ponitur poftrcma. Sccundum hanc viam dicendum , quod conucnienter diftinguuntur Speciesqualitatis, nonprimae fortc.quiafunttantiim dux, fed

do per iftas

proximx primis

,

Ad hxc

poteft dici

,

qu6d

differunt Species,

quz intelliguntur pcr accidentalcs hic

afllgnatas

nec illx funt diftierentix propriz fpecicrum,nifl fumantur cum praecifionc. Sicputa , tota Qualitas flc diuidatur , alia eft difpofldiffercntias,fed

tio interior

,

alia exterior

:

extcrior

,

non prim6

& ficeftyi^wr* & fic eH§lHartaJpecies: ,

»,

*»

& hoc intelligcn-

differentias illas qualitatcs

,

quarum

iftx funt proprix,licccaccidcntalcs.

Secundum hoc

patet ad

fecundam rationcra

primxquxftionis.

Ad primum

vidctut dicendum

,

ficut

didura

j

g_

Ad

cftprius.

Ad

*Tgm-

tertium dicendum cftqu6dnullaqualitas mtntayufi. in alia:nec ctiam ali- J0« cadem, eft in vna fpecic ,

&

differunt.

fcnflbilis,

quiafigura potcft variari circafubiedum,nulla fafta variatione innatura; nec eft difpofitioin

qux differentix duarum fpecierum dicuntur de cadcra qualitatc.Curo arguitur,qu6d eadem quac(Ccfacililitas poteft inferre pafllonem fcnfui,

&

ter mobile,8c difficulter.Dico quhdfaciliter mohile,Sc difficulter

,

non

funt differentix proprix

Primx

ncc accidentales , nifi detcrmincniuc ad qualitatcs , qu» non habent aliquara

fpecici.nec cfrcniialcs

,

.

Super Pr^dicamenta

171 quam prius

diffcrentiatn alterias fpccici

didx

,

cuiufmotii

funt qualitatcs Primac Spcciei

efTe:

pollunt autem ills HifFerentia:/«o/iV?r molrile , vel habenti aliam dif-

di^<:»/;«r,ine{Iealicui qualitati

hoc non fequiPrima Specic.nifi ilad miaius proprixPrima

ferentiam alterius Speciei

;

fed ex

m*nt»

enumerantur

merationcm Spccierum

Ad argumentafcxt2qH2flionis,quaE

funtcon-

ordinem Specietum. Ad primam diccndum, qUod Spccics qualitatis non ordinantur fecundum hoc , quod efl immediatius confequi Quantitatem, vel Subflantiam;fcd fecundum alias rationes prsdicftas.fcilicet fecundum maiorem communitatem in genere Qualitatis, & fecundum naturaliccr ineffe , & difponere in fuperficie , & profundo & eorum oppofita & fccundum omnes has conditioncs debet Quarta fpecies eflepoflrcma. Ad fecundum dico , quod illa fpecies , quae efl ira

non cfl ita communis. Ad tcrtium dico , quod qualitatesTertiae fpecici , non funt tantum qualitates elementorum, fed omncs qualicates.quae funt per fe immutatiu? feufus quarum quzdam funt clementorum , 6c non infunt ^ natura.Vndc ex prioritate qoantita-

rum

inelementis

,

omnium

nonpotefl concludi ^eneralis qualitarum Tcnix fpeciei ad

quod oportet medium fufficiens effe ad concludendum idem efTe rationem communcm

alias

,

pici

licct

,

non primo

prjccedant cas,tamen ha:c fpecies cateris

,

Primae fpc-

infint fubflantia:

minus fuperaddens

,

fed alijc

communior efl

Qvj_alitati

,

& fortc

plures fpecics inferiores continens.

Ad quintum patet per hocquod

quaimmcdiati^s confequatur formam fubflantialem,quam illa qu? litas

i

qua: dicitur naturalis potentia

licct illa

,

tamcn cfl ita communis, ficut non debct poni prior fpccies, Ad aliam quaeflioncm potefl dici quod non enuraerantur htc omnes fpecies Qualitatis, fjcut

dicitur habittu,non

jlla,& ideo

Ad

Atifloteles dicit in litcra: fed fpccies roagis fa-

Ad primam potefl

argtimS-

Ctim arguitur contra hoc , quia qualitates Quarta: fpccici non fufcipiunt magis,& minus,&

Dico,qu6d non ab omnibus quaQuarta fpcciei,ncgat Ariflotcles fufcipere rnagis , & minus , fed a quibufdam fufficic enim hoc ad propofitum fuum , quod cfl , hanc minits non incfle proprictatcm^/f»/»«rtf magit, omni Qualitati:illis autem in Quarta fptcie,noti haec fufcipiunt.

litatibus

:

&

inefl,qua: funt qualitates illa:

fieri,nifi

Rarum

'verh

cfl

motus,

^ffiffum

huiufmodi

&c.

&

funtinPrima fpecie, fort^ omncs qualitates animat. Cijm videtur quod ifla enumerantur in tertia fpecie , dico, qa6dpaJfio , & pajfibilu tjualitM fumpta pracisc, ,

pencs has differentias accidentales, difficulter pcncs quas etiam differunt habittu , difpofitio: ideo qus funt lo P4'im4 fpecje , pofTunt numcrari in Tcrtia, difFcrunt

faciliter mobile

,

&

,

&

&

,

(jr

afferum ,

^ lene

: fed k diuijione qu£ circa qttalitatem efy&cc Cap.eod.

aliena h^c futantur

effe

,

NOtandum,qu6d rarum, & denfum lene,vno

modo fignificant

,

ajperum,8c

2.

!•

cxtcnfioncm paridem corpus com-

tium quantiraciuaiuuj , 6c fic prefrum,& non comprcfTum, potcftelle rarumj& denfum, vrpatet de lana, & fpongia. Alio modo fignificant cxtenfionem partium materia: , prouc rarum dicicur.quod^multum habet de forma,& parum de materiaj& denfum e conuerfo.Primo modo hsc fort^fignificant pofitionem,quiadicunc otdinem partium in toto,& in Ioco:fecundo modo, fortc fignificant qualitates. Et Cic pater folutio controuerfi^.qu? cfl: dc iflis inter Ariftorelem hlc,& in ^.Phyficorum^cap.de Vacuo, & Au£torcm fex Principiorum , quomodo , fcilicet func qualitates,&

quomodo pofitioncs.

^ttaliafunttCjudfecundiim hic demminati-

ue dicuntur , vel cjuomodolihet aliter ab

Cap.eod.

hif,&cc.

in notificatione Qualitatis

mo enim dicitur.q uod /T J.

!

•

o

Oualitas

/•

1

\

y^

fit

ejl

circulus: pri-

"""

J.

&

vtrunque per alterum notificatur. Scd fortc prinobis notius

,

fecunda per

notius fimplicitcr, ncutra tamcn notificatio

cfl

definitio.

qualia dici vcl

,

qu6d

Ariiloteles dicic

dcnominatiue a qualitatibus

,

nifi

vbi

non funt nomina impofita qualitatibus, vt efl

de qualitatibus Secunda: fpeciei;vel vbi nominibus exiflentibus impofitis, non fumuncur dircftc ab eis dcnominaciua, vtkvirtute , dicitur aliquis fludiofiti , vbi tamen iftud quale , ab alia qualitate dire<5be

fumitur.

Exquo

patct,

'''/'""»-

"''*

/'

ejje

ma notificatio cfl pcr

21 obleSHe «»-

fecundum auam

dtamur,oc iccundo , iJualia dicuntur qu* denominatiue dicunturk qualitatibus fic mucuo

guales

Notandura etiam dici potefl, quodiV^,

Mathematicorum.quia

putabuntttr qualitatem Jignificare

nata.

dementia,S<.

vbi

,

& 7nagu & minus non ha-

funt priores motu,

bent

efk.

principium operandi. Ad primam probationem in contrariurn, dico, qu6d non tax\ivim patfjftia^^^wx cfl in fecunda fpecie , efl tantum ad faciliter agendum , fed & illa, qua: efl ad agendum abfolutc , dummodo fit in-

Adaliam rationcm

non tan-

Clrca notificatipncm Qualium videtur,qu6d

AicU<\VLoA potemia animti

Secunda fpecics Qualitatis , loquendo de qualitate,cui attribuitur illa ratio, fecundum quod cfl

;

,

fpccie Qualitatis.

mofe.quia nec iflae funt primx Species,nec fortc duae diuidunt idem Genus prim6,& aliz duje aliud Genus. Suflinendo tamen quod fufficientcr enumerant^Jt.potefl rcfponderi ad rationes.

^i

& iijjicHlter

fed ncc efTe proprias al-

certium dico,qu6d
,

^

,

quendo de pulchrirudine corporali,qux cflconueniensmcmbrorum difpofitio, funtinQuarta

,

omnium qualitatum Tcrtia: fpeciei. Ad quartum dico,qu6d qualitates

efTe eflcntiales

&

tumclementarium,velex inh.-crcntianaturalica-

frtftntem.

infinuet Ariflotcles has

teri aliarum Specierum, fed accidentalitcr diflingucre pajftonemapajfibili qualitate , dijpofitiorum ab habitu.

,

prioritas

non

qu« tamen vere mutuam cnu-

,

vt pcr hanc

ttim

communior in gcncre Qg,alitatis,idefl,minus addens fuper rationem qualitati$abfolute,licct non fit h. natura,debet poni prior fpecics altcra , qu*

ad quiflUnem

,

\x diffAcntia: cfrcnt

,

lO.

& fitgm

diScteniizs faciliter mobile,

:

Conclufto

caler i

funt in Tcrtia fpecic

tnr,illam qualitatem efle in

Speciei.

19. Ai argw

quia participam illam diffcrentiam ,qua:'ho« efl propriaTertix ; ficUt c conucrfo in Primafpccie

quod denominatiua

in

nuUo

pcrtinentead fignificatum debcnt difFcrrea

fuis

pcinci

,

,',

Sltall-

Qusftio piincipalibus, Ccd

candi,

tantummodo

vero contrarietas fecundum e^uod

TVxta primam XcontrHria,

, qa« edrecipere quod qualitatibus mevnuin CTtremum contra-

fccundum fpecicm ,

&

,

eft

confimiliter

fed diminuta.

Tum

motusarb extrcmo in medium, vel c conucrfo, cuius oppofitum habctur ab Ariftotelc in 5. Phyfic. tcxt. com. 6. & 9.

Tum quia medium cxtrcmi

clle

aliquid participat vtriufque

& ita vtrique extrcmo contrariatur in-

,

pro eo quod h.ibct in fe dc rcliquo: fcd nihil eft cis contrarium contraricratc eompleta , proprie dida ; quia codem modo cpn-

completc

,

&

vtrumque extrcmum medio & non duo eidem , contrarietate complcta , & pcrfcdta , fecundum qu6d dicituf 10. Metaphyficx, text. com. 14.

trariatur

:

polTiuit contrariari

pofitionis,

& fupcrpofirionis

rantiae, vt m.-mifcftum cft

magii,& minus^^c.

:

;

quia

non

acquipa-

fed rclatiua fuperpo-

&

fitionis , fuppofitionis differnnt fpccic , quia funt oppofita ; crgo nullaqualitaseadem fpccic

&

fufcipir magis , minijs , nec diucrfa fpccic , vt probat prima ratio igitur,&c. Item probo, quod fi Qualitas fufcipiat magis, ;

x6.

& minus aliquo modo, quod fufcipiat fecundum circntiam enim fufcipiat magis, & minus, fc:

fi

cundum cdceius in fubiefto,vel fccundum quodcunque aliud, fit illud A aut igitur A eft de cius eirentia, vel non fi fic , & A eft aliquid eftcntia :

;

eius

fuam

igitur fccundiim cflentiam

;

& minijs

fufcipit

&

non, A fufcipiet magis,& minus,quiaaIitcrnonpoiret Qualitas fecundiim ipfum fufcipcrcmagis,& minus ; aut crgo A fufcipit magis , & minijs fecundiam eircnciam, habctur propofitum ; quia pari ratione piimum fufcipit magis minus fecundum cficntiam, quia quantum ad hzc, idem iudicium vidccur cffe de omni forma accidentali fi A fufcipiat ma-

magis

,

Ci

;

&

,

Sufcifit Autem (^ua,lttM

&

quia nulla quaper fc relatio. Item, albi$u,ic minusalbum, funt relatiua fup-

,

contrarietate propric dida

quia aliternonpoflet

jgitur fecun-

:

litas eft

contrarietate tranfumptiuc dicSta, quat

difFercntia

m

iftx rcfcruntur, eft pcr fe relatio

dicitur pcr fc, nifi k relatione,

Cap. eod.

proprictatem

notandum

diis intercontraria eft ,

fignifi-

dum nullam qualitatcm dicuntur pcr fc magis,& minus.Confcqucntis patcnt,quia relatiuum non

qu/ile eji,(jrc.

rium

modo

& in finc vocis.

Jrtfji

13'

in

XXXVI.

&

:

*4' IJfentisjM»-

TVxta fecundam proprietatem,quar e^jitjcipere l magis & minks, noundum quod circntia qua,

w**!*

ir miuut.

litatis,

qua: fignifieatur in abftra(5to,non fufcipit

& mmus , lccundum quod dicitur in litequod »«/?*>/4 non dicitur magisiuftitia nec Grammaticttf magis Grammatica & hoc, quia efmagis,

ra,

,

:

fentia qualitatis

principio

:

&

,

& cuiuflibet

ficut

forma:

eft

,

Auftorcm fexPrincipiorum,

indiuifibilis,pcr

indiuifibilenon fufcipitmagis

minus:fed dcnominatiuc difta a quibufdam

magis

litatibus fuis fufcipiunt

aliquis dicitur iujlior

djcitur in lirera

,

& minus

,

,

Contra hoc

j.

mu-

eodem Jpecie, in idem fpecie igitur magis , & minus non funt in qualitate ciuldcm fpcciei , & non funt nifi in forma eiufdem fpecici; quia non cft comparatio nifi fccundiam aliquam formam candem fpccic , fecundum Ariftotelcm tatio eft ab

:

in y.Phyficorum cont.z^. tc in Qiialitatc

non

& inde

funt magis

;

,

igitur abfolu-

& minus.

Item hoc modo videtur clfc conccdcndum, quod Quantitas fufcipit magis,& miniis,quia fc,

cundum

cfle eius in

pcrfcdbum,

fubiccbo naturali, poteft eftc

& impcrfe£bum

,

licct

non fccundum

fu.ameftentiam:&codem modoponitur de Qualitatc ergo ambo confiaulitcruifcipiuntmagis, minus:& ha;c proprietas ncganda eft a Quantitate , fecundum Ariftotelcm cap. dc Quantita:

&

tc,priu« igitur a Qualitate.

* y•

I

tem

, yl" Jimpliciter

fecjuitHr Jimpliciter,

& magu

fiefuitur magu,pei

Ariftotelcm i.Top. c.ip.fcd ad album fequitur, qu6d fit albedinc album igitur :

ad magis album fcquitur, quod fit magis albcdine album:igitur fi forma in fubiedlo fufcipit magis,

& minus,& in fc fufcipit magis,& minus.

Itcm ,

mam

,

cft

omnc magis

,

fecundum aliquam for-

pcr fe relatiuum ad minus

candcm formam

:

igitur

,

fccundiam

forma fecundiim quam

Scotioper. Tem.I.

fic

,

,

&

aliquam formam accidcntalci"n,qua:

& minijs

fufcipit

ma-

fecundum clTentiam igitur pari racione videtur ftandum in primo , quia idcin gis

,

:

iudicium eft in omnibus. Si conccdatur proptcr has

minus

aliquid

Phyfic. fcd nulla

fit

vndc

informando

&minus, poteft

a magis,

,

per Ariftotelem

,

,

crunt forma: accidcnrales , quarum vnafufcipit magis, minijs fccundiiin aliam , vel ftabitur ad

/pecici

fubicdlum fufcipit magis , minus , licct non in clTcntia; quia vnum {abiedtwn plus participat formam, quain aliud.

mutari

tia

& miniis fecundum aliquid aliud a iua elTcnillud B & proccdcndo vcl infinicjc

qu.-i-

vcl ^rammaticiorzheioivt

& ita ipfa forma &

,

:

in

,&

gis,

fccundum eircntiam

,

quod Qualitas

fufcipit raagis

,

i7.

&

, quia fubicftum aliquod recundum pcrfcdtiorcm gradum participat eandcm e/Ientiam

fpccic

& aliud fubicdum fecundum minus per-

,

fedumgradum. Contra , aut fentiam

fusab

ifte ;

& ille funt intra ef& ifte gradus cft diucr-

gradus

non u

aut

,

fic,

,

illo, igiturharccircntiadiuerfa abill.i,pcr

aliquid, quodeft intra eflentiam difFcrt

Oliefito.

3.

minus

igitur niagis

;

Hasa vltima confcquentia

fpccie.

tumquiaomnis diucrfitas eflentialis difpcciem tum quiacflcntia primo tft Spcciei non Indiuidui aiioquin Indiuiduuin pacet

,

uerfificat

,

,

:

portet habcre definitionem fpccialiorem defini-

tione Speciei

igitur diflcrentia in eflcntia

;

eft fola difterentia

numero,

non

fed fpccie.

Sex rationum pofirarum contra proprietatem, & tertia , fexta conccdantur ; quia improbant non proprietatem abfolutc , fed falfi

&

fecunda,

fum raodum

dum

intelligendi

cam

cfl,qu6d ficut fimilitudo

,

1%.

tuncintelligen-

cft rclatio

propric,

&

fundata luper ellcntiam qualitatis ita magis, minus fundamentura autcm magis , cftcllcntia ;

:

perfcdo gradu, qui gradus cftaliquid abfolutum de gcncrc Qualitatis , licct ipfum confcquatur rclpcdus magis,z.d alium impcrfefpeciei fub

£tum

,

in

cadem

fpccic

,

quem confcquitur rela-

tio Tturms.

Qoando

igitur

&

adducuntur Ariftotclcs , qu6d iu/Htia nondicitur

Boctius in contrarium,

magis

,

&

qnalitai fuf" tipit

miniis alia iuftitia

iuftior altero

,

,

fed aliquis dicitur

intclligendum eft, quod cflentia

fpeciei in fe confidcrata, abftrahetfdo i fuppofi-

tis,non habct in fc magis,& miniks

M

;

quia ipfa

fic

confi

magu,

(^ minH4.

Super Pr^dicamenta

174 cft indifferens

ad

omncm

vno fuppofito ,

eft

pcrfedior feipsa

confiderata fcd ipfa in

in alio fuppofito

Ad

»bieaio'

,

fic

de-

propriageneri Qualiraris,funt tamcn vt fpccics in gcnerc Rclarionis, hoc cft ,.vr dcnomina-

fint

tiuc dittaa fpeciebus relationis

non

tclligcndum

cft

quasnonfunt

in illogenere, vt Species.

igjtur *«/?«V»4, abftra(ftc intelligcndo, fed »«-

ic<5l:um

W4t.

&: vt cft in fiippofito

,

,

cft

hitc iufiitta

vt denominat iftud fub-

,

duo fuppofita eiufdem fpeciei, poteft morus per fe , non inquantum eiufdcm fpe, fcd inquantum aliquo modo oppofira: &

pcr fc relatio, &cfimile per

eft

maior alia.

Ad primum argumcntum de motu refpondeo,

quiz fimiiitudo

dc propriis aliorum Gencrum,

Confimiliter funt mtelligenda fccundum apti, licetenim aliquid fecund^m aliquam

quam habet, non dicarur fimi!c,fi niquam eandem qualirarem habcar non

<{^o6. inier

qualitatem hil aliud

,

ha:c oppofitio in propofito

eo minus conuenir hic proprieras illi qualirari, quia fccundiim illam qualitatem aliquid natum

nes tantum

cft dici fimilealtcri.

quia motus

;

non cft per relationon eft pcr fe ad rela-

tionem, fecundum Ariftotelcm ;, Phyficor.tcxt. com. I o. fed eft per aliquos gradus abfokitos in hoc , in illo,qui funt de genere Qualitatis,qui opponuntur , inquantum vnus habct rationcm medij refpeftu alterius. Nec tamcn ifta rclatio mcdij cft caufa motus, ficut nec rclatio minusScd

quod fubcft, ficmfu/cum eft exrremum motus, non fufium inquantum medium,fed inquantum cxtrcmum \ quo opponitur termino ad quem &c non opponitur nifi aliqua rationc. Rejllud

:

fpondeo,prima propofitio eft vera,prout inepuintum correi^pondct fecundo modo pcrfc,non primo Ad quartum &quintu de rclationibus,patet.

Quartum ctiam argumentum poteft ficri de tertia proprictate Qualitaris eodem modo , ficut hic vndc

conccdcndum

tantum , quod magis iftis formis,non dc illis qus fubfunt:crgo formae fecundum quas dicuntur magis,& minus,funt relationes, verum cft fccundu quas per fe primo mddo,n6 fecundo. Similiter ad quintum , iftae relationes maiori:

eft

refertur ad miniis, loquendo dc

&

tat intemienii

minoritAs remijfwnis , qua funt , propria Qualiraris, opponunrur fpecie; fcdnon

fundamenra,

ficut fimile,

& dijfmile fundantur

in.

cadem

qualitatc fpecic. Confirmatur totun) hoc, quia tota perfcdio abfoluta, in magis albo, fci-

quicunquc gradus albcdinis in ipfo , poteft rcmanerc deftruiSto rcfpedu magis pofito quod non fir aliud minus , ad quod pofTcr dici , ficut licct

;

tota albcdo

eft in

tatem,& magis

NOtandum, qu6d recipere contraria, & magis,

tunc

.

^

militei magis,

non

?

Vidctur quod non

fecundum quod confidcrantur a rarione. De his aurem paffionibus, quae infunreis fecundum clfe narurale

eorum

Naturalibus, fione in

plenius dercrminarurin libris

,

& Mcraphyfic. de Adbione, & Paf-

Phyfic.

3.

Quando , & Vbi

& in libro de Generationc

:

dc

hoc cnim tcmpore in-

in 4. Phyficorum. In

&

quod dcrerminatur

ibi de loco, notefcunt proprietatcs loci , temporis

&

;

dc Pofirionc, Habiru aliquantulumj.Mctaphyfic. cont. 8. ita determinatio hic haindc , bita de iftis , fufficiens eft quantum ad Logi-

& &

,

&

cum, &c.

^upties autem opponi folet

,

Cap. de

eji,&c.

,

dicendum

oppofitis.

Qjr^STIO XXXVII.

quia

idem quod album.

modus

Irem , quid terminaret

dem fpccie,a minori

&

de aliis , quatuor fubfcquenribus,brcuirer perrranfir Ariftorelcs , vel quia Spccies corum in quas ellent diuidcnda , fecundum quod funt Genera , non funt notJK , ncc pafliones eorum , quar infunt cis

,

,

fignificarer

ltem,magis videtur cfte biore.

& minus.

Notandum , quod dc iftis duobus

:

albitu

J 1.

C^w««*,noninfunt Adioni,&PaflIoni,nifi -^*» <5» ratione terminorum ad quos , cum tam Adtio, ^'Jp' IP^"fiquam Pailio ipcciem accipiat a termmo ad quem, ^-^^ .^^ fccundum quod habctut in 5. Phyfic. cont. 4. & inde. Ab eo etiam accipiet contrarictatcm, &fi-

incflc qualitati

in generc Rclationis

& paci, &c.

faccre,

vnde ifta proprietas dcbct intclligi fecundum aptitudincm. Sed de quinto argumento , nunquid albitu cft

diccbatur

i

qus prius fuit licct fccimdum eam , ficu^ prius

fubicdto

nuUum dicatur fimilc

& fati contrariC' & minus. Cap.dc

Recipit autem facere

&

"M

,

fe rclatiuum,fic in-

tudinem

eife

ciei

puHtvn.

& dijfmile, licct

notandum, qnod fimile,

dijfimile,

nominatiubie6tum , quiaper fe fuppofitumeius non eft fubie<5tum , fed qualitas in hoc fubiedo: finjn, id eft

jo

,

gradum;

fignificandi in al-

tAn

ofpojttlofit accidens realci vel

motum per fe in eaintentionale.

in ma^is.

Contra,aliquid cft albius,cum prius nonfuit, pcr folam mutationem in alio ergo dicit rela-

Boet.Simplic.Philopon. hoe q.i.art.

:

i.^

loea.

D.Thom. efufc. $7.^ J.^.

tr»Si. de Jnterpret»t.

Soncin. %,Met.^.i%.

tioncmtantiim.Irem,»M^tf
foan. Parif. in Vo^frtdicam. q.i. Louanienfcs htc. Ant.

Rcfpondeo, fignificatetrentiam fubtali gradu qualitatis vndc cft quafi fpccies albi , quod cft

laneil. 10.

Andr. hic q.i. Conimbr. in cap. de oppof. q. vnic. art.i. Mtt.q. 11. Caiet.& Sotvis in hoc cap. Mafius fbiti. Rodrig. in hitne q. DoHer. »rt.x.

:

indifFcrens ad

omnem gradum

relationis,ncc eft

reale videtur ; quia Metaphyficx eft tantum confiderarc ens realc , & accidcnrcalia entis accidentia enim entis , vt con-

fiderantur aratione

candi.qua;re refponfioncm ad argumenta.

ncm Logici

Smilin autem,

TA^

&

tcrtia proprictatc Qualitatis

tia

:

:

,

qus

J--/ f\\ibA ficundhm eam dicitHraliqnid fimile ,

eft,

vel

,

pcrtinent

.-id

confidcratio-

fed Metaphyficus confiderat

oppo-

.Mctaphyfic.cap. non habentc contextum,igitur oppofitio eft paffio rcalis.

fitioncm,vt patct

difimilia fecunditm filas dicuntur c[ualitates,&c. Cap.eod.

|I.

QVod

de fignificato,ncc fortc de modo fignificandi nominis ; fi tamen gradus ponitur de fignificato, tunc rclatio poteft confcqui cfli de modo fignifi-

f

Item , oppontio

eft

ipccics difFercntije,

ferentiadiuerfitatis

;

&

crgo oppofitio

,

qua genus , non

lis

;

& dif-

diucrfitas eft paffio reaeft

verius

ens fuis fpeciebus.

Item,

1.

Argumenta.

QusftioXXXVIII. Item , oppofitio

non

igitur

effct

non

exiftentc intellcAii;

Antcce-

accidens intcntionale.

eft

lietas.

cft infufficicns

Similiter clTct aliquis pater

& aliquis' filius,

,

non cxiftente intcUedu , quia gcnuillc tum eirc, non dcpcndcnt ao intcUcdu

& gcni-

, :

igitur

&

rclatiuc oppofita.

Similiter cflct carentia habitus in apto nato

omncs

&

oppofitiones.

vnum

Itcm.ybi

:

videtur fcqui ad aliud, diuifio

fed contradit^oria fcquuntur ad

omniaalia oppofita:igitur,&c. Minor patct ;quia omnia alia oppofita includunt contradidoric oppofita.

Itcm.rclatiuc oppofita dicuntur de eodem:ipinon funt oppofita. Antccedens patct ; quia

tur

habere habitum igitur priuatiue oppofita. Similitcr contradidio ; quia Llla lequirur ad quamcunque oppofitionem igitur illa potcft

ficut arguitur, cap.de

gnum

,

eilc fine intcllcdtu

quacunque alia fic manente. oppofitum,accidcns non habct vcrius cllc, fiium fiibicftum, fcd oppofitioncs fundantur in intentionibus , vt in fubiedo igitur non

valeat

,

Ad qukm

folutc

,

:

&

:

:

funt rcalia, fed tantumintcntionalia. Minorpa-

Rcferuntur enim Species , & Genus ad inuiccm.contradicunt^ww, w»^wi«,

tet inducftiuc.

&

&ficde Item

aliis ,

oppofitis.

natiuc igitur

,

,

fed

hoc

adhoc,

dcnomi-

pofllbile cft in oppofitionibus:

&c. Probario maioris

:

Prxdicatio dcno-

Quantitate, hoc eft magnnm

& hoc eflparuum ad hoc & paruum

:

igirur

non funt opponta. Probatio antcccdentis, quiaper Ariftotele in z.Top. in priuatiuc oppotenet confeciucntia in icipfo

omnis vidcns

eft

confcquentia per

fe

:

ralifnmis;fcd oppofitio,

& eius fpecics,inueniun-

omni gencre : igitur , &c. Minor patet; quia contradictio fccundum eandem rationem non homittem^imet aiinuenitur intcr hominem, tur in

&

lntm, Scnon album;

ncm.cuius non

cft

quiafccundum hancratio-

mcdium fccundum

Confimilitcr videtur dc contrarietate, quac in

Generibus reperitur fecundum hanc rationem , maxima diftantia formarum qu«e narx funt fieri mutu6 circa idcm.

Dicitur autem alterum alteri opponi qua,

aut

z/t

ad

alicfuid

contraria, aut vt priuatio

,

aut vt

& habitt4i,aut

& negatio, Cap.cod. CLy^sTio XXXVIII,

vt affirrnatio^

Vtrum diuijio fdlicet

5

oppo^tionij tn hxc quatuor,

rclatiuam oppofirioncm,

contiariam,concraclidoriam,priuatiuam,y$V conueniens. Ammonius

in htccaf.

D. Thoro.

5

•

cft infenfibilitas, fi

fimilis tia

,

Mit. ItH.ix. ^rtptfe.

illi

:

Argument» froftrttru-

non;igitur,&c. Probatiominoris; quiahajcdi-

f ««4.

^j^Q

diuifio eft

& nulla oppofitio fic

,

igitur

cxcmplo;quia

fc-

igitur eft diflimilis. Patet confequcn-

Item,contraria dicuntur de eodcm:igitur non

dio

per participatione

di(5to

extremi, aliter non differct a

eft

me-

natura vrriufque

medio

difto per ab-

quccxtrcmoin mcdium

opponi-

& pari ratione illa

,

ficut

mcdium didtum

pcr parcicipationem denominatur ab vtroquc ex-

tremo.Tum,quia fcutum cuiusmcdictas

eft alba,

& medietas nigra,cft coloratum:igitur album,vcl nigrum,yel me^lium.Confcquetia patet,pcr Ariftotclc z.Top. Quicquid eft in generc, vcl dcnominatur k gcnere,necclle eft clle in aliqui fpecie, vel denominariabaliqna,noncft medium,vtmanifeftum eft, fi album, pari ratione nigrum ; igiturcontraria dicunturdc eodem, Ad primam probationem diccretur, quod natura extrcmorum impcrfedtc cft in medio,& ideo mcdiuma neutro cxtremodenominatur.Contra, vtrumque extremum cft aliqua forma ; crgo fimplex ; per Au(5torem fcx Principiorum,in principio , Simplcx vbi eft ,fecHndumfi totum eft. ergo C\

vtrunquc extremum fecundum in aliquid fui cft in medio, fccimdum fe totum erit in medio. Dicitur ad fccundam probationcm,qu6d fcutum non eft coloratum , fed colorata. Contrk,

,

hoccolor3tum,& illud;quiaper Prifcia-

plurale non eft

confcqucns

cft

catio fubiedi

per ^ Tldctur quod non; quia omnis V oppofita,pcrBoctium lib.Diuifionum, hxc

, quia fi turpcr aliam oppofitionem , Scoti optr. Tom, I.

alio

funt oppofita.Antccedens patet:tum quia in

num

opponitur. Probatio

erit

& priuatiue oppofita de

que , infert fcipfiim umpliciter , quia nullus tcrminus diftrahit a ratione relatiui fimpliciter.

igiturcft

Anc.AnHr. hit q 1. Conimbr. in c»p. dt eppefit. srtic. t.Curfus Carmcl. vbifuprk. Auerfaj.xt. Log. ftS.i.KoAz^^. inhant q. DoB. »rt.i. <j.%. »rt. }.

,

videns,& furdus,idem

quia rclatiuum pofitum refpccbu cuiufcun-

Met.

oppofitiones

fit

quitur,ifte eft fimilis huic:igitur eft fimilis,& dif-

i7.i»f>.i.i.(ir i.Do&.fttpir ^.M*t.ttxt.\^. Arauz.5.

gj^ j^jgj.

idem

fcnfibilis,& infcnfibilis,

negationcm:etiamaliter no cfTetmotus ab vtro-

fc.

diuerfis

drupliciter

igitiir

ad concrcta;quia fequitur, (\ igitur furdus clt infen-

codcm. Hac ideni patet in

&

:

fentien$,quia in abftraftis tenct

mitjorisjomnis diuifio

UAtiMm, Sc huiufmodi igitur hatc opponuntur; crgo oppofitioncs opponuntur. Irem , nihil reale inuenitur in omnibus gcnc-

igicur fi ad vi-

fibilitas; fcd fequiturvifus, igitur fenfus

fibilis;igitur

oppofita; fed op.

:

fum fcquitur fenfus,ad caecitatem fequitur infcn-

fubicdtio ; fcd nullum accidens,nifi intentionale, poteft cflc in aliquo fui,vt in fubicdbo. Probatio eft intet

hoc cft mamodus arguendi

igitur

igitur

furditas

diuiditur in comrarietatemy oppofitUmem pri-

;

ille

polfunt duo relatiue oppofita inferri abcx fcipfis pofitis in comparatione ad di-

niinatiua dc aliquo, cft prxdicatio accidentis de

pofitie

fi

ucrfa, intelligitcnim Ariftotelcs pctmagnnm, & parHum rclatiueoppofita , vt ibi patct. Item , priuatiuc oppofita dicuntur dc eodcni:

fitis

in folis accidcntibus intentionalibiis

poflibile eft aliquid pracdicari de feipfo

I.

&

igitur diuifio cft infufficien$,cum non tiat in illas

&

&

adtfftjitum.

;

proccdcre in infinitum in oppofitionibus;

fic crit

dcns patet indiidliue, eiret cnim mutua aftio infrigidum , ter calidum , motus inter illa , non cxiftcntc intcUcdtu ; igitur contra-

&

t. ArgMmtnt»

^7$

poftet eftc diuifa contrd aliam oppofitionem

,

,

nifi fin^ulare geminatum

falfum

;

quia tunc

cfTct

,

fcd

multipli-

& accidcntis.

Item , contradidorie oppofita dicuntur dc eodem igitur non funt oppofita. Probatio antcccdcntis quia contradidoric oppofita fequun:

;

quxcunquc alia , fcd omnia alia dicimde eodcm , ficut oftcnfum cft : igitur contra-

tur ad

tur

didoria.

M

1

ItCtDi

X

.

'

Super Pr^dicamenta

176

Ci oppoiitio conuenicntcr (iiuitlatur,igioppoutio fubiedtum diuifionis , & prastcr

eft

fubiedum oppofitionis,quia diui-

hoc,diuilio clt

opponitur alicui,vt indiuifioni, vcl coUcAionijigitur idem refpecflu ciufdem efl: fubie(5kum, accidens,quod eft inconueniens;ergo,&c. Boctius in Adoppofitum eft Ariftotelcs, fio

&

&

,Commentariis fuper Ariftotclem in libris Topicorum. Quoties enim docent confiderarc de oppoficisjdocenr infpiceretantum ad hacc. . Ad primam quxftionem poteft dici, quod opCeticlujio a4 fojitio xquiuoca eft,quia in vno fenfu fumpta, dioppofitionc citur jequiuocc de contrarietate , qutfthnim prMdeniem. relatiua in alio fenfu dicitur vniuocc de contra^

&

:

didbione,

& priuatiua oppofitione.

ens realc

eft

,

autem inucniatur in

.iliis

vt fpeciesjfed vt paflio. lio

quia

,

Primo modo

&c Spccies in genere Relationis

& altcrum

:

generibus , hoc non

Secundomodo

extremum

eft

intcn-

tantum

eius eft

quia ctiam in accidcntibus rcalibus comparatis, videtur aliquid prsdicari de feipfo dcnominatiuc, cuiufmodi lunt oppofitioncs.

Contra, impoflibile eft in rebus aliquid cfle cadcm fpecie, vt in fubiedo;& prsdicatio denominatiua eft proprie de fubicdlo. Vel poteft in

dici

Adi.fropar

taphyfi^usdiftinguit multamultiplicia in quin-

te nrjatiua

to

vcl

non quia fecundum omncs fcnfus funt cntia, paflio reahs entisjfed fecundum ahos,& alios

fenfus fortc ponit, vtexcludat a propofito

ita

:

& de oppofitioncjcuius vnafpecies eft ens realc, &c fpecics relationis;(S<:

ahus fcnfus adiungitur,vc

a propofito forte cxcluditur.

Mi.

Ad

aliud dico

quod

,

provt,fcilicct dicitur

tione rclatiui

tcm provt

,

eft

vno

oppofitio in

dc contrarictate,

fenfu,

& oppofi-

fpccics difFerentiar

dicitur de contradicSbionc

,

:

non au-

&

priua-

tiuaoppofitione, quia^K/,& mn ens contradicunt , &:tamen non difFerunt , nec funt diuetfa, quiadiuerfitas

cft diffcrentia entis

,

&

difFcrcn-

lia fimihter.

Ai

j.

Friu*tio,'(^

j» titfntia

'tii/n

t»tienit.

Ad

tcrtium concedendum, quod contrarietas,

oppojitio diui-

dunt oppofitioncm , vt gcnus ; crgo funt fpecies pppofitaj ; igitur oppofitio earum eftaliquarea-

quia& vcrumquccxtremumcns. tertium dico, quod contradidio

hs,

Ad

m

,

icpriuati-

nerc ,

&

&

non

forte vt pafl[ioncs,

vt fpccies.

quatupr eft conucniens,

uifio oppofitionis in illa

quia oppofitio realis

dcm genere ad aliud,&

,

vnum

aut igitur

;

fic eft oppojitio

illorum dependet

non,&

reUtiua ; aut

fic

Ad primum argumcnium potcft dici , quod non omnis diuifio eft intcroppofita, propricloquendo qnia non diuifio generis in fpecics vt :

,

nigro,quia vtcontradicit,eft

& dc non ente. tem

Si dicatur

fequatlir negatio albi

&

ita contradicboria funt

co

,

quod non

exiftcntc

,

quod ad nigrum

,

, fi

fal-

con-

&

Adargumcntainoppofitum. y

qvLod centrartetoi

,

Ad primum

S^ relattHa oppojitio

di-

fumpta

a^rmati- in ilIofcnfu,in

quo funt fpecies oppofitionis, funt in fubicdis intentionalibus , licct fortc contrarietas fecundijm alium fcnfum,prout di-

non

citur eire in propofitionibus

tatcm

&

,

&

fecundum Quali-

quantitatem carum

in fubiedto inientionali

,

fit

intcntionale,

vt in propofitio-

&

pe alia autem duo , vt contradi£iio , priitatiua oppojitio , polTunt cflc in fubicdlis inccntiona:

libus.

diuidentia autcm

ler

,

hoc non

valct ad

oppofitum

,

qiiia

nulla op-

harum potcft determinare hxc omnia diuidentia, nec ahqua feipfam,in comparationc ad aliam, in vno fcnfu diuidit in contrarietatem, & pofitio

rclatiuam oppofitionem in hae diuifionc

liccc

,

omnia dicuntur difparata,& ita contraria iranffumptiuc.

Intelligcndum tamen, qu6d diuifio oppofitionis in ha?c abfolutc, cft diuifio vocis in fignifica-

nem ,

:

fed oppofitio

& relatiuam oppofitio-

vt gcnus in fpccies. In alio ienfu fumpta,

fimilitcr cft gcnerale, proptcrea diuidcntia

in vtroquc fenfu funt oppofita

&

8. SetM.

fumptain vno fenui, diui-

diiur in contrarictatem,

, licet fit negatio habitus in fubieiSto , taraen tantummod6 opponitur habitiii ratione negationis , illa non eft ens,nifi tantiim fccundiim rationem.

co

&

difparatis

nuUo modo

propric oportet opponi, ita ncccontrarietatcm contradiclioni.Vcl ali,

tioncs

cft

contra-

nifi cjre

rias tranftUTiptiuc, qua: contrarietas

contraria funt. Di-

fcqucntia. Similitcr priuatio

y.

non oportct

vt contradicit albo,

intcUedu non

^

&

dccntc,

dicibilis

7« ^'^ i.printi'

ingcncrc Subft,-intiar:& ita contraria,& relatiua diuiduntoppofitionem , vt fpccics ; &aIiaduo, licet in alio fcnfu oppofitionum , vt fpccics ,

:

tamen (ccundum rationcm , qua contradicit hcmini,non eft ens, nifi rationis.Pcr hoc p.itet,qu6d licct contraria mancat, non cxiftcntc intellcdbu , non oportct condidoriamancrcfccundiim quod funt contradidoria, quiancgatio albi , provt contradicit albo , non efl in

^.p^

& fic patetfufficientia.

multiplcx

vt non homo di-

p^;^^ fiiionis.

aliquod fubiei5I:um,& fic e^priuatiuaoppojitio,

munis omnibus

:

tem.

;

fibi

quod

de aliquo cnte

ad

ed oppejitio contraria, Oppofitio habens alterum extremum non ens, quod dicitur dc oppofitione priHatiua,& contradidioria,aut habet cxtremum non cns , quod nullum fubicdtum fibi dcccrminat , & fic eft contradiStio aut quod dcterminat

fitionibus,puta ncgatio,& priuatio fecundum

cxtrcmumrelationis, eft tantum cns fcrationemjquod dc ncgatione patet, quia

6. Cencltijie

qua- funt in co- quifl .prtfett-

eorum

cft

non eft opfortcintcntiocom-

eft

Adi.

poirunt vniuoce inueniri in omni gcreUtiua oppoptio fimilitcr contrarietM ,

oppojitio,

pofitio, vt hic loquimur,fcd

citur de ajtno,

"*•

non

ita

fpccics diuidcntcs

cundum

te

& relatiua

&

,

&rclatiua oppofitio eficnt, intcllcdtu non exifl:ente,npn autem priuatiua oppofitio , nec contradiftio ; quia alterum extrcmum in illis oppo-

licct illa dicatur

jtdi.fr» pMr-

icd intcntionaiis

,

idem dcnominat fe. Contra , contrarietai ,

Ad fccnndam qusftioncm diccndum,qu6ddi-

Ad primum argumentum dicendum,qu6d Me,

qu6d ctim dicitur , oppofitiones opponunquod dcnominat oppofitioncs , non eft

oppofitio realis

ensjfecundumconfiderationemrationis. 4-

,

tur, illud

fi

eft

Adx.

Ad fecundum dico,qu6dmaior potcft negari;

Item, tur

:

ipfam

vt contrarictas,

relatiua oppoficio funt fortc contraria

quendo de

lo-

,

contrarietatc tranfumptiuc funipta,

quae cft diff^ercntia fccundum fpeciem fed non oportet diuidcntia in vno fenfu,opponi diuidcntibus oppofitioncm in alio fcnlu. :

Ad aliud

dico

,

qu6d

in iftas intcntiones, vt

non

fequitur ad aliud

diuifio oppofitionis

,

cft

vnum mcmbrum illorum ,

quia non fequitur

Jitnt contraria, igiturfunt contradiEiorta

;

,

h*c

fcd confc-

qucntia eft inter illa qujc fubfunt,vt fequitur,*/nigrHm, igitur all>Hm,& non alljum,8c in illa humy

&

non cft diuifio nifi per accidens. Comrahocloquendo dc intcntionibus,omnia ,

func

Adu

,

XXXVIII.

Qu^ftio

Aint relatiue oppoHta, quia coBtradidlorium dicitur contradidorio contradicloriutn,& contrarium contrario contrarium , &cQcde aliis. Rcfpondco , contradidorium eft relatiuum pcr ac-

homo eft albus

cidensjHcut

non cft relatiua

contradidtio autem

autcm Cic opvcl in concrcto Aimpto

oppofitio

poiitrenis in abftrado

:

,

;

diuiiio

non fumitur pro omni illo quod denominarc , quia tunc qtmU non diuide-

cflentialitcr

potcft

,

rctur in denominatiua fpecicrum fuai;;im

dc codcm pracdicari

illa poflint

,

cum

,

& dc fc mutu6,

pcr accidcns.

licct

opponta,nifi in comparationc ad idcm,5c

poflunt inferri ex

fcipfls pofitis in

ne ad diucrfos tcrminos

,

Contra hoc

,

,

di

Aum cft

Utiue oppojtta

,

dicit

vnum fecundum contrariis

&

:

quod

,

fedicitur ad aliud

idem

dicit

,

,

& re-

in relatiuc oppofitis

&

,

non

in

aflignando diflPeren-

oppofitioncm & contra& duo rclatiua furaptain comparationc ad

tiara intcr rclatiuam

riam,

fupra.

Ariftotcles in principio huius ca-

vbi dat diffcrcntiam intcr contrarU

pitiili,

non

abfolutc

licct rclatiua

valct dc mag^no, Sc dc p4rito

is

fic

comparatio-

Qualiscr autcm ratio Ariftote-

f»oflint inferri.

idem , vtpater huitu , adinuicem

,

,

ScfiUut huitu,

non dicuntur

fed ipfa abfolutc fumpta

tclligit relatiue

oppofita

:

igitur in-

eire relatiuaabrolute.

Ad hoc poteft dici, quod in relatiue oppofitis,

I o,

funt duo,

eppo/itioy

& relatio

;

fupcradditarationc

comparatione ad idem ; quia hoc cft gcneralc omnibus oppofitis

oportet

,

fic

oppofita accipi in

oppofitis.fumi in comparationc ad idem,rationc difrerentiz fupcradditz oppofitioni latio

,

oportct illa, fccundum

quz

,

qua: eft re-

cft

oppofitio,

referri adinuicem.

DiAum dc

ipfis

igitur Ariftotelis cft

intelKgendum

formis, intcr quas cftoppofitio,quiaiIIa:

refcruntur ad inuiccm,quia in hoc diffcrunt formie, hic oppofitae,
ncribus oppofitionis tet oppofita rcferri

:

in

omnibus tamen opor-

ad idem

:

& ideo Ariftotelcs,

quando debuit diftinguere hanc oppofitioncm ab aliis , non pofuit illam conditionem , in qua ,

jtd 4.

,

non

,

proximo

habitus fuperioris in

fubicAo non nifi

poteft dici

,

quod in priuatiuc oppo,

nifi

in

homo efi CACtu, igiturhomo efi

priuatiuc

infenfibilisi

cum vltcrius

fcquitnr , igitur homo efi ab affirmatiua dc prxdicato priuato, ad aflirmatiuam de prxdicato infinito , per Ariftotelem Boctium in z.Petihct.&pcr Ariftotclcm in i.Priorum,cap.i.& inde,cap.vlt.& vltefi

fic

,

&

rius fcquitur,

efi

nonfenfihilis, igiturnonefifenfebi-

pcr ipfosvbiprius,fcquereturiprimo,&vl-

timum

habitus

,eficdcttt, igitur

non efifenfebilis , vbi mani-

fcftc cft fallaciaConfequcntis. Poteft

tamcn

di-

ftum Ariftotclis in i.Topic.intelligi de fubiedo proximo habitus infcrioris,& fuatpriuationis,vc forte,fi fcquatur. ocultu efi videns

,

igitur oculus efi

fentiens, fimilitcr Ccc^mtiK^ocultu efi ctuus,\e\

ad vnara.

eodem

in fub-

fubiedto.quia in illo

habitus fuperior natus habcri,

cft

quia habitus infcrior.

Nec mirum

refpc-

eft

&u alicuius fubicdi priuatiuum habitus

inferio-

ris,infcrrc priuatiuum habitusfupcrioris,refpcaltcrius non; quia confequentia non eft intcr incomplexa , fed inter propofitioncs. Tum quia omnis illatio pcrtinct ad tertiam opcrationera intelledbus ; ficut igitur fecunda opcratio intellciStus, quxcft compofitio ,& diuifio , fupponit

primam, qua: eft indiuifibilium intclligcntia ,& non eft corapofitio, nifi in talibus;ita tertia opcratio praefupponit fecundum,ita quod in ilia non erit aliqua illatio nifi in

compofitis, vel diuiquia omnis confequentia cft reducibilis in fyllogifmum : nihil autcm eft antcccdcns, vel confcquens in fyIIogifmo,nifi propo-

Tum

fis.

/itio;igitur nihil eft

extrcmum confcqucntia:

homo

Ad excmplum dc priuatiuc oppofitis , fi con1 1. ceditarhxc con{eciaennz,efidifimilisiIlis,igitur Ad 5. efi dijfmilis , quodvidetur proptcr relationis rationcm in difnmili,dicendum cft tunc, quod dip. fimile ihioXxxte

fumptum non

opponituryiw;/» ab-

vtrumque fumi diflimilis fccundiim idcm ad idem , vt fimilis , cidcm,vt in albcdinc ; fic non pblfunt ifla duo dici de codcm. Vel alitcr neganda eft ifta confc-

folutc priuatiuc

,

fcd oportet

&

&

qucntia, eft di(fimilis illi, igitur efi dijfimilis,(^mi ad confequens fcquitur, igitur non eft fimiIis,quod non fequitur ad antccedens. Tunc ad propofitionem illam , relatiuum rcfpedu cuiufcunque termini infert fcipfum abfolutc , concedatur quantum eft ex ratioiic reIationis,fcd poteft prohibcri rationcnegationis,quando in eodcm con-

iungitur negatio tiuis priuatiuis,

Ad aliud dici

cum

rclationc

cuiufmodi

rius

,

cft

quia

,

in rcla-

fic eft

4.Me-

contrariis

magis vnius cxtremi

medium didum

,

;

quia

& miniis alte-

pcr participationcm,

&

vtrumquc extremum imperfeftc , virtualiter , neutrum tamcn fimplicirer, & ide6 denominatur a neutro fimplicitcr.

participat

Ad primum in contrarium dico,ficut

cft

conir

pofitio eflentialis ex materia,& fonna, compofitio quantitatiua

bus

,

,

quz

eft

ex partibus integrali-

& corapcfitio fecundum gradus perfcdio-

nis, ita per oppofitum cft fimplicitas,& fimpIiciT

duobus modis compofitioforma fimplex , fcd non oranis forma eft fimplex, fimplicitatc tcrtio raodo , quia in aliqua eadcm forraa funt diucrfi gradus perfc(Slionis,& tate oppofita primis

nis cft

virtutis

,

quz corapofitio non repugnat

firapli-

formz. Adfccundam probationem decontrariis , fl conccdarur fcutum huiufmodi eflc coloratum, poteft dici , quod non fequitur, igitur cft album, citati ellentiae

vel nigrura

,

quia in

l j

vbi probat principaliter, Adi.

illa

quia priuatio

denominatiuc

ad negationem autem habitus infcrioris abfoScoti tper. Tom. I.

:

eft diflimilis.

potcft.ficut Ariftotcles in

cipitur,dicit Ariftotcles

ncgatio habitus in apto nato:

nifi

tale.

cacfufecundMm oculum, igituroculm,vel homofeeundum oculum efi infenfebilis. Ratio diffcrcnti* eft, eft

,

fcquitur ncgatio

,

qu6d mcdium componitur ex

tenct confequcntia in fcipfo

,

illius

qua hxc diftinguitur ab

nonfinfifilis,

lii\

ic(flo

fed illam in

non fequitur codem ordinc in

oppofitis

quia

rione habente plures caufas veritatis

Tamenad ncgationem habitus infcrioris

taphyfic. c. dc Mediis

comparationc ad fubiedum proximum. Vcrbi gratia , fi fcquaiur j homo efi videns : ergo homo efi fentiens

vcl in fubie<^o

;

mcdium

Ad aliud fitis

,

remoto fed cft fallacia Confcquentis,a propofi-

in rarione oppofitionis

aliis.

1 1.

tio habitus fuperioris abfolutc

cum aliis ,

hasc conuenit in gencrali

177

rcmoto, non fcquitur ncga-

<5bu

Ad aliud dico,qu6d relatiua non funt relatiuc

jldy

iute,vel in fubiedko

confidcratione

quz ac-

quod quicquid dcnorai-

natiuc dicitur \ Gcnerc,vel habct Gcnus,oportec dici ^ Specie,vel

per hoe innuit dupliccm

haberc Spccic

',

&

modum denorainandi

M

3

in

Super Pr^dicamenta

178

vnum fccundum e0

Jletii*ns hs-

in accidcntibus

htt dnflicem

cundum inejfe, quem dupliccm modum tciigit in principio fecundi quod igitur Gcnus dcnomi-

tnoduvt dent-

minmdi.

,

alium fc-

,

;

& aliqua Spccies denominabit

nat j

vel fecun-

,

dum(r^, vcl fccundum inejfey & itaeft vcre concedcndum, quod fcuto ineft albedo,vcl nigredo, vel color medius,fed non fequitur ; ergo lcutum cft album , quia in accidcntibus non tenet ab iriejfe ad efe fecundum Ariftotelem inprincipio fccundi Topicorum. Alitcr poteft dici , quod fcutum non cft eolor*tum , quia vcrum eft dicere, quod nullo colore

xquale. Quando autem ncgationes contrariorum non cadunt fupcr aliqucd vnum fufceptiuum , tunc non cft vnum medium, fcd vcl omni-

no rcmanct innominatum , vel plura media nominata , quando negatio extrcmorum cadit fupcr plures formas einfdcm gencris , vt eft in coIpribus.

,

coloratum

quia

;

gularis eft vera

nec tamen

cft

;

illius vniuerfalis

^uAcumaue 'vero contmriorum funt vt in quibus nata funt fieri

hm fr^dicantur

quslibet fin-

quia oppofita qua;libet

concedendum qu6d

eorum ineffe Cap.eod.

eft falfa,

& in fubicdo

,

,

m

,

vtroquc, vt in fubiedo; quia quodlibet

intentionalc, practer hoc , quod eft modus intelligendi alterius ,cft intelligile per fe quando cft :

modus ligi

cft intelligibile

Uib aliquo,

,

rationem accidentis; cft quid,& potcft inrel^

quod eft modus intelligendi eius,

fe

:

idem

prardicari

denominatiuc, quia idem poteft efreintcl,

:

potcft fignificari in concrcto,

quod

,

in exptf. ttxt.

h.xc diuifio

& in abftrado. Sic

tantum

eft

oppofitionis,

complcxis , quia vno modo intendit Ariftoteles deoppofitione in libro Periher. vbi diftinguit oppofitionem in cnunciationibus.Paeft in

ret cuius diuifio

acquiuocata

,

lit

,

quia primo

eft

arquiuoci in

fccundo yniuoci in vtroquc fcnfu

in vniuocata.

^deinceps.

Ammon.

^

fumma texf.

Fabei Theor. 43. f, 4. adt. arg. Rodrig. in DoH. in hac q. Auerfa q.it. Lo£.

QVodnon vidctur lia

dum

fe

igitur

,

;

quia

eorum non

(i

eiret

aliqua circnt ta-

medium

I. fccunProbatio ^''iufnenu

igitur circnt contradicH^oria.

;

tn httne /»-

hic >p»ffu ji. Anton. Andr. hic q.l.fequente. Fonfeca lih.x. Inflit.c. ly,

,

;

,

qoaedam habent media pcr participationcm, qua: media aliquid habent vtriufque extrenii ; qua:dsrn habent tanttira media pcr abnegationcm, Mediatorum etiam , qusdam habcnt plura media qu.xdam tantiim vnmn , quaedam media nominata, quacdam innominaca. Pro fecunda diuifionc tamen inrelligendum,

&

:

quod nulla dicuntur contraria mcdiata

tradiSlio efl oppofitio

,

func

contradidoria.

Itcm

fccundum

,

rum immediatorum ptibili

;

oppofitis fic

,

neccftario

fcd nulla funt talia

igitur

;

,

vnum ,

contraribineft fufcc-

&c. Probn-

quia de quibufcunque contrariis vbi altcrum non ineft a natura, argua-

tio minoris

tur

Ariftot. in litcra

,

Non

,

neceirarium

bili,nec necefte eft illud

;

cft

hoc incde fufceptineutrum necefte

igitur

ambae fingulares funt vcrae ; igitur& fufficicntcr in, quia illa vniucrfalis ducitur per duas fingulares ; igitur eius contradidoria eft falfa ; alterttm necejfe efl inejfe, &c. Item , intcr contraria immediata , fi qux funr, poteft eile motus , fed mobile dum eft in motu, cft inefle

:

fub neutro terminorum eft,ergo poflibilc

eft

fub-

fub neutro contrariorii immediatorum. Probatio fccundae propofitionis,tum pcr Arift.iJ. Phyfic. cont.7. 87. Mobile du?n efl in motu,pariectii efle

&

tim

efl

Tum

a cjuo , partim in termino ad quem. mobile cflet in termino a quo fimnon mouerctur ; quia tunc incipcrct

in termino

quia

pliciter

,

fi

fi cfrct fimplicitcr in ternjino ad quem, non elTct motus,quia tunc tcrminarctur motus.

tc in aliquibus contrariis

contraria immediata, vt manifcftum cft.mutetur Socratcs dc fimitatc in a?gritudincm , ciim dura-

propric,

habent medium per participationem: medium enim per abnegationem , inuenitur in omnibus,pra:fcrqnamin contradidoriis,fcd formcdiatis

mcdium non

motus

nifi

vr in bono

& malo, & confimihbus.Tertia:di-

fitille

quartae caufa aflignatur in 10. Me, taphyfic. cap. Giupniam autem vni contrarium , &c.

ftans,

text.

1

7.

per abncgationem extrcrnorum,

&

& inde, quae

cft-,

qu6d aliquando nega-

tioncs contrariorum cadurt fupcr aliquid vnum dctcrminatum ciuCicm gcneris cum extremis,

&

runc potcft efle vnum mcdium nominatum,ficuc ncgatio maioris , vel minoris determinate cadic fupcr habcns iUiTi eft

eandcm quantitatem

;

& idco illo-

vnum medium nominatiun

,

quod

eft

,

Item

nominatur , nifionis

'

cuim non efl mcdium Jecundlim

qux habcnt hanc definitionem ,

y?;igitur

nifi qua;

,

/"'"('"''"?*'

;

vniuerfalis

Notandum,qu6d contrariorum qusdam funt quorum alterum neceire eft inefte omni fufceptibili alia funt mediata quorum non necefte eft alteriun inefle. Ec mcdiatorum,

immediata

j.

Mayron

finiuntiurab Arift. in i.Poftcriorum text ;. Con-

,

qux

Peftpridic.

& hxc cft caufa, quarc in acci-

:& ita

ledum & modus intelligendi fub extranea ratione fumptum & ita fub cxtraneis rationibus patet

cum

& mo-

tlentibus intentionalibus poteft

dc

Arift. lo.Metaph.text.i

prims confcqucntioe quia fi eorum eilet medium fccundum fc, cirent mediata, Probatio fecundx confcquentiar, qiuaconcradidoria fic de-

cuius tamen prius fuit mpdus intelligcndi poteft refpeftu ciufdcm clTe intclleiftum,

dus intelligendi

efi.

Vtrum diquaftnt contraria immediata,

intelligendi, habet

quando

medium eortm

Qj^^sTio XXXIX,

ita coloratadictt pluralita-

tem in vtroquc , & ncquc eft vnitas vtroque, neque pluralitas in vtroque , fed vnitas in fubicdo , pluralicas in accidcnte. Ad aliud dico quod non eft inconucniens duoium accidentium intentionalium vtrumque efrc in

necefftnrium fit alterum

nihil

,

tnlia,

vel de qui-

colorata,

fit

quia fortc ficut coioratum dicit vnitarem in for-

ma

,

,

, fi

poffibile efret fieri

tionis fanitatis in Socratc

vltimus tcrminus

«gritudinis B. aut igitur

fit

A

,

B,

mutacioncm

intcr

aliquis terminus:

& primus initialis & A funt vnum in-

& tunc idcm in vno inftanti circt fub duo-

aut funt duo inftantia igitur intcmpus mcdium,in quo non cll: fanus, nec aigcnigitur illa funt contraria mcdiata,& fic de quibufdam aliis, Ad oppofitum eft Arifto-

bus contrariis

:

;

tcr illa cft

tcles,

Ad

funt , quod aliqua eodcm gcncre , quorum al-

quarftioncm diccndum

maximc

diftantia in

tcrum

1. Condujio.

XXXIX.

Qu^ftio terum necefTe

eft inefTe fufceptibili

ergo aliqua

:

funt contraria immcdiata. Coiifcqiientia tenet per locufn a deHnitione ; quia qnxhio JteJ}, non lcitur dcmonflxitiuc, nifi per ^«/
i.

Pofter. text. i

.

& 2. & indc.

Ad primum argumentum dico,qu6d

AJt. efi

mediHmficHnJMm /e,potei\:

quod

vel

illud

negatio modi fimpliciter vel

fit

mn

intelligi dupliciter, :

modus

negationis.Primo modo conuenit contrariis im-. mediatis , fecundo conuenit contradidoriis , ponitur in definitione eorum , quia fola contra-

&

di(5toria

cundtrm

Adt.

nuUo modo habent medium quia fcfe ineft ei non habercmedium,omnibus ;

autem aliis oppofitis,aliquo mo^o conuenic habcremedium. Ad fecundum , concedo hanc propofitioncm eflc

falfam

diaterHm

,

fit

altenm cft fignum

nunquam

quia particularis

nifi fingularis

citur, Necejfe

efl

,

&:diuifionem,cum ficdi-

propofitio vcra

cft

pofitio dc difiunfto prsdicato :

& fic

fumicur

,

,

,

& eft

hahittts

quando

ly alterum,

eft

Ad tertium dico quod ,

celis

vhimo

rer-

Ad primam probacionem dico,quod fecundum quam cft mocus,

accidencalis

magis,& miniis,& fecundum illum erafecundum quem cft terminus a quo monon manec in motu , quia in coco moture-

fufcipit ,

micticur magis,

& minus,fed fempcr eftencia cer-

mancr, idco incelligcndumeft didum Ariftocelis fic , mohile , &c. hoc cft , ccrminum a quo parcicipac fecundum aliquem gradum remiftum , in cancum concinue acccdic ad ccrminum ad quem. Similiter pacec ad aliam probacionem , quia dum fubiedum eft in cermino a quo, fecundum illum gradum , fecundum quem cft rerminus \ quo , non mouecur , fcd forrc in-

mini


&

Scdquando fubiedumeft in termino ad quem fccundum illum gradum, fecundum qucm eft terminus ad quem , tunc finicur cipicmoueri.

,

motus.

Ai

4.

,

illa

confequcncia Arifto-

& priuacio idcm

d priuari

praedicarcncur

eflcnc

,

de

,

&

O^pofitaautem

(jr

hac videntur ejfe,fcilicet

priuari,(^ hahitum hahere tanc^uam pri~ uatio

^ hahitus.

Cap. eod.

Slmilicer norandum eft illud didum eadem cft oppofitio in concrecis ,

quod

,

&

ab-

ftradis.

^ hahitttsnonfic

^uoniam autemfriuatio

oppoHuntur,vt ad aliquid manifeftum

eft,

toto tempore mocus,

&

,

eji

cod.

quia cx eo fcquiciir vniuerfaliter denominaciuum , abftraduiu nou eflb idem.

NOtandum

& ita fempcr

tus

habium hahere non

friuatio,(jrc. Cap

Capeod.

fubieftum fub forma priori, in mino mocus, fub forma poftcriori , cft

dum

(jr

NOcandaeftcciam

particularis.

fub altero.

^

Priuari vero

pro-

quando Jicimus, Necejfe eflalterum contradilloriorum ejfe verum , & huiufmodi : fccundum tamen, quod prxtendic vittus fermonis eft propoficio

forma

,

in fenfu diuifio-

fignum particulare, primo modo inteUigic Ariftoceles &eft communis intelledlus,

Aii>

& per

hoc principalitcr diftinguitur a contrariis , vbi neutrum cxtremum eft foia carentia reliqui , fed aliqua forma pofitiua.

hoc , vel illHd inejfefuhieEio, in fen-

fu compofitfonis

fumitur, vt

&

apto nato

eodcm

vera.

Ahm compofitionem

nis eft falfa

eft ratio

imperfc6bius:fed ratio generalis iftorum oppo/Itorum eft forma , carenria formx in fubieiflo

cft vera:

Pro communi tamen modo loquendi intclligcndum, quod alterum communitcr fumitur pro hoc , vcl illo , & illud cft diftinguendum fccun-

5»

179

corum ficri circa idem ordine quodam , quia non conuenit omnibus priuatiuc oppofitis, nifi intelligatur fccundum naturam, fcilicer, qu6d fit aliquod fubicdum aptum natum prius natura haberc habitum.qu^m dicatur priuari:& ita forte eft dc contrariii, quiainomnibus, fubieftum naturaliter prius ordinaturin extremum pcrfcdius , quam oppofitis,nec

aliis

Necejfe eJi-alterHm eomrariorum imme-

,

inejfe JitJcepttbili,^vout

particulare

conucnic

Ad quartum dico , qu6d impofllbilc eft acciperc vltimum inftans fanitatis , feu alicuius for-

pro difterentia fecunda

,

quam

r.

afiignat Ariftorcles inrer priuariuc oppolira

,

& relatiuc

quod non omnia

,

relatiuc

oppo-

dicuntur reciprocc fecundum eundem niodumrefcrcndi fcd folum ea quac pcrfemututS rcferuntur , vnde illa diftcrentia cft fortc quofita

:

rundam rclatiuorum ad prior difFcrcntia

priuatiuc oppofita: fcd

intcIIecStu tcrtix proprietatis cft

Hoc valet

cft vniuerfalior.

omnia relatiua

niutuo adinuicem

ad conuertentiam

dici ,

rclatiuorum

qux

,

,

pro qua:

hoc

cft

propriecas in aliquibus

eandcm racionem recxcrcmum eft pcr fe relaciuum ad aliud in aliis non fic,vbi vnum cxcremum per fe refcrcur ad aliud , & illud non ad rclaciuis vera cft fecundilm

ferendi

,

vbi vtrunque :

ipfum

,

nifi

pcr accidens. Vel alicer poceft dici,

quancum ad propoficum , quod liccc nqn omnia relaciua dicancur rcciprocc, tamen omnia relatiue oppofita dicuntur rcciprocc quia illa rclatiua vbi non vtrunque dicitur pcr fe ad aliud , non :

, quia non funt ambo in codem generc :JiihiU enim non cft in genere rc-

funt relatiuc oppofita

mx permancntis in fubie£ko, in quo tcrmino illa

lationis

forma habeat clTcjfcd vltimus tferminus duratio-

& ita de aliis relatiuis

nis formae prasccdentis eft primus rerminus for-

ie,

mas fubfequentis, in quo termino eft forma fubfequens , non prscedens , vt detcrminatur in 8.

ferentia inccr relatiuc oppofita

&

nec vt relatiuum , nec vt rclatio per fc, , ad qux alia dicuntur pcr non econuerso : fecundum hoc harc dif,

&

,

& priuaciuc

eft

generalis.

Phyficorum cont.64. Priuatio vero

(jr

jieri circn

4«

hnhitus dicitur quidem,

idem aliquid Cap. eod.

,

(jrc

^TOtandum^quodfpccialisratioiftorum oppoficorum non cft ficri circa idcmjquiahoc

X^

^iuoniam autem neque vt contraria oppo' nuntur ea quk fecunditm priuationem (jr hahitum dicuntur, ex hit manifefium efi. ,

Cap. cod.

NOtandum

,

quod duplicem aflignat

M

Ariftot.

,

& priuatiuc

4

oppo

diflFcrcntiam intcr contraria

^*

.

Super Prsedicamenta

i8o

vnam fumptafm a diiii(ione conttariolum talem Contrariorum mediatorum nunquam neccire eft alteium inefTefufceptibili , fed

fit

priuatiue oppofitorum femper necelle eft alte-

eft

oppofita

:

:

rum

ineile

poftquam fubieftum naium

,

eft

ea

ergo priuatiuc oppofita non funt contrariamediata.Inimediatorum neceflc cft femper alterum inefle fufceptibili, quia femper fufceptifufcipere

bile

;

eorum

natum ea

eft

fufcipere. Priuatiuc op-

po/Itorum non eft necefle alterum inefle , quia non fcmper fubiedum natum eft ea fufcipere:er-

go

non

priuatiuc oppofita

funt contraria

imme-

diata.

Praitei hjEcadiungit

vnum membrum quod vnum ,

in vtriufquc contrariis accidit aliquando

extremum

inclfe a natura

quod non accidit

,

in

eft inefle

& non tamen

,

reliquum

Ad fecundum dicendum quod illa definitio ,

vcra, fecundum gcneralcm rationcm contrariorum ; quia quantum eft ex hoc,cui incft vnum

contrarium,natum

reliquum,fed

eft ei ineire

non

qu6d fit idcm de quibufcunque contrariis , comparatis ad quodcunque fubiedum , nifi fortc loquendo deillo fubiedo fccundum gcnusj quia licet fubiedum aliquod fcciidum fuam propriam rationem determinet fibi contrariii vnum, hoc non eft ex rationc contiariorum , nec ratione generis talis fubie£ti. Fortc hic fccunda paroportet

,

ticula additur pro fpeciebus

qua: detcrrainant

,

aliquas differentias contrarias dererminatc,

fibi

quod licct

forte

DifFerentiarum

priuatiuis.

oportct qnod poflibile

inefle.

&

fit

a parte Specierum

,

&

non tamen incft Speciebus pcr

,

naturam Gcneris.

Ad

Q^V M

T

S

X

O

I

tertium poteft concedi

clcmentorum non infimt

L.

determinate

ZJtrhm

rum

aliquomm

fojjibile Jit

vmm

determinate

contrario'

inejfe

mentorum

natura alicui /itbie^o.

qualitates

naturi, ncquc

quia formx fubftantiales

;

corum

poirunt manerc fub oppofitis qualita.tibus,vt patet in alteratione praecedcnte

a

quod

,

eis a

teles;quia

in

:

corruprionem

elc-

tamen cxemplificat Arifto-

illis

fecundum communem conceptionem,

videntur confequi infcparabiliter formas elemcntares. Vel aliter poteft dici , quod quas-

illa:

^rirt. 1. Tcpic. cMp.i.

Ancon.AnJr.

in

hunclocum

y.i.

Fon-

Infth c.iy. Rpdrig. hic in/umma text. Vidc Dod:.4. d.it.q.j. Itcm Auchoretc;V. q.prMed, fcc.i lib.z.

.

>•

A^ V6d non videtur

;

quia dicit Ariftotclcs in

frapwtene-

V^z.Topic. cap. i. quod

f»tfA».

gnatur aliquod prasdicatum

fi

alicui fubiefto afll-

(i contrarium propofitum ineft: igitur nuHi. fubiedto ineft vnum contrariorum

pr«dicati

non

incire,

poflit incfle,nec

dcterminatc.

Item, contraria nata finit fieri circa idem:ergo ineft alicui vnum,nifi quod natum eft fufci-

-

non

pere alterum

igitur

:

neutrum detcrminatc

Item, hoc videtur fpecialiter in cxemplificat Ariftoteles.Ignis

detcrminatc calidus

,

illis,in

ineft.

quibus

enim non videtur

neque aqua frigida quia

fccundum aliquem gradum deterelemento , & fccundum illum

libet qualitas

minatc

incft fuo

nunquam amittitur in tranfmutatione licct fecundum perfeftifl^imum gradum poCit amitti, ,

quia fecundum illumgradum non confcquitur infeparabiliterformam elcmcnti, putacalor perfe(5tifl[imus formamignis. Velaliter, quod ift^ qualitatcs confequuntur formam elemcnti,puta ignis in fuo perfc<2:ifl^mo efle , quale elfe non

habet in tranfmutatione ptioncm.

Amflim

generationem prarccdit alteratio ; igitur generationem cx igne , prxcedit alteratio ignjs, pcr quam inducuntur qualitates aquas fed in

cum

tendit ad corru-

& in contrarips quidem exifiente

,

fufceftibili

fofibile eji in alterum fieri

,

;

omnem

,

mutationem,

nifi

alterum naturaliter in-

Cap. eod.

fitj (jrc.

:

tota altcratione

manet forma

ignis

Ariftotelem in S.Phyfic. cont.69.

,

quia per

& inde,in tota

manet fubieftumfub formaprioergo ignis potcft manere ignis , non elle calidus , & itade omnibustranfmutabilibus fecundCtm illas qualitates , quas habent , quia getrafinutatione

ti

&

:

neralitcr

fecundumcontrariavidetur poflc

SEcundam contraria

1

ficri

iE S

T

I

XL

o

I.

Simplie.& Ammonius hic Nyphus j.Metaph. q 4. D.Th. q.z.de M»lo 8. Met. cap.^. leH.4.. Soncin. 10. Met.

proprias contrarias

oppofitum

,

,

ita

& vtrique determinatc quodnoneft

inefle. Similiter

pofllbile,

patetin paffionibns,

quod aliquod fubiedum fecundum fuam naturam cil principium per fe alicuius paflionis habentis contrarium

non potcft

ineflc

,

, cuius pafllonis contrarium cumipfapaflio fequaturfor-

mam fubicdi. •

inter priuati-

natura alicui lubiedo ; quod ad minus patet de SpeciebuscontrariisinGencre, vbieft proprie contrarietas qu^ conftituuntur per diflerenrias

ar^u-

:

Vtrum a ^riuatione foffitfieri regrejfio

&

in habitum.

,

^

q.i9. A.at.Andt.hic q.i.M:iyt.hic ,pajfu j7. Conimbr. hic q. vnic. mrt.]. Tolec. ihid. Suar. in Indic, Met.lib.%. cMf.%, Fonfcca

lib.

1. Inftit. eaf. 17. Auerfa q. ii. Lof.

fea.i,

QVod

fic

vidctur; quia fccundtim Ariftote-

Ad primum argumcntum dicendum quod ,

eft

fecun-

dum aptitudmem non lecundum potentiam, quia ii vnam contrarium infit reliquqm aptui» ,

,

j,

lem i.Phyficorum cont.;.& indc,Priuatio, Argument» & forma funt duo principia tranfmutationis, ita pro parte «/forma tcr- firmnttM». quod priuatio eft tcrminus Jl quo , minus ad quem fcd a termino i quo , ad terminum ad quem eft tranfmutatio ; igitur, &c. Item , hoc patet in exemplo tencbra cnim opponitur luci priuatiuc , alioquin illuminatio medij eflet cum motu , & fucccflione , quod impro-

&

:

confideratio Ariftotclis intcllieenda

Not».

priuatiuc oppofita. Inter

Ad oppofitum eft Ariftotelcs. Ad quxftionem dicendum , quod poflibile cft in aliquibus cxtremis, vnum contrarium inefle i

ineft fua differcntia

?

&

mutua tranfmutatio

Qj^

:

M

eft

,

uc oppofita non;quia ab habitu potcft fieri tranfmutatio in priuationem, econucrso non.

mucatio. ptnthifio.

difl"erentiam ponit Ariftoreles in-

tcr contraria

;

batur

XL

Qusftio de Anima. CAnfequentia patet ; quia contrarium non abiicitur , reliquum non acquiritur fine motUjfcd a tencbra ad lucem

ni,nifi

poffibilis eft regreflIo,manifeftum eft;igitur,&c.

duci fine

bitur

X.

&

vnum

Itwn

omnium contrariorum

,

alterum inclu-

oppofttum alterius,per Ariftotelem Metaphyfic. cont. 1 5 & hoc non obftantc in-

dit priuatiuc 1

o.

.

ter contraria eft tranfinutatio;igitur

& inter pri-

Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad iftud dici poteft quod loquendo genera,

Trimtu tm- liter de priuatiuc oppofitis , non eft impolTibilc dui reJpSdtn- vruuerfaliter k priuatione circ regrcirum ad hadi sd qtttji. bituni ; quia fic loquendo , priHatio dicitur efte

carcnria forma: in fiibiedo

tum elTc

& a tali

habere , regreftum ad eft

Ariftotelis eft

culariter

,

quando aptum na-

priuationc poflibilc

formam

:

vndc

ilkid

eft

didlum

vcrum dc aliqua priuatione

parti-

quam

ponit

idco prima diffcrentia

,

,

Ariftoteles intcr contraria,& priuatiuc oppofica, Ifta fircunda eft parcicularis.

cft gcneralis.

faluandum igitur didum rur priuAtio tripliciter cft priuatio

,

quac

cft

fic.

pio innato

carcntia fornia

tantum aftum. Tertio ,

,

eft

,

modo

fic,

nicdio. Depriuatione

eft

cscitas , quia

vifiis eft

cuius

,

quocunque iftorurn mo-

didto didta, intclligit Ariftoteles,

modo non.Videtur tamcn prima diftindio efTc minus competcns , quia nullum fubic{kam vidctur ordinari in priuationem,mediante fccundo

,

^et fretptemer

tum

iuftitiar

iiationem mediante habitu , fic quod fubiedium cft natum recipcre priuationem , nifi prius

iion

rccipiat habitum,

hoc cnim cfb manifeftc falfumj

quia aliquis non prius videns

,

vcl

natum

intelligatur, nifi priijs

poteft ciTe cscus,

fitrccipcre

habitum & fic diftindio nulla ; quia fic omnc fubicdum ordinatur in priuatione,mediante habitu. Ratio autem quarc Ariftotclcs intelligit de primo mcmbro fecundae diftindkionis , & non de :

nis.

eft

,

manifcfta cx

Quare autem

mcmbro caufaeft

ipfis

,

verbis diftindio-

pofllt intelligcre

tcrtia: diuifionis

,

&

dc primo

non de fecundo,

quiaquando habitus,quiefta

princi-

tunc in fubiedo non incft principium fufHcicns illius habitus:& cum natura tranfmutabilis fcmper tendat in non efle, non eft poffibilc illud principium rccupcrari in fubicfto, ita nec habitum illum induci. Si igitur priuatio ralis habitus aliquando infit,impoffibilc cft poftea habitum illum inclle; fed quando habitusefta principiocxtrinfeco, vt lux in medio , a corporc luminofo ; tunc licct priuatio aliquando infit , poffibilc cfl tamen ab illo expio intrinfeco non incft

,

&

trinfcco habitum induci. 3-

mmt*.

Ad argumenta patet , quia argumcntaprima proccduntde priuationc vno modo,& argumcnra ad oppofitum,de priuationc alio modo:quare, ficut diifium cft

,

illa

differentia

non eft gcneralis

intcr priuatiuc oppofita,& contraria.MuIta

funt oppofita

,

vbi

vnum eft tantum

terius in apto nato,qua;

non polfunt

;

iufte

agere, i^oxc^ acquirere h.nbi-

igitur poteft ab iniuftitia tranfmu-

tariadiuftitiam.

Aliter poteft dici ad quxftioncm

contraria

mutiu

eft

motus propric

,

quod

didbus

,

inter

enim

carcntia alalitcr

oppo-

4*

quia

vtrumqueeft aliquanatura pofitiua, ncc poteft cxpelli , nifi in temporc fed a priuacione in habicum nunquam cft motus rationc priuationis; quiit materia fubicda priuacioni , tantum habct carentiam forma: , & cum hoc tamen ftat , quod fumme fit difpofita ad fufcipicndiim formam, ita non oportet illam moucri ad illam;fcd ftatim :

&

:

Ad primum argumcntum priuationc , qua:

Ad ftcimdum non

nifi

quod a fomiam non quando priuatio

illis

exemplis, quali-

dici potcft

,

principium, in

eft

cft motus propric diftus coniun^itur contrario.

,

patet ex

jtd arjn. "**"'•*•

motus a priuatione in habitum. Ad tcrtium non fequicur non elTe mocum inter contraria , quia non eflet intcr priuatiuc oppofita, quia cxtrcmum ignobilius contrarictacis non tantum cft priuatio rcliqui , fed cum hoc cft aliqua forma pofitiua, & idco non potcft expclli ter

cft

fine raptu.

^^cunque 'vero tanquam sfflrmatto

habicu. Si intclligaturTubiedum ordinari in pri-

fecundo

in-

in-

ftanti illuminari cuius oppofitum habetur in 2. dc Animacont.yo.Similiter iuftitia,&iniuftitia, fcientia& ignorantia:poflibilceft cnim iniuftum faccre aliqua opcra iuftitix , quia iniuftitia non ncceflitat ad faciendum iniufte, licct inclinet,

pri-

habitus ineftprincipio extrinfeco, vt rcncbrain

fic

:

vniucrfafis intcr contraria,& priuatiuc oppoiica.

cuius habitus incft a princi-

cuiufmodi

,

non polfct altcrum expclli, & altcrum motu & ita non polfet medium in

quam

ad

a principio incrinfcco» Alia eft priuatio

dorum primo

traria,

prxfencc agenre rcciperc illam finc mocu fecundum hoceft diccndum , quod hzc diftcrcncia cft

,

alia priuat

non habent hanc pro^ qu« fi circnt con-

Qua;dam

Ariftotelis diftingui-

vno modo

,

Ad

non ordinatur fiibieftum , nifi mcdiante habitu. Alia ad quam ordinatur non mediante habitu. Alio modo fic quxdam priuatio priuat habilum fircundum adtum , & fecundum potcntiam: uatio quacdam

priuatiuc:& tamen

prictatcm,puta lux,& tenebrar,

&

uatiue oppofita. 1.

i8i

I.

r^egntio^

^

&c. Cap.cod.

diffcrcnriam HIccontradidoric oppofita,&omnia aflignat Ariftoteles

inrer f. alia,quia Ctntradich-

omnibus aIiis,non oportct altcrum extremum "* "" S''^"^ verum , altcrum falfum ; in his autem opor- n^,ulUlfa. rct , vcl quia nullum aliorum nccclTario vcrc inin

cllc

cft,

& aliud false

;

fcd in contradidoriis altcrum

& fic loquitur dc con-

verc ineft, altcrum false , didoriis incomplexis ; vel

quianuUum

alioruni

oppofitorum eft vcrum, vel falfum, quia incomplcxum, contradidoria funt complexa.Secundum iftum fcnfum magis vidctur intelligerc ibi;

&

Omrtino autern eorum

ejtut

fine complexione diaintury

verum, aetfue falfitm eft, Sc omnia alia qux didta funCjfine complcxionc dicuntur , alia fcilicet cunc.intelligendum , quud a contradidloriis , nihil

&

contradi6lio,de qua hic loquitur,non tantum

fit

in incompIexis;quamuLS hic loquatur principalr-

incomplcxorum.quiaconrradidio fortc vniuocc inuenitur in propofitionibus , in terminis : non fic fortc in aliis oppofiter de oppofitione

&

tionibus

,

quia

ifta eft

m.igis intentionalis

,

eft

cnim fimpliciter intentionale. Adiungirpoftea,qu6d licct fubicdo cxiftenre, oportcat alterutti contrariorum immediatonim clle vcrum dc illo , non tamen hoc oportet fub-

icdo non

cxiftcnte

:

fed in contradidloriis fiue

fubieftum fit,fiue non fit, femper alterum eft vcrum dc fubicfto, altcrum falfum, quia fiue Socrates fit,fiuc non, fcmper harceft \era,Socrates

&

Unguct,vcl Socrtttfs non

lanffiet.

v»G

Super Prjedicamenta

i8z

igitur reliquutn contrarium eftin potcntia

Q^ ^

Vtrum

iE S

T

XL

o

I

,

^ pro non

Palam autem

ente

Vldc Authores citatos

X. pro pttrts 0f-

firmttiu».

tl0ta.

QVod

quia

qq.^.6.-j.

^

videtur

,

quod circa idem,autj}ecie,

tates,&c. Cap. eod.

8. lih.i.

kuius quxfttonis folucionem

fic

eji

aut genere natura habentfieri contrarie-

indifferenter,

Argument»

;

in potentia ad alterum con-

eft

trarium.

in negatiua juhie£ium Jlet

fro tnte

DoAor ad

fubiedum

illud

1 1.

Teriherm.

quo

fe icmittit.

quia ifta , Socrates »on lan-

PRoprietas

tertia eft

qu6d

,

habent fieri circa

idem Specie, vel Genere. Qus: notanda cft, quia licet alicui fpccici repugnet vnum contrarium,vt

non cfTet vcia,Socrate non exiftcnte, nifi fubiedum ftaret pro non entc , quia aliter fcnfus eflet, Socrares qui cft, non languet,& cius contradidtoria eft falfa, Socrate non exiftentc,& fic duo contradiftoria cflent fimul falfa. Dicetur ad iftud quod quando terminus fupponit non habens plurafuppofita,ficut terminus difcrctus , poflibile eft tale fubicdum ftare pro non ente , fcd hoc non eft pollibile de termino communi. Contra hoc, ponatur, nuUum homi-

albedinicongrcgatiuum;tamen illa contraria habcnt fieri circa idem genere,vt circa cok)rem,qui cft in diuerfis fpecicbus;quia fic tantum eft idem gcnere,& hoc valet pro eo,quod prius didum eft, qualiter definitio contrariorum fit intcUigcnda.

ncm etTe, hasc eft falfa, omnis bomo Unguet. Ad folutionem huius quaeftionis oportetpra-

QVarta

gttet

,

&

quid fignificatur pcr terminum, quz funt quja ex hoc ciret conclu; dcndam, pro quibus per fe fupponit terminus in orationc , in omni enim propofitionc affirmatiua, fiucnegatiua, fnpponit pro eius per fe fuppofitis , ideo de hoc fortc fiet mentio in libro Pcrihermenias,vbi illa funt magis propria. fcire,

eius per fc fuppofita

&

Necejfarium

omnia contraria

eji

dem genere ejfe ribtts,vel ipfa

,

y. Tertia prt/"'"'"«

vel in eo-

,

vel in contrariis gene^

genera ejfe,&c. Cap. eod.

proprietas

funt in eodem genere

eft ,

bus, velfitntgeneraaliorum.

,

quod

contraria vel

6.

vel in contrariis generi- Quarta frt-

& iftud cft intclligcn-

^""**«

dum dcgeneribusprimis,femper enim contraria funt in

codcm gcnere primo,

nifi fint

forte tran-

& tunc a:quiuocc funt in diucrfis gcprout func vt fortc bomirn & mahtm

fccndcntia ,

ncribus

,

,

,

tranfcendcntia,fiint huiufmodi, prout

autem ac-

morum. IntcIIigcndum tamcn quod primo modo, pront fcilicct bonum conuertitur cum entc, nihil dicitur fimpliciter malum, nec fic bonum,& m.ilum contrariantur /cd tantumniodo dicitur bonum, &malum, in comparatione ad aliud, quia cipiuntur in moribus,funt genera

^i**-

,

^ontrdrium mtem ejl hono quidem ex necefJitate

malum, &€. Gap.eod.

:

NOtandum frtm*

quod quatuor ponit Ariftoteles proprietatcs contrariorum. Prima eft.quod

pro-

friettu confrariorifm.

,

iftafola inter fe contrariantur,

lum

fubfunt, qaiaaliquando illud quod Gontrariatur

quod

ei,

pofitionibus

elt

malum

,

eft

ficut

aliquando illud quod

,

contrariatur ei

drupliciter,drc.

fed dc his qua:

,

cft

falfum,

priori.

XLIII.

Vtrum Arijioteles conuenienier afltgnet

quod cft falfumjquia ambo con-

,

Cap de

Qjr^STIO

malum,

& in pro-

altcrius.

Prius autem alterum altero dicitur qua-

&nunquam ma-

raalo ratione formae mali

perfcdione entitatis

fcilicet deficit a

Jemper beno contrariatMr maluni ,fed malo cjuandoejue malum , cjuandocjue honum. Quar intelligenda eft, non folum de iftis formis bonum, 5c malum ; quia

modos Trioru.

txariapoirunt clfc fimul f^lfa.

Ammonius inhunc lecum Pojiprtd. Anton. Andr. in c»p. de Priorit. per totum. lAirjtoa.hic, pajfu 61. Auetfa fupra.feH.i,

^riftot.?. Met.text.i6.

Amflim vero fftiji

contrariorum non necejfarium

alterum

ejl

reliquum ejfe,^c.

Q

Vod non

Cap. eod.

videtur; quia multo plures

aflli-

,gnat in f.Mctaph.cont.io.puta priusinlo-

4-

dum motum,

Socratem , cum impoflibilc fit ipfa fimul eidem fubicao,impoflibile cft vno exiftenreliquum c(rc, primura forte cft verius quia

circa

inelle te,

;

QbieSio.

Stlutio.

j\

co

Vt omnibus exiftentibus fanis, fanitas eft, & non ^gritudo , vcl fi fortc abfolutc fumptae non fintcontrariar,nifi in comparatione ad idem fubiedum, vt fanum, & argrum tet relit^uum ejfe.

frietps.

r cognitionem lccundum

SEcunda cft, vno contrarlorum exifiente,non oper-

fortc inter fc funt contraria. Probatio,quia cx fc rnaximc diftant in eodem generc. Contra hanc proprietJitem in lib. dc Caelo, tpundo, lib.i. text. com. r8. \\?ihttm,fivnumcoHtrarierumeftin natura,& relicjuum; igitur vno exi-

&

ftente, oportet

quod

rcliquum

cfle.

Ad hoc

potcft di-

non eft vera , dc cfle in aftu ranuim , fcd de eflc in adu , vcl cfte in potentia & de dontrariis , qus mutuo fe cxpellunt ci

,

illa

propofitio

,

eirca

idem fubiedum; quia tunc

riuraeft,fubie(aum cius-eft,

fi

fi

vnum

contra-

fubiciSlum eiuseft;

,

prius

& plures alios

Itcm, quotmodis dicitur tot

& reliquum

edprius

,

&

;

,

r pnus lecung^J^^ &c.

igitur,

vnum oppofitorum,

fedfimul opponitur non habct quinquc modos :

ei ,

,

quod

fcd tan-

tum quatuorper Ariftotelcm ibidem;igitur, &c. Item , nihil eft prius fecundum tempus igitur primus modus inconuenicntcr ponitur.Probatio ;

antccedcntis

, (\\.\\a.priiu

eft

'•

^^g^^fnt» pro parteni-

•

,<]uod eft principio pro-

pincjuiiu,^et Ariftotclem 5.Mctaphyf.cont.i6.fcd cft principium in tcmpore , quia eft infinitum,per Ariftot. in 8. Phyfic.cont.i.& inde. Itcm , fccundus modus inconucnienter afllgnatur.Probatio,quia confequentia cft inter propofitiones (edpritts , de quo hic loquitur, cft in incomplcxis ; igiturconfcquens
nullum

:

, non debet dici prius aliquo modo , iUe tamen ponitur fecundus modus

ucrtitur confequentia

prioris.

Item,

,

Qu^mo XLIII. Item

,

\ parte integrali

non conuertitur con-

fequentia ad totum, vt patct in cxcmplo Ariftotelis, duo/knt, i^itur vnum ejiy& non e conuerfo j er-

go

pars integralis

Prioris

fcd

;

hoc

eft

eft

modo

prior toto fccundo

falfum

quia fecundum Ari-

,

ftotelem 7. Metaphyfic. cont. 16. in definitione aliquarum partium integralium cadit totum fed :

dcfiniens prius eft definito

Topic. cap.4. idem 1.

,

per Ariftotelem 6.

i.poft. cap.17.

Item,vidctur quod ad totum integrale non fcquitur pars , cuius oppofitum dicitur in litera, tum quia omnis bona confequcntia eft reducibiad fyllogifmum, fed illa non. Probatio , quia confequentia, domutefly igitHrparies efl, rcduccrctur in fyllogifmum. hasc propofitio,»« quia pratdicatum eius efl, non poftet elTe minor debet elle prsdicatum conclufionis ; igitur opor-

& domm cum

ad

habety5>w«/,quot Scpritts, fed

omnes

non pcnit

eius modos,veI quia fufficicnter habc-

modos prioris vel quia fufficit fibi modos flmHltatis, qui funt ad propofitum , qux funt inter qua: cft confequentia mutua, cum neutrum fit caufa alterius, & vt fpccics condiuidentes cxoppofito idcm genus, quorum poirunt pcr

ponere

,

illos

Metaph.c.^/tf Priori,com. 1 6.

& partibus, fed omnis talis minor eft quia pcr Ariftotelem in

impofllbilis

;

cap.2. nulio

modo pars de toto

Topic.

4.

praedicatur

omnis talis confequentia tenens

;

igi-

virtute ralis

&

Ad

aliud dici poteft, ficut dicit Ariftotcles j. Adi,

quod pritts ,

& pofle-

fumuntur in tcmporcpcr comparationem ad przfens nnnc fignatu;fcd c conucrfo in prajteritis, futuris:quiain prarteritis remotius ab hoc nunc ritM

&

c{ipritts,in futuris

propinquius huicniic

elipritts.

Tum quiaconfequcntia ali-

Ad quartum dico quod aliquando cft confe-

vbique tenct fed totum integrale refpcftu alicuius przdicati , non infcrt partcm, puta refpedu huius , quod eft maius parte , vef

quentia inter propofitioncs , ramen ratione incompIexorum:& tunc illud inc5plexum in Confequente ; ratione cuius fequitur ad Antccedens, non e conuerfo eft prius illo in Anteccdente, ratione cuius Anteccdens infert Confequens.

cubi tenens

,

:

componi ex partibus, lis

;

igitur

nunquam

vel cire talis figuras,vcl ta-

infert.

Item,hoc fecundo modo dicit Ariftoteles Genuseifcprius Specie , &hoceft falllim. Probatio. Tum qnia in i. de Anima, Vniuerflile aut nihil efl, aut pofieritts

efl.

Tum

quia Genus,

& Spe-

Porphyrium,

cics funt correlatiua, per

igitur

funt fimul natura.

Item

,

quintus

modus

videtur male poni

&c.

,

,

vbi

& eile rei prius

, quia caufa , & caufatum refefignum , fignatum referuntur igitur caufa , & caufarum funt fimul natura , & firailiter cire rei, quod eft fignatum , vcritas fermonis, quod eft fignum. Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad quzftidncm diccndum fecundum Ariftoteles j. Mctaph. cap. de Priori, in principio text. com. 8. generalis ratio Prioris in omnibus modis , eft efle propinquius principio quotcunquc igicur modis potcft fumi principium, cuius diftinftio patet in principio 5 Metaph. tcxt. com. i quotcunquc modis poteft aliquid eflc propinquius principio quocunquc modo fumpto , tot diucrfis modis dicitur prins fed hoc potcft pluribus modis accidere qiiam hic enumerentur , vt manifcftum eft ibidcm in quinto igitur hicnon ponuntur omnes modi Pmmjfed quantum fufficit ad propofitum fed fortc folus fecundus modus , qui eft in confeqHendo, cft hic ad propofitum, fccundum qucm modum gcnus dicitur prius fpecic in vnoquoque Praedicamento , fortc quintus, qui eft in caHpmdo , quia fubftantia eft caufa

vcritate fermonis

runtur

&

;

;

&

1

:

.

.

:

;

&

omnium

accidentium. Alij tres modi , qui funt tempore,Sc ordin^Sc honore, iponumur non vt prin-

modi

,

&

fed vt per illos manifeftcntur

principaliter intenti.

Ad primum argumentum dico,qu6d in j.Metaph. diftinguitur ;>r/w

inquantum eft dilFerentia

•<*^4'

;

Ad quintum potcft dici, quod poteft concedi, quod omnis pars integralis , finc qua totum non Ad poteftcilc, eft priortoto

torum

;

in caufando

conftcjtundo

definitur per fuum

Concedo quod modo,vt fortc quinto , qui

,

non fecundo modo, qui eft in ad principum fpeciale fcquitur

fed

;

ficut

iicrfo, vt

&

non c conad hanc, omnis trian^ltts hahet tret angu-

conclufio in terminis gcneralibus, los,

j.

igitureft poftcrius toto.

pofterius toto alio

eft:

y.

fecundomodo/^mrif.Et

cum arguitur,aliqua talis pats

fcquitur hxc,figura hahet tres angulos,vhi prin-

cipium

cft

prius quinto

modo,

id e^,in caupmdo:

fcd principi.itum eft priusfccundo

modo

,

id eft,

vnde fccundus modus non debct poni prius fccundum naturam,fed fccudum confequentiam , & quintus modus prius fecundum

in conftejuendo

,

naturam, vel feciidumcaufalitatem, vndcverfus Ternpore ejHodft^uiturpritu ordine dic,& honore; Caufando tjuerum

&

;

cipaliter intcnti

,

fit

caufa dicitur prior caufato

•^^*-

Ariftote-

&

minoris,eft inutilis.

Ad i.frincf

illos

:

vtrunquc cpponitut fccundo modo prioru,
;

tur

nec fortc

,

quos omnes funt reducibilcs fufficientcs tamen ad propofitum enumerat,& quofdam alios ad illorum manifeftationem. Ad (ccundum dico , qu6d omnino tot modos

fit

fubiedlum maioris , eft medius tcrminus oporterct igitur , ad redudionem illius confequentix, aftumere talem minoremj^*ries efl domns , ita vniuerfaliter in aliis totis integralibus,

omnes raodos prioris

nir hic

les

quod eifet maior , fcd paries ciim fit fubied:um conclufionis diredbc eft minor extremitas,

4'

-,

ri

teret,

•

qui pnncipalitcr intcnduntur hic ibi omirtuntur,& c conuerfo. Concedo igitur quod non po-

lis

;

Contlufio.

torum , inquantum confiderantur i ratione:& fic fuinptum nabct omnino diucrfos modos. Vndc

C

ifta

i8g

entis,hicautem principaliterfecundum qu6deft pafllo eorii qujc funt in ecncribus Prxdicamcn-

eputrtus modtts efl alienns.

Ad aliud potcft dici, quod totum integralc effe, infert

partcm integralcm eire,Ioqucndo dc

la partCjfinc

tc

totum

il-

qua totnm non potcft eire:& ita forpartem refpc(5bu illorum prsdi-

infert

catorum, quic non poflunt inelTe toti , nin infint parti vt domus efl alba , igiturparies efl albm , fed rcfpedu pracdicatorum,quas pertinent ad diucrfitatem totius,& partis,non tenct talis confcquen:

tia

:

vt demus efl compoflta ex talihus, non fcquitur, arguitur de rcdudlionc talis

igltHr&paries.

Cum

confcqucntiz in Syllogifmum ,potcft fic rcduci, domus na potefl ejfe,vel omnis pars Omne illudflne imegralis domus efl,fldom>uefl; paries efl huiu/modi,

^

igiturpariesefttfidomusefl, intelligcndo

maiorcm

&

conclufioncm de conditionato prxdicato, fimiliter , vbi fumitur pro mcdio illud vndc tenuit confequehtia cnthymcmatica. Et ciim arguitur,qu6d talis cofequeniia non tenct vbique,

eftc

patet.

€.

Ads.

,^ -^

Super Pradicamenta

i84

com. 3 4. indc. Similiter cum omni gencratione , vel corruptione coniungitur alteratio quia forma fubftantialis non eft immediatum principiumagendi fcd tantum qualitates adiux,

inferat hominem, non oportet iftam confequentiam ttnerc ,fi Socrates efiindiMiduum y homoefiindiuiduttm , quia refpedu huius pr^dicati funt extranea Sc ita eft dc toto integrali,&: partc refpc<Stu pra:dicati pertinentis ad diuerfitatcm eorum. Sed prima probatio non foluitur, non enim fe-

confequitur tranfmutatio fecundum forma lub-

&

:

pradidum Enthymema

ducit

in Syllogifmum,

fed concludit propofitionem diftcrenteni ab Enthymemate tantiim in ordine , quia quando re-

ducitur in Syllogifmum , oportet Antecedens Enthymematis elle aliam prjemillam in Syllogifmo , & Confequens Enthymematis eflc con-

clufionem in Syllogifmo. Foteft igitur dici

,

quod

reducitur

fic

,

domus quia

efiyparies efi domus, genitiuc, igitkr paries efi ;

quando prasdicatum debet concludi de aliquo, quod ineft alij , deber in minori notari identitas illorum fubiedlorum adinuicem admiper hoc

quata

ad illationem conclufionis. Identitas autem partis integralisad totum, quod fit eius , fufficit ad inferendum efle , quod pr.Tdicatur de toto,elIe verum de partc ita de nijs tanta,

fufficit

:

aliis prsedicatis,

qua:

&

non pofliint ineiTe toti inte-

nec impedit variatio mcdij penes rcAum, obliquum, formam SyIIogifmi,vt patetpcr Ariftotclem i. Priorum. Ad aliud divltum eft prius capituIodeRclatione quarta proprictatc. Ad oftauum dico fimiliter, variatio eft de iftis intentionibus cau/a, 8c tfeSiui ^figmm^^fignatum : de his qu» fubfunt; grali

nifi parti

,

:

&

Mj.^i.

&

patecquia totum inregtale infert partcm vbique refpedu aliorum prsdicatorum, refpcdu efle, quae non pcrtinent ad diucrfitatem totius,& partis ; fed non oportet ex hoc, quod inferat ipfum rcfpeducuiufcunque pradicati, ficut fi Socrates

,

&

intcntiones enim refcruntur per fe,& fimul funt; fed ea qua: fubfunt non referuntur nifi fortc per accidens,

;

forms illas qualitates funt proItem , omne au6tum occupat maiorem locum qua priijs, quia ipfum eft maius,& locus eft aqualis Iocato;ergo omne au<5tum mutat locum. Itcm, in genere Qualitatiseft tantum vnuS motus, 1. de Gener. text. com.254. Phyfic. text. com. jo. vt alteratio in genere Vbi , tantum vnusjigitur eflet tantum vnus in genere Quantitatis,& tantumvnus ingenere Subftantia;,igitur non erunt nifi quatuor {pecies motus tanttim. Contingit etiam arguere , quod in aliis generibus , a quatuor fit motus per fe fecundum quod videtur haberi per vnum diftum Ariftotelis in 3. Phyfic. cont. j. qu6d tot funt fpccies motus, quot entis, igitur motus eft in omni genere. Ad oppofitum eft Ariftotclcs. ftantialcm,cuius

Ad

XLIV.

Arifioteles conuenienter dijiinguat

jpecies motu^. .

ptjfu

Vh-jf. tf

j.

cap. ^.

Ammon. tn eitp,

Ant. Andr.

»'»

eap. dt

i*

Mom. Mayr.

hie,

Motu q. vhic. Ruuius & q. DoH, infi4mm» text,

Conimbr,»ifV.Rodrig.y«/ifr hac

Fiicntc q.\%. Log.diff.%. nrt, vnico.

'•

Argument»

/~\ Vod non videtur; quia illa in qua diftinV^guit, funt in diuerfis generibus vt alteratio in Qioalitate,

& augmentatio in Quantitate,

i^itur nihil eft eis vniuoculTi

motus vniuocum eis.

ipecies

;

quia

;

igitur

omne habens

non

funt

fpccies cft

Phyfic. cont. 6.

quantum

asquiuocc, tia,

Item, Ariftotelcs oftendit hic iftos motus efle ; quia non fiunt fimul circaidem:cuius

dcfinitio

&

quara ponit in litera de quadrato gnomomulta: enim conditioncs altcrationis non poflunt ibi faluari ; quia non quaelibct pars audti augetur ex tali additione. Similiter talis addi-

tia,

:^

,

,

&

,

quam dicit

Ariftotcles

ini.de Generat.

text.

!• Conclufto,

iftis

(cx

ipfa definicn-

potentia,xqmuocc

contrario in contrarium

,

eis

con-

& in tempore &

ifto

:

modo diftinguitur contra mutationem

fubitam,

qua: eft in inftami , nec poteft fic fumptum conuenienter diuidi in iftos fex modos , fcd tantum quatuor eorum ; igitur primo modo fumitur hic,

& eft fic diiiifio

conueniens

vt vocis in fignifi-

,

cationes.

dico

,

(\i\o6.Jpecie!

fumitur non vt fumit Porphyrius

modo,

,

fed pro

audoPhy fic. cont. f. vbi dicit, entis. cns enim quod totfunt fpecies motm , quot non habet illas tanquam fpecies propric ; fed tanquam fignificata. Ad aliud concedo , quod generatio & corruptio non funt motus , vt Ariftoteles loquitur ibi vcl fignificato fpeciali,ficut in illa

ritate Ariftotelis in 5.

&

demotu,vtdiftinguiturcontramutationem:funt tamen motus prout loquitur de motu in 3. Phyficorum.

Ad

aliud dico

,

quod

licet

ifti

motus fiant cir-

quodam.nunquam tamcn funt fimul hoc eft, ad eundem terminum per fc , & hoc fufficit ad eorum diftindionem. ;

Cum arguitur de augmentatione & Goncedo

,

alteratione,

quod omnis augmentatio

naturalis

proptic dida,^praefupponit alterationem

,

cuiuf-

in Mathematicis

:

fcd

ad tcrminum,ad quem cft fatis poteft concedi , quod inftantia altcratio, Ariftotelis non eft ad propofitum dc augmenranulla augmentatio

eft

&

tione propric dida , fed de iuxta pofitione

modo augmentationi

tanto eft

tio cft fola iuxta pofitio,

3

entts in potentia in-

conuenit omnibus

8c

fe-

(

&

a

oppofitum videtur, quia femper cum augmentationeconiungituralteratio. Ncc eft verainltan-

alteraiioncm

&

qua fimta^ui,

aliquo

eire

ficut

quod motm

ueniunt. Sed magis propric lumitur mottuin ^. Phyfic. context.6. j.Sc 9. inde , quod mottu efi

diftindlos

non

quod efia&m

in potentia)

,

quae affignatur in

,

modi non eft augmentatio

Item,AriftoteIes probat in 5. Phyftcxt.com. 8. qu6d generatio non eft raotus : pari ratione nec corruptio. ergo, &c.

ne

illam rationem

ca idem, vel fimul,vel ordinc

,

Kltlu»'^'

quaeftionem dici poteft

cundum

Ad primum argumentum ,

Motus autem jfecies fmt fex, ^c. Cap.dc mocu.

Arift. }

&

;

ibi

Vtrkm

& fecundum illas eft alteratio, ad quam

pria:.

& idco illa non funt fimul, &c.

Q^v^sTio

&

;

pailiua;,

illa inftantia

affimilatur

,

,

qu2

& pro

ad propofitum.

Ciam arguitur de alteratione , & generatione, conceflb quod omnem generationem prsccdic alteratio,non fcquitur, hoc clle per fe ad cundem terminum,quia alteratio cft per fe ad qualitatcm, generatio ad

formam

fubftantialem.

Cijm arguitur de augmentatione, & loci mutaiionc,conccdo,qu6d au<Slum, maiorem locum

5. -^i ^fg'*' "'^"^'''

Qu^ftioXLIV. occupac > quam pritis ; Ced tamen non mucat locum fecunduin totum , vnde quia lotum non habet locum alium, idc6 non dicitur moueri fccundum locumrvcl fi concedatur qu6d moucatur fecundum locum , loci mutacio, alteratio per fe func ad diuerfos terminos. Ai{ aliud dico , quod in genere Quantitatis e(l vnus motus gcncre,(lcut in genercQuaIitatis,6c in genere Vbi ; fcd non eft nominatus in genere, fed tantikm in fpeciebus proximis,que funt augmencacic , Sc diminucio. Ec connmilitec dicendum de generatione corruptione. Adfaliud dico , qu6d in folis tribus Generibus> fcilicet Quantitate , Qualitatc , Vbi , cft propriemotus,vc diftinguitur contra mutationem fubitam,(icut probatur j.Pkyncorum,conr.9. Cum arguicur in contrarium , coc funi fpecies rootus , quot entis , Commentator addit , 4c^Mt/tti per m0/»m,& illa propoHcio fic particu-

&

&

&

&

fumpta

lariter

tum

generum pcr

fe

ad propofi-

fatis eft vniucrfalis

,

Ariftotelis ibi

,

& tantum res iftorum trium

acquiruntur per

motum

proprii

tcr

non

quis ponat quierem contrariam

hoc arguitur , quod inconueniendiftinguit hic motum , cum motus fit pafllo ,

iuxta

naturalis,6c ita impertinensLogico.

Ad quod

poteft refponderi

,

,

eircc poilibilc vitare

I

ccm inconuenicns cidem vnum

in-

naturalis,ficut pa(£oil principiis fui fubiedi;per-

fed inquanrepercum in diuerfis Gcneribus per rcdudlionem, fecundum quam cft ad rcs diuerforum Gencrum , fic percinec ad confideracionem Logici confiderancis GeneralifEma.

tinct ad confiderationcm Nacuralis

tura cft quid cranfccndens

Efi /tutem fmpliciter

:

,

quidem

qtties

motui

contrarium. Cap. eodcm.

NOcandum,qu6dquotcumqucmodis aliquid

7-

modis potcft dici il- MedihaUil. lud habcrc idcm , quod in eo cft. Scd tamen odlo modi h^there hic pofiti , & odko modi efleilldi in 4. Phyf non funt idem , nec fort^ omnes ifti redudicitur circ in alio

tot

,

cibilcs ad illos,nec ^ conuerfo.

Pro hac tamcn diftindlione intelligendum, qu6d ficut qua-cumquc generaaccidcntium arquiuoce funt in fubftantia asquiuocc.

Duos

igicur

,

ita fubftancia ca

habet

modosprimos ponic

Ariftocelcs,quibus fubftancia dicicur haberc Qualitaccm, Quancicatcm , alios duos iuxca Pracdi-

camcncum decimum , quod cft Habicus , vc habere ca qux circa corpus funt fecundiim torum» vel fecundum parccm pct hos qtucuor modos primorum gcncrum accidencium , ic vlcimi Ge> ncris, dans incelligcremodos a\ics hdhere, fecun<

d^m

alia genera intermcdia,& adiungic alio» quacuor modos haiere, yt parrcm , concencum: pofteflitmem , cohabitationem> pcr quos poffunt alijmodi priores innotefccrc, nec cnumerac

&

omnes modos

h^Aere, fed famofiores,&: praecipui

de numeroillorum,qui funt ad propofitum. Pro his omnibus notandum de zquiuocatione hiibitm , quod habet quatuor primos fenfus , qui difti fnnt priiis, in primo (en£n fumptus habec hanc totam diftiniSbioncm. Notandum cciam pro tertio modo,qu6d htdn"

&

runt in

eodcm gcncrc , opponuntur priuatiu^: aurcm mocui , priuatiuc opponicur quies fpecialis non illa , quz cft in ccrmino ad quem, quia illa cft falus,& perfcdlio mocus ; fed qua; eft in termino i quo , vt dealbationi priuatiuc opponitur quies in nigredine. Motui autcm ad vnum tcrminum contrariatur motus econtrario,quicft ad terminum contrarium ; & quicti in contrario

tum ,

/pcciali

adiaccntiacorpori

,

:

vno contrariatur quies in alio contrario:ita qu6d motus fpecialis habet pro contrario alium mo-

&

tem , &

&

de Habcrc.

ttu

,

roiliter

,

fiahere Autem muitit modis dicitur,^e.Czp.

NOcandum quod quot funt fpecies morus, tot & quietis & lumendo ambo vt difFc-

,

conciariati

aliudcidem priuaciue opponi.

:

quod motus

quantum eius principium cft matcria,vcl formaj nuc inquantum egredicur a principiis corporis

tum

mo»

inconueniens , {xi~ licct plura contrariari eidem vniuoco , quod cft contra Ariftotclerv i.Topicorum,cap.ii,.& cird« ter,& o,Mctaph.conccxc.i4.& mdc. Non cft autui

&

di(flum.

Itcm

Qu6d fi

185

pro priuatiuc oppofito quictem. Siquies habct pro contrario aliam quiepro priuaciuc oppofito naotum.

Exfliciunt quxftiones S c

Scotiopcr.Tom.I.

, vt cft gencraliflimum, non habetur, vt dicitnr 5.Metaph. quiacunc cflcc proccfliis in infint-

fcd cft habicudo ,

mcdia intcr habcntcm

,

&

qua; habcntur periilum ha-

bitum. Si enim hMfitus vt cft gcneraliflimum hacflet per alium habitum, pari ratione , ille haberetur per alium , fic infinira

&

beretur, hoc

&

eflcnt cntia

,

qaod

eft

inconueniens

,

quia tunc

nullum cflct primum cns,cuius oppofitum protaturin f.Mer.&aliqualiter perfiiadetur in nnc u. Met. fic, Entia hon volmt male dijpeni, ntn efi Mttem btnumplHralitM principatMum vntuigitMrprincepSt ;

qui

eft

Deus benedi^us in fzcula fzculorum,

Amen.

o T i fifer TrsJiicmnenU Mftotclu.

N

EIVS

«,

,

i86

E

V

I

S

M

D E

DOCTORIS SVBTILIS «|Mii4«^

Primum librum Perihermenias Qusftiones. Trimum

oportet conjlituere quid fit Nomen,

quid Verhurti ,^c. Cap.

i.

Item , audoritas Boctij eft in contrarium, qui Librum efle de Incerpretatione. Item , quod non eft Enuntiatio in mcntcpro-

dicit huiic

batiojquia

QV^STIO

non

illius

& Verbum

I.

funt partcs,fcilicet

ciim vtrumque

,

qua hic determinatur. maior de vni-

tiacionis funt illx partcs,de

^idjit fuhieSium libri Verthermenias.

Ad primum

ii

,

intelligatur illa

uerfalitatc praedicationis

D.Thom.(» Proxm.huim.U^.i.ioit.hmmcm.ibid.Oczim, Louan. & \i\\i\]fin.inProce!n.hmu4. To\tt.ibid.Do&oi inProctm

Ant.Andr./W. loan.a

Magift.^'.!. /&»»«*.
i.

Nomen,

vox , fed Enun-

fit

,

qualis eft torius vni-

omni nam-

ucrfalis in fuas partes, falucft. In

que fcientia,cuius fubit6lum

compofitum, ncccire cft determinare de partibus fubiedi de quibus tamcn fubicdum non prsdicatur fcd fi aliquo modofic vcramaior,dcbccincclligi fubieeft

,

x.operisiin lib.Perihtrmeniiu.

:

I

R c A fiibicGbam huius Linotandum, quod Boctius

bri

ponit illud

cllc interpreta-

tionem ,quod etiam indicac ijiccrpretatio

nis

huius nomi-

PerihermemM

fcd

:

tio iBterpret.ationis

vox

arcjculata

ficandi

,

piolata

,

ra-

fi

hzc

fit

cum imaginatione iigni-

tanc interpretatio dicitur de incomplcxis,

& coinplexis, & non eft propric fubiedlum huius Libri inter

cuin Liber ifte mcdiam teneat ordinem Librum PrcEdicamencorum,& Librum Prio,

rum , quoriim altcr eft de his quae pertinent ad primam operationcm intelledus , alter de his, qux ad lertiam. Ifte Liber ergo eft de his quae ,

,

pcrcinent ad mediam. fit

Siue autem ratio prasdidba

ratio intcrprctationis

,

fluc

fccundum ahos,

aliafpccialior,fcilJcec vox articulata prolatacMm imaginationejignificandi

ejfe

non

aUejmd, vel non ejfe,

proprium fubic<5lum hic,cuni nuUa pars Logics fit de voce , vt de fubiedo, ficut didum eft in principio Przdicamentorum, quia omnes pafllones fubiedorum in Logica cis xqualitcr inetrent.nuUjl etiam voce exiftente ergQ Enumiatio hic conuenicnter poceft poni fuberit Interpretatio

Enunttati» fnbieciU

lib,

Pirmrm.

dturn

fic

cfle,CQmmunicer-, quia cius cognitio

principalitcr qujcritur in fcicntia in cognitione

omnium

aliorum , quantimi illa alia dcterminahtur propter cognitioncmprincipalis fubiedti. Ad lecundum dico,qu6d de multis dicicur fcientia elfc

quorum nonquodlibct cft in

prinei-

cft

Porphyrio.

Ad tcrtium dico quod ficut Nomen bum in vocc funt partcs Enuntiacionis ,

,

,

& Vcf-

in vocc,

mence lunc parces Ehunciationis in cnim pcrcipiuntur ab incelledu in prima eius opcratione , componuncur in fecunfic ipfa

in

mcnte

qua:

:

da:liccc nec hafc,nec illa cxprimancur.

Deinde, cura dicicur, quod cam Nomcn,quam , vel cft vcrum dchis fccundiim quod nobis magis innotcfcunt^quia ficdcbuc-

Verbum cft vox

runt eorum delcriptioncsaffignari

,&

patet defcriptio eorum, provc func in

aliud cft dicere

Nomcn

efle

voce

per

mente

illas ;

vel

& elle in vocc,

,

quiavox fortc potcft cflc cflentialiter no in voce, hoc cft no expreirum,ficuc & ipfum expreirum,&; primo modo ponicur in definicione Nominis.

:

iedum,&

hicc cnuntiatio in

mcnte

,

quia

caufatur cx fccunda opcratione intellcdus

illa

quia omnia qua: hic dcterminantur, propter ip{am detcrminantur , puta ptim6 de partibus eiusintel^erbo fecundi de cius genegralibus Nomine, re , quod cft Oratio, deinde quid ipfum cft , & dc diuifione cius in fuas primas fpccies , confcquentcr de cius propriecatibus, oppofitionc fcilicct , habitudinc , Sc cseteris huiufmodi. Si autem ifts propricraces infunc Enuntiationi in voce , hoc non cft prim6, fed inquantum eft fignum cius Enuntiationis,qu2 cft in mente. Contra hoc , fubicdum debet ell& coramune omnibus,qua: determinancur in lcientia: non fic cftEnuntiatio ciim hic dcterminetur de Nomirre-, 8c Verbo, de quibas Enuntiatio non prz-

&

,

Sunt ergo ea , qu^fiint in i/oce , earum quk funtina»imal>aJiionuMnotet,(jrc. Cap. ,

codcm.

Q_y

:

&

,

dicatur.

jE s

T

I

o

II.

ytrum Nomenjtgnificetremi^vel f^eciem in anima?

&

ebieSfienes.

,

pale fubie<3:um,vt diftum

Kt\(i.hic cap.

i.^

lib.defeHfu

'q.%.

d* Potent. »rt.

I

.

^fenfb. e.i.

& 4.Met.c»p,7.

D.Thom

i.p.q.ii. »rt.\. ©• in corpore, hic le/i.i.hoct.in Prtaem.

Aaerroes in tromm. huiMs.

i.*
Procem.Ocam

in

Procem.huim.hM.Kait.hic

c.

i

.

lo^n.i

Magid. q.i.huiHtdub.l. Gabr. in l.difi.it. f.vnic.»rt.i. T^indtin. Met.q.j .art.^.BtateWis hic q.i.artt.Coniaib, 4. Ruaitii ibid, ^•'h.^lV. Doftot hicc.i. f.;. «rM.1.3.

^

f.t.i,*f*ri( e*rib*rttt,& iti i .difi.xf.q.i.

Hic

% StlMtiont»,

QUcEftiO II. 'Icprsmittit Ariftoteles breuem tradatum de vocibus fignificaciuis, ideo potcft quzri,

H! ,

&

vtrum Nefnenjignificet rem , veljpeciem in anirm, intcUigitur quxftio non de nominibus impofitis ad fignificandumfimilitudincs,veirpecie$,fed dc quocumque alio nominccuicumqueimpofito,vt de ifto nommeyh6mo,animal,8c huiufinodi, vtrum htmt fignificet naturam humanam , vel fpecicm. 9^»eUt inttl- Dico autcm fpecicm intelligibilium fimilitudi^lhlHquid. ^gn^ intelligibilcin,quaE eft inintcUcdlu vtin mfyiUBt

fubie£ko;ficut fpecies ienfibilis fenfibilis

fpcciem

quz

,

fignificet

enim

Ariftotelcs

id eft

,

non

,

cft

fimilitudo rci

in fenfu vt in fubiedlo.

eft

Quod

, videtur hic in litera dicit Ea<ju* fmt in vece ,Jiint notA, :

figna paflionum in

funt res,quia rcs

anima

:

\\\x.

paflioncs

non funt in anima.

:

res

etiam fitnt etAem

,

e^uarum

(tr

ha pajfienes funt

Haec literamanifefte exponit quid intelligat pei pajfionem^t^aii fimilitudinem;

ftmilitudines.

&

eam

dicit fignificari

primo per vocem,quiaeft

don eft fimilitudo fui

/imilitudo rci,& res

ipfius)

crgo,&;c.

Itcm , tantijm vcritas,&

ne

,

vt in figno

fignificat

in

,

compofitio

quo eft

vcritas

;

quod

tum:ergofc

,

Sc falfitas, illud cft

vt dicit Ariftotelcs cit6 crgo cnuntiatio compofita,fignifi-

intellciStus

poft ia litera cat illud

falfitas fiint in rcrmoergo enuntiatio prolata illud

;

,

in intelledu compofito tanpartes enuntiationiv fignificant taneft

tum ea,quae lunt

in intelledbu fimplici,cuiufinodi

cft fpecies.

Item , manifeftc

dicit

Commcnto hoc quod ,

Boctius frequenter in voces fignificant fimi-

lirudines , & -dicit hanc elTe Ariftotelis opinioncm. Item , Prifcianus dicit , qu6d omnis pars oratiohis fignificat nientis conceptnm, fed ifte con-

ceptus non ergo,&c

Itcm

,

ces

cft

,

fed fimilitudo

,

vt videtur;

taniijmillud fignificatur ,quod prim6 hoc non eft rcs ; ergo, &c. Probatio

intclligitur,

niinoris,

Omne int-elligibile eftin intellcdtu,

autem non

cft

huiufmodi

,

quia lapis non

rcs

cft ia

»iima,fed fpecies lapidis, ? .de Anima,context. j 8. ergo,&c. Probatiomaioris,quiaex j.deAnima, context.j. ex intclle<5tu , intclligibili fit verius vnum,qn«im cr materia,& forma;ergo,&c.

&

Itcm , nihil intelligitur nifi per fpeciem ; ergo nihil fignificatur per alkjuam

X.

vocem nifiper

(pe-

ciemjergo fpeciesmagis fignificatur, quiaomne propter quod,& illud magis. Ad oppofitam inferiijs i. Pofter. in fine capitit» li de Verbo,contcxt.6.dicit Ariftoreles.quod Ver-

bum

fignificat aliquid

,

conftituit

cnim

qu6d r«* nomen, eft definitio:lcd defi>

Item,AriftoteIes 4.Mcr.cont.iS.dicit

tio,quam

fignificat

nitio indicat

veram eirentiam rci;ergo

illa

effcn-

nomcn fignificatur. Qu6d aatem fpecicf non fignificetur patet.Tum, quia tuncomnenomen fignificaret accidcns ,quia illa fpccies eft itt, tia pcr

anima,vt in fubic£lo,ficut fpecies vifibilis iii OCU'lo. Tum,quia omnis propofitioafSrmatiua cflet falfa,in qua fubicAum,& prxdicatum cognofcutur ab intelleftu per diucrias fpecies,vt i\ln,hem» ejl

animal,c\im alia

fic

fpecics heminis,ipcr

telligitur,& alia animalis,8c manifeftc

quam in-

omnes pro*

pofitiones eflcnt falfac.in quibiis cnunciatur adus rcalis , de aliquo fubicAo, cuiufmodi funt , hom«

f«rr/V,&c.cumhxcnon

infinc fpccici. Hicc

etiam

propofitio Ariftotelis in ^.de Anima,context.}8.

Itcm , parum poft dicitur , Pajp.ones anima/itnt vmnibm ettdem ejuarum primarum ha voces ptntnota,

&

187

intclle-

non efiin animafedfpecies lapidis ,\nc\\iA'\x. contradidiGnem,prim6,remouet cflTe in anima a fpecie lapidis , qux fignificatur per hoc nonien lapidis,iper primam partem propofitionis,/-^// non efh in anima per fccundam partem illud pxxdicatum eidcm fubiefto attribuerctur. Tum , quia omnii propofitio cffet vera , in qua prardicatur ejfe fccundum adiacens , vt hxc, Socratcs cji , vel ytmi(hrijtiti efi, quia fpecics cuiufcumque fubie&i , de qua cnunciamus ejje, eft. Tum, quia nuIUis fy logifmus cirer perfedkus, qui* fi pcr terminum medium fignificctur fpedcs in anima , fiuc fumatur lapis

:

res,fiue fpecies,

non

pofitum medij.

Tum, quia nihil fignificatur,

erit illud

fumptum fub fup-

quodinteIligitur;fpecies intelligibilis

non

nifi

inrel-

ligitur,quodofteditur.Prim6pcT fimilcquia fpecies vifibilis no videtur.Sccund6,quia cft id,quo intclligibilc intelligitur

primum

,

fed in

omnibus

lib.de Tri. Tertio, quia

fi

fpecies intelligitur, in*

telligitur per aliam fpeciemjintelledns fic

circa

differuntj^wo efi,&c ^uod f/?,per Boctiiim,

virtus palTiua

,

cnim cum

nihil cognofcit, nifi fitin

a^u

per fpeciem fui obiedi. Ad quacftionem dicitur,qu6d fpecies intelHgi*

Jiciteretnji'-

pervocempropterrationes ad oppofitum,fed lecundo modo,ciim enim omne figniim, inquantum fignum , fit fignum fignati , fequitur, nificatiir

qu6d vox fignificans fimilitudinem inquantum fignum rci,fignificat ipfam rcm,fedmediatc,quia ftilicet immcdiatc fignificat id quod eft fignum ci,inquantum eft fignum. Contra,nulIa ratio fubftantialis eft eadem fubftantiae,& accidcnti,ciim nec etiam habeant idcm Genus gcneralifllmum,fed rcs eft fubftantia,fimilitudo illius eftaccidcns;ereo fi hacc /ignificentuf pcr quodlibct nomcn,iftis duobus crit folum no*

illud

mcn communc;crgo & ratio fubftantiac eft diucr» fa:ergo omnc nofncn eft aequiuocum.

ergo fignificatur, cuius intellcdus per vocem ; fed prolati voce , non conftituitur

Confirmaturratio pcr Ariftotclem in princi* pio Wxdicamentorum,vbi exemplificat dc arqut>

ftum , qui

dicit

,

ex

quo fequitur , quod

fignifi-

care eft alicuius intelledum conftituerc

:

conftituitur

, vt patct in quocumquc audicnte vocem fignificatiuam. Item, in primo Elenchorum dicit Ariftoteles, qu6d pro rebus vtimur nominibus,quianon pof(umus ferrc res ad difputandum , fed fpecies intclligibiles polTumus nobifcum fcrre ; ergo illarum non funt voccs not2,fed rerum. Item ibidcm pauI6 poft , quia res funt infinitc , nomina autem finita , ide6 necclfe eft vnum aomen, fc

intclledlus fpeciei ,fed rci

,

vnam orationrm Stetieper.

plures res fignificarCt

Tam.

I.

».

bilisimmediate fienificacur per vocem,fedflla fnmm etff dupliciterconfideratur , aut inquantum cft quid elufi». '""'* in le accidens,fcilicct infotmans animam;auc in- ^f"f'". quantum repraefcntat rem. Primo modo,non Gc-

uocis-.vt ,4nimal,hoTao,& ejttedpingitur

per hoc,qu6d

fi

aliquod

nomen

:

intclligcnf

fignificct

rcm,&

fimilitudincm eius , eftct arquiuocum. Ad iftud dicitur,qu6d arquiuocum cum diucrfii

adibus fignificandi fignificatmulta fcd vox :

nificat

fig*

rcm & fimilitudincm codem a£hi;quia co*

dem aftu

cft

aliquid fignum figni,& Cgnati. Pcr

hoc ad confirmationcm

Ariftotclis intelligitur,fi

diuerfis aiStibus fignificandi fignificarcrur

vttum-

quc,& diuersi impofiiionc. Hxc etiam patcnt

N

X

in

iimiii»

der»t.ut:

Super lib. I. Perihermenias

i88

fimili;quianon omnis dictio fcripta eft jcquiuoca, Srtamen fecundum Ariftotclem illa/ignificat di-

dionem

in

voce

,

aequiuocatio,quia cft

M

& cum hoc rem idco non eft primum fignatum, inquantum :

fignatum,cft fignum fignati. rationes principales contra hancpofitio-

Ad

A i.frinc.

nem,conceduntur omnes,quff probant rcmfigniAd probationes autem , quae probant fpe-

ficari.

ciem non fignificari.Ad primam rcfp6detur,qu6d non eft inconueniens omne nome fignificare accidensifcd inimcdiatc,vel in mente,non inquantum cft quid in fe,fed inquantum eft fignum rei:

& ita voces aliqnac fignificant fubftantilm, vt vltimum

fignificatum,&

illa:

dicuntur abfolute

nificarc fubftantiam.

Aliquidcnim poteft

care fimpliciter,Ucct

non immediatc,vt

fig-

fignifi-

patet de

didionibus fcriptis,aliqua illarum dicitur

fignifi-

care fimpliciter fubftantiam, licct omnia illa immcdiatc fignificent voce per Ariftotele in Htcra.

Ad fecundam probatione,intelligendamqu6d & falfitas non funt in figno, nifi per fign.uii: veritas cnim figni eft conformitaseius cum veritafi

fignato

,

,

& falfitas difFormitas

compofitio crgo funtfigna reru,noa :

fpccicrum ad inuiccm,vt illx cft iudicandi vera,vcl falfa,nifi a fignatis, id eft,a rebus. Omnis ergo veritas cuiufcunque propofitionis referenda eft ad res ; quia illaj funt vltimo fignificatc-e,&: non funt fignaaliquorum aliorum. y

Hoc patct in excmplo:LTc propofitio,/;owof/?<««/hac \ox,h0m0, hoc , quia litcrx non

W4/,u:ripta,non dicitur falfa,licct

non

fit

hsc yoxmimal

,

ic

res vt confideratur a ratione

,

eft

fuppofitum

non prim6,fed pcr reflexionc,& quia impofitio eft ad placitu , poteft vox imponi ad fignificadum illud immediatcintellcdum per

intclligitur,licct

reflexionem,ficut &illud primo intellc(5bum.

Ad probationes probantcs

fpcciem intelligibi-

iignificata

,

qus

homo eft animal, pricadcm, quia vox ponit in oratione fuum primum fignificatum ergo Si arguatur contra hoc,hic

ma

fiiniificata

notantur

eirc

,•

notatur \\sc fpecies elfc eadeni cu illa,& illa: non fimt ca:dem;ergo propofitio pro primo cius figni-

materialitatem potcft fe rcfleftere fupra fuum a<5tum,& fupra fpeciem,qua cognofcit fuum obic<5l:um,& etia fupra feipfum,&

itaomnia alia a fuo primoolMc^^.potcft cognofcere per reflexionc. Ad aliam probationcm,conccdofpcciem aliud cfle abillo, quodcognofcitur per illam , id eft, k primo obie6to,quia ijlius eft fpecies,fed cum hoc

ftat,ipfam fpcciem elVe aliquod intcUigibilc

aHud

aprimo obicdo.

Ad tertium dico,qu6d fpecics non cognofcitur pcr aliam fpccicm, quia folum illud, quod primo cognofcitur ab intellcdtu

,

quod eft

fcilicet

primumobic-

quod

cjuod quideft rei

mate-

om-

nia alia cognita per reflexionem,& per difcurfum

cognofcuntur fine propria fpecie. 8. Ad partem eppofitam quarftionjs alitcr dicitur, qu6d res prim6 ugnificatur,non camcn fccundum Seemdit conquod exiftit,quia nec fic per fe ii?itelligitur,fed fc- *^''*i'*cundumquod per fe pcrcipiturab intelledu,hoc eft.ipfa elTentia rei,quaE fignificatur

nem qus ,

eft

primum obieftum

per definitio-

intcllcdiis

,

vt

vult aud:oritas ^.Mct.cont.iS.priiis addudta, ncc

tamen hoc totum compofitum fignificat,quod

cfl

fpecics vniantiir

res,vt intclligitur,quiaillud eft ens per acci^ens,

inquantum funt figna rerum , & quodnonfunt eardcm , non iequitur propofitionem clTe falfam; quia circa fignum,inquantum fienum,non eft na-

& omnia nomina,qua; fignificant rcs alicuius gc-

taelle veri:as,vcl falfitas,nifi rercredo defignatu^

Ad omnes audtorirates in contf arium dicitur, quod per fpeciem,vcl paflionem, vel conceptum, vcl quodcunque aliud in aliis auitoritatibus fignificatur res, vt intelligitur , ad dcnotandum qu6d res,vt cxiftit non fignificatur.

iicato eft falfa. Conceflo,

fed alia,qualis dcbeat diciilla compofitio, magis

dcbet dici vera, qiiia pofitio fignatorum cft vera. Contra,h2EC fpecies,irvquantum fimilitudo rej,

non

cft

iliafpecies,inquantum

eft

fimilitudo rci,

& tamcn notantur elfe eadem per hoc verbumf/?, pertextum. igiturper

omnem

tantur primo cflc cadcm,quz

affirmatiuam no-

non

funt

eadem,&

omnis propofitio , quo ad primam compofitionem, diciturvera, vd falfa cllc cum illa fit fim-,

pliciter compofitio, ita, ficut illa

& non cft vcra,quia non eft

compofitio fignificat ergo ;

cft falfa.

Quamuis hacc ratio fit difficilis ad loluendum, non tamen cocludit neccftarium^quia in aliis vbi eft eadcm forma argucndi non cft difficile , quia inhacorationefcripta,Ao»w(r/?<«w«7»<j/,prim6vniii-

tur voces, quia

proprei hoc

illa;

eft illa

prim6

fignificantur, fed

non

otatio fcripta falfa. Videtur

7»

lem non intcUigi.Ad primam ncgatur fimilitudo. Scnfus cnim cum fit virtus materialis, non poteft fc refledere fupra fuum adtunv, neque fuper id quo cognofcit fuum obied:u:& ide6 fpecies fcnfibilis non fentiturjfed intelle6tus,propter fui im-

rialis,cognofcitur pcr fpeciem in intellcdu,

indicandanin pcncs vltima

rei.

Ad vltimam probationem dicitur,qu6d fpecics

omnibus his fcmpcr dportet recurrcre ad vltimum fignificatum, Per hoc patet ad omues probationcs dc vcritate & falfitate compofitionum , & quia vetitas non fcilicet funt res.

6.

;

<5tum intellcdiis,

cft

\

& per

orationcm prolatam non , fed rcrum, ficutnec per cnuntiationcm fcriptam fignificatur compofitio vocum,fed rerum. Ad probationede Syllogifmo dici poteft,qu6d fuppofita accipicnda funt in Syllogirmo pcrfedo fub medio, quoad vltimum fignificatu eius,& fic funt figna

fignificatur compofitio fpecierum

flgnificant voccs,vt funt aliquid in fe,fed vt funt

figna aliorum:& ita in

r,

non

ncrisjfignificant ens per fe,folum eft in

enim ens per le

genere,

9*

Si autem aliquisdicataliquid manifcftius pro hac litera Ariftotelis , negatur , quia in hoc non cxponitur Ariftotcles. Ad illud de compofitionc,& diuifionc intclle(5tiis,dico,qu6d compofitio eft illarum rcrum,non tamen vt cxiftentium,fed vtintclliguntur,& ideo dicitiir veritas,& falfitas,circacompofirionem,& diuifioacm intclle(5tiis,quia illa compofitio ab in-

rclle(5tucaufatur,&

cognofccntc,

eft

in intelle(SI:u,vt cognitii iu

non autem

& ita couccdo

vt accidens in fubic(5fo,

dc partibus compofitionis

funt in intelle(5tu fimplici,vt

cognitum

,

quod eft

in

&

cognofcente, inillomodo funt res in inrelleftu,non fpecies folsc.

ergo dicendum ad iftud , qu6d quantumcunquc per idcm multa fignificentur,quorum vnum fignificatur , inquantum cft fignum altcrius, fi tllud componatur i'n oraiione cum alio, non cft com-

nonfpccies,nifiperreflcxionem,Adillflmprobarioncm dc intcllc^tu, inrelligibili , di<5tum cft,

poflcio figuorum/ed fignatoiuiu vltimoium>(jux

quomodo dcbet imelligi fupcr

Ad

aliud dico,

qu6d

res intelligitur

prim6 ,

&

&

Libxii Porphyrij.

Ad

10.

Qu^ftiolir.

;£ia Ad aliud poteft

negari

ifta

confequcntia, nihil

voci, erit vox

189 non

fignificatlua

& illa ptii^s fuit

,

fpccicm;crgo nihil iignificafi lyf^"» vtrobique lumatur fignjficare non orcaufaliter,quia intelliecre,

fignificatiua.quando fuit resiergo,&c.

«linantur ad inuicem,ncut caufa ncce(raria,& eifc-

tcs amittit

&as:Ced^£niJicMre prarfupponit intelUger e,(icut jl-

non habet nomcn quod prius habuit go nomen,quod fignificauit prius ipfam.non

intclligitur,nifi per

tur.nifi pcr fpeciem,

&

non.Qupd aute eft caufa fic prarfuppofiti,no oportct qu6d fit caufa fic prarfupponcnlud finc quo

tis,fcd tanttkm praefupponitur ci, ficut iliud cuius eft caufa,fic fpecies

prxfupponitur fignificationi.

Concefsi autem propomione, quod nihil

fig-

&

ltcm,fccundu Commcn.i.rhyf.c. 63. in lib.de .in iranfmutatione fiibftantiali

Subftantiaorb.c.

nomcn,& dcfinitioncmjcrgo res tranf-

nuitata

;

Item,dcftru(ilo

&

pfsfuppofitiuc,non fequitur vlterius> fpecicm fignificari j quia illa propofitio ,propter

quantum

vniuo-

ca per fe,& e(Ientiali,& totali,cuius modi

non

cft

fpccics refpedu fignificationis, Iftarum viarum eligatur,quz videtur probabilior.

Pro prima,& contra fccundam,cft prafcipuc {ceunda audoritas kic in litcra,& argumenta dc vc-' ritate, & falfitatepropofitionis. Pro fecunda,

&

contra primam przcipuc

primo intcUigitur

eft ifta ratio

potcft inteilciilus ci

quod nomen

quia rcs

& tempore,& natura,quam in-

telligatur fpccies per reflexioncm

priori

,

tantijm

rem

j

ergo in

illo

nomen imponerc,

fignificat

;

ergononeft

ncccflcomne nomen fignificare fpecicm. Contra vtrunquc,magis tamecontra primam, eft visdcnominibus impofitis ad fignificandum cft

Licet cnim poflet viam fecundam , quia icilicet

fingularia.

modo

faluari

fecundum

fingtilaria

aliqao

non primo; non tamea fccundum primam viara , quia illa

intelliguntur,licct

polfet faluari

nuUo modo faciunt fpecicm in intclledu crgo nomina eis impofita nuUo modo fignificant fpc;

cicsintclligibiles

inmentc.

vno correlatiuorum,dcftniituc

aliud,ex libro Prxdicamcntorum,c.dc Rclatione; fed fignum fignatum funt corrclatiua;ergo dc-

ftruda rc, quac

9»w^/,&c.intclligitur de caufa cfficicnte,&

crfig-

nificat ipfani nunc.

nificatur,nifi per fpecicm,fiue ly ^^r,fumatur caufalitcr,fiuc

1

cft fignatum ,dcftruitur vox fignum rei.

eft

Item quod non intclligitut, non non ens non intelligitur ergo non

,

in-

fignificatur:

,

fignific.-:tiirk

;

Probatio maioris,fignificarc prxfupponit intclligerc. Probatiominoris, omncintclligibile facit fpecicm in intelledu non ens non facit fpeciem in intclledu;crgo,&c. Probatio minoris, tu.quia deftrudacausadeftruitur cffcftusifpccicscft cfte:

<Skus

,

rcs cft caufa fpecici

ftruiturfignum

;

crgo dciiruda rc

Tum,quia defttudo

ftruitur fpecies. :

rcs eft

fignatum

;

,

de-

fignato, dc-

ergo dcftrudi

ca,fpecics deftruitur.

Ad oppofitum cft Ariftotcles in lib. Prardicamentorum,cap.de Subftantia,diccns,qu6d cadem omnino

quandoquc eft falfa ; igitut didlicmes orationis,qu2 quandoque eft vera,& quandoque cft falfa, idem fignifiCant:& tamen in re,qus fignificaturperipfas dioratio

quandoque

eft

vcra

,

quando

eftyhic

eft

vcra,vcl

fal/a,circa federe eft tranimutatio;crgo in fignifi-

cando non mucatur faftamutationein

re.

Item,multi funt a€lus,vt dormirc,currere,&c. qui quandoquc funt,quandoqucnon funt^fi crgO

vox

la,quam fingularia,licet faciant fpecics in virtute imaginatiua,non tamen in intellc(5bu,quia tantum riatus cft reciperc fpeciem fui obicdti , quod eft tfH0d<juideftrei materialis ; aliorum autcm non, cum vna potentia non fit receptiua, nifi formarum eiufdem generis.

fignificatiua,& itcrum fignificatiaa,& per confe-

Contra fecundam viam eft,qu6d omnis propo, vbi fubic6to aliquis adus rcalis denotatur in efle> quia fi nomcn fignificet rem vt intelligitur tunc talc prsdicatum attribucrctur ci , vtintcUigitur , & ficei non ineft ; ergo , &c. :

Quodnon tur

,

infit ei, fic

probo, quia

comparatum adpratdicata lia

el vt inteliigi-

infunt przdicata intentionalia

&

mcdium

intcntionalia,

fumitur fub cxtraneis rationibus

mcndo mediura

,

in Syllogifmo

,

, fi

quia

& reafic

fu-

concludatur

aliquaconclufiojfit fallacia Accidentis.Prima via vidctur probabilior, fccundim audoritatcs. Sc-

cunda fccundum rationes.

iE $

T

I

III.

impofita

iftis

Item,nuIlo currcnte hatc non

fignificatione yocu. in Tr»eem.

huim. Dodoi

jtufi. 1. fieundi

epn^

Ptrihirm.

Q

eflet

non fig-

falfa,«//^«/i

idem quod

fig*

nificat,quando curfuseft.

Item, manifeftum

eundem

eft

cx

modo

loquendi, qaisi

intellcdbum conftituit vox pt olata in no-

&

quandonon eft, bis,quando res fignificata eft, non diceremus hanc cfle falfamyS«r
intelledumconftitucre;crgoper vocem idcm fignificatur. ltcm,i.Poft.text.7. non entia contingit

& intelligercjergo non cntitas rerura non infcrt non cntitatem fignificati vocis. Diccndum ad qua*ftioncm,qu6d fadli trahfmutatione in re,fecurtdum quod exiftit,non fit tranffignificare,

Vodfic vidctur,dicitenim Boctius in lib. diuifionum , quod ciimrcs non fit fubict^ Smitptr, Tiim. I.

5* Ctnttuft».

mutatio in fignificationc vocis,cuia$caufaponi-

non fignificatur, vt

exiftit,fcd vt in-

ipfam fpecic intelligibilem:fcd fiuc

fit,fiue

non

fpecies

mancant

fitjcum

tam

res,vt intelligitur,

in tranfmutatae

quam

fada tranfinuta

eandcm fpccic cog-

noC:imus eflentiam,& candem fcientia habcmus quando non cxiftit ; quia dc ea,quando exiftit,

&

Jigmficatur,fiat tranfinutatio in

Occam

efl"et

fwrr»V;quia currere nort fignificaret

tione in rc,vt exiftitiquiapcr

VtrumftSia, tranfmutadone circa remiaua

multoties

quens oporteret ipfam multoties imponi ad nificandum.

tur,quia res

O

mutarctur proptet mntatio-

illa fignificans

ncm in iftis,vox

telligitur per

Qj

Jitmntiu»^

ftioncs, cft tranfmutatio, vtpatct dc hac oratione,Socr4tes ftdet yC^mz

Confimiliter conuenit argucrc dc notliinibus impofitis ad fignificandum figmenta.quia tam il-

fitiaeflct falfa

^rgumtntk frt fnrtt «/»

pcr Ariftotelc i.Pofter.tex. xp.dc hi$ que frcqui:ter funt, pofllimus habere demonftrarionc,etiam Juando non funt.vel fiunt;& per confequen* can-

&

em fcientiam Kabcre , ficut quando funt , fcquitur qu6d res vt fignificatur per Vocem t noll tranfmutantut qualicumque tranfmutationc faGti in tc

,

VI exiftit

,

& pct confcfjueus N 3

ncc vox figni

Res nm/igni-

vt t* .ftdvt

fitittur xi/lit

inttHigitUrt

.

Super Lib.I. Perihermenias

ipo 4-

Ad

fignificans

tranfrautabitur in fignificando.

,

Ad primam auftoritatcm

auHtri-

ts.

eft

Si miUt

:

res Jit fuhieUa

,in iitera Boetij talis

Et qitemadmodum nec

qmmJignificat vox ,fig-

,

liter*

omnthm

non dicitnr, vhi fit. non prxdicat feCunduni, fed certium adiacens ,finutU res fitfitbie5la , ^uam vox fignlficat , id eft fignificaca per vocem,&c,& fumitur ibi res non tancum pro exiftencibus.fed etiam pro rc,qua: intelligitur.Qjjafi nificatiun ejfe

,

hus

mims

pafiones funt

:

(jr

,

diceret

, fi

ftmilitudines,res etiam eddem.

QV^STIO

vocem, vox non

nihil fignificctur pet

(a-

dem,fic nec Citdemvoces. ^lmrHm hhtem hitfrimorumfuntnota exdem omni-

quorum hx. Cap.eod.

IV.

dicitur fignificatiua.

Ad

fecundam,intclle(5tus illius audoritatis po,

fingularis,in

qua

rialis

&

forma fubftannomen, quianon manet in fpc-

definitionem fpecici in

qua

,

crgo

nomen

cie

,

tit

fuum fignificatum, non fcquitur

fuit prius

:

D.Thom.

quia

;

il-

proprium

eflet ei

cft

concedeudiim, quod

deftrudo fignato, deftruicur fignum,fed

i.i.Cr»

licct

quia

non

impofi-

fuiilet

poftquam impoficaeft , poccftillud figni, ad quod impofiu eft , licet a nullo incel-

Vlterius potcft dici ad minorem.

nem

praster

,

quam deprimo obiedo

Vlterius etiam tclligitur

ncgari

nunc

fcimo

intelledus.

minor iHius probationis ficri dc non cxiftence ,.

,

fiin-

,

,

quae prius.

Cum firuEla

quod non , quia cmsa deprobatio tancum incclligenda

obiicitur

&c.

,

lila

&

in ficri rcs aucem , fede caufa rci In efte, quodcxiftcns, tantum efle cauia /peciei :

cundum i

n

ficri.

Ciim fccundo ftrui

fignum

cxiftit

,

non

,

ifto

dicitur

dico

,

,

dcftrudo fignato dc-

qu6d

res

fecundum quod

fignatum pcr fpeciem inccUigi-

cft

bilcm in anima gituf,&

,

fcd les

fccundum quod

intelii-

nificabatur rescxiftcns,nunc

go eft

cxiftens

,

& non

non

exiftcns funt

exiftcnsjcr-

idem

,

quod

falfum.

Adilludeft

rcfponfio,qu6dnecprius fignificabatur pervoccm res exiftcns , nec nunc res

non

facilis

cxiftens

trancum

,

fcd rcs vt intclligitur

eft cxiftere,

quod fignificatur.

vel

,

cui ex-

nonexiftcre,fccund6m

cognicacicrgo

i

ergo apud

omnesfunc quar

non

esdem numero apudalios , nec csdem

fpe-

res

apud aliquos

,

n6

Icenijcomparacio apuddiuerfos vtentes

t.

Argumtntit f^" f^rfent'

^"^'"^'

di-

voces

apud quofciique vcences funt eacdem nacuralicer, rcem,illud quod eft a nacura,eft idem apud omncsjfcd vox fignificaciua eft fignum naturale:crgo idem fignificac apud omnes.Probacio minoris,cuiuflibet virtutis naturaliseft aliquodinftrumcn-

tum naturale;

fed vircus inccrprecatiua cft virtiis

homini , ciam homo fit animal fbciale, volens alij exprimere quod apud fe eft ergo vox

naturalis

:

fignificatiua,quiEeftinftrumentumillius vircucis,

fignum nacuralejcrgo nacuralitcr fignificac.

cft

Ad oppoficum cft Ariftoccles. Ad quxfti^nem dicendum,qu6d difFerencia eft inquancu funt figna, Sc res,inquancii Ilmt fignificat^,funt exdem apud omnes , nam cadem paffio in anima apud quofcufnquc concipientcs reprsefcntat eandem rem, quia cadcm fimilitndo inanima fempcreft eiufconuenicnsjquiapaffiones

,

t. Cenelufi»,

demrepr^fentaciua.ficut cftfimilitudo fenf;bilis in fenfii Iitcrac,& voces in fceaEdem,non func ex-

dcmapudomnes, inquamum funt figna,quianec cadem litera apud omncs rcprafcntat eandem voctm, fcd vel ^iam,vcl nuUam nec cadera vox apud omnes fignificat eandem paffioncm , fed :

vcl aliam,vcl nullam.

Ex hocpacec,

Contra folutionem quaeftionis , fi vox fignificet idem , re cxiftcnte , & non cxiftente ; ergo quod fignificatur cft idem. Confcqucntia patet , quia omnis a£kiua vcra poteft tranfmutati in paiHuam vcram & vltcriils priiis fig-

cognicionem rerum

uerfificat aliquid feciidum fc;ergo liceraf,&

modo non defttuitur.

:

SoUtit.

in

Icem , aliqu^ func

poceft

non cxiftcns poceft intclligi per non quam facit , fcd quam .fecit in inquia illa fpccics potcft manerc eadem

csdem apud omnes,

seque fcienccs.

quia

5

fpeciem telledu

cft

eft

,

non aliis

quod

,

quia pcr Ariftotelcm i. Poftcrior. text. 7. entia contingit intelligerc. Ad probatioillius minoris, maior eft falfa omnibus

falfa

conuenienter data , probacur,

fic

omnes funccxdemres

cie;crgo,&c.

fed

in Procem.hHiui. Ant.Andr.J&Jc

paffiones func

Ad aliam raaior principalis poceft negari. Ad probacionem ,fignificare fic pra:fupponit intelligere, quod omne fignificacum prius intel-

ligacur.

ObieSi».

non fi

func

ligebatur ,alioquin ci vox

Occam

j.Ruaius inc.i.huiin.

gicur,nec vc eft fignata dcftruicur. ,

6.

/)« UH.i.

QVod

rcs deftruacur vt exiftit,non tameji res vc intelli-

ficare

Artflote"

, f[s* /'<«/-

f.j.Ioaii de Magift.^.i.*)«i«*f. Coaimh.c,i.huii*),q,^.art.

cum ducanc

Ad primam rationem

,

voces

fionesy^ resfttconuemens.

fpeciei amic-

fuic prius.

ta

O*

fcilicct abiicitur

impoficum,amittit proprium fignificacum,fed tancum tranfmutatur a forma fpcciei , in qua

r4thaes.

les inter litteras

res fingularis tranfmutata amittit

,

lud nomenindiuiduijfiquod

Ad

Vtrum differentia quam ajftgnat

in tranfmutatione fubftantiali rei

t?ft efte talis

rcs,

& paffioncs cfTe figna

nacu-

quia apud omnes^vniformiter fignificanr, fignificancut ; quod eft a natura , eft idcm

raliccr,

&

&

apud omnes

:

a naturi, quia

quantum

litcraaiitcm,

non

& vaxnonfuntfigna

funt eaedcm apud

omnes , in-

fignificant, aut fignificantur,necinten-

eorum differentiam, inquantum funt figna,& fignata. Ad primam rationcm dicitur , qu6d licct om-

dit Ariftotelcs hic affignare nifi

3

eodem modo fimplicia concipiant , non ta- Ad»riHmi' men codcm modo componunt , & diuidunt , vn- '*• dc 3.de Anima,context. }6. &ii. dicitur,qu6d intclledtus circa tjuod^itid efiy non decipicurnifi nes

fecundum accidens,& hoc eft fecundijm ipfos, non in abfo!ucaapprchehfione,fed in componendo (juod cjnid efi cam altero. Concra, falcem fequicur , quod omnes erunt acquc fcientes, quantum ad apprchcnfionem fimplicium.

pljdum,&

eruntomncs «quc fcicmcsdc-

ita

quia definitio cft via coenofcendi fimpliciter;fed hoc manifcftc cft faifum, muiti cnim fciunt aliqua fimplicia , de quibus alij nihil apijnitiuc

,

prchendunt. Quod autcm additur de ^. de Anima, non cft ad propofitum ,eft enim ifte intelleftusArift. vtpatet in ^.Metaph.cont.iz. infinc,

eadem matcria , quod vel

vbi loquitur de

intellc-

ikusomninoconcipitfWfrf^wWr/?, velnihilcius, ita non dccipitur circa ipfum , quia dcceptio aliquem prxfupponit aliquam coenitionem ,

&

&

qu6d intelledus concipiatomncfW^«;W^,cumcontingataliCuius^o
Ad aliud de rebus

intelligit

,

,

patct fimiliter

,

quia res in

quantunrfignificantur perpaflionem,funt cacdcm

non

191

I.

diftingucrctur \ dcnominatiul

tionc

;

clfentialitcr

Minor

de his

,

patct,quia praedicatio clfcntialis verilTiW

cum hoc verbo cr/?,

fit

prxdica-

communis non prxdicatur & dc illis:cigo non vniuoc^.

fed terminus

catur de fuppofitis turp6ft. Item

cum quod

,

fed ifto

non

cnti

,

modo non

cxiftcniibus

,

prardi-

vt oftcndc-

& non cnti nihil cft vniuo-

locum a maiorl qi;ia nec omnibus cntiburcft aliquid communc vniuocum ergo , &c. patet pcr

:

,

;

Ad

%. oppofitum,terminus communis dicitur dc illis , fecundum eandcm rationem , &: Afgumint.% idem noraen , ergo vniuocc. Antec^dcns patcr, P<>t*'"*f' /•''.'"*"**• quia talis terminus communis non habet nifi

& dc

his

vna dcfinitionc, cum fit vniuocum in fc:ergo dicitur de omnibus, dc quibus dicitur fccundu ilLi. Item,quodfignificat practer omncm diflfercntiam tcmporis, ad fuppofita nullius tcmporis dctcrminatur huiufmodi efttcrminus communis nominalis;ergo,&c. Item , difFcrcntiac accidenralcs fignificato tcr:

mininonfaciuntterminumcommunemxqiuuo-

apud omnes.

Ad

&V

QujEftio V.

''

tertium concedo

quod esdem

,

litterae

cum,fed eJfe,fHiJfe, vel fore:exi^ere,vd non exiflere: yt fr£fins,\t\j>rAteritumS\mr.A\&crtm\7! ^cciAcn-

manent in fe in comparatione ad quofcunque vtentes:fed non manent figna earundem vo-

talesfignificato fui termini;crgo,

cum apud omnes,quia non iignificant idem apud

tct

omnes

, necetiam eft inconiicniens , eas fic vaapud diuerfos imponentes , cum fiant ligna ex impoiitione,quac diue^fa eft apud diuerfos. Ad aliud dico , quod vox fignificatiua non eft

exifiemia, Scexejfey ycl fnij/e, fignihcaret ens per

inftrumcntumvirtutisintcrpretatiuxinhomine, fcd guttur,& pulmo, quac concurrunt ad fprnia-

aequiuocus ex impofitione ad diuerias naturas, fed tantum imponitur ad fignifican-

riari

tionem vocis fugere nociua

ficut

:

,

non

homo vclit omne illud cllenar

naturaliter

fi

fcquitur

inftrumentum, quo fugit nociua, puta veftimenta , vel arma , vel huiufmodi , fed tanturale

tiim natura illa dedit

,

vt inftrumenta naturalia,

quibushomo hacc poflet fibi prjeparare, vt manus namper manus homo potcftillaperartem pracparare,& fic per rationem;& inilrumenta naturalia formandi vocan poteft homo aliqua imponere,quac funt figna ad placitum,& non na:

turaIia,fiueconceptus. •

,

quia

accidens,& cilet in

&c. Minorpa-

terminus fignificaret aggregatum ex

fi

ita

quod fignificaretur pcr ipfum non

genere.

Ad iftud dicendum,qu6d terminus communis non

qui

eft

dum vnam fimpliciter

quiafi

eft

naruram ,

dicitur

,

3

'

^^*»*'*/»*

de quibufcunquc dicitur

& vniuocc

infc vniuocus

;

quod

:

patct, tiun

crgo habctvnamdefi-

nitionem exprimcnrem illud iignificatum , cui imponitur ergo de quibufcumque dicitur iimpliciter , dicitur fecundiim illam dcfinitioncm, quiaadoppoiitumconfequenti8,quoddicaturdc aliquibaslecuhdumaliamdcfinitioncm,quamde ;

aliis,

cumomnis

definitioexprimat fignificatum

nominis,quia fecudum Ariftotelem in ^.Metsph. cont.zS. ratio quam fignificat nomen,eft dcfinitio, fequitur illud nomen habere duo fignificata,

quod eft oppofitum antcccdcntis tum quia nullus tcrminus communis imponitur ad fignifican;

Nomen

vox Jfgnifcatiua fecundum fUcitumJftne temp)re,cuius nulUfars efi ergo eji

^

fi
•^

O ^^V

S

./E

T

I

autem cft diucrfitas iienificatorum erpo propter qualemcunque diuerfitatcm m iuppofitis , nun-

Cap.r.

O

dum aliquod fuppofitum,vel aIiqua:acquiuocaf io ;

quam erit tcrminus commanis acquiuocus quia nunquam fit variatio in cius per fe fignificato.

V.

;

*

Vtrum teminus communis impojitus ad "^

' r r ] Jtgmjicandum veram naturam , cutus .

Si

au^cm de omnibus fuppofitis dicaim fiu plirequitarquoddcomnibusluppofitis dica-

citcr,

tuxvniuoc^.

ali^uajuppojtta ejfent , altqua non-> di-

^

.

_^

OvASTlo

catur<-umuoce deexifleniihussi^ non

^

VJ.

exifietttibus. Conimb./.S.>»/?i>.r.t8.

Q

Vtrumftnt aUcjuafuppofttafimpliciter ter^ q.x.ftcunii «ftrit Pfrilnrm.

mini communtsfignificantts yeram

Vod non

^tur

riori

DoAor

:

videtur

;

quia quae zquiuoca-

non vniuocanrur in infefuppofita cxiftentia , & non exiftcntia

fcd

acquiuocantur in cntc,quod

ergo in termino communi , qui fignificatur infcrius ad cns.Maiorpatet,quiadequibufcUnquediciturinferius vniuocc,& fuperius.Minor pater,quia exiftcntia funt entia,alia vero nort cntiarvcl folum-

modo

eft fupcrius

,•

•/»

ttaturam priter exiflenttam.

in fupcriori,

^jj^

^

..^^^^^

^

;

entia in potentia.

Itcm,pradicatio vniuocaeil eifcntialis ,alitcr

/^Vod

fic

vidctur,

V^nuspotcft

omneillud proquorennifupponcre,& vcrifi-

fimplicitcr

care propofitionem

,

eft fimplicitcr

fuppofitum £,„^]^''

cius:nuiufmodi funt alia ab cxiftentibus, vt parec in his propofitionibus , hemo fitit , homo erit , fii-

mcndo

fuijje

,

prout dicit acfhim inchoatum

N

4

'• ^'S""-"!'*^

,

&

te.^mina

.

Super lib. I. Perihermenias

192.

terminatum,ficenim noh vcrificatur illa pro aliquocxiftcnte , & fpecialiter in hac propofitione> lcilicet,coHtingit omnem hominem currere,in qua dii.Perilierm.&

cit Ariftoteles

iedum ftare,pto eo quod

i

.Prior.8(: alibijfub-

contingit cde.

Item, participari fccundum aptitudinem fufficit ad rationem communis ergo participarc fe:

cundum aptitudinem fufficit ad rationem fuppoAntecedens patet, quia vniuerfale cft aptum natum prsdicari de pluribus. Confcquentia patet, quia non maior aiftualitasrcquiriturad fup-

/iti.

pofitum,vt videtur, in participando a£tiuc,quam ad commune paflluc: fed alia ab exiftentibu? funt apta participare formam communisicrgo,&c. Itcm , inter fuppofitum &commune eft otdo

fccundum fupcrius,& infcrius talis ordo non cft in rebns fccundijm quod exiftunt,fed tantummodo inquantumcomparantur ad intclledlum ergo ratiocomumnis,& fuppofiti non dcpcndetab :

;

eire rei

,

fcd a confiderationc intellcdus

eadem circares

poteft e(Ie

,

fed illa

:

fiueexiftentes

noa exiftcntes quia extraneum :

eft ei,

,

fiuc

quod con-

cipitur ab inte^lcdtu, iriquantum tale exiHere,

nen exifiereier go

tam fuppofitum,quam commime eodem modo fehabct adexiftcntiam,& fiire

non

Ad oppofitura, communc e{i:de per

1.

jirgnmcntn pro parttne. gjitiu».

exiftentiam.

£bu cuiuicumquc fimpliciter fuppofiti

fe intelle-

ergo dc qiiocumquc illorum prxdicatur , per fe primo niodo prxdicatur fcd non denon exiftcntibus, :

:

-T,-

vt oftendetur pofti

Item, non

fufficit

ad fuppofitum.quod

fignifi-

mune vniuerfaIiter;quiatunccumfolavoxfigniretjvox eftct fuppofitum vocis,quod

eft

falfum;crgo oportct quod fuppofitum

manife-

cum

cidens,

nec prasdicatur ejfe fecundum ac-

pracdicetur

ejfe

fubftantiac vere entis:

quod eft ejfe yerifllmum ergo fequitur , Ctfareft, Confequcns falfum:ergo & Antecedens. ;

Item

,

in ifto cafu harc cft vcra

mortufu

,

& fcquitar

,

Cifar

ergo non efthomo

,

;

eft

homo

quia quod

cum determinationc repugnantc

prasdicatur dc aliquo, verc negatur ab eodem. Anteccdcns probatur,tum quia hac eft vcra,Ci«/Sr/«/r homojmo^z ly fnit dicit

a6lum terminatum

homb

cft

crgo definitcflc mortuus. Tum,quia QxCzt non cft homo viuus,quia non viuit cft ergo horno mortuus quia mortuum, &'viuum circahominem funt immediatc oppofita. Item,in tranfmutatione fubftantiali res amittic nomcn , dcfinitionem , quod fcilicet nomcn priias didum eft verum clTe de fuppofito,in comparatione ad fpeciem: ergo fuppofitum in corruptione,qu:E eft tranfmutatio uibftantialis,amittic :

ergo

:

homo

:

;

&

nomen

fpeciei.

Itcm,ii '\\\ze^ex.ynnAntiehriftHseflhomo, pari ratione elfet neceflaria:crgo dc fuppofito contin-

genti diccretur

medium

verc

cum modo

neccfll-

ergo idetn de codcm non poflet diri vcr^ cum modo contingentis crgo omnis minor iti vniformi de contingcnti cijm denotet mediii dici detali fuppofito, contingenter eflct impofllbilis. Item, dcftrudkis primis fubftantiis, impoffibile cft aliqiiod aliorum rcmanerc;quia omnia alia vcl funt incis , vcl dicuntur de eis ; crgo in ifto cafu fecunda fubftantia , quac fignificatur pcr homilatis

:

:

nem,non

com-

cet particularirerilludquodfignificatfuum

fi

fitio in adic(5bo,

dicitur dc Ca:fare. oppofitum ; hxc confequentia cft neccfTaCa/ar currit : ergo homo currit. erga mediiim,

A.d t\A

t

cuius virtute tcnct^cft necefrarium:illud

cftjC-c^^^r

idem c(n:ntialiter cum fuo communi:fediion ens, non cft idem elVcntialitcr cum eo quod eft vera natu-

efthomo. Neceflitasconfequentisoftendituriquia

ra:crgo,&c.

tunc:& cx eorum intcllcdtudcpendct confcquen" tia;ergo & nunc fequitur.

iVc

fit

Itcm,runc eflct falfaomnis vniuerfalis affirmaineft fup, in qua pracdicatum non pofitis non cxiftentibus,quia cis dcnorarctu inciTe per dici de omni , c«m fint fuppofita firaplicitiua de inejfe

ter

communis

diftributi

& prarcipuc

:

\erade inej/e, vt nunc, nec ctiam prardicatii eius

non poftet

ineirc

nulla eflet

poflibilis

5

quia

non exiftcntibus,

& ira nulla vniuerfalis de cotingcnti eflct pofllbidc inefle impoflibiiem.

lis;quia poneretur in alia

aliquando fequebatur,& nuncmanet idem inrelleftus antccedcntis , confequcntis , qui

&

&

Itcm, 4. Mctaph.confcxt.io. dicit Ariftotclcs, , quia A#c fignificat hoc : fed Carfarc noh

hpcefthoc cxiftentc

fignificet fica

cft homo dc frgnificato eius , cum idein hemo Casfarc non exiftcnte, quod figni-

,

cxiftente.

Dicitur quod Ariftoteles intclligit ibidem dc primo fignificato tcrmini,vt infcrt de hominc animali bipedc , non de partc dcfinitionis , vel

&

fignifica.i.

Q_y

T

je s

I

o

Contri,totum fignificatum infcrt partem:crgo verum totum cnuntiarc de fubicdfco, & parf era. Si autem haec confequcntia,4»/«M/ hipes:ergo

VII.

fi fit

Vimtnh^c ft i/era i Csefar eft homo, Caefir cft animal , Cafrre non Yide citatoj

extjiente,

qutjl, {.

animalynoxi tcnCt

hominc non exiftcnte,crgo non ; quia eadem diminutio fict

tcnet ipfo cxiftcntc

vtrobiquc,ciim diminutio fit ratione fignificatorum,quar femper manet eadem. Item, Cacfare non exiftente , eft homo de per fe inrclle(5tu eius;ergo prxdicatur de eo perfe ergo nccelfari6 igitur,&c. omncs confequentia: ift« patent ex i Poftcr. Dicitur ad hoc , quod praedicatum effc de intclledlu fubiedi nonconcludit propofitionem ef:

I.

Argumint» pro (urte ne-

ittma.

X

Tldetur qu6d

V

quia quod cft verc ens,nonpotcftvercpraedicari dcnon cnte; fint falfae

fed Carfarc nonexiftente,

ensjfaltem in

:

adhuc homo

aliis fuppofitis

;

eft

verum

quia alia fuppofita

funt fimplicitercntia,inquibusfimpliciter^ft ipens ergonorrpracdicatur,&c. CoB/imiliter

fum

:

Item cft

,

fe neceflariam,fcd

quando

dcfinitio,vcI pars defi-

nitionis prxdicatur de definito fingularis :

non cft

dcfinitio,nec hominis,pofito

per Ariftotclcm z.Pcrihcrm.c.i.quando

fit,quia

non

oppofitio in adicdo in prardicato, ncG

fiat differcntis.

arguitur de

non

homine &

:

animali.

ejji fecundijm accidens , tunc tcnet confcqucntia a coniundis ad diuifa;fcd hic,Cit/«r

prxdicatur

eft homOiCdpir eft timmttlt\i\

hoccafu non eftoppo-

entis

non eft

autcm

quod nullus definitio,ciim cius non

Contra,fi non cntis non eft dcfinitio crgo de nonentibus non funt dcmonftrationcs. Confequeutia patet , quia de fubiedo demonftrationis :

oportet

l jtrgttmtAtn

^"

f*^!' */*

P'''"*'"'*'

m

QusftioVIlI.

hzc con-

oporret prscognofci quid cft. Cortfcquenseft contra Ari ftotclem i .Poft.text. 1 1 .qui dicit quod

autc funt vcra: pcr illum qui ncgat;crgo

de frcquentcr exiftentibus,quando non funt, po-

eifmo,qu6d non funt nifi duo termini realcs,quia noc fufhcit fifint trcs terminifccundum rationem,vt patctin fyllogifmo ex oppofitis. Sotratet autcm in propofito habct rationcm duoruin, fci-

tcft

haberi deinonftratio

,

quod

cft

inanifcftum,

qnia nulio tonitruo exiftente , poteft fciri , qaod ronitruus cft fonus terribilis. Item, non entium funt definitiones,faltem indicantes quid dicitur per nonien , nullo homine exjftentc; /t detur talis definitio dc hominc in illa poncrctur animal , ciim fit pars fignificati hominisjcrgo adhuc prxdicatur dc ipfo per fe. Item,fequitur,C
Antecedens eft verum , quia idcm przdicatur de Confcquens. Confequetiapatet.quia Confequcns cft dc intellcdu Antcccdcntis.

fcrigitur

&

clufio fimpliciter cft vera

licet

Vtmm

hdcjit '^era.i

nec obftat huic lyllo-

maioris extreniitatis,& minoris. omni fyllogifmo cx oppofitis,conclufio

Itcm,in eft

impofTibilis, cx t.Priorum

non

fit

,

hic

cft

:

fcd fiuc res fit.fiue

fyllogifmus ex oppofitis in

conclufiocft impofnbilis, fiue res

ergo cius oppofita moeft homo,Cme res

fit,fiuc

eft neccfraria,fcilicct

fit,fuie

fit,

homocurrit. crgo

Homo eft homo,

Cxfar cft Ca:far , neutro exiflente.

non

fit:

emnitho-

non.

fiue non,hafc funt contradi-

Q:oviz,Socrates currit,Socrates non currit.

VIII.

tei tio

(ccanAx, Nulltts homo eft alhtu,alie]uis homo tftalhtu, Sc {cc\\i\tut ,igitur ali^uis homo noneft homo : ev^o

Itcm,fiuc res

Q^ ^STio

:

fubiedum

Non omnit

in vtraqucell idcm:

fed idem verc poteft przdicari de le ipfo cuni hoc verbo ^;crgo,&c.

Refpondcturad iftud,& ad quafdam rationes, aliorum,quz hic ponutur, qucd cum dicix\it,Socrates eft Socrmes quod hic no przdicatur Socrates tantitm, fed illud totum , Ens Socrates, quia res huius verbi eft, cum co, quod fpcfcilicct Bo(:tij,&

Videcitatos 9W4/?.

5.

Vldetur quod fint falfic

, quiaexeis fequitur, homo eft , quod oftendiquia nec cft oppofitura in adiedo , nec prs-

trgo Ctprr eft: ergo

tur,

fccundum accidens,vt videtur,quiapra;dicatur cfte fubftantix. Confequens cftfalfum: dicatio

&

crgo Antcccdens. Item, ex iftis fequitur , ergo CAptrefthomo , ergo Ca/ar eft animalicima. Confcqucntia funt dc intclle(ftu illarum Anteccdentium:& hatc ConfcqucnAntecedentia. tia funt falfa;crgo

&

Item, quando affirmatiua

vnionem

nem cum

;

eft vcra,

oportet efle

in re, qualis fignificatur per propofitio-

fcd hic, Cit/ar

fubicdbum

,

&

vnio in rc, prsdicatum non fint aliqux eft

C^/ar, nulla

eft

re$:crgo,&c.

cificatipfum,przdicatur,quando przdicatur tcr-

tium adiacens,fcd fubiedum e^Socrates abfolutc, non autem ens Socrates,Sc ideo in talibus propofitionibus n6 przdicatur idem de fe.Quamuis hzc refponfio includat difficultatcra dc re verbi,quado przdicatur tcrtium,vtrilim fcilicct,fir pars prz-

qua fortc dicctur poft.Tame ad propoquando przdicatur tertium przdicatum,quod in alio cft,hoc eft cflc eius quod fpecificat ipfum;crgo hic , Socrates

dicati,de

fitu poteft argui fpecialiter fic:<^

eftSocrates,^txdiczt\it cfTe Socratis,& illud

t ft

idc

non fit ergo .iffirmatiua vcra.Confirmatur ratio per hoc quia taSocrati, fiuc Socrates

fit,

fiuc

;

;

conceduntur clfc vciz , nen ens Chimtra eft Chimtra, propter hoc fo-

lcs propofitioncs

Ad oppofitum, nulla propofitio

eft

vcrior

illS,

eftnon fns,SiC

qua idem prxdicatur de fcillx funt talcs. Item , 4.Met
lum,quia cfTe przdicati cft idcm fubicdo. A. Ad primara iftarum quzftionum dici potcft, quod ratio communis,vel fuppofiti non attribui- Cmclufio »d

mo,nullaeft caufa.

attribuitur ratio coramuni$,hoc eft ponere idcas,

Item , 7. Mctaph. quacrcre , ^arehomoefthomo, nihil eft qusrcre , quia nihil eft certius quod pofTct fupponi in ilia quzftione > in qua illud eft dubium.

ficut Platp pofuitjigitur

in

i

:

tur ci,vt exiftit,fed vt concipitur apud intelledof

quia ponere

aliquid exiftcre fccundiam

quod

fibi

negatiuacft pcr accidcnsvera,& hoc,quia huiuf^

comune fecundijm qiiod habet rationemcomrauni$,eftnatura,provt concipitur fub ratione dicibilis de pluribus , & ita fuppofitumcft naturacoccptaapud intclleduro, fub ratione no dicibilis de pluribus fed pofTibile eftapud intelle6lum,codemmodo concipere na-

modi reducitur ad aliam afHrmatiuam priorcm vcram,& hoc maximc ad illam,in qua idcm prx-

turam,vt dicibilis eft de pluribus,& eandc vt non dicibilis eft de pluribus, fiuc vtraque cxiftat» fiuc

Bonum non eftma-

ncutra , fiuc quz concipitur , vt non dicibilis de pluribus non cxiftat,& illa quz concipitur vtdicibilis de pluribus exiftat in aliis fuppofitis. Scmper enim in natura conccpta , vt hzc,intclligitut per fe natura conccpta abfolutc ergo alia ab cxi» ftcntibus funt fimplicitcr fuppofjta tcrmini com-

Item,per Ariftotelcm in i.Pcriherm.c.t.omnis

dicatur dc fe:ergo veritas

illius,

Utm , rcducitur ad vcritatem illius , Bonum eft bonum ; cum ergo hsc fit vera, C^fttr non eftaftnns, multa alia fic contingit rcmouerc a Caefare,fcquitur quod cotingatipfum verc affirmari defc ipfo. Item, per rationem fi negatur illa, Socrateseft Socrates, conceAitMi illa.,Socrates non eft Socrates,

&

:

&

;

:

munis.

AHumptum

, (

fcilicct

qu6d res exiftcns quando non cxi-

vltcrius fequitur,^ ;jo Socrates eft non Socrates.TzMs

eodem modo

enira confcquentia tcnet in omnibus, vbi prxdicata affirmatiua funt oppofita contradid;oria:hu-

ftcns ) patet

iufmodi funt prxdicata fimplicia,vt dicetur infc-

ncspcr Ariftotelcm i.Poftcr.tcxt.xo. crgo& ilU pofTunt fciri dcfinitiuc;quia cognitiodcmonftratiua przfupponit cognitionem dcfinitiuam:ergo poffunt fimul concipi apud intcllet^lu per eandcm fpecie.Eft ergo vis rationis in hoc,natura humana concepta vc hzc>eodf modo Ct lubec ad naturam

rius,& vlteri us,Socrates eft non Socrates,iergo nen So-

pcrconucrfionem;& vltcrius cx conucrtente,& conuerssl,qu2 coccduntur,argua-

crateseftSocrates

tur fyllogiftice

fic,

Non Socrates eft Socrates,Socra-

tet tftnen Socratct;erge Socrates eft Socrates.VtxraiSix

;

concipiatur, ficut

quia de his

quz

frequenter fiunt,

&

quando noncxiftunt, polfunt ficri dcmonflratio-

humanara

'"*•'

**""*

Super lib. I. Perihermenias

194 humanam coceptam ribus

non

;

fub ratione dicibilis dc plu-

fiuenatura concepta vt hxc , exiftat , fiuc ergo a^qualiter habet rationem fuppofiti,

,

& quando non. Quod fi ifta nomina, C
didum

exiftcntia rei (vt

nis tertia:

)

fohitionc qusftio-

cft in

quod femper

fequitur

fignificet fup-

;

Ad fecundum

7. fiti

,

patcbit refponfio ex

patet,

quod non eftratio fuppo, quod fuum com-

conceptaapud inquae quidcm fignificatur pcr

vniucrfalitcr:fed natura

tclledum , vt h^c , vocem , non eft vox ilgnificans , cum fit fuppofiturri natur^ conceprae apud intellcdum , vt dicibilis de pkiribus , & haec natura, vt fic concepta, eft idcm eirentiahter naturae fic conceptaj,non tamen quod ratio concipicndi cadat in vnione quas fit

cum hoc verbo,f/?. Dico

natHritvera.

,

quod non

pitur apud intellcdum

,

cxiftens vt conci-

poteft eireidem alicui,

quod in aliis fuppofitis eft verum ens fed inquantum cft in eo,eft non exiftcns,ficut dc ipfum, :

vt patebitpoftea.

Ad aliud patcbit.cum quxremr >vtrMm terminus communis fupfonat dJHrihttatur vbicHmque pro^ om-

&

nibtu fuppojitis eitu.

Ad fecundam quaeftionem

ad quijiknem

Jponjiua

7.

Dicendum,

exiftencc.

hic cft fallacia Accidentis

,

quia homo fe-

cundiim quod comparatur ad prasdicatura , hoc, fcilicet praedicari dc Caefare , cft extraneum huic

pofitiones concedi eire vcra:

nem propofitionis

,

& ita C^/ar inquantum com-

paratur ad hoc prasdicatum

,

fciliect efleillud

de

neis rationibus ad extrema, eft fallacia Accidctis.

Contra, faltcm inconueniens eft illud , quod prxdicari de eo , quod eft non exiftens , quia iUorum non eft vnio in rc ; crgo faleft cxiftens

fa eft oratio fignificans ea vniri.

Dico quod homo fecundum quod vnitur C
hon eftexiftens,quiapronulIo

fuppofito exiften-

Cxfari ; natura enim communis,vt faluatur in aliquo fuppofito, non eft veiius cns illo fuppofito.

Contri aliqua fuppofitahominisfimtcxiftcnaliqua non ergo homo cft ajquiuocum illis,

tia,

;

quia enti,& non cnti,cum

fint

contradidoria^ni-

vniuocum communc. Dico,qu6d exiftere,5c nenex/fiere cum

hil cft

extrancac naturas

,

fint

terminum,

vt fignificatur per

non faciuntarquiuocationemin termino. Ad fecundum principale dico, quod hic Ca/hr eft homo , praEdicatur^_^ per accidens , quod quiAd ,

Cum dicitur in argumento,«o« enSy non efi idem

re.

non

homo cft

Cajfarc;crgo pra:-

te attribuitur

fignificare particulariter

mune

ConcUipo

dicatur cxiftcns dc

quod

cxiftens,

homo prxdicatur de

firi

fokitione quxftionisYequentis.

princ. qutjl.

6.

:

quo homo praedicatur , cft cxtraneum huic praedicato exiJlenSy medio aurera comparato fub extra-

Ad primum argumentum i

Contra hoc , Cxfar cftnon exiftcns

Metaph.cap.de Partibus dcfinitionis, context. 34. & inde, quod circa idem eft gcneratio & corruptio tuncnec fignificant iuppofitum hominis , quando exiftunt , & quando non cxiftunt. Suppofitum enim pcr fc eft cadem natura cum fuo communi , fumpta a quodam Inodo determinatiori , non fic fimul totum fc habet ad naruram fpeciei , fcd/i?f homo ad minus fignificat vcrc fuppofitum hominis.

&

,

ptaedicato exiHens

,

t.

, quod hic , Citfif y. nbn pracdicatur exiftens dc non exiften- Ad 1. ^r»w, te , fed humana natura concepta , vt dicibilis dc it*Ji-7pluribus de cadem natura concepta,vt harc.

primara rationcm dico

pofitum hominis. Si autemfintimpofita adfignificandum fimul totum, de quodicit Ariftoteles in S,

jtd

Ad

efthomo

,

pofliint tales

quiaad

affirraatiuaE

tremorum. Hoccnimfol^m

pro-

vcrificatio-

fufficit

vnio ex-

fignificat propofi-

dem intelligitur dupHciter , vel C\c, id

dum aliquid cxtraneum aliquid,cuius

efte

;

cft,

fecun-

vel fic.id cft,fecundum

de fubiedo,non ponitclle

&

vtroquemodo crit in fimpliciterdefubiedo; propofito , nam eire hominis de C.aefarc , exrra-

neum

eft ei

,

quod

eft circ

,

quando

pra:dicatur

fecundum. Tamcn illud efte quod dicit prardicationem hominis de fuppofito fuo , codem modo fc habet qualicumque tranfmutatibne facflacirca cf}%,quando pracdicatur fccundum. Similiter fccundo modo eft fccundum accidens,

nam

effe

hominis,vt dicitur dcCasfare non

tio affirmatiua, fed taliseftin.propofito,ininteI-

nccc(Iari6,ncc fimpliciter ponit

ledu enim

Contra hoc fequitut , Caftreftalbtu, ergo Cxfar */? ; ergo pcr locum a maiori fcquitur, Ciftreft homo, ergo Cafar eft. Si enim eire accidentis, quod eft mintis vcrum ens,ponit cire fimpliciter,mult6 magis efle fubftanrix,quod cftveriflimum elfe,

fubicfti inckiditur per fc intelledus

prxdicati , hoc dico fi C^ftr^&c huiufmodi nominaimponanturad fignificandumfuppofitahominis tunc enim patet veritas talium propofitionum t\ folutione praecedentium quasftionum, & ex argumcntis etiam fadlis pro hac parte qusftionis, &c quibufdam tadis in folutione fcquentis qu^ft. & fpecialiter cx quadam audloritate ;

Ariftotclis

i

.

Pofter.

homine animal.

nem verum,eft rum , &

Si

De omni

eft

cnim vcrum

dicere animai

,

&c. vt de omni

eft

dicere

homi-

&

finuncaltealterum. Ex qua audoritateparet, quod :

ad nccefntatera propofitionis fufficit neccllaria concomitantiaextremorum,itaq«6dpofitovno, ponatur alterum,licet ncutrum ncccflarrio exiftat? Itcm paret , quod aliter nulla propofitio eiTct de inejje fimpliciter, in qua pracdicatur commune de fuppofito fuoi quia non eftct fcmper vera , nihil poteft fumi fub medio in maiori de ncceffario , nifi fuppofitum communis ergo nulla minor de inejfe poteft fumi fub maiori de ncccffario regulaiicer. Hoceft contra Ariftotdcm i. Priorum.

&

:

g, ».

efte.

elfc fimplicitcr verum. Item , efte , vcl eft de ellentia , vel ncceflario confequcns eftentiam cuiuflibct entis ergo hominis,cum homofignificet veram eflentiajfcd fi vtroque modo fuerit,ad homincm fequitur eflc.

ponit

&

;

Item,in principio fecundi Poftcr.tcxt.j.dicitur, fi eft,eft vere fcibilc,quiacft vcre qua:ribi-

qu6d

Ie:crgo cft ncceflarium praedicari

que

ejfe

dc

quocum-

& per fc;ergo fequitur ad quodlibet.

Itcm, in codem fccundo , non contingit fcire 9i«V^/,ignorantem y?f/?; fed fcicns hominem definitiuc,vcl

qu6d Genus praidicaturdc

ipfo,fcit

ergo oportet prxfcirc7?
cjHideft:

ficft

Ad primum dico,qu6d fecundum neutrum intcllcdum, praedicatum pndicaturhicfj^fecundum accidens, C^far eftalbm , quia accidens reale, fiue per acsidens cuiufmodi eft album , nulli fubiedo

y.

Qu^ftioVIlI. fnbiedo incft.nifi exiftenti ergo eius eiredc fubicAo ncccilario ponit edeabfohitc. Cum proba;

tur confcquentia

vcrum cft

,

,

quia

ellb fubftantizcft vcrius;

cire fubftantia: exiftcntis, fcd elTc fpc-

non

cificatum pct fubftantiam

verius

eft

hoc

e(T'e,

cft, cHc exiftcrc, quam eire fpecificatum per accidcns ejfe cnim quando prsdicatur tcrtium, pra:;

vnioncm cxtrcmorum

dicat

fubftancix ad fubftantiam

morum,non autcm

,

,

qua: neceiraria eft

fine exiftentia extre-

accidcntis ad fubftantiain

Ad aliud,maior eft vera de ejfe ftit

,

,

vt fcilicet exi-

& fic non ponitur praedicari dc Casfarc

Vt intelligitur,&

Ad non

,

fcd

aliuddico, quod Jtefi, vt fumitur 2. Poft. pro cxiftcrc,fcd pro ens, 8c habens eften-

cft

primum

pcrtinet ad quajftionem Jiejt} fecun-

dum ad tjuid eji. Si

autem audoritas

hocnon re cft

10,

Ady

:

intelligitur de exiftere,

eft nifi aptitudinaliter.

bet ellcntiam

,

nifi

Nihil enim ha-

quod apium natum

eft exiftc-

manifcftum eft autem, quod potcft fciri quid vox , licct nefciatur aliquam voccm a6tu exi-

ftefc,putacum aliquis nihil audit z6tu. Ad tertium principale dico, quod mortuum ,

&

,

nisjfignificatae pet

nuit

;

merumm

quia

ab homine

nam diminutio intcr

hocnomen

quod Cxfar non

,

mortuus

illa,

debct

homoy

& fic poteft

homo viuus fcd modo non dimi-

eft

illo

,

nec infert non hominem;

,

alicuius per aliud, ficut oppofitio cfte

ratione fignificatorum:

Ao/wtf

autem non includit infuo fignificato oppofitum mortui hoc modo fumpti , icd fi fumantur hacc aptitudinalitcr, fort^

fic

funt diff^ercntiae in gc-

ncre Subftantiac , exdcmiHh animatum,&inanimatumydc fic mortuum diminuit ab homine,& hic cft falfa, Cttjarejl homo mortuw , ha:c autem vcra, CAfareJthomo viuM, nec fcquitur ; ergo viuit, ficut

nec

Cum

fcquitur,(f/? riJihilis,ergo ridet.

cft homo morhomo, pro\t fuit dicit aftum completum , & terminatum , nego hoc , fi fuit praedicatur tertium adiacens non cnim terminatum eft ih eo eirc hominem , cum adhuc fit homo. Si zatem fuit praidicet fecundAm adiacens, tunc potcft concedi , quod ipfe fuit homo , quia inco exiftereeft terminatum , vfus tamen cft concedi

probatur qu6d Cacfar

tuus,quia fuit

:

^

hanc propofitionem , Citjir fuit homo , non eft, quia vfualiter magis fcrtur intellcaus adexiftentiam , quam ad non cxiftentiam. Et dc Cacfarc non eft vcriun, quod eft homo exiftens, fed fuit, cum homode fui ilgnificato non impottet homincm cxiftentem , vndc in multis fignificatio fcrmonis repugnat vfui , &: cconuerso. Ad fccundum patct,qualitcr fcquitur,*/? viutu, ergo viuit , di\i\nii\o prsdida patet in fimili de bipedcquo frequenter vtitur Ariftoteles pro diffcreniia eflcntiali hominis , cum tamcn dicat in 5. Topicorum , cap. i. cap. j.Non ejt emnis ho~ mo hahens dnos pedes : ergo fecundum aptitudinem cft differcntia hominis , vel ad minus noa 1

deomni homincfecundumadum. Contra hoc Catfar non viuit & viucrc viucntibus eft eirc, 1. dc Anima contcxt. }t. crgo non cft , & fi ndn cft ergo non cft cns f//?cnira dicitur

,

ii\

,

,

;

quando

,

;

do

fccundum adiaccns:fcd ens lumptum cft fupcrius ad homincm.Vr.dc antiquitus dici , quod ens potcft cllc Partici-

pracdicat

proexiftentenon lolct

pium

Nomcn^fw/

vcl

,

pra:dicac

bi

,

quo dcfccndit

a

:

fccundum adiacens > pczdicac

Participium fignificat Ens petrfl ef.

quia icnet fignificatum vcr-

exiitens, ;

ent

Nomcn

^' /""'"^•t"^»

fortc fignificat

, illuddiuiditur in dcccm Ccneconcedendum cft , quod Ctjar eji ens ,\qqucndo non dc cntcquod cft Participium. Ad quartum , tranfmutatio non cadit circa rcm , nifi fccundiim quod exiftit fic autem non ^^ habet rationcm fuppofiti , fcd vt concipitur apud intcUe(ium , pcr modum non dicibilcm de pluribus. Vultcrgo audboritas ,qu6d rcs fccundum quod. exiftit in tranfmutatione fubftantiali non habeat forraam,quam priiJs habuit fed ex hoc

hahens ejfentiam ,

&: fic

;

1 1»

4-

,

:

nonfequitur ,qu6dpriiis fuerit fuppofitum

ali-

communis , & nunc non clfct eius fuppofitum quiacirca illud nuUa fada cft tranfmutatio cuius ,

fubftantialis. IntcUigitur

vimm polfunt adualiter fumi vcl aptitudinalitcr. Primo modo funt accidentia elTentis homiconccdi

:

f,rnon wuit , & ha-c fimilitcr , Ca/ar mti tji loquendo de circcxiftcic , & vUctiai er£o non cjt exiflens , quia illud ens prxdicatur ^erej/e , qiun-

ra

fic ei exislere extxtanetiixxt.

tiam , vt ens eft nomen , oportet fcire aliquid effentiam habere priufquam fcire cllentiam , quia

&

&

idem, quod

nonexiftcntcm.

195

hofi non cft cns ; ergo non cft qucd in fc cft , mo , pcr locum a fupcriori ad infciius ncg.indo. Ad iftud , concedcnda cft hxc propolitio C<-

de re qu« per ,

fe

ergo au(^oritas tantiim

tranfmutatur, qu«

eft res

,

vt

exiftens.

Ad quintum

, fi

concedatur

omnem minorem Ad j.

in vniformi de contingenti clle impoflibilero, ni, quia non eo minus cHet forma fyilogiftica bona , quam docct Ariftotcles. Vel fi fit aliquod fuppofitum in potentia ad formam termini, quod non cft pcr fe fuppofinun

hiljcontra Ariftotelem

tcrmini,tale fuppofitum potcft fumi fub

,

& cftet

minorvcra.

Ad fextum,qualiter illud di£lum in camentorum

fit

lib.Prjcdi-

intelligcndum, diftu ibi

cft, q. 4.

Ad aliam

quaeftionem concedendae funt omnes n^ tales, C^Jareft Ct.Jar, Homo eft homo, propxer ratio- Ctnelufe rt. nes prius fa6tas. Ad altcram partcmquxftionis, ^onftu» ad

quarum vna,fcilicct

dcfyllogifmo cx oppofitis, poteft rcduci adfolutione ptaecedcntis quaeftionis,fic fcilicct quia in i.Prioiudicit Airi-

qu6d non

ftotelcs

illa,quae cft

tantii eft fyllogifmus ex

fitis,vbi aliquid affirmatur,

fimpliciter : fcd

?"'
"'•'"' ""•

oppo-

& negatut de eodtm

& vbi aliquid aftirmatur de fupe-

riori vniuerfaliter

,

& negatur idem ab inferiori»

vcl e conucrfo:& cxemplificat in quarto fccundz f\c,omnis Mjciplina eftftudioJa,non omnis medicina cft

ftudiofa

;

fimiliter in propofito elfct hic fyllogil-

mus

cx oppofitis

homo

eft albtu,&c (e(\\iit\it,ergo

,

omne animal eft alhum , ncn omnit no omntt homo eftani'

mal;ergo haec conclufioimpoflibilis,ctiam homine nonexiftcnte; quianon eo minus cft fyllogif.

mus

ex oppofitis

ria. Si

;

crgo eius oppofita

eft

necclla-

dicitur exiftere toMere rationcm infcrioris

ab hominc refpcftuanimalis, fequirur, quod illa ratio fibi infuit fccundiim qu6d exiftebat , vel ad minus qu6d dependcbat ab exiftentia rei , & per confcqucns non erat illa ratio fimplicitcr ab operationcinjelledus:intellcdhis

cnim

tionc non dependet ab exiftentia finitiones

ftentibus

, ,

&

in fua opcra-

rei,

cum

& de-

demonftrationcs fiant dc non exi-

mult6 magis non exiftcntibuspotcft

attribuerc intentioncs fecundas,

qux omnino ab

intelleducaufantur.

Confirmatur illa ratio , quae fiebat a,d primam quzftione deptrfi, per hoc, qu6d non cxiftentiii iuuc definitiones ; crgo nullo hotnine cxiftcnte. poted

»

sc

.

Super Pr^dicamenta

196 potcft habere

retur animal

homo definitionem,& in illa poncergo per

3

fc praedicatur

Adminus homopotefthabcrc

nem exprimentem, quid nominis

,

fc definitio-

dicitur per

ppneretur animal

illa neccirario

nificato

per

dc hominc.

nomen, &

cum

,

fit

nomcn fcmpcr

quia

de

m

fig-

fignin-

cat idem.

Ad primum argumentum

15

diftum

eft in

quz-

ftioncpra:cedcnti, quaiiter hic prjedicatur <;^ fc-

frlncip»lin ^. fr*fintit.

,«wnw

cundumaccidcns. Ad fecundum concedantur propofitioncs,quz fcquutitur, fcilicet, Cdfareji homo

,

& confimiles,

ficut prius conceflac funt.

tertium dici poteft, quod ficut rcs fe habet ad clfc, fic oportet ad vcritatem talis propofitionis elfe vnionem in rc talcm , qualis fignificatur in fermone. Narura aute fignificata per hoc,quod

Ad

cft Ct,Jar

ens per intellcdum

eft

,

telledus dc co

non

facerct

,

alioquin in-

compofitioncm,&

&

non eft exiftens,vt patet in iftis, iciMcct, Chimitra eft ChimAra,Nonem efimnens. Ad primum argumentum iliius qu^ftionis, T4. Aiarntimm- qua: eft de vniuocatione termini communis,quod '* I- Joftendit terminum non e(fe vniuocum:patct quod €ns,vi ens cft Nomen,non eft ^quiuocum ad iilud quod exiftit , & ad illud quod non cxiftit , licet fortef«J fecundum qu6deft|Participium fitxqniuocum ad illa fed ens vt eft Participium non eft fuperius ad hominem. veritatem,vbi res

,

Ad aiiud iam concclfum Ad

tertium, enti,

tur de

iftis

eft

communc

hoc verbum efi. & non enti, &c,fi

przdi-

intclh'ga-

fccundum qu'6d habent rationem con-

tradidoriorum , fic fortc nihil eft eisvniuocum. Et (\ arguatuf vltcriias, Socrates eft cxiftcSjCasfar

non ,

cft

Accidentis

cft fallacia

neum aliud.

vni extrcmo

Quia duobus

,

,

medium

quia

,

ah'quid vniuocu, eft

extra-

inquantum comparatur'ad fuppofitis,

quorum aUerum

altcrum non , aliquid eft eis vniuoinquantum includunt pcr fc aliquid idem,

exiftcns eft

cum

non eft

exiftensrergo cis

verc fita

,

fuifie

,

quia

illa

non variant fignificatum

Et hoc fortc intcllcxerunt

Qiiod aotem forma arguendi nihil valeat , patet in fimili , arguendo fic Albo, non albo nihil cft commune vniuo-

cum , cum fint

contradidtoria

& illc non eft albus

,

ifte

homo

,

nc eorum , quac

muntur fub

illa

,

& negationis

centradiQoria

ejje

:

ficut

yic non ratioin minori fu-

formx , &

fi.ibfunt ,

quae fubfunt

oftc;iditur illa propofitio cnti

iftis ,

formis.

Cijm

& non cnti nihil

& non exiftens, vniuocantur in entCjquia ens feAd fccundum lis

,

non tamen omncm pracdicationem eife

tis temporis.

Ad tertium dicatur ficut pri^s dicftum eft. Ad argumenta probantia hanc efte veram, Cx- Ad ar^umenfkrefihomo. Ad primum dicitur qu6d ha:c con- ta pro f»rt» ,

fequentia

non valct

,

Cafkrcurrit, ergo hemo currit,

quianuncnonapplellatur Cttfar ab hominecum verbo de praefenti , fed fequitur , C
non exiftcre.

Ad

aliud

rumtrium,fuftinendo ea,quacdicuntur adpraccedentes qua:ftioncs duas ; fcilicct quod fuppofita

quam non cxiftentia fint fimplicommunis & vniuo£c adhuc fecundum aiiquos uon oportet ,

citer fuppofita tcrmini cc.

5.7.

didum Ariftotclis,eft intelligenduin

dc compofitione

fignificati

pcrverbum cuiuf-

cumquc difterentiae temporis. Adafiud negatur haec confequentia, C<«/Sr<^ fcquebatur autcm quando Cjefar appcllabatur ab homine cum verbo dc

C
prsfenti,&c.

Qjf

^

s

T

I

o

IX.

Vtrum terminm communu

Juppojtttti

yerbo de prajentiifupponat tantum

pro prafentibuj. Fonfeca

lih. 8.

esf. lo.

Yidc citandos

j«*/l. g. t. tferis

Periher.

QVod

fic vidctur , quia aliter hxc cftct vcra, all>ttmefinigrHm,8c ifta ,fedens potefi amhulare in fcnfu compofitionis , quia poftet habere

:

, albHm efi nigrum. Tum , quia ex album efi mgrum, fequitur , qu6d album non

illa eft falfa ,

cftalbum

Aliter poteft dici ad tcrtiam quatftionem illa-

tamexiftentia

iiffum»(iua

&

ifta

de intclledlu eius,cui accidit exi-

ftere,& cius,cui accidit frluti»

eflentia-

vcramcum hoc verbo efi,fed fufficit cum quocumquc verbo cuiufcumque difFercnlem

dum,poteft Tf

AU*

conceditur, qu6d prscdicatio

coramunis de quocumquc fuppofito efteflentia-

hanc caufam vcritatis , tptedfHit alhum efi nigrum, fi fubiedum poffit ftare pro practerito & fimiliter de alio excmplo hacc eft poffibilis , fidens amhtdat , qnia fedens qui fuit , ambulat , modo

eftc

Adurgumtt*

cundiim vnum fignificatum dicitur dc eis,fed non cum hoc vcrbo efi.

vniuocum , pcr hoc quod non omnibus cntibus cft aliquid commune vniuocum;ncganda cft confequentia , quia nihil idcm conceptum apud intelledum, includitur in conceptuomnium cntium, fed aliquid idem conceptum apiid intcllccft

^^uijt.7.

illa eltc

Ad primam poteftdici,qu6d fuppofitum exiftens,

&

:

ineft rationc affirmationis

& hoc quod eft

termini.

qui dixerunt

pent idem fignificatum commum's. Ad rationcs quac funt contra vniuocationem.

eft al-

ergo ifti homini, illi nihil eft v^iiuocum ; non valct confequentia,quia hoc pracdicatum , nen habere alitjHtd vniuocHm iftis bus,

,

tale.

&

:

fuppo-

eandem

fuppofita diucrfae appcllationis , quia non codcm modo appellantur a commnni,Iicf t forte partici-

&

commune

& deillis

funt vniuocc,quscumque includunt

altcri eftc non exifed accidit vni cire exiftens, ftens, quia fccundum ifta accidentia eis non con-

uenit aliquid

,

cum hoc vcrbo^, quia fimplicitcr

,

rationem termini,fecundiimquamcumque differcntiam temporis;quia fignificatum termini nullam diff^ercnriam tcmporis fibi determinat. Poteft ergo ftare cum vniuocatione,qu6d homo ptxdicctur de Antichrifto cum fore,8c de Caefarc cum

fic

compofitio eiufdcm cxiftentis apud intellctah's compofitio fufticit ad d:um cum fcipfo , eft

cari de fuppofito per

concedere commune pracdicari dc his

,

&

contradidoria illius, (ciiictt omne , album , cft vera , quia idem pr«dicatur de eodem; ergo duo contradidoria funt fimul vera.Tum,quia propofitiones dc praedicatis conati>um

efi

trariis eftent

fimul vcrae,hafc, fcilicet albumefial-

bttm,Sc album efinigrum.Dt rcliquo dicit Aciftote-

les,qtt6d fenfus compofitionis cftfalfus.

Item,

I.

Argument* fre parte »f'

firmatiuih

.

.

Qu^flio X. Item,przdicatum in tali propodtione reftringirur ad ftandiim tantum pro his quae funt ; crgo fubicdum.Probatioconfequcntix, quia alitet

&

non

poflTct crtc

conucrfio

,

fiuc figura di<5tionis.

197

pro homine diminuto per mitrtufm,

& ita hzc et-

inm yeii,homoeftmortuni,iLd quamfcquirur, pet Ariftotclcm, ergo homo eft non homo quja mertuum per ipfum 2. Perihcrm. includit oppofitum honiinis , ad quod fcquitur contradidio , ergo duo ,

Probatioantcccdcntis.Tum ficdiccndo,B eft:res eft pracdicatura , appofito autcm A, faciet vnum cum rc vcrbi,quod idcm eftet ifti, B,eflens ji.y\>i prxdicatum rcftringiturper «wfpccificans ipfum. Tum quia aliter non fcqucrctur , hom$ eft Mlbtu y ergo bomo fff. Probatio , quia fi alhHm \. partcpra:dicati potcft ftarc pro co quodcxiftir,

partc vnius cxtremi.non poflet contrahereillud, quod eft a parte alterius extrcmi ; fcd cdmpofitio

& pro eoquod non exiftit, indifFcrcnter, fccun-

fc tenet

dum quod

tcmpus quod

vcrbi

^txdic3HaT;ergo /ecunditM ^uod pr^eiica-

tur indiftlerentcr fe habct ad cxiftcre

,

& non exi-

ergo fecundum quud prxdicatur, neutrum ponit:& pari ratione eftet confequentia in omnibus neganda , a coniundlis ad diuifa , vt vidcrur, qaia vtrobique prxdicarctur effe fccundum accidcns:ergo fruftra doccretur in i. Pcrihermenias, ftere

;

in'quibus tenet,&: in quibus non,

Itcm compofitio non intclligitur fine cxtremis , pcr Ariftotclem in finc cap.de Verbo ergo pro eodem tcmporc intelligitur compofitio &c cxtrcma:crgo vtrunque extrcmum reftringitur ad iilud tempus,quod compofitiomenfurat. Item.compofitio eft forma cxtreraotum , for,

;

ma

vero

principium intclligendi aliquid

eft

contradidoria abfolutc fincdctcnninatione,vt fignificantur pec hsec nomina.hemo , Scnonhome, pratdicarentur dc fe inuicem. Qu6dfihzc funt inconuenientia , fequitur , qu6d illud qaod eft a

cx parte prxdicati

tcft rcftringere

.•

,

fubieftum.

Tum

quia contingic

menfuratum tcmporc prxfenti, inclfclubiciSlo pro fuppofito , quod fuit , vel pro omnibus qux fuerunt, funt , & erunt , fecundum inteiligere atflum

intelle6tum,licct

falfum; crgo

fit

& contingit fi-

hoc fed impoflibilc eft fignificare hoc, fi tempus prxfcns circa prxdicatum faccrcr fubieftum tantum ftare profuppofitis qnx funt:ergo gnificare

illa

:

hypothefis interimit finem fcrmonis

vt per

,

qui

cft

cum poflit oranis intcllcdus,vel conceptus

meniis

fignificari.

Q^ >E

fc-

cundumehisrationcm crgo cxtremaiutelliguntur fccundum rationem compofitionis. Ad oppofitum, fi in illa de prxfenti tantum ftarct pro prxfcntibus, duo contradidloria cilcnt fi-

, vt dicetur poft ergo compofitioncm non po-

eft circa

S

T

I

O

X.

:

Z. ArgHmintM pro p»rtt nt-

'

'**

lum hominem

efte

,

hzc eft

& i\\z,4li(jMis homononeft

,

falfa

,

omnis homo

fubicdbum

fi

ftct

qui eft.non

;

icqueretur.quod omncsiftx cirentfalfz,<^o»»/«
&

;

(juid eft,eft nonfallnrn.

Cei]ui\.ur,^ntichrif}ui currit ,ergo

quia minor fubintellcda

,

homo cur-

virtute cuius tcnet

confcquentia,eft ncceiTaria,ficut

didum

cft;ergo

homo in confcquente potcft ftare pio uintichrifio; ergo pro co quod non cxiftit. Itcm,tcrminus pri-

mo fupponit fuum idcm

fct vera

fignificatum in

omni propo-

non pro fuppofito.nifi quia fuppofitum

fignificato.alioquin nulla vniucrfalis cf;

ergoxqualitcr fupponit pto fuppofitis,

qux xqualitcr fc habent ad fignificatum communis:fed huiufmodi funt tam cxiftcntia,quam non cxiftcntia ficut prius oitcnfum eft;ergo pto om,

nibus

fit

aequaliter fuppofitio.

Itcm,qu6d non ztCtetar virtute verbi, probatio,

tum quia illud , quod diftat'ab aliquo in oranonimmutat aliquid realecircaaliud di-

tione,

ftans ,quia

omnccontrahensrcalccadct

extremum cum contrailo

in

idcm

ccrto,aIiter harc poflet

efle vera, homotftmortum ; quia fi illud quod eft k partc prxdicati.poflct contrahcrc fubicilum rea-

liter;crgo illud

quod cft

i partc pradicati, poflct

diminucre fubic€lum , quo ad propofitum enim non cft diffcrentia de detcrminationc conrrahcnte,& diminucnte: ftarer crgo homc hic in fubicdo Scotioper. Tem. I.

qui erunt.

i.part.L»g cap.y.Iotifcalili.t. Inftlt.eaf.^6.

Rodriguez

,

eft

Occam

efte,

ri quod cft quod falfum eft quia ficrieft via a non edc ad e(Ie,& pcr confequcns quod nunc eft, nunc non fit. Si autem omnes ralcs falfa: cirent,

fitione,&

iUt4

pro

domtt4 fitjiomo generatHr; quiafcqueretur illud fic-

Item

runt^C^ dejuturo tantumpro

eft,

Item , fequeretur , fi fuDicdum tantum ftarct pro prxfentibus, quod omacs talcscflent falfx,

rit,

in ^ro^ofitione de praterito fiet

fuhieSium tantum proillfiqitafite-

ninl falfa. Probatio confcqucntix, ponatur, nul-

exiftente tantum; quia fignificatut aliquishomo,

3

Vtrum

QVod

lib, 1

Dial.e. 1 o.Dodilor

fic,pcr illas

lib.

i

.

erinr.q.

i

^ 37.

S.

duas rationes fadlas ad prq-

'•

Ariumtnt» cedcntcm quxftionem de compofitione. "'" Itcm fcqaitur,^oTO0 <juifuit,fuit ; ergo hot/iofuit, /*'/""" quia oppofitum Confcquentis,quod ek,nuUui hornofuit non potcft ftare cum Anteccdentc , cum rcpugnct implicationi fed illud Confcquens cft ,

:

; ergo cius contradidoergo anteccdcns cx quo fequitur. Eodem modo arguitur de futuro. Itcm, nifi fubicdtum ftaretin illa de prxrerito, pro illis qux fuecunt , harc propofitio,/jew»/«»>, cfletfalfa, pofito, quod omncs nuucexifteutes eflcnt in primo inftanti fui efle,& multi alij prxceflifltnt eos , fi illa cflct falfa , tunc hxc eflct

(A(\im,nulltu «]uifiiit,fuit ria vcra

;

&

nuUm homo <jtii quiaoppofitum Confcquentis non poteft ftarc cum Anreccdente: fed iftud Confcqucns eft (d.\(am,nuUi44 homotjitifuit,fitit : crgo eius conveti,nulluf homo fuit;etgo fequiiur,

fuittfuit

,

^

&

ergo antccedcns , ex quo fequitur.ccgo contradidoria vcra. Dux vltims rationcs tantummodo probant, quod fubicdlum ftet pro prztcritis & futuris,non quod cantum pro illis. Et ad idcm cft fccunda ratradi(5toria eft vcra

tio

;

fadU ad pcimam pactem pczccdcntis quz-

ftioms.

^* Ad pppofitum,qu6d non tantum pcobant duc i vltimz cationes ad oppofitum pcxcedentis qux- ''/•*«»/«

%^-'"-

ftionis.

Item ,

fi

pofTet ftare illa de pcxterito pro prz-

&

tecitis , illa cfTct veca , albMmfint ttigrum : ergo fua de prxfcnti aliquando fuiflct vera , quod falfuni eft , cum przdicetur oppofitum dc op-

pofito.

O

dVifi

Super Lib. I. Perihermen ias

19 8

Qjf JBST TJtrum

omni

itt

Q

I

cipu^ eft,quia communc quando non fpe^ificatuc per aliquid immediatc additum,fupponit abfolutefuum fignificatiim ; etgo aequalitet pro omni-

XI.

ffofofitione

,

in

qua non

adStur termino communi diquodcontrahens immediatum, dijlrihuatur ter-

mintu communufro quibufcunque eiw

bus,quaezqualiterfe habcntad fuum fignificatii. Huiufmodi funt lam exiftentia, quamnonexi-

&

ftcntia:ergo pro omnibus fupponit aequaliter , per confequens diftribuitur,nec aliquod praedicatumipfum contrahit, vt oftcnfum eft inoppo-

nendo , quia contrahens & contraAum rendunc in idem exiremum & quia conuenir intelligere przdicarum,fumptUTn fubquacunque ratione,in,

fuffojitujimpliciter,

QV6d non te

;

vi(letur,quia tunc maiore exiften<

de inefTe vt nunc

,

& rninori

pT» p*rt* 7H-

genti.eflct fyllogifmns vtilis

f9tm.

regulatus

,

de contin-

imm^,vt videtur,

quia pro qnocunque fuppofito acciperetur-medium in minQri,virtute contingentiae, pro eodem didribuetur in maiori.Confequens eft falfum,& contra Ariftotelcm i .Priorum. ;

Item,in hac acceptionej^Mi (T^, aut ftat fubie(k\xm in illa pro omnibus per fe fuppontis,& tunc

quxlibct de contingenti,

qua imponitur,eft

& quaelibet dc inefte^in

impoflibilis; ciim

nuUus adlus

poflit idenj contingenter incftc fuppoiitis cuiuf-

cunqnc

Aut tantum pro

diffcrentia; temporis.

cxiftentibus, Sc tunc

cum in

fua de incfre ftet pro

pmnibus fuis fuppoHtiStper poiitum poterit vniucrfalis de contingcnti eftc vcra; & tamen fua de inetreimpoffibilis.

Itcm,maiorecxiftcntcde necefrario,& minori jJecontingcnti, eftct fyllogifmns rcgulatus

, quia quatcunque fumuntur fub in minori,pro illis ficrct diftributio inmaiore. Item,ad hoc funt omnes ration(s,qux probanr, qu6d terminus communis ftet in aliqua propofitione tantum pto fuppoHtis vnius difterentia: tcmporis, qui npn diftribuituc ni(i pro illis , pro quibus fupponit.

Adoppofitum,

1. jlrgumtttt* fro

paHt

af-

firni»titl».

fequitur,«mBfcf AoOTor«mV;#>'^^

Citfar cttrritXimiliK^ {ic,omnit homq CMrret:erga

fir curret

,

Sciti

quocunquc fuppoHto

C^-

cuiiiflibet

temporisjergo commune refpcdu ciiiufcunqucprxdicati diftribuitur pro quibufcunquc fuppoHtis. Omnes ha: cohfequcntiz patent; quia minores de prxfenti , per quas illx confequentia: teducuntur in fyllogifmos, funt necefta^ riaervt patet ex praedidlis. Item,vniuocam multis , figno fibi additofupponitur pro multis; fed tcrminus communis vni-

difFccentiae

uocus eti ad qu^cuque fuppofira,vt patet cx didis. Item, pro omni eo fit diitributio in vniuerfali, quod potcft fumi fub,per tiici de omni, huiufmodi func qnzcunque fuppofita,vt prxdiftum eft;qui^

omnia fant fimilitpr fuppofita termini. Ad duas primas quaeftiones dicendum, qn^d terminus CQtntnunis in quacunque propofitione, rtJponfiuM Md

f.9.&

10.

ponendi tribuit fubieiflo.

Ad priraam rationera primx quxftionis no4, tandum, quod formz accidentalis, fignificatz in Adprimum concreio,ahud eft fuppofitum, aliud cft fubiedii; t'i^-T^quia commune eft idein efrentialiter fuo fuppqfir to , fed non fuo fubietSlo : licct eigo conccdatur, terminum communem pofle ftare pio fuppofiti?

non exiftentibqs , non tamcn hoc , quod aliquando habuic formam, & per confcquens hzc non cft vera , albumeftnirrum. Licet enim fubieftum quod aliquando niit album , nunc fit nigruni , non tamcn fuppofitum albi quod fuit aliquando album , cft nigrum; quia de ifto fuppofito ctiam quando non cxiftit.prxdicatui fuum communc, cum hoc vcrbo f/? , & pcr confcquens oppofitum fui commur

exiftcntibus,&

conceditar dc fubie^lo

,

tempoie vcie pizdicatur de ipfo. Per hocpatct ad aliud exemplum. Qui cnini dicunt tales piopofitioncs , inqnibus fubiiciufitur concreta , effe diftinguendas fecundum compofidiuifioncm, non intelligunt qnod fitionetn, gnificatum communis,vel eius per fc fuppofitum, poflit accipi pro eodem tempore,vel pro diuerfo, curn praedicitol; fed hocintelligunt de fubicdlo formae accidentalis , & itahzc cftfalfain fcnfu compofnotjetiens potejt amhulare , pro quocunque nis pro nullo

&

fuppofito per fe fupponat/(f.i/w

,

& fitniliter pro

informari forma pof^ feffionis pro illo tempore, pro quo piaedicatum fubie(^o

,

ctira intelligitur

fibi vnitur,

Contra hoc,nigrum, &album , quod fuit ; loquendo de fuppofito przterito albi , pofTunt dici de eodem fubie<5lo ^rgo vnum dc altero poteft prxdicari.Antecedcns patet,quia vcrum eft diceredeilIoqu6d eftalbumquod fuit,&quodeft nigrum.Primum patet,quiafequitur,y/y»/r alhum, :

trgo efi album ^uodfuit.

Ad illud dici poteft.quod album quod fuit.loquendo de per fe fuppofito albi,non dicitur nunc de illo quod heri fuit album.fed dicitur de co pro prjeterito,& ex altcra de pr{etcrito,& ex altera de pracfenti,non fequitur conclufiodc pr^fenti;ergo

ftentibus.fiucnon exiftentibus

non fequitur h?c,qu6d albii pr^ terituin fit nigrii. Ad probationem negJtur haec confequentia,

de praeterito.fiue de fututo, fiipponit prp quibufcunque fuppofitis , fiuc exifibi

,

fiuequandonon

immediat^ detcrminatio aliquacon-

tiahens ad fuppofita vnius difFerentisc temporis,

Exiuxtahoc confequenter eft dicendumad 3. quod tcrminus pro omnibus diftribuitur in quaciiquepropofitione, inqua abfolutc fumitur. quod patet; quia quodcUnque fuppofitum infert fuum commune,refpedu cuiufcunque przdicati, q.

finttpi.

,

rcntix temporis.vcl pro omnibus fimul

fiue dc pr«fcnti,fiue

additui Conelu^o

pro fuppofitis cuiufcunque difFc; ergo fignificareiergo prxdicatum nuUanj rationem fup-

cflc fubiedlo

& infertuiex fuo communi diftributojquia vtrobique minor intelle&a , inqua fcilicet communc prxdicatur dc fuo fuppofito cum hoc vetbo f/?, eft neceflaria^ergo

communcpro quocunque fup-

pofito fupponit,& diftribuitur.Caufa autem prs-

N^enfuit album ; ergo hoc

efi

album

Non

tjuod fuit.

cnim fequitur, fi fuppofitum albi dicatur de fubiedoctim^»V, quod dicatur de co cijm eH ilhid cnim prxteritum fuppofitum non cft exiftens, fubiedum eft exiftens non exiftens autcm non ;

:

poteft przdicari de exiftente. Si etiamarguitur,

Gluod fitit alhum efi nigrum ergo aH>um efi nigrum. Antecedens eft diftinguendum , quia aut ly tjued, tunc confcquentia non refert fubiedbum albi , valct , quia album non ftat pro fubiedto praeterito, fcd magis cft figura diftionis, commutando ^uid in <Jttale ; aut fi ly (^uod , referat fuppofitum ,

&

albi.

j.

Qjj^ftio XI.

/,

tlbi.tunc confcqucntia bona

eft

tnteccdcns au-

,

tem falfum.

pofitio

Contta,faltcm videtar<ju6d hic non pratdicetut contiarium dc comtziio ,^tud fiiitMlbHmyefi

pro fuppoficis vnius temporis.

album quod

«if>-«M,quia

non

fuit,&:

nigrum quod cft,

vnquam poill-

contrariatur.ncc pari rationc

bilc erit praedicari contrarium de contrario.

Ad hoc dicitur,qu6d album quod fuit.loquendo dc pcr fe fuppoHto albi , inquancum includic dc per fe formam fui communis,contrariatur nigro,& fubillarationefupponiturper fuum commune, Sc tanta eft ibi contrarictas , quanta intcr album quod cft,& nigrum.Similiter ad illam ,/?• dens amhHlattpztct quod no eft vcra,quia fuppodtum przteritum, vcl futurum fcdionis nunquam cft ambulans: qui autcm ponit talem propofitio-

nem /edtm potcjl amhulare cffe diftingucndam fecundum compofiiionem.&diuifionem, non po,

hoc k parte fuppoHti , fed fubiedi pro quo> canque enim fuppofito fumantur extrema, eft uit

:

fenfus compofitus

& falfus ,quia

fuppofitum cu-

iufcunque temporis cx vna parte non potcft vniri cuicunque fuppoHto cx alia parte.

Ad fecundam potcft dici,qu6d xqualiter & in« Ai

difterent^r ftat

przdicatum in propoiltione,

iicuc

:

Ad quartum fimiliter poteft conccdi , quod S. formaeft principium mtelligendi cxtrcroa-. quo Ai^. adaliqucm modum circacxcrema ^ fcd non de teali acceptione pro fuppofitis ; quia impofllbilc eft intelligcre rerminora , pro quibufcunque

fuppofitis

fub ratione przfentialitatis,

,

&

hoc

vel przteritionis

:

qu6d concedenda

eft teftridio

quod

cft

folcc dici,

modalis

,

&

non

reaiis.

Ad primura argumcncum in orpofitum dici- Adi.qutfi, tut,qu6d pofitum cft impotfibiie, lcilicct nuUum 9f" p»''* hominem efte. Vel alitcr quod fi fubiedum habeat aliqua fuppofita cxiftentia , tantum ftat pro illis;fi nullum, tunc ftat pro non cxiftentibus , tunc hzc eft vcra, alitfuii homo non eft , nec cft fcn-

homo qui cft.non eft.

fus^aliquis

Contra primam refponfionem,illud pofitum fit

impoiHbilc

non eft impoilibilc includens

,

Ci

in-

CQmpoiIibilia,quia potcft concipi fine rcpugnan-

ergo propter illud pofitum non

tia intelletStuum;

fequitur

,

contradictoria ciTe fimul falfa,quia im-

poilibilius

non

fequitur cx

minus

impoiTibili,

nec minus impoifibilc ex falfo contingente. Ex eo enim quod poteft concipi , non fequitur illud

quibufcunque fuppotitis , ^ue omnibuSjHue aliquibus,& attribuitur fubic6to,pro quibufcunque fuppoiitis fubie£ki,nue omnibuSiHue pluribus, hoc mcdiante quacunque compofitionc ; ergo conuenit fignificare: ergo quicunque compofitionuUam determinationcm ponit pro fuppofi-

quod non potcft concipi fine repugnantia intclle^luum; ergo contradi^loria eirc fimul falfa , fequitur ex alio,fcilicet qu6d fubicdtum ponitur

extrcma,ncc circa przdicatum, ncc circa rubic(Stum , cum przdicatur oppofitum dc oppotis circa

/ito.

"'t»''"»-

&

&rubie(5bum,quia confimilis ratio probac vtrunquciconuenit enim intclligere przdicatum pro

&

ftare

tantum pro

exiftentibus.

Item,arguatur idem dc fingulari,quod poifibi-

non elTc. Contra fecundam refponfionem.fi homine non cxiftcnte.fit hzc \eza.,homo nen */?,& ftet homo pro non exiftente tunc hzc confeqiientia eft bona, le eft

,

Dicendumad primam probationcm, qu6d rcs vcrbi.pofito quod cftct pars przdicati,quando efi przdtcat tcrtiumadiaccns,adhue illa non fpccificat illud quod fubfcquituripfum,fedc conuerfo, vt bic,omnu homo ti,illud

non

efi

animal,Ciens

fit pars przdicaanimal ad ftandum pro exi-

fpecificat

hemo ^ni non

mune

eft,non eft,ergo

homo non eft; quia cora-

infcrtur rcfpedu przdicati ex illo fuppofi-

to,pro

quo fupponic

refpcdku przdicati; ergo ea-

dcmconfequentia tenebit homine exiftente,quia idcm crit intellcdbus Antecedcntis & Conie,

quentis:ncc intelledus propofitionis mutabitur,

<(mW/ fpecificat illud; quia quando e/} przdicat tertium adiacens,adhuc przdicat quod in alio eft nunc autcm ens fpecifica-

propter mutationem

tum

pct animal

ficut

4niW/ ;

dicamentis cap.de Subftantia. Ad quintam rationem in contratium rcfpondej ©. tur,qu6d prima probatio tantum probai fubic- Ad ^ friac dtum non reftringi per aliquid circa compofitio- j"*/*>. ncm,quia diftant ; icd ncui probat quin przdica-

ftentibus tantum:fed

•,

,

ita elt indifFerens

ad fuppofita,

vcl fortc (vt videtur p6ft) rcs verbi

non eftparsprzdicati. Ad fecundam probationem , conccifo qu6d nunquam ab ejfe przdicato terrio, fcquaturfj^ przdicatum fccundo

,

faltem quando in antccc-

dente fpccificaturir^per terminum nominalem: iwn fcquitur ex hoc , quod fruftra determinet Ariftoteies in 2. Periherm. capit. 1. a quibus coniundis tcnet confcquentia ad diuifa,& iquibus non quia in aliis coniundlis ab ejfe quandoque fequitur diuifim vt , Ifle eft homo cHtrens-.erg» ;

:

iffe

eflhomo

tbaraedtu

,

;

in aliis ver6 non,vt

ergo

efl

bonu*

;

& illud

Ifle

,

eflbonm

magis

ci-

ad dc(r^.diciturenim eft

ibi

propofitum Ariftotclcs quam ibi in litera Quare in tjHantifcHnejHe pradicatu ne:

«jHe contrarietas aliijHa,

ant nHlla oppojitio ineft ,fide-

finitiones frro nominibiii reddantnr

pradicantHr

,

,

& ficHndim fe

^ non ficHnditm accidens

,

id eft

,

non

recundum aliquod exrraneum fuz rationi propriz. In his etiam fimpliciter verum eft dicere,vbi nulla fit mentio fpecialis de ej/e , 8c rpecificatuc magis de aliis przdicacis compo-

Ad

rei

i!i

exiftentia:& tunc

non

&

nuuatur eadcm oratio a veritate in falfitatem, c conuerfo , quod eft conrra Ariftotelem in prc»

'

tum reftringatur quia compofitio cadit in idem cxtremum cum ipfo. Adfecundam probationero dicitur,qu6d con,

tingit figuificarc

omnibus

przdicatum

inciTe

fubiedo, pro-

fuppofiris ciiiufcunquc temporis

,

per

compofitionerode przfenri, prKterito,& futuro, C\c,omnu homo ^ui eft,velfiut,vel erir,eft albut, & CiQ intcliigcndoinfubicdlo toturadifiun6lumdiftri> buitur

,

& ita

per circumlocutionem dicitur in

conceptumeireexprimendum , quando non poteft per terminum abfolut^. aliis

Contr^,contingit intelligere pr^dicatum iftud fubie^o.pro eius per ie fuppofitis qui-

tertimm concedendum Scoti oper.

Tom.

I.

cft ,

qu6d cxtrema

oUtffiOi

ineiTe eius

bufcunque,inquantum participant formam com> munis,extra tur,eft

quorum rationem,

tempus,&

difiundlio,

intelledhim fui coromunis; etgo

hzc non

vt fic intelligun-

&-quodhbet przter

& ijgnificarc;fed

fignificatur per talem circumlocutio-

nem,plus enim fignificatur in tali difiundione 8c

iitis.

Aiy

199

eedem tempore, pro quo comfed ex hoc non fcquitur , qu6d cantiJtD

intelliguntur pro

i parte

tempocum,quim

iatelligcbatur.

O

i

Itcm,

.

•

1

200 Iten)

ffUeSittus.

t t-

in

L Perihermenias

manet compontio ergo compontio de

Hcut in alia (i pr^fenti fcmpcr rcftringat extremaad fuppoiiciot^em pco prsfentibus,adhuc hoc totum , homo tjui ejl,8cc. fumetur tantum pro prscfcntibus , cric (de

.

,

SuperLib. tali pi.opo(ii:ione

przfenii

,

;

&

fcnfus.omnis

homo

quieft,fuit,velerit,eftalbusj

nugatio eft,& crit proceftiis in infinitura. Prima confequentia patet, quia xqualiter fubicAum eft indifterensad^.vclj^/fjVelmVj&^qualitercompoHcio de prarfenti. iy_ Canclufio

mdq.

fTtfttt-

H'"'

ADALIAM

qu«ftionem dicendum conquod terminus communis in omni propofitione , quando non additur aliquod conirahens immediatum , diftribuitur pro quibuffequenter

,

cnnque pec fe fuppoHtis ; quare quodlibet poteft fumi fub,per ^»rt de omni,8c quodlibet fequitar ad diftributum pcopter rationcs praefatas

«

f»l*.

Ad primum argumentum in contrarium quod

i,

dico,

quando maior eft de inellc, vc nunc;quia tunc pro aliquo temporc vnicur mcdiu minori extremitati in minori,qu^m pro quo maioceft veca.Minor enim decontingeti poteft accipi vcra pto futuro, pro quo no oportct maiorem cflc vcram, cum fufiiciac ca effe vera pro vno tempoce.Sed quando maior eft de inefle /impliciter,proquocunque tempore ntmincr vera,pro eodem eft maior vera, quia eft fcmper vera;idc6 neceftc eft extrema vniciin medio pro eodcm rempore, non autem quando maior cft veca de inefte,vt nunc,& noneft dcfedus propter variationem (^jppofitocum,pro quibus fumiturmefy llogifmus eft inutilis

dium in maiori,& jltjl

& fequi-

turexfolutionequxftionis pra:cedentis tHgnum enim additum termino,denotat ipfum fumi vniuerfaliter pro omnibus,quibus eft commune , vc fupponic in indefinita.

J2f.

jld i.frintt'

,

Ad fccundum

,

minori.

qu6d nullum per fe fuppoficum contingentcr comparaturad illud, ciiius^eft

poteft dici

,

per fe fuppoficum, fed neeeffarium^ergo

inhac acceptiofie, ^«flJ tfi B, fumitnr fubie(flum pco omnibus per fc fuppofiti^, inquantum per fc fuppofita.

Cum dicitur

ergo otnnis vniucrfali? de contingcnti in illa acceptione cft falfa , omriis dc inetfc ei cocrcfpondens cft impoflibilis. Vcl hoc pcjteft conccdi,nec propter ha:c deficit aliquid dc ,

&

a te fyUogizandi,<^uia fyllogifmus

»

nondq^endet

hemo albiu,t^ contingcns fuppofitum , ita auten) icciAit exiHere per fc fuppolito hominis » ficut al-

hum.Hznc autcmacccpcionem,^«ffi*/?, ponenda eft

habere pcopoficionem ex catione tetmini in

fe,qui dc fe accjpituc pco

omnibus pcc fe fuppofi-

accepiione : aliam autem

tis,ficut furaitur in illa

acccpcioncm <juodcontingiteJfe,iu qua fumitucpcp eifdem,camen fubalia catione habec propoficip ,

ex

modo

nonpof-

contingentiac,qui modus,licet

confccce cecmino acccptionem pco fuppofitis aliqiubus detecminatis , tamen potcftconfccce ej fit

acceptionem pco

illis

pco quibus

,

dum fc fumptum tamen :

omnis compofitio

(ecun-

ftacec

fub alia cacione

,

quia

modutQ

poteft dec|:linquecc

inteliigendi circa extcema , licct non realem ari^ationem ad fuppofita. Sic ponendo poteft cou'^ cedi,qu6d iftx acceptiones funt antccedcntcs ad propofitionem de contingent;i , &de inelle , difiunftiue fc habent ad vniucrfalem, ficut ad indefinitam. Licct enim vnico aftu diftribua uc

&

tcrminuspro omnibus pcr fefuppofitis , tamen non diftribuitur vnico adu pro omrubus , inquantum fumuntur fub extranea ratione. Contra hoc , iil ifta acceptione, quod ejl B, eft contingentia ctrca compoficionem,qux derehnquit mddum intclligendi confimilem , cicca extcema;ecgo

fi

in illa acceptione

,

,

non

fit

^uod cont

ftilicct

,

acceptiones ,quia in vtraque fumitur terminus pro omnibus pet fe fuppofitis, tamen fub catione

inteiligcndx contingcntia:. Item , modus contingentiaE non poteft dctelinquece circa fnbicdtam acccptionem pcu fubicfuppofitisfumptis fub extrancaratione. Tum quia tunc pro eifde fub ratione, fumecetuc in ilia acccptione,9W(f^5.cum in illa fit contingencia

0.1

ciccacompoficioncm. Tum quia moduscompofitionis ponececdctcrminationerealcm circa ex-

trema;nam fuppofita per

fe

no funt pcr accidens

fuppofita,nifiintelligantutfubaliquadecerminationc reali fuperaddita

;

compofiiio autem nihil

reale innouat citcaextrema.vt pra?di^um

eft.

communis , inquantum participanc formam non eft impoffibile aliquid contin-

ncc ex fignificatione, nec vt accidcns,fed cancum ex pr«fixionenoftraiide6dicitut acceptio , hoc eft,concingit accipere intelledum propofirionis

,

gcnter inefte

;

quia extcaneaeft

eis pcaetecitio,

&

caececx difterenti^ temporis,inquantum funt per

communis:in

autemacceptione, rcilicet,^M«i contingit effiB ynon fumitur pro aliis r.ealitet,cum in illa ijuedeft B, furaatur pro omnibus ; fcd in illa , (juod contingit ejfe B , fumitur pro aliquibus fub alia ratione. Quz enim per ie fum-

fe fuppofita

alia

commune, fecunfumptam contingenter compa-

ptancceftari6 comparanturad

dum

exiftenciam

xanturad idem,quia exiftcntia accidit per fefuppofiro:& fecundvnn illam ratipnem fortc fumitur pco aliquibus fuppofitis in hac acceptione , ^uod eontinfft

ejfe

B.

Nonmirum

cft

autem

illud

,quod abfolutc

^unpcum eft pecfe fuppofitum comroanis

,

fi

fu-

^,

nifi

Ideo poteft dici,qu6d hxc acceptio, omne (juod f/?, inquaftat ccrminus pro quibufcunque fup-

coramunis

|

modus incclligendi talis cicca cxtrcma,fequicur quod non eft difFeientia inrec

tingit

ex veritate.vcl poffibilitateptopofitionum, fed ex neceftaria habitudine prazmifrarum ad conclufionem. Vel aliter poteft dici, quod licet praetetitis,in quantum praeterita funt , impofEbile fic aliquidcontingentcr incft^ , quiarefpe<Slupra:tcriti non eft potentia.tamen quibufcunquc fuppotis

13.

marur fub ratione alicuius , quod eft ei extraneum , inquantumeft fuppofiturn , cfrepcracciT dens,& concingentet fub communi , vt. Ifiehoma eft per fe fuppofitum homiuis neccflarmm ,//?#

poficis per

fe,quamuis

quod ctiam

1 J.

talis ratio fit circa ipfa,

intclligantur eirc prasfentia

compo-

fitionijVt cx virtutefermonis,in propofitione

contingentialiter noneflc

,

quod

de

contingit e(Ic,

tali dererminatione. Sic autcm poceft dici zqualiter acceptio cuiufcunque propofitionis, nifi quod hicconforraior cftmodo compofitio-

fub

nis,quam inaliis propofitionibus, tamenfumpti propofitione in

ifto intellc(5tu

,

tenei formalicer

fyllogifmus. 1 6. Ad tettium principale poteft dici.quod ad perfeftioncm fyllogifmi nonfufficit illud,/«>»«y«^, Adifrine, in minori , pro quo fit diftribucio in maiori fed oporret fub illa ratione illudyww»» fitb , fub qua fic pro eo diftributio:fic ifte fyllogifmusnon eft perfe£lus iOmnis homo neiejfarto efi animal , ijle bomo ,

alhttt tfl

ne

fiac

home;er^o , &c. quamuis pro diftribucio in maioce

:

fed

illo

hoc

eft

homi,

quia

pro

Qu^ftio XII. (it difttibutio inquantum patticipit formatn hominis,& fumitut fub rationc albi ita in propo(ito,(i ruppontum,qud(l eftpcr fc, Ht idem cum eo quod eft contingens , pro eo inquancum cft pcr fe fuppontum, fit diftributio in maiorc de

{>to ipfo

;

nccc/Tario

,

Sc

non fumitury&^ ,

Cic

in minori de

Hoc

in

dici

qu6d fuppofitum contingens

,

non eft pcr fe fuppofitum , quia quodlibct per fc fuppoficum,neceftari6comparatur ad communc. maDe omnibttt ijutftianihiu fiqutntibm fiiptr lib.i.

nufctiptis anti<}ui(

no

Perihermeniai ili^um

negantconfcquentiam, quiaciim C
&

cxiftentia

idc6 quando fimplicitcr profcrturin

,

prxfenti,ftat pro cxiftcntibus

contingenti,fed fub extranea ratione.

Vcl poteft

201

non

eft

:

cxi-

&

tcnti.

Alij dictmt,

quod hxc

ficutifta, Cafareft

eft alibi.

homo autcm

•,

dc intcllcflu Cxfaris idc6 non fequitur, fcd bcnc fcquitur fub tcmporc compc-

ftcns

homo

,

cft falfa

quod

a

CafiareftCtfar,

,

oftcndi potcft

fic;

cnim C^ySr fignificet veram rcm,quia vniuomod6,& prius; diccre crgo quodC^fiareftCtfiar,cii dicere qu od prius fuit vcra rcs,cft cijm

lepcticui.

cc fignificat

Q^ iE S T

O

I

XII.

Vtriim h(tcfityera,Cx^2.i eft

homo, Cx-

ptre non ^xijienteyjuf^ofito quod tdem

termimu

fignificet

,

re exiSHente

^

,

non exifienteyniuocefvtfii^radiSium

modo

vcra res:quod falfum

Poteft etiam fimili

eft.

modo oftendi fic,fit hic bos

viuus ftatim madandus:non cft vcrum diccre,»y?# , quia cras erit mortuus p^r pofitum ergo cum veneritillud futurum , fit prxfcns.non poiTum \ete iicete,ifte bos eft bos.

bes croi eritbos

&

:

Idcm iudicium

ejl.

eft ihi, Ca/ar eft

Cafar

,

c^aii fin-

gularis eftilla,ficutifta. I.

Argumtnt» pro p»rt* mf-

firmMiua.

ET Mctaph.quod vidctur

fic

qui» dicit Philofophus,

,

lib.4. context.

in

i

o.

quod terminus

fignificat hocefi,Ced C
horaincm;cr-

Ircm,quicqiiid includitur in pratdicato^eft vc-

rum dc eodcm dcquo ipfum prxdicatum; fno includitur in Cafare fi

hsc cft

& cft dc

,

fcd bo~

intcllcftu eius.

h«c crit

vera, Cttfkrejl Cafitr,

vcra,

Cafitr eft homo.

Sed quod harc

fit

vera

,

CApir eftC^far, probo,

vcra, (Jjimtraeft Chim^tra, fimilitcr non ens.Ctfiar autem eft ens\ergo,&cc.

qiiia hajccft

N^on ens efl

qua fcd hic prcdicatur idem

Prattcrca.nulla pracdicat io cft verior il la,in

idcm prxdicatur de

fe

:

dc fejctgo. Itcm , de fyllogifmo cx oppofitis rcquitur impoflibile.fcd cx his,Cafarefthomo, Cafiarnon w»fl,fcquiturj Cif/SrwM eft Cafiar; fcd

fibtlc:ergo

X. Argumtnt» fr»p»rt* »#gstitts.

oppofitum

eft

eft

ho-

hoc cft impof-

verum.

partcm, principalitcrvbi (/?ponitur vt copula,fignificat vt nunc , fccunduni Philofophumjcrgofi Cxfarcft homo,eftnunchomo. Itcm,cumhominem nceefrarii concomitetur uit.intelligit,

& fcntit

;

fi

homo, viomnia funt falfa

Csfar

fcd harc

eft

& impoflSbilia.cum Cafar cftcorruptus.Refpondco,dicitur-,qu6d prima propofitio eft falfa,pro-

pter rationcs pofitas, nuUus cnii» 3i.frine.

cft

homo

,

hifi

nunc fit homojhoc non compctit Cacfari. Ad argumcntum primum dicitur, qu6d quando dicit Philofophus , quod tcrminus fignlficat hoceft,non eft intcntio fua diccre , quod quicquid fignificatur per aliquid , hoc praedicatur dc eo in prsfcnci

cum eJjfe;CeA volens probare

principium,

loquituf ibi de contradi6toriis,diccnsqu6d

il-

lud,<^od fignificaturpcrvnum contradidorium , reliquum non eft , cum diuidant omnc quod cft. Vel fi forte hoc non dicat , licct vcrum fir,

tft

qaod tanti^m velit per illud vcrbum, quod fignificatur per didionem hoc eft,

potcft dici illud

,

eiusfignificatum.

przdicatione prxdicarur dc ,

ti

AA

1.

,

fed

fi

,

duplcx

& accidentalis

fuerit

Vel

fi

forte intcndat dc hac

quod vcrnm

fcilicet

fignificat

illo

cft

,

,

, fi

eft

qu6d hoc in prxfcn-

non przdicatur, nifi per verbum

de praeterito,& in prxtefito bene przdicatur homo de Czfarc. Ad fecundum negatur confcquentia ; quidam Scetioper. Tom. I.

cft

mutatio.fcilicct

accidentalis eft in

:

qualitate.vel in quantitatc,vcl loco,talis mutatio

ftantialis intcrimit

ftrudionem

;

fed tranfmutatio fub-

fubiedum, ncc

fit

nifi

pcr dc-

fubie«5li:vi>dein tranfmutationefub-

feipfum

ftantiali fubic<5kum dcfinit cfle

, fi

detur

oppofitum noii corrumpctur , quia fi non dcfinic cfte fcipfum,non definit cfle. Ad rationes, & prim6 ad primam , qux adduciturprqconfimili,dicendum,qu6d non cftfiniilc,quia illud

quod

vniformirer

fe

*-_

AJrtttitnes.

fignificat Chimara, vel non ens,

habet ad

omni tempore pofliint

omne tempus

eflc

de Cxfarc:illaenim rcs non cft.nec habet funm

vcrx

quam

,

,

fcd ita

ideo in

non

cft

C<e/irfignificat,tijC

cire in

omni tempore.

Ad aliud,qu6d nihil non dicitur efle idcm fibi. Vndecum Phifofophus dicat,qu6d vcrior prxdiquando idem de fc prxdicatur, verum quando idem quod eft aliquid prxdicatur dc fc,quia nihil non dicitur idem circ fibi:vnde quia

catio cft

Ad aliam

yiucrc,inrelligerc,fentirc,

Ail

modo fic

non intcrimit fubiedum

go,&c.

ergo

Item alio

fubftantialis

,

cft,

Cafiare^ nihil,idc6 nondiciruridemfibi.

Adaliud,qu6drcgula Philofophi dc conclufionefyllogifmi exoppofitis

aliquod

eft

intelligenda vbi

eft

aftu fubicilii tcrmino,quia tuc fequi-

qu6didc dcfencgaretur,quodeft impoflibilc. Notaqu6dfigniiipartcprxdicati,ccdit inid6-

tur

titatcm prxdicati.quia ens in

£^

omni propofitione ^i

j.

fimplicitcrprqdicatum,&quodadditur cftiei ipfius fpecificatio ; &'quicquid ipfum fpecificat prxdicatur cum ipfo verbo. A partc autem fubiedlinoncft aliquid fic fpccificandum , ideonon cadit in identitatcm cum fubie^o. Et fi obiiciatur , qu6d omnis propofitio vna conuertitur , tunc quod eft prxdicatu.fit fkbieftum; fi ergo cft pars prxdicati , eritpars fubiedi. Refpondecur, qu6d vcrum cft non in ratione fignijfcd vt matecft

&

rialiter tcncatur.vt omnis homoeft omnis homo,coji'

uettilut,aliquodens omnit homo

eft

homo.

Item nota, qu6d vniuerfalis negatiua noivcon- Vmturfalu ucrtitur pcr accidcns, qoia ad vcra conucrfionem m*g*tii4» m» rcquiritur,qu6d conuertens tantii capiat de veri- '•"•"»*'j*' tatcconuerfx,quanti]eft pofliibilctrafpofitister-

non

c6ucrtatur vniuerfalis ncgatiua in particularS ncgatiaannquia in tranfpofitis tctminispoteft plus caperc, tcnet tamccon-

minis;fcd

cft ita,fi

fcqucntiaper mediaiii conucrfionem fimpliccm.

O

j

QJifi

'"*"*

'*

*

.

Super Lib. I. Perihermenias

loi

Itcnijfi

Q_V

ST

JE

O

1

vt

XIII.

aliis

proptcr hanc caufam diciturreftrfngi,

fignificcmus conceptus noftros,fruftratur

poflum intelligerc fubieftum.vt abftra" d:um ab omni temporc,& vt fic intelledum volo

finisjquia

Vtrum terminus cBmmmufopt rejiringi. Rodtiguez

j

^

Ttrminm ecmmums f*tijl re/lrin-

'*'

S.«tio»tf

m itrum fmtt»r.

riit-

TpV Icendtim quod fic. Et ratio quorundajn cft, X-^ quia conQpofitio qua componitur res verbacum fubiedo

tcmporc prafenti, menfuratut eadem menfuri , qua menfuratut compofitio.necellatium eft extrema menfurari,& ideo fubiedum,quod eft alterum extremum, non cxcedet in fupponendo fuppofita tempotis , quo Htcr fignata

,

mcnfuretur. Contra, quae non

fe confequunturadintelliggfg^^Q^ confcquunturfead fignificareinunc aurcm qui intelligit compofitionem aliquorum extreraorum prsfentcm, non cft neccflequod cojntelligat extrema illius compofitionis cire prae-

fentia:poflumus cnira praefentialiter componerc,

qux 8c

funt futura.dicendo

,

ylntichriJltufMturutefi,

non tantumdicendo,^««V/»r«/?<«mr;crgo pr^-

fentia alicuius compofitionis ad exctema neceffario

non ,

termini ipfiiis

:

rcfcrtur.

non cft principium reftridionis quod non eft principium intelligendi tunc autem terminus confignificatus non

Itera

illud

,

principium intcUigcndi fubic<5bum, quia illud quodeft principiumintelligendialtcrius,inidcm eft

extremum

cum

cadit

ipfo

quodenim^parce

;

fubiedlum,vt cum dicitur , hamo eft alhui , H enim fic , ifta c[[^£Z veT3.,emnufhor/!oeftalhiu;fto eifdcm cnim

non

prardicati cadit

reftringit

fupponit tcrminus in indefinita,& vniuerfali. Item , tempus cft accidens abfolutum Verbi, ideunon rcquicit fubftantiam k parte fubiedi, fub conformitatc tcmporis. Itcm,fi fic,tunc dicendo B poteft cfTe A.rcftringcretur B ad fupponendura pro pracfentjbustan-

tum , quod

cft

falfum

,

non cnim

fic

dicendo re-

ftringitur.

f"

Alij alitcr dicunt,

qu^d caufa reftridlionis

ac-

fcrmones cnim inucnti funt ad hoc , qu6d noftros conceptus aliis exprimerepoffimus.Sed fi intclligam hocprasfentiali-

fipitur ipartc finis

;

non verbum prsfentistemporis ; crgo cft ncceflTe tcrminum fic reftringi. Concra.cum finis fcrmonis nihil fit aliud,qu^m eius fignificatio; diccre cigo quod terminus reftringitut , quia hoc exigit finis , cft diccre qu6d tcrminus rcftringitur,quia hoc fignificat:fed hoc non fignificat,nifi quia tcrminus rcftringitur,ncc reftringuitur nifi quia hoc fignificat:ergo termi-

ter huic inetlc.hocalij fignificarepoirum.fed aliter

;^

^

nifi

,

per

nusreftringuitur.quia reftringitur,& itapeticur, quod manifcftari dcber.

Itcm

licct

,

fcrmones inuenti

fint

,

vt aliis con-

non tamen quemcunque conceptum indiifcrentcr per quemcunquc fcrmonem exprimerc poftumus,fcd dctcrrainatum co);iccptum per detcrminatum fcrmoncm: ficut Jicctfccuris fit inuenta ad fcindendum , tanien non dicitur fruftrari, licct hoc fcindere non

ccptus noftros cxpcimamus

pofllt

,

vcl illud

,

(cd

fi

,

fimpliciter fcindcrc

poflet, tunc fruftrarctur

non

tcrminus fupppfitus verbo de prsicnti, non fignificci prxteritiim inefle fubiedo, pro his, qux prafcntialitcr funt

,

a fine fuo

alium fcrmonem

non

fignificarc aliquid fibi prsfcntialiter incflc

:

fimilitct licet

fruftratur

fignificari poteft.

,

quiahoc pcr

,

fcd

fi

quod

intcUi-

go aliis fignificare non poflum , quia in cando alius conftituitur intelledkus.

fignifi-

rcftringitur ad fuppofita praefentia

tib,i.Vi»l.c»f.\o.

Item ,

finis

fermoBis eftrei

,

fignificatas inteile-

aum conftituercifcd res fignificata pcr tcrminum nominalem nuUam

diflerentiara temporis

con-

ccrnit;crgo talcni intelledum conftituit.

Ide6 dicitur aliter,qu6d idc6 tcrminus rcftrin-

j

quia alia fuppofita quam pracfentia, non funt fubtermino ,quia terminus in fupponcndo

gitur

non

,

fupponir,nifi pro fuis fuppofitis.

Contra,non plusexigitut ad fuppofitum, qu^m ad illud,cuius eft fuppofitum fed illud, euius eft :

fuppofitum,non includiccfle,cum abfttahaturab cfle ; crgo dc rationc fuppofiti non crit eflc,quia tunc plus includeret fuppofitum , quam illud, ilcuius eft fuppofitum. Item , illud quod eft, )ud quod non cft , fub eadcm ratione ad intelle€lum veniunt; quia intcUedus abeo,quodnomineSocratis fignificatur, poteft abftrahercrationem hominis , ficut ab co , quod fignificatur nomine Cifaris.Ratio crgo fic abftrada ab vtroquc cum abftrahatutapud intellcd;um,eft indiuifa ; crgo terminus fignificans hanc rationem , fignificat comraune vniuoce illis duobus:crgo pct eandcm rationem.qua vnum crit fuppofitum ,

&

&

reliquum. Sectti autmeft denon ente repugnante ad ejfi tftcut H«e »»» reChimxra : ah illo enim non ente aliqua ratio cornmunU feriturin an"^"'' "?" inteUifi,(^ eadem abftrahi nonpoteft^qHts enim abftrtf-

here ratione ammalt^ ab afino

& Catm4ira,non apparet.

Ideoadquaftione videturaliter adhucdicendu, quod tcrminus fupponens verbo dc prajfcntireftringituri&caufareftridionfs eftaduaUs inha:rentia praedicati ad

fubicaum.Nam adlualitas in-

terminum fupponcrepro his,pro quibus hancadualitatem poteft terminare; tijnc autem terminus fupponcns pro fuppofitis^adna-

hacrcntiae cxigit

lcm inhacrentiam proaliis tcrminatc non

poteft,

pto his quae funt. Verbi gratia,calefadibilc vt ad calcfacientem rcfcrtur,tcrminus calcfadionis eft foliim pro his, in quibusderelinquitut difpofitio , quae pcr calefacientem gencratur ide6 nifi

:

calcfadibile vt ad calefacientcm refcriur, folum

pro

calefadtis fupponit.

dum

Idco calefadibile fecun-

ad calefacientem non dicitur. Sicuc vulc Commentatot in ^.Mctaph. fed acSualitct ad capro lcfacientcm in adu dicitur pro calefaftis , aliis folijra potentialiter. Eodem modo cx parte fe

&

ifta

, fi

confidcrcmus fubicdum

,

vt cft tcrminus

huius adualis inhxrentiae ,

&

haerentia fibi adiacct

quod fub

,

ita

vt hxcai^aalis in-

rationc eius

confidcrctuf,non fupponit proaliis.nifi pro quibus hanc a6tualem inhaercntiam terminarc po-

Hoc eft fatis poflibile fic confiderare , quia adualis inhxrcntia k przdicato incipit,& ad fub> quia poflibile cft confidcicdura tcrrainatur , teft.

&

rarc

lerminum fub ratione

tur ad ipfum

,

qui

fi

fic

illius,

quodtermina-

confideretur,fub ratione

acciperetur , & idco fub termino fic fupponentc,non conucnit acciperc aliquid,nifi illud,de quo poteft terminus adnalitcr prxdicari ; talis

illius

&

fuppofitio fubieflicognofcicur per fith.

fumptionem

Ex quo fumi non potefty*i^,tcfpe6tu talis indcquo cerrainus prxdicacuc

haerentix, nifiillud

a^ualicer.

fUmanufcriptis.

^, Rejponfio

qutfi.

ad

QusftioXIII. a«^ua]i(er

rcfpediu

ngnum eft quod

euidens

,

,

inhzrentix, pro aliis non fupponit,

talis

ide6 ad hoc refpiciens Ariftoceles in

rum

rerminus lib.

Prio-

quod Maiore q^iflentede inefle, non potcft fixmi/ul> minor de contingenti , & hoc reguiatiter: nam cum fumo minorem de contingenti, fumo aliquid pro quo non rupponit terminus in aduali inhxrentia illius de inelTe. £r ildicit

,

lud potcft alitcr patere

,

nam

ncut fignificatur

potentialiter aliquid inhzrere rubicdlo,non exi-

fubiedum fupponere , refpeftu talis

gitur

inhas-

&

pro his quae adu funt hoc,quia iftam inhzrentiam tciminare potcft indrfFcrcnter, vcl pro his, quar adlu funt , ycl pro his, quac continrentiar,

gnnc

:

:

& ide6

fic di
B

potcft cfTc A, quia hic

cft pof entialis iuh^tentia alicuius

&

ad aliquid,non

idc^ fubiedtum banc inhzrentiam

20J

adluaHtate inhzrentis , qula ab eius cffc dcnominatur inhzrcntia adlualis , vcl potcmialis, idco non eft fimile hinc inde. efTe fine

Adhuc , fi obiiciatur ad principale , qu6d terminus fupponat pro non exiftentibus, quia tcrminus pro illo fupponit, ad quod fequitur:fed ad non

exiftcns fcquitur

ftus currit

ergo

;

,

quia fcqaitur

,

Antichri-

homo currit , Ancichriftus non

cft exiftens.

Dicendura, quod non fequitur , nifi pofito, Antichriftus fit homo quod patet reducendo illam confcquentiara ad formam fyllogif-

qu6d

:

mi & tunc per oppofitum Antichriftus cft ens, & ide6 homo fupponit proco quia non fequi,

,

tur, nifi

fit

Vel poteft

ens.

dici

,

qu6d

fi

fcquitur ad aliud, rationc illius in fc,vt

aliquid

homo ad

, idco B potcft efTc A, difecundum compofitionem , Sc

honiincm hunc qui cft; fic cft maior vera fi autcm ratione adiunfti,quod tamen adiundlum exigar, quod fir, cura tamen in veritate non fit; non lcquitur quod terniinus communis fub eodem

Sed contrahoc, adualis inhacrentia. dependet ex co,qu6d idtas inhzrct.fed adtus inhsrens non

przdicato fupponat pro illo. Item cumdicitur, fi tcrminus reftringerctur i parte fnbic6li,hzc eflct bona confcquentia , Ho~

adhialis

,

terminans

quz funt,

potcft zqualiter fupponerc pro his,

,

& quz^erunt

citur dupliciter

,

diuifionem.

poteft

terminum

mcrw

reftringcrc.

Igitur nec cius adualis inhzrentia.

& :

adbualis, fine przfentialis tia' lis

rcftringere

non

inhzrcncia fine

,

poreft

illo

,

quod

finc adbualiinhzren-

:

reftringitur fubici^um per a<Slualem

tiam,

quim per actum caius

non

«ft

adlus

fubiedum, nec a6luaimmediacius tamcn

a6tu

eft

,

inhzren-

quia adlus cuius

immediate fubiedJo adhzrens, inhzrentia, quia acftualis inhzren-

eft ita

(icut adbualis

tia eft in fubiedo,ficut paterniras in filio:&

ficut ignis fine calore calcfacere

non

ctiam

poteft

,

fic

adlus aiSluaHs alicuius fine adluali inhzrentia reftringere

non

non

potcft

:

&

Ad

;

necefTario^nifi fuppofita

adu

Sc quia fub animali func

tertium dicendum,qu6d adlualitas

com-

pbfitionis poteft efTe fine adualitate extremo-

rum

&

hoc quia przfentialitas compofitionis ad compofitionem rcfcrtur, non ad cxtrema. Poteft enim compofitio efTe przfens, cuius extrema :

funt futata

;

(ed,

eft.

hanc

ad aiflualem inhzrentiam cflc alicuius ad aliquid, quod in fe e(Te habct, fcquicur adualis exiftcncia eius,cui inhzrec tale cflc.vt cumAiciiui, Socrates tft,

hic copulatur efTc Socratis,

Socrates in

fe

Socratis efre,

quod quidcm

cflc

habet,& no in aliojidco requiritur vc propoficio fic vcra. Scd quando

effe alicuius incfTe , quod quidcm efle nonhabec in fe , fed in alio adualis inhxrentia talis efFe non exigit quodillud, cui copulatur, przfcntialiter fic, fed qu6d illud fic principalfccr, in quo habct tale cffe. Vnde cum dicitut pater viuic in filio , non eft neceflc qu6d pater fit , fiue viuat , fed filius, ad hoc quod oratio fit vera fic cum dicitur,Homcru$ eft pocta non intelligitur fignificari,nifi qu6d Homcrusfit in fuapocli, & idco fufficit ad vcritatem propofitionis , quod

copulatur

;

,

:

,

pocfis eius fit,& hoc»<juia(j^non copulatur

mero pro fe , fed pro aHo quod tamen ;

Ho-

derclin-

inefre przfcntialitcr,non cft fignificare illud, cui

requirit in termi-

multa fuppofita , quantum eft ex parte adlualis inhzrentiz iion rcftringitur animal, nifi ad animalia in z€tu, &quia animai in a^upoteft effe indiffercnter loqucns,& non loquens, idc6 non magis reftringetur ad loquens, quam ad noh loquens,ideo fic diccndo, omne animal loquitur^cd oratio falfa. exiftentia

Homerm

adtualis inhzrentia

adus inhzrentis ,non

no fupponente alia

ergo

, & ide6 illud aliud per adualeni inhzrentiam huius verbi (r/?exigitur eflc. Itera,dicitur ,qu6d fignificarcaliquidalicui

fupponentc, fine adlu non reftringit.

Ad aliud dicendum, qu6d

,

terminb

ficut calor finc igne

calcfacir, fic a£lualis inhzrentia in

alicuius

vt poeta

,

mal loqHttur. Itcm , aftualis compofitio extremorum non reftringit extrcma ergo pereandemrationem, nec adlualis inhxrentia. iftorum dicendum

ejl alitjHid

confcqucmiam negat Philofophus Dico quod

Itcm, fi dicacur, animal /o^«iV«r, inhzrentia huius adlus zd animal , reftringeret animal^o animali loqu.ente, fic hzc cfTct vcra , emne ani-

Ad primum

:

quitur ab ipfo

hocincffc fignificatur

efle

przfcns, quiafi dica-

tur, homoeRcurfiiri44, hic vnitur

fubiedlo przfcntialiter,

przdicatum cum

& tamen noncft necefle

qu6d illud,ciii vnitur,przfens fit,quia poteft effe vera pro Antichrifto, qui nunc non eft. Dico , quod eft diifcrentia inter a^ualem inhzrcntiam alicuius adus, & adbualem compofitionem cxtrcmorum ; quia aliquid poteft adualiter componi cum aliquo,quod tamcna&ualitcr

non inhzret fibi. Sed cum per propofitionem de prxfenri non , nifi extremum inefTc extremo, poteft dubitari per quid fignificatur adtualis in-

plus fignificarur

hzrentia,

quz

eft

caufa tefhi^ionis.

adualis inhzrentia non poteft

QHAfliomm S c o t i/uperprimum Uhrum

Perihermenias ,finu.

o

4

EIVS

6,

204 .1-

EI

VSDEM

DOCTORIS SVBTILIS Secundum librum Perihermenias QuJEftiones. affirmac de

Mrit autem omnis nffirmatio

ne , t^ Verht

velex

,

,

vel ex Nomi-

nomine

infinito

,

^

Pnter 'verhum/iutemnuUaaffir'

verho.

matio, velnegatio

Eft enim, vel fuit,

efi.

vei quxcun^ue

/nlia huiufmodi verha^ex hisfunt , qu
t;^/erit,

tc falfo

T

I

O

:

vt pofito

ha:c eft falfa

quia

iE S

Qjf

homine

,

homine

fed raagis ab

ali-

quid tollit. Itcm fi fic, idem eflct A.icttc,homo »on currit,Sc hemo eft non currem ; fed ex fccunda fequitur qu6d noH curr§m. efl hemo; crgo illud fequitur cx prima. quod falfum cft ; quia Anteccdens poreft eflis vcrum fine Confequente,vcl Confequcnte cxiften,

quod

»0« currens

nullus efl

homo

hemo

;

fit,tunc

& haec vera,

homo non currit.

Itcm.in fccundo dicitur, quod praetcr verbum finitum nuUa cft afErmatio , ncc negatio : quia fi

I.

tAn inet-i-& trail.de Verboemp.t. Occam/ii.5. Periherm.

p, Thoro. h'u m^.i. Aphrod.fc Bocr.

eap.i. loan.a Magift. ibid.^UAfi.i.dub.i.Coti\mhi.c»p.6.

de cr»t.jutfl.x.fe6t.»rt,l.

vcrbum infinitum cfTet affirmatio , vel ncgatio, fcqueretur quod oppofitiones tot modis polfunc variari quando efl przdicac fccundum adiaccns,

& quando praedicat tertium adiaccns. Diccndum qu6d vcrbum infinitum in oratio-

3.

ne pofitumj non difFert a verbo purc negatiuo. Ctnclufit Nam,fieut dicit Boctius loco citato tunc verba DeStrii. infinitafunt infinita, cum folafunccumautealicui nomini adinndta func, finitafunt fed tamen cum negatione in tota ptopofitionc * intclligi^ ^ al.coRipo,

V6D I.

videtur

(loteles dicit

Argumtnt* fro p»rte

fic

,

,

quia Ari-

quod verbum

infinitum timiliter dicitur

&

»f<-

firm»t'tutt.

non

cft nifi

modi

tur; quia in oratione affirmatiuaaliquid

de aliquo,nifiin orationc. Item dicit, quod eft nora dicendi dc alcero , &c iioc

tur,cum dicituT,hemononcurrit. Ratio didi cft hxc , vcrbum aggregatur cx duobus,fciliccc cx rc,& compofitione,qua figni-

,

eft

vna di^io , cuius

qui iunc principia co-

& conftruendi ipfum cum alia di^io-

Dc cum crgo liabcat per fe modos fignificandi, per quos cum alio in orationepoteft conftrui,poicft in oratione mancre infinitum. Iccm, inconueniens videtur efte , quod di^io piopter Tolam coordinationcm eius in oratione, amittat rationcm ruam,qu6deius fignificatum non maneat, fcd Hant dua: didiones, quz didioJies propter ihgrefliim , vel cgrciTum orationis :

fed nihil de

non

effc;

vcrbum autcm

qux remouet verbum fecundum fe. Cum crgo additur nomini,remouec quod fignificatur per verbum effc dc aliquo; non autem obaliudeft propofitio negatiua

,

nifi

quia remouet aliquid

vcrbum infinitum cft vetbum intelle€lum cum ncgatione. quod ^non ttccidit ex parte nominis; cum cnim dicitur,Ho» de

cfTe

,

ad non

effe

:

igitur

home currit,non remoUetur aliquid efle ab aliquo: fed verbuminfinitumcxtra orationcm intclligicur, vc vna di^io ; in oratione , non ; quia verba

cum

arguit

fcrri

teneatur purc negatiue, cfTcc

verbum infinitum in orationc manerec infinitura ; ficut verbum priuaciuum mancrecpriuati-

& in minori in

infinitum

,

quod

fiius fyllogifinus

prima

fi

habcnsminorcm ncgatiuam in

infinita

Si

fint fola

,

intcUiguntur vc nornina,

tamcn intelligeretur negatio infinitans rc- t^erbutn infinitum
upm in oratione

,

vt hic

,

ifte

excemmunicMur;

mtde diti p*'

left infittitum

i» ir»titn*.

&

hoc , quia in vcrbis priuatiuis affirmatur compo-

figura.

Ad oppofitum

cftBoetiushic cap. i.dicens> jlrgumenm quod verbum infinitum in oratione pofitum, pro p»rte ne- non rcmanet infinitum , fed cft purc ncgatiuum.

Raiiocfthic, qui ^icii, Homt

K»ti» itnelufitnii.

infinitum fit pcr addiiionem particulae ncgatius,

omnibus negatiuis ,

cnim Plato fyllogiftiprima figura , ponitur verbum

fitiooe.

homine affirma-

ncc remoucnc aliquid ab aliquo.

cc,

£»tiu».

:

fuum fignificatum proprium. Item.Boetius ficarguit,nifi fic elTct^fcqucrctur, quod vnus fyllogifmus pofitus a Platone eflet cx i>on rautant

1.

matur de aliquo

ficantur aliquid efre,vcl

in oratione.

fignificandi

gnofcendi,

amr-

de eo quod cft , de co quod non cft,& non dicitur

Item.verbum infinitum funt

;

mn

ckrrit nihil

fitio,

& intelligitur tantum priuatio rci.

Ad primum diStum Ariftotelis dico,qu6d verbum mfinitum ideo cft infinitum, quia res defi,

gnata per vcrbujn fimpliciter conucnit

ci

,

quod cft.

VerbumpfMr* infinitum.

Qu^ftio II&III. & ei

quod non cft. Vndc cx hoc non fcquitur ,qu6d vcrbum infinitam , inquantum infinitum , cft & cft

ttndi d»

»1- .

per feaccipitur; fed quando cum alio ponitur, denotatur aliquid remoueri abaliquo; quiadiccndo nonejji de homine, dico ablationem vcram de homine, quiapropofuio, qua fignificatur aliquid cfre.vcl non eilc.cft de rationc vcrbi,& non

,

infinitura inora-

propofitio negatiua fimplicitef.

illa eft

cr-

D. Thoin. Boet.Alb. Occuafup*rt»f. x.huim. loan. 4 Magtft. tt Alb. PatuosfiM/f. i.hmim. Conimbr, taf. i. hmut, qud/l.vnieutrt.i.

QV6d non videtur

quia dicit Ariftotcles

,

ficdicit inlitera: DifiinUie autem hee lece

ne

Item in lib. Priorum dicit, qu6d diffcrt conconftruendo , deftrucndo effeneHhoc,&c nen ejft hoc. Ibi etiam dicit , qu6dex negatiua depratdi-

quod ratio verbi infiniti mafic , iam non fignificaretur effe ali-

,

quia

fi

ita

;

Ad aliud

rit

,

, qu6d in minore ralfs verbum infinitum fntclligatur

Ci

vt vna di€tio ferri

,

ad a£lum

,

quia idem ;

cft

&

&

Sicut crgoex fecunda iftarum

non fequituc no fequitur,»<'n efl atbu.ergeeftnonalbum. Itcm, hoc verbum e/l affirmatur hic, hoceftnon album vnde fignificatur, qu6d hoc.eft cns.quod non cft album ficut hacc, hecpetefi nen ambutarCt fignificatur quod hoc eft potens vt non ambulcti fed hic, hoc non eft album , negatur omnino cfTe album ergo ex fecunda non fequitur prima , quia per primam aliquid ponitur , quod non ponitur lare.

prior,fic

:

:

ncgatio tantum intclligitur re-

per fccundarn.

Itcm , negatiua potcft habere duas caufas tcritatis,affirmatiua'non:ergo exnegatiua ad affir-

illc fit

fcnfus

quod

,

Socrtites

non cttr-

oftcndit Boetius,

diccrc, Secrates cttrrit ,

& Secrates

matiuam

dictndo , Secrates nen eft currens , ftatim fapropofitioncm ncgatiuam. Cum ergo in hoc verbo currit piim6 contineatur vcrbum,(r/?, fic dicendo, Socrates non currit, remouetur efl currens, quia totura verbum ; ita quod in toto veibo ineft, fie

cit

telligatur negatio curfus.

Hoc ctiam dicit Boc-

tius paulo antc ,<juia, inquit

,

eft fallacia

efl

fed negatiua particnla addita huic verbo

cum Mco,SocT&zci

'»

:

vr

id eft, eft non currtns,

currens

termini fimplices.

fignificat aliquid elTe

aliud dicit Boctius ,

ad-

cum verbum

rationc difFcrt propofitio negatiua a propofitione, vbi vcrbuminfinitumponitur.

Ad

eft

fe habent,ficut/'«^ nen ambutare,8c nopojfe ambit-

;

*

& non iufhan func

duas diftiones in ora-

de aIiquo,negatina patticula aducnicns veibo.inquantum vcrbum eft, remouebit effe alicuius de aliquo & hoc cft facere compofitionem negatiuam fimpliciter itaqutid in nuUo rcali, nec

fyllogifmi

,

ficri

nito cxtra orationem

Boct. cica-

iuftum

cato finito,non fequituraffirmatiua dcprzdicato infinito,quia ejfe^nen album, nenejfe album,(ic

quod

,

in/i-

tione; quia

;

neceffceft de verbo infi-

dico

f^"?*^* "•' '**

Dicitur quod Ariftotelesintelligitconfeqnentiam nonvalere intcrminiscompofitis. Contri, iacere iufio, dr nen iufto

in oratione

I.

Arimtnwtm

ad affirmatiuas.

Ad aliud, verbi infiniti non funt modi fignificandi, quibus ordinari poteft cum aliqua didio-

:

tUs.

j

oratione.

cuius remoueri ab aliquo,fcd rantum fignificareocra alterius effc de aliquo.

tt*t.

hoc non cfliuftum go hoc cft non iuftum.

•Anfequatur,

ncm. Ideh vbi ponitur verbum

«eat

efl

IL

o

cx vnius affirmationc fcquitur altcrius ncgatio-, fed dua: negatiux c conucrfo, non fic fe habenc

Vndelicit habeat in fe notam dicendi de altero, non tamen remanet nota diccndi fecundum fc in

dnt. di3i»'

I

eft

tione

ttiium

T

$

qu6d quatuor propofitionum , duarum de pradicato finito, 8c duarum de prardicato infinito, du« affirmatiuz fc habent ad ncgatiuas,qu6d

tantum modus fignificandi:idc6negatio non tantiim refcrtut ad rem verbi , fed compofitio-

Vtrbum

2oy

C^ViE

,

detetminatum. Ad aliud didlum Ariftotelis dico, qu6d Tcrbum infinitum eft notadicendi dealtero , cum

nitum qut' m»d* H»t»di

tm.

,

Confequentis,ficucexdif^

iun^iuaadalteram eius partem. Item Ariftotclcs dicit, Ei, quod eft non arquaaliquid fubiacet , ficut inacqualc : fcd non fequitur, noneft a^uale:ergo intquale.tigo non fequi-

le,

tur, hec eftnon tt^ate.

1. Ad oppofitum,iuftum,& non iuftumdicuntur deqoolibct: fi crgode ifto non dicitur iuftum, Argumtnta fmrti *fnon iuftum ver^ dicitur deeo , vcl erunt con- fr« j^'atiua.

&

'

non ambulat,

nihil de Secrate affirme ,/edpetius tel-

lc ; tjuiafiejfet aftirmatie, id eft. fi verbum ejfet infinititm,alit]uid de alitfue effe affirmaret.Vuh ergo,qu6d fi

cfTct

ita

infinitum, compofitio efTet affirmatiua;&

non

efTct

vcrbum infinitum: fed non

verbo infinito ; quia , vt

homo non currit

,

dicit Boctius

,

eft fic

^»

de

,

de hormne nihit affirmat ,fedma-

git ab hemine alitptid toUit.

tradidoria fimul vcra. Itera Ariftotelcs dicir

fi

verum cft interrogain-

finitum

, fi

vt quzfito

,

,

Socratcs

eft

nc fapiens

non fapicns. qu6d (cf\mtui,nonom-

dicatur non, fequitur.crgo

cft

Itcm, dicitur inlitcra , hemo eft non iuftiet , erge ati<juu home eFl iuffttt, fimilirer, nuMut heme efl iuftttt , ergo emnis homo eil nie

ftott

Sluando autem

,

tum ncgare , verum eft affirmare prxdicatum

iuflut

;

quare fimiliter feqaitur , hec noneftiu-

flum; ergeeftnon iufhtm. nam fimiliter fe habec yCraque ncgatiua ad vtranque affirmatiuam. cft

tcrtium adiacrns prddi-

catur,dupliciter dicuntur oppofitiones: di-

autem vt eft iufttu homo , eft tertium adiacere nomen , vel verbum in affirmatione. ^are quatuor erunt illa quarum dud quidem ad afifirmationem negationemfefe habent fecundum cottfequentiam 'vt priuationes , dua vero minimc, &c. Cap. codem.

Qjr

co

tAa

Ti o

talti confiquentia

,

,

iE s

III.

teneat In termlnu

reSpeSimu,

^

Vide citatos fUtB. oMttt.

QV6d non

videtur, quia in Elenchisdicirar*

quod non eft inconueniem idem cfTedaplum, & non duplum. Icem,

W

,

Super Lib. I L Perihermenias

2o6 Itcm dtjHale

,

,

non

fcquiitur

eFl irn^uale ; trgo eft

,

nec vltcrius in fecunda

non

ergo non efi

;

nnm , przdicatur

ens,

nontfi bonHm.(\c\xt in

aoHale.

& non bonum, ratione cit-

ius prohibctur illatio huius ex

hac negatione,

compofitis prsdicatis.

aliis

Ad quod dicendum qu6d fi ,

Qjr

T

iE S

O

I

dicatur tertium adiacens,

IV.

v4n Uneat mm '^erho deprxteritoiprimo, an fequatur^^mt non album.-crgo

non fuit album.

fit

r/? quando prztantum copula,ccr-

Solutit.

tum eft, qu6d non impcdit confequcntiam,tunc cnim tantum ptsdicatur non bonum;&bonum, & non bonum dicuntur de quoliber ; fed fi efl fic pars przdicati fecundi , fccundum intelledum, pet

quam impcdiatur ne

nonejjealbum

&

,

ejfe

non


QVo.d

?.,

vidctur

fic

& dc

,

quia propofitio de prae-

non differunt nifi quoad tcmpora, fcd tempus non variac habitudinem , quia confequencia cft fimplcx, & non accifcnti

,

przterico

dencalis, vt videtur

;

fcquentia,quia diuerfimodc poncndo Antcccdiucrfimode ponendo Confequcns , cft dens , non inferre Confequcns.

&

,

crgo fequiiur cum verbo dp

Ad primum argumentum

patct, quod homo,Sc uon dicuntut dequolibet. Ad aliud , quod quzftiones funt ordinatz , vt

ensnonhomo,

Ad oppofitum hsc eft veriyHocfmt nan album,

& haec eft falfa Nonfuijiialatbtti & ex vero, non fequitur

Ji/emelfititnigrum biUyfifemelfHiJii

,

,

,

falfum,

,

eft

tertium communitcr fupponit Ariftorelcs

hominem

in ifta illatione

T

s

o

I

elTc, fic

ua.

Ad

j.

patct ad ratio-

nes oftendentcs confequentiam non tenerc

V.

prt pAr-

te nffirrii»ti-

& noii eft fapiens, tunc cft cns non fapicns. Ad

Q^ ^

princ, qutfi. j.

compofitz przfupponunc fimpliccs vnde qui quzrit aliquod adiaccns huic verbo ejl, przfupppnitipfum cfle, vndc quzrcndo an Socrates cft fapicns,przfupponitur ipfum eftc ,& fi Socrates ,

prstcrito, ficut de prgelenti,

4Adi. c^x.

:

fi

qu6d confequentia tenct , dicendum qu6d eji non cft nifi tantijm copula , & non horno iznium przdicatum, vclAo»»(7,& tantum al-

autein dicatur,

tAnJequdtur e contrapojtta conjiantia CubieBi, fubi

&

•tcrum przdicacum dicitur de quolibet , dc nuUo eorum ambo, ficnon przdicatur,f«^ non

&

Vidc citatosj«4)f,i.

homo. I.

QV6d

fic

videtur

:

nam fequitur ,»i»^//?» al-

hiUt&fiujii:ergofuilH non albtu,<juiapro ejHolipro tartt »ffirmatiua.

^et tempore pro epiofitiiii,fuiJii vel albM,vel no

Ad oppofitum idem ,

Sc tu

es

prateritm

albttt

es prtteritHJ albus, (fr es

ficut es

non

valet

,

;

:

eft

albw.

negatiue

,

tu non

ergo es pmterittti non albm;

album lignum,& es : ergo

terminis fumptis fimplicibus

,

&

compofitione exiftentc de prsfcnti, fiue de prasterito, velfuturo; fi duopra:dicata propofitionum affirmatiuarum dicanturde quo^

,

libet ex negatiuis

,

fequitur alfirmatiue

,

fi

non,

non.

eft,quamponit

ratio

Ariftoteles

i.

;

,

cit alicui,

non

tarncn

primz ,

, quod affirmatiua deprzdicato modis poteft verificari , quot modis negatiua de przdicato finito ,ejjfe enim nonheminis non plus ponit , quam nen ejfe henunit , liccc

,

Socrates non efi bo-

elfebonum, & cfle dicantur dc quolibct, & de nullo

nonbonum

corum ambo, cx affirmaciuis fequuntur negatiuc, j8c c conuerfo conucrtitur quia fi non , contra;

didloria fimul ftabunt, quia

fi

& c conuerfo tenet per idem.

Item

,

,

aliud dico

cflefimplicitcr plus ponir.

\^t vero vnum de flHrihiUiVelplura de vno affirmare vel negnre finon efl vnum de ,

fluribui

,

non

in rer-

minis compofitis tcnet cadem ratio jquiafiefte

album lignum

Ad

infinito tot

Socrates nonfit

bonus , fi non fequitur ; crgo cft non bonus , & non bonum , & bonum dicuntur de quolibct.pet pofitum Socratis, fic fimul erit bonus,& non bol)u J,

& clfe non albumlignum dican-

fpr de quolibet, fcqueretur , nonenalbum.lignum; ergo efl non album lignum, vel contradiftoria fimul

dicuntur dc quolibet,vt hic hec efl albumlignum, album iignHm, Sc vtrunque eft fatfum dc

eft

nffirmatio

,

vel negatio

T/»» , &:c. Cap. %.

Qjr ^ s T I o VI. An hAcJi n^na , Socratcs cft homo

(larent. Scd in quibuftlam dc codcm negatur ytrunque przdicatorum compofitorum ,& non

aibus. Theophr.

Uh. de Jffirm. (^ neg. Boet. in x. tdititnt huiue, in txfojitimt eMfititprimi. Fpnfeca lit.i.injiit.eap.i.

hoceji non

Socratf ,)de6 nen tenet/confequentia. Jf HuhiHtft.

Scd

tina.

& tamen quantum

efi bonne

Socrates tfl non bonus

parte ne{a-

,

ad veritatem non differunt.

,

frine.

eji

Priorum.Accipiantur termini fimpliccs, Socrates nut,Socratesnon eflnonhonMjCi

I

qutft.i. pr»

verum , & tunc Socranon efl verum , quia fecunda contradi-

cct Socratem non currere

tem currere

Cuius

quia non ficut c conuerfo , ncc

licet inferre affirmatiuas

quando przdicata aft]rmatiuarum,nondicuntnr de quolibet , quod non contingic in przdicacis compoficis. Et cum arguitur contra hoc quod ejl adiacebit iufto &noniufto, hocdicit Ariftotclesaddiftinguendum przdicata fecundum finitum, & infinitum ; quod autem przdicatura fimplex fit, aut compofitum, hoc accidic. Et quod dicitur in libro Priorum , dico quod differunt quantum ad modum enunciandi in quibufdam , non tamen difFcrunt rcaliter , fed quantum ad modum enunciandi diffcrunt fcili-

,

non album lignum.

compofitis

&c.dico quod Ariftotclcs dicit,exne- Ad

non

vniuerfaliter infcrunt

fequitur

Dicendum, quod qaatuorcxiftentibus propode eodem fubicflo prxdicaiis, variatis fecundum finitum, & infinicum , afHrmatiue,

&

,

non

fitionibus, Conclufit.

gatiuis

dicerc, tftfuiflialbiu,

fcd

tu non es

Ad primum argumentum, cum dicitur duavero minime,

vlterius eftdubicatiti Anhic,i>tcefif{enb»-

I.

Q

V6d non hit

,

videtur

quajitbiieit

,

;

quia dicit Bectius, Siex

aut pradieas

,

Argument» nen fat vnum, f'"' /""" »'^*'""*' nen

QusEftio non eff propefitto vna

,

fcd ex

VII.VIII.&IX.

homine > & albo non

vnam.

cor^ftituitur

tAn hac pt *vnA

&

Dicitur qa6d Boecius incelligit

id fub

, (i

non

non cric propodcio

vna, fcd id fub qao accipicuc

tcrminus, vc album,

Ec

fimih*ccr

fic cft

Vide citatos

dicendo, homo albm currit , currcre homini per accidcns ; crgo fub

homo refpcflu cursiis.

dc albo cacione certij , vt Secratit , vcl Plaioidem cft ergo , ac fi diccrctur, Sotrates ^ui eFl

nit;

albtu,eflmHficut piurcs

fit

,

qu6d hxc

fcd Ariftotcics vult

Secratet

tjui efl

albut

,

efi mufictu

,

,

vi dc

quia

fi

fic eflet

,

illa

,

alitjuii

homo albw non currit,

§luande duo accipiuntur ,quorum pradicatur de alteroper accidens , vel ambo de

vnum tertio

ftctu

fcd proptcr compofitionct implicitas hic

;

propofitio plures, Socratet eft albtu muficiuict-

cft

go & hxccrit

eH muficum.mm cvvn

plurcs,4/^«»i

muficum , dux funt iroplicitx compofnioncs,Socrateseftalbfu,^uieflmuficut, Sc cxdcm compofitioncs funt impiicitx: hxc.Scfr^dicitui,

album

efl

AfTumptum

tes eft albitt rnuficui.

patet

nam cum

:

dico , «/^««7 eft muficum, dico illud cui incft mufi-

quednullus homoficalbus, quiain vcraqucim-

cum cflc album cft virtutc fcrmonis. Ad oppofitum, propofitio cft vna, in qua prxdicatur vnum de vno; eadcm autcm vnitas cx-

quod eft medium

inrcr

hominem,

& al-

bum, ficuc incer cxigens & exad^um vccaque crgo impiicac hominem efle album ergo vtraque :

;

implicacronem falfi. Contra hoc, quando dc aiiquo fubiC(Slo , vni-

falfa eft,proptcr

fumpto , affirmatur aliquid

oecfalitcr

cione contradicentc idcm

fuflicic

,

in propofi-

tremi fcd

uerfaliter

;

fcilicct

ergo iilud

dera parciculariter

Itcm, harc

cft

eft

dc lioc fubicdlo homo vniprxdicatum negare ab co-

&

t/in hjtcfitnjntty

WAt citatos qutft.

QVod

fic

quod propccr accidcns non eodcm jTJodo refpiciens fubiedum,& diff^crentiam refpipenccm gcnus,non cft cadem impIicacio,proptcr quod liccc vna impediac contradidioncm , alia pon impedic. Conrra non habccur vnde dicatur , quod im,

quia hoc cft exigens, oc exaftam ; cum ergo fimiiiccr animal exig:\t rationale , vei c conucrfo , ficuc homo,album , vfcl e

media

,

nifi

conuccfo , mutata non cft ratio dc implicatione. Ad oppofitum,in illa propofitione eft vna ve-

vna , non

omnii homo albut currit

effcc

fic

,

cfTcc

,

enira cft

idem

dicere,

ic omnit hemocurrit, Si

propoficio plures, homo in vcraque

fubicftum abfoiutc,

mo albut

& fcqucrctur, emnu ho-

hema currit quia album prxdicatum in vna, & currere in aiia. Item Ariftotcies inquirens qux prxdicaca diuifim , vc duo, poffinc pcxdicaci vc vnum , dicic, cttrrit

;

mmis albi

fic eft

VIII.

eroo omnit

propofitio

homo,

,

hxc

vr oftcnfumeft

eft ;

vna, hemo al-

vnicas crgo ho-

,

,

& cadcm

vn\im,home muficut ; ergo & hxc homo efl albut homo muficut , cfl vna,

'• -*'/«»»"'"#

^,^^,,^^/

cft

cum vrrunquc extrcmum fit vnum. If em ex liomine,& aibo fic vnum,ficuc ex-a£lu»? &poccntia. Similitcr cx

homine , & mufico eadem excremum cft vnum.

ratio-

nc; ergo vtrunque

Ad

oppofitum

dicit Ariftotcies

hic in iitera

&

prxdicantuc qiixcunquefccundo,vcl pluradicuncur detcrtio pcraccidcns, &alrerumde aitcro per accidcns

quhd corum qux

dicitur,cx his

negacio

fubiiciuntur

,

non fit vnum,nec

vna-,fic eft in

fic

aftirmacio.vcl

propofito, quia home,

& mu-

&

de hominc albo per accidens aiterum de altcro per accident; crgo hic non erit vna, ficut nec hxc, Socrates efl homo albut.

ficut dicuucur

,

,

& albnt, & hoc vt vnum.

Item dicic Ariftotcics hanc homo tUbtu.

(,

fufhcit ad vnitatem cxtrcmi

racionc illud

Qjr

eft

qu^d

fimi-

Homo albus cftho-

videtur , quia

bui currit

CHrrit.

cnim

hxc

mo muficus.

cionc intcr hominem,Sc album illae contradicunt, emnit homo albue currit, aliquis homo albuenon

cft

^sTio

Qj^

;

"^^

&

vna , omne animal rationale currit,

hxc , aliquod animal rationale non ,non obftante impiicacione iacenceinter animal , & ratienale crgo non obftantc implica-

"'**>

,

ergo hocalbumeftmufi-

cum.

contradiccre.

cui contradicit

Elicacio cadac

i

negare totum,

currit

Dicicur

qux ad prxdicatura;

,

Secrates efl mufictu

htct , Socrates efi albut

:

,

ab fubiedum

fufficic

hxc eft vpa ,

quod prius affirmabatur, ab codem particularitec fumpto fed h.xc, emnu homo albtu currit, affirmatur dc aliquo

pr'P'^f* »*-

'""*••

:

func falfac,pofito

plicatur

I.

Jrgumtnta

quia

per accidens, ex hu nonfit vnum. Item, totcompoficiones impiicitx , funt hxc, album eft muficu/n, ficut hxc , Socrateseft albut mu-

quodnonconuenicquia anibx

fr»p»rtimf. fim»fiua.

;

pca:ccdic,ponecaccipifub racione ambulancis, quod negant Ariftoteies,& Boctius. Icem , dicic in licera , qu6d duorum qu« pratdicancuc dc ccrcio per accidens,ncncft cxillis

;

jlrrumtnt»

amte.

jM«if.

dicit in litera

.-

^

mu-

QV6d non videcuc; quia muficum prxdicatut

vnum.

vno , polTum affirmarc , vcl ncgarc album aucem prxdicatur de homine pcr accidcns non ergo eric propofitio vna. Itcm, cuiuflibct affirmationis eft vna negatio,fed huius , omnu hemo albtu currit , non eft vna ncgatio,

-

cft

Contri , cadcm rationc haec tota propofitio cfTcc vna , homo *lbiu ambuUns currit , quia quod

vnum dequo

z.

album

vBum:vc fpccics vna,

accribuicuc albo

cacione albi accipitur

,

VII.

ficum.

quo

accipicur ccrminus,

-«STIO

Qjf^

Item dicit,Jfex bit, ^M£fiibiicu,aMtpr£iieM,n0H fi4t vnumyficut ex fiJtilHntia nnimMtM fenfibili fit alvnitm, nen ejt p^epofitio vn* ; fcd cx homine, bo non fic vnuni ica. fic

207

cflc

.4 s

T

f^trum httcfit 'vna

I

,

o

IX.

Homo

qui cft

albuSjCurric.

vnara , Socra-

tes eft

Q

fic vidctur , quia hoc quod eft f«i, hajtrgumtnt» bet natuiam acdati fubiiuellcdaiD, proptcr fr»f»ttt »f.

Vid

quod

firmtaiua.

Super lib. I L Perihermenias

2o8

«

fed quia homo rcfertur

tnaiori ponicur totutn vt vnum diftribuibile , fuper quod cadit fignum. Item, vnitas huius , quod e^,homo tjul eft albuSt

&c. refertur negatio ad vnam compofitionem fantum , quod non eft poflibile , quia ad quancunque copofitionem refcrtur ncgatio , crit h«c fzlCnyOmnii homotjui,&cc. quia poficoquod mulci

ad vnicatem mcdij fyllogiftici.ergo & cxtrcmiinpropofitione, quiaex ptopofitione^/«fufficit

&

tionem , fed adhuc dcpcndct animus audicntis quid dcbeat vlteriijsdici. lcem.ncgacio aducniens propofitioni vni tana qua accipicbatur vnitas, &veritas propofitionis; fi crgohaecfic vna, omnu homo t}ui,Scc. in hzc,nonom»is bomo tjui,

tum negat compoficioncm

hoiTiines fint albi

eftc

propofitio/>/«r«

non, hxc

fit

albus,

rit

;

,

duo cxtrcma. ltera,acci, quia przdicatum

quam prxdicatum

hon atdlat fubiedum

fi crgo in hac , homo t]ui eft prsdicatur fj^mr^ dehomine,ficuc dc fuo fubic;^o,&: album de hom}ne,ficut dc fubicilo fuo non coarftatur homopev ly album. cigo

albus currit

;

,

nus

homo currit.

Ad oppofitum , relatiuum idcm cum fuo antecedcntc, qui

fubftantia: rcfcrt

cft relatiuum fubcrgo fic dicendo, homo qui eft albus currit, denotatur homo replicari, ita qnod home femcl acccptus videtut fubiici adui currendi, &c tuncattribuitur ci quod eft album, ex homine autem itc-

ftanticB

;

fato refpcftu diucrforpm pracdicatorum, teft fieri vnum fubicdlum propofitionis.

non po-

ltem,hic funt plures cpmpofitionesjergo non jcft vna propofirio. Dicetur , quod vnapropofi-

non

liocft maceriaiis rcfpedla altcrius,&idco

cft,

Itemcompofitiodicitur materialis ,quiaipfa fc cft vt materia rcfpcdlu alterius ; led compofitio quae importacur pcr hoc veibum efi, cft ita fimpliciter formalis,ficut compofitio impof tata pcr hoc vcrbum , currit. Itcm ad principalc,propofitio vna habct vnam conttadiftioncm, fed hxc,omnis homo cjui eft albus currit, non habct vnam conttadiftionem , quia fi

fecundum

I

Dicitur, quod cftifta

,

homp non qui

eft

albns

Bo.-tij

addudas, qnia

vna

habent

fc

Contri per ipfos ,

,

propofitiocft vna, cuius

fubicftum e{k,howo ejui efi albus ; fcd particularis ncgatiua dc codem fubiedo,& de eodcm praediprior

duae compofitioncs (unt,

implicita, alia explicica

cadit 9«;

ficut */?

cxigcns

,

quia hemo

& cxadum

,

,

,

Sc

album

4. Conclup» alicrum »4 iUtft.J.

intcr quac

medium.

Concra, tunc hic elfet plurcs ,animalrationale quia inter animal quod cft exigens , & ra-

currit,

cxadum, cadir tjui e/i medium. quod propofitio cft vna , vnde ex hominc , & albo fit vnum exrremum , rcfpc<Slu compofitionisjuon tamcn funt fimpliciccr vnum. Ad quod fciendum , quod in propoficionibus, tionalc

quod

Potcft dici

cft ,

vnicas cft proporcionalis vnitati in rebus

:

Ctnclufi» Doltorii 4td qutjl.7.

in rc-

bus autcm qusdam habent vnicatem fimplicitcr, ficut qua:funt entiafimplicicer-, quzdamdicun-

vnum fecundum tjuid,

ponumur,

ficut

ficionibus.

Vnde hzc

qua ex talibus com-

vt

domus. Similitcr cft

inpropo^ vna , Homo

eft

fimplicitcr

animal , vbi fimplcx praedicatum enunciatur dc fimplici fubiedo; haec autcm , hemo albus currit, noneft fimpliciccr vna,ficut prior :quiapropofitio dicitur vnaex vnitateextrcmoium ; fcd currere non ita afiirmatut dc vno fecundiam conceptum , ciim dicitur, homo albus currit, ficut cuin dicitur,

quia vnac

homo eft animal,cCi tamcn propofitio vna;

fibj

compctunt conditioncs propofitionis

qox

,

traria,

funt oppofitio contradidoria

& diuidi

per affirmacionem

&

&

& con-

negatio-

&

fecundijm fenfum fyllogizationem , iftorum patct quod Ariftotelcs i huius , non di-' ncgationem, uidit aliquamin affirmacioncm, .

&

currit.

caro

vna compoficione.

quieficum dicitur,qu6d hic cft home aibus currit , propter audoiitates

,

ncm

fic,eflet ifta, homotjui efl albusnoncurrit.

refcrri ad

plures

eft

fotmaiis

&

Ad primum

& non materialis rcfpc-

relato,

ah'cuius.

compoficionem qu^dnultus homo

tefertur ad

fimilitcr pofito

;

tur

^u

;

benc pollct negatio

impedit vnitatem propofitionis. Concra hoc, liccc homo referatur per ly qui,tiinen ly ^Kifemel didum vnit ita formaliter album cuni homine, ficut fi dicerctur, homoqui efi albus; crgo compofitioqua vnitur album cum ho-

miue

,

& aliqui

,

gedo compofiiioncm referti ad compofitioncai ptincipalem.co quod iinplicatur.aiiqiicm hominem elTc album.Ad nuUamergo compofitioncra vnam potcft negatio rcfcrri ii autcm cftet vna,

,

fcquerctur, omnii homo qni efl albus currit y ergo orn-

,

hsc cll falfa,cw«« hemo^ui efl albus curhzc fimiliter , ntn omnn homo , &c. iiltelli-

ncccflTe cft

eft

cft falfa

tamcn quod ncgatib

cxtrema , quia ad minus quatuor , ciam

pio aliud

X»tfua.

currant

omnit homo qui efi albus currit,

materialem

cuiuflibct vnius funt

ptrte nt-

& aliqui

,

rit velociter.

Itcm, quando

jlrgufffent»

ad alium

rclatio eft

idco animus fufpcnfus eft , doncc aliquid aliud addatur de homine,ficut fi dicatur,^0m0 qui f«rrir , verum fignificatur per ipfam propofi-

& hsc Cimi\kei,nonomnufhomo, &c. intelligcndo

,

plura

fr<>

,

adum,

non fit fyllogifmus. Ite.m eadcm vnitas non impedit vnitatem propofitionis, ha:c cnim cft vna, 13( bomo albus curres

X.

&

quodfacjt fubfequens ar6barc pt«cedcns , vndc praeccderjs accipitur fub racionc fubfequcmis, vt ad album comparatur ; crgo, &c. Item , vnitas fubiedli di^ribuponis fuffici.t ad vnitatcm aftus fubiefti ; fed hoc toium , homo^ui efi Albut , cft fubiedkum diftributionis , quia ex ifla , omnti homo (pii eft dlbiu currit , contingit Hc fyllogizarc , ifle eft homo ^ui eft albus , ergo ifte curriti in fyllogifmo autem,medium efttotum illud, quod in vtraque propoHtionc accipitur , & in

contradicit fi

fit

vniucrfali affirmatiua:

,

idep

vna.contradicit huic, homo qui eftalbus

non currit.

Itcm

intcllcdlus cuiufcunquc

Iicitc refoluitur in

uc vcros

,

foluitur,

nam fic

propofitionis

duos intelledus fimpliccs , fi-

fiuc falfos

;

fed hacc propofitio

diccndo, homo quiefi

fic

albus,

rc-

Cne

a^ditione alicuius altcrius , fequitut veroni , vcl f^lfum ; quare denotatur quod horao cft albus,

nifi

vnam.

Ad primam argumcntum intelligit

vna

,

cft

ex praedicaco

nifi

,

quod non

dico

,

quod Boctius

propofitio fimpliciter

&

C\xh\e^o

fiac

vnum,

qucmadmodum fpccies vna, & vnumcns. Alio modo tamen potcft propofitio efTc vna, licct cxtrcmum nonfitvnum: nam vnum fitex a6ku & potcntia;&4/^«f quodammod6 cft adus ,

hominis lic^t non fimpliciter tamcn dicitur vc adus accidentalis , propter quod ex homine & albo fit quodammodo vnum. Adaliudpatctidcm. ,

:

Ad

5-

Afgument* pro parte nt-

X«r««f.3.

Qusftio X. Act tertium dico €totia., alitptu

qu^d hxC

,

homo idhtu non

eft

atrrit

\

fumatur vt prxdicatam

it cutn dici-

pracdicari, iae6 eft propofitio plmret

poHto qu6dnullus homo iit albus. Dico qu6d non ; quia hic , homo alhtu mn currity non ponit hominem efle album. Cikm dicitur quod tpu eft medium ,dico qu6d adic^uum conformacur fubftantiuo fuo , & iibi vnitur, vt a&us potcntiz potentia autem refpedhi cur, vtraque eft falfa

,

:

fui adlus

tcm

rationem habet a£his

,

qu6d

:

a£hialitas au-

rationem habct cuiufcunquc^fimiliter citm dicimus vt efl adtualis in potentia. Similitcc cum dicitur , homo al^NV, capicndo homnem fecundum qu6d habet ratipncm potentiz refpcdu *lhi , quae cidem pofecundiltm

tencia nata cft

adlualitas

,

pec aUnm , vndc vt notetur

a<Sfcuari

fuam qualitatcm

adlualitas potcntiz ad

&

ad fuum adlum,intcrcipio mj,vel «jMiefltC^noA qui,

dcm «x/,vcl qt» efty non fignificat aliquid cfle,vcl non cfle fcd defignat rationem conforroitatis :

tanquam modusinpropter quod dico, quod ens , vcl qiu eft fubintelledum in hoc , honu alhm currit , non aflerit album de hominc cfle, fed manec adhuc fimplex intellcdlus fine vero, vcl falfo, & ibi manct ; & Cic patet quod hic, homo aUrm , non ponic homincm elTc album , ficut hic, animal rationaU, non ponit animal efle raadie£tiui ad fubftantiuum

tclligendi

,

vcl przdicandi

,

,

&

tionalc.

Ad aliud,qu6d non efl cadem ratio quare am& aWnm funt duo,quorum Vtrumque acci-

4.

jU 4.

bulans

dit altcti

& ncutriun cft aftus refpedtu alterius,

,

nec potentia : propter quod homo albm,t{k. vnum fubicftum refpcctu pracdicati , vnde ex homine, ammtUnte non fit vnum , licct ex homiSc alho, ne, vtrique ditiifim fiat vnum , fed ha;c fortc

&

&

eft

vna

,

Jithslantia fttperficiata alha atrrit

quia

,

ficut cx homine Sc albo,

aducniunt accidencia fccundum

lis

vnum

non

non

,

fubiiciuntur

illi,

tunc non dicicur ex

il-

propofico,/&M»o Scaihttm accidunt tcrtio,vt fupta, licct accidat album :

fic

eft in

homini. Cmelmpt ad

^d fecundum qux*fitum diccndum,qu6d harc,

Ad

^d *rpt, qu6d quamuis quorum vtrumque accidit *"'"'*'? '• tcrtio , & alcerum altcri accidat , non cft propo- '^f*^'"' ?• *• fitio^/«»r/;fed fi duo pracdicancur,quorum vnum accidit alteri , per quoddam tcrtium , cui infunt, illud in

contrarium dico

plura pracdicantur

,

&cuiusfunt adus,tunc cft propoficio/>4wr/,quia fi duo accidcntia fibi inuiccm ptacdicantur,quia funt a^s eiufilcm tertij , cx hisnon fict vnum, ficut ex adu & potentia, cx aliis autcm ficri potcft. Pcr hoc patct , qu6d ratio procedic ab infufficienti

quia amittit aliquAn parciculam po-

,

iitam.

Ad quartum qnsfitum dicitur, qu6d hzceft vna ,bomo qui eft alhm currit , quia eft fyllogizabilis, licct

& contradiaoriam habct & confimilia, ,

fccundum idem non potcft contradidio

ptcdicatur

:

vna

,

Secrates eftalbm

,

quac conuercitur in hanc,

y,

Mbum eft Socrates. Ad primum argumentum dico

argu-

dit

, qu6d oftcnexttemum propoficionis noh efle fimplicitcr vnum , tamcn eft vnum per accidens , quod fuf-

&

&

^^ vnitatcm affirmacionis , ncgationis, vt fufficit ad rationcm fyllogifticam. Ad fccundum cum dicicur , aihum eft muftcum, compoficio implicaca in fubicfto eft compofitio ^*^'^

adlus

,

& poccnciac

,

proptcr

quod cx fumpcis in

vnum fimiliter cx fumptis in pracvnum fed cum dicitur h<mw eftalhm album & muficum funt duo , quorum

fubiedlo

dicaco

fit

muficus

,

neucrura

fic

:

eodem prardicato debcret contradicerc Vnde fi ha:c fit vna , ombemo eft albm currit , fcquitur hanc fuam

^

nis

aliquis

bomo epti eftalbm non cuf-

vnam , vnde erit , homo epaeftalbm, fubie€tum idem particularitcr fumptum , quod fu,

cflc

raebatur vniucrfaliter in vniueriali.

Ide6 dicipoteft, quod hxc, /w»»^/<^<»/^i« edpao-es fimpliciccr , quia duo adus per duas compofitiones formalcs attiibuuntur ho-

cttrrit,

raini,nam album'attribuitur homini pcr hoc vcrbum eft importans formalem compofitioncm,ica

vtrumque

adus

,

licct

necaccribuitur«Krrw
pitur vt

:

vnum

cat eflc, vel eft,

fw

eft

fubied^um , qucd de alio fignifinon cfle formalitcr:hoc autcm quod

alhtu, licctratioae relationis

impor-

tatc per ly,f«<,fufpcnditur animus audieiuis

,

vt

bomo inteiim ad tdhum refcracur , tamen aliquid de aliquo fignificacur efle , alioquin nullo ho-

mine bemo,

exiftcnre albo

^

tu curris

efl alhus, ,

verum

,

non

cflet hacc falfa

nenaarit ; ficut ,

fi

,

aiitptit

dicam, quud

vel falfum fignificatur

,

fi

ra-

codem ,

qiu

in pocentia refpedlu alccrius

cft

album homini,

idc6 pct modum vnius

;

,

cft

actribuitur

pcr ^' rcferacur : ficut fi diceretur , hcmoeft albm , quia formalis attributio fpecicm accipit i

polfunt pracdicari de Scoti oper.

Tom.

J.

fcd

,

(ti.

non cum vtrumque

&

eft

aUmt non cttrrit.

P

Ad

mi

J"*//^*/*»-

fal-

roen intelligatut qu6d fiU eft incelligatur vc modus quidam intclligcndi inter adiediuum , fubftantiuum, tunc cft propofitio vna , ficut hic, hemealbmctprit , 8c eft eius conttadi&oria, hemo

,

9* ^«»^/«/7»

uari compctenter in calibus;quiaparticularis nc-

propofitionc verbali ; fcd hoc , tjuieft , homini relatum , dcno'tat alhum attribui , cui 6c currere

:

nifi enim.vnitas tetmini fufad vnitatem cxtrcmi, propoficio vnaconucrtcrctur in propoficionem/>/«r«,quia hzccft

1.

&

vnum

eft

,

ficeret

Ad

&

enim formalitcr

citur

^ua*T^*"'

&

muftcum, cft vna tum quia amm fubiiquod pcr accidcns cft vnum, ficut cft hsc, homo awut eft muficm , vnum cnim fubiicitur , &

alhum

prt

&

& &

rit

,

8.

homo muftcm , proptcr rationcm didam , quia Ctndufit ad alhum Ce habet ad hominem , ficut adus ad po- J"*^ '• tentiam , muficum fimiliter , idc6 cx hominc, albo fit aliud vnum extrcmum , ex homine, mufico fit aliud cxtrcmum , idc6 prasdicatur vnum de alio , ens autcm intellcdum inter adicdliuum , fubftantiuum non defignat aliquid eflc, velnoneflc, ficut compofitio affirmatiuar, vcl ncgatiux:fcd dcfignat conformicaccm quandam intcr adicftiuum , fubftantiuum , fecundi!ira qu6d hacc habet rationem difponibilis , Sc illud rationcm difponentis : vnde magis cft modus inteliigcndi , quim vcibalis copula fignificans aliquid cfle.

fitio.

accidit tertio

& commu-

Ad tertium dico, qu6d hzc eft vna, homo albm

contradidoriam ,

vcl piacdicantur de illo

,

vtrumque

eft

ordincm,ita quod vnum accidcns eft ficut diipo-

,

neCefle eft

tur , vel pracdicantiu:.

vniuerfali affimiaciuac.

vnum ,

illis fit

»

qua duo talia accidentia fubiiciun-

gatiua dc

ide6 ex

Ad aliud qu6d quando duo accidentia , quo-

mtntum

in

illa,

fubftancia fuperficiaca eft potentia refpedhi albi;

rum vtrunque

Ai

nitcr

&

nam fubftantis

*•**•'•

209

fua contradi-

^

lO.

Super Lib. 1

2IO

Ad primum cum dicitttr , quod ^i habct.na-

II. Adi.frinti'

turam ar(^ti fubintclledbi , dicendo quod hic homoqui eji alhiu currity coar&atur bomo per fequens , quia dcnotatur quod idera homo fubiiciatur curfui,

mo

%.*

,

cius

& albcdini

,

ideo

coar.aatur ho-

fic

quod non

ftat vniuerfalitcr

tamen-cjc

hoc non fequitur

:

vnum

pro quolibet ,

quod totum

homo ^ui efi albtu c«mV,quia

&

&

, omnishomo , qui efi homo ; ergo ifie , cjui efi albtts,

bet lyilogizari in propofito albus currit

ifie efi

,

currit.

concomitantur fe in hominc , ide6 coardaiur homo non ita,vt fiat fubieclum rcfpc6l:u pracdicati

quia fimphciter eft plures ciim dicitur quod homo qui cft albus , eft vnum diftribuibile , nc-

ex

gandum eft. Quarta ratio oftendit hanc efle vnam , homo (lUms currit fed dc hominc qui cft albus currit , non eft fimilc, quia quod addirur non cft vnum extremum , quiafignificat verum,

,

,

ipfis.

Ad fecundum dico , quod abfolutc , 5c primo non attribuitur totum przdicatum huic , homo qui

efi

albiH

,

fed homini per fe

tudine ad hoc

,

ejui efialhtts

modo accipitur coardatus

,

,

,

tamen in habi-

quia homo

quodam

vt ei ineft album

,

&

curfus.

-»*'»

debent trcs dcterminationes addi ad fubie<5:a, ficut ncc ahae detcrfuinationes, ficut fi fvllogiduo homines fimt tres , tFte zatur , 0«?»Af homo , duo homines fitnt tres ; fic dcefi homo j ergo ifie

Vel potcfl dici , quod hic , Omnis homo qui efi albm currit , fimplicitcr non cft fyllogizabihs,

fubiedlum

triadenotantur ineflc eidem homini

jUi.

Perihermenias.

& hic tria

fit

Aix.

1.

Ad all>w

,

;

,

ycl falfum in propofitione vna.

Ad qjiintum dico quod funt quatuor cxtre* homo & currcrc homo relatus & album fibi dcnotatum incflc , ide6 cft propofitio ,

jna

tertium dico

per fc non

,

eft

quod hoc quod

eft

,

pars medij (yllogiftici

tjuiefi ,

ncc

&

,

,

,

plures.

QjuHionum DoBorufuhtilis, Fr. Toannis

DvnsScotIj

fufer i.,ltb,Pmhermenias ydrinotelisjinis.

EIVS

:

211

E

VS D

I

E

M

DOCTORIS SVBTILIS JK Duos

libros Perihermenias, operis fecundi,

quod appellant, Qu^fliones odto.

LVC^ VVADDINGI HIBERNI

R.P.F.

dc hoc Operc cenfura. JE qux^iones

oSio

nufquAtn haSiewu Imprejfe

,

^SS.

tribt44 codicibus njetuTlis

,

Trimuj habetur

reperU funt in in '^ibliotheca

Vaticana, pluteo ^o.num.%-jo. Secundus in Bibliotheca Monafierij S.

Maria de Populo

,

in

Vrbe

celeherrimi.

Tertius in zAniciana

Primuj a^ Secundus

CoUegij Ordints S.BenediSii.

Qua:ftioncs loannis Scoti fupcr librum

hcrmcniis

,

fccundum aliam rcportacionem.

ita frafigunt,

primum dc

Tertius codex ita habety

Pcri-

adfinem

Commentariorum primi librij quos pra manibus excujbs habemus , Exphciunt quarftioncs primi Opcris primi hbri Pcrihcrmcnias Ariftorchs. Deinde fitbiungit traSiatum, tchs,

^

infine itafitbfiribit

,

Explicit hbcr primus Pcrihcrmcnias Arifto-

& fccundi Opcris Dodoris Subtihs.

Sanefiyluj,

^ methodus

reliquts huius

0* dum

Operis quaflionibus coharent. yidetur T)oSior expleto primo opere , maturius,

per ottum

licuit

,

oblata occafione opus ponderofius expendendi has quaHiones ad'

iun^ijfi.

T R O OE I.

M

F

1

M

A

y T

HO

R

1 S.

c V T dicit Philofophus

j. dc Anima , tcxt. com.i t. duplex cft opevna quz dicitur indiuifibilium intelligentia , fecundum quam dtcitur intellcdus formare conceptus fimpliccs alia cft operatio intelledus, fecundum quam componit, & diuidit; & dicitur compofitio, vcl diuido. Iftis duabus operationibus additur tertia, qua: eft difcurrerc ab vno in aliud j vt a notis ad ignota. Dc illis , qux cadunt fub prima opcratione intelledus cft libcr Prxdicamcntorum ; quia determinarc dc illa, eft proprium dcterminantis de anima quia cuius cft determinarc dc fubftantia, cius cft dcterminarc dc cius operatione cft cnim vniucrfalitcrlibcr Pracdicamcntorum dc fimplicibus conceptibus, vcl dcconccptibus, quosformat , vclqua: funt intclligibilia , fecundum quod funt dicibilia , & ordinabilia in Generc pcr fc , dc illis cft quz , cadunt fub opcrationc intellediis. De fccundacft liber Pcrihermcnias , uon de opc-

I

ratio intelledus

TrifUx tp»~ rmtio inttUt"

;

:

;

Liitr Trtdt-

camtntontm dt frimm

*ft

ip*rati»ni.

:

&

cnimcomponens vcl diuidens, format cnuntiationem, dc qua in hoc libro intenditur & non cft enuntiatio ipfc adus intcllcdus fcd magis agitur ab intcllcdu. Dc iftis autcm quac cadunt fub tcrtia opcrationc intelledus , funt libri Logica; noua; , in qua docctur quando cft proccdcndum a noto ad cognitioncm

rationc intcIIeiHius

;

intclleftus

,

,

,

Lib*r ftrt-

b*rm*Mimefi d* fttnndm tfermtitne.

Lope» n»M*

,

ignoti X.

habcndam.

Liber ifte , qui dicitur Pcrihermcnias, dicicur propri^ de interpretatione Seoti oper. Tom. I. P »

nam

inter-

fretmtio»

eft

d* tertis

tftratin*.

2U

Operis fecundi Perihermenias

fretatioXccandvim Boccium in Procrm.ruper principium huiMS^ffivox articulata per/i aliaiuidfignificans ejfe^velnon ejfe,^

tamcnin dcfinicione inccrprccacionis ponacur vox ar-

quid commune voci complcxaE, Sc iocomplcxae:fed quia inccrprccans vult aliquid exponere,& nihil exponi poccft per fimticulata aliquid pcr fc fignificausjfic cft incerprccacio

&

plicem didionem ; igicur nomina vcrba func magis parces incerprecacionis , quam inEc didiones fyncacegoremacicx, non habenc racionem incerprccacionis, quia non func di£biones per fc fignificauces. Eft cnim Hber iftc qui dicicur Periherme-

tcrprecacioncs.

pias, deinterpretatione,

vccxponacaHquid eflc,

tionc,non enim cxponunc

non efrc,hoccft,dc fimpHci enuncianon eflc. Quia ergo illa quac cadunc

vel

aliar oraciones,efl*c,vcl

,

fub prima operacione incellcdus , func parces illorum , qua: fiunt a fecunda operacionc intelleftus, ideo ad hunc hbrum ordinacur pcr fe hber Pra:dicamcncorum illacnim, quac cadunt fub fccunda opcracionc inccllcdus , func parccs illorum , quje cadunc fub :

certia j idco libcr ifte ordinatur

tec

,

ad

alios libros nouae Logicac

,

,

;

vc propccr ncceilitatem habcndi artcm dc Syllogifmo.

;

Sunt ergo ea (^UAfunt in voce , earum qua funt in animapafiionum nota , ea qua fcribuntur, eorum quitfunt in voce, lib. i.

^

primo intelligimus rem , non paffionem > igitur nomen rem primo fignificat. Dicitur propter has rationes , quod nomen fignificat paffionem rei , & rem fed rem figni:

ficat pofterius

pap.i.

valct,

Q^ ^

T

S

o

I

,

quod

an

fu'A.hic,ctip.\.^

lib. defenfu^ftnfib.cap.i.^^MetMph. D.Thom.i./. j.13. *rt.l.^q.^,depo:tnti»,*rt.l. in corpore.f^ hic lelt.x. Auerroes in Prcoemio huiut. Boe-

cup.y.

q.iinie.Proeem.

Albert.Magn.

Occam

tr»9.i..c.i.

in Proaemi» huiut.

Alb.paruus

Anton.Andr.

e.\. />«i«^.Ioan.aMagi(l. 9. ?.
i.Gabr. in i.difi.xt. f.vnie. art.j. Fland. 4.Afef.
Ruuius

ibid. q. vnic.

DoAor j.

1.

frimi «ferit ,

tjr

ini,

difi.iy. q.i.

ArgHmtntM

quod paflionem ; quia Ariftotcles cap.i. dicit , quod voces fitnt mu tantmfaffiomm, qtufmt in mlma, 8cc. Item dicit,qu6d

fint fimilitudines

rerum,qua-

ezdem oranibus

nota: funt

,

ficuc

&:res.

Item Boetius in cap, i. dicit , quod orationes in voce , fiint notae orationum , qua; func in

mente

voce -*

;

&

eft figrmm

funt verba eius orMionis

,

quod

oratio in


,

conft-

citur.

ta,

Itcm Boetjus ibidem dicitpoft multanarraquod Ariftotcles non puiac nomina, vcrba

&

,

fed ipfas paffioncs. Patet

igitur per .Ariftotelem

&

,

ces funt figna paffionuni

>i

«•

BoStium quod vo-

& non rerum imme-

,

diatc.

*

res

Grammat. quod menfisconceptum; fcd

dicit Prifcianus lib. i,

pars orationisfignificat 1.

non

Ad

fic

h(tc pajfio efi illa.

eft mentis conccptus igitur,&c. oppofitum eft Ariftoieles 4. Metaphyfic« :

quod nomcn

dicendo,hemo efi animal,iden\

cft di-

Item , ficut iftac paffiones extenfa in acre func immediate organa vifus , fic fpecies in intelle&a fedilla» non fentiuntur , quiatunc eftent :

primum obietflum vifus , quod eft falfum fed funt medium ^uo, Itcm, quz pofterius fignificantur non figni-!ficantur nifi habeant attributionem ad primum fignificatum fi igitur homo non fignificaret rem, ;

,

:

inquantum habct attributioncm ad

fpecies,

non cllet hacc vetz,lapit noneftin amma;qmi quod primo

fignificatur per

hoc nomen/<«^»,habct cllc

in anima.

Itcm

prim6 paffionem, n fit extra animam ; quia non requiritur eflc rei extra animam, quantum ad illud quod prim6 fignificatur per , fi

riomen

hacc elTet vera

,

fignificarct

Socrates eft,\icet n'

nomcn. Dicenduro

ficut dicic Ariftoteles

qu6d nomen prim6 ,

hiccap.

fignificat paffiones

conceptiones intclledus.

Ad

i.

4-

animx,

Opini»

cuius eui-

in fua propria natura aic 3.

dc Anima ,

:

nam

ficut

Commcntator

text. cap. ?. Sic fe hahet inteUe-

ad Jpecies intelUgibiles

ma adformas incUuiduales

,

ficnt omnis materia pri-

Secundum qu6d ratiorei, eft quod quid crat c/rerei quod ojjiicitur virtuti intellediua: , inquantum eft adtus , qui eft fpecics inteiligibilis , fecundum ,

eptas recipit.

cft,

quem a&um

^Tgumentn

text. 10. diccns

^Ptffiff"-

quam

V

ram;ergo,&c.

exiftens,fub conditionibus indiuiduantibus.

Itcm , illud fignificatur pcr nomen , de quo intendit enuntians aliquid fignificare ; fed cut|i dicit quis, homo currit, intendit primo cnuntiarc

quia quod quid

,

exprimit definitio

currcre,

;

fignificat

rem,

fcd illa ratio cft re-

non de intentione.ied de

re.

Itcm , fignificare fequitur intelligere ; quod crgo primo intcHigirur primo fignificatuc : fcd

D».

lioris.

dcntiam firicndum , quod tria fe habcnt fecundum ordinem , primum eft fpecies intelligibilis, fecundijm quam eft in adlu , ficut adus primus

£ltu

Item

fignificatio cuiuflibet realis orationis eft

cere,qu6d

id eft

fignificare ipfas res

componit nominaadin-

falfa;nam

nifi

Vldetur

rum voc*

^ aliorum.

paffionem per prius. Illud non Improbatw,

,

intcllcftus

;

paffionem f

tius ibid. inedit.i.

nam

5Opiaio Alh,

uiccm pro primis fignificatis fi igitur nomina primo fignificant paffioncs in anima , fequitur

I.

*An nomen figmficet rem

I.

fcd principaliter ad libros

,

quam necefl!icacem

"-

,

& mcdiatc ad alios quia Syllogifmus eft ex propofitionibus. Ex didis paquod cft fubiedum & quem ordinem cenec incer Jibros logicales & propcer

Priorum

fertur virtus cognofcens in ipfum-

qtudeptideftejferei.

Primum non

Tcrtium

cft res particulaciter

fignificatur

eft ,

prim6

/pecies rei intelligatur

,

igitur prim6'fignificatur.

&

prim6 pcr vocem;

intelligitur

pec ceflexionem

,

quam

intelli-

Amimptum patct, quia

intclledus fpecics intclligibiles nifi

,

quod prim6

non

intelligit,

ficutfuum adum.

Tertium

Refolutio

qutfiionk.

QucEftio fertium vcr6,rciliccf,res exiftcntes indiuidualiter per fuam rationem propriam , non polTunt prim6 (ignificare. quia tntelle6lus e(l in afbu primo per fuam obie^kum proprium , quod e(t y«n/*y?rei.incellectus nonintcUigit prim6 fingularcfed tjuodtjMidefi, fine conditionibus materialibus, cum non exiftit , potcft tamen confide-

fW

rarefineiftis;

&

.imponitur

ficut intelligitur

ci

nomen.Vndc nomcn fignificat paflioncm intcllcAus,id cft,rcm vt concipitur Plato tunen :

rcfta

rem

,

lib.

dc

nominum ratione,pofuit nomen fignificarc vt cxiftit quia dixit rem eo modo cxiftcrc, ;

lis.

rum:ficut litcr^ fignificant voccs.inquantum voces funt figna fpccierum;& fimiliter voccs figni-

fcnfibili,vt illares fignificatur.hoc eft,accipicn-

tamcn primo per

iicantfpccies,inqu5tum funt fignarcrum:&ide6 fic»* vifts, ""*"' ^'' abfoluta c6firmatio,vel ncgatio,non eft anteqna

quatdam argumcntorum contrarationem analogias,dico quod fimilitudinemcon-

denominatnr ad rcm , quia ante i!lud quodlibct 'tumvoceTii dcqnolibct eniiriatur vtfolum fignumdefigno. ^tdetfunt Signii autem inquantum fignum,nec vcrum.ncc figna rtrum.

abfolutcivcrificatur

fingularia.

Ad srg*tt»^nimt.

Ad

quadam

fideretur

,

fecunduni

vel

efle

fecnndum quod cft ducognitioncm rci:fi primo modo con-

quod habet (fiiuum in

& rem non

folum ipfam vniuocc fignifirat fed arquiuocc. Si autcm confidcrcturprout ducitin cognitionem rci, tunc non primo fignificatur, ficut non intcUigitur primijfcd cft quo primo in,

telligibilc intcUigitur.

Ad aliud cum dicitur quod

falfa,dico

fi

,

tunc omnis oratio

cftct

affirmaretur prini6 fpecics de

fpecieapud intellc6lum,propofitio illa affirmarct falfum , vt diccndo, Species htminu ejl IpeciesMlbi, fcd nffirmatur

nomcn aliud

,

quod primo

intcliigitur pcr

vnum

dc illo , quod ptimo intelligitur per qux tunc intelliguntur mediantibus illis dici

ipecicbus.

Ad aliud eodem modo dico , quod non affirmaturelfc dcfpccic, fed de illo,quod intcUigitur mcdiantefpccie. Si quis velit fuftinere 7Sttunis fimilitudincm rerum , Ttfol-

utndiijutftitnwn (f

rji

prtbitbilior

rtm.

rem.

Ad primum argumentum dico qu6d quia

qn6d

oratio

,

hxc

fpecies

non Cn

ifta.

rum

& in ratione fignificandi non cft priiis &

;

,

fi-

hxc aute prioriras

in adlu fignificandi

,

& pofterioritas eft

noncnim

fignificat

Nominc eft

;

NominafHntfimilia

intel-

voxfine veritate &falfita-

cum altero horum ^uia fiilicet fic eft cjuorum littera primorum prirno apud inteSeHum , mtafiint, eadem omnihm pajfiones animtfiint. Scd fciendum , qu6d cijm pajfo fit fimilitudo te, ejuandoejMe

,

&

inquantum inracntc vel inquantum confiftit

rei,potcft duplicitcr confidcrari eft

rii.

iignum

rci

,

vcl

;

mente , ficut accidens quoddam in fubiedio: ficut h«c ftatua potcft duplicitcr confidcrari, vcl inquantum cft hoc.quod ci accidit figura;vcl inin

^uantum

cft

fimilitudoHerculis. Si confiJcratur

Scoti oper.

Tom.

l.

^

midi.

nomen

rem cxtraanimam,nifi quia paflio,qu£ fignificatur per vocem,eft fignum rei cxtra animam:vndc tantijm vnuiti fignificatur per

inquantum

fc,

aliud fignifica-

quiriturcfrcrci exrra

quia quandoejue

^*^""" fii"'"

&

;

qu6d qui ptofcrt vetbum , conftituit in audicnte intcUeftum , vnde audiens quiefcit. ;

q.

Ad aliud ciim arguitur de analogia, dico,qu6d I T. nomen analogum fignificat vtrumque analogo- ^"nm »na-

fignum illius, quod prim6 fignificatur. Sic autcm non eft inconuenicns, voccm fignificare duo, ficut ncc fcriptura fcd propter hoc non erit zquiuocatio , nifi poflit accipi. pro vtroquc tanquam pcr fc fignificato.

le£lui

j

j

militudo rei cft naturalis ipfi,idc6 fignificat rcm, cx confcquenti nomcn fignificat fpccicm ; hoc cnim vidctur authoriras merc fonare prima cft, voccs funt nots paflionum; fimilitudinum in anima ,& id fignificat voxquod profcrens vocc prolataconftituit in audicnte:fcd incap.dc Vcr-

Et ante cap.de

militHd*

,

gnificatis

intel-

bo,dicitur,

fSitfufi-

dico

quod nomina fignificanc

:

fiuimodi

Ad primum argumentnm

nec vera,necfalfadicitur, quantumadprimum jtd urgumffignificatum quia fic dicendo , homo eft animal, tafhmt ofiqnantum ad primum fignificatunn.non fignificac "'*""• prim6 homincm in rcclTeanimai^fed eft primum fignum huius, quo-^ eft homjnem efteanimal in re, vc ipfius intelleftus. IUud autcm quod primo fignificatur,eft alterius fignuin,ide6vox non primo fignificat fpcciem hominis elfc fpccicm animalis:ficut patet dc fcripto,quod noneft figniim huius, quod cft hanc voccm cffc hanc voccm,fed tantum fignum huiufmodi fignificat. Vndc ficut hsc fcripcuranon falfa dfcitur,licet hxc tox non fit ifta ; fic nec ifta, homo eftanimal, cfl falfa;licct

& qua: cxiftunt in

, diccndum quod nomen mediantc fpccic inanima , quam primo fignificat , fignificat po-

ftcrius

falfumdicitur.nifi in coparationead fignificaiii.

pofterius,quia vtruquc fignificat cx impofitionc; aulan»io7ofcd prioricas pofterioricas infunt rationibas (\- rum, qui-

leftu

spud DtSl-

^

in anima; vel

ficnomenfignificat fimilitudinemrei;

,

Litert figni-

,

uenit oftcndere dupliciter

•m*

,

pcrducitur intcUcaus pcr fpccies. Ad aliud dico, quod prim6 enuntiatur dc re

litudincm,

do nomen

t»prim*.opi-

9.

&Boccius intellcxeruntperpaffiones,non fimiqux cft in anima, fed rem proiit concipitur ab anima , & cft illud in cuius notitiam

Ad omncs audloritates dico, quod Ariftoteles

frincifih-

primo modo , fic fpccics fignificarur ner nomen. Si fccundomodo,non nifi xquiuocc:u confidcrctur primo mode , fic nomcn fignificans (pcciem cft figniim rci,ficuc littcrx fcriptac funt fignum in intcUedlu. Sicut cnim litera fignificai: voccm primo modo,quia vox eft fignum fpccici.nam litcra fignificat fpccicm ; fic vox primo modo cft fignum fpcciei,& mcdiatc eft fignum rci. Sed pro rationibus intcUigcndum cft , qu6d ficut ordinans didionem ad inuicc fcriptas,ficuc illas,^0m0 efi animal non dicit hanc voccm homo c(Te vocemanimalis;fic necordin£shancvoccm, homo cum hac AiGtioncanimal,6ic\x. fpcciem fignificatiuam per vnam , clle fpccicm fignificati».im pcr aliam. Cuius ratio eft , quianon ordinantur ha:c ad inuicem,ordinando, & affirmando vnum dc aliojinquantum res funt;fed vt figna funt a!io-

qui intclligitur:Ariftotcles autcm aliter ponit. 6. tM

^n

I.

tur,

cft

;

Ad vltimumdico,ad

vcritatem orationis xc-

anfmam , quia

rcslpfa cft

M

jj^ veritai»

racnfuraintcllcdus.Intclle£lusenimnondicitur

oratimii re-

vcru$,nifiproptcrficefrcinre;fifignificarct ora-

?«"»'»""•

tio effc

hoc quod

cft in

intclle&u.vt paffionem

vnam

ret

animani.

aliam ,proccdcret ratiorfic autcm rion figni-

ficat,quiacft cfte rei

,

fcd fignificat

immediatc

gnum huiufmodi,quod cft,hoc cfle hoc veritatcm, vel falfnatem fcrmonis

,

;

fi-

idc6 ad

oportct

fic

non cffc in fC. Ad quoddam atg).imentum, lapu ttoneftanima; dico qu6d hzccft vera, licct hzc vox lapu fit fi-

cfTe^vel ,

gnum

fimilitudinis lapidis in

dico,

lapie.

quid

cfTe

non

eft

in

anima quia cum

amma ynon

;

fignifico ali-

prim6, fed primo fignifico incclledum, P 3 qui

'ff*

txtra

»3-

Operis fecundi Perihermenias

214

qui eft lignutn natucale huius, Upit nen tfl iirmiims. Ideo licet haec ocatio , Upit non eftin anima» vox fignificci prim6 intelfit cxtc}» animam , le6him fignum huius efie , non ptopter hoc hzc eft falfa ; quia nen nego efie ab aliquo , quod efl: in aninra ; de rpecie eoim non alfir^o e0e , nec

&

pon cfle.

Ad

Jmfoptl» ve-

fu ijk »i fUtiiHm.

aliud, nenunfignifiMt quoiprimo inteUiptnr,

dico qu6d voccs fiunt nota: per impofitionem; impontio vocis cum fit ad placitum , poteftefie

anima

ipfi fimilitudini exiftenti in

quod poni ^Ar

fimilitudo eft fignum rei lei

,

vt intelligitur

:

&

fic

,

fecundi^m im<

ficut poteft

,

ratio concludit,

quod nom5 poteft fignificare rem,¥t intelligicur. Ncutra via eft multam necefiaria; fi:d fccunda vidctur magis confona diStis Ariftotelis, tij

fed dicere

:

quod

& Boc-

rcs abfolute fignificatur , eft

omnino inconueniens, Dtifi in tod. ystieMtt».

&

diuifionetn [ Item , circa compofitioncm , nota , quod non femper requiritur compofitio fealis extremorum ; fed tantum rationis i quia intelledtuJ poteft vti vno eodem, vt duobus, 8c fic idem fibi componere. Contr^ , tunc compofitioni vprs in intcUcdla pon correfpondet compofitio in re, & compofi-

&

tio eft diucrforu'fii

ratio autem przdicati

:

& fub-

iedi non caduni hic in vnionc fiSt^ per eft. Vcl

nop

poteft dici.quodcompofitio

^gpificatur,fed

cft id, qiiod tenctur k parte figni

componitur cum

cum fubiecSlo

tur

&

tionale;

duo

;

fic

illo, ,

prsdicatun)

iftacum inientionum.

,

vndc hoc non

quia compofitioni

nbn tamen oportet

^oniam

:

fed praedicatum coroponi-

&

,

cft

inten-

fubiedum func fundamento

ita eftein

^ quod

eft, ^c. Ratio autem eius tamen funt ffcundum feipfa:quoniam cum z^,vel fuic, vel erit, neque verum neque falfum eft , nomen vero femfer. vt Catpnis eft , velnon eft : nondum enim aliquis neque verumdicit , neque

dr quod no»

eft\

alia

,

,

falfum.

iib.

(^V

i.cap.i. iE S

T

I

O

OccaiQ

1. iripnrtt »<-

>

r^

;

quia res fecundum pro-

& fignificatio noroinis. lib.

dc Sujjftantia orbis

c. }.

quod in trafuiutatione fubftantiali,res amittit nomcn , & definitionem igitur non manebit idcm nomen rci , quando res eft, &quando non eft,quia poft corruptionem non nominabitur eo:

denomine,quoprius. Similiterdicit Ariftoteles I .de part ib.animal.c. i .quod animal mortuu non habet pedes, nec manus, nifi aequiuocc; ficut , non eft manus nifi zquiuocc. quod eft & illi quod non eft , nihil commune vniuocum } ide^ ratio nominis

abfcifta

Item cft

illi

,

idcm , quod ratio rei eadem apud animam, manifeftum eft in accidentibus, quz multoties gencrantur,& corrumpuntur. Si enim dicitur , Mnimal eurrit, licct non idem eft tamen incellcdus per fit aliquis curfus nomen , quod curfu exiftente eflet alitet non contingeret de non exiftentibus fieri demonftra-

%, JlrgMmtnt4 »doppefitiM,

eft

:

,

tionem ; quia (ratem

non

fic

dicendo , Seerates eii ;

intelligitur

tur ipfb exiftente

cadem res , quae

pec So^

fi

intclligi-

tanccontinuo mutarentur

,

propofitioncs ad mutationem rei

,

quod falfum

Siautcm fignificatmottuumhomincm;tunc h«c ctit vera , quia fignificat illum hpminem et fe mortuum. Si autcm oratio nihil fignificaret, nifi quodeft,|ion eftetaliqua propofitio falfa, vbi enuntiaretur hoc yerbum «f?;nani fnbicdluni fcmpcr fignificaret aliquid fub ratione,qua comeft.

petit fibi eire. Et fimiliter

non eifet haec vera, quod illud quod quod eft impoffibile.

Socrates fiiit; quia fignificacct,

iam cxiftit,fuit, & non eft ; Etiam Atiftoteles dicit , quod eadcm ptopofitio eft veca

,

& falfa

fed

;

pon

eft

cadern

,

ex-

nifi

trema maneant per fe eadem fcd ejctrcma non manent per fe cadcm, nif} pcr fi^nificatamaneant eadem. Dicendum , quod nomcn fignificat vniuoc^ rcm, remanente, vel exiftente, & nonexiftente. Ad quod fcienflHra , qu6d hoc nomcn Socrates fignificat Secratem fecundum quod eft in a£tu; non tamcn fignificat Socratem cxiftere ; [edSecrates eft cns in aftu fua forma nam nomcn, vt did^um cft, primo fignificat fimilitndinem rei in anima illaautem eftcius forma,quod eft inadtu: ide^nomen fignificat Soeratem fecundumquod. ;

j, Silulio

jiM-

fiienk.

:

eft in adbu.

Aliud intelligendum cft , quod fiuc res fit,fiue , fimilitudines vniuoce funt figna illarum. Exiftis fcquitur,quod nomen eftentialiter fignificat rem , fiue res fit , fiue non fit, quia rcm rc-

non

praefentat

fccundum qu6d fimilitudoeius

in ani-

ma cft, & cft fignum. mentum pr» , ad vocem habet relationem; p»rte ntgMti» fub propria ratione fignificata pec M».

vocem «inquancum eft

fimilitudo

fignum

rci

,

ceiinanimaim-

re exiftenie

,

& non

exiftcnte.

Ad

aliud dico

,

quod

in tranfmutatione fub-

ftantiali.fubftantia rei,qu?

dicit

manus

;

jtem eft fignificatum vocis

mutabilitcr

priam rationem cius , fignificatur pcr nqmen, licecnon fignificecur prim^jquia pailio intelledus eft fignum rci fub propria rationc; variata igitur re fecundum propri^ra rationem, Item,Auerroes in

,

,

ciira enira rcs

in Ptootmiofrimilihti PiriSerm.Voaiec.lib.i.IvJHt,

vatiatur

& nonentibus.

rabili fimilitudine

ir non exifientef

QV6d non videtur

in entibus,

Ad primum argumentum dico,qu6d res cft per 4t vocem, vt mediatc in immu- AJ i. mrgm.

eap.ii. Doftor qutft.^.^ ^.primi eptrit.

Argumtnt»

eadem

fe fignificatnm pcr

II.

VtrHm nomen 'untuoce figmftcet rem exiftentei

eft

Ad oppofitum , ratio rci apud animam eft eadem re exiftente & non exiftente pet hoc au-

;

]

fimiliter in quolihet eft

eft,

non

Adt.

corrumpitur,non ma-

nct; ficutquando Socratcsinoritur

,

fubftantia

non manet , fcd derelinquitur cadauer, quod non habetdefinitioncm illam, quam prius habuit fubiedum,ncc nomen, nifi «quiuocc fed cum haec vox Socrates idcm fignificat ipfo non exiftetc, quod prius fignificauit ipfo exiftente; & fub hoc intclleduprocediitomnesauthotitates. Ad aliud, qu6d ad conceptum huius, quod eft -^ h tfte Socratu, & ad cbnccptum huius , quod cft non ejp! Socratem , non eft aliquis conceptus pcr fe communis vniuo€e;fed Socrates qui noneft,non tamen vt no eft effc Idannis,quod nunc cft.potcft cfTc conceptus communis; hoc autcm fufficit ad hoc, qu6d nomen fit commune cnti , & non enti. Propter diAa , fciendum , qu6d nomcn figniy. ficat rcm, fecundum qu6d huius fignura eft fimilitudoinanimaexiftens; illa autem fimilitudo iSoctatis

:

.

Qusftio III. nmiliruJo eiut quod eft, 8e eius quod non eft:nam ab eo quod eft,& ab eo quod non eft,par-

^o

eft

ticipacur xqualiter

eo,quod non

e(l,vc

fecundum

non

cft.

fe

non tamen ab

>

Vndc hoc nomen ito-

rtio ^ CaEfare non participatur fecundum efle, quod nunc liabet Czfar , nec ab Antichrifto fub

e(te poillbiii participatur

non

,

inteUigere. lib. i .cap. 3

Q^ iE S T An veritM

hoc nomen homo ; quia quod nunc haeft

quod

cft

homo

in potentii.

intelligitur Antichriftus fub racione

III.

yelfalfitasjit circa comfofi'

tales^tkdes defcriffi nunc.

Si

fub qua in

At\(i.9.M*tM,e»f.ii.ttxt.xt.^ l.d» Animm, e»f.6.ttxt,tS. Aaettoesiiidtm.D.Thotti.i.d* Aom/t.Ult.g. &fe^q.ir l.f»rtt ^.i7.iWf.}.Albcrtus

Mag.

i» i.d* Anima,trtiS.%.

incelleAu fuo includic a(flum hominis participa-

M^.f.ApolIinaris f.i). iEgidiusfM«
cum iftohomiformam homi-

QVod non vidcturrdiuifio terminatur ad fim-

tum,tuncruppoflcura vniuocum

ne patticipante nunc

aftualiter

,

e»p. I .Coniinbc.M^. i.huittt q. .»rt.^ {

n!s,vt particjpac vtrunque commune penicus fub

racionc diuisl. Cuius racio cft,quia nomen per fe eft

flgnum

rei

;

eft,quz fuiCjYei

^-

O

tota-

iter alius incelle6lus,vc>ft particulariter intellc-

6tus per fc huius,

,

I

tioftem,^ diutfionem tantum^Sicut

eft intelledlus particularis patticipans

I)tt fe intelledum eius,quod eft (wmo^rcd

comfofitio-

nem quundam quamfine cemfojitu non eft

Antichriftus intclledfcus fub efle ,

bec

autem

nihileft; eonfignificnt

quod aucem

rei

,

quae

quz eric,hoc cft prxccr fignifica-

tionem norainis. Iccm logicc ioquendo, tione

ngnum

eft

fciliccc

communis,& de fuppoflco

de formali ra-

parcicipttntc in-

tciledum communis, extra intelledtum iftius c6munis,&fupponti;in participationenuilam prioritateni,vei pofterioritatcm,vci squiuocationem caufant in participatione communis

,

i fuppo(ito

pcr fe. Nec tamen ex hoc fcquicut , hanc cfle veram,vei faifam,C
Z>Myr

hotimnd.

pon vc

Vttk^t,

folutc abftrahit ab iftis,& cft cxtraneum ad

cxiftens cft.veinon cxiftensjfcd rcs,vt ab-

libet iilorum.

Et tamcn

eft

quodaduertendum proptec

rationes fadlas,efle au6loritates gnificati

,

,

quae eiufdem

fi-

fcilicetrei,funt figna ocdinaca.fcilicec,

iittera,vox,Sc concepttu,

kapapo *ntm*

\

ficut faiic

eiufdem caufa: , quorum nulia eft caufa alterius: ficut de Soie illuminante multas parccs medij, quacum quslibec iliumina^ur a Soie immediacc, fed ocdine quodam , quia remocum mediance propinquiori , & vbi cft ordo caufacorum , abfquehocqu6dvnum ficaitcrius, ibi eft immediatio cuiuflibet , refpc£tu eiufdem, pxciudendo aliud inrationecaufz , vti effedlus iRimediacorum;& tunc pofTet dici,efFc(!tii aliquo fnodo propinquiorcro eflecaufam remotioris effeftus, non propric , fed propcer propinquicacem illam quae caiis efre(^iis ad caufam.Ica in propofito poceft concedi de multis ordinatis eiufdcm (1gnificati,qu6d vnum aliquo modo eft fignum alterius,quia datinteliigcrepriraum ipfum pundu, 2u6d littcra eft fignum vocis,& vox fignum pafonis,quiaremotius non fignificaretur, nifi prius inulti effedus ordinati

aliquo

modo immediatum fignificaretnr in metamen propter hoc vnum non eft fignu


alceriutificuc cx aiia parce didfcum eft

de

caiifa

,

&

ordo cfFcdus poftead efFedum priorem , non aucem caufx ad

caufacis;incer quxcaufaca eft rioris

eSe£lum,vel effeftus ad caufam.]

plicia,quia eft feparatio

qui dicit intelleltuitt,& qti AHdit^quiefciti

fedji ejitvelnon eji^ndumfgnificat, neque enimfignum eft rei , ejfe , vel non ejfe: necfihocipfum ejifurum , dixerit: iffum

fed

I.

Argumtn^*

pcr fimpiicia non vnita in compofitioiie dcfi- prtfMTttntgatiKM, gnatur vcritas,vci falfitas. Iccm,vcrum aurum,&

&

aurichalcum,falfum efle dicimus.Icem ens vnii conuercuncuc; nam vnumquodque ficuc fc habcc ad circjfic ad cognofci, id cft, fic fe habec ad veritatem. Item, fenfut dicitur verus proprij obiedli. Item, 5 . de Anima, texc. j 6. dicicur qu6d intellc6i\i% imc\\\^en% tjtudejitiiefttti , eft verus inteile6tus,& nunqua decipitur:igitur non cantikm circa

corapofitionem,& diuifionc eft veritas,& falfitas. Adoppofitum cft Ariftoreles 6. Mctaphyficx text.S. dicens qu6d verum falfum non func in

&

rebus

,

ficut

bonum & malum

,

fed in intcllcdlu,

iion omni.fcd componcnte,vel diuidente.

Dicendum,qu6d verum , & fal^um ,

funt circa

1.

compofitionem , & diuifionem intelledtus tan- Stluti» qutitum, ficuc in cognofcence. Ad quod nocandum, fiitnis, quod vecum dicicuc vnumquodque, ex hocquod Vndi rti di(itur vtrM. eft adxquetum fux menfurx;raenfura autem cu* iuflibec rei eft incclledtus

;

ide6 quxlibec rcs

ali-

quo modo dicicur vcra per comparationem ad inteliedum. Sed fciendum quod dupUx efl intettel}m , qui5dam eft menfuratus ^ rebus, quidam eft menfura Dufliximrerum. Inteliedus nofter per comparationem ad tilUfltt$. dicitur vcrus , ex res naturaies,eft menfuratus , hoc quod eft conformis rei, qux eft fua mcnfura: fsmM t artificiaiia autem comparantur ad inteiledlum noftrum.ficut menfuraca ad fuam menfuraro. Igitur artifiqaiia dicuntur vcraex hoc , quod attin-

&

gunt pcr fuam formam, perfedionem formx arDotnus cnim dicitur vera cx hoc , quod tificis.

fecundum formam eius iq roatetia , afllmiiatur formx domus in mente ^rtificis & dicuntur res naturaies verx per comparationem ad intel:

ledlum diuinum. Nam quxlibet res iiaturalis fecundiim fuam formam imitatur qoodammod6 (peciem eius in mente diuini : vnde vcra dicitur (ccundura qu6d ad ratidnem illius fpeciei attingit. Et fecundura hunc roodum dicitur vnumquodqae ens- verum,vt aurichalcura,]icct dicatur faifum aurumieft tamen vcrum aurichaicum. Si' miiiter fenfus dicitur verus ex hoc, qu6d eftconforrois fux menfurx,quc eft fuum proprium fcnfibiie.

quia

Jffr igitur fecundum fe di^/t verh^ nomina /uHtfdrJtgniJicAftt aliquid.eonjiituit enim

compofitorum ,

Intellcdus nofterfimiiiterdicitur verus,

eft

conformis fux mcnfurx. Vnde Daret^ in coniozmi-

qu6d vnumquodquedicitut verum

fux raenfurx : raenfura autem cuiuflibet cfl fcrmataab intelleftu aliquo,ide6 quxlibec resdicitut vera ex coraparationead aliquem intelleduro ; fed prim6 ex comparatione eius ad fuam menfuram. Licct autem fenfus dicatur verus» inteUedlas fimiiiter , propter conformitatate

ratio

&

P

4

tcm

Operis fecundi Perihermenias

ii6

tem ad fuam menruram , tamen renfus fecundum fe non cognofcit conformitatem fui ad id , quod cognofcit ; ncc cognofcit fe conformem fuo coSimiliter e(l de inteileftu fimplici:

gnofcibili.

ledintelleduscomponens cognofcit illamconformitatem fui ad rem. Vndc intelledtum componere,vel diuidere,

non

cft nifi

gibilem,effealiam

;

vnam fpeciem intelli-

quiiaf.Nonefialhumlignum^gitMrt/inonalbiHignie.

fcd pcr hoc,

quod

iudicat ita

;

autem hoc non facic,nifi quia iuin re, & propcer hoc componit, vcl

jrem.Incelletflus

propter quod' nullus intcUeftus prstec

componentem,vel diuidentem,verum cognofcercpoceft.

Et ideodicit Ariftoteles6. Metaphyf.

quod verum, &falfum funtinmcntc.Etperhoc 4ico quod vcrum

,

& falfum

funt in iniclledfcu

.

Componente,vel diuidente, ficut in cognofcente: non funt in intelleftucomponcncc , vel diuidentc, ficut in co , quod cft verum, quia intelle(5lus fimplcx eft verus,quia conformis fuo inteUigibili fcnfus fimiljccr, quia conformis fuo fcnfibili fed neucrum intelligit verum ; & hoc intcl;

& :

ligit Ariftoteles.

4-

Ai

urgume-

Racioncs probanc , qu&d in aliquo alio , quam

in compofitione,& diuifionc eft verum, vt in co, tM. quod,eft verum. Vnde ad primam rationem diSimilituJ» rei in Anim» cendum,qu6d fimilicudines , qus funt apudaniptteft

dufrti'

eiter confide-

mam

,

poflunt dupliciter confidcrari

;

vcl fccun-

dum quod anima vnam

ftri.

comparat pacatio

,

& fic

fimilicudinem alceri fimilitudinum fcmper eft com-

vel compoficio

,

;

quod eft bona confequentia,nec illam negat Ari-

fic

,

fiue Cc,

anima

femper comparat fimilicudinem vnius ad aiteram. Si autem confidcrentuf fimilitiidincs prout xeferuncur ad res^fimilicudincs diftjnguuntur fiqutrcs:ficut fi dicsmM^o non efialhw,piofeto* fi-

* al.eonipa- militudinem prout refettur ad rem,diftinguendo

vnnm ab alio.

aliquo modo,infinif»m nomen.-quem/tdmo-

dffm

& nonfanatur,non njerbumyfed

tum verh^m ,

^iitm

omnis

t^ffirmtttio

infi,

es

negatio vel ex nomine (^ verbo^vel ex in-

nomine

finito

^ vevbo. lib.x.cap.i,

Qjf A ST lO IV. ytrum mmen infinmm aliquidponatyita quodad pradicationem eiw de aliquO) requiratur pradicatio entut

de eodem,

fe-

&

;

mus

cft

honu%\omne non animal efi non homo,lafis efi

non animaiyigitur lapit

non homo.Sc tamen

efi

negatiuain primafigura*. Item,ad ptincipale , dicit Boifcius

minoc

crit

al. ,

quoH feqaiinfinitum ptacfcntem tut ad con-

mum libri 1. qu6d nomcn

(peciem priuat,& alia infinica relinquic. Ad oppoficum.quod zqualitcr eft vctum dicerc dc eo quod cft,& dcieo quod non e(l,mhil ponit; fed

talis eft

terminus infinitus, quia aEqualiter

eft

bos non homo,8c Chimttra.

Item , in contradJdVoriis tenet confequentia ^

fed Confequens

non

dem.Sox.\K lib.i.fiim.c. i .Ruuius in c.i.huim q.^.n.i^.

Argumeat*

QVod

nunquam

;

oppoficumAntecedentis,quiafi fic,cumquidquid ponitur pcr aliud.fequitur ad ipfum; fed ad antecedens fcquitur Confequens ; ergo ad oppofitum

qaid cct

,

Aibiafcilicec

ioa:quaic.

Itcm

,

neg^tio alicuiuscft temQtio aiicuius^b

wgo

locoi in-

ponator illa, Ufis ntn efi mrtitntil, fer

C\a in

ptima

figura.

fequilur oppofitum Antecedentis ,quodeft im-

&

ncgaidem aflirmatum, tum,fequcretu[idem,contraAtiftoieicmz,Prior.

pofIibile,quia tunc ad

cap.io,

Diciturqu6d peccat, quia aUquid non poteft infinitari. Cox\tt^,ens poteft infinitari

,

& ens non

minoris communitatis quam ali^uid : dicit cnim Ariftoteles j.Phyficorum ,ci\xbdexnonente cft

fit

aliquid ens.

Item.ad principale:fi

{\c,

fequitur;»;»»^ hornoefi

Confequens eft falfum, igitur& Antecedens. Probario confcquenanimal;igitur lapii

efi alitjuid.

efi

animal, igitur omne non

animal efi non hemo:8c vlterius , lapis efi non animal; igitur lapis efi non homo; igitur lapis efi aliquid, cum pernomcn infinitumaliquid ponatur;ergo ipri-

mo ad vltimum,&c. Item,tecminus infinitus imponitur ncgatione formar ; fed priuara forma alicuius non manet aliquideius , quod habet effc pec illamformam. 'k

igitur,&c.

Dicitur ad quzftionem , qu6d duplex efi terminut infinitut , quidain fubftantialis , quidarn accidcntatalis. Tentiinus fubftantialis infinitus nihil ponit , quia negatiua particula adiunfta termino , per fe priuat qualitacem; fed in fubftancialibus fignificacis priuaca qualicatc , pri-

uatur

& illud

quod habet efTc pcr illam qualitaDico mttmterminttm fithiiamia-

lem,

omncm tcrminumfignificantem pcr modum

fubftantiae, vt albedo,homo.

Sed terminus

infinitus

perillam qualitatem ; quiaqualitas illa non eft principium eflendi fimplicitcr ; propterca fic di-

,

eudem,

3Argumenta Confequentisjfequitur oppofitum Ancecedentis. nd offtfitum. crgo ad Confequens,& oppofitum Confequentis

*al Sednon inarquale aliquid fubiacet ficut materialc; fed arquale aliindtjHale aliquid ppnit;igitur nan^^uttk *.

JirmatiuM.

videtur

cum &ad

igitHr efi non

accedentalis aliquid ponit, quia priuata qualitate

fic

ccdens addito

homo: quitur eapoccft tlecerrrinare dcm condu-

aliijttid

per Ariftotelem in fine fccundi Priorum, vbi dicit , quod ciy quod eft

pro parte »f-

fequcns fequituraotc-

fi

conttario:ergo ficut {ce^u\tur,efihomojgiturefiali' (juid.itz requitur,
Sed

in cap. pri-

tem;igitHr, &c.

D.Thom. hU in exfofitiene fi^x.Boetius & Ammouius ibi-

1.

,

,

tix,fcquitur, omnt^ homo

homo enim nomm quidem non dico,fed nomen infinitum , vnum enim fignificM

'2{on

quiano

Contra illud Aciftoteles negat hanc confcquenciam dicens , quod hoc vcrbum e/t , iufio non iufifi adiaccbit. Item, fi confcquentia eflet bona.tunc minore exiftente negaciua in prima figura, fcquitut bonus fyllogifmus quiaifte fyllogif^

fiuc aliqaid velle,& af-

iirmare , vel negare,quod fiue

Fo..

Ariftoteles lib.i. Pcrihcrm.cap.i, negat. Dicitutj

dicit

&

;

Item,fi nihil ponit,fequitur hoc,fcilicet ,fih»'

mo non efi iufitu;ergo homo efi non ittfiui.idim tamcA

ftotcles,nifi in ptxdicacis compoficis;

conformatur rei.Quidquid enim iudicat cflTe , componit vt in re efl j ideo nulius intelle<3tus , nifi componens cognofcic vcrum.Sed inccUedius fimplex cft verus, licct non cognofcat verum quia cognofcere verum, cft cognofcere conformitatcm intelledus ad

(diuidit

alicuius ab aliquo.

Non

clle in rc,ficut intellcdlus

dicat ica cflc

homini , ab eo

non cffcficut res conenim intelledus com-

dicare ita efle in re, vel ita

formatut intelledlui. ponit pcr hoc , quod

intelledlum iu-

aliquo; igitucnegatioadueniens

aliquid rcmouet; &.fihaecaliquid toliit ,aiiquid derclinquit; nam ablatio totius non eft ablatio

accidcntali

,

non opottet

illud priuari

,

quod

eft

ceado,S,ocrates efi tien albtu, ponimt aliquid.

Et

Pritn» tfinio.

Terminttt infinitm ftex.

du-

;

Qu^ftio V. Et per h.inc diftindbionem dicitur ad argumenrura fumptura ab Ariftotclc 1 .Priorum,quoniam ille intendit de termino infinito accidentali , quod aliquid nbi fubiacet. Similiterad diStam Aridotelis in hoc fecundo huius , qu6d Ariftoteles negat confequcntiam in terminjs accidentalibus, quia in

illis

terminus infinitus

ali-

quid ponit, fed in terminis fubftantialibus tenet: I^oH eft homo, ergo tft non homo. 4. Sed contra ficut in termino accidcntali cft frtmm »bi*' compofitio qusdam accidentalis cum fubiedto; :

tcrmino

iic in

cam

fubftantiali eft

compofitio Forma:

dentali poteft fiibiedii

manere materia

Cum

nata.

manerc fiib

qualitate infi-

ncgatione formas determi-

fiib

igitur mnteria

quod terminus

fit

aliquid

,

fiibftantialis infinitus

videtur aliquid

ponat.

7SieutuU ehitSlt.

Item,terminus accidentalis non fignificat fub, (cd tantum qualitatem ; igitur negatio adueniens tetmino accidentali folum negat eius per fe fignificatum, quia non funt ibi duo, quo-

iedum

& ponit remotionem formsE determiiiata: , & in hocconuenitcum termino infinito & omnem illam remotionem forma: fignificat in determi;

nato fubiedo

& in

;

hoc

tcrmino

difFcrt a

quianon determinat fubiedum

nito,

infi-

fibi,de

quo

tunc fic, fi terminus infinitus accidentalis aliquid poneret , quianegatio rcmouet illam qualitatem , defignat rcmotionem qualitatis a dcterminato fiibicdo , tunc terminus infinitus, dicitur

;

&

& priuatiuHs non differrent. Ad quaeftionem dicendum, quod quasrere , an ^erminus infinitus aliquid ponat , qusrere, an de racione eftentiali termini infiniti fit , quod cxigat aliquam naturam fubiici fibi,ad hoc quod

&

propoficio

fit

vcra, in quafubiicicur.

Nam

hoc

Tt iHpltciter

vcl quod cxigat de natura fiia rcm , vel naturam. Dico, quod ali^uid multiplicitcr fumitur,fcilicec pro rc nacura , quae exiftic , vel pro omni co

&

quod ponit Dico

9.

aliquid

,

ita

vocem fignificatiuam. qu6d nomcn infinitum non ponit quud in intcllcdlu fuo eflcntiali ali;

rac

,

&

ensincelligibilc

mo , quidquid minis

*

al.

eft

quod e(l fimf licitct , 8c Zood Don cd mplicitct.

,

,

*

vc Chirodra

;

eft

fed ens

nen homo

ucniens termino infinito

tam

,

ficucdicendo, noaho:

vndc

dicic

indifFerenccr cft in quolibcc,

cft fimpliciccr

ne

:

hoBoc-

poceft incelligi fub negacione

poceft dici «0» homo

quod

tius

fignificatam pcr

,

cancum in opinioncgacio enim ad;

priuat

formam

terminum,&

quo

infinitura aliquid ponit

,

vt

cns fignificabile,&c.

Ad primum dico, qu6d le

,

aliquid ci fubiacet

,

quod cft non zqua, tanquam ilnon quod inetefttaU fic

ci

vt inn/ftule

lud , de quo dicitur fed poficum ex vi fignificacionis pcr ;

Ad fecundum dico qu6d

10. Aix.princi'

nontuptale.

ncgacio aduenicns Adi.

,

termino , relinquit aliquid non priuatum , quod cns intelligibile

eft

non

naturaliter

& fignificabile

,

,

fcd nihil

quod prarfuit. qu6d verbum non tantiim Adi.

rclinquit

Ad

tcrcium dico , vnio , fiue nvadus vniendi extrema , fcd &c cft res quaedam Tnita , cui apponitur prardicatum: quia in vcrbo funt duo , fcilicet , compofitio, 8c eft

res

& ide6 non fcquitur

;

Hoc noneftiuilHm

,

go hoc eft non iuftum, quia in affirmacur res verbi

;

ficuc ex

;

iuflum

negacione

;

,

hoc non

er-

iu-

eft

rei verbi

non

fic

,

,

non

fcquicur,

igitur hoc eft non iuTlum

quod dubium

;

hoceftnon iuftum,

& vcrobique negacur

fequicur affirmacio eiufdcm eft

,

fcd in hac

fturn, negacur res verbi

Vndc

illa

vei

:

vcrum verbum fic cancijm copula, vel pro re fuacadic in parccm extremi quia iuftum dat intelligerc fubicAum, eo quod cft accidens concretiuQ fignificatum

poteft dici

,

eft

,

;

quia fic dicendo, hotno eft ittfttu, fignificatur,qu6d Aowocft aliquidjcui incftiuftitia, ide6 prxdica-

tum habec vircucem illorum cerminorum. Idco non fcquicur , Non eft alhum lignum {gitur eft non album llgnum; fic non fequicur, non eft iuftut; ficuc

;

igltur eft

& non

iufttu.

Ad primum

concra hoc dico

qu6d didum Ad

,

fccundo huius intelligendum

Ad

in pridicatis compofitis.

eft

eiitHit-

nim.

litteram Boctij di- AdBtdtium

co , quod iUa littera intelligitur fic ; ncgatio aduenicns cermino finico, remouec formam cermini, non rcmoucndo aliquam formam alccrius, vc non homo , quia negacio adueniens homini rcmouec fpeciem hominis , non remouendo fpcciem albi

,

vel equi

,

vel afini

fcd derelinquit fpccicj

;

non remocas. Sed pocius Boccius non inceiligic , qu6d nomen infinicum ponic de incelleitu fuo fpecies illorum quae non rcmoucncur pcr ,

negacionem adueniencem cermino.

prouc incclligicur fub priuacionc qualipcr hoc nomcn homo. , imporcacac

tacis finicat

Ideo folct dici

,

Pr/tter

verbum nutem nuUa affirmntio

negatio

efi. eft

enim,

vel{\x\i

,

,

vel

velti\t,

vel

fic , vel ciu^cunque ali/t huiufmodi verha ex ifsfunt,qU/tpoJitafunt,configni-

ficanttempMs, &cc. lib.i.cap.

ClV

iE S

T

1

O

1.

V.

ytrum ci\.Jtt tantum copula pradicati cum fubieSio , ni^eljitpradicatumj^z^el

fini-

relinquit ens

apprehenfibile , fub ratione qualitatis determinatae;&idc6 non homo conuenit cuilibet,cui conuenit qualitercunquc ens naturae , vcl ens incel,

prolata hac vocc ,l>M,ex

quod

indeterminatum ad quodcunqueinteIIigibiIc,vcl

Irgibile

quam

,

qu6d nomen

per

igitur

quod ens includatur fecundiim naturam includit camen aliquid indecerminacum ad ensnacu-

qaodlibec

,

;

Ariftotclis in

Termin» in- quod e(i,terminttm infinitMm alitjuid Jupponere , pofimtum *li- teft habere duplicem incelledum ; vel quod dc quid fuppontfuo intelledu eflcntiali fit aliquid ci fubiedum;

Voa.

patct

hec non

&

Ctnelufit

audientis

fiibftantialis.Nam diffcrentia eftinter termiiium

priuatiuumj&: infinitum ,ficut inter cActim non videntm ; quia ct.ctu determinat fibi fubicdum,

inttOi^itur.

non homo , fignificat ens quia fi non homo nihil fignificarer, prolato »0» homo , non magis quicfccrct animus fignificabilc

iufHcia.

pofFet alcerum priuari

igitur

jHonit.

&

Nam hoc nomen

tur.

& reliquum non; , mult6 minus potcft terminus infinitus

rum

StUtit JU4-

pofTunt infinitari ; quia nomcQ infinitum aliquid ponit , non priuatur per nomcn , quod poni-

materia: ficut igiturpriuat^ qualitatcacci-

nita,& ideoterminus accidentalis aliquidpouit; fic priuati' forma fiibftaniiali a materia , poterit

217

& benc ».qu6d ens & diepiid non

aliquid prxdicati ? fic dicendoy

homo

cft albus.

non aVodidem

fic

copuia probatqr, hoc vcrbum,

quando

I.

pracdicat tcr-

Argumettts

tium,& quado praedicat fccundum,quia non mu-

friiuifMlia .

eft,

praedicat

,

tatfuu fignificatiipropterappofitum;fedquando pracdicat

fccundum,tunc res eius cft prardicatum; igitur

Operis fecundi Perihermenias

2i8

quando aliquid

igitar fimHiter

fibi

apponitur,

yidecur rcs vcrbi fpecificata per aliud. Itetn, quando fic dicitur> bome efit intelligitur

huius vcrbi

ircs

dum

efi

vniri

,

cum

fiippofito, pcr

mo-

verbalem , qui eft compoficioi: igitur cum dicitur , htmo eft albut , intelligitur adhuc res vcrbi vniri per eundcm modum , quia ^ppofitum pcr fi: npn mutat per Tc modos fignifignificandi

ficandi. -»^*„.^.

Item.Boccius ibid.in edit.i.dicit;propofitio ca-

& pra:dicatii;fcquitur igitur quod ly

in fiibicdii,

noii eft pars pcr fe,cum dico homo

efi

alhtu;{ed

ptk aliquid vnius partis , quia eft aliquid praedicaci ,& noneftahquid fubiedli; quia compofitio racionabiUus fe cenet a parcc przdicaci.

Item , efte eft adtuaHcas omnis cntis ; igitur ciim Aicoyhomo efi animal t defigno hominera clTe »(5l:uanimal

,

& non tantuni enuntio animal,

fcd

mnimal Jkb ^Siu.

tcrcium adiacens

Ad

4rgumtnt» §4»ffiiptHm.

igitur

;

oppofitum

non eft

canciim copula.

ficfletpars przdicati

,

,

nulla

proppfitio opnucrteretur fimplicitcr in cifdem lerminis ; qqia fic diccndo, homo efi alh$u , per tc, rcs verbi eft pars prxdicati

dcbet conuerci in tftrminis , oporrec rem verbi in conuerfa , cire parccm fubiedi , quod falfum eft ; tunc omnis Syllogifmus in prima figura eflec cx quacuor cerminis,quia medium in maiorc fumi;

igitur

fi

&

ita quod ejfe non cft pars cius , fed minorcquando prsdicatur ejfe cftet pars cius.

tur abfolutc

in

Item

,

;

hic eflct nugacio, hoc eftanimal

;

quiafi

&

&

ens prjcdicacur , animal, in animali incelligicur ens ; cunc ex eadem parte oracionji iden) bis dicicur vc

in porta vocetur

ente in

crate. Similiter, hic

nunc

;

nunc, quod cft tuncfub rationc prcfcntialinon pro hoc fingulari nunc vndc fic copular verbum de prasfenci pro quoliberpraefenti, quoufquc habcat rationem przfcntis,& non pro inftanti fignificato. Quod fic oftcnditur , quia iftp

tacis,

fi

&

:

copularet pro illo nunc tancura , quod inftat, nocarccur A tunCjdicendo,Ao»»

fignificarecur,

&

fenfus eft , homo

homo

eft

;

A

ciim hoc

non

;

qualis

&

non

Item

,

fed ficut dctcrminacio

qualitacis in propoficionc, demonftrat

;

quoniam

aflSrmac}-

conftituit propofitioncm

tanquam

fic

propofitio

,

igitur eft tantiim copula.

communiccr

quod eft qqandp quod in alio eft ; ira quod non prxdicat rcra fuam fccundiim fe , fcd aliud & Boecius dicic,qu6d non praedicatur, fed quod adiacet pr2dicato,&c. ,

pisdicat tercium

,

dicicur

pracdicac

:

Verhum

cft (luoi confignificat

fanitas

quidem

mmen eft

,

temfw

,

vt

fanacur 'vero

verhum : confignificat enim nunc ejfe , <^ femper eorum, qu^ de altero dicuntur,no-

ytrum ^erbum de quodinfiati

i

tranfeat ,

fi

o

illa

dicitur, cft in

A,

propofitio

fit

:

nmc

'xjel irtdifferenter

fuam formam ; quia fic diccndo , homo albm, albus non coardat homincm,nifi vcftat pro homine albo , non ardatur vt ftat pro aliquo magis contracfto, quam ficalbus, vircucealbifaltem nccadalianifi ad albura vbi aucem primo incelligicur fignificacum abfoluce , prour eft quid in fe; & deinde addirur ei moduscum cempore de prajfcnci , per modum dicendi dc alccro;

&

:

;

& modus fignificandi

cum

fub quo fignificacum priincclligicur nunc auccm racio eius , quod

tcmpore de

pracfcnti

,

:

tempus przfens , non magis rcfpicit tiunc, quam tunc ; fed de prsfcnti dicitur fccundum quod habec racionem praefencis igicurfignificatum vcrbi incellcdum fub illa matcrialicace , vt modus cft , non magis incclligicur fub illa pratcft

:

reririalirace exiftcnte

,

quam non exiftente.

Itcm , nifi verbum de praefcnti copularec hoc prxfens dercrminacum , hemo currit , poflct eflc vera pro homine currente cras ; quia vircus fermonis non magis ardacur ad hoc pr«fens,quam

ad aliud. Icem ad principale,fi res quaslibct dc prafenti eflct , ciTct ncccflaria firapliciter , quia quod eft, yel

non cft in hoc inftanti, nccefle cft clTcvel non

cfle in

hoc

inftanti. falfa,

oww eptod efi,

& ita aliquid eflet & non elfct ,

hoc inftanti. Dicitur qu6d hjcc cft vcra,orane quod eft,eft in hoc inftanti,& copulatur prsfcns inftans quod inftat.fcd pcr accidens,fcilicer,quia non cft aliquid prsfcns, &c. Contra hoc fophifticc oftcndo , quod multa funt firaul pratfcntia, & tunc non oportet hoc copulare , quia nullum aliud

Ua.^. &i.f. qu^ft.go. art.^.&in ^.dift 8. f.i.»rt.t. S.Bonauentura iit 4. 1. f.srt.i.q.i.^ i. Suafc«r,

tez 3.^. tow.}, dijp.go. Coaimht. hte c.i.q.vniea^rt.U caf./^.q.x.fiS.»rt.x.Tio&..in ^d.t.q.i.

&

"C T quod non nunc quod inftat,probatur hatc X-# cft vcra, curro, quancio curro, Ucetfideam ; fi ta^en currere copulatct pro nunc, quod inftat,falfa :

t.

vlcra

in

VI.

prafinti coptdet

&

telligicur derevminabile coardtac decerminabilc Ohieah,

Ad oppofitura fic: hsc eflet

quodlihet prafens ? P.Thoni.

A

quia horao non

oportet dicerc qu6d raulcocies imponerecur hoc vcrbtim eft, vc fignificarct fub nouo terapore. Concra hoc nulla decerminacio fub qua in-

eftin hocinfianti,

JES r

in

vera nunc , vc prius , oporcct neceflario qu6d ad inftans fignificacum copuletur nunc vt prius;vei

//•^,&c.lib.i.cap.3.

Q^

,

igitut

:

mum

pars eius

frc parte ne-

fit

qujcdam propoficionis

lia

I.

eft,

haec cft falfa

fub quo inccllieicur ,

Cnim

Argument^

hemo eft homo,copu\3it pro ifto , homo eft , copulabit pro

& cras cum dico

Item; Boecius dicic fuper i.huius, cap.i.quod fft ponic cercium adiacens , non canquam pars

qusdam

.„4

eris.

quod quodlibet ens in porta cum fueA, tunc A femper ftabit pro porta, fed nunc pro loanne , nunc pro So-

tranfire,&

ejr,

Icem,dicicAriftorcleslib.i,c.i.qu6d*/?pr?dicac

;t'

&

rit

tcgorica diuiditur in duas partcs tantum,fi:ih"cet,

ffit

propofitio ; crgo , &c. Item , fi copularet pro nunc quod inftat, hic eflct rcpugnancia intclleduura, Socrates fimper eft: dicitur qu6d copulat pro temporc , quod inftat cum inftitcrit vt nunc alias pro alio cum inpro illo, quod eft nunc, ftiterit. Excmplum ponitur cum aliqua porta fuerit angufta , ita qu6d non poflit nifi vnus eflct

eft,

o^xzprafins


eft

;

non

&

eft

non

,cuitu farsprtxeriit friufcft

prsiens indiuifibile,

tempus

multa crgo funt multa practerita. Item, fi non de virtute fermonis contraherentur pro hoc inftanci,fed per accidens, non opottet hanc propoficionem elle verzm, omne^deft quia tunc

eflct

:

partialia pracfentia fimul, ficut

eft in hoc nunc,

velin hoc iriftanti.

Ad

5

•

^^Z7!!L.

V

Qusftio Ad primam

4-

hi

fic

ponunt

ejfe cft

adhialitas

fit

tn»m qu*'

fubiedo fub rahoc mcdiante vcrlionc adtus ipfius fubicAi ; bo cftendi ; ficut enim fic diccndo , Socratet efiy figni6catur a
entis fiinum.

,

vnde cura

;

adum &potentiam; ficut enim in compofito namrali eft vnum habens rationem potcntiz , vt materia ; aliud habens rationem adus, vt fotma; fic cft in compofito artis , quod eft propofitio» Jiihie£ium enim cft vt materia , pradicatum ficut forma. Vnde proptcr hoc, quod de eo, quod eft fubicdhim ,fir prxdicatum , idc6 requiritur quid aliud ^ re fubicda, quod notat illud, quod prius fuit fubicdlum , accipi fub ratione aftus , & for-

quarftionem dic
par$ cxtrcmi

Htfigfi« tpu-

tur pnedicatum

dicitur

hoc efi alhum

,

primum

:

Hgnifica-

,

incftc

&

dicitur

,

ejji

Socrates efi 4iU>m

fignificatur fiibic(%um

,

, propter quod ponitur pars eius quod prsdicatur ; quia td-

efte fiib

przdicato

,

ficut fiib adliu

Imm non deugnat pct

fe

adum

fubiedi

,

mx & hoc eft verbum ,

& pcr

fic dici

&

,

quod fit pars

vel

rei

quae pra:di-

,

quod

fubiicitur

vel

;

qu6d

fit

ratio

fub qua pracdicatur rcs ip{z:ejje primomodo non prxdicatur , nec cft pars praedicari , quia cum rc non facit compofitioncm quia efi alhum non

tero

&

;

facit

prsdicabilis.

quod cft eJJe,non apponitur

ficut porentia intelligitur

enim

ei ficut rcs rei;fed

apponi adlui

accipitur vt poientia

portatur per

appofitum :

animal

cuius adkualitas im-

,

homo efi ens fnimalytffti nugatio ; quiain eirentiali inrellcdu cius , quod eft animal , intelligitur fub eo modo, quo fignificatur pcr ent. Vnde fic dicendo , homo efiens animal

fcd

ejfe;

,

fi

hoc totum

diceretur

,

«»/ animal accipitur vt

rcs praedicata,cuius aftualitas eft

iIlud,quodim-

Boctij concedo

quod

,

modo

pars prafdicati aliquo

quando

efi

fubieftum

nec pracdicatum

,

ipfam

:

non

fit

in propofitionc,

pracdicatur tertium adiacens

pars partis aliquo

,

quia nec

poteft efte

tamcn

modo in propofitionc. Et

ciim

detcrminationem qualitatis in dicit de ipfo ratione compofitionis , quam importat quodlibet cnim verbimi duo importat, fcilicet rem verbi, quod eft dc eflcntiali intelle
efle

propolitionc.

Dico qu6d hoc

;

tum

qusconcipituramcntc,&

fignificatrcm,

imporrat compofitionem,quar eftipfius,inqaan-

tnm verbum. Vnde rationc rei , quamimportat hoc verbum^y?, cum illa fit adualitas , eft ratio fub qua quodlibet praedicatur de aliquo.

Ad

aliud dicitur,

quod quando hoc vcrbum

f^ praedicatur tcrtium

,

5i:altcri

adiacens;primA

de tcrrio ; vt fic dicendo Ho?nerttt efi poeta,pi:xdic2t\.n eflepoet« de Homero, non efle Homeri de Horacro. Ide6 pracdicar efle illius

,

cui adiacet

,

:

dicit Boctius in i. editione

foctay

duo funt

&

quod hic Homerfttefi

pracdicata, fcilicct /'o<>4 principa-

ejfe quod quod fubiedlum non habet fecundum fc , fccj fccundum quod aliud vtf^ quodconucnitHomerofccundtlm quod poeta fed quando prxdicatur pcr fc, tunc prxdicat cfle fimplicitcr , vr adtualc & hoc eft lecundum quod in fe eft. Eft igitut efii tertittm tatio,fecundum quara pracdicatur aliquid,&: non

litcr ,

in alio

fccundari6. Prxdicat igitur

ejfe

eft

quia prscdicat

,

efle

:

;

;

eft pars

eius,inquantum accidit

prtdictAiU.

&

cft ratio

9Contra : compofitio , de qua eft qusftio , eft compofitio vniens extrcma, (ccundum quod pcr Obitdit cnt'

compofitionem fignificatur verum , vel falfum: hacc aurem compofitio non cft modus fignifican-

tra.ttfdtm.

di vcrbalis,quaeeft principiumconftituendi fiip-

pofitum

cum appouto

qiii? haec

,

compofitio

cft

eadem in propofitionc amrmatiuji, &negatiua; ficut Nominatiuus cafus eft idem fcd manifcftumeft, quod compofitio qua fignificatur aliquid efle , vel non cfle , non cft eadcra in affirmatiua , & negatiua. Refponfio igitur non eft :

ad propofitum ; quia tantum rcfpondct de cora-

portatur per ejfe.

Ad didum

fiitntm.

conftituit pracdicatum. '

Ad alind dicendum , quod animd

J^gfitMd JH4-

&

compofitionem cum eo, cuius cft aftualitas. Sed ejje fecundo modo eft pars praedicati , quia eft ratio rei , inquantum eft

non

8. Alitrum fi-

ratio dicibilis dc aU , dependentis ad alterum. Res autem verbi non inclinaturex fe;fed in verbo funt duo , res verbi , compofitio , tatione cuius inclinatur : res verbi in alrero conftituir rationem pracdjcati , proptcr quod corapofitio formalitcr

ratio dicibilis de altero

faciunt compofitionem, ficut homoSc alhHm;quii

ei,

res,

rcm verbi fimul cum compofitionc integrant vnumcxttemum compofitionis,quodeft pracdicatum ; & non cft intelligcndum , quod compofitio fit ficut quoddam medium , & non altcrum cxtremorum ; quia ratio pracdicati eft

catur, ficut hic, ttnimtd rationale cttrrit ; rationale

a(SluaIitas rci

,

res vt

fequitur

&

,

;

rali intcntionc ; & duobus primis modis non cH pars przdicati,fed tcrtio modo. Alitcr dicitur , qu6d rcs verbi , & illud quod

ad primam quod

,

ttmndtm contingit confiderari in praedicato duo , fcilicet, rationcm , fub qua pracrem quae prxdicatur, sriumnu». dicatur , ejfe potcft intclligi efle partem prxdin^tnfio »d

cft pars cius

Sunt igitur ttia

informatur

rationcs poifet

cati duplicitcr

efi.

cui accidit prxdicari,intentio praedicandi

modum adus. Ad

219

I.

f\bi hacc

intcntio

Sed rationes rerum diftinguuntur per

pofitionc,quae

eft

modus

fignificandi vcrbalis.

&

rem Item quod dicitur , compofitionem , verbi , prsdicatum integrare vnum praedica-

&

tum , non eft vcrum ; quia modus non eft extrcmura in propofitione, nec pars extrcmi. Idco ad quacftionem , fciendum eft , qu6d hoc vcrbum efi^ quando praidicat tcrtium propric, ncc cft fiibiedbum , ncc cft pars, ncc pracdicatum, necciuspars fed tantijm denotat pracdicatum efleidem fubic6ko a^bualitcr, vel fecudum a6lum.

10. Rtftluti»

DtStrit.

:

Ad quod

,

fciendum

quod omnc intclleftiuum Omnt

,

imttl-

UStHum tjl quia quodlibet fer mtdum eft intelligibilc ex hoc, quod a(^umiiabct ; adus aSm. autem vniufcuiulque cft idcm, fecundum quod przdicatur propria ratio eius ; fed hoc modo dicitur cns in potcntii eflc in aftu nam alia eft intelligitur per

modum

aftus

;

:

ratio propria potentiac

guitur

ik

non potentia

Aliud

a(5tu.

eft

fecundiira

,

quam

diftin-

etiam priuatio eft in intclligcndum , quod ejfe fignifi-

cat a(51;ualitatem cntis

;

;

fic

hoc effe a(ftu, diciraus quod hocefi-ySc proprer hoc , qu6d a(fbus non facir compofitionem ficare

cum eo cuius cft a£bus ideo ej/e non facit aliquam compofitionem cum eo quod apponitur ,

;

,

enim id , quod fibi apponitur erte idc6 fic diccndo, idera alteri fecundum a^um Homertu tfi poeta , fignificatur qu6d potta feamdum fuum a£ium cit idcm cum Homero ; quia nbi

,

defignat

:

ratio eflcndi rcnira

fitionem.

Vndc non

,

& res non faciunt compo-

intclligitur

compofitum ex duobus , Ycrbo

EjftfipiifitJtt

aihUtitMttm ideo ciam volumus figni-

fcilicct

prxdicatum ex appofito

efle ,

&

cflcndi.

Vndc

tntitf

22o

Operis fecundi Perihermenias

Vndc intelligendum , quod dupUx efi compofiII. Dupltx com- th , vna quae eft modus fignificandi in verbo , fcfofititinvtr-

cundum quam

kt.

bo

pcrfonali;

Alia

tio.

aclus inclinatur ad fubilantiam:

compofitio communiter

illa

Si.

verbum

omni

in

eft

ver-

woamt perfina-

compofitio , quae dcfignatur per hoc

eft efi

vnde a quibufdam

,

& non eft modus fignificandi

eft rcs vetbalis fignificata ,

fed

,

quac compofitio dif-

prima ; quia prima non facit compofitiOnem affirmatiuam , vcl negatiuam ; fcd eft in omni vetbo perfonali. Secunda vero per hoc fert k

quod

defignat aliquid efie

,

vel

non

elTc

de

ali-

quo, facit propofitionem affirmatiham , vel ncgatiuam nam ab hac compofitione dicitur pro;

pofitio affirmatiua

vel ncgatiua

,

& eft alia

;

in

affirmatiua,& alia in negatiua,prima autena non;

hoc

!&

quod II,

Ad

»rgut»»-

t» frintifM'

de omni vcrbo

intelligitur

fccundum

,

pars propofitionis,vcI enuntiationis.

eft

Ad primum argumentum

dico

quod fi huic

,

verbo , efi, apponatur aliquid per modum , quo 3{jponitur aliquid ci quodeft^o»»o, cum dico, Socnttes efi homo a^tu,tenetez confe'qucntia,qu6d

verbum

Jioc

eft ita

pars prasdicati

quia quando per

;

adus

tur

efi cfTct

fe prasdicatur,

eflcndi abfolutc

dicatur tertium

,

quod non

,

:

przdica-

quando autem

prae-

alterum prsdicatur principali-

&

feipfum fecundarii , inquantum defignat , alterum , fcilicet praidicatum fecundum aStam cius de tertio, id eft, de fubiedo.

ter

Ad

quod quando efi pridicatur qus eft modus fignificandi verbalis , cft modus vnicndi prxdicatum cura fubiefto; fed non eft principium fignificandi vcrum, & falfum. Dc ifta compofitioncnihil ad jLogicam , fed ad Grammaticam pertinet. Sed compofitio , quam importat verbum ex fua fi.

Adt. per

aiiud dico

fe,

,

compofitio

,

, eft compofitio , quse figuivcrum, vcl falfum , ita quod ipfa res verbaJis apud Grammaticos eft ipfa compofitio apud Logicos in hoc verbo efi, quando praedicat tertium adiaccns.Vnde Grammatici dicunt,qu6d pxigit Nominatiuum cafum poft fe ex vi cdpula: , vel ex vi fignificationis ; fed ifta compofitio

gnificatione verbali j^cat

&

non

modus fignificandi verbalis , ficut ratio Vndc ratio non oftendit , nifi qu6d compofitio , quje eft modus fignificandi k rc deeft

fupponir.

fignata in efie

;

& hoc cft verum.

r^tionis procedit de

14. Aii.. qutflitnem.

modo fignificandi.

quod fciendum prim6

qu6d verbum

,

VerhSdeprtdo fi^nificat.

tem vcrbum de cft

praEfenti

:

fed fub

modo

praifens

fignificat au-

rem fuam non prout ,

aliquid habens cfre in praifenti

,

vel futuro,

eircndi prxfentialitcr

rem fuam

denotar ; quia prsteriti nulla pars inftat, ncc futuri , fed prifens inftat , verbum de prasfenti

&

rem fuam per

fignificat

modum inftantis

;

& eft

guodammod6 flmile de nomine primario fuorum appofitorum, vel fuppofitorum, & de verbo prxfenti quia homo fignificat formam hominis, yr hominem in adu , non hominem in potentia nec hominem , qui fuit fub illis nominibus feJ hominem fecundum a6tum, & formam,& quod;

:

bus conueniat prsfens in a6ku;proptcr quod difdc vcrbo fimile cft dc nomine ad fuppofita ,

&

praefentis temporis. cft fecund6 quod verbum de pixpro codem temporc copulat extrcmum ex- §lutmodo
Scicndum

fenti

&

&

&

:

:

igitur pro quolibct

tcmporc prjefcntijCiim fuerit

zQcxx praefens.

16. tempus ab- Ad argum.x. qutfiiomt. abfolute ; fed prs-

Ad primum argumcntum dico quod in con,

ditionalibus

non

praedicatur praefens

nec aliquid praefentis , fub habitudine ad altcrum,ita qu6d fignificatur, quod cum habeat hoc illud habebit. vnde ibi coefle prsfcntiale , pulatur praefens confufum , quia fic fe habet ad altcrum fed hic loquitur de verbo copulato ali-

folute,

dicatur praefens vnius

&

:

quid abfolute.

Ad fecundum dico,qu6d licet hoc vcrbum,f/?, Ad%. qu6d

inftat fub ratione qua inlepugnantia intcllcdluum, cum dicitur ,fimperefi , quia ibi copulatur extremum extremo fub temporc praefcnti , pcout diftinguitur arationeprsteriti, &ratione futurij

copulet tempus , ftat

,

non tamen

nam quod non

eft

,

&

futurum

quia ly fhnper

eft

dctermi-

praetcritum eft

eft fimpliciter

,

,

non

eft

natiuum huius verbi efi, cum & non repugnet

non

eft

repugnantia intelleduum

*

:

ei,

& futuro

vt intelligatur diftindlum a prarterito,

fic

dicen-

Aoyfimper Socrates efi,qma. copulatur pro temporc quoliber,vt diftinguitur a pra?tcrito,& futuro.

Ad aliud

dico

,

qu6d

al.& repaei vt

gnac

intelligacac ti6 dillingai

praefcns ex fua fignifica- 3 przcecito,

quin non

& fucuro, 8c , quod inftat , quia alioeft prsfens nam prafens,quodfuit, idco non repugnantia non eft prxfens ; ide6 habet vt ex incelleduii.

eflet

& quod erit forma fua

,

:

rem

fignificet

fub pratfenti, quod

verbi

,

vt intelligatur Adi.

Sed licet cx eo , qu6d haberc multa fuppofitafi-

inftar.

nomcn poflet intelligi mul,ficut hoc nomen homo,ta.men rationc formae' rci, quam fignificat & fub propria ratione , non ,

poteft fimul multa fuppofita habere fub ratione prsefcntis

;

ide6 res verbi intelleda fub ratione

prjefcntialitatisnon intelligitur fub indiffercntisl

ad multa praefcntia fimul. Vnde, hichome non cur-

homo cras curret. Ad aliud dico, quod fi copularet ptjefens pro

rit,non verificatur,quia hic

,

hoc

praefenti

Antichrifiui

quia non

efi;Cic \\oc,Antichrifii44 efi

fic

copulat

,

in

A *; fed

fed pro quolibet nunc

cum

adum habens hominis,in-

inftiterit:&propofitioproIata hodic,non cftalia

propofitio,quam ipfa prolata ctas, Amichrifiusefi;

rem fuam, prout aftura prxfentis habet;& quodJibet tcmpus cum intclligitur , vt adbum habens pr;cfcntis,cofignificaturper verbum de praefcnti. PifFcrentia tamen eft in hoc, quod quia termi-

ide6 non

Ad^.

dcmoftrato A.hoc efTct impoflibile,

homo. Sic verbum de praefenti denotat

libet vtintclligitur,vt f clligitur

&

tione fignificat praefcns

Ad fecundum quasfitum dicendum,qu6d verpum copulat fubtempore praefcnti-difcreto. Ad per feacceptum fignificat praefens

fertti, quorrto-

Ratio vltima:

nus communis fignificat finc tcmpore,nihiI prohibet ipfum intelligi fimui conucnirc pluribus, quorum quodlibet intelligitur , vt habct adum hominis. Sed de temporibus prjefentibus , qusc fucceffioncm, multa funt fecundum ordinem, non poteft intelligi, qu6d multa funt fimul,qui-

eft ia

^iX.eriterai

inA.

propofitio impofIIbiIis,Iicet liunc

non poflet verificari:fed folum fequitur quod fic impofHbilis nunc, & non qu6d fit impofllbilis. Ad aliud dico , quod totum tempus , quod Ad intelli

V.

.

Qu£EftioVII.&VIIL^ intclligitur, vt diftiniJbum i prxtcrito, id cft,ra-

tione practcritJ dicitur

ri,

& i futuro,

i

id cft, rationc futu-

tcmpus prxfcns vndcquaiuitas tcm:

poris prxfentis accipiturfccundum comparatio-

ad a£tionem ; iicut dicimus quod in fcptifacit altquisdomum,intclligendo quod in

ncm mana

& non comparando paitem ccmporis ad partcm a6lionis,diftinguimus idcm tcmpus pcr prxfcns , & futurum quia rcfpedu totius intclligitur forma prxfcns & non dicit prxtcritum , quod prxfcns tcmpus cft,cuius pars prxtcriit priufquam futura eftj totum tamcn accipitur vt vnum tcmpus pcr comparationcm ad temporc

illo toto

quod immediate

totam adionem ,

agit

agit

&

i

:

:

opus:& partcs

,

ide6 licct vnius ptxfentis

(iiit

plurcs

nulla tamcn habct f ationem prxfeniis,vt

poflint dici multa prxfentia C\mu\

fcd illud di-

;

comparationcm ad vnum opus, prctetitum ad aliud.Eftcnim tempus accommodatum verbo, vt menfurat adlum eius. citur prxfcns pcr

•^:

Namfi omnu affrmatio (jr negatio vernyvel fnlftteftt

^

omne

necejfe eft ejfe ,vel

non

futurum ejfe ativero no» futurum dtcat hoc

effe: <^unrefi hicdicnt

quid

,

ille

iffum^ manifeftum eft^quoniam necejfe

verum

eft

dicere alterum ifforum ,ftomnis

affirmatio,vel negatio vera,velfalfa

ea

^n ^ro^ofitio

de futuro

res in

l

i

.jutJlionMr^ q.

A

ficut

,

.

Lichct.io \.d. i^.

rcm

modo quo

fore eo

eucnit

,

,

»d Argumtnt»

t»p. i.

Valqucr

j.Conimbt.i» e»p.%.huim,q.

tom.i.i.p»rtit dilp.67.eMp.

viues.srt.i.^ 4.Ruuius i» c»f.6.qutfi, vnica.DoAot

11%

i.d.i$. qui(l. vnic».

1.

,

&

oppofitum

cefftrio erit. igitur

forecras.

Adoppofitum

/^ Vod

falfa vidctur

V^quam cft in

,

quiaaliter fignificatcfTe

rcj igicur.

&

^od rtt efl,

;

vel non ef{

,

in liccra dicitur

res.

Antecedens patct

,

oratio dicitur vera

qu6d

Es

,

,

velfalfa,

orationes funt vertfieut

quia piopofitio de futuro

nunc quod res habebit clfc dcccrminatum quod cftc cft indeterminacum. Item Boctius fupcr fccunda racione Ariftotelis in hoc capitulo, quod dicit quod nauale heHum eritcrat,

/ignificat ,

.c.^^j f?iil<-

^

,

quafi fi

fit

neceire eucnire,futurum pronuntiat; fcd

euenerit iam,

non nunc vcrum

eft

quod

dicir,

quia qnod contingenter cucnit , dicit ex neceffitatc eucnire vnde non in euentu rei eft falfitas, ;

fed in prxdicationis

modo. Item, omnis propofi-

tio fignificac fc efTc veram. Sic igitur dicendo, tu

A. fignificatur re cftc curfurum in A, noneft verum hoc autcm eft dcterminatum falfum , quia fignificatur vcrum elTc pro tcmporc, quod nunc eft:igitut & hoc, tu currUin ^,cft dc-

curru in

:

terminacc vera.vcl falfa, quod falfum eft. t. Ad oppofitum eft Ariftoteles,diccns, qu6d in Argumenta his qux funt ad vtrumlibet, non magis cft oratio Mdtfpofitum.

Yera,quim falfa;fuppofito quod Scoti oper. Tom, /.

ftat;

hoc poteft uon

eft Ariftotclcs.

Nam fi ea,(fua funt in voce,fe(fuanturea,qtta funt in anima , ofinio contrarij

autem contraria eftf vt quoniam omnit homo

illic

(

iuftus eft,ei qua eft,omnis honio iniuftus eft)

nibus,necef[e eftftmiliter fefe habere:quod

fineque illic contrarij opinio contraria eft, nec affirmatio affirmationi erit contraria^fed ea c[U£ dilia efi negatio.X \h.t.ct\.

Qjf iESTIO tAnpojJthilefit

A cuenirct poft-

VIII.

a/tramque * parfem

tradiSliontd ejje

rueram

""* con- **^

.<*

Ro(]rigurz lib.tJ3i»ltcl,e»p.^.Do&otiM \.d.4.q,ijtum.^

Vldctur quod fic; ficat fe eirc

Confequcntia patet} fr»p»rtt»f' quia in eo qu6d res eft prxfens , hx oratiunes fmatiuM. iunt verx ; in Prxdicamcntis dicicur ^^^0 Argumtni»

cnuntiac

quod pof-

non eflc; ergo , &c, Scd nunc fchabct rcs fic ad dtc cras,qudd poftct non efte;ergo,&c. Dicituc , quod propofitio de futuro fignificat 2 nunc quod dcterminatc ita eft in re ficut tunc Dubiumftcritj idco non fimul ftant, qu6d ifta nunc fit dc- tundum., qu6d poflet res non forc cras. tcrminate vcra, Contf a, hoc non fequitur, homo erit; ergo horno ne-

in i.d. }8. S\iatez opufc .dt ttkfo-

luta fcienti futurerum eintimgtntium

nam

fet

principtUi». lAi\ot.ibid.q.^.*rt.x.Sot\i% incap.^.EpiJioU

sd Romanii. Capieolus

;

rera focc pro determinato temporc.fic

etiam in iis , qut funt in voce affirmatio-

determinate

^.

A

nunc enuntiat propofitio fercm

.p»rtt diftn/hril cap.xt.Cotdahcttfis lib. ( ^

detctminate vera

habere in A,hxc nunceft detcrminacc vcra.Irem, fimiliccr propofitio fimplcx de futuro cnuntiac

J3,T\\om.qu*fi. 1 1. iUVtntMtt,*rt. 10. Md-ji. D. Bon.
fit

videtur : nulla propofitio mdica-

:

eft\

ijerti , '-uelfalfa. ?

•

fic

quo prxdicatumpotcft ineftelubiedo,vt patct de prxdiGth propofitionibus, qux non iudicantut fecundum dilpofitioncm rci ,quam habent nunc , fed fecundum illam,quam habuciuni ; igitur fimilitercrit in illisde futuro fic autem dicendo , Tu eru albut in A,non fignificatur aliquid de re nunc eftcjvcl non eftc; fcd fignificaturqu6din A erit verum dicete , tu es albtu. Si ergo fic fc habebit

VII. (it

Qu6d

tur vcra, vel falfa,nifi pro tempore,pro

vtra^^ue enim non eruntfimulin talibui.

Qj^ i£STIO

quxritur« an nunc

,

erit f

221

crat, fignificat fe cflc

°

quia ad

omnem

diif^um elTe

crgo ifta , Tu eritaibut veram. Anteccdcns patet, r^

illa,

^

_

.

'

.

:

l.

Argument» f/*f'"^" "/-

prmMlu»,

contradi^oria afiftam ,Te vtrumquc crgo contra-

fimiliter

Tu non es albittfinfctt

non effe album eFi verum ,

:

compoiitioncm lequitur luum

vcrum

firmatiuc, vt

quxlibet propofitio figni-

veram

;

di^lorium illis dc futuro fignificat fe cire vcrum detcrminatc; cum igitui neutra fit,fequitur vtrS-

que cflcfalfam. Hocconceditur

,

quod vtraque

parscontradidl-ionis fimulfit falfain futuris, ra-

tionemodicflendi,qui in neutra contradi^oria-

rum

ncgatur. Contra hoc funt rationes Ariftotc-

vtraque pars contradidlionis fit fimul falfa, nondeqnolibeterit af{irmatio,velnegatin,quod

lis;

eft

fi

impoflibilcKiuia negacio oppofici

eft

reniotio

ciufdcm,& eodem modo ab eodem:ficut concradidlorium huius , Omnio homo currit eft hxcNcn omnuhomo currit\ quianegatio non tantiimnegattafl5rmation6, fedfimilitccaffirmatum; quo ,

modo bxc, Tuerid albut in A,zf^x\wzx\ codem modo hxc tu non erie albiu in A ncgat &

igitut

,

,

;

non erit vtraquefalfa in talibus in litrera.Item,fi hxc fit falfa dcterminate; Tu eru aibiet in A, nunc eft rerum diccre, qu6d cura A fuerit,non eris albus.Similitcrfi non fit dctcrminacc falfa hxc,7« ntntrit albm in , verum cft dicece , qu6d ttt cris

A

Q_^

albus;

t«^-

""*

tmo-

.

Operis fecundi Perihermenias

22Z albus

i

8i patet

qu^

non

es albus

igitur in

:

A

erunt duo contradidoria vera.

Adoppofitum

fft

cnuntiatur

Ariftotelesin hoccapitede

futuris contingentibus.

*•

Ad primumquariitum dico,qu6d

Rtfolutiopti'

^

»*«

'*"

propofitio

nec fimul eft ^^'"^ ' "^*" ^^'^^» "^'' detcrminate vcra, ncc determinate falfa. Ad quod , fciendum , quod vcrum fignificat cffe quod eft , & falfum fignificat cfle, fingularis de futuro contingenti

quod non quod ficut

eft

,

,

eodem modo. Ex quo

res Ce habet ad effc

Qupd autem eft adualiter

,

,

fic

fequitur,

ad veritatem.

& in praifenti

,

in fc-

quod fit vcrum , fic habet e(Cc per fc; quod autem cftfuturum, non eft in fe ipfo , fed *" causa, quod contmgit tripliciter. Vnomodo cftaliquid incausijquod neceflario eucniet ex ipfo habet

_ « f/T»

n

in caufa

triflitittr.

illa. Alio modo , vt habet inclinaiionem ad caufam,vt producatur ^ causa , poteft tamen impediri. Tcrtio modo , quod non magis (e habet ad

cftc,

quim ad non

efle. Iftis tribus

modis

fe

ha-

bent res in futuro ad efle. Secundo intelligendum quod orationes funt verae , ficut rcs fc habcnt ad elfc ; nam oratio enuntians eflc de re.fccundum qu6d res fe habet ad efle.eft vera alitcr autem enuntians falfacft. Tertio intelligendum eft quod propofitio de futuro de llio fignificato, vcl cx modo fignificandi , aequaliter defignat dcterminate eflcdequoiibet ; quia eife rei non mutat fignificationcm fermOnis ; quia diftio , oratio ,idcm fignificant :

rc cxiftente, •

^

& & non cxiftcnte.

Quart6 intelh'gendum qu6d propofitio dc futuro poteftintelhgi duplicitcrfignificarealiquid dc futuro , vel ita qu6d propofitio de futuro aliqiiid fignificet

nunc vcrum

clfc,

quodaliquid in

futuro verum efle habcbit: verbi gratia,quod hiEc, Th enialbiu in , fignificet nunc effe in re;

A

ita

quod

tu in

A tcmpore

qu6d

cris albus

:

vel potcft

nunc , qu6d tu eiis albus tunc & difFert fecundum \ primojnon qucd fignificet nunc ita eife , quod tunc tu debeas eflb albus fed quod fignificct nunc quod tiinc; quia fignificarenunccfle, qu6d tu in Aerisalbus.hoc cftpKis fignificarc,quam quod tu cris albus in A. Dico igitur , qu6d hjec, Tu erit albus in A, abfolute cnuntiata , fi illa fignificat nunc rcm fic fe intelligi

,

fignificet

:

;

A

habere ad

cfle vt in

A

tu dcbeas eflc albus

:

ha:c

dcterminat^ falfa; quia omnes orationes funt vera: , propterca fccundum prae-

propofitio

eft

&

miflum rcs autem talis enuntiata, non fic fe hapet nunc in fua causa, vt tunc debeat habere efle; quia fi nunc fe haberet res in fua causa,vt tunc debeat habere efle , hoc iam foret ex neceflitatc, cflet nunc determinate verum:&fic procedunt duas prinia rationes ,quas facit Ariftoteles in tcxtu capituh fexti citati. Sub hoc enim intel:

&

•TjTj^iai «Xovw

leftu fignificat propofitio de futuro aliquid elfe

p^ *

nunc dctcrminatum ad efle pro tempore de futuro, quod non eft dcterminatum. Si autem propofitio dc futuro non fignificar, nifi quodcunquc futurum pro quo fignificat, quod fi fuerit pra:fcns ; quia tunceritverumdicere , quoniam illud eft quod nunc enuntiatur ,

futurum, propofitio dc futuro vcra,vcl falfa.

Cuius

nunc habeat

eft

indetcrminatc

ratio cft, quia propofitio dc

futuro fic enuntians , non enuntiat de eo quod nunceft efle, vcl non cfle , vt aliquid determinatum;quia fecundijm illimi intcUedum non enuntiatur efle , quod habet res in fua causa pcr propofitionem de futuro. Propter quoj hcet rcs

elfc

cfTc

dctcrminatum

in fua causi

dc re pro alix^uo futuro

,

&

non diquianon ,

ceturnunc propofitio vera, vel falfa, enuntiatur hoc nunc cfle determinatum , vt fit pro ahquo fuiuro:fed enuntiatur nunc,qu6d

hoc

habcbit

fic fc

fic fe

& non enuntiatur nnnc rem

,

habcre, vt tuncdebeat

ftoteles

quod

,

in

illis

,

qux

cfle.

Ideo dicit Ari-

funt ad vtrumlibct,

non magis eft affirmatio vcra,quam negatio.Vndc non conuenit diuidentem dicere definitiue quod hoc erit, nec dcfinitiuc.quod hoc non erit; definitiuc autem dicit hocforc,quando enunnunc, vt ahquid habebit cflc in futuConcluditur igitur ex pradidis quod propofitio fingulaiis de futuro contingcnti fumpta hoc fecundo modo , ficut Sc Ariftoteles accipit, nec fimpliciter cft vera, nec faira,nec dcterminate vera, ncc determinate falfa. tiat fic cflc

ro.

Ad primum argumentumdico,qu6d tio de futuro

fi

in futnro habcbit efle

quam

nunc

fignificct

&

,

&

eire ita

,

propofi-

quod

eft

,

cft falfa

modum

,

enuntiandi

proptcr

cnim

qukm eueniat. Si intelfecundo modo,qu6d cnuntiat dctcrmi-

ligitur

pritni

prinf.

qnt-

flionu.

epuntiatuc

rci, fed

rcs aliter euenirc

argu-

lunc fignificat aUter menta

quamuis eucniat rcs, qua: cnuntiatur eucnire, non proptcr cucntum cfle

6.

Ai

res

;

,

natum

cfle de re , pro tcmpore indctcrminatQ futuro , propofitio nec etit vcra , nec falfa , quia nunceft indeteiminatum , quodcontradidloriorum habebit eire pro illo tempore. Ad aliud dico , qiiod ratio procedit fiib vnp Adx.

intclledu propofitionis dc futuro. Ad tcftium dico , qu6d hoc ,Tefore album eH veram,ett. diftinguendum fecundum compofitio- Ad

nem, & diuifionem pofitio eft falfa,

:

&

in fcnfu compofitionis prgfignificat

quod verum

infit

huic dido pro prsfenti te fore all^um , non fic fequitur cx prima. Aho modo accipitur in fenfu diuifionis, tunc non fignificat, nifi te album foprirc eft vcrum, & eft detctminate vcra, ficut ma. Aliter tamen diccndum ,qu6dillapropofitio, Tefore aibum eH verum , in fcnfu compofitio-

&

, non qnod nunc res fic hoc cueniat *, quod tu eris albus cnim fignificaret falfum detcrminatc

habeat,

nis fignificat

fe

vt

in A, tunc

enuntiatum de di6to intelligitur

qusdam

aflertio

:

ff d

ficut

*

«/.cnun-

ticf.

verum f al. Tcra f vere qusrdam af-

compofitionis in poteftate pcx

dii^um pro tcmporc, pro quo enuntiatum praedicatur dici de fubicdo. Ad fccundum quaefitum dicendum, quod propofitio de futuro non eft determinatc vcfa;ficut

fcttio

,

quz

importatut prr

di(5Vum

pto temporc pro quo dcuotantut extrcnia vniri,

patet ex prasdidis.

idco

Ad primum argumcntum dico quod ,

fitio

propo-

de futuro contingenti non enuntiat nunc

eflc,ficut resfehabetadeire; neccnuntiat

non

elTe alitcr

,

quam

rcs fc

nunc

habct : fcd dico.quod

&

fcnlu

in

com-

pofitionis

importatur

prxdicatum pro tcmpo-

pro ifto tcmpore enuniiat determinatum cfle rei rc pro quo pro futuro tempore. Propter quod cum pro ifto cngntiatura tempore ,. vt patet , non fit deierminatum, pro- prxdicatiic de fubiedlo. pofitio nunc enuntians determinatur efle pro 8. ifto tcmpore ; ncc dicitur determinate falfa , nec ,

dcterminatevera. Ad aliud dico , quod non ftant fimul , quod hsc nunc fit detcrminate vcra, hocerit,^bocfotefinonfore ; quia fi ha:c non fit determinatc vera,

Tu eru albtu crM,Cic\it non

nunc quod nunc non eflc albus; fic non ftant fimul ,qu6d nunc fit vcrum, qu6d eris albus cras & quod poflis cras efle non albus. Ifta tamen ftantfimul, quod hscdetertu es albus

nunc,

ftant fimul

& tu potes ,

minatc

Refolutit f«cundt.

quA-

flionif.

Ad t».

»rgutnt-

Qu^ftio VIII. minatc nnnc

fit

vera

,

fncris albus

,

Mhtu crat , Sc qii6d quia non opottct cum

quod non

;

poffis forc

non

albus:

hxctMcru allnttcrM, non impcdit quin

fcd quia

non albus ; ideo ftant finiul quod Sc quod pofles cllc non al,

cras potfis cde

tu cris albus cras

bus 9HlftlutH ttrtU qit*fiitnit.

cras.

Ad

tertiutn quxiituin dico,qu6d f\ propontio dc futuro enuntiat nunc eflc dcterminatum, qu6d res enuntiata de futuio habcat cfTc; vtraquc par« contradiftionis in illis de futuro cft falfa; quia vna pars cnuntiat cfle dcfinit um,qiiod crit; aliacflcdcfinitum , quodnon crit j&patct vtrumquecllc falfum , cum neutium (it dcterminatum.fed vtrumquc cft indcicrminatum. Sed propofitio de futuro enuntiat rantum rem cflc non detcrminatc aliquid dc e(Te, pro futuro , quodhabet nunc resin fua causa; vtraquepars cft indeterminate vera, vel falfa. '

&

Ad primum argumentumincontrarium

lO.

Ai mrgumf- qu6d t»t*rt$*fM*fiitms.

Ad

tu erit

cras jiodis cflc iion albus

dico,

ha-c propofito,?*^rr alhum yefiverum

,

non

ad

ptimum argumentum

laciam figurx didlionis

eft iz. pcnes fal- aU* rfjftn-

deficit

quia commutatur^wr*/

,

in ^Hale-y fic diccndo ,omnefuturum til futurttm^.

ficut hxc, hemoefi homoyhlc non ,futurnm tamcn fuppbnicur , quod hxc fit dctcrmiminatc vcra,)^/iKr«OTm> , adhuc non fcquitur» proptcr hoc quod propofitio dcfuturo contin-

fenti

erit:

;

fi

gcnti finguiaris fitdcterminatc vera. Nam fi fic arguitur, omnefuturum erit , h
futurum ; ergo hac erit : eft fallacia figurx ; quia in maiori fit diflributio pio fuppofiris , quoium quidditatem dicit diftributum: fcd in minori pia:dicatur fut urum, vt dicens cius qualitatem, proptcr quod mutatur ^uij in tjuale,

eft

didtionis

iicut hic

firiptum tut

fic,

^pdfcriptum eit,fcripftt aii^uu :falfum : igitur falfitm,&cc. Si autem dcfcenda-

,

eft

omncfuturum erit : hoc futurur» , tu

eris, fil

de futuro,vt in futuro efte haberet, propofitio eftct falfa dcterminatc, quia fignificaretnuc quod eft contingens, eftc determinatum ad altcram partem , & hoc dato, eflet vtraque pars contradidlionis falfa ; quia vna pars fignificaret hoc cflc detcrminatum ad cfle ,& alia pars fignificarct hoc efle deteiminatum ad non cfle > & ipfum

idemeft dicerc, & hocefifuturum; fed fecunda propofitio cft dctcrminatc vcra , vel faJfa: igitur & prima. Dico quod fic, dicendo hocerity adbus copulatus fubie^o inteliigitur copulari pro tempore futuro , cuius terminus initialis eft

,

cft

Adhuc

II.

poteft argui

quod propofitio dcfuturo

dctcrminate vera, quiafequitur,^r«n<»»
&

pofitio dcfuturo fecundiim rit

tliquid

cnuntiat

non cfle eft

;

;

nuncdidla,non

nunc determinatc cfle, fictJt

aflc-

fcd fore dc re

non dctcrminando ad

cfle ,vcl

igitur ficut propofitio de contingenti

nunc determinate vera , quia cnuntiat euentci dcterminatc , non tamen determinat ali-

tum

quid

cffe

,

vcl

non

cflc

>

fie

piopofitio dc futuro

fcquitui c contia»

;

Ad

quod propofitio de futuro non nunc aliquid cfle, vcl non cfle de co, quod fcd pro tcmpore futuro idco iiec cft detcraliud dico,

eft

,

;

minatc vera, vel

falfa.

Scd propofirio dccontin-

genti nunc aflerit dcterminatc aliquid dicitur, hoe eontingenter eueniet

,

quia

fignihcatur

,

cum

qu6d

euentus huius eftcontingens, &c itadeterminatccftjvclnoncft ideo illadccontingcntideterminate eft vera, vel falfadeterniinatc. :

Aliter argm'tur ad principale; fidicatur,^»^ trit

,

pracfens; efi

&idc6ciim

futurum

,

praefcnti,

leOiliikav hoc erit,inh.oc,hae

adus mcnfuratus fub

intelligitur ,

copulari fubiedlo fub tcmpore

quod eft terminus initialis eiufdcm quod idem valetjAtfw* eftfuturu4,

futuri, proptcr

Sc,homoerit in

:

fedquia tunccft indeterminatum

adu futurum,

furans ipfum

fit

efle

r«m'cft indeterminate vcra

& ciim

arguitur

qu6d hzc

quod non

cft

Sraefcnti

necefTc eft

,

:

fic

non

,

h«c,^off/?^/«hxc, hecerit:

ficut

adum

dcprzfcnti , dico quia ad hocvt fit de defignatum tempore

&

nonfolumcognitio-

de praefcnti

eprxfcnti menfurari,

nem

cum tcnipus men-

habebit,

pracfenS; idc6

;

cft

accidit in ptopofito ; ide6

non

eft

de prxfenti.

etit vera.

Fim

j •

alfcrit

tempore futuro

contingcns.

erit

rio, fedininorimplicat falfum.

,

tiatur

"i»^:»*'"""'•

fi'

hic prxdicat illud, quod futurum cft; fed hic,/«turumerit , pridicatui eflc fub modo dc fuiuro; ergo, &c. Vnde tfnturumenfuturum , cft deprx-

futurum; igitur hocfuturum

;

;

nit.

,

,

nunc vcra detetminatc, nec falfa quia pcr iilani propofitioncm intcnigitutforc album affirmari de te , pro aliquo tempore futuro non pro tcniporc , quod nuncinftat vnde licct nunc fit indeterminatum te forc album in futuro, quia te fore album in fua causa eft ad vtrumlibet quia cijm non fignificet tcnunc cflc album vel non clFc, nec fignificatur ita cire determinatum in fua causl, vt in futuro habeat hoc eftc; ide6 h^c propofitio , tu erit alhns , non eft nunc dcterminatc vcra, vcl falfa. Si tamen propofitio fignificaret nunc elje dctcrminatum quod nunc enuneft

;

tit jmtftit-

propofitura

dicendum qu6d confcqucntia

,

Jlli» reftlu-

^i?

fecmdi operu Terihemienias,

CL*

EIVS

14»

214 il

EI

VSDEM

DOCTORIS SVBTILIS Libros Elenchorum Qujeftiones. comrauni.Sed ens eft duplex,(d\icct naturar,

eiis in

J)e Sophijiicu fiutem Elenchii ,cjrde hit

videntttr

qua

quidem Eienchi fed vonfunt,

primihuius, in princ.

^

Qjf ytrum

S

T

o

I

Logic^ procedaf ex

I.

communihM?

i.

&

Magift.i. Fofi.qutfi.f.tir queLfi.i.Pnaem. Leg.Jub.}, tibcr Thecrtm.i.e/ip.i.

ucnit catioinipfis rebus,cuiufmodi funt (?;»/«, Species

non , probatio nam :

comparantur

feicntiae

Jlrguwtnfa

ad

fubicdlum , ficut potcntia ad obiectum } fed vnius potentia: vnura eft obicdnm pcr fc ; crgo vnius fcientiac vnum etit fubie<Sum per fe: fcd ens in communl , rationc

frtfart» ntfMlfUS.

communis , eft fubicduni Metaph.ergo non in Logica. quarcj&c.

cuius dicitur fcientia fc in

de Syliogifmo , tanquam de fubiedlo , & ctiam confiderat de his qua: habent at,tributione ad Syilogifmum, ficut deTcrmino, Oraiione fed illa non funt communia nam ,

Logica

&

eft

Oppofitum

,^ "DoSioTit.

& huiufmodi.

Ens autcm

di-

enim eft aliquod ens natura; quin poflit cadcre fub cnte rationis , quip fuper ipfum fundari poflHtaliquaintentio ,vtputa Gencris,vcl Spc-

&

cici, vel

Di^cremia, ycl Proprij

vel faltpm caufar

gica

eft

,

vel caufati.

,

vel Indiuidui,

Quia ergo Lo-

dc huiufmodi intentionibus

plicabiles funt

,

ap-

qiia»

omnibus rcbus, ideo Logica

dici-

communibus proccderc.

fcienduni,qu6d licctLogica quantum ad do(^rinam fit cx communibus , diuerfus cft Uet». 5 VlteriiJis

ramen vfus do6lrinae,qu2

traditur in Pialedtica,

& in Dcmonftratiua.Nam Dialedica eft ex commimibus,& in fingulis fcientiis ad proprias con-

Nam

clufiones ex coromunibus arguit.

oftcndit

quod amor,& odium funt ineodem fufceptibili, non per proprietatem amoris , vclodij fed pcr hoc medium.quod contraria nata funt fieri circa idcm vnde ex communibus non arguit ad comrauuia;fed ex communibus arguit ad propria$ conclufiones. Illa autcra pars Logicx quz cft Dcmonftratiua, etfi in dodrina tradatur dc com;

:

,

&

communiSjergo,&c.

iuflibet fcientix;tamen in fingulis fcientiis argui-

j

fed \

dicit Ariftoteles i. Pofteriorum.

Si Logica cftet alicuius gencris de;eiminati,

Canclujtt

,

fecundo

munibus,puta dc Syllogifmo dcmonftratiuo , de attributis ad ipfum , quae funt communiacu-

:

fyllogifmus

late fubiedi dicitur fcientia

Depnitio

communi-

:

non quodlibeteft

,

ifto

rur ex

V6D

Item

ens rationis

non

turpcrpropriummedium.Nam GcorHctravtitur ratione demonftratiua

,

vndc accipit primas

,

&

mcdium

intcrrogarer,

vcras caufas concIufionis,& pcr propriii

Adqusftionem diccndum , qu6d Logicacft ^^ communibus,& Philofophia priraa.fcd diucrfimodc: nam Philofophia prima confiderat em

arguit ad. propriam concIufiGnem. Sed argucns

inqnantum*»; cft yndc confidcrat rem fecundum fuam quidditatem. Et quia quidditas rci ,

cft entitas

pcr

»liui

modo zquiparatur fecundum comraunitatem enti priori modo difVo. Non

Vniaerf.cr i.Pofi.qM/l. 13. Tartar. ^utft.i. BnC.fuper qu*fi. i. Vniu. Ioan.de Trooem. loan.Angl

pct

non dependct ab anima.Scd

,

''""">''•

dicitur de quibufdara intentionibus, quasadin-

(kam

Ariftot.i. Pefi.cap.\t..ttxt.i7. Kwtt.il Paul Ven.»A/
6lor qutfl

cuius eflc

Tns

naturt,aliud

,

funt mtem paralogifmi,dicemtts incifientes fecundum naturamaprimii,^c. Cap. I.

& rationis. Bns autem naturt inquantum tale, eft

fe

rd,ide6 Philofophia prima con-

rcm fccundijm fuam entitatem. Etquia confiderat rcm fecundum fuam quidditatem & fiderat

,

&

entitatem abfolutc, multa confequuntur rem, vt fic ; ideo ptimus Philofophus poteftoftendcre pafllones dc fubie
&

enim fumendo ens prout intelligitur in communi, & fecundum quod comprchendit fub fp efte cuiuflibet rci , non poflit de co aliquid oftendijtamcn de entc fecundum fuam quidditatcm , multa poflunt oftcndi j nam inulta confeJLicct

quuntur ipfum fecundum fuam quidditatem , vt t!feferfeBum, & mperfcSlHm,&c multa alia. Similitcr Logica eft de ente cOrarauni,fiue confidcrat

Dialcftice aliam

,

&

aliam conclufionem in

alia,

& alia fpientia,per idem mediii poteft oftcndcrc: vnde

in naturaliPhilofophia&mcdicinapoteft

diuerfa,&diuerfac6clufiooftendi,pcridemcdiu.

Ad primum argumentum in oppofitum dicendum,qu6d vnius fcicnti? vnum eft fubiedum pcr fc.VlteriiJSjCiim dicitur ens in

-^d

i. fritte.

communi confidc-

primo Philofopho,dico quod ersnaturain communi confidcratur a primo Philofopho ens autem rationti k Logico. ratur a

:

Ad aliam rationcm diccnduni quod impofli- Adt. ,

bile eft aliquid efle in

rcrum natura,quin

ficut

haber efle,fichabeat^«o
Vnde per hoc quod

dico, quod cns naturacaprimoPhilofopho confiderarur , &cns rationis

h.

Logico,nonintcndoaliquidexcIuderckconfideratione primi Philofophi.Si cnim confiderc hanc intentio

,

.

Qusftio HMi,

& III.

II.

qu« eft (pecies & hanc quat e(kgeinquantum quzdam fpecialia entia func, Hc

intentioncm

non ence non eft fcienria,nara fcien& ens , & verum conuercuntur cum crgo fyllogifraus Sophifticus fit non ens , dc eo non erit fcientia. Maior patet de fe,& rainor pa-

,

,

tia eft veri

collocantur in genere deterroinato,6i: cadunt fub confideratione eius , cuius eft quodtjuid efl deter-

tninarcjinquantum tamen intentionesfunc, fic cadunt fub confideratione Logici. Liccc cnim quidditas Gcneris fecundutnid quod el rel="nofollow">, non conueniat Subftanti^ 8£Qualitati,intentio tam5 Generis conuenit Subftantiac,& Qualitati.Vnde ad rationem dicendum , qu6d iftz intentiones Ci conHderantur vt quzdam fpecialia entia funt,fic non funt communia. Si tamcn confiderantur vt

I

o

Itcra

,

co non erit fcientia per ad verum Elcnchum.

Ad oppofitum

eft

, i .

:

cum

ficuc fcicntia

lyllogifmi demonftratiui.

Itcm ,ars

apparens fapicntia,& non exiftcns, i.Elenchorum cap.i. fed quod cft aliquid lecundum apparentiam tantum , non eft illud quod apparet cum ergo Sophiftica fit apparens faSuphiftica

eft

:

& non exiftens, non erit fcicntia.

pientia,

Itcm,

Sophiftica cftet fcicntia

fi

,

Sophifta ef-

Confequens falfum,ergo Antccedcns. Confequentis patetcx hoc,qu6dSophi-

fet fcicns.

Falfitas ftaeft

ab apparcnce fcicntia

,

&

non

exiftente,

Itcm.Sophifticaoperaturad dcceptionem, fed nulla fcientia intcndit deceptionem; nam omnis

& omnis do(Strina,bonum quoddam appcte-

tc videtur.

Oppofitum patct per Philofophura in

litera

i.Ethic»

Q^ ^STIO

III.

'Dato quod Sofhijiicafit fcientia, Vtrum fit de SyUogiJmo Jiphifiico

3

quam de ferfifuhieSio i.

autem Elertchu, &c. Similitcr i Elench. cap. feparandofui difputationcmabaliis.diCcns .

I.

.«?

pracfupponerc

;

nam

fcientia

1.

de fubiefto opor-

ijuid eFl

frtpMt tM- fyllogifmum Sophifticum gtttiiui.

,

Sctjuia efi\ fed

probatur in Elench.cap. i4.ergo,&c. eftc

,

ifta

Ircm , illud quod eft pcr fe obliquitas alicuius redi , non cognofcitur nifi per cognitionem fui redti. £t huiusratiocfttquiaobliquusnoncau-

At aliam

:

De

&

litigiofit

fpcciera in fcicntia,qu^m fpeciem re^i,

cum redbnm fit iudex fui,& obliqui:cum ergo fyllogifmus Sophifticusficper obliquitas fyllogifraiDiaIe€tici ,-nonericaliqua fcicncia per fe de

fyllugifmo Sophiftico

,

fed per fe de Dialcdlico,

pcr accidens de Sophiftico. Scoti oper.

nuHC dicemm,

bent rationem fcientiac. Alio raodo confidcratz, aratione fcicntis reccdunt. Si cnim Dialcdica

Tom.

l.

,

vt

j,.

modo confidcrat(j,ha-

habet confiderationcm de qui-

bufdam intencionibus.quas ratio adinucnit in rc, inftitucns in illis qucndam moduin quo proce,

Conclufio

Doiferu ad l'**^'"»"" *'

Duuaiea dufluiter lor./idtnitur.

dcrepotefti principiisadconclufiones ,ficDialeftica dcbetdici fcicntia. Si autemifto modo adinuento vtatur in aliisfcicntiis, fic afcienti*

Nam fic folum procedit ex probabilibus: vnde fcientia Dialcdtica traditur pcr rationc recedit.

demonftrationcm , vfus tanicn cius in probabilibus

confiftir. Similiter ctiam de Sophiftica cft diccndum.SicnimSophifticaconfiderctur.prout nabctconliderationcm dcpnncipusSophifticis,

inftituens in

illis

quendam modum quo ,

procedi ad conclufioncs fta

;

fic

Sophiftica

eft

,

'"^*'^"''» ,

(f„f!der»tttr.

potcft

quas concludit Sophi-

fcientia:nam

fic

Sophiftica

Ita cniin oftcnditur apparentia dc fyllogifmo Sophiftico pcrvnitatem vocis ,tanquam pcrproprium nic-

diuni

Cicat hakere tres de triangulo percius de; finitionem.Si autcm ifto raodo adinucnto vtatut

ad concludcndura aliquid falfum pcr fyllogifraum Sophifticum, fic a fcientix ratione rectdit. Ad primam rationcra in oppofitum dicendura, i quod maioreft vera. Vlteriiis ciim dicitur , So- Adiptint. phiftica non eft,&e.Dico,qu6d fi Sophifticacon- q>**ft.fteunfideretnr , prout eft quardam fcientia tradita pcr '^* dcmonftrationera , fic eft effcAus dcmonftratio-

rcientia,nec effeftus demonftrationis.

(^t. Anettoci Cmt.primileci eit. Elttuh.qtuft. i. loannes dc Msgift.vKyM/r
QV6d non videtur tet

in

z.

nis. Sed fi accipiaturpto falfa credulitatc aggenctataper fy Ilogifmum Sophifticum, fic non tft

tan-

qutft, prtctd.

^

in

i,

:

Ad aliam

Ariftot.i. Eltneh.tMp. i.

Tartar.

Elcnch.cap.

i.

craditur per dccerminata principia.

capciofus, i.Elenchorum.

ars,

Ariftotelcs

per attributionera

dando fuam intentioncm, diccns De Sophiiiicu

phiftica,& Dialeftica,vno

Poftcr. conc. /. fed ars

cftcdtus demonftrationis,

effcftus lyilogifmi Sophiftici

cft effcftus

fe,nifi

Adprimamqiixftioncmdiccndum, quodSo-

^^-^«lcmonftrationis fit

quod tantum apparet.non cognoquod ap-

illud

cum crgofyllogifmus Sophifticus fic cantura fecundura apparentiam verus Elenchus , de

cu vero,

ars Sophijiicajit fcientia,?

non

quod

parec:

II.

QV6dnon,probatio.Nam fcientia eft efTeflus Sophiftica

,

fcitur, nifi per attributioncm ad illud

confiderctur

ttims.

dicit

demonfiratiuis,& Ditde^icu diSlum efije j^^onifli-

T

-« S

loan. de Magift.f«
pr*p»rt*tM.

Mctaph. qui

6.

PIato,qui collocauit Sophifticam

fub nonente.

iufmodi intentionibus.proui rebus funt applicabiles.Et ideo Logica dicitur eftc de communibus.

I.

:

tecper Ariftotelera

,

ytrum

,

non male fecit

funt rebus applicabilia,communia func.fic dc cis cft Logica. Vndc confideiatio Logici eft de hu-

Q^

225

Icem, de

ftica

rationera diccndum,

confideretur,prout

eft

qu6d

quxdam

C\

Sophi- Ad

ditaper principiadeterminata , ficnonfolumcft apparens fcientia , fed exiftens. Sed C\ accipiatnr pro falfa credulitare aggenerata pcc fyllogifmura Sophifticum , fic eft folum apparcnsfcientia non exiftens,nam fic argucns fophifticc , vidctur argnere,cum tamen non arguat. Ad aliam rationera dicendura,qu6d Sophiflic^ accepta prout cft tradita per principia detcrmi,

naca,eft fcientia,& C\

&.

fcicntia tra-

&

^il

l-

habcnscam,dicitur fciens: fcd

accipiatur pro falfa credulitate,non

eft faientia,

v t priiis didum eft.nec habcns caro,dicitur fcicns. Ad vltiraara rationem diccndum , quod non -^d^. deterrainatur dcaliquibusobliquitatibus, vteis Ytamur.fcd vt ab eis caueamus.Si cnim rmlla cffet obliquitas,

quz

poirct dccipccc

,

fupcruacaneuni

Q^

}

cffac

SuperlibrosElenchorum

zi6

de ca detetminare : vnde de Sophiftica non deierminatur per fc , vt faciamus dcceptioncm,

tiTct

fed vtdeccptioncm vitcmusr&quiadeceptio vi-

4ConcluftO

DoBorU »d qitift.prtftn-

W».

potcft nifi cognita,ide6piim6 dctcrmi-

non

tari

natur dc modo dccipiendi. Ad aliam quasftionem dicendum,qu6d de fyllogifmo Sophiftico cft ifta fcicntia, tanquam dc per fe fubiedo.Nam iliud cft fubicftum in fcientia,quod habct pafliones deco dcmonftrabiles

caufam : fcd fyllogifmus Sophiftihuiufmodi ; crgo , &c. Probaiio aftumpti,

in fcientia per

cus

eft

Nam apparentia poteft oftcndi dc fyllogifmo Sophiftico pcr vnitatcm vocis, tanquam per proprium medium: crgo habct pafiiones dcmonftrabiles de co per proprium mc-

fcilicct minoris.

dium; potcft ergo elfc fcicntia: Sophifticat fubiedum, Et ad hoc fignum euidens. Nam Ariftorclcs i.Elcuch.cap.

de qua intendit monftratiuii

,

iij

i .

hoc

libro,ab aliis; dicit,Z)tf de-

Qum

/tliis

dinum eftyfid de

ergo

ifta

de quibus

I.

princ.

tii.

o

IV.

foiy^ztel frxmijjam qua. diciturfcc-

cans in materia,fit fyllogifmus. Atiftot.

I

Tsp.eap.

.

i

& Interprctcs ibid.

.

primi priorum.Tittii.

i.

Elench.

niunicei traH.dt trg.tly confeq.

Vldetur quod non nam prarmifTx funt caufx :

conclufionis,quia in rationc Syiiogifmiaccipitur, quod conclufio fequatur ex pracmiflis, ex

mcn

caufae

& non propria fimplicitcr. Quiacnim

fyllogifmus Sophifticus apparens

cft, tk

non

cxi-

ide6 vtiie fuit oftenderefyilogifmum So-

phifticumeftl in hoc libro. oftcn-

inhoclibro, , & hoc , vt dicit expofitor,apparet fi mediaPhilofophi infpiciantuirnam Philofophns accipit hoc mcdium

dit fyilogifraum

Sophifticum

cfle

fed oftendit ipfum effe deccptorinm

piimo quod apparent

in rcbus ira eft

efte taics,

quod quxdam

qualcs funr

,

rcs

& quajdam qua-

non funt. tt ideo circa talcs decipimur , vnde fynogifmum SophifHcum efle dcceptorium

lcs

oftenditur in

ifta fcicntia

,

& nonipfum ttrc.

Ad fecundamrationcm, conccditur maior:ad minorem tamcn cum dicitur, quod fyllogifmus eft per fc obliquitas fyllogifmi Diainterimendumeft: cuius ratio cft , nam obliquitas aiicuius naturz conftituitur in cffe, rolum per negationem fui rcdli. Scd fyllogifmus Sophifticus non conftituitnr in eife , foium per negationcm fyliogifmiDialcftici,nam incfTe

Sophifticus lectici

,

&

conftituitur pcr apparentiam , apparcntia ctiam pertinet ad fuHiii rcdum, fcilicet ad fyliogifmum Dialcdicum. Ad tertium dicendum,qu6d fi fyllogifmus Sophifticus confidcratur prout cadit in vfu arguendi fophifticc

,

fic

procedit cx

falfis

;

&

gilmus Sophifticus non cft fubicftun» jpfp eft fcientia , imino vt fic, rationem ^ (c cxciudit. Si

cis

;

fic eft

cns fuo

,

&

per pofinun

conclufionis in cfltndo

,

falfa:

fiinr ta-

ininfercndo. Cpntra.fiad rationcr.i

Syllogifmi fufficeret quod piaemilTs clTcnt

caufii:

conciufionis in inferendo,fcqueretur quod pctitio principij

quens

bonum argumcnium

fit

:

Conic-

falfum. ergo Anteccdens. Fallitascon-

eft

patet ex hoc , quod Arillotcles i, Elench. cap. 4. reducit rredecim locos Sopliifticos , dc quorum numero cft petitio princifij , iii ignor^ntiam Eicnchi , eo quod omnts funt immodificati. Probatio confcquentix, nam in peti-

fequentis

arguiturfic;

Omnium

iliatio. Si cnini

oppofitorum efi eadtt/j difii-

plina,contr^riafitnt0ppofita;er^o,

&c. Hic

faria iiiatio conclufionis ex prsmiffis,

eft

ncccf-

& tamcn

cftpetitio fccundijm principium^quarej&c.

Itcm,qu6d

derarioneargumcnti ,cftde rafcd de ratione argumenti cft, quod faciatfidcm deconclufionc: nam aratimcntum eft ratio rei duhiiC f-
tione Syllogifmi

;

,

ma ficut ficiet

deficit

proptcr

dcfedum

propterdcfc<5him matcria:

gifmus

;

fotma:,

fic

de-

fed talis Syilo-

deficit in matcria,ciim diciturpcccans in

matcria; ergo, &c.

Oppofitum patet per Ariftoteicm i.Topicor Syliogifmus Sophifticus qui dicitm pro cedcre exfalfis ,SyIiogilmus eft , & Syllogifinus

fcientiaf

dicitur.Item.duasPraemifTs fehabcnt ad conclii-

,

tamcn confidcrctur prout

modo,

ficut veriun

nec de

ficfyllo-

eft

qnid traditum pcr detcrminata principia ,qua: funtmcdia ad dctctminatasconclufiones ,quot um vnum potiflimum, & primum cft vnitas vofcientixk

,

fint faifs

tione principij potcft cire bona

quod Philofophusnon

Aliter dicitur,

nullius clt caufa. Et

caufa condufionis. dicitur,qu6d licet pracmillx

iftud

do non eft manifcftum quod aliquid fit fubieGtam in fcientia nihil prohibet perfuadere cfte ijlius fubiedum veruntamcn fubiedum efte in fcientia non poteft probari per aliquaprincipia priora in iila fcientia nam lubiedum dcbet cftc primum in fcieiuia. Nunc autcm Ariftoteles ,

non ens

& poicft cfTc fubieftum

ArgumentM

"-^' "'"

non pofTunt efTe fint caufac

,

fed

;

Cuinergo priemifTz

non

,

Vide Dot\ qiuff.^. j.Conimbr.i» i.

qu4ifi.

Top.^udJl.vnic.art.i.Wide Cotnpluc.Sc Suirin-iuhfl.ccni

Ad primam ratiouem dicendum quod quan-

oftendit fyllogifmum Sophifticum cfTe pcr fimi-

Mi.

1

Syllogijmu-j habens framijfti faU

Vtrum

Ad

:

4ii-

T

S

cns.

,

dli» Silutio

^

Q_V

cuiufmodi eft fyllogifiiius Sophifticus; fyllogifmus Sophifticus erit fubiedum in ifta fcien,

ftcrns

poteft

tali

efre fcientia.

falfum,& non cns conuertuinur

litudincs,

de eo de-

etfe

per confcqucns de

eo ijuod h
,

(jutfi.frtfen-

&

:

determinat Ariftotcles in hoc libro,fint princiinquantnm apparens

tia. /1J

tamen prohibet aliquas pafliones inonftrabiles

pia Syllogifmi apparcntis, cft

Ad\.

fcparando difputationcm,

& DialecHcis in

nunc dicernw.

litigiofis

Ad quartam rationem diccndum.quod licct illud quod tantiim apparet, non cognofcatur , nifi perattributionem ad illud , quod apparet ,iuhil

cap.

I.

ficut Anteccdens ad Conrcquciis quod ergo non impcdit confequentiam non impcdit Syllogifmum. Sed falfitas Anteccdcntis non impcdit confequentiam. Nam harc cft vctafi Socratesvolat , Socrates mouetur. Et funiliter li.xc fic ,fi

fionem,

;

,

homo

eft

afinw, homo

efi

animal.

Ad

jit^nmtnt»

pwte af~ firmatiit».

Quxdio V.&VI. quarftionem Hiccndum.quod non

Ad Ctnclujio

ma.

eft

dc ra-

qu6d proccdat cx vcris , ncq; cx

necclfaris.ncquc cx probabilibus,quiaf/mV4^,

SylUgifmti pr»

tionc Syllogifmi

f>rm»li

tfi tnt rstio-

ceJfitM

tie-

Sc probahilitM funt proprictates ipnusrci.

Cum ergo fyllogifmus /it

nii.

,

mus non

dicitur peccans in materia

in matcria

quac requiritur ad

,

quia pcccct

;

Syllogifmum fim-

plfcitcr: fcd quia pcccat contra fpccialcm condi-

tioncm Syllogifmi.

fccundum fuum furmale,

cns rationis ,ifta:proprictatcsn6eruntSyllo-

gifmi.inquantum Syllogifmus eft. Vndc fyllogifmus fic fe habct ad Syllogifmum.quiproccditex falfis,&: ad Syllogifmum Dialcdlicum,&: dcmonllratiuum , ficut circulus fc habct ad circulum ligneum , & xncum. CircuUis vcr6 nullam matcriam (ibi dctcrminat vndc in quacunque matc-

Videtur autem ob multas c/iufM^quorum vnus aptijitmut

n^

(^ fublicifimus per nomi-

eft

Hoc autem non

&:c. fequitur infrk.

,

eflfimile:nam nomina ({utdemfinitdfunt,

Cap.i.primihuius.

Scc.

:

lia reperiatur

,

fiue forti, fiue dcbili

dummodo

,

Q^ iE

foimacirculi ibi faluetur,circulus dicitur. Simi-

Syllogifmus pro materia duas propofitiones libi dcterminat,&: tres tcrminos.vndc Ariftoteles I .Priorum dicit, quod in Syllogifmo vna propoliccr

fehabct vttotum ,alia vtpats.Qiiod Syllogifmus ergo repcriatur in materiancccllatia, vcl

ytrum

,

hoc

accidit

fibi

inquantum Syllogif-

Syllogifmi fimplicitcr, vidctur

omne non fyllogizans, quod tamcn

fyllogizarc cft ^ rationc Syllogjfmi deficcrc.

Syllogifmijdocer ipfc fumere oppofitum conclu-

tum

fyllogifmus eft;fcd

ftici

deficiunt a

cum altera praemilfarum,inferendo oppofi-

alteiius pracmillijVt

Syllogifmus profi ergo fyllogifmus

fic

difpofitionem piopofitionum. Et tcrtio requiritur necejftria illatio conclaCionis ex pxxmitris. Et

,

dcficit a ratione fyllogifmi fimplici-

forma &c. Maior patet nam nou

ier;fcd fyllogifmus Sophifticus pcccans in

huiufmodi.ergo

Itcm,modus

loci

dc ratione SyIlogyfmi,inquanomncs fyllogifmi Sophi-

cft

modo:

in primo &c. quod Sophiftici dcficiunt,eo quod funt im-

huius, cap. illo

omnes

:

,

dicitur

enim

Autergoftc diuidentes

,

modificati. Si dicatur

quod

,

,

imtnodificati,

fuiit

quia deficiimt ^ rationc Sy llogifmi Dialcftici, 8c nou quia dcficiunt k rationc Syllogifrai fimpUciter.

Contra a rarione Syllogifmi fimpliciter dici,

turaliquis fimplicitcr infetens

& fyllogizans.

Si

idco in dcfinitione Syllogifmi,accipitur quod^^r ea ejHapo/ttrtfitnt ali^uid aliud a pofitu necejfe

infcrendi fimpliciter:quarc,&c.

Vnde

licct ptxmiftac falfac

efl

eue-

non fint caufz

Ad

bonum argumentum vnde petitio ,

,

oppofitum.obliquitatcs Syllogifmi fimpli.

dctcrminantur in lib.Priotum , quia ibi dctcrminatur de Syllogifmo fimpliciter , idc6 de

citer

lationem contra hoc dico, quod petitio

ptincipij in demonftratiuis fcicntiis

Ad

in

cllcndojfunt tamcn caufa: in infeiendo. potcft circ

principij

non

eiusobliquitatibus

:

Q_V

&

probatione,& non in fyllogizatiotic idco dicitur,qu6d fumitur.quod probari dcbet , & con-

non negatur. Ad aliud argumentum poteft dici , quod Boctius non dcfinit argumentum infui communitatcifcd folum argumentum probans & hoc quia illa.quac non probant,vidcntur eftc inania. Vnde, quod Syllogifmus ex falfis procedens,non fit argumcntum probans, hoc concedo. Vcl poteft dici,qu6d argumentum eft ratio quat apta nata cft de fc facere fidem:quod tamcn non femper faciat

quod

Suppofito

,

,

fidem

hoc

,

eft

,

propterapplicationcm ad matc-

motus in comnumijdicitur.quiaomncquodmoucturvclocius, & tatdius contingit moueri fi tamcn applicctur ad matcriam fpiritualem, aliquis eft motus qui ncc intendi poteft ncc remitti. Vndc qu6d non fcmpcr argumentum faciat fidcra,hoc cftproptcr riam.

Sicnt loqucndo de nariira

:

,

,

applicarioncm eius ad materiam. Ad aliud dico , quod fi Syllogifmus dcficiat a

qu^ ad fyllogifmum

T

iE S

fequentia

:

fedibi nondctcrminatur dc

:

fyllogifmis Sophifticis,ergo,&c.

peccat contra fyllogifmum fimplicitei:fed contia lyllogifmuin probantcm. Eft ergo dcceptio in

Aiy

quia

videtur

crgofyllogifmus Sophifticus non deficiatarationc Syllogifmi fimpliciter,nec deficiet iirationc

nire.

Aix.

;

Hoc ctiam patct per fuam pioljp.tioncni commancm ia lib.Pri-orijm,vbi ad probandam vcritatem

4frimum gi/rnum tria r?^«»V«w«r,fcilicet^«r
rejuiruntur.

QVod eft

Ai

gifmum

citer^yel £^Uogifmi DialeCiici.

ditioncs oftendit de fyllogifmo demonftratiuo.

bans fit bonus , & probaius ; primus proceflit ex veris,fyllogifmus cx oppofito habebitviiam praimiftam falfam. Ad priraum argumentum dico , quod ad Syllo-

tri»

Syllogifmus fiphiftcus peccatts in

fy llogizarc

fionis

SjS»-

V.

muscft. F.t huius fignum cft,nam Ariftotelesdc Syllogifmo in communi non oftcndit quodproccJat ca vcrismeque ex neceirariis , fed ift.ns con-

tum

Ad

O

I

forma,fit defeSiusf^UogtfmifimpU'

fitio

^robabili

T

S

I

O

VI,

defeSius

fit

Syllogifitii

DialeSiicij
horum prtmusfit defeSius.

QV6d Syllogifmi

Dialcdlici, vidctur

Syllogiftntulitigiofiu

pic. cap.

Et

I.

I

.

efl fjiogifmiu

per Ariftotelcm

;

1.

quia

To-

ex apparenter prohabilil-iu,

huius cap. 1. dicit quod Litigiofa difputaex his ejua videntur probahilia, {jr non

tionts procedunt

Jiint.Ex hisarguitur fic

:

IlliuscftSyllogifmusSo-

prim6 , cuius ;ipparcntiam prim6 prxtendit fcd primo practcndit apparcntiam Syllogifmi DialcAici. Nam proccdcrc cx

phifticus obliquitas :

apparcnter probabilibus

,

&

probabile

cft

pro-

prium Diale£);ici crgo &c. Aliquis dicerct ad hanc rationem , quod didlura Ariftotclis in To;

pic.

&

,

in I. huius, habct intclligi dcSyllogif-

mo pcccantc in matcria.qui videtur procedcrc cx

requititur,quac funt trcs tcrmini,& dujc propofi-

probabilibus,cumtamcn nonproccdat.Nam SylTogifmus pcccans in formapotcft proccdcrcex

tiones

veris fimpliciter

latione materia:

,

fimpliciter

&talis fyllogifmus a rationcfyllogifmi

dcficitjficut

fi

dcficcrct in

forma:tamen

fyllogif-

Socrates

ejl

,

vt

fi

arguatur,

Homo eji ^ecieSy

hem;ergo,Scc.

q^ 4

Scd

Super libros Elenchorum

228 Sei contra.liccf

pratmifTaE in

Syllogifmo pcc-

logifmum Dialefticum , cx hoc non fequitur, peccarct contra Syllogilmum fimplicitcr. Propter hoc ponunt , qu^d primo peccer contra Syllogifmum fimplicitcr , & deinde contra fyllo-

(cantcs in

forma poflint clle vera:,vt tame ad me{dium comparantur , neccde eft vt altera fit falfa; crgo videtur , quod de vtroquefic habeant au-

quod

Aotitates intelligi. Itcm, formale in Syllogifmo Sophiftico , cft qii^dam falfa habitudo , fupra

gifmuin Dialedlicum. Sed qualitcrcunquc

quam decurrit.Vetbi

nam aliqua polfunt ineifc primo inferiori,

gratia,fi dicatur

:

Canis cur-

cdeHe efl ctinu ergo , &c. Hic.eft Syllogifmus Sophifticus decurrens fuper hanc habitudinem,vel Maximam fa\Cam,vni/oli nomini cor-

rit;Sydiu

;

,

refpondet vnaresfola,6c

fecundum iftam falfam ha-

bitudinem localem contradicit Dialcdico crgo primo contra Dialedticum peccat. :

hqc tatio.non cocludit,

fit

& me-

diante inferiori poflunt inefte fupcriori, ficut ha^*rf /w,primoconuenit ipfi triangulo,

te triangido cunuenit ipfi fgura.

& mcdian-

Ergo

Vtmm feccet contra, SyUogiJmum Demonfiratiuum ?

^.

,

,

qucnti fuo fuperiori. Et tunc ad rationem eorum,

,

vel abfolutc. Et tunc ad dcftrudionera

infcriorisnonfequitur,&c. Vel poffunt confidcrari proucfuperius habet efle in fuo infcriori. Et tunc ad dcftrudbionem infcrioris,fequitur deftruftio fuperioris.Licct viuity crgohocnoneft.

Vldetur quod fic,quia iUius eft defcilus

,

cu-

ius prxtcndit apparentiamrfcd Sophifticus

pra:tendit apparcntiam fcientia:

,

cum

ars

Sophi-

non

cadit paralogifmusindidtione,ne-

determinati

fcd Sophiftica

,

non

cft alicuius

gcneris dererminati;ergo,&c. fyl

logifmus Sophifticus, qui dicitur peccans in forma.vbi incidit aliquis locus de numcro tredecim, pcccat contrafyllogifmum fimplicitcr, &:contra Syllogifmum Dialedicum. Circa quod intelligcndum cft , quod ficut fyllogirmus Dialedicus addit fupta Syllogifmum fimpiicitcrquandam habitudinem localem , vcl Maximam vcram, fuperquam decurrit ; fic fyllogifmus Sophifticus qui dicitur peccans in forma, decurrit fnpcr

quandam habitudincm localcm

falfam.vcrbigratia,Si dicatm lesfacere

,

pcteji

falfa

habitudo localis,in qua faluari

,

,

ideo ex confequenti pcccat contra fyllogif-

mum fimpliciter. Vnde quod primo peccet contra fyllogifmum Dialedlicum , eft opinio multorum , & etiam cxpofitons. Dicitcnim expofitor , qnod quia habitudo localis vera primo compctit fyllogifmo

eft

fyllogifmus Dialedlicus

Maximam , Quodmimupo-

Pro-

quod dico qu6d fyllogifmus Sophifticus peccatcontra vtrumquc nam nec eft Syllogif,

:

musfimpliciter,necfyllogifmus Dialcdkicus. In-

quaptum enim innititur locali .peccat contra

ifti

indcbitas habitudini

Dialedicum^inquantum au-

tem

4Opinia

,

in

quo

primo repugnat fyllogifmo Diale(5lico,quiafi propofitum inpropofito,& oppofitum in oppofito. cft

habitudo localis

falfa

,

Rationes , qua: oftendunt quod peccet contra fyllogifmum fimplicitcr , dcbent concedi. Et fi-

primopcc-

Ettuncad rationcminoppofitum potcftdici, quod cum ad Syllogifmum requiratur quantitas dcbita , qualitas & ordo trium tcrminorum , & etiam ipfa habitudo , & formafyllogiftica qu6d

Solutio rationis in tpfofi-

tum.

,

:

dc illis obliquitatibus , quac dcficiunt a Syllogifmojtatione qualitatis , quantitatis , & ordinis tcrminorum;libroPriorum dcterminauit Arifto-

&

teles.Sedde

illis , quic dcficiunt a fyllogifmo ratjonc fyllogiftica,hic dcterminatur.

Vcruntamen

cundum quod

alia pars

bcnc poteft

fuftineri, fe-

fyllogifmus Sophifticus primo

rProbabilh eonclufio

in ifto loco, vel in jfta habitudine falfa locali,non poffunt faluari principia Syllogifmi fim-

peccet contra fyllogifmum fimpliciter. Et hoc Doa. proptcriftam ratiofiem, nam omnis noncxiften-

pliciter,inquantum fyllogifmus eft, qua: funi
alicuius particulas requifitx ad fyllogifmum

tiat mcdium,& in variando medium, arguitur in quatuor terminis , propter quod omnis fallacia contra vtrunque peccat. $ed dubium cft contra quem iftorum prirao

eJcf*-

fteris.

,

Diale(5Iico,ide6 fyllogifmus Sophifticus

militer rationes qua:oftendunt,qu6d

;

talis fyllo-

,

cet contra fyllogifmum Dialedicnm.

ta\fa.m,vni noMini/oli corre^ondet vnaresfila.

pter

forma Syllogifmi

Gluia ijua pote/l mi-

,

tefi,& w<^»tff.Exemplum fccundi. Si dicatur,Crf«fef Cfirrst,ctlefle fydtu eft canu; ergo, &c. Hic eftfyllogifmusSophifticus decurrens fupcr hancMaxima

rntiomt.

quxdam

& Rex \feA miles potefi debellare ca-

ergo (^ rex.Hic decurrens fupcr hanc

ftrtim

Prima ff^Hfto ai quift, 6.cumfH»

fit

potcft

principia Syllogifmi,fcilicct ^»V«
Ad quxftioncm primqm dicendura quod ,

Vot^.

viuere inferius

ftrariuis

ris

poii.adq.^.

tamcn

Similitct ciim forma in fyllogifmo So-

gifmus Sophifticus,iationeillius falfa; habitudinis, primo opponitur fyllogifmo Dialcdtico. Et quia in ifta habitudine falfa non polllint faluari

exrra. Itcm,demonftratiua eftalicuiusgenc-

derimtur.

,

non

que

Conclufio

phiftico

dn-

pliciter eonfi-

enim non fequatur hocnon

viuitycrgo Socrates nonefl. Eft

quam efle.

Suptrius if inferius

Tamen fcquitur, Secratesnon

ftica fit

apparcns fapientia;ergo, &c. Oppofitum patcc per Ariftotelem i.Pofteriorum. Indemon-

prt-

cedcntis.

fimilitcr

,

aliquid poteft repugnare

fiderari

VII.

ratiottis

& repugnancia quii» infcriori & cx confe-

poteft clfe in oppofiti<>ne

quando dicunt,quod ad deftt u6lionem,&c.Dico, quod fuperius,& inferius poflunt dupliciter con-

Qjf iESTIO

3Refutali0

tia in

quocunque

K:)co

Sophiftico

cft

dcfcdus ,

vn-

dc fyllogifmus cft.Hoc patctdifcurtcndo per non exiftentias locorum Sophifticorum; nam diuerfitas rei latcns fub vnitate vocis,cft caufa

non

cxi-

peccat fyllogifmus Sophifticus. Et hoc pro qusftione fccynda.

zquiuocatione ; diuerfitas autem rci variat racdium. Et ideo arguit in quatuor tcrminis. Scd vnitas mcdij per ferequiriturad Syllogifmum,vndefyllogifmus cft. Amphibologia ra-

Ad hoc autera dicunt quidam ,qu6d fyllogifmus Sophifticus primo pcccat contra Syllogif-

defcdum.

xnum fimplicitcr, quiaaddeftrudlionem inferioris non fequittir deftnjdio fuperioris.Si ergo fyl-

tis,vbi variatio mcdij caufat

logifmus Sophifticus primo pcccaret contra Syl-

Af iftoteUs

ftentia: in

tione diuerfiratis

,

fentcntia:

confimilem caufat

Similiter in fallacia figurat Didionis,

& in aliis. Hoc ctiam patet in fallacia AccidcnI .

cxtraneitatcm.Vndc

huiusjdicit in illo,

Aut verofic diuidtntes.

.

Qu^ftio VIII. denteSyicc. PeraUgffmi aecidentU fiunt

mamfefti defi-

n>to Syllogifmo.Sux\\\ntt fallacia.qua dicitur,

Plu-

vnam faccrc, pcccat convnicatem propofitionis.Et non caufa vt caufa, dcfcdus eft in Syllogirmo ad impoflibile. Vc-

aliquam rationcm

rcs interrogationes vt

tra

runramcn

& aliqui extra, & fimpliciter, & ignorantia

aliqui loci in Didtione,

vt fecundura quid

,

Elcnchi fpecialiter peccant contracontradidioncm , & contradiclio cft formalc in Syllogifmo Dialcdico , quiaAriftotcles i. huiusdicic, qu6d

Dialedicx difputationcs funt collcdiuar contradidionum.idco dicitur qu6d primo peccant contra fyllogifmum Dialcdticum, & cx confcqucntc contra Syllogifmum fimplicitcr.

Ad rationes

Adprimumdiccndum

6.

Ai primum fnnciptlt.

illius partis.

iljud \n contrarium

ficut di£tum eft. EtaJ dicendum,qu6d in Syllogif-

Ad vltimamquxftioncm diccndum,au6d

fyl-

logifmos Sophifticusnon eftd(.fc
Nam

eft,eftcaufa noncxiftcntiac in fyllogifmo appa-

hoc patetdifcurrcndo pet non exiftcntiai locorum. Nam diuerfitas rci latens fub vnitate rcntc

.•

non cxiftentir in atquiuocatione. non cft aliquid appropriatum ipfi fyllogifmo dcmonftratiuo inquantum fyllogifvocis,cft caufa

Scd vnitas

rci

eft, & ide6 noncft ibi dcfedlus,&c.& ficinaliis. Ad rationem dicendum,qu6d Sophiftica dici- Ad fMtientm

mus dcmonftratiuos

tur apparens fapicntia, quia proceditex apparen-

tamen probabilia non funt. Et non dicitur apparens fapicntia , quiaproccdac

dicztut.Homoefi Jpecies, Socrates efl homo

cx apparentcrveris;quarc,&c.

:

ergo,

&c.

diccndum, qu6d4icet

veruntamcn non

cxiftentia

qus

hac Maxima , iicn repugnat Di^^ledkico, inquantiim fyllogifmus Dialcdicus cft, hoceftmanifcftum. Nam diucrfitas rei , mcdij eft caufa non exiftentiac fed vnitas rei,& mcdij non requititur ad fyllogifmum Dialcdicum , vt fyllogifmus Dialc,

Vtrum nomen aqutuocumjit nomen "vnumt 'uelpluranomina f

latet fub

Vide Do&.qutjl.

dlicus eftrfed ad fyllogifmum.vt Syllogifmuscft,

fyllogifmum fimplicitcr. Sed contra hoc potcft argui fpecialiter, oftendendo, quod fyllogifmus Sophiftictfs non peccet

primo contra Syllogifmum fimplicitcr. Nam pctitio principij non peccat contra Syllogifmum /impliciter, quia infert ex ncccffitate

:

Syllogifmi fimplicitereft, vt ex pritmijfis pofitis, /itjHatur ex neceffitate aliud ah his , quapofita

&c.

non fcquitur aliud, quia idem accipitur ad probandum idem , fcd

/itnt.Scd in petitione principij

petitione principij

men

ii

qu6d in illatio , non ta-

fc.Et vlterii!is dicit

cft neccflaria

quod ETquod

,

ncceflTaria illatio fyllogiftica.

tamen dicatur,qu6dnQn peccat contraSyllogifmum fimplicitcr,& tamen ciim hoc dicatur, quod fyllogifmus Sophifticus primo pcccat conSi

fyllogirmum fimplicitcr,poteft dici.quod hoc verum pro maioti partc locorum Suphifticorum.Et idco nihil pronibct , ahquc^n corum pcc-

Prtdie.Ocezm

plura vidctur

j f.Ltg.tMf.t.A^b.tr.^.

,

nam

formalc in aliquo

cft

ipfum:fcd ratio figiiificandi

no squiuoco

,

cft

,

multiplicato co, multiplicatur

formalc in tcrmi-

nomcn aequiuocum multipli-

caiur:quaie,&c.

Itcm

,

/.Metaph.tcxt.non habcnte.cap.5.& j, duo accidentiaciuidem fpe-

phyf. impoffibileeft cici cftc fimul in

nam

eodem

fubicfto

:

&

hoius ratio

idemfubiedum moueri ad eandem fpcciem duobus motibus,vt qu6d aliquod fubiedum fimul & fcmclmoucaturduabus dcalbationibus ad eandcm albcdincmfecundum fpecicm.cft impoffibilc:fed omncs rationcs fignicft

,

impoffibilecft

ficandi funteiufdemfpccici;ergoimpoffibilc eft,

quod

fint in

vno nomine plures rationcs

ira

alicui voci.illavox diccturplurcspartes efi

carccontraaliquamfpecialem conditioncm Syllogifmi. Ariftoteles cnim dicit,qu6d loci Sophifticiexrradidioncm,prim6pcccant contraSyllo-

non)inaiergo,&c.

loci in ditlioncc6tracontradiftionc.

Et hoc diftum veritatem habct pro maiori parte

Jocorum.Nam

aliquiloci extra

didionem

fpecia-

litcrpeccant contra contradidionem, vtputa fe-

cundum quid

,

&

fimpliciter

,

&

ignorantiam

Oppofitum

patct pet Philofophum.Dicit cnira huius,qu6d res funt infinitx:nomina ver6 finita,& orationum multitudo, iJc6 ncccfte eft

vnum nomen plura fignificarc. nomen habcns plures rationes

Itcm.fi

candi dicatur plura

nomina cadcin ;

eft

affirmatio

,

& negatio. in

Similiter poteft dici,

communi, pcccat con-

ttaSyllogifmum fimpliciter, nihil tamcnprohibct, aliqucm illorum fpccialiter pcccarc contra

fignifi-

raiione ha-

bens plures artes,& plures fcientias,dicctur plucimus. Confcqucntia patet,

quod locus Sophifticus

2.

in principio

res artifices,&plures fcienrcs:hoc

codcm non

xtarnor

bcns plurcs rationes fignificandi dicetur plura

quid,& fimpliciter

ex eo, quod dc

,

nomen,& verbum; crgo cadcm rarionc , vox ha-

Elenchi.Dicit enim Philofophus,qu6d fccundijm eft

figniii-

candi:cum crgo in tcrmino zquiuoco fint plurcs r.:'ioncs fignificandi,ipfe erit plura nomina. Itcm.ficut modus fignificandi fe habct ad partemorationis , ficratio fignificandi fe habet ad nomcn:fed fi plures modi fignificandi aducniant

eft

gifmum,&

I.

&

& in eo funt plures rationes figni-

ficandijcrgo ipfum

ergo vide-

turquod ifte locus Sophifticus fpecialitcr non pcccct primo contra fyllogifnium per fe. Expofitor dicit , quod petitio principij peccat contra Syllogifmum fimplicitcr.Namdc rvtione

.in

Compluc.fa cap.de vrmi.tqulu.ii Aiictfa f.i j .Legfeit.i. Vidc Boct. Simplic. & Ammon. hic & Damafc. m/.ji. DtMlea.

&

ideft,ad

j

Fonrec.4 Mtt.cMf. ^.Conimb.in e»p. de JEjuiu.q.i. Mri.f,

:

eft aliud

VIII.

ifte fyllo-

gifmus,ow»*f canis CHrrit,8cc. decurrat fupcr hanc Maximam falfam, vni voci correjpondetvnares fbla,

idem non

^sTio

Qj7

Ad fcciTndum

fintrm.

ter probabilibus,qu?

matcria. Adi.frint.

Ctntlttfit

ftratiuuscft. priuatio nulli.isparticulxrc- f^*J*'"""' quifitx ad fyllogi/lnum dcmonfttaiiuum , vt talit

Si bomo referatur ad idctn,vna propofitio crit falfa , fed tunc crit fyliogifmus bonus peccans in

7-

vel conditionem fpccialcm

^Q pcccantc in forma.pratmiirar poirunt cffe in fc vcrx, & in refpedlu ad medium falfs. Nam fic fi

ObicSiones.

,

Syllogifmi.

auicm nondi-

nam fciens a fcicntia

denominatur, ficut nomen a ratione fignificandi. Ad quzftionem diccndum,qu6d nomcn xqui» uocura, ncc dcbet dici fimplicitcr vnum nomcn, Om/^/i* ncc plura nomina , fcd nomcn multiplex,quafi ab i^tihm.

vno

Super libros Elenchorum

230

vno multipHcans. Hoc eft manifeftutn, nam nornen dicitur tale, eo quod fic pcr intellcdtum imponitur vnde intclledlus cft principium nominum.cum fit imponens ad placitum nomen ergoeft quoddam artificiale, fed in artificialibus tota fubftantia cft ipfa materia.Vndc artifex opcraturcx matetia,quam fibi miniftratnatura, fcd

vox eft materia , & fubftantia nominis ; mancnte ergo vnitate vocis , non dicetur illud nomen piura nomina,fed in termino acquiuoco Yox eft vna crgo , &c. Nec firaplicitcr debct jpfa

;

dici

vnum nomen , nam

ibi funt pliitcs rationes

Scd contrk altcri;fic

rationem fignificandi refpicit vuum fignificatura , aliud ergo vox a rel="nofollow">quiuoca, vt habcns di-

&

:

uerfas rationcs fignificandi

vniuerfali

dicctur nomen multiplex. Ad primum argumentum dicendum , quod

rcbus naturalibusmultiplicato eo

Ad2..

Ad

& ens

ipfura

,

,

,

proportionatur toti

pcr confcqucns redit argumen-

tura.

Item ad principaIe,oranis vox fignificatiuaordinaturadexprimendura raentis conceptum; er-

,

,

in

motum

:

vocem

peranimam.Vel

hoc,vcl

rpeciei

,

fignificandi

non indu-

fed (unt intentiones indu6l<E

rationcs ngnificindi funteiuf-

quic rationcs fignificandi diuerfifi-

cantur fecundiim diuerfitatem conceptuum. Vei potcft dici

,

quod

rationes fignificandi funt in

gnOjVt in termino

,

&r in

anima

,

Itera

illo. ,

tcrmino a:quiuoco femel pofito

nianr,&:c.falfum eft,non

fi

nns acquiuocus detcrminatc accipictur pro hoc, vcl proillo.

Ad oppofi tum, fi ficeiret^non eftet refpondcndumad tcrminum cquiuocum per diftin^^ionem, fi

prajdicatum vni

immo

&

tres

pluresmodi adue-

Q^ ^

vt pificis, vel cmis , &c.

Vtrum termims fitgnificata

per

T

I

o

IX.

tegttiuocus contineat fiu^

modmn difimBionis.

Ioan.de Magift.(&jfj.i,N«r. 3. i/ijpf.i.

QV5d

videtur

,

Cura ergo totum vniuerfale difiundihabeat ad fua fuppofita, & vox acquiuoca fi-

gniiicata.

habebit ad fua fignificata, Si dicatur, quod vox.inquantum vox,fe habet ad fua fignifi-

niiliter fe

cata.ficut

vox

X.

I

hlcijHtft.i.

.

QV6dficvidetur, nam quod plura, fignificat

hoc

,

fignificatadu

& hoc;

fed terminus

sequiuocuSjCO qu6dacquiuocuseft,fignificat plura adu.ergOj&c.

j^

jr^umtnfa profantaffirmMiuu.

num,quia(5tuconcipiunturferraoneproIato.Scd fic A'i&.o,canis CHrrit, maha. fignificata poirunt apprehendi.ergo,&c. Item,per Ariftotclem in libr. Pcrihcrmcnias,fi tunica imponatur homini

mcaeftalba , idem

bus,& equus

nam terminus zquiuocus

minatc ponit , & nullum adu, quantinn eft de fe: ergo iimiliter fc habebit vox acquiuoca ad fuafife

o

eft

cft

ac

fi

& equo,& dicatur, tu-

diceretur

,

homo cft al-

albus.Sed hic multaimportantur

copulatiuc.ergo,&c. fic

proportionatur toti vniuerfali ; fed totum vniuerfale quodlibet fuum fuppofitum indercr-

ue

I

Item,illa fignificantur cepulatiuc pertcrmi-

Cap.i.piimi huius. jE s

T

Jignificatapr modum copulationu.

,

cjuando-veloratio^velnomenprincipaliter

Q_v

s

loan dc Magidi. vii fitfri qutft.frutd.Timi

modi fecunditm dquiuocatiovnns quidem,

,

talis

Vtru,m terminw a^uiuocus contineat fiia

enim dicetur plurcspar-

Amphihologitim

fignificM plura,

fignificatorum conueniret,

rcfpondtndumeftet fimplicitcr,qu6d

propofitio cftet fimplicitcr vera.Nam difiundiua cft vera,cuius altcra pars cft ver.'i;crgo,&c.

dub.

nem

non

Ci-

tes,fcd pars multiplex.

SHJitautem

,

per Bol-tium ergo termi-

,

vt in fubiedto.

lunt efle plures filiationcs,tanquam in tcrmino. dicitur,

&

Item,pcr Ariftotelem in Topicis ad conftruenmultiplcx, fufficit conftrucrc in altero fenfu

Nunc autem plures relationes poftunt efte in codem ficut intermino. In eodemcnim patrcpofAd vltimum.ciim

i.

& ficde aliis:ergo,&c.

fuz formcc,

poteft dici per intcremptioncm,

quod non omncs

dem

,

pcr Ariftotelem 4. Mctaph. cont.

difiundliuaperterminum importantur,de quibus contingit qua:rere vtrum fermonc prolato.Scdficdi(fbo, C<««^f«m>,contingit quaererevtrum animal latrabilefit , vel fiduscalcfte,

quia ipforum

& non

,

contingitvtiaequiuoce

autem

motum

cuntnrper

Item

fignificarcificut poflibile eft

circiter:llla

dum

, qu6d illapropofitio podc accidentibus.qua: inducuntur per

rationcs

neceire eft

quod cftfurnon antera in

aliud dicendiim

teft intelligi

firtrfntlua.

&

,

telIigere;ergo,&c.

ficur eft in naturalibus.

frt parte af-

&

non dicitur fignificatiua. Si autem plures voces imponantur pluribus rcbus , illa: voccs dicentur plura nomina. Si autcm vnavox imponatur vni reijilla vox ditetur vnum nomcn.vci nomen fimplex.Si autem pluribus rcbus imponatur vna vox,

fiibftantia funi fuae materia:

Argum:nt»

totum vniuerfale fecundum

eamcaderefubvfufignificantis.Scd voxxquiuoca fub vfu fignificantis foliim cadit pro hoc , vel pro iIlo;nara fimul non poteft nifi vnum dare in-

artificalibus, ficut eft in propofito

I.

ficut

go

m.ile, multiplicatur

Ady

,

& aliud

corrcfpondet vni fuppofito, terrainus zqumocus pcr aliam,&aliam

,

Rclinquitur ergo dicendum ,quodfitnomen multiplex. Et hoc vult Boctius in Diuifionibus. Dicit enim,qu6d (i res non fit fubicda voci, vox

illa

i.frine.

aliud fui

fignificandi.

4-

Ad

fua

fuppofita.

,

:

totum vniuerfale

rcfpicit fua fignificata, ficut

totum vniuerfaleadfuafuppofita. Sed

vt habet diuerfam

rationcm figniiicandi,non

Itcra

,

per Philofophura

non

refcrt quacrere,

domi quam vnum nomen, ipCs tamen cxiftentibus

vtrt^m Callias,& Themiftoclcs fint fi

eis cftet

,

diuerfisjfed hic caditcopulatio,crgo,&c.

Ad oppofitum , fi fic eftet , tunc ad orationcm multiplicem nonciret rcfpondcndum pcr diftindionem.Sed refpondcndum, quod eflct fimpliciter vera, vel fimpliciter falfa. Vcra enim,fi prjcdicatum omnibus fignificatis attribuerctur;falfa, (i altcri fignificato non conucnirct:nam copulatiua eftfalfa,cuius altera pars cftfalfa.

Ad

%.

Quxftio XI. Ad primam quxdionem diccndum quod hxc ,

5Contlufi»

quzftio

,

VtrUm termintu tejuiuocM

contineat

,

icc.

Vno modo,vtrum terminus xquiuocus ngniHcet vnum , fcilicet hoc dupliciter potcft quaccere.

10.

totum Aiixnwdiwmyttnirnal latrahile,vel caelejte fidM. Et alio modo vtrum fignificct hoc , vel illud indeterminatc. Etdicvndum, quod neutro modo: non primo modo , quia xquiuocum vnum folum fignificaret, hoc cnim totum, animal Utrabile, vet caehsiefidfu

,

fub ratione dcterminata occurrctct

intellc(f):ui,& per

c6 fequens terminusxquiuocus

vnum folum fignificarct.Sed de rationexquiuoci cft

modo,nam qu^

plnra fignificare.Ncc fecundo

vox

libet

pr^fentat intcUedtui.Quodenim nihil fignificat

:

fed

vnum fi^nificar,

fignificaret

fi

hoc, vel illud

difiundiue, nihil determinatc fignificaret. Hoc idem patet per tationem fumptam in oppofitum. 4Adi.frinc.

Ad primumdicendum cft,ficutdiccbatur. Ad illudin contrarium dicendum,quod h'ccc voxsquiuoca

in eo

,

quod fccundum ah'ud,&

aliud,refpicit aliud,& aliud fignificatum,

conue-

niatcum vniucrfali,qu6d fecudiim aliud,

& aiiud

tcfpicit fua fuppofita

tameneft differentia,nam in tcrmino xquiuoco non contingit confiderarc aliquam rationcm commiinem,in qua fignificata conueniant prxtcr folam voccm , fed in toto vniuerfali contingit confiderare aliquam ralionem,in quafuppofitavniuocantur,& ideo non in alio

,

eft fimile.

nam omnis ratio

tcrminum xquiuocum fed nullum fuppofitum imponatur ailu, per tcrminum communem.ideo non cft fimile. Ad aliam rationcm ctim accipit quod necelTe cft vocem fignificare folum , ficut pofHbile eft eam cadere fub vfu fignificantis,dico, quod illud falfum eft nam voces funt finitx, res autcm infifignificandi adlu importatur per :

t.

,

:

Et ideo neccire

iiitx.

fignificare,

cft

vnum nomen

plures res

& ramen vtens non poteft vti illa

vo-

,

tum

vtrum Callias fit domi.Similitcr eft in propofito, nam hxc adtu fignificanturprolato fcrmone. Ad aliud dicendum , quod conftrudio habcc intclligi,quandomultiplicitas

quod vtcndum

eft

eft

rcquiruntur plurcs rationcs fignificandiicrintclleaus quxftionis cft falfus.

;

iftc

Similiter fecundus intellciaus eft falfus cct

,

qu6d

fignificct

copulatos.Nam dc ratione pofterius

:

his,

,

fcili-

duos conceptus ad inuiccm prioris

non

cft

aliquid

7Ttrli» centlufit.

fed intcntio fignificata pcr noraen, cft

naturaliter prior intentione fignificataper con»

iundionem ergo deintellcdu nomints non crit ;

copulatiua coniundlio.

Item , faIlaciai€quiuocationis pcccat fecundiim multiplex , fed fi tcrminus xquiuocus fignificarct duos eonceptus ad inuicem copulatos,

non peccarct fccundiim multiplcx , nam in omni oratione acciporctut nomen xquiuocum , pro onini fignificato , & non quandoque pro vno, quandoqucpro altcro, & pcr confequcns fccundum multiplcx non pcccaret fallacia i£quiuocationis.

I

Si tcrtio

modo intclligatur,fcilicet quod intcr

terres fignificatas

,&

,

non autem in-

tuncintellcdus potcft

cftc

€^art» ttH' clufi».

&

verus,nam can^ fignificat latrabile animal , fignificatmarinam bcluani, &c. vnde inter adlus fignificandi cadit copulacio

,

non autem

inter res

Nam inter fignificata tcrmini zqui-

fignificatas.

uoci nullaeft habitudo.

Ad primum argumentum dicendum quod ,

quod

intelligitur

fi

intet aiftus fignificandi cadic

Ad

argm-

mtntm.

copulacio,tunc concedo maiorem.Si intct fignificata.nego.

Ad fccundum nego maiorem. Adtertium diccndum.quod idem eft

albus,&

eft dicere,

homo eft albus, & diccre,tuni-

, & quantum ad pluralitatem propofinon autcm quantum ad modum fignificandi nam ficut hxc , herno efi albiu , Sc ecjum efi

eft

alba

tionum

,

:

«/^/»,fignificat plura,fic \\xc,tnnica efialba.

Ad vltimum diccndum,qu6d quanium ad pluralitatcm intcrrogationum,

verum

eft

quod

dicit

Ariftoteles.Et ideo fubdit Ariftotclesquod ide6

finoneft

redum ,ad

plures intcrrogationes rc-

fpondcrcvna rcfponfionc, non crit redum aJ nomen xquiuocum vna rcfponfione rcfponderc.

latenc.

Ad vltimnm dicendum quod ,

mino xquiuoco pro pluribus

rium

latens,nam ipfe

huiufmodi locoin

clufio.

intclligendi,

cum go

ca

qux

vnam rationem

6. SteMttdactn-

cxtrcmum orationis crgo habcbit vnam rationem fignificandi.Sed ad terminum xquiuofit

hoc fignificato.vel illo. Ad .iliud refpondendum eftper interemptio-

&

,

fimul

licct

vtens ter-

& femel non poflit vti eo

fignificatis,illa

tamcn

Vtrum

fignificatiua.

Trifltx in-

aliam quxftionem dicendum , quod quxftio tripliccm poteft habere incelledlum

nlUHut i^Htr

duo

flhnit.

verit3tcm.Prim6 potcft ficintelligi, qu6d tcrminusxquiuocusfignificet vnum conccptom coputria, latum, ficut faciunt ifti duo termini, Juo, in iHi or Atione, duo,& triafitnt ^intjue. Aliomodo poteft intelligi fic , quod fignificet duos conceptus ad inuicem copulacos , mediante copulationcjficut cft in ptopofitionc copulatiua. Tertio

intelledlus funt falfi,

T

1

O

XI.

termlnus aquiuocus habeat omnia

,

&

fua

Jignificata aSiureJfeCiu

& tertius poteft habere

intciligi,fcilicet

iE S

illa

&

modopoteft

Qj/

didtio cft plu-

Ad

Trim» contlnfi» Dt3.

potcft haberc

ciim

equus

fubdit,

vcrus.

,

portantur, ideo vtens poteft vti hoc termino pio

nem minoris,quando accipit,fic difto , Canii curm,contingit quxrcre de quo cane fit fcrmo , hoc noneft vcrum, Nam fi dicatur, quod Callias , Thcmiftocles funt domi , non contingit quxrerc

JUA'&5'

& ifte intclledus po-

Primus inccUcdus cft falfus nam dc rationc xquiuoci cft fignifica(^ plura ficut dc ratione vniuoci fignificarc vnum:& quod habct vnamracionem intcUigcndi.fi fignificctuc, poccft habcrc viiam racioncm fignificandi. Sed totum copula-

ce fimul,& femel,nifi pro vno fignificato. Vcl poteft dici.quod quia multa per rerrainum iStn im-

Adi,

,

aftus fignificandi cadat copulatio

In alio etiam eft differentia,

Ai

tcft eirc

•

fignificatiua aliquid determinarc re-

2^1

gnificandi cadat copulatio

qu6d intcc a&us fi-

praelicatif

INcclligo quxftioncm dcccrminac^

vnum

fic

;

Terminus vniuocus

fignificac,

& illud adu po-

tcrminus ver6 xquiuocus fignificat adu plura , ideo crit quxftio vtriim illa pluraponat adiu refpeiflu prxdicaii, ficut icrmi-

nit,refpc£bu prxdicati

nus vniuocusvnum. fic^hacc eiTec

:

Quodnon

incongrua«

vidctur;quia fi quia hic ge-

Cofiit ewrrit,

roinaiur

I.

tmteHeitm qutfiiinis.

1

Super libros Elenchorum

25 ^rgttmtnt» pro fttrtt nc-

gtUiut,

minatur fubftantia,& non gcminatur adlus. Itcm, fi fic ciret , tunc hjec confequcntia circt bona, CaniscurrifftrgoammalUtrabHecHrrit. Confcquens cft falfum ; ergo^ Antcccdens. FalHtas confequentis patct , nam dctcrminata falfitas in confequentc, arguit dcterminatam falfitatcm in anteccdentc ; li crgo haec cflet falfa , Utrahile animal curritihxc eflei izMitCanu c«rri>,quod non eft verum.Confcquentia patet , quia illud qnod adu fignificatur per terminum,fequituradipfum. Item , Commentator Alcxander dicit , quod terminus ajquiuocus fignificat vnum fignificatum, ac fi illud fignificaret , fcd hoc non cflcr,nifi vnum tantum fignificaturo poneret adlu rcfped;u

nam

nihil contrahiturad illud,quod a6tu fignifi-

cat

horno

cnim ad naturam humanam contrahi

uoco crunt adtu plura fignificata.Maior,& minor

Itcm , de co quod aftu fignificatur per terminum,f.ituum eft qua^rcrc prolato fermone, an de jpfo fiat fcrmOjfcd fic didlo , Canii currit, verc poteft quiri dc quo cane fiat fetmo, vtrum de latrabili animali,vcl coelcfti

fyderc.crgo,&c.

contrahi ad aliquid

Itera,fi fic e(rct,non polfct

iftorum,pcr aliquod immediate adiunclum.Con-

fcquens falfum,

nam

ccptum mentis

fignificarc.

:

non poteft.cum Itcm, fi

alitcr

noucontingeretconConfcqucntia pater,

illam adku fignificet.

fic clfct,

frm/uin».

diftingucnda.Confequens cft falfam.vt patct per Philofophum. Confcquentia ctiam patct , nam diftindio eft detcrminata acccptio tcrmini pro vno fignificato fed fi oninia fignificata a6lu poncrcntur rcfpcdhi prxdicati , tunc omnibusattribueretur prccdicatuni;quarc,&p. Ad oppofitum. Si voxaiquiuocanon habcret omnia fua fignificata adlu refpedu pra;Jicati, Qportcrct quod pofitiuualiquidab ipfavocetolleretur pofita refpedtu pracdicati , quod ab ca pcr fe fumpta non aufertur fed nihil aufcrtur a vo:

cc pofita rcfpedhi pra:dicati,

nifi fola

negatio. cr-

illud dctcrminatc ponitur in quarftione, ad cuius refponfionem cxigitur dicere ad illud;

non

(ic

:

fed

fi

c\\jxia.nn, curritne canu?

hxc

qusftio quxrit rcfponfioncm ad oinnia fignificara iftius termini cants,ad

refpondcndum

,

fic

,

aut

omne cnim multiplcx cft non

fic;

fcd

non vna

rc-

fponfione.crgo,&c. Item,illa figniticanturper rerminum.qusconcipiuntur fcrmone prolato. Sed Cic dif^o , Canu

& figmficat vnuin

y.

Ad

i.frim.

non lignificarct, quiainxquiuoci nulla cadit habitudo mcdia. Vndc cann nonilgnificat ca pcr modum fimultatis , neque pcr modum geminari,ncquc numerati fed tria rcpracfcntat finc habitudincquorumquodlibetpoteftefle fuflicicns fubicdlum rcfpedlu praedicati , ideo non eft incongrua hxc , Canu currit. Ad hoc autcm, quod clTct

fignificatura,acfi aliud ter fignificata tcrmini

;

&

incogrua, oportcrct quod adlus fub rationc vnius attribuereturfubiedlo,(ub rationc geminati.

Contra iftam refponfioncm arguitur;quiarunc cflet hsc incongrua , Socrates Plato currit, quia illud non fignificatur fub rationc fimultatis.

Djccndum quod

ObitSit,

hacc

non

Nam

incongrua.

cft

calum,terra,mate,velnon

f

Adfccundum diccndum,qu6d iftaconfequcn* tia non valet:C«««*f currit: ergo animal tatrabile currit. Nam ad hoc quod confcqucntia fit bona, oporretqu6d confcquens

quia vnus po-

accipere ly c
cft

lolucre

,

vt

fi

aliquis ad

mul-

vua refponfionc , non contingit ipfum vitare redargntioncm fed fi tcrminus «quiuocus vnum lantum fignificatum poncrct, refpcdu prardicaii, polfcm fimplicitcr concederc oraiioncm proillo fignificato,nccfieret mihircdargutio in admittcndo multiplcx;quare,&c. Circa iftam quseftioncm cft duplcx modus poncndi.Quidam ponunt,qu6dlicct dcrationetcrinini JBquiuoci fit.quodfignificct plura.tamen de rationc eiqs non eft,qu6d fcmper adkurepraEfentet plura , nam fi ponatur in orationc , poncc vnum fignificatum t^ntum rcfpcdlu praedicati, indctcrminate ramcn, pam alitcr icrminusacquiifocus cfret fignum vniucrfale. Et hocconfirmanc pcr trcs rationcs prius pofitas per ordincm, qua:

in antcccdentc,

Adt.print.

virtualiter includatur

& non fub ptopria ratione

pars includitur in copulatiua fub propria ratio-

,

Solutit,

Ariftotelcs vtitur talibus intetrogationibus:
tcm impoflibile

polTunt plura aftu concipi

tiplex refpondet

»fi-

rcpraefcntat,

pro cocleft;i fydere.ergo,&c. Itcm , redta folutio cft , cuius oppofitum dan-

reft

Prima

Ad primum argumcntum dicendum,qu6d terminus xquiuocus

nunc autcm confcquens fub propria rationc includitur in ancecedcncc;& ide6 confequentia non valet. Scd fortc aliquis diccrct ad hQc,qu6d ex copulatiua fequitur quaelibct pars & tamcn quKlibet

currit,

tti».

:

non

go,&c. Itcm, fic,aut

4, DtH,

Ofinio

pacenc.

propofitio multiplcxnon cflet

,

froturie nf-

ObitSimtii.

nam

rcrminus squiuocus fignificat fua fignificata fub propriis tationibus. Sed poncrc , quod cerminus a:quiuocus repraefentec indeterminatc aliquod fuorum fignificatorum , eft ponere ipfum fignificare fua fignificata fub racionccomniuni. Poncrc ergo , terminum zquiuocum fignificare aliquod fuorum fignificacorum indcccrminate, cft poncre ipfum non fignificare fua fignificata fubpropriis rationibus:& per confequens eft poncre ipfum non ciresquiuocum. Item , fi terminus aiquiuocus vnum fuorum Ci~ gnificarorumrcfpcdlu prxdicatl poncret , poflcc talis oratio conccdi, vcl ncgari fimplicitcr pro illo fignificato , ncc oporicrct ad tcrminum aquiuocum rcfpondcrc pcr diftindtioriem , ficuc ad multiplcx. Ec idco diccndum eft,qu6d terminus ajquiuocus adu,quantum cft de fc , omnia fua fignificara ponit rcfpedtu przdicati. £c huius ratio cft , quia vox non proportionatur ipfi rcijnflfi pcr rationcm fignificandi fcd in tcrmino xquiuoco funt adlii pluces rationcs fignificadi;ergo interminoaequi-

prxdicati.

X. ^rgument»

rum prima cft dc confcquencia ifta,C(<»ftf currit;ergoanimal latrabile currit. Ifta autem poficio non poceft ftare propter duo,

:

ohieHie.

,

nc;ergo fimilircr confcqucntia

cendum qu6d

ifta erit

bona. Di-

Soluti»,

inquantum habcnt partes diftindtas ad inuiccm non copulatas , non fequitur altcra pars;fed inquantum habcnc intcl,

cx copulatiua

ledum copulatum diftindtum ab intcllcdliu vtriuf» quc

partis.

Sed in tcrmino zquiuoco non

quis conccptus

quia nihil

non

eft

cft cis

communis omnibus

commune

,

nifi fola

eft ali-

fignificacis;

vox,& ideo

fimilc vtrobique.

Ad tctcium principale diccndum quod Com,

mentacor Alcxandcr non

minus aequiuocus

incelligic,ni?i

qu6d

fignificac fua fignificaca

y

cec-

finc

aliqua habitudine media.

Ad aliud dicendum, qi«6d non debecquarri dc quo

fic

fic

diOto,canii currit,

fermo nam hic adtu :

pluta

Adi.frim

Qu^moXII. plura ponuntur.SeJ poteft quacri pro quo cato vrcns debet vti tcrmino zqiiiuoco.

Qj/.£STIO

Ad aliudjvtrum terminus zquiuocus poflit con-

ilij.

trahi,vcl non,vidcbitur inferiusrvcrunrame ratio

xqualiter concludit cotra illam pofitioncm, ficut contra iftam.Nam ^\ de ratione tcrmini ajquiuoci fit

Vtrum term\nt4s

XIII.

xquiuocuj poj^it contrahi

per mediateadmiilum^

reprajfcniare vnii indetcrminatc refpcdupra!-

dicati, falui ratione tcrmini arquiuoci

non podct

contrahi per aliquid ad determinatii fignificatum.

Ad vltimum,cum

M6-

'^ll

fignifi-

dicitur

diftin<3;io cft

,

deter-

ET

videtur quod fic. Nam per Boctium, fi diCAtwtyCanna RomanorHm/ani^inem /orhuit. hic

Cannacd atquiuocum,& indiffcrens,vtaccipia, & pro calamo. Si tamcn dicatur, Canna Romanornm fangHinem forbuit- pltniu, iain

\y

frt farie «/-

tur pro fluuio

firmaliu».

minata acceptio , &c. falfum cft quia diftindio iftam determinatam acceptioncm praefupponit, eft vltcrius manifcftaiio fenfus vcri,& fcnfiis

&

contrahitur, vt accipiatur pro fluuio,

falfi:quarc,&c.

cft

;

t.

jlr^umnt*

& additura

mediatcadiunfto;ergo,&c.

&

Itcm , dmor cft arquiuocum ad nomcn , ad vcrbum.Si tamcn dicatur, amor eft honmywca con-

Qjf

A

T

S

o

I

trahitur

XII. contrahi

ferimmediate adiunSium

quodde

yirtute fermonu Jolum

ita

oojjit accipi

pro

ficatorum,haccnon

QVod

ArgumtntM pro p^tti «/-

firmMiH».

Ced

fic

Nafn mHltum

videtur.

multum in acre,iamcontrahitur.ergo,&c. Item, pcr Philofophum ibidem,contcxt.24. primo Topic. cap. 1 1. AlhHtn efte asquiuocum ad

&

album in voce,& ad albiim in colore fed cum dicirur.album in vocc, iam contrahitur:crgo,&c. Item, fi dicatur , AtAxvenlt ad TroUm,8c Aiax ;

foniter pHg»auit:d\ihmm eft

fcrmo.Sed

fermo

fit

vrrum dc eodem Aia-

AiaxvenitadTroiamy ccrtum cft quod de eoAiax ergo contrahitur pcr hoc dica.iut,

fi

& idemfortiter pHgnoHit dem

:

;

relatiuum idem. Item, nifi terminus aequiuocus poffet cont rahi pcr immediatc adiun6lum,in nominibus propriis fruftra adderentur

citur , Petrtu Helia,

cognomina nam cum fic dily Helia. , quod eft cog, nifi

nomen,contraharct

:

ly

Petrum, fruftra addcretur.

Ad oppofitum,nihiI contrahitur ad iIlud,quod ArgumentM aftu fignificar,quiacnim homo fignificat naturam fro partt

Z»tiM».

eft

falfum. Confcqucntia patct

,

nam

ly

compctcre poteft curfus.

Ad primam quaeftionem quidam dicunt,qu6d

tur

fiat

hoc

M- humanam , ideo ad naturam humanam contrahi

non potcft,

fed tcrminus atquiuocus aftu fignifi-

cat plura fub propriis rationibusicrgo ad

corum contrahi

nullum

poteft.

Item^adiundlum non pcrmutat naturam cui adiungitur

tetminum aequiuocum contrahi per Prims ofinh tirtaf.i^. immediatc adiundum. Et ratio corum eft ifta, quiafinis imponit neccflitatem his.quae funtad finem , vnde a finc accipitur neceflitas in rcbus. Quia cnim finis fcrrae eft diuidere,in hunc autcni finem non potcft nifi fit dentata,nec dentata poteftinillumfinem,nififit ferrca.Et ideoa fineac-

,

quafi

fic fibi

illius,

non adiungeretur:

cipitur raiio,quarc ncccire cft ferram circ fcrrca^

& dentatam. Similitcr dicunt in propofito. Finis enim fcrmoniseft, vt exprimamus quae apud nos cft , qu« in nyentc concipimus , vndc .-id hunc hncm ordinaturquaelibet vox fignificatiua. Sed oratio in qiu ponicur tcrminus acquiuocus,in hunc fincm non pollct,nifi per immediatc adiunfunt , id

6bura contraherctur.nam ciim

minum xquiuocum

adu plurapcrtcr-

fignificentur,nifi poflct

con-

trahi,non pollcmus vti eo, pro altero fignificato:

&

pcr confequens, vel oportcret co vti, pro omnibus fignificatis,vel pro nulIo;fed eo vti pro pluribus fimul non poirumHs;vt crgo fit inftrumcn-

tum conueniens ad

illum fincm, ncceflc eft,qu6d

per immediatc adiundbum contrahatur.

Etvlteriusdicuntquidam ,qu6dficut in ira- AUa fatii vocum non cft ratioquzrcnda,ciim tttrum. imponantur ad placitum , fic intalicontradione aequiuoci , non cft ratio quxrcnda ,quia ex voluntatc imponitur , terminum acquiuocum /ic pofitionibus

contrahi. iftos arguitur. Et prim6 videtur,qu6d 3dicentes fingant aliquida partc impofitionis, Rffuttti»

Contta

fed dc ratione termini aequiuoci cft^quod fignifi-

crgo manentc eius natura ad nuUum eorum contrahi poteft. Iccm , fi poirec contrahi per immediatc adiunilum, tunc quaro vtrum illud immcdiatc adiundbum fignificct idcm , quod tcrminus atquiuocus

immediateadiun6lum,& habcat hoc cx ipfo imponcntc , vt fit inftrumentum congruens in fuum fincm.Eadem rationcpotuit im-

in alceroeius fignificato: vel fignificet aliqu.im

pofitor pofniireterminum

cet plura

;

fic

vteuitcntdifticultatcm quzftionis.

Nam

fi

con-

trahitur per

xquiuocum pcrmc-

eius proprictatcm-, vel fignificet

aliquod,quod

diatc.-idiundumcontrahi polTe.Nam

pertinet adaltcrumfignificarum,

quod contrahi

tionealicuiusfignificantis proprictatcm altcrius

ftrumentum magis congruum in fuum finem. Et tollcfctur ambiguitasin lcrmone & pcrconfcqucs huiufmodi propofitioncs,C<«»ii lairat.Cirnis lucet:Canis natat\ no poncremus cfle diftingutdzs,

fignificati,& ita ratione conuenicntiar rci fitcon-

eadcm coa(5ki

non dcbet.Si primo modo,erit ibi nugatio. Si fecundo modo, fcilicet quod fit ibi contradtio, ra-

traftio

,

fto f»rtt »••

guiua.

crtet diftingucnda,r4»/if atrrit,

necefle eft

cft xquiuocum,ad multum in acre,&: in aqua,pcr Philofophum 7.Phyf contcxt.2;.&: i6.fed cumdici-

cc

tcrminus squiuocus pcr mc- jtrgumenta

cHrrit contrahitrly canii ad illud fignificatum, cui

altero eius Jignificato, I.

fi

diate adiundtum poftet contrahi ad alterum figni-

ytrum termmm nqmuocM fojjit :

adnomcn.

Ad oppofitum,

tunc poiTet

ciTc

maleflhomo. Si tertio

contradkio hic, omne ani-

modo^

tcllcduum quare, &c. :

erit

rcpugnantiain-

cflctin-

:

ncceflitate,vt propter finc fermonis. Vltcrius.quando accipiunt,qii6d iivimpofitio-

nibus

vocumnon

videtur verum.

eft ratio

Nam

xorum probare non Scotioper.Tom.1.

fic

mcn complcxQrutn

quxrcnda, illud non incomple-

liccc fignificata

poflfimus

,

fignificara ta-

probarc pofliimus

R

,

quia ho-

vum

frtcedtnlit ef$

Super libros Elenchorum

234

rumhabcmus mcdia dcrcrminataj

vt fignificata

incomiplcxorum j quod ergo hoc complexum, M»tf oimV, &aliahuiufi-nodi detcrminate fignificcnt aliquid, hoc non debemus accipcrc a voluntate imponentis, fisd rccurrcre debemus ad fignificata incomplexorum. Propter ifta duo qusfita, inteUigendum eft, A Opinie DtHt- quod terminus £cquiuocus,proprie loquendo,non rit»Uvtr»m- poteft contrahi per immediate fibi adiundtum, que ijuill. uec pcrmcdiate. Nam contraiiio efi determinatio '*/ '* ^tlictiiM commHnis \ ita quod aggrcgatum ex condtte alicuiiM coi»' trahente,& contrado neceire eft repraefcntare mmu. inteIle<Stum detcrminatiorcm , quam fit intelleCtas ipfius contradi dc fir. Sed in tcrmino aequi-

uoco non eft intelledus communis omnibus nincatis

quia

,

cum zquuiocata

ajquiuocum fignificcntur bus, nihil

eft eis

fiib

quaicontrahi non potcft,cum

fie-

tcrmmum

propriis rationi-

communc prster

pterquod voxa:quiuoca plura

per

fit

vocem,

folani

fingularis.

Pro-

fub pro-

fignificas

reperitur in diucrfis

cc , quia in colore

,

cft

fcUicet in colore

albcdo

:

aliquid

hoc diucrfimodi

fcd

;

&

,

& in vo-

id etiam in vo-

&

ce repcritur, famendo alhedinem pro alta, elahuiufmodi ; ta voce , idc6 poteft contrahi. Quia crgo multum , alhum fignificant aU-

&

& &

quid commune , ideo per immediatc adiundum contrahi poirunt.iCquiuocum autcm,inquantura

squiuocum , nihil commune contrahi non poteft.

Ad fecundum rcfponfum Ad

tcrtium diccndum

,

fignificat

&

;

ided Ail i.s-d-^.

cft.

qu6d

ly

idem

poteft

,

manuducere,vt aliquid dctcrminatc apprehendat

hocautcm cftpcraccidens,&perdifcur-

audicns.

fum,vt

didum

cft.

Ad quartum de cognomine patct quid dicendum per fe. Ad fecundam quarftionem dicendum quod

detcrminatum conccptum dc virtute fcrmonis,quia nihil talc mcdiatc adiunftum cadit in iden-

dam difcurfum poftumus accipere terminii xquiuocum pro altero fignificato. Nam audiens aliqucm loquentcm per terminum squiuocum , bc-

non

ne

quod non

peicipit

intendit fignificare niii

vnum nam non poteft gcre illud autcm vnum ,

:

nifi

fimul intclli-

fubito pcrcipit audicns,

tcrmino squiuodicatur, P«ri« c«m'e , audicns beqiiod proferens intendit loqui de

cx determinationc addita

Nam

vnum

ipfi

titatc

cxtrcmi

cui additur

,

potcft cfle

mcdiatc.

cx-

Vcrumtamcn intelligendum cft, qu6d ipfi tcrmino xquiuoco anneditur quaedam vniuocatio fignificandi refpcdiuis fibi correfpondentibus,pcnes res fignificaxas diuerfas:vcrbigra-

vnomodo

aliquo vno ; quod autem fit illud vnum, percipit cx detcrminatione iequentc , cum dicitur, Petriu Hclid currit fed non cft ita intelligen:

dum quod ,

vocem

ha:c detcrminatio Heli<e fa.ciat

:

Ad primam ergo quccftioncm dicendum, quod

j-.

pcr immediate adiundum non poteft licet per talc immediatum adiundum , poflit audiens manudnci, vt accipiat

Primacoelu.

tcrminus aquiuocus

fioDedorit.

contrahi

,

:

tcrminum aequiuocum pro

altcro

fuorum

fignifi-

Ad primum argumcntum in oppofitum diccndum, quod quacdam funtnomina penitus vniuoca & illa funt quorum ratio fubftantiae eadem eft, & nomcn idcm. Qusdam funt nomina, qua: proprie dicuntur acquiuoca vt iUa quae adu plu:

;

;

;

fignificandi conucniat altcri fignificatorum,fi ille modus fignificandi rcfpediuus contrahat modum fignificandi, ipfius modi figni-

ficandi per feerit contrad:io,a;quiuoci autem pcr accidens vcrbi gratia , Canna eft asquiuocum ad fluuium, ad calamum, fi tamen dicatur , Canna :

&

Romanorum fimgnine fiuit

catorum dctcrminate.

K>t».

inmodis

deuenire.

,

cott"^

'^^'f"'-

rrcmum.

primo plura fignificantem, tunc determinatc fignificare vnum ita quod non aliud. Sed quod pcr qucndam difcurfum in eius cognitioncm facit

Ci

Secundtt

Et idc6

modus intcUigcndi alterum

tia , amor fignificat conccptum aominalcm , & Terbalcm qui duo conccptus fufficiunt ad^quiuocarionem, in ipfo ramen poteft elfe vniuocatio in modis fignificandi rcfpediuis , qui ad contradionem requiruntur cuiufmodi inm per/ona,numerui , &c. fufficiens ad contradioncm per accidcns tcrminiafquiwoci. Et quiaiftimodi fignificandi lunt rcfpcdiui idco polfunt fe inuiccm detcrminari. Vnde fi terminus a:quiuocus fub

co.

ne percipit

€.

,

conefpon-

&

prine.

moucns fenfum

faciliter

dcntcs diucrfis fignificatis, quibus nihil cft commune, nifi vox. Peraccidcns tamen, per quen-

fiint plures rationes fignificandi,a(flu

I.

Similitcr atlfum J)rim6 fignificat

tcft.

tcrminus xquiuocus per mcdiatc adiundum conirahi non poteft;nec pcr talc mediatc adiundum potcft audiens manuduci , vt concipiat aliquem

rationibusdevi fcrmonis , non poteft contrahi ad alterum fuorum fignificatorum ; nam ibi piiis

^

cxceflum in quantitate:& idc6 conttahi pdt-

ficat

tlenni

neris eft contradlio pcr le

:

iam

;

ipfius ge-

aequiuoci autcm pcr

accidcns.Et pcr hoc patct ad argumcnta.

,

Civ ^

:

S

T

I

o

XIV.

ra fignificant fubpropriis rationibus;& illa funt, eft idem & ratio fubftantiae di& aliqua funt nomina analoga, qua* figni-

quorumnomen itcrfa

:

,

Vtrtim

Jigmm <-vniuerfale adueniens ier-

ficant

mino xquiaocoyfopt ipftm diHribuere

lud

pro omnibus Ju^fojitu;

primo aliquod communc , fcd tamcn ilcommunc diuerfimodc reperitur in diuerfis.

Sicut infinltum fignificat illud , cuius

minus

;

tudine

,

fcd

non

hoc diucrfimodc rcpcritur

in

cft ter-

magni-

& numcris & in continuis, & difcretisj :

quia crgo huiufmodi nomina fignificant aliquid communc,idc6 propric non dicuntur aequiuoca. Et quia illud commune diucrfimodc rcperitur in diucrfis , ideo talia nomina non dicuntur propric vniuoca , fed dicuntur proprie analoga; quia crgo huiufmodi nomina fignificant aliquid commune prim6,ide6 per immediat^ adiundum contrahi

polTunt.

{unt mMltum,

Huiufmodi autcm nomina nam mttltum primo figni-

& allnim

:

cuiujlibet Jiti

JigniJicAtif loan. de MagiH.ibic q.x.Jiff.j.

QV6d

Cic

vidctur.Nam fignum vniuet fale

/-1-1 emnu, circa ly cmju & quodlibet •C

J.

gnincandi

:

•

•

t

ergolic dicendo, ornntscanti eumt, ly ,

'•

cir-

fubieaum,& eius fignificatum, fi fibi c6formctur,ponit funm fienificatum,& modum C\zca

cius fignifica-

tum , cum fibi conformetur in accidentibus, poncc fuum modum fignificapdi , qui cft diftributio.

Jtcm,

^rsumenta /ire ^J

farte af-

J"\matiu»...

QusEftioXV. Itcm

,

fignum vniuerfalc aduenicns ccrmino

scquiuoco , diftribuit ipfum'pro fuppofitis alicuiusfignificati ,nara aliter fibi|fruura addcrctur. Scd qua ratione diftribuit pro fuppofitis vnius,& cuiuflibet. Probatio huius, nam squc primo fub

cermino contincntur. Item , agens rationis proportionatur agenti naturxjcum ars imitetur naturam inquantum potcft fcd agens naturx fimul poteft agerc in raulta poflibilia ; ficut ignis in multa combuftibilia ; cum ergo fignificata termini zquiuoci fint diftribuibilia eiufdera rationis , ipfum pro omnibus diftribuet. Ad oppofitum. In quibufcunque rcperitnr ali:

communis

Arxument» qua proprietas frO pMTt* tH'

fstiuM,

,

rcperitur in

illis

nam ibi

& diulfionc, &

,

accen-

materiam , non tamen fecundum formam. Pcr hoc autem quod dicitur vnitat alhmUt vecii , feparatur a figura di^ionis nam ad figuram didionis non rcquirinir , nifi vnitas phantaftica. Si autem ibi maior vnitas reperiatur , hoc accidit figurz didlionis. £r fic patct , qu6d fallacia acquiuocationis diftinguitur ab omnibus aiiis in di^ionc, & cxtia tu

:

eft

vnitas fccundikm

,

AiCtionem.

^lius Autem qu^ndo jic re^drc. Cap.

foliti fumusdiec-'

primihuius.

i.

pcr

communcm fed in[termino atquiuoco nibil eft commune nifi fola vox ,!quac diftribui non poteft, cum fit fingularis ergo in aiiquam rationem

^IS

paratur i compoiitione

Qj^

;

iE S

T

I

XV.

o

,

;

cermino aequiuoco ifta proprictas , qua: cft diftribucio , non reperietur pro omnibus fuis fignificatis , ctiam quia tunc ifte fyllogifmus eflct rcdbus, per dtci de omni , Omnis cams cHrrit, ceUfle/ydiu efi canis ; ergo celefle fydm cttrrit , Nam pro omnibns poteft fieri fumptio fub , pro quibus fit diftribu-

Vtmm foffibile fit aliquodnomen fignifire
Acid.

tio,vnico aftu diftributionis. ConeluJ!t.

Log.j.x.(it fe^q.

Ad

quaEftionemdiccndum, quodfignum vniuerfale aduenicns termino arquiuoco , potcft diftribuerc ipfum pro omnibus fuppofitis cuiuflibct fignificati.

Sed intelligendum eft,qa6d

vnum

aequiuocus fignificat

ficut

terminus

fignificatum

,

ac

Ci

non fignificaret & vnum reprarfcntat rcfpedu pracdicati , ac fi aliud non rcprajfentarct, hoc eft , fub nullahabitudinc fic ctiam fignum aliud

:

;

nam fi hoc

aut hoc erit ex parte vocis

cfl*ct ,

poflibi-

aut cx partc

;

tis,

quia ex quo imponens imponit ad placitum,

poteft priils

imponere nomcn, quod eftpoftcrius

ius ratio eft,nam dinributie efiacceptio alicttitn cem-

^um

vnum

fignificatum

ac

,

fi

non diftribucrct , hoc eft , vnum diftribuit fub vno adu diftribuendi,& aliud fub alio.Et humunis prt cjuolibet eiiu fitppofito ip/iim.."Nanc

aliquod

,

^uorum ^uodlihet

communc

,

fupcr

quod

poflit cadere di-

quia nihil eft ibi comniune nifi fola vox. Et ideo diftributio cadit fupcr vno fignificato,ac fi fuper aliud non caderet,& fuper quodlibet:fedhoceft alio adudiftribuendi,&aIio. ftributio

;

Rationes ad primam partem oftendunt

qu6d fignum vniuerfale poflit diftribuerc terminum iquiuocum pro omnibus fuis fignificatis 8c hoc cft vcrum,fcd non vnico aftu. ,

:

ObieBi».

Contra hoc

potcft argui

fic:

Signi femel pofiti

vnum fignincatum,& vnus modus fignifican-

cft

in re

&

;

ngnificabiles,quia illud

quod

cftpofterius,vt di-

eft,poteft prius fignificari.

Ad

efi

non eft

autera in tcrmino acquiuoco

iftam rationem dicitur,qu6dquardam funt

res,qu3E inter fe

quac ordinem habcnt. Iftae autcra res , quac nullam ad inuicem habcnt habitudincm , fi fignificentur per voccm , puri xquiuoce fignificantur. lAx vcr6 res , quac habitudinem ad inuicem ba-

bcnt

,

rioris.

rc

,

fignificantor fub

modo

prioris

,

Nam intelligcre fcquitur eire, &

intclligere.

&

poftc-

fignifica-

£x quo ergo eft in rc ordo

prioris,

& poftcrioris,in fignificando erit ordoprioris, & poftcrioris.

Scd contra iftam folutioncm arguo duplicitcr. fic , Significare eft quidam adus intellc-

Prim6

rebus

Et ncut intelligit intclleimponit nomen ad fignificandum ; ergo ci.quod pofterius cft in rcprius poteft nomen imponcte:prioritas ergo,& pofterioritas in intellc^u non concludit prioritatem,& pofterioritatem

num vniuerfale non poflii diftribuerc terminum

in rebus,provt funt fignificabilcs.ergo,&c.

pro omnibus fuppofitis cuiuflibcc fui fignificati , vnico a6tu diftrioutionis , hoc cft verum.

&

Item, fi aliquod noraen imponitur diuerfi$,auc ergo illis imponitur vna impofitionc , aut pluribus impofitionibus.Si vna impofitionc,cum vna

zqui-

impofitio accipiatur fub vni rationefignificandi,

vnitas aAualis vocis incomplcxz

vna rationc vniuocabuntur. Si cis im, ciim prima impofitio non magis impriraat voci rcprxfcntationcm, qultm fecunda,illa duo zqualitcr rcprxfen-

;

:

acquiuocum

£x

,

his patet,

uocatione

eft

qu6d caufa

fecundum ma reriam

,

apparentiaE in

& forraara.

cius apparentia cft in diftione

,

Pcr hoc qu6d

fepar.ntur i locis

cxtra diftioncm,& per hanc particulam vecis in-

caw^/fjr^feparaturab Amphibologia;

quod additur,y?o<»<^K»> materiam, Scttieper.

Tom.

I.

& pct hocj

& formam

,

fc-

fritHM efinit.

ordinem non habent,& quardam

ergo vnus a£bus diftribucndi. Dicendum, quod ryncategoremarafinitatem fuae fignificationis trahont ex adiundis cum ergo hic iint aftu pIurafignificata,quorum nullum ad aliudhabet nabitudinem,vt didlum eft,diuerfi hic crunt a(5kus diftribuendi , quorum nuiius ad aiium habct habitudinem. Rationes ad aliam partem oftendunf,qu6d figdi

I,

.ArgumeHt» fre p»rt* »#»

ipfius imponentis , aut exparteipfius rei. Non gttiu». cx parte vocis, quia vox, inquantura voxcft,nullara rem fibi*determinat nec cx patre imponcn-

aliud

vniuerfale diftribuit

StlHlit.

le,

ncc ex parte ipfius rei , nam licct rcs inter fcordinem habcant , non tamcn ptopter hoc fequitur,qu6d habeant ordinem ad inuicem,vt func

:

Diflributi»

QV6d non videtur

6tus,provtcft attributus

ipfis

,

Refutnsmr.

fcd ;illud

quod pofterius eft in re, potcft cfle magis,& prius notum apud intelletftura , quim illud , quod fimplicitcr prius cftin re.

^us ,

illa

fic

duo

in

ponitur diuerfis impofitionibus

cabuntur.

Seemuda

Ptoptcr harc dicicur aliter,qu6d noroc analogti a figni

R

tfi-

Super libros Elenchorum

256

fignificat primo vnam rationem communcm,ifta tamen ratio per prius , & poftcrius in diuerfis re-

verbi gratia

fallacia figurae

,

Ens primo fignificat cntitatem , & Sed ratio

fignificat indiuifionem.

ptimo competit Subftantis.deindc Quanhoc no-

titati,& fic caeteris Praedicamcntis.Et fic

dicitur de Subftantia,& pcr poaliis. Similitcr eft de vno. de Quatitate, Sed contra hoc. Intcr idem , & diucrfiam non cadit medium ; ergo omnc quod concipitur,concipitur fub cadcm rationc, vcl diucrsa. Sed illa, quas concipiunfur fub eadem ratione, fub illa rationc vniuocantur. Quae autcm fub diuersa ra-

men ens per prius

&

fterius

tione concipinntur aequiuocantur.

fis

,

fub

rationibus diuer-

illis

Cum

igitur inter

idcm

,

&

diuerfum non cadat medium , omnc nomcn vel erit fimplicitcr acquiuocum,vcl vniuocum. Item , terminus , quod primo fignificat , fupponit tefpedu praedicati fi crgq nomen analogumfignificaret vnumcommunc,illud fupponeper confequens ad tale ret refpe(Sku praedicati , :

&

nomen non

refpondendum per diftindiocflet vnitas,& non duplicitas,& per

eiret,

nemjquia ibi confcquens talis analogia afquiuocaiionem non caufaret.

Item, quod additur de ente,veritatem

non ha-

vel irrationale

er~

;

Hic eft

ratiQnale,vel irrationale.

Didionis, a fuppofitionc perfonaad fimplicem.Liccr cnim in rc animal non fue-

ritaliud

quam rationale ,

vel irrationale, animal

tamcn

potcft fignificarc indiffcrcns ad rationale. Similitcr , licet quilibct conceptus fit abfolutus,

vel comparatus

ens tamen poteft fignificarc in-

,

huuc,& ad illum. Sed ifta rcfponfio non impedit argumentum, namabfolutum, & comparatum funt difFerentiae difFercns ad

SicutrationaIc,& irrationalc funt difFerentiaeanimalis,vtin rerum naturaexiftit. Sed impoffibilc cft in rerum natura rcperire ipfius conceptus.

aliquod animal

,

quod

indifFcrentcr fc habeat

& irrationale

ad

ergo impoffibile eft cffe aliqucm conccptum; qui indiffercntcr fchabeat ad abfolutum , comparatum. Quare re-

rationale

,

;

&

linquitur,

quod cnsnon

prim6 ratio-

fignificat

ncm communem illis de quibus dicitur. Et fimiliter, quod nomen analogum nonfignificat primo vriam rationem communcm quac pcr prius, ,

& pofterius in diuerfisreperiatur.

Et per confe-

quens refponfio illa data.non fuit fufficiens , nec bcne fundata;quare,&c. Ad oppofitum arguitur. Et primo fic,difFeren-

r.

Item,per Philofophum in ^.Metaph.contcxt.i. diciturvmltis modii , per hoc innuit , quod non penitus vniuocc , fed nec squiuoce , fed ad

fignificat

fenfibilem, vcl intcUigibilem.non fta-

ftatim funt id

funt quale,

illis

quod funt , quia ibi non ipfius formae.

expedans aducntilra cat de ente

& vno nam ens & & quantum, &c. Scd ,

,

,

fi

eft

differunt per differentias eften-

ens fignificarct

& reliquum pcr

,

&

Ens

vnum,&vnam

naturam,vt fanum.

Item,inteIIigcre fequicur efle, ,

& fignificare in-

crgo modns intelligendi fequitur mo;

fignificando

habicudo.

eft

hoc libro,c.2.diftinguitPhilofophus no-

Ite,in

mina,quardicuturperprius,&pofterius:ergo,&c.

Ad

quaeftioncm dicendum, quod quantum

ex parte vocis fignificantis ,

eiufdem generis conueniunt in ratione comfi

per prius

dum cfFendi &modus fignificandi fequitur modum intclligcndi,fed in rc cft habitudo,ergo & in

ftatim

ens fignifica-

Item,fi ens ficnificaret aliquam rationem cora-

tiales.Sed

vnum

vnum

communem.

muni generis. Et

fignificat

pofterius.

tclligcre

munem, diuerfaPrsdicamentarninus difterrent, qukm duae fpecics eiufdem generis,nam dus fpecies

gum

Et excmplifi-

aliquam rationem communem , illa ratio cxpedaret aliquod additiim,pcr quod determinaretur ad fubftantiam,vcl adaccidcns.Cum ergo ftatiln fit decem Genera , non fignificabit aliquam rationem

tia eft inter

aliquid

ret

vnam rationem com-

munem

ad diuerfa Praedicamenta , inifta ratione communi conuenirent , non difFerrent per differentias cfTentialcs , quiacns non eft genus, quiaextra intelledtum generis eftdifFerentia,& c

&

quomtd» conuerfo. Et de differcntia per fe non praedicatur

^^^ ^"^ ^^ differentia per fe praedicatur. dTcemfrJi- S^""^ ' Vndccns j.Metaph.contcxt.io. non diuiditurin tunmtn. decem Genera per difFerentias cflentiale&,fed per

modos eflendi,quibus corrcfpondcnt dimodi pracdicandi , & ideo dicuntur Pratdi-

cem

fignificare

pofterius.

non cft

vnum per prius

t^zm Jignificare

,

& reliquum pcr

e/} ali^uid

inteSe&ui re~

firafintare. c^uodetgo fignificatur,abintclledu

Sedomnequod

cipitur.

eft

co-

abintelleftu concipitur,

&

detcrminati rationc concipitur, fuDdiftinda , ideo qUod quia intelledus eft quidam aftus , intclligit ab alio diftinguit. Omne crgo quod detcrminafignificatur, fub diftinda rationc , ta fignificatur. Hoc patct ; nam matcria prima,

&

&

qus dc fe eft ens in potcntia,fi intelligitur, oportct quod intelligatur fub ratione diftindi. Et fi

ita

fit

de materia prima, multo

verum de omni

fortii\s

hoc crit

alio.

Si ergo didio analoga

,

vel

vox imponitur di-

nccefFe eft vt fubrationc diftinda

& de-

ucrfis

uerfi

terminataeisimponatur. Si ergodidio analoga fub diuerfis rationibus,diuerfis imponatur,necef-

camenta:crgo,&c. Item,quilibct conceptus aut eft comparati,aut abfoluti ; ergo conccptus entis.vcl erit abfolutus , vel comparatus. Sed conceptus abfo~ lutus eft cohceptus fubftantiae , conccptus conip.aratns eftcontcptus accidcntis ; ergo conceptus entis , vel crit conceptus fubftantiai , vcl ftqcidentis.

,

,

£e cft quantum cft ex parte vocis fignificantis, quod ea aeqnaliter repraefentct vnde in re potcft; efle analogia , fed in voce fignificante nuUa cadic prioritas, vel pofterioritas. Aliquacnim eft pro:

prictas,quaemagisconuenitvnirci, quamaltcri: fed

non

cft

aliqua proprietas, quae magis con-

ueniat fubftantix vocis

,

quam

g

poffibilc vo- o/xW» D»-

diuerfos

&

i,

argucrctur,

matcnam

namprimQ non

materia cxpe<%ata duentum formae : in illis autem , in quibus noH eft materia, nec fenfibilis , nec intclligibilis,

Ew

argumento

fic

vniuocum , & «quiuocum , & ana- Argument» logiim. Vniuocum enim fignificat vnum ,itqui- pr' p»rje af» uocum vero plura,fcd aequaliter. Ergo analo- firmatiMn.

,

tim funt id quod funt.nam in

4.

,

ifto fi

aliquam rationem communem illis , de quibus dicitur. Et hoc proptcr tria. Nam per Philofophum 8. Metaph.cont. vlt.idem i.Metaph.contcxt.5;.duplex eft materia, fenfibilis,& intelligibilis.Quae autcm habcnt bet

it*

li

efi

ac

,

vel rationale

go animaljignificat

cirendi

^^

Omne animal

quod in

,

Didtionis

peritur.Et ficut ifta ratioindiuerfis repcritur,fic nomen illud per prius,& pofterius de eis dicetur.

vnum primo

Imfuinmr.

Forte diccret aliquis eft fallacia figura:

alia.

Hoc

etiam patcc

atris.

.

Qu^ftioXVI.

n

cundum modum aequiuocationis. Hoc

camentorum , vbi determinat de vocibus fignificatiuis , nullam mcntionem facit dchis , (\\xx in

modus zquiuocationis

re funt analega, fcd folum ibi dc Vrtiuocis iCcjuiuocis, Vnde Bor

'

is

dicit ibidem,qu(Sd

Ariftoteles dicit,qu6a ty^^HtHoca /utit

,

,

&

cum

quorHm

mmen eft commtme,& ratio fkbFlamU diuer/a, qu6d fub iftadcfinitione comprchendit quz in re funt , &c onine genusaequiuocationis. Vndc ratio/HhBantitt pier ipfuni accipitur ibi pro ratione analoe;a

detcrminata , quam inteliei^us attribuit ipfis rebus,&: non pro ratione, provt conftat cx genere, differentia. Proptcr quod dico , qu6d quan-

&

tum

ex parte vocis fignificantis

cft

prioriras

.7-

Ad

i.frinc.

,

t.

vel poftcrioritas

,

,

nuUa

cadit

tum

cftex partevocis fignificantis,mcdium

non

Adaliamrationcdicen*iu eft,qu6d Naturalis,

&etiam Metaphyficus

ipfasre«confidcrant. Lo-

gicus autcm confiderat rcs rationis.Et idco multa lunt vniuoca apud Logicum,qua: dicunturasqui-

uoca apud Naturalem. Naturalis enim diceret, vniuocttmfud qu6d corpus «quiuocc dicitur de corpore fupeLogitum, tfut riori, & infcriori. Sed Logicus diccrct, quod de funt tqUiuocmnfudPhy- vtroque diceretur vniuocc. Vnde aquibufi:umfitum. que poteft Logicus abftrahere vnara rationem Mult» fnnt

,

& Amphibulogia: relul-

hoc.quodfoliti fumus fic dicere.bicut ritltre propric fignificat adbum hominis , pcr quantat ex

&

dam trannationcm, fioritioncm,vel Huri^crationem pratorum,vnde dicerem,qu6d hic cft fccun* dus modus zquiuocationis ^uic^uid ridet hahet os;pratum ridet.er^o,8iCC.Vhi in fecudQ modo nulla ,

cadit habitudo,vnde

ii

illa,quz in re habciit habi-

tudinem adinuicem,fub diucrfis orationibus fignificcntur ,zquiuocc quantum cft ex paric vocis

Vnde talis analogiacftieducenda primum modum zquiuocationis.

import^ntur. ad

YVd aliud

dicendum,qu6d

li

accidens intelligi- -^d

tur, vt habet habitudincra ad fubftantiara,&

men,

fi

j. frine.

nu-

imponitur,fub ratione diftincla,& imponetur, pcr confcquens fi imponatur vtrique,illazquiuoce rc-

fic fibi

fibi

&

przfentabit, vnde licet prius

fit

determinata

idem nomen

vniuocum,& aquiuocura.

patec per

Ariftotelcm in litera, dicic enim quod lccundU3

licct rcs fignificatae

id inuicem habeant habitudinem. Ad primam rationem diccndura , quod quancadit inter

Ad

^37

patet per llgnum,quia Ariftoteles in iibro Prscdi-

caulla cllc pofte-

rius,non tamen oportet,qu6d prius teil efretnagis,

fit

caufa qua-

nam pofterius

in

rcpo-

&prius notum intellcdui,

& pcr

re poftcrius fignincetur

:

confcquens fibi prius potcft nomcn iraponi,viidc habitudo in re non concludit ncccirati6 prioritatera,& poftcrioriiatcm in fcrmonc.

Ad aliud patct.

communem,dicuntur illa inillaratione commu-

Qj/JESTIO

ni vniri, vcl vniuocari. Vnde quia in corporc fuperiori , inferiori contingit reperire vnam ra-

&

&

illa corpoxa tionem communem , quia haec , conueniunt in habendo tres dimcnfiones , ideo Logicus dicit tam hsc , quam illa in illa rationc communi vniri.Scd quiaNaturalis applicat fuam

confiderationem

corporis corruptibilis iMlis

,

rebus,&

ipfis ,

alia eft

,

in Gcnere latcnt aequiuocationes mult<e:vnde

Logicus confidcrat rcs ipfas , vt fub ratione cadunt. Et quia inter idem, & diuerfum non eadit mcdium , idco Logicus mcdium non ponit imer zquiaocum, & vniuocum. Vnde per hoc ad formam argumcnti diccndum , quod quia primus Philofophus confidcrat res fccundum fuas quidirates. Et in te eft ita , quod qusdara rcs ad inuicem habent habitudinem , idc6 dicit primus Philofophus quod ens dicitur dc fubftantia , accidenteanalogicc. Scd quiaLogicus confidcrat res , vt fub ratione cadunt ,"ide6 dicit , qu6d ens xquiuoce dicitur de fubftantia , & accidentfr. Vndc Porphyrius cap. de Specic , dicit , qu6d Ji qnis omnia entia vocet , dUjHiHoci , non vnimce min-

&

,

CHpahit.

8.

Scd contra hocarguitur. Si enim vox, quat citur analoga ficantis

quum

,

,

quantum

eft

di-

ex parte vocis figni-

non fignificaret vnum pcr prius,& relifcquerctur, quod primus

per pofterius

,

modus zquiuocationis & fecundus nondifFerrent,-nam primus modus eft,quando aliqua di(^io ,

fignificat aequaliter plura.

Ide6 dicendum

cil

,

qu6d analogia non caufa-

modum zquiuocationis,quia proprie analogia rcducitur ad primum modum zqui-

fer fe fofitus

loan.dcMagift. hicq.x.diff.^.T3LnzKt.hic q,i.dub.i.

QVod

fic,videtur; nam hic eft fallacia fecundum quid ad firapliciter fecundum Philo,

fophum I. Elench.c.}.&

& periherm. non

c.

i.

Elench.c.8.& de^Gcn.

^.hoceftopinabiU;ergo hoceft.

cllet nifi ly efte in

Quod

confcqucnce foium

Item, Ariftoteles ^.Ethic.dicit, qu6d (\ dicatur incontines,iam ftat Iy»wonr»w»^hic pro co.quod excedit rcd:am rationcra in guftu,vel in tadu. Sed i\ dicatur incontin^ns ira, vel lucri; iam ftat pro

eo , quod excedit redam rationem in ira vcl liicro fcd cxcedcre certam rationem inguftu vcl tadu, eft modus faraofior incontinetiz;ergo,&c. Ad oppofitu eft Boctius.Qu6d fi dicatur,//ovw viuu, viuit, hicftat ly homo, pro homine pido, ,

,

:

&

fed

homo viuus

eft

modus famofior;ergo,&c.

Item , fi fic ^icilMX, Giu/tcum^e expediunt, tona fitnt mala expediunt ergo , &c. Paralogifmus eft zquiuocationis fed fi terminus analogus pcr fe :

;

;

pofitus, ftaret pro

aliqua duplicitas

modo famofiori, non eflct liic nam maior non cfiet duplcx,

;

ly expecUre^ex fe ; ncc minor , quia contrahitur ibi pcrly mala. Siconcedaturqu6d ncutra illarum propofitionu cftper {emultiplcx,

qniaponitur

hoc non potcft ftare,quia paralogrfnti

in didlione

ad fe-

przmillaium elTct multiplex.

Vnde ad praefcnsdicatur,qu6d

Sfotioper.Ti/m.I.

tranf-

•/"*

garet elle in adu.

impropriam,per aliquam fimilitudincm caufat

,

P'» />*'"

/*""«'"*•

ftarcc

& tranfumptio a propria fignificationc

uocationis. latio

i

Arpimftum

pro elle in adu. Item , Ariftoteles concedit iftam confequenti am , Hec eft in potentia , ergo'^ hoc non eft. S cd h oc non ellet , nifi in confcquenti ncgatio folum nc-

pcccant contraSylIogifinum,fed contra contradidlionem , fed in non multiplicibus faluatur vera conttadiaio ; fequitur ergo , qu6d hic non cflet fallacia zquiuocationis , fi neutra

tur fecfnndum

S»littit.

i

Jietfilumfro modo famojiort.

qu6d corpus dicitur

dchoczquiuocc , &deillo. Logicus ctiam dicit , qu6d omnes eiufdem Gencris fpecies in fuo genere vniuocantur. Sed Naturalis dicit , qu6d

Obitm».

Vtrum termtntu Analogus

natura

& corporis ineorruptibi-

idc6 Naturalis dicit

XVI.

non

foliira

R.

3

Icem,

x.

A-^mnfntm t^" /"«"' »*-

£*"*^

Super libros Elenchorum

238

Item, Ariftotelcs in

'-

arguir

Si tanttim

fic.

illuci eft fiibftantia,aut

non

argiiendi

i.

vnum

Phyfic. context. ij.

ens

accidens

valerct nifi ens,

eft

,

aut ergo ens

forma

fed talts

;

quantum eftdc fe,

poifet accipi pro fubftantia,& accidentc.

Itcm

diftum

,

eft

,

quod terminus analogus,

quantum eftexparte vocisfignificantis , vtrumquc fignificatum repr^fentat a:qualitcr;ciim crgo accidcnrale

fit

fibi,qu6d in oratione ponatur, le-

quitur qu6d quantum eft de fe,pro vtroquefignificato pofllt accipi,

cum nuUum

accidentale per-

mutet eflentiale. Item , fi poqatur , quod aliqua vox pluribus

&

!«V»4

eius fimilitudmi , vt fi imponatur, fcilicct rei, eius fimilituhomo imponatur natura: humanaf , dini , volo fignificare vfliere incfic fimilitudini hominis, licet falso fed hoc non poiTtun faccre, nifi fic diCendo,Ao«w viuif,ergo,Sic.

&

.t

:

Ad

?

quasftiocem dicitur

,

quod analogum pcr

Trima tfinio. fe pofitum, ftat foliim pro modo famofiori, nam fic vtuntur Audores, vt patet per excmpia addu-

cum folumvnum prim6 fignificent. Ad primum argumentura dicendum, quod

hic

Vnde dico , quod

go.

fignificat

fcd

,

effe

hoc totura

in opinione cffe in

,

efTe

non

opinione illud

iutelledui ceprzfentat.

Ad fccundum dico.quod^ non fignificat,ef^

Ad tertium dico , quod incontinens fignificat cxcefTum rationis in guftu , tacau , fignificac excefrum rationis fimpliciter , hoc asquiuocc. Sed tcrmino xquiuoco vti poflumus pro altero

&

fignificatip

eire

nofig-

mune de

:

er-

go quia Auftores fic vtuptur , idco conccdere dcberaus terminum analogum ficdcberc accipi. Scd cdntra hoc arguo fic Si terminus analogus , qui dicitur importare multitudinem , im:

ponatur diuerfis ,jqua:ro vtrumcis vniimpofitione imponatur, vel diuerfis impofitionibus. Si vna, ciim vna impofitio accipiatur ex vna ratione fignificandi , iftadiucrfa in illa ratione vniuoca-

tionem

,

quj^m fccilnda

,

fequitur

j.

fignificato, ideo

nafo

non

fe

accipitur pro aliquo detcrmi-

per additum determinetur

, ideo inexceffum rationis in communi, poteft dcterminari ad alterunxeorum, ita qu6d poflit accipi pro exccflu rationis in

,

nifi

continens

ira

quod

,

vel in lucro

,

fignificat

dicendo, incominens

, fic

Tfertius

,

vel

vero quattdo compojitum plitrajigni-

ficdt ,fepara,tum verofimfliciter .

Cty^sTio

ex parte vocis fignificantis,Jtque pro vtroque

vtfcit

,

Cap. t primi huius.

feculum.

quod quantum

ir*

&c.

Ituri,

buntur. Si diuerfis impofitionibus , cum oriftia impofitio non magis imprimat voci repracfcntaeft

Ai

&

quia per rationmi fcientificam

tcrminorum probarc non pofiumus

*•"

&

da, fed omnis

nominis debet

•^'

in potcntia,&ide6 Ariftotelcs concedit illam confequentiam, Eft inpotentia , ergo non eft.

ta in fcientia

;

j".

fecundijm quid ad fimpliciter , eftcpi~ Ai i. frinel nahile , ergoefh. Et cum dicuur, cfreopinabilc eft PJ'<>P'"'" »/-. fecundtjm fignificatum huius quod dico effe ,ne- P"^*"**'

eft fallacia

hoc nomine incontinens vti pof^ fumus , & pro excefTu rationis in tadu . & guftu, & pro exceffu rationis in communi.Et quia com-

nificata

Refeai/ur.

&

in animaU reperitur,vt in fubiefto, in vrina, vt figno,& in Mitta,\t in conferuante:& fimiliter eft de elcmento refpedbu ignis,& matcris primie. Et talia analoga reducenda funt ad vniuocationem,

XVII.

accipietur.

Item , ifta refponfio non facit ad quaeftionem, quia hic non quaeritur de fignificatb termini analogi ,quiaeius fignificata debcmus fupponerc. Scd hic quaeritur de modo fignificandi analogi, licet cnim non poffimus probare , quod homo fignificet

4Hi.

pro fuis fuppofitis probare pofTumus. Propter hoc dicendum , quod ciim terminus analogus vtrumquc fignificatum repraifcntct,

tanquam fignunj vtriufque,fit tamen fignum

nal.ogU4

qMS-

da
quandoque 1'num refrtfentttt.

ex hocfolitm

Vide Autliores cicandos

HOc

cft

quacrere

acquiuocationis

figiiincantis,vtf umque fignificatum aequaliter re-

&

quod pro vtroque

vtrum

,

efi ?

,

fignificat

expcditionem, quae

eft in

bonis

,

& vti-

qu^ eft in malis , & ifta duo in vocc fignificante non fe habcnt fccundum prius,& poftei;ius. Sirailiter *«/ , fignificat ens , quod efl fubftantia,&cns quod eft accidcns. Et licct ens quod eft accidens inre habeat attributionemad ,

,

communes

lahorans fantts eft

iimguendA,l4horansfantu eft.

litatem

diftinguen-

, non fit aliquid quod quod dico lahorans , multitudinem aliquam, fequitur quod hxc non fit di-

tione

,

Item, Prifcianus in

,.

Expedire

fit

&

Vndc intelligendum,qu6d tcrminus analogus quandoqucplurareprzfentat,qUandoquetantum vnum fed illud vnum fccundum' diuerfaefl^ in primi.

haec

magno voluminc

dtcit in

princ.cap. Tempora
duo Participia, prtfens paffiui,

hoc , quod

teritum aEliui, concludens ex

& pre-

Partici-

pium definens \\\ens,\e\ in <*«J,non fignificac tempus prtereritum. Et nihil poniturin hac oratione, lahorans fanut

eft

,

quod

poffit

conferre

huic quod dico /<«^or<w;/,aIiquam multiplicitatemj

5 in voce tamcn fignificantc , nullam habet habirudinem ad fubftantiam. Et idc6 omnia ralia analoga habent reduci ad primum mo-

ergo,&c. Itcm , multiplicitas confignificatorum*detcr-

dum a^quiuocationis. Exemplum fecundi nam fmum fignificat proportionem calidorum & fri-

de

fubftanriain

,

,

gidorum,humidorum,&

ficcorum:ifta proportio

i,

jirgummt* fr» farte nt-

amphibologix. Et tertius i»tim. modus eft , quando didio fignificat ynum defe, reliquum ex adiundo, Cum ergo in ifta ora,

poffit conferre huic

Excmplum

j.f.

Videtur qu6d non;.

per Ariftotelem trcs funt modi

accipf poflit.

diuerfis reperitur.

diSiio

jHdfi.tj.Ucm Occam

irtfrh

da , lahorans fanut

nam

,

quodaliqua

Lȣiet,eMf,^.

imponitur. Etidco concludere poirumus , quod quantum eft ex partc vocis

& per confcquens

,

re-

iunSiof

& diftinde vtriquc ,

modtu aquiuocationti

pgmficat T>num defe, f^ aliudex ad'

vtriufque per hoc,qu6d fub determinata ratiohc,

pra:fentat Ter-nlnui 4-

tertiui

fitltet

naturam,qux ratiocinari poreft, fuppofiti

tamen eius.fignificationc,modum eius accipicndi

O}>nio Dfiia-

Zftrum

minari poreft per adiunftum

:

licct

ergo lahorans

duo tempora,tameri in ifta orationc,lahoratJs fanns eft, ad VBum tempus determinatur. Afruuiptura patetper Boctium,qui dicir, quod fc fignificet

Qu^ftioXVII. oabd

CMmMRmanorHmJinpunemfir' pi
dicatur

Item , in multiplicibus vtraqne pars contradiAioniS potcft efle vcrafecundum vocem,fcd bsec /ccundura Ariftotelcm in liFcra eft dcterminatc vera f/atms eft non laborans

'T^* trwmtim»,

,

& ha:c apparct

dcter-

minat^ fa.\{z,LMlfortau/ims eftyCrgOyScc. Ad oppoiitum. llla oppofitio cft diftinguc«da vfmultiplex,quae potefthabcrc fccundumvoccm vtramque partcm contradi<5tionis veram; fed iftjc dux poriunt cfle vera:, NonUSorans ptnus tft y

&clAborMis fimHS

eft t

vt patct in litcra.

Dicit

enim AriftoteleSjf^JrrKW (jHtdemfunahtitur Itdfortms,

& non UhoransyfanMs

eft autem n«n

lahorans.SedUbo~

Quidam dicunt, quod h«c non eft

cft

cflctin

opinio.

diftingucnda,

Laborans fantu tft , & quidam , qu6d fic. Et ratip primorum eft illa.quz tada eft, fcilicct qu6d trcs funt modi communes, &c. Haec autem eft diftinfuenda iecundum ipfos , lahorans fitnahitHr. Et uius rationem ponunt ipfitquia prxtcritum im-

perfcdum ,

fadum , fic eft Vndc verbum talis tempo-

ficut cft imperfedle

impcrfc(£be prifcns.

adum inchoatum

tamcn non totalitcr determinatum.vnd? deeo quicomris confignificat

plcuit lotalitcr

,

fed

adum fcribcndi vcrfum,non pof-

fum dicere, quod {cribebat verfum proptcr igi;

tur cohucnientiam prstcriti impcrfefti ad pr«fcns , volunt ipfi quod fanahatur conferat tem-

&

pus imperfcdum huic quod dico , lahorans y cum lahorans dc fc non confignificet nifi tempus pracfensjhxc

Et

^ft.

non

erit diftinguenda,/r
dicentes dc leui refpondent ad argu-

fic

menta in contrarium. ^ j primum dicunt , quando dicitur , VCTXyUhoransfiriM

Ad

ejje

A,

itenit,

eft,

& non laboransfimtu p/?,ipfi

aliud dicunt

& tamen tota mulciplicitas eft in hoc quod huicquoddico UhoranSySc tamcn fit in hoc , quod dico,

multiplicitas

Uhorans.

Sed contf5i:& primi contra hoc quod didtur, noii fignificat duplcx tempus. Prifcianus in magno voluminc di-

quod hoc quod dico Uhorans

,

quod Participium definens in ans , vel in ens, duplex tempns , fciiicet pracfens, & prxtcritum imperfedlum, & idem dicit in minocit,

confi^gnificat

*• '

"

Quid autcm fit tencndum , nqn poteft ben^ m, probari per rationes demonftratiuas. Nam ifta oplnitDo* materia propinqua eft impofitionibus nominum, Soris.

^^'"^"'^^-

&

'^^"^ ' "^°^' fignificandi abfoluti, refpediui prafcedunt ordinationcm didtionis in orationC} cum fint principia ordinandi didionem cum didfcionc in orationc.Et huius fignum eft,nam Prifcianus in magno voluminc , prim6 detcrminat

dc modo fignificandi , antequam dcterminet in minori dc oratione ; non viderur ergo rationabilc,

qu6d

4i<Slioni

non

aliqui«

modus

fignificandi confcratur

cx ordinationc ciuf in orationc.

Verumtamcn

qusrenda.

eft ratio

poteft dici ad praefcns

,

,

non cx adiun^o. Ad primum argumentiim diccndum qu6d tanium duo funt modi communes,& tertius mo- ^^ dus non cft communis,fcd amphibologix appro,

#•_ ,

.»«««,

modo loquendi vtitur Ariftotedc Anima , vbi diftinguit fenficommunia. Et dicic,quinpropria,

priatur. Et ifto lcs in lib. i.

&

fibilia

que funtfenfibiliacommunia.fcilicct motiu,ejHieSt numerut , magnitudo , figHra. Et tamcniftanon funt communia cuilibctfenfui, fcd quxdamfic, & quafdam non. Numerus enim odoratui non

&

conucnit.

Adaliuddicendum,qu6dduoParticipianobis deficiunt adtiui

fcilicet praefens pafliui

,

M

x,

& prafteritum

quod circumlbquimur fic dicendo , Smm fed hoc non intelligit de praterjto im-

,

^ui legi

,

,

perfedto.

tertium dicendum

qu6d

argumenquidam fiifit modi fignificandi refpedliui,& quidam ab(oluti , rnod6 multiplcx in modis fignificandi rc-

tum

eft

commune

,

illud

Nam

vtrique parti.

jt^

^

fpc<Siuis,poteftdcterminari per mcdiatc adiun-

ftum,& hoc intcUigit tet

quod tota

StentU

tionis.

habet duas acceptiones ab hoc ycxho con-

hofitnahatttr

Sit.

prxteritum impcrfedum , veri, & tatcm habcrc poircr, fi cadcrcnt cx vna partc ora-

modus fignificandi

dico B. Similiter dicerent in propo"fito,qu6d nitempus confcratur ab hoc vcr-

«hit-

Ad illud, quod dicitur dc illa coiiuenicntia in-

:

hil prQhibct,quod

^»»*

quod

ter prxfens

Ad

ift« funt

, quod nihil prohibet, qu6d aliquid alteri conferat multiplicitatem , & tamcn quod iftamultiplicitas folum fit in di£tione vna vcrbi gratia , hxc pfopofitio B comtenit

ncgant.

3.

non vidccur, aliqua didio poflSt tcmpus conferrc altcri. fignificandi abfolutut,

quod hzc eft diftingufrnda, Lahorans fantu eft , ex co quod lahoram porcft accipi pro laborante nunc & priiis. Et ad hoc niultumfacit quod didt Prifcianus,fcilicet quod Participium confignificat duo tempora. Propter hoc dico, quod tcrtius modus^quiuocationis cft ex hoc , quod didio de fe confignificat plura , Sc

Circa iftam quzfttonem duplcx

».

:

modus

in quibus

1.

0»

modos fignificandi reipeftiuos adinuicem dcpendcant, non lamcn vidctur,qu6d aliqua didlio polTct alteri confcrrc aliqucra tnodum fignificandi abfolutum ciim ergo tcmpus fic

fecundilm

Item, in a:quiuocationc multiplidtas latet (iib vnitatevocis incomplexz fed n huic quoddico Uborans , confertur tcmpus cx adiundo, fequitur

qu6d tota rault^plicitas «quiuocationis eompIcxo,& non in incomplcxo.

I.

modnm fignificandi

aliquctn

confcrre nrtia «U»> rcfpcftiuum , cum ^'•»

altcri poffct

rms non nunCifiifrms. :

trtwmofini».

2^9

Item , licec aliqua didio

:

Boiftius.

&

Scdtcmpuseft

non opocqu6d pet mediatum determinctur. Ad quartum dicendum, qu6d iftac duat propo-

fitioncs vcra: funt

iungo fed

,

abfolutus

,

ide6

'f

Non Uhorans

ficut Philofophijs

,

fimui eft. Et adUbvrans non nunc,

priiis.

Item , ad principale ; quod non fit diftinguen^^ da , probatio ; quia qiiaiidocumque cft mulripli- ^^ ^ citas in termino abfolutc, Ariftotcles in manife- oHtlHt. ftando exempla fcinpcr.manifcftat , vbi cft multiplicita$,abfolutc cfle diftingucndum.Dicit enim» qu6d expedire eft duplex. Sed in manifcftaixlo exempla iuxta tertium modum acquiuocationis, nonmanifeftatmultiplicitatcmin aliquo termi» noabfolute. Didt cnifn laborantcm qucmlibct facerCjVcl pati

,

non taotum vnum

fignificai

detur ergo. qu6d multiplicitas fuerit in toto

:

,

vi-

3c

non in ifta particula Uhorans. Dico , qn6d Ariftotclcs hanc multiplicitatem manifcftans tertij modi zquiuocationis dicit, hoc totum , Uhoramem tptemlibet factre, t-el pati» mnlta

fignificare

,

vt defignct

pi pcncs confignificata

iunc

modi

fignificandi

hunc

modum

.ncci-

diftionum":quz quidcm ,

qui

modi figniJBcendi di R 4

7. StUat^.

.

SuperlibrosElenchorum

240 *«**«

i

di£tioni infunr, vt in orationc ordinatur. Quilimodus fignilicandi ineft didioni, vt or-

tur

dinarioncm habetj cum

di dicStionum.Scd diucrfitas fcntcnti*

principia ordinandi

tat cx

bct enim

licet modi refpediui fint didionem cum alia. Etli-

Itcm in omtione amphibologica tria rcquirun, fcllicct vox,fignihcatum,&modi fignifican-

non

rcful-

vocc,nam vox manet eadem.Ncc cx diuer-

tempus non (It principium ordinandi didtionem cum didione , fcilicct dppofitum gum fuppolito , eft tamen mcnfura adus qui ab eo

fitatc fignificati : ^am hacc pcr fc requiritur. ad aiquiuocationem. Oportet ergo,qu6d diucrfitas

cgreditur.

tc

cct

<

fcntcntiac in

Amphibologia rcfultct cx diucrfitafignificandi didjonum , qua: caufac

modorum

diucrfitatcm conftrudionis.

SecHndur» amphibelogiam taUs velle me dcciperefugnantes. Etfutas^ quodc[Hisfcit,

Qjr.ESTIO VtfUm ynttas yocis

XVIII.

comflexct fitfuffidens

quia

;

V^complexum

/r» /4r/«

Cgj diuetfitas in materia

tcm

in forma.

quacftiohem dicendum, quod vnitas vocis

complexum

,

& in-

foliim difFefunt materialiter,.

Scd

non concludit diuerfita-

loci Sophiftici diftinguuntur

fecundiim fpecicm

;

ergo per complcxum,

& in-

complcxum folum,non diftinguuntur. Itcm , complexum , & incomplexum difFcrunt ficut pars, & totum fed pars , & totum noa diftinguuiitur fbecic

,

f iens

quolibet alio loco Sophiftico in didione tr^.

,

&

ex-

ex partc vocis

,

diftinguitur 'i locis cxfra did:i<>-

nem. Et pcr hoc,qu6d

&formam fionc

,

&

dici|:Ury?c*»<J^«/w

materiam,

acompofitionc,& diuiacccntu. Et pcr hoc , quod eft ibi vera ,diftinguirur

multiplicitas, diftinguituta figura didionis

quia qua: diftinguuntur fpe-

quam non

,

ad

exigitur nifi vnitas phantaftica. Per

hoc quod Aiciiux ,vocis complex
oppofitum.i£quiuocatio,& Amphibologia oratio fed didio 5c , ficut didio , oracio diifcrunt per complexum > incomplexumjergo,&c.

principium diftinguendi ipfatn Amphibologiam ab acquiuocationc.Nim diuerfiras aliquorum fc-

non

;

fed pars

,

funt diuerfaiergo,&c.

Ad

&

ditferunt

,*

:

&

cundnm fpcciem , prouenit cx fed complcxum

riaj,& forma:

:

diffcrunt ex parre matcrix

diucrfitatc ,

&

s

T

I

XIX.

o

ipecie.

Qu6d autcm complcxum , & incomplc-

xlim differant cx partc matcriaj

diuerfa ratto confiruendi requi-

ratur

matc-

& incomplcxum

formae ; ergo loci , qui accipiunrurftfcundiim complcxum,difFcrunc

Q^ ^ Vtrum

D#-

Pcr hoc enim,qu6cl eias a^parentia accipicut

& totum to-

taliter

1 CSclufi*

fecundum materiam,'& formam , eft fuffi- ^««Wj.i». prindpium diftingucdi Amphibologiain a

;

cie totalitcr funt diuerfa

j

com-

plexiB

Argumenta

'

hominc, idc^homo non cft dcrationc Sed continjgit /cpeti-

re Amphibologia,firiC diucrfa-rationc conftrucndi,vt patct hlCiLitiu *rAtur,evgo, &c. Ad primam

Albertus ie Six.on.tr/tS. 6. c*f. j.

'

finc

animalis,licet e conucrfo.

logiam ab aquiuocatiene.

lit'

contingat rcpc-

Ad oppoficum , quandocumque duo fic fe habcnt ad inuiccm , quod contingit repcrirc vnum finc altcro , vnura non cft dc rations: alterius, licct c conuerfo.Quia enim contingit rcpcrirc animal

principium dijiinguendi Amphibo-

QVod non videtur

qucm paralogifmum, quin in co rire diuerfitatcm conftruftionis.

&c. Capa. primi huius.

hecftt,

Itcm , hocpatet pct fignum , nam Ariftotclcs inftrucns nos circa iftam falIaciam,non fonit ali-

iimilc.

dis

ad Amphibologtam.

,

,

hoc

Nam aliacft matcria propria

patct pcr

ipfius Japi-

& ipfius domus. Similiter alia eft materia & incomplcxi. Piepria materia autem

complcxi,

Occam

j

.

f»rt. Logie*

,

c»f.

complcxi, funt didioncs perlc fignificatiuac fed matcria incomplcxfj funt fyllab» , literz non per fc fignificatiu^.Diffcrunr ctiam ex parte fbrmas nara forma complexi confiftit in vnionc dictionufn,qux pet fcfignificant.Scdformaincom:

{.

&

/^ Vod A'g-,rr.*nta

po pa,tt »ffirmntiH».

fic

V^eiafdcm r)x\\\c\n\\.-im

r

r

appaieiuia;

videtur

non r j

:

;

quia omnes paralogifmi dicuntur habcrc' vnum

fallacia:,

vnum principiu r l r paralogilrai , hums ralla-

cxiftentiaf ,ficut 1-

•

led aliqui

•

1

cia',non iiabcnt aliud principium

quam diuerfam rationcm

•

11

non exiftcntiaj,

conftruendi

:

ergo di-

:

plcxi confiiftit in

vnione literarum,& fyllabarum, Differuntcx

qua: per fc noji funt fignificatiuac.

partc matcriae,& fornuEjcrgo,&c.

bent

Sidicaturquodomncsloci huius fallaciachaynam caufam communcm non exiftcntix, fcilicet diuerfitatem fcntcnti2,& pcr confequcns quod illud alfumptum cft falfum,quando accipitur, quod aliqui paralogifrni habcnt diucrfam

Ad primum argumentum dicendum , quod 5. complexum , & incomplexum magis diffcrunt, Ad i. quam fecundum materiam , quia fccundiim formam,vt didlum eft. Ad fccundum dicendum , qu6d duphcx cft to- Ad *. tum , fcilicct homogencum , & hcterogcncum. ^*'* ditfl$:f. In totq autcm primo modo dido , cft idem no-

rationcmconftrucndi pro non cxiftentia.Contra,

mcn totius,&

in aliquibus paralogifmis huiusfallacix, diiierfitas fententiae refultat ex diuerfitate cpnftrudio-

ignis,& quxlibct pars catnis,cftcaro. £t idco in

uerfa ratio conftrucndi ad

Amphibologiam

re-

quiritur.

nis

,

ficut cx caufa

:

niodo vnius cffcdhis

fcctln-

toto

pflttis;quclibcE

cnim

homogenco, pars non differt

In toco auccm fccundo

parsignis,cft

a toto, fpecic.

modo di^Ao ,nomcn

to-

diim r.itionem,vnaeft cmfa fecundum rationcm.

tiusiion conucnitcuilibet parti

Cum

pars hominis noncfthomo- Erficutduplcx cft totum, fic duplexeft pais, fcilicet homogenea, heterogenca. Pars autcm primomododi(3:a,non differt a fuo toto, fpecic. Sed fecundo modo di-

crgodiucrfitas fcntenti.-E

logifniis huius loci rcpcriatur

vt

planum

nis

,

i'n ,

omnibus para-

& inaliquibus,

eft,rcfulrct cx diucrfitatc coriftruftio-

vidccur

quod

diucrfa ratio conftrucudi rc-

quitatut ad Amph;boiogiam.

,

quslibct cnim

&

da

poccft duplicitci confidcraii^aut vtcft per

for

p^rj dufltx,

,

X X.

Qusftio formam totius. Ct adhuc talis pars ^ fuo toto non differt fpccie aut vt eft quodciam compofi» tum in fchabens elTe diftindum ab efl^e totius & ;

:

pars poteft difFerre ^ fuo toto, fpccic. Et fic intelligimus Amphibolpgiamaccipiex partevotah's

&

compiexa:, aequiuocationem ex parte vocis incomplexae , provt fcilicet incomplexum, habct

cis

eflc

diftin^um

il

complexo.

Ad aliam quaEftionem dicendum,qu6d ad Am> Qlclttfio

Btrii

Do- phiboiogiam,ficut ad qucmhbet alium locum So-

*i

1Mdfl.ff4,ftn-

ttm.

MMlHfUcttiu

phifticum , duo rcquiruntur,

non exiftcntia.

fciiicct

apparcntia»

epim aliquid apparcat , &c fimui cum hoc exiftat , dcccptionem non cauiat. Similiter fi aliquid non cxiftat, ncc apparcntiam Sc

Si

cffedbus,

&c. dicendum,qu6d

cftgcncralitervera.

natura

ifla

propofitio nott

Nam fanitas

poteftinducii

& pcr anera. Et quzdam animalia

ciuf* fpeciei pofTunt gencrari pcr putrefadio-

dcm

,

neni,& pcr propagationem. Vndclicet diuerfitat conftrudlionis quandoquefuerit caufa diuerfitatis fcntentix , hoc tamen non concludit , qu6d

vbicumquc fucrit diucrfitas

fcntcntiac

pofitionem ambuLtre.

modum

,

&

diuifioncm

Eadcm cnim

compofito,&

poteft cfle in Amphibologia.

qu«

quando cft ibi ideniitas vocis fccundum matcriam , non fccundi^m formam. Phantaftica eft, quando aliqua

uifim

didio vnum fignificat , fcd proptcr fimilem figurationem videturaliquid aliudlignificarc. Nam

tcntiaE

&

&

omnis

non

multiplicitas aut eft vcra, aut

vera,iunc ibi

multiplicjtas

,

non

vera. Si

figura didi«nis. Si cft vcra

eft

aut ibi

cft idcntitas

vocis fccun-

dum materiam,& forma,aut fecundum matcriam tantum. Si fccundum raateriam tantiim, aut hoc crit in vocecomplcxa,& tunc habcmus compofitionem,&diuifioncmifiinvoceinGomplexi,tunc habemus acccntum.Si fit identitas fecundum materiam , formam , ifta identitas iit in vocc compIexa,fic eft Amphibologiajfi in vocc incom-

&

&

,

,

&

eundcm

diuifb.

Et fimiliter , vt videtur, Sed illud non fol-

nam modus proferendi coniundim ,

modus profcrcndi

eft

,

,

vcl di-

fiuc fignificandi

complexi , inquantum tale cft. Et idc6 in compofitionc, diuifionc accidit diucrfitas fcnipfius

&

modos

proptcr tales

fignificandi

:

fcd in

Amphibologia non funt tales modi fignifican' di propter quod vidctur , qu6d. in Amphibo' ,

logia rcfultct diuerfitas fcAtentiae

,

ex diucrfita-

modi fignificandi didionum. Et diccndum cft nunc ad rationcm, qu6d in Amphibologia quan* doque ex diuerfa rationc conftrucndi refultat dite

ucrfitas fcntcntis,vcl faltem diucriitati fententi»

anncdlitur diuerfa ratio conftruendi.

Quando-

quc autcm in Amphibologia diuerfitas fententic refultat , co qu6d tota oratio transfertur t propria fignificatione ad impropriam, vt fi dicatur, Litttu aratnr.

plcxa,fic eft aEquiuocatio.

Nunc videdum

uit

Amphibologiam

Ad vltimum diccndum qu6d Ariftoteles fuf-

requiratur diuerfitas conftrudkiohis. £t dicen-

nos , quantum ad hoc quod pcr fe rcquiritur ad Amphibologiam , quia ad illam requiritur vnitas vocis fecundum materiam,& forniam,& diuerfitas fententiae.Et quantum ad h£C duo , fufficientcr inftruxit hos , fed quia diucrfitati fententiae accidit diuerfa ratio conftruendi , ide6 Anftoteles ponit ules para«

eft,vtriim ad

dum,qu6d tum Amphibologia operctur aftualcm mulriplicitatcm,quz proucnitcx diuerfitatcfentcntiae diucrfitas autcm fententiz haberi poteil :

Concludendum quod ad Amphibologiam non rcquiri-

ilne diuerfarationeconftruendi. eft

ergo

,

tur diuerfitas conftrudlionis.

Qupd autcm diucrfitas fcntentiae non fcmpcr proueniat ex diuerfitate conftruftionis

,

k.

fignificandi habet ifta oratio in fenfa

Adualis multiplicitas eft , quando eft ibi identitas vocis fccundum materiam , formam, ,

ibi

PeJfibiU efifedenttm

,

fignificata

multiphcitas,fcilicet adlualis,pote«tialis,& phJ-

Potentialis cft

qu6d

Ad aliud ptincipale dicendum , qu6d fi pcnes JU nullum iftorum accidat diuerfitas , adhuc poteft tota oratio complexa diuctfa fignificarc. Sicuc patetin iftaorationemultiplici fecundum com-

Sed fcicndum.quod duplex cft multiph'citas,ia did;ionc,& cxtra didionem.In didlione eft triplex

eft prolatio.

,

fuerit diuerfitas conftrudHonis.

habeat,nullam caufabir fallaciam.

taftica.

Huhiitm,

241

Ad rationem in contrarium,c&m dicitur,VniuA

,

^

)>

ficienter infbruxit

logifmos.

hoc pa-

tct nam intcr conilrudlibilia qux tantiim vno modo conftruuntur ad inuicem,poteft eile diucr:

fitas

fententiac,quiaintcr

illa

poteft eflc diucrfitas

habitudinis,& cx diucrfitatc habitudinis fcquitur : verbi gratia , fi dicatur Uber Ariiioteiis. Hic poteft eife habitudo efficicntis ad

Putas

eji

tticenttm dicere

Cap.

cuntur.

diuerfitas fcntcntiae

effcdum, vt fit fcnfus.liber cft Ariftotclis,vtefficientis. Vel potefteirc habitudo pofrcili ad poffidcntcm,vt fit fcnfus,Iibcr eft Ariftotelis vt poffi-

I.

frine.

ejl

Qjr

x.

primi huius.

.£ s

T

I

o

XX.

Sufpjito qmdinaliquo paraiogi/mo repe» riaturdiuerjitad conJlruSiionkr, fvtrunt

aliquem conceptum,itaqu6dpartcs illius orationis fignificcnt partcs conceptus , vt fi dicatur, LittM Mratwr. Ha:c enim oratio fignificat fciffionem littoris,& partes orationis fignificant par-

poftt multajignificare»

rationc conftruendi

6.

dup/ex enim

dcntis. Similiter aliqua oratio, poteft fignificare

tes illius conceptus.

Ad

,

tacentem dicere,(jr hunc dieere,& qud di»

Et ,

ifla

oratio abfque diuerfa

potcft transfcrri ad fignifi-

talkf oratio

Vldetur qu6d oratio

,

Jub vno aSiu froferencU

non.

Pttgrutfites

'Nam ad hoc qu6d veUem me Mccipere

»

qu6d

ift4

rcprae-

eandum amiffioncm tcmporis. Et hoc propter aliquam fimilitudinem,nam omnes transferentes

fcntet diuerfos fcnfus , neccfrc cft

fecundiim aliquam fimilitudinem transfcrunt.

conftrudionis fequitur diucrfitas prolationis. Nam fccundilim qu6d ly »if , ad diuermatem coh»

Ad primum argumentum diccndum,qu6d omiftius loci habent vnum principmm commune non exiftentiac,fcilicct diucrfiu-

nes paaralogifmi

tcm

fcntcntiac,cui ctiam multotics anneditu); 4i-

uctfa ratio conftruendi.

diucrfitas confthidionis.

ftrudlionis fequitur

,

,

f

jffmment»

ibi fit frtfityttM»

Sed ad diuerfitatem

conftruitur i parte ant^»

Et fecund^,qu6d conftruitur i parte p6ft, eft a)ia ; fub vno ergo aAu prolationi«

cft vftaprolatio.

non potcft multa fignificare. ItCIB«

/•*«««.

SuperlibrosElenchorum

242.

Item , fccundum quod ly mi conftniftur a parintelligcremodum fignificandi ^ partc antej& pcr confcquens nccefle eft intclligcrc voccm iplam \ parteantc,quiamodi fignifitc ante^nccefle cft

non funt fine voce. Similitcr fecundum me conftruitur a parte p6ft,ncccfle eft in-

candi

qu6d

ly

fignificadi ^ parte

telligcremodum

p6ft,& ipfam

voce,fcd vnico adu proferendi non potcft intelligi ly me a parte antc,& a parte p6ftjcrgo,&c. Item, conftrudio eft congrua dicStionum ordinatio.Sed in hoc difto, Vellem me acciperepMgnan-

,i

tes

,

eft

tantum vnica didionum ordinatio crgo ;

tantilm vna conftrudtio.

Adoppofitum.Ariftotelcs i.Elcnch.c.i.vbidiorationem efle diftingucndam, Comingit

X.

cit iftara

tacentem dicere

Ynico

,

hoc non elfct

fed

adu profcrcndi

,

nifi ifta

non dif-

quia pro tanto dicimus aiipropofitionem eifc multiplicem fccundiim

compofitionem

,

,

ad diuerfos fenfus deter-

Ad

CSclufii Stris.

quacftioncm diccndum,qu6d

fignificandi verbi, qui ci

dcbcn-

tur per comparationera ad fubftantia,^ qua nGtas cgreditur. Vnde congruitas prationis refultat ex

corrcfpondentiamodorum fignificandi,& non cx ordinationc corum,nifi per accidcns.Vndc potcft intelligi aliqua di^tio conftrui a partc antc

,

licet

non ordinetur. Et cum dicitur vlterius, quod fi modi fignificandi cius , quod cft ly wif,intelliguntur aparte antc,neccfle cft voccm intclligi a partc ante.Vctum cft fecund^m correfpondentiam.Vnde ad hoc, qu6d ly me conftruavox

a partc ante

tur a parte ante

, vel a partc p6ft , fufficit correfpondentia in modis fignificandi:ncc oportcr,

quod

aliud vocalitcr intelligatur

quod

,

ibi efl

vndc ifta oratio, Pngnantes vellem me accipere , fub vno aftu profcrcndi diucrfos fenfus rcprzfcntat , fiuc ly me vo,

vel p6ft

,

caliter profcratura partc ante,vcl poft.

tia

Advltimumdicendum,qu6d hscconfcquen- A4 non valet , tantum eft vna ordinatio didio-

num

minatur. .

cum modis

tiara

& diuifioncm, quiatalis oratio

diucrfis prolationibus

j

qua a£tus egreditur k parte p6ft.Vnde modi fig-

nificandi didtionis poffunt habere corrcfponden-

proferrca partc ante

diuerfa fignificarer.

Item.nifi ita elfct,a6lualis multiplicitas ferret a potcntiali

quam

oratio

\

;

j.

ergo tantum vna conftru6tio.

cum Amphi-

Di- bologia operetur adualem muhiplicitatcm , fccundihT» Alcxandrum , necefle cft Amphibologi-

^

Q_v

T

s

I

XXI.

o

cam orationem,fub vno adtu profcrendi,diuerfbs Et ratio huius eft ; quia cx i.Perihcrmc.i.nomina, vcrba tranfpofita haeundem modum fignibent cadcm fignificata, fcnfus reprajfcntare.

ZJtrum

& & ficandi, cum fignificata, & modi fignificandi fint eflcntialia diftioni

dentalis. Inict

:

fcd tranfpofitio cft fibi acci-

nomina cnim qua

modo conftruuntur, manifeftura pofitio

non

diucrfificat

f

vno

tantikm

eft,qu6d tranf-

diucrfificat conftruftionem,quia

modos

fignificandi

diftionum

,

non qui

adu

;

&

fimul funt

fignificandi funtcaufjc diuerfitatisconftru-

modi

proIata,primum fcnfum.

Ifta

ergo oiauo,Pugnaft~

vno adtu proferendi rcprxfentat adudiucrfbs fcnfus. Et hoc fatis fequitur ex hoc , qu6d a6tualem raultiplicit«era vellem aicipere me, fub

opcratur.

Ad primum argumcntum concedo maiorem: cum dicittir in rainori, quod ad diucrfitatem

4<

Itcm,cx i,Pcrihcrm.c.i.nomina,& verbatranf^

idcm fignificant quocunque ergb modo tranfponantur termini, non auferunt multiplicitatem ^ propofitione.ergo,&c.

pofita,

;

Item,fi determinata prolatio detcrminaret ora-

rionem multiplicemadaltcriieius fcnfum,a£tualis

multiplicitas a potcntiali

non differret. Con-

fequentia patct.quia oratio multiplcx, fccundum

potentialcm multiplicitatem , ad alterum fcnfum determinari poteft pcr dcterminatam prolationcm.

Adoppofitum. Nifi dctcrminata prolatio dc1. tcrminaret orationem Amphibodogicam ad alte- ^rg-mentm rum fenfum,nulla habitudo fyllogiftica cflct fine ^"/"»'" "»-

fed

multiplicitate. Et vniucrfaliter,vbicumque

conftru(^ionis fequitur diuerfitas prolationis.

vcrbum

Negojquia modi fignificandi funt caufie conftrudtionum,qui mancnt in tcrminis tranfpofitis.

oratio cffct diftinguenda,&

efi

prxdicarctur tcrtium adiaccns fic

hoc

, talis

tunc hsccflct di-

ftinguenda,/;owjo f^
Ad aliud dicendura,cum dicit\ir,Pugnantes vel-

*•

Item

,

orationes imperfedtz eflent fimplicitcr

lem me accipere , qu6d ad hoc quod habeatur ifte fenfus , fcilicet qu6d vellcm acciperc pugnantes,

pcrfcftx. Hasc

neccfle eft intelligi ly wf,conftrui a partc ante dc ly accipere , ita qu6d eius dependentiam a parte

pliciter,vt hxc,muliereft vir alba.

antc terminet , quia conftrui a parte antc , nihil

in Elencho concludente hanc conclufioncm,

cnim

eflet pcrfcdla

Etfimiliteroratioincongrua Itcm, Ariftotcles dicit in

,

cflet

1.

albw eft homo. congruafim-

huius cap.

j.

quod

eft, quam qu6d modi fignificandi didionis corrcfpondeant modis fignificandi ipfius vcrbi, qui dcbentur ci per comparationem, quam habet ad fubftantiam, a qua adus egreditur a partc antc. Et fimiliter conftrui ^ parte p6ft , nihil aliud

alhum

, quam quod modi figuificandi did:ionis correfpondcant modis fignificandi ipfius vcrbi , qui ei «lebentur per comparationera ad fubftantiam.

mo,& non in contradiftione folum necpercandcm rationcm minor.Hoc non eflct,nifi decermi-

aliud

cft

J*'''"''^"*'*-

mancnt idem,quo-

fignificandi ;

do, PHgnames vellem accipere me, aftu rcprs/cntat

^,

modi

fic

in

cunque modo profcrantur crgo, &c.

hunc fenfum,Vellera quod pugnantes acciperenc mc.Cum crgo nomina,& verba tranfpofita idcm fignificent,oratio primo modo prolata,reprjefcnfcntabit adtu fecuqdum fenfum,& fecundo modo

^

videtur

I. quia caufa in a(5lu,& cfFenon funt, cx j. ^rgument» , Metaph. text.com.3.& i. Phyf.text.com.37. Scd /"?"';'' «/<Stus

feLeifilim,&filiHi Pelei.

me accipere,(nh ifto adu proferendi,a6tu reprsfcntat hunc fenfum, Vellem accipere pugnantes. Et ifta ora-

i.frinc,

QV6d

dionis. Et

tes

tAm^

quocumque modo proferatur?

tiplfx

funt principiaconftruendi. Idemenimcftdicere, VlteriCis ifta oratio, Pugnantes vellem

^i

orario multiflex fecundum

phjbologiam ijno modofroUta,,Jttmul-

Contingit tacentem dicere

tradic^ionc

,

&

non

,

eft

multiplicitas in con-

in fyllogifmo

fio fcquiturcxiftis pracmiflis ejfe

alhum , contingit ;

dicere

:

,

,

fcd conclu-

§lHic<juid contingit

Tacemem contingit ejfe Maior non eft

ergo tacentem contingit dicere.

multiplcx, quia tunccflet pcccatum in fyllogif:

naca

" '"**

.

Qu^ftioXXII. nata prolacio deteminarct oratiottem Amphibologicam ad altcrum fenfum. Circa iftam quarftionem eft duplex opinio.Qui-

de

ifti

dicunt

,

iftam orationem ellc diftinguen-

Alia opinio

noneftalia,

eft

,

quod

oratio amphibologica

quam illa,quz fubcodem

ferendi multa fignificat

,

vtin hac,

4V-

triufqtu if$. ni»m4.

Adaliud,ctiradicitur,nomina& verba,&c. dir

cendum, qu6d vcrum eft,non tamcn

z{ku pro-

Ai

I.

pofitione.

Ad arguraenta inoppofitum

Neutra iftarum opinionum cft vera fimpliciter.Prima cnim ponit tantam indeterminationem in fcrmone, qu6d vix homo po(ret,vbi hoc verbu

ad primum pa-

,

Ad fecundum diccndum qu6d ,

Et

homo.

efi

hatc cft im-

quod ly dicendum eft,

dicatur,

fi

alhtu potcft conftrui a parte p6ft

,

eft incongrua, "^' , quia verbi dependentia pcr hocquoddico wV,detcrminatur,nCT:mulier ad^ly

tUTjPugnantes vellem

aU>a,in tali fitu refcrtur,ncc

accipere,

planu cft,qu6d ly

qu6d dcpendentia detcrminatur

hunc fitum non poCCent pluribus modis conftrui,ita quod ordo conccptuum correfpondeat ordinationi di£tionum. Propter ha^c diccndum,qu6d oratio multiplex fccundum Aniphibologiam,cum opcrctur adualem multiplicitatem vno adku proferendi,multos fcnfus reprxfentat. Tamcn oratio multiplex fecundum Amphibologiam,vno modo prolata, no

eft multipley,

Et huius

,

». ttt-

S»tiM0.

^prsdicatur tertium adiacens , conceptum detcrminatum audicnti cxprimerc crgo proptcr fincm fermonis non debemus ponere indetcrminationem tantam in fcrmonc.Secuda opinio ponit multas oratiunes multiplices fecundum Amphibologiamnon cfte diftinguendas,quia fi dicartte

^

pfOfHTtt

ex didis.

pcrfcdka, albw

verbi k partc p6ft fufficientcr

& ide6 non oportet, qu6d a partc

p6ft conftruatur.

Ad aliud diccndum quod hxc

Mulier

efi

vir alba

yerbum dependet. ,

fio

,

'•

,

Ad vltimum dicendum quod hxc

mf,8c ly pM^antes,Cecund\im

^oris.

X.

fignum eft,qu6d Ariftorclcf probat iftam propofitiouem per contradidionem , in multiplicibus non cft coniradidio. Quid autem fit diccndum ad tcrtium , patct ia

tct

:

Opinit Dt.

Ai

in oratione

multiplici. Et huius

//?» «finifimt

Epifiepi.

^tfittmtit

qu6d illi modi

dependentcs,vt diftum cfl.

fint

&

dtimJjoTno efi^nimal. V*.

ad diucifitatcm

fi;d

,

adtualis conftrudtionis rcquiricur,

dam

dicunt , qu6d oratio muliiplex fecundum Amphibologiam vno modo prolata , eft multiplex,etiam quocunque alio modo profcratur.Vn-

243

ad inuicem conftruaibiles

Contingit tacentem dicere

ex

,

non

conclu-

multipli-

cibus poteft fequi fic,€«ntingit eptod Socrates dicat, Socrates efi tacens,Scc.

Tert/us vero quando comfoJitumplurA Jigni-

^catidrc. Gap.z.prirai huius.

quocunqucaliomodo proferatur. , nam pencs primum modum

Qjr.£STIO

ratio eft

XXII.

Amphibologiasprouenitmultiplicitas cxdiuerfitate conftrudtionis adtualis

Sed caufa

,

& non potcntialis.

diuerfitatis,a(5tualis conftru6lionis

, quod didtiones habcant modos fignificaadi, fecundum quos funt adinuicem conftrudtibilcs. Neccaufa przcifa eft,qu6d diftiones in oratione

eft

mutu6 dcpendens ita qu6d depenvtraquc parte didionum, fueritmutua.

Adoppofitumeft Ariftoielcs, EIenchorum,qui dicit, qu6d hic eft tertius modus Amphibologiai,

dentia cx

verbi

:

dica.tut, homoani?nalefi.Hxc

efi,

oratio eftdi-

eo qu6d modus fignificandi huius depcndens eft. Et hoc quod dico bomo

ftinguenda

,

ratione qualitatis poteftiftam dcpendentiam tcr-

minare , & hoc quod dico antmal. Scd fi dicatur, bomo efi animal, \\xc oratio non eftdiftingucnda.

Nam

modi

fignificandi

non

funt hic

mutuo

de-

pcndcntes,quia dcpcndcnria de ly
& ^ parte p6ft fufficientcr tcrminatur. Eft

tamcn intelligcndum,qu6d

licct

tcrminata

prolatio determinet orationcm multipliccm fc-

cundum lem

aiflualem multiplicitatcm

,

& potcntia&

compofitionc , diuifione, vnatamenmultiplicitas ab alia difFcrt. Namdeterminata prolatio orationis multiplicis , fecun,

ficut accidit in

dum

potcntialcm multiplicitatem , pundtuando ad alterum fcnfum , potcft ipfam determinare, mancntc femper eodem ordine vocum.Scd determinata prolatio manenrc eodcm ordine vocum, pundluando , non dcterminat orationem multiplicem fecundum adualem multiplicitatem ad alterumfehfum , fcdipfa tranfpofitio tcrmino-

rum.Si enim dicatur, Pugnantes vdiern me ly pHgnantes,

7'

fo

1 .

;>riHe.

par;e»f-

firmMiua.

ET

videtur-qu6d non, quia h«c oratio eft imVt conftrudio ly ficulnm , a parte p6ft. quia tutic dcficit fuppofitum.

Vndc fi

Ad

Occatn i.fttrt.LoiicnitMf.f.

fintfibiproximz, fed caufa diuerfitatis adualis conftrudionis eft,qu6d modus fignificandi di«Stionis fucrit

6,

Vtrtim hxcjit diJiinguendaSc,ix.(t.c\x\\jLm.

non

accipere.,

non per punduationcm ad altcrum

fenfum potcftdeterminari. Ad primum dicendum,qu6d caufa diuerfitatis a£taalisconftruftionis'non eft,qu6d didliones habeant modos figniiicandi, fccundum quos func

perfcdta in altero fcnfu.

|.

ArxuwtntM /*» /'*''» <**'

£*'"**•

fiitficulum.

Ad iftam quxftioncm dicunt qui4am,qu6d hxc eft diftinguenda fccundiim rcrtium modum, fiit fictdttm. Et dicunt , qu6d tcrtius modus Amphibologis eft , quando oratio per fe , folum fignificat vnum iunda autem altcri , plura. Sed (i hoc pronomen hoc iungatur ifti orationi , harc oratio pcim6 fignificabit plura, vt fi dicatur , Hoc fiit fictdum , tunc fignificatur quod fcculum habcat fcicntiam altcrius , vel qu6d alterutn habeat fcientiam feculi. Etqu6d fic dcbcarintel-

%. trima ofinit,

:

ligi

,

& aflignari

tcrtiusmodus

patet per littcram Ariftotclis

dus

efi

fccundikm ipfum

fignificat

,

;

,

hoc dicunt

quia tertius

ipfi:

mo-

quando oratio per

vnum:iun6taautem

i*e

tlteri plura.

Vlterius affignant difFcrentiam intcr primum modum,&: tcrtium;quia pritnus modus eft,qiiando oratio fignificat plura prim6 C\ ab illa oratto» :

ne aufcratur aliqua eius pars.adhuc bit plura, vt patet in ifta accipere.

Scd

tcrtius

quo,refiduuiTi

non

,

fignifica-

Pugnantes vellem

moduscft,quando abiato

me ali-

fignificat plura,vt patet in ifta

orationc,Wi»fyJ'Vy?f*^.Auferattuly/»f,

& rcC-

duum non fignificat plura. Scd contrii arguo tripliciter. Prim6, qu6d ifta oratio,quara ipfi ponum multiplicem , non fit tertio modo AmmultiplcT, quia in pritno ,

&

phibologiz lefultat diuerfitas fcntentiz cx

di-

ucrfitate

• tiifMt*ttir,

SuperlibrosElenchorum

244

uerfitate conftru^lioriis aftualis. Sed diuerfitas conftru(9:ionis adaalis rcfultat ex hbc, quod mo-

i

^'

di fi^nificandi fiunt ad inuicem dependenics,fcd depcndcnria huius ycrbi fiit , fufficietitcr termi-

nacur k partc antc,

qubd ha:C

nori

fit

&a partc poft.

Item dato, qnod h;£c

non

qiibd

Videtur ergo,

maluip\ex,hoc fiitjecuium. fit

diftinguenda, oftendo

toodum. Primbperlitteram Ariftotehs, quiaipfe dicit , qubd tertius modus Amphibologia cft, qu^do oratio per (e fignificat vnum , iunda ta-

mcn alteri

fignificat plura

,

vt /cit ficulum

nam

:

vttumque, Scfiire , Scficulum fi contingat per fc dicere,vnUm quidcm fignific it,ambo autem plura. Si ergo hoc quod dico<*OT^<», includit coniun€tim , noc quod dico vtrwmiHe ,,fignificat diui,

&

fim '{

^^

vidctut

,

qubd

ifta

non

oratio ^fiit ficulum,

coniuniaa alteri debeat plura fignificare. rtem,multiplicitasAmphibologijE fecundiJm tertiutn modura , proucnit cx hoc , qubd eadem

iecundum materiam

oratio

,

& modm-n pronun-

adiunda illa ergo primo fignificat pluraprincip.ilitcr, Amphibologica , fecundum tertium mo-

tiandi ugnificat plura alteri

;

oratio, qita:

non

cft

dum

:

fed h«c, hocfiit feculu>n, eft huiufraodi

er-

i

go , &c. Probatio minoris , quia iftaoratio non fit plurium fignificatiua ergo primo plura fignificat. Item , quod diftcrcntiaafEgnatainterprimum

indigit aliquo, vt

:

ifta oratio

modum,&

tertium non valeat,probatio pcr fimi-

squiuocationc; quiaadhocqubdoratibfit rtiultiplcx fecundum a:quiuocationem,& hoc primomodo,non rcquiritur,qu6d ibi ponanturplule in

cnim

rcs tcrmini aequiuoci, hacc

fccundum priraum

4'^"

&

modus Amphi-

tcrtius

nifi

,

in

primus modus AmphibologijE , hec quia hacc oratio primo , princi-

&

,

quia

vnum

oratio de fe

ifta

&

,

provt

,

Per hac adrationem principalem , cura dicitur,qu6d huic orationi , yc/V y?c«/«»i , dcficiet fuppofitum,

fi

lyficulum conftruatur k parre p6ft.

haec oratio fuppofitum poteft habere exillo cuiadiungitur. Sed contra haccarguo tripliciter. Primo fic: P"ma chki

Multiplicas adkualis in orationc non refultat nifi ex coniundione partium ipfius orationis fed cx

men ne,

ad aliud refertur

B

contlngk

ejfe

;

ficut eft in ifta propofitio-

A. Huic enim quod

eft

B

,

at-

&

tribuuntur dujc acceptiones , non ipfi propofitioni, ncc etiam ipfi B abfolutc confiderato , fed 5,vt

ipfi

pofito.

folum

fub

ftat

tali

pracdicato

:

fimilitcr in pro-

Nara hxc oratio,y?«y?f«/«7»,y?f«/«w»de fe fignifica^ vnum iuntiiba tamen altcri plu-

ra fignificat

,

vt

fi

dicatur

,

Socrates fiefl fapiens,

hoc confcqucns ,fcitficulum , eft diftinguendum. Ex eo quod Xyficulum , poteft con-

fcit ficulum

,

ftrui a partc poft de ly fiit. Et tunc cft fenfus. Si Sacrates efi fitpiens , ipfi habet fcientiam defi-

culo

,

&

fic

eft

propofitio vera.

conftruatur a parte ante de ly fiit pofitio falfa,fub

hoc

,

&

eft

pro-

,

qu6d

difFeren-

modum Amphibologije

,

&

quia primus cft quando oratio priprmcipalitcr plura fignificat. Tertius au-

primura ino

tunc

(en(\.\,fi Socrates eftfitpietis,fi-

culum hahetfiientiam,8cc. Vltcriijs eft intclligendum riacft inter tertium

Si ly ficulum ,

,

rem modlis

cft,

quando

oratio fignifirat plura,

Vt ad gliud habcac relationcm.

Vndediccrem,

'^"'

:

nullaconiundione partium

iftius

orationis ,fiit

ficulurn, refultat diuprfa fententia,quia

de

fe

vnum

foliim fignificat

;

vtrumque

ergo haec oratio,y?»c

, non cft multiplcx fecundum Amphibologiam. Et confirmatur ratio , iftc intelledus,

(eculum

Socratesfcit ficulum

qui dcbct

,

eirc alter fenfus

ex

coniundione iftarum partium habcri non poteft. Scd fortc dicetur , qu6d haec ratio folum concludit , quod hic nojii fit primus modus AmphisboIogiiE ,yc»>y^c«/«w»,quia primus modus Amphibologiat eft, quando diucrfitas fcntcntiz rcfultat ex coniundione partiura orationis. Sed tertius modus eft , quando oratio de fc fignificat

vnum , & ipfa iu(ida altcri de qu6d hic

fignificat plura.

Vn-

primus modus AmphibologiaE

fit

concludit ratio.

Contra , haec oratio non habet fignificatum, ncc modumfignificandi,nifiex partibus ; quod ergo partibus non confert fignificatum , nec fignificandi,

ra fignificare

:

non facietorationem plunon con-

fed tale adiunftura

, ncc modum fignifiergo ha:c oratio fcit ficulum, non fignificat plura cx adiundtioncaliqua.

fert partibus fignificatura ;

Seddicendum

eft

ad rationem, qu6d in par-

tibus orationis per fe acccptae

,

funt

modi

hoc quod dico ,ficuhm

vt ta-

r. i.frirtt,

,

tranfitiue conftrui in ratione fuppofiti.

,

M

Diccndum qu6d

plicitas eft in ifta particula ,fiit ficulum

:

.| >W»*! »ii«\
ad-

alteri

quando oratio de fe fblum fignificat iunda alteri fignificat plura, pcr Ariftotelera in littera non tamen fic intelligcndo , qu6d multiplicitas fit in toto aggrcgato primo , ficut ponit aliapofitio , fcd tota multieft,

ipfa taraen

:

fig-^

adiunda alteri plutota multiplicitas fic

particula fiit ficulum

ifta

non

ifta

quod

Ita

mo-

fed hic cft tcrtius

,

iungitur.

candi

Ad quaeftionem ergo dicendum , quod hacc eft multiplex fecundumtcrtiummodum,y?»V /?«
,

fignificat.

plicitas in propofitione rcfidua.

boIogi£E

Stt0.

nificat

modum

Sed intelligendum, quod

».«.»

canis atrrit, ficut

,

vnum

.*M^^

,

diftinguenda

cft

'dus tfiitficulum

cams expedit. ergo ad hoc , quod oratio fit multiplex fccandum modum Amphibologijc, non oportet,qu6dabIato aliquo remaneat multihacc

opinio Dt-

modum

eft

hic

paliter plura fignificat

ra

diftingucnda fecundum tertium

fit

quod

fcit feculHm

g

fig- stlutic

, fecundum quos ipfae ad inuicem diuerfimode pofrunt conftrui. In hoc enim quod dico ,ficHlum eft cafus redus , ratione cuius poteft fupponi verboaparte ante,& cum eo in-

nificandi

eft

tione cuius poteft conftrui te poft tranfitiuc.

Et in

cafus accufatiui

cum verbo

Cumigitur

dicitur,

,

ra-

a par-

qu6d ad-

iundlum nonconfert fignificatum partibu$,ncc

modura fert

fignificandi

,

qu6d adiundum con-

dico,

aftum huic quod dico ficulum , per quem

in altero fenfu poteft conftrui te ante tis

,

per hoc

cum ly fiit

orationis poteft fupponcrc vetbo.

d6 dat

adum

a par-

qu6d fuppofitum pra;ccdenSecun-

quod dico ficulum , vt poffit conftrui cura hoc , quod dico , fiit , a parte poft. Haec enim oratio non potcft cfte pcrfedia , fi hoc quod dico , fictilum , \ parte poft huic

conftrueretur ,nifi aliquid redderet fuppofitum huic quod dicoyc/r,a parte ante. Vnde quod reddit fuppofitura , dat adum huic quod 6\co ficulum, vt conftruatur a parte p6ft de ly fiit , &c. Item adhuc poteft obiici fccundofic, quod ^ieund* fi

ha?c oratio

,

fiit

ficulum

,

non fignificarer

phi-

ra,nifi vtalteri adiungitur,fcquitur,qu6d to-

tum rggregatura prim6

'fignificet plura

quaodoaliqua operationonpoieft

,

quia

ineire alicui, nifi

'"'

eiit-

XXIII.&XXI V.

Qu^ftio

Vldetur qu6d non, nam ficut fe habet multi-

non inHt Socrati,nin per adiutoriii

fe habct multiplicitas potentialis orationis

que attfibuimus hunc a£bum, qui

Platonis,vtri-

eft

trahere na-

uim,& non alteri per (e. Si crgo h«c oratio ,/cit non fignincat plura , nifi vt iunfta alteri,videtur qa6d totum aggregatum ptim6 fignifi-

ficulHTn,

T*Hi»

thii'

Item terti6, hoc videtur efle de intentione enim qu6d tertius mgdus Amphibologiz eft quando compofitum fignificat Jjlura: feparatum vero vnum ioXom ,vt fiit ficu» Ariftotelis. Dicit

um. nam \yfiire , & \y ficHlttm, vnum fignificat: ambo autem plura.Si ergo Ariftoteles vniformiter accipiat vtrwtque diuifim,&

videtur

qu6d

amh coniundim,

hacc ot:itio,fiit ficulHm,de fe dcbeat

plura,& non ex adiun(5l:ione cum alio. Ad primum iftorum duorum dicendum qu6d

fignificarc

jU 1. oHi9knm.

,

ratio

non concludir,quin

bologiz

tertius

modus Amphi-

cum

ex coniundbione alicuius

fit

alio,

£t admaiorem rationis,cum diciturrquandoaliqua oratio non ineft vni, nifi vt iundlum cftalte»ri,&c. Dico, qu6d maior habct fic intclligi,qu6d ifta

oratio

vtriufqucvel vnius partis, vt

cft

;

propria fignificatione ad impropriam.

Viide Ariftoteles fic dicit, qu6d fecundus modus refultat cx hoc qu6d foliti fumus fic dicere. Er iuxta

fecundum

paralogifmi

;

zquiuocttionis fic fiunt G^icquid ridet htthet os,pratum ridet;

ergo,S)CC.Ridere

minis

:

modum

enim propric fignificat a£tum ho-

& propter aliquam

fimilitudinem trans-

fertur ad floritionem in pratis. luxta

modum

Amphibologiac

fecundum

paralogifmi.

fiunt

fic

§luandocutitpte litttu tir4ttur,terrafiinditur:fid eptan-

docunejue indocilis docetur

,

littut aratur;erg$ cjuando-

cunque indocilis docetur, terrafiinditur. Arare fignificar propric fciffionem terrs

cnim

fcd ille qui ide6propter iftam fimilitudinem transfertur ad amiffioncm temporis. Tcrtius modusxquiuocationiseft ex

arat littus

eo,

,

amittit

tempus fuum

quod aliquadidbio plura

^or
quando oratio dc

dem

,

;

confignificat, vt la-

raodus Amphibologiaicft

fe fignificat

iundaaltcri fignificat

& ipia ea-

vnum ,

^\\xiz.,-^xfcit fecuUim.

ad orationem,

fic

ad orationcm:fed multiplicitas adualis non conftituit nifi vnum locum Sophifticum, vel vnam fal-

jrpimtni» t** P*r'* "'t*'*'**'

laciam,vt Amphibologiam;crgo ncc potentialis.

Item ,

habet multiplicitas potentialis fic ic habet multiplici, tas potcntialis orationis ad orationem fcd multiplicitas potentialis didionis , non conftituit nifi vnum locum Sophifticum , vt Acccntumi ergo , &c. ficut fe

didionem

:

Itcm ,

loci Sophiftici diftinguuntur fpccie pcr

caufas apparcntia:

;

illi

crgo loci,qui habcnt can-

dem caulam apparcntiae , tur

:

fed compofitio

,

fpecie

non diftinguuneandcm

& diuifio habcnt

caufam apparetia: vt vnitatcm materia;ergo,&c. Ad oppofitum. Nifi compofitio , & diuifio fpecie diftingucrentur,non cftcnt fcx lociSophiftici

in didbionc

,

cap.i.primi huius.

quod

cft

Nam

hunc numcrum probat

contra Ariftotelem

indudiuc cx fyllogifmo.

QjriESTIO

attri-

butionem habet ad aliam. Ad \, thitS. Ad aliud diccndum,qu6d Ariftotcles in illa litera intelligit , qu6d multiplicitas tertij modi non refultet ex hoc , quod aliqua didio ibi habcat plurcs fignificationcs.Vnde idcm cft,ac fi diccret,qu6d hacc oratio,& cius partes folum vnum fignificant adiundaautem alteri, plura. Nna. Vltim6 fcicndum eft circa hunc locum , qu6d trcs funt modi Amphibologis,& tres aequiuocationis-, tcrtius tamen modus affignatus ilPhilofopho non cftcommunis vtrique fallacis. Duo tamen modi communcs funt vtrique. Nam primus modus eft, vt dicit Ariftoteles quadodi^io, vel oratio fignificat plura. Sccundus, quando cft trafiatitt a

plicitas a<5lualis orationis

didtionis ad

cet plura.

*••

24y

iundlum cft cum alioj dicimus illam opcrationem ellc vtriufque , vt fi traliere nauem

nifi vt illuc!

ytrum

XXIV.

'imitai materialti

*T;ociit

comple-

xafitfitfficiens caufa difiinguendi

com-

fofitionemi t£ diuifionemf Occam

yp»rt.ljig.caf.%. Alb.de %xi.trmS.\.c»f.^.

QVod

quia cuni vnitas matcriaI. fit caufa generalis apArgument» parcntix , in compofitione , diuifionc , nifi f^'>f*<-t* •/fuerit principium fufiicicns diftingucndi vnum fi'^*"**' lis

fic

vidctur

;

vocis complexas

&

locum ab alio , oportcrct fuper iftam caufam generalem aliquid addcre , quod ipfam determinct ad compofitioncm, diuifionem illud addi-

&

tum oportcret

clTc

pronunciandi,&

fic

:

&

aliquid pcrtinens ad

modum

compofitio,& diuifio .ndua-

lem multiplicitatem opcrarentur , quod falfum Confequcntia patct;quia ibi eftct vnitas mavnitas modi pronunciandi ; haec duo intcgrant locum operantcm adualem mnltiplicitatem;ergo,&c. Item , illud eft caufa apparcnti» in compofieft.

tcris,

&

&

&

tione, diuifione, fub quo multa latcnt : fed fub vnitatc materialium multa latent in compofitione , diuifione ; crgo cft fufficiens principium

&

diftingucndi compofitionem,& diuifionem. Minor patet per Ariftotclem i. Elench. in illo cap. Fallacia autemfit in his.

Nam ibi vult Ariftotelcs

*

quod propter vnitatem materialium crcdimus compofitioncm,& diuifioncm cllc idcm. Itcm , illud eft caufa apparentia» in compofi» tionc, & diuifione , quod cft principium tegendi defcdlum; quia defec^us latet fub apparentia:fed vnitas materialium eft fufficiens principium tc; ergo, &c. Minor patet per Aricnim , quod compofitiu, & diuiab £lencho:eo qu6d non eft eadem

gendi defctStum

Secunditm comfojitionem ttutem

,

(jr

diuijio-

»r»»,^f. Cap.t.primi huius.

ftotelem. Dicit fio deficiunt

oratio compofita

Qjr^sTio Vtriim comfofitio O*

XXIII. diuijio fint dua

faUacia difiin^ajpecie. D.Thom.

cpufc. def»IUe. c»p. 8.

hic q.i.Art.t.^ in

i,

T«f tar.

hic j. i. CoDiinb.

PrtVr.m^.). Vi
im Ub. Eltnth.

Sooti oper.

Tom. I.

tionum

eft

,

& diuifa

;

diucrfitas

crgo ora-

& di-

caula defedlus in compofitione,

defedus rialium;crgo,&c. uifione: fed

ifte

latct fuo vnitatc tnate-

Ad oppofitum. Quod eft comraune duobus, non diftinguit illa fpecie;fed vnitas matcrialis eft communis compofitioni & diuifioni.-crgOj&c. Vt fciatur veritas primz quarftionis > prim6

*•

oportct diiTolueic fccuDd«un,drca qu;»m funt di-

'f*'* *f"

S

uerfz

.

Super libros Elenchorum

246

aerfx opiniones. Quidam dicunt > qu6d vnitas materialis eft caufa apparentiae generalis in com-

& diuinone

poittione,

ipfa

:

tamen

diuerfificata

tegit falfitatem propofitionis

facili

pcrcipcret refpondens

compofitum falfum ,

iicut

fenmm

diui-

fum verum. Nec debet eam diuifo vero determinatc fus diuifi vcri

,

cft

,

proferrc fub fenfu nam manifeftatio fcn-

manifeftatio fenfus compofiii

Sed debet eam profcrre fub fenfii compofi' to falfo, c\imhabitudincadfcnfum diuifumverum. Vnde vnitas matctialis cum habitudine ad fenfum diuifum vcrum , cft caufa apparcntiz in compofitione: ic vnitasmaterialiscum habitudine ad fenfum compofitum verum,eftcaufa apparentiae in diuifionc. Ifta autem habitudo cft ex falfi.

& quod facit apparentem

vel pluralitatem;

,

contradi6lionem : (ed

vnitas materialis cft caufa apparcntis contradi-

crgo,&c. Minor probatur, nam fi quaeoculo hunc fercujjitm ? Haec propofitio conceditur. Si iterum quaeratiur , ViSfti ne hunc fercujftm oculoy hacc negabitur. Et caufa 6bioni$

;

ratur

,

FitiifH

iftius

apparentis contradidbionis

terialis

m

,

cft vnitas

ma-

ergo, &c.

;

cum

ncm in fallacia compofitionis,quin in fenfu com-

: propter quod vnitas matcrialis habitudine ad lenfum diuifum vcrum , eft

Scd contra hoc In caufit apparcntix , cum

fit

, non debct elle aliqua occafio manifeftandi defe<5lum ; fed in ift^ caufa apparcntiae , eft fufficiens occafio pcrcipiendi vtrumque fcnfum; quiapcr hoc, quod

principium tcgendi defe(ftum

rentiae in

pofito fit falfa , nec aliquam iuxtadiuifioncm, quin in fenfu diuifo fit falfa. Sed contra hanc viam arguitur duplicitcr. Pri-

parentia. Sed conucnit rcpcrirc compofitionem,

& diuifioncm, fine falfitate alterius fenfus,vt pa-

fum verum

tenentem, hic cft compofitio

occafio percipiendi fenfum in caufa crgo apparcntiae cflet

eft ibi ;

defedlum manifeftandum. Item , inferius probatur, quod inter prolationem compofiram , diuifam non cadit ah'qua prolatio media quod tamen ponit ifta pofitio; qusHbet ergb prolatio , vel eft dctcrminatc p6b-

fufficiens occafio ad

&

:

tctper exemplum.f7<^
& diuifio

haec determinatio nominalis,

terminare hominem

vel haculum

,

fenfii poteft elle propofitip

,

eo quod

magmm potcft de,

vera

& in ,

vtroque

pofito cafu

poflibili.

Item,Sophifta debetarguere ex apparcnter vcfed

ris,

fi

caufa apparentiae in compofitionc efTct

non

vnitas materialis prolata in fenfu compofito fal-

vnius fub afiimilatione ad aliud. Proptcr hatc dicitur alitcr , quod caofa apparcntis in compofitione , eft vnitas matcrialis

fub aftuali prolatione fenfus diuifi veri ; quia opponcns fophifticc tria debet celare , fcihcet

fo, ex manifefto f^alfis argucret Sophifla, quod ei non eflet conueniens. Et prsterca , vt argutum cft , in caufa apparcntiae non debet efle ajiqua occafiomanifeftandi dcfedum , cx qua defcftus latere debet fub apparentia. Sed prolatio com-

pluralitatem fignificatorum

pofiti falfi cft occafio manifeftandi

latio fenfus compofiti

tionis

,

vel fenfus diuifi

,

,

,

&c

falfitatcm propofi-

& indcterminationem ad vtrumque fcn-

fum. Quae tria per caufam apparentiae teguntur; quia pcr vnitatem materialem tegitur pluralitas fignificatoru.Per hoc,

quod profertur fub deter-

defcftum;

ergo,&c. Propterea poteft dici ad quaeftionem

f• , quod ^**« vnitas materialis eft caufa apparcntiae generalis ^/'"*« in compofitione,

& diuifione

:

fed quia

commu-

inquantum huiufmodi , non diftinguit

minato fenfu , tegitur indcterminatio ad vtrumque fenfum. Per hoc quod ifte fenfus diuifus vc-

ipfadiuifa

rus

diuerfos locos conftituit.Nam fimilitudooratio-

eft,

tegitur falfitas propofitionis.

ne,

,

,

ideo

vel paitita per diuerfas diffcrcntias,

Sed contra iftam viam arguo duplicitcr. Primo fic , omnc quod apparct , habet aliquam fimilitudinem illius quod apparet : ficut aurichal-

nis compofitae ad diuifam

cum quod apparct autum habctaliquam fimi-

nc.

jitudinem auri ; fi ergo oratio compofitaapparct cfTc vera , oportet quod in fe habeat aliquam fimilitudincm ad diuifam veram. Scd ifta pofitio

cundum fpecicm , &ide6 pofTunt diftingucre locos fecudum fpecicm.Quod autcm iftse dux fimihtudines difFcrant fecundum fpcciera , probatio;

pon ponit aliquam fimilitudinem

in orationc

nam

relationes diuerfificantur

compofitaaddiuifam; crgo,&c. Confirmatur ratio , nam vera natura auri , non eft caufa quare aurichalcum appareat aurum. Ergo veritas fcnfus diuifi non cft canfa quare oratio compofita falfa, apparcat efTcvera. Sed ficdicentes forte

cicm

,

rum

fimilitudinum funt

,

,

dicerent

,

quod veritas

fcnfus diuifi

fa praecifa apparentiae in

non

cft

cau-

compofitionc , fed fimilitudo orationis compofitac ad diuifam. Er ifta fimilitiido prouenitex vnitatematcrialium. Sed videtur,qu6d ifta refponfio concedat propofitum nam formale in compofitionc eft ifta :

KeftlUtmr,

Illud

profertur fub (cnfu compofito falfb , poftumus

,

4« '*^»*V»««»»«

non poteft cficcaufa apparentiae in loco Sophiftico , unc quo conucnit repcrire locum illum,quia locus Sophifticus non eft fine apva.h fic,

pcrciperc fenfum compofitum falfum.Etper hoc quod profertur fab habitudine ad fcnfum diui-

diuifum verum

f*iifitiur.

omni loco in «lidione , idem eft quod

parte orationis

:

(fi'

Item,in

Proptcr hoc dicitur aliter , quod caufa appacompofitione eft vnitas materialium, prolata in fenfu compofito falfa. Et hoc videtur naberi ab AriftoteIc,quia Ariftoteles in i. huius, vbi dcterminat de locis Sophifticis , quantum ad eorum apparentiam , non ponit aliquam oratio-

caufa apparentiae in compofitione.

""•

&

fecundum compoHtionem , nondcbeteam proferre, vt indiffercnter fe habct ad vtrumque fen,

Steuni»

,

;

uifione.

fcnfuni

j

&

ifla fimilitudo prouenit ex vnitate crgo vnitas materialis eft fuHiciens principium apparentiae in compofitionc » di-

matcriali

per diuerfas habitudines diuerfos locos conftituit. Et hoc ponitut fic , Proponcns orationem

fum quia fic ita de

UsfiUMtifr.

fimilitudo

,

cft

caofa apparentia:

in compofitione. Etfimilitudo orationisdiuifs

ad compofitam

,

cft

caufa appatentia: in diuifio-

Nunc autem ifta:

fimilitudines difFcrunt fe-

fecundum fpcfccundum diucrfitatem fundamentorum fccundum fpeciem. Nunc autcm fundamcta iftapofitim.vcl diuifim. Et

dum

fpeciem

,

modi profercndi commodi differunt fecun-

ifti

ideo ifta fimilitudines differunt

fccundum fpeciem. Maior patct,nam

fimilitu-

do,quae fundaturfupcralbedincm,difFert fpeciea fimilitudincquae fundatur fuper nigredine, quia

aIbedo,& nigredo fpccic diftinguuntur. Secunda pars minoris patet, fcilicet qu6d modi proferendi compofitim , vcl diuifim difFcrant fccundim .i..wwx,

fpecicm.

Solufhj. 13.

,

QusEftioXXV. ipedem

quia maior

»

eft

modos diuinm, qu^m inter

proferendi compodtim, vel iterum prolata materialia nunc,

nunc

lia

fed materia& & iterum prolata differunt fecundum

,

numerum } ergo modi

:

proferendi compofitim,

vcl diuidm differunt (ccundum fpeciem.Et prarterea modi proferendi funt formx locorum differentium (ccundiim ipeciem ; ergo,&c. Prima pars minoris patet, quz fuit, qu6d iftx /imilitudines fundantur fuper iftos modos proferendi fpecie diucrfos. Nam nmiiirudo orationis compontz ad diuifam . vel attenditur folum pencs vnitatem materialium , vel penes modos proferendi compofitim, veldiuifim. Non penes vnitatem materialium , nam talis fimilitudo non caufat deceptionem , qujc appropriatur compopofitioni, Sc diuifioni,nam in materiaiibus

pofitio

& diuifio

,

non

diftinguuntur. Si

aiiquis credat materiaiia efle lioc

non

com-

eadem

enim

propter

,

decipitur. Ifta ergo fimiiitudo attendi-

modo. Hoc patet , fi nos infpiciamus ad modum quo decipimur fecundum com-

tur fecundo

,

&

pofitionem , PutM ne verum

diuifioncm. Si cnim quzricur,

dicere

nunc ,

(juonittm

tum failus es.

Cit6 refpondens hanc concedct. Si ergo vircrius inferatur ,fit^u4 es

;

non

ergo nunc, dcceptio

quia refpondens credat materialia eile eadem , fed propter fimiiem modum profercndi compofitim, diuifim. Etliocvult Ariftotcics tam in primo huius,quam in fecudo.Dicit enim, quod nos dcdpimur fecundum compofitionem, diuifionem , eo quod nihil putacur difterrc compofita, diuifa oratio. accidic

,

247

Ad rationes primac quzftionis dicendum

diuerntas inter

,

prima ratione

quod

pro

quo ad hoc>qu6d vtraque multiplicitas eft in oratione: fed tamen cx hoc non fequitur viccriiis , qu6d fi in aduali muitiplicitate orationis non cft nifi vnus locus, quod ide6 fecundum potentialem multiplicita» tem non fit nifi vnus locus. Nam in potentiali ,

fimiie eft

7. Adi.prinr. 1**fi*-i-

mdtiplicitate orationis , eft diftinguere duas caufas apparcntix fpccie diffcrentes , ficut di-

dlum

eft

&

;

latcntis fub

etiam duas caufas non cxiftcntix

illis

Sed in

caufis.

multipli-

adbiiaii

non eft diftingucrc nifi vnam caufam apparentiat, & vnam caulam non cxiftcntiz, idc6 non eft fimiie. citate orationis

,

Ad aliud diccndum,qu6d circa hoc funt diueropiniones ,de quibus vidctc inferius. Scd tacft pro nunc , qu6d quantum eft

fie

men dicendum

cx potentiaii multipiicitate

Ariftoteics potuic

,

duos iocos pcncs Acccntum ficnc pcncs compoficioncm , & diuifioncm. Sed forri confiderauit hunc iocum , prout magis conueniens cft vfui Sophiftico. Et hoc eft in fcriptudiftinxifle

ra

:

& poifmatibus

,

vt ipfe tcftacur

,

:

& confideo

rando accencum prouc cft in fcripcura , & pocmacibus, eft ibi folum vna caufa apparenciar , fcilicet eacdem iitcrx & fyilabaj. Ad tertium patct per dida in didione.

&

&

&

Vnde dicendum quod cum fimilitudine orationis ,

fam ,

eft

tamen fimiiitudincs fupcrmodos pro,

vel diuifim fundant ur

,

qui

tnt*.

Vitcrius intelligendum eft phifticc

,

qu6d arguens

M'

OhitSlt.

eam in

fenfu compofito faifo

,

Nam

i.frmci

falt qtuft.

exiftenciz

,

Sophifticus

nam :

fic

nam

,

iocus Sophiftictts

fua canfa apparentia:

,

&

non

ex his duobus integratnr locus

fed caufa

non

exiftcnciz in ;

com-

crgo, &c.

Fortc aliquis interimeret minorcm dicedo, qu^d caufa

non exiftentiz eft diucrfitas orationis com-

& hoc patet per Ariftotcicm

pofitz ad diuifam

,

ibi eftct

in i.Elench.cap.

Aut ergo fic ^uidentes , qui

di-

& diuifio in ignorantiam

qu6d compofitio ,

cit

tamen vcritas fenfus diuifi non erir caufa apparentiz in compofitione, fed fimiiitudo orationis compofitz ad diuifam, vt di6bum eft.

Elcnchi reducuntur , quia non eft eadem oracio compofica, diuifa. Concra. liiud non eft fufliciens caufa non exi-

Sed contra hoc arguo

non

fit

,

& oftendo

,

quod

ifta

caufa apparcntiz in compofi-

quia caufa apparcntiz in compofitione,

tione

,

debet

eftc

ifta fenfui

obicdlum fenfus.Cum ergo umiiitudo non obiiciatur, non erit caufaappa-

rentia: in

compofitione.

Diccndumeft, quod ifta fimilitudo obiicitur fcnfui per hoc qu6d vnitas materialium fenfui obiicitur, ficut umilitudo Socratis adPlatonem

Ad primam rationcm iftius fecundz quzftionis,cum dicitur, Si vnitas materialis nonfit fuf-

,

&

ftcntiz huius fallaciz

(x apparcntiz

,

,

non

6c\im iftius faliaciz

quod adiundlumfuz cau-

potcft in ;

:

tet

fumitur

additum, eft fimiiitudo orationis compofitz ad diuifam,& non modus profercndi. illud

Ad fecundam patet per di^ in Ad tertiam quando dicitur quod ,

terialis tegit defc<5him

vnitas materialis

non

,

ma-

&c. Diccndum , qu6d

facit

apparentiam fihe fi-

militudine : ncc tegit dcfedlum. Scoti oper.

quzftione. vnitas

Tom,

J.

efte-

compofitz ad diuifam annexa caufz apparcnciz hm'us fallaciz,non poccft in proprium cffcdum; ergo , &c. Probacio aftumpci , quia proprius cffc^s faliacizcft faiiere nullus autem fallicur nifi crcdcndo falfum elTe vcrum. Sed fiquandoque refpondens credat fenfum diuiium ciXe idcm cum fenfu compofito , non credit falfum efte verum, vt patet in exemplo ifto , Video hcminem

mdgnum bMulitm tenentem. Item , ratio eorum quz

cum fit generalis,oporfuper iftam aiiquid addere. Dicendum , qu6d

proprium

fed diucrfitas orarionis

ficiens caufa apparencis,

frtftMtit.

Aix.i^l.

quod

eft finc

fi

in albedine fenfui obiidtur.

Ai

non

occafio manifeftandi defcftum,& faifitatcm.Sed

fimilirudo

Stlmtit.

fo-

fecundum compofitionem habet profer-

re taiem oracionem in fenfu diuifo vcro.

profcrrer

Vldetur

pofitionc cftfaifitas fcnfus compofiti

funt fpecie difterentes.

6.

comfojitionu requi'

fttfalfus?

&e

,

XXV.

ratur quod fenfus com^ojitus

compofitJe ad diui-

conucrfo , in diuifione. £t licet iftz fimiiitudines radicalitcr proueniant ex vnitate materiaferendi compofitim

Vtrum ad fallaciam

vnitas matcrialium

caufa apparentia: in compofitione

lium:iftae

Qjr.ESTio

:

func ad finem a fine

fed locus Sophifticus ordinatur ad

me-

tam, fed ad metam non diciturnifi per propoficionem falfam ; ereo,&c. Irem , re&a foTutio eft manifeftatio falfi ,

&

propter quid accidic falfum fi ergo diuifio fic lolutiocompofitionis, quiavbi faliit compofi:

tio

,

foluit diuifio

,

necefte eft

pofitus in coropofitione

fit

qu6d fcnfus com-

falms.

S

1

Ad

f

Argumtni» frt fartt •//'''»«"»«.

Super libros Elenchorum

248 Ad oppofitum. Ex

falfo

conringentc cbncelTb

JlrgHmmt* a rcfpondente>cum aliqua propomione vera, He fro fartt n*- fcnfu compofito , fcquitur inconueniens , quod /»tiu0.

non

fequitur

cum eadem

propofitione vera in

fed hoc erit pcr aliqnem locum : Sophifticum , non niii per compoiitionemi crgo, &c. Irem ii dicatur, Vtdeo hemnem magnttmbacnlitm

fenfu diuifo

&

tenentem, hacc potcft eile vera in vtroque fcnfu,

diftingucnda fccundum compofirionem

eft

,

& &

diuifionem. Itemhacc, CtctuviiUt hominempul-

3.

Cendufio. Copefitit pB-

tefldupliciter C0nfider»ri.

thrnm lihrum fenentem,in vtroque fenfu eft falfa. Ad qusftionem diccndum , quod compofitio poreft duplicitcr confiderari

,

aut in fc 8c abfolu-

prout perrinet ad fincm Sophifticai.Si pri-

.tc,aut

mo modo confideratur non cft neccftc in com,

pofirionc fenfum compofirum efle falfum

, quia ad potentialem multiplicitatem non requiritur,

quod

nifi

modo proferenQuod aurem illa materia-

marerialia uib diuerfo

di diucrfa fignificent.

vera

lia fint

,

vel falfa

vcl in alio fcnfu vera

,

,

&

Item

modo

fedens,.poflct in futuro ambularc, fus-diuifiDnis

& ifte cft fcn-

crgo,l5cc.

;

Itcm , quod feniusdiuifionis non fit ibi pofliprobatio:nam tcrminus concrerus,aur f upponit formam tantum , tunc cft orario falfa, qualircrcunque cpnftruitibilia diuidarur. Si fupponat rantum fubicdum,tunc harc eft fallaciafibilis,

&

gurae di«3:ionis

,

§luic(juid heri vidifti, hodievideti

alhum heri vidifti erg0,Scc. Oportct igitur diccrc, quod fupponit formam , vt fubieftum conccrnir. Scd tunc adhuc fequitur idem , quia tunc dcno;

tatur , potcntiam clTe in fedcntc , vt concernit fubicftum. Sed ficut vna forma non poteft efle alia, fic

nec fubiedum fub tali forma eft in poformam oppofitam. Ad oppofitum eft

tentia ad

Ariftotcles in

i.

huius.

Ad quzftionem diccndum,qu6d materialia ilvt fignificent diuerfa fub diuerfis

detcrminans dclocis Sophifticis , prout ducunr ad mcram,omnes orationes quas popit in compofirioncfallunt in ifto fenfu.Er omnes orationes, quas ponit in diuifione , funt falfic in ifto fenfu. Primar rationcs oftendunt, quod prout compofitio ducit ad metam , neceflc eft fcnfum'

graui

clVe falfum.

Ad illud primum in

dicendum, quod compofito , eft incompoilibilis alicui contingenti falfo. Et eadcra oratioin fenfu diuifo vcra,eidem falfo conringenri non eftincompoflibilis. Er tunc cx prooppofitii

quandoque oratip vcra

in fenfu

pofitionc vera in fcnfu compofitionis

contingenti falfo

,

,

cum

fequitur inconucniens

pter incompoffibilitatem inter ea

,

,

ifto

pro-

quod tamcn

,

Pojftbile

ficut ipfa diftio cft in potcntia, vt conftiruat intelledtum fimpliccm fubaccentij , & alium conceprum fub acccntu acuto. mat crialia iftius ,fidentem, &c. funt in potentiavt diuerfas fententias fub diuerfis modisproT

Sic

fercndi fignificent, vcl repraEfentcnt. Et iftafi-

militudo patet

:

namficut accentus

gendum

eft

Sed tantiim

tcftatcm didtioiiis orationi

,

fic

,

t aWcns, dicitQt falUcia compoJitionis;\x eft

prout

cft

foluens,

tamen modi

fcd

,

ucrfis

ftra acciperctur.

Dicendum eft

hoc

nam omnis diuerfiras in

modus :

vel fic proferantur,

non

hoc

,

habent

diuerfitas

quod

eft

modi profcrendi

oratio

fic

modo profcrendi figni-

ex parre noftra. Vnde Ari-

incrcpar multiplicitatcm ex parre

vcl acuro cx parte noftra

,

Sed quod

eft.

vnum, hoc ex parte noftra

didtio prolara fub graui accentu,fignificet fignificct aliud

,

eofdem modos fignificandi , & eadcm fignificaergo, &c. Maior patet namdiucrfitas in fi-

non

gnificando

fcrcndi , facit fenfum compcfitum , diuifum. Et diccndum cft , quod continua prolatio eius, quod edfidentem , cum hoc quod cft ambulare , caufat fenfum compofitum. Ifte autem modus

i

:

, refultat ex diuerfitatein intelligendo. Sed diuerfitas in intelligcndo , vel prouenit ex diucrfitate fignificati , vel modorum fignifi-

candi

j

crgo, &c.

^*'*'««»

prolara,

tatem,quc)d enim pendere profcratur fub accentu

& fub alio

ta

OtieSio.

nam

dummodo oratio habcat in fe multiplici-

graui

Sed marerialia diuerfimode prolata

quod

aliud,hoc non

Xittiu»,

,

,

fignificet,& fub alio

vcl proucnit ex diuerfirate fifro farte ne- gjiificati, vel ex diuerfitate modorimi fignificandi.

cft

Er ralem diuerfitatem orationis

ex partc noftra. Scd

ftorelcs

,

qui

modis profercndi diuerfafignificarcnt,fe-

noftra,

quod non

,

ex parre noftraeft

ex partc noftra. Si crgo conftrudibilia fub di-

ficer

-vbifufri e»f.%.

orationibus

alia,

querctur, quodmultiplicitaseorumcx parreno-

ambulare

fojp dtuerfa fignificnre,

Vldetur

cum

increpar Ariftoteles,&c.

cft po{fibiIc,y«^ diuerjjs ^roUtiombw

Jlrgumenta

,

quod conftructibilia fic ,

iiifione.

Occam

diiftioncm

Sed contra, modus profcrcndi

eft

Vtmm Wor4^/<j,Scdcntcm

vnam

fignificandi Logicales ipfi ora-

fignificandi orationis

dicimi fin/Mi compofitionii. Et fimilitcr cft de di-

C^v^sTio XXVI.

modiis proferendi variat

Vnde quod dicitur quod non attribuitur modus fignificandi, nifi

qui attribuit^ir parribus cius.Hoc hab*rintelligi dc modis fignificandi Grammaticalibus,qii2 func

illius falfi.IntcUi-

quod eadem compofitio

quidam

poteftatcm orationis.

tioni attribuuntur.

caufa

cft

modus fignificandi attriburus di(5lioni,per quem vnum iiitelle(3-um fimplicem ab alio din^inguiij. fic modus profcrcndi eft quidam modus fignificandi , per quem nos diftinguimus vnum intelledum ab alio. Vndc ficut accenrus variar po-

cidit propter illationcm illius falfi. cft

Cenclfifia,

& acuto. Nam

principia conftrucndi

incompoflibilitas

*»

eftfedentem ambulare, funt

prolarionibus, vt oftendit Ariftotelcs in i.huius, pcr fimile in di<5bionc prolata, fub graui acccntu^

falfum non fcquitur cum oratione vera in fenfu diuifo:vnde forte fallaciacompofitionis non acifta

I.

iSi

przfcn-

in potentia

compofitum fro parte »#•

non ^t

n&m fidetis, ciira fit

compofitum in compofitione eflc falfum, opponens fophifticc , intendit rcfpondentcm ducere ad metam , fed hoc non facir, nifi faciat ipfum opinari falfum efle verum, proptcr finiilitudinem falfi ad vcrum. Et proprer hoc Ari-

necefle eft fen-

ftotcles

glttiUM.

:

,

fic

Nam

i.prinf,

fenfus compofitionis

probatio

lius oratibnis

,

fura

Ai

,

tis temporis, fignificat illumqui fcdens eft. Scd hfomlmUre, poteft ampliari per modum poffibilitatis jfignihcatuf igitur, quodiftcqui nunc eft

alio falfa,hocaccidirporentiali multiplicitati.Si

confideratur fecundo

qu6d

,

poflibilis

eft

Sed

,

fed ex parte didbionis.

vlteriiis

oportct vidcre , quis

modus pro-

5^i^tutn.

&

Solutit.

Qu^moXXVIL&XXVIII. dut proftfrendi poHibilis eft in oratione * nam iic modi Hgnificandi Grammacicales ad inuicem quz riaca (unc condependences cerminancur, iungi coniunguncur. Ifte aucem fepfus accidic orationi prxter aliquam violcntiam , idc6 ifte fenfus magis appropriatur oracioni. Senfus au-

Qjr^sTXo XXVII.

&

cem diuitionis

Vtrum hiu

quadam violencia. Mnbulare, intelligimus ex-

tatis

modus:fecundum

modus

alios

poinbilitatis

Sed

dicit difpofitioncm circa ifta extrema.

fiue

q. ij. huim. Tartar. *»r. q. j. /«».1. De hae inaceria Tide D. Thom. opmftj^o. lettu.i.ecntrMftnt*s, tsp.
n

j

.

dijl.f.j.i.

Vldctur qu6d non. Nam poffibile

I. , fub quocunquemodoproferatur, dicit poffibilcm ^S'**"***» vnionem eius , quod e{\. fedentem aim amhulare. ^7/,«^"*"

Sed tunc arguitnr

ficilla propofitio eft falfa,quae

fignificatpoffibilem

vnionem corum,quac ad

uicem componi non poflunt

Ad primam dicendum qu6d

rationes.

j

fi

maior intcUigitur folum de modis fignificandi Grammaticalibus , qui funt principiaconftrucndi vnam dicbionem cum alia , tunc £alfa eft maior. Scd fi intelligatur , qu6d omnis diucrfitas in orationc, vel prouenit ex diuerfitate fignificati,vel modorum fignificandi Logicalium, tunc

vera

eft

& minor

,

quidam modus

cft

Nam

falfa.

modut proferendi

fignificandi Logicalis

pcr

,

quem vnus intellcftus ab alio diftinguitur. Ad fecundam , cum dicitur , quod fedeas gnificat illum lare

,

qui nunc

ampliatur per

eft

fcdens

,

fi-

& ly ambu-

modam poffibilitatis.

Dico,

quod in fenfu compofito ad idem tempus , ad quod ampliatur ly ambulare^ ad illud ampliatur fedentem. Vnde k parte lyfedentem , eft poffibilicas vt amplietur. Nam Prifcianus dicit , quod Participiis prsfcntis temporis infunc

quemadmodum Fuit legens

,

,

praifens

,

fed

Ad vltimam dicendum , qu6d terminus concretus fupponit

formam

,

vt concetnit fubie-

Sed hoc dupliciter contingit , aut prout forma coniungitur , aut prout in fc , & ab-

€t\xm.

folutc confideratur.

(enfu compofito

,

Primo modo fupponit

fecmido

modo

in

in fenfu diui-

fo. Et cum dicit vlterius , qu6d in fedente denotatur potentia ad ambulandum , fuppofito

quod hoc

fit

vcnim. Dicendum

,

quod

in fenfu

diuifo fupponit fubicftum ratione format, cui

Et ideo fufficit folum fubiedum effe prefens ambulationi,quz tcrminat potentiam. Exemplum huius cft , materia prima , vt eft in potentia ad formam , fed non eft in potentia ad formam , nifi vt eft fub priuatione. Et ided materia prima eft in potcntia per accidens. Et quod eft fic in potentia , vt folum concomitans , non oportet cire prxfens adlui terminanti potentiam; mcft

eft

impoffibile.

Item , propofitio vera dc poffibili , habet aliquam veram de inefie , nam pojfihile eft , quo pofito in eflc

hacc

,

non

accidit impoffibile ; fed proporcfpondens ifti de poffibili eft Sedens amhulaty quae fimplicitcr falfa eft; ,

de in

fitio

eftc

ergo, &c.

A

quibufdam dicitur quod

hulareefipoJfihiU,dehcx: fic

amhulat.

hatc, Sedentem amponi in ^Ve,Sedens priits

Secundum tamen

poni inellc, Homo, vel animalamhulat. Ratio primi cft alios fic debet

fcffio.

propofito,quia forma feffionis foli^m eft in potentia ad ambulandnm pcr accidens , ide6

** ''*

IffJ^f^ ""J''*"""

nam ex difcontinua prolationciftarum partium, Sedmtemamhulare, permittitur, quod lyy?-

ha:c,

pro vno tempore,& ly ambulare pro alio,& hoc virtute modi potenriae,propterea fic debet poni in eftc, Sedensprius, ambuiat. Ratio densy poffit accipi

fccundi

cft, potentias refpcdu illius,refpedku cufo!um per accidens , non correfpondet adus. Vndepropofitiodebetponi in clfc rationc

ius eft

<^*"^'*' ]_

:

pofitiones de poffibili

prsfens.

cum

:

catur ergo per propofitionem in fenfu diuifo, quod fedens, fub forma feffionis polfit efTe con-

nibus de poffibili,correfpondent diuerfac propofitiones dc ineflc fed iftac dua: funt diueriat pro-

dicitur,

'

crgo,&c. Item , in fedente denotatur

non pro tempore, pro eo quod crit , vel fuic

;

'*

talis.

fubiedi feffionis, vt, i>omo atwulat, vel animal. Sed contra hoc arguo fic:Diuerfis propofitio-

erit legens

cur pro cempore pracfenti, fed

quod eft

fed hatc cft

ly legens accipi-

Infinitiuis.

eft legens

cempora,

Vnde cum

;

^*

in-

iundum cum ambulatioi«,quod

Ad

Mi.

fp.i. Iiem Doa.4.

diuerfis^cemporibus accipiatur.

4*

t.

'

eftc potentiam ad ambulandum,fed cuius eft potentia.eius & aftus. Nam adus eft terminus per fe potentia* fignifi-

,

&

^d

fit wera, tn

fcmpet ifta cxtrcma in fenfu compoHtionis ad idcm habcnt referri.Scd in fenfu diuifionis, ex difcontinua prolatione iftarum didionum, poteft \yfidens accipi pro vno tcmporc , \y amhHUre pro alio:vnde in fenfudiuifionis,modus non dicit difpofitionem circa ifta cxtrema pro eodcm cempore , fcd permirtitur quod pro fic, fiuc fic

Mi.prme.

,

Do&otfit^ri

/«*.». Injiit.

trema rcferri ad idcm.Vnde fecundum quofdam dc hoc lotOy fidentemitmbHUre, ponitur poffibiH-

Scdcntcm am-

fenfitdimfionu^

In primo fcnfu ex conttnua prolatione eins

quod efty?
propofitioi

bularc cft pofTibilc

accidic ex difcontinua prolatione

earundera partium. Et quia qux nata func con> iungi ad inuicem, fcparancur,idc6 ifte fenfus minus appropriacur orationi , vnde accidic ei cuih

249

,

Sedentem pritts, pojfthile efi

amhulare,&c Sedentem pojfibileefiamhulare. Scd pri-

de poffibili correfpondet haec de ineflc , Sefecunda dc poffibili corrc pondet hxc,fidens ambulat. raa:

densprius, ambulit;eTgo

Item,ifta: funt diuerfat

buUre efi poJfibiU,

de

poffihili, ^nimalam-

& Sedentem ambuUre efi pofibile.

Sed huic poffibili de poffibili correfpondet hxc de inefle,./;/wW(«/4w^/«i^; crgo ifti, SedentemamhuUre efi peJfibiU, correfpondet

alia

de

ineffe.

Ad oppofituro, hxc propofitio, TojfthiU

efifi-

dentem amhuUre , fcquitur ex veris ; ergo eft vera. Sequitur enim cx iftis , PoJfibiU efi Socratem ire, Socrates

efi

fidem crgo, &c. ;

CiViESTIO Vtrumfit^era

XXVIII.

infinfitcomfofitionu,

fic eft in

non oportet qu6d

fit

przfens

,

ciixa

coniundbum eft cum ambulatione. Scoti oper. Tom. I.

fubiedhun .^

Videcitatot qutft.prAttd,

QV6dficvidetur.namlyy?
p^^^^^i^*f. firmatm*.

Supcr libros Elenchorum

2 $o tentiae

& per confeqncns^porcft

,

eflcfenfus in

propofitione , Sedemem prius, pojfibiU efiamhulare. Itcm", continua prolatio cius,quo
cum

ly

ambulare

non

amnamfic

facit, c[iibd/edfntem, 8c

eodem lempore HoTm quifuitefi, potcft ly homo accipi pro praefenti, & ly fuit pro prstcrito , non obftantc, accipiantur pro

^«/rf^-tf

,

didlo

,

quod

fiib

dem

ratione in propofito.

contmuaprolatione profertur;ergo ei-

Oppofitum

primo huiuscap.i. Propter primam qiuEftioncm

vult Ari-

,

c\aoA potentia Aicitin multis modis.Et in qui-

Ttttnti» di-

cft,

bufdam cft multiplicitas xquiuocationis , & in quibufdam eft multiplicitas analogix,per Ariftotelem in princ.9. Metaphyf. cont. i. Aliqua enim dicuntur potentialia , non quia habeant aliquod principium tranfmuiationis. Etficrepcritut potentia in Geometria , in Logica. Lineaenim

&

quac eft radix alicuius quadrati ,

ficut in

,

dicitur potentia

nnmeris dicimus , qu6d ternarius

potentia ijouenarij ; ifta autcm potcntia non didturpropter aliquod principium tranfmutationisjfed propter aliquam fimilitudinem. Sicut matcria eft potentia adus , quia tranfmutatur ad cft

,

quar poteft cffe

& illa impojfihilu

, quai non potcft cllc vcpropter aliquam potentiam aiftiuam , vcl pafliuam , fed folum proptcr conuenientiam , repugnantiam terminorum. Po-

vera

,

Sed hoc non

ra.

eft

&

tentia

autem

ogiam

f<

Hoc

in naturalibus accipitur

quod

,

potcft elTe vera in fcnfu diuifo lare efipeffihile.

,

,

prout

eft

propofitio

Sedentem amhu-

Nam propofitio fignificat

,

quod

vnio prajdicati ad fubiecaum cft poflibilis. Sed Jioc poteft efTc duplicitcr. Vel pro eodem tempore , fic cft compofita & falfa ; vel pro diuerfis temporibus, & fic eft diuifa, & vera. Vnde illud , quod eft fubicdtum feflionis in vno tcmpore , potcftcfle fubiedum ambulatibnis in alio tcmpore. Et quia potentia a-quiuocc accipitur in

&

Logicalibus , naturalibus , ideo Logicus dicit multas propofitiones ellc vcras , quas tamen diceret Naturalis cire impofTibilcs. Vndcconccdit iftam propofitionem, Falfum potefi venim , in effe

^V

I fiHtte.

ijutfi.i-j.

,

Ctctupotefieffivi-

dens.

Ad prjmum argumcntum , cum dicitur, quod , fub quocunquc modo profcratur, &c.

cius

fit

adus, ncc pcr

ncc

fc,

,

&

ma

oppofitamanct fub adu.Et hoc,quia nonefl

Veruntamen propter

matcriz.

intelle<2:um illius pro-

fciendum,qu6d

pofitionis eft

ficut aliquid fe ha- Nmm. habct ad a£tum, fi pcr accidens fe habct ad potentiam , per accidens fc habet id adlum. £t intelligcndum qu6d aliquid

bet ad potentiam ,

&

fic fe

potcft pcr accidens acciderc

in potentiaad adtum

Exemplum

,

vel

illi

,

quod per fc eft

ad quod

illi

eft in

po-

nam materiae accidif priuatio , & forma oppofita. Exemplum fccundi , najn formac humanz ad quammatcria homitentia.

nis cft in potentia

Quod

cum.

,

cft in

primi

,

accidit efTc

album

potentia j primo

,

vel mufi-

modo non ,

pportet qu6d fit fub aclu nec pcr accidens , nec per ie. Sed quod cft in potentia fecundo modo^ a<Slu, licct

per accidcns.

Ad vltimum dicendum,qu6d hsc propofitio, cflc

,

A

efi pojfibile

,

debet

/ic

ambulat in B. Et fic homo amquod homo fit proprium fubieftum Si cnim propofitioni de poflibili cor-

Sedens in

fcflionis.

refpondeat aliqua de inellc ratione fubiedi pct accidcns ,tunc fic debct poni inefTc, Sedens inA, &c.Si autem propofitioni de poflibili folum correfpondcat propofitio de ineflc ratione Cuhie€ti fic debet poni in eflc, homo ambulat. Ad rationcs in oppofitum, ciim dicitur , qu6d Ad etfeSU' funt diucrfs de poffibili , &c. Diccndum quod nem fofitum ifta; dus propofitioncs , Sedentem prius pojfhile, per fe,

Scc. prout accipiuntur in fcnfu diuifionis

,

non

,

falfa eft, cft,

eft. Sed hoc potcft efTeduplipro eodem tempore , fic propohtio vel pro temporibus diucrfis , fic vera

Ad aliam eodem modo diccndum cft. Ad fecundam quaeftionem dicendum hjcc efle falfa in fenfu compofitionis

amhulare, &c.

,

,

qu6d

Sedentem

&

& ratione fubiedi.

Ad aliud , cum dicitur , quod in fedcnte denotatur effc potentia , &c. Dico , quod propofitio non fignificat qu6d compofitio cxtremorum cft poffibilis.Vnde

propofitio non fignificat

quod c{i/edentemamhulare,fignificAtUT,cii-i6d vnip cft poflibilis pro eodem

in fedcnte, vt in fubicdo,

fit

potentia.vt fubicdi

fi/inttm.

tcmpore.

Ad primum argumentum cum Iyy?<^»ff»j,ampliatur pcr

dicitur, quod notam potentiac,dicen

Adi.frinci'

dum , qu6d hoc pofito , propofitio falfa cft,nam adquodcunquctempus ampliarur \y fedentem,zd idem tempus in fenfu compofitionis ampliatur ly anAulare. "Vnde in fcnfu

compofito propofitio

fignificat,qu6d compofitio iftorum

extrcmorum

pro codcm temporc poflibilis eft. Ad aliud dico,quod fic di&o-,Ho7?u> cjui fjtit efi, Adi hoc fub continua prolatione. Vel homo accipitur pro practerito , vel pro praefenti fub ratiofie

&

practeriti

,

vnde ratio

accipit falfum.

Qjr^STIO XXIX. Vtrum hac copula, &, po^t copulare inter terminos

,

''vel

propofitiones in hac

propofitioneyQmnquc funt

duoj &

tria?

quod

a4 pra:dicatum. VgruntaraenhocpofitOjdicen-

Ctnelufig

Nam ex continua probatione cius

iftorum extremorum

&

vel

denti, n.x.

difFcrunt.

poffibile

citer

AJ,.

poni in

bulat,pofito

dico quod verum

Adt.

cii|S

quodcuius

,

funt in potcntia pcr accidens ad formam,quae cfl tcrminus motus, tamen nec priuatio, nec for-

&

altero fcnfu. Et etiam iftam

Dico

Nam priuatio & forma, oppofita

per accidcns.

diuiditur.

fuppofito dicendum

cumdicitur-j

,

fe, eius erit ad^us.Cupotcntia vt fubicili per accidcns,

cft

non oportet , qu6d

rincipium tranfmutationis,qux fecundumana-

4-

tamen

ius

Sedentem amhulare

:

propofitio dicitur pephilif

vlteriias

potentia.

eft

Logica poflibilc cnim,& impoflibilc J16 dicimusin Logicalibus proptcr aliquod principium tranfmutationis , fed (oliim propter ordincm ad vcrum . ic ad falfum. Sicut enim ens non folum fignificat ens extra animarn , fed verum circa compofitioncm intellcdus. Sic potcnjia cum dicat otdinem , transfertur ad compofitionem , diuifionem in propofitionibus. Vnde

&

17.

cuius

potcft cfle in

illa

iP>oa.4di.

,

a<5kum,fic nunierus dicitur potcntia alterius,quia ex dudbu eius in feipfum refultat alterum. Similiter cft in

Cantlupo

ad rationem

potcntia vt fubiedi per

cft

intelligendum

citur multit

ipfius

eft

cft aftus

alja potentia carum,quam potetia ipfius

ftotcles

rtudk.

dum

Q

V6d

inter terminos videtur , nam pcr Prifcianum coniundio copulat inter partes

o.wwn

orationis.

•

Qu^ftio orationis

nis

:

,

fcd ocationes

XXIX.&XXX.

non funt partes oratio-

Item , Coniunftio conftruicur cum illis inter quccopulat fcd conftruAioficratione modor rum fignificandi j cum creo orationes non hainbeant modos fignificandi,n£c Coniund^io :

&

ter orationcs

&

adualem

M, hoJieyConcuiity Ufi/iu,hic funt omnes pacConiun^ionem, quz fi apponcrctucjcxigccet aliam otationem,hoc non ef-

&

git fibi coniungi.

iE S

T

I

XXX.

o

ytrum h^c di^io, SCyOpereittr poteniialem multiflicttatem?

Vtrum

nis ciufdem

non

fccundum mateciam

,

&

foc-

caufat muitiplicitatem potencialem,

nam

ad pocencialem mulciplicicacem cequiricur diuecficas focms:fed hxc didio manet eadem fecundum mateciam, formam;ecgo,&c. Ad oppofitum diilbhnc compofitioncm, Cotlufi* Dt- &diuifionemiecgo,&c. Ad pcimam quxftionem Ber.id^.i^. dicendum,qu6d Coniundlio,vel copuiatio,pec fe copulat intec tecminos pec accidens autem intec pcopoficiones. £t huius catio eft:nam cum Coniun^iofitpacs ocationis, habetmodos fignificandi fecundum quod cum aliis pactibus ocatio-

&

&

:

&

:

non conftcuicur, nifi cum qux copuIac,opoccet igituc ifta habece

nis conftcui poceftjfed illis,incec

modos fignificandifibi pcoposcionabiles,qui finc principium conftcu(3:ionis;ecgo non copulatinScd tamen , quia tecminos inter quos copulat accidit partes vnius ocationis efte, tcc oraciones.

vel diuecfacum

ide6 dicituc copulace inter tecminos,veI intec ocationes. Magis tamen pcopcic ,

terminos vnius orationis, vel inter terminos diuetfacum ocacionum. Aii.frme,

paralogi/muj,Quinquc funt

QV6d

fic videtur. Nam duo,&tria , funt ali'• quis numerus. Aut ergo quinarius,aut ma- ^'y****** ior, aut minor numerus, fed non maior , ncc nji- ^cL^^y.* jtnMtms, nor ; ergo, &c.

Item , quilibet numerus additus alteri conftjnumerum ; ternarius ergo additus binario, conftituic aliquera numerum,& non alium,quam quinarium.

cuit

Icem,ifte paralogifmus eft paralogifmus diuifionis

nam

}

ergo

vbi

eft

&

&

&

&

&

quinque funt tria. Item, per Ariftotclem in 7. Met. cont.24. pars nifi concretiuc;fed duo,

non pracdicatur dc ttJto,

& tria func partes quinarij

Coniundiionem, qua: fi apponatur, ocationem fibi adiungi. Dicendum, qu6d Coniun£lioappofica pec accidens fit copu-

eft

quodque,ficut

latio inter ocaciones,quia pec fe

cundum

&

&

oracioni fubfequenci

,

& fic eft fenlus diuifionis,

& fignificac qu6dquinque func duo & quinque :

1. CSclufit

Dt-

Bor.Miqutft. frtftnttm.

vmim

quinarius

fub

&

ergo,

&c.

quia

,

cft

eft falfa,

,

eft cns,fic eft

iecundum

vnam,&pr«tcr hoc,

fe intelle(^ns

vnum

;

, nihil incelligit. Sed quando aliquid ex pluribus partibus fecundum fc vnum , compofirum , requiritur aliquid vnicns iftas partes ; fed quinarius componitur ex multis vnitatibus , qux fecundum le funt difcretae ; ergo rc-

incelligic

&

cft

quirirur aliquid vnicns iftas vnitates. lllud au-

tem vnicns non cx

ifta

vnitate

,

poteft eflcaliqua vnitas

tcm:nam prouenit cx hoc, qu6d eadera materiadiuerfimodc pro Iata,diuerfa fignificanr. Huic

quia

tunc rcmanet quiftio , quod aliud vnit iftas vnitates ; ergo oportet qu6d illud vnicns fit aliud

ab vnitatibus

&

hoc

forma

ipfius quinarij.

nec ex elcmentis , vc focma mixci

iia

,

& aliis conftituitur quinarius, &

£Ko foluens hunc paralogifmum

§iuin
ergo fe-

quia

Sicut enim ex elcmcnris componituc

,

;

omne quod intelligicur, vna racionc incelligicur:qui cnim vnum non fe

func cria diuifim. Ec cunc copulac fimile fimili, quia oracionem orarioni. Ad quxftionem aliam dicendum,qu6ddiftindHOyCfr triaf opcracur pocencialcm mulciplicita-

for-

nam quinarius fccundum fe fccundilm fe eft ens. Ec vnum-

exigit aliam

cuiufmodi funt didiones.Vel poteft dici,qu6d in hac oratione, §luirt
;

Ad quzftionem dicendum qu6d

tionis pcartcc

ocationum.

'*'*/**' «^

&

malicer loquendo

Ad fecundum cum dicitur,qu6d copulatio vult efle inter fimilia. Verum eft de copulatis per fe,

&

&

A\chwtyHeM,idemJbomo,S<.c.(Mnt omrtes pactes oca-

copulatio in-

compofitio.

totum, vniuerfale, &in.tegrale. Totum vniuerfale de fuis partibus diuifira pr£dicarur:(ed totum integrale non nifi coniun* Aim ; hacc ergo eft vera, Duoy tria/imt tptinepUf per confequens hxc per conuerfionem, ^jitunque funtduoy&tria. Ad oppoficum eft Ariftotelcs /. Alctaph.cont. 19. cap. de Qualitate,quaclibet rcs habet eflc fcmcl, non bis : vndc conclndir, qu6d fex cft fcmcl fex,& non bis tria;ergo eadem ratione,quinque cft femcl quinque , non duo, iria. Item , fic dido , ^imnquefunt duo,(*rtrui, h«c pars praedicati , tria , nihil aufert \ prima parte praedicati , quin de fubicfto pracdicerur, Umilirer prima pars przdicati nihil aufcrt a fecunda, quin de fubiefto prasdicetur , fi hoc fir verum; ergo fignificatur quod quinquc funt duo , Item, duplex

Ad pcimum acgumencum in oppoficum , cum

tcr partcs diuerfacum

Ait.

verus in fenfu compofitionis:

eft

fallit diuifio, foluit

iMtfi.X9.

fit

in fenfi

compojitionu ?

poceft dici,qu6d Coniundlio poflct cbpulare intet

ijie

XXXI.

duo , & tria jjtt rverus

Vldetuc quod non.Nam multiplicicas didio-

mam

multiplicitatem,lic^t in-principioop^

C^ViESTIO

oracioncs copularer.

Item , copulatio videtur effe inter fimilia , fed triay ocatio pcaccefic di&o, Quifupte/itnt duo, dic Coniundioncm j ecgo aliara ocacionem exi-

fro pttrtt »»gtuium.

Vnde

in fe confiderata operatur

,

non copulat.

tes orationis, prcter

jlrgumints

copulac

retur potentialcm multiplicitatcm. Et hoc probanc rationes.

Ad oppofitum fecuiidi!lm Prifcianum,//<w,M^<ns

Qj^

,

vcl inrer propofftiones.

,

cx diftindione

y

bomo,

ict, nifi intcr

&

diftindlioni accidicqu6d barcdidie

inter rerminos

crgo, &c.

2SI

,

in mixto eft aliquid

,

eft

quod non

eft :

mixtum,&

elcmcntum,

fic in

quina-

quod non cft vhitas numcralis, nccex vnitatibus compofitum , & hzc cft forma cius. Cilun ergo matcria non przdicetur de compo S 4 rio cft aliquid

,

^ Cintlmfio.

,

.

Supcr libros Elenchorum

2 52

coraponto cx materia, 8c forma, 8c quinarius eft

quoddam compofitum cx vnitatibus , & fua forma, & duo & tria funt materialia ipHus quina,

rij

hsc

:

fmt

duo

erit falfa

duo,

&

Vnde ficut h«c & & offktCic haec falfa

eft falfa

tria.

,

eficames

formaliter loquendo, G^in^ue

fft

,

quod qui

,

liam

Verbum Vcrbum determinabit. quare, &c.

gna, dicit

Metaphyfic. cont.i j.

7.

domumefie

dicit

lapides

Q^iESTIO

& li-

,

Vtrum fit

domum efle in poccntia domum nam

crgo fo-

XXXIII.

diSiinguendtis

fecundum com-

fofitionemy f^ diuifionem,froutly(o-

:

& ligna funt materia doraus. Qui ergo dicit, qutnque eflc duo & tria, folum dicit qui-

lapides

;

Homo

,

§liHin<jHe fitnt

,

&

fignificandi foliim ponit circa

tria.

Jtem , Philofophus in dicit

Item,Aduerbium circa idem ponit fuum fignimodum fignificandi. Sed fuos modos

ficatum,

lum nominaliter tenetur^

,

,

quinarium in poteniia. Nam duo, ic , vndc fi hafc fit vera tria , hoc erit aliquo modo , Q^virtcjue Jkm dm , folum materialiter loquendo , formalit^r enim

Vldctur qu6d non,nam,vt fuprk,Adie£tiuum

propofirio falfaeft.

ncm, & diuifionem. Ad primam quaiftionem, & fccundam, diccn- Ctnelufio ai dum , qu6d ifta ^iuod vmmfolum , &c. eft diftin- •vtram^e qutfiionem. diuifioguenda fecundiim compofitionem , nem, prout ly/dlum tenetur Aduerbialiter , non autem prout Nominaliter tenctur. Ratio primi eft, nam Aducrbium, licct fit Adiediuum Vcrbi, non tamen habet niodos fignificandi fpcciales, quibus ipfi foli Verbo proportiohatur. Vndc

narium

efle

tria funt

&

Ad primum argumentum , cum dicitur, quod

j

Ad I fririf.

quod Aut prout funt in potcmia ad vltcriorem formam j aut prout diftinguuniur per fuas formas. Primo duo , duo ,

8c tria funt aliquis

numerus. Dico

,

& ttia poflunt (|uplicitcp confiderari.

modo funt aliquis numerus in potentia. Secundomodo funt duo riumcti fpecic diftindi. Ad aliud dicendum quod quilibet numerus ^i. ,

numerum materialiter, formam humeri requiritur forma vnicns, qux non habetur, fic diccndo , Gjuin^jne Jitnt dfto,

additus alteri conftituit fcd ad

M

03.

tcrtium dico

,

quod

haec eft falfa dc virtu-

tc fermonis in fenfu compofitionis

duo,

&

Ariftoteles

tria.

,

§j^in
lamen concedit eam,pro-

pter apparcntiamveritatis. Namapparentiafufficit

ad Sophiftam. Et quia numerus cft quantiadmittimus tales pror

tas difcreta,ide6multoties

pofitioncs. «•

Ji i.

Ad vltimam dicendum,qu6d totura

intcgrale

rion fignificat fuas partcs, fed fignificat compofi-

tum ex

partibus fub fua forma

:

non nomine

fed partcs

forma totius, nifi tria , ifta: partes dido , Due , non fignificantur vt vnitaj funt in forma totius, fignificantur vniri fub totius.

Vnde

&

fic

fcd folum fignificantur vniri per copulationem,

Vndc ad argumcntum dico,qu6d totum integrale prardicari potcft

vnitx ^ •;>>

Ad oppofitum homo

fi.mt in

de omnibus

forma

totius

,

fuis partibus, vt

non tamen

poteft

prasdicari de partibus fui vnitis per copulatio-

ncm. Vndc hasc non eft vera , domm efi lapideSy (*r ligna. Sed \ixc , dornus eft compofita ex lapidihusy formatamen totius vnitis. (^ ligniiy

m

^

haec eft diftinguenda

vntu foltu homo

eft

,

,

I.

poreft.

Omnis

fecundiim compofitio-

&

quia habet modos fignificandi gencialcs , ideo detcrminarc potcft Participium,& Pronoracn,& ipfum Nomcn. Qupd determinet ipfum Nomen patet.

tria.

Ad

Nominis Verbum determinare non

materia quinarij

Nam talis oratio admittitur, Ifte mediocri-

perbontUy benecurrit.

Qu6d dcterminet

Partici-

pium.patet.Nam benc dicitut, Ifiefortiterpugnans, vlncit. poteft,

Proptcrea lyfilum , poteft determinare ly

& tunc cft fenfus compofiius falfus,& tunc

quod illud , quod poteft ferre vnura, quod non aliud , ferre potcft plura. Si autep

fignificatur ita

lyfilum determinet ly vnum,f\c eft fcnfus diuifus verus , runc fignificatur , qu6d illud quod ponulli aflbciatum , potcft teft ferre vnum ens ,

&

&

hoc verii eftdiuifiuc.Vnde paralo-r gifmus potcftfic formari.Quod vnumfolura poteft ferrc , plura potcft ferre ; fed quod vnum folum poteft ferre, nonpoteft plura ferre ergo ferre plura,&

;

quod potcft plura ferre, non poteft plura ferre. Maior & minor eft diftinguenda , fed maior eft vera in fenfu diuifionis, & minor cft vcra in fenfu compofitionis.

Secundum acceptum patet,

fcilicet,

qu6d fi

ly Rttio

filum teneatur Nominalitcr , non eft diftinguenda fecundum compofitionem,& diuifioneni,nam

fionit

CQflit-

quo

4t4

t..fitrtem.

Adieftiuum Norainis habet modos fignificandi proportiona, quibus fuo Subftantiuo gentu ; fed pcr rales puta nufnerum, cafitm ,

fpeciales

Ctv^sTio

tiir,

XXXII.

ytrum ipe fardogifmuj 5 Qu.od vnum folum potcft ferre , plura potcft fcvrc^Jtt difimguenduj Jecundum

fofitionem

folum Occam

,

C3^ diuijionem

,

&

modos

com-

frout ly

tenetur aduerhicditer^

fignificandi

Verbo non proportionatur , propter quod accepto lyfilum Nominalitcr , propofitio eft diftingueda fecundijm arquiuocationem , ex eo qu6d ly filum poteft tcncri categorematicc, vcl fyncafi categorematicc , fic poteft efle vcra,quia tunc fignificatur , qu6d illud quod po«cft ferre vnum non aflociatum alteri, poteft fer-

tegorcmaticc

rc plura.

vbi fupra caf.%.

ArgHfKint* g»tiH».

:

Nam

folitudinem pro p»rte ne-

ipfum Adiediuum Nominis

,

ficlyfilum fignificat quandam fi teneatur fyncategorematicc,

fcd

Vldctur quod non nam Aduerbium cft Ad-

tunc

iediuum Verbi:fed Adiecaiuum Verbi Nomen dcterminare non potcft;ergo,&c.Minor pa-

adiungitur. Sed hoc potcft cfle dupliciter , vel abfolutc , vt , Socrates eft vntu filtu homo , vel in

,

nam

modos figninon proportionatur ipfi Nomini. Et confirmatur ratio , nam Adiediuum Jslominis Vcrbum detcrminarc non potcft crgo Adiediuum Vcrbi Nomen determinare non potcft. tet

,

Adie(ftiuum Verbi habet

fic.-indi,quibus

;

fignificat praccifam

acccptionem

illius

cui

comparationc ad aftum , vt, SoUu Socrates currit. Sed fiue fic , fiue fic , fyncategoreraatice tenetur,

& eft propofitio falfa.

1.

Ad

priraum argumentura diccndum , qu6d Adi.prine. aliarum quaft. frteeAducrbium eft Adiediuum Verbi ,

&

partium.

dtntit.

Qusftio vnie

partiiim,

proprium Vcrbo Ced non

eft

XXXIV.

foli

,

vcrbo, ficut Prifcianus dicit , qu6d Ablatiuus caAccufatifus cft proprius cafus paffiuorum ,

uus proprius a(Stiuorum,

funr

& diuifa

&

& acutc

& tamcn cum aliis vcr-

fcmper

Ad

bis conftrui poirunr.

cer

bet

modos

cft fimile

,

fignificandi generales

& per idem patet

ha-

& ideo non

,

ad vltimum primi

quaeftionis.

Ad illud fecundae

3-

cendum

quod

quacftionis in oppofitum.di-

ittzyOmnif homo

vnwfiltu ho~ frtftntit »d mo,c(t diftingucnda fecundum acquiuocationem. offffitMm. Circa tamen modos intelligenduni cft , qn6d qutft.

eft

fji

,

modi fecundum compofitionem , & di, quot modis componcre contingir,

tot funt

uifionem

quac nata funtcomponi

& illa ad inuicem diui-

,

,

,

& omnia Ad-

mine, quod omnis determinatio,

ie(ftiuaNominalitcr,vel Aducrbialiter defignara,

pratponuntur aptius

fuis fybftantiuis

,

vt

Jmperator fortiter pugnat, 8c ratio poteft

Adiedliua dc

fortit

,

nam

circ,

&

idco per fua Subftantiuadetcrminantur. Dicit etiam Prifcianus

,

fe quafi infinita

quod

monofyllabis

licet

funt

,

omnia poftponerc,

vt nnncy tanc

exceptis

fcntialiter diucrfificant. eft

cionis compofitac

Sc diuifat

& huiufmodi

,

tunc dicitur oratio compofita

do ab codem rcmouetur

modo

dicendi rcpugnat

ijHtncjUM^inta

nam do

fi

ly

,

& cjuan-

;

dicitur diuifa fed huic :

iftc

virorum centum

paralogifmus

relicjuit

,

Ex

dium AchiUeSy

pr.Tdidta oratio dicetur compofita,

quan-

cum ly Gfuirtcjuaginta, cum tamen ille paralo-

virorum componitur

tunc propofitio cft falfa , gifmus fit paralogifmusdiuifionis & tuncdicitur clfe vera in fenfu compofito, fed tuncdiccndum cft, quod hacc cft \iiexi, C^Hinejuaginta ex centum virorum, Scc. vel quod paralogifmus illc cft ,

compofitionis,poniturtameninterparalogifmo3 diuifionis,

&

diftercns

fic fir

,

Secmdum Accentum nutem

ris

fccundum acccntum

non eft idcm tcrminus

grauitcr

in his quidem,

fcriptur/i Diale^tcis

,

non

ficut

potcflatcm. Ideo dicitur alitcr,qu6d accentus habet nomcn vnum , compofitio autem , diuifio non habct «flionis

&

vnum nomen

& idco pcncs compofitioncm &

,

,

diuifionem .iccipiuntur duac fallaciac,& pencs ac-

centum folum vna Sed

corjtra

,

fallacia.

locus Sophifticus corrftituitur in

per fuam caufam apparcntiar,

nam ha-cduo

vbi crgo

fub

illis

repcrirc duas caufas apparcti^ fpccie

eft

non

caufis apparcntiie

accenttufitduxfallactit?

fallaciaaccencas vide Auer. Ctmmtnt. ine»f. }. frim. Zltnch. O.Thom. ofHfc. dtfaU/te. eaf. 1 5 Ioan.de Mag. .

hic q.i.Jub.i.Occim e.9. klb.c.yYoni.lib.i.Inftit.c.ii,

Coaivabt.hic q.vnic. Coinplut.»«f«ri in lib.Eltnch.n.7.

fr* fmrtt mf(tnoMtiuM.

ncccllc

cft diftin-

gucrc duos locos Sophifticos. Scd acquc cuidcns ratio apparct, vt diftinguanturduae caufx apparcntix in accentu, ficut in compofitionc, diui-

&

fione

:

nam

ficutponitur

,

quod

fimilitudo ora-

tionis compofitaj ad diuifam

, fit caufa apparcndicam, quod fimilitudo didbionis grauircr prolar.-e , ad acuic prolatam,fic

tia:

in compofitionc

:

fic

& c conucrfo

caufa apparcntia: in acccntu graui, in acuto.

Et pr.Tterca,

ficut prol.itio

matcrinlium

fignificcnt

Vldctur qu6d fic nam ficuc :

ita

,

prolatio diftio-

habet mulciad orationcm,

fe

plicitas potentialis orationis

habet multiplicitas potentialisdidionis ad diftionem:fed fccundum multiplicitarem potcncialcm orationis accipiuntur duz fallaciz , vc

fic fc

compofitio , & diuifio , qus funt fpccies diftinda: ; crgo, &c. Et confirmatur ratio , quia Ariftotclcs in folucdoorationes fccundum compofitionem , Sc diuifioncm dicit , quod foluendae

quod ncn

,

Hoc

acccntus

non

,

ficut

quantum

,

,

ficut orarionis

cft ita cfficax

compofitio,

cft

cft

ad compofitx ad concedo,quia hoc concludit ,quGd

acucam prolaram diuifam.

fiib

quud

tanta fimilitudo didtionis grauiicr prolatar

locus ad dccipicn-

& diuifio. cft

brcuitcr

,

quod

cx potcntiali multiplicitatcdidlio-

nis, potuic Ariftocclcs poncrc fticos iuxta .icccntum

nem,

I.

exiftcntiar, latcntcs

ibi

;

Propter hacc diccndum

Cty^STio XXXIV.

jii^tttfHntM

& non cxiftcn-

intcgrant locmv. Sophifticum;

diftindtas,& duas ciufas

dum

Cap.^.primi huius.

De

co qu6d

de iftadiftcrcntia diftum cft fumodus proferendi orationcm ipfam diucrfificar , fic acccntus diuctfificac di-

quod

,

nis fub acccntu graui. Si dicatur

idoneumfncere orntionem. Infcrtptuautem (jr poematihus magis , (^c.

Vtrum

,

& acutc prola-

,

Sc pra:rerea

:

folum hoc vnum

efl

,

fcnfu compofito detcrniinat.i, facit crcdcrc

&c.

qu£ funt Jine

& di(5lionis gr.iui-

,

quia vtrobique

eft idcnmaterialis,& diuerfitas fccundum formam: ficut crgo fit apparcns Elcnchus fccundiim compofitionem , diuifioncm , eo quod oratio eft

tia:,

quenti

non vidctur

ilfud

idcntiras,& diucrfitas ora-

citas

efle

,

,

& acute prolatx

ccr,

fcd

,

Sed

vcrum,n.im cadem

diccndum , quod quando dctcrminatio componitur cum dcterminabili fubfe-

,

hic vidctur cllc

•

, diucrfihcant folum accidrntalitcr ipfam di(5tionem,fed modi profcrcndi ipfam orationcm compofitim , vcl diuifim , orationcm cf-

cus

dum eft quod Prifcianus dicit

i

,

pra

inteHigcnin maiori volu-

quidam dicunc , quod non

& & acurc

nc,

nata funt componi

,

giauircr,

dcpotcntiali mulriplicitatc in diftiooratione, eo quod modi profcrcndi graui-

dere, refultante diuerfitate fcntentis. Sed ad vi-

dendum qux

nomcn

alrcri affimilac.

modos

Aduerbium

rompofita,

vndc vnam mulciplicicaicin

,

iftam racioncm

cft fimilc

fignificandi fpeciales quibus fuo fubftan-

255

fignificac oratib

ficut alitcr fignificat

:

prolatum

Adconfirmationcm dico.qu^d non eft fimile, vt didum cft. nam Adieftiuum Nominis habct tiuo folum proportionatur. Scd

Adl.

co quod aHud

,

,

duos locos Sophi-

ficut iuxta

compofitio-

& diuifioncm. Vcruntamcn quia Ariftotc-

lcs confidcrauit iocos Sophifticos

Nam

,

prout niagis

tnagis coniftc locus non cft gruanc in finem Sophifticc , apcus ad decipiendum in his , quz func fine fcrititura, vt in his quz func in prolatione,nam proatio manifcftac eius defcdhim. Vnde Ariftocclcs I . Elenchor. cap. t . dicic , quod ifte locus nmipocmatibus , & vc in mc dccipic in fcripcuris fcriptura eft , habct vnam folam caufam appafyllabas. Idc6 rentiz , quia eafdcm liceras , apti func ad decipicndum.

fic

&

&

&

hunc locuni , quia fic magis , pofuic acccncum folum vnum lo-

Aciftocclcs fic confiderans

decipic

cum

Sophifticum. R.icio

J. Ciiiclkft»

^**»'»*.

Super libros Elenchorum

2 54 4-

Ratia ad opponcum concludit,hoc quod conceiTum eft, qu6d quantum cft cx parte potcntia-

JIJ argutneti frincipftle. lis

multiplicitatis didionis r accentus poflent

du£

elle

Scd quia Ariftoteles hunc

rallaciae.

cum confiderauit prout maxime decipit Et vt in fcripto

cft in fcripto.

Tnam caufam

apparentiac

do non

Accentum ,

pofuit

eft

ideo

,

lo-

hoc

folum habet

,

fic

confidcran-

vnum locum. Dc

nifi

eius caufa apparentia: dicicur

8c

,

quod

,

vnitas

eft

vocfs incomplexx fecundum matcriam.

Sed contr^. Caufa apparentis dcbet manere

ObitSio.

in vcroque fenfu propqfitionis diftinguendx,(cd

fecundum accentum diftinguimus

, eo quod aliquid poteft cflc didio,vcl oratio ; cum ergo vnitas vocis incomplexat non maneat in oratione,

non SilHti».

poteft elle caufa apparentiac inaccentu.

Propter ha:c dicendum eft , qu6d vnitas vocis fecundummateriam , prout communiseft voci

complexae

& incomplexs, eft caufa apparentiae

,

in accentu.

Circa modos intclligendum §lUMtU0r/uHt mdi»e(ttiti.

tuor/km moeU

Primus

accenttu.

eft

eft

,

in

qu6d yiuhoc , quod

aliquadidiio pdteft legi graui accentu

, velacueo qu6d aliqua di^tio poteft legi correpto accentu , vel produdlo. Tertius

Secundus

10.

eft

eft

quod aliqua

,

ratione

,

,

cum afpiquem modum fic para-

di6tio poteft proferri

vel fine. luxta

hamo captnm efi:ifte homo hamo capttu eft. Nec oportet dicere, quod ly H fit litera , quia tunc logizatur. G^kejuid hamatttr ,

homo hamatur ; ergo

ifle

non manerent eadem matecialia. Quartus modus eft ex eo qu6d aliquid poteft proferrl fub vno accentu,vel pluribus,vt wrt«*. ,

i

I

^ujt autem fecuditm figuram di£fienisfunt, accidunt quando non idem interjfretatur,

vt mafculinum,fcemininum,&c. Cap.i.primi huius.

fimiliter

multiplex, nec etiam

nomen, eft tamen

care ^uale

eptid

& & hoc ali^Mid

,

fignificet ^uale

Sed contr
:

crgo multiplicitas non confiftit in collacione vnius termini ad alium.Maior rationis patet,nam vbi eft apparens contradidio , ncceflc eft vtram-

que parrem contradidionis

efle

veram,

& necef-

fc eft qu6d

vterque conceptus fignificetur. Item , ad multiplicitatem , refpondendum eft perdiftinftionem , fedad figuram didbionis non eft refpondendum per diftindionem ; crgo , &c. Minor patet per Ariftotelem in z. huius cap. j. Dicitenim, quodpalam eft quomodo foluendx funt orationes , quae funt fccundijm figuram di^bionis , co quod habemus genera Praedicamcntorumdiftinda.

Icem

,

fi

figura didlionis confifterct in colla-

tione vnius termini ad alium

fequcretnr

,

,

quod

figura didionis peccarct immediatc concra Syl-

logifmum.ficuc fallacia Accidencis. Ad oppoficumeft Ariftorclcs, qui dicit aequiuocatio

,

quod

& Amphibologia & figura didio,

nis peccant fccundiim duplcx citas, ibi eft multiplicitas

;

:

^"S*"*"»*»

H^I-**''

fed vbi eft dupli-

ergo in figura didio-

nis aliqua eft multiplicitas.

idem figmficamus fed in didione ergo, &c. ;

aliquam

diSlionis oferetur

ciim tamcn lolum

,

^d.

Item , omnes locr in di(^ione fiunt ex hoc, quod eifdem nominibus , & orationibus non

Q^v^sTio XXXV. Vtrumfigura

mul>

hic

coUatione vnius diiSbionis ad aliam. Nam licct hxc didtio homo , non fignificetplurain ifta oratione , Homo eftjpecies , nec etiam in ifta , Socrates eft hotno , comparando tamen hunc tcrminum ad fe ipfum prout accipitur in vnapropofitione, in alia, videtur fignifitiplicitas latens ex

figura didbionis eft locus

;

muUiplicitatem^ pe fallacia

(igarae di£tioais Tidc

Occam

XXXVI.

CtViESTIO

Auerroem

^. to.

& .luchorcs alios citatos qutjl.pr*e*denti.ltem commanicer

g, Argument» fro p»rtine'tuiiu.

SummulHlas.

Vtrumflgura

"T Tldetur quod non

V

nam

,

mentatorcm Alexandrum ,

figura didionis

operatur phantafticam multiplicitatem multiplicitatem apparentem.

Com-

fecimdiim

,

id eft,

eft

,

appirentcm multiplicitatem

,

in illa nulla

^rit multiplicitas. , quod ratio concludit, non operatur vcram muloperatur tamen apparentcm mul-

Fortc aliquis diccret

quod

QV6d

,

Contra hoc.Si figura didionis opc-

tiplicitatem.

retur tantum apparentem iTmltipIicitatem

;

ficut

videtur.

multiplicitatem :

;

Ad oppoficum cit,

quod aliqua

di^lio, vel oratio ap-

Alexander

Scd fi eft homo ;

fic

arguitur

ergo

,

:

Homo

&c. hic

,

nec

tio apparec plura fignificare.

ad h.mc rationem, quod

licct

eft ftecies

nomcn

,

,

Socrata

nec ora-

Sed fortc dicetur

nuUa oratio fit hic

&

i

.

Elench. cap.4.di-

multiplicitatcm, id eft,apparentem.

Item.vbicunque eft vcra multiplicitas, neceflc idcm nomen, vel eandem orationem plura fignificare fed in figura didionis,nec nomen, nec :

Ad primam quacftionem dicendum, quod omnes confentiunt in hoc

pareac plura fignificare.

,

quod figura didionis operatur phantafticam

oratio plurafignincat.

multiplicitate,

i.

quod funt immodificati.Maior patet, nam fi non eflet veramultiplicitas,medium verc poflec vnire cxcrcma.

plura fignificarc

necefte cft in apparenti

vcrc impcdit

veram operatur Argumenta

;

<5tionem peccant co

eft

fic

veram

fed figura diftionis eft huiuf- f^» f.»^f* «/extra di- J»"»*"*** loci in didione

crgo in loco operante veram multiplicitatem, neceftc eft eandem orationem, vel idem nomen ,

nam quod

Syllogifticam

modi namomnes

figura didionis

tipli.citatem

fic

formam

Sed quod tantum

apparec multiplicitas, non eft multiplicitas;cum ergo figura didlionis operetur phantafticam , id

diSlionti operetur

multiflicitatem ?

,

quod

figura didionis

aliquammultiplicitatemoperatur, proptcrhoc, quod in omni loco Sophiftico in didlione , fignificamus non idem eifdem nominibns , vel ofationibus.

Vnde fub cifdem vocibus in omni loco

*• Conclufto

*d

f,'^f'^''^**

.

.

XXXVII.

Qusftio loco in didione

5-

Prims

tpi-

ni» eircaf.

fr*fnttm.

>

efl

aliqua latcnda plurium

tmdtiflicitn.

&

hoc cdy locum aliquam opcrari mulciplicitatcm. Sed circaquzftionem lccundam , dicunt quidam , quod Hgura didionis veram operatur multiplicitatem , & hoc quia differentia eft intcr multitudinem

,

& muhiplicitatcm

:

Jo importat abfolute pluralicatem

Vnu iieitur

,

nam multititnatUipUcitM

;

autcm fupri pluralitatcm addit vnitatem. Vndc multiph'citas cft phca muUorum fub vno. Scd

vnum

dicitur muItipUciter

,

ficut

& cns vnum ;

enim in Sublbntia dicitur identitas in Quantrtate zqimhtas, in QuaUtate fimilitudo. Inngura didionis cft vnitas , quz cft fimiUtudo ; vidctur ergo, qu6d vcram mukiphcitatcm opcrctur. Ahj dicunt , quod non opcratur veram muhi;

4Sitund*

tfi-

phcitatem , fed fblum mulTiphcitatcraapparentem , pro co quod in vcra muhiph'citare neccftc eft idem nomcn, vcl orationem plura fignificare. Sed in figura diftionis , nec nomcn , ncc oratio plura fignificat,hoc patct difcurrcndo pcr omncs modos. Nam fi fic arguitur , Aiu/cay (*r fi^mntt fmilitcr termitiantttr in A\

& fcamna

& ma[c%

efl fcenuninige-

Mufca non confignificat duo , fcilicct , mafculinum , & &£mininum. Simihtcr fi dicatur , Homo eftfpecies Socrates eft homo crgo , &c. homo non fignificat qualc quid , &

rieru

;

crgo

,

DfS.

;

err»

Hic non infcrturcontradidoria prarconce(fi , nam h«c conclufio bcnc fequeraur ; «y» dat qued mm hahet. Alia tamen conclufio

non

fcquitur , nifi propter fimifitudihabet ad hanc , Alitjuu dat ^uodnm autem apparcns contradidlio accidit

ncm quam hahet. Ifta

proptcr fimilitudinera in didione fufncit

nam

,

in didione

vidctur

fi

hoc

& extra & ,

,

,

fed illud

non

tunc omnes loci Accidens dc quo mmia

fufficeret

,

pcccarct contracontradidioncra

, quia Sophifticum potcft concludi oppofitum praeconcefli ^ rcfpondcnte appa-

per

,

omnem locum

rcntcr.

Ad

alias rationes

,

patct quid

diccndum ex

quzftione.

C^y^sTio XXXVII. Vtrumfigura diSiionufit locM tn diSiione

.<*

non , nam omnis locus in di-

Vldetur quod

i.

rumtamen

Mufa eft

vnitas

eft

eft vnitas

dici poteft,qu6d figura ,

formalc

;

didionis opc-

non lamen :

nam

ita

veram

in muhiplicitate

fcd in figura didionis

non

vocis fccundum fubftantiamjfcd folum

vocis fecundum fimilitudinem , propter quod ifte locus opcratur multiphcitatcm , illa tamen multiphcitas cft fccnndaria, rcfpeftu iliins mulciplicitatis

,

vbi eft vnitas vocis fecundum fub-

dlionc

,

fit

&

&

&poeta. Hic ncc diftio , nec oratio plura fignificat, ncc configni» ficat. Ifte igitur locus non accidit , eo qu6d eifdcm nominibusjvcl orationibos non idera fignifieminiai^eneris

ergo

;

ficaraus Icera , ille non dicitur locus in di£lione,ctuus apparcntias principiura fumitur k partc rei : fed

principium apparcntix figur« didionis fumitur ; ergo , &c. Maior paret , quia loci in

a partc rei

guradi
didione , diftinguuntur ^ locis extra didtionemi pcr hoc , quod principium apparentia: locorum in didionc a partc vocis accipitur. Minor patct,

men eft

namfi

ftanciam.

Ad primara rationem diccndum , qu6d in

fi-

fic apparens , quod fit fine cxiftcntia,fed ideo dicitur apparens , quia prouenit ex fimilitudine di6tionis ad didionem : fcd fimilitudo

dicitur

phamafma rei

,

ide6

illa

multiphcitas ab

Alexandro vocatut multiplicitas phancaftica. Ad illud in oppoficum cum dicitur , qu6d fiAi Mrptmetum in tfpe- gura didionis peccac concra contradidioncm, fitum.

vmtm foium tUnarium

dr uon hatet

^d non h^tt.

hocahquid. Vtraque iftarum opiaionum cftprobabih's:vcratur muhiphcitatem

Lpriiu.

,

Dat vmmfolum eU-

,

eo quod eifdem nominibus , vd jltptiimua orationibus non idem fignificamus. Sed fi fic ar- prtfmtt m> /«'"<«. guacur » Mufa , poeta fimiliter terminantur^

ficut ahj loci in didtione

4d

narium Jat

255

fophiftic^

,

;

Opint»

opponens arguit

quod non cft verum & ciim dicitur , quod omnes loci in di£bione pcccant contra contradi(SHoncm , diccndum quod verum eft pro maiori partc locorum in diftionc.Nam Ariftoceles ftacim fubdit , quod loci cxcra didionem pcccant contra Syllogifmum , tamen dicit quod fallacia fecundum ejuidy & fimplicitcr ducit in ignorantiam Elenchi , co quod noncft affirmatio,& negaiio de eodem. Quod figura di Aionis non pcccct contra condici potcft

:

,

tradi
,

nam quaclibet pro-

vna cft crgo vnara potcft haDcre negationem. Ei vbi affirmatio , ncgatio eft vna , ciufdcm , non contingit vtramquc partcm concradidionis cflc fimul veram , quod tamen rcquiritur in locopeccantc contra contradifKoncm. Suftinendo tamcn qu6d figura didionis pcccet contra contradiAionem , dici poteft , qu6d in figura didionis eft pcccatum in contradiftione , eo qu6d non vcrc infcrtur conpoficio in fc

;

&

&

vides

:

fic

areuitur, Gluicqutd heri

alhum heri

vidifti

;

Hic caufa apparcntia: ncm nec vnitas , nara tudo. Similiter

alhi fi

crates eft homoyergo

ad

&c.

,

Socratis

hodie

eft fimili,

So~

ad hominem nul-

la eft fimilitudo ex partc vocis.

Oppofitum patct per Ariftotelcra i.Elcnch.c.2. qui ponit fcx locos in didione , cuius numerum probat indu(5tiue,

& fyllogiftic^.

Ad quzftioncm dicendum

qu6d

fallacia fi-

guraj di^ionis cft locus in di^ione.

Ec hoc pa-

,

Vna eft quia ifte locus magis fit in confiderando cum alio quim cum fcipio, tet per raciones.

,

fed curaalio confideracio

fit

t Ctnelu/!»

^*^*"**

,

ratio, quia ifte locus

fit

per fermouem. Alia

cx fimilitudine,& fimili-

tudo cft in didione. Circa taraen cius caufam apparcntiz , circa eius modos funt diuerfc opiniones. Nara qui- Trima

&

quod aliqui modi iftius fallaciz accipiuntut realiter, & tamen locus cft in di(fbionc. Nara ad di^ioncm tria rcquiruntur , fcilicet rcs fignificata, modus fignificandi , & modus dara dicunt

,

profercndi. Pencs

ifta tria

accipiuntur trcs rao-

di figurz didtionis.

Primus modus cft , qu6d proptcr vnitatem rei modis fi-

fignificat« interpretamut vnitatem in

qucm modum

gnificandi

^odnonbabet

ergo lapii eft colorttta^ propter

hac autcm ncgata a rcfpondcntc.

nuUa

Hom* eft ft>ecies

tradidoria prxconcefta a rcfpondente. Propofito enim fub interrogatione , Tuta/he elat ali/ptu f

,

fimilitudo vocis,

cft

tjidctjuid,

arguitur ,

zndifti

ergo alhum hodie vides.

,

iuxta

fic fit

paratogiC

mus, Omnit fiihftamia eftcolorata:lapiseftfiibftantitii vnitatcm

rci intcr

fubfton

mii.

tfl.

Super libros Elenchorum

256 fubftantiam

& lapidcm

,

modis fignificandi. Secundus modus

modorum

vnitatem

tem rei

fignificatac

album heri

vides,

,

arguimus vnitatcm in

,

vircutis fenfitiuas

accipitur

,

eft

arguimus vnita-

tas vocis

vt Gimcijuid heri vidifii

vidifii

;

ergo,

Nam Piaedica-

&c.

tiue praedicari. eft

,

quando proptcr vnitatcm

modi profcrcndi , interpretamur vnitatcm rei fignificat^ , vcl madi fignificandi, •vt/ecare,8cvi-

*

&

aere fimiliter terminantur

,

adtionem

Et

ergo &c

videre.

ficare fignificat

modi

licct aliqui

accipiantur realiter, tamcnlocus

iftius fallacis

in didtione

eft

,

parte vocis

eft

:

nam principium apparcntiae ex nam ad vocem pertinent tcrmi-

natio,& ipfa concrctio.Sed concretio eft duplex. Vna qua vtimur in praedicationibus cftentialibiu:alia qua vtimur in pracdicationibus accidentalibus. Pencs primam concretioncm accipitur prinuismodus figurae didionis ,pcnes fecundam fecundus:fed penes terminationem didionis ac-

modus

cipitur tertius

ex parte vocis didione.

,

quia crgo concretio

;"

cft

ideo figura dictionis eftlocus in

Nam

ille Iocus,cuius principium mofrim» «*»'• tipliciccr. to»y» tiuum ex parte rei accipitur , eft locus extra di-

a»

frtdiH^

'P''

ntntm.

(Stionem

motiuum

igitur principium

fi

:

rei accipitur

figura didionis

locus

fit

figurx

quod extra didbioncm. Maior

didionis ex parte

fequitur

,

&

locorum in didione , cxtra didlionem. Quod autem h^c pofitio ponat, quod principium apparcntiae figurs didionis fit cx parre rei hoc patet , nam cijm fic dicitur , Omnis fubjiantia efl alha, lapis efl/iibflantia patet per diftindlionem

,

;

ergo, 8cc.

Dicitur

,

quod propter vnitatcm

pidis ad fubftantiara

,

rei la-

intcrpretamur roodos

fi-

gnificandi cfle eofdem.

Item

StcHni» #iiiSie.

,

omnibus modis vnius

in

loci

,

vna de-

bet efle caufa apparcntiae indiuifa fecundum fpe-

ciem

cum

;

modo

crgo in tcrtio

cis

ad VDCcm

nis

,

fit

fic

quod

modo

cadit cx parte

&

non

,

probatio

nam

,

cxiftcntiae in ali-

poteft caderc ex partc

fecundo modo. Maior patct indudiratione. Induftiue , nam in squiuocatio-

ftcntiae,

non

ter rationc

,

fignificati

,

quac eft caufa

non

exi-

TtrtiaokieU.

,

fe,

Si dicatur,

&

iftorum accidit deceptio figurx didtionis

cadit ex parte apparentiac. Similir

,

eft ta-

& aliter caufa apparentiac in figura didionis, & in locis cxtra didtioncm. In locis

mcn

res aliter,

cxtra didtioncm accidit dcceptio

partc rci ab-

clx

folutc confidcratae. In figura di6tionis

,

accidic

deceptio cxparterei per voccm fignificatac. Ifta rcfponfio fufficientcr non diftinguit intcr

locos in didtionc

&

,

extra didtioncm. In locis

, quod ex partc rei abnon accidit dcceptio,quia hacc eft fecundum quid, & fimplicitcr , Homo rwrtutu, ergo hoTM. Si tamcn hoc nomen cadauer, impona-

cxtra di(5tionem vidcmus

folute confidcratac

tur ad fignificandum

hoc totum , hemo mortuus;&c homo efl htc

efl hic intus, ergo

in-

non eft fccundiiin quid, & finspliciter,dcficit enim apparcntia crgo in locis cxtra di6tionem non cadit deccptio ex parte rci abfolutc confidc-

tus,

:

Similitcr in fallacia fecundiim plures in-

ratJE.

terrogationes, propofirio^/«r«nonapparet vna

proptcr vnitacem rci. Vt fi diccretur , Eflnecoelum, teira, aut mare ? Inter ifta intcrrogata non eft:. , nifi vt cadunt fub vno modo interrogandi.Modus autcminterrogandi pertinet ad ipfam voccm. Ideo dicendum eft , quod

aliqua conuenientia

fi

caufa apparentiac accipitur ^ parte rei fiue ab-

folute confidcrat«,fiuc vt pcr vocem fignificatur,

fempcr

cft fallacia extra didlionem. Ideo diccndum cft , quod figura didionis cft T» locus in diftionc , quia caufa iiiac apparcntiac ac- P?"^' ^'^-

vocem.

cipitur ^ fimili figuratione vocis ad

Si deceptio proueniat ex fimili figuratione vo-

ad vocem

&

primus modus , cft quando efle , fiue genera , fiue cafus , vt hic , Secitre , videre fimiliter terminantur, &c. Sccundus modus prouenit cx fimili figuratione didtionis diuerfimodc confiderat» : vt cis

,

cft

vnum fignificat heri,

,

& aliud conccrnit

guratione didtionis appcllat

go

:

vt G^icquid

&c. Tertius modus proucnit ex :

vt hic,

,

vt

vnum fignificat

Hemo efl jpecies, &c.

fimilifi,

& aliud

Similis cr-

figuratio cft caufa apparentia; in figura di-

«Stionis.

Ad primum argumentum,concedo maiorem: ad minorem dicendum , quod figura didionis fignificamus

nominibus.

& non exiftentiae, vt compofitum & forma. Sed illud quod cft ex par-

confiderarur

non

;

Ad fecundum dicitur quod albcdo dupliciter Ad ,

,

fcilicct

,

vt fubi*<5tum conccmit,

matcrix , non potcft cadcre cx partc formjc, nec c conucrfo. Qu6d modus fignificandi cadat fx parre non cxiftcntiae, patetper Ariftotelcmin

vcl vt qualitatem fignificat , nunc autcm ifta fimilitudo albi r^ua vnum fignificat vc qualitatcm , aliud concernit , vt lubiedum , eft cau-

z.huius.

fa apparcntiae in ifto paralogifmo

Item , caufa apparcntis gcneralis dcbct cfle eiufdcm natura: cum caufa apparcntiae fpeciali, fedcaufa generalis omnium locorum in didione, quae cft vniras vocis, non eft eiufdcm naturae

difli,8cc.

c.iufa apparcntiae

rci;crgo,&c.

,

quae accipitur cx parte

Airumptum

patct,

nam caufa

appa-

Adi.fritui.

quia in ^*^* idcm eifdem

eft falfa

te

cum

4* S?«'''«wi*-

ad figuram didfcionis non cxigitur quod cius caufa apparentiac accipiatur ^ parte vocis vndc dicitur figura dictionis non vocis. Nunc autcm ad didtionem tria requiruntut , fcilicct vox, fignificatum, raodus fignificandi, ex parte cuiuflibct

locus Sophifticus integratur cx cau-

fa apparentia»,

ex matcria

obiedum non

magis dccipcremur pcr

qukm cum alio per figuram didionis.

&

non

fc-ntiae in ,

,

Quod autem con-

apparcntix eiufdem loci. Sed modus fignificandi concretiue cadit ex partc non cxiftciitiai in figura didionis ; ergo non poteft efle caufa appa^

ne diuerfitas

parte rci acciperetur

interprctamur cadem

rei

fignificandi concretiuc

quo loco Sophiftico , non

UC"

cflc

fed vnitas rei

ergo, &c.

non

caufa apparentiae didionis

illud

fimilitudo vo-

eiufdem loci vnitas

poteft cfte caufa apparcntia:.

uenientia in

,

caufa apparentiae figurae didio-

modo

in alio

;

diceretur, Cadauer

Scd contra iftam pofitionem poteft argui mul-

j,

,

:

modus

;

vt auditus

Item,fi caufa apparentiae in figura di6tionis,ex

hodie

,

,

obiedum fenfitiua: virtutis vt auditus,fed vni-

quando propter

fignificandi

mcnta habent modos fignificandi concrctiuc fimiles, proptcr quod vnum dc alio poteft concreTertius

locorum in didlionc debet

rentiae

&

Ad dctur.

illud

de homine eodem

,

Giuicquid vt-

modo

refpon-

%.

.

,

Qusftio XXXVIII. XXXIX.&XL. 257

Q^^STio VtrHm

Mufa & Pocta

tfie paralogi/musy

fimilitcr

Q^^STio

XXXVIII.

&

crgo

j

VociZy&ccdebeaf ficformari

•^ V6d

j^ fro fmrtt «/-

firmMtiu*,

(J-

fic

V^^cap.j.

videtur.

fic

Nam Aridoteles 1. huius,

format quendam paralogifmum,

Vt.viiert,&fecarefimliter terminantur,ficarejigni' fictif

ii*j[4ttMM,

paralogifmus dcbet apparere

fyllogifmus^fcd hic

non eft apparcntia formx (yl-

,

arguens fophifttcc non debetexprimcre maximam , fecundura quam arguit.

illam falfam

Nam arguens non debet licet

,

quam

fecundi^m locum zquiuocacionis,

iftam falfam

maximam exprimcre,fci-

C^uid vni nemini felim correjpondeat vnumfi-

gnificatum

;

maxima fccundiim primum modum figurx;Di-

fed haec eft falfa

argnitur iuxta

,

6liones qu^ fimiliter terminantur,habent eofxiem

modosfignificandi; iftamergo non debet exprimere. Item , fi Sophifta iftam maximam exprimercr, DiEliones <jua fimiliter terminantttr habent eofdem modoifigntficandi: Mufa Sc Poetafimiliterterminan,

Syllogifmum peccantem

tHr;erge,S
in matcria,& 2,_

Contlufit.

non

in forma.

fyllogifmos

duplex

eft

iuxtaprimummo-

dum. Et vterque conucnicns eft. Primus mcfdus eft,quem Ariftotelem videtur innuerein z.huius. Arguit enim fic , fidere &ficare fimiliter terminatur,fidCecztefignificatagere

ergo

;

& videre

;

fccari

& videri .fid comingit idemfecunditm idem videre, & videri;ergo contingit idem, & fi-

fignificat patiiergo

non maxima,fecundum quam arguit , fed eam tacct , & veram proponit , tamen virtute illius falfa: roaximz arguit. Alius modus eft formandi paralogifmos fecundum formam fyllogifticam fic.Quxcunque funt alba,funt plura,mulier eft aIba;crgo plura. Quia enim /'/«r«,&

cunditm idem agere &pati. In ifto paralogifmo

exprimitur

alha

,

illa falfa

fimiliter

tcrminantur

numeri credit quod ,

alha

& pluracft pluralis

,

fit

plutalis

numeri

,

fic

diccndo.iWw/irr efi alba. »

Ai ufriae.

Ad primum argumentum tct

,

dico,qu6d non opor-

quod paralogifmus appareat

fyllogifinus in

difpofitione terminorum, fed fufficit

quod appa-

Ad

aliud dicendum,

qa6d Sophiftanon expri, fccundumquara ar-

raitillam falfamroaximam

tamen virtuteillius arguit. Veruntamcn intelligendum eft , quod ciim in figuradidionis interpretemur , non eadcm efle eadcm propter figurationcm fimilem vocis. Si-

guit,fed

militcrautcm figutatio poteft cipij, ficut

Item fequitur Quantum efi;ergofiJ>fiantiaefi,Sc fenuitau^UfdeefiiergotjuaMumeft. Hic laBien c6mutatur vnum prqdicamentum in aIiud;crgo,5i^c. Item fequitur , Quic/juid heri vidifii ,hodie vides:

l»:iua.

tamen

m-

com-

cft

mutatio,&:c.

Ad oppoficum

Ariftotcles dicit

quod

figura

quantum,vel facicns,patiens.

Ad quaeftionem dicendum , qn^d commntare rem vnius prxdicamcnti in rcm alterius acceptara fub diucrfo

ram

modo

prxdicandi

caufat figu-

,

t. Conelufit Dtcitrit.

tamcn commutare rcm vniiis przdicamenti in rcm alterius fubcodemraodoprxdicandi,forcc non caufat figuram diftionis. Vcruntamcn intelligendum eft,qu6d aliud eft commutate rem vnius prjEdicamcnti in rcm alterius , & rem vnins prxdicamenti fcqui ad rem alterius:tunc enim commutatur res vnius prxdicamenti in rem alterius,quando rcs vnius accipitur ac fi efletalterius , 8c hoc propter atiquam fimilera vocis figurationem, & hoc vult Ariftoteles. Dicit enim quod figuta didtionis cft quando indidlionis,

terprctatur quale.cfle quid tiens

;

fcd proptcr

mcnti fcquitur ad

,

vel facicns

hoc quod ,

res altcrius

vnius pra.dicamcmi,ac

fi

rcs

,

, efli? pavnlus prxdica-

non

accipitur rcs

eflct rcs altcrius,fcd ac-

cipiturvt diuerfa.quando enim ficdicitur,Socmtes pcrcutic

Socrate

,

Platoncm ergo Plato pcrcutitur a

non

:

accipitur hic agere ac

Significaturcnim

fi

eflct pati.

qnodad adionemalicnius,vc

agcntis.fcquitur paflio altcrius,vt paticntis.

Per hqc patet ad duo argumcnta prima Ibi enim

non

accipitur res vnius prxdicainenci

,

ac

fi

eflct

A.ft.

&t.

dcnocacur,quod ad rem vnius pr^- frintlfaU». dicamcnri fcquicur rcs alceiius prxdicamenci. Ad tertium dico.quod ly, tjuiccptid, non diftri- Adi, buit foliim pro his qux funt in genere fubftantiar, imm6 abfolucc diftribuit pro his qiix dicunt quid , fcd in qnolibet genere conuenirreperire quid,&res cuiuflibetprxdicamenti,vcdicitquid, fub hoc quod dico , tjuictptid, poceftaccipi , vnde fi ly , quicqiud , folum diftribucret pro his,qux funt in genere fubftantix forti hic eiret figura rcs alterius.fcd

:

di£lionis,quicquid heri vidifti,hodie vides,&c.

reatillatio.

Adx.

Argumirita fre pnrli

,

Ad qusftionem dicendum, quod modus formandi

Platonem ; ergo Plaropercutitura Stcrate.

ciuit

hic tamen mutatut adio in pafiiionem.

didioniseft, quando nos interprctamur quale»

logifticx;crgo,&c.

Item

Vldctur quod non.Nam fcquitur,S*fr
tdbedinem heri vidifii;eigo,8cc.hxc

agere:erge dr videre.

^^ oppofitum

cotnmutatio 'vnitu Pradicamenti

in aliud caufet figuram diSIionis ?

A,& Mu-

tcrminantur in

fa cft foeminini gcncris

ArgMmtnt*

Vtrum

XXXIX.

ex parte

guraturei quod

finis.

eflc

j^lbui

enim

fimiliter fi-

ex parte ptincipij , ficuc alha ei quod e^fcamna ex patte finis ; fi ergo moueamur aliqua efle eadem quz non funt, propter

fimilem vocis figurationem , fiue hoc proucniat expartetetmini, fiueexparteptincipij , feroper

Scoti eper.

Tom, 7.

quandb les vniuspridica- tum m ifftmenti fub vno modo acccpta,commutatuf in rcm fitutn. altetius ptxdicamentiacccptam alio modo.

Qj/

iE S

T

I

o

X L.

exparteprin-

eft alba

£gura didlionis crit.

Ad argumencum in oppoficum diccndum,qu6d AJ mrgmmf. tcxtus habet intelligi

Vtrum commutare rem mentifitb '-uno

eiufdem generu

modo

<-uni(u prtedica-

modo acceptam , ,

<-uel

in

rem

alteriM fub alio

acceptam^fit fufficiens caufa exi-

fientittfigura diSlionu ?

V

1,

qu6dnon. nam pofiticaus4,ponitur Argttmtmta *«cStQtK&iieA alicubi cft coininucati6,vbi non /'*/•"' Idetur

Xtitna. cft

cft figura didlionisjergo,

&c. Probatio alTumpti,

nam lequitur, 6^iV^«»
Oppofitura conclufionis non potcftfta-

fimuUqudd quod album fit ali-

nullum album moueatur , & quid quod currat,& quicquidcurrit,moueatur,

Similiter hic eftbonus Syllogifinus,0»»«ftf ho-

mo currit, omnii homo alhus

efi

homo, ergo omnis homo

currit.mm cx oppofitoconclufionis cum minorc , infertur oppofiium maioris fic Non ornnu hemo allfni currit, omnis homo aWm efi home;ergo non omnis homo currit. Hicdicitur, quod ex oppofito conclufionis 4lbtu

:

pum minore non

lignum.

nam

duae pracmiflTa: fe habent in tacione Antece-

Si dicatur

,

albumheri vidifti

,

qu6d non

eft fimiie

de

;

iftis

^uicquid heri vidifii,hodie vides. Socratem

ergo,dcc.

duobus, &c. &,

,

jQuicquid heri vidifti hodie vides,album heri vidifii;

quiainter fubftantiam

ergo,Scc.

media

dit aliqua implicatio

,

& accidens ca-

qu
,

cxprimere eandem impiicationem , & tameti argumentum eft neceftarium ; diuerfitas crgo compoiitionis per fe non caufat dcfcAum in ar-

gumento. Ad oppdfitum , hic

eft figura di£l:ionis

,

Giuod

/criptumefi /cripfit alitjuii;fal/a oratiofcriptaefi;ergo

falfam orationemfcriffit aiiquit.

& hic eft commu-

tatioin caufa.

Sedcontra, quandocunque ex oppofito concum altera pra^miftarum , infertur oppofitum alterius prjEmiflTae , neceftc eft vtrunque fyllogifmum effe bonum cum ergo exoppofito eonclufionis cum maiorc inferatur oppofitum minoris , ncceffe eft illum fyilogifmum efle bonum.Probatioairurapti.QuandocHnqaealterfyilogifmorum probantium eft bonus , necclle eft, quod ex oppofito conciufionis cum vtraque prasjnifTarum poflit inferri oppofitum vtriufque prarrniftajjhoc cnim conccditur,& probaturperhanc tegu\3Lm;Gluando ad antecedens/etjtiitur confeijueTJS,ex

dicendum cft , quod commumodi prxdicandi , in alium modum pra:dicandi , eft fufticiens caufa non exiftentix figura: didionis hoc tamen difficile cft viderc in quibufdam nam iftam commutationem concomitatur diucrfitas compofitionum fecundum tcmpus , & quando aliquid quod cft caufapet accidensconiungitur illi , quod eft caufa pcr fe, difficilecft vidcre , quod eorura fit caofa. Dicit cnim Ariftoteles in 7. Metaph. conrcxtv34- & Jndc quod Ci natura circuli non poflit repsriri nifi

Ad

quajftionera

tatiovnius

;

,

in xre:difficileeiTet vidcrevtrijmacs eflet deeius

nonjfedquianatura circuli potcftrematetia,quim in xtc , vt in materia

efTentiajVel

fyllogifmorum probantium primum fyllogifmum, eft fyllogifmus bonus^necefte eft ergo quod vterque fyliogifmus fit bonus.

periri in alia

altcr

eft figuras di-

ftionis fa\\zc\A,0mni4 homo currifyhomo albus efiho-

mo. ergo homo albus om»if,ve\ ^mcquid

currlt.

Nam hoc

diftribuit

,

quod

dico,

pro his , qua; dicunt

&

cuprca , idco facile eft videre,qudd a:s de efTcntia circuli. Et fimiliter cfi de ifta oradone,Glupdfiriptum efi ,fcripfit ejuii, &cc. nam hic funt duo,quotum vtrunqoe videtur effc caulignea

non

,

eft

fa figurae diftionis

mutatio

:

,

fcilicet diucrfitas

nam amota

,

& com-

diuerfitate compofitionis,

guidtCcd tamen hocfignum ^uic^uid diftribuit pro hisq«a»dicunt ^uid ,&c fub ratione^«<W; fed

commutationc manente , argumentum app

hDcquoddicoow»«/ir,etfidiftribuatpro his qu^di-

cKmVjf^-^o.Similitcr

ciint <juid,non

taracnfub ratione^wiW.Et idco fub

hoc quod dico,omftit ^ow^^poteft accipi homo alhus. S^ed contra.Hfc eft figutxi didlionis Omnis ho,

me.tjui heri cucurrit

,

hodiecurrit

;

currit -^ergohodie currit. PrxmiflTac

vcr2;& conclufio

homo

alhus heri cu-

enim pofTunt

eftc

falfa, pofito cafu poflibilijergo

cum ^uic^uid,&c omnu,noxi fallacia ciim ly <juicquid , & non

diuerfitas diftribuendi facit

cum

quod

fit

ly omnis.

Hic dicitur,q»6d defcftus caufatur ex diuerfifecundum tempus , nam cum

tate compofitionis

vtroque figno acccpta duplici compofitione eiufdem temporis , argumentum erit bonum , variati autcm compofitione vttobique deficiet. Nam

compofitionum fecundum

diuerfitas

variat veritatem

,

&

faifitatem

nem aliquorum terminorum teeorundem

,

&

tempus, habitudi-

inter fcex identita-

in aliquo tertio illatam.

Sed contri contingit reperire figuram didlionis fine diuerfitate compofitionum , fecundiJm tcmpora. Namhiceft figma Ai€tion\s yQtuctjuid ,

auditura Platone,profertur a Socrate ifalfitm auditur a Platorie ergo falfum prcfertur a Socrate. Nam ;

conclufio

eft falfa ptarmiflis

exiftcntibus veris.

JConelufii

DcQotit.

:

oppo/ito cenfeijHentii fe(juitur oppefitum anteceJitntii;

Idco dicitur aliter.quod hic non

OhieSit.

heri vidifH,hodievides

fe6kiis,crgo,&c.

(c^i

Solutit,

dievides-.Socratem heri vidifli;ergo,dcc.Et,Quic^id

turquid. Sedcontrk, circa ly Sofr^rfwconuenit

minoris;

:

Qbitiii».

bonitas fyllogifmi. Nam hoc argumentum eft bonum , Quicquid heri vidiRi,ho-

qu6d cx oppofito conclu-

cum miiore inferatur oppofitum

clufionis

Solutio.

cura diuetfitate compofitionum fecun-

,

non cadir, quando fub ^«
dentis.refpcdu conclufionis. Si autem accipitur oppofitum conclufionis cum maiore , erit idem defedus.qui fuit in priori Syllogifmo.fic arguendo , Omnif homo currit, non omnis hamo albtu currit: trgo non omnis homo albui efi homo. Hic eft idem dcOkiflih-

Itcra

dum tempora ftat

oppofitum ma-

fufficit inferre

ioris.fed ctiam oportet

qu6d Socrates proferat iftam , Nuttu^ha» , & quod Plato audiat totum ptaetcc

pofito

moefiafinus

re cutn prxmiifis.Iftaenininon ftant

iionis

i

Super libros Elenchorum

25 8

vt

fi

ficarguatur

,

Giuictjuid currit

ret;

mouetur : athum

fitate corapofitionis

amota commutationc,diucrmanente , arguraentura ap-

paret necefrarium

vt

heri vidifii

tium pcf

,

:

hodie vides

fi :

fc videtui efTc

fic

arguatut, G^uicquid

Secratem

,

&c. vnde neu-

caufa defed:us,fcd vtrun-

c^ue fimul.

Veruntamen dicendum, qu6d commutatio fo4. lum,per fe eft caufa defeftus, cui tamen quando- Snund» cmqucanncftitur diuerfitas compoficionis , fcd ta- '^*/^'* mcn diuerfitas compofitionis non eft caufa defeftus. Hocpatet cxemplo ,&ratione. Exemplo, nam hiceft figuta didionis , G^ictjuid auditur k Platone^rofertur aSocrate ifalfitm auditura Platone; cft falfa temanente hypothetamcn non cftdiucrfitas^lrorapofitionis fecundum tcmpus. Rationefic ,nam in quoiibet fyllogifmo ncccffc cft qu6d vna ptopofitio fe iiabeat vt totum , reliqua vt pars decifa abiiio totomam omnis fyllogifmus concludic

trgo,Scc. fi,vr

Conciufio

fupri

:

hic

,

fed nec quale fub ratione nec quantum fub ratione quanti , fe habent in ratione pattis decifas ab eo , quod dicic ijuid, nec e conuerfo. Si ergo fub eoquod dicic quid, fub ratione totius accipiiut quale fub ratiotamcn non nepartis , ibi erit figura di^ionis ,

virtute ptima: figutx

qualit

:

,

&

ciic

.

,

Qusftio XLI. lliud

Ad fecundum

compontionis. hoc patet pcr

etit ibi diuetticas

exemp\am: Sli^dfiriptMm efi,firip/it^u:fatfi$

didiionis

,

25f9 dico

qu&d hic nen eft

,

Omnit homo

currit

hom» alhui

,

figura

efi

ergo,8cc.nzm in

cipitur fub rationc qiud;Sc in minori comparatur

fub ratione albi.fed fub ratione hominiscui accidit album,& fic patet ad quxftionera. f

&

Qjr

>*

minori^Mm «/^m# non accipicur

9r4ti»firiptaefi\ergOyicc.Viim ly tptodin maiori ac-

ad iioc quod dico : fftlf* oratio fub ratione ejHiUu; ergo mutatur ^uid ivKputlt. Et hoc eft quod Yult Ariftoteies x.Elench.cap.j.ii quzratur, PutMtu ^od
^<'

homoi

,

iE S

T

O

I

XLI.

ytritm commutare quale quid in hoc aliqmdifaciatfallaciam figur^

&

difiienu^

&

identitas

extremorum

inter fe includatur in ide-

titateextremorum in medio,

aliter propter prac-

inidas.nonfequerctur concluiio. Si ergo medium comparetur vni extremo fub ratione f «i
*^

extremo fub ratione <]Htilis,\e\

«fHMiti. Si ifta di-

Si eolor efiin corport,ergo in

atitjuo corpore,

a SocrateyScc.tes enini intelleda

in hoc quod dico quod eft proferri a Socrate fub ratione tjuid, quia inquantum vox cft,& non vt cft fignificatiua veri vei falfi fedad hoc quod eftfalfum comparatur fub Fatione^M«/^,& ideo ibi commutatur quid in ^««/f.Vndecommu-

eft quale quid.

Contri , Ariftoteles ibidem per hoc intendit oftcndere,qu6d omnia qu« funt , vel funt in primis fubftantiis , vcl dicnntur de Primis fubftantiis,vndc pcr hoc quod eft alitjuod corpui , videtur fumcre fubftanciam primam , per confequens

tatioeft caufa noncxiftentix figur* didlionis,

hocalitjuid.

:

faltem in fecundo

,

letfuid

in

&

defedus fyllogifmi , in Sed in fi-

Item falis

gura didtionis occultatur non exiftentia per Cimilem figiirationem vocis ad vocem. Sed in fal-

nam

:

Ifle

datvnumfilum denarium, &nonhahetvnumfiium denarium;ergo dat denarium. Et fcquitur, Dat dena-

& non fequitur

:

Iffe dat

vnumfilum denarium,dr non habet vnumfolum denarium ergo dattjuodnon hahet.Hic tamcn fit cadem commutatio, qux fit in hocargumento , fcilicet, non hahet vnumfi/fle dat vnumfilum denarium, lum denarium ergo,3cc. Commutatio ergo non eft ;

&

:

caufa praccifa figurat di^ionis. illud

argumentum

cft

bonum,

Dicendum quod ,

Iffe dat

vnumfilum

eUnarium,Scc.c[m eftprimus paraIogifmus,nec eft

tamen in paralogifmo Arididlionis. Cum enim dicitur,

ibi figara di6tionis,&

ftoteliseft figura

vnumfilum denariHm,d\io dicuntur,fcilicet modus dandi. In minori autcm cum dicitur (fr non habet vnumfilum denarium,i\>i folum negatur modus habendi,& non rcs ipfa, Jfie

dat

dare dcnarium,& ,

&

, fi

talis

commutatio

facerer figuram di-

affirmatiuz eflct figura didlionis.Cofequcns

falfum;ergo anrecedens. Confcqucntia patec,

eft

non exiftentia per vni-

tjua-

,nam aliquam rationcm habet cius quod

ilionis^fequcretur ,qu6d inconucrfionc vniuer-

figura didionis eft defeflus fyllogifmi.

tatem rei. Sed contra, hoc eft bonum argumentum

'...,.

&

modo,

modo figurz di^ionis.Sicut ergo

rium,ergo dat quodhabet,

t.frine.

:

^«iV^KJ^i.comparatur ad hoc

lacia accidentis occultatar

^,

gatiu».

fic

tur , hic tamen procedit i quali tjuo ad hoc aliftid.

fallacia accidentis eft

Ai

enim

_ .

Simi\iter,Sittnima mouetHr,alit]ua fpecie motu* moue-

Si dicatur,qu6d hic procedicur a tjualiquo ad

vel fallacia accidentis

SelMt$t.

prtparte nt-

uerHtas lateat proprcr fimilcm figurationcm vo-

vel in tertio

OhieSitnes,

fic, in confequenPrasdicamentorum cap.de Subftantia,cuet figuradidionis. Arguit fi

Ariftotelis in lib.

tiis

cis.figuradidionis erit inargumento, vtpatet in ifto cxcmplo : QuicqHid additnr a Platone,profertur

,

y

Vldetur quod non, nam

fic

dicendo,Om»fcr homo e/} animal ergo tjuod;

dam animalefi homo.

In

primo

\y animal fignificac

quale quid,8c in feciinda hocalitjuid.

Item , interpretari ea effe eadem qu« eadem funt,non facit figuramdidionis.fcd fingularc

&

vniuerfalc funt realiteridem;ergo,&c. Item,fi

commutare tjuale tjuid in hac alitfuid,

ceret figuram di6lionis,tunc c conuerfo

fa-

commo-

Xitehocttlit]uidintjualet}uid, faceret figuramdidionis confequens eft falfum , ergo antecedcns. Confequcntia patcc, nam ficut commucarc ejuale in tfuantum facit figuram didlionis, fic econuerfo , commurare ^iMnf«m in tjuale facit figuram di£lionis. Falfitas confcqucntis patet , nam tunc hic cflet figura didionis , Ifie homo currit , (*>• ifit

&

;

hotno

efi homo;ergo,iic.

quod ly homo in hac minoti, ifte homa homo , non fignificat tfuale tjuid , fed hoc alitjuid. Contra,tunc non cfTet hic figura didlionis,//cm0 Si dicatur

tfi

efi

Plato

,

Socrates

efi

homo;ergo Socrates efi Plate.

EC

przterea in hac minori przdicatur fuperius de inferiori

,

fuperius

autem rcfpe£ku

fui infccioris»

ideo res potcft concludi, fic dicendo;ergo dat tjuod hahet.Sed in paralogifmo Ariftotelisex negationcmodi rei, proceditur ad ncgationem ipfius tei, ideo ibi commutatur modus rei in rem.

dicit ijuale tjuid.

Ad primum argumentum dicendum, qu6d hic non eft figura didlionis gluictjuid currit , mouetur, Mlbumcurrit;ergo,8cc. Non enim fuinptio cuiuflibet denotantis ^/«fuhaliquo denotante f«(W,

t figuram didlio- Ctmelnfi» Circa quod prim6 intelligcndum eft , quid ^*"*"'' nis. intelligimus per ^uale^uid, htc aliquid. Ad cuius euidentiam intelligendum eft , quod nomen Speciei,& nomen Indiuidui eiufdem fpeciei

:

facit fallaotam figurz didionis,fed

folum

fi

tjuaie

Vnde ad forargumcnti dico,qu6d iniftapropofitione maiore , Gluic^uid currit , mouetur , attribuiturmaueri ipfi currenti accepto fub ratione ^uid.ln miaccipitur, vt pars decifa ipfius quid.

mam

Ad oppofitum.Ariftoteles quod hic eft

2.

Elcnch. cap.y.di-

figura didlionis

efi alter

: Corifim ab homine:Corifiu4 efi homo,ergt,Scc.

cit

Ad quzftionem dicendum eft qu6d commuta-

re^iM/f ^M0
eandem naturam impoctant ifta

ficuc homo.&c

tfie

ht-

nacura per

Speciei importatur prout

tas,& pacticularitas per

I.

,

nomcn Speciei, & Indiui' dui diuerfimode imporcatur , per nomen enim

me. Sed

bum,Tnde eft fenfus,album,id eft,res alba,&c. Tom.

facit

&

nori autem fignificatur attribui rci cui accidit alScoti oper.

,

:

fibi accidit vniuerfali-

nomcaautem

T

1

Indiuidui

importatuc

Super libros Elenchorum

i6o 1.

\

itopQrtatur prout

ed

eft

pEima

(ignificandi

^uale <juid: cuius

natura

(jMii dicit

hxc

Ratio autem

natura.

eft ratio fignificandi eius

quod

rationem aOlgnat Boctius:

& circa primam fubftanti^lm

>

qualitatcm determinat. Ifta autem eadem natura fignificata per terminum fingularem, per modum

Vnde

deterraihati dicitur hoc alitjuid.

8^

hoc aliquidt

funt diuerfae rationes accipiendi natnram. Si autem aliquis interpretatur

tjuale (juid

eandem

,

hac acceptionem, vel rationem accipiendi eiTe ii, & hoc propter fimilicudinem vocis ad vocera,figura didtionis erit.Si autem propter vnita-

lam

tem rei,fallacia accidentis

erit.Et quia difficile efl

fecum compatitur aliam acceptionem. Vnde hic Secrates eft indittiduum , homo eft figura.di&ionis .*

eft

Socrates

;

quicur pius

homo

ergo ,

eft

vel vlterius

ribus determinatis ad

£x iftis fequod proccdete a plu-

indiuiduum, ,

vnum

iftorum

, eft

proce-

Nam quando ali-

dcre a qualiejuo , ad hoc aliquod.

quid in prarmiflis accipitur pro diuerfis , habet racionem communis,& per confequens ratio eius eft tjuale <juid ; accipere ergo aiiquod iftorum rcfpe(5tu alicuias,de quo iliud quod habet rationcm communis przdicatur, eft facere figuram di&ionis

,

ficut hic, Socratesefthomo:Platoefthot»o;etgo

Socrateseft Plato.

videre diuerfitatem rei,& vnitatem rci,licet facilc fit videre

fimilitudinem vocis ad voccm

paralogifmi

tertij

modi

funr ad foluendum

,

,

ide6

figur» di(ftionis,difficiles

accedentis annexam. latio

efl;

nura fignificltem hocaliejHtd, facit figuram diftioTiis:fedfolum iiia,in qua^««/r ^«/<^ accipitur, ac Ci eiXtx. hoc alitjuidy vel e conuerfo,& hoceftqu^ndo aliquid actribuitut ipfi communi prout commune eft, poftea fingulari pront cft hoc vnum,ficut hic : fJomo efi Jpecies , Socrates efthomo; ergo Sq^

&

cratesefi jpecies.

Ad

Ad primam rationem dicendum, cum

•

i.frine,

Color fi

eft

in corpore,8cc.

quod

dicitur,

Inc proceditur ^ ^«*-

^Mo.ad qUale ^uid,qaii ly alicjuod cprptts, titionem

communis habet,vndefuppofita

concernit , nani

vniuocc dc multis poteft prxdicari.

Ad illud

contra hoc

,

dico

fubftanciain TcCithoc 4/i^m(<^

quod

ptima determinatum , ta,

licet

picn fecundum intciiedlum poteft habere rationem communis. Et vt fubftantia prima habet rationcm communis , per hoc quod cft ali^uod cer/>aif.defignatur.Nam ficut prima fubftantia de hac fubftantia prima,5i:

iila pra:dicatur,fic alitjuodcor-

ptu,Ac hoc corporc,&

hoc,qu6d dico dcfignaret

,

iilo

pracdicatur.Vnde

aliejuod corput

,

fi.per

foium hoc corpu$ Confe-

Ariftoceles faceret fallaciam

quencisjfic afguendo,Co/or
«'»

corpore;ergo in alir

^uo corpore.

Ad

aiiud

non

Scd

dicendum, quodin conuerfione vni-

^uid

accipitur ^uale qttid , ac

prout

,

fi

efTer hocali^uid.

procedicur a cermino fignificante ^«W<

ibi

ftat

pco pluribus fuppoficis

dcm fignificancem

hoc ali<juid, hc

,

ad eun-

hoc prout

ftat

pro paucioribus. Nam in prima propoficione fignificacur,qu6d animal pro aliquo fui accribuitur |iomini pro quolibct fuii& in fecunda , quod homo pro aiiquo fui attribuit animali , pro aliquo fui.ynde vniformiter accipitur in ancecedcnce, confequence. Adi.frtHc.

^j aljarn rationem dico quod ,

&

terminus

licet

3«

tertio modo figura di^ionti.

Vldetur quod non, naro diuerforum locorum

ciemdiftindi^cum ergoin 2quiuocatione,vnicas vocis fecundum maceriam , & formam fit caufa apparentix , non poteft efTc caufa apparcnti* figurae didionis, vel fequitur quod in tertio figurs didlionis fit xquiuocatio.

ciufdem loci non diffcrunt fpecie.

crit caufa apparenciae in tertio

Item

voccm

,

homo

currit,

nam

currit

,

homo

eft

homo

homo

ergo

;

,

vndc in ifta tur pr.Tdicatum ei ejHod

iile

quod figura didio|iis non eft hic, ali^uqd non accipitur ac fi efTet <juale

Dico

hoo

,

;

Ifle horno eft

quod

folura fub hac ratione

,

eft

homo

,

hoc aliejuod

attribui,

vi eft hocati^uod

fed ,

non

fed vt

in figura didlionis

,

caufa apparentiz

cft

, ,

modo.

fimilitudo vocis ad fed vbi eft fimilitu-

do ,ibi non eft identitasjcum ergo fimilicudo vocis ad voccm fit caufa appatentiae in tertio modo figurx di£lionis;fequitur,&c,

Ad oppofitum ,

,

figura diiSlionis eft

cutus principium

motiuum

quidam lo-

cft in

voce

,

fed

interpretatorum fub termino fignificante 9««/* quid lateret , difficile effet affignare caufam apparcntiz in tertio modofigur* nifi diuerfitas

di(ftionis

vt puta in ifto paraiogifmo,

,

*

Homo eft

Jpecies,Secrates eft homo;ergo Socrates eft Jpecies;quare,

&c.

Ad quaeftionem dicendum quod ,

hasc eft dii-

j^^

plcx via,& vtracjue probabiiis.Prima,qu6d diuer- prima (itas interpretatorum in tertio modo figurac di- clufii. d:ionis,iatcat fub

nam

termino

Cignificame quale quid;

cijm dcfcdtus occultecur pcr apparenciam,

in eifdem dcbet efle caufa appatenciae

cooperca

modo

lile

Cum crgo in

primo modo figurae di^ionis,fimilitudo vocis ad vocem, fic caufa apparentiae , identitas vocis non

mucate

Ad vicimum dico, concedendo quod infettur. Et cum dicitur tunc efTet hic figura diftionis:

modo

Icem, in quoiibetmodo eiufdem loci Sophiftipi,debet efte eadem caufa apparentiz : nam modi

tacorum

ifta

T.

fecundum fpeciem , funt diuerfa: caufs ap- Argumtnt* parentiae fecundum fpeciem; fed figura di£lionis, t^' p^rnm& asquiuo^atio funt diuerfiloci, fccundumfpc- i*****'

communis , & fuum fuppofitum pct fe fint realiter eadem, modi tamen fignificandi eius quod eft qnale qi(id,Sc hoc alitjuod, func diuerfi. Vnde comad inuicem , propcer fimilitudinem yociscaufant figuramdi<5tionis.

^^

lateatdiuerjitas interpretatorum in

cus

yerfalis affirmatiuz,non cft figura di<5Vionis,Nani jbi

iESTio XLII.

ytrumjiib terminojignificmte quaU quid

intelligendum,qu6dnon omnis il« a lermino fignificante quaU^uid, ad termi-

Vlterius

5

Qji

propter caufam apparentia:

liter

tur

eft

non

caufa ;

caufa

non

exiftencia;

;

,

inquibus

fed vniuerfa-

exiftentiaeeftdiuerfitasinterpre-

fcd diuerfa interpretata intcrprecan-

quandoque per diuecfas di6liones,vt in primo figora:

di^ioni$,cumfic arguitur,5««r*,^ tunc caufa ap-

videre,fimiliter terminantftr,&cc.

parentije confiftit in

&

duabus di(5tionibus.Quado-

que diuerfa interprctata interpretantur per vnam di(^ionem,

&hoc dupiiciccr,aut

fic,qu6d di(^io

vnura fignificat,& aiiudconcernit, & tunc eft fecundus modus.Aut fic , qnod did:io vnum fignificat,& aliud appcliat , & tunc eft tercius modus. Cijm ergo in cerminc fignificante qtialetjuid, iaceat diuerfitas interpretatorum , & in eifHcm eft

e»n.

XLIII.&XLIV.

Qu^ftio caufa apparcntiz

eft

«Qn exidentiz tertio

modo

,

vt

iiib

,

didlum

e(l

quibus :

latet caufa

fequitur,

qu^d

in

figucx di(5bionis diucrfitas interpre-

tatotum lateat in tcrminongnificante ^tuUt^tiid, Et hic vidctur velle Ariftotelcs in lib. Prxdicamcncorum, cap.z. fecundx partis.vbi dicit,q(i6d ermu fubfidntitt videturfignificttre boe MUtjtud yicin primis fubftautiis indubitabileverumeft. Infecundis autcm (imilitct videturfubappellationis

Egarz hecdli^iiid

&

fequenseft faifum; etgo Antecedens. Probatio confequentix nam hic eftct faliacia Accidcntis, Omnu honu efi ammai. Plate tfthonte ; ergo Plateefi animal. lizmanimalxn fe includit diuerfas rationes , fecundiim vnam iliati)m in conciufione condudicur de Piatone. Item,diueifoium iocorum fecundumfpeciem, diuerfx debent efTc caufx appaientix ; fed paitia:

&

Veruncamen intelligendum eft, qu^diimilis voccm perfe requirituradfi> guram didionis. Quod autem maior identitas in figuratio vocis ad

hoc

accidit figurz di6lionis

& pcr hoc

,

patet ad rationes. Adi.frine.

Tocisfecundum

vnitas

matefiam,& forraam.perfc rcquiriturad^quiuocationcm.Qu6d autem vnitas vocis reperiatur irl figura didlionis,hoc accidit ei.-fcd tamen ptoptcr primum argumentum dicendum , quod licet in tertio

modo

tatoium

ter

aequiuocatio

fecundum^i«W,adidemdi
:

dentis.

Ad oppofitum, cit

qu6d

,

tamen

,

Ariftoteles i.huius, cap.j. di-

fallacia Accidcntis eft,quando aliquid

nam

,

non tamcn

,

nulla efTet ibi iden-

fi

,

&

fi

totalis iden-

titas,nullus eflet ibi dcfe£tus:ergo,&c.

Qjj A

XLIV.

T 10

s

eft

Vtrum fuperius

in xquiuocationerequiritur,

fignificet diuerfa

diffimiliter infit.Sed

tita5,nulla efTet ibi apparentia

figuiz didionis diucifitas inteipre-

iatcat fub vnitate vocis

quod nomen

infecundum

quia partialis identit as alicu-

,

fimiliterattribuitur rei fubie£lx,& accidenti,cum

Ad primam,dicoqu6d

j.

& fimpliciter

ius dicit

figuta didlionis reperiatur,quam idcntitas nmilicudinis,

idencitas eft caufa appaientix

lis

quid,

fignificare.

261

fed tcrminus di-

^ojStt acciderefuo

inferiori.

cens ^uaUtjtad in tertio niodo figurx didionis

non

fignificat

duo

,

fcilicet

cjttale

^nid

,

&

hoc ati-

& fub appellationis

fuid,(ed folum ^uale tjuid

,

gura vidctur hoc aliquid

fignificare.

fi-

SeeuHd* etrt-

Alia via probabilis eft , quod fimilis figuratio voci» ad vocem eft caufa appacentix in figura di-

tlufit.

£kionis,& in quolibet eius

4-

modo

eft

hoc manifc-

ftum.in prirao modo, nam Ariflotelcs in fecundo huius, fic format paralogifmum , Fidere drficare fimiliter terminantur,fidficarefigmficat agere,ergo

videre:ficari aMtemfignificat pati;ergo

videri.

(fr

&

Scd

&

femel viderej& videri; contingic aliquid fimui ergo agcre,& pati. Sidicas.quod in ifto paralogifmo,6^(V^M(<^4«ditur a PUtone, prefirtur a Socrate ,falfurn audiiur k

ObUlHt.

fic

&

drfalfum figjtificat quid ,

fi

quid

fignificat quid

cijra

,

fubftantia

Item.fupcrius

&c. Itcm

eft

non

quod

tiiangulo accidit figura; fed figura fupcrius

,

cft

;

ifto

funt quando quidlibet 0>fignntumfuerit ,

quo-

nism eidem accidunt multa,non necejfe hxc omnia

Qj^

inejfe,icc.

T

iE s

Vtrum partialu

I

o

eji

de efuopr^dicantur cap. 3 pr irai huius. .

X L I IL

tdentitas alicmtu haben-

rationes

,

per

paralogifmo ,

ergo Plato

identitas de ly homo

(jr

non inefTc fubnon efle , fuo infc-

poteft

& fallaciaaccidentisabaliislocisdiftinguit. Pri-

Ergo fecundum Accidens quidem parslogijmi

omnibus pfttdicAtif,

deintelledlu infcrioris;ergo,

mancnte inferiori;ergo,&c.

mum patet in

nam

eft>

Adoppofitum,Atiftotelesin i.huiuStC.^.dicit,

Plato efthome

,

quod verc

fub

tjuic^uid poieil capi.

rei fuhie6i<e ineffe f^ sccidenti

cft id

accidens poteft incfle,&

,

ie€to\ fed fuperius riori

autem

nuliiaccidat.

ergo

pitz\(igiz3iZ,Falfum,& iignutn

fimiliter terminarttur,fid lignumfignificat

fubftantia

;

&^/yMm. Dicendum,qu6d paraiogizans pencsfe-

cundum modum

Phyfi-

i.

coiumdicit , Quod veieeft , nulliaccidit: Argumtnta fedanimai veic eft;eigo nulli accidit. Quod ani- prt pArtt ntlatiua. mal fic illud quod veic cft,pacet , nam animal eft

ad triangulum;crgo,&c. Ad priraam quxflioncm dicendum, quod paC' tialis identitas alicuius habentisin fc diucrfas rationes.ad aliquaro earum,eft caufa apparcntix faliacix Accidcntis,nam tegit defrdlum accidentis,

Platone;ergo,^c.n\x\\z eft fimilitudo intct ijuic^uid Sihtti*.

Vldetuc qu6d non, nam Aciftoceies

,

Ctnclufi»

md

prttt-

tjutft.

4tuttm.

Homo eft jpecies: aam partialis

eft jpecies ,

prouc in

quarnm vnam

fe includit

diueifas

poteft fubftare acci-

denti intencionaii,& peialiam conuenire fingulari

ceft

ad Piatonem,facit Cfedere,qu6d quicquid poprxdicaci de homiue, poilic prxdicari dc Pla-

tone.

Secundum

patet.per

hoc enira quod

centia accipitur \ parte

rci,

eius appa-

diftinguitur a locis in

di£lione;quomodo autem diflinguatur ab aliis locis extia didionem,hoc patcbitf. Et hoc cft quod dicit Aiiftoteles i.Elcch.in ilio c.FaUaciaautemfit

enim quod faliacia Accidentis piouequod non potcft diuidcre intcr idcm,& di^erfum;vnum,& multa. Ad primum argumentum dicitur,negando conin iifj^.Dicit

tis

infe diuerfas naturas/vel rationes,

ad aliquid participansy yna

illarumjit

caufa apparentia fallacia Accidentii?

De fallacia accidencis *ide

Interptetes in tmf.^, huitu. D. Thom.tpufe.^o.eit.cAp.iy.it.if.dr lo.Occam^.i i.Alb.

eap.7.fon(ec.ltb.t.itiflii.c»p.io.Con\tT\h.hicqueJt.vnie,

mri.^ Sot.Coii>pliit.& Samtnaliftas ^»SxvaJif»U*c.txtra diRtontm. T.

^rgumint» prt ftrtt

Xttiua,

m-

V

Ideturquodnon.nam tunc nofyllogifmo Scetioptr.

eftct fallacia

Tom.

J.

in quolibetboAccidccis.Con-

nit ex eo,

Ad

fequentiam.

Ad probationem eius,ciimdicifur quod ,

fupe-

riusin feinciudit duas naturas. Dicendum,qu6d fecunlicct animai in fc inciudat duas naturas,

&

dijm vnara earum conueniat fuo infei ioii , quia tamen iftx lationes non funt extranex, vt ad tertium comparantur,ide6 in illo fyilogifmo non ctl

faltaciaAccidciitis.Adhocenimqu6d

T

5

fit

fallacia

Accidcntis,

I

.

ptiue.

iMaJl.ii.

1

SuperlibrosElenchorum

26

^ccidcntis,reqaintur qu^d illz rationes (int ^epugnantes,vt ad tertium comparantur.

(ibi

Ad aiiud dicendum,qu6d inferi^s patebit,quomodo partialis ideiititas (it caufa apparentiae fecundum^w'', &fimplicitcr. Vel poteft dici ad lationem quod rationes diuetfae inclufz in termino paralogifmi Accidentis funt ita repugnantes quod vna earum nec includit in fe, nec Cirti-

CLy

T

iE s

X L V.

o

I

VtrumfAllacia acctdentu pofit caufari ex

termmhquam me-

ijariatioue alterius

,

dijjyllogijiici:

'^elnjtrumfoffit caufari

indifferenter

ex m^ariatione maiorki,

,

pliciter,

nec diminute aliam

dum quid,diminutc

:

fed in didlo fecun-

includituc didlum fimpli-

minoruj

Ad aliain quaeftionem dicendum,qu6d accidem vno modo qu6d aduenit rei

ex aybd Nam

^

medij.

cirer.

4Conclufio 'Dtfi.

ad q.

frtfrntem.

dicitur tripliciier

titir.

,

complementum eius & iic dicimus omnia nouem Genera cffe accidentalia alia mpdo dicj-

poft

,

;

Aceidens iititur

,

accidensqu6daduenit rei,&

tur trifli-

eft cxtra eius

modo poteft dici, qu6d

telle(Stun),& ifto

in-

inferius

accidit (uia fuperiori,namiti^ intelledbu fuperioris

non

includjtur inferius.Tertio

modo capitur ac-

variatione medij folum,probatio.

faliacia accidcntis caufatur ex diuerfa

"•* coroparatione alicuius tcrmini ad diuerfa ; fed in P"f'*^'*

prasmiflis nihil poteft

comparari

ao^ diuerfa

.cipitur,nifi itiedius

Item,fi

terminus;ergo,&c.

trema ccTniungi

;

fed in fallacia Accidentis

non fequitur ex

infeciusaccidit fuperiori

Nam quzcunque vni & eidcm non variato

eft

fed fuperius inferiori,

,

Nam

yt figura triangulo.

ratio ipfi^s figurx cft

cxtranea rationi crianguli , prout rriangulo conprim6. uenit ha:c paffio hahretres , &c. per fe

&

£t

Accidentis. (Cat

modo accipitur accidens in fallacia & jratio huius eft, nam accidens pcc-

ifto tertio

cqntra rationeip fyljogifmi

inum

:

fed ad fyllogif-

qu6d pcimum fub eadem ratione attribuatur mcdio , fub quatatione medium attribuitur poftremo , ita qu6d illaerationesnon difFerunt , fcilicet nifi ficut pars & totum. Vndequandocunque in aliquo difcurfu fyllogiftico, requiritur

,

accipiturterniinusinciudens in fe diuerfas rationcs , ita quod ifte terminus acceptus fub vna ratione,eftextraneus fibiipfi , vt fub alia ratione accipitur,

ratur vni

& per vnam illarum rationum compa-

extremo,& per aliam

altcri,ibi erit fal-

lacia Accidentis,vt hic,fJotnoeJl Plato

:

Socratesefl

homo ergo Socrates eft Plato , ynde rationes procedunt viisfnis. Dc accidente intelHgcndum cft, qu6dtcrminus maior,&minor , & medius poteft habere rationem accidcntis. Vnde terminus includens alteram rationem,eftextrancus termino includenti diucrfas rationcs vt ad vtrunque compararur. j

:

Vnde eft

.

Ariftoteles dicit

quando aliquid

iedaE,& acddenti

,

qu6d

ineflTc^ciim

infit.Vnde ibi vul^

fallacia Accidcntis

fiinilitcr attrjbuiiur rei

tamen

fimiliter

fub-

non

minorcm habcre rationem

ac-

cidentis:fed tamen magis proprieilleterminus

includens diuerfas

racioncs

poteft

dici

acci-

dens.

Sed intclligendum

eft

,

rant fallaciam Accidcntis

quod quidam confidequantum ad fieri & :

,

quidani quantum ad fadlum

efTe.

Confiderantes

primo modo , dicunt minorem habereraiioncm accidentis. Nani ante additioncm minoris non fitaliqua variatio ; licct enim mediumincludat diuerfas naturas tamen fecundum vnam earum tantum comparatur fubicfto ante additionem :

minoris.

cunt tutas

Confidcrantes fecundo

quod tetminus includens

,

,

debet dici accidens

,

modo

di-

in fe diuerfas na-

quia ex

illo

termi-

no capitur tota vatiatio ; tamen fccundijm Philofophum quilibet terminus potcft habcre rationcm accidcntis. Rationesfoluuntur inquzftione.

nifi

mcdium non fit variatum,neceire eft ex>

clufio

qijod

,

,

medium,quia in przmiflis nullus terminus bis ac-

cxtraneum alteri,prout ad tertium comparatur. Et hoc modo non foluin cidens pro illo

'.

Argument»

con-

neccffitatc;ergo necciTe eft

mediutnvariari.AiTumptum patet i.huius,cap.4. funl

,

cadem,ipfa intet fe funt eadem. Sidicatur ad iilas rationcs,qu6d tnaior fub vna pratione.ipfi medio in przmiffis poteftcomparari, fub ajja minori in conclufione , per confe" quens ibi erit accidcns cx variatione maioris.

&

&

&

ContrJk , habitus priuatio •habent fieii circa idem:fcd fallacia accidentis quantum ad fuinon ,

exiftcniiam,eft priuaiio

formz fyllogifticz, nam

peccat contra formamfylIogifmi:fed formafyllo-

gifticafolum confiftit inprzmiffis; ergo^fallacia Accidentis folijm caufatut ex variatione in przmiffis

:

fed nihilpoteft variari in przmiffis

medium

nifi

,

ergo , &c. AfTumptum patct , nam pcr Ariftotelem i Priorum , ^uando mediMm eft in toio prirtio, &pofiremurn in toto medio , necejfeeft extrema ;

.

coniungi.

Per hoc innuit Ariftoteles qu6d forma folum in pr^miffis confiftit.Item,con-

fyllogiftica

clufio eft aliud ^ przmiffis

,

vt patet intuenti cjus

definitionem. Item,intelle£lus conclufionis includitur in intclleftu przmilTaru^ficut ergo termini accipiutur

in przmiffisjfic ncceife cft accipi in conclufionc,

aliterenim propter przmifras non fcqnetur

go

fi

non

fit

variatio in przmiffis

lioin conclufione

;

,

non crit

:

er-

varia-

fed in przmiffis nihil poteft

medium: quia

variatio non cft abfque binaacceptione alicuius termini:fed nihil bis acvariari,nifi

cipitut in przmiffis.nifi

Ad oppofiium

,

mediumjergo,&c.

Philofophus dicit in

i.

huius,

c»p.7.qu6d hzceft fallacia AccxAenm, IHe canis eft tufu : ifie canis eft pater ,erg» eft tutu pater. lAc enimtcrminus MHAf non variatur,fed folum ly tuiu,q\iod cft maior.in qua accipiiur raiionc poffeffionis. Significatur enim qu6d ifte canu efttua poj/iftio , in conclufione autem accipitur raiione efficientis. Poteftetiam caufariex variationeminoris , vt patet hic , Socrates eft indiuiduum , homo tft Socrates,ergo horno eft indiuiduum.Hoc ctiam patetperratioiiem,nam fallacia Accidentis accidic exdiuerfa compofitione, extraneaalicuiusad diuerfa,fed quilibet terminus fub diuerfa raiione, &extranea poteft comparari ad diuerfa;ergo,&c. Ad quzftionem dicendum.quod fallacia Acci^ dentis poteft caufari ex variatione maioris , mi- ccmlu/i» noris , mcdij , differenter ramen ; nam raedium variatum,fecundumdiuerfas rationescomalteri. Scd extrcmura paratur vni extremo , variatum, fecundijra vnam rationem comparaiur *•" medio,

&

&

&

QusftioXLV. medio , tcemo

& fecund^m

aliara

in concluflone.

fallacia Accidencis eft

mx

fyllogifticz

lum

confiftic

radonem alteri ex-

Ratiohuiascft ifta>nam immediat^ defedus foT-

forma fyllogiftica non foin prsmiiEs , fed ctiam in conclu:

fed

263

us eflhem$ rr/« Secraut efif^dts, \y Seerat»s,xMn variatur ergoin ifto paralogifmo,.^«rr«/» nenefi ^ciet t Secrates efi homo erge heme non efl jptcits, ;

:

;

non

variabitur,cijmvnifcrmiter accipiatur

matiuc,& negatiue. Scd hic

eft follacia

affir-

Accidcn-

fione; ergo variatioquz eft in fallacia Acciden-

tist

& non cx variationc mcdij, quod cft ly Socra-

conclunone,Medium autem non ingreditur concluHonem. Poteft igitur caufari tam ex variacione alterius termini , qu^m medij. AiTumptum patet ^fcilicet qu6d forma fyllogiftica non folikm conGftit in pracmiflls. Nam fyilQeifmus eft quacdam habitudo inferens conclunonem tanquam coa-

tes;

ergo ex alterius variatione. Patet ergo

&c. Et cx vatiatione

alcctius termini,

fequens cx pracmiflis, vel tanquam ex vnoantecedence : vnde duc przmiffz fe habent in ratione vnius antecedentis refpedu conclu-

dij in certia figura fic

,

/ionis.

nor extrcmitas. Similitcr fi fit fyllogifmus in fecunda figura,vt fic , Homeeflfpecies non Socra-

ti$,poieft cfTe in pczmiflis,& in

cum

dicitur,/^0nf« efijpecies, Secrates eSi homo,erge,8cc.

qu6d

hic

eft

ma figura.

accidcns cx variatione mcdij in pri-

Si ifte cecminusfiatroedium in tcrtia

figuca,adhuc ecic accidens ex vaciatione eiufdem cermini,vt, Hemeefijpecietjjemeeft Socrates ; ergo,

quam mcNen Socrates efifpecies: So-

homo ; erge non hemo efi/pecies. Conciufio , & przmifTz funt verz , & variatut mi-

srates efi cft falfa

eciam patet cx modo , Sc figura Syllogif mi , quz funt quafi quxdam difpontiones confequentcs ipfum Syllogifmum. Modus autem difiinguitur i modo per conclunonem. Si enim ex iftis przmiilis , Omnu horno tfi animal : emne rifibileeiihomo j infcratur ida conclunoi ergeomne rifihile efl dnimMl , eft primus modus primee figurz. Si autcm ex eifdem przmifHs infcratur ifta conclufio,«)^o ^uocUdim animal efi rifi{>ile,e(i quintus modus primz figurz. Figura autem 3i tigur^ diflinguitur per couciufionem, vt patet in fyllogifmo cx oppofitis. Si enim fic arguitur,^»//«

tionem termini , qui in aliquo paraidgifmo eft maior,in aliquo minor , & in aliquo medium, Ad huius probationcm fuppono duo , primum patec de vnicate propofitionis ; fecundum quod

difiipUna eftfindfofii, omnit difiiplina

vtenduro eft

Hoc

infertur conclufio

ifla

:

fiudiofitm,e(k difpofitio

efi fluiiofafic

nHUum fiudiofum eil tertiz figurz. Si autcm

ergo

ex eifdem pr^miflis inferaturiflaconclufio,iV«/la difiiplina efi difiiplina

,

efl difpofitio

fccundz

Cum ergo conclufio diuerfificet modnm,

figurz.

& figuram

,

quz

funt difpofitiones confequcn-

tcs ipfum fyllogifmum , videturquodde ratione Syllogifmi fit conclu^o. Hoc ctiam patct pct cxerapla.Et ptim6in prima figura. Nam hzc efl fallacia Accidentis , Hevw eft fpecies : Socrates eft heme; erge &c. Et hoc efl ex variatione medij. Sed fi arguatur Gc,Socrates nen efi jpecies Secrates efi home : erge homo nen efi fpecies. Hic ex variatione eiufdcm tcrmini caufaturaccidens , prim6 tamcn fuit mcdium,& nunc cfl minor cxtremitas. De variationc maioris in ptima figura. Exemplum, Triangulm habet ,

;

tres

angulosperfi,

& primo :figuraefltriangulus\er-

Hoc quod

diucrfimod^ comparacur medio , ipfi maiori ; habere autem tres eft maior cxtrcmiras. In fccunda figura, hoc

ge,Scc.

rr«

cfl hahere

,

&

patcr.

Namhic

tion eff jpecies

:

eft faliacia

home

kcc\AtT\ih,Socratet

efi Ipecies ; ergo

Socrates, cx vatiatione minoris.

maiorisfic, cies

;

Home

homo non

eff

Et ex vat iatione

eflfpecies: Socratesnen efi fpe-

ergo Socrates non efl heme. \n tertia figura cx

variationeminoris fic: Socrates nen efi jpecies ,Secrateseflhomoierge ,Scc. Ex vatiatione maioris fic ; Omnit triangultu habet tres , prime : triangulm eftfigura; ergo, &c. Sic crgo patet,qu6d argucn-

do

eundem paralogifmum

pcr

& negatiue in alia

affirmariue in

vna

:

tes efifpecies

eft falfa

Qupd autem necefre fit cundem terminum vaparalogifmo afiirmatiuo , &negatiuo, patet pcr hoc, qu6d quziibet propofitio in fallacia Accidentis vna eft,alitet enira fub vnitate vocis latetct muitiplicitas , effet locus in di-

&

&ioDe. Sed

fic

argaendo , Hemoeflfpeciei : Secra-

,

aliter

non

crit

firoili-

contradi^io.

Ad vidcnduro autem quando

&

riaturo,

quando non taii

regula

:

,

mediuroeftva4. fecunduro quofdaro Mtdii jutmod» VAtmeft medium,

Sumendum

tum.

cum

reduplicationc aitcrius extrcroi. Et fi roediuro fic furopium vcre conocniat altcii cxtre-

morum

tunc non

,

variaturo

eft

fi

:

autcm non

verc conueniat ,tunc eftvariaturo. Alijdicunt,

quod

eft

feroper confiderandum ad

fubieAum,&

accidens, vtrijm diffcrant inter fe,& in tcrtio,vcl

non

:

fi

non, non

Socratem

,

fit

Socrates

accidens, ficut hic veniens

efi

;

tunc cft accidens rifim efi veniens Alitcc dico ,

;

,

vt hic

;

:

Percutii

ergo percutio %«•

nientem. Si autcro difFcrant intcr fc

,

& in tcrtio,

Cegnofce Cerifium

,

Co-

ergo,8cc.

qu^d cotifiderandum eft , vtrum oppofitum maioris extremitatis conucnirepoffit rocdio , fecundikm qu6d roediuro conuenic roinori extreroirati

:

&

fi

fic,tunceft acciden5,vt

home efl animal ergo &c. fi non , non , vt , .Animalefi corpm , hemo efl animal; hic, jinimal eflgenus,

;

,

«rge, Scc.

Ad

prironro arguroentum ,cijm dicitur

faiiacia Accidcntis

qn6d 6. non caufatur abfquediucrfa Ad i.fiiae,

compararione alicuius tcrmini ad diucrfa , dico pre parti {tuiu». veruro eft. £t vltcrii^scumdicitur,in przmiflis nihil poteft variari ,nifi medius terroinus. Concedo. Ide6 ratio conciudir quod in przroiffis non poteft cfic accidens abfque vaiiatione mcdij, & hoc conccdo. Ad fccundum ciim dicitur,fi roedium fit vnum, Adi. neccflc cft cxtrema coniungi. Dico , qu6d Ci mediuro eft fic vnuro in coroparatione ad extreroa,

»#-

qu6d

,

neceffe cft aiiquaro conclufiuncro fequi.vt iilaro,

in qua extrema habcnt vnitatcm

roediuro fequi.

riari in

accidens pcnes varia-

cft

in contradidionibus necefrc eft ccrminos

nero

,

& przmilfz verz. In quolibct crgo pa-

,

ter fumi

in alio.

,

Conclufio

erge non Secrates efl homo.

calogifino Accidentis

medius terminus variatus invno fyliogifmo crit maior» vel roinor figura

;

,

:

fed taroen per

vnuro nonoportet illamconclufioaccipitur in paralogifmo accidentis,

fic

quz

Ad rationes in oppoficum. Ad Lprint. Ad pcimam dicendum, qu6d focma fyllogifti- pr* partt */ca confiftic in przroiflis

,

vt ordinantur ad

con- frmviua.

Vnde ex hoc non fequitur,quod accidens foium caufetur ex variati.one mcdij , ncm

clufionem. iicct

nuUus tcnuinus

in przmifliis poffet variari,

T

4

nifi

.

Super libros Elenchorum

264 nifi

tnedium ;

fi

tamen prxmiiTz

nus poted

variati,

nam

quilibet terminus bis

flc

Ad aiiud,cum dicitur,qu6d concluno eft aliud

^,

i przmidis, dico,qu6dlicctconcIuno Ataliud ii

pra:miOis

>

non tamen

Ad vltimum ci^m

aliud a fyllogifmo.

e(l

dicitur

,

qu6d conclaHo in-

cluditurinprsmiflis; dico, quodillaconcluno, qua: fequiturex prsmifEs

in prxmiffis includi-

,

tamen iila conclu(io,quae infertur ex va-

tur, fed

intelligit

riationc maioris refpe^lu medij

concluiione

,

,

& minoris in

prxnuilarum non in-

in intellcdlu

cluditur.

QjriESTio

XLVI.

Vtmm procejfus a re Jubiecia adaccidens

nea rationi

T 7 Idetur qa6d

quia Ariftoteles 1 . Elench. cap. j. dicit, quod accidens fit, eo qu6d non eft neceffe , quod dc rc dicicur, de accidente dici. Item , hic eft accidcns : Tu cognofiu CorifiutH^ Corifcm efi vcniens

;

ergo

,

&:c.

& procedit hic i rc

fubieda ad accidens. Ad oppofitum , hxc confequentiaeft neccfTaria Omnu duiificator adlficat , hoc album eii itdifica,

jor ; ergo hoc alhum

-»*

adificat

,

quia non ftant fimul,

quod hoc album sdificet, & fit xdificator , & quod non omnis zdificator afdificet , arguendo cxoppofito conclufionis curaminori,inferendo oppofitum maioris. 2^^

C^nclufio,

Dicendum , qu6d accidens peccat immediate contra Syllogifmum. Ad videndum ergo,quando eft accidcns,& quando non,videndum eft pri-

m6 quid Jilit^,

facit neceffitatem in

Syllogifmo , co-

^nofcitur enim priuatio per habitum.

Vnde in-

eft , quod coianeccflitas Syllogifmi hoc quod medium vniformiter ad quod vniformiter extrema funt comparata, fub vna ra-

telligendum eft in

,

tionc accipitur.Quandocunque ergo extrcma accipiuntuc ad inuicem comparata,& vtadme-

dium, fecundum variasrationes , accidens eft. Et poflibile cft aliquando , quod coniungantur , fcd hoc non etit proptcr comparationem quam hab:nc excrcma ad medium.Hoc manifeftum eft in omnibus excmplis Ariftocelis 7« cognofiis omne ,

:

honHm,^uod volo interregare efi honum;

non

conclufio

pum

fcquicur, quia hoc,

ergOyScc.Iiia.

quod dico^o-

fub diuerfa racione comparacur ad hoc, Tu ad hoc, efuod volointerrogare,qmz hasc

cognofiu,

&

propoficio ,(cihcet,Tucognofiisejnne bonum, vera pft fub ratione qua bonum. Scd cum dicitur, Gjtmd volointerrogare

eft honum,

hocquod dico ho-

num, accidens cft huic ijuodvolo interrogare, prout honum cadit fub cogniiione tui. Et idc6 non coniunguntur cxtrema. Et breuicer incelligendum eft , qu6d quandopunque aliquis terminus vni comparacus accipitur (ub alia racione, vt eft alteri cermino conipar^icus

,

fi

illac

dunr,accidens necefte

non neceflati^ fe incluquia in omni bono fyllogifmo

raciones eft;

alceram propoficionem eftc, vc cocum, &alccram vc parcem. Ec hinc concludo,qued fi eft

fubquafumicurrcs fubieda in vnapropoficione , fic cxtranea rationi , fub qua fumitur in

ratio,

alia refpcdku pcacdicati

dens

cric.

,

quod

Atiftoteles

alterius

,

5

Ai i.frint,

fecundum qu6d ad aliquod eft,

vt hic

,

Ifte

duo accidunt tertio. Ratio enim quod eft tutu , fecundum qu6d comparatut ei quod eft canit , excrancaeft k racione eiufdem, fecundum quodcomparacur ei, quod eitpater. Ad aliud dico ,qu6d ille procedus non valet, A4 u quia proceditur k re fubiecta ad accidcns quod ttrtutu. quia illa

eius,

,

extraneum. Caufa.apparencix in fallacia Accidentis,eft idencitas apparens alicuius diuer(itatis, ica qu6d fit aliquod vnum pro medio, comparacum ad excrema , fecundum diuerfas naturas in ipfo exiftentes , hic eft apparens identitas , caufa apparentix , ipfa tamcn diuerficas cft ei

&

&

eft caufa

non

exiftentia;.

QjfjESTio

XLVII.

fic,

V

- vj

dico

ratio vnius termini cft extra-

cinif eft ttuu.-iiie ctmis eftpater ; ergo ifie canis eftpa'

faciat faUaciam Accidentu. If

quando

,

tertium comparatur, ficut di<Stum

accipitur.

^j

Ad primam rationem

coniicierencac

refpe^lu concluiionis inferendx, quilibet termi-

,

in

taji

proccflu acci-

Vtrum


exijientia infaUacia Accidentu?

non

Vldetur qu6d non. Nam pofica causi, de ne-

i.

ponitut efFedus ; fed medio va- Argumtntm non eft neccfTe fieri accidens ; ergo, &c. prop^rtt »#-

ccflicate

riato

,

Prob.itio aifumpti per fyllogifraos vtiles:nam

niaipre cxiftcnte de neceiTario

contingenci

,

,

&

^'*'"***

minore dc

fequicur conclufio de concingenci.

Nam fequicur, Omnis homo de neceftitateeft animal: comingit ad vtrumlihet alhum efie heminem

;

trgo con-

Ec fimiliccr fequicur,Oi»nii horno de necejfttate f i? animal ; album efl homo;ergo alhum efl animal , dc tainen mcdiuni h.ic,\tho»>0,diuerfaracione comparatur maiori,& minori, tingit alhitm ejfe animal.

quia maiori comparacur fub modo neceflicacis; minori aucem per nocam contingcncix , vel pec verbum de inefTc. Icem , medium refpe^u maioris habet rationem partis, refpeiSluminoris habet raiionem totius.

Et ide6 diuerfx funt rationes variances mc-

dium;non ergo

caufat accidcns variacio medij.

Ad oppoficum, medium variatum eft duo media, vel habet rationem duorum mediorum ; fed duo media non vniunt excrema ; ergo,&c. Adqua:ftioncmdicendum,qu6dcumaccidcns, quantum ad fui non exiftentiam, fic immcdiace obliquicas Syllogifmi (nam Ariftotelis i.huius, cap, 4. dicit , quod peccac definico Syllogifmo.) Ad hoc vt videamus naturam accidencis, primo

oporcct viderequid requiriturad Syllogifmum. Circa quod, intclligcndum , qu6d coca necefCcas Syllogifmi. confiftit in hoc

,

quod medium

vnum

fub vniformi ratione acceptum per refpe6lum ad exttema , ipfa extrema coniangit fi ctgo ipfa extrema coniungantut intcrfe, per refpe^um ad medium , fecundum variam racionem accepta,in alio procefTu eric accidens. Patct hoc inexemplis Philofophi, Dicitenim i.huius,cap. 7. qu6d in ifto paralogifmo eft accidens Tu co:

:

gnofiis ernne

honum ; qued volo interrogare ateeft he-

num ; ergo qitod vole interregare cegnefcitur a te.Nitn quod

^o»Mi»fubalia ratione comparatur ad hoc, eft cegnefii

ate,8czd

interrogare.

Nam tu cogno-

bonum, in eo qu6d bonum^cui" accidit, qu6d cadat fub interrogare , inquancum ^ ce cognofcifcis

tur.

Et idc6 dicit Ariftoceles

qu6d folum

in his

,

z.

Elench.cap.y.

quz iecundum fubftanciam func

'

Ad

SyBogif~

^'"* ''?""*""'• '"*"'.

QusftioXLVIII&XLIX. funt indi^ercntia

,

Sc quac

vnum

funt, orania vi-

dentur e(reeadcm,intelligens pct. indiffirettti^m ficundMfH fitbfiMtiAm identitatem proptiz rationis alicuius

duo comparatur. Vnde

vt ad

,

(iue

tnedium refpedlu extremorum accipitur fab valia ratione

fiuc

,

extrcmum altcrum

mc-

rcfpcftu

& alterius excrcmi, in tali proceflii cric falla-

dij,

autcm fecundura aliam rationem comparatut ad ly veniens , quia fecundum quid accidit ei cognofii, proptcr quod non fequiCorifci. Corifcus

tur, veniens cognofiitur,8cc.

Veruntamcn intelligendum eft , quod quanturicunqne medium fuerit variatum , in ipfo ta-

ddificatcr,

refpedu ex-

,

tremorum aliter cnim ibi deficerct apparentia. Si crgo extrcmum ibi concludatur de cxcrcmo, :

fiScundum iliam idcntitatcm partialcm , erit fyU logifmus bonus. Vnde in quolibet paralogifmo accidcntis poccft fequi aliqua conclufio.

bcnc fequitur,

Corifitts cognofcitur

k

te :

Nam

Corifim efi

veniens j er^o iUudqued eil venienSyCOgnofiitur k

te,

Ad primum argumcntum, ciim dicitur, Omntie

ipfi

docunquc mcdius terminus

,

vel quilibcc alius

tcrminus comparatur vni extremo fecundum vnara rationem, alteri fecundum aliam,ita quod illx rationes non includant fe inuicem, in

&

Jld MtiMmftM.

tali illatione

ncceflarii erit accidcns, Si

includanc

bonus

fe,

autcm

,

:

,

&c. Dico , quod in

ti,

fufficienter

& minori de contingen-

tali proceftii

qu6d adificare concludatur

intelligitur,

de re quac eft alba , quia incft «dificatori cui accidit albcdo , fic dici potcft qu6 d conclufio fcquitur. Et fic patcr, qu6d hxc conclufio , id tjuod eft

veniens

,

cognofeitur kte

,

fequitur cx pra^milHs.

Ad fecundum diccndum quod ,

bcn^

fequicilc

cx przmillls , id ejuodefi veniens cognofcitur k

non tur

fequitur vlterius

k

te.

,

id tjuod

eft

ergo veniens cognofcitur k

veniens cogiiofci-

te.

Adtcrtiumcumdicitur, qu6dilIefyllogifmus

non negatur, nifi quia

,medium

eft

idem extremis, refpedu conclufionis

&

:

tum veniens,cognofcitur a te,vcl album,inquantum album asdificat , quia tamcn nos non dici^us, quod aliquid, nifi fub propria ratione vcl ,

,

pcr fuam fimilitudinem

,

virtutcm cognitiuam

talis conclufionif.

veniens,!nquantum veniens, cognofcitur i te. Contra hoc quod dicebatur , quod iilacon-

Ad aliud cum dicitur quod medium ,

in

ma-

habet tationem partis,&c. Dicoquod diucrfitasrationum non caufat accidens , quando illa: rationcs includunt fc , vnde cum identitate mciori

ncm

,vemens

cegnofcitttr

clufio, Id ijuod

ex

eft

,

non tamen

tioncm medij. Vnde ibi cft fallacia fecundum quid,& fimpliciter.Ac fi ficarguerctur :Medium

noftra

ri

;

,

& ampliatur in mino-

te

hatic propofitio-

fub hoc intelledtu,

,

,

fcquitur illaconclufio, Sic eniro conclufio

te.

,

:

crgo ex parte noftra accidens accipitur.

Dico,qu6d locus Sophifticus ex parte noftra non accipitur, quod enim hzcconclufio vcl illa accipiacur , hoc eft ex parce noftra. Scd quod con-

Vtrum

&

alio

modo accepca non fequatur hoc non eft cx

par-

fic

fcquaturcx przmiflis

,

te noftra, fcd cx parce conclufionis.

CoCo-

htc Jit fallacia Accidentu,

rifcus cognofcitur a tc

:

Qjr iE

ri

TTldeturqu^dnon. Namhiceftbonus

Argumtnta fr» parti

IMtiHM.

ttt-

V

gifmus

,

Omnu

ddificator ddificat

,

s

T

I

o

X L I X.

Vtrum Varalogijmus Accidentu fojjitfie"

rifcus cft vcniensiergo,6^r. j,

5»A»//#.

,

,

XLVIIL

vno

modo accepta ,fequitur ex pra:miins,& alio modo non cum diuerfa: acccptiones fint ex parte

clafio accepta

QviESTio

OhieBi».

fequitur

ptsmiQis,Corifittt cognofiiiurk te, Corifim

fllis

eflveniens

Veniens cognoficitur k

fumitur in maiori crgo variacur, &c.

k

veniens cegnofcitur k te

talium rationum : fi enim medium in vtraque propofitione acciperccur fub racione parcis , vel cocius , non haberet vcre ra-

dij ftat diuerfitas

iiridbe

f-

cum teduplicatione,&c.Dico,qu6d orationon limitaturad hunc intelle^um Vcnicns.inquan-

immutct ,ide6 nos accipimus

&

,

^''

cognofci atttibuitur venien-

inelle , dc contingcnti , quia ibi homo vniformiter accipitut in maiori , minori rcfpedu

dc

•^'*'

r^ ,fed

ti

crit fyllogiimus.

Ad primam rationem dicendum quod minor cft falfa. Ad probationcm, cum dicitur maiore exiftente de ncceftario

i.frint,

xdificatori,fub rationc propria xdificatoris.

tamen

Si

,

Cenelufie.

^

&c. Dico , qu6d in omni tali illatione cft acddens, intclligendo,qu6d4b^//?Mrrconcludatur de aIbo,fub propria rationc albi, quia incft

Vndc ad quzftionem dicendum quod quan-

*

%, Ctntlufii.

Corifco fub ratione

priiks atttibuitur

cognofii

cia Accidencis.

nien erit aliqua identitas partialis

26y

Ad oppofitum cft Ariftocelcs x. Elcnch.cap.y. Ad qazftioncm dicendum, qu6d hic eft fallacia Accidcntis: Corifim cognofiiturkte, &c. nam

negatiuejicutaffirmatme.

fyllo-

alhttm ef{

Vldetnr qu6d non. Nam Atiftotcles in t. lib.

I.

album adificat. hic tamcn procedi« tur ^ re fubiedta ad accidcns, talis proceftiis ergo

fccrc, vbi eft accidcns,

non

dtnsfit (juando aliquidfimiliterattribuiturreifitbie- intiua.

dtUficator ; ergo

caufat accidens.

Item, fequitur Corifim cegnofiiturate,Corifcftt ; ergo id ^uod efi veniens , cogneficitur k te, :

rfl veniens

&

fequitur, id tjuod

veniens cognofiiturk

eft

veniens cognofiitur k te ; ergo

te.

cum quocunque

Et

& confcqucns, ergo

antecedcns,

i.

ftat

primo ad vlti-

mnm, fcquitur, ergoveniens cognofiitur k te. Itcm,paralogifmus

ille

non ncgatur, nifi quia

cognofii attribuitur venienti

vt

fit

fenfus.

gnofcitur a

rcduplicationc,

Vcnicns , inquantum vcniens, coSed vidctur qu6d oratioad hunc

te.

non liroitetur.quia oratio non fignifc effc vctam cum teduplicatione,nec pcr (c.

incellcdlum ficat

cum

tradit

regulam quomododcbemus cogno-

& vbi non. Diccns, Acci-

n* , (^ aecidenti ineffe. Accidcns crgo non fic quando aliquid attribuitur aiicui non incftc: negatiui ergo non poteft ficri ptralogifmus accidentis.

Item , Ariftoteles nec in

i. lib.

nec in

i.

Elcn-

chorum ponit aliquem paralogifmum ncgatiuum fignum ergo cft qu6d foli^m fiat a65rroa:

tiuc.

Ad

oppofitura. Ex cifdem tciminis contingic paralogifmum squiuocationis ncgatiu^ , afErmatiue, & fic dc aliis locis Sophifticis. Videturcrgo,qu6dfirailiter fit in accidcntc. Confirmatuc fieti

&

AriMmtntm prtpartt ni-

SoperlibrosElenchorum

266 tnatur ratio

, & negatio non diformz fyllogifticx nam R

qnia affirmatio

,

uernficant illationem

:

proceffus affirmatiuus

fit

quod

crit in

dcfedi-

proceiTus affirmatiuus deficiat

ii

gatiua.

fyllogifticus,& ncgati-

uus ; ergo eadem ratione Hmiliter bus.

pofitio de inefle poteft effe affirmatiaa, ii Ae-

,

&

SecHndum autem quod hoc , aut quo

negatiuus deficict.

Ad

1. Ctnclufie,

mus

, quod

quazftionem dicendum

accidentis

potcft fieri negatiuc

,

,

& nonfrofrie quandopar-

,

paralogif-

ticulariter dicitur

ficut affir-

cap.

Hoc patet, fi confidcrcmus regulam pcr quatnnofcere debemusaccidcns, qu£ cft,Quando accipitur aliquis tcrminus in proccffu aliquo, includens in fe diuerfas naturas , rationes , 8c

ftmfliciter dicitur

Primo huius,

Scc.

,

ij.

raatiuc.

Q^ iE

&

femel in

a

ilijB

codcm procefTu pro alia: non includunt fe , prout ad ter-

alia vice in

rationes

tttim comparancur, in tali procefTu erit accidens.

Scd terminum fic variari contingit inproceiru negatiuo, 8c affirmatiuo. £c ex hoc fequitur, quod accidens poteft fieri in prima , fecunda , tertia figura. Et hoc cft , quod dicit Ariftotclcs

&

VtrumptfallAcia

o

I

L.

extra.

diBionem.

qu6d non.

Vldetur

Nam per Ariftotclem lA

primo huius, in illo cap. ^ut igitur diuiden- jtrgtimm» tes. Loci ia didione fimpliciter peccant contta frofmrt*»*.-' loci autcm extra didionem X'**"^ concradi^aioncm contra fyllogifmum. Sed fecundiam quid,& fim1

:

pliciter fpecialicer peccat contia contradidlio-

nem. Quia

dicit Ariftotcles in 2. huius

,

qdoil

&

l.Elenchorum cap. lo, quod cum vna eft oratio, tranfpofita contradidione,omnes fimiliter habc-

fimpli-* paralogifmi qui fiunt fccundiim quid , citer , folucndi funt confidcrando conclufionem

bit fyllogifmos. Vndc,fi defe<Stus

ad concradi£tioncm ; ergo,&c.

tiuo

Vt

fi

cies

dc necefHtace

falfa per

homo

fic

currit.

Ponatut quod omnis

&

prasmiffaE funt vera:

conclufio , cafum. Ergo hic dencceflitatecrit ali,

quis defedlus, fed

cum

in affirma-

crit, Sc in

:

erga nufltu

;

fit

negatiuo proceflii. fic arguacur Nulla^ecies currit , homo eftjpe-

,

homo currit

dicicur

,

non aliusqu^m accidens.Nam Homo eii fpecies ,'accipicur homo

prouc fubiacet intencioni ,in conclufioncvero pro re ipfa , quia nunquam vtimur termino pro intcntione talicer

,

quando

nifi

rcs fubiacct inrcncioni,

enim hxc t(ifz\(z,Home eHfubflamia,c[nii non eft. Ec fimilitcr hicnon

intentio fubftantia

accidens

eirec

,

Homo e^fpecies

Socrates efl homo;

,

&c. quia homo vniformitcr pofTet accipi in piaiori & minori. Propcer hpc dicicur,qu6d ac-

ergo

,

cidens poceftficri negaciue.

Ad primum argumencum dicendum 4d l.frifif.

T

proceflu accipitur pro vna illarum

illo

racionum,&

S

proceflus affirmacfuus manifcftior

qukm

,

,

quod

& pocior

vndc procefTus negaiiuus indiAriftotclem primo Pofter. defciSlibus ,quia defedus mani-

negaciuus

get affirraatiuo

eft

,

,

Similicer eft in

g,et

feftior eft in procefTu aflirmatiuo

uo. Ec idc6 Ariftocelcs

,

quam

negaci-

fuam regulara dedit in

affirmatiuo.

Jdi

Ad fecundum dicendum, quod

licec Ariftote-

non pofuerit exempla in proceflu negaciuo, hoc tamen non.concludic , quinaccidenspoffit

les

fieri

negaciuc

vbi dcfedkus

,

quia Ariftoceles pofuit exempla,

cft

cefru afnrmatiuo

poffunt. Ponit alter

dam

enim

a Socrate , &c.

,

,

talc

&

ponerctut cada-

fic

&

parentia; ergo, &c.

Oppoficum dicit Ariftoteles i.Elcnch.cap.j. poncndo feptcm locos cxtra didkioncm. Ad quaEftioncmdicendum, quod fallacia fccundiim quid

,

j.

fimpliciier ,eft locns cxtra di» Ctntkfie. caufx apparentiae diftinguunt lo-

dlionem. Nam co$ Sophifticos. Sed caufa appatcntix in fecundum quid, fimpliciter , eft conucnientia alicuius didi fecundum quid ad idem diftum fimpli-

&

C^m ergo cx pattc rci accipiatur caufa ap-

citer.

parentia:

,

fcquitur

quod

fic

locus cxtra didio-

ncin.

Veruntamcn intclligcndum eft, qu6d conue- W**. vocem alicuius didli fecundum quid , ad idem didum fimpliciter , coopcratur ad iftam dccepcionem. Nec tamcn eft per fe caufa apparentiac in fecundum quid, & fimplicitcr.Scd nientia vocis ad

e conucrfo eft in fallacia figurx didionis ibi identitas rei intcr

fuppofuum

,

:

nam

& fuum com-

««/<«•

munc do

ponit cxcmpla rcduci

includitdr quac-

^.

&

figurjE didionis.

aum

didx fccundum quid , ad idcm di-

fimplicicer

,

eft

caufa apparentix pcrfcin

fecundum quid,& fimplicicer,camenconuenien-

lum

fuerit tei fubieftac

effe,

qu6d

,

& accidenti

firoiliter

in

haec propofitio fe extendit ad affirma-

lioncm &negacionem, icavt ifte fitfcnfuspropoficionis. Accidens fit , quando aliquid affignatum fuerit rei fubiedx, & accidenci fimiliccr inI.

,

ucnicntia rei

pro-

Vel poteftdici ad ptimum argumentum , c^m dicitur.quod accidcns fic quando aliquid affigna-

,

vel ncgatiuc.

Priorum, diuidens

cir,

,

dicendo : Cadauer ; ergo homo. hic non efl: fimpliciter , cum dcficiat apfccundiim quid , uer

cxcmplum, Corifcm eft

cap.

in ly

eft in

in negatiuo.

negacio.

efTc affirmaciue

:

totius aggregati yhomo wjorrww

& negacionem

magis,quam

affirmationcm

&

cooperatur ad decepcionem in tertio moEt tamen fimilitudo vocis ad vocem eft per fe caufa apparcncix figurx di«aionis. E conuerfoeft ex partc ifta.Nam e con-

hoc

manifeftior. Ec

Pracrerea ipfe 2, huius

qnx ad

Itcm,illc locus cft in didlione, qui accipit principium apparenriac k parte vocis ; quia loci extra diftionem accipiunt caufam apparcntix i fimpliparte rei. Sed fallacia fecundiam quid , citer accipit fuam appatentiam a partc vocis , vc hic EiJ- homo mortuut ; ergo homo. Si camen loco

omnem

Nam

Atiftoteles

propoficioncm,dicft dc ineffe , aut

quod omnis propoficio, auc

dc neccfTario ineflc

,

aut de concingcnci inefle.

Et fecundum quamlibet combinacionem pro-

vocc ad iftam decepcionem cooperacur.

tia in

dico, quod minor Vndedico, quod fecundijm quid,&

Adprimum argumentum eftfalfa.

fimpliciter

,

per fc peccat contra illacionem:

&

non pcr fe contra contradiftionem. Ex apparenti enim contradi6lione,qnaE accipitur in prsmiffis , infertur vera contradidio in conclufione, propccr rcalem conuenienciam intcr fecundi^in

quid

,

&

fimpliciter.

Hoc

patct

fi

fic

arguatur:

i/£thiops efi niger: dr non efl nigerin dentihiu

& non niger.

;

ergo

Propcer enim conuenicntiam nigri in dentibus, ad nigrum. firoplicicer, ex ncgacio

efl niger

,

4Adi.frlne.

Qu^ftio ncgatione nigri in dentibusab iCchiope.concloditur negacio nigri (impliciter ab epdctn vnde ffit fe peccat contra iilacionem,vel ryllogifmucn, 8c non concra contradi(^ionem , quia nulla pro:

poucio Aione. 4.

multiplex

eft Hbi

,

ficut in locis in di-

Ad fecundum dico, quod minoc eft falfa. Ad probationem eius dico , qu6d conuenicntia in voce,eft de bene effe iftius fallaciar,& non de efle iimpliciter. Et fi fit dc cfTe , non tamen eft ficut caufa prima apparentix. Sed conuenieniia in vocefacit,qu6d paralogifiiius fecundum quid,&

Nam fic dicc-

fimpliciter apparcat fyllogifmus.

rctur

,

Hoc non

efi

homo,

mo , (^ non eft homo.

hic

hic nulla

tamen diccr«tur

logifmi. Si

homo mortnut ;

($" efi

eft

,

facit

;

ergo elhho'

apparcntia

fyl-

ffoc non efi homof

,

ergo efl homo

,

(fr

non efl homo,

Vnde conucnien-

qu6d paralogifmus fecundum

quid, &fimpliciter

camcn

eft

fic

apparcntia fyllogifmi.

voce

tia in

& eft cadaiter

appareat fyllogifmus. Eius caufa apparenti* pcr fe ^ patte rci acci,

pitur.

Q_y

T

>E s

I

L I.

o

Vtrum ab aliquo fumpto cum determlnatione diminuentey ad ipjum fumptum

267

oppofituaa homipi. Sed quocunquemododicatur,,dici,poteft,qu^dconfcquentia non valet. Si ppmo raodo,tuncccitura eft , cura homo in anteccdente accipiatut cum dcterroinatione fibi repugnantc, qu6d ad idera fumpttira fub proptia ratione, non tenct confequentia. Si fccundo

mododicatur,tunc manifcftus

cft defcdlus, ap,quiailludcuius inteilcdlm conftituitur pcr hoc quod dico , homo mortum, afllmilatur horaini in diraenfionibus , ic figura-

parcncia taraen

eft

tionibus. Seeundura tamcnaliquos.primus

dusraagis competit

mo-

qu«

dicuntur fecundum hanc fallaciam. Nam hzc falUcia fit, quando ab aliquo furapto fecundura quid , ad idcm fum-

ptum

eis,

fimpliciterproceditur.

Cohtra hoc poteft argui.nam fcquitur, Hom» alhus currit

ergo

:

Obitnjt.

homocurrit.Hictimen attribni-

tur pra:dicatum ipfi fubiedlo fub ratione albi.

Sed eirealbum,

cft fccundum quid efte, rcfpeftu hominis. Diccndum eft , quod fequitur , Homo alhfu currit; ergohomo currit.Sed tamcn non fequitur fubrationcquahoccft fccundum quid , 8c illud fimpliciter. Sed quia efie albi , fimpliciier praefupponit eflc hominis, ideo fequitur. Ad primum argumentum dicendum, quod in-

Homo mortuus vt rcfpedlu tertij non eft oppofitum in adie6lo,fcd

ter iftas partcs

accipiuntur

,

,

,

Stlutie,

4* ^'^ »tgHmt'**

intcr iftas partes diuifim acceptas. Vel intcr to-

&

tum aggregatum, alteram partem,non cft oppofitum in adic£lo,fed inter partes totius aggre-

fimpliciter, teneat confiquentia j* afecandutn quid ad (impliciter , Tide incerprehuiM, Itein D. Thom. Opmfe.tit.di fallac. *.t i.<^ it.Ioau.de Mag.iM^rimam Eleneh. quAft.i.dub.

Z>/ fallacia

tes cMp.^.eit.

1. Tartar. ibid.cim.eaf.i.

Ll

ConiiBbr.& Complut./»«/>ri.

gatijficut oftendit Boctius,vbi fupra. Dicit cnin»

quod qui dicit manum niarmorearn non cfle manum, verum dicit, quiamanus habet poteftatem dandi, & recipiendi fcd manus marmorea non. :

I.

HOc

teneat

Argumtnt» dccur pro fartt mf-

fm»tiiM.

eft quartcrc ;

,

vttum

Eft hom» mortHtft

hacc confequentia y

ergo homo.

Ec vi-

bona , nam quod intclligiturin aliquo.fcquitur adipfum fcd homo intclligit&r in hoc , homo mortum. nam hlc cft oppofitum in adiecto , homo mortutu. Quod patet , H definitiones pro nominibus ponatur. Nam homo eft ha-

quod

fic

:

bens vitam : & mtrtutu priuatnm vita. Intcllcdlus ergo hominis, vt opponitur mortuo.intelligitur in hoc antecedente , homo mortuia. ergo fequituc ad ipfum. Item, non obftante oppofitiooe mortui,ad horaincm : fequitur,^0mo mortuns ergo mortuura. Cum ergo homo opponatur mortuo,ficut c con;

ucrib

,

(equitur

,

Homo mortuttt

;

tam habens tum vita.

eft

Vnde

terminabilis.

intelledus detcrminabilis

re atali aggregato, ad talem partcra, facit fecun-

Sed poni in oratione cum aliquo eft fibi accidcntale. Ciim crgo accidentale non pcrmutet eftentiale : fequitur, homo martutu; ergo homo.

mortuus

Oppofitum vult Ariftoteles i. huius, cap.j. Ad quxftioncm diccndum , quod ab aliquo fumpto curn dctcrminatione impottante naturam oppofitam , ad idem fumptum fub propria ratione, non valct confequentia. Hoc manifeftac

propria ratione

Boccius fupta libtum Perihermenias. Vbidicic, rtu

eft

,

quia primi

rationc poc'fis , tione, ide6

effe

attribuitur

;

ergoHome-

Homcro

fub

& in confequente fub propria ra-

non

fcquitur

:

fimiliter eft hic,

Solutit.

quidam intelfecundum quid, fefpcdu illiusde-

tiale.

efl

Obieai»,

cionis cura dccerminabili, cefultat

le6tus,qui

Jura quid, Sc fimpliciter.

fcc[uitui, Homerm poieta

vi-

priua-

Sed fi arguas , quia oppofiiio inter partcs non impedit confequentiam, eo quod ^ partc ad partcm non proceditur,fcd a toto ad pattem.Dicendiim , qu6d hoc nonobftante, oppofitio inter partesimptdit confequentiam , quiaciim aliqua determinatio impottat naturam oppofitam fuo determinabili , tunc ex adiundlionc deterraina-

cionem cft fibi eflcntialc fed homt fignificat veram natuYam humanara ; hoc ergo cft fibi efien-

qu6d non

homoimpcKtat

moituum imporiat

fed

>

;

:

X.

nifcftatibidem,dicens, quod

fecundum quid ponitur propter quod procede-

ergo homo,

Itera, fignificatum didlionis poft cius impofi-

CMelmfit

Similiter oppofitionem,qua: eft inter partes.ma-

Homo

mortuw, ergohemo. Dubium tamen eft, vtrura in ifto antecedentc, homo mortum , ponatur vera natura horainis , fub determinatione tamen fibi repugnantc. An hoc cotura, hemo mortuut, dicat quendara intcUedura

Ad fecundum diccndura, qu6d fcquitur

, homo mortuum ; quia homo accipitut in anteccdcnte fub tatione mottui ,& idco fequitur, homo mortuus, ergo mortuum. Sed i\u\3. home fub ;

ergo

nonfequitur,

Ad tertium

non ponitur

Homo mortutts cijm dicitur

nis cft cflentiale.

,

ergohomo.

fignificatum didio-

Dicendum ,quGd ^omoinhoc

&

viuum

,

&

raertuum fimihtcr fuura

quod cftefle ptiuatum vita. Tunc poteft dici, qu6d in hoc antecedente homo mortuus includuntur duo oppofita. £t tunc forte ngnificatura ponat

,

,

poteft

dici,qu6d vtrunquc fcquitur. Si taraen , homo mortuus , intelligitur

per hoc quod dicitur

, qnod quidem corpus fi" diviuo in lineationibus > raen

corpus priuatura vita laile eft corpori

t-fri»t.

in antecedente,ide6 ;

aggregato , ponir naturam hominis , fcd tamen ide6 non fcquitur.Tamen fub ratione raortui, tenendo, qaodhomo ponit natutam propriam, quac eft efTe

S'

^

&

AJi

.

Super librosElenchorum

268

mcnfionibus.tunc poflct dici,qu6d confequentia non valet , 8c tunc pofTet dici ad argunicntum,

quod

inter ly

& )y hom«mertnus,e(i

hom,

oppo-

fuam cffc falfum,contra eos non argueret.

lata

ntioin adiefto.

nam

Item,hoc patct per naturam
feqaitur,ow«fcf propofitio eflfalfath^cpropefitioprtefl propofitio\ergohtc propefitio eftfal/a.

Item.ifta: contvadicunt,.Omnis propefitie eflve-

Q^ ^

s

T

L

o

I

ra,non omnis propofitio efl vera : cunc quserOjVtriira in ifta jpvoipoCmoncOmnii propefitioefl vera , fup-

1 1.

Vtrum terminus communu , fo[Jit Jhffomre ^ro tota fropojttione cuiuj ejipars ? I_

Argumenta fr«p»rte ne-

t»tiH».

/^ Vod non oftenditur V^vniucrfali

,

affirmatiua

quia in propofitione dcno, pracdicatum

omnicontcnto fiib fubic(flo fi crgo alicui dcnotctur non conuenire, illudfub fubie^lo non continetur. Sed qui dicit , omnem propofitioncm cflc veram , vel omnia efle vcra, non dicit fuum diftum cffe verum, per Ariftotciem 4.Mctaph.c6t.i9.y4a/
:

^uidaffirmfttumefide omnihus talihus orationihus ip/as

Nam tjui omnia vera dicityorationis

fe ipfa^ deflruere. fuit contrariam facit

veram ,

e\uare

contraria autem nen dicit ipfam (fr

.V

emniaftlfh,

fuam non veram: veram qui vero

effe

,

& ip/e/eipjitm, &c. Scd

fi

terminus

vcra.fupponit tcrminus pro ca. Item,terminus fupponit pro eo,quod naturam ciusparticipatjfinon conttahitur:cum ergo hacc fitio eft

effc

totum vn uer-

hoc fequetur nam Omnis propofitio tfi vera , propofitio eft pars intcgralis huius totius, & proutde ifta propofitione pra:dicatur,cft idem ifti propofitioni:ficut homo,vt dicicurde Socrate,eft idcmSofi

pars fupponcrct pro toto

fic

ditbo

crati

j

:

,

,

ergo,&c.

Praetcrca

fic

propojitio

fupponeret pro

eft pars

fequitur

:

,

ifta

efl

vera:Ci ly

propofitionc

quod idem efier

,

cuius

totura incc'

grale,& pars integralis refpci5lu ciufdem. Vcl poteft ratio aliter deduci fic Incellcdus refulrac cx parcialibus intellcdibus partiuni fed fic dido, :

;

intelle&Ms propojiiionu efl intelleclus: intelledus

ius

quod dico

&

propoptio

,

eft

hu-

intelleftus partia-

pro toto fupponeret , intcllcdus Scd hoc eft contra communem acceptioncm , quae eft , quod omne torum cft maius fua partc^ Itcm, ilKid extra cuius inteUc
lis

totius

,

(\

eius adxquaretur toti.

tcgraiis.non conftituit intelledlum totius aggregati ex ilIo,& alio.Sed

fi

Aicnm.propoftioefivera,

cxtra intcllcdum huius tcrmini hoc,eJfe cft pars

,

propefitio

,

eft

veram : crgo hoc quod dico propofitio , vt huius , huic toci non adxquatur. Sed fi

fupponcrct proea,toti adzquaretur.

Ad oppofitum eft Ariftotclcs in fine quarti X. Argument» Mctaph.cont.i^.diccns , §^i dicitomnia ejfefalfa, fro pnrte */ dicit fuurn diSlum ejfefalfum :fed hoc nonfiaret , nifi

miuiJS

ut pro qualibet alia;ergo,&c.

Pro folutioneiftius qu^ftionis eft primum intelligendum.quod terminum pro alio fupponerc,nihil aliud

ncrCjiu

faluatur, vt in partc fubiedta.

Vltcrius intclligendum

eft,

quod quidam func

qui fignificant naturas dcterminatas', rame (unt dc complexis dicibilcs.vc homoile

non

,

Socrace,

& Platonc & animal dc homine,& ,

ue,& huiufmodi.

cant complcxa, fed tamcn fed pcr

modum

termini

Alij funt

,

bo-

qui fignifi-

non modo complcxo,

fimplicis appr -henfionis

,

quia

funt obiedainttllcdtus fimplicis,cuiufmodi func

moltH alia. Alij aofunttermini^qui fignificam rcs dicibilcs dc complexis,& inconiplexis, cuiufiTiodi funtm,&: vnum & tjuantum , Scc. Dc icimini^ autcm primis non habet quasftio locum , Ccd folum dc fecundo Enuniiatio,propDfitto,loqueU,Sc

gencre..& rertioterminotum. In illisenim poteft cftc pars intcgralis

nam

hirc eft vcra

quac

ert

,

Omne totum efl maius fia

,

quoddara totum. Et de

idcm

& totum vniuerfale: fimiliter hic

,

partet

Omnit

aliis.

Tertio infcUigcndum cft , quod licct in rebu» naturae,vel in terminis fignificaniibus res narur^, nihiivnum,& idem pofTit eHeparsinccgralis,

&

tocum vniucrfalcnifi ajquiuoce , ficuc corpus eft pars animalis& genusjEquiuocc.quiaaUaeftratio cocius,& partis. Et eciam alia rcs eft torum,& pars; ramen in ratione vt in tcrminis propofitis nihil prohibet vnum,&idem cflc totum vniucrfalc,& totum integrale, & etiaro par» integralis. Intelledus cnim poteft apprehendcre aliqnod compIcxum,& fibi nomen imponerc dicibilc vniuoccdequoliber aliocomplexo. Etcumeodem termino non mutato fccundiim fignificationcm.ncc fecundura inodum fignificandi , po,

teft aliquod aliud componerc. Et terminus communisfinoncontrahatur,poteft fupponerc indiffcrcnter proco,quodciusnaturam participat, vel formam fignificatam per tcrminum. Et cum ha;cpropofirio cuiuseft pars.non minijs partici-

pet

formam

fignificatam pcr terrainum

quarlibct alia propofitio.fcquitur

,

,

quara

quod pro hac

potcft fupponere.ficur pro qualibctalia. Vnde propofitio tciplicitcr potcft confiderari.

non arguit ibi de virtutc fcrmonis,fed folum fccundum opiniouLMii aliorum, qui dicebanc omnia eirefalfa.

Vno modo inquantum

Sed iIludnonvidcturverum,nam Ariftotclcsper illam propofitionem arguit contra cos,& de virtutc fermonis, quia {li^Ci conccdcrcnt didum

Alio modo prout conftituit orationem cum prxdicato,& C\c eft pars inregralis totius propofitionis. Tcrtio modo prout verificator dehacpro-

pars,icc. Dici pofter,qu6d Ariftoteles

3

Uota.

cft,quim intelledtum fuum pro alio po-

quo tamen

oratio veraefloratio,S>c fic

^\GiQ,Omnij propoftio

non

naturam propofitionis,quam qua;libct

alia,fequitnr,qu6dproillafupponerepoteft,fic-

tcin

idem

cft pars,

propofitio cuius \y propofitio, participct

efrefalfara. eft

hac propofitionc,'vcl non.

habetur propofiturn. Si non fupponit pro hac,fcd pro omni alia ab hac, tunc fupponit pro fua contradidl:oria,qux cft i\h,7^on omnis prepofitio efl vera.Cmn ergoin contradiftoriis termini fupponant pro cifdem, in ifta, non omnis propo-

termini

Item, impoffibile

prm»tiu».

ly prcpofitio^^^o

fic,

fupponcret pro tota propofitione, cuius eft pars: fcquerctur.quod diccns omniaelle vera,diceret fuam propofitionem eife vcraiB;ergo,&c. Icem,4.Metaph.cap.io. qui ncgat omnem loquclam, ponit loquelam , & non nifi eam.quara profert.Sedfiloquelalupponcrccproillaloquela, cuius eft pars:fequeretur , quod qui diceret omiicm ioqucjam clfe falfam,d«ceret luam loquelam

falc,& partcm integralcmrefpc€tu eiufdem. Sed

f,

ponat Si

cft praedicabile

propofitionc&iUa; &ficcftroriim

'

:

tj

'= .

de hac

Propcfn,

t"pl'"f"'

vniuerfale. ^^^^^.^

poficione.

'

Qu^ftio LIII. jofitione

r\TC

,

& hoc cft

\nde Ci

propofitio.

frapejitio

totum intcgrale

,

ficut

&

dicAtut prepoJ!th efifly

inquantum prxdicatur dc hac,c(l totum

vniuerfale refpcdu iftius propofitionis

;

inquan-

269

in propofito. Si ly propofitio

tum non

eft

propefitio eft vera,

,

confideraiur foluraraod6 inquan-

fi

,

enim dicatur

pars huius totius

,

propofitio efl vera

intelledum huius toiius.

conftituit

fic

,

Si ta-

tum tamcn cum hoc,quod dico f/?,con(lituit ora«

men confideretur inquantum prxdicabile cft do

tioncm , & eftpars cius integralis ; inquantum autem pro hac eadcra veiificatur,eft totum intc-

lcAum

hac propofitione

conftitocre intel-

(ic poteft

,

totius.

grale.

4. Cml»fi>'

Vride ad quxftioncm dicendum , qu6d pars, inquantum pars, pro tota propofitionc fupponerc non potcft. Et fi hoc imaginatum eftet, idem imaginari

cflct

,

vt parietcm fupponcre pro tota

QjTiE ST fum

,

dum

fignificandi

,

Vnde fic dido,

ly ^»/>9/r»ff,fupponit

pro

cum formam propofitionis participet, ficut & pro qualibet alia. Vnde propofitio licct varietuc quod quzdam eft vniuerfalis, quxdam patticolaris & hoc ab vniucrhac propofitione prolata

,

mcn

Ai mguallu.

& particularitatc fubiedli

propofitio

tionis r^

,

,

cft

quxlibct tafingularis in generepropofi:

&c.

Ad primum argumentum dicendum,qu6d qui *^icit omnem propofitionem efte vcram, dicit illam propofitionem , quam profert efTe veram, & non cflc vcram fed alia habitudine,& alia. Nam pcf virtutcm dici deomni , dicit fuam efte veram: :

& omnem aliaro.

£cut

principij.dicit

tut

Sed pet naturam primi fuam non cffe veram nam fcqui:

Otf^u propojitio

,

vera

efi

;

ergo contradiStoria

iftiiHpropofitionit eft vera. ic fequitur

primi principij,

per naturam

contradiiloria iftim propefitionis eft

Vnde hoc fequitur pcr difcarfumrationis,& non per dicideomni,S>cc. Ad fccundum dicendum , qu6d qui interimit omnem loquelam virtute dici de owm.negat fuam loqucIam,fed quiq non poteft negarc loquelam, vera

nifi

;

er^o htc noneftvera.

per loquelam , ide6 per zCtum exercitum po-

nit loquelam , virtute tamcn dici de omni negat fuam, ficut & aliam. Ad tertium dicendum, qu6d licct impoflibile fit in rebus natura: vnura , idera elfc totum vniuerfalc , & partem integralem rcfpedu eiufdcm, in rcbus tamen rationis non eft hoc inconuenicns. Multa enim funt impoflibilia in re, qu£

&

,

non func impoflfibilia in ininfiniiumin rebus tione non

eft

ratione. Sicut procedere

cft

impoflibilc, fedinra-

inconueniens^.

Ad quartum idem

dicendura,qu6d in tebus rationis

poteft eflc toturo integrale

;

& pars intc-

gralis rcfpc(5^a ciufdero fub alia confideratione,

& alia. Ad confirmationem

dico,

quod in rebus natuquod

fub vna confideratione,non potcft rcfpe-

&\x eiufdcm habere rationcm totius. Similiter in zatione,pars inquantum pats minor eft fuo toto, fed tame ilIud,quod eft pars fubvna cofidcratione,potcft refpeftu eiufdcra fub alia confidcratio».

ne habere rationera totius, ipfo non variato, fcd tot^ variationc cadcntc circa intelledlura : qu6(i

aut«m non fit cadem vox , non mirura quia cadem vox non prxdicatur dc hac, vel illa. Ad vltiraura diccndura, qu6d maior fic habet ,

intelligi

intcllc^um eft aliacceptum non conftituit iniellelotiusaggregati cx illo, & aho. Scd ipfum ,

illud extra cuius

quid, ipfum

^um

ViJe Ock. €»p.^%. 4* InftlHbilib.Albennva ie Sazon. Tf«^. 3.

fic

coufidcrarum fub

alia rationc

Sci^i oper.

Tom.

dt InftMilibttt. Hutcado di^. ^.fmm.fiff. 7.

I.

bencpoteft, ficcft

qu6d

ARguitur

fic

:

fequitur

enim

,

ego dico

falfmn ; ergo vernm efl me dicerefalfum, &{ fequitur , verumeft me dicerefalfiim ergo dico verum, ;

crgoa primoad vltimum

(e<\\i\\.m; ego dico fal-

r.

Argumtnt^ P"'

P*^' */"

/•'''"*'"'*•

fitm\ergodicoverum. Pcobatio prim« confcqucntiac.

Nam bcnc fequitur

num

;

, ego dico hominem effeafiverum eft me dicere hominem efte afinum. ergo fequirur confimiIiter,
tix

,

ergo

nam qui

dicit ficut eft,dicit

dicit fe diccre falfum,

verum

, fed qui falfum , ego

cum dicit hoc

dico falfum, ipfe dicit ficut

eft

;

qui ergo dicic

fe

dicere falfum, dicit verum.

Itcm, fic incipiens loqui, aut dicit verura, auc falfum : fi verum , eft in dicendo fimpliciter vcrus , quia dicens denominatur \ qualitate fui di(k.\ fi dicit falfum ; ergo falfum eft ipfum dicerc falfum. ciim crgo non dicat falfum,& dicii aliquale; ergo dicit vcrum. :

Ad

oppofitum.Dicens dcnominatur aquali-

tate fui didi

falfum

fed

,

hsc

oratio cft falfa

quam dicitincipiens

,

prii^s dixit,

fic

loqui

loqui

,

cendo

Ege dicofalfum,

ege dica

fic

incipiens

eft fimpliciteriialfus in di-

verus tamen fccundura quid. Difficile hoc vidctc in quibufdara , vt innuit

,

taraen

,

,cum uihil

&c.

Ad quxftionem dicendum, qu6d

eft

Ariftoteles in litera.

Nara propter conucnien-

&

tiara in re intet didtum fccundijra quid , fira« pliciter ,quandoque nefcimus diftinguere inter falfum fecundum quid, firapliciter. Taraen di-

&

co,qu6d circa hoc cnunciabile, ego dico falfitm,e^ vcritas, & falfitas, fed veritas fecundum quid,

&

falfitas fimplicitcr.

Qupd autem cer,

i'a:,omnc totum cft maius fua patte.Et iilud eft pacs

in dicendo ^

,

,

falitatc

*verm

Jit Jimpliciter

3

poicft refpcdlu eiufdem habe-

«mnu propQ/ttio eft ver4,C\

LIII.

Vtrum incipiensfic loquii Ego dico fal-

domo, fcd tamen illod quod eft pars ncn variatum fecundim figniScatum ,ncc fecundum more rationcm lotius vniucrfalis.

o

1

circa ipfum fit falfitas fimplieihoc paret per hoc , quod oratio dicitur fim-

pliciter falfa

,

quia

incipiens loqui

cnim

eft

fignura

nihil dicit

,

,

falfi

quod

,

quoniara

fit

fic

falfum. Si

diceret horaineme(rc afinum,vel aliquid

huiufraodi

,

hatc eflet vera.

Quod autem

fic

incipiens loqui

fit

verus

,

fe-

diucrfimode ponitur ^ diuerfis. Quidameniro ponunt, quod eft vctus fecundum quid, quiadrca aliquara orationcm falfara exer-

cundikm quid

cetur verc

,

adus dicendi. Dicitur aliter , quod

fic

vcrus fecundura quid , quia aftu cxercito.per propofitionera intclligitut ficut eft in rc. Sed quia ab adlu cxercito rton dicitur otatio

dicens

cft

fimplicitcr vcra

,

vel falfa , ide6 talis oratio dici-

tur fecundura quid vera. K€tn enira excrcito intelligitur

faifum

,

,

qu6d ipfe cxcrcet aduin dicendi

circa

& illud in ce eft verum. V

Ad

'X. Ccntlmfi*.

^\ '*>

Super libros Elenchorum Ad primum argumentum dicendum

*'

Adiprint.

dicitur, e£9 dicofnlfunti ergo vernm efl

cum

,

me dicere

eft

maior ratio, quare tale corpus dicaalbum,& fecundum quid nigrum,

turfimpiicitcr

c conucrfoiwsigo oportet , quod di>.atur fccundum quid niiccunduin quid album ,

qudd conlcquentia non valet fornon fequitur , homoeH animal, ergo

quim

vtrumeft dicere bominem ejfe animal , &tamenin aduexercito in antecedente includitur confe-

grum.

quens. Vltcrius pofito quod fequaiur

quodeftin genere,eft inaliquaciusfpecie. Dico quod illud quod cft in gcnere , ficut homo

fdJitm.T^ico

,

malitcr. Sicut

me

dicere faljkm

pHciter^Ced

,

licct

non

quod non fequitur alterom,

form:^liter, dico, Jico

ergofum vertu in dicendejimfecundijm quid , & fimpliciter.

cft

,

Sicut hic,Ifte beni iurat adimplendo iuramentum,er-

go hene (Mr
fic

dicendo, korno

efi afinuf,

& tamen non

verun^eft ipfum dicerefalfum,

fe-

quitur.quod ipfc dicat vcrum. Veriitamen in qiiit>ufdam lequitur verumelt me dicere ergofirnpliciter fum verus Sicut hic, verum esi me dicere homi,

j

.

nern

ap.imal

eff.

eft in illis

fum fimpliciter verui

ergo

:

,

& hoc

in quibus cft veritas in aftu fignato,

,

& in a(5tu cxf-r. jto fed in propofito falfitaseft iu avStu fignato & vcntas in a6lu exercito. Vn,

,

de fequitur cen

verum

,

circafalfitm

'i

;

me

efi

exercere

ergo illud circa

aUum

di-

quod exerceo,

efi

fulfum.

Ad

quia non

Ad

i.

aliud, curn dicitur,fic incipicns loqui,

&

Adprimumargumentum cum

, de neceffitate cft in aliqua eius fpcSed tamen illudqood denominatur ab aliquo gencre, non oportet qu6d fimpliciter ab aliqua eius fpecic denominetur, fcd fccundijm quid ab vna, & fecundum quid ab alia.

Ad aliuddiccndum,qu6dqu«damfuntaccidejitia

,

qua: dcterminant partes in toto

cnfpitudo in hominc determinat

quod

,

quod

dicat vcrumi fcd

ma-

dicat falfum.

fibi

*''»•

ficuc

,

caput

,

&

modo parti poteft totum dcnoSed quzdam accidentia non dctermi-

quod

ineft ifto

,

minare, quando tanant fibi aliquam partem in toto , lcaccidens ineftparti , nonoportet quod denominet toturo , talia accidentia funt album , nigrum. Sed fidicatur, quod fiue aceidemia determi-

&

&

&

oW».

fiuenon,femper videtur quod proccftus a parte ad totum ,vcladcnominatione qua: fit a parte ,ad dcnominationem tonent pattem in toto

crijpiu

,

j. Adi.frime.

cie.

ex hoc non fequitur gis

lUud

,

fimpliciter

quod dicir propQfitionem, quse

:

in animali

vcrum,aut falfum. Dico eft falfa. Et vlterius cumdicitur, crgo fajfum cft ipfum dicere faifum. Dico, quod non fequitur, fed magis fequitur^ crgo vcrum eft ipfum dicere falfuni. Et tgo dicofalfiim,aaz dicit

dicitur

,

tius,caufctfecundiamquid, hic videtut

,

& fimpliciter. Vndc

fecundum quid

,

&

Efl criffw fecundiim caputiergo efi quia denominatio fecundum partera :

quid

fecundurii

cft

fallacia

effe

,

refpedu denomiuationis

totius.

Dicendum qu6d

Qjr

^

s

T

I

& fimpliciter

L IV,

p

Nam

crifpHi.

Vtmm fmtum cmm ,

alba

^ alia

5

<-vna medtetas efi

nigra

,

debeat dici

album 5 nuel nigrum

1.

Mag.

hie qutft,

QVod alterum cap.i.

Argument»

fpecic

fuas fpecies

,

probatio.

nihil aliud

reaiiter

fit

quam

fcutum poteft dici coloratum fed non eft coloratum aliquo medio colorei ergo vel dicetut album,vel nigrum. Item , quod ineft parti alicuius xotius , denominat totum. Nam homo dicitur crifpu$,ciam tamen crifpitudofit foliam incapitc; ergo mult6 fortius quod ineft medietati alicuius , totum denominabit. ,

fed tale

Item, Ariftoteles dicit in y. Phyfic. contex. 7. quod homo fanatur, quia thorax cius fanatur.Er-

go eadem rationc fcutum poteft cius media pars cft alba.

Ad

grum. Et trariis

dici

album , cadem ratione dicerctur niidcm fimul, & fcmcl ^ duobus con-

fic

denominaretur.

Ad quxftionem dicendum

Conclufit 'P»3»rit.

, qu?>d tale corpus deneceffitate alteroiftornm quatuoi modorum ; vel enim dicetur album , & njgrum; ncque album , neque nigrum vcl fecundum quid nigrum,& finipliciter album ; vel fccundum quid album, & fccundiim quid nigrum. Primum eft impoffibile , quia tunc contraria fimul eidem incftcnr. Ncc fe<;undum , quia ponitur quodvna

fe

habebit

vel

Cius medictas

;

fit

alba,& nigra.

,

Nec

Ad fum. tur

fit

detetminatip,dicendo,Aowjo?/?

qu^m dicendo, homo eft cri^ut fecundiira cft

cx natuta fpeciali cius

,

quod

tcrcium dicendum, quod ratio accipit falfi homo polTei dici fanus ,quiafana-

Nam

fecundum thoraeem

diciinfirmns

, fi

,

cadera ratione polfec

infitmaretur fecundiim caput,

&

idem vel fecundum oculum. Et tunc vnus pofletdicifanus,& «ger. Sed Ariftocclcs/.Phy,

fic. contex. 1. intendit ibi ,qu6d aliquid potcft inefteparti alicuius totius. Et aliquid poteft in-

efte alicui

toti

primo. Et aliquid poteft inefTe Vnde non intendit,qu6d ifta

alicui per accidens.

habitudo

fit

bona Cimplickec

.pefltufanatur; ergo

homofanatur.

albumjquia

oppofirum, qua rationehuiufmodi corpus

dicerctnr

fecundum quam prsdicatum , non eft fe-

tertio

modo.

Sekait,

jcpndum quid, refpedu rationis.qua pracdicatura attribuitur fubiedo in confequcnte. Vnde non

&

Nam 4. Topicor.

fecundum quid,

ratio

caput , hoc dico crifpits.

duh, i.

cftin generc, cftinaliquacius

cum gcnus

fro farte nfJSrmiHihif.

,

quod

}.

eft

attribuitur fubiedo in antcccdente

criffUi loan. de

non

crilfH* ficundum caput: ergoefl

fecundum plus

.<*

hic

Efl

,

^md autemfecUTtdiim quod non determintttur quid Jyllogifmus , mt qmd ^lenchus fecundiim diminutionem fuerit rMionis. Nam Elenchus ejl contradiBio eiufdem

Cr vnius, nonnominis fed rei;(^ nominis nonfynonymi , fed eiufdem his qua data funt ex necefitate,non connumerate,quod ad erat in principie fecunditm idem , ,

^

^ ^ in eodem temfore^

idem fimtliter Cap.3. primihuius. ,

,

QV^

Ad

j.

QuxiWo LV. Q_y

iE s

T

ytrum ignordntU

I

diucrfis caufis apparentix poflc teei. Vcl potcft dici,qu6d licct ignorantia Elcnchi,

Elenchi fit locta

diflinSim ah aliu.

& fecundum quid,& fimplicircr habeanc candeni folutioncm eft

^

Vldcrur qu6d non. Nam

vnufquifque locus Sophidicus > Hcut habet fua principia propria, Cic habet fuam folucioneni propriam. Sed ignorantia Elcnchi, & fecundum quid, & fimpliciccr

,

habent vnam folucionemj crgo non funt

:

& fimpliciter,cft manifeftatio varietatis intcr diGtn fccundum quid,& fimplicitcr.Scd apparcntia in ignorantia Elcnchi cft idcntitas .contradidio-

nisapparentis,ad veram contradiftioncm. Et folutio fpccialiseft manifcftatio diuerfitatis inter

Et ide6 non fequicur

ca.

cum

ignorantia Elcn-

& fimplicitcr habeant di-

Ad aliud diccndum,qu6d

licct in

idem

locus.

codem

para-

vt

didum

fimplicitcr,

eft,caufa apparentix cft idcniitas difti

fecundum quid,ad didum

Sedin

fimpliciter.

ignorancia Elenchi caufa apparetix eft identitas conrradidlionis in prxmiflls,ad veram contradi-

concradidlione

,

&

fimpliciter:i^
efi

fimplicitcr;in

fccundo cftignorantiaElenchi. vidcturdiftcrrc.

non diftinguitur , inquanrum in illud rcducitur: fcd omncs loci Sophiftici rcducuntnr in ignorantiamElenchi; ergo ai> illi« non diftinguitur ignorantiaElenchi.

Ad oppofitum cft Ariftotcles , qui numerat hunc locumintcr locoscxtradiaioncm. Etnifi ab aliis diftinguerctur , non cflent feptcm loci cxtra didionem.

fccundii quid,

& fimplicitcr poflfit efle fine ignoquia hic

chi inquancu

tio Syllogifmi,

& Elcnchi, nifi quod oportec ad-

dcrc concradidionem. Ex quo fequicur quod qua;dam funt conditiones fpcciales ipfius Elcnchi , & quacdam communcs. Vnde licct omncs alia: fallaciac pecceni contra Elenchum,&: in hoc quslibet poflit dici ignorantia Elenchi , tamen ,

ifta fallacia fpecialitcr peccat contra proprictatcs,quas Elenchusadditfupra Syllogifmum,quaE

funt quatuor,fcilicct adidem,/ecundumidem,fimtliter, ineodemtempore. Et quiafic pcccat contra

&

conditioncs proprias ipfius Elenchi, idco fccundum quandam cxcellcntiam vocacur ignoran§>u»tutrmt- tia Elcnchi. Ec ex hoc fcquicuc vlccrius , quod JtfaOticit quacuot funt modi huius fallacix, qui accipiuntur fecundum iftas quatuor proprierares , fcilicct ad idemfecundHm idem,/imilit*r,&c in eedem tempore.

ftatio dcfcftus. Etnihil piohibct Sctti oper.

tom.

/.

fit

locus ia

Sed diccndum eft ,qu6d ignorantia Elcnchi eft locus in didionc quod iimuit Anftotc-

non

:

les i.Elench.cap.5.cumdicit,7r
hunc locum

,

in eos

,

ejui funt

in diiliene, per

hoc di-

non poteft poni locus in di£lione,nifi per quandam violentiam. Et diccndum cft,qu6d ad contradi6lioneni non folum requiritur vniras cen$,qii6d

vocis, fed etiam vnitas rci,qu6d patet per dcfini-

tionem contradicflionis i. huius, cap.i. Conttadidio non cft nominis tantum , ffd rci, & nomi-

Vndc

apparcns contradidlio accipitur i cft ignorantia Elcnchi. Si cx parte vocis, tunc eft locus in didtionc. nis.

Ci

partc rci,t«nc

Vcl poteft dici.quod pcccare contra conrradiftionem cft duplicitcr. Aut ita , qu6d paralogifmus inferat contradidioncm alicuius prxconcefll ; aut qu6d vidcatur apparcntcr concludcte contradidoria, non habcndo refpe&um ad prxconccfliioncm rcfpondcntis.Primo modo pcccant

folutio cft manifc-

;

eofdcm dcfc-

OhitSi».

di(5lione,quia loci in didlione fpecialitcr pcccant

modonihilprohibet quinfit ignorantia Elenchi, & fcciidum quid,& fimplicitcr;quia ambo pcccat cotra illationc, quia intcr prxmiflam ncgatiu|,&

&

j.

voce.Vndc cum peccct contra

concradi6bioncm,videcur fcqui,qu6d

&

confequentia non valet. Eadem eft ars folucndi paralogjfmos fccundum quid , fimplicitct , lccundiim ignorantiam Elcnchi crgo ignorantia EIenchi,& fecundum quid,& fimplicitcr funt

j.

Ad

apparcntia accipitur a concradiftione,& concradiftioeft aparcevocis, videcur , quod eiusappa-

indidionccontra contradidlionem.Ec quia Elenchuseft magis contradid^orius pcr icCpc&xx ad refpondcntem,idc6 loci in didionc fpecialitcr dicuntur pcccare contra contradiftionc.Secundo

Adprimum argumcntum diccndnm^quod iila

idcm locus Sophifticus, Nam

& al-

Elcnchi generales ad ipfatTi rcducuntur.non diftinguicurab illis : vnde in ignorantiam Elenchi fpecialem,quxdiftinguicur aLis locis, non reducuncur fallacix. Sed ex prxmiflls vidccur fequi,qu6d ignoranciaElenchi eftlocusin didtionc.Namcxquoeius

contra contradidlionem.

Sophiftici diftinguuntur

,

efi

alij loci

fccundum fuas cauapparcncix in ignorantia Elcnchi , eft apparcns idcncicas apparcncis contradidbionis ad veramconcradi(fiioncm. Circa hoc nocandum , quod cadem eft definici

fecundum quid

^w,& tamen hic non cft concradidio apparens. Ad vlcimum dicendum quod ignprancia Elen-

rencia accipiacur \

fas apparcntiae, fed caufa

eft

alhu* fecundum dentes; ergo

Ad quxftioncm diccndum , quod ignorantia Elcnchi nurticraturinter alios locosSophifticos cxcra didlionem, ab aliis diftinguitur. Nara lo-

&

1.

&

ne,& alia.Quia in fccundum quid,&

rantia Elenchi, quiapotcft cflc fine apparcnci

;

Ai

logifmo poflitcflcfecundumquid,& fimpliciter, ignorantia Elenchi.Hoc taracn cric alii ratio-

duplHm ad hocfecHndum latitHdinem ergo efi duplnm, (^nondHplum, in primocftfccundum quid,

Itcm,illud in quod aliquid reducitHr,abco

Aii.frinc.

fecudum quid,

dtionem in concIufionc.Et ex hoc fequitur,qu6d

Vndc inmodoarguendi non

4-

eo-

cft diiicrfitas

btu fecundUm dentes; ergoefi alhut. Similiter hic, Hoc eftdHplum ad hoc fecHndnm lon^itudinem,^ non efi

Htnthi.

cxiftentix

folotio fpceialis in

uerfas folutiones fpcciales,qu6d fint

,

NtlM.

rundem. Vndc

non

qui dicit tcr,& fecundijm diminutionem rationis.folucndi func confiderando condufionem ad contta-

&

fpccialcm.

fccundum quid,addidum fim-

idcntitas didi

plicitcr,& caufa

chi,& fccundum quid,

Minor patct per Ariftotelem Qui fiunt fecundum quid, & fimplici-

didioncm. Itcm.quod nondiftinguaturifecundum quid, fimplicitcr, probo nam ficut in fccundum quid & fimpliciter proccditur k quo ad figiplicitcr, fic in ignorantia Elcnchi proceditur i quoad fimpliciter. Sicut cnim hic proceditur , Efl al-

1.

,

fallacix diftinftac. :

Ctnclufio

communem non tamcn

^^'"^ *^ /"'»'""•

Nam in fccundum quid,& fimplicitcr,appareni ia

DefallaciaignoraotixElenchi ride Intcrpretesrii^.^. Amim.D. Thom. Ofufc. fuprMcit.cap.x^. 14 Foafec.Coniinbt. (^c. OccitafuprMciip.14, Alb. c»p. 10.

frtpartt tu-

271

dus

L V.

o

loci

parte negaciuicoclufionis

cft

V

dcfedlus illationis. 1

QVi£

^oiutio.

zjz SuperlibrosElenchorumQu^dLVL (Xy

-« s

T

o

I

'

L

V

I.

&

Vtmm ifiaconfeqtienttajitbomi Hoc eft non duplum ergo hoc non ett j

duplum.

vniuerfaliter refpcdus.

Vldetur qu^d non. Nam aliquid ftat cum anpro pnrte n*-

quod eft incompoflibilc confeergo confequentia nulla» Ifta enim ftant

tecedente,

Argumetit»

quenti iimul,

;

Hoc efi nluplHm, (^ hoc efi non duplurn.Ei ta, Hoceflduplum non ftat cum hoc con-

men ifta

,

fequcntc , Hocmnefi duplum. Aftumptum patet per Ariftotelem qui dicit fecundohuius,qu6d ,

non cft imronuenicns fateri idem non duplum crgo ftant iimul.

eifc

duplum,&

;

non fequipaucorum,& hoc fub indetermina-

Item, ficut ad pofitionem plurium, tur poficio

ad negationcm paucorum , non fequitur negatio phirium. Sicutcnimnon fcquitur, jlnimal currit ; ergohomo currit. fic non fequitur, tione ;

fic

Homo non currit,ergo animal noncurrit

;

ergo ad ne-

gationem extrcmi non fequitur negatio compofitionis,& extremi.

Item , non fequitur, hoc eftfimile

;

quia aliquid

ftat

eil

mnfimile; erge non

&

&

vnum con^ ab eodcm remouetur reliquum; fcquitur ergo,//oc efi rton duplum ; ergo nonefiduportant. Sed cuicunque attiibuitur

tradidboriorum

,

plum.

Ad primam rationem diccndum.quod non cft ,

darguto.

Ad fccundum dicendum quod non ,

fimile ,

ergo non

efi

duplum ad A. Ergo abfolate fequi-

fatfHoc efi non duplum, ergo non eft duplum. Item , negatio infinitans negat fignificatum termini.fed-fignificatum huiusquoddico
quidam rcfpedus ergo ncgat refpeibum

fi

negat refpe£lum

go

,

;

,

relinquitur

nihil

;

,

&

er-

&c.

Ad quzftionem dicendum quod confcquentiabonaeft, nam fignificatum huius quod dico ,

duplum,

eft

quidaro refpedus.

Non

eft

§lmftionum fukilis

autcm in-

•

fatcri

eBfimile.

Ad oppofitum fequitur Hoc eH non duplum ad

5

ideme(lcduplum,& non du- ^^ ifriat, plum cum diuerfis determinationibus vt quod fit duplum ad A, & non duplum ad B. Tamcn abfolute Ioquendo,fic. Et hoc eft, quod dicic Ariftoteles quod non cft fatcndum idem cfte duplum,& non duplum , vt erat conccftum a rcinconucniens

negare compofitionem,

A

dicitur

hermenias,iVo« currere in difterenter reperitur in eo quod eft,& quod non eft, prasterquam in curfu. Ergo non iuplum reperitur in eo quod eft, quod non eft, prasterquam in duplo. 'Z)uplum ernon duplum , veram contradidionem imgo ,

impodibilcconfequenti.Namiftaftantfimul, Hoc eflfimile , hoc efi diffimile. Et fequitut , hoc tftdijfirmle; ergo efl non fimile. Et tamcn ifta.iWoc eflfimile, non ftat cura hoc confequcntc jhocnon

&

Quo negato non

ad dimidium.Ergo fequitur, Hoc efl nen duplum, ergo non efiduplum. Et per Ariftotclem lib. Peri-

cum antecedcnte quod

cft

0«aclttfio,

telligcndum , quod fupta fignificatum relatiui fundetur rcfpcftus , tanquam habitudo mcdia fuum correlatiuum. Sed illud inter relatiuum, quod nominc relatiui importatur refpedus cft, fcd negatio infinitans ncgat fignificatum tcrmini. Sic ergo di6to , Hoc non eftduplurn , negatur

tremum

per

fe.

Nam

& extrcmum

,

eft

m3gis AJ t.

quam

cx-

in interemptione antece-

dcntis, includitur intcrcmptio confequcntis. Ad vltimum dico , quod fequitur , Hoceflnon \

erge nonfimile. Et

cum probatur quod

ifta

Hoc efifimile , & hocefinonfirnile. Dico quod non eft verum. Et cum dicitur vlterius, quod ifta ftant fimul, Hocefifirnile , & hocefidifiimile, & quod fcquitur, Hoc eft dijfimile; ergohocefi nenfimile. Dico , quod ifta vltima confequcntia non valet,quia pcr hoc qu6d dicitur difilmile importatur quidam refpe6tusad»7(? priuatur rcfpe(ftus. Eta rcmotioncrefpcftus ad vnum uon fequitur remotio refpedus ftatfimul,

ab

alio.

Doctoris Scoti Jufer lihros Elenchorum

finis.

EIVSDEM

Ad

j.

;

EI

.

VSDEM

DOCTORIS SVBTILIS Librum primum Priorum Analyticorum Ariftotelis Qujeftiones. Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm , qui

Qjf ^ Vtrum de

T

S

o

I

ifto lib.cap.i. dat

I,

fimpliciter.

Jcientia fHtji. j. Vniutrf.

&

eft

:


tur cxpofii;io

cias cxpofitoics

liUm. Vide

cicandos quAjl.ftqMtnti.

RGV

, quomodo de X. diucrfimodc fcientia fecundi vidcbi- BiuifioqMt-

In qucftione prim6 vidcbitnr

SyllogifmojimflmterJit

aliquo

Dodor

in

uobis fcientiam dc Syliogifmo

TV &

I

qu6d non

quia fcientia habetar per

definitionem tanquam pcr

medium

;

fed de Syllogiuno

fimpliciter

non habetur de-

tcrminorum

quaeftionis

,

& teiti^

Quantum ad primum, notandum,qu&d de aliquo potcft efie fcientia tripliciter; vno modo tanquam deillo ,dc quo aliquid fcitur & hoc dupiicitcr. Vno modo lanquam de rcbus fignificatis per fubiedum conclufionis , quemadniodum dicimus quod de ta^nca habcmus (cientiam quod fanat fcbrcni ficnt cti.im dicit Ari,

,

;

,

crgo nec fcientia. quia definitio ; medium demonftratio-

ftoteics in i.Poflcr. text.com.i^y.quodinfinita

tcxt.cbm.i^.&minor paicty

Secundo, omnis fcientia eftnopitia habita pcr VidcDoftolem in 1.
de triangulo , Demonflratur habert , &c. Secundo modo dc aliquo dicitur fcicntia, lanquam de iilo, quod fcitur de aliquo, & fic dicitur in fccundo Ppftcr. quod palTIo fcitur de fubiedo.Tertio modo dc aliquo eft fcientia , tanquam de illo quod fcitur,& hoc duplicitcr. Vno modo.vt hoc

j.q. 6.

verbumyirirf accipitur

finitio

Maior cft

nis, vtpatcc i. Poft.

;

patct

quia Syllogifmus fimplicitcr

plexum

modo

:

cft

quoddam com-

folius incotnplcxl

eft

defi-

nitio.

:

m fo- „Q„ habeturnotitia pet demonfttationem.Maior

reiprincipa-

P^tct, quia icicntia cft habitus pcr dcmonftra-

lis,& in 3.d.

tioncm acquifitus,vt patet

i4.q.t.

Minor

i. Poft. text.

com.

i

c

patct» quia turlc demonftratio ifta,pcr

quam de

fyllogifmo fimpliciter habctar fcientia,

& pcr confc*

,

non modalitcr,vt quando

dicit Linconienfis

id cft

primoPoftcr.quia primo

mo-

qucns fcientia de demonftratione, prxcedcrct

Sccundo modo, /«>»«*« cftcomprehcnfio

falfum.

tis

&

diuifionc,5r aliis Tcrti6,quia de definitione, argnmentationibus i Syllogrfmo fimpliciternort habcmusfcicntiamdiftinflam; crgo nec dc Syllogifmo fimpliciter. Tenet confcquentia; quia ifta funt inftrumcnta fcicndi , qucmadmodum Syllogifmus ; antccedcns apparct , induccndo

&

&

Quarto quia de cnte per accidcns non ,

fcientia,vt patct

contingcntis

eft

6.Mctaph. tcxt.com.4. fed Sy\-

logifmus fimplicit ct eft ens pcr accidens;quia eft aggregatio ex pluribus propofitionibus, quarum quzlibet eft in ndta., mod6 ex piuribus exiftentir bus iu a(Sbu non fit nifi vnuro pcr accidens,vt pa-

,

vt in pluribus

,

&

fic

vcrita-

fciuntur

muitx conclufioncs fcientiz naruralis. Tcrtio modo,/««»fM eft comprehcnfio veritatis neccftaric,& non confingenter;& fic fciuntur tam principia,

quim concIufiones.Scd quarto tnodo/cien-

tia tji Ctmprehenfio vtritatis ntceffarie iubitahilis ^qua

nata eR fieri etiidens catat,

pctlibrq^ Ariftotelis.

Et

ifto

modo

,

per pramijfu /ylloginice app^i-

fcitur conciulio dcmonftrati-

ua vt homo tiirifibilis , aut.fignificabilc pcr talem conclufioncm vt honantm tfftrifibiltm , ,

&

,

quid

fit

talefignificabile poftca vidcbitur,

& hoc

deprimo. De fecundo notanduin,qu6d \fiAAi€t\ofimpticittrin propofito

non denotat

logifmorum, fcd denotat diucrfum modum accipicndiiftum tBcmfnum, SyUogifiHiH\\nAe ifte ter-

impoflibilibus alitcr fe habere,& perpetuis , vt patet primo Pofter.fed Syllogifraus hmpliciter

minus 5y£0^/r/iw,aliquando accipitur cum dcterminationefibi addita,vt c&m A\cimu%,SyBeg'/mm

non

dialtiHcut

Quint6, quia omnis

cft

huiufmodijimmi

poteft aliter fe haberc,

cum quandeque fit,& quandOquc non; ergo,&c. Scoti optr.

Tom.

/.

j

diuerfitatem Syl- SitnmdMpatt

fcientia eft de neceflfariis

tet 7. Mctaphyficac.

cittr.

, habco artcm cantandi. Aiio modo, vt hoc verbum/ciV«,cft modus determinans propofitioncm,& hoc quadrupliciter, vt

dico, Scto cantare

fcicntiam de Syllogifmo fimpliciter,quod tameu eft

SeititfU d* tliquo dufU'

fciuntur inpropofitionevniucrfali.Sccundo tanqua de CubicSto conclufionis,vt quando dicimus

do/cientia eft comprehenfio veritaiis ctiam contingcntis ad vtrumlibet , vcl vt in paucioribus.

eflretnotiot Syllogifmo fimpliciter,

fitotu*.

refpondcbitur ad quazfitum.

, vcl SyUogifmm demonftratittus \ (cd aliquldoaccipitur ifte tcrminasj^^i^v^ymwjloqucdo

V

)

iimpli

j^w/frt»».

Super

274

qmdfine addito Mco. Sed dubitatur,& videiur quod ha:c didioy&n-

de conclufione demonArata, non eft {aentia, Probatur , quia fyllpgifmus fimpliciter non «ft conclufio demonftrata,& ide6 non opottetiquod de fyllogifmo verificcntur iftae conditionc», qua; dicuntur de fcientiaifto modo dida : fictitqu6d fitex nccefTariis.ex impoflibiiibus aliter fe habefic de re , quod non fic de ente per accidens ,

^/iwVfyjdenotatdiuetfitatem ryilogifinorum,quia

aliis.

dccermiDatiene fibi addidicendo, Jyiiegi/mm , dc iftam acceptioncm abfolutam.fine aliquo addito,denotat iftadidio, JmpUciter,in propofito, &c fic accipitur ifla didio nraplicitej:,fine-aliq«a

ti, vt

/tmptictter in i.

.

Top. vbi

dicitur

Simpliciter dico,

,

denotat fyllogifinum componi ex terminis non

terminit.

rens demonftratio

alius fyilogifinus ordinaturad

quia

,

illa eft finis

Sophifticaej

non ordinatur ad finem. Ad ifta dico , quod ifta ditStio Jtmpliciter , non denotat fyllogifmura componi ex terminis non pa(Eones conlibio habenr vc-

fignificaijluis.quia proprietates, Sc fideratac

rum

in

de Syllogifmo in

omni

ifto

fyllogifmo, fiue componatur ex ter-

non fignificatiuis. quod illi tetmini non funt

eft

fubiicitur in multis conciufionibus demonftratis

in ifto libro,vt in iAis,Omnif/yllegifinitifitextribfu

hM,Sc

Omnis fyllogifmHt fU ex dnabm prtpofitioni-

fic

de confimilibus.

Tertia conclufio eft,qu6d de oinni fyllogifrao eftfcientiatanquamdere fignara pet fubiedum conclufionis. Probatur

;

prietatibus oftcnfis in ifto libro.

Nunc ad rationcs. Ad priraam concedo quAd ,

mediura, inodo de ifto termino,^//o^«/»J«5, datur definino,vt patet primo hnius. Ncc dcbet nmgi-

vcrbi, lequitHr,\el dico

,

iftis

terminis

ad

,

fignifi-

candum, quod bonus fyllogifmus non tenet cialiccr gratia

raiiter in

fpc-

aliquorum terminorura, fed gcne, 8c hoc conferuata

omnibus tcrminis

jconfimili difpofitionc tcrmino:ura.

Ad fecundam

ppinio eft finis determinat iftafcientia,quantum ad proprietatcs communcs , ^ia: fe tencnt cx parte il!ationis,fed

non quantum ad

veritates przmiftatumjfuppofi-

ta iHatione.

Sccundo notandum

7«

quaEfhonis dHhitahllu fijllogiftica

,

quod

,

,

vt patet

cxprimaparte

Sciemia eft notitia necejfaria veri

nata fieri eiiidem perpramiJfM informa

applicataj

;

per hoc

qu6d dicitur necejfa-

ria,diffen fcientia a notitiis faifis

,

& ctiam a ve-

contingentibus. Per hocqu6ddicitur,t/rr»^«-

ris

hit.ihili^fdiffcn fcientia a principiis pcr fe

tibus

,

qux

euidcn-

a cognofcentibus quod nominis ,

non

poirunt dubitari.Ponitur ibi, natafifri,Scc. quia non oportet , quod de fado fit euidcns pcr ptx-

mentif.

,

,

loquendo de

firapiicitcr

ifto terminoj^^^/c^fy^M^fineaddito.

Ad fecundara concedo maiorein & nego roir Ad probationem concedo quod demon,

norcm.

ftratio illa eft

dico , qu6d tam fcientia ,qu^m buius fcientiat ,quiade vtraque

9'

tanquam per Ai argW

fcientia habetur per definitionem

Ariftotclesexplicat in

^^

dico

cm-

tUtfi»,

quia omni fyllogifmo

fimplicitcrnon fignificatiui,vndc iftalitera A,fignificatfcipfam,&quamlibctfibifimilem;&:ide6

Ad primam

Tertia

conueniunt proprietates dcmonftratx de fyliogifmo in ifto iibro, vt puta , fore ex tr ib us- i c ruj inis,ex duabus propofitionibus,& fic de aliis pto-

nafi,qu6d iftud complexam./yllogifinnsfimpliciter, Jefiniatur quiaid complexnm non eft intelligi. bile,fi hxc di€tio,fimplieiier,Cii detcrminatio hnius tetminij/yllogifinus, fed eftdeterminatio liuius

niinis fignificatiuisjvcl

qiiid.

ifto termino, Steunda c«i»* yXoc^nendo fimpliciter fineadditione, elnfie. fcientia,tanquam de fubic<%o. Probatur , quia

nem , fed quilibet

jgitur

SclentU

Secunda conclufio cft , quod de fyllcgifintu

,

aliqucm fincmrigitur iftadi(5bio,y7/w/'/«V«i«', denolat diuerfitatem fyliogifmorum. Maior probaturi quia finis fyllogifrai fimplicitcr , non eft fcicntia, cum fcientia fit finis demonftrationis ; nec opinio, cum fit fiuis fyllogifmi dialcdici , nec appa-

*

&

quod Ariftoteles in ifto lib.text.com. 1 69. ponit omnia exempla in terminis non iignificatiuis. Secund6,qu6d lyjlogifinas nmphciier non ordinatur ad aliquem fi^gnificatiuis,cuius fignum eft

j^

Priorum

lib. I.

Iationis,non

notior,quantum ad neccffitatcm ii-

tamcniquantum ad proprferates ve-

rificabiies de demonftrationc.Verbi gratia,in fyllogifmo primura principium eft euidentiflime notum , fciliccr quantura ad euidcntiara taraen eft benc dubitabile quantum ad proprietaces dicibiles de primo principio, vt patet ^.Mctaphy:

ficz.

Ad tertiam qualiter de aliis inftrumenris fciendi habctur fcientia

,

& vbi

,

dicetuc in alia quae-

ftione.

Adqnarcam dico,qii6dauftoritas debet incelquod de propofitione per accidens vera non eft fcientia , tanquam de conciufione demonftrat^ raod6 didura fuit quod ifto modo non eft fcientiade fyllogifrao fimpliciter. £t peridem ligi,

,

patet ad fequentem.

miHas applicatas in fyllogifmo quia potefiefTe :

euidens percxpcricntiam. verbigratia :iftacon-

Lnna eft eclipfabilii , poieft cfTe euidens per cxperientiam.quae tamcn eft demonftrabilis. Dcjnde ponitut , perpramijfoi in fij/tUgifmo applicatas,

Q^ ^

clufio,

cft

notitia neccfTaria dubi-

tabilis,tamen ab inexperto in

notitianon dicitut fcicntia,eo quod non poteft ficri euidens pcr prJEmilfas , in forma fyllogiftica applicatas

:

immo

fijlum potcft

illa

ficri

euidcnsper cxpe-

rientiam.

8. Tertiapari ^utftignis.

Detertio recolenda ta,qu6d dc aliquo poteft

eft diftihdlio

prius pofi-

efTc fi:ienria,vt

de fubie-

fio conclufionis,vcl vt dc re fignificatli per fubie-' Q.am conclufionis,vel vt de conclufione demonftrata;tunc fcquuntur tres conclufiones.

Trima clufie.

cen'

Pruna

cft

,

quod dc fyliogifmo

fimplicitcr , vt -''-*'"''*' "

r

T

I

o

II.

ytrumJyUogiJmusJimflictterJitfubieSium

ad dilFerentiam quorundam principiorum naturalium , vt qu6d ignis eft calidw , vel huiufmodi,

vnde taleprincipium

S

inlibroTriorum. AJex.Aphrod. Buran. Auerrocs,Coniinbr. inprincipiofrier. Vide citatos q.deebiiHo Legict.

ARguicur quod non, quia Syllogifmus eft in-

r.

ftrumentii acquitendi fcientiam huius libri, Ar^umtnt* igitur Syllogifmus non eft fubie^ii in ifta fcien- pro p»rtt nf tia.

Confequentia tenct

j

quiainftrumencum

ac- gatiMo.

quirendi fcientiam , poniturin genere caufceffifubieftum in gcnete caufas matcrialis, cientis ,

&

modo cfficiens, & matcriaiis non

coihcidunt

,

vt

patet fecundo Phyficorum,tcxt.com.70.

Secund6,quia fubiedum alicuius

fcictia;

dcbec cffe

Qu^ftio efle commune ad omnia contenta in illa fcientiaj icA Syllogirmus non eft communis ad omnia connderaca in ifta fcientia , quia hic detenninaEntbymcmaie, tur de InduAione , Exemplo ,

&

quae

non funt

fyllogifmi.

illi

qu6d non tranfed Syllogifmus non eft ad-

fcicntiar

fcendat limices eius;

«quatum fubieftum huius ieftum in tota Logica

,

,

ita

fcientiz

,

cum Ht

fub-

vt comnluniter dicitur:

igitur,&c. X.

terminus abfolutus, vel connotatus; : vt ifte termmus, bomo , eft lubiedum refpe&u huius termini rijihile qui cft ell

paffio

.

&

pajfio fint

fi

ambo

termini

,

fcilicei/M^iV^Km

connotati.tunc terminus. qui

,

&

cft paflio,

connotat aliud , vel aliqualiter vltra fignificationem, connotationem fubicdi , vt ifti termini,

&

i»#w w/»*,velMr«/i«,funtconnotatiui,& iftc minus rnotm,Cc habet per modum fubicdi, &

tcr-

to-

qualiter vltra fignificationem,

& connotationctn

fubiedi.

Sccund6 notandurh , qu6d ipfius fubiedi in r Ctnditiorii aliqua fcientia totali funi aliquz condiiioncs.

Prima eft,qu6d fubiedbum debet

efTe

primo no-

Secunda cft,qu6d

communeadomnia

fubiedlum debctcfle

lale

confiderata inilla fcicncia,

& ifta fequitur ex prxcedenti.quia coinmuniora,

& magis confufa funt

ad cognofcendum piiora,

vt patet primoPhyficorum,tcxt.com.j.

Tcrtia conditio.fubiedlum debei cfle adzquan-

tum

,

ita

quod non tranfcendat confidciationem

Oppoiitum arguitur per cofnmuniter exponentes iftum libium , qui ponunt, qu6d Syllogifmus eft fubicAum huius,co modo, quo in aliqua

Quarta conditio , quod debef przdicari explicitc , vel implicicc rcfpedu pafEonum principa-

vnum fubicAum.

lu quaeftione prim6 videbitur de aequiuocatione huius nominis,/M^fV^wn , fecundo quid iit

fubicdum.vc pertinet ad propofitum,& quac

finc

eius condiciones,& terti6 videbiturdequsiito.

Quantum ad primum nocandum , qu6d hoc nomen ,yM^tV£FMm,eft aequiuocum ^d fex.Nam pridiciturfubiedtum de fubftantia,cuiinhzrec

aliqua forma fubftantialis, vel accidentalis,vtparics dicicur

fubicdum albedinis

,

& anima fubie-

GtMva fcienciz.

Secundo modo adbu,&

fic

fubie^um de ente in , qu6d ne-

dicitur

dicitur quinto Phyficorum

otnmm motum ejfe mutntienem de /ithieilo in hoc ad difFcrcntiam mutationis, quac

cejfe efl

fibie£}i4m,Sc

aliquando eft de negato in affirmatum , vt gencratio,& aliquando ccontra,vt corruptio. Tcrtio modo dicitur fubiedum de fcruo,& fic

primo

dicitur

Politica:

,qu6d fecunda combina-

tio principalis ipfius condiuifionis cft inier prin-

& fubie^um, quz ^ natura eft propter fa-

^ipans lutem.

Quarto modo

dlcitur

fubicAum de

inferiori

per pr^dicationem,vt dicitur in Antepr^dicamentis

,

§lu4ndo alterum de Mltero prddicatur , vtdejiib-

»f^0,ideft,de infcriori.

Quinto modo ad przdicatum trafb. I

.

,

dicitur fubiedlum in relaticme

&

fic dicit

au£lor Summularuin,

qu6d fiibie^um efl de t^uo aliud dicitur, (ci\i-

cet przdicatum.

Sexto modo dicitut fubied):um in relatione ad rationem, quemadmodum dicimus , qu6d in ali-

qua

fcientia rationali eft

modo /cientia

& ifto

vnum fubiedum,

dicitaudtor in primo Pofteriorum

,

qu6d

vna eji vnim generisfuhieSlitfartes &pajft»-

nes eiut conjiderans.

Icem , dicit audlor quarto Metaphyficz , Sicut vnmjinjiu efl vnimgenerit/enflkilu, ita vnajiientia eft

vnim generi4 Jcibilit

ptimo.

,

idcft

,

fubicdki

,

& boc de

jHbitaifcU-

in illa fcientia C^iius eft fubiedtum.

illius fcientiz

m6

iutfiionti.

& alter eft connotans

ius fcientiz.

fcieniia totali affignatur

fub-

4. sttumJnfari

tum

&

uocum iU

quhdjitbvnus.fcil.

Sophiftico.

:

Quint6,quia nullus fyllogifmus eft huius fubie&ura : ergo Syllogifmus non eft huius fubie^uni. Tenet confcquentia per locum 4 totoin quantitate ad fuam partcm ; antecedens apparet indueendo. Sexto , quia cuiuflibec fcientis anima eft fubiedbumjigiturSyllogifmiunoneft fubiedum hu-

iJotr.en

fuhieHum

,

duo termini,quorii

tumiAuddifmnStmnyVeloXyVeltardmSchihct per modum pafnonis.& ide6 connoiat aliud, vel ali-

:

udHm Aqui-

Quantum td fecundum notandnm ieElum,8c pajfto funt

Quarto.quia Syllogifmus eft fubicdum in libro Etenchorum \ igitur non in ifto libro. Tenct confequcntia ; quia iftz funt diuerf£fcientiz;& antecedcns patet ; quia fyllogifmus Sophifticus eft obliquitas fyllbgifmi mod6 idem eft iudex obliqui, vt patet tertio de Anima igitur xe€t\t eadem eft fcicntia dc Syllogifmo , & fyllogifmo

&

Dim/ie qut/lumt.

^7$

,

Teiti6,quia fubicdum in aliqua fcientia debec

cde adxquatum

II.

cuius

fubiedtum.

eft

lium illiusfcienciz. Qu.inta,qu6dpofIit dici in refto , vel in obliquo de fubie€tis aliarum conclufionum minus principalium,quz deierminantur in illa fcicntia. Sexta, qu6dper ipfum poflit conucnienter refponderi ad quzftionem quzrentem , dequo dcterminetur in illa fcientia. Et notandum, qu6d fecunda conditio non debet intelligi.qu6d fubie£tum fit commune fccundum przdicationem.fed fufficit quod oninia confiderata in illa fcicniia reducantur ad illud iubicAum,vel vt principium, vcl vt pars fubicdi , vel vt pafliotoiius fubiedi

,

vel principij

,

6.

ve! partis

eius:&itadeaIiismodis,quibusfitreJu(5bio vnius ad alterum. Patet igitucquid fubiedlum , quz

&

hzc de fecundo. Quancum ad teitium , notandum , qu6d Ci in aliqua fcientia lotali aflignatur vnum fubiedum fint eius

proprietates,&

Ttnia part ^utipitni*.

contradbum , tamen propter aliquam condicionem poceft effe fubiedbum partis illius fcieniiz: vt verbi gratia.in Arithmetica afEgnaturiftc lerminns,»MW#r««,profubie6lo;quia terminus contra^us per iftam conditionem ySmrMm , eft fubieAum in Mufica , quz eft pars fubalternata Arithmctics,& ideo ad inquirendum fubiedlum huias libri,oportet prim6 videre de fubiedbo totius Logicz,& tunc per diuifionem illius fubicdti , inue-

fubie&um huius libri,& aliorum libiorum Logicalium. Tunc fit primaconclufio , quod ifte terminus, 7. JyBogiJmm,non eft fubiedlum in tota Logica. Pro- Prims batur,quia fubiedlum dcbct cfTc communc ad '^*!^* omniaconfideratain illa fcientia, cuiuseft fubiedbum:fed ifte terminus^£»/«/mMr, non eft communis ad omnia confiderata ih Logicaicrgo.Maiorpatet per vnam conditionem priCkspofiiam. Minor pater.quia in Logica determinatur dc Denietur

Enthymemate

finitione,& Diuifione.de

dlione , ad

quz

ifte

terminus fytUgiJmm

communis. Secunda condafio

eft

,

V

qu6d 4

ifte

cim-

& Indii,

non

eft

terminus, sinmJMeininjlrumen

tli-fii.

^

Super lib. L Priorum

276

fubie^tum in tota Logica. Ptobatur pcr conditiones poHtas , quia cft communis ad omnia conHderata in Logica,nec tranfcendit metas Logic£;igitur,&c. £x iftis poteft haberi fubicdum huius libri, qu6d omne inftrumentum fciendi eft diuifio , vel

itifiru?nentum/ciend$,e(i

S.

TertU

cttt'

elufit.

dcfinitiojvel argumcntatio:fi eft diuifio,fic eft li-

ber diuifionum Boctij. fciendi per diuifionem ideo dc ipfi?

non

Vndc ,

iftc

modus

valde imperfedus,

eft

curat Ariftotelcs.Si dc definitio-

ne.fic cft fiscundus Poftcriorum,

Si

quia

& fcxcus Topic.

autem determinetur de argumentationc, tunc

quia

modus

ifte

ftributunii.

Sccundo , quia omnis propofitio affirmatiua omnis propoficio eft affirmaciua. Con-

cft:igicDr

fequcntia probatur;quia fcquitur,haecpropofitio

afnrmaliua cft tiua

igitur

;

hxc propofitio

eft

& illa propofitio

,

la propofitio cft

affirma-

afhrmatiua eft igiturilaffirmatiua,& fic dc fingulis j er:

go per4ndudioncm fequitur , Si omnis propofitio affirmatiua eft , qu6d otnnis propofitio cft affirmatiua.

Ttrtio

,

quia fcquitur

Omnis

:

propofitio cft

mo,qua: benc

Ariftotcles fecit quafi

:

quinquemodis

vcl quia contrahicm: ad roateriam probabilem,& fic eft hbcc Topicoium , qui cft dc fyllogifrao dialedico; vcl ad matcriam neceflTariam, & fic cft libcr Pofteriorum , qui cft dc demonftrationc;vcl ad matcriam probabilcm apparenter, & fic eft confidcratio dc fyllogifmo Sophiftico in Iib.Elenchorum;vcladmateriam pcrfuafiuam circa huniana agibilia , & fic eft liber Rhetoiic:B;vcl ad matcriam animx illicitam' pro:

ptcr delediationem, qnalicer

& fic cft Poiifis.

Patct igitur,

fubiedum quancumad pro-

iftc tctminvis,arg$tmentatio, eft

in iilo librOjnon fimpliciier.fed

communes

priecatcs

,

qua: fc tcncnt cx paitc nc-

Ad rationcs. Ad primam ,

patec ex di(%is. Et

fi

de argumentatione , &c. debet negari confequentia. Ad probacionem, non cft fimile in naturalibus in propofito ; ad alias rationes patet cx didis. fiat

affirmatiua,vcl ncgatiua; fcd

&

Vtrkm

iE S

T

I

O

frofofitio Jit oratio

propofitio

affirmatiua

cft

negatiua,&

fitio cft affirmatiua

oranis propofitio propofitio

Quarto

,

Rguitur qu6d non ,quia omnis propofitio

Argument»

-LX cft affirmatiua.igitur nuUa ncgatiua.

proparte ne

confequetia.Antccedens probatur,quiafequitur,

gntm».

propofitio

Tcnct

igitur propoficio eft; eft

affirmatiua,vel

«

omnis propofitio

nulla effet ncgatiua

ponitur tcrminus infinitus affirmatiuus tales fint.-^ffiimatiua-

:

modo

:

& quod

pacct per Ariftotclem in

,

primo Pcrihcrmenias, c/ vbi dicic.quod ad a^r^matiuam de pntdicato injinito fe^uitur negatiua dt

^

,

prtdicatoJinito.Sed

batur

,

quod

calcs finc negatiii^,

pro-

quia inferunt ntgaiiuas. Ei confirmatur: fe ncgationcm cuius virtcrminum fcqucntcm; & non

quia calcs includunc in tus cft diftribuerc

,

diftiibuit affirmatiue:igiturncgatiue,&pcr

fcquens, propofitioncs funt ncgatiuar

,

con-

in quibus

tiui.

Oppofitum aiguitur pcr dcfinitionem propodatam in litera.

ionis

fi

quaeftioncprimo danda: flmt aliqua: rcad cognofcendum dc propofitionc hypothctica, an fitaffitmatiua, vcl negatiua. Secundo fufficiat ad vcritavidebitur quid requiratur , tem ncgatiuz,& quid ad veritatem affitmatinae. In

gulae

ifta ,

:

4. Diuifio ju». /'•"»»•

Quantum ad primum,fciendum quod quardam propofitio merc categorica, ,

&

igitur

non

aliqua qua:

,

&aliquahypo-

&

ri

,

corrumpi

catcgorica

,

om-

nis propofitio eft affirmatiua. Pcc iftam rcgulam.

cft

vt propofitio exclufiua

ua rcduplicariua , ponuntur ifta verba ,

in

vel priuatiuus,

omnis propofitio

fit

hypothctica per coniundioncm cxprefTam, zquipoUct tamen hy-

fummul. eap.).KodttgaezibiJtm t»f,x. Auetfa trmit.j.fum^»p.x.Do&ot in^.d.i.q.t.

igitur fcquitur,

quod

fi

paret,an finc .'.ffiimac:u£E,velnegatiuae. Scxto arguitur de propofitionibus, inquibus

thctica

lii. t.

,

qu6d quod omnis

fcquitur

&

pothcticae

affirmatiua

omnis propo-

affirmatiua,vcl

fit

omnis propofitio

affirmatiua

fit

,

negatiua.

fit fi

fi

vcl ncgatiua

confequcns eftimpoflibile, quia quotielcunquc confequcnseft,ipfum eft propofitio negatiua, tamen antccedens eft poflibilc. Qumto arguiiut dc propofitionibus hypothetlcis, dc exclufiuis cxceptiuis , dc quibus non ap-

eft

/Lpbrod.Aucrtoes &Buranail>»f e»f.i. Albertas Mag. tr»6l. lin I .Prior.ctp.i jEgidius Roman. ibidtm. PettusHifp. traS.i.fummul.T znii. ibidem. Conimb. inj.Prier y.r.

cft

,

j,.

igitur haec

vcl haec propofitio cft

negatiua,tuncfcquitur.qu6d

affirmatiua^

fvelalicuius ab aliquof

\

,

dc fingnlis:igitur

fic

hacc pro-

,

:

&

III.

njel negatiua aiicuius de altquo,

Complut

fcquitiir

pofitio eft affirtnatiua, vel negatiua

ratio

Qj^

valcret,fi efret difiundliua.

Contra hoc obiicitut,quia

ponuntur huiufmoditerminiinfiniti, vcl priua-

cciTiriac illationis,& hacc dctcrtio.

t.

std

vel

ipfi}

ad propinquasjficcft liber Perihcrmcnias.qui cft de enunciatione,& cft pars propinqua argumentationis. Si autem fiat confideratio dc argumentatione quantum ad fe tot^m , vcl hzc eft quantum ad proprictaies communes , fe tenentcs cx parte neccmtacis illationis , & fic cft liber Priorum,caius fubic<9;um eft ArgumeDtatio,quantum ad cius proprietatcs gcncrales pcrtinentes adnccefficacem illationis. Vcl coniideracur dc argumentatione quantum ad proprietates fpeciales contrada ad atiquam materiam fpccialem,& hoc

'«•

,

anteccdens di-

eius

idco de

,

»rgume-

diftributunri, lcquitut

non omnis propofitio cft affirmatiua:igitur omnis piopofitio eft ncgatiua. Et fi dicitur quod confcqucns non fcquitur,co quod antecedcns eft dc difiuniSlo cxtr«-

,

quantum ad eius partes; fi quantum ad partes , vei quantum ad partes propinquas , vcl rcmoras;fi quantum ad remotas,fic eft libcr Praedieamentorum ad cuius fupplcmentum fafti funt libri Porphyrij,& fcxPrincipiorum fi quantum

Ad

confequcns

fciendi eft fwrfedifliltius incer

cotam Logicam.Vnde confidcratio deargumencationc vcl eft de argumencatione quantum ad Ce totum,

alios

9.

Quando ad antecedens f«quitur confequens

,

& copulati-

propofitiones in quibus ,

ivcipit

vel confimilia.

,

definit

,

gentra-

Sicut quaedameft

qua ponirur rerminus

infinirus,

& alia in qua non porutur.

Tunc

ocdinem dantucre-

deiftis propofitionibus per gular.

Prima eft, quod propoficio categorica de tcfminis finitis,cftmcreaffirmatiua,quando copula „. ^' Prtm» rtgu,. j/rr Tprmcipalis remanet amrmatuia. Ec dico notancec udt prottfi.

•

.

primipalfi,c^ma.

fi

dicatur

,

Socrates ejuinon dijputat eft

tiom t»ttgo^ riea.

QusEflio III. tfialbm

,

ifta eft

afErmatiua

,

non

obftante qu6(i

copula minus principalis fit negata;& propontio ifta eft negatiua,cuius copula principalis eft negata.Ex quo fequitur.qu^d illa propoHtio eft negatiua,cuius copulam przcedit negatio, vel explicite,vel implicitc cadens fupercopulam.Et dico,rArflicite,\t rit.

Homo ntn currit

;

implicitc,

Ex qaibusrcquitar,qu6d

vtNemo eitr-

iftz funt ncgatiuar,

Egonegoconfiiptenti^m: Ego contraiico tihi-.Necifie

de connmilibus; quia quxlibet iftarum includit negitionem ante copulam. Secunda regula eft, qudd propoHtio categorica in qui ponitur terminus infinitus , (luc i parte fubicdi, Huci parte przdicati,cftaffirmatiua, dijpHtattNMn^Mamfiti Romd^SiC

dum tamen copulam

illius

C\c

propoiitionis

non

praecedat negatio aliqua, alia ^ negatione inclusi

& negatio

,

277

ficut in categoricis

qux componunc

,

ipfas.

Et fi arguatur,qu6d iftud verbum,i««^/,includatncgationcm.qux cadic fupcr copulam. igicuc perprimam regulam propoficio in qua ponicur

noc vcrbum,i«ni^V,erit fimpliciter negatiua, non habendo refpedlum ad fuas cxponcnics.Rcfpondetur,qa6d ifta non valet,pro tanto , qu6d negatio inclufa in illo verbo non intelligitur cadcre fuper vtranquc exponcntem , fed fupet alteram canti^m.Verum eft tamen,qu6d propofitiones in ,

quibus ponuntur huiufmodi di£liones dici affitmatiuz,vel b'i

,

poffiint

negatiuxcum additione,ver-

gratia,ifta, fcilicet, Socrates incipitejfe, eft affir-

matiua de hoc veihb,incipit. Similitcr ifta, Tantum animalefthomo,e(i exclufiua affitmatiua,& ita de aliis,& hxc de pt imo.

in termino infinito.Patet,quia ifte tcrminus , non homo cttrrit , affirmatiu^ figniBcat omnia , alia ab komine, currercjficut ifte tcrminuSjAoiB», HgniHcat hominem, cuius /ignum eft , quod (ibi poteft addi conuenicnter fignum vniuerfale negatiuum, vc\ negatio , faciens propontionem vniucrfalem negatiuam ide6 quando negatio additur i

Quantum ad fecundum,notandum,qu6dquxdam eft ptopofitio de inefle , & quzdam de prxfenti,& quzdam de ptxterito, & quzdam de futuro.Aliaeft modalis,& talis, quxdam de impoffibili & quxdam de poflibili , & quxdam dc ncceflaiio & qnxdam decontingenti & in quali-

partc prxdicati poft copulam

ritatis.

&

:

,

negatio efficitur

&

manet ptopoficio afnrmatiua , vc dicit Arittoccles primo fiuius, cap.z. infine. Vnde ifts funt affirmatiux,/i/0m0 eft non bonum:Hom«

intinitans

eft

,

non album.

Et n quzratur de modalibus, dico, quod diifbz regulx fe extendunt ad modalcs. Vnde ifta ; Contingit

nn/lum

B ejfey^, cft affirmatiuaifcd ifta,Co»-

tingem non eftB

quod modus

effe

fit

A, eft ncgatina, non obftante,

categoticarum

,

hypothetica

,

qux

hypothetica

fitio

ipfa efi ncgatiua

;

,

quam

propofitio

fucrit affirmatiua,

fi

eft

per

affiruutiuA

;

&

(\

propo-

ncgatiua,

vt ifta eft affirmatiua

,

Anima,l

fihomo currit ; & fi hxc didio fi , efTct ne, vt dicendo , Non animal currit fi homo currit , tunc eft negatiua , ic debct intelligi, quod ifta negatio non , cadat , non fuper iftam propoficioncm animal currit , fcd fuper iftam coniun6lionem fi ; Sc tunc dcnotat confcquentiam non valcre, videlicet , quod non eft , tjuod fi animalcurrityhomo currit. Ex quibus fequitur^quod dux propofitioncs contradidorix^funt ambx affirmatiux. Probatur, quia difiundbiua eft contradidloria copulaciux hypotheticx , ex partibus contradiAoriis parcibus difiundliux , 8c tamen vtraque, fcilicct tam difiund^iua, quamcopulagatiua

,

eftaffirmatiua

,

cum

in vtraquc coniundlio

remancat affirmatiua}igitur,5cc. Sed obiicitur,quia conttadiAio eft affirmatio, & negatiovnius,& ciufdem,vtpatet primoElenchorum;igicur /i vna concradi^otiarum eft affirmaciua , reiiqua erit negatiua. Refpondetur, quod contradidio cft oppofitio vnius & eiufdcm, fcu affitmatio , 8c negatio , vel faltem affirmacio alcerius , qux xquipollcc negatiux illius : mod6 difinn&iux xquipollet negatiua

,

Cc copulatiux fibi

contradi^oriz

,

& ccon-

tr^.

Quatta regula

batur primo , quod hoc non requiritur , quia ifta vetZyNulla Chimaraeft hircoeeruM, 8c tame non

eft

cft illud

,

quod

Ariftotelesfuit

ipfa Hgnificat ifimilitcr ifta cft vcra,

homo ,

& tamen

ipfa fignificat,cilm Ariftotclcs pofitio,' homo eft afintu

quia fignificat

,

non cft illud quod non fit.

fufficit,quia ifta pro*

fignificat

hominem efTc, &

inefrequod

ita eft,

cft,

quod ho-

mo eft,& tamen ifta eft falfa. Secundaconclufio vtquodad veritatem propofitionis

non fufficit , qu6d qualitercunque

fignificat, ita

fit.

ipfa

Probatiitiquia de ptopoficiuni-

II. S*eunU»contlfjio.

bus de przteiito,& de fucuto, & de pofTibili , & de quibufdam propofiiionibus neccflatiis , quz funt vef?,& tamen non cft.ita qualitercunque ift^ fignificantjigitur.Idc6 dantur aliquz regulz.

Prima eft.quod ad vetitatem piopofitionis categoricx affirmatiux,& deprxfenti, & deinetle, frimm rtgnU dt •utrit*requiricur,& fufficit ita ctre, qualitcrcunque ipfa tt fropofuitfignificat efle.Vcrbi gratia.ad vericatem iflius,^- HMm. rno currit

,

fufficit ita ctrc

,

qualitercunque ipfa

fi-

gnificat eflc.

fitionis affirmatiuz

qu6d ad veritatem propodc pr^terico,fufficic itafuilTc,

qualitercunque

propofitio fignificat fuitfc,&

Secunda regula

non

eft,

ifta

iftius, Antichriftnt curret

,

non

qualicercunque ipfa fignificac ille

SttMnda.

requirituritaetrc, quia ipfa fignificac fuifTe.

Tcftia fcgula,qu6d ad veritacem propoficionis affifmatiuzdcfuturo requiritur ita fore,qualitercunquc fignificat effc futurum , vt ad vcricatem

Ttrtia.

requiritur ita clTc, ,

fed fufficic

,

qu6d

curret,qualiccrcunque ipfa fignificatforc.

Quarta. Quartarcgula, qu6d propofitioaffirmatiuadc

pofEbili,ex eo cft vera

cunque ipfa

,

quia poteft

fignificat pofTc cfle.

cft yeti,Ali^uedpoteft effe tjuod

vcritatem re

qu6d propofitiones xquipollentes hypothcticis , non funt pure affitmatiux,vel pure negatiux.co modo quo purccategocicx,&idc6 in eis affumcnda non eft affitmatio. eft

aflignanda caufa ve-

eft

I r. Et fit tunc prima conclufio ifta , quod ad veritatem ptopofitionis categoricx , non requiricur, Primm ctntlujit. ncc fufncit illud efTc, quod ipfa fignificat. Proba-

fit

ctmrit

tiua

,

,

bet iftatum diucrfimode

Secundo pacet,qu6d non

cx quibus componuntur, fed ra-

tione coniundlionis

qu^Jlioaii.

,

affirmatus.

Tcrtia rcgula cft,qu6d propbfitiones hypotheticx non funt afiirmatius , vei ncgatiux ratione

10. SeeMnJmpMri

,

iflius

cfTc qualitcr-

Vetbi

graiia,ifta

nuntfuam trit ,

& ad

non requiritur ita cfte^nec ita fo-

fed fufficit polle ctre qualitercunquc ipfa

f\-

gnificat poftc ctre.

Quinta regula,qu6d ad veritatem propofitionis de neceffatio,fi fit de ptzfenti , requiiituc fic cfTc de necefficate, qualitcicunque ipfa fignificat ncccffc

QMinta.

.

.

Super

278

H Je przterito,requirjtur fic fuiiTe de

cefTc e(rei&

neccflitate fario fuilfe

14.

qualitercunque ipfa Hgnificat neccf-

, ,

& fic de

&

przterito

poflibili fuo

modo. Et notandum, qu6
de quibus non vidctur quoci (int vniuerfales; tamen ponit ipfas Auquia runc cffent falfz , ^or Summularum.fcilicet quod fint vniuerfales; patct , quia ibi fubiicitur terminus communis

&

cum

caufa vcritatis affirmatiuz,& fal(itatis ncgatiux,

contradidoriz.

Vnde ad

veritatem pro-

pontionis categoricz negatiuae de przfenti,& de ine(re,^fiifficjt

non

itacfle qualitercunque per af-

contradi&oriam iignificatur e(Te, , qu^d ad eius veritatem fufficit non ita fuifle qualitercunqueper affirmatiuam (ibi contradidoriam iignificatur fuiife , debet inteliigi yfiemficatnr , \c\fignificetur , fi fua <;ontradi(5loria eflet ; quod ita conformiter potefl dici de negatiuis,de futuro,de poflIbili,de necefrario,aut de impoflibili. Patet igitur, vnde aliqua propofitio efl affirmatiua, & vnde ncgatiua, vnde propofitio categorica habet caufam vcfirmatiuam

&

iibi

illade przrerito

ita

&

&

ritatis,& falfitatis.Nuncad rationes.

Ai

»rgnmfl-

t4.

Ad primam,conccditur prima confequentia,& negatur fecunda.Ad probationem dico,qtt6d rcgula dcbet intelligi de diftributione confequenlis negatiua:.

Ad fecundam negatur confequentia. Ad probationem dico,qu6d ad iflas fingularc8 antecedentis non fequitur propofitio vniuerfalis,

quz

cft

quod multae confequentis , quarum nulla po-

coiifequens

funt fingulares teft inferri )bi

:

cuius caufa

eft,

cx aliqua fingulari antecedentis Vcr-

graria,ifta cft

vna

fingularis confcquentis

propofitio eft «i^rw
quz non poteft

,

ifla

vna negatiua,

inferri cx aliqua fingulari ante-

cedentis.

Ad

maiorem,& minorcm,fed con equentia. Ad probationcm dico , qu6d cx illis fingularibus.non infcrimt iftz vniuerfales , quia indudUo pon dcbet fic fieri mediante difiundlionc. tertiam coticedo

liegaciir

Ad quartamconcedoconfcqaentiam,&

dico,

quod confequcns non eft impoflibilc , licet non poflet eflc verum , & ideo quotiefcunque confciqucns eft,ipfam eft falfum,

exquo

& ciiam antcccdens,

iiifertur.

Ad quintam,di(5tum cft in quarftione. Ad fextam dico , quod iftaconfequentianon valet,«7?
negatiMm\ergo efi negntiHtt. vt patcc

ex prascedentibus.

figno vniuerfali.

Sccundo dubitatur de iAis,Non omnti homo fur'

aHirmatiiiaecontradicat vna ncgatiua,eadem cric

fcilicet

Priorum

lib.I.

rit.Afinui cuiuflibet homintt currit,

bus. , non cfl vnifubie^um non diftribuitur pro pluribus,& tamen hoc fignum , omnii , ad miniis requirit tria fuppofita , igitur videtur , qu6d illa non fit vniuerfalis; & tamen ifti fubiicitur terminuscommunis,cum figno vniuerfali.

Tcrti6,quia {(k&^Omnif pheenix eft

uerfalis,quia

Quart6,dc iftjs , Omnem hominem effeanimal, tft : Ornnem hominem currtre.eft contingens,

necejfarium

&

de fimilibus,quae videntur

fic

Ad confirmationcm dico,qu6d negatio

inclu-

tcrmino infinito,non diftribuit^erminum in propofitione, in quaponitur tcrminusinfinitus, fed in vna alia. vcrbigratia dAztv\diO,Nonhemoefi

cis fubiicitur

,

gitur dc propoJitionc catcgorica.

Sed contra hoc obiicitur ,

G^ualu

,

G^uanta,

vtraqiie pars hypothctica

bct dici vniuerfalis

,

omnii homomouetur:, fcd

fi

falis,& alia particularis

,

I

o

IV.

ctiUrtSyindefinitaynjeljfingularu f Authorcs

Ornnii homo

eft

totumin quamitate.OmHit bomo

terminw communii figno vniuerfali determinattu, home efi lotum in quantitate , fic de aliis,

fre />arie ne-

eft

£iftiU4.

Anlift^

,

&

^,

vniucrfalis,ipfa dc-

Si omnii homo currit,

vnaparnum

vcl indcfinita

fit ,

vniuer-

tunc non

J"

huiufmodi;& vidctur quod taquantz, fccundum quantitatem

lesdebent dici hypothcticarum,quibuscorrefpondenr,

vt, vcrbi

Tantum animaleft.homo, acquipollct ifti copulatiuae Animal eft homoydr nihil ah animali eft

gratia,ifta,

,

homo; &-quia

partim eft vniuerfalis,&partim exclufiuadcbet confimiiitet denominari quanta.Similitet dicitur dc propofitionibus in quibus ponitur iftud vcrbum , incipit, ifta

illa

defimt,vt\ huiufmodi. Vcl potcft dici

,

qu6d

talcs

funtquanr^.ficut fimpliccs categoricz.vcrbi graiia,ifta,Sofr
ifta

>

Omnu homo incipit ejfe,

,

Jmmediatepoft hocerit

Pro quo fciendum , qu6d

ifta

6.

aequipollec

copuIatiuar,«»/?<«»i eritpofthoc,(^ nullum eritmt-

dium antequamerit

& quia ifta copulatina & partim indefinita ideo

infians ,

,

,

i{iz,',Immtdiatepefthocerit inftans,e{i confimilitcc

quanta.

Quarto dubitatur de ifta , Omrus Apoftolifimt qu6d hoc fignum,0m»«r,tcncatur collcdiue.Rcfponderur.pro quo fciendum , qu6d fi-

duedecim,Sc

citati jutfi.Mitee.

ARguitur quod non, de ifti? propofitionibus:

jSrgnment»

quzfita,

fiuis,exceptiuis,&

eftparrim vniuerfalis

An omntj profofitiofit <-unmerfalu , pArti-!

tria

debct dici fimplicitcr vniuerfalis, fed partim vniuerfalis,& partim parricularis. Secundodubiiatur de propofitionibus exclu»

ifli

T

fit

vt ifta

Tcrtio dubitatnr dc

iE S

quia

,

inftans,

(Xy

,

foliim

,

eft vniuerfalis.

tft

homoyScc.

I.

non

quzrunt de categorica immo tam de catcgorica , quam hypothctica,vt patct in Summulis. Ideoaliter dicitur, qu6d propofitiones hypothcticz funtquantae fecundum quantitatem cafCgoricarum,cx quibus componuntur,ita qu6d (i

g»<e

vna alia,

»on

nuil'

,

pit efte,t(i indefinita,& ifta

fcilicct in ifta, aliquuefiMfirttttt qui

& &

tur vno n>odo quod ptopofitiones hypoiheticae non f mt quantar, immo ifta didlio folum intelli-

, negatio inclufa in fubiefto, non diftribuit jftum terminum,^#»jo, in ifta propofitionc, fed in

afinns

cffe vniuerfales,

terminus communis , figno vniuerfali dctcrminatus , tamcn non func vniucrfales , quia funt verac quzlibct fuarum fingularium eft falfa. Oppofitum arguitur pet Ariftotelcm in primo huius primi libri,cap. 1 In ifta quatilionc funt multa dubia de diuerfis ^ propofitionibus. Et primo dubiratur de propofi- Dubi» tionibus hypothcticis.quantac fint. Etrefponde- t».

ex quo in

particularis,ide6

fa in

*"

& de confimili-

gnnm

vniuerfale

fumptum

collcfliuc dcnotac

terminum, cui additur ftarc pro maiori multitudinefuppofitotum contentorum fub illotcrmino. Item denotat ,qu6d nihil fitcontentum fub illo

7*

,

V.

Qujeftio termino

illo

qu^d non Gt

,

patt illius multitudi-

nis.Verbi gratia,
denoiat idem quodiila duodecim,& hm&M4 tft Apo-

decim,i(i[x6. (\gnQ.m,omnei,

copulatiua,-^/'o/?o/i /wwf

& tunc HcuC partim particularis & partim

ftoltUtijkin/itaUqMuiilorHmdHodecimt ifta

copulatiua

vniuerlalis

eft

ita

,

,

& ifta

Omnts ApoiloUfMnt dMode^

1 1,

alixpropofitiories , quarum fubiedia fupponunt pro parcibus illius raulcicudinis , quemadmodura ad nomcn fignificans totum integrale, fcquitur

nomcn fignificans partem

dm.

tocius integraiis.

Per hoc patet inftantia, qnia terminus nume-

Qilint6 dubitatur de ifta:Tifw Socrateieftminor Socrate

& dicitur qu6d eft vniuerralis

,

,

capicndo

non

raiis

diftributi

fignificat per

modum diftribuentis

fed fignificat multitudinem

,

,

ad

,

aue

quam

hoc Hgnum , totum , diftributiue , quia Hgnificat, quod quzlibet pars Socratis cft minor Socrate.

requiruntur fuz partes.

Sext6 dubitatur de propontionibus, in quibus ponituraliquis iftorum terminotum, contimte , ah

propofitio eft vniuerfalis, particularis.indefinita, CttKhpt. vel fingularis. Probaturrin propofitionc velfub-

atemfyOtnnino, Sc huiufmodi.

Refpondetur , qu6d

tales func yniuerfalesjquia fequitur,^^ aternofiiit herifuit

hotno-yigitttr

tnm

homo , &pridie , &ficin infini-

& ficfignificando,aquipollct i&i,femperfuit

:

homo.fed quandoqueifte tetminus,«ternMm, accipitur categoreraatice,& adiea:iuc,& tunc ifta di€tio,at <««-«(7,fignificat pro omni infinito,vt

iw««f^/r«r,eft vniucrfalis

,

& fignificac idem qnod

hora: Socrates moucbitur. dicendo , Totm Socratts efl albtti^ vniuerfalis , quia fignificac quddoranis

qu2

eft

ifta

pars Socratis

gularis; aut terrainus ter;vel

Septim6 dubitatur de iR.z,InJinita pMftltafunt itt Refpondetur , qu6d accipicndo hoc fi-

continMo.

gnum,

fyncategorematici, tuncipfa eft vniuerfalis affirmatiua,& fignificac idcm quod ifta , ijuotUhet punSlu plura fitnt in continuo , fuz infittita

&

conclufio

,

qu6d omnis

eft

,

iic eft

&

& iic

propofitio vniuerfalis;vel particulari,

propoiitio particularis.

Ad rationes,illz trcs prima:

propofitioncs funt

fingulaccs,quia fcnfus eft,qu6d iftud

omnit

totumin quantitate,

boifio,e!i

complexum,

&

ita

de

aliis

Ad /ccundam dico,qu6d ammal,e{i particularis;& nit

c«m>, cft indcfinita

homo

i\lz,nen omnii

quialicet ponatur ibi

,

Ci-

tamcn non ponitur ad totum

,

fubiedlom.

Ad tcrtiam dico, qu6d iRz,omnis phttnix,ei^\nivnde fignum vniucrfale dcnotat pra:dicatum propofitionis dici dc quolibet contcnto fub fubic6lo,non connotando multitudincm, avit

uerfalis

5

falis.

continuo,TrihM* pMM£lu plmrafittn in cetinuo,Sc fic in

male

,

^on\xnt:DttopttnElafMntincontintto,triapMTtBa,S)CC.

6c

in infinicum

fic

;

quia

fi

ponerctur cafus per

imaginationem.qu^d tres homincs traherent nanim,&nullipaucioresillis.Deinde4.vnama!iam, poftca5.rertiam,& fic ininfinitum. Tunc,aiitecedens eflcc verum,fcilicec, Infinitihominestrahunt

noMem

,

& can^en

ifta:

fingulares func falfae

duo homines trahuntnauem

;

Ad aliam dico, qu6d iftz funt

&

imm6 indefinita. Non6 dubitatur de

iftis

propofitionibus

quibus ponuntur termini numeralcs raini Jmo, falcs

,

,

,

in

vcifti cer-

& tres, &c. & videcur qu6d finc vniuer-

quia fub fubieftis concingic dcfcenderc ad

inferiora, per propofitionem copulatiuam

fequitur,D««» homines currunt ; cttrrttnt

,

&

tres

aliis.

Q_y

Refpondetur qu6d indefinitz

,

tales

dicitury

ntatc,co

pofitis

Mag. ir»S.i.lmiui r«^.;.Okam

i.fMrt.L*^.f*f.i.VettviS

Hifp. r>-«A.3.Ioan.a Magil>./)if f«4/f.i. Tartar. ibidem.

Hactado di^.^fum.Conimh hie jMtfi.i.Mrt.t. Complur. lib.i.fum. taf.j. Kodriguez Ut.i.DiaU3.ejif.x.hti(axxol. fmptr ^iufi.i. vniturf. Ruuitts bic tap.i. Auctfa trnS.^. infi.taf.^.

ARguicur qu6d non,foUus incomplcxi eft de;

fcd Syllogifraus cft quid

j.

Argutntnt»

dcfinitio, t**—*'

vtpacec fepcimo Mccaphyficac cext.com. 11. fcd Syllogifmus eft accidens , cura fic qualicas acci-

logifmo:igitur

vt

comple-

ff»fMrnnf

Omnit bichomocMrrit,

,

in

quod hxc funt.

,

camcn huiufmodi cermi-

qua ,

ab his qua:

Secund6 quia nuUius accidcnciseft

propofitiones func

fufcipiunt diftribucioncm

eft oratio

Ari(lot.i.7Vi/.M^.t. Aphrod.iEgidius Rooi.Burana hic.K\\>.

dentis;igitur.

non

V.

pofita funt,aliud accidit dc neccf-

xam:igicur.

dicendo,Omnts dMo hemines currMnt.

o

I

Syllogifmus

fubieftum propofitionis vniuerfalis non potcft ^mplius diftribui,quia non conuenienter dicitur; ni numerales

T

qua quibufdam

igitMr dMo bomines

& non vniuerfales. Quod patet,quia Sc

-« s

Vtmm defjnitio SyUogtfmlpt yera^in

finicio

homines CMrrunt.

quia

,

quia

,

,

,

verum.

0£lau6 dubicatur de propofitionibus , in quibus ponuntur relatiua diuerfitatis, vtiftanomi-. nx,cateriJingMR,Sc huiufmodi.Refpondetur, qu6d propofitio.in qua poniturhoc nomen,yi«^/»Vvel iftud nomen ctteri, ficdc fingulis , in vltima particulaindudionis.eft propofitio vniuerfalis, vel «quipoUec propofitionivniuerfali ; fcd illa in qua ponitur hoc nomen aUj , noneft vniuerfalis,

fingiiiares

funtmodales in fenfu corapofito. Vnde ifta omnem bominem ejfe animaleft neceffariurn acqtiipollcc huic, omnis bomo tft animal ,tft neceffaria,Si iic dc

igitur

debec infcrri; igitur tlMoltift hominiltMt plures trahunt nauem, Sc hoc

eft

:

fuppofito

& ide6

,

«,,„,4.

tft

infinicum.Ex quo fequicur.quod aliqui ponences

Duobut punSit plura funt in

'

homi-

i\\i,afintu cuinfUbtt

fingularcs diStx propoficionis,fciliceciftas

ifta: y

* ,

duabus.

non paucitacera fuppofitorum fubiedlo & idco qu6d fitvnum fubieftum fuppofitum, non minus proptcr hoc propofitio eft vHuier-

/inguiares func

n.

& hoc triplici-

cum figno>& hoc,vel vniucrfali,

indefiniTa;aut fic eft

communis

terminus communis eft fine figno,&

gnum vniuerfalc

e(t alba.

fit ifta

iicitur tcrrainus difcretus,& fic cft propofitio fin-

omni tempore huius Similiter de

przmiflis

Iftis

di-

fi

ceictat,Ab ttemofMit homo,vt putjl, a Tfeofuit hoiito. Eodem modo,ifta , Continueper horamSocmtes

fo.

279

Ide6 nocandum, quod terminus nameraiis fignificac mulcicudinem,& ide6 ad propoficionem, inqua fubiicitur tcrminus numeralis , fcquuntur

Terti6,ifta definitio

non

non competit cuilibet

fyl-

bona. Tenetconfequentta ex fexto Topicoruro cap. i .& maior apparer;quia eft

non compctic Eutbymcmaci

,

&

tamen

dictc

Ariftotclcs

Super

28o ii I

lib. I.

Enthymma

Ariftotcles i. Pofteriorum|qu6(i

efi

verefyUcgifintu,

non eft bona , qus

nominti. DeRnitio quidrei,e& duplex,quia

qu^dam

competitaliisi detinito j modo ifta definitio e(t kuturniodi igitur.Probatur;quiacampetitIndu-

cxprimitquidrescft per verum genus

& diffc-

&ioni,quia

IndttSlio eji oratio,in qtta

quibufdam pofi-

neae conditionis. Et

tis , fcilicet

pluribus (ingulatibus

aHud ab his qua

nera,puta quod definitio

Qaaito , quia illa

definitio

:

,

propolitio vniuetfalis,
fofita funt, kilicet

proptet plures £ngulates.£t confirmatur,quiacompetit Confequentia:, in qua arguitur ab exponibilibus ad expofitam: vt dicendo, animal efi htmo , nihil aliud tate accidit,eo ijuod hac (imt , fcilicet

&

tfhanimali

homQ\ igitat tantum animal efi homo,

efl

aam i&!L,cenfiquetuia efi oratia,in tjua qttibufdampofi^^,fcilicet exponjbilibus

,

aliud ab ht4 quapefita

sitt,

fciHcct expQCtta.,de»ece0tateaccidit,e0quodh
£.

&

pim6 Qilint6 contra partes deHnitionis , contta iftam partem,or4^(o, quia fyllogifmus non eft

vnaoratio

,

ergononeftoraiio. Confcquens

teuet per Ariftotelcm in primo Elenchorum, vbi dicit

quia eadem

,

fioniffSc

efi definitio orationis,

&

vniut ora-

antecedens apparet , quia fyllogifmus eft

ntMor,minor,&c

coneittfio,

&

per confcqueus plurcs

orationes.

Sext6,contra iftam piiticuUtt^, in quaquibufiUm fyllogifino ponitur

vna folaoratio,

fcilicet copulatiua,ex quainfertur concluiio.

$cptim6,CQntra iftam pittem,denecejfitateaccicontradi(3:ionem,qu6d con-

non exprimat, a quo

res

autaliquam huiufmodl cohditionem , fed folum dcbct exprimcre quid res eft:& talisdefinitio datur folum dc fubftantia comppfita , vt patet 7. Metaphyficx texr. com. I i.Sccnnda eft definitio quid m.quae non folum exprimit quid res eft , fed cum hoc explicat aliquam exiraneam conditionem.vt verbi gratia, definitio Accidcntis, fi fit bona ,debetexprimerc Subie6l:um.& in dcfinitione Matcrix dcbetexpli-

eft,inquo eft,cuiusgratia

eari

Forma,& econtra

fit

,

in definitione

Form2,Ma-

Scd definitio quid nomini^ propriedicitur Defcriptio,& eft illa,^ W4 exprimit explifitefignificateria.

tionem implicitam termini defimti.

ptioncm,qu6d

fit

Ad

talcm dcfcri-

bona, fufficiunt trcsconditio-

cunda

& quod accidat denenon funt neceflaria , vt

fyllogifmum

proferte

^ft

przmiins, vel non proferrej igitur conclufio non fcquituc de neceffitatc pro-

conclunoncm

fadtis

fignificent

&

,

de quibus dicuntur.

&

haec de

Quantum ad fccundum ponuntur nes.

Prima

eft,

qu6d

conclufio-

definitio SylIog*ifrai

non

cft

hacfitnt,

clulionis ex prasmiflis ,

,

fed prajmilfx

non

vt patet dc fyllogifmis fecundae,

ne,&

& tertiaE

tranfpofitionp ptaemi(rarum,autconueriio-

neper impofSbile,

compofita,&c.

Secunda conclufio eft,qu6d fyllogjfmi

,

non

dcfinitio prjedi6la

cft definjtio tjuid rei,

Probatur,

nitio exprimit expliciCc

figUTae,quia ptaetet przmiftasindigent conueriio-

& confirmatur ,quiaquando

} igitur non quod przmiffae funt,fequitur ccmcluno. Oppo(itum arguitur per Ariftotclem in i. hu-

funt praemi(Ia:,nQndum eft conclufio

miu

,

quod hoc nomen.fyUogif-

fignificat implicite

,

conuertibiliter

,

pitione,pcr hoc

mus per iftps

quod

dicitut, quibtifdam pofitts.SiT

militer conclufio ,per

his,quapofitafunt,

per hoc

ad ptimum notandum > qUod defirtitum accipituc dupIiciter.Vno modo pro termino, cuius (ignijieationemimplicitam exprimit definitio explici-

h,acjunt.

hocquod

dicitut ,aliftdab

& illatio vtrinque exprimitur

qupd diciiur , accidit dt neceffitate, eo qttod

His igitur

praemiflSs

exponenda

eft definitio.

conditiones.

Vnde in definitione prim6 ponitur oratio , tanquam gehus ad diffcrentiam Terminorum in-

Prima eft,qu6d definitum efl terrmntu communi/ ineomplextu. Secunda eft,qu6d definitum eftconuerti-

complexorum , & debet intelligi , qu6d fit oratip , non catcgorica , fcdhypothetica, faAa

bile cOtt definitione.Tettiijtiuoi

ex plutibus categoricis

,

& fic atttibuumut definitp tres

fittitur. A\io

modo

nuUumfingulare de-

accipitut defimitum pio re figni-

tetminum conucrtibilera cum dennitione , & (ic dicit Comroentator in proocmio de Anima , quod definitiones ftmt ifforumfingulariHm ficatiper

txifientium extra animam^zccipiendo definitum pri-

inp modo,tunc definitur ifte tcttpinus.j^^/i^^fymi», quiaeft terminus communis incomplexus con-

cum definito. Sed accipiendo definitum, modojtunc definiuntur omnes fyllogif^ mi demundp.quiacutlibet fyllogifmocompctit

uertibilis

fjtcundp

iftadefinitip.

tn^

tlupt.

:

do videbitur dedefinitione fyllogifmi.Qjjantum

t^

TerttM

&

ips primi,cap.|.

primo videbitur quid intelligiterminos,«/*/f«iVw, definitum,. Secun-

flufit.

& fine

&qu6d fit ncccfniria illatioconclufionis ex pracTmi(Iis modo praemiinE exptimuntur in ifta defi-

,

7Steundaeea^

Bugatione: igitur illa definitio eftbona. Tcnec confcquentia per cenditiones prius pofitas;& anteccdens apparet,quiaderatione Syllogifmi cft habeie plures praemilfas, vnam conclufionem,

ex eo

In quzftione

fritit».

modp fyllogifraus noncft fubftantia

con-

«o

non funt

caufae fufficientes ad neceftariam illationem

,

6. Conclufit

eft nifi fubftarvtia!

fuffi-

,

quia propter ifta non fequitur con-

clu{io,(]uae (ine fupplemento alterius

compofitae;

non

quia fyllogifmus cft accidcns, mod6 in dcfinitione Accidentis debet explicari fubie£tum , fed in ifta nonexpIicatur;igitur,&c. Tcttia conclufio eft, quod ifta eft bona definitio^wW»0mt»«f.Similiter probatur:quia ifta defi-

illas praemiflTas.

0(5l:au6 arguitur contra iftam particulam

ciunt

quid

, quod exprimat explicite fignficationem Tertiaeft, ciubd fit fine nugaiione , &fic patet de iftis tetminis definitio,!>c definitum, quid

fimpliciter quiditariua

quod

tionis

cft

fimpliciter quiditatiua. Probatur , quia definitio

pter

Tres etndltienes defni''

ne^.Prima cft , qu6dy*f eonuertibilu cum definito.Se- tuminu.

cefCtate, quia accidentia

Voliint.ite facientis

/feeipitur.

voco extrancam conditio-

cluiio adfit deneceffitate,

patet primo Poftcriorum.Et confirmatur;quia in

Dffiaitt^m

ccntias formaIes,fine explicatione alicuius extra-

primo.


ditplieicer

,

J3tfiniti»d/ti

flcx.

definiti.

ftofitit, qtiiiin

jtionii.

Priorum

Secund6 cft notandum, quod duplex eft definitio.Quaedam eft definitio quid rei,Sc quardam quid

coniun(ftionibus milfas

,

&

alia

,

,

mediantibus pluribus

quarum vna

inter praemiiras

nem. Secundo ponitur

eft

intei prae-

&

conclufio-

quihufdam ad dilferentiam Confcqucntiz , in qua ex vna propofitione infertur alia , cuiufmodi eft Conuerfio , ifquipollcntia , Enthymema, &huiufmodi, quarum aliquae funt confequcn» tix formales, & aliquae materialis. Terti6ponitut, aliud ab hta- (juappfita funt , ad difFerentiam Confcqucntix, quae cft acopulatiua adalteram cius partcm , quia intali Confequentia infertuc

pofitis

ifta

,

in

(jtta

,

idem

9. Definitio fji'

Itgifmi ex-

plicntMr.

.

.

V

Qu^flio idem per idcm. Similiter ad difFcremfam Confequencis , qu« eft ab exponcntibus ad cxpolitam» quia exponcntibus,& cxpoluas coircfpondetide conccptus in mentc , Sc idco in tali confequentia infcrturidcmpeiidem.Qu.art6 ponitur ibi,denecejfitate accidit , ad dcnotandum , quod fi przmifCx fint vera:,& conciufioformctur, nccciTccft conclufionem eire veram.Quinto ponitur,w^«o<^ y«»r , ad ditfercntiam Indudionis , quia in fyllogifmo propterjhoc quod

praemilla: funt

clufio eft vcra,fi formetur

:

quod non fcquitur

fcd propter Iioc

fingulares induccntes funt vcrac

conclufio vniuerfalis,

vcr«,con-

,

cointeliigatur vnaalia

nifi

& tamenduo Di.-ilc(5Hci difFcrunt abinniccm mimcro igitur Dialc6licus, & cicmonftratiuiis diffcrunt plus quam numcro , & pcr conftqucns ;

fpccic.

Notandum

Ai»rgumtn'

^*

Ad ffia

vere

efi

,

Sylloglfinus, id eft,

Enthyme-

vere potcft ficri Syi-

logifmus. Ad feptimam dico,qu6d

,

qu6d genus , & totum in mo, iiu'>d vtrumque ^c li.-ibet

}n plus.quam illud, refpcftii cuius dicitur gcnus, tum in tntde vel totum in modo ; fcd diffcrunt quia gtnus de quor»edofen:

fua rationedctcrminarfibi

qu6d

ifta

non

impli-

qu6d diuidatur

in iftas fpccies pcr diftcrcntias,

quod nomcn ,fuhj}antia , non eirct genus ad Angelum , & iiomincm. Et probatur confciiiicnti.i; quia fubftantia non diuiditur, nifi pcrdifFeren-

mod6 iftac difFercniis materiale

& pcr idcm dicitur aiconfirmationcm. Ad

tias matcriales iniftas fubftantias. verbi gratia,

i

tcrtix figuras, non

indigct aliqua propofitione totaliter diucrsa ,

,a

quac fumprac fuht, fcd indiget conucr-

fione alicuius iftarum aflumptarum, aut tranfpoifitione

Ad

pracmiffarum.

T

iE s

I

o

VI.

& immanritik fe

,

Rcfpondetur ncgando confcquentiam pracdidbas fubftantias

corptreum

; quia nondiuiditur ia

fcd per iftas ditfercnti.is,

;

fiii

tione accidcntali

,

qux

tcncnt ex paric terminus incomipfius fumpti cum dctcrmina-

3c incorporeitm

,

,

fc

modo cft

forms. Scd totum in

eft

Q_y

vcl inimatciialis,

,

flibftantia perillas ditfercntias

plexus,rcfpe
alias patct ex didis.Et fic patetqusftio.

materialis

eft

cncnt cx partc matcrix.

o,daiiam,iftam foluit Ariftoteles in littera, cap.i.

pracmiflis

(Jp

qu£E fe tenent ex parte forma:.

clufio formetur,nece(Ie eft coriclufionem c/Ie ve-

vnde Syllogifmus fecundac, vcl

,

di^iruHt.

;

Subftantia vel

&

:

uctiiunt

complcxus fccund6 qu6d habeat plures fpccics, dequibusprxdicctur intjuid, & vniuocc; tcrtro,

caf contradid;ionem,quia per ipfam non denotatur aliud, nifi qu6d fi prsmilTae fint vcra?, con-

ram

terminus in-

fit

Sed contra hoc obiicitur.quia tunc fequcrctur,

Ad tertiam dico quod

rationes.

cft

do, conueniunt in hoc

propofitio,vt patcbit fecundo huius.

10.

281

I.

vel matcriali

:

non

vel faltcm

rerminus vnus compIcxus,ficut

mo

pars in

cft

tcKumin

do.Vcrbigratia,iftctcrminus,^or/;o,

eft

modo,refpedu huius complcxij/x^wo

albiu,&<.

dico

notantcr,c«ra determinatione accidefitali .,vel materia-

^trum Jyllogipnw

fit gentis

tnum Dialeciicum

,

ad JyUogif-

//

,quia

O* 1>^*

cffct detcrmJnatiocffcntialis, fc

fi

cx partc

foxmz , tunc

minatione,& determinabilielfetdefinitio,& non

monBrattHum.

pars in

modo. Verbi

gratia,ifta

tiohale,non cft pars in loan.a Magtftris hie qutfi.

i

dub.x. Bti[i\io\. fuptr qutft. j.

.

VniiurflEaeate 3 .f-fum.diff. i.»rt. a,

ARguitur quod non,quia iilud noneft gcnus Ariumeni»

ad aliquas fpecies, quod non diuiditur in ilfrepartentj^^ fpecles pcr diffcrcntias formalcs fctenentes fed Syllogifmus non diuiditur Dialedicum,& dcmonftratiuum pcr huiufmodi difFcrentias formales igitur. Ma-

ex parte formac

:

in ryllogifmum

:

DialeElictts

,

fiue ad iftos

terminos

,

Syllogifmts

Syllogifrnus demor?f}ratiutu.

Probatur,

fcu illatio concludcns cx prxmiflls.

cejfirium^ quac fc tenent ex parte matcriac Syllo-

ipfos diuiditur per diffcrentias matcriales,

gifmi,fcilicct,cx partc propofitionum.

formales

quia

nuUum complexum cft fpecics ,

&

funt termini complcxi ifte

terminus

patct

,

,

;

igitur

Syllogifmus

,

non

,

non

illud

eft

genus ad Syllogif-

mum Dialedbicum & demonftratiuum .,

Syllogifmus diuiditur

:

dirFcrcntias^/To^^W^f

,

&

iil

,

iftas

necejfarinm

;

quod in & non pcr

iftas

qiix fctc-

rcfpcdu ipforum

nent ex partcpropofitiommi , qux funr matcri.t: SyIIogifmi,& non cx partc illationis,qux cft formaSylIogifmi.Sccund6, quia vel iftadifFercntia,

gcnus. Maior

Diale^icHs, cft difFcrentia .iccidcntalis, vel matc-

ifti

termini

,iS;y//o-

SyllogifmHS demonfiratiumt

cft

cx tjHidnominis ptacdicabilis.

Vnde pndi-

rialis,vel formalis

:

(i

accidcntalis,vcl matcrialis,

cabilc debct eilc terminus incomplexus natus di-

tunc fcquitur quod iftud aggregatum,5j)7/a^»y?.^»j

dc pluribus,& minor nota eft. Tertio, quia nullus Syllogifmus cft genus ad Syllogifmum Dialccfticum , demonftratiuum:

DialeflicHS,

ci

&

Confcqucntia patct pcr locum a toto in quantitatc adfuam partcmi& antccedcns apparet induccndo. Oppofitum arguitur, quia SyllogifmusDialc£licus,& Syllogifmusdcmonftratiuus funtdiucrfac fpecics,& dcipfis prxdicaturSyllogifmus in ^uid; igitur, &c. Tenet confequentiaperdcfinitionem gentris.Et primapars antccedentis appa-

igitur.

quia plus differunt S) llogifmus Dialc(flicus, &dcmonftr.uii\us ab inuict.quam duo DialciTlici, rct

;

Scttioper,

T»m.

L

cUtjio-

fupponendo , quod propofitioncs , cx quibus componitur Syllogifinus , fint materiac Syllogifmi. Secund6 ,qu6d formaSyllogifmi eft modus infcrendi

,

ho-

,

monftratiuum,

Tunc arguitur >

rcfpccbualicuius gencris, fcd

Tr» parte «/-

eft dcfinitio

minis.Nlmc ponantur conclufiones. Prima eft,qu6d ifte terminus Syllogifmtis , ncn 5 cft genus ad Syllogifmiim Dialedicum &dc- Prim» (cH-

Syllogifmus diuiditur in Dialcdicura,& dcmonftratiuum pcr iftasdifFercntias,/'r(7^
gifhnts Diale5licHS

firmitiut.

oxnio, anirnal ra-

modo,fcd

ior patet in z.Metaph.text.com.io.&minor,qtria

Secund6

tcnens

oratio compofita cx dcttr-

dicatur

,

fit

quod

pars in fit

modo,& non

fpccics.

Et

(i

difFcrentia ellcntialis formalis,

tiinc fcquitur , quod illiidaggrcgatum fit dcfinitio,&non fpccics,ncc pars in modo. Secunda conclufio eft, quod iftc tcrminus.ijr/logifims,e(i totum in modo, rcfpc^u iftorum tcr-

minomrn

,

SyllogifmHS DiaieHicMs

,

&

Syllogifmus

omnis terminus incompIexiK cft totum in modo, rcfpcdln fuiipfiut, fumpti ciuT» dcterminatione accidcntali , vel ma-


teriali:mod6 ifti termini,

Di/iJeifictts,

denonftrati-

Mus, funtdcrerminationcs materiales additac huic tctmiuo,5;//<>g-/yw«f ,crgo.&c

X

tunc

SreUrJt clufK

mc

.

r.

Ai mimtm fro pMTte «/.

firmMiM».

Tunc ad rationem

«

poft oppofiTtum co

Sccund6 notandum,qu6d

modo

&

eorum

eft

pars in

modo

,

ptioncm,quia

Nam

&

tamen

definitio

non eft

ni

fpe-

fic

efl

,

quando

ytrum dici

T

de omni

,

I

VII.

o

e^ dici de

Et debet

mlloijint

lis

principia necejfiriaytsr Jitfficiant

ad

fic intelligi

lib.^.fum.cap.j^.

:

<]uid

&

nominis propofitionis

,

;

cft

&

:

fum , quia tunc non eirent inutiles & probatur confequentia , quia in pluribus coniugationibus inutilibus inucniuntur dici deomm,Sc dici de nullo, :

vt in prima figura,quando arguitur exmaiori minori vniuerfaii ne-

omnis fyllogifmirs tenet

gatiua.

de nullo

Sccundo fequeretur,qu6d ex particularibus;& indcfinitis poflet fieti bonus fyllogifmus. Confcquens cft falfum vt patet in ifto primo & pro-

elleuidcnsaliquodidlorum principiorum,& hoc quantum ad illationem conclufionis & dico notabiliter , aliejHo , quia non oportet , qu6d ambo principia"illa appliccntur ad cundcm fyllogilmam.Nunc ponuntur conclufic^,nes.

&

»5to,a

,

:

& hoc eft dici de nuUo", Ho-

quia nihil

eft

fumcrc fub fubie'

quo non remoucatur pracdicatum.

Tertio, quia fyllogifmi fecunda;,&

tcrtiae figu-

&

tamen non tenent boni ,&euidcntes, in virtiite ,(^<« de omni,aut de nullo ; igitut non omnis fyllogifmus tcnet in virtute iftorumprin-

rx

fiuit

cipiorum ; & antccedens apparct per Ariftotelem in ifto primojC.j.&deinceps. Quirt6,quia fyllogifmus expofitorius eft bonus fyllogifmas,& tamen non tenet in virtute dici de omm, aut denullo, ciam ibi nuUus fit terminus diftributus affirmatiue,vcl negatiue.

Quinto , quia

vcl clTent principia complexa,

non complcxa,quia principium complexum debet cire cuidens , & per»fc notum:

vcl incomplexa

modo iftud

:

Prima eft , qu6d omnis fylloglfmus in aliquo quatuor modorum primic figur^jtcnct dired:c',& immcdiate , virtutealicuius didorum principiorum. Probatur cxemplificando, quia fi omne B efl yl ,Sc omne Cefl B , fcquitur , qu6d o?ftne Cfit tenct virtute aliquorum, quje fignificant , prjedicatumi dici dc omni illo de quo dicitur. fubic£tum: idc6 quia fubicdlum aCcipitur dici dc C, oportet qu6d virtute fignificationis maioiis praedicatum vniuerfalitcr dicatur dc C , & maior

vcrum,nec falfum:igiturnecincomplexum,quia iika.did:a,dicideomm, dicidenullo,Cam complexa. fit

&

&

fic fignificat virtute

huius figni

,

omnis

,

quod

6.i~

ftribuit fubieftum. Similitcr poteft exemplificari

de negatiuis , oftcndcndo [\c:NuUum B efl A, rationc figni fignificat prxdicamaior , rum negari de omni illo , de quo dicitur fubieQoxm. Ide6 fi fubiedum fumatur dici dc aliquo, vt omne C efl .ff , fequitur virtutefignificationis

&

iftaeft

qu6d nullum C efl A. eft , quod fyllogifmi fecun& tcrtias figura: , non tenent dircifte , & im-

maioris,

Sccunda conclufio djB

,

principiorum ,oportct qu6d dealiquofubicdo

Not.indum, iftud didum, dici de omni , non eft oratio completa & indiget complemento,& po-

fumpto , dicatur prxdicatum & quod illud fubieitum fumatur dici deai^quo alio modo, fic iion eft in fccunda, ncc in tcrtia figura, vniuerfalitcr

i

,

nitur loco alterius propofitionis

prxdicatum vniuerfalitcr fubiedo.

,&

,

fcilicct iftiu.s,

affirraatiue dici

dc

4. Secunda

mediatcvirtutciftorum principiorum. Probatur, 'H"' quia ad hoc , qu6d dired:c (\x. adic
in litte-

Oppofitum arguitur per Ariftotelcm ra,cap.

Primac^elu. /"•

A &

principium,
dentcr notum,cum nec

dcbet inrdligi , qu6d omnis fyllogiimus

:

;

batur confequcntia , quia in particularibus,& indici de mldefinitis inueniuntur , dici de emni , lo. Vnde hic cft dici de omni , Homo efl animal, quia nihil eft fun^ere fub fubicdo , de quo non noneflafinus

,

3,

in virtutc dicide omniyVel

vniuerfali affirmatiua,&

mo

^

qu6d propofitio vniuerfa-

pofitorum tctmini communis cui additur , ficut aliqui dicunt , quod hoc fignum , cmnis, ad minus rcquirit tria fuppofita quia fignum vniuerfalc affirmatiuum non dcnotat aliud , quam prsdicatum dici de omni fuppofito fubiedi, non connotando, vel fignificandomultitudinem, vel paucitatcm fuppofitorum termini,cui additur. Tcrti6 notandum, quod quando dicitur,qu6d

Rguitur primo , quod non fufficiant. Quia

coniugationes inuArgument» -iHLfi iic , fcqucrctur , quod pnpartene- tilesellcnt bonifyllogifmijconfequens eftfal-

X,

,

&

huitu.VtltXii Hifp.fr«a.4 /«OT.Brafauol.yw/ier^. j. Vniuerf, Sctti.Tattar.hic Uub.tJoaCeci Ub.i.inftit.c. 1 1 .Coirplut.

dicatur pracdicatum

tur.

ideo noft polTunt probari. Nam,^«/
annot.tid hune c. 7.Burana in txfof.c.i.huiut,^a^o\\n\i% in libmm. Occam j./i.to/.e.i.^. 6" 5. loan.aMagifttis ^.i.

,

^^^ *declK,r»-'

negariua fignificat piaedicatum negari ab oaiifta duo , de quo affirmatur fubicdlum

vniucrfalis

g/ftiu».

qu6d

&

principia fignificant

Philopon.i.PW.c.y. Auerrocs in expof.c.s.huiui hXcx.x.Vri.

A

de ^uo non

fic intelligi,

ni illo

bonitatem Jyllogipni^

,^

Et dcbct

dicatum dici dc omni eo, dc quo pracdicatur fubiedum ide6 fi fubiedum lumatur dici dc aliquo , neccirc eft pracdicatum dicide illoeodem, Et ita dcfinitio , dici de nullo , efl cjuando nihilefl finmerefuh fiuhieclo , k quo non remoueaturpr&dicatum.

patct ad quxfitum.

s

necdcfcti-

propofitio vniucrfalis affirmatiua fignificatprac-

:

Q^ ^

,

& dcfcriptio dantur dc

,

nihil efl fiimere fiihfithieHo,

dicatur prxdicatum.

cies, ctim de ratione fpeciei fit, quod fit terminus incompiexus. Rationes antc oppofitum probanc

cbnclufiones,&

dcfinitio

&

finitionem gencris , dico quodnon omne dequo priedicatur genus, in ep (]uod ^«»W,eft fua fpecics. genus pracdicatur««9«t^de definitionc fuo,

oratio comple-

tcrminisincomplexis:benc tamcnpotcft habcre quandam cxplanationcm , vcl interpretationcm, eo modo quo oratip minus nota declaratur , explicatur pcr orationcm magis notam. Et idc6iftadefcriptio,vcl explanatio,^/«^<7iw- ^'f'?^!*''

refpcftu huius

terminuJyllogi/r»w. Et quando probatur per dc-

rum inferiorum

talis

xa propric non habet dcfinitioncm

xetminufylloglfmiu DlaUeikus, dico , quod fpecies , fed Jyllo^ftms demon^rMiHiit , non funt ifti

quilibet

Priorum

Superlib.I.

28l

:

quia tcrminus mediuspraedicatur in vttaquc prxterminuS diftributus nunquam prardimifsi ,

&

catur dc aliquo in praeiTJifHs

;

ita

ctiam

in. tcrtia

figura

«»-

Qu^ftioVIIL figura terminus diftributus rcmper fubiicitur ref

pcdu

prxdicati

fui

,

nunquam

&:

prxdicatur dc

aliquo alio.

Ex quo

tertix figurx funt

fyllogifmi fccundx

,

Sc

Sccundci, fequitur,qu6d Indudlio

non cft con-

nes fingulares

non

non iignificant

,

iftias vniuerfalis

om-

iftas clle

igitur ad ipfas

:

fequitur vniucrfalis euidenter.

eft fimile

de vni«

illi

fyllogifmi fccundx

,

& rcrtix

&mediat^ pcr dicide orn^ fyllogifmi primx figurx ic-

figurx tencnt indireftc, ni

(fr

,

nent

de nuilo

;

fcd

dirc^ftc.

Adquartam dcfyllogifmo

expofitorio dicc-

tur pofica.

Tcrtio, fcquitur, quod confcquentia in qua ex ejp vnius rci fcquitur fj^aitcrius,aut ex nonejji vnius ,
& idc6 non

,

Ad tcrtiam, fyllogifmi fecundx, & terti* figurx, dico , qu6d

fequcntia euidcns, quia fingulares , ex quibus infcrtur vniuerfalis

de fubiciSlo

uerfali,& particulari.

imperfeAi,& ineuidentcs,fiunt

tamcn cuidentes pet primam figuram.

fignarur per vniuer-

falcm, fcilicct,qu6d prxdicatum dicatur vniuerfaliter

quod

fequitur,

285 Vndc ben^

vel indcfinitam.

& perfeda. Probatur, quia talis eft

Ad quintam

dico

,

qu6d funt

com-

principia

plexa per fe manifefta,& fupponenda in

lcicn-

ifta

tia, eo qu6d cxplicant fignificationem tcrmino* rum,qux prxfupponcnda eft in omni fcicntia,&c>

minus euidcns,qukm fyllogifmus fadtus in fccunda , vel tcrtia figuta , & tamcn talis fyllogifmus

non y. Terti» tin*li*ji».

quod fyllogifmi fccundjc, & tertiae figurasmediatc &indifedc tcnent virde mllo, cxponcndo prardidlo jyfg (Ucicie omm, modo. Probatur,quia alitcr fequitur,qu6d ex pu,

ris particulatibus indefinitis,

mi

dicatumjVel/ukieSi^um, aut ambcjimuly '-uel

prima: figura: tcnent iramcdiatc,& dircdle vir-

&

&

cundx, tertix figutx tcneni indircdte , mc* Tcnetconfequentia quia ifti fyllogifmi in fccurtda,& tcrtia figura reducuntur ad illos de prima figura. Tcrtio , patet exemplariter argucn-' do in Cejare , tfuUMS lapii eft ammal , omnis homo ejt animd igitUr nullM bomo eji lapis. Certum ett, quod nulla fit fumptio fub tctmino diftributo, nifi indirc<Jlc,& ideo fi conuertatur maior fimplicitet,|iam erit fumptio diredlafub termino diftri;

5

buto, vt

fi

ifta, Nftlltu lapis ejl

animal, conucrtatur

NMllum dnimal eft lapis > tilnc fict direda fumptio argumcntando in Cetarent, Quarta conclufio eftjquod aliquis fyllogifmuS in iftam

,

cxpofitorius tenct in virtutc dici de omni ,

,

& dici

& non cft dubium, quin omnis fyllogif-

expofitorius tencat vittute didtorum princi-

piorum, fi cft bonus tamen dico ;

pter fyllogifmos expofitorios

,

fpecialiter pro-

qui fiunt dc re-

Dusillis,quarum vna cft cadcm cuilibet diucrfarum rcrum , in quibus fyllogifmus cxpofitonifi rcguletur tius non valet didorum principiorum. Verbi ,

quitur

,

Ifte

Deusefi Pater,

FiliHS eji Pater

non

;

Ifte

^uod

eji ifte

Deus

,

ejl

virtntc alicuius gratia

Dens

ejl

,

non

Filifu

;

fc-

er~

valct fyllogifmus, nill

inaior rcguletuv pcr dici de emni ftc

ie(5lo vniucrfalitcr fumptOjy^r/TiC-

&

diatc.

go

VIII.

quod cft

,

de nullo

o

ytrum fradicatu dici dc fub-

fciliceti

& fingularibus,pof-

tutc ditflorum principiorum;igitur fyllogifmi (c-

mus

I

ytmm dici de omnhjit aliquidyt>el aliqua,

tcrtia bonus fyllogifmus in fccunda, falfum. Sccundo , quia fyllogif'

fet fieri

T

s

cft,

&

figura

A

Qjr

cftlimplicitercuidcns,&: pcrfcdtus.

Tcrtia conclufio

,

ifto

modo Om,

Pater,8c tunc maior cf-

diSpo^tio inhxrens pradicato

Jignificabik Vidc citatos

o^p/

,

complexum pneterina^

jMsft. ^.

hnim,

ARguitur

qu6d noh fit prxdicatum ; qni4 j^ tunc fequerctur quandocumque prxdica- AffHmtwt*

tum eflct dici deJitbieSio vnitter/aliterfitfnpto: mod6 tonfequcns

eft

qiundo tamen non erit diei deJitbieBo vniuerfalittT y*iOT^ro,quando fignuhi Yniuerfale reinouctur ma-

nente propofitiond indefinita. Secund6, fi dici, cflet prxdicitum, fequCKtur»

quod qui intclligcret iam

prxdicatum,inielligeret cP'

prxdicatii dici vniuerfaliterdcfubicfto.

fcquens

C6-

falfum; quia prxdicatum potcft in-

eft

de iubiedo fumpto vniucrfali, fiuc indcfinitc. Prcbatur confequcntia,quia ex quo ifta funt cadem:qui intelligit vnum,fimul intclligit rcliquum. Tcrtio arguitur,qu6d fit fignificabile complexqquia ifta propofitiOvD'Vi vniner/aliter dejttbtclligijfiue dicatur

tcr, fiue particularitcr

&

qu^m ifti duo

ie£lo,p\as fignificat

tctmini,^rifi^/V<«-

tum,&jHbieElum ; igirur prxtcr fignificara illorum tcrminorum corrcfpoddet aliquod aliud fignificatum didx propofitioni , non aliud quam

&

complcxc pcr propofitionem prxdicatum ,dici de fiAieSio, quia illo

fignificabilc Jicct

,

fci-

fig-

fet falla.

nificabili pofito redditUr propofitio

vcra',& ipfo

Ad rntioncs. Ad primam, negatur confequcntia. Ad probationem dico,qu6dfi pcr dici de

non

,

omnl, intelligas propofitioncm vniuerfalcm^tnnc

dico gifmi

,qn6dhocnon ;

ad vcritatem fyllofcd requiritur ad dici de omni propofirio

&

fufficit

cum hoc qu6d

fubieftum accipiarur dici de aliquo alio, de quo conchideturprxdicatum vniuerfalis oporrct qu6d iubictfbum vniucrfaiis debi.c fumatur, vt dic-itur de alio fccundiim rcgulas pofiras in primo huius tunc ifta principia fufHcicnt ad bonitatem fyl-

vniuerfalis

,

:

ipfius

&

;

&

,

adhuc

pofitis

fubie^o

& prsdica-

non eft vcra. Quart6 ad hoc , qu6d ifla propofitio

to,propofitio

fit

VC'>-

ra ,pr
prxdicatum iftius albtis.

&

fubicdum i ficut ad vcritatcm allus non fufficiunt komo , & Dico igitur prxter ifta duo, requiritur

,

,

Homo

efl

,

:

vt puta, hominem ejfe album,z\Xt prxdicatum dici tiefifbieSo,Sc fic dc fimilibus.

aliquid aliud

,

Qninr6,ficut talibus propofitionibus no cortifpondcr fignificabile compfcxc pcr prppofitionc, fed rcs fignificaraperfubic(flum,tuncquxroqii!d

logifmi.

Ad fecundam

pofito

ncgatur confcquentia, quia licct prxdicatum particularis dicatur dequoiibct colnento fub fubie£bo , tamen hoc non fignifica-

corrcfpondet

tur foimaiircr periiropofitioncm particuUtcm,

ficio

,

Scotiopcr. Ti>m,

I,

\{ii,Siafinus zolat, afinus habet alaf,Sc

non poteftdici,qu6d <»/?iwx,quia lus afinus cffct in rcrura ift.i

eiret

fTofartt

falfum,quia prxdicatum mahebit, /*''«*

vera

,

pofito

quod nul-

natura,adhuc ptopo-

& non

proptfr aliud

X

1

qunm pro

w»

.

, quod

proptei- fignificabile coraplcxc

2,

corre-

fibi

fpondec.igitur,&c. Oppofitum arguitur

, quia in diftis fecundum idem ipfum , Sc efe ipfum , vt heminem efe hominem,(ed in didis fecundum accidens , non & efe alejfe ipfum , vt all;Hm cft idem ipfim , ^«»i,quia cire album eft albedo. Modo omnis

quidjefl

&

,

aliomodo

accipicur fignificatiue

:

&

&

fic

&

quod idem eftfevadere , '& efe vadens , efjefecans. Ex quo fequitur , quod fignifi-

catum coriefpondcns vel dici de omni

,

illi

difto , fcilicet efefecans,

aliqnid

eft

pofitio affirmatiua

:

aliter

efe ficans

,

eft

enim

pro-

ifta

efe agens

,

ef-

fetfalfi.

Suppofitio igitur,qu6d fignificatum per talem fic , fiucper taledidum ponitur iftajconchifio , quod fignificatum correfpondens

non eft fignificabile complexe per quod quidem fignificabile nou eft res fignificata per fubiedum , aut per pracdicatura, aat difpofitio alteri corum inhaerens cuius tamen oppofitum multi ponunt. Dicunt enim quod ifti propofitioni, Df»«
,

propofitionem

,

,

Probatur conclufio , quia vel tale fignificabile dependens a Deo, vel independens:fi independens , tunc fequitur, quod ipfum eft prima caufa, qiiod eft impoflibile. Et confirmatur, quia in illis fignificabilibus complexis vnum eft caufa al-

eft

terius

,

vt Solem efe lucidum

cft

caufa huius

quod

;

&

Deum

velannihilare,cuiufmodi effent

,

efe

,

Deum

pefe producere

&

,

fic

dc

Itcrum quasritur de fignificatione huiufmodi fignificabilinm complexe in comparatione ad teriam.

Item,vtrum complexc

ma-

fignificabilia pofllnt re-

plere vacuura.

Item,an

fubftantia:,vel accidentia,vbi funr,

fiirt

& quando, & ita dc aliis

de quibus non apparct

,

Iterum , quia fruftra ponitur

talis

multitudo,

quando orania polfunt faluari melius , non ponendo talem multitudinem, vt patet primo Phyficorum.

Modo

hoc de

tur.Et

orania poflunt mclius faluari,igi-

primo*.

Quantum ad fecuiidum,notandum quod quacdam eft propofitio categorica & alia hypothccica.Item,qua:dam

cft

ca.iiegonczdeineJp,Sc alia mo-

«ii/^.Illarum de inefe,

qaa:dam

eft

de terrainis ab-

&

de terminis connotatiuis, hoc dupliciter, quiaquaedam eft de terminispofitiuis, alia determinis priuatiuis.Itera,qusedam de futufolutis

alia

,

4o

ipfara aliter fc habere

,

& non per difpofitio-

nem additara. Tertio notandum , qu6d in propofitione inueniuntur duplices termini , quidam qui funt vt

fubicdum

&

annihilare

,

&

coniun6tioncs

,

&

huiufmodi

non corrcfponder aliquod

:

&

iftis

fignificatum

&

poterit ipfura ialuare aliis rcbus ainrlihilatis. Po-

dtus diuerfimode cohcipit,propter diuerfitatem

natur igitur , quod feparet albedinem Sociatis i Socrate manente Socratcm eire album , tunc fecjuitur , quod Socrates eft albus,&: quodnulla

fyncategorematum. Nunc ponuntur conclufiones.

crit albedo,

faluatis

quibufcumque aliis rebus,

& per confequens Socrates eritalbus

fine albedine,quod implicat.

Secundo

,

adhoc quod Socrates fit alquidara modus fe habendi pra:ter

quod

bus, requiritur

fi

Socratem,& albedinem,fcilicetSocratem effc albura , tunc ifte modus fe habendi , aliter fe habebit ad Socratem , &c aliter ad albedinem. Et quaero de illis modis habendi , quonuTi vnus alitcr fe habebit ad Socr.nic, alitcr adalbedinem,vtriim alirer per fc ipfos, illi modi fe h^beatu alitcr,

&

&

aut pcr alium

raodum fupcradditum,

Si pcr fc

7«

&

terminorum categorematicorum, fed per ipfos intcUcftus aliter intclligit , apprehcndit eandem rem , & ita eadem res fignificaturperambo condeterminantia,quiaintelle-

,

"^'

,

tcrminis

erit ftatus,& per confequens illud fignificabicomplexc, ad quod eft ftatus, erit prima caufa, pcr confequens praeter Deum effet ponerealiam primam caufam. Si dicatur , qaod illud fignificabile fit dependens a Deo.tunc fequitur quod Deus pofHt ipfum

"'^

rninus figura fupponit pro re figurata, connotan-^

falis

igitur aliquan-

^''^P^f'^'*

quodammod6 fc habere,licct non per difpofitioncm fuperadditam vtfecundiim aliquos ifte ter-

&

Metaphyf

flionis.

alia deprarterito , quaedam de poflu[bili. Et hypotheticarum quajdam eft conditionalis,&c. Secundo notanduiTi,qu6d terminorura connotatiuorum , quidam funr qui connotant difpofitionem fupcradditam, & diftindam ^ fubied:o,vt ifte terminus,^/^K7?j;alij connotant fubied:um

le

vt patct i.

g. i. T^trs 5«*.

&

ro,

do

,

^f

verifimilis refponfio.

pra:dicatum , funt tcrmini catcgorcmatici ; alij funt terminifyncategorematici, vt figna vniucrfalia , particularia, copula vniuer-

non valet

A,

,

Lunamefe lucidam tunc igitur in ordine tahoc caufarum eft proceffus in infinitum ,

cft, li

J".

aDeo,quorum numcrum Deus non

,

propo/itionem

i,

,

eirent in-

perpecuainde-

Quarto, quia inter ifta clTct ordo perfeiSlionis,

quod

dicit Ariftoteles ^.Metaphyf.cap. i.de Entc,

care,

quod

vel non.

Quantum ad primum , notandum qnod iftud dicbum , dicide omni , vcl aliud , vt hominem efe alhum , quandoque accipitur materialiter , & tune fibi corrcfpondet vna propofitio , vt homo efi al~

eft

fequcrctur,

,

fingulis.

&

idem

ita eirc:

poteft niutare

vel difpofitio connotata per illos tcr-

improIn quaeftione primo diccntur aliqua, babitur vna opinio. Secundo refpondcbitur ad

i>Hs,Sc

eft impoflibile.

finita talia fignificabiliacomplexa

ifta

qua:fitiUTi.

«

, fi

igitur fibicorrcfpondet fignificatum pcr fubieftum fiex terminis concrctis, fibi correfpondet

minos.

Csncluft.

Tcrtio

pendentia

accidens

Ji

nitum,quod

propofitio, vel eft fadta cx terminis abfolutis, vel cx terminis concretis fi ex terminis abfolutisj

:

Bimpo qut-

ipfosjtunceademrationc erit ftandum in primo, icilicet , quodalbedo peripfam fine difpofirioiae addita,inha:rct Socratijfipcrmodos aIios,tunc in illis modis alitcr fc habendi erit proceifus in infi-

,

:

fiionis.

Priorum

Superlib.I.

284

aliud a fignificatis

&

Prima

eft

,

qu6d propofitioni

pra^fenti alfirmatiuaj

,

categorica; de

cx terminis abfolu-

fadtae

tis , correfpondet fignificatum per fubicftum, Vcrbi gratia , dico , quod fignificatura corrcfpondens ifti propofitioni , Homo efi animal , eft homo & ideo horainem eire animal , eft homo: ;

& Deum elfc, cft Deus, &

fic

de fingulis. Pioba-

homo eft illud quod eft per fiiam eflenriam:mod6 homo eft animal per fuam cflentiam, igitui hominem effc animal cft homo nec ifta confcqiientii valet, homincm eireanimal,cft hominemcirecorpus.igiturquicognofcit hominem tur,

quia

,

;

clfe

%. Primneon' '^'"y'''-

Qusftio animal , cognofcit hominem cfl'e corpus , vcl contra,& faltem (i arguatur econtra, conictjuen-

Ad

efTc

non

tia

Stcunda contiitfio.

valet.

Secunda conclufio

p.

eft

,

qu6d

propofitio ca-

fi

compofita ex tcrminis connotatiuis,qui non connotant difpoiicionem additam , vcl ex terminis priuatiuij.fignificatum correfpondens tali propoiicioni eft fignificatum fubiedi , vt Socratem ejfe figuratHm , eji Socrates : Hominem ejfe rifihilem ycjlhomo , ic ita de nmilibus. Exemplum de priuatiuis , vc homo eft tegorica affirmatiua de prarfcnti,

,

ifta fignificat

,

,

,

Similiter hominem

ejfe

debito ineire. Et ideo

nifi deficere a

Ci fit

pit proptcr fyncatcgoiemata.

Ad quarcam dico qu6d ad hoc quod homo fit ,

albus,

res alia a Socrate,

&

&

albcdo in gradu fufficienti, ad dcnotandum pracfcntcm Socratcm, hoc eft, Socrates , fcilicet cxitlens cum albedinej &c

qu6d natura

albcdinis

non tranfmutatur , feu

variacur per agcns fupcrnacurale

, quia dc natufubicdo , idco pixtec ipfam non oportct addere iftam inhzrentiam di«

&

ra albedinis eft inhxrere

ftind:am.

Ad quintam didum eft,&

ficfic

didum ad

quaEfitum.

aliquis

Q^

,

,

non requiricuraliqua

albedine,fed lufficit Sociates,

homo qui non videat tunc hominem non videre cft homo & fi nulius homo fit quin videat, ,

fig-

non quod libi leipondcai aliud fign ficatum, icd qu6d incclledlus alitcr-per ipfani conci-

aptum ad videndum, eft homo,

quia accipiendo illa , non eft res alia ab homine apto. Similkei hominem non videre , non eft aliud

28j qu&d ifta propofirio plus

tertiam dico,

nificat,

lit

homincm eire & hominera efle aptum ad videndum,& homincm non habere vifum modo hominem ejfe cft idcm quod homo. cacfu

X.

I

T

iE S

O

I

IX.

,

tunchominem non

videre, nihil

cft.

Exquibus

fequitur,qu6d homiwem ejfe ctcHjn eft homo,Sc

ita

de

aliis priuatiuis.

Tertiaconclufioeft,qu6d fipropofitio catciit compofita ex terminis connotatiuis , qui connotant , difpofiitioncs additas fuis fubiedis tunc tali propohtio-

Vtrum iiia regula Jit ijera , quacUmqut ijm 3 e^ eidemfunt eadem , tllA interfejunt eadem.

gorica affirmatiua dcprarfenti

;

ni corrcfpondet fignificatum, fcilicct difpofitio connotata pcr ilhim terminum,vt ifti propofitioni , homo eft albtu , correfpondct pro fignificato ideo hominem efle album, cil albcdo hominis , per confequens albedo , albcdo hominis ,

& &

non

&

fequitur contra,quianon conuertitur.

Quarta conclufio cft,qu6d non oportet, quod propofitioni ncgatius correfpondeat aiiquod ideo chimxram non cfle hircofignificatum ,

D.Thom.t,^.f.i8.«r/.).Caiet.«W.Dutandj» !.<' i.?w
«i»

rr^iii

bont, ttr^Hmentatimit.

quod non , quia ad veritAtem reguls reqiuritur,qu6daliquaeflcnt tadera inter ^:mod6 hoc eft faifum, quia fequitur funt eadem inter fe , igitur funt plilra cntia,

ARguitur prim6

& per confequens diuerfa 6ecund6

,

vel

ifta

«l

inuiccmi

fc

regula intelligitur Copulati-

non copulatiuc,quia dua: me« exdem toti, quia funt totum , & tamen non funt ezdem intet

ceruum,nihii eft. Simiiiter Socratemnon eflc afinnm , fi Socrates fit , cft §ocrates fi Socrates non fit, tuncnihil eft, fic de ahis negatiuis.

uc,vel difiundiue

Quinta conciufio eft quod non oportct, qu6d propofitionide poflibili corrcfpondeat ali' quod fignificatura , fcd fufficit quod poflitcor-

Necdiuifiue,quia Socrates &Plato,diuihud loqucndo , funt eadcm vni , & cidera numcro. Nam Socrates eft idcm vni,& cidcm nuraero,f cLlicet fibiipfi. Plato eiiam cft idera vni , & eidem

&

,

rerponderc.

Secund6 , de propofitione de prstctito non oportet,qu6d fibi correfpondeat fignificatura,fed qu6d alias correfpondebat,conformitcr de futuro,qu6d fibi correfpondebat fignificatum. Quart6,de conditionali dico, quod non oportet

,

quod Cbi corrcfpondcat

conditionaliter, laret fi

,

fignificatum

& ide6 afinum haberc alas

non eft , nec

erit aliquid

,

:

dictatcs,coniuntkiuc fumendojfunt

fc.

numcrojfcilicet

funt eadcm vni

igiturSocrates, & Plato & eidem nuraero & tamcn So-

fibiipfi ,

;

,

non

crates,& Plato

funt

idem

inter fc.

Terci6 arguicur per inftantiam indiuinis;quiA Pater in diuinis

,

nifi

Filius

fi

vo-

Filius

cftidem

idcm eflentix diuins,fimilicet eidem cirencia:,tamen Pater,&:

eft

illi

non funt idcra inter fe. Quart6 , quia ficut Socrates

fed eflct afinus

to eft albus

volaret.

;

igitur Socrates

,

cft

albus

& Plato

,

& Pla-

funt albii

non corrcfpon-

& ita fequitur in propofito,Socrates cft idcm vni»

dct fignificatum nifidifiundiuc, vt i^i, Socratet

cidem numero,& Plato eft idcm vni, eidcm numcro,igitur Socrates,& Plato funi idem vni,&:

Similiter dc difiundiua,quia ci

eft, vel Sccrates

non

eft, fi

det Socraces.fi Socrates

dcr

,

Socraccs

non

fit,

fit,

corrcfpon-

nihil correfpon-

& per hoc poteft dici de omnibus aliis.

Pa-

quod pracdicatum c^ci vnitierjaliter de /uhieno, non eft aliud quam przdicatum. Tunc ad rationcs ad primam negatur confetctigicur,

;

quencia

,

quia

prxdicacum , &: pridicarum idcm.non fcquicur.quod quan-

liccc

dlci de fnbieElo finc

docunquc erit Mxdicatum.quod tunc crit pncdicatum dici defuhleBo vniuer/aliterJumpto,c[\.\i:L ficuc contingit , quod album erit, quando nonerit album cllcjita dcbct concedi , quod prsdicatum dici vniuerfaliter

^yZi^jVffomV,

quandonon

cric

Ad fecundam

&

&

eidcm nuracro. Oppofitura arguitur per Ariftotcicm hicc. i» quia pcr iftam regulara videtur probarc conucrfioncra vniucrfalis negatiux,fimilitcr virtutccius rcguliC tcnct fyllogifmus expofitorius.

Nota, qu6d tctminus pluralis nuracri , Vel etiam copulatuS aut difiundlus, poteft exponi fecundura duplicem fenfum ; vmis fenfus eft diui,

fuc,& alter compofitus. Verbi gratia, dicendo jlt B , v.t1c: dcccm folidos, fccundiam fenfum di-

&

uifiira

,

fcnfus cft

B decem folidos,

qu6d A valet dcccm folidos, &t fecundum fenfum compolitum

fcnfus cft,qu6d yl,8c

pra-dicacum.

refponfiim fuit inrcfponfionc

prscedenci.

ScQtioper.Tm,!,

^*,^*^'****

,

&

:

'» .rf»x«»w»»f«

B fimul

furapta valeni de-

cem folidos. Ex quibus potcft infcrri prim6, quod iii creaturis non funt aliqux res ca-dcm vni,

X

3

& cidf ra.

1.

, vcl etiam caEdem inter fe loquendo fecundum fcnfum diuifum. Patet, quia in creaturis nullatn eft idem cuilibet diuerfarum rerum. Et

Sc

eidem

dico notabiliter

dem

Priorum

Superlib.I.

286

,

/« creaturii

ro,&Plato:igitur

numero

ciat ftare

res, fcilicet eiVcntia diuina

,

eft

eadem

cuili-

&

hoc fecundum fenfum bet diuerfarum rerum , diuifum , vt arguebatur ante oppofitum , fed in crcaturis benc inuenitur , quod diuerfae res funt

terminum confusc tantum.

quarfitum.

esdem vni,&eidem rci,Ioquendo fecundum

Q_y

fenfum compofitum ^ ficut dua medietates continui funt illud continuum. Itcm notandum, quod quandocumque de terminis fignificatiuefumptis , verificatur hoc prsidem mrnero,

ObieHio.

quemadmodum

quo vcrbum eflct pluralis numeri,& res pcr fubiedum eiret vna rcs,& idcm numero. Refpondetur,qu6d non eft incongrua proptcr iftam caufam , quia incongruitas orationis non

^

m omm

ZJtmm

s

T

o

I

hom

X.

confequentia.

ex

oppojito confequentis inferatar

oppofittim xntecedentii.

dicimus,

dicatum , quod^owo, & antmalCant idem numero,iIla erunc vnum numero. Et fi obiiciatur,qu6d talis locutio c(rct incon-

funt eadcm vni & eidcm quod ifta dictio, amho, fa-

Ad tertiam ifta ratio fuit folutapriiis. Ad quartam ficuc ad fecundam. Et fic patet ad

quia in diuinis ca-

,

ambo

diceretur

nifi

;

Albcrt.Magn.W.i.P«or.f."v//.Alb.(le Sazonia traS.Leg.e.t.

Sauonarola

e.depotefliite faciendifyllogifm.

lib.

Aueifa

lib.Inftit.traii.n.c.i.,Yucnte i.p.fMm.q.i.diff.iMrt.i.

grua, ex

iiignificata

3Solutio.

quia tunc fcqueretur, poflet conuer-

fimplicitcr invniuerfalem affirmatiuam.Con-

ti

licct fignificata fint

funt plures fignificames

tum

&

eadem , tamen quia terraini candcm rera , locutio cft congrua ex quo fequitur ,qu6d ifta confequenBfmt , iiitur A, BJunt entia non valct, A, tia pofito cafu quod A,&c B fupponat pro vna :

&

&

;

re indiuifibili, vt

putaprointeledu

tuncante-

:

veram,& confequens eft falfum. Secundo fequitur quod ifta confequcntia non

ccdeiis eft

valet

,

A efi caufa iflim ,&Aefi caufa

A eficaufa iiiorum; pofito cafu quod ma

illini ,

igitur

vocctur

ifte

qui poteft alicui conftituto in extrcneceflitate fubuenirc,& non fubuenit , immo

interfc(3bor

,

per contemptum rcmouet adiutorium fuum ab illolfto fuppofitcponitur quod fint decem con-

quorum cuilibet & non duobus tunc

extrema neceffitate

ftituti in

,

, Socrates poteft fubuenire , ifto cafu pofito , non fubueniat Socrates alicui

iftorum, tunc antecedens dids confequentiae eft confcquens falfum ; quia cuiuflibet vcrum ,

&

iftorum Socrates raagis

eft

interfcdor , quia vnius ,

,

;

illorum dccem Socrates

non

eft

cum potuit vni fubtienifle & non igitur cuiuflibct vnius , quam altctius

interfedor

fequitur

tcrfedor

,

cft

intcrfcdror

duorum

igitur

,

quia.nullis

,

Socratcs

tamcn eft

in-

duobus Socrates potuit

fubuenire.

Conclujif,

,

qu6d vniuerfalisaffirmatiua

fcquens cftfalfum per Ariftoteleminlittera, c.z. Confcquentia probatur arguendo fic ; omne efi £ , igltHr ornne B efi , quia cx oppofito confeqiientis , fcilicet nullumB efiA , fequitur oppofi-

attcndirurpcnes rcs fignificatas per tcrminos,fed ideo penes modos fignificandi tcrminorum ;

4-

ARguitiir qu6d non

prxmiflSs dico

,

& pro illa fola

,

;

ftrata

,

fe inuicem, vt

fi ifti

illi

termini diccrentur dc animal di-

tcrmini, alhum,

cantur idem huic tcrmino

,

Soerates

& ,

illi

termini

inuicem , & hoc eft intelligendum , videlicet in quibus vna res non cft eadem cuilibet diuerfarum rerum. Nunc ad rationes. Ad ptimam dico > quod reeitla de virtute fcrmonis non eft vera , fcd ad fenfum prxdidtum , fcilicet qn6d fi a^iqui duo termini dicantur de vna re demonftrata , illi termini dicentur dc fe inuicem , ficut fequitur, Sodicerentur

crates efi

ancedentis, fcilicet««//«w» Aefi B. Secund6> quia fi ex oppofito confequcntis poteft inferri oppofitum antecedentis, hoc eflet pro tanto, quia oppofitum confequcntis repugnaret antecedcnti ; fed propter hoc non , quia ifta eft bonaconfequentia ^Tantum pater efi , igitur non tantumpaterefi , & tamcn oppofitum confcqucntis non repugnat antccedenti,imm6 eft idcm ciim

antecedcnte.

Terti6 , quia ifta eft bona confequentia, Nulhomo CHrrit , i^itur cjuidam humo non currit , tamen ex oppofito confequentis non infertur

dfc fe

aWm

:

Socrates efi animal

;

igitur

animal

&

lus

oppofitum antcccdentis, vnde non fequitur, OmNtihomo currit fito cafu

,

;

igitur i^uidamhomo currit,

quod nuUi eirent homines

res currentcs

,

tunc antecedens

,

eflet

vndepo-

nifi

mulie-

verum

,

&

confequcns falfum. Quart6fi illud fufficeret ad bonitatem coniequentiae , fequeretur qu6d ifta confequentia eflet

bona 7« « Confcqucns :

antecedcns

,

vel tu non es afintis eft

eft

;

igitur tu es afinns;

falfum, quia iftius confequentiae

vcrum,& confequens

batur confequcntia

,

,

igitur

non tu

falfum. Pro-

quia detur oppofitum con-

fequentis,fcilicet,A^fl«r« es afinus,zd

tur

quod regula fic cft exponenda quicunque duo termini dicuntur idem alicui tevtio termino fuppofito pro vna re dcm5Iftis

A

A

es afintts

,

vel tu non

quamfequies afintu

,

per

regulam , Quslibet propofitio infert feipfam cum qualibet alia in vna difiundiua. Mod6 iftud confequens Vltimum contradicit primoantece-

ifta

modo dari contraquam pra'ponendo negationcm toti pro-

denti, quia non poteft vcriori di(ftio,

pofitioni.

Oppofitum arguitur per Ariftotelem in Httera, X. vbi per hoc probat conuerfioncm vniucr-

cap.

falis negatiuas.

In quaeftionc prim6 videbitur quid rcquiritur adbonitatcm confequentis.In fccundo vidcbitur quid confcquentia , & qtialitcr diuiditur ia fu.as fpecics.Tcrti6dc quxfito,&quart6 adiungcntur quardam alia: rcgul». Quantum ad primum eft fcicndum , qu6d tri-

modus

Dlutfio qutflicnis.

Primu4

r^o^

efi alhurn.

plex

Adfccundam inrclligitur coniundtim , vcl diuifim. Dico quod non intclligitur diuifim loquendo. Ad probationem dico , quod ifta confequcntia non valet Soctaxes eft idem vni numc-

Primns modus eft , qu6d «id bonitatcm confc- ctrca frimntn qyentix requiritur , fufficit , quod impofli- parttm ^tlibile eft anteccdens cllc vcrum confequens (iionii.

,

:

eft

dicendi.

dus dicendi

&

,

&

faifura.

Se

Qu^ftio X. Secundus modus dicendi cA » quud ad boniratem confcqucntiz rccjuiiitur , &: iufficit , qu6d

x.Mtdm.

{.

Uodm.

tr* i.mtdH,

•

,

quin fic

fit ,

ficut fignificatur

pcr con-

,

vbi fig-

fcilicet

nificatum confequcntis repugnat fignificationi

Tertius modus cft , quod ad bonitatem confequenti^ requiritur, &fufficit, quod impofli-

notat confequentia:, ficut coniundionis, quatde-

,

antccedens

& confequente fimul foreirc verum & confequens ,

,

notat confequentiam eflc,ficut in prarcedcnti atgumento. Vnde in pracdifta confequentia ifta didtio ijritur , denotat confcqucntiam effc bon.nm:

falfum.

cui dcmonftrationi

Contra primum arguitur, quod ifta confequentia eft bona Omnis propojitio eft affirmatiuai igitur mlla pnpojitio eft negatiua & tamen an-

fignificatum confequentis

:

eft

poUibile

verum,&

elfe

impofllbile

eftconfequens ede verum : igitur illud non fufficit ad bonitatem confcquentiat. Quod ifta fit bo-

na probatur , quia ex oppofito confequentis infertur oppofitom antecedentis quia fi aliqua propofitio eft negatiua fequitur quod non om;

,

nis propofitio eft affirmatiua

antecedentis. Et

rum,

qua: cft oppofita

,

quod antecedens

patet per corruptionem

poffit efle ve-

omnium

propofi-

tionum negatiuatum. Sed quod confequens non poflit eflc veram, probatur , quia confequens cft vna propofitio negatiua igitur quotiefcumque ipfa cft , ipfa eft falfa:& tamen non poflet effe ;

Yera,nifi ipfaexiftenteiigitir

quam potcrit

fequitur,qu6dnun-

effe vera.

Contra fecundum modura trguitur , fupponendo , quod ad vcritatem propofitionis negati-

us non requiratur aliquid fic efTe fed fumcit, qu6d non fit ita, qualitercumque affirmatiua fibi ;

contradidoria fignificat cfre , fi ipfa cffet tunc fi illud fufficeret ad bonitatem confequentiac , fe* queretur,qu6d ifta confcquentia cfTet bona:7\7«/ta chinucraeft ij!rcocerHHi\igitur homo eftaftnHi,auod :

eft

falfum ; quia antecedens

quens falfum

;

eft

verum

quia impoffibile

,

& confe-

eft fic efle

,

ficut

quin ita fit, ficut fighoc per te fufficit ad nificatur per confequens ; bonitatem confequentiac:igitur confcquentia di<Sba fuit bona. lignificatur per antecedens,

&

Contra terttum modum arguftur » probando OhteHi» een- quod hoc non fufficiat ad bonitatem confcquentnt ymedU. tix quia fit aliqua confequentia , cuius tam an,

quam confequens eft neceflarium & illa confequentia non valet , igitur hoc

tecedens',

taraen

non

,

ad bonitatem confequentiar. Tenct confcquentia,quia ex quo tam antecedens,quim confequens eft necefTarium, impoffibile eft quod, confequente fimul formatis, anantecedente , tecedensfit verum,& confequens falfum,quia^ confcqucns npn poteft eflc falfum,ex quo eft neceflarium. Probatur antecedens de ifta , Dem eft^, igitur ifta confequentia non valet , dcmonftrati eadem. Certum eft, quod ifla confequentia non valct, vt eft poffibile eam valere , quia tunc confequens effet falfum,& antecedens verum in bona confequcntia. Et quod antecedens fit neceffarium, notum eft fed quod confequens fit neccflarium , probo ; quia impoffibile eft didam fufficit

&

:

confequentiara valere

,

igitur necefle eft ,

fe, qualitercumque confequens fignificat

fic ef,

quia

confequens non fignificat aliud,nifi qu6d ifta confcquentia non valet , hoc de fignificatione raateriali terminorum , de fignificatione formali fignificat hanccfTe verara;harc confequcntia

& &

non valet,& fecundiim vtramque fignificationcm confcqucnscft neccfrarium. 6.

fit

fequens.

;

,4-

,

Ofiui* D#. ^orii.

vcrum ,& confe-

formatis

quens falfum, exccpto vno cafu

tecedens

OtleBia etntrttXMtdHm.

quod antecedens

impoffibile eftficefl;e, ficut fignificatur per an-

matis

r«ff.

&

requiritur, fufficit vltimas moJus, fcilicct impofnbileeft,antacedcnte,&confequente fimul

tecedens

bile eft antecedcntc

OhieBie

287

Dico igitur,qu6dadbonitatcm confcquentix.

qu6d in

ifto cafu

vel fignificationi repiignat

,

non oportct

igitur

:

confequcntia

deprimo. Quantura ad fecundura

fit

bona. &ha;c

notandura qu6d , compofita ex

^-

mediantt coniuntlione

v,

,

7«

Conjecjuentia eft propofitio hypothetica

antecedente

s

condmonalt

,

& confequinte vel rattenah

Jibile eft ipfii

,

,

,

'?*•

^ua denotat ejuod impofi ,

antecedente

fiilicet

,

&

'**" ?«*•

fiM,gMidi

confiejnente

&

verum , conje^ coniundio denotat , tunc confequentia eft bona , & fi non, tunc confcquentia non valeu Et diconotabiliter qu6d antecedensfit vtntm : & non debet dici,qu6d antecedens poffit cfTe verura , quia in prtcdidta

fimuljormatis

^enifalfium

,

,

(luoi antecedens fit

& tunc

fi

ita

fit

ficut ifta

propofitione, ornnis propofitio eft affrmatiua

;

igitur

&

confcquenta nulU eftnegatiua, antecedente , fimul formatis, antecedens poteft elfe verum , confcquens non poteft effe vcrum , tamen impofllbile cft,qu6d antecedente,& confcquente confefimul formatis , antecedens fit veram , quens falfura,quare femperconfequens repugnat

&

&

antccecedcntijigitur confequente exiftente,(em-

per antecedens eft verum.

Secund6 notandum , quod confequentia fic diuiditur;qu3edameftmatcrialis, quacdani formalis. Confiquentia fermalis

omnibtu ttrminis

,

eft ilLt

,

cftM tcnet in

confimili diffofiitione

ftante

,

ot)iu!fe cch-

/'S«"«'*-

(^

forma ttrminorum. Et vocantur termini in propofito, fubie£ta,& pracdicata propofitionum ; vcl partcs fubiefti

,

&

pofita in

ta

(ed ad formam omnia fyncategorema-

praedicati

confcqucntiac pcrtinent

confcqucntia

:

vt coniundioncs,

,

(igna vniuerfalia, particularia, negationes,& huiufraodi.

Secund6 ad formam cohfequentix pertinct ide6 non eft eadcm for* copula propofitionis ,

&

ma

confequentiac ex propofitionibus

,

quarum

&

quarum copula eft de modot copula eft de inejft, Terti6 ad formam pertinet multitudo prtEnegatio propofitiomiflarum, affirmatio, ide6 non eft cadcm forhuiufmodi , nura , ma argucndi ex affirraatiuis , ncgatiuis , itd

&

&

&

&

&

dc aliis. Confequentiaformatis fubdiuiditur^quiaquafdara cft , cuius antecedens cft vna propofitio categorica , vt conuerfio ,t^uipoUentia , & hniufmodi. AIiaeft,cuius antecedenseftptopofitio hypothetica , & quilibct iftorum modorura potcft fubdiuidi in pluresalios modos. Sed canfiejuentia mattrialis tftHd,<jiu nen ttntt in omnihut terminis

ne

,

drformd

,

ita

,

rtttnta

qu6d non

confirttili e^ffofitio-

fiat

variatio nifi ter-

& talis eft duplex quia quatdafn cft verafiiTipliciter, & aliacft vcra, vt nnnc. Con~

minorum

,

,

fi^Htntia vtra fimpticittr tft illa


,

adformaltm , per ajfumptionem vnitu propofitionls nt cejfariet ; fic ilU eft confeqncntfa marcrialis bona fimplicitcr , Homo currit;lgitur animal currit, -

&

&

rcducitur nd form.iIcm pcr ift.im ncccffariam, Et ifta fubdiuiditur itt tft animal.

Omnis homo

X

4

mulcft

9» tiiuifn e»w-

f*V**^"*^i*^

Dinlfio

een-

fequeiUtr.a^ "»""»*•

Superlib.I.

288 lO.

nmlta membra fecitndum diucrfitatcm locorum Dialeaicorum. Sed confiijMentla materialis hona vt nunc , efi Ula,

ficut arguitur

^mpotefireduci ad formalem , per affHmptionern ali-

formales.

cuiiu pfopofuionis

contingentis

quod Socrates

albus,

iia,vt

eft

verdt,

;

&

fic

pofito,

conftqucntia

ifta

cft

bo-

mmc,Socrates currit igitur alhumcurrit,(\\.ni. formalcm pcriftam conringentfcm, ;

rcducitiir ad Socrates

efi

albM. Patet igitur quid

fit

confequen-

1 1.

Pan qtU-

ftionit.

fritrut conelufio.

trarium anteccdentis. Sccunda conclufio eft,quod in omnibona confequentia, adoppofitum contradidorium confe-

&

fit

eft

,

,

aniccedcntis:& habctur propofitum. Tertia conclufio eft , quod quando ad antccedens fequitur confcquens , oppofitum confequentis repugnat antecedenti. Probatur , quia oppofitum confcquentis non poteft fimul ftarc in veriratc cura .-mteccdcnti; igitur rcpugnat fibi.

le^ugnanantcccdcns apparet ; quia oppofitum con-

Tenet confcquentia pcr tis

,

&

(^uid nominis

anteccdcntis

fequentis infert oppofituni

,

per

prxdid.im regulam igitur cum oppofitum antcccdcntis rcpugnet fibi , fcquitur etiam quod oppofitum conlcquentis rcpugnabit fibi , licet iion eodcm modo. Patet igitur qualiter ex oppoficoconfequentis infertiu" oppofitum antece;

dentis,& ha:c dc tertio.

Primji fScIu 1,0.

alia propofitio

aifumptionem vnius propofitionis

,

qua:-

Quantum ad quartum , eft Prima conclufio, quod ad quamlibet propofitioncm implicantem contradiftioncm dc forma,fequitur quxlibec alia propoiitio in confcqucntia formali. Vcrbi gratia, ad iftam , Socrates efi , cr Socrates nonefi, qua: implicat contradidioncm dc forma , fequitur ho-

ncccirariffj

&

bona:. Minor probatur, quia talis confe, qucntia rcducitur ad formalcm pcr airumptiocis

bilis

confequens falfum , igitur inipoflibile eft , quod contradidorium confcquentis fit verum,8c contradidorium antccedentis fit falfum ; igitur pcr dcfinitionem confcquentix , contradidoriuni coulcquentiserit antccedens ad contradidlorium

Ptrs qut-

,

confequentiacftbonafimplicitcr, qua: poteft

illa

nem

,

contradidoriaEillius propofitionis impofll, cuius contradidtoria eft ncccllaria. Verbi

gratia

diccndo quod ad iftam , Homo

,

efi afinus^

fequiturquxlibetalia propofitio,in bona confequentia fimplici.vt fequitur, Homoefi afinHS,igitur tu es Romit,

quia capiatur contradidorium ante-

cedentis , tunc fequitur , Nullus horno

homo

afinus

cfi

afinus

efi

,

&

igitur nHllushomo efiafinns. Simili-

;

, igiturhomo efiafmus , a copulatiua ad alteram partcm. Similiter lequitur , Homoefiajimts igitur homo efi afintts , vel tn es Rorna ,fid nullus

ter fcquitur

;

homo

efi afinus

Romd

,

vt

,

iam refcruatum

cft

,

igitur tu es

& habetur intentum & ficuc arguicur dc ,

argui dc qualibct alia. Tcrciaconclufio,qu6d ad quamlibct propofitionem fequitur propoficio necellaria bona confcqucntia fimplici , fed cxcepto cafu prididto, vbi fignificatum confcqucntis rcpugnat fignificationi notz confequenii.-e, Probacur conclufio , quia ad antecedcns fcquicur confequtns, ad oppoficum confequcntis fequitur oppoficiun anrecedcntis ; fcd ad propofitioncm impofTibilem fequitur quxlibet alia propofitio igitur ad

ifta,ita potcft

& cijm

quxlibet propofitio

alteri

fit

contradi-

quod ad quamlibct fequatur con-

dloria, iequitur

&

cradidorium propofitionis impofHbilis cum ifta fit necedaria, fequitur quod ad quamlibet propofitionem fiquitur neceftarium , habctur intentum. :

&

Qu^arta conciufio cft , quod ad quamiibct pro «7pofitionem falfam, fequitur quarlibct aiia pro- ^narra CDH' pofitio in confcquentia bona materiali z^r w«w. *'"/'"' Probatur, quia i!la eftbonaconfequentia matevt nunc, qua: potcft reduci ad formalcm per ailiuTiptioncm propofitionis contingentis; fed confequentia per quam ex vna propofitiorialis

ne

falfa iequirur alia

,

quscumque

fuerit illa,

formalcm, per aflumptionem

potcft reduci ad

plificando, pofito,

,

Socrates

ij/tar Socrates efi

,

illdm, Socnifes

,

homo

cftafiniis.

(fi

pcr

efi

fequitur

Quia

,

c^ Socrates non

candem rcgulam igitur Socrates

,

:

efi;

& ad efi,

vel

quitlibet propofitio infcrt

fcipfam formalitcr cum quacumquc alia in vna di/iuncHiiuA , ranc nrguitur cx confcqucntc ,Socrntcs efi

,

zel

hnmo

efi tijims

^fed Socrates non

efi^

"^"

tur contradiftbrium propofitionis impoflibilis:

copulatiuaadaltcramcius partem eftconfcquentia formalis, tunc refctuctur illud confcquens, poftca fequitur

*

,•

vnius propofirionis ver« contingcntis ; igitur, &c, Maior patet per dcfinitioncm confequcntiae matcrialis vtnunc , minor probatur excm-

;

\6. ^"'"'* COtt'

contradidoriam fequi-

cuiuflibct propofitionis

mo efi afinus , vcl Baculus fiat in an^ttlo , & fic de quocumquc. Probatur, quia fcquicur, Socratesefiy Socrates non efi igitur Socrates non efi. Quia a

&

I f.

fequitur quasJibct alia Seeundttcm-j nonconfequentia formali , fedbona '^'*fi''' ,

confequentiamaterialifimpIiciter.Probatur,quia

ad contrarium ante-

,

,

I.

propofitio

ccdentis,non valet confequcntia,ficutnon fequixux,Ormis homo efi animal;igitur omne anirnal efihoyno. Et per idem probatur fecunda pars, quia non

A antecedcns, & B confcqucns, tunc pcr definitionem fequitur quod A & B A cHe vcrum & fimul formatis impoflibile

'4-

Sccunda conclufio cft,qu6d ad quamlibet propofitionem impoflihilem

igiturcaliseftbonaconfcquentiafimpliciter.Maiorpatet pcr dcfinitionem confcque^itije fimpli-

fequentiar,

ctn-

ifts confcqucntia: func

tamen hoc nbn fufficit ad bonitatem confequentii. Prima pars probacur , quia fequitur , Nullnm animal efi homo; igltur nnlltti homo efi animal & tamen arguendo fequatur,

fi

quentisjiequitur oppofitum contradiftorium antcccdcntis.Probatur per dcfinitionem bona: con-

clojio.

&

cumque fucrit illa,potcft rcduci ad formalcm pcr

quod ifta confcqucntia valeat , ex hoc quod ad contrarium confequcntis fcquatur con-

Teitia

cumque alia,omncs cnim

;

de quacum-

qua ex impoffibili infcrtur

fequicur

cott'

efi afintu

ita potcft argui

:

Primaeft,qu6d quando adanteccdcns fequitur

cx contrario confequcntis

clnjiv.

ifta

coiifequens ,non oportet quodex oppofitocontrario confequentis, fcquatur oppofitumcontra-

;

Secunda

de

reduci ad formalem per afiumptioncm tantiim vnius propofitionis necciraria: : fcd confequentia

riuni antcccdeniis,&

ir.

vt rcfcruatum fuit i^rmi, igttur homo

diuidatur,& h^c de fecundo, Quantumad tcrtium,ponuntur conclufiones.

tia,&: qualiter

J.

Priorum

&

qu6d Socratcs

fedcat

,

di-

quod ad iftam^-Scfmw moHetur, fequitur qu«libet aliapropofitio in bona confequentia maco

,

teriaii vt nunc,

quia pcr contradictoriam

Sccrates monettir , tia

poteft rcduci ad

copulariuam mauetiir, furt

qax

a.d

,

eft

vcra

formalcm

,

,

Socrates rnouetur

quam

iftius,

confcquen' vt capiendo iftam ifta

,

(^ Socrates

r,on

fcquitur formaliter quslibei

pars,ficut prius proccdcbacur.

Quinta

X

Qu^ftio 1 J. SifintM toHtlHjit.

ARguitur qu6d non

bona confcqucntia materiali.ff rtmc. Probatur, quia quando ad antcccdens fcquitur confequcns, ad oppofitum confcquentis fequitur oppoiitum anteccdentis fed ad quamlibct ptopofitionein fajfam , fcquitur quxliDCt alia propofitio in bona confequeniia , vt nunc j igitur ad cuiuflibet propofitioniscontradidoriam , fcquitur contradidlorium propofitionis falfae. Modo conrradidoria propofitionis falf« eft vcra ; igirur ad quamlibct propofitione fequitur cuiuflibet pro-

pa efi nigra

:

ibet propofitio vera

cuiuflibet falfac contra-

fit

qu6d quilibet vcra fequitur

di(ftorium, fcquitur,

ad quamlibet aliam propofitionem intentum. bilc

fequitur quodlibct

,

lcr,&

impofll-

vbi implicat formaliter coniradi-

non

,

fcilicet

Nunc ad rationem, ad primam dico quod de* ,

& non

bet intelligi dc contradidlorieoppofito,

de contraricoppofito.

Ad fecund;»m,hoc cflcr.quia oppofitum confcquentis rcpugnaret antccedcnti , conccdo

co,qu6d

TdntKnt Pater

ifta,

efiy

cnim , Non tantum hil aliud

a Patre

quitur \{iA, fiUus gnat fibiipfi.

Ad

,

,

,Sc ad iftam

efi

igitur

y

,

fibi

fequitur

Paterefii igitur Paterefi,

efi

& di-

repugnat

quia implicat contradidionem

,

Pater

(jr

»i-

,

fc-

efi

dida propofitio repu-

tertiam,

&

:

debet inferri , omnis homo currit ; i^tur (juidam homo currit , fed debet inferri indefinita remoto figno , vt ornnis homo currit ; igitur homo currit.

apponatur fignum ,tunc debet fumi difiun6tiue in mafculino gencrc , vcl in fceminino vt omnis homo currit \ igitur quidam , vel ^nadarn ho~ fi

:

mo cttrrit.

Ad

0.

qtiartam

,

negatar confequentia.

Ad pri-

iham dico.quod ex oppofito confequentis infcrtur

ifta

afinus

,

difiundiua

,

Non tu es afinus

,

vel tu non es

fcd tunc ifta difiundiua eft diftinguenda,

penes fallaciam compofitionis,&diuifionis:quia vel ifta negatio tion

,

quac prajcedit toram copu-

lam difiundiuam,cadit fuper primam partem dif' folum,& ficeft lenfus diuifus,&cft vna

iun(5liu£B

difiundiiiua

,

quia fcquitur cx oppofito prsdidli

confi;qucntis. Si vcro capiatur in fenfucompofi-

to , tunc

illa

nem,& non fic

non

cum

cft

negario non cadip fupra difiun^iofupra aliquam partcm difiundl:iu£,&

difiundiua

,

imm6 potius

copillatiua,

zquipolleat hypotheticac copulatiux

fic

non

£c

fic

ifta

confcquentia

,

& vc

fequitur cx oppofito di^ti confcquentif.

dicStum ad qusiitum

ixx..

T.

j

Argwntitm

nigrum tfi alkum , qujc prjrmiffx P^

igitur

logifmus cxpofitorius,quia

medium

cft

terminus

eft

bonut,

h^* "^

'*'*^

& conclufio falfa, & tamen cft ifte fyl-

dilcrctus.

Similiter

non

fcqnirur

hcmo

lile

,

homoefimalus , diucrfis dcmonftratis efimalum.

igitur

;

ifte

tonum

Secund6, quianon Ceqmmt,I{1e home,vel afinm afinm y

efi

hanut ,,vel afinm efihcmo

j/]f<

;

igitur hemf

efiafintu.

Tertid, quia ifle efi

non

fequitur, ITle hoTno efianimaU

homo efinon omnu homo

;

Quart6

,

quianon fequitur efi nuHm afinm

mal , iVe homo efi

omnts hemo

igitur non

animal.

;

,

//?f

home

efi

igitur nullm

ani^

afinm

animal.

Item , non fequitur , IHa Seejuanafuit a centum ttnnis, ifla Secjuttna efi htu: aqua

rata fuit per pluuiam

;

igitttrhttc acjuafifi/

non

eft diu,

fortc gcne-

aut per fontes.

Iterum non fequitur , Htu: Efiemia diuina e^ Pater, htc Efiintia diuina efi Filimy igitur Filiut tflPater.

Item , in fyllogifmis negatiuis non fequirur, homo eftanimal,isle homo non eft afinus ; igitur

IFle

afinus non efianimal.

Oppofitum arguitur per Ariftotelem hjc

%,

c. 1.

viderur probare conucrfionem vniucrfalis negatiuae pcr fecundam regulam. Similitcr proqiii

bantur fyllogifmi

conccdo primam confcquentiam, dico , quod oppofitum confequcntis infcrt oppofitum anteccdentis vndc proptcr hocquod ifte tcrminus , homo , eft gencris communis , non

Et

quia

a eentum annis , qnod cft faJfum , quia

ilioncm.

ipfi

funt vcrac,

& habetur

ad^

quandoque formali-

in aliis matcrialiter foliim

impofllbilc

,

quomodo

Patet igitur

,

non y7\tx.,Socratit cappa tppa ejt alha, bocratu Socratu capefi alta,

contradidorium. Et ciam qua-

f»ofitionis ralfac

$.

289

I.

QuJntaConclufio,quotl omnis propofitio vcra lequituradquacumqiic aliam propohtionem, in

cxpoiitoriuni

,

tertiae figuraj

&

§luacunquevni,&

pcr fyllogifmum

tcncnt virtutc'

illius rcgular,

eidefitnt eadem,interfefitm eadcm.

Iniftaqua:ftionc vidcbiturex quibus terminis fitfyllogi
qu^m in negatiuis. Notandum eft qtiod SylUgtpnus expofitorius tfi ,

ille,cuius

medium efi tcrmtnus difiretus.Sed

dum ,qu6d triplcx

cft

notan-

terminus difcretus; vnus qui fignificat vnam folam cem , ita quod fua: Ci2.~ nificacioni repugnat fignificare quamlibet diucr-

farum rerum

,

fine

cft

5. Dtuifio 1"*' fiionis.

Tcrminm diftyttm

tri

''''*"

noua impofitionc, vcl demon-

ftrationc.

Alio ponic

,

modo dicicur ccrminus difcrctus,qui fupvnam rem fingularem , cum

vcl fignificac

hoc camen fignificac , quanjlibet diuerfarum rerum, quibus illa rcs fingularis eft eadcm. V.g.ifte tcrminus, htec.Efiemia diuina difcrecus

,

quia fignificac

,dic'iiat terminijs

vnam folam rem fingti-

larem , quac tamen cuilibet diuerfarum rerum cft eadem. Et tertio modo dicitur terminus difcretus, vt ifte terminus Seejmoia , vcl confimilis, qujc fecundtim Grammaticos eft ccrminus difcrctuj» co quod cft terminus fingularis , & proprix qualiratis,& tamcn ifte tcrminus fignificat fucccfliu^ quamlibet diuerfarum rerum finc noua impofitione ; quia nunc fignificat aquam , quat nunc eft,

& poftca fignificabit aquam, qua: poftca erit om-

Qj/

iE S

T

I

O

f^trum Jyllogijmtis exfoJitoriu4 gra.tia.

tenetit

foxm^'

Occam

3 .p.Ltf.e.tS. loan. a Magift. htc <j.7.§.x.dmhltatiir. Tartar. hiedub.^. Fonfera Ub.mjlit.c.x^.^ »4. Hurcado difft lO.Lcj.ftd.n. A\iCTfiliy.$nfiit.trg{t.4.c»p.l^.O' IJ.

Kodxig.lib.y.iiiaUil.c.i.ComfUib.yfnm.c.y.

nino diucrfa ab ifta,tamcn iftx aqua: habent, vcl , Vcl habebunt aljquam vnioncm zA inuiccm tr^ropter concinuam fucccflSoncm pai"cium fibi inuiccm. Tunc fecdndiim iftam defcriptioncm aliqui foluunt quxftionem , fupponcndo , qu6d terminus.primo raodo di(5lu$difcrctus,eftpropricdifcrctus, alij minus propric , tunc dicunt , qu6d fyllogifmi fadi ex terminis difcreiis primo mpdo fint fyllojifiTii boni gratii formac , fcd fi fiant h.ibuerunt

XI.

&

4I.

Mtdut

tttr.dl

ffi.

qUA'

fiioHtm.

Superlib.

290 ex

terminis

aliis

non verc,

argntnm fiiic andcScqnana.

ficut

te oppofituin dc E(rentiadiuina,&

iftud arguitur ,quia tunc lequcrctur,

Concra

quodSyllogifmusexpofitorius non

conlc-

cllec

Exemplum efl alb^M,if}e

probatur conuerfio vniuerfalis negatiux , qux conuerfio eft formalis confcquentia. Secund6, quia per ipfumprobantur Syllogifmi tertia: figurx qui funt confcquentix formalcs m.odo fi Syllogifmus expofitorius non elfct confcquentia formalis,iam confequentix euidcntiores probarentut perprincipium minijs euidens. Probatur :

,

confequentia, quia Syllogifmus expofitorius non tencr gratiadifpofitionis , vel formx propofitio-

con-

Tunc dc Syllogifmo

clufio Doiio-

formx

omnibus tcrmi-

in

nisjdum tamcn prxmilTae regulentur debitc , pcr dlct de omni, vel de mllo , ita qu6d terminus di{crctus diftribuaturmediantibus

^nod

vt ifta

efly

iftam

Socrates

,

onmc^md

,

efi

didionibus,

f«m>, dcbet

refolui in

&

tunc Syl, currlt , confequenria formalis.

Socrates

legifmus expofitorius 6.

iftis

eft

Nocatamen , quod ifte cui certum elTct, quod nuUa rcs circt eadem cuilibet plurium rcrum,poneret Syllogifmumiexpofitorium confequentiam formalem,fine huius regulationc pcr dki de emniy

quod apud ipfum

vel demllo, ita tia ciret

currit

formalis

,

Hic homo

igitur Socrates currit

;

fine

,

eft ifte

Pater qilx

Sccundo dico

ifta

confcqucnhomo

hoc , quod

ali-

,

quia eirentia di-

Filius,

efi

cft Filius.

quod Syllogifmus ncgatiuus li minor fucrit negatiquia fi minor fuerit ncgatiua, &

Nam

euidcntia.

diftribura in prxmiflis,

imm6

&

& diitributiue in conclu-

tamcn

tiir

confusc,

ftat

fioncmodo

ex

non

ftat

eertitudo

nunquam

diftributo

fequi-

non

homo efianimal, e^uidam afinus non eft igitur cjuidam afinw non efi animal,imm6 ifie homo ftat,qu6domnis afinus cft animal. Tcrti6 dico,qu6d talis Syllogifmus bcnc valct ad co\ic\\idcndmr\indivei\e.Y.g.Ifiehomoefianimal , tjuidar^ afinus non efi ifie homo igitur cjuoddam animalnon efi afinia.Ei pcr idcm poteft dici dc fclile

,

;

;

cunda,&

Ad

primam dico,qu6difte

nus complexus,5of>-<»/«'

non

tnus expoficorius.

& poteft

mcdium, non

ficut refpcdtu vcritatis

,

eirc rc-

cd nihi

,

modura faluandi Syllogifmum cxpofitorium, quod fitconfcqucntia formalis , pofuit Auerr. Commcntator fuper verum. Et

cft (r«iWf«/ nifi

ift''tn

qui

c
eft

Tunc in fpeciali dc Syllogifmo expofitorioaffigura, qu6d in qualibet trium rum potcftfieri bonus Syllogifmus expofitorias affirmatiuus. Excmplum pt ima: figura; Socrates finnatiuo dico

,

efi

mHfictu

,

album efiSocrates

;

igitur

Item , in diuinis fequitur

cum. uina

efi

Pater , Filiui

efi httc

,

album

Hsc

efi

mufi-

Ejfimia di-

Efientia diuina

Ad fecundam

Pater

,

igitur

;

,

,

ttmannis,&c maior ertet

falfa. Similiter

poteftdi-

conccdendo iftamj HacaquafultacentHm annity quemadmodum ,_& ifta , Secfuanafuit a centum an-

ci

ms, quia vtrobique'eft cbnfimilis icfentitas, fcilicet fccundum continuam fucceflioncm partium.

httm

,

,

eft

Syllogifmus

fignillcat

,

eft ibi

vt demonftrat

nftrationis.

Ad

terti.uTi

dico

,

quod dcbct concludi }

non onmu homo

efi

Ad quart2m,dico,qu6d debet aliquid cjuod

cfi

igititr

animal. inferri i^a.;igitur

nullus afintts cfi animali

Ad quinram,ncgaturconfcquentia,tamen nulconcedenda,fi fumeretur diftributiuc,& tnncvalcrct confequentia. Ad alfas diftum cft in quxftione. Et ficfit di-

la illarum eiret

^umad quxfitum.

Qj^

fccundac figurar

muficurnefi ifte^mfno

;

,

vt

\i!^n\.\x'

Alhum muficum

efi ifie

efi

al-

rcducitur ad priraam ngur.-im per conuer-

fionem maioris.

^

s

T

I

XII.

o

eft

Quia i\ maior diftribuatur debct fic diftribui: Omne ^uodeftSe^uana velfuitSeejuana ,fuitk cen~

Excmplum

quod non

'''•

,

m

:

P ater^c^nxa. Filius

aliquod,quod efl: haec ElTcntiadiuina,&tamen Filius noneft I^ater.Itcm , fiat exemplum de iftis terminis Sequafta, & huiufmodi. Se^^uanafuit a centutn armis , h*c a^ua efi Seijiuana;ighut hac acjuafuit a centum annii.

homo

dico,

tcrminus difcrctus, im-

pofito

,

tia diuiua efi

eft

I r.

Adar^um^yi^

idcm in vtrdquc prxmilTa, idco mcdium fumicur xquiuocc in maiori & minori propccr diuerfitatcm de-

qu6d prxmilTx regulentur per dici de omni, Sc tunc maior eft falfa,ficut conclufio vnde ifta cft falfa Omne ^uodefihac Efien-

Filitfs efi

clnfio.

tcrmi-

medium

expofitorius, quia tcrminus difcretus qui

idi<]tdd cjHod efi

iftum librum.

j (j,

ejHint» ccrf

tcrcia figura.

rationcs.Ad

non, cu' habet in plus, cft ad quamlibcc

,

'"""i..

'^"y'"

dcterminatc,

diftributum, gratia formx. Verbi gratia,

fcquitur

fe

partem alicujus propofitionis fpeftu erroris

&

Qi""''''

niaior aiTlrmatiua, tuncmaiorextrcmitas noncft

m6 eft tcrminus communis,ide6 non eft Syllogifcertttm,

9'

,

prima figura,

ditli Syllogifmi,

quam

tlufio.

uina

quapi^xmilTarum diftribuerctur ncgatiuc, velafEt dico notabilitcr, cuiejjet euidens , quia certitudg

7-

Nihilcjuodefi ifte Pater,

firmatiue.

eftet

SecnriiU cOH'

Rcfpondco,qu6d conlcquentiaeft formalis5& maior, ^\ rcguictur per dici de nullo , vnde maior eft falfa,

ficut conclufioeft falfa, itafimiliter&

Socrates ,h'tc

efi

^iffi'-

Contr^jquia non {ec]\.mm,Ifte Pater non efi Fi-

& caula cft,

aliter,qu6d Syllogifmus cx-

8. Tertia con.

iitUyhxc cflentiaefi Pater;ergo hdcc eflentia no cfl Filim.

ua

eft

cxpofitorio negatiuo di-

ncgaciua.

gratia materix, vt patet ex prxccdenti quxftione.

Ideo dicendum

Gramma-

co,qu6d Syllogiliiius cxpoficorius negaiiuus valec in prima figuragratia formx,maiorecxiftence

valet in

pofirorius tenct gratia

igitur

;

coiuicrfioncm minoris.

non

T-

arguendo Cicjfiehomc

& rcducitur ad primam figuram pcr

mnn,'5c tc-rminorum,fcd prxcisc gratia terminohoc elt tcnerc rum,qui fic, vcl fic fignificarent,

&

Prima

tertix figura;

homo efi Grammatictu

ticu4 efl albni,

cjuentia fornialis.Confequens cft falfum proptcr

duo. Prim6,quia pcr Syllogifmumexpofitorium

Priorum

I.

TJtrum omnu

propojttio njniuerfalts ne^

gatitta conHertatttr Jimpliciter? Auer. in i.fci/iW.Boetins hic c. ^ .B.igolinus infuis amtot.ad hunc lib Burana inc.i.huiut. Occam t.p.Log.c.ti. Petrus H\{p.tr»£l. I /«w.Tartat.»» expofit.cap.^^.huiuf.^.qut.ritur vtritm rfguU.^c.CoR\m\3.hic f.i.Fonfeca infiit.Dialeif, <-.

lib.i.c.fi.

Hyxttado dijp.^. ftfmtn.fiiS.

j.

Ruuius hic t»f.i,

Comfl.lib.i.furm.eajp.-;.

ARguitur

quod non ,quiavniuerfaIiSafEr-

i,

matiua nonconuertitur fimplicicer, igitur

nec yniuerfalis negatiua. Ten«t

Jtr^umenf» confequentia, protarten*'

quia aftirmatiuacft pbtentiorln infercndo, cuius fignum cft, quia ex puris affirmatiuis bcnc fcquitur conclufiojfcd

nunquamex puris ncgaciuis. Se

/•"""'•

Qu^ftio XII. Secund6

negatiiia, , quia i'fta cft vniuerfalis onmh homo aiumal non efly dc tanien non conucrti-

tur fimplicirer

igitur noii ouinis vniucrfalis nc-

:

gatiuaconucrtitur fimpliciter. Maior probatur,

quod lit vniucrfaiis , quia ibi fubiicitur terminus comunis llgno vniuerfali determinatuSjfed quod ncgatiua apparct, quia copula ncgatur. 8c mi-

fit

nor apparct.quia fua conucrtcns Nstllnm ani?nMt

ifta,

&

efl horno,

cft falfa, fcilicct

dicatur

fi

quod de-

Omne animal homo non efly ita quod prxdicatum /It non diftributum in vna, ficut in reiiqua hoc non valct quiaifta , Omnis bct conuertiiniftam,

,

non

ftix

cft

\tt3.,Nullum£enerandumefl

, & tamen fua conucrtcns cft NhIIm homo efl generaniui.

homo

Quarto, quia

falfa

,

fcilicct,

ifta cft vcra,fciIicct,iViv//i'

homine

quia fua contradidloria eft fali(ii,AliqHo homine currentetH es aflnus, Sc

tamen fuaconuertens

circt falfa,

fciliccc,7«

hxc cft vcra ,

Qiiinto,

conucrtcns

tamen non couucrtitur

fimpliciter,

Djuijio qut-

^

NhIIus homt

efl

omnis homo,

non con-

addi diftributio.

cundo vidcbitur dc quibufdara

eft

Conuer-

Sc-

rcgulis, fiuc cau-

obfcruandis in conuerfionibus quarundam

propofitionum. ad primum notandum, qu6d conuerfcu conuenere eft facere de fubicdlo prardica-

,

tum

& ccontra

,

,

cum neccffitatc

Pcr hoc quod dicitur de

fiibieEio

confequcntia:.

prtdicatum

econtra, diffcrt conueifio a Syllogifrao,

,

&

& ab aliis

argumentationibus cnrhymcmaticis.Scd pcr hoc, qu6ddicitur,c/<w necejfu.tte , differt conucrfio a conuerfionc particularis ncgatiuac , quia licctilla fit

«ft

tranfpofitio fubiedti ad prardicatijm,tame

conuerfio, eo

quod non

eft

Ex quo fcquitur,qu6d

malis.

?'"

propofitio hypothctica conditionalis nalis

,

conuerflo cft ,

quardam

vcl ratio-

cuius anccccdens vocatur conuer/a , conCe-

quens vcro

eonuertens.

Et idco fempcr propoficio

qux d.-itur conucrtenda , eft conucrfa quam conuercitur,cft conucrtcns. 3.

non

conlequcntiafor-

x:»nutrJio •

,

& alia pcr

Sccund^cftnoc.andumjquod hypothetidsnon compctit conuerti , fed foliim propofitionibus Catcgoricis,quarum aliqua: funt de inejje , 8c aliqus de rnodo. Illarum dc inej/e , quacdam funt , in quibusponituraliquistcrminus ampliatiuus fubic(5bi , vel prxdicati,ad fupponcndum non folum pro fuppofitis pracfentis temporis , imm6 cti.ian pio fuppofitis poflibilibus , prsrcriti , vcl ruturi aut ctiam pro fuppofiris cuiuflibct tcmporis indiffcrentcr. Aliqux funr, in quibus non poniturhuiufmodi terminus amp!iatiuu8,&: iliarufn qutcdam funt , in quibus ponitur aliquis :

lur ficuc

:

,

pro quolibtt fup-

vt patct per dici de nullo

vnum poceft rcmoucri

igi-

;

arcliquo,ica c

conuerfo,

Secunda conclufio

eft

,

quod vniucrfalis ncnon diftribuitur , non

SecuHd^

cM»

tlitji$.

tiuam.

;

in conucrfa implicctur aliquid in fubiedo, in co-

1

.

Ptri q»g*

Jlionis.

pula

,

vcl in pt.xdic.uo

,

oportct aliquando illud

cxplicari in conucrtcntc , ad

hoc quod

fiat

I.

Re^ula

1.

RrinU,

debita

Exemplum dc eft

fubicfto,diccndo , Nemoeflafldcbet cxplicari in conucrtcntc , NttUut aflnm homt , qfiia in fubiedlo implicabatur hoc to^ ,

tum

,

Ntfllits

homo

,

fimilitcr ifta

,

Immediat*

flint-

partcs continui. debent explicari pcr iftam, Nttllnm

medium eff inter partes ucrti in illam

Quantum flo

pofito fubicdi

ntu

& qua: vniuerfalis negitiua conucrtitur.

rclis

prxdicatum , pro quolibct fuo

ucrfalis fignificat

conucrfio.

In qTiarftione videbitur primo quid

.

Probatur , quia

propofitio vniucrfalis ncgatiua,virtutc figni vni-

inlitrc-

ra,cap.i.

fio,

clttjit.

,

,

Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm

'""**

4Primn ea

przdicatum diftribuitur , poteft conuerti fimpli-

Probatur , quia ifta non fignificat pra:dicatum remoucri i fubicdcr-pro quolibet fuo fuppofito , & idc6 talis eft conucrtenda pcr accidens in particularcm ncgatiuam , vt ifta,0»»w« Phaenix animal non efl conucrtenda ^eft in illam; ^uoddam animalnon efl Phanix. Quantum ad fccundum prima regula eft. Si

uertitur fimpliciter , qiiia malc diccretur , Nullus emnis homteflhomo, quiafigno vniucrfali non potcft

Primacft, quod cuius ,

negatiUa

vniucrfalis

poceft conuerci fimpliciter in vniucrfalcm nega-

diftributio.

2..

omnis prop*fiti«

Nuliamu-

quia dicendo, NuUhs Socrates efl e^mts,\zm cftet incongruitasjquia tcrmino difcrcto non compctic ifta

vniucrfalis

NhHm homo efl mulier, Sc

cft falfa, fcilicct

Itcm, iftacft vniuerfalis negatiua, Nulltue^uui eflSocrates, ic

cft

efl.

Nunc ponuncur conclufioncs.

gaciua, cuius przdicacum

liereflhomo.

Itcm

non

es

aflnus nullo htmine cnrrente.

fiia

Tertio notandum,qu6d duplcx

ncgatiua,quxdamcuius przdicatum diftribuitur, \t NuUtuhomoeflaflntu. Alia in qua pr
fuppofito remoucri a fubicdo

curtente,eues ajinni,

tamcn

pliationc.

citcr in vniucrfalem negatiuam.

efl,

Tertio, quia ifta

fa^fcilicet

&

,

phanix animal efl,ci^ vcra, fi iic conucrtcrctur,fua conuertens eftct f;ilfa,fcilicet , Omne animalphos'

291

terminus obliquus , altquz quarum quilibcc cerminus cft rcdlus. Dcquibus omnibus dicendum cftpcr ordincm, 8c prim6 dc Catcgoricis, in quibus quilibet tcrminus eft re^us finc am-

,

continui.

Nihil qued

&

tunc dcbct con-

efl inter

partes eontinui

eflmedium.

Itcm

ifta

,

Nihil

,

& Chimtr*

funt fratres

,

Junt aliejuid,

&

fitnt

fratresyde-

NhIImm alitptid,(tr Chitnara conucrtitur in iftam , NulU fratres

bet cxplicari in iftam

,

& Chirruera, Sc confimilitcr excmpli*.

modo de copula,& prxdicato. Sccunda rcgula cft,qu6d quandoque omne fignum pofitum a partc fubiedi in conuerfa , debct

ficctur fuo

manercipartcpracdicati in cbnucrtcnte,

fcilicec

quando fubicdum cft ccrminus communis rcftridus pcr fignum vniucrfalc ad vnumgcnus cantiim , Jc tamcn fic communis generis vr Nullm ,

homo efl mulier

j

igitur nttlla mulier efl nttlltu hcmo.

Tcrcia rcgula , quod qu.ando oporcct mutare fignum fccundum declinationem Gramfnaticalcm proptcr diuerfitatem fubiedbi , vel prardicati in numero, vel in gcncrc vr ifta Nulliu homo rfl capra conuertitur in iftam, Nullacapra efl tdicjttU homo,8c fic ibi mutatur vnum genus iii aliiid. Qiiarta^rcgula , qu6d fignum pcficum ^ parrc fubiefti, dcbct addi illi toti,quod fcquitiir ccpu;

6. J.Rffh.Uk

,

;

lam, quando dc fiibicdto

fit

pr.Tciic.itum

,

quia

i|-

totum fcqucns cft pr.rdicatum , & quia quandoquc hoc non poteft ficri conuenicntcr pcr lud

tcrminos iam fit ficri

cum

igitiTToportct addcrc

iflas

hocquod conucnienrci

pof-

pofito"!

d\£iione$,epiod efl,zd diftiibucio

,

:

& hoc

concingit ad propofi-

in quacuor cafibus.

Primd,

4. Regttla,

igi

Prim6,quando praedicatum propofitionis vniterminus difcrctus , vr diccndo, Nul-

uerfalis eft

lns ecjHHt efi Socrates ,hQnc potcft

Socrates non

eqmu, tamcn

efi

fimplcx. Ideo aJditis

illis

ifta

Sextodubitatur deconucrfionibus propoficionum, inquibus ponunturpronomina prim:E,vel

didtionibus debet con-

quando prardicatum

,

vt

ifta,

diftribuitur ne-

Nullut homo efinullum animal, con-

uertitur in iftam

Nihil qtiod

,

nullunt animal

efi

homo.

efi

Et qnart6,quando praedicatum diftribuitur

af-

tno, Sc

fi

modi inconfueti,tunc illi funt

fint aliqui

reducibiles ad

8. AdMrgumi-

Nihilquod efiomnis homo, efiho-

,

Tuncad

iftas.

rationcs negatur confequentia

licetaffirmatiua

parte fubiedi

,

fit

a:quc potens

,

quantum

quia

cft

ficut eft vniuerfalis negatiua,

ex

non

tamen quantumtft ex parte praedicati , eo quod eius ptasdicatum

non diftribuitur.

re indiuifibili.

fecundx perfona;,vt dicendo, huiufmodi.

e^o curro,tulegis, Sc

Oppofitum arguitur per Ariftotelem in ifto c.i. Notandum, quod duplex inuenitur propofitio particularis affirmatiua; qujedam cuius prardicatum eft tcrminus difcretus,vt dicendo,§lHidam homo efi Socrates, &c talis parcicularis fine aliquo addito non potcft conuerti finipliciter, fed per acci-

z. Propcfitio

pitrticHl»Tk

affirmatiuM

4upitK,

dens in vnani fingularem,vt in iftam , Socrates efi homo. Et dico notabiliter ,fne aliqito addito , quia fi

addancur

didioncs, quodefi,t\jnc benc con-

ifta:

uertitur fimplicitcr in particulare affirmatiuam, vt in '\iiz\-n,AUijuid cjuod eft Socrates efi homo.

Tunc

firmatiuc, vt, Nullus homo efl omnis homo, conuer-

uertitur in iftam

ifta

vna

inimico efihomo.

,

valet,fuppofito,qu6d

non eft conuerfio

Secundo, quando verbum ponitur in propofitione, quod-non habct participium fui temporis, in quod poteft explicari,vt djcendo, A^a/i/« homo diligitura/iio inimico\ quiaiftud verbum, diligitur, non habiet participium prxfentis temporis, idco debet conuerti in iftam , Nihil quod diligitur afuo Tertio

& Tullius,Cei hoc non uomina fuppcnunt pro

medietares eflent Marcus.

conucrti in iftam,

uerti in iftam ,Nihilt^mdefiSocrates efiequtis.

gatiue

Priorum

Superlib.I.

fit

laris infert

primaconclufio

,

quod

talis particu-"

vnam vniuerlalcm de terminis

tranf-

Prima «»? flujio.

poficis , excepto vno cafii. V. g. fequicur, G}uidam homo efi S«crates;ergo omne qued cfi Socr.ites efi homOy

tamen vnus cafiiscft excipiendus vbi vna res efl eadcm cuilibet plurium reru,ficut in d)uinis,quii non fequitur , Hac EJJentia diuina cfi Fdter , vel c conuerfo, Paterefi hxc Efentia diuina, non fcqui,

omne cjuod efi hac EJfentia diuinc. efi Patery quia Filius cft htec Elfentia diuina , &c tamcn Fitur, igitur

Ad alias didum cft in quacftione , Sc fic didbum

&

Jius non eft Paccr. propter iftum cafum dcbei dici.quodconfcquencia non valcc de forma, licct bene valeat ccontra , ficutfequitur,C?»?w quodefl

ad quaefitum.

Qjf ^ESTIO

XIII.

Socrates currit

;

igitur Socrates cnrrit.

Aliaeft propofitio particuUriSjCuius.prardica-'

ytrum omnis

frofojttio particularu ajjir-

matitia ifojjit comertifimpliciter in

tum

diftribuitur

Luna,8c\nfett

,

vc ifta

;

GlUftdam Lunei

efl

omnis

quandam vniuerfalemdeterminis

tranfpofitisjvt \{izm,igitur omni) Lunaefl Luna,c\\'

particuiarem ajfirmatiuam^

ius

Vi<3e citatos qutft. anteced.

A

Argumenta

:

;

pro pitrttnt-

probari expofitorie

hoc

eft

fie,

Hoc

intenditur a natura,

monftrum ergo monftrum intenditur a ;

natura ,

& tanicn fua conucrteas eftet falfa

natura non int«ndit monftrum ficorum.

,

,

vt patct i.

quia

Phy-

Sccund6 , quia ifta eft vera Aliqua fpecies efi & tamen fua conuertens ellet falfa,fcilicet, :

homo,

homo efifpecies. Tertio , quia ifta eft vera

eft,

quia didla particularis fignificat ,*dici

dc

fubiedto pro vno fuppofito fubie£ti ; igitur econ-

Rguitur quod non qaia hxc eft vera AliL\.quodmon^rumintenditur ayiatura, yt poteft

gntim.

fignum

pra»dicatum pro quolibet luo fuppofito tra:ad fubiedtum pro

vno fuo fuppofito

porcfldt-'

cidcpracdicato,proquolibecfuo ruppofito.Ec dico nocabiliccr , >«/frr , quia non conuerticur ia

iftam,eoqu6d aggregatuni ex figno vniucrfali,& termino communij.crac praedicatum in prima, tamen folus terminus communis cft fubiedum iii fecunda , & idc6 non conuertitur in il^am , igitur aliquid cjuod efl ornms Luna efl Luna, quae cft parti-

&

cularis affirmatiua.

Item alia eft propofitio particularis,cuius pra;dicatum eft ccrmiuus communis nondiftribucusj Vt Gluidam homo eflnnimal, Et tunc eft fecund;i conclufio, qu6d talis prd-

4'

homo cftanimal.

poficioparticularis affirmaciua conucrtitur fim-

Seeunila €»>*•

Quarto , de ifta , Popultu currit , pofito quod vna multitudo hominum currat , & ifta eft vera, Populus currit , dc tamen fua conuertens eft falfa,

pliciter in particularem affirmatiuam.

Probatur capiendo iftam particularem,^/^/*??» homo cfl ani' mal. Probo,qu6d ad iftarn fequatur, aninial cfl ho^w?o;qUia finon fequitur,fic ifte homo, qui eft animal, Socrates, tunc arguitur fic Socrateseflhomo, Socrates efl animal ; igitur animal efi homo , quod eft

cIhJio.

Alicjuis

tnalefihomo,6c licet, Aliquis

tamen

,

Tantum alicjuodani-

fua conviertenseftfalfa,fci-

homo efi tantum animal,

immo omnis

Aliquod currens efipopulus ; vel , igiturcureciam ii\a.,Aliqua eurrentia , vel funt populm ; quia ^\ conuertatur in iftam , Aliqua curremiafumpopultu , tunc quxro de conuerfione fcilicet,

rens efi populus

rotundm , quac non conuertitur in iftam , Aliquod rotundum efi e.xercitus, ncc in Exercitus

iftius

,

iftam

,alicjua rotunda

cft

exercitum

tund3,qu2 Qiiinco

efle

eft ,

efi

funt exercitus , quia poflibilc rotundum,nullareexillentcrovera,

Marcus

,

&

Tullittsfitnt,

quod ifta noniina , Aiarcus & Tullius fint fynonyma, & tamen fna conucrtens eft falfa , fcilicet, entlafm Marais,& Tullius, quia cadem rcs t%Mar(Ms,S^TuUiu>,mi\ poncretur quod du«e pofito

propofitum,& tenet confequcntia per illam: 5)ki«vni,& eidemftfit eadem, interfeftnt eadern. Secundo , ifta confequencia eft bona, Ex cuius oppoficoconfequencisfequicuroppofitum ante-

Ciinque

ccdentis,fic cft ifta,vt patet;igitur.

Dubitatnr qualitcr conuerticur

in exercitu.

ifta eft

;

,

fuhicElum,

li

ifta

,

Homo

efl

dicatuf,qu6d in idamfthie&um efl he-

mo,iAm antecedens eft verum,confequens faifiim: quia ly homo,e(k prxdicacum in ccnfequente. hominent Sccundo , li fignificat ifte tetminus quandoponituraparccfubie^i,& afnum quando

A

poniciu:

Dhtiutn.

Qu^ftioXIV. |i«iiitur ^ parce pr«<4icati

qus

jiefihomo,

cft

tnnc conuertatur

,

idcm po£eione, quod

figniAcat

ifta

vera,quia pcr cafum poAtum, ifta,

Homo efl ho-

& tafticn fua conuertcns cft impoflibilis,fci-'

fitOy

licct, ifta

,

homo eftji, quod

idem quod

(ignificat

homo cfl afinus. Tertii peto i te conuertere primam propofi-

tionem pcoponcndam k me

,

tunc propono

tibi

efi illHd,

non

Hniiiim.

Terti6,dubitatur dc conucrfione

iftius

;

Xegis

Item de ifta Te decet hymnm Detu in Sion , huiufmodi, in quibus ponuntur vcrba dcfcdbiua. 6. Ad ifta, ad primum dico , quod ifta , Homo efi I. Mut. /$thie£hm, verificatar prout tcrminus', hotno , fupponit materialitcr pro fc ipfo fuhie€to in propofitione conuerfa , idco in propofitione coninterefi benefacere.

:

&

J.i

ucrtuntura profercntibus. V.g. Drccns iftam, Tu legis , debet eam conucrterc in iftam , Legens es tu : nec ifta eft difFormitas quantum ad perfonam ta6bam in conuertente , co qu6d perfona fcquitur verbum. Sed li tales propofitioncs dcbcatconuerti ab aliis.quiim k profctentibus^v.g.

dam me,& ifta erat primo ptopofita. k.

&

&

terminorum fignificantium. Ad aliam dico , quod talcs propofitiones con-

non conuertes aliquam propofitionem, fi conuertis cam , quia ipfa eft particularis negatiua, qua: non poteft conuerti :fi non, hic eft contra pofitum , quia pofirum erat quod debebas conuerterc primam propofitionem proponcniftam, tu

i.

&

Marcus TuSiut , vnde illa copula, , non denotat diuerfitatem rerum fignificatarum , fed

efi

, Tu legis , ille audicns , cui debet eam conucrtcre in iftam, Legens

dicens iftam alicui

loquetur

fit

,

tjuodegofum, fcd vnus tcrtius audicns.cui

locutio

eam connertere in vnam, pronomen tcrtiae particudcmonftrando illum pro quo

dcbet

,

cuius przdicatum cft

Ix , Legens efiille , fupponebat ly tu, antc.Et fic didlum ad quxfitum.

C^ViESTIO TJtrum omnii

&

XIV.

fro^ofitio rumuerjalij af~

ucrtente debet confimiliter accipi , propter hoc oportet conuertere circumloquendo per

firmatiua comertatur per accidens in

verbum de prasterito

particularem affirmatiuam

fiibieSlum i{ic

,

fcilicet in

fcilicet in iftam

,

,

eiuodfuit

propofitione conuerfa ,

cft

^ non

,

Jimpliciter in '-vniuerjalem affirma'-

tcrminus homo,

tiuamf

Ad fccundum dico quod cafus non debetad,

niitti

tate

,

,

vbi fignificatiotermini dependetex verivcl falfitate propofitionis

,

fituatione huius termini , aUt aliqua confimili conditionepropofitronis, vel termini , quiana-

t«rale eft

quod

veritas

,

& falfitas propofitionis,

& huius conditiones dependeant exfignificatio& non e contm.

nc termini,

Ad

tertium dico , quod huius pofitio , feu pedcpendens, non debct admitti nifi fub conditione ; quod non ponatur aliquid repu^nans

titio

pofitomodo huic pofitioni rcpugnans eft , quod fit particularis negatiua ; igitur non cft admittenda:de aliis duobus dicctur poftpofitioni, vel

,

ca,quando agetur deobliquis. Tunc ad rationcs. Ad primam dico, quod loco termini connotati , qui ponitur a parte fubiedi, a qua parte non appcUat fuam formam,debet accipi pronomcn demonftratiuum, per quod dcmonftrctur illud , pro quo prius fupponebat terminus connotatus, & ideo ifta, Monhrum intenditur a natura , conuertitur in iftam , jili^id quod intenditur a natura efi hoc j d^monftrato illo , pro quo prius fupponcbat ifte tcrminus monfirum.

Ad fccundam dico , quod k parte pracdicati huius propofitionis fub intelligitur aliud , quod debet exprimi. V. g. Pcr iftam , ^liefua fpecies efi homo , fubintcUigitur, quod aliqua fpccies cft ifte conceptus homo , JFle ccnceptus homo

& tunc

conuer titur in iftam,

efialiefua (pecies.

Ad aliam, tantttmalitjiuodammaly8cc.dico,ciu6d atquipollct vni particulari negatiua , fcilicet aliquod animal nonefihomo,

modo

Videcttatos qutfi.ii..

vel ex diucrfa

ifti,

particularis ne-

ARguitur quod non.

Primo.quia propofitio

excliifiua cft vniucrfalis affirmatiua

men

,

& ra-

conucrtitur fimplicitcr in vniuerfalem af-

firmatiu.im

;

igituraliqua vniuerfalis affirmatiua gatiua.

conuertitur finipliciter in vniuerfalcm affirmati-

uam. Arguiturprimo, qiiod infert vniHerfalem;&

fit

vniuerfalis ,quia

amrmatiua, quia infcrt af-

firmatiuam:& minor apparct;quia fcquitur,7*^titm horno efi anirnal ; igitur omnis homo efi animal^ Secund6,quia propofitio exceptiua eft vniuerfalis affirmatiua,vt

i[ta,Omnts prater Secratem cur-

tamen non conucrtitur in particularem

rit,8c

af-

incongrua, yiliquodaerrens prster Socratem efihomo, quia di(^io cxceptiua firmatiuam, quia fignificat

ifta eft

permodum

fali diftributo,aut a

particulari

non

excipicntis a toto vniuer-

& idc6 ab vno

toto intcgrali,

poteft

fieri

cxceptio.

Tcrtio, quiapropofirio reduplicatiua cft vniuerfalis .iffirmatiua, vt

omnis homo inquantum

&

tamen non conuertitur in animal eft fenfibile, particularem affirmatiuam , vt in iftam ,<juoddam fenfihile efi homo inqMontum animal ; quia propofitio

cuius przdicato additur didio reduplica-

tiua eft falfa,

& inintelligibilis

,

vt patet in ifto

primo.

Oppofitum arguitur per Ariftotelem in

ifto

primo, cap.2. Notandum,qa6dquadrupliciterinucniturpropofitio vniuerfalis. Qusdam cuius prxdicatum illa conuertitur triplicft terminus difcrctus , citer. Vno modo in fingularcm,vt ifta, Omnis ho-

&

gatiua

mo

homo

homo, vel etiam de prsdicato diftributo , vt Socrates efi omnis homo. Alio modo in particularcm affirmatiuam,additis iftis dit^ionibus, ^»0
non conuertitur. Vel poteft dici , quod conuertitur in iftam veram , igitur^uodtantitm efi efi

animal.

Ad aliam dico quod

8.

,

ucrtitur in iftam

Exercitm

efi

ifta

,

Papuliu currit , con-

Currentia fitnt populus. Etifta, rotundMt , dico quod ibi debet fup;

pleri, exercitus eft rotundus cxcreitus cft

,

& facil^

conucrterc.

Ad aliam dico, qu6d conuertitur in iftam,£w Scoti oper.

Tom.

I.

Argumtni» pro pariefle-

efi

Socrates

,

conuertitur in iftam

in i^zm,Alicitdd tjMod efi Socrates

efi

,

Socrates efi

homo.

Tertio modo in vniuerfalcm affirmatiuam , vt in iftam , Omne tptodefi Socrates efi homo,Sc hoc eft verum , nifi in vno cafu , fcilicet quando vna rcs eft eadem cuilibet diuerfarum rerum.

V

Alia

X. Trepafiii»

vniuerfitlu

qHodrHpltx.

Superlib.I.Priorum " Alia

propofitio vniuccfalis, cuius prsdica-

cft

tcrminus communis diftributus affirmatinc vt Omnti homo eji omnis homo , &: talis conucrtitur dupliciter. Vno modo in particularem affirmatiuam , vt in iftam , AiicjHid qucd efi omnis

tum

eil

,

&

ponuniur ibi iftae didtiones,^a/?<^ homo cfi hotno, ad dcnorandum, quod iftud totum, omnu ho~ efi -y

pauc

7ne,ft tcnct cx

fubicfti in conuertente,ficut

,

fequirur oppofitum antecedentis,fed

praedi(5ta

fic eft

in

confcquentia, vt patct.

Tcrtia conclufio

eft

,

quod omnis

propofitio

6. ''"/'*•

anteccdcntis. Alia caufavcritatis eft,quodquod-

fiua infertur ex fuis cxponcntibus.

catum

,

A

eft

eft

&c

vniuerfalis affirmatiua

efi

Vnomodoin

particularem af-

igitur aliquis qui efi nullus

Probo confcquentiam

afinus efi horno.

igitur ad iftam

,

Otnnis homo

efi nHllus afinus

dc praedicato infinito, fequitur

,

ad

ifta

quac

,

negatiua

dc pr.Tdicato hnito , qux eft , Omnishomo nonefi , quae a:quipoUet ifti, Nulltu homoeft afinus.

afinus

Alia

cft vni^uerlalis

affirmatiua,cuius prsdica-

tum cft tcrminus communis non de

irta inrelligit

diftributus

,

&

Ariftoteles.Tunc ponimtur con-

Modo quicquid fcquitur ad confequens,fequitur ad antecedens. Probatur antecedens, quia ad iftam , Omnii homo eft animal, (ec^uitur ifta, igitur animal efi homo,

Prima eft, quod nulla vniucrfalis affirmatiua, 4Trima cen- cuius pr^edicatum eft terminus communis non ,

conuercifur fimpliciter in vniuerfa-

;em affirmatiuam, Probatur inteiligcndo in confequentia formali, quia non fequitur, Omnis homoefianimal, igitur omne animaleft homo , quiaantccedens eft verum, confequens falfum, & dico r^?tabiiitcr,/»««-

&

fi:cjtientia

formali

,

quia in tribus cafibus

potcft

,

ponens

cxclufiuc. Similitcr fcquitur,

animal ,

qux

poffibile

,

oppofita anteccdentis.

eft

in conclufione, determinis

quia in terminis obliquis non valct confcquentia , ficut non fequitur , Cuiuflibet hominii animal efi afinpu igitttr tantum afinm efi animal horeHis

eft

quando antecedens

,

& idco (equitur, Omnis homo

tgitur omnis afinus eft homo,

,

;

quia pofito quod quilibet homo habeat afinum , bouem , tunc antcccdcns eft veium,

minu

;

&

&

confcquens falfum.

Secundo dico , quod confequentianon valcr, quando vniuerfalis affirmatiua includit ahquam negationem,& ideo licet iftafit vcti,Omnis homo efi non omnis ^ow»o,propter hoc non fequitur;/f»V«r tantum

nort

omnis homo

efl

homo, quia prima cxpo-

cllet falfa.

Tunc ad rationes. Ad primam dico,qu6d exclufiuanon cftpropric vniuerfalis nifi rationc fuarum exponentium,vtdi<3:um fuit priiis.Vndcexclufiua conuertitur in vniuerfalem de temiini» ,

tranfpofitis

,

eft

im-

eft afinus,

debet

Ornnis homopricter Sotratem currit currens aliud a Socrate

cfi

,

'"'**('*'

fic

conuerti,

igitur cjuoddam

homo,

Ad tcrtiam de reduplicatiua illa dcbet alicjuid

quod inc^uantum animal eft

Et

ad quxfitum.

fic

7. -^d argtt»

& c contra.

Ad fecundam deexccptiua

conuerti

fiCfOmnis homo inquantttm animal,efifinfibile

conuerti fimpliciter gratiamateris.

Primus calus

qus

cft vna exOmnis homo efi animal,igitHr nthil alitid ab animali efi homo, quia dctur oppofitum,fciIicet, AU^id aliud ab ammali efi homo , tunc fequitur , quod alicjuis homo non cfi

per prafccdentem conclufionem,

ncns

c ufiones.

diftributus

Tcnct confequcntiajquia cxclu-

fert cxclufiuam.

Et dico notabiliter

affirmatiuam dc pr.xdicato infinito , fequitur negatiua de praedicato finito, vt patct 2. Periherm. cft

clufiue de tcrminis tranfpofitis; igitur etiam in-

horno.

modo in vniuerfalem negatiaam^vt iftam,

Alio

Nnlhu

cuius przdi-

rerminus oommunis diftributus negaefi nulltu afinus , qua: conuer-

titur dupHciter.

(>Jinm

,

,

Onmii homo

hrmatiuam, vt in iftam,

n&rmatiua.

;

exclufiuam de tcrminis trafpofitis.Probatur,quia quatlibet talis vniuetfalis infcrt exponentes ex-

tiur, vt

vniutrfilem

particularis affirmatiuae

Glupddam animal eft homo igitur ifta fequebatur ad vniuerfalem. Secund6,quia ifta confequentia eft bon3,ex cuius oppofito confequen,

habet duas caufas vcritatis. Vnam , quod alter jftorum terminorum pro nulio fupponat,& func non efi B, ita c confic ifta eft vera , Ciupddam tra , Gjupddam B non efi omne -^,quaE cft oppofita

Alia

iit

quamperconuerfionem

Tertiti teit»

B,

vel c contamen non eft omnc tra,& tunc fequitur oppofitum anteccdentis,fcilicct, quod non omne B eft omne A, Sc pcr confequens confequentia erat bona.

fliciter

illafequcbatur ad vniuerfalem.v.g.fequitur,Ow»nis homo eftanimal, ergo cjuidam hemo eft animal , ad

vniucrfalis affirmatiuadc terrainis rcdis, infcrt

dam BCit

uertiturfim-

fubai-

tiinc ifta

efi

A

mittiua con-

fibi

quam particularem fequitur alia parti-

cularis affirmatiua,quce eft fua conucrtcnsjigituc

tis

terminis

fequcntis, {cilicet,^ccUlaiHA non

tierfalif affir-

ternata,ad

Sccundo modo conucrtitur in vniucrfalcm de terminis tranfpofitis,fcilicet in iftam Omnts homo efihomo , quod probatur capiendo excmpla in

Omne B ejiomne A , igituromnt A efi B, quia fi non fequitur, detur oppofitum con-

vni-

fequitur particularis affii;^iatiua

fequitur

iftis

§ltt:tHi{o

&

uam

fe tenuit a parte prsdicati in conucrfa.

;

elujic.

qaens,quicquid fcquitur ad confequens,fcquitat ideo ad vniuerfalem affiimatiad anteccdens ,

;

igittfr

fenfibile, efi horno.

quia ad impoffibilcfe-

quitur quodlibet.

Secundus cafus eft, quando fubic61:um,& prardicarum funt tcrmini conuertibilcs , ideo fequitur , Omnis homo eftrifihilis , igituromne rijihile

Qjf

^

s

T

I

XV.

o

&

efihorno.

fojjit

Tertius cafus

cft,

quando

& ideo fequitur,0«j»f animalefihomo

cmnis homo

efi

profojitio particularij negatiua

comertijimpliciter in parti-

infcrius praedicatur

affirmatiuc dc fuo fupcriori vniuerfaliter

pto,

ZJtrum

;

cularem negatiuam ?

fumigitur

Vide citatos

qutft.\x.

animal.

Sccunda conclufio

cft

,

quod omnis vniuerfa-

Steuttda ccn-

hs affirmatiua,cuiu$ fubiedum cftterminus com-

tiufic.

munis

diftributus , conuertitur gratia formae in particularcm affirmatiiiam,vt fcquitur,Owj«tV^amo eft animnl igitur cjuoddam animal eft horno. Pro;

batur,quia quando adantcccdcns fequitur confc-

quod nifi ita elTef ,fequei. quod vniuerfalis ncgatiua non pof- Argument» fet conucrti fimplicitcr. Confequens eft faliiim, P" P'"'^' */-

ARguitur quod fic retur

;

,

vt patuit prius.

Probatnr confequcntia

,

quia

quando ad antecedens fequitur confequens, quicquid rcpugnat confequenti

,

rcpugnat anteccdenti,

fi^"'*'"*''

.

X V.

Qu^ftio

pediiitur confequentia,

uerraicm negatiuam ; igituf ciim non conucrri repugnet confequenti , lcquitdf <]u6d repugnct

rcfert

,

^ut) vcl poftponatur

i

»0« Socrates

,

kntecedcnti, fcilicet vniuerfali ncgatiua;

,

& per

moiita

ifta,

Quidam homo non efi currens conuerti,

efi

hoMo, Sc h«-

ticularis.

Quarta cond Jfio liua

negatiuam ,

efi afinui

in vniuerfalem negatiuam

,

fingularis negatiua conuertitur

vt diccndo, Secrates non

efi

PUto,igi''

Socrates , igitur particularis nega,

qiiia

dc particulari-

& fingularibus idemcft iudicium. in ifto

ParticuLtru negatiua non potefi conuerti.

Notandum quod ex parte fuppofitionis cerminorum duo funt impedimenta , propter qu« .confequentia non valet. Prjmum impedimentum eft qilahdo arguitur a termino non diftributo , fcilicet fupponcntc ,'

detcrrainatc

,

vel confusc tantiim

/umptum diftrii3utiuc,& fH$ currit, igitur omnis

idco

homo

,

non

ad ipfumraet fequitur,

Secundura impcdimentum

eft,

quando arguiamece-

tur atermino ftantcconfuse tantum in

ide6'fequitur

afinus efi Socrates

So-

fcilicet

fw-

fcquitur per cbnucrfio-

,

Jiem particularisaffirmatius Oppofitum ,

,

fcilicct Socr4tesefiafinus,

.nntecc-

& fic patet qua-

conuertitur proj ofitio fingularis.

liter

Quantum

ad fccnndum dc particulari nc^anotandum ,qu6d qujrd.im eft particularis

,

negatiua, cuius prxdicacum

quando prxdicatum fcquitur negationem, vtdicendo, G^idam hemonon efi afinus. Alia cft

licet

caius prasdicatum -non diftribuitur pra:cedjr neeacioncm, vt dicendo

animal non

,

co qu6d

,

Gluidam homo

efi,

Secund6 notftndum

qu6d

,

ih propofito in-

teHigimus dc conneifipnc propric dida , in qua manenr iidem termini , idco non intellic;iturde conuerfione per cOntrapofitionem , nec de eacurat Ariftotelcs propter duo, quia non manent iidem tcrmini in antecedentc > & in confequente , imtn6 mut.inturtcrmini finiti in

&

nir

tcrminorum pro nullo fupponit , hoc idem patct dc parciculari negaciua , <^uia non ff-

Quantum ad

pri-

, quxdam de pracdicato comqu«dam cft affirm^atiua , quxdara

przdicato difcrcto

muni. Itcm

,

negatiua.

Tunc prima

conclufio eft,

quod omnis pro-

f

Sieunda fan eft diftributum, fci- ?"*/•

prxmifHs , dicendum eft de conuerfionef propofitionum fingularium, lecund6dcconuer-

mum notandum,qu6d quaidam cft fingularis dc

Sccund6, quiaiftaconuerfio non cft confequentia formalrs,quod patct primo de vniinfinifos.

ueifali affirmatiua, quia

mo

efi

igitur

,

anteccdens

cft

vernm

mod6 propofitio

:

non

omne non

fcquftur ,Omnisho.

homo , quia confequens f-^lfum. fubie
,

ens efi non

&

affirmatiua eft falfa, cu-

ius airer

qmcur , Qtutdam Chimtra non efiisomo , igitur^idam nc't loorno nen efi nori Chimtra , qifia anccccr dcns cft verum , &: confequcns falfum , quia » fiinra concradidovium cft verum 'fbilicct iftud^ Omnis non homo efi non Chimara. Nunc ponuntur conclufiones. Prima

pofitio fingularis affirmatiuid^e pr<^dicaro difcrc-

eft,
tOjConucrtit^ur fimpliciter in firrgularem de pra:-

ftribuitur

dicato difcreto. Patet, quiafequitur.^w^mwir/?,

uam

ifie

homo

:

igitur ifie

homo

Sccunda conclufio cft

efi Socrates. ,

qu6d

,

,

conuerritur in patticulartm negaci-

cuius eciam praedicatum

fingularis affir-

cft

quitur, Socrates efi homo,igitur bomctefiSocrates,ye[

quitur vniucrf^jis animal,

efi Socrates,

Tcrtia conclufio cft, qu6d fingularis negatiua de pracdicato difcreto conuertitur in fingularcm negatiuam , ficut fcquitur, Secrates non efi Plato; ,

quia

fuppofitio alicuius tcrmini Scoti oper,

Tom,

I.

,

ibi

non

non diftfibuirur*,-

fequhin , Gjuidam hemo animal nen efi , igttur ^odd^m- animal hemo non efi , quia ffctur oppofitum confequentis , fcilicet , Omneanimd komo efi , fcquitur oppofitum antecedcntis , fciilicct quidam homg animal efi , immp ctiam fe-

^uidam home

igitur Plato non efi Socrates

een-

""fi'-

ficut

tcrminus commutus,conuertitur non fimpliciter, fcd per accidens in vnam indefinitam , vel particularem; ficut fematiua, cuius praedicatum

flHfit.

,

igitur ntilUu afifms efi Socrates,

,

Nam

fione particularis negatiuat.

4-

c cbntra; fimiliter conucrritur

malnonefi, Iftis

Ttrti» fOH-

non

licct

dencis

quia

erat diftri-

,

dentc ad eundem fupponentcm determinare in confequente , idco non fequitur , Omnishemo animalnon efi,igitur omnis homo iflud animal non efi, quia in antecedenre ifte terminus,
&

Steund* con-

afiniu

quiadctur oppofitiun confcquemis,

dam

Ho~

currit.

,

negatiuc virtntc ncgationis praeccdcntis, cx diftributo benc fequitur non diftribu-

crates nonefiafinus

tiua

,

tlttfit.

tctminus

ifte

.tum,

Oppofirum arguitur per Ariftotelem

tlufio.

igitur ^tiidam afinus non efi Socrates,

,

m antccedentc

affirmatiua conuertitur

igitur,&c.

§i«»rta eon'^fi»'

& ctiam in vniucrfalimnegatiuam,

bmus

;

fingularis ncga-

,

primo, cap.z.vbi ponit iftam conclufionem,qu6d

eon-

qu6d

,

modo

tiua fimilitcr conucrtitur

PrimM

eft

cuius praidicotom eft (erminas communis, conMcrtitur dupliciter , fcilicct inpariicul.-ircm ,

Tcrtio ficut eft dc particulari affirmatiua , ita videtur de particulari negatiua fed particularis

bus negatiuis

Diuifi» qut-

Tlato,

efi

tamen non acquipollcrcntdc termihis communibus,imm6 vna r (Tet vniucrfalis, & ilia parquac

bctur propofitum.

fimpliciter

ftionis.

mn

fimpliciter. Probatur, quiafequii!ur,5«T
conucrtitut in iftam,

turPlMo non efi

€on/tii[H*ntU.

&:ide6'iftaesrquipollcnr,

& Socratet

NuHum currens efi ho-

atrrity

Quarto ,quia

imptdi-

Plato

efi

& in vtramque conucrtitur pcr accidens & non

:

ment» btn*

non

gularibus

&;idc6m tcrminis finqu6d negatio prxpona-

coniequcs vniuerfalis negaiiua non conuertitur. Secund6 , quia iicut fe habet ifta , NmUm hemo atrrit , ad iftam , Homo mn cnrrit', iia fe habet ifta , NuUum CMrrens eji homo , ad iftam , §liupddam CMrrentno» efi hom» ; igitut permntatim , icilicet pcr locum a perrautata proportione , ficut fc habet primum ad tcrtium , ita fe habebit fecundum ad quartum , idco ficut ifta, NhUiu homo

tur in iftam, Glupddam cutrens non

Dm»

29J

eedenti.red parricularis negatiua fcquitur ad vnr-

variatur

cuius rationcim-

fcilicct

,

Secunda conclufio negatiua

laris

fiuc

,

fiue

uon dif\ribut6 ,

negatiuam

tum ,

,

cft

fit

,

qu6d omnis^homoefi

qu64

conucrtitiffin iMcticuliirfm

cuius prardicitum

ficut fcquicur

',

onrnj^s particu- €MK«W!«r«ii-

dc pfedicito difVributo,

non

cft

^^uidam hanu non

Y

1

diftribuefi

afirm; igitur

fl»fi»-

Super lib.I. Priorum

296

^kUmAfiim htmo non efi \ fimiliter fequitur, §inpddMmaninudmnefthom0, i^itur^uidam homo animal mn eft. Vcrum eft tamcn , quod ifta

iptur

conuerfio non cft mutata , quia licct ad iftam, GiMiddam animal non eft homo , fcquatur ifta, 6^«»-

dam

animal non eft

hotfio

,

r*rti» tcmelafi0.

Tertia conclafio

eft

,

bomo non currit, igitur cjuidam currens , quia nunqiiam eft bona iconfequentia formalis , vbi ex termino non diftributo infertur idem terminus diftributus , vt honu. Probarur

:

modo

fic cft

in

tali

conucrfionc,

quia in praedifaa confequentia ifte terminus, homo , fupponebat determinatc in antcccdente,fed in confequente fupponit confusc , diftributi-

&

Secundo patct per inftantiam

ue.

,

quia non

Etdico notabiIiter,«»/?^««7r/
confequentia matcriali. Primus cafus cft.quando vterquc tcrminus eft conuertibilis ciim reIiquo,& ideo fcquitur, 6^/dam homo non eft rijibilis ; ergo qmddam rijibile non

^*

eft

homo.

Secundus cafus jnfcriori

,

quando fuperiusncgatur de

& idco (equitur

§}uidam homo non eft animal , igitur quoddam animal non eft homo. Tcrtius cafus, quando fubicdum, prxdica,

,

&

tum funr termini difparati,& ideo fcquitur,g«/dam homo non eft afinut ; igitur cfuidam afimu non homo.

eft

9.

Ai »rg^. mm».

ifte

Aliquis

,

&

qoo ad hoc de fubiefto , & prxdiAntecedcns patet, quiadicendo , Gluoddam mortuumeft homo ; ide terminus,^«?w»o,non ampliaT tur iudicium c^to.

tur per fubiedum ad praeterita , fed praecise C[\p~ ponit pro prafcntibus , prpptcr hoc illa pro-

&

pofitio cft falfa.

Sccund6, quia in omni propofitioncprafdica-

tum dcber

repugnat conft^uenti, repugnat antecedenti, intelligitm, amecedente confiijuente fumptis fignificatiuc,

&

appellarc fua formam,fciIicet reftrin-

gi ad fuppofita vcr.bi,fccundum fignificatum

,

&

etiam fecundum connotatum, igitur in ifta propofitione, homo eft mortuus, ifte terminus wor/«f«, qui eft prsdicatutp, prscisc fuppofita pro fiippor vcrbi, fcilicet pro pracfentibus.

fitis

apparet, quia dicendo, nigrum cras

Anreccdens

erit

album,

ifte

fuam formam , & reftringitur ad fuppofitum verbi , tam fccundum fignificatum quam fecundum connotatum led non fic cft dc fubiedlo,quia ad hoc , qu6d jfta fit vera , non rcquiritur qu6d fubiedum firnigruni cras, fed fufticit qu6d nunc ficnigrum, licct cras terminus album

,

appellat

;

,

non

,

fed tantiim requiritur,

Tertio

, fi

fubicdum

fic

qu6d

cras

fit

album.

ampliaretur,fcqucre-

qu6d fccundus jnodus primx figura: non va-

tur

Quartus , quando antcccdcns cft impoflibile, Quintus,quando confcquens eft neccllarium. Ad rationes. Ad primam,ncgatur confequetia, Ad probationcm dico,qu6d ifta regula, §luicquid

, confequens cft falfum. Probatur cpnfequentia fic arguendo Nullus homo qui eft,eft

leret

:

Omnts homo

mortHHS,

eft

homo

qm

e(i :

igitur

nuUm

&

con-

homoefl mortuuus. PrarmiiTK funt vera: clufio contradicit propofitioni,

fubicdbum

lur, igitur vcl

illius

,

dcqua

qua;ri-

propofitionis

non

& non tenet confi^uente materialitcr iumpto &

ampliatur, vel

ideo licet conuerti repugnaret parriculari ncgatiujE , non oportet proptcr hoc quod repugnei: ,

cundae figurasnon vaIercnt.Probaturconfequen-

,

vniuerfali negatiuac.

proportione non tenet nifi in terminis fignificantibus quantitatem coptinuam, vel difcreram, vel aliud commenfurabile

,

quod

eft

in quantitatem, vt puja iotenfioncm

fionem

,

,

rcducibilc vel remif-

& huiufrnodi.

Ad tertiam , noo eft firmatiua

,

quia in conuerfione particularis

affif-

non mutatur fuppofitio alicuius tcrmini. Ad quartam dico,qu6d non eft idem iudicium

matiua»

de particulari, &fingulari,fed eft idem iudicium de indefinita, &particulari. Vndcfingularis negariqabenc conuertitur, & particularis negatiua non. Itcm, ex ungularibus, benc fit fyllogifmus, fed

nis

nunqiam cx particularibus. Et fic didum ad

qusfitum.

Qj^iESTIO

non

valet. fc-

, arguendo fic , Nullum mortuum eft viuum, omhomo eft viuus : igitur nullus homo eft mortuus,qux

contradicit difta- propofitioni,& ita potcft exemplificari

de Cameftres.

Quint6 fequcrctur, qu6d particulatis affirmatiua non poflet conuerti fimpliciter, confequens eft

fimile de particulari af-

ifte fyllogifi-nus

Quart6 fequerctur, qu6d duo primi modi tia

Ad fecundam dico, quod locus ^ tranfinurata

falfum

,

vt patet prius

;

&

probatur confe-

quentia,& fit ifte tctminus -r^,conucrtibilis cum ifto termino homo , Sc ifte terminus £ conucrtibilis cum ifto tcrmino mortuus : per tc ifta eft vcra, Giuoddam tuus

,

AeftB ,

quia ejtddamhomo eftmor-

& tamen fua conucrtcns eft falfa

,

fcilicet,

B eft -^,fcilicet quodda mortuum eft homo. Oppof»tum arguitur per communcm modum

§lupddam

loquendi , fcilicet quod refpe6ku partiiim praEteriti temporis in pracdicato , fubicdum fupponit pro his quae funt , vel pro his qus fucrunt. Iftaquasftiomotaeftprbptcrconuerfionespropofitionum dcpractcrito de futuro,&idc6 vidcndum cft,quid cft terminus ampliatus, quid

&

XVI.

ytrum jHbieSium foffit ampliari perpra' dicatum ad Jupponendum pro alits quamprojuppojitis ?

|,

terminus homOf

copula vcrbalis ? Arguitur prim6,qu6d fupponat pro praE/enri- -Argumtnt» bus folum , per confequens illa propofitio eft f^' t"^tnt^*"*** falfii i quia fubiedum non ampliat prsdicatum ad fupponendum pro fuppofitis fubicdi , igitur ncccontra. Tenet confequcntia,quiaidem vide-

fcr

C[ukur, Glupddam animal non eft homo, igitur quidam bomq non eft anirnal.

o>

propofitione

vtrum

dum defignat

nulla propofitio

praedicato diftributo

tur, §iuidam

patuit prius

ifta i

quod

conucrtitur in particularem negatiuam de prsdicato diftributo gratia formar , ficut non fequieft

eft

amplictur pcr pra^dicatum , quod eft practeriti tcmporis , ad fupponendum pro prjctcritis , vel folum fupponat pro pracfentibus , qucmadmo-

particularis ncgatiua dc

non

in HIchomoquzritur nwrtuns

tamcn non fcquitur c

contra.

7*

Alb. deSaxon. traS.x. Log.cMp.io. Tattar.M exptf,traB.$, Petri Hjfp. §. eirc» h»e queritur.

*•

Diulflo qu»" /'»»''•

&

ampliatiuus,qui fint termini ampliatiui,qualifer fubiedii ampliatur per pr^dicatu,& non ccontra. 'Hoia.nSiU.m

fupponat

dici-

Termnut

pro pluribus

^'^p**'!^

ignar c^\iO(\ terminus cmpliatus

tur iUe^qui ampliaturpajftue, ita qu6d

quam

ante

,

fed

tamnus

ampliatiuHs, auidt eft

.

QuseftioXVII. efiifie tjui

dmpltM. Verbi gratia

vcl copula

, fi

ris

,

fucrit praetcriti

aut de pollibili

,

,

pridicatum,

,

tcmpo-

vel futuri

ampliat fubicclum ad fup-

ponendum pro fuppofitis pra:teriti

vltra ca, pro

,

Jiuibus fupponitjtationecopula: vcrbalisde prz-

fali,

copulatiuc. Probatur cx

qucndi falfx

:

,

communi modo lo-

quiaaliter multx propofitioncs cftcnt

qux tamcn

pojfthile, ipiod

non

funt conccdcndx,vt Miijuidefi Aliejuid efi generandum, Aii-

erit.

tptid efiprxteritum

enti.

297

& hoc difiundHue,fcd in vniucr-,

vcl particulari,

,

cjuod non

efi.

Nulla rosa

exiftente

Secund6 notandum , qu6d termini ampliatiut funt in multiplici difFercntia , quidam funt vt

qux omncs cflcnt falfx, nifi fubieda ampliarcntur ad fupponcndum pro aliis»

Mmfliatmtu

verba prrteriti, vcl futuri temporis

mmttifUx.

participia prxteriti, vel futuri temporis.

quam pro fnppofitis dc tcmpore vcrbi. Nuncad rationcs. Ad primam ncgaturconfe-

X. TtrmiftMt

Item

,

alia funt

,

vt

ifta

& nomina dcriuata ab idi Itcm,

ifta

huiufmodi,

alia funt vt

;

\ctbi,potefiy contin^ity s.

vcrba ,Jtgnifico,

intelligo

,

promitto

,

&

& vniuerfaliter omne vcrbum, cuius rem pracrcm prxfentcm,

aftus potcft tranfirc indiffcrenter in teritara

,

vel futuram

ficut in

,

cuiufmodi funt verba prasdicfVa , in adbiuo gencrc, rcfpeftu Accufatiuoium, quos regunt poft fe, in pafliuo eenerc , refpc(ftu Nominatiuonim cafuum , qui lupponunt pro eis, vt dicendo,-<4«-

&

tichriffHS intelligitnr.

^^ quentia, neceft fimilcdcfubicdlo&prxdicato, Ad »Tgum quia prxdicatum reftringitur ad fuppofita dc mints,

temporc vcrbi fi

, quando eft indefinita , fcilicet quod homo qui cft,eft morcuus, vel quod homo qui fuit, eft mortuus;& d fit vcra in vno iftorum

(cnfuum, ipfa cft vera fimpliciter. Alij tamcn dicunt , quod ifla propofitio non habet duas caufas veritatis,imm6 eft diftingucnda per illos duos fenfus, vt patet primo Elcncho-

rum Aei(k.^, labordns /anahitur. Quarto notandum , quod pratdicatum

Ad

dicitur

formam, & reftringeread fuppotam fccundum fignificatum, quam fecundum connotatum ita qu6d propoficio eft fita verbi,

:

illius

tcmporis

,

cuius rem-

vcrbum , feucopulavcrbahs, & hoccft vcrumquando pra:dicatum eft participiim'. pra:eft

fentis temporis

,

aut

nomcn

ifte

, fupponit pro illo , quod de fado eft album. SimiUter dicendo, homo erit alhus, ly albus fupponit non pro illo, qui nunc eft albus , fed qui erit albus in futuro , ita rcfpeftu verbi de prarterito. Et dico noizhiWict , fi prdclicatum Jit participium prdfemti temporis , aut nomen Jignlficans fine

dem

reftriftio

,

,

qiiia

fi

pra:dicaium

fit

prKtcriti

non oportct quod fupponat pro

tempo-

:

:

dicendo, Socrates erit generatus, non oportet quod fupponat pro eo,qui €rit , fcd pro illo , de quo erit vcrum dicere in futuip, quod ipfum fuit. SimiHter dicendo,5«iftud ^rx6.ica.t.\im, generatas,

,

iftud participium ,generan-

, non (upponit pro co , qui fuit , fcd pro eo, quod de tempore vcrbi erat futurum. Et ficpa-

dus

tci

y. CuuUtfti.

,

quod eaqax ponitur ad medium dcbet ,

quaHtcr prxdicatum reftringitur per copu-

,

& efi,

mortm:s.

efi

dicitur confimiliter. Ad quintamnegaturconlcqucncia ,quia dcconucrfionibus ralium propcfitionum dicccur inalia quxftione, & fic ad quxficum.

Ad quartam

Qjf ^ Vtrum

s

T

1

XVII.

o

^rofofitiones de praterito

,

^^

fiiturojjimdtter conuertantur cum illij

Occam

de pr
t.fitrt. Log.taf.i.i.

ARgui tur quod non, quia non fequitur,-/^r»fioteles ffi

fiippolicis

dc tcmpore verbi fed pro fuppofitis , qu^ dc temporc vcrbi crunt vel fuerunt pixtcrita. Vt

crates fuit generandus

prob.i-

ifte

ideo debet concludi iHa, igiturnuilits homo qui

&

ris

quod

,

ratur quid tunc debeat concludi, dico,

terniinus, al-

hus

tempore

&

Syllogifmus non valct, quia in prxmiflis ponitur aliqua rcftri<5lio,ratione cuius illx prxmiflx funt verx , qux rcftridtio adimitur,non cxplicata in concIufionc.Et fi qux-

fignificans fine tcm-

porc, vt dicendo, fjomoefi alhus,

Ad

tertiam negatur confcqucntia.

tionem dico

in conclufione apponi minori cxcrcmitati

appcllarc fuam

poris

,

Ad fccundam,prxdicatum debet,&c.concedo. Et idc6 fi prxdicarum fit prxfentis temporis, vcl nomen non ampliatum, vt alhum, tunc fiipponit prxcise pro fuppofitis de tcmpore verbi. Scd fi prxdicatum fit participium prxtctiti tcmporis, tuncfupponit pro fuppofitis qux erant prxterita de tcmpore vcrbi fi vcro prxdicatum fit fututi temporis , tunc fupponii pro fuppofitis , qux in temporc verbi funt , vcl fucrunt fntura.

caufas vctitatis

vera profuppofitis

fccundiim cxigentiam verbi

,

biedum non.

;

Tcrtio notandum, qu6d talis propofitiOjAow efi mortuus, cmus fubicftum ampliarur.habet duas

4«

inteUigitur,

rofit

home mortuus,!gitur hotno nmtuus

efi

F.

Argtnnent»

quiaanteccdcnscftverum,&confc- pof**'*»*i*tuui. quens rallum. Secund6,non CeqmtuT,NuUMs homo efi mortuits,

Arifioteles , c \c

'

igitur nullum mortuitm efihomo

vcl ialtcm c con-

,

ucrfo,non valet confcquentia. Tcrti6, quiaifta cft \era, Socrates fit, &c tamen ^uod fit efi Socrates , quia ijuod fit

ifta cft falfa,

nonefi

quia

,

primo Perihermcnias. Et patcr cx alio, iatnftElum efi,ic pcr confcqucns am-

(juodfit

non fit. Oppofitum arguitur,quia ficut fc habct pra fens

plius

lam ad fupponcndum pro aliis,& ahis fuppomis: fed fubicd^um non , quia copula fcquitur fubieAumiigitur copula non agit in ipfum.Sed prxdicatum amphat fubicftum, fccundum quod ipfum eft vnius temporis , vcl altcrius , co quod fubic£lumnonappcllar fua formam , fi non rcftringi-

1 ad prxfensjita prxreritumad prxteritum,&: futu- ^rgumtnt» ''' rurr» ad futurumjigitur ficui iftadc prxfcnti con- K^J^' uertitur in ifta de'prxfcnti,ita ifta dc fucui o conucrtitur in iftam dc futuro , &: ita de prxtcriro.

tur adfua fuppbfita,fecundum cxigctiam copuiae.

imperfefti

Tunc ponitur ifta conclufio , quod fubie(fhim ampliatur pcr pracdicatum prxtcriti tcmporis,

to,

ad uipponcndum , pro his , quz funt ; vd pro his,qux fucrunt, in propofitione indcfinita,

ddo habct

pro his, qux fucrunt, in propofiiionc indcfinita, Sctti ffer. Tom. I.

artcmgcncraliterconucrtcndi propoutioncs fine cxcc Y 3

fcilicct

P^^

Secund6,aliter fcqucrctur S:

,

,

qu6d

fadti cx .propofitionibus

fyllogifmi

dc prxtcri-

de futuro , non poircnr perfici pcr primam eft falfum , quia ifta rcdu-

figuram. confcqucns fieri

pcr conuerfionciit.

Tcrtio pcr Ariftotelera

1.

huiuscap.i.quidat

Super lib.I. Priorum

zgB

,exceptione liiaiiai propofitionis-de pi^tx^ito,

ie£bum j ad fijppoiuenditm pro Kis

ye|de futuro. t^otandum quod quatuor modis aliquapro-'

indefinita,& copulatrue in viiiucrfali

|. mt- pofitio potefl: pertinerc ad praiteritum, vel Aitij-

Igljttttutr

4if fttejl »lt-

*"*/>#rWiww

md

trueritu,

rum. yrio '^""'

modo

eius praedicatum, aut fabi.e-

, fj

participiumpraptejriti, vel futuri

iit

Secundo modo, fi copuk verbalis

poris-

tcm-

fit

pras-

cundum exigentiam

tionem, vt

,

motum, vel muta-

vcl connotct

ifta vcths. fieri

incipere, &c definere,

,

vel generari , corrumpi,

& huiufmodi

J>a

non poiTunt exponi

4e

praeterito, vel futuro.

,

benc

calia vcr-

exponentium Quart6,quando in propofitionc ponitur nomen , vei vcrbum amplialum, cuius fcilicet vcrbi adns tranfit in rcm prafinc altera

teritami vcl futuram, vel pofIibiIcm,ficut in rem prxfenrcra, ficut ifta verha., fignifico , intelligo , ap-

& ifta nomina, caufittum, caufii, cale-

feto,promino,

& liuiufmodi. Vnde dicimus de fanitaqu6d fic caufa laborum , c^u^ndo tamen non-

faBiuum, te

,

4um

fanitas

Tunc

eft.

fuppofito

qu6d propofitioncs dc pras-

,

priiis

Sed

JJHhitun. in quibus alter terminus cft partici-

,

pium

praeteriti, vcl futuri

illis

in quibus vtcrque terminus eft participium

,

tcmporis. Secundo de

Exemplum

praetcritijvcl fururi rcmporis.

Dico , quod

ISocrates fisit generandus.

jn iftam Socrates

primi,

Jgitur alitjuid quodfuit generandum

,

nec opoitet in

,

,

igitur

dum ,fuit mortuum.

,

fuit

praedicatum efle di(tc\inAi,§luoddam mortuum

Exemplum

ftributum

fuit generandtm

illis

quoddam quodfuit generan-

Patet igitur qualitcr conuer-

, in quibus ponuntur ver-» bum,aut participium prstcritijvel futuri temporis. Et haec de fccundo. Quantum ad tertium notandum, qu6d huiuf-

tuntur propofitioncs

modi, habcnt cxponi per duas cxponentes , qua-

Quantum

primum notandum, quod parti-

ad

praeccrici

,

vel futuri

&

Jufmodi

cQtifequentiaE , antcccdcns cft falfum,& confequcns verum. Et dico norabilirer , aflitma-

negatiue

^<«tf,quia

Vnde

non fimpliciter conucrtuntur.

Nullum mortuum eft homo, non conaertitur in ii^am , Nullushomo ^mortuut, quia antccedens eft vcrum , & coniequens falfum. Cuius caufa

ifta,

cft

quia participium a parte fubie(5bi,fup-

,

ponit pr^cisepro illis,quaefunr detempore verbi, fimiliter praedicarum , fcilicer homo , fed quando de ipfo fir fubicdtum, runc fupponit pro

&

iilis

,

qua: funt,

qua: fucrunr copula& pro & difiundiue in indefinira,vcl illis

jparticulari

fuum homo

eft ,

,

& ideo illa propofirio

homo

fiierif praedicatiim , ira

praereriti rcmporis-,

tunc fubiedum am-

&

ticulari difiundliue

habet

,

& fecundum exigentiam il-

mortuui

difiundiua

Gjmdam homo, ^ui eft, eftmortutu

,

,

fignific^t

quifitit, eft mortutu

idem quod ,

ifta ,

vel

& ideo dcbet

•conuerti in iftam , §luoddam mortmtm eft

t

homo.

esfit

Irem fciendum, qu6d aliqua fiunt fubit6,ficut eft illuminatio medij , pofiro qu6d luminofum cflet fubito approximatum. Alia fiunt fucccfliue, vx. afinui,ecjUHS, huiufmodi. Modo ifta quas fiunt fubito , funt dum fiunt , 3c ifta qua fiunc

&

fuccefliuc

,

non funt dnm fiunt

& ide6 propofi-

,

tioncs fuiit diuerfimodc conucrtcnda.Vnde

,

velfuit

generatio hominis

fi

fit

fuccelliuajconuertitur in

jilam, Gjnpdfit erit homo.

Irem

,

proprcr remoucrc ambiguitatcm cxpo-

ncndi, cxpedir conuerrcrc in

vnam de prsedicaro

in iftam, O^odfit

Ircm

,

ifta

vel erit

A incipit

igitur ^uodincipit

autem

eft ,

efle

,

homo ,

,

NuUnm mortuttm eft ,

nec fuit homot

& tam anteccdensiqukm confequcns funt falfa. ad fecundam notandtim ,

,

qu6d co-

vel futiiri tcmporis, ampliat fub-

Homo

A.

vcrbum,/f, accipiatur cuin aliquo tcrmino fcqucntc vt AicenAo, Socrates fit ho^ mo, tunc iftaconuertitur fimpliciter , fi praedicatum fii terminus quidditatiuus dc-gencre fubSi

iftud

:

ftantix

,

homo

;

fit

Itcm ,

fine aliqua rcfolutione, vt ifta

praedicatum

fi

accidentis, eft

Secrates

fit

abftra<Slum de gcncre

quod non jequipoUct concrcto, idcm

iudicium

fubftantiae

,

,

vt

vt

fi

ifta,

praedicatum

eflet

fi

praedicatum

conuerti fimpliciter

difiundtiue

incipcrceirc

,

tcrmitunc non

fit

vtprobatum fuit

ifta,

&

prsdicarum ,

,

,

Aerfit lucidus, conucrpono Lucidumeft, velerit der ,

ante oppofitum, v.g. titur in iftam

dc genere

All>edofitcolor,conaerntutia

iftam, Colorfit aU>edo,Ced

fic

,

igitur homofit Socrates.

poteft

,

,

conuertitur in iftam;

vel erit

efle, eft,

& ifta

Item , de ncgatiua, vt NuUtu homo eft mortutts, qu6d mtUus homo^ieftmortuus, ntc dicfuishomo (pufuit eftmortuus, & idc6 conuerifta fignificat

pula prstcriti

ifta,

ffomo fit,pofim qu6d gcncratio hominis fit fubitanea, conufJititur in iftam, §ljnodfit eft homo , fcd

nus concretus dc gcnere accidentis

Quantum

lo-

<juia

, qui additur, eft concrerum de genere accidcnris, vt dicehdo, homofit albtis, vcl eft tetminus dc gcncre fubftantia:,vt dicendo,iSo^r<»-

homo.

titur in iftam

,

vci tcrminus

propofirio conuerti, v.g. ifta,6^»'-

illa

dam hpmo eft

^uidam hom» ,

modo

& hoc duplicircr

qucndo cum addjtionci

''

pliatur in vniucrfali pro his quae funt., pt o his qua: fucruntcopulatiue,& in indcfinita,vel parlias

fimplicitcr

dicendo, homofit, Alio

vt

,

generatur,\n iftam, Gluodg^neratur eft,velerjt homo.

autem participium fit

Vno modo

fieri dupliciter.

loqucndo

difiundto, verbi grariaifta,//o»/o jiif,tonucrrirur

tcdentc, Si

dicirur

Nulkmmor-

,

terminus, /^oww, debet reftjingi ad fupponendum pro his pr«cise , pro quibus fupponcbat in ante-

quod

alia de futuro. altcra cft dc prfetcrito , Idc6 fcicndurn dc hoc vcrbo,^if, quod aliquid

debct conucrti in iftam , NkUus mortufu , quia in confequcnte ifte

,

ejui efl

5c huiuf-

&

rum

,

tiuc in vniucrfali,

Selutit.

conuertituj:

modi vcrba incipit,definit,fit ,generari\

tcmporis ,aut ponitur a parce fubic6li, auc a parte pracdicati. Si ponitur a partc fubie<3;i , affirmatiue omtiino fimplicitpr conucrtuncur , ficut illae dc praifcnci , in quibus nihil cft de futuro , vcl de prasterito,ficut ifta, Alii^uod mortuum efl hdmo , fimpliciter conuercicur in iftam , AUejuis homo efl mortutu, hu-

J.

quaeratur dc conucrfionibus illarum de

fi

praetcrito

de pracfenti proptcr raciones , poft oppofitum,diccnduro eft de conucrfionibus propofitionum dequolibet di6torimi quatuor modorum.

cipium

"^

vnam de prsdicato

Exempla poITunt form^i; quare ficuc fuo modo.

terirojvcl fururo confimiliter conuertantur,ficut ijlat

4'

iftae

q^od vni-

ita

jcopulato.

vtlfufurHm, teriti.autfuturitemporis. Terti6,fi copula ver-

balis fignificct

conuertcnda in

,

ift

& ideo fe-

:

ampliatipnis fubicdi

propofitioncs funt conucrtcnda uerfalis eft

difiun6l:iu^

&

quia acrpotcft fimul incipcre efle lucidus. Et qucm:

admodum eft de iftis veihis fieri,incipit,iii oppofito modo funt^ conuertcnds propofitioncs de iftis

8,

&

Qusftio verbis defintrt

iftis

,

&

eerrtimpi, v.g. ifta

,

Socrata

conucttitur in iftam : iptHr <juod defmit nuncefi SocrMteSy veljniut Socrates. Vnde fup-

dejimt ejfe

ejfe,

pofito

qu6d nuUius rd permancntis

,

in cfle nt

XVIIL pattes diuerforum animah'um

compoficae, qualiter non

ejfe

prius ftut

quia inftans deflnendi nentis,

primum

eft

A & nunc nen

modo

ifta

i^itprcfHod corrumpitur,

£t

,

tffe

Socratts corrumpitur

,

Alhum definit tffe Socratts

,

^,

fed in iftam, if»-

,

qu6d

huiufmodi,quorum aftus tranfit in rcm

ifta

&

praeteri-

tam, praEfentcm,& fututam, anipliant terminos, quos rcgunt ad fupponendum : non folum pro prasfentibus, immo etiam pro prsteritis, vel futuris. Et ide6 in conucrtendo propofitioncs , in quibus ponuntur , oportet exprimere huiufmodi

Vnde homo intcUigit rem qua: cft futura & etiam rem qux eft practerita & ide6 non fequitutj-^^ cognofiitura Socrate, igitur aliqmd cognitum a Socrate tfi A. ampliationcs. :

&

Item ifta nomina, caufa , caufatum , quaedam alia nomina denotantia aptitudincm , ampliant tcrminos fequcntes ad fupponendum pro aliis, qu^m pro praefentibus vt verbi gratia , non fe:

fed

lo. CtntlMji!.

,

,

quia dum

B tft,non

B fit,A eH

& tamcn quando B

valet

caufa effe-

B non eft,

fity

erit.

Tunc

dico,

propofitionum

quod

in conuerfione

huiufmodi

ampliatio dtbet explicari,

ifta

vcrbi gtzi\z,AntichrlfltufignificatHrhoc nomintAntichriftits

igitur ali(^id qtiod fignificatur hhc

:

AntichriftHi,eft Antichri^Hf.non valet tia

fed conuertitur in iftam

,

fignificatur erit

,

:

,

nomint

confequen*

igitur aliejuid

^uod

hocnomine AntichrifiHi, tft , vtljuit,vel

vtlpottft tjft Antichrifhu , quia

fignijicart

hoc verbum,

ampliat terminum ad fupponendum

tam propraefentibus, practcritis, & futuris,quam


c»f-

fum.

Saxonia

tr»ll. 4.

£#/ eap.y. Tartar. in ixp»JitUni, .

i&A- huiiM. $. Ttrtio feitHdum. Complut. iih. x. eap.y.

ARguitur qu6d non, quia non fequitur, floah homint. Nam anteccdens eft verum,quia mulier qux cft horao , diftert ab aliquo horaine, quia ipfa non eft aliquis homo , & tamen confe-

diffirt

homo eft

horao,

nuUus horao difFert ab homine. Sccundo , ifta eft vera , Tottu Socrates Socratis, tamen fua conuertens cft falfa,

fcilicct

quens

eft

falfum

,

quiaquilibet

ifta

,

Pars Socratis efi Socrates

Socratis

,

aut ctiam

ifta

Scdcuqiobiicitur, quiafi huiufmodi propoquod nullum impoflibile poflet intclligi , confequens eft falfum , quia de impoflibilibus enunciamus mulhuta practerita , vt dc vacuo, infinito,Chim4tra,

fitiones fic conucrtereniur, fequitur,

&

iufmodi. Confequentia probatur

quia fi dicatur, vacuum inttUigitur , per te debet conuerti in iftam , igitur quod inttUigitur tft , vel Juit , vel po,

teftejfe vaatum , modb antecedcns cft verum, confcquens falfum. Rcfpondctur pro nunc , quod nullum impoffibile poteft intelligi ,,& idco intclligcndo va-

&

CMttm , intelUgo res qus funt : vt puta Ucum , corpM , tamen intelligo illa illo modo , quo non poffunt ertc. SimUiter intelligendo inJimtHm in-

Oppofitum arguitur per Ariftotclem

huius

i.

cap.i. qui dat regulas generales de conuerfioni-

bus non excipiendo propofitioncs aliquas , aut de rcdtis, aut de obliquis. Notandum eft , quod in propofitione , in qua ponitur obliqiius , aut obliquus ponitur poft cotunc fempulara, vt dicendo , lapis eftin rnuro , per fubintelligitur reftus , fcilicet participium , vt dicendo lapiseftens in.muro : aut obliquus praecedit copulam , Sc hoc dupliciter, quia vel folus obliqtuis praecedit copulam, vi dicendo , Hominis tft afintts , aut reftus cum obliquo

verbi

,

praecedit copulara

:

&

tunc vel obliquus pr.Tce-

obliquum modo copulara , tunc oranes concordant in hoc, quod aggregatura ex reclo, & obliquo fit fubiedum fed dit

redum

quando

,

aut econtra redus

:

reftus praccedit obliquura ante

;

obliquus przcedat redtum , aut folus obliquus prscedat copulam , tunc ponit quacdam opinio, quod rcdus eft fubic6tum exprelfus , vel fubfnrelledus , vel ad minus aggregatum ex rcAo , fi

&

quam

obliqui.

Alia opinio ponit,qu6d

fi

folus obliquus prae-

cum

re6to,ita

qucd

?•

®/'"»"

obliquus praecedat redlum , tunc obliquus eft totum refiduum fe tenet a parte fubiedlura ,

&

prxdicati, quara teneo ad prarfens in conuerfio-

nibus iftarura propofitionum dc obliquo

,

& vi-

debitur poftea.

Sepundo notandum , quod aliquando obliquura pr«ce<^it fignura vniuerfaIe,quod fi fuerit in obliquo , lunc folus obliquus eft fubiedura, vt dicendo ,cW«/Z<^« contradiElionis alttra pars tft vera. Quandoquc fignum clt in rcdlo , & terminus fequens in obliquo , vt diccndo : §iuilibtt hominis afintts currit , tunc non oportet quod folus obliquus fii fubie6lum,imm6 aggregatum ex

&

rcfto

& obliquo.

Terti6 notandum , qu6d ficut aliquando in propofitionibus de tcrminis redis , przdicatum,

inteUigendo Chim^aram intelliguntur

propofitionibus dc tctminis obHquis,vt dicendo:

fed qualitcr

%.

&

aut pars praedicati praeccdit copulam , vt dicendo , Omnishomo animal noneft, ita quandoque in

,

finc termino. ,

Pars

non funt, id eft,

telligo res infinitas

Item

,

eft tottu Socrates.

cedat copulara, aut obliquus

igitur aliquis cui promittitur

^^' ^**** "'"

eftpars

cui promittitur tcfuut

:

I.

igitur

obliquo, principalius tamen rationeredi,

equH4,eft,fuit, trit, veltfte pottft aliquis.

SelHtiti

Alb.

pro poflibilibus. Item ifta , Sanitas caujatttr a labort igitur quod caujatur a lahort eft,vel trit fanitas. Item ifta, Ali:

ObitSit.

obllquut

illkf

de reSiu?

,

ipfius

termmu

propo/itiones de

mo dijfert ab aliquo homint , igitur aliejuis homo ATgumentm

vcrhz, fignifico,inttlligo, memoro, co^ofco, opinor,

confequentia

XVIII.

Jtmiliter conuertantur

ejfe

quitur,y/ tft caufit tffiSiua B,igitur

com-

di^um

conuertitur in

dae,&hxcdetertio. Quantum ad quartum notandum

diua

ytrum

vtlfuit Socratet.

alhum tft, vtlfuit Socratts. Et fic patct qualitcr propofitioncs de verbis fignificantibus motum , vel mutationera funt conucrtcn$Mr<juod definit

QjASTio

conuertitur in

,

efi,

iHa.,Socrates definit ejje all>M,non

iftam

pcrmaipfius.Eodem

fic fit

ad quaefitum.

A,

efi

t^z. alicuius rei

inftans non

iftam

,

,

,

modo tamcn

eft pofllbile ipfas

poni. Tunc rat iones funt folutae.Ec

dare vltimum inftans eflc , tunc dc omni pcrmancnte ifta eft bona confcquenua,-/4«^ffi> 'Jpi*^*tur tjHod definit

299 eo

Y

4

Homo

^'

^«^.

Supcr

goo fJomo tA homwe diffirt»

ifte

tenet a parce przdicati

$0 quod non

,

lib.

eft

facprc vnum

cxtrcmum propofitionis & idc6 , quod q^^do re-

^us cum bbliquo ponuntur a partefubic^i , ita qu6d rc(5lus prjccedac obliquura , aggregatum

& obliquo

fubiet^um , quia in-

eft ibt

,

cumfubita qu6d ha-

tclligendaeft vbi obliquusiconftruitur

& cft dcrctrainatio fubiedi

iefto»

,

ynioncm axm re£to , ratione cuius ex ipfis poflit fieri vnum cxtremorum propofitionis. Quarti notandum , quod propoficiones , in beat

quibus termini obliqui funt fixbicda , tcfoluenlix funt in quafdara alias de fubiedo te£to , pcr iftud pronomcn , ponend\ipfum in codem cafu , in quo pri&s erat tcrminusobliquus, faciehdo de obhquo rc&um , v. g. Hominu afimu ctfrrlt , refolucnda cft in iftam , fiome eft cuitu aji-

^d,

nus currit ,

& ifta

Uenda cft in di^tyic ifta vera

fft efty

,

Home Mftert ah hemine , rcfoliftam , Home eft aliejuid a ejtio homp ,

,

Cuiuflihet contradiElioni^ altera pars

rcfijluitur in iftam

,

^alihet contradiSli»

cuim alterapars eft vera.

in iftam, igitur aliqtti tpiorum

fimt

negatiuam

,

vniuerfalis af,

liam. Probatur, quia aliter fequerf tur,qu6d

non

poftct fieri Syllogifmus ex propofitionibus de-

terminis obliquis in fecunda, vel in tertiafigu-

cendo,omnin6 Socratcs

iet eft

albus

eft

ucrbio,/fr, implicatur obliquus , vc dicendo , tunc dcbet conuerti in iftam

plicari

medipanem,fiim^ivelfuerunt tres vices.

do debcnt conuerti bus \ parte

Icem ifta , Viciffm contraria fe expeUum , refoluenda eft in iftam , Temperihus difiontinhis con-

& cunc conuertitur

,

i^itur contraria inquihus ft expelhmt

Item

ifta , Infinities fuit eclipfis :

,

in quibus

frefofithnif

4«obliqU0ol>-

fubiicitur terminus obliquus

JifmMuU.

in quafdam

,

refoiuenda: funt

vbi fubiicitur tcrminus re£tus

,

,

ita

quod fignom cum obliquo debcrer poni ih re&.0 , quod quidena fignum prius fuic in obliquo. Ec hoc pronomen , ^upd, debct poni in eodem cafu , in quo obtiquus ponebatur prius.

y erbi fars

gratia

eft

,

ifta

,

:

refoliienda eft

& con-

igitur aliqtta quihus pluries ftJt.

,

Tertia regula

eft

quod quando obliquns po-

,

9.

femper fubintclligitur Tenia aliquis redtus, tunc aggregatum , quod fuerit '*• prardicatum conucrfit,dcbet fieri fiibicdum conucrtcntis. Verbi gratia , Afinus eft heminis, connitur a parte pracdicati

,

rtp^»

&

ucrtitur in.iftam, ens hon&nis eft afinus.

Itcm

,

IHepanis

,

§jiued ceejuitur in furno, eft

in iftam

tiui

coojuitur infttrno

cft

,

,

,

,

conuertitur vel erit panis,

pro tanto,qu6d'

motum

altcratio-

qu6d aliquando loco

Oportct ponere antecedens,

rela-

e^HnrtaMgm-

& econtr*l. Ver-

bi grutia , diccndo ,Omnis hahens filium,diligit illum, malc conuerteretur in iftam , Diligens i/lut» eft hed>ensfilium , quia ipfa non eft intelligibilis» ex quo non eft antecedens ad quod rcfcrtur iftud rclatiuum. igitur debet conuerti in {{kzmyAlicpiii diligens filium he^et iUum ; ita qu6d loco rclatiui ponitur antecedens. Tunc rationes folutas funt per pra;di(5fca. Et fic finis ad quacfitum.

Cuiuflthet contradiUionis alte)-a

z/^r«,prim6 refoluenda eft in iftam

in iftam,

fimt tempora

eclipfis,fiint,velfueruntvices.

Quarta rcgula

quod propoficiones

,

,

§iuptlihet vicihttsplusfuit eciipfis,

ucrtitur fn iftam

determinallet.

,

nume-

randi.

panem.

eft ifta

in qui-

,

ponitur aduecbium

fubicdfci

nis pafts ad

reguU

Eodcm mo-

alix propofitiones

de tcruiinis redis, Ariftoteles minus fufficicnicr

prim» regul» propofitionum de obliquo obferuandc Prima

ad-

&

coquitur fignificat

funt aliquac rcgula in conuerfionibus

ifto

,

Alicpiid, in efuo co-

,

hoc verbura

Tunc

valct tanti^m

,

qui debcc cxTema vice comedi panem ,

& pono praedicatum difiun<5tiue

,

»-,

aWtu, eftpars Socraiii.

ficut illa:

confimilitcr conuerterentur

8.

qua

omni

ideo

&

in (OHerfione

ficut in

,

Itcm dicendo , Ter comedi panem , in

telera

nifi

in

parte Socraies eft albus, 8c tunc conuertitur in iftam , Aliquid in tjuo Secra-

diccre

confequens eft falfum , vt patet per Arifto, versus finem huius primi. Confcquentia probatur , quia Syllogifmi fecunds, & tcrtix figurai nonreducuntur , nifi per conuerfionem, fa.

currit',

:

& par-

ticularis affirmatiua in particularcm affirmati-

fta,

&

in iftam

flrmatiua in particularcm affirmatiuam

afimu

Secunda regula cft ifla,qu6d propofitio

clufio.

titur in vniucrfalem

tptilihet

i

conucrntur

obliquus implicatur in Adueibio , vel in Con- ^"'">^» *' iundipnc, debet cxplicari, fada explicatio- '* ne , dc fubicdto debec fieri praedicatum. Verbi gratia , dicendo Otnnino Socrates eft alhus , in ifto aducrbio , omnino , implicatur obliquus, quia di-

difiontintta.

vniucifalis ncgatiua conucr-

,

iSli.

tioncs de terminis obliquis confimiHter conucrtuntut cum ilHsdc terminis rcftis.Probatur con-

,

conuertitut

,

f^triu/^ue ifiorum^ttilihet afinus currit

trariafi expeUunt

Tuncponitur iftaconclufio, quod propofi-

Ad hoc quod

Vtenpte iflorum currit

ifta ,

in iitam, Ali^i tjutmtm alter currit,fitnt iftr.Et

:

in iflo qafu deficic ifta regula

px te6ko

Item

obliquus, sh honiine, fe

& non a parte fubie^^i».

4etcrminacio fubiefti, nec conftruitur cutn fubie^o, necaliquamvnionemhabet cum fubiedo , ratione cuius cum recto poffit

L Priorutn

Qjr^sTio XIX.

§iu£-

lihet centradi£Iio eft ali(juid > cuins altera pars eft ve-

r4,

& tunc conuertenda eft in iftam

:

Vtmm ohliquM fojjtt ejfe p^hieSium

^li^uidcu'

Uu alterapars eft^vera eft contradiElio. Item ifta, NuUo homiae cttrrente^u es ajinusyconuertitur in iftam, Nihil ^uo currente tu esafinHS, ffthomQ.

Itcm tUre

,

.

ifta

,

Neutrum oculum habendo

conuertitur in iftam

:

ifta,

Itcm

eadem eft difiiplina ,fimt op-

quaeritur an propofitione, HoHIcminis o»mV,ifte tcrminus hominis,^tx-

ifta

,

Ctuttflihet

hominis afintu

in ifta

afinus

cisc

fit

fubicdum ? Arguitur qu6d non,quia fcm-

per detcrminatio, cttrrit ,

ertitur iu iftara > igitur aliqfud atitu afinus

ffthpm.

3. p.fitm. q.x. diffic^.art.x.

,

fofita.

if

Fuente

Neuter ejuem hahendo

Omnium oppefitorum eadem eftdiftipU-

fia, igitttraliqua quorum

Periher.q.i.loaaaes a Magiftris hic f.^.J. terti» regiel».

tupotes vi-

tftpotes videre, eftoadus.

Item

fro^ojitionu ^ AnA.l. teriher. eap. x. Aucrrocs «W. Occam 3. ftirt. Log, fap-9-^ <» exfofitJib. t.Periher.eap. i Alb. paruus iit.i.

con-

cjtrrit,

dcm

partc copula?

propofitionis

di

,

& determinabile, pofita ab ea-

igitur

:

,

debent

fed obliquus

efie

idem cxtremum

cft

determinatio re-

quando obUquus

,

& teStas

pra:ce-

dunt

I.

-^rgimtnta t^' f*' "" gtttua.

.

Qu^ftio dunt copulam aggregatum ,

quia dicendo, albus currit , aggregatum ex determinatioMideterminabili eft huic fubiedlum

ior patet exemplariter in aliis

Homo ne , nor

&

rubiedum. Ma-

erit ,

:

patet

cx parte

&

quia iHe terminus Mpms, quantum eft , fupponit indifFerenter pro omni

,

fui

a^no, fed quando additur iibi obliquus , vt bomimVjdeterminatur ad fupponendum przciscpro

Sccund6 1 quiaidem efl fubiedum conuertentis,qu6d prius erac prxdicatum conuerfx fedin ifta, Cwrtnt efi homnu afinHS , hoc totum hominis afiuts,c{k przdicarum,igitur fimiliter hoc totum, :

horninis

*pnHS , erit fubied:um in ifta, Homnisafi-

rmscttrrit.

de quo aliquid dicitur , modo prxdicatum dicicur de ifto coto, kominis afinus,in idiyhominis afinus n<mV,quemadTerti6

modum

quia fubic£kum eft

,

,

dicicur deaggregaco.inifta, jifinHs ho-

mtmscurrit

;

fubiefbum,

ira

^orum

^m,

vna

igitur ficut in

aggregatum

,

cft

& in reliqua.

Quart6 fequitur , quod copula proponcionis non impIiCarecur in verbo, immo in obliquo poConfequens eft falfum,quia cum tempore,& nomen non,vt

301

fimiliter fequittir in ifta

,

Vttrtfu*

terminus ifioritm cft ibi fubicquia ly vter^ non indudit aliquod catecttrrit , ifte

gorema, cum fit fignum vniucrfalc. Tertio per definitioncm fubicdti, quia/M^/rihan tfi de tpto aliud dicitur, fcd de aliqup obliquo dicituraliud

fcilicccprzdicacum, in dicendo,

,

Hominii efiafinus\i^it\u,6cc

Quano pcr Ariftocelem in ifto primo , versus vbi ponit , qu6d ex maiore de Rcdo &

hominum.

adnisjqui funt afini

XIX.

pofitum vecbo ;

fincm

,

,

minorc de obliquo (cquitur conclufio,cuius fpbicdhim eft de obliquo , vt arguendo fic , Otmis eUfiiplinaefi fophia, boni

efi

dtjciplina

igitur boni

j

efifiphia.

Nocandum qu6d Logicus 6c Grammaticus diuerfimodc confiderant dc Nomine , Verbo,fiue de partibusorationis,quia Grammtricus condc

fiderat

de

aliis

ordine ad congruitatcm

eis in

partibus oracionis i

Nomine,

,

mod6

& Vcrbo,

fieri oraciones congruz , liccc impcrfc(kx, vtdicendo, Dedomo adtahemam. Sed Logicus confiderat de iftisin ordine ad veritatcm, falfitatem , fcilicet prout poflunt circ partes

poirunt

&

fito a parce fubicdi.

principales enunciationis verz, vel falfz,(cilicec

copula

fubiedum przdicatum,

fignificat

primo Perihermenias.Probatur confequen-

patet

quia ifta, Hominis afinus currit, explicatur per , HoTno eft cuius afinus currit , mod6 ifta copula efi , implicabatur in obliquo , non in verbo, quia verbum manetintcgrum,ficut ante. Quint6, quia verifimile eft , quod ifta propo-

tcs funt przcisc

vel copula

non

,& tales par-

& vcrba.Nam aliz par-

nomina,

fimt nifi dcterminationes

tia,

tes orationis

iftam

difpofitioncs dcfignantcs fignificationem

&

fitio

Homhis afimis efi ,

,

fit

de verbo fecundo ad-

«quodnon oUiquo eflct

iacente, quia nihil fequitur copulam cftet nifi

&

aggregatum cx redo

fubieftum. Sext.6,quia

quando

rcftus prscedit obliquum,

&

aggregatum ex redlo igitur

eodcm modo

obliquo

quando

,

eft

fubiedtum;

oi)liquus prscedit

ledtum. Tenct confcquentia

,

non

fubiedum

arguit

quod dcbeat

elle

quia prxcedere ,

plus

qu^m ancc , quia quandoque totum prjcdicacum praccedic copulam,vr dicendo, Homo anirnalefi. Sepcim6 , quia in ifta , §luilibet Imninis' afinus currit , hoc cotum , hominis afinus, eft fubicdum, igitur fimilitcr in ifta , Hominisafinuscurrit. Tenct confequentia, quia propter illud quod non cft fiibicfhim , nec pars fubiedli , non videcnr

quod debeat

variari fubieftum, fiucaddatur,fiuc

remoueatur, mo(i6 necpars fubiedi. 0(Stau6

men

,

quia

,

vt patet

pter aliud

fubiedum,

quia

non

potcft el!c fubici^ura ;

&

ficut

Rcdus

principalius fupponic vcrbo erit

,

ira

&

in

logilmo fadto in prima figura

dicendo , Afinus hominis currit, vcl eft cum fyncategoremate, vt eft fignum vniuerfale , vel particulare , tunc femper refertur tcI ad rcdum przccdcntem obliquum dicendo , §luilihet afinus hominis currit , vel fubintelligitur antecedens Redlus, vt diccndo , ytertjue ifiorum cnrrit , vnde ibi fubintelligicur, quod vccrquc homo iftorum curricnon de fignificacione huius figni Ftercjiu, quia idilludfignum nullum caregorema includic ,

&

&

c6

iftc

Rcdus fubincelligiiur ratione

obliqui fe-

,

Tunc ponuntur conclufiones.PrimaconcIufio

,

tunc folus obliquus

cft

fubieftum propofitionis;vt in ifta, Hominisafinus cttrrit, Probatur ; quia illud folum cft fubiedum, quod aduenicnte figno vniucrfali diftribuicur:fed in ifto cafu , foIuS obliquus diftribuitur per adfigni vniuerfalis pofiti k parte antc to-

igitur folus obliquus cft hic

omni bono fyl-

tius propofiiionis

illud eft fubie-

fubicdum^laior patet,prim6 ex definitionc pro-

, quod eft praedicatum minoris:fcd bonus fyllogifmus inprimafigura, Cmuf-

;

pofirionis vniuerfalis,fecund6, quia

ifta cft

inde-

Socratis afinmcurrit.

homo

figno vniuerfali diftribuitur

Ubet hoTninis afinuscttrrit. Socrates efihomo

eft

,

igitwr

Sed in minori ifte terminus przdicatum , igitur in maiori ifte ter-

minus hominis przcisc erat fubiedlum. Secundo , quia in ifta propofitione , Xegis terefi

bene facere

,

i^e tctminns Regis

,

eft

finita, Homittis

qnia dicendo

,

Cuiufiihet

;

homims

&

minor

patet,

ofinHt currit

,

ifte

in-

terminus,i&Mvn//, przcise diftribuitur,quod pro-

fubie-

batur pofito cafu, quodquilibethomo habeat

(kam , quia non apparct aliud quod reddat fup>

f

qu6d quando folus obliquus przcedit co- frim» pulam , aut obliquus cum Redo , ita qu6d obli- '"'/''•

eft ifta,

afimu atrrit, igitur poreft ficri vniuerfalis per .ippofirionem figni,& per confcquens illius vniuerfalis ifte terminus eft fubiedbum, qui

ifte eft

4^

Rcdto przcedente , & hoc duplicitcr , quia vei Rcdlus przcedens eft fine fyncategorcmate , vt

uentum

fubie^um.

Oppoficum arguitur , qu6d

^m maioris

vel vel

fuppofitioncm tcrminorum , fcilicet Nominis,& Verbi , aut modum fignificandi, vcl fupponendi, aut diuerfum niodum fequendi vnius ex alcero, vel diuerfum modum copulandi diucrfaab inuicem, ira de aliis. Secundo notandum , qu6d quando obliquus przcedit copulam , aliquando ponitur folitaric, vt dicendo , Hominis eft afinus , aliquando cum Redo fcquente, vt Hominis afinuscurrit. aut cum

quUs przcedat redtum

igicur,&c.

quia Redlus apud Grammacicos eft principalis pars orationis , igitur fi Re(5ius , obliquus prsccdant copulam , fequitur , qu6d ,

eciam principalius

, ,

qucntis.

nomen obliquum non eft no-

propofitionis,veI przdicatum

Nono

eft

primo Perihcrmcnias,& non pro-

nifi

,

^gnum non

|>

&

afinum qui curnu »

&

fit

vnus afinus communis

omni

cin-

Super

5oa omnibus , _qui ndn curfat V t«rminus bopto

vd dtfttibuftur ifte'

&

habttur irttentum; el diftribuitur i&ixormimiS'afhufs\'.Sc\ipc non, quia tunc (cc^\xtvcxmiCmuflibet hoH&tm afintu atrpraE^cis^

•,

do adiacente imm& non plus qUam

Exifta cbnclafione fequitur, qa^diftaconfeqjientianonvakt ,.Oma^ homitiemindens efi

eftanimal, Sc idc6 prardicatum potcft prxccdcre

eft ajinittj igitiir

afhftaeinAnH-

&

probabicur: :

pofico cafu,

& quod

quod

homo videat feipfum,

quilibet

afinus.vicfcat

prffimiflGc fi

funt vera:

,

omndrh hpminem

& conclufid

dtbita fumptio fubiedi

fiat

,

,

tiinc

& ide6

falfai,

debct tunc fic ar-

Omnem homfnem videns eft vnumfilum homi-

gui

:

nem

videns

videns

eft

f,

fid Socrates

eft

homo^ igitur Socratem

vnum filum hominem videns, quz

eft

Vc-

ra,'5cetiam fua fubcontraria , fcilicet Socratem videns non eft vnum filum hominem videns , vtpatet de afino. Et fi quacratur de contradidoria illius vniuerfalis, dico , quod cft i{[3,u4lf(fuemhominm videns non eft vnum filum hominem videns,

quod eft

falfum. ifta

Ctiiuflihet contradiEiionis

,

fidhlc homo

afinm

eft

,

eft

confequentia non alterapars

eft

vera:

contradiEHonis alterapars;

homo eft afinm, eft vera. Quia hic non fit fumptio fub fubiedto , (eA fub parte praedicati, quae non diftribuitur. Et ideodcberet ficargui.

igitur hic

Cuitiflibet contradiElionis altera pars efl vera , hAc efl aontradiEHo , igitur huiut contradiiiioms altera pars (ft

vera.

Secunda conclufioeft,qu6d

7«

:

,

ifta

,

Homo

copulam. Ad iextam concedo antecedens , fed negatur confequitntia, &caufa:cildidain folutionc tertia;

ratidnis.

Ad feptimam dico,qu6d

in ifta, GHtilibet homi-

nis afinus CKrr»V,iftud

totum, hominis afinus,eQ: fubiedum , hpc propter fignum in redo , quod pra*cedit, quod fignum , liccc non fit fubie<5tnm, auc pars fubiefti, attamcn eft fyncatcgoremijdfcfignans.modum fupponendi iiifius lubicifti ide6 propter ipfum variatur fttbic6him in indc-

&

':

finita

&

& vniuerfali.

Ad odtauam rcfpondetur quod duplex cftfubic<5tum. Quoddam eft fubieftum locutionis & >

^liud propofitionis.mod6 obliquus eft ,

non fubieftum

licct

fubiedum

locutionis,

proptechoc qu6d non conftruitur apaitedc(?/? fecundo adiacentc. A^ nonanf fiaitad praecedcntem cpnfimilitcr. Et fic ad qua:fitum;

Qjr^

T

S

I

X

O

X,

ytmm ex purtJr fttrticularihus ,

^ parte fubiefti,

'-uel

indefinitu pofjtt fieri jyl-

Rcdus pracccdat aggregaium ex refto & obhquo erit ante copulac

fcilicct a partc

obhquum

fi

,

fubie(Sbum,vt dicendo, yifinus hominis eurrit, iftud totura , afinus hominis , eft fubiccSlum. Probatur,

quia illud eft fubiedum in indefinita , quod per fignum vniuerfalc appofitum diftribuitur in vniuerfaH , & hoc cft aggregacum ex redro obliquo igitur, &c. Maior eft nota ,vr prius quia

&

;

logtfintu? Alb.de ^zonia trnB. tr»S. 4. Petri

firf^.

4. Ltg.

^ hic

e*fi. TittiT.iriexptJithnt^ Fonfcca lib. (.

tr»ll. x .in prine,

Inftit,cMf. il. ([if i^.C<;uj)flat.lih..i,/Mm.c/if.^Vactite j.

f./um,^.i.dijffic.i^»rtt6.kact^[iiik.Inftit.tr»li.j^,caf.y.

ARguitur quod fic.quia ex prxmiflls vniucrfalibus poteft fteri -fyllogifhvus

;

nd cbnclu-

fyluefter, qui nullius

fionem vniucrfalemj igitur tx pacticularibus ad particHlaiem.;Tenjec,x)Q!nfequentia.; quia£cut fe habeht. przmiflx vnifacrfales ad oondufibhem

ponitur vltra

Yniuerraicm ,

aliter cx indefinita

minor

nos

,

patet

,

,

& aliqui

non

poiret fieri vniuerfalis:&

pofito cafu

,

qu6d

fit

vnus afinus

hominis fitpoftcflio , & qu6d aliqui homihes habeant afi^ non , & quod omiiis afinus currat

excepco fylueftri,tuiic

iftaeft \eiz,Giuilihet afinus

hominiscurrit, vt patet induclione,

& tamcn non

ita particulares

clufio gratia formac laribus.

:

parti-

quam vna^, 8c antccedens apparet , quia per conuerfionem ex vna pgrticulari infertucalia, fimiiiter

per aeqnipollenti^m.

ftribuitur, vel

ad iinpoflibile fequitur quodlibct: ; igitur ad illam fequitur quslibct alia propofitio ncccfTaria particularis , illa fequitur ad quamlibec

quus non

aliam.

vnum cxtremum

quando determinatio fine hoc, qu6d determinabile di-

poteft diftribui

•

Ad

,

econtra, vel diciturquodoblideterminatio rcjfti fequentis. fecund.im concedo maiorcm , ucgo minoeft

Hominis afinus curriti non conuertitur in illam kiiin iiiaxa , Aliqttis cuius afinus

rcm, quia

ifta,

:

otrrit, eft homo.

Ad

T(erci,6,quia

i^d aliqua eft pdrticularis impoHibilis

&

Quatt6

,

&

/dico,

quod non

fcdic,

& qiiando fequicur,quia quando obliquus

eft fimile

quand6:obliquus pra:-

fignum appofitura folus obliquus diftrii^itur, fedquan^o fequitijr, aggrcpraccedir, tunc per

gatum exrcdo&.obliquo

diftj:ibuitui;,

&

ide6

patct arguendo hypothetici ifto

mo-

do,5t cfuidam homo currit, cjuodaam animal mouetur, fid cjuidam hemo currit ; ergo cjuoddam animalmouer«r. hic;

terciam concedo definitiQrtem fubicdi

f"^* •/"

igitur cx pluribus particu-

Tcnet cqnfcqucntia, quia plurcs

, & non tantum;hominis aggregatum illud diftribuitur., Ad primam rationcm negatutmaior,quia non pportet qu6d determinatio,& determinabile fa-

ciant

^*"*

^'^**'***'

ad particularem.

culares videntur efFe.potentiores in inferendo,

quilibet afinus currcret

I.

ArgumentM

Sccund6,quiaex vnaparticulari fcqnitur conr

diftribuitur ifte terminus <^«f« praecisc>quia tunc afinus, idc6

mtntit.

^

propofitionis

Secundo fcquitur,qu6d yalet

fn oblfqiio

:

WHtmfilum^homiaem videns :fid afinmeft haminem vidins, igifitreft^vmmfilttmhominentvidens , quia

S.

dcifto obliquo Hominis,vt patuitin alia quaeftionc refoluendd ipfstm.

pofitum.

idem

Ai* argf-

Hominis afittuscurnt , prafdicatum dicitur

iri ifta ,

quod cft contr» cafum y pcr qu&d aggregatunt non diftribuitur fecundo probatur per ratiohcs pbft op-

dfinm commtmis

nif bonunitcHrrity'

Seeund» ctn««/w.

Priorum

Ad-quartam^cohccdo qu6d copula includitur , fcd propter hoc non fequitur, qu6d & copula fignificct cum tcmpore,qu6d tunc propterhoc obliquusfignificet cum tcmpore. ^d quin^am dicd','q!u6d ifta non cft de feciin-

riif

6,

Iib.l.

arguitur ex puris particularibus.

Oppofitum arguicur per Aciftotdcm in ifto pcimot cap.j. Nocandum cft , quod qua;dam eft confcquentia cnthymcmatica > & quaedam fyllogiftica. Confequentiacum enthymematicacum qua;dam funt focmales, qujcdara matdciales.Matcrialjum quacdam funt fimplices , qusdam vc-

*• Confequtntit """!/*'•

.

XXI.

QusEftio nuhc. quarum definidones ponendap rdnc e^ przdidis. Secuncl6 notahdum, qu&d ex vna particulari fatpc fequitur alia in

bona confequentia &prii

m6 gratia formz per conuernonem, vt ^tudtm ,

^uoddam animal efi horno. Secundo pcr aquipoUentiam, vt , Qj^dam h»^ mo noH currit , igitur non ornnis home currit. Tertio , quando prcdicatum variatur fccun-* homo ejt animal ,

igitnr

&

infinitum, vcrbi gratia,Ad afnrdiim finitum, matiuam dc praedicato infinito fcquitur negatiua de przdicato finito , fimilitcr ad afHrmati" uam de praedicato finito fcquitur negatiua de

przdicato infinito.: vt patct fccundo Pcrihermcnias. Quart6,quando antcccdcns, quaeeftparticularis , eft impofllbilis , vt ^iuidam homo tfiafituu

animal non

eft

mn tft ,

quod maior exttemitas

fyliogifticc

,

vt arguitur a difiundiiua

,

cafibus

,

,

teram partem

,&


ita ex diueifis

animal eft bomo

efi rifibile

Et

ex puris particularibus vbi medium eft terminus difcretus.benc poteftfieri fyllogifmus, verbi gratia,bene iequitur , Gtuidamhome efiSoigitur ejubddam

dhum efi homo, & licct ifte proceffus prima facie non fit fimpliciter cuidcns , attamcn per conuerflonem prarmiflarum fit bona forma. Secunda conclufio eft , quod in omnidifpofltione , in qna valet fyllogifmus expo/itorius valet ctiam fyllogifmus cx puris particularibus,vbi

medium

in illa praemi.ila fumltur

cum

relatiuo

euidenrer,6^^iHud alhum currit , igitur

identitatis:vcrbi gratia,feqititur

dam alhum

Socrates

efl

&

,

currens eji 5ocr<««,Patet,quia per relatiuum identitatis

fit

vnio cxtremorum

cum mcdio

in pra:-

miffis,rationcvnius,&eiufdem fuppofiti,& ide6 ynio extremorum in praemiflis cum medio eft

condudcndum extrcmade

rufficicns ad

ccm

feinui-

in conclufione.

Tcrtia Gonclufio , qu^d ex puris particularibus affitmatiuis fii bonus fyllogifmus in fecunda figura, vbi vtriufquc prajmiflac prardicatum cft

terminus communis, d)ftributusaffirmatiue,v.g. bcnc fequitur, Giupddam motum circulariter efl omnii Inna , tptoddam lucens

dam lucens

efi

omnibus

nifi

,

res aliqua

ejl

omnis luna

motum circulariter. Et

;

igitur <]uod-

iftud tenct in

vbi pcr pracmitras fignificatur vna

numero

,

quae eft

cadcm

tjuoddam animal

eft

e<jUM

;

j

igitur t}uoddam rifibile non

patet quid

fic

horno.

eft

rationes funt fokuae ci piaecedentibus; fit

diccndum ad quaefitum.

s

T

XXI.

o

I

jyllogifinuj ? Aatiiocs hiceap. ^.Occani

3. Leg e»p j. Alb. JeSazonia tr»S.^. Log. cap.%. loan. a Magiftris j.5. huiut Tarcar. in expe/it, trall.^.Petri Hijp (^ htc traQ. v.in frinc. Fon-

fcca

Itb. S. Ittjlitut.

caf.it.

^ 19. Complut. lib.i.fHm.

eap.4.

cuilibct di-

ARguitur quod fic, quia ex vnn negatiua bcne

ad inferendum , quam vna , & anteccdens pa- ^rmatiua. , quia cx vna negatiua fequitur alia per fubartcrnationem conuerfionem. Secundo , quia cx puris nffirmatiuis fcquitur tct

&

conckifio

:

igitur ex pwrte negatiuis

;

quia ficut

habent affirmatiuae ad affirmatiuam ita ncgatiuae ad negatiuam. Tertio per Ariftotelem in ifto primo , cap 14. qui ponic quod exduabus negatiuis de contingcnti benc fit fyllogifmus. Quart6 , quia iite eft bonus fyllogifmus , fcilicetj Nnllitm animatum currit , nullum animal cur~ rit fi nullum animalcurrit , nuUus homo currit , igitur finullum animatum currtt , nulltti homocwnrit. fe

:

,

Oppoficum arguitur per Ariftotclcm in ifto primojcap.f. In quxftione prim6~ vidcbitur , vtriim ex aliqua negatiua poffit fcqui aliqua affirpiatiua. Sc cund6 qualitcr ex vna negatiua poffit fcqui aliqua negatiua. Et tertio qualitcr ex pluribus necondufio

gatiuis poffit.fequi aliqua tcr

,

;

qu6d pcr iftum tcr-. fignificatur vna res nume-

minum ejjentia diuifut ro

,

,

quae cfteadcm cuilibetdiuerfarum rerum.Et

medium fumeretur fub ifta forma Qjtpddam B eft omne tjuod eft A, <juoddam C eft tmne <ju»d

ide6

A

fi

,

Quantum ad primum fit prima condufio quod cx vna hypotheca negafiua fcquitur

ifta,

frima tm^

for-

f'»'/».

imm6 plurcs categoProbatur fic capicndo vnam

malitcr aliqua affirmatiua

,

, igitur (juoddam C eft B , tunc valcrct fyllogifmus in omnibus fine aliquaexceptionc.

eft

,

tunc capiatur contr^didoria iftius difiunptarponendo ncgationem , deinde capitur eius contradidoria per copulatiuam fatSbam et

alhtu

;

€t\\xx

partibus c6tradi£koriis,qux erit ifta:5«cr<«« «r-

&

omnii hcmo eftalhm, xwnc arguitur fic,Quicquid fcquitur ad iftam copulatiuam affirroatiuam, fequitur ad iftam difiun&iuam negatiuam} fcd ad iftam' copulatiuam , fequitur formaliter quaeU

rit,

i^'»»»»"

& quali-

difiondliuam compofitam cx duabus catcgorids negatiuis , vt Socrates nen currit , vel homo non eft

,

1. D»«;yf» qui-

non.

ricae affirmatiuae.

, quiain iftocafu confcquentia quia non fequitur , ^idam Pater in diuinii eft omnis ejfentia diuina , ^uidam Filitts in diuinu eft omnis ejfentia diuina igitur tjuidam Fi;

y,

fyllogifmus.igitur ex pkiribus. Te- Argumem* nct confequentia , quia plures funt potentiores pn parteaf-, fit

non

Umeft Pater, propter hoc

'

igitwr

uerfarum rcrum valeret

^*(?'* "*•

eft ifta.

Quod

^Moddam alhum efi Socrates ,

ptaediftis

ytmm expurij negatluu pofjit fieri

non fyllogifticc. Tunc quantum ad modum fyllogifticumpo-

:

,

Q^v ^

ex hypothcticis

crates

homti

praeccdat ne-

quidam ecjutu eft homo : nec fequitur ncgatiuc, Giuoddam antmal non efthomo : ijHoddam animal non

modis argucndi

nuntur conclufiones. Prima conclufio

quoddam alhum

fyllogifmus. Probatur conclufio per inftantiam in terminis ; quia non fcquitur , giuoddam

cum

copulatiua ad al-

igitur

ficri

vt arguebatur antc oppo-'

quando arguitur

,

mmquam ex putis particularibus polcft

fitum.

0(3:au6

alhum

gationem in conclufione. Quinta conclufio cft, tju^d cxccptis

oppofito vnius partis ad alteram pariem. Septim6,quando arguitur ex conditionali fa£ba ex partibus cum antecedcnte pofito incfte ad

fuum confcqucns

ita

Tunc

Quinto , quando confequcns eft neceftarium. Scxto , quando arguitur ex hypotheticis, licct

non

:

igitwr tH curris.

j

3«>5

Qnarta conclufio eft , qu6d ex puris particuf laribus ambabus ncgatiuis , fit f^llogifmus yA Sutrt» tm» concludcndum particularcm ncgatiuam , cuius '^«jS*. cxtremum in conclufione , fcilicct maior cxtrcmitas , prxcedit copulam , & ncgationcm ficut fcquitur , Quoddam animal non *lt homo , cjuoddam

Super

304

quzlibft ruacum partium , quae eft aflirmatiuaj igitur ad iftam dinundiuam negatiuam fequitur quaelibet parsillius copuIatiuae.Maior patct,quia illud quod fequitur ad vnam asquipoUentiam, fcquitur ad aliam

minor patet quia

aequipoUent

illae

;

&

quaelibet pars copulatiuz fe-

;

Steund» con-

modo

,

quitur formalicer ad totam copulatiuam. Secunda conclufio eft, quod ad vnam categ07 ricam de inelfe negatiuam , fequitur formalitcr

vna

hypoclietica. Probatur

,

quia quailibet pro-

alia fubdifiundiione plulltts hovfo currit

,

ficut fequitur formaliter,

;

homo

igitnr nulltu

currit

vel

,

& tamen antecedens eft vna categonegatiua & confcquens vna hypothetica

Deus non efi, rica

,

Tercia conclufio

eft

,

tegoiica affirmatiua. Probatur

quia

,

nunquam

eft bona confequcntia , argucndo k propofitione habente plures caufas vericatis , ad propofitionem habcntem vnam folam caufam veritatis: fed femper ncgatiua habct plures caufas verita-

quod fubiefkum quod pr^edicarum pro nulio fupponit vel dato , quod vtrunquc fupponat pio aliquo , tamen non eft idem pio quo fupponit vnura , &c reliquum fed afnnnatiuanunquam verificatur , nifivtroque termino fiipponente pro aliquo. tis

,

quia potcft

vera

efte

pro nullo fupponit

,

ex eo

vel ex eo

,

,

;

;

Secundo efi,

patet indu6tione

nunquam

Deus non

fequitur

,

quia cx

iHin, alii^uidefi.

N^ihil

ifta,

Necex ifta,

fequitur aliqua affirmatiua; &: ficde

efi,

fingulis.

Contraiftam conclufionem dicitur,quia quxmodalis eft categorica,& ramen cx vna modali ncgatiua fequitur vnamodalis affirmatiua gratiaformjc. Majoreft vcra, quiacain iftam dc regoi-ica diuiditur in modalcm , libet propofitio

&

inclfe

& minor probatur

,

confcqucntia formalis

eft

quia squipollentia

, ,

& tamen vna nega-

tiuaaequippllet affirmatiuac, vtdicendo, ejfe

non

efi.

impojfibile

,

igitur

Deum

&

Refpondetur , concedo maiorem , nego minorem. Ad probationem dico , quod ifta non ajqui,

Deum effe non efi impojfihile

efipojfibile, fed iftac duae

mn impoffibile efi,

AuSyimpejfibile,

,

& Deum

jcquipollent

& Deum

,

ejje

Deumejfe

effe poffibile efi ejfi

;

&C

cum negationc cadente

fuper co-

Frima

Primo

cen-

minori

;

;

fcd

tunc propofitio red-

quando ncgatio

fola

& iftc modus impoJfibiU non, tuncpro-

Quantum

ad (ecundum. Primaconclufio

eft,

fequi alia ne-

quens participant vtroquetermino. Primo per conuerfionem , vt NuUum B efiA,

A

efi

Nulltts

homo

omnis homo non currit.

Tercio pcr fubalternationcm Secuml» con-

tunc ex puris negatiuis benc fequitur

Secundo potcft argui in terminis Vt Socrates non

homo efl

fingularibus:

a Socrate; homo currit. Secundus cafus eft , quando in vna pra?mift;i, vnus terminus finitc fumptus , negatur dc ali'quo termino, ille idem terminus in fecunda praemilla infinitc fumptus , ncgatur de eodcm termino , tunc ex illis duabus prajmiflis fcquitur ncgatiua de hoc verbo efi fccundo adiaccnti, v.g. fcquitur , NuUta homo efilapis , nuUtu homo efi mnlapis, igiturnuUtu homo e/}, & tenet per illud medium , Omne ^uod efi, efi lapi^, vcl non lapis ,fed nuUus homo eji lapis , vel non lapu , fcquitur in CameBres, igiturnuUus homo efi. Tcrtius cafus cft , quando ad fimilitudincm currit, nuUtti

alius

igitur nullus

medium variatur fecundum finitum,& infinitum, vt arguendo fic NuUum non B efi A, nullum C efi B, igitur nuUum C efi A, primae figurjc

:

Quartus cafus

eft

quia copulatiua negatiua

,

aequipollcr difiundiua: affirmatiuje ifta

,

modo

cx

vna fuarum partium ncga-

difiunwbiua curo

ta, fequituraliapars , igitur etiam ex copulariua negatiua, cum fecundapartc difiuncStiuic nega-

&

tiua , fequitur alia pars difiunftiua: , per confequcns ex puris negatiuis fequitur conclufio.

Sccunda conclulio

eft,

quod per Syllogifmum

cxterminis prsccisc , abfque hoc, quod aliqua propofitionum participet cum alia in vtroque termino , nunquvn ex puris negariuis fcquirur conclufio : iftam conclufioncm declarac Philofophus in textu funt termini in cjuibtu omni , in qualibet trium figurarum , animal , lapis , homo , termini in cjuibKs nuUi , lapis , ei^uui,

,

vt

Omnis ht-

7Secundacttt' '^'*fi'-

&

&

:

&

homo.

Tunc ad rationes. Ad primam conceditur,

vbi antccedens,

&

confequens participant vtroque termino,fcd nc-

vera

inter Jejitnt

,

quod non

Giiucuncjue vni

:

eadem

,

,

eft fimile,

quia

& eidemfitm eadem,

bene Sed ifta rcgula eft falfa, abeodem, iilaaje inuicemdif8c ideo ex affirmatiuis

§lMcun^ue ferunt tiua

,

cquo

difierunt

& idco cx ncgatiuis nulla fequitur negaV. g. licct homo & rifibile diffcrant ab

,

,

,

non proptcr hoc fequitur Itcm

rant a fc inuiccm. Glmcuncjue ah

ideo licct

,

ifta

alicjuo difierunt ,

homo

non proptcr hoc

,

,

quod

rcgula

diffe-

cft fal/a,

interje Jitnt eadem,

& equus difFcrant abafino,

fequitur

,

quod

fint

idcm in-

ter fc.

mo non currit, igitur cjuidam homo non currit. Secund? cpnclufio cft, quod ex vna negatiu4

6.

&

&

B.

Secundo pcr aEquipoIIcntiam , vt

flufio.

,

fequitur affirmatiua.

eatiuagratia formoE. Probatur in propofitionibus negatiuis , in quibus anteccdcns,&confi:-

currit, igituf

3«'/?.

ex puris

conclufio. V. g. fequitur , NuUus homo currit, ntd'lum album efi aliud ab homine , igitur mdhim album

ifta eft

impojfibile

igitur nullum

,

medium quod fimplicitcr fumirur cum relatiuodiuerfitatisin

, fi

hoc modo

copulam

quod ex vna ncgatiua bcne poteft

tlufio.

tribus

in maiori, fumatur

gatur confcquentia. Ad fecundam dico

praecedit

pofitio eft ncgatiua.

qutfl,

quam

,

quod propofitioncs participcnt vtroque termino. Probatur in multis cafibus , qui tadi fuerunt antc oppofitum.

dituraffirmatiua, virtutcnegationisinclufic in prseccdit,

prima conclufio, Tmin fan

fit

,

negatiuis bene fequitur conclufio abfque hoc,

&

Secu»da pars

tertium

di ex pluribus rcrminis

tunc prima eft vera, ficut fecunda. Et caufadiuerfitatis eft,quiaquandoiftemo-

pulam

igitur nidltts

,

& hoc

quia fequitur, homo efi. ,

qu6d per Syllogifmum,fiue pcr modum argucn-

Deum

ejfe efi pojfi-

bile.

pollcnt

NuUum animal efi Quantum ad

quod nunquam ex vna

categorica negatiua fequitur formaliter vna ca-

clufio.

patet in multis locis Dialedicis

currit.

affirraatiua. Ttrti» con-

poteft fequi alia negatiua, gratia materiae,

cum quacunquc

pofitio infert ipfam formalitcr

Priorum

lib. I.

Ad

tcrtiam

&

funt ncgatiuae. £t

quartam dico fic

,

quod

ad quxfitum.

iftz

non

Ad

argt-

f»f»ta.

Qu^ftio QjTiESTio ytrum

XXII.

modi prima figura

qttatuor frimi

tejteantgrafia/orma. Beetias hle tMp.i^. Aurrroet, Burana ic Aphrod. hU t»p.^. loan.i Magi(l.f.}.iS)M(M. Pctrus Hifp. tr»B.i^fMm. Taitar. hic trM^.x.jiuft. i.TeoaCcc» lib.6.injtit.e»p. i^.facate

$.p»rt.

fum

f«
fiS. I ^ .Complut./ii. } .fum,t»f.

5

Aueira Ub.

.

i

.

Infi.tr»B.

^,e»p.X.

XX 11.

primutn modum, quianoiife(, JrgumntM J> quitur j Omne mimtil fi efi rifibile e[l home', fr*p»rtt»*- 0mne bmtum eft animal fi efirifibile : igitur omne tMiu». brMtum eft homo , quia prxraiffx funt vcrx,& con-

cluno

faifa.

Secundo , quia nonfequitur , Omnit bemo , zmI afinm eft afinm : ftd omne rationale eft home , vel ffintu ; igitur emne rationale efi afintu. Maiorprobatur induifbiuc

quia

,

homo

ifte

&

adnus ifte homo,ycl afinus dc fingulis;igitur,&c.

eft

:

Terti6

,

,

eil

vel aHnus

annus,& fic

quia non fequitur , Cuiufiabet contradi-

£Honu altera pars eft vera \fii

qutlibet propofitio eft

(ontraMtlionit alterapars;igitur qualibet propofitio eft

&

vera. Conclufio eft falfa,

prxmiflje funt vcraE;

modus arguendi eftfalius. Item non fequicur Omnia animalia fitnt

Sed contrjiobiicitur,fupponendo,qu6d fignum communi, diftribuic ipfum pro omni fuo fuppofito , pro quo cft di-

,

homt

ratio-

& afintufitnt anima-

i

omnit afinut efthomint/

pofito cafu

quod

,

afinm curconclufio falfa,

igitur omrits

:

quia pcxmiflie funt veraE

rit.

quilibet

,

&

homo

habeat duos

afinos,quorum vnuscurrat,& alter non currar. Deinde arguitur contra fecundum modum, quia non fequicur , Nullumviuum efi mortuuTA.-omnif homo eft viuens , igitur nulltu homo efl mertuw, conclufio falfa,quia quia praemitHe func verz , fignificat, quod nullus homo qui eft , nec aliquis

&

homo

terminus comfbunis

ftrando plaralitatem

,

,

non demon-

aut paucitatem fuppofi-

torum, aut aliquod huiufmodi. Hocfuppofito probatur , qu6d di(5ka confcquentia fit bona, quia ifte terminus communis , viuum , diftribuitur ad fupponendum pro omni eo , de quo dicicur

non folum dicitur de hi$ fed etiam de his quat fuerunt , proptcr

fed per te

j

qua: funt

,

participium prxterici temporis

minus

igitur ifte ter-

;

viuum , diftribuitur ad Uipponcndum non folu.. pro his qux funt , fed etiam pro his qu? fucrunt.fed ccrtum eft,qu6d talis conlcqucn,

bona, NuUum ijuod efl znuum,vel fuit viuum, mortuum , fid omnis homo efl viuus-, igitur nuUus hemo ef} mortuut , quia regulacur per dicidenullo, tia eft

efl

igicur

prima confequencia erac bona quia maSyllogifmi xquipollet maiori iUius ;

, cx quo vtrobiquc lubiGdum diftribuitam pro his quz funt , qukm etiam pco his

fecundi tur

qua: fuerunr.

Itcm non feqmtaTtCuiitfiibet heminw afintu currit

qui fuit,eft niortuus.

Icem

re(pondeo,qu6d ifti quatuor modi omnibuscerminis quorum nullus fignificat aliquam rem.qux eft cadcra plurium diucrfarum rerurh,&hoc probantinftantiz dererminis diuinis , fatStx anteoppofialicer

tenctit gratia forma: in

tum

,

& exceptis

illis

,

cerminis

,

, & ideo ifta confequentia eft hon!i,NuUum viuum \eft mortuum,omnis homo eft viuus, igitur nuUus bomo eft mortuus.(\\i\z maior fignificacquodnuUus

aliter

falfa.

gratia foimx,fine aliquaexccptione, accipiendo

arguendo thcolo*gic^,

fequitur

efl fiiitu

:

omnis

effentia

diuina efi Pa-

Eodcm moprimum modum fic: Om-

igiturnuUa ejfintia diuina efifilitu.

ter

;

do

poceft argui concra

nis ejfentia diuina efl Pater

;

omnis

fitiiu efl effentia

diuina.-igitur omnisfiliiu efl pater.Vixmi^z

func vc«

rz,& conclufio falfa. Dcinde concra tercium raodum , quia non quicur Omnis homoefltotum in :

homo efl hetno : igitur

alitjuit

ijttantitate

;

fe-

alkjuit

horno efl totum in quan-

titate.

Deinde contra quartum modum ; quia non NuUum viuum efimortuum. Ali^uis homo

fequicur ,

efl viuiu. igitttr ali<juis

home non

efl mortutu, vel fic,

NuUum mortuum efl viuum,aliquis homo eft mortuut, homo non efl viuiu, quz conclufio eft falfa,quia fua concradidoriaeft veca, fcilicct emnu homo efi viuiu. Item folec argui per tercium modum,^iV^N<<^ heri emifli,hodie comedifli,fid crudum etmfii ; igitur crudum comedifti. Icem non fequicur, Omne albumefi celtratum, tditjuit homo incipit ejfi albiu ; igitur atiquit homo im-

igitur aliejuit

homo qui fuic, cft mor-

Secundo dico

,

quod ifti quatuor modi tenenc

fubicdbum maioris, cum iftis didionibus ^uodeft, ideo bene fcquicur, Omne <juodeR effentia diuina

&

efl Pater filins

,

omnisfilius eii effentia diuina

efipater

,

deornni, 6cde nuUo, fcd in

quod

eft faifa

;

igitur

omnis

quia ibi ccncnc Syllogifmi pctdici

dido Syllogifmo

dico,

iftamaior,quia aliquid eftcfiencia

diuina,quod nun eft patcr. Tcrcio nocandum,qu6d diftindlio iftorum modorum direde concludcncium hon debcc fiHni pencsdiuerfitatem conclufionis , quia fice/fcnc pluresraodi. Nam Barbara ficut concludit vniuerfalem affirmatiuam direi^c , icaeciani concludic parcicularem affirmaciuam fibi fubaicernacam. Ide6 djftindlio & fuflScicntia iftorum motunc dico, dorum fumitur penes prxmiftas; qu6d non funt plures modi diretle concludenres in prima figura , quam ifti quatuor , vbi fit Syllo-

&

& redis,ica qu6d communes & non difcreti qu6d nihil addatur medio in vna prxmifla plus quam in gifmus ex cerminis fimplicibus tormini fint

,

alia.

£t dico notabiliter hoc propter aliquos cafus, in quibus fequitur euidcntcr conclufio,

& non

i

n

aliquo didlotum modorum.

eipitejfecoloratiu.

Seetieper.

aliquis

tuus.

&

Item non

Tom.

I.

^*''**

ccnenc in onini-

homo qui eft,ncc

;

j.

OpinitDi'

bus cerminis , fiuc finc tcrmini ampliatiui ad prxteritum , vel futurum , vel quomodocunquc

Item non fequicur , NuUtu homo dum dormit,vigilat : omnis homo efl homo dum dormit igitur nuUiu homo vigilat. premiftsB funtvera:, conclufio

Nulltu Pater

OhitMie.

vniuerfale additum termino

ior primi

igicur

nalia, velirrationalia ^fid tia,igitur,Scc.

%, Primatfiaie.

non fequitur, NuUum viuum efl mortuum,omnit homo efi viuiu;igititr,8cc.

cibilis ille

T)Rim6 concra

3oy

In oppofitumeft Ariftoteles hic.cap.j. De ifta quxftione dicunt aliqui , quid ifti modi lenent gratiii formx, exccptis duobus cafibus. Primuscft,quandoarguitur in tcrminis dininis. Secundus,quando arguicurex terminis , qui ampliancur ad prctericum , vel ad fucurum , & ide6

Z

Ptimus

4*

Super

3c6

lib. I.

Primus cafus cft quando mediutn eft lermi' nus difcretus.Secundus cafuSjquando mcdiumin minQri fueritcumrelatiuo idenutatis,vt arguen-

do

(\c

GUtpddam albhm

;

currit

Secrates efi iUnd al-

,

, &c. Tertius cafus » quando medium fecundum Hnitum & infinitum, fecundum (Imilitudinem prim« figurac , vt NuUumnon B efi A.nu^um C eft B.igitur nuUum C eft A. Qu.artus cafus e(l , quando ad Hmilitudinem

bum:

igitur

variatur

,

prima: figuiae

fit

qiM,vt arguendo ntUiu

efi

Afinns

aliam tjuic^id, &c. dico i qu&d conrequen-

non cft bona.

tia

Ad vltimam dico,qu6d in minori fumitur vcrbnm includcns negationcm,mod6 minoreincladente negationem,non valet fyllogiimusinprima figura.Et fic patet ad quzfitum.

Q^/ESTIO

XXIII.

fumptio fub partefubiedi obli-

GcHomo omnemafinumvidettbru-

afinw, igitnr hom» videt bruneUum. vcl

cuiufiibei

Priorum

Ad

hominii currit

Vtrum infeiundafigura fint quatuormo'

fic:

fidmuficHi efthomo igitur alicuitu mufiti afintu currit. Et poteft ctiam excipi argumentum ex puris ncgatiuis de

dt dire6ie concludentesif^ nonvlures

,

nec pauciores*

;

Vcrum

tamen quod iftcmodus hac figura, donec fiat conuer-

contingenti.

non fio

eft

,

cft euidens in minoris in oppofitam qualitatem.

qnasfitum. 6. frimt cenelufi».

Secund» etnflufio.

,

TftU (on-

formnc,nulla cxceptione fada. Tcrtia conclufio cft , quod exccptis terminis,

dufio.

quorum

aliquis

fupponat pro aliqua re eadem

plurium rcrum

,

tenet formaliter in pri-

ma figura. 7-

Ad argutaenttt.

Tunc ad

rationcs. Ad primam , omnt animal, dico.quod ronfcquentia cftbona , fed rhaior eft falfa,quia fignificat, quod dc quocunque diciturhocfubie(5lum, «»»;iw<
;

bct fingulans

eft faU"a,inqi.ia.-itumcft dcdifiunfto excrtmo.licct cirer vera,(i efra difiunftiua, fic

&

modus argueiidi non valct. Ad tertiam dico quod non ,

fi:b

fubicdo fcd dcbct ,

fir

fumi

fic

,

debitc fumptio

/Ha eft contradi-

Ad quartam

fiuc funnatur dc difiundlo extredifiundiua iplli niaior ncgatur : tamen ifta elfet vera de difiando extrcmo fumpto fubiecfto innuinero finenlari. (iiie

,

Ad quintam

quod indebite fumitur mimcdio quia debet fumi prx-

dico

,

nor cxtremitjs llib cis^ fub ifto termino homo qniaifte folus diftribuitur, &cft fubiciftum ,fcd ibi fumitur fubifto hofnints afinnt,8c ibi non valetconfcquentia. ,

,

Ad fcxtam , nullum viuttm &c. dico , quod confequcntia eftbona: fed maior eftfalfa , quia fignificat ,qu6d nullum quod eftmortuum ,ncc aliquid quod fuic viuum.cft mortuum, & pro ifta ,

fccunda parte

Ad aliam eft

tcr,

&

omnti horno

vera fic

,

nifi

,

&c.

Ad confcqucntiam dico

,

quod maior

terminis fumptus materiali-

fumptis terminis, confequcntia non

valct.

Ad

.Haitidodijp.io. Lcg, /eii.i%. Auetdiib,

'i

Infiit.iraci.^.cap. j,

ARguitur primo, quod fint plures quia ficiic in Bareco, & Feflino, & maioribus yniuerfalibus,

aliam diftum

cft.

&

minonbus

particularibus

conclufioncs;ita cconuers6 laris,

fi

,

fequumur

,

maior

& minor vniuerfalis & fic ,

t.

particu-

fii

Argumenta f^o porttnt-

'*'""'•

•

modi

erunt dijo

ab iftis quatuor. Sed qu6d confcquctia fir bona, probo ; quia tranfpofitio prxmillarum , non impedit bonitatem confcquentiar. Aliterenim alij

Cameflres

non rcducerrtur ad primam figuram.

Secund6 arguicur contra

Baroco,(^uia. illc fyllo-

gifmus imperfe(5tus non eft bonus, quia non poteft rcduci ad primam figuram , fed ifte non poteft,quia li reducerctur, hoc eftet pcr impoflibile; tunc igitur vcl dicitur impoflibile, quiaimpoffibile eft ipfum rcduci & habetur intcntum,quia ,

,

perquam reducitur,eft impoffibiprobo quod non, quia pofito cafu quod in

vel propofitio,

lis,&

,

J5<«moconcludacur conclufio impofllbilis fua contradidlorift erit neccfiaria

per

,

quam

fict

tunc redudUo, :

igitur potius dcbet dici redu-

,

<^io per ncceflarium,

quim rcdudlio

per impofll-

bilc.

Tertio, quia ex puris ncgariuisfitbonus fyllogifmus inprajdida figura , & tamcn non aliquo didorum quatuor modorum vt notum eftiigitur,&c.Maior eft nora,qHia iequitui, Nu/lum £ eft igitur nnUum C eft B. Item, fcquiA.nullum C efi ,

A

tur

adhuc mcdio non variato fecundum finitum,

& infinirum,quia fcquitur.iV»«//«wj B

eft

A.nuUitin

B eft A.igitur nuUum Aefi.

Oppoficumarguiturper Ariftotelem in litera. In quxftione prim6 videbitur de modisdiredlis iftiiis figurx,fccund6 vidcbitur demodisjqui polTimt concludcre

z. Ciuifio ^ut.. flionts.

indirecSi:^:.

Quantum ad prinuim norandum, qu6d di.lindbio modorum iltius figurs non atccnditurpc,

ncs diuerfitatem conclufionis

,

qua: infcrtur

penesdiuerficarcmpniriiftarum, tenderetur.iam eftcnt plures

CameSres,

ficut

Nam

modi.Nam

ii

,

lcd

fic

at-

Cefare,dC

concludunt duas vniuerfalcs ncconcludcre particuia-

gatiu.isrita pofTunt direific

resnegatiuas

fibi

fubalcernas.

Secund6 notandum

,

qucd quando mcdium

teiminus diicrctus, vcl a!iquid additurmcdio in vnaprsemifla , quodnon additur in alia: vt rclatiuum, vcl negatio infiin ifta figura

cft falfa.

Ad aliam ncgatur maior. conccditur in quaeftione. non

infiit.eap. 16. Vaerne } ptrt.fum.q.i.difili nrt.S.Complut,

non

Ct!C;igitur,8iC.

mo,

Magift.

^Htfi.^. huiui Tartar. hietroB.x. qut/l.t. Fonfeca lib.6.

,

Prima eft,qu6d ifti quatuor modi non tenent in jlL forma Om»e B eft A. in tcrminis quorum aliquis fupponit pro vna re eadcm cuilibct plurium rerum. Secun laconclnfio cft, quod fub ifta forma, Omne qiiod efl B efi A teiict in omnibus gratia

cuiljbtt

citati qutfi.anteced.in rap.^ huiui.loin.z

lib.i.fum.c»p

fequuntur tres conclufiones ad

l£x pridi(ftis

Authores

,

cft

nitans.velncgans ; aut etiamquandocxtremura non concluditur deextremo aut quando concluduntur particulares ncgatiuae;maiori cxrremitate praccedcnte negationcm in conclufione,pof:

fibile eft

quod

fic

bonus fyllogifmus,in ifta figura,

&

3

Qu^ftio non

Sc

diAorum quatuor modoran].

in aliquo

in minori

307

& in conclufione, oportet addere iftas

di£tione's,4M«r^,in fubiedlo conclufionis,ad reci-

Primus cafus eft , quando ex particularibus affirmatiuis rcfpcdu medij, quod cft terminus dif-

picndum luppofitioncm proeifdem , pro quibns fupponebat in minore. Exquo fcquitur, quud conucnienter poteft addi in conclufione,quodnon addebatut explici-

crctus

,

AlbHm

vt

Sacrates

efl

,

currens

tfl

Socrates,

Sccundus^quando medium fumitur in minori identitatis. Et idco fcquitur, 0»»»« hoMo efl MlhuiyOnme cmretu eft idem album.igitur tm'

cum rclatiuo ne currens

homo.

efl

quando arguiturex duabus af,cum telatiuo diuerfitapoHto ad medium in minore , ad concluden-

Tertius cafus tis

,

&

rc in prxmiffis, tcncri vniformitas fuppohtionis,&dico notabiliter«4:^/i«W,nam ifta reftridiio,

qui explicabitur in conclufionc batur implicitc in prxmiffis.
Tunc ponitur ifta

,

firmatiuis vniucrfaiibus

dum vniuerfalem negatiuam. & ide6 fcquitur, Omnu hamoeflanimal omnit tapis eft alimd ab ani;

mali. igitur nullHi lapis

efl

,

A

pauciorcs.Pcobatur cx tiibus rcgulis cequificis ad

ecn
Quintus ,quando arguitutex puris particulacibus,maiori ncgatiua

& minori afHrroatiua

,

,

ad

conchidendum maiorcm cxtrcmicatem,dc minocxtremate,antc negationcm in conclufionc,

A

ideo fequitur : Gluoddam Cefl B. igitur ijnoddam C non

nort efl

"B

,

medium feeundum

finitum

&

(juoddam

efl A. Sextus,quando ad nmilitudinem fecundz ,

figu-

& infi

& ideo fequitur,2V«//«w A

efl A. nullum C C efl B. Item alius cafus, vc Nullum B eft A.nullU B efl non A.igitur nullum B efl.

nitum, efl

non A.igitur nuUum

Septimus cafus , quando ad iimilitudinem lecundaEfigur* , fit fumprio medij )i partcprardicati diftributi , &tunctit bonus fyllogifmusex

niodorum.Vecbi

Secundacft

,

<]\i6i Maioreparticulari exiHentt,

mhil/e<juitur,8cc.

Tercia

quod Expurit negatiuis nihilfi^uitur,

cft,

modo tamen in qualibct figura tiones

,

vt patuit fupra

textum

fint ,

1

6,

combitu-

intci quas in iita

quarum quxlibet pcccac contra didarum trium rcgularum aliquam. igitur fequitur , quod prxcisc niancni quacuoc mo,

euidenccs

Caufa primx regulx

,

cft

didorum

&: alia pro alio , Sc ficnullaeft , conceptio in prxmiflis cxtrcmorum cum medio, rationecuius dcbcat fequi connexio cxtrcmoriim

in conclufione.

Caufa fecumlx regulx cft , quia in fecunda fignra femper dcbet concludi negatiuc , ex quo oportecaitciam prxmitram efle ncgaciuam:mod& ,

fi

in

tur diftributum.

notandum

,

quod quando

arguituc cx

eft qu6d ex puris ncgarinon poteftfequi ccnclufio negatiua ,quia ifta

Caufa tertix regulx uis

phifquam in aha , ncc medium nCcefratium con-

rcgula

vnum extremum concluditur dc rc|iquo,ita qu6d ambo exttcma funt termini communes,& maior extccmitasconcludi-

Htrfa,inter/efiintditter/a,quii\icct homo, Qcrifibile,

clu/ionis vatiatur,fed

tur negatiuc dc minoti extrcmitatc in conclufione,tunc fcmpet fit bonus fyllogifmus graciaformr in ifta figura ad concludendum direiSlc , in

aUquo iftotum quatuor modorum & non aUter: cxceptovno cafu , quando atguitur, fcih'cet ex terminis , quorum vnus fupponit pro ah'qua rc, Jiua: cft cadcm cuiUbet pluiium rcrum:& per hoc ,

oluitur inftantiapriusfafba de tcrminisdiuinis,

nec opoitct exciperc ( ficut quidam excipiunt) terminos , in quibus fit ampliatio alicuius termini ad prarteritum , vel ad futurum. Qu.ia , vt patuitpcius, talis terminus diftributus copulatiuc , tam pro his qua; funt , qullm pro his quz fi fit

rcfpedlu Vcrbi,aut Participij dc futu-

io,& fuo modo de prxterito & ideo in prxdida inftantia, vbi termini connoiabantaUud dcprx:

tcrito,dcbcc concludi additis

iftis

didionibus,

ad fubicdlum conclufionis , arguendo Hc NuUum mortuum efl viuum. Omnis bomo efl viutUy igiturnuUni homo efl tjui efl mertuui. Cuius

<]ui efl

7'

pofico medij

dcntem,mod6 cx nondifttibuto nunquam fcqui»

in aliquo

gratia. Gji»}dam

efl

&

quod cft propoficum. , quod fi prxmifix finc affirmatiux , & medium non diftribuitur in aliqua prxmiftarum , poteft verificari pro vno fiip-

di redli

homo videt omnem

& non

terminis redis, vbi nihil additur in vna przmilla

erunt,

f""nJa

fii"'*-

turiniftafigura.

afinm. igitur quidam homo videt

,

'Brunellum.

Tcrcio

»"

iftam.

maior fit particularis , tuncmaior extrcmitas maiorimanet non diftiibuta, qux tamen in conciufione diftribuitur per negationcmprxce-

puiis particularibus

afinum.Brunellm

modt d:,enl

figura inueniuntur 12.

alio przdicato.

tx, vaiiatur

°'

funt in fe-

Prima eft,qu6d Expuris affirmatiuis,nihil ft^i-

A

ri

quid

,

^'"^'"F*-

homo.

quando non concluditur ex, tunc confequcmia cft bona, adiiifercndum quodcunque przdicatum de mediotcrmino. Verbi gratia , fcquitur , iV«tf«OT B eft A, nHllHm non B efl A, igitur nullum efl animal. igitur nullum currit. dc Hc de quocunque Quartus cafus

conclufio

importa-

,

cunda figura quatuor modi dircdlc concludcntcs, prxdidis cafibus refcruatis , & non phucs , ncc

trcmum dc extrcmo

j.

,

Probaiur per aliquos cafus.

igitur currens efl albnm.

4*

XXIII.

,

:

caufa eftj quia

fubiedum minoris fupponit prx-

&

pro his qux funt , pro eis verificacur minor:& idc6 vt ferueturfuppofitiopec euudem cisc

Scotioper.

Tom.I.

eft falfa

:

Giuacumjue ab vno eodtm fitnt di'

non tamcn oportct qu6d nec fequitur conclufio affitmatiua,quia ifta rcgula eft (zKa Quacun^iie ab ali^Ho tertiofunt diutrfa , inter fe funt eadem ; quia licet homo , eejUHs fint diuerfa ab afino , non taab equo

fint diuerfa

fint diuerfa intcr fc

,

,

:

&

mcn

funt

eadcm

intci fc

,

igitur cijm

non fcqua-

tur conclufio afhrmatiua.nec ncgatiua

quod

iiulla

;

fcquitur,

conclufio fcquatur. Patct igitutqui,

& quot funt modi in fecunda figura, dirctftc concIudentes.Et hoc de piimo.

Defecundo; dcmodisindireftc concludentibus nota , qu6d in fecunda figura , funt quacuot modi,indiredc concludentes ,quia conclufioncs ,

in Ccyirf.&C^iwry^r/jtconucrtuntur fimpliticcr,&

ide6 ficut conucifx fequuntut dircdc ad ptxiniffasinillismodis ,ita conuercenccs fcquuncurad

eafdcm pr^mifrasindircdc.pcrillam rcgulam,'^(^ quacuHtje fttjuitur antecedens.ad eademfttjHitHr conft-

^»m;.Igitur

cum

ad prxmifTasin

Cttfare,

fcquacuc

qu6d illa cadem cum antccedit ad fuam conuertcntc, quud vniuerlalis ncgatiua diiedc

,

fequitur

,

fua conuertens fequatar ad cafdem prxmiflas.

Tcrtiusmodus dcntcs

,

,

&

funt FefHno

,

quartus indircdc concluSc Baroco

,

habenicsprx-

mifTas tcanfpoficas,quia cranfpofi(io prqmifTarum

Z

1

noii

8. x.fart jutjl.

Super

?o8 non

inaiorc vniuerfali ncgatiua,&minore particulari

eadem fcquctur indiredc quando

&

econtra. Cuius caufa eft, <Je minori fit maior , quia quando de minoti fit maior , illa qua: prius eratmaior cxrreraitas, jam fada cft |iinor extrcmitas, & ideo conclufio , qua prius ctat dircda,

9. Ctneluji».

iam fada cft indireda. Tuncponitur ifta conclufio ,qu6d in fecunda figura non funt plures modi indired^ concludequatuor prasdidi. Probatur, quia in quatibet figura funt i (5.combinationes,dc quibus inueniuntur 10. quarum qua:libet peccat contia aliquam prjEdidarum trium rcgularum,& poftea tcs,qiiam

ifti

&

Bttroco , quac non funt aliae du«,fcilicct Feiiino valent ad concludendum indire^^e; igitur ciim duodecitn praedicti quatuor modi fint boni,

&

inueniantut inutilcs.fequitur propofitum. Qu6d autem FeFlino 8c Baroco non valeant ad conclu-

dqndum

indiredte.probatur per terminos.Prira6

in Fefiim,qniz

non

fequ^tur,2V«iZ*« homoeftafinm,

qu6d ex

furts particuldrihts mhil

quia maior poteft verificari roinor pro alio pro vno fuppofito medij , eft

,

&

nuUa

cum

:

eft

ncdki in conclufione.

Sccunda regula

eft

roaior rjs

negatiua , tunc

fit

negatiuis

affirroatiua

uam

,

non

minore negatiua nihil

eft

fiet et

,

quia

NuUus homo eft afinus, quicum hoc tamen ftar, homo cftbruncllus. hemia Baroco fic

dam bruncUus

eft

nulliis

;

afinus

,

ni

& Baroco

,

iranfpofitis pracmiflils funt

bo-

modi non tamen ad concludendum diredc, ,

qui

fipne

fyllogifmus cx pu-

valet.

eft

negatiua

,

,

quae

tamen non

crac diftribura in maiore,

fequitur diftributum.

Secund6 notandum huius figurae

,

cafibus polTunt

di&orum

,

qu6d ad fimilitudinem

vel etiam in ifta figura in aliquibus fieri fyllogifroi

,

&non in aliquo

roodoruro.

Prirous cafus

eft,

arguendo ex puris particula-

tibus curo relatiuo identitatis in minori propofi-

Secundus cafus , quandoarguiturex

Nam

fyllogifmus expofitoiius

pro prima con-

eft vera,qu6d fi bona, impoflTibile cftpraEmiiras

tanto.qdia ifU rcgula

lequentia

eft

cflc

neccfte eft, , quando conclufio cft vera , & quod Ci impofllbile fit.conclufioncm clTe falfam: quando aliqua fit falfa, quod prima confequcntia

falfas

fit

bona. fcquentcs jfoluuntur pcrcafus prius excc-

Ad

ptos,& poflent fieri argumcnta de omnibus biis exceptis.Ethicad quasfitum.

cafi-

XXIV.

10

Vtnim in tertiafigurajintfilumfex modi

quo didum

,

catum

,

non

taroen difttibuendo nracdi-

in conclufione

ior exttemitas

,

,

& hoc

& minor

fi

in praeroiws

dum finitum, & infinitum arguendo fic ,•

,

quoddam anirnal

animal nen

ma-

foliim difFcrant fccun-

eft

:

^luod'

how„ ^oddam

non

#/?;veI ftcigitttr

&

animal k ejuedam anlmali efi aliud , tenct ifta confi^ucntia virtute iftiu? , quod impofltbilecft efleaniroal

quod

eft

homo,& non homo.

Quarrus cafus, quando cx vniuerfalibus negatiuis fit fyllogifmus ad concludenduro quodcunque prsdicaturo ncgatiuc de roedio, vbi extremilatcs difFcfunt folum fccundum finitum,& infinitum , vt arguendo fic NuUum B eft A, nullum B :

fftnenA, igiturnuUum

B

eft, 8c ita

poteft inferri

quodcunquealiud praedicatum. Terti6 notandum , qu6d in ifta figura funrfofex

modi dircde concludentcs

4«

aliquibus

,

conditionibus prim6 fuppofitis , quas ctiam Ari* ftoteles intelligit piaEfupponi in litera.

Primaconditio eft, qu6d fiat fyllogifmus ex communibusterminis,&non difcretis,&pcrhoc excluditur fyllogifmus cxpofitotius.

dire^e concludentes. Authotcs

co roodo

Tertius cafus,quandoconcIuditur roediuro negatiuc dc feipfo

lum

QU &$r

,

fuit in piincipio huius libri.

igitur quoddam

.

tcrroinis

in ifta figuracuidentifliraetenec

Ad fecundamjconccdo maiorcro» negoautem minorcm. Ad probationem dico quod neutro ,

& per confc-

roodo ex non diftiibuto nunquam gratia forniiB

darn animal eft homo

fed vocatur redu6lio per iinpoflibilc

x,R*xMljf.

cum hoc

qucns maior cxtremitas difttibucretur in conclti-

fed ad conclHdendura indirefte.

modo,

fi

Item , fi roaior eftec oporterct conclufionem efte negati,

quo minor

ex

,

quod

,

Caufa

fiquitur in ifta figufa.

difcretis,

w«//«*,argucndo

&

connexio extrcmorum medio, rationc cuius cxtrcroa debcrent con-

/ic in prsroiflis

ia.fcd termini in quihHi nuUi,(\in\. horno,afinm, ^rit-

Feftino

»rgu-

,

tionc,vt didburo fuitinaliis figutis.

funttermini confimilcs ficutpiius. Tunc ad rationes.Ad primam conceditur,qu6d

Ad

eft

Caufa

feqtutur.

^Hoddam animal*[i afintu, igiturqMidam horno nen eft animal ,(\\i\a. prsmifrx funt vcrz , & conclufio fal-

quod

10.

Prima

impcditbomtateinconfcquctiitia:. Ideocon-

clufio qua: prius fcqucbatut ditc6te io FeftinOf

,affirmatiua,iia

Priorum

lib.l

citati qutfl.xt.in e0p.6 .huius.YonCec» lib.S.iifiit.

ftp.ij.Complat.ltb.yfum.cap.^.Vacate ^.p.fHmqutft.x. dijf.i.art. ^.H\iitido di^. i o.Log.feH. i ^.Auctfa Itb. Inftit, tr»il.^.cup,io,

Secunda conditio,qu6d nihil fumatur fub roedio in vna prxroiffa, quod non fumatur cum eodeminalia:& pcr hoc excluditnr fyllogifmus, cuius mcdiuro furoitur curo relatiuo identitatis in minori praemifla.

ARguitut quod non Jirgument»

folum infert

,

quia priroa figuta vide-

quam

tamenprima quatuotmodos.Sccund6 pcr

turcirc potior,

tertia,&

fhpdrt* nt-

figxira

g»tiua.

inftantiam in tctminis diuinis. Tcttio dc fyllo-

Diuifio quA' fiitnii.

Tertia conditio , quod fiat fyllogifmus cx tcrminis finitis. Et quarta , qu6d inferatur inconclufione extremuro dc exrremo, noii debet inferri aliud de

&

gifmo cxpofitotio,qui optimc vaict in ifta figuia. Oppofitum atguituf pcr Afiftotelem in ifto

roedio.

i.cap.7.

tettia figuia funt fex roodi ditcdtc concludentes,

^-

& non

9'**^''"''**

In quaeftione

pnm6

€tis tertiz figurz

,

videbitur de roodis direfccundo dc modis indire£):is

eiufdem,&terti6 dc modis indiicAis piimae figurs,de quibus ^milTum fuit piiiis. Quantum ad ptimum notandum figutafunt

modos

fupponcndsdux

direftos.

regula:

,

qu6d in ifta quantumad

Iftis

przroiflSs ponitur ifta conclufio

,

quod fn

plures nec pauciores. Probatur ,quiain

inueniuntur dccem combinationes, quatum quzlibct peccabit contia aliquaro de pizdidis regulis , igitur ifto roodo decem

ifta figura

funt inutiles rtiles

,

&

,

&

pci confequens rcmancnc fex

non plutcs , nec pauciotcs. Et hxcde

ptimo.

Quancikm

Ctneiufio

«i

/««'«

XXV.

Qu^ftio ad recundum > de modis indiredis fenet hzc figura. Dico prim6t quod ires funt modi indirede concludcntes ; feruatis eifdem przmiflis , 6c in eodem ordine , quo concludunc

Quantum

diredi

&

:

verbi gratia

D*tifi.

Probacur

,

ifti ,

tres

,

D^trspti,

Diptmu,

quia in quolibet iftorum

modorum , concluHo conueriitur Hmpliciter; mod6 ad quascunque fequicur antecedens, ad cadem fequiturconlequensifed conuertens conclufionis lequiiur ad

auc frrzmifTarum

,

»

tuncfem-

modi imperfe(5li conuercenda eft iu modi pecfedi,& hoc de tertio. Ad rationcs. Ad ptimam dico.quod prima

per przmiffa

pcamiflas

figura eft potentioc in inferendo tia

quia potentius

>

dis euidencec

eft infcrre

qu^m

,

,

quatuor

7.

cer-

Ad

mo-

ta.

quam

ariutnf-

plucibus modis minus

cuidenter. Alizfunt folutsperprzdidU.

Ethoc

ad quzfitura.

conclunonem ,quz fequiiuc

przmiiTas igitur ad eafdem przmiflas feindiquitur conuertens conclufionis , quz

ad

309

aticuius przmifTz

illas

XXV.

QjTiESTio

&

redka.

Secund^ dico

,

qu&d funt alij

tres

-liCtc concludences- in tertia figura

modi

,

indi-

ytrum frofojitiones modales infenfi com-

in quibus

,

fofitOi confimditer conuertanturiUu

non manent prxmi^z codem ordine , quo concludunc dire^le.Verbi gcatia.fi praEmiftae iftorum triumraodorum,F«/4/)(off,foMr<^,Fmyon,trarponancur , adhuc fit fyllogifmus ad concludendum eandem conclunonem,quz prius fequebatur.quz tamen poftca erit indireda , fadla cranfpoCtione prxmiftacum. Tercio dico , quod in ifta figuranonfunC alij modi concludentes indice£te ab iftis fex modis. Pcobatur , quia,vc didlum eft , in qualibec figura inueniuntur 16. combinationes,moddinift;a Hgura inueniuntur decem coniugationes , quarutn quzlibeceftexparciculacibus , vel negatiuis ; ide6 nuUa earum valec in ifta figura. Icem,przter iftas inueniuntur alij tres modi inucilcs ad concludendum indicede , fcilicec FeUpton , BecArJo,

&

deinejfe?

^

Okaoft 1. part. Ltg. eap.x^. Burana hU eap.j. 4. loam.i Magiftr. fH^ft.^. hnius. Tartar. in txptfit. c»p.i,huiut. Contmbr. iMtm qutft. i.x. (3> j Fonfcca /i^.j. Inftit, .

r<(^.i).Coinpluc./
prim6 qu6d non ; quia non feT. quitur, Contingit ad vtrumlilfet (juod ornne Arfun»nta inteHigem Dem ; ifftur coutingit ad vtrumlihet, f''" ^*"* "*'

ARguitur fit

Deiu fit inteUigem, Anceccdens eft verum, confequcns falfura, vnde necefTe eft Deum efTc

tjuod

&

intelligentem.

Secund6 quiahzc eft veta:ImpoJJlbileeftomnem hominem aiimal effe & camen ifta in quam ,

conuerceretur

fi

de inefTe , circt falfa, fcilicec , (juendam hominem effeanimal.

effet

f*r«y5«;qu6d aucera non valeancpacet per termi-

ifta

nos,& (int termini inquibw omnts lapis, fubftltia* homo ; ica quod ifte terminus lafu (it maiorex-

Oppofitum arguitur per Ariftotelem in ifto primo,qui ponit qaod propofitiones modales con-

tremitas,

& ifte tcrminus lnrno medium

in ^uihiu nnlli Cunt Uf>i*,an/mat,homoy ex

: termini quibus fe-

Impoffihileefi

,

fimiliter conuertantur in iUis de inejfe in finfit

com-

pefito.

quitur,qu6d cum decem itiueniantur inutiles , Sc didi fex fint boni,qu6d in ifta figura funt fex mo-

dales in confcnfu compofico conucttuntur.quan-

di indiredlcconcludentes^&iion plures,nec pau-

tum ad cocam pcopofitionem

ciores.Et

hoc de fecundo.

Quantum

6.

ad tcrcium norandum

\\\

quzftione prim6 videbicuc , qtiomodo mo-

conuertuntuc ad ,

quod

in pri-

ma figura funr tres raodi concludentes

ccontr^.

mod6 ad

conclufionem , quz diredtc fequitur in prima figura , in aliquo iftorum trium modorum,

auc poflibili

Barbar4,Celarent,Dartf

cejfarium

,

fequiturfua conuertens,

eadem conuercensfequetur adprzmiffas de modis direAc. Secund6 fciendum,iqu6d przcec iftos cres modos,adhuc func duo alij modi, fcilicec Fape/hu,Sc

igitur

illa

Frififimorum

,

qui cenenc viccuce

iftius

regulz;

Qjuc<juidfi<]uiturad confitptens ,fi«piitw adantece-

non

lis;fed eo,

dicicur modalis

&

de Frififimorum , fcilicec minoc ad maiorem , maior ad minorem. Ex quibus fequicur qu6d £ modus concludens indiredbe debec ceduci ad modum pccfcaum , hoc poceft effc duplicitec , fcilicet , auc pec conuerfionem conclufio nis fyllogifmi ; auc pec conuecfionem alicuius pczmifTarum. Si primo modo , cunc femper conclufio modi perfedi eft ^onuercenda in conclufionem modi impecfedi, & non econtcji: fed fi debeac fieri redudlio per conucxfionem ,

Scotioptr.Tom.J.

pro, nec de necenatjo,

1. Moiiui iuplieiter ptni-

turin pnptfttitnt.

mo^Kmcontingic , fcilicec vel ad copulam,Tel ad fubiedlum, aut przdicatum:ide^ propofitio modalis denominacur dupliciter , fcili* ,

\ cl pojfihile. £c quia

duplicitec poni in propofitione

cec in fenfu diuifo

;

vt

quando modus ponitur, vt

determinacio copulz ; vel in fenfu compofico, vc quando modus ponicur k parte fubiedi , vel k fit

parte przdicati

Eodem modo poteft declarari de Frififimorumi quia przmiflz de Ferio fequuncuc ad przmifTas

non

eo qu6d fic neceflaria , vel pofHbiqu6d in ea ponicuc ifte nioJ.i:s , »*-

difrerunt,&

in Fapefino.

,

*'*""•

przdicatum,auc

,

de Fapefino fequicuc per conuerfionem minor de Ferio , & ad minorem de Faptfino , fequitur per conuerfionem maior de Ferio. Ide6 duz przmiffz

Fmofcquuncurad duas pczmifnis

,

propofitionis

Quancum ad primum notandum qu6d poficio

^m,quod declaraturifto modo;quia «d maiorem

in

di<5tum

^««'Tf» 3**

fecundo qualitec

modo Hc fubicdlo ad

cranfpofico

indircde, qui tenent viccuteiftius regulz : Ad ^utcunqHe fetjHitur mtecedem t md eadem fitjuitur conficjuens,

&

'*'"*•

;

&

iftz propoficiones

multum

quantum ad fyIlogizandum,& quan-

cum ad conuercendum. Irem djfferuncquiailla de fenfu compoficoeft inejfi, & illa de fcnfu diuifo eft modali$, cuiuscaufaeft ,quia fempecpropofitioeft denominanda acopula , pcc quam fic vnio exccc-

propoficio de

morum

illius

propofitionis.

Verbigracia, in hypothccicis hypothcticade-

nomiracur ^ coniun£lione , per quam vniuncur

dux Cacegoricz. Item , pcopoficio Cacegorica denominatur de verbo efi.ex quibus patet, c6m in propofitione
inejp l

vecbum«/?,vel

fibi

zquiualens,fequitur,qu6dipfa

non modalis. Sccundo notandura , qu6d tales pcopofitiones

erit

de

ineffe,Sc

Z

3

in

3-

Super

JIO

roodum k Po0>He eft homtnemcHrrtre^f^mn-

in fen/li cotnpofiro,quandoquc babenl

parte fubie6lJ,vt

doquc netefe

k parte przdicati

&

,

di^Mm

,

vt hominem ejfe ammatejf

modo femper fumenSum eft

vtroque

materialiterin propofitione,fcilicet,prouc

fupponit propontione fibi correfpondente alias (ignificaciuc fumpta; quia fi di£ltm fumereturiignificatiue,tunc quxres effet huiufmodi di<%um, diccbatur piius in vna quzftione dc Mci de emni. Terti6 notandum,T{aod vt in pIaribus,prbpotioncsde >wo«/oinfenfu cpmponco fimt irKlefinitae,

vt verbi gratia

:

Ifta eft indefinita

,

Priorum

lib.l.

Poffihile efi

regulc potius cfrcnc verat econuersi

iftat

Jequens

Si

,

ierl-

impojfibile. efl if^pejjibile,antecedens efl

7* Tertiaconclufio^quod propofitioncsdciwfli» 3Wt»« (n. iftis modis, Jcitum , epinatum , apparenty netum, vetitum, Scdilehum tnonconuettantut fitniliccr *^fi*' ficut illae de inefe. Probatur, quia fi fic , tunciftac

dc

regulae cffcnt verac

Si antecedens eflfcitum , cer^e-

,

quens eflfciium,moAb lc

hoc eft falfum,quia poflibi-

eft»qu6d confcqucns ncfciatur. Exquibus patct qyalitcr ptopofitioncs dc mede

in fenfu compofito debcant conuerti.Tunc ad rationes folutx funt per conclufiones. Et fic fit di£tura ad quaefitunl.

Socratem currerey qaia. fua vniuerfaiis cft i&AiOmne foffihile efl Socratem currere;{aa. contradidloria ifta;

Nfillum

Socratem currere

poffibile eft

contraria

ifta, Pojfibile efl

& cius

,

C^iESTIO XXVI.

fub

Socratem currere. Et fic-

illis , in quibus modus fubiicitur, conformiter dicitur de illis , in quibus modus praEdicatur. Verbi gratia.lfta eft indcfinita Om^ ntm hominem ejfe animal efl necejfarium ; quia ligni-

ut dicitur de

itft

ytrumfroppfitiones modales infiaju dim-f

fo confimilUer conuertantHrttit4

:

ficat, quod aliqua talis propolitio, emnis homoeft animalyed neccffaria.

Itcm

,

fumenda

modus

fubiicitur,

fcilicct

quxdam

animal, non jalis

,

8c fua

ttrnnis

cft ifta,

homo efl

cSntrarianulk

de necejfuate

falfitatem

,

,

qu6d

,

ifte

ncceflitatem

,

&

poflibiiiia-

fequitur

ifta

conclufio

,

quod pro-

pofitiones de modo in fenfu compofito,conuertuntur

omnino

fimiiiter, ficui illaEde»»fj(7?,ita

quod

particuiari$,vel indefinita affirmatiua, in particu-

vel indefinitam affirmatiuam

,

affirmatiua

batur

qhia

,

;

,

vninerfalis vniucrfalis

in particularem affirmatiiiam.

,

Pro-

de mo.io in fenfu compofiro funt inefte , igitiir fimiliter conuer-

ifts

propofitiones de

tuntur

illis

deineffe

,

& patct

manifefte confide-

rata quantitate propofitionum dc mode, in fen-

modo quo diclum eft.

fu compofito,eo

Et hoc de

primo.

Quantum ad

fe-

ri4tt4»m p»r-

ad fccundum ponunturcoHclufio-

omncs

propofitiones Atmodo in

efl

confcqucntis ,

;

hoc eflcreans. ergo aliqued creans,

,

Tyeut

&

,

qus

cft

eontradi
quod antcccdens

quia quemlibct

verum,

fit

Dcum poffibile cft creare.

Deindearguicur inillis depofllbili, quianonfequitur : §iuidampuer potefl effe fenex , igitur (juidam finex potefl effe puer Et fic de csco , & vidcnte,

&

conclufio falfa. Eoquia pricmiflac funt verae , dcra modo de vniucrfali negatiua, quia non fequitur Nuttiujinex poteflejfe puer,igiturnuUut puer :

poteft effefenex,

Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem in ifto dicit, quod propofltiotttsrnodates fimiliter

primo,qui

de iliis in fcn-

canuertunturillts de ineJfe,S rel="nofollow">c intclligit

fu diuifojVt patcbit poftea.

Notandum,qu6d de propofitionibus de

pofli^, ponit ,qu6d fubie- p,;^^ ^^. Ccura refpc
duplex

eft

opinio.

Vna

pro poffibili communi) confimilitcr conillis de inefrcquantum ad diilum, vc ifta Omnem hominem ejfe animalefl necejfarium, igitur (juoddam animal ejfe hominem efl necejfarium. S i-

ponit copulatiuc pro his qux poffunt elTe. Verbi gratfa Sicut

in vniuerfali, fiucaffirmatiua

,

B

cffe

;

&

ncgatiua fupfunt,& pro his qua:

,

fiue

ifla

,

^potefl

ejfe

tecedenseflnecejfarium, confeejuens efl necejfarium. 'Si aniecedens efl perje,cenfequens eftperfe.ic ita dc aliis

qu6d illud quod eft ji, poteft effe 5,velillud ,quod poteft cffe ^,poteft effe J5,pet quamcunque illatum partiura illa indefinitacft vera, ipfa cft vcra fimplicircr , fcd i^z Omne^Bpetefleffe A, fignificat copulatiuc, qu6d omnc quod cft if ,po:cft effe y^ & quod omnequod poteft cffe 2?,poteft cfTe A , & codcm raodo in vniuerfali

modi$.

ncgaciua.

Secunda conciufio,qu&d propofitiones
de

:

militer fcquitur

,

«jueddam currens

omnes

flufi».

Dem

pro his quae funt.vel pro his qua pofTunt

uertuntur in

etn-

NtiUttm creans de neceffuatetfl probatur cxpofitoric fic ; Hoc de ne,

fcnfu compofito fcilicct.dc iftis modis necejfariumt per fe^vtrum,poJJibile,contingens , (loquendo de contingenti

Stcund»

ceffltatf efl

bili

nes Piima.quod

:

,

eftfalfa, fciiicet

paret

ncgaciua.in vniuertalem ncgatiuam

€lufio

ccfTario

idcmiudicium,quantum adyeri-

latcm

een-

If quod non prim6 in illis de hequia pofito qu6d Deu$ nunc de Argumtnta faftofitcrcans.tunc ifta cftvera, Nuiut Deue ^"J^J^'"" de necejfitate efl creans & tamcn fua conucttens

ARguitur

\

tamcn

fiionit,

frim»

cltati fiuft.anteeej,

Dent , quod

eft

Ex quibus

4d pritntm

propofitio,

Authotec

fieut vbi

modus fumendi Dppofitionem,non cft vfitatusjcx eo, qu6d de ifta propofitione,0»»»
partem JM*-

,

quiafua contradidoria

talis

eft necciraria

bi confimiU.cft

4-

iftis

propofuioj&c.

Vcrum

Conclufle

oppofitio in

eft

deinejjef

fal/itm

,

ifla:

Socratemcurrereeflpo^hile,igitur

ejfe

Socratem efl pejjlbile. Et tcnent

confequentiac pcr

dubium

,

iftas

regulas, Sian-

non conucrtuntur

inep. Probatur;q!uia

fi

,

ficut

illac

de

fic,tunc iftx rcgula: cflcnt

vcrae, Si antecedens efl impoffibile

, cenfee^uens efl imdubium , conJe
poJjAiHe. Si antecedens eft

,

fignificat

,

,

Sed

alia:

eft

opinio

,

quae ponit

,

quod

illa

,

quia vcl cius fiib- i,tund» iedum fupponit pro his qn?c funt , vcl pro his »»#. qusr pofTunt cfre. Et ficut didtui de poflibili , ita poflTibili cft

diftingucnda

,

tpi.

&

iinpoffibilii ctiam poteft dici dc nccefrario , quia quilibet de poflibili xquipollec vna dc necefrario,& ira dc impoflibili. Ideo in ifta quaeftione primo vidcndum eft dc

conuctfionibus modaliii in fenfu diuifo,

2)1«//»«

feciidijra JHtnn.

pritnam

}««•

Qu^ftioXXVI. prlinam opinionem , fecund^ fecundum fecundam.qttta fecundum vcramque opinionemefic profecutio de (imilibus modaiibus mixtis.

&

Quantitm ad primrum notandum,qu6d in mo«

4.

dalibus

tmdHi

efi determinatioctpitld, vt dicendo, ejfeA.B eft fubieaura rel="nofollow">4 pr«dida$fi totum refiduum fe tenet ^ parte copulz, mui» ttfnU. tum , ide6 in conuertentc poteft fieri tranfpofitio prcdicati ad fubiedlum , Hne hoc quod modus rransferatur de copula ad fubiedtum, aut ad przdicatum, fed fempcr dcbet remancre ad copulam,

hu*

.

madut

dtttrmi-

,

&

vt determinatiocopular. Tr»l>»J!ti»

Secundo noranduny, qu&d

d*

m*t*/f»rit

irifUx.

tia figura

non

fio

fitio

de neccflario

ditionali alia

do

,

de neceftario

efl,

triplex eft

propo-

qiiacdam dc necefTario convc VMUHtn,fitft , de neceffitateeillocut, c

^i4»itdo

,

-vt

Grnmmaticm ^uan-

denecejftrio etl homo, fed certia eft

& talis cft

fario (impliciter, eft;de neceftario

,

de ncccf' duplex,quia qua:dam

vt A^«»f/fli!ww,fuppo(itd,qu6d

Luna nunc non fit cclipfara ifta eftdeneccftario , vt Nnnc lucens de neceJfttMe tfl Luna ,Sc diciimfro nunc , eo quod eft contingens,quia quan,

ad priraara figurara ; fed

,

talis conuermodales irapcrfc-

valcc ad fyllogifinos

{kos reduccndura

:

igicur

Quinc6 , quia dc

Bptjfibilt tfi

&

3"

Quart6 , quia conuerfio fit finaliter propter redudionem fyllogifmorura in fccunda,& in ter-

ipfa

,

&c.

non

intcllcxit Ariftote-

les, vt pofteapatebitinmixtionibus.

Qi^nta conclufio, quod propofiriones modade neceffario fimpliciter pro fcmper , fimilirer conuertnntur illis de irujfe ; ita qu6d vniuerfalis afiirmatiua de ncccffario , conucrtitur in particularem aftirmatiuam de necefrario ; vniuerfalis negatiua , in vniuerfalem negatiuam ; particuIarisafHrmatiua , in parcicularem affirmatiuam ; fed particularis negatiua non conoertjtur. Probacur , quia fequitur Deiu de nectjfitatt tfi iufhu , igitttr iuflum dt necejfitati eflDetu, &' probatur expofitoric demonflratd Dbo, qui dencccfntate eft iuftus , Hoc tU ntctjji' les in fenfu diuifo

7§luiHta ttntlufit.

&

&

:

tate tfi Dciujaoc dt ttecejfitate tft iuftum

:

igitur quod-

dam iuHMm,tie necejfttate efl Deiu.t quod

pro-

fuit

doque cft vcra , & quartdbqne faifa fcd alia eft de neccflirio fimplkiter pto fempcr.vt ifta,D;My

batum. Ec confimiliter potcft probari de aliis propofitionibus,&,fic patec qualiter modales de neccfTariain fcnfu diuifo conqcrcuntur , non

dentetJJitatetfliMfli*ti^dicimtprefemper,6d(m6d

conuertuntur.

ifta propofitioeft ncceflaria.

Tunc ponnntur conciufiones de propofitionibus de neceftario. Prima concluiio eft ifta quod

Oeinde dicendum de raodalibusde pofHbili, qu6d ipfz in-fenfu diuifo fimilitcr conuertuntur illis de ineffe , fcilicec quancura ad hoc , qu6d

r/«/>« d* prt-

propoficiones de tieceftacio conditionali

vniuerfalis affirraatiua conuertituc in particula- d»lihui it

p»(itititibui

etiam de neccftario qttanda, non conueriuntor. Probatur pcr inftantias ,quia iron fequitur , Fa-

retn affirraatiuam

cuum/tefi, de

uertitur in

;

9rim»

ttn-

d* ntetjf^rit.

,

,

,

aut

Uctu ,igitHrloctu de ne-^

neceffttate eii

vacum ,Jiefl. Quia pofitio per imaginaiionem quod locus elTct vacuus, adhuc non dc cejfitate efl

neceiCtate

ciret

vacuus

,

quiap oteft

repleri cor-

pore. Secund6 patec de ncccfrario ^udndo

non te

,

quia

Grammaticta tjuando eft, de necejjitaefl homo , igitur homo de nece0tate eft Grammatifequicur

,

cut, (juandoeft.

Quia

quilibcc

Grammacicus po-

non Granunaticus,adhuc ipfo exiftente. Secunda concIufio,qu6d propofitiones mo-

tcft fieri

6. SteitndM ttn-

dales-de neceftario in fcnfu diuifo

flitfit.

nunc,

,

fctlicec pro

non conuertiintur propric. Probatur, quia non fequitur , Lucens de neceffitate eft Luna igitur Luna de neceffitate lutet. Nec fequitur Crpans de ;

,

necejfitate efi Dettt

,

igitur

,

Detu de necejjitate creat:

quia antecedcns cft verum , vt patet expofitorie, camen confcqucns eft falfum ,quia Luna pojeft nonlucere, Sc limiliter de alio. Terria conciufio , qu6d tales propofitiones pofTunc conuerti impropric pcr rcfolucionem ad quafdamnle inefTe , probacur , quia fequicur , lu-

& Ttrti»

citt'

tlnfii.

cens de necejfitate efi eft

^Mrtd tlffit.

tin-

Luna

,

igitur tjuod de necejfitate

Luna,efHucens, &ficdealiis.

Quarca conclufio

,

quod

&

calis

conuerfio pro-

maciua

& fimilicer particularis affir& vniuerfalis negatiua in fc ipfam con-

,

,

difiun
qu6d

fubiedlura in antecedcn-

te fupponic difiun(9;iu^,pro'his

conuertltor in iftam

teft efte yi,

Apotefttfti

Igitur quoddam

tencnc

A

effe

poteft ejfe iltud

B,

ccndo

efticicur

parf fubicdi.

OmneB po-

Igitur

,

ejnoddam

^od efi B,

&

de negatiua

omnes virrbreiftius,qu6d

,

il-

&

in vniucrfali

fubieftum refpedu verbi de poflibili fupponic copulaciuc, pro his quz func,& prp his quz poffunc

efTe.

, qu6d propofitiones in fenfu diuifo in iftismodis , impoJfinlt',falfum, con- Secunis

Secunda conclufio

tingtns,

non conuertuntur. SimiliProbatur , Prim6 dc impofE-

advtrumlibet

,

(tn-

ttMfil,

de intfte. quia non fequitur y^uoildam animal impojftkileefl tjft hom^ntm , quia afinum impofHbilccft cfTe homincm : Igitur tjuendam hormnem impoffibile ter in illis

bili

,

anteccdens cft vcrum,& confequcns faJfum. Similitec patec inifto taodofaifum, in eodem exemplo. Terii6 patet dc hoc efi tfft ammal,
Deam cfTe incellieencem.

,

:

& fimiliccr

Secund6 , quia in conuertentc plus clt fubiein conuerfa , vnde in conuerfaifta terminus/«rm,eft fubiedlum, & iftc termihus Lttnacik. prxditatum; fed in conuercente hoc Totnm, (juodde necejfitate efl Luna , eft fubiedkum.

modus qui in illis de

func,vel pro

vel ctiam in iftam copulatiuam:

i5,

lud quod potefl

,Contingens ad vtntmlibet , quianon fcquiOtnnem planetam lucemem contingit effe Solem, igitur Soltm contingit ad vtrttmlibet ejft luctntem; vcl

cpr

,

fic

,

non

fequirur

vtntmlibet

ejfe

vtntmlibet

ejfe

&um qu^m

quia

qux

his qu3c pofTunc cfre. Similiter ifta,

verura,

,

lcffibiU.

^oddamB

igicur.

Tcrci6

mt-

vniucrfamncgatiuam, &c. ficutfepotefi ejfe jf, igitur ^uoddam jAeft, velpotefl ejft B, & debct przdicatum cflc qnitur

modo

fo deberet cfTe determinario copulz

ein-

tluji» i*

;

pofitionum de neceflario, fecundum rcfolutioncm ad quafdam dc inejfe , non eft propria conuerfio. Probacur prim6 quia in conuerfione propria propofitionum modalium , propofitio modalis dcbec conucrciin modalem ; fed fic faciendo modalis conuertitur in vnam de intfft-y :

8. Trima

,

Dettm

Omne ,

intelUgens comingit

igititr

Deum

Tercia concluuo,

non conucrcuncur ,

ad ad

inttUigtnttm. Quia anccccdens eft confequens falfura,vndencceflecft

&

qu6d modales

fo de iftis modis , cognpjce, apparet, fequicur

centingit

propri^. Probarur, quia

f^tnitnttm cognofco

Corifeum cegnojc»

in conaer-

eft

&

tfft

Corifcum

:

non

igitur

tjji vtnitnttm , quia antecedcns confequens falfum , fimilirer,

fenfu diui-

verum ,

in fenfu diu^-

& huiufmodi,

&

patcc qualiccr propoficiones raodales

Z

fecundum

4

P"

TO. Ttrtia tt»' tlufit.

Super

?'2.

primam op{nioneni,runt conuertendae, if. flundrupliciter ftteji fierf fropofiii»

Uf

fffihili.

& quali'-

Quantum ad fccunclum reftat dicendum folum de illisde nccelliario&poflibili. Vbinota, quod qtiadrupliciter poteft Aeri propontio de pofltbili.

Vno modo

(Jiccndo,

B potefiejfe A.

finc aliqua

negatione

,

modo cum duplici

Alio

,

&

quod

,

odo

funt

propolitioncs dc podibili»

quatuQt voiucrfalcs

,

&

quaiuor parci-

in

illis

\

non e contra debct eflc in illa dc neccilaqu£ fibi a;quipollet vtifti, B non pojfihile eff :

,

de necclfario fibi squipollcntes tk\pct confcquens erunr fexdecim ih toto. Tertio notandum , quod ficut illa dc podibili eft diftinguenda , ex co qubd fnbiedlum potcft fnpponerepro his qua: funt, vcl pro his qu^ poffimt Cffe , ita fimilitcr eft diftinguenda ifta de poflibili

:

fic 0(5ko

:

, quas fibi ffquipoUet : aliter enim non zquipollcnt adinuiccfn, ide6 iilius de neceflario fubie(flum fupponit, vpl pro his quaj funt,\el prohis qux polTunt efte. Exquofequitur^quod

neceftario

&

fecundum queinlibet praedidorum Ienfuiim,funt pfko propofitiones de neceflario ,& ododcpoffibili,

^

,

& per confequens in vniuciib funt

j z.

Quarto nocandum quod illa de neccfl^rio de ncgato non dicitur propripdencceirario, fcd de poflibili , ex co , quod aeqoipolle|: vni de ,

mtf
,

&

modum affirmatum : e contr^, derpado ncg3to,nondiciturpfo-

poflibiU habenti

fed illadepofnbili

poffibili.

flufio de pro-

fofitienibus

de pofftliili dt piodo affirft»to.

in

quafdam de

igitur tjuoddam

,

cream pcteH

intfli'.

fed illanon eft conuerfio

Tertia conclufio

bili, in

antecedcns fignificat

homo

&

tamen fua conuerCluodddm currens poteH effe hamoSc' cundijm illum fenfum cundem ; quia fignificaeft

tens

tur,

,

poteft currere,

eft falfa

,

quod quoddam quod

eft

currens, potcft cfle

liomo. Ec dico notabiliter /'ropy/tf,quia pofliinc

,

B

poteft tjfe

A

quia

quod quoddamquod po-

&

B & tunc fignetur illud probatur conotrfiocxpofitoric fic , HecCpoteff ejfe A. C poteflejfe B. igitur quod petefl ejfe B, tcft cflc >^,poicft tlle

:

fic

A. Quarta conclufio eft, qu6d negatiua de poflib )i cic mode aftrmatopro his , qujc poflunc efle, nonconuettitur, quianon lcquitur tOmnii Deut

potefl ejfe

potefl non ireare, fub ifto fenfu

Detu

ejfe

non

tefi

potefl

ejfe

,

j6, clujie.

Omne cjuod potefl

non creare,igitur quoddam creanspo-

Dei4iS\\\> ifto fenfu

,

QMiddam cjuodpo'

Dcn- , immo quodli-' bet quod potcft circcreans,necefleeftdreDcum, & Gc pater qualitcr propofitiones affirmatiua: dc poffibili de»Wcaffirmatoconucituntur, & non conucttuntur , & pcr confrquens patet qualiccc ncgatiusde neceflario demodo negato, qui iftis £equip(:llciu,funt conueriendae,& hoc in jlUs de tefl ejfe creans

p

,

petefl nonejje

ffibili.

ad iftas de neccflario,& prim6 huiufmodi fenfu intelligitur fupponerc pro his quje funt. Et fit piima conclufio ifta , quod Affirmatmae dc neceirario inquibus fubie(^uni intclligiiur fupponere pro his qua: funt, non conuertuntur.quia non fequitur.pofi-

Tunc qiiantum

de

illis

in

,

to,

qu^d Deus

creans.

de poffibili, fccundo dc illis dr neccflario. Quantum ad illas de pcffibili,fit ptima conclufio ifta , quod affirmatiujc dc poflibili pro his quae funt, in fcnfu dtuifo, non conucrtunturpropric. Probatur , pofiro quod omne currens fic afinus dc fadto, tunc ifta cft vcra, Omnis homepoteft currere, fccundiim iftuip fenfum , omnc quod

Tertim toit' elufio.

,

te efl Dettt

funt affignandz. Ec primo dicendum cftdcilli?

'5-

creare

:

prie dc poffibili

, fed de neccflario.quia xquipolde ncceftario habcnci modum affirmatum. Ideo dimiflis illis tam dc neccflario , quim dc oflibili de negato modo , diccndum cft folum de l abcntibus modum affiimatum , fic remanent o(ko de poflibili de moio affirmato,& o6l:o de necdHirio de modo affirmato, quarum conucrfiones

clufio.

Dem nam antecedens eft veruro, & confequens falfum. Namomne,quod eftcreans,necefle cft efle Deum. Tamen tales pofliint conuer-

let vni

&

trimit ctn-

Dem potefl npn tten efli

Apoteflejfe B. iguurejueddi.m

fi

14. Stcu»dae»9-

;

tur qualitas,

tJfeA. afquipollct ifta de nccelTatio Bnecfjfeefi non ejfe A. Sc fic patcr , qnod ficut funt odo de

cejfario

non conuertuntur propric

gratia,

&

flum

froprii de ne-

,

eft dc affirmatiuis de pofliquibus fubiedum fupponit pro his qux pofliint eflc , quia tales affirmatiuae fimilitcr conuertuntur illis de ine^e , iia quod vniuerfalis affiimatiua conuertitur in partitnlarcm affirmatiuam&c. Verbi giatia qu:a requmir §iueddam

fio,

noH dirhttr

,

proprie di6ta.

,

modo neg^to,

,

ti

tam ex parcc r»0<^i,quam dilli. Vcrbi de podibili, tam mednty quam dijff«»iaffiimentar \i B potefl ejfe A. tunc in ifta de ncccfrario fibi aequipoliente nepabitut tam diftum quam moditf vt B nan neiejfe efl non effe A, Itcm fi in illa de poflibili mo^^tu fit ncgatuSj& di-

dt

im-

arci-

Secunda condufio eft deillis, depoflibilide negato fed modo « ffirmato quod tales ne-

diile

Secundo notandum,qu6dcuilibet propofitioni de poflibili xquipoUet vna de necefiario , vt pacct fecundo Perihcrmenias, &hocpcriftura modum , quod in illis quarum vna eft dc poffibialia de necellario , in eifdcm terminisferXietureadem quantitas propofiiionum,fed mutc-

retfjfttrio

fit

primo

culo.

cularcs.

li ,

frfffpth it

iftaconuerfio

loquendo de illis de poffibili ,inquibusfubiedlum fupponit pro his qu« funt quia non fequitur, Pofito quod Dcus nunc fitcreans, Omnis

fet

?»

& quod

patet pec caufas didai in

,

gatiuae de poffibili

fcilicet

Vfet^arft.

dciWj^. Vcrbi gratia,

igitur quoddtm tjuedpo-'

ditlum. vt

:

fnOfr VHtt dt

,

,

negatioiic^fcilicct

cun) negatione przcedente di^um ymode affiimato vt Gjupddam B pojfihile efinon effe A. fic pa-

pojpbiti A^iii-

propria

illas

currere

teft cftrrere,efl hernt

vt

vnapofitaaJ modMm,8c iliaiSid NiiUum B poffihile efi rton ejfe A. Tertio modo cum vna negatione pofita ad modum. vt Nuttum B poffthile efi ejfe A. Quarto modo

fo/iu^nl de

impropric conuerti in

Omnu homo poteft

non.Et haec de ptimo.

tcr

Priorum

lib. I.

y

fit

igitur

Verup

eft

'7. Trima c»n~ clufie

de pro-

pofitiinibus

de ntcejfari»

de modo affitmatQ.

Omne creans de necejftta-

creans,

quidam Detti de ,

necejfttate eft

famen,qu6d tales^ropofitio-

nes pofliinr conuerti in propofitiones fecundijm refolufionem ad quafdam dc ineJJe.vtOmnecreanSy de necejfitate eft Deusyigitur ^uod de necejfitate efl creans,

prie

efl

Dew , tamcn ifta non cft conucrfio pro-

di(5la,

propter caufas prius affignatas.

qu6d negatiux de nenon conucrtuntur, quia pofito quod Dcus non creet , haec cft vcra, Secunda conclufio

eft

,

ceflario pro his qua: funr,

Omne creans necejfeefl nonefte Deum fubiedum fupponere pro

,

intelligendo

his quae funt,

& tamen

fua conuertens eftfalfa, fcilicet ifta, Quend^an

Deum neeeffe eft

non creare. Et quia aliqui neganc antecedens , fcilicct iftam , Ow»* creans necejfeefi non effe Deum, ideo probatur, quod hacc eft vera,

Nullum creans potefi ejfe Deut,

igitur ha?c eft vera^

Omne creans necejfe efl nen effe Deum. Tenet confc-

&

quentia per a:quipolIentias prius affignatas , antccedens patct rcfolucndo fubie(5lum,vt intclligitur

18. Stcunds et»(lufit.

Qusftio ligitur fuppontfrepro his qua: func, fcilicetin

iftam 1 p.

Ttrtia

tn-

tlnfi»,

,

Nullum tjHod efl creMtts petefi ejfe Deus.

qu6d affirmatiu* dc ncccfqa« pofllunt cflc, non conucrtunproprie, qiiia non fcquitur , tmne creMns de ne-

Tertia conclufio

pro his

Hitio

tur

,

ifftur ^uendam

ifto

prinio.

In quzftione prim6 videbitur de Syllogifmis fadis in prima figura , cx propofitionibus dc nc-

quidamDeus , de rucejfitate eft cre*ns. Namconfequcns cfl; falfum fecundum vtrunquc fcnfum. Vcrura cft tamcn qu6d tales propoutioncs funt conuertcnda: fecundum refolutioncm ad quaf-

fccundo dc eifdem fa6iis in prinia figula.concliidcmibusindircA^; tcrti6 dc cifdcm in fecanda figura; quarto de eifdem in tertia figura. Quantum ad primum , prima conclufio cft, qa6d Syllogifmi dircAc concludentes in prima figura , valcnt cx propofitionibus dc ncceflario, in fcnfu compofiro, fumendo modum &iiguram quantum ad di^um folum Probatur.quia fequilur , Necejfarium eft omne animal ejfe Juhfiantiam: necejfarium efl omnem hominem ejfe animal , ipitttr

Deus

^Mod petefl

ejfe

,

creans

pcrfedlos.

Quartaconclufiodeillisdencceflario.pro his cfle, qu6d vniucrfalis negatiua con-

qus poftunt

uertitur fimplicitcr

,

fed particularis ncgatiua

ceflario

;

necejfarium efi omnem hominemefftfiibftantiam.

cularisaffirmatiua depofl!ibili ,pro his,qu£ p^f-

tcnet confcquentia per illam rcgulam, Siprtmif-

cfle,

conucrtitur fimplicitcr

,

& illa contra-

dicit vniuerfalinegatiuae de neceflario

,

pro

;

,

qu6d

ad antecedens fcquitur confequens,ad pppofitum confequcntis fcquituroppofitumai^fi

tecedentis.

,

dam Deum heceffe ef{ non ejfe

ens:Sc

fic

patct quali-

modales de neccflario de modo affirmato conuertuntur , Sc qualiter non. Rationes funt folutas pct prsdifta. Et hpc ad qua:Htum. ter propofitioncs

(XvAsrio XXVII. Vtrum

'-valeant SyUogifini de necejfarto

in qualibet figura Syllogifini

ficut Tjalent

,

de

/ibili in

prim& qu&d non; quia in prima

non valent Syllogifmi de

poflibili,

fro fmrtt nt-

igitur nec valent Syllogifmi dc neceflaf io.

gattim.

confequcntia , quia quaelibet de poflibili aequipollet vni de neceflario , c contri. Probatut antcccdensjpofito qu6d dc fa<5lo nihil currat.nifi cquus , tunc arguitur fic ,fumendo fubicdlum in illis de poflibili pro his qu« funt Omne cur-

Tenet

&

:

renspottft effe

f^wjquia de

omne currcns cft equus rtrf, igitur omnit

home

fcnfu compofito,

fa£to ita cft

quAd

,fedemnis homopeteft curpotefi eJfeeijMus. PraemilTz

valet Syllogifmus Sicund» cim'

afinum

effe

omnem hominem ejfe currentem omnem hominem ejfe afinum.

,

necejfarium , ita fimiliter ifta regula eflpoffibile

confequens erit pefibile

,

tlHpt.

:poJfibile

igiturpoffihile efi

Scd contra obiicitnr , quia ficut Vera , Si antecedens efl necejfarium , ,

ift^a

regula cft

cenfe<jttens erit ,

Si antecedens

igitur ficut

cjc

de neceflario fit SyIlogifmus",iia ctiam cx illis de poflibili. Refpondctur ncgando confequentiain : caufa eft, quia non omnis propoficio de pofllbili cuilibct alteri dc poflJibili eft compofllibilis , idcofi antecedensin Syllogifnio fit copulatiua compofita cx duabus pracmiflls incompoflibilibus , ctiam non potcft fequi conclufio poflibilis: illis

& &

fcd qua:Iibet propofitio neceflaria, cuilibet alteri

Terria Conclufio, qu6d

non cft fimilc dc

prima

necef-

figura.

Et

modi non indigcni probationc, fed de fcfunt

euidcntes.

Nam

fi

modm

dc nccefrario

fit

4. Ttrtiif ciit' llHfl».

affir-

matus fiue diffum fit affirmatum , fiuc ncgatum, femper tenet Syllogifnius pcr dici de omni , vt arguendo fic Omne B necejfe efi ejfe : omneCne,

A

:

cejfe efl effe,igitur

Item

emne

didum

(\

B necejfe eft non ejfe

fit

C necejfe efiejfe A.

ncgatum, arguitur fic,Omn« : emne C n^cejfe tft hon effe B.

ji

omne C necejfe eft non ejfe A. & vterque modus tcnct per dicide omni. Si modus de nccefla-

igitur

rio

fit

negatas

,

fiue

didum

fit

affirmatum

,

fiue

non tunc tcnent Syllogifmi per dici de nufte. Exemplum de dido affirmato NuU.ttm B necejpi ,

creans de necejfitate efl creans, igitur ejuoddam iuftum necejfe eR ejfe creans. Pra:miflae funt veraB , &con-

igitur nuUum

:

eft effe

lum

A

enme

:

C vecejfe eft

B Tuceffe eft nen ejfe

ejfe

pei dici de nuUo.

nem creaturam necejfe efl nen efle Deum : igituremnem creaturamnecefle eflneneJfeintelligentem.lAziox cft vcra, pofito , qu6d omne intclligcns de fadlo fit Deus , & minor fimiliter , & tamen conclufio eft falfa igitur, &c. Quartd arguitut contra Darapti, quta non fe-

maturpro

his quar funt.

C

di€ti

, fi

omne currens fit equus tunc arguiruc Omne currens peteft ejfe equw, omnu hemopotefl

de fadlo, ;

nuUum

modi non vafubiedum fuProbatur.Sit ita ,qu^d

Quarta condufio , quod

fic

igitur

de didlo negato: NulA. emne C necejje eft effe B.

lcnt de poflibili in fcnfudiuifo

ejfe

B,

C netejfe eft uen ejfe A.Sc tcnet diredlc

confequentia non valet. Terti6 arguitur conrra Camejhex; quia non fequitur , Omne intelligens de necejfitate efl Deus , omfalfa, igitur

modi dircdi dc

fario in fcnfu 4iiiifo,vaIentin

neeejfe eftefeA. Excm^luin

,

;

non

quitur, Pojfibile eft omne currens

verx, Sc conclufio falfa, igitur, &c. Secundo arguirurcontra Baralipten, quia non fcquitnr Omnit Deus de necejfttate eft iufbts , omno

dufio

Et

inprima figura, (umendo modum , & figuram fecundum di6lum folum. Probatur, quia non fe-

ifti

figuri

eiit-

prjEmiflisneceflariis,& depraemiflis pofliibilibus.

Aaerrocs & Aphrod. cnp.if.hHiMs. Buranar«/.<>.^M/Vx.Ioan, a Magift. f m«/?. t. hHius. Conimbt. in txfof.cMf.i.hHius.

ARguitur

frima tlujie.

cenclufio erit necejfaria.

,

neceflari^ eft conneccflaria.Ide6

inejfi.

qu*»

fiitnu.

Secunda concIufiocft,qu6d cx duabus dcpof^

efl

Secunda pars conclufionis apparet ; quia non Quoddamens , vtafinitatcm, neceffteii nenejfe Deum, & fua conucrtens cflet fald.tjuen(ec^miMz

ftfunt necejfari*

iilis,

qua: potTunt eflc modo fi vnum contradidloriorum conucrtitur fimpliciter , & rcliquum ex eoj

1. Diuijit

.

non. Probatur, quia,vt diftum fuit priiis , pattifunt

Argumeut^

beminem necejfe eft iffefcienttm.

Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem in

fecundum iftum fcnfum , omm , de THsejfuAte eil Deus , ifftur

cefitate efl

dc inejfe , fed tah's conucrfio cft inutih's ad redvdliohcm fyllogifmorum imperfedorum ad

I.

3'3

quitur , Necefe iflomntm Grammaticum ejfcfcientem : neeeffe e/f omnem Grammaiicum ejft hetmnem,

,

dam

j_Q^

XXVII.

,

, igitur emnU heme peteflejfeetfuw, coBnon valct, quia przmiflaE funt vcrx, &

currens

fcqucntia

conclufio falfa.

Secund6

^Mrta ein^' l-fli.

Super

314

prima caufa poteil effe creans, vt notum eft , 8c tamcn non fequitur,ifiV«r HuHaprima caufa potefi ejfe Qjxinta conclufio

de

eft

,

qu6d

pr«di£ti

pollibili valent in fenfu diuifo

modi

fubicfta fu-

, fi

mantor pro his, qux poftunt e(fe. Et ifta conclufio non indioet probatione,quia illi modi tenenc

&

per eUci de nuUo, vt padircdc per dici de omni, tet rcfoiuendo fubieda.vt fupponat pio his.qua: pofTint eftc,& (lc patet dcmodis dircde concludcntibus in prima figura, de neceflario , & dc qualiter non. Et poflibili , qualitcr valent ,

&

7Secuni» f4rs futjjtiim.

in Celantes, pofito,

quod Soi

luceat fu-

:

fuper noftrum hemijpharium de necejfitate eftSol: igi~ tur omnem Lunam neeejfe eft non lucere fuper nojirum hemijpharitim. Praemiflac funt

Lunam

tamen conclufio

verx per cafum po-

eft falfa

,

quia omnem

lucere fupct noftrum he-

pofllbiie eft

mifphxrium. Secund6 patet per inftantiam in Fapefmo , pofito, qudd Deus nunc non fit creans , tunc arguitur fic; Omntt prima caufa de necejfitate eft Deus, emne ^uod eft creans necefte efl non ejfe primam caH' fam , igitur quendam Deum necejfe eft ejfe non creantem. Confequentia non valet, quia praemiine funt verae

,

&

conclufio faifa

,

& caufa eft, quia

minor extremitas fumitur foium

in praemiflls

Quant6m ad fecundum notandum , quod ex propofitiombus de neceirario , in fenfu compofito, valcnt modi indiredi, primae hgurae.adcon-

pro his quse funt,fed in con lufionc ampliaiuc ad ca , quae poflunt efle , qnia lequitur hunc modum neceffe, cuius cft de nccefljtate ampliare tcrminum fequcncem , fciULCt aparte pra:dicaci;li-

&

&

guibufdam de neceffario in fenfudiuifo , vidclicet quando ainbae pracmifTaE de neceiTario funt neceftaris vel fub alio modo loquendi, quando funt de neccflario , fecundum connexionem tcrminorum profemper, quia huiufmodi propofitio:

pes necellarijE de necclfirjo fimiliter conuertunluriilis de ineffe , vt didum fuit prius. Et ideo

modos

roodi indiredi reducuntur ad

codem modo

,

ficut in ilUs

de

inejfe

dire£los

per conucr-

&

ideo de iftis non cft difhcuhas, fed dc dc ncccftario qu^ funt contingcntes,vt creans necejfttate efi DeM , vei fecunJiim alium mo-

fionem

:

non fit necefle ampiiare terminum praccedentem , & hoc eft ex eo quod prsdicatumde»bet appellare fuam formam modo cx non amcct

,

pliato

,

nunquam

fcquitur ampliatunincgatiue,

quia eft argumentari negatiuc ab infetiori ad fupcrius.

Quarra conclufio eft,qu6d dicfti modi valcnt modo aflirmato , fi fubiedum ciapiatur pro his quac poflljiit efle , quia tunc minor cxcrcmitas non magis ampiiatur in conciufionc, quam dc

,

Secundo probatur conclufio fpecialiter deC*quslibet negaiiuade neccflaiio de modo

/
affirmato, cuius fubicdtum fupponit pro his,qux pofllintcflc, conucrtitur fimpiiciter, fuit prius

de iliis.quae funtdeneccftario

fc-

fimplicitct

pro nunc foiura. Et de ift's ponuntur conclufiones. Primaeft, qui>d ex duabiis dc ncceirario.nonfit fyllogifmns ad ooncludcndum de neccftat io indiredkc vt in Baraiipten. Probatur ; pofito,quod nunc Dcus fit :

icrcans,

iuiltu

,

tunc arguicur, Omnis Deni

omnu

deneceffitate efl

creans de necejfitate efl Detu, igitur in

dircdc ijuoddam

iujiurn de necejfuate eflcreans.Vtx-

&

funt vcrs cqnclufio falfa,igitur confpquentia non valet. Secunda conclufio , quod modi negati de modo

jnifta:

,

hoc modo, necejfarium non vaad conciudendum indiredc in ifta figura.

Sfcunda ein-

ncgato.fcilicet de

flitfii.

leiu

Probatur pcr inftantiam in Celantcs; pofito.quod Dcus fit crcans,tunc arguitur fic Nulli*6 iujltu de ;

ftefejfitate ef} creans, ornnts

flm

,

igitur nullui creans de neceflitate efl

niiffa:

lunt vera:,

fu pofito

,

& conclufio falfa

quod quoddam creans

,

Deta. Pra:-

praedido cade neceflitate

,

Deu^, vt potcft probari cxpofitoric.

jcft

Secundo fic.

de

Dem de neceffttate efi iu-

Orme

patct inftantiain Fape/mo,

creans denciejfitate

necejfitate eji creans

:

eji

Detu ;

arguendo

ntiUiu iufius

igtur cjuidarn Detu dene-

vcr2,& conclufio falfa, igitur confequcntia non valet, &per cofdem terminos potcftdariinftantiainFr»/?/»ceffitatenonefliuflus. Pracmifla: funt

morum. Tertia conclufio, quod modi ncgatide»»»9TerlU Cin- do affirraato , fcilicet dc hoc modo neceffarium^ clujii. affirmato , non valent , fi fubiedum fuma-

clupi.

pra:miflis.

ele

dum loqucndi

10. e^uarta ettf

m

illis

cun^um connexionem tetminotum

tlujii.

Primo

tunc arguitur fic; per noftrum heraifphxrium Omnem Solem necejfe eft non ejfe Lunam, omne iucens

hoc de primo.

ficludciidam de nccclfario, fumendo rnodum, guram penes diElum , & nonpenes modum,& tcnet per iftam regnhm,Siantecedemeft necejfarium, confeejuets erit neceffarium. Et non folum tencnt ifti modi in illis de fenfu compofito,fed ctiam in

frtm» CIW

tur pro his qua: funt. Probatur per inftantias.

ficura, Sc

Den4. 6.

Priorum

lib. I.

Secundo probatar de modis negatiuis, ponto, «^u^d dc fadto Dcus non crcct, tunc hacc cft vera, l^ulUm creans potefl tjfe Deut, qua figniBcatur quod nuUum quod cft crcans , poted cife Deus, & hoc eft vcrum , quia nihil cft cieans ,fedomni*

,

igitur ifte

modus

vtdi6lum

Celantes reducitur

ad Celarent per conucrfionem conclufionis. Tertio probatur dealiis duobusmodis ,fcilicct Fape/mo , Frife/bmorum, qiiia reducuntur ad

&

Barbara,8^Darif per impoflibile, & in dionc rcfuitabit mixtio dc poflSbiii,

ifta

redu-

& ncccfla-

rio, quae valet

pro his, quac pofliant circcum ma-

ior fuerit de poflibiii

:

vnde primo

fiat

Syllogif-

de Fapejrne, Omne B necejfe efleffe A. om' ne C necejfe efi non ejfe B. igitur ^uoddam necejfe eft non ejfe C.mod6 fumatur oppofitum conclufionis cum maiore, & fequecur oppofitum minoris; nam oppofitum contradidorium conclufionis eft, Omne potefl ejfe C. tunc igirur fiar Syllogifmus taiis , Omne potefl effc C. omne B de neceffttate efl A. igitur omne B potefi effe C. & tunc con-

mus

calis

A

A

A

uertarur conclufio, quia affirmatiua dc poflibiii,

pro his quac poirunt efle conuert» tur, ficut ilia de tunc crit conuer-

inefe, vt dcclaratura fuit priias, fio conciufionis

,

Quoddam C petefl

rcpugnat prirao minori

,

ceJfeeflnoneJfeB. C\c patct

c^xd\c\x.

quomodo

effe

B.

& ifta

,OmneC neifti

modi

in-

dircdd valcnt,& quomodo non vaicnt;& hoc de fecundo. Quantiim ad tercium , &quartum fimul no' i* tandum , quod ex propofitionibus de neceflario, Tntia , in fenfu compofito, fit Syilogifmus , ficut in illis ^""^? ^*"

^

AeineJfeiti

fecunda,&

tertia figura

,

fumcndo

Viodum Sc figuram praccisc fccundum diEbim. £c omnes modi probantur , ficut in aliis modis, pcr illara regulam , Si antecedens e[l neceJfariHm,conJi' ^ttens erit necejfarium.

Secundo notandum , quod cx propofitionibus

.

Qu^ftioXXVIIL denecefTano fecundiim connexionem termino-

ram

pro femper

fcilicec

,

quc

funt neceflariae,

fit

Syllogifmus ad concludcndum dc neceiTario, tertia figura. (icut in illis dc inejfe , in fccunda , Caufa huius eft, quia tales propoiitiones de necenfario conuertuntnr.fimiliter illis de inefiyidcb

fcnfii diuifo

&

fiunt in fccunda

modi imperfedi, qui

,

& tertia

logifmus

C

fic

necejfe efJ

eejfe ejl

non

Omne B

,

non

ejfe

necejfe efi ejfe

A

ejfe

B. quia

,

C

igitHr tjaodcUm

non

fi

A. ejuoddam

fequitur

ne-

net Syllogifmus, fumendo fubftantiam propofitunc tenet tionum pro his , qua: polTunt efie fyllogifmus euidenter , vt patec explicando ma-

&

iorem , arguendo fic , Omne t^uod potefi ejfe B neA. omne C potefl ejfe B. igitur omne C

eejfe efi ejfe

fotefieJfeA.&c

iAim {c(]mtaz,OmneCpotefleJfe A.

quae contradicit roinori piimi Syllogifmi

dicebat , §Jiuoddam

,

quae

C necejfe eji novejfe A.Et confi-

Tunc ponuntur conclufiones. Prima concluquod modi fccundae figurac non valent

fio eft

,

fumendo fubicda pro

elufit.

per inftantiam

,

his

,

quae funt. Probacur

qu6d nullum

pofico

fit

lucens

mod6

fupernoftrum hemifphsrium, tuncdatur inftantia de Cefare ifto modo , Omne lucens Jiiper

nojlrum hemijphdrium

necejfe ejl

planeta lucidij/imut de nejfitate

planetam lucidijfimum

non ejfe Solem, omnit eji Sol. igitur

necejfe eft

omnem

non lucere fupA' no-

ftrum hemijphtrium. PraEmiflac funt vcrx , vt patet ex cafu,& tamen conclufio eft falfa; ic in eifdem terminis inftatur contra Fefiino, facicndo rainoicm particularem.quae priusfuit vniuerfalis.

Sed obiiciturcontrafccundumnotabilc; quia in exemplo ibi fupponitur, qu^dfubiedlafupponant pro his, qui poftunt efle, tamen non dc-

&

betcflc

ita.

Rcfpondetur,qu6d fequitur virtute illius, videlicet

,

illud debet

fupponi,imm6

quod fupponebatur prius,

quod propofitiones cflcnt de neceflafecundum connexionem termino-

rio fin[iplicicer

13Sternid»

ceti'

(iMjio.

rum, pro fempcr. Secunda conclufio eft, quod modi fccundae figurx valent , fi fubiefta iumantur pro his , qux poflunt eflc,& omnes probanrur pcr impoffibile, iicut exempli(icabatur prius

Tertia conclnfio

14. Tntim

cen-

flufu.

figutx valent de ncceirario

, ficut valent illi de fumantur pro his qux funr, pro his qu^ pofliint eflc,& omnes probantur

ineffe

fiue

,

fiue fubie
ad concludendum necejfario in primafigura,

,

codem modo

Okam

& Aphro^M^.

minor in fecun-

ad rationes.duc prirox funt folutz.

Ad tertiam, qux fuit contra Camefires,tcf}pondetur

,

qu6d

t»f.f,

prim6 qu6d non , quia non eft connexio minoris cxtremitatis cum maiori

in conclufione, nifi proptcr

connexionem

ipfius fre fvtt

cum medioin prxmiflis; fed minor extremitas conneftitur cum medioin prxmiflis folum pro vno tempore , quia hoc inejfe,

cum maiore

M-

tatiua.

dc connexio minoris cx-

fignificat propofitio

igitur dcbent inferri

tremitatis

r.

Argmmnta

provnotempore,

foliim

fed illa]de neceflario fignificat cenncxionem pro

omni tempore neccflario

,

,

igitnr

fed dc

non debet

de

inferri illa

ineffe.

Secund6 arguitur pcr inftantiam; quia non

De necejfnate,, omnu homo

hum

efl

fe-

animal ,al-

efl homo igitur de necejfitate album efi animal, quia prxmiflae funt verx,& conclufio falfa. Terci6, quia non fequitur, Ornnit frima cauja, de necejfitate efi Deui,^Hoddam creans efl prima cauJa , igifur ^uoddam creans , de necejfttate efl Deut, ,

Quiaprxmifl^ funtver^&conclufio falfa.Qu6d autem conclufio fit falfa patct quia fcquitur, Qufiddam creans de necejfttate efiDew , igitur^ui,

,

dam Dettt

de

necejfttate eft creans

;

quia

ifta

de nc-

ceflario conuercitur fimplicitcr,ficut illa de iutjfe,

Modo

vt dicic Ariftoteles in ifto primo,

quens

eft

falfum, igicur

Qiiart6,

fi

confc-

& ancecedens.

ex vna de neceflario,& alia de inefe

fequcretur conclufio de ncceflario

,

vel

hoc eflec

ex maiorc dc neceflario,& minorc de intffe; vel c contri ; non primo modo , vt probatum eft jnec feciido modo,vt probat Ariftoteles in ifto primo.

Oppofitum argqicur per Ariftotclcm in

ifto

primo.

Nocandumcft qu6d duplex cft propofitio de quancum ad propofitionem pcrtinet. Quxdam de inejfe fimpUciter , fcilicet qux eft necelTa-

intjfe

Homo efl

1. Prtfifitie dt

inrjftduflt*.

dc inejfefimpliciter fccundum Ariftotclem , qui ponit mundum xternum , & fic neceflari6 perpetuati alia eft dc inejfe, vt nunc , fcilicet propofitio contingens de inejfe. Et proporcionabiliccr poceft diftingui dc propoficione de ncceirario , quia quxdam eft neceflaria,& illa vocaruf de necejfariofimpticiter: illa vocatur den/cr^n'» alia eft contingens, ria,

vt

ifta

,

animal ,

eft

:

&

&

Secund6 notandum , quod ex vna de neceflario,

& alia de inrJfe,non poteft

ficri

Syllogifmus,

duorum modorum, fcilicct.vcl ex ma-

dc ncccflario,& minoti de inep,y/e\ c contr^ Ide6 prim6 notandum cft qualiter fit Syllominore de gifmus ex maiori de neceflario ,

iori

figiira.

Tunc

^utft. t. huimi.

Conimbr.

ARguitur

nifi altero

da

Mag.

Albert. de Sazonia tr»lt.4. Ltg.csf.ie. 10. <^ 1 1. hmut , (^ infiat tnf. 1 3

quod quidem oppofitum

,

fiebat

10. huius.Baiaa»eaf. g.huini.

i.p*r. Leg.cAf. 31, loan.i

vt nunc.

Baroco in fecunda figura

ts.

Aaerroet

, ficut probatur dc excepto quod in tertia figura oppofitum conclufionis dcbet fieri maior,

per impoflnlbile

Ai argumt-

de Bareco.

qu6d omnes moditertix

cft,

fit

ejfefiat Syllogipntu

quitur,

militec potcft probari Bocardo.

II.

Et fic

detur op-

,

pofitum conclufionis fic , Omne C poteflejfe B. tunc cx ifta cum maiore infertur oppofitum minoris, argucndo fic, Omne B necejfe efi ejfe A.omne Cfoteflejfe B. iptur omne C potefi ejfe A. & te:

valet.

ytmm ex rvna de necejfarioyO* alid de in-

&

qui non probantur per conuer/ionem , fed per , vt vcrbi gratia , inBaroco fiat Syl-

non

QViESTIO XXVIII.

figura.reducuncur ad Syllogifmos primx figurx, Bocardo, ficut iftat dc inejfe , exceptis Baroco , impoflibile

315

confequentia di^tum ad quxfitum. ,

in illa figura

non

fit

Syllogifmus,

quando maior non eft de neceflario fecundum connexionem tcrminorum projemper , mod^ fic eftin ifto argumento.

Ad quartam

dicitut

qu6d vbi ex propofitioni-

bus de fenfu compofito , infcrtur propofitio in

&

Diuifte jut' fiieum.

inejfe.

Secund6 qualicer fit Syllogifmus c conuerfo. Tcrtio inferenda funt quxdam corrclaria. Quantikm ad primum,ponuntur crcs conclufioBcs.

Prima

eft

,

qu6d ex maiori de

in fenfu cotnpofico

,

& minori dc

ncccflario,

inejje

,

non

5Primm etnclufie nd I,

fit

Syllo

qut/iitnu.

Super

3»6

Syiiogifmas ad concludendam de neceiTano. Probatur per inftanciam in Barlrara,poCno quod cantutVi liOmo currat tanc igitur fic ; De necejji^ tate omnit honu eft rifibilis , omne curreni efi homo\ ,

igitur de neceffttttte

omne currens efi

rifibile.

Secundo coniiz Celarent ^ arguendo mtllMm atbnm

cejjitate

ki4t,

pofito

homo

ifl

Pracmif-

& conciufio falfa.

funt vcrat,

fae

quod

ita

Cic,

Dene-

nigrum , omnis homo tfi alfit, igiturde necejfitate nuUiu

efi

niger. PrxmifTac funt veras

,

& conclufio

faifa.

Terti^ contra Darij, patet per inftantiam pri-

mam ante oppofitum.

mus ad concludendum negatiu^m de htejfe

&

cludendum de neceflTario , ifta conciufio pro-' tatut per lioc,qu6d iiii tnodi funt euidentes per dici de omni , dici de nuRd. Exempium dc Barbara , Omne B necejfe eft effe A. omne C eft B. igitur omne C necejfe efi effe A. Pra:mi(rac fi fint vera: , neceflc eft , quod conciufio fic vera ; quia refoiuen,

ifte

modus

ccnet euidentcr \peidici

arguendo fic , Omne quod eft B neceffe eil eJfeA, &c. Similiter poteft exemplificari dc modp negaro , vt de Celarent , Nullum (juoden; B,neceffe ef{ ejji A.omne CeftB. igitur nuUum C necejfe eft effe oTfini

A. j",

Tertiaeetf-

fhfio:

,

Sc tenet diredl;^ per dici de nuUo, 5c confimili-

modo ncgato. Antecedens apparet pcr prxcedcntem conciufionem , & confequentia probatur ; quia ad negatiuam de inejfe fequituc negatiua de neceflario de modo negato, vt ad iftam , NuUum B eft A. feqiiitur quod nulium B denece(Etateeft.<^.

quod modiaffirmaeciam modi negaiiui -de §^arta modo affirmato,non vaient ad concludendum dc clufie. Quarta conciufio prims figius ,

non

fequitur, pofito , quod Deils fit creans,0>wnisprima eaufa eBcreans ,omnii Dem de neceffitate efl prima caufa , igitur emnis Detu de necefjhate eft

de neceilario

indire£lte.

non

imm6

:

omnc

rifibiie efl

homo : igitur de

neceffitate

emne

ri-r

dens apparec in fimpiici conuerfione Syiiogifmorum de inejfe. Confequcntiaprobacur ; quia ad vnam de necefl"ario fequitur iiia de inejfe : modo quicquid fequicur ad confequcns, fequicur ad antecedens.

%. $Jufi».

:

Tertia conciufio

,

omnem primam caufitm necejfe efl ejfe omnem primam caufam ntceffe efl non

,

igitur

creantem; quia prasmiifaE funt veix

,

& con-

ciufiofaila,

Quinta conciufio firnpliciter

,

&

eft,

mmori

quod ex maiori de

de ncceifario

,

fit

inejfe

Syiiogif-

mus ad conciudendum de neceflario,tam in lenfu rompofito, quam ctiam diuifo, ficut fequitur, efi prima caufa : cjuoddam iuftum de Deus ; igifur ejuoddam i:iftttm de necejfi-

tate efiprima caufa

rvtc cft poflibile

;

inuenire in-

ftantiam. Et iioc defccundo.

Quantum

ad tertium

,

cx pra:di£iis fcquitur

Ariftoceies in propofito

non

10.

intcl-

de modalibns prrpofiiionibus , in fenfu compofito; qnia fic pauca cius dida eflent vcra,

Secundo fequitur, quoJ propofitio deineffe fumpta|cum illa dcneccifario, (it 6.e inejfe ftmpUiiter, qucmadmodum aliquid exponunr. Probarur, quia toncarquiualerent Syilogirmicxmaioii de inejfe, 8c minori de ncceffario , & e contra , cuius tamen oppofitum determinat Ariftotcies , & paCet

confequentia ex prardnllis. Tertiopoteilinfeiri ,qu6d

ifla

confequentia

valct,ex maiori deinejfe fimpliciter ,

& mino-

de ncceirario , fit Syllogilmus ad concludcndum dc neceflario igicur ex maiori de inejfe , Sc minon de necc flario , fit Syllogilmus ad conciu-

ri

:

dendum dc

neceflario. l^robatur

propofitio de

inejfe fimpliciter.

,

quia fequicur

igitur propofitio

de inejfe , modo non quicquid fequitar ad anteccdens , fcquitur ad confequens fed e contra eft verum,quia quicquid fequitur ad confequens, :

Secunda conclufio eft,qu6d ex maiori de ineffe^ & minori dc neceftario , in prima figura.fit Syi-r logifmus ad concludendum dc iruffe. Probatur, quiaex maiori deinejfey^ minori deinejfe,fit Syiiogifmus ad conciudcndum dc inejfe igitur cx maiori de inejfe , & minori dc neceflario , fic Syiiogifmus ad conciudendum deinejfe. Ancece:

Terti» t«n-

ejfe

non

vaiec.

Quanrijm ad fecundum ponuntur conplufio* ncs. Prima eft,qu6d ex maiote de inejfe,6c minor ri de neceffario in feniu compofito non valet Syiiogifmus ad conciudendum de necellarioj quia non fequitur , Omnis homo currit, de neceffitate

Seeund» etn-

Deum

igitur confequentia

fibile currit.

flufie.

eft creans

Vt paccc cx pra^diftis.

de neceffitate efl creans.

conciufio

, qu6d Deus NuUut Deiu

Celarent, pofito

quia non fequitur

;

ligit

ciufio falfa, cafu pofiro

7-

creans

de fado Dcus fit cieans, tunc arguitur fic ; Omnis frima caufa de necejfttate efl Deus , omne cream tft prlma caufa,non fequiturconciudendo indire£te, in eifdem tcr, minis poteft inftari contra Celarent ; c^mi,non fequitut, Nulltu Deui deneceffitate eH creans , omnit prima caufa eft Dem : igitur nuUum creans de ntcejfttate efiprima caufa. Prasmiftac funt vera:, 6c con-

gutfifonit.

fit

termiuos, DfM,prima caufit, cream ; pofito, quod

Deum poflibile eft non creare &

frim» cenad t,

Secand6 contra

non

prim6,qu6d

Dew

&

,

faifa.

jn terminis.& inftatur comia. Baralipton,pet iftos

igitur ijuidam

flujio

quae prxmiifae funt verae

creans,

Ornnis Deui

ad conciud-cndum Probatur per inftantiam

cft

,

quod in modis negatiuis

&

de modo negato, ex maiore de inejfe, minori dc neceflario , fit Syllogifmus ad conciudendum de neccflario. Probatur, quia ex maiori de ineffe , Sf roinori de neceilario in medo negato.fit Syliogif-

etn-

, ex minori de neceflario,& maiori de Probatur per inftantiam in terminis; quia

neceffttate efl

,

&

neceflario

Tertia conciufio, qui*>dmodi indire^le conciudentes prima; figura:, non vaient ex maioridc

^ minori dc inefie

eft ifta,

tiui

lerpoteft exemplificari dcmodisparticularibus,

neceiTnrio,

igi-

ceifario de

&

do maiorem

:

concludendum negatiuam de ne-

cur eciam ad

ineffe.

Secunda conciufio , quod ex maiori dc necef^, Seem4a epn- (ario, in fenfu diuifo, bc minori de inejfe , valenc elufit. modi prima: figura:,dire6i:c concludentes,ad con-

de

Priorum

lib.I.

fequitur ad antecedens.

Quarto fequitur,qu6d non eft idcmiudicium, vbi medus negatur: vbi modtu affirmatur, hoc fcquitur cx tercia , quarta conciufio-

&

&

&

nibus.

Ad ptimam dico ,qu6d iiminor extremitas conne6latur cum medio, folum pro pricfenti, tamen quia niedium conncdtitur cum maiori extremitate pro omni tempore ide6 quicquid ccnnedlitur cum medio pro omni tcmpore, oportci quod pr
rationes.

ccc in praimiflls

:

micace.

Ad fecundum dico, qu6d illeSyllogifmusfic cx maiori in fcnfu cotnpofiio , calis difpoficio

&

non

valec

,

vt

didum eil priijs.

Ad

II.

Qu^ftioXXIX. Ad tertiarn dico, qu^d confcquentia eft bona. Ad probationcm dico qu6d conclufio non po,

tcft

conuerti in illam dc neceflario , quia

tuit prius

,

>

fitum conacrtitur fimpliciter, ac fi eflet Acinefe: idc6 reducitutad primam figuram,tam Cejfare

quim Fefiino omnino

illis Acinejfe.

uertituc fimiliier

Ad quartam dico, quod vtroque modo pta:di(a.um

vi pa-

dc neccfTario vt nunc non con-

illa

iedlum fupponat pro his , quar poffunt eflc. Probatur , quia tunc vniuerfalis negatiua per fuppo-

,

ficuc

fi

ficret

cx

Secunda conclufioeft, qu6d fi maiot fit de & cumhocfit contingcns, itaqu6d

Et hxc funi ad quxfitum.

cft.

confimilitcr, ac

prarmifllsdeiwj^. ncccffario,

^

Qj^

T

s

I

fubiedluin fupponat pro his qux funt , tunc non in Cejire , nec Feflino. Probatur pcr inftantiani;

XXIX.

o

quianon fequitur , Omnr

ytrum mixtlo de

necejfarlo

O*

>

ineJle

yaleant infecnnda f^ tertiafigura? Auerrocs

&

Aphrod. hue*p.\i.^ it.Burana

&

Okam

ARguitur quod non

,

qHtft.i.

quia in fecunda figura

ex affirmatiua dc neceirario.&negatiua dc «««•j^,

non valctSyllogifmus ad concludendum

de neceflario ; igitur nec e contra ex negatiua dc neceflario , & affirmatiua de inejfe ad concludendum de neceflario. Antecedcns apparctper ,

,

Ariftotelem in lirera

&

probatur confequentia; , quia afHrmatiua squipollens eft ad afCmilandum fibi conclufionem ficut negatiua. Secundo arguitur contra in Cejare\ quianon fequitur, De necejfitate mtllitm alhum eii nigrum,

emnuhome eflniger, pofito quod ita fic igiturornnu homo de necejjitate non eflalhw. PraemillaE funt' ,

vcrse

,

5c

condufio

falfa

,

quia quemlibet hotni-

Tcrtio arguitur contra Cameffres,<\ma non fcquitur,0/nn« planeta lucet,nulla Luna de nectjfnate Ittcet ; igitur nuUa Luna de neceffitate eft planeta.Mz-

quod nullus planeta de fado & minor cft vera quia poffibilecft cclipfatur Lunam non luccre vt patet ineclipfi & tamcn condufio cft falfa quia omnem Lunamnccefrc ,

pofico

:

,

:

,

:

cftefrcplanetam.

Oppofiium arguitur pcr Ariftotelem

in ifto

prirao.

In quxftione primo videbitur, qualiter valeat mixtio de neceflario , 8c de inejjfe in fecunda figura, fi negatiua fit de nccefTario , & affirmatiua de

contra

& tcrtio qualitcr vaiec in tertia fi-

,

Quantum

ad fit

Tertia conclufio

primum notandum quod ,

fi

illa

hemifphArium ejfe

Solem

,

Iftis

refupernoftrum hemijphtrium. Prsmiirx funt vcrar, conclufio falfa.

&

Quarta conclufio, quod fcilicct

de

maior in Camejhes, 7hoc cft, dcirujfe §^art»

fi

neccffaria,

inejfe fit

Jimpticiter,ianc valct Cameflres, alitcrnon.

Quod

de neceffario

;

Sc

fit ifta

n.ece(raria

igitur ornne

C

,

Omne C necejfe efl non ejfe y1: non ejfe B quia non fequi-

neceffe efi

tur, dcruroppoiitumconclufionis.fcilicct 6J«o
darn

&

C

giuoddamCefi B. runcex minori , quxdiccbar, quod OmneCruceJfe efi non effe fequitur quod nullum C poEcft e(fe ^.& tamcn aliquod C cft B. vc iam rcferuatum eft ex oppofito condufionis pofito iu eflc, igitur aliqnod C eft ^,quod ramen non eft A,SiC per confcquens aliquod B non cft A. igitur maior , qux diccbat omnt B eft A,\\on crat necciniria qux camen ponebatur elfc nc-

A

,

ccffaria.

Quinta conclufiocft, quod

.ff<«r«o

&

alitcr

dcm modo fi

'\\\

maior

,

ficuc Camefires

,

valcc eo-

non

:

ita

Baroco fcquitur conclufio de ncccffario, fit

dc

inejfe

Jimpliciter

,

fed

fi

maior

fit

dc

huc contingcns,non vahocde primo. Quantum ad fccundum notandum quod in propofico non eft dubium, an (equatur conclufio deinejfe; quiaex duabus deiWj^inomnibus quacuormodis fecundx figurarvaletSyllogifmus ad

ccflario, fiue nccelfaria, let Syllogifinus. Et

,

condudendum deinej/e, igitur fi vna fuerit de »'»-

,

efl neccflaria,

ejle,&: alia

qiiud vniucrfalis negatiua de necefTa-

§luic
modo ad iftam de neccirario fequitur illa dcintjft.

his qua: pofruntcfTe, conucrtitur

Secund6 notandum, quod etiam in propofito eft dubium ,an ex vna de neceffario , Sc alia de intffi fcquatur condufio negatiua dc neceffario de modo ncgato , quxcunque prxmiffarum

,

Sc iftius

caufa

non

,

ponimturconclufiones.

Prima cft quod Cefare Sc Fejiino valent , dum tamen maior qux eft de necelfario , fit ncccllaria,vel etiam contingens , dum camcn cius fub,

qMtpiiiiif.

Scoti optr.

Tom. I.

ctn-

clujit.

fic valeat , probatur quia ex oppofito conclufionis,& minori, fcquiturmaiorcm non cffc necefTariam ,qu6d eft contra pofitum antcccdeni, fiat Syllogifmus in Camesires GcOrnne B eft A^

quod coniiiigcns.dum tamen fubicclum

pvxinilTIs

«»-

clujio.

, omnem Lunam neceffe eji non omnem Lunam necejfe ejl non luce-

conuertitur fimplicitcr in aliam de necefTario. ,

6. Ttrti»

eff Sol

igitur

;

dc neccflario,ad huc valebit Syllogifdci«j|7», quxcunque primillarum fueritde ncccffario pcr illam regulam:

cft

prius fuit difta.

I,

,

mus ad concludendum

in fenfu compofito, aut ctiam

fimplicitcr in aliam de neccffario

ad

quod

in Cameftres nullo de neceffario fit neccffaria, fiuc contingcns. Patctp-rinftantiamjquia non fcqnitur , Omnis plapeta lucens fuper neflrum eft

modo valetjfiue negatiua

cumhocquod

fupponat pro

ilufi»

luce-

inejfevtnunc, qualitcrcunqucfuerit minor,dc ne-

rio,dato

4.

non

de «joi/onegato ,non valet Syllogifmus in fccunda figura , patet de illis dc fcnfu compofito pcr fecundam rationem ante oppofitum,5<: dcillisde nudo negato patct pcr tertiam rationem; & idc6 iftamixtiofi valeat, folum valct ,fi illadencceflario fit in fcnfu diuifo de modo affirmato. Secundo notandum,qu6d in ifta mixtionc debet fupponi , quod nrgatiua de neccflarioqux

Similiter

Prin-.a ttn-

omnis Lttna

,

neceffe ef{

neta fit fub noftro Horizontc , tunc maior cft vcra,fuppofito,qu6d cius nJbicdlum fupponat pro his,quxfunt.

quod

gura.

de ncccflario

Lunam

& condufio falfa. Vnde pofito,qu6domnis pla-

inejfeikcundo qualiter valet inillafccundafigura,fi c

igitur omnem

&

ncm contingit eflc album,

ior eft vera

,

refuper nojfrum hemijphterium. Przmiflat funt vcrs,

cap.6. huitu,

aMag.

). p*r. Ltg. tsp. it. {4. loan. lnUm. Vide citacos ^»*ft. »nt*c.

lucens Jiiptr nojirumhe-

nufphtriumnecejfe efl non ejfeplanetam ejiplaneta

tlufit.

fuerit de necelfario

,

fiuc affirmatiua, fiuc

tiua,quiaad przmiflks

fic

conclufio negatiua de intjft,

ncga-

difpofitas, fequitui-

modo

ad negatiuam

Aa

de

8. §}uhna cLitJu.

coT)'

.

,

Super

3»3 4e

inefe

,

fequitut negatiua ic neceflario

fequitur , ]SfHllum B eii eeffitate efi

A.

iicuc

A: igitnr nuUumB de ne-

igitur ifta

eadem conclafio fcqui-

ad quas fequebatnr negaciu» ^Tam ad quzcunque fequitur antece-

tuc ad ptzmifTas

,

de inef[e. confequcjis , idco folum reftat difficujdens , tas de afEcmatiuis de necelTario de moip aifitmacp. De quibus ponuntur concluHones. Prima cft , quod Cefiare , Cameflres non valent n affirmatiua Cxx. de neceftario ad concludendum de neceftaiio. Probatur pec inftantiam contra Cefare , poHto quod Deus non fit crcans. NuUHm crettns efl Deiu , emnem primamcau/am ne-

&

&

tlufie

ad

t.

,

cejjeeftejfe cejfe efl

Deum

non

effi

;

igitur pmnemprimam

creantem.

cau/km ne-

PrasmifTaE funt yerae

,

^

concluHo falfa. Secundo inftatuc contra Cameflres , pofito, qu6d nuilus planeca luceatfupct noftrum hemiiphsrium,nifi Sol: tunc arguitur ficj Omne tjuoi ifi lueens piper neilrum hemijph*rium de necejfitate f i? Sol : nulla Luna efi Sol ; igitur omnem Lttnam nenon lucere fitper nofiruni hemijphitrium.Vtxmiflz funt verx, eonclufio falfa.

cejfe efi

&

IQ. StcuntU ctH' efufio.

Secunda conclufio eft , quod Ce/are8cFefiino valent ad concludendum de neceflario , fi maior

qu2

eft vniuecfalis fit de inefefimpliciter,Sc maior de neccflario. Probatur , quia per conuerfionem minoris de inejfe fimpLiciter fierct prima figura,

modo di£lum fuit , quod in prima figura valec mixcio ex maioci de inejfefimpliciter, minoci de neceflario ad concludcndum de neceflario Tertia conclufio cft , quod CamefireSy Baroeo valent ad concludcndum de neceflario , fi maTerti4 »«. ior fit de ncccflario pro his, quae pofrunt efle ; flufie. minor de inejfe fir neceflaria , licet non de neceffario Probatur, quia ex oppofito conclufionis,& maioci , infertur oppofita neceffitas minoris. Verbi gratii, in Cwr«f/?m Syllogifmus talis, Ora-

&

&

&

ne

B

hasc

neceffe efi ejfe fic

B. quia

neceflaria fi

non

jfionis, fcilicct

A. nullum

Ce/i

igituromne

,

A.

pofito

quod

C necejfc eltnon ejfe

fcquitur.dctur oppofitum conclu,

^oddarn Cpojfeejfe B. Tunc acci-

piatur maiorprimi Syllogifmi,fcilicet

yOmneB

A. fccundum iftum fenfum , emnc quod poteft eflc B necefle cft eire A. Et tunc fiat

neceffe efi ejfe

Syllogifmus

^uart» coHlufio.

,^

Priorum

lib. I. ,

Omne ^uodpote^ ejfe B necejfe efiejfe

A. quoddam C potefi ejje B , igitnr ijueddam C neeejfeefteffe A. QujE contcadicit minori primi Syllogifrai , qu£B dicebat, quod nullum C eft A. Quarca conclufio , quod fi maior fit de neceffario pro hjs, quae funt, non valcnt illi Syllogifmi ad concludendum de neccflario,fuppofito adhuc, quod minor de inefpt fit neceflaria.Pcobatuc, fuppofito , quod planeta folus Sol luceat fupec noftcum hemifphaerium. Tunc arguitur fic; Omnem planetam lucentem/iiper noflrum hemijphttrium necejfe efl effe Solem nuUum carens luce efi Sol, igitur omne carens luce necejfe efi non lucere. Conclufio cft falfa, fuppofito, quod Luna nunc de fado fic

&

tuoc

modi

& Lunam,&: tamen maioc veca, quia omncm Solem

neceflc cft luccce

:

& fimilttecminoc, Sic pa-

fecunda figuca afficmatiua pcsmiflafxiftente de neceflatio, &negatiua deinejfi fit Syllogifmus ad concludcndum dc ncceflacio, qualiier non. Et hoc dc fecunHo.

& Feri-

func Darapti, Felapton,Datifi ,

ySn ;fedalij duo modi,(a[icttDiJamUiBecardo

pcobantuc duplicitec.

Vno modo expofitocie, vt fiat Syllogifmus ii) Di/amii fic,§luoddam B necejfe efi ejfe A.omne B eii Cigitur quoddarn C necejfe-efl ejfe A. Ptobatur confequentia

,

fignando illud

B

de quo dicitur in

,

efle A. & argniA. hoc idem B efl C. quia in minori dicitur qu6d omne B eft C. igiturtjuoddam C de neceflttate efl A. &habeturprQ-

maiore , quod ncceflc lur

fic

;

B

Hoe

eft

ipfum

necejfe efi eje ,

pofitum. Confimiliter probaretuc "Bocardo , fignando fubiedlum maiocis , vc pciiis. Secundo ifti modi probantur per impoffibile, quia ex oppofito conclufionis, rainore , infertur oppofitum maiocis,& fit pcimus Syllogifmus, Vt prius in Difamis , vt Quoddam B necejfe efi ejfe A. omne C eflB. igitur quoddam C necejfe efl ejfe A. Quiadetuc oppofitum, quod omne C poteft non cfle A.omneCeflB, vt dicebatuc in minori : igitur omne Cpofllbileeflnonejfe A.Et confimilitcr potcft:

&

fieri in

^^

Bocardo.

Secunda conclnfio eft ifta,qu6d fi tpaior fit ^4dcinfe, & minor de neceffario, non valent modi ^''^»y*"9' "'"'' tpnix figurar ad concludcndum de ncceflacio, quia magisappacet de Darapti , & Difamis,qabd huiufmodi dilpofitio valet ; igituc contra iftos ^iodosdatur inftantia. Primo in Darapti , vbi maioc cft de inejfe , vt nunc,vt,Omnit Demefl creans, pofito quod ita fit, omnem Deum neceffe efl effeprimam cauftm igiturquandarn primnm caufam necejfe efleffe creantem.

&

,

Pcacmifla: func vcc«,

& conclufio falfa.

Secundo inftatuc, vbi maioc cft de inejfefimpliciter , arguendo fic ; Omnis pars Zodiaci exiftens in Oriente nofiro oritur nobit , haec fempec hacc vcca,. fed omnii pars Zodiaci e^ifiens in Oriente noHro de necejfitate efl pars

Zodiacijgitur

ei de necejfitate oriturnobis.

conclufio falfa

,

aliijua pars

Pcsmiflz funt

igitur talis difpofitio

Zodia-

vera:,

non

&

valet.

Et fic patet , qualiter in tcrtia figura valeat mixtio vna de inejfe , 8c alia de neceflario , & hoc de cectio.

Rationes ante oppofitum funt folutae , per conclufiones pcimi acticuli. Ec fic fit di(5lumad quaifitum.

XXX.

Qj^.^sTio ytmm

profojttiones de contingenti pof-

Jint

,

eclipfata pecinterpofitionemtcrrz intecSolem,

&

&

de neceflacio , minoc de inejfe, quatjuoc mo-^ di , in quibus maioc eft vniuecfalis , probancuc per couuecfionem minocis,quaeeft de M(rj^,quia illa minoce conuecsa fic pcima figuca, iili qua-

conuerti in

opfofttam

qualitatem

.
Auerroes& Aphrod. *«^.ij.<»«««f. Okam x.par.Log.cAp. 18. loan. a Mag. hUq. 4. §.tertio fciendum. Tartar. hie trali.^.dMb.\.\oiX\.AcSixon\Atra3.^.Log.c.i%.Coo.\vnbt. e.i.hMius,q.t.(^

i.^ c.ixJKnams

hic c.i,tiotab.i.x,tfy ^.

tet qualitcc in

&

Quantum ad frima

een-

clufio ad, 3

tectium ponuntur

duz conclu-

A

non

Rguitucprimo qu6d non quianon feqni-

ejfe.

eft ejfe

,

igitur contingens efi

Nam ad iftam,Ce;/r«n^
pcc «quipollentiam i(\:a,Non necefe

iiones.

ad iftam , Contingens

Ptima eft ,qu6d omnes modi tectia: figura: valcnc ad concludendum de ncceflacio,fi maior fic

necefe efiefe

non

'•

,

tuc, Contingens

,

efl

efe, fequituc eft

nen efeifed

ifta, Non Non necefe efi non efe,

non
fed ad iliam

,

fequituc ilU, Nonnecefeeflefe,yt ad iftam,

jutfiionii.

Contin

Argument» ^'''

/""'< »'-

^**"*"'

Qu^moxxx. Ctntingtns eti

non

fequicur ifta

ejfe ^

Contingens efi

,

omne B

ejfe.

Sccundo , nulla op^ofita pofTunt

ftate limul,

&

fed conuertens

conuerfa (lant flmul , igitur , conuertens , conuecra non funt oppoHta , pcr confeqitens non funt oppofitx qualitates. Terti^ , quia non feqiiitur , Contingit ejuoddam

&

tns

ejfe

&

Socratem

igitHr contingit tjModdam ens

,

Quia antccedcns vndc hasc

efe Socratem.

confequcns falfum

QModdam

1. Contingtm, CMfitur ditflitittr.

ens non

ejl

verum,

eft

,

non

&

cft neccfraria,

Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm in ifto primo in tradlatu de contingenti. Nota, quod hocnomen contingens ycnpitot du-

Vno modo

pliciter.

,

vt conuerticur

cum poilibi-

&iftomodo fumendo, omneilludcft contingen»,quod non cft impoflibile ; & fic propofitiones de contingenti non conucrtunturinoppofitam qualitatem, quia non fequitnr , Denm continli,

git ejfe iuftum

igitur

;

Deum

contingit non

ejfe

iH^um.

Alio modo zzzi^i\.vix contingens prout reftringitur ad poflibile , non ncceirarium fic funiit Ari:

Contingens

Pfoptfiti» dt

Ctntingtnti fottjl conutr-

e/},ijuo

&

,

quod

non exifiente neeeffario pofito

ineffe,

ftotelcs contingem in ifto

primo , vbi

dicit

Viuijio ^u*'

mutu6

Et quarto , qualiter illx in fenfu diuifo conuertuntur tranfponendoterminos.

Quantum ad primum. Prima conclufio eft 4. Trim» eon- ifta, quod nulla propofitio de contingenti in fentlufm »d I. fu compofito conuertitur in oppofitam quaiitaeadcm quantitatc antecedentis , Sc confequentis. Ptobatur perinftantias , quia non feruata

fequitur tingit

,

Deum igitur cenDeum. Quia antecedcns cft

Contingit omne ens

nuSumens

ejfe

verum fccundum fidem

,

ejfe

imm6

,

aliquando

ita

omnc

ante creationem mundi,qu6d

crat, fcilicet

& tamen conclufio eft falfa,& im-

cns fuit Deus, pofllbilis.

Secundopatct in vniueffalinegatiua,quia hzc vera Contingit nullum ens cjfe Socratem nunc mortuo Socrate, nuUum ens eB Socrates , & tamen hsc cft falfa, Contingit emne ens ejfe Socratem. eft

,

,

Tertio patet de particulari affirmatiua,pcr tiam rationemantcoppofitum.

Quarto dc quitur

parciculari negatiua

Contingit

,

^uoddam

turcontingit <jHoddamenseJfe

dcns

verum

eft

Quantiim ad fccundum,notandum,qu&d illain fenfu diuifo , quacdam cft dcm^^oaffirmato, & qnacdamdemo
,

;

eontingit ejfe afinum.

Itcm

,

non fequitur , Omnem hominem

:

igttur

,

& confequens

falfum.

ficut (cc^nitm

;

,Omne B con-

igitur ernne ,

,

definitionem continpenris. Similicer ad candcm igitur nuUum B impojftbile ejt ejfe A, per candem definitioncm. Modo ad idzvn, NuUurn B necejfe ejfc A, fcquiturquod omnc B contingit non efic A, Sequitur igitur quod omne B con-

iequitur

:

,

prima implicabat vtranquc, fcilicet tam affirmatiuara«quam negatiuam & fic iftam conclufionem Ariftocclcs intendit in ifto ptimo , quando ponit quod illa:dc contingenti conucrcuiitur in oppofitam qualitatcm.Ec hoc de fecundo. tingit cfte

-<^.

igitur

Quantumad quod

tcrtium.PrimaconcIufio

vniuerfalis ;icgatiua

cft ifta,

& particularis affir-

,

matiua dc concineenti in fcnfu compofito , conuertuntur luTiplicitcrm tcrminis.lumendoconuerfionem penes diBum,\tz qu6d vniuerfalis negatiua conuertitur in vniuerialcm ncgaciuam,

&

particularis affirmatiua in particularem affirmaCo/.tingit nuUum nuUum ejfe B q u a (I ae cflA. S: NuHttm A tfr B tnu-

tiuam. Probatur , quia fequicut

B ejfe A

:

NuUnm B

duac

,

tuo

fc

,

A

igitur contirgit

1

i

,

inuiccm confcquuntur; igitur fi vnatft ; aliter ex neccdario fequerccodcm modo probabiiur de

contingens, & alia tur contingcns & ,

particulati affitmatiua. ifta

conclufionc fequitur, quod particula-

quiaantccc-

firmatiuam. Probatur,quiavniuerfaIis ncgatiua,

:

iiam

,

hzc

ris affirmatiua

&particularisaffirmatiua deconcingenti,infcn-

mutuo

poteft conuerti in oppofitam mutata quantitate antcccdentis , &

ad particularem affirmatiuam. c contra ; fed ad vniuerfalem negatiuam, fcquitur vniuerfalis ne-

contingcns, §jw>ddamens eft,

ita

quod de vniucrfali

& c contra & ;

Scoti eper,

Tom.

fiat

parti-

loquor dcillisin fcnfu I,

'"*•

centingit currere;

quod omnis propofitio

confequentis, ,

cft verii,

comirfit ^'J*^^* £luflO (lujie.

,

I

B centingit ncn tjfe A. Probatur quia ad iftam Omne B contingit cjfe A. fequitur ifta igitur nullum B necejfe eftejfe A ,per A,

tingit effe

fu compofito

vt patet cx

qualitatem

II

nuUum homtnem

conucrtitur in vniuerfalcmncgatiuam,& vniuerfalis ncgatiua in patticularcm af-

Deum

Steund* ton- de contingcnti

culatis

.

Secunda conclufio,qu6d omnis propofitio de contingcnti affirmaciua, & omnis ncgatiua dc modo affiimato in fcnlu diuifo,conucrticur in op-

Ex

Dew, Secunda conclufio

^-'Ji'""''

hominem contingit ejfe afinum : igitur omnejh hominern

igi-

& confequens falfum

& non

ter-

quia non fe-

ens non effe

Deum

^.

Prim» etn. elujio ad 1,

conucrtitur in oppofitam quanticatem,nec affirmatiua poceft conuerti in negatiuam , dc modo negato. Probatur, quia non fequitur NuUum

inuicem confcquuntur, igitur quicquid fcquitur ad vniucrfalcm negatiuam.fcquiiur etiam

eft^neceftaria, efi

,

modo

;

Prim6 vidcbitur, qualiter propofitioncs dc contingcnti ad vtiumlibct in fenfu compofito conuertuntur in oppofitamqualitatem.

,

duo conconfequuntur contingens.Et hoc dc quaslibct

inuiccm

rum dc contingenti

poficam qualitatem

tcm

quid

,

fc

hucufquc, addito hoc primo.

Alio modo pofTunt conucrti illat de contingcnti ad vtrumlibet, tranfponendo terminos,ficut illac de inejfe.

Sccundo, qualiter iWs in fcnfu diuifo conuer-

tluJSt.

Sccund6 fequitur

quia antccedens

tontur inoppofitam quaiitatem. Tcrtio, qualiter illa: in fenfu compofito conucrfuntnr tranfponendo terminos.

jutjlionit.

vniucrfalcm aflirmatiuam,&c contra; & vnjuernegatiua iii particularem afiirniatiuam ,& ccontra.

.

in qujcftione,

,

falis

Secundo nota quod propofitio de contingcnVno modo in oppofitam qnalitatem ita quod de affirmatiua fiat negatiua.mancnte eodem fubiefto& prxdicato.

Iftis pracmiflls

/iitnis.

dua: contradicurt

iftic

currere

,

ti duflicittr.

tfueddam B non

ejfe A. Onme B eft A. & Quoddam B non efi A, Mod6 f\ vnnm coniradidorium cft contingcns, & rcJiquuni. Ex quo patct qu6d patticularis ntgatiua conuertitur in

quia

mdHm fequitur impojftbile. tipoteft conuerti dupliciter.

'^

quia fcqoirnr, Cmingit

,

ejfe ji.igitur contirgit

tradidtoria

Socrates,

3'9

corapofito. Probatur

,

fe

primo articulo

:

&

gatiua conuertens

cadcm

,

vt

probatum

cft

;

igitur illa

fequitur ad particularcm affirmatiunm.

A

a

i

Secun

7. frima ton*". *^.

*

1

Super

3io Secand^ conclufio

SicuniA ton-

,

tiua dc contingcnti ad vtrumlibet,in rcnfu

tluliQ.

Priorum

lib. I.

(\uhd vniuerfalis alfirma-

com-

pofito.conucrtitur in particularcm affirmatiuam

de pofllbili, Sn in nuUam aliam. Prima pars conclufionisprobaturjquiaad affirmatiuam dc contingenti fcquitur affirmatiua dc poffibili ,

.

&

conucrfa non funt oppofitae fecunucrtcns , diim veritatem, ied folum lccundumqualitatem, ,

&

Ctv^STio XXXI.

iftaaffirmatiua depoffibili cenuertitur in par-

ticulatem affirmatiuam de poffibili

vt prius

,

patuit.

ytmm

ex ambabtti de contingenti fiat

Secunda pars eonclunonis probatur; primo,

non

conucrtitur in vniuerfalcm

v6ti,Comin£it9m»emLHnam

quia hacc

,

iHcere^ic

bontu SyUogiJmM^

cft

tamen nuUa

Auerroes 1

conucrtens fequitur cx ipfa , quia nec farium, ncc contingcns , nec poffibile ,

cft

necef-

effcLunam; necinaUquam particularem, quia hsc cft vera , Omnem Deum comingit crearej pofito , quod Deus nunc creet de fa<5to,& tamen cft falfa, fiuc

gatiue, quia Omne cream

interimit

Ex ris

ifta

necejfeefi ejfe

Deum , qus particula-

negatiua dc contingcnti in fenfu compofito, aUquam affirmatiuamdepoffibiProbatur.vniucrfaUs enim affirmatiua, par-

&

ticularis negatiua tet ex

9' Trinta ttn(lufia

ad

4,

^utfiionU.

mutuo

primo articulo

;

fe

coMfequuntur,vt pa-

igitur in

quamcunquc vna

conuertitur,& reUqua. Et hoc de tertio. Quantumadquartum fit primaconcjufio ifta, quod nuila dc contingenti iq fcnfu diuifoconucrtitur in aliam dc contingenti. Probatur, pofito

,

quod Deus nunc

ra

,

Omnem Deum coptingit creare

creans tunc haec cft ve-

fit

:

,

&

tamen qua:-

libct conuertens iftam,e(ret falfadc conringenti:

quiUbct crcans de neccffitatc cft Deus , vt patet cx aliis quiftionibus , quae interimuntiUum de contingcnti.

Secundo patet conclufio de

non

fcquitur

,

NHUum

fnode negatojquia

creans comingit

ejfe

Deurn:

nnUum Deum contingit ejfe creamem ; quia ancft verum.&cQnffquens falfum. Secunda conclufio ^ft ifta , quod omnes de

igitur

Coninibt.y» txpofitionecap.ii. huiut. (y in ree.fa^a tn

ARguitur quod non, quia non fequitur,C(?»tingit

flufio.

contingcnti conuertuntur

m pariicularem affir-

Ttrtta ton-

Tcrtia ccnclufio

,

poffibili.

Probatur

,

quia ha:c cft vera,

&

tamen

falfa,quia nec

Lunam

,

ncc

Omnem Luntnn con-

quaclibet fua conuertens

omne

omne lucens

lucens contingit efle

poffibile

,

aut neceffa-

rhim cft efle Lunam. Quarta conclufio, quod nulladc coniingenti, in fenfu diuifojconuertitur in aliquam negatiuam,quia pofito, quod Deus nunc fit crcans,hacc eft vcra Ornnem Deum contingit crMrr, fequitur ,

ifta

ha:c

Omnem Deum comingit non creare & tamen cft vera Omne creans de necejjitate eft Deui,

,

,

,

quae intcrimit quamlibet negatiuam, quae poteft

efleconuertens i\\\us,Omnem re, 8c

II.

Ai argumfts.

Deum contingit crea-

rationcs.

'

Secundo arguitur in iUis dc fenfu diuifo, poqu6d nihil currat nifi homo , tuncarguitur fic ; Omne currens contingit ejfeheminern , cmnem «juum comingit ejfe currentem , igitur ejnnem equum fito

comingit ejfe hornintm.

Oppofitum arguitur pcr Ariftotelem

in ifto

ptimocapitulo de Contingenti.

Notandum, quodexduabus dc comingenti i, ad vtrumlibct , in fenfu compofito , vel etiam ex N»M. duabus de poffibili communi,non valet Syllogif^

mus

quia

;

mifla

non

fequitur

,

quod

vtraque pra:-

fi

contingens, quod propter hoc conclufio fit poffibilis , immo oportet vltra adderc in antcccdcnte , quod vtraque przmifla fit poffibilis,& vna ilteti compoffibilis. Modd fit

poffibilis, vel

poffibile eft

,

quod

duae pr^miflje funt ad fe in-

uicem incompoffibiles,& tamcn vtraquccftpoffibilis, vt patet in primo argumento.

Ex quo regulam

patet

,

quando

Gluando ad

,

effe pojftbile

fit

,

A

Ariftotelcs dat iftam

ejfe

^feejuitur

fequitur Be^efojfibile

fadam

quia aliter

;

B

effe

,adA

ipfe intclligit

ex duabus prxmiffis,

poteft eirc poffibilis

poffibilis

,

nifi

vtraquepars

& omnes fimul fint compoffibiles,

,

illa

regula eflct falfa.

Secund6nota,qu6dex duabus pra;miffis de poffibili non fit Syllogifmus adconcludcndum de poffibili , fi fubie<9:um maioris fumatur pro bisquaffunt, non prohis,quae poflimtcfle. Vcrbi gratia,non Ceqwxui , Omne currens poteff ejfe homo,omnu equtufoteH ejfe currens ; iffturomnis

&

equtispoteU ejfe homo. , primo ponuntur duz concludeinde moucbuntur dubia. Prima conclufio eft ifta , quod quatuor modi prima? figurx valentcx duabusdepoffibili^fumendofubiedtum maioris pro his , qua; poffijnt cfle. Probatur, quia omncs illi modi tenent direde , pcr dici de emni,ve\ denuUe, vt patet explicando maiorcm.

Ad primam dico,qu6d ifta:

acquipoUentiae danturdecontingcnti,pro poffibili ; non de contingcnti ad vtrumlibet.

&

Adfecundam conccdo quod nuUaoppofita ,

ftareinveritate,loqucndodeopcontrarie, vcl contradidorie : modo con-

prsmiffis

Iftis

fiones

,

j

Trimatt»' '^«A».

Exemplum in Barbara Omne Bpeteft ejfe A. om,

ne Cpetefl

ejfe

B.igitur

omne Cpotefi ejfe A.i^t Syl-

logifinus tenct direde per dici de omni-

mcn

hoc dc quarto.

Tunc ad

&

,

con- ^

,

quod nuUa de contin-

gcnti in fcnfu diuifo conuertir ur in vniuerfalcm,

cfltt

<:i.Hjio,

cft

igitur contingit

,

clufio falfa.

que non

tingit lucere;

S
f'" /""** "*" ''

pcr A, copulatiuam

cularcm affirmatiuam de

tlufio.

omnem

eurrentem

ejfe

matiuam, de poffibiU; exceptisillisdcf»o
10.

Argument^

garo. Probatur

,

I.

omne currens ejfe honunern : comingit em-

nem e^uum

tecedens feeunda ctn-

i-par. Log. cap. %6. 17. (y i%. loan.a qutfl. 10. huiiu. Tattar. traS.i^. huius dub.i.^ j.

equumejfe horrunem. Prsmiflae funt verae

conucrtitur in ii.

zo. BatiBi*ap-%-&

Okam

fiae eap.

affirmatiuc.fiue ne-

quamUbet de contingenti. condufione fequitur , quod

& Aphrod. hiceap.i ^.ly. ^

huitti.

,

Mag.

omne lu-

cefis

fua conuertcns

&

alia negatiua. eo quod vna eft affirmatiua Tertia fuit foluta pri us. Et hoc ad quaefitum.

cxplicetur maior diccndo

:

eJfeB ypotefieJfeA. quia direfte

Omne

,

dum ta-

quodpoiefi

fumptio fub B. conformiter poteft cxcmplificari de aliis modis. Secunda conclpfio quod in ifta figura non

fubiedo

,

dicendo

,

Omne

fit

CpoteCl

ejfe

&

,

pofl^unt fimiil

valet aliquis

pofitis

fi

illa

modus

ex

ambabus de contingcnti,

dc contingcnti fumatur dc mode affirmato in

4. Seeundaetif '^"fi"'

QusftioXXXII. quia illa difpofitio non valet ad concludendum de poflibili, in qua eft reperire terminos , in quibus ftat vniaerfalfs affirmatiua de neceifario, alios in quibus ftat vni-

in vtraqae. Prcbatur

,

&

de necedario. Exemplum , futerminos in tfmbM rtkUi, Omna homopoteft

uerfalis negatiua

mendo ejfe

cttrrem

ejfe

current

vel etiam non currens: omnu t^uttt potefl

, ,

vetetitim non currens ; igitttr omnit eqttut

fotefl ejfehomo, non

fequitur.immS ftatvniuerfalis , quia omnem hominem

negatiua dc neceflatio neceftc eft

non

«mniy funt

ifti,

iftc

terminus cre»ns

pium Ttrtis tt»' tUtfio.

equum

efte

,

fed termini imjuibtu

cretmsy Dettt, primti cttHpt, ita

ncdium ,

, fit

vt patet

qu6d

cxcm-

intuenti.

Tcrtia concluiio eft , quod quatuor modi fecunda: figutae valent cx ambabus de poflibili, in fenfu diuifo , ad concludendum de poflibili , fumendo fubicdlapropofitionum pro his,quz pof» funt eflc. Probatur , quia in omnibus modis fecund^ figur? ex oppofito conclufionis,& maiori, poteft inferri oppofitum minoris. Verbi gratia,

argucndo

fic

:

NHUum, quod ptteii effe B,potefi efe

omneCpoteii efe B. igiturnuUum C poteR ejfe dctur oppofitum conclufionis , qu6d atiqttod Cpoteftejfe yt. iungatur cum maiore argucndo fic vNullHm B peteftefeA. ijuoddamC potefl ejfe B. igitur quoddam C non potefl eJfeA. c^nx ji.

A. Quia

&

,

quod ex duabus de

pofli-

pro his , qua: funt in fecunda figura , fit SyU logifmus ad concludendum ncgatiuam dc inejfe, 8c non dc poflibilijProbatur, quia fequitur, Omne ijuodefl B, pottfteJfeA. millumquodefl Cpotefl

bili thfit.

&

ejfe A. igitur nulluin B efl C. pot eft probari per impoflibile, ficutin przccdcnti condufione.

Quinta conclufio

7-

^inu (Ifffit.

ton-

ifta.quod omncs modi tertia: figura: valcnt ex duabus de poflibili , in fcnfu diuifo, ad concludendum dc poflibili. Probatur ,quiaomnesillimodi probantur per Syllogifmum expofitoriom.Verbi gratia,in i])/jr«;7f», OmneB potefleJfeA. omne B potefi ejfe C. igitur tptoddam

eft

C poteflefe A. Quia fignatur

aliquod

B. de quo dicitur in maiore , qu6d ipfum poteft efle A. tunc illud idem B cft C. quia in minori dicitur,qu6d omue B cft C. igitur fequitur expofirotic

,

qu6d aliquod C eft A.&c

ita probatur dc Et dico notabilitcr in conclufione,

aliis rnodis.

ptmtHdo fubitEla pro his ejutpojfuntejfe , quia fi fumantur pro his qua: funt tunc non valet Syllogifmus , quia non fequitur , pofito qu6d nihil fit :

currcns

nifi afinus

,

Omnis homopotefl

ridere

,

3ii

vt argatum fuit ante oppofitum.

,

Secund6 dico , qu6d non valet , qu6d fi antecedens alicuius bonae confequcntiae poflit efle verum , qu6d propter hoc confequens pdfllit cfle vcrum ,quia ifta confequentia eft bona , Omnu propofitio efiaffirmatitta , igitur nuUa eft ntgatiua , 8c tamcn antecedens potcft efle vcrum , confc-

&

quens

impofllibilc eft efle

verum.

Tertio dico,qu6d illarcgulaficintelligitur, fi alicuius confcquentiz totale antecedens

qu6d

poflibile, fic,qu6d

fit

omncs

fuac partes fint

pof-

&cuilibet altera compoflibilis , necefle cft, quod confequens fit pofllibile , vt ponit Ariftotelcs in iftoprimo. fibilcs

,

Sccundo dubitatur, qualiter ifta rcgula, qaam 9' Huhiumf»' fcilicct, qu6d Poffibilipofito in ejfe , nuHum Jequitur impojftbile , 8c ap- tundum. ponit ibidcm.fit intelligenda, paret inftantia in multis potefl

,

vt in

iftis

In infinitum

,

continuum diuidi. Socrates curret in temportfu-

, & fic de fimilibus. Refpondctur ad illud dubium fecundilkm diuerfitatcm propofitionum , quod fi propofitio fit de pra^rcnti, & ponatur in cfle, qu6cl fic fit ficut propofitio fignificat efle , tunc nullum fequitur impoflibile. Itcm , fi fitde prasterito, 8c ponatur

turo

fic

fuifle,quoniodo

lum

illa

de futuro, quae

illa fignificat fore,

lum

illa fignificat

fuiifc^tunc nul-

fequitur impoflibile,&proportionabiIiter fi

tunc

ponatur fic fore,qualiter fi

fequitnrimpoflibile;

illa fit pofljbilis

verum

cft

,

nul-

tamcn.ficut

qu6d non omnia poflibilia poniint fimul pooi in clTe ex eo, quod aliqua pofl[ibilia funt fibi inuiccm incompatet ex folutione praeccdentis dubij

,

poflibilia.

quod poncndo propofitioncs non femper debct retineri cadem forrha terminorum immo aliquando vniEt notandum

,

poflibiles in efle,

:

&

hoc

&

temporibus , aliquando loco fumi prononicn dcmonftratiuum, ita diuerfimode fecundum cxigentiam propofitionis pofliibilis, qus debet poni in cire, diuerfis

fubicdbi debct

&

Tunc rationcs patct quid

fit

funt foluta: pcr prxdi^la. Etfic

dicendum ad qua:fitum.

XXXII.

QjfJESTlO ytrum ex

'^na. de contlngenti ,

inejje,

f£ alia de

ijaleat Syllogifmtu.

om-

&

Auerroes

qua: pofita: funt de

pofllibili ,pofliint

de contingenti ad

ARguitur primo qiiod non, in Barbara, quia

vtriinilibct, quia ad iftas

ctiam poni

de contingenti ad vtrumlibet , fequuntur ifta: de {)oflibiIi,mod6 quicquid fcquiturad confcquens, cquitur ad antcccdens. Patet igitur qualiter in

&

Syllogifmus de comingenti , qualitcrnon, hoc dc primo. De fecundo dubitatur de illa regula^quam 8. Tiubinmpri- ponit Ariftotclesin ifto CapituIo,fcilicct Cttiufllbet bontt cenfequemiti mum. fi amecedens efi pojfibilet fit

&

confequens Utntit,

efl pojfibile.

Refpondetur prim6,qu6d non oportet,qu^d

te

illa:

illa

conclufio

prsmiflae funt Scoti oper.

f.huius.

AphtocL

Okam

cap. 15. 18.(3* ^i.huius.

Burana c*p.

p»r. Leg.rAp. ij. jg. (^ 39. Tartar. tr»fi.^. huius,dub.i..'(jy 3. loan.a Mag. quifi. 11. kuius. ^.

Conimbr. infutnmam cap.

non

fcquitur

,

in fint cuf,

Contingit

13.,

omne

currcns tfe ho-

minem , omnit equtu efi currens : igitur contivgh omnem e^uum ejfe hominem. Pra;roiiraE funt vcr« , & conclufio

falfa.

Secundo arguitur contra quitur

,

Ariumtnt» pro pMrte nt-

^atima.

Cefare

,

quia non fe-

Omnem hcminem centingit non currere,omne

rififile currit

;

igitttr

ornne rifibile contingit non

ejft

homtnem,

Oppofitum arguitur per Ariftotelcm

in ifto

primo. fi

alicuius Syllogifmi pr^mifla: fint poflibiles,qued

prppter hoc

10, Nota.

uerfalis debct poni in efle pcr fuas particularcs;

nu homo poteft currere : igitur tptoddam currens potefl ridere. Quia fumendo fubieda pro his quz funt , vtrobique, certum cft, quod prarmiffa: font vcrx, Sc conclufiofalfa. Et omnes dida: conclufioncs,

tribus figuris

SolutU.

,

de

contradicit prxmiflae maiori.

Quarta conclufio

flbiles

fit

fibi

Tom. I.

poflrbilis,

quia for-

inuicem incompof-

In qnzftione prim6 videbiturdemixtione ex DiuiJUftU' vna continecnti, & alia dcinejfe in primafigura; JHonu, fecund6inlecunda figura ; tcrtio in tertia. Quanti^m ad primum ponuntur conclufiones. Aa 3 Ptima

Super Prima

1.

cft

,

Priorum

lib. I.

qu&d exyna de inejfe,Sc alia de con-

Et

ifta

poteft poni de contin-

eadcm conclufio

Trim» ettf- tingcnti , in fenfu compofito, non valet Sylloelufie »d I. gifiTius, Probatur per tetminos , in ^uihm omni,

genti ad vtrumlibei,fedtuncinfei;eturconclufio de poffibili,& non de contingenti ad vtrumlibct.

qutfiieni* in

Et hoc de prirao. Quantiim ad fecundum ponuntur conclufiones. Prima eft , quod mixtio ex vna de contin-

Jinfu comfo-

tetminiin ^Mihtu onini:DeM,creans,

ScnullifSc funt

prima

fadtcquod Dcus fit creans.

caufa, j^olitode

fto.

Tunc argu jiur ficjoww

creans

efl

Detu:omnem fri-

mam caufarn contingit effe creantem, tamen cum iftis ftat,

quod

omnii f>rima caufa eil de necejfitate Dem,

fcd termini in qwbus nuUi

funt

,

currens

,

homOf

,

argucndo fic; Contingit\omne currens ejfe hominem, ornnts ecjuus efi currens , pofito, quod ira fit, eijuus

cum

,

idem

omnem etjuum neceffe efl non ejfe quantum ad iftam conclufioncm

ftat.quod

iftis

hominem

&

,

iudicium de

eft

illa

de poffibiIi,& de iUa dc

SteuaiUeon-

Secunda conclufio eft , quod fi de ine^ijimpliciter, ex vna dc ineffi,

(iufio.

fibili in

illa

de

ineffe fit

& alia dc ppf-

fcnfu compofito,fit Syllogifmus ad con-

caufa huius

eft,

poffibili in fcnfu

quia

dc

illa

compofito:& quia pof-

ineffe fimpliciter ,

eft nccelTaria, eft poffibilis,& cuiiibet altcri fibili

compoffibilis.

Modo

amba: pracmiflk

fi

finc

& poffibiles,& compoffibiles,neceffc eft conclufioncm efte poffibilem. Et notandum , quod quantum ad iftam conclufioncm, diffcrentia eft intcriftam de contingenti ad vtrumlibet, &illamdepoffibili ,quia ex vna de contingenti ad vttumlibct , aliade inep firnpliciter , non fequitur conclufio decon-

&

4flufienifenfu iiHtfo,

fit affir-

;

&

;

,

tingitejfecreantem,c\xm

iof

fit

de

& eodem modo

dc contingcnti ; fed tcrmini in ejuibus

(unx, currens illa

quod omnisprimii fi ma-

iftis ftat,

cauja de nece^itate eft Deus ;

ineffe fit

nulli,

quia fi volumus , quod affirmatiua, tunc dcbet poni quod

homo,

,

etjuus,

tingcnti ad vtrumlibet

non

,

Deinde ponuntur conclufioncs dc fenfu diuiPrima eft , quod quatuor primi modi primx figurs valent ad concludendum fi maior fit de poffibili & minor de inefre. Probatur , quia vel maior eft de poffibili pro his , quae funt vcl pro fo.

,

,

qus poftunt

pro his quas funt

;

ejje

heminem

pro his quae poftunt cflTe , tunc fi ad fequatnr illa de poffibili, fcquitur, quod adhuc fict Syllogifmus perfedtus cx maiopoffibili

illam dc

,

ineffe

&

redcpoffibilijpro his ,qu3c po(runte(re; nore de poffibili, quae fequitur ad illam de

mi-

inejfe.

Tvlodo quicquid fcquitut ad confequens,fequiiur

ad antecedens.

Sccunda conclufio eft ifta,qu6d fi maior fit de non valet Syllogif, & minor de poffibili

Seeunds ton-

ineffe

dnfio.

mus , quia non fequitur in Barhara Omne currens

,

,

eft

homo

,

omnis equus poteft currere

eijuus potefl effe

homo.

Quia

igitur

,

omnif

,

rna caufapotefl ejfe creans,igitur nullaprima caufa potefl tffe Deus.

Tertia conclufio

6.

eft ifta

ineffefimpliciter, valet

de

,

quod

Syllogifmus

maior

fi ,

fit

quia ad illam

fcquitur vna de poffibili

his, quae portiint efte.

potefi

de dc

effc

homo,potefiejfe animal

;

mod6 ex maiori

&

pro hi$ quse poflunt efle , minori Syllogifmus, vtprius patuit, igicur cx maioride inejfe fimpliciter , minori de poffibili valct Syllogifmus ; quia quicquid fepoffibili

,

poffibili valet

&

quitur ad confcqucns, fequitur adantcccdens.

eft ifta

& rainori

8. Seeundnttlt'

quod fic valet illamixtio.Probatur per impoffibile,quiainquolibet illorum modorum cx oppofito conclufionis, cii maiore infcrtur oppofitum minoris, vt verbi gratia , in Cameftres fit primus Syllogifmus

ncccflaria,

Omne C

C contingit non ejfe

,

OmneB

contingit non

effe

eft A. hsceft A. igitur omne

B. quia fi non fequitur , detur

oppofitum qu6d quoddam C neceiTe eft efle B, tunc arguatur f\c;Omne B eft A.quodda C neceffe eft ejfe B, igitur quoddam C necejfeeft ejfe A. quae contradicit minori primi Syllogifmi. Et qu6d ifte Syllogifmus valeat,patet ,quiapriiisdicebatur,

qu6dexmaiore

& minori de bonus Syllogifmus,

dcinejfefimpliciter,

neceffario in primafigura,fit

& per idem poteft probari in aliis modis. Ex conclufionefcquitur,qu6dex maioreper

&

minori de contingcnti ad , vtrumlibet in fecunda figura fit Syllogifmus ad concludendum de poffibili ,quia ex illadecontingenti ad vttumlibet , fequitur illa dc poffibili.

Secundo poteft

de

, pro Verbi gratia, fequitur hasc, Neceffario omnis homo eft animal , igitur omne qued

ineffe fimpliciter

,

inejfe fimpliciter

Secundo modo inftatut contra Celarent quia non fequitur , Nullum creans efl Deus , omniapri'

de ineffe dcbet poni nc-

, qu6d ex maiore de de poffibili , fcquitur conclufio de poffibiii,in quatuor modis fccundas

Sccunda conclufio

intjfefimplictter

pramillaE funt vers,

&. conclufio impoffibilis.

illa

&

ifte

fi

fi

fario.

de

:

fcd

quod nec homo, nec cquus currat.vtfiat Syllogifmus ineifdemterminis , ftabit vniuerfalis negatiua de necef.

figur«,ita

cffe

;

gatiua, tunc debet poni

, tunc Syllogifmu^ tenet immediatc per dici de omni, arguendo fic ; Omne e^uod esi B, potefl effeA. omne C efl B igitur ornne CpotefieffeA. Si vero maior fit

his,

elitfio.

dc inejfe

fiueilla

:

matiua , fiuencgatiua. Probatur quia eftreperire terminos , in quibus ftat vniuerfalis affirmatiua dencceflario , eft repcrire alios , in quibus igitur taftat vniuerfalis negatiua de neccflario lis difpofitio non valet. Confequcntia tcnctin ifto primo per totum,& antccedens probatur; funt termini in tjuihus omni , Creans , Deus, Prima caufa; quia pofito quod Deus fit creans,arguitur C\c;Omnii Dens eflcreans omnemprimam caujam contingit non creare, cum iftis ftat, quod omnemprimam caujam neceffe eft effe Deum. Itcmin Cejare fuppofito,qu6d Deus noncrear, Nullus Deusefl creans ,omnem primam caufiim con-

ni

,

TerttM con-

cum illa de contingenti

omnis homo fit currens, argucndo fic Omnts hopia efl currens , omnem equum contingit non effe currentem, cum iftis ftat, quod omnem equnm neceffe efl

, fed de poffibili commuquia ad illam de contingenti ad vtrumlibet fequitur illa dc poffibili; modo quicquid fequiturad confequcnsjfcquitur ad anteccdcns.

Trimaeon-

genti,& aliadc/wj^non valet infecundafigu- '^^'.'i * ^*"-' ""'** ra , qualiterciinquc combinando illam dc inefli

&

contingenti.

ciudendum de

7Prima eon-

infcrri

fed exprimoarticulo,qu6d /lo lis

non

ex conclufione,

non fcquiturconclu-

dc contingcnti ad vtrumlibet patet, quia ta:

conclufio

non fequebatur

in confimili difpo-

Ctionc primac figurx , ad quam ifta reducitur. Terti6 fequitur, qu6d vltra modos de poffibili in ifta mixtione , poflunt multiplicari modi de contingenti ad vtrumlibet, quia femper loco , poteft poni negatiua de contingenad vtrumlibet, &-econtra proptcr eius con-

affirmatiuz ti

uctfioncm in oppofitam qualitatem. Tcttia

'

Qu^ftio Tettia conclufio

&

/qudd mixtio de

poflibilinon valct in

ifta

figura

,

XXXIII.

tnejji , de G maiorfit dc

, quamuis minot fit dc ineffe fimpliciter. Probatur prim6 in Cepire , pcr terminos in tjuibtu omni,& nuUi, & funt tcrmini,(n ^uibM omni, Oriri,

eakfam

poffibili

fMn Zoiiiaci,Sc pMrs Zodiaci exiftensin Oriente , arguendo fic , Omnem partem Zodiaci comingit non eriri

,

omnif pMrs Zodiaci exiflens in Oriente oritMr.

Hacc cftnece(raria,& tamencum

conclu-

iftis ftat

fio vniuerfalis affirmatiua,

quod omnempartem

Zodiati exiftentem in Oriente

necejfe ejt effe partem

Ztdirtciffcd termini

inqmbni nuUi funt,

Lu-

Incere,

Lunam comingitnon lucere,omnu Hatc eftdc incftc fimpliciter cum iftis

na,Sol;(YiXAomHem Sollucet.

,

ftat vniucrfalis

negatiua de nccefTario qu6d

Om-

nem Sotem necejfe ejtnon ejfe Lunam. Quarta conclufio eft , quod mixtio de contingenti , & de ineftc de modd negato non valct loquor de contingcnti ad vtrumlibet, funt termini in quibtu omni, Dem, tmnipotens , prima cau/a, quia NuUum omnipotentem contingit ejfeprimam caufam,omnu Dem ejl prima cauja,cum iftis ftat quod :

&

&

omnis

Dem de necejfttate eji omnipotens

,

fed tcrmini,

^ibiu nulli,funt,prima caufa,lapis, Deus , arguendo fic ; Nulium lapidem contingit effe primam laufamt omnis Deus eji prima caufa,cam iftis ftat,qu6d Om-

nem Denm necejfe ejl non ejfe lapidem. Quinta conclufio,qu6d mixtio de inejfe poflibili

dc

&

de , negato valet,verbi gi2i\z,Nul-

modo

tum B potejiejfe A,omne Ceft A: igitur HHllum CpoteJleJfeB. Quia fi fubieftum maioris famatur pro hisqua: func,tunc valct ad concludendum negatiuam deiwj^jficut dicebatur in prima figura. Sj vero fubiedium fumatur pro his , qu* poflunt effe , tunc raaior conuertitur fimpliciter,& ad minorcm fequitur vna de poffibili , & fic fit direde prima figura,vt dicebatur in primo articulo:& fic patecqualitcr in fecunda figura valcat mixtio ex vna de contingenti , & alia de inejfe, & hoc dc fccundo.

De certio

videatur in textu,quia ibi totum dc-

terminatur. fic

funt.

Oppofitum arguitur per Ariftotelcm

:

&

;

&

bili,

conclufio dcbet

fieri

de

Probatur,

poffibili.

formando fyllogifmum in Barbara Omne B poteft effe A.omne Cnecejfe eft ejji B.igitur omne C poteftejfe A. quia vcl fubiedum maioris fumitur pro his, :

quac funt, vel pro his quae pofliint cflc quar funr,& cum ad tur illa de

inejfe

,

:

pro his

fi

minorcm,de neceflario fcqui-

tunc

tenct pcr dici deomni

,

fict

fylIogifmus,qui dirc(3c

vt patet cxplicando

,

qu6d fubic<Stummaioris fumaturpro efle , tunc cum ad minorem , de

quxpoflunt

vna dc

poffibili,

patetquod

& Aphtod. ^i^rit^.

^

19.(^11. Butanar/i/.io.

i«r.

huim.\ozn.a.}Ai^\{\t.(j.ii.hMim.T iii3Lt.tra£lat. ^.huiui,

ejfe

netarum folus Sol luccat fupcr noftrum hc-

ejfe

fic

:

Omnem planetam

lucentemfitper noHrumhemilfiht.riumneceJfe eft effe So,

omnetn

Lunam contingit

fitper noilritm hemijphariutn

dc ncceflario

,

&

planetam lucentem

tamcn conclufio

de ineflc, fiue dc contingcnti ; quia nec

quac infcrtur cflci falfa fiue

,

ejfe

Lunam contingit,ncc

,

expli-

fiue infcrretur

necefl*e,nec poffibilc eftcf-

dici

omncs

modi tcnent quod patcr,fi

illi

de omni,yt\ denuBo, diredlc,

maior explicetur. Vcrbi gratia , Omne B necejfe eft A:omnt C contingit ejfe B.igitur tmnt C neceffe eft

quod pla-

non,pofito,

inifphaErium, tunc arguitur

lem

neccflario.Probatur,quia

per

dub.i.x.^ l.Cotiitebt.inJine cap. i i,hHiui.

ARguitur prim6 quod

,

cando maiorcm,arguendo fic; Ornne <juod poteft ejji -.fedomne Cpoteffi ejfe B,igUur «mnt C 3, poteft ejfe poteftejfe A. 4Sccunda conclufio eft ifta,qu6d fi maior fit de ncccflario pro his,quz pofliint efle , & minor de Steunda ctn'*"** poffibiIi,vel decontingcnti,tunc oroncs quatuor modi prima: figure valcnt ad concludendum de

A

XXXIII.

de necejfario ? Aaerioes

maio-

rem.Verbi gtzt\i,Omne quodeft Bypojfibileeft ejfi A: ommC eft B. igitur] omne C pojfibileeft ejfe A.Si ve-

neccflario fcquitur

Vtrum fvaleat mixtio de contmgenti ,

&

in ifto

fyllogifmus tenec dircdlc perdici deomni

Qjr^STIO

,

Notandum,qu6d inpropofitononeftdubium 1, dc fenfu compofito , quia cx vnade necefFario io Nw«. fenfu compofito,& alia de poffibili , vel etiam de contingcnti fit fyllogifmus ad concludendum conclufioncm dc poffibili cuius caufacft,quia tam illa dc comingenti , qu^m illa de neceflario cft poffibilis , quia ad quamlibcr illarum fcquitur illa de poffibili ; ciim igitur illa dc neceflario cuilibct de poffibili fit compoffibilis , neccflc cft, quodcx przmiffis , quarum vjia eft de neceflario, alia de contingcnti in fcnfu compofito, fi:quaturconclufio dc poffibili quia f\ prarmifl* fint poffibiles,& adinuicem compoffibiles,neccflc cft conclufionem efle poffibilem. Ideo folum dicendum eft dc fenfudiuifo , 5* ideo in quzftionc prim6 vidcbitur, \h\\nmedo ^ii*ifi<>iut. ncgato pracmifla ncgata habct modum aflirmatura. fi"""' Sccund6,quando habet modum ncgatum. Quantum ad primum,ponuntur conclufiones, de prima figura. Trima etnPrimaeft ,qu6dcx maiori de poffibili^vcl de ciuftt mi contingenti,& minori de neceflario valcntom- prsmum qu4^ nes quaruor modi primac figurse ad eoncluden- ftionu dt I. dum de poffibili , vel de contingcnti , fecundum fiitra. exigcntiam maioris, ita quod fi maior fit de contingcntiad vtrumlibet , debet fieri conclufio dc contingenti ad vtrumlibet,& fi maior fit de poffi-

his,

patet ad quzfitum.

Praemi/ne funt vcrac

falfa.

primo.

r6 dicarur

Ad rationes.folucs £t

niceffe efi creare.

conclufio

^.quod patet cxplicando maiorcm

Ornne tjuod poteft ejfe

B necefte eft ejfe

ifto

modo,

A:omne Cpoteft

r^.ff.& tuncpatct,qu6d fyllogifmus eftcuidcns. Tcttiaconclufiocft ifta, qu6d neceflario folikm pro his

contingenti

,

quz

vel dc poffibili

,

fi

funt

,

maior

(^ Luna

de

&

lunt

& fiat fyllogifmus ficut argucbatur

Sol,

Secundo, quia in Darapti ex vetis fcquitur falfum , igiturilla confequcmia nonvalct confequentianota eft.anteccdens probatur,fic arguendo, Omnem 1)eum contingit creare, omnem Deum necejfe eft ejfe primam caufam , igitur quandam primam

in prima rationc ante oppofitum,& harc dc prima

:

f/*A».

nofhum hemijphtrium

feSoIem.igiturtalis difpofitio nonvalet.

,

^.

non valet fy llogif- Tmia cm-

mns.Probatur per inftanciam in terminis, \.cim\x\\planeta, Itutns tfitper

fit

& minor de

figura.

Oeinde de fecunda figura, priraa concIuGo cft, g. & alia FrimM c»mfi vna przmiflaruro fit de neccflario de contingcnti,vcl de poffibili , & qu6d fubicdla '^"fi'. <^* fAa 4 furaantur '•"^'fii'"*-

quod

,

.

Super

324

lib.I

fumantur pro his > qux pofTunt efTej tuncomnes quatuormodi fecunds figurac valentad concludendum de necelPario , quaecunque pra:mi(farum podta Cit de uece(rario,liue niaior, iiue minor, &

modorum

probatur per impofbile. Veibi gratia inCe/ire primaiit maior de necclTario.arguendo fic i Omne B necejfe efi non ejfe ji.omne C pojfibile efl ejfe A. igitur omne C necejfe efi 2uilibet iftorum

norteffe

B. quia

li

non

fcquitut

,

deturoppoiitum

conclufionis.rcilicet QupddamCpoteJle£e B. tunc

arguatur in Ferio ex maiore /ionis fic,

Omne B

necejfe efl

& op^iofito conclu-

,

nen

effe

A. ^uoddam

C

eoitr

m

tamen conclufio

non

De etn-

falfa

;

Luna

hoiufmodi

igitnr

difpoij-

valet,& hacc dc lecunda figura.

prima

tertia figuia cpnclufio

maior

&

poteft cclipfati,

fit

eft

,

quod

fi

& minor dc contingenti,

de neceftario,

omnes fex modi tertis figura:,ad concludendum de ncceftario.duro tamen fubicAum maions fumatur pro his qu2 poftiint cfte , & omnes ifti modi probantur per fyllogifvel depoffibili

,

valent

,

pios expofitorios.Verhigratia.in DaraptiyOrnneC necefe

fff nfle

A. emne B

potefi

B necejfr efl ejfe C. Quod aliqiiod

C qnod

ejfe

A

igiturtjuoddam

boniis parct,fignando

(it

virtutc maioris necelfe eft elfe

A.

C de neceffitate eft A hoc Cpejfibile efl ejje B, igitur ejuoddam cjuod potef} ejfe B neceffe (fl ejfe ^.quac tunc hoc

tlufiff.

Ommm Deum

;

tjuandam prirnarncau-

Ccrtum

eft

,

quod prxmiflai talis difpofitio

hzc dc primo.

Quantum ad fecundum.fcilicet qu6d valet ifta

poni regulac generalcs.Prima cft.quodcx duabus de modo negato,non fit fyllogifmus,quia ex puris

quod in priminorc exidc modo negato. Tertia, qu6d in prima

negatiuis nihil fequitur. Secunda, tertia figura nihil fequitur

& fecunda cula

figutis nihii fequitur

maiore parti-

i.

Iftis

praefuppofitis

ponuniur condufiones de

maior fit de paffibili , vel de Frima conclufio df I. & minori de ncceirdrio fit Jigur» »d 1. fyllogirmus in prima figura ad concludendum itijimi*. de contingenti, vel depoffibili de waof^onegato, fecundum exigemiam maioris. Probatur quia omnes quatuor modi primx hgurae funt perfcdki, cxplicatis maioribus. Nam fi maior explicctur pro his, qua; funr ; vel pro his , qua; podnnt eftej fempcr fit fyliogifmus, fumpta minori de ineffe, vel de poffibili conformi maiori , quia vtraque fequitur ad minorem dc necefTario. Secunda condufio cfl ifta, quod C\ maior fit de IJ. necc ffatio ncgato , pro his qus funt, & minor de Seeunda ctnpoffibili,vel de contmgcnti , non valet fyllo- clttfio.

Prima

eft

,

quod

fi

contingentinegato,

,

,

gifmus.

Probatur per inftantias in terminis

,

pofito

qnod tota Lnna fitedipfara, tnnc hxc cft vcra. NuUurn ejuod eft lucens , necejje eR effe infimum planetam : omnem Lunam centingit lucere. 8c tamcn coiu dufio eft faUa. quod Omnem Lunam poffibile efl rffe planftam (nfimum. immo valet Lunam neccfTc cft cfreplanetam infimun? &ficpatet,qu6dnon fes

quiturconciufio depoffibili.

Secundo probatur,qu6d non fequiturconclude contmgenii,pofito quod nullus homo currat,arguitur fic , Nullum tjuodeHcurrens, neceffe efi ridere : omnem hominem contingit currere.x.a.mtn hzc fio

hominem contingit ridere. Tv rtia conclufio cft,qu6d fi maior fit de ncceffario negato,pro his , quac pofTunt efTe, miuor de eft fz\Ca.,nu/lum

maioredircAc tenent

dpm modo

Verbi gratia

Sccunda conclufio bili

,

,

quod

vel de contingenti

,

fi

maiot

fit

de poffi-

& minot de necefTario,

tqnc omnes modi valcnt ad concludendumde poffibili , probantur omncs pcr fyllogifmos expofitorios. Verbi gratia, fiat fyllogifmus in Darapti , Omne Cpeteflejfe A. omne Cnecejfeefiefe B.igitur qitQ.ddam Bpotefl effe ./i.quia virtute maioris, minoris fignetur idemCquod poteft efTe

& A & quod

de neceffitatc hoc idem

Hoi Cpoteft tffe A. turejuoddam

B pottfieffe A.

eft

B.

& arguatur fic;

C de neceffitateefl B.igi-

&

confimiliter poteft

probari inaliis modis huius figurar. Tertia conclufio fit ifta , quod fi maior

de

poffibili

,

& minor de neceflario.non valet fyllo-

eiufio.

gifnnis ad

concludendum dd necefrario.Probatur

& fqnt

termini

,

poffibili.vcl

tefl effe

iore

,

ciufit.

niodi ^ctdici eienuUo.

NuUum B nectffeefi effe A.omne Cpo-

B.igitur

fic

iili

14. Tirfi» coB-

nuUum C

necejfe eft effe

A. vnde ma-

explicata,iV«fo«) ejuod poteft effe B,neceffeefl

effe A. eft fyllogifmus eutdens. & minor direfte fum'tur fub maiori. Quantum ad fecundam figut am fit prima concIufio,qu6d fi propofitjo ncgatiua fit de neceffa- Prima con' rionegatiuo, affirmatiua de poffibili , vel de clufin de fe-

&

non vslet fyllogifmus , quia potcft dari inftantia arguendo fic NuUaprimacaufade neceffitate eft creans omnem Deunt contingit creare.Sc tum conclufionegataefret falfa,quiaDr««iwrf;jf/^ contingenti

cundafigura.

,

;

,

primam caufam. Secunda conclufio eft , quod

eft ejfe fit

TertiseoH'

pcr inftantias in tcrminis,

U.

primafigura,

& hoc explicabitur in fyllogifmoexpofitoiio.Eopotcftprobatidealiismodis.

II.

quando pramiflane- Rtguhndi gatiua eft de modo negato , & de hoc debent fup- iutjlitait. ,

conclufionis fumcretur pro hts,quae poflTunt lAc,

&

19.

igitnr

fic

emnem Deum neceffe

decontingenti,tunc crit fyllogi irus ad condudcndum de neceirario , & ifta conclufio probaturper cxplicationem maioris in quoliber quatuor modorum primac figuras , quia explicata

eadem cum conclufione primi fyllogifmi. Nam ponebatur in conclufionc , qu6d fubiccflum cft

9' ^tcund» etn-

,

creare:

mixtioinmodis negatiuis

ftente

tio

clu(ia dc j

valcT.Et

contradicit mifiori primi fyliogirmi,quac

Jirer miiior eft vera.quia

Trimtf

non

quod omne Cpoteil ejje A.&c quod iftc fyl-

coiiclufioniscummaiore inferturoppofitumminoris,& patet exemplum ficut prius. Secunda conclufio eft , quod prxdidla mixtio fecunda figura non valet ad concludendum de nccellario, fi fubiedla fumantur pro hisquz funt. Probatur perinftantiasinterminis, pofitoquod foliis Sol de fado luceat fuper noftrum hemifphaErium, & tunc fiat fyllogifmus , quiaOwwwi flanetam lucentemfupernoftrum her/iijpharium neieffe efl non carere luce ,cMnem Lunarn contingit carere lucc, igitur omnem tunarn neceffe e/l non lucere /iiper hotftrum hemifpharium. Vndc maior eft vera per cafuiTvfi fubie(5lum fumatur pro his quas funr;fimi-

efl

funt vera:,& conclufio falfa. Ideo

dicebat

queddam

arguendo

primam cau/im

A. quz

igitur

neceiIario>& maiordc poIEbili,quia ex oppofito

elufio.

efl effe

,

contingem

famneceffe efi creare.

ma &

A.

logifmus vltimus valeat, probatur , expiicando rubieAummaioris pro his,quaE poffunt elle, quia in conclufione poncbatur , quod fubieda debefcnt fumi pro his^quaepoifuntede. Secundo probatur conclufio , fi minor fit de

Stfunda

ereansyprima cau/a poJfihile,vel

C neceffe eft non ejfe

poffibile eft effe

7-

Priorum

D.em,

fi negatiua Cit de 16. negato.pro his,qna: pofTunt eflc',& aflSr- Secunda eott' matiua de necefrariQ,tunc valet fccunda figura ad clufio.

poffibili

condudendum

de polfibili negato.

&

probatur per

QusffioXXXlV. pet impofllbJle. Verbi gratia

,

in Cefkre

NhUitm

,

A.omnem C necejfe eji B. quia fi non fequiturjcietur oppoiitum.Ccilicet §iuoddamC poroffibile efleffe ejfe A., igitur

miU,Hm Cpoffihile

eft effe

NuUum ejHod potefl ejfe Bypotefl effe A:<jModdam Cpoteft ejfe

&

nus fubiicitur in vtraque, vel ptzdicatur in vcraquc.vcl fubiicitur in .maiotJ,& prardicacur in mjnori ; vcl econcra przdicacur in maiori , & fubiicicurinminori.

B .igitHr tjuoddam C nonpoteft ejfe A.c^ax conminofi,qu«dicebat qu6d

tradicit

omne Cneccf-

3^5

crunt figurz. Maior patet per ilefinitionem figur« : minor probatur ; quia vel medius tcrmi-

Secund6 , qui dicit, qu6d fyllogifmi cx hypothefi

nonrcducunturinpratdiftas figuras,confit-

mant propofitum.

fcefteiTew^. eft ifta,qu5d R negatiua iit de negato , pro his qux funt , tunc valet in fecunda figura ad concludendum negatiuam de ineJ/e:Sc probatur per impoflSbilc.

Tertia concluHo

poflibili

Terti6, iftceft bonus fyllogifmus efl rationalis,vel

tionalu

,

Omnishome

irrationalu :JednuUiu horrw

efi

irra-

home eft rationalu , & tamcn in aliqua trium figutarum , quia hic non ,

igitur omnis

Quarca concluiio , quod talis difpoiitio non valct ad conciudendum de pofllbiii ncgato. Probatur per inftantias in terminis , poHco quod de

non fic medium, vnde ifte terminus, homo, non cft hic medium,cum ingrediaturconclufionem ncc aliquis alter, cum quilibet alcec cerminus fumatur

fi&o

pfaccisc fcmel.

tota

Luna

NuUum (juod

eclipfata

iic

,

lueens potefl efl

efl

tcnc arguicur

Luna^omnu

iic;

eft

& conclufio falfa}igitur,&c.

vcra:

Quinta conclufio,qu6d

fi

negatiua

fit

de con-

tingenci ad vcrumlibetnegato, &affirmatiua de neceflatio

mini

,

illa

non

difpofitio

valet

in ^hibtu omni, omnipotens,

quia NuUumomnipotentem

fam omnem 'Deum ;

:

&c funt ter-

De/a, prima caufa.

primam cauprimam caufamy

contingit

neeeffe eft ejfe

effe

nHUum Deurn necefte eft ejfe omnipetentem.Ptx-

igitur

tniffx funt verar,& conclufio falfa,&: ftat vniuerfalis affirmatiua

dc neceflario

,

fed cermini in^ui-

hm nulli C\int,Deui,Chimjera,prima cauja, arguendo fic

;

NtiUam Chimaram contingit

ejfe

primam caufam.

Dem de neceffxtate eft

prima caufa cum iftis ftat,qu6d nuUa Chim
;

&

ccflariojfcquicur conclufiodcpoflibili,

tingenti negato

veldeco-

fecundum exigentiam maioris.

Secunda conclufio eft quod fi maior fit de neceflario negato , & rainor fit de poflibili , vel dc concingenci, fequicur conclufio dc neceflario negato & amba: iftar conclufionespoflunr probari per fyllogifmos expofitorios,& ctiam pcr impoffibile. Ex quo patet , quod in ifta figura modi ne:

gatiui,in quibus prarmifla ponitur dc contingcnti.poftunt multiplicari vlcra

nitur pra:mifla de

pofl[ibiii

,

modos,in quibus poex co quod loco ne-

&

hoc gatiuz poteft poni aflirmaciua,& ccontra dc fecundo.Rationes funr folutx per prardida.Et fic patec quid fic dicendum ad ifta. £c hsc fufficiaiic dc mixcionibus. :

Q_y

^

s

Vtrum omnid

T

I

o

XXXIV.

fyUogifrnud fiat in aliqu4

trium figurarum.

&

Aphrod.^tr «o/.i^.Ioan.a lA»^\(i.q.ix. httMs. Coti\m\ii.eap.j.huius,q.\Mi(iMi hic ^.^.Complut./ifr.}.

Auetrocs

fum.cap.^.f aente ^.fart. fum.q.v.diff.i. art.l l. Huttado di^.to.Log.ftS.xo.KMMAMi cap.^JiMiMs,dub.vn$tt.

ARguitur

primo qn6d non , Figura eft debita

ordinatiotrium terminorutn fecundum debitam fiibieElionem

,

(fr

pmdicationem in dutAitt

quotmodis

prtcmijfts.

huiufmodiordinatiojtot crunc figurx. Sed quacuocmodis diuerfis potcft fieci huiufmodi ordinacio. igicur quatuor

igicur

poceft

,

Qixart6 arguitur , quia

infimut

Luna. igitur nullm infimus planetapotefl lucere,cenum eft quod pra:miflx funt planeta de tucejfitate

eft

mus NtiUum non B

eftbonus fyllogif-

ifte

A.nuUum C eft B,igitur nullumCeftA,8c tamen non fitin aliqua trium figurarum, qijia nullus idem terminus ponitur in ,

eft

vtraquepra:miiIa.Vnde in maiori pixmifsa ponitur irte cerminus , non B. terminus B.

& in minori ponicur ifte

Quint6 arguiturper vnum fyllogifmum,quera ponit Ariftoteles in fccundo huius , fcilicet Cui nuUi inefl B,huic omni ineft A. fcd nuUum C eft B,igituromne C eft A. & camen non eft in aliqua crium

%,

figurarum , quia in qualibec earum fi aliqua prsmiflarum fic negaciua.conclufio eric negatiua ,

&

lamen non

fic cft

in propofico?

Sexto de fyllogifmis ex obliquis , verbi gratia, Videns omnem afinum currit, BruneUtu eft afinus, igitur videns

BruneUum currit,

ifte

fyllogifmus

non

fic

quia mcdius terminus non fubiicitur, nec prxdicatur in maiori , quia folum

in aliqua figurarum

,

clt pars fubiedli.

Septim6,quiafyllogifmus ex oppoficis cft bonas fyllogifmus.vc patet in fecundo huius. veibi gratia,

NuUa

difcipUna

eft

ftudiofa

omnis difiiplina

,

eftftudioJa,igitur nuUadifiipUna efi difiiplina,

men non eft in

libet crium figurarum fitad

xninis,

& ta-

aliqua triiim figurarum.quia quac-

& ifte fyllogifinus

minus ex ttibus terex duobustantnm.

fit

Etper omnes praedidlas rationes poteft probari, quod non omnis fyllogifmus fiat ex tribus lerminis prxcisc, quia in quolibct didorum fyllogifmorutn funt quatuor cermini ad minus , cxcepco fyllogifmo ex oppofitis , in quo funt tantum duo.Et confirmatuf dcfyllogifmo,qui virtualiter eft plures, vt

eii

B,omne

,

vcrbi gratia

,

Omne

A.omne

"B eft

D efi C,igituromne D efl A.

Pacec

C

nu-

ifti funt quacuor cermini. Oppoficumarguitur per Ariftotelera in ifto t. }. Ponunrur conclufioncs. Primacft ,qu6d non frim*ctnoportet fylloginnum hypothccicum ficri in ali- ''*)''• qua trium figurarum. Et \ociiut SyUogifmtu hypotheticut, qui habet alteram, vcl ambas prxmiifas hypothcticas. Probatur, quia infyllogifino hypothecico noncft debita fubieftio, & prxdicatio niedij termini refpedlu cxtremorum in przmiflis,

nifeft^,quta

igitur fyllogifmus hypotheticus

non

fit

in aliqna

trium figurarum. Confequens tenet , quia pcncs anteccdcns appahoc attenduntur iftx figurx, ret in fyllogifmo fadko ex condicionalibus.vcl ex altcra conditionali.Item, patet de Syllogifmo di-

&

uifiuo,ficut

argutum fuit ante oppofitum. cft ifta, qu6d Syllogifmus

Sccundaconclufio

ficri

non fit in aliqua trium figurarnm, hoc dico quantum ad totalcm procclTum. Vbi

cxjhypochcfi

&

,

nota.

4. StcMnJHie»^'"fi^-

.

Super

326

diffctentia eft inter fyllogifmum , quod oftcnnuum, & fyllogifmam ex hypothe(i j quia vocatui' SyUogifinm oHenfium , qui immcdiate in-

Bota

Omne C

A, igUur emne C eB A.

efi

gura.

Quinta conclufio

quod exceptis

pracdidis

7,

virtute alicuius conditionis fuppofite ex conclu-

tantum.videlicet

fione,qux priusinfertur.infettur conclnfioprin!cipa!iterintcnta,& ponit Ariftoteles exemplum,

cx hypothefi:& qu6d non fiat cx propofitionibus modalibus in fenfu compofito nec cx terminis

vt fupponamus prim6,qu6d idem

infinitis

iudicium de d»2i]aas,Contrarierum efi eadem potefiMjSc Confit

fi

vclimus pro-

bare,qu6d concrariorum cft eadem difciplina,deberaus nos transfcrre ad fyllogizandum iftam: Contrariorum eadem efippteilM. tunc ex ifta,vir-

&

poflumus inferrcconclufionem intentam, fcilicet.quod contrariorum

tutefuppofitionis faftz

cadem

,

probacur conckifio, quia fyllogifmus hypothcticus non fit jn aliqua ttium figurarum didarum fed quilibec fyliogifmus hypothciicus cft fyliogifmus ex hy-

cft

difciplina.Iftis determinatis

,

:

pothefi, faltcm virtualiter

:

vt patet prxdidio

cxemplo,quia eft idem, ficut argueretur , 5» Cohtrariorum eadem efi poteftoi , efi eadem difiiplina, fid contrariorum efi eadem potefl/u , vt fyllogizatum eft oftcnfiue, igitur contrariorum efi eadem difeiplina, Terria conclufio.quod cx terminis infinitis pofyllogifmus

tcll ficri

qui noneft in aliqua

,

ditila-

Probatur ; quia vt patuic prius.fupcrifto primo,ifte eft bonusfyllogifmus:

f tjii^ figurarum trium.

Nullum non B eil /1, nuUum C eft "SJgitur nuUum C efi A. & tamen non eft in aliqua didbarum figura-

rum nec in fecunda nec ,

,

in tertia,vc

cft

,

tualircr plurcs fyllogifmi,

qu6d non

fit

ex tribus tcrminis

fit

ccn-

tlufio^

hypocheticus, nec

:

logifmo vno patct

,

omni fylquod aliqua earum

aut obliquis.Probarur,quia in

,

quia

,

plures fumantur

Ci

erit fruftri

funt prxcisc dua; prsmiflae

,

,

vel

;

vel erit fyllogifinus vircualiter

plures.

Secund6 fupponitur, quod quxlibct pratmiflarum debet conuenirc cum conclufione in aliquo tennino. Probatur ,quiaaliter eftct impertinens ad infcrendumconclufionem gratia fonnx. Tcrti6 fupponitur , qu6d nuUa prasmifla debcc conuenirc cum conclufione in vtroque terminoi quia iam cflet petitio principij,cx quo idr m probareturper idem. Ex quibus lequitur intencum, quia fi duae pr^mifla: debent conuenire cum con» clufionc , qua:libct in aliquo termino , & neutra duobus, oportet qu6d alcer iftorum terrainorum bis fumatur , & in nulla prsmilTa , nifi relpedu

vniusexcremi:igiturprxcise eruntduo extrema,

qua: fuit coni lufio principaliter intenta.

fif*fif.

B

condicionibus,omnisfyllogifmus,quinoneftvir- eiumta

trariorum efi eadem difciplina.Tunc

eoif-

B. emne

vocatur SyUogifmtu exbypothefi,c^\.\i immediate non infert conclufioncm intentam,fed vnam aliam prim6,& poftea

iftis

Teytia

eii

quiapraemiffis tranfpofitis eft manifcfte primafi-

fett conciufionena iritentam; fed

f

Priorum

lib.I.

nocum eft,

& vnum medium. Tunc ad rationcs, folutas funt prxter iflam dc fyllogifmo ex oppofitis, dc quo dicitur , quod licet ibi folumfint duo termini difFercntes fccundijm fpcciem, attamen vnus illorum fumitur loco duorum.vt patebit in fecpndo.Et adquxficum.

ficfit

metit».

didum

ncciii prima.quiain maiori fubiicicur iftc termiIjus

,

noH B. 8c in minori praedicatur

B. idco non

cft

idem

,

quod

pixdicat;ar in alia.Vcrum eft

logifinus

idem

fit

ifte

terminus

ad fimilicudinem primac figurar, quia

fubiicitur in maiori,*: praEdicaturinmino-

ri licct

diucrfimode acceptum,quiain maiori in-

fiuitc,& in minori finitc.Et

quod ex tcrminis compofifo benc

Vtrum fropofitio inqua, reduplicatio additur ad fradicamm) fitfalfki

^

inintelligihilis.

codem modo dicitur,

obliquis.vcl modalibus in fenfu fit

fyllogifinus ad fimilitudinem

XXXV.

CLy.ESTio

&

vna , tamen,qu6d ifte fyl-

fubiicitur in

Okam

i.fartt cap c^

loan a Magi/lr. f.14. httius. Tartar. vtrhm reguu , &c.

ttaB.vltim.huius,^. qutritur

piimcE figurac.velalicuius aliarum,qui tamenno^n aliqua ipfarum

eft in

non

ftn|-)utus,&

,

vt

quando obliquuseft

di-

Similiterquando in hiodalibus de fenfu compofito fit fumptio fub di£io & fion fub modo , iftorum cxempla patucrunt inarguendo. pars fubiedi

,

vel prxdicati.

&

,

5. §iuarta coniittfio.

ARguitur quod fit intclIigibiliSjquia illud eft intcUigibile, de

fubicdtura, velprsdicatum, fed

mari

:

quo

intelligitur aliud affir-

fed de talij^ropoficione intelligitur aliud

afErmari aflirmar

;

,

&c.Maior nota efl quia nuUus aut negat, nifi id quod intel!igit;& miigitur,

nor patet,quia de

;

tali

propoficione afTeriturjquod

Quarta conclufio,qu6d omnis fyllogifmus,qui non cft ex hypochefi, ncc hypoihcticus, fed fit ex

ipfa

propofirionibus categoricis,cum terminis

prim6, quia hacceft veti,Socrateseftrifibilif, intjuantum homo & tamen ha:c rcduplicatio addi-

&redis

,

ica

tuncomnis

quod

talis

pra:mifta:

fyllogifmus

non fit

fint

finiiis,

modales:

in aliqua difta-

potcft

t^cinoruni

debiia ordinacio rcfpciaucx-

fieri

fccundum fubiedlionera

,&

pra;dica-

rionem , igitur tres crunt figurae , & non plnres. Confequentia tenct.quiahoc intclligimusper figura; &antcccdes apparet,quia vel mcdium fubvtraque vel praedicatur in vtraque, vcl fubiicitur in minori,& pcaedicatur in maiori, ncc oportct iftudtcrtiura mcmbrum fubdiftingucrc, iicitur in

,

argucbatur in primarationc, quiapropcec folam ttanfpofitionem ,non prouenit diucrfitas alieuius pracmift;E , nec conclufionis per confequens nec diuerfitas figura:. Et ide6 concedcn/icut

:

4um

cft

iftum fyllogifmura

fieri

in prima figura.

inielligibilis.

Deindearguirurqu6d

talis

propoficionon

fic

falfa.

;

turad praedicatum.

rum trinm figurarum.Probaturjquia foliim tribus modis

fit

It

eni h sc eft veti^Socrates in^uantum

fibilUi igitur

& fua conuertens cft vcra

Socrates in^uantnm

hemo efi ri,

JRifibileefi

homo;8c tamenhxc rcdupli-

catio additur ad pracdicatum. Tcrti6 tot modis dicituryff«»
cum do

defignare

quamcunquc caufam

:

fed piardica-

propofitionis potefi fignificare caufam,qua-

tali

praedicato poteftconucnienter addi didio

reduplicatiua;vtdicendo

:

Domusfit adomifica,mod6iftadidio

toTCjfecundum tjuod domificator ficunditm ^uod,Q& reduplicatio.

Quart6, quia reduplicatio

fignificat

immediationcm

I.

ArgumtntK P'» f»rte tt*-

^*'""'-

Quxdio cionem ftziicxti ad rubie&um.igitur (icut fubieiko potcft addi redaplicatio,ita prasdicato. Confequentia tenet , quia Hcut fubiedium poteft eflc

jmmediatum przdicato iitaecontri,imm6 quzcunque funt immcdiata > quodlibet illorumcft immediatum alteri.

XXXV.

dehomine nifi ea ratione,qua de hoc przdicatum ammal, Terti6,reduplicatio dcfignat illud fuper quod

bile,non dicitur

ipfo dicitur

Quint6,quia pcr Ariftotelem in iftoprimo,reduplicatio addcnda

maiori cxtremit aci j fed prasdicatum in primafigu-

cft

Si7

immediate, fed medianre prcdicato , fuper quod cadit reduplicatio,vt przdido exemplo defignatur,qu6d caufa,quare homo eft fenfibilis,eft qu6
cadit efte diftributum

,

vel falcem pofte diftribui

maior extremicas cft ta ; igirur, &c. Oppofitum arguitur per Ariftote-

qu6d

lem,iniftoprimo Capitulo ,-rrequenterin

fitatem principalis przdicati abillo

parcc principali huius primi

tertia

Inquzftioncprimo videbiturquz funtdiAionesrcduplicatiux,& quid ngnificant,recund6 videbitur de quzHto. Quancum ad piimum notandum, qu^diftx didliones funt reduplicaciux, in<juamum,fccunduTH

^adfin

eo ijHod,8c

aliquando hzc iiiiio,vt,&c con-

Secundi notandum , qu6d

tales didlionesre-

duplicatiux aliquando accipiuntur (peciiicaciue,

quandoque reduplicatiue. Quando vero

8c

reduplicatio fumitur fpecificatiuc

talis

cunc defignat

,

aliquam conditionem vel aliquem niodum , vel aliquem fenfum, fecundum quempropoficio in qaaponicureft vera , quz aliccr non clTet vera. Verbi gratia, dicendo fic ; Omne em,int]uantum efi inip/b Deo , efi De$u vnde ifta propofitio , omne ,

,

ens eftDeuf

fine fpecificatione

,

,

fimpliciter cftec

quia hzc AiGdo inquantum ,fpcci(\C3it ad falem fenfum,ide6 illajaropoficio non eft falfa.

falfa; fed

Iterum

ifta propofiti.o eft

maefimdtteria

,

fimpliciter falfa.For-

fed potcft fpecificari ad aliquem

feafum perreduplicat'ionem

,

quod

ipfa cft vera,

vt dicendo, Forma,/eci\tndHm ^uod praexifiit generationi inpotentia,efiipfa materia.

Itcm,h«c eft falia,, Em mobiU efl JitbieBumin liPhyficorum,immh eft fubiedum totius fcientiz

bre

naturalis

rcduplicacio defignac aliecatem, fiue diuec-

,

fed

qua^do

fpecificatur pcr rcduplica-

fic

,

fuperquod

patet quid defignat re-

duplicatio, fiue fumatur fpecificatiue

fiue redu-

,

hoc de primo. De fecundo notandum,qu6d quidam funt termini communes, qui pp vna fola re fupponunr, vnam folam rem dcfignant , vt ifte terminus, Sol, Phxnix Deut , & confimiles. Alij funt qui

plicatiue.Et

&

,

vnam rem

timiles.

nunt ,vt les.

Et

fignificant

ifti

tcrmini

,

,

&

hemo

pro pluribus fuppoanimal ,8c confimi-

,

quantum fpei^atad propoficum,ifti

ter-

mini differunt in hoc qu6d ex primis terminis, qui fcilicct pro vna fola re fupponunt, potcft formari a(firmatiua propoficio , vera de przdicato diftributoaflirmatiuc,7t diccndo §iuiUbet planeta efl omnii Sol. vcl dicendo , Ejfentia diuina efl emnis per/ona cUuina. Sed ex terminis, qui pro pluribusfupponunt, non poteft formari propofitio affirmatiua vera de przdicato diftributo. Vcrbi grariarlfta eft falfa , Omnu homo efl omnit homo, vel ,

,

ctiam fumcndo particulariter , vel indcfinitc fubiedtum.

Tunc ponumur conclufioncs. Prima eft,qu6d propofitio,in qua reduplicatio

6. additur przdicato principali , cft falfa , fuppofi to Pr!ma conqu6d fiat ex terminis, qui pro pluribus rebus fup- elufio circa

ponunt.Probatur; quia didbio reduplicatiua dcfignat ilIud,fuperquod caiit reduplicatio , efiediftributum,vt patet ex primo articulo.

propofitio de przdicato diftributo aftirmatiua,eft

fhyficerum.

reduplicatio dcfignat alietatem przdicaci princi-

fecundum ^ued ifie termintu,homo,fupponitfirnpliciter, vel materialiter.Et fic patet quid defignant hniuf-

x.qutfiitnit.

Mod6 talis

tionem,ad conditioncs gencralcs mocus , & mobilis,cunc ifta pro/poficio eft vera,vt dicendo, Ens mobile ,/icundum ^uod mebile , eflfubie^um in libro Itcm.poceft exemplificari de i^z^Hemo tfifpecies

na»

flu/io.

Ex quibus pacet»

refpedbu przdicati principalis.

cadit reduplicatio. £t

libri.

Tnttia

quando fit ex terminis fupponibi'ibuspro pluribusrcbus.igitur, &c. Secund6,quia falu, fcilicct

ab illp,fupcr quod cadit reduplicatio; igicur idcm,iam defignat falfitatem. Secunda conclufio eft ifta,qu6d talispropofi-

palis fi fic

7-

modi di(5liones,quando fumuncurfpecificatiue. Tertio fciendum , qu6d ad propofitionem re-

tio cuius przdicato principali additur rcduplica- Secmndttctn-

duplicatiuam multa concurrunt , verbi gratia,dicendo ; fiomo in^uantum animal efifinfihile, primo

nem anteoppofitum, &quando

enim lubie£tum fecund6

eft

przdicatum principale, vt

duplicatio

,

&

quart6

eft

intelligitur,qu6d

ipfi»

cum

datur fenfus verus,vel falfus.ita potcft dici in pro-

termi-

reduplicacio vna

copula.

Tunc

eft ininttUigibilis,

tlttfit.

Ariftotcles dicir,

cadit re-

ifte

quod

qu6d ipfa

Probatur per primam ratio-

verc,& airertiue. Verbi gratia, oratio impcrfcdka,vt diccndo,Apud viUam,c{[ benc intcUigibilis, licct pcr ipfam non comprehen-

principale,vtifte terminus bonUf

naStfinfibile, tertio eft illud fuper

tio,eft intelligibilis.

eft inintelligibilis

pofito.

quod didkioreduplicatiua,reduplicaciue fumpca,& non fpecificaciuc defignac prim6 immediacionem przdicaci principalis ad illud fuper quod cadic reduplicacio , & quandoque dico,

,

Terri6 poteft dici.quod illud.fuper quod cadic reduplicatio, fe debet tenere a partc przdicati,&

non

fubicdbi.Probatur , quia illud,

quod pofitum

non

diftriburturad

ante copulam propofitionis

denocac conucrcibilicacem.Exemplum primi,^»-

diftributionem

mo intfuantHm jnimal tft corpnt. vbi defignatur, qu6d ifta prxdicatio eft immediata, Omne animal

pars fnbiedli

priuationem alicuius intermedij inprzdicatum, in linea przdicater fubie£fcum ,

«y? ror^piM.per

&

mentali.Exemplum fecundi,//0»M intjuantum animal eftfinfibile, ifte tetminus, intfuantum , defignac przcifionem,& conuertibilitatcm iftorumtcrmi-

norum animalfinfibile. Sccundo, diAio rcduplicattua defignat przdicatum principale dici de fubiedlo principali, non

plicatio

fiibicdli

,

,

non

eft

fubicdlum

,

nec

quam cadit reduprzcedens copulam propofitionis non ;

fed diftio ,fuper

,

diftribuitur ad diftributioncm fubic^ai

,

igitur ta-

lis didlio non eft fubieftum , nec pars iubie^li; quia propter hoc , quando obliquus przcedic redlum , dicimus folum obliquum eflc fubieEhim , eo qu6d folus obliquus diftribuitur : minor patet , quia diccndo , Oamit hemo inquan'

&

tumanimaleftfinfihile, ibi folum diftribuiturifte

tecminus homo

,

cuius fignum eft

,

quod fub

ipfo

iolo

8. Terliti ctnclufit.

,

.

Super

528 folo 4ebct

fieri

furaptio

vt dicendo

,

,

lib.I.

Socratesefl

f)omo, igitur Socratei inquantum animaleft fenjibilis.

Et

nnnquam addenda

patec.quod

fic

catio ad prxdicatum principal^

mnt».

eftredupii-

immo

femper debet efle diueriitas prxdicati principalis ab illo> fuper quod cadit reduplicatio , & hoc de fecundo. Tunc ad rationes.Prima foluta eft. Ad aliam concedo, quod ifta eft vera , Socrates eft rifibilif inquantum homo y fed reduplicatio non additur ad prxdicatum principale , quia ifteter,

Ariftoteles accipit hic

modum,

aliquem

,

vc

veiconditionem,vel

Adaliam,reduplicatiodefignat, &c. concedo,

quod

immediationem praidicati princiquod cadit reduplicatio & quia non poteft debite i>on eiufdem ad feipfum comprehendi aliquis fenfus pcr iftam propofitiodefignat

palis ad illud

,

fuper

,

j

pem

Socrateseft intjuantumhomo

,

hocverbum

*/?,

,

quod infuum

fuppofito

nonrefoluacur vlterius

participium.

Ad

aliam concedo,

quod reduplicatio fe debec

tenere a parte maioris extremitatis

parte praedicatijfed illius,fupcr

tum

quod

cum

hocjdebet

,

&

etiam ^

efTe diuerfitas

cadit reduplicatio ad praedica-

principale.Et

de

fic

Qjr^sTio XXXVI. J^trum ex propojttiombuj modalihfu

alitj

rf^//?^5necefranum,polIibilc,contingcnSjfiat f^UogiJmuj Okatn

}./«r'.l!5f.f«f.4i.4i.

ARguitur

.^ 4}. 6"

.
i-Z.cap.^.^ lo.

primo quod non, per Ariftotelem

mentioncm de propofitionibus modalibus faifbis aliquo alio modo. Sccundo qiiiafiex modalibus deahi? modis qui ntMi fecit

,

fieret

fyllogifmus.maximc

ftis ifto

modo

qnitur

Scio

elfet

ex modalibus fa-

fed hoc non quia non fe, fcire omnem rnulam effe fterHem hac eft mula,ig!turftio hanc mulam ejfe fterilem. Quia ftante yeritate prsemiftarum , poflibjle eft, quod credam 4e ifta mula.quod ipfa fit fterilis. TcrtiA hoc maxirac eflcr de ifto modo , cpinor, Z\M de ifto modp, apparet , fedhocnon; quia ,

,

;

,

nonfequitur demonilrato Socrate, quiapparet efleafinus a rcmotis hoc

eji

,

FIoc apparet tmbieffeafinm,

SecrateSjigitur Socrates apparet

mihi effe afiniu

Pramifli funt verat , & conclufio falfa , quod probo quia omnem heminemopinor nan effe afinum, Socrates eft homo : igitur Socratem non opimrejfe aftnum. ,

cpptjitum.

Oppofitum arguitur , vbi eft repcrire iici de omni,&c denullo, poteft fieri bonus fyllogifmus,fcd in modalibus fadis cx aliis modis h prsdidis , eft hocreperirc:igitur. Maior patet; quia per dici deomni,8c de n«i7(»tegulantur fyllogifmi.Et minor patet

,

quia ficur dicimus,0»jw»j heminem coniin-

git currere ,na.

nor currere

&

poflumus diceie, omnemhominemepiita de aliis modis.

Secnndo arguitur per Ariftotclem in i. Pofteriorutp vbi dicit,qu6d inducens, m^^ioreiTi ,

fUt^

tio qualiter in fenfu compofico.

Quanciim ad primum noca , quod omnis determinatio nata determinare tocam propofirioncm, poceft dici modus, ita quod fi illa dccerminacio potcft cfle

vnum extremum

quxeft aliudextremum opinor

modus dubito

,

& de

rum ,

, ,

iftis

tunc

illa

vt patec de

iftis

:

apparet

modis

,

,

Medui juid.

propofitionis,

detcrminatio

modis

fcio^

,

Sc dcparticipiis ipfo-

verum

,

falfitm

& fic dc

,

fingulis.

Secundi notanduro, quod ficut de modis con-», quaedam funt modales in fcnfu compofitOj&quzdam infenfu diuifo ficcciam dciftis

fuetis

;

Nam modus

modis.

ponicur

vnum excremum

propofitionis,& propofitio macerialis fumpta ad CunCjcft piopoficio in fenfu

3 fj^ ./^.fed quando

compodco

modus

eft

vt opinor

,

dcrerminatioco-

pulae,tunc eft in fenfu diuifo,vr Bfcioejfe ^4.

Tertio nocandun),qu6d in iftis modis multum compofitus , a diuiio , quantiini ad vericacem,& falficaccm.Vcibi gratia.hafc cft contaccdcnda : Scio omnem rnnlam effie fterilem difFcrc fenfus

,

men

in fenfu diuifo ifta ciret falla

de i{io moAo , verum , non ponatur in fenfu compofito

ifta qua:ftione.

liiuifio fticnie.

qualiter ex eis fyllogizacur in fenfu diuifo.Et ter-

dicitur

circunftantiam termini.

Xtt

Primo videbitut in quaEftione,qui modi a pradidtis faciant propofitiones modales. Secundo

igttur tjHod inqHantum homoeftrifibHeeji Socrates,

iftam di(Sfcionem fecundum tjuod fpecificatiu^

fftfU^.

eric noca.

notae,& conclufio

refpeftu vnius propofitionis materialitcr fumpt^,

fpecificat

frop*rte nt-

poftmaioiem , fimul nouit & conclufionem , ita quod intendit , quod fi ptzmiflk funtfcits , vel

minus rifibile yocatur praedicatum principalc. Adaliam dico, quod ifta conucrtitui in iftam,

Adaiiam dico, quod

Argumenta

Priorum

ifto

modo falfum,

hacc eft falfa

,

eft

,

eft difterentia ,

fiuc diuifo

difterentia,quia

Omnii homo

fed

currit

fi

,

&

tamen fiue

,

fed de

dicatur,

ad hoc quod

,

jftafitvcra, fufficit inftantia iu fingulari iftius propofitionis, OmnU homocurrit, fed fi ponerctur

non fuflSceret , quia dicendo ficOmnii homofahe f«mV,denocatur,qu6d quaslibec fingularis iftius,0»j«ftf homo curritSn falfa. Et in fcnfu diuifo,hoe

hocdcprimo. Quantijm adfecundum

,

Prrma conclufioeft

ifta,qu6d in prima figura ex maiori de aliquo di

(ftorum

modorum

in fenfu diuifo

,

& minoi

i

de

»Wj^,fequitnrconclufio deeodem modo, qui po-

t Pars qUift, .

rrima

een-

duji»

nebatur inmaiore.Verbi gratia,rcquitur,07»/.(r B ejfe A:omne C eft B , igitur omne C opinor effe

epinor

A ejfe

Vcl etiam de dicio negno Omne Copinornon Sc tenenc ifti fyllogifmi in virtutc dici ,

AScC.

de ornni,

Secunda conclufio cft quod ex ambabus prxderWtf, fcilicet de aliquo diftorum modorum.non fequicur conclufio dc w/Wo.Quianon fcquitur.quod {\ prarmiflas fini dubije quod propcerhoc conclufio fic dubia , immo polTibileeft, quod ipfa fic fcica.puca per alium fyllogilmum. lcem non fcquicur , quod fi prajmiflie fint opinaca;,qu6d propccr hoc conclufio fit opinaca. Ec fi qu^ratur.vcrimi ad illas prarmiifas fequatuc ,

niiflis

€. Seeundti canelufto.

,

aliqua

dc»n<'j(/f

.''Refpondcturqu6d

fic.fi illx

prse-

mifik fint dchocmodo/c«Vf.quia nihil fcitur,nifi vcrum,fcd de aliis modis non , quia ad prxmiflas

dehoc modo opinatum, non fequirurconclufio teft

\e\creditum, vel apparens, deinejfeiCoc^noA

^qucpo-

apparercjvelopinari falfum,ficut verum.

Tcrtia conclufio , qu6d in fecunda figura ex maiore de modc negno ,S)i minore de inejfe,\n fenfu diuifo,fequiturconclufio vcrc dc«nf//f,ficutfc-

quitur,^«//«w» B opinorejfe A. emtieC eft A. igitur nuUumCe/f B.5c poccft probari rediicendo per impoflibilead primam. Quarca

Tertia eon clufie.

:

Qu^flio

XXXVII.

Quarta conclufio, quod in tcrtia figuraex maiorcmodali in fcnfu diuifo aliquodidorum raodorum,& minorc de «»<^,icquitur concluHo mo-

tUtfi».

dc codem modo , qui poncbatur in maiore> omnes ifti modi ptobantur expofitoric. £x ifto fcquitur,qu6d fi loco illius de inejfein minori, ponatur vcra de hoc modoy?»rf, fequitur idcm ficut prius , quia ad illam de fiire , fequitur AeineJJiy modo quicqiiid fcqiiitur ad confcqucns, fcquirur ad antcccdens.Scd fi loco minoris ponatur aliquis dc aliis modis, non valct Syllogifmus, eo quod ad modales de illis modis non fcquuntur illa de<w^,ficut non (e(\mt\xi B opinor ejfe A^ igitur B eJtA.Ei hoc de fecundo. Tunc dc tcrtio. Prima conclufio cft ifta, quod ad quafcumque praemiflas fequitur aliqua conclufio , ad eafdem modificatas, ifto modo ^fiire, fequitur eadem concIufio.Quia quasliber propofitio fcquitur ad fcipfam modificatam ifto modalis

&

9' 3. P»rs JUt-

ftiooU.

Prim» tei$flHjio.

Aofiire, ficut fequitur, Scio

Modo

B ejfe A\igitHr Befi A.

quicquid fcquitur ad confequens

tur adjantccedens

i

hoc

hc in

,

fcqui-

cft differentia iftius

modi ifcire , ab iftis modis , opinor, apparety &c haiufmodi. Quia ad huiufmodi prjemillas de praedidlis modis non fequituraliquade inej/e ,ex eo quod asquc potcft opinari falfum, ficut verum,vc 10.

diftum fuit prius. Secunda conclufio cft

ifta

,

& fequitur ex prx-

SteuniU coU'

cedenti,

thifit.

aliqua concIufio,ad cafdem modificatas.ifto

do

quod ad quafcumquc pracmillas fcquitur

Z'«'«w»

,

fequitur

mo-

eadem , quia quzlibet pro-

pofitio fequitur ad feipfam modificatam ilto

do verum:[ed noneft

ita

mo-

deifto modo,y«^/w/,

quia nulla propofitio fequitur ad feipfam modificatam hoc vnodo faljiim ; imo fequitur fua contradi(ftoria, ideo ad quafcumque prjcmiflas fcquitur aliqua conclufio ad contradidorias ip-

&

farum modificatas hoc eadem. Tcrtiaconclu/10

II. Terti»

cen-

tlufit.

modo

falfittn

,

in fenfu

compofitodc hoc modofiire y non fequiturconclufio in fenfu compofito , dc codem modo. Probatur,quia t*

;

ifta

regula

eft falfa,

Si prnanijft fitnt fii~

Primo , quia poflibile quod vna prsmiira fciatur ab vno, & alia

igitnr conclufio ejifiita,

eft

,

ab

alio.

fic , qu6d induccns minorem poftmaiorem,fimul nouit conclunonem,dum tamen fciat confcqucntiam cfIebonam,& aduertac

ad neceflItatcmconfcquentiz,aIitcc non opottcc. £t fic fit didlum ad quzfitum.

Q^&STio

XXXVII.&vlt.

Vtrum ex terminu

ohliquis

,

O*

fojfitfieri SyUogifinm-ificut

minu

reSlis

j ((s*

infinitu

tx ter-

obliquu^

%.p.Log.c.9.t t.dr 1 5- loan.a Mag q.J4.\huiin,JMh.t. Alb.dc Six.traB.^.Log.cy. Tiltat.triH.vlt.huiiu.^.^ud-

Occam

ritur vtritm rtgula.^c, Fonfcca iib.6. in/lit. r.jo.

Fucnce

}.l>.fum.q.i,diffic,i.»rt.x.A{ieiiilib.inftit.tra{i.4.e.ij.

ARguitur prim6, qu6d non de tctminis infinitis

,

quia ex

illis

non fit confimiliter

logifmus>quarum vna includat negatiuam,& alia ^" f*^" *** non, fed duarum propofitionum, quarum vna efl ^*'**^ de przdicato finito, & alia de pracdicato infinito illa

quac

uam

,

depracdicato finito, includit negati-

eft

fed illa,quz eft de przdicato infinito inclu-

dit negatiuam,igitur.

Secund6 , cx terminis infinitis fif S^liogifmus arguendo per ambas negatiuas , fcd ex terminis finitis non poteft fieri Syllogifmus arguendo cx ambabusnegatiuisjigitur. Maior probatur; quia vtpatuitprius, Itinon

non

Syllogifmus eftbonus,iV«/-

ifte

B eft A,nuUum C ejl B;igitur nuUum CeftA,Sc

valct,quia ex pnris negatiuis nihil fequitur.

iufiibet

honutds afinm currit

mini6\igitur BruncUm

,

Brunellus

c«mr,quia

efl

eft afintu

ho-

pofIibiIe,qu6d

prjEmiflx fint verac,& conclufio falfa.

Oppoficum arguitur pcr Ariftotelem in ifto primo quia approbatillos Syllogifmos ex obli;

quis, vt CMufiuncpte eft difiiplina, hoc eftgenui : boni

quod codem modo

Et poftea

dicit,

logizandum

tat ncceflltatcm confequentias

,

non aduer-

etfi fic poflibilc

eft,qu6d dubitctconclufioncm. illud probatur aliis

, quod ex pnmiflls dc non fit Syllogifmus ad

concludendum de eodcm modo,ficut de iftis mod is opinor^apparetySc dc fimilibus. Tunc ad rationes. Ad primam refpondctur,qu6d Ariftoteles oraifit propter breuitatem.

Ad aliam dico qu6d cx maiore ,

fiire, in fit

fenfu compofito,

de hoc modo,

dchocmodo

benc adconcludendum de inejp. Ad tertiam dico,qu6d dc hoc modo, opinor,

diuifo,&

fumendo maiorem

fit

in fenfu

minorem de ineJfe,S<. ide6 potcft concc, qu6d Socrarcm opinor cffe afiSocratem opinor non cffe afinum fed

di in ifto cafu

num & ,

non

,

fequitur conclufio, qusc infcrtur, fciliScotioper.

Tnm. I.

cxtcrminisinfinitiSjVelcxaltero

eft

infinito. Secund6,qualiter

cxtcrminis obliquis.

Quantum ad primum.Prima conclufio eft ifta, qu6d omnis modus alicuius fieurz triu fieurarii,

1 T>iuifio

qut-

ft">'"*-

i-

ConclMfi»

"'"'''' *•

3"*"

valcns cx tcrmmis nnitis,valei etiam ex tcrminis infinitis.V.g.in i^i\m3.fig\it3.^0mne non B eft no A,

omne C eft non B;igitur emne Ceftno A,Sc tenet direftc per dici de omni. Itc fequitur, Nullunon B eft

A,omne C eft non B;igitur nulium CeftA.&c tenct di* rcdtc pcr dici de nullo. Itc,patct dc fcciida,& tct tia

dc terminis infinitis fimiliter c6de terminis finitis,igitur Syllogifmi impcrfcdli fafti ex tcrminis infinitis , code modo rcducuntur , ficut Syllogifini cx terminisfinitis. ucrtiitur

illac

illis

V .g.idzj^ullumnon B */?-^,conucrtitur in iftam,

ycirr.Iicct

,

eft

In quzftione prim6 vidcndum eft qnalitcr fy 1-

figuris,quia

& minorede inejfe, non

Syllogifmus ad concludendum

bonus Syllogifmus

I.

Argumertm

Syl-

tior,qu^m confcqucntia pcr quam probatur. Item, dato, quodconfcquentia fciatur elle bo-

Et per

^fff"-—'

audoritatcs Ariftotelis i.Pofter.dico

fyllogizanduni cx terminis infinitis,ficut ex terminis finitis.

fenfu compofito de

-^i rntionit '"

inteUigitui

eftdifiiplina-yigiturbonwneftgenut.

na,pofllbiIe eft,qu6d fciens pracmiflas

Ad •rgitmtn-

Tuncad qu6d

Sccundo , quia dato , quod fciantur ab codem ambx, pofllbile cft , quod confequentia non (ciatur ciTc bona modo conclufio non eft euiden;

II.

3^9

, qu6d non opinor Socratcm cfTc afinum. Ad ifta poft oppofitum dico,concedendo qu6d cx eis bencfit Syllogifmus , ix ordincntut codcm modo,quo diftum eft.

cet

Tertio arguitur dcobliquis, non fcquitur,C«-

quod ex ptimiflls

,

fequitur

. .

nuUum

A

eft

non

B

,

ita

propottionabiliter,dc

aliis

propofitionibus fadliscx tcrminis infinitis.

Secunda conclufio cft ifta,qu6d aliquis modus | comingit fyllogizate cx tcrminis infinitis vel StctmJaem' ex altcro tcrmino infinito , qualiter non con- '^/»« ,

tingit fyllogizate cx tciminis finitis.

C b

Probatur» ptimtf»

Superlib.I. Priorum.

3?o

Primojper Ariftotclem in primo huius,vbi poSyllogirmum efle bonum , Cut mlliinefi B ,&cC. Modo ifte Syllogifmus zquipollet ifti, Omne non B efi A, nttllum Ce(t B \ igitHr omne C eft

nit iftum

tn •*

A. Modo minis

ficut

finiris

non coiuingit

fyllogizare ex ter-

nunquam

in tcrminis finitis

quia

,

poteft inferri conclufio affirraatiua per aliquara praemillara negatiuam.

Secundo, quia ex terminis

infinitis, vcl

faltcm

cx termino infinito contingit fyllogizare ex puris negatiuis fcd hoc «on poteft fieri in rerminis :

finitis, vt

notum eft. Maior

probatur, quiafcqui-

tvn,Nullnm mn Item,in

lum

B eft A,nullHm C eft A. fecunda figura,iVi«/7«wi B eft»e»A,nul~

C eft Ayigiiur ttuUum CeftB,

Itcm, in tcrtia figura,iVK//«»j nonBeftAynullum

B eftC

igitur

;

Srtamcn huiufmodi non

terciafigura,

Icem

,

gui exterminis

quentia

fit

,

finitis

;

emne

C eftB;

poteft

qucd autcm

illa

fic

ar-

confc-

bona patet, quia ad pr^didas prarrnifCeftA, fed ad

/as fequitur illa conclufio,iV«//«w»


fionem aliam a qualibct prasmiirarum. Sccundo prxdiftus difciirfus eft confcqucntia nccefraria,& non Enthymema,nec Indu6tio, ncc

Excmplum.ncc Conucrfio,aut Cotifcqucntia per conuerrioncm,aut confequcntia per jequipoUcntiam,aut pcrfubalternationcm,&: ctiam pcr iiominis cxpofitionem:igiturSyllogifmus. Contraiftam conclufioncm arguiturjquiaomnisbonusSyllogifmus dcbet ficri in aliquatrium

C

eft

non

minori

,

Secundo

ifia concUifio <Slas

omne

C non cft A

prcEmiffas per illam

Omne C ,

B

;

igitur

fequitur ad prrcdi-

regulam

Qjmccjuid fequi-

:

tur aa confi^uens,ficjuitur adantecedens.

quod

eft

nis infinitis

,

ficut cx tcrminis finitis

,

licct

non

ccontra. 4.

:

Rcfpondetur ad

tei>ct

non cft fubic-

ifta.

logifmus

fit

Syl-

^""f"""'

in aliquatrium figurarum ,quia vt

patuit in qusftione, fupcr

hoc mulia;crant cxce-

ptiones.

Ad fecundam cft

dico,

mcdium,&

hic

cxtrcmitas

,

&

iftc

qu6d ifte tcrminus , afnttt, terminus, Brunelltu, minoc

totum rcfiduum

Ex

ifto

fe tenct a partc

qu6d non oportct medium fubiiciatur in

fcquitur

grammaticum

eft

homo

afintu currit, &c tenet

;

grammatici

igitur cuiufiibet

direde pcr

dici de omni,

quia

fubiedum, quod diftribuitur in maiori,prardicatur in minori :& confimiliter poteft cxcmplificari dc aliis modis prima; figurac.Sed dc fecunda, tcrtia figurispatct,quia propofitionesdeobUquo

&

fimilitcr conuertuntur, ficut ills dc rc£bo,fcilicct

vniuerfalis affirmatiua

,

& particularis

ua, in particularem affirmatiuam iiegatiua in vniuerfalcra

affirmati-

& vniucrfalis

,

ncgatiuam

,

vt patuit

igiturSyllogifmi impcrfcdi fiunt

codcm

modo

cx tcrminis obliquis , ficut ex rcdtis , quia confimiliterreducimtur ad primamfigurara.

Sccundaconclufio eftifta, quod cx obiiquis, vcl altcro obliquo , potcft ficri bonus Syllogifmus , dato quod illc obliquus non fit fubicdum, nccpra:dicatum, dum tamcn fit pars fubicdi, vcl prxdicati, quia iftc cft bonus Syllogifmus, Hdens

emnem afinum currit , Brunellm dens Brunellum

cttrrit.

eft

afinus

Quod ifte

;

igitur z>i-

Syllogifmus

fit

bonus,patet,quiacft oratio,in quaquibufdam pofitis aliud ab his , quas pofita funt , de ncceflitate

co qucd hxc funt:igitur

ifte proccffiis tft

in

,

vclquod praedicetur qu6d fit pars fubiefti

pofito a partc fubiedbi maioris. v. g. in Barbara fequitur , Cuiifiibct hominis afinui currit, omne

^^^

accidit,

fed illc

Ad primam concedcndo,qu6d non omnis

terminis red:is,poteft ctiam valerc cx akcro obli-

W«/>«.

;

, quia in ifto non diftribuitur ^bum maioris,ncc ctiam minoris.

eirc» i. qtu-

Sreund» eem-

ex puris indcfi-

huiufmodi

SyllogifraOjquod

^.

fit

raaioris extremitatis.

Quantum ad fccundum , cft prima conchifio quod omnis modus alicuius figurs valcns cx

priiis;

maior cxtremitas,

in virtutc dici de omni, vcl denullo

ifta,

iiv..

eft

modo cx putis indcfiniiis,vcl particulari-

I. Ccnclujio

mu,

non

quia hic

bus nihil fcquitur. Qiiart6,quia omnisbonus Syllogifmus

& fic patct,

confimiliter cft^fyllogizandum cx termi-

,

nec minor,ncc mcdium. Tcrti6,quia iftc Syllogifmus

,

,

""*''

vna,pra:dicatur in alia.

A & conftantia fubicd:i ponebatur in

quaiKio dicebatur

"

:

iftamfuppofitaconftantiafubicdH feqnitur,Ow»<

•>'

*; '

figurarum fcd przdidus non, vtnotum cft,quia ncc idcm terminus fubiicitur in vtraquc,nec prxdicatur in vtraquc , nec illad , quod fubiicitur in

finitis

Nullam B efl A, C eft non A,Sc tamcn non

fequitur

igitur ormie

potcft fieri

finitis.

Et

k definitione^

antcccdcns apparct,quia iftc proccffus cft nccefla*ria confcquentia ^ pluribus prxmiffis ad conclu-

nullnm CeftAySc patct,qu6d cx al-

tcro tcrmino finito concluditur vniucrfalitcr in

ex tcrminis

bonus Syllogifmus , per locum

in vtraque ,

:

immo

vcl prxdicati

;

omni

vtraquc; fufhcit

& qucd

fit

fiabicdunijvcl prardicatum altcrius.

Ad tcrtiam,didum

fuit

prius,qu6d inpluribus

cafibus ex indcfinitis potcft

quorum

ficri

Syllogifmus,

vnus in propofito, fcilicct quando fitfumptio fubpartc fubicdi,vcl ptjedicati ifte cft

diftributa.

Ad rationcs. Prima probatur fccundum ccn,

clufirancm primi articuli.

Verum cft tamcn,qucd

prima ratio airumcbat^falfum , quia diccbat, quod affirmatiua dc prxdicato infinito includit negatiuam,fed affirmatiuatuncdcpraedicatofinito non:mod6 hoc cft falfura , quia ficut ad affir-

matiuam dc ptadicato infinito,fcquiturnegatiua de praedicato finito,ita ctiam ad affifmatiuara de prardicato finito, fcquitur ncgatiua dcpra?dicato infinito

ficut fequitur

,

,B

ejl

A\ igitur

ncn

B

efi-

tionA.

Ad tcrtiam dico,qu6d ifte Sylloeifmus non vanon fit debita fumptio fuofubicdo, fiuc fubtermino diftributo , quia debct ficri fub ifto tcrmino kemo fo\um , & tu fumis fub aggregato Ao»j/»« <«/r»»«,igiturSyllogifmus non valet. Et fic fit didum ad qnsfitum. £t hzc fufficiant dc primo. lct,quia

,

§lmflionum Uhri primi Prhrum Do£ioris fiihtilis finis.

EIVSDEM

7' Aiargumi '*•

EIVSDEM

DOCTORIS SVBTILIS Librum fecundum Priorum Analyticorum Ariftoteiis QiuEftiones.

Q^ Vtmm

it S

T

I

o

tione Syllogifmi. Alio modo,quia infert concld-» fioncm dc neccflitate pcr illa , qua: pofita funt itk

I.

pracmiflis finc fuppofitionc extrinfcca ;

SyUogifmu4 ex hypothejt dijferat

a Syllogifmo oHenfiuof Occam

3.^.£«f.r.tf8.Alb.(le Sazon.fM^.i.Ifff .f.io.Fonfccjk

lih.6.infiit.c.\x

Yacntt i.p.fiuii.q.i.diffic.}.4rt.). Au«£»

lib.inftit.tr»ll.t^.c.

1

8.

R G V 1 T V R prim& qu^d nonjquiaomnis Sylogilmus eft

oftenfiuus

;

igitut Syllo-

gifmus ex hypothcfi , non difFcrt \ Syllogifmo oftenfiuo. Confequentia notacft»

& antcccdcns apparet inducendo in omnibus Syliogif^ misiTndc Syliogifmus ad impoflibilcde quo minus apparet , eft oftenfiuus , quia oftendit conclufioncm.

Secundo, omnis Sy llogifmus eft ex hypothcfi,* non difFert ab oftenfiuo. Confequentia antecedens dcclaratur , quia hypothetenet , ils idem cft, quod fuppofitio , modo omnis Syllogifmus eft ex fuppofitione , quia omnis Syllogifmus fupponitterminosj&propbfitiones , ex guibus integratur. Tertio , omnis Syllogifmus pertinens ad aliquam poteftatem,dc qua dcterminatum cft in fccundo , cft cx hypothefi ; fed omnis Syllogifmus oftenfiuus pcrtinet adaliquam illarum poteftatum,quia quilibet Syllogifmuspotcft concludcrc plurcs propofitiones , quia poteft concludere luam,& fibi xquiualentcm.

&

De fecundo notandum, quod hypothefis dicitur, quafi fuppofitio,

& ideo dicere Syllegl/hfuex

hypothejiynon cft aliud,

quam

dicere Syllogijmtu ex

Secundo notandutn , qu6d quadrupliciter po^%»y»»«* , vei ex hypcthefi quia prxfuppohit dicitur

teftdici aliquisSyllogifmus cx hypothcfi

Primo modo

ruppofitionc.

,

aliudadfuiformationem,&iftemoduscftimproquia

fic

pofitionem,& integrationcm.prsfupponit tcrmi-

nos,& propofitiones. Secundo modo-dicitur Syllogifmus ex hypothcfi, quando prxtcr terminbs,

& propofitionesjcx quibus componitur SyJIogif^ mus,

& pxaetcr ea quat cxprimuntur

in przmifus, figuram fyllogifticam , fequitut aliud,fcilicet aliqua fuppofitio,virtute cuius confcquentia conclufionis ex pfzmiflis appareat nc-

fcilicct priEter

conclufione.quacdcbct inferriper praemifTas.quia

logifmos cx hypothefi.

de fecundariaconclufionc, aliis duobus modis.

Difficultas quzftionis

non

ftat

,

nifi in

^uld

JMM'

drMpiifittr,

quilibet Syllogifmus diceretur ex , hypothefi,quia quilibet Syllogifmus ad fui com-

prius

difFerentiam intcr Syllogifmos oftcnfiuos,& Syl-

& vltimatadicctur in

&

vndc dicatur Syllogifmus oftenfiuus, vndc Syllogifmus ex hypothefi , & idc6 dicendum eft prim6 dc oft^nfiuo. Secund6 , de

Tunc dico , qu6d ad iftum rnodutn reducuntur ^. multi Syllogifmi. Prim6,SyiIogifmusexpofito- P^tMcielm' rius , ex hypothefi, vt Hac Beft A:hcc Bejl C-^ [**>

hypothefi.

igitur

nomlnist

Quantum ad primum notandum

eft,qu6d ali-

SyStgifnm

quis SylJogifmus potcft dici oftcnfiuus duplici-

dicitMr ofitH-

ter.

pHtM dttflifi»

SyllogifmUs oftenfiuus;& fic ncc Syllogifmus ad impoflibilcnec Syllogifmus ad tranfumptumdicctur oftcnfiuUS.Et hoc dc primo.

ceflaria;& fic omnisconfequentia formalis diccrctur ex hypotbcfi.Et loquor ad ptaefcns dc prima

iUf

X.

conclufioncm,fine alia fuppofitione,qua: non po,& ifto modo proprie dicitur

nitur in pracmiflis

Oppefitum arguitur per Ariftotelcm tam in primo , qu^m in fecundo huius qui ponit fiep^ \

fiiinu.

&

Juppojitione,

igitur

Dlulfio

&

fic Syllogifmus ad impoflibile non diceretur oftcnfiuus, quia fupponit contradi^oriam conclufionis probandx. Alio modo dicitur Syllogifmus oftcnfiuus,ratione probationis.Hoc dupliciter,ficut prius.Vno modo , quia probat conclufioncm, fic petitio princjpij non eiret Syllogifnws oflenfiuus , fcd benc quilibet alter Syllogifmus. Secundo modo« quiapcr ca,qu£ exprcira funtin prxmif7is,probat

Vno modo ratione iliationis , &

alio

modo

CtJiA. Quij^ ptxter ca , qux

hoc

duplicitcr.

do,quia infcrt conclufionem, logifrous dicitur oftcnfiuus Scttioper. Tyn$. I,

,

Vno mo-

& fic quilibct Syl-

yt patci pcr dcfini-

exprefla funt

inpracmiflis,& prxter.formam confcqucntix.fequitiir alia fuppofitio

,

ad euidentem illationcih

conclufionis ex przmiflls, vidclicct

dbum maioris

ratione probationis.

**r.

Si ratione illationis,

&

qu6d

fubic-

poflit diftribui ifto raodo>videlicer,

Omne tjHodeJi hoc

Bytjt

A.

Secundo, ad iftum modum rcdurantur omnes SrenniMct^ modi trium figurarum, quia vltra formam fyllo- '•''*' Bb X giftic&m

Superlib.II. Priorum

352-

gifticam cxpreflam in praemiflis , in aliquo diaorum modorum, requiritur alia fuppofitio,ad euidentiam confequentiaj,vt,v.g.qu6d nullus-tcrmi-

Tunc ad rationes.Sunt folutz per diftindlioncs. Etfic patet de

nus , cx quo conftituitur Syllogifmus , fupponac appropriate pro aliqua re,qu£B eft eadem.cuilibct Tertiaetn.

diuerfarum rerum. Tcrti6 , ad iftum

elufio.

mixtiones,p©fit3B in

modum

.

qu6d illa de inejfe eft de ineJfefimpUcitery quia non fcquitur, Omne currensefthemo, omnemeqmm contingit currevalet, nifi ex illa fuppofitione,

non

omnem equum contingit ejfe hominem. Quarto, adiftum modura reducitur Syllogif-

qusftionc.

^

T

S

o

I

Vtmm fojjihile Jit

v.g.Ariftoteles

ponit,qu6d ex maiori de ineire,& minori de contingcnti,fit bonusSyllogifmus.Modo ifta fuppofitio

Q^

reducuntur plures

primo huius,

ifta

3

II.

quod ex falfa

fecjmtur
& Aphrod.i» f.i. j.^ \.huiui.

Magift.Air^.i.(/«i.x. Fonfcca

Burana iild.loz.n.i

/»t.(y .«»/?»/. c.ji.Complur.

lib.ifum.e.i.lacaici.f.ffim, ^.i.diff.i.art.i, AuciUlit. in/tit.tr»a.4.e.i.

re^igitur

c.

Ariftoteles in fecundo huius,

fiuart» con-

mus quem ponir

f^v

fcilicet, CHi.nulli ineft

;

cx fuppofitione

g«uV« (iujio.

«fl.

,

B, & C. Qui non tenet nifi quod tcrmini fupponant pro

aho,& cum hoc,qu6d tcrmini fint negatiuc con-

impoflibilis,ficut

probatur ; quia ficut

Quint6,ad iftum

modum

reducitur Syllogif-

negatiuus,ex tcrminis infinitis fa(5kus,in alia Nullum nan B eftyiyomneCeft

i^^ys

B\ igiturnu!lHmCeftu4. Quia arguitur ex quatuor forma non valet,nifi ex fuppo-

terminisjigitur de fitione,

qu6d medium in

fecundura finitum, pracmifla accipiatur

pracmiffis differat

folum

& infinitum, ita qu6din vna medium

infinite,

&in

alia

finitc.

modum poffunt reduci omncs per quos ponebatur , qu6d cx puris particularibus,vel ex puris negatiuis,poteft fieri SylSext6, ad iftum

Stxtaectulu' cafus

^'-

refpeftu

falfi. Antecedes

Omne currens efthomo

,

omnU.

equmefthomo\^xxm\i^x

funt veraE:& tamen conclufio

eft impoflibilis.

Secund6,cx neccftario poteft fequicontingens, igitur ex veris poteft fcqui falfum. Tenet confequentiajquia idem videtur eflc iudicium:& antecedens apparet ; quia quaclibet conditionalis cft neceflaria , & tamen ad aliquam conditionalem fcquitur contingens, v.g. ad iftam^ Situcurriiytn mouerisy^ tu f«rrftf,fcquitur iu mouerisyC^x cft contingcns.

Tcrti6, ex vcris fequitur falfum ris poteft fequi falfum.

;

igitur ex vc-

Confequentia tenet, quia antecedens;quia

Gluicquidfietyhocpojfihile eftjieri:8c

modus iftorum ex hypothefi,eft,quando per aliquem Syllogifmum inferuntur das conclufiones quarum prima cft falfa , & fecun-

feqiiimrySocrates currityigitur Socrates mouetur.Sc fic

da vera tunc valet ad primamconclufionem, fic confequemia formalis. Attamen ad inferendum vltimatam, eft indifecundam conclufionem , :

&

gentia fuppofitionis extranea: ficut patet in Syllogifmo ad impoflibiIe,per quem licet prima conclufio falfainferatur formaliter,attamcn ad ihfe-

vtraque vera, & cras vtraque falfa ; tunc femper ad iftam , Socrates currit , eft vera , igitur femper ad vcrum fequitur iilzySocratesmoueturyCcd

mod6

cras hacc erit falfa, Socrates mouetuTy igitut ad vc-

rum fequitur falfum. Quart6, quia ex

:

rcndum fecundam oportet fupponere contradi-

&

ifte moitoriam illius fecundae conclufionis : dus eft proprius. Ex quo patct , quod idem Syllogifmus, qui eft

oftenfiuus ad tliefi

rnam conclufionem

,

eft

cx hypo-

ad aliam,vt patct de Syllogifmo ad impofllad primam conclufioncmj

bile, qui cft oftenfiuus

cft cx hypothefi ad fecundam. Quartus modus cft, quando pcr aliqucm Syllogifmum infertur primo aliqua conclufio vcra,

fed

qua:

non

cft

principaIitcrintenta,&pofteavirru-

tealicuius fuppofitionis infcrtur aliaconclufio

vcra principalitcr intcnta. V. g. volens probare

quod onfnis homo eft rijtbilis y{i transf^rat fc ad probandum iftam fyllogifticc, quod omne animal ra,' pofteaex illa probata , probat per illam fuppofitionem Giuicquid prAdicatur de deftnitione praMcatur de dejinito , tunc infcrtur,

tionaleeftrijibiley Sc

:

conclufio principalitcr intcnta

omnis.homo

&

,

fcilicct

,

quod

iftum

Syllogifmum vocat Ariftotclcs Syllogifmum ad tranjimpttmy quia quando debemus probarc vnum , transferemus nos ad probandum aliud, cx quo virtute alicuius fuppofitionis inferinuis intentum ifto eft rifibilis ,

:

•^

,

logifmus.

,

7*

verum

ecjuui eft currens;igitHr omnis

,

Tertiis

&

modo poteft argui per omnes modos DialcAicos:& ficpatet vnde Syllogifmus dicatur oftenfiuus,& vnde ex hypothcfi, & prr confequens patct,qiiomodo ab inuicem di^crunt.

X.

fequi falfutji,

prim6;quia ex pofllbilibus poteft fequi impoflibiIe,igitur cx veris' poteft fcqui falfum.Confcquetia tenetjquia fic fe habet poflibile refpedu

uertibilesjvt patebit poftea.

quaeftione, fciUcet,

^.

ARguitur qu6d cx veris poteft

litera, igitur

falfis

fequitur yerum,patet in

& e conuerfo, quiaquantum verum

opponitur faIfo,tantum falfum econtra vero. Qiiint6 airguitur , quiaex falfis non poteft /equi verum;qnia fecundaconfequentianon valer, in

qua

ftante confimili difpofitionc

pracmiflarum,eft rcpcrire terminos

8c nuUi

;

,

& forma

incjuibtti

omni,

fcd praemiflis cxiftentibus falfis, eft repc-

terminos , in quibus vniuerfalis aflirmatiua vcra,& ftante eadcm difpofitionceft inuenirc alios terminos,in quibus ftat vniuerfalis negatiua, &c. igitur talis difpofitio non valet;quia facpe Ariftoteles vtitur ifta regula in primo huius ; rirc

eft

&

minor probatur , & funt termini in cjuibus omni, Omnis lapis eft animalyomnis home eft lapis;igitHr ot»~ homo eft animal.Ced termini in quibtu nullty funt arguen do fic ; omnis lapis eft arbor,emnis homo eftla^ pis-yigitur nullus homo eftarbor. Sext6,quia vnu oppofitoru non fcquitur ad rcliquii;quia ficut patct in ifto fccudo,ad idem epySc non ^,non fcquitur idem,fcd vcru,& falfum funt oppofita;igitur ad falfum nonfequitnr verum. Septim6, quiacffedius pofitiuus debet depennii

dere a.caufapofitiua:fcd coclufio veraeft effedus pofitiuus pr«mifrarum,& falfum eft priuatiuum; tgitur conclufio vera

non

fequitur ex

falfis.

Confirmatur,quia falfum cft non cns, vt patec 5.Mctaph.mod6 non ens nullius eft caufa. Oppofitum arguitur per Ariftotelem inifto fecundo. Priiuu

j. Diuifto ^itt<

videndum

eft,fi

«c vcris fequitur falfum. Sc

y?»V»«.

Qu^ftioIII. Secanib ,

fi

e conuerfo ex falfis fequatur vcrum.

QiKintiiin ad

primum dico,qu6cl

difficultas

hu-

&

Tertia conclufio

,

&

fiuc ex

:

dcatur.

eft

antecedcns

efle

elfe

vcrum ,

& ta-

verum. Verbi

gratia , fcquitur , Omnti propo/itio efi affirmatiua; iptur nulla propofitio efl negatiua. Antecedcns pof-

verum & licet confequcns fit imtamen pOteft efle verum , antecedcnte, &confequente fimul formatis,impofllbiIc eft, quod anteccdcns fit verum , quando confequens «t falfum quiapro quacunque menfura, antcccnbilc

cft efle

:

poflibiic,

;

falfum fed confcquentia cft eomodo compofita ex anteccdente , confequcnte , mediante ifta coniundione^ij^/Vwr, vely;,ant alia

dcns

cft

;

&

squiualente.

Tunc ponuntur conclufiones.Primaeft, quod ex vcro poteft fequi falfum , vcl ctiam in plurali.

Qupd ex veris poteft fequi vnam rationem fadlam veris fequitur falfum

:

falfum, probatur per

ante oppofitum

;

quia ex

igitur ex veris poteft fequi

falfum,& dcducatur ficut priiis. ieeimdn tMSecundaconcIufio,qu6d impoflHbile eft ex vefhfia. ris fequi falfum. Probatur, quia ifta confcquentiaeft bona, antecedenseft verum : igitur confequens eft verum ; igitur impoflibile eft, quod antecedente vero fequatuf confcques falfum. Confequentia valet. Probatur anteccdens pcr dcfinitioncm antecedentis,& confequcntis.Et ift^ conclufiones diuifo

,

non repugnant, quia prima

& fecunda in fenfu compofito

non repugnant, biU

eft

in fcnfu

ficut ifts

,•

Alhumpotefi ejfe nigrumid>cimpoJfi~

»/fr«w,quia amba: lunt fimul vcrce. Tertiaconclufio,quac fequiturex pracdidisde-

TertU con-

efi albii effe

finicionibus, eft ifta

,

& probatur fupri

impofllbile fequitur quodlibcr.

,

quod ad

Probatur, quia

qualibet propofitio impoflibilis

,

quam

igitur quajlibcc

impofllbile eft eflc

irnpofl[Ibilis eft

veram

;

eft

,

veram , quolibet alio perconfequens adimpofllibile fequitur quodlicfle

DCt aliud,per pracdidas defcriptioncs.

Ex his patet,qu6d impofllbile eft ex

vcris fequi

falfum.Verum eft tamen,qu6d contra prsdidam conclufioncm, poflimt reduci quafi omnia fubiefta infolubiIia,& obIigationes,quas dimitto propterbreuitatem.Ec hocdeprimo. 4. Quancum ad fecundum , prima conclufio eft I. Conclufio ifta,qu6d exfalfispoccft fequi verum. Probacirt» 1. qmt. rur , quia cx impoflTibili fcquicur verum , quia ex ftionis. ipfo lequicur quodlibec , fed quodlibec impoffibile eft falfum igicur ex falfo fequicur verum. SeeuniU ctaSecunda conclufio , qu6d in Barbara , Cela-

przmiflis

,

& minori

vera,non

quia fi maior lit in toto falfa , fua contraria erit vera ; igitur ex contraria maiori vera, minori, quae etiam cfl vcra*

&

batur vcra ra:,

quod

;

cft

:

d vcra

igitur

,&

dux contrarii erunt

Tam.

I,

qu6d part^s fux fint carum pcr fc fic

'*•

quarlibct

poflibilis.

Ad fccundam, negatur antcccdens. Ad probationcm dico, qu6d fi illa co^xAnmZySocrates currit , Socratts mouetur , fumatur pro confequen-

&

te coaditionali

led

ifta

:

tunc illaconditionalis

propofitio

,

Socrates mouetur

eft falfaj

fola

,

fit

con-

fequens tunc ex illa conditionali non fequitut qu6d Socraces mouctur. Sed fequitur ex copulatiua,fa£lacx illaconditionaIi,&antecedentepofito in efle , mod6 illacopulatiuaeft contingens> quia fecunda pars cius eft contingcns. Ad tcrtiam didtum eft, qu6d ftant fimul,cx vcris potcft fequi falfum , &impoflibile cft ex vcris :

fequi falfum.

Adquartam.negatur confequcntia ,quia

liccc

fimiliter fe habeat conucrfio ad oppofitionem:

non tamcn conuerfio ad confequcntiam.

Ad quintam,///<
rcgula debctfic intclligi,

tia

non valet,in qua ex prxmiflis

ris,eft

nulli

,

il-

quod illaconfcqucnexiftentibus ve-

reperireterminos,«n^K»^«« »»"»»,& incjuibm fic illa regula eft impertincns propofito

&

de pracmiflls falfi$,vel ex altcra falfa. Ad fexram dicitur , quod non omnis propofi-

omni vcra» opponitur. Idem etiam in illis , qua: impjicant contradi£tionem ex vno oppofitorum infertur reliquum, vc fcquicur , Tantum pater efi ; igitur non tantwh tio falfa

^,

paterefi.

Ad a.liim, e^&fti efii &c. Dicicurquod conclu* fio

non eft effcAus pratmiffarum, fed eft cffeanim£ formancis praemiflas & concKifio-

vera

ftus

ncm,lic^c przmiflae finc quodammod6 inftru-" menta, quibus mediantibus anima deuenit in af^ fenfum conclufionis. Idcm dicitur tunc,qu6
funt entia itapofitiua

,

ficut prae-

miflae vers.

Ad confirmationera,falfum

cft

w««»/,ncgatur,

valde impropric ifte tcrminus, ens^ pro vcro,& iflc tcrminus nonens,^to faIfo,quemnifi accipiatur

admodum ibidem

accipiuntur.

£t

fic fit

di€tunl

de ifta quzflionc. r

,,

-.

.

,

CXjV ifiSTIO

Vtrum ad^^trumque poffitfequi toaa.a Kiaginris

tfutft. i

.

m,

i

III.

contradiSioriorunt

idem^

htim/bih.i. Tartar. i .tr*a. ihtt»

hmim

Ubri.

haec conclufioporte-

impofllbilc. Si falfa

Scetioper.

lic^t

im Jub.i.fotiieci lii.6.infiit.c»f.\ I. Coaimb. infm

Tunc quasro, vtriim illa contrariaconclufionis vera,vcl falfa

,

,

fequitur contraria conclufionis. fit

&

cft impofIIbiIis,eo

compoflibiles

&

ex maiore in cofo falfa poceft fequi conclufio vcra ,

minori vera , non poceft fcqui iftam coaclufionem probac

Tunc ad rationes. Ad primam, negatur antccc* 5. nam in fyllogifmo illo, copulatiua fadla cx AiargmH»

:

rent

,

Celartnt

dens,

propofitio,

quam impoffibile eft non exiftente vero , &

propofitio

&

,

tlufit.

trium figuraram ex, in quious cx maio-

/imnlformatif, quia aliqua eft confequentia bona>

coca falfa

ri

,

Ttrti»

potcft fcqui conclufio ve-

modorum

ra in quoliber

,

Ariftocelcs excmplaritcr in qualibct figura , vi-

&

men impoffibilc cft confcquens

Clufit,

& alia vera

,

fiue in parte

,

conclufio vcra

in qiia pofllbile

HUtfi»,

falfa

qu6d cx duabus prar-

,

vnapropofirio , quam impoflibile cft non efle vcramjantecedcnrc exiftcnte vcro,ipfis fimul formatis notabiliter additur ifta conditio , ipjis :

Qmu-

vna

eft ifta

fiue in toco

,

ccpcis Barhar*

eft

i. Ctnelufio tirc» I. qH*-

miflis falfis

Cofcqucs

cxiftcnte vcra ,ipfis fimul formatis:fcd

5-

im-

poflibilc,vt probatumeft.

jus depcndec ex definitionibus anteccdcntis ,8c

ide6 rccolcnda: funt confequcntis c conucrfo , illa dcfinitioncsjvnde Antcccdciis eft propofitio, quam impofllbile cft clTe vcram,confcqiicnte non

355

miflls vcris fequiturconclufio faIfa,qaod eft

j

fimul ve-

isicjir

cx pr«-

A

Rguitur qu6d

fic

,

quia ad alterum contra-

-^rjumtmt»

diftorioru fequitur aliquod nccetliuium, vt /'» f*>*t.m-

Bb

i

vcrbi ^***^

*

Superlib.II. Priorum

354 verbi gratia

,

feqaicur

:

Deus

efi /uhfiamia

;

igitHr

Deuiefl : igitur illuii fequitur ad reliquum , pcr illatn icgxilzmtNeceJfariHmfequitur ad <juodlihet. Secundo , quik in Syllogifmo ex oppofitis

-i

aJ praemiiras lequitur vna conclufio

igitur ad

;

vtrumquc contradidtoriorum fequitur idem. An-

&

confequentia fecundo ; probacur, quia prxmills Syllogifmi exoppoficis funt ad inuicem contradiilorice. teccdens patet in

Tertio, quia

y '.CTi.,

.

ifto

ifta

difiundiua, Socrates

currit, vel

tfitur

adambo

Socrates non currit;

contradi£loria/e<^uitHr idem,

Confe-

hoc gratia form.-E. Oppofitumarguiturper Ariftotelem in fccunnon ejfe, do huius, vbi ponit, quod ad idem ejfe^ non/e^uituridem modo duarum contradidtoriarum vna fignificat ejp , & alia non cfTe igicur ad amboconrradidorianon fequicur idem. In quxftione primo videbitur gcneralicer,qua-

&

vnum

Diuijio j««.

litcr

fiitati.

fpecialiter

fccundo fcquitur ad rcliquum , exponetur regula Ariftocelis, fcilicet,

quod yld idem

,& non ejfe

ejfe

,

nonfeijuitur , idern.

Quantum ad primum notandum,qu6d

confe-

qucns poteft fequi adantecedens, vcl fotmalicer, vel fimplicicer , ycl vc nunc folum. Tunc dicicur

quando in oranibus cerminis eft bona confequentia , retencaconfimili forma argucndi,quancumcunque ccrmini mucarencur ; voccPt termini fubied;a,& prsdicaca propoHtionum , quia praecer fubicda , & prsdicaca om{eq\iiformaliter,

&

falfii

,

vt tu curris

ptionemmedij contingentis didorij

vt tu non curris

,

formalis ad quodlibet aliud per clufionem.

Ex

iftis

fcqnitur illa regula

fequitur adcjuodlihet

,

oppofitam

,

ad ipfam

fcilicetfui contra-

,

cfticitur

,

,

confequentia

primam con-

quod Necejfarium

,

iitionis lis

,

qu2

fequitur oppolita impoffibi-

eft neceiraria.

Et

cum quslibec

propofi-

quod ad quamlibec propoficionem fequicur oppowcum impoffitio

fic

alicui oppofica

,

fequicur,

bilisjfcilicec neceftarium.

Sccundo fequicur , quod quodlibet vcrum fequicur ad quamlibcc propoficioncm, \c\/impliei~ tcr, vcl vt nunc, quia (i illud verum ficneccllarium,cunc eft confequencia fimplex,fed fi iic contingcns , tunc cft confequentia vt nunc Iblum. Probatur;quiaad falfum fcquitur quodlibet, falrem vt nunc, vt probatum eft igitur ad cuiuflibec oppofitam fequitur oppofita falfi,fcilicct vcrum. ;

& cum quarlibct propofitio

fit

altcri oppofita, fe-

quod ad quamlibet propoficionem fequtverum , perillam rcgulam Gluando ad antece-

quitur

dens /etjuitur conjequens

& numerus propofitionum&tcrminorum,vt di-

fiquitur oppofitmn antecedentis

fuit fuper primum. Sed tunc dicitur aliquid fequiyww/?//«Vfr,quando eft neceiraria confequentia antecedentis ad conicqucnsin aliquibus terminis licet non ya-

proptcr ea qu.x fcquentur.Et hoc de primo. Quantum ad lecundum Prima conclufio cft,

omnibus tcrminis , retcntaconfimili forma arguendi, &: quando pcr medium neceftarium

quentia w»««c. Probatur, primo de confequentia./implici, quod ad aliquam propofitionem ne-

&

cellariam fcquitur aliqua alia,vt fua a^quipollcns,

:

leat in

huiufmodi confequentia poteft

ficri

cuidens

,

cur

;

Difamii.

libctjvt

;

Sed tunc dicitur confequentia fequi vt

rtunc

filum , quando medium per quod confequentia fit cuidens noneftneceflarium,fcdcontingens.

Tunc ponuntur

5'

conclufioncs quae fequuntur

expraedidadiftindione.Primacft, quodadquapropotitionem,qu£E manifefte implicat contradidbionem , fequitur formaliter qualibct alia, I jj^gj

ficut fcquitnr rit

;

,

igitur tu es

Socrates currit

,

& Socrates non cur-

Rom&. Probatur , quia ad didam

copulatiuam fequitur quaelibct eius pars graci^ formae , tunc referuata ifta parte, Socratesnoncurrit

,

i(\.z

confequentis

funtprasmifta

fuam

:

&

illa

feipfam formalitcr

in vna difiunc^iua ve\ tu es RoMti

;

,

cum

qualibetalia,

,

quia ad falfum fequitur quodlibet, faltem vt nunc ; igitur.

Secunda conclufio , quod ad vtrumque con- *««""^ "' tradidtoriorum fequitur idem formalitcr

confequens

eft

,

vbi

fadaex duabus con-

difiundtiua,

tradi<5I:oriis,vt ifta, Socrates currit, vel Socrates

currit.

tur

ambo

contradid:oria. Confcqucntia tenct cx

& vltra fequitur, Socratescur-

primo

/ed Socrates noncurrit ,\t re-

quitur formalitcr

articulo,igitur ad illa

ambo

contradicH^oria fe-

difiundiua. verbi gratil,

feruatum fuit ; igiturtu es Roms., quod fuit probatum pcr illam regulam, Exdi/iunEiiHa cum contraMiloria vnimpartii ad reliquampartem e/ihona cen-

contradidoria illiusdifiunftiuae e^\^z.,Socriitei

/ecjuentia.

es

Sccimda conclufio.ad quolibet impoffibile,feqiiitut quaclibcc ali^ propQficio >

non ioira^\ixev.

3«**

probatum cft. Secundo , patct de confcquentfa vt mnc ; quia ad quodlibct vcrum fcquitur aliqua propofitio, fcilicet vel idcm verum, vel fibi xquipoUens, &c illud idem fcquitur ad fuum contradidorium;

tur ad contradidoriam talis difiundtiuae fcquun-

fitio infcrt

;

"f""--

impoffibilis,mod6 ad impoffibile fequitur quod-

igiturSo-

,

^*

C
eadem fcquitur ad

vel tues Romd, quia quslibet propo-

arguatur cx alia fic ; Socrates currit

'

^;

contraJi(5toriam,quiafiia contradi(5toriacft

non Probatur, quia ad contradidoriam talis difiundiuae fequitur quodIibct,gratia forms,igi-

crates currit

rit ,

;

;

vel aliqua huiufmodi

fic ifta

ad oppojitum

,

quod ad vtrumque contradiftoriorum bcncfequitur jidem confcquentia y«w^//«, vel conie-

confequentia cft bona , Homo currit igitur animal currit , quia fit formalis pcr iftud medium , omnis homo ejl animal , arguendo in

formalis, &c

5'

quia quslibet propofitio fequitur ad impofnbilc; igiturad cuiuflibetpropo-

nia alia dicuncur percinerc ad formam argucnth', vt copulaconiundtionis, fyncatcgoremata, ordo,

d:um

tlHftg,

tur quxUbetaliabona confequentiaww<«c, quia

fequitur quodlibctaliud vt nunc , quiapcr airum-

,

;

.^

quod ad quamlibct propofitioncm falfam fequifumpta propofitione

ad iftam

&

Seeundtf tcn-

cans contradidtioncm formalicer, ad quam formalicer fequicur quodlibcc aliud pcr primam conclufionem. Ec per eundem modum probacur,

& cum hoc fcquitur

;

I. Ctnclufio ctrc* i. qui-

fumptionemvnius propofitionis ncceftaria efficituc conlequentia fotmalis , fcilicct fumcndo contradidoriam illius impoiTibilis , quz eft ncccllaria. Tunc cnim cx illis conftituitur copulatiua impli-

tocratcs non cKrnV,fequitur ad ifl:am,5of r
quentia tenct , quia ift^ contradicunt. Antecedens probatur,quiaquaElibetpropofitio infert feipfixm cum quacunquc aliainvnadifiundiua , 8c

i.

fcd fimplicitcr tantum. Probatur, quia per

non currit

,

er Socrates cnrrit

,

ad

quam

formalitcr

quod Th esRomA, & etiam quod Tu r.on Rom& , vt probatum fuic ; igicur ad oppofitum

fequicur,

, fcilicec iftius, T« es Roma, fcquitur oppofitum anteccdcntis,fcilicct pra:di<^ difiundiua.

confequcncis

'^'"•^**

QucEftio I V.

f ^liua

& cum hocad oppofitum

alterius confc-

dictoriafcquituridcmformalitcr , fi altcra pars contradidoriarum implicet manifcHe contradidiionem. Probatur , quia ad iliam contradidtoriarum , qux non implicatcontradidioncm, aliquid fcquitur formalitcr,fcilicct ipfamet, vcl fibi

quus crit cx minus notis. Secund6, ille non eft SyIlogifmus,qui non cft vnus Syllogifmus,fedSyllogilmuscircularis non eft vnus Syllogifmus igitur. Maior patct qui» primo Elenchorum dicitur , quod Ea^itm efi dtfi.

fcquitur idcm

fita

quod ad ambo oppo-

fcilicct

,

difiundliua

7tlttju.

&

«quipoIlcns,vel conucrtcns, illa eadcm fequitur ad aliamjpartcm ; quia alia pars implicat ma-

&

nifeftc CQntradi6tionem , ad talem fcquitur quodlibet gratia formac , vt probatum fuitprius: igitur.

Quarta conclufio

Qjtart» etnsbtpt.

335

eftgratii fcientix

vbi confcquens cft fada ex duabus contradiif^oriis. Tcrtia concluHo cft i(la,qu6d ad ambo contra-

qucntis fcquctur cadcm difiundkiua; igiturcum \i\x fint oppofitx,fcquituc

Terti» ein.

non

quia drculo non contin* git dcmonftrarc , patct primo Pofteriorum : nec gratia opinionis, quia opinio non gcncraiur, ni(i cx notioribus mod6 Syllogifmus circularis non fit ex notioribus , quia in ipfo funt duo Syllogifmi, quorum fcilicct vnus fit cx magis notii, rcli-

,

cft,

ditionibus circumfcriptis

quod iftis duabus con,

numquam ad vtrum-

quc contradidoriorum fcquitur idem formaliter

igitur vrra contradidio cft,qu6d confequcns

;

non

:

:

;

nitioprtfofitioniiyC^vniiupnpofitienUySc per confequens SyUcgifim,& vniiu Syllogifini. &minar

patet;quia Syllogifmus circulaiic

:

net in terminis conucttibilibus,vt dicit Ariftotcles in ifto fecundo. Qiiart6,iftc Syllogifmus

didoriis.

quo fcmpcr committitur

Secunda,qu6d neutra pars contradidoriarum implicet contradi€tionem, & idc6 in fimpli-

Syllogifmo circulari pijjigitur.

cibus Catcgoricis rcgula eft vniuerfalitcr vcra. Probatur,fi ad ambo cotradidoria fcquitur idcm,

lecundo.

tunc ad

vnum corttradi(floriorum

liquum

,

confequens

fcquerctur rcfalfum in fimplicibus

eft

ad miniis

eft

duo Syllogifmi. Tcrti6 , omnis bonusSyliogifmus tenet giatil formae , vt patet pcimo huius fed Syllogifmus circularis non tenet gratia formae,quia folum te-

vna diitundiua compofica cx contra-

fit

,

,

non

fallacia

eft :

bonus,in

fcd

hoc

Oppofitum arguitur pcr Ariftotelcm

Notandum , qu6dSyIlogifmus laris

non abfolutc

,

fit

in

fcilicet petitionis princi-

in ifto

vocatur

1.

circii-

fed in habitudinc ad aliquem. N«M.

Categoricis non implicantibus contradidionem, vt didlum eft , quia.non fequitur , Dem efi igitHr

prioremSyllogifmum, co qu6d reuertitur ad aliquam praEmilTam , vnde prior Syllogifmus pro-

Deni

ceflit.

;

ncc ad negatiuam fcquitur affirmati-

nonefi^

«a , quia non

fcquitur, AntichriSlHtmnefi\igitur

AntichriHnt ^y?,quia vtrobique antccedens eft verum , confcqucns falfum. Sed confequentia

&

probatur , quia

fi

ad Aejfcidhum

,

fequirur

magnum ytwnc^d^ oppofitum confequentis cct,

,

Bep fcili-

Bnonefimagnum , feqnitur oppofitum antc-

A

cedcntis, fcilicet , ncn efialhhm , ad quam propofitionem aduerfarij fequitur quod B efi magnu7n;igi[ur de primo ad vltimum , fequitur B non efi magnum ; igitur B efi magnum y quod erat

probandum. tjfi

^

,

lum

,

in fimplicibus Categoricis,

&dcconfcquen-

tia formali , quixconfequentia materiali , vel vt nunCyxAtm fcquitur ad vtrumquc contradidboriorum. Similiter fi altera pars contradidoriarum

implicet contradi(5lionem, vel etiam confcquens fit

la

ni

t

difiundliuacompofita ex contradidoriis,regueft vera:& hoc dc fecundo.

non

Rationes funt folutae per conclufioncs. Et fic fit didum ad quzftionem.

Q^

^

s

T

I

o

IV.

fit

mo*

reuertcndo ad illud,vnde re-

mobile.

Secund6 notandum, qu6d Syllogifmus circu* laris poteft fieri cx omnibus terrainis,dum tamcn

non atcendatur an prarmiflac fint verae , vel falfit» quia hoc attento,qu6d praemiflae dcbeanf efle verae,non fit Syllogilmus circularis,nifi cx terminis conuertibilibus,vt dicit Ariftotclcs.

Terti6 notandum , qu6d Syllogifmus circula ex conclu-

ris fic Aefinkm,Syllogt:(are circulariter efi

fione

qu6dilla rcgula , fcilicet , Ad idem non ejfe , nonficjuitur idem , intelligitur fo-

Sic patet

Etdiciturcircularis ad fimilitudinem

tus circularis,qui

,

&

conuerfit vnitu

pramifikrum inferre aliam

pramifiam.

Sed dubitatur , an Syllogifmus circularis probet praemiflTam^quam infert ? Refpondetur , qu6d

J*

qu6d fic,multiplicitcr. Primo , fuppofito , qu6d prior Syllogifmus

pollibilc cft

fuillct

cx minits notis

,

ad conclufionem notio-

rcm tunc Syllogifmus circularis ad praBmiiTiim miniis notam , crit ex notioribus ,& per confc:

quens probat conclufioncm. Secund6 , quia pofllbilc eft, qu6d primus Syl-

&

logifmus fit cx notioribus fimpliciter , qu6d fecundus Syllogifmus , qui vocatur circularis,fic cx notioribus alicui , yt forte proptcr aliquam rationcm , vel proptcr confuetudincm,veI zwGtoritatem,vel aliud huiufmodi.

ZJtrkmSyllogifmm cmula,mjithonui SyllogipnMf

&

& Aphrod. in e*f. 5 tf. <^ 7. hHiM. Burvta ibi» dtm. loan. iMag. qiufi. x.hmiu. Tattar. tr*a. i. huitM, dub. I.

Auefroes

Terti6 , quiapoflibile eft, qu6d primus Syllogifmus demonftrct elle caufatum pereffcd^us pofteriores, quod fccundus dcmonftrer caufa» cffcdus i priori fic vterquc Syllogifmus erit probatiuus, licet diucrfimodc, quia fccunduj Syllogifmus demonftrabit proptcr tptidySc^nmus, cjuiay iftummodum demonftrandi dcclarat Commcnrator in oftauo Phyficorum.

.

:

&

&

ARguitur prim6 qu6d non

,

fic,

omnis bonus

Syllogifmus cftgratiialicuiusfinis ; fcdifte

non

eft gratia alicuius finis

mus

circularisnon

patet , inducendo liuis

,

quam

:

igitur ifte Syllogif-

Tunc ponuntur conclufiones. Prima Syllogifmus circularis

cft

eft

bonus Syllogifmus. Maior

Probatur,quia eft«n«r/0

tam

in SyUogifmis'demonftra-

e^f.per definitioncm Syllogifmi.

Dialedicis.

&

minor patet , priqad

eft,qu6d

4.

bonus Syllogifmus. Pnm»(iflif

in
Sccunda conclufio, qu6d Sylloeifmuscircula-

i"'

SecinJaet».

Superlib.II. Priorum

356

listenet gratii forms.Probatur.quia omnis modus alicuius figura tenet gratia formx , vt deckraturin primo huius fed Syllogifmuscircularis igifit inaliquo modo alicuius trium figurarum turSyllogifraus cir.cularisrenet gratiaformx. Et nota, quod in nullafigurarum poteft lyllo;

;

qutlihet

tirfHUriter.

,

tunc

cft

euidens Syllogifmus

,

argucndo

fic;

Omne non A efi B,omne C efi non AJgitur omne C efi 5.Et

C\c

patct qualiter,&: ex quibus terminis,& ad

gizari circulariter,nifialtcraprasmillarum prioris

Syl logi fmi conuertatur.

bitatione ante conclufiones.

Dubitatur,vtrum in qualibet trium figurarum, quiclibet prsmilla pofldt fyllogizari circulariter.'

Refpondctur quod non.Primo, quia

frtmiffafojfit

fjUogi^n

to

quem finem fiat Syllogifmus circularis. Tunc ad rationcs. Ad primam dickum cft in da-

».^

An

A-.nullum C efi A;igitur omne C efi 5.Quia Ci minor mutetur inaffirmaciuamjdeprsdicato infini-

efi

in

non

particularibus pramilla vniuerfalis

modis

non poteft fyllogizari circulariter quod probatur, quia nunquam fc-

gratia forms,

quitur affirmatiuafyIlogiftice,& gratia form^,nifi ex ambabus affirmatiuisifed ad fyllogizandii prasmiflam affirmatiuain modo negato,ambie prsmif-

cx

Ad

Sed tunc

'*•

tertiam dicitur,qu6d Syllogifmus circula-

quo fir, omnibus terminis. Ad quartamdicitur,qu6d ibi nonfitpetitio principij, quiapoflibileeft, qu6d vterque Syllogifmus fiat ex notiotibusjlicct^diucrfimodc, vnus tenct in

eft difficultas,

Et

fit prius Syllogifmus ifte , Nullum B e/l omne C efi BJgitur nullum Cefiu4. quia conuertitur maior, id eft, ifta , Nullum Beji A: in iftam, Cui nulli inefi u4,huic omni inefi 5; fed nullum CefiAy vt dicit conclufio igitHr oTnneCefiB , quae fuerac

fic fit

alter^wWjVt didlum fuit

didtumad quxfitum.

Qjr

quia Ariftoteles docec

gato, V.g.

&

fciliccr propter tjuid ,

prius.

erunt negatiuae, vel faltem altcra earumrigitur ipfis non poteft inferri conclufio affirmatiua.

fyllogizare praemiiram affirmatiuam in mode nc-

A

dicitur.quod Syllogifmus circuvnusSyllogifmus, licetpraefupponat aliu in habitudine,ad quem circularitervocatur. ristenet gratiaformx,quiaiftcmodusin

Secundo , quod in modis negatiuis prsmilla

fa:

Ad fecundam

laris eft

poieft

fyllogizari circulaciter.

affirmatiua

7» AAnrgumin^

^

T

S

ytmm SyllogifmHi

O

I

V.

comerfiHtu differAt a

SjUogifmo ad impojfihde^

:

Auerro<;s»«f.8.9-io.ii.ii.(;^ il.huiui. Aphrod.

&

Burana

ihid. Ioan.aMag.^.i./7«i«^,(/K4. i.i.^^ j. Tarcar. tr»ff.t.

:

huiiti,iaexpof.c.^.y^

6.

minor inferenda. 4.

Ad iftud rcfpondetur ponendo duas Prima

nes.

eft,

conclufio-

quod di(5ta conuerfio, quam

Ariftoteles,

no eft confequentia

B efi A;igitur cui nulli inefi A,huic omni

inefiB.quiA

non (e(\\.mm:NultHmmimal efi planta;

formalis,fciIicec

omni inefi animal;auia

&

piopter hoc tamen nuUi lapidi ineftplanta, non fequitur quod omnis homo fit animal. Secundaconclufio eft ifta.quod hsc confcquetianon cft foTma\is,Cui nulli inefi B , huicomniinefi •A.Ccd nullum C efi A;igitur omne C efi ^.Quia pacec inftantia arguendo fic,C«/ nulliinefijubfiantia,huic omni inefi accidens,/ed nulla Chim£ra efijubfiatia^tgitur omnii Chimara efl accidens^^^xxmiCLx funt vcrje,

& conclufio falfajigitur confcquentia non valet. Ecideo dico , quod Ariftoteles non intendit, in TTiodo negato praemifta affirmatiuapollic

quod

quod non quia vtrobique ;

arguitur ex oppofito conclufionis.

facic

i^x.Nullum

igitur eui nulU inefi plata,huic

ARguitur prim6

§.qutri{Mr virH Sjliogifmus.SiC.

Secund6,quia Baroco,Sc Becardo dicuntur reprimam figuram pcr impoffibiIc,& camen reducuntur per Syllogifmum conuerfiuum , quia arguitur cx oppofito conclufionis cum vna prcemiffarum,ad oppofitum alterius pracmiiIaE,& hoc duci ad

eft

fyllogizarc conucrfiucjigitur,&c.

Oppoficum arguitur pcr Ariftotclcm

in ifto fe-

cundo,quiadciftis Syllogifmis dcterminat tanquam de diucrfis poceftatibus Syllogifmi. In qusftione, prim6 videbitur vndeSyllogiftnus dicatur conuerfiuus,& qualiter fiat.Sccundo,

quid fit Syllogifmus .id impofIibiIe.Terci6,qualiter conueniunt adinuicem. Et quart6, qualiter difFcrunt.

quodde

Quantiim ad primum,norandum quod conuerfioquandoqueattribuiturterminis.&hocdupliciter. Vno modo ficut dicimus,qu6d ifti termini homo,8c rifil>ile,com\emmtm,eo quod dc quocunquc dicitur vnus , & alter. Alio modo dicuntur termini conuertibiles , eo qu6d quilibct illorum

quolibet dicatur altcr illorum terminorum, &de nullo ambo fimuhaliter iIlaconuerfio,quam facic Ariftoteles,non valeret,vnde iftitcrmini,y«^
qui:& ficdicitur in Praedicamentis, qu6d relatiua dicunturad conuertentiam.

fyllogizari circulariter gratia formse

quod bene

dam

pofllc fyllogizari

,

;

fed vulc

fuppofitis quibuf-

conditionibus.

Priraaconditio eft,qu6d termini pracmidi negatiuie fint ncgatiuc conucrtibiles

,

ita

diciturde fubiefto

cum

negatiuc conuertibiles:fimiIi-

Tcrtio modo attribuitur conuerfio propofitionibus,vt fccundura tranfpofitionem tcrnjinorum,

inefinon homo,huic omni inefihomo.Sed

Quarto modo, attribuitur conuerfio SyllogiA

non eft de iftis terminis,animaI,planta,homo,de quibus data fuit inftantia.

provt fadto aliquo Syllogifmo arguitur cx fu£E conclufionis,cum vna fuarum pracmilfarum ad rcliquam pracmiflam:& fic diciturfecundus Syllogifmus conuerfiuus prioris, dcfi-

ter

ijritur cui nulii

fic

Sccunda conditio eft, quod omncs tcrmini, cx quibus arguitur ad infcrendum prasmiiram affirmatiuam,fupponat pro aliquo,quia fi aliquis tcrminorum pronullo fupponcret,tunc confcqucntia,qua facit Ariftotcles,non valerct.vt patctper

&

lccundam conclufionem caufa huius eft,quia ncgatiua dc pncdicato finito non poteft mutari in affimuciuam,de pra:dicatoinfinito,nifi fuppofita :

conftancia rcrminorum

quem

:

modo iftc

Syiiogifnuis,

facit ArillotcleSjXquipollct iiti,

Omne m B

velfecundum oppofitionem mis

httt

^ttribHi*

tur.

additionc altcrius obli-

omncs termini contradiftorij , ficut homo , non homo;idc6 benc Cequitm, NuIIm homo efi non ho?»o;

tia,accidens,Cic funt

2. Couerfio qtti

qualitatis.

,

oppolito

&

nitur fic Syllogifmus conuerfiutu efi ex oppofito conclu- SySogtfmut :

fionispriorisSyllogifmi

,

& vna prAmiffarum inferre

oppofitmn alteriui prtmiffA.

Ex quo fcquicur , quod

Syllogifmusnodicacurconuerfiuusabfolutc, fcd in Ivibitudine ad Syllogifmum prasccdencem,

quem

conucrcit.

Secund6 notandum , quod

mus

iii

quacumque

figura

fiat

quilibct Syllogif,

poceft conuerti, ,quia

ecnuerjium.

.

Qu^Eftio qaia remper ezcotradiftotta cdnclufionisijc vna pratraiirarum infcrrur oppofitum altcrius pr«miilz. Item C\ concludo iic vniuerfalis, adhuc ex contrario concluHonis , vna prsmillarum poteft inferri contraria alteriiis przmiilzifed ii con* clunontparticuiaris,tuncnonhabetcontrariam, fed fubcontrariam ; ic ide6 non oporcet,qu6dex

&

&

fubcontraria conclufionis , vna prarmiilarum, inferatur oppoficum alterius przmiilae.Et fic patet fjuid

fic

Syllogifmus coniierfiuus

cacur conuerfiuus

,

&:

vnde di£t hoc

& q^uibus modis fiac.

de primo. Quantiim ad fecundum,notandum qu6d Syl-

5SjUtgifmlU

md

,

imttlltbi

h.

pofllibiie

efi rifibile

,

& argiritur fic

,

in Baroco

:

Omne animal

rationale efi rifibile.-^juiJam hetno non efi riftbiUs^i^titr

guidam homo non fibilis, igicur

quia maior <ju£E

efi rationalii. ConclaCio eft

aliqua praemifiarum

eft

,

impoC-

&non maior,

manifefti nece(Iaria:igitur minor,

fuitoppofita conclufionis probandat

confequens conclufio probandar, homo efi rifibilis,mt neceilaria.

Itcm,ifteSyllogifmus quandoque poteft vocari bilis.fed altera fit falfa,& quadoque Adfaljiimi cx co,qu6d concludit conclufionc falfam,qua: n5 eft impoflibilis. Et fic patct quid cft Syllogifmus «
omni

figura

,

& omni modo, in quibas poteft

Syllogifmusconuerfiuus Syllogifmus ad.impoflibile ,

,

poteft etjjim fieri

& e conuerfo & cx ,

eifdem terminis. Sccund6,conueniunt in hoc,qu6d Tterque logizat ex oppofito alicuius conclufionis

ftratiuus oftenfiuus

Quarto

, ex parte finis ad quem ifti Syllogifmi ordinantur , quia Syllogifmus ad im-

poflibilc ordinatur

;

fyl-

nam

, quod Syllogifmut Syllogifmo ad impofliblbile,Iic^t ab inuiccm difFeran;:. Et hoc dexertio. Qiiart6 dico,qu6d ifti Syllogifrai difFcrunt.Primo.quia Syllogifmus. conuerfiuus prsfupponic alium Syllogifmum , quem dicirur conuertere,

Et ide6

conuerfiuus

finalitcradprobandumcon-

clufioncm, quae principaliter intendicur;fedSyllogifmus conuerfiuus non ordinatur ad probandii conclufionem,fed alium SyIlogifmum;quia fi duo

Syllogifmiconucrfiuc

fe habeac, quorii vnus formae euidencioris fir,quam alter-,vt puta,quia fir ia prima figura,& alter in fecunda,vel in tertia;tunc per illumSyllogifmij,qui cft formac cuidcntioris, conciiidimus alium Syllogifmum efVe bonnm.per

dicit Ariftotdes

efi bona,ex

cMiticop-

Et ideo dato, quod idem Syllogifrhus fit conaH impoffibilc, hoc tamen eft fecun» dum diuerfas rationes c[uiz dichur ad impoffibile^ inquanti^m ad prsmiflam impoflibile iiifcrt conclufiohem impofnbilem,^ quafit regrcflus ad interimendum pr^miflam pofnbilem ; fcd dicitur conuerfiMfts in habicudine ad Syllogifmum pr*cedenrem,quem didcur conuercere,& fic patet quid fint ifti Syllogifmi,quomodo conucniunt,& qualiter ab inuicem difrerunr. uerfiuus,

&

;

Ad rationes.Ad primam dico, quod licet vterque fumat oppofitum conclufionis,hoc tamen cft

AdMtintnt»»

diuerfimodc,quiaSyIiogifmusconuerfiuusarguit

'*•

tf

ex oppofito coqclufionis Syllogilmi prsccdenris, fed Syllogifmus ad impoflibile arguit cx oppofito conclufionis probandac,non prxfupponendo Syllogifmum prxccdentem. Ad fecundam dico,qu6d Baroco, Bocardo rcducuntur pcrSyliogifmum conuerfiuum , & non per Syilogifmum ad impofnbile, ramen fic vocatur propter conuenientiam iftorii Syilogifmorum ad inuicem.Et fic patet quid fit dc ifta quxftionc.

&

Syllogifmus conuerfiuus fyllogizat ex oppofito conclufionis priorisSyllogifmi, fed Syllogifmus ad impoflibile fyllogizat ex oppofito conclufionis,qnam opponens intendit principaliter probate.

non dicitur ad impofnbilc.

difFerunt

illam regulam,//iU confi^entia

perfalfitm,c^\xiAo neutra praemilTarum eftimpofll-

fieri

no omnis Syllogifnuis potcft dici Syllogifrnus ad impoflibilc, quia Syllogifmus demon-

pofito cenfeijfuntisJiijHitur oppofitfon artecedentis.

Vocatur Perimpojfibile.

•d itHpe^ihilt in

ci

& per

;

iifftrMnt.

poteft efTc ,nifi cx altera pr^Emifr»

Ornnu

:

fcilicet

Sccundo notandii, quod ifte Syllogifmus quandoque vocatur Adimpofftbile, quadoque 'PerimpefftbiUyCcA hoc eft fecundum diuerfas rationes, quia ea ratione , qua infert conclufionem impoflibilem , vocatur Ad impoffibile fed ea ratione , qui vna praEmiflTarum , quam afTumitjeftimpoflibilis,

^t

non

vera,& altera falfarquia

fam;f
neget iftam;tuncdetur fua oppofita,fcilicet,^/*lam honto non eftrifibilis, tunc addatur iftud manifcftc verum,& necefiarium, Omneanimalrationale

cmuniMnt.

vna prxmiira falfa adconclufioncm falfam. Itcm , Syllogifmus conuerfiuus potcft eire ex ambabus prxmiflis falfis;fcdSyllogifmus ad im-

pofito conchifionisprobada?,erac manifeftc vera, ideo ipfa non poteft interimi tanquam falfa : fed

eHc vera. V.g.fi opponens intendat probare iftam concIufionem,0»i»« homoefiriJ^ilisySc refpondes

^

Secundo difFerut,quiaSyllogifmu$ conuerfiuus poteft efre cx arababus prxmiflis vcris ad conclufioncm vcram , vt fiptior Syllogifmus fuifTct ab

Syllogifmus conuerfiuus , fuppofko , quod fit vnusalter Syllogifmus,fa6lus ex oppofita fu« conclufionis,& vna pr£emiffaru,ad aliam prxmif-

&

,

& ex cuius oppofico aliquo manifeft^

vero,infertur manifeftc falfum.

interimendam falfitatevnius pra:miffarum , proptcr hoc quod cx veris non poteft fequi falfum , quia propofitio fumpra cum op-

tfntindo exeppofit»

interimetur oppofita conclufionis probandx , per confcqucns conclufio prubanda concludetur

*t«rfiuMi

imenditur,

qm inferturmanifefiefalfitm.E\ quo falfo conclufo

Ifgifmm ad impoffibile dicitur ,

conclufionis prohanda cii manifefie vero coajjitmpto ali-

&

4-

357

aliquem Syllogifmum priorcm ; fcd folum pr«fupponit vnam propofitionem , cuius probatio

falficas pr«mi(rarura dcbct interimiper falfitatem conchifionis. Terti6 difterunr, quia Syllogifmus ad impoflibile fe habet in minus,qiiim Syllogifmus conuer* fiuus,quia omnis Syllogifmus dc ^adbo poteft di-

fitregrcfrus ad

^yOogifmi etS-

VI.

Qv Vtrum

JE.

S

T

\

O

VI.

Syllogtpntu ex opfojitu Jtt

eft fimilis

fcilicet ex cuius conclufionis

oppofito

,

Aaetrocs

8c

Aphro<].M e.\t.i9& io.hMim. Buraos tHdrm.

loan.^ Mag.q.iJ»tiit4,dMb,i.x4!y ^.Taxus.lec* eit.fMtJt. mntecidtnfi.

cism vna

pratmi(rarum,infert oppofitum alterius prarmiflar;

fed Syllogifmus ad impoflibilc

bonuj SyllogiJmt4jf

non pra:fuppcinit

I.

Rguitur prim6 qt»6d non;o
fit

gratia alicuius finisiiftc

^^^^

non cft ^^ ^;.,, „,. hu tMiua.

Superlib.II. Priorum

3^8

huiufmodijigi'"'''^^* ^^*?"^ patet, quia ficutnatura nihil facic fruftri,vtpatet i.Casii,&3.de Anl-

mtra eft homo

marita nec etiamars facit aliquid fruftra,quiaars imitatur naturam qnantum poteft, i.Phyf.Et miiior patetjquia non apparet ad quod deferuiat, cx quo femper eft ad conchifionemfalfam fine re-

cft vcra,quiaeius contradidoria eft propofitio affirmatiua,cuius neuter terminus pro aliquo fup-

greiru ad aliam praimiirarum

:

vt patet

fecundo

huius.

Secundo , qnia omnis bonus Syllogifmus

fit

cx tribus tcrminis,ad mip\!is,vt probatum eft,primo huius ; fed Syllogilmus ex oppofitis, non poteft ficri ex tribus terminis ; quia nunquam prsmiira: efientoppofits

,

nifi

participarcnt vtroqiie

rermino,& tamen fifiercnt cx tribus terminis, non participarent vtroque rcrmino;igitur,&c.prima figura,vel in fccunda,aut in tertia, quia ifta: figurs habent reduTerti6,quia vel

ci

ad primam

mus

;

ficrct in

igitur

fi

non

ex oppofitis in prima

nec etiamin

,

poiret ficri Sylldgifigitur fequitur

in ifto

fecundo,qai determinat de Syllogifmis ex oppofitis tanquam dc vnapoteftate Syliogifmorum. Primo , videbitur quid fit Syllogifmus ex op-

t. qUA-

fiionu.

Syliogtfmut

*x oppofitis qnUf

pofitis.

Secund6,quaj

fit

eius vtilitas.Tctti6,quo-

modo,& in quibus figuris fiar. De primo nota,qu6d Syllogipnui ex oppojitis

aliqua praemiira,eflet petitio principij.

Tcrti6 dico , qu6d ifte Syllogifmus valet ad TertU concludcndum aliquam conclufionem elFe fal- ^*/'*

definitione fcquitur prim6,

qu6d nun-

ad conclufioncmafiirmatiua.Quia

non poteft infcrri, nifiex & dux aflfirmatiua: noaop-

ponuntur contrarie,ncc contradiAoric. Secand6 fequitur, qu6d fi prasmifiWopponantur fubcontrarie tantum , quod cunc non eft Syllogifmus ex oppofitis. Probatur, quia iam amb« prxmiirae eflcnt particulares,fed cx puris particu-

laribus nihil fequitur.

Item,fubcontrariaE non opponunturfecundum veritatem,quia amba: poflunt fimul efle vera:.

fam. verbi gratia , per iftum modum, ha;c propoconclufio Syllogifmi ex oppofitis;

igitur hffc propofitio cftfalfa,quia

anteccdens ro

confequentia

,

quod termini

eft

fi

bona

probctur

fuppofipropofitionis pro aliquo

illius

,

Qu.art6 , valet

ifte Syllogifmus principaliter, refpondens Sophifta conceflerit vnara prasmiflam , inde opponens per aliquas rationes probet pra^milfam oppofitam , virtute qua-

qu6d

fi

rum rationum rcfpondens c^nccdat illamprxrniiTanrcrppofitam ita qu6d refpondcns noh reillas

pracmilTas oppofitas fc-

,

praemiiras oppofitas feparatim.

Qoantum ad tertium poteft

patuitprius, quod

prima figura. Idc6 prima concluho eft

mus

fieri

ex oppofitis poteft

quod Syllogifin fccunda figura.

ifta ,

fieri

Probatur, quia in fecunda figura praemiine participant vtroque termino , fecundillm eundem or-

dincm, ita qu6d vna tiua,& qu6d altera

fit

affiimatiua ^

& alia nega-

nis difciplina

eft

ftudiofa

;

JVullum ftudiofitm eft di/ciplina

,

omnis difciplina

efl

Quart6fcquitur,qu6dex oppofitis

pra:dicatis

propric nonfitSyllogifmus cx oppofitis , cuiufmodi funt ifta praedicata , bonum , malum ; quia

&

non opponuntur fecundiim amrmationcm,& ncgationem.Et hoc de primo. Quantim ad fccundum , qu6d iftapoteftas eft modics vtilitatis. Vndc prim6 non valct ad probandum conclufionem , quac infcrtur, quia illa

talia prasdicata

vt dicit Ariftoteles in ifto fecun-

do.Att.imen iftud didum debet modcrari in ifta conditione,qu6dtermini conclufionis proaliquo fupponantjV.g. Omnis Chimraefthomo,mSa Chi~

t.Pars qu*» fiitnit.

igitur nulla difliplina eft

igitur (juadam difciplina non e[t difciplina

ftudiofa,igiturnulla difciplina eft difciplina.

clufio.

vniuerfalis.igitur in fccun-'

fit

in prima figura praemiflae poffimt

cfle oppofita:

fTritna con»

da figura poteft fieri Syllogifmus cx oppofitis. Confequentia tenct per definitionem Syllogifmi €x oppofitis ; & antecedcns apparet , argucndo fic, in exemplo, ^^«//4 difciplina eft ftudiofa, om-

ftente particulari^quimodus

& cxprefse,v.g.

non

in

vtraque,& idcm praedicetur in vtraque:mod6 in prima figura illud , quod fubiicitur in vna,pracdicatur in alia.Verum eft tamcn, qu6d

fubiiciatur in

Et

fecuftdo,

difciplina.

virtualiter, licetnon formalitcr,

(lufio.

&

Tcrti6fequitur,qu6d nunquam inprima figura poteft fieri Syllogifmus cx oppoutis. Probatur; quia nunquam funt praciniflae oppofitaj, nifi idcm

eft falfa,

ttp»

fitio potcft efle

hoc de

poteft elTe aftirmatiuus Syllogifmus ex op-

fempcr

«iffi»'

Ec

concedendo

;

conclufio affirmatiua duabus afKrmatiuis ,

cen-

eire falfarrv

fi

NMllumftHdioJhm efi difiipUna omnis

opponuntur confecundum affirraationem,&negationem;& minorquae furaitur vniucrfalis, fumereturparifta

Seeund» tt».

ex falfitatc conclufionis interimerctur

fi

trarie

(\c:

pofitisjfcilicet

frima

Syl-

tunc valet Syllogifmus ex oppofitis ad arguendum ex illis pracmiflis oppofitis conceflis fad concludendum cx illis praemiffis oppofitis conceflis ) ad conclufionem , in qua idem negacur de fcipfo , vc per hoc fortc refpondens apparcat magis manifefte redargutus, quam

Ex

clttfio.

falfam,quam notum conclufioncm ide6

paratira concedcre

quam

(lioais.

interi-

modum

logifini ad impolIibile;quiaexquo praemiflk funt oppofitx j.notius eft alteram pra:miflarum efle

catur i\\c,cuitu prdmiflkfnnt ad imicem contraria,vel contradiEiori£:fecundum ajj{rmationem,(fr negationem,

ticularisjiam opponerenturcontr.id dorie.

4-

non valcr ad

prjcmilfarum, pcr

,

na.ln ifto Syllogifmo pr.-Emifla:

Part qui'

mcndam ^liquam

Ifta

quz tamen

,

talis cft falfa.

Sccund6,ifte Sy llogi fmus

putet inconueniens

argucndo

.

ponit,&qu£elibet

vo-

difiiplina eftftudiofk.igiturnulla di/ciplina eft difcipli-

t

Chimdra eft Chim
igitur nulla

;

conclufio Syllogifmi cx oppofito

fupponanr.

aliis.

Oppoficum arguitur per Ariftotelem

"Diuijio

quod

eft

Sccunda conclufio , quod Syllogifmus ex opmaiore exi-

pbfitis potcft ficri in fecunda figura,

tres

,

omnis difciplina

quia tranfponendo praEmiflas

fit

cm^

'^"fi"'

cirenc

terminiabinuicem A\ikin&.\.v.g.§iuadam

ciplina non eft ftudiofa

tur,

non valeret,fi

Secunda

dif-

eft ftudiofh\ ,

& proba-

Baroco.

Tertiaconclufio,qu6dintertiafigura,poreft Syllogifmus ex oppofitis. Probatur ficut prius , quia in tertia figura pra:mifli pofTunt clle oppofirs.fccundum affirmationem , negatio-

iicri

Tertia

f#»«

''"./'*•

&

nem. verbi gratia , NuUa difciplina eftftudiofa-.cjui-

dam difiplina eftftudiofa igitur (juoddamftudiofum non eflftudiofhmy & fic qu6d in Syllogifmo ex oppofitis non cognofcitur figura,nifi pcr conclufio;

nem

,

quia in pracmiflis idemfubiicitur in vtra-

que,& prxdicaturin vtraqu». Quarta conclufio , qu6d minore ncgatiua, poteft

fieri

Syllogifjnus ex oppofitis in tertia

tamcn non valeret , fi eflent tres ter, qui mini fpecie diftindi. Probatur cxemplifican<Jo* Onwis figura

g^uarta tlufit.

««-

Qu^ftio VII. CmHu

di/cipllndefi fiudioft

efi fiudiofii

;

;

tjuidam Sfiipllna

mn

i^itur tjuoddam fiudiofitm »on eft fiudio^

jMTn.Qaia. tranfpoficis prasmifns

fit

Bocardo.

Itcm irgucfKk) ^iMuUm di/iipimA efi fiudio/a, mlLt difiipUna efifiuMofii j igitur (juoddam fiudiofum von efi fiudiofitm. Quia tranfpofitis pracmiffis fit Ferifin^t C\c patet quid fit Syllogifinus cx oppo:

iitis,acl

quem

quibus

figuris.

finem ordinatur, qualitcr Hat,& in

gratiialicuiusfinis, fcilicetadmanifeftius redar-

guendum Sophiftam refpondentetn ,

f4.

& cum hoc

ad infcrendum aliquam concIufioncm,qux ex hoc qu6d infcrtur per Syllogifmum cx oppofitis, poiefl inferri cfTe falfa.

Ad fccundam dico , quod licct in Syllogifmo cx oppofitis ponantur duo termini,& non pkircs: attamen vno iftorum vtimur , fcilicet in maiori« pro maiori cxtrcmitate , 6c inminori pro minori extremitatc.

figura,&

qnod fit in fecunda, & tcrtia non in prima,& ifla confequenria valct,

fecunda

& tcrtia figura rcducuntur

Ad

igitur

tcrtiam dico,

fi

,

in fccunda

,

ad primam:

& tertiafigurisfiet Syllogif-

tnus ex oppofitis, etiam fiet in primarquia fccunxia,& tertia figuranon reducunturad primam,nifi quo|)cr conuerfionem aut pcr impoflibile :

&

:

cumque modo fiant prxmifTae^quae prius erant op, iam non erunt oppofitae for-

pofitae formalitcr

niah'cer

,

& quia

non

participabant vtroquc ter-

mino fecundum eundem ordincm imm6 ,

neconucrfo. Et quzfitum.

Q^

fic

patet quid

JE S

T

I

fic

O

ordi-

dicendum ad

VI.L

Auerro(:s,& Aphro(l.«»f.ii.^«»«^Bur»na iHd.Ocam i.f. ttrtUpartis Z,«/.f. 15. Alb.de Saxon./rdff. j.to/.^.i i.Ioan.

ARguitur quod fic,quJa omnes lod Sophiflipcccant contraSyllogifmum, ex eo qu6d patcc primo Elenchoru:fedSyllo;

ci

immodificati

(irmatitM.

gifmus fimplicitercxigit

modum,

igiturquilibct

Sophiflicus peccatcontra SyIlogifmum;fcd pctitio principij efl locus Sophiflicus,vt patet

eodem

primo Elenchorum, igitur petitio principij peccat contra Syllogifmum fimplicitcr. Secund6,nifi petitioprincipijpeccaret contra

Syllogifmum fimpliciter: tunc determinarc dc pctitione principij

lududlionrm, £a-

thymema,& Exemplum. Quint6,contra Syllogifmum Dialedicum pccomnis Syllogifmus Dialedlicuscft Syllogifmus: igiturcontra Syllogif^ cat petitio principij,fcd

fimpliciter pcccat petitio principij

tjuod fimpliciter dico

,

fine

addito dico

, quia fecundo

,

Topic.

Oppofitum arguitur,quia pecitio principijpobono modo, & bona figura, igitur petitio principij non pcccatcontra Syllogifmum fimpliciter. Confcqucntia tcnct, quia non fit ar;

rationi SyIIogifmi,quin in ip(o poflit eire pctiiio principij , videlicet , quia ifte cfl bonus Sy llogif-

B efi A,omne C efi B;igitur omne C efiA\

ra\is,Omne Sc

tamen

Syllogifmus no probat concUifione. Terti6,quia in Syllogifmo circulari eft petitio iftc

primo Syllogifino , vel in fecuntamen vterque eft bonus Syllogifmus,

principij in

do,

&

igitur,&c.

Quart6,quiaeuidens falfitas prxmiflaruhi non impeditbonitatcm SyIlogifmi,igiturnec incongruitas prxmiflarum. Confequehtia tenct, & antecedens apparet in fecundo huius. ?• In quaefiione prim6 vidcbitur, quid cft petitio principii ,fecund6 quot modis fiat , & tcrtioan ^'"'f" 2*** * ' ffiew*.

•*

Quantum ad priraum notandum, c[i.\6d principium in propofitononeftaliud,quam conchifio probanda , qiuc vocatur principium , pro tanto* quia eft finis intentus:mod6 finis vocatur principium.ex eo,qu6d eftprincipium inintentionc,Iifit vltimum in exccutione. Secund6 notandum , qu6d peterc principium accipitur dupliciter. Vno modo communiter, quandoaliquodminus,vcl ffquc notum, fumitur adprobandum magis,vel acquc notum. Alio modo fumitur proprie petitio principij quando aliquid fumitur ad probationem fui ipfius. Et tunc

non fpcdlarct ad iftum librum;

,

dcfinitur fic, Petereprincipiumefifianereconclufio-

nem nonprohatam

adfiiiipfiM probationem

cipitur in propofito.Et

,

& fic ac-

quia vt plurimum

fit

mum fimplicitcr pcccat petitioprincipij. Confe-

Et fic patet,qu6d (\ in Syllogifmo aliaiius figatx fit aliqua prxmifla , qux non pofHt fyllogizari circulariter:tunc in illa figura non poteft clle pctitio principij,quantumadillam prxmilfam.

quencia tenet,quia in pctitione principij infertur idem per idcm antecedcns probatur per defi-

principij in

&

«itionem Syllogifmi

,

in

qua dicitur, AUudab his

^ux pofitaftnt de neceffitMe tucidit. cft

argumentatio;igi-

tur nnllus Syllogifmus cft petitio principij.

ifto

Ma*

V*n

fic eft altcr.

fequitur

modo

,

qn6d non

poteft cilepetitio

particulari

alicuius figutir,

quancijm ad przmiiram vniuerfalem, quia

illa

potcft fyllogizari vniucrfaliter.

Qucirto, nulla petitio principij cftargumenra-

omnisSyllogifmus

Ex

1.

fiitnit.

petitio principij in Syllo-

Poftcriorum. Tertiojin Syllogifmo fimpliciter dcbet infcrri conclufio aliaa prcmiflis^igitur contra Syllogif-

minor,&

Petere frinfi.

fium qmdf

hoc de primo.

Quantum ad fccundum notandum , qu6d vno modo diftinguuntur modi pctitionis principij, gifmo circulari , tunc igitur conclufio quac fijmitur ad probationem fuiipfius, vcl erat maior in primo SyIlogifmo,& fic eftbonus modus ; vel

tio:fed

*}if»J!iHm.

gumentatio indebito modo,& figura,nifi fit Syllogifmus:& antecedens apparet quia in Barhara fit benc petitio principij. Secund6,quia petitio principij no peccat cotra SyIIogifmu,nifica rationc, qua non probat fuam conclufioncm ; fed non eftdc rationc Syllogifmi probarc fuam conclufionem, igitur non rcpugnac

confcquens cft falfum , vt patet per Ariftotclcm; quia dc illo quod foliim poteft contra Syllogiftnum Dialed:icum,vel Demonftratiuum,peninet determinare ad librumTopicorum,veI ad librum

:

1. In

teft fieri in

cet

a M»g.q.^.huiuf.

frtptrtt nf.

tio diuiditur in Syllogifmuin,

'

Syllogtfmum fimpliciter?

X.

dtd^iafacient

o 11 r pcccet contrabyllogiiiTium.

ZJtrumfetttio frincifm peccet contrn

Argumtnt»

efi ratio rei

fidem,ic tamcn vbi eft pctitio principij , non fic fides de rc dubia:& minor patct.quia arguinenta-

mum

Ad rationcs. Ad primam dico,qu6d ordinatur

339

ior patet, quia arfftmentum

Sccund6 fequitur,qu6d

in

nuUo modo negaco

alicuius figurxpoteftcflc pctitio principij.quan»

tumad pr^mifTara a£rmatiuam,quia

illa

non po^ teft

4^

jtii-

}

Superlib.II. Priorum

340

teft fyllogizari drculariter,fcilicet gratia

vtdidura

formx,

Vcrum

modo poteftpeti moda negato,quannn-n ad prxmif-

tamen,qu6(l eo

eft

principium in

fam amrmatiuam,quomodo

praEraifla affirmatiua

.id

fuperius ad Syllogifmum, fed bene eft Syllogifraura probatiuura.

Adquintam ncgatur conlcquentia,quiaiftsi, Contra Syllogijmurn Diale^icam peccat petitio princinegationem virtute huius propofitioContra,quiavt expofitura fuitprius, fequiim iContra Syllogipnum Diale^icHm peccat petiti»

/'jf.includit

nis.

poteft circulariter fyllogizari.

Sccundo notandum,qu6d alirerpoftunt diftinficut innuit Ariftoteles in littera, iftri modi

•gui

non eft

tio

fuperius

fuir.

,

quia etiam diciturpecere principium,quando coclufio probanda fumitur ad fuiipfius probationemjtunc igitur conclufiofumitur forrnaliter fta-

principtj

igttur petitio principij non efi DiaUEiictu.

;

Mod6 ifta confcquentia non siletyPetitio principu non

efi

Syllogifmiu DialeEiictu\igitur nonefi Syllegif-

mtu.Ei

didtum ad quasfitum.

fic

&

6.

tim , fub eifdem terminis adprobandum feipfam, & fic eft primus modus,vt dicendo, Homoefi rlftbilu:io^ltur homo efl rijibilis. Alio modo non ftatim,quando conclufio probanda fumitur ad probationem alicuius, per qua ipfa nata eft probari , vt fi -<4 natura eft probari per B , tunc fi arguatur -/^
gatum inaliquo deficcre,&

fic

,

&ab

eft

,

& fic furaendo peccare

aliquid,& non

pij diccretur

eft illud.

Et

eo quod apparec

fic

petitio princi-

peccare contra Syllogifmum

, fi

ap-

non eilet;quemadmodum dicimus vnum denarium peccare, eo qu6d apparet efte bonus denarius,& tamen non eftbonus,&ifto modo (omiixiii peccare inpropofito. pareret efte Syllogifmus,&

Tunc ponuntur Trima cSclfi-

conclufiones.

Prima eft,qu6d

7fi

apparear

cile

fit

ftatini

Syllogifmus,peccat contra Syllo-

conclufio aliaa praEmiflis,vrparer perdefinitioSyllogifmi & tamen in huiufmodi pctitione infcrtur conclufio eadcm cii vna prafmiirarum. Sfcund» cmSecunda conclufio eft , quod petitio principij ctujio.

:

non ftatim obferuans modum ,

nifi

& figurara

conclufionem igitur,&c.&iftaraconcIufioncm probant quatuor rationes poft oppofitum. Tertia conclufio,qu6d huiufmodi petitio principij peccat

Syllogifmum. Adrationes.Ad primam dico,qu6dficintelli,

qu6d omnes loci

Sophiftici peccant contra

Syllogifmum Dialcdticum, eo qu6d immodificati

quia Jion obferuant modum

;

,

& conditionera

SyllogifmiDialeaici, cuius conditio eft,probarc conclufionem.

Ad aliam,quando arguitur,non pertineret,&c. quia petitio principij peccat , quod immo

dico

,

communiter contra Syllogifmum Dialedicum, & Syllogifmum Demonftratiuum,& peccatcontta

,

Coinplut.

/li.

(^ t.Rodiig.//^. .DialtH.c.^.

ARguiturqu6d nonrSingularia funt infinita, vt dicit Porphyrius,fed infinita

/-11

•I

non

pollunt

fieri Indudio non poteft ^

in

om-

!•

Argument» ^^"

"^" "*"

f £
nibuslingulanbas. Secund6,vel inducereturin omnibus fub propria forma , quodlibet cnumerando fingulatim, aut in oranibus fubclaufula communi, vt dicendo , dffc defingulis , aut in aliquibus fub propria

forma,& in aliquibus fubclaufula communi.Non primo modo, propter infinitatera fingularium,vt didum eft nec fecundo modo,quia tunc indncere

non

aliud,qukm ponere propofitionem vniuerfalem;nectertio modo,quiaomnes fingulares iunt eiiilciem rationis , igitur quiratione debcc induci in aliquibus fub propria formajcadera raeilet

omnibus. Terti6,in nulla argumentatione Dialedica debetcommitti petitio principij ; (tA inducendo

tiojie in

&

titioprincipij

Syllogifmum probatiuum ; modo ad iftum li-

btura fpedat dcterminare de illo communiter contra vtrumque.

,

quod pcccat

Ad

,

quia aequc nota

nulla eft

eft

probatio.

Minor

renct,

vniuerfalis,qux dcbet induci,

coramunis,per quam inducitur. Quart6,quia illud fufficit ad bonam indudio-

ficut claufula

contra Syllogifmura Diale6i:icura,vel

dis fiat,& qualiter peccat contra

tur

lib, } .fiitn.c. i

igiturj&c.Maior patet;quia argumentatio Dialc6tica femper probat conclufionem , vbi eft pe-

talis

Demonftratiuura. Patet,quiade vtroque iftorum Syllogifraorum eft probare conclufionem. Et fic patet quid petitio principij , quot mo-

s. AdargumtH'

hic

inquantum non probat conclufionem.

,

quia

:

Tertta con

Tartar. tra£l.^.hui»s,dub.r.,

lonfcca lib.C.infiit.cn. Conitnbr./» hunc

inaliquibus fingularibus (ub propria forma,& in aliis fub claufula comrauni , fit petitio principij;

;

Mod6 ad elfe Syllogifmum no requiritur probare

tlufio.

& Aphrod.fn c.ii.huiuf. Butana iW.RudoIphus

lih.i.fui. introduciionii,e.-j%.

, non non pec-

peccat contra Syllogifmum cat

Auerroes,

;

petitio principij,qu£e

gifmum. Probatur , quia inSyllogifmoinfertur

nem

Vtrum ad honam InduSiionem oporteat inducere in omnibM JingularibttJ.

pcrtranfirijigitur

modo (amimt peccaye,t\

VIII.

obligatus

eftad propofitura.

Alio clTe

quo

illo in

obli-

peccare foliim inucnitur in haben-

tibus liberum arbitrium

non

eft illi effe

^sTio

Qjf

nera

quo

,

pofito faluatur definitio Indu^kionis,

qu6d fiat Indudio in aliquibas fingularibus,& non in aliis, non faluatur definitio Induftionis. igitur , &c. Maior nota eft, & minor probatur,quia hdu&io efiprogrejfw, &c. raodo ifta definitio faluatur,pofito qu6d non fiat Indudbio,

fed pofito

nifi in

duobus

fingularibus.

Oppofitura arguitHr,quia illud fequitur ad bo1. nitatem Indudionis, quod fequitur ad veritatem Ad oi>frfi/iti. vniuerfalis indudae, fed ad vcritatem vniuerfalis indudrc fequitur vcritas cuiuflibeteius fingularis.igiturj&c. eft quod locus a fuum totum, fcd omnibus partibus fuf-

Secund6, quia Induftio idem partibus totius inquantitate ad ifte

locus

non tenet,nifi in

ficienter enumeratis.

Tertio,

nifi

bonam Induftionem requircreomnibus fingularibus, fequerctur

ad

tertiam in Syllogifmo,&c Iftaratioarguit de petitione ftatim , de qua conceflumjeft , quod

tur Indu6tio in

quod

in

pccc.nt contra Syllogifmura.

rum,

& confcqucns falfura, quod eft contra dcfi»

Ad quartam conceditur antecedens,& negatur confcqucntia,quia argumcr.tum, feu argumenta-

nitionera confequcnti« dat£c. Confequentiapatet

,

bona confequentia antecedens

quia

fi

cflet ve-

inducatur folum in aliquibus fingulalibus

.

Qu^ftio tibus tcfpeAu altcriuspr«dicati, poflibilc cft qu^dillud prardicatum conueniat /ingularibus,

in quibus inducitur,&qu6cl igitur vniucrfalis eft faira

,

indu^a

,

non conueniat aliis: que cft cOilfcquens,

& tamen antecedens eft verum.

Quarto fequeretur, qu6d Indudbio non

poflet

nunquam potcft eftc vnfquam rcducitur,nin enumeratis om-

reduci ad figuram,quia uerfalisjpcr

,

frim»

eoth

tlmfit.

to, &c Ciccro curritt

:

& PUt«

& Pla-

tunc fequitur necellario , Socrates currit,

& Cicero ettrrit

;

igitnr omnis

&

confimilia, qu« fadla func cuidentia per Indudtionem , non in omnibus fingularibus, vt notum eft, igitur fumitur Indudtio

&

in aliquibus fingularibus,

fignari certus numerus , fcd quandoque oportec inducerc in pluribus,quandoque in paucioribus, fecundim diuerfitatcm materiac,& fccundiimdi-

uerfitatcm intelledionis intelledus

qu6d ad habendum

,

opi-

nionem probabilem, fidem, vel perfuafionem,de conclufione vniuet fali , fuflicit induccre in aliquibus fingularibus , licct non inducatur in omnibus, idc6 multa: indudiones funt bonar,arguendo abfolut^ abfque hoc , quod in omnibus

qui debec

Ex

prxdiftis fcquitur

,

qu6d

intellechis

quo-

dammod6 magis liberc afTcntit quibufdam,qu
,

propter eui-

dentiam quam habet dc aliquibus fingularibus ftatim affcntit,itaeft de omnibus, ^ hoc eft,quia

non poteftmelius, quam inaliquibus, vt in Mathematicis non fufficeret inteiledus.

Ad rationes.Ad primam dico,qu6d non oportet

inducere in omnibus

,

&

fi fit

tale

prsdica-

tum,qu6d oportetinducerein omnibus, tunc

in *^'^f*'

vel

opinionem de propofitione vniuerfali,quam potcft folum exemplum per vnum fingulare mouc-

& in talibus debet induci fub propria forma &

re, ad facicndum fidem de alio fingularirfcd cer-

in aliis fub claufula

poteft

moucre Indudio in aliquibus

bus ad faciendum probabilitatem

tum

eft,

,

fingulari-

fidem

,

quod folum exemplum per vnum finguopinionem de alio fingulari;igitur mul-

larc facit

to fortius Indu6bio in aliquibus fingularibus facit

opinionem de

fufficit ad bonam Indudionem, ad hoc, qu6d vniuerfalis induda fit fcd ad probabilitatcm vniucrfalisin-

fufficit

probabilis

,

du(fla; fufficit

licct

non

in

Indudlio in aliquibus fingularibus,

omnibus

igitur

;

,

&c. maior

pacet,

quia finis Argumentationis dialcdkica: non eft demonftrarc conclufionem euidenter, fcd eft facere probabilitatem , opinionem de conclu-

&

(ione.

Etminor patet, quia

fi

fiat

Indudlio inaliqui-

bus fingularibus, & non habetur euidentia,vt racio,quoniam ita fit in aliis, oportet qu6d refpondens conccdat vniuerfalem indu^lam , vel qp6d

QuAHiomm

Scoti oper.

dcm

rationis

,

quia aliquz funt notae per fenfum, ,

communi.

Ad tertiam, & ad quartam fimul dicitur,qu6d jnlnduilionenon committitur petitio principij,

&

quia cx quo aliquac fingulares funt notae , non aliis , vt dicitut, quare non debet ita efTe de aliis, conciudenda eft Tniuer-

apparet inftantia in

vniuerfali.

Secund6,illud

quod

8. ^
aliquibus inducere in propria forma, fcilicct ali-

quas fingulares fumendo, & in aliis fubclaufula communi, dicendo, &fic defingulis. Ad fecundam dico,qa6d non omncs funt eiuf-

fingularibus inducatur. Probatur, quia fortius

leif-

duccre in omnibus. Patet , quia in aliquibus eft materia talis, quod ad habendum opinionem,vcI probabilitatem de vniuerfali, non fufiicit , qiiod inducatur in aliquibus fingularibus, fed oporcet qu6d inducatur in omnibus.

in illa materia eft

,

afTentire vniuerfali.

euidens.

Tertia conclufio

& non in omnibus.

Etfi qua:ratur,in quot fingularibus oportet indacerc. Refpondetur qu6d de illis non poteftaT-

fenfus faciat

&

f•

^*

&

bomo currit , tamen non fequitur euidenter , nifi addatur ifta vnitierfalis,Omn£f homo efi Socrates,Sc Plato Sc Cicero ; qua appofita , eft confcqucntia 4. TtrtU emt'

gnet differentiam quare non eft ita de aliis fingularibus , ficut dc iftis , vel erit tedudus ad metam inopinabilem. Terti6 , quia multa prindpla naturalia fiunc nobis euidentia propter fcnfum , memoriam , experientiam , vt ifta, Omnis ignis efi calidHs : omne graue exifiens Jitrfim non impeditum naturaliter de~

Quarta conclufio,qu6d in aliquibus,vt refpc7. dhi prxdicatorum per accidcns , non fufficit in- §lu»rt» ducere in aiiquibus fingularibus, fed oportet in- *^''fi''

tur,&c. Secunda Conclufio , qu6d Indudio non valec ad conpcludendum euidenter, fuppofito quod inducatur in omnibus fingularibus , nifi coaftumatur propofitio vniuerfalis , mcdiante quaex fingularibusfit Syllogifraus. V. g. pofitoqu6d non eflent,nifi tres homines,fciiicet Socrares,

tlwfit.

qu6d afli-

ribus, vt probat tertia ratio poft oppofitum : igi-

&

tliifif.

vel

,

fcendit deorfumy

&

itetmda etn-

341

det inftantiam in aliquo fingulaci

nibus Hngularibus. Quimo per Ariftoielem primo Topi^orum, vbi dicit , quod fi pofitio fuerit vrfiuerulis, fit inftantia in vno difttibuto eft problema. Ad quasftionem ponuntur conclufiones.Prima cft , quod Indu^lio non valet ad concludendum de ncccflitate > nifi inducatur in omnibus fingularibus. Probatur, quia iliaconfequcntianon cft neceflaria , quia poflibilc cft antecedcns efle verum , confcquens falfum , fed fic eft in Induftione , fi non inducatiir in omnibus fingula-

&

3

VI 11.

Tom. I.

ialis.

Ad vltimum dicitur qu6d ad habendum opi,

nionem de conclufione

fufficit inducere in aliquibus fingularibus , fedad inferendumdeneceflitate , oportet inducere in omnibus. Ide6 in aliquibus debet fuppleri , qu6d InduSiio efi progrejjio ah ali^mhiu JinguUrihm , vel td> omnibmfitfficienter enumerMii ad conclufionem vniuerfidem. Rationes, poft oppofitum probant, qu6d non valet Indndio ad concludendum de ncccflitate, veleuidencer,nifi inducatur inomnibus fingula-

ribus.Etficiit

didum ad quacfitum feiici cxitu.

S c o t i frfer lihros Priorumfiriis.

€c

EIVS

'

E

V

I

S

D E M

DOCTORIS SVBTILIS Librum primum Pofteriorum Analyticorum Ariftotelis Qu^ftiones. C

I.

I n.

atftem opinamur

E

vnumquodque , cum cau/km

%m

rel cognofilmtu,

iSiuf efi C4ufit

,

& quomam & «jtioniam

impolfilfile eft aliter fi

hahe-

Hanc propofitionem

re.

dcfcripfit Ariftoteles pri-

mo huius fl/tto In

Me-

,

cap. i. text.y,

Fuciunc lamcn aliqui , qui dixerunt omnia(ciri, , moti hac rationc : fi aliquid cflet

vt Platonici

foluit,ponit definitionem eius,

HiratlSiM Cratylui,

cj"

Stluti» rtttieni*

PUteni-

fprutn.

&

,

tio aftus

fecundum

Cifm

ibi,

Circa primum,fcicndum prim6,qu6dy?/rtf di- Scirt Jieittir modis , fecundiim Linconienfem. ^uatutr tnfdU. Vno modp communiter , fic fciunrur contingcntia ad vtrumlibet, Sicut cgo fcio tc federc. citur quatuor

&

Secundo modo

dicitur fiire proprie

,

&

fic

fciuntur contingentia nata.

Tertio

modo dicitury?»V^ magis

fciuntur tamprincipia,

propric,

& fic

quam conclufiones

,

&

omnia neccflaria. Quarto modo dicitury?/V(r maximc propric,& fic

fciuntur neceflaria

aliis

,

tionc,

quorum

,

efledepcndct ab

& fic fciuntur conclufiones in dcmonftra-

& ifto modo definitur hic fiire, & idco dj-

cit Ariftpreles

i

.Poft. cap.z. tcxt.5. Scirefimplici-

ter,^uod tion eftficunSm aecidens,necfiphifiico modo,

Circa fecundum

,

videlicet circa aftus fciendi

tria neceflaria

fit forrna fubftantialis , non fufcipit magis, nec miniis ; crgo nihil poteft fciri , ncc addifci, omnia crgo funt ignota. Et iftius opinionis fuerunt Acadcmici. Sed ratio Platonicorum foluitur pcr rationem, quam ponit Ariftotcles in primo huius,quia aliquid conringit ignorari in particulari , idem

&

,

alitcr

enim nuUo

non tamcn

neccfle

eft

omnia

fciri

tionc propria particulari,fed inucntione,

fub ra-

& do-

<^rina,ficut ponit Plato.

JiMtur.

;

cum

cludit)

f^tnicorum

ibi,5rtV^

notificationem,tria notantur ex parte fcientis,&

nccelfe eft iciri in vniuerfali

Ae»-

primum

:

caufiimarbttramur copiofiere, &c.

fecundum animam ratiocinatiuamranimavcro,

modo poftctapprchendifficut ratio Platonis con-

Jiatie

eAfiire, fe-

notantur. Primo aftus fdendi.Secundo notifica-

ignotum

, C\ illud occurrcret ignoranti non apprehendcretur ; ficut patct de feruo fugitiuo ignoto,qui a qua:rcntc nonapprehenditur,etiam U ci occurfai.Si igirur ad hoc, quod aliquid pof(it apprehendi , requiritur illud aliquo modo prius lciri , vel alioquin non potcft apprehendi, per locum \ C\mi\i omnia fciuntur. Quidam alij fuerurit , qui dixerunt omnia ignorari. Nihil cnim addifci poteft ; huius rationem aflignant , quia omnia qua; cognofcuntur per dofibrinam , cognofcuntur ab aliquo habente aliquam prsceminentiam refpcftu altcrius,

quod

cundum Linconicnfcm,dicens, quod Scire opinamur vnumquodque &c. In hac propofitione duo

Ratio Acadtmicorum foluitur , eo quod licct anima intellediua fecundum fe,non fufcipiat magis , ncc minus , tamcn fecundum difpofitioncm corporis , cuius cft forma, fiuc perfcdtio , poteft fufciperc magis,& minis ifto modo vnus homo :

potcft effe prsemincntior alio,

& ingeniofior.

requiritur, a6l;ualis,

eft efle

cum

per caufam.

fed ifta

vnus dodor , qui mentcmilluminar, veritatemoftcndit. Sicigiturpatct,qu6dnon addifcitur proprer emineniiam do£borum , fcd propter lumcn intcrius intclligit anima,quae cauinteriiis eft

dicitar

,

cnim

fcientia:

Aftualitas fcientia: notatur

§lupniam

illitu efi

caufa.

Applicatio

,

&

rationc,fed in vniucrfali. Scire in particulari cft duplicitcr,in adtu fcilicet,&in habitu.

particulari,& in habitu, vt

quando

Scimus in

fcitur

maior,

& etiam minor^fcd non applicando ad conclufionem, tunc non fcitur conclufio in particulari, & in a6bu,fed tantiimin habitu.Scirc

autem

in par-

cft quandoaliquis cognofcit & in maiorem & minorcm, & fimul cum hoc applicat i.d.\x ,

ad conclufioncm.Sic igitur patet qu6d

aftualitas fcicntiac cft cx applicatione caiifiE

ad

effcdtum.

Terti6 requiritur,qu6d fcientia fit certa,& hoc notatur ctim 6.icitax,§iupniam impojfibile eft aliterfi hahere.Sic igirur tria notantur ex partc fcientia.

{atur a primo.

Notantur etiam tria ex parte fcibilis ncccflaria; ad fcitum enim requiritur , qu6d habeat caufam,

Ariftorelcs Platonicorum crrorem

te fcientit.

certa.

&

Poftquam

rUtur ex fag'

cnim caufx ad eflFcdium facit fcicntiam adtualcm; ficut patct ex fecundo Priorum c. xG. dicit cnim, inparticuquod Scireefi dupliciter in vniutrfiali ri. In vniucrfali , quando fcimus maiorem , non fciendo minorem, nec conclufioncm fub propria

prasroiflas

:

& mouent difcipuIum.Scd

fit

Ex parte fcicntia: & quod fit

pcrfeda,

Primum notatur,ciim dicitut,§luoniam arhitra-

lcripta docet,ncc illc qui cxtcriils fonat cxcitant,

fit

murcaufitmreicognofiere. Perfcftio

ticulari,

duo tantum

fcibilis.

Icientia

& tertio quod

hoc valet vna propofitio , quam ponit Linconicnfis,dicit cnim quod neque litera Similiter ad

ex parte

quod

3Triti requt-

vcqui

4. Tria rtecejft' ria ex fnrt* fcibi/i*.

QucEflio requirinir etiam applicatio cau/ae ad cfTcdum,

&

tertioquod fit necedsicium refpedlu caufz. Primum notatur.cum dicitur Cau/im rei arbitramur cognofiere. Illud enim quod non habet caufam, n5 fcitur fcientia quarto modo di£ba, ide6 ifto modo principia non fciuntur. Sed fecundum nocatur,cum dickur, ^luptti^pnilliw ejl cMt/a.Tenium ;

&

notatur,

cum dicitur, §lupmam irttpofftbiU efi aliter

fthahere. Illud

enim eft neceflarium.quod impofhabere , ic quod concluHo kita

iibile eft aliter fe

neceftaria, patet

fit

quia fequitur ex necelfariis,

;

perprimam conclufioncm

ficut patct

eius, fimi-

litcrin conclufionc prinia huius dicit Ariftoteles

N*e*lf*rium dititurdmfli-

,

Demonftrationem ejfe perpetuam

& necejfariam.

Scd neccfTarium diciturdupliciter.Vuo modo neccftarium dicitur no dependens ab aliquacauia priori,& ifto

non

modo conclufio demonftrationis

eft neccftaria,

quiaeius neceflitas dependet

ex principiis. Et ex hoc patct incidcntalitcr pr«eminentia, &: diftindio huius libri ab aliis libris Logicat. Syllogifmus enim Demonftratiuus facit fcietiam,fcd Syllogifmus Diale<5licus foliim facit

fidem, vel opinionem. Syilogifmus Sophifticus

roium f.icit apparentiam.Sicut ergo fcientia preciofior eft opinione,& mida appaientia,ita icicn-

r4ri.

cur via fcnfitiua pcr accidens

quia pcr termi-

nos. Item

cft

eft

quod

,

fcientia

demon-

Vno modo

ftratiua dupliciter poteft confiderari.

inquantum vtitur Demonftrationcper illam,fcilicetdemonftrans cfFeclus in aliis fcientiis,& ifto modo dicitur quzlibet fcientia demonftratiua.

Alio modo dicitur fcientiademonftratiiia, qu« ex qualibus dcbet eire dedocet ex quibus , ifto modo vtitur liber Pofteriomonftratio , rum fcientia demonftcatiua, qucm prz nianibus

&

&

babemus.

M

Qjr

S

T

I

O

ex prtecedenti cognitione

ic fignifi-

,

&

cra

vox ergo accidit principio

,

cundum quod principium

,

& termino,

integrat

licct

:

fe-

etgo

vox fit fenfibilis rcfpe<3:u auditus , n6n fequitur cerrninos principiorum eflc cognofcibiles a fcnfu, vel fenfibiles. Aliter dicitur

,

gnitione intellc<^iua

piorum , quz quitur

ex przexiftenti co-

fit

vt cx cognitione princi-

,

intelle
quod fit proccfTus

,

& om-

quod omnis dodlrina ,

nis difciplina intclle<5tiua

principiis eft ftatus. Et

fi

principioruin eft do
,

fed ex

hoc non fe-

in infinitum

,

quia in , quia

arguitur contra

& difciplina

,

,

igitur

adhuccritex prsexiftentiintelle
6fcrina

tur

,

,

quia do<5trina

eft

illorum

hU <•«/.}. (^ (. Ethic. e»f. j. f^ W.i. MetMph. c»p.-j' Alphabar. »pud Autrr. eim.i.huiui. Thcmift. inpar»fhr»fi huiue leci dr t.libre de Reminife. S. Thom. i. ^. ,

9.84- »rt.i.(y rel="nofollow">ti.^.^i,»rt.s.& i.Poft.leS. i. loan. 3 Magin. in i. fofter. dub. i, Tarcar./>K 9. i. Ruuius hie

Ccnimb.fK^yf.}. «rM. Sanchez W. 7. y.i. Mafius httq.i Aucrfa j.ytf. Leg.feii.i. Compl^xt.di^.ij.q.i, j. t.

non aVod ttone

,

quia aut ex przcxiftenti cogni-

fenficiua,aut intelle<^iua. Si fecundo

modo

,

eilct proceffus in

infinitum

quia

,

ifta

co-

gnitio intelleifiiua cftct adhuc ex alia przexiftenci

cognitione

inte!lc<Sbiua

,

& ifta

ex alia

in inlinitum. Si autem ex fcnfitiua dlrina

,

quz dubitan-

,

&

fic

rum cognitionc , fcd illanon eftfcnfitiua ; ergo non omnis dodrina ,&c. cft ex przexiftcnti co-

,

quod omnis

do6lrina,

& omnis difci-

plina eft ex przexiftenti cognitione fenfitiua per

Cognitio enim conclufio-

nis cft ex cognitione principiorum

,

& ifta fenfi-

, ex hoc quod cermini principiorum cftdunt fub fcnfum. Contra hoc , tcrminus principij eft obicdkum Scoti ofer, Ttm. I,

tiua eftperaccidcns

enim func

:

^d

do<Slri-

& omnia quorum eft do<5lrina cognofcuntuc

ex przexiftenti cognitione intelle(ftiua;crgb an-

cognitionem intelle<Sliuam , fuic alia prsccdcns.crgo non prius fuit ftatus. Itcm, ficut fenfus ad fenfibilia , ita intellcftus ad intelligibilia ; fcd fenfus poteftaliquid fentire de nouo fine przexiftenti cogniiione ; ergo intcIle<Slus potcft aliquid intelligerc de nouo,& cognofcere flne aliqua cognitionc przccdente. Item per Atiftotclem j. de Anima,text. 14./»teUeElui primo e(i tanqnam takuLt ra/a nihil fiiens.

Cum ergo intellc
vel do<5trina,&

quod nihil

intcllcdlus

Item,

fi

cognitio intelle<Sbiua conclufionis

fiac

excognitioneintelle<5biuaprincipiorum,hocnon

quia principia funt caufz confcquens eft falfum; ergo antecedens.Falfitatcm confequentic probo. Principium non cft alitcr caufa conclufionis, qukm fecundum quod in fe conclufionem inclupropter aliud,

eft

nifi

fcientiai conclufionis:fed

&

gnitionc fenfitiua.

le, vel per accidens.

,

principia, fcd conclufionesi principia

contra ; do-

& difciplina conclufionis eft ex principio-

Dicitur,

vel putantur efre falfa

ic

.
Arift.

fre p»rt* »egatim».

vex

omnium eorum quz fciuntur potcft cflc

I.

tAn omnu doShinay^ omnu dtfciflinA Jit

X.

,

in termino funt duo,

eatnmt vox rcprzfentatur fenfui , fignificatum intelle
na ,

Afgwntnt»

,

vniberfale

fit

nota de fe. Contra , probo qu6d non fit ftatus in cognitione intelle<Sliua principiorum , principiaenim cognofcinuis ex hoc, qucid terminos cognofcimus, per Ariftotelem. C^ghitionem ergo principiorum przcedit terminorum cognitio fed cognitio tcrminoruin eft intcllec^iua, ciim fit dc obiedto intelkdus , ergo cognitionem principiorum przccdit alia cognitio intellediua ; non ergo in cognirione principiorum eftftatus. Item , vmim<jiuod(]He propter y (^iUud Tnagu\ fccundum Ariftotelem primo huius, text. f. (cA conclufiones fciuntur propter principia ; crgo principia magis fciuntur quam conclufiones.Scd

Sciendumtamen dt^licittr f«.

, non non cognofcun-

illud

diftindbio huius libri abahis li-

Erxemincntia,& ris Logicx.

Uft etnfide-

345 adtem ciim

cadit fub fenfumjergo principia

,

& poft difcurfum, vel opinionem apparent vera & talia non funr

quac

,

&

wftrMtiuM

fncelledus

de Dcmonftratione, canquam de fubicdko , pretiofioieft iibroTopicorum, fimiliter Elcnchorum. Sicergo patet ciademonftratiua

Scimti» dt-

I.

dit

;

fed nonincluditnifi in virtute

,

fed fcientia

conclufionis propria,non eftcognitioconclufionis in virtute.fed fub propria ratione : ergo prin-

cipia

non

funt caufz fcicntiz in conclufione.

Itcm, pucr in principio addifcit,qu6d

Cc

X

hxc vox figni

*•

.

Super

g44

& tamen non ex aliqua alia

rcm ,

fjgnificat ifttm

lib. I.

cum anima pueri refpedu eius

4.

dilccre fn ficut tabula rarajergo aliqua cft cognitio intclleftiua, fine pracexiftcnti cognitione.

non

,

ad-

Dicitur hic, quod puer cognofcit hanc vocem hanc rem cx aliqua praeexiftcnti co-

figaificare

rcm fignificatam, fccundum quandam cognitionem confufam , & ctiam dodrinam docentis.

gnitione, quia prius cognofcit

Contra, accipiatur puer , qui nullam rem,ncc

vocem cognofcat, talis pucr in principio aliquid cognofcit, &noncxaliquo pra:cognito,quia nihil

Ctnclufi»,

Ad primum dicitur,qu6d cognitio intclleftiua

aliqHandoexcognitionefcnfitiua,& aliquan- Ad ar^U' '»""»• do cx cognitionc intelIc<Stiua, praeexiftente,

cognitione

3

Pofteriorum

przcognouit

crgo

j

cft

intellcdiua cognitio

dc nouo fine prascxiftenti cognitione. Ad oppofitum eft Ariftotcles i .huius, text. o. Ad quaeftioncm dico, quod omnis dodrina,&; omnis difciplinafit cx prasexiftcnti, &c.quia coi

gnitio intellcdliua proccdit a potentia ad adbum,

& ab imperfcdo ad perfedum. fcitur in particulari li ,

quia non

mul

cft

,

dicerc

propria rationc

addifcere ahquid

,

Nec

quod

,

quia

;

illud fciebatur fi-

non contingcret

fic

Addifiere enim efi

gnitionem alicwHs de

oportct dicerc

quod

Ilhid ergo

prius fcicbatur in vniucrfa-

accjttirere co-

nmo & fitb propria ratione. , quod illud quod fcitur in ,

particulari,prius fuit totaliter ignotum,fic cnini

non

poflct ab

intcUedu apprchcndi,

ficut feruus

fugitiuus totalitcr ignotus a patrcfamilias

co non apprehenditur, guitPlato. Illud ergo

fiei occurrat

quod

,

,

ab

ficutar-

fcitur in particukri,

prius fciebatur in vniuerfali. Sed fcientia in particulari efl fcientia, qua; concluditur

inftrumen-

to dcmonftrationis.Scicntiaconclufionis in vniucrfali,cft in

cognofccndo principia.

libet cognitio intcllediua fcibilis

tionc inrellediua principiorum

,

,

Nam qua:-

fitexcogni-

& ifta

vlte-

fit

rius ex cognitione intelle«Skiua terminorum,prin-

enim cognofcimus ex eo , quod terminos cognofcimus , iftacognitio vltcrius eft cx cognitione fignorum , quia hunc ordinem ponit cipia

&

Themiftius

,

& huic confonat

Ariftotcles

:

Ari-

tamennon dicit , quod omnis cognitio omnis Sfii&c. fed dicit , Omnis doilrina , plina , &c. &c huius ratio cft quia aliquorum eft ftotelcs

fit

&

,

;

dodnna , tia

,

& difciplina

ficut patet in

,

quorum non

Rhetoricis

,

cft fcien-

pcr excniplum

enim acquiritur dodtrina, & difciplina dc conclufione , non tamen fcicntia & fimiliter cft de :

eft

illa.

Ad rationes, quje probant quod tcrmini principiorum non funt fenfibilcs ; crgo non cognofcuntur cognitione fcnfitiua, concedantur : func cnim vniucrfalia,& pcr confequens obieinium intelleftus.

Suftinendo fecundam opinione,qu6d cognitio intellcdiuaconchifionis in dcmoftratione fit ex

&

cognitione intcllediua principioru, quod ibi fit ftatus ; dicitur ad primam rationcm contra hoc, quod duplex cft cognitio intcllccStiua , qus-

damcomplexa,&qujedamincomplexa.Cognitio intcllediua complexa ftat ad cognitionem intellediuam incompIexam,im6 neceflc cft cognitio~ nem intcllcdtiuam incomplexorum iftani cognitionem praEccdcre. Ad aliiid contra hoc dicitur , qu6d principia

non funt fcita,fed intclleda. Intcllcdbus cnim eft principiorum , & fcientia conclufionis. Pcr hoc ad formam, quia h<-EC propofitio, VnHm&c. intelligcnaa eft quando efledusj&caufadenominantur codem nominc, & hoc vniuocc, ficut calidum in igne,& omniacalida perignem caufaliter, eodcm nomine

tjuodt^ue propter cjHod eft,

iiominantur,& vniuocc, fed c6clufioeft fcita per principia , fcd principianon funt fcita; ideo

&

non nominantur codem nominc, & ide6non fequirur, quod principia fini magis fcita. Ad aliud dico,qu6d non cft fimilc,tum proptcr hoc,qu6d obicdtum fenfus dc fc cft proportiona-

non rcquiritur alia cognitio praefedobicAum intelle6tus de fe non eft

bile fcufui,ide6

exiftens

;

proportionabilc intclIcAui,cum exiftat fubconditionibus indiuidualibus , tum quia in alio cft

enim

diffimilc. Intelledus

cft virtus difcurfiua

principiis ad conclufioncm

,

Ad non

aliud dicitur,qu6d pofito,qu6d intclledus

lciat

prim6 aliquid

nouo acquiritu Si doilrina fiat in nobis ergo dc nouo acquiritur in nobis non ergo omnia .

;

:

lcioncur, ficut ponit Plato.

Vnde

huc prscxiftit aliqua cognitio intelledtiua in vniucrfali puer enim cum ftatim poffit fcntire, ali:

&

quam cognitione habet

in vniuerfali, idc6 dii.Phyficoram^rexc^.qu^d/^wr» primo appellant omnes viros patres ,8c emnes fum.nait cit Ariftoccles in

vlterius eft intelligendum propter ra-

,

dcra. Sed

quzdam fit ex

cognitionc prsexiftcnti Induftione qua:dam fit cx pracxiftcnti cognitionc intellediua , ficut patet in Syllogifmis ; crgo concludit miniis vniucrfale ex magis vniuerfali , vcl faltcm fcmpcr concludit cx vniuerfali , quod eft notum intclledui. Sed InduAio pricfupponit cognitionem fcnfitiua

,

ficut patet in

fcnfitiuam fingularium

:

&

vel quia in Indudionc cognitio intelleftiua conclufionis vniuerfalis eft cx cognitione fenfitiua fingularium. :

Ad

,

& poftea magis diiudicant.

non funt caufa; fccundum fc confidcrentur:principiacnim poflimt duplicitcr conaliud dico

fiderari.Vno

,

qu6d

modo

principia

fccundiim

Alio niodo

fe.

i"e-

cundum qu6d applicantur conclufioni,vt cognofcendo hanc minorem circ fub maiori.Primo modoprincipianon funt

caufje conclufionis, nifi in

virtutc,& potcntia,& folum hocconcluditratio.

quod omnis cognitio intellcdiua fit cx prasexiftcnti cognitione , fed non fcmper cx cationes

J.

fcibilcin particulari,ad-

concIufionis,nifi in virtute,fi

,

a

idc6 rcquiritur

cpgnitio conclufionum.

opinionem Academicorum , qui ppfucjriint omnia ignorari , & nullam cfle dodrinam. Similiter pcr hoc quod dicit fit , cxcludit opinioncm Platonicorum illud enimfit , quod de ;

&

principiorum,antcquam fit

prieexiftcns cognitio

matres

cludit

Cognitto in^'j''^^"** ''*•

propric

Indudionc. Vnde Ariftotcles per hanc particulam , Onmii doElrina , omnis difiiplina , Scc. ex-

&

&

&

feraper ex hacfit,vel ex

Sed fecundomodo principia funtcaufafcicntia: conclufionis aftualitcr,

Ad aliuddicitur hoc

dicitur

quam rcm,

,

qu6d

& fub propiia ratiqne.

fimilitcr.Ad racionem contra fi

quis demonftiat pucro ali-

cuius notitiam priiis

qualem puer, multoties la re

,

&

ex

rali

vfu

&

non habuic ali-

vtitur iftavocc pro il-

cxcrcitio

,

&

fimilitcr

luminc intelle(5lus agcntis puer addifcit , qu6"d ha:c vox iftam rcm ngnificat , vndc ex tali vfu prius habet quandam cognitioncm vniucrfalem, & confufam,& ex cofequcnti habet cognitionem dctcrminatam , & in particulari prim6 tamcn cognitioncm exfjuirit cx cognitione fenfitiua,& ;

ilc

Prtndpi* dupttcuer li•*'

"**" "^'

.

QuxHio patetauomodo,& qualiter omnis dodrina,& omnis dilciplina fit cx prsexiftenti cognitione. fic

II.

345

femper nota, fed aliquando priiis ignota,& poftea nota igitur non femper cft conclufio nota. Contra illud fi tlia applicatio fiat nota, hoc erit perp»a:mi(Tas notas,& per aliam applicationem. Quaero tunc de illa applicatione.aut eft de fe nota, aut non.; fi fic, eadcm rationc fuit ftandum in prima. Si non, illa critpcr aliam,& fic crit pro-

*

;

:

Qjf

iE S

T

I

O

II.

tAn dcquifitio fcientU Jit nohu per doSirinamf PUto

ceftus in infinitum.

D. AQgud. lih. i* M*i.f*r tetMm.Y).T\iom.l.f.q.^v.^q. wj.mrt.ii. Auihor libri de cognitionc Tcrae yitx , traS. j. c»p. j*. Hepric. i»fim.mrt,\f6. Con\n&>.tM primum ftft. q.i.

Arift. I. ftft. c»p. I.

in Mtvtne.

•rf.j.

I

.

Argitmmt» frv pMrttnt-

l»tnt».

^^ V6d non videtur

V^

;

quia

fi

fic

,

tunc dodlor , ad mo^

influeret fcientiam in difcipulo

Jum quo calidum in adu , de frigido facit calijjj^ jp ^Q^^ ^ g. ppf confequens fcientia cflct qualitas aftiua, dicit in

quod eftcontra AriftoteIcm,qui text. 8. quod

fecundo de Generatione

tantum du« a6tiu2 funt qualitates di

&

,

fcilicet cali-

ifta

principia,

& applicario, qu« fienificarct

principia efle adlualem caufam conclufionis, fcd

hoc vidctur inconueniens ; ergo, &c. Ad oppofitum cft Ariftotcles diccns , qu<;d omftis doSirma , &c. & exponitur , qu6d per doSlrinam intelligit acquifitioncm fcicntiae pcr do-

ikorem.

Ad

qua:ftioncm dicitur,qu6d acquifitio fcicn-

per

tia»

dodrinam

,

non

eminentfam rerpcftu <5bum

;

alterius

ris eflctqualitasaftiua.

minijs

Item ad principale , qusro , an doSkor proponat difcipulo aliquid notum , quod eft addifcen-

ris

dum, aut ignotum. Si illud fit norum.ergo difcipnlus non addifcit , addifrere enim eft acquirere

pcrficitur

;

:

fcientiam ex aliquo ignoto. Si illud

fit ignotum; crgo addifci non poteft , quia nec intelleftu apprehendi , ficut patct de feruo fugitiuo , qui eft ignotns patrifamiIias,non poteftabeoapprehen-

di, etfi ei occurrat.

vniuerfali

,

poteft apprehendi fufficienter in par-

fecundum Linconienfem , & Ariftotelcm. Qualitertamen notumfit, poteft patere. Primo docens proponit propofitiones fub debita forma,& illas applicat ad conclufioncs, & fic ticulari,

exillis principiisnotis,fimulcum tali applicatio-

ne,deudnit in cognitioncmconclufionis ignotat. Contra , fi ex virtute praemilTarura non fecun-

diim fe , fedfimul cum applicatione , addifcens deueniat in cognitionemconclufionis;er^oconclufio in demonftratione non fcitur , eo ijHodhtu: fi*nt, quia requiritur applicatiq fed confequens :

eft

falfum

;

ergo

& antecedens.

Itera.quiritur de

illa

applicatione; aut

efl

no-

ta addifcenti, aut ignota. Si nota addifcenti an-

&

tc conclufionem , prsmifti de fe funt notac ante concluffortcm illatam } igiturconclufio fit

addifcenti nota ante dcmonftrarionem

,

&

per

confequens addifcens iam conclufionem non addifcit fi illaapplicatio fitignota, igitur non potcft cftc principium in cognitione conclufionis ignoratac.igitur illa applicatio nihil facit ad dodrinam. Itcm , fi dicai , qu6d illa applicatio non fit Scotl oper. Tom. I. :

non

fufcipiat

fccundum

4* C;/»«» Ae». •^*"""*'*'*

intcllc-

fiue forma fubftantialis magis & minus ideo nullus homo :

poteft alium docerc; ergo,&c.

Et

fi

dicatur rationi iftornm,qu6d licct anima

intclledkiua fecundiim fe

,

:

non

magis

fiifcipiat

&

tamen fecundum difpofirionem corpb-

cuius eft perfedlio

& minus & :

fic

,

poteft fufcipcre

per accidens, quia corpus

magis

quod

vna anima intelle<3:iua mcliiis cft complexionatum , qukm corpus quod perficitur ab alia anima intclledtiua. Ide6 vnus homo eft praceminentior in graduintelligendi, magis in-

&

geniofus

quam

Contra

alius.

iftud, intelledbns

non

cft virtus mare-"

ergo non poteft fufcipetc magis , nec minus fecundum difpofitioncm mareria:. Confequentiapatetper Ariftotelem 3.deAnima,text.4. 6.quia immareriale a materiali non dcpcnder, rialis

Dicitur hic , quod illud quod addifcitur , fiue quod proponitur addifcenti quodammodo eft notum , & quodammodo eft ignotum ; eft enim notum in vniuerfali , & ignotum in particulari & fub propria ratione , & quod fic eft notum in

ficut di-

,

fed nullus habet talem prxcminenriam,

cum anima intellediiua ,

;

j

fcientiam in

eft poflibilis

cunt Academici ; quia hoc quod vntJs homo alium doceat,oportet quod habeat aliquam prar-

tum quia nemo dat , quod non habet fcd numero ,qux eft in difcipulo , non priiis liabuir dodor igitur illam non dat tum quia illam fcientiam numero caufaret in difcipulo mediante fua fcientia, & fic fcicntia dodo-

tluo

j

duo

cet

frigidi.

Itcm , ii dodor in difcipulo caufaret fcientiam per dodlrinam , aut ergo eandem in numero,aut aliam. Non eandem in numero,quia non eft idem accidens numero in diuerfis fubie<5tis. Non diuerfam numcro a fua fcientia , propter

1.

applicatio pracmiflarum non requidenotet pracmiflas eflc adbualem caufam conclufionis. Sed hoc eft falfum , quia fi fic, tunc nullo modo poflet fieri ex duobus principiis primis , fed femper requirerentur tria, fcili-

Item,

ritur,nifi vt

:

& & per confequens a materiali non

accipit varia-

tionem.

Contra pofitionem iftorum non ,

dum

eft

per experimentum. Quilibet

nifi

peritur in feijno

fundamentum

,

quod ab alio

arguen-

enim cx-

addifcere potcft,

propofitionis iftorum accipit fal-

fum, ctim dicitur, qu6d nullus homo habet prxeroinentiam refpeftu alterius hominis , "hoc eft falfum;quod pbteft petfuaderi per duas rarioncs. Quia vnus eft fciens in a<3:u,& aliusin potcntia,' fcd fcicns in aftu aliam prareminetrtiam habct rcfpcdlu fcientis in potcntia;ergo,&c.

Item , hoc {>aret per aliud ; Anima inrelle
vnde tales per Ariftotelem fecundo de Anima , funt apti menie. Patet crgo , qu6d vnus homo cft prxcminentior alio

terius in intelligendo

:

in intelligendo, refpeftu altcrius

,

& per confe-

&

ex hoc patet reJiuens aliu^docerc poteft, ponfio ad rationem iftonim. -Anima enim intellediaa Hcct tior alii

,

non fecundum

fe fit

prxeminen-

vt taraen cft difpofitiocorporis mclius

comptexjonati

,

potcft ciTe alia prxcmincniior.

Cc

3

Et

Rtfutmtur.

Super lib. L Pofteriorum

346 TParm* m*t0' rialis

pottft

intelligi

dt*-

fUtitir.

Et ad r^tionem contra hanc ratipnem dicitur, quod forma materialis poteft intelligi dupliciter.

Vno modo dicitur

,

qu£B educitur de poten-

materiz , vel quia vtitur organo corporeo in opcrando & ifto modo forma intellediua non cft forma materialis. Alio modo dicitur forma tia

:

materialis, quia perfeftio materia:,

& ifto modp

anima intellediua cft forma materialis , ideo

ali-

quam variationem poteft accipere a materia, quam perficit > quiacxmateria , & forraa fit vcre

eft

,

dum fcientiam

ftpittiQ

Deff.

igitur aliter dicitur

quod

,

fcientia eft nobis pombilis per doftrinam , ficut cxperimur in nobis. luxta quod eft intelligendum, quod fcientia aliquando acquiritur totaiiter ab intrinfeco , aliquandp partim ab intrinfanitas ali(eco,& partim ab extrinfeco, ficut qiiandp totalitcr acquiritut ab intrinfeco , vt quando cft fic , qu6d pars fana alterat partem infirmam fibi propinquarn , reducit ad priftinam fic acquiritur fanitas debitam proportionem , totaliter ab imrinfeco, Scd aliquando acqniritur faniias partim ab intrinfeco,& partimab extrinfcco vt cum ita cft, quod pars fana non poteft de fe , & virtutc fua akerare pcrfcdc infirmam , nec iftam reducerc ad prpportioncm debitam, tunc non fanatur homo ab intrinfcco,fed eget extrinfeco adiuuantc, vtadiutoriomcdici, quia tunc per potationes,pars (ana iuuatur ad altcrandum partem infirmam, in qua adlione pars fana eftagens principale;fcd agens extiinfccum, vt medicamentum.cft coadiuuans,fic eft dc fcientia , aliquando enim fcicntia acquiritur totaliter abintrinfecojVt perinuentionem,& hocquando intelledius eft bene difpofitus , ex pracmiffis notis poteft dcuenirc pcr viitutcm intelle<Slus agcncis in cognitioncm conclufionis ignotz finc dodlore extrinfecus. Scd aljquando acquiritur fcicntia partim ab

&

&

medianie fuo lumine

extrinfeco

,

vt ciim ita cft

,

quod

non

intellcclus

eftbenc difpofitusjficut patct in illis, qui h.ibent ingenium obtufum : tunc requiritur quod do-

^

dor cxtrinfccus

ordinct principia addifccnti , applicetillaconclufiohi,& indc veniat addifcens

doitorem, prin-

in cognitioncmcoclufionis pct cipaliter

tamen lumihe intelledus ptoprij

fecundaric adiutorio doftoris

:

fed

& idco dicit Lin-

quod non folum dodor docet , non propric docent ifta per

conienfis,

:

tera fcripia,&

fed

li-

fe.Scd

eft in

principale agens

pale agens

i.frittc.

cadem

dicitur^quod

docentej& dilcipulo

eft

,

fcd coadiuuans

;

quia princi-

intcUedlus intiinfecus refpedlu ac-

agit efle

non

eft

tia eft

rclatiuum

numero Quia fcicn-

fcientia

acquifita.

quia ad fcibile refertur

,

idco

,

puta difcipulp ergo eadern fcientia numcro :

in dodore,

cft

& in difcipulo.

Contra,accidcns quodlibet numeratur ad niimerationem fubicdi non enim poflibile eft vcrc intclligere, qu6d idcm accidens numero fit in diuerfis fubiedlis , fed diuerfa fubiecta funt docens & difcipulus:igitur non poteft eadem fcien;

tia

nurnero

cfTe in eis,

cpm fit accidens.

Aliter dicitur ad iftud

numero

eft acquifita in

quod

,

diuerfa fcientia

difcipulo

& in do<Sto-

,

pro qualitate infprmantc, fiue pro relationc. Ad primam proba-

re

,

fiue fcientia ifta accipiatur

tioncm dicitur

ficut prius

,

qu6d non

fcquitur,

fcicntiam in do(5tore cfle qualitatcm adliuam. Et caufa huius dida eft.

Ad aliam probationem dicitur, quod illa

pro-

fecundum falfam imaginationem.Supponit cnim qu6d doftor det fcientiam difcipulo, quod falfum cft, doftor enim excitatintelledum difcipuli foIummod6 ad appichendcndum per hoc, qu6d ei proponit propofiriones vocalcs , de fe cedit

notas cognitis tctminis , applicando illas recte tunc difcipulus mediantc fui agentis , iftam conclufionem addifcit , in hoc deceptus fuit Plato hic apud Ariftoielem text. 3. Plato cnim co quod puer incruditus in Gcometria rede refponderct

&

ad conclufionem , lumine intelleiStijs

&

ad conclufioncm

ex

,

hoc

puerum

crcdidit

fci-

concIufionem;fed hoc eft falfum.Puer cnim refpondens non rcfpondebat indo<Stus,fcd do-

uifte fic

refpondebat,doccbatur enim ab opponente, hoc qu6d opponcns opponebat notas propo-

fftus

in

fitiones

& ideo

,

& illas

applicabat ad conclufionem,

non rcfpondebat

rc<^e ineruditus

Ad

aliud principale fic dicitur,

non

ignota, fed tantum in particulari

cft ,

,

fed

quod con-

in vniuerfali

& talis cogni-

tio in vniuerfali fufficit ad hoc , quod addifccns conclufionem apprchendat pet lumcn intellc6tus agcntis, ad hoc taraen requiritur exercitium do-

dloris extrinfcci pcr principia

nota,& pcr appli-

quifitionis fcientiaj mcdiantc fuo Iuminc,ide6 in

cationera debitam.

dodiore fcientianon

Ad rationes contra hoc dicitur. Ad primam, qu6d antc conclufioncra notara non cognouic iftam applicationcm addifccns,fed fimul tempo-

Ad rationes

;

ad

eft qualitas adliua.

primam dicendum,qu6d do-

non influit fcientiam in difcipulum,fed docens cxcitat intcllcdium difcipuli per principia per detcrminatam applicationem prinnota ,

cens

vt difcipulus per lu-

cum cognouit conclufionem , cognouit iftam applicationem;verumtamen prius natuticognouit applicationem , quam conclufionem , ide6

per principale agens

non

&

cipiorum ad conclufionem

men

,

intclleftiis agentis, (vt

jntcrius)apprehendat cognitionem dc bilijcuius

idco non fequitur qualitas

eodem fci-

cognitioncm prim6 habuit docens

:

&

quod fcientia docentis fit adiua;quando enim zStiaA qualitas agit

in alterum

,

ifta

,

qualitas virtute corporis cuius

^ij.

numcrationem accipit a fuo correlatiuo. Cum igitur idem fcibile fciatur i dpdtore & dodo,

clufio propofita addifcenci

intelligendum ,qu6d fcicntia fn dod;ofe non eft qualitas aftiuajlicet enim per iftam acquiratur fcienti; ifi difcipulo , non tamen cft

Ai

ideo fcientia

mentem illuminat,& vetitatcm

oftendit.

quod

vt intelledus agcns

,

&

do(%us.

Vlteriiis

7-

,

duo intelledum addifccntis excitant,&cominoucnt. Sed interii^s verus dodor, id cft, Deus> ifta

in

qualitas adiua.

:

&

,

in difcipulo.Sedprincipale agens

intrinfccum difcipulo

eft

Ad aliud

Ad qusftionem

tequirit in illo

aliquod agcns principale moucns fcipfum de potentia ad a6tum , fed in acquifitione fcicnticc in docente , nec fccundum fe, ncc fccundiim virtulem docentis , eft qualitas fufficiens ad induccn-

vnum.

y

inducendo fuam fpr-

agit aliquid in illo alio

,

mam & non

re

&

fcquitur

,

quod

ifta

applicatio

non

facit a
cognitionem conclufionis.

Ad aIiud,cumconcluditur, qu6dconclufio in dcmonftrationc non fciretur , eo (jMd hxcJknt ^ fi requiritur talis applicatio. Dicitur intcrimendo confequentiam , quia fcqui ee quod h*c JUnt , non cft

8.

Ad

3.

i

Quxdio

i.

11

H7

1.

per pnemi(tas fecundutn fe conHcleratas , fed per prannifTas applicatas , ide6 requiri-

leAumimmaterialicer magisacmagis , non rcquiritur intcllcdhu agens aliquo modo irrgdians

hoc qu6d fequatur conclufio, idco potius fequitur oppofitum ex ratione, quam propontutn.

fua phantafmata.

eft requi

tut appiicatio ad

eo (juod htcfttnt

Ad

aliud

;

cum

autem

dicitur applicatio

eft

&

femper nota , aut prius ignota , poftea nota. Dicitur qudd hzc applicatio addilcenti prius fuit ignor4ta,& poftea ex hoc non fcquitur qu6d fiat

peraham applicationcm, fed qu6d applicans fic applicct ad hoc, quod

notaaddifcenti

fufficir,

ltem,tjttod qnid efi,Ac Ce eft intcUcdluipropor-

,

tienabile : igitur ad hoc intelledliis

,

non

qu6d adu

fiat

batio antecedetis ficut intclloitus materiam noii includit in fua eftcntia

,

tamcn

cft

in materia,

quia perfedio materiac,ita ^uod ^id efi condiiiones matcrialcs in fe non includit, eft tamen con-

iundum cum

illis

,

igitur vidctur

qu6dpropor-

fiatJiota.

tiofitintcrfWf^wWr/?, cx vna partc,

Ad aliud dicitur concedendo illam apph'cauoncm requiri vt infinuetur addifcenti quod

ledum

,

,

pracmiflk funt caufz adtuales iftiusconclufionis,

non fequitur,qu6d ad fcientiam iftius

fed ex hoc

conclufionis facicndam requirantur plures prx-

non oportet iftam apphca-

mifix quamdux,quia

tioncm fignari per tertiam propofitionem,fedcx hoc, quod docens debito modo ordinat praemiffas

fufficienter

,

per

habetur

applicatjo adualis

ifta

duas pra:miflas,&:c.

iftas

Q^V iESTIO

III.

An nos intelligamud perjjfecies acqtti^tas, '-uel fer j^ecies fefaratas

ex

] d* Anim» eap. 5 text. 18. X.df ^ .e»p.huiiii,eonFUtontm fupa. Auic. lih. 6. nMMrnl. p»rt. 5 cap.6.

tr»


.

&

:

pcr participationem

quod

quid,

eft

igitur intelligunt pcr ali-

,

prim6 intelligcnsjfcd

tale cft idca

hominis: igitur,&c. Item, rationalcs fumus nos & Dij, fcd Dij intelligunt per fpeciem innatara , & non per fpeciem acquifitam, &c. Item, puerdebito modo interrogatus , rcfte refpcndet ad conchifiones qui non eft eruditu$ in aliqua fcientia fed non potcft rcde rcfpon:

,

quia

nunquam

nonpcr

fpe-

acquifiuit fpccies

iftarum conclufionura,hue tcrminorum

:

igitur

.

7. D.Aiiguft./»t.

^Ub.y.

w.i* Trinit.c»p.%.fy

DThom.

CMp. it. t»t» q. 10. »rt. 4. Alb.

Durand. fJT

intci-

Ad principale , omne intelligens per participationem, habet reduci ad aliquid , quod cft pcr fe , pfim6 intelligens ficut omnia calida per participationem,reducunturad aliquid, quod cft priin6 calidum. Sed omnes homines intclligunt

cies atquifitas Arift. lih.

&

alia.

dere,nifi prius fciat conclufiones,&

.
obie^um

requiritur aliquod agens. Pro-

i.

rf.

j. q. j.

lih.io.cMp.io,

Ad oppofif um cft Ariftoreles

f.84. «r/.4. (y de Veri-

1. ^.

Magn. iraB. de IntelleHu agente. Conimb. in j. de An. eap. 5. q, 5.

6.ic communiter iccent. i» hunclccum

de An. t»p.

per fpecics,&c.

Pofi.

i^in

3.

cens,

text.

i .

huius di-

quod omnis doElrina , &c.

Item, primo huius hahet a Jenfit : igituu

,

Omnis

non

nofira cognitlo ortum

intelligimus per fpecics

j,

innatas, fedacquifitas, I.

drgument» frfn*i/*lhi.

A^

V6d

V,^undum text. cora.

quia feAriftotelem fcptimo Phyficorum,

per fpecics influxas vidctur

,

lo CtrcaammamimelUfHHamnonceidit

alteratio; fcd

fi

intelligetemus per fpecies acqui-

fitasper intclledbum, tunceiret altetaiio i

fpcciebus in fpecics

tiam

,

igitur oportet

;

non

&

abignorantia infcienponere , qu6d nos intel-

ligamus per fpecics innuxas

,

& non

pcr acqui-

* Ad qusftionem dicitur fecundum Platonicos, qu6d nos intcUigimus pcr (pecies influxas ab o/'""' '^""'"^"^idcis. Ponit enim Plato in Menon, & alibi idcim •

in qualibet fpecie hominis, xit

qu6d

ifta

,

,

&c. Et

di-

& cxemplar

& qu6d eft neceflaria ad & gencrationem.Ponit enim,qu6
fingularium iftorum

cognitionem

& bouis

idea hominis cft caufa

agentia fenfibilia

,

non inducunt formam

fcd praeparant

materiam

in

ma-

& difponunt ad

fitas.

teria

Item , quicquid producitur de potentia ad, a6bum , producitur per aliquod actuans ( fi enim

indudioncm forma: ab cxtrinfeco , vt idea. Ponit etiam , qu6d dodor nullo modo eft caufa in

caUd^m

difcipulo

in potcntia producitur in calidum in

aftu.producitur per aliquod aliud aftu caHdum.)

Sed intelledus nofter aftu fciens

de fcientc in potentia,

fit

igitur per aliquod ens in adlu fciens,

•,

& non.de fe, quia de fe eft in potentia, igitur per aliquodagens extrinfecam

,

quodeft fubftantia

feparata influenj fpecies in intelleftu,

quod non

Dicituf

qu6d

,

&

i

ah'quQd

intelli-

extrin-

exteriorcs, vfque ad intelleftum.

fit

hoc

irradiaiido fua

phan-

Itcm, contra ipfos

experimentum

rialiter

:

igitur a fimili

intellediis

,

ad hoc quod obiedinn

(quod e^epiod

fuam fpeciem per

agens immate-

ejHid efi)

multiplicet

fenfus medios vfquc ad intel-

,

& dixit

Ariftoteles oppofitum,

fimiliter dicit in fine fecundi huius

finfitm.

& non requiritur fenfus

quia tunc cxci a natiuide colo-

ribus ficut vidcntcs,& huius oppofitum patet per

Contra iftud ; obieftum fensiis multiplicat fuam (peciem in fcnfum exteriorem , & poftca in fcnfus interiores immaterialiter magis ac

eft,

tate ita excellenter habercnt fcientiam

fenfiiy deficit

,

rcmouet impediment.i^quz impe-

ab ifta idea intelleiftui noftro. Huius oppofitum ponit Ariftoteles , qu6d ad vtrumlibet. Ponit cnim Formas cduci de potentia ad a6tum per agens naturalc.Ponit etiam doftrinam caufat in

tafmata.

magis

fcd

diunt difcipulum lcirc. Scd fcientiain quolibet inducitur ab idea hominis , per fpecies influxas

non per agens

intellcftus

fecum, quod eft fubftantia feparata influens fpecies in intelleftum.Scdperintellc(ftumagentcm, qui eft intelledus intrinfecus , ic ille facit de potentia intelligibile , adu intelligibile per fpe-

ciem acquifitam

,

,

nobiscxpracexiftcnticognitionc, &ficper fpecies acquifitas , qux multiphcantur pcr fcnius

eft nifi idea.

eens, vel fciens in a<5bu,&

,

& cognitio iUitu

Aliter ponir Auiccnnt

,

,

Defidente

qtu efi/icHnt&m iUum natur. part. j.

J«

qu6d nos intelligimusper fpecies influxas, fed non influxas ab ideis , hcut ponit Plato,fcdab ifta fubftantiafcpatata.Ponit enim fub-

Opini»

cap.6.&

,

lib. 6.

7.

ftantias fcparatas fupcriores influere fpecies in

fubftantiis feparatis inferioribus,

C

c"

& vlterius po4

nit

"*»*'

Am^

Super

548

lib. I.

Pofteriorum Ad

nit vnaiu fubftantiam fqjaratam influcrc fpecies intel|igibiles intelleftui npftro, per

quas nos in-

& vlteriiis ponit nos intelligerc cum iftambftantiaquaE infliiit fpecies nobis & ponit

t.clligimus

;

,

j>os

non intelligef e (juando ifta fubftantia deiiiiit

ipflucrp.

hoc eft inwntio

Copt.ra

Ariftotelis. Similitcr

contra iftud , quod caici tunc ita haberent fcientiam de coloribusjficut videntes. cft

ad quacftioncm dicitur , quod nos DoS. intclligimus pcr fpecies acquifitas a fenfibus cx.tcrioribuSjfSf huius ratio eft iam tafta, quia aliter cacci poflent habcrc completam fcientiam de cor-

Ideo

4Qflnie

aliter

loribus ficut vidcntcs quirtndi iiis

^e

rimm.

acquiramus, dubium tur

;

anima

eft in

Ariftotelem

;

.de

:

modo lamcn qualiter Modus tamen fic poni-

de

cft.

potentia ad

Anima

omnia , fecundum enim in po-

text.37. Eft

tentia omniaintcUigibilia per inteUe{9:um,& eft

in potentia

omnia

/Sbum igitur

irjtellciStus

^igibilc

,

non

fenfum. Obicin potentia intel-

lenfibilia pcr

cum

fit

potcft de fe adbuare intellcdum per

Cum enim

fuam fpcciem.

exiftat fub

fit

in

,

, quia virtus fcnfitiua rnaterialis eft, qui^ perfe<Stio organi corporei. Similiter fpecies

firnpliciter

& indi& materialjtcr exiftit, ide6 non requi-

in virtutibus fcrifitiuis cft fimilitudo rei, uidualiter

ritur fenfus agcns

fed intelleftus poffibilis eft

:

virtus immatcrialis

,

Similitcr fpecies in

illa

fihiul

,

quia

non

alligata organo.

virtute eft immaterialis

non

quiaeft fimilitudo rci

hanc immaterialitatem

exiftit,&

facere

(Stus poflibilis

non

poteft

vt matcrialiter fpeciei intellc-

ciim

,

fit

virtus

pafliua,ncc phatafma potcft facere hanc fpecicm

hic,quia materiale mancns materiale,nuIIo

gignit immateriale

modo

ideo requiritur incelledrus agens faciens iftam fpeciem in intelledu poflibili ex ifta fpecic, qua: cft in virtute phantaftica. ,

Ad aliud dico, qu6d

qupd quid. efiynon

proportionabilc intelleftui

non

quia

,

de

eft

cjuod (^uid

fe

efi^

telligente, adiuintelligentem. Similiter faciens

qH9d cjtiid eji,Q^o^

quia

potentiaintelligibilc, adlu

eft

fuam fpcciem

&

,

fic inffelligit

intelledlus nofterper fpecies acquifitas.

Sed inteUigendum

eft,

quod

res multiplicat

fus inceriores,& vfque ad phantafiam,& ifta fpC'

fub

(Cies exiftit

modo materiali,& concipitur lub

f onditionibus indiuiduantibus:fed ifta vt fic,non poteft perficere inrcUedlum. Ideo intelled:us jigens ex illa fpecie in phantafmate difppfira gignitaliam fpeciem inintelledupoflibili.Ideodif it Commentator in lib. de Anim. text. com. 8. ,qu6d intelle£tus agens facit vniuerfalitate in rei)us. Et non eft intcUigendum, quod cadem fpejcics

numero

,

quae eft in virrute phantaftica

,

fit

quia tunc accidens migraict de fubiefto in fubiciftum , vcl faltem de jn intelledu poflibili

cfle

poteft adualiter

;

fcd

;

& etiam fub condi-

ibi exiftit materialiter,

tionibus indiuiduantibus

;

(cd tjuod t^uid efl

non

immucat vt materialiter exiftit oportct ergo qu6d ipfum ejuodejuidefi immutet fccundiim cfle quod habet in intclledtu, fed effe in intcUcdtu non habet de fe , fed per intelled:um agentem: ide6 requiritur intcUeftus agens.Per hoc ad formam ncgo confcquentiam , quia etfi ^uodquid :

fuara fpeciera pcr fenfiis cxteriores vfque ad fen-

,

potentia organica ad non organicam, quod videtur inconueniens.Nec eft intelligendum,qu6d

;

maceriales condiciones in fuo eflenon inclur

efi

nec ab

dit,

illis

dcpendet,

eft

tamen fub illis. Si-

non

militer intelleitus matet iam cflentia, nec ab illadepender teria.

non

Ergo

eft fufficicns

,

eft

includit in fu^ tamen in ma-

proportio vtrobique;

cnim quo ad iftas conditiones fit proportio , non tamen fufficiens ; rcquiritur cnim plus , fcilicet qu6d ficut fpecies in intellcdtucftfimilitudo rei ,non vt materialiterexiftit, fic oportet quod ejuidefi ad hoc quod iriimutet, valet

,

licet

fpecies in virtute phantafticagigriat ajiamex fe

modum in^materialem habere fed fub efle exrra !)nimam non habet modum immatcrialcm fed

in intclledu poflibili

taptum vt

,

quia

illa

in phanrafia cft

;

,

efl

in

anima

ide6 de fe

:

non

eft

pro-

per intellc6tum agentem.

materialisj

pornonabile, fed

dammodo

fafta eft immatcrialis

Ad aliud dicicur , qu6d omnia intelligentia 7. per participationem reducuntur ad aliquod in- Ad^. teUigcns ppr eflcntiam , fed illud intelligens non

Ijiatcrialis

& irradiata

&materialenon gignit immaterialc. Nec poteft dici , quod fpecies in phantafia eft irradiata pcr intcUeftum agentcm, & fic quO|-

poflibili

Adx.

fpiritualius

fi:rifus

immutare , nifi fub aliquo non habet nifi duplex efte , fcilicct eflc cxtra animam, & efte in anima ejuodquidefi fub eftc extra animam immutare non poteft vt fic,

inteliigibile pcr

jfd i.princi-

hoc mcdio

rcquiritur fenfus agens ad

quam in obie^lo, & in fenfibus cxterioribus fpiritualius quam in fcnfibus interioribus , quia cum ifta fpiritualitate ftat matcrialitas fpeciei

conditio-

nibus indiuiduatibus, ibi eft improportionatum. Idc6 antequam intcUedbus poflibilis a£tu intelligat,requiritur aliquod agens,vt intellc<5tus agens faciens intelledtum poffibilem de potcntia in-

rationcs contra hoc. Dicitur ad priniuni,

quod idco non qu6d obie(9:um

,

,

& fic fada im-

gignit aliam in intelledtu

hoc eniro videtur falfum

quia repuimmaterialitas , quia ,

gnat virtuti organics ralis in virrute organica fpecies femper exiftit materialiter. Ide6 oporter dicere , quod intelledus agens gignit iii intelledu poflibili fpcciem cx illa, qux^ft in phantafia. Ad argumenta. Ad pfimum dicitur,qu6d aniOia noftra alterari poteft ab ignoramia in fcicntiam , fed tamen ab vna qualitatc in aliam qualitatem altcrari non poteft , & hoc intelligit Ariftotele,s y.Phyficorum text.com. 10.

Ad

aliud dicitur

qu6d intcUcdtus

noftcr

fit

dcpotcntiainteUigenteaduintclligensperaliud cns in a(9:u , quod non eft idea , nec aliquod feparatum ab intclledunoftroifcdeftqujedam virtus intelle£tiua nobis coniun^ba incclledlus

.Tercps.

,

cuiufmodi

eft

fed eft prima caufa

eft

idea

efie

funt cadem.

Ad

,

aliud dicitur

nales ACjuiuoce

tur

,

nem,

fit

,

quia

,

,

cuius

intelligere

&

quod nos& Dijfumw ratio- Ai 4. non proprie ratiocinan-

I^ij

nec difcurrunt a prxmiflis ad conclufiofedfimplici intuitu principia,

fjones apprehendunt

;

&concIu-

fed nps ratiocinamur dif^

currendo a principiis ad conclufionem. Ideo Dij

non funt rationales proprie loquendo. Et fi (\Cy hoc cft ajquiuocc , & magis pcrfedte quam nps,

&

ide6

licct fubftantia;

fpccics innatas

feparatz intelligant per

& influxas

qu6d inrelledus

fic

,

non tamen oportet & hoc propter

inteUigat,

impcrfe(3;ionem intellc6tus noftri.

Ad aliud dicicur , qu6d puer ordinate a Platoneinterrogatus de principiis Gcomctrias , quat nunquam didicit, poftea de conclufionc , de

&

upuo

addifcit

conclufionem per talem applicationcm.

:

.

'

Quaftio IV. tionem, ic intcrrogationem , ide^ non fequitur, iftepuer fcit conclu/ionem:ergoprius fciuit concluuonem fub propria ratione,quam credit Plaro valere , quia latuit Platonem puerum poffe de nouo addifcere conclu£onera per applicationerti przmiflarum ad conclu/ionem. •

'

Q^V Att

uE S

'

T

f

IV.

O

I

Com.x. D.Thotn. hU UB.t. loan. i MaPaulus Ven. hic. Coaxmh. hi* q.^

tixt.

giftris $H t.ftft.q.x.

Mrt.^.

&f*qq. Compluc. di^.if.Leg.

dijp.i I.

HutcaJo

L»g,fiS.i. Auetfa j.iS.yr^.}.

A^V6d non Arinmtnt»

qttdfl. x.

Quatuor funt quarftio-

videtur.

V^nes per Ariftotelem

fe^undo huius

j

text.

i

fr» pMrttnt'

fed quxftiones prsfupponunc fuppofitiohes,fiue

t^HM,

przcognitiones , quiaquzlibet quacftio aliquid quzrit , aliquid fupponit : crgo quatuor funt przcognitiopcs. Icem , tria funt przcognita > videlicet digni^ t&s , fubie&um , paflio : ergo trcs funt prz-

&

&

cognitiones. Ptobo confequentiam

,

quia prz-

cognitio numeratur ad przcognitorum numerationem. Dicitur hic per intcrempcioncm , quia przcognitio non numeratur ?.d numerationem prz-

cognitorum. Contra iftud , accidcns numcratur ad numerationem illiusquod dcnominat ,& cuius pa/fio cft , quia illud quod denominatur ab accidentc , eft cius fubic<Stum , fed hoc acddcns, (cilicct prtcognitio , dcnominac przcognitumj ergo, &c. Iccm ad principale , (icut res habct ^id, ica res cft qualis , quanca , fcd non oporcct przcognofccrc ^»ie de fubicfto , ncc tjuantttm, fimilitcr -ncc de paffionc j crgo nec eadcm racione oporcec przcognofccrc ejHtd efi Ac rc , non crgo

&

func

duo przcognitiones. i vidccut quod funt

Icem

tres

,

ex intentione

Ariftolis,qdia Ariftotclcs cap. i .huius dicit

qu6d

de fubicAo przfupponitur qnid eftJimplicjter , dc dignitacc gww efi ; fcd de pafllonc npn przfupponi tur ^nid efiJimpliciter , fed quidefi, quod fignificatur per nomen"; cum igitur, ^uidefi, quod fignificatur pcr

nomcn, & quid efifimpliciter,

diuerfz przcognitiones

,

tres erunt

complexura, quod

fint

przcogni-

catur paflio de fubiedo, ergo ad cognofcenduln condufionem oportet przcognofccrc digniia-

&

&

ide6

non

faciunt diuetfas przcogni-

tiones.

ContrJt, per Ariftotclera i. Poft tcxt. com.j^. §imdefifimpliciter przfupponity^r/^.quzrcre enim

qnid

ignorato fiefii nihil eft quzrcie. Sed tfuidefi, quod fignificatut pcr noracn , non przruppohit efte , quia de non entibus fciraus quid «r^,

{ignificacur per

nomen , & tamcn non cntia non

fciuncur cfte , quia

non

funt,

& dicit Ariftoteles

qu6d dc Tragclapho fciraus,quid fignificatur pcr

nomen

,

8c taraen ignoratur

fi

eft

;

ergo fuidefi

fimpliciter,8c qtiidefi,<^\ioi fignificatur per

nomen,

funcdiuerfa.

Ad oppofitura eft Ariftotcles dicens, di^liciter tmtem t>-

Cuulmfio.

i.

&

tera , pafKonera , fubiedum , ita funt tria przeognita , taraen tanti^ra funt duo modi przcognofcendi. De fubiedo enim przcognofcitar ^tud efi, 8c efi de paflione ^od efi,8c dedignitate,f«M efi,ic dtix funt prccognitiones communiter, lcilicet efi, 8c f»M ejF. Aliud eft intelligendum , qu6d ^itidefi reifim- Diffimtta pUciter , ^idefi , quod pcr nomcn fignificatur, '*"»' f**^_ non funt eadem. tt huiufmodi duplcx eft ratio. ^*' V*^ """'*"• Vna eft ; quia przcognofcendo ^id efi reijimpliciter, neccftc cft przcognofcerey? r^; quia non ens non habet verum fnid , fcd przcognofcen-

^d

&

V^

do qtiidefi,quod fignificatur per nomen tancfim, non oportctprzcognofcere_^r/?, non ens criim poteft habcre talc cfle. Itera alia ratio cft ad hoc , quia cognofccndb quid fignificatur pcr nomen , Miim cognofcimus raodo indiftindo , confufo ,
&

huius, text.t.

efi pr£co£nitione,8ce.

Ad quzftioncm dicitur,qu6d cancum duz funt przcognitiones, videlicecfiK/Wr/?, &^«Mi^. Inteiligendura taraen propter hoc, qu6d ad coenofcendara conclufionem , oporcet przcognoicere

&

&

&

:

&

&

nomen

non

cadem tocaliccr. IntcUigcndura taraeneft, qu6d Ariftotelcs comprchcndic vcrumque ibi fub generalitate qi}adara de przcognitione ,. ide6 tantum

quod

fignificacur pcr

,

func

ponic duas przcogniciones. 5v Ad primara obic^ionera dicitur , qu6d confcquentia non valcc, quia quzftio,^/^ efi,8cpro- -^' ^Jf»* pter qnid tfi ,

Scd quiA

tfi

"*"" reduamcur ad cognitionem
,

& fiefi

teducuntur ad cognitio-

,

ntm fiefi. Ad aliud firailitcr dicitur. Ad rationes concra hoc. Ad priraara dicicur, qu6d cognitio non eft in przcognico

fccnte

,

idc6

,

vt in fubic^o, fcd in

przcogno-

non oportct qu6d ptzcognitio

numcrecur ad numerationcra przcogniti. Proptcr quod

Dicitur hic , qu6d ijuid efi , quod fignificjitur pei noracn , qui ifi fimpliciter , non funt diucr,

frintifi» «*-

;

tiones.

fa tjkid

vmiin

duo incoraplcxa, clmfiumfim vt fubiedhim, & paflio quia cx his duobus con- *^' ftituitur conclufio. In conclufione enim przdfcft dignicas,

^*

tantum dua fint fraco^itioms ?

Auerioes hte

?49

principia. Principis conclufionis funt tria,

cft

incclligendura,

qu6d duplex

Optnuit tk-

cftoperacio. Quzdamiwiw«»«»/agenti,vt intel- f^*' ligcre refpcdu inccllcdkus

/us.Alia eft operatio

,

tratijiens

fcntire rcfpc(ftu fcn-

in

mateiiam cxcrin-

fecam, cuiumiodi eftcorabuftio ignis,corabuftio enira eft in illo quod coraburitur , operatio pii* rao raodo eft in agcntc , fecundo modo eft in pafTo^fcd przcognitio cft operatio prirao modo»

&

idc6

hoc

,

eft

Solutum cft cnim pcr materiam in-

in intelledu.

qu6d opcratio

tranficns in

trinfecara cft in operato

:

aliiautem non.

Adaliud contraillud dico, quod fuppofito, qu6d pr^cognitio teferarur ad pr;cognitum,non oportct lamcn qu6d nuraeretur ^d numcraiionem przcogniti. Inftantia enim eft , quia patei: refeitui ad filium, & taraen non opoicct qu6d fi fint pluies filij eiufdera , qu6d pioptei hoc ifte fit

pluies paties>vcl

qu6d plures patcrnitates fint

in codera.

Ad tertium dicitur , qu6d ifta propofitio non vera , (cilicet , Acctdtns tfiine» tMfiuon in JiAit^o qnod denominAt. denominat eft vhiucrfaliter

enim

4^

Super lib. I. Pofteriorum

J50 eaira aliquando

terminum a

epto ,

vt Socrates

corrumpitur: aliquando tcrminum adquem, vt Socrates generatur.Aliquando efficiens.vtagens agit,& aliquando fubiedum in quo eHiCicathopu tSfu. Ide6 non oportct,qu6d accidens fit fcmper in illo tanquamin fubiedo quod dcnominat.

Ad aliud

non prscognofcitur de quantum, nec opottet ad hoc , qu6d de fubie6h> fciatur paflIo;quia ad hoc dicitur^quod

fubiedbo, quale

quod

eft,

vel

fciatur pafllo, cxtraneatur ^uale

& ijuantum,

]D« fuhitBt

& quodhbet accidens communc.

ntceffaru

fubicdo neceflario pra:cognofciturfK/
frtcogntfci-

finitio fubicfti cft

tutjuidrti.

Sed tamen de

medium ad conchidendum

paflioncni dc fubiedlo dcmonftrationepotifllma,

& antequam conclufio cognofcatur,oportet pra:cognofcere

medium

quod cognofcitur, ide6 fed non quale , nec

per

praecognofcitur quid

efl ,

quantum.

-j

Ad

aliud,

&quod fupponitur,

fic

;

cft,

ergofc-

Propofitioeftora- Propcfiti»

verum , vel falfian figmftctms ; crgo Propofitio ^uid funt cadem , habct tptid , quia definitio , tamcn Propofitio eft quoddam complexum , Dignitas crgo potcft haberc
tione complexi. Dicitur hic

non definitur in quantum

eft

J"*^-

&

&

, quod Propofitio quoddam comple-

xum acceptum fub ratione complexi ,

fcd fub ra-

tione incomplexi.

Contra, indcfinitione ponitur hascparticula, verum , velfalfitm, fcd nihil fignificat

fignificans

, vel falfum , nifi complexum fub ratione complexi:ergoPropofitio vt hic definitur,fignificat complexum fub ratione complexi. Item,Dignitas frcundum id quod eft,fignificatur ergo de Dignitate prascognofci poteft quid

verum

:

concedo quod

<jiiid

eflyC[\jod fignifi-

nomen, & tjuid rei/impliciter, non funt totahtcr eadem , tamen Ariftoteles vtrumquc

fignificatur pcr

comprehendit fub vna praccognitioncgcne-

raiijlicet fint diucrfa:

pracoghiiiones in

fpcciali.

Idem tamen intelhgitur de vno,quod & de alio. Ad rationes qus ponunt , quod tjuid verum, jk ijuid quod fignificatur per nomen , funt dijierfa , concedendae funt , quia verum conchidunt, polTunt tamcn cadere fubvna praccognitione gencrah.

Q^

T

iE S

1

O

V.

nomen.

Ad oppofitum

catur per

/juid

quod

fcquitur

quitur ad ^uid eft. Item propofitio definitur

cens

eft Ariftotelcs i.

A.

huius.di-r

quod de Dignitate praecognofcitur folum,

,

(jtiia eft,

Item , fi dc Dignitate praccognofcitut tjuld efi, tunc ex Dignitate , &: iJIo ^uid , polfct ficri , vna propofitio immcdiata , fiue Dignitas , eadem ratione

Dignitas haberet i^md,&c ex ifto tjuid,8c fic in infinitum , quod eft elTet aUa,

ifta

&

Dignitare

inconucnicns.Inconueniens cft ergo dicere quod Dignirai habcat t)uid. Ad qua:ftionem dico , quod de Dignitate folum prarcognofcitur, tjuia efl. Probo, quia Digni-

JCoaeluftt,

cognitionem de conclufione , fed non cns conchifioni nihil facit. ergo oportet quod de Dignitatc prxcognofcitur tjuiaefl. tas facir

/in de dignitate pojjtt fracognojci

quid Atift hic edp.x.

eji

.<*

Irem oftendo , quod de Dignitate non prasco-

^ ^einde ctp.t. Auer. hic teitt.eom.i

tJ" i.

&

Mftaph.cap.i. Thcmift.Ptiilopon. D.Thoin. in hune locum fonfeca l. Met. cap.t. q.z.fefi%. Conimb. ia i.

frimi q.li.Log.fea.^. Pofler.

q }. art.4.

CompluC.

di^. I7. 1. AuClfa J.

gnofcitiir ^uidefifinipliciter, quia ^uid eflfir/iplici-^ ter eft folius

incomplexi

"T Tldetur quod

V

fic,

tanta complexio

& vnio

eft in

Syl-

quanta eft in Dignitate, fro partt mf fed dc Syllogifmo poteft cognofci ijuideft, non j^rmii iH*. obftante fua complcxionc ( aliter de Syllogifmo non poflet clfe fcientia ) ergo de Dignitate poJrgument»

logifino

,

,

;

prarcognofci quid

teft

efl

,

non

com-

obftantc

Item Propofitio immcdiata dcfinitur in ifto primo Hbro , non obftante complexionc crgo eadcm ratione Dignitas poteft definiri , ha:

&

e]u id.

ltcm,eire

non

eft nihil,

pft efTcjfpraECognofcitur

huiufinodi Dignitatis

enim quia cft ) crgo Di-

, fcd omne habcns eflc , cfl cjuid. prgo de Dignitate pra^cognofcitur efttid fcquitur crgo, quid de Dignitatc pracognofcitur quid efl. Dicitur hic negando confequentiam , ad proba-

gnitas habet efte

:

quod-

non habct quid, co quod

eft cns per accidens,fiue aggrcgatum. Sed Dignitas cft magis aggregatum quam homoalhM : ergo Dignitas non habet <]uid. Simihterde eo non praecognofcitur ^«/^, ,

fciiicct

habet

nomen

qiiod fii^nificaturptr

tjuid

,

fed plura ejttid aggregata,

dc Dignitare prarcognofcitur

plexione.

bcre

fcd Dignitas eft

enim quod homo albus

taphyfic. texr. 10. dicit

f.

,

damcomplexum; crgo,&c.Qu6d autemnonhabear ejuid , patct cx intentione Ariftotelis 7. Mc-

poteft confidcrati

qui.mon

tjuia efl.

Ad primamrationemdicitur, mus

,

folum ergo

eft

com- Ad

plcxum fub rationc complcxi acceptum, & ifto modo non habet cjuid. Alio raodo confideratur fecundum quod eft quoddam complexum acceprum fub r.uione incomplexi,& ifto modo habct tjuid & definitionem vt fic cnim fignificarur pcr voccm incomplcxam, vt per hanc vocem Syllo,

,

,

;

gifmiu,

& concipitur ab intellc(5lu noftro, & ifto

modo

tionem dicitur quod licct Dignitaiis fit elTc, non tamen habet <juid , quia eft complexum , & con?plcxum non habet c]uid. Vnde non fequitur , efl

dc Syllogifmo prarcognofcitur ^uid efl, non tamcn de Dignitaie fecundum quod Ariftotcles intel!igir;quia Ariftoteles intcUigit dc Dignitate vt cft complexum acceptum fub rationc

hahens efe, igitur

complcxi.

fuppofito

eft cjuid

quod illud fit

,

vel htJfens tjuid, nifi

firoplex

,

& nofi com po-

/itum,

Contra, quod complcxip nonimpedit arguitur

,

vt prius.

Itcm , ep vel cft cfTe v^rum , vcl infeparabiHrer concomitans cflentiam. Si primo modo , nefrelTario praecognofcitur deDignitate, quiaeft;ergo ejuideft, quia fuum eflecft. Si fccundo modo,

^dhuc fcquitur, quod ejfe pracfupponit cffentiam,

Ad aliud pcr idem,Propofitio dcfinitur

ptum

,

fecundum quod

eft

immediara non complexum acce-

fub rationc complcxi.

Ad

, ncgando confcdc Dignitate praecognofcitur , tjuia ad probationem,eodera motfl crgo tjuidefl; do ficut prius,quia Dignitas non habet ^uid,\icct habeat clTe. §l»idenim folum eft alicuius incomplexi,quod eft obiedum intclledlus fimplicitcr.

aliud fimiliter dicitur

quentiara ;

4-

quodSyllogif-

fecundum quod

,

&

Ad

t».

tHJIifKt»

V

Qu^ftio Ad rationem contra hoc (licitur,qu6ci cffe concomitatur efTentiam Dignitatis , ideo fcquituri qudd ellentia Dignitatis przcognofcitur , (ed cx hoc non fequicur, qu6d de Dignitate praecognofcatur ^wM^.quia ^id

^um

folum

incellcAus Hmpliciter

teft effe

complexi,

quod eft obieeilentia autem po-

eft cius ,

& incompiexi, 8c cuiufcunque

^^

Propontione rationem contra iliud

aliud de

,

dicitur

qu6d hzc com-

Propodtionem fub ratione incomple-

& potcft comparari ad Propofitionem fub ra-

xi,

eflc

& & fubic<5lo inefle

,

inefle.Sed

inefie

quia accidcntis

,

in dcmonftracionc

,

& hoc eft fuum cfle

Paflionis concludicur

ffie

cfle eft

Pafllonis in fubiedo concluditur

non

,

eflc

igicur

,

przco*

igicur

ancc concio-

£onem.

ficut prius.

parcicula,y^i/Sir4mx venmyVelfal/Hm,pote{i

paraci ad

^51

quaeftionem dicitur; de Paflione roium %. przcognofcitur quidefiyqaod fignificacur pcr no- CmttiJIe, men ; huius racio eft,quia in Pafllone idetn eft

gnofcerc oporccc Paflionem

altecius cntis.

Ad Ad

I.

Ad

Icem,dc Paflionc non poceft przcognofdyJwpUciter^uidefij licct ^tiefi fimpliciter habcac cx

confequenci. Racio huius

eft, quia
ter

tionecomplexi,ncuc ad hanc totzm, Homtefiatii»imI /Ub fua imegritate. Pcimo modo comparacur adPropofitioncm ff^wW. Secundo modo com-

efi

paratur adPcopofitionem vc ^HaU,vel
quia de Paflionc oporcec aliqualem cognicionem habcre ance conclufionem , cum fic principium

6cans verum,vel falfum, nifi complexum fub ratione complcxijdicituc qu6d hoc eft vecum qua-

incegrans conclufioncm,quia cx Paflionc ic fub-

litaciuc

tamen accipiendo verum,

quidditatiue

:

quod

iefto

fignificatur pec

conclufio in demonftratione

fit

habitum nec

nomen. Huius

eft

,

fed de ca

racio cft,

vt priiis

,

non przcognofcitur,

<juid efi fimpliciter

^uia

igitur de ca necefla-

vei falfum.Propofitio aflumpta falfa eft,quiafo-

efi

lum hoc habct Propofitio acccpta fub rationc in-

ri6 przcognofciturf«/
,

,

nomcn , & hzc cognitio eft indiftinfta quz po-

complexi.

,

Ad aliud

quod dc Dignitate non pratcognofcitur 7«o"
gnificatur pcr

vnum,vel habet vnum

quidy&cc.

habcrrahte cognitionem eius

tcft

fimpliciter,

& ficcognilio iftius

habcci finc coguicione

«[uia efi

,

quodeft quid

^uid efi, poceft pucr enim co-

:

&

camen gnofcic quid fignificacur per cquum : non cognouic quidicatem fimpHcitcr equi. Simidc non encc cognofcimus quid fignificacur nomcn , & camen non cognofcimus guid efi

litcr

pcr

fimpliciter,

ncc citda efi.

Concra iftam poficionem poceft argui.DcPaf-

Q^V

iE S

T

I

VI.

O

fione poteft przcognofci ineflc fubiedo

J.

quia

;

liccrin conclufione concludacur Pafl!ionem ali-

An de fafpone fracognofcatur quia cft ?

cui dcccrminace fubicfto proprio incfle

camen Aiift.i. huiuf.f^

I

.fequentU lihri Pefl.

D.Thom.

hie loan.

m

de Magifl. i. Paft. q.i. Conimb. vHfu(>ra,ju*ft.frtttdeuti. Coinplut. dijp.iy. y.t. I.

Argumint» fr» partt #/-

prrna $um.

/^ V6d ficvidctur

V^ gnofcitur

;

quiade Pafllonc praECO-

ergo de ea poteft pr«cognofcj ^«/^ fji- Antccedens patet per Ariftotelem ^ huius, cexc, Probo confequcntiam. §lM'defi cfuidefi j

i .

^Txfwpponit fi efi , quia quxientes quidefiy ignotintesfiefiy nihil quacrunt. Hic dicitur,

qu6d

dcPafllone pratcognofcicuc tjuidefi, quod fignilicacuc per nomen , tale ^'^non przfupponit fieff. ncgacur ergo hacc confcquentia:de Paflionc

&

praccognofcitur

tjuid e/?,igirur
Contra f

.

Pafllione

tur pcr

nomcn

,

dicit cft

,

qu6d ^«i
vera definitio. Si ergo dc

prscognofcitur «jiddefiy quod fignificaigicur dc eadem pratcognofcicur

nomen ,

& quod cfl vera definitio &

y

;

&
piicitcr,

Pafllo

fic

prius

, & prius poceft cognofci , non pczcognofccndo poftcrius ; ergo poceft cognofci^wMf/?, de paflione in communi , iiccc eflc fpecialc quod cft huic fubiedo incflc , conciudacur in conclu-

\e€to

flone.

Hic dicitur

,

qu6d accidens non eft ens

,

nifi

,

ens,non habectancum dcfinicionem ex-

primencem^«/^w»M»«,fed fimplicicer dcfinicioncm, & per confequens fimpliciter epdd. Irem , ad pcincipaie, Pafllo fcicur dc rubiedlo: fed non cns fciri non potcft ; igitur oportct dc Paflione przcognofccre ^iaefi. Ad oppoficum eft Ariftoccles

i

.

huius.

Aetidem nen

quiaentis, fciiicet accidens proprium non eft *? *^' cns , nifi quia proprij fubicdi. Idc6 impoflibile ^^* eft intclligcre accidcns proprium, fiuc rcale, nifi intelligatur

non

fubicdum, cuius

eft

'

*"fi

hzc paflio.Ide6

poteft de Paflione przcognofci eflc

przcognofcatur incflc proprio fubiedko.

,

nifi

Vnum-

iftud pcr Ariftocclcm quaeft.^ cext.18.

fic

tunc rcdit prima ratio. Itcm Ariftoteics in fecundo huius ,tcxt. com. 44 diftinguit dc dcfinitione,vna eft definitio fim,

,

qukra inefle huic fub-

non eft ens , nifi quia talis entis , ide6 intelligi non poteft,nifi fub habitudinc ad tale ens.Et pcr

tptidefifimpliciter

vii

,

quodque cnira inteiligitur , ficut eft cns , Paflio autcm cft ens in aliquo fubiefto dcterminato,

Metaphyfics

catur pcr

fubiedko

dc PaflSonc

fimpHcicer pra:fupponit/
&

eft inefle

&

hoc ad formamdicitur, qu6d de PaflSonepropria , non poteft przcognofci eflc in communi, «ue incfle , nifi przcognofcatur eflc in proprio CvhieGto.

Ad primam fimilitcr dicitur. Ad primam conquod aiiquando racioquam /I- Ad gnificac nomcn, cft vcra dcfinicio, & hoc incelligit AriftotcIcs,non tamcn cft hoc fcmpcr verum, poteft enim aliquando ratio cfle cntis defcriptio & ifta non cft vera dcfinitio rci , iicct per tra

hoc

dicitur

,

,

nomen fignificctur. Ad aiiud dicitur , qu6d ratio exprimens ^wd naimHu non rempcr attribuitur non entibus , fed aiiquando enti. Enti tamen potcft incflcaliaratio , quz cft vera definitio ; vndc Aciftoccles non intclligic,qu6d racio exprimens eptidnominu infit non enci foliim. Sed inceiligic , qu6d non enti in

4. i.friHt.

^

.

Super lib. I. Pofteriorum

352.

exptimens quldnominu ,

ineft raiio

la vcra ratio (jbi incft

ita

quod nul-

fed Paflioni ineft vera

,

etiam cxprimens quui nominis. Sed

ratio, Sc ratio

vcra ratio non pr«cognofcitur de Palfione ante

conclufioncm

fcd foium praecognofcitur

,

^id

quod fignificatur per nomen. Ad aliud dici, quod non cns non poccft fciri , ide6 fcquitur quod oportct Paffionem efle , fed tamen non fcquitur vlterius , quod eius cffe pracognofcatur antc conclunoncm,quia in conclufione fuum

efi

tur

effe

concluditur

quia fuura

,

in fubiedo

eftc eft

inelfc.

Contra pofitionem arguitur

J.

fic

Ineflc fub-

;

ie6bo eft aliud ab eflentia.accidcntis tur effentia accidentis prsfupponi

poteftigi-

,

,

licct inefle

fubic(9:o dc accidcnte concludatur in conclufio-

ne , fed

eftcntia

non eft inefle

poteft igitur prae-

;

pognofci de accidentc f««/ ^,ante conclufionem (loquendo faltem de eflc eflentias.)

^

qu6d

Dicitur

non

eft

cfle accidentis in

fuo fubiedo

iftud

,

non

efrentia potcft intelligi

in-?

telligcndo ipfam fubicdo accidentis inefle. Pof

cnim accidens intelligi,licct non intcUigatur ipfum ineffc fubie£l:o,fed fufficit, quod prsfuerit tcft

in fubiedo

quod

fed nihil potcft intcUigi finc cflc

:

de fua cflentia

eft

igitar incffe

:

non

cft

dc

cffcntia accidcntis,

Jtcm,elfentiaaGcidcntisconfIftitinindiuifibiIi. Praeterea,

miniiS

;

fecundum

quia magif

fe

non

fufcipit

magis , nec

& minw in eflcntia

,

in animali, cuius cft fignnm. Eodem modo accidens non.poteft intelliginifi in habitudine ad fubiciS^m cuiiis eft difpofitio. Accidens enim non eft ens,nifi quia entis,& non intelligitur nifi ficut cft entis, ideo neccfle eft dicere, quod inefle fecundum habitudinem fit de eflentia accidentis, fed non ineffe^quod eft adbuin exiftere. Ad aliud dicitur,qu6d fufcipit magis,& minijs fecundum fuum inefTe , quod eft adu exiftere in fubiedo,illud auiem non eft de effentia eius , fed fecundum inejfe, quod confiftit in habitudine.ac-' cidcns non fufcipit magis , nep mirius , ficut nec

efTentia.

Ad dens

.variant

ens injttkieiie,ens accipitur duplicitcr.

modo

pcr

fe ens:ficut

fentialiter , ita accidens.eft ens in alio eflentialiter.Secundo modo hic non eft nugatio.quia adu ineffe fubiedo non eft de effentia accidentis.

Ad aliud dicitur quod re&um ,

funt diuerfae fpecies,

,

8cftm$tmnoa

& ratio huius eft, quia non

habent difFcrcntiam nifi matcrialem , ficut diccbatur. Ad rationcm contra hocdico, qii6d acci^ dens per fc cft difpofito fubiedi , & elfentialiter eft talis habitudo,& tamen non oportet fi fubie» diuerfa aliquo modo,qu6d accidentia fint

fic

fi

eft

quando ita quod accidentia funt Pafliones fubiedbprum, quae fecundum fcfunt diuerfa,&formalicer,tunc

en?

tales Pafliones funt diuerfa formaliter,ficut rifi-

& itcrum cxprimitur, eft ens in fubr

bilc , rudibile fe habent refpefbu hominis , 8^ afini.Sed nafus, cuius Paflio efb fimitas,& cauus,

;

,

,

tunc hic

effet

igitur

:

eft,

nugatio, Accidens

de fua eflentia

idem bis ponitur. fic, tunc re£ium,Sc ftmum cflcnt

cft

igitiir

Item

fi

fpecies, quia

diuerfip

conueniant in aliquo, vt in cmo,8c

difFerunt eflentialiter,quia per A\ucx(a. ejje in /ubieElo

f;rgo

fed cfTe in fubiedo

,

cum

dififerunt fpecics funtjfed

fimo

,

fit

eflentia accidcntis;

in aliquo conueniunt

eflent fpecies

,

,

&

in aliquo

hoceft falfum

:

fi

enim

tuncfcicritianaturalis, quac eft de

fub alternata fcientiac Mathematica»,

eflet

qusE eft de caito

,

&. non

eflent fcicntias diuerfas

&

cuiu» Paffio

dicitur

,

qu6dyJ7W«»»

,

& reElum

,

diuerfs fpecies, quia non diffcrunt per differcntias intrinfecas,& formales, fed per extrinfecas, vt per diuerfas habitudines ad fubicda.

Contraiftud, accidens confiftit in habitudine efrcntialiter , quia fecundum id quod eft inhasret. Sed diuerfa habitudo caufatui pcr comp4rationem ad diuerfa fubiedia : igrtur diuerfa cfrcmiaaccidentis cftcxdiuerfitate fubiedlrorum.

Cutn igitur cauum cui

ineft redum tanquam Pafnafus cui ineft fimum tanquam Paflio, fint diuerfa fubie
&

&

accidentis

,

eft

illarum dicitur ,

duplcx

:

qu6d inejfe ipfiu» quoddam eft inefe oBuy

quod diftinguitur contra praiteritum , & futurum, & tale inefTe non eft de eflentia accidentis; quia accidens implligi poteft fine hoc , quod adualiter fubie<5ko

infit.

Aliud eft inefey quod

confiftit in

fed tantijm materialem.

:

citer,

fi

enim effent fpecies, tunc

fcientia natura-

bene fubalternata Mathematicae,ficut gutura eft, &c.

l}s effet

Q^

JES

II o

ar rel="nofollow">

VII.

An deJubieSio fojpt cognofii quia cft ? Com.i. Thyf. cap.vlt.^lih. i. cnm.xC. D.Thom. ofufc.^%, Doftor i.Metaph. q. i. Anr. Andr. ibid. Caict. hic (^ tap.i. Jeq.lib, ^i.p.q.i. «r/.j. Ferrar. i.ctntr» Gcntes, cap. 66. Conimb. hic q.^.feSl. ^rt.}. Ruaius vbijitfrs. De altera przcognitionc rubic^li, de qua T>.inh*e ,

e/uiem qudjl. yiicAtid. 6. Metftph, e»p. \.^\.d« Aiiitna,

quadam ha-

c, I

.

tra£i,i.

text.

\ i

.

Conimb.

D.Thom. hic, hic

i. ^.f i.^rf.y. Alb.Mag. q .^Art.cit. &C. q.prued.cit. .

QVod non videtur;tantum dependet conclufio

:

Ad primam

,

non

fjLint

fio

redum , vel cauitas , non habent

Sunt enim diuerfae partes materiales,huius quod fymbolum ideo ftmum,&c reSium formalem diredloriam non habent per habitudinem ad fubic<£ba,& ide6 non fiint fpecies rcfpedu caui fimpli-

taphyfic.

Ad hoc

eft

diuerfitatem formalem

primo Metaphyfica , & Naturalis , & Mathematica, cuius oppofitum dicit Ariftotelcs in 6.Me-

'*'/^*''

dicitur,fubftatia cft

diuerfa formaliter, vel fpecificc. Sed

iccto

"*

fi

fubftantia eft pcr fe jns ef-

£ta. fint

in fubiedbo

Inefle »cci-

enim

cundum tale efTc/ufcipit magis,& minus ineffe non eft eflentia cius. Item

Vno

quod eft nomen , alio modo quod cft participium , quod dcnotat a£bu exiftens. Primo fns

fpeciem^efTentia tamen accidentis in fubiedo fcr

tns in /rthie^o, quiA accidens

€.

dicendov^m-

aliud dicitur fimiliter, quia

eft

nrodo hic eft nugatio,ficut

aiiud ab eflentia.

Contra

&

ifto modo ineire eft de bitudine ad fubieflaim, eflentia accidentis. Sicut enim fanum in vrina non poteft cognofci,nifi inhabitudinead fanum

dcmonftrationis ^ praedicato

,

ficut a

prxdicatum enim in conclufione eft enim de Subie£bo concluditur ; fcd de paflione non przcognofcitur tjuia eft : igitur ncc de Subie<5bo. Item, de rofa poteft demonftrari pafllo , ramen non oportct fcmper fupponere rofkm eflc, Subiedbo

paflio

,

l

Argumrtt* P*' P"'''* >>*'

;

paflio

&

aliquando enim non efb, igitur,&c. Itcm,h^c eft \eii,Homo eftriJU>ilif,Ci\xe homo

fit,

fiue

**

QujEftio

VIII.

Subie&u enim eft caufa przdicftti.quod cft paflio. Ad aliud dicicur , qu6d probat vcrum , probat enim quod de fubie
Homo efl animal ratienaU,Ciae

fcere.quod

tur ad hoc

poteft

qu6d

non bportet

fit

a£bu,fiue non:igi*

ptaECognofcere de fubicdio, ^uiatft.

funt afqualcs numcro,&aigitur

,

^

& quxftiones potcft fciri de

Contr^

fcire cft

,

percaufam co-

gnofcerCj&c.iftaEergotres condiiiones fuflaciunt

ad hoc,qu6d aliquid demonftratiue fciatur

;

cum

igitur iftx trcs conditiones rcpcriantur in elTen-

tia.rcfpedu r^,igitur

de eltcntia dcmonftrari

effe

potcft.

Item,demonftratio

eft

ex primis vcris

in dcfinitione demonftrationis

,

&c. fed

non ponitur hzc

particula,qu6d illud dc quodemonftretUr fio,igitur

non

rcquiritur ad

aliquo demonftretur,qu6d

hocquod

fit

fit

paf-

aiiquid de

paflioeius.

cognitionem deefte; aut cognitionem dc ejfe Jtmpliciter y auc quoad nos non quo ad nos quia fic eft notius Item

,

eftcntia facic

igitur facit

:

Jiuim ciTcntia

;

,

Cognofcimus enim non tamen ipfarum cC-

ficut patet.

ubftantias feparatas ciTe

pofterius eftentia, deeftentia

,

enim eft , qu6d

fit

ens in aliquo gcncre per

necefte eft,qu6d in fubicdlo, de

nem

eft

iti

fe

,

&

quo concluditur,

eodem gencre, in quo eft efientia. Siin fubicdlo non przfupponit cfte,

itiilitcr efte

quia ficefletproceflusin infinitum ,proptcr hoc non poteft demonftrari,quia non eft ens,quia nec fubftantia,nec accidens.per fe loqucndo.

efie

Ad primam rationem contra hoc dicitur,qu6d fuppofito,qu6d illud, quod demonftratur in fubicdlojp.rzfupponitcfle, cuncpotcft demonftrari, fi

in fubiedlo

dic

,

caufam habeat

fcd efle in elfentia

,

ficut ratio

concluefle ab

non przfupponit

eflcntia.

Ad alind dicitur , qu6d requiritur qu6d illud quod demonftrari dcbet in fubicAo przfupponat efle

,

& tunc conuenientcr demonftratur

,

C\

cocluditur ex principiis vcris,&c. Similiter ratio

probat.quod non oportct illud quod dcmonftretur pafliionem cflc, & hoc cft concedcndum potcft cnimaliquando dcfinitio materialis concludi de fubie(5lo per definitioncm foimalcm , fiuc ,

finalcm.

Dicitur ad vltimam,qu6d eflentianon facit cognitionein dcir^^quiainf^non przcognofcitur eflcntia refpcdu

ergo edcntia facit cognitionem de*^ fimplictter,8c talis cognitio cft per demonftratio. fentiam

effe.

,

ncm fimplicitet

,

igitur

effe

Q^

dc eifcntia fimpliciter

iE S

tAn cognitu

poteft demonftrari.

Ad oppofitum eft Ariftoteles

eji

^

&

Ad quzftionem dicitur,qu6d dc fubicdto praecognoC:irur vtroque modo ante conclufioncm; dc fubicdo cnim przcognofcitux ejuid, quia qiiid

T

I

O

VIII.

framijjis Jimul cognofcatur

i.huius.tcxt.i.di-

cens qu6d Dejitbielio frtcognofcitHr quid ^uia ejt.

conclufio ? V)o^.quift.f»qutnti.Ciht\t.\.q.i dub. ^.loin. a

Mag.

in

.

Prtlog. Tartir. lib.x.Vifi.

primum Pcfi.q.x. dub.yCocSmht.

in C0p.de prtcegnit.f.i.art.i.

QVod non vidctur, przmiflz

fc

habent in ra»

tionccaufzcflicientis rcfpedu codufionis:

conclufionis,& caufa cognofcitur antc efFcdum,

non continct cff^cdlum, nifi in virru-. tc,& nihil agit vltta fpecicm fuam,ergo przmifl^ non faciunt cognitionem de conclufione nifi in

igiturdc fubiedko przcognofcitur ^uidejl ,C\mi-

virtuccjcognitis ergo przmiflis,

fubicdli eft principale

ne.

Nam medium

medium

ni dcmonftratio-

in demonftratione cft caufa

de fubiedlo prscognofcitur tjuiaefi , quia ^uidejl praefupponit ^«i4ir/?, quia non ensnon habcc tjuid, Intelligendom tamen eft , quod quid eft , non fijfii *ft non frtfuppanit przfupponitfj^exiftcrc.nccoportcttalerj^przeffi exifitrt. cognofccrc de fubiefto , fecundum quod effe exiftere diftinguitur contra prztcritum & futurum. Sed ejfe quod pracfupponitur de fubicdlo , eft effe Jecundiim tjuidtCnnt enim gradus cntis , fub quo vnum cns ab alio difFcrt. Alius cft enim gradus lifcr

eflendi^qui corrcfpondct homini & afino , licct neutrum adlualiter cxiftar. Vel pofict dici , quod effe qnod przfupponitur, eft eftc non prohibitum in rerum natura.lUud enim dc quo habetur fcicntia , oportet qu6d habucrit efte in prcterito , vcl poflit habcre eiTe in futuro,vcl quod nunc habeac ,

eftc.

mint».

& ad

pj^ruppoqac cfie.fed effe neutram conditione habet,non enim eft ens in gcnerc, fcd per rcduftio-

fentia fubiedi.

MTgU'

,

qu6d ejfe , lic^c fic tamcn non potcft

,

nem. Hic dicitur,qu6d effe dc fubiedto qua*ritur,non qu6d effe dc fubicdlo dcmonftrctur, fed qu6d effe de fubicAo cognofcitur alia via. effe in eftcntia fubiedi habens caufam, etiam pofterius effentia fubicAi , poteft igitur pcr iliam caufam dc eftentia fubicdki dcmoftraii. Hic dicitur,qu6d effe non cft poftcrius eiTentia, ficut paQio,& idc6 non poteft dcmonftrari de ci-

Ai

diccbacur

ficut

racionem concra hoc dicicur

demonftrari,quia illud quod demonftratur de aliquo , neceiTari^ habet duas conditiones : necefte

Contrli

3-

adualiter exiftcns,&c.

fubicdo-per dcmonftrationem. Si crgo effe potcft de fubiefto dcmonftrari , non eft neccflc prascognofcere de fubic(^o (juia efi , quia quod demonftratuf,non oportctprxcognofci antc conclufio-

eft

1.

eft

Ad aliud per idcm. Ad vlcimum principale

paflio de fubieftodemonftretur,

Item, ej^ quaeritur dc fubicdo

Ctnclmfi.

35?

enim rijibile demonftrari de hominc,perd«6nitioncmhominis , quzeft vera dc homine, fiuc fit, fiue non. H«c enim eft vera, Cue non fic ,

Adprimam rationem dicitur qu6dconclufio magis dependec ^ fubie£):o qukfn
fcd efficiens

non cognofcitur

conclufio fimul tcmpore fub propria ratione, fed

cantum in vittute & potcntia. Item przmiflz fc habcnt ad conclufionem in rationc caufie raatcrialis. Scd quando caufa materialisfaciccognicioncm de efledlu , prius tem,

pore cognofcitur caufa , qu^m eflcdus , ficuc in cxemplo Ariftotclis y.Mctaph. cext.com.4. Subftantia enim przcedit omne accidens , cognicione,definicionc,& cemporc,ergo pr^mifl"^ prius cemporc cognofcnntur,quam conclufio. Item,fecundiim Ariftotelcra i.Priorum,contingit

cognofcerc

omncm mulam

cflc ftcrilem

,

&

hanc efle mulam,& dubicare an habeac aliquid in vcntrc , &per confcqncns ignorarc conclufionem,ergo,&c. Itcm , raulcafimul , racionequamulcafunt, non poflunt intelligi ab intcUedu , intclle€cMS

enim non

intelligit nifi

lcfimul, fedprzraiflz

vnum

intelligibi-

& conclufio funt Dd

ranlca intclli

|.

Argumtnta frop»rtt ntZ**'"*"

.

Super lib. I. Pofteriorum

3S4

; ergo non poflunt ^mul cognofci ab intelleAu,&c.

Ad aliud dicitur,qu6d

intelli^bilia

Itcm,inteiiedus in fyllogizando difcurrit fucprxmiOis ad conclufionem,ergo ruccef-

cefliuc i

&

,

fe

non

vt

»

applicatis in ratione

non opoinet iimul tempore cognoiccre Primum patet.quia caufa&effe£bus iimul funt,& non funt. Caufacnim eft principium eflendi efFcdkui, fed eadem funt prin,

iconclufionera.

cipia efrendi

& cognofccndi

,

fecundum Ariflo-

telc V. Metaph. crgo cognitis princtpiis in ratiohe caufe , fimul tempore cognofcitur conclufio.

Secudum

patct per Ariflotelem z. Priorum,c.i6.

dicitenim qu6d conringit cognofcere

mulam

efle ftcrilem,

omnem

& hanccfle mulam & igno-

non applicando iftas ad inuicem, nec comparando minorem maiori. Sic crgo patet,qu6d prxmifTz in fe cognofci poffunt rare hanc effc fterilem

:

non cognofcen Jo conclufionein,

& hoc eft,quia

deficic applicacio.

f*»".

telligit Ariftotclcs. Si

&

vnde pracmiflz,& conclufio cognofcuntur in vno

oppofitumeft Arifloteles primo huius,tex. i.dicens.quod pr^mifTf (imul cognofcuntur cum conclu(ione,nmul eniminducens cognouit. Adquzftionem dicitur,qu6d cognitis pra;~ miflls , fimul tempore cognofcitur concluHo (i cognofcitur in ratione caufz,cognicis tamenpci caufae

Seirt eontln-

& hocintamen praemiffa: applicenminor cognofcatur efte fub

ad innicemiignorando cunclufionem,

falleremur.

mis principiis in

gittripliei-

qu6d

,

applicatas

turadinuicem

Ad

Ctntlnfi*.

non

iiue intelligit prsmiiTas.rcilicet primo, poftea conclufionem , quia intelligit difcurrendo , non igitur fimul cognouit przminas conclufioncm. Item n iic, habitis przmiOis in paralogifmo iaccidentis,ftatim habebitur concluno,&ita non

&

1.

ratio probat

ifta

contingit cognolcere prxmiflas

luxta hoc fcicndum

Priorum, Contingit enimfcire in vniuerfaii, &inparticulari ,& hoc

quod

cap.16.

,

vt patet in

comingit fcire

dupliciter, fciiicet

i.

tripliciter.

adu &habitu. ,

In vniuerfali

cognofciturmaior,non cognofcendo minorem,necconclufionem fecundiim fe , quia cognofcendo hanc pctfe , Omnu fcitur conclufio,qnando

muU efl fterilu

,

cognofcitur in vniuerfali ,qu6d

hxc mulaeft fterilis.Aliomodocognofciturconclufio in particulari,& habitu,quando cognofci-

tur maior

& minor

tamen minor non confi, & iftis duobus moetiam tempore cognofcuntu|:

,

fed

deratur zGta effc fub maiori dis priias nahira,

przmifTz

,

&

quam conclufio

in

adu. Tertio

modo

&

cognofcitur conclufio aftu , iioc quando cognofcitur maior , etiam niinor , fimul cum

&

&

hoc cognofcitur minor efT» aftualitcr fub maiori: fic enim fit applicatio pfamiirarum in rationc caufae,

& ifto modoimpoflibile eft prjemiflasco-

gnofci prius ,

qukm

,

maiorijtunc non cognofcis praemiflas,& ignoras conclufionem.

Ad aliud dicitur,qu6d muUa non fub fpeciemultorum indiuifibili

tempore,

&

pofTunt intelligi,

4>

fed (ubfpecicvnius;

,

npn fub

propriis fpecic-

bus,fed fub fpecie habitudinis. , vnde proucnit ifta fpecies habitudonunquam fecit fpeciem

Effi tunc quacras habicudini$,ifta

in fenfu,igitur nec intelle6tu.

Dicitur negando confequcntiam , & dicitur, quod aliquid potcft faccre fpecicm in incclledlu, quod non facit fpeciem in (cnfu.Subftantiaenin> (vt ponitur ab aliquibus) non facit fpeciem it^ fenfu,&facit tamen fpeciem in intellcdujfitpiliter haec habitudo praemiftarum ad conclufionem fpecicm facit in intcllet^u.pet quam intelligitur, etiam pcr quam praemifTa: intelliguntur fimul

&

femporc,& tamen non facit fpeciern in fenfu. Et quando qu£ritili:,quid caufat hanc fpecjcm? Dicitur qu6d ficut fis^c habitudo fecundmn fc; ab iptelledu caufatur,ita poflibilceft, qu64 fpccies pcr

quam

intelliguntur ab intclle^tu caufe-

tur.Intelleftus enim dperatur omnes intcntioncs,

& fpecies per quas intelliguntur. Ad aliud patct per idem. Iniellcdlus enim it> acquirendo cognitionem conclufionis per prxmifTas , prius tempore cognouit praemiffas quan^ conclufioncm , fic quodammod6 tempus in quo cognouit conclufioncm fucccdit tcmpori, in quo cognouit prxmifTas , tamen alio modo fimul cognouit ifta , fic fimul tempore qu6d inter hoc tempus

& illud non cadit tempus medium

, fi

ra-

men acquifierit cognitioncm de illo acquifito ejfe

conclufione, in intelligit przmifTas , fimul

&

conclufionem tempore, ita qu6d iion fit alia fucceflio tcmporis,in quo cognouit przmifras.

Ad aliud dicitur ,qu6d aliquis fallaciam accidentis,Iicet

enim

poceft falli per

in fallaciaacci-

dcntis alia conclufio fequatur necefTari^ cx prz-

qua tanta idcntitas, & non maior , quanca prius fuit przmiflis,tamen adhuc cognofcensconclufiones poceft falli , ex hocqu6d non applicat , fed fa^a redla applicatione , fimul terapore cognouitquz conclufio fequatur,& quz non,&c. miflis,vt illa in

concludicur in conclufione

fimul tempore cognofcitut

conclufio. -

jIM argttarem-

Ad primam dico, quod przmifHc continent |n """'^ conclufionem.Non fic in virtute tantijm, quod

irequiracur aliquod agens,pcr quod prsmiff« faciunt fcientiam de conclufione in adtu. Sed

Qj^

^um

;

,

ficut cflSciens

efficicns

difpofitum continet cfFe-

autcm poniteffc6l:um

aliud dicitur,qu6d prjemifne habent ratio-

&

nemcaufac materialis refpeftu conclufionis, non foliim hoc , fcd habent fationem caufz e(fi-

quod poffunt

O

IX.

natura cogmfiatur yide

Do€t.^.pr*eeii.(ir

conclujio.

Mthtres eitntes ibid.

fecundum fc ad caur fedcognico vno correlati- Argumentm uorum cognofcitur fimul reliquum (quia rela- t^" /"";" »f'

aV6d fatum

fic

videtur, caufa

refertur

,

&

de conclufione in adtu.

ciencis, fic

1

in aftu in

omni materia difpofit^ , fic prajmiflac applicatae determinate tertio modo , faciunt cognitioncm

Ad

T

A?i cognitijpramiffis in ratione caufk,Jimul

przmiffz ficapplicata: contincnt conclufioncm virrutc

iE S

fufficienter de fe cogni-

tionemdeconclufione facere fub propria ratione, &ide6 nonoportet quod priiJs cognofcantur conclufione tempore.

tiuafunt fimul natura) &perconfequcnscogni- P'"'""'*' tio vnius

nonmagis depcndet a cognitioncahe-

rius,quam econucrs6,ergo,&c. Item, fi cognitis prxmiflisinilloinftantinaturx,non cognofcitur conclufio,tunci(laprioriignoraturcautatenaturz cognofcitur caufa ,

&

fatum,fed ignoratc caufato ignoracur caufa,

cum fint

Qusftio rx. ergo in ifta prioritate cognofcitar ignoratur ; crgo oportet dicerc, fimul caufa, qu6(l cognitis przmifns in ratienc caufxicognofint r^latiaa

>

&

fcitur

conclaHo iimul natura.

Item,cognitis

inratione caufae

ptxitiiffis

,

co-

gnofcitar applicario prxmiHarum ad conclufionem;ergo nmul naturi cognofcuntur applicata, quia cum applicatio (it relatio, cognofci non po-

(icut potcntia fe

8c vniuerfali

,

habct ad adtum maioris

gnitio a(5lualis concluHonis

;

ita

,

prius natura illo

cum minori,&nmulconcliino in a^u. Item , n cognitis prsmiQis in codem inftanti naturs non cognofcitur concluHo, tuncpotcft inrelleftus intelligerc prxmi(ras,& ccftareabinrelligendoconclanonem,&ita finon ncccfiecft, quod pra;miftac fimal naturi cognofcantur cqm conclufionibus , poflibile crit quod intclligancur eft

cotra Ariftotelcm.

i.huius.tcxt.i.

tmtpptStum.

n*tu":ergo prius natura poftunt prqmiiT^ cognofci 8c inretligi in

ratione caufae,quam cfFedus.

Dicitur ad illud qu^d caufa prius cognofcitur qaam efFedlus , fi accipiarur caufa proeo,

natura

quod cft

caufa, accipiendo

tamen caufam fub

in-

rentione caufie ,-fimal cogtiofcitur natura caufa cfFeaus.

&

Contra, C4u/a

efl

ad cutHt

ejfe

,/e^uiturttliuJ ejfe^

ha?c cft definitio caufejfcd definitio compctit de-

:

mcn cogniti»

principiis qusc funt caufz

conclafionis,non oportet fimul naturacognofcereconclufioncm.

Tamen

natura fuo cfFcAu

cft

,

ergo

;

fubiciSlum cft prius acci-

ie<Slum eft caufa accidentis

caufa.fub ratione.qua

eft

;

& fub-

ergo illudquod

eft

eaufa,prxcedit cfFcdum

& cognitionc.

naturi Item

przmiflie

fi

,

cempore

&

,

&

prdmijfty&conclujtofimultempore cognofci (^ intelligi.

Ad primam rationem quod

illa probat cauf« fimul naturi

dicitur,qa6d

pracmifTae fub ratione

Adaliudperidem.

Ad rertium per idem.Applicatio cnimnon po,

immofunt

quoad cognitioncm

,

&

idco

naturali-

rtamen quod applicatur non fimul naruri

cognofcitur.

Adaliud dicitur,qa6d tialis coniclufionis fic :

tamen

licet

cognitio pocen-

cum

fimul naturi iion opoitet

minori fub maiori

tamen in re ifta funt conuertibilia ; ergo illud quod eft caufa fub racione caufac, prius eft cfFcdlu iecund^m naturam : ergo prsmiffz prius naturi cognofcuntur ipfa conclufione,ex hoc quod func

iCtam comparari ad adlam

fcantur praemifFx quando applicantur

caufa.

conclufio

Ad

quasftionem dicitur ,

qu6d

notis przmiflis

fionis fimul naturi

vt cognitio a<5lualis conclu-

,

fic

Ad probationcm

cam cognitioncmaioris.

dicitur

Ad vltimum

prxmiflae

:

&

,

tcroporc cognofcuntur.

priiis

leikus intelligit prxmiflas

pri^s naturi cognofcun-

Primohi oftendo Caufa , qus eft fub intenrione caufx , ad alrerum rcfertur fed rclariua funt fimul natura , fecundijm cognitionem naturalcm; quiavnum non poteft ignorari cotur.

:

•,

&

gnito altcro

,

ic via vcrfa

,

ita

qu6d neutrum

principalius k cognitione altcrius dependei raavia , qu^m cconucrso ; tamcn ifta duo unt fimul natura fccundum cognitioncm , (cd relatiua fic fe habent qu6d cognito vno relatiuo cognofcitur reliquum , econrr^ , magis vnum non depcndct acognitione altcrias, qu^m econtra,ide6 lunt fimul naturi , cogno(cantur fecundum naturam prxmitrz } ergo fub

?;is ifta

&

&

&

&

Sietioper.

Tom.

I.

qu^m

,

ramcn ex hoc non fcquitur qu6d

cognofcitur in rationecfFedlrus, tamenpraBmiflas, quae funt caufa: conclufionis , non confideratae fubrationc intentionis caufalitatis , priorcs funt

&

qu6d non oportct ficutcomparatur ad

dicirur,qu6d pri6s naruricogno-

dicirur,qu6d in

,

, ,

potentiam.

'" tacione caufz formalis,fimal natara conclufio

natura conclufionc

cogni-

qu6d accepta

vnus modus prioritatis eft fecundiim qnem cfle rci prius cft veritate propofitionis fccundum naturam, fiue fecundum cauralitatem,& ,

cogno-

fi

fcuntur prscmifTa: fub rarionc applicati , neceflc cft fimul natura cognofcere cui applicantur pracmiflae

illo priori

naturx ,

,

in

Etc6m

quo

intel-

contingit paufare

,

&

per confequens ipfum non intclligere conclufio*

nem in eodem tcmporc ,fed miflas.Dicitar

quod non

priiis

tcmporc pr«-

fequitar,quia

ineodcm

temporis funt duoinftantia naturx

inftanti

quorum

priori inteUigic

principia

,

,

in

in pofte«

&

ramcn fimul rcmporc conclufionem , conclufioncm : & huius caofa eft, quia prxmifne ciim finc applkacx te£ke , func caufa cfttcicns , necefTaria infcrendi & cognofccndi conclufloncm , fic in eodem tempore intelliguntuc conclufio, non fccundijm prius Sc prxmifFx poftcrius temporc,liccc fecundi^m prius& pofte> riori

&

&

&

&

rius naruri.

Si qiixras qualicir cft

manifcftum

intellcdbai«

qa6d prxmifta, & conclufio fanr diuerfa fecun> dtiro numerura.Didtur qu6d ex hoceft manifcfta

Dd

4* ^'^ ^^i"'

«"w*.

cognofcuntur cum conclufione.

rione maioris

,

tamen

natura. Si

prxmiftx dcterminatc ad inuiccm applicantur, tunc fimul tcmpore cognofcunturprarmiffae , conclufio,tamet) prius naturicognofcuutur pr^miffx : vndeaf>plicatle eftillHdfine ^nonpojfunt

rer fimul

prior

qu6d

intelligendiim cft,

cognofcuntur in fc,non applicando vnam altcri, runcprxmifne prius cognofcuntur quam con-

candum quod

dence,cognitione,definitioncj& tcmporc,

^

conclufionis ; ergo cognitis prxmiilis fub formali intentione caufae , fiinul natutii cognofcituretiamconclufio fub intcntione cffedus ta-

teft intelligi fineapplicatis

mtura. Item ad principale

.

auod dcpendet. Cognitio ergo principiorum quibus accidit incentio caufalitatis , prior eft fecunduro naturam , qu^m cognitio

finito fub propria ratione,crgo caufa eft caufa fe-

prxmifTx fub ratiopc caufs prxccdunt cfFeAum

CtnttmS».

lud quod

clufio in iGtu

Ad oppofitum.caufa ptioreft fuo efFedu in fua

1.

qu6dconclufio,quo ad cognitioncm , depcndet ex cognitioneprxmifFarum,cumprzmifne non

fcd

maiorcm , quiacuius cft potcntia, eius cftafbus, ergo nmul in codem cognofcitur maiorfumpta

prius temporc ctiam.quod

Sccundum oftendo;quia fecund6m illad,qaod funt, faciunt cognitioncm dc conclufione , ita

co-

habent ad candcm

fc

latiui.

dependcant i cognitionc conclafionis : ficut ilcft caufa ab cfFedu uon dcpendct , fod magis ccontri. Scd quando vnum depcndctab altero,&non econtr^ , illud ^ qaodepcndct , cft

finecxtrcmis^rgo,&c. Item , cognitis prxmi{lls,nmul naturi cogno-

teft

Tcitur conclufio in potentia

3J5

ratione caufc fimul naturi eognofcuntur cum conclufione > qaia vt fic habent rationem te-

1,

cariim

Super

356

lib. 1.

earutn diaexCnts» quia conclanonem non cognofcimus,nifi quia pratcognitis praemiflis.

Ad rationes

in

oppodtum

dicitur

Ad

tffofi.

tum.

rationemcontra hoc dicitur,qu6d hzcde-

Bnido,cau/a eftadcmtueffe, &c.

eft dcfinitioillius

mm/«, quia loquendo de

intentio-

iftis

probant

quod prxmifne quz

,

quam

,

concluno,&c.

iE S

Qjf

T

O

I

quod

X. efi

Luna cclipfa, quod quod poQIbile eft alihabere ergo malc dicitur , quod fcitur im-

fcd manifeftum eft

,

ter fe

;

Itera,de corruptibilibuseft fcicntia,fccundum :

haberc,&c. dicatur,qn6d dc corruptibili , fiucmobili non eft fcientia,ca ratione,qui mobile cft, fcd fecundum quod eft immobile. Contrsi,de mobili fecundum quod mobile, t& fcientia libri Phyficorum , qufa de mobili fecunaliter

Et

fi

frimi Pofl.(]utftvnica. Sot. hicVtiSo\. irifrolog.fent.q.^. oi-f.j. Conimbr. in c»f. fe(u.ndum frimi Poft.^utjt.i. art.

Ad

Auetfa j«#y?.x«. Ltg.feS.i. CQpiflnz.d1jp.J9.

efutft.x.

QViid non videtur,quia aut cft ftatus Afgument»

non

:

cipiis eft proceflus in infinitum cft

accipcrc principiurn

,

confequens ncc poftremum

,

tum quod eftinconucniens. ,

;

ptin-

fed infiniti noti

medium

ncc

&

Si

fic

fit

non

,

&

per

erit fci-

ftatus in prin-

tunc qusro , an ifta principia fciantur, an non Si non , ergo conclufiones non erunt fcitz , quia ignoratis primis , ignorantur pofteriqra.Si fii:,& manifeftum eft,qu6d non per caufam; cipiis

,

.'

quia

ibi eft ftatu?

eft vniuerfaliter

,

vt cgnceditur

;

ergo fcirc

non

per caufam.

Item Ariftoteles in fccundaconclufionc huius, quod principia magis fciuntur quam

j:ext.5 djcit,

propter quody&cc. , quia vnumejuoclejHe quia conclufiones fciuntur propter principia,er-

conclufiones

go

principia magis tuncerunt fcita:

& manife-

ftum eft , quod principia non funt fcita pcr caufam, quia non habent caufam crgo fcire non eft per caufam femper cognofccrc. ItemjCOgnitionoftraeft abhis,qux funtnobis magis nota : fed efFedus funt nobis inagis noti, qukm caufx , Ucct caufar prius natura fint magis notx , & intellcftus nofter fe habet ad illa , quas funt manifcfta in natura , ficur oculus no^kua ad :

lunienSolis:ergocognitionoftraeftabefFe6tibus ad caufam,& non econtra;ergo,&c.

Item ,

fi

caufam,nunquam fcirequoufque efTet deucntum ad pti-

fcirc eflet

tur res perfcftc

roam caufam , quse fcdcaufa prima

per

cft

conclufionis principium;

nobis imperfedc cognita|, cr
go

eft

qujlibet efteflus imperfedlc cognofcitur

non

cft per caufam cognofcere. Item ,conttafe<:undamparticulam,cum dicicjuoniam iSiftt eft caujk , fi ad cognitionem tur conclufionis oportet caufam cognofcere , vt ap,

&

plicatur ad cfFeftum

,

fic

conclufio

rctur fub propria ratione

tione rclatiui

,

,

oppofitum

AfiftotcIcs.text.com, 1.

cft

Ad quzftionem dico quod

definitio

,

benc da-

tut.Propter

quod

tuormodis

vt dicit Linconienfis. Eftenimfcire

,

fciendum,qu6dyc/r^
Conclu/ii. Scire dieitmf

qu.ttuer iii

non , tunc in prin-

fi

,

&

tatio.

cipiis primis,aut

im-

tunc de aliquo efTct fcientia fub rfltione fuioppofiti,ergooportet dicere quod demobili fub ratione mobilis fit fcientia , tunc rcdit

tnobilis

MagiHris infrimum Pojl.^utfi.j.Tntit.in e»f feeundum

j.

fcitur demonfttatiue qiiiaefi:

potcntia ad tetminum.

.<*

h

&

,

quod corruptibilia funt & tamen corruptibile (ecundum quod corruptibilc eft, poffibile cft fe

ii\

fcire,yJ/

^xxtyot.hU eMp.%.ii> f.Ethie, eap.6. katxtois e»f. feeundumprimi Poft. Li nconienf.iEf tr. Doft.f .^.fr»/»/, Ioan.de

Mtth.rex.

,

fcircper demonftrationcm

Item,fi de mobili efTct fcientia fab rationc

danda

eem.t,

funt

dum quod mobiie eitu

(tAtt definitio

j.'

,

poflibile cft aliter fc habere.

eft

1.1.

fub ptoptia ratio-

contra hanc particulam, cjuoniam impofdc his qua: ftequenter ; fiunt demonftrationes , contingit enim

Itcm

qu£

Alia: rationes

trifipteles

cft fcire

tur

Aintcaufac, prius natura cognofcuntur

M

,

relatiui.

quodM«/^,qu6d fcilicet fubiacet intentioni cauix t &C nou cft definitio huius intentionis,

h contra.

fltilil».

ne

fibile eft aliter ft habere

nibus forraaliter,vcl de aliquo accepto fub iftis, non magis -ad caufam fequitur efFe^us , qu^m

fro p»rl*

ptia ratione applicati

(icut dice-

,

batur. tm in

Pofteriorum

nunquam

fci-

fed fub propria ra-

quia (;ognofcere aliquid fub pco-

communiter,Sc

fciuntur contiugentia ad vttum-

fic

&

«W-

dii.

fic fciuntur contin-' Et cft fcitc proprie , gentia nata.Et eftfcire magiiproprie , 8c fic fciuntur tam principia,qukm conclufiones. Et eft fcire T/iaxime proprie fic fciuntur conclufiones per

iibct.

&

,

principia.

Et

fam cognofccrc

modo

quarto

ifto

&

,

fic

fcire eft pcr

cau-

accjpicndo yt/re definic

Ariftotcles.

Intelligendum tamcn qu6d ad hoc , quod aliquid fic fciatut,requiruntur tres condiiioncs fe-

Tres condidititiusftiitie.

cundum Themiftium. Primo requiritur,qu6d fciatur per.caufam:eadem cnim funt principia clFendi & cognofccndi.Caufa cnim cft principium alicuius rei,ergo cft ,

principium cognofcendi.

Secund6 requiritur applicatio caufx ad cfFealiter non cognofcitur nifi in vniuerfali,

iftum

:

vel in habitu

,

&

non

in adtu. ergo ad atfbualem

cognitionem requiritur applicaiio prxmifrarum, icaqu6da(5tuaIitercognofcatur

minorem efFc fub

maiori.

Tcrtio requiritur,qu6d fcitum fitnccefFarium, iftae trcs condife habeie

& non poffit aliter

:

&

tioncs inueniuntur in hac definitione pet ttes patticulas pofitas.

Ptima conditio innuitur per

primam particulam, ciim
pertertiam

,

cum dicituiilmpojftbile eft aliterfi

habere.

Ad priroam

rationem dicitur , quod in princi-

piis eft ftatus.Et ciam qu^titut vlterius.aut fciun-

non ; dicituc , quod loquendo de fcientia maxime propric , non fciuntut principia prima, quia caufam non habent loquendo tamen de tur,aut

,

fcientia propria

fciuntur efle

quod

,

vcl magis propiia

non per caufam

Ariftoteles definit

,

eft

,

,

principia

fi'^t

per caufam

;

tamen vnde

aequiuocatur de fiire , fecundum quod principia conclufiones , quae fciuntur ^exfiire

fciuntur

&

hic dcfinitum.

Ad

Ad urgnm menta.

.

Quxftio XI. Ad aliad dicitur qu^d ptincipia magis fciun,

tur,quam conclurioncs.loqucndo de fcientia magis propri^,& fic intclligit Philofophus.Loquen-

?57

comitatur:ex hoc enim , qu6deft in fe mutabile, immutabilitcr fufcipit,vel rccipit pa{Iioncm,&c.

do tamen de fcientia maximc propric fecundum quod/nVr definitur hic , fic principia non fciun-

Qj^

iE S

T

O

I

XI.

tnr.

Ad

aliud dicitur

,

qu6d cognitip

noftra

po-

'i

nmpliciter ab e^edtibus ad caufas, quia efFcdlus funt notiorcs fenfui tamen noftra fteriori

:

notioribus ad minus nota, fed noliora nobis poirunt intcUigi dupliciter. Vno mo-

cognitio Kttur» Htbit ptffunt Inttlligi dmflici'

eft ^

dodicunturnobis notiora,quz funt nobis noliora fecundum intclledkum comparando vnam cognitioncm intcllc(3;ualem ad aliam fic principia prima funt nobis notiora , vt dignitates: ,

:

&

»pMfc.4t. traff. dt SyUcgi,. dtmtnfirMt.cMf.^.

.

di^.it.q.i.Aaetdq.xt.Ltg.fta.^. centiores in hune Ucum.

QV6d non tet

non eft fimplicitcr a nobis noScientia enim qus eft per cffcdlus, noa noftra

eft fimplicitctfcicntia,&^<»/>«r^«»<^

fcd tantiara

,

cum

bis nota ,

,

quod

dicitur

,

quod

non funt nonaturx dicendum :

fic.

dicitur

quod

,

Ariftoteles z.

Metaph. text.com. I. permanifcftanatur» inon intdligit ptincipia

,

aliud dicitut,

abfpluta

,

& fub propria rationc.

Confiderando

enim conclufionem formaliter fubrationecau-

&

prjcmiiras formalitet fub ratione caufic; , ficcognofcitur concUifio fub ratione relatiui pct prxmyflas , fi cnim confideremus conciufioncm

lecund^m tis.fic

fe , quac infcrtur cx prasmiflis applicacognofcitur fub propria ratione.

Ad aliud dicitur, quod

Itcm.dc non cntc poteftfciri, quod opponitur non ens neceflari6 opponitur enti;ergo denoncntcpotcfteire fcicntia demonftratiua. entiiquia

eft

Hic dicitur,qu6d dc non ente fccundiim quod ncgatio cntis quocunque modo non poteft

fciri,qu6d ipfum opponitur enti , quianoncft pofllbile tale no ens cfTcquia quodlibet non ens, quantunjcunque fit non ens , eft ens apud animam,& vt fic dc non cnte poteft eflb fcientia demonftratiua,& fci-ri qu6d opponitur cnti. Contril,quzro de non ente apud animam,qu; eftncgaiio vniuerfalitcrentis apud animam, auc opponitur cnti apiid animam ,aut non fi non; crgo cns apud animam , & non ens apud animam :

tamcn

refpcftu

,

fua:

poteftaliter fchabere. Pofitaenim

Solem

,

& Lunam

,

de

:

Ad

ftotclcs

neccftaria funt.

Ad bili

aliud fimiliter dicitur:

quod de corrupti-

fecundumqu6dcorruptibileprjecisc,non

fcicntia,fcd fecundilm

quod

cft

immutabile

,

eft

vel-

incorruptibile.

Vnde fciendum.quod de mutabili fecundijm

y-

,

qu6d mutabilc , cft fcientia, &ctiam fecundum quod immutabilc, ifts rationes non funt oppofita:, quia rclatz tuntad diuerfa. Scientia enim eft de mutabili fccundum quod in fe mutabile eft,& eftdemutabili fecundum quod eft immutabile, non in fe.fed refpc
cundumquod

immutabiliter aliqua pafllo ineft

mutabili.

oppofitum,concedo conclufionem, quod de mobili fecundiim quod eftmobile in fe.potcft eftc fcientia.xum hoc tamen rcquititur qu6d fit immutabile refpedu fuac pafllonis, fub hoc intellc6lu,qu6d non poteft moueri
Advltimum

dicitur

,

qu6d licctde mutabili , nontamcn cft

fcientia fub ratione mutabilis

fcientia dc mutabili fub ratione fui oppdfiti.quia

mutabilc in nis

fe

& immutabile rcfpedu fuz pafldo-

non funt oppofita, Scoti optr.

fed vt fic,vnum aliud

Tom.

l.

coD'

principalc

eft

cx vcris

,

dcmonftratio ad impoQTibile quia vna pracmiflarum cft falla:

,

ergononoiTinis dcmonftratio,&c. Diciturhic, quod dcmonftratio ad impofllbile eftcxveris,

non fimpliciter

,

fed ex vcris

refpedu conceden-

propofitioncra falfam eflc veram piturloco hjpothefis. tis

:

quod

acci-

Contrii , ti demonftratio ad impoflSbile fit abfolutc ex vna propofitione falfa , tunc habeo,

quod demonftratio fecundum

& abfolut^ non

fe

fcmpercftexveris. Scd dcfinitio dcbet compctcre definito pto quolibet eius crgo hzc dcfinitionon bcnc datur, cumalicui demonftrationi :

noncompetat. Aliter dicitur,qu6d demonftratio ad impoflibile

Ad primam

fit

frofartt ntg»ttua.

Contra,devacuo , &infinito aliquo modo eft & tamcn ifta fimplicitet funt non cntia.

non

non

licct ectipfis poflit alife

intcrpofitione tctri intcr

Ai6.

I.

Argumtnt4

fcientia,

I. Poft. tcxt. com.6j. quod ifta qux frequenter cueniunt , vt veniunt in dcraonftrationc

caufa;,

jHomoic.

potiiis falfum.

non cns ergo non opor-

neceffitatc ponitur ccIipfisLunar.Idci dicit Ati-

fccundum

tcr fc habcre

tfi feitntim

ente potcft cflc

& tamcn

non opponuntur.quod falfum cdiCi fic,crgo contingit fcire:ergo de non cnteapud animam contingit fcite ipfum opponi enti,tamen nonens apud animam fimplicitcr eft non ens crgode fimplicitet non ente poteft cffc fcicntia.

Ai^,

niMt*bili

:

quod fcientiadcmonftratiua fitex veris. Diciturhic,qu6d denonente fimplicitcr.quod nullo modo eft cns , non potcft cfle fcrcntia dc-

fed fubftantias feparatas.

qu6d conclufio cognofcitur per principia,fub ratione relatiui , & non folum fub rationc relatiui, fed fub quadam ratione

fati

Dc non

fcientia demonftratiua

ptincipia

ciira fint naanifefta

Ad probationem

Ad

videtur.

& commoBiter Rc-

monftratiua.

qufA tft.

eft

^ hufia.^

cumfuu

f><
non eft verum,fcd

Et

&c.

,

Kx\Sio\tU%hUttxt.9 ^e»f.f.hitiMs,ttxt. i{.i<. <^ 17. (^ frimt T»p, c»f.i. Aucrroesfc alij interp. ibid. D.Thoot.

do fcicntia tioribus.

tU

demonjiratio Jiux frimu njeris

ifto modo noftra cognitio fimplicitcr eft ^ nobis nptioribus. Alio modo dicuntur nobis notiora , qux funt notiora fcnfui , ifto mo-

&

^4.

An

cfl

,

quoad aliqucm proccfrum

eft

ex veris

,

quia

in tali deraonftratione eft triplex procefTus.Vnus

&

ducens ad irapoflTibilc ex hypothefi , vna affumpta. Alius cft ab intercmptionc conclufionis impoflibilis ad inietemptionem hypothefis. Tertius eft ab interemptione hypothefis, ad oftendendum principale propofitum effc verum. ^icct ergo demonftratio ad impoflibile non demonftret.quoad primum procefTum fecunduin, tamen quo adtertium procefrurademonftrat, per hoc principium , DetjuoUhet dicitur

&

Mffirm4tio,vel negatio, fcquitur enira,fi

Dd

5

dc quolibet cft

1.

Super lib» I. Pofteriorum

358

eft aflSrmatio,vel ncgfttio vera,

& hypothcfis non

vera.ergo eius contradidtoria

eft

Contra,demon,ftratio

eft

cx notioribus;(edaf-

dcmonflratio

,

qux

priiicipiis

ftratio eft ex

immediatis

ex intercmptione hypothcfis

proccfTus in infinitum

,

tunc oftenditur

primis veris

,

vidctur

quia quod dicitur pcr fu-

;

pcrabundantiam, vni foli conuenit, {ed,primHm, dicitur per fupcrabundantiam : ergo fi demonftratio fit cx primis,conuenit tantum vni foli:crgo non cft nifi vnadcmonftratio ,&perconfer qucns nifi vna fcicntia. Itcm , pofita hae particula , fuperfluum cft poncre alia fcquentia ; qu^ia fi dcmonftratio effet ex primis , fuperfluum eflet ponere hanc particulam,«mmfiMr«f,quiaomniaprima funt imme^iata,& c contra. Itcm, pofita hac,fupcrfluit ponerc hzncycx priorihttt,c^notiorihiH,(imz fequitur,

dcmonftratio

ex primis ; ergo cx prioribus

eft

&

notioribus.

Item

fi

,

fit

cx immcdiatis

,

,

proccdit \ magis ad miniis

notum , quia minus

non

faciunt fcicntiam de

notum

:

vcl xqnaliter

ignoto.Item,demonftracio eft cx caufis , qnia demonftratio facit fcire, fcire cft pcr caufam cognofcere;ergo demonftratio eft cx caufis.

&

Sciendnm tamcn cft quod Ariftotclcs z. poft. non ponit hanc particulam , expropriit, quia hoc innuitur pcr hanc particulam, excaufis. Caufa enim eft propria jfefpedu illius , cuius cft tcxt.j.

caufa.

Si arguatur , quod quzdam funt caufa; mcdiats,& quasdam immedia(s,& qusdam particulares,& quaedam communes,ergo non omnis caufk

6tus

&

immediata ptincipia. Confcqucntia patct. Cui vnum oppofitorum ab eodem negatiir rcliquum mediatum & immediatum funt ineft effedliuc

,

:

oppo fita. Item

gcnere ,

cft

,

qu6d

immediata

fiue

fit

caufa roediata,

dummodo

,

fufficientcr eft propria

,

fcd in diuerfo genere

fit

in

eodem

refpcdu

cfFc-

non , quia non con-

tingit demonftrarc defcendcntcm a gencre in genus, vt dicitur in odbaua cOnclufione , fiue

qua:ftione htiius

:

commu-

fimiliter caufa vt

non eft caufa efTe^lius particularis , fed oportet antequam caufet,qu6d ad hunc cfFedum

nis eft,

determinetur,

& ideo dfcit Ariftoteles hic infe-

qu6d dcmonff ratio non

communibus, hoc

demonftratio fit ex immcdiatis, fiue cx primis , tunc nulla demonftratiocffct ab effc£bu ad caufam , qiiia tunc dcmonftratio eft k po-

principium,y/ o^ dquaUhtu atjualia dtmas

ftcrioribus:confequens falfum cftfccundum Ari-

lin^uuntur,erunt xcjttalia, won eft principium ad dc-

, fi

ftotclem z.huius

Ad Ad

4eft

ergo

:

oppoficum

& anteccdens,

eft Ariftotclcs.

qoajftioncm dicitur,qu6d demonftratio , &c. cuius ratio cft ; quia Defnon-

cx primis

firatio eftJyllogifrHM faciem/cire.

finalis

eft dcfinitio

caufam Vnde haec eftprima con-

demonftrationis

cognofcerc, ergo>&c,

&

Haec

,

fcirc cft per

huius libri , ficut dicitLinconienfis ,& probatur per definitioncm finalem demonftraclufio

tionis.

rius

eft

cx

fcd ad detcrminatum genusappropriatur;& ,

ea ^ut rt-

monftrandum cfFedlum in Geomctria, nifi detcrmineturad genus fubicAum Geometriae,iftomodo; vt fi ab aequalibus ligneis xqualia demas , illa

qus relinquuntur,&c.

Ad primam

rationcm fic dicitur , ficut diceba6. ad rationem contra hoc, quod de vacuO, Aii.pittt, infinito ,non cft fcientiademonftratiua, probans aliquam paffionem pofitiuam de illis , ftS. tur

&

folumadprobandum paffionem negatiuam , vc puta vacuum non eflc &c. & fic dcmonftratio non poteft eflc de non ente'; quia in tali demon,

pjonflratiua

Intclligendum tamen eft fecundum Linconicnfcm , quod demonftratiua fcientia poteft ac-

fotifi Kccifi

cipi

^Hpliciter.

ftratione,& ifto modo iftapracpofitio^^^debet denotarc circunftantiam caufat marcrialis , tunceft fcnfus,qa6ddcmonftratio cft cx primis,

praefupponere ^«/-* eft , fed dcmonftrationc non intendit Philofophus. Vcl al;ter poteft dici , quod de vacuo , infinito non eft fcicntia demonftratiua, quia non determinat de illis, nifiquatcnus illaremoueat \

tanquam cxcaufa

fua confideratione.

^eiestia

df-

,

vcl

fecundum qnod

eft

cadem cum dcmon-

&

materiali ,quiap°rincipi«funt

Alio modo fcientia demonftratiua poceft accipi pro habiruacquifito pcr demonftrationem, &ficfcicntia demonftratiua folum eft Conclufionis in demonftratione. Ifto modo haec pracpofitio, •* , dicit circunftantiam caufa: cfficiemis , fiue caufae materialcs demonftrationis.

originantis cft

,

quia fcientia demonfttatiua , quae

habitus conclufionis,

tanquam cx caufa

eft

ex principiis vcris,

originante, , vel quiaprincipia funt origo fcientiae conclufionis. Hanc dcfinitionem AriftoteIcsficoftendit;prim& dcclarat

r,

propriarefpeftuefFcdus.

Dicendum

Quia dicit

Topic. cap. i. quod dernonft^atio cft ex immediacis , ex his quae funt ex mediatis principiis , Sc huiufmodi funt

quia tunc nihil fcire-

quia intcllc(^us uoftcr in fyllogizando

,

fiue caufa

i.

,

eft ftatus

fi

;

ex primis , tunc nnlla cfTct demonftratio cx mcdiatis.confcquens eft falfum, crgo antecedens. Ariftotcles

proccffus in infi-

aut cflet ftatus ad immediata :non cft

,

tioribus

fiue

&

cflet

demon-

,

demonftratio

fi

adimmediata , habeturpropofitum. Item dcmonftratio cft ex prioribus & no-

tur

cft

demonftratio

quia

,

auttunc

eflet ex mediatis,

nitum

cx primJs , quia

eft

funt cadem. Itcm

firmationotioreftnegationc, fi ergo dcmonftretur veritas afHrmatiuz cx falfitate negatiuac , vel

magis notum , per minus notum , & per confequcns non eft demonftratio. Adprincipalc.quod dcmonftratio noneftex

(ftmlufi».

Itcm

vcris.

ex

eft vera.

tffficicnte

hanc particulam ex

veris

,

ifto

rnodo,

quoifcitur in demonflrationeeftverum,fid verum non fcitur nifi ex verig.

logizari ex falfis

,

Licct cnim vcrum poflit fyl-

non tamcn

falfumnoncft, vcra

fciri

ex

falfis

,

quia

igitur dcmonftratio cft ex

ftratione oportet

dc

ifta

&

Adracionemin oppofitum denon tur

,

ficut

diftum

eft.

Ad rationem

entedicicontra hoc

quod ens apud animam cft xquiuoidc6 non ens non negat quodliber. Idco pofTet ftafe quod non ens apud animam, opponeretur cnti apud animam , accipiepdo tm , & «0» ens , pro codem fignificato , & fimul cum hoc poteft ftare , qu6d non cns apud animam,eft aliquod ens apud animam,ficut non ens apud aniraam entitate fpecici , poteft efle ens apud animam entitatc generis,quia ens apud anfdicitut

,

cum

&

,

mam.quod cft Gcnus,non eftens Speeics.Sed impoffibile eft , qu6d non cns apud animam negec ens apud animam pro quolibet cnte vniuocc.

Ad aliud dicitur,qu6d fibile eft

demonftratiio adimpof- Aix,

ex veris,quo ad tertium proccfTum.

Ad

Quxdio

X1

Ad rationem concra hec dicitur, qu6d il la deinonftratio quoad tcrtium procciTum , qui eftex negatiux ad vcritatem affirtnatiuz , eft ex notioribus fub aliquo intellcdu. Falfitas' cnim negatiux duplicitcr potcft confi-

Vno modo in Cc qu^m vcritas

,

quod

poteft confidcrari fi;cundum

Aliomodo ifta falfitas

concladitur cx intcremptione impofllbilis , ad fic falfitas hypothefis notior quod deducitur,

&

eft

quim

,

vcritas- oppofiti

monftratio

^

3,

cft

Ad aliud

y,

& ifto modo illa dc-

,

ex notioribus.

dicitur

,

quia , non fupcrfluit ponere immedUtU non omnia principia funt immediata. Hxc enim eft per fe prima , Homoeflanimaly & tamen inedium habct per quod poteft dcmonftrari. Similiterpofito,qu6dfinteadem, tamcnexdiuerfa proprietate accipitur ideo non eft fupcrflui-

primit

,

forcc

:

Ad aliud

«Cif 4.

dicitur,qu6d non fuperfluit

cicula ex prioribM. Principia

enim

hxc par-

in fe dicuntur

prima,& abfolutc , fed priora dicunturper comparationem ad conclufiones qux funt poftcrio,

& idc6 pofito vno

non luperfluit altcrumj primum non eft relatiuum nifi pcr accidens, non enim rcfertur primum ad fecundum, res,

,

Amiliter

,

quia refertur fecundum ad primum. Pofito enim qu6d nihil eftei; cns in rerum natura , prx-

nifi

ter illud,

primum

quod eft ens primum , adhuc illud eftcc & tamen non rclatum ad fecundum,

,

per accidcns, ficut fcibile ad fcientiam.

nifi

Ad aliud dicitur qu6d non

rfi5.

,

caujis , quia caufa ex hoc quod eft caufa , & ad hoc qu6d fit concludcns , oportet quod fit propria, fed non oportet principium cllc proprium.

Similiter ex alia ratione dicitur principium

Ad

4d6.

&

& ide6non fuperfluit. aliud ciira dicitui ,quoddiciturper /itper-

QVod non

videtur. In

^virtutem

genere

fic

ex primis in generc,& quia in di-

fciti

,

diuerfa funt principia. Alia

cnim funt principia

in Arithmetica

.Gcometria,ide6 demonftratio

eft

,

& alia in

diuerfa,& raul-

4*1.

cum dicitur , qu6d

aliud

cx immediatis

fit

,

fi

dcmonftratio

nulla eflct cx mcdiatis. Dici-

curqu6d non fcquitur. Ad probationem dicitur quod Ariftotelesintelligit , qu6d demonftratio eft cx imraediatis finalitcr

,

omnes dcmonftrationes fcd cx hoc non fequitur,

vt refoluendo

ad principia prima ; qu6d nullacftdemonftratiocxmediatis. Poteft enim aliqua demonftratio cfTc ex mediatis, dummod6 finaliter fit ex immediatis j fcd tantum fc-

quitur,qu6d nulla demonftratio

flnalitereftcx

immediatis.

Ad vltimum tio

qux

cft

conccdo, qu6d nulla dcraonftraab cfFedlu ad caufam , eft dcmonftra-

cnim dcmonftratio*i?^'<«, & non fimpliciter, fecundum Ariftbtclcm. Hic autem definit demonftrationes fimpliciter, &c. tio fimplicitcr

,

talis

&

ftringit

cnim difToIuit glaciem, & conlutum, & tamen non fequitur ,qu6d in

Sole

conftridiio

diflblurio. Sol

fit

non funt num

fimul in

ergo

,

fequitur

vinum

eodcm

t**""'

, quia oppofita ergo,&c.

;

,

ifie efi

magU

eSi

ifle efl

,

Argumevt» t>r«f»rtin*-

& diffolutio

no'n fequitur

,

ehim prepter vi-

ehrium tfuam

Nec

il\e.

calidw propter Solem

efl magii calidtu. Sol

ergo Sot

,

cnim non

cft calidus

propofitio

eft

,

cr-

go,&c. qu6d

Dicitur

ifta

intelligenda

& cfFeftibus vbi aliquid vniin caufa & in cfFcdlu cbricta»

in caufis vniuocis

,

uocc reperitur ; , autem non vniuoce rcperitur in cbrio,& in vino, quia ih ebrio forraalitcr ; in vino vcr6 efFedtiuc, &nonformaIiter. Contri, ferrum ignirum cft calidum fornialiter , & lignum ignitum fimilitef & tamen non fequitur , Fcrrum ignitum eft calidum propter lignum ignirum, ergo lignum ignitum,&c. Dicitur quod ferrum ignitum cft calidum propter lignum ignitulm per accidens. Lignum cnim ignitum non calefacit,nifi quia ignis,& h^c ftopolitio, vnum^uod^ue propter ^uod, &c. non folijm habet intelligi in caufis vniuocis , &c. fed per

fe.

Contri , probo qu6d eft

eft

in huiufmodi canfis

caufa vniuoca.refpedlu calo-

fcrro,vtrumque enim calidum

ris in

cft

formali-

ter:fimilitercftcaufapcr fe,ficutetiamjefponfio

.^

&

concedit, tamen non fequitur, Ftrrum eficalidumpropter ignem,ergo igtm eH magii calidttf.Qmi eft verum , & confequens falfum. Videmus enim ad fcnfum , quod xqualis quanti-

antecedens

tas ferri igniti

tiplicata, ficut diuerfx fcientix.

Ad

mferioribus pet

iftis

Solis rcperiuntur conftriflio,

pcr fcjquia ignis

juerfo

fMr.qutfi.ty.mrt.

I.

dub. Affen.

non eflet,nifi tantum vna demonftratio , vel faltem non eflet nifi vna fcientia. Sed Ariftoteles intcUigit, qu6d dceft

& D. Thoni.

mara Thioremut* {7. Conimbr. inc»f. 1. huiui ijutji.t. art.^^6. Auerfa qutfi.tZ. U^./ea.^.Comflut.Ji^.it.

cum hoc in caufis

tnonftratio

Mtt.ttxt. 4. Aaerroes in Ctm.hultts

i.
ahundantiam ; &c. dicicur qu6d Ariftoteles non intelligit quod demonftcatio fit ex primis fimpliciter,& extra genus, quia

jUt.

t.

eaf.i. ptimi Ptfi.

loei.

X.&

,

fuperfluit dicere

ex

caufa,

Atidot. hic esf.t.f^

Item

nccdiminutio.

tas,

XII.

vnumquodquc proptcr quod , &*€.

Jjog. iutfi.l.

pofita hac partlcula

qu6d

O

I

•An hitc Jit werA ,

& ita falfitas aliqua cft afEcmatiux.

ignotior,

359

Q^ JE ST

falfitatc hypothcfis

derari.

1.

vehcmentius comburit

,«

quim

xqualis quantitas ignis.

Item

quam

,

probo qu6d hxc rainor

Ariftotelcs probat

clufionem.

cum

,

c^aiz principia

non

func caufx conclufionis,

pter

quod

nifi in

exigitur applicatio

fcitur proptcr principia

Item nonfequitur,

;

,

per

fecundumfc virtutc.pro-

ergo non cogno-

fecund6m

fe.

Conclufio fiitur propter prin-

erge principia fitnt magi/fiita

,

falfa

maiore con-

Cum Ariftoteles dicit, conclufionemfii-

mtu propter principia

cipia

fit

ifta

;

quia antece-

vcrum , & confequens falfum. Principiorum enim cft intelledlus , & non fcientia, fecundum Ariftotclem in fine prirai , ergo hxc eft dens

cft

fi\fti,vnun$4juodquepropter^d,tcc.

Dicitur qu6d quadruplex

cft fcicntia

i\ T r dum Lmcomcnicm communiter ,

gisproprict&maxirae propri^. les intelligic

,

qu6d fcientia

eft

,

fecun- ^f^^* *•*druplt* fi-

•»

'

•

,

propric

Vnde

,

ma- tumdumU»'

Ariftote- ctmitmfim.

conclufionis tan-

tum,loquendo de fcientia reaximcproprie didla. Sed loquedo defcientia proprie dida,conclufionesfciuncurpropterprincipiaj&principiaraagis.

Dd

.4

Con

Super

S6o

lib. I.

ContrSt, aceipio fcientiam conclufionis maxiIn tali fciencia fciuntur conclufiones

,>*,

Pofteriorum

modo

accipiendoytiV*

hanc

&c. Huius

vnurnquodcjue propter,

quod

lud,

&

effc

reperitur in efFe<Stu

ratio cft, quia

Qjf iESTIO

,

quia

feiaiuin

;

cft

fi

& caufa, nobilius

quo abaliqua

canfa,

fi

illa

ali-

proprietas in illacau-

fa reperiaturvninoce, excellentius rcperiturin

quim in effcftu &c. hoc patet fimiliter exemplum Magifter diligitur.propter difci-

caufa,

per

propofitio intelligenda cft in caufis vniuocis , fcnon in caufis per accidens,& aequiuocis.

pet

rationcm dicitur,qu6d Solnon

Ad primam

AiMgumt'*•

glaciem

diiToluit

& conftringit Iiatum, nifi per

,

operatio caufata a Sole, , propria enim per lucem calcfacerc, fed per accidens dif-

accidcns cft

foluit glaciem

,quiacalidum liquabiliadiiroluit.

Pcr accidens fimiliter conftringit Iutum,quia derclinquit grofper calorem exhalat fubtile, fum. Hicc autem propoficio, vnumijHedque propter

&

& in

quody&cc. intelligenda cft in caufis vniuocis,

caufis pcr

aliud fimiliier dicitur

II.

cic. qutft.

:

Jitas a6i:iua formalirer, fcd eft in

Iuce,pcr

quam

, lux autcm noa cil qualitas adiuus aftus. primam rationem contra hoc dicitur, quod

Sol eSicitur calidus aftiua, fed

Ad

ha:c propofitio habec intelligi in propofitioni-

bus per fe & vniuocis , fed lignum ignitum non eft pec fe caufa calorisin ferro. Ad rationem contra hoc dicitur , quod hxc conclufio eft vera , quod ignis eft magis calidus, quam ferrura ignitum, ficut dicit vnus expofitor.

Ad probationcm dic!tur,qu6d

ftat fimilitcr,

magis calidus qualitatiue , quam fcirnm,..V tamen quod maior fit cnliditas in ferro

quod

ignis

fit

ignito fccundum quatitatem.lllaenini maioritas

propter comparationcm partium materialium

ferri

,

non

ide6

, in ferro eftmaior calimagis calidum.

fequitur

fcrrum

ditas, ergo

QVod non videtur

8.

Icem vide autho-

quia

,

fi

fie,

ergo princi-

pium maxime primum , efiet maxmienotum, cuiufmodieft hoc Nihilcontingit fimul ejfe, noneffe j confiquens eft falfum. Probo falfitatcm confequentis fi principium primum eflet notiffimnm m veritaie , cius oppofitum eftet notiffimum in falfitate fed quod hoc fit fallum, probo, :

eft

:

quiain Syllogifmo ex oppofitis fupponit pro hypothefioppofitum primi principij , quia fupponuntur contradidtoria, & ex ifta hypothefi dcducitur ad negationem eiufdcm de fe , tanquam ad notius falfum, vcl magis inconueniens ; ergo ,

negatio eiufdem

defeeft notior in

,

falfitate,

Hk dicitur, qucd in Syllogilmoexoppofitis,

&

non fupponitur oppofitum prinii principij pro h^poihefi, quia non fupponuntur contradidtoria,

fed cantiimalia pars contradi£tiGnis fuppo-

nitur pro hypothefi.

Contra iftud.aliqua pars contradiaionis,fimivnaqusque pars contradidionis diuifim fumpta in aliqua matcria eft confequens ; lej

litcr

conclufio in Syllogifmoex oppofifo cft impoffibilis , fed ex confequenti accepto pro hypothefi

non

fequicur impoffibile

:

igitur principia

non

funt magis nota,

quam

conclufiones.

Aliter dicitur,

quod

in Syllegifmo ex oppofi-

fupponit oppofitum primi principij pro hypothefi , quia in aliqua materia fpeciali ,mintis tis

nota funt in falfitatc , vniuerfaliter tamen magis notum oppofitum primi principij in falfitate, qu^m negatio ciufdem dc fe. ContrI,AriftoteIesdicit in primo huius,qu6d principia non fient filum neta nohis,fed natura ; ergo eft

oppofita principiorum notiffiraa funt in falfitatc

non folum

natura:, fed nobis.

non ponit oppooppofitum primi principij ponit ea in a6lu; ergo notior eft impof-

verum

fibilicas.quando accipituroppofitum primiprin-

dicitur

,

qu6d principia fcimus

,

&

cft

,

quod propter principiatantum connon applicando , non fciuntur,

fiderata in fe illa

Item,negatio ciufdem de

fitain

Ad aliud fimiliter dicitur. Ad rationem contra hoc dicitur,qu6d non ta

,

,

Conclufiones fciuntur propter principia/ci-

tnaxime proprie diEla

,

ergo principia

maxime

(^ia hic non arguitur in vniuocis, fcircautem maximc non competit principiis vni-

fciuntur.

&

udce, conclufionibus; quia conclufionibus competit formaliter , priftcipiis tantum affediuc. Scd tamen loqucndo de fcire quod cft apprehenfio neceftariorum conclnfiones pt incipiis

,

ifto

,

fiuc fint principia, tiue

moAofcire vniuoce competit

& conclufionibus & ifto modo prin-

pipia fijnt niagis fcita

,

,

quam

conclufiones

,

hoc

adu,

fe,

fcd potcntia: fcd

quam negato ciufdem de fe. Itcm, principia non funt fcita , crgo

cipij,

& hoc conccditur. fequitur

gtuiua.

,

cijm propter principia fcimus conclufiones , dicitur,qu6d requiritur applicatio , dicitur,qu6d

Ad aliud

4..

^

proparten*'

&

,

in Sole

cft

Auerfa vbifuprafeR.

tci

quam oppofitum primi pruicipij,&c.

fe.

qu6d calidum non formaliter,quemadmodum eft in corpore calefafto calidum enim cft qualitas adiua pertinens ad clcroentum,fcd in Sole non eft qua-

Ad

eft

qutft. prtced.

:

&

^

conclHfiones. Ariftot. hie eap.t. text.y Alber.Mag. tra^.t.eaf.fJettM. i.eenttu Gentes <:«/>. 1 3 .loan. de Magift.^J^ qutft. ^.dub, I. Conimbt.. hie^utft.t. »rt. 5. Complut. vbi fupr.

,

pulum, tunc difcipulus magis diligitur. Propter rationcm intelligendum cft.quod Ii2C

-V

tAn prmcipiajtnt mAgis nota quam

incaufa,qukm incffcde ratione caufae quod exceliat ef-

ergo aliqua proprietas caufetur in

XIII.

il-

excelientius reperitur

<5kn

^^,,

Vndcdicit fecundam conclufioncm huius iib.&c.

propter principia.&tamcn non fequitur , ergo principiamagisfciuntur, ergo,&c.

,

j

& fic intclligit Ariftotc-

lcs, fimiliter Linconienfis exponic.

Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad qu3Eftionem dicitur qnodlixceft vcra, Ctneluffo

,

mc proprie.

magis tet,

fcita

quia

fi

non

funt

conclufiones. Antecedens paprincipia eftent fcita, efict proccflus,

qu^m

&c. crgo non cflct principium primum. Itcm , quod eft notum pcc caufam , eft magis

notum quim

illud

quod non

eft

notum

per cau-

fam. Verbi gratia,concIufio in demonftratione vniuerfali cft magis nota, qukm conclufio in dcmonftratione particplari.quia in dcmonftratione vniuerfali cognofcitur per caufam

,

in particula-

non fecundijm AriftotcIcm.Scd conclufiones demonftrationis, funt nots per caufam principia non pcr caufam ergo ptincipia non funt nori

;

,

;

tiora,

qu^ra conclufiones.

Iiem»

*•

QusftioXIII. Itein, principium,

& concluHo non funt com-

fccundum cognitionem ; ergo principium non c(b magis notum , qu^m conclu-

parabilia

Confequentia patct

/io.

,

quia comparatio fo-

liim eft in vniuocis

,

Phyf. (ed principium

& concIuHo ,quoa(l cogni-

fecundilim Atiftotclem 7.

tionem non funt vniuoca , quia cognitio concIu(ionis cft per caufam , fed cognitio principij non ed per caufam ergo zquiuoca e(l cognitio. Itcm , Ci principium effct magis notum qpam concluHo , & per confcqucns conclufio minus nota tunc concluno aliquid haberct de noto,& ,

:

,

aliquid deoppo(ito,vt de ignorantia nmul.Patet in Hmili

;

quiaquod

qn^m album

,

eft pallidu, eil

minus album

ide^ hubct aliquid de albedine

,

ic

ergo concluHo erit in partc nota,& in partc ignota,quia minus nota qu^m principium, vltcrius fcquitur, quod conclufio aliquid de nigrcdine

;

&

non

fit

Itcm, fi conclufio

fit

nota quam princi-

minijis

pium ,tunc fcqueretur quod nobilius ordinarcturad minus nobile, tanquamad fincm. confc-

&

aucns eft falfumiergo antecedcns.Probo con(equentiam , quia fi cunclufio fit minus nota quikm principium,ignotior cft,& incertior qu
eft

notius in veritatc

,

verius.crgo nihil poteft eftc

qu^m

conclufio in

ftratione, nonigitur principia funt

4, CciuluSi.

demon-

magis nota.

Adoppofitumeft Ariftotelcs dicens magis nota ^uam conclu/ienes.

priticipia

^Jl^

Ad

qujeftionem dicitur , quod fic eft; quia vnumquodtjue propter, &c.Conclufiones funtnotz propter principia j crgo principia funt magis nota.

Itcm hoc probat Ariftotoles per vnam ratioquia fi principia eflcnt minus nota , vel a;qualiter nota cum conclufionibus , tunc ignotum cftet magis , vel acqualitcr notum cum eo, quodcft notum. Confequentiapatet fic, habita cognitione principiorum , adhuc in iilo priori

nem

;

natura:, conclufio cft ignota

nota. Si ergo dicas,

,

&

principiafunc

quod conclufioncs funt ma-

cum principiis,tunc ignotum eft magis noturn , quam illud quod eft notum vel faltem erit squaliter notum cumeo, gis notae,veI squalitcr

,

quod

eft

notum.hoe cft inconuenicns,ergo oporqu6d principia funt magis nota,quam

poftea per latentes intertogationrs,

opponcnte , con-

cedtt alterum eppofitoruminon confcrens fccun-

dum ad primum, &

poftca oppofitaconcefta, re-

&

concludendo ex hisne" inuicem , gationem eiufdem de fe,non ducendo ad aliquod notius falfum , fed vt manifcftet caquxconceduntur ^ refpondente cfTc oppofita. Ad formam , dicitur , qu6d oppofitum priml principij eft notiflimuminfaIfitate,quod cft,oppofita fimul effc vcra , quia illud conccditur eflTe notum in falfitate, tam ab opponente, quam a refpondente , propter quod rcfpondcns non ponit pro hypothefi, concedetet tamcn ilia concolligit ad

,

non confcrcns vnum ad

nunquam concederet contradi6toriorum

aliud

,

fed

contradidkoria fub forma

eife vera.

Ad primam rationem contta hoc,dicitur,qu6(i illa veruni concludit, prima enim principia func nobis notiffima in veritate cognitis terminis,

& etiam eorum oppofita funt notiffima tate, ide6

forma

a nullo conceditur

oppofita,

in falfi-

oppofitum primiprincipij fub propria , fi

fcitquod fun:

illa

& ad inuicem conferantur, & adluali-

tamcn ea quac funt oppofita, poffunt aliquem laterc in aliqua materia fcd coliterconfiderantur,

:

gnitis terminis

magis notum

vera in falfitate

,

eft oppofita effefimul

quim negatio ciufdem dc

Ad aliud dicitur, quod negatjo non

fe.

eiufdcm de

fe,

includit contradi6toria,'nifi in potentia,

fi

aliqua inchidit,& oppofita fob oppofitorura fot'

maadiu includuntur,ide6 fcquitnrqu6dncg.ntio eiufdcm de fc , non eft notior in falfitatc , quam fint oppofita fimul cftc vera

,

aut ca quae funt op-

pofita aftualiter,conferendovnum alteri.

Scd caufa quare

oppofitorum

homo decipitur in conce-

dendo oppofita,eftpropter hocquod nonconfert

vnum

ad aliud.

Aliterad principale , diciturquod in Syllogifmoex oppofitis non concluditui de fe ducendo ad aliquod manifeftius falfum, fed ad multitudi-

nem inconuenientium

,

qu6d oppofiium primi

principij

ide6

^ ^^

mriumt'

t».

cum hoc benc ftac fit

notifllmutn

in falfitate.

Ad

aliud dicitur

,

quod loqucndo de

fcientia

& etiam de lcicntiamagis proprie

conclufiones.

difta , qua: fcientia cft apprchcnfio veritaus neceftariorum, fecundum hanc fcientiam principia

«W>^

didum

•*^

,

,

virtutem funt caufae conclufionis:crgo maiorem cognitionem non poftunt facereinconclufionc, qu^in ipfa habct de fe , nec tantam cognitioncm , quantam habet de fc. Probo, quia de ratione caufs eft, qu6d quicquid

faciunt de conclufione rcpetitui in cfFedu

i.frint.

&

propricdida,

hoc poteft probari alia ratione, qu6d conclufio nonfit magisnota, quam principium; quia nihil agit vltra fuam virtutcm. Hocpatet, quia virtuseft vltimum potentiz &nihilagit vltra vltimum potentis.Scd principiapct fuam

5.

,

vel per alias cautelas fa6las ab

tet dicere,

Item

Ai

fitorum

tradidorie

fimpjiciter fcita.

361

notiflimum in fainrate , ea tamen quz funtoppofita, aliquando concedic efte vera, non confe" rensvnum ad alterum ,ficuccomingit indifpo Catione , qu6d refpondcns concedii vnum oppo-

cur

iii

& caufa,cxcellentius repcria-

caufa.

Ad primam

rationem,dicitur, ficut dicebatuc

vltim6 , quod aliquibus latcnt ea , quac funt oppofita elTc oppofita , quibus tamen non latcc ncgatio eiufdcm dc fe. Intclligendum tamen cifcaiftud,qu6d refpondens nunquam conccdcret oppofita fub ratione oppofitorum , efte fimul veia , hoc enini cft fibi

funt magis fcita

quam

conclufioiics

,

vt

eft,&c.

Ad aliud dicitur quod hafc intcrimitur illud quod cft notuni per caufam , eft magis notum illo , quod non eft notum pcr caufam, vera tamen cft;cum vtrumque cognofcibilcnatlim cft cognofci pcr caus5:fcd principia prima non funt nata cognofci per caufam,quia caufam non habent, ,

&conclufiones

najtsc

funt cognofcipercaufam,

cxemplum in propofito no icnet.lllud cnira quod fcitur per demonftrationem vniucrfale magis feitur.quim quod fcitur per demoftrationem particularcm,quia vtrumqueeft natum cognofci pcrcaufain, quia igitur quod cognofcitur per particulatem demonftrationcm non cognofcitur pcrcaufam,demonftratio autcm vniuerfalis facic idc6

cognofcere pcr caufam,ide6

Ad

aliud dico

,

qu6d

ibi tenet.hic

principia

&

non.

conclufio

func

7.

1

Super

56

Ad improbationem

funt comparabilia.

quod

dicitur,

&

vnum

cognofcatur pec caufam, per coniequens in fcientia maxim^ aliud Don, propria non Hnt comparabiliattamen accipiendo licet

&

modo diAam

jcietuiam tertio

,

quae c&appreherifio

fubie^um

do fequitur, Homo eft rifibilur, ergokomoefl. Item,qu6d aptitudo non poflit fundari in non ente, vidctur ; quaero enim de apcicudine, aut eft

bilia funt.

ergo,&c. Item,qu6drifibilenon folum confequatur ho-

Ad aliud,dicitur quod concluGoeft

parcim no-

nifcftum

non

Si

cft.

nonfobftantia,vtma>

accidens

fit

,

& accidens

eft alteri

inha:rens

,

minem fccundum aptitudiem.vidctur; ficut

fed ex hoc noii fequitur

tioncm

,

,

,

quod non

fit

fitpplici-

ter fcita.

teale

non cnte , quia accidens & non cnti nihil inhasrec»

poieft fundari in

& partim ignota. Nota ex hoc quod eft nota per principium, & quantum cH de fc eft ignota; ta

expofitor

:

paflip in fubiedio

caufa:

fcilicetcaufaE cfficientis,

,

dicit

habetdupliccmra-

& mate-'

aliquod habcns caufam cfficientem in fubiedbo primum confequi fccunri^lis; fed impoflibileeft

Ad aliud, quando dicitur,qu6d

cognitio prin-

cipiorum ordinatur ad cognitionem conclufionis pcrfedam.concedo, fed ex hoc non fequitur, qu6d nobilius ordinetur ad minus nobile principium enim inquantum in coeftfcicntia conciufionis in vniuerfaii,& modo confufo ,ordiiiatur ad perfedam cognitionem conclufionis,& in particulari , & itaquoad hoc imperfedum or-

dum aptitudinem folum,ita qu6d non fecundum

dinatur ad perfecfcum.

eft

aftum, crgo,&c, Itcm,fi ha:c

;

Ad

aliud

,

quando

ceflT^ria nihil eft

tamen

dicitur ,

verius

quod

verirate ne-

conceditur

;

ccriius aliquid in verirate,

Vcl

poceft diciper interempcionemillius propofitiopoceft aliquid efte verius. Illud

enim

eft

magis

& per cbnfcquens magis vcrum.cuneccdlcais & vericas abalio non dependet,

neceftaria:

fit

tet.Falficas

&

eft fingularis eius Socrates eft rifibilis

neeefTana^fic

enim

^sTio

Qj^ p4n

XIV.

quamlibeceius fingularem abfolucecireneceftariam, quia neceflicas vniucrfalis continu.-iturpcc continuam fingularium gcncrationem , ideo ab-

<-vt

hacjit necejftria

-Swwj;

quia fequitur

— Confequens

,

Hemp eff

cft

concin-

& ancecedens, quia ex neceiTario non

fropsrt* Hc-

gcns, crgo

'gattH».

fequicur concingens. Conrequenciapacet, quia aiccidens rcalc fubiedlo inefle

icdum efle

:

ficuifw<«

Dicitur hic

,

eft,

,

przfupponit fub-

prsfupponity»
quod accidens

cft

abfoluta.

, quia nondum generacur} tunc ego arguo fic Antichriftus nunc non ycrificat propoiicioncm , folum ergo tunc vcrificatuf pro fuppofitis pra:fentibus , fpd fuppofitis ;

,

quas corruptibiiia funt

propofitionis

&

czteti interf^ 6. text. 15. Auertoes Confulc aucem 4e matetia huius quznionis. Authorcs«fV.f<My7.u. pretes, e»p.6. oV.

;

eft ncceflicas

Concra iftud ; pcr te vericas huius concinua'rur per fuccefBuam gcneracionem , hsc runc, Omnishomo ef{ rifibilis ,noayCTifiC!imt proifto,

cfTe

Atiftot.lrff etip. 1.

non eH. rifibilii\t ^<Jj^ifitbilii\frgo

fcd fingularia corrivptibilia

pra:fentibus potcft pracdicatum inellc,

mo eft fifibilis.

QV6d nqn videtur-

,

non

&

Ho-

,

illis

u^ntichriftut efl rifibitii

conclujio fit necejfaria in demonjlror

tione

non

&

foluce neccfTaria eft

puius neceiXicas dependet ab aiio.

& h«c non

Picicur hic, quod hzpcft neccfTaria abfolute, eft rifibiln , tamen non oporrec

Omnis komo

funt, ide6 \n

,

,

poteft corrunipi,ergo

pft necefllcatc rifibilis.

ius

illud

bomoefirifibi-

antecedens. Confequentia paconfequcncis fimiliter patct,quia h^c

falfumjcrgo

eft

neceftarium,

quam

Oimmm

lu,ergo tptdlibetfingularia necejfaria; fcd confcquens

potcft efte

:

& notius.

nis, quia vcricatc neceftaria alicuius conclufionis

tlet.

ergo ficut feqnitac , ff^ cacum efl , eodem mo-

fobftantia, aut accidens;

&

Aceidens du-

cifibiliseft;

tfi ctuum, ergo illud c^uod efl

hoc funt comparabilia, priiis enim dicebatur quod quatuor modis dicitarfiire , Communiter , propric , magis proprie, maximc propric j vnde tertio modo compara-

veritatis necejfariorum, in

Argumetit»

Pofteriorum

lib. I.

duplcx, quod-

dam qupd

fcqqitur fubiedlum fccundum adum, vt albiim,& nigrum , quoddam fecundum apti-

tudincfn, vt rifibile : quia omne nomen terminatuni in bile fignificac per mpdnm aptitudinis.Sied

acciden^ cpufcqucns fubiedum (ecundum apcitudinem non pra:fupponit fubiedtum , licct acci-

dens confcqqens fubicdlum fccundurn aftum praefupppnat fubiedum. Aptitudo cnim poteft fundari in npn entc. Verbi gratia , czcus aptus nacus eft viderc , tamen non fequitnr , Cocim

&

aUu

non cft

& uon in-

ergo vcritas huius neceflaria , fed concingcns. ,

Non

enim habet vericatcm ,nifi a fingulatibus, |ioc eft falfum , ergo non eft dicere, quod neccfficas faluacur pcr concinuam generacioncm. Icem fequitur, Omnit homo eft rifibilis ,ergo ille eft rifibilu , per locom \ toto in quantitate. Confcquens non cft neccflarium,ergo nec Anteccdens. Dicitur hic per interemptionem confequcntix, pon enim fequicurifta, Iffe homo efi rifibilts , Ced

quadam condicione

fequicur fub

eft, efi rifibilis,Cc fic

,

Jffe

homodum

fingularia ncccfTaria funt fub

conditione, tamen nonfuntneceflariaabfoluce. Contra iftud ; fi vniuerfalis fic neceflaria, propter hoc quod fingularia func neccflaria fub condicione , tunc ha:c effcnt neceflaria, Tufimper (urru , quia quodlibet fingulare cft verum uib conditipne.

A, tu eurrit. curru,8c

fic

Hxcenim

eft

fimiliter haec

,

vera; Dum tu curru^in Dum tu curru in B, tu

quzlibcc fingulariseft neceflaria, er-

go haec vniocrfalis

eft neccfTaria.

Tcnec

fimilicu-

do,quiaficut omnM- dicit vniuerfalitacem fuppofitorum , qua: nominalicer fignificantur itay?»i-

videt, ncc feqtJicur ; ergo , cdciu foteft videre. fimiliccr& Iiic npn fcquicur, H»mo eftrifihilU, ergo bomo alhtefl ridenh

^^dicit vniuerfaliratem temporis confignificati

Concra , apcitudp fecundum quam cxcus poteft videre, fundatur in eo, quod eft ca:cum tanquam in fubiedlo , quia in codcm fubicdo ha-

neeefe efi

bcnt

ficri

habicos

«ftutp c^citatis eft

& priuatio; ,

ficut

ergo fubie-

codcm modo fequiiu(,^upd

,

per^,^,€^C. Item, tunc fequitur ejfe ,

erge

;

omne

Omne^uodefi, ^uandoeft, cjuod efi necejfe eff effe,

fi \.

vericate conditionata fingulariam pofTct inferri vcricas abfolutavniucrfalis.

Item, rcducitur ratio fic Omnis htmo efirifibi:

lu.

«..

Quxftio lit

,

trgo

quia

bomoiji

ijie

rijihilu fine cenditione.

retjuicur lingulare

(ic

aerfalis conrinetur falis

:

Probo,

ficut in virtute vni-

,

led in virtute huius vniuer-

continetur Hmpliciter,

non fub conditione,

ergo fingulare fequitur Hne aliqua condiiione. Alicer dicitur ad rationem,qu6d ha>c propo/itiOyOmnii bomee^rifihilu,t{\ necefTaria abfolute, 8c huius ratio ed.quia rifibile eft,paffio hominis. Et pafllo confequitur Speciem ratione potenriz adliuc, ide6 non poted ei non ineflfe [ ficut ca* lefacere non poteft non inefTe igni , quia confeqnitur ignem ratione potentiz a^iua: ] iAth efl; qu6d hic eft necelTaria habitudo, fcilicet in hac,

&

Homo efl rijtbilis, &

ita

IntcUigendum tamcneft,qu6d pafCo.qua: neSpecie,

non fub propria

de contcntis fub

ratione, ficut aic Arifto-

Specici.inquantum Speciem diuidunt ideo fingulare huiusvniucrfalis debet fic accipi , Jfie homo , irnjuamnm hemo, fic de allis , & fic intelligendo func efl rifihilis, celes,fed fub propria ratione :

per fit.ergoex oppofito
Itcm

dicitur,qu6d liccc iftchomo

\

paHio egrcdiatur k potentia adliua fubiefti, qu6d propter hoc neceflario infit fubiedlo. Setur,fi

cund6 probo , qu6d ex hoc quod ex tali potentia a^iua egreditur, fequitur propofitum. £t terti6 oftendo qu6d neceflaria habitudo non concludit propofitionem neccftariam eflc. Primura

ambulare progredicur ex poccntia , quia homo ambulac , & non fecundum pocenciam paffiuam, fed adliuam , & camen non eft ncceflaria ergo prardicatum egredi \ potentia adliuafubiedi , non concladit propoficuc

afliua hominis

:

Secundum oftcndo, potentia non poteft efle in non ence,vc infubie£bo nec in ence cancum apud animam quia ens apud animam potentiam a£biuam non habet,ficuc fitioncm

eflc neccfl*ariam.

,

,

patec dc figraencis,

& fecundis incencionibus. Si

ergo pocentia adliua eft in aliquo cnte reali.vt in fubiedko , fequitur crgo,qu6d fi paffiocgrediatur ipotentiaaftiua fubie^i neceflarium eftfubiedtnm eflc , hoc eft propofitum. Tertium patet in his , qua: frcqucntcr funt , non fcmpcr, cuiufmodi eft eclipfis Lunz,vbi eft neccflaria habi-

&

&

quia quandocunque eft interpofitioterrx inter Solem Lunam, tunc Luna eclipfatur , tijdo,

&

&

tamen hxc non

eft neceflaria

,

LMna

ecUppttur:

ergo neceflaria habitudo non concludit neceffitatem abfolutc. Item , reducitur ratio, ficut prius, haec fingularis ; itle hemoeft rifihilu , in virtutc vniuerfalis ponitur abfolutc , ergo abfolutc fcquituriine reduplicatione, fcdhicnoneftncceflariaji^r/;^»» efi rifibili/

,

ergo ncc vniuerfalis.

Alitcr dicitur,

homo fic

:

efl rifibilis

quia fiue

fic

qu6d hac

abfolute ,

&

fiue

,

fit

fiue

non

fic,

ncceflaria

,

Omnii

homo fic, fiuc non paffio

:

quam fine compoficis non c(t intelliqu6d non contingit intelligere fine aliquo , non contingit cfle fine illo , quia ex op,

pofico fequitur oppofitum

ncm non contingic go non contingit fequitur ergo,

Ad

hominis

eft

IJle

homo poteii nonefle,

ergo poteftnon

fcqnitur,

ejfe

ri/Ailu;

quiaad neccffitatem propdfitionii,nonrequiricur aftuaiis exiftentia cxcrcmorum. Contra iftud; homo non fempercanefcif,quia

rifihilis,

,

igitur

homo

ergo Secrates

eft,Sc

efl.

eft Ariftoteles in ifla literadi-

conclufio demonfhationis efl necejfaria,

quoniam impoffthile efl aliterfi habere.

Ad qusftioncm Omnis homo

quod hac cft necefla-

dicitur,

Cuius

hxc, quia potcft cflc conclufio in demonftrationc) quia prxdicatur paffio dc fubiedbo fed conclu(lo demonftrationis fcitur per demoftrationcm; fed quod fcitut impoffibile eft aliter fe habere:& qnod impoffibilecft aliter fe habere eftneccflarium ergo 4 primo ad vJtimum, hasc cft conclufio indemonftratione,ergo hacc cft ncceflaria,& etiam quaclibet fingularis eftneceflaria abfolutc. Modus tamcn poncndi eius fingulare , cft diuerfus apud diuerfos. jia

,

efl rifibilis.

ratio c[\

y. Ctntlffie,

:

:

Quidam enim ponunt

eius fingularc

homo,'in^uantum homo , eft rifihilie,

&

fic

//T*

,

hoc propter

rationem pofitam in fccunda refponfione ad

cundum argumentum.

Paffio

enim

fe-

eft nccclfaria

Trimui m»' dut fentndi Htcijfitat*

fingul»Tmm

de concencis propcer hoc , quod eft nccelfiria de huius frept/itienii, hoSpecie , ica de concencis cft neceflaria fub ramo c(l tidtione Spcciei , & nonfub propria racionc, quia btlil.

&

propria racione fingularia func corrupcibilia.Iftai ergo func fingulares, Ifte homo, in^uantum homo,eft rifibili/

,

non incelligendo , quod hzc

tio,in^uantum,Cit pars rermini,quia

fic

rcduplica-

non eflent

fingulares iftius vniuerfalis, fimiliter hiceflcnc

quatuor termini , Omnit homo tfl rifihilis : ifte eS homo , erge ifte eH rifibilit , inquantum homo. Sfcd reduplicatio additur ad iftx fingulares

illi

.

denotandum, quomodo

vniuerfali appropriantur.

Alij ponant,qu6d huiufrnodi vniiierfalis.O/w»« home eft rifibilis iftar funt fingulares , Ifte hom» ,

& iftac fine redu& iftx neceflaria: funt abfoIutc,& per

eft rifibilis,(^ ifte

plfcatione,

homo eft rifibilis,

neceflariahabitudinem pracdicati ad fubicdbum. £t vlteriijs dicunt, qu6d ad ncceffitatem iftarum fingularium non requiritur aifbualitas extremo-

rum

,fed

fufficit

qu6d

fingularia includant in

-^

fuo intclledbunaturam Specici , quam confequitur talis paffio. Non tamen intelligendum eft,

qu6d

ineft Spcciei

qu6d non

er-

:

entitateextreraorum,

eflc fine

oppofitum

rationem. ,

igitur compofitio-

Home eft rifibiltt

naturac Speciei

dicitur

; fi

in'elligere finecxtrcmis

fimiiiter , Socratesefi

qu6d fcitur, neceflariura cft; & vlteriiis dicitur , qu6d quzlibet fingularis neceflaria cft abfoluce , propter eandem neccflaria dc fubicdlo, quia

Ad probationcm

vcra>

fic

Iccm.primo Perihermenias dicitur,qu6d compofitio eft

cens,qu6d

non efie fecundum fe , camen inquantam nomo non poteft non eflTe. Contra iftud primo probo qu6d non fequi-

fic;

encitas compofitionis eft ex entitate

eniitatis h ergopropofitiu oporccc incelligere excrema cflc.

veritatis,

poflic

patet

,

extrcmorum , ergo veritas propofirionis eft ex veritate cxtremorum, quia eadem funt principia

&

abfolute neccfiaria;.

Ad probationem

3^3

non femper eft , crgo fimiliter non fetrper eft rifibilis, quia nonfcmpet eft, & vlterius fequtcur, qu6d non de neceffitate eft rifibilis , fi non fem-

^ere. Sed

abfolute neceifaria.

ceflaria dc Specie,eft ncceflaria

X I V.

ifta fit in

Quia pafuo

fingularibus led

:

iftis

,

&

'

* '

& prim6

,

per

:

&

quam confirroa-

fingularcs.

primam pro^eo qu6d prxdicacon- Aii.frine. confequitor fubicdhim ncceffario ,

pofitionem

tum

,

ex confequenti fuppofitis

modus ponendi

Ad primam

^*^

incil ex cdnfequenri.

naturae Speciei neceflari6

per hoc patet ad rationem tur alius

squ^ prim6 , ficut &

rationem

cfle

,

dicentes

neccflariam

,

&

tenta

Super

3^4 tenta fub (y&tc&o

inquantutn contenta includicunt conccdendo hanc Omnu homo tilrifibUu , ergo hotno

dunt Spccicm ; 0onrequcntiam ,

,

ipfi

& ratio eorum cft, quia accidens reale alicui

efi.

duflex.

efi ctctu : ergo

,

ficutin fecundo dicetur.

duplcx

,

cile

&

eiufdcm ifto modo eft potencia adliua inigne, rcfpedu calefacere R.itim cnim cumignis eft, habet potentiam calcfaciendi adbiuam , ita quod non poteft non calcfacere, quantumeft de fe , accidens quod cgrcditut ^ ;

;

&

potentia a6liua fubiedli

fali

quitur fubiedlum minis.

Ad

,

ficut

aliud dicitur,qu6d

,

ncceirario confe-

refpcdo ho-

rifihile

non

fcquitor, Jflehomo,

inquamum homq, efi rifibilu. igitur ifte homo efi.lAch autcm non fcquitur hxcconcln(io,quiapotentia gdiua \ qua egrcditur pafEo , non ineft ifti ho,

mini,

nili

homo

inquantumifte

efthoraojideo

fequitur ha;c concluCio, /fle homo,fn<juatttum homOf efl:8c fic confequens cft neccftarium,ficut an-

&

teccdens

nec

homini

ifti

inquantum homo,

,

ad fubicdum

eft

pofito liibiefto

,

,

ponitur paflio fufficienter:

iiunc cft prppofitio nccciraria,& ceiraria,

Homo efi rifihilu .Sed

quat frequencer

um

iiint,

fic

&

hacccft ne-

ex alia parte in his,

fubiedlum poteft

nacura, licct paflio

abfolute habitudo paflionis in his, fempet funt , licet fit habitudo intcr

cft nccelTaria

non

jjuae

ynnra ad alterum per caufam extrinfccam, vt pcr habitudincm ad han/ caufam, qux eft interpofi-

&

Solem Lunam , cclipfatur ncvndcalia cfthabitudoin his ,quzfemper fuot , in his qux frequcnterj idei6 noneft tio tcrra: inter ceflario,

&

fimile.

44i'

Adaliqd dicrtur, quodin virtute

non

includitur ha:c, qujc

pria racione fingularis. fi(>ile

,

fub pro-

Non enim attribuitur r»,

,

,

Vnde in hoc

difllmilc eft inter cas-

& cifibilc, quod fccundum diucrfa cftc con-

fcquuntur fua fubicdta,

qu6d

ficut

^idere

,

ergo

non homo

Homo

potefl videre

H«mo eflaptum natum

hoc fit fimilc, aptumnatum non fequitur,

licct in

fequitur,

efl

fic

;

ridere,ergo bomopotefl ridere.

Ad tertium contra hoc dicitur quod rifibile non habctin homine caufam efficientem:hon)o enira non eflicic rifibilc fed illud idem,quod eft ,

ideo fingularia

,

fubicdkum paffionis habec duplicem

libec

caufa: matcrialis:

& fimiliter, quod habct quan-

doquc rationem caufae

efficientis,

non qu6d

nis ad

fubicdum

quod cum fubiedum

ita

,

rur fuppofitis, ita

minorfalfa. Aliter dicunt volcnte? fuftinerc,

propofitio

eft

neceflTaria

,

& quaelibct

quod

ha:c

fingularis

non addita rcduplicatione. Ad primum dicunt quod harc confcqucntja hon valet , Homo efl rifihilu ergo homoefl, ficut prius. Ad probatjonem ciim dicitur , accidcns

abfolutc

,

,

,

hoc intelligcndum eftdcaccidentc, quod confcquitur fubicdum , fccundum fuum clfe cxiftere, & non fecundum eflTc fpccificum, rcalc, &c.

fiue aptitiidinem

Acj illa

,

cuiufmodi

eft rifibilc.

primam racionem contrahocdicitur,qu6d

aptitudo

,

nec

cft ftibftancia

,

ncc accidcns in

eft,

pafliocft.

in fubiefto

fic

raodo duplcx ratio caufa:,non fequiturtamen propter hoc , quod pailio confequatur fubieflum , fccundiim exifterc fubicdijica qu6d in ifto

fubie<Slo praifupponat exifterc fed fufficit pracfupponat fubiedlum aptum natum efTe. ,

Ad aliud

principale

tim6>dicebatur

,

fic

qu6d

refpondctur

;

quod

ficut vl-

vniuerfaiis eft necefTaria,

&

!<*,

jfj .7

quodquarlibet fingularis abioluteeftncceflaria, fineahqua duplicatione; ncgatur tamcn hacc

confequentia

,

/fte

homo

efl rifibilis

,

ergo

ifle

homt

non ccquiritut adtualis cxiftentiacxtremorum. Ad primum contca hoc dicicur.quod difTcrcntia eft inccr accidens proprium, & accidens commune , in hoc , qu6d accidcns cotnmune foliim confcquitur fnbiedum , fecundiim qu6d quidiefi; quia

Cas fubiedti exiftit,fed accidcns

proprium vt pro-

non

pxia paffiooonfequitucquiditatem fubiedli,

tanciim vt

exiftit,

ncc

fiue quiditas exiftat

tantijra vt intelligitur ,

fiuc intelligatur

iftam quiditarem abfolutc confcquitur,

hoc , quod in virtute quod przdicatum attribuifub reduplicatione communis , &

talis

caufa facicns paflionem femper exiftere. Sed ifta caHfaeft caufa habicudinis neccirariz paflior fit

cft,

,

raciot-

ne, videlicec rarionem caufac formaIis,& rationc

propria,fed fub ratione communis. patec per

9. •^^j

caufa cfHciens refpe^lu hominis , eft caufa cfficiens refpedu rifibilis,ficuc dicimus,qu6d quod-

debcnt fequi ad yniucrfajem, non fub ratione

Ad formam

fMiJum modHm.

vniucrfalis,

eft fingulaiis

fuppofitis, nifi quia Speciei

vniuerfalis habetur

fteuhdum fe-

cum

cflc in re-

non fit ,cum Luna fit in ^liquo tempore, in quo non cft cclipfis,idc6 non

f

,

Ad formam dicitur , quod licet

qu^d habitudc paflionis ncceftaria ifto modo , quando

tertium dicitur

;

& non tantum fecundum cfle & idc6 non fequituc Homo efi rifibilu,

abfolutum

ergo homo efl.

ineft corruptio, nccgeneratio.

Ad

^}-

quia

,

efl

accidens confequens Specieni prim6 fecundum cxiftcre

& rcfpedtu

homo

& fecundum idcm cflc particularc, fcd rifibilc eft

hominc refpedlu ambulationis; fcd accidens quod egreditur tali potentia adliwa, non ineft neccftario fubiedo. Alia eft potentia , quaiTJ non prjecedit potentia paflluainco,

:

quia idem fubicdbum confequitur priuatio qviod eonfequitur fuus habitus,

uibiedo,qux eftcontradidtionis: &talis pofcn-

dcm

quod primo confequitur In-

& non Specie & ide6 (ec^nitut^fi homo

potcntia,

cft

h.

Adi.prine.

priuatio accidcntis,

fcilicet pafliua in

potentia adiua, qujEdara

eft

prasccdit alia potcntia

-^^ '

:

contra eos

yia aftiua eft in

9.

,

diuidnum

quam

^t.

cft quidam modus cflendi.fccundum quem accidens confcquitur fubied):ura. Ad aliud dicitur qu6dnon eft firaile de aptitudine in cxco , & de rifibili czcum cnim cQ:

genere, fcd

incflc.pracfupponit fubieftum efle.RationeSjqu? funt contra priorem refponfioncm , non func

Ad primam rationem contra hoc dicitur,qu6d V»

Pofteriorum

lib. I.

quod accidens communc inhsrcns

pracfupponit fubiedtum cfTe cft falfa,

Semper homo

canefcit

,

,

fed

paffio

&

ideo

fubiedto,

Sc proptcr

quia

,

:

hoc

ifta

homo non cft

femper. Canefcere enim eftaccidenscommunc: fed accidens proprium ( vt propria paffio inhacrens fubicdlo

)

non

exigit fubiedtum cxifterc.

Adaliud dicitur,qu6dcntitas compofitionis Ad^. depcndct ab cncitate cxtremi. Sed entitas extre-

mi

dupliciter poteft intelligi.

tione cxtremi; titas

Vno modo fub

ra-

& fic propofitio eft vcra, quia en-

compofitionisjV t fic,ab entitate extrcmi de-

pendet. Alio

modo

exiftentia eius,

quod

potcft intelligi pto adtuali eft

extrcmum,

& fic entitas

compofitionis.non dcpendet ab cntitateextccmi, ficut nec cjus vcritas ,quiafic haccnon efTet vcca : Chimara efi chimara.

Ad

aliud dicitur,qu6d compoficioncm

non

contingie

•'''*•

XV.

Qu^ftio contingic efTe (ine entitate extremorum fub ra-

alind ab

tionc cxtrcmorum.hocidem rctur,compofitio non poteft

ibi

cft

diccrc.ac

efTe finc

fi

dice-

rubie6to,&

prxdicato. Compofitio tamen bene poteft efie

quz

fine entitatc fubie£bi,

cft

adualis cxiftentia

extrcmorum , vel eorum quae Amt extrcma , & hoc concluditur per hoc,qu6d ei^ hzc vcra, Chimtruefi chinuru, & ea qus funt extrcma>non exiilunt in rcrum natura,&c.

365

eoquod eft fwiW, tamen non

cft

reperlre

compofitionem matcria: ciim fornia. Tertio vnodo perfi cxcludit cfte rn fubicd>>,& hac caufaexclufa poteft reduci ad caufam materiaicm, Subftantiaenim cft caufamaterialis,vcl teipcCtu accidentisquod eft in eo;& iftomodo icrtio,fubftantia cft ens per fe. Subftantiaenim cft cns , non in alio,tanqua in fubicdlo ; & fic crgo patety

&

qu6d

haec conditio perfi , eft pofllbilis in rcbus;

qu6d fit pofllbilis in propofitionibius. rationern dicitur, quod licctper caufam in propofitionibus , non tamen

pacet etiam

Q^ ^ •An hac

s

T

XV.

o

I

Ad piimam fi dicat

haec eft falfa,

conditiojj^cr fc ifit fojjibilid^

kndot.hie eap. 4. ttxt. 9. Icem Icem t.Ttp. L»e. 8. Auercocs

Mtt»ph. eMp.ii.ttxt.xj. loeum Pcfier. eitut. Philop. AlBercus-apud Simaram infra, Porph. etp. dt (^ttit. D. Thom.i.P«/(./f5.io.Do£tor rf.j.«««/l.j.^f»»4/f.ij. Vniu. Zabarella /«&. 1.(^1. Jtfropofit. ntcejf. Tarrar. 1»

fp.^ huiui

(.

>»

a M»g. prim.Pifttr.jutft.6. faber thiir.i.etp.vnie.CoDitnbt.incAp^.pri. Peft.qutft, .

ifutft.vnie. loan.

VM.itr.t.^^ j.Complut. di^.ii.Log.qMift.x.Kwtd qitft.

&

communiter Interprctes

Recenc.19 hunc lieum pri.Pift.^ ^ .Mtt.eitatutn.Vidc Do£i. t.qq. eintinui ftqututibut. Itetaqq.i^.vf.xj.ii. dr ly.huius. zt.Leg.fid. II.

X.

QVed non videtur

^«•y? dicit caufam

hzc

fit

pcr

,

pofltbihs

,

in

propofitionibus denotatur per hanc conditionem , qu6d fubiedlum fit caufa prxdicati , vel h

&

tunc propofitio •necefTaria eft falfa, quia h«c tunc effct falfa , f/omo perfi eji animaly quia denoratur idem efie caufa fuiipfius , cum tacontrik,

men non

fit.

cum participatio-

Itcm^^^r/r.excludit caufam

iiefecimdum Linconicnfcm

&tunc

cfficicntcm caufam,

:

aut crgocxcludic

nihil eftct perfe, njfi

prima canfa, quod videiur inconucnicns aut excludit caufam maierialem & tunc fubftantia materiah's non clTct ens pcr fe.; cuius oppofitum djcit Ariftoteles, dicit enim quod Callias eft ens per fc,auc excludic efte aliarum caufarum,& tunc ;

:

fequitar,

qu6d

illaqua: caufanturabaliis caufis,

non func

cntia per fc : omnia conuenientia,ergo,&c.

t. Ctnelufie.

ftr ft duplitittr ftijt tccifi.

Ad

ifta

vidcntur infit

certa.

Vbi

hacc conditio/^^r/?, du-

Vno modo in propofitiorebus. Primomodo facic modum inhzrendi.Secundo modo facit modum cflcndi & vtroque modo h»c conditio/^rr /f eft

pliciter potcft accipi.

modo in

;

poffibilis. Eft

enim

pofllbilis in pcopoficionibus,

quia in aliqilibas propofitionibus fubie£tum eft caufa pra;dicaci , in aliis prsdicatum eft caufa

&

Exemplum primi in fecundo modo dicendi pcr fe Hemo efl rifihilu , quia ^ principiis fubicdii progrcditur pafllo. Excoiplumfecundi rubie^i.

:

eft,

quando praedicatur

tionis de definito

caufa fubiedli.

de*finitio, vel pars dcfini-

tunc enim praedicatum

;

eft

Cum igitur inbsrcncia dicic cau-

fam fubicAi refpciSbu pracdicati, vel przdicati rcfpcdu fubie6li,conditio erit pofltbilis per fc. 3ftrf* txtlu' dit

eMfam

Itcm,haec conditio^rr/r

eft poflibilis in

& conftituit modum cftendi, & fatn

fic

participem fecundum Linconienfem,

dufUttttr.

cft tripIicitcr.AHt

rebds,

cxcludit cau-

enim excluditcaufam

& hoc

efficicn-

tem,aui finalem;& ifto roodoprimacaufafoliim eft per fe , quia non habet caufam cfficicntcm, fiue finalem,eft

enim

efficiens

,

& finis omnium. &

Alio inodo excludit caufam matetialem ; fic Intelligentiz funt per fe , licct in Incelligentiis

Logicum

fic

reperire

5m» oper.

quod

Tom.

/.

,

&

quale. §luod eft

Ad

mr^umf-

ta.

caufa refpe^u hominin^ poteft eiTc caufa,

fui ipfius

dummodo fit ab alia ratione acccptum. A"d fecundam rationcm dicitur, c^abdptrfe, in rcbus diucrfis, excluditdiucrfam caufam, & non

excludit quamlibct caufam in qualibct rc

:

fed

in Intelligentiis excludit caufam matcrialcro/

no

cfficientera.Similiterin fubftantiis exclu-

dit eife in alio t.inquam in fubiedlo

non tamen

,

excludit vniuerfalem caufam macerialcm in

ma-

nullum inconuenicns fequitur. Si tamcn quamlibet excludcret caufam in ifto

teriahbus-j idco

cui adiungitur

,

tunc conditio perfi

,

non

elTcc

tantum in prima caufa, quxnullam aliam caufam h.abet. Contra hoc; fi hxc conditio/Jfryj-dicatcaufam inharrcndi tunc hsc cfiet falfa Homoperfi e/7 hotno, quia denotat idcm/ccundiim rem & racionem, quod fit caufafuiipfius. Dicitur quod hacc fit \ct3.,Homoperfeenhomo. Et ad probationem dicitur quod/J^ryf , in primo modo dicit caufam inhaetcndi fed non in quocunquegradu. Primus enim modus dicendipcr fc,habec cres gradus. Primusfccundum Primut m» quod idem dicicur totaliicrde fe. Alius fccunduro ^^' 4,^/^ pofllbilis in rebus

,

nifi

,

,

,

,

quod

definitio praedicatur de definito

di eft Differentia

quasftioncra dicitur, quJ)d

intcHigendum eft , quod nibus. Alio

& ideo vt fic potcft efie vndc idcm rcfpedu

fcd ;

Ariftotclem. Si igitur prtparttut' gMiua,

Ac

4-

Homo efi animal.'

Adprobationem dicicur, qu^licct animalfit idem realitcr quod homo, tamen diuerfumeft fecundum conceptum,fcu rationem intclligeudi;

& Genus.

Tcrtius

,

cuiiifmo- per

modus

fc-

cundiimquod parsdefinitionisprardicaturdcdeGenus vel DifFcicntia. Ad formam dicitur ,qu6d/>fr/? de primo modo non dicit caufaminhacrendipofitiue, fedexcludit ciufam participcm.eftenim intelleftus , quod horao per feeftita homo,qu6d nonpcr aliamcaufam. Dicit enim Ariftoteles 7. Metaph. quod.quaftio finito, ficut

quare

homo eft homo cft quaeftio

quaeftio aliquid praefupponit

,

dc nihil

icd hic nihil prxfupponitur. Dicit

quaerere quare homo,eft

;

quia

& aliquid quxrit,

homo,

enim qu6d

nulla caufa. In

gradibus eiufdem primi modi per fi dicit moduin inhzrendi,& dealiisduobusgradibus primi modi confiderat demonftrator, non autem de primo gradu in quo praedicatur idcm de ie & aliis

;

quia demonftratoi vtitur talibus modis , in quibus non eft petitio. Sed fi accipiatuf ifta , Horno eft homo loco praemiftae , fcmper cflcc pctitio v quia tunc termini propofitioniS crunt conucrribiles , vna tft dubiaxqualitec huius ratio

eft

,

,

&

conclufioni.

Vt

fi

arguitur,f/»wo

ifirifibilu

&

:

homo

idc6 de primo heme : ergo home eft rifibilit , gradu in quo pr^dicaturidem defe.non curat dcmonftrator. In otnnibus tamen modis dicendi per fe, in quibus vtitur demonftrator ;vry?, dicic caufaminhzrcndi in illo gradu , in quo demohAracoc vtitur,&c. efl

•

ft hmket

trtt£r»dui,

Super

566

lib.

I Pofteriorum non poteft proprie fubiici. Item, adhuc cx ifta ratione i'equitur,qu6d func tres modi diccndi pcr fe , quia in conclufionc cft fecundus modus dicendi pcr fc, in minote prae4^ refpe£lu fubiedli

Qj^iESTIO t/^»

XVI.

tantum duo fint modt inharendi fer fi in propofitionibuj ?

de fubicS(o , & non pet fecundo modo,vt probatum eft ptius;quia alxo

.catur 4cfinitio paffionis fe

modo funt prarmifljcpcrfej & conclufio nec tft pct fe primo modo quia pra:dicatum noh cidft :

/^ V^d nonvidetur; ptimo auaoritate Arifto-

I.

4rgHmtnt»

f

"

/*

f'"" '

V^relis

"*"

§t»(tcun(jHe

*'

qui dicit in capitulo de Perfcy quod dkuntur infimpliciter fcibilihut yferfefic ,

funt, ficut inejfe pradicantihw

Pct hanc particulatn >

prxdicamihut

inejfe

,

,

rccundum modum.quando fubic6tum

'^^''g'f -i,.,

4Ut ineffe propter ipfa.

,

c

dit in dcfinitiorietn paffionis

quanum modum

ca-

qua; prsdicatur de

,

fubiedo. Pcr hanc particulam jnteUigit

in-

,

irujfe prepter ipfa,

vbi pracdicatum po-

,

nitur ineflc fubre^lo, propter caufam efficicntem in fubicdo » vt cft hic InterfeElut interiit propter

'

folum

cft

Sed conclufio

fimpliciter fcibilis

,

Vtionem,^»<e perfifitnt, de

modus dicendi per faltem tres modi diccndi pcr fe in propofitionibus.non crgo rantum duo. ergo

{iint

non

tionis

quacunque caufa.

accipitur pcr fc a

caufa enim finali n<»n accipitur

modus

A

.djcendi

.,

Item , propofitio dicitur per

fe

cx

hoc , quod ,

aut c

nod eft nifi dupbus mpdis , ergo duo modi dicendi pct fe.

contra, icd hoc

tantum funt

Ad hancquarftioncm dicitThomas vno modo, quod funt

tres

cxpofitor

modi dicendi

pcr fe in

propofitionibus demonftrationum. Ha:c cnini Prapofitio /'rf-jaddita cum hoc rclatiuo reciprp-

pcr fe,quiaeftcxtrinfecarei. Contra;caufa finalis maxime caufa cft,cft ciiim caufa caufarum.pcr Ariftotelem. Cum ergo per/e

co quod cft yJ, dicitquandam circunftantiam. Scd hoceft dupliciter,vcl in rcbus,vclinpropo-

caufam inh^rendi.potius ^ caufa finali accjpitur modus perfcitaiis.quira ab aliqua alia cau-

dinis

dicit

fa.

Itcm>caufa cfficicnseft caufaextrinfeca rei,&

tamcn ab ipfa accipjtur vnus modus diccndi jfe , non obftantc qu64 fit cxtrinfeca.

peip

fti,qu2

eft

medium; crgo

in dernonftratione pri-

in6 per fe, in maiori prxdicatur paffio de dcfinitione fubiedi , in minori prardicatur definitio

&

fubic^aide fubiedo.Ex hoc arguo Gc,Alio modo funt praimiflaeper fe,& conclufio,quia cpnclufiones

cum hbc qu6d funt

aliud

fcd prajmiir*

,

per fe

,

funt proptct

non funt propter aliud

conclufio in dcmonftrationc

;

fe4

per fc fccundo

eft

,

& fic

quando ne

quod

dicitur

ifte

&,hoc tripliciter. Vno modo

, cft

modo, &minorinqua

praedicatur 4efinitiode

igitur per fe aliquo

,

caufs ignem. la:

efficicntis, ficut hic

Quan4o

Homo

,

formalis; accipitur primus

males rcfpcdu

defiijiti

fefpcdtu alterius

quod

rialis,

,

,

licec

partes

fubic(flum per fc caufa rcfpe<5bu pra:di-

cati,in ratione caufae materialis.

vniucrfale,non habet propria raiionem fubie^i, fed magis praedicati ; ergo 4efinitiopaffionis

cft

Scdquando

cit circunftantiam caufa: efficientis

& ita

ratione caufa: ab

eftdcfini-

formae.

accipitur fecundp$modus,quia in fecundo

modo eft

nor non crit pcr fc aliquomo4o. Contr^, 4cfinitio paffionis cft vniuerfale prxdicatum, quia quatuor funt prae4icata fecundiam tcfpcdlu cuius

Ct materiale

funt

definitionis

mus,fccundus,& quartus.Nam

,

iri

vef6 dicit circunflantiam caufae mate-

Hic 4icitur,qn64 paffio non prae^icatur 4c definitione fubiedli in maiori demonftratione, fc4 de 4efinitionc paffionis , pcr confcquens mi-

Topic.Quorum vnum

mo4us, quia

vnum

diccndiper

i.

calidiu per

ideo dicit Ariftoteles in 7.Me-

quartus modus

tio, fed vniuerfale refpcftu iftius

efi

primo mo4o prae4icatum eft caufa formalis fubiedi , quia Genus & DifFcrentiafunt partcs for-

4cfinito eftper fe prirao modo, crgo plures func

Ariftotclem

homo

igitut dicit circunftantiam cau-

modi qu^m duo.

&

dicitcir-

ficut hic iffie

caufae matctialis , ficuthic , Corpm efi coliocatum per fuperficiem. Tertib modo dicit circunflanriam

taph.

in definitioncm fubiedi

per (e,

modo dicit circunftantiam

viuitperanimam. Alio

Quando

pracdicatur paffio dcfubicdo^ergo qua pras^icatur paffio 4c 4cfinitione fubiedli , non erit pcr fc fecun4o mo4o; ncc eft per fe primo modo , quia prxdicatum non cadit

homo eft

folusexiftit. Sedvc4iciccircunftantiam-

caufa:,

maior

in

^'?<""*'

in propofitionibus,dicit circpnftantiam in ratio-

modo,quia ,

fopinio

fitionibus. In rcbus dicit circunftantiam folitu-

cunftantiatp caufa; formalis

Item,ad principale,iiidemoijftrationcconcluditur paffio de fubiqdo , per dcfinitionem fubic-

"f^T"'^

&

fubic<5tum cadit in definitioncm praedicati

modi diccpdi perfe.

**

Scc ipfam probat indudiue, & ipfamfolum inducic in primo,& fecundo modo.crgo , vt videtur,non funtplures modi dicendi pcr fe,qu^m primus fecundus ; vel fi fint plures , indudlio Ariftotclfs neceffitate

tur/>fryf,quoties diciturcaufa.

Sed quatuor funt

4* ^rgument^ .

i»/««,in pri-

necejfitate

'Quoniam autem ex

cft infuffidcns.

Hic dicitur negando confequentiam , fciliccc quatuor funt caufz.ergo, &c. quialicct;»
I,

mo capitulo,

Prastcrea pcr Ariftotelcm;>^ry?inproppfitionibus dicit catifam inhzrendi, toties igitur dici-

caufaE,ergo quatuot funt cti5

.

,

modi dicendi per fe quamduo. A4oppofitum vi4entur eflc audliocitates Atiftotelis,quia Ariftotelcs pbftquam pofuit primum modum,& fecundum,dicit quod qux neuttaiitA infunt,accidentia funt.vt vidctut, ergonon func plurcs mp4i 4ieen4i pcr fe , quam primus , & fe-

igitur conclufio in

•demonftratiotiis eft pfimus >

,

cundus, Itcm , Ariftotclcs volcns ptobatc haric propo-

demonftratfonc cft pcr fc fecundo modo,& quarto modo. Sed manifeftum cft', quod in pramiffis fe

Sn4efinitioncm fubic(^i, igitur prxter prittium

&fecun4um oportct-qu64 ifta minor fitprrfe aliquo alio modo & per confcqucns plures funt

in demonfttatione

:

interfeBionem.

,

,

patct

qu6d

propofitionibus

fc in

,

,

fint trcs

modi

videlicct pri-

tertius modus modus cflendi,& non modus inhaerendi.

Contra

illud

;

di-

accipitur

cft

fiperfi dicat circunftantiam in illa

caufa,igitur quae

maximc efl:

maximc Aichm perfeitM Sed caufa finalis maximccft caufa,cft cnim caufa caufarum fecundiim Ariftotclcm^.Mctaph. ergo a caufa finali

caufa,

.

accipien4us ficut

ab

cft

aliquis

diccndi per

fc,

&

&

modus

dicendi pcr fc,

cruntquatuotmodi non cantum tres.

aliis caufis

,

ita

Item,

^.

D.

Qu^ftio

fem, qu6d tantum funt duo modi dicendi per fe; Ctntlupe ratio eft , quia in propofitione per fe , in qua ^»*"*'

doyRifibilitM efi homittiit
vnum de alio enunciatur , vnura egreditur ex principiisquiditatiuisalterius,&perconfequens quiditas vnius depcndec ^ qulditate alterius in effendo , ex hoc fequitur , qu6d quiditas vnius

&

eft

per fe primo

modo ,

Patereftfiltf

;

non tamen

Itcm , probo quod fecundus modus non accipituri caufa materiali ,quia caufa materialis folum habet rationem pa(Eux potentia:, quaseft contradidlionis refpe^u illius , cui eft caufa,ma-

enim

teria

eft

caula qua res poteft efte

,

quod

eft

&

definiri per

quiditatem alterius, quia ea& cognofcendi.fecundiim Ariftotelem x.Metaph. ergo iprimo ad vl-

dem

funtptincipiaeffendi

timum

Tropofitio per /e

putmcaiit in definitionem

& non

ergo fubiedlum refpe^u paflionis folum haberet rationem caufae materialis , tunc paQlo dc fubiedio non praedicaretur neceftario^fedconefte. Si

tingepter,

&

habec

£lius eft canfa formalis refpe£lu patris.

efi cjuando

^

vnum

txtre-

alteritu.

Sed vnum cadere in definicionem altertus,po* ,

fitintrinfccum efrentiz alterius,ficut indefini-

& DifFe-

tionem Speciei fubftanriz.cadit Genus

quz

quod <ju*neutraliter in-

animal ic rationale funt intrinfcca homtni. Alio

modo vnumcadit in definitionem alterius, non

accidentia fitnt

modus

dicit, ,

non

dicendi per fe , fed

alius

modus

^

quarto,qui accipiturik caufa efHciente,quia caunon agit , nifi quia mouetur a fine ; ide6 cixm caufa efficiens,& finalis fimul fint mo-

&

iz efficiens

tiuar caufae,

guuntur

& extrinfecx fecundum qu6d diftin-

forma

i

quartus modus.

modus

,

ideo ab vtraque poteft capi

Tunc poteft

dici

quod quartus

eft.quando prxdicatum ineft fubiedo per

caufam motiuam extrinfecam: Hue iftacaufa

fic

efficiens preprie, fine finalis.

Ad

aliud dicitur,

lita^ efi

quod iftx funt pcr

hominis pater efi filtf ,

,

fe, Rifibi-

primomodo; quia

prxdicatum cadit in definicioncm

fubie£bi.

£t

ficut

:

,

extrifecum

eirc rifibilitatis , ide6 definitio accidentis dicitur dcfinitio per additamentum , ex

fit

vnum

pinonpoteft.

Ad

aliud dicitur

quod

ifta

fubietfium rcfpedu paffionis

qu6d non habet folam

ratio probat

rationem caufz materialis,& hoc concedicThomas , fed fimul cum hoc habec rationem caufz

enimprz-

dicatum cadit definitionem fubiedli

& eft pri-

aliud dicitur.

,

przdicationes, in quibus przdicanturcaufz de caufatis, fiue in redo, vt Homo enanimal, fiue in obliquo, vt Rifibilitas eft hominu ; quia fubiedum

literam

,

Qu<e neutraUter

Ariftoteles dicit iftam

infitnt,

&c. fub

ifto intcl-

quz neutraliter infunt , ita qu^d przdicatum non cadit in definicionem fubiedi , nec e contri, accidentaliter infunt , ex hoc tamen non fequicur quod fint tantiim duo modi dicendi per le6lu,

fe,quiapluribus modis poteft przdicatum cadere in definitionem fobiedli , vel e concrario. Per

Adi.^i..

hoc ad rationes principales. Ad primam patet per hoc quod nunc didlum

frincifaU,

cft.

nem per

przdicati,

fe,

fubiedum

modo

in

cadic in dcfinicio-

& fic fitfecundus modus dicendi modum

reducuntur omnes quibus caufata przdicantur de caufis, retenta priori conditione , quod illud fubiiciatur quod natum eft fubiici,& przdife.

Et ad iftum

tales przdicationes, in

cetur quod natum eft przdicari; & cum vnum extremum non poffit cadere in dcfinitionem alterius, nifi duobus modis,quiavtprzdicatum cadit in definitioncra fubiedi

,

vel c contr^,ide6

tantum funt duo modi dicendi per fe. Ide6

Ari-

fupponens hanc propofitionem , Quaper ; fupponit de quarto roodo. Etquiaquartus modus de femanifeftus eft, ideo Arjftotelcs hanc propofitionem inducit fecundo , quia illi non folum in primo modo , funt ita manifefti, & ex hoc non fequitur , qu6d ftoteles

fefe infitntMe necejfitate infitnt

&

modus non fit,nec quod

Ariftotcles fue-

tit infufficiens.

Ad quzftionem dicitar fecundikmLiQCOliienr Sceti oper,

Tom.

'

I.

\\\

di-

cic Ariftoceles, c[xxod quaneHtraliter infitm ,accidentiafitnt.

in

illa,

hzc patet ad huiufmodi inftantias, fl fianc Animal efthomo , fubiedlum eft caufa prz-

dicati, ficinifta, Rifibile efl hotno y cft

caufa definiens fubie(5tum

homoy

cft

per fe fecundo

homo,

Rifibile efl

eft

modo ,

per

fe

,

przdicatum

erro animal eil

& fimiliter hzc,

primo modo

,

quia

przdicatum cadit in definitionem fubiedi. Ad hoc dicendum eft,qu6d iftz inftantiz non funt leCkx , quia in omnibus modis dicendi per Cc , requiritur vna conditio generalis , videlicec

qu6d fubiedbum fit natum fubiici,& przdicatura naium przdicari & hoc eft quod Ariftoteles di,

Ad fecundam audoritatem dicitur quod

quartus

caufa refpedu fuz paflionis. Alio

Per-

quod

,

modus fuppofito qu6d illud quod fubiicitur natum fitfubiici; & quodprzdicacur ,przdicari ; & ad illum modum reducuntur omnes

nius

efficientis.

Ad

in propofitione per fe

extremii cadere in definitionem

aIterius,hoc potefleffe dupliciter; aut

eft

punftus de formali intelledu lincac,quia non pofrunt intcUigere lincam fine pundlo;idc6 in definitionem line^ cadit,non tanquam intrinfecum cflentiae lineae , fed tanquam iilud , fine qao intelledus formalis linez conci-

Cum

hoc ad propofitum. necefle

propofitione per

& fic eft

modo fubie-

Aum cadit in definitionem accidentis ficut homo cadic in definicionem rifibilitatis tamquam

quod przdicatum eft caufa formalis, extendendo caufam formalem ad illud , fine quo intelle(%us alicuius concipi non poteft,

tit*r.

intrinfecum cfTentiz , fed ficut additum ef-

fentiz, quodeft extrinfecum;& ifto

cum dicitur, quod przdicatum non eft caufa forinalis fubie£ti;dicitur

ttriitt dttfli'

funt intrinfeca efTcntiz Speciei,ficuc

hoc friiftra dixiftet (i plures efTenr modi quim primus & fecundus. Suftinendo expoHtorem, dicendum eft ad primam rationem,qu6d a caufa finali accipitur vnus ,

f^i""* P*'*fi

Vno modo fic quod vnum ^^7«/" 1/1

teft efTc dupliciter.

rentia,

impoflibile.

Item, Ariftoteles fitnt

S.

367

Item,qu&(l primustnodus non accipiatur )t caufa formali vidctur,quia h^c cft per (c primo mo-

tamen homo non eft definitionem fubiefti , caufa formalis refpcAu rinbilis. Similiter haec

_

XVI.

cit poftea

,

Subiicitur autem nobit in demtnflratione

^

natum fitbiici ficut lignum , pradiSed in iftis inftantiis non fubiicitur quod natum eft fubiici. Animal enira non eft natum fubiici refpcAu horoinis , nec rifibile natum eft fubiici refpe^ hominis ; paffio enim eft magis nata przdicari , qukra fubiici refpedu fubicdli. Ide6 hzc non eft pet fe > Rifibile efi bomo , noc ifta, Animtd

illud tjttod efi

catur (juodnatum eftproMcari.

eft

hmt.

Ee

1

Tu

g^

Super

368 Tu

qu&d definitum natum

(ficis ,

refpediu definitionis eft fubiici

lib. I.

eft fubiici

& etiam definitum natum

,

refpedlu partium dcfinitionis

;

quia

definitura ad definicioncm,& ad fuas partes

definito

& tamen

j

dicendi per

fe.

& finalis przdicatur de

vtrobiquc

Quod autem

eft

primus modus

aliter,&

alitcr fic

comparatur vKjuid. Sedrifibiledefinitur perhomincm, crgo natum eft fubiici. Dicitur quod duplexeii definitio, vna ejfentialitt

alius gradus oftcndo pcr Ariftotclem, vbi ponit

altera , per additamentum. Indefinitionceftcntiali

principium demonftrationis, vt definitio fortnalis ; quxdam cft tota demonftr^tio fola pofitione

definitum natum

refpcftu partium decomparatur vt ^uid , tanquam ad fuam propriam clTentiam. Sed in dcfifinitionis,

eft fubiici

quia ad

illas

non oportet

nitione per additamentum

tum

natum fubiici refpedlu cuiufcunque par, quianon refpeiflu fubicdi ,non

eirc

enim comparatur ad vtranque partcm vt ad

defini-

definitionis

tis

vnam

quid,(cA

vt quid, ad aliam vero vt quale: vt patet

Simum eHnafktcautu. Simum comparatur ad nafum, vt quale, pcr hoc quod eft fibi additum. Sedadcauumcomparatur vt^«i
,

omne infcrius comparatur ad.fuum fuperius

ficut

modum quid in eodem genere. Ad aliud dicitur quod Linconienfis hanc li-

per 10.

Ad i.print.

Pofteriorum

qucm definitio formalis ,

,

tcram expofuit , quod Ariftoteles non intelligit quod conclufio in demonftratione fit per fe in

qu6d definitio eft incorruptibilium , dicit ibi quod quxdam definitio eft conclufio dcmonftrationis, vt definitio materialis;

&

quacdam

eft

Cum crgo dcfinitio matetialis fit con-

differens.

clufio, &definitio formalis

principium ,aliuseft

gradus.Eodcm modo in propofito,paiIio pracdicatur de fuo fubiedo fecundo modo in conclufione , & paflio de definitione fubieiti fecundo modo inmaiori :tamen vtrobique eft fecundus modus. Scd quia in vno gradueft conclufio ,

&

in alio cft principium

ide6 diuerfi funtgradus

,

fecundiraodi. Vlterius intelligendum eft

,

Linco-

ficut dicit

qu6d Ariftotcles ponit tertium modum, qui cft modus eftendi , & quartum modum , qui eft modus caufandi , propter completioncm lui fermonis non tamen funt modi inhsrcndi nifi duo, fcilicet, primus,& fecundus. nienfis

,

,

duplicigenere caufxjficut expofuit Thomas.Sed Ariftoteles intclligit per illam literam, qu6d duo

modi

funt in dcmonftratione, vtprimus

cundus,&

fic

cxponitur

lirera per

,

fcilicet quAcunque dicitur in fimpliciter fiibilibw,

hoc eft

Jf-i

%.

,

animal ,

Homo efi animal quia animal ratienale,

caufa prardicati.

Ad

aliud dicitur negando hanc confequenquatuor funt caufae , cfgo quatuor funt modi dicendiperfe. Ad probationem cum dicitur , quod modus ,

Diccndum,qu6d qua caufs diftin-

Vldeturquod

,

, & hoc in dcmonftratione potifl^maior pcr fe fecundo modo , fimilitcr conclufio in qua prxdicatur paflio de fubiefto. Sed minor cft dc cfTe primo modo , quia in minori prardicatur dcfinitio fubiedbi de fubiedo; fic tantum duo funt modi diccndiper fe in de-

maiori

&

fic eft

&

monftratione.

Ad formam dicitur quod non oportet maio,

rem

eflre

pcr fealio

modo,quamfit

conclufio;

quia eodcm modo dicendi per fe praedicatur paffio de fubiefto , dc definitione fubiefti , quia in vtraque propofitionefubie<9:um cft caufa pra:-

&

dicati

,

licet in

citur fubieftum

tur definitio,

vna implicite ,

& in

,

fcilicet

vbi fubii-

alia explicite vbi fubiici-

tamen vtrobique

cft

fecundusmo-

igitur a fimili

Intclligendutn tameneft,qu6d alitcr

eft

per fc

maior&

conclufio , quia in alio gradufecundi modi. Secnndus enim modus habet plures gradus, ficut primus modus.quia in primo modo eft vnus

gradus,fccundi^m

quem

dennitio materialis prae-

dicatur de definito. Alius

modus eft , fecundum

hsc eft per

profarte ns' £'*^"*^'

hxc

eft

peraccidens, udnimal ratio-

quia hacc

eft

per accidcns

,

Ratio-

Hic dicitur negando primam confequcntiara. Et ad probationcm dicitur quod non eft fimile, qma homo efi albw non eft vnum fimpliciter fed vnum aggrcgatum , homo enim & album funt duae res diuerforum Gcnerum. Ideo non polTunt facerevnum fimpliciter,propter hoclicetdchomine dlbo pra:dicetur homo per accidcns, ficut de :

albo,

non tamen

Contra homo,C\cut

:

eft fic

ex alia parte.

ha:c eft per accidens

,

Homoalbtuefl

hxc,Album efi homo, proptcr hoc quod

homo fub ratione albi accipitut , ergo haec erit per accidens , Anirnal rationale eftanimal, ficut hxc,Rationale efi animal quiaanimal fub ratione rationalisaccipitur. Et hscconfcquentiaconfiri

matur per hoc, quia quod exrraneatur

alicui,

quod eft in aliquo formali conccptu,extraneatur toti conceptui.

Item ad principale; pars non prxdicatur de toto pcr

fe.

hacc

enim non

cft

vera

:

Arca efi li-

gnum, fccundum Ariftotclem 7. Metaph. fed animal cft pars hominis , ergo non per fc prxdicaturdehomine.

quod duplcx eft pars , fcilicct reanon poteft prxdicari de toto pcr fe , pars tamen rationis bene potcft: huiufinodi funt animal & rationale refpedu hoHic

dus.

igitur

tct , quia haec eft pcr accidens , Homoaib/a efiho«Jo,quia ha^ceft per nccidens , ^lbum efihorno,

nale efl animal.

quod fubiedum eft caufaprsdicati, vel praedicatum fubicdli , & ifto modo tantum accipiuntur duo inodi diccndi per fc. Ad aliud principalc dicitur quod in dcmon-

,

j,

Argumentt

& homo idem fignificant. Prima confcqucntia pa-

non fub

,

& vltcrius

&

,

rtaleeft animal,

rationc particulari

non;quiaha:ceft per accidens, haec, jinimalra-

Rationale efi animal, crgo

dicendi per fe accipitur a caufa.

ma,

gradus.

animal.

eft

accidcns

^ti in

di per fe h»bet flures

a^« iftafiperfejHomo

tionale eft

cft

,

Seeuniiu

XVII.

o

I

modo, vbi fubiectum

ftratione pallio praedicatur de definitionc fubic-

mtditi dicen-

T

in demonfttationibus ,y/cy«w perfificut

guuntur ab inuiccm. Scd accipitur a caufa fub altera illarum duarum conditionum fecundum

II.

s

inejfe pradicamibtu , hoc cft , primo modo , vbi prsdicatum eft caufa fubiedi, aut inejfe propter ipfa , hoc eft, proptcr fubiefta , ficut in fecundo

tiam

Aii.

Q^ .^

&fe-

Linconicnfem,

dicitur

lisj&rationis. Parsrcalis

mitiis.

Gontra per Ariftotclemin 7.Metiph .Definiti» tfl firrr.o habens

partes,Sc ficut tota definitio

ad to-

tam rera,fic parsdefinitionis ad partc rei.Scd tota dcfinitio

Tafs duflex.

Qu^ffio definicio (ignificat

totam rem, ergo pars partem.

Genus & DifFerencia func partes definitionis, ergo funt partes definici, ergo pars,dt:c. Item,in definitione non cft nugacio,vc fuppono, quia nihil fuperfluum nec diminutum continet ,ergonec Genus,nec Differentia pofTunt idem iignificare ,quia tunc eflet nugatio, ergo ,

iignificanc realicer aliud,

conftituences definicum

& aliud & funt partes ,

,

ergo funt realiter di-

ueifz partes. ,

,

,

gradibus eiufdem formz fcd :

9•

^ diucrfis formis,

per

fe prardicari

tcft

per fe

ii

cum aliqua duo vnum non potcfl

dc altero ergo animal non popraedicari de homine. Minor pater, :

quia muficum per accidens pra:dicacur de albo, quia vtrumque imponitur a diuerfa forma. Similiter maior paret,quia homo imponitur ab intellcdtiua, animal ik fenfitiua. DicituT qubd minor non eft vniucrfaliter vera. Et ad probationem , quod proccdir,cum ali-

qua duo imponuntur a diuerfis formis,quarum vnanoninciudit aliam.IAccllefliua aatcm includit fenfitiuam. Ide6 animal de homine per fe potefl prsdicari, licct muficiim de albo non prsdicetur, quia mufica a qua imponitur muficus.non includit albcdinem , a qua imponitur album,nec c contrik.

Contri , fi intcllediua fenfitiuim includeret: auc ergo includit illam , ficut infcrius fuum fupcrius, aut ficutcompletum incomplctum. Non primo modo , quia qua rationc intellediua eirec inferius ad fenfitiuam cadem ratione foianz ,

bruti fe haberet vt infcrius ad fenficiuam , tunc feq*ieretur quod formabruti,& intcIicQiuacf-

partis

& non permodum tocius.

,

Ad primam

rationem dicitur ficut dicebatur. y. contra hoc dicitur , qu6d hzc eft Ad argumtper accidens, f/omo alhiu efthomo,non folum pro- '*•

Ad primum

prer hoc

qu6dhomoaccipitur fub ratione albi: hoc quod dico hom»

fed proptcr hoc etiam , quia

fub ratione albi accipitur,& fimiliter pro eo qu6d ifta non faciunt vniun pet fe , fed vnum per accidens,quia funt res diuerforum Gcneram fimiliter licct animal accipiatur fub rationc rationalis

ex alia parcc,non ramen hxceft per accidens, ^nimal rationale eftanimai yqaia, ex iftis duobus fit

& hominis, cui per fc & ideo eft fimile.

vnusconceptus Speciei

ineft animal,

Ad aliam confirmationem propofitio

dicitur,

quod hzc

fcilicetqudd per accidens ineft formali concepcui alicuius,peraccidens incft illi,

in

materiali

in

cft falfa,

quo

eft illud

& formali

fit

formale

;

& hoc

ex illo

fi

vnum compofitum pcr fc,

quo compofito includitur prxdicarum

racio-

ncalcerius parcis, vtpartis matcrialis. Ha'ctamcn eft vera, fcilicet quod per accidens ineft

concepcui formali alicuius, ei non ineft per fe,id eft , illi conceptui. Aliud eft enim loqui dc formali in conceptu Speciei,& de formali conceptu Specici quia formals in conceptu Speciei cfl conceptus eiufdem compofitus ex Genere & Differentia,fed formale in conceptn cft DifFcrcntia. Tuncbrcuitcr dico, quodctfi aliquid rcpugnec formali in conceptu cum modo perfcitatis, diimmodo tamen non repugnct concepiui Spcciei, vcl alteri quod includitur in Specie , erit in toto per fe.quia tunc eft per fc primo modo.cum prxdicacum includitur in ifuod <)uid fuhic€ti ,fiuc in conceptu formali fubic«£li. Quod autcm hoc fit :

fent diuerfie Species,quia habent aliquid in quo conueniunt, vt fenfitiuam, & fccundum fe difFerunt ergo cfTent Species difFercntes,quod cft inconueniens. Si aucem fecundo modo , cunc non

racionc materialis inconceptu, vcl formalis.hoc

vcra prxdioacio vnius de alio nccpcr confequensanimal dehominepropcer taleminclufioncm, propterea quia fi fic,hzc ciret pei fc, Tetragonum eft trigonum,quia. vnum alterum includir.

ta definitio fignificat

:

eft

:

Ad oppofitum cfl AriftocoI^s,dicitenim,qu6d frimui modtu dicendi per fe eft , (juandoprtdicatum cadlt in definitionem fubie6H indicantem tjuidft fitbMiSf«»»j dit,

fedanimal in dcfinitionem hominiseaergo eftpcr fe primo modo.

Ad quasftioncm dicitur, quod eft per fe primo

4" Cinclt^.

569 modum

bos , partes enim reales accipiuntur per

;

Ad principaIe,Genus & Spccies vt animal & homo vel imponuntur a diuerfis formis vcl imponuntut

XVII.

modo,f/omo efl animat,ptoptet rationem tactam. Intelligendum eft tamen proptet rationes, quod Genus , & DifFcrentia fignificant diuerfam partcm conccptus hominis , alitcr in definicione cfTet nugatio. Si cnim idcm totum fignificarec Genus perfe, & Dirfcrcntia per fe , quod fignificat Specics:tunc idem intcllcdlus indcfinitione poneretur bis, nec excufatet diuct fa ratio , quia fi fic , tunc hic non efiet nngatio , Homo animaly quia diuerfa eft ratio hominis , animalis , fub

&

qua vtrunque

quod Gcnus

fignificatur. ,

&

Idco oportet dicere

DifFerentia fignificant partes

&

conceptus hominis, pt im6 , detcrminate. Genus enim determinate fignificat partem matetialem,& DifFcrcntia diftindc partem formalem, ficut Spccics diftinfta fignificat

totumcompofi-

tum tamen Genus &DifFerentia ,

modum totius fo

,

fignificantpcr

& idc6 totum fignificant confu-

modo,quod Spccies modo determinato

fieanc,

& per

figni-

hoc diftinguitur ipartibusreali-

Scoti oper.

Tom.

/.

accidir.

Ad aliud dicitur ficot diccbatur. Ad primum contra hoc dicitur,qu6d

g. ficut to-

totam rem dcterminatc,ica parspartem conceptus Specici , fedexhocnon fequitur, quod Gcnus fignificet partcm realcm; qiiia licct Genus fignificct partem , non tamen pcr modum partis, & in hoc diftinguitur parte it

rcali.

Ad aliud,concedo qu6d Gcnus diftin£lc,& determinatc fignificat rcm diucrfam ab alia rc,qua fignificat DifFcrcntia

,

& fimilitcr concedendura

cftquodfignificat partcm conccptus in homine,

tamencxiftisdiuifiminfcrreconiundim.fcilicet

quod GcHus fignificat partem diuerfam realcmj fallacia eft fecundum Accidens. Sicut bic, Ifteeff Aionachut

& eftniger; ergo

fertisr realitas,

realis,ficut tis . fed

,

&c. Qu^ia ad aliud re-

& ad aliud partialitas

didum

,

pnrs

cnim

permodum parhomincm per mo>

eft,accipitur

animal non

fignificat

dum partis. Ad aliud principalc dic{tur,qu6d

licct

homo,

& animal ^ diuerfis

formis imponantur , hzc tamen poteft efle per (c,/-/omo efl animal,\ich etiam fenficiuum, i qno imponitur animal, non includaturinintellcdiuo pcrfc,tamen quia in homi-

ne non

eft

€Huum

i

oppofitio inter fcnfitiuum

,

&

fcd icnfitiuum eft principium

intellfc-

quod

materiale refpedlii intelle£liui,fiue ponantur

eft ifta

principia efFe diuerfz formz, fiue diuerf; gradus

forma ide6 animal per fc includiturin homine. Ratio autem falfum fupponit , hoc fcilicct quod ad hoc qu6d propofiiio fit pcr

inilla

:

E

e

3

fe

*ai

,

.

Super

370 Te ptitno

per ,,^1

^mr^

Ron

opottcat fotmale in fubicifio

,

includere fottpale in przdicato. Sed illud

fe

per

modo

lib.

Ad boc enim quod propoHtio (ic quod prxdicatum in fubiefto in-

verum.

eft

fe, fufficit

I

Pofteriorum

modo

quia praedicatura cadit in dcfinitionem , fed homo non cadit in definitioncm animalis; ncc fecundo niodo,quiain fecundo ,

fubicdki

modo

dcfubiedo ficnoncft &c. Nec in quarto modo;

paflio przdicatur

ergo

,

cludatur, vel rationeformalis fubiedli. vel ratio-

in propofito

Ratione formalis, vt hic,Homo efl Ratione matetialis,vt b.ic,Hemoefi animal. Rationt vtriufque, Homo eft animal rationale. Rationes contra ptimam refponHonem concludunt verum , concludunt enim quod ad hoc

quando fubiectum eft fed in animali non eft caufa efficiens refpedu hominis,crgo haccnon eft pcr fc aliquo modu. Ad quzftionem dicitur , quod hsc non eft pcr fealiquo modo; Animal efl hofno, £t huius ra-

ne

materialis.

rMionalits.

qu6d propofitio

tum in

per fe

fit

,

non oportet prxdica-

fubie£bo includi ratione formali praedi-

nec oportet formale prsdicati includi in formale (ubie^i , qu6d autem hoc inueniatur, hoc aiiqaando accidit, &c. cati

,

Qj^ ^

s

T

o

I

XVIII.

^

;

,

modus

quia quartus

cft

caufa eihciens prxdicati

;

s Ctutiufit.

&

tio eft , quia fi eflet per fe , cum pra:dicatum , fubiedlum maximc importent candem eflentiam,

maxime

vidcrctur

do fed non

qu6d

cflent pcr fe pripio

per fe primo

modo

mo-

quia in primo modo praedicatum cadit in definitionem indicantem primi^ quid fubiedti ; fed homo non ca:

eft

dit in definitionem anjmalis

,

,

fcd potius c con-

uerfo.

tAn hacfi perfi,Anima.\ cfthomo. I.

Argumenta . troparUAffirmatiu».

QVod

videtur

fic

;

Homo per fe eft animal.

-^^"^2° animal per fe eft homo. Antecedens gjj. ygjy^ gj_Q Probatur confe" ^ confcquens. /, r quentia pcr cQnueriionem limplicem. Itcm , iei

quicur,

Item,per Ariftotelera in i. huius , capiculo de illa propofitio eft per fe fecundo modo,in

qua ru6je^um cadit in definitionem przdicati, fcd animal cadit in definicionetn hominis y ergo \iXC,Animalefl home

,

eft

per

fe

fecundo modo,

Item,aut eft per fe,aut per accidensifi eft per fe, ; non eft autem per accidens,

habeo propoficum

quia propofitioper accidens dicitur triplicicer. Aut quia accidens accidit fubie
:

.

&

fe, aut per accidcns non per acciquia accidentia non jnfuntde neceflitate:.

?ut infunt pcr

eft

bemo,

\Km,homo

& aniraal fignificant ean-

eflentiam, fed eflentia incft fibiipfi per fe,&

non per additum, crgo hacc

eft

per k,Animaleii

adhuc ficpropoficio

poteft etfe

Vno modo quando ac,

&

tc accidcntaliter, ficut hic, Alhum efi mu/icum dico accidentalitcr , pro tanto , quia in ifta , Altumeii foloratum,pcxdiczt\ir accidens in concrelo dc accidcnte in eoncrcto , tamcn non pec accidens, fcd per fe ; quia quodlibet fupcrius ra,

&

tionem^MfWhabct refpc£tu inferioris. Secundo modo , dicitur propofitio per accfdens fecundum quod diftinguitur contra propofitionem prim6 veram , & fic harc eft per accidens : I/o/cetes habet tres , &c. quia hsc non eft prim6 vera. Tertio

modo

dicitur propoficio per accidcns,

quando praedicacum

fignificat

eandcm cllcntiam

cum fubicfto,vcruntamcneft extraneum intellcdbui fubic<3:i,& hoc modo hxc eft pcr accidens, Animal eH homo & fimiliter cum inferius pracdi,

, concingic enim tunc incellinon intelligendo inferius. Ad primam rationem dicitur , quodhac, He-

catur de fuperiori

gcre fuperius

mo per fe efl animal ,nox\ debet conuerti in hanc, Animal perfi efl hemo , non enim dcbet conuerti fimplicirer fubomni ratione; & ratio impcdicns accepta abifta conditione/;*ry?. Perfiemtn ptzCupponit de omni , ideo Ci conuertcretur fimplicitcr, tunc vniucrfalis afErmatiua connerterctur fimplicitcr , fic fequercciir, Omni* homo efi animal , ergo omne animal efi heme. Scd h oc cft falfum ergo illanon debet ficconucrtifimpliciter ,cum hac conditione perfi, fed dtbcc fic cft

&

&

homo.

Itcm, aut

cft

per

fe,

aut pcr accidens

} fi

per fc,

habeo propofitum fi peraccidens,crgo per additumjquairo tunc deifto addito, aut hocprae:

dicatum homo ci ineft per fe, aut per accidens additum. Si pct fc , eadem rationc fuic ftandumin primo : fiper addicum,qua:rcndumcft de ifto addito,& ficeftproccftusin infinitum. Ad oppofitum , fi hxc eflct per fc , cixm ferfi j, ^ Atgumtnta pr«fupponac de omni , h«c eflet pcr fe, Omne anif»efftfitum. »M/f/?^o»w,confequenseftfaIfum, crgo&anteccdcns.

:

conuerti, Hemoperfi

efl

animal , ergo animal

eft

heme; ficut ha:c exclufiua babet conuerti,T
diccrcquod propofitiones per fc nonconucrtantur propcer extrancam rationcm quam faciunt raodi. Vel oportec dicere quod conucrcuntnc non rctcntis cifdcm modis in conuertence,& fua conuerfa.

aut

Ad

aliud dicitur, qtibdperfe, facit extranei-

iecundo modo,auc quartomodo; quiadctcrtio pon cft dubium , quia tcrtius modus cft modus

tatem

quia praefupponit de omni ideo non , quod conucrcacur cum hac condicione

Jtem,

cflcndi

,

fi

haec eflc^ pcr fe, aut primo

& ncm

modus

inhzrendi.

modo

,

Non primo

tidtm

de accidente,

:

fed de neccflStatc homoineft animali j ergo honio per fe ineft animali. ergo ha:c eft per fe, Ani-

dem

&

per accidens tripliciccr.

Secundo modo,quando fubie(5tuin pra;dicacur ficut hic, Alhum eft horno. Ec tcrtio modo , quando accidcnsprxdicacurdeacciden-

fc-

Perfe,

mal

moefi albtu,

cidens accidic fubic£lo, ficuc hic , HomeeiialbM.

quitur.

,

Vno modo, quandovnumcxtremutn

";'/'''"'"

accidens alceri inha;rens, ficut pacet hic , //o-

eft

ergoeodem addito vtrobique adhuc

fequitur,ergo addita hac -condjtionc f*»•_/?,

dens

przdidlas.

Treprfiti»

cri-

Homo eftanimal, ergo animaleii homo,con-

nertibiliter:

>;

Intelligcndum tamcn , qu6d propofitio

plicicer dicitur per accidens, fecundiim rationes

valec

:

perfi.

A<1

4* ^'^ *'^umf' '*'

.

Qusftio Ad

formamdicicur qu&d hxcptopoGtio,Cott' turtibili* todem additd vtrthique Mdhuc/iint contttrtibiti* eft intelligcnda quando iliud additum non ,

facit cxtraneiiatem,& ita

quod non includit vni-

uerGititatemjVcl neceflicatcm impcdientem con-,

ueriionem, fed per fe licetnonncvniuerfalitaSf camen przfupponit vniuerfalitatem. Adaliud dico qu6d illa propofitio eft perie fecnndo modo, quando rubiedlum cadit in definitionem przdicati , quod eft paiEo ; fed homo noncftpafliorerpcduanimalis: idc6 liccr animal, quod fubiicitur . in definitionem cadat, ta4nennon erit fccundus modus. Ad aliud dico qu6deft per accidens. Ad probationem quodhzcdiuiHo propontionis per accidens,quam ponit Ariftotelcs in i .Pofteriorufn , intelligenda efl de propofitione per accidens , cuius vnum cxtremuro accidentaliter ineftalceri, vt didtum e(l in proponcione. Sed hxc,jinimitlejl homoynon e(l pcr accidens illo modoifed

efl

peraccidens,quia pracdicatum eftextra

intelleflum fubiedi,

& non quia przdicatum cft

accidcns refpedlu rubie6^i,velcconcra.

Ad aliud dicicur qu6d hxc propoiitio eft vera,

#.

infitnt perji infimt., quando illud quod rubiicitur,nacum eA fubiici.Sedanimal non cft nacum fubiici refpedlu hominis , ide6 in talibus non cftpropoiitiointelligenda. Ad aliud dico.quod hzc propo(itio,.^0
Giu* dt rucejfu4te

,

«fi,nuUi 4cciW/r,en:intcIligenda

g^

accipiendo propo-

XIX.

371 &

ex hoc, qu6d fubiedam prcdicacum fignificanc eandcm eftentiam, fed ex hoc qu6d eandem eirenciam figniiicant fub modis non extraneis: fed homo & ^«>n«nfV4/,fignificant fub modis figni, modo homo fignificat per modumconcreti, hitm*nitM pcr modum abftra^i, crgo haec non eft per fe.

ficandi extraneis

&

Contrii.tanca

eft

repugnantia

vel

maior inter

:

qu6daniroal intclligitur per

modum

detcrmina-

camen eft vera primo modo, Homotjiitni-' «w/.ergo cadem ratione non obftante oppofitione intcr modum concreti & abftradi,hcc cft per ti.haec

Cc^Homo eft httmanitM.

Item,^m0

cft

abftra£lum, quiadenominatiui

dicitur ab co <&«m«»»m,ccgo,vt videtut, J&om» noii

modum concreti

%nificat per

quia abftraAum

,

non poceft habcre modura concrcti , quia per fe modus concrcti,& abftradli funt oppofiti, & oppofita non funt firaul in eodem. Itctiiad principale,fi propofitio eftet petfe

primo modo,cx hoc,qu6d fubiedum & prardicatum fignificant idero,tunc hzc cftet pet [c,Chimdr r* eji chim^*; (xmiMtci nmens,tJinonem , fed hoc eftfalfum, quia pczdicatum alteri pcr fe inelTe prxfupponic rubie^tum clTe, ergo ancccedcns

fal-

furo,crgo.

Ad oppofitum

in

primo modo prxdicacum

cadit in definicionem indicancem ^<
(itionem per accidens illo modo,illud enim quod per fc eft , vt fubftantia , non accidit alteri, Hcut accidens accidic fubiedo , Hc intclligit Ariilote"

ergo nullo modo praedicacura ficanc idem.

lesipotcd tamen alteriaccidece,tanquamid cft extra incelle^aum fubiefti.

per

quod

,

determinatum,& indetcrminatum , quanta intcr modum abftra£bi , & concrcti fed non obftante,

Ad

& fubiedum figni-

, quod pcopoficio eft quando praedicacum & fubiedum fignificanc eandem eiTenciam vcl quaodo pczdicaturo

fe

quaeftionem dicicur

,

,

Ad aliud dicendum eft.quod lic^t przdicatum,

&

in inteiledu eiTcntiali fubiedi includituc. Sed ca-

men

fubiedlum iignificent eandem eftentiam,cx hoc non fequitur calcm propontionem eftepec rc,fed hzc eft pec accidens,/4m»M/ tji homo , quia pec additum,vt per \\znc, Homo eji homo jfed non eft intelligendum qu6d haec Cii pcr additum^canquam aliquid quod eft addicum eftcnciae anima]is, quia eft eadcm eftentia hominis & animalis; immo eft per additum , quia per aliquid quod eft extra intellcdlura.Animal enim intclligicur comtnuniori modo,qu^m homo:ide6inteIligi poteft, licec non incclligatur homo , & fic vocando addituni quod eft extra intcUcdum, animal eft hotno pcr additum,quia ^er homincm. Ad vltimum pcr idem , quod Animtl tiihomoy

hoc requiricur,qu6d illud quod fubii, & quod pcxdicatut pra;dicati.Similiiec requiritur caufa fine qua non,fcilicet qu6d fint modi proponionales , fub qnibus

non

ftra&i

eft

per fe

,

(ed per additam, vt didlura

cumquzcitur deilloaddito, aut

homo pcr

eft.

£t

illiaddico ineft

additum.Dico quod ibi ineft per fe;quia hzc eft per fc , Hemoejlhomo. £t cum dicicur, eadem tatione ftandum fuit in primo. t)icitur niii

fe,aut per

qu6d non , quia homo non

incelligitur.

intelligendo animal, fed animal potcft intel-

ligi, ecii

horao non incelligatur,&c.

vlcra

citur,nacumfic fubiici

praedicacum ineft fubiciko.

Vnde

per fe caufa

quare propoficio eft per fe primo modo , eft ex hoc qu6d pra;dicacum cadic in definitionem fubtota qiiiditas fubiedti

ie
,

caufa fine qua

non,eftcorcefpondencia dccerminata

modorum

fignificandi.

Ad priraam rationem ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dico,qu6d non cdGmile de modo abftradli, & concreti & de modo ,

determinati ,

eft

&

,

indctcrminati

modus

fub

,

quia modus ab-

quonomen imponituc ad

fignificandum abfttadum

,

ideo

talis

modus

S

T

I

o

pliciter vnitur. Ide6 haec eft falfa

,

Homt tji hit-

manitat.

Sed modusindeterminati noncaditin

vnionem

praedicati

Aft propojttiojttperfe primo

alteri

XIX. medo , in quA

ca-

vnionem przdicati cum fubiedo,non tanquam illudquod vnitur,fcd tanquam decerminataratio,fub qua res cuius eft modus alteri fimdit in

cum fubie6io,necvt

pars vni-

ca,nec canquara dececminata ratio.fub qua

Qv ^

vnitur

,

quia

ille

modus

eft rei

vnum

folum pec

comparacionem ad intelligentem,& non eft modus lub quo vox imponitur ad fignificandum , ide6 non oportet hanc ciTc faifam Himo tji ani-

&

,

fradicatum , 0* juhieSium fignifi-

modos extraneos.quia illi modi vnionem cadunt, vt didlum eft.

»M/,proptet tales

nullo

cAntidemf

modo

in

quialwm«eftconcretum ,& eft enim abftradlum refpedtu httmMiri.Sc eft cocretum ratione htimanitatit, & tamen no fequitur oppofitos modos dTc in codc, quia illi raodi refcruntur ad diuerfa. Auiccnna Ee 4 Adaliud dicitur

QV6d non videtar fe

i

quia tunc h«c

eflet

per

Hmo efi humMmtMtqax camcn falfa

efl:.

}

qu6d non fequitur hanc propofitiof^ZirttZnem cfte per fciquia pcimus raodus non cft folum fatiM». Dicitur

,

%, Ctmlujit.

,

abftra6tum refpedu diuerforum,

3

^d Ar^w "»»»/4.

Super lib. I. Pofteriorum

37i Auicenii'a tamen aHter

cipa]em,quo(l bHmanitas ficant, fed

ad rationem prin-

& homo non idem figni-

formam pcr quam quod eftjfcd homo iigniHcat compo-

humMnitM

homo eft id

,

dicit

(ignificat

Ad vltimum dico,qu6d hxc cft

& fimiliter

tft chimttra,

modo.non tamcn

,

nonem

perriHct ad demonftratorem eft

caufa fubiefti

Ad probationem

modus

q«ia prazdicatum

,

Dicitur qu6d licet conceptus animalis

eflc

,

quod per

fe inefle,

nifi ailualitate cxtrc-

mi,ergo,&.c

,

& ra-

tamen fimpliciores quam conceptus fimplex hominis , fed qu6ci duo ,

funt

intellecStus fimplices in tertio intclleftu fimplici

includantur fimpliciores

non

eft

illo

,

duo

fimplicia

inconue-

nicns.

Contrk.impofllbiie

eft

tum duo,quantucumque fint

eft caufa.

dicicur

,

non pracfupponit hoc

primo

,

pofliint inciu-

di in vno fimplici,igitur,&c.

nec ccontri , idcm enim

,

non

per fejChim/ira nen ens

genere. Primus

(iib illo

refpcdlu fui ipfius

eft

& fimiliter rationalis»

fedduo inielledus fimplices non

tionalis fint fimplices

fitum.

non

malis fimilitcr cft fimplex,

inquan-

,

fimplicia,includi ia

aliquo tertio fimplici.Probo,quia intellcdlus fimplex ad

qua

intcllcdlus

fc

conuertit

enim

,

rotaliter fe conuertit;

in intelligendo

vnum

fimplici-

ter,non poteft intelligere aiiud fimplex;fed intellcftus

Q_y

T

iE s

o

I

XX.

hominis

dum

lisrigitur

fimplex,

cft

& intelleftus anima-

inciudit intclledum

hominis,noa

potcft includere inteHcftum animalis,

%4ngentu ^differentia coniunSiim diuijim fint in ^rimo firTvt

,

'-vel

modo dicendifer

an hacfitperfijHomo

eft:

:

anife

mal rationale?

Ad hoc dicitur , quod illi intelleftus qui intet duo funt & diftindti, fecundum quod funt par-

tes definitionis funt in definito

QVodnonvidetur. Arg^mint»

V^num quic funt in r

Voces funt notx paHioanima. Sed alia pailio eft

& quam fignificat homOf

frofarte ne-

quam

g»tiutf.

Similiter aliafimilitudo, vel paflioquamfignifi-

fignificat animal,

cat homo

& quam

,

anima, hanc pafliionem efle ha:c eft huiufmodi ; ergo , &c. fignificat rationale in

modo

fc offert vifui

aliud

;

cuolutum

dibile

quoddam

Dicicur ,qu6d licct alia fit fimilitudo , quam bomo , animal , taraen hxc propofitio

jion

&

eft falfa

quia fuppofitoquod quslibet vox

,

fignificat pafliojiem in

fignificat abfolute, fed

fignum

rci

rei

&

;

non fignificat

ficut oratio in fcripto

,

«oces prolatas

gnum

anima,illam tamen non quatenus fimilitudoeft

,

nifi

quatenus voxprolataeft.fi-

ideo ficut oratio in fcripto non vocem efle aliam , quia tunc Ci-'

fignificat illam

gnificaret falfura alteri

,

eodera

hanc paflionem eft paflio

ideo ha:c

,

elfe illam

inelTc

,

cft

vera

illi

,

fitalia fimilitudo

non fignificat hanc rcm cuius

prolata ,

fcd

rei cuius cft alia pafl^o,

Homo eft animal rationale fubiedi,

& alia

,

licet

przdicati in

Contri,

fi

haec

vox

fignificaret fimilitudinem,

& ex confcquenti fignificaret rcm, tunc fcquercquod quxlibet vox eflet analoga,feu atquiuo-

ca; fimiliter fcqneretur quodqualibctvoxfignificaret

primo accidcns , quia pafllo in anima eft hoc dato per refponfionem,

& quoddam cft quod fenfui , &

modo definiuntc.r. Et vt fic cogyofcuntur ab intelledu fimplici confufo modo , & tamen definitio cognofcitur ab intelicdlii fimplici modo determinato , ideo neceflc eft ponere quod partes quq includuntur in definitione, magis cognofcantur in definitionequam indefinito.aliter non faceret definitio cognitionem de definitomagisqu^mccontik.Perhocadformam, quodduo intelleftus finiplices fccundum quod intcrfefunt diuifi

,

& diftincti,in definito inclu-

dunturmodoconfufo. Contri,definitio eftcademcumdefinito:igituc fi

duo intelledlus diftinfti, duo inrelleclus diftindi & diuifi ciTent priidcm intelledtui vnijfcd hocnon eftinteiiigi-

in definitione erunt

igitur

mo

bile:igitur,&c.

Ad oppofitum eft Ariftoreles. quasilionem dicitur,qu6d partes definitio-

nis coniundlim^&diuifimprardicantur Jedefini-

to primo

modo

primus modus

:

& huius

ratio eft

;

quia tunc

eft

quando fubicdtum egreditur k principiis prxdicati , fiuc ^ prxdicato fecundum (e , quod dicitur propter Gcnus generaliffimum j ,

& prae-

ferentiam >fed fubie(9:um egreditur a gcneralifli-

,

quia attributio

fignificatorum fubiefti

,

eft

ficatquilibet terminus paffionem

ratione

&pracdicati.

Frobo, quia terminus illud idem fubiicit

primo quod

,

fignificat prim6,fi igitur figni-

habetur propofitum

dicat

confufum

eft

icd voccs fecundiim

generaliflimumenim prsdicatur de per fe conlentis , & tamcn fubicduni non poteftegredii principiis generaiiflimi,quia principium non habent.nonenim habent Gcnns fuperius , vel Dif-

accidens. Similiter

primorum

;

auditui apparent, eo

Ad

anima.

^ur

diftindtum

fed fignificat illam remincfle

modo vox

inanima,&

hominis in anima, & pafllo animarationalis , ideopropofitioquc primo fi-

mo tanquam

ex caufa gcneraliflimumenim ;

,

vc

alia eft paflio

Subftantia, qusc fubftantia pra:dicatur deliomi-

lis fiue

ne , eft caufa quare homo cft fubltantia ex hoc enim eft iiomofubftantia,quiafubftantiainciufa. in homine eft fubftantia. Sed quando prxdican-

gnificathasc deilIo,falfaeft.

Item,ad principale:ad hoc qu6d propofitio fit , oportet qu6d conceplus prxdicati includatur in conceptu fubiedli, fed conceptus animaper fe

&

rationalis non includitur in homine, igitur b?c non erir per fe prirao mocfo.Probominorem; cpnceptus hominis cft fimplex,& conccptus anilis

'**

& cxpan-

illam, falfa cft;fed

fignificat

^

quod exponit Linconienfis diccns , quod duplex tale confufo , quoddam inuolutum , & talcfe diftindtc offcrt fenfui:fimilitcrau-

cftperfe.

•

eji viftbile

fum,&

,

^^

modoconfufo,&

?

Vip^i^fdn-

ide6 dicit Ariftoteles quoddefiniciofchabetad intelleftum fimplicem , ficut videre , vcl aHdire^

igitur propofitio enuncians

Minor patct quia propofitio enunciat fignificatum de fignificatocigitur fequitur quod ha:c non

w

& eadem

rationenec rationalis illi igitur duo intellcdlus fub vna qualitate in intclledu hominis non includnntur,&c.

,

, coniHudira, aquibus progreditur

tur partes definitionisde definito vcl diuifim,ilia; funt caufx fubic<5bii

,•

igitur eft

primus modus dicendi per fe.

Itero, pcr Ariftotelem in iitcra

primus modus dicendi per

fe eft

,

qui dicit

quando

quod

pra:di-

catum

4* C»«'^'«y^»»

Qu^moXXI. catum cadit in dcHnitionem indicantem quid

eft

fubie^bum. Intcliigendum e(l tamen propter rationes,qu6d vox Hgnificans paflionem in anima,& rem extra,

nondicicur (igniHcare duo p3(fionem,niii vt

propteraIcerum,ibi

Ad

;

non enim

Hgnificat

&

vnum efl;

Hgnum rei

efl

eft

,

vbi

oppoficum de oppofito. Contr^,fi hzcnegatiua ntperaccidensrefpe^u affirmatiuz.tunc dependct ab affirmatiua , fequitur fi ab affirmatiua dependet , qu6d poteft fequiad affirmatiuam,igitur k prime, finegatiua Cit per accidcns refpedu affirmatiuaE,negatiua igitur poteft fcqui cx affirmatiua per fc fed hoc cft

&

tantum vnum.

aliud,intelligendum propterfecundam ra-

tionem,qu6d partes definitionis,quae funt diuerti conceptus inter fe prim6 , funt idem concepcui Speciei , qui vnus eil , ira qu6d vnitas ad conce» ptum Speciei referatur,& dualitas ad|conceptum Generis,& DifFerentiac.Per hoc ad rationes. Ad primam ficut dicebacur ad racionemcondico qu6d non fequitur , Omnt nomeneft analo£Mm , quia nomen non figniBcat pailionem nifi tik,

mmts.

373

Didtur hic , qu&d negatina haec eft^ per accidens refpcdlu affirmatiux, & qu6d hoc intelligic AriftoteIes,& tamen in genere negatiuorum hace negatiua eft per fe:& qu«libct in qua rcmouetuc

quia fignum rei , vnde non terminacur ibi vox in ngnificando paffionem, ide6 cancum vnum fignificat, quia vbi eft vnum proptcr alterum , eft ibidem tancum vnum.

&

:

falfum

negatiua enim non poteft fcqui alia ncgatiua,& ex alteraaffirmatiua. ;

, fed tamen non oportet quod fequatur ex affirmatiua per fc,fed cx hoc, qu6d abaffirmatiua dependct,poteft fequi ex affirmatiua cum alia

fequitur

negatiua.

Contr^

,

fi

negatina fequitur ex affirmatiua

cum

non enim nomen

non dependens,aut non

fed vt

paffioncm abfolutc,

fignificat

eft repracfentaciua

rei,& ideo

non

fignificat

accidens, non enim indicarum eft fignificatum nominis per illam paffionera,fcd potius illud cu-

Ad

aliud dicicur

tionem

,

qu6d non

fequitur propofi-

, non enim fignifivnam paffionem eflc aliam fcd fivnam'rem eflcalteram ,quiapaffionera

falfam quamlibet

eftc

cat propofitio gnificat

non fignificat

,

nifi

quatenus reprsfentat.

Ad aliud ficut dicebatur. Ad aliud in contrarium.vt dicebatur. Ad vltimum pacet in pofitione , qu6d non eft inconueniens,ad quod dcducitur quod duointclprim6 idem vni intcllcdlui fimplici confufo , qu6d ad hoc quod illi duo incelledlus parcium in definicione faciant cognitionemde definito, oportet qu6d fint diftindli quodammodo, vt oftenfum eft prius , quia alirer non magis facerent cognitionem de definito, ledtus indirtindii fint

&

quam

c contrik.

Contra

, Ci

/implices,& diuerfi fecundumfe

Dicitur

,

duo

in definitione fint

tota definitio intelligi

qu6d

vno

,

intellcdlus

qualiter poteft

intelle6):u fimplici.

in intellcdu fimplici funt gra-

das fecundijm maiorem fimplicitacem , & minorem;magis enim fimpliciter intelligitur animal,

quim rationale

& hoc fimplicius

album,& tamen omnia

illa

,

qultm animal

intelledu fimplici ia-

maiorcm &minorem fimplicitatem:oportet tamen qu6d quando talia duo intelliguntur intelledu fimplici, qu6d materialc intelligatur fub ratione formali, & vt fic accipitut vt vnumquodque, &c. teIligi*poflunt

,

licct fccundiJim

CiyjEsrio An

XXI.

propofitio negatiua fit per fi

VIdeturqu6d non;

aut

negatiua eft

,

quxro de

abfolute per fe

,

illa

ita

cft

negatiua przmifla;

qu6d ab

affirmatiua

abfolucc per fc

i'

Ariftoteles dicit infecun-

do Perihermcnias qu6d, hxc eft per accidenSyBonum mn eft malum,8c tamen hsc negatiua

; fi

fic,

fequiruroppofitum primae refponfionis: didum eft enim prius quod qua:libet negatiua dependec abaffirmatiua : fi non , igitur poteft demonftrarl per affirmatiuam , aliam negatiuam , tunc quzro de illa negatiua;aut eft fimpliciter ab affirmatiuanon dependens,aut non;fi fic,fequitur oppofitum;fi non,tunc vlterius fequitur cx affirmatiua, negatiua , fic in infinitum } fed hoc eft inconueniens. Item ad principale;propofitio negatiua poteft reduci ad affirmatiuam , ficut -priuatio ad habitum,quia negatio pritiat affirmationem;cum igiturhabicus prior fic fua priuatione , affirmatio

&

iuseftilla paffio,fimilicudo.

cx

Dicicur, concedendo , qu6d negatiua ab afBx^ matiua dcpendct,& vlterius, qu6d ab affirmaciaa

Ad aliudeodem modo dicitur qu6d non fequitur quodlibet nomen fignificare accidens; ,

nifi

&

prior

eft

&

&

qualibet negacione

tiua eft per fe

&

;

prim6 vera

nuUa negaquia affirroatiua

igitur ,

prius eft vera, eft primum, & minimenfuraaliorum , fed negatiua

Item.in quolibet genere

mum,quod

eft

&

affirmatiua funt in genere enunciationis

,

fed eft

inconueniens dicere, qu6d negatio fit primura in generc enunciationis,igitur oportet dicere,qu6d affirmatio prior eft affirmatiua

:

igitur erit

primo

vera,& negatiua exconfequenti. £t confirmatur ratio;quia vnumquodque prius cftidem fibiipfi, quiim ab alio difparatum,fed denotatur effc idem fibi per affirmatiuam , denotatur efle difparatum ab alio per negatiuam,igitur affirmatiua prior eft negatiua.

X. Ad oppofitum eft Ariftotelcs in hoc libro. Item , principium primum maxim^ vcrum per ArgutMnt» fe,&tamen principium primum eft propofitio »«•//!/'"«»• negatiua, cuiufmodi cft i\\a.,Non contingit idemfimul ej/e non ejfe , igitur propofitio ncgatiua eric maximc vcra per fe,& primo. Dicitur,qu6d principium primum fignificac

&

rem affirmatiue,modo tamen negatiuo, & ratio> ne rei fignificatae eft ptimo vera,& per fe,ratione taraen modi fignificandi negatiue confideratum non cft primum , nec proptcr hoc dicimus illani efle primam,fcd propter rcm affirmatiuam,quaia fignificat.

propofitio negatiua

Contr^,fi non fit ptimum,nifi ratione rei affirmatiua;,& non ratione modi fignificandi ; fcquitur quod prim6 potcftaliquid cflc prius : confequens eft falfum , igitur antecedeus. Probatio

veriffimafit peraccidens, rault6 forciiis quxli-

confcquentiz,quamIibct rcm affirmatiuccontin-

bct alia crit pcr accidcns,& nulla erit per fe.

git fignificacemodo affirmaiiuorfcd prior eft illa

veriffima, quia nulla propofitio negatiuaeft verior illa ,',in qua oppofitum remouetur ab opcft

pofito

,

ex hoc arguo

fic

:

fi

&

propoficio

Super

374

lib. I.

gatiua pofitio

,

picitur hic per interemptionem maioris:quia

tem

fignificatam per

primum principium non

contingit fignificare modoafiirmatiuo. contingit fignificare

,

modo intelligendi candi,quia vox

non determinat

,

& cuilibet

modus

correfpondct

dum fignificandijfed rem

fibi

fignifi-

rcm,nec

mo-

primi principij afiirma-

contingit inteliigere raodo afiirmatiuo ; igi-

tiui

turcandcmcontingit

fignificare

modo

affirma-

Ad

quacftionem dicitur , quod propofitio aliqua negatiua eft vera primo per fe: tamen quaelibet negatiua quantum eft ex modo fignificandi

&

negatiuo pofterior eft affirmatiua. Prinmm fic declaratur,fecundum Ariftotelem, quxdam eft demonftratio affirmatiua, qaxdam iiegatiua , vt dicit in illo capitulo , vbi comparac demonftrationes ad inuicem ; fed in demonftratione conclufio eft vera per fe,demonftratio enim ex pcr

eft

fe

inha:rentibus

Sccundum diata,fiue

fit

ncgatiua,aliquane-

fe.

immc-

declaro. Illa propofitio eft

primo vera,quaE

aham non

cum conclufio

igitur

:

demonftrationisnegatiuae

gatiuaeritpcr

per

eft

per fe vera

poteft dcmonftrari.

& quae

,

Sed propofi-

tio,in qua negatur vnum Gcnus generaliflimum ab aliceft huiufmodi:fi'enim poffic dcmonftrari, hocefiet inprima figura, vel infecunda fcd in neutra poteft demonftrari ; quia tunc aliquid oporterct accipere fupra fubieftum , vel fupra praedicacum, vel fupra vtrumque:fed nihil eft fu:

pcrius iftis.cum fintgeneraliflima:igitur

h^cnon

Tertium oftendo:Commentator

recitat ratio-

nes Alexandri fupcr librum Perihermenias

non prim6

pcr fe

cx

illa

Omnu

,

NuUa

,

,

,

per

&

ideo poteft demonftrari

quantitoi

color ejl tjualitof

eji ejualitas

partc vocis

fic

;

Tcrtia ex partc intel-

vox affirmatiua

eft

fimpli-

ptoptcr negationem fuperaddi-

tam

, igitur affirmatiua ratione vocis eft fimpliciorncgatiua; fed quanto alia propofitioeft fim-

plicior.tanto prior eft:igitur affirmatiua prior cft

negatiua. nonejfc pra:cedat

ruptibilibus tjfe

,

in diuetfis.

qukm»«»

ejfe

tjfe,

vt in

fimpliciter

iftis

eadem

gencralibus

tamen

ejfe

re

& cor-

praeceditwo»

Ejfe cnim primae caufas prius eft iftorum corruptibilium ; fed affir-

matio fignificat ejfe , negatio non matio prior eftnegatione.

ejfe :

Tertia ratiocft ifta,habitus prior

igitur affir-

^uamitas ej} color, in fecundo fecundae. Sed harc , Nulla ^uantitas efi ejualitas , eft per fe vera, & primo quia h^c vlterius per aliam ncgatiuam demonftrari non poteft. Per hoc ad ;

valet

dicitur

quod

,

Negatiua

,

harc confcquentia

fecundum

igitur qualihet negatiua potefi demonftrari ,

prima pojfunt demonfhari ex terminu. Per hoc ad primam rationem dicitur , quod quaelibet ncgatiua prsmifla quantuncumque fic per (eprimo vcra , quantum eft ex modo figni-

principia

ficandi negatiue

men non

,

dependetab affirmatiua,

fequitur vlterius cx hoc,

concludiexaffirmatiua: haec enim confequcntia eft neganda,//(7C dependet ex illo, igiturpotefi demon' ftrari ex illo.

Ad aliud

principale dicitur

quod negatiua quancum

eft

,

quod

negatiuc pofterior eft affirmatiua,& hoc concedi-

tur,& idem probant duaerationesfequentcs. Ad rationem in oppofitum qua.probatur quod negatiua fit fimpliciter prjma , dicitur ficut dice-

,

:

J.

batur.

Ad

rationcm contra hoc dicitur, ficut dicebaVeruntamen intelligendura eft ,qu6dlicet

cur.

nc,qua:

eft

modo negatiuo, cum quadam propofitio-

fignificetur

ipfum tamen jcquiualct

quoddamraodo

affirmatiua,quia hxc,

huic

,

NeceJJe ejlntn idern

& non & non

ejfe ,

ejfe

ejfe

a:quiualec ;

quia non

quod pro poflibiliponitur ,aequiualec huic,quod cft necejfenon, camcn propofirioni fimpliciter affirmatiuae a:quiualere non poteft. Ad vltimum contra hoc dicitnr, quod cuilibet

modo intelligendi

correfpondct modus figiiificandi proportionabiliter.Et ad minorem dicicur, quod res huiufmodi principij ,Nen contingit idem ejfe (Jr

non

ejfe

,

poteft intelligi fub

modo in-

ipfum principium fed feraper intclligatur fub modo' nega-

celligcndi affirmatiuo, liccc

non

,

ciuo.

Contri , affirmatiuum

& negatiuum funt op-

pofita:igitur intelligererera affirmatiuam primi

principij fub

modo

ncgatiuo

,

eft intclligerc

tclIcAus

talis eft falfus

;

;

op-

fed quilibet in-

igitur principium eft

gatio vt res,funt fuppofita circa idcm

negatiua quantum eft ex modo fuo fignificandi exaffirmatiua depcndet caraenex hocnonfequitur , qu6d quaelibet fyllogizari poilit cx ner

probat,

illa

cx modofignificandi

affirmatio ver6 fignificat per modum habitus, ncgatio per modum priuationis. Ex iftis rationi-

Ad rationem primam dfcitut ficut diccbatur. Ad primum concra hoc quaelibet ptopofitio

& ta-

quod pofEc

falfum.

firmatiua.

ex vna ne-

dr alia affirmatiua ; ficut non fequitur; Cognitio principiorum dependet ex terminis , trg»

gatiua

intelle(ftum priuatione.Priuatiocnimnon intelligitur , nifi quia fuus habitus prius intclligitur;

bus fcquitur quod ncgatiua qaaelibec quantum ad modura fignificandi negatiuc pofteriot cft af-

non

qualibet dependet ah affirmatiua.

pofitum fub ratione oppofiti eft

modo,

igitur nulia

ftmul

Alia ratioeftex parte rei,licct in

ifto

,

nulla e/uantitas ej} <jualitas.

,

contingit,

rei.

<]uantitas ejl colort

, Linea efi tjuantitas. SimiliNulla ^uantitoi eji color , eft

vocis.Secunda ex patte lcaus.

Ex

mnta.

cum hac affirmatiua

NuUa

,

Non contingit idemfimul ejfe,

cior negatiua

nrgH'

ifta

quas probauit, quod afiirmatiuaeftprior ncgatiua ; funt tres rationes. Prima fumitur cx parte

&

4.

vc cx

,

primum principium

poffimt demonftrari,&c.

Ad

firmatiua

formam

tiuo. Ctnelujia,

primo,cuiufmodieft illa, NuUa lineaefi color , poteft bene deraonftrari ex vna negatiua, alia af-

cer hacc pra:mifla

Contra illud,quemcunque conceptum contingitintelligere

, &aIianon.Proenim neeatiua,quae eft per fe vera , & non

&

poifet efTe alia propo(itio prior.

•

& affifmatiua,fed aliqua

propofitio qua ngmficatar aliqua res afHrmatiua

modo afiirmatmo quam illa in qua /ignificatur eadens res modo negatiuo:igitut principio primo ,

3

Pofteriorum

Dicitur,qu6d affirraatio accepta vt res

,

& ne-

tamen affirmatio vt res , & negacio vt modus non opponunturjmodus cnim rei non opponitur. Macerialia enim intelliguntur imraatcrialiter hoc non eft intelligctc fub ratione oppofiti ; idco diccndura cft, quod intelligererem affirmatiuam fub ratione modi fignificandi negatiue , non eft ;

,

:

intclligerefubratione oppofiti;quia

non opponitur.vt

Ad

modus

&

rei

prius.

audkoritatem,intelligit Aciftoteles

quod

quxlibec

^*

.

Qu^ftio XXII. quaclibet negatiua eft pet fe in gencrc negatiuorum.quxlibct tamcn pct accidcns eft refpedlu affirmatiuz > connderando ncgatiuam fub ratione

modi

& hoc intelligii Ad-

fignificandi ncgatiue,

diftum Ariftotelis hic,& in libro Perihcrmenias uon opponuniur.&c. ftotelcs in libro l*erihermenias,ide6

Secundumoftcndo

T

iE S

XXII.

o

1

i

Triangulo

ferfi ineimnta,igiturefitriangulmiinearu. SimilitetyLinea inefi puuElut pe^fe : igitur linea efi punilua/M;fic igitur patet fecundum per exempla.hocetiam patet ratione,in his qux infunr pet accidcns; vt Hoc inefihuic fimpliciter, igiturhocefi hoc , igirur fequitur ex illa parte eodcm modo Hoc inefi huic perfijgititrhocefthoc. Quia quodpcrfeineft,fim,

pliciter incft

Qjr

37y enim

fequitur

,

pliciter,in

,

&quando

aliquid ineft alteri fim-

HocfempUciterinefi huic,igi-

illis tenet';

tur hoc eif hoe.

AnfequAtur,

hoc pcr fc ineft huic, igi-

turhoccfthoc?

QY^d

non vidctur quia non fequitur , HoArgwmnU K^^^mirti n per fi iheft bumanitM, igitur homo ejl htt' pr»f»rt0nf »i4wV4;^.'Quia antcccdcns eft vcrum ,& confe'

;

qucns falfum.

& an-

confcquentis patet;

Falfitas

dens potcft

efte

,

nonenim

fequitur, yllbedo

igitur Socrates efi albtu.

Quia ahiecc-

vcrum finecon(iquente,verifica-

tur enim antccedensifi Socrati infit albedo fecun-

dum

dcntes

,

& tamen confequens non vcrifica-

tur.

Ad videndum

tamcn,

quomodo

in accidenta-

libus tenet confequentia ab ineJfezA efeScienAam

ni per fe,aut'per accidensjnon per accidens,igitur

eft,qu6d

per

ti ,

fe ineft.

dicitur

quod homini non ineft humani-

quxdam accidentia natafunt incflc tovnam partem detcrminaiam & quzdara

per

,

naia funt

Hxemplum

mini fecundumpedem. Exemplnm fecundi , album natum eft inefle toti fecundiim quamlibet partcm. Accipiendo accidentia primo modo fe-

tnini.

Sequitur enim ,Calciatum inefi hominificundumpedem : igitur homoeficalciatm. Accipiendo tamen accidcns fe-, cundo inodo,non fequiturab 1»«;^ ad effe, nifi ita

,

Syllogifmus ignorantrac

cx immcdiatis

eft

,

eft

cx

imme-

per Ariftotclen): fed fcquirur,propofitio igitut per fe

,

;

pr«-

igitur in

Syllogifmi ignorantiz, praidicatuni incft fubicdld per fe,& tamen non fequitur , Hocferfe inifla

ffihoCfC^aii tiic fequcrctur,

quod hoc vcre eft hoc,

fed hoc*eft falfum , quia prjemilfa: in fyllogifmo ignorantix, non funt vera; , ncc falfar igitur nec ,•

fequitur, Hocper/e

Ncc etiam

fequitur

igitur hoc efihoc.

homitii

,

ineji huic,igitur ,

hoc efihoc.

Hoc per accidcns inejl huicy

Non enim

fequitur

Albedo inefi

,

igitur homo efi alhni

; quia antecedens poconfcqu^nte , vt pofito quod homini folum fccundum dentes.

teft verificari fine

^lbedo infit Item , non fequitut , Jitnmalirtefi Socratiperfe, igitw Socratef efi animal , quia antecedens potcft efic verum fine confequcnte. Pofito enim qn6d Socrates non fit , confequens eft falfum , quia fi Socrates non fit, non eft animal , tamen antef edens eft verum ; quia prxdicatum eft deintclleiSbu fubie(5l:i. Animal enimeftdc intelleduSo-

&

cratis,tgitur per fe ei ineft.

tia

,

non

diuiditur

igitur fc^uitur

Per fs

,

,

ncc ab inhatren-

inefi

huic

,

igitur hoe efi

Hoc

inefi

Item iequitut abjolute

,

:

igitur hoc

homini ab/olute

Hoc

inefl huic

pet aecidens

,

&

Sequitur enim, Albed* igitmhomo efl albut, igitur fe-

eft ;

hoc.

quitur mult6 fottius Hoc

inefi huic

:

per/e

,

igitur

hoe efi hoc,

Ad quzftionem dicitur quod non ,

Jioc inefi huic,(irc.Ynde tria dico.

fequitur,

Primum , quod

non valet. -Secund^ , qu6d fcHoc inefi huicperfi,igitur hoc ab illo denominari potefi. Tevti6,qu6A non fequitur \\icuas,Hoe haec confequentia

quitur,

inefi httic per accidens Jgftur hoc efi hoc,

Primum oftendo,

linex per

primo modo dicendi per

huic

fit,qu6d tale accidens

fe

,

fe ineft

pnndlus in

tyr lineam cfte pundlum.Similiter

,

triangulo in-

igitur hoc eft hoe.

ipfi toti

,

vel faltempluri-

,

natum fit prsdicari de altero ; fcd in aliis tamen non tenet & ide6 , quia humaniias non eft nata prsdicari dc hominc, idc6 non fequitur , Homini :

perfiinefi humanitas.-igitur homo efi humanitas.

Ad primanl rationem dicitur,qu6d confcquentianon valef,quia vnumdcalteronon eftnatum prsdicari propter modos repugnantcs , ficut in pofitionc di6lum eft , qu6d non fequitur ab intjfe zAefe.

Ad

aliud dicitur

qu6d fyllogifmus ignoraniiae

eftex immediatis in falfitate falfis

per

;

,

cuiufmodi

eft ifta,

& fic eft ex propofitionibui»

fe:noniamen ex propofitionibus abhoc ad formam , qu6d non fe-

foluic per fe.Per

quiinr

,

fyllogifmus ignoraniix

eft

cx immedia-

propofitionibus per fe,nec fequi-

rur; propofiriocft immediata in falfitare

przdicatum

ineft fubicdbo per fe,

ineflcr,abfolutc ineflct

;

quia

fi

:

ergo

per fe

fcdfequitur, igiturprat-

de fubiefto. Si lamen talis pfopofitio eflet immcdiata abfolutc pcrfe , tunc (equiiur qnod przdicatum ineft fubiedo pcr fc. Scd non debet dici immcdiata,nifi cum hac conditionc,i»/«^MW.

dicatum pcr

fc eft

Ad aliud patet in pofitionc. Ad vltimum duplex eft refponfio vna concc,

dit,qa6d harc

& tamen non fequi-

,

bus partibus totius, fiue maiori parrti infit,& ideo non fcquitur; Albedo inefi homini,igitur homo efi albi*t vniuerfalittr, & hancdeterminaiioncih innuit Albercus fuper librumfcx Principiorum. Propter rationes, intelligendum cft , qu6d tcnet , Hoc inefi huicperfi igiturhocefi hoe, fi vnum

tis,igituf eft ex

hoc.

inefi

,

G^ualitai efi (juantitas

Ad oppofitum ;;>«•/? eft conditio pra:dicati,& a prsdicato

cft

per (e,Socratts tfi animal,Ciae So-

non quia prxdicaium eft de intelnon conccdit hanc eflc per fe, Socratcnon exiftenicquia ad bocqu6d cflrt pec fc, oporterct qu6d pcr eandcm caufam per quam

crates fii.fiue

:

lcdlu fubicfti. Alia

fe,&xamen non fequirur,triangulus eft linea:igicur non fequiiur , Hoe ihefi hitic,igitttr

hacc verificatur,5»er«f«f/?ri/»f»7*r,vcrificatur

hocefi hoc.

SocTjues

eft linea

per

*

,

quitur

,

"*f*/'"""»"

fecundijm quamlibet partem. primi , ficut calciatum cflc, incft ho-

Scdcontri , humanitas vcl ed^Mod^uid totum hominis , vel cft totum forrnale in (^ued quid, fiue fic f fiue aliter; humanitas per fe ineft ho-

Item

^ctideniU ^-pliciitr

incflc-

tas,ide6 nec per fc,ncc pcr accidcns.

diatis

Ctnilupi.

,

tecedcns probatur, humanitas aut-em ineft homi-

Hic

1.

Tertium oftendo inefl Socrati

efi

animsl. Sed haec

non potcft

illa,

T«tificari, nifi

} <*''

"'""''•

*'?«-

Super lib, I. Pofteriorum

376

non eft Socrace corcupto,quia quando Socrates corrumpittir,non habfec ftid, quia cunc non eft , ^uid ejl prjcfupnili fct ijuod tfttid(uhicSti,Sc illud

&

ponic^^. Icem.cunc nec

ncc Socrates

cft

hac

ycra, Socrates tflanitnal,

quiaaccidens realc prsfupponic fubiedum efle. Ec ad probacionem dicicur,qu6d nonfufficit prxdicacum cfledeincelefi rifihilis

lcftu fubie<Sti

,

,

igicur cft per

feprimo

,

nifi

adda>

quod praedicatum eft de inccllcdtu fubiedli, tanquam cadens in eius dcfinicioncm.Sed quando Socraccs non cft , animal in definicionem Sojcracis non cadic, quiatunc non habec ^Hodprimo, «eccx confequcnti,&c. lur

trum

fignificat deccrminacc , nifi partem. Concraillud; fi Genus fignificarer parccm, Diffcrencia aliam parcem , cunc praedicacio Differcncix de Speeic effct dcnominaciua,per hoc medium , quia pars incegralis folum pra:dicacur detoco denominaciuc fecundiim Ariftocelcm in 7.Mecaph.& S.quiahxc praedicatio non cft vera, jtirca efl lignum, denominatiuc , fed haec eft vera; Arcaefilignea, denominatiuc.

&

Gcnus& Diffetentia fignificent diuercum vtrumque praedicetuc eflentiali-

Itera,fi

,

fas partcs

,

de definico

cer

,

definicum

duaE effcntias effentialitct

eric duas partes

hoc

fed

;

cft

,

fiue

inconue-

niens.

Item, fubftantiae feparats dcfiniuncur pcr Ge-

nus &Differenriam

Qjf.ESTIO

XXIII.

(\c

Quaecunquc fignificarit habcnc , quod vnuna poceft per fc y Genus & Diffc-

Ividecur

firtn»titffi.

de alio praedicari

;

ficjfc

eft falfa,plus

cnim rc-

quiritur ad pcrfcicacenn,quam idencicascflenciaj;

rcquiruncur cnim modi fignificandi proportiopales,fub quibiis hoc huicattribuitur.Seddiuer/a eft ratio

Mconon

&

,

eft

extratica catjonaUs

per

,

& animalis,

lud eft idem fibiipfi;aut igitur per fc, aut per additumifi peradditum,proceirus eric in infinicum: pcc fc

igitur idencitgs eflentis fufficit ad per-

,

Item, qiiod extranea ratio

-&3_'**

V.

non prohibeat per-

magis eft extranca racio incer hominem & animal,quam inceranimal,& racronalc,quia homo fignificacper modii deccrminaci, animal refpe^n^u hominis fignificac per modii ;

&

indeterminati; fed rationale rcfpcftu animalis gnificat pcr

moduin adus

fi-

& determinantis & ,

animal refpeftu rationalis per modum determinabilis. Scd maior cft extrancitas inter modum indcterminati,& determinati, circaeande eflcntiara.qu^m inter raodum dcterminatuis,& dcterminabilis fi igitur illa ratio cxccanea impcdiret pcrfeicacem , cunc hasc non eflTec per fe , Hotno eB :

anittial,c\\iod cft

falfum.

fe

,

apidis gati.o

per

;

ie,

quia ideo conclufio in dcmonftracione eft quia fequicur cx per fe inharcntibus , feAriftocelem.igitur

fi

praemiflx furic vcrae

per fcconclufio erit per fe vcra. Dicitur quod hic eft fallacia Accidentis,cx variarione medij termini , quiain maiori accipitur

homo fub ratione materiaJis in conceptii hominis;animal cnim de

homine vcrificacur fub ratio&inminori

rationalc verificaturdehomine fub ratione formali in conceptu ho.minis,& ica variacur ille tcttainashomo. Concriiliud; cx oppofico conclofionis cum niinori fequitur rcpugnantia maioris,igitur priot fyllogifmns fuit bonus. Accipio cnim oppofi-

vt hoc ; Nttliumrationale eftper

,

/i animal,' fumatat minor, qua: prius eft

perfe rationalis

perfe

mus

eft

eft

,

&

fequitur

;

,

Omnit homo nuUm homo

igitttr

animal , in fecundo priraae.

IIIc Syllogif-

bonuSjigiturprior.

Item quod homo non varietur fccundijm talcm accepcioncm videcur , quia calis ccrminus fic fupponic fuum fignificatum , ficut ipfum fignificat, fed ille cerminus fignificac

fuum

racione formalis in concepru

;

fignificaium fub igitur cunc fup-

ponic fuum fignificacum fub racione formalis in conceptu non cft igicur dicere calem variacioncmin horaine, quod potcft accipi fub ratione materialis in maiori , fub ratione focmalis in :

&

Ad primam illarura

dicitur

,

qu6d

in Syllogif-

mo conuerfino

&

logifmo affirmatiuo. Conira , in definitionibus fecundum fubftantiam noncadit accidens fecundum Ariftotelem in Elenchis. Sed omniailla tti&janimal ,rationale, Schomo ,funt indiuidua fccundum fubltantiam; igitur in iftis terminis nopotcft caderc accidens. Itera , idem eft principium cognofcendi fe,

,

poEnae

cflet nugatio,

:

yinimalhomo, quia manifeftum

eft,

quod

diuerfa ratione fignificanc illa duo : igicur diuerfa ratio non impedic nugationcm , idcd

qn6d Gcnus & candem eflenciam.

oportet dicerc fignificanc

,

Diflrrencia

non

Propcer hanc tacionem dicicut aliccr

& Diffcrenci*

, qu6d non fignificanc eandcm cf-

Genus enim fignificac parcem raaccrialem rcfpedu Specicrum, & Differencia fignificat parrem formalcra , quancura cft cx primo inccl-

fenciam

leftu.

paccc

& Lapit eiipoena & camen diuerfa cft racio,

nec cunc poccft prohibcri nuper diuerfam tationera , quia tunc hic non

Gcrtus

omnis homoptrfe eit

:

rainori.

Ic.em,ha;c eft pcr (e,EnseFl vnurrty Sc camcn diucrfa eft racio entis vnius. Similiter hacc eft f>cr

per fe eil animal

igiturrationale perfe efi animal.Vixmii^^

,

tum conclufionis

fcitatcm. jfcitatem^videtur

Genus &

nematerialis inconceptu hominis;

fe.

Contri iirud;efl!entia cft cadem fibi , aut igitur per fc.aut per additum;fi pec fe,habetur propofitum:fi pcr addicnm, accipiendoillud additum.il-

f\

igicur

;

fignificanc diucrfas parces.

func vera::igicur concIufio.Bonicas confcquenciaE

cundum

rentia func huiufmodi;igicur,&c.

Hic dicitur,qu6d maior

non

in illisnoncft

Icem, adprincipale arguicuc in ccrtiafigura: rationalis

vnam eflenciam pro parte af-

Differcncia

Omnis homo

o£lo quzftionibas vide authores citatot j.i 5.

QVod

camen

pars,quia func forma: fimplices

4» Gentuferje pradtceiur de Differentia? Ds his

&

,

:

Quia cum vcrumquefignificccparcempet

modum

tocius

tac cocun)

,

,

quod

ideo cx confequenci irapotfignificat Specfes

,

^arpen itieii-

,

nullum rationale pcrfceftani-

mal,&c.cft fallacia Accidentis,ficut piius in Syl-

,

&

Syllogifmus affiriti eifdem terminis , ficut habitus ad priuationcm ; igicur eft principium cognofcendi bonitacem in Syllogifmo negatiuo fed ille Syllogifmus cft fuara priuacioneni

,

fed

inatiuus comparatur ad ncgatiuum

:

bonus

fine vitiztionc,Omnerationale perfe eft ani~

malfOmnis hofnoperfe efi rationalif,

igitur omnis ko-

moperfiefiammal. igitur Syllogifmus negaciuus in

3-

Qu^ftio in eirdem termiiiis,& in eodcra ordine crit bonus fine variationc,igirur,&c.

Itcm ,

fallacia Accidcntis eft ex variatione ali-

cuius termini,&: in prima figura.maximc cx varia-

tione mcdij termini

;

fcd in illo difcurfu,

tionalis

homo

non

,

&

,

tionale

NHllum

omnis homo per fe efi ravariatio alicuius termini , quia

rationale per/i efi anhnal cft

,

animal accipiuntur vniformitcr ficutr^i-

quod eft medium vniformiter accipiturj ,

,

V7

fecundiim aliquam cius fignificatfonem. Sed per te fubftantia fecundum aliquam cius fignificationcm prardicatur per fc de DifFcrentia : igitur fiibftantianon eft Genus.Si tu dicas qu6d harc forma argucndi non valet tunc forma Ariftotelis arguendi non valebit. Item, ad principalcrationaleper fe cft fenfibi:

igitur rationale per fceft animal.

Antccedcns verum, quiavItimaDifFcrentia includit omnes pracccdentcs fccundum Ariftotclcm in 7. Metaph. le.

eft

quia fub ea ratione qu^ DifFerentia vcrc prxdicaturde homine, quia vt fic eft pars dchnitionis hominis , fimilitcr vt Differcntia cft , vcrc ab eo remoueturanimal cum hacconditione/^^-yJ^quia cum hac conditione fibiextranearur,igiturquih*bet terminus vniformiter accipitur,non igitur cft

intelledus corporis fuperioris

variatio.

Vnde licct rationale pcr

ad principale,rationale per fe eft ensrigitur rationale per fe eft animal. Antecedens verum eft, quia ens per fe eft dc intcllcftu cuiuflibet igitur confequens. Probatio confequentiar, <juia fi rationale per fe eft ens,aut igitur cns quod

tamenincludit Gcnus,quod eft intelledusanimalis per fe,idc6 non valet confequentia. Contri,conccptus animaliseft indiuifibiIis,eo qu6d concipitur ab intclledtu fimplici,qui cftin-

Iterg,

:

ens quod

eft fubftantia.aut

eft

accidens

:

non ens

quod eft accidens quia accidens non eft principium formaledefiniendi fubftantiam , igitur ra;

&

tionaleeft ensfubftantia:

tunc vlterius quae-

rendum eft,aut cft fubftantia corporea.aut incorporea non incorporea,quia non cftet tuncprin;

cipium formale fpcciei corporis , igitur eft fubfic defcendendum eft quouf;

&

ftantia corporea

que deueniatur ad animal,

Dicitur,qu6d conceflbanteccdcnte,nepo confequenriam , ratio negationis eft ; quia in animali funt duo , videlicet intelledus fenfibilis,

&

&

tum cft

eft fubftantia

fe eft

ens,quod

fed fubftantia dicitur dupliciter,

;

& compofita. Simplexadhuc eftduplcx, maten'a,&forma.Tunc rationaleeft fubfimplcx , qux cft forma , & illa fubftantia

fi

:

vel fubftanti».

includat fenfibiIc,non

fecundum

fc to-

igitur aliquid conceptus animalis in-

cludarur in rationali, totum

quod

cft in illo

con-

ceptu perfein ratiohali includitur. Item, materiale concipitur fub rationc formah's cijm igitur rationaleincludat fenfibile, quod eft formale in animali , ex confequenti includit :

materiale in animali;& fic pcr contequens confc-

quenda Item

tum

Hic dicitur,qu6d rationale pcr

fe

,

diuifibili$,fed indiuifibilc vbi eft,

igitur rationale per fe

animal.

eft

Sulltant!*

mU» fimplex, alU cofofiu

XXIII.

erit

bona.

conccflb antecedente habctur propofiprincipale ; quia fi rarionale per fe eft fenfi,

bile,eadem rationeirrationaleper fe igitur rationale

argutum

eft fenfibile.

& irrarionale funt DifFerentia, vt

fimplex

prius

fcilicct

in aliquo conucniunt,& vlterius:igitur funt Spccics refpe6bufenfibilis,& vlterius fcquitur, quod

ftantia

non

Genus,necdijiditur pcrDiffercntiam.

eft

Sed fola fubftantia compafitaeft Genus,&

non prsdicatur per

de rationali. Contra iIIud,quiro defubftantia qua:

ma , an

quam

fenfibile

fit

quia in aliquo funt diuerfa,&

;

Genus

,

& fenfibile per fc pradicatur

de DifFcrentia igitur Genus per :

Ad principale.

for-

eft

fubftantia compofi-

ta,quaf eft Genus,aut in minus,aut arqualis

ambi-

Ariftoteles in 7.Metaph. arguic

fic fe habent , qu6d vnumacciditaltcrijtuncvtrumqucaccidittcrtio.

Hancminorcm accipio

duo generaliflima Subftantia: oportet igitur, quod fit ficut in minus fed de quocumque praedicatur per fe illud quod cft in minus , de eodcm

le.

;

:

;

prsdicatur illud quod.eft in plus ,

forma pcr

quac cft

ferentia,

&

vt probaui

,

compofita , qu2

eft

fed per tefub-

deDif-

inferius refpedu fubftan-

illa eft

ti± compofita:

;

fe prasdicatur

;

igitur fubftanria

Genus perfe

pra:dicatur dc

ptobo ex didis , quod fubftantia qux forma,eft Genus quia fubftantia qus eft for-

Item cft

,

;

ma per te.pcr dcm de

fepr2dicarurderationaIi,& illaea-

eadem ratione pcr

fubftantia

irrationali

:

DifFercnti*

:

igitur

fcd Gcnus per te accidic vtrumque accidet terrio. igi;

tur hacc erit pcr accidens,

Hcmo efi animal raticna-

Si hacc crit per accidcns

,

Rationale

efi

igitur rationale

funt DifFerentia, quiainter

fe

,

fe praedicatur

&

irrationalc

diuerfa funt

aliquo conucniunt , vt in fubftantia quae

ma

;

illa

fecundum Ariftotelem

igitur funt DifFercntia. Difierentia

,

cft

& in for-

cmvnfum

in y.Metaphyf^«<«rttwj-

^ue inter fe diuerft funt alicui tamen idem entia

,

fcd

ammal.

Confequcns cft falfum, vr patet,quia per Ariftotelemeft in primo modo dicendi per fe. Dicitur hicquod propofirio qunm accipir A riftotelcs in fua rarione ijua

,

videlicet illa

duo fic fe hahent^ cjuodznum

quando ex

talibus

duobus non

efFentialiter,ficut hic

;

,

,

&c.

fit

CHtando

Homoefialhtu.

cft in

ali'

intelligitur

vnum

per fe,&

Scd Genus

& DifFerentia faciunt vnum cfFcntialitcr

DifFerentia.

€,

dc

quandocumque aliqua duo

tus non poteftcfre in plus , quia tunc efTetaliquid prius gencraliflimo vniuocc,fcd hoc eft falfum ; nec poteft clTe ajqualis , quia tunc eflcnt

ftantia

fe prasdicatur

DifFerentia.

fe

in plus

illa eft

illa

eft

potentia eflentialitcr,quia Genus

,

Genus po-

eft in

tentia cfFenriali refpcdu DifFerentiar,& DifFcrentia fit

habet rationcm aftuscfFcntialis :"ide6 cx his per fc:fed fic non cft de

vnum cfFcntialiter ,

&

hominealbo. Cotra illud,quia Ariftoteles in 7. illo ficarguit: DifFoIutis B,& A.manct B,& manet A,& non manet hacc fyllaba ba

, in hac igitur fyllaba ha , aliquid pracfuit quod nec fuit B,ncc fuit A,& huiufmodi erir forma huius fyllabac Ba Similiterarguo

& DifFercntia ma-

& irrationale

in propofiro:diflblutis Gcncre

forma

igitur

nct intcUedus Gcncris,& manct intellc<5lus Diffcrcntiac, non manet'intelleftas dcfinitionis:

mo-

igitur in defjnitione aliquid pracfuit formale,

do eft Gcnus.Ariftoteles probat,qu6d cns non eft Gcnus, qiijacns pcr fepracdicatur dc DifFerentia, Scotioper. Tom. I,

quod nec fuit intellcdhis Generis , nec inrelle^us DifFerentia::igitur DifFercntia non eft cfTen»

lalia funt Species

:

igitur rationale,

eflcnt Spccies fubftantix

,

quac eft

fubftantia, quascft forma.crit

:

&

Genus.

Item, polFctprobari quod fubftantia nullo

tiaiis i£t\is

rcfpedu Gcncris,& formalc, ff

Itcra,

8.

Superlib.I. Poftericrum.

378

Item , manente caufa manet

effeiStus

traneitas inter rationem Generis

non

fuit caufa quarc per fe

fed ex-

:

8c Differentia;

,

prjedicatur de DifFe-

rentia;fed in extremo hu^is propofuionis,

efiammal

rationale

manct eadem caufa , quiaea-

,

dem extraneicasjigitur eji

Homo

ha^c

non

erit pcr fe,

Homo

animal rationale. ,

;

:

:

:

monftrationis

; igitur pcr fe fimiUter propofitio principium demonftrationis ; igitur eft per fe, quiademonftratio eft ex propolltionibus per fe , fecundum Ariftotelem fequi-

eft

;

tur igitur

per

, fi

hoc totum , ylnimai rationale,ineA primo homini; fed homononeft cadem eflentia bis repetica,igitur animal rationale , non fignificat eandem eflentiam repetitam,quia tunc non effet primo eadem definito igitur in hac dcfinitionc, Animal ratio:

Item , ad principalc , hajc eft necelTaria Ratiomle efl animat.igkm per fe Antecedens patet;quia fequitur ex neceilariis.Confequcntiam probo dupliciter Ariftoteles facit hanc confequentiam: demonftratio eft ex necelfariis igitur ex propofitionibus per fe, ergo fequitur conckifio eft necellaria igitur per fe. Similiter fi ahqua eft propofitio neceflaria, aut eft mediata , aut immediata propofitio mediata poteft efle conclufio de-

immediata

primo eadem definitio,necdiminiitc, nec aliquld fupcrfluc defignans aliud a conceptu Specieijtunc

aliqua propofitio

eft

neceilaria, eft

fe.

Item ad principale. Commentator, fuper primum Phyficorum probat quod pars noneft per fc ea^em toti, & arguit fic fi vna pars ellet per fe, ,

nale fignificabit diuerfam eflentiam

dicendo

,

denotatiu'

qu6d Socratcs fit animaUratione animalis exprefDenotaturfimiliter,qu6dSoctates fit animal, qu6d dicitur rationaie, fi animal fit de per fe intelle
per hoc

;

aliud animal, in re

tamcn Socrates

malnumero; igiturvnum animal

cft

eft

vnum

ani-

multaani-

malia.Poficahachypothefi falsa,qu6d Genusper fe prxdicetur de Differencia. Ad quacftioncm dicitur,qu6d Gcnus per fe non prxdicatur de Diffcrentia,propter rationem pro-

minis

dem

,

arguitur in propofito in tertio per fe

,

fed animal Sc rationale funt

:

tertio pcr fe

,

homini

vt

;

,

qnaecum-

inter fe funt ea-

;

quia in quaie prardicanir rcfpcdu vtriufmodo de per fc. Item, hoc patet indud:iuc , non praedicatur per

que

eadem ahcui

vnum per

igitur

fe in-

,

ide6 hacc non erit in aliquo

;

feprimomodo,quia pra-dicatum non

Hic dicitur , quod Commentaror intelh'gir, quod quxcumque funt per fe , 6c primo eadem tcrtiojinter fc funt cadem.Scd Genus & DifFerentia non funt primo eadem Speciei, nihilenim cfl primo idem Speciei

nifi definitio

partesautem

:

ditur;quia diuerfam

rem

,

,

Contra, fi dcfinitiofit cadem primo definito, tunc definitum eritprimo duo cntia. Probo confcquentiamjin definitionc funt duo entia, videlicet fignificatimi Generis, fignificatum Diffe-

nullo

&

igitur

hoc totum

fit

primo idcm

defi-

tunc duo entia diuerfa erunt per fe eadem fic definitum erit duo entia. Icem,ptobo , quod Genus pofHt eflc idem Spe-

nito

,

definito,& ciei,

per auftoritates Ariftotelis in

i .

libro in illo

CAp.^AIonfiratu autem hU , dicit quod Gentu efi idem primo dinerfis Speciebus : igitur animalefiprimo

idem hornini.

modo

non fiant comparationes

,

quia in Genere

; igitur Genus aequiuoaddiuerfas Species :.igitur ineftprimo

eft

per

fe. ,

&

non deterini'

idem quod Species Animal enim & rationale non nntt, determinatctotum illud quod fignifi- cmt cat homo per fe,quod enim fignificatur pcr anirnal, quod :

fignificant

quod

eft

fenfitiua. Diflcrcntia fignificat

ftantiam fenfitiuam :

tem, non per tius

:

acquiuocum

ineft

modum partis

Ad primam,

primo

& determinate ,

illas

partes

fignificat par-

fed per

modmn to-

ideo ex confequenti determinate vtrumque

quod fignificatur per homiacra.

Per hoc ad rationes.

ficut

,

tamen vnumquodque

fignificat totum.,

,

&

ficut

nus

Item , Genus nihil eft pra;ter fuas Species , fecimdum Ariftotelem y.Metaph. igitur primo in-

partes,& non eandem eflentiam,quia tunc defini-

eft cuiiibet Speciei. Similiter in diuerfis

niens fequcrctur,qu6d in qualibet definitione

tio

fecundum illud quodeft:

fct

rationes Ariftotelis,ilIud

eft

.bus eft diuerfa materia ,

cflet

eadem

definito.

nugatio,vt prasargutum

de quo pricdicatur Genus per

fe,

aut Indiuiduum:

partis:&

talis

quemadmodum hxc cft

Item , fi Genus per fe prxdicetur de DifFerentia , vnura animal cffct multa animalia , conTequens eft falfum , igitur antecedens. Confequentia fic probatur, fnppofito quod definitio fic

Homoeficaput.Sc^i haec

&

falfa,

cft •vei:a.,Hemoefi capitatPiSt

&c talis pars dicitur realis,

& aliquo modo eft in-

tegralis.

Alia

eft

pars

frinc.

cf-

contra hoc dicitur , quod duplcx , qusdam accepta per modum pars non poteft dc toto prxdicari

nifidenominatiue,

1,

eft.

pars integralis

jgitur,&c.

Ad

Et illud inconue-

Ad primam

igitur,&c.

Ad oppofitum funt

DifFcrcntia diftinde fignificant diuerfas

non

II.

vltimo diccbatur, qu6d Ge-

cuilibet fignificato.

Specie-

Sfecies,

compoficum ex fubftantia, &anima partem formalcm hominis,vt iiram perfedionem qus perficit fubid

cum

cuilibet Spcciei

fisnip'

idtm

eftpars materialis in conceptu hominis,vt totimi

latent multie (tquiuocationes cft

efficiens pra;dicati,igitur

Intelligcndum tamen propter rationes , qu6d Genus jSf* Diffnrentia Genus Differentia non determinace fignificant

fignificant

Icem , Ariftoteles in ^.Phyfic.dicit qu6dy?c««-

dum Gcmti

fignificanc animal,8c ra-

Ncc eft per fe fccundo mo^o , quia fubie«Stum non cadit indefinicionem pcasdicati. Nec tertio modo, quiatectiusmodus cftmodus cffendi & non prtedicandi. Nec quarto modo quia

fubiedum non eft caufa

fi

totusin-

tionale.

definitionis cx confequenti.

:

eft

telled:us fubiedli, nec in intclledu fiibiedti inclu-

eft alteri.

rentiae

II. Conclujit,

ximam.

Eodem modo

que funt eadem

in cpfofitm.

Nam

primo.

anlmal rationde

efi

Item , hasc generalis conditio eft in omnibus modis diccndi pcr fe,qu6d illud fubiiciatur,quod natumeft fubiici & fimiliter qu6d praedicctur, quodnatum eft prsdicari. Sed rationale non eft natum fubiici rcfpectu animalis,nec refpeftu ho-

pcr fe eadem roti

cllct

Jtrpment*

Socrates

eadem ratione , & alia: fed qua:cumque funt per Ce eadem tertio, inter fe funr eadcm , fi igitur manus, & pes effent eadem toti per fcjtunc fequeretur,qu6d manus effet pes.

;

10.

,

fccundum rationem,quaE fignificat pcr

Pars integr»' Ul diipicx.

Qu^ftio &

per modum totius ; poted vniuocc, cuiufmodi partem fignificat ani*mal. Licct cnim animal fignificet partem materialem hominis,non tamen fignificat per modum ideo poteft prsdicari de hopartisjfcd totius ;

talis pars de toto pixdicari

&

mine vniuocc , & hoc eft quod Boetius ait , qu6d Genus in praedicaiione cft lotum praedicatur enim de Spccie , quia torum fignificat cx confe:

Intelligendum taraen eft,qu6d m/*»*/* prardihomine per modum denominatiui , ex

catur de

hoc, qu6d praedicatur in qttaUt licct non fimplicitcr denominatiue prjediceiur , cum fit de cflcntia hominis ; multa enim habent raodum denomi-

A4u

,

qua:

non

funt denominatiua fimpliciter:

379

tcr cft ex parte iI!a,variatlocnimcft in Syllogif*

mo ncgatiuoi debct

tamcn

afllgnari in affirmati*

uo,& fenipcr fccundiim cundem tcrminum,vt il* lum tecminum homo. Ad primam rationem contra hoc , ciim didtuf in definitionibifs, &c. dicitur quod Arilfotclcs intelligit,qu6d indcfinitionibus fecundum ra-

tionem , hoc tio, in

quenti.

natiui

XXIII.

, in quibus non cft extraiica racadit accidcns,fcd in iftis cft talij

eft

non

illis

extrancati0,ide6illaau^oritas pofitum.

Adaliud dfcitur,qu6din sffirmatiuo Syllogif-

mo, omnerationale , &c. cftconfequentia bona per locum cxtrinfecum & non per form.im intrinfecam. Tenct enira per hanc maximam, vt ft ,

Frtdicatio enim denominatina cft,quando res dc ge-

milespotcrit debcllare caftrum

ncreaccidentis fubftantia denominat.

Si aliquid infit

Ad aliuddicitur.quod non

fcquitur

hominem

duo entia,qaia tam Genus, quam DifFerentia in praedicationcaccipiunturvt totum,& non fub ratione partis,& itaillud totum prsdicantex c6fequenci. Similiter Genus accipitur fub ratione Dilferenti2,& ideo non fequitur Speciem efle didicatur

,

hoc,qu6d definitio de Specie prae-

quia vt Genus

accipitur

fic

,

,

fub ratione Differentia:

vnum conceptumfaciunt

conceptus Speciei

,

licct

tamcn

ille

,

qui

eft

conceptus

conceptu fpeciei accidentaliter , cx- hoc quod conceptus definitionis conceptus Specici coneft magis diftindbus , definitionis differat k

&

fufus.

Ad y

ah'uddicitur,

quod Intenigentis habenc

aliquam compofitionem , vt compofitionem ejfe cum ejfentia , & ita ab ejfentia accipitur Genus , &c illa ratio conchiahejfe accipitur DifFerentia ,

&

non quailibet DifFerentia fignificat partem formalem eo modo.quo cft forma in iftis indit,qu6d

fcrioribus.

Ad aliud vt dicebatur. Ad aliud contra hoc quod Hcct homo ruppd,

nat fub ratione formali femper in qnalibet propofitione , vbi fupponit tamquam fub ratione

tamen non fcmper ratio formalis ilhomine , cft caufa pofitiua , quarepracdicatum fubiedoper fe ineft. Ratio enim pofitiua quare animal ineft homini, eftconceptus animaUs in homincj & non conce^ iobftantiac

la

,

,

quae eft ratio raiionalis in

cui magis videtun Sed animal videtur magis

Ad

aliud ficut dicebatur,qu6din illoSyllogif-

mo

negatiuo , NHllurn rationale , &c. eft variatio, ficut in Syllogifmo affirmatiuo, xqucctiath cft in eodem termino, vt in illo terconuerfiuus,

&

mino homo

terminus variabatur inaf-^ firmatiuo hasc tamen fullacianondebet afHgnari euidenter , nec poteft nifi in Syllogifmo aflirmatiuo , vtpatet fecundiim y£gidium. Variatio ,

quia

ille

:

enim

in ncgatiuo Syllogifmo debet affignari in

affirmatiuo, refpedu cuius eft conuerfiuus. Vcrbi gratia

,

Socrates

hxc fallacia Accidentis , Homo eJtSpecieSi ejl

homo

,

igitttr Socrates e[i

riatione huius tcrmini

mo negatiuo tes

poterit

& Rcx^

ineflc,inciit

homini per

incirc

quam rationale ide6 fi ratipnale per fc infit per locumi minori ,ctiam animal inerit homini per fe per primam maximam. Per hsc ad formam qu6d quando confeqnentia affirm.itiua fe

,

,

>

;

tenct per

locum

& non per locum a tonon oportet quod fi fequi-

a minori,

to in quantitatc,

tur affirmatiue, quodfequaturncgatiuc finevariationc.

Ad aliud dicitur , qu6d hic variatio eft in aliquo termino , vt in illo termino homo vt pradi6tum eft quiavariatur in comparationc ad rationale , & animal illa tamen variatio non ,

I41 -Ai f«

;

,

conuenienter affignatur in Syllogifmo negatiuo, fed in affirmatiup , refpedtu ciriuseft conuerfiuus,vc

qui

Species

eodcm modo

eft altcrius

,

ex va-

in Syllogif*

conuerfiuus, Socra-

non eJtSpecies , Socratesejl homo

;

igitur

homo non

yVAvhtio eft ineodem termino,quo tamen haec vapriuSjVt in illo termino homo , riatio non potcft conuenicnter affignari in negatiuo Syllogifmo fcd debet affignari in paralogifmo affirmatiuo. Affirmatio cnim eft principium duccndj in cognitionem fuar negationis, ficuc rcflum eft iudcx fui,& obliqui. SiaiiUScotioper. Tom.I.

efi Species

&

:

miWoyOmnis hetno efianimd.

Contrailludeft vnar.itio. In prima figura /b\iim cftfallacia Accidentis cx variatione medij termini,quia cx ciufdem identitatc eft bonitas Syllogifmi. Sed ille diCcmfus , NnUttm rationale,

&c. cft in prima figura:igitur variatio folum crithicinmedio tcrmino,lcilicct raticnale. Hie dicitur , qu6d maior cft falfa non enim oportet in prima figuraaccidens fempcr ieffe ex varia;

tione medij

ne medij hic

,

non

,

qu6d

fed fufficit

Accidentis

homo

;

igitur

,

Verbi gratia,

Socrates nonefiSpecict,

homo non

cx variatione termini medij ,

ex variatio-

fit

vel alicUius cxtremi.

eft fallacia

Socrates efi

crates

ptusrationalis.

'5'

,

minus videtur

cui

;

Ad

M^.

illi

illi

elTe

ftindla entia ex

non cftadpro-

efi ,

Species

,

&

videlicet So~

fed ex variatione minoris cxtrCmitatis,

Homo cnim in mivtcomparatur ad Socratem , habct acceptioncm pro fuppofito virtute pra:dicati , & in conciufione homo habec acceptionem pro intentione , vt comparatur ad hoc praedicatum Species , illa variatio fit in minori extremitatCi vidclicct huius tcrmini homo.

nori

,

*%

&

Aliter

tamen dicunc quidam

qu6d

in toto animal, &c. eft variatio in mcdio termino, quia in maiori rcmouetur animal cum h.ic conditione per

difcnrfu, Ar«//«»i rationale perje

,

efi

fe a rationali pro cius fignificato diftindto , fccundum qu6d dcterrainate fignificat partem : in

minori vcr6 przdicatur flgnificat per

nale in

rationale

modum totius, &

fccundum quod

ita variaturrrfn*'

maiori,& minori.

Contra illud, tcrminus fubiicic , & pracdicat illud , quod fignificat , & fub eodem mpdo; fcd pcr te rationaU fignificat. partem pcr tocius

;

igitur fubiicit

modum

partem per modum tOtius,

ficut przdicat.

Hicdiciturqu6dlicecfignificecparccmdetetminatc > tamcn potcft prxdlcari per roodum toFf 1 tiutj

1 y.

^

Super lib. I. Pofteriorilm.

j8o tius,

& fubiici per tnodum totius,

hacc concedatuc vera

Nulkm

,

Sed tamen , vt

ratimale fer fe

efi

lis

anlmal, accipitur rationale formaliter fub diftin-

ito ilgnificato,hcct ratio totius (\ifne cjua mn,idc6 ratio formalispritdicatiuafaluacur vcrobiquc, liccc tziiojine

qua «o«,non manedt.

Ad aliud principale

Adj.

ftantia compofita eft

ficut

fimpliciter in linea

Genus intermedium in fuo incellcdlu incluGenus & differenciam. Ad aliud nego hanc confequcnciam , Rationalc ^^

includit formale

fitio fic

vcSpccies.

Ad rationem contra hoc diccndum, qu6d fubeft ambicus cum , qux eft forma , asqualis fubftancia quK eft Genus. Et ciim dicicur quod tunceirent duo generaliflima in eodcm Przdicamenco, concedicurquod func duo generalillima in vno Pra^dicamento , non camen fequicur quod duo funt Prardicamenta in Genere fubftancijc. Coordinatio enim Diffcrenciarum reducitur ad coordinationem Generaliflimi direftam

l

rj^

&

vnumhabecactributionemadaltcrum,funttamen duo fccundum prxdicationcm ffique primam.

iimplicicer,qHia

Ad

alfam , qux probat quod fubftantia , quac irracionale; forma, fit Genus ad racionale ,

&

cft

8.

Ritiitmle po-;

ficut

formaftttribucionem habenc ad fubftanciam compoficam , vnde non func duo generalifllma prima

1 6.

Ad

,

Subftantia,

'"^"'

€onJiittrtirt.

dicicur

,

quod rationale

poteft duplicicer confide-

conceptu fubiedi includatur ( loquendo dc primo modo.)tamcn haec eft confequentia bona; SubieElum includit formaliter conceptum pradicatii

Aliud enim cludere formalem conceptum prsdicati , cludere formale in conceptu. igiturincludit per fi prdtdicatum.

Ad aliud

qux

eft

•

i

,

eft

Genus ^^

prazdicabili

de

iftis,

vtrumque

fubftan-

eft

forma acquiuocc & fic fubftanforma , non eft Gcnus , rcfpedu illorum, Sccundo modo concedo quod fubftantia , qu£E eft forma , fit Genus refpedu iftorum,

tia

quje eft

,

tia

,

fed

;

qux

eft

non

vt Differentiac funt

fed vt Specics funt

,

collaterales.

Ad aliud qu6d Ariftoteles probat

cns non efle

Genus quoad aliquod cius

fignificatum

Differentia prjedicacut per

fc, &c

cludit

qu6d ens nuUo modo

,

quia de

:

camcn non con-

pofllt cffe

Genus.

Eodem modo conceditur in propofito, qu6d fubquoad aliquod eius (ignificacum non

ftancia

eft

Genus re{pe£tu rationalis,& irr^itionalis vel faltera vt fignificat pcrfecfbionem vltimam in homine & vtimponitiirab illo vlcimogradu,quia :

:

fubftantia,quaE eft forma, prasdicatur dc rationali

aequiuocc,ac

Ad

ii

diceretur, cdeHeftdM efcanis.

aliud vt dicebatur.

lud dico

,

Adptimum

qu6d conceptus animalis

perfedioncm imporrant Speciet um , fed cx hoc prasdicetur dc Differentia. hiceft enim fallacia Accidcntis fcnfibilequodeft Gcnus perfeprxdicatur deDifferencia , &c. quia racionale variarur fecundum quodfld fenfibile comparacur, & fecundum qu6d ad homincm, vcl ad animal comparatur comparatur enim ad fenfibilc ,vt Species eius,"compara,

;

tiir ver6 ad hominem, vel animal,vt Differentia; ide6 variatio eft.

Ad aliud principale ficut dicebatur. Ad primum concra hoc dicitur,qu6d

'7« ratio

Ariftotelis concludit vbi eft diflblutio vcra, rcalis

&A

& &

manet B , & A , aliquid vt forma prarfuic

quia diffolutis B,

,

,

non manct Ba igitur in Ba, quod nec fuit B ncc A ;

contra

ii-

bilis.protantoquod concipiturabintclledkufimplici

,

non tamen

ceptus Subftanciae

mum

,

dus

&

:

cft fic indiuifibilis ficut ,

qu;E cft

Genus

con-

gcncralifll-

quia in incelledu fimplici func multi graquia non totaliter eft indiuifibilis , id-

c6 aliquid poteft includi in

telligic

igicur in propofico

;

incelie(^u raciona-

non

Concrahoc, raanencibus quiruntur adcirenciara diffolucis

Gcnerc

,

rei,

cenet ratio. totaliter,qua: re-

illis

manet

& Differencia

,

effentia rci,fcd

manet] Genus,

& Diffcrentia,&: non manet tota definitio

;

igicur

aliquid aliud requiritur ad definitionem

,

quam

Genus,& Diffcrentia. Hic dicitur qu6d diffolutis Generc , & Differentia, fecundum qu6d Genus eft propria potentia, & Differentia eft proprius adus definitionis, definitio nonmanet tunc. Intelligendum tamen qu6d Genus , & Differentiafubpropriaratione propriorum conccptuum , non fe habent ad inuicera ficut potentia , adus ; quia conceptus Generis intelli-

&

gi potcft fine conceptu Diffcrcntiae

bens igitur :

&

,

econtra,

adus haconccptus Generis, quantuin cft de

fcd nihil intelligitur nifi

adus

,

vcl vt

non eftpropria potentia refpcdkuDiffcrcntiae. Propria cnim potentia non poteft intelligi nifi per comparationcm ad proprium a(5lum tamen fe,

:

res materialis, quae fubeft conceptui Gencris, cft

propria potencia rcfpe<Stu

cepcui Diffcrcnciae

eft indiuifi-

'*•

vt illa totam

non fcquiturqu6d Gcnus perfe

& illo mo-

Genus generaliflSmum ,

includit

co

10.

&:irrationaIis

nem

,

,

•

•

omncs priores Differentias. Per hoc ad formam , qu6d rationale primo modo accepcum , & irrationale non conueniunt in fubftantia , qux eft forma, tanquam in communi vniuo-

Ai

,

in-

toca perfedione in homine,quae aduenic Subftan-

.

do

9'

concedicur qu6d fenfibilc

refpeibu rationalis

in-

eft

&

lamiFormamfupcriorem includic in fuo intcllcdu. Alio modo fecundiim qu6d imponicur k.

.

^'».

incU-

, fed per A, & B, in, clementa corporis , probat cnim quod forma realis non eft aliquod elemcncorum. Scd Diffcrencia noneft forma nififecundum racio-

Vno modo fecundum quod imponitur ab r n.l p r vlcmiO gradu perfeccionis ni homme, & iic nulrari.

tia:

Ad

igitttr

;

per fe,oporcet qu6d quicquid eft in conccptu pijedicati , feu raateriale , feu formale , in

ftancia

,

in conceptu Animalis

f animal. Ad hocenimqu6daliquapropo-

dit per

eft

:

A %

non j vt Genus

aliquid

libec

Pra;dicamcntali

eft

&

Ad formam qu6d minor eft vera de diuifibiquod nuUam compoficioncm habec,fed quod-

ma non

Genus generaliflimum ,quod

,

dit

, fubftantia tamcn qua: eft forGenus nifi per atcributionem. Et abfolute diccndum eft quod fubftantia , qua:- eft forma, licct fit Gcnus aliquo modo rcfpedtu ravt tamen rationale eft Difterencia, fic tionalis refpedlu racionalis non eft Genus , fed vc rationale refpedu fubftantiae , qus eft forma , accipituf

5

vt puta fenfibile

,

li ,

dicebatur,qu6d fub-

Genus

,

fuperius.

ui

non

cft

brcuicer dicicur,

&

rei

,

quae fubeftcon-

hasc racio ab illadiffol-

quod vtrumque mancat

poteft,ita

ide6 dcfinitio

fpedu

,

,

&

perpetua,& demonftratio.Tune

qu6d vt Genus

Differcntias

,

eft

potcntiare-

fic iftis diffolutis

non raanct

definitio.

Aliter

qu6d

tamen poteft

dici ad illud

ratio illa Ariftorelis

Ariftoteles

enim aiguit

non

de5,&v^,

eftad propofitum.

ficjDiirolutis B,ii,

>^,manct

•^* 'J*

Qu^rtioXXIV. B, mahct A, ita qn6d neutrum eft ad alteturii lunc non manct 5
&

&

anima a matetia, maanima , quia tamen anima naturaliter inclinatur ad corpus idc6 non prxfuit in homine alia forma vnicns animam cum corpore , fedfecundum fefuit perfedio corpoinclinetur

fed

,

nct corpus

,

difToluta

fic

Eodem modo

eft

ex partc illa.Diftblutis

enim

, 8c DifFerentia ab inuicem , adhuc cohccptus DifFercntis habct aliquam inclinationcm

Gcnere

ad conceptum Gencris tamquam ad propinquam potentiam ficut anima indinatur ad corpus ide6 non opartct ponere aliquid formale in defini:

:

tionc practcrDincrcntiam. Quia DifFcrcntia licet marieat poft diflblutionem , non tamcn fic nianet,quin habcat inclinationcm ad Genus. Ad aliud quod in illa , Homo eft animal ratlonale

non manet

y

animali

&

>

caufa extrancitatis

rationali fitvnura

quia ex

,

cxtrcmum efTcn-

tiam

negando hanc confcqucn-

aliud dicitur

£ft necejfariHm : igitHrperft,

;

Ad probationem dicitur.quod Ariftoteles fupponit illud efTcfubiedum, quod natum cft fubiicJ, illud cfTc praedicatum, quod natum cft prae-

&

eft

& hoc

luppofito fequitur , Demonfirati» ex neceptriis igitnr eft ex prepe/ttionihui per fe^

dicari

:

:

fcd rationale

non eft natum

malis,nec hominis,quia

&

(jindis^ fit

Ad

confiderat

rcm

&

tamcn apud Logicu Genus cft vniuocum. , quod Ariftotelcs dicit quod

cicbus,

Ad

aliud dicitur

Gcnus

nihil cft prattcr cius Specics

materiaeft;&

primum

ficeft

fignificatum,

aut

,

fi

cft,

vt

fubiici

hoc intelligcndum quoad

& diftindtum,Genus figni*

prajtcr fuas Species.

Contra hoc.

Si

f

Gcnus prim6

,

& dctcrminati

&

&

partem, concomitantcr , cx confcquenti totum,tunc quodlibet Gcnus cllct analogum, quia indctcrminatc habcrct duo fignificata

fignificat

fecundum ordincm. Hic dicitur,qu6dnon feqilitur,Genus cftcan*» logum,non enim fignificat totum cx impofitionCi Sed quia Genus partem fignificat per modum totius,& cx

illo

modo totios,ducimur in cognitione

Genus fignifinon eft proprii fignificarCjfiuc ex impofitionCjidc6 non cft analogum, fed fic fignificare cft rcprxfcntare quodam* mod6, ficut capitatnm fignificat caput detetmina* care totii concomitanter:fcd hoc

te,per modii

tamen totiusi& cx modo conccrncdi

totum,fignificat habens caput ex confequtnti, St fic

totum;fed hoc non

fignificat

Cty^ ST tAn Dijferentia

aliud dicitUf

,

eft fignificare

proptie.

permodum

Idco nec fequitur quod Rationale eft animal : nec ilia, Rati«>'

qu6d licet haec fit

I

XXIV.

o

inferior incltidat Diffe»

ncceflaria}

non ordinatur fecundum Jiib

fpe£tu animalis

,

rentiam ftsperiorem per fi

5i

fitperfe

,

,

iJt an hxt

lationalc cft fenfibilc?

Ari(l.7. Metaph.tixt.4y

Dodlor 4.d.tl.j.i.§.4drati»»es,^

j.Metuph.qutft.x.'}. Ant. Aadr. ibidtm,qu4.ft.

mediata.

1 8,

formara

,

qu6d

haec diuifio propofirioniS

quando fubiicitur , quod fic non eft in propofito»

q.

I

i 5 Capr. \.d, Sotus c»p. dt Genertt Caiet.»» txptf.c^ Ptrphynj. Tarr.in c. j primi Pofter.

1.

j .

Soncinnas j.Metafh.

.

q. 37.

neceiraria: fufficicns cft,

dub.\.'ion(zc.^.Mit»fh.c.i%.if.\%. Ruuius c,d*tHftr.q.^.

natum

SiaQh.lib.}.j.it.Comflat.di^.7,L^,j.4.

eft fubiici

;

Ad aliud ficut diccbatur. Ad primum contra hoc,qu6d partes definitio-

QV6d noh vidctur.Boctius

his iic^t fint duae confidcratae fecundiim fe,tamcii

Vt comparantur ad definitum faciunt per fc vnum. Et fimiliter , vt conftituunt definitionem , vnuni accipitur fub ratione alterius

quod Specics

fit

duo

;

ideo

non fequitur

entia.

Ad aliud dicitur,qu6d aliquid cfTe primo idem Vno modo quando

alteri, dupliciter intelligitur.

prsdicatum non excedit fubiedtum

& illo modo definitio '& Gcnus non.Alio

nec contri} cadem definito prim6,

cft

,

modo dicitur aliquid circ pri-

m6 idcm altcri, quando inter fubieftum & prae,

dicatumnon cft aliquodmedium ordinatum in eodem Generc ; & illo modo Genus eft primo in diucrfis Specicbus;quia inter homincm & Genus proximum non eft jdiquod Genus mediumin gealiud dicitur

,

qu6d Genus quo ad

illud*

quod dctcrminatc fignificat,foIiim fignificatpartem matcrialem Spcciei per modum tamen to;

illa

cct arteni definiendi

pars vniuoce repcritur in diucrfis Spc-

ciebus realiter;tamcn confcqucnter fignificat to-

& fccundum hoc, Genus cft diuifum in diucrfis Speciebus realiter & fimiliter fecundura :

:

hocGcnus eft diucrfa natura in diuerfis,& cedo quod Gcnus prim6 Scttioper. Ttim. I,

,

&

fic

c6-

acquiuocc diuccfis

,

in ditti/ioni^ni,do-

& dicit quod ad dcfi-

nicndum Spccicm

t.

Argumtht*

P^» p»f'* , fumcndum cft ptim6 fuum Genus, & ipfum diuidendum eft pcr DifFcrehtias ^*"** immcdiatas, illaDifFcrcntia, qua: Spcciei con-

&

uenit,adhuceftdiuidendapcraIiasDifFerencias,& fic quoufque deucniatut ad DifFcrentia vltima,& fic

Genus fuperius cum omnibus

ciei

DifFcretiis

Spc-

conuenietibus dcbct poni in definitionc Spe-

ciei;& exeplificat denomine. ne, dcfinit

Sed

rem ,

fi

Fadaenim

diuifio-

nome fiaNomen eft voxJignificatiHayCrc.

DifFcrcntia infcrior includcret fuperio-

in tali dcfinitione efTct nugatio,quia DifFc-

rentix fuperiores exprefsc ponuntur in tali dcfi-» nitione , pcr te in DifFcrcmiis infcrioribus includuntur , bis igitur in eadcm definiiione repli-

&

cantur,

ncrc JubftantijE.

tum

^

i«i

rcfpedu ani-

fnpra in Gcncre ; fimiiitcr quod fubiicitur non cfl natura fubiici,& fi(f<eadcmratione non cft im'-

tius,&

I

matcriam Specici,tamen modoconfufo,fiue concomitanter fignificat totum , & fic nihil eft

;

Ad

^

ficat

noneft tamen mediata, nec immediata quia re-

Ad

cniitl

fub rationc fccunda: intcntionis", non fub cfle rcali. Ide6 licet in re fit diucrfum in diuerfis Spc-

conccrnentis.

per fe, nale eft homo.

haec

38r

fcd illam afquiuocationcm hort

totius concomitanter,idc6 dicimus

tialiter.

Ad

,

confiderat Logicus.Logicus

& manet

:

ris.

Spccicbus incft

& ita crit nugatio, Aninutl rationaU, quia

animal includit fenfibile in fuo intelledhi liter rationale includit fcnfibilc

per te

,

plicitc ponitur bis fcnfibilc in dcfinitione

nugatio

;

finii-

igitur im,

igitur

cft.

Hic dicitur,qu6d non fcquitur qu6d htc fit nugatio , Animal rationale yC\mi in rationali tantum impIicitcponiturfcnfibilc,adhocautcm qu6d cffct nugatio , oportcrct idem bis cxprimi , non

&

untuih replicari implicitc.

Ff

I

Coou^

tfi*

.

Superlib.I. Pofteriorum.

381 *

Contri, Ariftoteles in g.Topicorum, docet inueftigarc iiugationcm,poncncio deBnitionem nominis pro nominc. Ponaturigitur dcfinitio illorum nominura proiftis norainibus,& fic crit ccrta nugatio.

Ariftoteles infccundo huius, dans artcm deiiniendi,didz qabd quxliht p^s de-

Ad

principale

,

Jinitionis eft in vlus qukm definituntytotum tamen <(^»

& conuertilile & ponit illud cxemplum

Ter-

,

:

/f,

nariHs (ft

mmerw imparyprimm vtro(jue modo. Scd u omnes

DifFerenria inferior includat

tunc Differentia inferior non

eflct

fuperiores,

qukm

in plus

.definitum,fed conucrtibilc.Oportet igiturdiccre quod Differentiainferior nonincludat fuperiores DifFerentias. ,

cum

tunc

non includat ipfum couertibiliter , fcquitur quod

& aliquid vltrk

,

quia generaliflima DifFerentiarum habent

,

eundem modum pradicandi cum Subftantia,qus cft genecalifllmum in ordinc mcdio , & ad illud reducuntur per attributionem.

Contra hoc , ex ifta refponfione fequitur quod Quantitas, &Subftantia non faciunt duo Pr«dicamcnta ; quia gcncraliflimum Quantitatis habet eundem modum praedicandi de fuis conte»gcneralifllmum Subftantiac dc fuis.Simigeneraliflimum Quantitatis habct reduci ad generaliflimum Subftantise , ficut poftcrius ad tis;ficut

liter

prius. Si igitucillae duae conditiones

dicamentum Subftantisc,& Quantitatis. Item, fi fic tunc in DifFcrentiis crit vnum generalifnmum aliud ^ gencraliffimo in mcdio or-

;

rationale igitur

dinc ; igitur firailitcr vnum fpccialiflimum,& intermedia erunt Genera. Sed ifta tria generalijjfi-

eft

mtm

documquc vnum

Prsdicamcntum

compofjtum ex fcnfibili,& re additajfcd quaneft compofitu ex duobus,vnum cft ad:us,& reliquum potcntia.Sed a potentia po-

teft accipi

Genus,& abaduDifFerentia;igiturra-

tionale includit Genus,

conceptu primo:fed

& DifFerentiam

omnc tale

eft

Species

fuo

in

, j

in fuo intelIeftu,eademrationc irrationale includit fenfibile in fuo intellcdu ; tunc crgo infenfi-

Et manifeftum

eft

quod

inter fc difFeruntjigi-

tur funt difFercntia:quod patet fccundum Arjfto-

tclem y.Metaph. cap.9. Juntalicui idem entia,

DifferentiaJitKt tjuttcunujue

& inter Ji Jiint

differentia funt Species

& irrationale

cfTent Spccies

,

;

dijfifintia.

igiturrationale,

& pcr

confcquens

,

nifi

fpedu vnius,

qu6d

quod fit

rationale

illud

non conquod cftDifFercntia re-

Species rcfpcdku alterius. Et

comparatum ad animal

,

fic

ad

fiuc

hominem eft DifFerentia;fed comparatum ad fenfibile

,

eft

Specics

:

fed ex

hoc non fcquitur quod

; fi

,

8c intermedia

cics

:

igitur erit per fe diuerfum ^ gencraliffimo ,

duo gcncralifllima pcr

fed

in

primo

fic

; fi

,

qujcro tunc de Differentia

aur eft Spccies refpcdu fuperioris Differentis , aut non : fi fic , proceffiis eft in infinitumj

eius

fi

;

non,eadcm rationc ftandum Itcm

, fi

/ignificar

fuit in

funt generaliffima.

Ad principale nitioncm

fi

:

fic

;

impoffibile eft

tanquam Specics*cius,tamen non

efl

procedere in infinitum in pratdicatis fubftantialiDus, fccundum Ariftotclcm , in primo huius, erit deucnire tunc ad aliquod generalif£mum DifFercntiarum Subftantis ; igitur infubftantiis erunc

duo

& harc duo erunt gencralif& ita plura qukm dccem erunc

generalifllima,

iima Subftantis Praedicamenta.

,

fi

;

non poteft dari ex Genere proximo

mo,& vltima Differentia

, fi

priDifterentia inferior

includat fuperiorcm, quia tunc in qualibet dcfiiinitionc efkt nugatio tationale ,

; quia fic dicendo ; jimmal animal includit omnes DifFerentias fu-

& fimiliter rationale per tejigitur

dia coordinatione

,

& aliaDifFcrentiarum

colla-<-

,

potcft dari cx remoto,

definitionc.

bis

Ncc

&

vltima DifFerentia;quia pcr Ariftotelem fecundo huius , dcfinitio dcbct explanare omnia pra;dicata in quid de definito: fed DifFcrcntia inferior explicite, non ponit Differcntias fuperiorcs,nec Genus primum ponic illas , quia generalius ; igitur cx Generc primo , vltima DifFerentia non poteftdefinitio fieri.

&

oppofitum Boetius dicit in Diuijionibmt definire cx duobus terminis , & ex:

quod fufficit

ponit feipfum

fic

,

ex Genere primo

,

& vltima Dif-

DifFerentia

non valeret , fJ vltima non includeret omnes DifFcrentias

fuperiorcs

quia per Ariftotelem in fecundo hu-

ferentia.

Sed talis

j

definitio

ius ,'in definitione debent

poni omnia praedicata

in quid exprefse,vel implicite.

tis

Hic dicitur , concedendo quod duo funt generalifHma in fubftantiis; vna fubftantiarum in me-

Itcm, fecundum Ariftotelem. in Pra:dicamcn4. Difteremiu vniuoce Argumtta im ; commune eft Generihm ,

&

Sed vniuoce prxdicari cft praedicari fecundum nomcp, & fecundum dcfinitionem:igi-

pradicari.

tur DifFcrrntia habet definitionem

fed nihil de-

:

teralium,&c.

finitur nifiSpecies fpecialiffiraa , vcl fubaltcrna;

Tertium poteft efle generaliflimum atfarum DifFcrentiarum cx alio larere , vnde qu6d ficfinc plura gencraliflima in fubftantiis, non eft incon-

fccundo huius

ueniens

,

& hoc colUrcralitcr.Scd cx hoc non fe-

^oitur quod plura func Pcaedicamcnta in fubftaa-

1

&

;

&

rcntia

Ad

&

,

fieri defi-

confcquens eft f-alfum : igitur antccedcns. Probo conrequentiam , qusro auc defiliitio dcbct dari cx Generc infimo,& vltima Differentia, aut ex Genere remoto , vltima DifFe-

primo.

rationale includit per fe fenfibile

fc diaerfa

arguunt duo Praedicamenta ; igitur in Subftantia funt duo Prxdicaracnta , conceflb hoc,qu6d duo

idem intelledus includitur in

dum

cft alte-

in

dine per tc,& manifeftum eft rcns ab co , quia timc generaliffimufh cfletSpe-

pcriores

ferentia,aut eft Species refpedu fuperioris DifFcrentiae, aut non ; fi non, tidem ratione fuit ftan-

igi-

;

medio orquod non cft difFc-

cidentis.

Contra,fi rationale fit Spccics refpedtu fenfibitunc habcbit DifFcrentiam;quatro deillaDif-

conftituunc

Item, generaliflimum DifFerentiarum

rum ^ generaliflS[mo fubftantiarum

DifFercntiafit Specics, nifi incidentc fallacia Ac-

lis,

,

igitur in fubftantiis,& Di£fe-

cialiffima,&intcrmcdia,vtinnuit refponfio tur crunc diuerfa Praedicamenta.

Sed

diuerfx cfTent fpccies. Hicdicitur qugdillaEdua: rationes

cludunt

jpecialijfimum

Subftantiat

conucniunt.

omnia

,

rcntiis,fubftantiae fint diuerfa generalifllma, fpc-

igitur

DifFerentia crit Species,quod eft inconueniens. Irem , qua ratione rationale includit fenfibilc

bili

concludunc

vnum efTc Pracdicamentum, tunc vnum effct Prx;

Item,fi rationale includit fenfibile

includit ipfum

tiis

quia Jola

Jpecies definitHr ;

fecundiim Ariftotelem

igitur DifFerentia eft Specics re-

fpe€tu alicuius alterius fuperioris includit

Gcnns

:

,

fed Species

igituc Dineientia inferioc in-

duditfuferioccm. Item,

»ff'>fit'^'

,

Qu^ftioXXrV. Irem t fccundAm Ariftotclcm

in 8.

Differtntin Mcit t«tMHfHhfia»tUmrei

\

Metaphyf.

igiturratio-

& omnes Differcntias

luile includit fendbile,

fu*

quia omnia illa funt de intelledu fubhominis. Itcm , pcr Ariftotclem ibidem,il!as DifFcrenti* funt per le, quandorepciitur totics idemintelledlus, quoties illc ponitur inordine, ficut exemperiores

,

fiantiali

plificat.Et

hzc

eft

quzdam regula ad cognofcen-

rationale,

fe;ieitur

idem intcllcftus bis rcpctitur,ficut dido

Sedhoc non

eft, nifiinferioc

jncludat fuperiorem.

Itcm, Ariftoteles dicit ibidem,qu6d Tcntia

|>onatur,adhuc

eftct

lic^t

Dif-

& infcrior poft-

communior prxponatur,

nugatio,quia rcpetitio vnius

nitio,tunc in definitioneerit nugatio.

Aliud eft inteliigcndum quod

ii

DifFcrentia,vC

rAtionattt accipiaiur i tota perfedione fpecici, il*

lo

modo

noncontincit dcfinirccx Gencre proxi* ncc ex Gcnere proximo, omnibus DifFerentiis. Sed contingit dcfinire

&

:

exGenefe primo,& vhima DifFerentia. PrinHin» iftorum patet ; quia fi ex Gcncrc proximo,& vltimaDiffcrenriaillo modo acceptacflcr dcfinitio, tuncindefinitione

efTet

nugatiojquiaGcnuspro-

ximum includit omncs Diftercntias prarccdcntcs, fimilitcr illa DifFercntia includit

&

omncs

Dififo.

fcntias prxccdcntes

in fubftantiis non

Secundum patet per idem ,quia tfic ellct nug.itio, quiaGcnus proximum includit omnes Differcntias prxccdentcs. Tertium patet,quia dcfjnitio debct aggrcgarc infeomnia prxdicata elFcntialia, & non plus. Scd cx Gcnerc proximo,& vlti-

ordo,ide6 vidctur nugatio. eft ex primo Generc, Sc vlrima DifFerentia,quod non efTct vcruni nifi vltima includcret pratcedcntcs.

Item

,

,

cft

qu6d dcfiniendum

ha;c eft pcr fe

,

Homo

hoc qu6d aliqua propofitio do , oportct quod formale formale in praedicato Jgitur rationale

pcr fe includit

,

;

quod

fcnfibilc,

fit

efi

nmTnal.

Sed ad

per fe primo

mo-

in fubiciito includat

fibile

diccrctur.

ma DifFerentia definitio conftitutaaggregat in

fe

materiale;

per modum totius , DifFcrentia accepta a tota pcrfcdione includit totim perfcftionem Gene-

,

eft

&

xis.quaeaduenirSubftantiar, qua:

poffunt dupliciter confiderari.

^"° modo fccundumqu6d '"^

idcm

ita bis

formale in homine, quod eft formale inani-

& materiale

Ad quacftionem dicitur,qa&d rationalc,& fcn-

piieittrcenri

:

omniaefrentialia pracdicatade homine, quia Gcnus prardicat primum matcriale dc homine , liccc

niali:igitur,&c. y*

dtmatnr.

, & omnibus , ficut dicit Boctius. Tcrtium patet, quia Genus proximum includit omnes DifFerentias fupcrioic$;ficrgoex Ge» nere proximo , & omnibus DifFerentiis fict defi-

inteUedlus,vt fic d i£to,Bipes hnbefu duos pedes, quix

Dicit vlterius

**^*f^'<^

oporret definire cx Ge*

nere primo

,

& fenfibile funt DifFerentia pet

fennbili rationale.

385

modo

illo

mo & DifFcrcnria illa

dum DiiFcrentias per fe. Scd

Sed

ferentia.

in

;

& per

confequeru

cft fic

Gcnus gcncponit omnia

praedicata eiFcntialia.

rationale imponi-

^ vltimo gradu perfe<5tionis

ralifHmum

homine ,

&

fcnfibile ab alio gradu. Etifto modoDifFerentia infcriornon includit fupcriorem,quiaiftegradus non cft illcjfed ab illo diftindus. Alio modo poteft rationale confiderari , non fecundum quod imponitur ab vltimo gradu, fiue vltima formavfed fccundilm quod imponitur 4

qux perficit fubftan* tiam, quod eft Genus gencralifnmum.Et illo mo« do rationale includit fenfibile,& omnes DifFcrentota perfcAionein homine,

Aliud eft intelligendum , qu&dDifFerentia acceptai tota perfe£tionc,vr r«ir/o»<«i^, licet fit Differentiahominis,vel animalis,tamcn

cft Spccics refpcdtu DifFcrentiae fupcrioris, vt rcfpcdu fenfi-

Et etiam in illa ordinatione Diflcrcnriarum funt generalifTima collateralia , ita quod in

bilis.

duo

Pratdicamento fubftantix

mum,

vnum

cft

fcilicer,wf^or«
gcncraliHi-

vna parte,&

incor-

poreum cx aliapartc &eft aliud gencralifKmnra :

fubftantiarum,

&

ita tria generalifilma

,

non

men triaPraEdicamcnta , quia gencraliflima

ta-

Dif-

tias praeccdentes,quia in illa tota pcrfcdlione in-

ferentiarum reducuntur ad generaliflimum fub-

duditur pars.

ftanriarum

Intelligendum tamen propter rationes , qn6d tiCci^icnAo rationdet vt imponitur ab vltima for-

ma , feu ab vltimo gradu, nc fufficit definire cum proximo primo Gcnere,& vitimaDififerentia,non tamen fufficit definire cx Gcnercprimo , & vltima DifFctentia, fcd cum Gcnere primo, & omnibus aliis DifFercntiis intermediis. Non autem ex Genere proximo , & omnibus aliis DiffcPrimum Genere cata in

oftendo

fic,

vltimaDifFcrentia

cum

proximo includit omnia aliapraeditjuid dc Specie , licet enim vltima DifFeillo

rentia impofitaab vltimo gradufecundi^m fe

includat fuperiorcs DifFcrcntias

proximum

,

non

Gcnus tamen

cui additur,includitDifFerentiasom-

&

nes fuperiores , ideo fic eft fufficicns definitio: tunc cnim eft fufficiens definitio , quando aggregat in fe omnia qu« prxdicantur in ^d,dc eircnrialitcr

re

de definito.

,

&

illius

mo , & omnibus DifFcrgntiis rcntiasi diucrfis gradibus, tia

,

& propter hoc non

qu6d tunc erit nugatio.

Adaliuddiciturqu6d iniIladefinitione,y<«/- •" nuilrMiomile,

non

eft

tur ab vltimo gradu

nugatio, ,

quia

rentias prxcedcnres. Si

fic

autem

fi

includerefccundum Ariftolem in fecundo huius. Sed Genus primum non ponic DifFerentias fuperiores , nec DifFcrcntia vltima acccpta ab vltimo gradu ponitillas, vt diftum eft;non igitur eft fufficicns dcfinitio ez Gencre primo , vitima Dif-

&

^

rationale accipi-

non

includit diffe-

includeret,fic con-

cedo, qu6d hic eflet nugatio. Scd

fic

non cft hzc

definitio.

Ad aliud dicitur,qu6d vltimaDifFcrcntiacon-. cum dennito & etii eft in plus, fub

uertibilis cft

diuerfa

,

ramen ratione;quia aliquid

refpe£hi alterius eftdupliciter.

Secundum patet. Definitio enim debet indicaomnia prxdicata cftentialia dc dcfinito , & iiU

^

accipicndo DifFe-

& fic vltima DifFcren*

non includir pr«ccedcntes,

fequitur

rentiis.

quod

eft intermedium tanquam inGcneris,&propria perfcdio : nontamquam cxtrinfecum,ucut Quancitas redu» citur ad Subftanriam. Ad primam rationem dicitur,qu6d Boctius in^* telligit , quod dcfinitio eftdanda exGcncrepri- -^^«•^»**

trinfecum

eft in plus,

efle in plas

Vnomodo, quia

quo ad ambitum fuppofitorum

DifFcrentia infcrior noneftinplus. Alio

,

& fic

modo

dicitur aliquid in plus aIio,quia fimpiicius:& illo

modo quaclibet DifFcrcnria cft in plus , quim de* cum hoc ftat,qu6d Dinerentia vltima

finicum,&

quoad ambitum fuppofitonim. Adalias duas rationes ficutdicebatur,qii6d Ff 4 DiSc

fitconuertibilis

^^l&i*

Superlib.I. Pofteriorum

384

DifFcrentiainfcrior eft Species refpeifcu fuperioris,vt rationaleeft fpccies

refpedu

refpeftu hominis.vcl animalis

fit

fenfibilis,licet

DifFercntia.

contra hoc , quod rationale, vt eft fignific accipitur k tota perfedione,

Ad primum Species

,

&

totam perfeaionem hominis quae aduenit SubftantisE qu£E eft Genus generalifnmum,& illo ficat

modo Specics eft,& habet DifFerentiam, qus acgradu,& non k tota perfedioEt cum qusritur an illa Differentia habeat aliam diffcr.entiam , aut non dicitur quod non. Sed non fuit eadem ratione ftandum in primo, quia hacc DifFcrentia,qus non habet aliam,acceflc eft DifFepta tantum eft ab vltimo gradu , cipitur ab vltimo

ne.

;

&

quodnuUo modo eft Specics , ideo difFerentiam non habet. Sed difFcrcntia alia , quae eft rentia,

&

habet accepta eft a tota pcrfedkione , aliquid in quo conuenit cum alia DifFerentia , aliquid in quo difFert , ideo difFerentiam poteft Species

,

&

Ad aliud

qu6d

aliquod gcneraliflimum difFetentiarum, diucrfum a genera-

j,

flcut dicebatur

,

eft

liffimo fubftantiarum internt»ediarum

,

ralijfima ,veltria

;

igitur tot fknt Pradicamenta/tth-

fiantiarum , quia generaliflima difFerentiarum rcducuntur ad generaliflinium fubftantiaru in me-

dio ordine,ficut pofterius ad prius intrinfecum. y.

Ad alia contra hoc. Ad primum dicitur, quod hic

eft fallacia

Accidentis

;

inter illas coordina-

tiones funt diuerfagenerali{Iima,& fpecialiflima,

& intermcdia:igitur diuerfa Praedicaraenra. enim hoc

fufficit,

fed requiritur

Non

quod vnum

reducatur ad aliud tanquam intrinfecum ei. fallacia Confequentis, , hoc generalifnmum, puta cerporeum cft diuerfum a gencraliflimo , quod eft Subftantia igitur funt

non

Ad aliud quod hic eft

:

principia diuerforum Praedicamcntorum ; hoc enim non fufficit , fed rcquiritur quod vnum ad

,

quod fuflScefct ex

,

,

prl-

vt imponitur

ab vltimogradu,falfum diceret. Ad aliud qu6d DifFcrentiae przdicantur vni- Fr*JieAri 'f" uocc. Sed pradicari vniuocc eft duplex.Vno mo- """"^* ''*" do quando praedicatur fupcrius dc per fe inferio- ^ ri , ficut hbmo de illo homine, illo modo Differentiae acceptjc ab aUquo diftindlo gfadu non praedicantur vniuoc^, tamenDifFerentiae acccpta k tota pcrfedione fic pofFunt vniuocc pr«dicari. Alio modo dicitur praedicari vniuocc quod pridicat cfFentiara rei , vel partem efrentia: , ^c oranes DifFerentiae prxdicantur vniuoc^, etiam generaliflimum , quod nullam habet definitionem , fic praedicatur vniuecc ; fed fic

&

&

&

non

pracdicari

fecundum

cft praedicari

dcfini-

tionem.

Ad aliud dicltur , quod illa ratio probat qu6
,

quia DifFerentia

acccpta ordinaia.

fic

nugationem fccundum

alia fuperiori facit

intelledum

& tamen

non fequitur quod fint diuerfa Pracdicamenta. Vnde hacc confequentia noti valet, Duo/kmgene-

intelligeret

mo Genere & vltima DifFerentia

pcfiorem

habere.

A4

cnim Boetius

Ariftotelis.

Ad aliud dicitur qu6d illa concludit idem.

In-

enim Ariftotelis eft,qu6d contingit dcfinire ex primo Genere , & vltima DifFercntia , accipiendo vltimam differcntiam a tota pertelle
fedtione, vt fic dicendo

,

Homo

efi

fitbflantia ra'

tionalii.

Ad aliud, qu6d ad hoc qu6d propofitiofit primomodo,nonoportctqu6d formalein fubiedo, includat formale in prxdicato

fed

,

hoc

accidit;

quia per fc caufacft ex hoc , qu6d totus coccptus prxdicati in conceptu fubiedki includitur. Et fic quod eftformalein praedicato, includitur in fermali fubiedi , ficut Homo efi rationalis. Sed ali-

quando

eft propofitio pcr fe primo modo,in qua materiale fubieiki includit formale praedicati, ficut hic , Hemo efianimaU animal cft materialc in , & idem hoc pra;dicato,4mf»<«/,&c.

conceptu hominis

non reducatur , vt praedidlum eft. Ad aliud qu6d non cft ad propofitum , quia per fe caufa quare corporeum & incorporeum faciunt vnum Pra:dicamentum,non eft propter hoc quod

incltKiit forinalc in

aliud

dicitur

Q^

;

Quantitas autem

eft

^'

accidentalis:igitur,&c.

Ad vltimum pt incipalc dicitur,- negando confequentiam ; DifFerentia inferior includit fuperiorera per fe:igitur non eft poflibile definire. Ad probationem dicitur , quod quandoqus-

^'

ritur

,

aut contingit definiie ex prirho Gencre ,

&

vltima Differentia, aut exproximo, dicitur,qu6d accipiendo r^f/on^/r, fecundiiimquodimponitur

a totaj rel="nofollow">erfe(9:ione,hoc eft,fecundum quod includit difrerentias praeccdentes,fIccQntingitdefinirc

ex primo Genere,& vltimaDifFerentia,Yt didum eft in pofitione.

Ad ptobationem dicitur,qu6d adhuc definitio erit fufficiens

,

8.

Margumenra in '*""'

eppofi.

non podefinitione, tamen impli-

licct praedicata cfTentialia

nantur explicitc in tali cite,& hoc fufficit.

Ad tationes in oppofitura. Ad primam dicitur,qu6d audoritas Boetij

de fuhie£io,

,

& hoc conceditur.

Vide Aathores

QV6d

qutft. 1 ^Jiuiits,

non

vidctur

ad accidens

iri

;

fubiedum comparatur

Si

i.

ratione caufae materialis; fed Argumenta

caufamatcrialisefti!ludquorcspotcftcfre,&non fP"'**

enim in potentia contradidionis. ) igitur fic fubicdum compatatur ad paffionem fub potentia ad ipfum , & fuum oppofitum ; non cfFe

:

(

eft

&

fubiedo , per confequens defubiefto non praedicatur per fej quia qux per fe infunt, deneceffitate infunt. Hic dicitur , qu6d fubiec^um comparatur ad paffionem rationeduplicis caufae(ficut dicit Thomas ) vt in rationecaufa matcrialis, in ratione igitur paflio necefTario ineft fuo

&

Vndc

caufa: cfficientis.

licct caufa matcrialis,

quantum cft de fe,fit inpotentia contradidtionis: non tamen f6quiturpaffionem pofTe incflc,& non inefle fubiedo.

probat, qu6d yltima DifFerentia fcGundum qu6d imponitur a tora perfedione cum prirao Genere fufficit ad dcfiniendura , quia fic includit omnes DifFerentias praecedcntes

XXV.

o

to-

wira extrinfecum Subftantiae,&eft eius perfedio '^'

I

An altquod accidens ferfi ^radicetur

vnum Tcducatur ad alterum fed haec eft caufa, quia vnum reducitur adalterum vt intrinfecum,

& efFentialis perfedio.

T

.E S

Contra,per Ariftotelem in i.Phyfic.impoHIbileeftcaufam materialem , &efficicntem concurrere in

idcm fi

eodem

efTe in

igituc

:

& ratio eft,quia impoffibile eft & a£tu refpeftu eiufdcm;

potentia

,

,

fubie^om rcipe&u pai£onis habet racionem

^*''***

**•

Qu^ftioXXV. tronem ca.\iCx caufz

materialis

,

non habcbit rationcm ,

qu6d fubieatwi

refpcftu paffionis habct rationcm caufe matcrialis|, fcd ex hoc non fcquitur, qu6d poffit elfc fub

& non elTe

,

;

quiamateria pertinens ad

Speciem , non cft principium, quo res potcft efle, Sc non efte, fed materia pertinens ad indiuiduum tantum.

Contri , materia, quantum

eft

dc fe , eft in po-

tentiapaffiua,nullum adum in fua eirentia includens. Scd omnis determihatio eft ratione alicuius adlus

,

qui determinat ; igitur materia pertl-

Di«itur , qu6d per illud mcdium Ariftotcles non probat nifi , qu6d omnc accidens pracccdit definitione,& non tempore.

Contra illud , fupponitur qu6d Ariftotclcs lo» quitur Logic^,& vniuocc dc fubftantia, accidente. Si igitur fubftantia fecundiim definitio-

&

nem prxccdit accidens proprium , & ftantiapraecedit accidens

ciei Jnfit.

definitione.

Aliter dicitur ad rationem

,

quod Species

re-

fpeftu paffionis habet rationem caufae materia-

&

caufa: formalis

,

ratione caufaematcrialis;

Species recipit paffionem lis

,

;

ratione caufas forma-

determinat paffionem

fibi

ineire,ita

qu6d

fuum oppofitum non poffit inclTc fed fubic<^um non habet rationem caufs efficientis , non cnim eft intelligibile , quod homo cfficiat rifibilc in co , fed illud idem agens , quod caufat hominem, :

caufat rifibilc cfFediuc j pofterius

tamen fecun-

fubie6lum habet rationem caufs vnaterialis rcfpedu paffionis ; igitur habet potentiz paffiuz rationem,fi habet rationem caufic formalis , habet rationem potcnti* aftiux , igitur in

;

fi

codem

eadem

etiam fub-

temporc,non

arquiutf*

non aequiuocc , fcd omne accidens temporc,&

fubftantia

vniuocc praecedit

Hic dicitur,qu6d

quantum eft de fit quia f ubftantia quantum ad fuum exiftere,& efle temporale,non indiget accidcnte accidcns tamcn ad fuum exiftcpraecedit

fubftantia

omne accidens

;

,•

re

indiget fubftantia

Aum

cum

eft

ideo accidcns coniun: proptcrca indigct

;

fubftantia

fubftantii. Breuiter Ariftotcles intelligit

, quod quantum eft de per fe, praccdit accidens fic tempore , qu6d non indigct cflc tcmporali accidentis,cum hoc tamen ftat,qu6d fubftan-

fubftantia,

&

dum naturam. Contr^

tx lioc qu6d accidcns dcfi-

& commune.

cc;igitut

,

,

; fcd manifeftum cft, qu6d accidens proprium definitur per fubftantiamjigitur fubftantia prxcedit omneaccidcns proprium,

ncns ad Speciem , quantum cft dc fe , non poteft eflc fufficiens caufa , quare palTio necclTari^ Spe-

lis

i^S

& definitione

nitur per fubftantiam

^fficientis.

Alitcr dicitur ad rationem

paffione

pore ,

fimul cftcnt potentia adiua

,

& paf-

accidcns fimul- fiht tcmpore pcr accidcns, tia , ex hoc,qu6d accidens quantum ad elle tcmporalo indiget exiftere fubftantiae.

Contra

illud

,

hsc {ratio non concludit qu6d

fubftantia prxccdit accidens

naturi,ex hoc,

qu6d

dcnte, fcd ^ conuerfo,

& caufaefficiens refpeftu eiufdem.

naturam. Item , qu6d fubftantia

Ad principale ; fubiedtum pracccdit paffionem. Vcrbi gratia. Intelligi poteft homo nonintclligcndo paffionem ; igitur poteft intelligi fub oppofito paffionis

:

quandocumque fubiedum

fed

poteft intelligi fub oppofito pr£edicati,praedica-

qu6d

non

indiget acci-

& non pliis fequitur quam

rcfpedu ciufdem.quod videtur elTe inconueniens;ficut poneretur in eodem caufamaicrialis, iiua

temporc , fcd folum

fubftantia

fubftantia prior cft accidcntc fccundusn

&

accidens fimul fint cft caufa accicaufa,& cfFcdus funt fimul tempore,& ,

tcmpore , oftenditur. Subftantia dentis

non

;

&

funt:igitur fubftantiacft fimul

cum

accidcn-

tc,&noneft.

ineftfiibie
Ad oppofitumeft Ariftotclcs diccns, SeatndKm

quens per fe igitur paffio non poteft pra;dicari per fe de fubie^o , Sc mult6 fortius nullum aliud

medMm ejje <juandofuhie£ltm cadit in eo tjuod ^uid tft paffionis ,JicHt mmerus cadit in definioneparii,vel ivt~ paris. Sic igitur patet , qu6d fubftantia cadit in

tum non necelTario ;

accidens.

Item, pcr Ariftotelem , SHbiiamUfrtcedit omnc tempore y fed quod tcmpore defimtione ,

&

Mcidem

pracedit alterum,

non

per fe refpicit ipfum ; fub-

ftantia igitur vniuerfalitcr praecedit

omne

acci-

dens:igiturnullumaccidcnsperfe praedicatur de fubiedo.

Hic dicitur , quod Ariftoteles

intelligit

qu6d

tcmpore,cuiufmodi eft prima caufa,fubftantia tamen materialis non praccedit temporc accidentia. Contra illnd , Ariftotcles declarat , qu6d fubftantia praecedit omne accidens tempore , ex hoc

fubftantia fcparatapratceditomnc accidens

qu6d fubftantia feparabilis eft fed manifeftura quod prima caufa non eft feparabilis ab acci,

cft,

dentibus, nec infeparabilis

bus non eft nata vniri

quod eft natum

vniri

; :

,

quia

cum

accidenti-

& illud dicitur feparabile, igitur

de primacaufa non

Aliter dicitur,qu6d Ariftotclcs intelligit

hanc

propofitionem , SuhilMntia prdceMt omne acciderUt de accidente communi, non dc accidente pro-

&

;

accidfcns

enim proprium firaul eft temporc

cum fubiedo cuius eft proprium. Sed commune eft poftcrius,vt in pluribus. Contra

illudfic;Ariftoteles

ftaatia ptzcedit

,

& paffio per fe de

fubicdo

Ad quaeftionem dicitur , qu6d aliquod accidens prxdicatur per fe de fubic(Sbo , fccundo modo , ratio eft ; quia tunc 'eft propofitio perfe fecundo modo , quando przdicatum egrcditur a

&

accidens

probat,qu6d fub-

omne accideo^, cogniiione:tcra-

4. C»aclufi*t

principiis Speciei, (ecund^m qu6d Species cft,& non Indiuidui fcctmdiim qu6d Indiuiduum fcd :

habet ttC^cdax hominis , eereditur cnim rifibilc \ principiis hominis intrinfccc,qiiae funt 'intrinfeca homini fecundum qti6d homo cft,& noninquantum ille homo,& idco rationabiliter per fe prxdicatur de hominc : habere fic rifibile fe

,^

&

angulos de triangulo,& fic de ailiis. Ad rationem contra hoc dicitiu: , fuftinendo Ad refponfionem cxpofitoris ficut diccbatur. Et ad rationem contrahocdicitur, qu6d caufa materialis , cfficicns non concurrunt in codcm , loqucndo de cfficicnte per tranfmutationem , 8c tres

&

poteft Ariftoteles intelligerc.

prio

definitionepaffionis praidicatur.

hoc iutelligit Ariftotclcs.Sed alio modo eft caula quamdam cmanacioncm,& fic fubic€tam includic caufam cfficientem rcfpeftu paffionis , quia paffio emanat de fubicAo ; & dc tali caufa emciente per cmanationcm non intclligit cfficicns pcr

Ariftotcles

,

ibi

,

quia

fic

poffibile eft

idem fub diuerfa ratione.

vnum

,

&

Homo cnim habct ratioucat

t. ftiat,

a^

.

Superlib.I. Pofteriorum

386

tioncm cauHe materialis rcfpedu

rifibilis

,

in-

quantum recipit , & fubiicitur tali paflioni , inquantum ramen illa paflio ^ fubiedto cgreditur, bc habct fubiedum, vihomoy ratioixera caufs cfcmanationem. Suftinendo fecundam refponfionem,poteft diciad rationem contra hoc,qu6dSpecies non ncceflitat fibi paflioncm inclfe ratione caufas materialis -tantum, tamen vt materia Speciei determi-

ficicntis per

formam

natur per

nem fibi

,

potcft neceflitare pafllo-

fic

Et coincidit

ineire.

cum

tcrtia refpon-

fione.Ideo dico,ficut tertio dicebatur.

Ad rationem contra hoc dicitur, quod non eft inconueniens aliquid in fe includcre potentiam a(3;iuam,& pafliuam.( loquendo depotentia adliua formaEJimmo hoc cft ncccflarium ficut cnim cuihbct matcriac correfpondet formtiipfam perfi:

ciens

ita

,

cuiHbet jpotentia: pafllu« correfpondet in eodcm in quo eft materia ,

&

potentia aftiua

& forma.

Scquitur enim

ria;igitur perficere poteft

igitur perfici poteft.

adliua efiicientis

mate-

fecundum Genus non repugnat , quod prjEcedic quodlibet accidens terapore, quia quod repugnac Gencri , repugnat Spcciei fiuc non potcft ineflc Speciei. Si enim habere alas repugnat animali, non poteft inefle aui ideo fequitur , quod fubftantix fecundum Genus non rcpugnat przccde-. re quodlibct accidcns tempore. Et hoc inteUigit Ariftoteles, quod taraen alia fubftantia fimui terapore fit cnm accidcnte , hoc non eft ratione fubftantiae , vnde fubftantia eft ; fed hoc eft ratione alicuius alterius. Et per hoc paret adrationem quandam pofitam contra refponfionera priorem, qu6dfubftantia fecundum Gcnus feparabilis eft , fic fcilicet quod fubftanti^ fecundum Genus non repugnac feparari. Vnde non oportet,qu6d feparabile accipiatur pro eo quod aftu vnitur,fcd extenfiue po,

:

left

accipi,&c.

Loquendo tame de potcntia

& de potentia pafliua materiac,

,

QjfuE STI o

Ad aUud per

^^ X.

perficit

fed materia perficitur;

qus finc accidente poteft eire:ficut patetdefubftantiisfeparatis. Et ideo futftantix

cft fubftantia,

non concurrunt in eodem refpedu eiufdem.

fic

Ad

forma

fi :

loquendo de Subftantia qus eft Gettus ; quia aint

f'^

interemptionem huius confequefubiedum poteft intelligi noninteUigcndo

,

pafilionem paflionis

;

:

cuius ratio ;

eft

,

quia horao per

igiturintcUigatur

fi

hominem

&

;

,

per fe^

ineji

ctti

fc cft

non tamcn ipfum efle non bilem cx hoc , quod intelligitur ipfum non

hominem,

rifibilem

accidens habeat fuhieSium

igitur potcft intcnigi fub oppofito

caufarifibilitatis cfle

An omnc

XXVI.

ex confcquenti inteHigitur ipfum

^

T.Met. text.^.iT-^ Vidc Intcrprctcs corum /ff« locU.

Arift.io. Mttaph.e.^.pri.Pfifi. text.9.

rifi-

19. Porph.f.tf.rf* aecid.

clTe

Ciiet.cap.defreprio.Mza.ibid.hem vidc Doftorem 5.31. 'vniuerf. Louanienfcs & alios Ncotericos apud Complut.

non

horainem, quia propria paflio,& efliciens cocomitantur fc fecundiim efle,&non cfle ;&ita

di^.9,Log.
efle

hominem

ex confequenii inielligitur

nem

,

& non cflc hommem

Similitcr

le.

enim quod eft

,

quod

cft

ellc

homi-

impoflibi-

hoc patet per Forphyrium

,

dicit

diflerentia intcr accidcns propriu,

& accidens cortfequens indiuiduum,in hoc,qu6d accidensproprium

fubiedum non lius,

ficfe habet

ad fubiedu, quod

poteft inteUigi fub oppofito il-

hcet fiibiedum poflit inteUigi

gendo

ilhid.

non inteUi-

Sed deaccidentecommuni, aUter

fubie(5tum enim potcft inteUigi non inteUigendo accidens commune , etiam poteft inteUigi lub oppofito accidentis communis. PolTum cnim inteUigerc itthiopem nitentem'candorc,fine incompoffibiHtatc inteUeduum, fcd non polfum

cft

'

;

inteUigere

hominem eire non rifibilem , fine inVoco enim aceidcns commu-

'• eflet inftantia , hoc i quia fi ^^^'"""^^ de accidentc communi , vt album ; fed de illo non eft inftantia : igitur, &c. Probo mi- \fnMtM. norem ,album ineft alicui fubiedto, vt homini, aut igitur pcr fc,ant per additum. Si per fe , habeturpropofitum ; fi per additura, vt per fuperfi-

Vldctnr qu6d fic eflet

cicra, qucero deillo, aut albura ineft

illi addito habetur propofitum , quia album babet fubiedum aliquod cui per fc incft j fi per additum, proccifus erit in infinitum

pct fe

caufam,per

quam

Speciei.

arguo

Ad

aliud ficut dicebatur.

Ad priraum

contra hoc; quod ex hoc quod quoad eire fuum .temporalc non indi-» temporaU accidentis , fequitur quod non

get efle

lolum pra;cedit,quantum eftde'fe,accidens natura, fed

etiam quod

fint fimul

,

hoc

eft

fit

prius tempore.

per accidcns

;

Quod vcr6

vt ratione indi-

gentix accidentis. ,

eft

caufaaccidentis,

far, fic

per fe

,

fibi

per fc poteft inefle. 7.

Metaph. quiaful>

omnc accidens , fubftantia

cadit

in definitionem cuiuflibet accidcntis. Sed tunc fic

:

Secundus modus dicendi per

fe cft,

quando fubiedum caditin definitionem acciden.tis. Dicitur,qu6d intelligitur quando cadit in definitioncm accidentisproprij tantiim,&non iu dcfinitioncm accidentis communis. Contraillud ; Ariftotcles per illud concludit

hanc vniuerfalera

,

quod

Sulrfiamla pr<eceMt

accidem. Scd propofitio vniuerfaKs

omne

non fequitur

cx medio particulari igitur hoc mcdiura cft vniuerfale: igitur intelHgit,qu6d fubftantia cadit in :

Ad aiiud dicitur quod

4.

fi

Item , per AriftQtelem in ftantiaprasccdit

,

:

Item , fi album non habcret fubiedum per fe , non magis ineitet huic fubie<^o , quam illi,aut cuicunque alteri. Cum igitur huic fubie«Slo ineft,& non illi,& tunc in hoc fubiedo habet

ne quod confequitur fubiedtum ratione conditionum materiaUum , & non ratione form»'

fubftantia

Ai

aut per addituiji

cui ineft

compoflibiUtate.

jii

,

&

fubftantia inqi^antum

accepta fubratione cau-

fimul temporaUter

cft

definitionera cuiufcumque accidentis.

Ad oppofitum

cum acddcnte. Sub-

ftamia tamen quae eft caufa,non confiderata fub ratione caufar, quantum cft de fc poteft ellc fine accidente , ita quod accidente non indiget, quod

tamen fint firaul,hoceftper accidens. AHter poteft dici ad rationem , quod fubftantia prscedit omne accidcns in aHquo tcmporcj

^us neHtraliter

eft

Ariftotclcs qui dicit

in/itnt yoccidentia Junt.

,

qu6d

vt muficum,

coramunia,vt iaHa,non habent fubiedura cui perfe infunt.

e^
Ad fe

quicftionem dicitur,qu6.d accidens

per fe

eft :

>

eo

modo quo dcmopftrator

non

in-

vtitur pcr

& huius racio eft, quia A^iftotcies dicit,qu6ci

x,

Ctntk^

Qu^ftlo ijui neMfr4lltertn/!t»t, accidentMliter injunt

,

vt tdbum

muficum non funt

mttficum: igitiir album,&:

acci-

dentia pcr le.fed pcr accidens.

intclligendum,qu6d iicctquodvnione formx cum fecundum Ariftotclcm i. Phyfic. ctiam

luxtaquod

cft

XXVII. ineflc

dtum rationc iomx fpccifica & non ratione conditionum matetialiura , ficut albedo cft in ,

cygno.

Ad aliud

libct accidcns caufecur ex

niatcria

,

quamuis omnc accidens

in cntc in adhi

fit

,

tam-

quam in fubic(fto,quia nec in materia,nec in forma , cum non fint entia fed principia cntis , tamen non oportet,qu6dquodlibet accidens per fe ;

infit fubicibo.

luxta

JieetJenit*

qutdttm »b intrhiftco,

quidAm tA trtrinfiet.

quod

cft

qu^dam

intclligendum, quod

accidentia infunt fubie^o totaliter tantum ab cxtrinfeco,ficut albedo caufatur 4 frigore, nigre-

& accidcntia illo modo fe in filbiedo & huius ratio cft

do ab «ftu

;

non inmnc

per , quia accidcns pcrfceft accidens proprinm. Scdaccidcns ptopriilm cft quodfoli Speciei,& omni contento fubSpecic incft. Sed taliaaccidentia , quac infunc tantiim ab extrinfeco,poteft inclTe multis fpcciebus. Alio modo" accidcns caufatur ab intrinfeco, hoc tripliciter. Vno modo ratione formx,alio :

&

modo

ratione materia?

,

& tertio

,

etiam qualitates primse ex diucrfa

commixtionccaufantur diuerfimodc?, taliaaccidcntia non funt accidentia propric propter rationeni didam, quia multis fpeciebus infunt. Acci-

modo quod

confequitur compofi, eft accidens per fe: tale enim folam Speciem confcquitur , omnifcmper ficut bus contentis fub Specie ineft ,

dcns primo

tum

,

ratione fpecificas

form^

&

&

fc

rifihile

habct refpc6tu

,•

hominis,&

habere tres

cnim non exforma hominis non eft in


cedir caufamjideo ficut

afino

,

;

non func per fe accidentia talium fubicdtoruir), quia talia accidcntia confequuntur rationc conditionum matcrialium nafi , non rationc for-

&

m£,quia fi fic,omnis nafus cflet fimus.

Qj/^STio XXVII. tAn accidem poffit pradicari de

fr

fe

inejft

/itbiecft.

fe

,

modo

modo quodlibet ineft per fc alicui

&

illo

fubicdto. Alio

ineffe pcr fe

,

quia cgredi-

tur a principio formali ipfius fubie(Sti

;

& fic fo-

lum propria pafHo ineft per fe.Primus modus non pcrtinct ad demonftratotem.tamcn fccunduspcrtinet.Ideo dicit Linconicnfis,qu6d ha:c eft per fe,

Homo eficjtumttu , non tamen

pertinct ad

demon-

quxro an

Si eiufdcm,tunc eft primus

modus

illa ,

duo

acci-

aut ciufdcm.

dicendi per fe,

& non fecundusjficut hic, AlbHm, & coloratnm, non

vidctur.

Item, fecundo modo dicendi pet fe, fubiedum compararur ad prsdicatum in rationc duplicis caufxjvt 111 ratioiic cuufa; matcrialis, efficict/s.

&

Sed vnum accidens non eft caufa efficiens refpcdtu altetius accidentis ,quiaomnis cfficiens,& onmis cffedtus , eft per fe cxiftens; talcnon eft ,

nec

eft

caufa matcrialis

,

quia accidcns

poteft effe fubiedtumaccidentis.

Item

, fi

accidens per fc praidicarctur dealio, vnum accidcns habcrct duo fub-

fcqucrctur,qu6d

&

icda ; confequcns

cft falfum ; igitur antcccdens. Probatio confcquentix, fubftantia eft fubie-

£tum omnium accidentium,quia omnia accidentia funt in

primis fubftantiis fecundiim Ariftote-

Jem in Praedicamentis.

Similitet accidens cft fub-

iedum altcriusjfi vnum de alio prardicatur per fe, fecundo modo igitur fequitur, quod vnum acci;

^ dens habet duo fubicdta. Ad oppofitum eft Ariftotcles diccns , hanc cfle 1• per fcjfccundo moAotTriangulm habet tres angulos, Argumg:» !»

8c

tamcn ttiangulus

cft

accidcns. Dicit ctiam in

Dct lincam datam contingit triangulum aequilatc-

,

accipiendo perfi, ita

dens ineft fubiedo pcr

fe, ficut

rum collocare

;

igitur accidcns potcft prxdicari

de alioaccidcntc fccundo modo. Item,Ariftotelesin tota Logica concludit paffiones de intentionibus fccundis , vt de cnunciatione

,

& fyllogifmo

;

quia intentiones

fcamdx

qu2

turaccidcns,poteftpraedicari de accidentc per fe, qula conclufio in dcmonftrationecft per fe.

&

aliud dicitur

quam

quod

probatur cnim in Gcomctria,qu6d fupcrquamii-

funt fubiedtum Logicz , de quibus Logica confiderat paffiones; tamen illa funt accidcntia:i{ri'

,

qu6d multa

accidentia

funt in fubiefto,habent caufam intrinfccam,propter

'fffi"*^'

eft paffio lincar:

demonfttator vti-

tUTperfi.

Ad

f*"* "**

Si

enim omnis propofitio per fc pcrtinct ad dcmonftratorcm.Per hoc ad rationes. Ad primam dicitur, qu6d quodlibct adcidens

qu6d non per mcdium , & hoc concludit ratioj non tamcn ex hoc fcquitur, qu6d quodlibct acci-

f^"

^*^'"**

,

principio huius, qu6d triangulus

ineft alicui fubicdto per fe

T.

Argumtnt»

tunc ha:c poffet ellc pcr fe fecundo modo,Gluantume(} it^uale,Sc hoc fecundo modo,quod altetius

ftrationem omnis enim demonftratio eft ex ptopofitionibus pcr fe , fcd non conuertitur. Non :

U.

Si per accidens per fe ,

dcntia fint altcrius coordinationis

accidens

mododicitur accidcns

4.

prjedicatur de alio

non

;

»

dicendi per fc.

QV6d non videtur.

ita rifibilc in afino

quod non per fubieftum mcdium

alio acci*'

dente tanquam defuhieSio fecundo

forma fpccifica ho-

&

,

,

;

,

minis in quolibct fuppofito reperitur,ita rifibile, effedus. quia pofira per fc causa,ponitur Aliudeft intelligendum propterrationes,qu6d ^(cidens Ju- accidens pct fe incffe fubiedo poteft effc duplicifliciter pottjl ter. Vno modo dicitur aliquidineire fubicdo per

qu6d iji dcfinirionem cuiusfubicdnm fcd cx hoc non

;

Similiter ficut

aut in aliis fpecicbus

non reperitur.

,

qu6d accidcns pcr fc incft alicui fubic6to ad hoc cnim qu6d pcr fc infit fubiedo, oportct , qu6d fcquatur fubicdtum ratione forjns fpecificaj vndc caufa quareaccidcntia dcfiniuntur per fubic<5ta,cft, quia cxtra illa fubicda non inucniuntur ficut quantitas non inucnitut extra corpus,fimitas non inuenitur cxtra nafum.Sed ramcn fcquitur

&

tibus primis

dicitur

libct accidentis cadit

modo ratione modo eft ficuc

complexionis. Accidens fecundo quantitas , talc acoidens non eft accidens per fc propter rationem qus data eft.Quantitas enim non incft foli Specici,fcd multis fpeciebus. Accidens tertio modo quod caufatur ex complcxione cft, vt albedo,nigredo, qus caufantur ex qualita-

387

fubicdo pcr fe ; qutndo confcquiturfubie-

fnbiedio infunt

:

ex hoc non fcquitur, , ficutdemonftratoc

infunt fubieifto pcr fe

vtitur^CT-y?.

Dcmonlkator enim

dicit

pafEoncra

Ad quaeftionem dicitur qu6d vnum accidcns modo vt ,

poteft prxdicari de alio pcr fc fccundo

paiet in

hoc excmplo ,

,

Trianfftltu hatet trv, 8cc.

i

•

Ctmflmfa.

Superlib.I Pofteriorum

388

Numerttsefipar, velimpar. Et huius ratiocfl:, quia

quando fubiein definitionem paflionis , in quo fub-

modus

jfecundus

itura cadit

dicendi per

fe,eft

iefto eft caufa formalis rcfpcdu Hahere tres

,

&cc.

& triangulus cadit in dcfinitionem ipfius quod eft Habere tres igirur hic eft fecundus modus , igitur accidens de accidenrc potcft pr£Edicari per fe. SuliellS duIntelligendum tamen proptcr rationes , quod flicifir acci' duplicirer poteft accipi fubie6tum:vno modo difiiMr. citur fubieAum, fuppofitum, quod cft per fe cxiftens;&illo modo accidcns non eftperfe exiftens , nec fubie£tum rcfpedtu alicuius paflionis, ;

fed fola fubftantia. Alio

modo

dicitur aliquid ef-

quod immediatc eft fufceptiuum medium , quo accidens in fubftantia recipi-

fe fubie<5l:um,co

iiue

tur;&

dtum

illo

modo vnum accidans

alterius;ficutquantitas

d;u qualitatis

&c. Scd

;

cft

poteft cirefubie-

fiibiedum rcfpe-

& triangulus refpcftu Haherctres,

caufa formalis refpedu qualitatis

cft

non

in hocdifFerunt,qu6d in quantitate ,

ficut in

eft caufa formalis refpedu Hd>ere tres. primani rationem dicitur,qn6d quando Aiargumn- accidcns dcaccidcnte prardicatur per fefecundo '*• modo, tunc funt alterius coordinationis. Sed cx hoc non fequitur , quod hsc fit per fe , G^iMntum

triangulo

Ad

fpcdlu fimi.

Ad

oppofitum

, fi

fubic£tum

fpeftuaccidcntis, accidens ftu fubiciSli fio,

,

&

e conucrfo

cft ,

z. cft proprium reproprium refpe- Adargumen'

quia propria paf-

& proprium fubicdtum non excedunt feinui-

ccm

fed accidens

:

fubicifto cuius cft

proprio,& ex

ic(5to

j

principiis fuisfufficienter,

& prjEcise egreditur pafTio

per

;

dcficit

enim conditio

reqnifita,quia in

quod vnum accidens poteft efle fubic<5lum refpecStu alterius v non ita quod fit fuppofitum , fed potiiJS cft fubicdum quia imaliud

,

;

mediate fufceptiuum

,

ficut fupcrficies refpcdtu

non

inconueniens. Inaccidcns habcretduo fubicdta fuppofitantia,& non drdinata. coloris fe habct. Sic

eft

conueniens tamen cftet,qu6d

vnum

De hoc quod tangitur in prima ratione , qu6d fubiedum habet rationcm caufa cfficicntis patct in przccdente quarftione, quia vel non habct ;

rationcm caufa? cfficicntis refpcdu paflionis , vel li habet ; hoc cft per quandam emanationem , non per tranfmutationem,&c.

&

CLyuESTio xxviii. ^n fapo habensfuh ieSium proprium, injit ei

per

fef'

ta in eftofi' thtn.

proprium pcr fe pradicatut proprium igitur eadem rationc fubicdtum habens proprium per fe pradicatur de eo. Itcm , quandocumque accidens a principiis fubicdi caufatur pra:cis^ , & fufficicntcr , tunc prardicatur illud accidcns de fubicdto fccundo inodo diccndi per fe. Scd quando accipitur fubieiStum proprium rcfpcdtu accidcntis, tunc a fubdc

aiqualis:

Ad

.-.»

re/pediufimi ,etiam aprincipiisnafiegredi-

iici

tur fimul;igitur nafus cft proprium fubiedtum re-

quanto non includitur caufa formalis refpeftu

eftA(^Hale

«..

tum cft fubiici refpedtu accidentis , eft fubie6lum propriumillius. Sednafus eft natus fub-

igitur paflio habcns proprium fubictftum per fe,de co prjedicitur. Ad qusftioncm dicitur,qu6d accidens habcns fubie(5tum proprium pertincnsad Specicm, per fe de eo praedicatur accidcns tamcn habcns fubie(5tum proprium, quod eft indiuiduum , non

4-

/:^

Item , ha^c minor patet aliter : illud fubicftum a cuius principiis cgrcditur accidens ,quod na-

;

3' CcnclufiK

:

fe

illo quomodo demonftrator Primum patct,quia tunc cft fe-

pracdicaturdc

Vtitur per fi.

cundus modus dicendi per fe , quando accidcns prxdicatum de fubiedo egrcditur ex principiis fubie<5ti pertinentibus ad naturam Spcciei , igitur accidens habens fubiccftum proprium, quod eft

Spccies,per f e pra»dicatur de illo,fecundo moSecundum patct , harc enim non eft pcr fe:

do.

Album cnim ,ctfi confcquahoc non tamen ratione forma: pertincntis ad Spcciem caufabit , fed ratione conditionum matcrialium , quac accidunt vera

JUe homo

eft (tlbus.

tur indiuiduum

,

Specici.

Intclligcndum ramen eft , qu6d fubieftum comparatur ad accidcns triplicitcr in rationc caufa:. Vno modo comparatur in rationc caula: diminutic. Sccundo modo in rationecaufje fuperfluai.

Alio

modo in ratione caufk prscifae.

Sallelfum

ad

«ccidem in raticne rauft

comfaratur triflicittr.

In ra-

tione caufas diminut^ accipitur fubiciHium ficut

rm,quia licct figuraremota rcmoueatur Hahere tres tamcn figura pofica non ponitur fufficientcr Haheretres. Alio modo comparatur in ratione caufa: fupcrfluse, ficuc figura rcfpc(5tu Hahere

,

1.

QVod non vidctur. Impar quam

Ar^Hment»

proprio fubiedo,

numero tantamen non ineft

ineft

&

pcr fc, igitur.&c.Primapars patct, quiaimpar

ftopttrte ne-

ci

£»tii4».

ineft

tur

numero non pcr aliquid extrinfecura , iginumcrus cft proprium fubiedlum refpcdtu

Aliam partem probo , fi impar per fe incftnumero , cum perfi pra:fupponat lie omm-y tunc omnis numerus clTet impar , conclufio cft imparis.

ialfa,&

non minor,igitur maior.

Itcm , ficut fe habet redlum ad lineam,ita impar ad numerum ; fed linea eft proprium fubie€tum refpedu lineaE re£ts,igitur numerus eftpro+

prium fubiedtumrcfjJeftu imparis. Item , nafus eft proprium fubiedtum refpeda fimi , & tamcn non per fe prxdicarur de nafo, quia tunc ha:c cflct vera , Omnis nafus efi fimtts, igitur accidcns habcns proprium fubicftum non incft fubicdo per fe. Maior patct, quia nafus cadit indcfinitioncm fimi fecundum Ariftotelem iny.Meraph. Scdfoliimcadens in dcfinitionem accidentis eft eius proprium fubieftum , igitur nafuscft proprium fubic^um fimi.

Ifofceles rcfpc(5tu Habere

Licct enim Ifofce-

tres.

caufam huius paffionis in fe includat , cx hoc quod includit triangulum, tamcn fuperaddit differentiam triangulo , qua: nihilfacit ad Hahere les

tres

,

&ita fe habet

Ifofccles in ratione caufae fu-

Sed triangulus fe habet in ratione canhuius caufa (z prarcifsE refpcc^tu Hahere tres , eft, quod Haheretres prim6 incft triangulo , quia remoto aliquo , quod pcrtinet ad triangulum ( vt remota figura , vel termino ) remoueiur Habcre tres,Sc pofito triangulo,ponitur etiam Habere tres ; tuncdico , quod paffio comparata ad fubie6tum quod habct rationcm caufac przcifaE per fc, primo de illo pratdicatur & talc fubiecfturn proprium eft rcfpe(5tu paffionis. Scd de contentis pcrfluac.

&

&

fub

:

tali fubic(5to

praedicaturpropria paffio per

fe,

non prim6 , quia quod pcr fe ineft fuperiori, pcr fe incft infcriori,licet non primo. Ad primam rationem dicitur,qu6d numcrus 4non cfi proprium fubie(5tura refpeftu imparis, Ad ttTgumtfcd

quia

1».

Qusftio numeius excedir hanc palHonc impar^Sc proprium fubic(flum non cxcedirpropriapaffionein. Ad probarioncm dicirur , quod impar inefl:

qitia

numeio pcr aliquid cxrrinfecum mero peraliquam crus fpeciem quid cxrrinfccum chis

,

quod

:

,

quiaincft nu-

,

&ira perali-

dicir etia Ariftotelesin

Infrriora funt extra fitperiora

,

Elen-

quia

intelledu fuperioris non ponuntur infcriora ira accidunt fupcrioribus.

Ad

aliud dicirur

,

:

iji

&

qii<Sd rc»!ium incft lincar,

non ranquam fubicdo,

fed inelllinea: contraftac

quodammodo taquam proprio

fubicdo. Si enim abfolutc eftet proprium

linca fecundum fc , & fubieAum refped:u refti , tuncomnis lineaen'et recba, & eodem modo impar ineft numcro non t.inquam proprio fubicclo fcd numero contra-

XXX IX. ligniim cft

clo prius ineft, vr alicui fpccici numeri.

Contra iliud fi impar inciret alicui fpcciei nmneri primo, quxro aut ineft ternario,aut quaternario , & fic dc aliis. Sed qua rarione ineft vni primo, eadem ratione ineilaltcri,igitur nuUi ineft primo.quia quod per fupcrabundantiam di;

fed album fubiicitur totafecundum alterum,vt ftrbie^um,& ideorcfpcdtu alterius fccundumTc. Idet^ hsc cft pcr fc; Ligmtm eft alhMm , non tamcn fiinpliciter fccundiim fc. Similiternec WhyNafks fftftmuf:nec illa, Animal eft homo quia in nullo illorum fubiicirur rcfpedtu altcrius , quod eft natum fubiici, Tu dicis , quod Ariftotcles fupponit quod fubiiciatur quod natum eft fubiici in dcmonftrationcqucmadmodum lignum & prxdicatii qucmadmodum albura quoniam ex huiufmodi fiunt dcmonftrationes,l"upponit igitur Ariftoteles quod fubiicitur,ficut illud quod natii cft fubiici refpe(5tu albi. ;

,

,

Diccndum qu<Sd

tinetur

fiib

numcro

,

quia ex quo

,

omne genus :

&

quxlibet difFerentia adueniens generi conftitait fpccicm , igitur primo diuidirur numcrus in du.is

fpettu albi

&

album haberc fubic-

^

Qjr

s

T

I

XXIX.

o

An '-vnum offojttorttm

per /epraJi-

ceturde altero? Dc

Auchorcs citatos fnfri

his tribus quzflionibus vide

qutft.l^.huius.

QVod eft

fic

vidctur

immutahile

,

;

hxc

eft

per

fc

Mutabile

,

& illa funr oppofita.

Probo

^'

^/f^^'*.

qu.im paflio. Sed quia ilie funt dua: Ipecies iraideo accidit error , qaia pcr Ariftotclcm fecundus error ett quando pafljio credirur

ruptibile

incdiatx

,

primo ptoptci nocquod comineft, eft innomin.uum.

ineirc inferioiibus

mune cui paflio Ad aliud dicitur quod

non cft proprium fubiccftum fimi. Et ad primam probationcm dicitur , quod illud quod cadir in definirionem altcrius tanquam fubiedlum proximum , ilnafus

,

Jyd

fubieftum proprium refpcdtu accidcntis. Sed nafus non cadit in dcfinirioncm fimi , tanqaa:n propriu fubicctum, fcd nafus quodamod6 contradus ; ideo noneft proprium fubieftum. Ad aliam probationcm dicitur , quod nafus eft

&

non non

eft

natus fubiici reipedu fimi

quia nafus

,

fubiicitur refpeftu fimi nifi per conccprum fuum, vt per nafum contradtum ; & quia pcr aliquid quod eft extra-inrelledtum nafi, quod ponit fimum,fubiicitur nafus rcipcdu fimi & idco fecundum accidens, vndehxccft fecundum accidens, NafM eft fimtu , &c vniuerfalitcr quando communius fubiicitur rcfpedu miiius commujiis nafus cnim cxcedit arabitum fuorum fuppofirorum, idco,&c. ,

:

:

'"'"'

pofl[ibile cft

maiorem , de nnitabili cft fcicntia fcd ilhid de ji„^]J^ quo eft fcicntia , eft in fe perpetuum , & incor-

&

/* dinrur dn-

Ci

,

6tum proprium, Scc.

rantum , vni illarum fpecierum ineft pcr fe tanquam propria pailio , alij impar ran-

fpccies

y.

intelligit li-

qua: con-

diuiditur immediatc per duas diffcrcntias

Propcfiiio ptr

non

Ariftoteles

gnura per fe, lcd lignum contra6tum,vcl pcr !igniim inrelligitaliquod fubiedtum proprium re-

Dicitur hic quod impar non prinx) incft ternario , ncc quatcrnario, vr concludit ratio. Sed incft alicui fpeciei fubalternac

;

liter

citur,vni foli conucnit.

prim6

389

fubiicftar fccundiim aliquod

aliud alterius generis

,

,

non

,

Contraillud dicir Ariftotelesinprimo huius,

quod

fccundum

Lignum eflalhMm, Sc harc eft pcr accidcns , Allum eft lignum , & tamen lignum non cft proprium lubiedum albi,fed poffil)ile eft, quod exccdat. Ad hoc diccndum quod aliquam propofirioncm efle fecundum lc, tft dupliciter,vel abfolute , vcl in compararione. Abfolutc qnando proprium fubic(5tum fubiicitur refpcdtu lux pafllioha?c eft

fe,

,

nis, vel inferius rcfpcttu fupcrioris. In

;

; igitur raurabile cft perpetuum confequens mut.ibile cft immutabile.

Antcccdcns patct pcr Ariftorclemin quarro. Dicit

enim quod ens prxdicarur per

fe dc fubftan» accidenre, ficut dc priuationibus nega-

&

tia &:

tionibus.

Hic dicitur, quod non cns eft ens in intellevcl fignificatione. Sed fic non prxdicatur oppofitum dc fuo oppofito quia non cns realiter,& ens in fignificatione non opponuntur. Conrra , hxc cft vcra , Non ens inftgnificatione, quianon cns in fignificaeft ens in figniftcatione tione fig.iificatur , &illafunt oppofita, igirur (Stu

,

;

;

cppofita per fe prxdicnnrur de fe. Item , hxc eft per fe , Multitudo eftens

& ens & vnum conuertuntur;igirur hzc eftpcr fe,Multitude vna fed multum & vnum opponuntur; ejt

,

:

igiturj Scc.

Hic dicirur, quod fnw?» dicirur duplicitcr. quodcftprincipiu numcri,& vnumquod conuertitur cuni cnrc. Er fic dicitur tripliciter, vnum gcncre,vnum fpecic , & vnum numero, &

Vnum

mulritudo

toties dicitur

tur ad fibi

libi

oppofita.Tunc dici-

formam,qu6d vnum non

oppofito. Sed

&

vnum

non opponunrur

mulro

fpccic

fpecie dicitur dc rmlto

,

dicitur

ilia

dcmulto

gcnere prxdicaiur de

vnum

:

fimilitcr

numero.

Conrra,accipicndo mulrum gcnere,illud mulvnum eft ens : igirur eft vnum ; quia cns conuertuntur.Sed multum gencre non eft vnum fpecie , nec vnum numero; quia fub illo non

&

tum

continctur igitur oportet dicerc, qu6d fita rclariua

Lignumeftalhkm,

tur dc oppofito.

fccundiim fe,in comparationc ad hanc , Alhum eftUgnuM , quia cx hoc quod Scoti opcr. Tom. I.

& pcr

Itcm, hxc cft pcr fe : Nen ens eftens,8c tamen in illa praedicatur oppofitum de fiio oppofiro.

comparationcquando fHbicttum fubiictur rcfpedtu accidcntis. Per hoc ad formam dicitur , quod hacc, eft

,

:

in geiicrc cft

vnum

in gencre

ad idem

:

igitur

;

multum

& illa funt oppo-

oppofitum prxdica-

Itcra,haEC cft pcr (c, Conueniemiafiott differentia

Gg

fecundo

.

Super

g9o

lib.I.

fecmdo moJa i quia rubie&um eft caufa przdicati, tamcn pradicatur oppofitum dc oppofito; igi-. tur, Probo maiprem,conuenientia includit raul-

&

Multajkm dijferenm

ra^ fcd haec eft per fc *

&c. Hic dici,tar , quod conueni.entia non includit multa pcr fe , quja rmltum eft fubiedum quodammod6 rcfpedlu conuenientium. Sed fubictur

f

igi-

;

rius caufa.

Sed in propofitionibils per

ieftum

caufa praedicati

non

praedicatur per fe

ideo

;

non eft pcr fc , Comenientla/unt multa j liccc ha:c n t per fe , Multa funt dijfirentia quia tamen h^c npn eft per fe, Conuenientia fiint multa , ideo non fequitur quod conuenieqtia per fe (it difFchacc

;

jrentia.

Contra

illud

ex hac rcfponfione fequitur

;

propofitum. Si rmlta

uenientium nientia

hzc

,

eft

fubiedum rcfpeftu con, Multajunt copue-

fit

pcr fc

fed multum eft fpccies diucrfa

;

pientia eft fpecies vnius jgitur

conuc-

,

fed illa funt oppofita,

:

oppoutum de oppofito adhuc

praedicatur.

Item, aliter probatur quod hsec fit per fc;Co»wnientia fiint dijfirentia , omnis oppofitio eft diuerfir^s

conuenientia

,

eft

oppofitio

;

om-

igitur

nis conuenientia eft diuerfitas. Przmillac funp

vers jgirur conclufio. Tunc arguo fic ; fi per fepraedicaturdcabftraftoj^concretum per fc dc concrcto. Si igitur conuenientia eft per fe diucrfitas , conucnicptia fiint per fc diuerfa,fiue differcntia.Minor patet ; quia oppo(itio per fe eft ens fed ciiycrfitas identitaS fe

:

iabftra(5}:um

ro

eft identitas

:

pientia

cft

fed oppofitis i)on

pmnis conuenicntia cft

Hlc. dicitur,qu&d haec njinor cft falfa

:

Omnis

conucniemia cft oppofitio. Ad probationcm dicitur , quod in hac probaAccidentis

nomen

,

quia in maipri ac-

fecunda: intentionis,

& non vt eft Genus gcneraHfHmum, fiue nomen ; quia vt cft Genus gcncraliffimum,nihil dc eo prxdicatu}: pcr (e , fed in minori accipitur relatio vt cft nomcn primae inten-

primae intentionis

Genus gencraUfHmum cumdicitur; qu6d conuenientia eft relatio , & ideo non ef^ tionis

,

fitorum non pracdicatur dc alio , ncc per fe , nec pcr accidens : huius ratio cft ; .quia vnum op-

fiue

idcntitas mcdij. Et ideo fallacia Accidcntis.

Contra

illud

;

quando

eft fallacia

Accidentis,

non przdicarur

tero

Jn propofttionihus ^

,r

:

igitur deal-

pcr fc Per hoc

fe

,

vnum

medium:

extremorfim eft coft-

ftprpduniua alter%uff& non corruptiua. Inrelligendum tamen eft , quod omnes oppofitiones includunt contradidionem , tanquarn oppofitionem fimplicifHmam , ficut patet induiliuc. Oppofitio priuationis adhabitum, includircontradi(5lionem circa fubieftum habile. Li-

cctenimnonomneens fit czcum, vel vidensjtamen omne ens natum viderc & quando natun) ,

caecum, vel videns.Similiteroppor fitipcoDtrariaincIudit;quiain oppofitione concft videre, eft

vnum cxtremorum

traria

eft

priuatiuum

,

&:

deftruftiuum alterius. Verumtamen fuperaddic oppofitioni fecundum priuacontradi£lioni tioneri) habitum , aliquarn naturam in vtror

&

&

que extremo. Licct enim nigrum fit priuario albi , tamen in fc eft alia natura pofitiua: eft cnim Species per fe in Genere &c vniuocc. Scd vniuo:

non

catio Generis in diucrfis fpecicbus

eft fi-

:

ftionem

;

quia pater accipitur a potentia afti-

filius a

potentia pafliua; ficut igitur ineo-

dem non eft pofHbilc fimul eire potentiam adliuam & pafliuamrefpcftuciufdem ira impof^ :

,

parrem , & filium , efle in codem fecunquod ad inuicem refcrunrur includunt igi-

fibile eft

dum

:

quia pater non eft filius, nec e conrra , fccuncJMm quod rcfcruntur ad inuicem : diflinguitur enim relatio per fuum funtur contradiiftioncm

,

damentuijj.

Ad ptimam rationem dicirur , quodmutabilc nonefiper fe immutabilc. Et ad probationem dicitur , quod ex hoc quodmutabile eft fcibile, fequitur , quod mutabile eft perpetuum per habitudincm ad fuam paffioncm , quae eft partim

& partim

eife

ne , altera prcemifTarum erit falfa fed hic vtraque illafum praemiirarum cum reduplicationc crit vera. Haec enim efl vera , Qmnis relatia , in-

ad ^uet^. Vcrumtamen mutabile in fe non eft immutabile ;& idco ratio non plus concludit, vt eft fubicnifi quod mutabile fit immutabile £tum paffionis vniuerfalis ; quia fic eft fubiedium

fuantum relt^io , uenientia

non cft

,

efioppofttioj &c hacc fimiIiter,Co«-

inquantum conuenientia,eftreUitio

;

igitur

eft oppofitio.

fcicntije.

Adu Ad aliud dicitur ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicirur concedendo

hoc

,

quod

intelleckus fecundiim fubftantiam variatur pcr diuerfos modos accipjcndi ; fed intelledus prima* infintionis , feamdae , non eft idem fe-

&

non erit fallacia Achoc , quod in maiori eft oppofitio fc-

fubftantiam:igitur

cidentis ex

hanc Non :

ne

;

fed

ens infgnificatione, eft ens infignificatio-

non vt opponuntur, fcd

vt a:quiuocc ac-

cipiuntur; ens enim in fignificatione eft a:quiuocum ideo poffibilc eft non ens in fignifica:

fallacia Accidentis eft cx

idcm

cundum

cfle in

,

Item , haec propofitio , Omnu relatio eft oppofttio , vera eft : igitur habet contenta fub fe , de quibus verc dicitut , conuenicntia continctur fub relationc ; igitur ha:c cft vcra , Conueniemia ,

,

;

fallacia Accidcntis.

Item

a terminp a quo

4« Adi.frint.

tcrmino

tuncfi pta:mifrae accipiantur ctjm reduplicatio:

J. ContlHfi$,

&

pofitorun) eft altcrius corruptiuum

Ua,

eft fallacia

fe.

Ad quaeftionem dicendum, quod vnum oppo-

Similiter relatiuc oppofita includunt contradi-

eft pcjatiojigitur

cipitur relatto vt eft

vnumoppofitorum dealte-

igitur

praedicatur pcr

Minor p^tet;

;

oppofitio.

tione

:

fe,vcl fub-

vel prasdicatum eft

oppofitjo, omnisconue-

&

er^tis

igiti^r eft diuerfitas.

quiaomt)is rclatip

pon

,

gmentura oportet igitur quodaccipiatur ab aliqua natura pofitiua in qualibct Specic. nigrum igitur habet aliquam naturam pofitiuam , licct non terminatam , fiuc ita perfe{3:am,ficutalbum.

:

funt pcr fc difterentia

cft

caufa fubic^li

,

(ftum dc accidente

per

Pofteriorum

Cundae intcntionis,& in minori primae;fcd potius erit fallacia

squiuocationis. ;

,

&c per confequcns

rum oppofitum vni , quod eft genus generaliflimum , eft non ens , & opponitur contradid:oric ci & idco illud multum non eft vnum quia non poteft opponi vni in gencre contraric.Con:

non cft

altc-

;

enim funt in gener^ nec relatiuc , proeandcm rationem nec priuatiue quia priuatio cft in codcm gcnere in quo cft habitus. traria

ptcr

Ad oppofitum vnqm oppofitorum cft corruptiuumalterius

tione efle cns in fignificatione,aIio,& alio modo. Ad aliud dicitur ficut diccbatur , quod mul-

;

;

,

Similiter priuatio eftens aliquo raodo. Scquitur ijritur

-^

3.

XXX.

Qu^flio quM

igitiir

contradi£torie

& tale multura non

:

clt cns.

non eft

per fe

/ubiicitur

:

eft fubiici

tium, quia

rnulta

nafus fimum

fm efi firniu

ncc

illa

multa

pratdrcatur

,

nec

fic

1

eft, nifi

:

ma

hxc non

pcr

cft

fc,

non

,

alio

modo

quiareceptiuum rcfpcdu

habct caufam cfficientem

,

vei

modum

fallacia arquiuocationis

iliius,

intentionis,

non

qux habct rationem Gcneris primx fe

quia generaHflirao

,

Similiter ncc aliquidfupcrius in

abftrado fecundx intentionis prxJicatur per fe de re primx intcntionis quia licct hxc fit vera> ;

Skhfiantiaeji

gtnm tamen hxc \

tiaefigeneralitas.

Cum

nec aliquo

fignificet

nori

eft

primx

modo dc

intentionis

,

&

,

Snhfian-

non prxdicatur per

,

relatione vere,iiifi relatio intentionis. Sed in

rem fccundx

vcra fccundum

eft falfa

igitur oppofitio fimplici-

tcr fighificctur in abftrado fe,

mi-

quod rW
fallacia

xquiuoca-

tionis.

f•

li. q. dy art.i.D^Aot \.d.it. q.vnk.(jr y. Meta f:h. q.i.BiCCon .d.i.qUdfi.t. Atetin.4. d.l.qll^ Tronibcta 7. Mrtmh. j. i. Aroil. Acetb. Ub.i Peripmt. Capr.4. qq. Zimara Theor.i. Anton. AtiHr. 7. Met q. d.i.q.i. Hc taeai qutdl. 4. f .9 Iauel.7. Mer.q t. Caiet. l

nus gcncraliflimum verc fit ci conttadidorie oppofitum , ficut non ens generalifllmum CJiti generaliflimo. Tunc arguo fic,de quocunque prxdicatur vnum conuertibilium , & reliquum prxdicatur ; fed multum oppofitum vni , quod eft gencralifllmum , &non ens tale generaliflimum conuertuntur quia eidem contradidlorie opponuntur; cum igitur hxc fit vera Albedo eft non cns,quodnon cns eft gcnerahflimum fubftantix; albcdo tunc eft mulca;confequenscft falfum;igi:

:

& anrecedcns.

^

effen.

feR.i. citp.ii.

.

f .15. Iubus 'ijten.de fubieH. t. Phyf. Met. tj.l. art.x. Ruuius /4'

'iXitiAiM. lib.y .

c»p.de jiccid.q.fj. tiaetd tom.t. Pfjtlof q.xt. fefl.i.

QVod

fic

tur per

vidcrur

;

accidens inhxret, ant

aui per additura

fc,

tur propofitum

tum non

per addltum

fi

:

;

fi

cum illud

,

igi-

per fe.habeaddi-

poflit eire fubftantia (quia accidc-ns

non

inhxrer per fubftantiam) oporrer qu6d illiid additum fit accidcns , tunc qiixro dc illoaccidentc , aut inhxret per fe , aut pcr accidens : fi pcr le, habctur propofitum ; fi per addicum , tunc infinitnm

erit procertiis in

:

oportet igitur dice-

quod inhxrentia fit de eius efleritia. Hic dicitur, quod accidens inhxrct pcr inhxrentiara , & tamen illa inhxrentia non inhxrer. Sicut homo eft albus per albcdinem , & ramcn albedo non cft alba. Contra illud quxro dc illa inhxrentia , aut cft fubftantia, aut accidens fubftantia non cft,

re

;

&

cuius partcs funt entcs.

quod cft oppofitum genon componitur cx partibus. Vnde

Dicitur quod multura neraliflimo,

cft ibi

igitur eft accidens,

inhxrct per

multitudo

& multitudo

in ge-

fe

cum

fit

cns

;

tunc quxro, aut

aut pcr additum

,

& fic

j

rcdit

ratio.

Itcm

fi

,

inhxrct fubiedo pcr aliquod addi-

tum, tunc ex fubie£to & accidente ficrcr vnum pcr quandam colligationcm , vel per aliquam formam tcrtiam,quod cft contra Ariftotclem in ac7. Metaphyfic. dicit cnim qu6d ex fnhieEio cidente fit znura quia vnum illorum eft adus , & aliud potcntia, & non eft alia caufa quxrcnda.

&

,

Item,

fi

accidens inhxrer fubicdlo peraliquod

ndditum quod tur

Hic dicitur.concedcndo conclufioncm , qabd albedo cft muka , fecundum quod illud mHltHm non ens entitate eft oppofitum gcncraliflirao , gcncraliflimi. Et fiarguatur contrahoc, quod iiiultum oppofitum vni gcncralifl^imo componitur cx vnionibuSjigitur eft ens;quia iriudcil cns,

xquiuocc

i

;

Contra refponfioncm dc rmilto , & v»o potcft atgui. Simplicitcr oppofitum vni , quod cft gc-

tur,

XXX.

o

di».

potcft aliquidfuperius

intentionis prxdicari pcr

I

D.Thom. \.d

quodhiceft

quia in maiori cura

;

T

An inharmttafit de ejfentU accidentiisf

7. de ente ,

iE S

Qj^

Non cnim

:

eft prius.

quoad rcm,&c.

contrarie vcro

pro^-

citur Omnis relatio efi oppofitio,\\xc cft vcra.vt reLuio fignificat intcntionem fecundam, quia de rc

nihil

;

Na-

formalem refpe-

Conuenicntia eft oppofitio. Et ad probationcm dicendum

generalifTimi,

cft

quoad

fed in fpecicbusgencralifllmi priuatiue,

€lu difFercntix,ficut rcquiritur ad fccundummodum diccndi per fe, &: ideo non per fecft. Ad aliud dicitur , quod hxc minor eft falfa:

primx

fuis

multum oppbfitum vni quod

ita

tranfcendcns.non opponitur ci in gencraliflimis,

Similiter pofitoxju6d

illa.

ficut fupcrficics rcfpcdtu albcdinis.

^J-

Scd dicuntur ad aU
yid ali^Hid.

fpecicbusi

cxccdunt conueniencia^ fiouc

ide6 ficut

;

fubicdtum proprium

prium

,

diciiur, quod mHltum fubiedkumproprium rcfpedu conuenicn-

eft

cilct

:

Et cum dicitur

propria paffio de (ubiedlo

non

,

qu6d h«c multa ; quianon

dicitur

CenHeniemU fHnt

quod natum

conuenientia.

fiint

eftct

:

Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc

Ai 4.

391

mulcum, vel quod Chimxra eirctmultum quod vidctur inconucnicns, &c ideo ficut relatiua dicuntur adalitptid non in generaljflimo , quia tuncenentduo gcneralifli-

quitur qu6d albedo

forma illorum

cft

quod formx

tunc fequerc; forma, quod iniprobar Ari-

cilet

quia tunceflet proceirus in infinitum in

ftotclcs,

caufis formalibus.

Itcm fequitur , qu^d forma eflet

cflct compofitumj enim accidcns quoddam materiale vnitum

cum

fubicdlo pct

fbrmam

tertiam.

qua ratione cx albo , & hominc ficret vnum per additum , ita eidcm rationc ex illo addito (cijm fitaccidcns) & hominc, ficrcr vnum peracciden^ & fic proceiTus in infinitum. Item , inefle accidentis eft fuum elTe ; igitur Itcm

,

fua cflcntia eft fua inhxrentia.

nerc.

quod vnum generaliflimum non habet multum fibi

Item , accidens non poteft intelligi fine habitudinead fubicdlum fcd per Ariftotclcm 7. Me-

oppofitum, nifi in fpecicbus. Vnde ratio principalis fupponit falfum , quod aliquid fit multum, oppofitmn gcncraliflimo fub lua gcneralitate; quia fi eflct multum eppofitum , non pollcc ci opponi contraric , ncc rclatiuc , nec priuatiuc. Opponcrctur ergo ei conrradidloric : Sc fic fcSceti oper. Tem. I.

taphyfic. partes pertincntcs ad fpecicm funt finc

Alirer dicitur proptcr

&

hanc raiionem

,

;

quibus fpecics fubicCbum fcntia.

intclligi

non

non

poteft

:

ficrgo ac-

ad habitudo ad fubietSbum cft de fiia ef^ Sed calis habitudo cft fua inhxrentia;

cidens intelligi

poteft fine habitudine

,

igitur>&c.

Gg

a

Iccm»

I.

ylr^umemt» */' ^f' f"'!'

'^"^*"'"'

.

Super

39 2.

X. Jfgument» pn ofpofitum.

lib. I.

nis.Per

dleittia accidcntis.

cipi

Itcm, accidi^ns non eH: enSjniii quiaentis , per Ariftotelem iii j.Mecaphync.quia illud quod eft,

\itct , fic hic cft nugatio , Alhedo irihttrens , quia fitum, inhzrencia habicualis per vtrumque expiimirur.

/ubftantia eft,igitur habitudp accid.entis ad fubied^um eftdeeilentiaaccidenjcis.

Si accipicur Parcicipialicer

Ad

oppoficum. S j inhzrenti» fit de eflentia; , Accidem hhff^tm , quia fenjgi ponitur inhsrentia exprefsc : implicitc imporr^njr pcr accidens,bis igitur ponitur idcm. hic eflec nugatio

&

Item ficajri

fi

fic,

non

in abftra£to

poflet ah'quod accidens figni;

quiafi accidens ilkid

quod

tunc non pofl*et fignificari per jtiodum non inhzrentis , fiue per modum abfojiuti ; quia nec poteft pec n^oduu) abfoluci incft

,

inhaercat

,

telligi. :

igitur

jneflenoneft decllentiaaccidentis. ftratione per Apftotelem , fed concluditqrj quia impoffibilc

illud

tum

modo

in

Nomen jjium

,

>

;

cum tcmpore

,

,

in fignificaco

fignificandi

fignificat fine

gnificatum

Npmen,& vt eft

inhsrens, vt cft

non diffcrt

:

inharens

;

tempore

,

non

vt eft

vt cft Partici-

;

idem

bis igitur poniiur

igitur eft nugario

fcd tan-

enim

(j-

ncc diuerfi modi

,

cflcc

nugacio, fJomci

MtimaL

cft

per Ariftoce-

hic

;

non

fit

nugatio, fiue

fic

Nomcn, fiue

fit

Par-

ticipium.

Ad aliud dicitur

igicur

,

qu6d licet albedo fignificct Ad^.

inhzrentiam , non tamcn repugnat

eft fuaeflentia.

fibi fignifi-

Item , quod poteft prima caufa cum fecunda, potcft ptipa caufa per fe ; fed prima caufa cum rubftantiaparticuljiti poteft producerc accidcns; jgiturprima caufafinc fubftantiapotcftaccidens produccrc , fi fic ; inhsrentia eiuj ad fubftantiam non eft cius eflcntia, quia tunc non poceft

tamcn modura ^alis habec. Pcr hoc ad for;» mam,neg3ndaeft haECcpnfequenria, Si inhaEreri-

prodiiei fine fubftancia.

tia

&

j^*"*'*

Gontra

Participium

fija

^ur nec eflcijtiam demonftrare pofrumus

rriHf» tfl'

a(5tualcm.

Hic oporcet dicerc quod inharens , vc eft No-» pien,&vt eft Parcicipium nonfignificac idem.Et ad raciorjcm principalem oporcec diccre , quod

lcm fecundq huius,4emonftrare^»0^f)i(i<^^;igiinhsrentia ^ccidentis non

non cft nugacio,

fic

;

quia non importatur eadcm inhacrentia vc.^^obiquc ; quia albedo imporcac inhaErentiam habirtu^lem ; hoc Participium importat inhxrcntiam

demoneflentia non

Item,inefle accidentis coi>cluditur in

P^O'

hoc ad argumcnta in oppofitum. dicitur qucd inhsrem potcft ac^. Nominalitcr &Participiahter. SiNomina- Adi.lno^tr

Ad primum

excufanc , quia tunc hic

Icem.cflc lion eft de eilencia fubftantia:

'

j

Pofteriorum

Item , zceiieris definitur per fuutn fubiedum; igitur inhxrentia accidencis ad fubiedum eil de

Ad quasftionem

quod inhzrencia eft dc eflcncia accidencis , verum tamcn diftinguitur de inhacret^r j^. Inhsrentia poteft vnp modo dedicicur

,

&

notare vnionim' intcr fubfMnciam accidens,& illo modp inhzrencia nihil cft , nifi cius eflcntia

,

quia

intei:

lum eftmedium eft iGtas, aliud

& cius fubicAum nul-

accidens

exMt fit vnum;quia vnum potentia,' Alio modo poceft in,

fed

telligi inharrerjcia entitas accidcntis

& de illa

adhuc diftinguitur

pharrcncia

,

qux cft aduali j

;

quia

infubiefto:

quzdam

exiftei)cia

ef^

acciden-

fubiedo; &alia cft inbsrcncia, quxeft habicudo accidenci^ in fubieAo. Prima non eft de eflbncia , quia nihil poccft incclligi fine illo quod eft dc fua cflencia. Sed accidens, poceft intis in

teltigi finc a£lnaliter iwjji.

Sicuc cnim fubftanti^

incelligi potcft circunfcribcndo ep,exiHere,fiiiJ'~

fiiScfore

,

ita

accidcns poceft incclligi inelTe ac-

cidenraliccr circunfcribcndo cflc ccmporalercon-

cepcui

enim accidencis

accidit eflc tcmporale.

Secundumdeclaratur,quiacnsdiiiidicurimmediatc per ens comparatum , & abfolutum accidens eft ens igitur «;ft abfolutum , vel comp^ratum. Si igitur circunfcribas accidcns ab habitudinc ad fubicdum ; tuncponis accidcns cffe ens abfolutum ita ponis accidens eflc fubftantiam. Ec hoc paccc per exemplum Ariftotelis,dicitenim quodaccidenshabicudinem habet *b fubftantiam , ficut fanum in vrina ad fanum in animali. Sed fanum in vrina nihil eft , nifi pcr habitudincm ad fanum in animali ; igitur ac;

:

;

&

cidcns nihil

eft ,

fubftantiam

habitudo igitur ad fubftantiam

;

circunfcripta habitudine ad eft

dc eius cflentia. Item , Ariftotelcs in finc feptimi Metaphyfic. ducit ad hoc inconueniens , quia pafllio eflet fearabilis ; fcd hoc non cflct inconucnicns nifi abitizdo ad fubftantiam cflet de cffcntia paffio-

care per

repugnat

mpdum ,

abfoluti

;

quia res niodo non

materiale enim poccft fignificare

intelligi immaterialiterj fiue vniuerfaliter

;

,

&

fimi-

liter Diflrpentia fiibftantiae eflentialicer eft ^uid,

&

fic

dc eflencia, igicur non concingit

care accidens abfolutc,fiue per

modum

fignifi-

abfoluti,

Poflum cnim intclligcre accidcn? quodammod6 przfcindendo fubicdum , hc quodammodc^ ytconcernit & fignificat verumtamen intelli:

gitur fubftantia concomitanter intelligitur ficut eft ens

,

;

quia vt

intellc(ium. Sed accidcns

non

quia ^ccidens eft

ens

ens

eft

mouet

nifi

quia

entis.igitur accidens nonintelligiturnifi cx coHt

rcquenti intclligatur fubftantia.

Ad aliud

dicitur, ^aoAfuhBantia dhplex epifi,

(cilicet eflc eJfentiA.,

de eflentia inej/e

,

& exifientU

eilc exiftere,

accidentk

efl

;

efle eflentis cft

non.

Eodem modo,

duplex , inelle exiftcrc,

& inefle

Adi. SubjUntU dufUx ejfe.

eflenciaj.

Inefle exifterenon eft de eflcncia.

Adaliud dicendum, quod ^«<W accidentis in Ad ^ deiTLonftratione de /fubiedo concluditur, ficut

fuum

inefle.

'

Et ad probationem

i^nedisiHid efi-non

cum

dicitur,

demonftratur,dicitur,qu6d Ari-

ftpteles intelligit (^uod tjuid eft fub ratione

^o^

f^ demonftrari non poteft , quia definitio iriquantum defiriitioprzfupponitur.lllud tamen fl
quod eft definitio & eircntia rei concluditurifed non fub rationc eifentia:, fiuerationedefinitionis. Dicit enim Ariftoteles in primo huius, quod

quadam eft principium dcmonftratioquxdam conclufio, & quxdam eft dcmon-

definitio

nis,&

ftratio folapofitione differens.

Ad aliud dicitur , quod prima caufa cum fecunda poteft facere accidens efle ; verumtamen prima caufa fine fecunda non poteft facerc accidens , fic intcrimitur minor. Ratio interemptionis eft ; primo , qma prima caufa eft agcns vniucrfale; fcdagcns vniuerfale indiffcrens cft ad cffedlus particulares , & ita quantum cft dc fi igitur debeant fe ad nullum detcrminatur

&

:

produci cffcdlus particularcs , oportcc quod pcr agensjpzrticularcdecerminccur agens vniuerfale per confcqucns non pottjl ad cttedtura ,

&

ptodu

Qu^ftioXXX. producere efFc(5Kim particularcm, vt accidcns

ne

fubftantia. Alia caufa cft

(i

;

fi-

prima caufa pof-

ordine caufarum ; hoc eft inconucniens. ConfeSuentia patet; quia fuperfluum eft facere pcr duo

accidentis.

lud

,

quod

vnum

poteft pcr

ficvi

&

,

eodem

modo. ^.

prima caufa ci!m fubftantia poflct faccre accidens , cum prima caufa non potcft hoc faccre per fe ; tunc prima illud arguitur

fi

;

&

&

caufa cum fecunda cft pcrfedtior , perfcdbius agens quam per fe ; ita prima caufa per fe non cllet perfedifllma caufa. Hicdicitur.quod accidcntia.&r generabilia,&:

&

corruptibih'a entia funt

:

inquantum funt

tia

igitur accidcns eircn-

Intelligendum tamcn cft quod accidcns potcft Artiient p». habercduplexcfle. Vnumeflcnaturalcquodfibi "fi ***'''* '**' debetur , fi cedatur naturs proprix ficut graue, "' fi dimittatur naturx propria: , cft deorfum. Alio

ciuf-

modo

poteft habcrcefre prirer naturam ; ficut grauc detcncum furfum , habct clle furfum prarter naturam. QuoadcfTe primum,accidcntis cffc

eft in

fubicdo

a(ftualiter cflc

clle, accidcns cfTe poteft;

adualitcr

ie(5to cfTc

fiue

:

ficut

quoad fecundum

:

& tamcn non grauc

dcorfum, aptum natum

,

fiuc

eft cfTe

in fub-

furfum,

fit

dcorfum

ita

;

accidens fiue habeat eire naturalc.fiuc practcr na-

£lio caufac non poteft concludi ex produdione talium cfFeduum. Facerc cnim imperfeftionem, non arguit perfedioncm in caufa , fed magis impcrfeftionem. Ex hoc igitur quod prima caufa

turam , tamen aptum natum cfl cfle in fubiedto. Intelligendum tamen cft quod non fequitur;

;

fubftantia facit accidens,& ta-

per

fe

non

poteft facere

;

non

quod prima caufa cnm fecunda fit perfepcr fe pofle enim faccre imperfe(flioncm, non cft potfe;fcd magis non poiTe. Contra illud ; accipio illud eire quod perfc-

aptum natum

£bior

quam prima

:

ftionis eft in accidentc

;

& tunc arguo

perfedtionis poteft prima caufa potcft prima per fe

c.iufa

;

quia eius

non

cfle

tur;ca?cus aptus natus eft vidcre, igitur videt,vel

poteft videre.

Contra

:

fub-

prima

igitur

non

accidcntis

efTe eft eius ineire

,

eft

perfe-

&

prima

illud elfe accidentis efret aftualitcr

inelTe, eftet facere incompoflibilia

facereaccidens

cfle, &:

non habent racionem

non

fafti

eirc

;

& non

,

non

,

quod accidens

fit

,

repugnans alicui principio Philofophiac,& eft in fc verum;igirur hic eft magis fuftincnda ratio. Propter rationcm iam didam, dicendum cft, quod inhxrentia accidentis a(5tualis non eft dc eft

;

fimiliter circ accidentis

non

eft a(ftualiter fubie(5bo inefTc.

Inhirentia tamen fccundum aptitudinem, eft de eius efrcntia. Primum patct quia prima caufa non poteft faccre incompoffibilia prima cau;

;

fa poteft facere accidens cflc

&o non cfre, ficut patct de cidens

efTc

,

,

& tamen in fubic-

quantitate igitur ac:

& ipfum in fubiedto non

funt incompoflibilia

:

efrc

,

cfTe igicur accidcntis

cft a(5bualiccr fubie(flo ineffc

:

&

inhxrcntia fccundum aptitudincm , quacro an illa aptitudo

trinfccum non eirentia tota , quia non fcquitur, ;

tunc accidcDscirec compoficum ex diucrfiscllentiis. Si fit cxcrinfccum ab efrcntiaaccidcntis, igitur accidens in fua eflcntia erit quid abfolutum, non comparatum ad fubftantiam ,cuius oppo-

&

ficum dicir Ariftotelcs. Ad primum illorum pacet in pofitionc cxiftere accidcntis

non non

pcr hoc patet,

de efTentia

fic

quia

fi

quia aptum cft incflc fubic(fto; ncc habcret a(5tnalitatc, nec aptitudinem, cft nifi

Sccti oper.

Tom,

I.

,

non

,

,

fcd ellc

ficut eflc

eft a(5tualiccr eflc

camcn efTe grauc prxccr nacuram coniun(5Vum eft efTc deorfum fccundum aptitudinem , non quod cire furfum a(5tualiter fic cllc deorfum fecundum aptitudinem , fed illa duo dcorfum

:

fcd

^funt coniun(5ta. Adaliuddicicur, quod illa aptitudo cft modus effcndi. Sicut enim apcicudo ad dcorfum

non eft aliquid de eircntia grauis, fcd cft modus, fubquo ellcntia grauis ad deorfum inclinatur, ita aptitudo huius inhaf rcntix non cft quid de eflentia accidcntis , fed eft modus eHcnfli , fub quo eflcntia accidcncis ad fubicdtum inclinatur, ncc aliquam compofitionem facit cum accidcntc , quia modus non cft cns propric , u\c6 compofitioncm rei cum re non facit. Tunc ad formam dicendum , quod non feqnitur Apticudo non eft intrinfccum quid eirentix accidcntis,igitur eflentia accidentis cft abfolutum. Licit cnim lit extrinfecum, non tamen cft cxtrinfecum,ficut :

res alterius gcncris, fed eft cxtrinfecum effcntiar,

& idco , fine quo non eft eflemia non fcquiturqu^dcffentiafit abfoluta,quia ftrapcr fub

, nifi concomirantcr intclligatur necetiam dcfinitur finc fubic(fbo;fed

adtualicer incHe fubie(5to

graue prjcter naturam

poteft incclligi

hoc non

quod non cft quocunquc modo efle

in fubiccto fccundum apcicudincm

ficutmodus

;

accide»s:non eft pnrs cllentiajjquia

aptitJtdo, i^ltur

qu6d inhaerentia adualis non eft de cirentia. Sccundum membrum patet;quia accidens non fubie(Sbum

fit

fit

quod fibi debetur Ci propria^ naturx dimittatur, cfto quod in fubic(5to fit a(Stualiccr. Sed noneft

Contra hoc, fiue hoc fit de intentione Ariftonon , hoc eft dubium faltcm hoc non

efTentia accidentis

inclIe,poncntur incompoflibilia. fi

in fubie^fto; fcd cxiftcre aftualiter,& materialc»

finc fubic(5lo.

telis, fiue

Item,

per

,

ponitur accidcns cfIc,Sc ta-

ef-

refpcdu a(5tus;&pcr

eft

mcn non

fi

& illa

quia hoc

fimul

confequens prima caufa non pofTet facere accidcns eue , & tamen alteri non inefTc. Sed hoc eft falfifllmum, ficut patet in corpore Chrifti. Dicitur quod quicquid fit de accidente , quod cft in corpore Chrifti finc fubiciflo , tamcn de intentionc Ariftotelis

cfTc accidcntis eft incfle

tota effentia, vel pars clTentiac accidcntis, vel cx-

fubiedio inefTc, tunc faccre accidens effe fet

;

fccunda,

cum

poteft accidens facere inefTc fine fub-

, fi

illud

Ariflotelem;igitur

cum

ftantia, ideo ncccfTe.

Concra

non fcqui-

de cflentia accidentis

caufafinc fubftantia poieft facere cire accidcntis.

Hic dicitur quod

ficut

quicquid

ftantia porcft faccre cfle accidentis

dlionis

:

,

fcd caufa prima

;

fub-

eft cire in fiibieclo,crgo eft in

ie(5lo,vcI potcft circ in fubic(51:o

arguit

Optnh Doii.

:

Sc ideci perfe-

,^liena funt a perfe£Honc

cum fecunda flue mcn prima caufa

-r^

c contra

dcfinirctur pcr

;

Contrk

modi

non magis

,

aptum natum eft ineffe fubic(5to;inha:rcnigitur fecundum aptitudincm cft de eflcnit.i

tialiter

:

quam

fubic(flum,

producere accidcns fine fecunda,vt fine fubftantia tunc fecunda caufa eflet fupcrflua in fct pcr [c

393

vt cflet in fubiefto

tali

,

accipitur.

Tu dicis quod eircntia accidentis non modus, tur

eft ille

fed prior eo fecundijm uaturam

pofTum circunfcribcrc efrcntiam k

Gg

}

:

igi-

modo

pcr

intcl

^ptituJ»

td

[fl^j^"^. y-,„,,-^

dentii.

'^ui-

Super

394

lib. I.

Pofteriorum Ad

jntelledura, quia prius poteft abfolui a pofteriori

quzro tunc

}

in iilo priori,ane(rentiaacciden-

a fubiedo abfoiuta, vel comparata.

tis fit

foluta

Si ab-

igitur conceptus accidcntis erit concc-

,

ptus fubiefti

:

non

cft

comparata, quia tunc cir-

cumfcripto modo Jiaberet alium modum , per queni compararetur vel oportet dicerc quod cffcnria accidemis fecundum fc fine aliquo modo fit comparara , fic jtion inhcEret accidens fecundum taiem aptitudinem ellentialiter , fed ;

&

habitudinem ad fanum in animali

non

quod

,

poflibilc cft abfoluere per

uidinem

;

quia

fic

non

inteiligendo apti-

accipitur »»o« vt res,non ta-

njcn potcft accipi,nifi fub habitudincjquia aprppofito

modo ,

vt

modus

eft

abfolui

,

non

modo

,

tia

Ad rationes. Ad primam contra hoc dicitur, quod accidens inhaeret fubiedto per fe , non primo modo , ira quod inhasrentia adtualiter fit de nec fecundo modo , nec aliquo modo pertinentead demonftrationem ; fed incft pcr (e, ita quod non per medium , ficut fuperficies cft alba , non pcr aliquod fubie(5lum medium. Ad alias rationes,qu2 probant quod accidens ;

.

non inhaeret fubiedo per aliquodaccidens mcdium concedcndac funt quia ex accidente , & ,

,

;

ttum

fit

vnum

,

quia

dcns

Dicendum

,

vt di-

arguitur

eft

,

Ctiius efre eft inclle,

qiiod efte accidcntis

non

eft

fecundum apiicudincm.Po-

enini accidens clle licet nonaclualiter infit, eft,

&c ideo inhaErcntia adlualis

non cft

non habcc

aliud dicitur

,

quod accidens non poteft fcd huius caufa non eft,

intelligi fine fubftantia

quia cius caufa

cft

fiuc quia

;

clfe fit acStualiter fubietSto inefle, fed

,

quia inha:ret fccundum aptitudincm,

aptum

Ad aliud fimiliter;definiturenim per eins ;

acci-

Ariftoteles

XXXI.

An tertiftj modfts Jit modui inhixrendif

QVod

eiTc

fit

fub-

adtualiterinclle fub-

lcd quia eius eirc naturalc cft adtualitcr

, & ctiam quia femper aptum narum eft ineflc.Iftx duac rationes fumciunt ad hoc quod pcr fubicdtum dcfiniatur. Ad aliud quod accidens non eft ens nifi quia cntis fecundmn aptitudinem perhocenim differt a fubftantia , quia fubftantia non dependet

ineflc fubiedto

,

;

ab accidentc , nec fecundum a6tum , ncc fccundum aptitudincm ; fed licetaccidentisinellenon dcpendcat a fubftantia fecundum adtum , fempcr

tamen nptum natum tx proprix.

cft ineire, fi

cederctur natu-

vidctur Ariftoteles ponit

fic

:

modum

I.

dcmonltrationcm , fed Argumtnt» modi pertinentes ad demonftrationem funt mo- f'° ^"!' *f' di inhaercndi ; igitur, &c. Hic dicitur , qu6d Ariftotelcs non folum ponit modos pertipcntes ad dcmonftrationem , fcd perfcitatis propter

ponit alios

modos

vt ex

declaret

illis

modos ne-

demonftrationcm. Contra , fi poneret alios modos , quam pertincntes ad demonftrationcm , cadcm ratione haberet poncrc plures modos,quam quatuor , quia ccllarios ad

hxc cft per fe , Homoefihomo , fed nullo illorum quatuor modorum, quos ponit Ariftotelcs. Non primo modo quia prsdicacum non eft definitio fubie(Sti,nec pars definitionis. Nec fecundo modo, vt patct. Nec tertio modo. Nec quarto, manifeftum eft. Similiter h^c eft per fe Superfictes ;

,

liter

tamen nullo illorummodorum. Simi-

per Ariftotelcm

,

negatiuaeft per fe

8c ta-

,

mcnnullo illorum modorum.Similiter funt multi modi perfeitatis nominati 9. Mctaphyfica;,qui non per fe funt in aliquo illorum modorumjigitur Ariftotelcs

quod ponit

eft infufliciens,

folura

monftrationcm. Icem tperje tertio Jolitarte

,

modos

in alio

dum

vcl oportet dice-

pertineates ad de-

modo idemfignificat qucd quomodo iub-

fed h:cc cft inhxrcntia,

ftantia fohtaric cft ens

non

natun-j eft inefte.

ie6kum,non quia eius ie(fto

fubftantia

fecundum adum^ pro inconuenienti, &c.

Qj^iESTIO

rc

ellentia.

Ad

enim

Quod tamen

fcparabile a fubftantia

fit

ffialba^ 8c

vt dicVum

dc

potentia &c illud

crt.

adtualiterincfle, fed ccft

liaec cft

non per aiiquod medium vniens

Ad aliud cum 8cc.

fic

;

feparabilis eft ab accidente.

;

quentia.

aftus

fcparabilisa fubftan-

fit

fecundum aptitudinem

modo

;

fubiecSbo

Ariftotelcs habet pro in-

conuenienri quod pafllo

poteft^

quod comparata quia liaccepto vt rcs,non tamcn abfoluitur ab apritudine , vt modus cft. Et cura diciturjcflentia eft prior fccundum naturam modo , vt modus fecundum naturam igitur poteft abfolui a modo , vt modus. Neganda eft confc-

cirentia

Diccndum qu6d

lis eft.

aut eft abfoluta^

aut comparata. Dico, ccf abfoluatur a

fecunditm aptitudinem.

irfhicrct

Ad aliud, cum dicitur,qu6d pallib infcparabi-

&

tur cflentia accidcniis a

aut eft abfo-

comparatum. Dicitur,qu6d accidens cns comparatum , fed non nifi propter hoc

quia ftatim in abfolutione THodfu accipitur , vt idco quando qua:ritur,cum circumfcribi;

fro parte nf nrmatiua.

in vrina ad fa-

eft fani

luturo, aut

quod

dcntalif er pbteft inteiligi

"**•

fub-

elle in

;

eft

a

rtitionit

frirnttfim»-

cundum aptitudincm , non tamcn tenei fimilitudo fecundiim aAum ita quod a<StuaIitcr fit accidens in fubftantia, hoc non oportet.

modo vt modus cft, feda modp vt accipitur vt res. Quando enim eflentia per intelledum abfoluitur a fuo modo , tunc accipitur non

fed

,

accidens

ita

u, Ad

& accidcntis ad fubftantiam fc-

,

dicitur

modHi vr res, fcd fempcr adhuc intelligitur clTcnria fub illo modo,vt modus eft, ita ellentia acci-

f»princtptilia

vndc fimilitudo

Ad aiiud cqm dicitur Omne ens

dinis

lo.

,

;

quia aptum naium

nifi

,

num in animali,

intclledlum eflentiam accidentiskmodo aptitu-

res

cns

cft

ftantia

finc.

Hic

Ad primam

rationcs altcrius pofitioniS.

fano in vrina dico, quod Ariftoteles ihteiligit quod ficut fanum in vrinanon eft cns , nifi pcr

4.e

:

,

ficut fubftancia eft

modo dicit

igitur^fry? tertio

ens nio-

inhxrendi.

Item,qu6d impoflibile bile eft intelligerc

;

eft

fignificare,impoflI-

fed impolllbileeft fignificare

cire per fe inelle fubic(3:o fine attributionc,&: inhxrentia; igitur impoflibile eft intelligcre fubftantiam circ per fe finc inhxrentia intelleiftuali; igitur tertius modus qui eft modus eircndi , fe-

cundum qucm dicimus quod

fubftantia eft ens

per Icjcftmodus inharrcndi.

Ad oppofitum

eft

Ariftotcles,&omnes expo-

fitorcs,

Ad quxftionem dicitur quod ,

non

cft

modus

racio cft

,

inhxreiidi

,

tertius

fcd eflcndi

quia modiu inharendi

eft

;

modus

& huius

quaiulo in

fiib-

ie(^o

^gjij'i,ji,t.

rendi qnid

.'

XXXI

Qu^mo iedlo includif iir caufa przdicati, vcl c contra,vcl

primo

«liiando pra:dicarum incft fubiefto

quod non per aliam caufam efthomo.

Iftis

,

ita

Homo

,

modis lolum modus pcrfci-

tribus

modus inhacrcndi.

ratis eft

ficut hic

;

fed in illo tertio

mo-

do non pradicatur aliquid de aliquo igitur termodus non eft modus inhxrcndi , cft tamcn modus clTcndi quia fubftantia non cft per habitudinem ah'quo modo ad pracdicatum, quia licct Bullus intclledlus cftet , nec aHqua prxdicatio, fubftantia clTet folitarie , vel non dependens ab accidente. Scd accidens non eft per fc tertio modo , accidcns cnim cft in alio , & ab aUo dc-

alia fubftantia

;

pcndet. 3.

Ai

«.rgM^

^'**

Ad primam

rationem dicitur , quod tertius modus pertinet ad demonftrationcm ; non ta-

men eft modus inhaerendi, fed perfeitas in tertio modo eft fubiedi in demoiiftratione,puta fibi fo» non

litaric,& abfolutc in fe acceptum,

catum comparatur. Vnde nec ncc

vt prardi-

mpdo,

perfcitas tertio

in comparatione ad praedicatum,

eft fubiefti

c contra.

Ad

aliud dicitnr

quod pcr fe

,

effc

non

poteft

•ttribui fubftantiae nifi per inharrcntiam

concludimt

illae

hoc dusc rationes vhimae;qu6d con-

ditio pcrfeitatis

non

pcr inhasrentiam

,

,

poteft alicui attribui nifi

fiue

comparationem fed hoc ;

acddit tertio modo;perfeitas enim in tertio modo eft fubiedi abfolutc , vt fubftantis , non \r\. comparatione ad prxdicatum ; quia ilia per-

&

feitas

non

eft fubiefti in comparatione ad pra:nec prardicati in comparatione ad fubieiflum, ideo non eft modus inhsrendi,

dicatum

4^Oi/>«/o»« flufionem.'

,

Contra duo diAa in pofitione poteft argui,di, quod fubftantia eft per fctertio "^"'^^- Contra illud fi fubftantia matcrialis cffet per fe, non cftct pcr caufam cfficicntcm con-

^um eft primo

;

;

fequcns

faJfum

cft

feqiientia patct

;

;

Con-

igitur 6c anteccdens.

<:^\\d.ferfe in tcrtio

modo,vt di-

caufam comparticipein quamcunquc. Hic dicitur negando confcqucntiam, Ad rationem dicitur^quod/^rry? excludit caufam comparticipem , fed non quamcunquc fcd ahquancit Linconienfis,cxchidit

;

.do

efficientcm,aliquando materia!em,aliquando efle in fubiedo. Priino modo folum prima caufa pft

per

Secundo modo

fe.

modo

Tcrtio

Intclligeiitia.

cxclufionem cau/i efficicntis,vt videtur,ficut dicit Boctius eirc eft propria operatio entis ; ficut :

fed propria operatio eft a

;

tanquam

a caufa efficicnte

ficitur a fubftantia matcriali, tia cft

,

fi

fubftantia

non

;

com-

igitur efte ef-

igitur fubftan-

igitur per fc diftio-

;

,

Item, c»ntra fccundum quoddicit in pofitio-

ne , cum

modo

,

dicitur , Accidcns non eft per fc tcrtio contra hoc : Quod abftrahit a fubftantia

in fignificando

ftrahendo

,

, intclligi potcft a fubftantia abpcr conicqucns in eircndo a fubdepcndet ; quia cnim homo poccft

&

non non intcUigcndo Socratcm , idc6 potcft homo elfe cumhoc qiiod Socrates non fit, fed ftantia

intclligi

aliquod accidcns, vt accidens , abftradum fignificat abftrahendo a fubftantia ; igitur potcft intelligi

& efle

fint fubftantia

det a fubftantia

:

:

igitur

accidcns igitur

eft

non dcpenpcr fc tertio

modo ficut fubftantia. Ad primum illornm ficut diccbatur. Ad primam rationcm contrahoc:diciturqu6d ficut in viucnte prac- Stlmitnn. fupponitur viuere antcquam a viuentc ptoccdat aliquis adus ita in ellentia prsfupponitur cflc

quo ad hoc eft fimile , qu6d ;

quod

antequam aliquod ac-

eft a(^ualiter entis

cidens a fubftantia egrediatur

;

ide6 dc fubic^

in demonftratione prxfupponitur tptidefty Sc

<5to

quia

eft.

Ad aliud , fecundum Boctium fuper Pratdicamenta

;

quod

fufcipere cft accipere aliquid ab

extrinfecoagcntc per tranfmutationem,ficut illa infcriora accipiunt caufalitatem ab extrinfcco: fed quando aliquid fic eft fufccpduum , oportet quod in ipfo pra;fuppQflatur cfle antequam fufci-

modo loquendo de fufceptione Boctius,nonpotcftfubftantiamaterialis fuicipcre fuum eflc , quia timcante clle habcbit eile. Si veio extendatury«/?»pwf ad illud quod cft in aliquo ab extrinfeco, ab intrinfeco fic fubftantia fufcipit fuum cflc;fed tunc mopiat. Ideo illo

ficut loquitur

&

;

d6

hoc quod fubftantia mamanens, polfet cflc, & non efle, quia cfle comparatur ad fubftantiam, tanquam prima cius adualitas, fine qua exifterc non poteft. Ad aliud principale dicitur,qu6d tam fiibftantia prima,quam fecunda confideratac fub rationc fub qua funt per fe tertio roodo,qu6d neutra dependet ab alia ficut accidcns a fubicdlo. fequitur vltcriiis, ex

terialis

non

cft ponere ideam Platonis cx illa rcfponfione ; non cnim ponitur fccunda fubftantia cxiftcre fcparatim a prima , imm6 non ponitur quod habeat aliud exiftere quam prima lubftantia , cuius oppofitum pofuit Plato. pofuit cnim ipfam cxi-

ftcrc immaterialitcr ficut IntcIIigcntiam.

Ad

non comparetur ad fuum

clTe in ratione caufat cfficicntis

comparatur in ratione

fic

fpecifica.

per caufam extrinfecam.

Iccm

fi

;

Ad probationes contra hoc. Ad primam,qu6d

Contra illud,fubftantia materialis eft per fc per

pofico,

&c. &

& fic pcr confcquens fpccificc, diffirrentia cnim pct fc, & non pcr additum cft

fubftantia materialis.

viuerc viucntis

,

guitur a Platone

;

tius

?9S

ma per fc fit;igitur per fe diftinguitur a quaii^c

lufceptiui.

;

igitur

Scd

fi

folum

fic;ciim

&

aliud dicitur

,

quod

idem principium ali^uid eft intelligenda

,

ha:c ptopofitio

,

& Mftin^kitHr ab

Per alio;

de principio diftingucndi pcr .aceft quantitas.Quantitas cnim

eft

cidens ; cuiufmodi

efl'c,manente fufceptiuo,ficut matcria poteft cire,

principium diftinguendi vnum indiuiduum ab alio , tamcn non cft principium circndi.

& non elTefub forma, mancntecflentiamatcriar:

Vel poteft

tunc poflct fubftantia materialis ipfa manentc cau-

pcr quantitatcm cntitatc indiuidui; fubftantia cnim indhiiduatur pcr quantitatcm.

aut igi-

Ad aliud , quod accidens fignificatur abftralicndo a fubftantia; fcd hoc potcft duplicitcr in-

; non fecunda , quia tunc ponere ideam Platonis ; non prima,quia c.i-

tclligi vnomodo qu6d fignificctur non intelligcndo fubftantiam , ncc vt huius & illo modo

ratio fufceptiui

cflc

&:non

efle

fit,

;

fed

quo

hoc

res poteft clfe

cft

,

inconuenicns;igitur

oportct dicerc quod fubftantiamatetialis fa cfficicns

non

fit

refpedu fui efle.

Ad principale

;

fi

fubftantia

fit

per

fc

;

tur prima, aut fccunda cliet

dem

&

funt principia eirendi vnumquodquc, diftingucndi ipfum abalio j fi igitur fubftantia pri-

cft

&

dici

,

alia diftinguitur

quod

ficut uibftantia

pcr quantitatem

:

prima ab

ita cft

:

:

impoffibilc eft accidcns intcUigi abftrahendo a fubftantia

;

accidcns cnim

non

Gg

poteft intclligi,

4

nifi

.

.

Super lib. I. Pofteriorum

596

fub habitudine , qui

nifi intelligatur futftantia

accidens illius,quia accidens

eft

non

eft

ens

,

ni(i

&

ideo non intelligitur nifivtentis. quia entis , Alio modo poteft accitlens intelligi abftrahendo ifubftantia

tufjnon vt

idem cum

,

fecundum quod accidens

eft

fubftantiam informans

quodammod6;&

fubftantia

intelligi-

fiue vt eft

,

intcUi-

fic

gitur accidens abftrahendo a fubftantia

Album enim

albedo.

ficut

,

intelligitur vt fubftantiam

Ad primam rationem dicitur quod minor eft enim

modo

pofitionis in quarto

lemper

attribuitur fubiefto pro-

alicui fubiefto

,

;

quod

ar^u^ attribuitur """W.

efficicns

&

non coincidunt. Dicitur qu6d fubiedum naturale quod patitur , & efficiens quod agit in id ipfum palfum , talia non coincidunt in eadem ie<5tum

adtione

;

tamen fubiedbum propofitionis ,

& effi-

ciens, refpe(5lu pra:dicati poflunt coincidere.

quia verc poteft dici quod Hoc efi

Ad aliud per idem. Ad vltimum refpondetuc interimendo confequentiam 5 quia modus cau-

hoc.Std.

&

quid idem , hoc abftradi,&c,

albedo

;&non

fuum imelligi pec modura

cft

fandi

non

modo

diftat a

jllum Linconienfis

modus

inhaercndi

:

fcd ponit

tamcn vuit dicere, qu6d

;

modus caufandi,& non inha:modos inha:videlicet primum,& fccundum,& tertium

quartus

eft

Ponit enim tantum duos

rcndi.

C^v^STio XXXII.

Ad

fubie£lum acfub-

eft

Et cum dicitur , qu6d

cidcntis.

non

fed

conccrnens,tanquam quid idem cum fubftantta, poceft intelligi folum vt fubftantiseft

3

,

falfa;pracdicatum

rendi,

e(rendi,& quartum

modum caufandi.

*An cjHArtus modtufit modus inharendi? Argument»

di inha2rendi,illud

fr» parte »«-

f»tiu4.

in propofitione moquod prsdicatur per fe,

attribuitur fubiedo; fed in quarto

catum non cfficiens

,

modo prazdi-

attribuitur fubiedo, fcd efficitutrfcd

&

non coincidunt

fubiedkura

;

Vtrum primo prafupponat per hoc

efi quarere,

incft fubie£to

Probo minorem

;

modo illud quod

in quarto

fubiicitur eft caufa efficiens rcfpedtu prsdicati

& quod eft caufa efficiens

,

refpedu alicuius,

non

cft fubicdlum refpedu illius , ficut pat-et in excmplo naturali;fiignis agat in aquam efficiendo calorem , calor,eft ab ignc , tanquam ab efficientc, fed non cft in ignc tanquam in fubic6to,

fed in .iqua.

Itcm, quartus

non

tur

Ad

modus eft modus caufandi, igi-

inhacrendi.

primo, igitur per fe.

oppofitum»/?«*

caufam,fcd per caudemonftrariones, modusinhacrendi, poteftimdicit

/?

fieri

portare canfam efficientcm. Itera

l. {tttielujio.

adoppofitum. Ad quxftionem

mas

,

VJde Authores

cit.qutji.

q;

es

efihomo ,

& tamen non per fe

dici poteft

quod quartus modus

,

eft

,

expofitor eft

ficut dicit

modus

Tho-

inhaeren-

ramen hzc non

eft

ponit de omni ,

& hasc non cft

Item

,

ha:c cft vcra, Triangulni hahet tresprimo,

Item

,

quod per

qu6d prim6 fe ineft

,

Intclligendum tameneftqu6dyK^/>(5?«»i
in quolibct

&

fubiedum

modo

refpe(2:u acci-

dicendi per fe illud,

quod fubiicitur eft fubiedum propofitionis refpcdu praedicati , non tamcn oportet qu6d in quoliber modo dicendi pcr fe fit illud , quod uibiicitur fubiedum refpeftu prsdicati , eo modo quo fubiedium fubiicitur accidenti , & ide6 in quartomodo fic dicendo , Imerfeiiut interiit propter interfeElionem , illud quod ponitur i parte fubiedi eft fubiedum propofitionis , non tamen ,

cft

fubicilum refpedu pracdicati

tia refpe<^u accidentis

Hic enim

eft

quartus

,

,

ficut fubftan-

vt in fecundo

modus

&

;

modo.

Ignis per calorera

tamen calcfaccre non eft in igne , fubiedo, fed ficut in efficiente, fed ci\ in calefado, tanquam in fubiefto , quiaadio eft in

cdefacit ficut in "^

paftbitanquam in fubiedtp,

incft vni

foH

ineft per Ce,

omni ineft , fedquod

ineft

vni

foli,non ineftomni,igitur,&c.

Ad oppoficum. Primo fupra per/e additimmediationem,& adsquationcm.Scd l"equitur,pr2dicatum immediate incft fubie(Slo,& ei eft adarquatum, igitur per fc ineft,igitur fequitur, prim6 in-

ied:o,&c

;

dentis

rntlu».

per fe;tum c^uia.perje pracfupde omni, tum quia fubiccftum excedit prasdicatum igitur,&c.

ferfe eft conditio vnius extremi ad aliud,quia in fubiecto eft caufa praedicati.

fUx\

^'

quia per fe ^''P"""*f*

bum ineft fupcrficiei,& non per aliud mcdium,&

eft,igitur per fe ineft.

;

fpc(3;u prajdicati.

9uhie8um

:

prziupponit aeomnt,8ch¥cnoTielxaeomnt;igm\t: nonfequitur,&c. Itcm, hsc eft }pnmb,Superficies efi alha, quiaal-

quia in fubieifio includitur caufa efficiens reQuando enim haec conditio ferfe eft vnius extremi in comparationc ad aliud, tunc eft modus inhaercndi fcd in quarto modo di

i y

igitur,&c.

fam, ^fficientem pollunt igitur ftr feysx. eft

^

,

eft

Vod non videtur.Hsc cft primo veTa,Socra-

ergo, &c.

;

fe

an/equaturMoc

igi-

&c. Itcm , vbi eft modus inhsrendi , pracdicatum incft fubiedo ; fed in quarto modo praedicatum tur,

non

xxxin.

Qj/iESTio

aVod non videturjquia

Item, fi ineilet prim6,& non per (5to,tunc per accidens inciret

illi.

^»

oppejltutn'.

fe alicui fubic-

Sed ilia funt in-

compoffibilia,qu6d prjedicatum infit jfrirao fub-

Ad

tamen per accidens. quaeftionem dicicur,qu6d haec confequen-

C$nelttfit.

bona, Hoc efi primojgitur perfe,^to^te\: primam rationem in oppofitum ,primo enim fupra ^fry?,additimmcdiationcm,& adaequationem, vc ta(^um eft. tia eft

Ad primam rationem dicitur , qu6d hasc confcquentiaeftbona , Socrates primo efi homo igitttr confcquens verum, ficutantcccdens.Ad perfe, :,

&

probationem dicitur qu6d perfe, prjcfupponit de Ad oOT»»,vbifubiiciturterminus

communis

:

propofito fupponit tcrminus fingularis.

Ad

aliud

,

qu6d hsc ,

Superficies efi alba

argn.

fedin »»»«*•

,

non

prim6 vcra , ficut primo pertinet ad conclufioncm demonftrationis quiaconclufioin dempnftratione dicitur eflc primo vera , ex hoc qH6d accidens non excedit fubie(S:um , nec h contra. Sed fuperficies excedit album. Similitcr nec eft haec prim6 vera Superficies efi colorata; quia coloratumnon cgreditur ex principiis iricft

;

:

trin

Quxdio ttinCeds fuperficiei.

Etad probjitionem

dicicur»

negando hand conrequenciam : u^/^m9» inefi /u' noapermediwn , igitttr primo j plus cnim requiricur. Nam requiritur, qu6ci album i principirs ruper6ciei egrediacur , qu6d ei fit eo^auacura. Si camen dicacur eiTe prim6 , (iue per (c, hoc non efteomodo, quo perje, Scprime

perficiei

&

,

fed

}

4i pars prxdicaci

mm ineft

:

criangulus habcc cres pcr fe

qu6d

Ad

per fe

iit

ly primo

non

:

TrianguUu hahet

aliud dicicur,qu6d

enim

uerfalicas

ad Specicsi

poceft inefTe

poceft inefle

non

fcd

,

tres

fequicur,

primo , quia

non TcpugnxT,ff4-

jfta ,

; quia cui conuenii vnumoppofitorum , ci repugnat altcrura efgo efte indetcrminatac velocitatis conuenit cuilibct motui , fub ratione generali motus ; quia per Ariftotelem 6. Phyii-

tatis

:

ratione motus poteft velocitari,& tardari in infinitum, Item,fi illc rriangulus.inquantum triangulus, haberet tres prim6 , ergo triangulus non naberer tres prim6. Confequcns eft h\(am ; crgo antecedens. Conlcquentiapatet, quia quod pri-

&

vcxh ineft inferiori

primA

eft pars pracdicati.

bere tres inefiomni triangulo

fio

TriAngulM habet

;

camen lyprimiy non eft huiufmofed eft modus , quo prxdicafubic(^o , & idco benc fcquitur , qu6d

tretprimo

& cxclu-

& idco quod foli ineft illo modo,

omni quia quod ineft foli Specici, omni Indiuidi^o, co quod non refc:

runtur ad idem,&c.

Irem

,

imm6

fi

tertius errOr. ,

&c. ca-

triangulus haberet ttes, fcd

hoc

;

qu6d

hahere tret primo, ineft huic fub ratione trianguli ; fed non fub propria ratione. Vnde non eft inconueniens,

xxxiv!

dicitur,

6(

,

illi,

«ju6d paflio infit multis primo acceptis fub ratione coramunis , refpedbu cuius illa eft paiHo

triangulus

trcs priino

poteft inefte fopcriori

quia quod per fuperabundantiam difoli conuenit ; primo dicitur pcr fuperj^>und«ntiam ; igitur, &c.

falfum citur , vni eft

Hic

,

habct

non

triangulus haberet tres

fi iftc

,

dem rationcifte

triangulo

Aa hacjif^era omnis

,

pet Ariftotelcm primo huius

,

noc credatur, accidit

^foli trianptla, vni-

refercur ad Indiuidua,

civiEsiio

?97

ftotelem in 8, Phyficorum , quilibct mocus par— ticularis eft dererminata; vclocitatis , &c per coniequens fibi repugnat eltc indctcrminata- veloci-

corum , morus fub

pcrcinec ad demonftrationem.

Ad aliud qu6d hzc eft vera

XXXIV.

vniuerfalis. Inconucniens

tamen eft

paHIo pnmoinfit muUis accepcis

?

fiib

,

qu6d vna

propria ra-

tionp, fonfeea Uh.l.lnRit.fp.i^^ H.Tartar./r«5.7.«»P.ff»jf, Rodrig. Ub.i.ditU, c»f. g. Complut. Auerfa, & Summuliftac ii fupfl.Mfirib. y ide Poft. f. i i. fri. Ptrihtr. fii ftineifium.

&

Contr^ , fi hzc pa01o ipfit huic triangulo , fub hac conditione prim6'; quacro, autincft jftis prim6 , vt duo funt , aut vt vnum funt in triangulo fi ineft iftis , vt duo funt , contra hoc eft , qu6d vna paflio non incft multis primo , vt nmlta funt fi vt funt in triangulo vnam;cDntra, illi ,

;

I

.

Aifumtut»

/^ V6d

V^

^

ridctur

;

quzlibet fingularis cft falfa. Ancecedcns pa-

falfj ; crgo hxc eft quia hzceft falfa , Ififielts habet tret primo: df. jp jjiis pgp Ariftocelem. Hic dicitur, quoijquslibet fingularis eft vcra;

fr« f»rt«jtt- fct

f»ttu».

non

;

quod fic dcclaracur. Primo non eft difpofirio rei, quse inhaercc fccundum fe , nec eft difpoficio inhacrentiz

fed eft difpofido inhxrentis fecun-

,

dun qu6d

inhacrens

«ftct difpofitio rci

,

eft.

qux

Priipum patet quia fi inhacret fccundum fc,

func iftam rem confcqueretur in conuerfione, putlprit/u efi homo.

Secundum

poficio inhacrencix

,

,

patet

, fi

eftct dif-

cunc facercc propofitionem <juod falfum eft crgo cft difpofitio :

lccundum qu6d eft inhacrens ; tunc dicicur qu6d Htihere trjts fub hoc modo confcquicur omnem triangulum non fub quacunquc

inhacrencis

:

ratione , fed fub detcrminata rationc , vt fub ratione trianguli , fic quatlibet fingularis cft

&

vera.SinguIares funt i^xJfifieUsinqttantumtrian,-

guhu hahet tres,Sc fic dc aliis. Concra iftud , fi hoc fit vecum

tret infit

prim6

iftis

duobus, fub ratione triangu-

non eft qu6d prardicatum ineft fuppofitis prim6 , fed communi erg;o non eft quslibct fingu\i ,

;

laris vcra.

Ad oppofitum. ftratione

:

ergo

eft

Haccteft conclufio in

dcmon'

immcdiata , crgo prim6 vera;

:

Ifietriangulut: :

cadcm

ra-

Hic dicitur , qu6d licet ha;c fit conclufio in demonftratione , Omnit triangulns , &c. non fequitur , qu6d prxdicatum incft fubiedo immediate difpofito figno vniuerfali ; fed fequitur qu6d prxdicatum ineft fubiedlo abfolutc , & ided (equitur , qu6d haec fit per fe Triangultti hahet tres, Scc. prim6;non tamen hacc , Omnis trianjruJw, &c. Contra,probo qu6d hxc fii prim6,0OTn« triangulitt habet, 8cc. quia omnis triangulus habet tres, aut crgo prim6 , aut non prim6 fi prim6 , habetur propofitum fi non prim6, ergo hoc prxdica,

;

tione poteft

ellc verum , Sacrates imjttAntitm homo tamcn Socrates inquantum homo non

cft Species.

Huic dicitur,qu6d non eft fimile ; quialfofceli fccund^m fe aliquo modo ineft habere tres, fed Socrati nuUo modo incft fpccies ; & ide6 Socrati fub ratione Socratis, nec fub rationc hominis,ei conucnit hoc przdicatum. Contdt , probo quod licet Socrati repugnet ^pecies fub propria ratione , qu6d tamcn poflic conuenire fub ratione hominis ; hoc prxdicatum ,efie indeterminat* velocitMte , repugnat cuilibct mptui particulari fecundilm fe;quia per Ari-

tum ineft alicui

priiis

,

aut ergo incft alicui

fubiedlo vniuerfaliter difpofito

,

quam

priiks

triangu-

lo,autaIicui fubie^bo non vniuerfaliter dimo; non primo modo, quia non eft aliquod uib-

(ito

iedum vniuerfaliter difpofitum,cui babere tret innon fccundo modo, fit prius quim triangulo :

quia tunc ex particulari, fiue indpfinita, fcqueretur vniuerfalis.

Item^ oftendo qu6d illa , Triangulitt , &c. non prim6 Tcra ; quia propofitio prim6 vera eft immediata;ergo non eft prim6 per fe. Probo minorem : illa, Triangulitt habettres, &c. potcft profit

tanquam pcr memedium per quod poteft

bari per definiiionera trianguli

diura ; ergo cum habeat

probari,non

cft

*• ^'^'""fota *" 'tffi"*'"'

crgo omnis rriangulus habet trcs prim6.

:

intptMitum trianndui hahet tres primo

efiSpecies,

in triangulo in illa vnitate , non funt aliud a triangulo ; dicerc ergo qu6d hahere

;

& tuncfequitur;//49W«/^
;

funtvnum

Vt

immcdiaca.

Hic

Super lib.L Pofteriorum

39?

Hic dicirur, qu5d illa, Triangidm , &c. eft immediara Sed diftinguicur de propofirione immediara:quasdam cft immediara immediarione cau/ac, qii^dam immediaraimmcdiarionerubie^i. Tunc dicirur , quod iila eft immediara immcdiacione fubiedi, non caufs.

&

Concra

ftracur per dcfjnicionem rrianguli

Omnis cus

eft

rres

figuia redilinca, cujus angulus exrrinfer xqualis duobus anguiis inrrinfccis, haber

riiangalus

;

fm,demon, ifto modo,

illud,ha:c,7V;
huiufmodi 6gurai crgo , &c.

cft

In illiAdeiuonftrarione ^'«/'fre/wj prius praedicarur de definirione, rrianguU .ranquam de fub.,

jefto

q.iam de rrianguTo

,

lu6 ktbet tres

ne

non

t

ergo hic

,

,

Triangu-

immediaca immediarioprius ineft alcerj fubie<^o,quam

fubie(5li,quia

eft

huic.

Ctndnfio,

dicirur

,

quod

ba;ceft vera;

&

Ornn.s trictnguliu habet tres primo

huius rario ; quia Jiaceft conclufio in demonftracione; fed conclufio in demonftrarione eft primo , cft

,

&

immediara immcdiarione fubieAi jTiediarione caufE

trimgniiu hahet

crgo h^c

;

,

cflc

liccc

vcra

,

OrrmU

,

oppofita debent refeiri ad jdem

minats

fcd cire dercr-

,

velocitatis fub ratione particulari

,

&

indeterminar? velociraris fub rarionc ge-

cire

nerali

motus

non

,

accipitul«fub

eadem

idcD non opponuntur ad inuicem

mocus

fequirur, locitacis

eigo

,

velociratis.

&

,

rarionei

non

ideo

parcicularjs eft dererniiuatz ve^

repugnar

fibi

Tunc

fic

eftc

indercrminataB

ex partealia, licctSpcrati

fub rationc particulari rcpugnet efle Specics,taT men fub ratione generali hominis fibi non te-f

pugnat.

Ad hoc didum eft fupra quod fub quacunque rationefibi repugnat circ Spccies fubcatio* ne propria , certum cft. Similicer fitb ratione hominis quja homini non ineft Species nifi pcr ;

& etiam vt fic Socratcs cxtrancarur.

accidens,

Vcl tu

,

alirer porcftdici

proprer raciones,

eft

ad illam rationem demoi-

quod quilibct motus

fiuum. Et

,

fic

parricularis roreft

continuum

vt eft quid

non- repugnat

,

&

con-

furcef-

fibi vclocitarl

fiue

communi. V.g. liccc Socrates fit pe'r fc fuppofirum hominis , ramen vr homo fubiicirur

Secundo modo poteft confiderari pcr comparationem ad dererminarum mouens & mobjlc & ifto modo fibi rcpugnat velocitari quia non velocitarur nififecundiim virtutem , & habitudinem moacntis,&

refpedlu hiiius praedicari

mobilis.

liccc

aliqujd

fic

rifpcftu alicuius pra^dicari ralc fuppofirum extrajic.itur

jicacur homijii

Horno

efi (pecies

{pecies

i

/^faVj, Socrarcs exrra, ideo hjccft fallacia Accidcnris,

;

Socrates

,

eft

homp , ergo Socrates

cxillaparre,

fiinilicer

licec Ifofcelcs

ria

h.ilict rres

primo

acl

:jliqua fingula-

;

Omnis triangulm

hd(t

primo

tres

ergo Ifofceles incjuantHm triangulus

,

&

,

quajljber fingularis cft vera

Iicut vniuerfalis.

Ad

4.

enim

raciones.

Ad primam iam diftum refpedu

eft.Sunt-

iftius vninerfalis,

inejuantum triangulm

rum

,

ficurdiccbatur,

qu6d non

proprcrduo, quiaadhoc quod

cft

pra:dica-

communis, dua: conditionesrequirunrur. Vna quod illudpra:dicarum ilii communi infir per fe, & prim6,& non per accidens. Alia quod illud prsdicarnm non infir

indiuiduo, fub rariqnc

repugnec fubicdo

,

ficuc cft in illa, Ifofceiesin-

^antum triangulm hahet tresprimo quia hoc prxfjicatum non rcpugnar Ifofceli fub quacunque ,

racione

;

lo per fc la

,

hoc prardicarum incftrrianguprim6 & non per accidcns. Scd in il-

fimiliter ,

Socrates inquantum

homo eftjpecies ,

in vcraque conditionc.

eft

defedlus

Spccies enim rcpugnat

Socrati fubquacunque ratione> fimiliter ni

non

hafc

fir

ineft per fe

vcra

;

,

Ifte triangultis

&c. non tamcn hxc

eft

inijuantum triangultu,

vera

,

Socrates infuantHm

homoeft fpecies.

eil.

dicatum Habere tres primo , non fcquitur quod non infit triangulo. Er ad probarioncm cuni dicitur, qu6d impoflibile eft idem inefle duobus

primo , vcrum cft fub propria rarione. Verumtamen poflibile eft idcm inefle duobus primo,

dummod6

,

,

clTc infi-

particu-

Vnde refpevnum cft vnum.Ad aliud ficut

vni fub ratione alrerius.

primiratis

non

duo

funr

proprer alterum,ibi ranrilim

,

quia vbi

diccbatur.

Ad rationem

contra hoc

,& Ifoplcuros

,

dicendum , qu6d hocprz-

vt fufcipiunt

,

dicarum Hakere tres primo , quodammodo funt qiiodanunodo dL:o vnum refpe«flu , primiraris , quia hoc prajdicatum fub hac dcterminarionc primo fufcipiunr , vt conucniunt iix vna ratione rrianguli , quodammodo funt duo ; quia diuerfa fubiecfta diuerfarum propolitionum. Conrra hoc , quod ru dicis ; fi haec efler vera,

vnum

&

:

&

Ifufceles

,

incjuantum triangului

,

hahet tres primo,

runc demonftratio vniucrfalis non cifer porior, qukm dfer particularis quia pcr refponiioneni ;

cadcm

paflJio

prim6

incft vniucrfali

>

& particu-

iari,fiue fingulari.

Hfc

dicirur

quod non obftante hoc

,

monftrario vniucrfalis

dem

;

porior ,

,

quia

& fingulari

;

,

licet ,

deea-

tamen

quia vniuerfali ineft abfolu-

fed fingulari incft fub rarione fui

,

nis

cft

paflio infir vniuerfali

diuerfa rarione tc

Ad aliud contra hoc dicitur quod phx velpciraris , non rtpugnat ix^otui

motui incftedc

aliam rarionemdicendum eft, quod licct Ifofccli , inquanrum triangulus , infir hoc prar-

homi-

fed per accidcns. Idfeo licct

particulaii

Ad

Ifofceles

Ad fecundam fimilc

diiftum

habn trespritfio,

& ficdcaliis.

fic

determinats velociratis, & indcrerminatx velocitatis per habitudinem ad diuerfa , vt priiis

<5tu

illx fingularcs

Jfte triangului

Vndeeft dicehdum, quodrronrepugnatmonc communis. Et

& diftribiiir non immobilir

& debcr ficfieri defccnfus

;

;

:

fir

;

ter, iden oportec defcenclcrc

,

tui particulari velocitari in infi.nitum lub ratio-

fc

Ornnis triangHl:ts,icc.

rardari vfquc ad infinitum.

eft-

conccncum fub rriangulo , vt tamen triangulus ccmparatur ad hoc ^xx^icztwmiHaberetres, &c. primp libi extraneatur .Ifofccles fub propria,& abloluta rationc; &ide6non fequitur, Omni6 triangulus habet tresprimo, ergo Ifofceles hahet tresprimo. Verumramen quiahsceft vniuerfalis, pcr

**>ita.

,

cum dicirur , cui ineft vnum oppofitorum &c. Hoc cft intelligeridum fub cadem ratione , quia

fiderari in fc

conrenrum fub aliquo,ficur fuppoficum fub commun; abfplucc, verumtamen

argH-

morus

non im-

&c,

tres,

Incclligendum ramcn

quod

Ad

> quia licet fub" parrepugner , tamen' fub ratione generaJi fibi non.Fcpugnat. Etad probarionera

riculari

,

Ad qaiftionem

J.

fub quacunque rationc

lari

commu-

& idco vniucrfalis potior eft quam parricu-

lafis.

Sufti

J«

Quxaio 4. J)*B»r pr»' habilttrr fu-

fiintt ptrttm

quod hcc

Sudincndo aliam partem dicitur , eft falfa Ornnu triangHliu &c. quia fua contradi^oriaed vcra,& ctiam fuacontraria. Item, fi omnis triangulus haberet ttes pcimd, ;

,

tunc hakere

hxc propofitio. Scd fi haberetres infit huip triangulo primft , ergo non quia qu6d pcr fupcrabundantiam diilli primo citur, vni foli conuenit poncre crgo quod harc fignificat

,

:

vcra

,

OmtU trianfftliu

&c. cft poncrc impof-

,

fibilia.

Jld

7frimMm

M tffofnMm.

Ad primam rationcm ,

ficut

dicebatur

,

qu6d

immcdiata , & prim6 vcra , 0»»»*' triMtgultu ^ &c. fcd cx hoc non fcquitur , quod omnis triangulus habct tres primo , illa cnim immcdia-

:

tum prim6, ccpto ineft

& immcdiatc fubiedlo abfolutc con:

vnde hxc

vera

cft

,

Triangultu hahet

Ad primum contra hoc, cum quacritur, Omr.u &c. aut ergo prim6, aut non. Dicituc qu6d non prim6,quia alicui altcri incft hoc prxdicatum primo habere tns , triangulo enim non

trianguluiy

&

cies.

Ad aliud, quod triangnlut hahet tres, &c. potcft cflcconclufio in demonftri^ioncj

catum

ad fuppofitum. Scd

ficut dicebatur,

lut habettres

Aix. dMfitx,

Ad

,

fequitur.

qu6d

harc

,

Triangu-

immediata immediatioiie fub-

cft

noq immediatione caufx

fed

,

non eft

vnde bat

,

illa

quod


,

Ad

non

cft

cft

habeye tres ineft alicui fubiedto

propo-

quam trian-

concedendum. Verumcamen

eft

&

tciangulo.

Contra ,

;

quod hxc

probo

;

,

falfa

,

TrUn^lus hahet

;

Ifie trtnnguUts hahet tres

Si dicas

aliis.

fit

quia propofitio indefinita eft cuius quxlibct fingulari? cft falfa ; fed ilU

eft falfa

quod

,

,

&c.

iftx fingulares

funt ver«;

fingulares finc falfx

,

hxc

indefinita ccit

dicitur

,

Triangulus hahet illa

,

qu6d

quod

illud

cft diftans*

& idc6

,

fc-d

,

caufa ceftridio-

qu6d prxdicatum

tur pro intentionc

,

cft

in-

fub catione genccali intcn,

vt .iccipla-

& eadcm rationc fubiedum

ncm,

vt

dicAtai , Species

fi

conuerfionc uerfii,

efi

homo

,

quia aliter in

cilet variatio fuppofitionis fic

Homo efiJpecies

con-

ergo Jpecies efi homo,&cc.

;

XXXV.

QjTiEsTio

^» paffto inharens fuppojtto altcuiuj communu habentuijnicumjuppo/ftiim^in' jit iUi fuppojito

Luna primo Vidc Auchores

cit.

aV6d quam rem fic

primo

,

injit huic

ijt,

zAn pajjio

Lun^ ^

quifi.fepunti.

videtur.

Quando

fignificanc,

aliqua

duo

qu6 ad fuppofita , quicquid ineft vni pcc , & pcnn6 , inerit per fc , & primo altcn fcd Luna & hxc Luna idcm fignificant , & eiufdem ambitus funt, quia neutcum alterum exccdit ccgo li aliqua paflio infit Lunx pcimo , ineft prim6 huic Lunx. Hic dicituc , quod liccc Lnna & hxc Luna, Cignificcnt candcm rcm , & fint ciufdem ambitus, non tamen fequitur qu6d fi vni infit pafl[io,qu6d biras

le

Homo eji

qu6d hxc non tres

quia habct triangulus fupvt fic cxtrancatur cui, idc6 licct fingulares fint falfx,

jpecies

,

pofitioncm fimplicem libet fuppofito,

&

&

non tamcn oportet vniucrfalcm Contra

eft indefinita,

primo, fcd cft fingalaris,ficut

efle falfam.

prxdicatum ccale, ergo non rcftringit triangulum , vt ftet pro intentione , ita quod non pro fuppofiro. Item , hxc potcft eftc conclufio in demonftracione , ergo prxdicatum attribuituc fubic£to per compacationcm ad fuppofitum. Item,pixdicatum diftans cft,ecgo non ccftcingit fubie6bum ad cxceptioncm aliquam. Ad primum iftocum dicituc , quod hoc pcxdi catum , habtre tres, eft pcxdicacum ccalc : vccum;

haheretres cft

!•

ali-

& funt eiufdem am-

^rgumtnt» ^I'*

^*?'

*''

;

:

alij infit pafllo.

Ad hoc enim qu6d aliqua

paflio infit fubicdbo

pfim6, oportct qu6d fubictflum

fit

vniuecfale,&

pcim6 incft Lunx , non tamen pcim6 incft huic Luna. Contci; vniuccfalitas & pacticulacicas non Gt

^

ita paflio

habenc in cationc fufceptiui, nec in catione pac-

falfa.

Hic

in-

,

fcicntia pec Aci-

tionis poteft ceftringece fubicdVum

& fic dc

tunc hxc vniuerlalis erit vcra , Omnts triangulut hahet tres prinu , quod cft ncgatum ; ciim ergo

omnes

,

caufa ceftriftionis

tentionale

fubie(£tum refpedtu ac-

gulo , & nuUi fubiedo accidentis ineft hahere tres prius haher* non ineft definitioni qiiam triangulo , trianguli t.inquam fubiedo accidcntis, fedtanquam commune per quod probatur hahere tres dc

falfa

aliuddicitur

nis ad intentioncm cft,

ficut dicc-

lubiedlum propofitionis, ratio contra hancrefponfioncm , pro-

hoc

prima

fingulacibus

contcahece poteft ad exccptioncm fubicclum, non fub ca catione qua cft diftans , quia diftantia

& quoddam

fitionis.vt definitioni ttiAnguli prius

tres

,

ftotclcm.

racioncm contra hoc dicitur , quod duplex

efifithielium,

cidentis

& de

quia hxceft fingularis

f>atur.

SifHtSMm

TriangulM hahet treiprp.

conclufio in aliqua dcmonftrationc,

cft

quantum huiufmodi

&

dicendum,qu6d non

Ad aliud ,

ifta,

& ide6 prxdi-

comparationem

attribuitur fubiefto pcr

mo , non

ergo vniucrfali ineft ha:c paflio A<»cum infers, crgo pcc illam, , matigulM , &c. Potcft probari illa , QmnU trian-

ie(ki

difpofitum

fi

:

here tres primo

gMlusy Scc.

,

intentionale rcftringit prxdicatum ad intcntio-

tres prit»o.

difpofito

h^here tret

,

hac conditione primo , cft intcntionale, quia/w primc , funt intentioncs fccundx,ficut Spc-

Je,

harc eft

tio, fiue primitas in illa propofitione, non eft propter hoc quod pracdicatura primo ineft fubfed ex hoc quod prsdicaiedlo fub ifto modo

?99

tamen hoc pcxdicatum

primo inellet cUilibet fingulari

tres

primo , quia hoc

fit

XXXV.

non enim hoc fufceptiui ccfpeftu pafllonis cotum aggregatum , Lttna imiuer/alis fufcipit paffioncm , fed Luna tantum , crgo vniuecfalitas

cis

;

non conferc ad pcrfeitatcm

>

ncc particularitas

impedit.

Item

in fynonimis

,

vni pcim6

qux

,

&

ineft lapidi

quxcunque

paflllo incft

prim6 eadem enim pafllo, ptim6 , ineft petcx & tamcn

alteri

:

:

pcc diuccfas cationcs , crgo diuecfx rationcs non impediunt quin fialiquapaf&o inifta diffccunc

ficLunx quin infithuic Lunx, cum unt eiufdcm ambitus,ficut Upu, Sc petra. c conItem fequituc Liina , ergo hac Luna , tca; quiaoppofitum confcquentisnon ftac cutxi anceccdencc ccgo pafllo pcimo inhzccns vhi in:

&

:

cft alccci

pcim6.

Ad

sj

Super lib. I. Pofteriorum

400 Ad oppofltum

Ariftoteles diccns,qu6d iftc

efl:

quando commune non habct nifi ynumfuppofitum , & creditur quod pa^o vniucrfalis & prim6 inhaerens vniuerfali , prim6 infit ilU

error

eft

fuppofito.

1. Coneluji».

Ad

quacftionem dieitur , qu6d pafllo primo inhaerens communi habenti vnicum fuppofitum,

non

inhacret illi fuppofito primo.Huius ratioeft, quia padio confcquitur fubicftum prim6,fecundum quod fubicftum aptum natum eft praedicari de pluribus fed hasc Luna , non eft apta nata pracdicari de pluribus. Luna tamcn licct non habeat nifi vnicum fuppofitum adu, nec pofllt habere nifi vnicura(impeditur enim ex ordinc vniuerfi , qnia melius per vnum eft facere quam per duo, fi pofllt fieri per vnum aequc benc ) verum:

tamen Luna apta

prsdicari

eft

,

& plurificari

in

multa fuppofita idco paflio prim6 ineft Lunx, qu2 tamen primo non ineft huic Lunx. IntcUigendum tamen cft , quod ad hoc quod paflio confcquatur fubic6bum primo, requiritar q«6d fubicdum habcat rationem caufac refpcftu pafllonis, tamen non qualitcrcunquc, fubicdlum :

enim

potcft cirecaufarcfpedruaccidcntistripli-'

SuhieSa pe- cirer. 'teft efft

Vno modo

fubicftum poteft

cfTe

caufa fu-

eauf» pcrflua,ficut Ifofcelcs refpccftu habere tres. \(o(tc-

rejpeilu »cci-

les enira ipfi

fubiefto refpeftu haberetres fuper-

dentis trifli-

addit differentiam,

eittr.

producendo Alio

qus

difFerentia fuperfluit in

tres.

modo

fubiedtum habct rationem caufae

diminutac refpedtu accidentis, ficut figura refpe6ku habere tres , quianon fequitur , H
tioncm

Tcrtio

modo

fubie6l.um habet ra-

caufa: prscifaE refpe«n:u accidentis

,

ficut

tres. 1 riangulus cnim diminutum in figura,& praefuperfluum quod cft in Ifofccle refpc-

triangulus rcfpedbu hahere addit illud cidit illud
quod

eft

huius paflionis Haheretres

tionem caufx conuertibilis

& ide6 habet ra-

,

fiuc

,

adacquatz

,

& &

ideo haberetres primo confcquiiur triangulum, lioccft quod Ariftoteles dicit, definicndo paflio-

nem vniuerfalcm

,

fic

dicendo

;

qu6d Cumperfiy

Cr de ommjecundttm quod ipfiim efiy hdicconditio, fecundiim qu6d ipfum eft, reperitur in pajpone rejpe-

nu fithieEli

Tripliciter

rare in

gnando

ajji<]Ud,

ftiencm tmift*rf»ltm.

difFerentia

error

,

c contra.

Ad primam rationem diccndum , qu6d licec Luna , & hxc Luna fint zqualis ambitus , non tamen oportct paflioncm inhaercntem prim6 Lunae , ineffc prim6 huic Luna: , quia licet fint squalis ambitus materialiter , non tamen funt aequalis

ambitus formalitcr

quia forma:

;

Luns

non repugnat multiplicari pcr multa fuppofita, fiue non repugnat Lunac fecundum fuam formam. Sed huic Lunac rcpugnat cx f^^ forma, materialitfer tamcn funt eiuldem ambitus , fed hoc cft proptcr impcdimcntum ordinis vniucrfi. Ordo cnim vniuerfi intendit quod melius eft, & melius eft facerc per vnum , quam per duo , fi poflit fieri per

Contra

vnum

& ideo

,

propter oidinem

tantum vna Luna,

vniuerfi eft

non

eft apta nata quia Intelli-' gentia eft forma immaterialis totaliter, quia nec cft matcriam pcrficicns , nec eft cdudtadc potcn-r

iftud

Intelligentia

:

multiplicari per multa fuppofita

tia materiac

crror

cft

, fi

,

crgo faltcm in IntcUigcntiis non fit afCgnata fuppofito prim6,

;

paffio

qu£E prim6 conuenitcommuni.

Hic oportet dicere tclligentia:

, fi

qu6d pafllo inhaercns Inpo-

,

aflignetur huic Intelligentiae,

tcft adhuc elle error ; quia paflio confequitur ha:c fubiedbum fecundum qu6d vniuerfale cft, Intelligcntia non cft vniuerfalis ; idc6 huic In-

&

telligentiae

communc non

ineft

prim6. Et tune

oportct rcfpondere ad rationes contra rcfponfionem.

Ad primamdicitur, non

pafllonis

,

eft

tamen

hoc qu6d pafllo m6 huic Lun^.

,

&

,

Lunac

quod

aliud dicitur,

tranca

& ide6

,

infit

<:crnendi vniuerfale

quo

illud fine

incftprirao fubie£to

fali

qu6dlicct vniuerfalitas

pars conceptus ingrediens fufceptiuum

fit

Ad

primam

,

pafllo

& t^men non pri-

,

diuerfac rationcs conr-

& fingulare funt magis in-

quam

vniucr-

diucrfs rationes in fy-

CKndum caufarn pracifam,& adcujuatam. Aliud intelligendum cft,qu6d triplicitercontingit crrare in aflignando paffioncm vniuerfa-

prim6

lcm

pafllo poteft ineflc

tjuando fithieBum

,

qui tres

,

eft

in ratione caufk re-

fccundum qnod ipfum

modi poflimt

patere

eft

3

ffifi-

fic artificiali-

commune cuiu$ cft paffio aut habct tantum vnum fuppofitum aut multa fi tantum vnum & aflignatur illa paffio prim6 inefle illi vni fuppofito,tunceft primus error. Si commutcr

quia

;

,

;

,

,

ne habeat plura fuppofita ; aut ergo ipfura eft innominatum propter ambiguitatcm fui , aut nominatimi proprer fiiam certitudincm fi fit innominatum , & conceditur paflioillius innomirnri prim6 incffe fuis inferioribus ficeft fecun:

&

:

vr

fi

credatur hajc pafllo

bilitcr proporrionari

,

prim6

ris incflc

proptcr hoc qucd

cinus

haecpaflio,

cft

fuam ambiguitatcm

,

eft

,

lineis

commuta, & nume-

commune

iftorum.,

innominatum propter fccundus crror. Si

ficeft

non

confequcntis non

Don mus oon

cft

aliqua caiifa crroris

fcirc (]n6d

;

efl

poteft ftare

,

gnificationis uetur ,

primo

>

dicitur

ftat

cum

,

qu6d oppofitum

antcccdente, quan-

,

ifta

poteft fimul ftare

,

tjtna mo-

Homo & htc Luna non mouetur ficut & Socrates non eurrit ide6 confcqucntia ,

,

ifta

,

,

formalis, fed mateciaiis,&c.

fic

tuncenim poflu-

pafIIo,qux incft communi primo,

ineft fuppofito

& fingu-

cx matcria ; tamen quantum eft ex forquia quantum eft cx forma fi;

tum

ma

non eft

fuppofirum,&

,

fcquitur formalitcr.

Ad probationem

minatum , tunc eft diftinguendum vlterius, quia certa eius ad

non tamen vna

:

currit

cft differentia

,

Ad aliud dicitur , qu6d fcquitur materialiter. Luna, ergohdc Luna, quia in re non cft Luna, nec poteftefle nifi ifta tamen non fequitur foirmalircr , quia Luna inquantum cft ex forma f ua non habet rcpugnantiam , vt in multis inueniatur,eft enim apta nata praedicari dc pluribus,idc6

autemcommune habcns multa fuppofita fit noaut

petrac

prim6 vniuerfali

lari..

;

dus error

&

inefle lapidi

ncc c contra. Si

Ad ratimet centr» primjf

rtlponfionem

poteft conferri ad «/i./n««-

& magis cohzrentia conceptui fingulari

non

nonimis. Dixitenjm AriftoteIesqu6dfiaIiquod nomen imponatur ad fignificandum vniuerfale fub ratieine propria , fingulare , fimilitcr hoc erit acquiuoce. Et idc6 licet pafllo vna pofllc

y

Jpeilu pajfionis

fontin^it cr-

non fit certa j tunc cft tertius cx hoc qu6d creditur qu6d paffio , quae ineftprim6 inferiori ,prim6infit fuperiori, vel

yttb

qjrjt

P*^-

Qu^ftioXXXVl Qjr^STio XXXVI. fojjit ineffe primo fuppojituali-

^AnfAjJio

cuifu

communu habentu plura fippojita^

1. Artmmtnt»

/^^^^ ^*^ vidctur. Prim^ generatio ineft huic V^hotnini,^ & non primo homini quia

/r» f»rt**f-

fpccics

fimMiH».

illi,

,

non gencratur,vt horao prim6,fcd per ac-

cidcns,pcr Ariftotclem 7. Metaph. ergo poflibile accidens ineflc fuppofitis prim6 comraunJs

mo.

Pflflio.ergo vniacrfalis poteft incfle pIuriDut

fuppofitis prim6.

habentis plurafuppofita. •Hicdicitur, quodgencratio nonincftprimo

fitis,

homini,ncc illi.nec prim6 ineft,alicul fpeciei. Contrk,quodlibet accidcns ineftalicuiprimoi aut crgo communi,aut fingulari. ifti

Hic dicitur, qu6d

lic^t padio infit alicui comnon incft fpecici vt homini fed huic communi qnod eft compofitum cx

incft

,

contrariis*quia illud

prim6

eft

generabilc

& cor-

ruptibile.

guUria, per Ariftotelem i Mctaph. gencratio cft operatio ; crgo cft circa fingularia, non circa .

&

comroune. Iremjfi gcneratio fitprimo circa

compofitum tx

hoccommune

ergo primo incft fpcciei,quod cft ncgatum. Probo confequentia,quia compofitum ex-contrariispracdicatur depluribus in numero.&c.ergo cft fpeciesi
;

tia.fcd fpecies ; ergo fi compofitum ex contrariis prim6 generatur,rpecies primo gcneratur.

Item.fi ratur,

f nim

fit

quod

accidcn$:tunc accidcns prim6 gene-

cft

contra Ariftotelem.

Ad

accidcns

non gencratio propric. Si fit aggregatum,hoc non potcft clTcquia cns^cr accidens non gencratur per Ariftotelcm y.Phyficj)rum. Illud enim per fe eft cris,fcd accidee non cft per fe cns;ergo vidctur qu6d genctatio pcim6 infit

cft alteratio

,

dicitur, qu6d pafllo ineft pluribus fupponon prim6 (cd per aliud communc vi per Spccicm vt rifibile ineft Socrati prim6 tamen ,

,

;

,

homini. Scd fpccies incft pluribus illis fuppofitis prim6. Similite^ genus ineft pluribus fpccicbus piimo , quiaibi eft ftatus non eftratioeadem quare ftatus non fuit in primo. Contri illad ; pcreandem naturam confcquitnr fpccics fua fuppofita propria . & ctiam paflio

&

cadcm:fi ergo (pecics priri)6

pofitis,paflio

primo poteft

Ad oppofitum eft Ariftotclcs, dicit enim qu6d fccundus crror cft,quando aliquod commune cft innominaturo habens raulta fuppofita ,

&

crcditur

,

qu6d

primo

ilUtpaflio

Ad

quzftionetii,dicitur,qu6d paflHo poteft

Contri ; generttio aUt

it^hoc,& in

:

eft

Item, generatib ineft huic homini, &illi

;

^

&

alias conditioqi)antitatcm muhiplicancur, nes matcriale»; fcd naturac fpcciei acciduntconditioncs materiales ; ide6 multitudo indiuiduo-

rum

accidit natura: fpecici

:

paflio ergo confe-

qucns naturam fpccici per accidens, confcqtiitur multa prim6 indiuidua,quianaturam fpcciciprfxab confequitur cui accidit multitudo , & idcd fup,ofitis rton ineft prim6. Intclligendum tamcncft , qu6d aliter con,

:

fpecies

,

&

ge-

vel fpccies fua fuppofita. Paf»

flp enim non confequitur fua fuppofita , fed prim6 naturam fpeciei tanquam caufata \ fpe-

Scd genus non confcquitur fuas fpccics tanquaro caufatum \ fpecicbus , fcd ftmquam difFcrcntia fptcicrum caufa , quia ex genere caufatur , & fit fpccics , ideo genus potcft pcr cundcm modum confequi diucrfas fpccies , quia fccund6millud quodeft caufa diucrfarum fpccierum. Pafllo tantum non confequitur prim6 plura

nufed

&

indiuidua

,

quia ab indiuiduis non caufatur vt

non poteft ineflc huic prim6,quia tunc non ineffet illi, quia ifte non eft ille, quia quodper fuper-

plura,funt,fedi natura fpeciei (quacin indiuidujs multiplicatur) primo caufatur paflio,& idc6 non

abundantiam dicitur,vni foli conuenit ergo gencratio ineft alicui prim6 rcperto in hoc & in illo,quodeft negatum.

foquitur indiuidua

Itcm.ad pri^cipale ; dilFcrentia eft inter accidens proprium, accidcris commune, per Porphyriii quia accidcns proprium prim6 ineft Spe* cicijabcidens ver6 coramuncprlm6 fneft Indiui-

tur prim6 njuerlalc abftradlum i fingulariopera' bus,quiaper Ariftotclem genenitienes

:

&

Scoti-^r.

Tom.

I.

.

:

cic.

i\lo.

communi frim^, ant fingulari ;quia inter communc, & fingularc, non cft medium:fi ergo genemtio non infit com* muni prim6 yt homirU ;• ergo prim6.ineft finincft

gulari fed fingulare fecundi^m quod talc mero diuerfum ab aItero;ergo,&c.

non

prim6 huius ratio cft , quia cmlHp». paflio confcquitur naturam fpcciei fecundum fc, quiainatura fpecieifccundum fc cgreditur illa. Scd natura: fpecici accidit multiplicari pcr multa cius diuerfa indiaidua : indiuidua enim pcr inefle indiuiduis

nus fuas fpf cics

illo;fed ineft naturje,quae eft

infitillis.fup-

pofitis.

fcquirur pafllo plura fuppofita

non ineftprim^cpmmuni, ncqnaturz.vt hoc prim6, inquantum H.oc diftinguifur ab

fup-

eidem, quia per

eandem caufam.

fingulaj-i.

eft in

infit diuerfis

ioclfe

Propjcrci^ dicitar aliter adrttioncm,qu6d ge-

neratio

.

Hic

illa

Conit)^; A£liu,& operMtidnes fitntfrimo circajirt'

X.

crgo albedo in fubicdo cui prim6 ineft , habet caufam neccftariam ; crgo cft eius paflio ,-potcft ergo paflio inefle pluribus prim6 alicuius Specici habcntis piura fuppoKita. Item,quzro, aut paflio ineft pluribus fuppofitis prim6,autcommuni prim6:n pluribus mppofitis,habeo propofitum ; fi communi prim6,quzrodeillocommuni ,-iIlud ineft pluribus fuppofitis , aut ergo incft illi^ prim6 , aut pcr aliquod aliud commune. Si per aliqaod aliud commune, elfet proccflus in innnitum.Si pluribus fuppofitis infit prim6 , eadcm ratione ftandum fuit in pri-

eft

rauni prim6,fcd

401

duo : fed omne accidens inhxrens fubicdlo cui prim6 ineft , habet caufam in fubiedlo , quia aliternonmagis ineirci vni fubiedo quim alteri,

Adrationcs.

mo

dicebatur

,

nifi pcr"accjacDS.

Ad primam

dicitur

,

ficut vlti«

m6

j^

qu6d gcneratio ncn confcqui- Mi.fn»e.

&

tionts Jitnt

«t^

circ* pngiilnHa

coofequitar fingiiTare

fcd gcncratio

; ;

pri-

confequitur enim

Hh

naturam

Super lib. L Pofteriorum natiiram in

hoc,&

Ad aliudficut dicebatur. Ad rationem contra hocdicitur quod natura

naturam

in illo.Scd confequi

in hoc poteft effc duplicitcr.

Vno modoquod

COnfequarurnaturam in hocinquantum hoceft,

fpeciei ineft pluribus indiuiduis

& ifto modo

paflio

generatio

non confequitur natu-

ram

in hoc i quia (i confequcretur naturam in hoc.inquantum hoc.non confequcretur natutam in ilIo,quia ilhid non eft hoc,ergo gcncrationon confequitur naturam in hoc,inquantum hoc, ita

quod

hajcceitas

citur confequi las

fit

naturam in hoc,

ita

quod

non,&:non

caufa fine qua

fit

modo

caufa pofitiua. Alio

di-

ha-ccei-

caufapofiti-

ua; & ifto modo generatio primo confequitur naturam in hoc hoc cft ,;confequitur naturam quae non eft fine hoc & fimiliter confequitur naturam in illo , jta quod non fine illo, & vtranqucprimo. Vndcper| Ariftotelcm gcnus primo

Ad^.

,

fecundum fc, non ineft indiuiduis fccundumfe,fedfccundumnaturam fpcciei:& idco negohanccon-

(cqiiemiam,Specles

demformaTn^ergo

& pa^io in/unt/uppo/ithper ean-


quia formaper

quam

fpecics incft indiuiduiscft intrinfcca fpeciei.

formapcrquam

Sed

paflio ineftfuppofitis,noneftin-

trinfcca paflioni,fed additur fibi:ficut natura fpcnon eft intrinfeca paxlioni, fcd cft res fibi ad-

cici

dita,quia rcs alterius gencris.

;

;

poteft inelTc diuerfis fpeciebus

primo

:

gcncratio

ita

poteft incftc diuerfis indiuiduis

,

non

C^v^STio XXXVII. cognojcens '-unumquemque triangu-

t/in

ta-

lum^ cognofcat triangulum

meninquantum

diftinda funt hypoftaticc , fed pro eo quod gencratio confcquitur primo natu-

ram

quae cft in

ncratio citer

;

;

quodammodo cft

quia non vt

eft

vniucrfalis.non fimpli-

vniuerfalc abftradum,quia

yniuerfaleabftradtum ficnon concipitur inquantum hoc pofitiue.nec fub hoc, fed ita quod ha:c-

qua non; fed natura: tamcn primo generacio contjngenter,noninquantum hoc nec inquantum illud; idco fecHodum ceitas fitcaufa fiue

ineft

,

quid

cft vniuerfalis

hascceirate;

&

,

non tamen contingit

idco fingularis

JExempIum conueniens ad hoc

fine

eft fimplicitcr.

dc vifu pet Anftotelcminfinc fecundi huius. Senfus quodammodoeft vniucrfalis , vt vifus rcfpeAu coloris nonfimpliciter , vtcertum eft,quia fic fenfus eftet intellcclus, fed eft vniuerfalis eo modo quo diclum cft, Tu dices , crgo eft poncre mcdium intcr vniuerfale

eft

& fingularc.

poner^iiiedium inter vniucrfale,

qnod

& fingularc,

fecundum quod concipitur inquantum hoc inter fimpliciter vniuerfalc

,

;

fcd

& fimpliciter fingu-

lare non eft medium natura enim qua» in hoc primo generatur,non eft fimplicitet vniucrfalis, fcdeft fimplicitcr fingularis eft tamen vniiierfalis fccundum quid,quia non concipitur inqua;

;

tum hoc

pofitiuc.

Ad raciones contra hoc Ad primam iam patet, quod generatio non e(J alicuius primo communis fed eft fingularis, fed non quocunque modo eftipfiim fingulare,fcd ficut didum eft. Ad aliud ,

Mt.

non cft huius,inquantura inquantum illud fcd eft cuiufdam natura: in hoc & in illo; & ideoquodamjnodo eft ipfius vniuerfalis fed non fimplicitcr dicitur,qu6d generatio

hoc nec ,

illius

,

;

,

cuiufdam natura: , qua: non eft hoc natura enim fpeciei non gcneratur fine qualitatc & quantitate, non lamcn gcneratur, vt quanta eft,nec qualis,ita quod dicat caufam pofivniHcrfalis,fed eft

fine

;

tiuam.

4ii.

Ad aiiud principale dicitur quod licct accidenscommunc confcquaturindiuiduum primo, ,

non tamen cft propria

Ariftotel.i. ?ofi.t»p.^.ti)it.ii.h\icnocs ihld. eemment.^f.

&

41- (vbi citat fc de hac tnateria in libro Syllogifmi) conir» Abuf»marem,Scc. D.Thom. inprimum fojteriir.

/«A.ii.Ioan.

QVod

aMag,

j.S.

videtur.

fic

tnfrtmumPoft.

Cognofccns conclufio-

nem in

:

fcitfimplicitcr.Proborainorcm.Conclufio indetnonftratione eft

illa , in qua pracdicatur paflio vniucrfalis de fubicdo,ficut cft in propofiro.

Hic

dicitur,

quod minor

cft falfa

fed ha:c eft

;

conclufio in dcmondinionCiOmnfs trtangultts habettres , &c. omnii eniiTi diftribuit pro fuppofitis,

inquahtum participant naruram communis. Sed , vt nnmeratafunt, fcd numcratio accidit, vt vnumcftdiftindum contra altcrum natura: fpeciei de qua ,

pcr fc fcitur paflio

&

vnumquemquc ttianguIum,non cognofcit , nifi fccundumaccidens,& ideo haec non eft conclufio in ,

demonftratione. Sed

i"deo

qui cognofcit

illa cft

conclufio

trian£ulitsy8cc.
,

Ornnis

inquantum

in-

cludunt naturamfpeciei,fciturpaflio.

Contra ferminum

illud

;

hoc fignum ,0Mnu

in fua fuppofita.

diftribuit

,

Similiter

hoc

fi-

gnum,vnumijMoii<^ueySc nihil innouat circa tcrmi-

iium

ciim fint diftiones ofKciabiles

,

dem modo

cft

vna conclufio

,

eigo eo-

in dcmonftratione

flcut alia.

Itcm , Ci vnufquifque diftribuat prsdicatum pro fuppofitis vt numcrata funt , & diftii)>fla, tunc hxc efTet plures ; Vnufjuif^ue triangnhts, &c. quia tuncprimopluribus attribuitur pr^dicatum. Item , Ariftoteles dioit, Sdreatuem opinamur vnumciuodtjue. crpo vnumquodijue non diftribuit pro fuppofitis , vt numcrata func, & diftinda, quia, vt ficrcs noii fcitur, tunc litcra Ariftote,

&

liseflct falfa.

Itcm

paflio eius.

fi

fic;tunc hic cflct petitio principij,^w//l

homo

homo currit.Qnia. in an-

Adprobationcra contra, dicitur , quod habct paufam in fubicdlo ratione cuius magis incft vni,

<]uif(jue

quam altcri. Sed

codem modo accipitur in confequente. Itcm,contraillud diclum.oftendoquod omnif nondiftribuit pro fuppofitis,vt conueniunt in

f utac fpcciei, (ed

illacaufa

non

eft intrinfcca

na-

ex aliquo addiro naturx fpeciei,

vt cx complcxionc,vcl

aliis

conditionibus mate-

rialibus,qux prim6 confcquuntur indiuiduum,&

idco accidens comnianc non cft paflio.

r.

dcmonftrationecognofcit fimplici- Argumenta ter fed cognofcens vnumquemquc triangulum, pop^^ru af. cognofcit conclufioncm in demonftratione:ergo ^*""'*'***'*' cognofcens vnumqucmquc triangulum , cogno-

vnufqHifijuc Aiiltihnh pro fuppofitis

PicirHr quod non fequitur.Scd tantijm, fit

Jim^liciter^

& quae eft in illo & ita gc-

hoc ,

currit;ergo ijfe

tecedcntefitdiftributio pro illo fub propria rationc,

&

natura fpeciei,quia moefi Jpecics.

fi

fic,hxc cflct \ttA,Omnis ho-

Item,

^

XXXVII.

Qusftio hem.hxc cfTet fenfus cfTet

,

Ci,OmHu homo efl albm , quia omnis homo , inqiiantum homo, eft

albiis.fcd hoceft tia cft intcr

fat

falfumjergOj&c. Quiadlffcrencommunc, accidcns pro-

&

accidens

prium in hoc,qu6d accidens proprium prim6 in» cft Speciei,communc prim6 incft Indiaidtio. Item,hzc cftct fi\Ci,Ormiu boma efl indiiiitiuum, ciim tamcn quzlibct Hngularis Ht vcra. Item , ad principale; qui cognofcit omnem triangulum, cognofcit fimplicitcr pci Ariftotclem, fcd qui cognofcit viiumqucmquc triangulum , cognofcit omnem triangulum fimplicitcr, ergo,&c.Hicdicitur,qu6d minorcft falfa.

Contri

;

Tu cogmfcis vnumtfnemtjiue owww.quia oppofitum cofequcn-

fequitur

triangulum:ergo

,

tis infcrt oppofitum antccedctis. Sequiturcnim, I^on cogmfcu omnem triangulum, ergo aliijuem trian-

gulum non cognofcU

,

&

hoc cft oppofitum antcccdicens

,

qu&d

nifi fophiftico

fimplicitcr, fcd fophiftico modo.ficuc di-

fercntiam.qus geiicri extrancatur.Similiter indiuiduum fupra fpccicm addit conditiones matcrialcs,qu« naturx fpecici extrancantur;quia indiui-

dua multiplicantur pcr

iftas conditiones matcriaquia multiplicatio cft ex parte materiat. Sed multiplicatio acciditnaturx fpeciei,ergo conditiones matcriales natura: fpeciei accidunt.

ics,

Aliud intelligcndum eft,qu6d hoc fignum, omnit, diftribuit

terminum

fccundum quod fuppofita includunt naturam fpcciei,& hoc in fuppofitis

,

fignum, vnHfejuiffHe , diftribuit pro fuppofitis.inquantum includunt aliquid extraneum naturx fpeciei.Ex hoc arguo; pafllo pcr fe fcitur de natura fpcciei, fcd vnufqiiifqHe

,

diftribuit pro fuppofi-

non vt includunt naturam fpecici , ergo de vnoquoquc triangulo non fcitur h^cpaflio Hatis

,

heretres per fe,fcdpcr accidens,

do.quia

& fophiftico mo-

pro fuppofitis , vt addunt conditioncs materiales, qux naturx fpcvnuftjuifcfHe diftribuic

cici extraneantur.

Proptct rationcs

, intelligcndum eft, quod Juvna cft a materia , & fuppofitis, ficut homo abftrahit ab iilo homine,& ab ifto; a matcria:vtabhominealbo,& abhomincnigro.

pify. tji ahJlraSio

,

&

Vndc album & nigrum prius fcquuntur

fubiedij,

rationeconditionum materialium.Aliaeftabftradio a fuppofitis; fcd non a materia ficut homo albus abftrahitur a fuppofitis , vt ab illo homine , & ab ifto , fcd non a matcria ; quia album in

:

confcquitur pafllones materialcs fubicdi. Duplici ifti abftradioni corrcfpondet duplex

fjgnum diftributiuum quia tcrmino communi abftrado k fuppofitis & a matcria corrcfpondct hoc fignum,owj««; quia hocfignum,<»wwj*f,diftribuit terminum in fuppofita, quz Cant,hoc aliamd, ;

,

iihocefl, vt includunt naturam fpccici. Sed

i.

Simul

hoc

Cigmim vnufiuif()ue corrcfpondct termino cominuni abftradoi fuppofitis, fcd non ^ matetia; ''"'* diftribuit pto ipfis, vt C\xntfynoltn *, & non ,

»

eft in

prxdicationibus accidentalibus vt , f^nuf homo efl albut. Et ratio huius cft; quia ,

& ,

Ad primam rationcm dicitur, ficut diccbatur. Ad primum contra patet in pofitione quod

modo.

quarftioncm dicitnr,qu6d qui cognofcit vnumquemquc triangulum,non cognofcit triancit Ariftotclcs. Et huius racio cft; quia quodlibet inferiusaddit aliud iupra fuperius , quod extrancacur fupcriori.Vt fpccics fupcr genus addit dif-

lotuiii.

vt

quifcjue

Ad

gulum

^7'r^'^-*' uttuH. diltri

,

conueniunt in natura fpccici. Sed vnufejuif<jue vt naturx fpeciei extraneantur. Scd tamcn vt conucniunt in aliquo alio communi materiali, abftrad^o fotiim a fuppofitis , & non \ materia,& ficponiturqu6d quxlibct propofitio vniucrfah's eft vna , vbi ponitur hoc fignum omnis, & vbi hoc C\gnnmvnufc]ui/que. Ex iftis fcqucnscft quod hoc fignum ,omnis , foliam addcndum cft fubic6to propofitionum , in quibus prxdicata cftentialitcr infunt fubicdo, vt , Omnit homo eflanimal. Sed hoc fignum , vnufcjuifjue , nilAenAam

prim6 infunt indiuiduis & non inquanium includunt naturam fpeciei, & hoc loqucndo dc accidcntibus communibus.

^os habet

Ah/lrMiiit

diftribuic

quia omnu diftribuit pro fuppofitis

monftret vnumqucmquc triangulum raonftrationc vna , aut altera,qu6d duosrcdtos habetjiioncognofcit triangulum , quod duos rc-

cft Ariftotclcs

aliquis

iupUx.

,

prxdioata cftentialia prim6 infunt naturx fpcprxdicata accidenialia ciei,& non indiuiduis ,

Ad oppofitum

Canclufn.

mcnfubaliqua communitate, fubqua omnis

fi

dentis.

1.

405

lAch intelligendum , qu^d] licct hoc fignum vnMfejuiftjue , diftribuat pro fuppofitis , vt ^natcriata funt pcr conditiones materiales, veninta-

hoc aliquid. Scotioptr.

,

,

hoc fignum vnuj^uif^ue non diftribuit pro fuppofiris vt includunt naturam fpecici & ideo non ,

;

poceft \\3.c,Vnuftffiif<jHetrianguliu,&cc.eC^c conclu-

dcmonftrationc , vnde non fufticit qucd fubiedum.accipiatur refpcdu paflionis.fub quo?io in

cunque modo,adhocqu6d

fiat

conclufio

dcmon-

Scd fi dcbeat accipi fubfigno vniucrfalijfub hoc figno ow««iraccipitur. ftrationis.

Ad aliud

dicitur,qu6d Ariftotclcs cxcendit hoc hoc fignum,<»w«*f, vndc

C\z^n»m,vnHmejHoti<jw,z^

hoc CignOyOmni^. Vndefciendumcft, (jMod licct ow»ftf,dcbeat

vtitur eo pro

diftribuercfubiciftumin comparatione ad pixdi-

catum c(rcntiaIc:fimilitcrhoc fignum vnuftjuifejue in comparationc ad prxdicatum accidcntalc; quandoquc tamcn abtititnt ccontr
Ad

aliud,

qu6d non eft pctitio

principij

,

licct

pro fuppofitis fub conditionibus materialibus, quia non diftribuit pro il-

1/««/^«»/^«? diftribuat

lis

abfolutc

&

fub propriis rationibus

,

fed vc

conucniunt inaliquo communi abftr.i
.-ib

eodem fuppofito

propofitionis fub propria

ratione accepto,ad illud idem. Ad aliud de vnitate propofitionis

idem

quod non

,

fit

,

dicitur per

diftributio pro fuppofitis

completc.fub raiionibus propriis.pcr hoc iignum , fcd vt conueniuni in aliquo communi eomodo,quo eftdiftum.

vnuftjuifcjHe

Ad aliud dicitur qu6d non fcqnitur hanc efle veram Omnii homo e(i (pecies, qaia fpecics per accidens prxdicatur dc hominc,& non pcr fc ideo fpeeies non conucnit fuppofitis hominis,in quantum includunt naturam hominis; & idco hxc cft vcra ; fed quia haberetres pcr fc prxdicatur de triangulo, idco hxc eft vera Omni^ triangulus habettres, &c. prxdicatum cnim incft fuppofitis, vc includuntiuturam trianguli. ,

,

;

,

Adaliud,qu6d illx rationcs probant qu6<J hxc non fit primo vcra , fiuc pcr fc Omtiithomo tftalhui. Quia potcft cfre vcraper accidcns.vcl potcft dici qu6d non fequitur illas cftc impofli;

biles,quia abutitut

hoc figno omnit,

Sc tales

con*

cedimus.

Tom.I.

Hh

1

Ai

«

jid grgu-

mtnt».

,

Super

404 Tu

Pofteriorum propria ratione. Proboroaiorem;

Ad aliad per idetn. Ad aliud ticut dicebatur. Ad rationem contra hpc guentia no valet:

lib. 1.

homo

a6):ualiter fit

quoci haec confe-

;

cognojcis vmimqtumt[iie trian-

cludicur

potentialiter

fed

,

non poni

poteft alterum

vnum non

ad

go ex oppofito ,

triangulnt ff0,quia Yi9c,Ali^uu triangultu non halnf

jncluditur.

, opponitur huic, ynufquifjue trangulfti,icc, Circa quod fcicndum cft , quod hoc Hgnum

adbualiter includitur

aliquis

,

xquiuoce rumitur fecundijmquodhzc,

Aliquif-triangulut non hahettres\, contradicit hujc,

Qmnii triangulm habet tres , & huic , Vnu/^uiJ^ue triangulm &c. quia
Tunc ad formam

dicitur

,

qu&d

haec

,

Aliquis

triangulm non hahet,Scc.vt coritradicit huic, Fnuf^uiftfue

triangulm

,

&c. noii fequitur ad hanc, »0»

ergo ;non

fi

;

a6tualiter fequitur:er-

adualitec

,

fueric diftributio pro fup-

, fi

CLvipsTio xxxyiii. Anfignum yniuerfde diftribttattermintm fub propria ratione fkppofitorum

3

AUt

fuh ratione terminicommunui

&

non

Dicitur quod ex hoc

qupd finc

fequitjur

Contr^i

&

pluralitas per fe refpiciun^ ergo in propofitione vniuerfali funt plures intclledtus proprij , fub propria

vnitas

,

intellediium

fi

;

&

Situdicis.qqdd ynicas habcanc per fe re-

ratioiic, propofitio erit plures. liccc pluralitas

quo non

camen vox

,

eft pluralicas

vnaeft illud

&

&

,

ad incellcflum ,

vocibus non

eft

finq

Vox enim

quo propoficio non

fine

fine pluribus

eft illud

fiue vnitas.

,

eft

vna,

propofitip

Concr^ ; Ariftoteles loquens de pluralicace propofi^onum in voce , non diftinguic incec mulcicudinem & plutalicacem vocum. Cum ergo

hxc

vniuecfalis propofitio

oportet concedere

,

fi

fiat

fic

mulciplex

,

ficuc

diftributio pro fup-

pofitis fub propria ratione fuppofito|:um vt ac-

cipicur fub vnicate vocis

:

crgoquxlibccpropofi-

vniuerfalis eftet plures pluralicate in voce,

jcrgooporcet concedere, qu6d quxlibet propoficio fic mulciplex fiue plures , vel oportet concedere qu6d non fiat diftributio pro fuppofitis fub

prppria rationeftippofitorum.

qiiemquetrianguium, non cognouitiimpliciter, fed fecundum ^ccidens; fed fi hoc (ignura vnuf^««y^»; , diftcibueret pro fuppoiitis , fub ratione communis , tunc cognofcens vnumquemque triangulum , cognofceret fimpliciter ; quia tunc trian^ulus cognofcitur haberc tres fimpliciter, quando habere tres cognofcitur de fuppofitis triahgu1i,inquantumconueniunt innajcura trian-

ftrationis

guli:ergo fignuin diftribuit terminum fub propria

quia vtrobique fub propria ratione. Item , fi fiat diftribucio fub propria ratiojic fuppofitorum , tunc Enthymema erit Syllogifimus.vel non erit confequentia quorum vtrunque cft inconueniens;ergo& antccedcns. Proba-

ratione fuppofitorum. ,

fcientja pallionis de fubiefto dicitur

fed fcientia fimpliciter eft

:

iquandp habeturfcientia fub propria rationerhoc fignum ergo omnu , diftribuit terminum fub propria ratione, vniucrfali

,

&

non

e
in vniuerfali

fecundum

;

quia fcirein

qt^id

;

ciim ergo

habere tres (im^\ic{tct fciatur de trianguloomni;

crgo fcitur de triangulo fub propria ratione. hoc fignum ergo , omnis^ diftribuit pro fuppofitis fub propria ratiune fuppofitorum.

Item , fignum reducit terminum ad a(fium, pro eis qux fuerunt in termino potentialitet: fed fuppofita fub propria ratione fuerunc potentialitetin terminocommuni;ergo fignum diftribuic terminum pto fuppofitis fub propriis ra'

,

quod adualitec

fequitur ad alterum,

^fbualiter in illo includitur iter fequitur

fed fingulare a6lua> ,

fequitur enim,

ergo fingulare adluaergo vni; fignum diftribuit terminiim in fuppofita fub iiie

,

ponitur in vniueriali

Uei:falc

;

ad vniuerfale

emnit homocurrit , ergo \itct

jftem

fic

fi ,

;

tunc cognito principio demon-

cognofcicur conclufio in a£bu

propria ratione

;

quod

eft

&

fub , conira Ariftotclem in

huius primi ^tinci^io antequam aliquid fit induMr^Confequenciapacec,quia in conclufione fcitur prxdicatum de fubicAo fub propria racionc^ ^ ergo in principio demonftracionis fiac diftribucio pro fuppoficis fub propria racione,tunc eodem ',

modo

fcitqr conclufio in principio fuo

& in fe;

:

tioconfequcntix; ex vniuerfali infertur fua fingularis , quxroergo, apt cft confequentia , auc non fi fic , in vniuerfali fit diftributio pro fingulari fub proptia ratrtme ; ergo fingulare fequitur ex vniaerfali , cx eo quod hzc funt,fequitur ergo fyllogiftici ; ergo fi fiat diftributio pro fuppofitis fub propria ratione , tunc aut non eric confequentia,aut fi fit, talis cofequencia erit Syllogifmus,& ita Enth"ymemaerit Syllogifmus. Ad quxftionem dicitur , qu6d fignum vniucrfale diftribuit terminum,non fub propria ratione fuppofitorum,fcd (ub ratione termini commiinis. ;•

Huius

tionibus.

Item

tffofiiutn.

plures,quia vox eft vna.

fub ratione propria fuppofirorum,viaVod dctur;pcr Ariftotclem.qui cognpuit vnum-

Item

*'»

J)uit,ur.

jcio

qutfi.prt.etd.

p:ientia fimplicitcr

2,.

propo- Ar^umtnt»

plures.

emnit triangulm,Scc.

Po&Qt

non

fitio vniiierfalis eftec plures ; quia adhialiter fub propria catione prsditatum pluribus attrt-

ferri

^He,8cc.

per confequens

pofitis lubpropriarationefuppofitorum,

,

,

,

enimaliquid

adtualitec fequitur

fi

Ad oppofitum

tres

&

;

(i

non aftualiter ia, ergo pofito vno

fequitur alterum

opponco fequitur oppontum i Non cognofcK omntm , ergo alufHem non cognofcU. Vcl nan omnit triangHlm : ergo alie^HU

ghlitm,ergoomtum,Cimilitet nec ex

& tamen

,

&

rario cft priijs rafta.quia

fi

ficret diftribu-

pro fuppoficis fub propria ratione ,quzlibet propofitio vniuerfalis eftcc plares, per confequens non Syllogifmus, tunc pefiret Syllogifmus,& eriam contradidio in vniucrfalibus,quod tio

&

&

eft

inconuenicns.

Intelligendum camcn

eft

propter rariones,

quod

« Concluft.

,

XXX IX.

Qu^ftio qu^d enim

habent fecundi^m ordinem.Prius pocentia illius Hngularrs in tennino

illa tria fe

cft

communi non

didributo. Secundo efta6lus fin-

communi

gularis in termino

di(lributo,iflc adlus

tamcn incomplctus eft.Tcrti6 eft adus fingularis proprius fecundum qu6d fub propria ratione accipitur , potentia primo eft pura potentia , a(5lus proprius fingularis eft purus a£bus. Scd fingulare

communi

in

diftributo eft incompletus

& potentia rcfpcdu diuctforum

aflus

adus rcfpedu potentiz

non diftributo ad adlum,

,

,

,

elt

&

tcntia,&: virtutejfi ilia potcntia

fi

dicitur

,

eft

termino

fingalaris in

& per diftcibutionem reducitut

lAnfequatur^iOC intcrcftpcr

tur fub propria ratione.

Ad primam rationem dicitur,qu6d cognofcens 4, Mrph vnumquenque triangulum habcre tres , non commta. huius caufa gnofcit triangulum fimpliciter non cft ficut ratio praetendit , propter hoc qu6d

M

:

in illa, f^nu/^ui/tjue triangulm

,

&

iic.

diftribuitur

triangulus in fuppofitis przcise fub propria ra-

cione fuppofitorum.Scd caufa prius dida

eft.-ideo

vnumquenque triangulum,

cognofcit ipftim fccundtim accidens

,

icc.

quia hoc

tcrminum. in fiippofita,vtconueniunt in aliquo communi,nonin communi quod eft natura fpeciei, qnod abftrahiturifuppofitis & a conditionibus matcrialibus, fed vt conueniunt in aliquo communi materiali vnujfijHifejue

diftribuit

,

non

abftradbo a fuppofitis; fed


matcria.ficut pa-

tetin pracccdenti quarftione. Et quia iftae conditioncs matcrialcs extraneantur natura: fpcciei,

ideo cognofcens vnumquenquctriangulum, cognofcit triangulum fophiftico modo , fecun-

&

tlum .icridens.

Ad

aliud dicitur,qu6d padio fcitur de fubicdlo

fub propria rationc,ficnt ratio concludit.Sed

non

f ub propria rationc de fubiedo.ergo fcitur de fubicdo fub propria ratione fuppofitorum, fed fcitur fub propria ratione fubiedi , & fic fcice pafllonem de fuppoficis non cft

fcquitur,pa(Iio fcitur

fcire

iri

vniiierfali

,

quod

Ariftotclcs vocAt /ecun-

quia de fingularibus fecundum quod fingularia funt, non poteft aliquid fciri-, nifi fe-

dttm

ijuiJ,

cundum

accidens

ijo,vt includunt

Ad z£t\iva

non

aliud

,

,

& ideo dc his non fcitur paf-

naturam

reducit

pro fuppofitis ad qua:

fic cfiet

plures,fed

to fuit potcntia ad fingularc fub propria ratione;

& ideo fignum non diftribuit terminum pro fuppofitis fub propria ratione

,

vt didlum eft in pofi-

tione.

mum tus

Po(ler.Coa\mht.in txftf.eaf.^.huius. Paulu» VcDCCaicc.& Agid.fuftr ttxtum cit.

ibiii.

QVodnon videtur.Supctficies pcr fc eftalba, & tamen non fequiiur

,

igitur dc nccefli tarc

rfft alba quia confequens eft falfum , & antcccdens vcrum.Antecedens pafet;quia fupcrficics cit ;

additum , aut pcr fe (\ per fe, fi pet addicum ,adhuciU lud additum denominat fuperficicm.quzro tunc, aut igitur per fe,aHt per additum fi pcr additum, alba, aut igitur pcr

;

habetur propofitum

:

:

procelfus erit in infinitum

per fc,cadcm ratio-

; fi

ne ftandum fuit in primo, Itcm,hoc falfum contingcns,perfc eft falfum; quiaprxdicatum cadit in dcfinitiqnem fubic^li, & tamen non eft deneceflitate falfumngitur.&c. Probatio confequcntiar fi hoc falfum contingens dc neceflitate eft falfum : igitur de neccflState cft non verum , igjtur de neceflitatenon cft verum, aterminoinfinito ad negatum, vlceriusjgicur non potcft cfTe vcrum ; quia ifta arqui:

&

ualent le

,

& vlterius fequitur primo

igitur a

:

,

fi

neccfldtatc eft falfinn

gens

cft impofl[ibiIc

,

:

;

igitur eft impoflibi-

hoc falfnm contingcns dc igitur hoc falfumcontin-

confcquens falfum

,

quod hxc confequencia non

valer,

SinguUre a£lu/eijuitur ad vniuerfale-.igitur invniuer-

loquendo de a(f^u completo /ingularis ; loquendo tamen de adu incoinpleto in ipfo includitur. Ratio intcremptionis confequentiz eft quia confcquentia cnthymematica non fequitur gratta fignificationis, tunc enim ef;

confequentia fyllogiftica quia fequitur confunt. Sed ifta tenet gratiarei

Item

,

,

&

adu ad vniuerfale, quia tamen non ratione fignificationis completa: , fcd ratione rei , idc6 non oporcet qu6d adu completo ponatur fingularc , & in fignificationc

ideolicct fingulare fequatur

Scotioptr.

Tom. L

igitur

hzc eft pcr fe , Socratesefi mortalis , fiue non tamen eft neccfTaria igitur non

corruptihilis

:

;

fequirur.^tfc ine/lper/e^gituthocde nece/fitate ineft.

Hicdicitur,qu6d fcquitur, Socrates r/i mortalt^ efi w»w«/*»,& confcquens ve-

igiturde nece/fitate

eft,ficutantecedens.

Contri, fi Socratcs de neceflitateeft mortalis, fiuecorruptibilis, Socrates

non

poteft eflc

non

fic,nunquam morietur; conlW^ucns eftfalfum , igitur&ancecedens. Sccunda confequenciapatet quia ex oppofito fequicur oppofitum,quia fi Socrates fit morruus.Socracespoccft non efle mortalis ; quia qnando eft mortuus, non mortalis;&:

fi

',

eft mortalis & fcquitur non eft mcrtalis igirur non de neceflitate eft mortalis , igitur potcft non ,

efle,&c.

Item

ifta

,

Socrates

ponit oppofita

:

igitur

de

nece/fitate

non

eft

vera

,

ffi

mortalist

fed impofll-

bilis.Anteccdens patet,quia»rccj^r«mponic pofTe

non efTe

,

non

& mcrtale ponit polfe non cllc &

opponuntur. Item fequitur

:

ifta

;

clufioeoqu6d

,

antecedens.

:

aliud

fali inaElu includitur,

fet

AMote\.6.huiMs ttxt.i^. Abufamar in libre de HtrMn^rat, Auerrocs in commtnt.hnim /etj.D.Thoni ftB. n.in pri-

tcrminumad

fuit in potentia, fed

ad a(5tum tomplctum.quia

Ad

facit nAriftotelesi

rum

fpeciei.

qu6d fignum

ad a(5tum incomplctum , fub quo adu incomple-

5.

fc, igitur

dc neccflitatc,^«4«; confiquentiam

,

virtute.fed in il[a.,Socr4tes currit, Socratcs accipi-

fignum

ad oppo-

Qv^sTio XXXIX.

cnim

Omnis hotm cHrrit , non imporcatur pcr hanc , nifi in potentia &

lion cognofcens

cft

quitur fingularecnthymcmaiicc.

& iftc a€tas eft fimpliciter potentia re-

i\lsi,Socrates currit

non

& ide6 ratione rci fempcr ad vniucrfalcm fe-

fita,

fped^u z€tiis proprij fub propria ratione.Sicut patct

405

incompletc,& in virture. £t ad probationcm confequentiz dicitur,qu6d oppofitum non fequitur;quia ftat fimul qu6d adlu fequatur,& aftu non complcio ponatur , fcd po-

vniuctfalis,fed

morralis cft

:

falfum

,

Socrates dc necefl5tate eft

igitur dc ncccfllitatc cft. confcqucns :

crgo

&

antcccdcns.

Confequcn-

quiaaccidens rcale alicui inefte fubie(^um przfupponic cfle : raortale cft accidcns tia patct

,

realc.

Hh

5

Ad

'•

^'S"*"""* *"** 1°,-,"^

4c6

Super

Ad primam

lib. I.

illarum rationum dicicur

hsc , Socrates de

necejfitste efl mortalit

oppofita,quia hzc

e(l neceifitas

> quod non ponic

,

diminuta, necef-

enim refpedlu mori eft necefliias diminuta,& iila necetfitas non ponit non podenonefle. Contri illud,nue itlud ftt verum , vel non,ni-

fitas

}de6

Pofteriorum Item,propofitio

eft ne.ceflaria,quando pra;dica-

tum confequicuc concepcum fubie£i:i concipitur cum

neceflario,

vteftfimul tocum,vc conditionibus matcrialibus. Sed

accipio tunc Socratem

,

funt caufa corruptibilitatis, quia,vt prius ha-

ifta

bitum eft , materia eft qua

res poteft efre

,

& noti

hilad rationem;quia conceflaeft h^c confequen-

eflc

tu,Socrates per/e eft mortalu

fiue corruptibilis, c[uia. vt Soccates concipitut

,

igitur de neceffttate efl

igitur hasc eft neceflaria, Socratesefi mortalis

:

cum

mortalu,8c Ariftoteles intelligit illam propoHtioTiem , ^5* per fe injhntyde neceJfuMe injkm ; de ne-

caufacocruptiohis.

abfolutajcum igitur haic fit pcr ie,5ecr4tes eft mortalu , vt conceflum eft , igitur haec crit

quitur ,y? Socrates de

Socrates de neceffitate efl immortalis,

neceflaria per fc abfolut^.

neceflarium,igitur antecedens.Confequentia pa-

eeflitate

Item, quod hic non

fit

neceflitas

diminuta vi-

modus neceflltatis eft modiis compofltionis, & non extremi.-igitut non cft immediata

Item,oftendo qu6d hjcc

neceflaria

fit

,

quia

fe-

necejfitate eft mortalii. igttur

confcquens

eft

quia conditionalis prxfupponit fuum antecequod przfupponitur ponitur , igitur per

tet,

&

detur.quia

dens,

difpofitio extremi,nec econtra:igitur

hanc conditionalem ponitur fuum antecedens:& quodponitur fcquiturj fequitur igitur , quod

ab extremo

non diminuitur,nec econtra quia enim mortuum pon eft determinatio immediata hominis ficuc ,

,

dicendo , Homoeil mortutu, mertuum tamen diminuit

abhomine,

fequitur igitur,

neceflltas abfoluta,igitur dc

quod

fi

hicfic

necemtate cftmor-

talis,ficut inaliis.

hominem

neceffitate eft

,

quia Cicut tnortale

confequitur neceflario

dum exiftit;it2

f//^eonfequiturhpminem ncceflario dumexiftit. Vidctut igitur quod hxchon fit neceflaria neceflitate dim\niiti,Socrates efi mortalu.

Item , quod hzc fit impofl^bilis videtur ; quia ponit oppofita, quia neceflStas in hoc ^concingentia diftinguitut , quod propofitio contingens cft,qu?

cum

fit

yera,poteft

tame eflcfalfa.-igitur fi

propofitio fit neceflariaeft femper vera, ita quod pro nullo inftanti, vcl tcmpore clt falfa : igitur fi Socrates de neceflSratc eft mortalis,Socrates fcmpereft mortalis; &nonpoteftnoncflcmortaIis.

Sed fi fit mortalis , poteft non efle igitur adhuc ponuntur oppofita. Aliter dicitur ad rationem>qu6d hxc tSocrates :

mortaluinec

efi

eft

pcr fe,nec nece(raria,& inftaa-

tiaeft vana.

Contra,qu6d fit per fe.poteft probari triplici, quia quod per fe ineft fupcriori , per fe ineft

ter

infcriori,(licct

non primo) mortale pcr fe,

& pri-

mo ineft fuperiori,vt animali;igitur ineft inferiori

;

efle

per fe,vt Socraci.Minor patet^qufa mortaleeft

quoddam accidens inhzrens huic,& huic prim6,ncc

illi

muni nifi

tur de neceiCrate eft immortalis, igitur a primo,

fi

ineflet illi

primo.non

& in hoc:hoc no poteft efle

Ariftoteles in lo. Metaphyfica: dicit

quod corruptibile , &cincorruptibile(xxm diflercntiz fecundum fubftantiam , igitur eadem ratione mortale Scimmortale, eflent diflerentizfecundum

fubftantiam. Sed difl^erentiaE fubftantiales per fe pra:dicantur dc fpeciebus, de contentis quibus

&

,

igitur moctale pec fe pcaEdicatur de So-

crate.

Item , illa propofitio eft per fe , quando in fubiedo eft caufa praEdicati. Sed Socrates habct caufam intrinfecam tefpedlu mortalis ; igitur,&c.

Minor

patct;quia in Soctate eftmateria,

& matcria eft pcincipium quo pon ciTe.

:

de necejfuateeft

Icem,h2c

eft

fimpliciterper fe,vtprius pcoba-

cum efljigituc necellaria.

&

Omnis homo eft animal , Anteccdens patet.quia praedicatum cadit in intelledum fubie^i. Minoc patct,quia ex i\\z,Omnis homo efi animal; fequitur iWa , Socrates efi animal; confequens eft contiuItem, ha:c eft per

camen non

fe ;

gens igitur :

& antecedens,quiaex neccfTatio non

fcquitur contingens. Socrates

eft

res potcft

cflTc ,

&

^,

eft necelfaria.

Quod

haec fircontingens,

animal, patet;quia Socratres pgtcft ef-

fe,& nonefle,vteftfuppofitum animalis,quia fub fub illa raeft fuppofitum ,

&

ratione fingularis tione poteft effc

,

& non

eflTe

igiturfub ratione

:

fuppofiti ppteftefle,&non eflc: igitur poteft noii

habere rationem fuppofiti refpeduanimalis.,& per conlequens haec erit contingens , Socrates efi

animal, quiz aliquando Socrates eft fuppofitum animalis,& aliquando non. Hicdicitur,qu6dduplcxeftfingulare,fingulace,quod cft hoc aliquid, fingulace quod cfijyno-

'"^"'"'9 ,

&

lon

;

fingulare

primo modo non

eft corruptibile:

Primo modo Sofuppofitum animalis. Secundo modo

aliud fingularecftcorrupcibile. crates eft

non.

Contr^ , quandocunque aliquaduo funt con-

animal,igitur animali primo ineft roortale.

infunt

necejfttate eft mortalia

immortalit.

iun6lainrenecefIari6,corruptovno,neccfTarium fimul tocft aliud corrumpi, Scd hocalitjuid,

repcrto inillo,

,

morca-

prim6,quia fi huic primo non

huic primoiigitur pcim6 ineftalicui com-

Item

eft

illi.Sednoi^

incflet illi;eadcm ratione incflet

mortalis.& vlterius,igitur femper

& ylterius, igitur nunquam erit mortuus,igi-

JiSocratesde

curricjdc neceflStatc currit, vcl'faltem harc cft

vera; Socrates de

bona. Probatio ancecedencis:

fic

vnaenim conditionalis accipitur loco antecedentis , qux vera eft fequitur enim, Socrates de neceffitate eft mortalis , igitur non potcft non lis.

Item , fi propofitio diceretuc neceflaria dimifimh propter exc^^emumadditi^m, tunchxceflec neQt'Xzn2.,Socrates de neceffttate currit, quia quan-

do

confequentia

&

tum non

funt neceffario coniunda

quia ponere naturam fpeciei exiftcre, ficuc ponitPlato, practcr fingularia,igitur corrupto Jynolon neceflario corrumpitur hoc alitjuid (liccc tunc vltcrius;fub catione qua hoc pec accidens) aliquid eft fuppofitum,igituc corrumpitur,fub rain re

,

,

efl

&

tione fuppofiti.

Ad

oppofitum

eft Ariftoteles.

Probat cnim

-^',?«"»«"*

ex propriis necefrariis, * quia eft ex propofitionibus per fe,& accipit hanc propofitionem , ^i^^perfe infunt, de neceffttate in-

qu6d demonftratio

Hoc

cft

; quia propodcmonfiratio vtitur pcr fc , auc cft conclufio demonftracionis , aut principium. Si cenclufio , fequicur quod necelfaria ; quia

Junt.

fitio

patetin demonftratione

per fe

quod

,

fcicur

ficut

impoffibile

cft

per dcfinitionem eius quod

alitcr cft Jcire

fe :

habere;

conclufio fcitur

'ffJ'"*"'-

,

XXXIX.

Qusftio

Speciei,6r ide6 non pr^dicatur per fc de Soctate,

principium demonftratioquia neceflicas conclu(ionis non eft ni(i ex neceffitate principionim: cum igitur concluHo in demonftratione Ht necelTaria, principia eiunt necelfaria , quia neccda-

nec de homine, co

Ci

propoHtio per

nis,

adhuc

fe fic

eil necefTaria;

rium nonfciturnin exnecefrariisifequiiurigitur hoc eft pcr fe , erga neccffarium loqucndo dc perfeitate, quz pertinct ad dcmondrationcm. Vndc fciendum eft,vt fupra didlum cft,qu6d perfcitas fumitur duobus modis. Vno modo, vt pcr;

TtrftitM [»•

miturdntpus

jjjj^j.

dcmonftrationem. Accipitur pcrfcitas , ita qu6d praedicatum inHt fubic£bo

jjj

aliomodo

non

pcr

/iJ

1.

& *'

frineifsU.

mcdium

ficut eft

,

hxc pcr fe ,

SMperficits

tioneeftc exiftere

non

& non naturx Specici:&

ineft per fe ficut paffio

defcdum , quia

fonat in Specici.

,

paffio caufatur i natura

natutac Speciei. Similiter paffio priin6 inhirct

naturz Speciei, igitur,&c. Incelligendum tamen quod hzc,Secrates dr neeejfitateeffmertalu , diftinguenda eft;fupponendo qu6d mortale accipiatur pro potentia ad moriendum.cx hoc qu6d neceffitas poteft dicercincui-

quo poteft diccre pcrpetuam vcPrjmo modo hic eft necefFaria, Socrates

tabilirate:vel ex

patct pcr id

"""*^ vltim6 didtum cft in poficione

cxcmplum non

eft

,

qu6d

quod illud

contra intelledum Arifto-

hjec eft falfa, ficnc illa Solfemper huius racio eftjquia hxc ponit oppofira , quia fi Socratcs de ncceffitate cft mortalis; Socrates fcmper eft mortalis fi fic.igitur :

erietur crM,SiC

/km centingem

quod

ha:c eftvcra ,f*/-

tias vfquc ad hanc,/«t^wi contingens non poteft effe verum : igitur eff impojftbile. Quia omnibus confe-

qucnciis prxdidis hocfalfum contingens accipicur, vc per fc fuppoficum falfi, ica comparatur ad

&

tjuid

in

mortalis

cft

,

Sqcrates dc iieccffitatc

fi

mortalis

:

&

fi

cft

mortalis, igitur tunc

mori,& poteft non eftcaliquo tcporc. Scd non ftant C\mi\\,Socratesproomnitemporeeft,(^ pro alitjuo tempore poteft non ir,^, quantum eft cx potcft

denecejfitatee^falfum.

Ad probacionem, concedoomncs confcquen-

przdicaca vc

&

:

femper eft. Similiter dicicur

Socrates ineuitabili-

ter morictur, ficut Sol incuitabiliccr oriecur cras.

Sccundo modo

ClMper/e irtfttnt, de neceffttnte infunt,

ideo

cnim non

paffio

:

Scddefeaus quilibet eftrationeadditi

tfl neceffttate eftmortalii-yf^uiz

Ad primum argumentnm

dcmonftrator vti-

ineft fuppofito fub ra-

non conHderat dcmonftrator in fuis dcmonftrationibus, ic de talibus non habct hzc propofitio

Ad fccundum

omnibus confequcntiis

in-

illa

matcria. Similitcr mortalis,

Socratcs dc necefficate cft eflc , qaia quod de ne-

fi

non poteft non

aclum

ceffitate eft in potcntia ance

nunquam poteft non effe

efte

fub a6lu

:

&

fi

,

eft

& femper mortalis,

ponuntur oppofita.fic

tcrmediis. Sedcuminfercur,igicurfalfum con-

poteft

tingcns eft impoflibile, accipiturfalfumcontingens ac a accipcrctur pcr modum denominancis vt

turhsceftvera: Socrates de neceffitate eft mortaltf, fecundum qu6d neccffitas accipitur pro incuitabilitateproaliquo tcmpore. Sed fecundumquod

,

qu»le

& ita

t

inteipreCatur tjuid elTe^juale. Ec ad

probacionem,dicicur quod hzcpropofitio,

^uod

$ton poteff ejje

verum,ef} impojjlbile, diHinguendz eft,

cx eo qu6d

ly

,

ficeft

complcxum G}updnen poteH ejfe verum.eR impoffihile. Si rcferac incomplcxum , vc puca \\oc,falfitincentingens,c^\xod cft qualicas comvera, quia illud

plcxi

fic

,

& ide6

,

intclligendo pcopoficionem

non valec

ha:c confequencia

contingens non potefi

ejfe

verum;

eB impeffihile. dices , hxc cft dcfinitio

:

,

igitur hec falfum

:

igi-

fic cft

includcns oppofita,& incompoffibilia. Iiitelligendum, qu6dfi»jcrr
natum

mori.fic eft ha:c vera: Socrates de neceffitate

mortalu , quia fiue

ifl

fit

fiue

non,aptus natus

& hoc patet ad tationcm ccftaria, & qualiter non. mori

:

Ad

rationes

qux probancquod

ha:c

non

eft

;

eft

verum^eH im-

loquendo,fccundum qu6d accidens confcquitur efTc vcrum } quia ncceffitas qu* eft incuitabiliter , non ponit non pofTe non effe pro omni tcmpore, fed ponit non polfc non cflc pro aliquo tempore. £t ad ptobationem c6m dicitur ,qu6d

Concra illud,haeceft \eta,falfHmcentingenseJi centingenter falfum quia praidicacur idem de fe.

neceffitas ponit non pofle non effc; dicitur,qu6d hoc non ponit abfolutc , fed pro aliquo tcniporc determinatc, Pcr hoc cnim differt a neceffitace

fofflhile

enim

efl

tjuodnon potelt

impoffibilis

effe

:

Im-

verum. Dicitur

qu6d h^c non cft definicio

impoffibiIis,fed eft de-

finicio fubiedi

Vnde ifte eft fcnfus,il-

,

fiue figni.

lud complexum, ijMod nonpote^

ejfe

poffibile.

;

igiturilla eft

fzlfa.

,falfum contingens de neeejfitate

quia contingens noneft ncccflTarium, Hicdicicur quod iftz fimul ftanc, nec prxdicacur idem de fe,falfiimcontingenseficeniingenterfalfitm.

qua: eft perpetua vcritas.

Ad

eflfalfitm;

Contra Comparaiur^Mf^ ad ^uid. Dicitur, quod falfum concingencer , denomi:

nac falfum concingens : & ad ipfum comparacur TC (juale ; quia fi concingencer fignificacum aduerbialicer

comparacur ad contingcns

fignifi-

cacum nominalicer yttjuid, hiceflcc nugacio, vt hene tH honum, 8c vniuerfaliter vbi aduer-

inejfe

bium

&

nomenfignificanciaidcmconiunguntur. SedhoceftfaIfum;igitur,&c. Ad aliud , quod hxc,Socrates efi mortalit, nullo modo eft per fe quia mortale fiue fequatur pro apco naco mori ,fiue pro poccntia ad moriendum, fcmpcr dcnominat aliquid pcrtinens ad defedlura ;

Ad^.

ad primam , neSocrates de neceffitate eft

vcra , SocrateStScc. dicendum

gando confcquentiam

cft

qualiter eft nc-

mortalis:igitur non peteft nen effe mortalis, fim p I i c i t er

tontingens

Tu

igitur

falfa

falfa cft,

Hocfalfiim

;

neceffitas accipitur pro perpetua vcritate

^uod, poteft rcferre complexum,

fiueincomplexum. Si referacconiplcxum

jl^

,

prim6

ritatem.

telis.

—

modo quo

tutperfe. Similiter

tflatha, Scitte homo tHtjuantta. Scd de talibus

inccliigi

£^

407

fcitat per demonftrationem:igicur,&c. Similiter

aliud dicitur,

tiam, Socrates de

ncgando hanc confequen-

neceffttate efl mortalii

:

igitur de nt-

^«5(/if<w*/l(accipiendo neceffitatcm ficut prius,) fed cft

tantum fequitur,tgicur Socrates de neccffitatc pro aliquo tcmporc dctenninato, fed non fim-

pliciter.

Ad illas

quae probant

qu6d in

illa

ySecratesJe

diminuitur neceffitas per addicioncm huius rermini mortale concedendc funt;eft tamen quodammod6 ncccffitas xquirieceffttate eft

mertalis

,

uocc.rcfpedlu ncceffitatis,qux

^ft

pcrpctua veri-

tas, fiuc alterius rationis.

Ad

rationcs contra fecundam refponfionem*

qux probant qu6d hxc

fit

fimpliciter pcr fc

,

&

ctiam necefnitia. Dicitur ad primam qu6d raortalenon pei fc incft primo animali > nec prim6

Hh

4

huic

(.

jU «.

4o8

Super

huic indiaiduo

inquantum

,

inquantum

illi^

comumni

illudivt ratio probat.necalicui abftiadlo ab his. Sed prim6 incftalicui

naturae in

hoc

vel illo

,

cft

,

& in illo

,

non eft

qua:

finc hoc,

haecceit.a!>.tamennon eft caufa pofitiua,

Ad

aliudl quod corriiptibile,& incotruptibiie funt difFerentis fubftantialesi quiacorruptibjle fonat in defcdum polTc non efTc, fimi-

non

&

liter

& mortale.Sed difFecentia fubftantialis couf

ducit ad cfle rei fubftantiales.

;

ide6 haec

non funt

difFerentia:

&

(

vt ifta inferiora)

ratar alterius

&

fubftantiae fcpa-

Speciei funt.idpo fubftantialiter

Ad

omne

aliud,

quod bic

Confequentis,

eft fallacia

^uodinejlpir

Mortalf inefi Socrati per caufnm intrinfecam

tHufam m-

per

^efipZTf'''

in"infecam,incft per fc. Sed quod incft fubiedlo per caufam natura: Speciei intrinfecam;vnde na-

fe.

Non enim omne quod

ineft per

:

igitHr

caufam

tura Speciei ineft fibi pet fe. Sed mortale non incfl Socrati per caufam intrinfecam Socratis , vt

homo eft.fcd per caufam pertinentera ad in Jiuiduum , & per materiam indiuidualem vt indiuiduatacfl,

Ad

5.

alias rationcs qua:

primam

neccffaria. Dicitur ad

vt

eft

fynolon

,

probant quod hatc ,

fic

falfum

eft

mune

aut

ncceirariam

,

auc

quod

,

;

;

&

vnum

me nihilfcire igitur nihilfcio ; quia oppofitum reflexum fupra fuum oppofitum diminuit ab eo, nec vtfunque fub propria ratione ponit,quia tunc hzc cfFct plutcs:igitur ha;c nullo modo po-

/cio

,

nit oppofita.

Itcm, modus rei

non repugnat,

modum

tatc importat

repugnat mortali

ex hoc arguo,

;

fed de necefli-

inhzrentiae

igitur

;

non

quando propo-

ponit oppofita, tunc ponit oppofitatatioae

fitio

aliquorum materialium repugnantium,pofitoinpropofitioiie

ficut hlc, Scio

:

me

lapi-

ejfe

dem; quia huic ponituryc/V* per hocquod dico, /lio pcr hoc quod ponitur , meeffe lapidem , poniturmr nofl Jcire. Sed in illapropofitionenon funt duo talia , quiarnodus rei non repugnar. Item hxCySocrates mortalis non ponit oppofi,

,

ta

vnum

fed

,

intelledlnm

:

fi

igitur illa

Socratet

,

deneceffitateeft mortalit, ponit oppofita:igitur

modi

ratione

cft

neccffitatis

hoc

fequitur igitur

,

qu6dmodus

necefHtatis ponit alterumillorum.

Sed hoc

inconueniens

eft

,

quia incomplexum

non ponit complcxum. Item,fequitur, Socrates eft mortalis, igitur de ne(effitate eft

mortalis.knifccAcns pofTibilt

ell

,

ergo

& cohfequens. Confequcntia paret pcr Ariftotc-

necefFarja neccffitate, quae eft ineuitabilitas,

de

,

non

tamen h^bpt mortale caufjtm perpetuam in So, quia qui imaginatur quod mortale habeac caufam perpetuam in Socrate imaginatur incompofllbilia imaginatur cnim quod Socrates fit fcniper in potentia ante adlum ad moricndum Si ita quod fcmpcr fit , imaginatur cnim Socratem habere potcntiam , vt aliquandonon prate

lem te

;

,

quia fi Socrates cft mortalis , Socrates eft in potentia , vt aliquando moriatur, fic pcr cohfequens vt aliquando non fit, fip

,

&

Ad aliud dicitur negaqdo confcqucntiam, quia aiiiecedens conditionalis non fequitur ad conditionalem, quia vcritas conditionalis confiflit in habitudinc confequentis ad anteccdens. Sed habitudo hqius ad hoc non ponit antecedcns adualiter , nec confcquens adualiter : ideo

neutrum

in lib.dc Coelo

neceffitate

& mundo

,

Omne

merietur.E:idcm rationc fequitur

Item

,

fi

,

De necejftate

;

:

tunc

illa

poneret oppofi-

Contingens de necejfitate efi centingens

,

mortale

de neceffitate efl rnortale.

Ad ifta dicitur,ad primum , quod illaratio concludit veruni : propofitio eniin vnanonin» cludit oppofita, nifi extcndanuis


dere in virtute.

:

Ad aliud, quod haec propofitio vna

fequitur.

Ad probationem dicitur negando hanc confe-

.

ratione matenalium repiignantium

illaponcrct oppofita ta

cerrnptihile

corrumpetur , igitur mortale 4e necefftta-

morietur , igitur de neceffitate efl mortalii

,

infcrtut

j

igitur

non ponit

eft,&

confequentia. Et ad probatiorwm

per confequcns

Dicitur qu6d

mortuM

inunis. Et ad probationem ciim dicitur,

i

, quia inftantia eft fi dico .Homa mortuHm praefupponit homincm , ficuc

homo mortuus eft

,

,

&

igitur

tamen non

homo

eft.

fpquitur,

Ad aliud

quod non eft pcr fc. Conrra illud fundamentum rcfponfionis,quod

patet

^^^"odhac, Socrates de neceffaate ef{ mortalis, eft impofEbilis

;

vt necefntas dicit

pcrpetuam veri-

mem ,quia ponuntur oppofita. Contraillud,eft vna propofitio : igitur non ponuntur oppofita. Antccedcns patct , quia h«c eft vna, Socrates ef{ rnortali/

,

quia

modus

inhacrcntiae

non facit plu-

ralitarcm. Confequentia patet,quia plura.vt plura , non clauduntur in vno intelledu.Sed oppo-

c6m

oppofita, neganda eft

quentiam.antecedens in conditionali fupponi-r ;ur; igiturponitur perconditionalem tanquam

difpofitio difponibilc

I Q^

communis

fccundijm talem neceflitjitcra, qus eft ineuitabilitcr ; idco fequitur qua: fit

refpedtu mortalis

QhitSitnts

includit oppofita

quia contradidoriis nihileftcomfnb rationc altcrius , tunc non fequerentur oppofita ; ficut nec fequitur,

quod Socrates

includit caufam

, fi

igitut vtrunque fub rationc

rum

difFcrunt. Kot>

cludit oppofita, Item

Sed Ariftotcles intelligit qu6d hacc

pracfupponunt difFcrentiam fubftantialem , fpecificam in illis inquibus infunt ; quia corruptibilia

Pofteriorum

lib. I.

hoc; ncc

eft

cum

qusritur,

autponit oppotua fiibproptiis rationibus ,&c.

pomt

yppofita fub ratione

comquod

eft commune vcrum eft fecundum pr^edicationem, tamen coniradidloriis aliquid cft commune communitate antecc-

contradiAoriis nihil

;

ctiam his qua: funt contradidoria aliquid eftcommune communitate praedicationis, pofFuraenim praedicare aliquod prxdicatum dc

dencis

:

vtroque, tamenfecundum quod contradicunt, commune ipfis fecundijm pra:dicatio-

nihil cft

nem de

vniuoce.

Tu

dices,haecpropofitio,5"«cr
necejfitate eft mortalis

,

aque primo ponit oppofita,

igiturplures eft.

Dicitur quod non fequitur ; inftantia enira efl in fimili;quia Homines cHrru»tftmul,ponitplii~

fub ratione qua funt oppofita funt plura:igitur oppofira fecundumquod talia, nonclaudunr

ra,

rurin vno intelledlu. Sed propofitio vna intcllc(5tuiTi vnum habet ; igitur fi hsc fit Yna,non in-

ponens oppofitavna eft, quia non primo ponit oppofita:fed primo ponit vnumintellc-

fita

& tamen non eft plures. Eodem modo propo-

fitio

Oium,

Solutiontt.

.

Qusftio XL. Aum

,

*i quera fequuntut oppofita cx confe-

quenci.

Ad

quod

aiiud,

in illa

,

Socrat/s de necejfiute efl

409

natura habens modum hoc ali^uid c(i fuppofitum» non quiaconiungituccumy^^nWtfn , hoc ali^uiddi' citutjfcd quia includit naturam catnnmnem fyn-

ponuntur duo materialia , ratione quorum non ponuntuc oppoHta.Ec ad probationem,

eloH

cum

tur fibi coniundto

mortaltt,

quod modus rci non rcpugnat; dicitur quod modus recundum fc non repugnat rci» vndc illc modus nfctffuati* (fr mortale, in fc coniiderata non habcni aliquam oppontionem vcruntamen fecundum quod modus necejfitas eft diciiur

,

,

:

&

fignificat cxtrema vni, pro omni ccmpore; ideo ex confequentipommtur oppofita , non ratioue illorum materialiumin/e confideratorum ,fed ratione perpctux veritatis , quae defignatur ex hoc, quod hoc huic vnitur fub tali medio.

difpofitio inha:rentia:

ri

fecund6mqu6d vnum indiuiduum mate-

,

rialiter

ab alio diftinguitur

,

fcd vt licextranea»

cum quibuHibcttqu; ,

fiueres

fiue

fit,

non fit ; ide6manet fuppofitum, Vnde C ratio huiusquodeft

fiuefit,fiue non.

abfolutc,& ratio fuppofiti cfTcnt toeadem, circunfccibendo habiiudinem,ra-

hocalitjuid taliter tio.

concluderet,&c.

Ad aliud, qu6d hsc, Socrates efl mortalit non ,

ponit oppofita,& tamen

illa

funt cau-

Sed eft fuppofitum eo,qu6d incUidit cameftcntiam quam includit fuum commune , vt habet habitudinem ad fuum commune; vthabitudo huius quod ed hoc alitjuid ineli. fa corruptionis.

ponk,S0crates dene^

(i_y

cum dicitur,hoc cft ratione £t cum infcrtur:igitur mo-

T

-« s

X L.

o

I

eejfptateeftmortalti.Et

medi

,conceditur.

dus ponit dicitur,

vnum oppofitorum

qu6d non

Vtmmfer medium

in propofitionc}

lequitur, licft

Jciri necejfarium .<*

enim modus

mediantcr fit illud ratione cuias ponitur comflcxumjnon tamen cftilludquod ponit. Vnde eft quo fcd non ijuod. Scd tota propofitio eft il-

Atiftot.t. Pri.e«p.i.((feaf. 4. hulM ttxt. 7. if tap.6. ttxt. i%.\6. 18. Aueiroes& cztcri intcrpretes iifdtm U-

^

tid.

,

lud quod ponit oppofiia , quia ratione vnius incomplexi ponit vnum , ratione alterius ponit altcrum oppofitum , ficut patct in hocexemplo, te effe lafidem.

Ad aiiud,qu6d hsc

propofitionon eftvera,

Socrates de necejfitate efi mortali* cit

perpeiuam veritatem ;

;hanc, Socrates efi mortalii

dim quod necejfitat

,

&

,

vt neccilitas di-

non fcqoitur ad fcquitur tamcn fecunfic

Et ad

dicit ineuitabilitatem.

probationem dicixur , quod hxc propofitio, fhtme corruptihile de necejfitate corrumpetur, intell^£cnda eft dc neceflitatc qua; eft ineuitabilitas,

non tamen qua: eft perpetua vetitas,&illo modo concedendum eft confcqucns. Adaliud, quod hzc non includit oppofita, Contingens de neceffttate

efi contingens

,

quia hic

comparatur idem ad feipfum , & idem refpedbu fuiipfius.^ficm ciim dicitur, Homoefl homo,homo prxdicatur in quid de homine)dicit i}Ufd, &c ide6 hxcnon ponit oppofica ticciWz,' Mortale de necejfttateejimortale, propter eandem caufam,& ra:tionera. llla tamen ponit oppofita, Socrates de neetffitate efi mortaliei , hic enim mortale non comparatur ad feipfum.nec ad Socratem vt cjuid (e^ vt f«4/; fub modo neccQItatis , & idc6hicponi poftunt oppofita,^ed

I£.

Ad aliud

non in aliis. qu6d hzc

principale

homo efl animal

,

&

',

cft

necedaria

,

,

Omnis

& ctiam illa: cum

probatur,qu6d hocaliquidfit corruptibileper accidens

,

conceditur. Sed vlteriuscumdicitur, fuppofiti cor-

rumpitur per accidens , neganda cft confcquentia. Ad probationem dicitur, qa6d hiceft fallacia Accidentis , Natura, vt eft hoc aliquid , eft fuppofitum, & natura, vt eft hoc aliquid,eft cor-. ruptibile per accidcns igitur fuppofitum fub ra:

tione

fuppofiti cft

Confcquentia

eft

corruptibile pcr accidens.

neganda; quia fub diuerfa ra-

&

fuppofitum , corruptibile per acciquia natura habens modum eflcndi , quo eft hoc aliefuid, eft corruptibile per accidens, propter hoc quod natura fub illo modo cftcndi con-

tione

dens

eft

,

iungitur fub

modo

Vcn. in

6.

^

QVod

Cic

Hsceft

videtur.

cum

neceftaria

:

Luna

I.

condufio demonftra- ATgumtntm tionis , & hoc fcitur per hoc medium Terrain- prop»rtt «/terponitur inter S^lem , Lunam , fed hoc cft me- firmatiua. dium contingens igitur neceflarium fcitur per eclipfatur:

fic

:

&

:

medium contingens. Item.in his qux facpc per confequcns

non

fiunt,conclufio fcitur,&

nccefiaria; fed

eft

fempcr contingcntia

media func

quia quae frequenter funt,

,

funt neceilatia.

Item fequitur ; Homo albus efi animal : igitur homo efl animal, hic confequens neceifarium infcrtur ex contingenti

^rium

&

anteccdente igitur necefquiaef; :

medium coniingens

fcitur per

fe<5tus fcitur

per caufam,

&

conclufio

eft cfFc-

d:us pramiifarum^igitur, &c.

Ad Ad non

oppofitumcft Ariftotcles. quaeftionem dicitur

poteft fciri per

,

quod neceflarium

medium coutingens

,

& hu-

%, ctnelufle.

; quia necejfarium immutabile eft, fcd immutabilitas conclufionis ncceiraria:,eft ex im^ mutabilitate alicuius caufz ; fed contingentia

ius ratio eft

tingentia

elTcndi ipfius fyntlon.

Sed

non poftunt

efte

caufa conclufionis

nece[raria:,igitur,&c.

Ad ptimum argumentum quod hxc Lun4

homi-

conttzfynolon. Et

quud fuppofitum animalis ratione

P»ll.qMtft.j. Paul.

1 5

non habent veritatem immutabilem Jgitur conper fe

JUe homoefl animal, inteliigendo pcr illum

nem hoc aliquid diftindum

i.

.(^ I ^. eit. Rtiuius in e»p. 4. huiui qutft. i . Tartar. in eap. 7. hmm,eit. Conimbr. i» txpof. 4. 6. eap. huiuSfCit.

5

:

loan.dc MagKlr. in

hHtut text.

&

Tufcu

conttngens ^ojjit

,

,

&

contingens eft , ctiam iila , Terra in- Ai terponitur inter Solem cfr Lunam , Sc vniucrfaliter '*> ea quz frequenter funt, contingentia funt,& non nccciraria. Dicit tamen Ariftoteles,qu6d vt veniunt in demonftrationem ncceiraria funt; eclipfatur,

j Mrgutnt-

&

Linconicnfis hoc exponit diccns, quod vt veniunt in demonftrationem, accipiuntur cum circunftantiis

cum quibus neceflitantur. Vcrbi gra-

quandocunque ponitur tecra inter Solem & Lunam, eclipfatur. Scd quandocunque Luna cadit in vmbra terr;,interponitur terra inccr Solem & Lunam, igitur &c. Sic igitur patet qualiter qu« frcquenter funt , licct in fe fint contingentia, tamen neceftaria funt vt veniunt in dcmontia

,

,

ftrationem.

Ad

aliud per idcm.

Ad

certium dicendum,

quud

^

.^

,

Super

410

qu6d neccflatium non reqoitur per mcdium con-

&

cum dicitur .infcrtur pcrrnedium tingens, contingcns, igitur fcitur pcr idem,confequentia non

valct

fcd

;

contingens ccSzd^i&c

camen

tantum fequitur , quod medium

caufa illationis conclufionis nenon confideretur vt contingens,non

efl

fi

caufa neceflltatis in conclufione, &c.

eft

Pofteriorum

lib. I.

miflSs contingcntibus fcquitur conclufio neceffaria

eo quod hxc funt. Sed tamen quia contin-

gcntia praemiffarura adiungitur difpofitioniter-

roinorum,qua: eft caufa neceffaria infercndi conclufionem ; ideo dicitur neccfTarium fcqui ex contingentibus , quia tur

verum

cft

& eodem

,

fequi ex falfis

,

fed

modo

dici-

non propter

cjuid,

fcquitur conclufio neceffaria ex contingentibus,

Q^ M Vtmm

T

S

conclujio

XLI.

O

1

necejfaria

fequi

fojjtt

clufio ncceflTaria fequitur nccefTario ex

1

gentibiii ^

conclufio necefTaria fequitur neccffario ex contingentibus , loquendodepryr,de conclufione,

primtm

«1»

7. cap. 6. huius.

lib.j^. Inftit.

lit

1$.

cap. t,

huius, Paulus WtnctMifuper

Fonfcca

QVod non videtur; Contingcns pro p»rte negatiua.

Aucrfa

lih.6. Inftit. e»p. y ,

& communiter SuRimuliAx i» r*gu-

cenfeqHentiarum,

Argument»

rens ad cfle

ad non

Sc

,

determinatum ad

eiTc,

cft indilFe-

nccefrarium

eft

eflc,igitur,&c.ficut nccjcx dif-

Item, contingenseft mediura inter neccfla-

&

&

impoflibile , , ex contingenti non fcquitur impofHbile, igitur eademratione,excon-

hon fequiturncceflarium.

tingcnti

aflignat hic fallaciam accidentis

&c. omnu triangulm efi pgura igjtur omnis figura habet tres , &c. figura cnim accidic triangulo fecundum quod habet tres.

Ad primam rationem dicitur , quod illaprobat,qu6d cx prxmiflls contingentibus fecundijm ^i quod funt contingentes non fequitur conclufio t». neceffaria, hoe concefTum eft, Ad aliud patet, per idem quod conlingens fub rationc contingentis riura

ratione

proptercauquia prxmifTae contingentes non funt cau-

non

fequitur

fam

,

propter cjuid , hoceft,

faiconclufionis neceflaria:, fed tantum ficut ex

Contra haec funt

;

ex

efl

,

Homo efl a/intu

ad illam

,

,

illa,

tis,

cuius

eft

aliud dicicur,qu6d effedtus

contingentibus fecundumquod contingentiafunt, fequitur tamen neccfTario ex difpo-

fed quia

illa eflet

vera

,

fi

Infenmt propteri^uid, Sceo^uhdhacfiint

cohclufionera neccfTariam

;

.

fionis versjfimilitcr dc impoflibili rcfpedu

clnfionis necefraria:,&c.

con-

caufa, cfTet vera, fiuc poneret vetitatem

Q^

fequitur necefTarium/iro^w ^ttid , igiiut ei-

yeris verum.

Ad qua:ftionem tingentibus

;

funt contingentes

T

XL

o

I

,

& conclufio neccflaria.

Intelligendura tamen propter rationcs

,

1 1.

,

necejfario pradicetur

<~ut Jic

dicendo ,

de Jub-

Homo eft al-

bus, njek cygnus eft albus.

enim , Omne cfuod eflalhttm

fequitur

efi animalyomnis horno efl albiu,igitur,Sz.c, Prasmif^

prarmifras

album ) ieSio

con-

S

..€

Vtrum accidens commune ( cuiujmodi eH

dicitur,qu6d necefTarium fyl-

logiftice pottft fequi ex propofitionibus

Ariftot. c»p. 6. huiut

Ctm. fere

,

text.

i

^.

cum

& Paul. Ven. in & recentiorcs omnes

Auetrocs

text. forphyr. c»p. de Accid.

ipfo ibidem,

qu6d

contingentes pofruntdupliciter confi-

Vno

QV6dnon

videtur;quia Ariftotcles ponit,

qu6d deraonftratio

niodo ratione contingentia:,quaE eft in prxmifEs. Alio modo rationc difpofitionis terminorum. Primo modo ex contingcntibus

per fe,quia ex nccefTariis

non

eftfalfura,quia albura

derari.

,

,

propofitio

,

ter epnfider»-

terminorum.

cum hoc ftac camen qu6d refpiciendo ad concingenciam non inferunt conclufioncm ^ro/T^r^wjV. Eteodem modo cft dicendum depraJinifns falfis refpedu conclu-

Harnoefl homo, ^toi-

dem racione ex contipgenci, Ad oppoficum eft Ariftoteles dicens, qu6d ex contingenti fequitur neccffarium, ficut cx non

(x.

non excedic

& ex hoc non fequitur neceflarium,fci-

licet ex

in propofitione, cuius eft caufa, tunc ex impoflibili

;

minorum

tanquam ad vnam caufam veritatis , ita Homo ejt afinm, tAnquzm acaufa veritanon enim dicitur caufa veritatis quiaadlu ;

Ad

caufam

igitur

,

verificatur

,

autem rcperire aliquam difpofitionemtcrminorum,vt ex eo quod eft contingens fequatur

Htmo

ptercjutd,

«d illam

vt fic fcquitur

pracmifT^ contingentes ratione difpofitionis ter-

animal propter ijuid. Sicut enim

e/? rf«»w<«/,fcquitur

,

igitur ex contingentibus ne-

ccfTarium. Icem fcquitur

homo

illis

qu6d hsc funt non con-

Ad aliud dicitur eodem modo ficut prius. Ad rationem contra hoc qua: probat qu6d

igitur ex falfis

:

prasmiffe funt caufaecon-

verum , eo quod fequitur verum propter

fequitur

falfis

eodem modo;

^iiiJ

)

lingit

fitionc

fequicur verum,

falfis

contingens

eft

impoflibile.

Hic dicitur,qu6d conclufio ex contingentibus

funt duplici-

non fequitur impoflibilc , fic nec neceffyllogifticc. Veruntamen , quia difpoficionis terminorura ( non ex eo

conclufio neceflaria co

feqnitur propter contin-

inter neccfla-

farium fequitur

Item , conclufio fequitur propter prsmifras; fed proptcr contingens non eft neceflarium ; igigcntia, fiue ex contingentibus.

frtmiffi eS-

medium

eft

,

clufionis necefFariae, ideo ex

non

1

& impofTibile & illo modo, ficut ex eon-

nccefTaria.

&

tingentis pof-

,

qu6d

:

tur neccfTarium

OmnU triangn-

;

liu hahet tres,

prasmiftarum igitur fi prarmifnefunc non contingentes conclufioerit contingens

eft efFedlus

Elenchorum,

ficut loquitur Ariftoteles in lib.

tingenti

Icem , cfFcdus non exccdit caufam , conclufio

Ctnclufit,

& illa: pramiflae funt contingcntes; igitur

&

iundJiua fequitur eius altera pars.

rjum

prx-

mifEs,

Aiiftot, hic cnp.e.text. 17. Auerroes in Com.huius leci.D.

Thom.feS.

iftis

tx frAmijJis contin-

JyUogifiice

text.

quia difpofitio icrminorum, vteft caufa nccclfaria infcrendi conclufionem cxtraneatur contingentiz. Vndc hjcc eft fallacia Accidentis ; con-

fequitur conclufio neceffaria prepter ^uid,

nec eo quod hatc funt. Secundo raodo ex prae-

eft ;

fi

ex propofitionibus

igitur tales propofi- proparte ni~

tiones eflcntnecefTari2,cfIcnt per

cygni, igitur

r.

Argumenta

fe:

confequcns

non eft accidensproprium de eo non dicitur pcr fe. Hic

i***"''

.

,

Qu^moXLII. qu&d »on fequitur, eft aecefTariai ieicQr per (e; nifi yrhi Aibiicirur quod natum cft (ubiici^ hzc enim efl neceH3nii,y4mm4lefi htmo, 8c tamen non eft per fe. Sed cygnus non eft proprium fubie^bkn refpedu albi, ide6 hzc non cft

^wm

per

le;

Hic

fe.

necefTacia.

Item , n hxc edet necefTatU , Cygniu efi albm: tunc cflet fcibihs , fcd harc non eft fcibilis , cum

^^ Arrtimtmt» i» tfftfitum.

album non Cii propria pa01o , fed accidcns coramune per Porphyrium. Ad oppofitum h«c eft neceffaria SocrMtes eft l^^^ntifi, & tamen quantuni cft accidens communt ) igitur , &;c. Qu6d fit necefTaria probo ; quia conceptus quanti confequitur conceptum Socratis , Socrates enim concipi non potcft finc i

quanto, & quali ; igitur eft-necelTaria. Item, accidcns infeparabilc infeparabih^ter ineft fubicftojigitur

neccflarium ineft fubieftojta-

inen accidens infeparabile continetur fub accidente communi , quia accidcns cDmmune diuiditur in accidens feparabile,

& ioftparabilc,ficut

dicit Porphyrius, igitur accid^ns

commune ne-

ceftario ineft fubiefito.

Itcm, pcr Ariftotelemin lib.Priorum, hsceft vera ; Cjgnttt efl albue de necejfitate, tamcn al-

&

bum eftaccidens communej igitur,

&c. Antccedens patctper Ariftotelem.quia Ariftotclcs in lib. Priorum oftendit , quod ex altera de contingenti ad vtrumlibet , 6c cx altejra de neceflTario non valet conclufio in fecunda figura. £t hoc declarat pec inftantiam in terminis, qnta cum ter-

vniucrfalisncgatiuade necenario,in his teiminiSiContingitnnllumhominem fj/e 4lbum , vel omnem : de necejjttate omnit cygniu ejl m»iificdtfl)'eJttis,Scc. ftat

filhM,Sc ftat

cum

iftis

pr^miffissqu^d de necejfttate

non inftaret cnim aliquis

tihIIm cygntts Jfthomo.Sed Ariftotelcs nifi pcjcmifla: eftent

dicere

quod

vctx. PofTet

Ariftoteles

non

inftat

fi

alia pracmif-

farum eftct vera.quiatotum inconueniens.quod tunc fcquitur.fequitur ex falfitate pracmifTxjigitur hxc eft vera , De necejfttate omnts cygmu efi ttlhutt 8c

ex intentione Ariftoteh*j.

Hicdicitur,qu6d Aciftotcles inteUigit hanc efte veram, non abfolute, fed dum exiftit ; album enim primo ineft fingularibus fub ratione ezi(lentia:

,

& ide6 non eft necefiaria abfolute

dum fingutaria ,

Soerates efl

Socrati

bum

,

nifi

,

nifi

cxiftunt.

Contra hoc, tunc non tc

effct neceflaria

abfolu-

cnim non meft

rifihitit. rifibilc

fub ratione exiftcntiz. Si Igicural-

infit vniuerfaliter

cygno

,

igitur

aliquam

caufara habct in cygno r^itionc cuius ineft cygno, Sc

quando pra:d|'catum in fubiedo habec caufam

nccenariam,nece(rari6 incft fubiedlo : igitur hzc eft vera ; Omnis cygnttt , &c. Maior patet , quia fi

album non habecet caufara in cygno,non magis ineftet cygno quam alicui alteri,vt coruo. Ad quzftionem dicitur duplicitcr. Vna via eft j JrimM rt^- qu6d hzc cftncccflaria ; Omnit cygnttt eji dlhitt, fi»»dfitfi.

aut aliquod przdicatum eftentiale. Siacci-

non

fi Cii

ficut patet ex proceflu Ariftotelis in lib. Prio-

rum. Si dicitur , qu6d AriAorcles inftat per il-. lam, Omnitcygnitt de necejfitate eftalhitt, non quia vera fit , fed pec ipfam dat intelligere vnam

Teram.

inftantia dcbeat efte

fi

in fecunda figura accidentale, cuiufmodi cft «/; aut accidens proprium, cuiufmodi eft rijibu'

Omnis cygmtt

eft

quia

&

refpeflu accidentis

lunc tale accidcns per fc infubicdko, igitUT hacc eft pcr fc, Cy^niu eftalbnt,

;

cx vtcifque veris , ex maiori coniingeuti , minori dc ncceftario i aut igitur accipiturinedium

Contra illifd i (lalbum necefTaii^ incft cygno, h«bet igitur in cygno fux inhzrentia; caufam necefTaciam. Sed quandoii\ rubiedlo e(l caufa :

411

Contra hoc eft

dicitur,

pitur

Krminus

mcdio cuiufmopropofitum,qu6d hzc fit vera,

accidentaiis pro

di cft «itf>W,habeo efi

alhut dt necejfttate, vel Ariftoteles

tcrminus eCentialis pre mcdio, fiue accipitur propiium , tunc fcmper ilJa de contingenti accepta erit falfa ; bzc enim eft falla, Contingit omnem hominem ejfi animat , fiue inftat. Si accipitur

rifibilem:nullo igitur

modo

poteft Ariftoteles in-

ftare in terminis contra illam

commixtioncRi,

qu6d przdicatum quod accipitur in fccuada figura promcdio , (Tt terminusaccidcnnifi ita fit

fumptus ^ qualitatibus. IntcUigcndum tamcn cft qu6d album non di-

talis

citur accidens ratione

ieAum proprium,

,

quia |iullnm habeat fub, qm'a ab extrin-

fed pro tanto

(eco inducitur in fubiedlo. Si tamen inducitur ji caufa intrinfeca

volunt

;

fic

,

vt^ complexione,ficutquidam

eftaccidens proprium. Ineftenim

album lanq^am propria pamo alicui fubiedlio quod reperitur in cygno & niue ; vnde itii fubie<Sl:o

prim6inefttanqua*mpropriapaffio. Sed cy-

gno,& niui,n on ineft prim6 album, fed per fejicet non primo, &per hoc dicuntqu6d hzc eft neceflTaria, Cygnus eff albiu

,

ficut per fe

,

& eciam

enim album concludi de cygno per illam caufam quz communitcr rcperitur in fcibilis eftjpoteft

,

cygno, Sc in niue.

Contra hanc viam arguitur

fic

per Porphy-

rium, quuniam albura,& nigrum funtaccidcntia commnnia , fccundum qu6d accidens commune diftinguitur contra proprium , fed accidens illo

modo

eft,fecundum quod poteft abefTe

fubie(^o

;

igitur

album non

& adefle

ineft neccftari^ fub-

iedbo.

Hic dicicur , qu6d Porphytlus intelligit qu6A album eft accidcns commune, fccundum qu6d atbum inducitur ab extrinfeco , ideft , k qualitatibus, vt ^calore & frigiditate , &c. fie albcdo & nigredo refuttat ex hujnfniodi qualitatibus,fecundum tamen qu6d inducitur abintrinfcco,^ complexione, fic eft accidens proprium. Contra illud ,alhume{k qtialitas fecunda caufata h. primis , igi.tur tale accidcns confequitut complexionem ; fed complexio prim6 eft indiuidui, igitur album primo ineft indiuiduo. Sed accidens proprium prim6 incft Specici , igitur album noncft accidcnsproprium, licctinducatur ab intrinfcco. Hic dicitur qu6d album confequitur complexionem. Et cum diticur , qu6d complcxio eft paffio fingularis, dicitur

ius matetialis in boc,

qu6d non

;

fed eft alicu-

& in illo. Vnde album non

commuhl prirod; noncommuni,qu6deft natura Speciei ab-

ineft fingulari prim6,fed alicui

fed

&ri£ti'i conditionibus matcrialibuk

,

fcd ineft

cuidam quod eft quodammod6 fpecies per atiributionem, quia eft quafi quoddam mediuni inter naturam coramunem, & iiidiuiduam, 8c fic qaodammod6 fpecies non vere. Contra iftud , album vniuocuni eft ad albnm indudum ab extrinfcco , & ad album indu^um ab intrinfeco.fed album indudum ab cxtrinfeco non eft propria paffio alicuius , igitur ncc album indadlum ab incrinfeco.

Ad

Super

412<

Ad illud opotKt diccre quod non >

Pofteriorum

lib. I.

funt tota-

vnius rationis,vc comparatnrad caufaSjquia albuin caufatum'ab intrmfeco naturale eft fubielicer

€io

Seeunda rt ^onfit.

quia a natura ptopria caufaturab intrinfe-

,

co ; album ve>6 indu(5):um ab extrinfeco eft pr ztcr naturam fubieflj. Aiiter dicitur ad qoaEftipnem , qu6d accidentia communia , vt album &( nigrum non prsdicantur neccflariodc fubiedo; & huiusratioeft; quia fubiedlum abfoluta ratione poteft elfe album , & non efte album ; quia idem Socrates quoad intelleftum qiii eft albus ipfo cxiftente, adhuc ipfo non exiftente, non eft albus; & tamen tnanet intelleflus idem Socrates, qui pcius fuit, ,

,

quia tis

8c

eJfe,fHiJfe

Scfore, accidit inteileftui Socra-

,

igitur hsec eft contingens

;

eadem

cidcntia

quod

,

Socrates efi albtu,

Cygnw efi aibfu , quia talia acnon infunt fubieftis , nifi fecundom ratione,

cxiftunt

;

fed accidic exiftere fubie6lis,qui4

Socrates poteft non exiftere

,

& per confequens

Socratesjfiue cygnus.poteft eiTe albus,&

albus

nou 6. Adnrgumen.

tum^

tales igitur

:

neceflaris, nifi

non funt

non cflTe

necciraris

;

igitur

dum fubiedaexiftunt.

Ad primam rationem

Tu non

non

dices

,

eft

Vtrum

in

quantitas.

T

iE S

XLIII.

o

I

commmi^?

DialeBicafit Jcientia

Ariftot.Atf cnp.

1

1. text.

17. Auerroes ibidem. Doftor j.i. i. Prooemial. loan. Anglicus&

Vniuerfat. Tittzi. qutfi.

Btafau. fuper quAJl.

Vniuerf. DcBori4.loia. dcMagift.

i.

quAfi.y. huius. Fabci TheorS.eap.i.

QVod non videtur nis a

Diaiedbics

;

fcientia

communitatc

dicicnrcommu-

fubicfti, fcd

Syliogifmus, qui

eft

non

I.

fubie6lum

Argmntnt»

commu-

pro parte »*«

eft

ratiu».

nis przdicaiione

rum. Item

nem

,

ad

fubie^iia aiiacuii) fcicnci^-

fcientia diftin^Skioncm

& denominatio-

capic k fine,fed finis Diaicftic?

raunis, iram6 particularis

tecquia

finfs

Diaiedic^

;

eft

non

cft

com-

igitur,&c.Minor pa-

opimo,opinio autem ; & per confcquens

diilinguitur conti a fcientiam ft

finis particuiaris.

Itfm, Mctaphyfica cft fcientiacommunis,igitur nori Dialcdica. •Confequentia patet , quia fi

communis ad omiies rcicntias,tnnc communia in fcientiis, Dialedbica igitur non crit communis. Item ,Dcifionftratiua cft communis ad omnes

vtraque

oppofitum dicitur, qy^j Socrates.vt cft per fe fuppofitum horainis, intelligi porcftfinequancitate; quiainintcliedu Socracis

Qjf

fic

duo

cftet

eficnt acque

nonigitur Dialcdrica. oppofitumeft Anflotelcs. qusftioncm dicitur,qu6d Dialcdticacft

fcientias,

accipio Socratem vt cdfynt^on

potcft inteliigi nifi inteiligatur

,

Gc

qiianrus;

Ad Ad

communis

Ariftotcles.

ficut vult

igituc h.Tc eft neccfraria, Socrates eft cjuanttu.

fc entia

comraunia non infunt fubiedis ratione conceptuum fed cis infunt dum exiftunt & ide6 neganda cft faaec con-

Efttamen fciendum ,qud
quod

Dicirur,

talia accidentia

,

;

fequcncia,57«o/
requiritur

,

requiritur

enim , quod fynolon aftua-

ad hoc quod quantum dc eo neceflTarii

litet fit

pra:dicetur.

Adaliud, quod accidentia dicunturinfepara; bilia,non propter hoc quqd conceptumfiibiecli ncccftkrio comitantur , fed dicuntur infeparabiiia , quia fubiedJo maTnentc non poftunt fepararij fic albuminfeparabileefta niue; nonquiaaibum de neceffic-ire conlcquatur niuem , fed quia niue exiftente non poteft album feparari.

&

Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc,quodnon eft fimi'literde rt/tbili 8c albo. Album enim primo natu,

ram confequitur ineft.

ad

vc exiftit

,

& fic primo fingulari Perhoc non confequitur So-

Sedrifibile ineft ptimo Speciei.

formam

,

quod

rifibile

ccatcm fub racione cxiftehciie,fed fub rationc naiiua: fpecici.

Ad vitimum quod album ,

in fubiefto habet

aliquam caufam ,ratione cuius neceflario incft cygno.dum cygnus eft, qftia album confequitur taicm compiexionem. Sed quia ilia caufa

non

eft

intrinfcca natura: Speciei; fcd

pertinec ad indiuiduura primo

,

iila

caufa

ideo taie acci-

dens non habet in fubie<^o caufam neceftariam Vnde , fed foiilm pro aliquo tempore. ad formam ; accidtns habens caufam ncceffariam in natura Speciei primo ,abfoiure ncccflario confcquitur fubicftum , ficut rifibiie homincm , fed accidens habens caufam necelTariam in indiuiduo primo , non ineft neceira-

abfolute

1:16 ,

,

Conclufio,

1.

communis Dialedticaenim

Diaiefticaeft

;

Vniuerfa-

eftde liumnum.t.

Syllogifmo tanquara de fubiedto. ScJ Syllogifeft coramunis communicace appiicacionisj poteft cnim appiicari ad fubic<5lum cuiuflibec fcicnci2,quia quzlibec fciemia vcicur Syilogifmo. Ecideo dicic Ariftoceles,qu6d Dialcftica

mus

cum

fic

inquificiwa, a8

omnium mechodorum

principia viam habec.

Ad primura argumcncum,dicitur, quod fcientia poceft

lionis, nis.

Et

comraunis coramunicate applica- Ad

eflTe

&

taraen parcicuiaris particuiaritacefi-

fic Diaieifiica eft particularis

in praedi-

cando , tamen eft communis communicace appiicacionis ad omnes fcientias. Potcft enim opinio in qualibct fcientia caufaripcr Syilogifmura Diaiefticum.

Ad aiiud, quod Metaphyfica eft fcienria communis communicate fubie(5li in prasdicando. Sed Diale<2:ica cft fcienti'a

nicacc fubiccSli

,

communis noncommu-

fed applicacionis

,

&

ita diuerfi-

ccmmunis & illa. Ad aliud, quod asque Demonftratiua cft fcien tia communis communitate appiicationis. Sicut enim in qualibet fcicntia contingit arguercDia-

modc

eft ha:c

lcdlicc ex probabiiibus cotiimunibus, ita in qualibct fcicntia corttingic arguere

ex propriis.

Vndc

omnibus , tamen diuerfimode rant , &c. catur

plicatur

demonftratiuc

hocquod vtraqueapplivtraque eft communis , apin

,

&

in

hoc

difte-

&c.

QV^

ttt.

at^tifrt'-

i

Qu^ftioXLIV.&XLV. enim hxc confequentia

QjTiB ST

XLIV.

o

I

bona ,

ejfe

,

quod

i

j^

Afgtwttnt»

hit f*R. it. Vide

y^ Vod non »idctur;quia pcr Ariftotclcm func noca fenfui V^ renfibilia

,

ficut

fic incclligibilia

nondccipiiur

profrttnt-

(»n\.

gstiiM,

circa fcnribilia, igitur ncc intcllcdtus circa prin-

:

fed fcnAis

cipiaintclligibilia, igitur

,&c. Confirmatur

ra-

tio,quia dicit Ariftoteles, circulus cR. figura, hic

potcft eJTc deccpcio

:

fcd

re,no"ncft decepcio,

quod

fic

circulus eft figura

€ft circuius

:

fi

,

dcfcribatur in puluc-

cnim manifcftum

cft,

& pocma Homcri non

codem modo principia Dcmonftra-

tionis dc fc funt no(a intellcdui

non poteft

eftc

igitur in

,

illis

dcceptio atquiuocationis, ncc ali-

<]ua alia in di€):ione eft.

Itcm

,

quod

Demonftrationc non

in

fallacia

Con-

Ad primum argumentum dicitur quAd

priri-

,

fit

aliqua

aiia circunftantia potcft ertcdcccptio: vt fortc cx hoc qu6d inteilc£lus non cft bcnc

difpofitus.

Ad

non poteft in illis accidere quia primcdio pcr fc , & medium de tcrNcc aecidit fallacia fecundum quid,

fc.

monftratione non potiflima poteft accidcrc falConfcqucntis , cx ignoran, &

non

cftin cerminis conuertibilibus.Dcmonftra-

tio eft cx conucrtibilibus; igitur inDeraonftra-

tionenon ponitur Confequens. Item in iilis circa qua: non contingit ,

non

cadit dcceptio

,

fed circa principia

&c. Ad quxftionem

,

piuntur aliquando tcrmini non conuerribilcs, in taiibus (\ arguatur c contra crit falLcia Confequcntis; fed tamcn in Dcmonfttatiuisfc-

&

Ad

dicitur,

quod

in

Prima quia ,

tiuis arguitur cx vniucrfalibus

,

tia

,

Vnde

, quod circa principia non conramen in modo dcduccndi cx pia:miffis conclufioncm poteft cfic crror in Ucmonftratiuis vcruntamen minor cft quam in

fuppofito

tingat errare

,

;

errare,

Diale^aicisj&c.

,

igi-

tanta, patct

in

Dcmonftra-

&

itacxcludi-

Argumentationis, Similiter cxtraneantur omncs loci cxtrinfcci,& hiccft vna caufa,quare in Dcmonftratiuis minot cft deccptio , quam in

tAnhiitcftt njera,Si affirraatio

Dialcdicus enim vtitur omnibus , modisargucndi. Aiia eft caufa , quia Demonftratio eft ex paucioribus, & ccrtioribus , quam Syllogifmus Dialcdicus ; quia in Demonftrationibus non contingit augeremedia, fiifiinlatus, vclin poftaffumcndo. Scd in Dialciflicis contingit aiigcrc tnedia iftis modis , & multis aliis modis. Tertia caufa cft; propccr hoc quod Demonftrationis principia func noca inccllc6lui , ficuc fenfibilia fenfui , & ideo minor eft deccptio quam in DiaIcAica.

quoniam

in Dcroonftrati-

uis faciliot eft refolucio in prinia principia.

Ex

omnibus fcquicuc qu6d in Demonftratiuis fcicntiis minor eft deccptio , qu^m in aliis , quia his

ficuc Ariftoccics recicac, fencs

oftendebancquod

ignisgeneracur,in mulciplicaca anaiogia Sceti oper. Tem. /.

,

quia

,

&

cfl:

caufa

ncgatio

ncgationis f ttrt. 30. D.Thom. hie l*S.i%. Tjrf«Paulus Venec. in lceutn Phil fcf.hi eit.

AMot.hicejf.i^. rct. hie duh. i.

QV6d

fit

falfa vidctur

caloris,

caufa

mcn

Diaic(5licis

jftis

XLV.

Qjf iESTio

cies

;

in alitjHafiien-

(^ tamen nen oportet addifcentem illu confertire.

Demon-

Enthymcma,& Induftio,& quxlibct aliafpc-

eft

prima

fimplicitcr pri-

qutiam funt principia cjut prima funt

inDialeftica:

non

aiiquadcce-

ma:tamen circa fpccialia diucrfarum fcicntiarum eontigit crrare.Sicut cnim dicit Ariftotclcs,

Dcmonftrati-

eft

cft

licct citca principia

affirmacionis

per quatuor caufas.

Quarta caufa

quod

,

funt,non

,

&: in illis eft dcccptio

non cft bnta dcceptio,qu5ta aiiqua tamcn poteft cfte. Quod

tur

aiiud

talia

noncontingac errare.quae func

tur,

uis

in Dcmonftt.itio-

;

Arationum non contingit errare( pcr Ariftotclcm in tcrtio Mctapii. ) igitur,&c. Ad oppofitum inDcraonftratiuis fiunt Syllogifrai falfigrapiii

Quia cnim

fyllogizantis.

tia

ne potiffima arguitur cx conucrtibilibus , idc6 ibi non cft confequens licct ibi arguatur c contra. Eft camcn aliud vicium vt fortc circuius. Sed in Demonftrationc non potiffinia acci-

,

Dcmonftratiocftcxvniucrfalibus,& fic induccndo pcralias. Si igitur accidit fallacia, erit failacia Confcqucntis;fcd illa accidere non poteft , quia fallacia Confcquentis

qu6d in Demonftrationc Confcquens:tamcn in Dc-

lacia Accidcntis

ptio.

dicitur dc

,

accidit

cundum qu6d

tio per

1.

non

tiuis, cftet fallacia Confcquentis, quia fallacia

& fimplicitcr ,quia

CtHflmfit.

aliud dicitur

potiffima

dcccptio pcrfallaciam Extradidionem cfTc vi; quia fi aliqua fallacia cdet in Demonftra-

y\ccidentis

•

tamencx

dctur

inum

J

cipiaDcmonftraciuade fcfunc nocaincellcdui, ^^ *^g'*^' vndcinillisfccundum fenon accidic decepiio, '*'

Philtf.eit.

nota intellediui

camcn mcidit

fcquencis.

Thom.

D.

J. ttnt. 14.

hMXtoceafuprm tteum

harc confcqucniia clTct

/gnii cito generatnr .•igitur generntkr multi-

plicMta analogia, hic

deceftio. Ariftot. kieeaf.

MlifniJge-

ntrmtur, mHltiplicMta nrmUgiJicito geneTMtHr\\Acb

crcdidcrunt fcncs

ytrum m demonfiratione fojjit

41J

bona, Si

eft

non

Sol

Itcm,

&

caloris

eft

;

quia ignis

cft

caufa

I.

non ignisnoneft quia Sol eft non ignis ; & ta-

vniucrfaliter ,

caufa caloris.

homo eft caufa animalis & tamen non qu6d non homo fit caufa non anima;

fequitur,

quia tunc fequitur, .^Jintu eilnonhemo , erge ; afinm eft n&n animal. lis

Ad

oppofitum

Ad qusftioncm

cft

Ariftoteics.

*• , quod dnpicx eft canfa;qua:dam praccifa, aiianonprxcifa. Loquen- ^'"'f*^** quendo dc caufa primo modo , tunc illa propo- ^^^J* ^^ fitio eft vera , fi afHtmatio &c.vt patct iii excmplo Ariftotciis , Sienim htbere pulmenem eif cau/a refpiranJi , tunc nen hahere pulmonem esl caufa nen reffirandi , tjuia hahere pulmonem eR caufi dicitur

,

,

non tener. Ad primum argumentum , qu6d ficnt

re/firatienif. in aliis caufis

caufa caloris in virtute fua

,

ita iliud

ignis efl

quod non

habet virtucem ignis, non habec caufam caloris.

Omnia enim qux te priroicalidi

,

fimt caiida

qood

,

funt calida virru-

efl ignis.

Vcl potcft l

dici,

quud

J -^*

•

«x**»-

Super

414 ^uod

lib. I.

ignis noneft caufa praecifacaloiiStquiaSol

Ad

tanquamignis caufac calorcm.

homo non eft

animata fennbilis.

eft fubftancia

Q^^STio

cum

det ,

przcifa caufa animalisifed przcifa

caufa animalis

VPrum

aliuci,qu^
Pofteriorum modo k

ergo nuUo Dicitur

,

quod imellc£lus

deficiat

,

fedlio matcriz

^fiien'

no corporeo

in

fedio materiz Aridot. hic cap.

D.Thom. hic »1»

text. }; . Auerroes in tom. huius ttxt, /»a.}o. Pauius Vcnet. hie in tixtu cit.Phii ^

Argimani» f0tfH0.

.

Tarcarec. in hoc c»put,Dubio

loan. dc Magift.

}.

eft

quam fcnfus , & non dependet ^ pofteriori ergo cognitio intelle^iua non dependec cognicione fenficiua ; ergo, &c. fcientia eft virtus fupetior

:

«k

&

Item , incelleftus incelligic fe, fuam operationem , Sc etiain intenciones fecundas fed ifta non cadunc fiib fenfum j crgo de his poflct cfte :

fciencia dcficience fenfii.

Hic dicituc , qu6d licec ifta non cadanc fub fenfum.tamcn cadunc fub intelledlum,nec oportet, quod fub fenfum cadantj quiaillaquz intclliguntur diredc inccllccau cadunc fub fcnfum; fcd qnz intclliguncur in incelleftu reflexo non.

Contri, Ariftoteles in Iib.de Senfu,& Senfafo. intelligimm

,

cjuodfenfu non eomprehen-

dimiM ergo fi incencioncs fccundx non cadunt fub fenfum , ergo nec fub incclledlum. Irem jjncentiones fecundz intelligunturpcr reflcxionem ; ergo intelliguncur pofteriHS,quam ,

res,fcilicpt prima: intentiones.

LogicaergoquaE

de intentionibus fecundis,poftenor erit in ordiuc fcicntiarum.quam fcientia realis yt Mccacft

,

phyfica,fiuc Phyfica,

& ifto modo intclle;

quia tamen

modo

cft

per-

a potemiis

Ideo enim phrenetici nobene diiudicam, quia fenfus eft male difpoficus ;

&

non iudicar,& hoc quia quidam capti funt mente, quidam inepti , & huius caufa non eft fecundum fcquia intellcdus fecundum fe non eft magis difpofitus , necminus, quia non fufcipit maeis, nec miniis fecundum fc; fed caufapftjquia in ^omine vno qu^m in alio eft cotsplexio mclior. Pixit enim ^riftotcles , qu6d moUes catne apti fcnfus ligatur.Similiter

fmt.

Ad.primum argumcntum ficut iam didum eft, quod intelledlus a fenfibilibus quodammodo dependet,

Itcm, animafcpatata habet fcientiam , tamcn caret fenfu ; ergo, &c. Similiter fubftantia; fcparatz carent fenfu; tamen habent fciemiam,

Ad probationem dicitur qu6d prius aliquid Vno modo gencratio,

alio potcft cflc triplicitcr.

nc

eft Ariftotcles

ficientefen/u, deficiet (^fcientia,

Ad quzftionem

dicitur

,

dicens,

quodde-

crgo,&c.

quod

fic

,

ficut dicit

& hmasiiiioe{i;quizfcientiaeftco-

gnitio ac^uiftta per demonftrationem ,

dcmonftratio

eftex vniuerfalibus: ergo fcicntia

non

eft fine

cognifione vniucrfali. Sed cognitio vniuerfalis non eft fine cognitioncfcnfitiua; quia cognitio vniuerfalium cft per indudionero,& induiStio cft fingularium , quorum cft fenfus : ergo k prirao,

non cft fine cognitione fenfitiua. Intclligendum tamen eft propter rationes, JnuUe^m quod licet virrus intellediua fit prior virtutibus qmmtd» dt- fenfiriuis tamcn , quodammodd dependct k virf*ktUt »fmtucibus fenficiuis. Omnes enim vircutes fenfitiua: ordinatz funt ad incelleftiuam,prius enim fcicntia

apprchendicur fpccics k fenfibus excerioribus, poftea a fcnfu

communi

,

,

& perfedlionc

;

ccrti6 a phancafia,

&

quarco ab inccUedu , ica intelledlus in cognofcendo aliquomodo dependet i potemiis fenfitiuis , quia per illas defertur ad intellcdum poffibilem. Et loquor de intelle6lu fecundumquod cognofcitur per fpecies acquifitas, quia dein-

modo

perfedlione

,

fed

non generatione

incelledus fccundum fe prior

cft fenfu.

:

dicis

,

ter.

ficuc

Tercio

non pcrfcdlionc ; ficuc animal prius eft homine. Tunc dico quod prius eft altero primo modo , ab altero non depcndct; quod tamen fecundp , vcl tertio modo, ab alterogenerarione

,

fed

,

dependec

;

&

fie

incclle6kus ^ fenfu dependcrc

poteft.

Ad rationes Adprimam

contra hoc. dico ,qu6d Ariftotcles inlib.de Senfu,& Senfato,Ioquitur , dicit, quod omnin» nan inteUigimui de numero/enfibilium, ^uod nonpriiu cadit infenfifr/i.

Ad aliud , quod non ilt

fequitur

qu6d Logica

pofterior fcientia ordine do6lrinz,quam aliz.

Ad probationem cum dicitur;res primz intemionis primo intelligumur , dicitur quod rripicx cftoperatio intcilcdus.VnaeftintclIigentia OptTMtit (iroplicium; aliaeft compofitio

quoad

,

vel diuifio

;

&

duas operationes rcs primz intcnpriijs inccllcAui , quiim fecundz. Terria eft operatio di(curfiua ^ przmt(7is ad

plex.

nocz

conclufiones;

& illedifcurfus eftintencio fecun-

Vide

DoS. im

operii imftrfi-

da , & eft 3L6tas racionis, per quem ducimur in fromm.x. tur. cognicioncm primarum inteirtionum,& aliarum fciemiarum & ide6 quoad hunc i€tum Logica eft prior, & ita prior , inquantum ad do^rinam, quiaperdifcurfum dodrinamur. ;

Ad aliud dicirur j quod propofitio intelligenda

eft

de his

,

qui carcnt fcnfu ^ natiui-

tate.

Ad

aliud , quod anima feparata cognofcic quz cognofcit abfque difcurfu & non perfpecies acquifitas. Sed hzc propofitio intelligenda eft dc his quz acquiruntur per difcurfum , & codcm modo dicendum eft ad vltimum,&c.

ea

in-

telleSus tri'

illas

tionis funt

,

,

tclledlu fcparato cft alia ratio.

Tu

p»..

prim

ficut fubftantia przccdit ac- »lio dufliei-^

quamum cft de fc tcmppre,& naturlAlio

modo

Alifuii teft tffe

cidens

&

Adoppofitum

\rgumi* ta.

&

deficicntefenfu deficiaf,&c.

&

dmplitiHra

Ad aliud ficuc dicebacur.

&

Ariftoceles,

noneftvirtus^

fenfitiuis dependet.

quod videtur falfura.

Item ad principale, czci habenc fcientiam , tamen deficjt eis fenfus ; ergo non opoitet quod

Ctfielufi».

im-

in dormiendo.intclledus

quo

videtur. IntcUcftus in

prior j fcd prius

Omnino non

,

ideo ^liquo

,

VirtUI

materitUit

quia non vtitur orga-

,

opcrando

per-

ideo etiam intelledus ex confcquenti. Similiter

1. Pofi.JUtft. II.

QVod non fr»p»rtt nt-

modo

eft

poteft diei

& fic intelledus

,

€tus eft virtus immaterialis

.<*

immate-

Vno modo, quia non

immaterialis. Alio

deficiente Jenju

eft virtas

pro tanto , quia non vtitur orgaho corporeo in operando. Vnde virtus immatcrialis porialis

tcft dici dupliciter.

XLVI.

tiaficundum illumfinfiim

lofephi.

potentiis fenfibilibus depen-

fint materialcs.

incelle£bus eft virtus iramaterialis:

QViC

QusftioXLVII. Qjy

T

JE s

Intelligendum tamen qu6d non opottec ad -Aivnit^ttm vnitatem fcicnti* , gcnu$ fubiedum efte vnum /*'*'"'* vnitate prrdicationis ad omnia qux contincntur

fH

XLVII.

o

I

4iy yiic^a"!

ytriim

JcientU fit ex ^nitate generu JkbieSii ?

'Zfnitat

in fcientia

tcllediuz ftantia

Ariftoc.M^. II. huiHs.ttxt. 6. Mit»ph.i*3tt.

Al&A- Mtt»ph. text.

g.

&;.

.Auerrocs in Ctm.ttxt.hnius hci Wr.Eufcbiut Cifarien. Ub. 1 1 .Jtprtp». Eumng. D. Thom./«*. I

41. 4X.4}. (^t»^«/f. yg qutft.

6"

Doftor

5.

qutjl.^.prolog.

Mitaph. Mirandul. <^ 7. Auetfa ?«
lii.dt EMtrf.fittg.Ctrt.fid. ^.

/^ V6d non vidctur

j^

Argitmtnt» trt pMrtt

fMims.

ttt-

;

ens cft fubiedum cuiuf-

V^libct fcicntiar, & tamcn fe funt plurcs,

& diucrfac

;

fcicnii*

fccundum

ergo,&c. Maior patct;

quia dc non cntcnon eft fcicntia. Hic dicitur, qu6d ens fub eadcm ratione non cft fubied^um cuiuflibet fcicntiat

;

quia cns rationis

eft

fubie-

& ens inquantum mobile.eft fubicdlum naturalia fcientix, & ens fub abfoluta rationeeft fubieftum Metaphyfica: & tamcn non (k\im Logica:;

;

idem fubiedbnm

eft

cuiuflibet fcientis.

Contri, ratio mobilis cft ratio cntis,quia mobileeft ens

, confimilitcrconfidcrare ens fub ratione mobilis , eft confidcrare ens fub quadam

rationeentis;&pcrconfcqucns Nataralis Scientia non difFcrt ^ Metaphyfica ; fed folum variantur fcientiac per diuerfas rationcs fubiedli.

Item.G (cienti* varienturex hoc,qu6d fubieftum, fiuc ens variatur fccundum diuerfas rationes folum , cijm fcientiac fecentur vt res , hoc eft per eorum fubiedla qu? funt realia;fcquitur quod fcientis

tioncm

,

non diuerfificarentur.nifi fecundum ra& non realiter , qnod eft inconueniens.

Itcm.ad principaIe;Metaphyfica eft vna fcicntamcn eft dc pluribus eft enim de Sub, ftantia, Quantitate, fic de aliis.

&

tia

;

&

Hic dicitur quod Mctaphyficaeft depluribus cntibqs.eft tamen vnde vnico fubiedo; quia omniaentiahabent attributionem ad Subftantiam, fic Metaphyfica eft de vno fubicilo , quod eft

&

vnum

vnitate attributionis

;

&

hoc

fufficit

pcr

Ariftotelem^. Mctaphyfic*.

quia

primis ; ergo dc dcccm Generibus, pcrattributionemad Subftantiam. Itcm, Quantitas fecudum illud quod eft.eft cns abfolutum , fcd Metaphyfica eft de Quantii^ate fecuhdiam illud quod cft,ergo Metaphyficaeft de Quantitatc fecundijm quod eft ens abfoiu;

eft

fi

fic

dicere

,

ciret aliquid prius

qu6d Metaphyf.

cft

&

cum ; pcr confcquens non per attributionem ad Subftantiam. Maior patct,quiafiQuantitas fecundum cftct

illud

Quantitas

quod

cft, eftet

compaiatum,tunc

Ad aliquid, quod non eft verum.

Ad oppofitum eft Ariftoteles , diccas qu6d vnitM fcientid effcM vnitategeneru/ubielii. X.

Ad

quacftionem dicitur quod C\c\ cuius ratio quia ficut fe habet potentia ad fubieftum, ita fcicntia ad fubicdlum ; fed vnitas potcnti* cft ex vnitate fubic6li , ficut vnitas potentix vifiuz cft

;

eft

,

qu6d

ficut cnseft

ita

,

eftex vnitate colojris, potentia enim diftinguitur pcr fubieda, per Ariftotelera 1. de Anima; ergo vnitas fcicntixtft ex vnitate gcneris fubiedli.

§lmfiiomm

lib.i.prin.

Dain.*.

,

fubicdum

intclledkus

,

& omnia

alia

cntia per attributronem ad Subftantiam, itade cntequod eftfubftantia eft prim6Mctaphyfica,

& omnibus aliis entibus fecundijm qu6d habenc attributionem ad Subftantiam & ita fcquitur ,

qood non oportct genus fubicdum efte prardicabilc de omnibus, qux dctcrminantur infcientia: fcd fi communc , qu6d omnia in illa fcicntia habeant attributionem ad ipfum. Et conucnicns cxemplum ponit Linconicnfis. Sicut cnim cft de arborc qu6d cius funt radiccs , qux funt cius principiura

eius funt rami exiftentcs , fic etiam abarbore, &ab vno exeunt alij rarai ,quoufque fiat multitudo ramorum;ita cft in fubiedo fcicntix , quod eius funt principium, & ab ipfo egrcdiunturpaffiunes.qux deipfofciuntur pcr principium. Id manifcftum paiet in Geometria ; vbi prior conclufio cft principium conclufionis lubfeqUentis , & fic fit vna conclufio , & ab illa conclufionc fiun£ alix, & fic quoufque fiat integritas fcientixjOmniaillahabentattribuiioncm ad genus fubiedum.

Adprimum argumcntum, ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc; conceditur qu6d ratio mobilis eft quxdam ratio cntis, quia nihil eft quod

rationcm entis; vcruni ratio cntis, fub qua confcquitur cns,quod eft genus in Metaphyfica,& ratio illa entisqux eft ratio crKis mobiljs , quafi xquiuoccfunt fationcs enris, idc6 per illam rationcm cntisHifficicrcr diucrfificatur fcicntia Naturalis ^ Mctaphyfica. poflit fubterfugere

&

Ad

aliud dicitur,qu6d

non fequitur icicnciam

folum fecundiim rationes; quia illx diuerfx rationes entis , perquas diuerfificatut fcientia, non funt diucrfimodc foliim fecundum confidcrationcm intcllcdus, fcd in re ; hxcratio noneft illa,modus enim circndi cntis inquantum mobile, non eft modus efTendi abfolutc.inquantum eft quid in fe. Adaliud principaleficut didiuerfificari

cebatur.

Contri; dccem funt Gencraprima;cumcrgo fint prima , nullam habet attributionem ad alie-

tum non

,

fit vnum fccundiim fubicdlum potcntiac inqu6d primum ens quod eft Sub-

fed fufficit

:

analogiam

Ad primum

contra hoc dicitur, qu6d licct

Quantitas fit primum in fuo genere , ira qu6d in illo gencre non habcat aliquid prius.nihil tamcn prohibet ipfum reduci ad aliquod prius altcrius gcneris. Vndecum dicitur , quod tunc eiret aliqaid prius primo. Dicendum , qu6d hoc non eft inconucniens in diucrfo gencrc:Subftantia cnim

primum cns, ad quod omnia entia,fiue omnia genera accidentium rcduci habenr.

cft

Ad

aliuddicitur,

qu6d.non fcquitur Quantr-

tatem eftc Ad aiiquid,licctattributionem habeat ad Subftantiam , non enim quxlibet attributio, fiue comparatio facit Ad aliquid,fed foliim comparatio ad tcrminum. Sed tamcn comparatio ad fubicdlum non facit aliquod cns Ad aiiquid.Pei

hoc ad formam dicitur qu6d hxc maior.Quantitas fccund^m illud quod eft,eft ers abfolururat vcra eft , difttnguendo abfolutum contra comparatum ad tcrminum relationis , veruntamen ipfum cft comparatura ad fubic£lum quia accidens fecundi^m illud quod eft , fubftantix eft, ,

,

accidens cnira

non cft cns

hbri frimi Pofieriorum

:

nifi

quia entis.

finis, li

EIVS

»

/td mgumt'*•

E

V

I

M

D E

S

DOCTORIS SVBTILIS Librum fecundum Pofteriorum Analyticorum Ariftotelis Quseftiones. flio

QjV

T

>E S

O

I

ibid.

.<*

&

Vcn. I» c»f.Q> text.

cit.

huius.

V i£ R

I

,

TV

n. ,

de ycritarc numero

fitnt aquales

videtur

,

Qm>d fit fal-

piiciter

; quia de coniingentibus non cft fcientia ergo, &c. Hicdicit Linconicnfis , quod quajftiones in

fcita

;

,

crgo ptoppfirio

fcibilis ralis

bilis non eft qusribilis tali modo, quodabcodcm fic fcita,& dubitata; quia fic fimul e0ct nota,

qua: vcre fci-

non funt^quaquaccunquc verc fcimus in fpeciali. Contrk ; zquales generc , & numero , diftinguuntur contra fe inuiccm ; ficut idem genere, idem numero. Dicere ergo quod qujeftiones nu-

;

de qua fcienria acquiri poteft poft dubitationem,ita qu6d ipfa prius fit dubitata,& poftea pec principia nota fiat fcita ; ergo,&c. Intelligendum tamen eft,qu6d propofitio fcieft,

,

his

inus in generali,tamen infpeciali

&certa rcfpcdu ciufdem. Sed

lcs his,

bitata ab addifcente,& poftea per principia nota

&

quxcunque

mero

funt acqualcs his

mu$

& dicercquodillsequasftionesfunt

;

,

vere fci-

qquz-

generc , non vidctur conuenicns expofitio. Exponitur cnim vnum membrum peraltcrum. )es

perfe debite applicata,ipfa

&

mero

fic

quod propofide iliis non

fic

fcdfolijm dcquxftionibus

quod contin-

vadisRomam?Refpon-

genci ficquzftiojpropccr

hoc quodhabetquan-

daro caufam ordinatam, quae te

quia non

de quo

&

;

detur, vtrecupercm fanitacem. Deiftoconcin-

credete; quia pcr Ariftotelem conclufio pcijioc

ilii

,

ftionesfiunt, vt quatc

& fcietia.

, fi demonftracor interroget de tunc contingic addifcencem non

opoctec addifceQtcm aifentice

principaledico,

infinitac funt

,

Contra hoc

,

nnmero

gentium, vt contingentia fimt, propricnon eft qua:ftio, ficut nec eotum eft fcientia; quia omnis quxftio eft qusftio medij fiue caufx , fcd contingentia , vt talia funt , non habent caufam eorum , tamcn de his quae funt contingentia quac-

Ad eii tamen pertinet interrogare de ,& ad conclufionempertinet fcien-

fuppofitione differt

& fic cft pro-

verefiimm ingenerali ;

in genere. Similiter intelligendum

Hic dicitur quod ad demonftratoreni non pertinet interrogaredepracmifli^; &^ hoc intendic

&

e^ua

intendit Atiftoteles

Ariftotelem.

,

,

Ad fecundum cioncs

:

^ pofitione

hii

pofitio vcra.

,

,

& eadem

;

-,

conclufione

,

ad arqualiracem; ica paret qu6d intclleitus cft ifte ^(tftiones accepu ingenerali ,fiint itjuales nu-

;

tia,& ita ad idem pertinec incerrogatio

certa

fit

du-

determinario ingenerali, rcfcrcnda eft ad conelafiones jhaecdcrerminatio numero, referenda eft

Itemad principale; quaeftiones funt infinitae, finitx , fed quod infinita non funt squalia finitis , quia ibi non cft ccrtitudo ergo, &c. Item , illud quod quaeritur, eft dubium quia pcr Boctium quaftio efl dubitabiltt propofitio ; fed illud quod G:itur eft ccrtum ; crgo , &c. Item, Scientia pertinet ad demonftratorcm fed ad dekiionftratorcna non pertinec interrogatio , ncc quaeftio ; non cnim incerrogat, fed fumic ^uidpet

Ariftotcles.

ipfa eft prius

quxftio,quseft fcitaabvno, &eftdubirabilis ab alio , & hoc non cft inconueniens. Ad primum ficuc dicebacur. Ad racionem conrra hoc dicirur , quod iftx dcrerminariones, genere, & numeroynon referunrur ad idem.fcd hacc

& conelufionps fcitae funt

conclufione

Trtpefaif fibilit.

;

poreft erfe fcienria

& corruptibilibus quaftiones & tamcn

numero

1. CtMfluJt».

tio ergo fcibilis

quia de contin-

non funt verc

gencrali funt acqualcs

funt

non ente non cft lcientia propofinon eft per fe noca , nec cft fimignora,ficur impofHbilia , de quibus non

fitate,quia de

t/s,

gentibus, fiunt

Ariftotelcm.

;

ijua vereficimtu. fa,

oppo-

ctcdete,

xquales numero, &c. Huius racio cft ; quia propofitio fcibilis non eft per fe nota in vcritatc.nec in falfitate; quia propofitio fcihilu efi illa cuimfiientia acquiritur de nouo per caufixm fed talis noneft per fe nora in veritatc , quia fi fic ,eius fcientia non acquirerctur de nouo, nec pet fe nota in fal-

huius. QitdiJiones verefiibi~ biles

non opottet addifcentcm

ita

Ad oppofitum cft Ariftotelcs. Ad quaeftionem dicitur,qu6d quacftiones

i.Top. caf.j-dr 8. Auerroes i. lext. i. D.Tlioni. hicUH.i .Tixxuet. quAfi.i.hMim.VnxX.

Ariftot. hiccap.

&

quod eft contra

Vtrum quoifiionesfint aquales numero fiientiu

fed haefitarc poteft dc vna parte,& de

,

fito; I.

;

&

ctiam

non

qux* m

V-...

eft

ifto

modo

fciri

per talem caufam

intenta a vaden-

continjjcns quxri poteft, ;

&

fed talis fcicntia

pertinct ad demonftrationem,

Ad

.^«^

'*•

5. m^gtmi'

Qu^ftio Ad

II.

4^7

quod qvsritur , dubiuni eft , quantum eft dc fe. Cum hoc tamcn ftat quod xqualcs funt quzftioncs his quz verc fcimus ; quia catdcm nnmcro propofitionci qu«

nit (fuideft, nontjuid efi Jimplicittr , (ci\\cet^uii

prius fucrunt dubis

addifcentcm credcrc conclufioncm , antcquam pcr dcmonftrationes per fe concludant, fedpracmiftas crcdere debct , quia funt pcr fe nota vel quando ex przmiilts dcterminato modo applicatis infercur conclufio tunc addifccns credit conclufionem, fed priijs non oportet, nec intcn-

inrelliecndum c[ubd duplex eff fubiedi , aliud eiTe paf/ionis. EiTc fubic^bi non habec medium , &c. nec eft dcmonftrabilc, quia de fubicfto przcognofcicur tjuid efi , & qui* eft , ancc omncm dcmonftcacioncm. Effc auccm paGSonis cft dcmonftrabile; quia cftc pallionis eft incftc , & inefte padionis fubicdo dcmonftracur, per definicioncm fubicdi tanquam pcr medium , eti.im pcr dcfinitionem paffionis; eTgofieft eft quz-

dit Ariftotcles.

ftio,

aliud iico ^vthi illud

,

poftcrius fiunt ccrcx per

Ad aliud ficut diccbatur. Ad iiludcontra hoc dicoqu6dnonoporcet ;

,

,

eft

quodfignificacurpernomcn;

fimilicery?^/? habcc

medium

per quod poflSt de-

monftrari.

quod

luxta

efe

propofitiones nocas.

(ed^d

tfirei,

,

quoddam

cft

&

eft cftc

&

&

cum habcac condiciones

cequifitas ad

qux-

ftionem.

Q^

iE S

T

I

Ad primum argumentum dico , qu6d

O

II.

mcn

%4» Si Ariftor. hc»

nerus

cft

fi

Auerroes, D.

eit. huiit*.

Tamtet. fMpri,

ibiJ.

quxfiio.

loaa. de Magiftr. qudft.

tur, quia przfupponity?*/?, crgo

non praefuppo-

quod przcognofcitur ancedemonftrationem, non eftquxribile; quia omne quzltem,illud

Sedy?*/? prxfupponitur ante demonftracionem,quia de fubic£l:o pracognofciribile eft

fcibile.

tm/ieft,

& ^uideft. quxtnur dealiquo; quxroan qua:fi idem dc cuncnon eft qusftio , quia per Ariftoteej/e

ijMirens ejuare

homo

eji

homo,nihil

ejl

tjutrere.Si

qu^ritur aliud de alio; cunc quxftio calis non cft fimpjex , fcd compofita , quia efuafHoJimplex f/f, ejUMndo illnd , quod ^uteritur non ejl alteriut ejfenti*, iicat dicic Linconienfis.

Iccm

, fi

hic quzritur aliud dc alio; tunc

poftec dcmonftrari

,

quiafj//^

ejji

haberct in fubie(!%o

caufam quare infcparabiliccr ci ineft,& fft fecundufealiud abcocuiuseft, crgo eft demoftrabile.

Adoppoficum

cft Ariftocclcs.

Ad quxftioncm dicicur,qu6dyJ"r/ quzftio quod

ideo ay?

ef}

pacec ex inccntionc Ariftotelis

,

cft;

dicic enini

quodjieft, eftquxftio fimplcx ,cx hoc fequicur quody? efl,e(i quzftio fimplex,& eft qua:ftio fimplcx, ficuc dicic Thomas propcet hoc quia non przdicarur ejfe tertium; fed fecundum Linconien;

rein dicicur quzftio fimplcx, quia racio

forms,&

fubicdz,& racio,& forma rci pr^dicatc non func duz.fcd vna;&quzftiocompoficaeft Ciitn forma, & ratio rei Cuhiedtx przdicaci funt duz.ficuc hic,cum quzricur,-/4« homojit rifthilu. Inceliigendum camen eft,qu6d adqudftionem

ratio rei

Ad cuius

aliud dicicur eft

,

non

,

quod

ficuc cocalicer

,

quia de

quzricur de eo fibi , nec ficuc

idem

&

eft

reducibile ad genus illius cuius

liter aliud

;

,

ius eft,quia efte in fubiccSlo przfupponit cire

de

fe

,

dubium

gic fcirc quid figniiicacur pcr

cft,quia concin-

hirco-ceruum

,

&

tamcn dubicare4»y/r. Similircry7*/?pr«fuppoScsti opcr. Tom. I.

;

&

nec il^ud quzritur propric. Si tamen quzritur , hoc non cft vc fiac nocum pcc dcmonftracioncm , fcd vc aliqua alia via nocificecur

;

potcft

,

fed eflc paffionis

quzricur,& idem dcmonftracur. Videtur ramcn Linconienfis alicec dicere,. quod cfle cuiuflibcc alterius a prima caufa demonftrari pot eft de eo cuius eft.cxcepta Subftancia, quod cft gcncraIi(Emum;ipfa enim Subftlcia non habec dcfinicionem, quia non habcc genus fuperius; & ide6 de Subftantiaquz cft gciieraliflimum non demonfttacur efle , nec dc prima caufa,eadcm racione; quia prima caufa non cft }n gencrc , quia eius eflc cft ciuscflencia , & fic eflc fubicdli , & efle paffionis quzribile eft , & eciam fcibilcjCxccpcis his,quz diSti func. Ad racioncm dico , quod cflc fimpliciter fubicc^i dcmonftracur per definicionem fubicdi de fubiedo.camen cfle fubic^fci incomplcte ancc dcmonftracioncmprzcognofcicur ,& przfupponi» tur. Tunc cnim przcognofcitur eflc fubic^i incompletc, quando ipfum cognofcitur pcr aliqua tale cfle acciiJentia , fiue pcr defcriptioncm ; przcognofcicur anccquam cognofcatur^^Jrrt.

&

/cettdum ijued ^uid rei; efle

cft

non

ideo cfle fubicdti demonftrari

fupponac. Tcrtium cft , qu6d ipfum habeac medium pcr quod demonftrari poflic. Iftz crcs condicioncs includuncurin hac quzftioncyffi^iquia

eft elle.

qu6d hic non quzritur cotavnde non cft demonftrabile de eo cu-

aliud patec

pciroo de

,

quancum

efte

cocaliccr diuerfum. Sed quzricur canquam.aliquid reducibile ad genus illius cuius eft ; vc fi fic e(refubftantiz,ad Subftanciam ; fi quanci(atis,ad Quanticatem , fic de czceris gencribus ; ica quod non przdicacur efle quod eft alterius generis, cft quzftio fimplex. Ec przdicacur cire fecundum adiacens , quod elTe^ficut dicicThomas,

Primum cft,qu6d id dequo quzricur,fic dubicabile quancum eft de fe. Secnndum eft quod quztibile aliquid prz-

triarequiritur.ic iftafufSciunc.

f/7f ,

non przfupponitur.

in poficione

nis poceft efle quzribile.

Ad

racur idcm defcipfo, analiud de alio;

lcm,

&

Ad aliud pacec per didla

&

nitur ijieji.

,

,

de fubie^o non poceftquzri. Eirecamcnpaffio

nonvidetur; omnis qusftio aliquid przfupponit ; fed quaiftioyi'*-)? , nihil przfupponit ; etgojiefi, non cft quzftio. Probo minorcm. Si ,Jiefl aliquid praefupponic , tunc prasfuppoiicrct quidefi. Scd cjuiii efi non pra:fupponi-

fcipfo

ca-

fignificatur

^M
;

eft

quod

fi^biedio przcognofcituryJ*/?, Sc quid eft,&c idco

QVod

Ci

argutum

t.

kmtu,M.i.

Itcm,

^uid efl rei, fcd ^uid efi

pernomcn

Thom. & Paulus Ve*

quzftio

Non przfupponit

Jieft aliquid przfupponit.

conucnic Ariftocelcs 7.Mecaph.& Anima & fecundo huius. Dicic enim qu6d accidentia magnam ptrtem cottferunt ad cogn»'

Eccum hoc

iedti

,

tamcn complcccfub-

per definicioncm fubiedti acquiricur

qu6d

modo

,

&

przcognofcialio modo quzricur, przfupponicur , tur. Sic crgo patet pcr ipfum , quia quando quzri li } fic

patec

&

alio

&

efle

Duplextjl 'l^*'

Super

4i8 quzritut

de

alia

,

jdem vt diAum

^

QVod non videtur

quia

,

omne quod qnacti-

efi

quia illud quod

,

fcitur, fcitur per dcfinitionem indicantem ^««
f4lfU«, eft,

eft

& illud quod qusritur non

quia cadera ratione illud aliud <jHod<jHid efi

ijuid

t^dtjuideilt

<juod ^uideft fcirctur per

<]uid non Probominorcm

efTe quaeribile eft fcibilc

,

ergo nec quiribilc.

,

tjuid eflct fcibile cft

Scd

fcitur. eft

$£ fic cftct proccfTus in infi-

,

inrimius

<juod cjuid efl

fciretur per

,

,

caufam

;

cft: :

fi

fed nihil

quam fuum quod quid eft etgo

rei

,

non habet caufam intrinfccam pcr

qiiam poflit fciri. Hic diciciir , quod aliud e(i quod ^uid eft fahieAi aliud ijiuod ejtiid eft pafHonis. Gjuedquid efl ,

&

fubiedli cjuaeri

idcm erit dubitatum & przluppofitum. Hic dicitur,qu6d non fequitur quia cft aliud quid efi, quod eft dubitatum,& quod eft praefuppofitum ay? efi-y quia ^uidefl verum eii, AnhilAr tum,fed tjuid efi verum non praefupponirur ^fi efl. Si efl enim folum praefupponit tjuid efi , quod ,

fignificaturpcr

nomen

Contra. Ulud non foluit, quia eflc,vel cftquiimmediatc confequiturquiditatem veram ; ergo cfle praefupponit quiditatem veram,

&non

folum praefupponit quod fignificaturper

non

potcft.quia nccfciri; quia de

Item , efle diftindum confequitut cflc diftin; crgo cile przfupponit entitatem diftin-» <5tam , & hoc non eft quiditatis fignificata: per nomen tantum,fed ^»«ir«,ergo prafuppoiiit vcram quiditatem rci; ergoy?*?/? praefupponit

dum

quid efl. Aliter dicit Linconienfis <\noA quid efl ptx-

(upponn fiefl cognitum peraccidcntia. 6^«^ff? tamen pr^fupponitur ay? ri?,fecundijm quod tjuid cognofcitur pcr principia eflentialia; vnde cfTc

efl

dupliciter cognofcitur.

Primo oftendo qubd efuid eft

iftud.

fub-

iedi qaa;ri poteft ,& ctiam fciri, quiacontingit aliquem cognofcerc eflc, dubitare deprincipiis indicamibus ^uid , &poftco. contingit cognofcere principia indicaniia ^«i^, ficut puer

&

boucm

cognofcit

& tamcn principia bouis & poftea principia indican-

e^re,

cHcntialia ignorat

inm,

;

cognofcix ,Cci\ illud quod

Sc poftea

primc^ igno-

eft

notum, eft qua:ribile,& etiam

fci-

bile; ergo^««Vey?fubie£ti,eft:quxribilej& etiarr)

tunc ^uid fubiedli crgo fcibilc eft.

fcibile; quia

^uid notius

Item

,

;

quod

ejnid pafllonis

non

notum per

fic

poflit fciri vi-

«dctur,quia pcr Ariftotelcm, Glued^uidell poteft 4^monftraii cipij

;

praefupponi-

ditas, vel

ftotelcm.^«««/ tamen^paflionis quiritur,& illud fcitnr per definitionem fabiedi.

tia ijuid

& itaaliud

,

& aliud quzritur.

tur,

fubic(5to prsECognorcitur9«»W
Contra

t.

immediatc confequens quiditatem , fcd quod fcquitur quidita^^ lem , ipfam pratfupponit , ergo efle pra?fupponic quiditatem. Si crgo dicas , quod quid efl fit quat-

tfl\ quiaeilcjvcl eft efl'entia,vcl

nomen.

nitum. Item fcibile

etiam

medium quod

fcitur pcr

eftquxftio, tnnc quid efi pra;fupponituray?

efi

ftio

qutji. prictdtHf.

tur, eft fcibilc pcr ^uid pro partt ne-

III.

eft fit quajlto f

duabm

cic.

o

I

quxftio.

Pofteriorum

;

iAn quid Vide Authores

T

S

nec totaliter

non eflct

eft,quia tunc

Qjf

I.

1.

Ag hoc efl non quztitur aliqua forma

,

&c ideo eft quaeftio (implex,

,

1

lib.

,

quia

fic fieret

non

petitio prin-

ergo ^uod ^«iWp^flionis demqnftrari

non

modo

Alio

tia.

quid

eft

Item ,omnis quarftio cft quacftio medij fiuc cauf^ , per Ariftotelcm. Scd quod ^uid non cft ;

quarftio mcdij fiue caufa

Item,

;

,

ejHideft

fed (juidefl

quia ipfius ^uid non

crgo

tjuid eft

non eft

prarfupponity?^^, vt

idem

cft

quod

eft

medium,

qusftio. eft quacftio^

e(rentia,vel

ipfam

pta:-

fupponir.quia runc nulla rosa cxiftentc non pofjfct cognofci quid eft rofa ; ergo quid efi non cft quajftio, vt ejuid

veram eftentiam

rci notificar.

pcr accidcn-

Ejfe dupUti-

Vnde poteft, qu6d

ter ceg/itfci-

formam argumcnti dici dubitatur fecundum quod przfupponit

pcr hoc ad

tur.

&

cognitum per principia accidentalia , ipfum cft prarfuppofitum ab cfle completc cognito per principia circntialia , & quod idcm fic przfuppofitum , & dubitatum non eft inconcfle

uenicns.

cognitum complctc ptzfuppopotcftdcmonftrari de eo cuius cft; fcd hoc cft falfum per Ariftoterem, quiade fubiefko praecognofcitur^««'(i ef{,Scfiefl, &quodpraecognofcitut antedemonftrationem, demonftrari non poteft. Ad oppofitum cft Ariftoteles. Ad quasftionem dicitur, quod /juid ejl cft qua:ftio,ficut dicit Linconienfis,& hoc idc6 eft,quia Coutri,

Ci

efle

nit quid *y?,tunc eflc per quid efi

^uid dubitari poteft,

pofcft.

Vno modo

pcr principia eflcntialia.

4Cemlufict

&

quia eius cognitio acquidocet enim Ariftotclcs vcnari ^uod tjuid efi.)etgo,icc. Dicunt quidam , quod ^uid efi ri

potcft

(

;

fubicdli non quacritur,quia dc fubieilo tanquam dc fundamcntoin demonftrationcprxcognofci-

tur (juid efi

tantum

,

Sc fi efi

,

vt dicit AtiftotcleSj^tt^VfT?

pafllionis quaeri poteft

,

& ipfum poteft

dc fubiedto perdcfinitionem fubiefti.

fciri

Qjiid eenIntelligcndum tamen eft , quod tjuidefi contmUum fub traftum fub ratione qua eft ^««i^ , fic non qua:riratifne

Itcm,qua:ftio

diflFcrta

fuppofitione, &peti-

tur

;

ita

quod fub

illa

rationc fciatur

tanquam

tione in hoc quod in quarftione

conclufum in dcmonftratione, quiaficeflet pc-

difcentem confentire parti

titio principij, vt dicit AtiftoteIes,^««'
,

non oportet adopponcntisquam in-

fcndit opponens;fed potcftcfle contrariaiopi-

nionis

;

fed in eo 9«o
nens,& refpondens efle contrariae opinionis,crgo tjuid efl non eft quxftio. Minor patet; quia

viam fiat notum,vt pcr viam diuifiuam , ficut docct Ariftoteinnotefcittanquam racdium , non tamen les, tanquam conclufio indemonftratione,illud ta-

&

quod

eft 9««*^

roen

contraria, fed tantum crit vna pats fuftinenda.

quid formalcjita

idem

effcr

dubi-

& prarfuppofitum eonfequens eft falfum; & anteccdens. Probatio confequentia:; quia

tabile

crgo

,

;

ne vt

i]uid, fed

non acceptum fub

matctiale

,

illa

ratio-

poteft demonftrari pcr

qu6d hoc dcmonftratur incfle non fub ratione qua cft ^uid. Adprimum argumentum dico qu6d ^««'^ fub

illi

cuius

eft,

fed

rationequaeft^«»Vnon quairiturpcr mediir, nec Ad tti.

ftudefi praefupponityJr/?,fi igitur dicis,qu6d quid

ijtui

non

qutritur.

tijm quzritur, vt pcr aliquam aliam

quaEftio^««
(]uid

dera6fttatur;quia

fic cflet

proceflus in infinitum.

Ad

0rgum)t'

Qusftio IV.

419

nequa cfi^id, Racioncs quz probant quod ^uid eft poteft de-

qu6d homo eft aliud compoficum diftindium numero ab hominc fcd hoc eft impoQibile, quia homo non eft pcr entitatcm alterius compofitum numero ficut Socraccs non

tnonftrari,poftca folucntur.

cft

Ad

aljud dico.qiiod tfkid

fubiedi

non

requiri-

tar.nec fcicur per.demonftrationem fub ea lacio-

Ad

altcrum

fcquitur

;

:

:

albus per albedincin iMaconis.

qu6d oinnis qusqu6d ipfuni dcmoftreiur per mcdiumjd idlum enim eft.quod ejuid efi fub ratione qua
noneft,fed

cluno,fedaliquaalia via, vtdi£bucftin poficiQne. Ad aliud dico.quod ^uid eft,vt cft vcra quiditas

nihil;quia tunc

quxftio mcdij,non

ita

,

e(l'e

dicicur

fcd eft illudquo aliquid aliud cft

Contr^

,

additum non potclt cflcpur^

illud

fcd

ens.totiesdicitureflcjpecAriftotclcm.crgoillud

Ad

additum

eft

:

,

Irera

,

eft.

tjuantum dcnominatiu^ prxdicacnr de

Adrationescontrahoc diciturfccundum fcntentiam eius;qu6d ejuideft poceft detnonftrari de fubiedo pcraliud quod ^«iW
re proprij generis

non

cntitateprincipij.

fubiedto ptjecognofcitur ,

,Sc fteft

(]uid eft

fcd prscognofcitur efte

principiaaccidentalia

,

notum

per

& effe ifto modonon de-

:

monftraturefTe.fed dcmonftratur eflTcnotumper

fecundum ipfum. qu6d ifuid eft praefupponit

principia accidentalia Aliter dicitur

forma

ficut

,

argutum

ficut

,

aliud dicit Liconienfis.

completc

,

aliud^ficut poftea vidcbitur.

non efte adtuale

,

cfle

confufum.fed ipfum ^«ic/ prxfupponit eftcdiftin-

dum.Et ita aliud eflTe pra:fupponitur,&

aliud eftc

confequitur;licet illud fortc fitidem cani priori.

%,

principium eflendi compofitum.

eft

diftin-

conKiifMijfe,ve\fore

przfupponit

quod homocft pcr

cum dicicur.quod illud addicum cft, qu6dnon; quia ilhid addicum noncft,

additum.Et

homo cflct purc nihil crgo illud addicutn aliquo modo cft ens & quocics dicitur

rei, prxfupponityj'*/?, fcd

6kum

Aliccr diciturad rationcm,

aliud principale; dicitur

ftio cft

, bcnc cnim dicicur,Z^/«<»f/? ergo cadcm racioneelTc poteft pizdicari de quocunque , quod aliquo modoeft cns ; ergo idcm additum quo homo eft,iicct non fit cntitatc compofiti,tamcn aliquoinodocft,ficut formaeft

^uanta

,

Itcm ad principale ; tns eft de cuiulilhet ejfent.iot per Ariftotelem , Sc cns efleidcm fignificant} ,

&

ergo cflceftdc cflentiacuiuflibcr.

Hic dicitur.quod ens cft duplex, ens Nomen,5: Ens dufU*. ens Participium. £wy Nomen eft dc cirentiacu-

Primo modo , fcd ens Parcicipium non. verum quod ens 8c ejfe fignificanc idem, fed bcne fecundo modo. Contra illud ens Nomen , & ens Participium /ignificant idcm licct diffcrantin niodo fignifiiuflibct

non

eft

;

,

Q_V

T

it s

o

1

IV.

candi

;

fed ens Participium

vt conccflTum

Ftrum ejfe exljiere fit de

cft

Hicdicitur dt Enie (jj' ejfen.e.^.f^ ibiJ. Caiec.7.11. ^feeundo tontr» Gcntes £.51. Fcirat ibid ;'4igid.t.<^.}.D.Bonau.

Hcnric.

l.f/.S. qutjl.i. Jtrt.z

ergo

««1

&

ejfe

idem

Noilicn

&

fignificant, efte

idcin

fi-

gniHcanc.

ejfentia?

D.Thom

ibid.art.i.qutfi.i. Capreol.

;

quodl. i.j.i.Durand.i.V'y?.8.^.i.Gtcgot.j.}.
pium dus cft

quod

,

*«;

Nomen & modo

fignificant fub diftindlo

facit

,

quod

Participium

ens,Sc

;

ejfc

fignificent

& ille mo-

idcm

,

vt ens

quia vcrunquc fignificat rcm,vt

tom.z.Met.dilpur.ii.Mcaiiilib.i. Met.q.ii. Yidc Doft,

mcnfuratam tcmporc; tamen

i.d.S.j.j.BaJJhl.ibid.

aon

fignificant

ens Partici,

ens

Nomen.

idcm,quia*«iNomennon

Scefte

figni-

rcm.vt tcmpore menfuratam. Sed ens Participium Sceffe fignificant, vt racnfuratam tempore;& ideo non funt de cflentia. Contta illud Ci ens Participium non fit de effentia ,quiamcnfuratur temporc; tuncnon ciTct harc neceflaria , Herno eft ens ttnimal ; qnia hic poniturfw
ficat

I,

Argumeni» froparte »ffrmgtiu».

/^ Vod

fic

videiur.A«6bordccaufi$dicit,qu6d

V^prima rernm caufatarum cft

eft cfte fcd quod primum iii rebus caufatiscflecftenlia. Icem Commcntator dicic , quod lioc cft pro:

,

blema de genercAowo ;y?,fcd genus

cft

dc eifcntia

cuius eft,crgo,&c

illius

Item,ratio Commcntatotis cft ad lioe

,

Homo

eji,mt ergo per fe,aut pcr additum: fi per fe habetur propofitum

;

fi

per additum,quxro de

illo

ad-

dito.illud addituin eft,aut crgo per fc,aut pcr ad-

ditum. in

Si per fe

primo

:

fi

,

eadcin ratione fuit ftandum

pcr additutn,

fic erit

proceflTus in in-

finitum.

:

;

& generatio per fc terminatur fubftantia

homo

,

& cflc cft

Hic dicitur.qu6d generacio non cerminaturad cfle.fcd

Hicdicitur, qu6d

ad eire

rei.

ad fubftantiam fub ep.

eftpcr additioncm,

Comtzillud-.GenerMtioeft aneneJfeMdejfe,f>er Ari-

& illud additum eft per fe & non eadem ratione ftandum eft in ptimo , ficut in fimili patet. Homo difgregat per albedinem , & albedo difgregat per fe , & non eft eadem rationc ftandum in

ftoteIem,ergo generatio per fe terminatut ad efle. Item, fi gcncratio terminetur ad fubftantiam

primo.

cns pcr accidens pcr

,

Concr^

,

fi

illud

additum

eftdecftcntia illiusadditi

^fitum

,

quodefte

eft

;

fit

&

per fc^ergoefTe fic

habcrem pro-

de eftentia

illius

cuius

cft.

Icem , quzro de illo addito ; aut eft ipfum efte , aut participans efle. Si

liter

tunc

cflc; fi

fit

efle

homo

eft

pet fe,quia

participans cfle

fit

,

ciim

cftentiafit

ipfum

non per medium:

omne

parcicipans

compofitum diftinflum numero concra

fub

efte,ic

per te efleeft aliud abeirenria:crgoge-

neratio terminatnr ad cns per accidcns fc

generacur

,

quod

:

ergo

eft ira-

pollibile.

Item ad prJncipale ; fi eflc non fit eflcntia rei, tunc cijm cfle fit in cflcncia , ctrentia crit in potentia tcfpcdu cuiuflibet quod eft in ea , quod cft alcerum k fua cflentia : fed confcqucns cft antcccdens.Falfiras confeqnentis falfum ; ergo patet quia fi cflentia fit in potcntia ad cflc auc crgo in potentia adbiua . vcl paffiua. Si a^iua, tunc clTcncia habcret ciTc antequam eflet , quia

&

:

;

I i

4

quod

1.

Super lib. 1 1. Pofteriorum

41 o qiiod

cft

in potentiaaftiua rcfpcdu alterius ,efle

habei refpedu iilius. Si in potentia pafllua tunc non eirc quia pocdcntiamanens poflet efle , tentia padiua eft potentia contradidionis. Itcm , fi erte fit aliud ab eflentia , cum immediate confequatur cflentiam crgo efle de eirentia poteft demonftrari , confequcns cft falfum: crgo & antcccdens. Confequentis falfitas , patet quia in demonftratione pr2fupponitur^«»<^,& :

& :

&

quod pratfiipponitur non demonftratur, , ergo clfe non demonftratur.quia prxdicatum cft de pcr fc intellc(Jlu fubicfti. Ad oppoficum.fieflceflet de eflentia rei , haec clfet neccffaria , homo eft. confequcnscft falfum:

fie/t

&

ergo anteccdens. Item, fi fic,tunc intelligens tc non elTe.vel ho-

ininem non

cfle,intelligercc incompoffibilia.

Item.eflentia abftrahit ab efle

de cflentia non

abftrahitnon

4Cnielnfif,

eft

,

quia illud a quo aliquid

de eius cflentia. Ad quaeftionem dicitur,qu6d'eflcexifterenon cft de eifcntia, quia de illo efle eft dubitatio. Scd de eflc eflentia: non cft dubitatio. Ratiohuius

quod

poteft inteliigi fine altcro,

iion includit illud in fua eflentia,eflentiapoteft ^%%\.t^

intelligi

non intelligcndoeflejergo.&c. Haec

pa-

tet fimiliter,qniacflcntia abftrahitur zhejfe,fuif-

fe,8cfire;Cicnt ttgofwJfeySicfore

tingcns

non funt de cflen-

Intelligendum tamen eft proptcr rationes, primo confequodefle exiftere nonconfequiturcirentiam priquitur in/iiui4uum non mo, fed primoconfequitur indiuidaum. Indiuidiium enim per fe, ejfeniiinn. primo cxiftit eflentia non nifi per accidens. Ad piimum argumentum dico; quod aiidlor sAd Mtgu- de Caufis intelligit pcr feaftum primum, & non menfn. cxifterc. Vnde intelledtus cft, quod prima rcrum crcitarum crt cfle,hoc cft.prima rerum creatarum

Homo eft animai ;n;,&

ens

,

quia in

antmal

ifta

quodammod6fecun-

ita

dum cfle temporale menfuratur contingens homo enim potcft :

& ideo ha:c eft

,

efle

animal cxi-

ftens,& non cxiftens.

qu6d ens Nomen, puram cntita-

Aliter poteft dici,& melius,

& ens Participium non

fignificant

fedm

tcmrei, fiucquiditatem, gnificat rei exiftcntiam

&

qux cft

,

,

Participiumficxtra elfentiam,

formam

Per hoc ad

cflentialitet accidit.

illi

principalis rationis

men,&«wjParticipium

mNomen

fit

ttntm

rei.

quod ens ParticiNofed tamcn

ficut prius

pium &«^idcm fignificant , men & effe non figtiificant idem,ficut nec fignificant

idem

dc e(rentia,tamen

w

ens

;

efle

No-

& ide6 non

eft

dccflencia.nec ens Participium.

Ad aliud ficut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicitur,qu6d lic^t ge» neratio terminctur ad fubftantiam fub^, non tamen terminatur ad ens peraccidcns ; quia cfle noneft resalterius generis ab eflencia, ficutalbum cft altcrius gcneris ab homine.Eflc enim eft in eodem gcnere cuna co cuius cft, per redudioncm.Vndc eflc non cft habens efle,idc6 non eft in gencrc per fe , & fubftantia fub ejfe non facit ens

homo albus.

pcr accidcns.ficut

tia,!tanecf/7f. Tjft exifltre

;

fpccificacur per

licct

ejfe,fnijfe,ti fore;etgo

eft

cftifta, Illud

genciam animalis'; •& ideo non eft haec eontingens , Honu eft ens animal : hxc camen cft con-

Ad

aliud

in

effe ,

ejfe

cum

dicitur

ifte eft

cft a fubftantia

,

^aoA generatio eftanon qu6d gcncratio

intclle^tus,

non ente

ad fubftantiam fub

,

ejfe.

,

&

cft a€tus,ficut patcc

hic de cfle.quod

:

de intellc<3:u,& non loquitur

cft cxittere.

Ad aliam aiKfloritatem , qued Commcntator intcndic.quod liuceft pracdicatum generalc, /^o-

Ad

aliud prineipale

rcntia ad cifc. Eft

potcft cxiftere,

&

non

cum

Et

exirtcre.

,

enim

quod

exifterc. Accidit

enim

;

cfl-c.

Adaliud cumdicitur, qu6d

cfle eft eflentia,

cum

crgo

dicitur

iranfccndcns,

cfle cxifterc

Vnde

per problcma dcgcnere, intendit

Ad aliud,qu6d homo medium habens elfe

pcr

eft ,

per

fe

,

ita

& fimiliter

quod non

cft

per ad-

dirum,vt per efle.quia cflc eft tanquam illud,quo aliquid eft ; tamcnillud elfe non eft, itaquud fit habens efle.Vnde tanc ifta fimul ftant, quod homo fic per fe ita , & non per mcdium habens ef-

fibi

poteft non cflc dicitur » quod pon oportct qu6d cflentiamancnspoflitnoncflc, quia cflcatia mancns cxiftit , & dum cxiftit , cft. Sed tamcncflcntiamanens eflentia potcft cfle,vcl non

pr^dicatum gcncralc, ciiiufmodi cftprxdicatura

efi,

,

dicitur; ergo eflentiamancns

poftcrinscflcntia,conceditur. Et

tno

poquia

eflentia eft in

in potcntia pafliua

praefupponit eflentiam

cffe

:

infcrturj ,

qu6d

prsfupponit cflentiam fccundtira

aliquem gradum eiTendi.non tamcn praefupponic eflcntiam exiftere.

Ad aliud, qu6d licet eflenon fit deeflentia, non tamen poteft demonftrari de eflentia. Ad huius probationem dicitur quod non fequitur cf,

per accidcns. Primo cnim fequitur indiuiduum cuius cft perfeexiftcre. Et quianon

fenciam

,

nifi

tamen homo cft per additum , tanquam per quo aliquid eft], & non per additum, quod eft.itaquodfit habensefle,fedper additum

fequitur eflentiam fccundijm

q>iod eft principium eflendi.

res altcrius gencris,nec pcr fc cns in gencrc,ide6

(c^Sc

aliquod

,

Ad rationes

contra hoc prima: rationes contra

principale probant

quam habens efle compofitum i

Ad

,

quod

non

cft

tan-

fed tanquani principiuro,

quo

,

illud efle

Ad *

aliud ficut dicebatur.

Homo

{d4>&

eft

ens

ideo

animal , ens fpecificatur per ani-

quod^mtnodo

ftat

fecundumexi-

prim6,ide6 dc

{e^y?^

poteft.Similiter

S

T

O

I

Vtrum qu&flio quid

non

eft

V.

eft pajti^ponat

fieft? Ariftoteles hc» citMt, (^ eap^^.text.j. D.Thom. hie leS.g. loan. de Magiftris hic ifutfi. i.dub-.i. Tartar. in Comfnent. }. euf. huius.

Adrationein cqntrahocficutprius. £t ad aliud contra hoc dicitur quod fic dicen-

^o,

Q^ vE

aliud ficut diccbatur.hoc eft oonceflum.

quo modo,& hoceftconceflum fimpliciter,quia illud cfle eft, non tatiquam habens efle , fed tanguam principium quo compofitum cft.

non

non poteft demonftrari.

eft.

Rationes contra fecundam tefponfionem probant ; qii6d efle illud, pcr quod homo eft,eft ali-

,

cflentiademonftrari

Paul. Venecuo'»

Uenm Philofofhi

titat.

Q

V6d non videtur,quia ie rofa,& niue pof- ^„„^„,^ fumus

fcire

quid funt, nuUa tofa exiftcnte: p„ fanenecrgo gatiua.

Qusftio V. rtgo quzftio^iw
i

Non ctTe

pra^fupponcrcc efTe ciTentiac,

quia H tjuidefi pratfupponerct feip-

fum^quod

Nec ptxfupponit cf-

tercium.

cft

eirentiz

inconueniens.

(e ccrtiumiquia

non

eft tale,vc

;

videcur}U>lum cc-

go prifupponit cffe exiftcre. Item,ad principale, fta caufarur cjuid tfi

crgo

:

cfTe

diftinfbum confequiquia ab vnicate diftin-

efTc

tuc diftindlam entitatem

,

pra:fupponit quiditatcmf

non prxfnpponit

praefuppontionibus

cflc

,

qnia tunc in

eiTct circulus.

-y

ecoiura.

Item re

,

tfuidefi

ergo ^uid

:

non praefupponit

quodfibi

illud

fed quiditati accidit cfTe ficut/««^ 8ifo-

;

non prsfupponic

eft

efTc

ergo,

,

&c. ^Mdrentes cjuid efi ignararttes fi ejl,mhil ijuterunt : ^uia quod noneft, nemofcit qnid , ficuc pacec dc trage-

gradus cfTeodi

eft

ptxCapponitfi

dicicur,

quod quzftio quidefif

dicic Ariftotcles, quia

efi , ficuc

de non ente nuUtu fcit quod

Nullus enim fcic fcd folum quid fignificatur efi.

quid eft tragelaphus , per nomtfn : crgo antequam fciatur oportet quod pratcognofcatury??/?, liccc

quod cia

eft adlualiter cntis

veruntamen

,

,

cijm

fine efTcntia

pracfupponitur

concra hoc

,

quiditate

Vnde

dMplici. ctgntfci-

&

;

ideo

completum

non non

fit

dc cfTen-

poteft efTc,

,

,

& coniplctc

:

Ccendo tjuideft, Ad 3liud,qu6d efTe exiftere accidit efrcntiz illud non przfupponitur , efTe tanicn quod

quod

ita

efle

,

imm6

non

,

poilic efTcncia efTe

,

&

,

& eft

accidit cflentiz,

illud fibi

non

fempcr cflemiam confcquitur

in-

ficut

,

poftea patebit. ;

quod

cfTc

eft adlualitcr cfTenciz

,

eft

nondcpcndet apo-

pofteriuscfrentia; fed prius

fteriori:ergo efTcntia potcft cfTe ,

& non efTc

,

lo-

quendodeiftocffe.

Ad ,

iftud dicitur,quc)d licct cfrc.quod eft aftua-

poflerius

fic

fendi

pofterius eo cuius

eft

ganda fentia

eft

hzc confcquentia

ficut

,

res

eft illud

,

,

,

ficuc

Ejfe efipefieriut ef-

modtu determinatHt

eftii& noneffe; quia

quo

fub quo modus efeft modus. Vnde ne-

tamen ipfum

,

Eft enim poftcrius

rei

,

ergo respotefi

eftmodus deterraiuacus

,

finc

non potcft efTc^fiuc intelligi.

Contr^ didlum in pofitione arguitur didlum enim in poficione quod efTe fcitur pcr medium accidentalc; & talc effe eft quod przfuppo:

eft

,

nitur a quzftione

Contrjk illnd

;

tjuideft. fi

efTe

medium pcrmcdium

cognofcitur per

accidenrale; auc crgo cognofcicur

, quod eft comraune , aucpcr pro^non pcr mcdium accidencale commune, quia accidens coraraunc non magis hoc fub-

accidentalc

prium

:

qujdam gradus cfTendi vnius circngradum alterius quem gradum habet efrentja cum cft.

efle necpcr accidcns proprium , quia accidens proprium przfupponic fubicdlum cfTc , ergo pet accidcns proprium non fcicat fubicdlum

,

nifi

omni quod ed quid , & illud cfTe eil quodammodo non cfTe prohibitum in rerum natura, fiuc cfTc in habitu(ficuc dicit quidam)& non efrecxiftere, &propter hxc dicitqu6d dc tragelapho nullus fcit tjuid , quia non licct efTe fic in habitu, id eft, aliquemgradum efTendi in rebus. Aliud cfTe intelligendum propter fecundum argumentum, quod efte duplicitur cognoftitur. Vno modo per medium accidentale, ficui nos cogno-

&

per cfFcdus. fcimus caclum pcr accidcntalia , Alio modo cognofcitur efTc pcr niedium efTcntiale, vt

,

iedum denotninac quim illud , ergo per accidenscommunc non poceft fcici hoc fubicdum

adbualiter entis

iftcgradus cfTendi prarfupponitur dc

twr.

efTc

cognitum , t^uid eft przfupponit efTc tamen cognitum indiftindlc non przfupponit in cogno-

efTcntia eft.

diftindlus contra alium

efTcntis

"Efft

:

nihii

& illud efle quod eft

aliud eft

tT

& fic ad

;

Adaliud principalc patct in pofitione ,qu6d cognitum prarfiipponit quidefi,cum hoctamen ftat quod ijuid efi prxfupponaty? r/?, indiftinftc cognitum. Ad aliud,qu6delle eftpofterius cfTcntia fme

non cfTe

&

ciac

pet hoc patct ad rationcm

effc diflindlc

le

:

;

&

:

duas primas przfupponic enim aliquod tercium efTc , quod ncc cfl cflc effenciaE , ncc cfTc cxiftcrc quod mcniuratuc tcmporc.

e^tnd efi^

crgo,&c. Intclligendum tamenpropter rationcs ,quud quideft non praEfupponitcfrecirentias ,quia tunc idem praEfupponcret feipfum nec pracfupponic eflc cxidcre , quia cfTe cxiftete eft primo ipfius (ingui.iris , Sc tale accidic ipH ^uid , quia quacftio tjuidefi ,eftquacftio mcdij, etiam quacftio y? «/?.• fed medium in demonftratione eftvniuerfalc; crgo tfuidefi , Sc etiam fieft funt primo vniMcrfaiis , 5c non ipfius fingularis. Et efTe exiftere eft ipfius finguiaris primo ; ergo quideft non prxfupponit eflc exiftere primo , fed f«iW efiftxfupponit certium cfTc , quod eft adualitcC entis

fiuc

cxi-

Ad rationes,patct per hoc. Ad primam,pacec quid cft illud cfle quod prac-

Contra

Ad quacftionem

& lo-

quod cft aduaiicer entis , , & non de cftc , quod cft

ftcrc.

lapho. Cmelufit.

,

adlualiter proprietas cntis

Ad oppoficum eft Ariftotelcs,dicic enira quod

1.

cfTe

,

Item, cflc cft pofterius clfentia ; crgo eflc cffentiam , fiue ^uid efi prxfupponic non ergo

accidit

421

accepcum przfupponit ipddefi :

cfTe

qucndo

aut eft cffe eftentiac^aut cire cxiilere, auc ali-

quod

ergo

tnodo

quando cognofcitur pet tjuod quideft:i{io

fecundomodoeflecognofcitur diftindc, & prxfapponit efuid efi, i quo capitdiftindioncm, Primomodo cfTecognofciturconfufo roodo , & incompletc , & ifto primo modo tfuid eft pracfupponit cfTc cognitum modo confufo. Scd fecundo

:

effc.

Hic

dicicur

,

quod

cffe fcituc

pec accidens

pcoprium , &cciam pec accidens communc, maximc quia accidens -communecft nocura apud fenfuni ; & omnis cognicio orcum habet \ fenfu, fiuei cognitioncfenfitiua.Vcrumaracn per accidentia non fcitur cfTe diftindlum, fed cflc confufum, quia ad cflc confufum alicuius cognofcen-

dum, fu£ciunt fufliciant

accidcntia

communia ,

ad cognofcendum

rflc

liccr

non

diftin£lum.Simi-

pec accidens propri»m cognofcitur efTc confufum tantum,& pct quidicatean fabiedli cogno-

litcr

fcicut cffcdiftinftam.

QyA

j '

jfj mintti.

^

Super

421 ^

lib. 1 1.

Pofteriorum Quia

nec praedicacur de eflentia primo eft de clTcntia (quia non eft dcfinitio.ncc pars dcfinitionis, ncc aliquid eirentia:.) Nec fccundo modo ; quia fic przdicatur pcr fe aliquod accidcns de fubiedlo , quod in fubiedo prsfupponit cfle ; fcd cfle non cft accidcns, quia

tia.

Qjr An ejfe quod

T

iE s

O

1

aSiualiter ejfentU fit de

eft

ejjeatia.

cns proprie , fed modus cflcndi, & ideo codem generc,in quo cft cflencia, per rcdudlionem,& non eft in gencre per fe.Vnde hjcc cft pcr Ctjhomo eft , fed non ficuc pcrrinec ad demon-

non Vide citatos Authores ,

«.%*

T.

QVod

jlrgumtnl» fTof»rte affirmnttM».

videtur;quia*»;Nomcn,& ejfe quod , HgniBcanc idem,fcd ell dc eflcntia:crgo effe quod eft adliua-

liter elTentia:

,

non

de

ef-

Commentatorisprius allegata

efl

licec efle exiftcre

fic

fencia.

Item

,

ratio

ad hociquia

homo eft.aut

ergo pcr

fe,

dicum:fi per fe,habctur propofitum

tum,proceiru$

:

aut pcr ad-

per addi-

Ci

in potentia ad efle , quia eflentia eft in potentia ad quodlibet.quod eft in ca praeter eflentiam j fed confequens eft falfum ; quia aut eft in potentia ,

adiua

vel pa(£ua. Si in potcntia

ancequam

edentiaeflec

eflec:

,-

cunc

fiinpotentia paf-

fiua.tunc cflTentia poflet e(Ie,& non eflc» loquendo de efle quod eft adualiter entis, quia potentia

padiua

potentia concradi£tionis.

eft

Ucm,

elFc

fi

non

fic

de

efl[cncia

,

eft,ergo c^uoi eft eft cflcntia^quo cft eflc

eft aliud;

;

crgo

cire

eftaliudabeirentia. dicitur

,

Item,fi clFe elfet aftus intrinfccus elTcntiac

,

&

enim

ad indiuiduum

eft

& quali

fub quanco

pium

,

&qualicates funt princi-

Potcntia tamen pattis ad potentia contradidionis,quia ma-

cotruptionis.

rpccies

non eft

ad fpcciem non

teria partis

aliquid poteft efle,&

compofitum

eirec

primo confequitur

ncc fubftantia,nec accidcns.

Ad aliud,qu6d licct eirc non fit de cflcntia, ca'men cflencia non poccft intelligi nifi (nh effe. ,

Concingit tamen intelligcrc fubftaiuiam non intelligendo eire fcd tamcn cflentia fcmper intelligicnrfubf^. Sicuccontingit inceihgcrematcriam, non intelligcndo form.im qma diftitidli conceptus func , &diucvf£e res. Matcriatamen :

non potcft intelligi , nifi iub habituciinc ad formam.Et caufa quarc eflcntia inteliigi ron poteft,

licet

vnum non

proprium

quod

poffic elle

reliquo,cum non ipfius indiuidui,&c.apparet

eirc

fint

;

vidccur

qu6d cns

,

&

quod eft aduale cfle , non fignificanc idcm. Vndcimclligendumeft,qu6dtW/>/rAr^ tffe. Efle

cfle

circnciae,& efle quod eft adualitcr eflcnciaE,& elTc

fignificanc

;

& cns Norocn idcna fecundomodo & cetcio non fignifiprimo modo ,

,

Ad aliud Commcncacoris , ficuc quod homo eft pcc fe ; quia non pcr aliud addicum , quod eft habcns cfie vndc non cft canc idem.

prius

,

:

medium inter clTe

& homincm

habens clfe ficuc ncc inrerilIudquodeftillud,quoaliquid habet efl^e. Sic ergo patet qualiter cft pcr ,

,

qui

eft

:

ic.fed

non

eft

de cius cflentia

eft

mpdus

,

intclligi,

ron tanien

&c. Sed quia determinacus

eflentis , idco fine illo intcUigi

ipfijis

Q^ iE

S

T

O

I

VII,

An omnis quaftiojit quaftio medij f ttxt.i.D.Thom. 8c Paul. Vcnetut ibid.loin.de Magifltis in fecundum Pefl.qudJl.i.TantSit.

Ariftotel. i.Pefi.eap.^

ihi4,dub,\.

QVod non mcdium

vnum, propcerhoc

funrconiunda.

Ad primam rationcm

exiftcrc. Eflc

moduscflentix,

eftifta :quiacfl'e eft

finc vnurrt in

quod illa duo cflTe

in rc

,

ip-

finc reliquo .poccft tamcnintclligifincreliquo.

fit

quo

,

;

& eftproprium eflc ipfius

fed eflc cxiftcre

rum indiuiduum. Et

r.nmen

,

Ad aliud , qu6d lich clTc fit aliud ab cflentia; tamen dcmonftrari non poteft, quia non cft accidcns complctum in gencre & ideo non eft paffio dcmonftrabilis , non cnim eft habens cire, fcd quo aliudcirehabet. Ad aliud qu6d fi fit aliud ab eflcntia non tamen cft accidens:non cnim cft habens elTc , ided

nonpotcft.

ita

principiura

cft

non eire.

duo compofita, quod eft ^nconuenicns. Patctergo quod circquod eft aiflualiter entis , non eft dc eirentia, ficut nec efle exifterc. Ifta camcn duo eflc func diftindta; quia clTe , quod eft adbualitcr cntis.primo

Ncc oportec quod

fiua dufUx.

principium, quoaliquid

quo cflentianon poteft

;

potemi»p»r.

poteftefle, &noncire. Quiaproillamatcriacft

fub^

cflentias

contradidio-

Ariftotelcs in y.quod matcria par-

fine

confcquiturcirentiam,

Bff* triflex.

nis.Vult

nifi

pofita: crgo vnunj:

»tgu-

D ico quod tiftplexeftpetentia

Vna eft indiuidui,& illa eft

etiam ipfius clTenti^cft vnus adlus eiremialis, vt forma fubftantialis ; tunc vnius compofiti •cffent duo adlus fubftantialcs completi fed duo aftus fubftantialcs complcti faciunt duo com:

Ad

tiacontradidbionis. pajfiua.

:

quod efle.quodeft aftualiter C*ntis,non eftdecflentia. Huius potcft cfle duplcx racio.Prima quia cflc cft modus eflcnt\s. Modus autcm rci non eft de eflentia.

vfita.

Ad aliud.quod clTcntia, eft in poccncia pafliua. Eccum dicitur quod potentia pafliua eftpoten-

:

ergo

crgo demonftrari potcft. Item fi fic; tunc eirec accidcns , &pcr confequens praefupponercc fubiedium cfie. Itcm, fi fic ; tunc eflc poflet intelligi fincadlualitate.Ad oppofitum cft Boetius dicens ^quod /» omni cjuoi eft citra primttmt«Uud tft quod eft,& quo

Ad quxftionem

ftracorem.

tis

erit in infinicum.

Item,fieflenonfic de e(rcntia,tunceflentiacft

adliua

eft

cft in

fic

Nomcn

ens


adualiter eJTentia

efl:

cfle

modo.quia non

VI.

fcquitur vhcrius,crgo eflreeftdecflcn-

videcur. Si ,

omnis

quaeftio quaerac

ericproceflus in infinicum

;

cum quarro vcrum hoc fic , qua^ro an fit mcdium; & vltcriiis cum quxro an fit medium quaero vl,

teriiis

medium.

omnis

Si igitur

quasftio

fit

quae-

ftio medi),fic crit proccflfus in infinitum.

omnis quzftio

Itcm,fi

fit

qusftio medij, qua:-

roanomnis quzftio quasrat mcdium de fcipfo, auc mcdium de alio, auc aliud de nicdio. Non

primomodo ,quia quasrere idcm eft quasrere. Ncc medium de alio

dc feipfo nihil quia quxrens

;

definicionem de dcfinico,adhueeftquacrcnsidem de fcipfia medium definicio func eadera, :

nec

&

&

mcdio proptercandera rarionem. Similicer proprer aliam rationem;quia cfl:

quaercrealiud de

dcfinicio

qu«

clt

j.

quia Argument»

;

medium in dcmonftracione,demonftrari

fri>

f»rtt »«-

f'^'*^«

.

QusftioVIII. mondrari non pofTunt crgo non :

quzribile,

cft

&

fcibile, func cadem in nu, mero. Irem.n umnis qiixftio /it qucftio mcdij tunc quafftioy?^, ertet quxftiomedij. Et perconfc-

quia qazribile

;

q\iens,ejfe

poflctdcmonftrari

medium,per ;

fcd

quia

C\

ejfe

habcret cft

,

quz-

mcdium przlupponitur in qualibct medium non cft quzribilc,ergo,

quzftio , cftquzftio medij. Huius ratio cft, quia quzftio quzrit aliquid quod cft dubium, poftea fcibilc

&

mcdium fed quod cft certificamcdium,medium przfupponit per quod

ccrtificatum pcr

tum pcr

illud

,

qucntia non valct Omtiu tjiuRio prafitpponit iw-1 dium ergo nuUa tjuailio ^iitrit medium , fub hoc ,

;

idem mcdium

quzftio propter ^uid aliquod

notitia

fiat

;

vndc

medium przfup-

ponit.

Tu

dicis

,

qu6d quzftio ^iiiaeff, quzrit vtr6m

fitmcdium,& icaquomodo nihil przfupponit.' Diccndum quod przfupponic mcdium, falteiu

Ad oppofitum cft Ariftotcles. Ad quzftionem dicitur quod omnis

Ctttflufit.

ita

;

quzftione:ergo

&c.

quod

medium demonftrecur fcd quzftio dicicar quaicrc medium , vc pcr illud mcdium faac dubicabilc pnus notum. Per hoc ad formam dicitur quod hzcconfc;

intcllcftu.vt per

quod prarfupponitur non

Itcm,iilud ribile

;

illud pofTct demonftrari.

4^3

mcdium

quzrit

;

fccundum aptitudincm quia

effc

mcdium

aliquod

ijuid

in

a&u

vtrum

qu.Trit

,

fit

Ced qaxiiio propter

,

difcretioncm medij quzrit

&

,

adlualitatcm

med ij przfupponit.

certificatur,ergo,&c.

Item , Ariftotelcs probat hoc indudiuc , quia omnis quzftio cft quzftio eaufz;& caufa & mcdium idem runt,ergo,&c. Minor patet pcr induftionem Ariftotclis,quiaqu«ftioyr
& caufam. lutclligendum tamen cft.quod qurftio ^ro^^wr quid, alio modo quztit medium , qukm quzftio medium

quxlho jTefi, yel ijuiaefi, quzrunt an fic aliquod mcdium , non ex modo quzrcndi , fed concomitanter ; fed quzftio propter tjuid , quzrit medium cx modo quzrendi. Similiter in alio cft difFcrentia ;quia quzftioy? ^, vel quiaefi,

fiefi,qai2

quzrunt abfblutc dc mcdio 9«»ii/,przfupponit

;

fcd <\ux^io propter

medium effe,

& quzrit difcrc-

tioncmmedij.

Ad fntnts.

IWgH-

Ad primum argumcntiim dicitur, quod omnis quzftioeftquzftio mcdij; vrpcrmedium fiat notade eo quod quzritur. Non tamen quzritdc

medio tanquam de fubicdlo , hoc cft quod medium eflct fubicifluir. de quo mcdium quzritur. Pcr hoc ad formam. Si quzram an Luna cclipfetur quzre an fit medium,ideft, cgo quzro an fic medium perquod fiat notitia de illo qu^fito fed non qu^ro an mcdium fit, tanquam quzrcns raedium cfTe dcmcdio,tanqnam defubicdo ; & ide6 non cft proccffus in infinitum. ,

;

Ad feipfo

mcdium de dc mcdio ncc mcdium dc alio.

aliud,qu6d quzftio nccquzrit ,

nec aliud

,

Noncnim quzrit aliudde medio quzfito,tanquam de fubicfto qnzfito; & idco nuUoiftorum modorum quzrit fcd quzrit mcdium, tanquam per iliud fiat nocitia padionis de fub,

Ad aliud dicitur quod quzftio fiefi

qu^ftio mcdij , tamcn demonftrari non poteftper illudmedium quianon cft cns habcns cfTe ia aliquo gencrc ; fcd eft illud , quo aliud cft , vndc nonqu^ritur.vt dcmonftrctur.fcd quqritur vtali,

,e(i

&

;

alia via fiat

dicere

^STlo

An quod

,

qu6d

Atidotel.eMf).^ text.i.huiui,^ c»p.^.huiu', rext.j. Aaer-

rocSiPaul.VcnctusiiiV.D.Thom.^if/cff.j.Ioan.dcMjg. j.^.Tartatct.Wf y.t.

QVod

fic

vidctur

demonftrctur pcrdcfinitioncm

,

pcr Ariftotclcm,quia q^od

i.

fccundum materiam,dcmonftraturpcr Argnmema f/' ("""fauodauid fecundum fpccicm,ergo,&c. firmntma. j n. Itefti, mnotelcit nobisper dcmonftrationem ergo potcft dcmonftrari. Antcccdens patet per Ariftotelem , quia in cognofcendoyl"*-)?, nonimijuid

...

.r-L-

•

•*

noieCcix ejuid efi ,etgoquide(i innotefcit per dc-

monftrationcm. Item, omnc dubitabilc eft demonftrabiIe& fcibilc; quiaquzftiones funt zquales numcro, Scc. fcd9«i^^,cftdubitabilc,crgo,&c. Minor patet , quia illud eft dubitabilc quod prius cft ignotum,& poftca fit fcitum , fiuc notura , §»pd ^uid cft prius nobis ignotum , vt patct in pueris, poftca fit notum pcr medium notius ergo cft

&

:

duoicabile.

Itcm, ^Mod (jHfd de igndto fit notum per mcdium nocias;ergoeft dubitabile. Irem , quod deignoto fit notum per mcdium notius

poteft demonftrari

,

,

fed quod ejuid

eft

dc

ignotofitnotumper aliquod mcdium notius.ergo, &c. Minorem probo , quia quodquidefi Ac ignotofit notum , hoc eft maiiifeftum fcd non ;

quia nihil fcipfam producit in adtumdepotcncia ; ergo per aliquid aliud meper feipfum

dium ,

,

tjuod oporccc cffc nocius

,

quia aliccr non

facertft nociciam.

Icem,nos quzrimus quid eft homo, vc fciamus quod ejuidefi hominis, crgo ipiod tjuid efi fciri poceft.

Iccm , ft ijuodtjuidefi, non pofrer dcmonftrari, huius non eft aliqua ratio , nifi , quia eft imme-

diatum illi cuius cft. Scd hzc ratio nulla cfl, qniapcr hancrationcm ijuod ^uid materiale ,non

tamcn non

cft

tjuod ejuid efi formafe

frrmale,

;

quod

verum,ficut patet per Ariftotclem.

Confequcntia patcti quia

^uod^d

materiale

c[uia. ita

illi

ita

cuins

immediatum

eft

,

cft

ficut ijuod tjuid

matcria immediatc

fe

tenercx

partc rei,ficuc fonna.

notum. Linconienfis taraen vult

effc

VIII.

c^uid po/ftdemenjirare?

dcmonftrarctur per

iedo.

qua

Qjr

Icem tur.

,

^uod ejuid poceft ficdemonftcari vt

Omnc compoficum cx cum

generc

conucrcibile

vidtt-

& diffcrencia

cft ejuod

^uid eiui.

rei.

alicuius

Ad aliud , quod omnis quzftio przfupponic medium;& idco fcquitur qu6d nulla quzftio

Sed animal racionale eft compoficum cx gcnere di^ercntia hominis , &cft conuertibilccum hominc;

&

illo

,

Z

Super lib. 1 1. Pofteriorum

414

homine ergo eft^W^wVhominis.

fola poficione diiferens..^M0^ quid etiam materia-

:

Item

Atiduteles ,^Mo
,

poten:

quid, paffionis

Item, Ariftoteles

pcimx

caufae

,

Phyfic. oftendit quodquid

8.

quod motus

pet hoc

eftxternus:

cx aeternitate enimmotias concludit sternitatem zternitas primz czuCx e(k ijued ^uid motoris ptima: caulz , ergo ^uod <juid demonftrari po,

&

hoc patet

Similiter

tcft.

in toto proceftu Philo-

fophiznaturalisjvbi pcr palllonem demonftrantur rubftantis,ergo,&c.

eipi duplici-

Ur.

expovelfub

dicit

Cnot quod qnid poteft accipi duplicirer ratione , qua cft quod cjuid j vel ablolurc, non :

§iuod quid tftpotijl »c-

•,

Primomodo

illaratione.

nonpoteft

;

cum

demonlhari

^koi^ ^m/^

innotefcittamennobis per demon-

Primum

ftrationem.

patet

quia

,

quod quid,

fi

fubratione qua quod quid, demonftreturdcaliquofubicdto , pritis peteretur dealiquo fubie^lo

Hoc probat

fnod quid znxcqnam dcmonftraretur. text.com. to.

Ariftoteles

*

fic

ineo quod tjuld efi

B.& B

cari de

A deheat

Si

;

eoquodquid eftpridi-

oportet in

,

dtmonfirari de C,

C

oportet prtdicari de

A

quideil, anteijuam

in eo ejuod

in eoquod quid eft prxdicari

cencludatur de C. Scd in

fyllogifrao priiis

tali

in minori ponitur^efte quod quid cft ipfius C,

anrequam concludatur de

fe

,

^

in eo quod <juid eft

prius crgo pctitur quod ejuid

qu
qua eft qutd qitid,non Item, tfuod

tjuid

,

ergo

eft

C

ipfius

fub ratione

,

potcft demonftrari.

fub racione qua

eft

quod quid,

omni dcmonftratione prsfupponitur ante demonftrationem,& nonnatum eft demonftrari, in

crgo quodcjuid fub ratione qua tjuod cjuid^&cc, Sccnnduin patet per Ariftotelem in illo paragrapho Quo autem modo conueniens fit , quod

riam

permedium

quia

,

eft

demonftratione propter ejuid

,

ftrare

quod homo

ftus

fiue

,

enira

quod homo

,

,

fed

:

accipicur quod

fi

non dcmonftraiionc enim pofrumdcmon-

fed

pcr cffe-

,

Ex hoc quod non

fiue accidentia.

,

fentit.dcnionftratur

cognitione, &dcmonftratione ^««<»,deneniemus in cognitionem^««
dicens propter quid,

eft

Cuh xi-

tanquam medium

in

,

;

tamen vniuerfaliter accipiendo, non fub ratione, qua quod quidcft dcmonftrari potcft demonftra,

aliquando quodquid dcmonftrari potcft dcmonftratione/»r«/>frr quid , & aliquando non. Ad priraam tationem dicicur , quod quod quid maceriale demonftrari poteft per quodquidfottione quia

eft

malcquod

conccfl^ura cft,non taracn fub ratione

,

Ad arpf mtnt».

qua quodquid,

Ad aliudpacet qu6df«0<^f»«^cft dubicabile& ctiam demonftrabile hoc eft demonftracione, ,

quia,Sc

non propter quid,Ced peteffedus.fiuc a po-

ftcriori.

Ad aliud dicitur , quod quod quid fit notum dc ignoto per alicjuod notius. Sed notins poteft efte diiplcx , vel tanquam caufa, vel tanquam notius quoad nos, vt per fc cffcdtus , non tamen oportet quod omne qu»d quid fiat nottus per aliquod no-

NetiusJn^ pltx.

fimplititcr.

tiiis

Ad

aliud dicitur,

quod

poftiimus fcire

,

quid

& ficpotcft demonftrari.

cfthomo,pereffe(flds,

petitio

eil

ar-

eftanimal} & per hoc quod homo ratiocinatur, demonftratur quod homo cft rationalis ; ita

fed folum innotelcit nobis tjuod quid

qua quod quid

,

talcdemonftrari poteft

animal rationale

cft

operationes

Adaliudquod

,

«juia eft

,

vniiierfaliter

tuncinnotcfcit nobis quideft , fed non tanquam conclufum in demonftratione, vt oftcnfumeft, tione

corruptibile

quid fovmzXe, fiue finalc

:

ciamfcitur/?
poteft demonftrari demonftratione quia

,

&

Ad oppofitum eft Ariftoteles. Ad qusftioncm refpondctur ficut

5-

le

guimus enim quod hoc compofitum habet mate-

oftcncii per efuoi ^uid fubie£bi,ergo,&c.

quare quodquid non demonqua eft quodquid, eft ne fiat non totaliter propter immcdiatioratio

ftratur fub ratione, ,

&

ncm.

demonftratione. Si quod ^««Jaccipitur fecundo modo abfolutc,

Aliterpoteftdici,qu6d hoc eftproptcr irame- jflitfUid *Jf» immediatius diationem. Et ad probationcm , quod aliquid

non fub tali reduplicatione ; tunc diftingucndumeft vltcrius , quia aut accipitur quod quid

eftcimmcdiatiuS;potefteffc dupliciter.

formale , Cmefinale. Si quod quid, matcriale, tunc poteftdcmonftrari dcmouftratione propter quid , dcmonftratione,

teriale

&:

maceriale

,

aut quod

ejuid

&

Demonftratione propter quid poteft demonftrari , vt per quodquid Coxma\e , fiue finale. ^«^^/«Wenimformale eft caaCaquod quid maquiaeft.

& fimiliter Sc ctiam maicriaE & ideo

tcrialis.fiue forroa eft caufa raateria; finis eft

caufa formac

,

,

,

jW^wJmaterialedcmonftraripoteftpervtrumque,qnia forma & finisfunt caufas raateriae. Hoc paret.Talis enim eft materia,qualem requirit forma,& forma inducitur in matcria propter finem, illud pater ex indudionc Ariftotelis in i.Phy-

&

ficorum vbi textus incipit dam quidem alteracaufa.

,

Similiter inefi quorun-

do

in ratione caufa;

noneft

ita

;

&

di

,

modo

diatione fubiefti riale eft

;

&

illo

immediatum

ttmpeilatihMt

Ariftotcles

, eft

cuius

nitoicaufa iraraediata prim6 re definitio demonftrari

non

modo cft

Quia non

racio

qua-

poteft.

Ad aliud,qu6d in illa propofitione eft petitio, quia idem eft dicere quod eft compofitum cx genere,& differentia huius,& conucrtibilc cum lo

;

&dicerequ6d

eft

definitiohuius,

Ad

il-

&itape-

Similitci

Onme

hoc declarat

cooperiens nos

a

compofitum ex lapidihtu

&c.

&

ideo dicit

definitio eft conclufio

, & quaedam principium dequzdan) vci6 eft demonftratio

tur

qu6d quod quid paflionis non ratione,qua quodquid^ inhasrentis & ide6 non fequi-

aliud dicitur

,

:

quod quodquid, fub racionc qua quodquid de-

monftrecur.

Ad quod

aliud,vt patct in pofitione in demonftratione quia

in demotiftrationc

monftrari potcft pcr cffedum

pionfttationis

ratio,&c.

,

cft.

titur.

huiuftnodi,ergo,

quod qusedam

illius

aliquod definibile medium,cui primo ineft ha»c dcfinitio raaterialis, quim fuo proprio defi-

fed fub ratione

(fr

immediata immequod quid mate-

modo

eft

dium dicens propter quid.

(fr iignij ,doTntti eft

ficut formalc.

vel eft caufa excluden-

dicicur caufa

oftenditur de fubie(3:o

pluuia,

,

vcl cffendi definitionem matcrialem de fub-

iedlo. Alio

Siccrgopatet, quod materia poteft demonftrari per quod quid forraale , tanquara per raecxpofitor per excmplum.

modo quodquid ma-

illo

immediatum,

Dcfinitio enira formalis

Vnomo-

,

,

efi ,

&

conceffum cft quod quid dc-

hoc concludit

ptlefi citer.

dufii-

Qu^ftiolX. fubieai,

Q^ViE

T

S

IX.

O

I

quim

415 pcr B,quod eft dcfinitio paffionis,

&dicit caufam,quia C, quod di,cft caufa ipfius

An meiiumin dembnfiratione /it definitto P«j0. ««m.ii.D. Tkiom.hicUBi. ^tpufe.^t. in freUgo q. dtfubitS» cap. itgid. kic q. dt mtd. dem^fir. TihiKll. lib. i. dt dtmenjtr. Conimbr. lib.v. P»ft. q.vnic.pir ttt*m Balduin. inq.mtd,dtm»nft. Faber Thttrtm.n.ftr totum, (J* Thttr.n. Aucrfa J.x8. Ltg.ftB.e. ,

^

.

I.

ArgMimnt* priacifdUia.

^^ V6d pafllonis videtur. Ariftotclcs V^ quod primi termini medtMm defi/utio

eft

dicir,

in de-

monftratione yptimus tcrminus indcmonftratione,

quod maximc

eft illud

paiEo. crgo dcfiniiio pafllonis

cft

,

huiufmodi

cft

mcdium in

prardicatur

Hoc

dcmonftrationc.

patct fimilitcr per excmcnim quod folia flucrc de vitCjdcmonftratur pcr hoc mcdium , Sucatm con~

plum

Ariftotelis

,

dicit

denfari in comraElnfolierum

ad

Honis

, fed hic decrgo dcfinitiopaf-

rttmot

finitio cft definitio paffionis.

Itcm, Ariftocelcs primo huius, dicitquode*trema , (fr mediHm dehent ejfe eiufdxm generis , fcd fi

mediu

definitio fubicdi eftct

icdo

Itcm,definitio illius cft

falfum

(k\ fit

medium

& in conclufione prafdicatur de

,

&

fubiedojfcd definitio fubie
confcqucns

fit

,

erit

& vcra de eadera

petitio.Hic dicitur,qu6d

& definitiqm fint eadcm

licct dcfinitio,

,

tamen

definitio eft notior qu«im definitum. Dcfinitio

enim caufa innotefcendi datur pcr Ariftotclem,

& idc6 paffio ineft notius dcfinitioni quam defi& ide6 non petitur. Contra, dcfinitum & definitio funt vna res, vt

nito,

conctflum tionc

go

rci,

eft

;

fed paffio dcmonftratut dc rc ra-

& non ratione alicuius intentionis;er-

paffio demonftratur

ineft definitioni Itefln 8.

;

de definito,per hoc qu6d crgo per petitionem.

Topicorum. Vnus modus

pctitionis

eft,quando probatur definitum pcrdefinitionem, c contra ; hic crgo crit petitio.

&

Itern.demonftratio

cft

cx p"rimis

accipitur definitio fubiedi

,

fcd

quando

»non arguitur cx pri-

mis ergo dcfinitio fubiefti non cft mcdium.Minor patct;quia fubicdum vltimum cft in dcmonAdoppofitum.illdd

Ad '**•

tpptfi'

fti cft

cft

principium in demon-

maxime

caufa,dcfinitio fubie-

cau(a paffionis,& ctiam

nis paffionis

eft

caufa dcfinitio-

ergo definitio fubicdi mediuAi cft in dcmonftr^tione. Patct minor per Ariftotclcm :

in finc fecudi huius in illo textu. Principittmenim eft^uodmagis proximftm.Dicit etiam aUbi, quod fi

ahqua paffio debcat dcmonftrari dc fubicdlo.potius debct demonftrari pcr C , qu6d cft definitio Scoti oper. Toni. I.

cft

medium

in dcmoftratione.

fyllogifmus ^l dsmonftratio. Item,fyllogilmjs in quo concluditur paffio dc fubiedo pcr definicioncm , eft bonus , aut cri»o Dialedicus, aut dcmonftratiuus. Non Dialc(^italis

quia Dialedticus non

,

eft

cx ncceflariis

fcd

,

tantum cx probabilibus crgo tunc fyllogilmus :

cft

demonftratiuus.

Ad quajftionem nis eft

mcdium fi

dicitur,qu6d definitio paffio-

in demonftratione potiffima

Demonftratio debet

eft.

definitio fubic
circ

,

&

ex im-

mcdium

5*

'f"^«

*/**-

'

'

in

demonftrationc minor non cflcc immcdiaca.fcd mcdfata,quia paffio imnrediacc ineft proprix dc,

&

mediance illa incft dcfinicioni fub, crgo mcdiatc ineft definitioni fubicdi. Definitio ergo fubiedi non eft-mediura in definicioni icdli

,

nionftratione.

Contra

rationem^probo qu6d non eft medium in dcmonquia tunc minor eflct mcdiata in tali

illud, per illam

definirio paffionis

ftratione

;

dcmonftracionc, in qua prardicatur definitiopaffionis de fubicdo ; quia dcfinitio paffionis immediatius incft dcfinitioni fubiedli, quara liibiccflo, ficutpaffio pcr fc immcdiatius ineft proprix definitioni, quam definitioni fubiedi ; qui crgo ratione tu ponis quod definitio fnbiedi

non cft'mcdium

in dcmonftrationc , quia tunc niinor eircc mediata ; cadcm ratione arguo tibi

qu6d

medium

definicio paffionis noncft

monftrarione

:

quia minor

eflct

in dc-

mcdiaca.

Icem,qu6d definicio paffionis non

cft

medium

in dcmonftratione potiffima. Patet pcr duas rationes prxdi(5tas;tum quia adhuc concingit quacrere propter tjuid f^Ai.

tzli

quia definitio fubiedi

quam

fuxdcfinitionis,

demonftracionc

&

;

cum

oaufa tam paffionis,

eft

etiam totius quod

cft

in definitionc.

Item, ratio iftorum nori ligat, qulanon fequitur qu6d minor cflct mcdiata,fi dcfinitio fubic6li eflct

mcdium.

Ad probationcm ta

dicitur,

qu6d non liq.it;quia

paffio,quam definitio paffionis Item,paffio

ftr.-itioncquod cft

non

;

:

ftrationc.

in dcmonftra-

Item, demonftratio cft cx ncceflariis fed fyllogifmus in quo concluditur paffio dc fubicdo, pcr definitibncm fubiedi, eft cx neceflariis,crgo

&

crgo anteccdens. Probatio confequentiac.Indemonftratione,in maiori paffioprardicatur dc definitionc fubiedi, fi dcfinitio fubie;

mcdium

fubicdicaufatur^/Vpaffionis,& etiam cfre;ergo ^«i
mcdiatisifcd

Item, fi definitio fubicdli eiret medium , tinic cHet petitio in omni demonftrationcjconfcques

mcdium

cft

tioncjcx cuius principiis cognofcitur (juideft p.if/Io,& cjuiaeftt&c ctiam caufatur.Scd cx principiis

Itcm , demonftratio dcber elfe ex imniediatis; fi dcfinitio fubiefti cflet mcdium,demonftratio non cllet cx immediatis,fed (cmpcr minor effct mcdiata quia paffio definitionis fubicdi incft mcdiantc dcfinitionc propria. ;

.

crgo dcfinitio paffionis non

huius ratio

fcd

1

;

ncris, fcd mcdiii cflet alterius gcneris a paffione.

cft

non eft medium

in dcmonltratione.

in demonftratione,

& cxtrcma non clTent eiufdem gc-

tunc mcdium

fubic-

& ctiam ipfius B,

,

in demonftratione, contineit <\uxicte propter cjuid ; fcd cognita paffione dc hibicfto pcr definitione paffionis , contingitquafrwe^ro^/frywi^incft fub-

cus

medium.

eft

eft dcfiniiio

quo cognito

.<*

Aaerroesi.

Doftor

paffionis

quodeftdcfinitio paffionis. Item,illud

fitbieSiiy^-vel pajfionu

A

inst'it

iubicdlo.

& dcfiniiio infuni fubictSto immc-

diatc.immediatione fubiedti.Similiter vtrumquc ineftdefinitioni fubic^i immediatione caufie.

Tu dicis,qu6d paffio immcdiatc incft fubicdVo,

& etiam dcfinitioni fubie<^i. Qu« crj;o cft ratio quare paffio magis demonftratur dc lubicdo per definitiotifm fubicdi,qu^ni c contra

?

Non cnjra

videtur aliqua ratio.

Hic

dicitur,

quod

definitioni fubi^iSi

,

lic^t paffio

immediate tnlic ; maior

& dcfinito tamen Kk

racio

Rtfutatur.

^i6

Super

Pofteriorum

lib. 1 1.

Ad primum argumentum dicitur qu6d

ratio eft quare defnonftratur dc fubiedto per de-

finitionem

fubie(5ti

quam

,

c contra

;

quia paflio

immediationc caufe, ineft etiam fubiedo immediatione fubiedi , non immediatione caufc , & ideo alia caufa, ratio immcdiationis cft. Contra illud dcfinitio definitum funt cadem realiter. Cum ergo paflio infit definito immediatione fubiedti , tanquam proprio fufccptiuo ergo ineft definitioni , tanquam proprio

ineft definitioni fubicdti

&

&

;

;

Hic dicicur , quod licet definitio & definitom eadem realiter, veruntamen diuerfa funt fe-

fint

cundum rationem fam

explicitc

plicite

;

quia definitio exprimit cau-

quae includitur in definito

,

im-

8c ideo dicitur definitio habcre ratio-

;

Ad aliud quod medium, dem

,

qu^

:

Logici ranti fat

Ad qu^ftionem ergo

dicitur aliter propter

, quod dcfinitio fubie<5ti eft medium in demonftratione potifllma, nondefinitio paflionis. Racio primi cft , illud quod demonftratur eft accidens , non accidens commune , quia illud prius confequitur fingulare. Sed accidens quod demonftracur,prim6 confcquitur fubiedtum vniiierfale; quia per Ariftotclem^Pr/W^/a»» demon-

ergo fubicttum demonftratio ex vniuerfahbus. Accidens crgo quod demonftra-

^ic vniuerfale, '

non

tur, cuqi

prium

:

fic

aliccr

non

ejfe

:

eirer

commune,oportet quod

fit

pro-

fed accidens propriurn caufatur a prin-

cipiis fpcciei

;

eius ergo notitia caufatur a noti-

principioVum fpeciei : fed principia fpeciei per definitionem fpeciei,fiue fubiedti cxprimun/ur:ergo nocitia paflionis cft notitia dcfinitionis fpeciei qux eft fubiedtum.Definitio ergo fubiedi

quod idem

non

,

ica

extrcma funt eiufciufdcm gencris

&:

quod

fint

fed propofitio eft fic intelligenda

:

quod

,

& extrema, funt eadem principio gene-

quia caufans fubiedum, in hoc quod cau-

,

fubie6tum,caufat fimiliter principia

fubip<5ti,

&

Ad aliud,qu6d dcmonftratio,qu2B demonftratur per definitionem fubicdti,

Et ad probationem, cum

eft

dicitur,

cx immediatis,

quod

paflio in-

fubiefto mediate , quia definitio paflionis im-

mediacc ineft fubiedo ,

qu6d tam

citur

& paflio per illam

,

di-

dcfjnitio paflionis,quam ipfa paf-

fio infimt fubiedto immcdiatc:licct

tamcn dcfini-

tio paflionis notius infit.

Ad aliud,ficuc dicebatur. Ad rationera contra hocAd primam,qu6d licet demonftratio

non

fit

per

medium incenciona-

propter intentionem caufar, habeat rationem caufaE;tamen defi-

le, fed rcalc, fcilicct

cum medium

nicio fubiedi poteft cfTe

medium in demonftra-

tione, demonftrando paflionem dcfubiecto pro-

ptcr aliquam intentionem fccundam additam.

Nec

proptcr rem abfolute; fed quiarem fubiedi exprimic explicicc, contraftc, quae fignificatur

&

per fubiedtum titio

,

modo confufo;& ideo non cft pc-

quia arguitur pcr notitiam diftindam na-

turse alicuius

,

quod

in fc cft

confufum

& ita a

;

jia

notiori arguitur.

cft

, qu6d Ariftotclcs in 8. Topicorum, qu6d petitio eft quando arguirur a dcfinicione ; fi ica fic quod pr.^dicacum nocius infit definito, quam definirioni, tunc enim eft pccicio.

medium

in demonftratione pocifliraa.

Ad

aliud

intendit

,

Secundo oftcndo ilkid quod cft mcdium in dcmonftracionc potifllma facit fimplicircr notitiam , ita quod ipfum in cfle, fiue in cognitione ab alio non dcpendeat : fed definicio paflfionis dependet in efle,& in Cognitionc a fubiefto , a

Sed propria paflio , & fimilirer quodlibec prsdicacum eilentialc,priiis,& notius ineft definicioni, quam definico;& ideo concludendo paflionem de fubiedo pcr dcfinitionem fubie<5ti , non eft peti-

principiis fubicdti caufacur illa definitio paflio-

ditur praedicatum de definiio per definitionem;

:

&

nis

,

ergo definitio paflionis non poteft cflc mcin demonftratione potifllma , illac funt

&

dium

pciones ThomEc expofitoris. Intelligendum tamen quod fionis

non

fima

eft

ne,

,

medium in demonftratione potif tamen medium in aliqua demonftratio-

dum de Paflio ^lio

,

quod

vtruraquc

ratione pafllonis

enim vno modo

modo

vltimus

,

eft

eft rne-

cft intclligen-

ficut dicit expofitor.

primus tcrminus: confidcrando ad ordincm

,

probabilius

ideo

dicitur

prxdicatorum feciidtim quod

quod

&

ratioprimi termini

dernonftratione,8c

;

illud dicitur prius,

fic paflSo cft

primus

tcr-

minus , quia paflio pradicatur in dcmonftratione,& nunquam fubiicitur. Confidcrando ramcn ad ordinem naturac , fic pafllo eft vltimus terminus , quia pafllo pofterior eft fccundum naturam fubiedo & ctiam principiis fubicdti , quia paf,

fio

fubie£tum confequitur ratione principiorum

fubiedi.

Vnde intelligendum

qu6d nocius Sed

fticus.

fi

eft

quod quando

ineft definico, tunc cft locus

often-

Sophi-

illud praEdicacum notius infit defi-

nitioni, tunc cft locus Dialcdticus.

ficut patet ex proccfTu Ariftotelis,

dium in

tio.

Ad

licct dcfinitio paf-

fit

dicit Ariftoteles

*

per idem

ipfam paflionem ex confequenti ; paufans enim homincm , ex confequenti caufat rifibilc , ita funt ab eodem caufante , fiue genc-

ifta

firaiionii vnimrfale dicitur

argu>'

ftnt».

& etiara

&

'

generis

eft

pallionis

4« Opinfc DcB,

Ad aliam audoritatcm ,

dicitur habere rationcm caufje

primit definitio pafllo enim a principiis fubie£ti C3ufatur,& illa principia exprimit definitio.

c.

in jid

concludit.

rante.

quia principia funt principia illius fubiedi , cx-

medium

potiilima.

nemcaufx magis,quam fubiedum dicatur habcrc rationem fufceptiui , non tamcn poteft prohiberi, quin illud quod per definitionem fignificatur , fic fubiedum paflionis , fpecialius tamen ;

cft

demonftracione,& hoc eft conceflum;non camen conccditur quod fit mcdiiim in demonftratione

medium

fufceptiuo.

illud

,

concludit quod definitio paflionis

aiiud principaledicitur,

tio eft cx primis

hoc

cft

,

quod dcmonftra-

vbi accipitur definitio fubiedli,

ex prarmiflis per fe notis

:

qu6d autcm

fubiedtum fit primum,vcl vltimum, quantum ad hoc, non eft cura. Adhuc poteft arggi ad principale. In demonftratione,coiiclufio & minor non debent cllc pcr fe fi

fecundum eundem

modum diccndi per

paflio concluditur per fe

fcf

de fubiedto per

nitionem fubie(5ti,tunc minOr,& conclufio per fe in

:

fed

defi-

eilent

codcm modo dicendi per fe,puca,fecun-

do modo , ficuc enim paflio ineft fubie6to ptr (c, ica videcur qu6d pcr fe infic dcfinicioni fubiedi, & in eodem modo, ex quo funt real/tcr eadem. Hic dicitur, qu6d liccc fubie<5tum,& dcfinicio fubie(5ti fint idercalicer.non tamen oportec qu6d paflio infit definitioni fubie(5ti

cundem modum diccndi pcr

,

& fubie(5to per

fcjquia definitio ex-

primit

6.

Qu^ftio X. Jnimit Ciufim,8c idc6 minorvbi ip de deHnitione fubiedki

,

eft

do quia definitid fubiedi

fcdj conclufi^o

;

fc

per

cft

}

cicns paflionis

pracdicaturpaf-

per

fc caufajefii-

vbi prsdicatur

pafH^de fubiedo,cft pcr fefccundo modp, accipiturfubiedum

mo-

quarto

& ibi

in ratione caufa; materialis.

Contra fllud , impoflibilc cft quod idem

reali-

ter fitcaufa efiiciens,& materialis,'rcfpcdlij cinf-

dcm^quia pcr Ariftotclcm in i.Phyfic. Eficiens,& materU non coincidHm; fcd dcfinitio fubicdi ,& fubicdkum funt idem rcalitcr crgo impoflibilc cft fubicftum haberc rationcm caufa: materialis, definitione haberc rationem caufs efiicientis. Hic potcft dici , quod maior folum veritatem habet in tranfrautationibus, & hoc intendit Ari;

&

non

ftoteles in i. Phyfic. fed dcfinirio fubiedi

eft

caafa efiiciens refpeftu paflionis pcr tranfmuta-

tionem

modo

,

fed per

illud

quandam cmanationcm

idem pot^ft

:

&

ifto

caufa materialis

cfie

,

Sc

cfficiens.

7.

Aliter dicitur ad principalem rationem , quod conclufio,& minor poirunt eire pcr fe codcm mo-

do diccndi pcr fe,ficut haec eft per (cOmnis triangMlw hahet tres , icc. & haec fimiliter, Ifofceles habet tres, &c. hoc codcm modo quia fccundo modo} tamen prima poteft dcmonftrarc hanc fecundam.codem modo in propofito , paflio poteft in-

go ncutrum cft medium in dcmonftrationc. Itcm, quod caufa formalis non fit mcdium videtur;Formalis caufa indicat totum tfft rci; crgo arguendo per caufam formalem ad illqd cuius cft forma,eft argucrc ab codem ad idcm;& pcr confcqucns petitur principium.

Itcm,qu6d caufa matcrialis non pott^^ft eflc mcdium, vidctur pcr tres rationcs. Prim6, quia mcdium in dcmonftrationc debet cflc ncccfiarium, refpcdu pafllonis : fcd caufa matcrialis uoq cft neccfiaria: cft cnim,pcr Ariftotelem,matcria qua

non effe:ergo,&c, Item,iirud cft mcdium in dcmonftratione , a quo egreditur pafres potcft efle,&

fio fcd i compofito cgreditur pafllio rationc formac,& non ratione matcriae; ergo caufa compcfiti cft medium in dcmonftrationc,& non caufa Inaterialis. Terri6,patct hoc idem fic illud quod eft ;

:

efic fubiedbo

,

poteft etiam inefie definitioni fiib-

&

penes fecundum modum dicendi perfc; tamcn pafliopoteft demonftrari defubicdo pcr hoc,qu6d incii dcfinitioni fubiedi;quia tam iubic6kum,quam definitio fubicdti funt caufae paflioicdli

nis;tamcn definitioni incft notius,& fimplicius,& idco in alio gradu qukm definito,quianotius ineft definitioni fubie£ti

nicns incodem

;

vnde non

cft

inconue-

modo

dicendi pcr feplurcscfie gradus,quorum quidam funt notiores,& quidam

ignotiores,&c.

non

mcdium

in dcmonftratione,cuius probatio cft; quia conclufio indemonftrationc dcbct cfTc mediata ; fcd medium cft immcdiatum caufa matcrialis cft conclufa pcr caufam formalcm in dcmonftrationc'. Dicit enim Ariftotclcs qu6d dcfinitio materialis dcmonftraiur pcr formalcm,crgo,&c.

conclufio,

potcft efic

:

Adoppofitum

;

&

427

cft Ariftotclcs in iftocapitulo,

Giupniam oHtemfeire opinamnr,

Ad quacftioncm dicitur, qu6d contingit dcmonftrarcperquodlibetgcnuscaufaj. Cuius ratio eft , quia caufa , & mcdium funt cadcm fcd contingit demonftrarc pcr quodlibet mcdium demonftrationis : ergo pcr quodlibct gcnus cauifx. Similiter hoc oftcndit Arillotclcs indudliile. Contingit cnini dcmonftrare percanfam materialem ; vt fi oftenditur , quod compofirum cft corruptibile,'quia habct matcriam. Similitcr fi fic &x^\i\t\\v.Omne medium dMorum an^Hlortim re£lerum efi angnlKS reUiu /ed angultts triangHli con^ituti intra diametrum circttli , efi medittm Juo~ rum angulorum reElorum ergo ilie angului tfl anm^

1. Ccruiujie.

:

;

;

(^V

^

S

T

O

I

hic demonftratur quodammodo pec caufam materialem,ficut dicit expofitor;quia arguitur i partibus ad totum ; parres funt.ma-

lus re6itts

.X.

,

&

tAn contingkt demonfirare ^er

refpcdu totius. Arguitur etiam quodamper caufam formalem quia per dcfinitio-

terialia

omnes caufu^ ATiAhiee.g.textiti.t^ i.Phyf.g.Aacttocs,8c Paal.Ven./of* tit. huius, D.Thom. hic leit.^. loan. de Mag. q.^huiMt. Tactarec. hicq.femlt.dHh.x, CoaiaAn, in\e.i.frimifeft.

mod6 ncm pafl[ionis

;

,

& pcr definitionem

q.j.ftrtotam.

cfficicntem

/^ Vod non videtur;prim6, quod non per cau-

^^

'

fro pmrtt ne-

tntiua.

V^fam finalem

;

quia

medium

*i°"^ dcbet ellc prius cfieduicaufa prior,fcd pofterior effedu

Dicitur quod caufa

;

finalis

non cft

crgo,&c.

finalis cft prior cffeftu fe-

cundum intcntioncm,licct fit iione,& hoc

in dcmonftra-

poftcrior in cxecu-

Contri , caufa realiter debet prxccderc effe£bum;ergo non fufiicit quod caufa finalis fit prior inrentianc,ad hoc quod fit caufa, & medium, fed oporter qu6d fit prior in executione. Itcm, quod caufa efiiciens non fit medium videtur ; quia mcdium in dcmonftratione cft quo ,

pofito ponitur

& effedbus

,&quo remoro remo-

uctur &cffe(5tus;fed pofita caufa fic efficicmcpoteftcff^e(5tus non poni ; vt pofito jEdificatore,non eft nccefiarium domum e^e ; crgo caufa cfiicicns

non

eft mcdium in dcmonftrationc. Item, caufa dicitur eircintrinfeca, quae

mc-

dium in demonftrationc;quia demonftratioeft ex proprijs,& propria funt intrinfcca;fed caufa cicns

non

cft intrinfcca.ficui

Scotioper.TiiTH. I.

ncc caufa

;

ficut declarat

Philofophus, vr

cffi-

finalisjcr-

fi

ar-

hoc efuod commifirunt hellum in Sardenfis

, tjui fue~ Regi Afedorumnanc arguitur per caufam cfficientem. Contingit etiam dcmonftrarc

runtfitbieSli

pcr caufam finalem tfi deambulare

patct

,

,

vt

fi

arguatur

;

qu6d Bontim

poficcenam,eptia efifitnatiuttm

;

fic cr-

qu6dcontingit dcmonftrare per

om-

ncs caufas. Proptcr rationes intelligendum cft,qu6d licct caufa matcrialis pofiet demonftrari pcr caufam formalem,vel finalem, proptcr hocqu6d cft impcrfedior caufa formali (eft enim finis caufa cfficientis pcr Ariftotclem

&

& cfficicns caufa forma:,

forma caufs matcriat

materialis poteft effe

:

)

vcrumramcn caufa

mcdium rcfpc(5lu paflionis

confcqucntis compofiium rationc matcriz : lienim fit poftcrior caufa formali , cft ramea

cct

prior rcfpc(fku paflionis. Et fimiliter eft

recfli.

guatur, Athenienfis debellandifunt a Medii,propter

go

fufiicit.

anguli

Angulus enim rcdus eftmediumduorum augulorum.Contingit etiam dcmonftrare pcr caufam

tur

qu6d compofitum

fit

fi

corruptibilc

,

oftenda-

quia

eft

habens materiam.

m^

Ad primum argumentum

,

ficut 'dicebatur

;

&

ad rationem contra hoc, au6d non oportct,qu6d

'Kk

1

cauf«

^^ /•.

nrrtmt^

.

Super lib. 1

428

1.

caufa realiter prscedat efFcdum, fed fufEcit quod clFcdnm in inientione , quar tamea

rcs praecedat

non

intentio finis

eft

caufa refpedu eftcd^us

res ipfius finis f«b incentione

,

& hoc

,

fed

fufHcit

ad

hoc qu6d cfFeAum reahter caufet. Ad ahud , quod efficiens efl talis caufa quod ipsa pofita ponitur cfFeitus, & ita minor e& falfa. Et ad probationem dicitur , quod zdificatot non efl caufa domusi fed eft caufa fieri, & caufa do-

mus in

potentia.Sed jedjficansadiualjter

aduahs domiis

fa

ficatorefi

,

& ideo non

domm

ergo

,

eft

caufa efle domus,ncc

;

efl

fequitur

:

cau-

*y£di-

quia a*dificator

non

efl

fed

fieri

poj

ad:ualiter

fieri

;

tentiahter. Scquitur ta.men,ty£dificans efi,ergodo~

mnsfit

,

fed

non

fequitur , ergo domusefi. Efficicns

folum caufa fieri, & non ejje , nifi per accidens, quia ad fieri aliquando confcquitur efie. ^ j ahud ; quod medium in demonflratione crfirn

Csufarum, j«< amjuii fitrirei.

QpQitefgfFcintrinfecum

jjoj^

rei

quod qua:damfuntcaufs
Forma&

caufrjfm.

,

eft,

f^

rci.

& cfficiens funt caufayfm rei & ficut for& materiahs concludunt neceflariofj^ rci; kafinahs & efficicnsneceirario demonflrantjfm Finis

,

ma!is,

per

Dua: funt caufa: intrinfec^. Ahas duje func

fe.

& per hoc patet, quod non medium indemonflratione cilecaufam

ts^ufx extrinfecae

oportet

intrinfecam

;

Demonfiratio

:

hoc medium

cft

e(i

ex proprii^,

falfum

^ imrinficii, quia

fcihcet

,

Omnia propria

,

Ad ahud quod caufa formahs non

eft

,

;

hcet

fit

non

in plus.

eft

Item , tota dcfinitio finito

cum

ionuertibihs

eft

culfe

de-

fcd nifi aliqua pars cius conuerteretur

;

definito

non

,

aliqua caufa quare tota

cfTet

definitio conuertatur:crgo oportet quodaliqila

parsnonfitinplus. Hicdicitur,qu6d tota definitio eftconuertfbilis, & tamen non oportet quod aliquaparsfic conuctrtibilis ; &huiusratio oftenditurperexemplum Ariftotelis. Ternarius fic definitur. Ternarim efi mimerm irnpar primm vtroqne modo. Se4 quaclibct pars efl in plus

quam ternarius , totum

tamen conuertibile. Et (i quasritur qualiter ex

his

fit

vnum , ex quo

qua:libet pars excedit?

qu6d ex hoc quod vnum additur

Dicitur,

ri,&

C\c

vnum peraherum

Contra

illud

nihil

,

additum

terminat ad aliquod quod gratia

,

fcnfibile

nat corpus ad

,

ipfum de-: co ; vcrbi nondetermi-

altcri

eft inferius

additum corpori

hominem

ftltc-

detcrminatur.

cilm

,

inferius ad fcn-

fit

fedSpecies fpeciahfliraaeft inferior,quam , qui dicis , quod quxlibet pars definitionis eft in plus;ergo per additionem vniiis /ibile,

difFcrentia pcr te

partis ad aliam

,

non poteiF

determinatio ad

fieri

Item , ad ptincipalc , Ariftoteles in 7. Metaph. , quod fuflScit definire cx primo genere ,

perfedio totius

efTe

,

totum

quia ejuod

&

dicit

vltima difFerentia, quia vhima difFcrentia inclu-

totam fubftantiamdcfiniti

to conuertitur

;

;

ergocum

defini-

ergo aliqua pars dcfinicionis

non

cft in plus.

formam & materiam,non quamcumquc

Item , definjtiodatur ex gencre& vltima dificfentia,& fpecifica; fcd talis difFerentia conuer-

teriam pettincntem ad fpecicm.

titur

quidefi in fc

Matiri» dH-

:

finitionis

dit

Jiint intrinfica,

efTe rei

fiue

;

intellc<5tum fpecici.

rci.

Ad probationem neganda efl hzc confcquen^ tia

ab vltimo gradu,quar crgo difFerentia vltima conuertibilis eftcum fpecie aliqua ergo pars dc-

nori excedit fpecicm

& quaedam func

materia funt caufse

ab vltima forma,

dat^ir

fed potcfl efle

,

quod mteliigendum

cauia exfrinleca. luxta

Pofteriorum.

^j

non iachidit folum formamifed etiam ; fed ma-

cum

fpecie;ergo,&c.

Ad oppofitum

matcria ; materia materia pertinens pertinens ad indiuiduum, ad fpeciem ; per Ariftotelcminy. Materia perti-

conuertibile.

nens ad indiuiduum non efl medium in demonftrationcfed materia pertinens ad fpeciem,& ifla

ligere difFerentiam cfFe in plus,

^jj^^j

^^^^^ j^jpl^^

^

e(t

&

ncceiraria

Ad

quod paflio propriifllmc

,

nofcitur in compofito ratione formse

,

difta cog-

& non ra-

tione materia:. Aliqua tamen paflio cognofcitur de compofito rationcmatcriaE ; fed illanon debet

Ad

aliud

quod

,

flrari potcft

definitio matcrialis

per defiiiitionem

fpedtu illius pofterior

tionc caufae fta fe

;

quia

cfl

non

,

ita

formalem

dcmon,

&

re-

&

mediata mediaprima, nec perfe-

tamcn alicuius paflionis potefl ciufa immediata , & prima. Vnde quod ;

refpe(5tu

prius

,

ef^ fic

& pofteriiis refpcdu, diuerforum, non efl

eft in

plus

,

(ed.

,

quod totum

Centiufi*.

2,

,

Vnomodo 1

,

dcfinitum,

quodexcedat dcfinitum

r

r

quam

n

/f

t

quantum ad fuppouta,& iftomodo difFcrcntia vltima non cft in plus , & per confcquens non quajlibct parsdefinitioniscftinplus. Aliomodo potcfl intelligi difFcrcntiam cfFe in plus

iimplicius

dici paflio ita propriiflimc.

Ariftoteles dicens

Ad qua:ftioncm dicitur quod poffumus intel dupliciter.

eft.

aliud

efl

quxlibet pars definitionis

;

'•"".

itepntijuam'"^e^:

tum.dH^Uci ter

inttOizi-

"''•

quia

& ifto modo difFerentia, & genus, &

quaelibet pars dcfinitionis eft in plus

nitum.

,

'D^fftrentji

Primum

,

quam

defi-

paiet, quia difFerentia vltima ac-

cipitur ab vltima

forma

( fi

ponantur

vel ab vltimo gradu vnius formae

cfFe

plures^

fed fiue

;

pona-

tur vltima forma;fiuevItimus gradus,ilIanon cx-

cedunt fpeciem ergo eadem difFerentia, qus ab non excedit fpeciem quoad fuppofita , per confequens quoad fuppoiita non cft ;

his accipitur,

&

inconpeniens.

in plus.

Secundum

Qj^ ^

s

T

I

o

XI.

patctjquia fpecies definicnda

ponitur ex genere , ptu, ficut ftatua

A}j qudibetpars definitionufit mplus

quam leci.

i

J.li^aa.dc

,

com-

difFcrcntia in fuo conce-

componitur ex xie tanquam ma-

& ex figura tanquam ex forma

,

pcr Por-

Scd componentia funt fimpliciora, quam compofitum, qualibct ergo pars definitiophyriimi.

definitumf

Arift hic e.t.text.ij. Au»rroes,& Paul.Ven./i
hie

tcriale

&

D.Thom.

Mig.hicq.^.

nis fimplicior cft,

quam

definitum

j

& ifto modo

cft in plus.

Intelligendum tamen propter au£toritates AriArsHment» pt» purte H*'

f4/(M^.

^"'^ "°" vidftur Atiftotcles in C^ V_^Metapliyf quoddefinitiodcbet dariex Ge,

nere

dicic

7.

& vitima difFercmia. Sed vlcima difFetentia

&

Differentit

/""' J»"'^-»'" funt difFcrentiaE per fe , pei /e , qutaa V r r fiuaacciper quardam vero accidcns fpcciales , L/^f^,
quod quardam

,

1

•

I

:

vltima

.

Qusftio vttima conaertibilis

,

& hoc cd quod Arifto-

y.Mctaph.quid vlttnu diffirentim in-

telcs dicit in cludit

eft

Vcruntamen accipiendo fccundo modo, vltima difFerentia, &

totam /kbfldntiam,

diffcrentias

plus,& Ariftoteles loquens vt Logicus, docet definirc per tales differentias , co quod tales difFcrentiz fubftantialcs funt nobis quzlibet alia

X1

eft in

jgnotx,& loco difFerentiarum fubftantialium accipimus accidentalcs.ficut patet in hac dcfinitionc,Temarim efl mmtrns impmrprimiu vtroepie modo. Impar cnim non cft diffcrcntia per fe , fed cft accidens numeri,& ita accidens commune rcfpe<Sla ternarij. Conuenit enim tcrnario, & nouenario.

Item,accidens ius ducit in

*"^*"

cognitionem proprij fubiedi

fed

commune,eft indiuiduumtergo prim6 inducic in cognitionem indiuidui , & non in cognitionem diffcrcnti» fpecificae.

Item, nihil agit vltra fuatn fpeciem

& fubftantiae funt diuerf* fpecies non ducitin coenitionem

;

, accidens ergo accident

fubftantisc.Item

fi

ficj

tunc fpecies fubftanri* relucercnt in fpeciebus accidentium , quia effedus relucet in fua caufa; fcd hoc eft falfum;ergo fubftantia non cognofcitur per accidentia.

Hic dicitur,qu6d confcquens cft vcrum.Conaccidcns ducat in cognitionem fubftamiar,

, vcl diffcrentia eft in plus quoad fuppofita; totum autcm eft conucrtibile cum dcfinito. Per hoc ad rationes. Ad primam patet quid diccndum cft. Ad illam

aquiuocc. Sed in caufis , & effcdibus zquiuocis non oportct quod effcftus reluceat in fua caufa,

accidensnoneftcaufacognitionisfubftantiar,nifi

fed in vniuocis.

Item

au(3:oritatcmdico,qu6dintellexitAriftoteIcsfic,

quod tia

illud

quod

fit

definitur ex genere,

& difJcren-

vItima,accipicndo diffcrentiam per fc,&

conuertibile in plus

cfl

illa,

cum fpecic quoad fuppofita,Iicct

quoad fimplicitatcm.

Ad aliud, ficut

dicebatur.

Ad rationem contra

hoc , quod nihil determinat altcrum ad aliquid, quod eft infcrius eo abfolutc,& fufficieter de fc, fcd tamc viciflim

eft

merm impar , primtts

dctcrminatio,vt fi dico,2V«modo. Hoc accidens

vtroijue

eft dc fc fufficiens ad determinandum hoc quod e^primtu vtroque modo,{ed ex hoc quod

impar non

impar determinet hanc differcntiam primtu vtro^ue modo, c[viod eft indiffercns ad dualitatcm;quia numcrus binarius non integratur ab aliquo numerojvt patet, ficut nec ternarius ternarium ipfum comprehendo ad nuracros impares , c Contra.Hacc particula^r»>w/«Mr»i^«^ modo, detcrniinat numerum imparcm, qui eft indifferens ad nouenarium , numerum rcrnarium , alios impares nunicrosjipfum comprehcndoad numcrum primum vtroquc modo.Ex hoc patet, quod

&

:

&

&

&

mutua contradiftione fit totura conucrtiquod ideo conceditur illud quod ratio probat.Probat enim qu6d vna diffcrentia qu? comunis eft,non poteft ipfum comprehendere ad fuum inferius fumcienter , & hoc concedo; tamen ex mutna contratfbione fit intelleftus dcterminatior,quam aliqua pars defcriptionis fecundum fc.

ex

tali

bilcj

Ad alias duas rationcs patet in pofitionc.Profubftantiabant cnim qu5d diffcrentia: pcr fe,

&

& hoc eft

ad principale ; accidens

,

; nos cognofcimus fubic^tum fub ratione fubiefti.Sed quod illa fubftantia fit hoc fubieftum , vel illud, hocnon fcimus. Accidcns crgo commune ducit in confufam cognitionem fubftantiae. Sed differentia fpecifica eft principium cognofcendi fubftantiam fub determinata ratione,& non confufa;quia per iftam diftingUitur vna fpecies ab alia ; crgo accidens commune non ducit in cognitionem differcntis

r\on poteft cfTe nifi in fubiefto

fpecifica*.

Ad oppofitum illa

eft Ariftotelcs:dicit

partc

:

Aliut eflmodiu,&cz.licn\,\\oc patet ra-

tiacommunia, &noftra cognitioeftamagisnonobis , ad minus nota,& magis occulta ; ergo noftracognitio eft primo incipiendaab accidentibus communibus, & fic dcucniendo in propria accidentia,& poftea in demonftrationem. Ad quzftionem dicicur,qu6d difFcrentiz fubtis

ftantiales innotefcunt nobis per accidentia

ratio eft;quia omnis noftra cognimagis notis nobis ad miniis nota ; quia omnis noftracognitio ortum habet k fenfu. Sed accidentia communia funt nobis magis nota, :

tio cft i

quam

accidcntia propria

,

quia ad feniiim func

nobu

commuma

ficut dicit Arifioteles ? Ahft.7. Met.tMp.i.^.^.^ lt.ttxl.il. item

x.

huitu c^.9.

ttxt.ii.^ i.Tof.cMp.^. ir \. Auertoes, D.Thom.PauI. Ven. cum ipfo Itc» clt. huitu. Fonf. hh. 5. Inftit. t»f. 3. <J» 4. Vide Taitarcc.y«^r« nttnh.^.

/^ Vodnon videtur,illud quod

eft

V^ & indeterminatum,non ducit

accidentia

commune,

in cognitio-

fecundum

ncm

,

quod

commune

non ducit in cognitiofubpropria rationc. Pro-

&

co.idiuprincipium pcxparatiuum uans ad cognitionem fubftantiarum. Cognitio igitur fubftantiar oritur \ cognitione accidentis , tanquam a iuuante , licct non a prineft

dcterminatijfed accidcntiacommu-

cipio fufficiente.

maximam parcem

I.

quia

;

mune

nia fu„t indiffercntia,& indetctminataad multas

Tom.

,

;

pter quod accidcns commune non eft immediacum principium ducendi in cognitionem differentiz fubfiantialis verumtamen accidtns com-

ncm alicuiuS

Sfoti oper.

tale

alicuius proprij

X*tiHM.

ergo non ducunt in cognitionem vnius

.

,

vt probant quacdam rationes

Argumtnt» /ro frtint-

ipccici.

AeeidtwtiM

communia non

funt fufficiens ctmrnuni» nS "" ducendi in cognitionem fubftantix, /"]?"•"" principium ° »

quod

XII.

innotejcere per accidentia

?• CtnclttJIt.

munia cuius

',

;

com-

habet a cognitione accidcntium , & pcr illa fiunt differentiz fubftantiales nobis nots. Intelligendum tamen eft propter rationes,

dijferentia ejfentUles fojjtnt

iffofi.

tum.

tione;differentia» fubftantiales funt magis nobis occultx quam propria accidentia;fed accidentia propria funtnobis magis occulta,quam acciden-

conccfTum, funttamen in plus quoad

Q^V vESTIO

fpecies

enim diffe-

cognofcimus per communia principia,in Ad

rentias

manifcfta; proptcr quodcognitio noftraortum

cum fuis

fimplicitatem.

tAn

commune non

ducit in cognitionem fubftantiapnifi ratione fubie<5ki ex hoc, quod cognofcimus , quod accidens

fpcciebus

les v.ltimsc, conuertibiles funt

I.

;

rra,fi

nis

ari»-

inducic in cognittonem alicn*

& tcrnario & ifto modo quaelibet pars definitio:

5

fi

fubiedum ad quod prim6 confequitur accidens

Similitcr, ^riwfl vtroque modo conucnit dualitati,

Ai

429

1.

Vnde

accidentia

communia

confcrunt ad cognofcendum pcr Ariitotelem in primo de Ani-

^imd

cjtUd efl

roa.

Ducunc cnim in cognicioncm confufam

Kk

3

fubftan

ctinitttntm

fuifiituttit,

.

Super lib. 1 1. Pofter. Qu^ft. XIII.

4?Q

fubftantiar,^ licct

non indiftindam, fiue determi-

naiam. Aliud intclligcndum , quod accidcns ducit in cognitioncm Aibie^li fub tali ordine^quiaex perccptfone multorum accidentium communium Hmul virtiuc intelledus dircurrentis , nos deuenimus in cognitionem alicuius accidentis proprij & fic vlterius in cognitionem difFerentix iubftantialis , tanquam ab cfFedtu ad caufam 5 itaacognitioneconfufadeuenimus in cognitionem determinatam , ficut patct in cxemplo ; per ;

&

hoc quod homo

pcrcipit aliquid in

multum

rc-

&

4.

Ad

argH-

*"*"*•

motis dc ipfo pcrcipit, quod fit animal, poftea deuenit in cognitionem magis fpecialcm. Ad rationcs ; primx rationes oftendunt,qu6d accidentia communia non funt principium lufGcicns , iramediatum ducendi in cognitioncm fubftantix , quia commune non cft principium fiifficicns deucnicndi in cognitionem fubftantia: deteiminatae. Similitcr fieiret principium, tunc

&

fiibftantia reluceret in fpecie accidentis.

Ad audoritates ad oppofitum,oftendunt,qu6d accidentia funt praeparatiua cognitionis ipfius fiibftantix.Vel alitet poifet dici,qu6d

multa acci-

nalc

homini

cui alteri le

non

nale

non

,

ram

tamen ex multis dcuenimus

,

& fic in natu-

fpeciei.

Ad

aliud patet,qu6d

non oportct fubftantiam

rcluccrc in fpecie accidentis

,

licct

per fpcficm

accidentis dcueniamus in cognitipnem fubftant'3E.

Accidens enim virtutc propria non ducit in

cognitionemfubftantiaE,nifi virtute fubftantiafunt. Accidentia enim virtute fubqua funt,gignuntfpcciemin intelleiftu

rum in quibus ftantia:,in

fimul cura adiutorio inteiledus agentis

&

per ; accidcntium generatas in intelle(9:u, intcllcdus difcurrit apprchendendo fubftantiam fic ponitur fub propria ratione , fiuc fpecie ; quod fubftantia facit fpecicm in intellcdu,& taiilas fpccies

&

men nuUam Et

fi

fub fenfu.

dicatur,qu6dtunc accidcns efTctprimum

obicdam

intelieAus. Hic dicunt

quod primum

obiedlum eft duplex,gcneratione, & pcrfcdlione. Accidens ell: primum obiecluni gencratione,fubiClantia

vero pcrfcftione.

;

quia

fi

aliquis definfac

, ita qu6d non afino , nec ali- f^ t*^* */• hoc quod cognofcat raciona- fi""**"*^' afino , oportet qu6d cognofcac afi-

incire

quodlibec aliud cui cognofcit rariofic oporict eum omnia coinefTe j

&

Item, hoc patet pcr Ariftotelem in litera, Cognofccns difFcrentiam aliquorum , cognofcit iiillud a quo difFert. Sed delud quod difFert , finicntem oportct cognofcere difFercntiam definiti , qiia difFerc aquolibcc alio ; ergo cognofcit definicum , Sc quodlibec aliud cognofcic ; ergo

&

oninia. , definicio cft diftinfta cognicio definiergo cognofcens aliquid per definicionem, cognofcit pcr diftindtam cognicioncm a quolibec alio ; fcd diftindam cognitionem non har

Iccra

ti

:

bec definici , nifi quodlibet aliud cognofcac

T

I

o

,

hjc Ud:.

I

j.

loan. dc

Mag.

homini ; itaqu6d cognofcat rationale nulli fed hoc non potcft cognofcerc nifi cognofcat in vniucrfali omnia ergo,&c. AfFum-

altcri inefFc

;

;

ptum

cognofcat rationale nulli alteri inefFc , non cognofceret animal rationnle, mortale, eflc definitioncm hominis,quia cunc non cognofceret hoc cfTc conuertibile cum homine. Secundum paccc ; quia fi definicnccm oporter omnia cognofccrc , cunc impoiSbile eft aliquid fcire. Probatio confcquentiai ; quia cognofccre omnia fub propria ratione,impoffibiIc cft vtrumquc. Si tunc oportet cognofcere omnia fiab propria rationc , impoflibile cft ipfam definitionem habcre , fiuc definirc ; fed non habcns definitionem, non habet fcicnciam , quia dcfinipatct, quia

nifi

&

cio eft

medium

in deraonftrationc per Ariftote-

lem ergo fequitur , qu6d impoflibile

^.Jub.i.

^lu^ffiomm

lihri

eft aliquid

habere fcientiam, Ad primam rationem dicitur bac nullum pofle definire in vniucrfali

;

,

nifi

, quod illa proomnia cognofcat ^d

patet pcr

idem

,

gnitio alicuius potcft haberi

quod ,

fi

fufficit ,

qu6d

fiue in par-

diftindta co-

proprium in

fc

cognofcitur fub detcrminata ratione; licec alia non cognofcantur , nifi rantum in vniuerfali

,

j

»rgumtnta.

& hoc eft concefTum.

Ad aliud non oportet cognofcentcm difFcrentiam aliquorum ad inuicem , cognofcere

Ad aliud

& Paui.Ven.jfciV.D.Thom.

t..Boft.q.

1. Co/ulufit,

cognofi:cre rationale in-

ciculari.

XIII.

An definientem necejje fit Jcire omnia,? j^rinoc.hic cmp.t.text.xo.kMcxt

cc-

;

hominem habet

vtrumquefubpropriaratione,fed

s

;

go , &c. Ad quzftionem dicicur, qu6d oporcec definicncem cognofcerc omnia in vniucrfali , non camen in parciculari. Primum pacet quia defi-

cognofcat vtrumque in vniucrfali

Q^ ^

i.

oportet qu6d cognofcac ratio- Arinmtnt»

gnofcerc.

efle

dui

,

fed ad

ineftc

,

& fecundum hoc patet ad primam rationem. cidcnte non deuenimus in cognitioncm indiui-

;

&

num

nicns

ac-

videtur

fic

hominem

dentia fimul accepta funt principium fufficicns,

Ad fccundum fimiliter patet, quod ex vno

-^v^

QVod

&c,

Jecundi l^ofteriorum finis.

R.P.

R.

P. F.

MAVRITII HIBERNICI

EXPOSITIO.

Index Quceftionum expofitarum. r.

T^ Xpoficio

%.

IOj ytrum Logtca fit fiientia communts f

qujeftionis

primx Vtriim LogicAjitfcientia?

4.

Vtrum SyUogifinus fit fuhieSium Vtrum njrituerfde fit ens ^

5.

fiAn <-vniuerfale fit per Je intelligibile

6.

nAn

3.

Logictt?

458 463

.*'

rvnitterfale habeat aliquoj proprietates i

470 478

tatttum qttinque ^

488

Anvniuerjalefit fithieSiumlibriVorphyrij? In quo

efi

^.

Vtrum

''vntHerfiilta fint

10.

jL. 13.

14.

tAn

^niuer^le

3

J^66

in fitbie^o ?

7. 8.

11.

434 441 443

:

'-vt

loctu fit generationts principium

,

quemadmodum 0*pater?

498 500

^uidfit definitum indefinifione Genertj^ tAn definitio Generu fit cenuenienter data?

Vtrum hac fit rvera , Homo Vtrum dijfcrcntibus fpecic

eft

506

animal ?

in definitione

Generu conuenienter ponat^r^

514 jt7

15.

An Genus necefiario

\(i.

Vtrum

17.

VtrumGenMfitprincipium^ecterum?

18.

An hac

19.

550

l-o.

difFcrcntibus, in co quod quid,y?/ conuenienter datn f Vtrum ifia fit nvera , plurcs homincs funt vnus homo ? Vtrum prima diuifio differentta fit conueniens?

II.

An

558

12..

Vtmm prima

hatc

definitio Specieiy

hitcfit 'uera-i

14. 15.

%6,

534

545

Species cft , qua: pracdicatur dc pluribus

Socratcs fcncx diffcrt a fcipfo puero?

definitio Differenti^

fit conttenicnter p}.

requprat multas jpecies ?

particula , in quid, conuenienter ponatur in definitione Generis f 559

p

fttlicet

,

545 55^

qya fpccics abundcit a Gcncrc,

dataf

$61

An differentia pofiit dcfiniri ? 56$ pra:dicatur,&c, Diffcrcntia hac conuenienSi An Differentia definitio fit ^6^ An differentia pradicetur in quale ? 574 An moiiAcfit differentia animalpf rationalu diuifiua,^ homintd confiitHtiuaf

}.-j.VtrumFropriumfityniuerfale? 18. Vtriim definitio Troprij

Z9.

Vtrum

30.

An

581

quarto modo^if conuenienter data f

Vroprium fit diftinSium yniuerfaleab Accidentef

proprium neceffario ftmper

infit fitbieSlo

595

31. 33.

Vtritm Proprtum

^ Accidens

poffint dici

de aliquo eodem

585

589

.<*

Vtrum Accidens fit denumero<-vniuerfalium? Vtrum hac definitiofit conueniens , Accidcns cft quod adcft , ^c,

31.

numcro

.<*

599 604.

617

R.P.F.

R

M AV

P.

R

F

T

I

I

I

HIBERNICI,

ARCHIEPISCOPI TVAMENSIS EX ORDINE MINORVM ASSVMPTI, E X P O S 1 T

O

1

Qu^ftionum Dodtoris Subtilis in quirique Vniuerfalia Porphyrij.

PROOEMIVM AVTHORIS. V

1

A intentio

praefcntis lucubrationis

eft,Dodoris

ficiliumquaeftionum in Logicam Ariftotclis,

enodare

tatcs

modum

,

Subtilis dif-

&aliorum ambigui-

obfcuritates dcclararc,atquc ipfius litteram

cxpofitionis ,dc vcrbo ad

pcc

verbum breui quodam com,

ide6 illa odo capitula fcu praeambula quas Auerroes in Procemio fuo in Phyficam, duxi non omitcenda, qua: yidelicec intcntio , libri vtilicas, ordo , diuifio , propor-

pendio exarainare

,

:

,

trecitat

tio

,

via doftrinac

,

nomen libri

,

& nomcn Authoris. & Auchoris cft indagari

vcricatcin & in hac fcicn& in ceteris aliis vt poftca clarius dicetur. Finis autera intrinfccus cius eft cognicio fui fubiedi & rcducibilium ad ipfum patet z. Mctaphyficac capitc illo Sluoninm Intentio

tia

naraquc huius opcris

,

,

,

,

,

,

,

:

nutem fmpliciter em iuxta principium.' Extrinfeeus vcro, &: immcdiatus, per applicationcm fubiedi ad alias fcientias difccrncre verum a falfo. Mcdiatus quoque , vt Moralipofthac habita, fcquatur vltimata felicitas. Voluit igicurDodor iftc vltra communc ingenium hominum, veritateslogicalesinucftigare, vcpacec incuenti proccf,

,

fum

eius.

Vtilitas

ne

Logica:,&: maxim^ harum quaeftionum cft, vc nifi ipfis habitis,& bcnemo artificialitcr ncc Logicara , ncc alias fcientias adipifci valeac.

difcuflis,

Nara , vt verum bilera

,

fatcar

,

proraptitudo in

vt fcre abfquc labore

,

Ordo verc huius operis ad cctcra ,

Graramaticam pofitiuam

,

quaeftionibus

iftius viri

,

reddit

qucracumque

&aliorum, dcbctcflc,vc

& fpcculatiuam & parua

ita

ha-

,

,

ftatim poft

&

fi mcntiapprimatur ad plcnum , nifi )i prouedis, coinprehendi mi,

immediatfe a puero canto melius

nim^ pofle

iis

omncm fpcculatiuara poflit confequi.

liccc

logicalia

:

cenfcatur.

autem hocopus, fecundura diuifiohem Lbgicar,qux habcc diuidi(Vc vulgo dicitur ) in vcterem nouam vt infra , quxftionc j. tangctur. Vcrumtamen apud paucos rcpcriuntur quxftioncs huius in noua Logica, pracccrquana in liDiuiditur

&

bris

,

Elenchoruni* Profortio

Expofitio

434

loquendo , poteft; a/Iignari* tanquat^ in-^ ad illud cuius cft. Si ver6 fpccialiter comparcturad fpeculatiuas rationales vt conpeniunc in aliquo communi, dic> vc dicit Commentator vbi fupra,qu6d cft partis ad totum. Proporth eius ad alias fctcBtias

ftrumenti

vel

,

modi fcicndi

,

gcneraliccr

matcrialitcr incelligendo

,

,

,

Vt/i

vti

,

vero doariniccft certiflima, non.modd ,.quia omni gencre dcmonftrandi potcft omnes alias demonftrare docct , loquor dc Logica in communi.

fed quia

Duhiay vel ^/tfiiones logicnles , dc quo ftatim magis. , fpirituali regcnerationc , eft loanues , cuius numen , ic omcn non deferiiit. Dicitur vcro Duns cognomcnto , vel potius a loco gencrationis fic didus , paThcologiaz Parifiis dignicatcDotria Scotus, fed, vtrcor, de maiori;ArtiumOxonij,

Nomen libri

SfOtUi quit.

eft

Tiomeri ^.Authoris

&

SeraphiciMinorum religione:

ftor, Ordinis Al.

Maxi-

dtS.EHftbio.

cuius laudibus addidijfe (vtinquit

Diuus

Superuacuis enim laborat impendiis, qui Solem facibusniticur iuuare. Poflem profcdo praerogatiuas illas, quas cum pcriculo fui Aucrmaiora applicarc: rocs attribuit Ariftotcli , loco prxallcgato ,huic homini faniflimc , Amiytolius) aliquid

decerpjife

,

eji.

&

fed fada fat virum commendant. Solent prxmitti quacdain verba in principio huius opcri5,quae an fint Dodoris, an altcrius

,

tendens

rcfcrt , fcd nolo ca pr«tcrire , & funt ifta Circa logicalia diligenter' /»vt veritates qux in eisfunt dubia , clarius elucefcant , mouendo dubia , primo /ih-

parum ,

,

fra Ithrum

Porfhyrij.

Cum dicit ,

circa logicalia

,

Bene addit

tentionis.

tur

:

,

oftendit vniuerfalitatcm operis

,& detcrminationem

in-

diligenter ^ nsim diligentia cuiuflibct operis obtufitaspermolli*

vt de difciplina Scholarium

,

inquit Boetius. Scquitur intendens. Infendere cft in

&

ab alio hoc habcat intcndcns conucnit libero arbitrio, vt includit intellcdum,& voluntatem. Dum^ddit, vt veritates qu/t in eii funt dubix oftendit fincm fui opcris , vt fupra de di^um cft. Ec ioquicur dc vcricacibus incomplexoriim in ordine ad intcllciium veritatibus complexorum, quam diftindioncm habcs ab ipfo 6. Metaphyficae fuae. aliud teridcre

,

fiuc a fe

,

fiue

:

,

,

,

:

&

fibi, fed aliis ; quia qui dubitat, ignorare videtur, i Metaphyf LMouendoduenim ( inquit Ariftotelcs j. Mctaph. tcxt. commenc. i. ) inueltigare volentibus operxpretium bene dubitare poSerier enim inuejiigatio priorum ejlfolutio dubitatorum. foluere namciue non ejl ignorantii vinculum ,&cc. Sequicur ^fupra librum Porphyrij , quiali-

Dubid non

.

,

bia. Jnefl

;

non ordine perfedionis,do6trinaE tamcn primus eft. Sed vt Lcdor ordincm ( in quo non modo minimarura rerum,vcrum totius vniuerfi plcnitudo pcrfeftionis confiftit, ir. Metaph. tcxt. comment. yi. )vniformcm in fequcntibus rcperiat hunc feruabo. Primo titulum quacftionis cuiuflibet declarabo," qujcftionis diuifioncm & rationcm ordinis fubiungam; fecundo litteram exponam, & tertio dubia aliqua mouebo , & foluam , vt fic numero tcrnario omnium perfediflimo, ctiam fecundum Philofophos , ( vc i. CoeU , tcxt. corti. z. habetur ) contcntus , diuinx cct

,

,

Trinitatis auxilio frctus,rem principalcm aggrediar. .uaedam poteftas fntcllcdkus

Q^ Vtmm

i« S

T

I

o

lc [entlt

I.

vero

,

,

qua naturalitcr affic prOCcdit de

& diftentit falfo & :

notitia noti ad ignoti uotitiam.Aliaefl

Logica ftt Scienttai-

quac

eft

quidam habitus

intelledtualis

,

artificialis,

communi-

ter acquifitus per inuentioncm,veldodlrina>T!: o. G^iuflio eft dubitabilis

quo iudicamusde reditudine

'propontio,qua: aliud qu£rit,& aliud

nationis.VcI eft illa,quaE data

E PRIM

I. tlipltX

fupponit 7. Mctaph. ad finetti. Supponit cnim Logicam eflc, fed qua:-

qiU-

rit

an

fcicntia

(it

,

vcl

modus

fcicn-

di,vt volucrunt nonnulli. Quaeftio cft duplex,fcilicet gcneralis, Vt

terrog^ndi dubitabilis

fpecialis,vt propofitio neceftaria

; :

omnis propofitio cum nota in-

& fic funt tancum

quatuor in gener

re,quaf ponuntut i.*Pofteriorum, vidclicct, 5» eji ,ijuid eji , auta eji , propter ejtud eji , de quibus aliquatangam qufEftionetertii. Firha eft nota quxftionis problematicae, vcl gencralius cuiiiflibet Sc habct locum in oppofitis , vt habct Philofophus , notanter 19. Mctaph. text. comm. 7. Rationeprtma, adpartem affirmati-:

& :

>

Hanfprtmt duhtf, ihidem diSputati in textu. flcx.

Logica

eft diiplcx

,

fcilicct natftraliijc^nx cft

cuiuflibct ratiocieft

pcr ccrtas regu-

definiunt aliqui Eft aT^'*^^* qua \ phantafiis, q«ai videntur, non funt, nos in liberat , errores damnat , falfitates oftendit , las Artis Logicae

,

quarti

fic

:

&

''

&

omni opere contcmplationis, lumen redlum bet.ycl ficjLogica

adluum

pra:-

cft fcientia rationalis,dired:ina

Velfic,fecundumBoctiun»dc Sch o\zuu:Le^caeJiratio difcemendi ve-

rationis.

difciplina

rUafalfi.^i aliamulta,quac fcquuntur pulchra ibidem.&fecundumAuguftinij,Z,
dr tjiia clausa omnes alia claMduntur.cii quai<ju
famjcuius neceflitatcm,& vtilitatem tangit Philoalij in plerifque locis. fisphus, Commentator ,

&

Communis autcm quod Logica

interprctatio nominis cft

dicitut i Acf©-»

quod

eft

fermo, quafi

*'"'' ^f/'"'*

Quceftionis «juaH rertnocinalis fcientia» &lic^crertnoaccici;tt

Mctaphyfic.tcxt.comment.S.Pro

nbi , quia tamen difputacio Logicalis aptiflimc habct ficri pc;r fcrmonem , idco Antonomaftici

in a.text.cpmment.ij.poflquamprzmifit raci-

non denominatione.obic£bi-

dicitur /crrnocinalu,

J.

ui, fed potius inftrumentali. Logica ver6 artificialis poteft diuidi in docenrem, &vtentem, vtftatimdicetur; docens ver6 quoties fumitur quantum ad partes fubiediuas , Sc alias foi , fubietfti ipfius , patebit qusftione tertia. Sciemi* poteft fumi quadrupliciter, vt accipitur k Linconienfi , fuper primum Pofteriorum: ,

&

fed in prpppfito dupliciter

fit

fermo de ipla, vt definitur

primo Pofteriorum,aD Ariftotele:qu« ( vt primo Reportationum,

defcribi poteft

C\c

quxftionc Scihi» quiJ.

i.

Dodore

ifto

in principio fi>lutionis ,

&

,

habecur ab

in tcrtio 14. diftind.

eji conclufionis necejfatit

,

per cauptm

,

Scientia

)

vel principiay

dr per demenfhationem appUcata, certa ,

& ekidens

In qua defcriptionequatuorconditiones tan-

cendi-

tUn*t.

guntur videlicet ,

necejfttat ohieEliy euidentia

,

cer^

Primaexcludit habitum ccncingentium , vtpuca artem , fecundum aliquos, prudentiam. Secunda excludit fidem. Tertia vero opinionem. Quartahabitum principiorum. Vel poffes afllgnire feptcmconditiones fcientiaf,vt ponit Francifcus in Conflatu,inPrologo , qusftione 14. quas omitto gratia breuititudoy applicatio JyUogiflica.

&

tatis.

Ha:c quaftio

,

commimiter

ficut alia;

diuidi-

,

tur in tres partes principalcs. In primaarguitad

Et primo communiter pro parte falfa in fecunda foluit quaeftionem in tertia refpondet ad argumenta princi-

vrramque partem

qua:fiti. :

:

palia.

Ordo huius qua:ftionis ad fequentes , patet: quiaprius eft fcire Logicam eflc fcictiam, quam quam fcientiam communem , vel propriam , aflignare cius fubicdtum. Has vero tres quxftiones circa Logicam in communi , non abs rc prjcjnifit DoAor, dodrinam Ariftotelis i. Phyficorum , tcxt. commcnt. 4. alibi f«pc fequucus, cx vniuerfalioribus ad minus vniuerfalia procedcns , deindc defccndit ad fpecialia , vt poftea

&

&

ViiUr»

tri

pl*x.

De Secvnd o, Arguit rriplicitcr quod Logica

non

ipiodnen.

cet

eft fcientia

:

dicit igicur

Vbi nota qu6d

Elenchum

,

primo,

MtJut VMrii fumitur.

Topicum

,

,

fcili-

& Pofteriorifticum.

, quia illud quod non eft. In propofico fic fumicur,vel faltem topice, non autem pofteriorifticc. Sequi-

videtur,

&

modud fiiendi non ejl/cientia , probat a (imili , qniamodus videndi non eft vifus. Vbi adtur

,

uertendum quod modm accipitur vno modo pro Secundo vt cft rei dctcrminatio accidentalis , vt in Modalinaturali difpofitione cuinflibet rci.

bus accipitur. Tcrti6 pro difpofitionefyllogiftica. Quarto pro accidentali modo ipfius vcrbi. Quinto pro confignificato partis otationis , qui modus fignificmdi appcllatur. In propofito fumitur primo, vel fecundo modo, licct vniuerfaliter quomodocunque capiatur , modus non fit id cuius eft

Ariftetcles ihid.

litacem, Sc di£cultatcm,quz accidunt circacon/idcrationem veritatis , qu6d ad Metaphyficum fpedat inquifitio veritatis , oftendit mo-

&

dum

acquirendi veritatem przmictens prim6 virtutem confuetudinis , diccns , qu6d , vt confueuimus, itadignamur dici , tcxt. comment.14. deindeadducit quinque modos,quos diuerfi ob:

feruant in acquifitionc fcientiz.

Primuseft, quia aliqui nihil tecipiunt

modus, modus namque vidcndi

vel obfcurc

,

vel pudicc

(

&

fic

de

cft, clarc,

aliis )

videre.

nifi

,

fuetudinem in Mathematicis , vel fbrtitudinem imaginationis. Secundus, quia aliqui nihil recipiunt, nifi perexempla fenfibilia:& hoc vel propter confuetudinem, vel propter dcbilitatem nifi

'

vel propter

confuetudincm , vel dcfedbum Quatrus,quiaaliqui per ccr-

iudicij intelledus.

& diligentcm inquifitionem volunt & hoc vcl proptcrconfuetudinem,

titudinem,

,

omniadici:

vel fubtilitatcm intelled:ijs.

Quinius , quia

qui nihil per cercicudinem inquirunc

huncmodum rriftabilcm

Ariftotelcs

:

ali-

& vocat & hoc eis

,

contingit.vel propter impotenciam conipIe<3:cn, vel TOicrologiam, id eft,paruorum raciocinationem, fecundum ipfosinopportunam:&cxemplificat deilliberalibuscomputantibus paruain conuiuiis. Ex quibus infert Philofophus r/gulam , moduiTi conucnientcm acquircndi veritatem , vel fcientiam, diccns Proptcr ejftod oportet

di

&

:

erudiri^ejuomodofingulafitnt recipienda

efifimut qfUTereficientiam,

:

& ahfitrdum

& medum fiicndi

:

efi

au-

tem neutrum facile accipere. vbi Conmientator cxponit enpr e(sc permodum fiiendi Logicam dcberc intelligi, quia cft via in alias fcientias ideo de:

bec acquiri

,

non fimul cum

aliis fcicnciis

,

fcd

Et exernplificat dc docente viam cum adeam vel de medente cura addifcit mcdi-

prius. difcit

:

cinam

:

ficut

quidam

fccit

,

qui acceflit ad a:gro-

& volens propinarc medicinam infpcxit poftea librum & mortuus eft xgrotus. Similitum ,

,

,

ter errabit in .icquifitione alianim fcientiarum,

cum

cam quzrit. Secundum argumentum

aliis

fuper

illa

6. principale fiindatur diuifione trimembri fpeculariuz 6.Me- Scitnti»

quz potcft reduci ad per hoc quod eft feparabile a ma-

taphyfic.tcxt.commeni.

bimembrem

,

2.

teria fenfibili,vel nonjcfrc mobile,veI non.Scicntia

enim omnis fpeculatiua

realis.aut eft de infc-

& mobilibus & fic cft Phyfica aut de infeparabilibus, & inimobiIibus,& ficcft Maparabilibus,

,

;

thematicajaut de fcparabilibus,& immobilibus, , quarum vlterior profecu-

& fic e/?Metaphyfica tio

non

hic, fed alibi.

Diceret tamen aduerfarius cffe pradicam , vt Aureolus,

,

&

ponens Logicam alij

plurcs,qu6d

argumentum Dodoris commictjt confeqiJcns. Formetur ergo argumcntum fic Omnis fcicn:

fcd Loginec fpeculatiua ergo , &c,

tia aut eft praftica, aut fpeculatiua

ca noii

cft praftica

,

communi

Maior

paccc ex

aliqui

ponant tertiam

illa

:

;

,

vt infri

diuifionc ,

articulo

,

licct

j.

tan-

rnninatio perdeterminabile. Sequitur minor, Logica efi modMsfiiendi , qaod

pro fecunda, probat e.im Dodor in littera , quia nec eft PJiyfica , nec Mathemacica , nec Mcta-

& Commentatorem x.

'^"*

quia aliqui nihil recipiunt, per authoritatem Poetarum , vel aliorum :&

gam. Minorpro parte probabitur ibidcm. Scd

probaturpcr Ariftotelem

'

intellei5tus. Tertius,

igiturdiciturmo
Cjim

S'

dicatur cis Mathcmaiicc,& hoc vel propter con- ^'1^*"".*"

V^idetur

triplex edvidere

Primum includit negationem

fic

notandum , qu6d

ipfius radicali

quiignorat Logicam,veIctiam tuncfimul

dicetur.

4-

declaratione,

hoc

notitia.

£(W

4J5

I.

pbyfica.

Tettium

^-

'"'*'"** ''*"

Expofitio

4^6

Tcrtium argamcntum principale cft , quia , Logica autcm cx communibus crgo, &c. Maior patct , quia dcfcie%tia proccdit cx propriis ;

monftratio

eommcnt.

cx propriis

eft

Cum

Sc zi.

5

i

Pofterioru'm

.

igitur fcientia

ctus demonftrationis,&dcmonftratio

fit

, tcxt.

fit

cfFc-

ex pro-

Minor vero patct , quia illa dc quibus eft Logica, funt communia omnibus aliis, vt poftea dicetur. Aduerte quod licct textus Logics communiter diuidatur per capitula , & non per commcnta vt tamen facilius in libris impieflis inueniantur Ioca,notaui fcmpcr commenta: quare Ledor non fine caufa attendat,& dctradorcs priis principiis

;

igitur &fcientia.

:

caftiget.

Primum argumentum ad oppofitum, patet, &

A

cancretU

magis in folutionc

mi mhflraS* fiMadottnet.

ftindatur fuper illa

A concretis ad ahfiraSfa tenet con/e^uemiai

rcgula,

vbi in concretiseft prddicatioperfe. quae

famoQuodli-

cft

fcientiae

,

&

fcicndo vniucrfalia,& propria de cis.Sirailem etiam diftinftionem habct iftc Dodor fuper pri-

nifi

mum Eknchorum quaEft.i.& i.porvens diffcren-

&

&

tiam inter Demonftratiuam , Dialedicam , compat ans Logicam,& Sophifticam ad rationcra feicntiar , volunt aliquj fequaces huius exponentcs Commentatorem vbi uipra,qu«d Logica vtens fit modus fciendi , docem vero fcicntia.

&

Sed. poflet probabiliter dici

,

quod ifta non eft

intentio Dodoris,fi bene aduertatur. Vult ergo Do(5bor ponere differcntiam inter Dialccticam, ,

nec conclufio

illa

quod Logica eft fcientia abfolute procedit enim demonftrator ex propriis , & Dialedicus ex communigeneralis poteft reprehendi,ciim dixit, :

Phyficorum text.com.i.& S.Phyfic.text.com.yo. &C76.SC i.Coeli text.com.7o.& alibi fspc. Etfuperprinum Phyficorum,com.j ^ dicit Commen-

Logicus eftjZiens

quilibct demonftratiue cognofrens tft fciens:

Logicus

huiufmodi

eft

Minor probatur

;

ergo

&c.^ Maior pater.

,

in folutionc quaEftionij,& infra

idcoSyllogifmusDcmonftratiuus generat Dialedicus opinionem, & adducit , Doctor probationem huius diftindtionis , quantum ad ^cundam partcm,ex Ariftoteis, in Naturalibus,vbi vocat rationes Logicas , rationes c6:,

fcientixrn

&

munes hoc enim facit Ariftoteles in plerifque locis, vt puta 4. Phy ficorum text.comm.87. & 6. ;

tator,qu6dLogicavfitaturdupliciter.Vno

fccundum qu6d

veruma

dcclarabitur.

modo

ens inftrumentum diuidcns falio: &ifte modus eft proprius. Alio eft

formidinc. Si

cum certitudinc , aut cum primo modo & non folum cer-

modo fecundiim qu6d illa, qua: funt declarata in Logica, accipiuntur pro Maximis indeftruendo, aut conftruendo aliquid.Et ifta confiderario ctini

titudinc fidei

igitur aut pcr fapientiam,autper

vfiratur in artibus particuIaribus,non eft propria:

Item,Logicus

cft habitualiter

pcr intelledum

cognofccns,aiit igitur

intelledura

,

;

,

aut prudentiam

,

aut artcm

,

atit

non primis quatuor modis , vt patet; igiturquinto modo. Si vcrocumformidinejigilur erit opinio , & per confcquens crit non mo' dus fcitfndi , fed potius opinandi , quod cft confcicntiam

:

in arte vero vniucrfali, fcilicet in prima Philofo-

phia, eft propria

:

& eandem fentcntiam habet 7.

Confequenter rcfpondet ad qusftionem affirmatuu', dicens quod Logica eftfeiemia.qusim conclufionem probat dupliciter. Primo , quia ficut

Metaph. com.i.Quaere eum, & aliosexponcntes illud 4. Metaph. Circa idem lahorant, &c. Quacre etiam Boctium , in fecunda editione fuper Porphyrium, in Prooeriiio , vbi exprefsc habet quod Logicaeftfcientia, &parsPhiIofophi2 ,& cum hoc inftrumentum,& fupellex , vcl modus fcicndi aliarum,& declarat optime. Nota tamen, pro maiori declaratione di6borum,ea qaa: tangam in

vcritates Metaphyficales, vel Gcometrica: often-

tertio articulodc Diale<5kica,& Demonftratiua.

duntur demonftratiue , ita veiritatcs Logicalesu Sicut enim de ente in communi , vel de lubilantia, feu quantitate , fic de aliis, oftenditur paf^ fio aliqua dcmonftratiue ; ita de Syllogifmo in

Confequenter refpondet ad argumenta prin& ad primum ponir refponfioncm alio rum,vtputa.^gidij,velpotiuseorum,quiconce-_ dunt Logicam cfte fcientiam, & modum fciendi, dic^SfDicitur ^uodmodus feiendi, &c.vbi aduerten-

tra te

;

fi

vlterius proreruiatur

,

procede confe-

quenter.

fiientU.

vnicuiquc

potefteire inftruftus in qualibet arte,

, probatur C\c. Primo ex communi vfu Authorum:fccund6 per rationcm, quia

:

'

ejl

& quacdam propria

bus

:

8.

:

apud Scotum. Vide quajftioncm i j. & quac ibi notaui. quam propofitionem infra cap. de Genere quasftione }. pertradabo fed pro nunc intelligatur in concretis accidentalibiis , & abftradis non vltimatis dc quibus plenius in loco prasaHegato. Et quia aliqaiproteruiendo , negant illud aftumptum , fcilicet quod fa

beti,

togicn

tiis

homo non

& Dcmonftratiuam Logicam

quaeftionis.

Sccundum argumentum

Hanc diftindionem vidctur Commcntatoir tangere z.Mctaph.com.ij.adfincm^diccns quod ars Logica: quarda cft vniuerfalis omnibus fcicn-

tem.

&

communi, vel dc aliquaeius

parte fubiedliua^vel

integrali oftcnditur paifio in Logica

,

etiam dc-

monftratiuc. Sed quia fortc aliquis diceret

quod

lequifita ad demonftrationem non habcntur in Logica,ide6 fccundo adiungit quod cum demonftratio

Ad demon- com.

Syllogifmus faciens fcire i. Poft. text. ad demonftratiohcm autem requiruntur

fit

f.

& medium

firationf tria tria,fcilicet fubieftiim,paflio, requiruntur. text. comm.ii. quod eft dcfinitio

i.

Poft.

fubiedi in habentibus definitionem , vel paflio pf ior refpcdru altcrius , hocin demonftrationc ^«*W; vel cf-

&

feftus,fiue illa

fignum in dcmonftratione^«/<«,omnia

reperiuntur in Logica, vt patet difcurrcndo;

de his in quxftione j. fequenti clarius dicam. Deinde cum dicit, Intelli£eadtimeft,8i:c. Ad maiorcm declarationcm didtorum , & vt omnis cane in acquiuocis videatur lauillatio tollatur,

&

boraie

,

diftinguit

Logicam

in docsntem

& vten-

cipalia

:

dum qu6d communiterDedor

in refponfioni-

bus propriis vtitur his verbis : Dico,velpoteft dici, vel dicendum;in rcfponfionibus vcr6 aliorum hoc verbo diciiur. Vult ergo haec refponfio qu6d hacc prsdicatio

fit

vcra r^odus feiendi eftfeientia, for:

maliter loquendo. arguit

Dodor

Contraquam refponfionem Prim6 per quandam

dupliciter.

Maximam,apud ipfum, ra

prtedic/ttio

videlicet

quod Omnisze-

in abftraEio eftper fe primo modo,

eftentialiter vira;(eA.

modus fcicndi eft

ijitia

abftradbum,

&fcicntiaetiam.Qu6dmodusfitabftrad:upatet, quia fibi correfpondctconcrctum.vt modaIe,vel modificatum:veritas autem huiu» rcgulz , li-

&

mitatio, patcbit in tertio articulo.

nulla pracdicatio

Qu6d autem

non fit in primo modo,oftcnd.it,

Gluia in intelleElu fetbieEH,S>cc.

Hacc probatio patec

ex definitione primi modi dicendi per fe,quar ha-

betur

10.

^n Lo^Ua ptfcjiti», J"l^""'*

(§»

'citn-

^/

Qu?Eftionis becur

i

dicantur in

1 1.

qu6d videlicet ilia pratprimo modo , quzcunque ponuntur

.Poft.text.com. «>.

in ratione,dicentef««^f>itta 'y?fubicdli. Secunda ratio > quam adducit Dodor contra

illam rerpon(ionem,procedit ex ordine fcientis, modi fciendi. Scimtia cnim eft aftus pri-

fdre,

&

mu$,yfirf ver6 eft aftus fecundus:fed medmfcien-

M ctt accidens

€tis eius i.Elencn.quacft.

gnificarty

exemplum

ipfiusyWrr-pone 1

ex di-

de efe,imelUgere Scfi-

5.

& modis eorum correfpondenrer. Cum

enim quidquid

eft poftcrius pofteriore,fit

pofte-

rius priore,vt habet in Theoremati^us, fequitur

qu6d modus

fciendi

fit

pofterior eft ipfo /cire

,

pofterior fcientii

quia

,

hc/cire fcientii, vt patet.

Vbi aduertendumqu6dnonarguitDo£tor cx

ra-

tione pofterioritatis, abfolutc loquendo, vt infr^

tangam

;

aliter

non valeret argumentum. Proce-

ditetiamhocargumcntum,&pracccdcns,loqucndo dc prardicatione formali,vt patet. Vltim6 Doftor ponit refponuoncm propriam, primo negando minorem principalem & hoc formaliter loquendo.fed materialiter poreftconcedi fic procedi^ expofitio Commentatoris. Secundo poflct dici ad argumcnrum,qu6d maior eft falfamarerialitcr , vt habcnt quidam libri, :

:

&

&

lic^t aliqui velint

qu6d non

Do6toris,

littcra

fit

tamcn faris concordat didis cius.Nam fi verum cft quod Logica eft modus fciendi materialircr, vcrum eft quod fcienria eft modus fcicndi , cum Logica fit fcicntia , & vltra fequitur , ergo modiu Jciendi efi fiiemia

i

Tertio dicit num.

per eonuerfionem fimplicem, j.

quod

expofitio

fi

Commen-

^,in illa authofirate, Ayfi*rdMmeft, &c. debercadcre inrer tpurere

tatoris vaIer,copula,id eft,ly

f:ienti»m,(^€ftuarere

modHm fiiendi.^X.

plura.quod poreft

rario cft,quia

pcrpauciora. Vndc praeferrur Parmenides careris anriquorum in pofirione principiorum , primo Phyficorura.rext.com 41. Ciam igitur vnico t^uerere^oifit Logica (qua: eft vcrc fcienria,vr tenct Doftor; &modus fciendi,per te faltem)acquiri,pro quaro eftcnrialirer fcienipfa Logica eft formalirer , materialirer , arque accidenralitcr modus lia : fruftrafic per

fieri

&

&

fciendijVt didum eftjideo licct

vnum non

fit

for-

nihilominus diuerfis Exemplum de quacrenre Socrarcm,& albcdincm eius.Scd aducrmalircr rcliquum

,

fruftra

quaeftionibus fimul quzrunrur.

te

qu6d Dodlor

in

tione Aucrrojs,nec ro'is,vr

hoc non commcndat expofiilla fuit

intentio ipfius Auer-

poftea rangcrur. Vult igitur

Dodor breui-

ter illam abfurditarem rcfcrre,pofira verirate fuas

437

men non aftero, quia refpe^ tliaruni potcft poni fw & tpiod fcd refpedu fui ipfius eft tantum j

Logicam naturalem.

^uedyniCx recurrendo ad

Argumentum ergo principale varic poteft folui ad rem,& ad formam, vt patet pradHcanti. Elige expofitionem quae magis guftabit , benc mafticando , applica ad propofitum, ea , quz infr^, foluendo primum principalc quzftione tcrtia» habet Do^or , qua: ibi notabo de Syllogifmo.

&

&

Sed illa expofitio iam dida fatis patet & iuxta hoc patet ad inftantiam de fubieao, & palEbne, deqaibus diuetfae quaeftiones quaeruntur i. Pofteriorura ibi cnim eft fcrmo de rationibus formalibus quaefitorum, hic loquitur de reali inue:

:

ftigatione cxiftenti5,& concomitatia accidcntali, iicet neceflaria folutio fecundi

&

D E TERT

I o principali, circa dida Doftohac quxftione , occurrfmt quxdam difficultates. Et ptimi circa folu^ionem qua-ftionis: deinde circa argumcnta , folutioncs corura.

&

Tenet namquc Dodbor quod Logicacft fcientia; vtrum autemfitvna, vclqualiter, non dcrcrminat. Priraa crgo difficnltas cft , de vnitate LoCirca hanc difficultatem diucrfimodc oppinati funt. Sed breuiter dico, quod vnitM hwitui VnttM h*Ueft duplcx , fcilicet imrinfica , formalis alia tm ditfUx.

gicA.

&

cfi extrinfica

,

&

trinfecam,

pluri-

bus quaeftionibus, proprer caufam ia alTignaram. Qui vellct rccurreread Logicam propriam,& communem coniun^am omni fcietiac,vr didlum eft fupra de menre Commenratoris, poiTct alitcr exponere,& forrc magis ad mcnrcm ipfius nam anre alias deber haberi, fed quaercndo alias, concomitanter qu<eritur , licct non addifccndo , fed diuidendo,& modificando. Potcft igitur copula poni inter ipfa conucnicnrer , tanquam inter diuerfa:fed non inter ipforum qturerefimul,fine aj)furditate ; fedbenc feorfum,quoad Logicam,tenendo ipfara eflc in fe fcientiam,quod forte non ponerct Cotnmentator. Sed adhuc quatrcndo :

ipfammet Logicam fcicntifici , quarritur fimul Logica raodificatiue,vt alicui vidcretur,quod taScoti oper, Tntt. I.

:

Voco vnitatem informalem cuiuflibet, illam qux

&materialis.

confequirur ens

inquantum ens

,

,

reduftiue lo-

quendo. Sicut enim vnum , vel vnitai cft paflio cntis , itz hic y huitis. Materialem vcr6 vnitatem appello , quacmaxime repetiturin accidcntibus, iJlam quam participant rationc marerix. Er cum

mareria fcientix

quam

circa

,

duplcx

fit

vidclicct in qua

,

,

&

vcl de cjua, ide6 vnitas materialis

fcienrix poreft poni duplcx

,

fcilicer fubieftiua,

Vnitas materialttdMfitx,

&obic<5tiua. Obicftiuaver6 duplex,fcilicetfpecifica

&

,

gcncrica. Et gencrica

adhuc duplcx,

&

Voco vnitatcm qux fiimitur ab

propinqua

fcilicet

,

rcmota.

fpecific-im obicitiuam fcientiae

obie£ko complexo in fc

& pcr fe

,

,

,

incomplexo , formalirer confidcraro. Gcncricam ver6 ,

vcl

propinquam appello.qux rcfpicit obicdum complexum , vel incomplexum virtualiter adlualiter confidctatum , vcl contcntum. Gencricam autem rcmotam dico , quae concemit obicdum complcxum , vel incomplcxum , permiflliuc , vcl potentialiter apprehenrura. Et hic fumo fpecifi-

modo cntitaris obie
fcienria gcnerica

&

»J-

ris in

quam diuerfa polTunt

non fimul

fatis cla-

principale rccurritad illadiftindionem dc Logica doccnte, vtente,& haec tantiim dc feciuido.

cum, Scgenericttm,non ex

quafri,etfi

argumeti

& magis infra clarefcet.SoIucndo tcrtium

raeft,

folutionis ad fimultatcm quzftionis, non autcm ad idcntitatcm quxfitorum , cum in veritatc non fint idem formalitcr , ncc realiter ide6 tan:

Ilt

I.

ux ,

fed cx

in fe fingulari

fpecifica,vt

Ex dico

,

feci,

:

vel falrera fpccifico :

poreft ellc

his refpondetur ad difficultatcm. Prira6

quod Legicaeftvna fciemia

14-

vnitatc intrin-

& nuraeto, vt eft habitus vnius conclu& fpccie vt albcdo rcfpe^Su huius 6^ ' & fort^ genere vt color. Secundo dico, ,

,

quod eft

fcientia vna

teriali fubie«Sliua,

telledh»

in

,

&

de obicdo generalillimo nunc probabiliter fuppono.

fionis; lius

,

aliis.

:

& fpecie

,

vnitate extrinfeca

numcro tantiim , in pluribus

Terti6 dico

,

qu6d

eft

,

& fort^

vna

& raa-

,

in vnico in-

genere

fpecie

,

vni-

Ltgitm

obiediui , vt refpicit Syllogif- vma mum in fe , gencre propinquo , vt refpicit alia ttr. per rationem Syllogifmi ; & gcnere remoto , vt refpicit alia pcr rationes eorum.Et hoc dico (upponcndo Syllogifmum eire fubiedhnn Logicx, tatc materiali

Ll

vc

tft

trifliti'

Expofitio

438

vt quaeftione tertia fequenti oftendetur.Prolixior fermo praediftorum in aliis. Nota vlterius , qu6d prxter vnitatem illam, quam aflignaui ex parte obiedi, fubicdi, pof-

vt fadiuus cft , vt Mechanica;. Alius vero vt intelledus cft , indifFcrenter fc habcns ad omncs fic cft Logica. Quidam vcro alios habitus , Ockatn , quxftionc pcnulalij, ( vt Aureoius,

poni vnitas habitus ex parte adus generatiui ipfius fed de hoc eflet videndum , an adus fic caufa habitus , virtute propria , an virtute obieibi & fi fic, k quo principaliiis fumi debct vnian pracise habebit ynitatem agtas habitus , fregationis cx parte adkus alias quia tranfccn-

tima prologiSentcntiarum) volunt quodLogica fit pradica, quiadiuiditur in docentem vteutem , eft diredliua aliarum fcientiarum , &c. Scd quidquid fit de iftis opinionibus , confi-^ milibus , fequcndo tamen viam Doftoris fubtilis ( qui , in primo Sententiarum quarftione de Pra£bica , Praxi, infert pro inconuenienti Logicam efle pradicam ibidem cciam , fuftinendo diuifionem illam famofam fcientia: in pra<^icam , fpcculariuam , habetpro inconuenicnti ponere teitiam ) dico quod Logica efl jpeculatiua, LoficM efi quia nulla fciencia cftpradtica, quae non eft dire- ffientiM §tdliua praxis proprie didac , mediate , vel imme- fuUtiuM.

&

Ctx.

:

:

&

:

propofitum,qu«retertiam diftinftionem primi, ad nnem, decimam feptimam eiufdem : in quasftioin tcrtiojin materia de virtutibus : alios bene pondene Collationum , ahbi , it

&

&

&

&

&

rando.

Secunda dilficultas cft, vtritm Logkttfitfiientia rtalis?

Ad quod breuiter refpondeo, quod fcientiam

$cienti»dfei'

tur

r*Mlit'dft-

plftitef.

appellari rcalem

potcft intelligi dupliciter , aut

,

denominatione intrinfeca

aut denominatione

,

Voco demmituuiotum intrinficamy qu« formam denominato inexiftentero. ExtrinficMn ver6 dico illam , quae appellat formam alteri a denominato inexiftcntcp?. Ex quibus ad propofitum dico , qu6d Logica eftfiientia realu,

&

&

&

&

&

&

•,

&

diatc.

Procuius vlteriori declaretipne aduertendum, vt habet Euftathius

quod

modo pro

praxis potcft fumi quadrupIiciter.Vno

operatione cuiuflibet potentiac. Alio modo pro opcfatione agcntis pcr cognitionem tantiim. Tertio modo pro operatione exiftente in noftra

tatis.

intrinfica

,

cum

Secundo dico , quod

vel rationis

,

fit

vera res prima:

eft fcicntia rationalii^

denominatione extrinfica

rubie6Hua,quia

fic

omnis

,

non modo

fcientiaeft rationis;fcd

obicdtiua, Aduerte tamen,

quod abfolute dicitur

&

:

Primo intclle6bu$ oftenfiuus finis ipfi vpSecundo volitio finis , & confilium dc

tuor.

iuntati.

his

quae funt ad finem. Tcrtio fententia difta-

,

Quarto eledio. Et praxim

tiija.

ptam

fubtilis vbi tiae

cfTe

Sed qualicer fcicntia

dc cnte rationis

,

& plura

alia

rcalis potcft ,

qux

faciunp

difficultatem circa Logicam,vidcbitur infri quae-

defcribit

quam

cft ,

Cni parti Philofiphi*fitp-

Poteft dici, qu6d capicndo Philofophiam pro apprehenfionc vcritatis cuiufcunqu? entis , fine fermteinMUm a nobis, fiue k natura caufati , licet amor fapien^re»lepf. tiae, vel amor fabularum" poflet appellari , yt i. Metaph. in prologo , de Philofopho inquit Ariftoteles, tunc poteft diuidi in fermocinalcm, vcl rationalem, rcalem licet Plato, ( vt dicit Auguftinus 8.de ciuit. cap.4.)diuidat ipfam in ConRationalcm. Vndc templatiuam , Adiuam , pofletargumentumfumi ad ponendum Logicam cfle tertiam a fpeculatiua , pradica duo tamen prima membra continentur fub reali Philofophia } ideo diuifio bimembris placct. Sermocinalis vero, qus triuium appellatur,diuiditur SerfieeSnMlit ThiUfephis

in

&

:

&

&

in

Grammaticam

,

Rhctoricam

Confiderant cnim principalicer candi,

:

,

&

Logicam.

modos

fignifi-

& modos intelligendi,& colores,qui funt

refpedus rationis. Sed dicuntur fcrmocinales pfopter caufam fuperiias aflignatam. Dicuntur etiam organicae, vel modi fciendi , ad fenfum ta-

illo

modo fum-

vbi fuprJl

,

quod

priills ,

quod eft anStus alterius potenEx quo fequitur quod nul-

intelledius.

lus ad:us intelledbus eiiarn ^ voluncate impera-

tus

eft

,

lcftionc.

Tcrtia difficultas ponitur?

Commentator

operatio fecundum cledtioncm. Et Doclor

eft

'

ftione j.fequenti.

verc praxis naturaliter pofterior intclEx quo fequitur quod folum adus eli- PtMxis

rpdkus.Ex

mo,

quo fequitur qu6d adlus elicitus eft pri-

& per fe praxis. Scquitur etiam quod praxis no redc clici.A<5tum voco velle & nolle impera-

ad;us,qui poteft rc(2:c,&

eft

clicittmi voluntatis

;

tum vero alterius potentiac , fiue cognitiu* fiuc AHtu elicinon licet femper prxfupponat zStum impcran- tM4 ^imft' tem , qui cft elicitus, vel certius fi poflct afltgna- rntus. ,

:

Dixi vero fupra metiiate,vel immediate,piopteT

ri.

quafdam

fcientias pracSticas

diuiduntur inThcoricam,

,

communitcr

quas

& pra<5licam

:

licct in

yeritate fint fimplicicer pra<3:ic2e.

Ciim ergo Logica non fitdire<5tiuapraxis,nec mediate,ncc immediatc,relinquitur quod non cft pra<3:ica. Et non obftat quod fit dire<5tiiia alia-

rum

fcientiarum,ciim intelledlus in

ne non extra fe to

tcndat.l&t

fi

tali dire^fbio-

obiicias

quod cogni-

modo fyllogizandi, & arguendi,voluntas vult

fyllogizare,

& arguere & imperat potenti* in,

Logicahabet rationem Confidera vt fcis. Aliaargumenca aliorum pro illa parte faciliccr foluunciir ex diiftis. Sequicur ergo quod Logica eft fpecuferiori organica;

:

igitur

pra^SticaE fcicntis.

laciua,fi diuifio illa Ariftocelis fic

vel fpeculatiua ?

fiue diuidatur pcr difFcrcntias eflentiales fcien-

Dicunt quidam (vt Gitaldus Odonis ponit,in prologo fuo in libros Ethicorumjquaeftionc tertia ) qu6d nec eft praftica , nec fpeculatiua, dicic enim quodaliquis habitus eft perficiens intclle-

ftum

,

vt fpeculatiuus cft,vt Metaphyfica. Alins

vt pradlicus

cft ,

vt moralis Philofophia. Alius

faid.

imperatus a voluntate , eft verc praxis, natus elici conformiter intelledtui rcfto , vt fit citus, vel

dubium. Vlterior diuifio habituum alibii&: Logicae infra quxftione rertia. Quarta difficultas eft, AnLogicafit proElicay

£l:um:&_fic patec ad

tiflex.

Quarto modo prp operatione elicita conformitcr didkamini rationis , ele<9:ioni voluntatis ad quam communiter concurrunr qua-

& fcientiam.

,

18. Praxit amlr

poteftatc.

quia fcicntia importat habitudinem ad obie£lum , Ifcct in veritate fit habitus realis. Tange igitur differentiam inter habitum, fcientia rationis

17.

i.

appellat

intentionis,rcponibiIis in prxdicamento Qoali-

triplexefi.

fthic comment.

cxtrinfcca.

denominmone

diuiditur

i.

tiz

,

fiue per paffiones

impar,

nam

nullus

,

vt

per iinmediata,

numerus per par

eft tertius.

Sed

&

ficut fcientia

diuiditurin realem, &rationalem, itafpcculaciua.

Defpeculatiuareali loquitur Ariftoceles6.

Metaphyficx , &c (itiCte via fenfus. Logica vcro

fiuTipta eft

,

& acquifibili

fpeculatiua rarionis.

Ad

LtgicM

*/f

Jpeculatiua,

ntn froQicM.

QusEllionis

diuidatur in pradicam.ac fpeculatiuam.quarcradiui-

realis, rcperiri in fcientiaratio-

dentium fcicntix

& alterum non ficut ens rcale diuiditur in fubftantiam & accidens licct omnc ens tationis

:

,

,

,

nis

nuUum fubftantia. didum Dodoris in primo argu-

accidens tantum,&

fit

Cir^a illud

ip.

mentci/,poftoppofitum,&in folutione principalis , quod in Logk* mklta (UrnonfirattMe conclutiMntMr

,

8c ciim demonftratio

faciens fcire

&

t)%iiMm.

Syllogifmus

quod Logica eft quinium

fequitur

,

fit

fcicntia.

fit

principale, Occurrit dubium , ciim pratmiltaE fintcaufaconclufionis,& nullus refpcdlus , nec realis , nec rationis, fit de generc aftiuorum, quomodo igitur fccundrc intentioncs poflunt in genere caufae cfficicntis cife caufa conclufionis ? Item , ex fundamentis huius Doftoris,

fionitur diftindlio

,

faltem ex natura rei, inter

,

diftinftioex natura rci

go la

,de quibus

eft

,

fcd prxcisc rationis

:

Sed

aflignari demonftratio.

non poteft

ibi

per fe confideratio Logici

,

er-

funt

ferentia.

Pro foluiione huius dubij prxmitto quae-

dam didfca. Primum , quod confideratio

logicalis

non

eft

de fecundis intcntionibus quiditatiui lumptis , quia fic pcrtinent ad Mctaphyficum. prscisc

Sccundum qu6d ,

confidcratio logicalis

eftpraccisc de primis intentionibus

,

& formalis

diftindio

licJt

non

quia ficcf-

tamen

fis

ex natura

pofitis in elfc, rei

,

&

formalis

conucnit diftinftio jJZ^iL* ,

&

rcalis

,

&

elfen- h^htnt

capiendo rtm pro re rationis,ficut Do(kot fubtilis capit rem in diucrfis locis. Alitcr non video quomodo polfent dcfiniri , nccad intialis

;

uiccm

referri

,

nec

vnum

Tertium, qu6d confidcratJo logicalis cft de fccundis intentionibus fupponibilibus pro primis,

& hoc

poni accidens , vel paf-

fio altcrius. Nifi fortc dicas

quod omnis diftindio in ipfis , habct reduci ad fundamenta & Ci hoc fit vcrum originalitcr , tamen formalitcr :

intcr fe polfunt comparari,vt habcncentitates tales qualcs

&

&

confequentcr identitatcm , dico crunt aliquibus mira vide tamcn notantcr iftum qnxftione fccunda quodlibctica , ad fincm,& alibi plerumque. ,

diftindbionem.

Hxc tamen qux

:

Sextum didum

cft

quod Logica potcft ac- ^VV* 7«"»'"'' '^"f'"'*' , iu anima fubicdi-

,

cipi vt habitus intcllcdualis

u^cxiftens> habens vnicatcsfiiperiiisailignaras. Alio modo inftrumcntalitcr , vt traditur in libris logicalibus.

Scptimum di£tum

cum

cft

tranfmiuationc

,

quod adio quxdam

& quatdam

,

fiue

eft

tranfmu-

tationc.

Ex his diftis patct folutio ad dubium. Siue enim fumatur Logica pro habitu quodam generico,fiue pro quodam aggrcgato exomnibus iibris logicalibus, patet quod in Logica multa demcnftratiuc

oftenduntur, vtputa de Syllogirmo

partibus eius fubicdiuis,

,

&

cibilibus ad ipfum : vt patet difcurrcndo peromncs libros Logicx. lUa autcm qua: fic dcmon-

ftrantur pracdicatione fignata infccundis intcntionibus,verificantur in primis : ibi potcft .if-

&

prxmilfarum

fignari diftindio

fuo

modo

,

,

& conchifionis,

vt in primis intentionibus

:

& ibi

li-

non inueniatur principium adiuum adionc tranfmutatiua, poteft nihilominus inucniri adio

de fecundis intcntionibus

ftus, aut cx parte intentionum partialitcr, aut recurrendo ad fundamenta , vt in quxllione lertia

:

&

qu6d Logica

cft

Et fi dicas , quod confidcrat tunc cns peraccidens. Non fequitur , ficut nec de Nanirali confiderante omnia vt coniunftamaapplicatis primis.

teriac fenfibili. nifi in

,

Non cnim potcft relatio

vltimata abftradione

,

confide-

vel in

Meta-

phyfica concretionc , vt pertinet ad Metaphyficum , nifi in ordine ad fundamentum , termi-

&

num

:

& fimiliter

de

modo

intelligendi refpedhi

cct

finc tranfmutationc,aut totalitcr ex parte intelle-

tangctur,altiu5 confidcrando.

Ex

his patctad inftantias indudlas.

Sunt enim

prxmillac caufa conclufionis in cognofcendo

non

&

in eftendo

:

,

lic

fecundtim aliquos

pailionis.Scd quidquid

fubicftum

,

fit

cft

caufa fuac

dc hocpraedidta ramen

quodtangitur

monftrationcm,fciliCct fubic(ftum,paflio,&

,

vidclicet

,

illa

propofitio

com-

Pranijft frttt caufa conclufionut

M- non dcbet intelligi proprie , compaiando incomfuntur cauft plexa preEmiftarum ad incomplexa conclufionis; ftnflHfi$nu. quia fic idem cftct caufa fuiipfius: fed comparando complexa ad complexum , vcl veritatcs ad ve^itatem , fic conccditur prxmiflas eftecaufas , non propric cfFcftiuas , quia tunc diftindio cflct ertcntialis ; ncc propric produftiuas , quia tuncdiftindio rcalis , capiendo fempcr complctunc xa fignificatiui , fcd tantiim clicitiuaS

habet

;

ra

diftin(5lio

&

cx natu-

dium

Scttitper.

Tom.

I,

in prologo primi, quxftione tertia

,

&

,

ibi

de his

,

quzrequirunturad dc-

mc-

qualiter in fccundis intcntionibus inuC'

niantur.tangctur quxftione prxdida.

Sexta difHcultas

cft,

circa illam diftin(£lionem,

te

,

,

.

&

ponit Do^lor dc Logica Dww/f , f7wquid intclligit his nominibus, an eandem , an

quam

diuerfam Logicam? Pro cuius declaratione tducrtendum , dimif^ fis mulcis modis diccndi,& prolixioribus circa hanc matcriam , qutid pcr Logicim Doceti- Legiemdtem tem intclligit Dodlor illam partem Logicx , qux *'' '^'** ***^ docct dcmonftrare cx propriis principiis pro-

M* , qux traditur maximc in Poftcriorum , qui aggcnemtur vara Uirntia.

prias conclufioncs bris

rci.

iftc

fupcr libros EIenchorum,quxft.4.& alibi. Aliud

prdwjft

ponitur f vt argutum fuit )

li-

ita

difFuse erit fcrmo.

Quartum diftum eft,qu6d

,

fubiedum quodciimjuc habet principia, quantumcunque fimplex &

cct

modus. Confideratio ver6Logici de fecundis intentionibus eft vtrefpedus funt,& vt modi intcUigcndi.de quo infra cap.de Gcncrc illius,cuius cft

munis

XJ.

& integralibus,& redu-

ide6 omnes deficoncretiuc fumptis demonftrationcs logicalcs verificannitiones , tur in primis : vndc redc authoritas vulgata ha-

rari

J-fi-

»«»«•«#».

&

fet realis.

bet

ir.

proprii repcrianiut fuo tamcn modo non ,

licct Species , vcl Gcnus non habcant cl- ^latiuiftnfc, fcclussl opcrationc collatiui intcUcaus , ip- '/''/*"?*''

il-

fecundx intentiones. Multa alia tangam in quacftjone tertia fequenti , ad hoc propofitum con-

tl.

,

qu6d

,

in primis intentionibus , inconuenit ipfas attribui fecundis intentionibus.

il-

quod eft mcdium in demonftratione ,& ilde quo aliquid con, quod concluditur , vel cluditurrfcd in fccundis intentioaibus noncft ud lud

cx natura rci

cft

Nam

non fic diuiditur? ,qu6dnoninconuenit vnum

tionis fcientia

Poteftdici

419

Quintum dicaum

Ad hoc cftTcntentia Commentatoris 7. Metaph. comment.i. Sed ocajrrit tunc dubium , ciim realis fcientia

I.

Ll

1

Pcc

Expofitio

440 Pcr Logicam vero vtentem

intelligit illam

partem

Topicorum , qua: procedit ex principiis communibus ad proprias conclufiones , in omni fcientia ; & fecundum Lo"ic£E

alios

(\\xx

,

traditur in libris

illam partem

,

,

qua: traditur in libris Elen-

chorum. Vnde per \voc mtAmm y Comrtiria hahentficricircaidem , quod locum Dialedicum differentiam Maximae dicimus, & Maximam fibi correfpondentem , tam Philofophus naturahs, quam Metaphyficus.quam etiam Logicus, oftendunt concKifionem fibi propriam. Sed praeter taha media , quaelibet fcientia habet media propria ad conclufiones proprias ra fcientiageneratur. Ideo

,

ex quibus ve-

Dodor fubtilis, quic-

ftionc tertia primi Elenchorum,dicit

quod fcien-

per demonftrationem , vfus vcro in probabilibus confiftit. Docctigitur demonftrator in libris Pofteriorum in pracdicatione tia traditur

^Hod continetur inprtdi'

fignata

quod

,

catitnt figfUtt» txtrce-

fcicntia

tur »» exerei-

Cum

M.

rihiu notioribns,

in propriis terminis in qualibet

immo

in ipfamet Logica exercetur. enim dicit quod detmnfiratio procedit ex prio,

Omne vnum eft

&c. cxercetur in Metaphyfica, fic: verum : omne em efi vnum ; ergo, &c.

Itcm Omne animal

ratienaleefi rifihile

,

tno

:

omni^ ho-

efianimd rationale ; ergo, &c. Item, in Logica, oratio » in qua ^uibujeiam pofitis , &c. con-

dimus cx propriis ad propria demonftratiu^. Ex his igitur , qux dida funt , breuirer recolligcndo , patet contra quofdam quod Deraonftratiua non diuiditur in vtentem & docentem , ficut Dialeftica. Vnde fandusThomas, fupcr quartum Metaphyf. text. comment. ;. qui optime imaginatur hunc modum dicendi infinc Et fic apparet ^uod ^uttdam partes LogicA dicit :

hahent in ipfa fcientiam DialeEiica tentatiua

doEirinam,

iujmodi

;

:

Syllogifinm efi hu-

ergo concludit in sli^ua trium figurarum.

Omnis argumentatio conHans ex propofitionibHSfVhi vcre faluatur dici de omni, & dici dc

Vel

fic:

nullo

,

efi

vere illatiua :fed Syllogi/inM

efi

huiujmo-

ergo , &c. In hac demonftratione cft principium , fubfic de aliis. Ex dodrina iedtum , 8c pailio , igitiir tradita in demonftratiua fcicntia fcit de-

df

j

&

zy.

monftrator demonftrare,& fyllogizare, &c. Sed dices , videtur crgo quod Logica non (Tt fcientia , generaliter capiendo ipfam. Dicendum quod Logica in communi eft fcientia , qu^libet pars Logica: eft fcientia , ciira proccdat ex

&

principiis propriis ad conclufiones proprias Scphiliic»

guotnod»

ftiiatU.

,

&

, & Sophiftica, de qua minus videtur, eft fcientia, vt habet Do6kor Subtilis I. Elenchorum qusftione tertia:ita cnim

itaDialedicaeftScientia

&

appade Syllogifmo Dialeftico, necejfitas illationis deSylde Sophiftico , logifmo fimpliciter fumpto , demonftrantur pec propria principia , ficut procedere ex necefiiariis de Syllogifmo dcmonftratiuo. Si obiicias , quare ergo potius Demonftraicientia , quam Dialetiua dicitur docens , fl:ica,& Sophiftica , ciim in illis asquc docea-

probahilitas

&

rentia

&

probabiliter

tur

vel

,

ficut hic demonftratiue

quanto

fic

generant

,

deceptorie fyllogizarcj ?

Dicendum , quod pro

& fcientiam per confequens funt Demonftratiuam exercentes & doccnt

,

,

non Diale£l:icam,nec Sophifticam. dici

vtcns

,

ficut

Dialedica. Diccndum,

quod non fequitur , quia pro tantodicitur Dialedica vtens ( vbi fcmpcr intelligo per adiuam paffiuam , ponitur enim
,

vel Metaphy,ficus

,

fcd cifdem

me-

quibus vtitur demonftrator , non vtitur aliquis alius , quia fcmper in omni fciencia proce-

diis,

,

& doElrinam & vfiim,ficut 5

Sophiflica

(fr

,

;

^utidam autem

& non vfum ,ficHt Demon^ratiua.

Qux-

enim eram,dum inueni illum in hac phantafia , ( poftquam fic fcripferam ) concordantem , quia Patrihm e(i dC' ibi cleganter

gauifus

:

ferendum,i.C<£\i.

Secundo patet qnodLogica vtens non pra:docentem , contra multos alios nam , vt didum eft fupra , Logica artificialis diuiditurin docentem & vtentcm; ideo prius fuit artificia^ cialiter inuenta , quam vfa tamcn verum eft ceflit

:

:

quod Logicanaturalisprzceflit

artificialem

,

&

non- folum vt inclinatio quiedam cft , fed cxcrcitium , confuetudo eius,& iicforte accipiunt aliqui Logicam vtentem , quod impro-

&

pric dicitur.

Tertio patet quod in omni fcientia poteft reDialedica , Sophiftica , & Demonftra-

*7-

&

periri

liua,pra:dicatione exercita,Iicct in fola Logica reperiantur prjcdicatione fignata.

Quarto, fequitur Logica: in

vniuerfalitas DialeiSticz

communi atque vtijitas ,

fine DialedlicaB

obuiatione, ^uadruplici

& ,

triplici

,

difciplina

&

,

&

vt patet de

exercitatione,

fcilicet :

,

vtilitate

Logicx

fcilicet facilitate difcernendi

ve-

& promptitudinc arguendi & rcfpondendi & habilitate foluendi Paralogifmos peccantes in materia & forma atquc doGilitate dcfiniendi diuidendi & demonrum

a falfo

;

,

;

,

;

,

,

ftrandi.

Quinto , fequitur

eius neceflitas,& delcdla-

bilitas,atque bonitas.

Sexto fequitur , contra alios , quod eadem, ctfinon omnis,Logicaeft docens, vtens,li-

&

non eodem modo nam DialetSlica eft vtens quoad media communia , fed eft docens quoad cet

:

propria.

Septimo ex his omnibus patct , diftindionera Dodoris elTc fufficientem. Quamuis prxdiftus modus dicendi fit /atis

18.

tamen poteft probabiliter fuftineri, propter dida Dodoris , quod quaclibet pars Logica: Mta ofinio de Logica ilopoteft fic diuidi , vt alij volunt Logica enim centCtij' vtevtens poteft dupliciter accipi. Vno modo- pro habitu fcientifico Logico , acquifito per demonftrationem , quo vtimur in fingulis fcientiis diuidendo , definicndo , &c. Alio modo pro hafubtilis,

:

;

bitu acquifito ex frequenti argumentatione, fiue

Sed tunc videtur , quod Demonftratiua po» teft

eum

re

Omnis

cludit inaliqua trium figttraram

x6.

,

dubia,fiue certa,&c. Primo modopoteft dici, Logicam docentem,& vtentem,eflc eandem: fecundo modo non , vt quidam , & probabiliter,

ponunt.

Vnde

ifte

Dodor

fuper libros Elen-

chorum, quacft. i. inquit,qu6d licct Lcgicn, quantum ad Dodbrinam , fit ex communibus, dipcrfus tamen cft vfus Do<Sirina: , qua: traditur in Dialedica cft

ex

,

& Dcmonftratiua. Nam

communibus,&

Dialedica

in fingulis fcicntiis ad

proprias conclufiones arguit ex communibus:

cnim quod amor , & odium , fint in eoContraria rta~ , per hoc mcdium t0 funt Jieri circa idem. lUa t^men pars Logicx, oftendit

dem

fufccptibili

:

qu2

Qu^ftionis ^02 eft demondratiua in Hngulis fcientiis^arguic per proprium medium , &c. quacre ibi valdc noqu6d vtraquepars

caiucr. Videturigitur velle,

Logicae

iam

nondocens. Alius etdcmonftrationem medio-

eft vtens.licet fortc

vfus quoad

cft

rum communium- Alius quoad diredtiuitatem. Vnde Logicam dici vtentem ,intelligo vel per applicationem denominatiuam intentionum, rel mediorum commimium, problematicc, vel per viam regularum dirediuitatis,& fibi,& aliis.

1$.

modo exponendo , omnis Logicam , appellari Logica

Poiret etiam,alio alia fcientia

,

ptaeter

If

tradita,id difFcrentiampracdicationis identi*

de qua non tradit ipfe Logicam. Non neprxdicaiionem aliquam niaterialera cflc in primo modo.vt habct Linconienfis i. Pofteriorum , cap. de Per fi. Materialis ver6

cac

poteft dici

ciim propter ipiam

alij

,

&

,

modo

dens. Alio

&

&

,

do-

fit

non

pcrtra(ftare

pamones

proprias

8c fic cft vera fcientia

fuas,

ex propriis proce-

comparari ad fubie-

poteft

pafllones aliarum fcientiarum

,

&

fcientia virtualiter, licct aliquibus vidcatur

fic eft

quod

&

ctiam formaliter , alia: tantum materialiter, fed primum magis fapit adminiftrat enim aliis inftruraentum demonftrationis , per quod aggeneratur fcientia. Teriio modo comparari poteft ad principia conclufiones aliarum fcientiarum , fic eft tantiim opinio , quia ex comrounibus , probabilibus procedit , ex quibus opinio tantum generatur. Hacc omnja pro:

&

&

Pri, & quod masis placebit eligatur, tamen expofitio (atis currit , ideo proprie diftinguendo vtentem contra docentem , DialeAica eft vtens , & non fcientia , & fic intelligo Do^lorem hic. Septima difficultas eft, circa primum argumentum ante oppofitum , & primo circa maiorem, in qua dicitur , quod modm fciendimn

babiliter

ma

ejt /cientia

pofitio

fit

in littera

Sc

,

Colationem eius,vtrum illa promodo ? Refpondctur enim

vera aliquo ,

quod

fpecialis.

communis non

eft fcientia

Sed

illa

au-

,

refponfioimpicbatur,

&

in fequenti quaeftione magis' apparebit qualiter

&

fpecialis. Alij Logica fit fcientia communis , vero diftinguunt de modo fciendi obiedkiuo , 8c

dirediuo:& vtrumqne fubdiuidunt

&

in vniuer-

&

falem , applicando conceparticularem dunt , tam Logicam docentem , qukm vtentem, :

modum fciendi dire(£kiuum primam vniuer,

falem

,

&

fccundam particularem. Sed

ifta

non

videntur de mente Dodoris , qui fimpliciter tenet iftam prxdicationem effe falfam ,formaiitcr loquendo. Ideo tenendo cum Doftore , dico quod ifta eft falfa

,

formaliter loquendo

y?»w/« , materialiter autem

videndum

declaratione tio formalis

,

eft

,

Modm

eft vera. ,

quid

& quid materialis-

fiiendi

efi

Pro cuius prxdica-

eft

Aliqui

ficant ipfas •.formalis prtScatlo eft illa

,

fic

noti-

qux

fig-

idem efFe , pro quo fu{>ponit fubiedum, pro quo fupponit pracdicatum. Materialu

nificat

&

dire-

autem , fiue caufalis eft illa , quae fignificat illud, pro quo fypponit prxdicatum, fcqui ad illud,pro quo fupponit fubiedum. Sed licct ifta fint. benc dida , poteft aliter dici, quod generaliter omnis prsdicatio dircdba, in qua vcrificatur praedicatum de fubiedlo in refto , vt Logica cft ab Ariftotelc tradita , fiue
Trtd!c»tie

Siam, in qua pracdicatur fuperius de fuo infeiio- Mrt.'}^, y tJh' dirtd» jb«. ri , vel paflio de fubiedo ; vcl accidens dc fubic-

do,

vel modus de quiditatc vei Diffetcncia dc Gcncre. Indireftam vero e conuers6. ;

Ciim

igitur ifta prardicatio

efifiientia

primus

,

Modm fiiendi

31.

,

&

fubiedkum dcterminatio accidentaEft crgo matcrialitcr vera ad hunc intelledum De modo fciendi efl fiientia, id eft , de Syllogifmo , vei Argumcntatione , qui funt modus fciendi , pro fubftrato faltem , vbi meliCis dicitur modus fciendi , eft lis

,

aftus fecundi ipfius.

:

, quam Syllogifmus , propter prafdicationem abftradi de abftrafto , quia ibi pof-

Syllogifticus

fet oriri

eadem

difficultas

,

qux

inter fcientiam>

& modum fciendi.

&

eflc

vcl tan-

fed potiusccontra, quia prxdicatum eft a<Stu8

videantur

:

iedbum proprium

tem

,

Comparari breuiter poteft Lo^ica ad fub-

cxpedit

2 0^

praedicatio indircdla

qui hoc difFusc dixe-

,

Sed hoc prolixius hic

cens.

,

omnis

tum in obliqiio verificabilis. Voco autem communitcr pradicationem

non poflit verificari in rcdo , fequitur qu6d non cft formaiis , nec habec fe aliquo didorum modorum prxdicationis formalis,

eflet verior fcientia

£t»

,

go^ ctiam

vtens. Videretur etiam alicui,qu6d Logica vtens

runt.

441

I.

Sed fortc concederctur hanc effe per

modo

SylUgifhuu

,

efi

mod*u

uertendum , quod ciim

Modus fiiendi

fc

primo

fiiendi. Viterius

ad-

Dodor qu6d iila,

dicit

,

noneft vera aliquo , ifta qucd fic non eft fcientia,nec communis , nec fpecialis, fed magis fttidc loquendo dc formali prjcdicatione. Qucratur ifte 7. Metaph. Quacft.4. fingu-

modo ,

eft fiientia

,

inteliigit pradicatione formali

lariflime.

Odlaua

nem tie

difficultas cft, circa iilam propofitio-

Dod:oris famofam

5J-

qu6cl omnis pradica- Abfir^aU

,

veraia ahfhaSla^efi perfi primo modo,&

ejfentin-

trifhx.

Vbi aduertendum , qu6d triplex cft abftradioifcilicet a fubiedo,a fundamento,& a fuppofito iicct non omnes in omnibus , de quibus liter

vera.

,

magis infra quzft. ? .de Genere. Secund6 inteiligendum , qu6d prardicatio abftradi de abftrado,poteft eirc vei in redo, vel inobiiquo. Exemplum primi , \x.Alhedoefi color^ Exemplumfecundi , vt Hemo eft ex animalitate. Terti6 notandum potcft

eft

quod

,

tatiis

praedicatio

in terminis iimitatis,vei tranfcenden-

efl*e

tibus,vei formaiitcr infinitis

,

fiue ipfis

compof-

fibilibus.

Quan6 aducncndum eft, qu6d

taiis

przdica, aut in

tio poteft effe aut in vitimatc abftradis

non vitimatis. Pono enim non mod6 triagenera abftradionum , imra6-in quolibet gradu plures, vt magis in praedida quxftione habet tangi. Vitim6 fubintclligendum cft,qu6d abftrad^io habet

aiiquando per nomina primx inaiiquando pcrnominafecundx inten-

fieri

tentionis

,

tionis.

His habitis diccndum ad difficultatem , qu6d

54-

non omnis cem

vera prxdicatio in abftra^is, fai- Pr*JicMtie»t$ vltimatis , ncc in tranfccndcntibus , fiue in- tiRrt^i d»

cer fe

nitis

,

quantis talis ,

fiue

de limitatis

fiuc intcr

,

-,

eft

fc

,

ahflrta»

,

nec formaiiter infifuomtde xw> de non formaiitcc

fiuc

pcr fc primo

modo imm6 ,

faitem in redbo. Secund6 dicendum

,

nuila

quod

omnis taiis praedicatio cft vera pct identitacem , dummodo non fiac abftradio per nomina fecundz incencionis.Iftx enim przaicacioncs, Ll- 3 rnitM^

Expofitio

442

VnltM efientltas : BonltM dinlna efl Deitai , vel fentia

r«

,

ef-

PaternitM diuina eft ejfentia ; funt vcnon formaliter , fcd identice. Quodli:

bct cnim formaliter infinirum , identificat fibi quidquid eft fibi compoffibile. Tranfcendentia aut propter infinitatcm permifliuam , aut, vt alij volunt , proptcr ambitum fux communitatis ( fed primum magis placet ) verifican-

vcro

,

tur de omnibus. ternttM diuina. tio

tt

,

& fic dc aliis

nec formaliter

,

identice in vltimateabftradis hmitatis inre6to. Licct

falla

,

enim hac

,

vera in primo

fit

nec

,

falteni

mo-

ex animalitate ; hxc tamen eft httmanitas efi animalitas licct multi tencant

humanitM

,

efi

;

oppofifum. Ratio autcni falfitatis huius aflignabitur infra , loco pra:allcgato. Scio quoqiie quodplura pra:di6torum tranfcendunt negotiuni,fed proucdis funt vtilia,&adradica-

lem declaratioiiem Dodoris ncceflaria ,

igilur

cundam rationem Doftoris dns fiiendi fcicntia

poHerior fiire

efi

Verum

cft

ignc

fecundus adu primo SjiuemoJo tmiittf fciendi

poRerior

fcUntia,

cum

fciendi

mo mo

vbi dicit

,

,

& fiire

^uamfiien-

)

,

pofterius

fiire

eft

& vniuerfaliter ad:us

fed videtur

,

vt vidctur

(

,

quod mo-

,

enim quod

ficut ignire

,

circa illam fe-

difficultari

Polfet vlterius

tia.

quod modus

capiatur pro Syllogif-

vel Ari^umcntatione , non fit pofterior, imprioreft ipfa fcientia, qux cft effedus cau-

,

fatus ex Syllogifmis

,

& Argumentationibus. Di-

cendum vno modo quod ,

dus

licct fimpliciter

mo

fumptus fitprior , tamcn vt induit ratiodecerminationis , non cft inconucniens

fic

nem

dicatur pofterius , ficut licct homo fit prior fua albcdine , tamen ciim dicitur dhw homo, habec fe vt pofterius. Vel dici poteft aliter , vt fu-

quod

pra tetigi

fornmli

,

,

quod modus

fcicndi

vel pro connotato

Primo modo

,

poteft fumi pro

,

feu

fubftrato.

Secundo modo poEt tenet argumentum Dodoris

eft pofterior.

rcft elfe prior.

&

non natura:, de pofterioricatc accidentali , vel confequentia: , vt fupradixi. Alia eft enim pofteiioritas eflentialis coordinationis alia ef:

dcpendenti^ , vel ordinis. prima non loquitur hic,fedde fccunda.

fcncialis cncitatiujc

De 3^-

Dccima difficultas nera Commentatoris

^rifltteles

dum

per motlum

vidclicct

fcienii Ltgi-

la inttUignt.

II.

ytrum Logicafitfcientia communu?

DE P&R

1

M o Quid

Logica

,

tia

quoties fumantur , prseunte.

ru

Commune vero ties vniuerfale

,

,

& quid

Scien-

quaftiohe ap{)a-

mHltifli3ti

, quoaut vidclicet/« caufando , vt Deus;

,

aut in cognofiendo, vt intelledus ; aut in reprafentando , vt fpecies intelligibilis; aut in diUrihuendo , vt figna vniuerfalia ; aut in prtdicandoy vt homo , animal : tamen in propofito auditut commune , vt diftinguitur contra Jpeciale,\t in folutionc tangam.

Diuifio

eft

communis. Ordo patet prius enim :

videiidum crat an Logica cflct fcientia , quara an

communis,an

fpecialis.

communitcr acccpta

fit

,

telis aliter declarari poflet. ,

Maior primi argumcnti quod cntitas, & vnitas, & per confequens communitas fcientiac , fumuntur ex partc fubied:i , tanquam caufae ipfius. Scicntiae namquc communes , ( vt inquit Auicenna in Metaphyfica fua)fecundum quod funt notitia: quxpatet cx hoc,

Ariftoteles

,

&

tamen AriftoPpftquam enim,vc

littera

pofuit diuerfos

mo-

dos diuerforum , in acquirendo veritatem , ponit illatn propofitionem , Ahfurdum efi , &c. Deindc reprobans vnum illorura authorura dicit. Acrihologia ( i.certitudo) vero Mathematica non in omnihus eft expetenda. Vult ergo , quod non in omni fcientia procedcndum eft fecundiim ccrtitudinem Mathcniaticam , fcd fccundum matcriic fubicdac exigentiam, vt dicit i.Ethicorum, cap. 1. Oportet igitur in otnni fcientia vti

mo-

do co&uenienti iibi,aut vidclicec cettitudine ; auc

1. CemmunifMs fi"'*'*

'^'"^*'

dam vniuerfales,diflcrunt pcr fubic^ta , de quibus funt :& propterca in definitionem fcicntia: fempcr cadere dcbet pro diflercntia fubftantiali, fubieilum dcquo licct illa: fcicntias , inquantum funt forma quazdam , dctorquentes intcUe<5tum, exiftentes de rebus cifdcm ,apud diucr:

homincs

fos

difFerant indiuidualitcr per fubic-

anima, cum non qusdam forms , comparatio-

d:a, in quibus funt,ficut eft fint nifi indiuidua:

ne corum

,

quac informantur ab cis

:

licct

fint

comparatione eotum, a quibus abftraclae funt. Minorvero patetpcrillud j.de Anima text. comment. 3 8. Secaturfiientia ^uemadrnm

vniuerfales

,

dum & res. Argumeiitum poft oppofitum cft

,

vt tadura cft fupra

,

ex

illa

fatis

commune

authoritatc Boc-

tij,& magis in quatftione fequenti , declarando candera authoritatem , & illara 4. Mctaph. Circa iJem,8cc. Refpondet Do£tor,diftinguendo dc communitate fcientis , fumpta a parte fubicdti,

communis

com- CommumtM

munitate prxdicationis ; aut communitate , vcl vfuapplicationis. Sed ifta diftiniftio pracfupponit aliam diftin6tionem,quara ftatira addara. Dicit igitur applicando, quod Logica aliis

quod perwoLogicam , an

I. CtiMmttni

licet poflet finni toties

quod

dicit

ad raentem Philofophi? , quod licet fatis authentida

tetigi

O

,cum

Potcft dici

fupra

I

eft,circa illam expofltio-

fciendi intelligit Ariftoteles fit

T

De Secvndo.

caintroduxi.

iS'

iE S

non

in abftradis fecundae inTcrtio dico , quod nulla

praidicatio talis eft vera

do

;

cft

tentionaliter fadis. «'if^.^:-*:

,

,

da vero non , quia

Qj^

vel ratio for~

concepttu.

efi

& in fequcntibus pa-

,

tebunt.

fiue ra~

,

nec formaliter , nec identice. Prima quiaeft iii non quantis formaliier. Secun-

funt vera:

non

vel conceptM

:

vel humanitatis

,

ftionis fatispatent cx his

tamen praedicationes , ?a-

Iftae

eft filiatio

formalis entitatis

malis vnitatis

teftimonio ; aut perfuafione. Sed dices qu^d Logica docet harc omnia. Hoc poflet ncgari. Dicit igitur confequenter aut tencndo , aut contradiccndo Commentatori. Cztcra huius quac-

dupliciter poteft dici

fcientiis

non

:

aut

communis prirao modo,quia non prsdicatur de fubiedis alia-

eft

fubiedtura eius

rura fcicntiarum

,

& hoc

mum efle fubicAum

fupponcndo Syllogifvel aliqaam aliam

Logicac

:

fecundam intentionem, qus licet appIicetur,non tamcn clfentialiter przdicatur de aliis.Iftx enim funt falfac , Ens eft Syllogifmm : Numerm eft Syllogifmiii , &c. licct fortc in obliquo non negaretur talis

prsdicatio

nifi

&

forte pcr accidens,vbi ali-

, hoc debereread incomplexa, ex quibus habct fieri Syllogifmus , vel ad aliqua reducibilia ad ipfum , vc puta> licctnon coucedatur quod ens flc Syllogif'

qui exponunt,

fatis fubtiliter

ferri

iDUS»

'*/''<*•

J.

Qujeftionis III. mus, concedi tamcn poteft , qu6d cns cft prxdicatum,vcl fubicdluni , vcl incomplcxum, vcl maior extrcmitas, vcl minor, vclmcdium.vclfubic(5lum , vcl prscdicatum , &c. Scd fi volucris illud refcrrc non ad talia , fcd ad fubicdum in fc, potcft ficexponi qu6d vidclicet fubicdbum Logica; cft

rum

prsdicabilc per accidcns dc fubicdis alia-

fcientiarum

,

id eft

,

applicabilc cis

& id-

,

e6 adiunxit Dodlor immediatc Si JitbicEiHm eini fit applicahile omnibm aliis fcientiU , ficut probat fccunda ratio , quam litceram adiungunt aliqui ( & mali ) claufula: fcquenti, ivWccx. SecHndomodo,8cc. Vbi aduertc, quod ibi poteft efte fermo de fubie(5to prxdicationis Logicjc, Cuiufmodi eft intcntio fecunda. Nam Doftor nondum aflignauit fubiedum Logica:,ide6 loquitur dubitatiue,y? ptbie^um eitu , 8cc. Ens enim rationis aliquod :

(

vel intcntio aliqua fccunda

)

cft

applicabilc fub-

Tertia difficultas

eft

quia vidctur repugnan-

,

:

Logica vtens

fic cft

Logica vtcns

igitur

;

cft

communis , & vltrk fcquitur, quod fi fcicntia communis , qu6d fcicntia a dctcrminationc non diminucnte ad dctcrminabilc, vel k fcicntia

,

parte in

modo ad

totum.

Diccndum breuitcr Logica vtcns

,

,

vt fupra ta£tum

vt vtens

non

,

cft,

cft fcientia

qiKid Logie» vtnt ,

fcd

poteft applicari fubiedlis aliarum fcientiarum.

docens , vtper propria mediadocct illa, paflloncs de fuo fubiedo. Ideo , vt didum eft, Dialedica eft doccns , cft vtens diuerfimodc loqucndo. Eft ergo Logica communis ffientia, ab alio tamen fcientia , ab alio communis: ficut ars fabrilis eft ars communis , ab alio autem ars , ab alio communis. Communis namque eft , quantum ad inftrumenta , qoac aliis artibus adminiftrat:fed ars eft,pro quanto talibus ,

cuilibet fubicdto, vel pra;dicatione maceriali, vel

formali

,

Dodorem dicen-

vc patet confideranti

L»gieM qut'

tem Secmdo modo Logica e(l communis , cjHia-omnes tnodo commn*»/'«, &c. Vult ergo , quod Logica fit communis, communicate vfus , non autem Pcrleica: praedi:

De TERTio,circa dida,prima Rcfpondco quod te intrinfeca

,

communis

cft

^iuas

do

diiHcuItas

quoties dicitur aliqua fcientia communis.

cft,

(^

dupliciter

aut extrinfeca. ,

communitaPrimo modo illa ,

aut

qua: habct plurcs partcs fubie-

& ficLogica eft communis, Secundo m«-

:

illa cft

Dicitur cnim vtens

raedia comraunia

fcd

,

qux

,

quantum ad

"^' '"'"",

communis

,

cuius fubiecftum

eft pra:-

Wicabilc de fubicdtis aliarum fcientiarum

:

& fic

communis. Aut cuius fubiedum cft applicabile omnibus aliis fcientiis & fic Logica cft communis. Aut tertio , cuius confideratio cft de omnibus , de quibus alia fcicntis confidcrant & fic Logica eft communis , vc magis quatftionc fequenti dicetur. Aut cuius fubiedum cadit in vfum aliarum fcientiarum fic etiam Logica eft fcientia communis. Secunda difficultas eft, Qualiter diftcrt fecunMctaphyfica

cft

miniftrat aliis fcicntiis;

eft

&

&

&

L«;icatih»lU 'fl

fdeti» mb

«'*»**'»»•"*'•

&

talibus principiis,& regulis dirigitur,& operatur.

Vel dic

aliter

vt fupra

,

, diftinguendo de Logica vtentc, quxftione prima , dubib fexto , vcrsiis

finem,tetigi. Poteft dici qu6d ifta propofitio, Logica vtens efifcientia communis, eft vera in fenfu diuifo

,

(flione

,

autem in fenfu compofito. ConfidciMulta alia polfent hic tangi ,deperfe-

falfa

raaltiijs.

& prioritace fcicntix communis ,& fpc-

cialis,{ed alterius negotij eft.

:

Q_y

^

T

s

I

o

III.

:

:

dum membrum nio. aliis

diftindtionis Dodboris

&

Vtrum SyUogifmus JitfuhieSium Logic^e.

DE VV.IUO

tiis

,

per cadere in vfum aliarum

Dodor accipi in aliis

fcien-

tanquam media ad infercndum conclufio-

nes in

eis

:

&

pcr

ejfe

appUcahile

aliis

,

intclligic

videlicet,circa quod fpeculatur intelledus in fcie-

quod vcriiis obiedum , quam fubiedlum dici quod totale eft, vc conclufiofcita, obiedum, & propinquum dicatur id ver6 quod partiale , vt cxtremum conclufionis , proprie fuoiedum dicitur , & remotum. Aliud eft cnim quod fcitur, quia conclufio aliud quo , vcl per quod , quia medium ; aliud dc quo, quia conclufionis fubicdlum; aliud quod de alio, tia

,

deber,licct, vt aliis videtur, id

dicationis, attributionis

nulla alia vtitur, licct his,quibus vtitur,ap-

de neceflitatc fubiedi non

;

:

Vfus ergo, vt dixi

plicari pofllt.

ptobabilia

cft

:

priiis

applicatio vcr6 circa

,

circa

omnia

in«

;

;

quia prxdicatum conclufionis. Ide6 aliud

eft di-

ccrcfcibile cft,& aIiudy5!t^/f^«OT,vt qua-ftions tcrtia

prologi Scntcntiarum habet

iftc.

Scibile

enim

ver6 cxtrcmum conclufionis. Solet etiam diftingui in materiale,& formale.Item in pt im«-intentionale,& fccundx-ineft

conclufio

,yJi(^«V^«»»

tentionale. Item poteftdiuidi in fubicdumprar,

& principalitatis. eft

,

T.

StihieHum

§luodfimMl arSy& habet,bisfiintfitbie5fa ^juatema. In propofito capitur vltimo modo,pro illo

denominaiiuum accidcntalc intcntionale rcfpcclu aliarum , eo modo , quo intentiones fecunda: prxdicantur,& attribuuntur ab intellcdu primis intcntionibus. Et cum dicit Doftor.quod omncs alis fcicntia vtuntur Syllogifmo, & aliis, de quibus eft Logica nominc Syllogipni intclligo non quemcumque , fe4 Dialedicum , non foimaliter > fed pro fubftrato,&maximc quantum admedium. Loci cnim Dialedtici , fiue difFcrentia Maximx, fiue Maximx , funt communcs omni fcientix. .Sccus eft de Syllogifmo fimpliciter fumpto , vt cft fubieAum Logicx quia ficcft fecunda intcntio, qui cfle

fumi multipli-

hos verfus.

ObieEbtm vema , pofitumfuir , cui , ijtad inhtret, §luodpritu eft copula proprif logicaliter infra:

a pri-

tiarum.

Dicendum , quod

ifithieElum folet

citcr,vt patet per

Namvidetur quodidemcft efte appHcabilc fcicntiis, &caderc in vfum aliarum fcicn-

/cientittrum intelligit

'^*

'A/"""***

&

cationis.

txtrinftcn.

tf.

Dodoris hic , & quxftionc pr«cuntc, ibi cnim dicit , diftingucndo Logicam in docentcm , & vtentcm , quod Logica vtens non eft fcicntia ; hic vcro dicii quod Logica cft fcientia ccrmmunis,vt ca,de quibus confidcrat , cadunt in vfum aharum fcicntiarum fcd tia in didtis

vt doccns.

&

intrinfeca,

& vfu vtriufque.

icdo cuiuflibet fcienciaE. Aut fi volucris refcrre ad ipfum Syllogifmum infe,ctiamSyllogifmus Probatur enimaliqua paflio fyllogifticc dequolibet fubiedo, ita Syllogifmus eft applicabilis

4Communitiu

445

Aliquando tamcn vnnm pro alio ponitur. Addc ad hoc ca , qux fuprlk , quarftione prima , notaui , dc Dcmonftraiiua, & Diaicdlica, tcntionalia.

Sed de

vt prxdicctur

omnibus in fcientia confidcratis , przdicatione ^ccntc hoc eft hoc. Ncc illud , quod eft pfinciLl 4 pal^

m»lti(UtK

Expofitio .r\

444

palis pars fiibiedlua fubicdH in fcientia, allignatur communitcr fubit ftum eius , ncc illud , quod

fimplicitcr talis abfolute fumptns,qui fic dcfinitur.

formalis ratio fubicCtiua,dicitur fubicdum, fcd potiiis ratio fubic6tiua ; nec intentio fecundaapplicabilis fubrtrado fcibili (qua: fubiedum

accidere eo cjHod hxc funt.

lis

Z. tTihutioHis

;

quod

Patet igitur

Suhieitu *t-

fubicdum nec conclufio

fcibi-

ponitur fubiedum. in propofito capitury«^»V-

^nm remotum primx intentionale,vel fccunda:intentionalc dummodo pro fubftrato) raate(

**'

'

riale,&: attributionis

,

quod fic dcfcribi

qmdhahet conceptnm ejuiditattnum, tualiter in aliqno priori

folct

:

Eft

mn inclujkm vir-

adillam f.ientiampertinente,

primo continens notitiam

omnium veritatum , addtquatum illi

/cientiA

,

cuimeft

In qua dcfcriptione ponuntur fex conditiones (ubicdi in lcicntia, vt habet iftc in primo Rcportationum , quaeftionc prima. Sed cx didis cius ibidcm,mclius coUigi potcft ratio fubie-

€d materialis, &formalis, & conditiones vtriufque , fub his verbis Cuitu pajfiones , & ^roprie:

tates confidcrantur

,

,

confderata

(juo

,

primo

principiis fubiicitur

oc-

aliapcr eitu rationem intelle&ui occurrunt,

curremis

de

catiuum

prxdicantur

relicjua

determinatiuHm

&

,

,

dignifi-

eim

Jpecificatiuum

exifiit.

SMhteBuprt'

Vocofcientix fubiedtum materiale primum, Q,^,^i3 coenofcibilia de fubie^^^^ ^o xnns. ambitum lcientis contmentur , principiis fubiicitur alia dc ipfo , & nop h contra qu2runtur:ab intelledu perfedc confideranfecundum quam illa eft de ipfo , te fcitur ,

& ^ jjj^j^

&

Ltficit.

:

&

&

qujelibet alia per participationcm

ncm

illius

&

,

,dignitatemquefortitur

,

imitatio-

appello ra-

tionem formalem fubicftiuam.

Voco fubiedtum

praedicationis Logicae

cns

,

Contrahitur autcm

illa

nes diuerfas matcrias

,

intentio Syllogifmm pe-

quibus applicatur

ficut

,

communitcrfecundaE in entiones variantur pcnes fundamentum. Dicimus enim Syllogifmorum alium Topicum , feu Dialcdlicum , alium demonftratiuum , alium vero Elenehum apparcnfeu Sophifticum,

,

Quae diuifio eft accidcnMateri'a^cnim probabilis , vel

in fubicfta.

necelfaria, vel falfa lcs

,

mi

,

id eft, propofitiones ta-

,

quae dicuntur matcria

propinqua Syllogif, ficut & e contr^:ficut habet Do6tor ifte fupcr i. Elenchoaccidunt

ipfi

Syllogifmo

rum , qua:ft.4, Non f/, inquit , de ratione Syllo' gifmi (juod proeedat ex veris , neejue ex necejfariis, necjne ex prohahilibtts : cjuia nccejfttM /eu priori, toi

^ veritoi & prohabilitas

,

,

,

fnnt proprietatcs

ipfins rei.

Cuni igitur Syllogifmus , fecundi^m fuum formale fignificatum, fit ens rationis; illacproprietatcs non erunr Syllogifmi , in quantum Syllogifmus eft. Vnde licct Syllogifmus prt>-

Syllogifinus verus. Nam Syllogifnuis fc habet ad Syllogifmum Dialedicum , demonftra-

ci

&

tiuum

ad circulum ligricum , Sc arneum. Circulus vero nullam matcriam fibi dcterminat vnde in quacumque reperiatur, ,

ficut circuius

:

, duminodo forma circufaluetur,circulus dicitur. Ita dc Syllogifmo

forti, fiuc debili

filie

dicendum

&

cft

,

&

qux fequuntur alias diuifioi.& z.Priorum

nus fubftantiarum fcparatarum, fubiedum ponimus. Sed teneo probabilitcr,quc)d idem cft fubicdum in fcientia , duobus vltimis modis, cui aliquando conucnit, licct non neceflario in quantum fubieftum primum. Vidc hunc quac-

fccundapars fubdiuidi potcft,vt ftatim dicam. Ordo vero patct. Poftquam cnim vifum cft, quod Logica eft fcicntia , communis , Sc fpecialis , diuerfimode loqucndo ; congruum crat confcqucntcr quacrere de fubiedto cius. Et tantiim dc primo principali.

SyHogifmui

3.

putationem

Grsce, vtquibufdam placet,diffignificat

Latinc

:

& fyhgil(are

,

dif-

dicunt Aofi^

,

tur

&

errare nequcunt. Diuidi-

autcm Syllogifmus in

contradlc.

&

,

fimpliciter

talcm,&

Scd prius in primac-intcntionalem,

fccundac-intcntionftlem diuidi dcbet. Sccun-

daf-intcntionaJis vcro in illa duo. Voco enim prim£ intentionalem Syllogifmum in voce, vcl in fcripto

,

vcl in

mente , ex

tribus propofitionibus

commimis

De Secvndo

eft

,

quod

nifi

ad partem negatiuam

ar-

:

Syllogifmum

nis fcientia cft per

mo

cis

aliqua infra , in fccundo

guitur tribus rationibus. Prima aliquantulum txdiofa eft in forma ; ideo formetur fic Om-

gifmo

&

&

,

&

uum

Vel Syllogifmus collcdtiScd Philofophus dcfinit cum per Aof©- , quod & argumentationem , orationcm , & curam , & pene omncm complcxionem fignificat. dumdcfunt enim nomina Gra:-

acccptiones Syllogifmi,

habent pertractari

putare, vcl probare. poftet dici.

:

fcd de Syllo-

igitur fcientia de Syllogil; perSyllogifmum. Difcurfus bonus , quia in tcrtio prima: fcd confcqucHs cft falfum , igitur aliqua prxmiifarum non maior , igitur mieft fcientia

eft

:

:

cnim patct pcr riorum , tcxt. commciui f.

nor. Maior

monBrationis

illud

Scire

primi Poftede-

efi effiSltu

Demenfirat.r

vero Syllogi/mtis faciens fiire; ibidem. Minor vcro cft ponentis Syllogifmum cfte fubicdtum Logicar. de fubiedo ,

namque tas

fcientia habctur,& cft fcicntia. Falfiautem confequentis probatur dupliciter,quia

dati vcritatc ipfius

,

aut crit proccifus in infini-

vero appello refped;um rationis habitus prarmilTarum adconcIufion'em , vel figni complcxi difcurfiui ad fuum fignificatum. Vel fecundumalios , eft qux-

notum & ign^tum & pct confcquens notum & non notum , quod cft oppofitum pdmi principij. Primumprobatur, quia

dam

fe, aut per alium

formatum.

rclatio

Secundtt-intentionalem

rationis

,

qua cx

nuiltis

xis, aliquid aliud cognofcitut; itiferri.

connc-

£c dicitur

4'

cedat ex falfis , obferuatis tamen aliis conditionibus requifitis ad Syllogifmum , debct di-

Exemplimi

QuidLogica,

V*'d.

,

articulo,& tcrtio. Diuifio quarftionis

licet alij aliter affigncnr.

,

SyUogifmut

ad hominem vcl ad Dialcdtiquam ad Pofteriorifticum fpedat.

mum demonftratiuum

patet quaeftionc prima.

.""l^tu^

,

,

ncs,

,

ftionc prima fexti MetaphyficsE.

x.tnttationu.

potius

li

in Mctaphyfica , pracdicationis ens; attributionis fubftantiam, fed principaliter gc-

^y^"-

licct forte

,

eft aHud lUud quod cemmuninon eft neceftarium ad

vel intentionem fccundam. AttributionisSyllogifmum ,fed principalitcr Syllogifrationis

I)/«.'/7«

,

tis

,

concejfis

rem

tcm

virtualiter

&

cum

& ahfilutarn fnbielium,

Mcotiom.

tcr additur

prirno notnm ^/ecHndim rationem formalem propriam, ,

Prionim

Eft oratioyin ^ua ^uihttfdam pofitU, necefe

cft

dicitur ) ponitur

i.

tum ,

aut

idem

[crit

,

,

,

/idc Syllogifmo habcturfcientia,autigiturper lo alio

,

:

aut de ipfo

fi

pcr alium, quxro de

eft fcientia

,

aut

non

il;

fi

non.

J*«

.

Qu,^fi:ionis III, nec de Syllogifmo in communi,quia fuppono illumalium clTe Syllogifmum particularem. Confequentia patet.quia cadcm cft fcicntia hominis , & huiiis hominis quod cnim fcitur prim6 , &per fe decommuni, fcitur pe fe, licct non prim6 de particulari ipfius,vr habetur f Poftcriorum , texr. comment. 40. Si ver6 dc-

non

igitur

,

:

quod de

tur,

qusro

illo alio eft fcicntia,

vt prius,

&

ita procelfus in infiaut pcr fe, aut per alium, nitum. Inftnhum autem non potefl pertranjiri. 2.

Metaphyf text. comment. 13. Itcm, i. 1'ofter. text. comment. 6. 34. 3J.& 36. &i i.dcGeneratione , text. comment. 7,6. Et eftignotHmy'\W\^em. X. Mctaphyf. & i. Phyfic. text. commcnt. 35. Et naturam honi ,

aitffrt

Metaph.

tcxt.

& nemo conatur ad ipfum.

comment.

8.

t.

quod eftcontraratio-

445:

ponit conceptum formatum ab afta rationis

ceptM poteft (umi quadiuplicitcr. Vnomodo pro adu concipiendi , vcl fpecie intclligibili , vt habctur I. Pcrihermenias in principio , qu^d reces fttnt neta pa/fionum , vct conceptuum anima. Sccundo modo pro potentia concipicnte , licct impropric. Tertio modo pro quiditate conctpta, vt eft fub concipi , aut motiuc , aut tciminati-

Quarto modo pro rcfpcdu

rationis caufato, in obicuto cognito. Scd Do
vel dercliiflo

:

telleSlffs

muniffimum

&c. principale probatur

quod

fcilicct

,

&

dstrn

hes ,vt

dum tum,

tV
quiaillud, de quo quicritur fcienignotum , anteqiiam de ipfo habeatur

tia, cft

,

omnis fcicntia habeatur pcr Syllogifquod fcicntia dc Syllogifrao habeatur pcr Syllogifmum aut igitur per fc ipfum, & tunc idcm erit notum , & ignotum. Eritenim notum, fi per ipfum acquiritur fcientia, quia pcr ignotum nihil fcitur , fed femper cflet petitio ,

fequitur

,

:

principij.

Si

vero pcr alium

,

vt puta particula-

rem Syllogifmum , tunc etiam fequitur idem; quia ficut fcito communi , fcitur quodliber particulare

,

pofita conftantia fubiedi

pofirum ignoto communi

,

:

ita per

ignoratur

&

op-

parri-

culare.&hoc quantum ad notitiam quiditatiuam , & paflionalem ipfius. Hadenus primum Secunda

Maior cnim

ratio principalis patet.

quam alfumif fnndatur fuper illud tertij dc Anima Secantur enimftienti^t, &c. vbi fupra, q. 1.

illa,

,

:

Et fuper illudprimi

Pofter. text.

comment.

43.

Scientia hal>etgentts,ftthie£ium,partes,&pajfwnesy

&

principiahabens. Sicut igitur tota fcientia ad par-

fcientii

,

ita

fubieftum totius

bere ad fubicda partium

videtur ha-

fe

fcienriar.

Minor vero

communiter ponitur ab omnibus. Tcrtia ratio ckra eft & authoritas , qua» ;

alle-

&

gatur cx libro de Senfu , Senfato , eft formalitcr ifta Nec enim , inquit , intelligit intelle&m f»4 exteriits non cumfenftt. Similis authoritas in prin:

&

Pofteriorum , alibi fa*pc. Argumentum poft oppofitum tangit implicitc tres conditiones fubiccli , quas infra ponirDoftor. Cum enim dicit , quod pafllones Syllogifmi in Logica I.

principaliter de eo demonftrantur,oftcndit

qu6d

Syllogifmus habct pafliones,& ejuod tjuid eft tanquam medium , pcr quod de ipfo dcmonftmntur. Et quod poftca addir, de aliis propter ipftim, denotat attributionem omnium aliorum ad Syllogifmum.

&

In fecunda parte quzftionis tria facit. Pri-

8.

mh

de fubicdto Logicx. Secundo , rcprobat quinquc priores rationes earum foluir. Tcrtio i^fuftinet vltimam, ipfam decI.'»rando,& probando. Ptima opinio ,

^uario viiiniur Ara^

&

er conceptus. Haccille. In propofitoipitur fumitur quarto modo , vt dicit Dodor inri.i, y-n-

&

rccitat

illa

opinionc

fcx opiniones

,

&

fic

quod omnibus

,

lllud

:

in

:

:

fubiedum

eft

Afrumptum probat difcurrationis. Ratio cnim cft vir-

cius.

rendo per a£tus

tus animaj intellciStualis, facicns currerc cau-

fam

in caufatum

vt aliquibus placet

fcd in intelUnum pro eodcm ca« pio. Vnde AuguftinusdeSpiritu &Anima,inquit quod Ratio efl animi alfe6lns , ^uoper fi ip~ ,

Jum

:

&

propofito rationem ,

verumintuetur. Ethuiufinodi eil intcIIc
vt patcr. Cuius

principalc.

cipio

;

Auerrots. Sicut antem inrcntio ttcjuitioce dicitur de ohieSo , poieniia , de aHu,

cft lubicftum Logicx, Logica confideratis , cft comniune:fed conccptus formatus ab adu rationis , eft huiufmodi igitur , &c. Vcl Enrhymematice, fic(&magis ad intentionem Dodioris) Conceptus formatus ab a6bu rationis, cft communis omnibus in Logica confideratis iqituc

vt prius

tcm

tertium proprium

demontanquam ignotum. Et cum,

ftratiucihabet ipfum

y,

;

Auicenna,&

probando hasopinioncs. Dicit cnim prin).un, fccundam non difFerrc,& arguitnr implicitc pro

:

(flrinam, fciat proprictates ipfius,de ipfo

mum

vel in aElu

igitar quxrcns fcientiam de Syllogifanrequam aut per inucntionem , aut per do-

fcientia

mo

zel imelli~

,

Primnmccm^

efl , ^uia ad omnes potentixs j fccun~ commune ad ohieElum intcllcEltu , in pottntia,

tttnc idem ejftt notum , ignotum , qujc particula ponitur communiter in fine totius argumcnti, fed debet applicari immediatc anteillud fecun,

Cttierfttn

^»"'-

,

terminat. hic obienum dicitur

mines

,

}**;'''•/''«-

"''/'"*"*''

nofter ,inTheorematibus fuis ,ficdefcribit conccptum Concepium , inquit , voco ejui aBum in~ gibile,vel intelle^tim ,vel intelU^iio.

Secundum

Covttffu

uc. Vnderefert dicerc obicdumy?»/' comipi, Sc cumconcipi,vt habct Bonctus i.Mctaphyficx.

hemfcibih^s, &fcicnti2 i.Mctaphyf. Omnesho~

^^

cfie

fubicdum Loeicaf. Vbiaducrtcndum ,quodf»«-

adus

bilium intelligcntia

eft triplex ,fcilicct indiuifi,

compofitio

,

&

diuifio

,

&

adignotum. Sed Ariftotelcs 3. de Anima, text. comment. 1 . ponit tantum duos primosjlicct ex fecundo poflit tertius inferri. Tertius ver6 poteft fubdiuidi in difcurfum deccptiuam,opinatiuum,& fcientificum. De varietate aftuum intclledtus , an formaliter , feu obiediuc , an ccrti obiedionc diftfnguantur , habet vidcri alias , quia tranfcendic difcurfus k noto

Tns

funt

"^** i»ttSf ^^**"

1

&

propofituna.

Non

num

pertradare nantur.

Vide ea , qus

&

oportet omnia hic ad ple-

communiter

,

alfis fuper

didla

fuppo-

formahtates noraui,

Cum

autem dicitur indtMiftbUinm inteUigentia , aducrtendum, qu6d tcrmini incomplexi appellantur in Logica inditaftbilia quia rehic

,

alibi.

,

folutio Logici ftat ad terminos.

rum

Vndc

i.Prio-

quod efli:t ^uem refUuitur prapofitio. Et fumitur in Logica , per fimilitudinem ad Geometriam , in qua terminus indiuifibiU dicitur vt habet Doftor iii i. quxft. Antepr.Tdicamcntonim. Sicut cnim refolutio GMmmatici cft ad littcram , tanquam in principio, dcfinitur termintu

,

:

&

ad minimum , ad orationem compofitio , lanquara ad maximum ita Logici ad terminum , vc ad minimum , ad Syllogifmum , tanquam ad :

&

maximum. Et bcnc additur intelligentia , ad difterentiam memoriz , Sc intellcdlus nam inteUi:

gemm

•,

Expofitio

446 gemU

dicic

intelleaum fub

Appellatur

a6bu.

concreto. Vocant enim

ceptio aggeneratur.

nem

,

videlicet

,

Applicando dicit opinionem , quod de comeftu formato a primo aiiu, &c. Vbi intcHigitur non caufalitas. Vult originatio , ordo ,

&

&

cnim dicere , quod intcntioncs fecundat,dc quibus

eft

liberPra:dicamentorum

vtputa^
,

lijfimum ffiibalternum , jpecialijfimum

gencraliter incomplexum

differemiat 8c

,

fundantur in comple-

,

xis qua: primo adu intelliguntur , & ita dtf aliis duobus aftibus intcUige. Non quod per illos primos adus caufentur, fed per fequentcs coilatiuos , licct poffint poni modi intelligendi in ,

fecundam

rei

polfe confidcrari in abftrafto

,

vel in

,

primam intentionera in abftrado conceptum eflentiaiem rei , quo vidclicet intelligit intellcdus eftentiara

rei abfoiu-

fedipfamconcretiuc fumpcam dicunt obie* ftum fub concipi. Secundam autem intcnciote:

abftradiue didam , appeliant conccptum accidentalcm rei , quo videlicct intciligit intelleAus aliquid fuperadditum eifentiae rei , vt ejje

&

in plurihiu

, vei efe in vno folo , fic dc aiiis. Concretiue vero fumptam appellant fecundara intentionem obiedum [uhficconcipi. Huncmo-

dum

diccndi reprobat Francifcus Mayronis in Conflatu fuper primum fcntentiarum,diftin6t.z j. quxft. I. Etpollcttangicxdidis huius Dodkoris ibidcm, &in 4. diftind. i. quaeft.i. &in ifta Logica faepc

,

vt infra

tangam. Alijver6,vt Fran-

fequentibus

Dodor eo mo-

tclligibilem,nec quiditatemineftccognito, ncc

quo infra quxftionc prima Anteprsdicamcntorum vidctur ponere Logicam de mcdio, inter rero , & vocem quod qualiter intclligi

quiditatcm in elfo inteiligibili , dcbere dici. Similitcf fecundam intcntionem negant eirefccundarium conccptum , feu accidentalem , vei obic-

,•

vt quaeftionibus

tangctur. Vel forte loquitur ibi

do

,

:

debet

,

notaui copiosc ibidem

&

,

fuper pri-

&

mum

alibi. Multi enim ibi Perihermcnias , palpitant , varie loquuntur de intcntionibus

fccundis

,

& & fubicdo Logicx

,

fed

omnia

in fe-

cifcus

dura

,

in loco

fubyJlc concipi

c^oA

, S)C {

raagis

abfurdum

nccrefpedus rationis, fed aptitudines quafdam , ex natura rci conuenicntes ipfis quiditacft)

tibus.

quentibus pertraftabo. Et quod ibi additur de noua Logica , &: fubicdo ipfius, intclligcnda eft illa nouitM Met.iphoricc, quia vt totum dicitur nouum , rcfpeditu partium , ita'fcientia de toto , refpe(5lu fcientiae partium , noua appellafuis partibus ri poteft , quod de Syllogifmo , integralibus propinquis , dc quibus in libro Peremotis in libro praedicamcnnhermenias ,

Alij vef6 altius volanrts, fequentes vcftigia Dodloris fubtilis , aflignant ordinem , & modnm producendi , feu caufandi fecimdas inrcntiones,

Vcl for-

In quarto opus cius operatum , fcilicet quiditatem abftra6lam,vcl fpeciem intcllrgibilcm. In quinto motionem adiuam ipfius fpeciciin-

&

&

torum , conformiter inteiligendum

eft.

tc illa nouitoi propric poftet intelligi penes in-

&

Authorcs , vt aliquibus vidcuentionem , tur. Diuifioncm autem Logicae ftatim tangam. Secunda opinio ponit intentiones fecundas cfarfe fubiedum Logicx , vt vult Boetius , guit ex communitate carum contcntis in L<>-

&

fermo deifecimdis intentionibus,principaliter inhis quacftionibus , ne videamur tranfgredi. Pro declaratione eorum, qu.x fcquuntur in fequcntibus,conuenit viderc intcnnonum fccundarum ortum , origincm, caufaiitatem,& cntitatem vt recitat enim Coranicntator tertio de Anima, comm. 4. Maximus fermo dchct ejfe in principio fecundum I^latoncnj, quia fecundum Ariftotclem primo Coeli tcxt. commcnt. 53. Aiinimiu error in principio , fit ma-

Sed quia hic

fit

:

ximits infine.

Notandum teft

hocraodo. Nara in primo figno ponunt obiedum

primo, quod

pofumi toties,quoties «««/'/>«, vt fupra , pro igitur

fpccie videiicct

,

vel

adu fenfus

,

intentio

vei intciledtus,

pro potentia , pro obiedo cognito , vei rcfperationis , vel compatatione pafliua ficut folct diftingui conccptus in conceptum eircntiaaccidentalem , ptimarium , lcm , fecundarium,&c.ita intentio. Secundo aduertendum , qu^d dc fecundis intcntionibus diaerfi diuerfimode opinantur. Qui-

d:ii

:

&

&

In fecundo intelledlum agcntem. In tcrtio opcrationem eius abftradiuam.

tclligibilis

,

refpedu inteiledus

pofliDilis

diim cnim

,

vt fantStus

volucrunt dicere

cundaria

rei

,

Thomas

quod fccunda

,

&

fequaces,

intentio

obiedalis confideratio

,

cft fe-

vei conce-

,

vt

pafliui.

In fexto

,

cum

ipfura inteliedtum pofllbiicm

fuamotionc padlua. ,

qui di-

citur produ(3:iuus,dc gcnere Reiationis.

Inx)£tauo

,

fecundura

a<5tura inteilcdtus

du6tum per primura , qui cura fua didtione paffiua tatis

,

eft a<Stus

,

pro-

inteiligendi,

& eft degenere Quaii-

,

per qucra nihil realc producitur.

In nono,fundationera cius in intellcdu pofliper aiiura adtum, de genere A6tfonis.

bili,

In decimo aftum comparatiuum , feu collaticorapatantcra duas , vel piures intentionei

uum

priraas ad inuicera.

In vndecirao produdionera intentionis fecunconfurgentera cx comparatione prxdifta.

da:,

In duodecimo ipfam fecundam intentionem caufatam, cura fua caufalitate,& produdlione pafliua.

In rertiodecimo eius receptionem in obiefto, fiuein quiditateptius cognita.

&

&

realc}

fiue quiditatem matcriaiem.

In feptirao,primum adlum intelledtus

gica.

II,

dumipfos,eft

prxdido , voiunt primam intenlionem nec aftum intciiccftus , ncc fpeciem in-

primis aftibus

r^

prima intentio , fccnn-

ficut

compofitio,& diuifiOjin quo vetitas,& falfitas confiftunt primo Perihermenias ,-in principio. Et vltra fecundum eft adhuc ncccflarius tertius, per qiiem aut fcientia, aut opinio, aut certc de-

,

necelfarios fecundus adtus

11,

:

conceptus primarius. Et alij fubtilius indagantes , volunt tam primam , quam

;

,

;

10.

ptus fecundat ius

quoad primum adum memy quoad fccundum & ratio , quoad teitium iple intelledus. Pr«tercognitionem fimplicium,jeft ciiim intelligemia

Inquartodecirao aliura adtura rcfleximi , quo ipfa intentio ficcaufataintclligitut

plex tus

,

,

& non compatatiuus

alio a6tu producitur

,

,

&

eft fim, quia , vt vult Bonc-

& alio intclligitur fc-

cunda intentio.

Ex

his inferunt

quandam dcfinitione fecundx quxln foima brcui, &

intentionis,prolixa nimisj

abfquc

Ucfcripth ir.itmi)t,i(.

»,

QucEftionis III. abfqne nugis rMtionu

,

coUatiui

y

,

cft talis

;

Jmetttioficunda

eft relat'10

fundata in ali^uo extremo aQm intelligendi in^uantuTH cognito , plura obieEla ad irmi-

cem cnnferentus

terminata ad aliud extremum eiuf-

,

dem aiitUyCau/ataperailum iate/li^endificundarium, refiexum,coilatiuum, primitus moto ipfi inteileilu

ali^ibw

proprietatihui

,

,

a^

Sed

"4-

licct

apparcns

,

modus dicendi pUuatamcn addit

pratdidus

& lubtilis,

fatis

lit ,

& plu-

fi

fccundum communiorem opinionem , non ditur in agcntem, fit

& poffibilcm

caufare fecundas intencioncs

diui-

caufct, vcl pof-

,

»

& alios

refpe-

dubium cft , an fecundx intcntiones

adum

poffint caufari per

voluntatis. Itcm

quo illum pioceirum ponunt

ly

cx

,

quare omiferunc

,

,

pcr-

,

compo-

,

a£bum intcUcfbus ncgotiantis , circa rem primz intentionis , qui non poteft caufare circaobicdlum , nifi tantum relacionem rationis, vthabct Dodloriftc diftindione 1}. primi. £t diftindionc i. fecundi quarft. 1. arieCto cognito, per

qu6d intcntioncs fecunda: prodii, & non habcnt elle in

ticulo 1. dicit

memoria prius quam reolus

lunt

,

non abs

(

non

ipfiis

Au-

in inrelligentia. Scd

& alij plurcs &

caufari propric

tcccrrc vel effici

,

vo-

) ,

vcl

mincm

& ,

Sicut

,

feufubftrato.

quam fecundam ,

Voco

formaliter,

ipfam intcntioncm lam

,

vr habet

id

,

ifte

quo potentia

album ,

ita

in-

in x. diftindt. }8.

cnim formaliter albedine aliquid

Et hoc

dicitur

intentione intendens in aliud tendir.

modo forte

capic prima opinio , fuperius ipfam intentionem. Pro connotato vero , atquc fubftrato , potentia tendens , obicfturo , in quod tendit , atquc fpccics , qua ipfum rcpra.'fentatur,poteftdici intentio. Dicitur quippe intentio ab in Sc tendo , tendis : cui opponitur

rccitata

,

&

Vcrnntamen communiterLogici non capiunt intencioncm illo modo. Vndc refert diccrc intentionem primam , vcl ficundam 5c Phyfice

remiffio.

;

rem primdyvelficunda intentionu, atquc termini huiui , vel illiw : intentio enim eft potentia adus, vel habitus,vt fupra dixi. Rcs vero obiedlum cognitum , vel aliquid in ipfo terminus vcr6 huius , vel illius rei , fignum ad placitum fignificatiuum. Conccptus cnim animJE , naturaliterreprajfentantes, non appello terminos,contraaliquos diuidcntcs termin«m in fic , & fic, fignifi:

cariuum. Dico enim praecisc terminum

non quamcunquc

omnem quo

talcm

,

,

fcd

dum

cft

voccm,

,

fed quae eft AxCtio

;

& non

pars orationis

:

dc

alias.

Prima crgo

intentio

(

vt in

fumma

vt noftratcs acutiffimi Intentionata: tcr de

mente Dodoris

Eft ohieEium cognitum vel refiexo

,

iit»

vnum ad altcrum. Nam intcntio fccunda fecundum orancs caufatur vel dcrclinquicur in ob-

modi dicendi , in quantum faluari poffunt.coUocabo. Prima ergo diftinftio fit ifta. Intentio cft duplex , prima videlicet , Sc fc^ cunda, vtraque poteft fumi pro formali , vcl

primam

17. Sicund»

vcl faltcm confcrentis t*>Ui»juid.

&

lendcns intendit

*it quid.

ncntis, vcl diuidcntis

nominis

intelle
nc obieAorum cognitorum. Eft namquc fecunda intentio tanquam cns in primo confidcrato, & tale , vt in fumma dicatur , non eft nifi rcla-

ic de virtute fermonis

inttn

intentio eft relatio

cxtrcmum zStm

produci

pro connotato

frima

vt hemotanimal,SocrateSyriJii>iUp

&

pradicli

i..*xflKMtMr.

Secunda vcro

,

& fic dc aliis.

proccfTum in cognitionc fcnfitiua exteriori , interiori , quz neccflario ( faltem pro hoc ftatu)pra:fupponiturcognitioni intellediuac. Ide6 omittendo tot labores qui faftidium potius , obicem , ad litteram Docloris intclligendam,iuuenibus inducunt. Vltimo id quod expeditius , pro iuuenum introdudhonc, videtur, hoc modo declarabo primo quafdam diftindiones pr«ponendo, fccundo cx his didla qusdam inferendo , in quibus fu:

Intent!» i.(J«

fignificat

termi-

cuntur pcr intelledum

£k\xs rationis.

Ptjeterea

fumpta

rationabile,aUnfmt

tinens ad

cundaconfidcrcntur. Non oportet enim ( vt video ) ad caufandum fecundas intentiones, opcrationcm intelledus agcntis numcrarc; Quia fuppono quod inteiled:us diuinus , qui raomittit,

fundarc alias fecundas intentiones , vt infr^ dicetur ; tertmnm \cvhprima intentionu cft , qui hu- Eiiu iufmodi obieda primaE-intcmionalia , propric

confiquentibtu naturaliter

talia obieHa comparata.

447

Aiper quas a£hi collatiuo apprehenfas ,conuenit

,

fubtilis

,

,

,

,

&

a£bt reQo,

vel ^uiualenter,

dico proptcr fecundas intentiones

intcntionum primarum

,

communi-

ipfam capiunt)

vel coffiofii^ile

vel formaliter

dicatur

,

quod

ad moduni

a£ku fimplici cognitas,

fed potius derclinqui ex comparatio-

,

tio rationis

confiderato

, ,

quia nihil habet pratcisc cifc in , nifi comparatio,

vt confidcrato

qua confideratum comparatur ad aliud,pcr adbum confiderantis,vt vult iftein^.diftind.i.quarft.i.

Exemplum Exempl» iti. Metaphyfic. intelledus enim intclligens ho- tluatmr.

Quaere Auicennam in

prompru

cft

,

&

animal , diuerfis adibus comparat , cognira ad inuiccm , fecundum rationem ma-

fic

gis

communis

rioris

&

,

eft relatio

& minus

,

inferioris

rationis

cundum eorum

,

,

communis

,

vel fiipe-

qua: comparatio paffiua

cx parte extremorum

,

fe-

diucrfas proprictates diuerfimo-

de nominata. Excmplifica codem modo dc hoSocrarc ; dc rifibili ; de hominc , mine , hominc, &albo; dc hominc,& rationali; tcrmini verofigoificantcs huiufmodi relationes rationis , funr ^enus , ftiecies , differentia , proprium Ttrmini

&

&

Accidens

,

fiiperiHs, inferius

indiuiduum fic dealiis.

,

complexum Alij

,

prxdicatum, fijHeilum,

,propofitio

,

Syllogifmtu ,

&

ft.

cund» inttmtionts.

vero conantur ad tancam ab-

ftradlioncm fc duccre, vt dicant tam primam,

quam fecundam inccncioncm

clle refpcd:us ra-

mulrum incricaca,lo& maximc fundati DoAorcs.

tionis:fcd quiailla viaeft

quamur vt plures , Ex his patet prim6,quidbenc,& quid finiftre ha-

bent pracdi(Sts opiniones. 18. Sccundo fequitur,qu6d requiritur aliqua proprieras ex partc rci , «1 qua originaliter mouecur IntcOfStu fncuttur td intcllcdus ad caufandum huiufmodi fccundas ftrmddu» [*' hoc vel in obiedo immediacc co- tundat intemintentiones, gnico,& comparato.vcl faltem mcdiacc. tttmes ^mi-

&

Tcrcio fequicur,qu6d in omni illo,quod porcft .ib incelledu.aftu fimplici,poccft fundari

concipi

fit cns rcalc,fiue ranon. Quart6 patet, quarc prima intentio(vc hic loquimur de ipfa)poceft efle cns .iblolucum,formaliter loquendo , licct fecunda intentio fit femper

aliqua fccunda intcncio, fiue tionis,fiuc pofitiuum,fiuc

refpcjSkus.

Quinco fcquicur crror dicencium , rerminum tcrminum , qui non cft res , quia encia rationis eo modo , quo fccundat intencionis fignificarc entia

,

& res funt.

Sext6 fcquitur qu6d primeicas

&

fccundeitas poftiint

.

Expofitio

448

potrunt comperere intemionibus prxdiAis rationc fubftrati "Vft^%^

aut

,

vel connotati , aut ctiam ra-

,

Septim6 fequitur quod fecundac intentiones polTunt fubie(fliuc

dici e(Ie in inteliedlu obie(%iuc

vel vtroque

,

modo ,

dum numerum

refledlerc fuper fe

thoritate Ariftotelis 4. Metaphyfic. text. com.j.

faltem fccun-

Philofo*phia confiderat de eo confiderationede-

,

Logicz,

:

ftradiue, fed concretiuc fumptis,quia vt lunt re-

fpcdus in

DifFerunt igiturin

&

&

patet qiiod logica confidcratio

de fecundis intentionibus,non obie(flis cognitis

eft

de

fubiediuc

,

,

quas

ipfis

ab-

vt infri

,

babili. Sophiftica

&

Decimo

vltim6 patet qu6d omnis intentio non e contra. Vtriim autem rationis per effentiam tantiim , vel ctiam

&

rationis per participationem

non hic , fed alibi

,

pcrfcrutandum eft.

fciendi Philofophus,

refi.

Quarta opinio ponit orationem efte fubie6him Logicx , quod probat, tum quia de ipfa confideratur in tota Logica,tum quia prior Syllogifmo, ficut definiens definito.

hic ponderanda,de

diftiniSlio effet

nibus primas impofitionis

,

& fccundx

nomi-

impofin

ntminum

i tionis. Nomcn enim jirimA impofitionu eft nomce cJn. imfop- rei realis, vcl rationis,extendendor«»adom;i

attributum

modo

duo ^ Sophifta vitx prohz»

:

i» intetite^ fecunda eft ens rationis,

Alia

monftratiui

& Logicus & hi

vidcbitur.

reii fcilicet

ncgationcs , priuationcs'

non entia,5cc.Nomen autemprimx impofitioni diiiiditur in nomen prima: intentionis,& fecunda» logicalis & dico Logicalist quia nomina fecundx impofitionis funt intentiones fecundx Grammaticalcs , quia modi fignificandi, de quibus inf^ra magis. Exemplum primi , vt homo fe:

Quinta opinio, ( quara fequuntur , ex fundamentis Alberti, Thomiftx,) ponit Argtimentatienem eflc fubieftum , arguens ex communitatc ad2quationis,& confiderationis. Sexta , vltima, quam fequitur Do(5lor , ponit SyUogifinum fubie^ftuiTi Logics. Pro cuius declaracione tria facit. Primoconditiones fubicAi attributionis praimittit. Secundo eas a primis quinque pofitionibus remouer. Tertio ipfi Syllogifmo ipfasconucniie oftendit. Sccundum ibi,

&

&c. Nomina tamen fecundarura intentionum podcnr appellari quodammodo nomina fccundae

Tertium ibi , h^Aet enim. Dicic igitur primo quod tres funt conditiones fubie^K in fcienria, licct primo Reportationum,quxft.i .fex pon«t,vt fupr^ notaui,quae tamen implicitccon-

impoficionis, vt patet.

tinentur in his tribus.

;

cundi, vtjpgcies;

tcrtij,

Tercia diftin<3:io tcllecStus fimplici

plici

,

,

vt nomen,gentu

,

numertu,

introduci de aftu incomplexo , iterum fim-

poflTct

&

complexo abfoluto

feu

,

& & collatiuo.

Et

diu, prims..

Prima ejuia eft

text.

pro coUatiuo , in dodhina huius , plerumque ponatur , quod poteft intelligi per modura concomitantix , non

ejuid eft

,

licet rcflexus

formalirer.

Qciarum diuifionum membra

10.

buntur

,

& de fc

alias declara-

An etiam

fatis patent.

huiuf-

niodi fubdiuifioncspoflinirei^cponi inadlibus

complexis reclus

,

confidera. Item

& rcflcxus & qua: ,

potentiif rcflexiuis

,

fit

,

an idem adus

fit

ratio reflexionis in

vide in Francifco Mayronis

Conflatus primi , quaeft. z, &alibi: in dodkrina huius ponatur communiter im-

diftin<5l. }.

licet

materialitas

,

ratio eius

An autem adus

fequendo Auicennam.

collatiuus

fit

res, fortc infra pertra(Slabitur.

vnicus

, vel pluHjec breuiterfub

compendio interpofui

, de fecundis intentionibus in gencrali , propter faciliorem intelligenr. tiam diccndorum ipecialius autem de ip^s in fequentibus pertraaabo. Quacre Guilelmum Ockam fatis copiose in Logica fua. Ad hsc :

&

Nomina!es,fuomodo. Vide Ockam calibus fuis

ne

1

,

& Quodlibeto fecundo

1.& Quodlibcto quarto ,

libcto 5. quacft.if .

quaeft.i

iii ,

Logi-

quaftio-

9.& Quod-

& alibi & alios,quorum de,

liramenta non funt digna vt hic coUigantur, falua fcmper meliori fententia. Sed expcditc ,

&

,

fterior.

adhuc fimplici refto, ( fub quo forte continetur, vt fubdiuifio immediatc prarccdcns. Vide j.Metaphyfic. quaeft. i. &_alibi in dodrina huius ) & fiinplici rcflexo

'•

fed

Logica autem confideratione prover6 diuiditur ab eis per intentionem intcntam in vita. Sophifta enim intendit fe videri Philofophum , vt acquirat gloriam , aut aliquid gratiarum humanarum j Phi» lofophus autem tanttjm intendit fcire verum.

Non6

T>iftinlHo

& Sophifticx, eft vnum

lofophiac

,

*

Commentator quod genus fcibile Phi-

intentionibus

quia intclledus miliies poteft aftus fubs , obiedia cognita,& totiesnegotiari comparatiue. eft

19-

in

Ad litteram Do(3:oris modo,

vbi inquit

intetionibtt*.

,

,

vt infri clarius

Odauo

ttfi effe in i.

conclufione fecunda

Tertia opinio ponit ens fubieclum Logics,au-

,

dicam.

tns rntionit.

facpe.

,

& dubiis fcquentibus & alibi

vel

patet,qu6d in fecundis Tnsejfuf in injinitum ^t' poteft fieri proceUus in infinitum,

Omnitfeeun-

quzft. 1. in folutione

quodam notabili,

tione formalis Hgnificati.

hunc fuper 4. Metaphyficor.

fingulariifim^ vide

qu6d de ipfo

eft,

fit

notum

tjttidefi,

qua: funt pracognitiones fubie^i

tcxt.comment.z.

comment.

i,

i

.

8c Tres etnii.

Po-

& quaeftione z. Pofter.

quorum

vlterior declaratio in

tionesfubit-

*'*'"'»**•• '

*

j.articulo.

Secunda conditio eft , quod per fuum tjttod demonftrentur pafliones dc ipfo , vt patet per Philofophum ibidcm. Ex quo fequiiur primo , qu6d loquitur Dodot de <^id rei,& non nominis. Secund6, quod ^uid e[i fubie(5ti, & non paflionis^cft

ma

,

medium

in demonftratione potiffi-

de quo ftatim.^

Tertia conditio

eft

,

attributio

omnium alio-

rutn ad ipfum,& confidcrario propter ipfum.hoc

& infrk apertc. Exem-

patet^.Mctaph.

comm. i.

plum de anima ,

in libro de

Anima habet enim

^uodtjuideft, quia definitionem,

,

& jk»<* eft, quia

pafnonem inhsrcntcm , vel inha;rcniiam paffionum , vcl faltem non rcpugnantiam horum. Secund6 de ipfa demonftrantur pafHones pcr huiufmodi cjuodeptid eft. Terti6 omnia ibidem confidcrata

habent attributionem ad ipfam.

Deindc remouet przdi(£):as conditiones
&

nes , oftendit ex identitate eorum intcr fe, qubd

manifeftum

eft

de duabus primis

,

&

de tertia probac

%i

.

Quxftionis III. probat optime

& rationis ratum

«^

,

:

didinguendo ens

,

ens rationis in ens conHcie-

8c vltra

& caufacumiVel derelidbum^ Vtraque di>

uiiio e(l aequinoci in a;quiuocata t>ittifi»

*ntk

t»Ti»U& dquiiuel*ii$\

t^Hinfc»!».

in ens reale,

,

licct aliqui

teneant oppofitum. Eflcenim in intelleAu contingic obiedliuc, fubicdtiu^. Excmplum fc-

&

&

habitus. Primum , vt fpccics , i€tas, contingic dupliciter , aut vt primo conndcra-

cundi

tum

aut vt aliquid in ipfo dereli^tum.

,

modo adhuc

dupliciter

confideracum

liter

modo

aut a^ualiter

,

ponendum fubicdVum

ell

Primo

aut fcilicec habitua-

,

:

&

Logicae

neutro ,

qiiia

omnis fciencia realis , cil de tali 'cnte. Rcflat crgo qu6d cns ratiouis derelidum , vcl cau-

poncndum fubicdtum Logicse coincidit cnm aliis duabus pontionibus

fatum (ic

,

fit

:

,

& vc

patet.

X^.

ttntingnt

f»'d^tm ttn'

'

tio feparacionis

&

,

cxiftcncia:, in realicer di-

Mod6 non

ilin&is.

vnum

iftorum non onginaliter

fequitur

(demonftrando aliqua duo ) ab altero ergo funt eadem realiter. Sed col:

omnibus

ledliue ex

tribus conditionibus,

illis

calis. Idcm , arguendo ex vna exponencium affirmacme , ad expofitam con-

fequicur idencicas

,

tingit

homo

vt

,

non

fequitur

,

Homo

currit, ergo tantitm

currit.

Sic

inpropoHto

,

cum

pracdidae tres condi-

fubiedum in fcicntia livna illarum, non fequitur ipfum eifc fubie^flum nifi cidcm conucnianc omnes /imul , & poceft reduci ad primum motiones requirantur ad

,

cct alicui conueniac

',

dumillius Fallaciz , quia ibi arguicurkpoficione confcqucncis , vei pocius ad fecundum, quia ab infufficienci enumeracione , velindu-

^ione

,

vt dicit

Dodkof

indHtlione c\xxzm diuifione

:

,

vbi melius diceretur

vr plures libri h.ibenc,

vcrqque modo poflit ftarc,vcl finevtroque, vt alij habent. Adrationes aliarum duarum opinionum , fa-

licec

»4-

tis clara eft

refponfio.

A

quarta poficione re-

mouet duas vlcimas condicioncs. Sed quare non primam etiam ( cum fecundum ipfum oratio fit zquiuocum , cuius non eft ejuid ) ftatim tangatn.

Ad

,

fuum ^uod ^uid efl nihil dc; ergo per monfttatur de ipfa. Antecedens patet cx rcino-

efuid ejl

tione primx conditionis.

rationem

illius

vic

quantum ad definicionem

, paponere Syllogifmum fubiedlum attribucionis , non prxdicacionis. vbi aduerte qu6d ptzfupponic non

qu6d

tctexprefsc

intendit

,

negat

aftumptum,

vniuocationem

cius.

Infert igicur conciufioncm

rerponfiuam ad qua:ftionem,deindepr£Edidasconditioncsoftcndic conuenire Syllogifmo primo primam , ex

difcurfiuac,

ideo aequiuocc. Vbi no-

tioais. Et quia ,

&

facitmentionem dc veteriLogi-

partibus Syllogifmi

inrerfcrendam.

Partiumigitur Syllogifmi qua;dam funt ince-

pinquis ipfius Syllogifmi

ciaciones,cftfccundusIibcrvccerisLogica:,fciii-

fionum Boetij defcruir aliis parcibus Logicae. Noua aucem Logica diuidicur in refolucoriam & in inuenciuam. Rcfolucoria itcrum ,

alia Syllogifmi in propofitioncs

,

&

harum

*^^'"f"> n»"* ^"^*"

in

Prioram qui cerminos ; fiue non eft de Syllogifmo fimpiiciter fumpto contrado , dequo etiam eft tota Logica licct qua: traditur in libris

,

,

:

aiitcr

& aliter

,

vcl lic^t vniformitcr

,

,

vc fta-

cim dicecur. Alia quoque eft rcfplutoria eifcin caufam, e contra , qux craditur in libris Pofteriorum. Inucnciua aucem aHa cft

&

(flus

veri loci

,

qux

traditur in libris

Topicorum;

aliaapparentis .quxttaditur in iibris Elcncho-

tum. Subdiuifiones horum fuisin locis tangenQualis autcm diuifio fit Syllogifini inTo-

tur.

picum,& EicRchum , dicitur ftatim,& quomodo debet intelligi quod incomplexa &cnunciacio ,

fint partes integralcs Syllogifmi.

Confcquentcr applicando fecund.im conditionem fubicdi fcibilis , dicit quod in eodem, fcilicet piimo Priorum , multM paffiones ofiendit

f^

modum

vt

,

& de

,

ic figu-

dcSyllogifmo formaco cx prxmiflis dcincjfe ,Sc mo-

ram,

in

de in

illis

&

illo capice

(

raodus

Scotioper, Tom.I.

partibus vero pro-

cuiofmcfdi func cnun-

,

cec Perihermcnias Ariftocelis. Liber vcro diui-

enimeratarcificialiccrrradica) quara Boctiusde-

&

De

culabur liber Porphyrij.

flufionem.

vt ftatim

^

propinquas,& rcmoras. De parribus remotis.hcc cft,dcincomplexiscft primusliber vetcris Logics.fcilicec libcr Pra:dicanoenconim , cui admiui-

tangam. Quintae poficioni nullam illarum crium condicionum conuenire. Ex remocionc primat condicionis, patet quod loquitur de Logica , vt prxcise cft tradita ab Ariftoccle , non ab aliis. (prius ,

oftendic

ZJ/«f/f*sy-

gralcs,quardam fubicftiuar.Partes intcgralcs.qux 1^1"^ maceria Syllogifmi appcllantur, diuidmniir in

in his figuru

teliigi

vcl

, applicando primam condiiionem,duxi Logicae diuifioncm hic m(.i.ii6

ca

ta confcquenciam , quam formac Doftor , dicens , ^uiHocumnon efi fitlfieQum infiientia ^«14 «0« fottfi definiri. de qua dcBnitione dcbct in,

,

intcgraies, vt patet in appiicatione tcrtiae coiidi-

dalibus,

:

5'

&

diuifioncm Syllogifmi in parccs fubicdiuas

cundum aliam rationem conuenit fimplici orationi

*

primo Priorum,tcxt. commcnr. I. Vbi aducrtendum , qu6d diuifio totius Logicas eft fccundura

AriHeteles de Syllogifmo

Syllogifini

Dodor

&

, quia ibi ponitur oracio pro atgumentatione , vcl aggregato; cx pluribus orationibus. Oratio enim fe-

&

Confequcntia vcrA

manifefta. Exremotionecettix condicionis

:

Adrationes illarum criura opinionum confequcnterrelpondet,num. y. Dicit igitur quod prima pro prima procedit ab infumcienti , committit fallaciam Confequentis , quod comiT^.uniter accidic arguendo afiirmaciuc ab vna conditionc, vel ab vna caufa veriiacis , habentis huiufmodi plures ad ipfum. Exemplum , ad identitatem realcm rcquiruntur tres conditioncs. Prima eft , impoflibilitas feuarationis a caula mtrinlcca. Secunda , ncgatio otigmis vnius ab altero fic eotumdcm. Tcrtia , nega-

&

QMtmul»

449

argumcntationem , vt patet. Patet etiara qudd capit ^uidpto dcfinicione proprie didla, vt infri magis. Vbi aducrte , cum dicit Dodlor, Secundum eiiitin dttfi fibi , vt manifeRum efi ,fecttndiim rationem generaltm qn6d illa ratio gcneralit poteft efle talis: Argumentatio non babet ijuod finit

fequicur

& eft z8. ,

&

& habere

,

tres terminot

in

Qwiniam igitur quod fequitur non eft de cextu

Ariftocelis ibidem dicit

,

id cft

»>»
:

i .

Priorum.

)

fed eft iitera Doftoris cura

per hoc tjuodefl ex luceffttate accipere ttn-

,

culam

hoceft di^lu

,

qu6d

dcfinicionis Syllogifmi

pafliones

prxdidx de

ipfo

,

pcr illam parti,

demonftrancuc

tanquam per me-

dium quam

licceram rouiti force pcrcranfcunt

ficco pede.

Veruncamen

:

,

&

aliqni

volunt qu6d

figuia funt pt incipia forroalia Syllogifmi.

Mm

J-J*

.

quod

logifmi. Dicuac eiiim

Syllogirraus habet

ftrincipia in triplici difTereHtia iccc matcrialia

nes

& quzdam 4e mllo.

autem ipdus appellant

con-

vt

modus

propofitio,

&

vt dici de omni

,

,

confiareex duabttf propo-

,

affirmatiue

,

concludere par-

,

vcl

negatiue.

Partcs vcro fubiediuas cius dicunt effe SylJogifmuni fa(3tum in Barbara , aliis modis. Scd fufKcit ad propofitum Dofloris quod ha-

&

beat aliquas pafliones , fiuc tanquam pafliones , S^ non rcfcrt an fint cnumcrata , vel

;R4tiofermatit

Sjllogifmt.

*"

non. Vel dicendutn quod potius credendum efl Dodori , formale enim in Syllogifmo eft illatio.velcuidentia illationis, vel melius Syllogifmaspcundd-imentionalu , de quo hic , non habct prihcipia formaha

,

cum

forma fimplex, Apphcatio tcr-

fit

ni/i

vt fupponat pcrfonaliter.

riae

conditionis

patct cx prxdidtis

fatis

,

&

quod

tnul aoius f^

Primo quia tunc idem notum, & jgnotum dicit Dodorquod non inconucnit quod idcm , fecundum diuerfa , fit notum,& ignotum nec inferrur contradidio nifi per ignorantiam Elcncbi. Vcrum eft enim quod Syllogifmus in communi eft ignotus, quantum ad painonem de ipfo detnonftrabilem ante,

quam demonftrctur dico)

&

(apud primo addifccnrcm

quantum ad hoc ctiam

fimilitcr

logifmus in parciculari tur

,

vel pcr ciiius

nio magis

,

Syl-

qucm dcmonftra-

pcr

fundamentum

eft

ignotus, im-

quia paflioncs primo conucniunc

,

communibus ,& fecundario

particularibus. Sed

illenihilominus Syllogifmus particularis cftnolus

quoad duo

,

fcilicet

veriratem praEjniirarum,

& euidentiam illationis,cum

fit Syllogifmuspcr.Priorum cap. Ad aliam probationcm jnegat procefTum in jnfinitum qnia de Syllogifmo , pcr qucm ac-

fcdus |0.

&

&

Exemplumdecorporc mobili non

I

i

,

non cft alia fcientia communis , quia eadcm

quiritur fcientia tcr fcientiam

,

communi

quac per fc primo conuenit

,

,

pra:-

paflio,

per

fe

non primo) conucnit particulari noneft quod idem fit ^uo, &c<juod fciatur cadem etiam fcicntia ficui lux in corpore luminofo, cft ^xd & quod \iAcrm cadcm (licct

:

jgitur incoMueniens ,

,

,

Sed profcdlo licct ha:c refponfio optnna non elfet tamen inconucnicns dare vifionc.

,

lum procefrum

nam Pcrpateticam,

i.Priorumtext.corament.40.

Exempla ponimui ntn

rum

tjuoditafit, Sic 8c 2.

cap.i. Lotfuendum

vtpauciores.

efi

Topico-

vt plures,fapiendum vero

Non enim, inquit

ifte

,

in Quolibeto,

qua:ft.4.iuxtaprincipium, omnia oportet in dubium reuocart,vhi fuppofitig ditiis comrnunihm ,propofitum

Quam rcgulam nota valde in his

in infinitum

,

,

ita poffet dici in propofito ,iuxta illud

i.Poftcr. tcxt.commcnt.25>.

Augentur demon^rtt-

\

•

1

&

tunc , conuenic determinare ad fubicfturn, fic fcicntiarad fcientiam.Hocidcm habet infriquaft.i.feu in Prooe-

fcicnti» parte

'^ttributionit

f"'f'Jf' firnulteitus

:

n^tdo,

ficuc fubiedla

librum Pcrihcrmenias, & maximcdc fubcuiufmodi eft Syllogifmus, , Excmplificat dc libris Phyficorum, refpcftuPhi-

mio

in

iedo compofito

lofophiae naturalis, qui peculiariter, liber

Phyficorum

,

&

non ab

vel auditus Phyficus

re

nomina-

turjlicet tota Philofophianacuralis Phyfica

auditusPhyficus dicatur,vt habet

,

vel

Commentator

in Proocmio Phyficorum.Sed qui vcllet aliter rcfpondereadargumentum,diccre poffet,qu6d non inconuenit idem efte fubiedlum adxquatum.partis fcientiac,& attributionis totius.ExempIum de fubftantia in Metaphyfica , & de anima, in libro dc Anima,& paruis naturalibus. Advltimum gloflat illam vulgatam propofitionem Ariftotclis , in libro dc Senfu & Senfa- Primum

eh-

Nihil ejl in imelle£}u,8cc.Sed tcxtus habetfic: ieiium motiNon enim intelUgit intelleSitu tjUAexterius non cum uum naturato.

l*

fenfu.

Et dicit quod vcrum

ligibili

,

fcilicet

motiuo

cnim primo

,

naturaliccr

pro ftatu

eft

de primo intcl-

pro ftatu

,

eft quidiras rei materialis

noftrum

maximcin adibus

»

;

I

m diuerfis illiusr fcien-

j 1.

SubitaHm

tiaEpartibus ,oportet connderare: de iplovero, fcie„,u /cp ad quod artribuuntur in dcterminata ciufdcm pti,rtis,tyqMP'

hil

,

,

tioncm habent.de tiuibus

fit

:

,

de matcriis cxtraor-

eft

fccundumcoramuniorcm opinioncm,& maxime in cxcmpliiicando, iuxta dodridinariis loqui

il-

ratiocinationis ficut enim alia dcmonftratione demonftratur rilibilitas dc homine alia alia de Platonc dc Socrate licet non alio

medio

te peiturbct,

Secunda refponfio cft,negando maiorem.quia

,

:

(ilOtU!,

&

quzftionibus vbique.

:

$yUoi;ifmt)s

&

non inconuenitqu6d idem fit fubieftum totius, & partis, quando eft cale,ad quod plura attribu-

tiam , confequcntis

cenfi, **''*""'•

fii

fcien-

dicitur

'"''"»'

Priorum. Quoad alias ia tota Logica. Confideratio enim dc Syllogifmo in libris Priorum cft praicisc dc ipfo , non contradlo ad matcriam dcterminatam , fcd abfolute fumpto , & de fuis partibus fubiciSliuis , fimpliciter ipfius norainc nominatis , de proprietatibus fibi prira6 conucnientibus , pec rationem illius fuis partibus fubicdliuis. In cota vcro Logica ponitur fubie£kum attributionis , in qua non mod6 dc proprietatibus ipfius, immo fuarum partium detcrminatur , vt fupri didium eft. fic idcm , diucrfimodc confideratum , potcft pon» fubiedum totius , partis.

coneedit confequenconfequens. Cum probatur falficas

,

per Syllogifmum

&

quod omnis

,

j j^ Syllogifmus

libris

potefi declarari.

Ad primum cum

Quoad primam

potcntialiter.

fcrmo de ipfo in

patet lonfideranti.

ti? eft

fcteft tjfefi.

virtualitcc

quia confuetudo Scotica

Demum ad argumenra principaliarcfpondet.

§itt*j»oJo

ipfum conlcqucntes ; quzdam potentialiter:vcl fic , qua:dam proprietatcs continentur vittualitct adtualitcr in Syllogifmo ; qusdam

aliqui hic ponderant , quod fcilicet aiiud fnonendum fubic6kum Logicat , vt efl conaplerc tradita , aliud vt incompletc, fcilrcet ab Ariftotelc tantum. Sccundo modo cft Syllogifmus. Primo modo argumcntatio nihil valet, quia argumentatio nullomodo poteft cffe fubiedbum , vt patct ex didlis , &quia falfum fupponitur.Complctaenimnoritialogicalishabctut ab Arirtotcle, & hoc impJicite, vtl cxplicitc, vi cfl:

9.9-

& inlatut,

duplicitcr refpondet.

liter

ticuiariier ,_concludere

ti.

Ad fccundum principale

dici

,

,

oonsludere vniuerfuUter

,

fiones,nonper media,fedin pefi ajpimendo,

&

fiare ex trihus terminu fitionihus

&

vide-

figura;

regulatiua

Pafliones

quzdam

:

Primo diitingucndo dc proprictatibus Syllogifmi. Nam qu«cdam fnnt proprietates forma-

vt terminos

,

quxdani formalia

:

iExpofitio

T

4SO

ifto

,

vel fenfibilis.

quod Ni-

mouet intellcAum

cuius fpccics rccipiatucinfcnfu:quia quandocunque inicllc(5lus intelligit , phantafia phantafiatur , iuxta illud 3.

,

de Aniraa

,

texr.

fine phantafinate

ment.

39.

jpeculari.

ifto

nifi

coramcnt. 30.

intelligit

Intelligentem

Adu

,

anima. neceffe

vero rcflexo

efi ,

Ne<^uaquam

&c tcxt.

&

com-

phantafmata

fccundario

multa

tntiUeHus,

QusEftionis III. mulca per

inteUigumur

fe

qus non cadunt

,

fub fcnfuin , faltcm formalitcr , vt fpccies, fub(t^ncia forte. Ita in proadlus , habitus , aliis fecunclis intenpotlto de Syllogifmo ,

&

&

eft dicendum. Addidit in fine ad confirmacionem diftorum , qu6d in plus e(i perfi, qu^m primi. vt i. Pofteriorum , text. commcnt. fequentibus , habecur , omne enim quod z. inedalicui prim^, (nonvc capicury. Phynco-

tionibus

&

rum

comment.

&fequentibus , vt fcilifccundam parcem, fed vt denotat rationem przcifam } conucnitei per fe, non c contri. Exemplum derifihilitate,Socrdte cexc.

i.

cet diftinguitur contra

& &

homine vel

Ifofiele

,

triangule

,

&

heibere tres.

Idco Ariftotelcs non fineratione deHniensvniuetfalem paiHoncm i. Pofteriorum , vbi priiis, dicit qu6d. Efi , tjuoi conuemt omni per fe ,& ficune^mejuedipfHm. idcft.primo. Quae tria ha-

vt fuprii

quzft.

,

i

.

qu6
antequam

inuenifict

modmn

Syllogifinum artiticialem

fyllogizandi

pracccfllt

,

&

fecundum magis commune

fe

Efi principium metus

,

,

&

mini^s

,

,

nalis fcicntia

quod quiaLogica eftdodtrinon folijm aliis,fcd fibi ipfi eil Docendo ergo in omni matcria

modus

,

fcicndi.

&

demonftrare , docet fimiliter in materia propria , ficut dc Syllogifmo , per quem, de quOt habetur fcicncia , dicit hic Dodlor , fortc hoc

&

&

redtius eft

,

quim

rere. Eft igitur

ad naturalem Logicam recur-

&

fibi

,

& aliis

modus

,

fciendi.

&

fingularis dodlrina in pradlicis,& fpeculatiui»

notanda.

,conce-

Ad fccundum

dendo abfolute illam authoritatcm , Nihil efi f^ intelle£tu , &c. quia omne quod intelligituf pro ftatu ifto, cadit fub fcnfum aliquomodo , aut in fe; aut in fuo fimili ; aut in eftedu} aut iii forma ; aut in materia , fiue fubicdlo, vel fundamento aut in fuo remifTo & ita in-

materialiter vera

tentioncs fccunda;

Secund6 dubitatur circa aliam propofitionem, in eodem argumento, qua dicit Dodor , qu6d in

;

:

cadunt fub

fenfum , aliquo mudo , aut in fundamento primo aut remoto ira qu6d genetaliter eo modo , quo intclle(flio fundamentireducicurad fcnfum, ica & intentionum,fiue fundentur in fe ipfis, fiuc in aliis .

,

:

quibufcumque fundamentis.

DeTertio.

Jf«

veritate

, prim6 de primo arguquod videlicet Videtur enim

Dubicari poteft

propofitionis

illius

,

in

patet :

qu6d

propofitioeft

illa

Per SyUogi/mum hahetur fiientia,

vt ly .S)ii7(7^//?«*«fupponit profubftrato.

Ad tertium dicendum qu6d omnes aliz fpccics argumentationis rcducuntur ad Syllogifmum, ficnt imperfcda ad perfeftum, alitcrpcr ipfas non

acquiritur fcientia ptoptie didta.

conueniens,& probat ,quia tunc nihil lciretur. Dicendum breuitet , qu6d proceifum in infinitnin ertc in Syllogifmis poteft intclligi dudij

,

aut minoris extremiraris.

fiexis,& etiam in intentionibus iecundis,non ne-

,

,

:

gamus. ItlaaXitcm probatio proccditpriraomcH do,procedcndo in infinitu'ra. Tet(i6 dubitatur ,vtrum aliquaillarumqainque primarum opinionum fit fuftentabilis. Dicendum qu6d tres primz funt fuftcntabi-

ergo non foliim per Syllogifmum. Confcquentia patet. Antecedens probatut , quia plures icientiz vtuntur aliis fpcciebus argumentationis , nunquam , aut rar6 Syllogifmo , vt pacet dc morali-

vcro

biis fcientiis.

icGto attributionis.

acquiritur fcientia

:

&

Refpondco ptimo prcmittendomu'tipIicera accepcionem fcientix , vt fupri, qoxft. i Secundo diftinguo de Syllogifmo , vrpriiis, articulo .

primo huius fumi vt

quarftionis.

dicit

Tcrti6

ly per

poteft

circunftantiam caufx formalis,

vt propri^ folct fumi fecundi^m iftum , in Theorcroatibus fuis ; aot citcumftantiam caufx cfficicntis

qu6d

,

vel inftrumentalis.

illa

propofiro

cft

vera

Ex ,

his dic

prim6

de fcientia pro-

prie di6ba,& naturaliter acquifita.

Secundo qu6d

cft

vcra dc Syllogifmo fecundz-inteationali-

tct

fumpto

qu6d

eft

,

vera

pctfonalitcr fupponcnte. ,

Tcrti6

vt ly per dfcit circumftantiam

caufx inftrumentalis Scttieper.

,

Ttm.

vcl quafi efiicieniis l.

,

vt

Srfleri/mii,

Pcimo modoeft

probatur, quia Logicadocet formareSyllogifItem , Syllogifinus , vt dc , vt patet. ipfo fit hic ferrao , eft fecunda intentio , fiue relatio rationis , per quam nulla fcientia acquiritur. Item , per omnem fpeciem argumentationis

^^

pliciccr, aut vidclicet per raultiplicationemme-

inconueniens,imm6 impoflibile procedere in infinitum inipfis fecundi^m Ariftotelem , primo Pofteriorum , vbi fapti in folutione argumenti fecundo ver6 modo non. Nam proprincipalis ceftum in infinitum numeris,figuris ,adibus re-

mura

37-^*

Syllogifrais eiTc proccfliim in infinitum cft in- f^^f*^**

mento , ante oppofitum , num. i emnu fcientia efi per Syllogifmum. quod fitfalfa. Primo , quia primus inueniens Logicam inuenit fcientiam : fed non per Syllogifmum ; ergo , &c. Maior patet. Minor vtth .

"^*

Aliterpofrctdici,

patet fpecuianti. aiia refponfio fatis probabilis

«««'»»^/'*'«

f"f'^

vel vfualis. Habito vcro fyllogizandi modo, confcquentcr artificialcm Logicam adinuenir.

prxponitur magis commune mitius communi,vc

£ft&

\€, trimmi»»

naturalis,

uendo quamdam obicdfcionem Sophifticam de addifcence arrcm , & aflueius , quxre ibi , quia

)4*

(ca(a,exftmtur.

,

& ^uiettt eim in & non ficttndum accidens. vbi

licet

Jn

dico

primus inucniens Logicam habuit przcis^Logicamnaturalcm.vel , vt alij dicunt,vfualem,

commune. Similc habctur 1. Phyficorum text. comment. 3. definicndo naturam , qu6d videquoefiprimoperfi,

fuerit

Ad ptimum

argii-

Applica quaft. (. fi placuerit , benepondcrando vbique omnia, vel dic ad hoc arguinenrum , hic» quzftione przcedcntc , vt noiabiliter habei Philofuphus 9. Mecaph. texc.comraenc. 14. Sol-

bent

NihileftiB intelleau

451

tadbum fuit aliqualiter qucft.i. Ez his ad menta.

lcs,loquendo de fubicdto pracdicationis. Quiiita quarta minimc , quia nec poiruni illa , duo ponifubiedum , nec przdicationis, nec at-

&

tributionis

:

fexta

quoque opinio tenetur de fub-

Sed quate tunc non ponitur fubftantia fubiedlum Metaphyficac,& non ens, quarc potius in fcicntia reali rranfccndenti.cuiufmodi cft Me-

&

taphyfica, ponitutens reale fubic
tranfcendenti rationali,cuiufmodi

eft

,quam

in

Logica,eiu

ratit>nis?

Poftct dici atttibutionis ftantia

,

,

,

qu6d fubicdlum Mctaphyficx

pofiet conuenienter ailignari fub-

fed quia Mctaphyfici

eft

paflioncs tranfcendentes cntium

,

confiderare

idr6 fubie-

merit6 dicicar Metaphylice fubic^lum. Et vt conuincancur aduerfarij , ponentes entis acquiuocationem , aat Analogiam , de hoc vide hunc , in primo fux

£tam illatum

,

vt putacns

,

Mm

Sr

Mcisph.

^

58.

«.

^^

451 Metaph.

Expofitio

J quaeft.

i

vbi videtur tenete fubftantiam

.

fubicaum Mctaphyfica:. Ad aliud poteft dici , quod Metaphyfi^ci); coniiderat quodlibet in quantum cns , vtquidicflc

CHrninftni' tur *m ffttit-

jiitfubUSmm Legie* vt

,

quia hic accidcntalis applicationis,

vero principiorum

tur hic ens rationis

Vei

aliter

,

vt ibi reale

,

,

non poni-

fubieflum.

,

nedum Logicus

quia

Cm-

&: eftcntialiter in

,

fed etiam

,

Grammaticus,& Rhetoricus, confiderant fccundas intentiones , ideo aliter ens reale pertinet ad folum Metaphyficum , aliter cns rationis ad Logicum. Vel poteft dici, quod aliter^Logico, aliter a Metaphyfico confideratur ijuod quideft, Sc y}}itas fubiec^ijVtinfrkdicam.

Quart6 dubitari poflet circaillara authoritatem 4.Metaph.quamin ^.opinione introducit,&

Diccndum

breuiter

vt fupri

,

,

qu6d vcra

quia Metaphyficus confiderat entia rcalia per fe , Logicus yero pcr accidens : e contra de entibus rationis. £ft cft

fed diuerfimode

,

,

&

enim, (vt inquit

ram

qu^jeft. i.

,

)

iftc

fupcr

,

primum Elcncho-

ens duplexy natura:

,

&

rationis.

Ens autem natnrx , inquanium tale cft , cuius eflc jtion dependet at» anima. Sed ens rationis dicitur de quibufdam intentionibus, quasadinucnit ratio in ipfis rebus cuiufmodi funt gennsy fpecies , definitio , &c. Ens autem didum fccundo modo , zquiparatur fecundum quiditatem :

di^o

Non enim cft

modo.

aliquod ens notura; , quin poflit cadere fub ente ratioquin fupet ipfum poflit fundari intcnnis ,

enti

priori

&

tJo aliqua fecunda

dui

vt fpeciei

,

vel (zXiem-cauft

,

dentis.

generis

,

vel caufati

,

Quia ergo Logica

,

indiui-

,

vel tranfcen-

de fecundjs in-

cft

Fentionibus,appUcabilibus omnibusentibus realibusjdc quibus per fe eft Metaphyficarideo Logica poteft dici

& firoiliter fuo modo Sophiftica,

,

, cum Mctaphyfica : fcd longe diuerfaeft confideratio carura.

laborarecirca

Ifnbtm 'iitt.

trtt-

debent paffiones eius de ipfo

ci^m nulla paflio entis

,

,

fi

ncceflario demonftra-

fic

fequitut

,

quod

poflet de cnte often-

nifcfta,& patet exdi)9;is huius, qua^ft.j. Prologi.

vt fxpe in his quzftio-

,

gulis cuiuflibct fcientiae incluforum

fhnti ffbif^i

,

circa folutionem eius n.G.Circ* idem videlicet/*-

ic ita entia rationis

&

ibi!

Trrs ctndi-

ri

fubie<5fci

borant AfetaphyJictu,Scc.

,

fcendentia

40.

contra fecundam conditioncm

,

pcr ejuod tjuid eii

di , nec de aliquo inferiori ad ens , quod ens nonerit fubiedum Mctaphyfica:, &itadeDeo in Theologia. Itcm, hoc eft contra commufcquacium , qui vulc ncm dodlrinara huius , quod pafllo pofterior per priorcm , tanquam pcr medium , pofllt oftendi non ergo neceflario ^tt tjuod ejuid eji fubiedi. Item , hoc vidctur contra Atiftotdcm x. Poftcrior. text,comment, 8. Vbi dicit , quod racdium demonftrationis eft ratio primi termini , id eft , maioris extremitatis , vt coromuniter exponitur : fcd hoc eft paffio,& nonfubicdum. ergo,&c. Itcm , contr» tertiam conditionem arguitur fip Perfeftiora non debent reduci ad imperfe^tiora , ncc attributioncm habcnt ad ipfa ; fed in Logicaplura funt pcrfciliora Syllogifmo fimpliciter fumptojconfidcrata ; crgo , &c. Maior vidctur ma-

tas

MetaphyHcx habet ifte : vt detut hUtar ftionibus, fhjftft. igirur diuerfltas in nomine fubiedbi , &intranre»le

39!

iefta. Itcra

idcm

&

:

;

Minorcra probo , fiue loquendo dc fundamentis intentionum quae \ Logico eonfiderantur, fiuede ipfis intentionibus.Nam Syllogifmus demonftratiuus

eft

perfedior

fumptus

fimpiicitcr

rum

,

,

qu^ro Syllogifmus

ratione fundamenti,

tum quia fubie<5tiua;ergo,&c. Pro folutionc huius dubij , prarmictcndum 41« prim6 qu6d ^uid eji & quia efi poirunt confi- Qsjd cft ,

dcrari dupliciter, vel vt quxftioncs fter. text.

,

vt

z.

Po- q>"» '^

comment. i. vel vt praecognitioncs 1. comment. x. Vt cnim Ijuiaeftcz-

Pofterior. tcxt.

piturvt ipfura eft fubiedti , vel dignitatis , eft prxcognitio vt vcro conclufionis, vclpaflionis , cft quajftio. Similiter ijuid eft fubicdi ab:

folurc confiderati

eft qu<eftio

,

iedi in ordine ad pafllionem

,

,

Ced ^uid eft [ah-

eft pra:cognitio.

Non cft cnim inconuenicns idem fucccfliue cffc certum ,& dubium idc6 illa duo,fciIiccc :

^uidtft,

&

quia

primo poflimt

eft

cfle qua:ftio-

&

ciim fuerint dctcrminatx fiunt prsFcognitiones. Secus Aepropter quid eft. Quia licct ncs

,

poft demonftrationera

nationcm

fit

,

quaeftionis termi, vel cognitio , non taraen praecognitio.

Quinto dubitatur circa filas tres conditiones fubic^ai , quas aflignat Do6bor. VidetUr enini primo auF hic diminutus , aut alibi fu-

Reducitur zuztmfteft ad ^Hta eft;Sc propter ^uid eft

Reportationum , quxft. afPrima , quod fignat 6. conditiones fuhiefti fit fcicntiz ipecificatiuum. Sccunda , quod fit

norura, quiiuuenibus cxtranei videntur ,notandum,qu6d omnis quacftio aut eft de incomplcxo,

perfluus

,

quia

i

1 .

.

,

ipfius

Tertia

dignificatiuum.

confiderata in fcientia dicantur. fit

ptimum quod

fcicntia.

Quinta

occurrit ,

qu6d

qu6d dc

,

Quaita

,

ipfo

q^u6d

intclledui in

poflHt efle

principiorutii fcientix. Sexta

,

qu6d

illa

fubiedum eius paf-

fiones in fcicniia confidcrcntur, vt fupracollcgi

,

in dcfcriptionibus fubiedi materialis

formalis. Item fpecialitcr

quid nominis

,

&

Aat enim

arguitur. ,

,

contra primam conditionem

aut de efuid

enti poflct conuenire

,

intclligit de primo |tiodo,non quia non cntia habent

rei

: fi

ejuidnominis. Poffct ctiam conuenire intcntioni

recundae in

communi

,

&

enti rationis

ceptui formato ab a£lu rationis

,

,

& con-

^ quibus ne-

fccundo modo , cum tjHidrei,hoc eft definitio , non conueniat nifi foli fpecici 7. Metaph. text. comment. 13. Sequcretur qu6d. ncc Dcus- , nec ens , nec plura alia, quae afllgnant fiibicdla fcicntiarum , poflent poni fub-

gatipfam.

Si

id^uideft.

Vndead vlteriorcm

notitiam iftorura termi-

aut de complcxo.Si primo modo,aut dc ipfius entitate

,

& fic efty»
eft ijuod

quid eft:i\ fccundo modo.aut de inhacren-

tiapaflionis,&fic inhaerentiac

,

cft ^uiaeft:

zut de caufa illius

& fic e^propter^uideft.

Excnipluffl,

antcquam demonftretur poteft efle dubitabilis,& quantum ad fe totam,& quantum ad inconiplcxaipfius.Poteft cnim qua:ri,an Eclipfis fit in rcrum natura,quoad quxftionemy?*")?.- habito autem quod fic, poteft quaeri tjuid eft.Ed autcm eclipfis, carentia hmiinui,in hxccov\c\\iCio,LHnaeft

eclipfabilii,

alitjuo receptiHo,ix interpofitiene corperis opaci

dientie

lumiHofum caufare lumen , in

ceptiuo luminis.

propofitio

fic

quasftionem

Quo

,

impe-

huifti corpore re-

habito poteft quaeri an ha:c

quantum ad Cognito aucem cxpcrimen-

vttiiLunaefteclipfabilis

tjuiaeft.

taliterquodfic

,

poteftquasri/^ro^r^r^MiW. habito

autcm quod hoc cft propter interpofitioncm terra: intcr Solem, & Lunam , ceifat omnis qua:ftio depra:dida conclufione.

Secund6

fy

."•-,

rii eonJiiU'

rantur.

Quasftionis III. SecunJ^aduertendum ,qu6cl

4*

quzftio MW <^ quU •ut pco nijut.

qu^m

,

vt prccognitio

^itid fttmimit

,

ttzm tc

quideft

poteft accipi,

,

aut pto tpiid

Quid

rei.

nominis e/fmr^i» «xf>Uc4tis rmtiotum vocit infiufM y^»/?(
^d

quam fignificat nomen eft definitio 4. Metaph. text. comment. 18. cum quo ftat qu6d tio

,

eiufdcm Qat f\\itsi^uidtigtniiiit,ic vnumrn.Sccus in noQ habentibus , vt Dodbor fubtilis habet in 4. quzft.x. diftin£k.i. Vlterius fciendum , qu6d ^uidrei poteft Tumi dupliciter ; aut pro dcfinitione,aut pro conceptu quiditatiuo. flgidnidtt' Sciendutn quarto quod demonftratio eft dufU*. ^«m. Prima J>timmfnUi» plex, (cilicct ^dvclpropter^ttid adhuc duplex , generaiis , quz fit per quamcumdufUx. que caufam , tiue inttinfccam , rtue extrinfecamj dummodo Cit propinqua ; propria , qux pre~

&

fud

pter

&

,

petiftmm appellatur

&

:

(it

per

,

remotaad

alia ^ caufa

,

pro ftatu

ifto

,

cuiiifli-

naturaiiterinuentz,

commune

,

quia cognitio

noftra intellediua cft vniuerfalium lalium. Ide6 dicit Atiftoteles

&

,

prim6

Poftcr. tcxt.com.

1

4}. qu6d fubiedlum fcientiz habet partes , principia,& pafliones. Dixi pro ftatu ifto , natuia-

&

licer

inuenrz, ad diffetentiara notitix beatorum,

& Theologic, atque fidei

,

qux

funt dc fingnla-

ribus potius prim6.

vel redudlio in fcicntiis

atttibutio

,

vel ad ea

quz

nos

,

,

fiue

potcft effc

,

quoad cognofcendi. Vbi ta-

funt priora fimpliciter, vel

modum

noftrum

men dantur gradus, quia de nurocro talium

famit.

,

aii-

,

,

cft cntis pofitiui

compofici ,

&

,

per fe

,

vnius,

realitcr, vel conceptibiiiter

,

folius talis.

Sccunduin habec

ad propofitum. Ex his patet

(c*-

Dico crgo cum Dodore qu6d

condi-

illz tres

cur.

Ad primum argumentaro in oppofitum , dico quod ncc hic diminntus nec alibi fupeifluus' cft Do^lor. Illudenim quod explicite primo Repor-

alij

cxplicando tertium illorum , ponunc alios , quia fub difcurfu k noto ad ignotum inue-

Veldici poteft qu6d hic imitatur fundamenta Ariftoteiis pizcise , vbi vec6 ingeniose Sc rcfoluit,&additpiura. Ad fccundum dico quod communiter exponitur de^uidnomittit

,

fed fatuomelioti iudicio

,

poteft

qu6d habet veritatem etiam de ^uid rei. £c cum probaturquod^wM^ rei non conuenit nifi foli fpeciei , poceft dici vno modo quod hoc cft veruUi propriiflime loquendo , fed hoc quoad propofitum de Syllogifmo non norec quia fortc eft dici

,

,

vc inftk tangam. Scd quia

argumentum cftcommunead oronesfcicntias,& , dico aliter , quod zquiuocatur

fuDiedta ipfatum

de (juidrei

,

vlcimo notabili patet. Accipio tfuidrei pto concepru quiditaquid przcognofcitur de fubiedlo cuvt in

enim inpiopofito tiuo,& tale

iuflibet fcientiz

&hoc

notanter ad hzc

&

communis,fiue

fiue

,

extendendo

ea

,

cxcendituc

r*«i vt ,

u(

fpccialis, ens.

Vidc

quap dicic in quzftionibus

quint^ Ancepizdicamentorum , folprincipale illius quartz , & in

ndo decimum

Ad

tertium,quod tangit

poteft dici

bonam

difticultafan,

qnod loquitut Dodior appropriatede

lubie(Slo atcributionis fcientiz nacuraliter inucn-

cz,quod communitet habec veram definitionem: fdentiz fecuseftde fubiedlo przdicationis ,

&

fupeinaturalis

,

&

in

hoc faluatur difEcuItas

deente,&Deo.Loquitur etism de demopftra'^

&

in hocfaluatar

introduda»^

authoiitas Ari-

controuerfia

vltimi cermini

& rationis,vt patet vbi ptius,ex Ariftotelc,& Do>

ibi pofTet diftingui

ibi

,

ftotclis.Eftenim aiia authoritasin oppofituro i. Pofter. cext.

commcnt.ij. Vbi cft

medium

dicit

quod

ratio

demonftrationis. Scd

conceptum

dc ordine naturz , vel fylloglcnim Logicus & alirer Mecaphyficas accipitfMM/ fuideft. Ide6 Dodlorhic propric logice loquendo interprctactu verba AriUotelis: in Metaphyfica autem , vel Thcologia aiitcr , vc patet in Prologo piimi quzft. ) & fupci primum Mecaphyficz,ide6impugnando opinionem de argumentatione, hic dicic quod nufquam ab

quiditatioum fui fubiedii » fed tpiidrei, ideft, definitionem quiditatinam venatur , vt patet in

per (jtiid eft intelligit dcfinitionero.Vel dicendum

dore fubtili. 0£lau6 notandum

ftico. Alicei

, qu6d non inconuenit de fubiedo fcientiz ftxCafponcte^idefi, fiue nominis , vt communiter dicitur , fiue etiamrei,&

cum hoc tpiid

in

illa

fcientia inueftigare

&

venari

eiufdcm. Przfupponit enim fcientia oin-

uis Siftddntminie

Ubco de Anima

,

,

& ^drp

&

,

ideft

in Logica

SeMieper.Tem.J.

,

>

vbi

canim

mrgt^-

&

tionepropter^uid potiflima

ibidem fzpc.

Ad intmtM.

tationum dixit , hic implicit^ afhgnanit : nec hoc eft inconneniens , quia fecundiiro matcriz exigentiam , aliter aliter in diuerfis locis loquuntur DoAores. Exeroplum, in hac quzftione afEgnac Doflor ifte rres iCtas intelledus , fed

Tertium etiaro patet per ipfum in eodem 7. text. comment. 3. fed nihilominus quid talc eft aliorum eniium , & maxime przdicabilium, &realium przdicamentabilium, alibi

45.

tioncs de lobiedlo attribotionis bene affignan-

&

1

mli-

,

Atiftotelesy. Metaph. text. coromcnt.iz.^ ij.

,

imidjMdrit.

principale

lutio dubij.

folutione principali quintz.

vniuerfalis

ftnit^

mum

Septim6 aduericndum , qu6d tjuidreiexptcCfum per dcfinitionem , non cft omnium, fed propriceftfoliusfubftantiz , & non cuiufcumque, led przcise fpeciei. Primum habet ifte Dodor,

realis

mS-

pio medio tjuod tjuid eft ipfius,pcteretur manifefte principium. Videoptimc fentcntiam huius,fupet libium Elenchoium , quzft. }. foluendo pri-

quarta

proprie difta

fuid prtfmp'

caufam probarc. oftendendum , accipeietuc

quid dicitnrprimum attributione,aliquid fecundum.aliquid tertium,&:c.

in4.diftin6^.i.quzft.i. vbi dicit qu6ddcfinitio

ScitntiM

dcfiniti

Species fpecialifCma

Sext6 fciendum , quod alia funt prioraquoad noftrum modum cognofccndi ; alia vero quoad naturam.i. Phyficorum. text. comment.t. & 7. Metaph. text. comment.io. & alibi fzp^. Ide6

fT*pTt* [uk-

aiiud ipfum cffe per

;

ad eflc

nitur triplex difcurfus, vt patet fupr^,articulo a.

bet {cientiz

*ll

fi

vna ab effcdu ad caufam

aflSgnatur aliquid

44.

Nam

tres

Quint^ notandum , quod fubiedlum

§iiud rii

definitiuc

caufas intrinfecas tantum.Sccunda etiam dupiex,

efTe^tum.

45-

45S

fubic^ definiQntiA » & maxira^ de fabiedo accributionis eft hoc vcmm. Nec ex hoc fetfuituc aliquam fcientiam probare \ priori fuum fubieGtum cffe , qula aliod eft cntitatem rei declarare

.

,

Ariftocele definicut

qu6dconditio

,

vbi patet exptcfsc

eft genecaiiter

quod

vera» ficvidelicet

Mm

3

qu6d

4^.

.

Expofitio

4S4

<|u6d eo mo
monftrationis

, (i

definitionera deiinitio

; fi

con-

cepxum quiditatiuum , conceptus quiditatiuus. Ecquodibi tangituc ^e paffionibus entis , dic vt ptius,excepci prima paflione,quz pec conceptum quiditatiuum oftendi poteft. Vctuntamen proptet carentiam nominum, habencis ipfum , ne videamur CQnceptus talis , petere principium > vtimuc aliis , pro medio , non concepru quidicatiuo. Elige viam quam vo* lue|;is,& dic conrequentct.

&

&

Ad quactum patet

47-

cx 6. notabili. Eft enim in-

te|[ligenda> illa attributio

pem .

& non fccundum

quod voumquodque cognitipnem.

i.

ficut fe

Mecaph.

cendum qu6d ycrum

fecundum cognitio£t (i arguas

entitatem.

in fe

eft

habet ad efTe^ita

tcxt. ,

comment.4.

&

di-

in intelledlu

,

licet

hoc habeat veritatem dc afHnon camcn de , vcl vircnali

roilatione ctfcdiua

:

afliimilatione formali

immo

magis af&milaetiam a^ione magis

,

fic

tuccaufx rainus pcincipali , pcincipalis, vt habet ifte cxpcefsein j.diftind.i. quzft.penultima.

Item fecundo principalitec acguitut fic Subprimo vittualitec om-

ncs veritaces illius fcienciz , yc tectia quxftioneptologi Se.ntcniiarum habct iftc: fcd Syllpgifmus non continec iic veritates logicas ; crgo, proba&c. Maior eft nota apud Scociftas , tuc ibidem. Minoc veco pcobacuc , quia fic con-

&

cinere coiiuenic

cacione

fubicdto

caufalicatis

pcobatum eft , talis caufalitas non conuenit Syllogifmo. Item tectio , fcientia effediua:

eft

,

fed vt

de neceiTatiis

&

,

impoffibilibus alitcc fc ha-

bece, vc patet i.Poftcc.ccxc.

Ethicotum

comm.;.&

& 6.

ij.

& 7.

quod minor in Logica

dum adu intelle6tus ncgotiatur,func igitur

eft falTa quoad pec fc confidecata ,quod dicopcopcecfundamenta,qu£ pec accidens con(idecantuc. Etadpcobationem

poteft diftingui de pctfedione pofitiui,&pec-

mifnua.vt communitec diftinguicuc. SedibiciTec fpecialis difticulcas, an intentiones fccunda; di< cant aliquam pccfeftionem , cum dicece pecfeAionem negetur a relationibus realibus , vt volunt aliquirfed de hoc infci. Sexco dubicacuc cicca conclunonem cefponfi' 4?. An SjOoglf- uam huius quzftioni^, qua tenetuc qu6d Syl^mfitfubit- logifmus eft fubiedum Logicas , acguituc pciifvm L»iif*. xn^ quod non , omnis fciencia habet entitatem , nobilitatem ab obiedp, fed Logica non habet entitatem , ncc nobiiicatcm ^ S^llogifmoj ergo,&Ci Maioc eft Ariftotelis i.dcAnima tcxt, com.i.& j. de Anima text.com.}8.& 6.Metaph. text.com. z. Minor probacut , quia ii iic, aut cau-

&

falicace incrinfeca,auc extrinfeca.

Non

primcv

modo,vt patct } nec fecundo modo , probo, quia necvt finis, quiacx i. Phyficorum text.com.zj. iinis non folum eft vltirnum , fed eft optimum eorum , qua: funt ad iinem ens autem racionis, cuinfmbdi eft Syliogifmus , (vc hic loquimur de :

noncft nobilius , fcu perfeftius ence reali; Logica vcco eft ens rcale,vt fupra didtum cft j eripfo)

Ncc cft efficiens

go.

batur,quiafi fic,aut

non primum quia ta!e

eft

,

quodproxquiuocum; nec fccundum,

refpeftu Logica:

vniuocum

,

vt manifcftum eft

,

auc :

nobilius cfFedtu.

Seddices, vt aliqui hiccefpondcnt,qu6d vceft dejcquiuoco totali.cuiufmodi eftobic-

cap.j.

tingcntia.ficut

Iccm quart6 , de fubiedp fciencia: pc«fupponitmquidefi : fed ^uid eft non conuenic Syllogif^ roo.falcem rei, feu definicip, vc habcc ifte^in 4.diftinft.i.qusft.i.

Icem quinto , fubiedum fcientis eil caufa paflionum fuacum , etiam eiFediua , vt habec ifte , in plecifquc locis , ita quod pofito fubiedo infucgic talis paflio

mus

,

(iicut

vcl caufatut

,

ncc aliqua

:

alia intencio

fed Syllogif-

fccunda) iton

habe^ aliquam caufalitaiem ccfpedlu fuacum paflionum , cum ctiam ^ celationibus tcalibus, quae funt maioris enticatis , negetuc omnis caufalicas. Ncc infurgnnc ad poiicioncm ipfius Syllogifmi

,

da£,quod

quia cunc non eflcnc incenciones fecuneft inconueniens. Plura alia media pof-

fenc hic intcoduci

,

fed his folucis,dacur faculcas

omnia alia*. PoiTunc ctiam applicaci hacc mociuaadprimam quasftionem, probando Logicam non efre fcientiam. fpluendi

Pro fplucione huius dubij , funt qusdam eius folutio infcce, ex quibus

praEmjttenda

qutidrufUti'

Pcim6 aduectendum eft , quod aliquid cogno{Hue

arguitiue

,

,

gnofcicur exiftcns

,

vc pratfens in fe ipfo

eminentcr continence, formali eius,vt didtum

mbdo

fit

vel in

,

& non in

repraEfentatiuo

cft fuprik.

Sccundo modo

Tcrtio

difcucfus ab intuiciuc

non

in fc.

noco

,

vel

etiam abftcacftiue ad aliud iniuiciue,vel abftcaftiue nocnm.Quacto modo c concca.

dux

Secund6 nocandum, qu6d eocum qux cogno-

cauHe partiales ad eundem effcftum , fcmper fapic nacuram imperfcdiocis ; quod dependetcx pluribus , non potcft efTc conditionis pcrfedio-

fcuncur quaedam fe habcnc mociue , qusdam tecminaciue , qusdam vcroque modo , quasdam

quocunque illorum

modo

etiam fortc neutco

.ad

incelledum no-

Quodlibccicaarciailoi. habet iftc. Exemplum depcxmiflis cefpedu concluiionisj de Deo,& homine, in genecatione hominis & de Solc & vccme, in genecaiionc vecmis. Sed qbieAum faliemin

ftcum. Tectio fciendum

ptopofito

qu6d cofidecatio Logici, dc fecundis

ris

,

vt quacft.14.

;

ignobilius potentiil , igituc fi cfrec caufa aequiuoca pactialis Logicx , fcquetecur eft

,

aliud eft piimacium z6c\\ re(5to,aIiud

qu6d obie^lum ,

intellcdlus

al^ud fecundarium

,

aliud

adlu ceflexo cognofeibile.

Qu.act6 intelligendum

,

vt fupti tadtum

eft,

intentioni-

fundamenta, & idc6 concceciuc fumptis. Notitiacrgo fecundarum intenciobus,eft in ocdine ad

quod Logica cfref ens cationis , quod cft falfum. Fortc dices quod caufa pcincipalis xquiuoca,

num

cuiufmodi

in fundamcntisji quibus originalitet habent efre,

eft

imelledus inptopofito>afnmilac

tir.

, videlicet««««»W, abftraik dedHtiiui. Primo modo co-

fcituf quadrupliciter

ilum cum potcncia.maxime fecudum dodtcinam S^cocicam , non aucem de parciali , cuiufmodieft ex

Aliqtud ctr gnefcitUT

tuc.

e contra in repr^fencatiuo vidclicet,&

,

con-

& adusintcUigendi.

rum

obieftum , vcl fubieitum tancum. Concc
JO.

:

{«(ftum fcientiaE continet

Metaph.text. cornm.j j. Sed Syllogifmus noneft huiufmodi;crgo,&c.Minoc pcobatut ex didis huius , j o. diftindione i Quia intentioncs fccunda: non habeni eife ,nif|

cognofcente encia proportionaliter fuis entitabus , cuiufmodi non eft intellccflus viacoris. Vel poflct aliter ad acgumcntum pcincipalc dici,

i9-

effcdlum

fibi

otiginaliter cft ex proprictatibus repertis

&

Lo£ieut qut-

modt ecnfiderat 1. intiationes.

IIL

Qua^ftionis & motiue

Sc hoc occanonaliter ,

ab in(elledlu habeanc

efle

>

licct effeGtiui

,

itnaginor enitn

honc

hoc

dMrum M-

Untimm,

Prim6 namque

intelledhis

gnitione intuiciua fcnfas

,

aliqui ver6 in caufacione

quod ad prxfeni

fpeciei intelligibilis termini, }

incetligit obie£luro reaie.vt

mincm, vel animal,

putaho-

vei aliquid tale.

Secundo piura fic cognita fub diueriis habitudinibus ad inuicem comparac. Tertio iiiam comparationcm ex parte obiedorum diaerfimodc nominatam intelligit ,

&

quentatis, vei vno intenfo.Et ci^m quzritur, aui finis

aut efficientis

,

,

poteft vtruroquc concedi.

£t c^m probatur qu6d nonquantum adfincm: dico qu6d licet fcientia dici pofCt nobilior obitSto feorfum fumpto , nontamen obicdlo fcito,

teittuia (jut-

& fic ponitur finis eius

tbitOt.

,

vi habet ifte in Prolo»

rao.

auc motiue

concurrere

,

communiierpo-

(i

fcita ipHs alios

modos intelligendi

,

fe

vei alias fe-

cundas intemiones ( quod idcm eft ) applicare,& itaininfinicum proccdendo fortc poirctconcedi, vt fupra notaui. Intelligo

telledlu primitus has

maximc hocdein-

intentiones fabricante,

de modis Hgnificandi Grammaticalibus eft dicendum.Conucnitenim ordine do6lrins prius addifcere huiufmodi modos , qu
Qu.int6 contincntiac Virtuatis,

yr.

cuiuflibec fcicntia;

quam obiefto

communirer fchola

Scotifta-

rum

attribuit, defcriptionem finguiarem, quam Scotus in originali proprio Oxonicnfi (cripfir,

qus

Cum fccundd

caufie talis.fatis copetenter refponfura cft prius,

Qixarc6 etiam illos rerpcdus,& ad

& ad fundamenta poteft

:

inuicem,

vt caufa partiaiis

C*.

cfFediua

,

,

qu6d videlic^t verumeftdecaufatotali. £t cum qn6d cunc Logica efTct cns rationis dico qu6d hoc non fcquitur , quia non eft afHmilabilis in entitate enti rationis fi autem vicrk probacur ,

:

&

cum hoc

ens rationis poneretur altcra caufa partialis, proccderet argumentum dc racn» te Do6l:oris. Scd in propofito non intentionera, efTct

fed

,

fundamentum

intentionis

pono caufam

,

&

quia huiufmodi eft vltimatcens reale ,ide6 habitum caufatum congruc ponimus ens reale. Ab obicdlo enim motiuo vel ijuo , non terminatiuo , vcl tjuod habet fuam entitapartialem

:

^

,

,

tera.

Vndc prima

quit Dodlor

,

quaeftionc quarti egregic in-

quod obiedum

,

refpedlu notitfae,

aijmueca poteft proiucere effeStum producibilem , de

habet triplicem conditionera , fciiicct caufare, mcnfurare, terminare. Duae priraz non conueniunt incencionibus , nec actificialibus , fed tant^m tertia, nifi recurrendoad ^^^^^^^^1^,6^

non ejfefiii fimpliciter ad effit fuifimpliciter.

naturaiia.

pratmitto,

taliseft

Firtitalit contiitemiaeft

:

tjkidam rejpe^ltu dt/^Miparnrttid nitns,

Ctntiwtmtis

,

imrinfecut

a
fundamentalu y& tran/cenJens, fer tjuam caufk

&

Vnde aduertendum quod continentia alia eft

miiifltx.

potcntialis, feupcrmifliua Phyfica, vtraateria:,

refpeftu

formarum ; Metaphyfica ,

rcfpc<9ax

inferiorum

;

&

vt fuperioris

generis refpcdlu difFe-

Alio tnodo , poffet totalis caufalitas habitus poni ex parte intelledus. Nara licct

in

i6k\i

teSto obicdlura

primarium

,

fit

caufa pattialis

,

& hoc

in adtu taraen reflcxo po(rct totalis

adliuitas attribui potentiae: vidcatur ifte j. di-

fpcAu cfFcftiis. Alia eminentialis,

alios. Vel dic tcrtio

ordinatis

tiis

,

&

omnium

cefpe&u

quaft.7. contra Godefridura,&

, qu6d licct in adlu tcdlo.innon pofTenthaberecaufalitatcm, & Ci'

aliarmn.

militcr aliz relationes

Quaere in quarto

,

dift.

,

& in

Alia vnitiua, qua;

46. q.

).

& maxime

creatutis fuo

animz

incer fc

,

modo

re,

vc

& ad animam

comparacis. Concincntur igiturvirtuaiiter condufiones in przmifns , przmifTa mediata, fi

&

qua

,

tentiones

peritur in diuinis

pacec in poccnciis

ftind. primi

maxirac in eftentia diuina,

identitacem fimul 6c diftindlionem.

rcquirit

immediata,pra:dicatnm ver6 immediatc in ipfius fubiedo formaIiccr,fi cft primi modi, fit,in

primo ad

rcl vircualiccr

, fi

timum omnes

veritates habitus contincnturvir-

fccundi. Igitur ^

vl-

adlu

,

&

fortiquantitates,in

tamen reflexo non inconuenit. £ligeviam

quam voiucris.primarcfponfio

eft fecurior.

Pof- S^mtdtJMA

qu6d intentioncs fecundx concincncutfub obiedlo motioo intelle^us, co qu6d contincnturquoquomod6 virtua-

fct ctiara probabiliter dici

literin quiditate fenfibiii, iuxtadeclarationcm

huius, in Quodlibcto, quaeft. 1 4. Vbi dicit

quod

inteijigit nomiiie eius in fc , vel in fuo inferiori,tenfibiie,velincIufum virtualitcr , fcu cf-

telligi

vircuali

luftineri

deconcinencia poccnciali,. vel permifliua , quia calis nullo modo eft ponenda , nifi mulcura rcmoce exponcndo: neccciam eftdiftin-

gucndum lis

redlc dc fubiefto concincncix vircuaadxquacionis , praedicacionis , fen principali-

tatis

,

enim dis

,

in fcientia

,

lic^t aliqui ita fingaat.

Idem

eft

fubicftum in fcichtia omnibus his mo-

nifi

qu6d ci accidit , quod fii przdicabile de

rentialiter in quiditate fenfibili.

.

omnes

qu6d Syllogifmus continet

virtualitec

quia cales veritates func refpeftus , vel conformicatcs in intcUciau complcxi, vcl incoraplexc , qu« probabiliter povcritaces logicales

inttntients

,

hzc pondera benc vbique. Vide infra, quxft. ) Antcpracdicamentorura, foluendotcrtium principalc.ad propofitum aliqua bene ponderando. PofTei ctiam

fubiedo primo, canquam in radice omniscoghofcibilitatis.Ncc hocdebcc intualiter in ipfius

14.

logicalis

rentiatum. Alia adlualis, feu formalis, ficut^ conrra. Alia virtualis, ficutcaufac extrinfeca; reficut in efTcn-

ntbilitf

&

intcliedus comparare,

e(l

modt

.

oftenditur qu6d non eft cauhoc poteft negari. Ci^m quaeritur, aut zquiuoca, &c. dico qu6d aequiuoca. £t cum probatnr qu&d non ex perfedione

,

cum intc!iedlu,ad caufandum adum,

vel habitum.

fuid.

,

fpefbu a6tus, vei habicus

;

vt

5$'

qu6d illa caufalitat fcienti^e ex parteobie&i fi qua eft in propofito, eft ^xtrinfcca, mediate tamen.quia immediate caufaiur ex adibus fre-

refpcdibus rationis aliqua aftiuitas concedatur. Motiue enira fe habere rcnitur

tmttU

refpondetui

go, quaeft. 3 foluendo argumenta principalia primae iatcralis, alibi. Albedo eniro, vei aliud tale, etiam reale,noneft finis fcientiae fedalbedo fic, vei fic cognita : ita in propofito de Syllogif-

hoc auc tantum terminatiue,

rlrtUMlu cS'

funt.

cum Dodore. Ad primum argomentum dico vno modo,

praCo^oCiti co-

(

& operatione intelle-

,

Aus agentis,quam aliqui volunt extSdi ad a<^um>

& habitum incluHue omittacar

Cxtera Topice qaae AiOtz

(cnere.

£x his ad dubium

proceirum. Ord* fieu»-

455

ohinibus, qnia tantum in Metaphyfica contingit

,

nuncur refpedus rationis,&6. Metaph.& alibi in doArina huius habet \(ideri. Difficuitas autcm cft , de fundaraentis talium

Mm

4

con

ttnlintntur

fub tbttHt mttiu» iaitl-

Udui.

II Expofitio

456 conformitatura

,

& veritatotn » vt

tangutit aiia

natiuum effcndi , fediuum fui efle ,

pon realis Piiyfica quare non dicit nifi fimplicem emanationem in incomplexis3& illationem

modo

incentionalem in complcxis , de quibus infr^altius Oeo duce dicemus ; quia pauiatim introdu-

qood

:

^i

cendi funt iuniores fcholaftici. PolTcnt verba Podloris qua^dione vltima Prologi , ad iinemi hic ponderari de vniuocacione obiedti , refpedlil ^,

,

.

habitusidiminucafaltem. £c nmiliterquomodo

A

obiedum cd menfura fcientix, qux

videntur in« debere de Qbiedlo rerminatiuo,vc videtur. Sed cu dic conlequenter ben^ mafticando , quia ad alia feftino pro nunc. Ad fecundum de concinentia vircuali.patet ex prxdidis. Eo enim modo , quo Syllogifmo con-

rv

tciligi

5 j'.

uenic caufalicas

& -concinenci^

eodem modo

,

aucem

vitcualis. Si

ponacur ex

cocalis a£l:iuitas

parte potencix, regula Dodloris habec vericatem in fcienciis realibus

quarum

,

a<^iuicacem parcialcm

qudd

Ao

foli fcientix

conuenic

qiKcd.

illa

fubiedta habent

proprie loquendo

enim

,

vt patet

virtualis,

conuenit fubiedlo fcicncix nabcncis vnicatem fpecificam, cuiufmodi non ell

U-

tnttt«n*s du.

fi^rmfur''

cund*

ficut

,

& entia rcalia

poflunc conliderari

,

^*^ fecundiim eilc quidicaciuum ter, vel

fecundum

fe-

,

fiue eircntiali-

eile acSlualis exiftentix.

Primo

modo

funt neceiraria,& impoiTibilia alicer fe ha-

bere.

Secundo modo funt concingencia

,

&

Hc

quia lo^icur de relacionibus racionis, vc habenc eife in fundamentis comparatis , quod ed effe exiftenincelligicur Do£l;or,vbi allegatur fupra

;

tixinipns. Vel dic alicer recurrendo ad fundamenca. PolTececiam dici ex prxdi£tis huius , inProtogo, quxft. 4. qu6d de contingenci eft fciencia. Ec idcm ibidem, quxft.^. vbi dicicquod neceflltas obie6li npn efl condicio fciencix.Sed ad Philofophum,pacec ibidem, qu6d fcicntia cft ncceffariorum , fcilicet didlorum de contingencibus,

vel neceftariis obiedis

Ad quactum Jiuidnominu cilicct

,

dico

,

&

hoc fapit. qu6d Syllogifmus habet ,

8c
modp quo

eo

,

,

concepcum quidicaciuum

,

eft res,

& definicio-

&

^^.,

,

qu^d.nulla fcientia format,vel fabricac fuum fubie£lum , fed Logica format , vel docet formare Syllogifmum. Dic quod veritatem habec in fciencia reali , fecus cft de fcientia rationis. Vel dic quod Syllogifmus vfualicet

vel natur^Iiter acquifitus

,

,

prxceffit arti-

Vel rccurrcndum eft ad fundamenta, fed prima via eft fecurior , vt patet. Vcl dic vt prius ad quartam raiionem eft di(9:ura« quia

fapit.

Poffcc cciam obiici ex didis Doftoris

,

in

ma-

teriade fubiedloTheoIogix, vbi probat ensin

coinmuni eHe fubiedum Mccaphylicx,& primo Mccaphyficx idem habet ergo codcm modo dicccur de Logica refpedlu cntis rationis in communi. Refponfionem quxre. Septim6 poffet dubitari circa diuifionem Logicx , quam fupra affignaui fecundiim diuifionem fubiedti. Et breuiter dicendum vt fupri quxft.i. de vnitatefcicntix, didlum efV.Eonamquernodo, quo fcientia habet.vnicacem ab obic^o , habec eciam & fedionem ad fubic6bi diui,

,

fionem.

Odauo dubitacur circa difta DoAoris , in applicando ccrtiam conditionem fubie(»ti, vbi dicic num.7.qu6d incomplexum ,&enunciatio/untpartes integrales SyUogifmi. Syllogifmus vero dialedicus,

&

; Elenchus Contra primum,forma fim-

dcmonftratiuus partcs fubicffiiux

autem priuatio

eius.

plex parcibus integralibus carct: fed Syllogifmus cft

huiufmodi;ergo, &c. Maioreft nota.quia

cippoficum prxdicati infert oppofitum fubiedi.

Minor probatur , quia de Syllogifmo,

, vt hic fcmper loquimur refpedus rationis. Itcm , fpe-

eft

qua didum eft.du-

fcntentiahuius i.Elenchoruinquxft. 4. vbi vult ncecfTaquod diuifio Syllogifmi in Topicutn,

&

DifFcrencia vr Dodlor ibidcm exprefsc dicic. Sic eciam nropriiffime loquendo, folius fubftan-

Eo enim modo,quo dantur gra-

tis eft definicio.

vel

incoraplexum,& Syllogifmus funthuiufmo&c. Concra fecundum , cft exprcffa

di; ergo,

&

tium

,

&c. eftdiuifio accidentis

fic, Aliaeftdiuifio totius in partcs fubie-

^uas. Alia vna

Dodoris ) quod dcfinitiones fecundarbm incencionum func definiciones eniis tealis originali-

non totius

& occafionalitet & fundamentaliter licct non formaliter & immediate & hoc fufficit.

Syllogifmi

,

,

,

,

,

Adquintumdicendutn

,

qu6d eomodo,quo

aliquid habet principia effendi

quuntur fux proprietates, tura rei

;

incellcAas

Ci ;

fi

ipfum confeex natura rei,ex na,

operacione incelledhis

mod6

, operacione Syllogifmus habet funda-

fubieda,vt

in

fupra,articulo primo huiusquxftionis,recicaui.

Tunc

dus in entibus,dantur & in definitionibus. Vel pofTct dici ( liccc fortc non ita ad mentera

ter

*

argumeutum quod fic communicer , vide-

illud

cies diftinfta iiqn eft parsalterius :enunciatio,

bioprxcedenti. Intencioncs tamen fecundx definiuntut.vc Logicus definic.ex Genete videlicet,

_^

fubie&o,

nem expreifam per gcnus differenciam.Et cum probacur ex Do^orct in quarro , qu6d definicio non conuenic entibus rationis , verum eft deHnitio propriiffimc fumpta, de

'

enim fubieAi

cangicur ibt de

quo infi
,

Logicain communi, neque Syllogifmus. Ad tertium dicendum , quod incentiones

quod

paffiones ipfius eodeiii principiis

cialem, de

ficialem.

habenci euidenciam cx obie-

Ex

caufa pailionis, habet difEcultatem fpe>

eft

lis

Pcologi. Concinencia

i.

oritur paffio. Er

Poifec eciam ponderari>

concinencia virtnalis

& intelledlum completiu^ ef& ita

h^^bcnt effe.

& proporcionalicer con-

;

tinenciara vircualem.

Seeunit

mentum tanqaam ptincipium otiginaleoccafio-

argumenta hic. Conttnemia etiam virtualis , de Mecapbyiijca, Sc qua loquimur , eft obiedtaiis,

&

.,

^i

eft

per

accidentis in fubieda. Patet

fe, alia

Syllogifmi in bris

vero per accidcns

illa,cft

fit

,

,

quia

fed diuifio

accidentis in fubie£ta ; ergo

in partes. Aliud

Priorum

,

qu6d

quod

dicit ibi dc li-

de parte

ibi

fermo , videcur

idem eflecparsfubiefliuafui

falfutn ipfius

,

fubiedliua ,

quia cunc

cum ibide

Syllogifmo in communi cradletur, vt hic DoQiot concedit infri,foIaendo fccundum principale. Contra tertium , Syllogifmus Sophifticus eft

xqnc

refpedlus pofitiuus

apparcnti

,

ficut

Topicus

, ,

applicatus rnatcrix vel dcmonftratiuus

matc

J 7*

,

Qu^ftionis III. tniitrix proporcionabili

ergo non

,

cft

tantCim

priuatio veti Syllogifmi. Ijcem ,

particulari

de priuacionc alicuius non

eft

diftinda

fcicncia, ^ iciencia illius cuius eft priuacio

58. DiAituHfri-

mumfilHi-

:

fed

de Syllogirmo fophiftico ed diflin<5l;i pars Logiczjvc puta libri Elenchorum,eciam pec ipfum, pcimo Elenchorum, quxft.5. Dicendum cum Do^ore,qu6d rede loquitur. Adprimurt} dico, qu6d liccc principalis in-

,

qu6dflon
nifi

fc

Concra primum , Syllogifmus , per quem acquiriturfciencia,eft fundamcntalis,auc in

in fcripco

Quo

,

voce ,aut auc in mcnce. Syllogifmus ver6 de

qufcritur fcicncia eft

ixp^ diftum

cft

refpe^s ratioriis , vt qu6d refponfio

videcur crgo

:

&

non

eftad propoficum, fimilicer ncc argiimcncura, quia faciliccr cuadi poffec.dicendoquod

cencio Logici Gt de Syllogifmo lecundae-inccn-

pcocedic dc Syllogifmo fundamencalircr fum-

fumpco, non camcn przfcindendoi fundamenco , imm6 confiderat de ipHus fundamento. Licct igicur Syllogifmus fundamencaliter fumpcus non habeac parces incegrales , raaterialiter camen accepcus non canec ipHs. Vel alicer dicendum, quod ficuc iftac pra:dica-

pco,

tionalicer

tiones

,

fiituitur

Genm prddicntMr dejptcie

&

ex nbmine

verbo

,

vel Oratto ctn-

:

&

cxerceri in fundaraeniis

:

ita generaliter

qu6d

iftis concepcibus animae pro fundamencis , vltiraatc cnnSta. ipfis attriouendo. Ifta: exponciones , fimiles fuprk , patencer func de mence ipfius, vc infra , cap. de Gencre , de Diffcrencia , exprefsc habec. Pcr hoc ad ah'ud,patetqu6d praifupponit falfum. Vcl dic vt in fimili de numero maioci , minori coramuniter dicitur , capiendo ipfos materialitcr,vel

&

tencionaliccr diCti.

Icem,concrafccundum,videcur qu6d dc

& fimilicer in prdpofico,liccc non

communis

primo Elenchorum dicic

,

,

illa

pro formali.Primo ver6 Elenchorum dicic,qu6d cft diuifio accidencis in

fubie6la,quod vcrum

cft",

pro fubftiaco. Aliud enim eft confiderare maceriam , aliud inceBtioncm marerixapplicacam. Per idem ad aliud ,qu6dSyllogifmus applicacus cali , vcl cali maccriz , dc qUo fic fermo in libris Priorum, eft pars fubiediua Syllogifmi in communi , quia ille pracfcindic ab omni maceria. Vel poftcc dici pars improprie, prout idem fub minori excenfione, & continenaccipiendo

illa

tia, poceft dici

Sc

parsrefpe6lu fuiipfius fub maiori,

hoc modo loquicur

infra, in folucione fccun-

Vel dic qu6d ibi decerminac Sc dc coto,& de partibus fubiediuis eius',*ide6 vc-

di principalis.

rum

dicic licet aliud tacuit.

Ad

tectium poceft dici , qu6d Syllogifmus Elenchus poceft confiderari formalicer , vel ma-

Primo modo concedendo ipfumelTe intentionem fecundam poficiuam. Alio modo macerialiccr , & hoc vcl vc cadic in vfum fophiterialitcr.

& decepcoriac argumencacionis.

comrauni.

Ad

Ad priraum

dico

,

qu6d quamuis

principlilis

incencio ficdeSyllogifmo fccundx-incenciona-'

hoe camcn

vc fupponic pro fun-

lirer difto

,

damcnco ,

& icaincclligicur vniucrfalitas, & par-

eft

cicularicas per refp?6tura

ad fundamcnc^,

& prx-

dicationem exercicam.

Ad

aliud, cranfcendic

cnim negocium

fed

,

ali-

Decim6 circa folucionem fccundi principalis, num.p. polTec dubicari.an videlicec cocius paccis poflic idem eftc fubic(5tum. Et brcuicec dico, quod non inconucnic fub diuerfis racionibus, vcl falcem fecundum racioncs fubordinatas, fecundum eandcm racionem complctiorem ;

men , & mini^s complccara,

vel ca-

dubitacc circa folu-

cionem vlcimi argumcnci magis percinec ad Philofophiam nacuralcm , quikm ad Logicam. Igicur percranfeo ad prxfcns , nc prxcer vcilicatcm ia-

ucnum

prolixus videar.

Vlcim6

poceft breuicer dubicari circa folufio-

nem quarcx opiniohis, quarc ciam oracio conueniac ^quiuocc enunciacioni,& Syllogifmo per ce,

ab ea rcmouecur fecunda, vcl cercia conxquiuoci non fic definicio. Poccft dici , qu6d illa definicio,qux ponitur I. Perihcrmenias de ipfa, conuenir ei pro vno fignificato. ideft, pro enunciatione,vt vipocii^s

dicio, qulim prima, cijm

decur.

Sed concc^, quia cunc non eftct genus enanciacionis,quod communicer noncenetur. Ide6 diccndura, qu6dvclilla eft dcfcripcionomiiiis, vcl fi vera dcfinicio,cunc capic hicxquiuocacio-

dicendum po-

mo-

nem

excenfiuc pro analogia. Vcl

cius,

fuftinendo pritnam refponfioncm ad inftan-

,

Alio

roodo vltimae diftinftionis , proccdic ex falfis, nfcc de ipfo eft feicncia : fecundo modo fic. Vult crgo Do(fk rel="nofollow">r primo Elenchorum, qu6d de Syllogilmo fophiftico fecundae incencionalicer , fundamentaliter fecundo modo fit fcientia. Hic vcr6 vulc qu6d ille primz-intcntionalitec , vc

&

pioccdit ex

falfis,

fupponit pro

& fccundx-incentionaliter, vc

tali,fit

Non6 dubitatur circafolutionem

,

per fe vna 8c concinet fub (9

primi prin-

,

eft

nedum indicatiuam

,

fed

imperatiuam

,

&c alias

huiufmodi , Sc fic ncgatur confcquentia illa, Oracio aucem, qux eft argumcncacio, non cft per fe

vnanifi vnicace ordinis,vel integricati$,fecun-

dum aliquos. Prxroiflls tribus quxftionibus circa

Logicam

coramuni dirigic fermonem in Ifagogas Porphyrianas. £t antequam cexcum dubitatiiie tangac , mouec fcx , auc nouem ( omnibus compucatis)cicca ipfum Vniuerfalc in comrauni,quaftiuin

Dodor,nuro. 8. qu6d de Syllogiiino in coramuni , per Syllogifmum parcicula-

cipalis, vbi dicit

qu6d oratio , qux cftgcnus

ciam concra illam enunciationis

priuatio vcri Syllogifmi.De

hocmagis primo Elcnchorum.

60.

&

vc cradicuc per decccminacaprincipia. Prirao

fticac

do

cft aliud ^

formalcm, faltem a fuo communi,licec addat quamenticaccm materialem.

,

quod verum eft,capicndo

ipfum

refpondccuc ex prxdidis.

&

nifi in

parccs fubicifliuz

ficut

fic

opcimcdicic ,necconcrovoce , fi qua fic. Hic enim quod Syllogifmus Dialedicus , Scc. funt

uerfia vlla cft

,

ifta faciliccr

breuiterpro nunc dicendum, quod non eft alia fcicncia de parciculari, nec dicic aliam enticatcm

oranimtfda fimilicudo.

Adfecundum dico,qu6d Doftor &hic,

par«^

ticulari poflit efte fcientia diftindla k fcicncia

&

formaliccr,

iCquc enim, vc viiletur, idem raedium,qu6d de homi-

ne noneft fcicncia.quia ficuc homo cft quoddam incomplexum , de quo habecur fciencia pec Syllogifmum , ica Syllogifmus fecundx- incentionalicer fumpcus , rcfpedlu Syllogifmi primx- in-

intencio Logici eft de

&

& non focmalicer.

poflcc oftendi per

habent exerceri in

,

fundamentis, vt inftimagis ita ida, Syllogtfmiu eonfiituitur ex incomplexo , enunciatione , habet

59'

457

rem habetur fcicntia,

,

ncs.

61.

458

Expofitio

.1 1

Et quia Jntentio fua eft conftitoere Vniucrlibri , dc fubiedo vcro includendo inhacrcntiam paffionis , quatuor pof-

nes.

fubieAum huius

fale

&

funt quaeri , videlicetfi eft , qHid efl, quia eft , prepter quid eH , iAeh valde ordinacc pro infor-

matione radicali iuuenum , hzc quatuor pcrtraelfe afferat. , priufquam ipfum fubic^bum Quantuni igitur ad qu«ftioncmf«iitf/?,dicit,»«

€tit

^

quia omnem <]Mrendum efl de vniuerfali , qutftionem pracedit (jHid dicitur pernomen , &c. Vbi

Jpeciali

aduectendum ,

ta£lum

vt fupri

duplex, fcilicet

rei

eft

,

quod efuid efl

& nominis & liccc quzftio ,

,

(juidrei, fecundum fi efi przccdat quaeftionem ordinem, quem cenet Ariftotcles fecundo Pofte-

rioruni;qua;ftio tivncn quid nominu praccedit nes, vt hic, quasft.

& quarto Sentenciarum

,

om-

diftind.

i.

i.habecifte; fcquicur in liccra diftindio

trimembris huius nominis. rniuer/ale,

ficut caEce-

fic eft

vt

&

hoc intellige de confideraticne Logici : , quia aliquando loquitur de Vni-

plurimum

pro fubftrato. Sccundo modo pertinec ad confiderationem arcificis realis , vt puta Metaphyfici , vel Phyfici. Tercio raodo non eft dc ucrfali

confideracione alicuius arcificis per fe , cum fic cns per accidens , vt fexco Metaph. text. comtn. 6.

& 7. habecur.

Circa pra:di6la poffec dubitari > vtrum concretum, & abftradlum idem fignificcnt. Sed non oporcet hic immorari, quia infr^ loco fuodifpu-

&

connotare Iccm vcrum pgnificare , Ibidem eciam habec percra6);ari. Icem , vcrum de ence per accidens fic fciencia. Non hic,fed 6. Mecaphyfica. Icem,qualicer Vniuerfale pro fubftraco percinet ad confidcrationem Logici fupra didluro eft. Scquitur de quxtabicuc.

idem

dicanc.

fiione Sieft.

rorum concretorum accidentalium, Sc poteft redaci in bimcmbrcm fic ; Omne concrecum accidencale aut fumituc pro aggregato , & conno-

Qjy jE

&

tunc vel pro fignificato, vel pro connotato. Ifti enim termini pro /tgnitato

ficato

aut feorfum

,

,

profermali

pro forma

,

vel pro eo quodfignificat

Synonyma ,

func

rc pro /iihflrato

,

,

,

,

feu

ficuc cx altera par-

pro connotato

,

Sicuc

illa qiiaiicace

,

quam

> firJoMm 'rid mentis ) idem fignificanc fed diffcrunc inmodis «A« mi». fignificnndi , vc magis infii dicecnr. Namhoc :

per modiim per fe alteriinharentu, Sc

entis

hoc

,

illud

modum

vero per

vtl fubiediuc, vel fuppo-

Vel magis ad propoficumponaturexeraplum in concreco primx-inccncionali

ficiue fignificac.

namque fignificac illam rclationcm aequiparantiac, quzm fimilitudo fignificat; connotac vero fubieftum vc homincm vcl afinum:&quia requiricur neccffario fundamencum

rcfpediuo. Simile

,

,

ad efte refpe6liui , connotac eciam ipfum, vtpuca albedinem , vel calorem , vcl aliquid huiufmodi, In quo fundamenco eciam poffet fieri diftindiQ fecundiim remocius,

& minus rcmotum.

fecundum variationcmPracdiconcrecum accipi,auc pro forcancijm auc pro fubftrato tantum ; aut pro

Poteft igitur,

^2^^

camcncorum, niali

rale

;

Excmplum fnmi,vt, ^lhumperfeprimo modo eli coloratum. Exemplum fecundi,vc, jilbum CHfrit. Exemplnra tercij vc Album eft ensper

aggregato.

,

accidfns

:

ica in

propofito , vniuerfale poreft fumi

prorefpe(5buracionis,caufaco, vel dereli£lo,adia collaciuo inceliedus

,

moci ex aliqua proprietatc

indiffcrcntis, vcl communicabilitatis ex parce rei

,

quam primo

fignificac

,

ficut vniuerfalitas,

vel intentio vniuerfalis.

Secundomodopoccft accipi pro fubftrato, vt homine , vel animali , & fic de aliis. Vel pro fundamentoin tali fubftrato , & hoc vel propinquo, vel remoto. Voco fundaraentum remotum vniuerfalicatis

v^I negatiuam, tc

indeterminationem priuatiuam, feii communicabilicatem abfolu-

fumpcam.

rimdaminFundamentum rero propinquum , dico indetum froxiterminacionem contrariam , vel commonicabi*''*'" '

quod.

cognitam. Tercio modo poceft fumi pro aggregato cx vtroque. Proceftacur ergo Dodlor fe loquuturum dcinceps de Vniuerfali primo modo , quia

^J'.' litacem coraparaciue

mtrfalitatk

IV.

o

1

ytrum ijmuerfalejit em?

QVoAD

vel pro eo quod

ergo alhum poceft fumi pro albedo fignificat , vcl pro Contritum fubicdlo eius,vel pio aggregaco ex vcroquc.ConUimfignifi. crecum namque $c abftracSlum ( ex principiis hu'"^' ^'''q"^ ^ prajcipue infra , in Anteprsdicadenominat.

T

s

Primvm

Vnitterfiu

cundum

,

ficut

Vniuerfale dicitur

j.

,

aliquos, kpradicahili , quia definitur per

Pracdicabile vero per dici de , de

effe in.

ab

& Vniuerptoi & difFert fequo

infrk.

^^'^^*^ ''

Ec licec ^«/»*r/i/f poflic fumicripliciccr.vt pacet cx przdidis, tamen alicer capi folct, pro fubftrato falcem. tiim a\\\id eH in caufando ,\t Deus: aliud in cognofcendo, vt incelledus

fintando

huendo

,

,

vc fpccies intelligibilis

vc figna vniuerfalia

;

aliud in repraaliud in diiiri-

;

aliud in pradicando,

;

& hoc vel comrnuniter, vc omne quod enunciacur dealiquo in propoficione qoacumquc ; vel^roprie

,

& cunc vel tranftendens

vel ante rem natura,

primae cauf<e

;

,

vt ens limicatum,

^ tempere, vt

natura tantitm

,

vt

eft in intelleflu

iam ens

;

vel i»

cendicionibus indiuidualibus; ^o^r^, vc in effc cognico. De hac vlcima diftindione magis infr^ quaeftione odiaua , de criplici accepcione fignificaci cermini communis. Inpropo-

re, vt fub

Ciio eft iu

przdicando

,

& pro formali, vt

^pplicabilis, vt priiis didlum eft,

bicur

quod

fic

tamen defcri-

Perihermenias cexc.^bmm. 5. Vniuerfkle aptum de plurihttt pradicari. Icem 2.

I.

efi ,<juodeft

Pofter. cexc.

multu,

comm. vlcim.

Vriiuerfale eft

& vnum prater multa.

comm.

z j;

Sed non

ita

Icem

i

eius eft

vnum in

Pofter. cezc.

exprefse ,de quibus defi-

nicionibus eric fecmo amplior infra

Ordo

.

Vaiuerfat» ?**''•

,

quaeft.6.

quaeftionis pacct ex prsdidis. Diuifio

communis.

C^OAD

S E c V N D v M arguit tribus racionibus ad parcem negaciuam. Prima racio habec originem ex Boccio, in libeilo de Vnicace 8c Vno,licec Sandlus Thomas Quodlibeco.jj.acciculo 6. dicac illum librum non efTc Boccij , de quo non oporcec hic difcucere, {alcem auchoricas famofaeft, communicer accepcacur. Vbi aduet-

&

tendam, quod incencio Boccij , vel illius Auchoris ibidem , eft oftendere qu6d omnia appecitet vnitacem. Dicicenim ibidem quod quia Creatornacurae verc vnns eft , ide6 rebusquascondidic hoc in munere dedic , vc & vnaquaeque habeac effe, & vna efTe. Enunierat igicur ibidem mulcos modos Vnicacis , de quibus infra capiculo de Specie, quzft.z. fort^ crir fcrmo. Verba autem qua: recitat Dodtor, non aperte habentux ibidem , licec iroplicice poflinc coniici cx di£tis Boetij.

z.

Qu^ftionis IV. De veriute autem

Boctlj.

illius propofitioiiis in

tangam. Sccunda ratio fundatur in diPrxdicamcntis cap. dc Siibftantia. Tcrtia ratio fumiturcxdiftin^lioneentis ig id quod natura cft , in id quod fola rafe infra

€t\i Ariftotclis in

&

tione ratiocinantc fabricatur. Duac rationcs ad oppofitum cx duplici authoritatc ptoccdcntcs iatispatent.

Confcquenter conclufioncm affirmatiuam tc5VmMtrfnU net in quzftionc ifta, cuius ratio fundacur in obicao, &: rationcobic^aiua intelleftus creati, fal-

tem viatorum. Intcntiones enim Logicales funt raodi intelligcndijficut Grammaticalesfignificandi , vt didtum cft fupri , magis infri, in

&

TizOtiXw dc modis fignificandi

&

,

Deo fubucnien-

&

vt habct iftc,

,

foluendo fecundam

,

,

,

,

Tangit ibidem dc motione intelle(flus ab imelligibili , quod habet cxprcffc Commentator certio de Anima comm. 4. Authoricas vero Ariftocclis , quara adducit , eft in j. dc Anima tcxt. comm. J. 14. 17. 18. 27. &alibifzpe. tis.

Quod fequitur in tius monere tft

,

,

Pro folucione huius prxmicccnduni cft pri- Onme qood eflf ideo cft , quod aliquid ( vc communitcr dicitur ) poquia Toam tcft dici vnum numcro, aut quia cum aliis pota6

nit in

numcrum

vnum

Spccic

,

nuniero, «x-

,

aut vt diftingnitur contra

&

genere

Anima

,

tcxt.

littera

quod motM,

eil a^lut etttu in tiSlu

comm.

27.

,

vcl po-

habetur

Motusnamque

j

.

de

potcft

comparari ad mouens, vel ad mobile. Primo modointelligit Dodorhic, Ariftoteles ibi-

&

dem. Secundo modo intelligic Dodor in fecundo Senccntiarum indiftihd:. 18. Ec AriftotCles 2. Phyfic. texr. comm. j. Vel fi voluctis totum intelligcre ex parte mobilis , dc adlu eft diftinguendum. Vidclicccprimo , vel cflTcntiali, &" fecundo vel accidentali & verba Do£toris incelligi dcbenc primo , nonfecundo modo. Primum & fecundum principalc vnica folucione :

,

fbluic

ncm dam

(ti liccc poflic

,

vc refcrtur ad

,

arguit

)

obiici concra folutio-

vtrumque(

ptzcise

vt ftacim often-

concra eara vc appli-

cacur.

Ad fecundum

, oftendcndo quod non func prxccr opns incelledtus , immo quod func fccundx incentiones» alitCF non opponerencur primis ^ic per confcquens diuifio Ariftocelis non cftcc conuenicns,

principale

,

& accidcnce.

,

Sccundo notandum.qubd principium vnita-

lis;

excrinfccum, fubicdlum, vcl aliud huiuf-

modi. Terti6 fcicnduin , quod efe przdicat quandoquc fecundum , quandoque certium adiaccns. Tunc cnim pra;dicac fecundum , quando nihil addicur rci , verbi fpccificaciuum. Tcrcium vero quando fic abfquc fpacificaciuo quocumque extrinfcco pra?dicat quodin ipfo eft ,hoe auccm eftensparcicipalicer fumpcum,quod idcm fonaccum exiftencia aduali. Regulariter crgo cenccur , quod quandocumque hoc vcrbum efl prardicac fecundum adiaccns , dicic cxiftenciam a^ualcm de fubiedo. Vnde licec conccdatur quod Cajfar eft homo , non camen quod Czfar cft , de quo

Ex

tenendo cum Boetio dico , quod provera , maximc loquendo dc vnitacc numerali , a principio incrinfeco, qux, his

pofitio fua eft

vt probabiliccr ccneo , przcedic in quocumque ( nacura dico ) exiftentiam adlualem , maxi-

me in indiuiduis

,

quia cxiftencia

eft

n>odus

,

&

proprietas indiuidualis cftde rationc intrinfcca

comparationcm ad nadiccndum.

ipfius indiuidui, licct per

turain alicer

Scd pro iftorum in

,

fit

altiori declaracione,

aduerre diligcntcr ca

1. diftin(Sb. j.

qusft.

l.

&

caftigacione

quz habcc

iftc

in folutionequzftio-

hzc confcqucntia , heceft, ergo hos efl vmtm , ncdum pcr locum cxtrinfccum, ]mra6 per incrinfecum , ita vidclicec quod pofnis.

Valtt ergo

demonftracio ^0/7ffr

vc ita loquar.

dcbeac dari per oppofita. ergo argumenci , negacur minor pro fecunda parce , & fimilicer minor probationis. Eft enim vera , licec indiredia przdi-

Concedcres enim fcholafticc iftam Efi vcrum, ergo vnum , quare non fimilicer , vel potitis przdiAam ? Vel poftec dici alicer , quod cum dicit Boctius ideo efi & non rcddit caufam przcifam , nec i priori , (ed conditioncm concomitantem , quia vnitas numeralis cft conditio con* comitans omne per fc exiftens. Vide camen pro

cacio

,

Ad

fnitierfale ellfiihfiantiafecurulM.

ccrcium, conccdic Vniucrfalc

naturz

,

fed ex

figmencum

non

eftc

hoc non fcquitur ipfum

ens efte

quia huic correfpondct propriccas ex naturarei, illi vero minime. Vndevult quod Vniuerfalccft cffrftiuc abincclledlu,oc,

cafionaliccr reali

,

auccm ,

Sc originalicer a propriecace

pro quo adducit authoricacem Boecij in

Commenco. Q_v

nem

nonnuUz

dubicacQi circa Tcritatem

hanc

difticultates illius

quscftio,

prim6

propofitionis

^M(
,

,

,

vlceriori declaratione huius , ea quz dicit ifte in^. diftind. 45. quzft. ). foluendo fecundum principale. Vel poceft dici quod authoritas eft vera loquendo de vno numeto primo roodo, quod facis probabiIecft,vc pacec ex intentione eius. Per hzcadobicdla. Prima inftancia Foxal

poceft negari ex przdidlis.

qu6d

liccf finc plures

merati

oAD Tertivm. circa

occurrunc

l.adiactmi.

infr^, in quzftionibus iibri Perihermenias.

fct efte

Ad fbrmam

2{iquan4» prtdicMt x.<Ji

,

fccunda: fubftantiz

ic^ra oranis diuifio

flifatur.

proportionc quod , folctinvnumdefinitionc,pro-

vlteriiis diftingui

tis numeralis aliud cft intrinfecum , aliud cxtrinfccum. Intrinfccum , proprietas indiaidua-

fingularc intelligitur.non fub

fed Vniuerfalis

hocidem inTheorcmatibusfuis, vbi inquic quod Vniuerfale pcrfe,5c prius intelligitur; quod tamen verum cft dc Vniuerfali pro fubftrato. Idem feptirao Metaphyficx & primo habet. Modus autem incclligcndi ens non poteft cfle non cns igitur Vniuerfalc non eft npn ens ergo ens per locum ab oppofi-

tntit in

; idco cft vnum quia cft. Boctius ibidem cnumerac plura qu« lunc , non tamcn vnum numero func,qniaaffignac ab aliis diftindum modum vnitatis.

cft

Icem

qu6d etiam ipfum

a.diftindb. primi,qua:ft. j.

«Sus

vnum

prio

rationcm opinionis

ftnfu

Metaph.cap. 1. Vidcturcnim quibufdam qu6J oppoficum eft dicendum , lciliccc , omne quod

te, vita comitc. Eft igitur Vniuerfale, dc quo hic loquitur , modus intelligendi in tantum,

modo fingularis,

4-

459

ante oppofitum, num.r. videlicct, Omnt quod efl , itleo efi , tjuia vnnm numero eft. Quam etiam habet Auicenna j. Mccaph. cap. i. &7. Boircij

,

modi

Ad fccundum dico, vnicatis

,

ibidem nu-

vnicas nihiiominus fpecificaca per exi-

adualem , & perfeicacem tertij movnoquoque, concomicancer falcem eft numeralis. Scd « vt fupt^ dixi > illa addicio de ftenciam di

,

in

,

vnica

6.

Expofitio

460

vnjtatc nuinerali noii habctur exprefsc in Boetio. Ideo dic quod Dodor vulgariter allegar, in his LogiSed eligc potius mbvc calumnia omnis abi-

quod non inconuenic plerumque calibus

dum

vr fupra habes.

,

dicendi priorem

,

gatur.

Secund6

po(Tec dubitari

,

minorem primiargumcnci,

Ctot

Vniuer/ale non eil vnurn

,

tangam,

vt Gngula

circa

vbi dicit

m numero

Do-

quia prx-

,

vtrum illa confcquencia te; hoc prsdicatur de plutibus,ergonone(l vnumin numcro. Dico breuicer qubd valec logicc loquendo , & pracdicacionc vniuoca vniaoce fumpta fcd chcologice , & praedicacione dicatur de pluribm

reat

,

,

&

vniuocsi , non vniuocc fumptS, habcc inftanciam. Excmplum primi , vt ellcntia diuina dc tribus perfonis, aliis ,qu£ func in Deo. Excmplum fecundi , vt Socratcs, de

cequiuoca

,

&

&

hoc

Socrate. Excmplura tcrtij

illo

nuuc aibus

craces

&

,

(lacim niger

,

vc Sodc albo Sc ,

nigro.

.1'

Tertio circa fecundum principalc , num. ;. & obiedioncm concra primam folucionem ad

ipfum

Subfl»ttti*

piultifltx,

&

vlcimam folucionem cius , infurgic diflicultas , vcrum vniucrfalc, vt hic fumicur, fic iccunda fubftancia, vel c concra. Ec quodnon, paccc argumencum in ccxcu quod fic habcc vhirna folucio. Pro folurionc huiusfciendum,qu6d fubftantia cam prima , quam fecunda, poccft ac,

cipi vcl pro formali

,

Primo

vcl pro fubftraco.

raodo funt intcnciones fccunds. Nam prima fubftantia fic acccpca idcm imporcat quod fingulare , vel indiuiduum de prsdicamenco Subfiantia;. Secunda auccm idem quod gcnus , vcl

qu2

fpccies,

conftac cfte fccundas inccncioncs,

modo

Ec hoc

cnndam

accipit

Doftor hic priman» & fedeSubftan-

fubftanriara. Et infra.capicc

tia,vbi inquit

qu6d

& fecundam

cft fubiefti in

non

telligo

,

accidencia

:

vc fubftancia in fubftantias

per primcicatcm tiz accidimc

pcimam quod in-

diuifio fubftancix in

,

,

,

fcd vt

& fccundcJCaccm,quie fubftan-

diuiditur fecundo modo,vcfciJi-

cct accipiuntur pro fubftrato

quod Socratcs,

&

homo,

,

ficidem denotanc

vel animal. Sicut crgo

haec crtncenim^Vniuerfaie eiigentu, veifpecies,\t3. yniMtrfaie

jfta,

eft fuhflaritia

fumpra. c coiurario vcro quis dicacquod

tatc.

i6.

Ad

&

Nam

cam prima,quam fccunda fumi cranfccndencer, vel limihoc pondcra ca qua: habec in . diftind.

X,\iX,Sc alibi. ,

in Quodlibcco,qua:ft.

rna,& fecuuda

,

j.

defubftantiapri-

& ita Vnincrfale refpcAu fccun-

dafubftantiaipoceft efTc dcccrminatio, & dcterminabile, diuerfimodc loqucndo. Erinhoccx-

poni poceft Do(flor,vbi dicic quod vniucrfalc eft quid communius ad fecundam fubftanciam ,

&

quod

fecunfiae fubftanciz

func accidcncia

non

&

copiofius. Liccc

Sed vidcuir adhuc quod argumentum non foluitur

,

putailliid

quod

cft

aliquod Vnincrfale

fic

ens, vc

fubftanciafecunda,hocnon

omne Vniuerfalc effe ens nec comnmni , de quo quxriiur hic.

arguit,

jn

t^uia licct

,

vniucrfalc

pngu-

&

:

,

&

dcncia in primis fecundijm

eiTe

maceriale

formantut inccncionibus fccundum

,

fei

cognitum vc infri dicecur. Adhuc po^Tcc ficti visde Syllogifmo.& enunciacione,& fic de aliis eodem modo arguendo.Dic qu6d omnia rcducuntur ad propofitum. Vcl alicer vcpriiis. eflc

,

Quarto

circa

eandem obiedtionem, num.i.

fubftancia prima , & fccunda non opponuncur , vc funt pr^ter opus in-

Dodor qu6d

vbi dicic telledtus

quam

fcd vc funt fecunda: incenciones

:

fic

dubium, quarc magis opponuntur

fic,

,

occurric

fic.

Poccft breuicer dici filiatio

qu6d

ficur patcrnitas

,

&

qua: funt rclationes oppoficx, vt fal-

,

tem comparantur ad idem

,

& fecundum ideca,

fundantur in indiuiduis eiufdem fpeciei , vc puca in Socracc , Placone , vel in codem indiuiduo refpe^u diuerforum , vt paiec. Ica refpedus rationis , vt in propofico fubftancia pri-

&

&

(ecunda,po(runc fundari in his

cadem

realiccr

Sicuc igicur pacer rclaciue oppofica

,

,

licct

,

& filius & non

pro formali func pro fubftraco , ica ,

&

Sunc crgo rcfpedus oppofici , non fundamenca , fed bcnc propriecates in fundamentis.

Sed contra prxdidla inftatur

,

qua ratione

fubftancia fceunda eft incencio fecunda

& &

prima infr^

, ,

vc eciam

,

cadcm-

Doftor exprcfse ccnec hrc,

cap. dc Accidence

,

qua:ft. 2.

exprefsc

falfum , quodprobatur , quia Ariftoteles definiens fubftantiam primam , definir ipfam , vt opponitur fecundae , fcd probari poccft; fcd hoc

cft

definicio nonpoteft competcre intentioni; ergo , &c. Minorcm probo , primo principalitcr , maxime fubftare , non eife in , nec dici de,non poftunt competerc intentioni (eilla

&

&

,

Refatinus eppcfitA ftf.

fuHt fundari qua: in eedemrea-

non fecundum idem.

hic.

cundae

8.

Licit

,

las; ergo,

&

in

fic

:

concra.vt infra,c3p.dcSpccic,qufftionefccunda.

,

eliimalbcdoincommuni

&

lart intluiat hac albedine , albedo in communi fic Vninaturain «»uerfale,vel Accidens.non camen hzc albedo fic mnnem ntn namque arguendo eft figura didionis , & falla- tamen efi vniuerfale^ cia Accidencis. Similitcr liccc albedo fit Vniuccalbedo fit in Socracc , non ideo Socraccs fale , eft Vniuerfale quia fi accributum alicuius cxtra-r neatur eius per fe fuppofico , multo forciias vc hoc in videtur , eius per accidcns fuppofiro , quancum eft calis. Sunc cnim huiufmodi acci-

, fcd intencionalia. Non eft enim inconucnitns quod ens rcalr concrahac ens racionis, 6c e contra ficut lubicdlum fuum accidcns , e

realia

&

,

quam impugnac. Vel cerciodicendum, qu6d vniueriale in fubficdicicur
poct- ft

>

hoc habeturparciculariccr falcem dc hoc fufficic Dodlori , & maximc

in

concra aliam refponfioncm

ma,

cft

,

fuperiori

func

,

fubftancia

encicas

modo

deicrminatio concrahcns, vc album ic(pcd:u hominis , vclecontra ,quod forte vcrius clt nifi quia non ponicur cx parcc ciufdem extremi, vc infri, capice dc Spccic dicefi

tonomafticc Philolophus pofucric eas in Przdicamento Subftantis tantum , de quo alias. Vel aliter,qu6d inquantum oftenditur de inferiori

prjsdicatio pcr fe,ni-

fecunda , primo

cft

Poceft dici quod omnia Vnioerfalia reducun-^ curadgenus, £i:fpecicm,& ica ad fubftancias fccundas. Pono cnim probabilicer fubftantiatn primam , & fecundam in omni generc , licet an-

vt pacec indutftiue pec fingulas particu-

&c. Icem oppoficum non eft in in oppofico , nec deftruitur ad deftruftionem ipfius , fed fubftantia: fecunda: funt in primis , deftruuncur ( pcr Ariftotelem cap. deSubftantia) deftruAis prirois i ergo, &c.

&

Ad

liler,

jMtmt-

Qu^ftionis IV. Ad primum conccdo primam

fubftantiam ef-

fcfecundaminrentionem,ficut fecundam,&: concedo iilam definitioncm fibi conueniic fed qualiter, quia iongiorem tradatum expoftulat > loco :

Sub$Mti» ft.

fuohabct videri. Ad fccundum concedo , qu^d oppofirum

eidi» dieitur

^tprims^u$mtdt.

fic

non

,

eppofito

eft in

accipicndo oppofi-

,

non

,

inconuenicns.

eft

funr eniin relatiue oppofita

dem,&

eji

ficunda

piendo vtrumquc

tamen

vt

,

refpe6ku eiuf-

nifi

&; c conrra.

cjuid

vel

,

,

Salrem ca-

modw. Harc

vt

vtvZyfiihFiantiafiamdaprtdicaturdepri-

eft

ma,Sc fortc c contra, quia

damentis , vt infra de

fic

fiipponunr pro fun-

aliis dicetur.

candem folutionem * poteft dubicari vbi inquit Dodor , quod fubftantia: fecunda: funt accidentia non realia , quibus conueQuinto

3.

,

Non

fecundumidem: hscergoeft falfa,5«^-

ftantia prim*

'^

vt

tioncm propric. Oppofitum autem dicideoppofito , non tamcn vt oppofitum, in prsdicarione fignara

10. aum.

,

,

circa

,

nit clTe «»,{cd intcntionalia,quibus conuenit dici

Videtur enim qiiod vtruquc firminvis verum. Primum,quia omni accidenti conuenit eflc in, & inaximetenendo(vt ifte infra tenet J intentio-

€le.

nes fecund.ns habcre

d6obieftiuum,vt

fluemoi» fttunJd intenfotiui

dicuntur de,

qukm funt in.

fubiediuum,

aliis placet.

& non mo-

Sccundum etiam,

quia accidentia realiaprxdicantur de fuis inferioribus fubiedis , vr patet in nouem generibusaccidentium. Dicendum , quod Doftor loquirur ds inrentionibus perfonaliter ,fiue pro fubftratis fuppo,

titnes

cfte

nentibus

&

,

& vt modm, non vt cjuid, de quo infrii,

&

ficverumcft iquia aliquibus fecundis intentionibus conuenit dici de , & non efte in , vt funt

&

aliquibus autcm efle in , nondici<^f, vtpatet infracap.de Proprio. Aliquibus vero vtrumqucSc aliquibus neutrum. fccundjc fiibftantiae

;

Licct igitur fccunda: fubftantije formalitcr fumprs , & vt ^uid , habent eirc in , non tamen pro fubftrato nifi vt fuperius cft in inferioribus , quod non cft ad propofitum & fic patec ad primum. Ad fecundum dico quod quamuis accidentia ,

:

461

qu6d aliquibus conaenit approptiat^ dici Jc , aliquibus clfc in omnibus autcm dici de & nuxi,

,

mc vniuerfalibus Omnibus

dicari.

quia ratio Vniucrfalis criam conucnit cffein,

,

rius

hocconucniat accidcntibus realibus

tet.

Tencndo ver6

haberc prxcisc

vr aliis placet

,

,

pr«-

eft

licct ve,

vt pa-

intcntioncs

obicdliuum fimpliciicr , vera

eirc

funt didla Doftoris. Vlteriiis hic inucftigari poflct circa didtafra-

loannis Foxal,an hxc

tris

fit

maeftfithflamiaficunda. Et

vera, Suhfiantia pri-

hxc

,Sutfiantinprir/:a

Dico brcuitcr,qu6dnon funr dcrigore fcrmonis ,& propricloqucndo conccdcndx.'Piima ,

mz-intcntionalibus Mctaphyficalibus , gcncris Subftantiae , cuiufmodi non eft fubftantia priniaj necrealitcr, necconceptibilitcrconfiderata. Sc-

cundactiam non , quia ( vt infrJi, quxft. dc fufficientia vniuerfalium habetur) indiuiduuni licet fpecies intentionis.non tamen Vniucrfalis. Similitcr dicaturde fubftantiafecunda.

fit

Vlfcriiis etiam poifet dubitari de illo vninerfali,quod conccditur eflc fubftantia lccunda , quale fit,

an

fcilicet

genus,vcl fpccics,an indiffcrens,

&

ta fextum.

Poteftdici

quod

eft

indifferens indetermin.ntc,

determinatc tamcn.Vcldic,vt cap.dcDjffcrcntia, in fimili habct,plura confidcrnndo. Scxto circa folutioncm principalem * , in qua tcnct

Doftor Vniuerfale

cft ratio

bilc

,

,

vel

cfle

ens

,

per hoc,

modus intcllijTcndi omne

dicit

dici de.

dicitHT de prirna, eft per fe, vt ifta, Sccrates eft homo;

quod

poteft applicari contra eos

iufmodi

efle

rantes.Dicit lia

,

,

qui dicunt hu-

per accidens , minijs logice confide-

autemquod nonfunt

accidentiarea-

de quibus ponit Ariftorelesaliud

membrum,

Ex quo fequirur generalitcr qu6d magis conucnit omnibus fercilicct cfle in, id eft,pro quibus. ,

cundis intentionibusdici


,quameflc»«,licct

vtrumquc fibi conueniat,vt patet

altitis

intuenti.

&

De

hoc magis infrll, cap.dc Proprio, qua?ft. 1. cap. de Accidcnre, & infrk cap. de Gcnerc , qu6d

r|^eftrerum,& dici intentionuni. Applicantur enim intcntioncs fundamentis , non pro cflc matcriali, vel quidiiatiuo, fed

cognito. Et intcntio-

nibus atttibuimas illa quae fundamcntis conueniunt, vt infra ad lonjrum dicam. Non ncgat igitur

Dodor

bus

cflc in

vniuerfaliter ab ,

&maxime

Scotioptr.

Tum.

omnibus intentioni-

vt ^i«'
»

& in qua:ftionc fcqucnti idem dc intciligi-

bilitatc ipfius habct dift. i.qureft. f.

,

& in fecundo Scntcntiarutn

vniuerfalitcrde

dis intcntionibushocdicit

:

omnibus

immo quod

fcciin-

fottius

eft,qu6d funt modi intelligcndi primas intcntiones in primo adtu , occurrit difticultas non modica.Nam cx prachabitis,quxft. ?.intentioncs fccunda: caufantur, vcl dcrclin^uunturadlu collatiuo, qui pra-fupponit adtum fimpliccm , feu abfolu-

Minor vero nora cft. Harc ratio facit mihi finj;ularem difficultatem. Prartcrca quod ibi tangitiir dc motione intelletfius ab intelligibili , videtui: falfum,tum quia omne quodmouetur,habct ma-

illis,

,

efle,

num.

intciligi-

uenit dici de,vi pro fundamentis,in pracdicationc exercira, fupponunr. Nam hacc, Suhhantiaficunda

quam

Quamuis etiam

ramen habent

prius

ti.

qnod +

Maior efthuiuSjin

dicantur de fubiedo

1>-

niutrf*lt.

,

Doftor,qu6d funr accidentia intcntionalia, fe, pracdicatione fcilicct fignata, con-

fpccies,non ramen vt acddentia.

CHnia,aut

,

quibus per

fuis inferioribus, vt genera,vel

extfritt fe-

non quia fubftantia fccunda cft vniuerfalc non quodcumque fcd applicabile fundamcntis pri-

Ideo ^ttejfe »«poflunt diftingui ab qu« non funt in , fed dicuntur de. Bcnc ergo

de

ni

fuliflantiii

frddieefur

(ft vniuer/ale.

tum circa extrema comparata , & prscognita. Tuncfic nihtl eft modus ,nec tatio intclligchdi antcquam fit , fed vniuerfale anre cognirioncm quiditatum realium,non habct cflc, ergoinillo priori non eft ratio , neque modus intelligcndr^ falfaeftcrgo illapropofitio ,qu6d videIicctf;/»V-

,

rcalia dicantur

IT. Car ii primM

^id

intelligitftr , intelli^itur fith ratione

vniuerfiUs,

fimiIi,dift.i.Sccundi,qu.Tft. le.

tcriam,i,Metaph.text.comm.i i.tum,quia corpus agit in fpiritumjtum quia prarftantius eft agens palfo^fccundiim Ariftotclcm , Auerrocra

non

&

j.de Anima,text.comm.i9. Prarterea circa illa alia

dem

,

quae ranguntur in

c.i-

quod intelUfins eft virtitt pajfiua & per confcquens non operatur, nifi moucatur ab obicdlo , & qu6d non ens non potcfe mouere vt obiedlHm, & quod mouerc eft entis i)i folutionc, vidclicct ,

adtu, liccttranfccndanr negotium.quia ad libros de Anima,& ad Philofophiam rcalem magis fpcAanr,brcuiter tamcn contra primum eft,qu6d itpttUeEim agens eft emnia facere , j. dc Anima, tcxt. comm. I %.&c
Nn

lua.

tiiate

vni-

Utrftilii.

Expofitio

46i ma

&

,

hil eft ratio intclTigendi

Pro folutionc prsdidorum praemittendum Cognitio con-

fuf»

,

^

di-

fiinHa.^v*.

prim6,qu6d duplex

eft

cognitio

cft

confufa

,

& diftinda.

Confufam appello , qua aliouid cognofcimus, vt per definitum exprimitur. DlflinUam ver6 qua vt per definitionem defcilicct

claratur.

Idfm

inteUl-

gihilc

varii

confiJenttur.

Sccund6, fcicndum quod idcm intelligibiapud diuerfos diucrfimodc cognofcitur. Exemplum honu apud Metaphyficum vt quiditas , vel ens apud Phyficura vt compofitumexmateria, & forma , vel mobilc, vcl huiufmodi ; apud Gcometram , vel Aftrologum , vt fubiicitur paflionibus eorum ita apud Logicum vt fpecies , vel dele

,

;

;

finitum

vel fubiecflum

,

,

tertio, diftind. z. qusft. li

,

dicit ifte

& huiufmodi.

in

in folutione principa-

i.

qu6d quiditas reah's

,

Vnde

vcl quaecuiri-

,

,

indifFcrcns de fe ad cile

eft

& ipfa habcns

fingulare,; fed

non habct primo

ex

(e

eftc

non cft pars conccptus eius primi, quianon conceptus Mctaphyfici, fed Logici.Logicus enim confiderat fecundas intentiones appiicatas primis fecundum Auicennam. PrimaerucrfiHtas

go

intelUciio

velintentio efiipjiui naturd.

,

modm

inteili^itiir aliejtik

iiu

,

,

vt non co-

necjne qtd efi eitu in intelU-

neqtie t^ui efteins extra intelleSlurn

,

,

lick

illitu in-

intelligendi Jit vniuerfalitas ,/ed

modus

telle&i

fnodtt) intelleiJi

Hacc

7Jelintelle£itu.

,

non

Nota val-

ille.

dc haecverba,^: pro argumento, 8i:pro folutione ipfius,vt ea introduco. Tertio aduertendum , quod eaqux.npud nos funt principia operationis , apiid primos inuenopcratum. Excropium in torcs erant finis , Mcchanicis ferra, ve! incus, eft primum quo operatur ifte operarius , licct a primo inuentorc aHis

&

inftrumcntis formabatur

cum Nomen

,

Verbum

vcl

apud Grammatific de aHismo-

ita

,

,

&

dis fignificandijfunt principia difccrnendi di-

num.ii..

quae attribuit z(ki~

omncm intcUedirui agenti,

uitatem

qui quxftionc fequcnti eius

,

qu6d

,

vt vidctur lo-

vniucrfale

eft finis

& tunc faciliter diceretur ad motiuum. Sed

:

quia hoc non vidctur confonum didtis huius alibi , maximc quia confcrre vnum ad aliud , vidctur ipfius intcllcctus poflibilis ideo diccndum

&

;

vt prius.

enim dici,qu6d

Poftet

appellat vriuerfalc

adu

Dodor

ficut

& obicdum a6lu intel-

,

ligibile

&

applicari. Vcl dic alitcr , vt fupra , vcl vc imaginantur, qu6d fimul tcmpore fic impreflio paflionum talium , cognitio obiedi, fed hoc eft fatis dubium ; ide6 pondcra benc circ

,

alij

&

modum. ,& vide ea,qua:

dicit in i.diftind. i.

&

de cognitione » produiftione fecundarum intentionum. Quod autcm dicit quarft. i. art. 2.

Doftor , qu6d relatio rationis cft modus obieinprimo adtu intcllcdus, potcftdici,qu6deft AmphiboIogia,veI quod ponitnrgradus pro gradu. Nihil cnimaliud vult,nifi quod intcntiones lecunda: funt modi inteliigendi primarum, & prima: prim6 intclliguntur & fccunda: fecundario, & ide6 primo funt qua & fecundario quod. Poffet etiam dici quod ibi ponit pofitiuum , vel fud:i

,

,

quod

ri illud

fiuefabricationcmfccundarumintentionum.Habet cnim Logicus iftas intentioncs tanquam princtiam quihber aHus arcipia , & prius riota ,

&

tiiiciaHter inteUigcns.

ncm

perioris

,

&

fic

de

aliis.

homi-

InteUigit igitur

modo vniuerfaHs

fub

vel fubiedi

,

Et

,

vel fu-

licct intelligat finga-

non tamen fub ratione cius propria. Vel poftct dici , qu6d loquitur hic de vniuerfali aptilarc

,

tudinalitcr

,

vel in potentia propinqua

fpecie intelligibili

vniuerfale

teft

tionem fit

fe

ipfius

,

fcd

;

quas

apud ipfum

hoc

ellct

Dodtoris

didurum

,

,

vel de

dici

po-

contra protefta-

qui deinceps promi-

hic de vniucrfali fecundje-inten-

tionalitcr didto

:

fcd

hoc parum

eft

,

quia pro-

vtin pkiribus, fed nonfcmpcr fc/ic loquuturum. Brcuitcr crgo dici poteft, quod propofitio Dodoriscft vcra decognitione via-

teftatus cft

torum

naturali

,

& iogicali

,

vclgcncralitis,qua-

cumque artificiali & hoc loquendo de aiftu, non quantumcunque primo nec in quocum;

,

que

intelligentc.

fccundas dcrcc.

eifc

Scd qui tenerct intentiones

aptitudiues. rcalcs

,

facilc

cua-

tnocii

inteui-

geiidi

ftimi-

ttum.

lupra, quxftionc tertia,articuIo ter-

do vbique. Ad fecundum argumenrum , quoad primum motiuum dico , quod Philofophus loquitur dc motu Phyfico & propric did:o , non autem Me-

&

iif~

perlatiuum pro comparatiuo, vel Nomen pro Aduerbio , vt folet fxpc poni. Videlextam diftinftioncm primi , in fimili. Poftet hic applica-

SimiHter ex his ad propofitum dico , quod Dodor hic de modo inteUigcndi dilogice, prasfupponcntc inuentionem, ftindc, loquitur

Stcundn

tentnnrifntit

,

tio,dubio fecundo,ad fincm,notaui ex nono Metaphyfics tcxt.comm. i ^. pondcra bene cogitan-

,

diftindc ipfas»

nti fufra,

quod loquitur

Alitcr poflet dici probabiliter,

fccundumillam opinioncm

& inteUigcndi

ftiones fignificatiuas ad inuicem

tn.

&

intelligendiomneintelligibile, etiam in primo adUi , pro quanto cft in potcntia propinqua aJ

&

In"

cognitionem confufam ,&diftin6tam, multiplicem modum cognofcendi ab eodcm idcm.

vniucrfali-

nedum

,

,

§iuor7Jcdo

quod intentiones fecunda: pra:fup- tentionei ft' ponuntcognitioncm extremorum , verum cft in fundi fufifoniit cognitio' primo inuentore. Vcl fi contendas ipfas fabri- nifn extnf. *cari a quocumque primo , rccurrendum cft ad tum realtum^ dicitur

tarem. Licctenim intclhgatur fub vniuerfalitate vt fub modo inteUigendi ipfam,tamen vni-

vt tahs

in intelleclu

Solutio argu-

cum

ipfam quiditatcm habitualiter cognitam, &ch\ potentia propinqua,vr 3.diftind.i.qua:ft.6. habctjitaappcUat vniucrfale Logicum modum

que

vniuerfale

Kota.

Per hoc ad argumentum concedo , quod niEt , quando non cft.

plura alia potentialia intelliguntur a

nobis.

16.

Omne

taphyfico

,

vel animatico

tranfumptiuc AiOio <5tum

qui

eft

&

fpirituali

,

quodliihil aliud

re pariialiter ad

adum

,

vcl

,

in propofito.

enim moucre intellcdtum quid

fupra

eft

,

,

cft

fit,

Obicdidtum

habitum caufandum.

& tcrtium. Agens enim totale eft pra:ftantius & corpus modo corporanon agit fed bene fpirituali & fine tranfmuPcr idem ad fecundum, ,

li

,

tatione

ma

,

,

in fpiritum. Lapis

,fed fpecies

commcnt.

,

38.

cnim non

eft

in ani-

de Anima tcxr. Vide optimam dcclarationem

vel imago eins

iUius authoritatis in

, }

.

primo huius,diftind:ionc

foluendo rationes 8. patct qu6d intejledus non mouetur ab obicdto, nifi vt fupra notaui , imm6 poft motioncm ipfias

tertia

quacftione fcptima

,

,

primae opinionis. Ibidcm ctiam qusft.

intcUcdlus.

Ad

quod loquitur dc intellcdu quoad primam eius opcrationem.

tcrtium dico

poflrbili

,

&

& cntibus in po-

Quod

additur de

non

tenria,

dicoquod

intclliguntur tcrminatiuc,non

autem

raotiue.

entibus

,

bet

materi»m

atquc quomodo

quam concurre-

,

qitni

tnouetur La-

,

Sed adhucpoflct obiiciconcra

il-

laiH

tcUigitHr,

in-

V.

QujEflionis lam propofitioncm , ^icqutd intelligitur , fuh giturflih ratione vniuerfklts

tiUigitur

tutitru vniMtrfalit

in-

proceirus in infinitum

,

inteUi-

quia tiinc fcqueretur

,

quia ipfum vniuerfale

intelligit'jr,ergo fub ratione vniuerfalis,aut fui,

telUiitur,

Non fui

crgo alterius. alio quzram eodem modo, Itcm, tunc

aut alterius.

Et dc

illo

quod

intclligcretur,

pugnarent

modo

,

&

modus

,

intclligendi re-

quia fingulare intclligitur , crgo fub

vniuerfalis

cft

,

pcrte, Sc

fic

rcpugnantia in-

primum quod primum adlum , non reflcxos. Vcl alitcr , & me-

Potcft dici ad

ter tjuo Sc ejMod.

propofitio

vt vidctur

,

,

vera quoad

autcm quoad aftus lius quod non inconucnit vniucrfalc , ,

ras fecundas intentiones intelligi fub

Et

uerfalis,

cum

quzris

.lut fui

,

& carre-

modo

vni-

aut alterius,

,

quod fui fecundum rcm , fcd alterius lecundum rationem , & hoc co niodo , quo ponimus in intentionibus identitatcm , vel diftindioncm rcalcm. Vcl Ci concedatur quod aldici poteft

tcrius

nullum inconuenicns

,

eft

quiain intcn-

,

non inconucnit concedcrc proccirum

tionibus

Adaliud dico tra, vt infra

,

Boecij

,

fic

,

vera tantum in his

qux habent

,

,

:

;

lupr

Potcft dici qu6d loquitur cxtcnfiuc co mo- An 1. /»«»do , quo rclationcs rcalcs , intrinfcciis aducnicn- '"""' fi'"* tes, dicuntur cflfici,quac tamen non habcnt aliam * quam '" ^'"'iS f \ uam caulautatcm , a caulalitatc fundamcntxtrcmorum. ,

mr

ti

cft

ad

primam,& dcfendere ipfam,vt

cundum, confideret cuafioncm,& tiori enim indagini plura omitto. 0(5bau6 circa folutionem

4.

eft

ad

fe-

inftantiam, al-

& termini.

,

tur

,&

& alia

tcrtij principalis

*,

correfpondeant partibus , toti vero nihiljimmo partium incompoflibilitas , ideo filicct partes

Jntetiones 1,

proprie-

t»tem k far-

/-

1 •

Vcl tenendo intcntioncs

eflc rc-

modo

, porcfpcAus talcs realcs caufanemciuntur, eciam aliquando pcr motum,

teft dici

qu6d

fuo

,

ficut

caufalicacc, a caufalitatc fund.imcnti

termini

:

ita in

quicur Dodlor vbiquc

licct

,

,

Hoc modomagis

propofito.

aliceropincntur.Elige viam

&

lo-

&

alij,

volueris.

Scd

Aurcolus

quam

,

fcrmo.

crit prolixior

Q_v ^

1

s

o

1

V.

t/in ^niuerfile fit per fe mtelligtbile

?

aVintaqua:ftio pcrtinct adquiftioncni^w//» efi. Vnde quo ad primum patct ordo cx or-

gmentum

Z'^'///«y^/<'

&

,

jfe

propodto

qu.ilitcr in

piatur, &quidfir, pater

c.a-

Dicit.nuicm per

priiis.

ad difFcrentian»toiiuTi,qux per accidcns intcl-

nes

,

vt cncia per accidf ns & ncgatio& priuationes, &c. Ac quibus non ponicur ,

,

pcr fc aliqua fcicnria. Ec intclligitur de pcrfcitate fecundi

modi

& non

,

eft pafllo cncis

InccP.igibilicas

tcrcij.

fimpliciccr

id cft

,

,

commu-

Dco, & creacurar, confcqucns omncrns, fccundum gradum fux encicacis qua mcdiance nis

,

vnaqiiccque cncicas

&

cft

pnTccdens intcllcdioncm.

cft incclligibilicas

Vndc Doclor

ifte

manifcftaciua fui ipfius,

in Thcorcmatibus

,

propofi-

tione prima, In:elleElioneminteUigibilenattiraprA-

Quod

probat

quoniampnfllo pra^fuppo-

Iplls vero in, &c impoflibile dicicur. tentionibus correfpondet compoflJibilicas, occafionaciua proprieras , applicacionis veritas,

nit agcns

idc6 encia pofllbilia funt.

proptcr primumintclligibilc intcllcdlionc cau-

&

&

Nono

18.

circa illam propofitionem Boctij

cies eft tenuii Jimtlitudo

habctut

a

priccacc

3. .id

,

&c. Et

,

Spe-

fimilis fententia

Philofopho , cap, dc Subftancia

ccdit.

fari eft

ncm Pcr

&c, Dubic.itur qualicer eft ad propofitum, Dico quod pro tanco cft ad rem , quia propriccas correfpondcns in quidicicc fpccifica prims-inccncionali , ipfi fpecici fecundx-intencio-

aut

pleSlitur,

iiali

,

cft

minus abltrada

,

& a paucioribus quim

propriccas quiditacis generica;, Iftud igicurmagis tcnuc

quod

in plura parcicur

,

cft

crgo fpe-

cies primx-inccntionalis tenuis fimilitudo «ft

,

rium Jiunc

&

j.

,

&

5.

,

id

forma dcclaratiua fingulaGcnus magis rcnuis fpccierum. Vidc

conceptus

;

vcl

&

Metaphyfic. cap. de Relationc , alibi, ad hoc. Vcl fi volueris intcllige-

diftinft.1.

re dc ipfis fccundis intentionibus

,

applica in or-

dine ad fundamcnta prbportion.ibilia. Communicabilitas crgo , indiffcrentia rcalis ex na-

&

turarci

,

licct

maior

Smi oper.

,

&

Tom.

minor, corrcfpondct I,

,

illud circa

profinem, dicens yinc]an,£fnits plui com,

i.

dine ^uid eft , Scfiefi,2.d ipfum ^nia eji. Quotics

fumatur

vero

vbi diciturquod vniucrfali aliquidcorrefpondet inre, fit^mcncovcro nihil. Contra, partes figmcnti lunt in re , licct totum non. Dico quod

fupponHt ali-

','*

/•

fpct^us extrinfcciis aduenientes

ligibilia funt

a.

Scd qui volueric obiicere contra folutioncm, vt

^9'

circ,

modi illis praccisc conuenit , liccr noii omnibus tum quia funt de perfedione, & complcmento vniucrfi , dc quo loquitur ibidem, vt

te rei.

magis. Vltim6dubitatur,vtriam intcntioncs fccundae fiant cftcdiuc ab intcllc(ftu, vt dicit Dodor. fufiicit,vt infra

authoritas,an videlicet propoficio

tis rercij

qu£

;

con-

vcl c

quodmaximc &principaliter in illis habet vcritatem tum quia exiftentia perfeita-

nam.

&

hoc gcncrc indiuiduum diccndum qu6d vltimate rcducuntur ad proprietatcm rcalcm,& hoc

quod quod cjuid Sc modiu mo-

& non modus quid

fcclusa operationc coUatiua intclled:us. Et dico

breuiter

diccnduin. Et

cft

obiiciatur dc fccundis intcntionibus fundacis in aliis , dc Gcncrc cnim dicicur Spccies , dc

dicerur,& fupra etiam notaui.

primum

tur ad

,

fi

Septimo dubicari poiret circa folutionem duorum argumentorum principalium *, vt applica-

17-

& Spcciei & ita de

modo,

aliisintentionibus, fuo

de hoc infra force

in infinitum,vt prius dixi.

do opponuntur,

465 GcneriJ,

ipfis intentionibiis

,

quod

eft

impoflibilc

&

,

& omnis

adliocirca aliquid

intcllcdio

,

eft

comparando

intclligibile ad

fc igitur intelligibilc

cundcm audiatur

;

,

&

qua-

intcllcdtio-

intcllcftum. ,

aut

primum

inclufum in ipfo,

intelligibile, .lut aliquid pcr fc

fit

cft

altcrum

modus intclligendi ipfius dummod6 pofmouerc aut pcr [c tcrminarc adtum in;

aut

,

tcllcdbus.

Multaad propofitiim fupra

qu.Tft.j.

&

in fcqucntibus articulis tangentur. Diuifio qua;ftionis

communis.

Q^v o AD

Secvndvm, arguit duabus

j,

^

Prima prius

rationibus ad partcm ncgatiuam.

* Sccunda proccdit cx ordinc nain.10. obicdi ad potcntiam , quod prxfupponitur in a6lu:quod non dcbct intclligi de aduali cxiftcnliaipfius, fcdpotius intcntion.ali , & rcprxfcntatiuo. Et quod additurqu6d videlicct />««/«<« Int^Sm capitp.;im oElum ab obieclo , per cjuem potefl optra- J«w«»»^» *.«** ri , potert intcUigi dc fpccie intclligibili , qua ^'^'^/* a£hi volumus. Vel dc cum habita intclliginhis h.ibita cft quarft.3.

primo

intclliijcndi>non totalitcr, fcd partialitcr,

Nn

z

q'!0

Expofitio

464 quo habito

intelledlus per fe potcft in

,

adus

tamen benc

fe-

&

habitus. Quod addit ex Commentaqucntes, tore habetur prirao de Anima , comm. 8. an loquatur de intcUcdu agente, vel poflibili a diuerfls

3,

faepe

non

,

diftin(5t.

hoc non intendit

if

1

.

,

vt

& in his logicalibus

.

Reportationum,&

quamuis in

,

in 19. eiufdem,

afferendo tamen, ponat enti rcali,

communc vniuocum

& enri ra-

vt

,

Quanti-

& quantitati continus & principiura, principio eircntiali & notionali. Vnde

tiuam, argucndo ex dcfinibilitate intelligibilitatem,vcl cx definiri intelligi,& hoc per lc. Refpondendo ad quacftionem , num. 2. tenct

tatem, numero,

partem affiimatiuam ex hoc , quod primum obieftum , quod appellat ejued ^uid eft ^ intelligitur fub ratione vniuerfalis , cui talis modus non eft faltem cflentialiter idem, licet accidentaliter fit.

vniuocationem poncndam. Ide6 tenendo aquiuocationem entis ad illa , pollet vno modo negari , aliquod vnum eire adxquatura obie
;

,

fortc aliqui fequaces opinati funt huiufmodi

intelle<5tus

non aftertiuc ) ifte in quod forte probabiliter

vt tangit (licct

,

2. diftind. J14.

ad finem

tencri polfet

& in

,

,

hoc diftingueretur potentia

de Anima, text. comm.i4f,& in fequcntibus, atque praecedcntibus. Nam fic Ariftotelcs arguit fcnfum communcm cfte alium a particularibus, addit quod illc modus cognofccndi cft reflexiuus , non folum modi intelligcndi obiedi primi, fed potentiae , aliorum qua: inaclus,

nonorganicaaborganicis, vt ibidemdicit. Scd fuftinendo communem modum dicendi, de vniuocationc,& adxquatione obieftiua eq-

funteidem.

fcilicet redudtiue

a.

&

&

&

&

Ad primum argumentum

& addit alium modum

refpondct vt fupra, , pon longc di-

dicendi

Ad fecundum dicit, quod licet intellcdus fibilis fit virtus pafllua

,

non tamen

pof-

intelleilus

agens. Vniucrfale vcr6 cftobiedlum intellcdus poffibilis, fedcft «Stus

agentis

,

non obiedum.fedfinis

eft

intelle-

cuius obieclum eft cjuodcjuid

phantafmatibus.qujE folutio infr^ Sed

eft fatis

eft

in

ambigua,vif

conformis di6lishuius, inTheore-

matibus, conclufione tcrtia ; fed ambiguc ibi loquitur , vt patet fubtilitet confideranti. Idem etiam potcft fequi ex diftis eius, in primo,dift.j. qu2ft.<5.& in fecundo,diftin£k.}.qu«ft.i.& alibi,

Qv o AD

TE RTi VM,circafoIutioncmprincipalcm dubitatur. Videtur enim quod vniaerfale non fit pcr fe intelligibile: tura quiaintelligibilicas eft pafljo cntis realis , ergo non coiiuenit vniucrfali fecundaj-intentionaliter

fumpto,Con-

fequentia p.uet. Antecedcns probatur,quia intelligibilicas conuenit praccise illi quod eft obie-

6kum ada:qaatum

intcllc<5tus

:

huiufmodi

eft

reale.ex principiis huius DocftorisjfubieAu

ens

enim

MetaphyficaE,obie6lum incellcdus,& formalitas, funt aequalis ambitus.vt habct 4.Metaph.Sed fubiedum Metaphyficx eft ens realc ; ergo obie-

&

^um iDtelledus. Tum fccundo, (& cft probatiq primx confequentiar)dc quo non pracdicatur primo modo fubiedum pafllonis, ncc fccundo modo ipfa paffio,fed ens reale non prjedicatur per fe primb modo de vniucrfali , nec vniucrfaliter de aliqua

alia

gibilitas

fecunda intentione, igitur nec

intclli-

fecundomodo.Tum terti6,quod conue-

nit per fe fubied:o

denti ipfi

,

conuenit pcr accidens acci-

illius fed intclligibilitas per fe conuenit (^md ejuidefl, cuius accidentalcm modum po:

nis ipfum vniuerfale ipfi vniuerfali.

albedine, bilitate.

^»

&

tis realis,

uiter dici

communis Deo,& crcatur2E;poteft brc, quod ficut entia rationis habent eflc

prsdicabile

,

& de confideratione

Metaphyfici,

ad entia realia, non tamen ncgo inter ipfa tranCrcndentia aliqua ; ita habent intelligibilitatem totaliter motiuc, redu<3:iuc, licet terminatiuc ; vt entitatem , ita intelligibilitatern formaliter habent.Ens ergo reale eft obie(ftura inteIIc<Stus principaliter, antonomaftice , in quo etiam dahtur gradus , compaTando fubftantiara ad accidens , fubftantias inter fe.

&

pcrfum.

j.

,

& maxime logice loquendo

tionis aliquid

affirma-

Quare intelledus poteft diftinguere inter illa, & pcr confcqucns vtrumque per fe cognofcere , ex

4.

,

zy. diftind.

diuerfa dicuntur.

Ad oppofitum, vnica ratione oftcndit

intclligatur

patet in prirao

,

ergo non per

Maiorpateta

& motu

;

fimili

fe

conuenit

dehomine,

albedine,fimilitudine,&

Minor autcm

eft

nota ,

vifi-

& difcurfus bo-

&

&

hoc tamen non obftante , intentiones fccunds, eo raodq, quo & efle, & definiri ita intelligi,& fciri fortiuntur. Ad hoc vide Philofophura 4. Metaph. in principio & hunc , & alios Do<5to;

,

&fpecialitcr infra, qusft. 4. Anteprasdicamentorum, ad fincm. Ad idcm etiam facit quod res

,

indiftin<5l.

&

2

6.&

ji. primi,

& 5. quasft. Quodli-

habet dc eo quia eft efle de fe formalitertale,& ab alio orig4natiue,fiue fundamentaliter. Vide idcm diftin<3:.4 j primi. Dicicrgo refolute poteft , qu6d ( vt habet Dodtor j. betica,

alibi facpc,

:

.

diftin<3;.

primi qu«eft }.) cns quod eft obicdtum intelle<5tus habet dupliccm primita-

adajquatum

tem,refpe<5I:u

omniura

intelligibiliura fubdifiun-

dtione, fcilicet vel vniuoce

,

vniuocationis

,

vel

Secundo modo continentur fub eo intentiones fecundac, vt patet fpeculanti, & hoc

virtuaMtcr.

cfFe^ftiue

,recurrendo ad intellc<3:um;& radicali-

ter,rccurrcndo ad fundamenta. Et hoc facit mihi

fidem ftabilem in hacdifficultate, imm6 poflet probabilitet dici , qucd continentur fic fub quiditate rei fcnfibilis, vt iftc DocSlor expouit illara cflc obie<3:um intelle<Stus }.diftin<5t.i.&2.quarft.

14. Quodlibet vt fupra qiiieft.} notaui,& alibi. Per hoc ad primum argumentum patet ; inrclli-

gibilitas.enim xquiuocc anaIogice,ficut

& ens,

conHenit vtrique, fcilicet enti reali,& enti rarionis fed per Antonomafiam dicitur pafllo prima. Vel aliter qu6d eft formaliter vnius , reductiue alterius.Similirer ad fecundum,concedo quod paflio entis realis non prxdicatur de cnte ratio:

&

nis, fed fua propria.

Ad tertium dico,qu6d

habet veritatem in limi-

nus. Alia argumcnta gratiabreuitatis omitto.

tatis,non autem in tranfcendencibus.Vel meliire,

Dicendum fecundilm Ariftotclem z. Metaph. text.comm.4. quod vnumquodque ficut fe habet ad entitatcra, ita ad veritatera, intelligibilitatem.Si poneretur igitur ens vniuocum enti reali, enti rationis,ita etiam intelligibilitas. Sed ille modus dicendi non eft dc mente Scoti , licet in

concedo qu6d intelligibilitas,qua: per fe conuenit fundamento,per accidensconuenit inrentiani fundatae in ipfo fcd hoc non obftat quin fua propria pcr fe fibi conueniat , vt patet in exemplo tuo. Licet enim moueri ad motura hominis, per accidens conueniar albo, fi tamen feparaietur ab homine , moueri per fe fibi conue-

&

&

Quodlibetp

quasft. 3.

vidcatut eurn tangerc

:

fi

:

nire

7*

Qu^ftionis V. fdptk quacft.j . plut*, ad facilicH

nire poflct. Vide

didorum

retn dcclationcm (fi

&

,

confidera

altiiis

omnibus. PolTet cnim ponderari quaaliac , de quibus non diffcrcntia: vltimx,

valcs)in

&

litcr

prxdicatur ens quiditatiue

ihteliigibilia.

fint

,

pafuidy dubitttur an hoc afTcrtiu^ velit, Diccndum vnomodo,quod loquitur fccundum viam communem attribuentem omnem adiuitatem intclledui agenti. Et licct problemaiic^ in Quodlibeto qu«ft. i;. pemanfcat hanc

oportct diccre confe-. quentcr intcUigibilitatcm c(Te paflionem cntis non quiditatiuc trjnfcendentis ad quiditatiue,

niateriam , magis tamen

cns , vt patet fupri , vcl alitcr fpeculari. Qua:in Thcorcmarc hunc in Mctaphyfica fua ,

calibus loqui fccundiim prius.

Et fuftincndo quod pcr

fc

,

& &

^d

alio

&

&

,

&

Primo modo eft cns finitum abfolutum , vel fi refpcdiunm , ad finitum tamcn tcrminum. Secundo modo eft quiditas rei fcnfibilis , & hoc vcl formaliter m ic , vcl in fuo inferiori , vel virtualitcr motiuum autem fupcrnaturalecft Dcus , vltcrior profcquutio iftorum non hic,fcd alibi. vel pro.ifto ftatu.

:

^,

Tertiojdubitaturcirca illam propofitionetti,

qux ,

tanquam principiura Scoticum

eft

rad

,

fcilicet

omnis potemiaponens dt^entiam inter alitpts

cognojcit vtrttnu^He

extremHm

yfitb

propria ra^

Videtur cnim falfa , tum quia nos ponimus difFcrcntiam inter fingulare,&: vniuerfale; fed fingulare non cognofcimus fub propria ratione, tione.

,

enim

qu6d vult lotelledura vno modo , & adiuum

paflliuus

vt recipit

Sc i6ki*-

,

& dicit.

Etide6 appropriatc, vcl per quandam fpccialitatem loquitur , vt poftat differentiam eius ab intellcdlu agcntc. Ec quia intelligerc

,

cft

quoddam paci, & iftius inlcl-

h'gere,idc6,&c.

Dodor, qu6d intcllcdlus

vniuerfaletanquamobieftum. Circa quodlabo-

tantquidam hic multum ( yt fupra quacft. }, lerigi ) aflSgnantes ordinem , & modum produccndi vniuerfalc,& alias fccundas intcntiones»

Dico probabiUter,& faluo racliori iudicio, qu6d idcm intcllcdhis intelligit, & intcllc^a comparat. Ciltmcrgoinrclligcrc conucniat tantum intellcdtui poflibili , fcquitur ctiam quod confcrre conuenit cidem, pcr confequens cauiare fecundas intentiones tunc dico, quod intclle
&

:

&

&

autem adinuentis, habet Ccllcdiionis ipfarum

,

fe reccptiuc

refpedu in-

& ita prxfupponit

vniucr-

&

obicdlum , pratccdit vt caufa. Qiii velIct rdcurrerc ad priraum inucntorem inicntionura(vt fupfi)poiIct alitcr iraaginari , fcd ifte

fale vt

modus diccndi,eft fatis fccurus,vt vidco. Vltimo , ciam dicit Dodlor , quod vniuerfale cft obicdlum intellcdtus agentis , fed ^Hod quid eft in phantafmatibus , ipfum autem vniuerfale cft finis eius , dubitari pofTct. Diccn-

propria rationenon intelligimus.

dura probabiliter abfque argumcntii , quod vniuetfale ncc reale , nec logicale in adlu, eft obie-

Dicendum quod

aliquid inrelligi fubpropria

ratione , poteft dupliciter confiderari.

do quod ipfum

motiuum , & quod fua

fit

a£his intelledus

,

modo quod

fit

illud

intcllc^us

&

non

ilinAa

,

cius

&

,

Vnomo-

terminatiuum

ratio quiditatiua

intelledui noftro manifcftatiua. Alio

jRt ipfius

modus

&

;

ipfius

praecifa

,

ad quod terminatur adus

tamen ,

pars concepti

foliira

non

,

vel

ratio quiditatiiia diratio intelligcndi,

fit

dum

intcUedlus agenri[s(vt};

habet

iftc

dift. 1. quarft.

u

&

bcne vniucrfalc in potentia , hoc in pritno aftu , vcl rcdlo , loqucndo dc )

fed

&

obiedo raotiuo , quod

cum conditionibus matcriahbus , indiuidualibus , gignit, primo in potentia cxteriori , confcqucrttcr in phantafia , circa quara opcratur intellcdits agcns , aliquid omittendo , aliquid abftrafpecicra

&

&

&

ncc in proprio reprxfcntatiuo mouct intclle€txan t fcd vel in conceptu communi , vcl in con-

hendo (

ifte

)

&

tunc facit vniuerfalitatcm,

ceptu aggrcgato

fcihccc realcra

,

&

reprsfchtatiuara in rcbus»

Primo modo

,

vel a priori

,

vel a pofteriori.

non cft vcra,fcd fecundo modo. Et tunc ad primum de (ingulari patet. Intelligitur cnim tcrminatiuc, vt
;

propofito dc niuerfali fecundis

datium

,

,

eft

&

,

&

aliis

intentionibus

dicendum. Sunt cnim tpu fecunaccidcntalc , rcfpcdu intelledio-

&

non pri-^ tamen ^w^terminatiuum proprixcognitionis ,& hoc fumcit ad intentioncm DoAoris* Quarto ,circafolutiohcm fecundi argumcnti * , vbi dicii Doftor qu6d imttUStu pojfibilit efi

nis aliorum,

criam

marium ncc motiuum ,

Scttioper.

Tem.

fui :

I.

ipfius, fcd

funt

1 1%

pofEbilis prsfupponac

non

,

;

10.

aliter

viam comrauncm diii

cx^undamento huius tum quia Deum k crcatura ; itero , non ens ab cnte item , figmcnta a veris entibus diftinguimus , quorum altcrura fub :

* Num.}.

Eft

fua attribui-

quim nege-

Quint6 dubitatnr , qiua videtut vclle ibidcm

Pro cuius vltcriori dcclarationc , ftota , qu6a obicdkum intelleaus alind eft terminatiuum , anafic eft ens in fua maxima communitatc , logia j aliud motiuum hoc vel naturale, vcl Voluntarium , feu fupcrnaturale. Primo modo adhuc cft duplcx , quia vel ex natura potcn,

modo.

uus vt operatur

,

in matcria rcali in his logi-

poflibilem eire pafliuum

patet.

tia;

Ipfum autem

tur.

Vel dicendum

Secundo , dubitari polTet circa illam propofitionem , qua plerumque in his quxftionibus vti^id eft cft obietur Dodtor , videlicet quod €tum primum intelledbus. Dico brcuitcr , vt radum eft prius , quod itltelligit de obiefto motiuo intcllcdlus creati,viatoris j non autem de obiedto terminatiuo , vc

dcmence

tur adliultas intelledui poflibili

tibus.

%,

46J

%inm

tia

,

vt in Theoreraatibus ,propoficione tcr-

habet

Caufat namque fpeciem intelligibilcm , qii:e cft vniuerfale in rcpracfcntando , de vniucrfali in potentia remota , mediantc ilU fpc*

&

cie, facit vniuerfale in potentia

tunc vniucrfale rcale in adlu

cum

Non

cft finis cius

dixic

cnim

,

,

pfopinqua,&

&

eriam Logi-

vt inquic egrcgic Dodlor.

ejfe^tu eitu

,

fcd finit

,

id eft,

ad quod terrainatur opcratio fua cxclufiuc , vc in firaili habet ii.diftindkioncquarii, quxfl. 3« de adlione accidentis, tennino duplici eitfs, in principio fohuionis. Sed non obfiat obiediio Foxai , dato qu6d hic loquerctur Dodlor dc vniuerfati reali, quia licit, vt in pluribus, vcl principaliter jprotcftatus cft fc dctcrminaturum dc vni* , uerfali fccundx-intcntionali,non tamcn fem^er.

&

Nn

3

Scd

11«

Expofitio

466

Sed potcft veri*ficari,vt dixi.de vniuerfali Logicc; cft enim terminus cxcliifiuus opcrationis intelle-

dus

agentis

& efFedus poffibilis

,

intelligendi in

atquc modus adu redo. Obiedum veio in adu ,

Et fic icrminatur fententia profundiflima huius quxftionis, vbi recurrcnduni eft in pluribus ad ea,qua: fupra f .3 .^ ^.notaui. rcflcxo.

quamconfirmat authoritatePhilofophi i.Pofter. lex.comm. 1 1.& alibi ibidcm.Confequentcr conclufionem rcfponfiuam affirmatuie dicit , quam Omne habens dcfinttioncm indicantcm fufficicntcr eflcntiam eius , praetcr

oftcndit hac rationc

&

hoc

aliud conucrtibile

atque pcr eandem defi-. nitioncm de ipfo demonftrabilem,habct proprietatem,vcl paflionem, vt puta talc conuercibile:fcc!

vniuerfale

Qv A tAn

T

S

o

I

HAc

fexta

quaEftio

quaeftionem

ejuia

&

([nxikionem propter quid

,

efi.

poreft poni dcfinitio , altera pafl^io. Scd huius vlterior inueftigatio aiticulofcquenti.

explicitc

implicitc vcro

ad ad

Qiioad pximum, pa-

& diuifio cft communis. & quoties accipiatur patet

ordo quacftionis,

tet

Quid

fit

Vniuerfale

,

,

vt ad propolitum fpcdat, capi-

TrtprUttu

priijs. Proprietas

quid.

communiter fumpta,qua: eftentitas quaecumque de aliquo demonftrabilis, quomodo non folum accidentia inha»rentia alicui

,

tur pro paflione

, fed etiam dcfinitioncs materiaquas per formales demonftrantur , vt 2. Pofteriorum. Vocatur ctizm propria pajfio , id cft,

funt paiTiones

les

,

adsquata, vel vcriijs vniuerfalc fecundum quod ipfum, &prim6 fubiedtofuo conueniens , vt i. rofter. Quotics autem fumitur proprium, patebit prartcr hoc fumitur priinfra , cip. de Proprio, in«-intentionalitcr

,

& & fccundae-intentionalitcr,

&

Z.

fccundo modo , vt quid , vel vt Tnodw , vt ftatim dicctur. Proprium autcm vniuerfalis Logici, fi quodcft, erit intcntio fccunda, alitcr cxcedcret fubieftum fuum. quatuor rationiQ^v o AD bus pats negatiuaprobatur. Primaratio inrcndit oftendere, quod fi vniuerfale haberet aliquam

Secvndvm,

quod tunc aut fingulare elfet pafvniuerfalis,aut idcm elfet paflio fui ipiius.

proprietatem fio

,

Primum eftinconuenicns,proptcrnon conuertibilitatem qus rcquiritur inter fubicd:um,&: ,

paflioncm

;

immo oppofitum

Sccundum autem

eflet paflio

oppofi-

inconuenicns , proptcr ,& fubicdi, vt oftcndlt cx Philofopho i.Topiccrum,cap.4. Sccunda ratio infert hoc inconuenicns , quod videlicec pofita hypothefi aliquid continerctur fub Specie , 5c conuerteretur cum Genere quod eft abfurdum. Et quod hoc fcquatur patct , quia Proprium fpccieseft Vniuerfalis. Proprium au-

ti.

cft

diiierfitatcminelfentiapaflionis

,

tem prxdicatur de omni propria limitata, e;go prsdicaretur lisjfi

qua

fir,

paflione, faltcm

de pailione vniucrfacum Vniuer-

qu£E pafllio conuertitur

Ad primnm

non

comm. 14.

vbidicit quodaccidcns accidenti

accidit j nifi quia

ambo eidcm accidunt. Vni-

uerfale .lutem cft accidens

,

vt patet,

& propriura

non cft fubftantia,vt patctjergo,&c. Quarta ratio procedit ad hoc inconueniens, quod fcilicct proprium Vniucrfalis eflet nihil, quod patct quia minus ens minimo cnte eft nihi! Vniueifalc autcm , cum fitens rationis , cft

eius

,

:

minimum ens,propriumver6 minjs cns poftcrius

,

ipfo

&

,

cius,fi quodeft,eft

ficut vniucrfalitcr in aliis

dcpendcns

,

& inhaercns & ,

,

quia acci-

dcnscius.

Ad

oppofitum arguit authoritatc Porphyrij,

,

vt modtts

non vt

,

(^uid.

Et nc hos terminos tranfgrediamur(quia fingula-

& in his quajftionibus plurics rcplicati, & iu-

res,

uenibus obfcuritacem ingerunt ) notandum qu6d vniuerfalc, vel quodlibet aliud accipi, vt ^uid, cft

ipfum confidcrare in fua propria quiditate, & effcntia.

Gjuiditoi

namque , ejfentia

,

nAtura

,

&cfub-

commimiter apud Formaliftas idcm dicuntjfcd non conucrtibilicer. Quod enim eft fubftantia,eftnatura; & quod natura, clfcntia; quod cffentia , quiditas fed non conucrcitur. Vnumquodque enim in fuo generc cft ejuid, i.

ftantia,vr.

&

;

TopicorumjCap.y. hochabctiftequjeft. rcqucnti, Vbi hos tei minos breuitcr declarans , dicit quod

quando aliquid eft illud quod inicUigitur , cft quando vcro ratio , fub qua aliquid intelli-

quid;

gitur,tunc modfu

Sicut ergo vniuerfalc habct cntitatem,ita qui-

&

ditatem, , vt didum cft priiis, ifts intcntioncs dicuntur modi inteUi^en^i , maximc vniuerfale,

&

lumautem

Non Fofunt modiintelligcndiprimarum in-

tentionum

,

vt quarftionibus duabus prxcuntibus.

modis

fignifican-

vcl vocis fignificatius

modus huius

cft

,

^
&

rus,

;

numeri',& vnum, alterius

fet aflJignari diflimilitudo rcfcrt.

ali-

,

fui ipfius,ficutdc

Nam vt Nomcn,vel Declinatio,

di dicimus.

Numcrus

& fccundarum &

imm6 etiam

quandoidem

Wiexgo homo

uerfalis,ita Spccics,

;

Nomcn,

& Nume-

vt patct. Scd pof-

hinc inde

,

quz parum

modo

intelligitur fub

vni-

& Genus, & Proprium ipfius

vniuerfalis,quod vocetury^.Et ipfummet Vniuer-

quod eft aliorum modus, eft etiam fui ipfius modus, & rcfpcctu ciufdem poteft idem elfc ^uidy

fale,

& modus

vt clarc habet ifte

,

,

infr^

,

in Poftprx-

dicamentis,foluendo vltimum argumcntum pti-

mx

quxftionis

,

vel fecunds

numerando

latc-

rales.

Quando

Tertia ratio fundaturinPhilofopho^.Metaph.

principale, concedit paflJioncm

vniuerialis eflc vniucrfale

fali.vt patet.

tcxt.

&

vna

pertinet

eft

no-

&

frofrietates.

].

eft

oftcndit au horitatc Philofophi i.

Perihermenias text. comm. 5. i.Pofteriorum, tcxt.comm.15. i.Poftcr.tcxt. comm. vlt. Vtrobiquc cnim afllgnatur ratio vniuerfalis , quarura

habeat aliqtioi

nyfjiuerjale

,

huiufmodi;ergo,&c. Maior

eft

Minorem

ta.

VI.

:

telligibilc

,

vnumquodqueaccipitur vt inobicdum, vt detcrminabile, vt ge-

igitur

vt

ncralitcr principale, tunc dicitur

i]uid.

Quando

Hegula nofirtniii

•Vt

quid

«^ttm ,

^

vt medum. vcro vt modus intelligendi , vt deteiminatio, vt accidens obic
&

principalc

,

fumitur vt modttt.

Pofliint

poni plu-

racxcmplagrolTa,qu2 omitto ledoii. Quxiatui ifte in Quodlibcto, q.3. & Francifcus Mayroiiisin primo Conflat.diflinft.19. quxft. i. adfin. Pulchrc igitur dicit Doftor quod Vniucrfale prxdicatur dcnominatiue dc.fuo proprio, non obftantc qu6d fit cius fubieftum, vt ijuid fumptunv Ex quo habcs qu6d aliquid cft proprium alicuius cft

,

& fubicftum

ciufdcm

accidcns per accidens

,

&

qu6d fubicdtum , licct non

fuie paflflonis

vt

V

Qu^ftionis huiurmodi ftuporem auferr priuilegium fecundarum intcntionum:multis enim immunitatibus gaudere per-

Vtrubiedum

Sc plura alia mira

,

,

fed

Rationcmautcm huiusaflignat

hibentur.

ifte

in

Quodlibeto, quarft. 6. articiilo i.in fine. Simile habetur in determinabih',&: dctcrminante.Sabie-

enim ponitur quandoque determinatio accidentis,vt homo rcfpcdtu albedinis,de quo (kiim

,

cum

dicit

Dodor

A

Etquomodocumquein-

telligatur fubaudiatur ibi ejjemialiter, vt

idem

efti

quod de ejfentia, vt communiter hic loquitur Do^or. Vel dic quod opinionem famofam fequitur femper , vbi occurrit confideratio Metapnyficalis, fed primum magis placet. Vult igitur Do&.0X quoad primum argumcntum , & rcplicam cius , qu6d vniucrfalc vt ^nid , non pra^dicatur de fua paflIonc,nifi pcr accidens,vel materialiter; fcd vt moim bcne pra:dicatur formaliter. Per idem foluit fecundum principale, qu6dproprium vt (jMid non pradicatur de A , fcd benc vt modtu,

,

in?rit.

Dicendum vno modo , qu6d loquitur de pro-

& prxdicaracntalitcr

prio logire loquendo, etfi

h.nbeat

ens

:

proprium.non tamen prxdica-

quoquc 8c

prsdicament.iliDus. Abftrahir

namquc ens

^ caufato,& incaufato,ita ab vniuerlali, lari. Vel

dicedum aliter,qu6d ens

cft

,

&

ficut

,

& fingu-

xquiuocum,

logicc loqucndo, vt infra magis;ide6 ncg.itur ipfum habcre propriii vt Logicus loquitur.Vcl tcr* tio.fuftinedo vniuocatioiiem entis,poreft diftfn-

gui de vniucrfali

,

tranfcendcnti,

&

limitato

;

h\

genere,& cxtragenus.Vno modo affumptum cft falfum, alio modo verum. Vel diftinguc dc proprio primx-intentionalitcr tionalitcr

dido

,

,

&

fccundx-inten-

vt infrk cap. dc Proprio

,

q.

1 .

&

quod tflngitur ii> eodemargumento, an proprium fit idcm illi cuapplica ad pafnones entis, Aliud ius cft, vel poflit clTe,pertinet

ad Mctaphyficum,

& fortc infrainquxftionibus capitis dc Prcprio tangetur.

mcn modaliter, vel denominatiuc fic, & conuerti fic,non inconuenir.

flmplicitcr, velaliud fic,& ficacceptum .'Vidc»'

Tcrtium principale foluit, de fubiefto diftingucns nam aliud eft propinquum, vel immedia-

dem

quid contineri

eircntialiter

inconueniens

fit

,&

ali-

quiditatiuc fub

Spccie,& conuerti cum Genere

;

contineri ra-

:

finquHm , (^ tum;aliud remotum,&mediatum. Et poflunt afngnari plura intermedia,quia dantur extrcma rtmocum. multum rcmota , maximc in propofito. In f»b-

&

enim fundatur immediate quantitas in

ftantia

;

quantitate qualitas

;

in qualitate reIatio;in rcla-

tionc reali relatio rationis

tamen

fic

inrclligo,

;

&ita

qn6d non

dcaliis.

fundari intentio ,nifi mediantc quantitate,

de aliis ri

,

fed

,

h.-ibet

qu6d

Non

poflit in fubftantia

& fic

intentio fubiectata in pofterio-

vltimate , quoad clfe

fubftantiam.Sed de hoc

eft

,

benc

refolui vfque

ad

difficultas,vt in-

tangam , quia videtur quod aliud fit de accidentibus realibus quo ad hcc ; aliud de accidentibus rationis, vt infri qusft.j. Anteprasdicafra

&

mcntorum habet

notabilirer,foIuendo

fecundum

principale. Poftet etiam diftingui de accidente,

per

fe,

& per accidens, de quo infra. Poftct ctiam & refpediuo accidente fieri vis, &

de abfoluto

,

fimiliter de accidente reali,& rationis.

Adquartum

dicit,qu6deftlatitudo entitatis in

reIationibus,veI entibus rationis,fuo modo,ficut

in entibus realibus. Sicut igitur in gcnerc Subftantix ponitur materia prima in vltimo gradu,

quod verum eft loquendo de

rcbus, licct aliter

fit

&

de realibus , in aliis gencribus fua vltima, fuo modo. Vide in fimili S.diftind.primi, quxft.vltimi, parte fecundi , in folutione principali ita in cntibus rationis ponitur latitudo vniformis. :

Proprium aurem Vniuerfalis continetur infr^ illam latitudinem ideo eft ens. Simile habet fuper 5. Met.tphyficac , qiisft. de diuifionc Logica ;

Vnim.

D E T E RT I o. Primo dubitatur circa confcquentiam primi argumcnti > videlicet qupd fi proprium vniucrfalis non eft finguIare,crgo^niiuerfale. Contrk, proprium cntis , vt puta vnunt, verMm , bomm , non eft fingularc, ncc vniucrfalc> igitur illa confcquentia

non

alct.Priitia pars an-

;4

vidcbitur

Secundo , circa folutioncm illius priini argumenti , & circa fecundum principale , potcft dubitari , vtrum Vniucrfale, vcl Proprium fnmptum vt e]ttid, & fumptum vt modtu , fic idem

ficut derifibili. Licet igitur

SMtdi prt-

vniucrfalc

nicnt.ilc,fed tranfcendcns. Vniiicrfale

dc fubiedto illius locutionis, vel econtra dc ipfo vniuerfali, quod

eft fubie
6.

fit

cius fpccies applicantur dumtaxat limitntis

ibi tangirur

,

non

cns

in-

efi vniMer/kle ,rtontjttod fit ejfentialiteridem/ko/idf-

A

Qu6d autem

«utem

iei}o,pote(i intelligi fcilicet

tccedcntis patct. Secunda probatur , quia ficut cns non cft vniuerfalc , ita ncc cius proprium.

fui

fra,qua:ft.i.de Specie.

Quod

467

I.

tur

quod

puta aliis.

,

aliud

,

aliier

de codcm

;

rcfpeftu ciuf-

verificarcntur cxtrcma comradiftionis

modm ,non

modm,(j»id,non<juid;Sc

Qu6d autem

fir

procelfus in infinitum

idem videtur , quia ,

quia

fi

vc

de

alitcr

vniucrfale vt mo-

dtu, eiTec aliud ab vniuctfali vt ejuid,

minat,adhuc illcmodus

,

fic

quod dcno*

in fuo generc eft cjuld,

ytmodM;Sc de illo arguam vt prius;crgo,&c. Itcm , hoc videtur ex littera Dodtoris , vbi dicir,qu6d noncft inconuenicns aliquidconucrti cum Gcnere , detwminari a Specie , fed Propriimi, vt ^H
&

&

Dicendum qu6d iftx intentiones pofTunt comparari inrer fe

puta aliud

eft

,

vel ad fe inuicem

,

vel ad alia

,

vt

Genm eft Species, & Species tfi

dicere,

Primo modo ciftrum efl qu6d illud idem, etiam in numcro , quod eft in fe a^uid , cftrefpe
&

uo meliori iudicio, dicb , qu6d cum uerfaif eft VniMerfale

,

dicitur, Vni-^

vel Species cft Species

,

vbi

a partc fubicdi fumuntur vt ejuid ; a partc ve-

r6 prxdicatijVt medtu, fubicdtum

&

prxdici, tumdiftinguuntur fola rationc»& non quiditatiuc,nec cirentialitcr ,eo modo quo tales diftindiones ih fccundis intentionibus inueniuntur. Et tunc ad argumentum dico , quod non inconuenit extrema contradidlionis , quonim neutrum eft re.ilc , Vcrificari de codemquidira-

ramen rationc quia ficutdiftindio contradidioncm rcalem ita rationis rationalcm. Ad alia argumcn-

tiuc, diuersa

cx natura diftin(5tio

:

rci tollit

,

ta,qux probant identitatem,patet ex didis,&

al-

tiore indaginc.

Tcni6

dubitatur , circa vcrltatcmilliuspro-

Nn

4

pofi

8.

Expofitio

468

argumento , & folutioncm quod accidens non eftfubicvidetur enim quod fit falfa,

pofitionis in tcftio Nura.

j.

*

eius

^um

videlicet

,

accidentis

,

tumquiaaccidens inEuchariftianon funtfubiediuc in fubftantia , fecundum fidem ; fed ibi 'vnum accidens cft fubiedum alterius , ctiam vltimatum, vtputaquantitas, qualitatis5& qua-

&

fic de aliis tum , quia acci, relationis ; dentia refpcdiua communiter infunt abfolutis

litas

accidcntibus

,

vt fimiiitudo qualitati

litas quantitati

&

ficut

de

:

,

&

fubftantix, habcnt proprias paffiones,

demonftrabiles

ipfis

,

Mathcmatics

aliter

Adprimum dico,qu6d vltimate fubftare eft proprium fubftantix , & lalc non conucnit accidcnti. Vcl aliter , & rcdit in idem , prima confc-

Ad fccundum dico,qu6d maior

Dico ptim6,quod pte allcgatur hic

non

,

tcxtus Ariftotclis cortu-

& hbc forte fecit Dodor

,

vul-

,

qu«

cnim alia indepcnvltimo terminantc,& alia Sicut

hoc,&

adil-

lud, eftalia,&alia. Excmplum dc dependentia omnis crcaturs ad Dcum , vt ad caufam cfficicn-

tem,cumquo

vt ad caufam talem. Multa alia difcuticnda hic

Secundi dico,qu6d illapropofitio commU-

"

gloifatur

,

Dodor

vt cara gloflat

diftinguendo de fubicfto vltimato

»

pniquo

in littc,

vel pro-

&

fecundum hoc ad inftantias faciliPrima enim tranfccndit LogiPhilofophum , vt talis. Scd quia ve-

:

tcr refpondctur.

cum

&

,

ritas

noncontradicit vcritati

,&

vcra Philofo-

&

vltimatum fubic(5tum. fecundum dico , quod vltimatum fub-

eo fempcr Subftantia

Ad

rcfpeduum

icctura

Scdadhuc poffct obiici, quodrcfponfio Donon fatisfacit, quia non eft ordo in in-

«Sboris

hxrcntia accidentis intentionalis , ficut cft in accidentibus realibus , vt patet. Idc6 poflet diex com, qu6d Do£lor foluit argumentum muni modo diccndi , licct , propric loqucndo, authoritas non fitad propofitum de fecundis in-

ci

tentionibus.

eft illud

,

quod

eft

propin-

,

illam authoritatcm

,

quod

ad

intelligitur in acci-

difp.iratis , id cft , non habcntibus ordincm quoad ««W
& cfiiantitas

,

vcl rcfpcftiuum,

& ab-

folutum,noncft vcra. vltim6 poteft dici Quarto ,

&

, quod illud tanquam inconucnicns non affirmatum tanquam vcrum. Atguit enim ibidem conira negantcs primum principium , cx fecunda via principali , fcilicct cx nominis pra:dicationc. Arguit cnim fic , Si contradictoria fint fimul vera , crgo omnis prxdi-

didum

AriftoteliS eft illatum ,

&

,

fuftincndo refponfionem ef-

optimam qu6d etiam in inhxrentia intcntionum cft vltimata refolulio ad fubftantiam, vc ,

notaui prius.

Quarto dubitatur,

tum ,&folutioncm

circa

cius *.

quartum argumcnVidetur enim qu6d

, Ornnis paffio efi minm ens , ScC. tum propter vn6m , & cns , qux fignificant eandem naturam ^.Mctaph, tcxt.comm. j. Tum, quia gcneralitcr omnis pafHo, vt nunc fuppono,cft eadcm realitcr fuo fubiedo, & pct confequens non minus cns. Itcm , contra illud,quod dicitur in folutione illius argumcnti , qu6d videlicet in entc rationis funt mul-

illa

propofitio

cft falfa

dentibus

vt qualitas,

Vel dicendum fe

eft

quum abfolutorum.faltem vltimorum. Ad tertium per idem. Tcrtio potcft dici

dependentia vnius adaliam,

ftat

relinquo Metaphyfico.

&

reuelatis ab phia innititur primx vcritati, ca , ideo dico , quod licct accidcntia in Euchariftia fint feparata fecundura adum a fubftanidtia , non tamen fccundum aptitudincm ,

10.

vcra de

in 4. Scntentiarum illam allcgationcm diftincft. 1 2. quacft. i. vt fuprk articulo primo > notaui

'mjHmZt """

t

cft

rationis

garem allegationcm fequcndok Corrigit autcm

Eu-

*[ip»r»'t*..

in propofito.

cft

dentia requiritur in

textum. Speeies

omnimoda eiufdem

dcpcndentia

in propinquo, itadependentia ad

pcrircnt.

,

gradus , arguitur. Minoris perfcftionis videntur effe entia rationis , quam entia rcalia: fed habcre quantitatem virtutis remouctur ab cntibus rcalibusjfaltcm rcfpc£liuis , crgo multo magis ab cntibus rationis. Maioritas vcro, velminoritas cnritatiua,in propofito habet inti

telligi

,

vt videtur

,

proptcr quantitatem vir-

tutis.

Itcm,omniacntia

rationis funt minoris cn-

quam materia prima ,

prima materia prope nihil, igitur entiarationi»omnia,autcruntnihiI, auc

pcr confcqucns nc-

titatis

prxdicationem in infinitum ire , fcd in infinitis non eft ordo , quia 2. Mctaphyf text. commcnt, o. Vbi non eft aliquod primum,

cft ita

non

Dicendum fuftincndo Do<5lorcm , qu6d aliquid cfTc magis ens , potcft intelligi dupliciter, aut quia perfcftius in entitate ;autquia prius, prioritatc originis , vcl naturx. Secundo , aducrtendum quod poteft effe ordo eorum , quas funt vnius generis , ad illa qux funt alterius , vel horum,&illorum feorfum. Tcrtio prxmittcn-

dicatio eft per accidcns

,

cclfc eft

i

aliquod habitum , igitur nullura accidens habcbit ordinem ad aliud accidcns , pcr confequcns non magis accidct hoc accidcns ileft

&

quam c conucrfo , & huic modo cxponcndi littcra. Noncnimait,qu6d accidcns non accidit accidcnti , nifi quia ambo tcrtio , fcd

li

,

confonat

qu6d accidcns accidenti no accidct, nifi quia &c. pcr quodinnuitfeillampropofitioncm non afl^rere tanquam veram , fed cx prioribus infcrre tanquam inconucnicns. Scd adhucobiicituri dicit

Sicut Subftantiae conucnit fubftarc , ita accidcnti inhaerere , crgo ficut fubftantia repugnatinliarrcre

,

ita

accidenti fubftare

cmm jiibflantiit tia in

fcd comimtne efi

in JuhieElo non ejji , cap.dc Subftan-

ergo communceritomni aon fubftare. Item » n^iil ccrminac de-

Prxdicamentis

iccideuti

:

,

il.

quentia poteft negari , quia arguitur a remotionc vniuoci ad rcmotionem aequiuoci.

zqua-

tum , quia fpecics accidentium,

:

pendcntiara eiufdem rationis illi qua dependet^ fed omne accidens depcndet ad fubieclum , crgo nullum accidens poteft fubicdliuam dependentiam alterius tcrminare.

,

minimc

entitatis

,

fcd

qu6d

efl

fcre talc.

dum quod fubicAum

,

&

paflio poffunt confi-

fccundum rationes fuas quiditatiuas aut fecundum rcalitates fubic(5):iuas. Exhis derari

,

aut

;

ad inftantias. Ad priraum dico vno modo tur Dodtor logice dc paffionc, fupra dixi

>

& itacxcluditur cns

,

qu6d loquifubic(5bo

tum quia

,

vc

tran-

tum quia xquiuocum. Alitcr poteft quod intelligic de enticate formali , &

fccndens dici

:

,

&

,

qui

11. Num,^,

VI.

Qujeftionis & quantiim ad maioritatem priori-

quiklitatiaa» tatis

& fic ens eft magis.licet abftrahat a quan-

;

€tods fubtihs , vt pater exprefsc , & in primo Anglico Sc in primo Reportationum, diftind. 16. Non habeo ergo pro inconucnienti , quod

tera, vbi dicitquod in cntc rationis funt multi gradus.,quorum quodlibet eft cns , licct non propric loquendo , vt iam dixi fed quia non iunt

rationis cft

qiianto.

fecundiim data hypothcfi

,

maioritas

ftat

,

entia rationis dicant ficut entiratem

modo

,

,

ita

,

fuo

entitatiuam perfcdionem. Et ficut forreaUbus dret recurfus ad fun-

tc inrelationibus

& muh6 magis.

Vcl dic, quod intclhgit Dodor hic per maioritatem , prioritatcm aut originis , aut naturac, aut confcquen-

damenta

,

ita hic,

Gradus enim aUus cft eirentiarum,ahus forniarum , aUus perfedionum vnitiuc contewarum, vt habet aUbi ifte. tix.

Ad ahud de materia prima, patet quia h'cct minimum in genere fubft.intix non tamen

fit

in

,

immo, formaUcer loquendo, eft maioris entitatis , quam omnia nouein Gcnera accidcntium , in quibus , &c inBcr qus , dalatitudine cntium

,

tur ordo entitatis. Licct igitur entia rationis, pcr comparationem ad aUa , fint fere nihil , in-

habenc ordinem : vbi tamen fecundum proprietates fubftratorum attenditur maioriras , minoritas in eis , ficut 8c entitas. De graduaU vero latirudinc entium vhcrius inler fe nihilominus

&

ucftigare, eft ahioris fpcculationis.

Contra etiam illa verba Dodoris in fine, arguunraUqui , fic; Capioens rationisin vhimo gradu , quasro aut cft incclUgibile , aut non fi fic, ergo ip(o datur minus , ciim paflio ( cuiufmodi eftintclUgibiUtas) fic minus ens fuo fubied:o fi non, eigo noncft cns. Ad hoc faciliter rcfpondetur. Vno modo , negando fuppofitum , fcilicet qu6d detur ens rationis in vhimo ;

gradu , quia inipfis cftproceirus ininiinitum,vc did;um eft fa:pc. Vel aUter , quod fi detur , talc non erit intelligibile

nifi

,

per accidens, quia

lion ^uod: fed primus

eft ita tjuo,

modus dicendi

latis

:

Minm

rationale homine efi non homo.

,

,

eft

ifto

cnre rationis

non cns quod

eft

,

,

&: ifto

,

&: fic

dc finguUs,

verum eciam pcr te. Vide-

tur igitur ex ignorantia huius diftributionis pro-

cederein folutione efi

minui ens ente

,

immo

rationis

,

ifta cft falfa :pajfio

quia

fic

eirct

minor

taffto intit

fmttorM non ^j^

cum

in littcra illam diftributionem ex-

dicit, in ente rationis ptnt gradtu

& non ignorauit ipfam. non habctur ab

&c.

,

Et tunc ha?c propofitio

ipfo, paflio vidclicct entis ratio-

minus cns entc rationis, nifi rcfercndo ad illud idcm in numcro, cuius cft, ficnt prius dixit, tjuod paflio eft minus cns, non abfohitc, fcd fuo fubiccto. Eligequod m.agis fapit. Aducitetamen , quod ibi cft comparatio abufiua , Omneens minus ente rationis , quia altcr terminorum non participat illud, in quo fit comparatio,aliter non cflct nihil. Plura alia lcdori omitto. Vide 8. nis eft

diftind. primi

,

quaftione vltima, infolutione,

fimilc.

Quinto , circa fohitionem principalcm quznum. I. dubitatur , qux* illarum ratio-

ftionis,

num

vera definitio

fit

& qua; pafllo

,

vniuerfa-

Er videtur primo quod ncutra illarum fic ipfius definitio, tum quia dantur per refpcftus apcitudinales tum quia fi qua:Ubet indirfcrcn?

;

terpoteft elTedcfinicio

,

fcqui cx diftis Dodioris

,

tia inter paflionem , contra Philofophum

rimi definitio

cnim

vel pafllo

vt videtur

,

&

tunc non erir difFcrcndcfinitioncm , quod cft

primo,&fcxto Topico-

,

indicat eflenciam definici.

Paflio vero eft cxtra eflentiam fubie<^i.

tunc poflet dari dcmonftratio circularis Ariftotelem

1

breuiter

,

quod

illa

ratio

Tum

cft potiiis

quia Porphyrius, in definitionc

fibi aequiualenti.

Tum

vtitur illa, vcl

quia formalior

ro magis habct rationcm poftcrioris rialis definitionis.

Vcrunramcn

larutn rationum eft propric ,

qua: po-

,

ponenda quamiIla,quxponitur 1.&2. Poftc,

oranium quinquc vniucrfalium,

tio

Itcm,

contr^

.Pofter.tcxt.comm.6.

Dicendum

riorum.

,

,

alia vc-

matc-

fortc ncutrail-

fiuc ftridc

,

dcfini-

& differcntia & ponentes prxdicahile &

cx generc videlicct

cipue fecundum

,

&

,

,

,

multis, cflc pafllones vniucrfalis

:

pracejfe

in

circumlociiti-

uc ad'minus vcrarum rationum polfunt cllc. Scd fuftinendo illam primam cfle definitionem , poteft dici quoJ pracdicibilc cft genus , quod convnum , quac fiint fecunds trahitur perplura ,

&

fcipsS.

quod praifupponit hanc diftributionem, tanquam notam,&conccdo illam,qu6d pafJiQ (.(^ rninus cns entc r.-itionis;& quod minus ens ente rationis eft non cns. Et cum dicis, quod paflioeftct minus ens feipsa, nego confequentiam , pracfupponit cnim falfum , fcilicct quod pafllioentis rationis fit ens rationis, quod nego, propric loqnendo & hoc,negando vniuocationcm entis talis. Vel dato qnod fit vniiiocum, adhnc negatur quia ficut in entibus realibus,ita in entibus rationis imaginor,fuo modo.Hacc autcm cft fzlf^yRifil>ilitasefihcmo,Ced eft aliquid hominis , ita quod vniuerfaliter pafliones non func Poflet dici

quod Dodor primit,

definitio,

Quia comparatiuus gradus confundit confusc, & diftriburiue , fuum cafuale nifi impediatur. IntcUedus igitur eft quod iUud quod eft minus cns

probabilis fit,& fubcihs.poflct t.imcn alitcr dici,

fecu-

:

ifta

,

nitur primo Perihermenias

cft.

forte

:

ideo funt ens. Vcrius auteni dicitur, qu6d funt aliquid cntis. Licct hxc imagin.itio fatis

nihil

quod

Item , polFet aUter argui contra illam folutionem Doftoris , quia abfolute debet ilia conccdi Minui ens eme rationu efi non ens , ficut rus

aliquid entis

lis

,

I y.

formalitarcsfubiedloriim.Sicfimiliterincntibus

formalitatum,aut quantitatiua, aut alia. Ad tcrtium , liccc Francifcus Mayronis tcneat illam minorem, non tamen eftdc mente Do-

Ad

'4*

qiurdam realitates,vel

verum , quod paflio ciitis rationis cft talis, non tamenaliud ensab eo, Sc idco non fequitur, paflTio entis rationis cft minus ente rationis,crgo cft minus fcipsa.Et harc dcclaratio vidctur ad mcntcm Dodoris fiibtilis in lit-

non

to,&:

1 1

469

res alix a fuis fubiedis,fed

,

:

,

:

intenjioncs,vt infra cap.dc Diffcrcntia,

quacft.|'.

autem in multis confcquitur pra:dic.iri de ipfis , tanquam pafl!io , vel dcfinitio materialis. Conuenit cnim vniucrfali fccundum cflc raatc-

elle

Siue ergo , vt infri , quxft. 8. vel 9. ponatur paflio , fiuc dcfinitio matcrialis , potcft: demonftrari de vniuerfali, fic Omnc quod prxde dicatur dc pluribus eft vnum in multis , multis vniuerfale eft huiufmodi ; ergo , &c. rialc eius

:

&

:

Triplex

namquc

vcrbis

fcilicct cfle

,

in mtiltis

dicitur

;

cfrc

vnum

cfle vniuerfalis cangitur in illis

materialc, ciim dicicur t«KW cflcntialc , cum quiditatiuum ,

&

de mHltii

;

efle intelligibilc

,

vel

compa

l6,

.

.

470

Expofitio

!

compatatum,cum

Et quam-

Aicitxxt prttermulta.

uis ifta verificantur principaliter de vniuerfali

pro fubftrato

,

non negantur tamen ab vniuer-

formalirer fumpto

fali

quenti. Et

ii

obiicias

,

vt infra

quod

,

,

quaeftione fe-

prius habet efle in

quam dicatur dc illis. Ncgatur vt vniadu eft , licet vt vniuerfale in poten-

multis ,

,

uerfale in

fit verum. Prius ergo , quantum ad rationem quiditatiuam , eft illud quod fecundum

tia fortc

quiditatiuum

cfle

dum

,

quam quod conuenit

fecun-

Vide fingulariflime iftum

elle indiuifibile.

fuper y.Metaph. quxft.dc Singulari,& Vniuerfali.

Ex

Ad fecundum dico vno modo quod Dodor ,

cit

fpecificat quae illarum

quod fivna

quum erit

Vel

aliter

uenit idem elle definitio ptffio in

definitio

fit

,

fed di-

accipiatur pro definitione

pafllo.

propofito

,

quod non incon-

,

& paffio

,

reli-

,

vt fumitur

,

vt fupra, articulo primo, di-

Circumloquimur enim paflionem per definitionem , & c contra. Et hoc confirmatur pcrPhilofophum i. Topicorum, vbidicit quod dcfinitio & proprium nulli aliud eft. Ad aU'ud dico, quod Ariftotcles habet pro

(knm

eft.

inconuenienti circulariter dcmonftrare in eodcm generc caufx , Sc dem^nftrationis, non au-

tcm

in alio

,

& alio

,

vt eft in propofito. Poflet

«ciam dubitari, quomodo paflio hic fequitur,vjl cmanat , & quomodo caufatur ab obicdto , fed hsec funt fupra tada, quacft. 3

Q^ ^sTio Qnx

eft 7.

fe quiditas

quantum

&;8.apu(l Scocum.

Vlfo quod vniuerfale

libri

/«,(cd

,

videliccc Qutdefl^O'

& paflloncs deraonftrabilcs

habcnt

vbi aduercc

,

quod communiter

& depnlbi-

Cic,ejuia \{6.c\\cciift ens,

loco definihilu polfet poni

intelligibile,c\uM\-

ad fecundam crium qu^ftionum prajcedentium:hoc tamen non obftat , quia ctfe definibilc includit eflc inteliigibile, licct ,

& hoc

qua:ritur,

nonc conNunc

definitione diftinftc tjuidrei.

An

&

rationis. Tercia racio proccdit ex nerealis , gationc conditionis fubiediualis principalis, videterminationis. Ad delicetconfiderationis ,

&

vnitate fcientix, extrinleca faltcm.

Aliam quaeftioncm *, ortum habentem ex ar* poft oppofitum , dc vniuocatione vniucrfalis refpeftu iftorum quinque mouet,quam

gumento

vniuerfliie ftt /itbieiium libri

Por-

,

rumque

in

qmd/ttbieBum, prius didum cft, quoties fumantur. Liber hic ponitur pro concentis in eo , fcilicet pro habitu fcientiali, inftrumentaliter pcr librum importato. vniuer/ale,

&

Porphyrium vcro conftat authorcm,& caufam cfficientem , licetnon principelem huius fuillcjVtcommunitcr tenetur.

Ordo

qusftionis pacct

:

diuifio eius

libri

com-

munis. qusft.y. ciam.i.

omni

in qua fciibit , moconncxionem habcnt

facultatc

,

& hoc

,

vel quia

in folutionibus

,

vel gratia breuitatis

uct

ifte

;

dum vnum hcct minus mune interdum difcutit ,

ptincipale

,

De Secvndo, partem negatiuam arguit tribus rationibus *.

Prima proccdit pcr locum a

,

;

vel quia

vel

com-

alterummenti occur-

eodem niuTicro cum computo , licct pollem poncre in numcrum , vt communiter numerantur , fed in liis hocnon feruabo. Quid vniuocum patet ex principio Praedicamencorum. Solct apud Scotiftas vniuocum accirit

8c taleylaterales hic fub

,

principalibus

i

,

pi tripliciter

,

videlicet Metaphyficc

,

Phyficc,

& Logicc. Item , vniuocum aliud vniuoccdidtum ; aliud Vnluteam denominatiue , & hoc aut dcnominatione a prio- quid Qf 2«»« tufltx. ri, aut denominatione a pofteriori. Itcm , vniuocum aliud vniuocans ; aliud vniuocatum, Icem aliud pro fubftrato ; aliud pro formali. Item , vniuocationis quatuor folcnt aiT-gnari gradus. De his omnibus infrafortc erit fermo, Ikeuiter in propofito in-

vniuocum Logicum vniuocc didum pro

fubftratOj&vniuocansinfravlcimum,& primum \niuocationis gradum. addicur in titulo quasftionis

^umx,ad

pronomen demonftratiuum ad intcllecl:um,vel fcnfum. Primo

hdc ^uincjue

patct

,

quod

h^c eft

ly

fumitur hic. Quinarius vcro

numeri imparis

,

cft

fpecies

cuius proprietates confiderare

fpeftat ad Arithmeticum,

Ordo

quaeftionis

,

videatur pra:pofterus,

licct

faluatur tanien cx prioritatc folutionis. Diui-

communis. Arguit vnica ratione nega-

fio ferc

tiua

,

&

am-

ratio clara cft, nifiquia maiorcft

de qua in tertio articulo. Eandem propofitionem habet infra , qua?ftione quarca Anceprsdicamcntorum, poll oppofitum , ratione terbigua

tia

,

&

;

videtur regula famofa in his logica-

libus.

Adiungit euafionem immediatc

P R I M o , quid

quacft.g.

& con(uniIes ple-

lateralem appellare poflumus,

phyrij ?

DE

,

,

de qiiibus

tiuT>

tra

;

,

tio proccdic ex diftindtione obieftiua fcientix

modo

habet conditiones re-

quifiras ad fubiectum

quaeft. 5.

alteri

vcl

,

Nec fic nec fic , eft fubiedum , ergo nullo modo. Membra probancur facis clarc in lictera & magis infra patebunt. Secunda ra-

telligo

TorpJyyrij.

,

, aut inquancum in abftradum aut ininhasrcns vel concrctum , vel

vel ens

,

in alio cns.

Quod

fupra

vel vt rci ap-

,

Vniucrfale poteft confiderari

& alibi vbi occurrent.

VII.

8/^«
t^iitacfl,

vt intentio

,

plicabile,quaj vt videlicet poteft teduci ad iftam

oppofitum vnica rationearguit, qua: proccdit cx

his ad obicdka.

Ad primum dico , quod pcr vcrba , vel alios terminos aptitudinem importantes , circumloquimur differentias , vel gencra plerumque', vt patet in definitione hominis. Vel ficut diftinguitur de rationali , ita diftingue de praedicabili. Vel dici poteft , quod funt defcriptiones conuertibilcs circumloqucntes veras dcfinitiones. non

diuifione vniuerfalis

tencc

quod

,

cas aliorum

fa:pc folet facere

vcl proprias

,

,

,

,

quam

infra

vt inducat rcpli-

contra

quam

arguit

primo argimiento. Cimi dicitquod oppofita non pracdicatur de alia cum hoc

dupliciter in fpecies

vcrbo eft

,

eft,

habet intelligi vt difparatae funt

feparataj

,

vcl diftinda:

liter oppofita:, nifi large

,

,

id

non tamen forma-

fiunpta contrarietate.

Sunt autem fpccies fubftantias difparata; , tam in concreto , quam in abftrado ; accidencium vero in abftrado cancum. Dicit etiam cum hoc verbo eft , ad ditferentiam verborumaccidentalium , adum fi^natum importantiura , vc Genus frttU

Qu^ftionis VII. prtedieittur,

ve! dkitHr, vcl refcrtur ad Tpccieni.

Porphyrio , capicc de Diffcrcn-

>\lia ratio eft ex

quod nequc Glcnus recundum inagis , & minus prxdicatur dc eo ciiius efl Gcnus ncquc Gencris difFcrenti.x, (ccundum quas diuidicur. Probando niinorcni dicic quod Gcvbi dicit

ti^. ,

,

,

nus

eft vniuerfalius , quani Spccics,quia prxdicatur dc pluribus, ly plHribm dcbcc accipi comp.v

non

ratiuc,&

4-

Conrcquentcr foluit fccundaraquxftioncm * primo quia ex eius folutionc dependet fohitio primx. Prius cnim vidcndum eftvniuerfale c(tc vniuocum, quam fubicdtum alicuius fcicnrix ipfum adignarc , cum dc xquiuocis non fic /cientia. Ec primo ponit opinioncm ah'orum, maximc Albcrcorum tcnentium an<-ilogiam vniucrfalis ad hxc quinquc. Imaginantur cnim analogiam tanqu.am mcdium intcr vniuocationcm , & xquiuocationcm , & nialc. Analogia namque coniungitur imnc xquiuocationi,

&

nunc.vniuocationi, quia potcft

vocon-

c(le in fola

cCj&tunccftin xquiuocis,& maxime Potcft etiam cfTc in concepcu

iilio.

;

a

& tunc ftac

cum

vniuocarione. Inter vniuocationcm vcro, &:xquiuocationem nullum cadit mcdium,ali-

tcr intcr contradiftoria

medium

,

vt patct cx ra-

tionibus earam in Anreprxdic.imcntis.

Quo-

autcm \nm\im Amlogia , infra, quxft. 4. AntcprxdicameHtorum,habct i(tcegrcgic,& fupcr libros Elcnchorum quxft. ij.optimc iogicc ad propofitum habct. Confcqucntcr refpondent ad priraam qaxftionem * ponentcs quinque Vniuerfalia fubtics

*

Vbi fupra

ie<5lum huius libri , & non Vniuerfalc, quia ficuc nec purum xquiuocum , ita nec analogum c^fe fubicttum alicuius fcicntix opinantur,& '\\\ hoc concedunt argumcnta principalia illius qux-

Ad argumentum veropoftoppofitumrcfponquod

,

vnitas fcientix

ic(5to

adcXquato

quam

jn propofito

genus

contra hunc

cx intencioneAnftotelis

ditivmucc*totttHr.

expli-

Spccics

,

habcndo rcfpcdum ad hoc bus prxdicari dlius talc,

vidctur

,

quod

dcqua

cius,

10.

tur

dcmpto

modi

elTendi

,

ordinis,

Secundus vbifunttria rcraouenvbi tantiim

qirarto. Tcrtius vbi

Exemplum primi, vt Species vniuoca. Excmplum fccundi, vt

repcritur.

Jpecialifluna cft

Genus aliquod fubaltcrnum, & gcncraliflimum cti.im puca Animal , vcl fubftantia ,& hoc in ,

Spccies immediatas diuifum. Exemplum tcrtij, vt numcrus , vcl figura. Excmplum quarti , tran-

fccndcntia

,

puta ens

go Phy ficam ,

,

&c. ifiquiuocationcm

Idco Aurcolus

ncris

cr-

vcl vt opponitur vniuocationi ftri-

<Stiflimcdi6tx, latcrc ingcncribus dicit h's.

ait

quod

Natura-

alia occulta ,vt

Gc-

6,

7.

prim.im p.irccm , fcilicct negaciuam fccunquxftionis, qux tamcn eft ffcunda rcpiica , contra euafionem racionis vnicx , fcd pro

dx

quanto facitadprincipale, potcftdici tcrtia,vbi dicit arguens quod Genus cft magis vniucrfalc,quia prxdicaturde pluribusconiparatiue, vt ) coIIitDodlor pcr inftanciam , fumpt.iin cx dcfinitionc numcri, quam ponic Philofoplms

prxdixi

io.Mcraph.tcxt.comm.4. &Boctius i.Arithmcticx,cap.5.

Confcquentcr tcnct conclufiue vniuocatiovniucrfalis ad hxcquinquc ,& in hoc foluit iccundam qu.xftioncm. Dcinde rcfpondcndo ad primuni argumcntum primx quxftionis, tcnct rcfponfioncm prius d.iram fupr.\ , qii^d vidclicct intcntio Gcnei is id cft , Genpu pro formali ( vt modus tamen ) applicatur viiiucrfali rcfpcdtu irtorum quinquc quia ( vt diduin cft priias ) non niodo priimrum intentioiium, immo etiam fibi inuicem (unc niodi inctlligcndi fccundx inccncioncs. Dicit igitur appUcatnr, vt dcnotctur prxdicatio modalis & denominatiua , vtdiflinguitur contra quidiratiuam. Et

ncm

,

,

,

addit

&

quod proprcr dcfinitioncm, difparatioiftorum inccr (c, nullum corum prxdica-

tur crtcntialitcr

,

& in

cxcrcito

--Mftu

alio

<\c

,

fed

bcnc in .ictu fignato. Ncc etiain iic, aliquid aliud de vno eorum , fub racionc alccrius , prxdi-

Vbi breuitcr pro nunc fcicndum

vcrc vniuocum. Et Lic ap-

Dodor ad propofitum dc vniuerfali quod ,

cftgenus ad hxcquinquc. Et ciim dicit in fine arginneiui , licet Getiiu fit dicfHo modo perfe[him «/'w,optimc dixitDoctoraliquomodo,& non

,

quod a&tu

fignatus, vcl fignificacus, vcl prxdicacio fign.i-

ta, vel fignificata dici

,

adtiuum dcbet

d

fiibiici

y

intclligi pcr

fignari

,

fubftantiuis

,

,

vcl fignata

pafliuum

)

fit

,

"^'^'fif-

vbi

me-

vt puta prxdicari, di~

exclttdi

,

fit

,

excipi

definiri,5ic,

,

maximcmcdiantibus

vcl fibi xquiualcntibus.

citur

cnim prxdicatio

tiua

vel figuratiua

,

,

7.

ABw ft^ruf

vcl aliis tcrminis vcrbalibus

,

Prxdicatio exercita bis

cnim vtroquc modo

potcft

(

(eA mclius fonat fignatus

,

fignata

,

ver-

Di-

citM,

quafi fignifica-

vel implicitc

,

fiuc

obfcu-

ic, importans in comrnunibus conccptionibiis

prxdicationcm cxercitam. Exercita vcr6,quia ad cxcrcitiimi, opcrationem, vcl pmcticam, vt

&

ita

loqnar.dcducit id quod theoricc,& myftici-,&

confusc,&

cum

indifFcrcntcr priiis didtum eft, naiu

dichuT,Gentt4 prxdicatnr de Specie

cnm

tio ccmturtititttr

prtdicatum

\

definito

vcl

;

,

;

vel.DrfiKi^

SMoieEftim infcrt

non habctur aliqua dctcrminatano-

adhuc expc(ftatur cxcrcitium huius locavcrificntio infundamcntis, vt diccnHomo c(t anlmal , vcl, Animal rationale efi^

do , ngo homc;

fit

hoc

.nd

loqucndo

Gcnus

&

& ad ncgandum vniuocacioiicm Vniucrfalis ad hxc quinquc, quarn dicic Dodor cilc tcriiam,

titia.fcd

;

,

:

ncn po-

text. commcnt 4 & j. Rationcm autcm,(cui inniruncur ad poncnduin analogiam,

alia manifcfta , vt Spccici fpccialifllmx cft vniuocatio. Cum hoc tamcn ftat quod logicc

plicat

&

,

Metaphyf

diccndi,

fecundx quxftionis, Mctaph.text.comm.

duo vltima. Quartus&minimus

primum

id pcrie-

prxdicatur

fortc ftatim, in tcrtio articulo,

fecundx-intentionalibus

,

& gradus pcrfedionalis. ,

quodummod^

Confcqucnrcr contra folutioncm {ctinidx

do

priora

dcpluri-

catur.

modum

7.

idcntitas rationis

Scd

cft

extcnfius

diantibus vcrbis

eft

quod

,

loqucndo de perfcdtionc pcrmilliua iitiua,

fubftra-

vcl ditfcrcntia cifct pcrfcdlius.

Phyficorum , tcxt. commcnr. j 1. Vbi aduertcndum ,qu6dquatuor adignantur gradus vniuocationis. Primus & maximus cft,quan-

5. 6.

thr.n

principali

eife aftcruiit.

& primo contra folucionem

§»atuiirgr»-

non fumitur a fub-

fcd a parte

,

Dodor

Arguit

&

,

nem

ftionis.

dcnt

ta

471

habcnJo rcfpcflum ad

quxftionis arguit,cx intcntionc Philofcphi

pofitiuc.

,

n.j.5: 4.

Nam

abfolutc.

tionis

,

&

vcl

,

Homo

efi

^ergo animal;

&

fic

de

aliis.

Omnia cnim gunc

iliis

in figura

prxdicationibu«

,& ;

myflicc contin*

idc6 n)cric6 fign^'

01

Expofitio

472. U

"h

raelius dicitur

quod

,

,

quam

Jt^mficau

quia

,

&

non

tan)en pixdicatione eflcntiali

fcd denomi-

,

illud

(vbi dicit fub ratione alterius

,

pra:dicatiofte

pridicatur

,

in

)

dicens

tis,

bum

* quod quando

&

efi, ficut

excrcita,& dubitari pof-

obfcuram mul-

fatis

vnitur

animali

pcr hoc ver-

iftis

cum

,

dicitur,

Homo

quod fccundum acceptiones fignificati termini com-

diuerfas

Vbi -aduertendum

,

ctiam termino

tali

at-

tribuuntur diucrfa pratdicata,&aliqua

fibi

vno

niunis

vel fingularis

,

,

&

modo conueniunt,

modo eadem

alio

dif-

conucniunt. Significatum autcm huius termini homo ( vt qu^ft. fcquenti habetur) potcft accipi tripliciter , vidclicetfecundum efte matcrialc

vcl fuppofitabile

.

vcl

,

Phyficum fccundum , vel Meta;

quiditatiuum, vel prsdicabilc

circ

pbyficum vel fccundum ;

adu

vniueufale

,

cflTc

intclligibile

comparatum

vcl

vel

,

Logi-

vel

,

Primo modo conueniunt fibi!accidentia Phyfica. Sccundo modo prardi-

cuni.

communia ,&

modo intentioncs feintclligendum cftde anifundamentis. Et non modo iftud

caca quiditatiua. Tertio

Eodem modo

cunda:.

mali

,

&

aliis

habct verificari , licct tamen principaliiis in primis incentionibus,fedetiam in fecundis,quia, fuo

modo

,

polfunt habcre

illud triplcx circ. In

duabus igitur primis acccptionibus propric

adus

cxercitus

,

&

cxtraneus

eft

Variatur tamen adus exercitus

ad

cxiftentiae

clle

&

,

eflentiac

fic

aftus fignatus. ibi

quantum

,

caut^ intcjli-

,

,

,

tium

contra quos in tradbatu per fc forte eric Dc his ctiam infra magis , vbi Jocus propris confiderationis occurret , in tcrtio ,

fermo.

&

articulojvltcfiuscitca iftaaliqua tangam.

Deindc ad duas

nem

hic

&

,

replicas contra refponfio-

modo quoad

refpondet. Dicit igitur vno

mam

fi

quaeras,qualitcrhabe: difcerni

illatri-

Dicendum quod fecun-

exigcntiam prasdicati , iuxta illam rcgulam Boctij de Trinitate (licet c contra ponat eam, vt patct ibi fuhieEla

fed

,

hoc parum

rcfert

(jHolia perrnittunt prxdicata.

,

cundum exigentiam

&

)

Talia

Id

cft

fmt ,

fe-

quod non

prsdicati vatiatur acce-

fuppofitio fubiedi. Refert ergo dice-

pri-

inconuenicns Species eiufdcm Generis accidentales , de fc inuiccm praedicari , denominatiue faltcm , iliquid dc vno fub ratione alterius codem modo. Sed obiic^it, ,

efi

&

quia hoc non eft verum , ctiam in accideniibus exemplificat dc albedinc,& nigredinc.

&

:

Dicit ad hoc Dodtor

quod

,

licet forte

inftan-

habcat locum in abfolutis accidcntibus, non tamen in relatiuis. Idcm habet infra quaeftione fexta Antepraedicamentorum , foluendo fc-

tia

cundum principale. Et bcne 6\\\x. forte , propter praedicamencum Quantitatis , cuius vna Species denominat aliam

, vt infra cap. de QuanPropter eciam aliquas qualicates ( difparatas fiiltem ) quac de fc inuicem prardicantur , vt ty^lhum , efi fJMificum , fic de

titate tangit.

&

aliis

fed ibi pofllt fortc ncgari pcidicatio dc- PrtdUttti»

:

nominatiua , quae propric

tum

clt fubiici

prsdicaii

prsdicatur

,

cfl.

;

&

,

&

fubiicitur,

,

quando quod naquod natum eft

non autem non habente magis

ac-

cidentis de accidentc

ra-

,

;

quod probat

commun€ communi ,

pugnat

cft vera, P
non magis requam particula-

quia

;

&

Sed hic patcr , hie filius , dicuntur dc eodem , & per confequens de fc inuiccm vt demonftrato Socrate , verum eft dirc particulari.

;

quod

cere

ius

,

&

pater huius, puta Ciceronis ; puca Platonis. Sed ad patrem hu-

cft

huius

filius

,

fequitur patcr

partem

,

totum in modo ad

ficut

&

& acce-

&

filius

non fignificatio. Secundo modo fibi conuenit ratio Gcncris proprie, Primo modo cxtrancatur ei , proptcr defccnfumad particularia , qitoriim nullum eft

&

in

,

Horno

efi anirnal ,

tur de homine

j

& dicerc

,

Animal

quia variatur fuppofitio

,

ptio, licct

Gcnus. Vult ergo breuiter Doftor , qu6d ratio Genc-

fecunda,& modus

ftiuc

,

huius

;

ita

tacitam , ne quis dicat

dicarentur de eodem. praetcr

hoc

dicitur Mer/ale.

Gentts efi vniuerftle

,

(^ia

nit vniuerfale

dicitur

,

;

vcl

,

Species efi vni-

in talibus prasdicationibus fuppo-

pcrfonalitcr

Homoefianimal.

nit ratio Generis

>

vt

ficut

,

Dum

animal

modus fupponit ,

,

cum

autem fibiconucfimplici-

puta pater

fed fubie,

& filius; & rcla-

tiue oppofita, propter inftantiam ,velobie(5tio-

ncm

gendi cuiuflibct communicabilis pluribus fpeper confequcns Vniuerfalis refpedlu cicbus , iftorum quinque) fit cxtranea Vniuerfali , cum

&

,

vbi tangit difFerentiam inter relatiua,

fic,

vt eft intentio

refpedu diuerforum de eodem,

& confequentia

ua, vt

(

,

codem , non fundamentahter ,

intelli-

ris

u» ]M«.

tionem fubicdi , quam accidcntis. Quod dico propter ca qus tradata funt quaeftioncpraecedenti. Dedarat autcm quod hoc cft vcrum in

prttdica-

rc

,

dcr.cminitti*_

vt breuitcr dicatur,

,

quae cftaccidentis de fubicdo,

ad filium huius , filius. Sicut crgo antccedcntia .ftant fimul , fcilicet pater huius,

ptio

II*

fupra in pedc quxftionis datam,

ter efi filii^

Et

diminutum.

non macerialitcr contra ineptias quorundam de iftis fuppoficionibus Logicam deftruen-

accidenribus refpcdiuis, quia haec

dum

o.

eft eirc

In fuppoficione namque fimplici idem fupponittcrminus quodfignihcat ,& hoc formaliter,

citus.

plcx acccptio termini.

I

cognitum , quod

efle

gcndo illorum diftindioncm. In tcrtia ver6 propric fit adus fignatus , & extraneatur exerp.

>

&

ratio Gcneris cxtraneatur

,

,

animd.

efi

quomagis

adducit probationcm

Vniuerfali

fuppofitionibus fimpliciter , ideft , pro figniiicato adacquato , abfolute fumpto , vt habet

&

fecundum didum quod nec aliquid dc vno iftorum,

Sed ad probandum

fet

...^vii

Cenm\

tamen

cflentiali

quxft. 8.

tfi

nitur noticia eius. Bcnc etiam addit Dodor ibi ly epntUli , qiiia licct li.TC fit vera , GenmefiSpenes,

g

*

& animaly cum dicitur, Animal

vel, Animal prtAicatur de hemine. Vniuerfalicer cnira intcntioncs fccund^ attribuuntur primis

natiuaaccidentali.

nuin.4.

tcr, ficut

paflluum, magis indifferentcv ad adiuum , qiiod camen paium refert ) dicuntur , de qua przdicationc magis infracap.de Gcnerc, quxft. i. habetur , & vbiqac in his logicalibus prsfuppo-

cundi!lm

,

quod oppofita prx-

Non enim

funt relatiue oppofita

omniarelati:

fed oportet

qu6d comparentur ad idem , & feidem. Relatiuc enim oppofita inclu,

dunt duo, fcilicet rclationem , & oppofitionem. Inquantum rclatiua, funt diuetfa inquanrum ;

habent oppofitioncm

,

habent comparari ad

idem,& fecundum idcm quod ,

gcncralc omnibus oppofitis in

Poftp«edicamcntis,&

,

forte non cft dequo magis infra,

alibi.

Tangic vlterius

de

liiffierenti»

inttr

rel»ti-

un,^

reUti-

ui

o^fojit».

Qu^ftionis VII. prim^

derclattuis

& non prim6 incidcntaliter,

,

& applicat. vbi fupti

aum.j.

^° ^^

rccurrcn-

iliam diftindlioncm de <ju$d,Sc Tnod$u

fcribcndo vtramque , vt fupra Generalitcr crgo tenet

,

tetigi,

qu6d

de-

,

& applicat.

iftx intentiones

dc fe inuiccm przdicantur dcnoniinatiue , capiendo vnum vt qnid , & alterum vt modi44 ; & non fequitur oppontioaliqua; quianonoppo-

nuntur.niHdum vniformiter accipiuntur, & fic non przdicantur dc fe inuicem fot maliter,& pcr fe faltcni. Pondeta tamen optimam inftantiam hic, vt habet infri cap. dc Qualitate, quxft. vhi-

oppofitum, & cap. dc Oppofitione, vbi hxcrefoluunturegtcgic, vtpatct. Et cxemplificat in modis fignificandi Grammaticalibus, vt, ina, ante

Plurtile efl fingHlare

:

lius aliquibus ipfo

qu6d nHmerw

quod cxemplum cft difficiprincipali. Vbi notandum,

modus

qu.idam

eft

attributus parti orationis

fuam^per

modam

fignificandi,

ad defignandum

,

rem

vniratis a£luali$,vel pUira-

Vt huic didioni homo, fingulaiis; huic vero didkioni homines , plurahs numcrus aplitatis talis.

plicatur.

hsc

Sicut igitur

j»

:

vt hic

/ingulare, id

homo

,

,

eft

illc

aftualis, plurale

quod

,

laris

fignificatur per fingulare, id

modus fignificandi cft modus cius quod

,

id eft

,

e(fe

numeri

Immo dico

fuiipfius

Sc fingulare

vt

,

\t fingulare cft fingularis nuracri.

Sicut

fignificandi

ng«ificatarum,

immo

men, GcuiVerhum

men, quod

ifti

fuiipfius

efl

modi

,

vt

Ncmen efi no-

Aduertendum

nomen.

ta-

fignificandi fnnt in intel-

le{ka effe^iuc, Sc in voce fignificatiua fubiedti-

Bc,&

in rcbus fignificatis fundamentaliter,

originaliter

:

&

quia funt refpc6lus rationis , vt in-

quod quod fignificatur pcr pluralc , debet intelligi quod cft modus iliius vocis pluraie, fignificatiuc tamcn capicndo ipfam ideo dicitur modus fignificati , quia modus vocis fignificantis fubicdiuc dico, licct fundamcntalitcr abfolute vctum fit. Sed Doftof dicit , quod aliquibus vfdctur oppofitum huius quoddicitur in exemplo, vidclicet quod cum dicitur Plurale eil fingularey tentiones Logicales.

/ingulare cft

modus

Ideo

cius

ctini dicitut

,

:

&

fumitur plurale vt modus , fingulare vt quid: quia fignificatum pluralis non eft fingulare vt modus , fcd potius pluralc. Sed quia difputatio vltcrior huius noncft ad propofituni , fcd potius fpediat ad Grammaticum fpcculatiuum, idco dicit Doftor , quod non rcfert fiuc fic , fi-

uc fic dicatur , quia vtroque modo habetnr intentum, vidclicct quod duarum Specierum diuidcntium aliquod Gcnus,vna denominat aliam vt

modus,

numcri

ficut patet in his

duabus fpcciebus

fccundat-intentionalitcr accepti

aliquantuluni de hoc in

tertio

atticulo

fed

,

,

Sc

magis in tradatu modorum fignificandi ,quem intendo , viti comite , adiungetc huic expofidoni , fine qiiorum cognitionc , quafi imScoti oper, Tom. /.

Ruro.<.

^$ud eft

& tfuia

,

efl

,

& quod

,

fuum efuidefl

per

demonftrantur (implicite faltem) in hoc libro* pafliones ipfius de ipfo. Vbi nota in applicatione fecundz conditio-

quod

nisfubicdti,

vidctur dctcrminarc fc

Do-

6lor, vbi priusqu.Tftioncpraccedcnri problcmaticc proccllit

nitur

I.

,

quod

vidclicct

Perihermenias,

Vmutrfilt tji

/ubitGum

Mttrihnienit

huiui Itiri,

ratio ,qua; po-

illa

propria ratio dcfini-

fii

cum

tiua ipfius vniuetfalis. Itcm ibidcin

dicit

Doftor quod medium demonftrationis zquatur pailioni

,

confequens,

aliter

fcqucntis

Con-

id cft, fallacia

communitcr

vbi libri

& malc

, habcnr communius. Exemplum huius nam fi quis vcilet demonftrare rifibilitatcm dc hominc pcr fubftantiam animatam fcnfibilcm , commit tcrct ,

,

,

,

fallaciam Confeqnenris

fic

,

fiihflamia animata fenfihilis

Homo efl

arguendo,

ergo rifibilu

,

,

pofi -

eft

Confequentis , vt patct vcl fi vcllet quis probare aliquid non efie fcnfibile , per hocquod non eft animal rationalc, committcrct Confcqucns a deftrudionc Anteccdcntis. Rcquiritur crgo adaequatio paQionis , & mcdij demonftiatio

:

Idcm

&

,

rangit infra quarft.z. Antcpracdica-

ad fincm,

& quift,

i.

cap. dc Rcla-

Habct etiam tcttiam conditioncm , vr patcr , rcducendo Spccicm ad Genus. Eft ergo fubiedum attributiunis huius libri tione,

alibi fxpc.

Vniucrfalcforraalitcr di(5lum.

Ad primum primx

nedum aliarum

parrium orationis formaliter, vcl materialitcr

14. qiurft. I.

tenendo conclufioncm aSirmatiuam , quam probat , applicando tres conditiones fubiedi , de quibus fiipri qujcft. j. ad propofitum, vidclicet qu6d habet

tionis.

fingu-

modus

quajftioncm foluit

mentorum

,

cft

mam

fignificatur pcr

modus ,

Demi^m foluit fecimdam replicam principalcm * per diftindtioncm horum terminorum magii , & mai$u , & fatis clara cft. Dcinde pri-

videlicet vnitas

piuralitatis adualis.

plurale poteft

,

numeri , vt modus:

fingularis

materialitcr -capiendo vtrumque.

,

plttralia eft pluralis

Nemen

,

\

huitu plurali^. Pluralc igitur eft ,

enim quod

Illud eft

,

,

,

plurale abfolutc

ficut

diftio homo declinatur in

& plurali ita hxc A\{i\oplH& htc pfuralu & hocplurale \t\ hoc

nnmerofingulari rale

473

dodlrina huius Dodboiis profi-

eft in

cerc.

* ad argumcntum,

Aliter rcfpondet

jj^^

poQibile

non

diuifio illa

eft

Vniucrfale in iiitcntioncm

quia

quod

quzftionis dicit *,

conucnicns ,

qua diuiditur

,

& in applicabile rci,

mcmbra coincidunt cum nominis

intcn-

,

cnim corpus aiiimatiun diuideretur per Animal & homincm. Tcnet crgo quod vtroque modo eft fubicdum. Ad argumentum contra ptimum membrum, vno modo rcfpondct * pct diftindlionem entis, rcalis, 5c rarionis. Alio modo concedcndo quod Mctaphyficus confidcrat etiam cntia rationis , vcl intentioncs fccundas, inquantum tio

fit

(juaft.

num.S.

applicabilis rei. Inconuenicntcr

,

ibid.n.9.

Non

habcnt rationcm entis ,idcft ,quiditati$.

tamcn cx hoc fequiiur quod confiderct intcntiones , inquantum talcs quia aliud cft intentio inquantum intcntio & aliud intcmio inquantum cns quia primo modo confidcratur ,

,

:

in concernentia ad fubieftum

abftraAiuc

,

&

modo

fccundo

:

abfolutc, vt faltem rciprdiuis

conuenit abfoluta confidcratio , de qi:o ftamodum regulx dicit , qund hoc

lim. IJeo per

vniuerfalitcr accidir

de homine non

mo

fignificat

,

&c.

&

idco

ad propofitiUT)

eft

abfolutc circntiam

cxcmplum ,

qtiia ko-

cum

,

fignifi-

,qux non conccrnir fiitTicdlum, nec fundamentum fecus eft dc mobili , & Vnicet fubftantiam

:

uerfali.

Ad aliud contra fecundum membrum , ncgat airumptum. Aliuxl enimeftens abfolutum, vel ad fc;aliud eft ad aliud ; aliud ens pcr, aliud cns pcr accidens albus.

:

vt

homo

Inteniio crgo

,

,

patcr

;

lapis

Oo

lapis

,

vi applicabile rei

,

nun indi

16.

Expofitio

474 indicac ens pcr accjdens

fed ens ad aliud

, de de nullo accidente fcientia , cutnomnc.accidens dicac ordincm , & depcndenciam ad fubftantiam , licet diuerfimode camen. Dicic ergo opiime Do(5lor,

quo bene

,

poteft efTc fcicntia

qaod cum

,

alitcr

dicicuc intencio vc applicabilc rci,

nondicicur cocum pec accidens, cuius vnapars incentio,& alia ccs. Sed denocaturconcernencia apcitudinalis , vel refpedas cciam adualis ipfius incencionis ad fundamcncum , ccrminum. Cadic crgo rcs ibi , vc terminans illam depcndentiam. Idem dicic exprcfsc quxft.i.quacci 3entcntiaium , articulo i. liccc intentio fic fubiediuc in illa re , abftrahentium camen non eft

&

&

cft

mendacium. Secundum principale foluic per diftinikionem

vniuerfalis, fupta habicam.

incelligendum

ca,

ius libri

,

vel

fi

Ec cum

dicic ibi Logi-

huincelligendum eft

eft paccialicer,pro fcicncia

vniuerfalicec

,

dc vniucrfali vc modo, non vc fttU. Tertium argumencum fpluic cx his^qux func in corpore quasftionis

dam f

quarft. 7.

S. 0UU1.8.

9-

cabilitas ad

ratione

fiue ly intjuantum teneatur

pro-

& maxime

,

fi

vt hic videtur accipi quia appli:

rem prims intencionis non

Vnumquodqueautem

dc

eft

,

formali ipfius

intentionis.

fecunda:

formalitcr ipfum. Igi-

eft

quod Metaphyficus confidcrec intcntionem inquantum intcntio , quia confidcrat non foium abfoluta,fed refpe
Cum

igitur intcntio

fic

formalicer ad aliud,con-

Metaphy fico , vc ens ad aliud & ica quod n intentioncm ,inquantum cns; &*intentioneminquantum incentio; cum oihii poflit quiditaciuc confiderari abfquc illo quod

/idcratur i

,

fequitur

,

includitur in ratione fua quiditatiua ,huius in

terminum maximc. Peridem poflet probari qu6d idem fit mobile inquantum mobile, & mobile inquantum ens. Item , contra illud quod dicic in principio rcfponfionis, videlicet quod incentio inquantum intentio, eft applicabih rel="nofollow">rei. Abftradum, vt tale non eft applicabile rei , fed huiufmodi cft intentio inquantum jntentio; ergo, &c. Alfumrefpcdliuis eft dependentia ad

."^.O

!:!'

,

ptum

patet infra cap. de Proprio,qucEft.i.foIucn-

do tertium principalc, vbi dicit quod proprietas (fuppofitoquod ficfccunda incencio) fignificatur fub

modo

oppofito

cidere,fcilicec fub

Item

,

quod

per accidcns

,

cui conuenic adlu ac-

modo abftrafcioniSjigiturj&c.

inccncio ,

ei

,

vc applicabilc rci

ens

fic

,

ptobo Orane complcxum inclu:

dens plures conceptus , cx quibus non fic ptr fc vnus concrptus , eft ens, vcl totum per accidens:huiufmodi eft hoc totum ; ergo, &C. Item,

quod non fit idem homo , inquancun!! homo , & homo inquantum cns , vidctuc quia homo, inquantum homo , includit ens , & fubftan:

tiam

,

&

vltimam

alia :

fed

gencra,

Pro

diftcrentias vfque

inquantumens non indudit

quia priuseftens, aIiis;ergo,&c.

i8.

&

quam

fubftantia,

folutio^ie hpius dubij

non

vc

,

cntia

,

pciuacioncs

,

&

nega-

tiones, fecundz intenciones.

Secundo aduertendum , quod confidcrare ali, cft confiderare ipfum fub

quid inquantum ens

pr^cififliraaratioheencitatiscranfcedcntis.Confiderare vcro

ipfum inquantum tale , eft confide-

non folum fub racione entis , fed proejuodquideft, quod plerumque plur» addit ad

rare illud prij

ipfam encicatem, Tertio

nocandum , qu6d

bile alceri

aliquid efle applica-

poceft incelligi apcicudinalitcc, vc\

,

& hoc vel in racione cermini , vcl fundamenti , vel fubicdi. Quarto confiderandum eft , quod depeijdenr tia , vcl habitudo ad tccminum in relaciuisfora^ualicer

,

nem, inquic quod

primum argumentum

pric redudliue, fiue fpccificatiue ,

per accidens

Ariftoteles cap. de../4^<«%Mf^,dcfinicnsrelatio-

enim quodaliudfit incentio inqu.intuni intentio , aliud intentio inquantum

rcduplicatiue

vc parces fubiedliua: entis. Rcduftiuc

malicer,eft dc racione formali dependencis. Idei

dubitari: Vidctur

,

&

,

didta,

primse quasftionis*,& folutionem cius^poflTct

appficabile rci

&

primo

applicando fccun-

Sc certiam conditiones fubiedi.

De TERTio,circa

17num. I.&

,

,

me, quod aliqua func de coniideracione Mera* phyficx per {CiSiC primo; aliquapcrfenon priroo ; aliqua redu£tiue ; aliqua per accidens. Pci! fc primo, vc ens , pafllones encis. Per fc non

&

ad

illa,

fic

dc

& formalc,

eft

ipfiUi efe fcilicec quidicatiuum adaliudfe hahere.

Quint6 prcmitcendum cidcns folec

(

cft,

quod ens per ac-

ex fandamentis huius Dodoris)

Mecaphyficum ,&Logicum. Primo Generum, ex quibus non fit vnum per fe. Secundo modo fumicur in Elenchis pro excraneo, quando vidclicec aliqua, quantumcumquc eadem , non dicunc cundem concepcum formalem , vclquorum vnum non includic formaliter altcrum, diftingui in

modo

includic conccptus diuerforum

ambo

vel

faltem

non includuntur

in concepcu

lertio.

Exhisad obieda refpondeo. Adprimumdico quod applicabilitas

importac refpede ratipne formali ipfius talis

fi

^tum ad cerminum eft intentionis, fi ad fubiedum cum fic apricudinalis, non eft aliud immo idem fibi. Ad fecundum dico , quod quasrir illam difficultatcm nodofam dcconfiderationcMetaphy,

,

videlicct an in vniuerfali

an cercc in parciSed breuiter ad propofitum dico , quod non fequitur de forma: Mctaphyficus confiderac incencionem inquancum ens , igicur inquantum intcntioncm , quia piima confideratio abftrahit a fccunda. Daco etiam quod confiderarcc intentionem inquancum cale ens, puta ens adaliud, ndnfcquitur quod vc applicabile rei , fcilicec fubiedo cali, vel cali , quia fic confiderac eam Logicus , pec paiHones cnim alias alias communiterconfideracorum diftert Logicus si Metaphyfico. Infici,

culari ,confidcrat

,

quidicates.

&

tencio

aucem , inquancum incencio , includic auc

formaliter, auc concomicanter,veI idenrice,

lam applicabilitatcm,

il-

& hoc concretiue defigna-

ta, vc Logicus eamconfidcrac.

Ad hoc per

vidc optime ca qua: dicit

primum Elenchorum,

qua:ft. i.

ifte

fu-

ad finem.

Ec cijm dicicur quod rcfpedlus ad ccrminum fic de racione formali intentionis , data veritate huius

,

non oportec Metaphyficum

derare intentioncm ciculaci

,

,

cum

confi-

illo refpecftu in

fed in Vniuerfali cantiim

,

par-

vt pura

quod

eft ens ad aliud. Vel fi contendas quod Metaphyficus confiderat hoc in particulari, poteft dici quod hoc eft per accidens. Logicus vcro hoc per fe confiderat , in hoc dif-

&

,

fciendum

eft pri-

fcrunc,

Vel

alitcr

,

quod Logicus confiderat applica

IP-

Quxftionis VII. «pplicadonera fubicdliuam , ic puEdieatioDeoi adualcrn , Maaphyfjeus verd obiediuam tantmit abflrahcDdo, vc in aliis^ Scd quomodo tunc Logicaeft fcientia^R»-

Tpondeo quomodo Philofophia naturalis fcien' tia , Sc quomodo di^ert k Metaphyfica in confideratione rerum naturalium , ncut ibi faluas apparentia

,

ad argumentum

tum xo.

Ex his

ita hic meditare.

potefl dici

quod fierct de mobili inquan-

,

qu6d Dodor hie per intentiontm intclligit rcm fecundx intcntionis concretiuc fumptam , quajm Logici communitcr in-

Ad

aliud dico

,

, licet impropric, vt fupti Vel alicCr , dato quod eflet abfolutum , adhuc eft applicabilis aptitudinaliter, & inpotcntia rcmoii faltcm , & fic confiderat cam Logicus. Et per hocpatetadconfirmationem , & facit optimc ad propofitum veritatcm huius refponfionis , cum dicit Doftor

Untianem appellant dixi ,quxft. j.

,

ibi

cui conuenit alfu

,

:

&

non dicit aptitudine & po-

Ad aliud dico quam terminus immo neceffario ,

quod

,

&

,

rcs ponftur

Ci

Do6tor,nop

vt dicit

ibi

accidir»

dcpcndcntia

formaliter :

&

,

non tamcn Metaphyficum

ncgat

Dodor

cnim

aiiud eft aggregatum

,

quod

in propofito accider^. Breuiter

totum per

aliud

;

modum informabilis & informantis aliud per modum terminabilis, & terminantis. Ad ,

;

hoc nota ea quz tangit infra, in Anteprzdicamentis, quaeft.S.

Ad viiimum, quod tangit bonam difHcultatem dico vno modo , quod non afferit Dodor ,

hominem inquantum ens , & inquantum tale, efic omnino idcm fed dicit quod in fulutione,

,

minus apparet

diuerfitas

abfolutam,

quam

inchiditur

refpedus ad

,

propter entitatem

homo

fignificat

,

in

qua non

cxtrinfecum.

aliud

Jdeo minus apparet diuerfitas hic, quim ibi. Vcl alitcr , qu6d homo inquantum homo, includit per fe

idco

&

,

formalitcr encicacem

idem focmalitcr

cft

cft igitut

pcr fc

:

Homo

& per

,

,

&

fe cnti. hacc

efi ens. Inteiuio

vmo,

inquantum talis , vt includit applicabilitatcm ad fubftratutn , forte non eft per fe, Sc formaliter cns quiadc conceptu non formaliter :

vno, nihil formaliter,& per

Non

fe,

prxdicari potcft.

& inccncionem

phyficz

auin.1.

,

applicabilem

Quacre in

fimili

rei

;

cum

& rem fub

Bonctum

i.

Mcta-

Secundo principalitcr pofTet dubitari, circa fecundum principale, vbi dicitur^quodomnis fciencia eft de vniuerfali

gia

,

&

fcd quia

quod

eft

illa eft

fe

,

,

dico breuiter

vera de fcientia natura-

Iiter,pro ftatu ifto acquifita

pcr

^e Thcolo-

fe ptaedicabilibus.

cft altioris negotij

propoficio

quia fingula-

:

Inftantia

fcientia.

de finguiaribus per

hoc

,

icfpe^u obiedi

& prim6 eius.

Tcrti6 dubitari poftet

,

circa illam propofi-

tionem maiorem in primo argumento fecunqusEft. 8. "*•'•

(jj.

quaeftionis

Ge-

Vniuctfale tranfcendens , vel extra

nun

licet

,

in

quo alias. Vel dic ( dato quod afverum ) quod non eft ad propoiitum ,quia non hmitatum ,&c. Benceciam pcrfcica, de

fumptum

cffct

Do<5kor

dicit

,

Omne vniuocum

multis

,

*, Ornne vniHocum muUif,

Scoti oper.

Tom.

l.

dcc,

"^' ^"*' ^' ,y,i,„,

^frf»-

ad difFc- »«.

rentiam vniuocationis fingularis. Pcrfonx cnim diuinae non funt plurcs, vcl multa , nifi cum determinatione diminucnce , vt iftc dicit in primo» *

Quarco dubitatur

nem

propofitio-

circa illam

,

in fccunda rjtionc

,

,

zi.

contra euaUoncm, praedicatur de Spe-

qu6d Genus ncn fecundum magis , & minus. Videtuc cnim hoc cfTe falfum vc patet in numcris Sc

vidclicct

cicbus

,

figuris

,&

,

comm. 5, comm. X.

mum

,

omni Gcnere,

,

&

Mctaph.

10.

vnitcxr.

& 6. & aliqualiter idcm ibidem tcxt. & 4. In omni Generc cfl vnum prij.

quod etiam

aderit

<5toris

,

in propofito de vniuerfali

uerfaliter in

,

infra

,

& patct ex

contra opinionem

Do-

gradibus vniuoca-

illis

tionis fupr^.

Dico

quod Species Generis poffecundum rationem Generis vel fecundum rationem difFcrcntiarum, quibus abundanc Gcnere. Primo modo cmbreuitcr

func comparari

,

vel

,

;


ncs funt coaequaeux

,

&

cinfdcm perfedionis,

Genus enim cum fit proportionabile materijc, non fufcipic magis , & minias , ncc aiiqua feeius , & fk ioquitur DoSccundo modo Species funt ficut nume-

cundum rationcm €lor.

habetur

ri, vt

Quia

Mctaphyf

8.

comm.

tcxf.

differentix func ficuc fornis

10.

inter quas

,

datur prima

&

fecundiam cntitatem, , Sc vltima , perfe6tioncm. Et iilo modo foiuuntur in-

ftantix. Genus igitur vt Gcnus , non dicituc fecundum magis Sc minus fcd bcnc Genus, vt concradum per tale , vel tale dcterminans. Ideo latcnt aequiuocationcs in Genc:

,

Quinto

poflet dubitari, circa illam propo-

nem * , vbi dicit

fiua

rationc

licet

ftHim. Scd dic breuitcr

,

Genm fit

contra opinioepioiammoio per-

,

vt fupra tetigi

,

in expofi-

,

tenfiua.

Sexto poffct dubitari

nem

,

circa illam propofitio-

Metaph. qu6d ad determinandum de analogo fufScit dctcrminarc de primo anaioga7.

torura.

Dico brcuitcr (quia

altcrius negotij) qu6(i

, vt habct Commentatocibidem, quia fubftantiaeft primaomnium quiditatum , ad quam muitiplicem depcndentiam habent omnia alia. Ide6 ipsa cogniti,

loquitur Antonomafticc

facilitec alia

^t. quxft.j.

nu"-l-

quod loquicur de extenfiua , vcl permifpcrfe€lionc, non autem pofitiui, vel in-

tione

VI fupr^ notaui.

rium non

Sc prxdica-

Gencre , de quo infr^. Quod tangitbr dc Deo rcfpe^u perfonarum diumalum , poflct ncgari afTumptum , loquendo dc praedicationc vniuoca , vniuoce fumpta , Sc nvis

/itionem in prima

,

Hmitatum ,

praecis^ eft

Vel qu6d loquitur dc vniuerfaii » tam in Genete , qa^m cxtra Genus. Ens igitur po-

rainftantias vlteriores,qu3e tranfcenduntpropo-

,

intencione.

11.

quod

,

bile.

clbus.

re

quxft

pto

tamen ex hoc fequitur quod fit ens per accidenSjMetaphyficc ioquendo, vt dixi. Confidefitum. Vjide aliud eft dicere intcntionem

*

Dicendum breuiter , qu&d propofitio eft ve> ra de vniuoco vniuoce diSto , Sc logic^ fum»

tan-

auteni tanquam conuenic intentioni fi fiibiedum , adhuc cum ly *pplicahilis dicat inhaerentiam aptitudinalem , fi ibi eft pcr accidcns talis

ibi

uinis vniuQce praedicatur.

diftinct. Z4.

tcntia, fcdtt£}u.

Logicum

tainen tenendo vniuoca-

,

tionem tttttis^quod negat ifte^alibi effe Vniucrfaip , tum. quia Deus de tribus fuppofitis di-

tcft dici

taie.

47J

Vidertu enim falfa

cognoicuntur

:

non cxdudit

Oo

2

ta-

mca

476

t

men ex hoc

a con{ideracione Metaphyfici> , text. cotntn. 14. Sed fecus

alia

vt pacet ibidem fottc eft de

poted

cer

Expofitio

I

anaiogatis

aliis

,

licct aliquali-

otnnibas

vetificari in

,

fed de his

Septimo

quod

,

deBnitione ipiius

ibi tangitur

de nuniero

,

Sc

poiTet habere fpccialem difS-

,

,

,

,

Quxre

percrad:ate.

fuper 4. Mctaph. qusft.

fingulariffime

z.

&

i.

iftum,

R.eportationum

&

vbi fupra

, cx princihuius , igitur , &c. Viteritis ex hoc fcquituc quod ratio Genetis non eft cxttanca vniuetiali,

C4jm ptxdicatur dc

diftindione ij. dc alibi, ahos. Otflauo circa folucjonem fccundac qusftioni$ * dubicatur. Videcur enim quod Vniueriale

non

quia

vniuocum ad hxc quinque

fic

tum

:

nuUum vniuocum

cata pcr xquiuoca eius

:

contrahitur ad vniuofcd Vniucrfalc, vel ratio

concrahitur per asquiuoca

,

^uid, 8c in

puta per in ad hacc quinque j crgo , &c. ,

tcr

indadiuc

vt patct

,

& non extranee

,

de

:

circntiali-

ipfis dicitut

er-

,

go modus fub quo dicitur non cft fibi fic extraneus. Per idcm potcft argui, quod ratio gcneris non eft extranca animali cum dicitur , Hemo efl *nimal.

Ad primum dico , quod iftx intentioncs poffunt compatari vcl intcr fe, hoc, vcl vcabftrahunt i concernentia fubftratorum ; vcl cum concernentia

illa

fum

;

vcl tcrti6 ad fua fupe-

;

riora,in quibus conueniunt. Si primo modo, in primo membro , fic func incompoffibiles , /icuc quxlibcc alia difparaca. In fccundo vero mcmbro primi modi concedo compoffi-

&

non

bilitatcm illorum, ficut

fundamentorum

tamcn

prxdicationis. Sed

in

eodcm genere

pracdicatione fignata,&

,

ifte

cxetcita, licet

illa

ii-

fundamentis, poffit vterquemodus pracdicandi conuenire , fecundum lamcn dilis,fcilicct

modo quantum mcmbrum non eft maior vnitas,

uerfas acceptiones. Ifto igitut

ad vtrumque

,

,

immo minor intentionum quam rerum quia eo modo quo conceditut prsdicatio vnius de ,

,

&

xquiuocum ad Genus, accidcntale

Animali

albedini

,

, ,

nihil

gicc loquendo

Logtcalibus

,

,

Speciem. Eodem ad qualc eftcntiale,

in tjuale

acquiuocum ; tum quia homini , rationali , rifibili , & cft communc vniuocum , loerit

vt ifte concedic faEpc in his

,

videtur quod nec

ira

que incencionibus cncicas,ita

&

illis

& vnicas

applicabilibus

iftis ,

quin-

cum ficuc

fecundarum inrencionum,

accipiacur k primis. Alias inftanciasconfiderabis

,

biis

quia curo praccisc dare occafionem iuueniinueftigandi fubcilicaces

,

in his quacftioni-

buslacitantes.

Ad primum conclufionem

,

tenendo

cum Do£torc fuam

patcbit infra

,

,

cap. de DifFcrcn-

tia,qna:ft.5.

Ad

fecundura dico , qu6d maior poteft effe vniuocatio in intentionibus , quam in fundamentis , dc quo infra, cap. dc Gcncre , &c alibi

tertio modo principali, conccdo maiorem vniuocationem in eis , & vnitatem, & fic intclligit Doftor. Magis cnim in fe , & in aliquo communi habent vnicatem , vel vniuocationem ifta , quaro omnia fundamenta , quibus applicantut. Non fcquitur igitur quantum ad fotmam argumenti , Homo eft animal, ergo Species efi Genm : ficut non fcquitur , Homo amat , ergo pomen eii verhum ; quia denotatuf pracdicatio cftentialis , vel modalis, quatum nulla eft in. propofito, Confiderantur enim inciTc quiditaciuo , vt fic de fc inuicern ptacdicantur, & cum iinf difparata , aifitmatiua falfa, nifi alterum vt modus fubaudiatur. Fotte tamen ifta pra;dicatio, Gentu eft Species ^yx. fupponunt pro fub,

ftratis

fit

cies

:

alio ptacdicatioue cxercita

,

& cflentiali

pracdi-

fic Per tc cnim maior vniintentionum , quam fundamentorum , vt fuprk iam iam didum eft fcd fundamentum Gcncris , & Speciei, ficfunt vnum, vel idcm , quod altetum de altero pracdicatione cxercita , Sc cilentiali, ptzdicatur, vthomo ergo fimilitcr, vcl potius Genus dc e ff animal ,

poteft argui

:

Cas crit iftanim

:

,

Genus eftentialiter erit. quod iramediatc fcquitur,

Specie. Species igitut

Item contta aliud ncc aliqiiid dc vno iftorum,fub rationc ,

fius

,

idel}, illud

,

arguicur

fic

:

alte-

Vniucrfale verc procdicatur

&

,

quod

vera in fenfu

cftct

Genus

eft

eft

Spe-

vt Aniinal refpedtu diucrforum, in fcn-

fu tamen

,

quem

facit

fecns. Spccics etiam

,

abfolute dida accipiturpro fpecialiffima.

Sed dices, quare circa folutionem primi

argumenti fecunds quasftionis * dubitatur.Primo enim contra illud quod dicit , quod nullum iftotum dc catur

poftct concedi

,

quo

pleniijs.

Nono

7»

illarum fcor-

vcl quaclibet

poteft confidetari

quod <» ^mi<:/,

,

2.

&

fra, cap.de Dift^erencia, vbi tenet

/icut

vbi fupta

iftis ,

altero .conccditurin cis vnitas, vel identitas, vt fupponunt pto fundamentis. Sccundo vero,

&

3401.4.

eli:

eft iftius in-

tjuale

roodo' vcl magis

¥

autem

verbum

per hoc

iftis

fub ratione altcrius Vniuerfalis prz-

Maior vidctur manifefta. Minor cft

i6.

non

dicatut de

;

num.i.

cur fub ratione alicuius vniuerfalis

Sed breuitcr dic qu6d eft ens per fe , formacapiendo ipfum , & quod vnitates funt ipGus macetialia, fuam vcr6 fotmalem vnitatera , vt Gxtera cntia, habet. Licct autem DoCtiar dicat ipfum vniuoce pra:dicari de fuis Spccicbus , & per confequens non analogicc , vt excludit vniuocationem non tamen ex hoc intendit in numeris negare ordincm , & analogiam vniuocationem concomitantem , immo rnaxime in numcris reperitut. Diuiditur enim per par , & impar perfedum , & impcrfedkum; & fic de aliis, inter quos eft ordo vt patet. Vcrum tamen ille otdo dicat fimpliciccr perfcdlionem , dubium habec propcer proccftum in intinicum dc quo ad Mecaphyficum fpeftat

nam

:

.

quia

:

*

quinque prxdicatione exercita

cultatem, litct

-^»,1

iftis

Genus eft Vniuerfale & Specics fimilitcr , & fic de aliis. Sed omne quod prxdicatur, prxdicapiis

ali^s.

14.

de

elulfe

^cum

titatis

prcecise

fubied:i.

Vcl dij

,

qu6d

ifta

conccdicur, yithHmeil , ratione iden-

ibi vcricas

fic

Patet refponfio ex prsdidlis. alitcr permittitur illc

modus

przdicandi in primis intentionibus , alitct in fecundis tum proptct confuetudinctn loquen:

tium

,

tum propter

modi inhz-

diucrfitatem

rendi.

Ad fecundum

dico

,

qu^

Omne <juod prddicatur &c. ,

fignata

,

vera

illa

eft

vt ifte habet infri. Vcl

propofitio,

ptacdicationc C\

gencralius,

potcntia propinqua

intclligcndum

eft in

fuptlk

de entitate Vniticrfalis

eft

,

,

quacft.

,

,

vt

didlum

in illa propofitione, Gluidijuid imellt£itur,&:c.

Extraneatur igitur racio Gencris fali

,

ficuc

&

aliis

fundamentis

,

ipfi vniucrquibus appli-

catuc

3,%,

VII.

Qu£Eftionis n

modus

quando praedicacur pr«dicationc cxcrciti , & hoc proptcr rationcm , in fecundo articulo aflignatam. Hae«tur

benc enira

fe

intcllfgendi

in

,

tanquam duo termini %$.

Dccim6

dem

quare magis Specics eiuf' Generis poHunt de fe inuicem przdicari in

accidentibus

,

quim

Oico breuitcr

,

minoc

ratio huius

,

eft

conuenicntia Specicrum fubftantia:

,

qu^m

ac-

ncc enim intcr fc quiditatiuc , ncc in tertio conueniunt , hoc loqucndo dc Specidentis

:

&

non

cicbus

per accidens tamen

)

arguit potius

,

impcrfcdionem , quam pcrfe-

fit verum omnibus accidentibus ? Refpondoo accidcntium quxdam funt abfoluta ( formaliterfal-. tera)qua:dam refpedliua. Abfolutorum auteni quzdam contraria quacdam difparata tantum, Dico igitur , quod tam in accidentibus abfolu,

,

,

quam

,

rcfpedtiuis

verjficari

difparatis faltem

(

propofitio

illa

jn omnibus. In contrariis

mod6

autem

)

po-

non dum-

quare potius in refpcdiuis, Dico quod propter

eft in refpcdliuis, vt ifte

in abfolutis

,

habet diftind.

qu«e i

o.

non

quar-

ti,&diftin(ft.2. fecundi.

Rcfpondco

ffijic4ti»

MtrifUx,

,

quod

cft triplcx ,propria lis

de fuo fubic
cuiuflibet, aut dc fubiedo feu contradliuo

denominatiua

pra:dicatio

quac eft concreti accidcnra-

,

qujc

,

eft

concreti

;

comrnunijftma cu-

de quolibct fubicdlo. Simiifte infracap. dc Ac-

lem diftin^ionem habet cidentc

,

ftcriori

,

aut a priori

,in dcnominatiuam i po,

fiue prius

de conccptu itcrum triplcx.

fit

pofteriorum , fiue non & ita cft Excmplum primi , \thomo efialbMi. Excmplinn :

fccundi

vc Rationale ef} /ubffantia

,

Exemplum

,

vel ttnimal.

vt bemoefi animal.

Sed alia diftindio magis eft hic ad propofitum , licct vtraque bona. Itcm accidentium quaedam habcnt ordincm fubiedliualcm , vt quantitas, qualitas ,relatio; quzdam , vtSpecies eiufdcmgcncris , vcl diucrforum aliquando. Dico ergo, qu6d prxdicatio vnius acctdcntis de alio , proptcr folam conuenientiam eorum in tertio , non eft proprie denominatiua communiter tamen, tertij

,

:

communiflimc

,

fic

:

& ita

intcllexit

Dodlor. Poirec vlterius dubitari

,

circa

illa

quz

tangic

de relatiuis,

& relatiue oppofitis,& relatiuis pri-

mo & non

prirao

,

tione

,

:

fed vfque ad caput dc Rcla-

& dc Oppofitione omitto. Sceti optr.

fibi

dccla-

eft

& fingulari

,

,

3 '•

conuenientior.

fit

ficandi , refpedlu illius cuius cli modus , non eft qnid: fingulare autem vt modus fignificandi at, & non c contra. crgo non fumicur vc ^uid refpe^lu eius cum quia racio \\lius incelle6lils male adignacur , vc di^tum cft in fecundo arciculo. Non actribuitur enim fingula-

tribuicur ipfi plurali

:

rcbus figniiicatis per plurale abfolate

ritas

voccm fingularcm

vc per ri

,

vel fingularis

,

fcd

nume-

imporcantur. Vclaliter, quod falfum fup-

,

cnim

vt

,

fignificat plurcs res

modus

tur vc

rum camen ralitoi

;

fed

fignificandi eft,

vox

,

cui adiungi-

vc ly homines, vcl lapiies ,

&c. Ve-

qu6d

,

,

eft

modus :

difFcrc diceref/«r
vcl plu-

& diccrc plurale ,\e\pluralu numerui

,

vc

inTradacu demodis fignificandi habccpertradari: facit ad hoc mihi fidem modus excmplificandi , eodcm excmplo huius Doc^oris, in pri-

mo

diftin6b.i. quzft.i. patet ibi,foluendo argu-

,

menta opinionum. Infracciam cap.dc DifFcrencia, quxfl. pcnultima idcm habet. Decimofexco pofTcc dubicari , vtrum vniuerfalicer verum fic quod quaelibet intentio po-

Tom. I.

3**

,

fumi vc <]tUd , vcl vc medut. Et vidccur quod non , quia licer aliquid fic
ica

,

quod non

quod.

Item,ficurin mouentibus,& motis,

moucns

perirc

,

tum;

&motum

rum

ica

,

& morum

moucns non mouens 7. & ;

Sed dico brcuiter ,

,

qu6d

re-

non mo-

8.

Phyfico-

fecus cft in refpe-

fecus in rcbus.

contingit procedere in infinitura

non. quid ^uo r6

<^us

eft

Sc

videtur in modis intclligendi.

ftibus rationis

In his enim ,

in illisve-

Quantumcumquc namquc vcl minimz cntitatis

,

,

ali-

fit

intclle-

adhuc poteft ipfum comparare ad aliud, ipfum , &c ita habcbit rationem

vcl aliud ad

;

^ued.

Decimofcptim^ dubitatur , vtrura illa profit tantum vera in fecundis intentio-

,

vcl faltem

denominatiue

Dico.faluo mcliori iudicio, qu6d primus, tumquia^Mfti non predicaturde mo^/», propii^ loquendo. Sedecontra. tum quia modusfigni-

qusft. i. Alij diftinguunt pczdicatio-

ncm denominatiuam

nifi

quz przdi-

ratiua

aut de fuppofito,

,

quocumquc

luflibct prsdicati

,

,

,

Duodecinio dubitatur , vtrum prxdicatio vnius accidentis de alio propter conuenientiam cotum in tertio debeac dici denominatiua.

JtnominMi-

modus

vt

,

non

in abfoluiis eft vcra.

formalem repugnantiam

jo.

catur de alia

intentio

conuenit. Secunda igitur rcfponfio

abfolutis,

Generum. ,

Nam

ponit. Plurale

fit

Sed dubitatur

formaliter denominansaliam.

in verbis tantiim.

licct fortc

,

extrema contrarietas , non cric vera , vt arguic Do6lor in lirtera. lu refpediuis fero clt vcra, licct non in omnibus dccem

quim

modus

Tcl

rali

in Spe-

fit

in

tis

,

alia prxdicatur,

Aionem in accidentibus. Vndecimo dubitatur vtrum hoc

teft

dens

, propter conuenicntiam eaIn fecunda icth vt vna cft acci-

vna de

& de fc inuicem prsdica-

,

in tertio.

ideo concrctiui

ciebus Quantitatis, de hoc tamen erit fermo. ri

rum

,

licctforte formaliter dcnominatiua

Sic tamcn conuenire

Poteft dici,qu6d in prima comparantur inten-*

primK , in terminis fpecialibus. Dccimoquint6 dubitatur , quis illorum duorum modorum diccndi , in illo cxemplo de plu-

Specics autem acci-

fubaltcrnatis.

dentis conueniunc in tertio (

num. j.

ma dcdenominatiui przdicarione.

Veldicipoteft aliter, quod nondifferunt,

in fubdantiis.

qu6d

,

.

tiones ad inuicem

vt inft^ dicit.

,

dubitatur

fccunda

diuerfls acccptionibus,

illis

477

quomedo differc refponfio dc ^iiiel,Sc rmdm, * ab illa pri- * q'»*'*'*'

Decimoquart& dubitatur

,

pofitio iiibus.

Dico quod non licct maxime habeat vcritatem in illis. Accidentia ctiam realia,& quxdam ,

fubftantiae

,

poftiint

vt albedo eft

fumi vt ^uid, vcl vt modut,

modus cognofcendi cygnum

,

vel

margaricam: infe tamen eft quid inccliigibile. Itcm , diademaeftmodus cognofcendi Kcgcm, habitus cum chorda fratrcm Minorcm. Signa fcnfibilia facrarocntorum , gratiam inhxrcntcm , vel fubfiftentem. In quibus omnibus verificantur illx defcriptioncs notabilcs DoAoris.

&

Oo

3

Quaa

$1-

Expofitio

478 Quando

videlicet Cant (juod inteUi|iroa$

funt

,

quando ver6 qtto alia cognolcimu^ , func modm. Sed quare in rebus idem non eft modus

tfHid

ruiipfius

in intentionibus vbro iic

,

cft (pecics

,

,

vcSpecies

qu^rccx iam habitis. , circa foiutionem vltimi argumcnci fecundx quxftionis: tum quia vidctur contradidio in didbis DoiStoris, cum Aicit quod Genus non eft magis, licct iit maius Vniuerfale , hoc,quia magu dicit intentioncm formx,q«« pertinetad pctfcdionem graduaiem rerum , fupr^ tamcn dixit in prima rgtione contra opinionem , quod Genus eft quodammodo pcrfedius aliis ; tum qiiia ma^ts , & maiu4 idcm videntur fignificare,& valet argumentum ab vno adaliud per locum aCafibus.. Sicutfequitur,/«ftum eft bonum ; ergo ijuediuftifit bene fit. Ita hic, Gentu efi maiut Fhiuer/ale , ergo quod geneiicc prsdicacur.magis przdicacur.

Decimoodau^

qusc eft 9.10.

Ad primum, didum eft prius quod non

In quo

eH Vmuerfrle


OCtauo

itt

^vt in fubieSHo?

principalitec qusrit

Vniucrfale

dens

,

re ? '^el in intelle^H^

,

vt in fubiedo,

,

in

cum

quo

eft

prxfupponcndo etiam accidens cfTe in , iuxta illud 7. Metaph. text. comm. z;

fubicdio

& alibi fapc, & quia omne accidens fubie^liuc

^ccidens eil ens in eo quod entfs

idcm habctur

:

,

exiftcns aut eft in anima , aut eft in rebus extra animam,idc6 fpecificat fe ad illa duo & ftri<5Hiis^ quia in anima funt plures potcntix , praeter ejf-

fentiam eius.

Licet autera refpc£l;ns rationi^

pofllnt cauf«ri operatione cuiuflibet potentis

perfciftius. Dico qu6d vcrura eft , quando eft analogia concernens entitatcm , vel perfedtionem , cuiufmodi non eft in propofito. Sed qua-

ad difFcrentiam aliatum potentiarura. Vel poteft cxponi intelleilut pet effcntiam , vcl pcr pacticipationem , vt fupt a de ratione dixi. D E P R I M o , quid fit yniuer/ale , quoties

^iis

maxime ,

,

ide6 fpecificat le ad intellc^uni

&

dicitur

,

fupri habitura

eft. yicctdens

accipitur, vide infrii, cap.de Accidente, quacft.

1.

in diuifione accidentis valde notabili.

SubieElum hic intelligitur pro fubie^o inhac-

Conucniunt enim , quia vtrobique comparatio,

, vcl informationis , vel pro materia irt ^ua Reshxc ampliffime fumi debet, vt dicitur de omni illo , quod non eft nihil vel vt dicituc \ reor , non mod6 a rattu. Intentiones enim

Aduerbium , idc6 mpdum formx dicit. Iccm, maiui dc ipfa focma , ttMgii vcro de participantibus formam dicitur.Vltimo vtaiw pr^fupponitur magu , &c non c contra. Ex his ad argumentum pacec qu6d Hon fignificant idem penicus. Atiud qtiia ibi rur.

vnura ab alio

Et quod

,

hic

,

aliud dc Cafibus,

ambo

ik

tertio oriun-

ibi arguitur,fortc poflet

concedi ad

bonu intelledlum,qu6d illud quod genericc pracdicatur magis pracdicitur. Vel melius,qu6d locus

a Cafibus tcnet faltem curo ly magis in fufcipicn-

tibus incentionem,&remifliionem,cuiufmodi

funt intcntioncs

,

vt fupri taftum

rationc fundamenci. ta differcntia

,

qu6d

Difkum

eft

cft

,

no

nifi forte

aucem

in quar-

vbicunqueeftra»<»f*f,ibieft

maim & non c contra , vt patet dc quantitate. Maitu eiiam molis j rnagtet vero virtutis quanti,

tatem concernit. Circa folutionero primz quiafcftionis , nihil pro nunc , gratii breuitatis, dico, prztcr ea,qu£ dicba funt fupta , quzft. j. de iilis tribus conditionibus fubiedi, &alia qux in quxftionibus de vniuerfali , fupra didla funt fed proptet fcrupulum fynterefis occiirric ibi vnicum verbum, non pertranfeundum , cum dicit Do6t:or qu6d non elfet pofllbile aliquam fpeciera vniueifalis fcite , ignoto de ip(b eftud ejl. Contca, prius eognofcitur Species, qukm Genus; & Indiuiduum, qu^m Species , fecundum alios. Dico breuicer qu6d licet hoc fit verum de cognitione :

confufa, non tamen fcientifica, dixif

optimc DoQioXyfcirt

gnofccrc.

,

&

& diftin^a

non

:

ide6

abfolutc co-

^

quaiiter hic

ueniuntdupliciter, feddifferunt quadrupliciter.

comparatio non quxcumque, fcd difquiparantix. Differunt autem ,quiam<»'w dicit comparationem duorum praccisc ; magu vero in ordine ad tercium. Alaim etiam eft Nomen , ideo quiditatem ,vel formam fignificat; magii vero

I.

fit acci-'

fiunt opetatione intelle-

enira cft loqui de Coniugatis

«^,

apud Scotum.

tamen fecunds , de qui-

^ &

^ l

11.

I.

coilatiuac, intentiones

Genus przdicatur de pluribus compa^atiu^, qukni Species,1oquendo de intentionibus,infra, capicuto de Gencre dicctur. Ad fecundum dico, quod maiuiy &cmagii con-

difftrunt.

&

VH

o

bus loquitur Logicus

intel-

litcr

/V in»gU conueniunt

I

petfe6kionem poficiuam , vel incenfiuam, fed extenfiuam. Contra primum , analogum eft ligit

M-

T

dubiiatur

&

suim

s

non tamen album album , nifi per fc,

vcl identicc.Kefponiionem

3 4-

Qj^ it

:

fionis

:

&

fecunda: func applicabiles

omnibus

,

(

vt didtum eft ptiits)

qua; pofTunt ab intelledlu apptehen-

Vcl forte potius loquitur Do6lor vt infra dicam , de rebus hic , quac habent eflc in efTc di.

,

& non inteilediuo , vel obie^liuoi primum magis placct quia tenet VniuCrfale cire in rc fcd non nifi vt in efTe cognito. Intcndit igitur nomine rei , omne piutibus com-

fubieiliuo

,

fed

,

,

municabile , fine fic teale , fiue cationis , fiue pofitiuum , fiue negatiuum , dnmmodo plutibuspoflit communicaci (vcinfrk,in Antcprsdicamentis , quzft. vltima habet ) exclufo folo qualiterilla exclufio habet incelliintelle£bui gi , in tertio atticulo fortc tangam. Ordo conueniens eft , qnia prius determinandum crat de Vniuerfali fecundum cfTe quiobiedliuum, ditatiuum , fcicntificum , quam fecundum cfTe fubiediuum. Diuifio veto

&

&

&

communis. Alias duas quzftiones laterales introducir. Primaeft de veritate przdicacionis, in quaihtentio fecnnda przdicatur dc prima , vt dicendo , Homo efi f^niuerjaie. Vbi aduertcndum, quod vcritas hic intclligi dcbet pro veritate complexa, quachabec cfTc in intclledtu focmalitcr, licet mediatc adu complcxo, & obiedliuc , quz fimilitudinis eft habitudo conformitatis , a(ftus complexi ad obietSbum complexum. Tropofitio [amitut hicpro denominato, Quid homoyquid Fhiuer/alet quid r«,quid intentio , prius di(fium eft , & infrk de hominc magis. Ordo huiusad przcedentem patet,quia prius accides ineft,qukm vniucrfale praedicetur de aK-

&

quo. Idc6 quaeftio dc inhacrentia przcedit quacftionem de veriiate inhzrentis inhzrentiz. Tertia ... .

,

-

Qusftionis VIII. Ttfrtia qustftio ctl rfc'p*rfciiatc talispratdica*

Demum

tionis.Quidfit^eryf.&quyties accipitur, patci !)rimo Poilcriorum tcxt.commcut.9.

& infra ,in

ccundo arcicuio magis.Brcuicer^fccundum qu6d h^betifte i.Rcporcutionum diftin6t.i6.quz(l.i.)

illaefl^rry;,quandom fubiedo includiturcaufa prxdicatL Ula v etb per mccUchs, <^[\zndo in fubic{ko non includitur caufa prsdicati , vt patet in'du&iue.

Ordo huitv patet ad przcedcntes. Prius enim conucnit dc vcritate , qu^m dc perfeitate propoAtionis difputare ,ciim omnis per fe vcra

contra

,

&

,

non

communiora ordine dodrinae harumduarum communis.

c

funt

DeSecvndo.

*

«jiwft.^.

nmn.i.

primam quatftioncm

Triplici ratione arguit ad

*,

quod vniuwfalc non Ht

Prima. ratio infert hoc in-

j„ jg fubiedliuc.

conueniens quod vniuerfale intelledlum

duum circt bedo

cft

,

,

,

fi

ineffct indiuiduis

,

rcextra

effct in

& tunc indiui-

vniucrfale, quia in quocumquejcft al-

album

;

vbi tangit iliam differcntiam

accidentium communiutn

prim6 infunt

,

Sc per fe

,

quia ha;c

indiuiduis,illa vero fpecicbus.

Scd

fecundario ha:c illis,& illaiftis,quam ponit Porphyrius in communitatibus. Ibi ctiam tangit au-

thoritatem Ariftotelis i. Pofteriorum text. cominent.S.9.& * i.quod videlicct perfi prjcfupponit de omni.

Secunda ratio proceditex fundamcntis AriAnima.vbi fupra.qu^ft.i. dc Vniuer-

ftotelis j.de

Topicorum cap.z. & poteft confirmari ex 1. de Anima text. comm./i. & fequcntibus,& maximc text.comm.55>,& 74. fali,&

I.

Tertia ratio procedit exauthoritate Auerrois fuper rertium de

Anima , commenr.

non

5. licct

formaliter in eifdem vcrbis,fed in fimiiibus, faltem vbi comparat vnionem intentionis intelle-

&.X in adtu.cum intellcftu matetiali ad vnionem materia:cum fotma.Vbi aduertc trcs confequcntias,quz patent ex fupradifiis.

Ad

oppontum,triplici ratione arguit

,

qua-

rum prima procedit ex illa authoritate vulgata qux imponitur Ariftoteli z. Phyficorum, fed non habctur cxprefsc in tcxtu:tamen elici potefttcxt.comm.70.vbi vuU quod ircscauf«,fcili,

& finis, coincidunt, aut in idemnumcro, vt forma & finis aut in idcm fpecet Forma, efficiens

,

,

i.

Poftcr. tcxt.

refpondet,

re fubict^iuc

quod

vniucrfale

in

eft

quod probat rcfumcndo tcrtiam

:

rationcm poft oppofitum.In imclledlu tamen eft, vtin cflicicnte, iicut vniucrfaliteromnis effcdus dicitur cffe in fua caufa,

& ctiam vt cognitum in

cognofcentc,ficut lapis dicitur

cffc in

anima, vei

aiia obiefta cognita,vcl in fe,vel in fuis rcpr^fcntatiuis,

Pro maiori tamcn dcclatatione huius conclu&propterfolutionem ar
cludantur, adducit

gulam valdcin

vnam

diftindlioncm

,

fiucre-

his logicalibus ncccffariam,Valec

ccrtc,ni falior,aureu(n talentum.

Imprime

igitur

ipsa fyntcrefi,tciqncquatcrquerefume,qux talis elt.

Significatum termini communis iftgnificantit vt-

ram naturam

ytripliciter potefi

confiderari.Dixn

timerfignificatumterniinicommunif^Sc

nof

non termi-

nus communis, contraTerminiflas,vniuerfalia, vel communia rcalia negantes , & affercntcs ter-

minumcommunem fua fingularia

vnum non

,

&

fignificareadxquatc

fignificat, nihil fignificat

omnia quod

Nam

beftialitet ccrtc. ,

faltcm vni-

uocc,4.Mctaph,text.commcnt.io. Quomodo etgo magis vniuocum W/Jo,quam canu. Scd dchoc contra iftos alias crit fcrmo. Itcm , ex hoc quod dick/i£nificatum,8c non termintu ,noti contra eoF-

dem, quod

fuppofitio fimplex, ficut perfonalis,

conucnit rermino ,non pro fignificaro matcriali, quod ponunt aliud a formali , ide6 fubdity?^w/jcantii veram naturam , c\uod eiiam fortc addidit contra Terminiftas. Item,ad diffcrcntiam termiiiorum fignificantium non entia, & qux non habent effc materiale, licct poflint habcre effe qui-

quiaficcns

denominatione intrinfcca

ptiuumomnium prxdicatorum

,

fcilicct

accidentis,&

Confequenter ad negatiuam primar lateralis * , arguit triplici rationc , quarum prima oftendit ibi e(Te praidicationem oppofiti ,

qu«

vniuerfaliter eft falfa

:

deop-

vbi tangitur

natur«,& entc rationis, vel fccundum intclledum. Secunda ratio infcrt hominera pofici hypothefi efTc fecundam intentionem , qua: potcft confirmari per illam regulam Anteprcdicamentalem, QuAndo Mlterum ie dltero^ &C.& per locum ^ Specie ad Genus conftruftiui. diftinflio dc ente

^-

ceditex fiindamentis Ariftotclis

comnient,8.9.& ' '• Deinde ad primani quxftionerti

de Anima,comment.S. Tertia ratio procedit ex

pofito

p

,

dc Anima& i.Pofter,& alibi. Tertia ex abftraftl ione fubiedki , in tati prxdicatione , ab onmibus prxdicatis accidcntalibu$,quod ergo fic fibi conuenit.ncccfteeft vtpcrfe ci conucniat. Ad oppofitum,vnica ratione arguit , qui prt>-

Vltcriiis aduertendum, qu6'd primum effc , vel prima acceptio talis fignificati potcft dici effe Phyficum , fecundum Metaphyficum , & tertium Logicum. Effe namque materiaie eft indiuidualc

,

Tertia ratio innititur

illi

regulx fupri,

quaeft.i.

habitz,& infri,qtixft.}.de Generc. Ad oppofitum vniea ratione argoit

tcrtioariculo.

,

effe

,

quod

appellatur matcriale fimilituainari^, eft

&

("ufccin vltimafubiicibilitatc, rcalium,fuppofi-

toperfonalitcr conuanientium , vt puta cum hic &»««<:,& cxteris circunftantiis indiuiduantibus, vt matcriaomnium formarum, & fic infunr ci,vt

inquitDo(aor,accidcntiacommunia,fcilicetprietiam propria , fed non primo. Verunta,

m6

&

men

fcicmifica

Phyfici confideratio

per

abfttahic

modo. Effe quiditatiuum eft effe abftracilum ab hic & nmncSc prxdicabilc , & ingenerabilc,& incorruptibile,& xicrnum.Concemit tamen fua fuo

fuppofita

hoc fic

,

dc quibus quiditatiu^ prxdicatur

,

&

vt etiam prxdicamcntalitcr confiderantur,&

conuenit

fibi

fuppofitio pcrfonalis determi-

tiata, indcterminatc ,

qiwft.ii.

cum i definitione conftrudiuc. Secunda cx intcUigibilitate qux per fe vniuerfali conucnit.z.

idem fpecie nec in idem numero. Ibi etiam Dodlor adducit aliam propofitionem communcm dc materia accidentium.quz habetur originalitcr8.Metaph.text.comment.il. Secunda ratio fundatur in authoritate Commentatoris 1.

pater.

qiueft. 10.

latcralis *,

ratio procedit pcrlo- nuni.i,

ditatiuum,vel faltem cognitum,de quomagis in

in

aum.i.

Prima

forma&efficiens. Ex quo elicitur quod quartacaufa, fcilicet matcria.non coincidit , nec cie, vt

y.

ad affirmatiuam fccund*

arguit tripliciter.

vbi tcnet conclufiuc

priora.Diuifio

4.

479

locum ^ definitione conftraftiu^.

ialiud expoftulet.

tamcn,

nifi

natura adiun&i

Primo vero modo communitcr fupponic Oo 4

^,

48o

Expofitio &

determinate plerumrupponit detecminate , que.fed interdura indeterminatc fecundum exi-

femper

gentiam additi,vclprzdicati. Efle vero intelligibile,vel comparacum, vel cognitum , (licet comparatum aliquid addat) efl quando per formam incelligibilem , id eft , fpecicm , vel reprzfencatiuum,apprehenditur ab incelleftu tale ngnifica-

candi. Vel poftet aliterdici,

tum,&ncfupponit nmplicicer,ideft,proipfanatura abfoluce fumpta non habcndo refpedum

dendo intelledum falfum

,

nec ad contenta,nec ad continentia , ad

modum primarum

&

fic

,&eciam

tiones logicales infunt primis

inten-

fibiipfis

ciens.

Ec noca brcuiccr

quod fummaria cognicio hu-

cxigenciam przdicati

:

,

poceft haberi fecundiim

nam

calia

fubicda , id

eft,

& fupponunt,qualiapcrmit-

taliteraccipiuntur,

tunt prxdicata , vt inquit Boctius

i

.

de Trinitace,

liccte conuerfo videacur dicerc,fed nihilccfcrc.

ad ptopoficum.vcpaccc. Exemplum,ciira dicicut homo currit , accipicur fecundum efte maceriale, quia cale accidens non conuenic fibi , vc abftrahit a c5dicionibus materialibus. Cum aucem dicicur,

Homo eftanimalf liaic,

vcl ratianaliit

fccundum

accipicur

quia fiae

a(Stu exiftac, fiue

Cum

catio cft vera.

,

vel

non ,

,

rifihiliiy

& eiren-

talis pracdi-

vcro 6icn\iT,homoeJi

vel vninerfiile, vel prddicatHro

dc

vcUw

quidicatiuum

efle

Species,

sc\fitbieQum

,

&

,

fic

cunc accipicur fecuqdijm eirecogiiitum, ccmparatum , quia illi refpeilusrationisnon attribuuncur hbi,nifi dum a<5tu cft vniuerfale.vci aliis

,

&

comparatum.vcl cognicum

eire

quod

habct,

cfte

potcft vocari ic€tcej]e rati9nu,Sc habcns illud cftc

&

quxft.3. Quodlibeti.articulo 2.

ifte,

quod declarac plura dida Authorum de calibus.Vbi aduerce.quod licec exemplificaui pcr propoficiones, intelligo camcn in duobus primis mcmbris compoficionem cx natualibi.vt notaui ibi,

pracccdcncem

ra rei,&

qnx

in ccrcio

omnem aflum

membro non

quoad

Commentatoris,fiuenon,faltem vt poteft

forma

puca vniucrfale.eciam fubiedliuc func in rebus,

,

&

alterius,materia,vel quafi materia

patet in formis ordinacis

& c contra.vt

,

,

fic

ad

telledlus autcra

nonmodo

intelligibile

fit

quia incelleflus

,

alia, fed feipfum poteft incelligere,j,

de Anima, text,comraent.8. licet non ancc inccl» ligerealiorum,ibidem,cexc. commcnc.j. Cum ergo incelligic fe ipfum , cunc idcm numero eft intelligcns,

& intelledtum.

vnum, non tamen miniis vnum quim inFit igitur vcriiis

quia ex raateria,& forma,

vnum eft altcrum

idco

:

tertium,

fit

,

& intelligibile: &

hoc ciam intelligit fcipfum. Vbi aducrtendum,(quod etiam non omifit Do(3:or) quod ille aftus quo intelledus inteltelleftus,

,

ligit fe,eft reflexus. itElH

etiam

,

quia

Et notanter

licct ifta

fit

dicit, intellctltu in

vcra

Materia

,

eft

in

potentia adforrrtam.Y clforma eft in potentia materii,

& fic

vcl materia habet formam inpotentia,

non tamcn illi,materia eftforma,C\cut

dc

ifta

,

aliis,

Jntelli-

fitu eft inteUeQui,ve\ intelligihile in a(iu,8cc.

Deinde ad primam quxftioncm lateralcra , * partem affirmatiuam , & hoc accipiendo

dicit

procedicdeaccidcntc cec rebus

fccundum

rcali

,

refpondec

,

* quod

quod conucnit

fcili-

fecundum duas primas acccptiones.fccunda veio fccundijra tertiam,

Adptimum

principale refpondct

vcra natura pofllc fumi cripliciter

,

vc

lucione primae quxftionis di(5umcft

tamcn non

cft

diftingucnda

,

in

turaprzdicacur dc vera nacura

,qu6d licct iam in fo-

,

concedenda;& hoc in fccunda:) nata :

cft

illa

propoficio

,

fcd fimplicicer

fuppofitionis ftac gnificati

:

&

acccptione, in qua

conuenire vcrac natura:

&hoceft

hoc

cum eft

,

non

id cft,

in illa tercia acccptione

dicicquod

diuerficas

vnicace fubicdli

vel

,

verum fccundum

fi-

varia-

earum fupponuiu

efl

fimplicitcr

,

vel quidita-

abftrahendo ab omni conccrncntia ad fuppofita,& fubieda.Hoc idem habet infra cap. de Accidentc , quaeft.i, ,

optimc. aliqaid extia

rcalem,quia non

Cc

cft

,

& hemo eft

Species

fignificac, fuppofitionc

Dicic igitur

quod

,

ifte

cerminus homo

camen

alia

,&alia.

ibi eft mulciplicitas figutae di-

at-

qua fit,quam phantafticam multiplicitatemappcllac. Ecponic exemplum de hac pro-

per tranfinutacionem

^oCnione,Socratestfthomo,c^[ix licct ficmulciplex,

intellcftus

non

bcnc acfliua rcfpccliim tamen rationis, (qui eft habitudo rci ad uucllcdam,vcl vnius cogijiii ad aliud,vbi :

idem

(flionis,

Ad fecundum dicit,qu6d tribait

animal

vircus factiua

,

fed

Ci

non camen eft diftinguenda. Ad fccundum dicic ,qu6d eftinteniie

,

a^nia,

I I.

qua non vera na-

tioncm prxdicaci,vr di(Slum eft prius. In iftis enim cribus fi:ofioCnioni\ius,Homoeftalbw,homo

materiale

II.

talium propoficionum , in illaccrciaaccepcione jprxdiStz. Sed ftacim obiicic , inferendo

tiuummon autcm de intcntionibus,quiafubie^a

eire

quzd. ouni.4.

fubic(5ta

pixdidia. Vbi nocabiliter

Adprimum argumencum

mtdt.

inhabcncibus plures formas:patet etiam in generc,& differcntia. In,

enti naturar

fjcpc

vtrmg

finnt

,

becexprefsedift.3j.Piimi

&alibi

^

:

vera nacura,(id eft,entia racionis,vel intcntiones

,

10. InteSeffui

intelHgibilt

^

non in incelledu.Hoc camen dtbec incelligi non fecundum quamcumque acceptionem rei , fed pra:cisc in jlla certia acceptione. Ec hoc idem haquiftioncm.

auro.j.

nunquam materia eftforma nec

&

& hoc intelligendura eft de materia pri- vnum, quim ma, & forma fpecifica vel qaacumque. Aliquid materi» ^ enim refpedu vniuspoteft diciforma,& refpedu forma qutcontra

;

quacft.u.

quia

& in-

,

matcria

,

Nam prima conuenit fundamcntis intcncionum,

,

*

,

quod incellc^tns

,

vnum quam

& ita va-

,

,

,

9.

faluari

illa,debuic cfte incencio fua.

incelledlus,

poteft efte

c ftc

intentio

illa fuerit

quod pocius fecundum efTc maceriale incelligendo fubie(fka,calcsfunc verae, Refpondec recurrendo ad prxdicacionem exercicara , & fignatam.

cognitum vcl quoad efte cognicum pra:cisc & non praecisc. In ccrcio cnira mcmbio rcquiricur pra:cisc cftc cognitum in diiobnsaliis reale efte vel adn quoad primum, vel pollibilequoad fecondum,vc infra magis, Vulc crgo Doilor, quod inccnciopes fecundar, riantur

Com-

authoritatis

mentatoris,gloftat ipfam,fiue

poteft vocari ens rationh-,\clratio, vt fingularidi-

mchabct

valde fingulariter, priraoexclu-

Vulc brcuiter dicere

caufandnm fccundas incenciones, vc fupra dixi: & exemplificac in modis fignificandi.Nam aliud eft corum fubicdum , & aliud efti-

iusdiuerfae accepcionis

Ad tertiura

telligibile fiunt verius

intelle<5tHsad

8.

tertio articulo.

&

,

modis figniiiqu6d non agit extti

mittendo,quia obiedum cognitum,cui aitribuic intentionem ,non eft extra ipfum ,vc magisin

mouecur

vt fupri de vniuerfali

,

infr^ magis dicecur. Ec tangit qualiccr

connotatur habitudo ad intelle£lum,)

poteft attribuere. Exemplificat de

illaeft falfa

,

Sptcies

prardicatur abftra(5tum fupcriijs

dc

TerminUJ idtm intirdu vatii fulft'^ nit.

Qusftionis VIII. de concrcto inferioritVt Albttm tfl ^«/^.quatn dicic criefaliam.Statimobiicit.quiaad minushzc, Species eft iHtentionAUy (vbi conctetum fupcrius de concreto inferiori przdicatur) e(l vera > vt ida, uid>Hm eft coloratum. Si crgo verc homo eft fpc-

cies

vere eft intentionalc

,

;

quod

fcilicet eft fal-

fum. Dicit DoCtot conrequentiam non valere, mcdium refpcdu

propter accidens.Mutatur enim

extremorum , quia refpcdlu vnius

mo Topicorum

,

eft «juid

ex pri-

cap.7. refpedlu alterius vt

mo-

dus.Eft etiam figura didionis.

Ad

tertium negat afturaptum,pro fccunda par-

te minoris.

Ad fecundam qusftioncm lateralem , tenet II. ^Mtutrm»- conclunonemnegaciuam.difcurrendopcromnes di dicindi modos diccndi pcr fe. Vbi aduertendum , qu6d t**f*t**f^- quatuor funtmodi dicendi pcr fc i.Poftcr. vbi *'''

priiis.

Vbi

fe cft illa

,

dicit Linconienfis

,

<\ood propefttio per

cuius quiditas vnius extremi egreditur

481

modus afCgnandi magis

alius

fapit.Diffecunt aumodi,quia duo pcimi func modi diccndi, fiueprzdicandi, ccccius vcco cflcndi , & quaccus tero

ifti

caufandi.

Dicic igituc Dodlor

qua quzcicuc

,

, quod propoficio ifta , de non cft in pciino modo , quia in-

citc tces

gcadus de quacco vero paiec,quia non :

func fimpiicicer idem

,

&

qu^Twan

fit

dcfinitio,

nec pacs eius, oftendic. quia cunc calis tcs pactim effct ab intcUeau, pco quanto dependcret efrcntialiter ab intentionefecunda, quz habct effe ab intcllcftu}& parrim a natura, quia ens reale , vel

pcimz intencionis , & ica a diuerfis non ocenim ab his quz habcnt ordincra in caufando , quanturacumque inter fediuecfa, aliquid poflic produci.vcl conftitui , fccus tamcn in non habentibus ordinem, vr funt res pritnc res

dinacis. Licct

&fccundz, ex quibus

aquiditatealterius.Quandocunqueigitucquidi-

intcncionis,

vnum licct ben^ per accidens poteftconftitui. Quod autcm non fit in fecundo modo oftcndit

primo modo diccndi pcc fc. Habct autem primus modus , vt communitcr

dicitur,quatuor gradus.

Primus quando per

fe

fupcrius in ^««Vpracdi-

cabilcpratdicatur de fuo per fe infcriori.fiuc talc

nihil per fe

,

,

& patet.Quod ctiam non in quarto modo,oftcn&

videtur loqui fecundum Linconicnfcm,

dit

:

vcl

fecundum

modutn aflignandiquartum

aiiiim

modum. Remouet

partcm

a propofito tertiatTi

Secundus gradus, quando praedicatum intrin-

Sedan quarcus modusfic modus inhzcendi , diibium eft , de quo forc^ infri,&primo Pofteriorum , fecundum diucrfas

fecum,dicens quale , prxdicatur de illo, cuius eft intrinfecumconftttutiuum,nuc fn diffcrentia^n-

opiniones,habec vidcci.Ecaddit, nc omittat tercium modum , quod nec vniucrfalirer aliquo alio

ue modus intrinfecus.fecundi^m aliquos. Tertiusgradus ,quando cocaratio intrinfcca

modo,quia cunc

pra:dicatur de fuo conftituto.

ab intclledu. Et

fupecius

iit

ccaafcendens

,

liue

Gcnus

iiue

,

Spe-

cies.

Quartus, quando idem praedicatur dc fed de hoc vltimo vacia

tamen vbi

eft

fcipfb,

opinio. Linconieniis

fupra.aliter afEgnat illos gradus.

Sccundus modus dicendi per

fe eft,

difiundtiuz przdidls.

rcs efTec fufficiens caufa talis

pczdicati,vel accidentis,qu6d falfum eft:quia fi

ciitn illa nacura,vt

ne

affutnptum

effet

homo,etiam

intelle
quiditas prsdicati egreditura quiditatefubicdi,

& habetduos gradus.Piimus.quando paflio ada:-

fic

vecum tunc ,

fcclufa operatio-

indiuiduis

materiale.illa intentio fibi inefrct

quando

,

fecundum c{\'c

& eti.im indi-

uiduis,fecundijm tale efre.Sicut igitur iz,homo eft albm,\c\ rifibilis,vel ridet,

hzc cft

ve-

& per con-

quata prxdicacur de fuo fubie£bo adsquaco. Secuudus,quando paflio ada;quaca fupeciori prxdicatur de inferiori. Scd Linconienfis aflignac cer-

fcquens Socrates , vel Plato ; ica fequcrctur dc Specie.quia accidentia,quz ex natura rei,fecluf:l operatione intelledus , infuntcomrounibus , etiam infunt fuisinfctioribus.

tium gradum , quando videlicec paflio inferioris de fuperiori przdicatur. Hoctamcnminusredlc

negat

dicit^quia/^rry^ prsfupponit de omni

per

fe

per

fe, igirur

,

lic^c poflet

fuftentari.

Tertius modus.vt communiter dicitur.non

»3-

modus

praedicandi,fed potiuse(rcndi;&

illud cft pec fe,(juod

non

eft

in alio

,

fic

Deus ,

vc

cft

omne Sc

modus ad agere,& opcrari. Quartus modus cft , quando cfFcd;u$ formalis przdicatur dc aliquo, mcdiantc fuacaufa formafubftantis pcimz.Reducicuc aucem hic

li

,

velquando adus egredicns

a caufa formali,

dicitur de cfFedu formali.mcdiancc causa

forma-

VelquandoefFedus per fcdiciturdefuo immediato principio produdiuo.Exemplum primi, yihomo eflalbedine albtu. Exemplutn fecundi,vc Album albedine difgregat. Exeinplum tcrtij , vt tntelleBut intelligityvoluntai vult. Vel,fecundum Linconienfem,quarcus modus cft,quando fubiedlum li.

eft ciufa

,

& habet

trrs

,

quando

quare przdicatum fibi incft gradus fccundi^m ipfum. Primus

fubiediuineft caufa immediata

quod przdicatum

ineft fibi,& ».\iy.vt,Animal rationale

efl rlfihile,

Sc-

candus , quando fubicdum includit eftcntialitec caufam przdkati vt homo t(l rifibilis. Tertius, :

quando a£bus alicuiuscaufz formalis przdicacur de effedu illius caufz vt,calefaciens calefacit. Scd :

fpecics, »0»

centio fccunda noneftpars definitionis,nec tota tjitn i.mtdt pcimz intentionis.Vbi tangit impii- frft.

definitio tei

tas fubiedli egreditur a quiditate pra:dicati, talis

pracdicatio eft in

14.

Homo efl

&

Ad

pritnum argumentum illius quzftionis,* minorem cum dicitur homo przdicatur * quift.ii, dc pluribus.&c.Scd ftatim rcplicat fi non num.7. ,

,

&

pcr accidcns; infert .igitur hzc, hoim eft aHimaljcA per accidcns.vel, vt habent alij \ibxi,\\qc,Socrates eft homo,Sc eft

magis ad pcopofi-

tum.liccc vccaqucliccerapoffic ftace. Vulc diccrc Dodlor,fi homoprzdicaturperaccidens

per fe,de pluribus,igitur

mutando

,

fcilicet

cationcm fignatam in exercitam.hzc

crit

& non przdiper ac-

cidens, Socrates efl homo;ve\ fic,vt faluetur alia tcra

,

quaratione

homo per

de pluribus,pari racione pec accidens , ^0OTo calis

cefponfio

eft

efl

lit-

accidens przdicatur

& animal.Hzc igituc eft & adiungic quod

animat

contra

,

cotnmunem modum

dicendi.

\6, Ide6 aliter cefpondet dicens, qu6d \y perfe podetecminace inhtrentiam,\e\inb4rens,c^\ii ccr- Inhzrcns

teft

mini func

fpecialcs.

tc

Idco inccUigendum qu6d inhzrentia

ptzcec eflcntialiapcopoficionis

,

quz

func mace-

tia,& forma eius (materiam autem propofitionis appello fubiedum,& przdicatum , loqnorhic

&

dc propofitioneptim^-intentionalitcc fumpta,& fimiliterdc fHbiedo,& pczdicaco; formam veri copulam ,licec pczdicatum refpcftu fubiedi fit foctna,maximc in pczdicacionc focmali) adduntutaliaaccident«Ua , vel deterroinationes quz-

dam.

txfittantur.

48i dam,vt

Expofitio

ly perfiyperdeetdenSyfarnutUteyJnprimo nuh.

dtyVtXficunio modt , materUUter

*

J

•^^

,

& iic de aliis.Et

haiurmodi.determinatiunes aliquando detecminant inha;renciam,quae eft cefpcdus fundatus in copula ,'coniungcntc praEdicatum cura fubicfto, falcem immediace. Sicut fimilitudo in forma communi vtrique nmilium,vt cum dicitur,f/0m« ferfe eflammitl, ly perfe poteft dcterminare inhaetentiam ; &eA fenfus.inhzrentiaanimalis refpeiftu homini$ , qus fundatur in hoc vccbo «r/? exprimence vnum tn alio, vel includere aliud , ^(1 inhzrencia perreica,& non pec accidcns.Vel forte verius

ipfam inhxcentiam fundari in ipfo

efi:

praedicato

,

& terminari ad

fubiedum , vt

infri,

qusft.i ^.i.Perihermenias habet iftc,Eft enim ha-

&

bicudo prjpdicati ad fifbiedbum, poteft diuidi jn adualera, potentialera, fcu aptitudinalem , vc habec videri 7. Metaphy^cae huius , i i.dift.^. Sunt igituc in proponcione fubie6bura , praedicacum,qu!C componuntur ficuc macccia , for-. ma : & cft compofitio , quas eft ipfum verbum,

&

&

&

quod

fc tcnet

maximc

k parte przdicati

,

vcl vt

totum,vel vtpars,vclvtfpccificacio ciu$ &practcr ifta func habicudines forcc pluces , quarum vnaeft inhaecenciacalis. Aliquando vero dcterniinac inha:rens,ideft,ipfum pracdicacum , vel refpefturpin pra;dicaco,vctamenpecfonalicer fiip:

ponit. Inhaercns

,

ficut

qubd accidens effet fubftantia $ quod eft

&

vt ci^m dicitur , bome alhfu eft animal CHrrem , vniuerfaliter vbi de cntc pcr accidcns vno, aliquid dicitur, vel ipfiim de aliquo, vel aliqnid de

&

maximequando poniturk parte prxdicati. Ec ficucdixidely ^«ry?, icaintcllige luo modo de' aliis

communis, &duplicem abftca^ionera hominis , rcfpcdtu duplicium accidentium fibi conuenientium. D E T E R. T I o , poftct prim6 dubitari , cirC4 gnificaci cecmini

titulum qusftionis

non

vniuctfale

fic

petfe fpecies

,

vel homa perfi pradicatur de

conuenit modus fpeciei tionis

modus

modus

cum dicit Dodor,

^ccidens eftperft

fibi

& alterius

,

denomina-

gcneris;ita in ordine ad fubiedbum

Nam

accidcntis

,

quintum

vt cft

poteft dici pracdicatum in

fic

qualc accidentalenon conuertibile, ficutalbum.

£c

qu6d cunc

obiiciatur

fi

uerfale

:

,

poiTct dici

ineftec prira6 indiui-

& cunc indiuiduum qu6d

accidente comrauni

,

cflTct

debct intelligi de funda-

mcnto

rura facilius cognQfcicur,celiquo intclledto.

cnim fufficic faluari qu6d eflemialc cft denre.ctfi non quod ac accidentale. Ec fi

,

Intcncio igitur fecunda,cuiufmodi eftj^«*«,vel , non inhzret pct fc , fed pcr

pritdicari de plurikus

9ccidens rei primae incencionis. Ide6 rcncia

non

dencalis.

eft perfeica

ipfum

fit

illa

inhz-

fed denominatiua acci-

Cumtamen vnumqupdqucnonpcrac-

pidcns ynum fe

,

,

fit

&

&

qqid in fuo generc , ipfum pcr qusftio quaercns quarc ipfum C\x

jpfum,cftnuUa,7.Metaph.cexc.comment,js).ide6 fpecies cft per fe fpccies,& praedicari de pluribus per fe eft cale , & album pcc fc album , fic de

&

aliis.

Quarelicec hacc przdicacionon

fic

per

(e,

liomo

efl Species.vel horao pradicatur de plnrihut, idcQ inhxrcntia non cftpcrfeica, vt tamcn lyperjeczdit fupcr ipfum praedicatum qviod inhasrcns di^ ,

citur,in fe tunc eft vera propofitio

,

& eft fcnfus,

homo cft fpecies,quaE fpccies cft per fe fpccies. poccft diftingui in talibus

Et

fecundum compoficio-

accidcncis,

nam fic

quod habct

eiTc maceriali vniuerfalis

Ad fecundum pliciter

,

quacft. vlcima.

Inhxcentiaigicurcftpcraccidens,

&inh«rensper

Nocandum contingit in

, ad maiGrem huius palTus quod aliquando lyperfe(8citz

vlteriiis

dcclaracionem

,

aliis

dctcrminationibus) decccminac

,

inftetur

didum eft, plura ad"

qus non func inrclledlus, vel gencralius quat non func ipfa anima,fed excr^ faltem quidicaciu^, licet

nonfubiecb'uc,vcl obiediiuc.

Si obiiciacur

,

qu6d

incelledlus prardicacur

de

pluribus,ficuc aliac quidicatcs.igirur cft vniucrfalis.Poccft dici

quod DoCtot hic loquicur de

leSta hoc,vel illo,per

pcr

modum

modum

poccntiac

,

intel-

& non

quidicacis confidcraro. Incelleilus

enim poceftconfidectofubiedliuc,vel obieftiuc, ficuc aliac res

:

&

obiediua. Vel

citulus quxftionis

ica poteft

incclligi genctaliccr

habec

fc.

vr fupri

ibi

dico,qu6d accipic r^wnon fim-

nomincrW,dequocumque

poccncia,vc confidecatiua

cap.de Accidencc,

,

:

in acci-

fed contrafte, vc conuenit prarcisc his,

de pluribus przdicabili

,

rei:

dendp.

tialis in eis

vt patec inft^

cx'natura

communi

diftingue de accidence

nem,& diuifioncrn, quia eft muliiplicicas potcn,

cfte

oritur ex principiis indiuidui. Secus cft

dc fundamcnto eius ,fabcicato ab intcllcdtu

de

vni-

famosc diftum de

illud

propofitnm enim Dodoris eft dc vno metnbroxliftin£lionis,& cxemplum dc oppofito,quod conuenienter poteft fieri , quia vnura oppoiitofits

poflfcc

,

& nomine ittteHtStu dc eft & non vt quidicas ,

negaci airumpcum

,

vc alias

ciadbari.

Secund6

mencum ,

poflcc dubicari

&

communia

,

circa

folucionera eius

indiuiduis

,

primum argu-

quare accidencia propria vcr6 fpedcbus ,

tam inhacrentiam.qukm inhaecens, vcl falcem dc-

prim6 infunc,& quare non icade accidencibusin-

terminare poceft,vt hic,Hom»perfiefi atiimal.A\iquando inhacrcntiam tantum,vt in exemplo Do-

tencionalibus

&oiis,jiccidett5

e(l per fi

ens.Q^»

\yperfi deter-

fi

ininarct inha:rentiam,& inhxrens

diuiditur in ens per

per

(e,

:

tumciim cns

& in ens in alio

fe cft fubftantiaain alio aucero

;

cns ver.6

accidens ; e0et

1 9. ^axft.^.

fua inferiora eiufdem dcnominationis,vniucrfali

duis, ficuc albcdo

efi

quia vidccuc quod * accidens, quia cunc non efiet ,

cnim eft rcs.vt patet. Ad primum dico,qu6d eftaccidens vt moduSt vel melius qu6d accidens cft acquiuocum , vt infra quxft.i.dc Accidcnte.Suftincndo primam refponfionem poftet dici , qu6d ficut in ordine ad

membro

in littera, cura dicitur,

* tum

genas ad alia quacuoc. Tum quiailla diuifio non vidccur conueniens,cum dicic vtrum in re, vel in intelleftu , quiamcmbracoineidunt. IntelleAus

vniuerfale.

exemplum

pcincipale

eandcmdiftindtionem.Teftium vero recurrcndo ad illam diftinffcionem fi-

conuenit

cft

Secundum

decerminacionibus.

foluit recurrendo ad

fimile firailicudinc cft fimile.Pcacdicacumautcm,

plHribm. Sed

^8.

,

impoffibile.Aliquando autem inhacrens tantum, vc in propofico quaeftionis. Aliquando neuctum^

pco qaanco pracfupponit fubiedlum, vcl vt focma maceriaip , mericG inhaecens nuncupacur, licet non femper accidcns cius cenfeatur. Et de hoc fJomo

17?

enim inhaecencii inhaerec

fenfus

aquc vecificatur, ficuc dc realibus; hoc infrkcap. deProprio& Accidcnce habet cxarainari. Breuicer pro nunc dicendum , quod

fcd

accidencia

communia fequuncur

principia indi-

uidui.vcputamaccriam.vel qualitatcsadiuasjvel pafliaas , vt infra cap.dc Proprio , quacft.j. vel 4.

fecundum

j^q^

.

.

QusftionisVIII. propoficum ipforum hoc motiuamt

fequunturprincipia fpcciei

dammod6

mam & hoc quancum ad ,

,

vel fpecificam for-

primum.

Accidcncia

etiam rcaliaconueniunt fubicdlis fuis, fupponentibus perfonaliter, incencionalia ver6fupponencibus iimpiiciter.Illa vero verificantur de indiuiduis mediacc, vel immediate , hxc ver6 minimc:& hoc quoad fccundum. Qiyincum ad fecundum argumencum, & folu-

tionem eius perrranfeo , quia difficultaces,qua: ibi occurruncadPhilofophum naturalem,& pcrfpedliuum pertinent,& fupri quzft.4.& j.aliqualiter rafta funt, fcd quod ibi tangitur dc modis Cignificandi,& fubie£locorum,vidcbicur in cradaI

•

Tcrtio dubitari pofTcc.ciria tercium argumen-

tum,& foiutionem

eius,vttiim glolfaiiia

ris.quaiiter ex incellc&u riu$

vnum,&

fit

,

& incciligibiii

Dofto,

fic

ve-

mcntem Commcntatotis. Et

ad

dicobreuiter.quod licctnon vidcacur loqui , ibi faicem vbi fuprii , fciiicet commemo quintoad

hoc propofitum

,

fcd ibi iiias ineptas balbuticn-

poflic

Do(5tor gloflac. Eft crgo giolfa

aiia,

& ita vide«

nonnouos.In quoergoerunt fubiediuc? Si in Deo, igituraccidens in Deo ; fi in intelledu Diuino , ideni, quia Dcus.Ncc vaict dicere qu6d tranfircnt in identitatem cura effentia Diuina , quia ens rationis tranfire in identitatem ,

vt habet

cum

iftc j.

entc

reaii

Meraph.

,

videtur

& quxft. j.

Quodiibccica, &alibi fxpc. Vidccur autcm aiiis quodininccliedlu habenc cfte non mod6 obiedbiuum,fedeciainfubie£tiui!in. Aliis quoqiicvidccur quod in rebus coraparatis,vt tamen habent effe cognitura,vcl voiitum.

Sed tenendo cum Doftorc

,

placet mihi con-

fc-

cundas.vt concernuntconcrccionem ad fubie(5lum, & fundamencum primas , & hoc vulc Boccius,necconcradicic fibiipfi

cfTe fubic(5kiuo,adhuc poceft faiuari concroucrfia,

quia inccdic in Mecaphyfica qu6d vniuerfale Lo-

gicum non

cft in re

cxcri

,

vc

rcm confiderac Mc-

caphyficus, vidciiccc fccQdiim effc quidicatiuum,

quod inrefubieSHMe efi vniuerfule. Dico breuiter , quod licet perfuadeant ad hominem.non tamen fimplicitcr concludunt,im6 primum corum foluit DoAor in fimili infra, cap.de

dum effc raaccriaie. Non camen

vel vc

rcm confidcrac Phyficus

quod non

in rc.vc

fit

,

yideiicec fecun-

cx hoc fcquicur rem confiderac Logicus,vi-

delicec fccundura cffc cognicum. Ideo dixic

quod

vniucrfaleeft in intelledlujfcilicec mediatc, quia'

qux habet elfe

in intclle(fiu immediatc,ficuc

Proprio,quxft.j.vcl4.fccundumaiiumordinem,

in re

ybi diftinguit de materia,& cfnciente.

albedo,qux immediacc inhxrecquancicati ,dicltur eflc in fubftantia, licet raediate. Vide eum fuper;.Metaph.quxft.i.deRelationc,conclufionc tertia,ad fincm , vbi cxprefsc hxc glofTa habccur. Hic vei-6 dicic quod eft rn re, fciliccc immediacc, vc camen habecefre inincclledbu. Ide6illamdi-

Secundum ver6

poteft folui ex diftis ciusy.

intclledlusdc vniuerfali in potentia remota.vniuerfaic in potentii fale reale,&

propinqui,&

iliud eft vniucr-

ioquitur,fccundum aliquos,dc intel-

ledlu agente.

Tcriium argumentum efficacius eft, fcd poftet diftingui dedenominatione intrinfcca,& cxtrinfeca. Primo modo maior eft vera fed fic fortc poiret negari minor. Sccunda mod6 maior cft faifa, & fortc minor cfTet vera. Oporteret igicur probareminorem de denominacione incrinfeca, ,

&cuncargamcntum faciliter pcobari

cfret cfficax.

mincr

Polfcc autcra

fic,fcd orajcco grariabrc-

ftintStionem de fignificaco tetmini communis nonabrcadiungit. Nec motiua ptimx vix mouenr. Cum ptim6 dicitur qu6d ptoptct eorum minimara entitatem habent tantiim cffc obie(fiiuum , facit ad oppofitum. Accidcns enim ide6 effe fubiedliuum cxquirit.quia per fc effc nequit

,

lic^t aliud

concurrat,

quanto autem minoris cntitatis.tanto roagis eget fubfiftentc fuftentificance , mimifque per fc ftare

minimx

entitatis

maximc

fubic-

uicacis.

valet, igitur

Quinco dubicacur, circafolucionem principalcm huius quzftionis * videiur eiiim contradi-

dtura requirit.Patet confequentia per rcgulam j

,

ftio hic in didbis huius

Do(ioris,& in

7.

Mecaph.

enim cencc vniucrfale eirc in intcliedlu, & in rc, & non prxcisecanquam in efficience, fed fubiediuc. Item , videcurqu6d ficut cfTc cognitum conuenit lapidi per denominationem ex-

ma,& non

inani-

in lapidc formalitcr,ita cffc vniucrfa-

leconuenit homini.vel animali.

Refpondeo , hic eft ttiplex modus dicendi, quibufdam enim vidctur quod intcntiones fecundx,& vniuerfaiiter entiaracionis,non habent effe fubiecSfciuum in

aliquo.nec videiicct in intel-

nec in re cxtra inteliedlum , propter miniroam eorum encicacem

\tQt\i

,

& hoc forte ,

&facit ad

,

»1^^« ad

qu6d accidentia refpedliua non modo fubfundnmenta expoftulant. Quod taiigit

tio eft

ic(fba,fed

cft

Si fimpHciteradfimpHciter

magii,maxime ad maxime. Huiusctiam coiiHrma-

Ibi

qox

fi

Topicorum.

non

tfinfecam, a cognitionc vidclicet

^*

clufiofua: vultenim plerumque in his quxftio-

Qiiarto dubicatur vcrum argumcnta poft oppoficum, fufficicntcf oftcndanc ptopofitum Do-

Mctaph. de vniuerfali diftingucndo. Facit enim

quxft. II.

& fe,& fuam efTentiam ad

tur,caufare refpedus rationis,licet

Dodot.Vuiccnim 7. Metaph. qu6d vniuerfale habcc efle obicifliuum in inrelleiSVu. Vci (\ contendas quod intendit de

eum

droris.videlicet

oum.i.

parat

camen aliquem bonum intciicdum habere

&

»

,

indiuiduuin,terminus,incomplexum, fubiefbum, praEdicatum,&c. Imm6 intcllcilus diuinus com-

nibus quod Logicus confiderat intcntiones

aurcafuper ccxcu piumbeo. Ibi etiam portct inuenire contradidionem in didlis Aucrrois in 1 .Phyfic.comm. 1 7.dc tcrtia cntitate,quam negat ipfe,& Scotns ponit.

1

qno-

Secundum vcricatem enim Theoiogicam in Dco nulluin accidcns cadit fubiediiuc, feddc Dco dicuntur aliqna entia ratioiiis,vt puta Dominus creator, coiifcruator,

tcfquc imaginationes, quas nec ipfe, nec aiius dc tnentc fua exprimerc vaict dc concinuatione incciledus agcntis cum matcriali introducit , vc fubtiliflimc

|,i,

licet

aicioris negocij.

impoffibile

tu fuo.

*

483

fccundum tlium erdinem. Accidentia ver6 per fe

dercfpedlibus rationis fet

vno modo

dici,

Deo

conucnicntibus.pof-

quod non

eft neceflai

ium po-

ncre huiufmodi rerpeftusinDeo , adcrcaturam, faltem quia poteft terminarc rclationem creatu-

rx ad ipfum abfque quocumque refjpc(flu in ipfo, vt jo. dift.Ptimi habet ifte,& alibi fxpc. Vel dici poteft fecund6 , quod funt in Deo , vt habet cfle obicdliuum in intelledu crcato.quod non inconoenit. Vel dic terti6, qu6d non eft inconuenitns ponere huiufmodi refpcdtus in Deo, vt ctiam h.v bet cffc cognitum, vel voliium in intcHcdlu vcl voluuiate ,

''

Expofitio

484

voluntate fuipfius. Ec quod dicithr de accidentibus.habet intelligi deaccidcntibus realibus.perHciencibus fuum fubiedium , atque rgperuenien-

completum quod non conuenonfunt huiufmodi. Non magisrcpugnatDco, vt video, quod nbi attribuantur fecundum eHccognitum modi intelligendi Logicales,vel faltem tranfcendcntes quitmmodi fignificandi Gtammaticales, quos nullus Hbi conuenire negat.Vide hunc in 1. tibus poft eius efTe

nit Deo. Tales veto refpcftus rationis

,

dift.i. quxft.|.

ts.

& 5J.dift.i. &alibifaepc,cxprefsc

ad hoc. Scd videtur repugnantia in diftis Do(floris, quia fupr«k, quaEft.4. dixitqu6d
Ad

hoc ibi


dixi fatis difFusc, 8c infra, cap. de

cidentcquaeft. vltima

quod

prefsc

<^ic>

,

patebit.

Ad

Ac-

hocfacit ex-

habctiftein^.dift.ii.quarft.i. info-

Septim6 dubitatuc iuxta eandem regulam,

quodtripliciteraccipi poteft,vt fuprk

:

renter his tcrminis,& m2Lximcfitppofito,8c indiuiresjliccc fentiat vt pauciorcs, iuxta

Topicorum.Excmplumy«^<««M,

natui^a

,

ejfentiay

quiditis,\elformalitai, accipiucurplcrumque indifFercnter,licet,propric

loquendo, habeant

fc

vc

& minus

communc. Itahic. quaerein j. dift.primi,quaeft. .ad ha:c. Quid autem Citperfona vide ij.dift.primi. Quid \ei6 /itppofitum patct 9. quaeft.Quod \iheti,Eft enim ptr ftens, habens t/lti-

ferfi aQum,nec eft alteri ratio ejfendi formalts.

Habcnt cnim cfTe fubiediuum, diminutum camen , quia in habentibus efle obie-

etiam fit indiHiduum patet ex Porphyrio cap.de Specic,&alibi faepe habetur.Vel pofTct aliter dc-

dliuum

/cribiyM/>^
praidixi.

&

dendo.diftinguendo de

eflc

obie(^iuo,& fubic^li-

I

tuens

eft ens

completum , non confti-

cum alio ali<jHodvnum,nec alteri inhitrens,nec ab

aliofuftentatum.Qw^ defcriptio poteft colligi ex 9. i9.quaeftione Quodlibeci,&alibi fxpc.

&

obiedionem

quzftionis lateralis

cularis pofHc conuenire

diuiduujocjuendo depradicationefignificata,non exer-

,

cijm foluendo

dicit Do* qu6d Species ineft homini,vt pradicatur de in-

immediate faiflam conrra folncioncm £tot

Dicobreuitcr,qu6d fic,aliotamen,&alio modo. habet namque primum eftc , noit qu6d fic in fuis inferioribns.quia nulla habet:fedquia confidcra-

tur vt indiuiduum circonftantionatum,vt videlicec hic,

& nunc & cum talibus & t^libus acci& corruptibilis non ,

,

dentibus,& vt generabilis

mod6vt^«o,

fcd

vt^W

;

,

,

ficut Mtigiftri loatmis

,

Habct eciam fccundum efte.videlicctqufditatiuum. non quod fit praidicatum , nec primo habens ratibnem quiditatiuam , fcd vt indiuiduum ^

fignaium hajcccitatc tantiim, velcertcvt indiuiduiim vagum , dc quo praedicantur pcr fe , neceirario tua fuperiora, de quo verc eft fcientia,

&

&

licet

non primo

yidearnr,vt

fic

(vt

hunc

Contra,talis przdicatio accidit rcbus

fcquar) licetajiis alitec

per feeft in gencrc,

& ingencrabi-

lc,& !ncorrnpcibile,vt quiditates fpecificae. Habct ctiam tertium cire,quia non folumquiditatibuscommunibiis, verum ipfis fingulatibus

& modos intelligcndi,& fignificandi, licet alitcc intelledus attribuat,dicuntur enim /itppofita,per-

videtuc falfum : quia ficut ftat diuerfitas

qiiia in talibus

magis patet

illa

triplex

tum vt Terminiftarum nouitates excluderet. Quarc aucem dicic veram naturam ,tetigi lupr
fignati

cum quocumque non vaciaftant fimul accidenta-

fignatx hominis de fuis infe-

Vclpoflet dici, quod loquitut DoiStor infri *,dc * qua:ft.i4. num.4. tebus fecundum efle quiditatiuum, vcl materialcjhic t^

non

ver6tfecundum

cflc

cognitum,in quo for- t

accidit eis talis praedicatio.

Prima tamen

Ad fecundum nego illud quod infcrrur. Nam homo in cfTc cognito abftrahat a fuppofitis, maxime cum fibi applicatur intcntio fccunda, in licct

tamcn

cft

identitas

non eft

,

quia ahftrahentium non

abflra
eft

fcdprx-

cifiua.Pro tanto tamen eft non idcntitas,quia no fupponit pro cis , ncc praedicatum , qaod fibi fic conucnit,verificatur de aliquo , nec pro aliquo fuppofitorum fecus in prima acceptionc. Vel :

iclinquantur fagaci

aliud, necabftraiftum ^ fuis fuppoficis, fedpro

,

lum ict.

tadlum

eft prius de vniucrfali. tamcn vequcid in entibus realibus cxprcffius paPofrenc contra regulam iftam adduci aliqua

vt

eft

le(ilori.

quxft. II,

nun].4.

refponfio magis fapit.

cx di(Sl;ishuius,inQuodlibcto,quxft.3.&4.qua:

lur

II,

vel fuppofitionis, ita

qu6d non eft identitas totalis , licec partialis vel qu6d eft idcntitas Mctaphy fica, vel Phyfica, non autem Logica;vel quod noncft idcntitas in eflc fecundum <jHid,Ced benc in efTe fimpliciter. Confidcratur enim in przdicatione exercita homo,vel aliud commune,maxime rcfpc€tu prxdicarorum accidenrium rcalium , non vt

Non folum enim hoc in iftis habct vcrificari, fcd etiam in omnibus , in quibus coordinatio rcperi-

14,

cioribus,& veritaspropofitionis enunciantisrintentioncm fpccici , vcl vnincrfalis dc homine.

re

tum

cum identitate ,

Ad primum dico, qu6d

rtundaciHm:8c

,

accepcionis

litas prasdicationis

DixJt izmen Do6ioT fignificatum termini cotamu-

reccptio,tum quiain propofito loquitur de vniuerfali , quod non conacnit nifi communibus,

pec

tur,pcopter variationemacceptionis eius.

finit,fingHlaria,indiMidHa,particHlaria,fuhJlantia,Scc.

nis

,

quiEft.ii, nuiii.4.

ipfum infri cap.dc Gcncre, quaeft.i. f Item , ciim tqu«ft. gloflando fc , dicit * , ideft , non ficundum ijuodeft nuln.4. * quxft. idemfiuppofitit. Vidctucigitur quod homo.fccunnuni.4. dum efTc cognitum,non fit idem fuppofitis, quod

& id^ntit^s fignati

filitu trilujiru alhuSfScc.

^

cita.

19.

dubitatur circa folutioncm prima;

0(9:au6

Scxto dubiraripoftet,iuxtaillam regulamDo^boris de fignificati termini communis triplici c(re*,vtriim fignificato tfcrmini difcreti parci-

huiufmodi triplexefte?

quid.

Quid

'

*"*

Suppoptum

tnatam s£iHalitatem , nen ordinabilern ad vlteriorem

uo.vtnofti.

quacft.ii.

Loquitut igitur Doiftor vt pludoi^rinam 2.

duo, ve]fingHlari.

in incellcdi:u,&qu6d Hntin reextr^,inteIIigcndo

,

, ideo dicuntut habere efte obiedliunm, ciim accidcns non fit maioris entitatis fuo fubicdo, inhoc faluabis controucriias , plura ad-

*

rcpcrituc

magis,

ifta vt

17.

,

omni gcnere,imm6 cxtragcnus, faltcm Mctaphyficc DoAorcs nihilominus vtuntur indiffein

de inhzrentiaaccidentali accidencium refpe(9:iuorum,& quasft.i.eiufdem diftindionis. Sed confidera inftancias alcius. Alij duo modi dicendi poftunt concordari vt prius. Stant enim fimul qu6d incentiones fecundae fint Jutionc principali

z8.

quia non videtur congruc loqui , cum dicit * af- * quxft.ll. fignando primum modum ficundum tjfeinfitppofi' num.i,. tts ,<\\i\ifitppofitHm conuenic prccise fubftantiis, ctiam viuentibus.Dieo quod licct perfina proprie capiatuc pro fuppofito , vel fubfiftentc in nacura intcUcduali , vel gcneralii^s in natura fcnfitiua, fuppofitHm vcro-rcperiatur in natura fcnfitiua, vcl faltcm viuente j indiHidHum quoque , yeXfingulare,

pofTct dici

,

;

vno.

50.

Qusftionis VIII. mando argumentum

dum.In fecunda eciam acceptione

ra,prxdicatio

&

&

,

forte nmilicet

*

qiueft, II.

ouni.j.

Nonodubitacur

,

circa folutionem primiar-

ra uatura

mentum. Itcm,

rialitcr

illa

propofitio.vidclicct qiiod di-

uerfitM fuppefitionis flat comHnitMe fignificati

non

,

vidctur vexa,tum quia tunc terminus fupponens. matcrialiter, pcrfonaliter ,&.fimpliciter Iignifica/et,quod

falfum

eft

idein

,

maximc fccundum

,

ponentes figni6cacum matcriale , & formale i eciam fecundum ponences cerminum commnncm fingularia

fignificare fua

falccm fccundario.

,

Aliud ergo fignificacijmjn^fuppofitione maccriali quia maceriale , & pcrfonali , quia forma, 1? fccundarium faltcm ; & firaplici ,quia fecundum aliosmaceriale. , ycl fccundiim alios , & mc^lius , primariura formalc. Item , vidcturquod terminits in illa triplici

acccpcionc prsdiiila

,

(ad

quam

referimtur vctba Dodtoris,) Kic non figniidem , quia quod eft fimpliciter tale,& quod cft fecundum ^nid cale , non funt idcm ficuc ht7no,Sc homo mortuw, Horneriu ,8c Homerui in cpinione : immo argucndo in calibus fit fall.nciaifeficet

:

,

cundum ijuid ad fimplicicer & vidctur fecundus modus i£quiuocacionis vc habecur i. Elcncho:

,

rum.Sed homo fecundum

eirc

maccriale

,

eft

fim-

homojfecundum

Quando-

:

eft falfa,quia eft

oppofiti dc oppofito:

vniMerfkle

^txdiczXMt non

,

Scd

&

alij ,

diftjnguunt hic dc vcra, non vcaut Iciliccc formalitcr , aut matc-

loquendo.

valct hic

,

Scd harc diftindio parum

tum quia raanifcftum

quid

cft

lo-

quitur Doftor dc fubftratis illorum cxttcmorum tum cflaftii., quia fortc illa diftinftio non cft vcraj hKil ctiam , quia capiendo illa for;

malicer, adbucprxdicatio vnius dealcero , faltem fignata,poccft fuftineri. Illud igiturquod cft non verangtHrdlU oft", intentio fccunda, qua:

non eft cns nacuFiE , poteft prxdicari de illo, qaod c(i vera natura ,id c(i , dcreprinxc fntcntionis , vel dcprima intentionc vt communitcr loquimur: & hoc non fecundum quamcumqac ,

acccptioncm fcd prxcisc fccundutn

eflc

,

tum

& quando fic przdicacur

,

,,

cogni-

nou oporcec di-

ftiiTguerc propofitioncm.quia talia funt fubicfla,

&c. Ideo

Doiaor, qu6d

dixit egtcgie

fi

qua

muliipjicitas, tantum figura: didtionis.

enim

cft

Potcft

quod nulla eft multiplicitns , quia diclioni&nunquam opcraaddatur minor, vel confcqucns ad maio-

tenjeci

>

mulcip|icit.as figura: tur,nifi

rem,vel anteccdcns.Diccndo igitur abfolutc

,

ho-

moeftvniuer/ale, vel/pecies, nnlla cft multiplicitas

eflc vero cognitum, vcl fecundum^«»^honio,ergo uon manec idencicas fignific^ti, ficuc nec fuppofi-

propric:(ed

tiunis.

alitcrrefpondcre, ficut ad iliud cx 5. Phy(:corum,rcxc. commcnt.S.quopiobatur matcnanon

plicicer

intclligibile

,

cft

Eodera modo podct argui de fecundaacce-

& tertia. Maior eft nota. Minor vcr6 fccundum iftum in multis locis , qui tenct quod cfle adualis cxiftentiaE cuiuflibet , eft ptione

.

patet

/implicitcr

&

,

perfcdliflimum eflceins; faltcm

inqiiancum cale,

non abfoluce ,& hoc ma-

licct

Jtimc in ordine ad incclledum pcrfcdiorem en-

Icem

refpondcns ad mulciplex facili rcduciturad r-netas. Mulciplex namqucdiftinftio parit confu/ioncm. Vidccur igicut minus tc€tc loquiDoftor , cum concedic propoficioncm , in qua prxdicacurfccundainrencio de liomine,cflcmulciticate coqnici.

,

non prxfata diftindionc^dc

pliccniiipfam tamcn dicit non

cflc

diftinguen-

dam. Icem , quod figura diclionis non includat tantum phanrafticam multiplicitatcm , vt vidctur vellc

DoAor, arguicur fic, quod

formam

Syllogifticam

ergo

verc impedit

vcram operatur mulci-

,

plicitatcm: fcd figura diflionis

&c. Maior patet

huiufrnodi,

eft

quia fi non cflet vemcdium in vcritace poflet vniri exrremis. Minorem probo , quia omncs loci in di(flione & extra , peccant co quod ra

,

multiplicitas

,

,

,

,

func immodificati.

Itcm

chorum

,

,

cap.4. dicic

phibologia

dum

,

duplcx

& :

,

Ariftocclcs

i.

Elen-

quod ^quiuocacio , Am-

fimiiis figuracio

,

fed vbi duplicitas

pcccant fccunibi

,

multipii-

Item , omnes loci in didionc fiunt ex hocquod eifdem nominibus,& oracionibus.non idem hgnificamus:fcd figuradiftionis eft locus in 3».

fic

,

vera natura,&c.

* Videtur cnim primo quod non foluat foimalitcr ipfum argu-

gufnenti ciufdcm quxrtionis.

fyllogiftici

cumqucpr^dicaturnon vcranaturadc vcia natufed dicendo horno

eftdicendum. 3>'

48y

vnOjVcl omnfbijs.ln pr«dicatione vcroy^wdM.vt abrtradum cx nacara rci diftincommunc,

lunc

fi

addatar

,

Socrates

e/f

hemo, ergo,^c,

cft figura didlionis.

Ad forinam tamen argumenti

ciic cr\s

:

Gluod mouetur

eft

,

Doftoris, foleo

&c. Diftinguocnim

denon veranatura. Aut furaitur pro illo, quod nuUo tnodo eft aliquid pofitiuum ncc rcaic, ncc rationifl. Aut pro illo quod non eft cn« ,

,

Jiafur£e,fcu ptetcropusintellciftus

fed prarci-

,

sc habet cflc per

opus collatiuum intcllc(ftus, vel habct cfle diminutum. Eodem modo diftingui porcft , per oppoficum , de vera nacura pri:

mo modo

func oppofita contradidloria,

iion prccdicatur ncc quiditatiue, nec

& vnum denomi-

natiuc vercdcalio. Secundoraodo, licctvnum

non poflic prxdicari de alio quiditariuc , dcnominatiuc tanicn fic : & ita eft in propofico.Poceft poni cxcmplum de fubftancia,& accidcntc,ctiam reali,& applicari vt

fcis.

Profecundo arguracnto foluendo ni6

quod voces

fignificatiux rerura

, ,

dico pripofitiuo-

rura faltem (vt habet vidcri fupcr librum Pcrihermcnias) non funt primo rcrum , vr exi-

ftcnrium, quiacxiftcntia adlualis accidit fignificatis

,

vt fic

;

ncc rcrura,vt in

quia etiara cognitio accidit cis vt indifFcrcntcr

fc

Equinitas cnim

;

habcntium ad eft

eire

cognjto,

£cd funt rcrum, taliacflc.

tantura ipfa.

Nec

obftat

quod voccsdicantur notz pafl[ionum inanima

1.

Perihermenias, quia hoc dcnotat ordinem figno-

rum in

(ignificando.Vox cnin:j,licct fignificct rcm pcr confcqucns vt cogni,

&

citas.

iDcdiante conceptu

di61:ione,crgo,&c.

tam pcrmifliuc , vcl fpccificatiuc, non tamcn rcdudiuc.nec tamen ipfumconccptum verc fignificat, nifi co modo, quo prima pars nicJij illumi-

Ad primum

dico

,

quod

liccr

non

cxprefsc,

tamen refpondet Docilor ad formam argumcnti, negando confequenciam , quiaeft

implicitc

fallacia figurx didlionis

vcrxnaturac in maiori Sctti oper^

Tem.

,

,

proptcr variationem

& minoti J.

:

&hocfor-

nata illurainat fecundam.

Secund6 dico qu6d beftialis , & fatua cft iila quorundara , diccntium tcrminos communes fignificarc ptim6 & adzquacc fua fingularia imm6 pofico quod nullum fingularc ,

iraaginatio

,

:

Pp

habcrcnri

33.

486

Expofitio

faaberem, idem les

jfignificarejit-.deftruunt ,

%i-

tionem ,

Sc

,

vniuocacionem, vc

teftcamenquodammodo fua inferiota fecundacio quidiraces a 4.

enim

& fcienciam & definicionem & demonftcaalias dicecur.

dici,

Po-

quod fignificanc

pcimacio aucera ipfas

,

communes.

quod

fuppoficione fimplici:

&

Quart6dico , qu6dilU;diftB«9riomulcorum, de fignificacione maceciali , & formali cerminorum , faluo meliori iudicio , videcur mihi nulla. Voces cnim ica funt figna , qu6d non fignificaca, faltem vocum. Licececiam fupponanc pro fc ipfis , quod eft macerialicer fupponerc,

quam camcn

fuppoficioncm aliqui (&incptc) ad fuppofitioncm fimpUccm e.Ycendunc , non tamen fe ipfas fignificanc. Et his pacecadargu-

mcncum. Nonenimdixit Do^aorquod inomni fuppoficionc terminus idcm fignificj»ret } i^co quod cangicut dc. fuppofitione matcriali , potcft folui, & hoc poncndo fignificacun» matcrialc; fcd ncgando dic confequencer. Loquicur eciam de fignificato primario,& npn fccundario. Ad aliud paccc qu6d iftc terminus horno figniquidicacem indiffercntcm ad

ficat

efte

cogni-

& exiftct^tias aftualis. Et quod tangicur dc fccundum ^«/
,

,

,

a;quiuocacionis

non habet

illa

,

pacec

quod

diucrfa eftc

,

iftc

terminus homa

tanquam

diuerfa

fi-

gnificaca,fcdadueniunc ipfius fignificato. Idco intcr fc corporata caufant fallacias fccundum

exigentiam verbi , vel praedicati ; nuUo enim hominccxiftcntc, ifta e&yei&thomoefiammalt licitiftafitfalfa, homo efi,de quo tamen altius fuper libros Pcrihcrmcnias habcc percraftari.

Argncndo

&

Speciet

igicur feqtritur

,

Spectes efi

,

liccc

generu

prim6,

non prim6:

jpecies

ficut fequitur

ff>ecies eft intentio gtnerit : eft

fe

,

igitur

,

\dHplum

dimidij duplMmyigitur eft multiplex dimidtf. Q\xxie

hunc in primo , dift.ij.in fimili. Sed fuftinendo hanc rcfponfionem efte dp mence Doftoris , (vt facis teor) potcft dici, quod fiue fumacur inrentio pro aftu concipiendi , vel pro refpcdu racionis , vt fuprll didlum cft , de raultiplici acccptione intcncionis, hic poteft negari , Species eft intentio,8c eciam hic ,ftiecies eft intentio/ecunda,&c hocftridc , proprie logice loquendo,vt loquitur Do6tor hic, quia non vt plu-

&

rcs

camcn communitcr loqui-

fcd vt pauciores hic fcntit. Gracii

,

breuitacis

& vulgaritcr

,

mur , cum

,

fic

pociijs intentionale , vel res ftcundd in'

, dicere debercmus. Et hoc incclligo loquendo de przdicacionc focmali,vc loquicur Do6lor hic, quia forcc prsdicationc idcntica cflet concedcndum : fcd de tali przdicationc non tradidit Atiftotelcs Logicam, vt dift.8. primi, habct ifte. Habct etiam talis

tentionis

,

vcl rejpelftu rationit

pra:dicat|o

locum in his quae funt fotmalitcr , vcl

permifnue infinica , cuiufmodi non eft inccntio fcci^nda , daco quod fic tranfccndens. Habet cciam Ipcum dum abftraiflura de abftrado , vel concrccurade concrcco vcrificacur,quod contingit in propofito,vt patet.

&

Ad illam rationcm de relatiuo infetiori fuperioripacctqu6d procedic accipiendo illa vniformiccr, fcilicet concreciuc quod noncontingic hic.

Vndccimo dubitatur,

circa folucioncm Repli-

renccr fumpto,ad dccerminacam ipfiusacccpcio-

c« immcdiace fequcncis,vbi Dodor concedic

ncm,vel ab vna accepcione ad aliam , accidic

i(izm,Specieseftintfntionale,8ctimen ncgat iftam,

,

vel fallacia

,

qpa:

illa

non cft ex parcc

homoeft intentionale. VidctHt enim benc fequi

, fi

ipfius fignificaci in fe.

homo eft fpccics, qu6d fit intcncionale, ficut fc-

Adaliud dicicur communitcr, &maximcde mcntc huius i.Elenchor.quasft.ip.quodr/M/n^/^Ar aliud a6luale,& hoc vel in voce cancum,vc aequi-

qaitut,hom«eftalbtu,igiturcolorattu.Et gencralicer

vel in oracione, vt Amphibologia. ; Aliud pocencialc , hoc itcrum vel in voce, vc accentusjvel in oratione , vr compofitio ,vcl diuifio ; aliud phancafticum , vc figuradiftionis. Refpondcnsigicur ad raulciplex aduale , vel po-

&

tencialc,non pratfata diftinftione

,

cic6 rcdargui-

tur,fccus in mulciplici phantaftico.

Ad (ftionis

dequocumque

przdicacur concretum inferius,

& fupcrius. Poceftdici

vno raodo , qu6d Doftornon ne-

gac hanc pcxdicationem

homo

,

eft intentionate,

icd ncgat confequcnciam de forma valcrc

,

pro-

pccraccidens. Alirer cnim arguicuc hic, homoeft nic , hemo eft fteJ^ecies , igitur intentionale ;

&

, ergo, &c. ficuc in cxemplo , de hemine albo , & coloraco. Vcl aliccr pollec dici, quod illapra:dicatio,i^«m0
cies

,

ft^ecies eft intentionale

alio

argumenca quat probanc figurara diincludcre veram raulciplicitaccm, non

alia

folum phancafticam

&

quod forcc verum eft, non hic, fed fuper primum Elcnchorum. Aliqui *nim voluerunc quod dicic tancillm apparentcm , vc Alcxandcr Commcncacor , cuius auchoritas eft in littcrahic,quam rccicathic primo Elcnchorum qnaEft.};.& 36. numcrando fingulas alij ver6qu6dincludit veiam.Doftot autem nofter ibi mcdiam viam tcnct.quasreibi eum,val,

:

de fubcilem.

amB.j.

rcfercur rclaciuum infcrius per fe

relaciuum fupcrius per

uocacio

*

,

dctcrminacione diminucnte , ncc diftrahentc , quod caraen poftec negari. Icera , ad

igitur a fignificaco ccrmini indifFc-

mulciplicicas

3 6. qua:n:.u.

& benc fequitur &

non ramcn loquendo de fic

:

fiecmcU , ergo intentiotmxz aqualirer abftradum vtrobique , quia non arguituc

eft intentio

cft

nere.

tur.

intentioncs fecundas

cum

cecminus fupponic quod fignificac.vc inftk , in Anceprasdicamencis , quaefti;?. habcc ifte. Ideo refecc dicere , tertmnum alfffid fitpponeff , ipfitW pro aliijHO , vel aU^uitiu , fitppO'

^ultiflUitM 'iidrti fumi-

non ioquitur kcundum opinionem propriam , nam communxteripfe &oranes Logici appellant hicquinque

Tercio dico, quod \icetfignific4re , Sc fitpponere, difFeranc , loquendo dc fuppoficione pcrfonali,

quia

I J-

detur enim qaibufdam qu6d hic

Decimo dubitacur , circa folutionem fccundi argnmenti eiufdcm quarftionis * vbi negac Doftorhancprxdicacionem, Species efi intentio. Vi-

intentionale

,

pofTct fimplicitcr ncgari

lum propccr caufam di(^am dicacum

intentionale vcl cft

,

fcd quia

non fohoc pr£-

,

aequiuocum

,

vcl

G.

vno fenfu fumacur , adhuc cft concrccum, concerncntia propinqua mulcum abftra^um in

\.

ad fubic<5tum , nec caufatuc ^ pcopriecace immediacc , fcd abftrahicur ^ fic originacis

rci :

&

hocetiamin concrccis accidcnciura realium eft yecum. Nam licet concedatut qu6d homo eft albus , vel colocatus , non taracn qu6d fit qualis. Vel licct concedacuc quod homo fic patcc, non c^men quod celaciuum fuperpoficionis , vel rclaciuum abfoluic. £c forc^ verius cft hoc

37.

Quxftionis VIII. qalm

in refpediuis»

in abrolutis;& in rcfpefliuis

rationi$,quam realibus. Vndefratet Adaai in
qu6d

t.

aliqua funt przdicaca,

quz non func nata in fua forma reguiari , nid de illis.dequibusimmediate dicuntur. Exemplum accidens dicitur de albo,& nondicitilrdeSocrate, qui ed albus:quia accidens non eft natum conuenire,nin illis, quibus prim6 , immecliace conuenit. Et applicat ad proponcum de prjedicacis , quz dicuncur de Deo per communicationcm idiomacum ,&quc non. Nam diciturqu&d Deused pafTus , fed nonquod ntcreatura

compofitum

vcl

,

vei didincflus ^

,

adfinem tura

hzc

vbi dicit

,

ajptmpta

efi

in tcrtio

,

fcd

&

qu6d

did.

,

i

quzd.i.

.

iizc conccdicur, A^
*d vnitatem

ferfing

\

non tamcn

ad vnitatem naturd, pofito qu6d terminus primus illius vnionis effet natiira , vbi przcisc cfl varictas modi conNMtttra

,

firuendi

,

eft

nJptmptA

& loquendi.

& y.diftind. primi.

Simiie

ita in

8.

didinc^. quarti,

propofito

:

denocatur

cnim ex vfuloquendi,qu6d hxc,homoeft

imentla-

,ipfum hoc poteft applicari illa regula Do(!loris , in Quodiibcro , quzft.^. ^rciculo I. diccncis , quod Nihil dicitur verecem-

nale,Cignificit vcl fotmalitcr, vcl idencice Cire

rcfpcdum

rationis.Et ad

petere alicuifecundum

A, fi Aftt

& hocfiue ratioformalis rur eft

ratio tranfcendemi

,fiue fundamentalu

:

& hoc,

verum ffft logicc loquendo jta igidiccndum hic , quod hzc denominacio

iiiquic ipfc

:

,

nimis tranfcendens , ide6,&c. Vnde fi concederecur ifta confcqucntia , bomo tftfj)ecies,igiturin-

eft

untienale

;

poftet confequcnter probari confe-

quentia fada in litteta , pcr illam rcgulam famo-

tOmnit

iiva

confiefuentia

enthymematice tenet

,

6cc.

Ccd tu confcqucncer ftude.

39. quxft.ti.

aam.6.

Duodccim6 dubicatur, circa folucionem fecundzquzftionisiateralis*.Videcur enimquod przdicatio intentionis fecundzde fundamcnco ^c in fecundo modo dicendi per fe , iuzta iilam defcriptioncra fccundi modi fuprk tadtam, cx Linconienfi. Item , videtur quod intcnciones fccundz poffinc definire priroas , quia accidcncia magnam parcemconferuncad cognofcendam quod quid eft,i .dc Anima, tcxi. commcnt.i i.

Itcm

,

qu6d

c contra, quia

omnc accidcns habec

fubicdum; &rciatiuum pctfundainentum ; & matcriacum pet matcriam erit igiturad minus przdicatio fundamenti de fecundis inrcncionibus pcr fe primo modo , falccm inobliquojfecundura dodrinam Linconienfis. Item , vidctur qu6d mal^ dicat qu6d intcncio, definiri pec

:

& res

funt diuerfa

non ordinata , quia fubftan-

& accidens habet ordinem ad fubftantiam. Item, videturquod res fitcaufa efl&cicns intentionis, quia eft canfa cius,& noninaliogencrc, vtpacccdifcurrendo. Itcm, quod dicitur in fine folucionis , dc perfcitatc tia

omniumprior,

modi

tercij

tur

,

illatiu^

,

/» ^juocumtjue

fcilicet

igi-

&c. videtur falfum. Daio enim quod So-

crates per fe trahac

caufa

traftiis

,

nauem

non tamcn

Scttieper.Ttm.I.

,

&

fic

fcquitur

auchoritas intei-

quorumcogni-

Dco

vcritatem ex parte rei , vel fignificati , difFormiter fe habent , quantum ad conccdi , vci nevt liabet ifte

illa

cognitionem fubieAi,non de intejitionalibus,quorum cognicio fequitur. Inteiligitur eciam maxime de accidencibus pcopriis,& ita

,

tionis ,

:

Ad fecundum dico, qu6d

ligitur deaccidencibus realibus,

non eft ad propoficum. Ad tertium, dato qu6d definiantur per fundamenta non tamcn fequitur perfeitas przdica-

,

fufficicns

qu6d

vbi-

^Ot

tingic inpropofico.

tio przcedit

Sed poffet obiici de quanto aliis. Rcfponfionem quzrc. Prima refpondo videcur fufficiens ad mcntem Dodlotis. Si volueris fequi fecundam ,confidera plura altc,& vi armacace defende. Multa cnim quz vniforraem liabent

gari

,

gitur,quando przdicatum cx natora rei egreditur exprincipiisquiditatiuisfubiedi,quodnoncon-

&

non dicic propcer quid. I g^

487

cumqac fit trahat nauem. Ad ifta refpondeo. Ad primum dico qu6d illa defcriptio intelli-

non

,

&

quia in quiditatiue dcfinicionibus , , habet attendi pcrfeicas talis.

in additaciue

Vci

, vt infra vidcbitur , poffet ncgat i accidens intcntionale dcfiniti per (ubicdlum. Quod tangitur dc przdicatione materiz in obliquo , di-

co quod crfi vcrum fic de maccria ex ^ua , non tamcn de materia in fua. Si quzratut de ifta przdicacione, Intentio eft ab inteUe£lu

,

vci proprer

cognicionem fundamenci , poflcc fonc concedi

qu6d

eircc

pcr

fe.

Ad quartum riri

dico

,

qu6d

licet ibi pollit repe-

ordo quodammod6 ineftendo, non tamen

in caufando,vct intrinfece conftituendo aliquod

tertium.

Ad qointum dico,qu6d non intencionis efficiens dicendo

,

propri^caafa

eft

dicacur

nifi

qu6d

caufa occafionatiua , vel fine qua non, habet reduci adcaufamefficicntcm.PotiiJS jgitur rcducitur ad caufam materialcm, quia materia(Rf»4,&

quodamraodo ex qua,vt patet

confideranci.

Ad vltimum.patet fupri.arciculo dico hic

,

quod

licec

non

tcneat

i.Er breuicer

illa

propofitio

tamen in nece0afi6,vel naturalirer agetibus,cuius modi eftcc

Do6loris in liberc agcncibus

fundamcntum

,

tenec

rcfpet^u incencionis

,

fi

habcrec

a^iuicatem perfeicacis tercij modi. Decimotcrcio dubitacuf , circa foiucioncm primi argumcnci illius quzftionis. Vidccur enim quod prima rcfponfio , ibi data , fitconucniens* quia ficut fpccics per accidens,& non pcr fc.przdicacur de hominc, ita definicio fpecici , non per fe,fed per accidcns, fibi conuenit:bene igitur ncgat

minorem argumcnti.Nam

cidens

eft

albus

,

ita per

ficut

accidens

homo per aceft

coloratum

difgregatiuum visus.Ncc obic6lio,fcu rcplica fcqucns vaict. Poftct enim concedi prima coniequentia cius,& negati fecunda, quia arguit ^ negatione petfeitatis in przdicacione fignata, ad negatioiicm perfeicatis in przdicacione exercici: &licet vaicrct ex incentionibus proporrionali-

bus ad fundamcnca, nuntaincn ex fundamcntis ad fundamenta. Item , videtur qu6d illa diftindio de determinationeinhzrcntix , vel inhzrcntis fic inccnucniens,quia fic omnis propoficio eirec pcr fe,& ita ifta , homo eft afinu* , quia afinus cft pcr fc afinus* quod coincidic cum iila demetia quorumdam di» centium hanc eftc in primo mpdo , diftingucntium de formaiiter, & redu&iui petfcitace prinai modi. Icem,videturqu6d hzc fit yi cti, Accidtns eftfer fe ens,yt cciam ly ferfe decerminat inharens,ic hoc poncndozquiuocationemencis, vt communiKr hic ponic Dodor:quia tuc cns accipicur pro ipfo»

mct accidcnce,& accidcns cft per fe accidcns. Ad primum dico , qu6d quamuis illa rcfponfio pomc fuftineri , quia tamcn eft contra coromuncm Pp X

4'"

Expofitio

488 munem modnm

dicendi

ncc

,

ueftigat illam diftindionem

ita fubtiliter in-

idco

;

Dodor

poft-

ponit eam. Arguit autcm contra ipfam , cx comtopice. Et forte armuniter apparcntibus , gumentuni tenec , vt pr^dicatio fignata fuppo-

&

nit procxercita. Et licctnon teneat confequen-

de forma, vt infr^ patebit,tcnet tamcn de

tia iila

ncgo confcqucntiam , quia nccprz-

aliud

oicatio

ncc propofitio dicitur per

,

fe

,

nifi vt ly

tamcn

fer fe dcterminat inhaercntiam. Dicitut

aliquando vt detcrminat aliquando vtroquc modo , vt fupri

vera aliquando

inhxrens

;

fic

;

Vulc igicur Dodor fubtiliter inucftifaUitatem illius pra»dicatiohornoper fepridicatur de pluribtu , vcl , homo

notani.

gaie veritatemj, nis

,

Genus

licet

&

Nec

illud quod infertur dc modi, fccundum illos baleft fimilc , quia quandocumque dici-

perfiefijpecies ,&cc.

Proprium

,

,

ScAccidens,

Topicorum

i.

Teitiaratio

cap. 12.

contra candem exponcntem. Quarta rario cft ctiam contracandem exponcntemcxfundamcncft

Ariftotelis ^.Mctaph.tcxt.

tis

Metaph.& 10.&

comment.io. &4. tcxt.commen.

S.cxprefliijs

vlti-

mi,de qua crit fermo prolixiorftatim. Ad oppofitum , arguit authoritatc Porphyrij, tantum quinque poncntis , vt patet ex proccflu fuo, cimi quo conueniunt omnes Logici. Dein-

de conclufioncm affirmatiuam ponit

pra:dicatione primi

modum

buticntcs

modos

,

definitionem

,

Secundo contta fecundam cxponcntcm , oftendit quod funtplura quinquc. Secunda ratio eft concra fecundam cxponenccm , cx aflignat.

Ariftotelc

materia.

Ad

fint quinquctura quia tantiim quatuor,tum quiatantum tria, ex fundamentis Ariftotclis i. Topicorum,cap.j. vbi quatuor pracdicata , fci-

dicendi recitac.

Primus

tur prsdicatio primi modi, denotatur pcrfcitas

fcd circa

,

poncndifulfficientiam vniucrfalium.tres

cft

penes fignificare fubftantiam

,

&

fingulariseftilla diftindiio Dodl:oris,quam etiam

qui fatis clarus eft. Contra hunc modum duplici medioarguit. Prima ratio oftendit quod talis diuifio non eft per fe , nec pri-

in matcria altiori,vt in Theologia,& Metaphyfi-

nia.

ca,recitat,

oppofita.

inhxrenciaE

,

qux

non habctur, de quo

ibi

fortc crit fermo.

Notabilis

Ad vlcimum dico quod nat inh.xrcns, non tamcn ,

cum

quia ftatim

,

&

valde

conce-

ctfi ifta poflit

,

di, Acciderii eftperfi accidens

feens

igitur

alias

vt lyperje dctcrmi-

,

ifta

,

Accidens

ejl per

dicitur per JienSt intcl-

propter famofam diuifioncm eniis , in ens per fc , in ens in alio , xquiuocationemjlogice loquendo. Rcfert ergodiceligicur fubftantia

,

&

&

ic,ylccidens

quia in prima aceft accidcns ; pro fubftantia,&maxime ex vfu lo-

efl

ens

,

Scperfi ens

cipitur ens pro fignificato

in fecunda

,

:

&

quod

,

qncndijdc quo (upcr libros Elcnchorum, q. i G.ic jnfi a cnp.de Accidcnte, adhuc ifta habenc videri,

& aiibi.

a«cidens

,

Secundaquod

velnonpcr

eft infufficicns,

Secundus modus diccndi cft , penes coordinatjoncm pracdicamentalem eiufdcm Gcncris , & aliorum ad alia. Contca hunc modum arguit quinquerationibus trcs tamcn vltimas ponde,

rat,vtpatct in littcra

,

c6m dicjt , PropterifiMtres

Prima ratio oftcivlit quiid exhoc modo fcquitur, quod potiias pcncs pntdicari dcberct fufficientia corum aflignari. Secunda ratio idem confirmat. Tcrria oftendit quod tunc

rationes

t

8cc.

differcntiapotius ab Ariftotcle habuit poni intcr praedicaia , quam a Porphyrio inter vniuerfalia

,

tamen

quia non dircde ordinatur ,

& quiditatiuc

formalitcr

,

prxdicatur. Quarta racio

oftenditquod Indiuiduum tunc cfrct vniuerfahoc vt , quodper fc in gcnere ordinabile , niinc , vt diclum eft priijs: abftrahit ab hic ,

&

le '

Q_v 4

T

s

I

o

&

IX.

& maxime verum eft loquendode intcntionibus. Qu.inta ratio oftendit

qux cft u. apud Scotum.

quod tunc

eirent

fcptem

vniuerfalia.

Vtrum

runmerfalia fint numero tantum

Tcrtius

modus,quem

fcquitur.ponitfufficicn-

tiam corum pcncs pradicariXic Quia omne vniqux cft ratio ucrfale. pracdicatur de pluribus Vniuerfalis in communi , ficut omne animal cft :

quinque ?

DErm tec

:

PR

,

M o. Quid vntHerfale

, quid numequid qHinariia , fatis paWcctde nHmereSc^uinario mulca poflcnt di,

I

qiiid tanturn

,

Arithmctico relinquenda lunt. Ly exponi ratione pluralitatis , non alietatis , quia additur tctmino numerali. Prima cxponens eft tjuinqne funt vniuerfalia. Sccunda, dr non plura quinci

,

qiis

taniktn in ptopofite dcbet

&

qHe.

communis

,

nifi

quod

in fecunda par-

,

,

aut

& maxi-

mcindiuidui , aut totum fi primo modo, f\c cft genus ; Ci fecundo niodo,fic eft fpecies. Si .".utcrn prxdicacurin aiHale,mt in qualc fubftantialc vcl :

,

c(Tentiale,&

fic cft

DifFcrcntia

auc in quale acci-

;

dencalc,& hoc duplicirer, auc fcilicecconucrtibi-

& fic cft Proprium

non

conuertibili-

ter,&eft Accidcns peraccidens.vel

comnmne. Do-

,

OiOi notanter.diccns

net.

per modum epniis, ideft,

Ordo

modo

pr.xdicat partem cflrcntt£ fui fubie<Sli

fccundum qiiod trcs modos diccndi adducit. Primos duos impugnat , tercium tc-

te tiia facit

igitur praedi-

cztur in<juid,zutinejuale. Si primo

litcr

Diuifio

Aut

fubftantia animata fenfibilis.

Quid autem

,

C\t

;

aut

prddicari in tjuid, declarat

,qu6d

efi

prdJicare efiintiam

petmodum

fubfiftcntis,

&

fermo, quimdeipfiusin partcs

non dcnominantis. Sicutcnim, Phyficcloqucndo , materiacft tanquam bafis , fundamcntum,& recepcaculum formarum, ita, Metaphyfice, vcl Logicc, Genus habct fc tanquam funda-

fubicdiuas diuifionc,fufficientia, numcroque, vt

mentum difFercntiarum,&reccptaculum carum,

patct cuilibet fpeculanti.

& principium

enim de

verofatis patet, prius

intclligibilitate

modo cirendi habcndus

,

crat

,

&

kibilicate,

&

cntitate,

vnitate

,

atque

praidicandi ipfius vniuerfalis,

De Secvndo

partem negatiuam quadniplici rationc. Prima ratio oftendit pruno contra pvimara cxponcnccm, quod non ,•

arguit

radicalcquidicaciuum Spcciei

:

&

totum Phyficum cftquoddam perfeftum cx partibus,ita Spccies, vel quiditas fpecifica Metaphyficc. Et ficut forma fubftantialis cft tanquam ficut

perfcdtio

Qu^ftionis IX. r

tiam

tijita difFcrentia fpccjei.

plelitteram vtfcis.

Vult igitur Dodkor quod prxdicari in quiJ, principio materiali, , conuenit vt puca Gencfi , quod ptxdicat cllcntiam per modum fubfiilentis , propric partem appro-

tuorprzdicatorum conuertibilitcr przdicantur, fcilicct definitio & proprium : alia duo non ccnuertibiliter. Itcm , duo pracdicant efTcntiam^fciUcctgenm, 8c definitio : 2.\'\z duo non ,videlicec

,

ficut dcfinitum

&

,

ramen per modum

priatc

partcm quiditatis

Importat enim

totius.

fed quia concrctiu^

,

& in

,

idco cx confcquenti totam , quidjtatcm dat intclligere. Spccics ver6 prxdicat totam quiditatcm indiuiduorum , vt ctiam tc£to pra:dicatur

primus modus diccndi

alTcrit

quod probat Do-

,

<2or , quia aliter in eficiitia indiuidui aliquid pritcr fpecicm , in fpecie inclufa , continerctur ; & qua ratione in vnius , pati rationc in altcrius , ita diftinguerentur ab inuiccm cf-

&

&

&

fcntialitcr per talia

uidua tia

&

,

Vcrbi gra-

Ipecics vt gcncra diuidi.

in Soctatc

fi

,

&: fic pofient dcfiniriindi-

:

Sc in

,

Platonc

ram humanam includerentur ^,

,

8c

prztcr natuB, igitur na-

tura humanacontraheretur ad vnum per^,& ad aliud per B: ficut animal per rationalc,& irrationalc , qux accipiuntur ab aliis rebus,

vel realitatibus

dente animali cialifilma

,

,

a re

,

vcl realitate correfpon-

& tunc non

&

ad fpc-

cfict ftatus

Placonem. demonftratio

contra

,

eHct fcientia,

contra

principia Philofophiac

De

indiuiduis

& &

plura alia,

,

,

veritatem,

feqacrentur.

tem , faltem ficatione

ex primaria inftitutione

oftendit

,

conuertibiliter , vel

;

proprium

idem

6c accidens.

,

Proprium enim licct fit ,non tamen prxdicat

cfrcntialitet fubiedlo

, quia non eft de effcntia , ncc formali. tcripfaefrcntiafubieai:hxc autem quinquedi-

effentiam

, & in ^ale abfolutc,non habcndorcfpcdlumad cfTentiam, ncc conuertibilitatem ita patct ad primam partem argumenti. Deinde oftcndit quarc DifFcrentia ponituc

ucrfificantur penes prxdicari in ^uid

:

hic

& ibi

,

exptcfse.

Vocat cnim Ariftote-

aliqua anncxa prxdicatorum

lcs ibi

rcntia

non

&

& Spccies

,

go dodrina conftruerc DifFcrentiam

,

,

vt DifFc-

refpcdu Gencris. Eadem cr,

& deftruere Genus & ,

docet Ariftotclcs

Topicorum.

4.

Affignat aliam rationcm , quatc forte DifFcrentiam non pofuit Ariftocelcs pixdicatum per fe

vnum,quia duplex cet

,

& intermedia

eft ,

DifFercntia

vltima vidcli-

,

vt infra patcbit. Rcducituc

crgo vltima ad dcfinitioncm Genus.

,

&

iniermcdia ad

Quantum

ad aliam partem atgumenti , de non ponitur definitio , vt vniucrfale qu;a vidclicct non habet vnum modum prxdicandi horum , de quibus hic agitur licct bene iilorum de quibus

&c

,

quidita-

vel fignj-

,

idem infra magis cap. de

,

:

ibi.

Quia ennTi

includit

Genus

ideo ratione vnius conuenit

& ratione

tjuale

^uid

Quid autcm quod ,

dicens

prxdic/ire

tfi

per

,

pr^dicari in quale

fit

modum

,

oftendit

ejfentiAm /itbiecH,

Vbi

denominantii.

de denominationc cftentiali

,

&

di-

acci-

fpecics

,

& DifFcrentiam, pixdicari in

fibi

alterius in ijuale

idc6 rcmanet

:

: non crgo vniuerfalc. Qjjare autcm non ponitur ibi inter prxdicata , aflignat

duas rationcs , vel duos modosdicendi. Prima, quia eft annexum definitionis , imo omnia prx-

vtrumque tamen forraalis. Qu6d autem Differentia poflit przdicari in cjuale , & quod fit qualitas, patct j. Metaphyfic. textus

dicata funt annexa definitionis, vt ibi habct Ari-

comm.

quia conueniunt in modis prxdicandi,de quibus ibi,&confirmat hocex ^.Topicorum. Secundaratio, vel fecundus inodus dicendi,

dentali

:

1

9.

Prsdicari ver6 in quale accidentalc fubdiuidit vt priiis

,

fecundura quod duplex

eft acci-

&

communc: & adpropiium vidclicet ducit pro fecundo teftimonium Porphyrij cap. de Gencre, vbi dicit, Et accidemia communiter G^ non propria alicui , de quibus in locis fuis videdens

,

,

tno

,

,

Socrates

Socrates efl

ejl

animal

rationalii

,

,

,

efi

efi rifibi-

&

:

Generis in fpccies , per differentias eftentiales. Etqualiter ordo determinationisPorphyrij correfpondet huic fufficientiac , adiungit. Deinde obiicit contra dida , fed rcmittit fe ad folutioncm prirai argumenti , vbi talis obieftio eua-

quod aliadignat Ariftotcles numepritno Topicotum , &Por-

Dicit igituradprimum principale

rum

cft

(& habct AriGenus,

eft,quia Species non cft prxdicatum, fcd tantum fubieftnm in propofitione Dialc£lica quia :

hlema

,

nec ornnem pofitionem confiderare :fed quando

duhitahit alicjuii rationit indigentium

fensujve.

Nam tjui duhitam vtriim

,

& non pocna

cporieat Deos ve-

rtri,& paremes honorare,vel non,paena indigent

.

Qjd

vero vtritmfit nix aiba,vel non^ejifinfuf. Necjue enim ^uorum propintjua efi demonilratio,netjue vero cjMcrum

valde longe.

Nam hac

^uidem nen habtm duhitatit-

nem,illa vero magis ,cjuoniam fecHnditm exercitatiuam.

Hxcibi.Similem fententiam ibidem,cap.8.habcc Philofophus. Propter crgo minimam communitatcm Speciei , vidctur potiiis in propofitionc Diale£licadeberefubiici,qu^mprxdicari.

cuatur.

tcr,

didum

rum,cap.5).vbi dicit CtcNonoportet autemomnepro-

Socrates

Socrates efialbtu.

&

vt prius

ho-

Socrates

Vel potiiis exemplifica, accipiendo fpecicm pro fubicdo , ptiterquam in fccundo. Concludit confequentcr hanc diuifionem eftc per fe quia conucnientem , fufficientcm , lis

,

ftoteles exprefsc ibidcm) habct reduci ad

in his przdi-

bitur.

Exempla prasdidlocum patent

ftotcles: vel

SpecieseftcommunistantumfinguIaribus,&hoc loquendo de Spccie fpccialiflima.Propofitio vcro Dialcdica non eft fingularis,faltcm communitcr; quod ptobat authoritate Ariftotelis i.Topico-

,

cationibus

t.

definitione, declarat quarc hic

^uid,

ftingiiit

:

,

Genere,qu2ft.3.& pcnultiroa,vbi iftaomnia tra-

vel fHppoJiti

''

non

dlantur prolixiijs. Trtiicati in

_

vel

,

:

Qupd autem genus non dicat totam

S.

jH»Ufuid.

489 non & fupDuoenim de numeroqua-

peifeftio e(renti*H$,& inttinfcca ipfius compofi-

&

pencs alia praidicatorum

,

,

numerum vniucrfalium. Diuerfinamque Ariftotcles prasdicata penes has

Ad fecundum principalc

refpondet notabili-

,

debet intcUigi quoad rcfpondcntiam figni-

phyrius hic

licct

ficat

fub-

non fuppofitorum. Hoccftdidlu ,fi vnum oppofitorum eft xquiuocum , & fignificat

diuifioaltcrius, videlicct pcncs praEdicarc cffcn-

aut dao,auc ciia,&c.fignificata,alteru fignificabit

duas combinationes

,

quartim vna non

Scttioper.Tom.I.

eft

«.

glolfando illam ptopofitionem famofam, gw«/ ^j^ GjiMt modis diciturvnHmtppofitorum,&cc, quod fci- disittnvnmm

ter

ficatorum

,

Pp

3

lot.

*tf*fittriim,

'"^"

Expofitio

I3490 tot,vt patet dc

acuto,& obtufoifano,

& zgio & :

Sc obfcurus

,

qucm ftatim ampliuf

,

declatabo in tertio articulo.

riotibus,tanquam de fuppofitis,& vniuocc}qu6d j^lteium dc tot dicatut , vt patct dc tationali , itrationali ; fano ctiam, & atgto.in vna acceptiofic de aliis , vt inne fumptis ; albo , &c nigto ; ffi cap.de DifFetentia , qujeft. vltima , tangitut. Sicut igitut vniuerfalc aliud in caufando ; aliud in praedkando aliud in repticfentando , &c. ita potcft diftingui de fingulati , fi fotce fecundum otnnemfignificationcm opponantur,de quo infrL Ad tertium dicit , quod licet Indiuiduum fit Species intentionis fccundje, non tamen vniuer/alis. Etquodillafit prxdicatio modalis , /«^»ftUuum efi Species , qualitet poflibilis vt modus jdidum eft prius, quacft.y, alibi. Sumi-

moueri plura dubia , fub vno tamen omnia tangam , nc lcftorem tzdio afHciam. Ptim6

fi

&

&

;

&

&

enim indiuiduum vt quid commune ,

tur

huius indiuidui

«Stu

&

>

illius

&

;

rcfpe-

Species vt

modus. Ad quartum, ncgat ens cfle vniucrfale quia Cm vtfe, «quiuocum omne autem vniueifale vniuocum emnonvni- ert. Inzquiuocis cnim non cft prxdicatio , ncfutfyle. qiic contradidio ncquc confcquentia , ncque ftipcrioritas, laltemrefpedu xquiuocorum. Sed ^ jQ^

:

,

,

rcplicat ftatim

7nm tur

pro vno fignificatovtputa pro fubftantia tantum , tHncvidt-

,

Capiatttr

:

vniuerfale

ejfe

erts

& nullum iflerum tjuin^ue

,

ergo fextum. Refpondcc,

priiis,

fponfio aliena

quod adhuc

,

vt

& videcur rc-

a:quiuocum

eft

,

,

Ce-

cundiimquodiii PricJicjaiTiento Sabftantiac funt coordinationesjvna videlicet Spccierum in

tres

re£ta linea

;

Non

lium.

&

dux DifFcrenciarum coUateraahquid vqiuoce

vidctur poiGbile

pta;dicari de Spcciebus

,

& DifFerentiis, nifi convnam

iiaherctuf ad illa, peraliquam

tiam

,

non

prajdicatur animal de afino

differcn-

quae vniuoce ptaEdicarcturdeillis

&

:

ficut

De Tertio. mentum

quod

quia contrahitur per

ita

,

fe

&

dico dc fubftantia

,

omnium Spccie-

refpeciu

rum iubftantiac

corporea: , in quibus vniuoce includitur ha:c DifFcrcntia.vidclicetctfr/^orea»», quje

fnbdiuiditurper alias Differentias conftitutiuas fpecicrum infetiotum. Si fic,inquam, prxdicarctur Subftantia dc corporeo

,

& incorporeo, & de

DifFetentiis infcrioribus „ oporterct quod tontr.-ihcretur ad illa per alias Differcntias : aliis

fic

cius

piopofitio

illa

fit

tum propter

primum argu-

falfa

fit

,

quid

,

propoficio vulgata

illa

fcilicct Dijferentia vlti-

,

ma conuertitur cum Sptcie

,

fit falfa,quia a parte ad (loquendo dc paitc efTentiali , vel quiditatiua ) non tcnct confcquentia , fed tencrct , fi conuettetctur. DifFeremiaautcm pars eft

totum

,

,

Speciei.

Item, videtur quod male reducit Topicus Spcciem ad Genus ,cum ccontii dcberet fieti proptei perfedionem Speciei. Imperfedum autem ad pcrfcdlum & nonecontra.habcc rcduci.Idem poteft afgui de difFerentia , Gencrc propter ,

,

&

candcmcaufam. Itcm vidctur quod Spccies poflit cirepra:dicatum propofitionis dialedbics , vt patet cx ,

dcfinitioneca:

&

,

dicaturn dialetlicum dicari de

piopofitionis

prasdicati

alicjuo

,

luiea

rum

,

circnt fpccics

,

& fic

c/Fcnt fpccies difparata:

difFcrentiz fpecic,

oppofic-E contra fuas fpecies

,

ahaium inferiorum

,

j;cfpc(aH

in infinitum,

&

& diftinda vcl & efTcnt geneta & ita procefFus ,

nniita inconuenicntia feqae-

rcntur.

non reducibilf

,

hacc

refponfio

,

quod

, quia atquiuocum fiue fumatur indifFercnter ad omnia gcnera , fiue pro vno fignificatorum quia ens prxdicatur dc difFcrentiis , & fpccicbus , liccc squiuoce: invno tamen fenfu forte adhuc vniuocum, ,

in alio

,

&

ajio

,

ad

illa

,

&

&

illa

,

vt ftatim

tangam. Et confirmat hoc authoritace Auicenns.&patetlicicra. Tcxtus tamcn communiter

,

aliqnid nes.

quod

natum

fit

prjedicari

quod exclu-

per

,

duncur indiuidua- Sccunda qnod pofHr efle confequens confequencia: dialcdicJE , per lo-

cum fic

lif

Fropofitio

per

,

&

;

xime

his vcl

notis

dc quibus

,

dialeilica efi interrogatio probabi-

aut omnibiu

,

quod non quod cx-

Tercia

dialctticum probabile.

reducibile ad aliquod prius

cluduncur annexa pracdicatorum

,

aut pluribns

omnihus

aut fapienti-

,

vel pluribut

,

non extranea

*Prohlema diaUnicum

,

ma-

vel

Topicorum

i.

cap. 8.

ad

procedens

eft ft?eculatio

&

velfngam, vtl ad veritatem , fiientiam,aut ad ipfum , aut adminicuians , aut ali^uid aliud huiufmodi, cap. eodem. Vbi tangit prebUmatg Philofophus tfcs diuifiones problematum. Pri- trifluia. ma quod qua^dam funt , dc quibus neutro niodo opinamur; qu^dam , de quibus plu-

eleElionem

,

&

res

id eil

,

,

vulgarcs concrariantur fapientibus, ;

ribus.

Excmplum

priitii

aterntu

,

vtl non

Aut

?

& plures plu-

vtrum mundtu

vi

,

de quibus fa-

,

,

fit

vtrttm aflra fint pa-

,

ria, velimparia?^xcm^\\imiec\.\nA'i, \t ,vtrum Dialt^iica fit melior fittoria artt ? tij

,

vt

,

vtritm

<ju
Exemplum

fiellafixa, vifihilis

Exemplum

quarti

,

auiditoi Generis fit difiinSla formaliter

,

fitmaiortota terra?

rei

Breuiter igitur vult cnv non cft vniuetfale

ter-

,

ad prim eo , fecunditm eafdem confideratioVbi tanguncur ttes condiciones. Prima

minahili per artem dialeilicam

pientes concrariantur fapientibus

ah"as,

dialciti-

i.

in prepofitione dialeSiica

,

ix,

Topic. Eft enim prd^uod aptum natum efi prt-

problcmatis

& fapientes pluribus & quxdam

inrecaa

illimi-

fingularia.

prasdicatum

fit

&

& itaDifFcrentiic.quas crant coilaceiales

tum

:

tum proptcr

difFercntiseiTct Diftcrentia,& DifFercntia di-

uidcrctur,& contraheictur per DifFerentias

videlicct

,

proprium vniuerfali ,

n,

licct pofTcnt

,

Icem , ibi poiret vt dc eo loquitur Atiftocelcsin Topicis. Ircm , videtuiquod tata

hni

nifi

circa

prjedicari

quxri

ad afinum per irrationalc. Et qnia racio animalis ,(vt puta fubftantia animata fcn(ibilis) conucnit vtriquc vniuocc,

,

nem, per rationale

quod

Primo

folutioncm

propter tranfcendcntia

ibi.

,

&

,

videtur

hominc, ad homi-

vniuocc

«j

difcorredus

fccunduin omnem fignificationcm opponuntuc,fi;cus fi non. Nonopoitettanienquod fi vnum oppofitotum ptacdicatut de multis infcJioc

,

a quiditate Difi^erentia,vel a Specie

quinti

,

?

vt

a ,

tet-

nobis,

vtrttm

ex natura

Exemplum

vt, vtritm ars pellipariafit melior artefu-

toria ?

Secunda

dam

diuifio eft

,

quod pioblematum , & fugam

funt propter eledionem

vtritm voltiptas fit tligenda propcer fcire cancum , vc

Mernui {c,

,

velnon

?

qua:,

vt,

quasdam mundui fit

vel non ?

,

,

vtritm

Quajdam volumus non propter

fed propter aliud icire

,

fcilicet vt

per

illa alia

cognofcamus. Tercia

j «

.

Qu^ftionis IX. Tcrtia diuifio

cum quxdam habcnt

tationes probabiles ad

vtramquc paitcm ^ quxdainde quibus non hapropter eorumdifhcultatem, baniis laiioiics vt \:.imm tnnndtu/it tttrniu ? Problcma vcto ncudc quo pofTunt cfTe contratiz ral! iiiu appf llar tioncs. Differunt autem propofitio dialcifbica, piublcma quia propofitio dialedica qu«rit roium vnam partcm contradi
.

,

&

:

pitta/he, SLnimAl greflibiie bipes,Jttdefittitio

hominUf

Probiema vcro, quzrit vtramque partcm contradidionis vt ;

,

putafne y^nimzX grcflibiic bipcs,

hominu

fit definitio

,

velnon

numero quia omnis ,

c

contra tranfliimpto

Topicorum foptio quid.

Tofitie,

ncm

(

?

Sunt tamen xqualia fit problcma, &

ptopofitio

modo intcirogandi. ha:c

i

de qua etiam

Dodor

inlittcra) vt hic accipitur

mcntioeftopiniocx-

facit

,

nototum fecundum Philofophiam vt quod non contingit conttadicere,vcl aut quod addifcere , ficut dicebat Antifthenes omiiia mouentur , ficut diccbat Heraclitus aut tranca aiicuius :

;

;

qaoJomnia

vnum

fint

cns

,

Melif-

ficut dicebat

Contra quos non dcbemus difputare, vc ctiam ptimo de Phyfico auditu.tcxt.commcnt.p. habctur. We\,poficio eft propofitio , de qua rationem habemus contrariam opinionibus: vt quod non omnc quod cft fadum , vcl asternum , vt dicunt Soph.iftac. Oninis autcmpofitiocft profus.

non

Hzc

blcma,

fed

cap. 9.

Aliter tainen dcfinitur

c contra.

Topicotum

1. i.

Pofter. tcxt.

comment.fj. Ex dcfcfiptionibus,inquam , pra:didis, quas, pro notitia horum terminorum,

iuuenibus infolitorum

quod Specics

videtur

dialedticum

Ad

14.

ifta

,

,

ad plcnum introduxi, poni ptxdicatum

,

poffit

contra Dodlorcm. fuftinendo

di£Va Doftoris,

dico, quod prdiiswiy

licut pradicahiie, \el prttdicatHm

potcft duplici-

,

Vno modocommunitcr, vtfci-

tcr confidcrari,

vnafccunda intentio communis omni iili, quod eft aptum natum praedicari , vel omni cxtrcmo propofitionis , pofito poft copulam,fiuc licct eft

,

fitfinguiare, fiue Vniuerfale iiue

vniuocum

,

fiue

,

fiueaiquiuocum,

limitatum

fiue tranfcen-

,

&

Trt.iic»ti

quamodo ptofrium vni-

dcns: fic eft in plus , quam Vniuerfalc: Sc per confequcns non cftproprium eius. Alio modo capituf fpecialiter, & proprie, fcilicct pro fecunda intcntione, fnndata fupernaturaiimita-

merfalit.

I

ta

,

nata prxdicari de pluribus vniuoce

tem qua:

in fc eft

vniuocum

;

vcl fal-

,

& fic eft proprium

Et licct vocaliter fonet adumpracdcbct tamen intelligi, vtdicitaptitufic loquitur Do6kor. Vei alitcr, potcft

vniuerfalis.

dicandi

dinem

:

,

&

diftingui dc Vniucrfaii tanttim limitato, vel de vniucrfali indiftercnti ad tranfcendcns

,

& lirai-

ctiam diftingui dc proprio, (k dici , quod in propofito non accipitur quaito modo. Poflct ctiam ponderari differentia inter

tatum

dici

,

&

fio dici

Yt fcis. Poftct

pradicari. ,

vt

&

Nani prxdicari

eft

propric paf-

Dodlor , quzftione pracfenti in fine, conuenit , ftride loquendo his qu« ,

, habet ; continentur in coordinatione prsdicamcntali, non aliis, applicatur intentio vniuerquibus ,

&

Quomodo

tunc Proprium, vel Accidens pizdicantur confidera.Tene viam , quam volueris , prima eft fccura , fem-

falis

,

quod

alia eft

vt hic accipitur.

ly-

conucttibilitasdefinitioniscum

propri* paflionis cum fubicdo; DifFcrcntixcum Spccic.Prima cniin cx completa idcniitatc totali , Sc formali. Sc-

dcfinito

;

alia

alia vltimat cft

cunda cx idcntitate

rcali

,

inhzren-

Sc neccftaria

Tertia ver6 ex vltimata a
namque vltima differcntia vltimae formac, vel realitatis, quipofita, neccftario ponitur habens ipfam , &• hoc aliis requifitis prarfupuc. Eft

pofitis corrcfpondcns. Eft igitur conucrtibilitai

vltimiadus completiuc dantiscflc.rcfpedu lius cuius eft. Et

obiiciatur

fi

coquud debct

intelligi

definicntibus

cuius

,

,

,

il-

qu6d quzlibet

quam

definitum:di-

de partibuscommuniter

modi non

eft diffetentia vl-

tima , quia eius notitiam minimc habcmus ,nifi circumlocutiuc. Loquitur igitur Arifiorelcs vt expertus cft

,

non quod

vltima cognofceretur

comm.

}

j. dicit

ita fit in re

qu6d

dift^crentia

fi

,

Metaph.

ide6 7.

,

tcxt.

partes rationi* funt prioreSf

aut omnes,aut tjuadam. Vbi nota ly ^uxdam proptcr

difterentiam vltimam.

Ad quartum dico , quod illa redu^io non cft ratione perfedionis cntitatiuae , fcd modi prstdiqui primo conuenit Gencri, vt patct. Pcr idem ad aiiud de difFcrentia. Ad vltimum dico, quod Dodor non aflcrit Specicm non cffc prsdicatum fcd tangit hoc, tanquam vnummodum diccndi. Vcialitcr, fuftincndo illum modumdiccndi, potcft dici.qucd definitio pr«dicati non fibi conucnit quantum ad vhimain partem cius cft cnim annexum Gcneris vt didnm cft prius. Quidain tamen tcnent , fupcr primum Topicorum , tam Spcciem,

candi

,

,

,

:

quam difFerentiam effc pracdicatum fed tcnc cumDodore. Vel dicendum,qu6dlicct fitpiacdicarum, nontamen diftindlum modumprxdi,

candia Generc habcns , vtloquitur ibi Ariftotcles ide6 ne fuperfluus wderetur , pofuit tantum quatuor , hic autem ponitur diftindum, quia alium modum prasdicandi habet ,vc infrik dicctur. Videadhoc, & ad folutioncm quarti argumenti huius qiixftionis, diftin^. 8. primi, quzft.i. in finefolutionis,optimc cxpofitioncm huius , de quatuor przdicatis. Secundo diibitatur, circa illud didum Do
ris.in folutione fccundi principalis *,

Sificundum *

emnem fignificationem alterum alteri opponatur. Quia videtur quod omnia oppofita, fecundiam omncm

quxft. It.

nuin.8.

fignificationem,opponantur.Dicobreuitcr,qu6d

noninconuenit aliqua, fecundum aliqua fignificata,opponi, licctnon fccundum alia. Exemplum patct j. Metaph. vbi ponit fignificata vnim , Sc multitudinit , quz non opponiintur fccundum omnia vt patet ibidcm. Vel fi diccrcs qu6d ifta non funt oppofita zquiucca , vt inft^ ,

Pone cxemplum in

videbitur.

acuto pofito

,

ne.

,

& obtufo

,

contingit

de vniucrfali

Adhuc ctiam

,

,

aliis

,

vt forte in

vcl ctiam in pro-

& fingulari

:

confidcra bc-

infr^ cap.dc DifTercntiajquzfl.

vltima, dc rationali

,

& irrationali. Patctcxcin-

plum. Dccntc ctiam reali,

&

rationis, poflec

cxemplificari.

Tcrti6 dubitatur

per pratmittcndo dilHniflioncm dc; rel="nofollow">r4
gumenti

fumpto.

Quodnon

&

tcrtiutn di-

,

cunda

Ad primum

refpondco.

co,

Ad

patct ex diAis.

pars definitionis cftin plus

cap. j.

,

491

Ad fecundum

qiiid probicraatam ncutro-

cft

,

,

circa folutioncm tcrtij ar-

17-

quod Indiuiduum non ncc vt tpdd , nec vt modm. patet. Quod non vt ifM^/iM,

Jndiuidmum qmtmtd» frt'

videuir enim

poflit dici Spccies

,

yiijuid,

Pp

4

probo;

ditari

fuf

vtjptetes.

Expofitio

491 ^

probo; quialndiaiduum fecuniiutn Porphyrium praedicatur de vno folo faltem vniuocc. JEquiuocum auccm non eft Species , vt patet. Et fi di-

*

;

quod

cas

intelligitur iila defcriptio Porphyrij

pro fundamcnto , vei denominato , non autem pro iigniBcato Contrk , fecundum dodlrinam :

huias,definitionesLogicales intelligunturprincipaliter ex intentionibus, 8c pro intentionibus.

Itcm, le

,

indiuiduum cft Specics , ergo Vniuerfade homine. Confequcns eft falquia praedicatur oppofitum de oppoiito. fi

iicut patet

fum

,

qued licet ibi definiatur intencio indiuidui, vt tamcn fupponit pto fundamento, quod tantum de vno folo praedicatur, Intelleftus tamen ab hoc indiuiduo, & illo, abftrahit inten-r tionem Indiuidui in communi , cui applicacur Poceft dici

,

£c H obiicias,qu6d , vt mo^/^, ab hoc Socrate , ab illo , non abftrahicur aliquod vniuocum. Dico,qu6d poteft efte maior

intentio Speciei

&

vnitas in intentionibus

,

qukm

in rebu^, vt inftk

magis. Vel poflet dici, quod defcnptio

Por-

iila

phyrij eft inteUigenda de indiaiduo fignaio

,

non

autem de indiuiduo vago, hoc tamen habet ,

in-

frtdicari per fi primo modo de Speciebm

quinque

tiis

,

fed benc

denominatiue

,

j

vel e contra aduerfatur.

Quarto dubitatur,& ti

*

:

fed

,

eft

principale in hac

argumen-

vt fingula diligencius videancur

,

,

reci-

tabo primo argumcntum , dcinde folucionem, vlcimo adducam motiua concra Dodtorem. Dicit igicur , quod ens eft Vniuerfale, hoc pacec pet locum a definicione:fed nullum iftorum

&

&

quiqque , ergo fexcum. Conlequentia

pacet

cum

Minorem probat inductiuc , primo qaod non cft Genus de quo magis videtur allemaiore.

,

gando Ariftotelem, vbi fupra. Vbi aduertendumt qu6d /Priftotcles difputando ilUm quaeftioncm, ytrum prima principia fint prima generum ,id eft Genera generaliflima , aut vltima prardicata ,

de IndJuiduis,ideft, Species fpecialiilimz

,

&

probando qu6d non funt communiffima genera, dicitquod non prima genera fed alia communiora eis vt puta ens,& vnum> funt prima principia.Ens autcm,& vnum,non funt Genera,quia tunc difFcrentia: eorum eflcnt nihil , quodeft impoilibile. Hanc autem confequentiam probat, :

,

quia impoffibile

eft

Species praedicari

(

fciliccc

quidicaciue,vc ibiloquicur) dcfuis DifFerentiiSj,

nccGenus fine fuis Specicbus. DifTerentias autem cuiuflibet Gcneris necefte eft efie ens, & vnum cx quo habetur qu6d cns przdicatur dc DifFerentiis Generum pcr fc , vt dicit Dodor in litteia. Scd fortc hoc non fequitur , fi aduertatur. Argumenta enim Ariftotelis in illo lertio :

plerumquc paralogizant , vt habct iftc in primo, diftind.j.quaeft.^.adpropofitum optime. Tenet ramcn iftc , idem ens pet fe praedicari de aliquibus difFcrcntiis , etfi non dc omnibus. Rcfcrt namque ad hoc quod fumantur ab alia re , vel ab alia realitate , an ilia ^ qua fumitur Genus , de quoinfr^. Vbietiamhabctur, qu6d Genusnon praedicatur pct fe de difFcrentia. Idem^.Topicotum. EnsergononeftGcnus,neccftSpecics:quia lunf non fuprcrouni , cuiii fupra Spcciem Genus

denomina-

& alia oppofita, niji Dijferentia ptperior de Differenoppofitu prddicaretur vnimce , quod inconucnicns.proptcr ca quz fcquuntur, videlicet quia tunc reifeilueim , fcilicet Dif-

tiii inferioribtu

fciiicet eft

ferentiz fuperioris

,

Differentiaffecierum

DifFercntiae inferiorcs

,

id cft,

effent Species in reSia iinea,

,

Nam fi animal pracdicarctur vniuocc , & per fe de rationali , & irrationali , ficut de homine , afino. Qua ergo ratione fenfibile perfcdicitur de homine , pari ratione & de rationali. Et tunc

&

vel faltem ex fcnfibili

,

anitnali

,

animali,&

& A. ficut homo ex

& rationali & hoc in linea rcda modum

vel ad

,

fci-

,

,

licetaliarum Specierum

illius

Lineamenim Specicrumquarumcumque

rcfta.

rcdam

appcllamus. Vides ergo quoxi

illa littera,

Et tunc reffe^tu eiut , &c. poteft habcre dupliccm intelledum , fecundum quod \y eiut poteft refcrri ad Genus conftitutum , licct non vt Genus , pcr DifFcrentiam fuperiorem , velad ipfam DifFerentiam fuperiorem , quod magis vidctur, & fequicur, Et per confiquem Differenti(t

fcilicet

circa folutionem quarti

& Dijferen-

tione a priori,& nccefiario, vel de Differentia vna,

^

quacftione

19.

refpondct , quz refponvfque ad refponfioncm repli« cx , qus fic incipit , Dicitur quod adhuc cit tquiuocum ad tria. Impojjihile efl enim aliquod vniuocum

rationalc effct Species eonftitutaex

quid

*;

Ad hoc argumcntum

fio fatis clara eft,

^ari. ,

fupra.

:

ffk cap. deSubftantiaquxft. i.amplius iniicfti-

Ad aliud dico qu6d Vniuetfalevtmodus , & Indiuiduum vc (juid,non opponuntut j fecus proportionaliter accipiendo vtrumque, qmd qHid cnim ,tjutd,\e\ modus, modoi& non modus,

* ?•?'

ponatur , quod maxime verum eft de Specie fubie6ta:fedan de Specie ptaedicata, infravidebitur. Nec eft DifFerentia , nec Proprium, nec Accidens quia illa przdicantur in quttU , Ens ver& in <juidi de omnibus. Nam eft primum quid, non habcns quid inclufum in cuiufliber quid,

,

Vbi aliqui volunt loco 5/»fdebere fcribi Differemiarum { fed littera

refpeElu Specierum.

cternm^

potcft intclligi vt iacet ) Differerni* vel vt aliis placet pit

,

licet

vtraquc

,

ejjent Species

,

efftnt

Genera,

quod magis

ca-

littcra faluetur.

Vulc dicere Dodor , quod fi, ex hypochf fi prsdicarccur difterentia fuperior vniuocc , per

lo.

&

fc

,

de inferiori, vt fenfibilc de

tclledlum

;

rati<^nali

,

vel

fecundum alium intunc rationale refpeCtu hominis , cu-

animalmediantefenfibili

,

ius eft DifFercntia conftitutiua fcilicet difparata in

reda linea

,

Spccics,

eiret

ficut afinus

,

,

vcl

Vel fccundijm abam litteram , difFercntiz, fcilicet Specierum fubalternarum ,efrcnc Gencleo.

ra, vc fcnfibile,refpe6tu animalis, cflecGenus,

non animalis , fed racionalis & irracionalis, quzin illocalu, cflenc fpecics cius. Eflccergo fenfibile Genus fubalcernum difparatum contia animal. Vel dic tercio , quod difFcrenciz.fcili,

cec fuperiores.cflenc

Gcnera refpciSlu Specicrum,

id eft, DifFerenciarum inferiorum

,

quarum funt

differcncizjfcilicec fuperiotes.VcI dic quarco.vt

exponic Foxal.

mihi

Duo tamen

facisfaciunc.

impoffibilia.

primi

Hic autem

Nam ipfe

inrcllcdus

Doftor cffe oftcndity. Mctaph. Difdicit

ferentiam inferiorem non includerc formaliter, nec per fc fuperiorem , tum quia tunc proccfTus

tum quia tunc Dif-

in infinitum in DifFerentiis ; ferentia eiret Species

plura Gcnera prima

,

vt hic infertur

,

&

quam dcccm tum quia efTet

in definitione nugatio.

;

Quarc

&

ibi , quarto diftindione 1 1. inftk tangctuf aliqualiter. Tertio autem Mctaphyficz oftendit , quod Genus non przdicatur

Sententiarum

per

fe

,

habet idem

&

,

de diffcrcntia.Quare alia originalia

Curdiferen'

tunc "*

fic

ha-

bcnt.

'"f"',"'..

f„ttritrem.

Quxftionis IX. inim alitjuodvniHecum prdJidicMri per fi primo modo de Speciehm (-r Diffitemiuy velde Differemitt vnaf& alia oppo/ita, per Differen-

bcnt

tiam/iiperiorem

,

^«<£

de Differemiu inferioribfu op-

fofitu predicatur vniuoce

rum

refpe^lu

,

^uia tnnc rejpetlu Specie-

,

^uarumfitnt Differentiit, effent Species,

tjuod efHmpoffthile

y

5cc.

Ec cxponcvr prius. Vi-

&

dcs quam obfcura, ambigua fit harclittcra) ptudens lcdlor, ideo prolixitati parce. Concludit ergo xquiuocationem cntis ctiam pro vno /ignificatorum , fcilicct Subilantia tantum , ,

Qui autem

poflponcre tantam diffihanc rcfponfioncm ambigiiam, quae vidctur cfTc alicna , podct brcuiter ad illam replicam refpondcre , fic Cum enim dicitur,

cultatcm

vcllct

&

,

:

poffit applicari , vt modus alicui, dato quud fuorum fuppofiiorum nullum illi conucniat &: ita non fcquitur pofito quod cns fit Vniucilale, quod clFct aliquod iftoium quinquc ficut cnim fundamentum ad fundamcnta , ita vidctur denominatiuum ad dcnominatiua. ,

:

:

,

flantiac

incipit \ 'dicitur eft

faluare ipfam

,

,

cum

fit

vltima:

vt infra faciam,

conccditut communiter

vniuoca

:

hoc argumentum , & folutionem cius occurruntdifficultatcs. Videtureniniquod cns non prxdicetur per fc dc DifFcrentia quia tunc DifFercntiac non cfTent fimpliciter fimpliccs ncc primo diuerfx, imm6 DifFerentia: cftcc-

Nunc

Item

circa

:

,

DifFercntia.

Item , aliqui Formalifta: tcncnt cns cfte Genus , modos imtinfccos DifFercntias cius , vt Bonetus. Item , qnomodo valct illa confcquentia , qui probat cns non cfFe Speciem ? Tenent enim plerique Doftorcs cflentiam diuinam vel Deum, eflc Specicm, non tamen alicuius Generis.

&

,

,

Quo-

qu6d fub-

cns pro ipfa acccptum

fit , fi

eft

?

quarc

,

raliffimum

potiiis Subftantia

qu^m

cns

fic

didum

GenusgcncVidctur cr-

?

go hxc rcfponfio contra omncm rationcm. Itcm , argumento tcrtio antc oppofitum, quxft.

de Generc

}.

gando Ariftotclem,

infra

,

velle

,

vidcturifte, allc-

quod

difFcrentiafu-

pcrior includatur per fe in inferiori.

&

immo fim.plicitcr cft mclior ifta , quam nunc noraui .patitur inftantias , Logice loquendo.

,

cftidcm quod ipfa Subftantia.

,

modo crgo

squiuocum

quod

vltima rcfponfio vidctur mirabi-

illa

,

flantia

ide6 mclius

ti.

Item

lis.immo aliqui volunt qu6d non fit dementc Dodoris idco dicit , dicitur ic non dico, Ens enim fumptum in genctc, vcl progcncre Sub-

accipiatur ens in Genere fiihfiantiA ihi efl vniuo-

obftat

confequentia rcplicar,

vniuocum , igitur yniuerfale ;fingulare, igttur non vniuocum? Itcm , videtur qu6d Vniucrfalc in communi

cum , tranfcat , ergo yniuerfiule, concedo •.fed nulbtm iflorum tjuinqHe, nego , quiaens in Gcncre Subftantia: eft idem quod Subftantia. Sicut igitur Subftantia cft Genus, ita & ens fic fumptum. Sed quiat)oftor ( cum non obiiciat contra illam rcfponfioncm) vidctur cam fuftinere. Nec ,

illa

efl

&

patet littcrafatis.

495

Itcm.qualiter valet

Impejfibilt eft

:

Item dc

ribus

qaomodo

,

valcnt illx confequcntix

DifFerentiis fuperioribus

illis

&

,

inferio-

?

quomodo

Item , Gcncre?

tria prinia

entia in

omni

rcrpondco breuiter. Ad primum dico, de aliquibus, non tamcndeomnibus Ens nonprtm DifFeientiis, vt didum cft fiipra, cns pcr fe prx- dicntur ftr

Ad

quod

ifta

licct

Nec hoc

dicatur.

fequitur cx didis Ariftotelis

&

DifFcMctaphyficx. Duin igitur Gciieri rcntix correfpondcnt alia , alia rcs , talis prxdicatio conccditur. Scd tunc non erit DifFcrcnj.

&

tix DifFerentia

:

fcd

benemodus

intrinfccus

,

tunc proprij proprium in infinitum ; tunc ctiam cfFct pcr fein Prxdicamento , tunc etiam fortc diftinguererut realiter a fubiefto.

fimilitudinis. Vcl poteft diftingui dc Gcnerc,

Itcm,niiilri

tum immo

ponunt Speciem prardicatam

vidctur de mcnte huius, infra

:

tenet rifibile cfte Specicm

Ircm , videtur qiiod litate

& Subftantia

,

,

ficut fic

qui

tamen fuftinencommunitcr Scotifts fcd

:

do fundamenta ipfius vt tenent , non eft alicuius Generis Spccics ,

tan,

,

quia

Qua-

ens abftraliit \

a przdicari in ijuid,

&

Malcigitur dicit,qu6d prxdicatur in

inefuale.

^uidAe. quolibct.

Item

,

fecundum iftum alibi, de quibus non prxdicatur in

iftud cft falfum

vbi cxcipit plura quid ipfum ens.

,

,

.

nct vniuocaiioricm entis ftantix

Itcm

& ,

prtdicatur

,

Dco,

& cifcaturx,fub-

accidcnti.

videtur ,

fit

quod

illa

cxpofitio huius vcrbi

diminuta.

ptxdicationis, in xquiuocam, vniuocam

Item

,

cum

de plurihm nitutn

i

,

,

& de-

?

vidclicct lim.itato

,

,

fcilicct^<eirV4r»

quatc non dcfi-

teftdsci

Ui-

,

Sc trqnfccndcnti

;

vel dc

Gc-

nere in Genere & Gencre cxtra Genus. Vide hunc in diftindionc o£kaua primi Anglici,& Reportationcm , vbi difputatan Dcus fit in Gcnere. Nam ibi habes qualiterens poflit, vel non poffitdici Genus , dc pondera verba Philofophi ,

Topicornm ibidcm.

Ad

tertium dico , qu6d Doftor accipit hic propric Specicm, qus non modo

completc, cft

&

prxdicata

,

fcd etiam fubicdla. In diuinis

autcm dicitur cfFc Specics Mctaphyficc. An autem detur Spccies fubicaa diftinfta contra przdicatam , vel ^ contra , infri cap. de Specic , vi-

Quod

infra, cap.

tangituribi de rifibilitatc, ctiam

dc Proprio

in tjuale

,

ficut

,

habet locum.

quod prxdicari in ^iJ , 8c ^uid, & ^le , Sc quantum , vcl

Ad quartum dico

,

&

Qualitas , funt tran, Quantitas , fic prxdicari in quid conucnit cnfcendcntia prxdicari in quale, paffionibus entis. ti, Adaliuddico, qu6d illud eft Vniuerfalc ac- Ems dt mmi' commodatum. Prxdicacur cnim cns in tjmdde hms frddie»Subftantia

:

ratio vniuerfalis

conueniat cnti

Ens qul po'

,

dcbitur.

Item , quomodo omnc pfius vniuocura , cim diuifum fit pt iijs diuidcntibus ? Item, quoraodo valebit illa famofa diuifio

nominatiuam

,

4.

Itcm , vidctut exprelFa contradidlio in di£tis huius , hic , & quarto Mctaphy ficx, & in i Scntentiarum, diftindb. j. & 8. 8c alibi fxpc, vbi te-

liii.

&

hoc tenendo vniuocationem cntis. Tcncndo autem xquiuocationem , poterir effe prxdicatio eiufdem de fc fortc. Hoc autcm altiiis inuefligarc pertinct ad Mctaphyficum, DifFcrcntix enim vltimx tantum funtfimplicitcrfimplices. Ad aliud dico quod proprie accipiendo Genus, & DifFerentiam , nec ens cftGcnus, ncc modi intrinfeci DifFcrentix ,fcd fortc mctaphorice vbi tamen plus eft diffimilitudinis , qu^m

,

fi dt emnibus differtH'

&

&

quolibct,

tur i» jmid.

Expofitio

494 quolibct

fcilicetquod cftquiditasnon fimplici-

,

& in hoc excluduntur pafliones enmofli intrinfcci, & differcntiac vltimar.

ter fimplex

tis,&

,

An

autemexcludaturDeus,aliis cric fermo: fcd pro nunc tcne brcuitcr quod non. An vcr6 conceptus Dei fit fimplicitcr fimplex , dubiura cft, de quo aliks. Alitcr poftctdici,&: fingulatiter ad argumcntum , quod illa Vniucrfalis eft vniuerfalitcr vcra,accipicndo ejuodllbet vt quid,licec

tcr loqnitur in his quxftionibus, vbi aliqua

Me-

taphyficalia.vcl rcalia occurrunt; habcrct alitec diccre

Ad

aliud

licct infra, in

,

grauis

,

&

Antcprasdicamcntis,

pro nunc tamen hreuiter dico

logicc loquendo,

,

qu6d

&nonmod6

phyficc, vt

aliquibus vidctur, quia ficetiamomnia Genera

squiuoca funt. Sicnt ergo vniuocum cft duplcx, tranfcendens, ita per oplimitacum videlicet, VmMiumR- pofitum &a:quiuocum. Voco autem vniuocum m*t»tSfutd. limitatura, conccptum pta:dicabilcm de multis, fecundum habitudinem alicuius quinque Vniuerfalium ,«1 Porphyrioaflignatorum. Hoc quo-

&

que modo ens non cftvniuocum, faltemnon vniuoce

quod

Idco dicit Porphyrius

pra:dicatur.

Si quis omnia entia vocet

,

dquiuocc nuncu-

Tranfcendcns aurem , feu Metaphyficum vni-

uocum

dico

,

conceptum ea natura

pt a:dicari de omnibus

,

rci

,

natum

vel multis Gencribus ge-

vno gcncraliflimo , vel redc aliquo , quod non conti-

neraliflimis; vel de

ponibili in ipfo

loquitur de vniuocationc.

Ad

acquiuocis

Ad

,

,

&

vidciicct diuifibilitatcm >

,

&potcntialitatcm,&plurificabili-

vt habet ifte inRcportatis, diftindi. 19.

quxft. 5.

& alibi facpe, & alij

;

quas, vt aliquibus

conucnire cnti, eo quod quidiiatiuc includitur in Dco. Scd profefto ifta non impediunt quia fi jscnc vidcatur.omnia ifta cnticonueniunt, licct nonnatutae diuinacinfe, vel enti infinico, vt 5.. diftind. Primi, habet iftc.

yidctur,non

poftiint

:

,

quod ens non cft Vniucrfavt puta Gcnus , vcl Specics , ad qua: omnia reducuntur ( vt fupra dixi ) cft quia npn cft

potifllraa ratio

,

,

diuifibilc,nec c6rrahibilepcrrcalitaces,neccon-

&

ftitutum ex ipfo , fuo contradtiuo , cft compofitum , vt prjecise talc, ncc compofitionc rerum,

pec compofitionc realitatura. Vidc huuc i.Rcportationura, diftin6k.i5.quacft.2.& alibi.

E^

,

, quod quidara fcquaces Scoti vniuocum, non modo metaphy-

di orur

fi

ponunt ens /ic^

cflc

fed ctiam logicc

,

& cxprcfsc videntur di-

cere ipfum eflc Vniuerfale. Dico , qu6d non rcperio hocdc mcntcScoti, licct in quajftionibuslibri

dcAnima,quac

qualitcr rcpet iatur

,

fibi

attribuuntur,

ali-

vt infr^, quacft. 4. Antcprat-

dicamentorum , tangam. Sed vt ipfis fatisfa, dico , quod accipiunt multum amplc vni-

ciara

uocationcro logicara

,

& Vniucrfalc, pro vnita-

?c vidclicctconccptibilis, fub aliqua intcntionc

fecunda, fiuc

fit limitata , fiuc tranfccndens. Accipiunt ctiam Vniucrfalc pro cororouni , vcl tranfccndenti , vcl cxtragenus. Hic vcro loqui-

tur

accipit

Dodor hlcprdJi-

non conucnit

,

&

naturac

,

,

tp

inter

quod

ncc fortc tranfcen-

aliud dico

quod non omne diuifum

cft

Doftor hic dc prioritate ) fuis diuidcntibus. Sed praccisc, dum dicic vnum conccptum, & forte non orhnctale.

prius

(

Ad

vt loquituf

aliud dico

,

quod nunquam

ina:quiuocis vcra,

eft

prxdicatio

accipiendo prxdicatum

nifi

pra:dicatio arquiuoca, ficuc oppofitio rclatiua

communiter.

Ad

Dodor imitando Porphyrium

«Jeratio

,

cuius confi-

deVniuctfali cft, vi applif abilc cft bis.

quod ratio Vniucrfalis, fane non conucnic enti. Illud namquc

aliud dico

tcllciflra

,

incft

pra:dicabile dc pluribus, vt eft ratio Vniucrfalis,

tatis

,

nabilitatcm

alia

quod

dcntibus.

& dctermi-

quafdam

lc

,

vt eft fupcrioris dc inferiori

,

quaceft prioritas confcqucntiac

quod

Sed

aliud dico

cari proprie

nctur in Gcncre. Non obftanre igitur vniuocatione Mctaphyficali ipfius cnris, Vniucrfale minime diceiur , quia pr«cisc conceptibus limitatis conucnic , & rcponibilibus in Pra:dicamcnto. Itera , Vniuerfale includit impcrfcftiones

tatem

in Antepracdicamcntis

,

pro vno fignificatorum tantum. Dicitur camcn

pahit.

Vniueewn

fcd vt infri

:

,

loquitur Do(9:or hic de ccquiuocatione,ftrifte,

14*

:

tangam credo quod loquitur fimplicitcr fecundum propriam opinioncm in propofito. Non.eft crgo contradiclio in diftis Dodoris hic , & in Metaphyfica , vcl Thcologia , quia diucrfimodc

tis

j^

hunc librum, inttodudionem in Ariftotclis Catcgorias ordinauit illa autem tantum funt limitata, & non tranfcendcntia. Quivellet dicetcqu6d Dodoc loquitur hic dea:quiuocationeentis , fecundum viam comraunem,fccundum quam communi-

vt

& confidera benc. qusft. 4. prolixe habec difcutiilla difficultas fa-

tf*nfcendtns

in libro Prjcdicamcntorum,

,

Nam cx Proccmio fuo

confiderat.

non vtmodum. Quzrehunc^.Mctaph.quzft.i. ^|.

qitid.

qnae Ariftotclcs

illa

eft plurificabile

per realitaces diucrfas in

plura. Vel dic vc prius diftinguendo de vni-

& CnviiVncx de prtdicari dc plurihw.

ucrfali,

Ad

aliud dico,

quod vniuocatio completa

,

VB

cara dcfinit AriftotcIes,conuenit terminis,& na-

communibus

minus autcm acquiuocus

,

non proprie

,

&

fic

loquitur Doflor. Ter-

fingularis refpedlu plurium

licct refpcftu ,

vnius vniuocus

cft ,

fed

quia non habet propriam ratio-

nem quiditatiuam fed de hocalibi. Ad aliud dico.quod ncc accidentia realia, nec :

rationis inhacrcnt, vel caufantur, vel fundantur, nifi in fuis inferioribus.

Maximc enim

ra abftrahunt i concernentia fubiedli

fupcrio,

vt ptius

fccundoTopicorura , dicit Ariftotclcs quod quicquid denominatura Gcncrc, denominatur ab ali .jUa fuarum Specierum. Sicut ergo fubftantia: fecunda; fe habent ad gencrari, \t\ corrumpi , vcl fubiici accidcntibus , falrcm comrauhibus; itaaccidentia communia, idcft. vniuerfalia , cuiufmodi eft Vniucrfalc, ad inforpiare , vel inhaercrc: nego igituc fimilicudinerr!, di(5tumcft. Ideo,

vt infertur.

Ad aliud, quodcactcris difficilius videtur, fuftincndo illam refponfionem cfle de mentc Do6boris,

aducrtcndum prim6,qu^d vniuocum

Sc vniuoce prsdicari tigi

)

difFcrunr

,

(

.

& 8.

eiXcy

vt fupri aJiquantulum tc-

& hoc habct ifte infra

pra-dicamcntis^qusft. ftindl:. j

t6.

5.

&

i.

, in AnteScntenriarum di-

Ad -vniuoce enim prtdicari requiri-

tur vnitas vocis

",

&

rationis

,

&

practcr

hoc

&

Vniuocf prt' dicari

,

duo prima. Sccundo pratmittcndum, fccundum Bocrium dc Hebdomabibus , & authorem deCaufis , propofitionc 4. quodptima rerum crcatarum cfl ipfiim cfle. Diflfett autera 'j^ > Sc id quod efl. Nam ipfum efTe nondum fufficiunt

eft.

(y

prAdic»tum

contincntia quiditatiua pr«dicati , rationis vniuocum cius in fubie<^o. Ad vniuocum vcto prxdicatum difftrunt.

Qu^ftionis IX, cft. At vcr6 quod cft, acccpta cftendi forma, cft, atquc confillit. Primum crgo in vnoquoque eft fua enticas , cui adueniunt cztera, (lue

inGcnere, Hue Ht cxtra genus. Nihil cniin

iit

fubccrfugit rationem entis

ue pars quiditatis

fiuc Ht quiditas

,

Auc Subftantia ,

,

H-

,

Acci-

fiue

dens.

Tcrtio prsmittendum,qu6d Subftantiapofumi dupliciter , vt infr^ , cap.de Subftantia,

teft

vnomodovtens Alio modo

quac(t,4.

perfc,

&

Ck

piis entis pcr fe. Patcc ha:c diftindio 2.

ma. SiAJIsatU vttUJkit infiritribm, (^

,

text.

ctmm.

gc-

cft

vt dicitur dcprinci-

ncraliflimum.

dc Ani-

i.

Quarto notandum , quod Subftantia, vtcft generaliiHmum , praedicatur pcr fc tantummod6

quz

dtffrrintiii

de his

frAdicMur.

funt coUateralia

,

func

redba linea

iii

de his vero qus

:

praedicatur pcr accidcns

,

ncccftari^. Rationalc

namquc

ide6

cft

,

licct

Subftan-

tia(accipicndo rationale ptoformali) quiaeft idcmci, quodcft Subftantia, vc putahomini, & ica de aliis. Videhunc, cap. de Subftantia, qusft.

Vcrior

).

tix,&

Pr«dicamenti ,de

icntiis in obliquo /iuifu

XJ. cit

,

przdicatio Subftan-

eft igitur

cuiuflibet

,

fuis DifFe-

vc indifterentcr fe habct ad illa,

qua: funt in reda linca

,

& collatcralia.

Vbi

acci-

pit Gentu pro coordinationc prxdicabili. Diui-

enim entis per totum , &c partcm , eft diuiflo aquiuoci in squiuocaca , & hoc logice , quia fic tranfcendit omnia Gcncra. Ens autem vt dicitur dc his.quae funt in redla linea,eft totum ; vt vero de collateralibu$,pars. Alia ci go,& alia ratio cum vnitate vocis. Et ciimdicitur quod tunc,cum fic idem ipfi Subftantix, fequilur zquiuocatio in lio

Subftancia

quomtd» *<jMiut(Mm.

Subftar.tia

quod nuUus

,

Subftantiavt prius

,

cft

punit.

Dico

&

:

eft indilfercns ad omnia illa , qux funt in coordinatione prxdicabili. Si autemaccipiatuc

vceft Genusgeneraliflimum, poccft dici

xquiuocum quia

cft

&

tale,

:

illi ,

Et

quod

illi

,

eft

quod pcr fe

,qnodeftperaccidcns tale, nihil

vniuocum faltem nomine tali ftiHdl. ip.

Primi,

,

vt habct

iftc

cft

di-

& infra,in Prsdicamcntis.

quod cft Genus igitur vniuoquod eft Genus, per fc Specierum,

obiicias,

fi

cum. Dico

,

per accidens veio DifFcrentiarum. Vel dici po-

quod Subftantia illomodo

teft,

omnium

refpeftu

coordinationis tur

;

que

&

(\c

,

vniuocum,

non t:imen vniuocc pradicanam-

loquitur Doclor hic. Accipit

ajHiuocKrtt

didlo

cft

qiii funt illius gencris, vcl

;

,

vc opponiiur vniuoco vniuocc

quod pr«cise Logicus

appcllat vniuo-

cum non autem opponitur vniuoco taniiim. Et cum quxris quare igitur magis concedi;

,

tur Subftantiaeirc

Gcnus,quaraens? Dicoquod

propterea, quia Ditterentix non funt propric Subftantia , fcd potius fubftantiac , funt tamen verc entia. En$ igitur abfque diftinftionc non potcft dici

Genus,

&

fic

intelligendo rcfpon-

fionem , defenditur optimc DodJior. Vltcrior vero inquifitio horum infrk , in Metaphyfica.

&

Adaliud dicaminfra, vbi

allegatur.

Ad

aliud,

patet exdidis. quidicas generalifllimi,&quiditates,& realitates, feu formalitates vt

fakcm

&

totum harum , illz vcro ncc ta illarum. Quare igitur non ti

tia

,

quot difFcrenti*

inteliigitur diuifiui

,

?

, ncc toprima cn-

partcs tot

refpondeo

illa priorita»

,

& conftitutiuc, non autem

przdicatiuc.

Quinto dubitatur, circa folutioncm princil8. palem quacftionis *. Vidctur enim primS quod * quxft. prima ratio , contra primum moduin diccndi, ««""'S*

non procedat

1%.

quia licct Metaphyficus per fc

:

confideret relationes reales

, diftinguit tamen j, Metaph. text. comm. 10. modos relatiuorum pcnes fundamenta. Item , quomodo accipit Genm c^m dicit qu6d

omnia

vniuerfalia inueniuntur in Genereacci-

?quomodoctiamaccidcns

dentis ejje

in

Videtur etiam eodcm

?

&quomodo

.'

modo quod diui-

fio vocis fignificatiue ^cijignificare fHhiiantiam,

vcl 4ccidem, nulla eflct.

Item, videturqu6d ipfe modusnon accipit aliter nihil valeret.

Irem qualitcr valet confequentia primx ra,

tionis contra

fecundum

modum diccndi?

&

&

Itcm , quomodo adejfe , etiam inaheffe , efe omni , S" fiU , &c. acquiualct pradicari ? Item, quomodo Indiuiduum per fe in Gencre, cum relinquendum fit ab arte ? Item , quomodo fubiedbum ocdinatur ad accidens?

Item,

quomodo

funt primi

prxdicari in quid,

modi prxdicandi , cum

duarum primarum

in ipfis includuntur.

diftcrcntia-

& in ^uaUf prima

diuifio

non fit per quid, Sc quale? Item(&potc(t ponderari) quoraodo

cntis

cari in tjuid,

cum

pr.xdi-

intentio fecunda,& pcr con-

fit

fequens rcfpeclus rationis , bene dcfcribitur ? Vi-

quod eH pradicare

delicet

ejfentiam per

modum ef~

fintitt f

quare differentia non przdicat fic effit de cfrentia, ficut Gcnus , vel nobiliori modo , quod additur cxpofitiuc *,

Item

,

15.

fentiam, cijm

&

id ef{ , per

modum

qualitcr

hoc

quz non

exiftit

exiftentii

nuin.j-.

& non denominantu:

,

verum dc fccunda intcntione,

fit ,

nifi in alio

ic6liuum participat

,

vel przcise eflc ob-

?

Item , cum omnis fccunda intcntio fic acctdens , quomodo non przdicacur per modum denominantis? Item, cum Genus, Specics finczquc refpc€t\i% rationis ficuc alia tria , quare hzc potiiis in

&

^NiWprzdicantur,

quam

alia

?

Item ,quomodo Genuspartem , Specics vcro totum eflc Indiuidui prqdicar.accipicndo Gcnus, Speciem fccundz-intentioiialiter. Itcm , Ci accipiantur primz-intentionaliter, adhuc vidctur falfum , tum quia pars non przdicatur in rcfto dctoto,4. Topicorum. Tum quia prztcr n.ituiam fpecificam Indiuiduumin-

&

cludit aliam realitatem pofitiuam

,

formaliter

&

diftindam k Specie , vt habet ifte 7. Metaph. in 2. Scntentiarum diftind. }. Videtur igitur quiditasfpccificacflc potentialis

Ad vlcimumdico,qu6dilIatriacntiafunt ipfa

lum,

trahuntur adDifFcrentias inferiores; ficut qui,& dc Spcciebus? Rcfpondco , quia hzc pars , cx confcquen-

ditas Gcncris ad Spccics

qu6d

,

ciiam zquiuocum

hoc vt

adhuc

fi

Subftantiam, vt diftinguitur contra alia Gencca,

Ex his ad argumcntum dico, quod optimc diDodlor , qnod ens in Gentre Suhflantit efi
A9S

quzras, quare non cque praedicantur qaiditates primarum difFcrentiarum , Sc con-

prafdicationcdiccntc, /w
quam hocefi hoc.

«(7c«w»,id cft

Et

,

partialis

,

&

contrahibilis. Ratio ergo fua de diuifione Speciei

,

&

cludere

definitione indiuidui

verum

:

alitcr

,

videtur con-

ab ipfo folucnda

eft

alibi.

Icero«

^

Expofitio

496

Item, vtrum xe^^tdixi. eiufdem dicit Genus eflc

pattem , & Speciem totum Item quomodo difFerentia

vtconucnit

cum

,

,

intcn-

fit

tio, praedicatur in qtMle elTentiale potius

,

quam

alia

quomodo proprium cum caufetur fubicdii

cipiis

,

aftu coiiatiuoin-

Quod ibi

qubd

quinquc , qnia prsdicari in ejHtd vt eft indifferens ad Gcnus, Speciem videtur conftiruere vnam Speciem vidctur

,

fint plura

&

communcm ad Genus

,

Speciem.

&c

poteft argui depritdtcari in quaU

,

tangitur dc vocibus fignificatiuis , patradatu dcmodis fignificandi. primarefponfio placet.

Ad

tertium

cies fubalternas

,

aut in Spe-

fccundo modo,habco inten-

fi

:

primo modo

tum;

Ci

mum,

& rubalternum,tantum numcro diffcrunt.

,

ergo Gcnusgeneralifli-

& & de Ditfercntia vltima, & intermcdia. Similicerde accidente feparabili & infcpaiabili & de proprio Speciei fpccialiflima, & Similitcr arguitur de Spccie fpecialiflima

,

fubalterna,

,

;

fubaltcrna:.

Immo

de propriis Generum

,

Sz

Item ,cum definitio conuertaturcum Spccic; quare potius conuenit vnus modusprsdicandi

qnod

fiue accipiat

Subftantiam

non.

fiue

cari ,/itbiici, Dijferentiam,Gentu, Speciem

cundiam crgo ca qua: per ficientiam

cidcnrc. Ipfe cciam

Ad

qukm dc Geucre quam de Generc vel j

videtur

determmare de

prius dcbuit Poiphyrius

Specie,

,

& prius de

,

Differenattenditur penes

fi

prioritacem pni tinm ad totum

maxime

,

Do6tor ibi optimc

aliud dictum

cft

declarar.

prius, diftinguendo de

Ad aiiud dico qnod ncdum ordo dicit rcfpeCiam vnius ordinatorom.imo vtriufquc,ita igitur prioris ad poftcrius ficut e contra ,fed bene diffcrciua-, vt patet dilcurrcnti. Ica in propofito applica fecundum diuerfam prioritati & ,

,

,

quare ergo non

,

poftcrioritatetTi fubftantis, vel generaliusfubic-

di

& accidentis.

,

aliud poffct ncgari forte

fio cntis

non

fit

quod prima diui-

in^W, &^«<«/fjaccipiendo

& quale pro modo.

pro quiditate,

aliter.quod in propofito pt xdicari le,

accipinntur limitate

,

& non

tjnid

Vcl potcft dici «'«

cjuid,&c cjua-

tranfccndcnter,

& ita non eft firnile de cntc.

quam de Spccic habuit alia, qus occurruntjtelinquo

Pro alio argumcnto , &pluribiisfcqucntibus folucndis,nota primo, quiSd omnis defcriptio

Tenendo cum Dodore , rcfpondco ad ifta. Ad primum dico, quod illa diuifio Ariftotclis

Logicalis , per prsdicationcm fignatam data, habct verihcari perpisdicationcm excrcitamin fundamcntis , vt infra patcbit , fupra al.iqua-

tentijHum

praEfupponir aliam

liter

fer fundci~

quam circumloquitur

tnsnttt.

fuiffent

prius de Diffeicntia

fermonem

?

l'Iura

,

ledori.

31"Diuifio in-

,

per differcntias eircntiales, Ariftoteles pcr illam. Et

fi

nomina impofita , & cognita aliterdiuififfet. Hicautcmnominaimpofita funr& cognita, vtpatct. Proccdit ergo argumentumDotloris de diuifione per fe, & prima, quamLogi,

cus (cuius

atrendere

eft

propric,

fecus dc

,

&

ftrictc

Philofopho

diuidcre) debcc

Vel poircc

reali.

negari fiinilitudo, co quod illa diuifio eft tranfcendentis per tranfccndcntia , hicautem quasritur dc diuifionc Gcneris in Specics,qu^ per diffelenrias effentialcs debet dari.

Ad fecundum

dico, quod Genus

in-

ueniuntur in

efi cjuod pradicatur de plurihiu

horno efl animal

,

Nam

,

Spccies,

omni praEdicamcn-

in

& Diffcrenti.-c & pro,

Accidcns etiam pcr accidens , licet non refpcilu rerum illius Generis. Sunt igitur illa:

;

quinque

intcntiones

(Senere 4cci-

Pr<«dicamenti accidcntalis

dtntu.

vel

Quantiutis

to, vcl accidcns

,

,

in.

eft

,

,

&

ficpatct quali-

ifte,

fecundx intentionalircrfum-

tranfuinicur a Differentia primas- intentio-

Ex

his patet c^iuic pritdicari in ^t^ld

pra;dicare cffentiam per

modum

effeati<e,

quia vcl hoc vcrum cft , mutando prxdicationem fignatamin cxercitam vcl vt lupponit pio ,

fundamentis, vel vt fibi attribuitur niodus proprictas fui fundamcnti.

Ad

aliud dico

,

quod non omnc quod

rcquiricur vltra

fuo fubiecto: effe

pca

cap. de Differcntia qua;ft. j. dicit

vt putaQualitatis,

Vel fi volucris acciperc Vniuerfalia pio dcnominatis, tunc accipc (ffein. ter accipitur ibi

fic,

aliis.

,

cffcntia, praedicatur pcr

fundamen-

de

hoc gcneralitcr rem accipicndo conditioncs, propiietates icrum, pro quibus , fupponunt plcrumque ipfis attribuimus. Vnde

applicabiles rcbus

&cc Sicut refpedus

fic

mbdos atquc

nalitcr dida.

in quolibct.

&

quod cum intcntioncs fccundx originalitcr,& occafionaliter ^ proprictatc rci depcndcant,&

vno fignificatorum, icaquod fit fenfus , quod omnia vniuerfalia puta Gcnus,Spccies,&c .inue-

immo

,

prasdicara, fubictfla propofitionum fecunda:- intcntionalium , vt eas confiderat Logicus pro fundamentis, mutando adum fignatum , in exercitum. Secundo fcicndum,

Diftercntia

nouem Prasdicamentorum,

Aicnnt,Gen;Ji

&c.verifieatur

&

Supponunt enim

,

niuntur in aliquo

,

Aflntt* efl anirnal

infra

pria paffio tierfali»

,

qn6d

to funt Gencra QrKKia vnt-

Exfmplum cum

eft.

ibipoteft

,

35"

&

tadum

fumi proprie pro dcnominato , accidens, vt fe habent indiffcrcntcr ad noucra Gcnera , vel pro

&

teniionts.

&c. Sc-

Indiuidiio.

Ad

fufficientiara

''""' "^'*'

fecundas ia-

cum intcntiones diuidir, vt hic,&c. Ad aliud dicecur infra, cap.de Proprio, & Ac-

qiiam definitioni.

fecundum hanc

JZ. Lrgidefttri

debct fuf-

fc confidcrat,

vel diuifioncm afHgnare

,

,

m

tranfccndentium,

,

pro cffcntia,

modumnonva-

concedo illum

,

Dodor,

uit cis, vt lic, intentiones iccundas, ^vtxzprMt-

cft

quia aut ha:c diui-

,

fio darur in Specics fpecialiflimas

Itcm

,

,

indif-

vt

,

Et quod hoc fcquatur probo

,

nec vt

Eodem mo-

& deprddicariin qnate accidencft indiffcrens ad alia duo, & ficocSlo.

fcrcns ad alia tria

Spcciei

,

fed per

Ad aliud dico, quod pro tanto valet,quia Logicusnon confiderat ordinemcbrum, qua: funt inlinca pra»dicamentali, nifi pro quanto attri-

,

j

tia,

,

lerc, vt arguit

vt

ibi

tct in

litcr.

,

econtra.

quandam Metaphoratn quia ens contrafubftantiam qux eft Gcnus.

eft

diuidit

Item, videturquod omnia ida quinque fint Vniuerfale, quia omniaaccidcns forma-

tale

&

proprie

:

vnum

do

,

commune ad no-

vt eft

,

uem Gcncra quod tamcn non

egreditur a prin-

telledus.

Item

partium

quod Gcnus accidemis

fumitur pro accidenti

Genus

duo. Item ,

toti rcfpeftu

Poffet ahter dici

?

totum.

Nam

tadum cft) damentum perfc£lioi

,

modum

vci

,

eft

effcntiffi,

6:

fed

hoc qued

ficut

fit vt matcria , vcl vt Phyfice loqucndo ,vt priias ,

{

tanquam bafis, & fun, forma vcro ei/i non tamcn primum cxiftfn$> nec fundamen

materia

cft

radicale totius

,

34-

d

Quaeftionis fandamentum jTm •mm vt matecia futd

tfi

d*

,

metaphyficc Gcnus fc habet Differentia vt forma. Vt vero acira

;

&

cipiuntut fecundae-intcntionaliter

,

fuppo-

cis

gfftnii» pT*-

nentibus pro fundamentis , attribuit intcllcdlus etUMrpwmo- modum prxdicandi , cx proprictatc fiindameniicmti prtuli-

ditmtfftnti*'

torum , & non folum hoc verum eft in praedicamento Subftantic , (ed ctiam c(l cuiuilibet accidentis

,

& etiam in fecundis intentionibus, inter Contr^

fc przdicamcntalitcr confideratis.

,

H

Dincrentia cft de quiditatp, igitur przdicatur in ^pddt vel per modum quiditatis , non in tfn^,

&

vel pcr

modum

;

alitcr

& mo-

quod przdicatur ,

dus eius funt incompodibilia. Rcfponnonem quzrc infr^ , cap. de DifFerentia, quzft. 6. ad Hnem, &c inTheorematibus huius , vbi dicit qu6d elTcntialc in plus fe habet, quam didtum in ^tud, Per przdidla patet ad illud , quod tangitur con-

expontioncm illam defcriptionis

tra

prtdicttri

^uid.

itt

Ad aliud

5S'

dico

qu6d

,

in fccundis intentioni-

bus potcft attendi duplex prscdicatio,cxercita,videlicet.vel fignata & cxercita adhuc eft dupiex, aut videlicet de proprio fuppofito , aut dc fubiedbo , de pra:dicatioloquor concretiue , :

&

&

rniUttU tattrcit» dt

fuppefit»

^

fMbitHo.

ne vcra. Primo modo communiter cft prardicatio cffentialis , & variatur fecundum ^uid , & tjuale fccundum exigentiam fundamentorum & ica loquitur Do£kor hic. Aliquando tamen eft accidentalis , & hoc quia talcs prxdicationes verificantur in fundamentis , mutando a^lum. Prz:

primomodo eftefientialis fuomodo , vt in rebus fed exercita fecundo modo eft accidcn-

dicatio ver6 exercita

in intentionibus

przdicatio

,

:

, & ita procedit argumentum. Comparando enim intentiones ad fundamcnta , vc func modi intelligendi corum , accidentalicerpra:dicantur dccis, & communiter in a£tu exercito. Vel breuiter dicendum , quod intentiones pof-

talis

funt comparari inter

fe,

mo modo reperitur

inter eas pra:dicatio quidi-

tatiua

,

vel ad fundamenta. Pri-

vel vt concernunt

abftrahunt. Secundo tcr przdicantur

,

&

fundamenta

,

vel vc

modo tantumaccidcncali-

fic

funt accidentia. Scd de

Ad

aliud patet ex AxOds

,

aut ratione fuppofi-

fi

dico

ibi vt

:

bilifupri.

^ditM

Ad aliud quantum ad illud , quod cangic de prxdicationc parcis dc coco , paccbic infia qu.}. de Genere. Qoancum vero ad aliud de enticace indiuidui , dico breuiter quod intentio Do&oris eftquod Species , primae-intcntionalitcrloquendo

totum

,

licet

aliquo

quantum ad

vt habrt

,

modo

taphyfica.quxft. i j.fcpcimi libri fubtilifflmc pro, contra. Ide6 notantec dicit ifte , in quarto,

&

i .qu6d Indiuidui non eft tunc in ipfaponcrctur aliquid, quod non pertinet ad ^uod
diftindb.

i

dcfinitio

.quxft.2.artic.

quiafi

:

fic

,

applicarc rcfponfioncm vt fupra.

Ad aliud dico qu6d non ,

,

fcd rcfpcftu diuer-

forum,quia Gcnus eft pars Specici Species vcri totum indiuiduorum , liccc vltimatc in Indiuiduo rcperiatur realitas corrcfpondcns Gcneri. Diftingue ergo fecundiim mcdiarc,& immediatc. Ad aliud,patct vt prius,& fimiliccr ad fequcns: :

vcrificancur

enim

cales propofitiones

,

Ad aliud,quod

tangit pulchramdifficultatem,

nego pluralitatem illam. Ad probationem, potcft probabiliter fuftineri vtraque via. Dato enim quod hzc diuifio fit in Specics fubJternas , non fcquitur qu6d infcrtur , quia prxdicari in quid eftxquiuocum,vtinfrlt, cap.de DifFercntia,qu.f.

.<€quiuocum ver6 nuUam conftituit Spccicm, propter quia nec defijiit , ficut ncc definituc, Similircr diccndum alias nonnullas rationcs. cft de prxdicari in ^ale , vt cft indifTcrcns ad cffcnrialc , accidentalc fimiliter de prxdicari in ijuale sccidentaU , vt commune ad vltima duo , fcd tunc efTcnt nonnullx difficultatcs. Videtur enim qu6d Genus non pofifir diuidi , nec ratio Gcneris , pcrdiffcrentias xquiuocas. Scd dc hoc infra, vbi priiks, cap. dc Dincrentia. Ellct etiara Spccialis difficultas de prxdicari in ^uale

&

&

:

&

quia ponitur in definitione proprij,vt infra.i£quiuocum auccm non dcfinic.Sed de hoc

Breuiter pro nuncdico, quod vno fignificato, vt patet cx addito.

accipitur pro

pars probabilicer poteft fuftineri,

& cum often&

Similicer alia

Gencre generaliflimo , fubalterno,& ita de aliis.Potcft dici quod xqualis difFcrentia , formaliter loqucndo , eft intcr illa quia omnis difFerentia numeralis , vt talis, eft xqualis.DifFerentia autcm accidentis per materiam , cui applicatur , eft numcralis , quia matcrialis , & non formalis , igiturnon fpecifica, vt infra , cap. dc Gencrc , & alibi fa-pc , & in i. diftind.}. quzft.4. EthocintcIIigoquantumad :

difFercntiam diftindtorum

tium. Et

,

& non

diftinguen-

prxdicata formalia quiditatiua , vt ipfe in tertia diftindione fccundi libri, quzft.^. exponit.Nul-

lum enim praedicatum quiditatiuum

includitur

per de fecundis inccncionibus.

& inclufa

in Specie.

guuncur numero , crgo illa Specie. Poceft ncgari aflumpcum pro maiori , nifi rationc diftineucnr{um.Exeplum,albedoin homine,& afino, foli^m numcraliccc variacur , ficuc albedo in Socrate& Placone. Maior camc diftin&io hominis,

dicit

in indiuiduo

,

nifi

eile indiuidui,

Specics

i

Ncc diuiditur

Specics pet difFcrentias formales,

nec diuifione

fcientifici

,

quia defcendcntibus i

&c. Diuiditur tamen diuifionc materiali , conccdo qu6d per realitates pofitiuas , qux funt dc ratione indiuiduorum>non caScoti Qptr. Ttm. I.

{eneralifllmis

&

,

7.

ter in omnibus propofitionibus localibus , eft dicendum. Ad aliud xquiuocatur de accidenre , vt infti cap. dc Accidentc , vcl recurrcndum eft ad illam diftindionem de ejuidy & modtu.

quia plus diftinguuntur Genus gencralifilmum , fubaltcrnum , qu^m vnum eencraliflimum ab alio , loquor fem-

,

j

ratione

fuppofitionis, vel attributionis,& ita vniuerfali-

dicur oppofitum de

, qu6d Genus, & Spccies, accifupponunt pro fundamentis vel intentionalitcr dic vt piiiis , cx fccundo nou-

Ad aliud

piuntur

indimdui.

,

ibi dicctur.

tionis, aut attributionis, vt prius.

t»

indiuidualis maceria dicitur

in pluribus locis

habeac rationem formx. Ratio igitur Dodoris optima eft,ad probandum Speciem cocam quidicacem indiuiduorum prxdicarc. Scd dchoc magis in Mcifte

accidentale,

cap.

mentorum.

fifteitt tjl tt-

non namque

de Accidente , videbitur. Quod enjm eft accidens vnius , cft efuid alterius. Rccurrendum eft etiam vc priils ad proprietates funda,

497

propri^ quiditatiui ; qaia talem rationcm habent,prxtcr rationem Spcciei.Difticrencia

multiplici acceptione huius nominis accidem infri

3«

mcn

X.

I

fi

obiiceretur

,

&

&

& afini

,

Sed hxc

diftin-

quam Socracis, & Placonis , fcd dubium

Q^q

cft

3^*

Expofitio .eft

adhijc an generaliflitTjum,& fubalterniim fint

racioncs

Genus

vcl difFcrentiac forraalcs

,

,

diuidentes

in cojTimuni, vel tantura materialcs

,

vt

& feraina refpcdu

hominis. De hoc Generc fed fpecialiter pro prima viafacit cjuod infra,in Antcprsdicumcncis, tenet quod generaliffimum fecundx-intentionali-

mafculus jnfra

,

,

cap. de

:

ter cft fubiedtam libri

confcquens

Praedicamentorum,

Species,quia fubicdtum

crit

& per

demon-

&

per confcquens dcfinibile , &c. dic , confequcnter bcne pondcrando.

ftrationis

Ad

J9. Cur

Species

fr*iicatur ii% quid de tnferioribtt*

,

non

aliud dico

quod hoc eft rationc

,

totalis

quiditacis.quam dicit Specics,quxincludit tan-

& differentiam

quam parces Genus,

ftituunt ipfam definitioncm

eft

ideo nullum

,

:

vnum modum

Ec fi quxras , quarc potius in ^uid , quam in qtMle pridicatur Species. Poteft dici, quod prxincludens vtrumque,vel quod

eiHid totzle

denomiuatio plcrumque fit ab ignobiliori. Vel poftet dici , quod licct Specics includat quidySiCquaU, prxdicatur tamcn in ^uid, &non in e^mle , quia refpe6bu indiuiduorum habct fc vt matcriale

diuidualcs

:

& contrahibile per diftercntias in-

,

ideo prasdicat eflentiam per

mo-

,

,

,

gcndo difficultates fpcciales , circa quodlibct quinque Vniuerfalium , inchoando a Genere. Et quia aflignando tres fignificationes Gcncris dicjt Porphyrius , in fecunda fignificatione , quod locus , vcl patria eft principium gcnerationis,

quemadraodum & pater , idco Dodor brcuitcr, & facilitcr mouet vnam quaeftionem , quz potius dubium litteralc quam qujcftio ordinaria ,

dici debct circa veritatera

DE

eft vltimHm corfvris conti4.Phyficorum,tcxt.comm. intelligicur de loco macerialiccr fumpto.

41

&

.

Vbi aducrtendum,qu6d

ra funt de fundamentis , ita habcs diccrc confcquenterde inccntionibus. Sedqui tcneretdcfi-

tionera dicerc tertiam entitatem

tum adhuc haberct

vnummodum quo

ficut defini-

qu^re non haberet aliquem prxdicandi , ficut definicum, de

circa definitionem

,

alias.

Ad vltimum

40.

,

foluere vlteriorcs inftancias

,

patebit in fequcntibus ratio

,

nunc dico, ratione modi pra:-

ordinis iftorum quinque. Sed pro

quod ordo

attenditur in

dicandi

fed prjcfupponcntis

,

Prius crgo de Gencre

materia eius

tem de

eft,

iftis

modum

quam de Spccie

,

& maius praedicabile

:

,

cfTcndi.

quia, vt

prius au-

Differentia, propter cafdcm caufas,quafn

poteft accipi, vel vari»

locttf

pro covpore locanre , vt aer cft locus aquje , vel pro fuperficie vltimailliuscorporis , vt hicdcfinitur , vel pro refpe(9:u extrinfecus adueniente, per motum acquifibili, qui vbi adtiuum eft. Nam vhi , vt eft gcneraliflimum , eft commune ad vhi adtiuum , paffiuum , Ifcet Author fex Principiorum tantum vbi paffiuum defcribat, quod nomen generis famosc rctinet. Et hocplerumque accidit,quando Speciebus dcfunt propria nomi-

& potcft fic defcribi, locm,id eft vbi aftiuiim, ,

fcilicet adliua

corporis continen-

,

Vel illa definitio quarti Phyficorum de ipfo Ioco,pro fontlali cft intelligcnda per pradicationem raatcrialem fundamenti,de rcfpcitu, vt

communiicr

refpeftus definiuntur.

Potcft etiam vlterius locus accipi pro aggre,

,

Vel illis exclufis diuiditur etiam multis diuifionibus , vt puta innaturalem ,.& violentara;

fito.

;

;

;

auccm , vc infra patcbit , dicit rcfpedum ad Genus , & Speciem ideo pra:fupp6nit notitiam vtriufquc. Pprphyrius autcm in communitatibus mutat ordinem , quia pritis comparat Gcnus ad differentiam , quam ad Speciem, propter caufam didtam. Cum iam in primo tradatu quiditatiue

ter fatis

cognita funt. Sed de ordine iftorum non

ximum

eft

ma-

periculunl confcientia:. RecoIIigc ex di-

Oiis fufficienciam

Vniuerfalium

ad fecundas inrentiones

,

,

vt fcis

declaratio lera

,

,

percinec ad Philofophiam nacura-

&ThcoIogiam. Quid

Phyficorum

text. corara.4.

notura

eft

(itgeneratio patet j.

& fequentibus.

Quid ,

&

cuique.

quoque cft ratio firailitudinis. Plures alij funt modi accipiendi locum, qui non funt ad propofitum hic.Ordo patet.Diuifio communis eft. Glijftnadmodum

De Secvnpo,

arguit negatiuam duabus

principij per fe,& per accidens,

de quibus z.Phy-

& j.Metaphyficaj.

ficorum,

bons

Sccunda procedit a fimili deftrudtiue. Vbi ad- Mefur* tnuluertendum , quod menfura alia intrinfeca , alia "/'**• extrinfcca & loquor modo de menfura quantitatiua concinuorum. Intrinfcca vcro fccundum vnam dimenfionera , vt linea fccundum duas,vt fecundum tres , vt corpus. Extrinfuperficies feca vcro alia propria , alia communis. Vel fic, alia permanentium , alia fucceffiuorum. Prima,

indolis

:

jE

T

S

I

o

X.

;

Quac

An locM

cft

13.

apud Scotum.

Jit generationu

prindpium,

quemadmodttm a^ pater

.<*

;

vt Iocus;fccunda,vt tempus;de quibus infra,cap.

de Quantitate,

POftquam

expediuit

fe

Dodor

3.

Priraa proccdit ex diffirailitudine

rationibus.

applicando ca

lector.

Q^V

Lotidiuifio.

& per accidcns; in qui , & quo in communera , & ptopriam in adaequatam , vei non iq circunfcriptiuam,definitiuara,& pet naturalem & fic dc aliis , quorum profequutio , &

jn per fe,

quoties accipiuntur,ibidera habes.Quid \ei6pa-

:

1.

& hoc vel includendo qualitates adtiuas, & paffiuas, & coelcftcm influcntiam, vt eum accipitDoftor & Porphyrius in propogata ex vtroquc

cognofcibile fcciidiim ipfumin liccera.DifFerentia

J""'-.

tenti eficiens.

principium patct j. Metaphyfic. in principio

&

vH »Biuum

tis,circHnJcriptionem,(ci\\cct paffiuarn, corporis cen-

de Specie decerminarc debuic, fed mucauic ordinem , propcer fimilitudinem modi prasdicandi Generis , Speciei , propter correlationem, ratione cuius vnum per alterum definibile eft,&

&

M

<*fti{tio.

&

na,

fubiedum, &ficut iftave-

decima

P R I M o , loau

eft circunjcriptio

in comparatione ad

cft

nentis immohile primum

dicandi

,

,

principalis.

dum eflcnciae, &:c.

Referc igitur ad modum praeconfiderare quiditacem rei in fc , vel

huius propofitionis,

& nuracrando cara intcr quacftiones

pracdicandi di-

cit.

dicatur

alias

quare con-

& hoc incomple-

quoddam complcxum

vero quafi

xe. Definitio

,

& ipfi Vniucrfali in communi quoad noncm nunc dcfcendit ad principale tan-

falibus

circa difficul-

tarcs communcs toti Logicac, quoad tres primas quaftioncs , & omnibus quinqueVniucr-

eft

& alibi plcnius.

Ad

oppoficura

authoricas.

Dcindeconclufioncm rcfponfiuam indifFerentcm, fecundum vnamdiftindionem ponic. Diflindio

Qusftionis X. ftindio cftifta,qu6d

propoficio fimilitudina-

illa

qua qu2ricur,porell dupliciccr confidcrari,

ria,dc

aut vt iimilitudo rcfertur ad gcnus caufa; rcfertur

admodum

afhrmatiua

cft

caufandi.

modo

vera,fccundo

aut vc

;

Primo modopars negatiua.No-

do, quia fic cft quantitas, qux fiue ponatur abfolutum.fiuc rcfpc
rum, vt

principium,quia propric quailibctcaufa cft principium.j. Mctaphyficae. Et quod iocus pertincat ad gcnus caufx cfKcicntis , ad quod pertinctjpatcr, rcfpcdu gcnerationis, oftcndit quiaconlcr-

vcr6pro aggregato, idem fequitur, quia fi nulpartiiimeftadiua.nec toturo^ Ibi ctiamnon ponitur tcrtia cntitas communitcr. Itcm , quarc principium magisconucnitcfficicnti, quam aliis

:

uarc genitum,eft quoddam cfficcrc , locus autem confcruat locatum. Itcm , coadiuuat ad gcncrattHttMdcMM' .. n /m» tffifim- tioncm rei prmiordialcm , ifta patent cxpenmenr«Bi. tah'ter. Nam vidcmus communiter res mclius c6•

I

fcruari in loco gcnerationis

,

quam

oppofitum contingat pcr accidcns

ahbi

:

hcct

vt patct dc

,

cholericis genitis in lociscaIidis,& ficcis,qui

diutius

&mchus confcruantur in locis humidis,

,

Si la

caufis

Vidcmus etiam quod locus coadiuuat ad genfr* rationcm,quiamulta in quibufdam ciimatibus, & rcgionibus generantur , quac minimc in aliis

Immo fi

polTunt gcnerari.

nitus corrumpuntur

,

in illas dcfcrantur, pc-

vt patct dc

nofis animaiibus, qua:nuilo iori

,

omnibus venc-

modoin Scotiama-

qux Hibcrnia communitcr nominatur

,

vi-

,

cum quotics caufa , totics principium, /. text. comm. Itcm, vidctur quod pater

Metaph.

i

.

non fit pars efficicns gcniti , quia finc ipfo gcnitum pofTct produci a caufa fupcriori. Quicquid cnim potcft prima caufa cum fccunda, pcr fc poteft.Poflct ctiara contra aiiam

partcm dcaccidcnj lcd omitco pto

talitatc cfFcdiuitatis loci argui

nunc.

& itadcahis. ibi

Suftinendo Dotfiorem dico ad primura , quod fumitur Genus metaphyficc,co modo,quo om-

Ad aliud,qu6d caufapcr fc,& per accidens,non dicuntur fpccies caufa: efficientis,fed modi,quinlo Metaphyficx,& fccundo Phyficoru, vbi fupra.

Ad aliud,qu6d caufa in propofito lumitur vt ic. cxtendit ad produccns. Vocac autcm iftc in aliquibus locis,& fimiUtcr alij, iliud quod cft gencrans, vcl producens, vcl originans, vcl pullulansj

& patcr, aiio, & aiio modo caufanc, quia ifte per fc & iiic per accidens vc

dum numcrum,non fpccicm. Ad aliud, qu6d locus pro fubftrato non imme*

locus,

oftendit

,

,

,

argumento antc oppofitum:fed per fc,&

prius, in

&

pcr accidcns generare , eft alio, aiio modo gcnerarc , vel cfficcrc. Patet i. Phyficorum , tcxt.

comm.

j }.

& j. Mctaphyf. tcxt. comm. j. & ali-

bi fa»pe.

Dcinde foluit argumenta. Primutti cx iam di, conccdendo difnmilitudincm quo admodum. Ad fcciidnm negat fimilitudincm, quia tcm6Us

pus ncc coadiuuat ad gcncrationcm, ncc confcruat genitum

;

fcd potius cft caufa corruptionis,vc

4.Phyficorum,tcx.comm.i ly.VbidicitPhiofophus, quod tempHS tahefacity Jinefiunt omnia

{)atct

&

fid rel="nofollow"> tempore,olfliHifiHmurproptertempM.Sed

Tempui fi^efi cit,ne^He nouMmfit^um

efi^netjMe

non didi'

honum. Corruptionu

Numerm enim mottu efi^

enim cAufii perfi temptu efi.

^^^ autem dinarefacit ^uod efi,8cc. D E T I RT o. Circa folutioncm quaeftionis I

cnim qu6d malc dicat Gentu quia tunc Dcus,vci aliquid didum dc Dco, cfTct in Gencrc. Item, quod cft pcr fc taie, pcr accidcns, non poftet clTe Species ciufdcm Gcneris,cum de ipfis dicatur arquiuoce talc fed patcr, dubitatur. Vidctur

CMt/i,

&

:

& locus, funt huiufmodi, igitur. &c. pater nonfit caufa

Itcm,

qu6d

gcniti,vidctur,quia rc-

&

caufati, arguit diftindtioncm non rcalcm,fed in c({e,8c nacura.vt tertiadiftin-

latio caufac,

modo

fi[ij,vcl

ftionc primi,quarft.7.&

i

J.fccundi habet iftc.Pa-

tcrautemnon diftinguiturnaturaafiho,quiapatcr cft.qui

dc

fui

fubftantiaproduxit

fibi

fimilcm

caufans etiam cfFediue, vt infra, cap.dc Proprio, fort^ dicetur. Vcl dic, qu6d Do
diato,fcd pro corporelocantc,includcnte influen* tiara caEieft6,& tales qualitatcs,& cft

caufa cfficicns.Et

&

minoris quancicacis(vc Aftroiogi volunt)fcDico,qu6d hic oportcc rccurrerc ad diucrficatcm afpcduii , hguras conftcllationum,& difpofitioncm rcccptibilitatis,quodnon oportcc hic declararc, quia tiaafic

re quolibcccorporccaclcfti.

&

fccndit propofitura.

Ad

aliud,non dicit Doftor qu6d magis conuc-

nir principiura vni

,

Ei pcr oppofitum

Item

,

quod locus nulio modo

caufa

fic

li,auc pro fubftrato

aut pro aggrcgato.

cffi-

aut locus pro forma-

Non

primo modo , quia rcfpedkus nuliam adiuitatcra Scvtioper. Ttm.l.

7»

propric loqucn-

comm.

Commcnta-

Appropriatc tamen caufk conucnit \^i\imv,elementtfm vcr6 marcriac,& formXf&cprincipium cfficicnti.Scd caufam huius profundius inucftigarepcrtinec ad Philofophia rcalc. tor

Phyfic.

I .

i

.

Ad

vlriraum,qu6dnon inconucnic aliquid clle caufam exrrinfeca alicuius, fine quo ipfum poffic cflc,fccus dc incrinfecis cft diccndum. Vel, qu6
fc

talcvt patet.

Secundo dubitatur,quaredicit inprimoarguloctueficatifaperaccidens,epiia»eH

qu6domnis perfccaufain caufando mouct:igitur Dcus eftcaufapcr modu. Similiter argui porcft de intclicdu,rcfpcdu inici-

fit

ciens ,arguitur, quia ,

,

do:fcd benc appropriatc.C4w/2[cnimo^/rww«»<Wj&

mouet. Vidcturigitur

taii.

quaraalij

primipiitm, funt Synonyraa,vt habct

nitas ver6 cft habitudo produccntis naturaliter

produdoin natura

complexiones»

quaeras,qua rationc infiuc'

tis cacleftis vnus locus cft conuenientior ad ali-

mcnto*qu6d

fimilis

(\

Jjuorura gencrationem, quam alius, vt didum eft upra,cum totatcrra fit vc pundus rcfpedu cali,

in natura intcllc(auali,vei faltcm fcnfitiua. Patcr-

filius,& filiatiodcfcribipofiunt.

^t

nc|comraune Gentu vulg6 appcllatur.

ucrc poftunt, fcd iilic6, dum terram illam attingunt ,moriuntur. Patet ctiam dc Lconibus , qui etfi in aiiis ciimatibus gcncrantur, non tamcn ita perfedijVt in fecundo,&: tertio.Similitcr de fruAibus,& hcrbispatet,vt quilibet expcritur.Quod

autem

y.

& alibi l'«pc fe-

cundum iftum, & communitcr fccundiim omncs.

Loeu* gttu-

cMtf
infra cap.dc Quantitatc,

tanter ibi dicit,qu6d appropriate cfficicns dicitur

r«M»i« ftr-

4*

499

habct,nedum rcalera, fcd nec rpirftdalcm, vel intcllcdualcm,fccundum aliquos.Ncc fecundo mo-

]c(5lionis,& fic de aliis.Itcm.accipicndo iocuni vc

qu6d moueat cum virtutcmafticonradum , rcfpcftu locati,

priiis,

vidctur

nam ,

pcr Phyficum

,

habcat:pateiin pluribus cxpcrimcnris.

Qq

X

Dico

*

Ottffl.

i.

,

Expofitio

500

Dico brcuiter ad primum , quod loquitur Doiior de agcntc Phyfico corporali,agentc per motum , vnde non fequitur inftantia de intelledu, Deus non imuiediatc agat per motum,mediatc tamcn lic. Ad aliud , forte Doftor non negarct locura, fic ncc de Dco. Vcl

fumptum

,

,

licet

agcre pcr

motum

,

fcd illam particu-

lam addidit propter dcfinitionem loci 4. Phyficorum, vbi prius in qua ponitur immobilitas. Vel aliter, qu6d fi mouct non ita principalitcr, & per fe proptcr gcnitum,ficut pater.

Terti6 , polFct dubitari circa fccundum argu-

mentum,& folutioncm cius,quomodo tcmpus eft caufacorruptionis,& quare non fimiliter genera-

nouum fadum

tionis.quarc neque didicit, neque

bonum.Sed quia plura hic tanIjua: Logico , & maximc iuuenibus

in tempore,ncque

gcnda

elTcnt

,

extranea funt, ideo in Philofophia vidcantur

,

dc

ad mere Logica accedamus.

Primo modo accipitur hic , quod adhuc poteft habitum cft de vniucrfali , auc

diftingui, vt fupta

videlicet pro formali

aggregato.

,

aut pro fubftrato

aut pro

,

Diuiditur etiam k Porphyrio

iii

li«

tera.

Itcm,diuiditur in Phyficum,& Logicum,fcd dc Logico abfolute fumpto,cft prasfcns intentio. Dubium tamen eft, an definitio Porphyrij hic, Ariftotelis, i.Topicorum,cap.4. & j.Mctaph. tex.comm.3 5.dcbeat intelligi de ipfo Genere pro

»

&

formaIi,an certe pro fubftrato.De genere pro aggrcgato non eft dubium, quia ipfius non eft definitio,ncc fcientia,cura fit ens per accidens, tf. Metaphyf. Quid fit prttdicari de pluribns , patcc prius

;

quid

bit infra.

dijferentibtu Specie

,&

in ^«/
Quid res, quid imentio, prius notum eft.

Ordo patct,quia prius erat dubiura praeccdcns circa fecundam Gencris acccptioncm declarandum , quam dubia orta circa ipfius tertiam fignificationem.

Item

Qj^

^

quajeft

.^id Jii

s

14.

T

I

o

,

prius eft

quim de

tur,

XI.

determinandum quid

prius de Gencre , quam de didum cft fupra.Et notat Boctius,fingulariter incommento fecundas editionis,

dum. Quarc autcm

apud Scotum.

detcrminatur

aliis

in

definitum in definitione

Porphyrium, cap.de Genere,in principio. Di-

uifio

Genem ?

communis ,

nifi

quod fccunda pars fubdiui-

ditur.vt patcbitftatim.

De Secvndo,

QVsrit

videlicec

an certe

bct pars cius conuenit definito. Sicut igiturpro-

finc caufa quaerit.

pofitum ad propofitum,ita oppofitum ad oppofitum. Minor tamen argumenti poftet ncgari , licct DoiSlor aliter refpondcat. Sccunda ratio procedit a deflruAione pcnultimac particuljc, vbi tangit tres propofitioncs famofas apud ipfum. Prima quod intentio non prasdicatur, nifi dc hac, illa , quae tantum matcrialiter diftinguuntur. Vbi intentio perfonaliter debet accipi , vt puta pro intcntione Gencris, vcISpeciei ,& non fimpliciterponendo v-niuocationem eius , vt ftatim dicam. Similem habct fcntentiam facpc in in Quodlibeto , qusft. 6, his quacftionibus ,

,

intertia

acccptionek Porphyrio aflignata, antequam de bonitate , vcl fufficientia ipfius difputct , quid principaliterpcr ip(am declaratur.

An

intentio Generis concretiue dcfignata

Multi cnim

:& hoc non

ifta logicalia

accipiunr, ita

quodex

,

nimis grofsc,&realiter

fuis fcriptis

minimamdif-

&

ferentiam imer Phyficam confidcrationem , Logicam vidcbis. Alij vcro alterum extremum non minus vitiofum eligentes,ad voce8,& nomi-

na omnia logicalia,& quod bcftialius eft,phyficaliatrasferunt. Contraquos quarto Metaphyficae, primo Elenchorum, &,in principio Phyficorum,

& alibi fxpc, Ariftoteles,& Commentator cxclaraant.Taceo huius viti,& aliorum fapientum graues innedliuas in ipfos. Voluit igitur virtuosc,

mcdium

&

Dodlor noftcr, Idc6 confiderationes logicalcs ncque principalitcr ipfis rebus,quiatuncrcales, neque ipfis vocibus,

fubtilitcr

inueftigare

quia tunc vocales ; fedipfis fccundis intentionibus conuenire oftendit , ideo rationales vers di-

cuntur,denominatione obiediua. X.

D E P R I M o. Quid fit definitio patet Topicorum, cap.4. vbi dicitur, quod termintu eft eratioy ^uidefl ejfejtgnificam. Se^iimo etiam Mctaphyfics, i

.

& od:auo, & 9. Topicorum de conditionibus & ,

requifitis,

iam in

& partibus ipfius habetur.

Boctius ct-

libro Definitionum quacratur.

Potcft

li.Primo

arguit quadruplici ratio-

ne , quodhicnon dcfiniturintcntio Gcncris. Ec femper intellige dc fccundaintcntionc.Prima ratio procedit a deftrudlione vltimae particulx dequxlifinitionis ab intentione. Definitio cnim

cifcadefinitionem Generis

fubftratum cius

defini-

fufficicntia definitionis difputan-

autem fumi pro fubftrato,& pro forma-

modo fumitur in propofito.

Quotiesautcm dicitutjtadum eft fupr)l,quarft. j.aliqualitcr.-Dicitur autcm diffinitio k cfinio, finis,\hi tranfit x in/,quod cft diuerfis modis fini, detcrminare, oftcndcre, quid , vcl qualc , vcl quantum,fit aliquid. Gentu dicitur a gigno gignis , vel \genos, quod

re

natura,& poteft accipi quinquc modis,vt patet pcrhos verfus: yniHtrpile genm, gentu efl difcretio fexus,

eft

Proprictii/qtte rei,Job«les, genitdrqHe minorur».

4*

&

&

&

articulo i.in fine

,

liget in i. diftind.

i^.inop-

pofitum vidcatuc aliter aicere, fed non de mente propria,vt patet.

Secunda propofitio, fed implicite habetur hic differcntia materialis cft tantiim numeralis , quam infrk tangit, & maxime in Anteprs-

quod

diGamentis,quaEft.3.& in fccundo fuo.

Tertia

,

quod

diffcrentia fpecifica eft

forma-

&^

contra , fecus de differentia formarum. Idem habet in fecundo , diftini^. 3. quajft. 4. alibi fa:pc. Tcrtia ratio deducit ad hoc inconuclis

,

&

nicns,qu6d

Genus non praecontra omnes. procedit cx verificationc , & exemftante hypothcfi,

dicatur vere dc Spccie

Quarta ratio

,

quod

cft

plificationc Porphyrij in textu.

Ad oppofitum arguit vnica ratione fatis dcmonftrante propofitum , quac pro ccdit ex per fc intentione,& per feobie^, exconfcquenti ex pcr fc proportionabilicer definitionibus Logici,& fatis patct. Dcinde foluehdo qusftionem , duo facit. Prim6,recirat opinionem , quam fequuntur mnlti Realiftarum, illam improbat. Secund6,pro-

&

&

priam opinionem conclufiuc ponit

,

& dcclarac. Vulc

f'

)

'

X

Qu^ftionis Vult /gitar prima

viaquM

licct

rcsprima: in-

tentionis , quat cft fundamentum Gcneris ( vbi communitcr accipimus fundamcntum pro fubieAo/icut ctiam in relationibus rcalibusjfcd oporret imaginari tunc duo in ipfo, videlicct quod, ic quo , ficut in Socrate, ciim dicimus, quod cft fimilis Platoni ^o fcilicct vt albedine,& qnotlyt ipfe Socrates albus j ita animal eft , quod cft gc-

qu6d res

non dcfihitur hic. Secunda qu6d nec aggtf gatum cx rc , & intcn,abfolutc loqucndd

^

genus eft commlinicabilitas tali^ ncc confideretur abfolutc k Logico , quia tunc.eiret artifex rcalis ipfum tamen vt fub intentionc Gcneris , confidcratur ab co, ita definitur , ficut Mathematicus confiderat acs> vel aurum vt fphxricum , vcl triangularc , fic de ahis. Et fic faciliter foluuntur argumenta,quia principalia faciunt pro hac conclufione. Argumentum autem poftoppofitumfoluitur,negando qu6d foliim intentionem per fe confiderat Logi-' cus,fcd etiam rem fub intentione. Contra hunc modum dicendi arguic Do(%or, ex vniuoca consenientia illius , quod hic definitur,rebus omnium gencrum. £t bene dixic, con~ ttenit , Sc non pradicatHr, vt infrk benc dixic rel/tu indefinite , non vniuerfalitcr benc etiam Genertim , ad differentiam tranfccndentium , illimitatorum. Sicut enira animal de predicamcnto Subftantix cftGenus, icacolor dc pra:dicamento Qualitatis, &figuradc praidicamcnto Quantitatis , rclatio fuppoficonis , de pratdicamcnto Relationis , fic de aliis. Patet ctiam de decem Przdicamentis , quorum quodlibet eft Genus. Idem habet infrk, quzft. 3. Antcprxdicamentorum in folutione. Talis autem conuenientia non poteft conuenire alicui rei fub inccncione , quod f robat fatis benc , patuit fuprk , quod ens non eft Genus. nus, fcd

cft

definiatur

,

:

&

&

$,

&

*,

&

&

&

&

Ad hoc argumcntum

y

rel[ponfionem fequitur ,

Dodor

bac

infra

,

&

reipondetnr * illam vcl faltcm non impro-

quaeftione fequcnci

,

&

uepe

&

, diftinguendo .de vnicace vniivocacionis , proporcionis , quarum fecunda fulficit in propoVnttM vni- uto. Voco aucem vnicacem vniuocacionis vniuoettionU,^ taccm vocis , racionis , fic vnius j vnicacem Mfrthnii. ygf^ proporcionis appello , vnicaceto confor-

alibi

&

habcndo» non vnius) communiter realiter diuerfonim , & hoc fecundum proportionem Arithmeticam , vel Geomctricam s licec Mctaphoricc loqucndo, fcu mctaphyficc,& cntatiuc, vt j. quxft. Q^odiibeti, articulo i. habet.Sicut enimfehabet micacis

,

vei in fimiliterfe

fed plurium»

atlimai ad

&

hominem,& afinum ;

ita

color ad aibe-

dinem'>& nigredinem; &figura ad quadracum, fic de aiiis. Res igicur vna vni;

& crianguium &

tace propoccionis fubeft inCencioni Generis in

communi. Deinde non direde concra hanc cua, fed concra opinionem in fe aiio medio arguic Do€lor, inferendo quod Logicus non per fe , fed per accidens, tunc rem definirec ficuc fionem

',

:

lubftancia per accidens videcur

lorc

per

i

fcd

omne

;

quia vc fub co-«

per accidcns caie , rcducicur ad

fe tale. i.Phyfic. text.

pc. ciim igitur res

comm.

66,

& aiibi lar-

non dcfiniatur a Logico,nifi

lub intentionc* ergo intentio magis,& per

fe.

vc

Ex

quo vlteriijs areuit qu^d res non dcfinitur fundamcntalitcr , Toquendo cx hypothefi , ciim impiicet definitionem

to, vt fupra

••

vifum

nonconuenirc perfedefini-

eft.

Confequcmer ponit opinionem propriam, vbi ficptocedit

uara prsmittit

,

:

primo conclufioncm ncgatiPrinw Tom.I,

qiuc ttijplcx cfle poteft.

Scotiofcr.

,

,

tione.Tcrtia,qu6d ncc rcs lub intcntionc. Prima Datct , quia aliter artifcx realis. Sccundam probat cx tf.Mctaph. tcxt.comm.4.5.6.

comm.

text.

&

7. Mctaph. .& 10. atque x Tct tiam oftcndiuifione. Conclufio eigo gcnc-

1 1 .1 j

dit ilfufficienti

;

non

501

I.

1 .

ralis negzxi\ia.,videUcetres nniiomedo dejimtnr, fal-

tem vtf«<»
principalitcr, licctfortcpio

& concomitantcr

qtto,

patct.Sccund6,conclufioncm aflSrmatiuam adiungit, quam probat cx pcrfcitatc conuenientiae huius dcfinitionis ( dc qua quacritur

:

intentioni

ipfi foii

)

ria conditio definibilis

quac

,

ncccfla-

cft

fc. Deenim exfecundis intcntionibus conftituta, non conuenic pcr fe , nifi fccundz intentioni,qu6d hoc fit huiufmodi, patcbic cx quxftioni,

vcl dcfiniti pcr

finitio

bus fequcncibus. Sed pro maiori deciaratione huius conciufionis , dftinguic de intcntione , non quo ad cius cflentiam , fed quo adraodos intelligcndi, fig-

^*

&

qu6d potcft fignificari concrctiuc , vel abftradtiuc. Ex quo fequitur fc-

nificandi ipfius, dicens

cundum ipfum identitas fignificati coiicreti & Primomodo, quantumadpropofitum, fignificatur per hocnomen Gct7<« , cuius abftra
abftra6li.

ponunt.Nuliius enim iftorum quinque vniucifalium abftradum vno nomine poteft exprimi , vc infra cap. dc Differcntia

,

& Proprio

,

habet

ifte.

Accidcnsautcmomnc, fiuc realc , fiue rationisj concretiue fumptum eft applicabilc fubiedo, prardicatiuc faltem

non tamen

dum

,

& connotaf, fiue

ipfum,& non inabftrado

ficat

igitur

confi^ni-

licct fic infitr

modum inhajrentis , fcd pcr mo-

per

pcr fe ftantis

cat.Cum

,

& abfolute

,

eflcntis

,

fignifi-

Logica fit de fccundis intcntioni-

bus,non quomodocumquc , fcd applicatis pritnisjigitur Logicusdcfinit intentioncm Gciicrrs. Et fic de aliis in concreio ,.& non in aLftra-

&


&

:

quod fundamcncurti

fic

id,quod

definitur

,

fed

fecundarium pro «jtto. Intentio quoquc abftra(5Viuc, quiditatiuc , prxfcindcndo i conccrncnti.-i fubicdi , fundamenti , habct fortc dcfiniri a Metaphyfico , vt fupra di<Stum eft. Idco notan-

&

&

cer dixic Do<5loc

& proprie ficMndiim

,

ipiod inten-

tio^ differenciam cius,vc cft ens.vt fupra dic^um eft , quod diffcrt intcntio inquantum ens , & iuquantuih intentio. Viteriiis pro fblutione argumentorum,& vlte1 a, riori deciaratione di(5torum,adducit duo notabilia *, cx quibus duo coroilaria infert. * num. 4.

Primum notabiie , qu6d pnuiiciiri eft pcr fe fccundarum intentionum , quia cft fecunda intencio

,

& dicit adum fignatum

poflct addi teriium

per voitm exprimi

modo,

fit

,

vci

€te dicitur

,

quod

eft

:

:

,

veto rcrum. Et rnum!*

ejfe

vidclicet dici

vocum

etiam intentionum

teprzdicamcntis. deS^ecie

,

,

»

,

id eft,

lic^t dici alio

Vt infrk in

Excmplum , Genm efi

An«

pt^dicatup

Speciet prddicatur de IndinidMo

non tamcn , Species

,

tc-

Ceniu vci h \

contra nec , IndiiiidMnm efi Species , vcl c contra, faitem vt ^nid. Homo autem efianimnl , vel , Socrn' tei efihom» , congrucntius , quim animai prscdi:

catur de

homin» >

vel

homo de Socrate, vt

infri

Aattit).

Q^

^'^"'«•^j^ f/^

f'"^'^*^"'"-

5

S*

TliExpofitio

$01

Sccundum notabile eft , quod per hoc verbum /um, nis

es

,fui

vel

,

libi

conformibus , quoad hoc adus fig, per hoc verbum prxdicari,\cl

^nimal currit. Vel

/fd>iici,vel dici in

fufptnunt fro fMnd»t»mtii,

fecundis,vt

didum cft fuprk.

Primum corollarium,quod

II.

concreta fecunda:-

me quando copulantur per hoc vcihum preuiicari, non folum refpedu huius

verbi eft

hoc verAm,

fed etiam rcfpcdku aliorum. Facit tamen fpecialem mentionem de hoc v eiho preuiic4ri Dodor,

aftus.

Sccundum corollarium, & fcquitur ex primo, quod a pradicari ftgnato ad exercitum , in. eifdem terminis non rcnet argumentum per fe , fcd be,

ne in aliis , vt puta ab intentionibus ad fundamcnta , maxime dum in intentionibus fit prae-

&

dicatio pcr fe

homo ,

vt

,

Getttts pradicatur de Specie

Prima cnim eft

animal.

efi

indeterminaic

quodam

;

ergo

j

fignificatiua (e-

Quod ergo di<Stum cft in prima

cundse.

ue

,

figurati-

& fub vclaminc & exprimitur diftinftc per

&confuse ,

,

prafticatur

,

lecundam. Prasdicatio enim fignata non

cft

pro-

eft

fiibieHo attribmi

; igiturfiomnis homo ,prt,ter Secratem , currit , Socrates eft homo , &ftc de aliis. Habcs plura exempla inregulis confequentiarum , ap-

Ex omnibus

plicabilia ad propofitum.

iftis

pa-

&

tct veritas illorum

:

,

licct

& fc-

prima fit per fe ,

quod illud quod eft fubiecSkum in aftu fig^ primum in adu cxcrcito, & e contra,de

dicas

,

nato,

eft

infri tangctur.

Confcqucntcr- incidentaliter ponit difFercncxcrciti , in multis. Nam tiam adus fignati ,

&

communem modum excrccndi adum figtadtus cft fupra. Etmodo hlc, vidcli-

pr^ter

natum , qui cct per

funt

hoc vcrbum eft,ve\ aliud fubftantiuum, tcrmini fpecialcs » fiuemodi , vei dcter-

alij

Rcfpondet duplicitcr, prim6 negando priconfequentiam , faltem deforma. Namfi induceretur ad Syllogifmum , conclufio necefla-

mam

ria inferretur ex

contingcnti pramifla, 8cper/i ex peraccidens, quodcft contra Ariftotclem, primo Priorum , primo Pofteriorum , formalitet falrcm argucndo. Matcrialiter cnim fcquitur ncceflarium ad quodlibct, vnum adquodlibec, per fe ad quodlibcr. Excmplum ( lic«t non fic

&

&

&

omnino

fimile

rifMlis

eft

,

)

non

Socrates

eft rifibilis

&

Alio

Confcqucntis in argumenilla prima , propter va-

co jvclinconfequentia

&

homo fub intentionibus fecundisextraneanturfibiipfis abfolute fumptis. Pradicari namque cum hc fccunda ,

etiampro

nem, quae alictas

fufficit ad fallaciam Accidcncis. Vel mclius , in fccunda refponfione vulc confcquentiam valere, propter alietatem terminorum. Et quod ibi tangit de fallacia Accidentis , cxemplariter adducir. In hac autem confcqucntia

non

cft forraaliter fallacia talis , quia non comparancur hic accidcns , fubicdum ad aliquod rertium attributum , ficut conuenic in fallacia ca-

&

gumentum,abvnoad aliud,cum

c

mx-intentionalibusj&fecunds-intentionalibus proportionalibus vtrique. Vndc argumentum iftud valet

,

li ,

Ad

gatio inferioris

Vbi mutatur

;

negationem fuperioris /equitur ne-

igiturfinon eft animal , nonefthome.

adius fignatus in excrcitum

,

&

in-

tcntiones in fundamenta,pro quibus fupponunr. Omnes enim tcrmini antccendentis funt intcn-

&

, vt patet , omncs termini confequentis fnnt primae intcntioncs. Ponitur crgo homo, anintal loco fuperioris, inferioris,for-

tiones fecundae

&

&

maliteracceptorum. Etponitur non eft , loco negatio , fequitur cum nota illationis. Tarocn non excmplificat Oodor de aliis , fed exempla

&

plnra polfunt imaginari.

Vno modo

fic

,

^od

vc hic, Homo eftSpeeies : Socrates

Socrates eft Species. ,

eft homo , erg» Ec fi rcducacur in Syllogif-

adhuc non clTet fallacia , vc fi fic arguarur,

De efuocumeftte prsuiicatur animal, illud eftanimal :fed de homine pridicatur animal;igitur heme

&

terminis pri-

efle intelli-

Idco cnim praedicatur, quia genus, vel fuperius,vel commune,vel przdicabilc, quibuS pcr fe conuenit prxdicari. Sunt igitur alij termini anteccdentis,& confcquentis, ialtem quantum ad fuppofitionem , licct non quoad fignificatiogibili.

ritu veritatem non habet a mitms vere.

&

homo

modo refpondcr, negando minorem, im-

mo quod cft fallacia

8c nego ,vel nfgvi«'o.-qualitervidelicet valet ar-

:

igitur

c contra.

mum

&

;

fcquiiur proptcr tptid, fed poti^s

minationes , adum cxcrcitum importantes enumerat tres , vidclicet preaer, tamum , 8c tton. Ifti enim termini, negatio , exclufie , exceptio , 8c veiba fibi correfpondcntia , pcrtinent ad adbum fignatum ridco apte per fc adiunguntur ipfis fecundis intentionibus. Dicit ergo , quod per »0« cxercetur negatio , quarper nego fignatur ita excipio, Et po^ excludo ; de preUer , de tantum , nit exemplum de duobus primis , id eft , de non, :

>J •

&

intentio , acciditanimali

quo

citHm.

^od

riationem medij. Animal cnim

vt

cundaperaccidens, dcquo in fcquentibus. Nifi

tra/itinexer

nihil

ponitur a partc fubic61:i,& fubiedlum a partcprjcdicati , fecundum ordincm loqucndi in a<5lu fignato ; vt , Gentu prddicatur de Specie , vel , Atiimal

,

prddicatur de homine

fjuomodc

; igiturfi tantum allmm nigrum eurrit. De vltimo fic: Siuidejuid excipitur ab alitpto attrihuto , contineturfub

,

didum eft prius fed tantum fignum przdicationis. Hoc patct , quia primum prie prsdicatio

tM

6^0^ coniunit prtcise vni op-

fatis patet.

tem

It.

fic,

pofitorum,remouetur ab altero

notatur quod

homo, vel aliud animal, currit. Ifta Gtntu prxdtcatur tU Specie t dsnota,turquod homoeft animaljvel aliud huiufmodi. Hic eft tamen diffimilitudo , proptcr diuerfita-

^utnti».

txckpue antecedemi , conuenit, homo currit , tantitm

igitur fitamum

cum dicitur ,

quia eft ad propofitum dcfinitionis , dc qua quaeExemplum cum dicitur , cwrr»> , de-

ne fignatn »d txercita^uddo fit confe-

,

notabilium, coroUariorura. Sed obiicit maximc contra fecundum corollarium , quod etiam in eifdem tcrminis valct confcqucntia ab adu fignato ad exercitum , littcra

ritur.

A prtdicMti»-

confequemi

currit

intenoionalia fupponunc pro fundamentis, maxi-

Sc

, Tjel

&

natns importatus

Jntentitnn

conuenit prdcite

exercetur in rebus prims intentio-

,

£x his duabus

eft animal.

refponfionibus habes duas pro-

pofitiones notabiles.

Primacxprima,quod VeSccunda cx fe-

mda ^c^ubdTerminusvariatfuinfaiiaciaAcciden-

tiseftduotermini.

fe

Ad primum principale dicic , quod aliud eft cf^id rei , aliud praedicari in «ptid dc re, & hoc vt

inhsrens^non inha:rcnGcnus prsdicari inquid de rc , vc ly in tjuid dccerminac ipfum Genus in (e , quia vnumquodquc in fuo Genere eft ^uid, ly in quid decerminac

ciam. Concedic igicur

ficut fupri

,

in fimili didtum eft ,deperfe.^

liccc haec prxdicacio fic

tz\is,Animal,efi ^wxiJ.-praedicarum

in quidzd fenfum

datum

netis

,

camcn

dicitur,

prius.

AA fecundum dicirper idcm, qtuddifferentitttn

Quare

denominaciua accidcn-

Gentu, inquft,

eft

numero tatttitm , vt puta huius Gc-

& illius ,pr«dicatHrtamen in quiddedijjirentibiu

1 4« Adurgumtit' '**

QucEftionis XI. &

tfim Specte : hoc pro fubftrato , Sc foni etiam pro fbrinali accipiendo difFerentia Speciejfumendo ly in efmd vc prius fed de hoc in teriio aicicu*:

lo,&: infr^

cercium patcc per diftindioricm habicam alia, quae incer a^tum Hgnacum, exercicum ,

&

&

func in corpore quzftionis. Licct

tzCti.

Ht

falfa ,

Gmm r/r Sptcies

do vtrumque

vt

,

enim

harc

vel e contra, accipien-

fwW, hzc tamea

eft

vera

Genm

frMdicntttr de Specie.

Ad quartum dicfc > quM exempla ponit Porphyrius in rebus prims intentionis : tum quia in illis verificatur definitio , pro illis fecundaxi6 falcem datur atque pro eis inrentio generis» vt deHnitur , fupponic. Tum quia manifeftiora, nociora per quz igfiociora ordine doArinx

&

&

conuenic declarare. Tum cciam, quia exempUpO' nimHtyHon vt «4/&,ex prirao Priorum,cexc.comm»

De ipfis camen primis incencionibus non da-

40. tur

definicio

iftia

,

nec abfoluc^ fumptis , necag, ex

gregatiu^ , nec vt fub intentionibus fecundis prachabitis.

De

tf.

TER.Tio,prim6dubitatur,circaprimum folutionem eius , tumquia minor ,

&

& ica accidemalicecficut mafculus, & fcmina,in fpecic humana & eodem modo da :

omnibus aliis eftdicendum. Contr^ quia eidem ratione Genus , & Species , foliim numcro diftinguerentur , imm6 po^. ti^s in his vnum erii, quia eidcm fundamcnto ap,

plicati pofrunt, faltem refpcftu

cumque polTunt verificari ,de fccundis

leac

& intelligenda

,

Hc

,

diftum

in fimili

eft

&

& diuifioncs dantut per difFcrentias fbrmaics, & fccundz-intentionaics, & non per materialcs. quia eodem modo poceric diuifio hzc quinque dici mateiialis & priiis di^mTftdeGcncre,& Specie, in pri-

Irem tcrti6

Ad

quod additur de aliis

illud

poteft dici

,

vt fuprk

,

vniuerfalibus,

quzft. 9. notaui

qu6d po^W,qu
,

Genus,vel Species przdicancur in tum proptec proprietates fundamentales^ tum proprer fuppoficioncm perfonalem ; cnm propcer redu£kionem aliorum ad ifta duo. £c tiijs

alia,

cum

dicitur

,

quod vnumquodque

quid, &c.

eft

vcrumeft metaphyficc,fcd non logicc. Vel

aliter,

verum eft, vt tamen modum Specici, vel Generis, induit. Vel tertii , Terurrt eft propric , non tamen appropriate. Vel quart6,

ma replica cie

,

& coincidit cum fccun-

do , verum eft de his qux per

fe in

Gencre aliquo

,

,

:

ita poteft argiii

de DifFcrentia,& SpeEt iic de coordinatio przdica-

& fimiliter de Spccie & Proprio. ,

aliis. Sed tunc quomodo mentalis in fccundis intentionibus

?

& quomodo

fcicntia de ipfis?quomodo demonftratio?quorao-

do dcfinitiolquoraodo ordo? Pro folutione huius fit ,

)

tandum prim6,qu6d fiue realibus

,

di difFcrcntia duplex ,

in

omnibus accidcntibusj

ftue intentidnalibus ,

,

poteft atten-

fcilicct raatciialis

vt cxprefs^ habet ifte in prirao

,

&

for-

hiftrtntf»

diftinft.

dupUx in M«» tidtntibm.

,

a.quzft. j. ^oluendo arguracnta opinionum

,

&

interciadiftindkioneciufdcm, &alibi. Priraa (vc f»rzcis^ talis}cft nuraeralis ex partetliftindorHm, icct ex parte diftinguentiura poffit effe fpecifica,

vel generica.

Sccunda vcro eft

fpecifica

ad miniis,

extendatur ad hzcctitates. Secund6 aducrtendura, qu6d fuppofita funt in duplici difFcrcntia qustdara eiufdcra dcnorainaliifi

:

tionis

cum fuo coramuni;quzdam altcrius.Exem-

plum vt homo refpedu animalis , & hoc aniraali communiter taraen fuppofitura eiufdem denominationis przdicatur de fuppofito alcerius de-

reponibiliafunt, cuiufmodi funt tantum Gencra>

liorainationis»ftante idcfttitatc concretionis.

cft Specics.

Terti6 fciendura , vt fzpc fuprk diiilrura cft, qu6daliter Logicus, alitcrMetaphyficus , has fecundas intentiones confiderat : quia hic Vcapplicabiles rebus prirax intentionis funt, ille vct6

Secund6 dubitatur

circa fccimdum princlpale,

& folutionem eius.

Videtur enim qu6d maUdicit intentionem non przdicari , nifi de hac , il'

&

quz tant^m numero differunt, & hoc fiue ac« cipiat intentionem in communi , fiue vt implicila

,

te incclligicur de incencione Generis.

namque fecundis ponimus

tiopibus

ncm

,

& Genera & Specics

primis

,

,

fuo

In incen-

coordinario-

modo

,

ficuc in

vc in Anceprsdicamencis, quzft. vlcima,

nabct iftc. Iccm , Genus generaliflimum, fubalternum, magis differunt , quiim vnum gencraliflimum ab

&

alio,loquendo de incentionibus fecundis,& fimiliter potcft argui de Specic fpedalifCma , fubalterna, fortc fubicda, prxdicata eodem raodo de diffcrentia , Proprio, Accidcnte. Sed

&

&

&

:

&

&

hoc generaliflimum

,

& illud differunt numeroi & fubaltcrnum plusquim

igiturgencraliflimum,

\t.

dubij,licct(vt fupri quzft.

vcraquepars probabilicer fuftineri pof^ taraen vt clarius vtraquc via fuftineatur , no-

9. tecigi

malis

(iipr^tquzft.S.num. 14.

intentio-

vcrumque definiatur , vc patet cap.dc Specie , fequitur qu6d tales dcfinitiones»

iicut

&

ge*

&

fubalcernum,

quam non negat Dodor , videtur ne-

dico breuicer , qu6d iicet minor illa pofTct ncgari , vt prius dixi, accipiendo ly in iptidt vt dcterminac inhzrenciam, non camen vt dcterminat inhxrens , qualiter illa diftin6tio va-

}

nibus feraper inrelligendac funt. Ci^m igitur Genus i. Porphyriodiuidacuringeneraliflimum ,

acgumenti,

Ad hoc

diucrforum

aatem,& fubaltcrnum minim^. Item, fccundum iftum, in his quzftionibus pec cotum , dcfinitiones , & diuifiones logicalcs vbineraliffiraum

vniucrfalis in

&

»7«

applicancur,

&

&

iftc.

Ec fi dicacur , qu6d difFcrunc generaliflimure» fubalcernum , tancikm penes macerias,quibus

principale

ganda , vt fuprk notaui. Tum quia illa diftin£Ho de m tjuid, vt determinat inhacrens , vel inhzrentiam , '& eodem modo illa dc perfi fapri, videtur minus conueniens , quia fic Proprium , Accidens , Differencia , pofTenc przdicari in tptid^ cikm vnumquodque infuoGenere fic^W,liccc refpedu alcerius fic qiuiU.

I ^.

in fimili habec

qus». 1 4.

Ad

50J

numero. DifFerenciaver^maiornaraeraliad minus eft fpecifica,ficuc de vnicate rainoci numerili

.!<

&

vt abftrahunt ab illis.

t^

£x

his ad dubium poteft dici > fuftihendo ipGenus przdicari plus qukmde foliira numero differcntibus , qu6d loquitur Dodor dc diffcrcntia raateriali accidentiura, & non forraali, in/equutus forte in hoc viaracoramunem, quz Ac* cidcntia , Spccics , fubieAa, dicit humero diftingiii. Vel alircr,qu6d loquitur logicc, & non

fura

mccaphyficc de

ipfis

incentionibus. Vcl alitcr,

poffcc faluari didura Do^oris,intelligcndoillud

defuppofitis

.iltetius

denominationis. PrzdicadifFcrente Specie ,& dc

rur

enim Genus de hoc

illo

,

quz

tebit.

Omtrii prt' dlettio deftlnMttittt di^f-

tantiim nuracro difFerunt , vt it\h\ pa- rtnrihu,qmf'

Vel vltirao pofFct dici, qu6d loquitur con, vbi dicitqu6d vnum-

forraiter didtis fuis alibi

Q^

4

quod

tntd» fttur.

vir^

1t

J04 quodquc Genus

,ti

,

vel generalius

Expofitio

vnumquodque

,

comtnune, priusdefccndit in fuum proprium indiuiduum,quam in aliquam eius Spcciemjfcd tale indiuiduum fortc poteft bcne dici dc pluribus, vt puta.hoc ens, ficut ensjhoc aniraal

mal

i

& ita

hoc genus

,

genus

ficut

ficut ani-

,

& fic pofTct

;

pcr fe.vt puta ifta, gentu prAiicMur de Spt» tuncdifparatum per fe de difparato prxdi-

fit

cie,Sc

catur.

Item , ifta ptaedicatio , Gemupraiicatur de vniwfr/«/*,non cxcrcctut inrebus

cundis intentionibus

quod dupiex ciTct prsdicatio cuiuflibct communis prima fcilicct, & fecunda ficutdu-

GeHHi.

plcx fuppofitum,fcilicet eiufdem, vel altcrius denominationis.Prima de folum numero difFercntibus, fecunda vcro deSpccie difFcrcntibus,& ali-

ferentia

dici

quldo dc

folu

numcro talibus diccrctur.Scdhxc

dicaturconfequenter. Qui vcllct tcnere aliara viam.foluat motiua. Prima via magis mihi fapit. Qujd autem dicendum fit dc Specie rcfpcdu dcDifFercntia,& fpccialiflima;,& fubaltcrna;

&

Ptoprio,& Accidcnte.fuo modo,infuis pertradlandum

locis

erit.

Tertio circa folutionem quaiftionis , poteft dubitari,& gratia breuitatis, omnia fub vno du-

bio pcrftringam. Videtut cnim quod malc dicat contra ptimam viam argucndo,qu6diIlud quod hicdcfinitur conucnit vniuoce rcbus omniura accidentaGcncrunijtum quia denominatiuc,

&

litcr

conucnitjtum quia multae rcsgcnerum non

funt Gcncra. Item.cns fub intentione Vniuerfalis,vcl communis, aut tranfccndcntis , conuenit

vniuocc rcbus omnium Gencrum,igitur propofitio illa eft falfa , Jmpofihile eft alitjuam rem , &c. Itcm.circa idemlaborant Dialcdicus, Mctaphy(icus,&Sophifta, ^.Metaph. tcxt. comraent.j. Metaphyficus veto definit Gcnus , vt rcsprim» eadcm etiam definitionc , qui intcntionis cft PorphyriuSjVtpatet j;Mctaph.text.comment.j3. :

igitur

& Logicus.Mal^ igitur dicit,qu6d res nul-

modo

dcfinitut

ponderari

illa:

fcd intentio.

,

:

Itcm

,

pofTcnt

propofitioncs, Omntperaccidens

redHcitur ad aliijHod per fe,

nitoper/e

&,

definitio conuenitdefi-

fcd pertranfco pro nunc.

Item , quod

dicirconfcquenrer, qu6d i»;f«n«videlicct definiturper/ehicyVteft concretum , vidctut falfum ex 7.

&

:

eft veia.,j4nimal perfe pritdicatur de homine:&c

Genmefl

vninerfale

omni cnim Gcnere

:

& hacc

,

hxc,

Gettta eft Gentu.

cft^H»
catio efTcntialiSjpcr confequcns

:

In

& praedi-

& hoc,mcdian-

hoc verbo eft. Itcm.illud

ptimum

corollariuravidetur repu-

gnare folutioni quzftionis,& fimiliter fccundum notabile.

N.im

Ci

nomina fccundas-intentionalia

concretiuc accepta, rcfpciku huius yethi pradica-

fupponunt pro fundamentis , &talis pracdicahabct excrceri in primis-, vidctur ergo qu6J

definitio Generis habet verificari

,

&

adus fignati , cxerciti , multa eircnc tangcnda.Sed brcuiter dubitari poteft, quare illa Aducrbia*,»tf«,r4»t«w,&/>r<erfr,denotant adura excrcitura magis,

tia , cum Aducrbia , adiediua vcrborura finc minoris, pec confcquens,cntitatis.

Itcm

,

& cxcrccri in

circa folutionem

bhxe: 4.

,

&

primam obic^ionis,

quz ponitur in finc felutionis lecundum coroUarium tiara, quia Confcquens

,

xz«

quaeftionis,contra

vbi negat confequcn-

eft

minus verum

,

qukm

Antecedens,videtur dubitandum,quiatunc confequentia in qua nccefTarium infcrtur ex impoflibiliivel contingcntijdebcret negari.

Itcm , videtur quod male dicat in fccunda refponfione,qu6d tcrminusvariatus infallacia Accidentis,cft duo tcrmini,ciim fallacia Accidcntis fit fallacia extra diftionem. Multiplicitas enim Accidcntis poteft ftarc cum vnitatc tcrmini. Vndc fupri, qusft.S. diilum cft qu6d diuerfitas fup-

pofitionis ftat

cum vnitatc fubicdli

,

& fignifica-

enim apparentix in fallacia AccidenAs, fecundum iftum i.Elcnch.quxft.46. eft identitas apparcns alicuius diucrfaiis , ita qu6d fit aliquid vnum pro mcdio comparatum ad cxtrema,fe-

ti

:

caufa

cundum

diuerfas naturas in ipfo exiftentcs.

Ipfa

tamen diucrfitaseftcaufa non exiftcntix. Et ibidem,qu*ft.44.dicit qu6d Accidcns vt fomitur in fallacia Accidentis,cft

eadem

cum

totalitcr

cum

ratio alicuius

ratione alterius

,

non

fic

proutad

tertium comparantut. Ex his patct qu6d terminus non variatur in fallacia Accidentis, fed ratio formalis fignificati.

Item

,

pofTet fpccialiter argiii

non accidit fuo quia dc hoc

,

quod

fuperius

infcriori:dimitto tamcn pro niic,

cft ibi fpccialis

quxftio.

&

15. HntmrtMl-' Mocm dentmi»»tii4Mm,

catum..

Ad aliam dico , quod ly rebnt fupponit determinatc,& non diftributiue,vt imaginaris. Ad fccundum potcftdici, qu6d chs eft vniuocummetaphyfice,nonIogic^, vt fupr^ tadum eft. Vel poteft negari antecedens ; vt prius habitum cft, folucndo illam difficultatem dc cntc, quxft.9.

Ad tertium diccndum vnomodo,qu6d liccc laborcnt circaidcm, diuerfimode ramcn habet. Commcntator ibidem. NoninPhilofophus ,

&

conucnit igitur qu6d idem pcr fc ab vno dcfiniatur,licctnonabalio. Vclpoteft aliter dici , ncgando minorcm , quia Metaphyficus non foncga\iim cntia realia , fed etiam rationis , tioncs

,

& & non cntia confiderat, vt patct 4. Mcta-

rcbiK:res ergo fub intentione definitur , vt prima

phyficx.

viarenct.

Scd tunc eft dubium, proptcr diAnm Dodloris aliter ver6 Lo, qu6d alitcr Mctaphyficus , gicus conlidciat, quia hicin concceto,ilie vero in

Itcm , cx fecimdo corollario-videtur fcqui, quodprsdicatio fignata in|fccMndisintcntioni-

>((

qukm verba fibi cortefponden-

dcfiniri,

:

Item,abftraaa,vtfic,non pofTunt

tio

eft

deo ad ifta. Ad primnm, nego afTumptum.Ad pirtum probationem dico, qu6d flant fimul aliquid cum hoc cflc prxdici denominatiuc dc aliis , dicarum vniuocura illis , vt infri , in Anteprxdicaracntis , dicetur. Et fic intclligit Do€toT conuenicntiam vniuocam in propofito , non vt vniuoc^ didum , fed vt vniuocum prxdi-

quiaomnc quodpropric dcfinitur, fupponitpcrfonaliter quod abftra6kis non conuenit. Itcra, illud ptimum notabilc videtur falfnm quia ha:c

riy

vniuer/ale

Suftincndo igitur Dodorcm noftrum, rcfpon-

gico.

cc

,

&

Metaph.tcxt.comm.i.Itcm , cum concrctum , abftradura idcm fignificent.pcr te infr^l quxft.de dcnominatiHis , fiabfttadum fignificat ^id,fcconcrctum malc igitur dicit, quitur qu6d <ju6d intentio vt ^uid eft , habet defimri «t Metaphyfico , vt tamen concretiuc fumpta ^ Lo-

it,

fcd in ipfifract fc-

Itcm, circa illam littcram, in qua notatur dif-

:

rcfponfio quasrit maiores diificultatcs pcrfolucre.Idc6 tencantur rcfponfiones prarcedentcs, vcl

lo

,

dicendo

,

,

,

ao.

bus

fupra

abftra

x 4.

^

Qusftionis XI. abdrado > quoci tamen

in propofltu fairum eft>

quia vtcrquc in concrcto dcHnit. Dici potcft quod Mctaphyficus Mctaphyfica: Logicnt

rts

ttnpdemt.

accipit vt

,

maximc in 5. plurimum dcfcriptio,

ncs vulqarcs tcrminorum communium , de quibus ibi determinat, nunc cx Logica, mmc cx aliis facultatibuSjVt confcqucnter inueftiget quiditatcs talcs abftradliuc,& ita eft in propofito.

Vel luftinendo primam refponfioncm,diftinlicct enim Metaphyficus confideret quiditatcs rcrum abfolutc,non tamen in vltimata abftradione logicali , quia fic fort^ de ipfis nihil polTetpracdicari. Confiderat crgo

guc dc abftraftione

abftradtiuc

,

:

& abftradkione praconccrnentia, & inrcin-

id eft, abfolutc

cifiua, licct in

voce

fit

,

hxrentia:de hoc ali^s altius.

Vel breuiter diccndum , quod Ariftoteles ibi dcterminat dc Gcncre , provt eft quoddam totum incidentaIiter,&ponit multiplicem acceptionem cius , vt dealiis tcrminis ibi facit. Licet igitur recirct acccptionem cius logicalcm,

non tamen vt fic,ipfum confiderat reales eius acceptiones

,

:

fed fecundiim

vt patet. Vel dic

quod

plurain Metaphyfica non metaphyficc, fed phyficc, vel logicc determinantur , vt haber ifte i. quxft.Mctaphyficjc.

Ad quartum de y.Mctaphyfica: dicendum,quod

ly.

Philofophus de concrcto pro figninon pro fignificaficato , connotato fimul , to tantum hic ve*r6 intentio Generis per fe definitur in concreto , pro fignificato tantum , licct verificetur in connotato. De hoc amplius quasft^ ibi loquitur

&

&

:

Ad quintum

quod- vtrumque fignificat tntd» k Me- quid,fed diuerfimode,quia hoccum cafu,illud vct»phyfict r^abfolut^. Et hacc diucrfitas fufficit ad diftinLogico configucndum definitionem logicalem a metaphyficadtrstif. Ii. Benc ergodicit Do6kor,qu6dvtf«»
dico

,

^

&

primarum j idc6 conuenientcr in concreto ctiam propinquo tioncs

,

vt funt

modi

intclligendi

definit cas.

Ad

aftumptum fecundiim vera fecundum ipfos , Hh-

aliud poflct ncgari

aliquos nMnitxf

:

haec

enim

eft

eji atjim/ilitM

,

ficut ifta

Et polfet confirmari hoc ex

,

flomo

efl

didlis huius

,

alitcr poflet dici

tum

licct

,

formaIi,vt

,

(fr

non

cx redis

vel pra:dicatione

,

;

vel przdicatione

capiuntur pro codem.ExempIum, primi modi HumanitM eftex anima:

rationaUtate , ficut ha;c

Quarre fuper i.Pofterior. Vel

,

Homo tfl animal.

terti6,

& clarius ad

mcntem huius diccndum , qu6d dcfinitio metaphyficalis licct fit abftrafti , non tamcn vltimat^

De hoc magis infra,quxft.i j. Ad aliud paret folutio ex didis Dodoris.Con-

talis.

^nimal ^HO- cedo enim hanc cfTc vcram mtidi dititur

de homine.

homine, 8c

,

animal pradicatMr de

hoc pcr fe etiam, pro quanto

illa figna-

ta excrcetur diccndo, homo eftanimal. Dici

tamen,

vel pracdicarf peraccidens,conucnit animali>ficut clTc

tentioncs

ponunt

,

vt

modi

:

& itatales excrcitxpra:fup-

fignatas in fe

,

vcl aliis

Gcnus,vel fupcrius,vcl commune.

Cum dicitur confcquentcr qu6d hatc eft per Ce, Genits efl vniuer/ale

,

Logice confi-

dcratis.

Vcl pofict breuiter dici , vt prius , ad aliam partcm argumenti, qu6d licct h«c, Gentu rfl vniMer/ale,Cit praedicario per fe , accidit nihilominus cxtremis qu6d comparcntur inter fc,per hoc vcr-

bum efl, Ad aIiud,nego quod infcrtur. Dico enim qu6d Do6tor,in folutione quacftionis, optimc dixit rem aut abfolutc, aut fub intentionc,hic non definiri. Non primo modo , quia tunc cifet dcfinitio realis , &c non logicalis non fecnndo modo, quia talc eft ens per accidcns , cuius non cft dcfinitio. Nihilominus tamen illa dcfinitio in adiu

, hoc Gentu efl Gentu , Scc. Dico qu6d cum Logicus confideiat fecuodas in-

^7* ^," ?"<"»»•'•

"

'*'''*'**

;

fiffiato

in fccundis intcntionibus aflignata, veri-

,

adu exercito

ficatur in primis in

primis

,

:

& ita

quantum ad verificationem

feprim6 intentionis fecunda primari6 in aftu finitionibus

tali.

,

,

datiir

licct

fic

& pro ipfa

pro pcc

dctuc

Ncc mirum cft hoc , in

dc-»

Logicismaxim^, qu^dfcilicetalio.»

definibilia huius a

:

quia confidcraiuur

Logico , vt egrcgi^ inqui t Do-

d;or,concrctiuc,&in fuppofitioncperfonalij&rvc

modi

applieabilcs rebus,&

non

vt f«iJ,vel abllra-

ita,fi bcnc aducrnullarepugnantiaeft in didtis Do<5toris.

6liue,vt fupra declaratum eft:& tis,

Ad aliud potcft concedi qu6dinfcrtur tartquam inconueniens. Et ctim difts quod difpara* tum prardicatur pcr fe,&c. dicoquodillud cfic-E inconucniens in prxdicationc extrcita, iii qua dcnotatur praedicatum efle de ratione fubiedi , vcl e contra, fi pra:dicatio fit pcr fe , faltem in primo, vel fecundo modo , non autem in praedicationtf Ji^ata, vhi extrcmafupponuntprofundamentiSi Vel alitcr poflct dici , qu6d ex dictis Dodloris

non fequitur illud quod infertur. Non

illa

h«c cnim cft Utate

modo.ficut in primis:& tunc induunt modum priintentionum, quia eis vt fic confidcratij, funt applicabiles,aut feipfx,aut ali« fecundae in-

marum

Do(^or qu6d

,qu6d abftradlum ctiam vltima-

poteft definiri ex obliquis

materiali

phyfice, vt procedit argumentum.in fccundis intcntionibus poflit eire prxdicatio excrciia,fuo

dift. j.

fecundijquaeft.i. in declarationeiliius di£ti Auiex ebliqiu de-

tendi per fc in illo adku,qui eft excrccndus in fundamentis, pro quibus fupponunt. Ide6 diftaDo^bbrisdebcnt intelligi proprieLogice,Iicct Meta-

emimal,

MflrtUium ccnn«,qu6d vidclicct EejninitM efl tttmim ip/iJVcl fetihifotefl.

fecundarum intcnrionum apud Logicum fecun* dum pratdicationem , & fubie^ionem , debct at-

rum fint , & pro aliis dentur

fequenti. tnttntU quo'

yoj

tentiones vt applicabiles primi-Siide6comparatio

dicit

.0 f

enim

praedicatio y!^
tcntionibus , fit pcr fe : fcd dicit qu6d apradicari perje in intentienibHt ,ad ejfe in fundamentu , &c*

hoc eft qu6d ipfum

pradtcari conuenit per fe in-

tcntionibus,f^ ver6 rcbus,vt diiflum cft fupra. Adaliud dico, vt iam ta(5lum cft fupra quod ipfaemct fecundx intentiones induunt

fundamentorum , quoniam ipfs dc catiuc prxdicantur

:

& ita eft

%%-,

modura

aliis modifi-*

in propofito argu-

menti. Et fimiliter haec , IndimdHumpradicatttrde pluribm , qua: non poteft cxerceri in rebus prima£ intentionis , faltem confcquentii formaIi:quod dico proptet Eflentiam diuirtim. Socrates enini

non

praedicatur de pluribus

,

nifi

xquiuocc, vt di-

ftum cft.qniftione nona.Ideo potcft ficeXerceii, Hoc IndiuidHum eftlndiuidman : & fic dc aliis. Sed dices qu6d ifta tmt contia Do^korcm , qui dicit qu6d non tenct confcquentia talis in eifdem tcrminis. bicendum, vt dicit Dodor, foluendo obie^ionem illam , in folutione quaeftionis , ad fincm qu6d tales confcquentix non funt per fcf ,

;

&

fgrmalcs»3c deialibosintelligit 'Dq&.oxco-

lolU

^^

.^.

.

ExpofitioiiO

5o6

roUarium fuum.Vel alitcrjnegari poteft quod in eifdem terminis, faltem

tem

acceptionis,

quantum ad

& fuppofitionis,licct

fint

identitafit

identi-

tas materialis.

Poffcnt ponderari verba Doftorisjinfra in cap. de Subftantia, q.z.foluendo quartum principale, vbi dicit quod atihocfiijui iUud ittferturhoc fed

hoc

ibi

habet exponi

,

ejfe illHdt

& controuerfia

, fi

qua

hoc fufficit ad fallaciam Accidetls, quoque fallaciis fecus cft. De hoc magis fuper quseftioncs Elcnchorum. Quod autem tan-

fignificatio:&

In

aliis

gitur in fine de accidere fuperioris infcriori , dicctur infra,& fuper libros Elcnchorum magis.Ad

hoc nota ea qua: habct infra.quaeft.;. Antcpracdicamcntorum , foluendo. Vltimum principalein fimilijfingulariffime.

eft,tolli.

Sed breuiter n»t» ad exer-

titum ijuado valet

ittatio.

ftoris tenet

,

dici poteft.quod illud

CciMcct Ab oBufigneito

,

&

didtum

ad aElum exercitum infunclamentU ,

vbi intentiones funt alterius

non autem

vbi funt ciufdem.

Do-

Q^

in intentionibtts eft

qua: cft

denominationis, tenet , Genus

, i^iturhomo efl animal : non ita fequitur,Genus prasdicatur de hoc Genere,igitur fimiliter in fundamentis , cuius vlteriorcm inueftigationem fortc aliks notabimus.

Aduerbia non fufficiunt ad adum exercitum,verba tamen eis corrcita fpondentia fufficiunt adadum fignatum argumentum quodammodo cft ad oppofitum.

Ad

aliud dico

,

quod

illa

:

Quia igitur

per

hoc verbum ^,quod

dicit

&

adum

pofitiuum, non poteft exerceri totumillud quod importatur pcr verbum includens negatione, vel verbalia huius, Eft quando exclufioncm, &c. vel per noraina froiofitionem ideo oportet adderc Aduerbia taliu verboru huic pgnntnexer» t*t.

vcrbo^, ad exprimcndum,feu cxercedum totum quod fignificatii eft.Ideo dicit Dodor,qu6d

;

igitur minoris entitatis,poteft concedij

non

correfpondentia:& hoc

importatur per verba

fibi

non inconuenitjficut

per accidcntia,qua: funt mi-

&

•Att definitlo Generuf fit conue-

1

ro definitionis patent 6.Topicorii,& y.Mctaphyfic{E,& aliqualiicr pertradabuntur in fequcntibus articulis. Diuifio c6munis,nifi quod fecunda pars fubdiuiditur.Ordo patct,quia poftquam vifum efl quiddefinitur,merit6fequiturexaminatiodcfinitionis.

Ad fequentes etiam

patet ordo, vt ftatim

dicetur.

De Secvndo.

Sexrationibusarguitpro

&

&

cft

clara.Quinta ratio fundatur 6.Topicoru,c.i.&

4.Sexta ratio proccdir per via nugationis inucnts phyficae,&

confequentia formali , inftantix vcro habcnt'locum in confcqucntia materiali. Vel aliter , quod vniuerfalirer in omni confequcntia, infcrens dc-

tum, nec textus tex.comm. o. z.& 1 7.& alibi ibidem. Vbi aduerte,qu6d vnom multa opponuntur:

eft

dccimiquinti

i

in ,

partc poft tcxtum Commenti non corrcfpondet commenArabica. Idcm etiam lo. Metaph. illa

cui

i

non minus , qukm

& & ide6 quoties accipitur vnum,& aliud.Vnu aute

illatum:&ita in veritate,& falfitate,& contincntia,& impoffibilitate,& fic tcnent illac confequen-

quotiesfumiturpatetibide,&tangcturinfracap. de Specie. Ide6 mtdtitudo totics accipitur, vel »7«/-

eire

magis

talc

,

vcl faltem

materiales,vtpatet.

^«wi.Parrcs

autem vnitu qusdam funt primariae,vt

Ad hoc optimc nota ea quz dicit fingulariffime fupcr primum Elenchorum,q.8.foluendo fe-

identitasjquacdam fecudarias,vt fimilitudo,& hu-

cundum argumentumprincipale. Videetiam

eius primarias funt diuerfitaty

in

lem

iufmodi. Similitercftde»M(/m«/:/<w. Partes enim

nunc , qu6d quoad matcriale

potcft dici breuiter pro

terminum variari conuenit , vcl quoad formale:& hoc vel quantu ad fignificatum primarium,velfecundarium,vel quan-

cius, vel

tum ad modum fignificandi,feu acccptione.Nunc vero licct termini fint idem in propofito , materialiteracccpti,nontamcnformaliter,quiain Antccedcntcpro'fignificatis primariis

,&

quafi fub

ArriientH

modis fignificandi.ibfoliuis^in Confequcnteautcm pro fccundariis,& modisrefpcdiuisaccipiu-

/li^ii/U.

tur.Variacur igitucacceptio>licct

non principalis

& dtfferentia;Cecudi~

lix oppofita. Dicit crgo Do£tor , quod multitudo abftradiuc fumpta diuiditur ad modum Generis in Spccics,in difFerentiam,

eius.

Ad aliud

i.

M o. Quid fit definitie,8i. quid Genu4,

in hacdcfinitionc.Allcgatur Philofophus j.Mcta-

fimilem confcquentiam,&folutionem notabi-

fnUiritim

PR

quotics fumiitur,& qualitcr in propofito, fatis patct quaeftionc przccdenti.Conditioncs ve-

tradatu de Modis fignunc difFcratur. Ad aliud dicendum , quodDodor loquirur de

AntepraEdicamentis,quaeft,9.ad finem, vbi tangit

ad

DE&

nificandijidco pro

tiae

gwc vnrintto

menter dat^.

latio huius habct vidcri in

bct

titer.

apud Scotum.

Mctaph.text.c6mm.4.Secundactiam ibidcm texr. comm.i.&probatio airumpti primapcrauthoritatem habetur ibidcm text. commcnt. lo. zi. Secund6 probat illud idem affumptum rationc,& adducit Philofophum ^.Topicorum. cap. 1. Ei: videtur qu6d Philofophus loquitur ibide Gencre przdicamcntali , non dc generc moris , vt patct pcr cxempla,qua: ponit dc homi~ nCyapnoySc colore. Etidco fecundafolutioDodoris ad hoc argumentum magis fapit.Tcrtia ratio fundatur y.Mctaph.tcx.comm.i j .& in Boctio, libro Diuifionum,& 6.Topicorum. Quarta ratio

claroris cntitatis, ipfa fubieda pcrficiuntur, rius cognofcuntur res materiales.Vlterior fpccu-

ri.jtur /Upli.

1 1.

per non cxcrcetur ncgatio , &c. quia illudquod obfcurc importabatur pcr vcrbum dicens ad;um fignatum,iam exprefse,ponitur,&: formalitcr, licct de fe fine vcrbo non fufficiat ad adum excrcitum. Et cum dicis qu6d funt adicdiua verborum, di(Stum aftum cxcrcitum, concedo:fed adduntur vcrbis principaliter diccntibus talc.Vel aliter,qu6d licct minoris entitatis,non tamcn cxpreffionis illius.quod quodam quafi fub velaminc

TiTmlnuiv»'

X

parfc negatiua. Prima fumitur ex Ariftotelei.

concedo

J*

O

illud

igitur

30.

15.

I

Vnde

prtulicatMr de Specie

x9'

T

iE S

verum

& diuerfitarcm. Diffe-

rentia igitur concrctiue fumpta,fcilicet in plurali

numero defcendens ab boc fingulari

diffirensy

cludit multa,ficut alba celoratain plurali

in-

numero.

Quia ficut abftradum ad abftradlum,ita concrctti ad concrctum,qoantum ad inclufionem,& praedicationem,& fuperioritatem eflentialem,maximc vbi faluatur vniformis eorum vniuocatio. Videlur ergo qu6d in dcfinitione Generis fit nugatio

,

cum

dicitat multir differentibfu

rctur colorata alba

,

,

ficut

fi

dice-

Et addic plHribui ponitur pro multK,

vcl animaliahomines.

nocantcr Dodor fi ly

vel

i ^"^"

& f« '-

**
Qu^ftionis XII. vel

ii

Nam

comparatiuc, adhucidctn (ignificat.

in dcfiniiione Gencris ponit Porphyhus plnri-

bm dtffertntibtu fbeciet &

communitcr ficut plerumque

cxpofitorcs

exponunt ly plHrihm pro mHltis, Comparatiuus cxponi pcr Pofitiuum Sc c contra. Vcl dato quod ibi tcncretur comparatiuc,non vitatur nugatio,cum Comparatiuus gradus , & pofitiuus idem fignificcnt iicet fiib diuerfis modis fignificandi , vt patet in tradatu folct

:

Modorum fignificandi

,

& in propofito

attendi-

non ratione modi fignificandi , fi:d fignificati. Patct autem quod ly mnUum non habet alium comparatiuum , quam \y plnres. Non enim regulariter pofiunt fi:mper rbrmari, vt patur nugatio

,

Grammatico. Adducit Dodor fatis apparentcm euafionem 5• ad hoc argumentum , cx communi fententia Grammaticorum, qui ftatuunt congruitatem , perfcd):ionem orationis , in qua magis commune prxccdit minus commune , ex eadcm partc oraApfoBtio fi- tionis Sc hoc pcr quandam figuram , quam apiMTM Gram- pcllant Appefitionem. Nam tunc minus commuiffMttf. JU4. jjg fpccificat, detcrminat magis communc, ita quod oratio, qus alias gcncraretconfufum conccptum, tunc caufat dilhnd;um,vt Animal cnrriti ScAmmalhomocHrrit. Sed c contra fieret nugatio, quia tunc idem bis diceretur manifefte.Nam non pollum dicere hominem , quin dicam adku animal, fed benc c eontra,vt patet. Contra hanc euafioncm arguit ex duphci autet cuilibet

&

:

muniter vt differentia , qu6d hxc pcr intrinfeca, vcr6 per extrinfcca quiditatiue datnr.Et con-

iila

thoritate

& licct quidam hic dicant exponcntcs

:

rationum

, ,

quod non intendit

harum

in prima

impugnare refponfioncm , fed often-

derc quod nugatio

eft in

pncponendo

infcrius

fuperiori , ex eadem parte orationis quia hoc videtur innni ex littera , vt prima facic apparct, :

cft minus b^nc AiOtam. Tum quia hoc non intendit ibi, immo oppofitom. Tum quia Do£bor , qui tam fubtilis erat, rem itamanifeftam non curauit tam fubtilitcr probarc. Nullus enim dubitat tunc efte nugationem. Dodtorigiturmultum breuitcr induxit textum Philofophi , & idc^ lUe bonus patcr,qui non vidit ipfum in fonte , deccptus cft. Littera

&

litatcm

,

perfeitatem huius rationis refpcdu

Vbi prim6 attendcndum

Generis.

definitio dcbet eftc conucrtibiiis

,

cum

adxquatc exprimens tot.im cftentiam abomni nonipfo.

Secund6 notandum uertibile

cum

,

qu6d

Ji&oaeUidit

& particulare

,

vt fi

clementiam MminMtionem expedientiMm, (^ iufiontm. iufium expediens tfuid , ^uare continetur inex-

Nam

pediente

,

ahundans ergo iufium.

Nam «jui dixit vni-

& particulare. EtfimetUcinam,difiipimamfitnandorum animali & homini,aMt legem imatterfiUe,addidit

&

htt conHtrli

& di-

cius,

vci accidentaiiter.

tcm adsquate

Primo modo cft

dcfinitio,

huiufmodi,fed hoc

cft

&

Secundo modo eft propria paflio

teriac,

fiil-

vitima ponatur inadxquate, gratia ma,

vei dc-

fcriptio.

Nota

terri6

quod cum

,

dicit

Doftor quod

quodlibct ciufdem gcneris,qnod prardicatur per fc,&c.intelligit de przdicatione primi modi, vcl de hisquaeper fe,& non redudiuc funt in codtm

GenerccumSpccie.Vel loquitur fccundillm com-

munem niodum

diccndi , qucm fcquitur in his quxftnonibus de propria paflione,qu6d videlicct cft in alio genere, a fuo fubiecflo. Quart6 arguit ex di
1 1

.g^

1 3

.Textus

«fua igiturnon inerit ratione ipfitm dicente ipfitm

,

htc

eim
,

varia littera in diuerfis

poneretur nMllius definiti,

&c. Ibi cft originaiibus. Benc enim

quam

nuUiut

\y partis, fic, innuUiMspartis de-

finiti definitionem cadit definitMm.

tanquam pars

,

definitiui, vel definietu,\e\

fupplendo

Cum

icd defcriptioncm.

quiditariua

:

Et intcliige hoc

fed benc ponitur tan-

additura,quia Spccics

cft

pars definitionis

Generis,& Genus cadit in definitionem eius.Vei dic quod loquitur de partibus per fe intrinfccis definitionis Generis,& fic abfoiutc crit vcrum. QuiDt6 tangit iterum pcrfcitatcm, & conucrtibiiitatem huius rationis, &exciudit inftantias differentia vitima , qux per fc, de Proprio ,

&

&

conucrtibiliter prardicatur

,

&

fatis ciara

qu6d

funt

tum dircdbc contra refponfionem. Littcra igitur, vtcommuniter habetur, eft fupplcnda& cafti-

modum

ganda.

quid loco difFerentixponitur. Vbi aduertcndum, qu6d quamuis fupr^, qu.^. aflignauit duas rationcs vniuerfaiis, magis tamcn imitatur illam i. Pcrihcrmcnias , tanquam fecundi propriam eius , qu
eodem loco adducit

nam

,

& ibi vniuerfalcm

dodlri-

de nugatione cognofccnda aflignat ,

videli-

tcrminorum & pcr aiEgnationem rationum, loco nominum. Ad oppofitum arguit , authoritate Porphyrij cet per tranfpofitioncm

hic,& Ariftotclis

duo facit.Primo di aliquorum,

i

,

.Topic.4.cap.In fccunda partc

aflignai

quedam modum dicen-

quem impugnat rationibus

fortif-

fimis.deindcponit propriam folutionem.Eftigitur

modus

dicendi

vcra dcfinitio

,

quorumdam

fed dcfcriptio.

,

qu6d non eft

Hoc autcra

intcr

s.

ibi expreflus cft iftc:/n

quac dicit. Vbi notabiiiter tangit

Aliam authoritatcm adducit cx y.Metaphyfic. duplicem probationem ex

dffinitt.

iicct diiferencia

,

ginem eorum epiA naturaliterfiint bona iufla ; nam iufium bonum ^uid ; (juarefrttjuemer idem dicit. jiixc ibi. Vidcs igitur quod Doftor adducit hunc tcx-

text. «WJOT. 43. cuius

cum

aiiquid elTe con-

ftiruunt definitionem

fim fivniuerfdi

Dtfinith ii~

dcfinito,&

aiiquo, poteft cifc vel cffcntiaiitcr,

dicit in fine, ijuia in definitione nuUitts

Rur-

qu6d bona

ftinguens ipfum

Ariftotcles

j. eft ifta,

Do-

ex littera Porphyrij.

quafi fubridendo

prim6 dicit qu6d fic facih'ter poterit euadi omnis inquifitio de definitionc aiicuius , & foiuit diftum Porphyrij ex fe ipfo. Sccundb arguit ex dido Porpiiyrij, applicando fententiam aiiam famofam Phiiofophi 4. Metaph. text.tomm.i%. Tertio tangit conuertibi,

hoc tamcn

igitur Philofophi 6. Topicor. cap.

4.

didum fuum

firmant (kot

&

Doftorem

507

& dcfcriptioncm, aflignatur com-

definitionem,

differcn-

vitima non dicit adacquatc cfTentiam fpccici, cxciufo gcncfc. Abicfti ergo iila opinionc,ponit

tia

dicendi proprium,rcncndo partem

matiuam

,

affir-

deciarando- quid hic loco gencris

,

&

&

quc, illiquxmagis videtur cffe quidiratiua cius. Huiufmodi eft pratUcari deplMribits. Diuiditur au-

tcm pradicari de piuribus per ijitid , & tptale : Sc vtrumquc horum pcr differens Specie , & ttumero. Pcr has crgo duas difFercntias , circumioquendo vnam,videlicct diffirentibm Specie,6c in ^V,& per rationcm vniucrfalis loco eias > dcfinit ipfum Gfnus.

nerii

ptfitum

fit in tUfimi-

titnt Gim*-

? Y

5o8 Genus. Et notanter dtjferentihtu

Genere

Doftor

ibi dicit

intpiantHm talia

,

Expofitio

,

,

qu6d

nihil

de

per Je

frtMcatur , benc enim pcr accidens hoc contingit. Et loquitur Do6kor de fntdicari propric lo-

& tenendo

sequiuocationcm entis decem Prxdicamcntis. Sed pofito adhuc quod de ipHs przdicatur vniuoce , per fe , non tamen in-

gice

,

&

quantum

inquantum parhoc maximc tcnendo ly inejuan-

differentia gencre, fed

tes fubie(3:iu5E:&

conueniens,&

fic eft

intcntionem

vnum modum

dicen-

replicas nonnullas per ordi-

,

Eadem etiam las

&

,

vt patct

refpoftfio poteft applicari ad il-

&

duas primas rcplicas de paflionc , fubiedto, de potentia a£tu. Dicit enim Dodtor quod

&

vnomoAUo modo vt confideratur h ratione. Primo modo concedit qu6d nulla res cft vniuoca rcbus omnium Gcncrum , fed bene res prima: incentionispotcftc6fidcrari

in

Cc,

& abfolute.

fecundo modo.Hxc videtur

cfTe

& rcfolutio refponfionis.

intcntioDo<5to-

ncm

ris

ipfum principale argumentum.Dicit

quod licet res diuerforum generum, in quibus fundatur intcntio genevis , non fit vnum in re,nec conucniunt in aliquo fic vno,tamcn vt intcUedtus in eis confiderat illam proprictatcm , k qua mouctur , vt attribuat eis intentionem gc-

profcqucndo,refponfionpsinducir,& ipfum fuftinetjmultum fubtiliter euadcndo. Dcindc afiignat alium modum dicendi faciliorem , ad igitur,

(

vt

&

etiam inhi. , cap. de Proprio, quaeft. de Denominatiuis habet ) quod didum Ariftoteh's intelligi debet de accidencibus copulatis , de quibus y.Mctaph. text. comm.17. 19. cuiufmodi non

&

funt

ifta:

fccunda: intentiones

dcterminant

fibi

,

,

qujc nullam

rem

cum vniuoce omnibus appli-

centur,vt fupra ta£tum eft.£t notantcr dicit vbique, af>plicantur, propter ca quar fupra notaui.

Sed contra hoc vhimum, de vniuoca applicationc, arguit duplicitcr. Primo cx vniformitare

quantum ad vniuocc prxdiapplicari,cx z.Pofter. Idem etiam habe-'

pa(nonis,& cari,vcl

fubiedti,

tur i.Pofter.text.comm.39.

tcnciaE,quoad idem.

Refpondet quod ,

Vult diccrc bre-

uiter

neris

,

& inucnit illam in omnibus vniformiter,

vidclicet communicabilitatem pluribus fpccie-

bus ,

& castcra huiufmodi

;

om-

tunc confiderat

quantumcumque intcr fediucrfa vt vnum fundamentum huius intentionis in com-^ muni , ita quod nullum ipfot um fcorfum accipit vt adzquatum fundamentnm eius. Illa igicut nia ipfa,

,

quaf in rc funt plura

,

poffunc in intclledu acci-

vnum. Exemplum de fubiedto adarquato numeri quaternarij. Exemplum eciam de corpopi vt

humano

,

& eius

menibris in ordine ad anifed de hoc fortc

mam intcllciliuam & incer fe ,

:

Vltimo refpondct aliter ad argumentum prin-

ifta

& adbu fimilicer

&

cipale, omifsatanta prolixitate replicarum

cuafionumj&rcfponfio confiftit brcuiter in hoc, qu6dditStum Ariftotelis intelligitur dc accidcntibus realibus,quorum efle depcndet k fubftantia, &quoad inharrere,& quoad cffici:non autem dc intencionibus,quas prarcise fiunr ab intelledu.

Ad fecundum principale negat antecedcns.Ad primam ergo probationem,glofIatoptimc Philofophum, quod nomine albi,vcl mufici, intcUigii:

fiditium

&

, ita vnitas , vel vniuocatio in his prasfupponit vnitatem, vel vniuocacionem in illis.

Refpondet )

quod

(vt

tadtum

fufficit

eft

in qujcftione prasce-

&

N6 rcquiricur igitur vnitas vniformishinc inde. Replicat fubtilicer contri , quia tunc maior vnitas fumcretur ex minori.Hocenim patet,quia

quatuor modi vnitatis

illi

gnati, habent fe per ius

,

f.

ordinem

Metaphyficae ,

afli-

& fecundum ma-

& minus videlicct numeralis fpecifica,ge& proportionis. Cum igitur vnitas vni-

nerica

,

aggregatum ex fubied:o,& accidente:nam fic poomne concretum accidentale in tertia fui acceptione, vp didtum eft fupra. Concretum autcm formaliter fumptum poteft verc dcfiniri, fic accipitur in propofito , non aucem pro aggregato ; quia fic ipfius non cft definitio, ncc de-

teft accipi

monftratio.

Ad aliam probationem dicft vno modo, quod

vnitas proportionis cx parte

rerUm,a qua mouetur incelledus ad attribuedum vnamiiitcntionem , vniuocam omnibusillis.

,

,

ibi de gencre moris , non dc gencreLogicOjvel Pracdicamcntali. luftitia enim

loquitur Ariftoteles

eft quodda gcnus moris,vel potiiis virtus in communi , cuius vna fpccies eft ipfa iuftitia. Etciim virtus in cpmmuni (cx z.Ethicorum) fit habitus,

qui facit habentem

bonum»ide6 id

,

^Ho

opus eius reddit

:

per pra

omnium. Refpondet optimcquodmaiorem vni-

Dodor

fe in )

eft eft

gencrc moris. Sed quia (vt tetigi fu-

videtur ibi loqui Philofophus de Gencrc

praedicabili

efle in

£& ,

&

quo habens eft bonum. luftum vcro non fcd quod , vt castera concreta ideo non

uocationis rcperiatur propric in duobus inter-

& &

bonum ,

nihil per fe cft in gcnerc moris, nifi

,

mediis,3ut faltem in tribus primis,fcquitur quod fit maior vnitate proportionis , quz cft minima t.item fumi a miiK)ri conuenit vcl caufalitcr , complete, aut occafionaliter, fcu originaliter,

10.

&

,

rum, liccc nulla rcs primz intcntionis fit eis vniuoca,& hoc femper(vc tadtum eft fupra)fuftincndo ajquiuocationem entis in his logicalibus. Scd contra hoc inftat , infcrendo quod ficut entitas fccundarum intentionum accipitur ab entitate primarum,& prsfupponicillam,alitcre(Tct

denti

TiiMtrffi im rf

foffunt torui-

in fcquentibus altius.

habent veritatem de paf>, atque potentia fibi correfpondcnte ex natura rei. Intentio vero eft effedtiue ab intclledu , non eft in rebus primas intentionis potentia per fe ordinata ad huiu^ modi intentiones, fed tantum per accidens. Suftinet igitur quod non inconucnit intencionem gcneris vniuoce applicari rebus omnium gencfione rcali

,

re

Secundo argnit *ex vniformirate adtus,& po-

JM9>

&

cum prima refponfione

do

quem

,

mtd».

ita

,

&

ferecoincidit

tiam huius rationis. Gonfequenter foluendo primum argumentum di, contra

minori

etiam ab ipfo cfFe(5tiuc habet fuam vnitatem. Alio modo refpondet ad iliam rcplicam , qu£ concludit quod tunc intcntio effet ngmcntum , vnitas eius, tcllcdtus caufat

vltimate ipfam refolucndo.

principale adduci; primo

Nam ficut inf

in propofito.

tum propric reduplicatiue. Generaiifllmum enim dc inrcrmediis in linea praedicamcntali per fc di£tum , non dicitur de eis i«quantum Genera infcriorum fcd inquantum fpecies ipfius funt, Concludit igitur conuertibilitatem , & fufficien:

PUID.J.

incomplet^. Prirao modo concedit quod eflct inconueniens , cum efFedlus non poffit excedcre Maitrvnlta* fuam caufam totalem. Secundo modo non eft in- prtHemt tx

&

,

,

&

ide6 alio

modo

,

& bcnc rcfpondet

breuiter confiftit in hoc. Aliquid

gencre poteft duplicicer intelligi , auc pcr fimpliciter

;

aut rcdudtiuc.

Primo modo func

Cocretum vt J'finitHr.

XII.

QucEftionis ticrit»

med0

funt ranti^mabdraAa in genere,& maximeacciqutdentium.Secundo raocio funt coiraf^a in genere,

in prd-

iitjmintit.

Cum

fcilicet accidentis.

hoc tamen (latquod in

jpfisrepcriaturruperiu$,& inferius,& concrafti-

&

gcnus, & differentia , fuo modo , licct ab abftrafbis per confeqaens deHnitio,& demonftratio dc ipfis,fuo modo , vt dc abftracflis fed de hoc magis infr^. Ad tertium principale recurrit ad ea quz di-

ua

:

non

(ic

&

alia

:

II.

v»rii it^niuntMr,

Ad quarcu patet folutio in corporequasftioHis. Ad quintum, diflPerentiam ponit notabilem intcr

dcfinitioncm abfoluci

,

&

refpcdiui. Prima

cnim datur per priora ,¬ioracommuniter. Sed fecunda datur & per priora,&per caquat func fimuInatura,propcer habitudincmdcfiniti cfrcntialem ab huiufmodi dici

;

& hoc cft quod folet

&

diftinguendo de dcfinitionc quiditatiua, : fcd dc hoc magis ftatim,& alibi pcr-

,

quietatiua

trad^abitur.Poftet ctiam aliter dici ad illud argu-

mentum.negando fpeciem poni

in Iiac defini-

tione, licet ponatur in atia,qa
Porphy-

Vndc tefen dicere,Mfferens ff)ecie ,Sc^eciem

rius.

abfoIuce.Solutio tamen Dodloris fuftincri deber.

Ad fextum breuiter «fbor

quod

nuntur

ibi

non

eft

fc

cxpediendo , dicitDoquia ibi non po-

nugatio

&

ly pluribfu,

:

\y differentibut

,Zinqyim

particula: diuerfa:,fed

vnum

ponitur tanquam

expofitio alterius, vt

fenfus

:

fit

tie

plurihntSd

cft,

dc diffcrentibus fpecie. Sed an fufficicntcr euadat an fic ha;c rcfponfio difficultatem argumenti , fitneccfTawi fugiendum,ftatim pertradlabo. D E T E R T I Ojcirca didla in folutionc qu^ftionis,& primo circa primum modum diccndi.quod

&

XZ.

vidclicct haec ratio Generis

propric definitio

fit

defcriptio,

dlum tum quia(vt tadumeft :

fundamcnris huius

comm.

raph. text. fubftantia:

immo

,

non

1

fupra, quaeft.^.ex

& etiam Philofophi 7. Mc1. & 15.) dcfinitio eft folius

,

vel faltem

vc habct

(

&

vidctut efTc probabiljtet di-

,

rerum primae intencionis, Qupdlibeco quinto,

Ockam

quajft.io.) definitio cft rci fingulariscxtraani-

mam.Tum quia fecundum ipfum ibidcm,quacft. (

exprimcns quid tei, quz eft oratio longa compofica ex genere proprio,& difFcrcn19.) definicio

tiis

eftentialibus

lcs definiti

,

eft

,

fignificantibus partcs cffcntia-

tantum nominum abfolutorum

homojeo,

,&

forma, &c. Definitiovero exprimens

/ignificantium compofitacxmatcria ficut

quid nominis, quat eft oracio explicite declarans quid per vnam didlionem importatur, eft nominum connocatiuorum,& reIatiuorum,quz fignificant

vnum in rcd^o,&

aliud in obliquo:ficut al-

bum,calidum,pater, filius,& huiufmodi:vbi

afli-

gnatquatuor diffcrenrias harum definitionum, vt patet ibi. Genus igitur cum non fit ncc fubftantia, necres aliquaextraanimam,nec nomen abfoIutum,fcdtonnotatiuum,veI relatiuum, fcquitur qu6d non dcfinitur propric dcfinicione dicente quid rei. h«c igitur ratio aut crit dc-

quid nominis tantum. Ad hoc breuitcr rcfpondeo , fupponcndo , ea qua: didla funt fuprl^,quxft. 3 .quod hxc ratio non eft prarcis« quid nominis definitio , fed etiam quid rei & hocaccipiendo rem , vt tertia quzft. Quodlibeti,articuIo 1. accipit ifte,pro omni pofitiuo,quod non eft fimpliciter nihil.Nam in omni gcncreeft quid & re$ , illo modo. Licctergo fctiptio,veI faltc definitio

'3-

:

ZHtintienis i..h»btnt dtfinitiini quid rii

fut modo.

7.

ma fuo modo,quz tamen vt definiuntur,fumuntur per modum retum primz intentionis:& hzc eft exprefTa fententia huius,in 4. diftindb.

2.&

in i.diftindt.

i.

quzft. j.Et

i

.qucft.

addidium Oc-

kampatet, quia fuis falfis imaginationibusinnon ponit aliquid reale, nifi fingu-

nititur ,f]t]ia laria.

Ad

xit fupra,quxft.8.vcl potius 6. jtbftlutum (^ rt^eliiuS

&

509

Metaphyficx vbi fupt^ proteftatur, nedum rerum extra animam , led eiiam in ani<»

lofophus

&

Antonomafticc fubftantiae fit dcfinitio , ficut quidj tamen alioruAi etiam eft,fuomodo,vt PbiScoti optr, Tom. /.

aliud di£tum eius , fimpliciter negandum qu6d definitionon fit nifi prxcis^ ablblutorum ruinofis enim fundanientis adhzrct,vt patet intuenti, ide6 tencatut fentcntia Dodotis firmiflima, contra illum primum modum diccneft

:

di,& argumenta eius cfHcaciffima. Sed circa tertiam rationem Dodloris , vbi dicit , quod httc rtttio coHuertitur , &c. poflet obiict contra ipfum , quia videtur ibi velle qu6d accidens conuertibile, cuiufmodi cft propria pafEo, non fit eiufdem generiscum eo ,cuius eft. Qui cnim ponerct hanc clTc dcfcriptioncm,diceret ea, cx quibus fic, efie intentioncs , quia paflio intentionis

non poteft

M-

efTc nifi intentio,vt patct.

Item , cum dicit quod omnc quod przdicatur pcr fc de aliquo,eft fuperius ad ipfum , &c. videtur falfum, proptcr przdicationem pallionis pct fe,& pratdicationcm eiufdem dc fcipfo , qu« ponitur communiter in primo roodo. Dico , quod vcl loquitur Dodlor famos^ vt fupra facpc notaui. Vel quod intelligit de his, qua: funt eiufdem gcneris per fc,& non folum redudiuc. Et ficpatct ad primuro argumentum de paflione. Ad aliud dico , qu6d intelligit dc prxdicatioprimi modi & fic peproprie fumpta logicali, nec paflio , ncc idem de fe przdicatur. Intclligit ,

&

:

etiamdepr(jdicationealterius a fubicdlo^vt patct ncin Iittcra&eiufdemgeneris,fcilicct pcrfe,

&

dum

redudiuc. Quotics autem accipicurprf
&

taftum cft fupra. Qualitcr ctiam proprium habct rationem communis,& pr«dicabili$,& qualiter non, & refpediu quorum,infra cap. dcProprio, habet videri prolixius.

Vltcriiis,cum dicit Do(5tor in vltimoargu-

mento contra opinioncm,qu6d ha:c ratio prxdicatur conuertibilitcr & non vt proprium , quia tunc tota hxc ratio poffct definiri , poffct obiici: quia ex hoc vidciur infcrre quod proprium cfl dcfinibile,quod tamen non cft conccdendum,fc,

cundiim Scotiftas: quia nihil

eft

per

fc dcfinibile,

quod non cft per fc fpccies alicuiusgeneris fed proprium non cft huiufmodi;ergo,&c.Dicendum vcl qu6d famoscloquitur,vcI cxtendendo defini:

, vcl dcfinjtioncm quid nominis: fcd fic fortc loquendo non clTet inconueniens quod infcrtur.Rccurrc ad ea quac dicuntur I.& 1. Poftcr.de medio Demonftraiionis , an fcilicct fit dcfinitio fubiedti, an ccrtc pafIioni$:&

tionem ad defcriptioncm

applica ad propofitum. licet

Quod vlterius dicit

,

fci-

quod non eft vltim* differtntis qnia addtnd» ,

VniMerfale efet nuratio

,

poffct obiicicontri

raulti pcr ly tjuod, in dcfinitione gcneris

guht Vniuerfale

,

,

,

quia

intelli-

tanquam gcnus. Rcliquara

quodfequitiir ponunt pro difFcrcntia.Potcftdici per interemptionem cxpofitionis, immo potius

fundamcntii per ly t]Hod,\x. alij altius exponunt. Vcl fuftinendocxpofitionem illotum intelligitat

dic confequenter.Potcft cnim dici probabiliter, qu6d pct hoc toturo j«»i fradicatHr^ circumlo-

Rt

qui

ly-

Expofitio

510 quitut nut

If.

ipfujTi przc[]c3Jbile,it9

ejl prddfctfhilt

quod

(it

Ccn[iis,Ge'

non fe habcnt fubordinatc eftcntialitec diuiden-

jrationc vniuerfalis pro vniucjrfaU in dcHnitioni-

uifio altcrius. Praedicabile

bus iftorum quinqiiccum non ita /iat iu aliis deiinitionibus,vt patct communitcr. Item, vidctur dcclaratio Dodoris in hac folutione , & folutio yltimi argumenti repugjiare. Nam vidctur hic »» ^ttid poyclle quod dijferentibtu jpecie , nuntur h;c tanquam difFerentia: diuifluz huius , quod eft praidicari de pluribus, vtpatetex-

corrclatiue tefpicit fubiicibilc

prefse io littera.Sc conftitatiuazipniis gencris.In

folutionc ver6 vltirai argumenti principalis dicit, c[[xbA differentihM jpecie

poniturvt expofitiq

huius quoi e& prxdicari de pMrihiet. Iteni,videtuc nugatio in deHnitiotte , quia prasponitur in-

efCe

cadem

ferius fupcriori.ex

parte orationis,videlir

cet dijferentibtu jpecie ipfi in tjuid

quia fupr^

lium

,

& hoc probaturj^

qusftione dc fu£cientia Vniuerfa-

,

& hic m littcra modi,

funt primi

&

,

& iUud cfl difFe-

rens fpecie,vel namero.Deindeconuepit vcl talis

ei talisj

modus praedicandi , quia talia funp prae-

dicata,&c. Et^xo^dicit T)oGtotinquidS)Cqualt primos modos praedicandi , conccdo : fcd ex hocnon fequitur quodpriusconueniant pra;dicabili,quam refpefbus ad fubiicibile imm6 pra;ponuntur prasdicabilc, & fubiicibileipfis modis, efTc

:

&

parct

fic

qu6d argumencum

cft

adoppofi-

tuni: quia ibi praeponitur fuperius, vcl princip^lius

faltcm minus principali. Breuiter ergo fe-

,

cundum compar^tionem

prasdicabilis duplicem,

modum pr^ dicandi, adasquatc vna euadatur ifta duplcx diuifio , cuat aliam.Vna tamen fimpliciter prior,licct vfividelicet ad fubiicibile,& ad

&

tate poflint indifFcrcntec diuiderc.Vel dic brcui-

cer,qu6dinracioneVniuerfaIisincIudunturduo,

& de illo

dc hoc ,

,

crgo

male dicit Dodor ia littera,qu6d de diffcretibus genere in quanium talia, nihil per Cc prxdicatuc.

Ad primum, patecfoiutio

ex fufiicientia

Do-

dc quinque Vniuerfalibus,vt dccis ioquicur Porpjiyrius ex his qu« didla func quEliione praecedente. In ratione enim prazdicabilis & applicabilis fundamentis,confiderat Logicus has intentioncs,ide6 loco Vniuerpilis ponij: prtdicahile de pluribta. Vcl fi placuerit cxponerc definitiones iftas in przdicatione materiali , ve tadum eft fupra, ita quod fenf)j$ buius definitiofl:oris,fupra,

,'

&

fcilicct prsdicabilitas,& pluralitas,

& difTerentiae & fecundi

diuifiuz. Primi Cantitiquid,Scini}uale, differemibtu fpecie,

& numcro:& fic non cft fubor-

dinario cfTentiaUs.

A^aUud') potcft negari qu6d difFerens genere prxdicatur,&c.quia j.Meraphy ficx differentia di-^

&

funt diffcrentia.fcd primo dincrfa ,ide6 licct dicatur congrue diuerfag«nere,non tamen differentia.

&

hoc proprie logicc loquehdo,

vt fuprafspc

nocaui.

Ec

fi

dicatur,

quod Gcnus

& Species dicuntur

corrclatiuc , ergo eodcra modo,difFerens gcncre,

& difFerens fpccie.

Poteft ncgari confcqucntia, quia difFerens fpecie,& numero, funt difrercntix

eftVniucrfalc fundatum inillo, Yclapplicabile

fubiicibilis,& non praedicabiUs,nifi cerminatiue.

jlli,quod pra:dicaturdc pIuribu$,&:c.Sed haEcex-

jGenus ver6,vcgenus,eft tantum praedicabile. Ec (1 obiiciatuc de generibus fubalternis,vc animali,

eft efuod pntdicatur ,

pofitio licct

bona

fit

,

&c.

non tamen

fit ifte

itaad

:

mentem

Dodoiis.Velaliter qu6detiamin definitionibus realibus hoc idem conucnit ,ybi per gcnuspriinum, &aliasdefccndendodantUr definitioncs, vt fi dicatur qnqd homo eftjubftantia ariimata/enfibil» rationalu

poniturratio animalis locq ipfius. Vcl terti6 quod hoc fccit Porphyrius vt ,

ihi

Namfi

6c planta,Sc(:. quas

pofFum

denominatiue,ergo tio

,

eis applicatur

prius.PolFet dici

,

dici diffetentia

gcncrc

genere,vr

incen-

dififercns ,

eft

& ita argumcntum ftabit vt

vt fupri,

qu6d gencraliflimum

& fubaltcrnqrn funt difFerentia: materiales gcnctis.Vel ponderari pofTunt verba Dodloris,vbi di-

yniuerfalcjoporterct addereprcdicabilc, Vel di-

cit inquantum (alia,8c hoc maxime vt z6tusCignatus poteft verificari in fundamentis,& in hoc

cibile,&c. Brcuitercnim proprielogiccdefini^-

CefFat

do, fic deberet dcfiniri Genus cft Vniuerfalc A, fcd quietatiuc , cxplicatiue definitur , vt Por-

(ftorijgratia breuicatis,& infra quacft.i^.amplius

puitarct nugationem.

dicatur, Genasef^

:

&

phyrius

,

&

ben^

,

& fic de aliis. Ad aliud dico,

qu6d nuUa cft repugnantia in minentur:

fiue

didis,

enim ponatur

fi

bcnc exa-

differentihm fpecie

Dodoris. ciim dicisqu6d

expofiriuc,fiue n6,procBdit declaratio

Ad aliud negatur nugatio

|8.

inferius praeponitur,&c.

;

&

Dico quod

& fuperius

alitcr confi-

&

piftriin du-

derantur inferius

ftUittr conji'

Primo modo permodum includentis per fc,& inclufi. Secundo modo

,

,

inlincarcdla

,

alitcr ip Ijnca collaterali.

&

modum diuidentis, diuifi i vcl potius fubdiuidentis,& fubdiuifi^vcl ordinatediuidentium

pcr

aIicuiustertij.Primomodoeiretnugatio,nonautcm fecundo modo. Scd quiaadhuc pofTet obiici contra talem modum definiendi , poteft aUter dici,qu6d licet ordine fcriptura:,& loquendi, fcu Euphoniac,prarponatur vnum alteri , fcntentialitec

tamen,

& coftrudliuc.dcbet incelligi c contra.

l^.

cunturalitjuididementia, quia difFercns gcnere piaximc attribucretur gencralifCmis , qux non

Genu$

Gentu

jlis,

jUrsHtur.

Sed vnum indiffcrenter ppteft poni,vt fubdienim immediatc

ces.

qu6d inquid Sc qualt

dicit

cetur,ita differem genere

Supttius, (^

nifi

vel •difFcrcmiac pracdicabilis,

quoru- quodlibet fubdiuiditur in diffirentibtu jpecie Sc nurtiero. Item, ficut differem fpecie pcr fe pr^dicatur dc hoc differente ffecie,&(. illo , vt infra di-

w

Do€tot,differentibu4

addi expofi,tiue,quod non4:onuenirec immediatc poncrctur. Dico igitur qu6d ifta

Sccund6 pcincipaljtct cjrca folutioncm proptiam Dodorjs ad qu«ftioncm,occurrunt quxdaminftantix. Prim6 quarc Potpbyrius vtitur

&

.Ii

Sed concrahoc efl: quod dicit jpecie ibi

depluribiff,Scc.

ifta

pmnis

inftantia.

pcrrraftabuntur.

Pluraaliahicomitcole-

Dato enim qu6d difFcrcns

&

gcnere pjrxdicecur de hoc , de illo, non tamen yt difFcrcntia generc funt \tmedtu , licec benc vc quid:Sc ficintelligit DoftorfcVt infra dicctur.

&

PofFet vlteriiis ad principale argui, fimiliter concradefinitionem fpcciei, aliorum applicari fic:omnis bona definitio conuenit cuilibcc pcr fe contento fubdcfiniro: fed hzc non eft huiufino-

&

di,ergo,&c.Patet confequenciacum maiore.Minorprobatur, quia hoc genus cum fic iqdiuiduum,non prasdicatuc de pluribus,&c. Ad hoc poccft dici,negando minorcm. Ad probationem dico, qu6d in adlu fignaco non inconuenic indiuiduum pra;dicari de pluribus:fccus eft deaftucxcrcito.Vel pofFct negari maior,Ioqucdo de dcfinitionibus in adu fignato afSgnatis, quia fic 6tCinita./i4pponutJimpliciter:CcA

cofideraaltius.

Tertio principalicer poffet dubitari, circa pri.» .W3V ,T mum

a o.

XII.

QujEftionis mutn argumentum prindpale

&

folutionem eius , licet ccnndcratio cius magis ad Mctaphyficum,quam ad Logicum pertineat. Vecitas enittf Metaillius didi Phiiorophi examinatur 7. fhy Cicx,Sc iti qaarto Sententiarum,di(lin6l.i2.ab ifto, Sc ideo recurre ad ea quz ibi habet. Quancum autem ad primam folutionem illius argumenti , non videtur rede di£bum qudd tancum accidencia copulata deiiniantur per fubftanCiam, niii teneretur iila opinio , qux vultomne accidcns eiTc copulatam , ita qu6d licct vni infic per accidens, vcl contingenter, alteri tamen neceiTario, vel per fe , de quo infr^ magis. Philofo,

phus enim vniuerfaliter loquitur 7. Metaph. eomm. 4. (^fitjtutttihiM , vt patct , & ha^c eft

ttxt.

fencentiahuius,infri,qaf ft.
quarto vbi prius, Sc fupet feptimum Metaphyii-

Pro

cae.

tamen folutione videtur facere in-

illa

fi non, videtur InperfluicaSf fic,quomodo potcft verificari? Dico breuicer , qu6d poceft fuftineri probabi*

qu6d

prima, quia in primaoftcnvnicacem proportionis efte in fundamentis: in fecunda ver6 vnitatem vniuocationis. licer

difterac \

dic przcis^

Hoc aute verificari poteft fic(vt in tertio diftinft. i3.auzft. I. habet ifte)quiarecipientiaformam eiofdem rationis, pofiiint dupiicitct confiderari. Vno modo vttalia, vel taliaentia. Alio roodo vt recipientia. Primo modo , ben^ poftiint eflealterius rationis : fcd non fecundo.Exemplum, ficuc albedo eft eiufdem rationis in Iapide,& Iigno,ita ifta vt comparantur ad albcdinem, nen funt alterius racionis,imm6 accidic eis ciTe alterius rationis, vt recipinnt formam eiufdem rationis. Ita dico in propofito , qu6d animai , & color , licec

folijm accidcns copuIatum,fcd vniuerfaliterom-

cionis

maximc

,

reale

habet definiri

,

nitione quietatiui per fubftantiam

,

dcfi-

vel aliquid

hoc mediate, vclimmediatc.

ci acquiualens: Sc

Refponfio igitur Do£toris famofaeftjVt

pate't

enim accidentibus eft martlfeftius verum didlum Philofophi. Secunda crgo refponiio infri poft omncs replicase^ meper ly

lior

,

In

dicitur.

illis

quam ftatim pertra£lab\>. Duz prihia: recum folutionibus earura (atis clarz func,

1>Iicz,

,

de potentia,&a£lu, 8c emanatione paflionnm ^tfubicdo ,de quibus alias. Sed circa alias tcplicas , folutiones eaicec ibi poftenc tangi plura

&

rum,poftent inftaatiae nonnuUa: applicari. lila rcfponiio de vnitate proportionis, fzpe in his logicalibus habetur.

Sed contra aliam fequentem

,

& etiam illam,

vbi dicic Do£tor qu6d maior vnicas eft in inrcntionibus, quim in fundamentis , licet hacc ab ilin quarco diftind. o.Sc in fecando, diftin£l.2. £t in Quodlibeco.quzft.io.cum vnicateprioris po1

teft ftare

pluraluas pofterioris

,

& non c contra:

fed fundamenta intencionum funt priora, vt patet, ergo ipiis plurificatis proportionaliter pla-

,

adhuc poiTent

,

aut fpecific^.

Primo

locus lapidis,

& hominis iinc altetius fpecici, li-

c^t iinc

numeralitcr

alij

mento

,

intcntio

liccc

non

,

:

&

iic

eft in alio

eft

accidentis per fubiedla, eft numeralis tantijm. Vlteriils,circa foiutionem primi principalis

,

,

&

I

.

qu6d caufa huius,qaod

eft

Mcidtm definiri ptr fub-

quia fubftantia eft caufa efficicns ipfius,& nedum materiatN^»^, cuius oppofitum dicit.vbi fuprik:quia alitcr potius poncrctur Deus

fiantiam

,

eft

in definicione cuiuflibec creaci, qu^m fubftantia, cura ad Deum fic dependcncia eftentialis fimpliciter

:

accidencis

ne efficiencis

autem ad fubftanciam dependentia

,-eft

in ratio-

effencialis

fecun-

dum quid,&maxime abfoluti. Item,omnis forma habec

definiri per illud cu-

ius cft vt fufcepciui.vt habet

allcgaco

,

Doctotin loco prz-

etiam anima intellcAiua

,

vt patet fe-

cundo de Anima.Cum ergo incentiones habeanc effe fubiediue in rebns , vt fupr^ didium cft , &

non

in jntellcdlu

:

&

ficut in aliis rcbus,ita

& in

&

cipi in

eodem, vc

a(Stus cius

fecundum cfTe reale.

Incentiones vcr6 licet recipiantur quodammod6, non tamen fecundum eftereaie, fed tant6m

accidentia realia definiuntur per fubftantiaroi

qu6d

:

opinionis.

Circa aliam refponfionem Dodoris * ad illam teplicam de vnicace fundamenci , vbi dicit,Aliter ttncedi poieji quod hnbtt fiibie£iiim vniuocum I.

&

eodem

In

altcrius rationis.

Tom,

nii

cognicum, vt fupri didlumcft.Didum ergo DodlorisVerum eft hic,& non repugnat alibi didlist

cft

,

&c.

IJ.

quia videturefrerepugnantia in di£tis Do£loris,hic ^.Metaphy ficz,& in quat> to diftindl. i.quzft. i Videtur namque vellc hic poteftdubitari

& alio funda-

verum

etiam fundamento , faltcm remotO) poifunt eife piures intentiones , etiam alterius racionis. Vei alicer poifcc dici, qu6d did^um illud Dodotis teDct ellentialicer ex natura rei ordinatis , vt de adlu 5c po.tentia iam dixit in littera fed prima rcfponfio fuflicit. Vide norancer eum in prima diftindione tercij,quzft. x. foiuendo argumenta

Scoti oper,

&

ita habcre vnitatem vniuocationis, , zquiualcntcr faltemjficut ex alia parte forma accidentalis,ex diftindlionefubic&iua vttali,nunquameft altcrius rationis , vt quzftioneprzcedencc didum cft, qu6d diftindlio marerialis quz

quare ergo in definitione fecundarum intentionon penererur fubftantia,nulla videtar raiio. Ad hoc, licet hiulta propofitum tranfcendentia dici poffent , tamcn pto nunc dico , vel qu6d loquitui famosc ; vel alitec,qudd in accidcncibus realibus concomicancur fci effici ex principiis fubie6li,vcl formalibus,vclmacerialibus; rc-

modo concedo rcgulam Dodoris vbique. Secundo modo non tenet.Non oportet enim qu6d

& alia

vt fub intcntione

poftunt dici eiufdcm ra-

plurificari intentiones iuxca

duplicicer,aut numcraliter

,

,

fubftantiis.vt prius, quzft.j.de Vniucrfali dixir,

,

di€tzm propoiitionem. Ad hoc refpondeo fuftinendo ilias folutiones famofas , quas etiam odiaua diftindione primi quzft.i.& I}. diftind. tercij,quzft.i. tangitin £mili , qu6d pofferius flMrificttn poteft intelligi

alia

tamen

,

imm6 ipiis non plurifica-

rificantur intcntiones tis

fint altcrius rationis

Arguicur dc ex fundamcncis huius

la accipiatur.

11.

tacepropor[ioni$,&

generis confiderantur

ne accidens

^prima de vni-

vel n

ceatio Philofophi, Sc Ariftoielis 7. Metaph. text. c»mm. 4 Sed pro nunc breuitcr dico, qu6d non 1 .

»1.

5«

poftet dubitari primd,an difrerat

quia habent effe per ipfam,& in ratione fuftentincantis, fufccptiui, cfficientis , iicct hoc viti-

&

mum non fic racio principalis: & fic etiam form^ fubftantiales,& anima intelledliaa,&c. definiuntur pcr materiam.Intentiones autcm non habenc

magis efte per fubftantiam,quim per res aliorora generum. £t fi quz fundantur in ipfa.hoc cft inquantum habcnt effc in intelledu : & fic verum eftqu6d totum effe fuum habent formaliterab intellcdhi. Non tamen nego fundamenta dcber^ poniinde£nitionibu$ accidentium inteniionaR. r

z

lium.

14.

Expofitio

512. |ium eo modo quo habent

e(Ie pcr ipfa

,

ipCi$

&c. vbi pec

ly

,

vel in

GenM eji ^uod,

, vt dicjt Do<%or in quarto, quod non omne accidens im-

intelligi

fundamcn-

PofTet etiam dici i.

mediate dcfinitur per fubdantiam > vt priiis dixi, ;. Anceprasdicamcntorum, nota-

&infci,quxft.

biliter dcclarat

,

vbi pbnit difFcrentiam inter ac-

& incentipnalia, in coraparatio-

cidencia ccaiia,

ad fubicfla. Qui autem vellet pertradare verba Dodoris vbiprius , in quarco,& in Mecaphyfica, foctc poiTet negacc qu6d accidencianon dcfiniuntuc per fubftantiam , co quodefficiens eorum eft fed de hoc alibi magis. pec hoc patct ad

|ie

:

formara argumentorum. PolTet etiam dici, qn6d loquitur hicde de^nicione Logica , ibi vec6 dc definicione MetaphyHca , vt ibi habct ha;c de acgumenco pcimo pcincipali,& folutionc eius , didla pcobabilicec Hnc. Cxtcra argumenta cum fuis rouicionibus vfque ad penulcimum argumentum fatis pacent.Illud quod tangicuc in fccundo principali de di£tis fecundum accidens, & idemicate ?'itod <juid ef{ , cum co CHituefl , habec videri proixius fepcimo Mecaphyficx, & in tercio diftindt. 2 2. & alibi fxpe. Sed breuitcr dico.quM vnumquodque eft idem cuip fuo <juod quidefl, eo modo quo habec quodtjuid efl. Aliud qugd ibi tangicur dc concrecis,& abftcadis,infri quxftionc pcnul:

tima,

&

& vltima AnteprxdicameHtorum

,

videbi-

tur altius.

^g^ l^

Ybi

fupri

puoi.7.

Circa folutionem quinti principalis

*

,

dubi-

ficicncer poflc definiri per cflcntialia, ex

quo fe-

&

& abfeluta, non obftante qaod definiantur

/icut

perextrema, dcfinitioncdataperadditamcntum.

Ad ifta

dico

,

Iaris,& fubtilis,

dum, quod

quod

folutio

Dodoris

finga-

& irrefragabilis.Vnde aduerten-

definicio alia quidicaciua,alia quieca-

vt in fepcimo Metapbyficze , diftindione quacci babec ifte, quz

tiua

eft

,

& duodccima licec

aliquan-

do coincidanc, non tamen fempcc. In fubftanciis pnim coincidunt, in accidentibus verolicccfefundum infecat pcimum , non tamcnccontra, quia prztcr eflentialia adduntur alia,vt £him,vcl fundamentum,vel tetminus. Vlterius fciendum

quod

fub^er-

&

de rclatioo , & in definiendo, in cognofcendo. Relatio enim cft^«o,& relatiuum ^uod. Vndc in definitione relationisdebentponi terminus , & fundamentum , cum fit habitudo vnius ad aliud in definitionc vero rclatiui dcbet poni correlatiuum, vt ad quod dicitur. Extrema ctiam relationis poflunt dupliciter :

confideraci.

Vno modo abfolute

Alio

lia entia.

modofub

,

vt talia,vcl ta-

celationibus oppofitis,

Primo modo funt priora,& notiora , faltcm quoad natutam fccundo modo non. Ex his ad primum dico.quod accidentia,etiam abfoluta definiuntur per additamentum nec oppofitum habet Dodior. Vnde dicit quod ab/o' vel difparatis.

:

^j,

&c. Dico quod nuUum accidenseft abfolutum

,

iutum

potefl cognofci in fi per ejfentialia

dico

vlteriijs

confiderari.

fimplicitec

aliquod fitformalitertale. £t

licet

,

quod fubftantia poteft

,

Vno modo

abfolutc

,

duplicitec

vt fubftantia,

modo vt fubie^um. Primo modo eft modo non. Non ponitur aurem

alio

fccundo

finitione accidentium

,

nifi vt

fubie(%um

confequens non vt prius.Haecrefponfio babilis, fcd prima communior.

Ad

aliud

priora

,

,

concedo quod

& notiora

,

:

prior, in de-

& pec

cft

pro-

rclatio definitur per

vel faltem poteft

fic definirij

relatiuum vero vltta illa includit in dcfinitione quictatiua eius , fuum correlatiuum , quod eft fimul natur^ ra,

:

& de tali loqaitur Dodtor in litre-

comparando Genusad Specicm, vt patet:hafc

folutio facit mihi fidem,licet poflet dici, vt ali-

&

qui volunt , vtrumque per priora, notiora de; quia terminus vnius cft fundamentum alterius. Ponuntur nihilominus ipfa correlatiua aliquando in definitionibus , circumloquendo

finiri

abfoluca. Poflcc ctiam dici

tionum

qu6d cxtrcma rcla-

,

vt fub relationibus confiderantur

,

funt pcioca

,

non

&

ncc notiora , vc pcius , iia tam de relatiuis, quam de relationibus, poteft verificari folutio Dodloris. Sed infra magis cap. dcRcla,

& alibi

tjonc,

hzc alcius

pertra^tari habenc.

Vltim6 circa argumcntum vltimum principale

&

fblutionem eius dubitari pofTec. Vidctur

pcim6 quod

differentia non fir Species mulcitutum quia mulcitudo non eft Genus , cum tranfcendens; tum quia multitudo opponi-

dinis /it

:

tur vnicati fit

,

$.

acquiuocum

patet

I.

&

Topicorum

Qudd

genus.

Metaphyficx. Ciim igitur vnutn multitudo fimiliter erit , vt

,

,

aiitem

& pcr confequens non efl vnum

acquiuocum in-

fit

& cap. de Specie, vidc& quinto & decimo Metaphyfi-

fia cap. de Differentiai

tur dicerc

ifte

,

,

communiter de mcnte Ariftotelis ponitur. Jtem , vidctur qubd illa folutio qua: impugnatur ex 6. Topicorum , & 7. Mctaphyficz , fit bencafHgnata: alitcr figura Grammaticalis,quam Appojltionem appellant , non faluarct in oratione congrua non efle nugationcm , vbi prsponitur fuperius inferiori , ex cadem parte orationis , vt cae

,

,

animal homo currit.

fccus eft de rclatione,

& fecus

,

accidentiaabfoluta definiuntur pcr fubftantiam,

taripoffct,quia videturvclleabfolucaomniafuf-

qui vidctur qu6d in definitione quantitatum , S^ qxulitatum , non eft poncnda fubftantia , contr^ prasdeterminata. Philoftjphum, Item.extrcma relationis funt priora rclatione, ergo rclatio poteft definiri per priora,& notiota,

.^

&

aliter pofFet dici

ybi priuSiquzfl:.

benc h

qu6d accipit Dodor ahfolutum pro fubftantia tantum, & omnia accidentia fub alio membro. Et fi dicatur, vt iam notaui, quod

,

iuc. r.

licct

,

probabiliter cxponunt

quod pote(^

tum Generis > vt quidam $,

potius, cft ei effcntiale inrrinfecum

eontra communiter. Licct igitur in definitione quantitatis , vcl qualitacis ,ponatuc fubftantia, notius. Vel definitur nihilominus per prius ,

vt patet in hac dcfinitionc

,

,

& notiora.

Vbi langit duo.non enim omne prius dcfinito,&

Item

,

Philofonhus 2.'Phyfic.

comm.

text.

3.

in dcfinitione naturac videtur prarponcre fuperius infcriori

cundum ftrui.

cum

,

accidens.

Similiccr

nis Vniuerfalis

i. ,

dicit

Vbi

primoper fe

c contrario

,

(trnonfe-

dcbent con-

Pofter. in dcfinitioncpaffio-

cum

dicit de

emni perfi,(^ ficun-

dumquodipfiim.

Item,7. Mctaph. text.comm.^j.docet Philofophus ex intentione dupliciter definire. Vno modo per gcnus primum, & omnes differcntias, vfquead vltimam. Alio modo per gcnus proxi-

mum,& diffcrentiam

fpccificam

:

fcd patet

quod

primo modo definiendo pracponitur difFerentia fuperior infcriori , ex eadem parte orationis , vc hic, Homoeii fuhflantia corporea animatafinfihilis rationalis. Aut igitur Philofophus inconuenienter

docet artem definieudi , aut ,_.

non

i,.::^^

erit

nugacio

prspo

18.

,

XII.

Quajftionis differentiatn fuperiorcm inferiori,

przponendo

& Xf,

rolutio

lic ftabit

Item, n nugaiio vitiaret definitionem, feque, contra Scotidas , quod ens non e(Tet vniaocum. Probo confequentiam , quia dato oppo£to confequentis , ci^m ens inclndatur inconretur

&

Hmiliter in conceptu

eadem parPatet ponendo rationes

difFerentiz, idem, vt puta ens, bis ex

te orationis diccretur.

nominum pto nominibus. Item , Dodbor

ifte,

fuper feptimum Metaphjr-

HcXtSc in quarto,diftindi.i

non

difterentia fuperior feriori

i.

quaeft.}.tenet.qu6d

praedicatur pcr fede in-

cuius oppofitum oporteret poncre

,

hoc argumentum concluderet. Videtur ergo gere, nemine perfequenie

,

,

&

fu-

& trepidare timore,

bi non erat timor. Item

contra folutionem huius argumenti, vbi dicit DoAor , quod Differentibtu Specie ponitur ibi expontiue,arguitur (ic DifFerentia per fe ,

:

diuiHua fuperioris,

eft

per fe conftitutiua infc-

rioris,atque per fe definitiua cius : fcd Differemi-

hmSpecieeA huiufmodi refpeftu Vniuerfalis, vcl rationis ipfius, quz t^prMicari depluribiUt&c Generis quod eft Spccics Vniucrfalis; crgo, &c. Pacct confequentia cum maiori.Minor vero eft Dodoris , in folutione huius quxftionis , fupra, quasft. dcnumero Vniuerfalium, & infri, cap. de DifFeretia,& quzftionc decima quarta fcqucnte. Item , vt prius tctigi, videtur efte rcpugnantia

metaphoric^. Primo

modo tantum

reperiuntur

,

folet dici, Homtingenere,&c hdtne in Specie,8c mil-

heminum Ipeciei &c. Vltimo notandum , qu6d vnum categorematicc fumptum,Iiccta;quiuocc dicaturde membris duarum diuifionii, affignatarum $. Metaph. cap. de Vno ipfum tamcn acceptum fcorfum in vtraque diuifione, dicitur non aequiuoc^, fed potius vniuoce, vel analogicc de mcmbris illius diuifionis flc in diuifione Logica , quae eft in le

,

;

:

&

vnumHumero,Specie,genere, 8c preportiene , dicituc vniuoce , analogice tamen : quia de vno numeto

principalius,& tanquam fimpliciter vno,de aliis autem minus principalitcr,& tSquam fccundum quid^tali.

£t fimilitcr poceft

dici

de multitudine,

vtinfra.c.de Specie.&diffcrcntia.&fuper^.Me-

Exhisad argumeta refpondctur. patet quod ibi accipitur geHuu metaphyfice , vcl forte propric accipicndo multitudincm rationis. £cc6m dicis quod cft crantaph.habetifte.

Ad primum

,

fcendens, nego,

calcm

,

nifi

per applicacionem acciden-

ficuc alia incencionalia.

Ad aliam

de aequiuocatione vntM, patet ex

vl-

timonotabili.

Ad aliud de figura Grammaticali,dico vno moprius in tertio notabili didum eft ,qu6d

do vt

tenet hanc particulam eflcconucnienteraffigna-

iiugacionem

,

,

Vbi notanter

, addcndo minus commune magis coramuni , non tamen infcrius fuperioii , & fic proccdit argumentum.

&

Pro folutione iftorum , nora prim6 quod nugMio efl zmitu 0* eiu/iem , in eadem parte omtionis

i.Pofter. patetex Adaliudde x. Phyficor. quarto notabili. Ibi enim prazponuntur magis

comraunia

niiniis

coramunibus

,

parte poteniialis, feu gcneris ,& vltimum ponitur eft difFcrentia completiua.

maiuris.

negat Philofophus differentiamaddi difFcrcntix vfque ad vltiraam in definitidnibus , imrao fic docet definire fed intendit quod tota fubftantia rei adualiter , corapletiuc ab vltima diffcrcn-

dicitur

,

in

&

&

Sccund6 nota , quod refert dicetcfitperiM & magU minits commune z nam inferius ,

&

inferitu,

vt talc femper includit fupcrios per fe,non tainen eft ita

de minus

communi

,

refpc6tu magis

com-

homine , & albo. Tertio aduertcndum , fecundum quofdam, qu^d aliter in arte definitiua Logicz , vel Metamunis , vt

patet de

phynca:,habct euitari omnimodo nugatio ;aliter in fermone vulgari, vcl comrauni,vcI Graramaticali , fed hoc non multum approbo, licet fic probabiliter

didum.

plurcs difFercntiae ,

,

propter pluralitatem forma-

vel potius formalitatura, feu.rcalitatum

eiufdem definibilis, in quibus tamen definitionibus femper difFcrcntix priorcs fe teticnt ex parte

&

gcncris,& vltima eft tou fubftancompletiue , licet non comprehenfiuc. Sicut in habcQtibus plures formas , formx prio-

potentialis, tia rei

res fe tenent ex parte fufceptiui,

& roaterialis, &

tantummod6 completus adus fpecificus , & formalis & vna non includic formalitcr altcram. De quoinTheorematibushuvltima forma

eft

,

ius

,

&dift.4.&

7.

Metaph. copioiius fcimoha-

bccur. Sioti eper.

quod

Ad aliud dey.Mctaph.patet idem.Non enim

:

tia,

& & non ab aJiqua

lis fe

pra:cedente.

Scd omnis ta-

tenet cx parte potentialis, alitcr fcqucrecuc

&

nugatio , hoc raaxirac ponendo difFcrcntiam inferiorem continere fupcriorem per fe, vt quidam volunt, de quo ftatim,& qusftione fequenci

magis.

Ad aliud nego confequenciam. Ad probacionem dico quod hoc argumencum foluic iftc cer,

Quart6 intelligendum,qu6d quia differentiae vltimac rcrum funt communiter nobis ignota;, ide6 vtimur pluribus circumlocutiuis earum in definitionibus, licct, fecundum alios, ponantur

rum

tt.

& fc tenent ex

eadem parte,8c inutilis , proptcr prxdicationcm eiufdem de fe, & repetitionem eiufdem gratia ornatus, inutilit repetitio.

1 f

;

,

noneftflmile. Velaliter, cjc fecundo noiabili, melius , qu6d licet figura Grammaticalis euadat

fitioalterius partis dcHnitionis.

t>l-Zati$

,

huius folutionis ad folutionem quzftionis, & ad ea qujc tangit infri , quaeft. 1 4. vbi ex intentione

tam in definitione Gcneris, quod fuperfluum videretur nifl poneretut vt pars , & ncdum expo-

!**'•

513 &

qu6d Genus

& vniuocis fccundo modo in tranfcendentibus & aliis indifFcrcntcr. Vndc

in rcbus limitatis

&

J O.

,

Specics fumuntur aliquando propric , aliqbando

illa.

ceptu Generis per fe,

Vlteriiis eft coftfiderandnm

Tem.

I,

tiadiftindlioncprimij-quzft. ^.cuius fententia confiftit in hac propofitione : Quando duorura infcriorum alterum aliud dcnominat , tcrtiura commune particularitet in vno fcipfum , in alio hoc maximc haabfque nugatione qualificat ,

&

bet locum

loquendo dedifFercntiisfuinptisab alietatc rerura , per comparationcm ad Genera: quia loquendo de difFcrctiis acccptis abvltimis realitatibus,n6 proccdit argumentil, cura de illis non pr^diccturcns quiditatiuc. Dico crgo breai,

ier,qu6d ens non bis dicitur excadem parte orafemel tionis, eomodo : fcd femel quiditatiue ,

&

denominatiue,&

fic

idem bis dici non incouenir.

Ad aliud , qu6d tangit bonara difficultatera ad horainem,dico vno modo, qu6d loquitur hic fecundum communem rxpofitionem littcrz , vc £epe prius notaui : loco vei6 proprio , aliter de-

Rr

j

tct

j.

Expofitio

514 icerminat

vel

:

Mceniam qubd ftant

alitei:

.

pon

4ifFerentiam inferioreip

fimul

includerc per fe fu-

& cum hpc nugationem cfle in prasponendo difFcreniiam fuperiorcm inferiori in pcriorem ,

definitione

& hpc per modum aftus & formae:

,

quia aut efr
&

feremibm Specie ponitur vt fpffcificatiuuni, ex-^ ppfitiuum rcfpc£tu pluribnt , vt DifFcrentia: vltiadditur inquid vt complctiua roa: Vniucrfalis, gencris, ita quod vna icfpicit fubiicibile, & alia

&

modum

&

,

& altiori indagini. XIII.

qua:apud Scotum

cx parte pq-

&

circumloquitur Genus proximum cum omnibus aliis , vfque ad vltimam , k. qua cft formaliter fubftantia dcfiniti. Et complctiuc, quod ibi tangitur dc pfxdicationc fuperioris dc rentialis

,

Qjr iESTio

&

kentia. fuperior prxpofita, fe tcnct

pracdicandi. Piura aiia fubtilia hic per-

traflanda relinquo lcdori

eft 16,

Vtmm hacjit a^^r^jHomo eft animal.

&

inferiori

tangctur quzftione fcquenti

,

nuticdico

qu6d inferior

,

fed pro

:

eft diuifiua fupcrioris,

£t

fi

obiicias,qu6d diuifum prxdicatur de di-

Dicoquod vcrum

uidencibus.

qux qux

veriCis

dicuntur in qua

)

cftinretSbalinca, ,

,

,

vt

(

vt tangit

vcriilis

dicere-

quam qu6d raquo tamen magis

fixio pedis eft pedalitas,

lionalitas eft fcnfibilitas, de

ali^s dicetur : quia potius ad Mctaphyficum, qukni ad Logicpm pettinec ylterior fpcculatio

prasdidlorum.

Adaliud dico ,quQd notantcr dicit Dodor, qaod non ponuncur tanquam partes diucrfz, eo modo,quo Genus 5c differenciaindcfinitione! quia

vt patct cx didis

(

toria proximi gencris

;

;

)

ponuntut circnmlocu-

& idc6 vnum cft fpccifi-

&

cxponcns reliquum. Nihilominusipfa inter fe comparata funt cliuerfa,ficut magis com' |nune,& miniis conimunc , licet in comparationc ad vhimara differcntiam fe habeant vt vnum, idco ncc controucrfia, nec repugnantia aliqua cans,

&

jn diftis

Dodoris

LogicaHs

fed fingplariflima dodlrina

,

& Metaphyficalis. Pct idem patct ad

,

& ex declarationc

vt patct,

De Primo,

quidgenta > quid

animal, atquc horno, fatis

efijuhftantiaanimatafinfibilis

teticos

:

,

Species

,

quid

Animal cnim fecundum Pcripa-

notum

eft.

(cA fubflantia fi mouenstnotu voluntario^

fecundum Platonicos, cuius diuifiones multiplices patcnt plerumqucin Philofophia. Homo autcm eft animal rationale , Sc a.ddimt aliqui mortale^ vt infri cap.de DifFcrentia ,qu2ftionefinali, tet.

Vcl

fic

Hemo

,

eii

pa-:

animal manfuetum k natura,

, bipes , a Deoformatum de limo terra, ordi~ natum ad beatitudinem aternam &c. Pradicatio vc-

grejfibile

,

ro quid,

& quotics fumitur, fuprk dicftum eft & ,

in fcqucncibus magis dicam.

Ordo

fatis patct.

finitionc in

^as

Prius

enim

difputauit de de-

comrauni,nunc vero particulas cun-

dcfinitionis profcquitur,

tis notificat.

Diuifio

& vcrificationem

partium eius in fundaraen-

ipfius definitionis,&

communis eft. noucm rationibus partem

De Secvndo,

negatiuam arguir. Prima fumitur^xx 4. Topic. cap. 1 .& y.Mctaphyficai.cx rationc partis,& to-

nolendo intrarc illas difficultatcs Metaphyficales cxponendo Philofophi authoritatcs indu-

quantum ad maiorem:& ex j.Mctaph.tcxc. Comm,jo.& }i. quantumadminorem.

breui folutione.

Et nota,qu6d sepct in hac quasftionefvt patet) Dodpr Genus DifFerentiam & Spccie pro fubftratis. Secunda ratio fumitur , compairando materiam ad matcriatum. Sicut enim pars non pra:dicatur dctoto,cx prima ratione,ita nec raateria dematcriato,cx fecunda: & hoc proptcr repugnantiam aftus potcntia:. Quod autem Genusfit materia, probatexPorphyriocap.de Gencrc , vbi dicit ipfum cfFc principium Specicrum , in quo conuenit cum fecunda fignificatione Gcncris.quar eft cfTc principium generationis. Cum autem principium toties fumatur quoties indudiuc patct cau/a,s. Metaph. rm.www. i. quod Genus non eft principium,ncc formale,nec

PofTct ctiam probabilitcr dici

r.

,

,

<5las

,

brcuibus

fe abfoluit in illa

Sed prima refponfio

per

,

circumlocutionis

cum

adtus

,

,

& in

Ponitur crgo

fatis placet.

Differentibut Specie

niatcrialis

modum expofitionis ly

pluribm

,

,

&

ic cx partc

quidy vt diffcrcntia completiua

& forma.

Scd cx hac fblutione oriuntut duo dubia. Primo quomodo in (juid, cum fit xquiuocum(vt infri cap.de DifFercntia habct iftc )

poffit cffe dif-

fcrcntia coraplctiua in definitionc Gencris. Sc-

cund6 quare Vniucrfale non

eflfct

Genus proxitamen cx

mum

refpcftu iftorum quinquc

di(5tis

fupra, videantur cfFc Spccies fpecialifllims

rcfpedlu ipfius.

,

cijra

Ad hoc infra, cap.de DifFcrcntia

queft. j. dicctur. Scd pro nunc dico brcuiter, quod in tfuid hic ponitur pro vno fignificatorum

tantiim:

**

,

quod Doftor

vltimuni argumentura. I

dcfinitione genctis

difFctunt a fc inuicem Spccie,non numero foliim.

& accidentalcs

,

Philpfophus ibidem. Fqrtc enim

quod

per

ctiam tangi differentia inter dif-

ferentias efTentialcs

tur

quam

&

& com-

dinifio

difFcrcntia intcr cfTc Juperiiu

mutiiin. Polfet

&

Porphyrij,exempHficando illam particulam Differentibm Specie in fundamcntis. uinimal, inquic, cumjitgentu^de hormru,equo^& boue,pradic4tur,
fit

vel quibus. Poffct ciiara hic pondetari

,

prius dixi

praedicatio Generis dc Specic, in fundamentis, in adiu exctcito, fit vcra ; vt ifta, Homo eB animal , huiufmodi ,& eft quacftio fatis folemnis vniuerfalis , vtilis valde in do€trina huius, cuius motiuum fumitur ex

&

& non rccipitprxdicationcm eius. 14.

QVxrit an

&eft vniuocum,

ficut forte rationale

ponituf in definitionc hominis,vt infri, cap. dc DifFcrcntia.qusft. vhima, habctur. Et fimiHcer adaliud poteft ptobabiHtcrdici,qu6d Vniuerfa-

non efl Genus proximum ad hxc quinque , licommunitcr ponatur efle, quia non funt notnina irapofita intermcdiis. Vel alitcr, quod DiJ~

1

tius,

accipit

&

&

&

efficiens,nccfinale,fequitur

Idem

quod

erit materialc.

oftendit cxPoiphyrio, cap. dc DifFerentia,

probando fecundam definitionem diftcrentije, qu^ eApradicari de pluribut differentibut Specie,Scc. & idem habet Philofophus y.Mctaph.text. com. 4;.& 8.Mctaph.text.comra.6. & 9. & Hbro Diui-

le

fionura Boetij.

cct

Et antcquara formet tertium principale , afllgnat quafdam euafiones ad hacc duo principalia,

&funt

I.

Qusflionis XIII. quatuor , quarum trcs vltimas ruftinec infra, foluendo quzftionem , argumenta eius. Primam vero rerpuit,& replicascontraeamconJe

ruiit

&

dudcre oftendit.Secunda

incipit ibi

:

IdeodicUur.

Tertia ibi AUter dicitur. Qusrta ibi tUciturft' eHndum Beietinm, 8cc. Et primo ad duo refpondet, negando minorem. Nec fcquitur ez dido Porphyrij.cap.de Genete quia non materiale , fed formale principium eft Genus,ex y.Metaph.texc. comment.51'. Et idcm potcftcolligij.Mctaph. tcxt.commcnt.i. & i. Phyfic. tcxr. commcnt.18. Ec cum probacur , quod non cft principium formalc, quia non diftinguit , forma vero diftinguic 7. Metaph.tcxt. comment.49. non fcquitur , quia non quodcumque formaie principium diftinguit.fcd tantum vltimum, &compIctiuumiquod cft fatis confonum didtis huius , in matcria de pluralitate formarum , & alibi. Oeinde cxponic didlum Porphyrij , cap. dc DifFercntia,quod cft vcrum fccundum nmilicudinem , non zqualitaiem,vcl idcncicacem. Sicuc cnim maccria de fc cft :

:

&

Ec

A,

licec ha: foluciones finc

ftencabilcs, quia

tamcn

in

apparcnccs

propoHto non

,

&

fu-

fatisfa-

ciunc argumcnto, idco rcplicac contra eas

,

quia

adhuc manec difticultas argumenti , c^metiam forma non przdicctur dc toto, Hcut ncc maceria.

Nam Hcuc matcriz

rationc

forms repugnat

coci,ica ratione materiac

mce.Sicut cnim hasc

praedicatio

prxdicatio for-

homo efi corpHs org*mcum , ita & hzc , homo efi anim* intetteSliuti. Ad hanc replicam refpondcc,diftinguendo dc forma, (vt in tertio diftin^a.z.fe in Quodlibcto.quift.i. fuperquintum Mctaphyficat,& alibi habet) toeft falfa,

&

tius videlicet,& partis; vcltotaIi,&pactiali.For-

matotius.vcltotalis.vel qu?cfttotu,eftipfaqui-

ditas,forma vcr6 partis, vcl partialis,hzc pars,cft

quz cum

matcriaconftituit,

nic tertiam entitatem

,

qux eft

vclcompo-

vel quiditatciji

,

vcl for-

mam totius,licet non quamcumque. Dicit igitur qu6d Gcnus

^.

eft

forma

totius,

& non partis:& ta-

fubftantia, concretum

fic

non eric>&

fic

de

Tertio principaliter aliter refpondec ad eadcra

duo acgumcnta principaIia,diftinguendo de

maceria

& parte

aut videlicet rci

,

,

aut rationis.

&

Compoficio cnim alia realis , quz eft Phyfica , Ctmftfti» rcrum ; alia racionalis , quz cft Mctaphyfica , & ^"f^** rcalitatum,feuformaIitatum , Tclformalium racionum. Loquendo igicur dc prima, proccdunc argumcnta,fcd nondcfccunda, cuius vlteriorcm difcufEoncm tanquam ftatim , in ccrtio articulo. Contraquam rcfponfionemarguit ex y.Mctaph. tcxc.commcnc.} j.& formac argumcntum , comrautandopropottioncm:dc quo modoargucndi ftatimraagisdicetur,&litterafatiscftclara.

primum 7. ex diddi Boetij , libro Diuifionura, * vbi Tupra vbi dicit qu6d Gentu in dikifione efi totum,& in de- ti\un.(, Quarto

principale

principalitcr rcfpondct ad

'^

finitione pars.

Scd Doftor loco diuifionis ponic

quod poceft bcnc ftarc etiam fccundum Boctium ibidcm. Quia in hocdiftinguitut diuifio Generis ab aliisdiuifionibus , quod ipfura diuifum przdicatur de diuidcntibus,quia cft totum vniucrfalCjVt diuiditur,&vt przdicatur. Contra

pradicari,

quam rcfponfionemarguit

dupliciter, oftendcn-

dogcnusciTe vtrobique partem ,.vcl vtrobique cotum , licet Camcn appropriat^ vno modo dicaalio modo totum (vt infr^ ftatim) tur pars , propric ver6 vtrobiquc fignificat partcm materialem Spccici , vt prius didlum cft , alitcr cflct squiuocum , & per confcqucnsnon Genus , ncc definicns. Oftendit igiturquod diftin£bio illa non valec, nifi cxponatur bcnc , vt ipfe infra ex-

&

,

& vt przdica& przdicari fint diucrfi

ponit :quia vt definir,przdicatur tur definit

:

licet definirc

;

adus

rationis,vc infr^ cangam. R.emanenc igicur illa duo prima arguracnta infoluta, non obftantibus his rcfponfionibus. Tcrtium arguracntum principalc proccdit a concre-

lisbcne poteft przdicari. Scd lic^tdiftindionc bona,appIicatio tamcn cft falfa,nec adhuc euadic difiicultatcm argumcnti. Igitur fecundo replicat , oftcndcnsqu5d fuga illa nulla eft : quia Hcut materia in abftradlo non prsdicatur de toto , ita nec forma , etiam totius;

ad abftrafta.ficuc fupra,quzft.i. Poft oppofiarguic fic * homo efi animal , ergo humanitat % efianimalitai.Et prim6 probac confequentiam valere, duplicitcr;dcinde oftendit falfitatcm confc-

vc pacecde humanicatc refpedlu Socratis.Et Hcut,

qucntis.

pcr oppoiiiura,formacaIis przdicacur in concrc-

illa

co dc habentc ipfam

hzc

fit

falfa

,homo

efi

,'ita

& materia.

corput

,

hzc

Licct enim

laraen eft vera,

cum

:

Prima probatio confcqucntiz patct cx

regula

,

^ando in concrttit efi pradicatio perje,

&c.cuius rationem affignat notantcr,quia inprimo modo przdicatum przdicat eflcntiam fub-

& veritas

przdicationis

iedi

4o

idcntitatis eirentialis extrcraorura

,Iicet

hzc

fit

hzc taantPMl, non obftante quod

falfa,^«mo

efi

tmimalitoi

,

ficmateriaIchominis.Impugnatiigiturilla,idcft,

rcfponfione,& fugi , adfccundum ptincipalc af(ignat aliaip refponfioncm : & eft fecunda principalis ad vtrumque argumentum ptincipalc,quam refponfioncm infri fuftinet, replicas contra ipfam foluit , diftinguendo de przdicatione ma-

&

cetiz,vel partis de eo cuius funt, vidclicct vcl in

concreto,vel ip abftraAo. Ptimo

modo concedic modo non.

ipfas pofte przdicari vcrc:feeundo

Contr^ arguit dupIiciter.Prim6,quia tunc denominatiue,& non vniuoce,przdicaretur Gcnus dc Specie,contra Philofophum i.Topic.cap.).& definitionc fecunda Anteprzdicamcntali.Aftum-

ptum probat ca mentali.

dcfinitione cercia Antcprzdioa-

••

tis

homoeficorporem. Sirailiter, Mctaphyficc loqucn-

men eft vera, homo efi

^.

&

aliis.

:

indccerrainaca,& pocentialis, Sc perfcdlibilis pec formas,ita Genus refpcdu difFcrcntiarum.

51J

Secund6,arguic ex modo fignificandi concreti,qui eft fignihcare pcr modum alccri inhzrcn» cis, infocmantis , concerncntis: quod nulli fubftanciz conuenic , ex Przdicamcntis cap. de Subftantia,proprietateprimi.AnimaI igitur cutn

,

talis

,

eft

ratione

& pcr confc-

qucns rationc cflcntiarum fignificatarum,& non rationeconnotatorum , ncquemodorum fignificandi,fiue concernenti^.Verius

autcm,& abfolu-

tius (vt ita loquar) fignificantur cflTentix per ab-

ftrada,qukm per concreta quiai&«»»4>M><w,feu fecundum Auicennam. , Ergo inabftradis calis przdicacio eric vera. Sccunda probatio eft excraplaris, &patet littera. :

equinitoi efi tanthn ipfa

Vbi aduerte.ciim dicit Doftor, quia txmodofigniterminonm idemponitur in confefuntt,i:c. Quod pcr tales raodos intelligit conctctum , abftraaum,quz idem fignificanc,Iiccc variomodo.Quamuis enim k concrccis difparacis non tcncac huiufmodi confeqnencia ad abftrad^a , quia

ficandi

&

runc tollitur caufa veritatis propofitionis , quz conacnientia eocum tcccio;tenec caracn k con-

eft

Rt

4

crctis

ibid n. j.

Expofitio

5i6 cretis iu eflentialitM fubordinatis

ad abftrafta,

non vltimata:quia nedum ratjoue conno-

faltem

tatorum , fed etiam principaliter ratione formangnificatorum, vnum de alio praedicatur.

liter

^.

Deinde probat faldtatem confequentis prininferendo in tertia figura hocinconuenicns , ergo rationalitof efi animalitM. quod fi non,

cipalis

,

haberetur pro inconuenienti , velfalfo. Probat falHtatem eius , affumendo pro materia illam

propodtionem famofam , quam fapt^ , quxft. i, contraprtmam refponiionemadprimumprincipale,a(fumit videlicetiinbd emn^ pr<edicatio vera

text.comm.ii.& 1 .Pcrihcrmenias, cap.^.rationc o<%aua,& vltima. Pro folutione illius quaEftionis, vtrum propo-

dc prxdicato contrario concrariccur partera tenct, quara ptobat

pro intelligentia

,

&

pro minori didlum Philofophi 6. Topig. cap.8. 3.Metaph.texc.comment. lo.lUam vero propofiiionem famofam raaioris probat,prim6 authoritate Philofophi 7. Metaph. text. comment.43. de intelledtu

inferioris. Oicitur

ellfe

fecundum quod

exponiturcommunitcr textus ille, vt quasftione pratcedenti tadum eft , dicit quod fixio pedis eft pedalitas quxdam , innuens per hoc quod talis prasdicatio in abftrafto

non

eflet vera,nifi

per fe,

& cftentialiter praedicatum ineftet fubicdlo.

Sc-

ma cft ifta Si

:

alicuitts SyUogifini

interfe,necejfe eft

extremitates conuertumur

medium conuerti cum viraque extre-

mitate. Secnndz rcgula,

quorum duo conuertantur

Sifint ijuatuor termini ,

interfe,ficut genitum,& corruptibile,

fenuertenturinterfefficut ingenitum

&

alij

duo etiam

,& iricorruptibi-

^

le;tuncfiprimw contradicit tertio,ficut geniturn ingenitum , fic etiamfecundm contradicit tjuarte , ficut corruptibile

^ incorruptibile.Ttniz. regula,

^uorum duoprimi ad inui' cem contradicantyfecut genitum ingenitum ; duo Sifent quatuor termini,

fecundi,ficut cerruptibtle

& & incerruptibile

&

,

etiam can-

tradicunt;tuncfeprimui cenuertatur cum tertio,fecun-

duebfufeibie£iis,& de nuUo alie,fivnum illorum fetbie-

tum eonuertettir cum illofetbieSte.Qmmz regula,

se, cft)

vnum

& pcr fe,efle alterum

,

(vt prius

non rationeconnotationisjfed

didum

fignificata: ef-

&

&

& fimile argumentum fccit fupri,qua:ft.8. devera, &nonveranatura, &

:

cum^uarto.Q^m rcgula,

Si aliejuod pradicatum pradicetur vniuerfaVtter de

Ifprum pradicetur vniuerfaliter de

quatft. i.Iaterali,

infrik,qu£ft.i.de Speci£,& quxft.j.de Diflerentia

idem mcdium

,

(fr

cum

uertatur

vtrurncjue illorum pradicatorum con-

tali fetbie^o

dum,& D

fubmodOjvelratione Speciei, nonrecipitprasdicationem animalis , fub modo gcneris accepti. Nam fi modi inter fe repugnant , etiam quidicates fub ipfis intcr fe tepugnabunt, vt ficut ifta eft fiXfzyalbtim eftnigrumy ita

& ifta

,

Afet magis,eligendum,^uam B.

in littera de

eft

concreto

,

&

Ad propofitum

dui praedidarum regularum cunda,& tcrtia,vt patct.

ciunt

phyfic£E,quaEft.3.&pacec ex quarto Metaphyficae,"

,

cft

vc

,

&

ver^prardicatur

"i

tecedentis, confequcntia potcft cflc bona. Vnde ifta eft filfiyhomo eft afintu,\fii tamcn admifla, vei

prarfuppofita pcr poflibiIe,vel impoflibiIe,fequi-

homo eftanimal. Et argumcntum imaginalicet

tamen

ibi antece-

fit vcrum , & confequcns falfum , cuius oppofiium fuit in affirmatiuis. Et probat confcquentiam in affirmatiuis , pcr illam rcgulam fa-

/dens

,

§luando oppofitum confeqtu'ntii,S)Cc. Probat

autem afluraptum

qu6d

ficut affirma-

tio ad affirmati6nem,ita negatio ad

negationem,

,

videlicet

duplicitcr,primo cx

Pofter.text.comment.30. Secundo per arguracntum k comrautata proportione , fceundiim artcm Philofophi 2. Priotum. i.

videlicet fe-

abftrafto

,

Quint6 principaliter arguit raedio communi, fumpto fimili, in affirraatiuis & negatiuis , ab infcriori ad fuperius , eodem ordine arguendo. Vbi dcbes notare,qu6d non obftante falfitatc an>

,

,

Sexto principaliter arguit eciam mediocom-

patct.

tur valere in negaiiuis

adducit duas maximas vero Do<5toris hic fa-

Ponit excm-

horno alhtts eft ho-

infinitum.

Prxdi(ftas rcgulasibidcm probat Philofophus,

muni.fumpco ex eedem,Sc diuerfe , innuens implicite qu6d ad veritatem propofitionis affirmatiu^, requiritut identitas praedicati cum fubiedo vc alibi faepe habec', fpecialicer fuper fcxtum Meca-

mo wt^ffr.Similiter \^z,Em finitum eft infinitum falfa,ficut ifta ,finitum

Sexta

A iunElum cum Q,fit maB iunElumcum D ^fequiturmod

morales.

homo

.

eHgendum,tuncfi

gis eligendum, tjuam

&

ficut ifta cft fa.\f!i,Species eft GeniUika,

mofam

tunc alterum pradicatum

Sifent duopradicataoppofita, tjuorum vnumfit eligendum,vt h,aliudfet fugiendurn vt B,^ exaliaparte fent duo appofeta ficut Q ,&f) , quorum C eftfugien-

quod

xviVtergo

,

rcgula,

& in probatione vltimae

,

&

plam

tunc pndica-

Si duo pradicata pradicantur vniuerfaliter de alitjuefubieSo

fundatur fupcr repagnantia,vel oppofitionc Gcncris , Specici : ita tangit

alio,

pradicabitur de alio pradicate vniuerfaliter

Quartura principale , fequentia proeedunt per media communia,de quibus fecit metionem fupra,qu3eft.i.quae nonfaciunt fcirc,fed opinari, funt media Dialedica applicabilia ad pliira, vt patet

dftt cenuertetur

eflrcntialiter,& prasci-

quia

:

fcntiae verificatur.

I !•

aflSgnat fcx

magis pcrtraf3:ari,& aniculo 3. huius quajftionis. Si ergo verc abftradlum de abftradlo praEdicatur,fcquitur

?'

Priorum,

illius auihoritatis 2.

cund6 probat eandem maiorem ex modo fignificandi abftradi, qui eft nudc,& purc, & prxcise /ignificare eflentiam,vt infra, cap. dc Denominatiuis,h.abet

1 9.

& primam

regulas,quas (quia fingulares funt) recitabo.Pri-

&

volentis oftcnderc differentiam fuperiorem

,

odo rationibus. Sed

fciendumquod Philofophus ibidem

,

in abftraHo eflperfe primo modo ejfentialiter vera

12,,

£tioni affirraatiux propolitio de modo enunciandi contraria , aut alia propofitio affirmatiua

alibi faspc

apud Ariftotelem. Si ergo animal , oporcetquod fitidem homini,

aliter prxdicatio affirmatiua taiis effet falfa.,

Sed

idem, iam non prsdicatur , qaia pradicari eft pra alio dici, vt fupri.quxft. 9. haber, ctiam alibi. Ide6 cnim communicer tertius modus diccndi pcr fe I. Poftcr.nonponiturmodusprcEdicandi, fed tantiim efTendi , quia prxdicatum non eft fi

eft

ptius,nccaliud ifubiefto.

Vnde

licet

modode-

tur verior propofitio illa,in qua enunciatur idein de fe,nonramcn cft proprie praedicatio. Quare

cum animal (quod

pra:dicatur de

hominc

neccf-

fario) firidem,veldiuerfumrefpe(Jlu

hominis,ex lo.Mctaphyficae.non vere (logicc loquendo,nec etiam metaphyficc ) praedicaturde homine. Septimo principalitcr arguit , infercndohoc inconueniens,videlicet quod tota natura animalis effet

nc

:

in homine,fi vcre praedicaretur de

homi-

& fic dc aliis fundamentis eft intelligendnm. £c

IJ.

Qusftionis XIII. Ec probat hoc (equi quiaali^s non e(Tct (implicitcr animal , fed tantum fecundum qdid, quo

nem,& cunc nec bos,nec annus,& (ic de aliis,exic animal. Probac iliud iliatum ex 3. Phyfic. text. idem habetur y. Metaph. cczr.

ntm dieit GrarnmMticum tjfe^igitur ffr animal , (^ hominem Grnmmaticum dicu:Jimiliter auttm in aliu.

comment.ii.& }i.& lo.Mctaph.cexc.comm.ij.

H*c Philofophus ibi.

(Iecoco,& perfe<5to,quorum ratio eftclTe cale,ex-

Icdlam, homo efl animal ,

traquod nihil eft. Oclauo principaiicer arguir,inferendo hoc inconueniens,videlicec homincm eflc GenusH ho-

ceftaria.

conceiroinferialiud inconueniens, quod videlicet tuncnihil nacurx animaiis eifet extra homi-

commenc.6}.

14.

xno

&

animal,

eiTec

& iic de aliis. Ec poteft probari

& cenec per hanc fubmtcl-

h«c crgo erit vera,& neEt alTIgnat regulariccr hanc propofitioncmiOmnis confequentia Enthymematica, &c. quam ctiam infri.fuper librum Perihcrmcnias,qu«ft.7. in Antepra;dicamentis,qu«ft.9.& in i.Scntcn-

&

difcurfus per illam regulam Antepra:dicamenta-

tiarum.dift.i.quxft.i.ponir.

lem §^4ndo*lterumde*lteroprAdicatur,S<.c.ic^ec confequcntiam ^ primo ad vltimum. Cuiargutnenco immediace rcfpondet (& bcnc) vc appo-

nendo parrem afHrmatiuam,non lolum in propofito , fed vbicumque prxdicatur fuperius de infc-

nacrcplicam;

& folutio

patec ex

hisquxdida

runc fupra fxpe. Eft enim fallacia Accidencis

Confcquenter refpondec ad quxftionem,ce-

,

&

cft

fandamentis,& in adku exercito. Verum autem qu6d , propric logice loquendo nihii ,

cft fnperius,nifi

Concrik hoc arguir, oftendendo quod non variacurmedium , nec excraneacur animal homini fub hoc atcributo quod eft Genm : immo fic &

tcr eirec

,

,

poteft de ipfo prardicari

:

quia quid-

^uid pracdicacur, przdicacur fub ratione alicuius Yniuerfalis,vc priijs facpi tadlum cft, & fpccialiter 'quasftionibus 7. & 9. Si ergo animal verc przdicatur de homine , neceftario fub rationc alicuius tniuerfalis praidicatur.non altcrius , quam gcncris,vt patet inducendo. Non6,& vlcimo principaiicerarguit de Specie comparacaad indiuidua: quia ficut argutum cft quod fundamentum Gcneris in a€lu excrcito non poteft przdicari de fundamento Speciei, ita eodcm modo poteft dubicari de Specie , & Indiuiduo in fundamencis & pereademomniamcdia :

quod fundamcntum Speciei non poteft vcrc dici dc fundamcnto Indiuidui. Scd addic Do(5tor hoc argnmencum fpeciale vltraalia probari poteft

,

ftd

hoc.idco A\cii,de^ecieargutturjpfci4iiter,8cc.ic

eft

etiam

medium commune

ficione corruptibilis

&

,

ex oppo-

(vt patct)

incorruptibilis

,

proce-

enim fecundiim Ariftotelcm i. Pofacpc func perpccuac , & «tern* , &

dens. Species fter.

&

alibi

,

vbiquc,& fempcr,& funt parces vniuerfi. Indiuidua vcro, ex 7. Mcraph. cext. comment.j^. funt corruptibilia, quia non eft palam abeuntibus ^ fint, vel non:& ide6 de ipfis non eft fecundum ipfum vbique. Quare diccn-

fenfu vtriim fcientia

,

do,SecrateseJlhomo

cendo

,

,

cft falfa

homo efianim*l,

pracdicatio

immh magis

,

ficut di-

faifa, vc

genus,vcl fpccics

diccndum mecaphyfice

licct fort c ali-

,

vc alibi habei

,

declarari.

Pro folutioncduorum primorum argumentorum,prxmittit quoddam notabile *,varde neceffarium,vbiquc mixrum Mecaphyfici Logic^i , 8c Grammaticx fpcculatiux fubcilicacc(quod ctiam infri ,quzft.i6.& 17. &in Antcprxdicamentis, quaeft.7i& i.R.eportationum, diftind^.S. quxft.^.

& in

I.

Anglicodillinft.j.quxft.j.&diftinft.S.

quatft.i.& in i.diftinft.j. quxft.6.

& alibi perrra-

ftat,& fupri, quxft.9. aliquantulum ictigi) vidclicet

qu6d Gcnus

uerfis

rcbus

quarum vna

&

DifFerentiaaccipiunturJidi»

vcl realitatibus in naturafpccifica,

,

eft

materialfs

,

vel potentialis

contrahibilis, feudeterminabilis;

,

vcl

& aUaforma-

contrahens , fcu dcterminans, quas primo fignificanc ex primaria, formali fi-

]is,vel a£lualis,vel

&

gnificatione

pcr

,

modum camen

cotius

duo didla colliguncur. Primum, qu6d Gcnus fumicur ^

,

& non

partis,vbi

& illud prim6 fignificat

tali

matcriali,

num

BoeriJ.

que de Specie

Porphyrij,cap.deSpecie,& cap.de Gcncre.exemplificando in fundamentis de definitione Gcneris. Secundaauthoritas eft Philofophi , cap.de Subftantia , & patcnt.Prima ratio fumitur cx i.

autem cotum

,

aliter prxdicatio vtriuf-

effet falfa

modum parcis non

,

cijm par^fumpca pcr

przdicctur de roto

:

fpccies

e(renciale,vel quiditatiuum eft, re-

fpedlu vrriufque, licct

fic

pars fubicAiua generis,

vc pacec.Ettangit in probationeprrmiillud

&

quod

de nugatione coin probatione fccundi , rcpugnanpartis quare vnum non przdica-

dixir quarftionc prxcedcnti

,

comraent.9.& 15. Vbi habcturqu6d primus modus dicendi per fe eft , quando prasdlcatum cft de quiditate fubicAi , dc quo , & aliis modis.diftum eft fnpra , quxft.8. & Doftor facit tres coufequcntias. Primaeft qu6d antmal per fc prxdicetur de homine.Secunda,qu6d ncccffari6. Tercia , qu6d verc,& pacenc 1. Poftcr. inquic. De prima clarum cft, de fecunda eciam pacet , quia

gnofccnda,

oranis pradicacio pcrfeica cft neceflari6

dum parcis, vel per modum tocius. Primo modo conccdic maiorcra vcriufquc. Secundo modo

non

,

licct

c contra,& maximc de primp modo. Dctetetiam pater, quia vel nuUa pr«dicacio eft nece (Taciajnifi vera.Secunda racio fumitur cx rcdu-

tia

iS.

vel importac de fuo in-

,

cellcfbu dccerminato. Et fimilitcc dicendum eft de DifFcrentia.fuo modo. Sccundum di(9:nm cft, qu6d tam Genus, qu^m Difrercntia,fignificat huiufmodi pattiale,per modum rotius cx confcquenti.Primum probar,quia aliter in definitionee(Ictnugatio,fi idem penitus importarenr prim6:cijm omnis bona dcfinitio illaduo requirat,6.Topic.& 7.& S.Mctaph. & alibi fspe,& primo Diuifionum, & in libro Dcfini-

Ad oppoficum arguic * duabus authoritatibus&duabas rationibus. Prima auchoritas cft

Poftcr.text.

ibi
,

Secundum probat.quia

patcr.

»7.

riori in

figucs di6lionis,vc pacec.

non alicer

* »bi fupia

in

&

:

'f.

V7

dione Enchymemacis

SyIIogtrmum,de quo 1« & i.Priorum habec videri,& i.Poftcr.Cum crgo ifta Enthymcmacica confeqacncia fic bona , homo currit,ergo 4nimdle$trrit, pcr Philofophum, cap.de Subftancia,in Prcdicamencis. Ali^ufm enimhomi-

,

&

tiam cocius, tur conuenienrcr de altero , nec aliquid fubmodo vnius , de alio fub modo alterius , vt prius di:

€tam eft,in fimili,& ftatim amplius dicam. Ex his refpondet ad duo principalia atgumenta,qu6d partem, vel matcriam prxdicari de coto, farttm poteft incelligi dupliciter

,

videlicec vel per rao-

negac. Minor vcr6 vcriufque eft vera fccundo niodo,& faifa prirao roodo.Et fundat fe in iiCtis

Auiccnnae

frs-

dicari d* ttt»

dmfUtittr.

,

.nHExpofitio

5»8

ferencia

quod illa.pcr modum tamcn to; iSe illa pcr tnodum partis, quia abftradiuc. Vndc licet ifla (it faKa , Secrates fftcapHt,\ki camcn efl: vctz,Socrateseficapitattu.8c £miiiter ifta cft falfa, caput currit. haec camen vela , Capitatum currit. Exponitur enitp manuatum ^tihabenf manum. vbi aliud (ignigcatur , aliud connOcatur. Significatur namquc pars illainte^

tiuorum.proprielogice loquendo,conuenit concretis accidentalibus,& non fubftantialibusrquia ihica/itt accipi dcbet pro cadentia,vcl inclinatio-

& connotatur to-r

tendo breuitate inquantum res fubie^la patictur,quia iuxtafentcntiam Philofophi,8.Phyficorum , peccatum eft aliquid oftcndi pcr longiora, quod ineft pcr minora. Quare cum in tcrtio articulo intendam circa ifta , nonnulla dubia per-

&

idem

lignificanc

tius

quia concretme

,

gralis

,

quam caput

(ignificac

jCum habens.propter

modum

^i.Hoc idem habct exprefsc l,ad finem. Similiter fdeparte cfTenciah'

,

intelleElum.

^.dift.

j

ptimi

eft in

vel quiditatiua.

Vbi aliud

ltur:fignificantur

:

fignificandi concre-

dicendum

exponitur per habens fen/tm

quaeft.

Vndeanimal

rationale pcr habens

fignificatur, alind

enim primo

,

propo(ito,

conhota-

partiales realitates,

fed connotancut tota,propter modos fignificandi

concretorum.Haberecnim caput.vel fenfum,&c. eft pattis,fed tocius. Primo igicur importanc parces , fcd ex confequenti totum cuius vlterior

pon

:

Deinde fuftinendo tre$ vltimas euafiones fuduo prima argumenca, poftponendo primam ,quia fatis probabiliterimpuperius a{Egnatas,ad

gnata eft , refpondet ad rcplicas fadas contra ilfas. Et notantcr dicic /ecuneHtm quod priorvalet, quia illa fccunda refpoofip poflct benc , male applicaci ad propofitum,de quo infr^ magis. Ad priinam igitur replicam refpondet, diftinguendo de concreto , fecundum quod fuum oppofitum, quod cft abftra^um ,ppteft diftingui iuxtadoa^rinam Philofpphi i. Topicorum, Abftradtum namquc aliud cft ^ fuppofito, id eft , ab infenori, ijliud a fubicdo. Etpoftet additcrtium, videlicet \ fundamento,yt 5.diftin£t.primi,quxft. i .habct.

&

JijlraSum W*"'r**'

^xcmplum

primi,vc /&«fff4m>
di,vt alheio.

1

1

cumque

Vbi tamen aduerrendum, quod vbi-

repcritur abftra<5lio ^ fubiedlo in termj-

niscommun>bu$,reperitur abftra^liok fuppofi.to, licet none contra. Nam ficut humanicas abftrahitur ^ Socrate , ita albedo ab hoc albo,quamuis adhuc maneat conprctfo alcerius denominationi$,yt poftea dicetur.

Similicer concrecio eft duplex. AliaadfuppoT?

^l,

eiufdctp natura:, vcl quidicatis;alia ad fuppo-

fSeufrrth

(i^a

multiflex.

fitum,vel

fubicdum alterius naturac;&

ad fundamcntum

,

dift.ix.

qudd dcfinitio Dcnomina-

ne formae ad fubiedum , & non pro inclinatione ad fuppofitum proprium , vel propriz naturae» quia fic vniuocum eft & non denominatiuum, ,

maxime

tcncantur illa cfle oppofita, in ratione Prasdicamcnti, de quo infrk magis. Vti cnim infi

traAare,hic fuccin£):e litteram difcurro. Deindeobiicit* cowtra folutioncm illam fe-

poflet ad-

tcria arcat,&

concrctum reipcdtu

ligncitatis

:

fcd

homo efi animal. Rcfpondet notabiliter, ncgando fimihtudinem.quia arca eft resartificialis, aggrcgata per accidcns

,

&

re narurali ex fornia artis talis. Licct igitur ac-

marcrialijcui acciditforma

cidens in concreto concernat fubicdum,non ta-

mcn e contra.Ide6 lignum non cft concretum.nec ad fubicdum ,nec ad fuppoficum refpedlu arc», fed rcfpcdu huius figni,vel

illius.

Animaliutem

concrctum ad fuppofitum refpedn hominu,

eft

quarc de ipfo vcrc praedicatur. Vnde dicir,qu6d nihil efl concretum <juantumcumejue fit concretum re-

^eSufiti aecidentie,icA potius c contra. Negat etgo breuitcr /imilirudinem,quia A»c,id eft,compa-

rando animal ad homincm

,fignificaturmateria,\A

^od

eft.inateriale hominis,»»fff«fmfl, vt animal, tfi

concretum materiati,id eft,honiini$,»^/ «o«,id cft

comparando lignum ad arcam , licet fit materia arcx non tamen concretum eius , vt didlum eft, nequead fubiedum , neque ad fuppofitum. Non ad nibic61:um,quia commune eft omni fubftantix in fubicdlo non eflc ; ncque ad fuppofitum , ciim ens per accidcns non fit fuppofitnmentis per fe. ,

Confequenrer fuftinendo tertiam refponfioncm materia illa duo principalia departe

ceali,& rationis,&c.rcfpondctad rcplicam

,

ex 7.

phum,qu6d fua fimilitudo tenec , quoad iifiinRe importare, non (\aozd proportionaliter praiicari : vcl

buscpncretfo ad fubic6lum,inuenicur fimilitec 9d fuppofitum.Iicct non c contra. Quia ficut ho-

Ste importat

il-

Opponunturigitur membra vtriufque diui^oni$,cum pra:cifione accepta,faltem vnum alte-

Ind.

&

Et breuiter , primarcperitur in fubftantiis , accidentibus, per modum fubftantiarnm acccptis ; fecunda tantum in accidcntibus inuenitur. £t applicando ad propofitum , dicit qu6d ri.

&

Cpncrctum fccundo mod*^ acccptum , eft denominatiuum. Et antequam rcfpondeac ad probatipncm illius afftimpti , ex Antepraidicamentis, pcr dcfinitionem Denominatiuorum , foluit fecundain replicam de fignifieatione formae in concreto:iuxtapraediAain diftinAionem. Confequenter exponit fingulariffime definicionem

PenotTiinaciuorum,qu2tum ad illamparticulam, Dlfferemiajolo cafis : quod etiam infri cap.de Dif-

13

&

fupri ad

primo .Excmplum primi, vt homo. Exerpplum fecundi, vt albifm, vel albut. Vbi etiam intclligcn4um , quod vbi inuenitur ip terminis communi-

hoc,&

ll.

cundi principalis , probando quod materia non *Tbifupti poteft ptardicari.etiam in concrcto , de materia- oqip.i}. to.quia ficut animal cft materia hominis, & concrctum rcfpeftu animalitatis , ita lignum eft ma-

Metaphyficaj, exponcndo fingularillime Philofo-

),

mo concetnit hunc,& illum.ita album

in

qucft.^. cangit.

vt patet vbi fuprk,in

di tertia

^j,

,

quaeft.i.vbi concludit

hac cft h\(a.,Arca efilignMm,vx patct.igitur & h^c,

inueftigatio ftatim,articul0 j.eftannedenda.

&Q.

& in fecundo

AtiieenQX j .Metapfayficx, de manuatc Sc eapitau, qax concxctim djcuntuc k maau , capite. Ideo

fubiici,hoc eft di£tu,qu6d ficut tota ratio diftin-

totam rem, vc| quiditatem cuius eft, partem , vt didum eft in prxcedentibus: non tamen ita vcrc prsdicatur pars de parte.ficut tota de tota.Vnde dicit quod hasc eft fzlCa^Anima ita pars

tfi ratienale,\ c\ ratienaiii,\t

tia

(vt

rationale cft DifFeren-

quod proptereadicit,quia ratienale habet Francifcus de Mayronis fuper Porphy-

hominis

,

rium,cap.deDi0erentia) poteft dupliciter accipi. Vno modo , vc dicit aptitudinem ratiocinandi. Alio modo , VI dicit partem formalem , per modum tamen totius. Primo modo forte haec eft veefi rationalis , fed non fecundo modode quo magis infrjt.Dicicergo, quod illa commuta-

lAijinima

tio proportionis tenet

quoad

diftinfte importa-

te,vel exprimere,vel dare incelligere

,

feu fignifi-

care;nonquoadvniforiniter pr^dicari:cuius vlterior ratio habct infra videri.

Dcinde exponit valdc notanter Bocfium *,cx cuius

^ 4« 'tidcin.

.

Qua^ftioftis euius rententia fuit quarta refponfio fuprk addu-

Aa.ad vtrumqueargumentum principale, dicent vtrobi^Me e/lp4rs,& mum.-id eft,in definiendo,& przdicando,/>0<: e/ftinq\i'n,difiificie im-

dionem

fortMt partemj permodum t4mentotim:&c iic eil pars

falfitate

fignificac^ue,& primaric,& formaliter.Sed eft to-

cxemplum de numAo fingulari,& plurali. Vndc nocandum, qu6d numerus in rcbus alius

ex

modo

ngniiicandi

,

& ex confequenti & ,

connotaciuc. "^civmKAmcnttppropriMe toqnendo, vt definit,ej}p4rs; 8c vt przdicatureft totum infe ta:

men propric loquendo ejltotum vtrobique, &p*rs, licet diuernmodc^vtdidlumed. Vbi aduertendum, quod aliquid conuenitplutibus propric.Sed vni eorum appropriatur,& non cidem comparato ad plura appropriaturaliquid refpedu vnius, quodnonrefpeiStu alalteri

,

vel

terius.Vnde illuddiciturcouenirealicui proprie, quod ex fc.vcl ab intrinfeco fcquitur ipfum. Appropriate ver6 dicitur aliquid alicui conuenire,

quod ab

intrinfeco, vel vfu loquendi

,

feu volun-

& ide6 non poteft fub op-

&

,

abfque incongruitate, Sc impcrfeaione orationis. Etponit

vnitas tranfccndens

,

qu«

eft indiuifa rei encitas;

alius eft accidentalis.fiue indiuiduorii,cuius prin-

cipium eft vnitas, qux eft indiuifa concinuicas:& in vtroque numerorcpericurproptictas indiuifibilitatis.rationc vnitacis;

&

propriccas diuifibilitatis.rationcprofufz muIticudinis.Quia fccundu

Boctinm numeruiefimultitiidoex vnitatilfutprefufa, quod debet intclligi de numeto in rcbus,a quibus proprietatibusaccipiturnumcrus, qui cftmodus Nominis. Numert44 igitur

fignificandi accidctalis eft

modus fignificandi

a|ftiuus

Nominis,quo me-

mulcitudinis,confignificat:&diuiditur in fingularem, pluralem. Numerm fingularie cft modus

& huiuf-

fignificandi rcmfubproprietate indiuifibilitatis,

,

niodi.Similitetin creaturis Impecatoreft proprie

Dominusomnium,appropriatc tamen Alemanorum,vel

Romanorum. Dominium etiam cuilibec

&

quz

eftproprictas vnius.vt animal, homo.

Numerut pluralii

cft

modus fignificandi rem fub , qus eft proptietas.

preprierate diuifibilicatis

Domino propcie debetur,fed apud Italos Venetis

Multitudinis, vt animalta,hoTmnes. Et ficut cxcpli-

appropriatur,&

ficac

iic dealiis.

Argumenta qux fecit contra illam quattam re-

dc numero,iti pofTct degenere, pcrfina,

c^cetis exemplificare. Ad

cafii,ic

quodcumquc igitur pr^-

foluit aliter , qu^m ex didla declaratione:quiaproccdunt concra illadiftindlio-

dicatum c6paretur^9m«,fempcr eft fingularis humeri,nominatiui cafus,terciz pcrfonz,&c.Quare

nem deGenerepropric,& non appropriatc intcl»

abfquerepugnantiaimclle^usnoiipotcftintelligi fub oppofico illius roodi.Quare fi dicatur,^«m« c»rr«nr, cftrepugnantiaimelledlus , &perconfeques incogroitas, imperfcdlio,& fallitas forc^. Et additnotantcr,qu6dlic^t huiufmodi modi

/poniionem,non

Confequenter foluit tertiumprincipalebreuiter, rccurrendo ad illam diftindlionem dc concreto,& abllra£):o duplici , fuperii!ksdaram. Dicitenim qu6dtenetin le(5lam, ideh

ad ea pacet ex

concrctis accidentalibus

,

didlis.

& nonfubilantialibus,

&

fignificandi

ncs vniuncur in oratione, vel c6ceptus,feu figni-

infri magis perqujram.

ficata,funt

diilindlionem valde notabilem, demodis HgniB-

candi videlicet,& intelligendi,

quz prsfupponic

tamen principiaformalia,vel raciones

formalcs,fub quibus fignificata vniuntur,mediatibus diftionibus fignificaciuis , quia fecundijm

exigenciam

modorum

fignificandi

partium ora-

& conftruuntur ad inuiccm

diffufam cognitionero de mo^is ugnificandi,quo-

cionis, vniuntur,

rum

habet videti in matctia de confttudlione. Quandoigitur eft repugnancia illoritm modorum, efl

mulcum impedit i fpcculatione peifedULogicali,& Metaphyiicali,& maximc in ignorantia

dodtina huius Dodoris. pet fe intendo ad

De quibus

in traAatu

longum pertradlarc. Aduerten-

4um igitur pro nunc,qu6d modorum alius

eft ii-

gnificandi,alius intelligendi,& alius eircndi,quo-

rum variecates

,

& dcfcripciones

nocauifuper

3,

quz(l.Antcpra;dicaroentorum,infr^.

Modi autem

iignificandi pertinent ad coniide-

rationcra Grammatici, quia funt accidcntia orationis

congruz,& partium eius,vr ppta o£ko par*

tiu orationis

:

& funt intentiones fccundz,caufii-

tx i€t\i collaiiuo,diuernmod^ comparancis voces /ignificaciuas,& incer fe,& ad fignificaca, ex proprictitibus quibufdam ex parte rerum originaliter,& occafionaliter,vt fupr^, de fccundis intentionibus generaliter eft didlum. Sunt autem fuhiedliu^ in vocibus fignificatiuis , vt fupri,q.S.inquic Do6lor;vcl in fignificatis,vt pervoces fignificantur,yt hic tagitiquorum alij func effenciales, alij accidccales,de quibus maxime verificacur h^ c rcfponfio

Dodoris.Modi vero

intelligendi perti-

falficas,&

,

vc

maximc quando funt circaidem nume-

ro,etiam quando circa diuerfa, vt poftca patebit.

Hzc igitur cft falfa, Alltedo efi alba,

vt tctigit ar-

gumentum,quia modus fignificandi,qui cft concrctum,& modus fignificandi,qui eft abftradura circa idcm repugnant , licct non fcmper circa di< uerfa,vt homo eftalbw.

Modi autcm intclligcfndi non k fignificato, quia

funt infeparabiles

non fimpliciter,

determinatam eius acccptionem

fibi

conueniunr,

com-

vt fupri. q.8. de triplici acceptiore cermini

munis,di£tum eft. Poffunt igitur fundamenta

cundarum

iucencionii Logicaliumintelligi

fe-

nunc

fab illis,niic fuboppoficis illarum, vcl fub nullis: quia qualia funt przdicaca , talia iudicancur fub> ieda, Vnde ham» poceft intelligi fub intentione fpeciei,ci^mdicitur

,

benupradicatitrdeSocrate.

&

Aib intentione indiuidui,vt ciim dicitut, hichom» fubiicitnrhonum.VeX fub nullaintentione, vt

c6m

dicitur,iwmo cmrit.Sc addit confequenter quia ca-

modi intelligendi excraneancur fundamentis

les

inrelligendi obiedli intelleftus,vt ibi prolixe pec-

extraneatur animali,ciim dicitur, homoeft animal, &c.cuius tationem oftcndic dicens , qu6d inten-

ttadbui.Dicit igitiir Dodlor, qu6d oiodi tales

fi-

%9*

fed fecundiim

nent ad cofiderationem Logici, vt fupr^ q.4'& 5. qu6d Vniucrfalc (& fimilitei intelligendum eft de aliis imentionibus logicalibus) eft raodus

dixit

^g

non fint illa,qu; vniiitur,quia di(flio-

& ab(\radis proportionalitet fumptis:fed de hoc Ad quartum principale,rcfpondet *per qaanda

17.

eft
niunt omnibus pecfonis , fed appropriacc aliqua dicuntur de FiIio,aliqua de aliis pcr{onis,vt pacet

de Potentia,& Sapiemia,& Clemencia,

Xg.

,

diante Nomcn proprietatem indiuifibilicacis.qu^ cft vniusjvcl propriecacem diuifibilitacis,qu« efl

attributis diuinis

oum.14.

fignificatur

pofitis illorum intelligi

Exemplum poilct poni de , aax proprie & squc conue-

tacic iibi atcribuitur.

* vbl fapri

519

quodCjMM

tum

Xf

XIII.

gnificandi funtinfeparabiles l fignificato, vt per vocem,veI potius (vc redc inqnit Doftor) pcr di-

cijm vniiitur per hoc vethumefi, vel in a&u exrrcito,vt didlnm eft fupr^ , q.7. qu6d ratio generis

tioucs

-^l

Expofitio

$1Q tiotjes

applicantur fandamemis , vt hacognitum,quod eft efrefecundum quid:

tamum

Jjent cfTc

idc6 non pct fe ex natura rei rebus infunt , fed per accidenSjVt patet. Et addit vltta,quod tales modj inteSigendi no/itnt ferfe &»»W,fcilicet ad vnionem fundamentorum, \t\ferfe,\\ eft.ex natura tei , licet bcnc pcr accides,nec funt formalia principia,rub quibus fignificata formalia vniuntur:& idcoconcludit qu6d

repugnantia eoru,non caufat faintatepropontionis, in qua fundamentu vnius przdicatur de fundamento altcrius. Hacc igkat, hemo efl animttl, crit

&

|0'

ycra non obftante repugnltia Gencris Spccici. Ex qua rcfponfione valde fubtili, patet triplex difFercncia

modorutn ngnificandi,

telligendi.Prima

& modorii in-

eft infeparabilicas

horii,& fepa-

rabilitasillorum.Secundacftquodiftifunt prin^ cipiaformalia vnionis,& illi non.Tertia,quia rcpugnantia horura caufat faKitatemorationis in

fandamentis,& illorum non.Ad forma igitur argumenti refpondeturbreuiter,negado anceccdes, loquendo dc Genere & Speeie in fundametis, vc hlc fumiicur.Et ciim innuitur probatio de oppofitis rationibusjvel rpodis fnbicd^i ≺dicati talis, diftingucndum eft de modis vt fupr
modo procedicfecundo modp n6:& fic eft in propofito. iicet

Vel poflct breuiternegari aftumptu^vidc-

quod fubiedu,& praedicacii,in propofiro ac-

cipiiiturfuboppoficis rationibus,vcl modis,qui^

accipiuntut fccundu

efte quiditatiui],&

n5 copahoc cx-

racii:quaie excrancatur eis intencioncs,& plicat

Dodor implicite in folutionc illa,& qua magis

tct folucio valde fingularis,de

V'

Ad quintii principalc negac

fic

pa-

infri.

fimilitndincm,quia

cpmmifcic fallaciam Confcquentis adeftru6lionc Anceccdencis,ab infetiori ad fupcrius, eodcm ordineaftirmaciuc,& negaciue arguedo.lmmutarur enim antecedcns in confcqucns,& inferius in iuperius, vc fupra dixi. Na inferius negacu cfficicuf fuperius,rcfpeclu fuperioris negati.Et ad priTnam

probationeexprimo Pofter>oru,dicir quod tenet i,n caufis przcifis.ficuc hahre phlmonem,Scc.Mod6 afiimm non eft pracise caufa cftendi animal, quia cti5 eflc homine cft huius caufa.Nam genus

cfTc

includitur per fe in qualiber fpecie elfe

afinum,non infert non

eftc

Ad aliud dicit,(ficut in fimili

:

quare nor^

animal,vf patet.

'

fupra,foluendo rc-

pliidin cocraccriiam refponfionem ad

duo prin-

3»-

alio

:

ben^

fed

Non enim fequitur, homo currit,

modo.

igitur

Socrates cMrrit:imm6 eft fallacia

Confequcntis.Sequitur tamen,o»»«*f homo currit,ergo Socrates currit» ialcern

cum

conftancia

Hoc

fubie(5ii.

eciam patec

ex qua formalitet noii fcquitui aliqua partium determinatc.

de

difiun(9:iua

,

Ad feptimum

refpondcr,concedendo totanatu-

homine, vt

ra,vel quiditate animalis elTc in

in

q.6.in folutione, folucndo obieftionem. Et

oftenditut

quod no ex

cum

bcfinitionefo/fM, cxpon^-

do optimc illl defcriptione quoad fufficietiam,& complcmentum,& non quoad prqcifam continetiam. Hoc eft di&a , quod quiditas animalis ita tota faluatur in hominc quod etiam in aliis fpeciebus continetur , vcl faltem fibi non rcpugnac contineri. Qualiter auccm hoc fic poflibile , & non arguat illimitationcm eius alias patebit. ,

,

Ad od:auum,recurritad folutionemfupcrius^in pcdcqusftionis datam. Et ad rcplicam contra hoc dicit,qu6d illa famofa propoficio, Ornne tjuod pradicatur, &c. eft vera de przdicatione fignata, non exercica quia intentiones extraneanrur fundamentis , vt dc fc prardicantur in adu exercitOjVc f«pc didum eft. Ad vlcimu refpondet dupIiciter.Vno modo negando minorc quoad prima parccm eius.Vbi notanter dicit per fefuppofitum communii propccr indiuiduii circijftanciQnatu.vcl fimul totu, vcl proptcr dccerminacioncs accidencalcs concradiuas,

&

:

,

qu? non confticuiicpcrfefuppofiti5,vtAowjo
& fuper librum Pcrihermenias

q.(j.in folucione

,

opcimc.Et in fccundo^dift.j.q.^.&alibifxpc.No cft igirur indiuiduum per fc magis corruptibile, quam fpccies, qiiia arque abftrahit ab hic & fiunct huiufmodi, ucutfpccies. Aiicer refpondet negando fccunda partem minoris,quia ficuc indiuiduum eft corrupribiIe,ita & fpecics, vt habet cfle maccriale:faluacur tamcn fempcr pcr fucccflione indiuiduorum , ficutelemcnta corrumpuntur fccundum fuas partes , non tamcn fecundiam fc tota.Vtraque refponfio bona.fed prima alcior. D E T E R T I o. Liccc matcria huius quaeftionis

&

tates continet,inftabo circa fingula di(fta Do(5lo-

&

animalis

ad fuas negationes feorfum tcnct. , ndnonanimal, licut aftntu adanimal. Et fumitur hic anrccedere, confcqui,propric,non exccnfiuc,vt patei. Adfcxcudicjcquodii.nimal vt difFerens,fciIicet habens il!£ minore vnitatc vqitace fpeciei, vc fumicur fcilicct a rcalicacc indifferentiae potentiali

Non

,

enim kz zmecedit non ajiniu

&

ris,in ipfa fiue arguendo,fiue rcfpondcndo;& inchoabo afolutioncprincipali qu(jftionis.Dubira-

tur igitur ptim6,jin prtdlcatio/uperiorii de infniori t/niuer/aliterfitz/era? vt

tur

qu6d non , quia

concludit DoAov,8c vide-

ha:c cft falfa

,

inferim efifitpe-

pracdicatur. Vcrificatur

Item,infrk, c.de Subftamia,qu«ftione vlcima, dicitquod fubftantianonprardicaturper fe, nec verc departibus fubftantiajrfcdpartcs fubftantiac funt inferius ad fi»bftanciam, vc paccr,igitur.

nacurafpecifica

vcl pocius DifFcrentia fpccifica.

,

illorii

ad

quod animal cft indifferens pr^dica-

rctur de hominc,quia quadoindifFcrens adplura prcdicatur dc aliquo,etiaquodlibctillorupr^dicacipoterif.H^c igitur crit \exa.yhomo efi afinu4,Siic.

Rcfpondcc uotanccr.vc infraq.^.DeDiffcrencia, in fimih habcc,qu6d indiffercntia ad plura

cft

du-

34.

&

r/«/,quiapra:dicatur oppoficum de oppofico.

raml vt cft idem,quia pcr dcterminacur,& contrahitur ex

iMpli«i.>

fit

&

modum totius &

35.

fi-

mili de natura fpecifica,habct in fecundo, dift.3,

cipalia,di£tum

btt

'*//'*•

difFcrentia difiun^io»is,vel potentiali

tio tenet

Supponit enim detcrminacc,!ndeccrminace tam5. C6cra quam folucione obiicir quodcunc quodli-

fnAfirrntiit

plcx.Vna per modii difiundbionisjalia per modum copulationis.Vel fic,vna a^ualisidia potcntialis. Dicit igiturqu6dargumentiinonproccditdc in-

potiijsMctaphyficalis,quam Lagicalis,quia tamcn famofa, vniucrfalis cft, plurcs difficul-

eft) quod illa comrnurata proporquoad vniformitarcm oppofitionis,nori aute quoad vniformitate cofequutionis:& ficfiroilitudo ptima in coparando affirmationes afini,

U

I

Item, hxc

eft falfa

patet hic in Iittera,&

,

humanitat efi animalitat, \f ibi prsdicatur fupc-

tamcn

rius dcinfcriori.

Item,vidctur quod male dicit,

quod

vniuctfa-

literpraedicatur fuperius de inferiori vcre ,quia

tunc ha:c

eflct

veiZthomo efiomne animal, vel

Om-

nis homo efi

omne animal. trtdUati» Ad h«cfacilircrrefpondetur,tenendo conclu- fuptriorit dl fionem Do^fioris. Ad primum dico.quod loquitur inferitrt quO' Dodot hic dc fuperiori , & inferiori pto fub- modo vem. ftrato.

1

X1

Qjj^ftionis & non pro formali.vt tu accipis.Si autcm

ftrato,

accipcrentur fornialitcr , iignato

vnum

vcrum cft qu6cl in z€ta cnim cft vera,

dicitur dc alio.Hzc

/uperiHs prAdkaturde inferiori

fundamentis. In

vnum

vt

tjuidi

vcrc dc alio j f

qua; excrcetur in

,

adu ctiam exercitu, accipiendo

& altctum vt modtu, vnum diciiur

vt patct.

,

Ad aliud dico,qu6d loquitur ibi Do6lor de par-

.

tibusquantitatiuis,vel cftentialibusPhyncis fub-

ftantiz,non autem rubicdiuis,quq folum funt inNamnihil propric eft fuperius, vcl infe-

feriora.

rius,Iogicc

loquendo,quod non

eft

vcl faltem per fc in praEdicamento.

in

rcda linca,

Mod6 partcs

dc quibus ibi loquitur, funt tantum redudiue in przdicamcnto,vt ibidem dicit.Poflet alitales,

&

tertio dici poteft,

non attribuuntur fundamentis, concreto fumptis , vel faltem non in vltieft falfa

,

^lhdo

tft

,

cuius ratio vlterior infra dicetur.

j^,

repugnatcm.

artic.j.dub.i.fingulariffime adduxi:fed pro ,

nunc

fpondeo,ncgando minorcm.Vnde non dixit Do- Genui fumi' dtor quod gcnus fumitur amateria, fcd ah ali^uo tur »b »ltqu» ordine ad illud,a quo fumitur difftrcntia proportionabilitcr materix refpcdu formx.Et cum dicis quod fubftatix immatcriales non habent materiam, conccdo, promateriali,\A eft,habcte fein

quo,

animalitate,de

tis in 2. ariiculo habet iftc , & Philofophus 12, Mctaph.text.comm.i9.& fcquentibus.Et Boctius

vniuerfaliter, id eft,cum figno vniucrfali,fed pro

dio, id eftjdc fubflantia

communiter , vel vbique, vel in omnibus terminis, ita quod non folum dchomine,& de anima-

lum

fic

videlicet

,

A«ww«/V<«


ex

fed vniucrfalitcr in aliis eft vera,&c.

Dubitatur fecundo circa dida Dodoris,in illo * , pro folutione duorum primoruiu principalium adduclo. Prim^ cumdicit, quod aliquo materiali in ftecie , videtur

quod non, quia fubftantiz immateriales , fecun-

dum ipfum,praeter primam, funt in genere,fed in non poteft fumi genus ab aliquo matecum non habeant materiam ergo,&c.

talibus

;

Item, accidentia non habent materiam,nifi in qua funt , 8. Metaphyficae fed accidcntia pet fe :

babent gencra,& difFcremias,ergo,&c. Item , quod fc indifFerenter , potentialiter, habct ad plura , non habct aliqucm intellcdum

&

dcterminatura infra facpc,&

:

fed genus cft huiufmodi,vt patct

maximc folucndo fextum principa-

le huius quaeftionis, igitur malcdicit c\\.\6d ^enus impdrtat tllud mMeriale de fito intelleElu determinato.

Item

, fi

fignificat

partis,fed per

partem

modum

,

& non per modum

totius, vt dicit Doftor^fc-

quitur quod fignificatum

& modus

fignificandi

repugnat:hoc autcm cft inconuenien$,ciim modi fignificandi fumantur ^ proprictatibus fignificatorum, vt dit^lum eft. Itcm , fi primo fignificat partcm , cx confequenti totum,fequitur quod erit aequiuocum, per confequens non genus , igitur malc dicit

&

&

quod cx confcquenti importai totum. Confimiomnibus pofTct argui contra aliud

litcr fcrc in

didtum de

differeatia.

quod non vitatur nugatio in dcidcm bi$ dicitur,cum per tc vtrum-

Item,videtur finitione,quia

Scoti oper,

Tem. I.

loquendo

,

obftantc in

ponant in eis mateScntcntiarum fed hoc

licct aliqui

riam,vt habct vidcri in

non

m4teriftii.

ipfis

2.

:

rcpcritur aliqua rcalitas po-

tcntialis,&aliquaa£bualis,vt in locis prxallega-

inquit,

eft

quod

Arijloteles reliSlis extremis

ept de me-

compofita, quod

non foverum de fubftantiis matcrialibus,fed et-

iam immatcrialibus, quac funt compofitx copono reali.

fitione rationis, feu metaphyficali,licet

notabili

riali,

38.

ad formam argumenti rc-

pric

ftltoi eftanirnalttai

GenM /umitur al>

57*

modum

autem videtur quod hsc fit vera , httmaPofret , de quo ftatim magis. "'^"^ '^'^' » q^od licct prsdicationc formali in rcfto illa fit faI(a,tion tamcn matetiali,& in obliAliis

li,

num.io.

falfam propter

brcuitati intcndens

quo habet videri fuper i .Pofterior. Ad vltimum dico,qu6d Do6lor non accipit ibi

*

elTe

Ad ifta

animalitas fuperius,propric logiceloquedojquia

cies

ti».

tioncm

refpondetur , fcd pro folutione primi nota eaquae infta, qu.i. Antepracdicamentorum

Mcidem,\t accidens eft vnum de numero vniuerfalium. Et firaiUter h«c cft faMnyhMmanitM eft Jpe-

'^trtnli-

modus pra:dicati repugnans modo fubimpcdiret veritatem praedicationis,fequere-

Item,fi ie<3:i

ma,& fic de aliis,malc igitur dicit illam prxdica-

mata abftraftione. Vnde hsc

***

partis accepta, potcft prxdicari de toto.

& principiis fub-

tales intentiones

anitMli-

a»ima,vel hxc,homo efi ex animalitate, \hi fumitur pars per modum partis , igitur pars, per modiun

quod licctnon pr^dicctur de eis inabftra(Sko,&: in redojpr^dicatur tamen inc6crcto,& inobliquo. Ad aliud,nego qupd humanitas fit infcrius, 8c

nifi in

tfi

DifFercntia, vel c contra cfTct pcr fc.ficut vtriuf-

que de Specie , fi vtrumque importaret fpecicm, quod tamen negat iftc , & Philofophus j. Mctaphyfic. tcxt. comm.i i. Itcm , hxc eft per fe primo modo , homo eftex

tur quod nnllum accidens vcrc diceretur de fubftantia,& fimilitcr nuUa fecunda intentio dc pri-

inodo prxdicatur dc partibus , ftanti£,fecundo modo non.Vel

HumMnitMt

:

Dodor diftinguit.Primo

ter dici,diftinguendo de fubftantia Analogica,

Pratdicametah.vt ibide

5ii

1.

que cx confequemi importet totam fpcciem,vel totum fuppofitum , igitur ficut ad vitandum nugationem , dicis ea prim6 diuerfa fignificare , ita oportet qu6d ex cofequenti non importct idem. Ixem , videretur qu6d prasdicatio Generis de

Ad aliud,de accidentibui ,per idem.Philofophus enim duodecimo Mctaphyficae, vbi prius,

Speeitt

qutU'

htt iaelHdit

diuerfi- rtalimte ctn-

ponit diucrfitate principiorum feciidum tr»hibiUm (^ tatem principiatprii in omni prxdicamcnto.Nulcentrnktitttn. la cnim fpecies in vniuerfo cft ita fimplex , quin includac aut diuerfitatem rerum,aut rcalitatum,^ quatum vna fumitur ratio gencriS]& ab alia ratio differentiae. Scd fortcpoffct fuflineriaccidentia componi cx materia forma, vt ^.Metaphyficae notanter habet ifte.Et fiinduceretur dicVu Philofophi,7.Metaph.text.comm.3j.&j.Mctaph.text. comm.l.& 2.Phyfic.text.comm.3 j.quod fcilicet, Giudlihet pars definitionis eftforma, dic vt habet ifte 7.Metaph.qu.j6.quod verii eft non fibi inuiccm, fed in ordine ad totii,quOad pr^dicari formaliter. Adaliud,negomaior5;quiaindeterminationon $9' cft in gencrc ratione fignificati, fed rationc modi

&

fignificandi,vcl conotationis.Significatcnim de-

terminatc

vnam quiditatem

fpccics:refpe(5lu

tamcn

dcterminarara,ficut

quiditatis fignificatae pcr

diffcrentia,illa eft potetialis,& dcterminabilis,vt

patct in fimiH,de fignificatione

primx maier^x.

Ad aliud,patet in fimili,infr^,quxft.penultima de Differentia. Eft cnim repugnatia modi ad motjiuid. Non tamen dico quod quilibet modusconucnitcuilibetfwW indifferenier. £t cum dicitur quod modi fignificandi accipiuntur a proprictatibus, &c. Dico qu6d in cadem tc poffunt repcriri plures proprietatcs,ratione qua-

dum;& ^id ad

rum

plurificantur,

& variantur mofii fignifican-

di.Modo licct ipfum Genus fighificet quiditatem, qux Ss

Expofitio

5ZZ tfetit* ptteft fignlfic/ire

fsrtem

& to-

qux

in veritatc eft pars quidir^tiua fpeciei.vt ta-

raen confiderat intellc^us illam,vt vnam in maltis,& de multis, dicit ipfam eire totii vniucrf^le:

&

fic

nomine concreti importatur. Sicut

igitur

de eodem, refpedu diuerforum, dicuntur totum pars, ita eidem didjioni conuejiiunt fignificaex confequenti importarc re partem prirao , totum; quiaprimb vt pars quiditatiua eft,fecundario ver6 ex modo fignificandi , vt totum vniuerfale eft, fignificatur:vt album primo fignificat quaHtatem^ex confequcnti importat fubic6lum, Ctneretum vt infra habet pertra«3:ari vnde non dicit Dotpnum figtti(flor, quod fignificat totum, (tApartempermodum Ju*t Q> »lmd totltu Quid autem fit illud totum,an fcilicet vni$»nn9t»t. ucrfalc,vel particularc,ftatim magis patebir. 40. Ad aliud , patet ex di<£iis ; quia non ponit Do-

&

&

:

vnum tantum,reliquum connotando, quod non arguit xquiuuca(Storipfum fignificareduo,fed tionera,aliter

omnia concrcta accidentium eilcnt

a;quiuoca,quod

Ad aliud, didlum

eft

)

eft

manifeftc falfutn.

poteft dici (vt quatftione praBcedenti

qu6d quando idem includitur

,

vel

importatur per aliqua'diio,quoram vnum denominat alterum,ipfum in vno denpminat fcipfum vt in aliojvcl aIiter,quod non eft nugatio, nec fcquitur cx identitate connotati, fed tantilm prin-

Muficuialhm currit, non eft migatio, licct vtrumquc concrctum connote: idcm totum, vt fubiedtum, cipaliter fignificati, vt hic,

)

deduftionc de prlncipio

vidciur peccarc,

,

tum qmA principium ed ipi plus,quam

cauja

fMc-

taphyfic.tcxt.comm.i.tum quia quxlibet pars dcfinitionis cft forma,vt allegatur confcquenter in littera,ex y.Mcraph.crit igitur

formalc. Et fcilicet

quod adducitur

gcnus principium

in oppofitum

,

quia

non diftinguitur,videtur falfum,quia ne-

dum pcr difFerentias,fed

per genera diftinguun-

tur aliqua fpecies ab aliis:non folum nale, fed etiaanimal, diftinguit

enim ratiohomine a lapide.

Itcm , videtur quod illa probatio de principio finaIi,non currit.quia adtus primuseftperfedior

adu

fecundo,ficut fubftantia accidcnte:fed adtus

ficundo,ejuoconiungituroptimo,\gix.m

Genus

cft

imperfedtius fpecie,

principium finalc

non

igitiir

fcquitur,

non

cft

eius.

Item,vidctur illud didtum Philofophi, 7.& $. Mctaph.de partibus dcfinitionis^elTe falfum,quia

materia pertinet zAcpiodquidefiiei materialis, vt S.Mctaph. text.comm.9. videtur dicere Philofophus, in tertio Sententia7 .Mctaphyficx ,

&

&

rum, diftindt. 21. habet

ifte.

Item, non videtur verum quod fola forma vltimata diftinguat, quia omnis forma, vt talis diftinguit.

Item, vnum oppofitorum non eft fimile alteri, matctia& forma funt oppofita,igitur fi Genus eft forma, vt dicis, non etit fimile raateriz. Itcm,non videtur bcne didtum quod gcnus fit

Ad aliud , Ucet forte illud airumptum fit dubium, tamcnadmittendo ipfum, dicoquodhtc

formatotius,veI formarefultans,vtdicitillaprima refponfio , folucndo replicam primam , cum

Dodor de prjcdicatione forniali & in & non materiali,vel in obliquo, vt patct.

ipfum fit pars conftitutiua fpeciei. Item,qu6d dicitur in tertia refponfione de partibus rei, & rationis, vidctur dubium, quare ifta:

loquitur rci^o;

,

Dico eriam qu6d animalitas non

eft Genus , nec humanitas fpecies,propric Ioquendo,hic aute eft fermo de fundamecis generis & fpccici, vt patet. Ad vltimum dico, quod non quaccumque va-

rictas,vel

modorum eltendi,

vcl intelligehdi,vcl

ctiam fignificandi,impcdit vcritatem propofitionis , vt in folutionc quarti principalis notantcr habet Do6fcor;fc4 illorum qui funt principia formalia conftrucStionis ad idem c6paratorum:qu6d ergo idcm fit totum &: pars rcfpeclu eiufdem eft inconueniens. Velaliter,qu6dDoctor intclligit illam repugnantiam ex parte partium inter fe in

quiaenim homo includitanimam& animx repugnat ei dici corpus,& ratione corporis dici anima.Non eftita in ipfo toto

;

corpusjideo ratione aliis

,

vbi prsdicantur accidentia in concreto dc

fubftanria,

quiaconnotant totum,vt didtum

Terti6 dubitatur

eft-.

duo principalia argumenta, & folutiones corum per ordinem,videtur primo qu6d illuddi£tum ex ^.Topicor.videlicct quod UUpecfont ejui dicunt gertus ejfe partem ^ repu,

circa

gnat deteiminationi Do<3:oris,cum hic ponat exprefsc gcnus eftc partem proprie. Itcm , pars totum ad idcm fecundiim idcm, de eodem didta» inferunt contradidtoria^fi igi-

&

&

tur genus

eft

totum refpeftu fpcciei,non erit pars

rcfpcdtu cius,& e contra.

Cum igitur ^.Topicor.

prajdicantur pot iiis,

quam illac.

Item,po(ret dubitari de fignificatipne concreti,

& abftra(5ti,an videlicet fignificent idem,vcl non, prxtcr cxempla dc manuat0,8c capitato,Sc animali,

& rationali,&CC. Itcm, videtur

illa diftindlio dc concreto,& abdiminuta; quiainPrimOjdiftindt.j.qu.i. ponit triplex concrctum,& triplex abftradum. Itcm , videtur repugnantia in didtis Dodoris hic,& in fccundo,diftin6t. i i.qu. i .vbi dicit,qu6d definitio dcnominatiuorum conuenit non folum concretis accid^talibus, fed ctiam fubftatialibus, Qua:ft. etiam 3.4. j. Qaodlibeti,& S.diftindl:. Primj,qu.i.& infrik in Anteprxdicamentis,qu.5. adfinemj&7.dift.}.qu.i.dicitqu6ddcnominatio no folum fit in pratdicationc accidetali,fed etiam

ftradto,

&

yniuoca,& prscdicatis proportionaliterfumptis. Item,communis cxpofitio omnium accipit cafum in dcfinitioncdenominatiuorum pro tcrminationc vocis.

Item,fiomne concretumconccrnit vel fuppofitum, vel fubiedtum, igitur

ma erit

nuUa fubftantia pri-

concretum.

Itcm,mcmbra illius diuifionis coincidunt,quia< idcm concretum concernit & fubie6tum, & fuppofita, vt

album.

quod Bon eft pars,fcd totum,& j.Metaphyfica: dicit qu6d eft pars , igitur eft repugnantia,

Item, quare potius conccditur {^i,ArcaefiUgnea,vx habet PhiIofophus,7.Metaph.text.comm.

imm6 contradiftio

25 .quam \iiiyArcaefilignum,ciym non proptcr informationcm prima fit vcra,fed propter materialem habitudinem,vt in ^.diftindt.^.quxft.i.habcc

dicit

in didis Philofophi. Item,ha:c cft vcxaL,homo efiex earnibiu

&

ojfibns,

7.Mctaph.& hxc,homo efi terrentti,vel corporetu.in. quibus materia prxdicatur de toto : aflumptum igituf argumcnti fccundiprincipaliscft falfum. Itcm,probatio minoris fecundi principalis, in

41.

primus ordinatur finaliter ad a£tum fecundum,vt habct ifte in i.diftin6t.primi,qu. i .Omnii entu,\nquit , »« aUuprime perfeSio vltima confifiit in a£ltt

negatur prxdicatio gcneris dc difFerentia, accipiendo vtrumque pro formali fignificato : negatur ergo confequcntia.

Ad aliud dico,qu6d

41.

illa

iftc&diftind.iz. Itcm, fi artificialia nihil reale dicunt vltra fua materialia , vt quibufdam vidctur , quarc non rccipc

45-

•

XIII.

Qujeftionis dus

irialium.

Itcm

,

haec conceditur

Alinm

ifta,

eft

hifi <\ma.h0mo

ftum

hHmamm

,

AUmm efthomo

,

&

cftconctctum

>

& non

non proptcr

aliud,

& humanitM abftra-

,

felfa igitur cft illa propofitio>fcilicct,iV«A*7

:

concretum rei^eiiujHi nccidentu.

eft

Ircm,vnumquodque proptcr quod, magi$:ci^m igitur

mam, anima crit

&

illud

homo nt rationalis proptcr animagis. Igitur malc negat iftam,

uimmMeftrationtdis. Et in 1.

dift.

i

.

q.6. rationali-

tatem,vel intellcdualitatem dicit conuenire anitnxySc Angelo. Plura alia omitto circa harc argumcnta,& loliltiones eorum,breuitatiscausa.

Ad

44.

Ad

fuocum mate-

tccipetcttt verJ pratditationem

iftacxpedite refpondetur.

Ad primum

di-

bus animalis.

Ad aiiud, patct qu6d DoAor non fcquitnt illam refponfionem , vt patct cx rcplica fcquente. Scd dato qu6d procedat , poftct dici, qu6d fc ha* betpcrmodum rotius,vtdi6tum

fic

non

cft

,

vt hic loquitur

repugnantia.

&

& gcnus alterius. Ad aliud ftradtiuc

torii,

autcm pars pcr modum totius fumpta repugnat toti eft enim pars fignificatiu^,& totum connotatiue.Concrctam dcnique ad fuppofita fit totum yniucrfale , ficut concretum ad fubieita totum in modo. Ad aliud , patet ex didis loquitur enim Do-

ad propofitu Dodoris hic. Vel dici poteft qu6d fub vno mebro,videlicct ^ fubiedbo, vel ad fubiedii, implicitc intelli-

€toz,

& Philofophus,deprardicationc formali, &

ifle.

Adaliud,patetinfri,quaeft.8.Antepr2dicamcn-

& ibi copiosc pcrtradiaui mcrcm Doftoris*

Ad

aliud dico, quoddiftindio

bimembris de

abftrai5lo &concreto,fiifficit

gitur abftradtiojvel c6crctio in ordine ad funda-

vno ponitur altcrum. hicpropric logicc loqiii-

mentfr, ciim comunitcr pro

Ad aliud dico, qu6d

Ad aliud , polTet negari quodfumitwr, fcilicet principium cxcederc caufam quia Philofophus j.Mctaph. tcxt. comm.i. videturdicere qu6d totics fumitur/>n««p/««»,quoticsc/fw/2t.Vel conceffo aftiimpto,diccndum quod loquitur famos^, vc

uc loquitur,vt patct

ibi cxprcfsc.

Ad aliud dico, quod in hoc iftc fubtilis merit6

:

nomcn fortitus eft quia alios cunAos antccedit. Igitur nil mirum fi groffi grofsc,& fubtilis fubti,

litcr

exponat.

Non foliim enim ex cadcntia vocfs

pro caupt accipitur. Ad aliud dico,qu6d partcs definitionis quidita-

ccrminalitcr.fcd ex fignificato ipfius,&

modo fig-

nificadi»cafus ibi dcbct intcrprctari, vt

magisin-

tiu{e,& Mctaphyficalcsjpoflunt comparari,vcI in-

frjk,loco

ad dcfinitum. Primo modo, vna eft vt modo, qu«libcc eft vt formajid cft.formalc praEdicatum,& formalc conftitutiuum intrinfecum definito. Quod additur ibi dc diftindione , dico quod vltimacc,i forficut clfe rei habctur complct^, ter fe,

vd

materia, alia vt forma ; fecundo

ma,ita

& vcritas, & diftiniflio

,

fuo patet.Cadit cnim forma accidcntalis ad fubftantiam, quia per fe ftare non poteft, fic

&

fignificaturconcrctiuc. Etlicct concrcnim fub-

ftantialecadat,non tamcn quarti,quzft.

codem modOiVidc

i

tj

&

folucndo fecundum principalc ad propofitum declarandum. Adaliuddico, qu6dinconcretis fingularibus

fuo tamen modo,

fubftantiarum

&

dift.

}.

.

non cft cadcntia j nifi

folius vocis.

conccdcndo genus, vcl materiam dare & efle , vnitatcm, & diftindioncm. Loquitur igitur Do-

Nifidicaturquodncdumconcernirfuperiusfuum

antonamafticc.Vcl alitcr poteft dici,qu6d licet genui diftineuat fuas fpccies a fpecicbusaltc-

ftum fuum accidensjficut ccontra.

(ftor

rius gcneris in

mo gradu,non tamen inter fe, fed

difFcrentiavtroquemodo diftinguit. Ad aliud de adlu primo , &fecundo , &c. dico

qu6d

finis

alius cft (juo

,

aliuj gratia cuiUt. Itcm,

alius qui attingitur pcr operationem,aIius qui cft

caufa

finalis. Finis

enim qui cft caufa

finalis

,

vel

&

optimum,i.Phyfic. , cft vltimum, tcxt.comm.2j. 6. Metaph.Auiccnna,& Com^ mcntator, j.Mctaph.comm. ).idemhabet. Finis autcm quo,vcI qui attingitut aliquando per operationcm , non. Mod6 genus non cft finis aliquo

gratii cuius

&

modorum propri^, rcfpc£hi fpcciei:fecu$ dc afttt fccundo reipeftu primi. Quod autem

illorura eft

allcgatur cx t.dift. 1 .pofiet folui cx eo qu6'd addidic Dodor ibi,quo coniungirnr optimo, quia licct adtus fccundus

aftu

non fit nobiIior,veI pcrfcdior

primo intrinfcce,&formaliter

,eft

tamen

pctfcdior cxtrinfec^,& obic^kiuc. Et fic loquitui

Do^r ibi. Scttiftr.Tom.I,

4^^»

tur de dcnominatiuis,& dehniti«ne,atque pradi-

cationeeorum. Alibiver6 vbi qiioitatur,cxtcnfi-

quiditatiua,non materiali,vel dertominatiua.

Smftcundm

inThcorematibus,& i.&j.Mctaph.

& 8.dift.primi Reporrationum habet

:

ftfiaigrfri.

:

,

&

:

fSitemJt «-

modum totius fumuntur & ab-

,

iatiua,non autcm fubiedliua,refpedu Speciei.Vel totum pcr modum pars per modum partis,

totius repugnant,non

finit

dico , quod idc6 przdicantur partcs

rationis, quia per

fidcratis.vt

fic,

tfi

Eftetiam

&

pars , diucrfimodico.quod totum tlc accepra, non infcrunt contraditlionem nunc autcm Gcnus cft totum vniuerfale,& pars quidi:

frimi.

cft.

4^

gcnus,faltem fubalternum , totum pats rcfpc^u diucrforum , vt priiis , ficuc eft fpecies vnius^

aduali exiftcntia:quia prxfcindunt,& abftrahunt quatuor caufac Met.iphyficc i fcipfis Phyfice con-

totius acccpta

Ad aliud

dni

PhiIofophus»Ad aliud fimiliter didum tAi

qu6d intclligi dcbet antonomaftice.vel finiplicicct , & i quocumque. Forti enim homo non di-/ ftinguitur in formis communibu$,ab aliis fpecie-

Do-

modum

Q;or,&

ftemi-

intclligen-

& vniuetfalitcr partes autem rei pcr modum rci, & determinatc, & fingnlariter & in

per

jlSm

eft

5iJ

iamdidum eftc^uomodb

co,qu6d Philofophus loquitur ibi departcintcnon de partc quiditatiua, grali , vel efrentiali ,

&

4y.

alilid

infcrius

,

fcd ctiam c contra

,

&

fimilitcr fubie-

Ad aliud) poteft dici,qu6d mcmbra dcbent in*cum prscifionc faltcm in terminis com-

telligi

,

munibus. Vcl alitcr , qu6d non fequitur, conue* niuntcidem, ergo non oppofira:quiarcfpc
Ad aliud,

pcrmodum

ArcaeftUgnea , accipituf per cnpitato

didum

partis

eft

:

hic ver6,

modum totius, vt de

eft.

Ad aliud, nego quod aftumitur formaartis

48.

patet rcfponfio, quia hic, Arcaeftli'-

/wow^accipitur pars

:

fed dico

quod

aliquid reale pofitiuum,vt t.PhyC

& infra in fex Principiis.hafcJcr pertradari. Ad aliud.patct infri,q.8.Anrcpraedicamcntoiii, didum Philofophi, i. Pollcrio-

dcclarando illud

rum, Allmmeft U^mm non cnim prdptcr concre tionem hominis ad a)bura,cft harc vera, Alhoneft homo,Ccd proptcr ipfiuj concrctionem ad aliud, cui accidic album,vt ad hunc homincm Humanitas autc ncutro modo concemit , idc6 propofitio ilia» Htmumitat eftalifa,ycl h conua,eft fimplu;irec :

S>

a

fklfa.

tTtr pn>pfjt' rr<«.albutt eil ''**"'°

'

****

*"*'

"**

»

c

Expofido

5^4

ergo vcra pr«dicatio per acdclcns , vcl denominatiuam per conuerfionem fimpliccm.

ftantc tnfinitate,de

materialis, reducibilis ad

igitur accipiuntar quiditates in abftradto ,tunc

!?;.-.,

^(j aliud,patet infra ,cap}te de Quantitatc,

foluendo fecundum principale, Et fuper libiiim Pcrihermeniasjquaefl:. i Tcnct cnim reguquasft.i.

.

4^

tantum in caufis cfficientibus.Quod ibi tangitur dc intcllcdualitatc, problcma cft, vC patct ibidem,& negatiua potius eft tenenda.

la Pliilofophi

|t,

Qiiarto dubitatur, circa tcrtium principale ,

4^.

&

cius folutioncm.Primo quahterilla propofitio fa-

mofa, vidclicct, Aeancretis adahnraita teact nrgumentum , habct vcritatem , & iila alia Ornnis prit-

quod

quam

,

a fubftantiaUbus. Videtur

Mctaphfica* oppofirum

}.

,

videlicct

Vnde

iftn

tcnct,

,

& non ad fubiccta.

Hic homo efthomo, igitur htc humaNon tamcn ifta, Homo eft albta,

nitoi eft humanitas.

igitur humanitM eft albedo.

Haec

ibi.

vcra

cft

ftrada

,

nifi

hzc

his ad propofitum dico

,

dummodo non arguatur

&

przcififli,

quod ilU 8cc.

,

ad vltimate ab-

& in accidcntibus

in fubftantiis

(ed

,

vnica abftraftio , hoc cft, a bcnc, quod tcnct fuppofitOjideo dicit Dodtor, rcgula in concretis , abftradis accidcntibiis: quia in fubftantiis

fit

&

&

)

Abflr.iiito

vUiinata, j^ »c» vitnn^ia V**'

v^^

T o. .ihftradi» a-

^"^'

i»""cciJem7.

primo aliqua prscmittcndo. Aduertendum ergo primo quod abftradtio alia cft vltimata, alia non. Voco vltimatam ahslraQicntm , qua quiditas concipitur abfque habitudine ad quodcumque, quod propriam rationem eius , vt inquit Auicenna 5.Metaph.£^«/«;V<« eft tantum ipfa. Non vltimatam vcro abftraftioncm appcUo, qua ab aliquo prsfcinditur , non tamcn ab omni, de quo potcft intcUigi didtum huius infra , quasftionc pcnukima dc Gcnere. Pro quo clarius intelligendo, nota quod alitcr

cft cxtra

in fubftantiis

,

alitct in accidcntibus abfolutis,

alitcr in accidentibus refpcdiuis,

fit

&

vltimata ab-

ftradio.vt | .diftind.Primi, quarft. i habet .

ifte,

&

didtim eft. In vnica , id eft , vnius rationis» quia i fuppofitis. In accidcmibusabfolutis fiunt duo , vidclicet afuppofitis (extenfiuc loqucndo , quia nomine fuppofitorum infupra, qua:ftionc

huifit.

fubftantiis

,

i.

inquam

aliqualitcr

, fit

fcriora intelliguntur)

&k fubicdiis.

In vtraque

vcro poflunt poni gradus. In accidcntibus rcfpcdViuis fiunt trcs, videlicct a fuppofitis,fundamcntis , fubicdtis. Et in abftradionibus accidcn-

&

tium

talis cft ordip,

qu6d fada abftra£tionc

a

po-

fteriori,&magisextrinfeco,rcmanctconcrctioad prius,vel inrimius, vcl magis inrrinfecum vt fa:

&i abftradtione

humanitas.

Vlterius

alia eft

abftradio ^ fuppofito,

Nunquam enim

poteft

Vidc

&

& hoc intclligo in crcaturis, quia pro-

prcr infinitatcm vnius

,

vcl vtriufquc cxtrcmo-

lum conceditur prasdicatio vltimatc abftradti dc ^\\q {n diuinis. Vndc ibi ponitur duplcx pra-di,

vltimata abftradio quiditatis,falrcm pcr nomint fit capax hecceitatis

primx intcntionis jquin

:

cx vrroqne conftituitur fingularc

illius

&

quidi-

Abftradio igitur a fuppofito fit ab habcntc quiditatem , nonabhac foluni. Dicitur ergo in fubftantiis efle vnica abftradli^) , quia ab habentc , id cft , a fuppofito. In accidentc auttm tatis.

&

plures ri

,

& propinquio loqucndo , & maxi-

quia a fubicfto rcmotiori,

& a fuppofito

,

extenfiuc

,

me alterius denominationis

,

vt coloreitas abftra-

non ab hac coloreitate foctc CimiViUi albedo ab hoc albo , licct non ab hac albcdine. Tcnctergohzc confequcntia,>4/^«OT

hitur ab albedinc, licet ,

eftperfiprimo modo colorAtum,igitur alhedo

eft color:

& hoc gratia materiae potius,quam confequentia formali tnode

efl-

homoptr fi primt : haec autem non tenct , animal,igitHr humanitas eft animalitas. Quia

licct animalitas

vt

conccrnat hanc animalitatcm,

fuum fingularcnon tamen humanitatem,qui*

noncftfingulareeius, nec fuppofitum propric: fcd homo animalis fuppofitum dici potcft. Scd contra , humanitas cft habens animalita-

tcm , quia conftituitur ex animaliratc & rationalitatc, igitur. Dici potcft , quod licct humanitas rcfultet cx conftitutioncnon tamcnconftituitur,

fcd

eft

formatotius ncccft habens propric, fed :

habetur,quia eft tantiam ipfa. Contra,in j.dift.i.q.i.exponendoilluddidum

Auiccnnx , eejuinitas efttantim ipfit ydicit Dodtor quod quiditati fic abftraftas conueniuntifta,vidclicct cire ejHodejuid efi pcr fc

obiedum

intclledus,

&

ipfa: nonfufficit enimidcntitas

verificationem propofitionumjfcd rcquiritur

non

repugnantiamodorum. Nam licet animal & rationale fint idem , co quod cidem tcrtio , & ideo fadtatamen abftradione corum ab illo, amplius non manct ratio idcntitatis:nec pet confcquens veritatis propofitionis.

vnum de alio praedicatur

:

Dico ergo non obftantcquodpraedida^conditioncs conucniant

ponitur vcra peridentitatcm,qua:non fir formalitcr ver.i,vt Sdift.Primi, q.^.ad fincm habct iftc.

pcrius

Scd polfct ditiicultari,an criara in vltimatc ab ftraclis in diuinis dctur vcrapratdicatio.non ob-

de cxtrcmorum ad

cabilcs rationc quiditatis,& eftc vcrificabiles

ycra ,in fubftantiuis maximc, videlicet formalis,& per identitatcm.In crcatuns autcm nulla j-jjjo

J*.

ira

ficri

modo^clfe per rationem ipfius verificabilcs. Dico quod rcfcrt propofitioncs primi modi elle vcrifi-

& illam.

&

cipiantiir,

quod

in quarto, vbi

,

rcmanet eius

naturali , cfFcpraccisa effcdus, ponitur 6lus,itaremotarcmouetur.Caufa autcm vcritatis propofitionis cft habitudo,vel identitas extremorum , qualem non habcnt, fi funt diftindra concepribiiitcr, nifi infra vltimatam abftradioncm ac-

tali

Poteft dici

alia a fingulari.

adhsc,& vbi ibi notaui. notandum,qu6d ficut pofita causato-

,

fupra notanter

vlnmAte ab-

,

per fe eire confiderabilc i Mctaphyfico,pcr dcfinipropofitiones veras dcprimo tionemexprimi,

albcdinis ab albo

concrctio ad hanc

Trtiiejtti»

humanitatisab homine, vcl homJnisaSocrate rcmanet concrctio ad hanc humanitatcm,quia hzceft \cii, H£c humanitMeft

ira

Ad ifta refpondeo ( licct potii»s ad Mctaphyficum pertineant radicaliter,qu^mad Logicum

y I.

Ex

propofitio ,aConcretis vbi eftpndicatio per fi

tcnct confcqucntia in concreti<;,& abftraftis

fpecialibus, vel ad fuppofita

^^/^ fnodo ver*

fit illa.

fadta abftradtionc

eft per fi primo mcdo;Sc quaprobationcs vtriufque currunt,& quarc po-

tius a concretis accidcntalibus ad abftrafta tcnct

*

me

liter

cnira diccre

.'."

fimilitcr falfa eft prsdicatio

dicAtio vera in al>Bra£lo

confequentia

'''"

prxfcinditur ratio formalis vnius ab alia,quare

quia adhuc fadla abftraftione a fubicfto rcmancc concrctio ad fuppofitum. In fubftantiis autcm immcdiatc fit vltimata abftradio. Scd contr^

:

4-

quo non curo modo. Qjjando

falfa. Efl

pta;

,

ipfi

non tamen vt ,

quiditati prarcififfime accc-

fic h.ibct

habitudinem ad fu-

velinferius alrerius denominationis ,in

rationc pr^dicati vcl fubicdi & hoc dixit Dodoribi cxpicfsccxponcndo Auiccnnan-),qu6dv»dclicct non cft vna , ncc plurcs , ucc vniuGf falc, nec ,

:

JJ.

,

Qu^flionis XIII. ncc particulare, adinteliedum quem

ibi affignat

concretio,

rcm alitcr fenfiftc fuper j.Mctaph.patet ex didis. Ibi enim comparat concretum accidentale,& fub-

ipfum de aliquo. Pro foiutione huius , & fecundi principalicer quxfiti in hoc dubio,an fcilicet omnis vera prxdicatio in abftrafto, &c. Dico, quod aliquapof-

&patet qu6d

funt pracdicari dupliciter. AbflfMSi it myftr»a» vl.

alio

moj!

^^'^

fr*dk»tio.

Vno modo

formaiitcr»

modo per identitatem. Prima prxdicatio po-

tcft effg jj^n^

infubftantiuis

,

quam

fecunda tantiim in fubftantiuis

mina adicdliua

fignilicant

:

notaui. Ideo Ariftoteles

non

tradidit logicalcm

notitiam de prxdicatione identica. Loquendo crgo deprxdicationc identica , dico quod fic , vt

Hxc enim

patec inDiuinis.

nina

eft

Epntiadi^

vera

bonitM , vel patemitM , &c.

efi

Loquendo au*

&

non ad fuppofitum , vt didliim cft. ibi , qu6d quando in concretis

&

adhuc vnum in abftradto , prxdicabile de altcro , tenec argumentuni ,

prxdicatio per fe

&

hoc fiuc in fubftanciis,fiuc in accidentibus, vt didlum cft:& ita nulla eft repugnantia,fi bene intclligatur Dodtor.

Ex his patct Nominalium crror,qui xqu^ conj% cedunt prxdicationem concreti de concreto , ^cmlnalitm abftradti de abftradto. Diamt cnim hanc cllc ve- ""»' •i»«Tzm,HHmanitMefi ammalitaSidcm hznc, Homoefi ""•

&

animal,

non confiderantcs quod

catur pars,pcr

modum

in

prima prxdi-

partisaccepta, de toto,vcl

petefiex ratione/iMpr*dicari, nifi formaliter ,propO'

manet concrctio

A qua

modum

totiusjvt fupra fxp^i

Et

fi

vltcrius quxraturcuriose,quarepotius rcin accidcntibus ad fuppofira^fa-

tenet in negatiuis prxdicatis, ncc in

dta prima abftradtionc ab cifdcm,nedii a fubietlis» vt puta fadti abftradtionc albcdinis ab albo,& coloris h. coIorato;quorura quodlibet concernit fua

fitio nonpotefiejfe

regula iblent

quod non

inprimo modo.

in-

VuTc ergo Dodtor

dc forma totius;in fecunda vero pars per

.

Dodo-

,

,

tem de prxdicatione formali , ponic Do6tor ( j» diftin6b.Primi,quxft. ) hanc Maximam. §luando fubieElum efi vltimate ahRraBum , &prddicatHm non i

vera

,

nififit

plures exceptioncs

fieri

,

videlicct

nec quando fubieftum nihil

fuppofita,veI fingularia,remanct adhucconcrecio

addit fupra prxdicatum, vcl e contra, ncc in pri-

coloris ad albcdincmjquam in fubftantiis,vt vidc-

nec in refpedibus fundamentalibus, ncc in modis intrinfecis, nec in non diftindbis formalircr a fubicdo , ncc in habentibus fe per modum habitus,ncc in operarionibus immancntibus ter-

licet fadta abftradtionc

rcfpcdlibus rationis uatiuis

,

,

tninatiuc,nec in abftradis a fubiedlo, vel fuppofi-

to,& non ^ fingulari:pro quorum vlteriori declarationc, videatur Francifcus de Mayronis in pri-

mo

&

patct qualitcr illa propoficio, emnii verapradicatio

&

in ohfiraEio efi per fi , &c. habet vericatem , qualiter non. Si intclligatur in vlcimace abftra-

^is, patet ex didtis. Si in mcdio modo abftradtis,

aliquando

Et ad probade 7. Mccaph. didlum eft quasftione prxccdencc. Non enim incendit ibi Philofophus difFcrcntiam fupc:riorem cfte de intelledu infcrioris,nec pcr fc prxdicari de ipfa , fcd per fe diuidi per ipiam , vt ibi tadu eft,& fuper y.Mctaph.habct iftc,& in ^.dift. I i.quxft.j.articulo i.partefccunda.folucndoomncs opiniones.Et cum dicitur in probatione primxpropofitionis,qu6d Ci eftveritas inconcretis, eft vcra,

tiones eius patet

,

aliquando

&

vel Socrate, vel

humanitatis ab hominc»

hoc homine

;

&

aniraalicatis

animali, vel hoc animali, vcl hominc,

ab

non rcma-

nct concretio animalitatis ad humanitatem, ficuc ad hanc animalitatcm. Poteft ad hoc dici probabiliter, qu6d licct ra-

falfa.

lpeci.Uicer ad illud

fit ens abfolutum, non depcndens.ncc inhxres formaIitcr,fignificatur proportionalitcr,

fubftantia

& confignificatur,auc ergo in fe prxcise, & abfo]ucc,aut vc habet eftcirt luppoficis:non pcr mo"du inhxrencis,necinformatis proprie,maximcin cfle

modo fignificatur in concreto, modo in abftradto,& fadta primi,& vnica ab-

fecudo:quare vno alio

ftradtione,non remanct in fubftanciis aliqua alia*

maximeadfuppoficaalteriusdenominationis.Accidentia ver6,pcr oppofitum,funt entia dcpendetia,& inhxrentia:quarepofl!unt fignificari diucrfi-

mode,

& vt inhxrent, & vt concernunt fua infe-

riora,& prxcififfimc acccpta,& fecundu quod inferiorafignificantur,fiue Iccundtim efleinhxfiuu» fiue fecundii efle eflentiaIc,fupcriora vniformiter

fignificantur:quarc fadti abftradtione prima in ac-

cidentibus k cocretione ad fubicdla,& fingularia, remanct fecundaad fuppofica, vel fingularia rantum,& adhuc reftat vlterior,in qua prxcisc fignificanrur eflentix ecrum.ExcmpI{i,vt«/^M»,^^r<^o, albedineitat, vcl quiditas

albedinis,& fimili de co-

lore.Vniuerfaliter ereo ficut eflcntix

bent quoad

dum incclligcndi, & fignificandi, vc

Vnomodoquod nedum

alibi.

ratione clfentix fignifi-

modi fignificandi propofitio habet veriQuare ejiim hxc conceditur , Homeefial-

rerum feha-

modu eflcndi,ita fe habcnc quoad mo''

hoc eft ratione eftentix fignificatx,patet cx didis.

habec videri

Pluraalia fubciua poflent hic pcrtradtari, rcIinquaturMetaphyfico. Hxc pauca hicad-

catx,fcd

qux

tatem.

duxi, quia noui hanc dimcultatc cfle vniuerfalcm Logico, Metaphyfico:& fi aliqua prxdidtorusa excedant ingenia iuucnum,funtnihilominus hic« vbiqae,nece0aria in dodtrina huius Dodtoris.

l/My

& hxcMfnaefialhedo, negatur, nifi cx diuctfi-

tatemodorum? Alio modo potcft dici,qu6 J vcritas Scetioper.

Tom.

/.

5*\

tionabilis ratio huius fit,qu6d hoceftfubftantia,

& illud accidcns:tamen rcfolucndo dico,qu6d cu

Conflacu,dift./.qua:ft.i.

Scd iudicio mcolacis limitaretur regula Do«^orisin his paucis , videlicec quod ccnec vbiquc de vlcimatis abftradis fimpliciter , & pracdicatis tantum formaliter dicibilibus , formalicer diftin6tis,acquede fuppoficis primo verificabilibus. Ipfura camcn de fe ipfo prasdicari in primo modo non nego , de fuo fingulari. Haec ergo poceft conccdi \etz , Hfmanitof efi en/,ftd an cncicas? Vcraquc pars probabilicer fuftineri poflec. Ex his

&

5 ^*

&

fineulare

eft

:

dicis

ibi nonarguitur fccundum rcgulam , quia in antccedentenon eft prxdicaiio pcr fc. Quod ibi habct de homine,& humanirate,& hxc, illa pater qu6d comparai abftraftum .nd

eft

inhatren-

cum

fcrcndo: Vt,//<»»w efi albH6,ergo hHmanita^ efi albedo,

eo qu6d no-

permodum

Et

iedlumad abftra£ka,vtrifque proportion.iliter

in adiediuis: ,

tis,&informantis quarc dc quocumque vere dicuntur, formaliter dicuntur,in creaturis tamen iion ponitur communiter hacc diftindio, vc fuprk

fj'.

& vbi non, non.

vltcrior

quia fecundum aliquos ha:c cft vcra in primo moAo Jiwnmitoi <•/? ex animalitatcy 8cc. &c cft fententia Linconienfis 1 .Pofter.cap. de Per /e.Sed fi quzratur.an de vltimatc abftradlo :

pollic aliquid vercpraEdicari,vel

ittr***

adhucremanet

Doaor,& ha:e inrelligo cfTe vera in pra:dicarione formali, 8c in refto

54«

52.S

eflcntix fignificatx, vbi

eft

rAtione

&

&

Ss

j

Q£int6

<

^

;

Expofitio

526 S9'

*

nunj. g.

quartum Primo videtur, 3u6d inconUfmehter appellatiilud medium,»«ik^ comrmne , quia Genus & Specics non funt communia omnibus , ncc talc mcdium ad omnia

Quinto

principaliterdubitatur,circa

principalc *, Sc folutioncm cius.

Item.videtur quod hac

fit

quia propofitio affirmatiua cft

idem

quod modi

rabiles a fignificato

t-

:

efi albay

vera,in qua pradiifta.

fignificandi fint fepa-

diftinft.a. quacft.j.

i.diftind.^.qu^ft.

i

j,

quia vi-

.

Inhdrentiainhafet,tyfccident

:

accidit, dcfimilitudo eftfimilis,

ibi

1

,

& 7.

notaui

:

& fic de talibus. Dic & ita hic, & de Dif-

ferentia adhuc aliquali^er tangam , & alibi , vbi opportuneoccurrent:& pondeta eaquafhabec ifte fupcr quintum librum Mctaphyfica: , quasft. I.

& circiter, ad haec

conclufione 5.

Ad aliud

,

,

hic,& alibi.

Non di-

patet ex littera Do£toris.

enim abfolute quod non

laris,nunc pluralis numeri,vt patet.

intclligi fub oppofito talis raodi

Item, quare dicit, quod conucniunt modi fignificandi didioni potius,qukm voci,vei termino,

fignificatur tali di£tionc

vel parti orationis.'

fignificandi adiui funtin

intentiones logicales, de qnibus perfc confidcrat Lbgicus.funt modi intelligendi,vt di-

nificatiuaimmediate, vt fupra, quaift.S. dixit.Scd mediatc pofiunt conuenire fignificato,quia ^ pro-

(i

Do(5tor,ergo Logicaeritmodusfciendi,&

non

ad fubiedum,ita habitus ad habitum, & e contra. Confcquens eft contra determinationem Dodtofis fupr^,qu£ft.i. ' Item , videtur quod

modi

fignificandi rclinfignifi-

catiuam refpefku alicuius praedicati , quia hxc hoeft difiyllabum , homo non eft mafculini generis , ficut hic, homo eft alhtts. Similiter hic , homoeft

mo

Jpecies

vidctur cfTe communis gencris

,

,

hic vcr6,

homo eft «/^«*,mafculini Gencris, Item,modi fignificandi poirunt vniri affirmati-

&

&

falssi enunciatione, ficut negatiue, vera, modiintelligendi, faltem per accidens:&videtur

ue,

ctiam quod per Jiu eftnnmerm

,

fc,vt

hlc>Nominatiuw eftcafns.,

vel moipufigniftcand.i

,

ca-

vel cafus non

eft'perfina,S)CC.

Item , quare dicit , quod funt formalia princiquibus fignificata vniunturpotius, quam materialia,vcl efFe£tiua?imm6,fccundum aliquos, pia, fub

funt effediua. Item,videtur quod repugnantia modorum fignon caufat falfitatem,fed tantillm incpn-

nificandi

gruitatem orationis,vt hic, homo alhumcurrity vel, homines currit , fic de aliis. Videntur cnim ifta habcrc fe per ordinem communitatis maioris ,

&

&

minoris,congruum,pcrfe£tum;vcrum,velfalfum; vt patet in definitione famofa propofitionis. Item , videtur fupponere falfum , tum quia concretum , abftradum , vocat modos fignificandi tamen fecundadiftindtionePrimi, parte fecunda,quacft.i .in folutione, vocat illa modos logicales tum etiam , quia hominemvocat abftra-

&

&

:

:

ikum , quod tamen videtur falfum cx 1n fubftantiis

eft

vnicaabftradlio.

di(5tis

,

quia

Alia plura ibi

pofTunt adducijfed nolo tantam prolixitatem in-

iftarefpondctnr,ad

primum

patetfupri,

enim Doftor illud mcdium commune , eo qu6d procedit per locum ab oppo-

articulo i. vocat

eft^ locus dialedicus communis , appliinomni materia ,necrequiriturqu6dgenus & fpecies fint communia omnibus , fed mfficit qu6d fupcr his fundari poflit oppofitio , vt

fitis

,

qui

cabilis

fuper

aliis.

Ad aliud titas

,

qu6d non tantum idennon rcpugnantiamodoEft namquc impoffibile quodea-

patet ptius

extremorum

rum tequiritur.

,

led

dem forma accidentalis dentaliter

talis

,

informet

& hoc intelligitur hic

j^edo eft sUra : eft cnim fw

,

6c

fe ,

ip{am acci-

cum

dicitur,

non quod , vt pa-

,

voce ,vel didtionc

prietate ipfius cx parte rei accipiuntur.

fig-

Modi ve-

rofignificandi paffiui,clarum eft,qu6d inipfis

ergo eadem res fig-

fignificatis reperiuntur.Licct

nificetur per

& homines

hominem , ,

& idc6

,

vario

tamen dimodoconfig-

iftae

Vt igitur fub hac didionc homt

nificant.

accipi-

tur, vel apprehenditur fignificatum ,fempct cft

nnmeri:& ficintclligitDodtor.

fingularis

Ad aliud dico qu6d ifta nem , videlicct vox ,fitrnum

fe

,

ttonts ,S>c

termtnm.

Vt

habent per ordi-

vcl diBio

,

alibi dicctur.

,

orationis.

Quarto

fit

Vox emm

"'^'7

„,/y™-f,^^,«c.

extremum cnunciationis,

& tunc vocatur propric terminus, vt patct rum. Notanter crgo

iPlurif ft /;*•

pars ora- '""' P""

cftmaterialcremotum. Dcindcadditur fignificatio cum imponituf ad fignificandura. Tertio confignificatio , ciim ponitur in dcterminata partc i

.

Prio-

Do(Slor,qu6d modi fignificandiconucniunt didtioni, ad differcntiam voeis abfolute acceptae , non tamen ex hoc vUlt, qu6d non conucniant parti , & termino , voci ctiam , vt eft di<5tio. Primo tamen conucniunc di6tioni,& conftituunt ipfam incflcpartis,vc dicit

&

ali^s dicctur.

Adaliud patctfiipr^, quaeft.T.4.&;.licetcnim intentiones fint modi intcUigendi in a6tu redto, funt nihilominus per fe intelligibilia,vt ijuodzSta

&

rcflcxo , fic de ipfis potcft monftratio fuo modo.

.cfle

fcicntia

,

& de-

Ad ahud , fecundum (

diftionis duplex

patet rcfponfio aliud

,

j

,

poneates fignificatum formale , materiale) videlicet qu6d homo , videlicec

^3.

&

fcilicct

& aliud fignificat

in illis duabus propofiponatur tantum vnica fignificaformalis , etiam patct refponfio, quia

cionibus. Scd tio, fcilicet

fi

&

Do6tor loquitur de didtione , modis fignificandi ipfius,fignificatiue acccpta.Ide6 dicit quod fitnt infiparabiles a fignificato ,vtfignificatur per ta~ , &c. Sed brchomo eft dtftyllabum, non cftproprie didtio , fcdvox matcrialis , faltcm non habet rationem completam didtionis, vt pa-

lem iUElionem

currere.

Ad

oppofito

€i.,

poffit fignificatum

, fed quod vc non poteft intelligi fub modi. Vbi denotatur quod modi

«Stioncs vari£E funt

quunt ipfum fignificatum , vel didiohem

^I.

,Sc

1

detur conccdcreiftas

nam homo , & homines , idem

fcicntia.Patet confequentia, quiaficut fubiedkum

^Q,

Metaph. qua^ft.

i .

cit

cit

"^?

&

Quodlibeti,

fignificant.Idem ergo fignificatum nunceft fingu-

Item,

^s

ycra.yAlbedo

eft

fubie£to,talis eft

Item,vidctur

Sed pofTct adhuc dubitari ex diCtis huius

confequenter, vt

potcft appiicari,vt patct.

catum

tet.

quaeft.

,

nec relineptHnt ipfitm

»iiter poflfet dici

,

qu6d

haec

,

tetfuprk. Primarefpdnfiofatiscuadit difficulta-

tem.Quod additur ibi de homine , & fteeie , patcc quod mafculinum genus nunquani ipfum dimitnec etiam foeroininum,licctaliquando fccundijm exigentiam praedicati accipiatur nunc in vno , nunc in alio , vel in vtroquc genere habec

rit,

:

cnim

fe

quodammod6 difiun(Stiue , & pcrmiffiuc

ad vtrumque, vel

fi

copulatiuc

,

& adtualiter, dic

confequenter.

Ad aliud dico , quod modi tales poflunt accipi modalicer , vel materialiter

,

vel fub aliis verbis.

'

f

XIV.

Qusftionis autcm Do£bor de

commutata proportione , quzre diffusc

&

vtquoyic non vt

huius.dift.

cis

modalitcr

,

vel vt modiu

,

^«0<^acccptis,vtpate<.

&

«4CoitftrtiSie- •

itk

pArtium

qulHMt (4M'

S^7

vt fild , vcl vt nudut, Loquitur

Ad aliud dicitur , probabilitcr , qu6d caufac conftrudkionis partium drationis , funt quatuor, vidclicct matcrialis,& eft ipfa parsorationisiformalis

,

uicem

& cft dcbita vnio conftrudibilium ad incfficiens & cft duplcx, intrinfcca & eft

modus

,

,

;

fignificandi

;

cxtrinfcca,

^nalis ciiam caufa duplex

cft

& eft intcllcaus;

intrinfcca vidcli-

,

& pcrfeda extrinfcca, &eftexprcffiomentisconccptuum. Sunt igitur cet,&cft oratio congrua,

modi

fignificandi

,

inquit

;

Dodor

,

principia for-

6.ad finem,

& m 4.dift.4

formiter , argucndo affirmatiuc, & ncgatiui fcd benc difFormitcr;ide6 dcbet dici.ficut ptiroum ad :

tertium, ita quartum ad fccundum, tra

:

&

noh c conqu«rc Euclidcm,in j propofitione i;.& i^, .

&alibi.

Quod tangitur in fcxto principali, & fcptimo, & folutionibus eorum,de przdicationc coraunis,

difficile

Ad aliud,'quod tangit bonam difficultatem,li-

.

Rcgularitcrcnira non tcnct talis argumcntatio, comparando extrcma ad infcriu$,& {upcrius vni-

i.Phyficorum dicit.quod forma,& efficiens,coin* cidunt:dc quo in tradatufuo dicctur.

fic

j

&

&vcrificationc pra:dicati

&

primo

qu«ft. j. 3c infrain Antcprsdicamcntis.quzft.io.aliqualitcr» fuper r.Priorum,& i.Pcrihermenias,vbi fupri. }

cft, rationes formalcs, propter quas fic, vniuntur partcs orationis; ita quod vnio cft forma propinqua,& modi remota:quare dicuntur efficiens intrinfccum,co modo,qu6 Philofophus

malia, id

in

&

, continentia total» pra:dicati in fubiedlo,poflent habere difficulratcs

metaphyficales.Dc vnitate illa minori, qna ponit jfte ex natura rci, vnitatc numcrali , eiret enim

&

uere

illa

nominalibus,&aliis,de viacommuni fol-

argumcnta:pro quoru dcclarationc quz-

cetpoflet probabilitcr dici,qu6d omnis oratio in-

rci.&^.Metaph.&ini.dift.j.par.i.difFusc.Quod vltim6 tangitur de corruptibilitatc indiuiduorij,

co quod in eo

& fpccicrum, vcl incorruptibilitate, habet vidcri fuper libros Poftcriorum & alibi & maximc in

non eft,&c.Cum igitur modi fig-i

primo,de finceris veritatibusjdift.j.quaeft 4. Circa illam propofitionem,in fccunda ratione , poft

congrua

cflct falfa

,

licct

non

e contra

,

vcritas eft adsquatio rci ad intellc(ftum

quod

rcs eft,vel

,

&

nificandi accipiantur k proptietate reperta cx par, fi oppofiti modi proprictatibus rcrum attribuantur vocibus fignificatiuis , in hoc videtur oratio cflc falfa,licct, inquam, hoc fit probabile,

tc rci

quia tamen aliapafs polTet fuftentari, brcuiter ad propofitum pro nunc refpondetur, qu6d non dicit

Doftor

tales

modos

,

,

oppofitum.O»J»if cen/ecjHentia Enthjfmematica, &c» Poflct dubitari, fed infri, in Antepracdicamentis,

& fupcr libros

Pcriherraenias fortc tangam ali-

qua,circa cam. Et haec pro

qusftione

nunc

fufficiant

dc hac

clariffiraa.

caufarc falfitatem ora-

quando funt circa idem,vt palitera , quod non conringit in illis inftan-

tionis fempcr, fcd tct in

QjfJESTlO

XIV.

tiisjVt patct confideranti.

quje cft

Ad aliud potcft dici vno modo quod loquitur ,

17.

apud Scocum.

exemplificatiuc deconcrcto.&abftrafto. Vcl ali-

ytrum DifFercntibus fpccic

tereonfiderM-

quod in primo loquirur cxtenfiu^ de modis & fortc vcrius , quod ifti modi pertinent ad Grammaticum , & Logicum, diuerumode tamcn; quod patet, quiavterque de eis pertraAar, quod non inconuenir, ficut in pluribus aliis contingere poteft. Confiderat cnim Grammaticus concretum,vt habet fe per modum

tur» Gnnn-

adiaccntis alteri

in»tice,»liter

cabilisjvcl fubiicibilis.vt patet.

tadbum

differentia

jtlflraElio in

Ad aliud dico,qu6d homo potcft dici abftraAum media abftradlionc , quia fibi corrcfpondet concretum,vt htmumm,\c\ ImmaftatHft &c. & ci^m dicis qu6d in fubftantiis eft Tnicaabftra
fui>ftdtiiivn'

do ,

de.

potcft poni abftraAio in cls ^ concrctis,di£lis pcr

tcr ,

logicalibus. Vcl tertio,

CtneretU sli-

i Logic»,

66.

;

Logicus vcr6 in rationc prsdi-

i fuppofito , vt

modum

didam

cft

fcd prsrcr illam

:

materialis habitudinis

velpoflcflbris

;

lic^t

nonin

,

vel poffidentis,

ratione informantis,

:

r» profefitio.

)

C^lA diferentibus{(\a\Ate[\<\ax

^qu«ft.Quodlibeti,& haec tudo efifimilUJS^ fic de aliis.

bi,vt

Potcftdici

,

qu6d

in talibus

fimiliter,

SimiU-

& aliqualiter fupra, quacft.

i.

vel

3

.

huius capitis,

enim diffirens concretiuc didum k hoc vcl primz-intcntionaljtcr , vel

eft.Eft ,

&

fecundaE-intentionalitcr difta, vr infra, qusft.^.

dc DifFcrcntia.Differcntiaautem fpccics multitudinis cft , vt fupra didbum eft, & habetur 5 o. Metaphyf. Difterentia autcm eft intcr di^ens, DrfFcteM.^^ Mtterjum, vt j. Mctaphyf tcxt.commcnt.i ha- Diuerfum^ bet Philofophus. Et lo.Mctaph. text.commcnr. i*'"/***''*^ .

&

&

1

.

11.&

fequentibus habct iftc,

&

Philofophus.

fcendcns dicitur dc abftrafkis limitatis , tcI qu6d fecus eft in re(pc6kiuis

qu6d

,

JDiHer/a

tcbit.

Propric cnim loquendo

rentia,

concretum tran-

fccus in abfolutis.

falfac funt de virtutc fcrmonis ter:qusrc alibi altius.

,

Vel

& formali-

Rcliqua argumentacum folutionibus fuis,fatis clara funt ; ide6 omitto inftarc contra ipfa. Sed

quod tangiturin^.principali.&folutionc cius,de

i,

patebitinfri,cap.deDifFerentia,

gis proprium,vt infri,qusft.i.deDifFcrcntia,pa-

Dcnorninatiuis,vidcbitur.

quomodo ve-

clara font

ii.diftina.^.quxft.j.&i.diftinft.i.quacft.j.&ali-

:

{imilis,

DE Primo.

Scd adhuc poflet obiici contra di&a nam haec conccditur ctiam apud idamjnhdrentia inharetyvt

Tales crgo denominationes communiter dicuntur cxtrinfecjc quare non eft proprie concretio ad fubic^tum ,vt infri, cap. dc

eft

ponatur

enim funt,quz non funt aliquid idem entia, ncc numero, nec fpecie, ncc gcncrc, ncc pro^onxont.Differentia vcr6 funr, quscunque in ali* quo conueniunt,& in aliquo diiFcrunt:&taIis toties fumitur, quoties idemy vel vmtm. Et Porphyrius diuidit ipfum in coramunc>proprium,& ma-

cim nulli accidanr.

SimilicuJo

in defi^

Generu conuenienter

nitione

aurem

qax fpecie,vel "Benerc, fpccialiter eft

illa

dicuntur Diffi"

diftinguuntur.

lermo dc difFcrente

I-Jic

fpccie.

Ordo conueniens cft, quia prii^s dcterminauic de definitionc,& dcfinito abfulutc,& declarationeexcmplari in fundamentis,nunc autem deparlicct pancs prioticulis pofitis in definitione res fint toto ordinc naturac, otdine tamen cognitionis poteft cflc e contra , quoad nos,vipatct alibi (arpe apqd Philofoprimo Phyficorum , :

&

&

S

t

4

pham*

&,

5X8

Expofitio

phum , &

iftum. Scd vtroque

modo

poterat

ficri

inucftigatio, vt patetin proceftii Philofophi plc-

rumqucqui vcnando aliquamdefinitionem,prius partes,deinde totum a£lignat.Ad maiorem igitut cxpreflioncm,& declarationcm, prseter duas pri-

mas

qujcftiones de definitione,& definito,hic in-

falfura

non fcquitur , nifl

ex falfb.

Probat confequenter vtramquc confequentiam.Probatioprimac cflex i. Pofter. cap.de P^ry?. Probatio fecundje confequentiac eft ex natura correlatiuorum , maxime vbi eft mutua relatio. Ec dcclarat cxemplariter in proportionibus maioris,

Et quia aliquis abfolute concederct has partes non efte conuc-

& minoris

nientcr pofitas , vt definitiuas , nifi prius oftenderetur ip/am efleveram definitioncmjideo congruc primo oftendit dcfinitioncm ipfam efTc vc-

latiuorum.Vnde aduertcndvm,qu6d relatiuorura

ram dcfinitionem,& cuius

fateryfiliut.

ueftigat dc partibus dcfinitionis.

definiti,& confequen-

rer particulas cun6tas profequitur.

huius quxftionis ad fcqucntem nienter efle rctrogradus,quia

illa

,

Ordo tamcn conue-

poftet

videiur efle cir-

primam particulam , & hasc circa fccundam, ibi. Ordo enim quaeftionum parum refert qualitcr aflignabitur , dutnmodp vc-

ca

fed de hoc magis ritas

&

,

intcUcdus ipfarum apprchendi

magiscnim

circa tcxtualia,

tur ordo , licet vbique

communis

pofllt;

cura-

ponderandus. Diuiflo

eft.

De Secvndo. negatiuam

fit

& originalia

,

Tribus rationibus arguit

& funt fingulares

rationcs

tiones fingulariflimae. Prima ratio

,

& folu-

formari debct lUaparticulainconuenienter ponitur in de£nitione , quac non diftinguit definitum aheo ,k fic

:

quo

,

vt per ipfam diftinguatur

,

aflignatur

:

fed

ergo , &c. Patct difcurfus cum maiori. Minor vero probatur ,quia non diftinguit Genus a Specie, fcd ad hoc aflignata cft k Porphyrio, vt patet in diuiflone , quam ponit in littera, ad declarandum dcfinitioncm generis, ergo. Maior huius parafyllogifmi probatur , quia illa particula , quae fequitur boni confcquentii ad p*articulam poficam in definicionealterius,non diftinguit illud cuius eft , ab alio': fcd fequitur, ha:c eft huiufmodi

j

,

ergo

mmero ,

vt $. Mctaph. vbi fu-

pra habet Philofophus ; crgo, &c. Vbi notanter dicit Dod:or quod Antecedens non difHnguit k Confeqtuntey vt dijferens /pecie in propofito cft antece-

&

numero confcquens. Et intelligitur hic Antecedens propric,pro eo quod eftinferius, vel quafi talc. Antecederis enim fempcr in

dens

,

dijferens

bona confequentia debct efle magis tale , vcl faltem non minus Confequente. Secundo , quafl vniformitcr mutando'rantura terminos,arguit comparado Genus ad Proprium, & formabis argumentum vt prius. Ponitur enim haec particula,

Spcciei

nedum ad difFcrentiara Gcncris, &

& Proprij vt patet vbi fuprk & littera fatis cft

fed etiara Gerieris

,

in littcra Porphyrij

manifefta

,

,

,

,

,

non folum cnim fpecicrum

fpccialif-

iiniarum aflignantur propria,&definitiones,ficuc nec demonftrationes , vt patec io exemplis littc-

proprium autcm praedicatuc cum eo cuius cft Conucrtibiliter crgo de diffcrentibus fpccieplerumque immo de difFcrcniibus genere,ponendo vniuocationcm entis,vt patet. Tertio, arguit deduccndo quafl ^ primo ad vlra;

:

:

:

ina:qualitatis

alia funt

per fe,alia per accidens,vt j .Mctaph.tcs;,

comm.io.habet Philofophus. Exeplum primi, vc fimilis

,

Excmplum

vel duplus

,

&

tra

cum

,

in per fe correlatiuis mutuis

non diminuente,fcquitur ad idem,ergo fcquitur, Genui pr^uiicatur de dijjerentibiu fpecie perfe,ergo differentia/pecie per fe fubiiciuntur Ceneri /itbiicituf Generi.

Et incidentalitcr oftendit quod aliquid non re-

fuum per fe correlatiuum , vc appareat qualicer per fe, & non per accidcns,/»^fertur per fe,nifi ad

&

refertur ad pradicari: c contra, quiaaliter, inquitjidcm pollet teferri ad plura per ie,cum cidcm poflint correfpondere plura correlatiua per iici

accidens, fecundiim

quod eidem fubiefto poflunt

,

ergo dijferentiafpecie berfi fuhiiciuntttr

&

confequens eft falfum , fcquitur cx primo antecedcnte , ergo primum antcccdens eft falfum , quod cft titulus quxfiti : nam

Hoc autera

plura acciderc, quae pcr fe referuntur.

inconucniens ,inquit , proptcr tria. Primo, quia eft contra Philofophum j.Metaphyf text.

eft

comm.io.

&

IntelU^m,i\i(\\xil,non efiad intelligenta»^

intelligibile.

Sectindo tias,

,

quJa timc vnius cflcnt plures eflen-

qupd oftendit notanter ex ratione relationis,

reIatiuorum,quam approbat PhiIofophus,cap. de Adaliquid, in Pracdicarnentis,dicens,qu6d Re-

v.el

latiuiejfe, fcilicet

efrentiaIe,&quiditatiuum,f/?
aliudfe habere. Si ergo eftet pcr fc ad plura

habitudo varictur cetur a termino,

,

&

non

diftinguatur

eflet

confcqueni vna relatio

,

&

,

,

cum

fpecifi-

vna habitudo , nec per nec cflentia relatiui

talis.

Tertio

mofa

,

idem

oftendit cx proprietatc illa fa-

relatiuorura

,

cap, dc

ejefimulnatura, 8c infcrt ex

Ad alitjuid

quae eft,

,

hoc, qu6d fl idera re-

fcrtur pcr fe ad plura,qu6d tunc flmul poflet efle*

& non efle, quod iraplicat contradi^ionem ma& declarat in litteris, gratia breuitatis.

necefre ex corrclationc

Hoc

ficut fequi-

:

tur fimilhetyGenui pr(idicatur de Specieyergo Species

Sec\\niia.,&fi hoCyxA e{l,ha:c particula per fe coue-

nit definito

mutua

fit

confequentia,veI referibilitas.EtvIterius,quando aliqujd fequitur ad aliud , eodera vtrique addito

B,& C

generi.

"''*'"•

pet fe correlatiuum.Et debet fupplcri flcracio:fed pr^icari per fe refcrcur ad fubiici , ergo c con-

pro anteccdente pofterioris.Prima confequentia eft, hsc panicula conuenicntcr ponitur, ergo per fe conuenit definito. furai

Relatiu* pir

fi>&fnM-

Relatiuorum etiam per fe , alia funt fccundilra ipeciera , id cft , fecundum propriam rationemi alia fecun.dum genus, id eft , fecundum rationcra fui commums. Exemplura prirai vt duplum ad dimidium dicitur. Exemplum fecundi, \tduplum ad fibmultiplex dicitur , eo quod multiplex quod eft genus fuum, per fe primo dicitur ad Jitbmultiplex. Vel Metaphyfica ad fcibilc, co quod fcicntia, quas eft fuum genus , refcrtur ad fcibjlc. Dicit'ergo quodnihildiciturper fe relatiuum , nifi ad fuura

nifeftam

confequens prioris

homo dicitur

talia fibiaccidunt.

fecundi, vt

eo quod

timum:& flmile habet infr2i,cap.de Accidete,q.i. & funt du« confeqqentia! per ordincm & debet :

de quibus infra. Vlce-

,

ratione probatidem exrationc per fe corrc-

riihs,

-

Diffirunt Jpecie

J"»

:

Verbi gratia, ponatur qu6d

A

referatur per fe ad

diuerfa,&diftin6tacorrelatiuaipfius

per fe,tunc B exiftente eritA,& e contra liter

C

exiftente

,

erit

A

,

B

:

A

& flrai-

& e contra fed non eft & C ad ipfura B, ipfa :

,

inter fe eflc porrclatiua, ergo vnuraeorurapoteft efTe finc altcro

:

quopofito

tionera vnius iIIorura,&

ncra alterius. Simile

flraul eric

non

erit

argumemum

A ad poflad defitlo-

facit infra, cap".

*

•

Qu^monis XIV. txpAe $pecie,
i

.& cap.dc Relatione,qu«ft.

& /. Metaph. cap. dc Rclationc, & qoaproccdit argumcntum patct ibi & ftatim

vltima, litcr

y,

,

,

itm

tumjpeciet

&

Argumcntum

igitut in forraa breuiter confiftit

hoc:Omnis parsdcfinitionisconuenicnterpofita,conucnit pcr fc dcfinito fcd hzc non cft huiufmodi,crgo,&cMaior patet .Pofter.Minor vet6 probatur,quia dato oppofito, fequcretur qu6d in

:

i

differentia fpecie per fc fubiiccrentur

gcneri.

Confequens eft fallum , quia przdicatur tantikm de hoc genere , illo , quae diffcrunt folum numero. Confequentia probatur ex natura correlatiuorum pcr fc, mutuo rcferibilium , cuiufmo-

&

&

di (antjHlniciyic pradlcdri.Et probatur

exemplo,&

efi

quod dcclarat

:

fuo fubic(5ko

&

7.Mctaph.text.comm.i J.& 6.Topic.

& lit.Diui-

prae- cogni tiones (^uid efi, ^uia efi, i Pofter.habcrc iutemt^uid efifQli Specici conucnit 1

fionumBoetijjcrgoaprimoad vltimum.foii Spe» cici conuenit habcre proprium. Spccics autera praidicatur dcfolonuraero differcntibns,igitiir

&

Proprium, cum conuertantur. Vt arguatur fic rcfoIutc,Dc quo non prsedicatur vnum coiiucrtibilium, ncc alterum Spccics Proprium funt conucrtibilia, Specics non prxdicatur dc diffcrcntibus Spccie,ergo nccProprium.Difcutfus bo-

&

:

&

nUs cum maiori

& fccunda partc minoris.

,

ma autem probatur. Cuicumque

Ad oppofitum adducit Porphyrium,& fimiliter Philofophus, inTopicis,& j.Metaph.dcfinit. Ad quxftionem breuiter refpondet,& ponendo conciufioncm affirmatiuam:&afi[ignat duascaufas, quare h«c particula ponitur. Prima,vt diffcrentia diuifiua fuperioris , vt taftum eft q. z. 9. Sc-

dcmonftrationis

&

in<juan^

qiiia I^ro»

monftrabilc:mod6 dcmonftratio prxfupponit d«

prium per fc prim6,poteft

i

,

non conuenit alicui, nifi cuiconucnit cffe fubicdum dcmonftrationis , cum in dcmonftrationc potiilima, paflio, vel proprium dcmonftretuf dceo cuius cft , & omnc proprium fic, eft dc-

ftrationis

parcicula exprimiturSpccicst

yfedttmum

norabilitcr

,

Pii-

conuenit Pro-

fubiedum demon-

effe

fed fola Species poteft cffc fubicduiu ,

crgo. Patet confcquentia cura

maiore nam omne habens Pfoprium propric logice loquendo , potcft habcre medium , per quod :

dcmonftrari poilitdc ipfo, mediata,'

inquanrum

cum

propofitio

praedicatur

illa fit

proprium de fuo

fubicdlojcx i.Pofterior.ldco conuenit in feciiiido

modo fubicdlo

,

& habet caufain

Minor ver6

(ax inhsrcntisi dc fubie-

qua: eft correlatiuum Gencris,quod hic definitur:

in fubic6to.

quare necc(Iari6 habct poui in cius definitione

&o dcmonftrationis praefupponitur

complcta.

conuenit nabcre^wii/r/?, ergo. Maior cft Philofophi I .Poftcrior.& rainor cft eiufdcm 7. Metaph.vbipriiis.

cft

cum dc

confequentia ncceffaria,& formaIis.Iram6

reduplicatione praEdicatur tale confcqnens

tali

prob.itar, qiiia

^uid

tfi

,

(cA

foli fpccici

Ad primum principale prim6 refpondet opinionc aliorum, videlicet quod non per fe,fed per «ccidcnsconuenit generi prxdicari dediffcrentibus numero , quia non inquantum genus, fed inquantum fpecies. Accidit autem generi quod fit fpecics,fiuc loquamur in fundamentis, fiue in fecundis intcntionibus , vt videtur. Sed contra hoc arguit,oftendens quod perfe, inquantum Genus, conuenit fibi,quia fequitur confequcntii necefiarii ad Sffimre jptcie , diffirrre numero , ergo dc quo przdicatur antccedcns , & confequens ; maximc vbi

antecedente vt fcquitur , Socratetefihomot :

Ad

tertium principale rcfpondet tripliciter. , cxponendo illam particulam dijpremibu4 Jpecie,n\xtaeto, id eft , de Specicbus diffcrcntibus, vtpotegenus applicatum animali jprxdicatur dc Prira6

hac fpecie applicata homini ,& illa fpecieapplific de aliis quas fpecics diffe,

cata hgnificato

&

:

non differunt fpccie, ficut homo & afinusj tantiim numero , quia funt indiuidua fpccici;

tcntcs fcd

&tantumdifferuntpcrmaterias}quibusapplicantur,vt di(Stum eft.Et fic conccdit qu6d illi.dc quibus pratdicatut gcnus.diffcruntfoliim numero.vC oftendit ratio , quantum ad pfobationcm falfitai-

ergo efiamnudy igitnr Socnttet irujUdmtum homo efiMtti-

tis

finiLha. hicpraedicatur dedifferentibus fpecic,er-

principalis.

go de differentibus numero,crgo inquantum prz-

Secund6 refpondct , ncgando fecUhdam conrequentiam principalcmj propter variationem ik^ lius determinationis pct fc in antecedehrc ,& confcquentc ; quia in anteccdentc dcterminatuf hoc quod eft prddicari,8c in confcqucntc hoc

aicatur de differentibus fpecie,pracdicatur de differentibus numcro:quarc necextranc^, nec acctdentalitcr.

Refpondct crgo Doftor duplicitet ad argumentum,prim6 quod definitio Spccici quantum ad illimpa.rticulam M^entihitt nutneroydchet intclligi cura prscifione,ita quod dc tantiWnum^ro dif' fic non fequitur ad difimm6oppofitum cius fcquitur, vt

fcrentibus pr«dicatur,& feremibut fpeciej fi

1 0,

priura

notaui.

illa

,

in<juantum ilhtd efigtnut

ratione, vt patet in littera, ic ptofequere vt prius

cunda,quia in

5«

negando Propriuoi pfzdicari dediifeicntibus fpccic, fed tantCim numcro j quod oftcndit dicehs , quod PrcfriummU

Dcindc fubiungit falfitarem illius fccund* confequcntiae principalis , vidcUcct qu6d diffcrcntia

tum dc hac, illa, quac diffcrunt folum numcro, quia pcnes fundamcnta.quibus applicantur. Diffcrcntia vero matcrialis , vt talis , eft numcralis; diffcrcntia vcr6 fpccifica formalis.

Si9

fecundutti tefponclet

magis.

fpccic pcr ic fubiiciuntur gencri , quia ( vt fuprk, quaift. 1 1 . dixit ) intcntio gcneris praidicatur tan-

$,

Ad

aliquid prsedicatur dc differentibus fpccie

go non przdicatut dc tantillm numeto

,

cr-

diffcren-

dbus. Vel aliter, qu6d prxdicari dc differentibus numcro conucnit duplicitcr.Vno modo immediatc, alio modo mediati.

fecanda: conlequcntiac principalis,illius tcfti)

quod

edfuhiici.

&

&

&

& hoccum tali modificatione,qu6d videlitct illa qu« 10.

fubiiciuiitur Gcneri

rantum

differuiit

niimc*

Quod dcclarat fingularifiime,

quia dijftrcrua fpecit, inquir. non diffirunt fpecie,Jed nutnero tantum, accipiendo differentia fpecic inJuhie&o,fcihcet prr-

didac propofitionis , pro Juppo/itu huiitt, qjiod cft

Primomodo coucnitSpcciei. Secundo modo Generi & fic ncutro modo, quo

differre,vel differcns fpecic.

conucnit Spcciei pr dicari dc diffcrentibus numero,fcquitur ad tUfftremibm^citnz patcv^

Genus

:

&

Terti6 rcfpondct » meliiis , fubtiii6s , complct^, diccns quod datS confcquentiiprimii, poteft concedi fccunda , confcquens vltimuni,

Pro cuius dcclaratione ,

qu6d ficut , quarum funt hwffmu, bttc^tcies, fciendurti

,

vei Spccics funt intentioncs

fuppofita

>

vel fiogulaiia

iu

It»

Expofitio

530 1

non folum accipiendo

ita difFerentf a eft intentio,

ipfam,vteft vnumdcquinqueVniuerfalibuSjquia taiis

quod eftprincipium

appiicaturei

iW in fundamentis,quac eft Species

difFcrcn-

muliitudinis,

^.Mctaph.fed ctiam „ccipiendo DifFerentiam, vt eft intentio applicabilis ipfi ifFcrentix prims-intentionali. Verbi gratia,homo afinus difFerunt in re,ex natura rei,difFerentia reali, a qua concretiucdicitur differens, y cl diffirre. Principium au-

&

rcm ^Mo formaleillius

difFerentia: eft rationale,

vel irrationale. Intelledus igitur attribuitinten-

tioncm illam fecundam, quam appellat^/^rf«/f* ipfi rationaIi,& ficcft vnum dc quinqueVniuerfalibusjde quainfra difFusc,Ioco fno.Et no folum hoc,fed

illc difFerentia:

primaj-intentionali attri-

buit aliam intentionem, k qua concretiue dicitur

Et quia

differre, vel ^ij^rens.

mx-intentionalis alia fica

;

generica

alia

,

eft

alia

talis difFerentia pri-

numeralis,&

alia fpeci-

proportionis, fecundum

exigentiam principiorum formalium difFerendi inre,ex natura rei,idc6iIIaintentioficpartitur,

numeralem, fpecificam, cocrctiue didum ab ca,

vidclicet in difFerentiam

&C.& fimilitcr dtfferens

&

non iblum praedicaturdefpeciepra:^xcznontfignatay fed etiam de difFcrentibus fpecic, hoc eft, de hoc difFerente fpccie, & illo , qua; funt fuppofita huius commjlnis dijjerens jpecie, vbi fupponit dijferens fecundac-intentionale pro differentc primx-intentionali. Et ibi noneft ftatus quovfque perueniatur adfundament m fpeciei. Pluralis igitur numerus huius quod eft differens homo

,

h.mus

& animalia huius quod eft animal.

quod Sicut

&

animalia

ita ha:c

;

,

hoc dijferens fpecie

Et

dijferemia fpecie.

fic

,

& hoc ,fiint

quod commune

,

dijferenti*

Cuius rationem ad-

fbecie funt differentia fpecie.

dit dicens

,

haec eft vera

in plurali pradicatur de

fippoftu multisjtmul, Ciipi^leficatin fingulari de fuppofito vno fimul , fed dc pluribus feorfum, vel diuifim , (iue fucceffiue. Deinde adiimgit Xfuod

tunc

differentia fpecie

zccipitar yt dicit quid re-

,

fpedu fuppofitorum. Vbi aduertendum (

ficut fupra

quaeft. 7.

,

& alibi taftum eft

, )

quod quasli-

bet iftarum intentionum poteft accipi vel vt quid, vel vt

modm , 8c ficut fpccies , vel genus , ita

Similitcf Difrerentia

Vniuerfalibus

,

non

vt efl

,

eft difFe-

quia cuicumque applicatur difeft diuifiuum Gcneris , con-

,

ferentia vt modtis

&

,

quod non conuenit DifFerentiSjVt infradicetur,eft tamcn difFcrentiaSpc-

ftitutiuum Spcciei,

, quia fub tali modo inteUigitur ift ordine ad fuum genus , quod eft Vniuerule. Similitermulta genera , id eft , muha fuppofitageneris , vt hoc , hoc genus , non funt multa gcncra ytrnodus ,Ccd\iijuid. Similiter multadif-

cies vt modni

&

ferentia fpecie

non

funt difFcrentia fpccie, vc

medus; quia cuicumquc applicatur difFerens fpecie vt rnodus in ordine ad aliud , eft fpecies diftinifla ab illoj conueniens in eodcm gcnere com-

muni cura

eo.

rens fpecie

,

munis

,

Modo

modum

habentis

rensfpecie.

Et

difFercns fpccie,

licct

fpecici

com-

quod cft

,

diffe'

fundenturindifFcrcntibusfpc-

faltem remo*te vt modtu, funt

,

& difFe^

funt tantum indiuidua huius

cie

hic homo^fimt homicrgo hacc eft vera, hic hotno, ves\ ScCimilitci hxc,hocanimal,&hocanimal,/itnt

tamen

inter fc

numero,vt /»0^«/.

Et quia aliquis obiiccret contraifta, dicCn-

numcro de difFerente fpeciedicitur dicit Do^or quod nec efi oppofitio modi ad quid , nec e con:

in fine tra

vt etiam ftipra

:

habitum

eft

se, cap. deJDifFcrcntia, quarft.

,

& infrk exprcf-

pcnultima, in

finc:

modo ; non autem quid , modo , nec e contra opponuntur. Ad formam ergo argumenti breuiter dicendum fic,con* vtrumquc cedo vtramque confequentiam , confcquens ad probationem falfitatis vltimi confequentis concedo , quod illa quspcr fe fubiiciuntur Gcneri , difFcrunt numero , vt modtts: funt tamen difFcrcntia fpecic , vt ^uid. Scd qui vellct ibi rccurrere ad fundamenta , pofTet dicere quod fermo ifte habct verificari in primis intentiointcntionibus , vel in fundamentis , Dodor tanes fupponunt pro fundamentis quia

tjuid

,

cjuid

;

8c modus

,

&

;

&

&

:

mcn

fubtilis vult

bus per fe ,

©mnia verificare

& primo

,

in intentioni-

idco fequerc ipfum

,

& non

crrabis.

De Tertio.

Dubitaturprim^circa

tftu-

dif-

lum quacfiti, & folutionem qua:ftionis fimul,quia

& Plato difFerunt

numero , Vel genere. numero vt

videtur repugnaredidiisfupri.Dixitcnim qua:ft. 1 1. ad finem , quod diJJirentibtU fpecie ponitur in

modm

modus

intelligcndi applica-

definitionc Generis, vt expofitio

quia

,

ille cft

tusilli difFcrcntiainre illorumfingulariumciuf^

dem

hoc , difFerens fpecie , & hoc, numero, vel funt difFerentia numero vt

fpccici

difFerunt rnodtu

,

quia

,

ita

non

homo

,

& afinus funt

du^,non

modM

quod benc ponitur tanquam particula diftinda , vt patec in declaratione

Dodoris , quia ponitur vt diftV-

& ficut

illasduas particulas,videlicet pradicari de plari-

,

fed fibiipfis inten-

intclligendi

literdifFerunt fpecievtfic,ita

funt fpecies vt

,

:

Gcnus &rpecies

& difFecunt fpecie

vt ma-

vt ^»fW>quia funt intcntiones difpa-

&

htu nifi

,

& differentihtufpeeie

,

quod non contingercr,

ponerentur vt diftinftx partcs : aut ergo de-

terminatio Dodoris fupri nulla eft , aut fuppofitum , folutio huius quzftionis nulla. Item, vi-

&

rat.T.

Dicitergo notanter quod diffirentia fpecie fumitur vt ejuid refpeitu fiippofitorum , fempec

&

cctenfiuc accipiuntur fuppofira.

Modus ergo

dif-

detur quod male dicat

,

quod idco ponitur

dcfinitum

cft

relatiuum

,

quam fpccies. non differens fpecity cft correlati-

natis dtffirens fpecie fitalia intentio,

Iitcr,non eft differensfpecie,vc\ diffrrefpecie,Ced nu-

Specics autem,&

mero taiitum ,

,

quod

declarat cxeraplificando dc

& Differcntia. Nam gcnus eft genus vc

^>W,nonvt nudtu;

fed eft ffccies vt niP(/w>vr

illa

hac dcfinitione,quia ciim tamen ex determi-

fzxt\c\.\\3.differentibttsjpecie,\n

ferentia: difFcrentium fpecic fccunds-intentiona-

Genere

& non vr par-

fpecies vt modftt,Sc fimi-

modi

tioncs fecundae funt

,

j^^

ticula diftincSta ab aliis:hic vero fuftinet

rentiadiuifiua,&conftitutiua. Et confirmatur, quaeftio fequens , tangunt quia ha:c quzftio ,

foliim aliis

ijf,

do oppofitum pra:dicari de oppofito,cum vcl fpCcics de Gencre , vel de difFerentia > vel difFcrcns

Sicut ergo Socrates

ferens fpecie , vel difFerens

I^.

rentia vt modus

difFcrentia folum

cft

I

&

didum eft fupr^. vnum dc quinque

DifFerentia. Genu,s igitur fecundas-intcntionali-

Jpea'e,e{i dijjirentiajpecie, ficut hornines

5

eft , quia ctticumque applicatur Genus vt medns , habet fub fe plures , de quibus prjedicatuf etiam prsdicationc exercita. Modo Genus habet tantiam hoc illud gcnus fub fe, vc

hcec eft intentio huius cxprefsc infra, quaeft. j. de

ter acc^tptum

I } •

fuprk didlum

uum Generis. Ad primum

, ta(ftum cft fuprk, qusft. ii.ad finem fatis abundc. Dico crgo bteuitcrpro nunc,

qu^

'7'

.

XIV.

Qu^ftionis qu6d fiue ponatur expofitiu^ , fiue vt diftinAa particula , poteft conuenienter quacri de conuenientia eius. Notaui autem fupra^qu^d diuerfi-

ad minus

rali

Ad

,

531 cum

difFcrentia fnaior

numc-

fpccifica.

fit

& pcr differentihm jpecie & numero & in compa-

, fuftinendo cunda dida Dodoris. Ad primum dico , qu6d aliter eft fentiendum de fpecicbus oppofitis , vel difparatis

xarione ad diucrfa.

alicuius generis

modc diuiditur pra-dicabile

per in tjuidy

,

Ad aliud

dico

,

fcilicet fpecies

qn6d in hoc toto

Vnum

difFerens

:

& ita ftat

rcfpcdkus

,

vt determinans,

&

,

fcilicet

fententia Doftoris vbique

namque tam minimae

vera. Sunt

Mfjerentihm

aliud vt determinabile

;

& ^w«/r,

,

fpede includuntur duo.

entitatis

ifti

pcr confcquens cognofcibilitatis

remotac, vt vix

eis, & maxiconnotatiua,& cir-

nomina repcriantur

me eorum difFercntiis

,

nifi

cumlocutiua , vt alrbi notaui. Et ideo habitudincs , ad magis cafus eorum ad extrinfeca , calia , funt nobis magis nora , vt 11. dift.4. qu. ; vbi ibi notaui, habet ifte! Per illam ergo particulam SfirentibmJpecie , & gcneris difFercntia,

&

&

&

&

correlatiuum implicitc , explicitcquc apertc exprimuntur. Nec obftat qu6d in obliquo ponitur fpecies , immh fic cxpcdit , ncc fuitibi aggregatum peraccidens. ipf?us

&

circumlocutiuc,

Ncc

obftat pcr oppofitum dijfcremibHt numeroy quia ibi idem poteft dici vel qu^u implicitc in vno, cxplicitc in alio nominatur, vt in aliis contingir.

iS.

Secundo citca primum

& folutio-

principale,

ncs,poteftdubitari. Vidctur

cnim quod

illa

con-

fequentia non valct , fcilicet Sffiruntjpecie , ergo mtmero ; quia fiue ponatur difirens vniuocc dici

de

dc vno fimplicirer,& de alio fecundum quid , non vidctur valerc huiufmodi confcquentia, imm6 oppofitum fcquiturjfcilicct qucd non valct fimpliciter. Item, fitfe accipiantur anteccdcns, confcqucns, fccundac-intentionaliiftii, fiuc

&

fer

,

fiucprimai-intentionalitcr

quod

vidctur

,

antccedens diftinguat a confcquentc. Patct in (ecundis intcntionibus. Patet etiam in fundamentis , quia funt diucrfae propofitiones,& con-

& aliquando nullam conncxionem in re habenr, vt hic, homo efia/tnM, ergo Detu & fic

ceptus

,

f/?

,

refpondctur

ifta

&

:

Excmplum , fcquitur , §iuatemariits ergo : non qu6d formaliter vnus fit alius, fcd

tionis.

,

temarifti

qu6d

matcrialia vnius includuntmaterialiaaltc-

rius,

& per confcqucns via prsfuppoficionis,hoc

cfFc infert illud cfle. Similitcr

Sed an vniuerfalitcr difFetentia, vel diftinmaior infcrat minorem, funt varij modi dicendi, de quo alias. Ad aliud dico» quod Dodlor accipit anrecedens & confequens ibi propric, & ftrifte fundamentaliter , pro his qua; fchabent vt includens dbio

fitum,

Ad

aliud, patet

,

vniucrfalitcr infc-

videturqu6diIlud,perquod , vel definitur, tanquam per difFcrentiam, cxtranecrur gcncri huiufmodi cft hoc quod cft differentihiu numero, vt patct. Item , contra illam propofitionem , vidcHcct

rius fuperiori

,

ita

cohftituitur fpecics

:

qu6d confcqucns dicitur deanreccdentccii rcdu-

hoc tio

valet

illa

rari ex didtis

:

quod probatur , quia ,

plus difFert

qu^m vna

fpacialifll-

ma ab altera:fed vna ab alia difFcrt numero, crgo

in inrentionibus ta-

:

oportet. Vel adhuc admifFo toto argu-

malc fequitur quia falfum prarfcilicet qu6d hoc quod

nihil

:

y

abfolutc definit fpccicm.

Sed oportet addere vel praEcise , vel immediat^, vt patet in littera. Vcl breuitcr , ficur ad defini-

tum

fcquitur dcfinitum

'"^

•

ad definiens , definiens hoc poteft facilitcr euaderc difficultatem primi argumenti fupri^, quod videlicct fccus :

cft in

,

ira

&

fpeciebus

in abfolutis.

ibi

runt fpccic

pra:di-

fortc ih fundamentis aliquan-

cft tiifferemihftt nttmero

cunda:-intcntionaIitcr acceptis, quiaficGenus

(pccialifllma k fubaltcrna

quod

fupponit in finc rationis,

&

vel

,

modis refpediuorum, fccus

Vnde Pateri& Filius,funt du« fpe-

alterius gencris fubaltcrni

8c numero eft

dicendum

cundac-intcntionaliter acccptis

modis

quo

,

&

tame,n

fcquitur ad aliud. Similitcr dc differenti-

hittff>ecie

&

&

co qu6d difFerentia

,

infcrius fuperiori, ratione alicu-

ius attributi vni, vel alteri

cies,

immediatc ficut Species. Item , Species praedicatur de fubalterna , fpecialifCma , quac difFe-

hic

& de alio.

Ad aliud, licet

vnum

Sc

eUfferentibtu ffje^

regula Antepradicametalis,jg«
Dodoris

catur dc vno,

quia ncccftarium fequitur ad quodlibct. Sed tale confequens non przdic^tur de tali antecedente , vt patet, nec cum rcduplicatione, nec finc reduplicatione. Itcm,contra alias duas refponfiones poftet obiici. Prim6,quia non vidcntur conuenirc Gcneri , Speciei , fc-

numcro ,

per

fpecic funt difFerentia numero,idc6

pIicatione,arguitur:hxc cofcqucntia cftfcra,/»-

pracdicatur prarcisc de difFerentibus

licct

alterum de altero, &c. PofTct etiam aliter decla-

mo citrrit,ergg

Dettt efi^

qu6d

Gcnus, illud tamcn , vt didum eft, infcrr differentibtts nttmero , de necef&tate. Et ad cie definiatur

mento ,

&

'•

:

Cum igitur eenus definiatur per vnum, non crgo conuenit fib>i altcrum vcl fi fic, faltem hon per fc , inquantum genus. Ircm ficut Spc,

*

&inclufum; formaliter, vcl fundamentaliter; vel quod inferiori & fuperiori & ficpatct quod totus proccfFus argumenti non cft ad propo-

mcn non

Generi

cft in

dixi.

cum differens jpecie 8c numertyfint difparatae intcn-

cics extraneatur

diccndum

propofitOjhoc autem non conucnit comrouniter in formis abfolutis contrariis, vel limitatis , vt

do extraneetur

:

% o.

, & conrrariis formis ; 8c aliter de modis vnitatis , vcl multitudinis,fcuf luralitatis , qu« fe habent tranfccndcnter , & per additioncm,& prxfuppofitionem. Dicoergo,qu6d poflct poni vtrumque,fciUcct vel qu6d vniuoc^, vcl qu6d vt /ecundttm (juid , &c. hocaccipicndo /ecundum ^uid pro eo quodeft minijs princi-, paliter , vel complctc , fiue perfedc tale licct primum fit magis de inrentionc Dodoris, vt patet infri, quift j. de DifFerentia. Et cijm infcrs, crgo vnura non fcquitur ad alterum ; ego pcr viam pracfuppofitionis , non formalis prxdica-

de aliis. Malc igitur dicit qu6d antecedcns non diftinguit k confequcntc. Itcm,vidctur qu6d il]a prima refponfio , quam impugnat , fit bona tiones.

!?•

k fubalterna /pecie

vnitatis

infr
, ,

&.maximi

&

vcl identitatis poteft dici

,

fe-

fimilitcr ,

de de

magis.

Ad aliud, patet antecedens

,

ex didis

quomodo fumuntur

&confcquens

;

&debct

dici

tU

accipi proportionaliter confecutioni.

Ad aliud, videtur qu6d ximc habent

vcrificari in

illz refponfiones

fundamcntis

,

ma-

fed ni-

hilominus pofFunt per fe verificari in intentionibus. Et cum dicis , qu6d Genus fccundae-intentionalitcr przdicatur de differentibus nu-

mcro.

t%t

.

0t»M*

gm- »e?o> ptaccisc, & immediatc. Ad hoc notaui fu-

f»lifimii

»n

fojfitdfef^efftf-

pra,quxft.9.&

1

1

enim probabilitcr Icilicet vel quod Gcnus

.plura:poteft

&

nam nam magis diftinguuntur quam du« fpc-

& proprietates varias habent & facit

nominationes conueniunt eis a fundamentis. Quod fi volucris vidcre profunde quomodo vn* diftindio,vel difFcrentia,fit maior alia,yel intcn-

piuntur

,

,

ad hoc , fententiaDodtoris, infra , in Ancepracdicamentis , qui tenct prasdican^entum,

idem eft)efle fubiedum Pr^dicamentorum.quod non poflet eflc,nifl leirct ad minus fpecies,& definibile,& fubicdun»

,

,

ciaiifllmz inter fc terialiter

ma-

fcd fundamentaliter,vcl

i

procedit argumentum, Illz cnim de-

&

ycl generaliffimum(quod

fiuc, vel extenfiuc

libri

tremorum , aut ratione ipfius difFerentiac in fe; vidc hunc in Quodlibeto, quaeft.i. ad finem fin-

qua;

primum pafllonum , & demonftrationum^ minime conueniunt fingularijvel qu6d tan-

tum

differentia accidentali

per

fe

guuntur.

Si

alfumpti. Si

eft

de prxdicationc

,

exercita vi-

Primo modo conceditur. Se;

difte-

& numero fic.

tihtu Jpecie in dednkionc Genciis y vt (juidj non vtmodut, faltcm in intentionibus verificando. Gontra diffiremihHi nnmero in definitione Speciei pbtcft accipi vtroque modo , ergo fimiliter in definitione Gcneris. Item , tunc poflet Gcnus

definiri per differentibM genere , ficut ferdifiren-

t«^«ij^f«V,

&maxime

catur etiam

Genus dc hoc gcnere

Generaliflimum. Prsdi-

& illo

ne

,

quia

,

quxft.

1

1.

in folutio-

Dodor notabiliter qupd ,

de

difFc-

:

&

de hoc , & illo, aliud tamcn non fic conucnienter praedicatur de cis. Et quod adducitur de GeneralifHmo , licct poffet probabiliter fuftmeri , hic tamen definitur Genus indilFerenter fe habens ad fubalternum, & Generaliflimum ideo illud quod eftcommune vtriquc , debuit poni in definitionc. Vel fimpliciter potcft fuftineri, qu6d nullum genus,fiue generaliflimum , fiue infimum , dc differentibus differens genere prasdicetur

,

:

genere,vt talia funt, praedicatur.

Gum vlteriusarguiturdehoc quod

ipfi vnica:

,

cies funt plures

fioncs

;

,

refert dicere diffirentia genere

,

& ge-

, cum conuertantur prxdicantur d^ difFercntibus

talcsiaitur paffioncs

cum fuis fubiedis , fpecie

,

:

non

aliter

eflcnt paffiones

&

,

vt patet de animali

&

Antepraedicamcntorum. Quando aliqua paffio conuenit pluribus fubiedtis non primis, ncccfre eft quod per xationem alicuius communis conueniat eis. Item , ens habet pafliones , vt Philofophus

qua probat

ris,

non modo

folius fpeciei efle proprium, qui*

foli fpecici

uo

,

Nec habere

conuenit

non

vt patet.

:

,

& proprium tione

quod diftinguantur fpccie, quod loquitur Doftor hic antono-

mafticc dc fpecialifl[ima,quaE nullo modo eftgenus. Aliud etiam cft loqui de pracdicatione ^Ar^r-

&aliudde7^<jr
& idc6

numcro, Species ctiam omnis vt

difFerentibus

fpecies, tantiam

dc numcro difFerentibus prsdicatur,vt in i.principali

,

& refponfione eius tangit Dodor, & fta-

tjm pcrtradabo.

forms

niet igitur tot

,

&

^«/<«,

pofitj-

fiuelimitato. Plura alia

,

,

cum

&

Philofophi dc Proprio,

folum de proprio

fpecici,

DifFcrcntiapracdicetur de ,

vt patet infra,

fcquatur id cuius-cft

&

,

pofTet enira ponderari illa

inrelligitur

Item

cjuideft

immo cuicumquc

^

fiue tranfccndenti

poirent hic adduci qu£E

communium funt

fpeciei,fed aliorum

dcmonftrationes.

&

tcnerccur

%€.

Mctaphyfic. cxprefsc oftendit,& ifte poft cum. Item , non videcur valere illa dcdudio Dodo4.

hulla.

vtrique,

8^

quaeft. z.

folum iSuraero diftcrcntibus

nem communem

,

vbi affignat proprictatcs fubftantiae , &aliorum. Et vt notantcr habet ilte fupra, quacft.y, infra,

mentis applicantur. Ad aliud de Specic fpecialiffima , fubalterna, poteftdici eodemmodo,ficutdeGcnercdi-

fita,

vt patet.

difrerentibus praedicatur. Gontra. Species fub-

pric fubalternis,feddiucrfagencraliflimis funda-

fi

,

Rcfponfio igitur Dodloris videcur mirabilis ad illud argumcntum, cum dicit quod proprium foli fpecici conucnit , quod rantum de numera

pluribus difFercntibus fpecie

&

:

eft

ifte i.

& ipfius primo affignantur paf-

, vt ftatim dicam in fimili, Gonccdo ergo , quod Genus praedicatur de hoc , illo , & nego quod illa funt difFerentia generc, nec vtquidynec vt wo^«f.DifFerentia genere pro-

potcft dici

quia non

& 4,Mctaph. fentire. Item, clarum eft de figura, & clari^s de triangulo cuius fuppofita vel fpe-

definitio Porphyrij

generc,&illo,

nera diffirentia

dum eft

eft,

vt videtur

,

patct ex proccfTu Philofophi, in Praedicamentis,

;

rencibus genere , inquantura talia, nihil per fc pradicatur quod tamcn maximc vertnn eft in fiindamentis , logicc loquendo. Licet enim

dico

:

non

patet fuprk

vbi dicit

gnentur difiundaB fed hoc ideo

&

fpecifica. ,

tcft habere aliquas p^fliones , vt patet in Arithmetica , licct communitcr paffiones eius affi-

differentia modalis numcrali,

,

IJ,

nume-

altcrna habet proprium

,

aliud

quia

,

pradicatur de difFerentibus Ipecic , crgo eius proprium. Item,gencralifEma habent propria,vt

,

ijfuid.

Ad primum nego confequentiam minor

difficultatem

qux

funt differentia genere, faltem vt

Ad

circafecundum principale,

,

tum tangere bonam

nomen impoficum

Gontra , py te , difFerentia fpecie , de quibqs prxdicatur Genus, non differunt fpecie , fcd numero tantum. Dico , quod accipi debct differen-

de

Terti6 dubitatur

rus in cornmuni, praeter paffioncs fpecie rum,po-

rcntibus fpecie,

eft

gulariflime.

prima via teneatur , patet falfitas autem tcneretur fecunda via,adhuc

,

cundo modo negatur quia praedicatur de

lecus

intenfiue,aut ratione ex-

fi

& folutionem eius.Videtur cnim illud argumcn-

de\icet,vcljt^nata.

poteft efle

;

& materiali diftin-

diftinguendum

14.

Si vero alia via fuftineatuc , dico quod ae« cipiendo formalitcr fpccialifllmam fubaltcr-

vtraque via ruftineri , generaliflimum,& rubalcernum^nntdiuerfz fpecies , qupd maximc apparet ex hoc , quod deficfficaciter

13

"\

Expofitio

555^

,

maximc ra-

, conucquot difFerentia talis ; ergo nou

difFcrentiae efTentialis

Suftinendo Do(3:orcm dico eius poteft declarari.

refponfio igitur

,

,

quod rcfponfio

Vno modo

17.

in fecundis in-

&

tentionibus , fic clarum eft qu6d prsdicatur dc folum num^ro difFerentibus , ficut fpecics, maximc tcnendo illam fecundam viam fupra. Alib modo in frindatnentis , quia argumentum tangit hoc magis. Potcft etiam dici , vt inquic Doftor notantcr, quod vnumquodque habens proprium , vt fic, induic raodum fpecici , & ita de folum numero diffcrentibus eft pracdicabile,

&

fi

fub

fc

contincat vcl genera

hoc eftfibi c^traneum ,

,

vel fpecics,

vt eft fubiedtum proprij:

&

Omnehahetit proprium in^ duit

mtdum

^etiii.

XIV.

Qu^ftionis &;

fic

quit

patet aJ

omnes

in 4. diftind.8. quxft.i.)

ifte

«licitucdc fuo indiuiduo

,

Sc in ilio priori induit

:

(in-

vnumquodquc

qu^m diuidatur in alia

inferiora alterius denominationis

habct

enim

inftantias. Prii^s

qua

fi

,

modum

talia

fpeciei,

&

prcdicatur dc foium numero differentibus , fiue ut rubalternum , iiue generaliflimum. Et de ipfo ente tranfcendenti tenet Francifcus de Mayronis in I .ConfIatu,in Prologo , quzft. 1 1 quod habct .

modum i8.

Speciei potii^s,quktn Generis.

Dico ergo tenendohancviam , quod nullum praedi(^orum habet proprium, niii inquantum

modum fpeciei.

induit

c6m

£t

dicis

Proprium

.

prsdicatur conuertibiliter, concedo fed illud cuius eft, przdicaturdedifferentibusfpecie nego , vt fic fumptum fed fi przdicacur , hoc eft :

:

:

lub

mado

€»HUt.

nit fMftrieri

frfi, tomumit

(jy

riori

inft-

iffmm

iatUdtnti.

& tunc

,

extraneatur

ratio

ci

&

,

conuenit hMbere

vel fuperadditi

Dico quod

tres.

quantum

fed ratione indiuidui talis

,

ergo Ifofceles habet tres

inclufi. Si

eft

hiccriangulus,

&non

hoc cft ininquantum

,

IfofccIes,& hxceftintentio,& fuga valdc fin-

Et quod additur de demon-

gularis Doffcoris.

ftratione,

&

qnid

e/l,

&c. dicendum

codcm

eft

modo.

in de-

VI patei in folutione quxftionis

,

ad

fi-

nem. Item , illa fecunda confequentia probatur cx raiione relatiuorum

quod

omnibus

in

valerec

fl

,

vt

fequeretur

,

relaiiuis eflet

mutua confe-

quentia,& habiiudo,quod falfum lelatiuis tertij modi.

eft, vi patct in

Itcm.illa propoCnionihildiciturper/e reUtiuum,

&c. videtur le,

falfa

,

quia fcicntia tcfcrtur ad fcibipet fc , lamen non i

& creatura ad Deum

&

contra per f^jVt videtur.

Item licet

, illud quod incidentaliier probat. Videidem non rcfcrri pcr fc ad plura , vidctut

&

& inQuodlibeio.quzft.ij. & alibi. ncc tationcs Itcm

,

ciim dicit

qu6d

,

pofitio

quod

Differentia fpecifica efl femper for-

Itcm

,

vidctur

propofltio, videlicetqu6d

illa

'Differentia aceidentium per

fpccici.

tantitm, cffe fatis

aliud de definitione DifFereniizt patebii

infr^ loco fuo.Poftet

enim dici,qu6d non quam-

cumque formam, fed tantum fpeciHcam proprium,&

fequitur

negacurnmilitudo. £x his poteft pacerc qualiter Porphyrius hic ita

definit Speciera

communem

fubalternae

,&

fpe-

fitbieQum fit numtralie

dubia in multis. Iiem, videcur qu6d prima refponfio ad illud argumentum,& tertia coincidant „crgo vna, vel alia.cft fuperflua.

Iicm,fnpfi, quxft.y. concelfil ius vniuerfale

,

quim fpecicm,

:

hoc confequens

de numero differentibus pra:dicacur,&

fic

fpecies

icriiz refponfionis in Iittcra,quia

fubalcerna Hcut fpeciaIiffima.Scd licci hic

modus

dicatur dc lantijm

dicendi

mihi probabilis ,

& fubtilis

quia ramen multis, non altc valentibus fpeculari , videretur mirabilis , poteft aliter dici , qu6d loquitur fit

Dodor hic propricIogicc,&

,

de fubicfto demon-

ftrationis,&^M/
qux

& vcriffimetft Species cuius principia & forte oon ita principia

titmfpttis'

maximc,

lijjimtfftnt

fequuntur paffiones

,

frtfriifafil-

communium,nifi

habent

tUi.

& lunc patet quid dicendum eft ad obie6liones.

,

vc

cffe in fpecialiffimis,

PofTct etiam dici.quodProprium, yt eft

vnum

dequinque Vniucrfalibus,non applicaturpaffio-

modo, vt de Loquitur crgo proprie logice, & appropriate deptoprie fpecialiffimc in hoc loco.Tcne viam quam volueris, & dic confequcntcr. PofTct ctiam dici ahtcr ad argumentum, quod Porphyrius non folijm diftinguii Proprium a Genere per hoc, quod e(i prtdicdri de nibus tranfcendcntibus

Vniuerfali didlum

differentibutfptcie

,

fed alio

eft fupra.

& numero

,

fcd per in ejuid

Diftjnguiiur autem vtroque

prio appropriaic

,

&

modo

,

& in

^ Pro-

antonomafticc fuppofito»

quod folius fpecialiffimx fpecieieft,vi patet. Quart6 dubitacur, circa tertiumprincipale,& folutionem eius. Videtur prim6 quod illa prima confequentia non valeat,i&<(c fcilicet/>
Scetioper.Tom.I.

Genus effe manon magis,

lic^t

ergo pra:dicatur de pluribus , qu
cialiffim£:quia Species omnis,vt fpecies, tantum

^uale.

J '•

tur falfum, cijm in intentionibus fit ordo , & gcnera,& fpccies,fuo modo,& tjuid,yi infri,in Praedicamentis,& alibi habei. Item , DifFcrcntia fpecifica aliquando eft per matcriam , vi homo \ lapide per animal diffcrt fpecie , vel etiam ab Angelo ponendo rationale eiufdem rationis in eis , ergo falfa eft illa pro-

facilitcr foluitur

Ad

intentiones tantitm dijfe-

ntnt materialiter,& per confe^uens numeraliter,\ i de-

matif.

Aiiud quod fequitur de definitione propric, intelligitur de proprio , quia

50.

,

vnum relaiiuum

& videcur quod fic eft in pro-

cogunt,vi pateiibi.

fibi

indiuiduum fuperioris babentis fub fe plura inferiora , faluatur , &includiturin quolibet infe-

fui

/M-

pofiio

,

lum , ergo

:

Sfttll

finiiione alcerius

falfum fccundijm ipfum infrk, cap. dc Specie : in PrjBdicamentis,cap.deRelatione:& j.Mctaph.

&

rioti pcr fe quare quod conuenit pcr fe fuperiori,conuenit cuilibet inferiori, non ratione

19.

dicatur de ipfo. Similiter

pcr confequens proprij. Contri.quod infcriori, conuenit per fe fuperiori , conuenit concedo: fedlfofceles eft inferior ad triangu-

fpcciei,

Qmi

Generis

Sll

/mM^quiafubieAam ponitur in deBnitioneaccidcntis,& ^amcn non per fc,fed per accidens, pr«-

numero

piendo differens mtmero vi

vtrumqueprx-

difTcrcniibus

,

acci-

medm , cum per te Dif-

Genus,non dif\tmodm. fundamenium ad funda-

ferentia fpccie de quibus dicitur

ferantfpecie,fed numcroianti^m

Confirmatur,

ficut

menturo,itaintentio ad inientionem

mcntum

:

31.

fed funda-

Gencris przdicatur dcpluribus,quilm

numero differentibus , & fundamcnium fpeciei* non crgo fimiliter ia intentionibus fuo modo erii.

Iiem, vidctur quod difFcrentia fpecie , de quibus przdicatur Gcnus.fini aliquando difFcreniia fpecie VI modttt.-vetbi gratia , accipio difFcrens fpecie in lapide , &" difFcrens fpccie in hominct alia

duoin homine, &afino. Prima duo magis qu^m alia quianon folum Specicfpe-

difFcrunt,

,

cialiffima.fcd etiam fubalicrna.vt paict,crgo dif-

feruni plufquam numero. Iiem, videtur qu6d hzi: fii vera,^«»w efi Gentet, vt Genus ^ parte przdicati dicit modnm,proptet

infbntiam

prii^s

ladam dc

gepcraliifimo

& fub

alterno.

&

fpecies non foquare potius Genus conueniunt fundamcntis primzinientionalibus , fed etiam fibi ipfis , qusim Differentia , vcl Proprium quarc ergo dicii qu6d Di£erentia non eft Difierentiii vt modus , cum

Ilem

,

liim modaliter

:

Tt

tamen

'i

1

Expofitio

554 tamen concedac Spedem efle •

I

fj^eciem yt tnQdas.

Ad ifta breuiter tefpondetur. Ad piiinuni dico,(j[u6d loquitur de parte qui-

^

•?**" P*f additamcntum definiente, » vt patet ex folutione quqeftionis. Etcumdicijur quod ppnitnr vt correlatiuum , verum cft quantum ad hanc determinationem jpteie , noq tamen quanturn ad hoc quod.eft differeniyt^iz fic

jdit^<^i"^

eft PifFercntia. Vcl dato quod ponctetut vt terminus, adhuc pei fe cpnuenit , iicet ppn in rcAo per fe praedicetur. Adialiudp^cetqa^d loquituiin relatiuis mu^ais,& de ptimo modo , vtpatet in exemplo, vel d e recQndo modo. Ad aliud dico,qu6d lyperfi ibi deteiminai inhairenti^m,non it^hsrens. Ad aliud dico , qu6d loquitur Dodor de ^«-y?, t^primo referri, Qc fic procedunt argumenta , non

autem deperfenon primpy vt inlocis przallega^is habet. Vel aljtet , qu6d arguitnjfficien(eih)c ad homineni,& e^ comniuniter conceQis. , ta^uni eft (upr^ , hk , & quzft.9. quid dicendum fit. Loquitur enimdeilla diftindiiione nobis noiioiiji ficuc etiam relationes reales diftinguuntur. $i autem volueris tenere etiam viam , dic quod fimplicitet eft verun)

Ad aliud

&

1

.

didum.

iljud

Ad aliud,di^um eft quaeft.przcedente liter

,

aliqua-

formx. per animal

quaiiter partes definitionis fiint vt

Scd breuiter dico , qu6d

homo

licec

Ad confinnatiojiem t pofrecnegari fimillctfdo,quia maior vnitas in intentionibus , vtpatet jfupii. Sed data fimilitudine , pacec folucio ex diftis.

Ad aliud , patet ex didis , quia quantumcumque fundamentafint diuerfa,nop inconuenit ittr eiufdem latipnis , quia DifFcienti^

ten tiones

efle

mate

inqqantum talis,&e.

rialis

Ad aliud , patet prius , fi:cundum duoj dicendi.quos notaui,

Ad

qoed

aliud,

3f'

tangit pulchcum

modps

motiuum,

dico (vt fupii quasft.^. tetigi) qu6d omnia Vniuerfalia reducuntur duo ptima , fcilicet Ge-

^

&

nus

Speciem , non ita ad

alia icduci pofTunt:

& ideo non ita DifFerentia poteft modaliter pisModus

dicari de fe , ficut Species. rentiae eft diuifiuum

,

&

Di0e-

igitur

conftitutiuum

,

&oc

I>iff*r*Htif

mdutjmf.

confcquenci prxdicabile in qutde de confticuto: fed hoc tantura conuenit fundamentis huius intencionis tur

,

& non ipfi intentioni

,

imm^

voca-

Di^rmM dcnominationeextrinfeca & taii,

ti^m ^ propriecate

fundamenti,&

fimilitei dicen-

dum eft de piopiio. Moduc

vei6 Speciei confticui ex Geneie contincri fub DifFerentia , Genere , habere fub fc pluia indiuidua , qax

&

&

Sfetiiimiir

dur.

&

omnianonfolijmfundamentis iqtentionis, fed etiam ipfimet intentioni,in fuo Genere , conueniunt:& fimiliter potcft dici de Genere.Ex his,& aliis

didis

menta in

fupr
,

collige plura fingularia docu-

his intentionibus.

diftinguatur a lapidc.vltimatc tatnen,& corpple, per rationale. Qupd additur dc Ang€lo,patebic infrk.quaeft.vliirna de DifFerctia. Ad aliud dico,qu6d omnes inftantiae contra illam propofitionem facilicei pofTupt euadi, d^ quibus non cuio modo.

tc,& formaliter

H-

Ad

aliud dico

vt probabitur

,

qq^d piima

,

r^fponfip jn hoc,

potcft diftingui

minatip. In tertia verd e

k.

tertia

,

quia in

& differenf detercontia & hoc non eft

prima j^*«« eft determinabile

,

qu» non

differunt fpecic, fed

numcro,

contradtiuum huius , quod eft frsdicari de pluribiu. Vbi non folum includitur fpccies , vt coriclatiuum,fcd differensvt fpecificatiuum.vel copciadtiuum , ica quod intelledus eft ifte , Gcnu;;

&

praedicaturde fpecicbus diffcrentibus , difFerentibus fpecie , vttique applicatui differem pumer^ vt mpdus , vbi non folum explicantur

&

fuppofita Genciis.fcd pluralitas,

& modus plura-

eorum t & non folura Gencriincommune fed huic Generi fingulari applicato animali hocconuenit,& hoceft intelligcndum tantum in

litatis ,

:

vcrificatur

autcm infundamcntis in

aCta exereito. exemplificatiua

,

ccrciarcfponfio

& declaratiua primae

,

poffet

euaderc argumentum, fcd prima refponfio magis fapit.

^inHi eft mdius vni,

,

,

t«ein.

k

,

Ad aliud,patet piiiis. Dico enim quod ii> funcft maius vniucifale Genus quim fpc-

damentis

m

cies.Similifci mtentionibus , quia pracdicatur de diflFerfcntibus fpccic, numero:Species autem de difFcrcntibus numero tantum:& itahabet plura fuppofiu^on tamen in $i£tu exercito, imo pau>

&

ciora.

quacft cft i8.apuclScotum.

4n GenM necejfarto requirat multas J^ecies.

DE

P R I M o. Qttid Genm fatis patec ex diAis,"ies fumicur. Neeejfario ed aducrbium modalc , & fumicur tocfcs , quotics wctffariurn. Ncccfratium autem vt patct $. Mctaph. tcxt.comment.6.aecipitui quatuor modis.Primo

modo finc quo non contingic aliquid efle tanquam ^ caufali,vt rcfpirare,& cibus rcfpeftuani,

nialis.Secundo modo,finc efrc,aut ficri aliquid

quo non concingit aut

bonum,veIexpeIIeremaIdm.

Vt biberc pharmacum, vtnon

laboict quis ; vei nauigarc in ifiginam, vt pecuniam rccipiar. Tertio riipdo,vim faciens,fiue contra appctiium na-

turalemjfiuc rationalem:& tale pabile.patienti.

eft tiifte

& incie-

Quaitoraodo,quod non contin-

^it alicei fc habcre. Etiftb modus efl abfolutus. Alij vcro ad aliquod bonum confequendum, vcl

malum euitandum,velad agens extrinfecum violentum. In propofito accipitur hoc quarto

modo

maximc.

Qui autem vcUct dicere,qu6d ert

XV.

sr lo

:

prxdicatur ,pr£dicationeyi^n4f
a.(iu fignato

Js.

,

inconueniens, cumetiam in entibus leslibus ita contingat , vt infrk , cap. de Specie , qasft.i. habet ifte. Gcnus enim nedum de fpccicbus diffcrentibus

Qjf

Quid (cxt.

multHtn

,

vel multitudo pate^/.

commcnt.12. "ies

Metaph.

acqipitur.

Totics

enim quotics vnum , cxcepto quinto modo vnitatis , fcilicet ynitate indiuifibilitatis. Sunt enim vnum & multa paflioncs cncis difiundac. Hk veth maximc accipitur vt pertinet ad pracdicamcncum Quantitacis potius, qu^m vt eft paffio cntis, licet

vcroque

cipitur pro

modo

pofiit accipi. Re^uiri hic ac-

exigi.Quidj^m«,& quoties fumitur,

infr^,loco fuo,patebit.

Ordo ad pracccdentcm poflct efre rctrogradus, vc

1.

XV.

Qu^ftionis inft\.

cftvtexpo/itio alrerias, capiuntut pro eodem, ide6 haE duz qucftiones de eadem particula

pars, vcl conftituens

&

,

quia pofito maceriaco

,

vel confticuto :

,

modo Genus

:

funt

& infri magis

neccfiiitatc ponitur,

didhimcft.

da pars fubdiuiditur^vt ftatim notabo. De argait partcm afHrmati-

fpecicrunK

Prim6 Porphy-

auchoricacibus pluribus.

vcl

,

materia-

Ergo dc

Si

tameh

,

quacft. 17.

poficactiam vnici fpecie,

inquit

,

&

loquamur de aptitudine,

Generis pluralitas Sed ttqtirit »ftitudint. fic, quia quod per fc conuenit fupetiori , conucnit per fccuilibct eius infcriori fed praedicari de pluribus , falfic

requiritur ad rationem

&

hoc probacur

:

ponencis illam particulam in dcfinitionc Generts , & poteft Cic formari ratio : Illud necefta-

tem aptitudinaliter, & cfte vnum in multis & de mulfis , ponkur in definitionc vniuerfalis,

quod

vtpatet fupri , quxft.tj. alibi fxpc , ergo pcr fe conucnit Gencri , quod eft fpecics Vniuer-

Genus

de cfTentia eius, huiufmodi. crgo. Patet confequencia cum maiore. Minorem vex6 probo : Illud eft de eftentia Gcneris , quod ,

eft

cft

eft pars

quidicaciua definitioni» eius

ralitas

vel

di

,

,

multitudo fpecierum

crgo. Patct confequentia

nor vero nota

eft

:

eft

cum

ra eft

fed plu-

huiufmo-

Mi-

maiori.

cx ptascedentibus. Alia au<

&

cla, cap. de Specie , quara fortificat ratione,& auchorica-

thoritas eft Porphyrij ,

te Boctij. Tercia auchoricas eft Philofophi

Topicorum

dem

,

,

4.

cap.i. cui addit aWas eiufdem ibi-

cap.ii.& remictit fe ad plura loca Philofophi j. Metaph. & 7. & ad Boctiuni , & Porphyrium. Ad oppofitum arguit * per locum \ fimili & patetlitccra : fcd potiusinfundamentis,quhm inihtentionibus proeedit. Adiungit immediatc refpotifionem ad argumcntum illud , negando fimilitudinem. Rar6 enim tenet argumentum dc ficut , quia non nifi fit ficutijfmum. Et replicat immediatc contra folutionem , & tota lictcra facilis cft. Dcindc refpondet ad quxftiopem , vbi quacuor facit. Primo ponit vnum modum dicendi communcm , & clarum , & probabilem. Secundo impugnat illum , eo quod ,

,

,

non

alte

,

&

_

fubtiliter inueftigat veritatem

,

ic

intclle(^um quzfici, necvidetur eiTe ad propofi-

tum quzfici. Tcrtio pbnit alium modum dicendi fubtiliorem , tenendo oppofitum primi

,

&

falis.

Vcrba enim

nitionibus

dum

,

& Participia

pofita in dcfi-

ad minu's debcnt vcrificari fecunapcitudinem ,-vt communitcr dicitur , fcd ,

hxc

folucio in hac muliM fpecits poceft incelligi duplicicer. Vno rnodo in a6ku , vel in potcntia alio modoin apcitudine. Primo modoloquendo , fit haec prima conclufio Genus

Confiftit igicur

fatis incpte.

diftindione

:

Geniti recjuirere

:

:

fiue fecundz-intentionalitcr

tionalitet

acceptum,non

fine primae inccn-

,

requirit multas fpe-

cies,quaB probatur vt prius inducendo.

Sccun-

domodo loquendo fit haic fecunda conclufio: Gcnus vtroque modo fumptum requirit multas ,

&

fpecics probacur vtprius. Patet ergo qu6d hscpofiiio habctduo roembra fecundum hanc diftind:ionem,dcquibusfacitDodbormentionem iufeqgentibus. Addit confequc^ter cx his , quid dicendura ad argumcnta ante oppofitum, etiam ad argumentum poftoppofitum, vt infri ftatim. Et quia aliquis poftct obiicerc contra didba , eo ,

&

qu6d potentia & aptitudo funt idcm nam fi eft aptum natum ad aliquid,cft etiam, ,

:

aliquia

&

h contra, , in potentia ad idem , ide6 notanter valde ponit diftcrcntiam intcr ifta ,notificandoca, diccns * quod aptitudoefl + nnm.).

vt vidctur

inclinatio alicutM in ali^uid ficundumfi

non repugnamia

&

,

vt patet in

,

vetpofius

riden-

dum

communis cft & probabilis fuftinc^ipfum, addendoad ca quae omifit addciida & foluit ar* gumenta , quae facit contta cum. Secundum ibi:

autcm

Contra

liter diftinft. ii.4.qiiacft.i.&diftin(a.i8.

,

,

dici.

modui , &c..Tertium ibi Potefl igitur Quartura ibi : Suftinendo primam pofitiohic

,

:

,

in fuperficic ad albcdinem

Dicit ergo prim6

,

qu6d Genus ncc

fecundac-

Oenus n»n intentionaliter , nec primx-intcntionalitcr ac> mnl- ceptum , requirit moltas fpccies z&a , vcl po-

rtquirit

Quod

&

& 7. Metaph. quzft.

&

11.

vt ibi notaui.

bus,&

Qu6d auccm

non

idcm

m9u

Primo qu6d non fecundae-intentionaliccr,quia fic acccpcum dicicur corrclatiuc ad fpccicm. Pofito aucem vno correlatiuotum , ponicut ncccf-

fimuloftendit per fcparabilitatcm

fati6 rcliquum, nec requiritur plurificacio vnius,

ui refpedu f^i kirfum.

quantum

imm6

rcfertur.

,

ficontingat

hoc

Verbi gratia

vnum

fibi accidit in,

pater rcfertur

ad filium , ideo pofito vno ponitur reliquum. Licct autcm eiufdem pattis fint plurcs filij , hoc taraen accidit, vt refcruntur. Nara

non ad hunc, velillum, fcd ad filium rcfertur. Similiter di-

ccndum

& fequcnti-

&

ftionchuius.

oftendit indudliue dc vtroquc.

:

cft in

propofito

militer hinc inde

:

omnino,

Smi oper. Tom, I.

fcd

qu6d non

fit

fi-

pofict oftendi,dequo

Primi

De po-

ii.&in 1.&4.& alibi fa:pc, &maximecopiosc9. Metaph^ per tocum inquaediftindt.^.

tentia.

correlatiuorum plurificari

PjOtcntia

ordincmadadtura. Dc primo , ["cilicct aptitudine , patet optimc in tertio,diftin(5t.i. inQuodlibeto , quacft. 19, & alibi , & fpecia-

tMi f^tcits

potius quamalterius

a /.«-

teati*.

dicit

tenciavero in i.^iiftind.i. quaeft.j.

nem^Scc.

Aptitud» dijfirt

hominc ad

modi. Quarti &vltim6, quia primus modus ,

ntc po-

cft

le,vel pars conftitutiua pottntialis fpcciei, vt pa-

enim fubciles hs duc quzftiones, & facis obfcu1« , quantum ad aliqua didla in eis. Diuiiio vero communis,excepto qu^dfccun-

fed multitiido. fpccicrum

,

com«

faluatur inilla, ficutdcSpccierefpedluIndiuidui

intelligatur inteatie Doifloris

tih requitit

ttnti».

&

,

ponitur materia

dummod6

rij

4-

vtriufque

tet faspc fupri,

Secvnoo,

nam.i.

tis

pofito

funt motc,licct vocaliter Hnt variz.Sed fiucnnt diueriz particulae. (iue non , ordo parum nocer,

uam

^

51S

Secund6 hoc idem oftendit de futldamen-

vtqusil. pf xeuntc notaui , eo qn6cl pRrcedft %n dcfinitionc Gencris ly pluribm Ijr dijftremilmi fpecie. Scd quia (vt fupri eft Hcpc tadtum ) vnum

ifta

fint

,

nec fempcr

corumabin-

uiccm , quia alicubi repericur potcntia tudine,& ccontra. Exemplum primi

finc apti,

in gra-

Exemplum fccundi^vc

c«co rcfpcdtu vifiis. In primo eft potcntia fine aptitudine inclinatur enim ad cfte dcorfum. In fecundo aptirudo finepotcntia. Qu6d fit aptitudo oftendit pcr P)iilofophum , in Poftpracdicamentis , & 5. Metaphyfic. tcxt. comment.17. in

:

Qu6d non fit poteniia oftendit phum in Poftprzdicaraentis. Et ,

ad propofitura de Gcncre,

&

vniuerfaliter dc

quolibet Vniuetfali.Dcindearguit

Tt

1

pcr Philofoapplicat harc

'''

cbntrahanc pofitionero.

'^oain.^.

Expofitio

5J6 pdfitionem

Prim6 oftendcn-

tribus rationibus.

,

doquodijoneftad propofitura qus/iti. Secundo & tertio oftendcndo falfitatem eius. Prim^ ergo ratio poteft fic formari ; Illa pofitio non ad propofitum , quac ncc foluit , ncc intelligic qu^ficum hsc cft liuiufraodi , ergo. Patet confequcntia cum maiore. Minorem vero declarac Doftor in littera & primo quoad primam pareft

:

:

rem

membri

prirai

lionibus Generis

.1

pofitionis

& Speciei

,

de inten-

fcilicet

,

djccns

,

:

Procedir,

vna inconftrudio in tranfitiua , qux eirentialiter rcfertur ad Gcnus, quod dicic propter rclatiua pcr accidens , pcr fc inquit.harc pofitio

^atUf"»!

*****

tentio Speciei

cft

ac

,

vbi

:

dubitaretur

fi

fi

cft

&

non primo

&

,

dubitaretur an intencio Generis

(ic.

Quod non

hoc

elle

hoc cft , non videtur nec quxfitum conuenienter

videtur

dubium

,

,

yt dubiijnj.Guius rationem adiungit immcdiate, ^uia Gentu rtftrtm ad Speciem , fcilicet in commujii ,

nonhane , velillam,

confequen-

fcilicet nifi ex

& quafi pcr accidens,cxtenfiue ioquendo ficut fupra, quaeft.7. dixit de Patre & Fiiio. Acci^t,

ti,

Q_ ^OQni.4.

,

principaliter intendit

ad propofitum

efle

quasftionem.S.ecui)da ibi

:

:

&

ci

apprehendi pojfint ab intellellu, perdi-

nifiilla

,

& per

uerfof Jpecies.

gnitum aduale

,

diutrfai

oppofita

fi

dicens licet

efi, fcilicct qi}ia nemo de hoc Declarat ergo quidl quxrit quzftio Sed fcilicct qi.ixntur,/i mnfint multa, fci-

natura Speciei

;

fundamenta

prima:-intentionalia,9«»/'«i(<«^-

tantum vnum

plicetur intentip Speciei ,/ed

An

gratia breuitatis vtitor iitteris. licer

qux

B

inchiditur in

quiditas, vel conceptus

ra,Ioquitur

,

,

neriiycui, fciiicet

A,

,

natur*, (ci-

(quae verius diceretur

vel rcalitas

A

,

,

qu^m natu-

applicetur intentio

,

Ge-

<»^/?/»Mm«r,fGilicet intcn-

tio Genetis ,fimultii naturis retur intemie fpeciei

vt 5, C,

,

in cafu

A. Et fic , inquit intelle£ia ejuaftiomembrum pofitignis tfi ad prepefitum. Illa ,

merabra pofitionis,funt mcmbra illius diftinAioa£lu,&aptitudinc, vt gatctin illis duabus conciufionibus. nis fuperius affign^taE.de potentia,vel

hzc memhr*

Polfent ctiam

rpferri ad intentio-

nes,& fundamenta. £t quia haec

jp.

repljco ipfara in aliis terminis

vcrbi gratia

non

fit

,

color

fic

albedo

obfcura fic.

,

&

,

,

iterum

Accipiatur,

ponatur quod.

alius color in vniucrfo, nifi tantura albe-

do,color

igitur includitur inalbcdine, vt pars

quiditatiua eius. Quseritur ereo,an intalicafu ficut intentio Speciei poteft «pplicari albedini

,

& proprietate

intelledus

reperta ex parte rei

negotiantis

;

,

pcropus

intcntip Gcneris

ita

po.flet applicarj-ipfi colori

,

non habenti

alias

naturas fpccificas fub fc , ficut fi haberent plures , in quibus includeretur quiditatiue,& participatiue, vtpotc albedin*em

a(5tu

eft

,

&

tcra poflTcc diuidi in tres partes. Priin6 oftendit quid non quaeritur. Sccundo quid quacritur.-

funt. difparata

,

vel

aduertendum quod ficut ali, fic quacrir rerminum fimul, ,

fiaptitudine,aptitudine

;

quoad exifteptiam in

illa

qu6d

non

rclati aptitudinalitcr

re

,

fi

&

:

IX.

liccc

neceflario

fit

tamen vnum

& altcrum & ficdebet intel-

iStn cognitum,

ligi

:

proprietas relatiuorum vniuerfaliter,

funt fimulnatuca,ideft,naturaliin-

fcilieet

telligcntia

& ideo

,

videtur ptppofitio aflumpta

veriffima.

Addit confequentex minorem

,

quod

fic

fi

poflunr concipi , crgo contra primum mcmr brura erunt plures a(3;u , ita fecundura membrura infert oppofiium primi. Probar confe-

&

quentiam optime qu£eft. 8.

&

,

alibi,

ex his quae tadtafunt fupra,

quod intentiones applican-

tur fundamentis, vt habenc cflccognitum

non vt habcnt do,

Ille

ergo

per fpeci^-s in

eflc raatcriale

eft a(£l:us

fcilicet efle a(5tu

,

&

vel quiditatiuum,

fpccierum, logicc loquen-

apprchenfibiles ab intellec^ta

& hqc dixit

,

,

Dodtot fupra

,

quasft.8.

commu-

rcgula dc fignificato termini

illa

&

eius triplici acceptione , declar^ndo , tertium membrura diftinftionis.Tcrtio modo,vc per formam intelligibilem ab intelle^Jtu apprenis

henditur.quod

eft efle

cognitum ,&

infunt ei

fic

intentiones.

Tertio arguit etiam contra fecundura merabrura pofitionls , inferendo oppofitum primi. Et fimile aflumptum.-yelargumentum quxftio-

neprxcedcnte

do

, quia de fecundis intentiowibus applicatis primis , non tantum de fccundis , ncc'tantum de primis. Hacc igitur lit-

cft

iclatum

terminus

vtpatet. Et-valdefubtiliter inueftigauit Doftor logice hunc intelleaum , quia •, vt patet ., fic cft quasftio logicalis

co-

& rcprasfentatiuum vnius non eft alte-

/ia(5l:u,a£);u

habct

&

,

cft

nigtedincm , rubedinem,& fic de aliis : hic ergoi inquit Dodtor, cft intcUecaus qtiacftionis*, & nonquarit deintentionibus feotfum», nec fundamentis feorfum , nec de potentia , vcl aftu , aptitudinc, ,

j^m«,quia talia plura

Vbi etiam quid

&c.

littera reputatiir

eire

tius.

D, appliea-

& hoc rejpe6fu iUifu

,

fcilictt

ne,neutrt(m

B,

tamen Do^orcxtcnfiue ,quiaminus

proaedlis) vt pote ipfi

naturx

illi

,fiilicet

confcquens habeant

vel habituale faltem. £t no-

, quia non intuitiue, fed abcognofcuntur. Notanter.eriam dicit

propofitpm ,

1 1^

:

tantcr dicit j^fci»

quia nec ijmritHr an natura Generit,

Sedfi nop.TemA ihi,Et

,

Prima pars adhuc in duas , fecundum quod duos falfos intelle(%us excludit. Prim6 de intentionibus. Secund6 de fundaraentis fccunda ibi Nec ^utritur. Hoc volui radicaliter intantum explicate , vi haic littera clarc appareac iunioribus eft enim tzdiofa , & totum -quod fequitur in hanc quaeftionem , ideo fingula verba tangam. Secundo arguitur contra pofitionem , oftcndendo ipfara notj eftc veram , & hoc quoad fccundum merabrum de aptitudine , ctiara coiltra primum membrum ex confequenti. Vult cnim Do6ler , ex veritatc illius fccundimcrabri data, inferre oppofitum primi. Impojftbile,inc[uit , efi aliquid effe aptum de pluribw di-

ftra(5tiue

,

fcilicet

,

nec intelligere

,

fic intelle£la.

Deinde quoad fecundam parcem primi mem^'' pofitioflis, dicit etiam * qu6d non eft ad

dubitat.

»

quod

,

ipfam non

ia(\\injibific referri adflura.

ilc

.

Et tertio infert conclufiue contra primam pofitionem

:

ratione lertia

,

& infra

nias, quaeft, deplurihtu

,

,

fuper

ante oppofitum,

,

primum

Si, in(\mt

Perihermeaptum dici

lib.

,

alicjuid efi

&c. ergo plura

talfa funt

6.

apta reci-

pere pracdicarioncm illius ,igitur fi illaaptitudo fufficit cx parte Generis , confirailis aptitufufficiet

ex partc Speciei

fufficit correlatiuis

eft

adu genus

9,€t\i

,

erunt fpecics

,

cx ,

,

quia xquale

vt videtur tali

:

quarc

aptitudiiie

,

fi

&

cflc

genus fpecies

exconfimili aptitudine : crgo

mcmbri ex fecundo, enim quod Genus habet plu-

feqditur oppofitum primi vt prius. Conccflb

xe» ilpcicudine

,

A^quitur

qu^d

&

z€t\x fpccies

plurcs

'3*

XV.

Qu^ftionis

14. GtltlM qUO-

m»do rtquirit

multm^t-

qucnciam primam.vt pcius notaui,cxzquali mo-

do

ad titulunx qua:ftionis cxpofitum

feu confe-

,

eirendi relatiuorum.

Confequentcr ponit alium modum diccndi adquxftionem, tenendo oppofitum primi membri primx pofitionis , fcilicet qu6d rcquirit Gcnus & ratio cius , multas fpecies adlu , & hoc intelligcndonon dcadlu cxiilentix realis inrc ,

(ittaiiM.

cx natura

rci

fed dc

,

adu concipiendi

cognito

fint aCtu ih cflc

,

per Jpeciem

,

quod

ita

intelligibi-

ab indiuiduU acceptam ejuando<jue exiftentibu4. Quod ide6 dicit , quia fpccics intclligibilis cau-

lem

,

fatur ab intalleAu agentc diftind.

,

fcnfibilis

autem fingularibus

manet

fin-

hic,&c »«»ff:qu« condi-

tioncs conueniunt fingularibus ruptis

,

obiedum fub conditionibus

,&cum

materialibus

& phantafmatc, vt ). ifte & alibi fa:pc.

fpecies

cft

oftendens

,

,

qusft.6. habet

I.

Phantafma auteni gularis

&

,

,

vt patet. Cor-

phantafmatibus,

fpecies intelligibilis indelebilis in iutel*

&

vt 45. diftindt. 4. habet ifte, 3. dir fupcr libros dc Anima. Et addit ftind. I. lcftu

,

&

tum dicuntur gnito,

&

in

adiungit

fpccies Gcneris

inquan-

fcilicet in effe co-

,

habendo aptitudinem participandi

Genus. £x qua fi^Iutione refpondcc ad argumentum poft oppofitum,quia videtur eiTc contra hunc

modum dicendi cendum

eft

,

dicens

,

qu6d eodem modo di-

de Specic refpe£bu indiuiduorum,

& quoad adium, & aptitudinem. Argumenta ver6 ante oppofitum funt pro hac pofitione , vt patet ,ide6 cnrrunt. Et quia haec propofitio non

inuUum

prima pofitione,fi benc intclligatur, & illa prima communis cft, & probabilis, vt dixi prius , ideo fuftinendo ipfam , &: concordando quodammodo hanc cum ipfa, refpondct ad argumenta iani fa(3;a contra illam valde fubtiUter:& fatis obfcure. Dicjt ergo * Sufiinende primam p«fitionem,8cc. difFert ^

:

Vbi refpondet ad argumcntum primum , quoad iilam partem , in qua ponit inteIIe(Sl:um verum qusftionis , dicens quod in tali cafu haec nacura cftet fpecics , & illa alia in ipfa inclufacflet Gcnus,vt priijs,id

eft, ficut fuiiret fi-habuifict

plures naturas fpecificas

breuem,&

fubtilcm,

(juia

:

&

fubfe

aflignat rationcm

adhuc, inquit,;»ffi conei-

fitur,minui habet dt inteUe£fu.

Vbi aduertendum ,qu6d

ficut fupra, quaEft.4.

& infra, quaft.7. AntepraEdicamcntorum Doftor, Cenw

eft

inquit Boctius,id tatis adlualiter,

^

eft,

paruz

entitatis

quiamatcriale

tit.

habet

&

,

ns,poJfe concipi ab intelleilu

hoc

/?
,

£lu cuiftf debet dici fpecies

rum

efl

:

:

ejuod

inquiri noneft ve-

',

fecundum additum de

fcilicet illud

,

muUii , ad ^ua de

aptitudo Generit

illis

vt pradicatur

,

tantum aptitudinaliter. Tamen aptum dici,8cc. Vbi Do^aor tangit

fcilicet

illii ,

fi fic fit Genni

condiciones requifitasad hoc vt aliquid

fit

,

fpc-

Prim6 qu6d Genus tale aliquando diccbacura(5lu dc tali , & nunc fit aptum dici de eodcm. Sccund6 qu6d concipiatur ab intcllec^u , & hoc per fpeciem intelligibilem, vt fupril & hoc candcm perquam cum cflcc cies Gcncris a^au.

,

,

vt infri

Pcrihermenias fic fit

,

quacft. j

fit

Genus aptum

res fpecies a(5lu

&

,

&

.

6.

primi

Genus

vt priijs

,

,

G,.

dici , tunc erunt plu-

nedum

aptitudinc

,

vcl po-

tentia.

* negat confequentiam primam,& forma & tenct quod talis atgumentatio non tenet cum apticudine, quia

Ad

tertium

dat inftantiam de Solis

tunc vbi

eflet

,

aptitudo, femper

cflct

potentia,

nem notabilcm,qnx clara eft. In fine vcro totius quaeftionis ponit vnum not.nbiIe"(& poflet afliquo videturconcludcrccum fccunda propofitione, & contra primam licct aliqualiter ad argumenta rcfpondcat fuftinendo primam. Dicit ergo^«o
gnari vt quinta pars huius folutionis) in

:

fimpiiciter teneripojfet

,

t^uod Genut non eft apium na-

tumdici de multis

,

feruatis

quod

,

fcilicet

nifi duzhas

talia

conditionibus obcencipiantfir ab intelle-

Hu, Hc quod in eorum intelleSiu includatur

Genm

,

poJfintexiftere,ftuenon:quzte concludit qu6d Genm fimper habet multas fpeciei aElu. De Tertio. Etfi copiosc tctigi litteram

Scttioper.Ttm.I.

^9'

aIiquasdifficuIcaces.Prim6circadi(£la in illapri-

mapoficione*. Videtur enim quod accipiendo t nam.x. Gcnus fecundz-intcntionalitcr requitat multas fpecies a(Stu , quia quacftionibus praecedcntibus declararum cft c^ubd pradicari depluribus eil racto vniuerfalis , ergo per fcincludicur in intclle^flu cuiuflibet fpecici ipfius,&per confcquens Genc-

,

crgo dc necelTitatc fpecies plutcs rcquiiuiuiir&

dcGc-

nere,& Spccic in fundamentis tum ex illisauthoritatibusante oppofitum , tum quia fi intentio Generis requirit plures intcntioncs fpccicrum,&

&

rtffuitit.

,

diflTcrentia fpccie. Similitcr poflet argui

&

muliit iu»

tamen proptcromnem fcrupulum abigendum circa di(^a, introducam

Do(floris in 1. articulo

bet de (Wf£f^«,fciIicetobic(5tiue,non formaliter,

necfubie(^iue,&hoc intelligitur de fundamento Gcncris , hoc cft didu , Gcnus habct fe, in vna etiam fpecie , vt potentiale , contrahibile , & ^tadluale , per confequens minus habcns de cntitate , & a(!luali , atque eftentiali intelligibilitate , quim fpecies cuius eft. £t fic fuftinendo primam pofitionem,qu6dneca6lu,fciIicctquoad ezigentiam , nec potentia ad fic efle , rcquirit

aflum

perconfequcns talia erunt fpeciesa(Stu,vt loquitur Logicus de fpeciebus,& hocy5«* exiftant ,fiue

quare inquit Dodlor qu6d ctmconcipiturminitsha-

inclu-

caiur

prtidicati

&

ftionepraeeuntc) cftconucnienter, tanquam particula quiditatiua pofita in dcfinitione Gcncris,

,

18. num.C.

quod tamen eflc falfum fupii oftendit.Quod autern hoc fequatur, oftendic pcr vnam propofitio-

ris.SiniiIiter/^»^««r/^i«/^faV(vtdi(ilHm cftquae-

,

rantmr.

li-

&

:

qut, rtqut'

habet. Terti6 poteft,addi

,

in cius intelle(flu ,

Ad /fitclfS »flm Getitrit

,

concipiebatur bri

17.

,

& acluali-

potentiale

vnnmquodque fe habet ad efte & adum, quo maximc eft cfte ita ad intelligibilitatem:

Gtnus qutditur in

,

tenuu Jimilitudo fingularium , vt

ficut

modt

Adfccundumdicit,9«o
eiei,id eft

quod

,

vttucxponi»

,

Do6lor,rcfponfio ad pto-

ita eft,inquit

pofitum.

inquit

&

16.

ipfum.Et

aliud,

dere aptitudinaliter aclu ineft ; quod talis eft adlualitas fpecierum

K nana.f.

,

idelicet

quod rcquiritur ad fpecies Gcneris , viquod adu habeant aptitudincm parti'^ cipandi Genus , ficut ijifta o cap. de Proprio, dicit quod rifibilitas ineft a£lu homini,vel ri->

n-

537

Gcnus plurcs fpecies fcd tahtum aptitudinc.idcft, non rcpugnantiaad cfl'ea(ftu. Patet foltitio

plures habcbit. Declarat afTurBptum

fundamcntum fundamenta,cum habeant

cfle in diuerfis

illa:

intentionca

fundamentis

fpecificis

fubicdiuc. Itcm.fupti

di^um

cft,qu6d dcfinitio Vniuec-

ralis,& Generis eft quiditatiua

,

&

cflcntialis.er-

go nondacur pcr aptitudinem.Patet confcqucn-

Tt

•

j

tia,

zo,

lit

'i^Expofitio

558 quia nulli apdtudo

xia,

cflentia illius cuius

efib cie

& ma-

fMtum prxdlcari,6cc.

videlicec

,

&

potentia , inItcm.vidctuf quod aptitudo , conucnienter diftinguantur , vt Doftor diftinguit

:

nam

aptitudo dicit ordinem ad adlum

potentia inclinatioHcm ad illud

Potentia etiam abfoluta ,

cft.

ordo

(it

&c

,

refpcdtu cuiu$

,

non eft ordo , cum

refpedlus.

Item,videtur quod graue

pontum rurfura

potcntiam diuinam,nt aptum elTetlviolcnter

furfiim

fic

,

efte

furfum

quod non

,

,

pcc

alitec

contingit,

f um omnia iint in potentia obedientiali refpe&a Pei,& per confequens habent inclinationem fecundum imperiumeius. Itcm.talpa dicitur casca , & tamen non eft nata habere vifnm.crgo illa propoHtio eft falfa , Nihil

& c.

dicitur priuatum,

Item per potentiam diuinam potcft ca-cus ctiam nattis videre, ergo illa propofitio eft falfa, priHatiane ad habitum,&cc. Item , atenebra ad lumeoeft pofHbilis tranittus,& Hcdc aliis multis.

A

I.

Ad

ifta

rcfpondco.ptinii pratmittcndo.iudicio

tur

:

Ad

aliud dico

dico

,

dicit

&c veijor eft

quod

,

logicc loquendo:

primum , ad primum iftorum

intelligitur iliud aptitudinaliter

DoAor.&communis

enim vniuerfalc,

,

vc

cxpofitioomnium.-eft

& prxdicabile idemj& prxdica-

bileeftidquod aptu^i natum eft przdicati. £c fimiliicr diccndum eft de diftereniibus fpecio,

quod requiruntur aptitudinalitct. Vcl fi contendas quod intelligahtur ifta adlu, & non folum aptitudine poflet dici quod verum ,

cft

de fa£lo loqucndo

vt quaeftio

ifta

:

fed

tamen

in aliquo cafu,

fupponit, pofiet alitet

ter poteft dici ad illud

quod

cflc.

Simili-

tangitur de funda-

mentis. dici

titudinalis definitio

,

vno modo, quod

per apticudincm congrue

Huiufmodi

poteft affignari.

entis ap-

eft

prasdicabilc

,

vel

quod vniucrcomplctum,& aau,(de quo eft hic fermo) fit ens adu', & quod pra:dicabile fit tanquam pafEo

,

quod loquitur Dodbor

hic

Ad

aliud de tenebra

&c. patcbic infr^

,

,

,

in

veritas

il-

, de qua ptiuatioue intclligitur,& de quo non. Vide ibi triplicem diftindionem de priuatione, Ec cum dicitur quod pec potentiam diuinam poteft cscus , &c. Dixi iara qu6d nuUibi eft aptitudo , vbi non eft potcntia abfolutc loquendo ; mod6 Philofophus loqui-

lius propofitipnis

tur ibi naturaliter

vt expertus eft

,

ad agens natucaie

,

& in ordine

,

ficut alibi in fimilibus lo-

quitur.

Secundo dubitatur, ,

circa aliqua didta in

&

primam pofitionem. Et ^uia prima tis

il-

exprcfTa,

&

declarata prius

rario eft fa-

circa fccun-

,

dam rationcm * inftabo. Vidctur enim qp6d noro.^ illud primum aflumptum fit falfum quia natu,

ra,-vei quiditas animalis

,

feclus^

omni opera-

tione intellc6^us , vt habct illam vnitatem minorem vnitate fpecifici , eft communicabilis,

&

pluribus , quantum eft ex dato qu6d intcile^tus nihil operetur circa ipfam , nec circa fpecies eius , immo dato qu6d nulia potentia cognofcat ipfam,nec fpecies przdicabilis de

partc fui

,

eius.

uum

:

eft

afku fpecies ante adlum collati-

fcd in illo priori pcr fpeciem inteliigibi-

lem poteft apprehcndi

,

crgo

illa

propofitio cft

falfa,qu6d aiiiu naturdyinquamum dicitur ^eeies, efi

quod a^u concipiatur,8cc.

falc

Item , videtur quod illa tcrtia ratio praefupponat falfum , fcilicct Genus cffc aAu Genus, proptei folam aptitudinem ad ptxdicandum., immo requirirur quod habeat ad minus vnam fpecicm adu , & ita non erit fimile de illis fpeciebus , qus tantum apta: funt recipere przdicationcm eius, & ficargumcntum non pro-

locutiue datur hic definitio per aptitudinem eft defctfptio

,

vcl

pct fubieAi paflionem.

Ecper hoc foluitur illud quodfcquitur deapfi adhuc contendasquodeft relatiuum a6kuaIe,crgo requirit terminum adu. Dico quod verum cft,Ioqucndo de adu cognito, vt di-

titudihe. Et

f:it

fecunda pofitio, non auteni in

a(£l:uali

exiften-

tia,vt loquitur ifta.

Ad aliud

dico

eft inclinatio,

,

quod formaliter potentia non

do

fe Qoncomitcntut.nec aptitudo formaliter eft prdo, licccconconiitcntur fc:nullibi cnim fecundum veritatcm eft aptitudo, vbi non eft potcntia in ordine ad aliquod agens in vniucrfo aliter aptitudo effet otiofa,contra Commematorem 2. :

Metaph.in principio.Quod tangitur depotcntia abfoluta , dicd

quod

hic loquitur de potentia rc-

fpe^iua.vt patet.

Ad aliud elfet

dicobteuiter,qu6d in tali cafu,graue furfum violentcr , vt violentia opponituc

apcitudini natucali

cedir.

Itcm,videtur qu6d fufficit

,

non tamcn

vc opponitur

illa

vtri^ue correlatiuo,

relatiuis tertij

velnon repugnantia,licetaliquan-

24,

primam propofifolutionibus earum , fuftinendo

rationibus contta

tribus

vniucrfale.Aliter pofTct dici.pofito

eiuSjVt fupri.quzft.fi.didlum eft:tunc vel circum-

^|,

quac eft carcntia in apto

,

PoftpraEdicamentis in vnaqua:ftione

Itcm, nihil

Ad aIiud,poflct

aptitudo

quaptum animal.

tioncm

,

ftac

hato habere habitum, & quando, & in quocumque loco fucrit,& fecundum q^pd,&'ad quod,vt $. Metaphyf. text.commcnt.X7.& p.Mctaphyfic. text.comment.3. habetur. Mod6 talpa nen ef); huiufmodi. Vel alitet qu6d talpa eft nata habcrc vifum fccundum genus propinquum , fcilicet in-

magis mihi

fapit

adbu fupcrnaturali

propric de priuatione

lis

fuftinendo

cum

naturalisad oppofitum.

meo,qu6d ille primus niodus dicendi fufficienter impugnaturi Dodlore , & idco fccundus modus

tamen

|,|i.

licel aliquibus vide^-

^

^.quaeft. Q^odlibeti , Sc 6. quaft. prims diftind.z.Malc crgo dicit quod definitut pcr aptum

dofibtin^ iftius

ximc

j,

aptitudini obedietuia}]

quod nec natutaliter , nec violenter, fcd tantum ncutralitcr fit furfum & hoc habct exprefsc ifte quacft.i.Tcrtij,& quacft.ip.Quodlibcti, qu6d

plcrumquc in

eft, vt patet

modi,

aliterhabct cfrc,

&

ptopoCitio,t^(juale t^

non

fit

vcra

,

vt patct in

& pluribus aliis, in quibus alio

modo vnum correlati-

uum,&alircraliud. Item , videtur refponfip data ad fccundum ^ r. iftotum trium includere aliqua dubia. Prim6 ciim dicit * quod nenjttfficit ad ejfejpeciei, &c. ar- *nuiB.j. guitur enim fic : Inquantum aliquid przdicatuc in ratione generis,dealiquibus in rationcfpc* cierum , pcr hoc denotatur qu6d in intclledtu includatut taic Gcnus , ergo maeorum fit , l^ dicic Dodtor , qu6d non tft verum de iUis mul-

&

tis,8cc.

Icem, quare dicic quod aliejuando dicebattir , dc prztccito, dcper eandem fpeciem.

Item,

XVI.

Qu^ftionis nuiB.*'.

Itcm, videtur qiiJid inconucnicnter ncgat * illam primam confcqucntiam tertix rationis, quia

fimili

argumento vfas

quzdione prxcc-

cft

dcntc. Et primo Pcrihcrmcnias

Ncc

quxft. 6.

,

propoHtum , tum quia dicerctur quod forma Solis non eft materialis , tum quia dato qu6d fic negaretur , quod alia raateria non Ht apia rcciperc illam,cum mainftantia dc fornia Solis eft ad

& in potcntia ad & maxime fecundum dodrinam huius, in plcrifque locis & praecipuc in fccundo diceria

prima Ht vnica omnium,

omnes

,

1

4.

Itcm , non vidctur fcqui qu2>d H Cit aptiiudo in vtroque cxtrcmo , quod iit potentia , nec ad hoc probandum cft nccefta-. enim grauc poHtum furfum, cft aptum

p.tx>po(itio illa iiia

i

ficut

clTein centro, ita in ccntro cft aptitudo ad rcci-

piendum ipfum , & polTct nihilominusponi Hc rurfum, qu6d nunquam poftet clfc in ccntror ftotcntia faltem agcntis naturalis,dcqua videtur

oqui

ipfc.

Ad ifta refpondeo.Ad primum dico,qu6d

%6.

Vniuerfale aliud

cft in

(icuc

potentia ,aliud in a£lu,&

ntric» tun ifi

fiin potentia,hoc cft vel propinqua, vel remota; fttiniM ita pra:dicabilc. Dico igitur quod loquitur hic rtm»t» vni' logicc, &c dc Vniucrfali in a£ku , vel pracdicabili, nifi

tnrfiUt.

enim

vel faltem in potcntia propinqua. Nihil eft

aptum,

niii

fic

& cognitis extremis, aptitudinis & tunc fequitur

cognitum

vcl tcrminis fuz

,

,

enim cognofcnntur cxtrema cognitione abfoluta , qu^m comparatiua, vt didum eft faepc fuprk. Conccdo crgo.quod aftumitur in argumcnto de quiditatc gcneris in illo priori, loqucndode aptitudincremota , non propinqua. Ad aliud, tadtum eft fupr^.quxft.^. & feqaenti. Sed breuiter pro nunc dico , qu6d hic accipitar Sptciim <»ff«,pro fundamento propinqub fpeciei , vel non quocumquc modo apprehenfam, fcd apprchenfam, &comp3tatam. zCtus pra:dicandi. Prius

Ad

aliud, patct ex di^is

quomodo

rclatiuis mutui$,vt patct.

Ad aliud,patet cx fccundo articnlo. Non enim incclligiturillud Ac prtdicxri ^dtu. ,icA aptitudi}ic, licet in rei veritate folutiones

multiim curandae. Addit enim

qu64

AJ

illa:

non

,

ncm

quaeponit alietatem matetiae fupcrioris,&

,

inferioris.

Ad aliud, probabiliter fuftinctur illud didlum de potentia , Sc apiitudine , propofitio fequcns, ad inftantiam dc graui diccretur, quod ibi cft pocencia, quia nullum violcntum perpc-

&

&

cuum

nacuraliter. Si

cxco ,

enim

vifus cftet naius efTe

quare non potentia , fcd quicquicl fit dc vlterioriinueftigatione huius , Sc di£korumj probabiliter tamen,& famosc loqucndo, Dodor foluit argumenta illa optima, vt daret viam tcnendi ptiinam propofitioncm.Sccunda tamcn propofitio mihimagis fapit. Sed in rei vcritatc fupplendo, vt facit Dodlor.pariim , vcl in

ficut e contra

:

nihil difFcrunr.

Cztera clara fuat , nifi quis moueretnr,eo qu6d dicit DoAor in fccunda propofitione *, qu6d Species inteUigiyHu aecipitur ab indiuiduo & qu6d aptitudo habeatur 4^«,vbi vidcrctur cfte op-

,

vtl *£Ih

,

& infra often-

:

19» nain.j.

,

Sed hare

pofitio in adie<5to.

Primum, quia quod

eft

facilitcr foluuntur.

caufa cauf«,cft caufa cau-

fed indiuiduum cft caufa phantafmatis ,ic hoc caufa fpeciei , ergo vel faltem indiuiduutn cHquod, licct non quo , vel in indiuiduo includifati

:

tur

,

& illud ^uod eft ratio agendi & conditio & idc6 non dicit Dodbor quod indiui,

agcntis

duum caufat tur,

,

:

,

quod eft

qu6d ab indiuiduis accipiun-

fcd

rc£le diftum.

Ad aliud rari vcl

dico , quod aptitudo poteft compajlptiimJt ad inefle fundamcnto , vel ad tcrminum. ^uomtJ»aam

Primo modo, non aptitudine , fed adiu ineft.Secundo modo, proprie cft aptitudo, & aptitudine lerminum habet , & non ncccftari^ adlu , vt infri , cap. dc Pro^rio habet. Vbi fortc prolixi6s ha:c tra(5tabo , Sc hzc omnia probabiliter dida

'"'*•

fint.

Dodor vltra hoc,

vtfint a£tu fpccics

,

vno modo qu6d loqui-

/inc

eft fr*dicari'vel aptitudine

iconditiones

aliud, poteft dici

18,

tur dc matcria fecunda, vcl dato quod dc prima, fortc locutus cft fccundum communcm opinio-

procedic

argumentum Do£toris. Ad illud, quod tangitur de reIatiuis,non dicic Doftor , quod fcmpcr habcnc vniformitcr cftc, fcd qu6d fufficit aequale cire. Loquitur etiam dc

,

<539

qu6d bene ncgat , de fbrma,

pacec

confequcntiam illam valetc , vt oftcndi pcr Inftanciam. £t cikm dicisqu6dfic arguit quzftione przccdcnte. Dico quod non , quia ibi de fa&o, hic vcr6 dc aptitudine. Cum inftatur contra inftantiam de Sole. Ad primum ncgatur aftumptum fccundtim vcritatcm , quia fotma Solis cft materialis , ficut aliotum corporumcceleftium.

,

,

ftind.

Ad aliud

Qj^iE

alias

S

qusB eft

ditqu6dargumentampcccac fccundum Confc-

T

19.

XVI.

o

I

apud Scotum.

qacns.

^m

Ad aliud dico qu6d ide6 dicic ,

^4r«r,.quia przfupponit

omnes

in vniuerfq aliquando fuiftc

aliquam

,

,

aliquando dice-

& idc6

fi

vel aliquas alicuius generis

&

adu

pcr aliam, viderctur circ alterius ob-

&

, vt patct , tangitur infr^ ,fuper libros Perihermenias. Sed tamcn noneft fimplicitcr

impoflibilc tas obiedii.

qu6d

fic

alietas fpcciei

,

ne Generis

efte

nouo fecundum fe totam polfe produci, tunc folutio non procederet. Dicit ctiam per eandemjpe' ieiki

,

conue'

.«*

per con-

&

fi

quid

hac particula, in

nienter ponatur in definitio"

ponatur

non

in re, aliquando tamen fucrunt, fcqucns fpccies intelligibiles , aliquandoabindiuiduis carum acceptz, rcmanent. Quate fpecic incffe cognito a6ku , vel habitu. Si tamcn poneretur aliquam fpecicm alicuius gencris de

ciem, quia

Vtrum

fpccics podibiles

&

idcnti-

DE P

R

I

Mo

quid

,

quasftionis patet. te

,

in quid

fit

prk quzft. 9. Sc alibi

Nedum enim efTc de quidita-

vel dc cflcntia dicit in

Theorematibus,definitione habet

quam

in ^uid,

quzft. 6. dicit fifficit

innotuit fu-

,

& in folutionc huiits

,

& infra

qu6d j^d

(juodpradicet tpiid.

(juid.

6. ,

Vnde

ait in

Ejfentialeinplmfe

cap. de Diffcrentia,

pradicari inijuid, non

Quid vcr6

^uod quid, vt ^uod
,

iptiditM, ycl

habct videri

&

Ordoquxftionis buius patet,& diuifioeias

Tt

4

com

|^

540

V

l

Expofitio

coairaanis eft, excepto qu6(l in fecunda parte pocell fieri aliqnalis fabdiuino , vt patebit.

DeSecvmoo,

1.

partem negatiuaro. Prima fatis clara

arguit cribus

eft

,

racionibus

procedit enim ex argu-

mento Porphyrij in lictcra, ad oppofitum tamen oftendencis Genus ptjedicari in ^mi^, eoquod coauenienter refpondetur per ipfum , ad interrogationera fadlam pccjjuidde Specie. Ctimcrgo ( VI quxft. 1 1. oftcnfum eft) Genus vc hic de-

& taie non dicicur in quid de

finicuc, ^c incencio,

rc

,

cum fint quare nuUo mo-

vt patet,nec de iritentione Speciei

ijdifparata: Species Vniuctfalis

,

,

do gcnus prsdicatur in ^»»«i fienim quaeratut Hidefi homo? non refpondctur quod eft Genus. ;

Si etiam quxracur , qnid efi Species f nec rcfpondetur pergcnus. Secunda ratio procedit ex inada:quatione,vel

potius eo

quod

fruftratur fine, propter

nitur.vt fupra,quEft.i4,in fimili

qucm po-

argutum

eft.

Ec

formetur atgumcncum fimilicer, ficuc ibi nocaui racione i. anccoppoficum. In probando minorem adducit Philofophum 7. Metaph. text.

ii.& ij.rccicatum

comnt. 45. vt fupri, quaeft.

de pr«dicatione

eft

fuperioris de in-

difFerentigc

feri ori.

*' .^ojii

fic

prgEdicari in quid

,

fed vt fupenus

d^e

inferiori,

,

qua:ft.9,

&

DifFcrcntiam prsdicari in ^uale, crederet ahquis DifFerentiam cfTe quahtatcm , de prasdicanicnto Quaiitatis, cuius ri intjuale

,

modus prjcdicandi

fecundum quod

diuerfi

eft pracdica'-

modi

pra:di-

& quzftiones & refponfipnes proportio-

candi,

deccm Pradicamentis:idc6 ponit fccundum notabile,dicens-^u6d 6^
, fcilicet abfque ahqua determinatione contrahente , vcl diminnentc. Sed difficrentiafuhjian-

lute

tialii, id eft

id cft

,

,

eflentiahs

,

in quale cfTentiale

rum,cap.8. Speciei

,

,

vt habctur 6.

Topico-

Quod declaracnotabiliccr, quia

ferencia talis importat

aUm

pritdicatur in qualetjuidy

forrnam

vt fupra fxpc (forma

vci

,

auccm

dif-

formalc

,cjualitas, )

,

quiJitatiuam,

& cfFentialcm iiTiporcac,& ex con-

modum

Quareinquic

cocius

,

ideo prxdicaturin

rationetotiut, id

cfl:,

formaj,& qua-

quiditacis, praedicatur in ^ualequid, id eft,in le quidicaciue.

eftdiilu, qiiod.ficucdiffercntia noncontrahicur

dum

«d

difFcrencia fumitur cx diuerfitate

modorum

fcndi, vt prius facpe, de

infra

illud» cuius cft diffcfentia

,

fedpocius concra-

& dctcrminac Genus, & alia fupcriora

,

ita

fi

difFcrentia fuperior de inferiori dicerccur,vc dif-

ferentia;

non dcccrminaremr,nec contrahcre-

tur ad ipfam pcr aliquod concra6biaum,cuius op-

pofitum prsfupponic

non

Dodoc

efTc

verum

,

licet

probet.

&

fundamento fubahis tcrminis,vtpatct.Adducit Philofophum i.Topicorum, cap.7, eft propofitio notabihs,& farpe ppnderatur in

cedit fimih

&

his quxftionibus.

Ad oppofitum adducit Porphyrium,deinde refpondct ad quxftioncm , vbi duo facit. Primo folutioncm qUarftionis, conciufioncm affirmatiuam

fuftinendo, ponif,& declarac.

iicit

concra dida,

uidi in duas.

Primo condufionem

ponit,

Secundo ob-

& foluic. Prima pars poccft diquaefici affir-

& breui^er probat.Secundo duo

nocabiha pro maiori declarationeadiungit. Dicit ergo primo , qu^d conuenienter ponitur. Cuius rationem fubiungit, vt fupra farpc dixit, co quod ratio Vniucrfalis

cd

prtdicari depluri^ut,

qus

diuiditur per in ^uid^Scin^uaie,

tanquam primos modos prasdicandi. Cum igitur Genus fit fpecies Vniuerfahs , ncceffe eft vt ahquo duorum

modorum pr^djcandi tiae

diuifiuae

prasdicctur, quia difFcren-

Generum

,

funt conftitutius Spc-

cicrum. Manifeftum autcm pra:dicatur intjuale

quod Gcnus non , ergo per locum ab immcdiaeft,

lc oppofitis, prasdicabitur in ^uid.Et

dubitafct

t.

Vnde concludit

ex

hoc difFcrentiam

praedicandi Qualicacis,

inter jno-

& DifFcrentiae, quas

quo magis

,

efr

cap. de

Diffcrcnria, quaeft.6. habec vidcri,

Dcinde obiicic contra di6la dupHcitcr,& ma%\mh contra iUud primum notabile. Primo inferendp cx illa defcriptione^r(«
^

,

Vulc crgo inferrc qued cum vt fuperius defccndat in ipfam , pcr confequens per aliquod determinatiuum, vel contraftiuum praedicatur in <juid de ipfa , ficut fn hnca xcSta. Specieruni,&: Generum conucnit fuo modo. Tcrtia ratio pro-

matiuam

&

Synonyma cranfcendcntia quarc prsdicacur in quale. Vndc j. Mctaph text.cornm. 19. habctur quod primus modus Quahtatis cft difFercntia fubftantiae. Et quia non quamcumque formam, nec quecunquc modo, fed formam func

,

in lecSta linea : aflignac racionem dicens , ^«/4 func fuperius per fe ip/itm defcenderet in inferiw, h.oc

hit,

&

qu£ di<^a funt fupra, fequemibus. Et neexhocquod dicit

^uid.

dijferentia, fcilicec ficucvie

Sc quid in ^uaie

,

r,

tota httera patet cx his

quod mn prtdicatur vt

&

4.

dehcet

fcquenti per

,

&

non in ^uid. Ponitprimum notabiledeclaratiuumiftorum terminorum,& fignificationis eorum,quidvi-

Et quia ahquis diceret quod pracdicatur in , ficut praEdicatnrdc Specie cuiuis eft conftitutiua hoc cxcludcndo dicic,

quale.&nonin quid

Specie ptacdicatur

^,

^«4/*,&quare DifFercntia pracdicatur in ^uale,

qjiate

qaiaaUquis

Genus non pxxdicarctur

ia

nifeftc falfum eft ra

,

cum omne

quia cfTcc per confequcns vcpraedicacum in quid , vcl in quale :

de aliquo verc ineftfibi. Quodaucem confequens fequarur, pater ; quia lapis non prcdicatur de homine per modum qualitatis, nec inforroantis quare per tViodum fubfiftentis, circntialc,

illud

:

vel cflentiae

,quod

eft praedicari in

^««Vperte.

Secundo arguit , inferendo illud inconucniens , videlicec Genus hic definitum non conucnirc vniuocc rebus

vniuocum

eis,

omniumgencrum,

cuius oppofitum didlum

vcl efie

eft fupi a,

Quod autem hoc fcquatur porcfi fic Cuius pars elFcntialis & per fe definitio non cft vniuocum omnibus gencribus.ncc ipfum qusft.

argui

I

.

,

:

,

definitum fed harc pars definicionis Generis :

huiufrnodi, ergo. Patec confequentia iorc.

Minor yer6 patec, quia cfFentia non

uoca illis

,

vc didtum eft facpe fnpra,

cft

cum maeft

vni-

& infra ma-

gis:quare nccpraedicari in quid,li iiJadcfcripcio, quam tu aflignas , cft conueniens , fcilicet pradicare ejfentiam

permodum

guracntuni formari

effemia

,

& poteft hoc ar-

codcm modo

,

ficut praece-

dens.

Ad hzcargumenta rcfpondet , negando confequentiam prirai , quia pradicari in quid , vcl irt quale diuidunt prsdicationem poflibilem , veram, vbi videliceteft habitudo przdicati ad fubie^ura, qualis efl abftradi , inquit Dodlor,id efl,

&

fuperio

7*

1

Qu^fliionis coi»muni« , vcl

loquatur de abftradionc propric , intelligi dcber dc ablhadtio-

fupcriori!, vcl

ne non vhimata vniucrfali

,

:

accipit

fi

enim abflradum pro

.

&

z.

I

quod

4.

& infr^, in

Antepraedicamentis,qua:ft.

fuHicic videlicet vnicas proportionis in

fundamentis ad vnicatem vniuocationis,in intentionibus.Przdicari ergoin ^uid vniuocum efl in omni gcnere , liccc nulla effentia vniuoca fir, fed benc vnitatem proportionis habcnc eflbntiac Prxdicamentorum, fcilicct in fimilitcr fc habendd , vt paiet.quod fufHcic , inqiiic Dodior , quia praedicari dicic habicudinem prardicaci ad fubieAum. Vbi crgo eft vniformis habicudo , ibi vniformis modus przdicandi , ita pra:dicari in.

&

^Htd fecundai-intentionaliter

vniuocum

erit.Dc-

indc refpondccad argumenta principalia.

Ad primum dicir qu6d ficuc

d«-intcntionaliter,ita duplexpotefteflc quaeftio

&

de Spccie,videliccc ^id efi , quidprtdicatnr dc ipfa. Ec liccc vcraquc quaeftio poffec ficri de ipfa vtroquc modo accepta , tamcn propric loqucndo prima in fundamentis,& fccunda in intcncionibus ficri dcbec. Ad formam igicur argumcnti dicendum , fi quzratur de Spccie, vc quasri debec, fciliccc quid przdicatur de ca? Conuanienter rcfpondctur per vc hic dcfinitur

:

&

fic

concefsa maiori

negatur minor,& fecunda pars probationis eius. Sicur ergo conuenienter quarritur, tjuidefi homo? refpondetur per animal,kA conucnienter quathat quid prxdfcatur de jpecie } Sc tefpondctar pcr

&

541

fubftantia : etiam ex

autem ex

Dodor hoc ,

do

tiapoccft accipivel vc differcncia

,

,

&

in fubflantiis manifcftiuseft, &forte verius

Qu6d autem talis

inii\ magis.

:

ftanriz cognofcibilis erit,quia cuius cognitio de-

pendet ab ignoto,& ipfum ignotum crit. Infinii.Mctaphyficx. tum vcr6 ignotu cft 1 .Phyfic. Ad hacc duo refpondet vnica refponfionc fcd vidcturfpecialiterefrc adprimum iftorum,& remittit fc ad dida fuprk, quasft. 9. ad finem, qu6d

&

non

fcilicet

fequitur inconucniens illanim

difTcren-

vel vcgcnns.

Ad

certium principale, refpondct vniformiter

comparari,vcl ad fubieftiim vt fupri

fai^pc

didum

dicatur in <]uid,Sc

Cic

j"'^,l/jl*' vel ad fuppofitum, fnbi,a, ,

,

Primo modo non prac-

eft.

loquitur Porphyrius in

lit-

,

,&

nigri, cftgcnus;

dida

;

refpe(3:u corporis accidcns

fpccics

litaris,

;

;

communiter

rcfpe(3:u

qua-

& fic dc aliis.

De Te RTi o,cir«a

dicSlaiq

folutiontqux, fcd quia ex

fupri deccrminacis pofFunc dcclarari.ideo brcui-

me expediam.

ficuc

non

Vidccur prim6 quod genus in

in ^Mf<^ pracdicecur,cum ficaccidens,

& alia: incentiones.

Icem,

illac

nocificaciones de in ^uid, 8c in ^uale,

non videntur conuenire intentionibus, dequi-

differcciafupcrioreft Gcnus,&inferior Spccies,

& omne genus defcendic in

DifFcrcncia pracdicacur in

ergo

tc,

inferiori.ita in collatcralibus pcr

ficut ibi

dacur fuprcmura, ica in collace-

modo. Sccundo arguic proceffum

ralibus, fuo

ferenciiscfrcncialibus cx

illa

in infinicum in dif-

rcfponfione, quia

fi

fuas Spccics per dif-

ferentias,crgo aliqua differcntia crit contradliua illius

de

fuperioris,& conftituriua infcrioris:& runc

illa

du

contradiua quacratur an

fit

fuperioris difFercntix,veI non;

prius,

,

^M
pr^,qu2ft.5).vbi ide6 definicioncm

non fu-

di(ftis

fecundum de-

claracioncm Do(5loris nbn ponic Porphyrius hic, quia non pr^dicatur aliquo vno modo prardicandi,fcd in^uale ^«i
illius diffcrentiz erit alia

diffcrentia conftitutiua

(juale

Pacec cbnfequencia cx

non,pari ra-

tione dicendum crac dc prima , quam tu ponis fpcciem ; fi fic , cum otnnis fpecics habcac gcnus

&difFerentiam jCrgo

cflct Vniuerfale.

Specics refpefi

& de illa quacratur ficut

& fic proccfTus in infinitum in difFcrcntiis

Ec quia fortc aliquis diceret qu6d

fercntia,

Item

fi

illius dif-

fi

fic

pradicatur.

ficuc przdicatio alia

,

vera , alia

fimiliter propofitio.ita vidctur

falfa

;

8c

qu6d modus pr?-

dicandi conueniat vtrique: ficuccrgo prardicari in quale , funtprimi modi przdicandi

in ejuid

cftentialibus.

H.

poflcnc plura dnbia adduci

,

bus per fe hic eft intentio. Item , non vidctur qualitas abfolute in ejuale pracdicari, quiaetiamalia omniaPra;dicamcnta accidentium fic pratdicantur , vr patet ; cum non ine/uid dican^ur de fubie(5to. Item , videtur incpnuenienter didum ,qu6(l

ua fupcrioris de

^

fufftfit».

tera.Sccundomodo bcncpracdicaturin^wV.non vt accidens , fcd vt Genus vel Species. Eidcm enim fundamento comparato ac^diucrfa, diuerfe intentioncs applicari poffunr, fccundum diuerfitatem proprietacum ex parce rci. Golor namque,

^uale^Sc

ficut in rcftalinea cftprasdicatioquiditati-

^iciietit

vcad fecundum, videlicecquodaccidcnspoteft

Piim6,quia tunc fequeretur qu6d in omni gcncre cflcnt tria Generaliffima,fcilicct fpecierum quia

ii>

aliameuacuationem,vt ftatim tangam.

bus

difFcrentiarum oppofitarfim,

II.

primo argumcnto,quia coordinationcs difFcrentiarum , &c. Sed fecundum argumentum quzrit

arguic dupliciter.

&

vc

nitum non dcbeat admitti,oftendit quia ad co-

ftionis

,

,

procclfus in infi-

gnitioncm Spcciei rcquiritur cognitio omnium difFcrentiarum eius,fi crgo funt infinitar.non potcruntpcrtranfiri.ex i.Pofteriorum,& alibi f«pc, nec per confcqucns Spccies aliqua in gcnere fub-

Primo modo non praedicacur mquid, fed bene fecundo modo. Scd concra hanc refponfioncm

in refta linca

mo-

&

de proccffu jn infinitum , quod diffcrentia fcmpereftciufdcmgencris:fcd poffct dici

vel coloracurii, rcfpeftu albi

quod

inconuc-

nicns in gencre fubftantiz,ica in aliis:eodem

refpe(£lu faporis difFerentia ,faltcm

dicit

fubftan*

differentia conftituicur.

ficuc fpccialicer infert

ceri in

Ad fccundum principale,

non

non fic fubflantia i .Phy ficorum textxotmn.iG.

tiis

& 17. Spccies

Genfu,8c

talis quxftio , &refponfio habenc excrfundamentis, ficuc incomplexa vnius pro incomplexis alreriusfupponant taliter vnita.

10.

non

:

Specics dupliciter

accipitur,prime-intcntionaliter,fcilicec Sc fecu-

Genus

fubflantia;

Et

vt faEpe alibi habcr.

Ad aliud,dicit conformiter di£lis fupr^^quzfi. 1

XVI.

&

in prxdicatione vera,ita

& in pracdicatione falfa,

cum lapis dc hominc non prxdicetur in f«4-

fcrenciac, difFcrcnriae cric aliadifFerentia,non ra-

crgo

men dc genere Subftanciq,fed de alio gcncre:hoc

/f,prsdicatur ergo in ^Miii,licct falso.Solutio igi-

excludendodicic,qu6d non poceft efTc in alio generc.Cuius rationem affignar,quia difFerentia eft ptior fpecie:mod6 fubflacia eft primum omnium 7.Metaph. text.cemm.^. non crit crgo differcntia

tur primz obiedionis non procedit.

Mdhxc

in folutionc quxftionis,

'3*

Adduoprimapacctcocfupri,quaEl>.9.arciculo 3. Genus cnim pracpiosefupr^,quaeft refpondetur.

dicatur

GtnHs frAdi^w',*:***' imfluittt.

Expofitio

541

4icatur in ij«id duplicitec , rciiicet in idtufignato cle Spccie,vt fupponunt pro fundamentis in a£tu

&

illo, Pracdicatur etiam de hoc gcnete , inf«4/«,tam in aduyi^«w,quam extrcito de fundamento. Quomodo etiam illx notificationes

txercite

verificantuc in intentionibus

&

,

quare

,

vide

nus alicuius , prxdicatur pcr

locis ptxalicgatis ,,ergo

propric

licct

,

tjuid ipfi

fubftanriac

,

&

po-

Dodor nqn excludit alia Przdicamcu-

hoc.quod

e&pr
,

fed intcndic

quod Djffcrentia non cft qualitas Pra:dicamentalisexhoc, quod prxdicatur in efuale. Aliud enim eft aliquid eflTc (]uale , 5c aiiud ipfum in quale pradicari. Breuiter ergo dico , quod ficut oftendere

formar,& aftus accipiuntur duplicitcr,(cilicet mitate,

li-

& tranfcendentcr,fimiliter,& qualitas:&

ita praedicari in tjuate.

Et

fi.railiterpoteft diftingui

de adu primo,& fecundo,& quaiitatc fic,vei fic, dida: & ita proportionaliter de przdicari in (jua/^. Antonomaftice igitur, & propric loquitur Doftorhic, vt prius.

Ad

fecundo articuid:non cnim quod Differeriahabet duos mo-

aliud, patet ex

intendit Dodior

dos przdicandi difcretos.vcl diftindbos,

ficut de-

finitio;fed per^««/f^««^intenditqualccflentiale.

mhilefi

Ad

aliud dico

,

qu6d Gcutfal/um cft

nihii for-

raalitcri ita praedicatio faifa,& propofitio, vt ta-

&

cft

genus eius re:

Item, videtur qu6d infuiHcicnter foluat obie, vcl repiicas contra illam refponfionem,

& maximc fecundam

,

quia pcnitus vidciur con-

cludere.

&

Ad aiiud dico quod

extraneuin

,

ratione Logici dc

iftis

fcntiaii,vel quiditatiuo, vt

didumeft

cffc ef-

prius.

Lo-

quirur etiampropric dcejfe, Scprddicari, vt patcc in littcra. Licet crgo ej/e fuo modo conucniat in-

tcntionibus,non tamcn propric vt rebus.Vci aliter, quod-tune acquiualcnt fundamentis, vci rebus, quia non vt modi , fcd vt ^k»
fccus

eft

,

de z&afignato.

tioni pofitiuae, ideft, compoiIibili,proprielo-

nunt pro fundamcntis

concedo qu6d in pra:dicatione falfa,aliqnando dcnotatur prxdicatum effc de quiditate fubietSli.aliquando dcnomjnans

lis,

vel fignificatis. Contrk,ha:c eft eirentialis

per

fe,

quendo:

ipfurn

,

fed nihilominu*

tamcnnon Nec etiam ex

quia

fentiali.

proprie erit.Dicd igitur tur dc

hominc, in

ijuid

cft ita

exparte modi ef-

parte

modi pracdicandi

quod

ft

iapis pradicare-

praedicaretur^crgo ex op-

,

&

:

eft

Qupdnon

fqndamcntis

&

iittera,

vtpatet

Secvndo

dubitatur, circa argumenta prin-

,& folutioncseorum. Videturenimqu6d de Specie poffent piures qua:ftiones formari illis

cipalia

duabus , videiitct ct(i fultiicitur , & de quo prdulicafur, & fic de aliis. Item , ad quaeftionem fadlam per ejfe de Specie, conuenienter rcfpodetur per Vniucifaie,vt patct. Item , ad quaeftioncm fadani per prddicari dc

homine , conucnientcr rcfpondetur pcr animal, ergo non folum in intcntionibus, cum pndicari, &infundamentis, ciimefe fit conueniensquae-

& refponfio,

Item

vnum

difparatum non prxdicatur de alio fcd Genus Spccies funt huiufmodi , crgo rion conuenicnter refpondetur ad quaeftionem ,

:

fadam de

,

&

hoc

,

cft effentiaie

in z&.\\exercite

in.

poteft dici effentiale logice in in-

13.

qu6d loquitur Dodlor

hic

fccundum

fa-

expofitioncm aliotum , qui tcnenc de roente Philofophi ibi effe, Differentiam fupcrioincludi in rcm pr^dicari pcr fe de infcriori , inteilc£tu eius. In locis. vcro allegatis loquitur fecundum opinioncm propriam. Ad aliud,potcft conccdi qu6d infertur,& propterhocillc modus dicendi non eft imirandus, Sed adhuc fuftincndo ipfum,poteft djci ad argu-

&

fpeculanti.

ftib,

fi

tentionibus ,im(k\ifignato, vtpatct. Ad aliud poteft dici,vt notaui fupr^,quasft, i i.

mofam

Doftorin

& non pto fuis fuppofi-

vcrum,intclligitur dc z&ufiinatey&i. nonexer-

cito.

ficutfals6 prsdicaiur, itain ^uidia\ih praedica-

intendit

,

Genw pradicatur de Specie,dico qu6d

pqfito oppofitum. Et poffct etiam concedi,qu6d

tur:&hoc

17»

& accipicndo vttumquc vt quidy

igitur praedicandi pofitiui conueniunt pracdic^-

fecundum quid.Modi

I ^,

a confidc-

cft

confidcrarc ca in

Gontra.Sicut hacc cft falfa Lapis eft hamo > ita hacc, homo pradicatur de lapide. Dico quod fecus eft in rebus, fccus in intentionibus,maxirae conctctiuc fumptij quia fic accipiuntur vt fuppo-

includcns tepugnantiarrj , incompoffibiiitatemeff nil>il, licet dicatur propofitio.vcl pr«|jj^

dicatio materiaiitcr, vcl

jy^

non

fponfio ergo nuila.

Item , quare in ilia fecunda repiica fpecificac genus Subftantiae potius , quamalia genera, quomodo proccdic illa confcquentia , Npn fubftantia cfiet priot, ci^m ncn fempcr differcntia fic prior,vt patet de vltima differentia. Ad ifta. Ad primum dico,qu6d ad propofitum comparando Speciem ad Gcnus , fufficienter ioquitur Do6lor. Poffent etiamaliaomncsreduci ad iftam, vt patct.

ta ab

fiilfa

infc-

vt ex inteniione habet in

fiiones,& refponfipnes diucrferum gencrum:fed ficut ^uid reperitur in orani gencre , ita Scquale

tc(l,qu6d

firmalttir.

,

ftioncs

^uale Qualitati attribuantur. Vcl alitcr dici

frtpcfith

differentia per fe

dico,qu6d verius Quaiitas qu^m aiia in tjude praedicatur, licet extennue ioquendo alia pr^dicentur in ^««/r.Sunt enim propriae qu^aliud

extenfiue

14.

non praedicatur de

fcd diffcrcntia fupcrior rioiri

ibidem.

Ad

genus, rcfpe£lu inferioris.Quod enim eft ge» fc dc iilo , vt patet:

cffc

&

Specie pci pradicariy affirmatiuc per

Geniu.

Item , videtur m^nifefta repugnantia in didlis liuius 7.Metaphyfic^,& 4.Scnteniiatum,diftin(5t. ii.qua:ft.?.& hic, foluendo fccundum principale, vbi videtur fuftinere differcntiatn fupcriorem

mentum, qu6d non fequitur proccffus in infinitum in differcntiis , quia diccrctur quod ftatus fecunda quia illa cft fimpiiciter fimplex. Et negatur qu6d eadem ratione ftandum eflet in

effct in

:

prima.

Ad alind dico, qu6d vei ideo fpscialitcr loquitur de Subftantia , quia notiora funt

ferentiarum

iilius

Pracdicamenti

diffcrcntiarum aliorum.Vel idc6

nomina ,

dif-

nominibus

quod

fubftantia

non

pcr additamentum definitur, fccns dealiis. Et etiam quia forte in aliis generibus non itanedifgatur proceffus in infinitum, in fpeciebus

&

ferenriis

,

ficut in

genere Subftantia:.

Non eft

cnim inconucniens,imm6 ncccffe in aliis Pracdicamcntis non Subftantiam pizccdcrcfpecicsillorum gcnerum. Et.quod tangitur de differentia vltima.

1

8,

Qu^ftionisXVII. T>if*rintim

«/W»»« qmo-

a^figy**'

telle£liuam,fiue fenfitiuamivcl

modo quo dicit

vel

,

Philofophus, quamlibetpartem

definitionis eJFein plus, jj^jQ

quod

quim

dcfinitum. Vel

vniuerfaliter loquatur

,

dico qu6d

fiue in-

,

quoad cntitatem, quantum ad fubfiftcndi confequcntiam , vel quantum ad natutam,vel caufalitatem,vel quan-

&

tumad poientiam,

aftum. PofTet etiam alio

modo diftingui de principio,ficut de ordine folct

Et fi taAumeftfupri,quxft. 9. quomodo inteUigi debet. Non enim comptehenfiuc , fed compTctiu^

prineipium.

inquantum pars eft prior Spccontra hoc dicatur , quod conuertitur»

didum

eft.

&

Quoties eniro fumitur «r<^ , totics prius Ordo autcm alius pcrfedionis alius gencrationis , alius natutx , alius dutationis, alius originis & fimilirer dc principio intellifieri.

,

&

:

Sed adhuc poffet dubitari^circafolutionem vltimi ptincipalis, quare potius conceditur accidens rcfpcdlu diuerforum cftc genus,& accidens,

qu^m difrcreniiam. £t quod difFercntia poftct fecundum veritatemdicigenus & Spccies , vide,

Reportationum , diftin^t. quod omneVniuerfalereducitur ad Genus , vel Speciem , quoniam illud quod eft DifFerentia , vel proprium refpe(Stu alitur de roente huius

i.

ij.quacft. z. vbi dicit

gendum cft.Sed vltcriorem dcclarationem didlorum dimitto ledlori fagaci , quia hic pcrtta&are

& pcrtzfum forct. Quotics ctiam c««/2r, totics

alicnum,

&

principium accipitut,vt fupta.quzft.z ^ . ictigi.licct propric principium conucniat caufis mouentibus , agenti-

primi dc Phyficoauditu exponit Ariftotelem.Sed an rcdlc, habct vi1.

: hoc enim noroen fi«
Species. Diftcrentia crgo fuperior refpedu in-

li

/quod

clarum eft raltcm (peciaUfllma, ergo

denominationis

uon cft Species ,

,

Genus. Ad hoc refpondeo,qu6d bene de accidente mx-intentionaliter,

pri-

& fecundz-intentionalitcr,

concedi poteft abfque repugnantia , quod dicit Dodor,quiain omni genere eft tjuid.Sed licct de diftcrentiarecund^-intcntionalitcr poftet conccdi qu6d fit genus ad iniermcdiam,& vltimam,vt infra magis,non tamen dc difFercntia primz-in-

deriali^s

& formali. Scd comrounitcr caufa 6c principium

t fynonyma habentur & maximc in propofito. ,

Licct ^r/»«/>/«i« propric fccundas fignificationi gcneris conueniat:communitcr raroen tcrti«,fcd

an etiam proprie per modum videlicct ftatim magis.

Quid

Ordo vcr6

finitiue

vt hic fumitur

alia.

Oranis enim potcntiacognofcens

146. habctur, hzcautcm quzftio habet pro fundamento huiufinodi compafationcm, vt patct.

De Secvndo,

ad mentem Dodoris. Elige tamcn quodvolue-

poffibilc

XVII.

qua: cft lo. apud Scotum. principium Specierttm?

/^ Vzrit vltimatc circa capitulum de Gcncre, V.^proptcr verba Porphyjrij comparantis figni, Vtrum genus fit

ficationes Generis ad inuicem

principium Specicl? £t roaximc habet attendi hxcquatftio de Gcnere, Specic,in fundamcnti$,vt inquit Dodlor in littera hic , licet etiam in irvjccntionibus poffic vecificari cx confcqu^nti

&

quodammodo. D E P R I M o, quid ^»w,patct ex di&is faiis,

& quoties fumitur,habe& alibi in aliis. Po-

tur j .Metaph. text. comm.

arguit ad partetn negaii-

& vtraque ducit ad im-

:

& contradidionem.

Prima fic formatur:Gcnusnon eft principium fuiipfius, ergo non eft principium Spcciei. Vel fic fyllogifticc; Nihil cft principium fuiipfius fed fi Genus efTct ,

:

CtViESTIO

Principfum autem quid,

in illa videlicec

conuenietiam,'vel difTctentiam aliquorum.prius cognofcit cxtrema , vt 1. dc Anima text. comm,

oam duabus rationibus

Vtrum Genu4 Jit

,

,

vtprius, conceditur quod vniformiterhocdicitur de vtroquc,fed alius modus diccndi eft magis

tis,& die confequcnter.

quod fe-

quam ponit Porphyrius dcdcclaratiuc , qukm dc comparationc

&

,

nifi

patet ,quia prius crat detetminan-

dum de Genere,

ipfiusad

dicendi,

efficientis

& quoties accipiiur,

aliqualiter fubdiuidi pofTct.

quod adducitur dcprfmoReportationum , poteft dici qu^d fe habet per modum Generisjvel poiius Spcciei.przdicare non fubiefte, & refpedu fuorum inferiorum ciufdem denomi-

modum

,

cummunis ,

Diuifio quxftionis

cunda pars

tcrtia fignificationc

nationis. Vel fuftincndo alium

Species

quzftione fcquente habet videti.

tedonaliter accepta.Et ratio eftmultiplex, quam tangit Dodor 7. Metaph.& 4. Sentcntiarum,vbi prius. Et

t.

&

comm.

buSjVt Aucrrocs,

cuius,rerpedtu fuorum inferiorum eft Genus,vel fcrioris alterius

I,

cipium,

difFcrentia vltima cic.

14.

543

& hoc vcl quoad cognitionem

dlco qu6ci loquitQr de diffcreniiis communiternotiSjCuiufmodi non funt vItimz,eo

Tltima

i

.

enim aflignari principium fecundiim quantitacem continuaro ; & hoc vcl fecundum locum k natura, vcl a propofito; vel fecundum tempus prztcritum , vei futurum ; vcl fecundum motum natutalem, vel voluntarium. Secundum quantitatem etiam difcretam , vtppte fecundum ordi-

tcft

ncm poffct afEgnati principium

,

vt

1

2.

Metaph.

patet,& hoc vel natQraIero,vcl voluntarium. Secundum ctiam quiditatcro potoft alEgnari prin-

principium Specici , efTct principium fuiipfius, ergo,&c. AfTumptum pro malori patct.ex oppofitionc principij , principiati : quia oppofita relatiua inferunt contradidoria. Minor vcro patct duplicitcf ,prim6 cx idcntitate Gencris, Spccici , per Philofophum 7. Metaphyf. tcxt. comm.4}. GenMnihitefl,Scc. Quidquid autem

&

&

eft principiuro

vnius eorum

quz

funt fimplici-

idem cft principium alterius , vt patct. Secund6 patct minor ex perfcica przdicatione GcncrisdcSpecic, I. Poftcriorum, Inprxdicatione enim tali , & roaximc primi modi prcdicatum cft idem fubiedo, etiam formalitcr, falter

,

,

tem tcrminatiue

,

&

fupri, qucft. 13.

tadum

eft idera.

Secunda

& partis

ratio proceditcx oppofitionc rotius,

& patct.

Qu6d autcm Porphyriumin littcra, & eft cap. dc Spccie,& idem habet Boctius,libto Diuifionum , vt fuprk , quzft. i j. vifuro eft. Sequeretur enim hcc contradidio , qu6d Gcnus Genus

i

fit

vel principij

totum

,

allcgat

,

&

effet compofitius , fimplicius Specie , fi eflet principium Specici. Ad oppofitum adducit* Porphyrium in littc-

4.

ra,comparantem tcniam fignificationcro Gene- % num.t. risad fc^uDdam fcdcommunitcrinoriginali:

bus

Expofitio

544 Nan>

jfalu^ri.

%'^

pritnm

hal^etiir

|>jjs

eft

,

|:ioni$

vtraque littera potefl prima ordine fcriptu-

fecund^ otdinc caufalitatis

,

no primo

multitudinis

,

Priipa

contra,

c

fif:

f io eft qiuljcitudo

ab

&

,

illa tjua: eft

&

vejto

fignifica-

ed principium

quod

patet

jntcntionis , iftud

enim

ic inten-

vel coUeflio defcendentium

,

fecunda

:

,

via caufalitatis

ptimura, Poteft ergo

eft

ralis ,

&

littc-

fi habctur primam , vcl intelligi finc cotte^ionc ad fcnfum datum. Sic inquit genus

f a corrigi

modo didum

^ettio

principium' fpecierum,

eft

genusfecundomodo,veI ptinjo modo, &c. Deinde refpondet ad quarftioncm, vbi duo fa-

ijcut

&

conclufionem affirmatiuam ponit, probat. Secundo pro declararioneillius probationis qusdam notabilia adiungit. Secunda ibi: cit.

PriiTj6

fedfiiendum, Scc. Dicit ergo prim6 qtudfic : Sc hoc loquendo 4e fundamentis Gcneris, Specici. Quod ide6

&

notantcr dicit , quia loquendo dc intentionibus, funt firaul natorl, difpatata; fpecies Vniuerfa-

&

Jis,&

fic

vnum non

guit ad hoc

fic

:

Geniti

j^ncfiendi fpecierHm

,

de cfTcntiaalterius. Et at-

eft

ejl

igitur

,

modo

,

&

fcilicct diffcrcntia

mantis

,

per

modum

vel denorainantis

,

,

& infor-

Vnum etiam

,

,

altcrum , vidclicet Diffcrentia 'tione talis rationali

uiter ita

,

,

cum determina-

form3e,& exemplificat de animali & homine: & patct littera. Vultbrc-

quod ficut

in re extraneatnr maieria forroq,

apud intelledum conceptus Gcneris concc-

ptui Differentix exttancatur.

Confcqucnter ponit * aliud notabilc, oftendens differentiam inter partes rationis, & partcs

fecundum rcm

,

fiuc Phyficas

:

lcm,& formalem licet fccundum maiorem & minorem abftra^ionem. Scd differunt quoad ,

,

fignificandi,

& przdicandi

fecundum rem,

partes

:

quia partcs

peimodum

totius,fei

fignificant paries per

partium, vcl partis. Vbi debet intelligi nomine/^tirf^ fignificantis, conceptus, vel voces,

concrctiuc concrctione ad fuppofitum.

&

&

u&i fere, &

fucfunt

j.

infri qna:ft. 7. Anteprzdi-

camentorum, & in primo ,

diftinft. j.

&

8.

& in

Quodlibeto, quasft.i.articulo 2.adfinem,fimilia tanguntur.

Secundum

notabile incipit ibi'>£^

&c. Dic ergo prim6 quod

propter rationes,

pliciter confiderari, fcilicet in effe exiftcntia:

du,

&

& in elTe quiditatiuo & Metaphyfico, &partes & compofitio eius. Primo modo matcria & forma funt partes & hoc ma-

Phyfico

,

,

fic fimiliter

,

ximc vetum eft loqucndo in gcnere Subftantis frorporeae. Sccundo modo gcnus & differentia,

quorum vnum, roateriali, aliud

mali

fcilicetgenus ,

,

fumitur ^ parte

fcilicct differentia, ^ parrc for-

vt fupri taftum eft copiosc , quxft.

.

pusorganicum,

i }

.

&

Ytrumque importat illud idem quod Species, licct alio modo, quia fpccies detctrainate,ipfa ver6,& maxitne Genus indcrerminatc. Dicit igitur, qu6d Genus non eft principium Spccici primo modo , quia runc non prsdicaretut de ea , ficut materia praEdicatur dc toto : fed fecundo roodo, ideo prardicator. Quare neceffe eft quod rales

&

partesponantur indefinitione, cum definitio fit ratio quamfignificat ww(r«,4.Metaph. tcxt. comm. a8. t;^les pattcs fint partcs rationis,^. Mctaph.

&

text.comm.^^.

Et addit notabiliter , qu6d ficut matetia & foima, qua:funt parres fccundum rem,& rei, exttaneantur fibi inuiccm , immo funt primo di-

&anima

&

:

&

quorum vnum animal

nam

:

fignificat per

habens fenfum

eft

aliud vero vt

tialem

,

vt

praedicatur

Statua eft

fi ,

dicatur vt

fic

fignificat

,

tfflfff

:

&

partem

effen-

Mctaph. Quarenon

7.

de toto

ideo pcr

,

quia hsc

eft falfa,

ts.

£x his diAis

argumenra principalia bre, diccnsquod Gcnus potcft diuerfimodc dici tofum & pars, vt patct pcr Boirtium, libro Diuifionum & hoc proptie, uibus

,

foluit

9*

&maximc primum

,

,

& appropriatc, vt didtumcft priiis.quift.i

}.

fol-

uendo argumenta principalia ibidem. Genus cnim in definitionc cft pars,in diuifione ver6, velprjedicationc, tocum. Ec ficutdicflumeftdc* toto,& partc, ica dc principiato, & principio di-

ccndumeft. Genus enim indefinicndoeftprincipium,in pra:dicando vero principiatum,faltem

exmodo

fignificandi,& idcntitacereali

,&

for-

eciam,fccundum aliquos. Nec fcquitur contradif^io , eo quod cft dc codcm ad idem.fccundum idem & codem modo , & fpccie, &c. vc habetur I. Elench.de Elcncho. roali

De Terti Ojcircadifta

infolutionc iftius pro maiori parce tada priiis, aliqua breuibus tangam. Videturprinio quod illa prima confcquentia non valeat, Gcnus eft ptincipium cognofcendi fpccicm , crgoeft principium effcntiale Spccici , quia accidentia quaeftionis

,

liccc fuerinc

|izfortnaIiter>licct fint aliquando idemrcali-

vt patet.

faltem fubicdiue ad

Vndc

fecundum Auicen-

,

modum alio roodoaccipi per modum

parcis, licct poflic ,

a:s

vcl intcgralem

,

modum totius, quia

funt principia cognofccndi fubftantiam,

,

&idc6 vnum non

coc-

&

incclledlioa;

vnum intelleaum, prsdicatur de alio,itaconceptus Gencris cxtranearur conceptuidiffcrcn-

uerfa

,

animal rationalc , huiufmodi ideo propter catem modum fignificandi prxdicantut partes fecundum rationcm dc toto tali,& non praedicantur partes fccundum rem , faltcm pndicatione formali. Ponit excmplum dc animali, aere in comparatione ad hominem, & ftatuam;

totius ficut Species poteft

mo-

dum

phyficalia,valde vtiliavbique,&fupra,qua:ft.i

i

8.

& tota littera cla-

vel tcrmini impofiti partibus. Vcrbi gratia

vt patet

dcfinitio datur pcr

)

num^.

raeftexhis qujedida funtfupri, quacft.i}.Conueniunt enim in fignificando pattem materia-

.Topicorum, gcnus & differentiam 6. Topic. cap. i. definitum talc eft fola Specics , proprie loqucndo , immo etiam fola fpecialiflima , vt patet 7. Mct^ph. text.com. 1 7. & 6. Topic 1 }. ip libro diuifionum , & 4cfinitionum Boecij. Deindepro maiori declaratione didorum adducit * duo notabiliafinguIariflSma, & Meta-

autem

fcili-

Genns indeterminate , quia pra:ter detcrminationem vltima; formae , importat idcm , fed cet

modum

alio

qualii

vt prius fspe,& fpc-

,

cialiter quasft. praccedente.

rationis fignificantpartes

(jHiadefinitiofaciensfiiredefinitumexprimit

cap. 4. Talis

»•

&

&c..haEC confequcntia

Dodor probat eam

ejfentialia principia definiti,

pm^

:

prasdiccntur de

ejfemiale principium eo-

pofict probariex i.Metaph.comni.^. VnftmejuodijHeficutfihahet, Scc. fcd

qaare vnum non prasdicaretur de alio , liccc eodcm tcrtio , idem imporrent, diuerfimode tamen, quia vnum , fcilicet Genusper modum ^«i
ter

& fub-

iedlum fuuro accidens , ciim definitur pcr ipfum,

& tamcn

non

funt principia cffentialia illorum,

Itcm,

10.

XV

Qu^ftionis Item, vtdetur aabd de intcntionc Gcncris pofidem , icfpcau intcntionis fpccici , quod

fct dici

dc fundamentis tenctur.

Nam

Gcnus

definitur

pcr fpccicm.vt patet in littcra Porphyrij, ergo& c contra. Quarc Gcnus crit principium cognocflendi , fi valct argufccndi fpcciem j igitur

&

mcncum tuum.

& intcntio

Itcm , Logicalis dcterminatio,

,

cft

prim6 de intcntionibus cum ergo hic loquatur de Gencrein tertia fignificatione , vtpertinctad Lo^icum, vcfificabitur prim6, & pcr fc,h«c pro:

II^

pohtio in intentionibus. Item, /I Gcnus eft principium fpeciei,hoc erit vt matcriale : fed materia non cft princiin avf)ium cognolccndi, cum ipfa cognofcatur ogia ad formam. i. Phyficx , tcxt. comment. 69» crgo,&c. Item , fcire eft effcdus dcmonftrationis.in qu4 paffio de fubicAo concluditur, ita qu6d illud

quod fcitur eft conclufio illata definitio autcm non eft dcmonftratio , ncc dcfinitum conclufio illata,malccrgo dicit , quod dcfinitio facit fcire :

Item , poflet dubitari , circa iliud primum notabilc , quare Geiius, Diflerentia dicuntur par-

&

tcs rationis

cum

mitur

non

fundamentaliter ipfa accipicndo,

,

fint res

prims intentionis

ibi ratio

,

&

Gcnus

praedicantur ficut

& videtur qu6d contradicat

qualiter fu-

&

,

forma»

& Diftcrcntiar & in fcqucn-

,

ibi

enim prim6 , quod

tibus. Dicit

&

;

quare materia

quod im-

portatur detcrminate pcr Spccicm, indetermina-

importatur per Genus,& Diff^crentiam:ciim tamen infri dicat , qu6d Differentia cum dctcrminatione vltima: fottncc impoiiat illud , crgo detc

tcrminatc.

Item

quzcumque vni , & cidem

,

:

fed

Gcnus

funt cadcm,

&

Phyficorum,

intcr fe funt cadcni,

primis

& DifFerentia

Priorum

funt huiufrao-

crgo malc dicir , quod cxtraneatur vnum altcri , ficut matcria formae. Similiter poflet argui de raatcria , forma , propter identitatem eorum eidem tcrtio , vt corapofito. Circa alia, di

,

&

quas fcquuntur in littera rari

,

circa

,

quia fupr^ , quxftione

non oportet immo1 3

.

fatis

didum

eft

Dodoris

fcd fcntcntia

:

cft

ma-

Adaliud

dici,qu6d Gcnus cft princinon vltimatum , vt ta^um eft fupri , qusftione 15.& idc6 dicitur proportionale macerix, non veri maceria. Vel dato qu6d verc matcriale , nego qu6d m.ireria non fir principium notificandi , cognofcendi illud cuius cft , vt 7. Mctaphyficx , & 3 ScntenciarHm, diftindioncii.habctiftc. Et quod additurcx i. Phyfic. intclligendum eft ^ poftcriori , & quoad poflet

pium formale

Ij.

licet

,

&

.

modum 1.

cognitionis noftrx

quxftionc

1.

diftindionc 11. , vt exponit ifte.Sic etiara forraa cog-

Qui autcm vcllet poprincipium originatiuum , Sc quodammod6 cfte(5l:iuum fpccicrum ( quia fic tencrct fimilicudo , quam ponit Porphyrius inrer nofcitur pcr opcrationcra.

ncre Gcnus

cflc

rertiam,& fccundam fignificationem Gcneris) habcret alitcr diccrc. Scd ca babilia videntur, inaliquo

qux

cnim

difta funr, pro-

cft firailitudo,in

ver6 non.

Ad

aliud

dico,qu6d

14«

accipit y?/V* extcnfiu^,

pro darc diftinde cognofccrc , cognitionc etiam incomplcxa.VcI dato qu6d propric intelligit virtualitcr

&

&

radicalitcr , accipit cjuod fiitur pro , Dcfinitiocnim cftderaonftraiiopofitione

detjim.

diffcrens i.Poftcriorum.

Ad alia> patct difFuse fuprk qubd

,

quxftione ij. Ec

tangitur dc contradiaione, notaui.articulo

iecundo, qu6d loquitur tantlum dc Gcnerc. Vcl fi dc DifFercntia,non taracn vltimajdc qua loquitur illa, vt patet in cxeraplo de rarionali, quod ponic DifFcrcntiam vltimam, vt infrjk, quxftionc finali de DifFercntia,habctur. Ad aliud , concedo idcmitatcm realcm , crtranciratera formalcra. Contrk , funr idera formaliter rertio. Nego > fcd ben^ c contra , nam dato afFumpto difficilitcr cuadererur. Regulatamen Philofophi intclligcnda cft abfque modificatione. Similitcr diccndum eft dc matcria,& forma. Ncgo cnim identitatem rcalem , vcl for* malcm eorum , compofito. Sed c cohtra concedo vtramque.

&

illa.

Ad ifta

IX.

cilitcr tencret

,

illud

54 5r

gisimitanda.vtjpatct bcnc fpcculanti.

aliis

definitum.

1 1 1.

hanc propofitioncm eflc veram in intcntionibus , vt fupponunt pro fundamcnris, falet tencrc

rcfpondetur.

Ad primum dico

,

qu6(l

QlYJESTlO XVIIL

loquitur Dodior de principio cflcntiali cognofccndi , vt ipfe notantcr exprimit in littera tionedcfiniti.

, qux Etperhoc

accidentibus

rcfpeftu fubftantiae

iufmodi funt

illa

,

:

ci»''

patet ad inftantiam de ,

&

e contrai

&

quia non intrinfccc , cflcntialitcr ; fcd cxtrinfec^ , per additamentum notificant. Vcl li contcndatur de quocumque definicnte , pof-

&

fet dici

,

qu6d

qua: eft

funt de intrinfcca ra-

apud Scotum*

An h/ec definitioSpeciei, Spccics cft,qu£ prxdicatur dc pluribus numcro diffcrcntibus in co quo quid,y2f ,

conuenienter dattt^

accidcntia notificant i pofterio-

Loquitur autcm Do<5tor dc nocificantc ii tunc conccderetur , qu6d infcrtur de , rubicfto refpedu accideniis. Prima tamen re-

11.

ri.

&

priori

fponfio fortior.

&

extrinfec^.

aliud,patet in fimili infril,qazftione

z.

PRIM ffxcies

,

quia fxpi fupri , hunc tcromifi , remifi ad hunc locum. ,

nifi

&

cnim xquiuocus iftc tcrminus^wV/, vr p.icct pcr Porphyrium in Iittera,qui ponit fignificationcsciusduas. Sed alij plures eius ponunt figEft

nificationcs. Dicitur nim(\uc ^wieskfiecio^cit,

Anteprxdicamcntonmi. Plura cnim rcalia in Logica pcrtrac^antur , lic^t non cx primaria in-

quod

tentione. Communitcr enira qux dicuntur de intcntionibus,poflunt vetificari in fundamcn-

phyrius, pro for/na, rel pulchritudine, vndejpedtt

tis

:

fcd

non femper Sc»ti»per.

h contra.

T«m.I.

Qui uraen vei-

t.

o. Sitis hoti funt tCrrtiini huiu»

quxftionis

minum

&

Adaliud,patetqu6dilla dcfinitio, notificatio Specici pct Genus , cft pcr additamentum ,

Ad

DE

cft confidcrare,& no naoetur in vfu.fcd eius compofira. Prim6 cnim accipitur , vt notat Por-

Priami*,Scc. Secund6, provtrclatiucdfcitnrad *

Genus » vt cft vnum de quinque Vniuerfalibus, &fi6 Vt

»i,

friwut

Expofitio

546

& ficin propofito accipitur.Terti6,pro fru(Stibiis,

habeat

leguminibus, vcl condimentis aroraaticis. Quar-

rij,&

pro fimilitudine rci fenfibilis, vel intclligibiVnde j . dc Anima, tpxt. comm. } 8. Lapts non efi in tmima ^fidfpecies lapidU. Quinto, pro matc-

fius,quia

to,

lis.

cum dicitar , IfHpannifitnt eiufiiem fpeciei. Sext6 , pro accidente, feu modo fignificandi par-

rie

,

fub

Ad

vt

defignandum rem fuam

orationis, dato ipfi ad

tis

alias definitioncs, patet in littcra PorphyDo6kor hic copiose. Quarta ratio procedit pcr viam oppofitionis , & patet. Formabis autem argumenta copio-

primario , vel fccundario

eflc

tjuz dicuntur

,

primitiua,& dcriuatiuafpecies, quod defcribitur

uc a quibufdam Bionis

Species efioriginalis difpojitio di-

:

& deriuatiui difiretio.

per quamfitprimitiui ,

,

De qua plura in

dc modis fignificandi ha-

titulo

Efigenerisfpecies,fpe(Ms Helent.^fpeciefifue

forma, pulchtitudo, vel adus corporemota turpitudine , ita ifta cft natura complete attributa, remota potenrialitate generis per difFerentias. Sed pofiet etiam dici,qu6d eflc adus indiuiduorum , forma, VndcBoetius Species efi tenuis fimilitudo Jingularium. Accipitur etiam ficut illa eft ;

:

prims-intcntionaliter ,

numcro fis

& fecundx-intentionali-

Primo modo eft patura communis pluribus,

ter.

differentibus

communicabilis,

,

:

,

intentio Logici.

vero eius ex confequcnti 6tus

,

& de ip-

definitionis fpecialiter ,

quia fpecies

argumentum procedir.

dit,ide6

Ad oppofitum

eft

refpe-

&

de

& fecundario.

Intellc-

illa,

&

de qui:

Arguit ad partcm ncgatiquarilm prima fumitur cx

authoritare famofa Porphyrij,de dcfinitionecorcedit per

tem

,

& fatis claraeft. Secundaratio pro-

non adaquationcm , &

conuertibilita-

cum definito,&

definitionis

14. tadaeft. Tcrtia

,

fupra,quaeft.

procedit ex authoritate 6.

Topicorum ,

cap. 4. Et poteft confirmari ex j. Metaphyfic^, text. comment. 19. 3. Metaphyficas Auiccnns, quia vnumquodque efi fimelipfitm,

&

vt fix fitnt fimel fix

,

&

decem decem.

Cum aliac

crgo ponantur definitiones Speciei , aut valent

,

aut ifta

,

nera remittit fe ad ea quac difta funt prius

fimiliter

de

ifti

illic

non

alias

non

valere

,

&

quia vniformitcr arguitur au-

:

argumentum facit qHaeft. j.ante oppoEt quod ibi dicitur,

thoris infufficientia. Similc infra

,

fitum ,

cap, dc DifFcrcntia

&

,

foluit notantcr.

non ejfet definibile , &c. Intelligo fic, eiufdem funtmuhae definitioncs,ciufdem crunt

ejuia fiftc fi

multae eflcntia:

:

&

fi

fic,

non

crit

vnum,fcd

MuUiplex autem non eft definibilc, vt patet. Prima confcquentia patet , quia dcfinitio eft ratio indicans quod quid crat eflc. Sccunda confequentia patet , quik vnius entis cft vna eflentia , quod maximc verum eft de vno pcr fcjcuiufmodi eft fpccics. Quod autem fpecics

inuUiplex.

,

5"«

dc

Tota enim dcclaratio ibi nifi qu6d in ^id,Sc differen-

definirione Gcneris. ,

in hac dcfinitione

difFerentia: conftitutiua:

ratione ipfum in

alia

,

&

c^uid

,

,

tanquaih fub ,

contradiua:

&

&

dificrentibtu

fpe-

«V,ponuntur in definitionc Generis. Prsdicari enim de pluribus eft ratio Vniuerfalis ,

&

cft

communis vtrique

mtmero

&

,

dcfinitioni

in c^uid, variant

:

Bifierentibtu

Speciem a Gene-

de dijferemibm fpecie, quod ponitur ibi expofitiufe , ita hic de difierentibtu numero eft dicendum. Singulae etiam qusftioHCS ibi pofita: ; videlicet quid dcfinitur , an resian intentio,& de cxemplopofito in fundamentis , de prsdicationc Gencris de Spcde phiralitade differentibtu fpecie , cie , te fpccicrum requifitarum necefTari^ ad ratiode principio, de in quid , nem Gcneris ,

Et

ficut

didlum

eft

&

&

&

&

&

principiatis

moueri re

,

;

& eadem

Dodor

omifit

poffent

proportionaliter

fere cfTet determinatio ifta

,

tanquam

:

hic

qua-

fuflScicnter dif-

cuila ingeniofo leftori.

Deinde rclpondet ad argumenta princi-

aut faltem aliqua fupcrflua : fed

qua rationc conccderetur

euacuationcs,

,

&

re.

cft.

num.

quacftio-

do partem aflirmatiuam. Ad cuius declaratio-

:

ad gcnus propinquum qoae bus dicibilis eft , comparatio paflio, eft rcfpedus rationis,qua fpecies nominatur,& in refpedu ad genus & indiuidua diuerfimode,vt infra dicetur. Ordo patet ex determinatione Porphyrij.,& his qnae didta funt fuprk , quacft. 9. diuifia vero

relatiuorum

Pbrphyrium*,&ad-

nis poflent adduci argumenta

tihtu numero funt

,

adducit

qu6d ad vtramquc partcm huius

dit

pofita valet hic

fex rationibus

fcilicet efie pr
thoritatc ncgatiue mintis valeat , quia tamcn ex intentione ibi fufficicntiam prsdicatorum often-

ribus indiuiduis, comparar ipfam ad

De Secvndo.

,

non

cft przdicatum , per Ariftotelem, i.Topicorum, vbienumcrat prasdicata quatuor , inter quac non ponit fpeciem, vc patet. Et licet argumentum pcr locum ab au-

fluribtts

vnitatc minori,vnitatc numcrali,in vno, vel piu-

uam

& dc-

illa

tali

enim confiderans naturam aliquam vnam,

comraunis

,

De fundamento

fundatus in natura

cft principalis

vel conuertibilitatem definitionis

,

fimiliter cicvt fupra de Genere habetur , ca particulas huius definitionis pcr ordinem. Ad qusftionem breuiter rcfpondet , tenen-

Sccundo

quiditatiue pracdicabilis.

{kas rationis

4.

Scxta rario procedit contra hanc particulam

cum fpecic ciuili, vel naturalirquia

&

ben^,

ivniti.

Defignatfimile materiemqtte rei. Haber autem, vt aliqui volunt, Species logica

ris

&

,

Fiendit apotheca, vocttm fpecies hahet ortum.

fimilitudincm

,

qu6d rcfpedtiua non funt oppofita nifi ad idem, & fecundum idem & fic in propofito non accipiuntur. Sed contra hoc arguit , infercndo ex hoc , quod fpccies bis diceretur ad aliquid , contra Ariftotelem j. Mctaphyficac , text. comment. 20. qui habct hoc pro inconuenienti. Quinta ratio proccdit per non adacquatio-

ncm

bcntur: vnde verfus,

Dodor breuiter arguit.

hanc quacftionem refpondet

palia.

nitionc

dicir , quod liccr in hac definon ponatur Gcnus , in alia tamen

ponitur

,

Ad primum in

qua exprimitur habitudo Speciei

quam ponit Porphyrius prius in littera , quam iftam. Vnde dicit , quod Specics habet dupliccm comparationem , vnam ad Gcad Gcnus

,

defi, & fecundum illam Genus , vt per fuum per fc correktiuum ; aliam comparationem habet ad indiuidua, fccundum quam definitur per ipfa , tan-

nus

,

cui fubiicitur

nitur per

quam

etiam per correlatiuum pcr fc

,

licet

non

primumjVt infra ftatim. Sed quia contra hoc aliquis poflet obiiccrc.

£.

1..

XVIII.

Qu^flionis cx diAis Porphyrij in litrera, cap. de Svtcie, vbi vult qii6d extrema

&

gencralifnmum , ifpecialiflimum , habent vnicam habitudinem, Kilicet illud ad inferiora tantum , iitud ver6 ad foperiora , intermedia autem ad vtrumque, ide6 dicit Dodor non fecundum quam eft genus , fed fecundum quam eft fpecies hoc eft didu , qu6d Species fpecialiflima, de qua cft hic fermo , mod6 mutat habitudinem , nec nomen Specici ex comparatione eius ad indiuidua , fcilicet

,

:

&

Genus , quia vtrobique eft fpecies & ita hccc fint fecundum vctitatcm dux compar.itiones, funt tamen in hoc tanquam vna. Species ver6 :

fubaltern^ diuerfa

Genus. diuidua

7'

vt comparatur ad diucrfa

Non ,

qux non uas

,

nomina vt

quia nunc Species

,

nunc

eft

crgo compar.itur Species ad in-

Genus ad Species

,

fed vt fpccics,

contrahitur per difFcrentias quiditati-

fed hypoftaticas,

;

fortirur

,

,

& dicit totum cfTe indiui-

duorum, &c. Ad fccundum principale

dida

Ad tertium diftinguit de vno definito aut vimodo pro,

dch"cctabfoluto,aut relatiuo. Primo

argumcntum

non fccundo modo.

fcd

,

Modo

&

Specics relatiuum cft , vt patet , ide6 ad duo refcratur , duas definitiones haberc conuenienter potcft. Sed contra hoc replicar, quia Porphyrius ponit tres definitiones fpeciei.

cum

Vnam fpcciahflim^ que,

fcilicct

,

duas

alias

fpeciaHfEmar,

communes

& fubalternac

,

vtri-

duas definitiones Spccici : vnam vicomparationc ad indiuidua , 6c aliam in comparatione ad Genus ; & tunc vna illarum , quic ponuntur in comparatione ad Gcnus , non efl diftinda definitio abalia , fed excflc

dclicet in

pofitiua eius

vt fupra in fimili

,

de differemi-

,

hmjpede in dcfinitione Generis dixit , fic videlicet exponcndo , Species efi ^m* pomtMr fub affi,

& de

gnttto gcnere

,

prxdicatur

non ponitur

;

(jua

Gentu in

&

ibi

quod

expofitiuc pro idefi, Scc. Et rius

erunt

ylliie

,

&c. non

,

eflentialium dtfinitionum

tificationum

quia

,

^uid eft,

eo tptod

copulatiuc dicit

fcd

,

Porphy-

intclligit alictatcm

fedquarumdam no-

,

tantum

illa diuerfitas «ft

fe-

cundum quid , & non fimplicitcr. Vel cllentinlis , immo non videtur cife diuerfitas , nifi in voce rantum. Ex eo enim quod per fe fuppo-

vt pa-

, in co oftenditur neccfrario Gcnuselleperfe inijuid prxdicabilcde ipfa. Vnde, inquit, Dodor in alia comparationc , fci-

ad indiuidua

licet Speciei tas repcritur

confimilis diuerfi-

,

nam Indiuiduum

,

pcr fe fubiicicut

Speciei,& Species in eo quod ^«/
&

:

tur duae dcfinitiones Specici in ordinc ad indiui-

dua, fcd vna tantum.

Ad quartum principalc , remittit fc ad re-, fponfionem datam immediate in pedc quarftioAd

nis ad ipfum.

fionem refpondct

numcrus ad minus pro duobus fupponit , quia zquiualet fingulari geminato , vt qusftionc fcquenci patcbit hoc autcm vidc-

diuerfa

tur inconueniens

adiungit diccns , ^it tMnc , inquit , per neutrum definiretur : c^mz. ieiinino datur pcr cf-

:

» fi

tantiim duas habitudincs

habet , quia ficut fufficientcr exprimitur , habitudo cius ad indiuidua , pet vnam definitionem;

& ad Genus pcr aUam fuperflua eft ergo tertia, & qua ratione vna, ita & alia, vt priiis argu-

ita

:

tum

eft.

rcfpondet vno modo , dicens quod Spccies cciam ad ipfum Genus habet duplicem

comparationem

vnam

,

in linea Prrdicamentali

in ratione ordinabilis

aliam in ratione fubfecundum has duas

;

&

iicibilis in

enunciatione

dantur

dua» dcfinitiones Speciei, in

ratione ad ifta

Gcnus

,

:

compa-

vt patct in littera. Sed quia

refponfio nonvidetur fufficicns, ncccftpro-

pria

,

,

& ad

fcd per

fe

concedendo qiiod non per Ge-

,

accidentia refertur Specics ad

indiuidua

,

refcrtur ad

non pcr accidens, id eft vtrumque cuius ratio,

:

nem

& accidcntalia. Excmplificat de homine , cui accidit duplum , cft cnim vnus honio duplz magnitudinis, vel quiditatis ad alium hominem ; vel aliud quantum ex hoc accidic homini , & idc6 non dcfinitur homo per tale acfentialia

:

Ad hoc

illac

nus

fibi

lo.

replicam contra illam rcfpon-

tct cx httcra fua:vbi dicit in plurali«/Ae vero,8cc.

Pluralis vero

"•

tantum

o,

nitur Generi remittit fe ad

,

prius, quasft.14.

ccdit

547

Idc6 alio modo rcfpondet ad illam replicam, contra folutioncm tcrtij principalis , tencr.do

fed aliorum expofitorum, obiicit notanter

cidcns.

propofito

Similiter in

quod habicudo ad Genus

& fe

cflencialitcr

conuenit

& eirencialiter

,

dcfinitur per vtrumque.

non

tcllcxit accidcns

&

terminum per

fe

intelUgentem

liber Prjcdicaraentorum

oppofitum fupple per

tiuus,& introdudlorius

adminiculaarguitur crgo pcr lo-

eft

:

cum a maiori negatiuc fic Si in libro Pracdicamentorum non determinat ur de incompIexis,cu:

&

id eft

fic

,

ibi ,

,

cum

inquit

,

Dodor

diuidua

,

taph.

fuilTct.

Scoti oper.

Tm. I.

Alio

Non

,

modo

fe

efi

cxcmplum

autem

intelieQus,

qui eft accidcns

,

,

&

,

intelUgihile

rcfpeftiuc

Gcnus ,

ad fubicdlum

,

exponit Philofophum

,

didum

nori eft contra didta

Species hic ad

vi accidens

multom jnus in hoc libro

ergo fecunda comfiaratio Spcciei ad Gcnus non pcrtinct ad hunc ibtum , crgo nec fecundiim illain dcfiuitur conuenicntcr in hoc libro.Quod autcm in libro Przdicamentorum non detcrminetur de incomplexis fub illa ratione,oftendit:Quia tunc fupcrflue in libroPerihermcniasPhilolophusdeterminallctdc Nomine &c Verbo fub illa ratione,fi iam in libro Prxdicaraentorum determinatum> vt fic, dc ipfis

:

vt fubiedlum

non comparatur tura, vt patet.

Illa

dicit

ad fubiedum,

vt patct per

adius inteliigendi

iufmodi funt Genus 8c Spccics, fic dc aliis, vt vnum de .ilio in pronofitione enunciatur , ergo :

refcrri vt

,

brum Perihermcnias,eftmediatus, quiamcdiat^ iftc

Et

probatur ex j.Met.iphyfic2 , quod non, exponit notabiliter Philolophum , diccns quod in-

fuum

cuius

,

:

cum

contra ipfam,ficut in fimili fupra^qujcft.p.habet. Ordo enim huius libri , fcilicct Porphyrij , ad li-

,

dicendura

eft

& indiuidua per fe, Spcciei & idco pcr

,

,

ad vt

,&

quia

vcl in-

vcl oppofi-

,

vt j.

Mc-

& infra,cap.dc ReIationc,quzftione finali,

, quod idcm rcfctri pcr fe ad plura , poteft intelligi duplicitcr , fciliccr, vel pcr fc primo , vel per fc non primo. Primo modo loquitur Philofophus , & non fecundo modo , fic procedunt argumcnta , qux faila

exponit ipfum , diccns

&

pri-, , quzft. 14. lUudiatem perfi mo refertur , quod fecundura rationcm propriam fonnalcm Ipccificara rcfcrtur. Jllud\ezb.per fi non primo , quod pcr rationcm fui gcncris rc-

fucrunt fupra

V

v

X

fertur.

1 1.

Hl

548

Quod autem per fe

fiettur.

ucrfalitcr

,

quandQ

Expofitio

oftcndit

,

quia vni-

,

non

ratio refercndj

accidit

& eflcntiaiiter copucnit fibi,

eft

& alibi

igitur fccunda dcfinitio

:

famofior hic

,

quam prima ,

&

iicct pri-

cludicur per fe in conceptu Specici

fjbi

intcr praedicata in topicis.

fed pcj: fe

,

,

non pcr accidens

tale

rcfcrtur.

Modo Genus in-

, crgo quod conuenit ratione Gcneris non per accidens, fed pcr (e conucnit ci:fi crgo genus alicuius fpcciei pcr fc refcrtur ad aliquid , fpecics pcr fe refcrtur ad idcm quod oftendit dicens , quia

&

:

impojfibile efiah/olutttm in

dere

fita,

ratione formali incltt-

contra Nominales

, fomniantes fundamento. Licct cnim aliquando rclatio fit eadem realiter fundamento abfoluto , non tamcn formalitcr poteftclle, vc I. diftindt. z. quxft.j. copiosc ha-

reltftiuuTfi

jrclationem

bcc

,

non

diftingui a

&

Ad quintum principaie refpondet dupiiciter. Primo conccdendo airumpcum , nec eft inconucniens;quia

&

&

:

dus prxdicandi correfpondcc , ficut ncc partibus cius prxdicatur cnim in^uid^ &in ejtta:

le

&C hjE duas refponfiones fucrunt tadtae fupra,

:

Ad vicimum principale

nere

vel

fradicari de,o^ux includicur per fe in qualibet eius

ergo in intcliectu fpcciei

modo Spccies

:

pon dc

aliis , quam indiuiduis cft dicibiiis , ncc praEdicationey^<«4,nec exercita, Sc maximc fpecialillima. Per fe crgo rcfertur in ratione pra»dicabilisad indiuidua,in rationefubiicibilis.Et ponit excmplum Geometricun) deduplo, 8c dimi-

& fitb-Tmtltiplici.

Vbi aduertcndum

quod

genus

multiplex eft

eti^m genus pfppprtionis minorisinaequaiitatis. Sub primo continentur piures fpecies , immo finicx in infinicum , vt duplum ^tripbtm , tjuadru-

&c. Similiccr fub fccundo concinencuf

,

fpecies rclaciuc oppofita: tocidcm

nem

huius Prarpoficionis

fitb

,

,

pcr addicio-

in compoficione,

vt fiih-duplum ,fi(htriplum,Scc.

Dupium

hoc

-y

:

rcferrur zd fitb-nutltiplex

,

quod

cprrela-

eft

tiuuni fui generis, fciliceti»»/»^/^'^.

<^H\a ibi

inqmt^ correlatiuum

,

relatiuum Speciei : htc non ;

plum

uum

fpecici

:

,

ficut du-

ita divtidium eft fpe-

ideo concinecur correlaci-

fciliccc dupli

,

,

fub corrciatiuo Generis

,

,

quod

eft

dtmidium,

fcilicct multiplicu,
Hic vcro fingularc , vel indifubiicibile, quod eft corrciatiunm

tijE:Genus,

vt pacet

,

ncc difquiparantias

;

Genus autcm

patcc difajrrendo.

rct

,

nec Species

Item

cx hac fccunda pcr fe eius habitudine, prima ex pcr fc , prima. Sccunda cx per fc , non primi , vnde notantcr Pot phyriuj

&

lenuirordinem conuenientem definicndi cit

:

& di.

qu6d fecunda quar datur perpofterius , id

per indiuidua

:

eft

eft,

magis ad propofitum hic,quia

inquantum cft Ynihjc autcm maximi fif fcrmo de Specie,

cft ipfius

uerfalc

,

Speciei propria

,

fub ratione vniucrfalis,Tcl praedicabiiis, vt patct

excrcmum

ellet

Philofophus

,

,

vt

Spccies funt ,

vt

com-

fcd indiui-

,

dc Anijna

i.

fimiiicer depii/ribus aiiis, pacet in

& aliorum.

,

ponit duas ,

&

dodrina cius,

Malc ergo dicitur in folucione , quod vnius abfoluti non eft

ter-

principalis

nifl

vnadefinitio.

Icem fc

,

ita

,

ficut cfTc abfoiuti cft formaliter

relatiuum ad aiiud

tur per fe ad plura

&

,

piurcs dcfinicioncs

,

igitur

,

ad

refcr-

fi

per confequcns habcbit

vt concedis

:

habcbtit ct-

iam plures cflcntias , & ita non crit vnum , vt patet malc ergo concedis rclatiuum habe:

&

ciei affignantur

&

definiciones animae, qua^cft ens abfolucum

yniuerfaiis,& neutrum

Deinde appiicando ad propofirum argumen, dicit quod duac definitiones Spc^

quia taiia

duum.

vnujTj.

principalis

f,

mpniterponitur. Icem , non videcur quod Specics pofllc pet fe rcfcrri ad Indiuidua, quia tunc did:um Porphyrij dc excremis arboris prxdicabilis non ila-

Gencris , id eft , ipfius vniuerfaiis , non continct fub fe Gerius, quod cft correlatiuum Spcciei, quia tam Genus , quam Specics , funt fpccics

ti

,

fpccies fpecialifllmac ipfius Vniuerfaiis

ad diuerfos terminos

indiuidui con-

I

vci aequiparan-

,

jion funt fpccics eiufdem Gencris propinqui

uiduum,

cft fpccies

Gc-

hic cra-

& Specics non funt reiatiua squipa-

re plurcs definitiones

tinenciapaffiua.

cap. de

,

:

eAfiib multiplex. vel

quia fupra

,

omncs dimcuitaces

laciua vel func difquiparancia:

Generis continet cor-

hoc cft diftu

cft fpecies multiplicii

cics fib-multiplicis

& ibi,

o

I

fcrc

,

&

tij

Et addit Doftor diffimiiitudinem hic^

f j-

& alibi

<2andx , funt dcterminata: , ideo brcuiter me cxpedicndo circa foiutioncs argumcncorum , aiiqua motiua tangam , & foluam. Videtur enim quod Genus Specics non fint per fc primo relatiua , vt iacpe Dod^or dicit hic quia omnia re-;

igicur

dimidium , ficur paccr ad fifccundum propriam racionem & praecer

dicicur reiaf iuc ad

lium

,

rantiac ,

quoddam proporcionismaioris inasquaiicatis, & fith-T/inltiplex , quod eft corrclatiuum cius , eft

plum

D E TE RT

iila

communia ad

quxftione,fuDt tanquam principia

gulare. Ratio enira Vniuerfalis eft dici de

,

remitcit fe ad^eaqua:

didtafunt fupr«l,qua£ft.5j.determinata enim in aiia piura.

dio,

Spe-

diftinfta vniucrfaiia

definicio.

Generis , quod eft Vniucrfale , cuius per fe , primumcorrclatiuum cft indiuiduum , vel fin-

,

non func

'4*

Secundo modo poteft ncgari aiTumptum , quia prsdicari in ^ttid conucnit fpccici fed definiciorii nulius vnus mocics

,

/pecie

;

quajft.9.

ifte.

Applicandoad propofitum dicit quod Specics per fc primo rcfcrtur ad Gcnus per fc autem non prim6 ad indiuidua , quia ratione fui :

•*^

Specici

mafit cflentiaiior, priorfimpliciter quia potiiis fubiedi , quam przdicati rationem habet: idco iubet Plato quicfcere , non enumcratur

relato

'**

fiiprk, quaeft.^.

, ,

& per & cum

fc

habitudincs

hoc ipfum

cfle

Itcm fupra , quasft. 9. improbatis modis dicendiaIiorum,ifteponitnumerumVniuerfaIium fufficientiam pcncs pritdicari , quarc in hoc libro confidcratur dc incomplcxis , vt vnum de alio cnunciatur , ergo malc impugnat illam primam refponfionem ad rcplicam contra folutio-

nem

terti; principaiis.

Item

,

fupr^

,

quaeft.

1

1.

contra primani opi-

nionem in folurione qusftionis , adducit Porphyrium , vbi dicit afft^nauerunt , id cft , definierunr, vt exponit Do6tor , ergo eodem modo debet cxponi hic

,

cijm dicit

,

aHtt vero

fcili-

,

cet affignationes erunt non Ipecialijftmarum

Maie ergo cxponit

ajfignationes

,

&c.

pcr notificatio-

nes.

Icem,

l6.

XVIII.

Qu?efl:ionis 6pponue Item , intentionesjcrgo diuernficant /impliciter, & non foltkm fecundum quid , illas duas definitiones prdMe^hiie Se /tAlicihiU funt

Speciei in ordine ad Genus.

ItemtillaexpoHtio in Philofophum ^.Mctaph. intelligiAc intelledu refpc^u intelligentis , bilis non videtur bona , quia nedum ab obie
&

&

tiua

&

,

fecus eft dc diuifione hy-

:

Primo modo conce-

materiaU.

do quod fpedcs do non.

extreraum

eft

mo-

fecundo

,

Ad aliud

cct eiufdem abfoluti

pari ratione czteca

,

quodminimc

,

vidctur

verum. Rcfponfio igiturneutraad Philofophum /.Mctaph.bcnc currit. Item, omnia quinque Vniuerfalia contincntur Cuhjuhticihili , in ordinead Vniuerfale, quod cft genus eorum ergo ficut diminucum conrinetur Cuh fiA-nudtiplici , ita genus fub JiSiicihiU,

quod cft correlatiuum tmiuerfilii , vel praedicabilis , quod idem eft malc ergo dicit , qu6d hon eft omnino fimilc quoad ad hoc,in propotcionibus,& intentionibus> Item illud quod cft fimul natura cum priori, :

,

eftprius quohbct illopofteriori

uum vniucrfalis

eft

fimul naturi

fed correlati-

:

cum vniucrfali,

& Spccies eft poftcrior vniuerfali

ergo eritpofterior correlatiuo primo vniuerfalis : malc ergo dicit quod fecunda dcfinicio Speciei datuc pec ,

,

&

lis ,

phus

differentiam

tanquam partes

fuas

,

ita

&

& fpecies:

de Anima

1.

tia;

cies

,

vt fic

fubaitcrna

:

fcd

non modo

fpccics fic

eft

:

fpecialifilma

hzc autem

,

fcd

folum /pccialiflimx conuenit,ergocft diminuta. Maior patct in fimili dc dcfinitioncGeneris,

&

aliorum

fimilircr,

Plucaaliapoirentadduci, fcd

Ad ifta tefpondetur.. Ad primum dico vno modo qu6d Genus & Species func relariua dif,

,

& funt in prxdicamento Relatioreduftiuc vt infri cap. dc Rclatione, &

fmnt r#- quiparantis Utiints difeits

nis

,

oppofitione , dicetur 6c ita vnum reducitur ad relatiuum ruppofitionis,& altccum ad rclatiuum fuppofitionis , fic redu^ue funt in diuerfis :

&

gcneribus

immcdiati poteft dici

licet fortnaliter fint

, , ,

eiufdcm gencris

tanquam fpccialiflimz. Alio inodo quod non funt fpccies fpccialiflinue,

vt fupra didtum eft

,

quatft. 9.

&

1 1.

&

alibi

,&

hoc loqucndo de Specie abfolutc , vt prima definitione hic dcfinitur. Maior etiam eft vnitas in intentionibus, qu^m in rcalibus, vt fzpc fuprik di^tum eft. Brcuiter ergo fiuc tencatur qu6d Genus

& Specics vt quiJ & formaliter,fintfpecies ,

fpecialifllma:

,

^ formaliter

,

fubaltcmz ; rcdudbiuc tamen funt diuerforum gcncrum fubalfiue

ccrnorum. Qui ctiam vellet tenere quod cflcnt eiufdcm generis infimi vtroque modo.non videtur efle aiiquod inconueniens,maximc in fccun4isintentionibus,quicquid fitde primis. Sc9ti ofer.

Tom.

I.

cnim

variacio ellcn-

,

itain relatiuis ex

hoc

,

&

,

lationcqusfti aliud

,

finali.

poteft dici

,

qu6d loquitur

fupr^,

1 o.

& vt cft moin fefeorfum & in po-

quacft,?. depriuiicari aptitudinalitcr

dus

incomplexi , , , fiue propinqua: hic vcro loquitur de fado, in compofitione adbuali ita breuiter quod pra:dicari , vel przdicarc, fimilitcr dc fubiicibili confideratur, vel in primo adu ipfius

remoto

tentia

&

:

&

Ad

Primo modo confiPrxdicamentorum ; fe-

vel in fecundo.

,

& in libro

,

cundo modo

in libro Perihermcnias.

aliud dico

,

quod non

cxplicitc ajfi^nationes in plurali

tum

in fingulari.

plurali

numero

,

dicit

Porphyrius

numcro, fcd tan-

aliter quod loquitur ia fccundum opinioncm alio-

Vcl

rum , vt patct in littcca ibidem. Vel qutJd xquiGenere

afftfftatione

vel

:

quod

arguit DoOcot ad

,

fupca

cap.

,

hominem

,

de

& to-

picc.

Ad aliud

,

,

c contra. Sicut

tiarumvltimarum

uocatuc dc

his folutis patebunt alia.

quod

cum hoc , ex diucrfitatc primorum per fc terminorum. De hoc magis patebit infrk cap. de Re-

&

definitio

,

in abfolutis conucnit px diuerfitatc differcn-

dcratur hic

dcbct conuenirc omnibus,quibusconucnit Spc-

plures formales,

ditur fiium genus cfle ad aliud formaliter, lic^t

non femper

intcllc(5tus

vcl przdicabiiis,

non tamen

,

**

^"

Ad aliud , quod tangit pulchram diiEcuItatcm , dico qu6d non variatur eflentia relatiui, nifi rcfcratur pcr fe prim6 ad diuerfa , quia e}( hoc qu6d rcfcrtur pcr fe primo ad vnum, inclu-

Specici in ratione Vniuerfalis

,

ficut loquitur l^hilofo-

^ .T"

ptret.

ergo qua rationc definitio non habec vnum modum prxdicandi , ita nec Spedcs, ex oppofito oppofitum. Itcm , contra folutioncm principalem qua:ftionis , pofiet obiici fic : Definitio conueniens

&

vna dcfinitio materia-

,

^hf»Uu» '*""**

anima ibi definitur , vc qubdammodo refpcdiuum, quia inquantum adlus , vcl principium , vt

Ad crgo definitio includit G*nu$

ficut

fit

alia formalis

vel materiales feorfum. Poiret etiam dici

poftcrius.

Item

:

cit

:

fn^srMHtit.

fcientifica

nitur Spccies pcr indiuidua

Vniucrfaliadcfinirentur

iS.

&

,

poftatica

Itcm , fi indiuiduum , vcl fingulare eft pcr fe corrclatiuum vniucrfalis , qui ratione crgo dcfi-

alium i fubicdlo.

i^,

beredaas habitudines , quomodo non. Videturctiam loqui deSpecicprimae-intentionaliter tnaximc ,.Ioquitur etiam eo modo quo Piato pofuit quietem , fcilicet in diuifione quidita"

non di, patct ex littera Dodoris enim abfolute quod vnius abfoluti non fint plurcs definitioncs , fcd fic , quod
ninum

»7-

549

Ad aliud , di£him eft in feenndo articulo, quomodo intelligit Porphyrius Speciem non ha-

,

patct fuprk, articulo fecundo. Licec

enim fint diuerfac intcntioncs , vna tamen infertur ex alia pcr modum fequels quod enim fub-

,

:

iicitur, alicui fubiicitur

rem ergo exprcflSoncm

de neceflltatc ad maiodeclarationem lo, ;

&

quitur.

Ad aliud , licct mulia poflcnt dici , tamen pro nunc brcuitcr dico , quod loquitur Doi^or hic dc depcndcntia zdus intelligendi , in ratione menfurabilis ad menfuram j non prarcisc cfFeftfls ad caufam , nec fuftentabilis , vel inhsrentis ad fuftcntificans , vel ad illud cui inhzrct: hxc eft intentio fua , &expofitio, vi patct in Qapdlibeto,qu«ft. i j art.i.ad finem.

^

j

&

&

.

Ad aliud,

poteft dici

vno modo

,

quod corrc-

vniutrfalu

latiuum Vniuerfalis, vc eft przdicabilc,cft ipfum *»rrtUtim$tm rubiicibilc , non przcisc fingnlarc , vel indi- i**^

uiduum

:

& & fecundum diucrfitatcm

fubiicibilis

diucrfificantur definitioncs fpecierum eius patet.

Vel

alitcr

,

,

vc

daco qu6d indiuiduum eflet VV 3 eiu^

Expofitio

550 .t^i

liotitimtn

,€ius 4;ortcI jTimjRt

,

finitionc aliotuj^

,

ita ptfnicur in

dc-

ficut in definitione Specici,

pcopter ca <]uz di&a funt rupra,qu^. i ^.foluen-

do primum

Ad aliud

principale.

dico

,

quod

, vel Gcnus m<^M,noR tamen

Spccics

licet

contitieantur fub fubiicibili vt

yt


fed fub pradicabili

j

&

:

folutio Dodfcoris fubtiliflima.

optimc

patet

fic

Srautem tcnerctur

aiu6d Indiuiduum eflet corrclatiuum Vniuerfallsjclara cft folutio.

Hic

%i>.

multum

poilet pondcrari

ter fpecicm

idem formaliter ,

differcntia in-

& prxdicatam & an vcl alis & qua: elfentialior

fubicdam

,

fit

,

fit

,

habitudo Generis , an ad Speciem , an certc ad indiuidua;& an fubiicibile & prxdicabile fint dc cflentia Speciei, vcl pafllones cius, vbi plura fub-

riliaaddat ingeniofus ledtor

Ad

:

enim valde

funt

& arduafi bene examincntur.

fubtilia,

,

mentis

& fimiliter Jpecient & indiuidHa.

Scpofteritu

,

accipit

vt fupponunt pro funda-

hic pritff ,

Vel

refpe^luum ordinem denotare, pomparando videlicet per fe corrclatiuum ad pcr fe primum talc:& fic littcra habet dependcntiam _cx praecedentibus. Vcl alitcr quod ficut prioritas priginis ftat cum fimultatc naturx , correlatiuorimi, ita in propofitoproportionalitercftdicendum. Pr^dicart cnini eft pra 4li« dici, vt fupra faspe didlum eft. Prius igitur pofterius funt fi-

&

&

mul naturi, ve| naruraliintellcdiione, vtpatet. Specics autem dicitur cflc prior indiuiduo , in

duo.

Tufpeciei , dc quiE fcquuntur ibidcm. Qua:rit Do€tor de vcritatc huius propofitionis,P/«rr/Ac»»/-

nesfunt vnus homo latc ipfam

breuiter

nego fimilitudinem

teriiam entitatem

vnam ,

,

,

quia Species dicit

diftitKSbam apartibus

,

per fe

vnus modus pcr fe prae^icandi: Scd ti tenerctur fimiliter dc dcfinitione , difficilc cflet cuadcre argumcnturn. Quarc autcm potius ip efnid , quam in cuius

cft

ifuaUy prxdicatur,

didum eft ibi.

Ad vltimum,qu6d hic prie

,

nullo

loquiturdc Sppcjcpro-

& appropriatc, quae tantum cft Specics & ,

modo Gcnusjqui*

Vbi aduertendum qu6d huiufmodi quiftiones

fpecies fubalterna in ra-

non

undamcntis, vt homo

D

animalj^c.

efi

P R I M o. Quid

E

fit

pluralitas

taftum

,

eft

j.

lo.Mctaphyficz. Siuecnim fumatur comparatiidc6 to-

uc, fiuc pofitiue, dicit multitudincm,

&

tics

habet fumi , quoties multitudo. Quotics au-

tem

accipitur m«/r(V»^<;, patet exmultiplicitare

vnitatis$. Mctaphyficae.

uc,

HTc enim fumirur

& pro mulritudinc nuracrali

titudo

enim

,

pofiri-

vi patet.

efi tjuod efi diuifibile potefiate in

Mui-

non con-

litcr

:

notificationcs hominis in libris,

& aurhoritati-

bus dcfinitionum, fupra etiam, quxft. eft.

ractum

}.

i

Differunt autem in modis fignifieandi tan-

tum

,

&

non

, vt patet , dc quo definitionei£quiuocorum,& ali-

in fignificato

infra, qusft.dc

bifacpc.

Quid aurem vni4s, & quoties dicatur , patet littcra hic aliqualiter

,

& j. &

in

,

vt fpecies

,

prxdicarur

eft.

Hiccrgo

,

qu- 14.

&

&

differenria fpecic accidit Speciei

,

vt fpecies

eft;

dantur crgo dcfinitiones per per fe couenicritia, non per accidens talia. Non ita eft de Genere

&

refpedu generaliflrimi,& fubaltcrni.

Q^iESTIO

XIX.

Quac cftii.apudScotum.

Vtmm ifla fit 'i/era

,

plurcs

homincs

funtvnushomo.

&

fppra , quzft.4. tetigi aliquantulum. Sed breuibus pro nunc norabo. V^nim cnim eft Vnum jw diuifitm a cjuocumejtie alia. efi indiftifitm afi , Qux negationcs prxfupponunt pofiriua,idc6 f ft

copiose,

^d

&

defcriptio circumlocuriua, vel accidentalis. Vni-

&

foi

efi ejua

,

velpars eiui

phyrij, cap. de Spccie

,

vbi incidcnter ponit

,

& eft defcriptio per paflio-

ncm,& conuenit omni vnitati,diftinguendo tamcn de numcro, quiditatiuo videlicet & quan,

titatiuo, vt aiunt.

Vnum aliud per fe

Primo

4-

& logicale. Rcale diuiditur in vnum continuitate, & hoc contingit vel

Vnum

modo

,

aliud per accidens.

diuidirur in rcale,

pro co , cuius motus eft vnus ; vel imvtrumque contingit prq contiguo : eflc vcl fecundum lineam reclam , vcl reflexam: quorum primum cft magis talcSecundo in vtropropric

,

proprie

,

&

que mcmbro ip vnum (pecie,vcl fiibie6to;& hoc vcl immediato, vt omnia vina in forma vinijvcl vltimat6 , vt omnia fluida in forma aqus. In vnum gcncre, vt homincs equi, canes & potcft diuidi vt genus conuenit,& differt ab immedia:

:

tc praccdcnti. In

Clrca qucddam didtum cxeplificatiuum Por-

j.

10. Mctaphyfic:c,

tiftmeri

fcd Genus.

Muliituit 3*"'-

tinua

Ariftorele accepi. Dicirur etiam vnitas principJum

,

«,

& habct videri fuper &

fupra, cap. de Gencrc,

Per fc igitur conucnit Spcciei pracdicari,& pcr fc fubiici , vtrumque conuenit fpccialiflimx , fubalternz. Similitcr habere fub fc difFerentia numero conuenit per fe vtriquc. Habere autem

didum

l.

vt fupra patct in-illa

fpecies ver6 fubiedba definitur alia definitione.

Species

eft

dc folum numcro difFcrentibus, vt fupra

fy

,

?uacftione de praedicationc Generis de Specie , in

dcfinitur fpecies prxdicata:

,

Similitcr oninis fpecies

,

Dif-

eriam(fecundum Boerium,de Vnirate Vno) vnaqttaque res vna efi , SceA defcriprio ab effedu formali. Tangar hic dc modis vnitatts,ex Bocrio ibidcm, leStoi , quia qua: fequunrur ex

tionc przdicabilis

Juhiiei.

infri, cap.de

ferentia, quarrit dc veritatc illius , Spcrates finex, &C.& fimiliter infrk, in PraEdicamcntis,& alibi.

fecus eft dc definitione.

dieari

nihil aliud addendo,fed abfo-

tas

autem tenctur incorrelatiuum per fp yniuerfapatec facilitcr ad argumcntum. cfle

Ad aliud, di£kum cft (upra,qua;ft.9.& pro nunc

eenuenit pr*-

:

proponendo , ficut

diuiduum non lis,

Spteitl per f«

,

poftcrior, vr oftenc^it ratio. Si

:

frior iniiui-

&

vt Genns ejuam Speciet. Et ideo inquit, phtr res homines particulares /itnt vntu homoparticipatioUMtn

; vel, efi aggregatio vnitatttm:8c hoc materialoqucndo de vnitate,& non formalirer,quia fic funt contraria,vt patet 10. Metaphyfic.Quid homines,8c homo notum eft qu^rantur cnim rpul-

ratione prxdicabilis licct afio njodo poflet dici vt

:

ibi

\y pofieriiu habet

Speeiis

:

valde difficultcr pcrtradtat

vno modo , qu6d

aliud, poteft dfci

numcrujn Pradicatncntorum, & ordinatorum fn Przdicamcnto , & confcquenter infcrt duo correlatiua, quorum fecundup cft quod defcendendo k generaliflimis ad fpecialiffima , ppprtet ire pcr multitudincm , & diuifionem fed c confra afcendcndo oportet irc pcr compofitionem cuius caufam fubdit, quia Omtte commuw efi pol(e£li~ uum tmltorHm , magu commune efi magit cplleEH-;

,

modo

vr

fpecici

,

vnum definitione

& Plaro

cS, vt Socrares

omne?

;

,

vel fpecifi-

vcl generica

,

fuperficies, fcd

liccr

fub

primum cft

tipUx,

mid-

XIX.

Quasftionis eft

magis

talc

vt patct. In

;

vnum

indiuifibHita-

tc.id eft,quod indiuifibili intclUgcntia intclligi-

&

alia prima, forma prima, cns, ad hoc polTant rcduci fimplicia :

tur, vt matcria

&

fitnplicitcc

5'

,

&

SS'

cft

fi

appofitio accidcntali$,debct

intcUigi inferiw pro minus

pars in niodo

,

vt homo albue

communi ,

& ita cft

,

rcfpedtu hominis,

ycl alhum homo, rcfpcdu albi fic ccgo arguitut , Participatione^ciei pluret heminet , &c. ccgp :

przcedcntia,vt patet.

hxc

Vniim veco logicaic diuiditur in vnum mane' vtquorum matcria, id cft, diffcrentia indiuidualis, cft vna. In vnum^cie, quorum ratio, id

plurcs homincs , &c.oftcndit veritatem antecedentis ex litteca Pocphycij. Confcqucniiara au-

r«,

eft, dcfinitio cft vna.

In vmtmgenere

,

quzcum-

quc fub eodcm gcncraliflirao coniincntur. In wtum /ecunSon proportionem quxcumquc. lic fe ,

habciu ad inuiccm , vt aliud ad aliud , vt ficut fc habct fercnitas ad acrcm , fic tranquillitas ad mare , vcl Hcut fe habct animal ad hominem,ftc color ad albedincm.

Vnura autem pcr accidcns cft , vcl quando vnumaccidcnscomparatar ad fubic£lum,vt Colifcus muflcusi. vel quando vnum accidens comparatur ad aliud, vt muiicum iuftum ; vcl quando accidcns comparatur ad fubiedum , 8c ad accidens vt mulicum ad Corifcum mudcum , vel c :

quandocomplcxum accidcntalecom, vt Corifcus muficus ad Co-

conttaivei

paratur ad aliud

cifcum muficum. ^* Vnitas , vel identitas poflct alio modo diuidi, rmitMf nml- ad mcntcm huius Dodoris , in plcrifquc locis: "' fic qu6d videlicct alia cft rationis , fcilicct ratio, vt entia tcctij modi perfcitatis ; alia ex naturarci, vbi cxcluditur verificatio contradiftionis de fic cifdem , feclufo aftu collatiuo inccllcdtus ; alia formalis, vt fc habct vniucrfaliter

cinantis

omnc fuperius eft verarcalis

ad inferiora ; aiia flmultatis , vbi idcntitas,& prscipuc rcperitur in

diuinis alia cfTcntialis, & non differt a tcrtia, vc communitcr dicitur , nifi foI6m in diuinis ; alia fubftantiua , & hoc vel pcr conucnientiam rcalis ;

fubflftentia:

potcntialis

,

vel per conucnicntiam przdicati per rcalitates difFcrentiales contra-

,

refpedu praedicati quidivdtranfccndentis ; alia per fc,vc in compoflto Phyfico, vel Metaphyfico ; alia per nibilis

;

alia obicdtiua

tatiui, limitati,

accidens

;

alia ordinis;vItima aggrcgationis.

licet

ialtem. Pluces aliz definitioncs poflent intcodu, fpd ha:c fufficiunt pro nunc, quia potius ad Metaphyficum pertinctt^mMconfideratiojficut cntis, quam ad Logicum. Inteiliguntur ctiam prcdicata dct/w categorcmaticc fumpto, vt patet, de quo infca magis dicctur. Aduenc ctiam

ci hic

&

qu6d tmum ucut

pofl^t diuidi in partes fubie(fliuas,

& en^fi cflcnt nominaimpofita,vt vnum in

fubftantia dic;^tur identitas in quantitatc,

zqua-

, toUendo inflantiam , fcu tacitam cuacuationcm. Diccret enim aliquis , qu6d ibi arguitutcum detcrrninationediminuentc, quia ly Jpeciei diminuit vnitatcm in anteccdcntc,& fumitur abfolutc in confcquentc.

Vbi aducrtcndum prim6 , du6d vnitas numc-

Ordo huius communis cft.

quzftionis pat^t

:

diuiflo vet6

DeSecvnoo. Ad partcm af&rmatiuam arguit quatuor rttio|iibus & rcpptantur valde difficilcs cum fuis folutionibus & tota hacc ,

,

qucftio intcr caetcras huius opcris

:

,

ideo cautc,

& diligcnter legantur.

Prima ratio procedit pcr locum a partc in modo ad fuum totum ; vcl ab infcridri ad fuum fuperius , fecundum alios Loeicos. Eft enim regula vniuerfalis , quod tnguea«a k determinahiit cum detemunMtione non dinunuenU , nec diftrdhente , aJ ip/itm determin^hile prtcise /kmptttm,vMlet argMmemum : & eft alia regula antiqua, qu6d tmneje habens per modjm ttppofitionie rtficSu 4iUeriue , inferiut efi eo. Quod ctiam debct

de oppofltione non diminucnte

,

nec

8.

Mctaphyfic. cap. dc vno text. ynifnumtcomm. 1 1.) cft maxima vnitas przcipue de numc- '* ro illacum quatuoc, id cft, fpecificx,gcnccicsc, ralis

habctur

vt

(

j.

&

&

pcopoctionis , idc6 infcct illas , non c contca; quia infeccns debet cfTc magis talc, quam illa-

tum.

Non fcquitur ergo, funt vnum fpccic.crgo

numcro ita quod

quialy^^wiVdiminuit quodanimod6, quafi fecundiim quid tale. Notandum ctiam vltcriiis,qa6d dctcrminatio Dttermin»:

eft

alia contrahcns, ali4»dlminuens

,

alia diftrahcns:

"'»

'"*'"-

licccaliquiduo vltimamembta capiantpro eo- ^ dem , vnum plerumquc ponatur pro aliorpro-

&

prie taracn

loqucndo, pofTimt poni tanquam di-

ucrfa.

Determinatio comrahens,(cvL ccftringcns,cft,qu«

pro paucioribus , quam fi ponetetur , vt aU)Mm , nigrum , talis dcrerminatio non tollit ra^ cui addinir , ncc diminuit inhz-

facit tcrminuiti teneti

pcr fc , fine

illa

&

nuiufmodi & tionem ilUus , fionem , licct quodammod6 communitatcm, vcl :

fuppoficionem.

non

Determinatio \cth diminuens cft, qua:

rationcm pcrimit,

illius

cui additur

,

,

tollit

9'

fed benc partim

nedum communitatis ,

indcterminatio-

nis, vel indifFcrcntiaE.fcu fuppofitionis,fedetiam

dcbitae inhaefionis

Determinatio

ptiuans ,

Qux

:

vtallntm/ecundum tlentes,Sic.

autem Mfirahens

qux ctiam

(

&

& amplians, dicitur) eft, qux collit, fcu rarioncm

dicitur difirahens

,

illius

,

cui additur.

quafi ad diucrfum tra-

hcns , quta ttahit terminura ad aliam fignificationcm i fuo proprio fignificato ; vtmortuum,pi-

Qum, & imaginatum, cognitum, fccundum aliquos: fed alij volunt qu6d fint potius dirainuentes, vel , quia ncc ponunt, ncc totlunt rationcm fui determinabilis,faltem duo prima funt

indiffcrentcs

diftrahcntes,vt patet.

Tcrti6 fcicndum , qu6d generaliter omnis determinatio dcbet poni cura fuo dctcrminabili ex partc ciufdem cxtremi, fcilicct fubiefti, vel ptxdicati

litas,&c.

iacelligi

tcm pcobat

dcftruit totalem

hzc diftinftio pofTct reduci ad priorem quodaramod6 , cft nihilominus alia , in vcrbis £t

^

diftrahente

,

in propofitione. Verbi gratia

cccc,Ao«M alhut currit,8c diccte,homo

,

efi

cefect di-

eurrens al-

bum, vt patet ; hoc enim cft gcncrale in omnibus modificationibus , rcalibus , intcntionibuSt vt infra fxpc habct iftc. Dicit ctgo Dodlor, tollendo illain cauillacionem , qu6d cum ly vnitt in antecedcnte ifto , participatione fpeciei plures , &c. ponitur in pratdicato , ly ^ciei in fubicdlo, qu6d ly vnut non diminuituc a Xyjpeciei : Sc ide6

&

&

&

pco vnitate numecali vtcobique , in antecedente videlicct , confcqucnte. Ulam autem pcopofitioncm,quam notat Do6lor, fcilicct, NihU dimimtit ah ali(fuo , &c. habec ipfe in }. Scncentiarum, diftind. 1 1 . quxft.i. ). notantcr,& ilat

&

&

alibi fzp^.

Sccunda ratio principalis oftcndit oppofituro quod prima deducic , Uc^ vcraque arguac

illius >

Vv

4

vniuer

I

o.

•1

:

Expofitio

ss^

vniucrraiitatem propofitionis.Pumatamen pro^ fecunda de vnitate cedit de vnitate numerali ,

&

regulam notabilem pro ma-» efle vera y. Metaphyf. (cap. de P^fOt vt ftatim dicetur. Verbi gratia, pfo illa maiori,£»/ cft commune fubftantiae,& acei-

ipecificaiEt alfumit iori.

Minor vcro videtur

denti

:

accidens autem

fpc6ta fubftantiae

cum

Ideo

,

eft

vt 4.

ens fecundum quid rc' i Mctaphyfic. patet.

&

.

dicitur ens in alio

,

fta,t-*w/

pro acci-

dcntcjvt patet. Similiter dicendum cftinpropo+

de

fito

1

.

ffjo.

taphyfic. text.

comm. ii-ejft videlicet irnUuijHm a.

forma autem hominis,

id eft,

communis omnibus hominibus,

eft

humanitas, quod ha-

ita

bct indiuifionem fpecificam,faltem in ipfa, ideo, &c. Vkimo arguit Logic^, vel potius Sophifticc magis. Vbi fundat fe inilla faraofa, quod fcm* pcr eft confequcntia bona , quando oppofitum

conlcqucntis non

cum antccedentc

ftat

,

&

aftii-

mit diftributiuum duorumin antecedentc,&

ex-

&

tione ius

leu rcpugnantia prsedicati

,

& fubiedi, cu-

fundamentum eft ta(9:um fupra , quaift. f

.

1 3

.

&

dcDifterentia, habctur fimilc.

Subict^um enim fiimitur fub

modo pluralis

,

&

modo fingnlaris numcri , qui repugnant intcr fe , refpeftu eiufdcm fimilis. Cum crgo ly homines fit phiraUs numeri , Jy vmu homo fingularis , pr^dicatur oppofitum de praedicatum fub

&

&

fahcm idcm fub vno oppofirorura enim albcdo non eft ninec album nigrum , ita nec homo albus,

pppofito

Hc

,

vel

fub ahero. Sicut

fe

fredo

,

omo

quare fimiliter in propofito idco di6):um eft fupra , quod hacc eft falfa , Albedo efi alha, propter repugnantiam modorum talium infcparabilium:fi:cus de modis feparabilibus,vt patet ibi.Videtur ergo propofitio omnino falfa.Scd hoc argumcntura videtur concludere vniformiter dc vnitate fpecifica , ficut numcrali , dc quo niger

:

fumptum dicatut de illis quatuor modis, ceptionibus

tit.

,

,

vbi

Prim6 vnam definitionem praemit-

Sccund6 membra

dcciarat

diftin£tionis profcquitur,

& ad propofitum applicat:prius tamen

primum mcmbrum dcclarat fundamcntis Ariftorelis

,

& ad propofitum appUcat,qu^m fecundum

Leftor vcro alium ordinem tenerc poteft. Ait cnim quod vmm, vel vntu potius, vt loquitur

gotcmaticc

,

Dodlor * poteft accipi vcl cate-

vel fyncategorematicc.Hoc fccun-

membrum

ponit infra ibi Aliter fiimitur wj«'> &c. fimilem diftindlionem habet infra.cap. de Subftantia , quxft. i de Soltu, 1 1 .diftindl. i. alibi de Totm , vt 1 1. diftind.^. quzft.i. fimi""^

:

.

&

&

an

fciiicet

& fccundilm

,

vcl ac-

aequiuocc

,

an

^uid tali-

bus. Si primo m6do , cum refpondendum fit ad muitipiex, fempcr praemifsa dcfinitionc, concludit

quod propofitio ifta Plures homines, &c. cft

vera tribus modis, fcilicer pro vnitate fpecifica, gencrica,& proportionis,& quarto modo cft fal-

pro vnitate numerali,&

iiaec cft

prima

autem tcncatur alia via, quam magis lauDo£tor,& 5.Mctaphyficae maximc teiiet;& cx

dat

diftis Ariftotelis ibid. tcxt. tis

1

'^^.^.

,

fimplicitcr,

& fccundum

quid talibus,

dum ab-

fumitur pro fimpliciter tali , vt primo Elenchorum famose habetur Omne analo^um,Scc. vntu igitur accipitur hictantum pro vno numcro , qnia fic impoflibile eft plures eflc vnum , quia tunc contradiftio manifefta, contradiitioncm imquare propofitio falfa , folute ponitur

,

:

&

&

plicans

:

&

haec eft fecunda conclufio foIu>

tionis.

Dcinde pertraAat fccundum mcmbrum principale diftindionis

fcilicet

,

fi

vntu fyncatcgorc-

&

maticc fumatur : prim6 dcclarat intcilccbum vniiu fic fumpti , diccns , quod dicit modum intcliigendi terminum , pro fuppofito dcterminato , indctcrminatc tamen ficut figna particula:

& iliud appcllant Grammatici nomen partitiuum vt zmtu florum & fubdit quod homo

ria,

y

in hac propofitione praedicati Illo

non ineft

modo ,

,

Plureshomines

&c. a partc

,

fubicfto taiis propofitionis.

fcilicet veraciter

igitur conciudit

,

quod fic accipicndoz^mwwjnihil aliud addendo in propofitione, ipfacft falfa,

& hqec cft tertia

con-

clufio folutionis. , quod ly vnm a non accipitur pro vno fuppofico,

Et quia aliquis fortc diccrct partc prxdicati

fedpro pluribusjhoc excladit,diccs,Nihilenimefi in/uhieSio,8cc. Etfidicztai

quod copulatio fubin-

tcllcda a parte fubiedki hoc faceret:pluraiccnim aequipoiier fingulari gcminato

homines

,

fubintcliigitur iftc

;

vndc

hic, Plures

homo, & iftc homo,

0:um cft

fcqucrctur igitur

fupra.

quidem in hocloco fuper Po rphy-

^

concludit quod propofitio eft fimpiiciter hemcjutmofalfa ; quia quod dicitur de aiiquibus , vt dc
cntis. Opponitur cnim hoc modo vnum multitudini, vcl eft prindpium eius,vt tadifferentia^

Parifienfes

14. flifes homi'

comm. 2. infercn-, "" f"ftic$t»ttone fbfn minorcm olten-^ ^^^^

cx vna vnitate.vtpotc maiori

&c.Dicit Do(fior quod copuiationon confundit, maximc przdicatum : quod probat per inftantiam,quia aiias ifta eflct vcra in fenfu compofito, duo func Gluatuor Jiint duo , fic deduccndo, duo duo, fi praedicatum confundcrctur haeceflet vcduofunt ^uatuox. Hsc ctiam eft ra vltra , Vtio , vera , vt fubiedum fumitur infcnfu compofito,

dc Soltmmodo. Primo modo (igmdcAt^fferentiam entu, inquit Doftor. Vbi auuertc quod extcnfiuc loquitur de dijferentia, ficut alibi facpc vocat aftum,& potentiam obiediuam litcr in 3. diftinft. 9.

'i

:

certe vt de fimpiiciter

membrum exprimat.

rtmMiti'.^'^

feu vni/

,

,

Confequcntcr refpondet ad quacfitnm ^ proccdit.

ii. vt fu-

iogica vnim,

Dcinde introducit problematicam vnam condi^ tionaicm dc hoc primo membro , fub dubio quafi omittcndo qualitcr vnitm categorematici

:

ftatim forte. fic

comm.

iila cft diuifio

Si

conuerfioncm fimplicem, Sccunda ratio procedit ex oppofi-

infra, qusft.

^ZT*!m

Nam

pra notaui.

viam lcdori.

ratio proccdit pcr

& fatis patet.

dequibus ioquitur in

,

affignantur ibid. text.

cohciufio foiutionis.

ma

cste-

,

la, fcilicct

Ad oppofitum, arguit duabus rationibus, Pri-

ifum. 1.

Quatuor veromodi

cit.

vltra difficihora loca prolixus videri,quia ex prae-

miffis reputo aperuifte amplc

Vnum

fit

clufionem affirmatiuam pro^Qppofito confequentis,vt patet in littcra nolo enim in his dcinceps :

11. num. t.

,

,

littera

Tertia ratio procedit per locum k dcfinitionc, vel defcriptione vnim, fuperias ta&ae ex 5. Mefii &CC.

volunt qu6d tmtu categorematice fumprincipium numcri : quod fatis bcnc intelligi poteft. Allegat pro fe Ariftotclcm^. 5. Metaphyfic.videatur irL4.text. comm.j.& in-. de : licct ibi maxime dc vno , vt cft paflio vnica entis , loquatur : fcd ad hoc vidcarur copios^ ifte , fupcr 4. Metaphyfic. quaeft. i. vbi fingularis dodhrina ad propofiram. Irl j.verb.Mctaph. text. comm. S.C^t»^, habctur copiosc.qaod,di^

rium

ptus

&

&

&

cft

falfum

,

quod quatuor e(Tent duo,quod ergo altcra praemiffarum : non minor^

*

J"-

XIX.

Qu^ftionis

% Dom. 4.

vt confequenter exemplificai in littera. Vbi taraen non accipit propofitionem vcram fimplici-

curret opportunitas dicendi.

ter,

/""' '^'-*

&

*»'"'•?"•'»•-

,

:

Demum foluit * argumenta principalia. Ad primum,negat confequentiam & exponit Porphyriumnotanter. Vbi aduertendura,qu6d alius eftordo plerumquc fcripturar , vcl vocalis cx:

prcflionis

,

&

intelle^ualis

alius conftruAionis :

,

& fententia:

\nA.c pttrticipMione jpeciei licctpo-

natur ^ partc fubicdi ordinc fcriprurac,dcbet nihilominus conftrui, intcUigi a parte prxdicaci (lc faluatur illa rcgula notabilis , in argu-

&

:

&

inento de determinationc,

fpcdu

& determinabili

,

re-

idcntitatis cxtremi.

Ad fecundum

,

dicit valdc fignantcr

,

qu6d

determinabiie, etfi contrahat dcterminatjonem aliquando ad fuppofita , extenfiuc loquendo dc

Idc6 pulchrc Aiciimfi/it vnum,

talis.

fedadhucdiftingucndam,hancfcilicet,^f ifte funt vntu homo , qua: vera cft in fcnfu diuj-

Et

fimiliter illa

res hominesy

pro qua ponitur,

munitcr habctur imprella Fokfal dcclarat

cam

applicari potcft illa

multiplici dctcrminatione. Vnde (ficut alias dicmtrthit propric pofte6tum eft naturaliter loquendo , dttpmifuAiriora funt detcrminationes priorum,& non ita c /#, n»n tStri. JittttlniH*-

&

ti»

conucrfo, ficut nomina adicdliua

nominum

fub-

&

ftantiuorum ; gencraliter accidcntia fubftancianim. Sed aliquando conuenit e contra detcrminari , vt inquit Dodor , maxime ad fuppofita, Quare cum dicitur homo alhns , detcrminatur homo per albcdinem ad fuppofita , c contra, li-

&

cct non ita propric. Sed vt intcUigatur determinatio,vel verius loquendo, contracStio , debet contrahibile pra^poui , contrahcns addi ; fed

&

muniter habctur

vnum ,

Aoifijit

non diminuit

,

ficut

modus

intrin-

nec deftruit quiditatcm, nec c contra , vtin fimili habct.Do6lor i. Rcportationum , diftinft. 45. quasft. 1. bcne tamcn contrahitur ad ftandum pro vnitatc , quae cft in homine. Similiter cijm dicitur homo mortutu,non dimiruiitur mortMw, fed contrahitur. An autem diminuatur homo , vel diftrahatur , dubium cft,vt ftatim tangam. Ad tcrtium , ncgat optimc confequentiam propter variationem hominis in antccedentc, confcquentc , in ratione detcrmmationis, defecus

,

&

&

tcrminabilis.

In ant<;cedentc enim tangitur in-

diuifio fpecifica

,

vcl naturalis :Jn confcqucntc

ver6 numcralis , vel hypoftatica. Aftumptum igimr cx 5. Metaphyficx cftconccdendum: fed io inferendo , eft Accidens , vel figura didionis, vd Confcquens, vt patct pra£kicanti,

Ad quartum

18.

&

negat fimilitcr confcquentiart: ad cius probationem rcfpondet dupliciter. ,

Prim6 ncgando oppofitom confequcntis conuenicnter aflignari , quia non tantim vniu homoy &c. fed non plureshominesy&cc eftoppofitum confequcntis. Et hoc ( vt notantcr dicit Dodor) eo modo quo confequens cft propofitio vna, dc quo habct vidcri fuper libros Pcrihermcnias, dc vnitate vidclicct,

& veritatc propofitionis, & fiNam propovna , nec vcra, ncc falfa.

militcr fupcr libros Elcnchorum. iitio

multiplcx

non

cft

fratcr

fic

loannes

,

vbi

,

cum com-

Verum eft in fenfu compofitio-

&c. poteft cxponi hoc moid eft , vna propcfitio catcgorica,

&

intclligit vt

tetica

•,

,

Plures homines

vna catcgorica

vt patct.

eft

,

&c. hoc

,

& non vt hypo-

Quare littcra antiqua

poteft te-

& faluari & cxpofitio difti viri omitti & ,

;

vbi habetuf ly vera

,

ponatur

ly

zma , vel vmrrn,

vel ly vnum ad lumc intelled.um , non refcrcndo ad vnitatem propofitionis in fc , fcd ad iliiid

immediate prarmiirum, fcilicety?/5irz7r«»j. Quafi diceretverum cft ipfum confcquens cflevniim, vt fumitur in fenfu compofitionis

,

& non diul-

Et ad hanc expofiiioncm facit quod fequitur, vbi dicit Dod:or , quod tunc non oppo-

fionis.

ei tantitm vntts homo, &c. fed nonplures homi&c. vbi manifcftum cft quod fi accipcrctur in fenfu diuifionis,non opponeretur ei hxc non plures homines.^^zm liatc negat prxdicatum a pluribus fnmptis pcr modum plurium , igitur alia

nitur

nes,

,

reciic eft

fed potius faluatin:

& vt

de quavnitatc loquitur Doftor hic. Sequitur, vnum, vcl vna eft ,vt facit fcnfumcompofitum: fic loquitur Dodlor dc ea , in tota hac quxftione. Nam ciim conclufit hanc elTe falfam in

tur veritas ex addicionc fui detcrminabilis na,

?•

nis, licetnon diuiftenis,

fic afiinTiat

turalis

,

originalibus antiquis concordando

Doftoris veriilima, quia ad intellc(5tum,& non ad vocalem ordinem, eftrcfpiciendum. Cum igitur dicitur vntu homo , non diminuiiiue fic, fiuc fic,ftat fcntentia

*

prolixe. Licct profe6t6

neri,

Vbi

fcilicct, ?Im-

& hoc intcllieendo litteram.vt com-

que membri

in littera.

ift* <J» Ifit

fioniis.

folutione qujeftionis

diftindio fuprk alEgnata articulo praefcnti de

1

inquantum

fuppoficis,non tamcn contrahit naturaliter, nec maxime ordinatc ipfam , fed potiiis e contra , nen ad ficnnSim tjuid. Et ponit excmpla vtriuf-

&

»7-

553

ergo maior igitur copulatto non habct vim confimdendi.Vllcrior prorequutio di^orum flatim, in tertio articulo,& alias,vbi ocnor, vt patet

enim

alias

:

aflirmat

,

non

nifi in

elTct

oppofitio

,

fcd

C\c

fenfu compofito accipia-

, vt patct. Oppofitio enim propric eft pafl!io catcgoric2j& non hypothcticai.Similitcr Vnicas

tur

in carcgoriciSj&

non

in hypoiheticis,!i-

vtrumquc conucniat eis excufec igitur fuiipfius,& non Dodoris inaducrtcntiam, hoc in loco,& vbiquc. Dicit igitur Dodor, quod te€tc afllgnando oppofitum confequcntis, non opponitur antccedenti quare confequentia primanon fuii bona. cet cxtenfiuc

:

10«

:

Et aflignat caufam inlittera vbi plurapoflcnc tangi de natura huius diftributiui vter^ne : fed ,

vttrauttff».

& modi fignificandi:

rum tfivnm ftatim autcra fortc aliqua adiungam ad haec. Vbi ^ow^.jwwa. ctiam aducrtc ad parcnthcfim in littera cum dicit enim vtertpte fignum diuijiuum , ) vult breuitcr ( eft

videantuT parua Logicalia,

qu6d

dicerc,

hic vtertjue iftorumeftvntu homo

,

at-

tdbuitur praedicatum piuribus , non per modura plurium,id cft, non collediuc,fcd fcorfum,& di-

fumptorum:hic vcr6 non plures homines,Scc, negatur przdicatum a pluribus per modum plucollcdliuc fumptorum:quarium,id cft,fimul, re ftant fimul, tanquaranon rcpugnantia, hxc uifiuc

&

&

cft

prima rcfponfio. Alia rcfponfio ad probationem confcquentiar,

&c. AdmilTo vidclicec quod \ixc ,tantum vnut homt , & eflet oppofirum

cft ibi

:

Felpoteft concedi

,

confcquentis,quod potcft conccdi faltcm implicitc tis

,

,& aequiualcnter , ratione altcrius exponcnadhuc ncgatur qu6d repugnct antecedcnti: declarat rccurrendo ad nnturam diftribu-

quod

tionis huius

,

&

cxcluiionis illius

cnim non przdicatum

a pluribus

,

:

excludituc

fed prardica-

tum

1

1.

Y

554

Expofitio

tunn fic accpptum > k quolibet non Ctc fumpto. Exclufio enim non fcmper excludit aliud fecun' i^j

&

^

V'

;

fyricategodun> cllentiam , fpd fecundum eflc remata difponunt fubiedain ordine ad prxdicata : fed an categorematicp , velcefte fyncategorematicc accipiatur vrrtu hic , dubium eft, de quo amplius ftatim hsc omnja probabili:

ter

& fuccinfte dida fint.

,

gat fortiora

& addat

,

l^edor difcrctus eli, ybique in-

vi expedit

,

gcniose.

D

%tt 5

/

Circa dic^a aliqua motiua primo circa dida in folutionc quseEi licet cijca illam diuifionem vnipum :

categorcmaticum,

& fyncategoremaricum

fent plura notari

omitto ramen

,

Videtur primo quod

,

diftindio

illa

tionalis deciaratio primi

illa ie(5lori

& alibi

currenti ad parua Logicalia,

pof-

,

re-

,

vt expedir.

feu condir

,

membri vniui * , vide-

, «quiuoce fcilifecundum quid^ &c fimpUciter accepti,nulla fit.P-iimo quod non pofllt accipi zquiuoce , quia in asquiuocis non eft confequcntia; fcd fequitur,funt vnum mimero, vel fpecic,crgo vn um. Item , aequiuocata non inferunt fe inuicem, cum fint conceptibiliter diucrfa , inquantum talia fed fequitur,funt ynum numero,ergo fpecie;

delicet categorematicp fumpti

cet

vel vt

,

:

& fic vltra procedendojcrgo, &c. habct ad

illa

:

asquiuocationis

,

npn difFert Item

J j.

dum

,

nam

i.

Elenchorum quarc ;

diceretur, eftet fallacia ^ fecunad fimpliciter, vel c contra , in ar-

fic

,

littera introducit. ,

fccundus modus

ille eft

yt patet

gumentis Ariftotelis viuus

Metaph. qucm Doctor in

j.

Non

ergo mortuus

fequitur enim,Eft vel pidus

,

;

ficut

rum, quajft.i 6. & hic nam nus analogus per fe pofitus :

quod habet

fignificata,&

zquiuocationis

Item, fit

vel

notaui

)

qu6d

/e-

Seeundhm quidfumituf dufUciter.

,

,

:

modo.Pcr idem dicendum

lur hic fecundo

argumentum fequens plcrumque

ria

:

,

ad

eft

ha:c refponfio eft neccfla-

in dodtrina huius

hi$ Logicalibus

,

& maxime in

vt patct infra , quaeft.j. cap. dc

Di^erentia.

Ad

aliud dico , qu6d loquitur i. Elenchode virtute fermonis ftrifte , quantura cft ex vi vocis fignificantis , hic vero loquitur famose, quoad vtentes quare non contradicit.

rum

&

,

:

Videatur

pro maiori elucidatione huius refponfionis , & alibi pluries. Ibi etiam loquitur de Analogo aequiuoco , hic vero de Analogo vniuoco,

Ad

ibi

aliud

dicendum

quod fyncarcg"orcmata

,

quzdam

funt difpofitiones

attributae ab intel- Sj/nc»tcgDremat» dici

& fimilitcrdicendum

de vocibus ad voces comparatis. Polfunt ergo di» le£tu ipiis fignificatis

modi quidem

:

intelligendi

,

& adtiui &

ftjfunttnedi -intttti^endi.

paf-

,

modo nam aliter iritelliguntur catcgoremata cum ipfis & aliter fine ipfis. Vndc fuo

,

;

.ElenchoT

quod termi-

ibi vult ,

i

aeque importat fua

reduci ad

primum mo-

hic vfro videtur dicere

cum

folius accidentis

fit

accidens,quare crgo dicit

non

inefle,&

homo

homincm inef-

in

:

modis intelligendi dantur plures gradus

ftum. Sed an

dubium tiuis

ma

,

quod confcquentia non ftinftione

,

valet

njfi

,

& fumpto vno in vno

prsfafta di-

fenfu

:

&

fic

non

eft

tio

vt in fimili infr-i, qu.4. Anteprasdicamento-

confequentia proprie

,

fed qua:dani

illa-

aliud

,

dici poteft

quod

fecus pft

com-

fint

intentiones fecunda», vcl non,

cum conueniant

tcrminis fignifica-

,

:

,

& vlteriori inucftigatione,qus& maxime Parifienfcs &

ratur apud authores

,

,

Oxonienfes. hic cunfta pertradare nimis proli-

xum videretur. Ad aliud dico

,

quod

ly

vnus

,

vel aliquis

&

,

huiufmodi , additum termino communi , facit ipfum fupponeredeterminatCjita quod non con:

ideo ad verificandum talem propofitio-

fufficit verificatio prsedicari

de vno fuppo-

fitorum. Determinatur ergo ad ftandum pro fuppofito fuo & vno fed quianon magis pro hoc vno , quam pro illo , idc6 indeterminatc , ita quod ly indeterminate habet referri ad indifferen:

fuppofitorum, &ly determinate ad verifiacceptionem fuppofitalcm pro ,

&

cationera

:

quoruro prolixiori dcclaratione qusre authores, vt nofti , in materia de fuppofitionibus termi-

dodrina huius , i.&

&

nec repugnantia Do(5loris,fi bene exponantur.

m

norum maximc

,

& aliqua alibi infra

,

,

in

cap. de Subftantia, quarft.

Non eft igitur contradidio , didtis

Ad mini

habet.

,

proprietatibus

ri.im

:

eft

neduni in tertia acceptione , fed in pri& fecwnda de diuerfitate autem eorum ,&

fuse

ineflc.

vt

,.

prius in fimili de intentionibus fccundis, eft di-

Ad ifta refpondetur. Ad primum,diftumeft priusquodDodtormagisfequiturfecundam partem conditionalis , quamprimam, & itaargumcnta contra primam poflent admitti fed fuftinendo illam partem , poteft dici ad primum,

Ad

ficut alias

:

ncm

rum

(

,

Item,comparatiuusgradus habet vim confundendi terminum fequentem plures autem eft comparatiuus,quare rpale dicit quod nihil eft in fubicAo illius propofitionis^/«r«Aowz/m, &c. virtutecuius ly vntu poflit confundi.

,

aliud dico ,

fiui

:

p^.

Ad

cmdum quid tak poteft accipi dupliciter. Vno modo vt accipitur in fallacia lali, i. Elenchorum quod cura addito , fcilicet diftrahente, accipitur. Alio modo pro minus principaliter taverc tamen & formaliter tali. Exemplum Ij primi vt homo mortuui. Excmplum fecundi , vt accidens refpedu fubftantiae. Argumentum igitur procedit primo modo DoiSbor autem loqui-

ci

raen.

,

&

nec e

oppofitum exprefse. Irem , quomodo fyncategoremara eflcnt modj intelligendi categorematicum ? Item , videtur quod ibi fit repugnantia, fupponere fcilicet dcterminate , indeterminate ta-

fe

,

ficut forte

;

,

Itera, videtur contradicere fibiipfi

non

ratione concomitantiae ad fubftantiam fequitur accidensjin ordine ad rertium. Poflet etiam fieri vis de xquiuocatis eiufdem,vcl alterius denominationis, de zquiuocatis a cafu,vel a confilio. Plura alia confiderabit lc(3:or acutus.

homo

contra.

dum

tur aliud ad alterum

neceilaria;

fecund^. pars conditionalis a prima.

fi

quid

tanquam dc

,

& fecundum (juid, talibus, jEquiuoce

fimpliciter, fe

:

&

Itcm , quod dicitur de aliquibus

fecus ad tertium, XquluteMt»

,

Primo modo procedir argu- »d nliud cSmenrum nam non fequirur , Eft vniras nume- p»r»t»ftinferunt. ralis , ergo fpecifica. Concrctiuc tamcn fcqui-

Tertio.

E

occurrunt ftionis.

ooni. t.

parare arquiuoeata intcr fe cui conueniunt.

2.

, patet ex a;quiuocatione huius tcrde quo habes notanter infra, quift. ».

aliud

inejfe,

cap. de Accidcnte.

Ad

*7-

XIX.

Qi^sftionis ly plures ibi

non ac-

vt

tadum

num

bilis,& dctcrminatis,& comparantis ad tertium,

quod

cJico

,

cipitur comparatiuc

,

fi

fcd pofitiuc

>

adiiuc comparatiue,nondiftri-

buit

,

comparationis.

DeSecvndo.

Dubitatur,circa

qusdam

dida in folutionibus argumcntorum , & ipfis argumentis. Primo vidctur qu6d illa propofitio in primo argumento , fcilicct rtihil
tur

eft

&

non

quod non diminuit

vcra

fit

aWtu ficunStm

,

dentes

illud

,

Vt patct hic>

immo

,

vidc-

quod ponitur

k

eiufdcm extrcmi ,iuxta fcntcmiam huius, diftin(5kionc }6. primi,in folutione principali, folucndo primam obiedionem , vbi dicit qu6d difttadlum rcfpcdu diftrahcntis non cft diftraAum , fcd refpedu tcrtij , ad quod comparatur fub ratione diftrahentis. Similcm fentemiam habct primo Rcpori.itionum , diftindlionc 3.qu£> ftionej. «rticulo t. folucndo obicdionem , dicens quod vnumquodque , quod fccundum quid palrte

eftaliquid,fimpliciter

eft illud

Primo ctiam Elenchorura idem fere.

,

fccundiim quid.

quacftione j

1.

tangit

Item, quarepotius ncgatio,vel diftributio \ partc fubicdli diftribuit pracdicatum,qukm detcrminatio diminuens,vel diftrahensi Item , contra illam propofitionem , in folutio-

ne fccundi

:

V tpotc ad homincm, dicendo , /wm0 mm«M
mortuus

fimpliciter

fimplicitcr, vt vult

,

horao moriuus

vcl

homo

DoAor.Sunt crgo

(jcranda, fcilicct dcterminabilc

diminucs,&tertium.Mod6

cft

homo

fecundiim quid tria

confi-

& dwetminatio

,

ciira dicixaT, t^.thiops

eftalbiufecHdMm denteSyXich ibi albcdo

fit

fimplici-

teralbedo,&non dcftruir.urin fe,diminuitiir tamen in ordinead tertium. Etqa6d nataoft conucnire fubicdlo fuo , vcl fecundiim fc totum , vcl fccundiira

maiorem

partero eius.

Imelligitergo Dodlor^qu^ddctcrminatiodiminucns aliquod determinabile,vel in fc , vcl faltcra in ordine ad tcrtinra , debet cftc ex parte

:

cum ipfo , vcl faltcm ibi inloquitur , vbi allcgatur in Scn*

& fic

tentiis.

Ad aliud,licet pofiet dici qu6d quiafec efthoc,Sc MHdeftillMd,^oteA tamen dici quod hoc ideo eft, quiavisnegationis, vel diftributionis ncgatiui cadit.ncdumfupcr extremum,fed ctiam fuper copulara, pcr confequcns fuper prxdicatum, ciim

&

terminationes tantum cadunt fupercxtrema,quia funt abfolute modificationes,vcl difpofitioncs,&

,

in tertio

,

,

diftindt.

i

i.qusft.

i.

fol-

,

, quod ciim homo creatHi , ly creatm diftrapcr ly homo : &c tamcn eft dctcrminabi-

hitur ibi

ChriHits

eft

le eius.

Item , quare potiias ad fuppofita ,'quim ad fccundi\m quid ,concedit determinabile contraherc detcrminationem.'

Itcm

,

videturquod repugnant ifta,aliquid

delicet efle contradiiuum alicuius

,

vi-

&nondcter-

minatiuum cius,feu detcrminationcm. Item , quarc dicit aliquando contrahit ad fup-

non

refpcftiuc.

Ad aliud qu6d ,

facit

bonam

difficultatem ad

hominem,ex j.Sentcntiarum,poteft dici vno mo« do,qu6d illa vcrba ponit in quadam rcfponfione Topica,& non a{Icrtiuc,ide6 ponit aliam rcfponfionem raeliorem ad argumcntum". Vel aliter qu6d homo non eftibi detcrminabile , fed dcterminatio,vt patet cx littera fcquenti,vbi addit Do* (2^or , vt dicatur creatus bomo. Pcr qucra ordincra dat intelligere qu6d creatut eft determinabilc pri-

mo

loco pofitum,vt prius notaui:& ita

illa

vcrba

pofita?

non repugnant hk didis , imm6 confirmant , vt

Itcm , folutio fccundi vidctur rcpugnare foluhominem clie detcrminationera vnius,etiam ad fccundtim quid.

patct.

tioni tertij, vbi conccdit

Itcm, videtur illud tertium principalc, ex fun-

damcnto j.Mctaphyficae concludere qu6dratio vnitatis confiftit in fola ncgatione,quod non concedunt fcquaces huius,imra6 nec

ipferacr, vt

pa-

&

folutionem didbum fit,plura tamen dubitari poftcnt. Prira6, an rcquirantur fempcr duo appellata ad hoc fignum vterque. Et videtur quod non,quia non habet maiorem vim diftribucndi,qu
cl

,

licet fatis

tantitm z/niu,8c vterqne.

Itcm

,

Et

fi

dicatur

fubftantia,

,

qu6d homo eft fubftantiuum

,

vcl

5 *•

& creatus a.die^iuiim, vel accidens,dic

(vt prius notaui ) qu6d fecus eft quo ad vtentes, fecus dc rigore fcrraonis,& ex natura rei.Hoc ma»

ximc habetcolorera in propofito. Nam nfltura humana habet modura accidentis in Chrifto vt ifte, alij Thcologi pertradkant in eodcm tcrtio. ,

&

cet 4.Metaph.quzft.i.

eius

5 1*

eiufdem cxtrcmi

tclligi

determinationem ad ficundum quid: eft inftantia ad

dicitur

qualiter ftant fimul diftributio,

&diui-

fira verificatio?

3 ®'

&

res verbi fe tcneat a parte prsdicati,aliae vcro dc-

principalis

uendo tertium principalc , vbi dicit

%

&

determinahiU noncomrahit

hominem

X

&

qucmcumquc tcrminum fcqucntcm, fcd tantum formam in qua fit comparatio , vcl tcrmi-

vltimum

cftprius. Vcl

j^g^

555 &

dc ptrtibus ynitis, dcipfis feorrun» acceptis ; alitcr dc aliquo in fc , ad tertium comparati-. uura in ratione prardicati, vcl fubicdi:)bo»7#enim mort$um repugnant intcrfe.vt patet cx rationibus eorum fcd ipfis vnitis in rationc dctermina-

Adl

Item.quomodo plura poftunt furai pcr modum vnius,abfquc repugnantia? Ad ifta rcfpondctur.fuftincndo Doftorcm, qui loquitur alir er in Elenchis, in fcntcntiis.vt vi-

&

detunfed omnia cocordari faciliterpoirunt.Confiderandura cnim eft quod alitcr loqucndura cft

Ad aliud, patet ex

natura dcterminabilis

,

quia

non poteft conferre alteri, quod de fc non haber. Quodcrgofibiconuenit confcrt. Quiacrgodecerrainatiuura ens fpecificat id quod fibi additur, & quia firapliciter , & non diminutum , ide6 non diminuit.

Adaliud ,poteftdici ,qu6d contrahere prarfcinTheorematibus huius. Sed ad propofitum dico , qu6d hic intclligitur contraftiuum materiale , non formale. Velfi concedis formalem contracfbioncm, ita fuo modo dctcrminationem. Placent tanti»m pratccdcntes dit ^ determinare,vt patct in

refponfiones.

Ad

aliud poteft dici

,

qu6d hoc

dicit

proptcr

dcterminationcsconuenientesdumtaxnt vni determinabili , vt fi dicacur , homo rationalu , ve( fauiufmodi.

Ad

j 5

*

Expofitio

556 Ad hal)et

pric

Doaor,qu6d non quodpro-

aliud patet cx littera,vbi dicit

communem,propriam,& magis propriam,an fci-

rationem determinationis

licct fitconucnicnteraffignata.

fit

,

DE

determinatio.

diuifionis

quod

patet

negationem

vnitas necefTario impor-

pro connotatOjlicctnon praEcise illam dicat. Vcra eft ergo propofitio aflumpta, per locum ^ concomitaiitibus fubftantiam , vel cx neceirario confequenti alterum. Ad aliud dico , quod eft magna altercatio de ,

vcl pro formali

hoc quod alTumitur

,

vel faltem

an fcilicet omnit requirat vtpatet pradicanti authorcs de naturadiftributionum. Sed breuiter poteft probabiliter dici, quod requirit plura fuppofita, faltem in efle obic£tiuo , fi non in aduali pluraappellata aftu

,

,

&

cxiftcntia, vt in fimili fupra

ftum

,

cap. dc Gencre, di-

Similiter dicatur dejly vter^ue. Pofl^t

eft.

etiam dici quod expreflius vterque quacrit duo, quam omnis tria,rel plurA,eo quod importat demonftrationem duorum,faItem ad intellcdum.

Ad aliud dico quodbcne ftant fimul, vt ,

declarat flures

,

Doftor in

littera,

vt fuprk declaraui

,

fatis

&

hoc accipiendo non opponi huic plures ho-

mineSyScc.

-^^ aliud, patet ex natura huius diftributionis,

54*

& proprietatum

cius

imm6

:

eft

regula gencra-

quod ad hoc quod propofitioncs de hoc figno vterque , fint vcrac , oportet quod pracdicatum infit diuifim illis , pro quibus fubiedum di-

lis

,

Vnde fi Socrates vnum lapidem , hxc

&

Plato portcnt , Vterque

ftribuitur.

,

fimul

efiet falfa

ifiorum pertat Upidem

,

&

ha:c vera , Neuter iiio-

Aduertendum etiam , quod k propofitione , in qua ponitur vtertjue ad propofitioncm , in qua ponitur i^i , loco vterque , fubicdtis pro eifdem fumptis , valet argumentum , & e contra: hoc fi ifti tcnetur diuifiuc , fecus fi colle€d\ic. Et hoc eft quod tetigit Doftor , in fo,

lutione quarti principalis nitur loco con/equentis

t

,

fi fit

hxc , in

dicens, illud ejHod po-

vnum

paruis

,

&

,

&

plura alia

magnis Logi-

quare dicit Do6lor primam diuifionem. QuidD/^rm/4, "ies patct in littcra Porphyrij. Et hic in littera Dodoris , & fe-

patet in multis,vt de partibus , fiue intcgralcs

in toto, fiue fint eflentiales

hoc

:

&

compofitio rcalis , fiuc rationis.Nec y ncc c contra : fcd quid,eiMid ; tnedusyfnedo repugnant,vt fupradidura eft fiepc. Oppofita enim pofttint per modum comportibilium , non oppofita aliquando per mofiue

modus

:

,

quentibus quaeftionibus, copiose. Diuifioveio, quae fcdio , fubauditur quoties acpartitio , cipitur hic , in primo argumcruo brcuibus Do-

&

&

«Skor tetigit

le,

;

fed prolixius de ipfa

& cius viilitar

,

& conditionibus & fpccieDus, vidcatur apud ,

Boctium in

Diuifionum

libro

,

&c vbi ibi allegac

copiose.

Ordo huius quxftionis ad praecedentcm patet ex procclTu Porphyrij, his qus tada funt fupri qusft,5).Adfequentcm vetopatet ipfius ordoma-

&

autcm communis cft. Arguit duabus rationibus pro parte negatiua. Prima procedit ex fufficienti dcdudione fpecicrum diuifionis , cas remoucndo ab hac, de qua qusritur , vt arguatur fic llladiuifio non cfi bona , quae fub nulla fpecicrum diuifionis fufficientcr , & famosc aflignatarura cadit fed hxc eft huiufmodi ergo , &c. fupponit nifcfte. Diuifio

De Secvndo.

*•

:

,

:

enim Do6lor,cum Boetio,diuifioncm omncm cflb aut per fc talcm , aut per accidcns fi primo niodo , hoc contingit triplicitcr , aut fcilicet Ge-

t>luifioimit'

"/"•*•

:

neris in Spccics

,

& generaliter fupcrioris in infc-

Boctius diuifionem Spcciei in indiuidua, videaturrcducere ad diuifionem totius in

riora

,

licct

partes fed hoc poteft faluari , & declarari diuermode,auttotius inpartcs ,aut vocis in fignificationes. Si vero fccundo modo hoc etiam con:

,

dentia

fit

&

<juid

&

dum incompoffibilium & fic de aliis. Similiter fubftantia pcr modum accidcntis & abfolutum per modum refpedliui. Addatdiligens leftor, his ,

,

przmiflis exiftentibus incitatiuis,fubtiliora,&

al-

tiora,vt expedire videbit,iudicio boni viri.

Q^ je quas cft

s

13.

yimm prima

T

I

o

XX.

apud Scotum.

diui/io Dijferentia fit

aut c contra : aut aceidcntis in acciden-

membrorum Boetio, vbi

,

quacrit circa

^^ primam diuifionem Diffcrentis

,

qu«e eft in

priias

,

;

fecundi

parics; tertij

lua marina

-,

,

quonim

,

,

nunc fit talis. arumalium aliud ratioVel fic, aliud homo, aliud

fcd brcuibus pro

primi

vt

,

nale, aliud irrationalc. afinus

tertio

declaratio cxemplaris qiwcratur in

Excmplum

domus

vt

tcdum,

aliud

aliud

canis alius latrabilis, alius bel-

quarti

,

vt

,

hominum quidam

al-

alborum alia homines , alia margaritac fexti , dulcium alia alba, alia rubea, Oftendit autem Dodbor minorem indudiuc. Primo , quod non fit Genctis in fpecies , quia non squc primo dicitur de his tri,

quidam

nigri

;

quinti

,

;

bus :nam principaliter de DifFerentiamagis proprie difta dicitur , quia illa eft fimplicitcr difFercntia , alia? vcro fccundura quid. Sccnndo quod nontotius in partes, co quod praEdicatur de diuidentibus, non

fic

totum integrale

,

vel efrentiale,

de quo loquitur: nam totum vniuerfale pcrtinet ad primum mcmbrum. Terti6,qu6d non vocis in fignificationes,propter tres caufas. Prim6,quia non zquc importat illa tria,vt didlum eft. Sccnn-

d6 , quia eft ptincipium confequcntiae eft in

,

quat

non

«quiuocis. Tcrtio, quia dcfinibilis eft,quod

acquiuoco. 6. Topicorum , cap. 2. Deinde oftcndit,qu6d non eftdiuifio per accidens , quoad aliquod trium mcmbrorum , vnicS

non conuenit

quia ipfa intelligitur per fc in omni diuifo , quod non conuenit pcr accidcns:nam nec accidcns in fubicdo , nec c contra; nec vnum accidens contingcntcr concur-

probatione

membro

comeniens^

/^ Irca capitulum de DifFerentia

,

tia,quando plurainfunt eidem

bi

calibus.

Ad vltimum

vcl tres diuifioncs DifFcren-

tia:,licet alia: poffcnt dici fubdiuifiones primae

&

qujerantur ad

,

tingit tripliciter,quia aut cft fubicdi in acci-

rumportat lapidem.

X.

Aducrtcndum qu6d Porphy-

o.

culanti.

tat

•

M

I

rius affignat duas

cft

Ad aliud,

'«

PR

etiam fortc accipere hominem in obliquo,& aliud in refto ad propofitum,vt patet fpe-

Aliud

rens in

,

diuifionis

eodcm

tertio

cum

alio iacluditur per fc.

Sccunda

J»

XX.

Qu^ftionis Secanda

ji,

DiMi/unb et»dititn*t.

ratio princ!palis procedir per

viam

remotionis conditionis bonc diuinonisabifta. Solct cnim coramuniter dici, qu6d ad bonam diuifionem tres conditiones requiruntur. Prima Jiu6d membra diuidentia non coincidant inter

Secanda qu6d membra diuidentia difiun£biu^ fumpta , conuerruntur cum diuifo. Tertia au6d membra diuidentia debent efTe poHtiua, ialtera in diuiHone Generis in Specics. Mod6 e.

557 poteft inrelligi vcl de infcrenre,

illato indifFerentcr, vr patct fpeculanti:

fcd magis hic inrcltigi debet

confequens prius

antcccdcntc

cft

de

non temporc

ctfi

Nam

illato.

tamen naturi

,

& ita eft principium con-

,

quentiz.

Ad fecundum

priraa diui/ionis conditip uifioni

qu6d pofuir

,

opponirur alicui ,

aliter plura vni

opponerentur,

contra Philofophum lo. Mecaph. rcxt. comm. I. Periherraenias, cap. j. Secundo, quia 17.

&

vnum merabrum

fequitur ad aliud

& littcra

,

quod non

Qu6d autem

conuenit in oppoiitis.

fequacur

Formctur autera arguraenrum Hc; Illa,diuino non eflbona , cui non conuentunc conditioncs bonx diuiiionis: h^ceft huiurmodi,quarc,&c.Minorautcm dcducatur vt prius. Formatc fic argumenca , omitco pleruraque fagaci ledlori. Addic qu6d fimilitcr deducit

,

fatis patet.

probandum diuifionem

poteft argui ad

tam ie pradicari y\c\ re

,

prddicttbili

,

y

afligna-

cap. de

Gene-

& quia membra coin& ad inuiccm fequuncur. Prtdicari cnim

inconueniencera

cflc

cidunc

:

quare quod prxdicacur dc pluribus , proprie przdicatur , quod de vno folo communiter , vel impropric , vc pacec fimiliter , inquir , vbicumque dacur diuifio petproprie, cammmiter. tfifr* alio dici

,

:

&

&

cft

illa

priam

fcilicet difFcren-

propriam

,

huius quod

,

duo membra ,

communem &

tjam

locodiuifi

,

,

id

Non magis promembrum principale

eft differentia.

fecundum primz diuifionis & hoc fccir gratia breuiratis, & icageneraliter omnis diuifio , vel eft bimem,

quia

eft

bris formalitcr

,

,

,

:

,

fumpci tancijm

tia proprie

communiter

ferenria

intelligendum. Eodcra

eft

dicendum demembris

modo

inquit, eft

,

alccrius diuifionis

,

ciim

diuidicur difFcrentia in facicnccm al-

fcilicet

tcracum

&

,

in facicncem aliud

omnibus videacur Boctius

&

ergo differunr difSimilitcr de aliis

,

didla.

in

pro quibus

:

Commento

hic,

czteri cxpofitores. Similem fcnrcnciam ha-

bec infra

,

couiparando fpequantum ad opconfecucioncm mcmhrarum , alibi plcrnmque.

cap. de Qualicatc

cies Qualitatis intcr fc

poficioncm fpecicrum,

,

&

,

& & ,

De Tertio.

fundamentotum non reperiatur Qupd eciam addicur,Gcnw fci-

i cafu

;

mo,vripfe habetfupcr 1. Elenchorum, quxft. 1 5. Vulr ergo dicerc , quod hoc nomcn diffirehtia

proprie fignificar illam

vel

que

eft

,

pcr fe, velquae

qux cft

facit aliud,

magis propric

didla.Tranfumptiuc aurem,& quadam meraphorifignificac illam , quz facir folum alteracum, vel quae «ft per accidens, vel feu propria.

quz eft communis,

Confcquenter refpondet ad primum prin, implicite ncganjo quqd non (it diuifio aequiuoci in zquiuocata. Et ad primam probacionem non refpondet , eo qu6d oftendit qu6d non fit zquiuoci quoad primum modum , quod conceiTumcft. Ad fecundam autem refponder,

&

qu6d non fequitur , ncc^ definitur, nifi in vno fenfu & fic non eft zquiuocum , fed vniuocum. Cum enim dicitur , eft differentia ,

:

magis propric dida, crgo differentia. Non valer, przfada diftinftionc , fumpta differentia illofenfu, vtpatet. Similem fentemiam habes infir^ , quzfL 4. Anteprzdicamentorum. Aduer-

&

nifi

te ibi , ciim dicit

Do^or , &

Scoti oper.

Tom,

f.

fint

incencionibus

dium

8.

,

eft

,

fzp^

parcc

tanta vnicas.

qu^m

in rebus

vt fuprk di-

,

hzc ergo inccncio

,

differentia

rres fpccialcs

,

li-

licec dici ttjtte de fpecielfM , habec inftantiam, quia in omni genere ftac ordo , analogia, vc pacec fnpr^, in primo ,diftin6l. 3. quzil.

&

&

j.

&

& quod

ibi dicitur

pradicari de partibtu

liquo

,

&

fcnccncia Philofophi 8.

cft

phyf.

&

contr^

,

concretiuc.

,

,

procedic de prirao

modo

eciam probario

quz

,

fic

quia rancilkm

,

zquiuocacionis. Alia

quod non

oftcndir

per

fum

tcnendo zquioocationcm

,

*|

vocis in figni-

diuifio

,

Meta-

przdicaiur in ob-

videcur infufficicns

accidens

10.

totum videlicet non

Prima ctiam probatio

qu6d non

ad oftendendura ficacioncs

,

fic

vidcrur aflun\erc faldiuifi

,

vc

patet.

cipale

ad tertiam

Liccr przdida facis clapauca camen langam , pro maiori declaracione. Prim6 circa primura principale , vidctnr quod ifta diuifio poflic poni Generis in Spccies , eo quod maior eft vnicas in ra

t

&

cct ex

fecundus , ciira ^ confilio i rertius , ciim terminus fimplex vnum , compofitus duo denotar. Exemplura primi,vt canis , vel equus ; fecundi, vr rifas,Tel fanura j rertij, vtimmortale. £t adducit didura Aridotelis, I. Elench- cap. 2. de illo (ccundo modo zquiuocationis , qui non propcer analogiara, ied propter tranfumptionem diflinguitura pcieft

*•-

'"""*"^'

vel redudiiic.

xquiuocum

:

«^-

'^.

Ad aliam probationcra dicit quod membra, cum przcifione fumpta non inferunt fein» uiccm nam non fcquicur Differnnt difFcren-

gcnus ad has

&

T>iuifte "*'

,

poccrir poni

&

7*

,

mam probationem

Ad oppofitum adducft Porphyrium in littcra,quem fcquuntur Auerroes ,& Boctius & Albertns , caeteri expofitores. Deiude refpondet breuibus , clare ad quxfitum , dicens, quod eft bona diuifio , & zquiuoci in asquiuocara, non tamen penes primum modum , fcd penes fecundum de quibus modis habetur primo Elenchorum. Eft enim primus modus , cum ,

*•

de

vel

qu6d

,

ncgat anTumptum. Et ad pri, oftendir qualiter reducitur ad bimembrcm:ficut etiam Porphyrius in littera facir. Et excufat Authorem notabiliter, diccns,

non conuenit huic diquod odcndit Dodor dupliciter. Prim6 quia trimembris, quare vnum mcmbrum non

j,

tjHentia

effeprincipittm confi-

Itera,vidccur

propofitio afFumptainfc-

illa

cnnda ratione principali

,

tantkm vnum

fcilicet

vni opponitur y efte falfa, loquendodecontrariis,

&

relariuis oppofitis nara album opponitur nigro , & flauo , &c. Item , non videcur qu6d raembra alicuius di* uifionis fequanturadinuiccm: difparatacirim, vel repugnantia (unt. Item , c6m dicit in folutione primi argumen^ ti * , qu6d differentia fitmpta in vno finfit ypoteil effe

:

principium confitjuentia

,

eft inftantia infr^,

quzft. 4. Anieprzdicflmenioruro

rium principalc

non

eft

,

vbi dicir

confequentia

,

foluendorcr-

,

qu6d

talis illatio

fcd illatio eiufdera ex

Xx

fe:

$>

*

)

Expofitio

558 £e

:

Sc

i.

Elcpdjpnun , quxft.

(dum principale .quit

,

idcm. ^*ra ad hoc ,

dicit

,

qu0d C0nfeqiumi*fit hona

in-

& non

,

Qjf iE

fidr propria ratione.

Itcm , vidctur quod illa rcducaio huius diuifionis ad bimcmbrcm , quam tangit in folutionc fccundi principalis , non fit bona , eo qu6d vna

|0. Vmuocttti» fn fntentio' jubmt requirit preportit-

pim

in fttn-

4smtnti(,

1

,

de quo coMr

XXI,

o

qua: eft 14. apud Scotum, Socratcs fcncxdif-

QVxrit,circa cxemplum

Ad primum quod faltcm

infundamentis

Generc , habctur. Modo in fundamentis harum irium intcntionum non cft talis proportio , non enim ita allmm diftinguit Socratem i Plaionc, ficut rationale homincm ab afino. Vnde pr«di-

& ci nuHa

vnaprimo corrcfpon-

in rationc fignificati.

Contrk tunc videtur

a fcipfo puero }

fcrt

re-

quiriiur vnitas pjroportionis, vt in intentionibus fit vniias yniuocationis, vt fupril, cap.de

tcta

fionis prsdift*

Porphyrij in

primum membrum

declarando

,

fcilicet diffcrcntiam

,

lic-

commu-

acccptam , qui dicit qu6d nedum ab alio , fcd ctiam k fcipfo , inquantum nunc mo-

nitcr

cum nunc ,

quicfccns

nunc pucr , nunc

vel

,

vcl fcncx, differc aliquid tali diffcrentia fcilicct haec propofitio Socratesfenex diffirt

vir,

,

a

-r4»

fe-

ip/opuero,Cn vcta.

DE

P R 1 M o , non

termini

fatis

oportec laborare , quia hi cnim ( vt aiunt

noti funt. Soerates

qu6d Vniucrfale ,

uocum

tur.

,

,

,

vel prsdicabilc , non erit vniad quinque Vniuerfalia, contra eaqua: dcterminata funt fupti , in materia in vniuocationc Vniuerfalis in communi. Circa hoc ftude, fortc infta , quaeft. $. proUxius tangetur. Ad aliud, ta^tum eft fupri , quacftione dc vni-

uocatione Vniuerfalis, &c infri , quasft. 4. Analibi fafpc. Eft tcpraedicamentorum patct , cnim inasqualitas fpecicrum quoad difFcrcntias, asqualitas vero in conccptu gencrico. Contra,

&

fenfitiuum

ne

,

cft

quo fumitur animalitas

a

,

inhoc,

bilius

quam

nobilius

&

in afino

iIIo,&

pej:

in

homi-

ergo animal noconfequens non

,

asquc przdicatur. Rcfponfionem quaerc.

Adaliud, quodloquiiur tione formali cflcntiali

Ad

aliud

,

,

Dodor

de prardica-

& in rcdo.

aliud

,

etiam concedo qu6d illud non

fufficicnter proccdit,nifi praefata diftinftione.

Ad

&

Quid

finex

aliud , dico quod intelligitur de per it, primo oppofitis , yc alias prplixius pa-

Ordo

rit.

&

rclatiuorum. Relatio enim

eft cns quarc impoiEbile cft eam cffc fine cxtiemis, cum fit dependentia vnius ad aliud , vt infri , cap. dc Relatione, habet ifte. Eteo modo quocft rclatio , quaetic

lationis

,

duplici dependentia dcpendens

fi

adu

ne,fimilitcr.

tum

,

eft.

ergo linea

,

ficde

,

vt quaeftione

Exemplum ,fcquitur , Efi vel ,fuperficiatum, ergo linea-

quod tamcn non

maliter in altcro

arguit

vnum

includi for-

fed concomitari neceftario, Sc

,

aliis.

Ad aliud dico , quod loquitur extcnfiuc de confequeniia, &nonproprie, vtloquitur DoOlOv, vbi allegatur in Antepraedicamentis,& hoc iiitelligo ,nifi fieret

confequentia refpedualtc-

lius inclufi, vel includentis virtualiter.

Ad vltimum

,

dico qu6d illacunditio intelli, vel gene-

gitur de diuifione Generisin fpecies raliter

quod

intelligitur

conditio fotmaliter,

pon citcumlocutiue. Circumloquimur enira pofitiua

plerumque per quafdamnegationes

patet in diuifione animalis pei rationale

,

,

vc

& ir-

rationale;& in diuifione entis,perin aIio,& iion inalio, &c. Si quis etiam obiiceret contra diuifionem

,

quia

adlu

; fi

potentiai

,

vel aptitudi-

exttcma a£tu. Vndc com, quaerit muniter dicitui quod omnis alictas , & diffcientia,quaerit exiftentiamcxtrcmorum. Idco liccc dicatur Chimaeram cffe non eandem homini, non tamen diftingui , vel differrc ab homine. Socrates

fitis

,

,

:

Cum igitur differentia dicat rclatio-

fariam concomitantiam in tertio

,

praecuntc taftum

commu-

De Secvndo, arguit tribus rationibus ad partem ncgatiuam. Prima fumitur ex natura rc-

puer , vt patet

fitperficiis

differentia, fatis

Diuifio

qucftionis patet.

qu6d nou fequuntur gcncralitCE ad inuicem per locum intritifccum , vel pcrviam eftentialis inclufionis, fed per necefaliad dico

&

niseft.

Modo idem

lebit.

Ad

quid/»«fr,

,

clatum cft. Pueritia enim &cfeneElttf funt de numero feptcm , vel o<5lo , vel pauciorum ariatum, vt Mcdici , & Philofophi , atque Theologi varic loquuntur.Quaerantur authorcs,vt lcdtor volue-

ncm adualem

folutione quaeftiouis.

Ad

fuit

fcxttcma ,

conccdo quod infertur , vt patct ex

commuoc uon ponic

in nunic-

I,

diui-

Ptimus Philofophocum , l quo Socratici didi funt. Vnde ob fui ptimitatcm , & famofitatem , communitcr authorcs cTus nominc vtun-

det

|t.

T

uitcr refpondctur.

intcntionum

sjualitiu.

S

%4ff hacfifzferai

xquiuocc DifFerentix , & duobus vhimis vniuerfalibus. Eft ergo haecvox dijferentia arquiuoce fignificatiua hatum trium

X I.

patct

conditioniim bonat diuifionis eft , quod membra Cnt pofitiua, vt fijptadidum eft. Aliaaddat curiofiis leftor , vt expcdire videbitur. Ad iftabre-

cari in tjuale conuenit

tn Sptciihut qutmtdo in-

,

eportet tjuod confi-

,

virtualiter inclHdatur in anteeedente

qtum

rum «um fuis infcrioribus muni hoc iniclligi debet.

foluendo fccun-

8.

non

eft

zStu fimul fcncx

quaie non ledc tur quod differt k fcipfo puero.

Secunda ,

:

,

&

ncc vcie dici-

locum ab oppoprimo ad vltimum , non idcnti-

ratio procedit pcr

& infert a

tatem Socratis fibiipfi, quod implicat.loquendo de omni modo idcntitatis. Et oftcndit fe procedcrek deftrudione confcqucntis ad dcftrudio-

nem

antcccdentis. Tertia ratio procedir a primo ad vltimum, per tres confequentias inferendo, cundem So-

cratemcffemulta: quod fluplicat. Inpiobationc prima: confcquentiae, affumit vnam propofitionem notabilem , de relatiuis aequiparantiae. Vide ip.diftind. i. &alibi fspc idcm. In pro-

^tione fecundx , adducit

difta Ariftotclis j.

&

Mctaphyficx. Vidcatur in 5. textu non hain 10. text.comm. 10. 12. bente commentuni , 17. <^ alihi. Tertiam confcquentiam probar pcr regulas comrouncs Logicales, quas fuprafxpe 10.

&

notaui.

Ad

oppofitum

arguic

primo authoritatc:

deinde ratione, pei locum ab oppofitis:cuius fundamcritum fumit cx io.Metaph.text.com. la.

Deinde

t.

XXI.

QuJEftionis Deinde refpondct paucis, &:facilicerad quz/i-

tis

tum

enim

tencndo pacccm affirmaciuam przmifsi tamcn diftindbionc difFcrenciz ,dcquaquz(lione praEccdence. Nam cancum proponcio illaefl: ,

:

comad quodcum-

vcra, accipicndo differentiam pro difFctcncia

nuniccr acccpca

vc excendic fc

,

quc accidcns per accidcns

&

:

fencd^us

fic

puericia func difTcrcncitE. Secus eft difFerencia propria

propoficio

fi

&

accipiatur

magis propria nam fic £c racio hiiius cfl , quia

vel

,

cft falfa.

:

nullum accidens pcr fc rci variacur , mancnce re , imm6 cale cfl coacuum rei , & idem fibi: fub cuius oppofico non poccfl incelligi illud cuius eft , abfque implicacione. Oppoficum efl de accidcntc pcr accidcns. Nedum igicur ab alia re

fcd a feipfo

,

difFercncia

tali

Ifla cfl racio

in diucrfis cemporibus,

,

aliquid

poccft

quam Dodot

,

tur

cnim quod

bus

difFcrcnciis

fi

rc
cacuic.

difFcrrc.

Scqucrc-

aliquid difFerret k fe cali-

&

tunc fimul cfFct ipfum , non ipfum quod manenti non manens non efl idem , nec rei cfFentia variatur , mancntc ,

:

Confcquentcr

foluit notabilitcr

Ad primum

principalta.

Prim6 ad niaiorcm

argumcnta

rcfpondet dupliciter.

diflingucndo de cfTe adu, aut in ratione rcfcrcndi; aut inrationeexiflendi. Exemplificat de priori , pofleriori. Eandcm refponfionem habct infri , cap. de"Relatio,

&

foluendoquartum principale. Vbi quod cfTe rclatiuorum quando dicitur quod

ne,quzft. dicit

5.

debent cffc fimul natura , non cfl cfTe exiflentiar, fed cfTeproprium relatiuis,inquantum referun-

hoc efl , cfFe Ideo communitcr tur

intclledlualc

,

,

&

obiediuum.

glofraturyJw»»/ natura

,

id ctt,

fecundijm naturalcm intelligentiam. Alio modo refpondet ad minorcm , conformitcr difiis fuis infri.cap. dcRelatione, quasflione pr«allegata , foluendo fecundum principale , oflendcndo quod extrema funt adku , fi bene afligncntur. Et adducit docuraentum gcneralc de extrcmis rclationis zquiparantiaf.

& Socrates puer

Non

igitur Socraccs fenex,

extrcma fed addifferens, quod cfl pctfe

prarcise funt

,

:

di dcbet vttobique ly relaciuum , illa ver6 pcr accidcns , vcl fecundiim dici tantum , de quibus non intelligitur proprietas illa relatiuorum , fcilicet effe fimul

natura.

£x hac folutione optime euadi potefl illud argumentum , quod valde ponderatur in doilrina huius

&

qua:ft. 7.

&

,

fpecialitcr

}.

15. diftinft.i. ad

idem non pofHt mouere oppofita rcalia

fe,

diftind. Primi,

probandum qu6d co quod rclatiua

requirunt diftindionem rea-

,

lem cxtremorum. Diccndum cft ergo quod et(i voluntas non diftinguatnr realiter a feipsi, & fimiliter de incellcdtu & graui , & leui,& huiufmodi tale tamen vt mouens diftinguitut reaiitera feipfo vtmoto: ficut homovtalbus, :

diftinguitur realitcr a feipfo

vnp

,

,

principale

tur enim

Dodor hoc non

(juale

in (juid

Confequencis poceft tercium

modo dum,

,

propter Confcquens,

licet

toivkm

modo ad totum

vt praecisc ho-

,

non

:

parte

ik

tcnet

dcftra-

diue.

Qupd

ibi tangit

de relattuo reciproco

clarabis ex Grammaticalibus poficiuis culaciuis

in

& Logicalibus

,

,

&

dc-

,

,

modum

,

&

Sacrates Jenex.

,

negat confequen-

& figutam Didlio* addat

,

commuta-

vt patet. Fallacia

ibi

autem

afEgnari penes ipfius

hoc

fi

hoc tantum-

ly /ibi rcferat

Si ver6 referat

, poceft reduci ad primum moquiaarguicur k deftru£tione antecedcn-

Secratem

Sctti oper.

Tom,

I.

^»

fpe-

vt nofti. Siraile habet

,

Detu gePropofitionem vet6 afTumptam , in probando fecundam confequentiam, negat. Socratcs cnim pucr non eft fnperior ad Socratem , fed potiijs c contra , vt patct. I. diftindl.

nuit alium

Ad

4. qua;ftione '\\\3i,Vtrum

Deum

?

tcrtium principale,fecundum

vnam viam negando primam confcquentiam, recurrendo ad naturam huius verbi//«i^«.nam includic negacioncm, racione cuius mobilicat immobilicacum capax fequcns & immobilicac refpondet

,

,

mobilicacum

:

&

afTignat

inftanciam in

aliis

tcrminis.

Ad probacionem ver6 illius confcquenciaf, refpondec bcnc , quod cenec in rckciuis acqniparancix poficiuis, non negaciuis. Obiicic confequenter notanter contra hunc ,

beat locum in terminis

men

&

fers ab hemine.

:

dum

,

dum

poftponitur officiaab homine tu diffen , tu dif'

alitcr

vt cijm dicitur

,

vel fingularibus, ali-

,

fupponit tcrminus communis

prarponitur; li

communibus, nonta-

in terminis difcretis

tcr cniih

7.

oftendendo quod quamuis ha-

&

Prima vera

,

fecunda

falfa.

Simi-

literin propofito, h.xCi Socrates differtab heminet eft falfa

:

h«c ,

fcd

vera , quia ibi ly

cft

lum

autem

Socrates diffeh ab omnihornine,

immobiUrat mobilita-

differt

^

omnis htmo diffequia ibi , ficut &i in prima , mobilitaturA<w»o,& tunc vel Socrarcs non cflct ho-

runt

mo

,

:

,

ha:c

eft falfa

,

Socrates

,

,quorum vtrumque

vel difFerrec ^feipfo

eft

falfum. Sed in terminis fingularibus non habctur hasc diuerfitas fuppofitionis , quia fi fic , difcretc fempcr habetur. In fingularibtu , inquit , »0» refert propenere,

difcrctus

i.Perihermcnias, cap. tia matcriac

,

i.

Socrates /enex differt a

ergo Socrates fenex

,

&

&

8.

fequitut igiiur grafeipfi»

Socrales puer

puero,

differunt.

Conceditur igitur primaconfequentia, & fimifccunda , quam appcUat vltimam , liccc non fimplicitcr, refpediiuc tamen, quia in ordine ad primam. Ponitur enim aliquando fuperlatiuus pro comparatiuo , & e contra. Vniucrfaliter cnim verum eft qu6d eo modo quo aliqua difFcrunt ficfunc mulca , fi racione,racioncj fire,re; fi accidcncalicer , accidcntalitcr, &c. Negat ergo Do^ftor tertiam confequcntiam, aflignac duas raciones negacionis. Prima, quia cft fallacia i fecundum quid ad fimpliciccr. Secunda , quia arguicur ^ coniundis ad diuifa, liter

&

fecundum accidens , concra Ariftotelemz. Perihcrmcnias ,cap. 1. Raro cnim va-

in didtis

let

argumentum

a coniundlis ad diuifa, ficut e

contra.

DE TE RT

I o , circa dida aliqua occurrunt 9. Prim6 circa folutionem quzftioriis * ^ aoin.ft. videtur qu6d propofitio illa non fit diftinguen-

dubia.

Ad fecundum nis

,

eft.

tiam

in

modum dicendi

ce ipsa.

559

ad deftrudlionem confequentis

da

,

quia vel fumitur ibi

indifFerenter ad illa tria

differre

membra

abfolute ,

,

&

aut deter-

minatc contradle. Si primo modo , cum fit analogum , debet fumi pro famofiori fignificato, & fic propofitio eft fimpliciter neganda. Si fecundo modo , quod vidctur verius , iuxra illam propoficionem fupra , eap. de Specie , quzft. 1.

Quando

fcilicet aliquid fe

habet ad aliqua fim X

XX

Expofitio

560

li addatur libi , Sc recundum quid determinans ad fecund^um quid , ftat tantum pro illo : fed hic additur yfwfS/^, vcl fueritia ipfi difFercntix , qu« determinant ad fecundum quid dijferre : quare ftabit difFcrentia hic exvi fcrmonisjpro diffcrcntiacommuniter accepta , non igituf diftinguenda cft propo-

iimpliciter

,-

aliq^uid

fitio.

*o.

Item

,

contra primam folutioncm ad primum , videtur quod fimultas requifita ad

principalc relatiua

nedum quoad adum

,

quoad cxiftentiam
nuUa

probatur

nam quoad

effc

fimul funt rifibi-

:

talis

fi

duntaxat aftus requiritur ad cxtrc-

jna rclationis aftualis alia

vna

,

balur

narn impolCbile

,

vel

,

aptitudo

licec

,

feu illud

,

ad

,

ni-

quod

neceiTatio fimul

finc

adu. adlu in re

eft

in intellcdlu infrk

,

,

vcl

qualitcr illud

,

cum

alio, poflit efle iCta

vcl fimul in alio fic

,

quod

cap. de Relationc, quaeft.

a<5l:u.

Sed hoc

habct proli-

j.

Item , conrra fccundam folutioncm eiufdcm argumenti , arguitur. Vnius per fe rclationis. eft vnum pcr fe cxtremura nam rclatio habcc cntitatem , vnitatem , & petfcitatcm , ab cxttcmis fcd diffcrentia cft vna reIatio,& per fe, ergo ipfius erunc extrema realia. Modo hoc :

:

jtotum

,

Socrrates finex differem

puer differem

non

&

vci Socr/ttes

,

huiufmodi

eft

,

poffent plura taqgi

patet

,

& & dc natura

,

offi-

&

diuerforum , diucrfimodc raobilitantium , fuppofitionibus terminorum , fed omitco hic tantam prolixitaretp. Vidcantur

cialiun rel="nofollow">

&

Sed videretur

alibi copiosc.

ludcopulatum

,

Sccrates fenex

faciat fingularem

alicui

&

,

quod

il-

Socrates puer,

contra ea qua: habec Dodtor , in obicdbione contra primam viam, foluendo tercium principale. Item , videtur
&

&

determinationcs diminuentes

,

cum

fint

:

fecus

eft

Nam fcquitur

gumentum.

ergo Socrates efi

,

homo

5ffcr«f« fi? homoal-

& fic

intcllc-

nontamcn

, ncc a£ku mutuo , & pcr fc redc difFcrcnre difFerente. Refpe-

&

enim aptitudinalis nunqUam

hoc ponirur

mcn

intciligitur

vcl ineft potiijs 4.

fundamenrali

difFcrre ^

,

,

&

,

adu fundamenro

valec

:

,

,

Ad

iftarefpondetur.

ptius de

i6.qu6d cft

mcntc huins, propofitio,

illa

1.

,

Omne analo£um,8cc.non ,

&

,

fic

nihil fequitur.

quoad fccundum membrum

contrahitur

efl

Elenchorum, quaft.

vera de virtutc fcrmonis

mum membrnm tur

Ad primum di
,

dando

pri-

habetur. Plura aliaaddat hic curiofus lcdor.

rudine

&

,

, cadlum eft de apcicondicionibus eius , alibi fxpc

&

quxratur.

Ad aliud , dico qu6d Do6lor ibi oftendit quid per fc,& formaliter , eft hic relatiuum, quid pcr accidens , fcu marerialiter. Vult er-

M-

&

go quod ter

&

per

,

difFercns

pcr

,

,

&

&

fc-

Conccdo ergo quod vnius vnum pcr fe extremum for-

plura tamen

etiam per

difFercns, finc formali-

Socrates vcro puer

fe talia.

fe rclationi» fit

Ad

niaterialiter.

fe referri potcft

idem

,

RelatioKtt

vniui quomodeplHi.i extrema.

plura

licctnonpri-

mo. Vidc vbi fupra quotiaui Doftorcm & Francifcum, & 1. dift.4. PolFet etiam dici ,qu6d ,

additio fundamenci

,

vel tcrmini, refpcftiuo,

noji arguicaggregatiuum pcr accidens in matcria de Vniuerfali in

,

communi

vt fupra, ,

ipfi differenti.

Ad

aliud poteft dici , quod fi finguiare geminatum xquiualercc rermino communi, hoc vcrum eric cantum refpcdu diuerforum fingu-

iarium

,

idcft, vbi gcminantur diuerfa fingu-

& non vbi idcm fibiipfi

addi-

iaria,

fcilicet

quod

propofito.

hu-

entin

Suprk cciam cap. dc Gcncrc

Quod

pofTct dici conformiter diftis

•vt

adualia.

inhxret,

rum

.•

non

rif-

vt infii , cap. dc Proprio,quxft.

ucnrur.

in fubftantialibus

fy'

non in-

& in

tadtum eft:&ita negarctur quod afFerturpcr fcvnitas cxcrcmiin propofico, propccr additionem ifto-

,

hile

telliguntur,

altera ta-

:

de aliis imquia non fequitur, Homo efl animal , ergo homo eit. Plura alia circa hacc poftent adduci , fcd ifta ad prxfens fufficianc quibus folutis , alia facilius foi-

mo

Rlfus

adualis,

fit

fcu formalis; fed bene formalera expc£lac

malitcr

Item , vidctur quod arguendo a coniunilis addiuifa.in terminis accidentalibus , valet ar-

quod

vt adualia cntia

rertij principalis

nullacft.

igitur

ftus inceiligac fimul rifibile& rifuni,

ncx materialiter.

,

Dato

ditas cuius eft paflio.

accidcntia natutalia hominis , cuni quibus vcfc faUiatur natura humana. Prima ergo ratio affignata , pro negatione tertix confequcntije

btu

difncultatcm,

&

6kiis

fint

bonam

&

eft aggregatum per accidcns ; crgo , &c. Circa folutiones fecundi, tertij principa-

non

cangit

&

iata

Jium

adducic illam propofitio-

'3habet videri prolixc infr^ , cap. de Relatione, fupet qurntum Metaphyfics, fuper Scntcntias, alibi : fed pro nunc breuitcr poteft dici , quod in hoc difFcrunt , quia hacc aptitudo , iliud , aEliit , vel ailualn relatio. Et for- Relafio »ftitudin»Us tc non quxrit relatio aptitudinis terniinum. Vci quemodB terr fi fic , non a6tu relatum , fed aptiiudinc , vci minum rtnullo modo. Prxfcindir cnim teiminus cius quirit. ab aftu potcntia , vt dicit Francifcus in i. Confiatu, dift. 30. quxft. finali. Vbiplura fingularia ad propofitum notari poffunt. Rifus etiam non mucuo fortc rcfertur , nec pcr (c cft relatiuum rifibilis , fed potilbs rifiuum , vcl qui-

cnim

,

quod

%t-

, ad hoc di<5tum Dotioris fuprk , cap. de Spccie , quaift. z. fi eft verum , intclligitur de immediate adiunda via difcurfiui proceffus tantiim , non cx virtutc fermo-

&

jcius videri.

II.

vc di-

,

,

PofTet ctiam dubitari ibi

non

eius ton-

traHiMUs,

allegatis

nem ibi. Ad aliud , quod

talc

efi

Dodor. Quxratur fingularis dodrina huius,fuper i. Elcnchorum, quacftionibus prae-

Aftumptum pro-

,

cft intclligcre aptitu-

non

diftingucre de difFcrentia

Termifiut rel»ti»nU non

cic

nis, fed arguitiue

aptum natum , inquantum

intclligatur terminus

pft

re oportet

ficut

erit aftualis

diftindiio igitur nulla.

,

dinem (i

,

& mtcllcfluale,

& rifus & ita quoad atSlum refcrcndi. Qua-

,

re

fcd

,

:

Quod

cfter.

obieftiuum, le

rcfercndi

dcbet intelligi alias diftinrclationis in aftualem , Sc aptitudinalem, ,

, I. Elenchorum , quacft. 9. & 10. qu6d terminus a^quiuocus non poteft contrahi propric, nec per mediatc adiundlum , & multo ininus per immediate adiundum , ficut eft in propofito. Terminus enim , vel fundamemum rciarionis , non intelligitur propric tanquam conirai5liuum eius , & maxime vbi plura fundamenta , & plures tetmini annumerantur. Cum enim dicicur , Socrates finex , poteft vtrumque efle fundamcntom , vei vtrumque tcrminus. Qua-

ius

Ad

SinjuUrit terminus

quomode nquiualet ec-

,

ficut accidit in

aliud diCtatn cft fupra,quxft.

tnuni gtminatus.

z.deSpecie.

Qu^ftionis cic ,in nmili. Lic^t

enim

pueritia

non

difttahat,

vci diminuata tationcSocratis abfoIute,climi-

noit camcn in otdinc ad tetiiam

tudinem

,

(icut

,

muiti-

fcilicet

notantei dicit Do6lot in iittera, &c. ita qu6d atgueie k

refpeEbt tdlit pnulicatiy

multitudine

tali

ad multi-

fcilicet accidentali

,

tudinem ciTentialem , eft aigueie k fccundum qaid ad nmplicitei , vt patet. Ad aliud , vide infii , fupei i. Peiihermenias , quxft. 7. optimc, &c fupei x. Periheimenias

,

vbi allegatur. In aliquibus praedicatis ac-

cidentalibus fcquicui

in aliis

,

regulas Philofophi ibidcm.

non

,

vt patcr per

Qujeie cxpofitopoft hunc,

res,& maximc Antonium Andrcz vt nofti.

XXII.

561

cribus rationibas

duabus piimis rationibus ditcrti6 coniundim. Aftumit in prima rationepiopofitioncm notabilem, quzpoteft clici 1. Elcnchorum, fcilicet iS/^fi rel="nofollow">i7 uifim

,

&

;

feorfura

&

,

,

dat ijnod non

httbet

vcl ^uod defe non htthet

,

In fccunda aftumit aliam famofam haberip. Metaph. text. comm.8. cora.

pe

& 8.

I.

maximc

,

langit

Phyfic.

& i.

Coeli

quz

,

,

dcc.

potcft

& i.Mctaph. & alibi (x-

,

in dodlrina huius. In tcrtia ratione

didlum

cap. dc rerbo.

Philofophi

i.

Ad oppofitum

Peiiheimenias, allegat

Porphy-

rium.

Deinde lefpondet ad quzfitum , tenendo paiccm affirmatiuam , quam paucis opcimc declaiat, eo quod dcfinitio indicat eftentiam,& in-

adzquatum ciTentialem dcfiniti:quod pacct i.Topic,cap.4. vbi dcdnitut defimiio,i^a6d tcllcdlum

QjfiESTIO qusc cft

fcilicet

XXII.

Vtmm^rima definitio dijferentiayfiilicet y qua Spccics abundac a Genere

fit conuenien-

,

Con-

&

apud Scotum.

15.

eft oratio (juid efl ejfe /ignijicAns.

,

ftatautcm cz gcneie, DifFcicntia: vt 6.T0picoi. &CJ. Mccaphyf. & alibi pleiumquc patct. Scquitut crgo qu6d DifTeicntiaincluditut

d* eJftHlis

Sf*eitt.

non fic autcm cft Quodprobat dupliciter,

in incelledtu cfTentiali Specici

dcintellcdlu Gcneris.

DijferittttM ejl

:

quz omnia tada funt copiosc. fupfa,quzft. j. & 6. de Genere,& infra quzft. 7. Anteprz,

dicamentorum , & alibi in dodrina huius (xpe,vt ibi notaui. Hoc etiain tangit 1. quxft. fcquentc, vbi vult quod ifta dcfinitio eft Differentiz inquantum conftituciua Spccieieft,& non inquantum diuifiuaGeneris. Confcquentcr foluit argumcnta principa,

DEfinitio illa iigi

ter

data?

&

procefTus

,

maximc habet de

incentionaliter accepta

,

Dodoris

DifFerentia

,

intel-

ptimz-

fed nihilominus

om«

nia pofTunr intelligi ia fecundis incentionibus, vt oilendam.

Quantum ad P r m v m omnes termini clafuni exfcpe didis. Ordo qua^dionis ad pizi

ri

cedentes patct, quia pti6s erat inftandum circa declarationem memdiuiHoncm multiplicis ,

&

brorum quam circa definicionem eorum ficut mulciplexj inquantum caic, prius eft diuidendum , quim definicndum. Diuifio communis ,

,

De Secvndo,

primo duabus lationibus ad paitcm ncgatiuam. Piima latio {)roccditex nominis interprctationc, huius fciicetquod cft Abundare. Ec allcgat pro minori Philofophum , in Pizdicamentis & habctui cap. de Subftantia , piopiiecate tcrtia. Sccunda arguit

:

racioptocedic diuifiue, fcu inducfliuc

,

inucfti»

quo Species habet difFeicnriam , pct exclufionem duoium primorum mcmbrotum , infercndo tertium , oftendit oppofitum definicionis , & aliud inconucniens , fcilicet oppofita fimul incffc cidem , quod implicat. Hxc inconucnicntia, & folutiones eorum tangit Authoi in licteia & Boctius in Comnienvidelicet

"i

,

loegtegic, quac vbiquc videbis. Allcgat in'pfiillud principium famoium Philo-

mo mcmbro

fophoium, quod habecuti. Phyficoium cornm. 54. 8c

Elcnchorum.cap.

,

text.

&alibifzpc, quod tamen ctfi matciialitci, vcl cffcdliuc vcrum fit , oidinalitcr tamcn falfum , & natura , &c duratione, vt rcdcTheologi fentiunt. Pro fecundo membro eft propofitio famofa , quz eft Auguftini I. de Trinitatc ,cap. 1. & Philofophi z. dc Anima, text. comm.^j. Adducit immediate euafiones, imrah bonas i.

1.

illa duo, quz infcruntur, fuftincndo tertium membrum indudlionis & in hoc foluit fccundum ptincipale.

folutiones ad

:

Obiicit confequenter contra has euafiones Scati oper,

Tom, /.

refpondet

diftingucndo dc continentia. Eft enim cominentia mulciplex , vt alias noraui , quia &V\zforma!ii ,feuatlualu ,vt.

tocum Phyficum, fuas partes

;

alia

vel

,

y.

Centmrmi* *"'''']?''*•

Metaphyficum, concinet

potemialu

feu permij/iua

,

,

vt

materia Phyfica , vel Metaphyfica, continer formasjvcl proportionalia forinis ; alia virtualu , vc caufa emcicns continet cfFeftum & maximc zquiuoca ; alia eminentialit , vt Deiis concinec ,

omnia alia encia

eft.

gando

Ad primum

lia.

alia vnittua

;

,

vc patct in iden-

Secundum cigo diuermodos continendi, Gcnus cftinplusSpc-

ticc plura continencibus.

fos cic

,

rum

&

& e contra & vnum eft contincns alte& c contra: & fic exponit Atiftotelcm, :

,

Porphyrium diuerfimodc intclligcndo abun-

dare.

Ad fecundum principalc , recutrit ad folutionem prius datam fupr^ quam declarat pulchrc, Phyficc coniparando formam naturalem com,

,

&

ad materiam , ad cfHciens , a quibus diueifimodc in compofito habctui fic duz cuafioncs datz fupra ad argumentum , benepiopofiti

:

&

Habct enim compofitum formani k modo quo matct ia illam habet, quia

ccdunt.

matccia, eo

tantum

in potcntia.

aliud, habcnseft,

Nam

in

quocumquc

cft

&

tale'habitum, vr in illo habctur habct autcm adlu formam ab cfficicnte cfFediue : poftct addi quod ex fe , vcl a forma ipfa formaliter. Et fic tiiplicitci , vcl quadiuplicitei foima eft in compofito potcniialitei a matciia ; efFcdliuc adlualiiei ab cfficiente; foimalitei adtualitei ab ipfa foima ; virtualitcr, :

&

vel occafionaliter, vcl caufaliter k fine.

Ea

ta-

Dodior firma funt , & fu£Gcirntia.Eft igicui fallacia Confequcntis in argumento penes fecundum roodum , quia arguit ab iu-

men qux

dicit

,

fufficienti

,

vt patet.

Vltim6 refpondet ad illas tres replicas. Ad primam , concedit affumptum. Etquod infertur

Xx

5

fic

6.

Expofitio

$6x

^Aa Gc \ Gcnerc, bene taraen potentia. Ad fccundum refpondet dupliciter. Primo glo^Tando

qahA non habec

concedendo oppoiira

inefle cidero genejre, ficut

& itrationale

rationaie,

Diffcjremiatn

a^a homini , Sc

infunt

,

&

eadem genere, fic de aliis. Sede codcm Specie, vel faltem numere. Reducerc autem ad adum potencialitatem difFerentiarum in Gcnerc , eft conftitucre Species, ficut de materia , & formis oppofitis , eft diccnafino, qua: funt

pus

eft

dum. Alia refponfio quod a;quiaocacur de pocentia & eft fatis bona refponfio. Vno modo fumitur vt dicit ordinem ad adum , & fic eft difteren:

9.Mctaph.^w.««"w.i.C^»Wtf.Alio modo pro indeterminato , fic fumitur Jn propofito. Matcria enim proportionabile ei eft potentialc , de fe indcterminatum adlus verd determinatum , dctcrminatiuum 7. Meiaph. text. comm. ^5. Primo modo proccdit argumcntum. Pcr hoc rcfpondet ad tcrtium diftinguendo dc prsdicatione difFercntiz de genere, aut fcilitia enti?

&

&

&

:

&

cct vniuerfali

aut particulari

,

Vno modo

quod

:

poccft in-

rccurrendo adilcrcs acceptiones tetminicomniunis, tunc

telligi duplicitcr.

,

&

las

quod

vniueifalitcr pratdicari intclligitur illud,

in tcrtia acceptione fibi conuenit,hoc cft,in fup-

pofirionc fimplici

,

& pro

naturafic indetermi-

quod in prima, quia fcilicet pro fuppo-

natc fumpca, Particularitcr vcr6, vel fecunda accepcione

,

Aliomodoiatis bcncintelligi-

fitis vcrificatur.

tur, Vhiutrfaliter t id efl fali

pttrticulariter Autem

:

parriculari

^nimal eji nale

,

:

id cft, in propoficione

,

Vnde hec

indefinita.

vcl

,

in propoficione vniucr-

ration^le

,

vel AUijuod animal efi ratio-

fcd hacc cft falfa

,

Omne animal

Stat ergo Gcneris potentialitas

,

cap. dc

principale

,

didum cft.

,

eft rationale,

vcl indec^rmi-

H«c tadla funr fu-

natip, cura tali prjEdicationc.

pra

cft vcra,

Gcnere qusft. j.foluendo fexri^m vbi de dupjici indetcrminatipne ,

horum

Plura

declaraciua alibi

qu£-

rantiir.

D E TE RT ra fint

p , quamuis prsdidla

1

aliqua tamen tangam

,

,

fatis cla-

pr6 maiort de-

Primo vidccur quod ca

claratione corum.

qtias

dicunrur in folurione qusftionis, 8c in coco proceflu eius non pofTunt applicari ad fecundas in,

Cumigitur Porphyriuslogiccdefini-

tpntiones. re debcret

& per confequcns inrcntioncs ex

,

tentionibus

,

videturquod

iftadefijiitio

in-

non

fic

bona. Itcni

ftoris

,

videtur

quod

illud

fundamcntum Do-

in folutione quxftionis

,

rum quod

,

& argumenro-

gcnus in potentia , vcl indeterminate continct difFercntiam, Species vero fcilicet

,

aftu

,

fit

falfum

quia

,

vnumquodque

cft

aftu

feipfum fcd Gcnus cft diffcrcntia, faltcm realiter , ergo impofTibilc eft Genus efTc aftu , quin ;

difFcrcntia riatis

fit

non

adu quia matcriatum nou matc:

poteft effc

idem

:

continentia ergo

Generis rcfpedlu difFerentiarum non tialis, Ycl

permifliua

,

fcd potius

eft

potcn-

aduahs^vcl

vnitiua,

Icem,

inteHigitur definitio dcDifFercntii fecundx-intentionah*ter rumpt
in intcllcdiu Specici

quomodo quomodo tentia?

10.

&

>

c6m

fint difparata

pcr ipfam abundabit

continetur in vno iStu fic

de

aliis,

qus


,

Gencre in alio in

, ?

8c

&

po-

ibi dicuntur.

PofFct etiam d^ubitari de his

qux cangit,quan-

tuth ad ptzdicationetn Generis dcDifFcrentia, &econtra. Videturcnim quod DifFcrcntia pcr

de Gcnere, quia quidquid proptet quid demonftrari poteft de ahquo pet fe pracdicat4ir de illo fcd DifFcrcntia cft huiafmodi rehpc loqucndoiu fundamcnfpedu Generis, tis i crgo , &c. Patec confequcntia cum maiori. Minorem autem probo ex didis huius,z.dift.

fe prsedicetur

,

:

&

primi, qua:ft. i. in folutione , vbi dicit qu6d quicquid primd , immediate conuenit alicui de quolibet , quod eft in eo , fiue fibi fuperiori,

&

fiue infcriori

,

poteft demonftrari propccr quid,

per illud cui primo conucnit

,

tanquam pcr me-

dium

,

& immediatc &

pcr

:

fed DifFcrcntia pjrimo

conuenit Specici

fe

pei fe in Specie,

,

Genus veio induditut

,

tanqu^m fuperius ad ipfam, igi-

Genere propter quid demonftrari poterit ipfa DifFercnria. (^od tangitur in folutione fccundi principah's , de continentia formarum in materia , poflec tur per rationem Speciei de

II,

dubitari, prolixe pettradi^ando inchoacioncs for-

raarum

,

Sc rationes fcminales

tentias materiz

,

Metaphyficum. Vidcatur Scntentiarum.dift. alibi ;f2pej& 3.

,

&

diucrfas

po^

qua: pertincnt ad Phyficum,

*.

i

&

ifte 7.

1

8.

Mctaph. 8c

& 2.

& alij, i. Phyfic. &

maxime Antonius Andrca: in quacft,

principiorum

,

& modcrni Scotiftac & fupcr ,

primum Phyficorum

in quxftionibus ctiam 9. Metaphyficx videatur ifte pro multiplici ac;

ccptione^«mi*pra;cIare. Itcm, videtut qu6d hacc fit

,

Animal eU ratienale,

vcra vniuerfaliter,fic iicendo, Animal eflomnt

rationale.

Item ,exhocqu6d Socrates eft indeterminahabens ad fcdere , & ambulare , non fequi-

te fe

tur

Socratesfidet, igitur foIu{ip illa vltimi argu-

,

menti miniis niofus

rcdle procedit

,

alia inquirat ingc-

le£i;or.

Adiftapcr ordinem. Adpnmum,dicoqu6d ( vt didlum cft ) principalius, vel cxpreflius intclligantur dida in hac qua;ftione , & definitione , de fundamentis , pofFunt nihilominus in.

licct

zikxx.Jignato vetificari in

fecundis inccncionibus,

ficut in fimili infr^.qusftionc

ad fincm

,

declarat

fecunda fequenti,

Doftor illam definitionem

quartam DiffcrentiaE:^«i

Cum ergo dicitur

fcih"cet diffieruntafe fin-

eft qua abundat,8c hicfupponunr intcntiones DifFerentia?, Specici , & Gcncris , pro fundamentis , ficut fupri, de Genere Spccie, farpe didhim eft. Qupd igitur in aftu fignato dicitur dc inrentionibus

gttla.

,

Differemia

&

concretiuc fumptis, in nGtnexercito vcrificatur in

fundamcniis, tio,

EH igitur

ce confticucnce bili ei

cum

Dijferentia,\i eft inten-

qua non vt forma informante, ncc intrinfc,

quod

,

eft

fed t]ua vt intentione applica-

principium formale intrinfc-

adtualitcr, formaliter inclufum in Spccie,

vt fupponit pto fundamenco Genere fupponencc

,

abundat Species i

eodcm raodo.

Eft ergo dcfide intentione , & intentionibus , vt tamen pro fundamencis fupponentifinicio

Logica ,

(Juia

bus, vt patet.

Ad fecundum, quod tangit pulchram difEculpoteft dici vno modo quod identitas

tatem

,

,

aliquornm eft duplex. Vna ratione vnius, vel vtriufque cxtrcmorura , fc identificantium. realis

Alia, ratione conuenientiac , vd identitatis in tettio. De prima proccdit argumentum,fed non

de fccunda

,

qualis eft in propofito.

Fundamen-

tum' huius folutionis potefl colligi ab ifto S.dift.

Primi.

li,

XXIII.

QusEftionis Pnmi^Iiter poteft did , quod

& po-

,

de quibus ioquitur Dodor in

lictcra,

qua J|ua

debcnt

,

intelligi

:

nem realcm.feu identitatem talem.Qai yer6 non ponerent diftini^ionem aliquam praecer opus in«

Genus k difTerentiam , difficultcr poilent euadere argumentum. fireuicer ergo dico,qu6d Genus continet adluatelledus,incer

14.

liter potentialiter,id eft,

indeterminatc difTeren'

tias,quas Species determinatc continet.

An

au-

Gcnus continereformalicer DifTecencjasjdubium eft.Ec poteft dici qu6d non,

tem

pofllt luftineri

,

, fed bene vt concradlum, communicans. Plura ardua Meta-

vt indeterminatum eft

& eife

cocius

phyiicalia poiTeut hic adduci

fed hzcfuBiciunt

,

iunioribus.

Ad aliud , omnia vt

illa

patet ex ptima fclutione

,

qualiter

in a£tuyi^«4/4dicuntur dc Differenciaj

fecunda intentio. Ad aliud,quantum ad prsdicacionem Genrris eft

de Differencia, vidcaturiftc

;.

intelligi debet (vt cft

addudum

ad propoficum)

de dcmonftracione

parciculari ,&tuncfuperius fupponit,& verificatur pro infcriori.Vt fi argue-

tetur

•.Omnis homo\ejl rationalis

fic

tfthomo

ergo

y

,

ali(juod animaL

&c. Si yer6 acciperetur animalvt

,

commune eft, rel vt indiffcrens

,

przdicacio Dif-

ferencizde ipfo erit per accidens.Hcut & propri^ pafEonis hominis. Vide hunc , quxiii. Prologi Sententiarum , foluendo obiei3:ionem quandam cx Henrico de Gandauo. PofTet aliter dici.quod di£lum Doftoris debct intelligi de eo quod per fe primo ineft per mo»

dum paflionis non ,

deeft.

Vel

ikot in originali fuo corrcxit rioritScc, vt

alicer

illa.

qnod Do-

\ctbzjtnefitpe-

patet intuemi opus eius

quod

cafti-

gauimus. frtftfithnm vniuerftlitiu

non eft principalis intentio Logici. Vel fi dc ecundis incentionibus pofiit verificari, vt decla-

ratum eft, uon tamen fecundum illam racioncm, fecundum quam principaliter hic confidcrantur.

Nam pcincipalis

ritas propofitionis

debetattendi

maxime

ex patte

confideratio hic de Differentia habct rationem vniucrfatis, vel przdicabiquare definitio feqbens , fcilicet praJicari ie

eft,vt lis

:

principalis,imm6 quafi foia.dc^juacx intentionehicloquicur Porphyrius,& Dodlor. Igitur in ordine ad illam przmific hanc quzftionem , an fcilicec DifFcrcncia poffic definiri , fic faluacur ordo.Diuifio ver6 communis eft.

plMribi4t,c(k

&

Db Secvndo, arguit duabus rarionibus ad partem ncgatiuam, quz fatis clarz func.ctiam fzpc fupra habitz, ex fundamcncis Philofophi,

Ad oppofitum

Ad aliud, non currit minatio

,

dentia,eft

quia indetervel indififcrentia Socratis ad illa accifimilitudo

,

contingens,& fubiefliua. Generis au-

tem refpe£tudifferenciarum

eft neceffaria,

& i^-

affirmatiuam.

cnim

Illud

tenendo partcm

,

poteft rc6lc definiri,

quod habct Gcnus&diffcrentiam, & fi eft rcfpcdliuum habet fundamcntum , & terminum fed :

huiufmodi, vc hic loquimuc de ca, quarc, &c. Minor paret ex diftis fzpc fuprk , Sc maxitiw quzftionc de nt^mcro Vniucrfalium , de definitionibus Genefis& Specici. Vniucrfale

Diffcrentia

eft

&

tnim,\c\ pr^dicari de pluribta, (cjuz contrahicur per ^uid tjuale

,

&

tjHale

eft ratio eius)

& vltcrius ipfum

:

per qualc e(Tenciale,& accidentale:& iterum

qualeeffenciale fpecrficaiur per

& numero.

Differcntia ergo

diffierentibiu ffiecitt

cum

fit

fpecics

Vni-

uerfalis,habec Genus.habet etiamdifFerentias, yt

quale cflentiale

communi.

,

ibi

ftanio

definiacur ipfa in

, fi

Si vero ipfa vt incermcdia eft,addicnr

icerumipfa vt vltima.addicur

dijferentihH4 lpetie.,f\

Do
difficrentibtu

numero

hzc omnia

clarius^pt^ruaftantur.

ipfi ^M/t/f-effentiali.

Deinde refponder ad argunienta.Ad primum, diftingucndo de Diffcrentia

,

J

vel vt Differcntia

fpecies.Primomodoprocedic argumentum , fecundo modo non. Et licct frater loannes

eft.vel vt

Foxal dicat hic

qu6dhzc

totafolutio

nOn

poflic

de Diffcremia , nec vt eft primz intcntionis, nec vt fecundz , fed prima pars de prima» fecunda de fecunda , quia folijm Diffcrentia vc eftprimz intcntionis , habet rationem differenfolum Differcncia vt efl tiz refpedtu alicuius : fccundz intentionis,haberrationem,vcl modum Specieijtamen probabi|iter dic«, qu6d totafolutio poteft verificarideDifferciitia,vt eft fecundzintentionale, & forrc etiam tota de Diffcrentia, verificari

&

vtl^primz-intentionale.licct miniis proprie. Intelligo ergo verba Dodloris fic, quod Diffe-

feparabilis,vt pacet fpeculanti.

Qv^STio

rentia vt

XXIII.

vnum Vniuerfalium, no

qujc cft %6. apud Scotum.

DE

P R I M o. Termini dari funt. Sed videqu6d ordo huius quzftionis ad przce-

tur

dentem eft przpofterus ,

an

quia prius erat viden-

,

pofllt definiri

,

ipfius definitionibus.Sed

^u^m difputandum de de ordinc par^m refert.

qu6d

Differentiavt

^ale tffentiale eft

ficot ifta eft vera,/«

modm, ita

effet

vera

ifta

,

Differentia

vt tertium Vniiurfide , efl Differtntia : fed ranrummod6 habet illam differenciam , quz eft diuifiaa fuperioris,

4. liifftriHtia

qf«mtd» h» , vt potc hoc quod cft in inquantum Differentia fumitur 'f ''/*««»-

fub niodo differentiz,id cft,fuiipfius vt n:odi, ica P:ilicet

AnVifferentia ^ojpt defimri.

habet differcn-

tiam conftirutiuam eius tfuaU ejfenti^le,

dum

adducit Porphyrium. Breuibus

verbis rcfpondet ad quzficum

&

fapir.

I.

1.

quancum ad maioces.Vbi aduerccndum,qu6d bene formando primam racionem;illud quod ponitur pro maiore debet poni minor,& c concra.

Ad aliud dico, qu6d vniaerfalitas& parcicula-

^fmrtHuU- Cabic£ti,Sc non prsdicati , quia fyncategeremata ritoi vnd* iparte fubieifli difponunt in ordine ad prasdicattumfitnr. tum,non autem econtra,vt infr^.cap.deSubftantia,quaeft.i.habct Dodlor. Aliter eciam poteft dici,qu6d hzc eft falfa , Animal eft omtu raiionale, Ct ponatur rationatica^ conuenire intelligentiis. Scd hzc cft inftancia fpecialis , prima folutio

56J

tamen poteft hocmodo,quia de(initie,de

in quzftione przccdente , maximc actcndi habet de DifFcrentiafundamencalicer fumpca, Je

Metaphyfica:. Scd

quancum ad przdicationem DifFercntiae de Senere,dico qu6d duplex eft demonftratio,iicuc duplex medium , vniuerfale fcilicet , & pacticulare. Dii^um Dodloris z.diftin6i:.Primi,vbi quottatur,

if-

Saluari

quoad incluiionem formalem, formalem idencicacem non quoad inciuiio-

tentialicas

&

adtualitas

& ipfins conftiruriua

,

inquantum ha-

modum fpeciei ita qa6d nihil aliud vult dicere Dodor ibi nifi qu6d Diffcrentia potcft accipi vcl vt ^uidt vcl vt madm. Primo modo ipfius bet

:

,

X«

4

eft

Did^eremia , vt tatnen induic modum fpeciei fecando modo non. Nam DifFercntia vt hic fiimitur, non induit modum differentix , fed bcne

eft

Speciei

qabd

,

fed potiijs negat

,

8c

lota folutio potcft intelligi de fecundis intcn-

tiuum

Differemia, dubitatur

effcntiale alicuius

quiaconftitu-

,

non continetur fub

ipfo: fcd in^ualeejjfentiale conftituit Differentiam,

ergo non continctuc fub ipfa

:

falfa

ergo

cft talis

prcdicatio.

tunc fequeretur quod Differcntia prajNam in ^ualetjfentiale prxcedic diffcrcntiam,c6m conftituat eam.& fic pars eius:

Item

,

ccderct feipfam.

ctiam de lecimdis intelligi potefl. Pofrct etiam intcUigi folutio de Differentia,vt eft primx-intentionaie, eo quod habet modum

fed in illo priori in (juale

Speciei.Prxdicatur cnim de pluribus diffcrctibus

Differcnti*, ficiK Specics Speciei

numero

neris.maxim^ ciim tranfumitur Differentia vt eft principium formale differendi , vel vc cft no-

,

aliter

in eo

,

quod quid

vt patet de rationali.

:

Vel de differentibus Specic , fi eft intcrmedia. Quare cum omnis fpecies habeat dcfinitioncm, difrercntix erit definitio. Hoc maximepoflet tcopinio , quas ponit differentiam fuperiorcm przdicari per fc dc inferiori. Scd fccundum vcritatem hoc non cft verum. Nam'iicet rationale refpc£fcu hominis,vel animalis,habeatracionem,vel modum Differenti£,non tamen habet veram racioncm Speciei.nin fimilitudin3ric:eo modo quo aliqui dicnntens cfTc fpecicm. Ec vna ratio huius eft,quiapars Speciei non cft fpeqes , vt habct ifte , in i. diftinft. i. quxft.6. hoc loquendo de parte , qux fic eft pars,qu6d non totum. Alia ratio eft , quig nihil proprie eft Specicsj quod non eft per fe in Geneneri.fi vera effct illa

&

re:DifFcrentiaeft huiufmodi, qnare,&c. Et propter hoc aliqui diftinguuntdc fpecie praidicata,

& de fpecie fubie6ta. Si crgo DifFcrentia crit fpecies

,

erit

tantum prsdicata

ic(fta:fcdquantum valet

,

& non proprie fub-

illa diftinftio

taftum

eft

sliqualitcr fupri,& alias habet videri.Veriijs igi-

tur folutio vcrificatur dc DifFcrentia fecundasintentionalitcr, quitm dc ipfa primac-intentionaliter acccpta.

ObiicitnotabilitereontrafolutiQnem,& affu-

^,

mit vnam propofitioncm famofam in doArina Tpiius qi;6d vidclicet comparatio alicuius ad quodcumque , non variat rarionem propriam eius, vcl faltemnondcftruitipfam. Omne enim per fc tale, ad quodcumque comparatur fcmper ,

Et poteft confirmari ex 1. Phyfic. text. commcnr.i6.&: inde, Gijtodvereefi,8cc. Quacratur eft tale.

ifte,in

QixodIibeto,qu2ft,

3.

articulo 2.

& in pri-

mo.diftincl. i.partc z.qu^ft. 1 .folucndo principa-

lc,&

alibi fafpc.Male

ergo dicitur qu6d Dif^cren-

comparata ad fuam difFerentiam non habct rationem DifFerentix, ciim ipfa fit pcr fe ipfajvcl lia

Ad hoc

rcfpondct

,

dicens

,

quod

DifFcrentia

non variatur cx comparatione eius ad quodcumque , & raaximc ad fuam differentiam: fed hoc non obftante non habct modum Diffcrcntix hoc cft uon induit fe vt modura comvt ^uid

,

,

,

,

paratum ad fuam diftcrcntiam , fcd induit fpeciem vt modum. Eft ergo Differcntia compa-

quodcumquc

ed Differeniia, ergo

Differentia antcfeipfam.quod implicat.

Item

,

modum

quare Differentia non induit ,

& Genus Gc-

it

men

,

prima; incentionisjficutquaeftione fequcnte

habetur.

Item

,

cum

Diffcrentla ptimac-intcntionalitcr

cics

,

& Differentia

fecundjc-intentionaliter fa-

bricetnt ab intelle6);u,moto k proprietate funda-

menti, igitur i^detur qu6dillaeodemmodo non poflitdeHniti.

Item,videturqu6d

illa

e/iperfetale,8Cc.Cit falfa

:

propofitio

,Omne tjuoi

nam4.& y.Mctaphyficx

Philofophus videtur velle quod accidens in ordinc ad fubftantiam fit non cns,& tamen in fe eft vere ens.Similicer de terra,& ipfius quantitate in fe,& in ordinead c£lum,& fic de aiiis. Itcm , cum dicit quod Differentiaeftneceflario Differentia, videtur dicere falfum , cum contingcnter caufctur ab incelledu,& in effe conferuetur.

Ad

ifta

Ad primum conformi-

refpondetur. ,

quacft.6.

& & mtxime in fccundis inccn,

riusfub inferiori

,

tionibus,quianedum

aliis.fcd

fibiipfisfuntmodi

&

Sccundo raodo non efl poflibile , fic proceditargumentum. Adaliud poffct dici conformiter di£kis fupri, incelligendi.

quatft.4.

&

de Vniuerfali, qualiter

f.

fcilicctcft

breuiter «« ijuale

& probabiliter dico

non

cft

,

quod

in illo priori

Differentia formaIitcr,fed tantiJm

fundamentaliter:

nifi forte Differentia vt

pracccderct diffcrentiam vt ^uid,

lur probabilc,maxime

fi

fint

modut

qnod non vidc-

idem

aliud dico.quod ratio illius

in re.

cft tadla fuprj»,

& habctur i.Reporcacionum,diftinft.2j.qu3cft.z. prima.fcilicct lljm

vcrum

Genus

eft

tionibus. Et

&

Speciem

,

quod non

hoe ideo quod omnc vniuerfale ha-

bct aliqua fuppofica, aut folum numcro, aut fpccie diffcrcntia,

quare induit moduro Generis, vel principium differendiforma-

ad aliquid,& hoc fibi, liect modus.Eft cnim ita^««
Iitcr,vel

ex principiis

aliis fit

8c abeftpertranfmutationem Phyficam:ergo

tamen

^uid.

Ad fecundum fupra,

quod

di4t,non vt

principalc refpondct

Diffcrentia eft fpecies,

ijttid.

de aliis. quxftione fcquenti videri copiose , pauca tangam prp

De Tertio. ifta

vt facpc

Cuilibet enira Vniuerfali appli-

catur fpecies vt modtu,non

habcnt

,

& hoc vt mo-

Quia

fic

in

fo»

in fundamentis.fcd in ipfis inten-

Differcntiac in 01 dine

(ibiipfi

j^^

co quod omnia Vniuerfalia reducuntur ad duo

non

fed

ScJ

iTjodusintclligendi cuiuflibet intelligibilis.

Spccicj,

,

J.

de proprio Vniuerfalis. Contineti fiib alio contingit dupliciter.VcI conrincntiaaccidcntalis dcnominaiionis , vel cffentialisinclufionis. Primo modo non inconaenit fupcconfticutiuum contincri fub conitituco rer didlis fupri

non habet modum

rara ad

8,

sccepta non definiatur, quia noncft proprie fpc-

Ad

DifFerentia.

y^

nunc.Prim^ cirea iflam przdicacionem , In quaU effintiate efi

non bene edet ad propoHtum argumenti.-quia argumentum nedum de primis,fed tionibus

r.

Nonergo intendit Do(5tor

DifFerentia reipe^u alicuius poilic

modum differenciaE

habere fic

vel Generis.

,

aiierere

^O

Expofitio

1 1 1

564

ira eft

fubieifti

egrcditur.vcl adcft

modum Differcntix.nec proprij

nou

ncc Accidcntis. Licct igitur aliis,& prims-intentionalibus, &fccunda;-intentionalibus, fintmodi illa tria Vniuerfalia vltima.non tamen fibiipfis.Secus eft deduobus primis.Dubium tameneft deAccidente ,an fibi & aliis poflit applicari, vt moditt,de induit

,

quo infri,cap.de Accidente. ^tqupd additur in argumento cx quzftione fequente,

1 1.

J

.

XXIV.

Qu^ftionis fcqucnte.dc ilU tranrumptionc, verum cft quoad nomen, non auiem quoad oranem proprietatcm.

Ad aliud ta(%um cA: r«pc fupri.qualitcr c(l alio tnodo vniras, & conucnientia &ordo in intcntionibus & alio modo in rebus. Definitur enim ,

,

& Hmili-

cranfccndens rccunds-intcntionalitcr,

Generalifllmum,& proprium,& Indiuiduum: fed nonitafundamenta. Dato crgo quod proprietascx parte rci Ht incitatiuum intellcflus ad fabricandum talia , non tamen vniformiras hinc inde , niii rara. Similiter poteft dici de modis fitet

gnificandi,fuo

modo,

& vocibus ngni(icatiuis,&:

proprieratibus correfpondemibus. Induunt ergo

modum

ifta

Speciei

propric

non

,

funda-

ita

Ad aliud dico quod

didlum Philofophi intelligitur impropric,& tranfumpiiuc vt ifte cxponit I.&: 4. Scntentiarum. £t quod tangiturde quanlitatetcrra,fimiliter,non iimpUciter, fedimpro,

pric,

& refpe£tiuc debct intelligi

cfte inftantia

per fe

:

licct ibi poflct

non arguitur de co quod cft ergo accidens verc cns & in fe ,

quia

,

talc. Eft

&

in ordine ad fubftantiam,licct illud

vcrum ens

foli definito.

&

Sccunda qu6d explicct adxquatc cflcntiam , quiditatcmdefiniti,nihildiminuium neque fu,

perfluum continendo.Tertia qu6d faciat differre ipfum a quocumque,dequo non vcrificatur , vel non ipfo , dc quibus quacratur in Topicis , & in lib. Dcfinitionum Boiitij , alibi. Ex remotione igiturprimx harum arguitduabus primis ratio-

&

nibus. Licct enim ad infcrcndum bonitatem definitionis,non fufficeret vna

omnes

,

vcl alia iftarum,fed

quxruntUr aliter ertct confequcns in infercndum , tamcn in fuflScientiam eius fufficit tcmotio vnius , vel altcrius quia facilius crt deftruere, quimconftrucrc & honum efttxcaufk firoul

,

,

:

integra,

inenta. 12,.

565

conueniat cuilibet eius fuppofiro,&

malum

Hutern expriuatione eHiu/cumque con-

ditionit reijuijiia.

Prima ratio clara eft , nam prsfupponit diffcrentiam hic definitam , eflc vnum de quinque Vniuerfalibus , effe communcmad differentiam intermcdiam, & vltimam. Definitio autem

&

iftanon

cortimunis

eft ita

,

fcd

tantum conuenic

intermediar,vcl generica:,vr patet.

fit

Secundaratio etiam claraeft,qus tamcn ponic

diminutc ens,refpe(5tu iilius quod eft fubftantia. Ad vltimum poteft dici , quod intelligitur in fenfu compofito , eo modo quo inteiligitur illa propofitio I. Perihcrmcnias Omne quodefi^uando efi,icc. Aliud eft ergo dicere differentiam cfle neccflari6,& aliud ipfam neccflarii efle ipfam. Qui vellet etian) ibi rccurrere ad efle quiditariuum,& ad erte exiftentiae ipfius DifFerentiz, forte poflet. Sed de hoc non curo modo fupra in fimili tetigi ifta,& alias fi occarrent. nunc feftino ad alia.

differcntiam (vt prima facie apparet) effeabftra-

:

j

^um

&

perconfequens non applicabilem fubvelfundaracnto primx-intentionali , quia prxcisc in concrcto applicantur intcntiones fundamentis , vt fupra ta(^um eft fxpii^s. Quod au,

iedto,

tcm fit abftraiflum oftendit eo qu6d fibi corrcfpondet concretum,vt differcns quod confirmac cx textu. Vbi aduertequ6d cijm dicit in finc , :

&

confimiliterinaliU,<\ax\A pcr 4/f4,intelligit alia

duo

membia,hoccft,differentiam propriam,& magis

propriam

:

homo

vtfcilicet

pcr rifibilcabafino,

per tudibiIediffertDiffercntiapropria,& per ra-

Qj^iESTIO

XXIV.

tionale ab irrationali differt DifTerentia magis

propria.

qua: cft 17. apud Scotum.

An hac

DifferentUdefimtioJitconuenienSy

Differentia prxdicatur depluri-

Tcrtiaratio poteft rcduci ad remotionem fecundx conditionis bonx definitionis, quia fcilicec hxc definitio non cxprimit effentiaiii definiti conuenienter , eo qu6d definitum noneftrelatiuum hxc autcm definitio eft relatiui > quare, &c.Poteft ergo formari argumentum fic quandocumque in definitionc non rclatiui ponitur

4,

:

bus diffcrentibus Spccie

in co

,

quod quale.

:

relatiuum I.

QVacritur tia:,lic^t

taui prius

,

de fccunda dcfinitione Diff"crenfit prima,via intentionis hic,vt no-

& ha:c

quasftio eft valde fubtilis

,

&

de ratione

dici dee(t ratio.vei

Nam dici de,vt di(fbum

aquilino.

bus,vt potc prxdicatis

P Ri M o. Satis noti funt tcrmini ex didis. Quoties fumitur in tfuale, & ^uale , did:um eft fupra, & dicctur magis inf ra , quzftione prsfcnti, fequente,& alibi. Videatur Philofophus,& cx-

&

pofitores j.Mctaph.text.comment.ip.

dicamentis

,

cap. de Qualitate

&

,

&inPrx-

& in tradatu de

dodrina huius, hic& alibi farpe. Ordo qua»ftionis patct ex didis , quxftione praccuntc,& hoc in comparatione ad qua:ftioncm pracccdentem, ad fequentem vcro fimili-

modis

fignificandi

,

in

ter patet.vt fupri de definirione Generis,

tibus definitionis

munis

,

difputatum

eft.

& par-

Diuifiocom-

rclatiui.

DeSecvndo,

arguit quinque rationi-

cx adacquatione

,

& inconuertibilitatedefinitio-

,

quod

cft dici de,

diturprxdicatum,vcl prxdicabile, vcl fubiicibile

loco Gencris

, ,

qux

eft

fu-

quxrcferunturad fubic-

Aa.lmplicite cnim in hoc

func rclatiua

:

inclu-

& fubie(fbum> & ponitur hic

quare vc pars effentialis defini-

tionis.

QuAd autem

Diffcrentia

non

fit

rclatiuiun,

eoquodeft ergo non eft

oftenditur. Ptinio rationeoftcnfiua, ijuo

& non ijuody hoc eft, eft rclatio

,

relatiuum.Patctcoufequentia,quiafirclatio cffec , aut crgo fcquia in omnibus citra

rclatiuum, tunc rcferrctur ad aliud ipsa

,

aut alia

primum

:

non

fcipsa

differunt ^uo

aIia,quxro de

fcrc.

bus ad partcm ncgatiuam.Dua: primac proccdunt

trttctndttt»-

pio argumcntijvbi dicit qu6d

pr^,quxft.4.conuenit accidentibus intentionali-

DE

DifiitiiloHu

vt cflcntialc in dcfinitione > dcfinitio

:

plura ambigua inciudens,& difHcilis, quare lento greifu difcutiatur , non volatu afinino , fcd

&

1.

,

fcd in hac definitioneponiturtalitcr reIatiuum,crgo,&c.Minorcm oftendit in princieft vitiofa

illa

,

& ^M0<^,fententia fioeiij. Si

vt prius

,

vel ergo in infinitum

proceffus, vcl relatio nonrefertur

,

& per confc-

&

propter hoc coraquens rclatiuum non erit , munitcr dicitur , qu6d celacio non fundatur in

nis,& definit j,& c contra.Nam communircr iO^ gnantur tres conditionis bonx dcfinitionis. Pri-

iclarione.

ma quod

Diffcremiarefetcarjautcrgoad rcmpritn; intcn-

fit

conuertibilis

cum

definito

«

fic

qu6

Confcqucnter oftendic idcm indudliuc.Nam

(1

tioniSj

j.

^

V

566

Expofitio

i

fecundis intentionibus.cum (int entia naturx, Sc

lilEmx conuenit,aIiam vero, vcl alias , qux conueniunt tam fpecialiffimx , qukm fubaltcrnz, de quibus fuprlt , cap. de Specie , habes. ita affignac vnam definitioncm DifFerentix, qux tantum intcrmedix conuenit,vel fiDifferentiz in commu-

fundamenta fecundarum intentionum

ni

tioms.aiit fccund«;non primae.quia tunc relati-

ua non cflTcnt fimul natura , quod cft contra Philofophum, in Przdicamcntis , cap. de Relatione. Rcs enimprirax intemionis fant priorcs nacura nec ad

:

rcm fecundx.vtoftcndit indu£kiue,pr^fupponendo quod vnum vni opponitur. Gcnus autem op-

&

c contra , igitur ncutrum opponitur Specici, ponitur Differentiar.Indiuiduum ver6 opponitur

non Diffcrentias. Proprium auAccidens non vidcntur aliquam habitu-

communiprim6,&vniuerfaIiter,vtpatet dif-

currendo.

Dcindeobiicitcontraiftavaldenotanrcr.Prima

tcm 5c dinem habcread Differcntiam,tuncquiahabent

fiprxdidacffcnt vera, darcnturplus qukm quinquc Vniucrfalia, quod oftendit ex fimili medo fe habendi ipfius modi przdicandi in quidi ad diffc'

Quarta

ratio procedii per

rcmocioncm

conditionis bonac dcfinitionis

quod

&

,

tertia:

rensff>ecie,Sc differens

numero,

pracfupponit

candi in ^»4/«,quarc

cum

DifferentiaeO: zh(iia.(kam,8cdiff'erem,\eldif-

fert,eias

concretum:concrctum autcm non potcft

verc prasdicari de fuo abftra£to

,

vt fupr
,

q.^.de

Gencre, dcclaratum cft , quia funt oppoHti modi infcparabiles.&c.Cum ergo non poflit rcAe dici quod Differcntia diffcrt pcr fuam definitionem ab ahis.non poteft per confcquens definiri.Vnde hoc argumentum non foliim oftendit hancdcfinicioncm, dc qua qnxritur , non cffe conuenientem:fed vniuerfahtcr concludit,differenciam poffe habere definitioncm. Quinta,

bons

definitionis, eo

non

& vlcimara-

fecundam conditionem

tio potcft rcduci contra

quod non adaequate hxc

fit

Differentiae in

quafdam adducit, & foluit. Secunda ibi: ContrayiUaDifferentia, &c. Cirea primum adhuc duo facit.Primo quandam diftinfbionem pr^mit»


Secund6,iuxtamcmbradiftindionis, inten-

tit.

tum

concludit.

Dicit ergo,

quod Differentia eft duplex,

inter?nedia,c\ixx rcilicct eft diuifiua

fcilicet

Generis,n6 vl-

timi,& conlticutiua Speciei fubalternac;ficut cor-

poreum

,

vel

animatum ,

Subftanti^,& fimiliccr in

vel fcnfibile in aliis. Alia cft

Genere

Diffcrentia

^ltima,c[ax fcilicet eft diuifiua vltimi Gencris,

&

fed intermediz, cric

vlcimx,qux conuenific in hoc quod eft in<jMaIeeffentiale,8c differunt prxcisc pcr differtns ff/ecie , & numero. Ipfum ergoiw ^uale conitz(kam per iIla,conftituet cum iUis has duas fpecics , habcntes diftinftas definitioncs: quarc lex vniucrfalia. Vbi aduerte ciim dicit in littetif^ua duo cenffmiliterfe hahent,8cc.

quod

illud

&

debct referri a.d differensffecie , differens numero. Vcl crgo fcx vniuerfalia , vcl hxc definitio erie

communi,& non

cundaobicflio

&

communi,

alia definitio Differentix

Differcntix in

alia: ,

&con-

&

quas affignat Potphyrius.AlIcgat Philofophum 6. Topic. & habetur,cap.4. fupra, cap.de Specie, quzft.i. idem habctur,& ibi declaraui totum. Ad oppoficum * adducit Porphyrium , deinde tcfpondct ad quasfitum.Vbi duo facit.Primo conclufionem refponfiuani deducir. Sccund^ obicfuperflu^ ponerentur

& ipfius mOdi pracdi-

per diuifioncm,

tradlioncm ipfiu$i»^«»W,pro diffcrcntibus fpecie numero conftituantur duo vniuerfalia, fciliccc Genus & Species , fimiliter fi hxc dcfinitio non

definitio dicit effentiam dcfiniti,quod patet:quia fic

cft

intcrmcdix. Sc-

quafi confirmaciua prxceden-

tis,& exclufiua cauillationis.

Dicerct enim aliquis qu6d Differcntia intermcvlcima , non erunt duo Vniuerfalia, quia ,

dia

&

cx hoc logice

& in ratione prxdicabilis

,

proptct

illasquasaffignat Porphyriusinratione diuifiui,

& conftituciui, & diftiui^iiui

,

in lictera

,

vc infri

tangctur. Hic fcilicet pradicari deplurihns in ejuah, fcilipct cffentia)c,nihil aliud

addendo. Arguit

igi-

turqu6d calisdefinicio non valcret , quia datuc pet xquiuocum,vt pore pcr ly plurihm, c^aod oftedit pcr regulam Philofophi, in Topicis:quia oppoficum eiuSjfcilicct vnum, eft xquiuocum , crgo & ipfum quia fi vnum oppofitorum eft mulciplex.&reliquum.i.Topic. Allegat Philofophom pro affumpco.j-Mctaph.text. comm.8.& inde,& :

maxime

fecundum zUos,mert4le,teC}peQ:a hominis.Vel hoc totum rationale mortale. Haec diftindlio fatis patet de mence PhiIorophi,& Potphyrij vc fupra.q. de numcro Vniucrfalium tetigi. Ponit^ergo iuxta membrahuius diftindionis, duas conclufiones,

pcrtradtatumcft.ifiquiuocum ver6 non prxfadi diftindione , ficut non definitur , ita nec definir.

vel tres.falccm implicicc.Prima,qu6d haec dcfinitio fccunda cft Di&renciac intctmediai.vniuerfa-

conclufionem principalem dcfendat ,& perinftantiam tollit fecundam obiedionem , dicens, qu6d fi procedcrct illud argumcntum , tunc dcfinitio Vniucrfalis primo Perihermcniasaffignata, non valcret,quiadacurper^/«rf^w ,nihiladdcndo,nec ipsu contfahendo,feu diftingucndo,quod camen non cft dicendum, vt fupri declarauit,q.^.

,

liter

fumpia:

:

ita

quod

,

cuilibet cali conucnit

,

&

refpctfiu cius habct ditSlas conditiones bona: de-

f]nitionis,& dcclarat quid ibi loco Gencris

quid loco Differentiac

,

cft,

pta:cedentc,& in fimili fupr4,cap. Spccic,copiQsc.

Secunda conclufio cft, qu6d

de Gcncrc

hacc definitio

conuenit Diffcrentix vltim^:ex qua fequitur tia,qu6d fcilicct

non

&

ficut tetigi qua:ftiono

eft definitio Differeciac

ucrfalitcr fumptXjVtfcilicct eft

,

&

non ter-

vni-

communis ad

in-

10.

conucniunt vniuocc in ipfo vniuerfali in communi,cuius erit vna definitio communis vtrique,

conftitutiua Spcciei fpeciaIiffima::vtr<»/io»
j

*

ipfi

obicdtio ducit ad hoc inconueniens,qu6d fciliccc

alia correlatiua,tum quia poftcriora natura.

—

non tamcn vniuctfalitcr ; alias ver6 affignat> cuicumque Diffcrcntix,&ita

Vniuerfali, qUare

tf.

* num.t.

,

quac conucniunc

tcxt.com. i.8c fupri,c.de de Specie,q.i. i

Concludit ergo qu6d fimplicitcr Differentia vllima,& intcrmcdia erunt duo vniuerfalia. Confequenter ibi , Sed tunc videtur , jnftat vc

& communis fchola defendit. Si autem

,

inquit,

concedis definitioncm Vniuerfalis valere, in qua ponitur ly pluriliM abfoIutc,k fimili habcs concc-

dcrc,& vcrius dcfinitioncm Diffcrentix in communi non vitiati ^et\y pluribns maximc cum ibi ,

tcrmediam,& vltimam,qu? eft tcrtium Vniucrfale.Et dat quandam congtuentiam huius in fimili, de Specie, qu6d fcilicet ficut Porphytius affignat

niens

ynara dcfinicioncm Spccici , qus prxcise fpccia-

confimilitcrponi

Sed fortificando obicdlioncs adhuc replicat infcrcndo hoc inconuecontrahitur per ly

,

fcilicet

inijuale.

qu6d Genus

vBum

&

Species poffunt

vniuctfale.

Nam

1 1.

.

XXIV.

Qusflionis Nam ficnt

tu fugis inconueniens illatum, fci-

licet quod cfTenc fcx vniuetfaiia, eo quod conucniunc illa duo, DifFetentia fcilicet intefmedia,& vltima , in ipfa vniuetfali DifTetentia , cuius etit ^^

2,.

imptopriiflimus.

cfl

Sccundus cft

efl , fi non habet illud quod aptum habcte, aut ipfum, aut fuum Genus vt alitec :

homo

& cfl mi-

fecundum quod,& ad quod,& vt qaantum:vt ca-

,

6c deBniatut tali definitione

uoce eisconuenit,vni petmodum licct appropriate pet

vniuoci

vcti-

modum

partis ptopti^,

,

numeto Vniuerfalium habct.Non ficex

prJi,q.de

dicituc pciuaci vifu, «Utcc talpa,

aiis pcopcius.

Tcctius

efl

non habet quod natum

, fi

efl

ha-

& in quocumque loco fuerit, &

tulus pofl 9.dic,&

fic de aliis,& eft propriiflimus. Quartus, pct vim ablatio eius,quod quis natus cfl habete fccundum impetum natucatem , vc voluncafium:exemplum vbique clarum efl.Ex partc

ro co

quod

turpiter,&

efl talc,fcd

fic

dealiis:fc4

lic videtar coinciderc cum primo modo. Tcrtiut pcoco quod pacum habet oppofici poficiui , vt , quod Latine idem eft quod non igneum,

«Tngff

quia vttaque DifFerentia przdicat partem fotma-

Quartusqnod non bcnc cft tale; vt infecabile dicitur quod non facilc,aut non benc fccacur. Quintus quod omnino non habet oppofitum:& hocmodo monoculus non dicitur czcus,fed qui nullo modo habetvifum. Ad ptopofitum autem Dodtofis hic fufficiunt primi modi , fcilicetcx patte aptitudinis aflignati , licct etiam alij modi

tamcn pct modum totius. Conueniunt crgo in vna definitione DifFercnti* in communi, ; non fic ifla conueniunt in aliquo infra Vniuetfalerquarcconcludit, vtptius.quod DifFc-

illaduo

rentia et it

vnum

vniuerfale

,

Genus vcro

& Spe-

cies duo.

Deinde ibi:Pr« definitiorte Mtem vntHerfalu, &c. fecundam obie£lionem finiul & illud dubium de definitione vniuerfalis, tenendo lyplnribm ellc verc vniuocum ad plura numere,Jpecie,8(c. Sc fimplicitet dici dc cis. rhum vcr6 licct non Gt «quiuocum ad vnumnumero,/pecie,Scc.non tamen Toluit

,

fcd hic cbntinetur fub fccundo.

non

facile,vcl

poffint applicari bcnc.

Confequentet refpondct ad argamcnta principalia. Ad

ptimum

lutionequzftionis.

gandum

cft

,

temiftit fc ad

diAum

Ad fotmam argumcnti

affumptum

& declaratio

,

cius

,

,

ne-

quia

, fed fecundijm quid de vna fpecicvel genere,& fimpliciter dc tme nume-

przfupponitfalfum,fcilicct diffcrentiam in muni hacdefinitioncdefiniri.

ro,ficutrupr^,q.2.deSpecie,infecundaviatenuir.

Ad fcGundum przmittit diftindlionem Diffcrentiz notabilem,& bfcuicet ncgat difFcrentiam, vt hic cft fcrmo dc ea , cffe abftraftum , ficut ncc

nonhomo

,

,

& fuo oppofito,quod cft

nam homo de homine

vero dicitut fim-

hominc pifto , vel mortuo, feeundum quid zmodo nonhomo efl vetc vniuocum ad mottuum,& non mottuum, & fimplicicer dicituc de vtroque,Iicet falfa dicatur de non mortuo,intelIigendoff«nmm»M)npto homine viuo. Siautem intelligatur de lapide.vel huiufmodi,ver^dicitur;veritas tamen,vel falficas enunciationis non tollit vniuoeationcm ptaedicati vcrc tamen , & pliciter,& dc

:

non dicitucacquiuoce,rccuf rcndo ad regulam Topicam,

& concludit qaodprzdicatur ficut priJjSticilicet iimpliciter,& fecundumquid 8c

vt

homo

de viuo,

.

in quid

'4*

:

mottuo per decerminationem diflrahentem

& fimplicicer.

Tollic

aucem inflanciam

diceret qualitet

imum

C./.& j.Mccaph, vbi fupri

cum , necsquiuocum non

efl

finaliter,

quia aliquis

diflinguicuf in illa , fi

1 .

Top.

non cfl nec vniuo-

ad ipfa, dicens quod hoc

inconuenicns,quia hoc contingic in mul-

noroinibus mulciplicicer didis,vt patet maximcj.Mctaph.&exempIificatfpecialitetinteralia tis

de ptiuatione. Vbi aduettcndum (ne ledlot hic qu6dPhiIofophus ibidem,text.coram.

fatigetut)

a7.& 9.Metaph. text.contm.^.diflinguitmodos vno modo ex parte aptitudinis.quam impof cac;alio modo ex patte negationis,quam fiptiuationis

modo

habet quatuof modos. Ptimus eit , fi aliquid non habct aliquod nacotum iubeci , quamuis ipfam non fic natum habere

gnificat.Primo

com-

aliquidaliorum Vniucrfalium,co quod (vt fupri, cap.dc Gencre didlum cft) Logicu» dcfinit fecundas intcnciones in concrcro,nedum ad fuppofica, fcdcciam ad fubicfta , vel fundamenca , nam fic funt applicabiles primis

:

btnc tamcn

eft abftra-

& primz intentionis,^ quo dicuntur conctctiae differens & diffe-

£bum,vt

eft

fpccics multitudinis,

rens,8c fignificat rclacioncm.inquic

Declarat autem quid

/implicitetdicitutde morruo, fiuehomine, fiue

alio.Reddit aucem rationem,quarev»«m

16,

in fo-

/implicicerdicitur de eis

Exemplificac dc honutte

f•

veco negationis , modi priuarionis funt quinquc.

alia parte eft asquiuocatio ipfius in qtuU ejfentiale,

lem,licet

I

Primus per appofitionem huius przpofitionis in, in principio compofitionis apud Latinos,vcI huius particulae « apud Gfzcos:vt(n<(^w4&.Seciidus, yiinuifibile, proco quod nullo modoefl tale,vci

totius; alteri pec

modum totius,& proptii & apptoptiate» vt fu-

varii tntdi.

& ifle mo-

ciem

que,& tuncctunt tantumquatuot vniuetfalia. Deinde ibi cum dicit, dieipetejl : t ftfpondet iiroul ad hac teplicam, & ad primam obiedlionem, oftendendo fingulariflimc fimilitudinem non curtete compatando difTcrentiam vltimam ,& intermediam , ex vna patte ad Genus & Speciem ex alia:quianedum per differentiym fptcie,ic nMmCT^f.differunt illa.fed in ipfoiff^Mi
rnuMtitmt

:

bece,& quando,

,

Ij

dus

^67

didtuc pciuaci oculis

vna definitio,& vniuoca,itadicam qu6d Species, Genus conuetiiunt in hoc communi , quod eft frdtdicabile de plurihiM in <)nid ,appelletut A,quod fcilicet fit infraVniuerfale,& fupta Genas & Spe-

&

1

illud, vt planta

intcntionaliter accepta

diccns qu&d ^ DifFcrcntia

quod poteft

,

fit

DoCtot.

Di^rewi* fccundz-

I7.

vt hic cft fcrmo dc ipfa,

hocnomen D/y«-*»ri«tfanfumitur vt eft nomen primz intentionis, ,

quoad originacionem quibufdam placct & tunc DifFerentiaptimz-intcncionalis fumitur ibinon pro intelligi vel

inccntionis, vt

:

, fed pto fundamento.vel tcrmino eius,quod cftprincipium formale di^ercndi , de quo confequenter loquitur Doftor.Vel poteft intelligi illa tfanfumptio quoad fimilicudinem vocis,& fatisbene,quicquid dicat Fokfal, ficuthocnomenj|^«n«ilogicetranfumitut ^ fpecie.vt fignificat fimilitudincm tcalcm, vt fupti, q.4. declaratum cft, qualiter j^ffiw efifinulitudo tenuu indiitiditorum , fecundikm Boctium.

relatione,vel fpeciemultitudinis

Similitet ni4t

hoc nomcn profrium, & hoc nomen^^-

ttanfumituf.

quod hoc nomcn Differentia,\t fecundam intentionem applicabilem

Intclligo cf go fignificat

. quod cft ptincipium fbrmale DifFercntiz , vc Di^rentiaeftres prim^ intentionis,(vbi norlter

ei

dixic

1

8.

g

V

568 4ixu:

YExpofitio

I

m,& non wmefit quia res,non nbmina fun-

4ancur

& funt

,

reatia,ideft,ab

relacipnes) tranfuniicur k DiJfe-

hoc nomine

cat relationem

ciem.feu

Dljferentia prima:-in-

quod

tentionalitet ^ccepto, eo

(icutillud (ignifi-

fuadatam in multitudine,rel fpe-

modum moltitudinis.ita iftud

fignificat

& alibl,fxpe.

ad diuerfa rclati,plures eflc dcfinitiones , vt ^pr^,cap.deSpecie,q.i.didlumeft.DifFcrentiaau6tiai

tcm eft huiufmodi,vt patct ex ptxmiiSs.Declarac

^licui applicatur,(equicur neccllari6 dilUndtio,&

inquantumconjlitutiua^vx. fupr^.q.j. huius cap.np-

&

ab alio, ita multicu^orHcut hoc nomtnrifiu tranfumitur ad floritiodifFercncia elTentialis eius

nem

pta.Ui8c cur/iti

admot^velocem

aquar,

&e(l

^equiuocatio penes fecundummodum.Tangiter-

go Do(5lor tiam

in folucione

vnam

:

(entionis

ifta

,

triplicem difTcren-

proprie fumptam, &c formaliter,qux

ell fpecies,vel

modus

multitqdinis

aliam tranfumptiue

;

,

,

& primae in-

qus eft fecundx

tix,quas ponit Porphyrius.

ift

vniuer/ale:hoc el\,
dicabile,& per confequcns vt rcfcrturad fubiicibjle, relatione fecundum Genus. Si autem acci» piacur generalius.vt taftum

damencum,de quo ftatim magis. Deindc ad probacionem affumpti refpondet, quod tantum Diffcrentiay^x. eft nomen primx intentionis,cocretiue dicitur
Porphyrij refpondet nngularillime ipfum exponendo,dicens,qu6d cum diciiut, Sacrates/enex differt, non eft intelligendum quod differt , vcl differens.ihii prxdicatum,(itconcrctum DifFerenti^^-vt eft

fecunda

intentio,y^(/_/!«,inquit,fy?iiSf»<^

eKcmplam, adpropofitum eius, quia

vel

rei

difFerentiam

,

extre-

fundant

uia,fcilicet Socratesfetiex, Sc Socratespner,

px natura

di(%um,

illa

vt eft relatio realis;^

qua fic denominatur , & in ipfis extremis totalir bus funt aliqua principia formalia difFcrendi , vt

& lene<%u$

quibus intelledlus applicat nanc intcntionem Differentia , vt eft cofnmunis,

pueritia,

cuius

nomcn

,

tranfuraitur \ DifFcrentia reali

,

vt

prius notaui.Similiter eft de exttemis difFcrcnti?

ptoprix

,

& rnagis propiiz intelligendum.

enim quod fcmper concpmitantur tr.cs

fc

Vult mxAiCtgc

DifFerenti.T,

Ad

tertiam refpondet

,

recutrendo ad eandem

eft in

folutione qux-

ftionis,hoccft,non addendo differentitm^ecie,[ed

tintam de pluribtu in

&

^M4/«,fcilicet efteniiale, eric

communi,vt

nere;5c t\azxxz,c^ax e{i,Differentia

eft

lic^t vt eft abftra-

primx intentionis non referatur, vt proceargumentum. Ad argumentum indudliuum, concedendo primum mcmbrum, negat fecudum, Refertur enim ad illa tria,fcilicct indiuiduum relaiione fccupdum genus.vt fupri,cap. ^c Spccie, q.i.diAum eft in fimili. Vocat tamenDoi5lory»^-

differunt

&

res eius in lictera dicunt

confiroilitcr dicit,

,

(5);or,qu6d illa quarta fic abfolute

valer,&cum corrigitur peradditionemiftam,fci' licet

& conducit adeffe ,(fr

tft pttrs effentialii effe rei^

tunc contrahicur magis ad rationem conftituen-

qu6d tuncilla inquancum conftitutiua eft,& fic dax erunt eius , inquantum conftitutiua,& vnainquantum diuifiua,& quariainqDan' di,qu^m diuidendi, hoc

eft didlu,

dcfinitio erit DifFerentix,

tuni Vniuerfale,vcl prxdicabilc.

Ad quartum ptincipale refpondet, ponendo xquiuocacionem Diffcrentix fecundx-intmtionalitcr acceprx.

Nam vno modo accipitut prouc

declarando illam particulam differentibiu jbecie, Tiif*r*»tU pofitam in dcfinitione Generis primo modo eft *»"•«'««

&

:

'"* concrctum.fccundo modo abftradtum.cuius con- * cretum eft difftrtns , & habet fub fe duas fpecies, fcilicet difftrtntiam ^tci*

,

&

differentiam nurnero, ,

fcilicet diffe-

adiungit congtui-

tate,& probabilitaiem huiusdiftin(ftionis, lutionis:quia

indiuiduum,vel fingulare, vel infcriusi& vniuerad quodcumquc fubiicibilc.£t allegat Phi-

faliter

lofophum 4.Topic.c.5).Refercutetiam ad Genus, £t ne aliquis inftatet qu6d vnnm vni primo opponitur:fpeci>s autcm prim6 opponitur Generij & c contta,declarat fe,dicens qu6d non inquantum Gcnus eft.fed inquantum diuifum, & Differentia diuifiua.Similiter refcrtur ad fpecicmnon prim6 vt fpecics cft , fcd inquantum conftituta ,

per difFerentiam

,

vbi femper fupponunt intcn-

tiones pfo fundamcntis. Simile infra

,

cap, d^

ij,

jam in folutionibus ptxcedentibus declarauit,vt hic cft fermo de ea,fcilicet vteft tetcium Vniuerfale Alio modo vt fuprk,cap. de Genere tadtii eft,

dit

commune ad

Do-

fumpta parum

(kvsm

ieEium tale correlatiuum,& jUud eft

eft.

In quatum prima tangicur diuifio adiua; in fecunda patliua. Sed ficut Porphyrius, expofito-

rensff>ecit,&c differens numero,i.x

,

qua

;

afefingula,dii\xax de ipfa,inquantum diuifiua

non

yt hic accipitut

X t,

iUud,quod eft natutn Suidereea quafuntfub eodemge-

quibus correfpondent fua concrcta

,

fcilicet ter-

tium Vniuerfale ,dequo hic agitur,inquit,nam de illo eft ptincipalis intentio in hoc capite tan-* quam de adxquato fubiedo. Alix dux,fcilicet tertia, qux eft , Differentia eft

diftiniftionem DifFerentix,negando difFcrenciam rcfcrri

eitu

efi

littera eft fatis duz. Secunda,id eft,ifta de qua in hac quzftione quxritur , eft Differcntia intermedit,vt didium eft,& addit DoGtox,inqHantum

definitio Diftcrencix in

hu>ufmodi.£t poteftponi fundamentum vtriufque,vel faltem temotumprimx, propinquum fccundx , fecundum tamen diuerfas eius acceptiones , vt fupra in generali didtum eft , de tribus acceptionibus fignificatiuis termini communis.Ec licct Doftor appcllct ipfum principium formalc Differentix, porfet etiam appellari principium materiale,alio refpedlu , pro quanto fun-

inquit,

Prit/ui,

taui:&

}em

refpei3;u vtriufque,fed diuerfimodervt ratio-

'j'^^'""**'

ergo per ordinem quatuor definitiones DifFcren-

intentionisitertiam fundamentalcm,feu originaI7ale,yel

1 0,

,

Deinde ancequam foluat quartum principale, % f. foluit quintum, quia cius folutio dependet ex di- Kt^taUimm iftis. Non eft enim inconueniens ciufdem refpe- vnHmplnres

intentionem applicabilem ei , quod eft principium multitudmis,vtpote rationali & fupponit pro eo,intantum quod ex Kocquod talis intentio :

jQ^

Proprio , quxft. i . habet

reperiiitut

& fo-

tam definitum hic,quara definietia« vniuocc in omni genere,eo modo quo

de Genere fupra.cap.de Gencre,dixit,& declaraui ibi.Nulla

aucem

res

ptimx

intentionis

fic

reperi-

tur,ergo hscc particula, fcilicet differentibm pofita in 4cfinitione DifFercntix,cum bilis

rebus

omnium Gcnere

erit intentionale,

,

licct

fit

Ijiecie,

applica-

non oranibus,

& perconfequcns cius abftra-

&um.£t addit vnam ptopoficionera

notabilera de

conuertibilitate definitionis, vel defcriptiouisj&

defimti,feu defcripti:& concludic intentum.

Vltimo.tefpondct ad fotmam argumcnti,con-

ia

cedendo confequentiam cum maiori , negando Ctntretm» minorem,& probationemeius. Licctenim con- -/*• a^flrtSt ctetumopponaturfuoproprio abftrafto, nonta- ?**'*'"'• »pmen concretum concreto difparato,vel abftradio, '^ '*'"'' faltem no vltitnato,vi fupta,q.}.de Genefc,dixit.

Supponitur

Qu^ftionisXXIV. Supponitur ereo falfum in argumcnto

>

fciliccc

differentiam hic definrtam cfle abftr^ftum huiut

concrcti differtm

jpecie.

Ex hac

incencionaliter,velfccundae-intcntionaliter.Idc6

,

vel

modus

oftendendo qu6d difFcrentia

,

hoc vt

,

eft

cft abftra-

tertium Vniucrfalc

& cft

:

contra folutioncm przccdcntcm, &contrafolutioncm fccundi principalis. Quod probat duplicitcr. Primo cx quarta dcfinitionc diffcrentix, quia ponirur tanquam qHo,8c non tanquam quod, Eflc autcm ^uo eft proprictas abiVradi ciTc vcr6 concreti, quod oftcndit in cxcmplo dc albedinc albo. Sccund6,quia fi cft concrctum,habet abftra(5bum,quaerit ergo quid, vel quale , in:

^d

&

Ad primum rcfpondet *

y•

«r fitni»Tttnu,

,

declarando fingula-

quartam dcfinitionem, quac decla'*^'° vbiquc pondcranda cft ( ficut fupra tctigi ^^pius ) quia dcfinitiones' intcntionum dantut pofpcr fundamcnta , pro qiiibus fupponunt funt bcnc intclligi przdicatione materiali efle vcras, quamuis, ob maximam fubtilitatcm , Do£bor reducit eas fupra ad prardicationcs formariflimc illam

,

Vnde cum

Ics.

de

pUmhm

dicitur

,

&

Gentu ejlqHod prddicatur

&c. poteft inteUigi in prsdicatior

,

&

ta

& faluatur

,

in omnigenere

inquit

,

,

faciliter vniuocatio

cx fblutione quaellionis

,

& quarti

,

prindpalis.

in originalibus ibidem fequitur,

tamenpotejt

effe tejuiuoeum y &c vidctur littera corrupta , iudicio mco poflec benc fupplcri fic, In ^uid tamen potef}- effe tijuiuocumy &c. quafi dicac,

&

qu6d

in ^/«/aequiuoce

ciei

vc prius

,

didum

&

conucnic Gcncri , Spiin corporc quxftionis,

cft,

& loco iftorum po(mi plura fpecicy & numero; hoc cft

qu6d

didiu,

&

pluralitM dicacur vniuocc dc

etfi

, non camcn in tptidy qupd intclligo vii diuifionis , non praedicationis

illis

,

fimiliccr in quale

difFcrentiae accipiantur

pro fpeciebus per cas con-

&

tamen

effe

de DifFcrentia pcr

.6nita

modum

praedicabilis dc-

tamen in rationc diuifiui,

ipfa

,

ratiui dcfinica

,

vcl confti-

fupponit ncceflario pro funda-

mcnto.

Didt igitur quod Dijj^entU eflejua , non vt formd informantc , ficut albedo cft , qua aliquid cft album formalitcr informans ipfum , & hoc eft didum prius , quod fcilicet difTercntia non induit"

modum

difFerentiae

fed bene Spccici,

,

fed qui vt intentione applicabili principiodiffcrentiae

,

tia fpccie

vt rationali

vt

,

<juo

vcl huiufmodi, difFcrcn-

,

fecundae-intentionaliter ac-

cepto , differunt aJeJinguU fpccic. In qua dcclaratione tangit tripliccm difFcrentiam , (cilicct

dupliccm recundae-intentionalem , &vnam primae-intentionalcm fundamcntalem,vel fccundaeintentionalem per modum primae fe habentcm. Non folum cnim iftz definitiones DifFercntix poflunt verificari in fundamentis primae-intcncionalibus, vcrum ctiam in fecundx-intcntionalibus , vt fupr^ de Gencrc Sc Spccic in fimili di6bum cft. Quartam vcro tacuit hic, fcd an ibi fit,vt fcilicet eft relacio rcalis,

dubium eft,de quo

cadtum eft , &infri , cap. de Proprio , quzft. i. folucndo fecundum prindpale , habct ) qu6d non potcft abftraAum diftiercntiae exprimi vno nomine , ficut ncc aliorum Vniuerfalium , fortc propter penuriam tcrminorum , vcl aequiuocationcm , fed aliuddicic

(

ficuc fuprk

rantum circumlocutiuc ffremix

,

fimiliter

autem non

dc

fic, fcilicet »wrfWi« dif-

aliis

diccndum

praedicatur de rationali

abftradbum a fubicdo. haec eft falfa

,

hotm

Vndc

eft ,

tale

:

quia

cft

fupra dixic

qu6d

imm6 hxc

ctiam

efi intentio ,

&

fpecies ejf intentio.

Vbi notantcr

non

vt infrk cap. de Accidentc in

raxionalitas

fimili

habet

,

,

& fuprk

etiam

dicit rationali

tctigi.

Quia

ficut

uitcntioncs concretiu^ confidcrancur a LogiScotl oper.

ftitutis.

modo cxponcre,

Si volucris alio

a^iuocum , &c.

confidcra :

Tom. I.

*p.

potefl

fcilicet aliqukl potcft

poni aequiuocum ad illa pro fubftratis fupponentibus , licct illud non fit pluralitas. Addic eriam aliud ditSbum in folutionc , quomodo vidclicer^/Mni/(/<».in definitione vniucrfalis fitvni-

uocum,&c. Tantsl ptolixitatc iuxta lirtcram vfua fum , quia difficilis eft , & nc vidcar mtu ( vc zi\xni)pertranfiensfarinamX.c€toi aiitenn ingcnio-

fus abbrcuict

charirate

,

vcl dilatet

,

enim minijs

pcpuc<Sbis

,

vc cjfpcdicrit.

,

tantam prolixitatcm

fore ncccfratiam

,

Noui

pro quibus laboro

imm6

,

vel

,

ex

maiorcm

dubito cxpofitionem

indigere plerumque alterji. Res tamcn fubtiles, rcmota ^ fenfibus non pofFunt nifi fubtili-

&

tcr pertraftari

tiens

D

fed quicquid fict, non'dubito

,

h«c

groffa capita

faftidirc

charitat

:

tamcn pa-

efi.

E

TERT

I

o

,

occurrunc nonnulla dubia

circa dida Doiboris in hac quaeftione. Ec

circa folucionem quaeftionis

,

cum

dicit

prim6 Do6bor

quod definitio , de epia epuritur , efi intermedia , non vltima. Contra , ficut Genus prsdicatur de hoc, & illo , quae tant^m numcro difFcrunt , vr fui. de Generc , tccigit, fimilitcr videdicendum dc DifFcrentia, non enim commu-

pri quaeft.

fortc in cercio arciculo.

Ad

eorum

qu6d vniuocc reperiuntur in omni Generc inquantum intcntiones, licctnon inquantum res. Hocmaximi colligituc quafi dicat

,

Poflct littcra intclligi abfoUite fic

,

:

Xj.

,

vnam rcalcm ,

,

ipfe.

fic

iS.

Philofophus poaliam Logicam. Similiter poteft dici dc muUo , fecundum hoc pcrtincnt ad confidcrationcm Logici , vel Mctaphyfici , diuerfimodc confidcracap. de f^ne

,

nic duas diuifiones vnitu

Gcnus cft intentio applicabilis , vel applicata ei quod praedicatur dc pluribus faltcm quicquid fit dc Generc ,& Spccie,

ne materiali

l^.

Mctaphyficx

5.

Communitcr

nuens quod nullum dctur.

UitUtintuf'

,

vel faltcm in ea fundatur immediatc. Inftat con-

Aum &

*

corollari) cpilogaciui

quaedam didla in folucione, arcicuIorum.Primum di6tum eft

& quaeftionis & de multo, & t/m, qu6d poflunc accipi,vel primae-

tra ifta

n«™'7.

modum

Vlcim6 per

colligic principalia

eius,

&

fpccies multitudinis rationis

*

in aliqua concre-

cione.

folutione habes

quadrupliccm difFerentiam , trcs fcilicet prius enumeratas , quartam nunc additam , quae efl:

569

co,ita& fundaraenta, falccm

tur

nior Gencrc,igiturdiuifio difFcrcntiae in intcrvlcimam , cft cantijm in indiuidua» mediam

&

ficut

t;idum

neraiijftmum

,

cft ibi

,

dc diuifionc Generis inge-

Scfidfalternum

:

ScSpecici in

fi>eci0-

vcr6,inquantum talis , non eft dcfinitio , neque dcmonftratio ,ncquefcicntia, 7. Metaph. & cap. de Spcde in Porphyrio, & alibi fzpc.Male ergo dicir hanc

lijfimam, Scfididtemam. Indiuid^ui

cfle

bonam dcfinirionem ,

fe difFcrentiz

intcrmediae

& cum hoc ipfam ef& non vltimz nec ,

,

communi.PofTct confcqucntcr ibi dubitari, ficut fupri dc dcfinitionc Generis, innuendo nugationcm» cum didtut deplmiipfius Diflcrenti? in

bm differentihm. Yjr

Itcm,

)0.

Expofitio

570

Item , noH vidcmr faluabilc , vnam diffcrentiam alicuius Gencris diuifiuam , effc vniuocam, alteraro oppofitam , acquiuocam ; cum igitur

&

in ejuU

& in ejnde fint differentiK ipCias pr^dicavl fupra faepc & hic dicit, ergo

,

cU plurihus

bilii

in tjuid

non

,

,

vniuolum per regulam To-

cum. Probatio affumpti , picam , Si vnum oppojitorum mnltiplex

erit

Gcncris,

fccc

^Hole

multipLex

tum quia differcntia

:

,

& alterum

cft

fimiliter

,

& differentias

:

vnde fe^uitur vnum

cfle

pri;

Spcciei in ipfo

^uid

>'»

fcd illud

:

Dodor vcUe

illis cft

de Proprio,& Accidcntc,vbi ponit multipliccm acccptionem Accidentis , & in dcfinitioneProprij ponitur loco generis cxprcfse , & Accidentis im-

yniuocum

plicitc

vt videtur

,

,

in cap.

rcl faltcm fe tenct ex parte generis

,

,

vcl

potcntialisjfcu contrahibilis vtrobique. Prajtcrea

,

videtur

quod

ratio

,

quam

afllgnat

pro ifta 2quiuocatione,nullafit, cum dicit quod CenHt pritdicat partem , &c. Qoia fi fic, fequerctur toti, vbiquc quod nihil effet vniuocum parti , quod vidctur falfum,tam de partibus fubiediuis, quam ctiam dc cffentialibus, integralibus, atquc quiditatiuis. Poflet infuper ibi * ponderari Species totum qualiter GenHt pradicat partem formalitcr accepta. Nam fupra, qusft.j. de Gencre , dixit , ex intentione Boctij, quod Gentu in

&

&

&

prttdicande efl totumy

licet

in definiendo Jitpars. Simi-

litcr

quomodo diffcrcntia , cum

nis

praEdicac

,

fit

relatio ratio-

p^rtem formalem Indiuidui

,

vcl

5 pcciei ? Itcm poflct congrue dubitari , quarc non dcfiniuit Porphyrius differentiam in communi , vt cft tertium Vniuerfale, dc quo in hoc cap; inten>

vt dicit hlc Dodtor , cum tamen Gcnus in communi definiat,& non genus fubaltcrnum,nec

dit

,

gcneraliflimum primo ? Item,quare potius diffcrentiam intermediam,

quam vltimam -c

Ii

•

,

definit,

:

&

modo pluralitoi j

dcclaratio crgo Dodboris nul-

Item , ci quod cft fimpliciter tale , & ei quod fecundum quid , nihil dacur commune vniuocam,ex inrencionc huius, infra, cap.dc Relacione, & I. Senccnciarum ,dift. 19. ergo vnttm non eft vniuocum ad vnum numero,& fpecie,&c.igitur xquiuocum,vcl dacur mcdium,quod vidccur concra iftura,& fcquaces communicer. Circa illud exemplum de non Aow/w,poflcc dubicari, fcd non curo immorari. Mirum eft etiam

maxime cum Spcciem

cum tamen viuxt

,

ifta

confcqucntia non valeat

ergo homo mortuui

Itcm

,

& priuationis & alioruin fic diui-

,

,

forum,ad quam fpeciem diuifionum a Boctio affignatarum , habent reduci. Non videtur qu6d ad aliam , quam ad squiuoci in squiuocata, vei vniuoci in vniuocata , vel fi ad nuIUm , igitur Boctius diminutus cft.Plura alia poflent ibi tangi

,

fed haec principalia funt ,

tantum fubalternas, aut

patct, quia differentia

vlrima,^ intermedia,funt

du£B fpecies fpccialifl[imx Differentiac in ni, vt hic videtur habcri

neraliflimo

communi

;

de gencre gefubalterno refpeftu Generis in de fpecie fpecialiflima & fubalter-

bili

rcfpcdu

,

,

;

fimiliter

& &

& de proprio huius & ilProprij & de accidente fcpara-

na, refpedu Speciei lius

commu-

,

,

;

& infeparabili, refpedu Accidcntis, eft di-

cendum. Erunt igitur decem Vniuerfalia, fi fubaltcrnas primas , erunt tantum duo , vidclicct vnum diftum dc pluribus in tfuid, & altcrum in fuale, vel faltem erunt tanium tria , vel ad plus quatuor , ponendo zquiuocationem ipfius in ^uidy & ipfius in tjuale in communi. Genus videlicct

,

& Species

,

quale accidentale cffe

aequiuocum.

Differcntia

didum ,

,

& Prxdicabile in

nifi fortc fingas illud

& latis diflicilia

,


quibus fi liberari potcrimus,aIia cuadere non dubitamus.

Ad ifta igitur,fuftinendo femper Dodorem ve-

3^*

ritatis,falua fentetia altiori,conabor refpondere.

Ad primum,alias macice

cctigi,

illam difliculcacem proble-

quod fcilicec

potcft poni

Gcnus,&

acque Differcncia, &c. habcre modum Generis refpcAu fuorum inferiorum,vel fimiliccr Species

modum

,

Speciei fpecialiflimas,& prima via vide-

tur

vtrafque. Si fpecialifl[imas,eruntpluraquinque,

homo

poteft dubitari circa talcs diuifiones,

vnius fcilicct

6 non fubalternam

Itcm.aut Porphyrius enumcrat fpecics fpecia-

,

hsc autem valet,y««

:

vnum nHmero,ergo vnum^ecie, ye\genere,8cc.

tur magis fccura,qus

?

3 f•

quod Genus , vel Spccics addita vnitaci , dicacuc dcccrminatio diftrahens , ficut mortuum , hominij

fpecialiflSmam in ratione prasdicabilis definiat,

liflimas Vniucrfalis,aut

vt

,

:

&

l^nam.s.

,

lacft.

Itcm, non vidctur maior conucnientia ProAccidcntis , in ^uali accidcntali,quam Ge-

& neris &

& raaxirac pluralitas

docet Philofophus ibidem , in y. Quarc infert alias , non c contra ficut ex alia parte pcr oppofitum dc vnitate igitur ficut vnum dicitur fimpliciter , fecundiim quid , ita eodem

multiplex,fi alterum cllet tale.

31.

& fimplicicer vni-

tionis eft fimpliciter

conftituit intrin-

3 4«

fecundum quid,icapluralitas propor-

xquiuocum non

conftituit. Poffet confirmari idem, ex idcntitate

Gencris

tas,&alia:

Genus, non diuiditur pcr arquiuo-

& effentialiter vniuocum. Sicut enim non ita nec definit, & per confcquens non

,

definitur

&

Iccm,ficut vnitas.numeralis

diuifiua

eft

& conftitutiua Spcciei. Sed vniuocum,

cuiufmodi

cum,

&i«

aequiuocum,

etit

Item, videtut implicarc , cum dicit vnum dici fecundum quid,non tamen aequi, uocc, cum tamcn fecundus modus aequiuocationis I. £Ichchorumafl[ignatus fit illc. Itcm , quomodo non effec fallacia a ficundtm ejuid ad fimpliciter , vel faltem c contra hHc, fiint vnum numeroyergo zmumfpecie, contra Ariftotelem 5. Mctaph. qui fic docec rectc argucrc. fimplicitcr

fi

teneatur, facilitcr euadi-

argumcntum,negando differentiam intcrmediam eflc indiuiduum , vltimatuni faltcm. Sed Ci alia via teneatur , diflicile cft euadere argumentum. Et fimiliter argucretur de Specie fpecialiffima , dc Gcnere gencraliflimo , quorum defi-

&

nitioncs afliignat Porphyrius

quod gnato

,

exercito

nic

,

nifi

,

quis dicerec,

calcs definiciones incelliguntur in aduyi"-

vc verificancur in fundamcncis in adtu ,

&

fic

indiuidua dcfiniri

fecus eflcc dc

adu

exercito

,

non inconue-

& fic cxponcre-

tur Philofophus, vbi allegacur.

Sed videcur ncralifllmo

,

difficulcas fpccialis

quod Do6tor ,

adhuc de gcAncc-

in quxftione

pracdicamentorum, afllgnac fubicdum

libri Pra:-

dicamencotum , & hoc fccundac incencionalicer fumpcum, cum fubicdlum fcicnciae habeat neceffario ^uidefl,dcejuia,

pcr fc primo dc ipfo

& pafllones demonftrabiles ,

qua:

non

poffunc verificari

de indiuiduo. Similitcr fupra dixic quod dcfiniciones fecundarum intcncionum inn(k\\ fignato aflignacarum,vcrificantur pcr fc primodefcipfis,

&

3

7*

&

Qu^ftionisXXIV. Sc dantur ex eflcntialibuj fuis in fuo gcncrcrquareprima viamagis fapit. Saluatenim coordina-

&

nonem

notabilem in fccundis intcnt ionibus , multa fubtilia, neceflafia ad procclUim Dodkoris huius. lilealius modus dicendivideturcoincidere cum illa opinione , impugnata cap. de Gencre,quaeft. I .qu6d fcilicet rcs fub intentionc dcfinitur kloco. ConHdera tamen alcc cimda, ben^

&

) t.

moderando. Ad aliud quod tangitur dc nugatione, patct cx didis fupta, cap. de Gencre , in quarftione dc hoc mota,& quacft.i.ponuntur enim non vt partcs di-

& ita num cft cxpontio alterius.Dantur enim iftx deftinfts^fcd vt fpecificatum,& fpecificabile

finitioncs

communiter ,

:

vt docet Fhilofophus 7.

Metaph.pergenusprimum,&omnesdifferentia6, vfque ad vltimam. Ad aliud, fuftinendo ipfum itt ftidciTe propri^

vno modo , quod luum oppofitum cft etiam xquiuocum , cuius modi eft

zquiuocum , ipfum ynum tpptfi*ir*

I» qnale in

communi ad

in

^mU «jJimiaU,

& MccidemaU. Nam illud fibi primo opponitur, ^ non ;„ -^^ effemiaU vt patct. Vcl alitct) quod ,

inconucnit

vnitueB

vnum

oppolitorum

cfle aequiuo-

& alterum

vniuocum , quando non funt oppofita fccundum omnem fignificationem i & ficeft inteliigcndus Philofophus inTopicis,&

&*herum*i ^""^ quiMofHm^

poteft dici

cft

»

intentio Dodtotis hic

& infr^,qua:ftione vl-

,

tima dc DifFcrentia,fuftinendo r
& irrationale vniuocum.

UDcum,

in(pMle,fme in

communi,

/« ^uid autem Sc

fiueefientiaie,hon funt

oppofitafccundum omncm fignificationcm, qiiia omne prsdicatum in tjuale videtur dicere tantiim partem formalem , vel eflentialem » vel accidcntalem , licet forte pcr modum totius , ita vidctur quod opponatur modo praedicancti in quid ipfius Generis,& non ipfius Speciei. Et quod ibi additur, fcilicct quod differentia aduenient eineri confiituit fpeciem , hoc po-

&

J^.

conccdi jfcdinillo priori non pratfadjl di-

teft

Vnde differcntia poteft fignificari mediatc per vocem jequiuocam,& immediat^ pet vniuocam:non ftindtione,

dicitur

non eft propric

difFercntia.

tcdh aduenitur Generi, nifimediatc in

lo priori,vclremote. Et cum dicitur

«ocum non

tfi

diuifiuum vniuoci

>

il-

qu6d («5'«»-

potcft concedi

f>roprie , quia ficut necconftituitproprii in ilo priori , ita nec diuidit,nifi remote. Velaii-

Nam

vtrumque diuidentiumaliquandopotcft poni xquiuocum, ita zquiuocum zquiuocans pci aequiuodanter,qu6d

illud poflet negari.

&

tia potcft diuidi

dente

,

dentium cura

& ter

efle

accidens.

,

(

&

fuprk

vt patct infra 1.

,

cap. de Acci-

Potcft etiam

vniaocum

,

&

vnum

diui-

alcerum xquiuo-

vt patet in diuifione entis in fubftantiam

,

ver6

,

quxftione

,

vt hic

vnum vniuocum reliquum ponit Dodlot didum fimplici-

Vel

,

)

ces fignificatiuae plures

motius altera propinquius ipfum fignificat. Ad aliud , poteft fuftineri maior conuenien-

duorum

illorum

tia

in quali accidcntali

iftoruminipfo »«fM«^,quiaibi non

& totius

tiplicitas partis to poflet

poni

ibi

&

,

in loco.

Ad tiali

,

alud ,qu6d hic loquitur de parte cfTcntoto vniforrai. Licit ,

igitur partibus

do

&

,

i

&

toti vniucrfali

toti tali rar6.

Vnde infra

ftancia de partibus fiibftantiae ,

immo

mum, non prie

Subftantia

praedicatur de

in ic6to faltem

,

:

&

de ipfa fub-

formalitcr,

igitui: aflignat

aequiuocationis

illius >

,

&

bens modura matcriae j aliter in <juid dicitar , habens modum totius. Vcl alitcr, quod non fequitur femper ex alictate ratiohij alitcr Species

modi

praedicandi

,

nullum

efTe

vniuocum

Stotioper.Ttm.I.

parti

& totijfed priraa refponfio pIacct,logice loqucn' do & intclligendo de partibus eflcntialibus & ,

,

toto

tali.

Qui vellet alitcr imaginari biliter ^ principio dicere

,

hic

poffet proba-

,

41»

quod Dodor loqui-

tur hic extcnfiue dc aequiuocatione, ciim dicit

aequiuocum , quia fcilicet non eft vniuocum tamen verc cft vniuocum, ihfra latitudinem graduum vniuocatio-

in quid cfle ftridbiffime

hoc

eft

,

:

nis continetur

,

f«pc dcclaraui

ficut ali^s

mcn-

eius,& fic facilitcrOmniafaluarcntur,quat adduda funt tanquam inconUcnientia. Eft igitur vniuocum anaLogum , quanta analogia non tcra

reperitur »»^4/» eJfentiaU

,

&

ide6 refpcdiue lo-

&

iftud acquiuoqucndo,ilIud eft vniuofum, aim , non autcm firapliciter loqucndo & tunc :

poflct conftitutio fpccierum fubaitetnaruni or-

dinate fub vniuerfali defccndcndo fic imaginari, ita qu6d in quid adueniens VniuerfaIi,conftituit fubalternam,fimilitef & in tjuaU cx & iteruni in ijuaU ejfentiale vnam, & in

vnam fpecicra alia parte

;

quaU accidemaU aliam. Haecomnia probabiliter didafint.

Ad

aliud

,

quod additut fupri ,

cet ifta forroaliter accepta ,

& tdtum & ,

1

,

qualiter fcili»

quafitatem efrentialem , &c. numero Vniucrfalium,

quaeftione de

deillis in

aduy%»4/«

in SiCbi txercito,

•

,

,

vbi

ifta teiigi.

Tranf-

ptoprictates

quoH

dicitur

fundamcntis circa ifta declaranda

vcrificatur in

Plura alia

quaere.

Ad aIiud,poteft dici qu6d definiuic aliis definftionibus Difterentiam in coramuni, definitione

,

licct

non przcis^

,

& eiiara hao

feu

adzqua-

te;quiaftando in vna parte huius definitionis, fufficientcr definitur

,

vt dicit DoCtot in littcra.

Yy

^

poflunt dicerc par-

intentiones. Et

, vt tetigit argumentum. Refolutc crgo tenendo hanc viam , dicatur quiid Differentia vt DifFetentia eft , non eft acquiuocum , fed benc poteft fignificari per vocem acquihocam , & vniuocam. Vnde eiuidem fignificati pofTunt cfle vo*

Do^or

&

,

fundamentorum ad

co

&

hoc logic^ loquendo quia ficutmateria & forma , fic funt prim6 diucrfa j ita Gcnus & DifFcrentia maximc fundamentaliter acccpta. Gcnus igitur harationem

nomina , ita &

diuidat, conftituat,

Gencralifli-

eft

feruntur e;iim Gcut

pofTunt conuenire «quiuo-

Sub-

proquia tantum redudiu^ illis

Optime

lunt in gcnerei

i

qu«

,

& cap. de Genere, & alibi

cum differcntia

cap. de

,

Sed licet ifta fint probabilitctdifta , habet nihilominus diftum Doftoris fpecialem difficultatem , de diuifione Generis in fpecics per dif-

qux non

aliquan-

quod analogice prxdicacur Sub-

ftancia, dicit

ftantia

fit

,

vniuocum , partibus tamen cflentia-

aliquid

libus

&

vel quiditatiua

tcm

,

Acciden-

poteft dici

,

patet fupra

,

mul-

modo,& quod

aequiuocatio,fuo

torum.

definiat

cft ilia

quod ponitur tantum circumlocutiu^ , vel qu6d ibi contrahicur per immediatc adiundlum , eo modo quo zquiuocum poteft contrahi , de quo foite magis infri , fuO tis

&

ferentias

40.

quam

>

ficut hlc. Aliter for-

,

additur de definitionibus proprij

fecundum

quid.. Ha:c tcigi aliqualiter quzftione quarta Antcpraedicamen-

571 ordinatcduarum vnare-

4

Polf«

-t

>

.

.

Expofido

571 Poflct etiara dici

,»,

,

quod

definit intentiones

,

quat

funt appUcabilcs.propinque faltem,rebus,&; non aliis. Sed hoc habet inftantiam proptcr defini-

tionem Generis , vt tangit argumentura. Prima crgo folutio placct.

Ad

41

aliud

non definit tJa:

vltimac

,

potcft probabiliter dici

,

quod idc6

differcntiam vltimam, quiadifferen-

rerum communiter funt ignots. Idco

Philofophus z.PofterioruBJ, text.comm.17.

dicit

do dicitur fecundum quid tale, & quando talc fccundum quid , de quo non curo mod6. Non excludit ergo

ptcr ha:c

Doftor vniuocationem vnius

fed denotat analogiam

pro-»

vniuofecundus mo-

,

cui^ti

catione.Ncgarur igitur qu6d illefit dus zquiuocationis. Peridempatet adaliudfcqucns.

tionem applicabilem fundamento notodcfiniuit. Et|fi inftetur ex Philofopho ^.Metaphy-

potcft dici

:

fick

qui docet dcfinirc ex vltima

,

differen-

vhima circumlocutiuecommuniter,& cx pkiribus vcnara,& communitcr pcr accidentia", faltem propria. Et quamDico , quod

tia.

cft

nota

uis aliquando diceretur

fpcdu aUerius. Vcl

rar6 tamcn re-

,

potcft dici

quod implici-

tc dcfinitur dcfinita diffcrcntia intcrmedia

nihil aliud addi oportet ro.

Ne videatur ergo

nifi dijferentihtu

,

quia nume,

Et

fuperfluus tacuit illam.

quod additur dc Specie Ipecialiflima , potcft dici quod iUam definiuit,& propter diucrfitatcm pradicabiUtatis eius in^«iW,

& vtoftendat diffcrcn-

tiam fpecici a Genere in ratione pradicabiUs. Nam omnis fpecies , vt fpecics cft, prasdicatur de

tantum numero diffcrentibus

,

ficut infr^, in

fi igitur fpccies f)r«fimiU de Proprio dicit dicatur de diffcrcntibus fpecie , hoc eft vt induit modum Gencris , &: non modum Specici: :

quarc nihil fine ratione Author , fter loquunrur.

Ad aliud,patet ex didis.

& Dodlor

no-

enim tencbitur

Ad

aliud

,

quod quod

eft fatis

pulchrum motiuum,

facilius cft dcftruere

gia,

& ordo hic

,

non

,

tio huius, in i.diftind.1 .qua:ft.6.

principale

ad diftinguendum yfid nonfic de identitate, Qua:rc ibi optime. Et ad Philofophum dico , qu6di

cit

quamuis

tales confequentiae valcant fort^

tius in ordine

ad oppofita rcfpiciendo

ergo dico , qu6d comraunitcr cum omni vniuocatione dantur gradus, plus tamcn in vno , qukm in alio , vt pa-. ,

refpc(3:u illati. Brcuiter

vidc j. Mctaphyficz qusft. de vno optim^ Plura hic Metaphyficaliaaddantur. Pof^

:

haec.

fct ctialn ibi dubitari

mcn

,

cum

dicit

Dodtor qu6d

cumtamodus

pluralitati,

Mctaphyfica: vidcatur clTe vnus

).

vnitatis

,

cui

habet videri

non opponitur multitudo ibi

notanter

,

:

hoc

fed

fampsc faltcm vnum

via hic probabiliter fuftineri

gnam

quitur

fic

po-

qu
&

rentis

primas , fcd vltimas : nifi ponatur illaaquiuocati6 , de qua fupra in ipfis in quid , & in qmU. Et ita poflicet illae habeant fub fe fpccialiffimas, fent poni probabilitcr dccero, vel ad minus odlo, quia tamen conueniunt in eodem ntjminccomfic dc aUis, poftiuni, vtpotc gencra in gcnerc, fuit prxcise quinquc generales intcntiones. Et fi quaeras, quare non pofuit tantum duo, fuftinendo illam coordinationem, quam priiis notaui?Potcft dici(ficut in fimili fupra tetigi)qu6dhocide6 congruc fccit , quia multum^ remota funt ab appUcatione,& prxdicatione de fundamcntis. Cum cnumeigitur Logicus confideret intentioncs, rct, denniat,vt appUcabiles (faltem dc propinquo ) fundamentis , in propriis concretis> non duo vniuerfaUa,ficut nec deccm dixit. Illatamen via de aequiuocatione , habet maprobabilitatem : qua tamen non pofita ,

,

ad rationem formalcm pluralitatis , non tamen «anta Analogia cft. Tcnct etiam ille modus arguendi ex concomitanti.i , gcncralitate infc-

iww»,opponitur omnimodae

&

foluendo vnum

G^uaofm^ue ^ inc[aiz j.differentia fitffi^

:

des fpecialiffimas , & hoc cft fatis bonum motiuum pro illa via , licct non concludat. Si autem tenebitur alia via, quam magis commendaui, dicctur qu6d cnumerat fpecics lubalternas , non

&

omnis vnitas

:

ad

&

ita

quare magis patct Analoquim ibi. Hsec vidctur intcn-

eft fimpliciter talis

tet

&

,

:

tur fimplicitcr pluralitas

illa

Si

dicit.

Ad eft

aliudjconccdo fccundum hanc viam,qu6d vniuocum, Analogum taraen. Scd an Analo-

gia dcrur vt

deatur

ifte

medium

fuper

i.

,

raa^iiraa altercatio cft

:

vi-

aUbi plcrumqui; ad haec.

Ad aliud, potcft dici qu6d accipit dcterminationem diftrahentem extenfiue ibi. ExerapU ver6 ponimus non vt ita fit,vt fiiprk fipe notaui. Ad vltimura , patet cx didtis. Nam tenendo viam iftam , rcducetuf illa diuifio addiuifionem Gencris in fpccies. Et quod dicit Dodor , qu6d eft diuifio vniuoci , loquitur antonomaftice

non

dc vniuoco fatis

,

fcilicet propriiffime

probabilia funt

,

accepto

,

hacc

& fatis confona dodrina:

huius plcrumque. Scd nihilominus poflet alia

Dodor

dcficunditm

,

fcilicet

ejuid

qu6d

lo-

ScfimpUciter hic

Nam fua exempla , & dcclaratio ,multumpraEtendunradhaec fed fic dicendo difficilius foluuntur argumcnta. Sed ad primum poteft

cum interioribus. Exemplum huius patet nam enumerando fpecies figura; , dicimus triangulum effe vnam cius fpecicm , non ob-

iufmodicft primus

liim

ftante

:

quod contineat fub

fealiasfpccialiffimas.

AdaUud,quod tangit bonam difficultatcm, vno modo ficut fupra , cap. de Spe-

potcft dici

cie.quxft.i.notaui

, (

jqu6dy?c«»^OT fMiWeftasquivt habcc ifte in 4

uocum , & fimiliter fimpliciter ,

47«

Elcnch. quatft.i5.notanter,&

euaditurargumcntum. Et fi quis velict enumerare illa communiacurnillis fpecicbus ,non te£tc iientiret , quia fuperiora non ponunt in numcih aliis

a^^

qu
via,quasponitillaquinque dici detantum nUmero diffecentibus.potcft diciquod affignatSpc-

&

4f.

&

quod tjuitlibet fars defmitionu eft inplui , ejuam defimtum eo quod Diffcrehtias communitcr acccpta: in dcfinitionibus funt communes quarc inten,

44.

diftindione II. quxftione j.foluendo Hcnrici quod Do6tor hic nccifhficundum <juid motiua , pro pofteriori naturaUter , vcl pro mjjius principalitcr tali , ficut accidcns dicitur ens fccundum quid.Sed poffet fieri vis de rigore fcrmonis,quan-

propric.

:

dici,

qu6d

accipit aequiuocura propriiffirae

modus

,

eu-

aequiuocationis,quan-

do fcilicct vox aequc prim6 plura impprtat ,

&

proprJc,& non tranfumptiue.

Ad aliud qu6d illac confcqucnti* tenent ,

ptcr gcneralem concoinitantiam illorum

pro-

mo-

dorum , & non proptcr formalcm contincntiam, TC didbum

cft prii^s

:

fccus efl de mortuo, 8c viu»

refpcdu

48.

XXIV.

Qu^ftionis

Item

573

obiiccret, qui6d

mal^, vt videtur, afllgnat duas dcfini* tioncs eius , inquantum diuifiua , vcl inquantuRi conftitutiua , quia ctfi in otdine ad diucrfa , po* nantur plures dcfinitiones eiufdcm refpcftiui , in ordine tamcn ad idcm , non nifi vna , vt fupra,

JiqHlmcip»-

autcm

quajft.

ujt

diMifiim

Licct fortc in aliquo fenftt hxc confequcntia valcrct > homo i>iMtu , er^ mortMM. Vcl c contra , dc quo vide notanter infrii fupcr I. Perihermenias^quaeftioney. Et fi quis rcrpedhi hominis.

tjft

dt-

y^'«.«*^-

xquiuocum non dcfinitur, «'»««• communi fic , pcr hoc quod cft ejfe in-' icc. poteftdici,qudd non eftpropric

in ,

definiiio

fcd nominis declaratio

,

vcl dcfcripiio,

,

Ad ah'ud patet ptius> Ad aliud qu6d potcft dari

rnedium refpcfti* , ui loquendo , iuxta illam rcgulam communcm Scoticam , §iiuftidt , fcilicet ,fitnt dtto extrema , i«media

,

^Manto nwgis oliqMid recedit m»

wto , tanto acceiUt *d tiltemm immo affumit no" racn altcrius , vt patet 5. Phyfic. de mediis con-» trariorum. Quacratur ifte quaeft. finali prologi Sentcntiarum , quxft.8. Quodlibeti. Secun:

&

Item, communis do£btina cft,qu6d abftradluni &concretum conueniunt inprincipio vocis & difFcrunt in finc hoc i^utem non poteft faluari in propofito, cum dicitur , qu6d intentio eUfferemt* eft ,

:

eitts

ahfhafbinh

bitu latitudinis xquiuocorum.

tiSi

ips4 , vt eft rclatio rationis

-,

ita

ipfamet differi

reduci poteft ad di-

numcro, & fic concretum denominat ptoprium abftradlum , quoci

uifionem aequiuoci in aequiuocata , in aliquo gradu faltem.Eligatur via quat ma^is placucrit.dummod6 pofllnt cun£l:a confcqucnter benc faluarit ad mcntcm fed prima via videtur efficacior ,

inconueniens , vt patet fuprk , qudrftione jt de Gencrci Item , qualiter i/nui» multum fint intentiones , cum fint dc praedicamento Quantitatis, qu;^

,

fpecie ab aliis>vel gcnere,vel

&

huius 5.Mctaphyfic2. S E c V N D o , circa quaedam diAa in argumen-

&

tis principaUbus , folutionibus corum , btculbus aliqua motiua occurrunt. Prim6 , vidctur

quod illud di(9:um,in folutionc fecundi principaqu6d SferentiaeJireUti«,&Jpecies mul~

lis, fcilicet

iituditiUyCit

vt videtur

falfum,& implicanscontradidionem, :

quia quod

tuta.

j.

,

:

Logicus. Pluraalia addar,

ingeniofus

pQtetit

,

priiniitn

,

fi

lcdtor.

Ad

iftarcfpondetur.

Ad

tencre illam viam fatis apparentem

qui vellet

quam

,

Secundam vcr6 probo , nam multitudo

cft

rcr folueretur

comm.

,

nam

5.

Metaph.

ponuntur rclationes primi modi

zo.

fundari fuper zmMm Sc multa

crgo xmMm Sc mMUtt

,

funtabfoluta.

Item,videtur contradicerefibi in folutione fecundi principalis , quarti , quia in prima dicit qu6d differre dicitur tantumconcrctiu^ kdifiren-

&

tia,vt cft nomen

prim* intentionis ;

ponit qu6ddicitur concretiue

i.

in alia autem

Sfiremia,vt

cft

Item, poftet dubitari circa illud didlum in tertio principali , Sc folutionc cius, qu6dfcilicct rf,

cikm tamen

omne

ens

omni cn-

idem, vel diuctfum. 10. Metaph. tcxt.comip.

11. SimiMtct proportionaUtoi

tiomtm, fecundum Euclidcm

plerumque commcmorat

,

eji ,

fimiUtudo propor-

in quinto

& fuftinet

,

vt

iftc

rclationcm

fundari in rclatione, ad quod fequitur neceftari^ ipfam ^clationem referri nam inquo eft albedo, :

ipfum eft albura. Item , lic^t idem

pofllt refcrri

ad plufa per

fe,

vt fupfi,cap.de Specie,quzft. i .habet,& hic,& in-

&

de Relatione, alibi faep^, per fc tamen prim6 non eft poffibile & fic exponit Philofophum, qu6d fcilicet vnum vni opponitMr. Dubium igitur cft quod eft per fe primum corrclatiuum Differentiacan fciiicet Genus yt diuifum,an certi

fr^, cap.

:

Species vt conftit«ta:nam a4
T»m.

/.

argumentum,ncgando

& fimilitcr

multitMdi-

abfolutum fed tencndo aliam viam , qtiam imitatur Do<5lor, po(juantitatem eife

:

teft dici qu6d differemia , & diuerfitas fint modi quidam accidentalcs multitudinis , & non pto^ pric fpecics. Siroiliter dicendum eft de identitaie^

ScfimHitudine teCpe£ta vnitatis. Important igitur multitMdo Sc vnitat rclationes talcs

tiones neccf{ari6 fundandi cas

dicunt ipfas

non tamen

,

ficul

,

,

ficut

tamcn

ra-

praecisi

vnum importat ncgationem,

przcisc ipfam. Vcl poflet diftingui

&

nomen fecundae intentionis.

lationon refertur

nem ,

^ii

ft-

quitur Francifcus de Mayronis , fcilicet quod quantitas k toto gencrc fit rcfpediuum , facili-

,

abfolutum. Confirmatur ratio

ti fit

Oppofitumetiam videturdicere

eft ensreale.

Metaph. quantum ad multumi Philofophus ctiam $. Mctaph. pertra6lat de modis vnius 8c multi lo-» gic^ fumptorum videtur igitur qu6d Metaphyficus confideret illa vt intcntioncs, & non folum

eft

cum maiori

quantitas , quantitas ver6 k toto genere ponitur cext.

&

& prima pars minoris

/cquentia

^?

cft

ab-

cft fpecies abfoluti,cft

foIutum:differentia eft fpccies multitudinis, mtUtitudo autem eft abfolutum , ergo , &c. Patet con-

jo.

c contra.

dus ergo modus sequiuocationis potcft rcfpcdliacquiuocunl uc poni medium intcr vniuocum , primi modi:licct fimpliciter contincatur fub am-

Ad aliud,patet ex didlis. Ad vltimum patet qu6d

Jt*

&

Item , ex illa diftind^ione de difFcrentiit , vidc'» tur fequi quod concrctum praedicctur dc fuo proj prio abftradlo , quia ficut DifFercntia , vt cft tertium Vniucrfale, diffett ab aliis Specic, difFci en-

&

4^.

.dc Specie notanter declarauit»

Item,circadiAafnfolutiohcquarri principalis, poflet dubitari de fundamento diffcrcntiar, vi eft rclatio realis, vt relatio rationis, an ftmpcr concomitcntur fc, quarc etiam illa rcalis non fufficeret,& per confcqucns alia cft fuperflua, vel

&

qux non rcpugnat zquiuocis.

ter (putjitnt

I

,

&

pro fubftrato de multitudine pro formali , fimiliter de vnitate. Primo modo poflcnt dici re* lationcs fecundo modo abfoluta , vel tranfccndcntia indi^rereBtia. £t quod additut , muUitu* dinem fcilicet eflc fpeciem quaniitatis , hoc po- >/*/>/(W»«i :

,

teft

negari

,

quia multitMdo

in plus qu^ra

mtmerm

cfl

tranfcendens

accidentalis

,

qui

,

SC

cft fpe-

fi'

i^'"*

?•**"*'

: nifi extcndatur multum ipfa pro quibus vide ipfum 4. Mct.-iphyf. in i.Sententiarum,& alibi,& fupcr ^.Phyficoi rum.Quomodo antem vnitat fe habcat in raiione fundandi relationes primi modi,& fimiliter«n«/mM^,quxrein Quodlibeto,quzft.6.fcdmeliiis in I .dift. 9. fupcr j. Mcraph. Illz namquc ) I quzftiones Mcraphyficajcs valdc dcclarant om-

cies quantitatis

quantitas

,

&

1

nia

&

.

&

difficilic in his quaeftionibus>

& c contra plc'*

rumque.

Ad

aliud

^ ,

potcft dici

accommodata,itaqu6d

qu6d

illa

intendit

ro dici concretiui i tUffirentia,

Vy

etclufiua cf^

Dodor

differ^

stcd primx }

.

ftilftttl»«#m*dii e»ti
tmmdi^trtntcn '*^ iti-

.

Expofitio

574 tencionis

,

fic fcilicet

quod non ^ DifFo, non tamen fim-

prjccisc

rentia vt cft tertium Vniuerfale

pliciter praccisc. Vel aliter,qu6dproptcr difficuitatem tUius argumenti^.euadendam , tenet illa exclufio. Difficultas tamen alterius argumenti

cogit oppofitum. ,1

f

Ad dliud,poteft dici quod famose loquitur hic, autem ex intentione oftendic quod rclatio fundaturin reIatione,maximeaIterius denominationis. Videatur tamcn fingularifl[irae ad propofitum.in 1. diftind. i quatft.; & in Quddlibeto, alibi

;

qua:ft.}.&in4. qusft.

j.

.

diftinft.

ii.qusft.i.fupraetiam,

de Generetetigi plura ad propofitum. igitur hic aggrcdi illam difficul-

Non opoctebat

tatem, quia differentia realis

eft

g^w, &cnontjuod.

£t f^quxratur deipfa comparacaad difFerat ab eis

quod

vel non.

,

eft relatio

aliaentia,

Poftct dici

fundamcntalis,&

fic

an

vno modo, non difFerr.

Vel aliter, quod non prppric diffcrt , fed bene eft prim6 diuerfa,de quo habet videri in Formalitatibus. Qusrc fingulariffime 5. Metaph. quacft.i. conclufione 9. de Relatione, vbi ibi notaui, qux ad hxc pondcrando.

&

&

j^.

AdaIiud,quod

qua:rit

bonam

difficultatem,

plum

, de quo de Generc. Vcl pofFet coacedi procefFus illein infinitum, in refpedibus tationis , vt fupra didum cft. Et hoc faluat meliiis repugnantiam,quae vidcturin modisillis oppofitis. Vel fi velles diccre ibi ficut in rcbus , qu6d

acciJens acciJtt\'l»h
,

tetigi fupra, qua:ft. }.

,

fed

eft diucrfa»

Metaph. ad propofitum pro

5.

& contra.

,

Plures

enim combinationes,& denominationcs hicpoffcnt adduci

qua:

,

& multiplicdtio in refpcdibus

omnia rclinquo ledori.

potiills ^ difFerentia

concrctiue uerfale

vt relatio rationis dicacur

,

„qukm aDifFerentia

,

vt tertium vni-

dicendum vt fuprk notaui

:

iftis»

Si quxratur quare

ne. Si quaEratur etiam

,

an

,

in expofitio-

talis difFerentia ratio-

nis, vtcft abftra6kum,fitfpeciesVniucrfaIis. Di-

ccndum quodnon vt f«»V, fed beni vt modtu , vc de Indiuiduo di^um eft nifi quod poflet poni re1' tio rationis tranfcendcns, hoc tamen non tollic :

e us limitationcm yiejuid.

Ad aliud, patet j. Mctaph. quxft. de Diuifione ^»1«* Lpgica. Datur enim vnitas rationis, rea-

&

lis,& fimiliccr muIcicildo,& quancicas.

Ad vlcimum,qu6d mulca dicuncur in Mecaphy-

primum vno modo, Sc alio modo fpecies. Prioritate enim naturs prius comparatur ad diuifum , qukm ad conftitutum fed prioritate pecfcftionis,& incencionis, ^

fica,npn mecaphyficc:ficucinLogica,non logice:

Dus,

quod Genus

efTet

,

pec

fe

V

concra

:

& maxime

in 5 . vbi

£bancur , hoc verum

nomina

mulciplicia percra-

&

dimini^t diligcns Icdor in omnibus.vt videbitur. eft.

Addat,

& quia k finevnumquodque eft iufte de-

nominandum

,

poccft probabilicer dici

,

quod

re«

Q^

fpcAus eius ad conftitutu cft cfTencialior, Sc prfor fimplicitcr, Vel poflct dici.quod per feprimo refertur ad vtrumque,propter duas reIationes,quas

iE S

T

qua: cft 18.

I

XXV.

o

apud Scotum.

quod

fundat,fcilicet diuidentis,& c6ftituentis:ad

An Differentia^r^diceturm. qualc?

tamen principalius dic vtprius. Etcumdicitur qu6d non refertur pcf fe primo ad plura , verum ciufdem rationis. £xempIum,Socrapater,& cft fimilis,inquantum pater, per fe prim6 refertur ad filium ; inquantum fimilis per fe, pcr fe prim6 ad fimiIe:eodem modo dicendum

eft relatione

QVsrit de illa particula

tes eft

fita

,

fcilicet in epidey po-^

in definitione Diftcrentix. Et licet pof^

eodcm modo dubitari dc

aflignantur diucrfz defi-

aliis partibus denniGenere, difputauit , vtpote de difFcrentibus fpede , an in fundamentis vcr^ fit prxdicatio DifFerentiz de Spccie , an tequirac multas fpecies, an fit principium fpecierum , quz omnia omifit , quia fatis foIuuntuK

nitiohes fic,vel fic.Vel alitcr dicatur,qu6d vnaeft

proportionabilitcr ex di£bis fupca,cap.de Genere.

ejcpofitio altcriuSjVt fupri cap.dcSpccie,infimiIf,

Spccialitet igitur de

qusft.i.dixit.

cix

Ad aliud,patet ex littera Do£I;ons,quia diuiflo,

& fimilicer conftitutio,eft duplcx:vna adliua, alia paffiua.

Ad

fit

tionis, vt fupr^

,

cap- dc

&

inpropohto.

Secundum hoc

fundamentam difFcrchtiz fecundum eflc reale.Fundamen-

aliud dico,qu6d

&

modo

pracdicandi Diffcren-<

quzrit>nam in illis omnibus conuenit cum Geiiere , in hoc ver6 differt. £c quamuis fimili
^iV,cft difFerentia rationis.

conuenienter ponatur in definitione Generis , quaeft. de numcro Vnietiam in illa, acrfalium, quxft.) . de Gcnere, An genus fit principium fpeciei , faris folui poffic qusftio iftii, nihilominusad maiorem expreffiohem , declarationem feorfum voluit eam dif-

Poteft dici

putare.

realis eft realei&

tum vero

diffcrentia: rationiseft ens rationis, vel

rcale,fecundtira eflc

tamcn diminucafn, vel

nis.Vnde ciim dicitur,//*»»»»,^ ajifttu eft difFerentia tealis.Sed

ratio-

differuntt ibi

cijm adiit\iTMfire»ttJpe'

Sedan cum hoc realis?' qu6d fic,fecundum diuerfas tamen acceptioncs fignificatoitlm. Vbicumque ergo fundatur rcalis

non

,

e contra.

poteft fundari

&

rationis

,

licct

Nec

flaa.Vt pateii ficut

igitur vna , nec alia fuperncc multitudo vniformitcr ac*

cepcsfi

&

Adaliud,patet infrk,cap.de Denominatiuis, dc Qualitate , de diuerfitatc dcnominatiuo-

cap.

rumconcrctorum,vt ibi notatur copiosc.Breuiter intcUigitur illud di£bum famofum. Vbi concrc-

fupr^

an- fcilicec in epiid

,

&

&

&

&

DE

P R I M o. Termini fatis noti funt ex pr«-

cedentibus. Ordoveroparetdefe. Diuifiocom-

munis

eft.

DeSecvndo.

Tribos rationibui^arguic adparccmnegatiuam. Prima procedic cx inccrr prctatione huius vocabuli in tptid. Formentur argumenta refoluc^. Secunda inferc vniun inconueniens, Diffcrentiam fcilicet

cfle

qualitatem^

nony

quii intpode eftmodns praedicandi qualifatis:nam ad quxftioncm fadbam perf«4/r conuenientcrre-

non.Exemplum defiudlop diSto it^virtHte,Scc. Ad aliud , quod illud illatum non eft inconue-

/pondetur per ^olitMem , co modo quo diuerfis' generibus correfpohdent diuerfi modi przdicanw^

niens forte,quando concretum fumirur vt modasj in refpe£):iuis, Sc tcanfcendentibas. Exem»

d^refpondcndij&fnWrrogandi^cx modis intelligend),& effeudi originem habent^s. Pro

tum rede jtf

difFcrt propric

diucrfis confidcrationi--

poflet probabiliter dici

J f•

non

difFcrentia

confidera an currit. Vide vbi fupra notaui,fuper

&

poteft formari ababftradbb, vbi

,

QuxftionisXXV. Probatfd falfitatis in illo argumcnto cft fpcdalis , dc difFcrrntia in gcncre Subftanii* , quat prior

fpccie.faltcm piioritaie haturac ,fiuefit

eft

Vltima> fiuc intermedia, vt parsroto priontate eriam confcqucntiac » loquendo de intcrmcdia: qualitas vcro cft pofterior fpccic dc genere Sub* :

& fimilitcr fonc fpccic Quantitatis.

ftantia;>

J.

fi

mizta, formaliter faltcm, vt potcft colligi ;.Phyficorura, &: j.Mctaph.ergo rcs vnius gerieris non

commcnt.

15. vt

fupra,quxft.denumeroVniucrfaiiumdixit. Ad tcctium cefpondct duplicitcc. Prim6,ncgando confcqucntiam , proptcr failaciara i£qul-

&

,

Confequentis

nam

:

arguitur ex

tum:& etiam cxzquiuoco ad vnum arquiuocatorum fcd vnum iftorum fufficit ad viiiandum ar* :

gumcntum.

cnim

Poteft

cire difficuitas fpccialil

dc compoflibiiitatc horum locorum , dc qua non coro mod6. Aiio modo refpondct , concedendo confcquetiam, & negando antcccdcns, co

ab

ftiodo quorcd^cftantcccdcns.&propofitio vna.

aliis.

Tertia ratio infcrt aliud inconucniens

,

DifFc-

denominatiuc,vtdiftingaitur contra praedicari vniuoce,quod oftcnrentiam

fciiicet praedicari

dit cflc fatfum dupliciter.

Vbi aduertc qu6d illud

vltimum argumentum. Item, prMicMio
mentum principale, fitatis.

confcqucntis

illius tertij principalis.

Ad

oppofitum adducit Authorem in littcra. Deindc rcfpondet ad quxfitum >ex diftis Porphyrij, in littcra afllgnantis duas rationes, quare DifFcretia prxdicatur in ^ualcqutc

ex

Vbi tangit dc

fupri farpc.

di
omnia patent com-

duplici

& formae.

pofitione ,&proprietatibus matcria:

Vbi

intelligc

compofitionem rationis , tam pro

Pro cuius dcciatatione pcrtradat propric logi» cc definitionem denominatiuorum , vi diftinguuntur ab vniuocisi ficut fupra , qusftione j. ae Gencre , habct , ibi ad plenum tctigi tO' tum. Vbifinaiitertangitur muitiplicitas fubie*

&

&i,Sc accidentis,& in qHale,(iax omnia patcnt. Vitim6 , redit fupcr foiutionem primi prin* , repiicando optim^, quia vidcntur re* pugnantia concedi in illa foiutione , hoc eft,

cipaiis

qu6d

:

&

pugnare fubiedbo , ficut tjuid , i^naie rcpugnant , fcd proptcr foiutioiicm Dodoris , po*

modus

hon repugnat

&

nientiam

horum terminorum,^/»V<«f« vidclicct,

4iS$u,8cfirmt notanter. Vide

TheoreTnatibus,& X. quflEft.5.

eum j.Metaph.& in

i9.diftindl;.i.qusft.i.&; i.dift.

& in 4.diftind.£.quaeft.io.

Ad maio-

Tcm confirmationcm.

Ariftoteies etiam,queni vbique imitatar , vtiiur his terminis , tanquam fynonymis pierumque. Diftinguit confequentcr de adu duplici , forma» fimiiiter qdaiitate , vt fu^ra, cap.dc Gencre, quacft.penuitiraa,habet,

&

&

& infra cap.de Subftantia, quxft.}.&

cft

intentio

Philbfophi exprcfsc in pluribus locis. Quzratur X. alibi facp^, j. de Anima, y.&8.Phyfic. huic enim diuifioni adiis correfpondet diuifio

&

&

potentiac in e(lcntialem,& accidcntalem

:

licet in

Theorematibus videatur dicere , qu6d in ocdine ad adum fecundum przcis^ intciligatur hoc tamen fpeciale eft. Confequenter foiuit argumenta :

principaiia.

Ad primum

& aliud

,

inquit

,

aliud eft pratdicare

prardicari in quitl.

tjuiJ,

Hoc eft didu , aliud

&

eft efte de quiditate rei , ita przdicare talem quiditatem,& etiam importare ncdum particula-

riter.fcd totaiitcr,ex

cHcntix ,

}

,

nantisrcfpeiflucius. tii,

confcqucntix& ratione modi

& aiiud cft haberc iftodum qnid, vei hoc eft fubfiftcntis & non denomi-

fignificandi

,

Primum conuenit

fecundum Generi , vt fupri (xph

Diffcren-

diStvttn eft.

Realitatibus cYiim eiufdcm rci porfiint conuenire

diucrfimodi,& tScndi,i8c

prardicandi.

Modus

namque rei formaiis eft fpfa. Hoc idem habet pulchri in Theorematibus , vbi inquit qtrdd ef-

,

repugnct fubicdo

cundum,aut formaliter,aut virtualiter. Et fimiiiter omnia poiTunt inteliiei de intentionibus in aftu JtgnMv , licct expreffius loquatur de fundamentis , tdhi exercito : fcd tu cunda caut^ rocnfurabis. Aliegatur Phiiofophus 8. Metaph. Sc eft text. comment.6. 9. i j. idera habct y.Mctaplu adfinem , alibi fxp^. Ibi ctiam tai^git conue-

&

quod

iicct modus prxdiquod non poflit cfpracdicatum tamen nontepugnat

tcft faciiitcf ibi dici

cati fe

&

tjHid'^ & non per modum quiamodus pracdicati videtur ic*

aiiquid dicat

^idfCedqualis

, quam ratiocinaiite , diuccCmodc loqucndo, & quoad adum primum, & fe-

ratione ratiocinabiii

^.

infuflScicnti.vcIex indctcrminato.ad dctcrmina-

ibi

:

»

refpondct pcr Jtquiuocationeal

dc eifcntia alterius.DifFcrentia autcm cft de cffentia fpecici cuius cft,in omni genere ergo non eft dctcrminatc Qualitas vt cfl gcnus diftiniaum eft

^.

Ad fccundum ,

57J

quam in qaid dlAain.

^«4/»r<«Af.;.Mctaphyfica text.

uocationis

voiueris probarcgcncraliterfalfitatcm confcqucntis , arguitur fic : Gencra funt impcr-

Sed

fentiaic eft ih pius

eius

,

,

fic

fibi:vt ct!)m dicitur , /«^^

efi

albMi

,

pra^dicacum

modus

fubicfto, fcd bcnc

tamen praedicatum przdicarctur

Si

repugnanti praedicato

(«ib

eius.

modo

bcn^ vaieret argumcnrcfpondet , dicens, ^uod cepugnanti», vei oppofitio, habcnt fieci circa idcm eft fentcntia Philofophi in Elenchis , 1 o. Mctaphyficat , alibi farpe. Res vero &'modus, non funt idem , id cft , ciuf-

Dodor tamen

tum.

,

aiitcr

&

:

&

dem

gcncris

&

vei rationis

,

tur cfTe oppofitio

,

inter quat intelligir

:

igitur

non opponuntur

cet igitur tptid opponatur qnid

tamen

iit

^uale

,

in ipiid

&

,

ndn opponitur


«fuaU

f»«/»

,

li-


nec in

t

Res,

,

inquit,

& modus, modo, opponuntur. Et excmpiificat de pluraii vt quidi & finguiaci vt modm vt

rei

,

,

,

fuprii habetur.

D B T 1 RT de fuperiiks

,

&

o.

I

Quia h«C omnia

alibi

curtunt. Polfct

examinaui

enim primo

,

fatis

dubitari

rationes Authoris in iittcra

,

abun-

idc6 paucA oc,

qualitet

probant DifFe-

rentiam, vt eft tcctiuraVniuetfalc, pr^dicari in quia fiue quxratur de re , fiue de intentione , quaiis fit , non conucnicntcr refpon* dctur per difFerentiam fic fumptam vt fi quxratur quaiis fit homo , non conuenicnter dicituC qu6d eftdifferentia. Simiiiter fiquzratur qualis fit fpecies, non ie€th refpondeiur differcntia. Item , quare appeilat compofitioncm cx genere&diflrercntia,primsfe-intentionaiitcr maxf-

^le: tum

:

me

,

compofitum

rationis

vniantur in l)omine,& tercatio circa illud

fic

didum

,

de

ctim ex natura rci aliis.

PofFct

ficri al-

ex S.Mctaphyficar, fcU

ndio immocari mod6. Item ,circa illam deciarationem definitionis denominatiuorum poftet dubitari quia ii.di^ ftin&ione i.quzftione i.vult fuperiiis vel pac:

tem efIentiaIem,denominatiue prsdicari. Itera , videtur qu6d nedum rcs rei , fcd modu* Vy 4

p»nitUr rei tonirk tiic

,

fed m»du4 modo (^ rtt ,

Expofitio

5/6

quia non folum opponiled eciam difgrcgatiuitas vifusjquae eft modus albedinis opponitur nigrcdiniriimiliter caliditas oftponitur aquz. Item , cui vnuni oppolitorum per fe conuenit, leliquum nec per fe , nec per accidens , conuenit eidem fcd DifFerentia de hac, illa, prsdicatur per fe in i^«W,igitur prxdicari in^uale non cft proprius modus eius.Ad ifta faciliter rcfpondetur.

dus

rci

,

opponatur

;

tur albedo nigredini

,

,

&

mentum

,

cui applicatur

&

:

poteft de his in

fic

quidyde illo vero inquale ptxdicui. Czceraaltius

confiderabit lec^or.

&

:

Ad primum,

^.

, nifi ad idem comparentur , niod6 vcro differcntia comparatur ad diucrfa in arguad fundamento , vtpotc ad lua inferiora,

opponuncur

primum

6. foliiendo

principale

ficut

,

duplex

qux cd x^.apud Scotum.

eft

f«/
An mortalc fi

patct.

Ad aliud

,

XXVI.

cty^ESTio

patct fupra,cap.de Gencre,quarft.

tetigi prius

f«pc

,

&

rationdu dimjiua,

nunc breuibus enima Me-

animala

Differentia

hominu

(y*

conBitutiua?

in folutione quxftionis. Confidcrata

taphyfico poifunt appcllari rationes,ve\ entin ratio-

nU

,\n comparatione ad confidcrata a Phyfico rel="nofollow">

&

& :

y,

&

&

& abftraiflo

efientia-

Quxrit circa exempla Porphyrij, prima partcm declarantis , vbi dicit qu6d ^er Gentu non differt Jpecies

a fpecie

,fiddiffirentia diuidit

,

vt ali^s

inquiz,nonfiparat hominem at irrationalihiuanimali'

nem
& quiditatiuo talia confidcrat & ifto modo quaclibct pars defi-

in eife obiedtiuo :

,

nitionis appcllatur/or7»<s!

:

id eft,pra:dicatum for-

per mortale ,

&

immortale


fic

;

quaeric

,

inquam , Do-

difFercncia diuifiua animalis

racionalis,& confticuciua hominis. Vbi eciam , an animalrationale fic gcnus,

male,refpcdu definiti, cum quo ftat vnum habere rationem potcntialis refpedu altcrius. Poteftetiam dici compofitio rationis ratiocinancis , id cft, fa£ta pcr intclledtum , co quod intclledus facit illamorationcm,fcu complexionem longam. 8. Metaph. hoc via dinifionis,

tudines funt, fcd pro principiis initrinfecis apcitu-

vcl compofitionis

dinum debcnt poni

&

feu formaliter, fcu vinualitcr

,

implicice qusricur vc pacec.

DE tale

PaI M

o. Sacis noti funt termini.

Mor-

fimilicer rationale ad ratiocinari, licec

differcnciaE,

& infr^^fuper

non

vt apti-

vchabec Franci-

fcus bic

tionis ratiocinantis

nocabilcm dcfinicioncm de mortm dt cciam ncdum videcur imporcare, vcl pro fignificaco , vel pro connocaco tiaturam

,

vt in adlu fignato ex in,

vel ex conceptionibus

primx- intentionalibus fub fecundis.

Ad

aliud ex didis in folutionc,

j.dc Gcnerc, patet

:

nam

& fupr
hic loquiturftride lo-

gicc de prxdicatione denominatiua

k pofteriori

& infr^ omnis ci

,

,

vcroextenfiue

alibi

in Anceprxdicamencis

praedicacio

,

,

,

,

qux

dicitur

ficuc }. dift. i.

habet

maximc formalis ,

,

quod

poceft di-

denominaciua.

Ad aliud

,

habec

i

i

.Pcrihcrmenias,quxft.7.

ifte

viuo. Rationale

incclledbualem, vel incelledualicaccm

Ctum

eft

)

apcicudincm

ratiocinari, vel dijcurrere

uenic

,

fed ( vt di-

vcl poccncialicacem ad

,

quarc non propric con-

;

Dco , nec Incclligcnciis , vt quidam

volunt.

Imporcanc etiam partem primo , ex confequenti totum,vt fupr^ fzpiiis habetur.

namque vno modo folet dici vis ratioci$• Sc fic videtur Porphyrius acciperc hic, **"• f^f^ dicityZow»^ enim rationales nos Dy. Alio mo- ""r/*'"»"»'

Hatio

poceft dici qtiod loquicurDodtor hic

de oppofitione formali

,

vt diftinguitur contra

fiatiua

cum

:

&

virtualem. Inftanciae veroaddudla: proceduntde

do potcft dici forma conftituens hominem , fcu

vircuali.

modus cognofcendi hominis ,

Alicctdico, quodfecuscft demodis exccnfiuc fumpcis ,qui videliccc funt modi rcfpediu^ , rcs

Intclligentiis.vt docuit

vero abfolucs , quifcilicet cxnacura rei confequuncur illa, quorum funt, &fecusdc modis propric didis , qui praecise modi func , ab inlelledu concingenccr applicancur rebus , licct mococxpropriccacibus rerum. Argumcncum cr-

flinus

go proccdit primo modo, non fecundo modo:

mali racionale. Videatur Philofophus 4. 7. 8^ Formalizances ad propofitum coMecaph.

&

nam tales neque

formaiitcr

,

ncque

virtualiter

oportct opponi rebus. Sed confidera plura , hinc Sc inde ponderando.

Ad vltimum dico , quod Diffcrentia

,

vt DifFe-

non pracdicatur in quid, licet bcnc vt SpeGenus fed fempcr, vt difFcrentia eft, prxdicatur inejuale & fic conccdo affumptum. Vel aliter quod relatiua non dicuntur oppofita, nifiadidem, &: fccundum idcm comparara. In

rcntia

,

cies, vcl

*•

enim videtur diccre aptitudinem ad m^ri , Sc

faltem. Poteft adhuc ftri6tius dici compofitio ratentiotiibus confideratur

jr.

adiungitur,qu6d conducit ad ejjet& efipars Usejferei.

bm,fid ratitnale. ltem,ratienale non feparat homi-

,

2*

cui corrigendo

,

potcft dici compofitio rationis,

,

Mctaphyficus

^

G^M diffierunt afefingula

cft

hoc ratiocinabilis.Licet in vnitatc in re fit correfpondentia in cfle reali, hoc tamen accidit, qnia

cifo

6c

lo.

Clfcaquattam definitionem DifFerenti^jqu*

&

fxpc habet ifte , in Theorematibus, i. Metaph i. Sententiarum,in Reportatis. dift.8. quod quacuor caufx , vt confiderantur a Metaphyfico , abftrahunta feipfis, vt confiderantur i Phyfico ita compofitio , fcu conftitutio cx realit.itibus Gencris , Differcntix , in eftc pr«ficut

:

:

,

^uid autem Sc qualc func refpediua

,

quare

noa

vt diftinguitur ab

Dodor in Iittcra,foluen-

do argumenturo primum principalc.Vndc Augu,

in libro dcDifFcrentia fpiritus

& animz,

inquic. Jn patriafinjiumutabitur in imaginationemr imaginatio in rationem , potemia in intelleilum , intel-

le6im in intelUgentiam , intelligentiain Detim.Tertih, accipicur pro definicione

,

feu quidicacc, vel for-

&

&

piose.

Noncuromulciimin

adducerc anciquos.quia

facis

his declaracionibus

ex feipfo Scotus cx-

ponicur. Dimicto in arbicrio lcdoris fecxcenderc,vcvoIueric.

Non dubico cun£ta alcius exScoto

poiledici,

quod ex quibufcumquc anciquis, quia addidit altifllmcinuencis. Vndc non ratione maioris acun)inis,fcddumcaxat authoriracis ,

nem recipiemium

&

incpciciidi-

vciicatem,vchabet Philufophus

4.

Quajftionis ()hus i.Metaph. amplit^s antiqui

reftandi funt,

aliquando tamen huius temporis Sophids ignorantes modcrnos, feu acutos, fingunt fe fundatos recurrcndo ad antiquos,fed nec hos> ncc illos fapiunt plerumque.Aduertendum etiam quod hz£ quzfliio tota eft realis,Phyfica vidclicct,

phyflca.atqueTheologica, Hcut cap. dc Gcnere

,

longa fupra,

illa

quod plerumque

,

quaeftionihus incidentaliter

& Mcta-

accidit in his

tamen ad lo-

valet

gicalia redudiue, vt patet in fimili ibi fpeculantii

&

£11 etiam curiofa

pluradubiofatangit.

Ordo

D

fxpc fupri

& Philofophi

,

cum fpecie,

Philofophum 7. Metaph. text. comm. 11. &inde. Idem JPhyficorum, & i. dcGcncratione , & alibi plerumque. Expunit autem Philufophum,de qua materiadebet intelligi di^um ciusi 1

& poteft

confirmari expofitio

cx di^is eius>

ex differcntia conuenientiz prsdicatorum per fe

& totam eius fub-

mo incft indiuiduis

,

fcd

etiam connotati. Airumptumoftcnditauihoritatc Porphyrij in littera hic, Philofophi i .Ethicorum:qua:re cap.i). alibi eum.Vidcturigitur mortale addendura rationali vt conuertatur totum cum hominc. Ad hanc rationem adiungitimme^ diatc euacuationem , quam tenct infta , dccla-

&

&

&

ciim igitur in hoc

>

non

mertftle

per accidcns,qu6d pricrit

prtedicatum pcr

fe,

igitur necdiffcrentia. Afluhiptum deducit cx

tabili

,

qu6d

fcilicet

conuenit adus

,

&

tis,ad illud cuius

ratione formalis fignificati

•,

cum przdicatis

conueniat

non de prarcifa enticompleti conftitutionc , tate , excludcndo alia , maximc in via huius eft «nira ibi antonomafia. Vel poflet dici qu6d con-

ponendo

illa

in 5.diftin(5);.zi.& y.Mctaph.Tcrtia ratio prbcedic

ligcrc pr}m6,alitcr

nedum

,& cft intcntio

allegat

&

uertitur

for-

vcl a rea-

exprefsc. Pro minori

Metaph.in Proocmio,& ex

:

Quarta firaultate

li

no-

alia propofitione

aptitudo pcrfccft eius cut

vidctur

non

effct

quod

velit fubintcl-

ad propoficum.

ratio procedit ex prioritatc differen-

:

quod

intctmediam

,

eft

forte dicit proptcr

fcd prius dcclaraui

vltimam

quomodo

priores ambae,faltem natura:hoc autem

,

&

non con-

uenit »w«4/»,inquit. Qiiinta ratio procedit ex proprietate vltima: differentiat priiis declaraca»

qux non conucnit mortali vt patet quia aliis ab homine conucnit. Vltima ratio proccdit ex defi,

;

nitionc quartae difFercntiz bcnc intellcda,& cor-

non el-

ritatis,mutando fcilicct dcfinitioncm in idcntita-

vbi polfunt formaliter poni dua: ,vel tres con-

tem. Et potcft confirmari modus arguendi pet rcgulam Topicam •.ficutoppoJitMm, fciiicet adepex i Pofteriorum. Sicut t^rmati* fofitwn , &c.

clufiones

caufit affirmationis,& e contra.

Ad Porphyrium cxponendum.ponit prim6 rcfponfionem aliorum,qu6dfcilicct imitatus cft ia hoc Platonem :nam ratioanimalis ab ipfo pofira conucnit Intelligentiis , qua: cft qu6d moucnt (c

fcilicet

&

&

.

Vult ergo inferre , qu6d ficut ex diftindione ex diobieftorum fequitur diftindio aduum, ftin^ione horum diftin£tio potentiarum , ita ex identitate idcntitas : mod6,inquit,idem eft obie-

&

dlum intelledus Angelici,&humani ,quod appellat ejuod ^uidrei materialit, faltem

,

inquit,idem

generc.Hoc dicit vcl proptcr diuerfitatera fpecincara, numeralem per confequens repcrtam in talibus quiditatibus , tcI fortc quia non femper eaderanuraero , vel fpecie, intelliguntur abillis, k nobis. Concludit igitur quod ficut obiedum naturale eft idem, ita potentia naturalis quod ide6 fpecificat, quia poteft elle diuerfitas circa ob-

&

&

iedum fupernaturale,& modum cognitlonis eius>

& circa lumen gloriae, quod fe tenet ex parte po, non vt naturalis , fed vt eleuatac , vt paVel dicit potentianaturalu , propter diuerfiratem in principio cognofcendi , modo cognofcendi, vt patetin folutione huius argumenti infrk. Sccunda ratio potcft fundari fupcr regulam

fc,qiam ad

effc

conducit.

Deinde refpondendo ad qusEftiohctn

,

paucit

concludit cx his rationibus partem negatiuamj tres partes quzfiti. , quoad duas , vel Confequcnter refpondct ad argumcnta princi-

palia.

motu voIuntario,quod ctiam facit per opiniont m tcnctAngclum leipfum continuc mouerci Dcfinit etiam Auguftihus 8. Ciuit. (iraitando tamen in hoc Platohicos, & maximc Apulcium Mandarcnfem } Dzmones,dicens quod

fitntgeaere animalia, mente rationalia, animopaffiua, corpore acrea

,

duratione atema.

Ibi etiam diuidic

DeoSi Daemones , & homincSi Doftor ver6 non negando hahc cfrcopinioncm Platonicorum , fedoftendcndo qu6d Porphyrius non cft imitatus in hoc PIatonicos,inftat,eo qu6d no imitaturillam dcfinitionePIatonis,fed potius animalrationale in

vt patet in proccfTu eius, cap. dc Spc-

tentiac

Ariftotelis

cie,affignando coordinatione pracdicamcntalcra.

Topicam

:

Giueties

,

fcilicct

,

vnum

dicitur

hoc inconuenicns

oppofi-

duas vidclicet tantummod6 fpecies fpecialiflimas eflc fub animali,quod multiim obuiat pcrfe^oni vniterum. Et infert

,

Ad oppofitum

arguit fex rationibus fatis effi-

,

&

faris Defendit ergo Porphyriura alio modo, ben^, dicendo qu6d loquitur famose , fecundum

1 9,

opinioncm vulgi fcquehcisimagihationcm, qute elcuat & ide6 & dccipit communitercircainfenfibi-

non eleuaturcxtra fcnfibilia nec ,

decipitur lia.

,

,

Vbi notantcrdicit qu6d communiter nihil

ac-

cipit,8cc.c\uiz licct fpecialiinilucntia, vcl notitii

Fidei

uerfi.

f»

iiuius, ini.vbi

tet.

&

/'""''' «»•

funt P"""""'

re6ta dcftrudliue. Afortale cniiti potius ad

,

18.

conftitutiua, vcl faltcm CtnliitHtiui

squiuocatiohem rationaUs Diis nobis. Contra quam arguit i. de Anima> text.comm. j }.& indc. Et vt argumcntum faciat adpropofitura , debet fieri per oppofitum authorat

/«ri»«.

litate formali, vt patct

Porphyrij

non conuertitur cum homine,quod alias declaraui, quomodo fcilicet intelligi debet differcntiam

&

mitur imattrU , non k

ma. DifFcrcntia vcr6 accipiiur a forma,

nitatibus Porphyrij

ftantiam dicere. Intelligitur enim de vltiraati,

7.

577

qu6d fumitnr \ niatena,& non a

S E c V N D o. Ad partem affirmatiuam arguit prim6 authoritate Porphyrij in littera, deindeduabus rationibus,quarum primaoftendit r*tionale non efle vltimam differentiam , eo qu^d E

vltimara conuerti

6.

Ptiraa eo

ad prasdicatapcraccidcns, vt habctur incoiiinut-

qaae(lionis,& diuifio eius patent. «,

XXVI.

,

non tamen

viatoris,de

naturali

modo

cognofcct-di

qua intelligit Dodlor. Notanter

eti.im

qu6d centmuniter decipit , quia aliquando co-

cacibus,in quibus fundat fblutionera quzftionis.

dicit

Prima raiio oftendit animal rationale non

incidit cum veritatc. £t adducitPhilofophum }. Rh imtrpePhyficorum,tex.comm.7j.Imaginaturigitur vul- »'< '•" y^ /*»* gus qu6d fubftatiz incorporec fint animalia qu«- '*'t*^*

""*

P"

cfTe

ge-

locura k dcfinitionc ad dcfinitum dc-

&

ftrudkiue. Sccunda ratio fequcntcs , oftendunt qu6d mortali non conuenit ratio dificrcntiz.

claro>ficuc

corpoccxrcnfitiuz.Vodeinoicuitcon-

fuecudo

.

Expofitio

578

faetudo in lege"noftra,vt manuducerentut vulgaAngclorum j dcpingcre cos cor'poreos.&alatos, Sc prascindos in myfterium agircs ,"in noticiam

nunc armatos,ad diuerfa

litatis,nunc nodbs,

cre-

infert

faSia/Unt intelUEla conlficimtur. In quibus omni-

retur,

cft fale difcretionis

valdc opus

biis

,

ne figura in

vfum , vel c contra muHebdomadibus rcdicit,qu6d Cemmunium anima conceptionum ali£

prototypum,& fruitio

in

teror.lde6 Boetius in libro dc "ifte

funt communes ommbm,ali
phyrius, dicens

hoc

cft,

,

qu6d loquitur minus proucdis,

iunioribus,

& rudibus.vt patet ex Prooe-

uocationem entis:nam ipsi

pofiti, inquit, feque-

quod hxc eflet vera in vno

fenfu,fubfiantiM

non eft Quantitas, neque Qualiras, igitur non ens j vt opponitur illis , fi ens non

eft

n»n ens , quia

dicir

conceprum cotnmuniorem

illis.Et

talismo-

•dus arguendi patct ex 6. Topic. cap*i j. Secunda replica procedit ci definitione aiquiuocorum, fo-

tamen infcrcndo.vr patebit.

Ad primum iftorum refpondet

duplicitcr. Pri•m6, conccdcndo quod infertur, ficut in fimili irt'fra , vbi iam quortaui ,conccditSubftantiam efle

fed vt opponitur acutiei magnitudinis,vel liquo^ tis

patres, &: poftca difcernunt. Plura ah'a hic ,

fed nolo vltra id

quod neccflc cft

Deinde refpondec ad primam rationem principalcm. Vbi benc ad^eretur in textu primam,Sc recurrit ad refponfioneiii priusdatamfuprk,inj^ mediatepoftargumenrum.ponendofcilicetarquiuocationem rationalis, (^aod declarat affignas duas rationes eius xquiuocationis. Prima,quia ipfe intelligit

per fpecies ipnatas , id

eft

,

concreatas fc-

cundum vnitatcm,vthabetvideriinz.diftind.5.

&

1 o. hoc intelligcndum cft dc fpccicbus quiditatum communiunj , vt ibi declarat , vrtdc poftunt proficere incognitione fingularium,& experimenratiua omne cniih ceaeuum alicui po-

quasft.

:

innatum. Nos vero acquirimus de nouo fpecies medianCognit tc fenfu,vt oftcndit ex i .Pofteriorum,& idem ha* ^^'"r in iibro de Senfu , Senf, de quo habct vif'"A"'T' fenfibiu teft dici fibi

&

deri in prirtio huius, diftindt.3.quacli.6.& in

portatis,dftin(a:.cidem,& fuper libros de

Re-

Anima:

quia vaiiat funt opinioncs Do6boris de talibus Ipeciebus;, an fcilicet fint fenfiliuae depuratx , an abftradae

:

fi

tiortem ratlenalit^

Alia refponfio eft , concedendo illam prOpGfi-^ tionem, non pra:fafti diftindionc:nam fimplici-

fecundum

Ter,inquic,eft vera, vel

alix)s

debct dici

Scd prima littera placer, vc ftacim declarabo. Vulr ergo quod irrationale non fir murtipleXjficut fuprk in fimili faepc diftum fimpliciter efle falfa.

ieft,& hocquianonopponitur^
omncm

fignificationem

,

fcd tantum

fecundum fccundum

vnam, vt lcilicct cft diftierentia aniraalis,non au« tem yt eft diflerentia fubftantise inporporeat eo vidclicet modo , quo couuenit IntelHgentiis. Ex quo infert qu6d haec cft fimplieiter falfa ihomo efi irrationalis. Secus efletdicfcndum fecundum pri-'

mam refponfionem nam ,

pofiti arquinocatione»

vno fenfn,ficat hKcJnteUigentiaeftirrationalis. Et addit quod haec propofi* tio , Bos eft irrationalis , eft omnino vera , hoc eft, irratfonalis effetvetA in

non

diftinguenda

Goritra

quod

fed fimpliciter concedcnda.

,

obiicit

,

&

pdllet etiam applicari

tortlra illudiam conccflum, fcilicct -gentSa eft irrationalis

,

qu6d Intetli-

& argumcntum prdccdij

faltcm hoc certum eft ,

qu6d perfpe-

yel extra genus

proccdimus ad intelli-

&

prefili^s in libro

de Memoria,& Reminifcentia.

Vult ^rgo quod rationalitas noftra,

& rationa-

Intclligcntiarum fint alteriusrationis,& pro-

pter diuerfitatem pcincipiorum cognofcendi, feu

concaufarum cognofcendi , cuiufmodi funtfpecies in cognitionehicomplcxa,&propter diuerfiratem modi intelligendi, fcu proccdendi in cogintcndit quod rationaU in nitionecomplexa, vno fcnfu fit difFcrentia vlrirtia hominis , & hoc

&

idcm' videtur fentire in QuodIibeto,quacft. i .par,-

&

& fimiliter in aliis multiplicibu* poteftcon& magis hic, irrationale.Sivcix folam nega-

cedi,

ex natura pi;iuatiui , vel priuationis , nam eft negatio in apto nato, non abfolura, in genere,

natae

gendum. Sccunda ratio eft,quia ipfi fine difcurfu intelligunt, nos autem cUm difcurfu. £t notanter dicit complexa, •quia.citCA cognitionem incomplexof um non cft proprie difcurfus,Iicct bene ordo , iri nobis,& ctiann in ipfis,etfi non vniformis. Allegat Philofophumj.de Anima, fed habetur cx-

ratione i.& in ^.dift.^j. qiia:ft.i. lic^c dc hac arquiuocatione ibi non loquatur. Contra hanc xquiuocationem adducit confe-

te'i.

,

in vno fenfu , ficut vox acuta poteft dici non vt opponitur obtufitas aclitiei vocis^

aut quiditates

illis

cics fenfibiles via originis

litas

obtufa,

,

ccrte inteHigibiles ex

J

ma facie abfurdum.Simile argumentum habetinfra,qusft.j.Antepra:dicamentorum,contra asqui-

cordat fcntentia Philofophi,in Prooeraio Phyfi-

pofTenc adduci

I

fenfu,Intelli£entia eft irrationaUs, c^uod videtur pri-

corum de cognitione confufa ptacccdente diftindbara , & quod pucri primo appellant omnes ho-

mc exrendcre,dicac le<Stor.

difiurfii.

quo yno

ex

non ens

mines

JnuSisentiA

:

vcra in

eflet

fuo,& huius libclli nominc, Appcliatur enim Ifagogc in Categorias Ariftotelis , cum qiio conniio

intelli^iitfine

Vnum multiplex,& reliquum

quod hocconce(Ib,.hxc

phyftice

effe in loco.

Aflignat autem caufam quarc italoquiturPbf-

&

:

oppofita,fi

ditadeclaranda. Similitcr Trinitatcm pcrfona' xum,vr patrem ad modum antiqui dieruni,fedenSpi* tis in throno. Filium ih modum iuniorjs , ritum fandum aliis diuerfistnodis. Vnde Paulus inqiiicRom. i.cap. quod InuifihHia Dei per ea qut

&

II.

quchter duas replicas. Prima frocedit er wgtili facpe allegata de commultiplicitaic pp'pofirorum cum ergo rationale irrationale fint

Topica

&

:

&

quare hiEC rion conceditur prb-

j^xihjLapis eftc
Sos

fit

rion Videns, igitur

efi irrationalia , eric falf^,

ifta,

c^m irrattonale dicat

priuacionem rarionalis,vt videtur. Ad hoc refpondct dupliciter. Primb, negando aflumptum,fcilicet irratienale efle nomert priuati-

uum

,

inquic

fcd viderur rtcgacio praecise^ ,

^nde ly

itiy

pofituin in compofitione., fHIicet huius

vpcis, vel didlionis

,

irrationale{

nam ibi

inutatur

Hinr ) dcbet accipi ncgatiuc,jvt videlicet idem fignificat quod non, & non priuatiUe,& fic poteft dici de bouc, quia eft rton rationalis,Iicet no fit aptus ratiocinari,ficut lapis eft non vidcns. £t antcquam ponac fecundum modum ad idem argumentum , obiicit coutra iftum modum dicendi , infcrcndo qu6d runc non cflet differcntia diuifiua animalis, fi idcm dicerer quod nbn ra~ gratii Euphoniae

&

probat confequentiam dupliciter. Pri, m6,quia cxccderet animal , quod non conuenit

tfonak

«JifFercntiae diuifiua;

fum

,

vc paccc

excedit diuidentia

,

,

fed potii^s diui-

feorfum faltem.

<^6d aute excedat patet» quia dequocumque alib

14.

Qusflionis mionali dici potcft , cum de quolibet dicitiiralterum contradiAoriorum,& fic non rolum animali conuenit. Secund6, quiaii folam ncgationero importat , & pofitiuum non eft de «lio ente k

intclledu negationis,igitur y?n/J2'
:

hoc autem repugnat communiter

vt fuprk fxpc tadkum

eft

feriorcm includcre per

,

fc

id eft

i

didbis,

difFercniiam in-

fuperiorem, vc vidctur

non fecundum fpcciera faltem fccundum gcnus, eft natum habere rationcm, hoc cft, animal cft natum haberc rationera , & faluatur in bouc, ,

vt patet.

Deindc

fecundam obie£Honera princi- J^fulauat» Jtem,*tpiiuoca Jimt , &c. dicens f*»r/im fumm qu6dlicct Hgnificatis zquiuoci , inquantutii ta- ptm f»ffimt hMbertfuk ft lia, nihil fit coraraune, nifi vox,ipfa tamcnfeorVttiuKatM. ,

ccm

cimdam quia (iue fic negatio in gcnere fiue extra , non includic in fuo jntelle6tu poiitiuum, ide6 aliccr rcfpondet dicens, qaod poteft conce-

fecundum rgm, id eft, perfcdliilks, vt patet. Cum communitate igitur folius vocis ftat pluralitas

fccundum iftorum , id cft, proptcr fecundam probationem confequcncis , quod irratioTniU non eft difFerencia,& hoc propric loquen-

natur argumentum.

,

Jq^ ijQg g(^^ formalicer, liccc force circumlocuciue : vel non eft difTerencia confticuens aliquam dccerminacam fpeciem animalis. £c adlgnac ra-

tionem ex origine difFcrcntiz \ forma ,-cum igitur diuerfarum fpecirrum animalis Hnt diuerfa: formz, habcbunc diuerfas differcHcias poficiuas. In fine h"ccers bcnc cffcc SfferentUfroprity omictendo copuIacionem,vel [xCyMfferentut &propria, fciliccc propriac

pafHones. nam diuerfitatcm dif-

fcrenciarum confcquitur diucrficas pafllonum, vt pacec.

Confequcnter ibi, yiliter poteftdici, &c. Ponit fecundummodumdicendi ad illam obiedionera fupra , ibi

,

Contrky priu^tum nihil proprie dicitur,

&c. fuftincndo irrationale accipi priuatiucdiftin-

:

&

,

&

tantum rationales fecundum vo, imm6 ipfx magis

& non fecundum rcm

rerum,& conceptuura j

cuius oppofitum imagi-

£x hacfolutionectiampatet,qu6d voxsequiuoca non cft fimplicitcr vna,de quO tamen habet vidcri egregie lupcr libros £lenchorura apud

&

Confequenter his obiedionibus , folutionibus expeditis , redit ad foluendum illam replicam , in fccundo argumcnto principali fupri, coqtr^ rcfponfionem ibi datam, iam fuftenta-

&

tam,a,tque declaratam de aequiuocationc rationa-.

&

diis nobis.ibi videlicet, Centra,per Arijlotelem i.<^v^«/wM,&c. &exponit notabiliter ipfum, lis

& oftenditquodargumcntura non procedit,quia non

valec

nifi in caufis prscifis illc

,

,

alia

modi agcndi vnde non

ie^orum tantum , nam,

&

:

&

:

fequftur identitas potcntiarura ex identitate ob( vt notaui prius ) fadvbi pluquara conftruere res requiruntur conditiones ad inferendum identitacem,fuf£cic dcfedus vnius ad inferendum diftindioncm. £xemplificac nocabilicer de fenfu communi,& allegac parcicularibus , obiedis eorum , Philofophum i. de Anima , text. comra. 145. circiter. Pro quibus declarandis , vide iftum ).

lius cft deftcucrc

:

,

&

lO.

&

&

&

diftind.1. quxft.

& fupcr

3.

libros de

& in Quodlibeto, quxft.i 3. & alios vt nofti eft

Anima ,

,

igitur fallacia Confequcntis in

&

&

IdentitMi *(-

&

tt8i H»n teilla adhuc duab cxtrinfeco : fert idtntitMplex, alia obici^alis, alia modalis , id eft , ob ditem petttttiMuerfitatem raodi aeendi,ftat igitur identitas ob- rum.

intrinfeco

diftindionem habet infra,inPoftpr£dicamentis, qu.j. dicit quod prima priuatio priuat adlani, etiam aliquando potentiam rcfpcAu agentis, naturalis faltem,& habitum,vt coecitas : aliqiundo tantuth aftum , vt tencbra ; fed dimittit , vel relinquit, inquit, aptitudincm,non foliim fccundumfpeciem,quandoeftpnopria. Sccunda ver6, nec a^um , ncc aptitudinern, ncc habitum , nec potcntiam dimittit , vel relinquit. Qupd non aptitudinem, de qua magis vidcretur, patct;quia alias non eflct priuatio aptitudinis, hoc maximefecundumfpccicm , vel gcnus propinquum: fi quid , inquit , relinquit , hoc eft lccundura genus tantum , non fecundiim fpeciem. Pro quo declarando, notamodos priuationis, ^.Metaphyf quos fupr^ , qusft. j.huius cap. notaui. Applicando ad propoutum , dicit quod rationaU dicit tantum aptitudinem , irrationale priuationcra illius nihil crgo fecundum fpeciem rclinquir,fed bcne fecundum gcnus relinquit aptitudincm, vel non rcpugnantiam:& fic dicitur de boue, nam inqu>ntiun animal cft , non repugnat fibi ratiocinari,ficut cxemplificat dc taIpa.Prima crgo priuatio in hoc diftinguitur^fccunda,qu6d prima dimittit aptitudinem , etiara fecundum fpecicm ; fecunda tantum fecundum gcnus , vel nullo modo in cafu, maximc fccundumgenus. Ad forraam igitur argumenti dicatur , diftingnendo maiorem , fimiliter minorem. Nihil enira dicitur priuatum , quod non cft natura,&c.

&

raodus areft ab

guendi. Potentiarum enira diftindtio alia

iedalis cura diucrutatc

&

»9.

iftura vbi gloriosc fcribit.

guendo confcquentcr de priuatione, fcilicet prinantc a6kum,& priuante aptitudinem,& fimilcm

&

i8.

foluit

palera fupri ibi

telligentiae fint

di propcer

>7-

fc-

cundiim gcnus , vcl ad minus gcneraliflimc loquendo fecundum tranfcendens. Bos vero ctfl

mam probationcm confcquentiatjnontamenfc:

fi0 MmiMlit.

579

aut fecundiim fpeciem , aut faltem

animalibus. Sed licct hoc cuadat aliqualitcr pri-

&

m» difftrtn-

cft

fum acccpta poffunt cfTe vniuoca habentia vniuocata ficut igitur vox aequiuoca pro vno fignificatorum dicic rcm , conceptum illius , ita pro alio alterius. Non fcquitur creo qu6d In-

Ad hanc

&

irrMtitndU

verura

y.Metaph.tcxt.comm.^}. obicclionem refpondct dupliciter. Prim6 negando confequentiam : ad viram3ue confequentiam refpondendo , qu6d negatio la non cft extra genus, fed in gcncre,&talis poteft etre differentia , non dicitur de aliis ab elici ex

l6.

XXVI.

Vltim6

,

foluit

vltimum principale, qcgando

difTercntias oppofitas clTe

ide6 vna potcft

,

eiufdem comunitatis,

efte fpecifica fpccialiflima, altera

vcr6 fpecifica fubalterna , pofito

argumcnto.

fic ,

inquit

&hoc ^oncnAo irrationale

,

eft in

pro-

cffc diftcren-

veram,propter iam didfca. £t addit pro confirmationchorum , vnam notabilem propofitiotiani

, qux poteft fundari in didis Philofophi 8. Metapb.rext.coram.8.& lo.Mctaph. tcxt.com. 2. inde litteratota fatis clara eft. E T E R T I o , ctfi penradare huius quxftionis difficultates , magis pertineat ad Meta-

nera

&

D

& Theologum,atque Phyficum,quim Logicum , ne tamcn prxtcrire vidcar, pcrtxfus ca qux ad communera vtilitatem faciunt.ali-

phyficum, .ad

qua circa didla breuibus dubia tangam, inchoando ab argumentis poft oppofitum , in quibus flabilitur verius quxfiti. Prim6 citca priraum ar-

gumeu

tli

%*-'#'

58o

Expofitio

gutnentum

poflct dubitati

0Himalia, Sc poflet probati

TmBigentU fint

tin

,

quod Hc, natn compo-

&

Item ncre

Item,videtur ibi fupponere differentiam fuperiorcm pet fe prajdicari dc infcriori , cuius oppofitum ex intentione habct 7. Metaph. 4. Sen-

guit matetialeanimalis.

tentiarum.

efle

Zt,

Item, quoad fccundum argumentum,

:

viuum ,

ineft ratione formaj

mortale. Itcm, rcs habct

crgo habct non flTe

fofm«»&

Mctaphyficae

,

crgo

efle ptincipaliter

clle principalitet

& mofs pcr

,

vcl

formam,

non

proptct

fundamcntum argumenti ex

ita

non

neri illa propofitio efi irrationalis

7.

eflc,vel corruptibilitas,feu

mortalcnon

conuenit prim6 materia: indiuiduali

,

fed potius

vtrumquc, vt fingularifllmc habet,dift.z8.Primi, Item,poflet dubitari,quae illatum

&

Item-

irrationale ^flc

fit

ccdit.

Itcm, vidctetur quod ha:c effet vcra, Lapts efi irratienalfs , quia conuenit cum rationali in corpore , in fubftantia fimilitet fequeretur quod hasc, AlbedoefiirrationaliSfSc Albedo eficdca, elfet vera

:

ponendo vniuocationcm entis , & ita vnipriuatio vniufcumquc diccretur de quaintumcumque difparato.

,

uerfalitcr alio,

Itcm

circa ilUid dicftum Philofophi Potenti*

,

difiingmntur per aQus , &c. poffent plura tangi ad

modo immorari.An obieftum fenfus communis ,

altiorapertinentia, fednolo

ctiam idem

fit

&

cit

Item,cum dicjt quod aptitudo ad alttiuii efi eitu , &c. non vjdetur benc intelligibile , nam

per fi fi

fic

fequerctur

,

primo hominis

quod

tifibilitas cflet

fingularis

cuiufmodi t^ridere

, fit

pcr fe

cum terminus

primd

fi,ngularis

,

,

&

eius,

vt vi-

Itcra, contra

Itcm,clrca folutionern pfincipalem,& ea

fequuntur

,

qu«

vbi tenere videtur quod rationale

fit

hominis , poflct dubitari co rctum funt nobis ignotae,cuius oppofitum tunc eucniret. Itcm, quoad folutionem primae rationis prinvltimae differcntiz

cipalis

,

&alibi:

videtur rcpugnantia in didis huius

namin

1.

Sententiarum,

hic

,

dift.i. quaeft.6,

impugnat illam viamjqu* eft AIcxandri,& Thomas,& aljorum antiquorum, quac negatin Angelis

difcutfura,

& in PrologoScntentiaium,qu.3.

quod Bcati difcurrunt. Itcm , u intelligere pcr fpeciesinnatas,

oftendit

& pet

acquifitas, argucret difterentiam fpecificam

,

vel

geneticam fic intelligcntium,& arquiuocationem

quod Chriftusnon effct homo vniuoce nobifcum , quod eft contra fidem. Patet confcquentia.quia ficut Angelis fuerariocinatiua

,

fequeretur

rupt conctcata: fpccies

omnium

ietum,ita Chri-

fto,vt habct vidcti in j.dift.i^.

Itcm, in fecundo

qu6d

,

I .

intelleftualitas, vt tans,

Angclo ,

fit

& anima

eiufdem ratio-

folutionis vltimi

hominem nam in :

1.

quaeft.^.in

,

animata & plantas ad anima& irrationalia ad rationalia, vel intellcftua-

ta inanimata ad lia

;

lia

;

;

manifeftura autcm

vel rationalis ;

eft

,

ergo

eft

qu6d forma huraana,

nobilior forma irrationali,

dire(3;e

fequitur oppofitum fo-

Do-

lutionis, vel rcpugnantia manifefta in diftis

Addat Icdor alia, fi voluerit. Ad ifta per ordinem.Ad primum.illa imagina-

(^oris.

Angclorum fatis perplexa eft, nifi quidam volunt) pro quiditate limitata. Sed Bonauentura, & quidam alij

tio de materia

acciperetur raiVcria (vt

} dift. Sccundi , vidcntur accipere materiam abftradam Mctaphyficc , & eiufdem rationis fic in .

omnibus

,

ficut in quaeft. libri

de

Anima

qua:

(

habetur etiam , fed quicquid fit dc hoc , tutius eft in via huius tcnere, in ipfis non efle materiam, Phyficc loquendo, licet benc attribuuntut

ifti

)

proportionabilc matcria;,vt genus.oftendit cnim fufficientcr in Quodlibeto,qua:ft.9.qu6d impoffibile eft Angelum informare materiara hoc ta:

men non

demonftraret fortc ipfum in fc non componi ex materia ; aut igitur fimpliciter ne-

gandum fi

cft in Intelligentiis cflc

materiam

,

concederctur non tamen fequitur quod

aniraalia

vbi fupri, videtut fuftincre

fundamcntum

diftinguiturinplures gradus nobiIitatis:&exemplificat comparando elementa ad mixta ; cx mix-

diflcrentia vltima

qu6d

cffer.

argumento poft oppofitum,diquod quanto forma creata eft nobilior tanto

dift.

vel brutali

detur.

vcram

Item, non foliim priuatiuum aptitudinale, fed etiam a^ualc , rclinquit aptitudincm fecundumgenus , ergoilladiftindiopriuatinonpro-

Metaph.& •

14.

an tenendum

,

difl^ercntiam animalis,vel non.

principalis, poteft argui ad

opera-

via-

uenicntior,

, videtur Item , primo dubia illa propofitio Ariftotclis i.Metapb. maxime in dodrina huius Dodoris , vt patet i.

alibi faepc.nam tenet, a6kus vel

duarum

rum de ly in, in compoficionc irrationalis fit con-

particulariSjbonum dubium

lioncs primo cflc circa vniuerfalia, vel comunia.

InteUigentia

quaeft.i. in folutione.

ipfi materiiE in

communi. quoad tertium argumentum

,

contineatur fub gencre

priuationi, cftillud, cuiconuenit aptitudo ad

&

non

,

oum non

&

currit.

Item , illa expofitio de matetiis indiuidualibus non vidctur valcre, quia quod conucnit plupibus ciurdem rationis,conuenit eisratione alicuius communis , cui primo conucnire debcr, quatc cum mateti? indiuiduales plures fint , eiufdem rationis , igitur cfte , quo rcs, habet eflc, vel

,

Gcnus cnim quafi communc habitui Sc

animalis.

non vi-

detur qu6d mortale infit rationc materix , quia oppofita habent fieri circa idem fed vita , vel

}

tanquam vcra

fotma intelle(%uali videtur animal , fed Angelus , vel Intelligentia efl huiufmodi, etgo. Minor cftncdum Paganorum, fed ctiam multorum ThCologorum,fupcr z.Sententiarum,dift.j. Maiot vero poteft pcrfuadcri, quia a in forma ignobiliori continctur aliquid rirtualiter , multo magis in fot ma nobiliori ; fed fenfitiuum , a quo dicitut animal , continetur in anima humana,etgo eodemmodo,vel mnltib magis in forma Angclica. Quanto etiam forraa materialis cft nobilior , tanto magis rcquirit plura organa ad opetationcs fuas exercendas,quod arfitum ex matetia

1"

negationem in gepriuationcm , non videtur pofle fufti-

fiue irrationde dicat

,

fiue

,

cundi fitm

,

,

,

ficut

aut fint

optime Bonauentura 8. dift. ScAnimal enim dicitur habens fin-

oftendit.

& cum dicitur

quod

aniraa fenfitiua conti-

cotum non fint ciufdcm fpccici fcd(vtprius dixi ) non videtut aliud intclligcte pcr rationale,

netur virtualitcr , negatur ; quia fruftri poneretur incis:fecus cftdehomine, necindigentorganis , quibus cxercerent opcra diucrfa vitalia.

quam

Qua:ratur

nis fpccificc in

:

intcllc^tuale.

,

licct eflcntijt

iftc 8. djft.

Secundi

,

& alij. Excm

ly-

Qusftionis Exemplumde ponentibus coelum componi ex & anima inteilediua. De continentia animz fcnntius in intellediua, eft benc dubium, materia

an

,

ponenda przcise in homine virtuazquiualenter , an certe formaiiter fed

fciiicet eft

liter, vel

:

quicquid Ht, non fequitur illatum , Hcut non (equitur c contra : forma fcilicet perfeAior continecur in aliquo virtualiter ,ergo imperfeAior. Exemplura de forniacorporeitatis ,&de vegetatiua

homine, refpe£lu

feu fenfitiua in

,

intel-

leftiuz.

*7Ctrmptibtti-

tMU

t»Mft

VMrU.

mortalitas

:

Specialis ver6 alia

Prima duplcx, alia extrinfeca, PafHua etiam alia obiedliua , alia ,

qu6d

nedum ratione materiz^fcd etiam for& non fo-

principaliusconuenit homini,

l^m

ratione formz,fed etiam efficientis poHtiuc, negaciuc:& gencraliter quot funt caufz dan-

di effciot

non e(re,fuo modo. Famose tamen at-

tribuitur materiz

,

propter antiexam priuatio-

nem, quc machinacur admaleficium

i.Phyiic.

texr.com. 80.& fic arguit Do£tor hic. Quzrantuc Expofitoces,&Qiy:ftioniftzfuper i.Phjfic. & i. de Generatione, y.Metaph.Meraphyfici etiam, fpecialiter ifte in 7.Metaph.& melius in z.dift.i j.

&

& I9-& in tenio,dift.i^.& in 4.dift.44. Ad aliud

dico

,

quod eo modo quo conuenic

corruptibilitas rationc materiz,conuenit ratione

communi primo

,

& hoc potentia remoti:

(ed ratione ipfius in pariiculari pocentiapropin-

qua.QuzraturnotabilitcrifteinTertio,dift.iz.&

7.Metaphyficz. Ad arrud,quod tangitur de veritate illias propoficionis i.Metaphyficz,licct exponatur (&(atis benc) de adlibus tranfeuntibus debere intelligi.& non dc immanentibu$, obiedliue , non

&

fubie6liue:vniuef falitcr

vera

eft ficvidelicec

,

&

tamen poceft dici

,

quod

ASionesfktitJittguliirium,

& &

obieAiue,& fubiedliuc ,maximctranfcuntcs hoc vel przfuppofitorum , vel per ai5biones conftitutorum , vel tanquam vhimacc dtnominatorum. Vbi etiam adnertendum , qu6d alia eft racio :

agendi, vel rerminandi

,

& alia conditio agentis,

vel terminantis.Quzracur

ifte

fuper i.Metaphy-

ficz,& alibi fzpe. Nam famosc pettradtac hauc pcopofitionem, fzpenumero. Ad aliud , patet ex di
&

zGtio terminariue, vel obiediiue cfie alicuius

:

in

alio ver6 fubicAiue. PoiTet etiam dici,qu6d pro, vt accipitur ^ Dodlore, fed non concludit intentumiconcedoenim qu6d cai conuenit terminus aptitudinis,ei per fcconaenitap-

pofitio eft vera

Utudo,(ed non dicic per fe prim6. Poficc vlterii^s concedi , quod ridert eft prim6 hominis, licct hoc ridere htni4t,zlii

etiam ratioagendi,

alia

conditio

agentis.vt ptius.Vide fingulariflimc infii in Prz-

dicamentis,cap.deSubftantia,quzft.z. DifirtnlU vltim» iirsumlteutiHi pattjl txptni.

lius eft quantitatis refpedlu czii

ceptibili

ipfius

Ad

aliud poifet

dictvno modo, qu6d

cic-

cumlocutiuc faltem poteft DifTcrencia vlcima cognofci , licct forte non in fe diftind^ , for-

&

maliter

hic

tum,firmamentumdicereturmoueripropri^,& primum mobilenon moueri, fedpotiusmutari» propcer velocitatcmmotijs vel qu6d terra nui-

ni-

el

ita intelligit

de difcurfu Intelligentiatum. Vel aliter qu6d poteft verificari refpediuc loquendo, ficut^dicerecur firmamentum non moueri moiu proprio refpeAu primi mobilis. Vel magis ad propofi-

enim generalis,eo qnod omnia originaliter ex

rerum

fubiediua. Poteft igitur probabiliter dici

19.

munes Authorum opiniones, &

gelus

alia intrinfeca.

iiain,}(MffiM-

bus loquitur in his

eft

mz,&

vho naodoex documenco , qu6d in materiis realiquzftionibus fecund6m com-

aliud poteft dici

generali fupri aflignaco

vna

mortalitatis, vel corrupcibiiitaiis

hilo, ide6 tendunt in nibil.

AAionet

Ad

581

:

Ad aliudtpofTet fieri longus proceiTus de cauHs

a(fliua,alia pafliua.

fnnt (ingula-

XXVI.

:

& fic intclligit DoAor. Alicer qu6d ve»

poris

difcurrit

fi

,

,

vei in inftanti

,

quia non tequititur prioritas

:

AndifcMrrM,

& pofterio-

:

& tempore perceptibili

&

plicirerloquendo.

Et fi dicerctur , quod tunc Deus difcurrerec, 50. quia ordo naturz poceft aflignari in cognitione In Dium mm Dei. Diccndum quod addiunrfum requiruntuc t»dit diftttrcria.Primum cogfjoffccre hoc per hoc. Secundum cognofcere hoc poft hoc. Tcwium qu6d tctminus difcurfus fit obiedtum immediaTc cognofcibile,& alioa&u. Quicquid fitdeduobus primis, tertium faltem non reperiturin diuinis.Videnotanter j.q QuodIibcti,& alibi plurics iftuin. Ad aliud, quod eft oprimum motiuum contra viam coramunera , conccdo qu6d illud non eft fufficiens mediura qegandi fimpliciter difcurfum,nec ponendi diuerfitacem fpeci(icam,fed bcn^ tefpeikiae loquendo,vt didum eft. Ad aliud,qu6d loquiturDodtor ibi problema-

fus.

1

tice, etfi afterendo. Alia cnim via fecutior eft,nifi ioquendo de conuenientia tranfcendenti.Vcl alicer , qu6d accipit ibi itttelU£iiuUem pro potentia, vel perfedlione concomitante eflcntiam , & non pro realicate intrinfeca formaIi> ficut ponitur

Differentia.

Ad

aliud,qu6d hzc propofitio

irrMiotialu, forefi verificari

,

31.

Intelligentia efi

vno modo,

fi

ly in te-

eft negatio extra genus : alio modo vc negacio in gcnere vel priuatio non in generc

neretur vt eft

,

propinquo,fcd rcmoto,vt puta in fubftantia. Pro quodeclarando, vide fingularem dodbrinam in Primo,dift.iS.^uzft.i.inroIucione.& j. Metaph. cap.de Prinatione.

Adaliud dico, qu6d vtta^ue viaindifferentec communicer negatio in genere,& priuatio , vt habet in Prirno,vbi fupr^ Ad aliud , qu6d loquitur famosc , vr fupr^ eap.de Gencre notaui. Ad aliiid.poccft dici,qu6d poceft ceneri,quia coiiicidunt

non nifi citcumlocutiue.Ad aliud,qu6d licct conuenianc in relinquendo aptitudincmfccundum Genus , diflcrunt ramen in relinquendo , & non celinquendo fecundum fpecicm , quia Hlud aliquando relinquichoc vero nunquam. Ad aIiud,poceft concedi rotum,vt patet ex do6lrinahaius,in primo, vbi fupr^:& hocextenfiud loquendo:apciijs

camen accipiuncur nomina

uatiua, aptitudincm denotantia,

pci'

qu^m adum in

tali extenfione. Logice tamen illa extcnno vfque Pittmtu diad ens non procedic , vt patet. Circa didum Phi- JiingumntMr

lofophi.P0rmfi<(,&c.videatutifte dift.

I

qudd Se0tt«per.Ttna.L

,

noitrum autem intclligere cft cum conplerumque. Po* teft igitur dici , quod in comparatione ad nos non difcurrunt , fecus eft fimpliciter loquendo; fic faluatur Do6lor vbique. Nam aUbi vuic oftendere qu6d non repugnat eis difcurrere fimnaturz tinuo,

eft.

fccutari.

bic

ritas'duracionis ad difcurfum ,fed fufncic ordo

rum

eft naturaliter , fed concurrente fide fecus Vide 45. dift.4.de quo alibi altiiis habet per-

fic

,

tempore in pcrfeu cum inftanti tem-

difcurrit in

.& Z.& alitet

alibi

1.

Metaph.&

j.

fzpc.Sed potcft breuiter dici,

diftinguunturpotentiz per adhis

Zz

,

&

alitcc

pttnSm alitir quMm ,

»8ufpir-*iitS».

58i

If

alitec aftus

"^

Expofitio

perobieda,tiam ptimaeft exttinfixa»

&acciclentalis:recunda vet6 exirinfcca ,efrentia-

cgreditur ex principii» fpeciei,

ei

,

quod

& incft in aftu /-

pro quibus vidc hunc,in Quodiibcto,

gnato conuertibiliter, vt verificatur in zStu exerci-

quzft.ij.optimc. Ad aliud,videatutPhilofophus,&Expontotes

r0,vtconfequentcrdicctur, namalij modi ipfius Proprtj reducunturad accidens,falccm vtmodns. Ordo quzftionis ad prxccdentem , fcquen-

lis

*%,

prouc videlicet eft intentio applicabilis

taraen

:

i.de Anima.& quaeratur Auiccnnaoptimc,6.Naturalium.Poteft bteuiter dici,qu6d habent diuer-

obicdlacum pr^cifione acccpta,& forte fecunformales obiedtiuas , de quo non curomedo difputare.In potentiis tamcneiufdem generis,& fubordinatis , noninconucnic, imm6 neceffe eft, ponere identitatem obie&i,licet non przcisc,& adzquatc. Ad vlcimum,quod ungic bonum motiuum,etfi po(Tet dici qu6d argumenta in pcde quzftionis funt Topica,& nonaftertiua, & cx di6kis aliorum communiter accepta,& maximc in propoHte ni illud argumentum , da quo fit fermo in i.habet fa

dum rationes

:

Thomas in i.contra Gentiles, C.91.& p4.&

in 2.

Sententiarum. Poteft etiam coUigi ex Bonauentura,& aliis antiquis , facit apparenter pro via

&

Thoms

ponentis quemlibet Angelum eire fpeciem,vt patct,& ita patum curaretut ad intentionem DoAocis.Nihilominus poteft dici,qu6d loquitur ibi dc contentis fub eodem genere remo,

to,hic vero dc contcntis fub

eodem infimo,vt pa-

percxempla fua hic,& inde.loquitur cnitn ibi dcgradibus entium fubftantialium , qus funt de pcrfcdione vniuerfi hic vcro de fpeciebus ani-

tet

:

malis prxcisc

,

& fic eft ad mentem

Philofophi,

10.& J.Metaph.viallegaturpriiis,cuius vlterio-

fcm fpeculationem rclinquo lctftori

fagaci.Poflct

etiam pertradari propter verba Doftoris hic in fine quaEftionis de gradibus peifedionalibus fpecierum, qualitcr pcima fpecics excedir alias,& qualiter accedunt,& recedunt,& an pofitiue, vel priuatiue , an formalitcr , vel viccualiter , fcu emincnter.Sed alius erit locus , quia non funt logicz conHdcrationis , nec plura nunc didorum, nifi vt fatisfaciamus, nobis ip(is,& curiosc inueftigantibus. fic Dei grati^ eft finis diiferentix de DifFerentia,pacis quoque Authori fit femper laus,&gIoria.

&

&

&

&

Qjr^STIO XXVII.

'**

qua: eft 30.

apud Scotum.

&

tem patet,Diuifio communis

eft.

Di Secvndo, arguit quatuor rationibus parcem r.egatiuam. Prima procedic pet locum ab oppoficis,& pacet.Secunda procedit exmodo pr^dicandi fecundarum intencionum deprimis ,& przfupponit hic efTc fermonem de Proprio,&vniuerfali fecundae-intemionaliccr fumpcis. Tercia

argumematum eft:& allcgat pro fundamento Philofophum

procedicjvc prius^deDifferemiajq.}.

4.Topic. cap.9. fpecialiter autem tangit qualitec non referturadilludcuius eft,propter duo.Quarta ratio oftendit

quod eftens

reale,

& pec confe-

quens non eft fpeciesVniuerfaIis,vt hicloquimur de vniuerfali. Ad oppofitum adducit Porphyrium, Philo- Propritim e/t fophum i.Topicorumc.3.&4. Dcinderefpondet ^''"W*^* ad quzfitum tenendo partem affirmatiuam,quam

&

probat perlocum ildefinitioneVniuerfalisconftruftiUc, allegat Philofophum inTopicis lib.

&

Bencenim valetargumentum EJtpr
,

inftantia de dcfinitionc,vt patet fupr^.q. de fufS-

ciemia vniuerfalium. Etqualirer prxdicatur do pluribusdeclarat,quiadehisdequibu$fuumfubiedum,cum quo conucrtitur:& poteft fermo iftc verificari in iStufignato in intencionibus,& cxerceri in fundamentisjficuc dc aliis didum eft. Quod aucem fuum fubie(^um prxdicacur de plucibus,oftendit, quiaillud eft fubic(5^um

5.

demd-

ftrationissinquopafliodemonftraturdefubieifto;

taleautem eftcommune,vel vniuerfale,vc patcc i. Poftcriorum ccxc.comm.14.idcm habecury. Mctaph.text.com. / 3. alibi fzpc, quod igitur prxdicatur conuertibiliter de vniuerfalt eft vniuerfale,quare Proprium vniuerfale. Proptcr argumcnta tamen diftingnit de Proprio , primz intcntionaliter fccundx intentionaliter fumpro. Ptimum ^preprietate conccetiue dicitur. Secundum vero non habet abftra(%um,vno nomine nominatura , vt infri dicit. & primo modo inquit , Pro-

&

&

prium poteft efTe indiuidui, ficut fpeciei mutata lcge naturx.hzc domus

:

ciuilibus

Ffrum Proprmmfi ynluerfale ?

z,

pria Petri

,

hxc veto

loannis.

Vnde

ficut in eft

pro-

proprietarij

, ficuc vfuarij Minores,ab vfii fimrcrum, feclufo dominio , in quo fequuntur legem nacurz,& Euangelicam perfedtioncm. Similicer illo modo dicicur rifibilicas hominis pro-

dicuncur cales l.

"pOftquam

expediuit fe circa capitulum de

DifFcrentia

, quairit circa capitulum dc Proinchoando \ commuuioribus, an Preprium fit vmutrfale. Prius enim eft inueftigandum an fit

J.

prib

,

vniuerfale caiteris

,

quam de aliis

conditionibus eius

,

&

didis Authoris,circaipfum,Etpotcftper-

traAari quacftio tam in fundamentis,qu
DE

P Ri M o. Quid proprium , & quoties accicommuniter hic in textu , & glofra,&

pituc.patet

in didkis Dodloris huius,in proccffu, atque in tra-

ftatuModorum

fignificandi. Dicitot

enim Pr»-

frinm k prope , ideo mihi eft proprium , quod eft meuro,& non tuum. Vide iftum i5.dift.4,& alibi. Vndc aduertendum.quod ficut didum eft de Differemia criplicitet accepta , quod poteft accipi aequiuocc tam in primis, qujlm in fecundis intentionibus ita fimiliter dicendum eft dc proprio :

quadruplicitcr acceptojin hoccapitulo. Intentio

cto

Authoris,

& Dodoris cftdcipfo^. modo.

plici

prietas

,

prium, vt

iqua eft

forte tranfumptiuc dicitur Pr»-

intcncio

,

vc prius de Differcntia di-

(Slumeft.Siccamenhomo,& fe

rifibiIicas,non incf^

comparaco,fed reali,confidcrantur,de quo

fta-

timmagisdieetur. Confcquenter refpondet ad argumcnta principalia.Adprimum dupliciter.Primo quodargumenium commiccic faHaciam i4iquiuocacionis, quiaprocedic de Proprioprimx-inccncionali,hic ver6 eft fermo de fecundx intentionali, quale cft commune, licctdicatur tranfumpciue Proprium. Secundo fuftinendo argumencum non concludere de Proprio primx-inccncionali , cciam recurrit ad compofEbilicatem relaciuorum de codem;rc» fpe6ta camen diuerforum , ficut fupra tadum cft fpccie. Potcft igitur depacre & filio,& Generc Proprium comparari vclad fpeciem, vel ad indihoc maximc loquendo de fundamento, uidua ,

&

&

vel

4.

Qusftionis vel Cahit£to huius relatiui pr^priMm.Ptimo tnodo

proprium^recundo modo communc. Vnde aduercendum , quod Hcut fupr^ de Differentia didum eft qu6d fcilicet eft triplex • vc

eft

,

pote principium formale difFerendi nile

rationis,& tcrtium vniuerfaie : ita

dum

,

ficut racio-

& relatio realis,& tertia quz eft relatiuum

i

liic

imaginan-

de Proprio. Vno raodo eft paflio realis emanans ex principiis fubiedi , vt rifihile , Hue iic abfblutum, iiue refpeftiuum. Secundo modo eft relatiuum teiicit prtprietdtt di(Qiim,ncut commune reale communitate. Tertio modo cft intentio applicata illi fundamento fic egredienti,qu6d dieft

jgj

inquantum fpccies,quia fic habet Gemispro eiut correlatiuo,fed inquancum habcns Prorprium,fic* ut DifTerentia refertur «d ipfiun

, vc conftituAim. Et quia ptobationes videntur contra hoc , refpondet per ordinem vidctur breuiter diccre ad primam,qu6d aliud eft Axcetehahem Propriumt dcdieete fMhieiium Proprtf, declarat iuxca didla :

&

&

incommuni, in quo fubiediue eft Proprium , dicens , qu6d non in fpecie fe-

fupri.devniuerfali

cundz- intentionaliterfumpta, ncc etiam

priraae-

multum remocc:& cxhoc

intentionalitcr,nifi

poffunt alia loca dedarari , vt pote illud fupr^ de Subftanriis primis , fccundis ; illud inftk de

&

&

aIbcdinc,vclaIboSocratc,&accidente.Vndcnon

citurprcdicatam conueTtibile in qiiale accidcntale , & perconfcquens noningrediensedentiara fubiedi» etd fubeius oppoHtonequit intelligi. An autem ha:c refponfio pofllc applicariad Proprium, Ttcft inccntio, habet courequentet inue-

Mojjomo efi fithflantiafeiunda, trgo Socrates.Sic hic, Rifibile eft Proprium , homo tft rifthilt ; trgo , &c.

ftigari.

Nam in

Ad

recundum,pacet rolutio:nam prxfupponit

filfamScilicetpreprietatemeffeibdtiStumproprtf, vt hic accipitur. Sed contra hoc inftat dupliciccr.

famofum

Prim6oftenfiue,iuxtaillud principium

quod tenet forma Syllogifmi:^<OT^«tf fcilicetxmi&eidem/Mnteademy &c.) Philofophi , Priorum,atque Elenchorum primis 7.Topic.& 4. (per

&

Mecaph.& lari

arguit in tcrtia figura,

per dici de errmit vt

pacet..

& poteft rcgu-

CommunicCc enim

Dodlor non obfcruac rigorcm logicum in arguendb, fcd fufficic qu6d acgumenca regulari pofllnc, lex enim propccr ccanfgtcfToces fadaeft, fimiliccr rcgulae dodlrinales propccr ignorantcs.

Si qui^ igitur valec

,

quia

inftarec

eft

quod argumentum non

cx pucis indefinitis,

non foliim

inftancia,nam

effcc pucrilis

hic, fed alibi

hoc acci-

Infcrtur igitur hanc eflc vcram, Vreprium efl proprietM, qaia. ex vcris nil nifi verum.Quare prodit.

prietasnon erit abftradum primz-intentionalc, quia fi fic,non pra:dicatctur vcr^ de concreto fecundaE-intentionali , cuiufmodi cft proprium, vt inargumentoaccipitur, ficnt cnim fecundi intcntioncs de primis tantiim concretiue,ita primacdeillis dici debent. Vniuerfaliter namque

&

fubco modo fignificandiquo accidcns przdicari potcft dc fubicdo, & fubicflumdc accidentc , & fub quo non.non.Vndc ficuthxceft v^tiyhomoeft «•/t«<,itaccontra:licctin alietatc di

:

& ficut hzc faffa

,

modi pr«dican-

humanitas eft alha , ita

contra.Sccunda inftantia

&c

eft inquifitiua, ficut fu-

prk,deDiffetentia in fimili,habct.

6.

XXVII.

Ad primnm

quod cft accidcns

dicit,

& poffct

:

etiam rcduci ad figuram diAionis, ficut fupra fzpe habet,vt patct, comparando hominem ad ani-r

mal in i(kaJignato

,

& exercito.

rando homincm ad fpeciem, igitur dicitur

tur

Similitct

qu6d rijihile eft propricras

fecundum

eflc

compaCiim

& Socratcm.

quiditaiiuum

,

,

accipi-

vcl matcriale,

dum vcro additur ia minori,rifibiIc cft proprium: accipitur fecundiim cfTc

tur,&

fic

cognitum , & ita vatia, & hoc eft quod dicit

quatuor tctmini

Do(5tor paucis veibi$,extr4neein/!4nt,8(c.

Ad fccunduro, clara eft folutlo ex didis priijs. Ad tertium principalc rcfpondct dupliciter. Prim6 ncgando Proprium non cundi^m Genus,&

refcrri, faltcm fe-

concedit fundamentum argumenti ex Philofopho. Inquantum igitur eft ira

fequitur

,

Socrates eft alh$u,ailntm eft aeeidem

Socrates accidens:f\cat

non

fcquitur, Socrates

pofOt faluariquod Species eft fubicdlum Proprij, accipiendo vtrumquc , vt fupponunt prp funda-

mentis,non tamcn accipicndo ipfa, vt quid,8c pro fignificatis. fiene tamen verumeft , qu6dSpecics vt ^uid, non abiiciens tamen modum fpecici, eft fubicdum Proprij. Vt modus, id eft, illius quod dcnominatiuc dicitar Proprium , quia ncdum fundamenca, fcd inccnciones habenc paflliones, quibus applicatur Proprium vt modus , vt fupr^

didum

eft.

Nam

fuftinendo ipfum in fpeciali rcfeiri reatia

di^um

eft

:

&

Seoti oper.

dicit

Tom,

,

vt dc DifFe-

qudd ad fpcciem, uon

l.

aum lT*tTij.

fubicdiun dcnorainat fuum

fic

ifta

praedicandi przdicabilium

,

fiue fint res

,

fiuc in-

Vbi le€tot plura addcre valcbit , quia alias hzc ta^a funt,& cx di£tis nota. Vc igicur Spccies fupponic pro fundametiro, vel fubie<5lo fuo (nam pletumque accipimus fundamentura & fubiedlum pro codem hic) eft ha« bens Proprium , vt Proprium fupponir pro fub« ieSto , & fic poteft falnari Specicm habcrc Protcntioncs.

%.

&

prium, cflc quodammodo tubiedlum eius,auia eft fubfupponit pro fubiedo fubiefti illius , iedliuc in eo.Dato igicur qu6d non referacur Proprium ad rifibile , rcfertur tamen ad Specicm vc habentem ipfum. Vbi notanter dicit rifihile , oon rifibilitas , ptopter caufam prius afHgnatam: quia fcilicetapplicaridcbcnt inteutionesfundamentis ,eo modo quo funt ptz^iicabilia propoc-

&

&

tionalitcr cis,vel natutis

earum,& non alircr.

Ad aliam probationem refpondet vidcturfacere

mixtum fcrmonem

fubtiliter

in rundamentis, vel

fi

,

&

(vt alibi folct)

cum

ex primis,& fecundis intentionibus:nS

Habet maximc

Propriopritu efliUud, &c.

dicit

verificari

in intentionibus, vt

tamcn

fupponunt pro illisiSubieiflum igitur Proprij potcftdupliciccrconfidcrari. fe;alio

Tnprii fmUe-

Hum duplitittr ctnfiinar-

tur.

Vno modofecundum

raodo vt habens Proprium,ficut dc Gcnere

refpcdbu Diffcrentiz poflet diftingui ,vel fccun-

dum fe, vcl vt diuifo confiderato. Vbi applicabis vcrba Dodoris in adlu /ji^nKrffininteniionibus, ad fundamenta in ad^ucArrrmfffubtilitcr. Vult enim diccre , quod quamuis fubicdlum primz-intentionalicer acceptum , vt homo,verbi gratia,fit ptior rifibili,naturifaltem,vt

modum Speciei & ,

bile induit

i(dto,non

modum

cft

Proprij

ptioc ipfo

9' Sptcits

qui'

tamen in- mtd» pritr

»«per confcqucns fubicdli ^fimiU

duit

eft,

futfuHt-

quinquc vniuerfalia, func quinque generiles modi incclligcndi , applicabiIcsomnibus , aliquo illorumquinquemodorum accideris.

pafl[ionis,& habentis paflionera

Alia refponfio

Spetiet

tntd»

Similiter ipfuromet Propriii eft fub-

iedlam Proprij,&

Aum, ficut de

diAam eft.

ho~

omnibus talibus variacur medium,& ac« ccptio eius.Licct igitur in fuppofitione pcrfonali

przdicatum, vel prcdicabile,dicitur ad fubicaliis

ergo

,

eft

,

&

rifibili

.

Zz

:

& fimilitct rifi-

habiti


fuo fub-

fed fimul naturil,

X

quia

titra frtfri*.

qaia quxndoiice eft h^ens illad , 8c illad habific appellat rabie6bum ipfitn Spetuin ab iflo : cictn fupponcntem pecronaliter,vtpciuS)Tel fandamentura fub Specie refpedu fundamenti fub pcoprioi Qui vellet illa verba applicace ad Pcopcium, Tt celatiuum pcim2-intentionale,facilitec diceret : fed toca difficultas eft de ipfo , vc eft intentio ,8c Ciccfi ad pcopoHtum folutionis, argamenti. Ad quactum cefpondet , qu6d etfi fundaraenXixm Pcopcij , vt eftquactum Vniuecfale, fit in re •liquando ex natura cei,non tamen ipfa intentio.

&

&

^t

oftendit

qu6d

illa

definitio

,

fcilicct Mcidere

tmni yScfoli, Sc/emper , ( de qua in quxftione fequente) focmaliter,& in zOtuJignMo accepta,non vecificacetuc de aliquo , pcztec opus intellcdus, Yt patebit in quseftione fequente. Dato enim qudd in ce eftet vnio eftentialis cecum , comraunitasquxdamcadicalis,non camen pcxdicatio

&

nec vniuecfale in aftu , quia intelleftus eft qui facic talia. Qupd igitur afttimitur de tciangulo,non pcocedic. De T e r t I o. Occaccimt quzdam dubia cic{ca dida.Pcim6 circa folutionem quxftionis. Videtar enim qu6d illa folutio non fit ad propofitum,quia tantum verificatuc de Pcopcio pcimzincentionalicet accepto : nam vt eft fecunda intentio , de nullo dcmonftcatuc , vt patet ; nec eft pczdicatum conuercibile cefpedlu alicuius,imm6 ficcidentale,& fepacabile, quia modi intclligendi fepacabile^ funt,vt fupca,quzft.3.deGenece,

aftualis

I{0,

,

nis cuccunc ,

facium.vt pacec in celatiuis tettij

auc igitur declaratio

damentis .Poftct igitur difficultati, an folius vniuecfalis

fic

demonftcatio.

Item,videtuc qu6d Proprium, vt eft primz incentionis,non opponitutcommuni,quia oppofi-

dcbent

&

eiufdem gencris. Rcsigitur rei, intentio incentioni opponitur , vt patct fuprk in fimili,quzft.4. Cum ergo commune fit fecundzimentionale , Proprium primx-intentionalc, non opponentur , qaod eft contca illam diftinta

eflc

&

iftionem in folutione quzftionis

,

&prima pcimi

vni foli

,

de ratione Pcopcij eft conuenice Speciei , ita & omnibus eontentfs fub ficut

ipfa:qaacc nonfoli^ro ecitPcopcium Speciei, fed

etiam indiuiduocum. Conficmatuc, quia videtnc effenti^lioc compacatio cius adindiuidua, vt eft fpccies Vniuccfalis, ficapiatur fecundx-inten-

tionalitec,qu^mad Spcciem,ide6 ponicuc ly «mn»

immediate poft ly McieUt,in definitionceius : illa igitarfolutio fecunda primi principalis , minus bene proccdit. Itcm.illaptopofitio in rertio argumento principali , fcilicet qu6d NmUmth mecUtns refertur mU /tiHm/ul>ie£ltim,non videtut vcca, immo contcadi-

dlocia cius cft

,

licet ali-

&.non

alitet

vera,c6m omne accidens habeat , quod non eft propter

dcfiniri per fubiedaro

aliud nifi propter habitadincm eius ad fubie^nra,vt habet infrk,quzft.}. huius cap.& quxft. de DenorainatiuiSi& fupec 7.Metaph.& in 4.Scn,

&

&

tentiatum , dift.ii. alibi fiepe , eft intentib Philofophi expcefs^ 7.Metaph.& alibi fzpe.fupc^ etiam cap. de Gcnece, quzft.x. pectradlaui idem

i x,

quim vt fubicdto.vt videtuc.

Item , poftet difficultari , an proprium primxintentionalitet

fit

fubicAiue in Spccie fimilitct

acccpta,ficut dicit Doftor,cum°fint rcaliter idera,

vt mnlti volunt.

Item,quando aliquid eft per fe tale , quocumquenon diftrahente fibi addito adhuceft tale: cum ergo fubieftam fecund^m fe fit ptiiis Pro, ergo inquantnm habens erit etiam ptius Pcopcio.Hoc poftet confirtnari ex diAis huius i. dift. Secundi, quzft.x. vbi dicit qu6d nedum abfolutum caufz przcedit naturi efre£tum , fcd ctiam dum a&u caufat , przccdit.Similiicr ibidero, quzft.j.& 39.dift,Primi,de Contingentia voluntatis in cau(ando,ctiam dumaducaufat,& rerum

ptio

dum aAuexiftunt. Sccandi , habct iftc qu6ddatut communc reale, habens vnJtatem minorero vnitatenumerali,& i.atque 7. Metaph. alibi fzpi tangit idem : mal^ igitur dicit in vltima folutione,qu6d nihil cftcoromune, non exiftcnte in-

contingentia,etiam

Itcm

,

3. dift.

&

Ad hzc refpondetur. Ad primum (vt tetigi in fupt^)

X 3*

qaodibi acci-

&

piuntur intcntiones in idiw figtmo , dcclarantur in zCcxx exercito, fundarocntis , tanquam in clarioribas,& vltimatc confidcratis. Ad aliud,pcr idcm. Vcl alitcr , qu6d talia funt przdicata , qualia perroittunt fubicdla , vt habec

&

Boetius de Trinitatc. Suppofita igitut Spcciei pcr fc,perfeitate ptimi modi, funt fuppofita Proptij perfcitate

fecundi

modi

,

fiue

loquendo in

%&\xfignMo in intcntionibus , Ciatexercito in fundamentis. Vndc ficnt ifta cft pct fe ptimo modo, Species prdJicatitr de differentihui numero

*Propriiim dceidit omni,

,

ita ifta,

c&in fecundo modo ,vt

probabiiiter tcneo,& proportionaliter dicatur in rundamcntis.

Dicp igitur,qu6d Propriuni,vt Proprium,non

pcincipalii.

Icem

modi

ben^ cefpondcatnc ad illam cecuccendo ad habens,vt tale. Item , videtuc qu6d inconuenicntet dicat fubicAamPcopcij non eire Spcciem,quia hxc eft vcra in fecundis incencionibus,Pr0^»>» inefi Speciei,

tcc fatis

exponendo litteram,& fzpe

:

propofitio*

inconueniens. Ec quod tangituc in fecunda de fimultate relatiuorum,non eft vniuerfaliter necef-

telle6ba.

non eft ad propofitum,vel ad intelligenda in fun-

illiiu

nam quod infectuc in pcima, non eft

Icem , catio Vniuerfalis pec fe conuenitcailibet eius Speciei , non igituc fecmo eftec \x\c de Pcopcio , vt eft fpecies Vniuecfalis , non ratione pcxdicabile de plucibus

I !•

aliquantolan.Nec probationes

dixi.

fabiedli, fed tatiorie ipfius in (efocmaliteceftct "

li)

Expofitio

584

faabct alia fuppofita,qu^m Specicifuppofita,pto-

portionalitcr capiendo

vtrumquc ,

licet

benc,vc

&

intclligo in fecundis inhabeat alia : tentionibus fuppofita Spcciei , non de quibus in adu exercito potcft dici , fed de quibus tantura illam fpcciem, i6ku^nato : hoc cft,non hanc , fed hoc , illud difFetens numeto. £t cum dicitur, qu6d definiiioVniuctfalis pei feconuenit Proprio,hoc habet folui in fimili , infr^, dc defi-

fpecies

,

&

&

nitione accidentis. Vnde dico breuiter pro nunc,

qu6d

przdicari

accidentaliter conuertibilitec

conucnitPtopcio pecfe

eflcntialitcr,

& fimilitec

fecundo modo conuenic,ci pcc fein ptimo roodo. Refcct igitucmultiim in calibus locutionibus ccfpicere ad pcrfeitatero inhzrentiz, inhzrcntis fimiliter diccndum eft de ly ejfentialiter. Declaratio igitur Dodloris optima eft,& faluari poteft te£kh intelligenti. Hzc rcfponfio cuadit multas ambiguitatcs mc , & fubtilis eft , quat e eam ponderabit,& alt6

qu6d pczdicaci pec

fe in

&

:

&

inueftigabit \c6tot foUicitus.

Ad

i^.

Qu^ftionis I r.

Adatmddedemonftracionctctigi fupr^. Breuitcr dico qa6d in fcicntiis humanitus acquiHtiSi

Hmenflr»th tft folim pro ftatu vi« vmmtffmlk.

ftratio

Ctmmwt *'/'**•

,

folius vniuctfalis cft dcmonftratio

pgj proprium mcdium,!imm6 gcncraliter in nulla fcien^ia,iingularis,inquantum tali$,eftdemon:

et/i

enira de eflTentia diuinaXhcologus

inquantum eft natunon inquantumiingularis, pro

XXVIII. cundum genus,

fe-

fecundum fpeciem.aut vtco« fic pcocedit pcima pcol>atio argii«< aut

que modo & menti ben^. Secunda poteft fatis beni euadi , vt in iittcr» patet lic^t enim homo fit prius fpccie, vt eft in:

non tamenhomoinefTecomparato

aliquid demonftrat, hoc eft

tentio,

fpcciem haben$,vt accidens,non tamcn funt formaliter relatiua.Vbi atcende qu6d alius eft modus habcndi correlaciuorum , alius formx^ fubie*

quibus tamen altius videatur ifte > fuper 7. Mctaph.qusft.i3.& alibi. Ad aliud dico , quod commune eft duplex i primx-intentionale vidclicct, &fecund«-intcntionale. Primo modo opponitur proprio ptims-intentionali,& nonfccundo modo, maximen tale

propiium

fpeciei

,

& ica argumencum non eft

Ad aliud

laciuum alccrum habec

formam inhzrentem,

primo Pofterioruro, vbi dicitur

qu6d inefiemni, &per/e, & fccundum cjHod ipfHm:&c Yidccurzquiualeredcfinicioni Porphyrij hic,& e cot>cra.

Loquendo ergo tam

qu
qu6d

iu intentionibus,

tria func per

ordincm,

pofterius eft efTcntialius pofteriori,(icut

in dcfinicionc nacurz i. Phydc. dicicur qu6d eji principium motus^ffr ftatus eitu in ^o eft primo perfe,

& HOH/ecunditm aceidens.

Vbicamcnnon tenetur vniformis ordo loquendi , et(i ad intellc^tum, ordinem conftcuendi Ht fimilitudo. Habitudo igitur proprij ad habens ipfum , effencialior, fpecialior eft,& fecundum fpeciem ad ipfum refeccur , vc opcime dicic Dodbor in lit-

&

&

tera.Licctigitur^habitudine

fecundum Genusef-

fentiaUus refpiciat ea, de quibus fccundario dici-

ic

,

proprium , vc correvt fubicdhim

non camcn

connotatiuc,fcd ficri-

nifi

fibi!e,vcl

huiufmodi,proprium habct,& itacafti>

incellige

Dodotcm.

Ad

poteft rcfponderi ex definitione Vni-

,

&

(koyic ica fpecics eft habens

concra Do£lorem. uecfalis paflllonis

aliud patetexdidlis,qu6d ibi JiCtasftgnatut

rerificatur in primis

turde Specie, vel zfkvifignato

;

hic enim, propriurn prddica-

ineft Speciei

,

eft

fecundi

modi

in

cxcrccnda in primis proportionabi-

liter.Quotics autem

ine/fe

accipitur, infri q.i.

de

Accidente,optimc habet. Supponit igitur fpecies in tali locutione pro fubicdlo fubiedi ipfius pro" prij,vt priusdixit.

Ad

Dodor in

aliud dico,qu6d loqaitur

gic^libus famose de Proprio

his

Lo-

confiderationes reales,& idc6 poti6s tenet diftin" £l:ionem realemeorum,qu
mus cfTe in

ejfe

animz

animz dici-

potentias

in, ficut

cfTentia

,

cui

tamen funt

reaii-

tur,non tamen habitudine fecundum Spcciem. Nec obftat qu6d ly omni ponatur primo loco, quia hoc arguit potius oppontum, Hcut in exem-

acccpto.Primo

Priores enim difTcrenciz in

definitionibus funt minuseftcncialeSiid cftjefTen-

tiam definiri ada:quate cxprimcntes nia;,vel pofteriorcs

:

,

qu^m

viti-

& ica ly /ili, Sc/emper fpeci-

ficant ly omni, Cicat per fe ,8c/ecunditm ^uod ip/um

in

illa.

Ariftoteles ergo redfce dicit,

mune,&

qu6d

eft

com-

vniuerfale cefpeftuindiuiduocum.,pro-

prium autem refpedu

fpeciei.

£c

fi

dicatur,qu6d

refpedus ad quodcumque , non toUit eftenciale: ad quodcumque igicur comparabicur eric vniuerfale. Concedoquod femper eft vniuecfaje , cefpedlus ad Speciem hoc non toilit , fed ad hoc

&

aliud addic.

Vel dic,vt pcius.cecuccendo ad fuppofica Spe-

17.

ciei.quz fecundari6 func proprij, ci

quod Proprium eftproprium

& ica poceft diSpcciei in ordi-

ne ad racionem inhxrenciac,vel ineftcndi^nam ratio Speciei , & non Indiuidui eft adzquata ratio taiis confecutionis. Scd poteft dici commune,vel vniuerfale refpedlu eius,inquantum includitur,& pacciculariter

&

,

fupponit pro pluribus.

Non

enim przdicatur rinbile de Socrate& Platone. inquantum tales,fcd inquantum homines , & Cimiliter in fecundis iutentionibus dcclarat

,

fao

raodo.

Ad aliuddico,qu6d etfiaccidens omnehabeat ordinem,feu relationem dependentix, feuinhzrencix, falcem apcitudinaiis , ad fuum fubie^um, nontamen propterhoc efle eftentialeeiuseftad aliud fe habere & ita non eft formalitet ad aliud, :

& de tali,(formalitcr fcilicet,& non materialiter, feu

fecundum

dici ,relato) loquitur

littera.Mod6 Proprium ciim

fit

Dodor

in

formaliter refpe-

^liuum rationis,non folum habet ScHi oper. Tom. I,

(cferci

ad fub-

^9'

& fubiedo, quoad

,

idem,vt i^.dift.i.habet ifte. Ad aliud dico,qu6daliud cft ioqui de fubiedlo abfolutcfumpto , Sc aliud fub refpedu habcntis

plis pracdidlis patet.

1%.

;

ra,vel quidicas,&:

Cit

16.

585

iedum.fed ad focmale efTenciale cclatiuum,aut

ter

modo conccdo qu6d vt dicit Do&ot

cundo modo non

,

:

plicatiuc tenendo ly intfuantum

eft

prius, fe-

& hoc rcdu-

Cecus fi permifHde quo habet videri infri,quift.i.de Accidente,folyendo princii. dico palia. Et cum allegatur Dodor in 2. quod accipit ibi abfolutum caufz , non funda-

uc, feu fpecificatiue tencretur

;

,

&

&

mentum

fub rcfpedu reduplicatiuc. Vbi ctiam acrendendum qu6d aliud eft ioqui in taiibus de relaciuis

de

duorum primorum modorum

reiatiuis tertij

,

& aiiud

modi.

Ad vltimum dico , qu6d ioquitur hic de cotnmuni,feu vniucrfalicompieto,aut cercein potcntia ptopinqua. Vbi ver6 allegatur ,loquicur de communi,feu vniucrfali incompleto,& in potcntiarcmota,quorum declarationem rctigi prius fuprlk,& alibi.Ledor curiofus addat fi oportuerir.

Qj^ASTio

XXVIII.

qux cft 3r. apud Scotutn. Vtrum definitio Proprijquarto modo,{fii' licet, Quod accidit omni, foli, & fcmpcr ) fit conuenienter data^

QVzrit dc definitione

Proprij quarto

&

modot

quartum raodum , eo quod Porphyrius defcribit quodaraod6 ipfura aiiis tribusmodis fumptura, ficuc

de quo

eft

intentio hic

de Differenria fuo

modo

,

Ipccificat

habetur fupr^.

Nam

Pcoptium fecundf-incentionalitec fumpcum,illis

Zz

}

tribus

r.

.

Expofitio

586 modis

^iribus

vt

modus

ctiiftis

t
qu«

,

,

fcd an fic de Proprjo qiiarto

,

patebic infta,

in littera

,

poteft dici acci«}cns

& ,

raltem

dodlrinam Phiiofopht

modo,

Sexta racio oftendic excefTum dcfiniti rcfpcAa defiaiencium , quod non ccnucnic in bona defi-

rpeciHcat ipfam definitionem

vi dixi quxftionc praccuntcpo-

rednci ad illam primi Poftcriorum

,

y t patet

D£

P Ri M o. Satis noti func termini ex iiquotie$ jftis prius , quid videlicec iefinitio , Mceifitur. Quid eiiitn preprium tjutirto modo , pa-

&

tct,'nue accipiatur primaE-intentionaliter fzcpndas-intentionaliter

magis quzftione

Sc

,

fiue

,

fequente elucefcet. £c in hac quaeftione , Quid Mccidere , quoties fumitur , pacct in folucione infr^ , cap. de Accidentc, huius quxftionis ,

&

&

I.

& t. &

quaeftione fequentc.

pitticalx om»i 8c

&c /imper

foli

Illa:

aiix

fatis notae funt.

,

Per primumdenotatur adzquatioextenfiuacontinenciz , vel praedicacionis , atque generalis habitudo. Per fecundum fpecificatio rationis ineilendi , & przcifa , atque fpecialis habitudo, ic adaequatio (vt ita loquar) intenHua. Per terexomtimn adzquatioextenfiuadurationis , nibusfimui , vt dicic Doftor , conuertibilitas. Denoratur enim infeparabilitas Proprij , atque

&

eius conuercibilitas refpe^lu fui fubiedbi per tria

,

& hoc fecundum eife matcriale

,

illa

&c fecun-

dum

efte quiditatiuum eiusinfundamentisexercendo , & correfpondenter in intcntionibus Ctgnando. Ponuntur etiam illa tria ibi fyncat«gorematicc implicitc importantia fua dctcrminabilia , fcih'cet fuppoHta vel contenta ; &naturam vel rationem formalem cius ; &rempus. ,

,

Vnde

,

i.Pofteriorum dicit Philofophus qu6d de-

monftratio omnis

cx his

eft

qux

func vniuerfali-

quam fuppoHtorum.

TQpicor.cap.ij.

fed e contra potiijs

quia quzlibcc pars

,

definitionis cftinplus,&c.z. Pofter.tcxc.com. 17.

&

fpeculanti.

qua;ft.

nitione

6.

maxime hoc vcrutn ponitur loco Generis

quz

de parce prima ,

eft

& vniuerfaUcec

nullam cxccdic definicum. Ciim igicur Proprium , (icuc

& alis

intentioncs

,

rcperiatur vniuoc'e in

,

om-

nibus nouem Gcneribu« , accidcns Ter6 non, quia tunc tantum cfTcnc duo generalifEma , in-

&

Accidens: incongrue ergo ponitur accidens in definicione Proprij , quia fi pro vno fignificacorum , cunc pco-

quit, videlicet Subftantia,

prium excedit, fi vt communis omnibus , illa ef^ communitas folius vocis:squiuocumautem, inquantum rale,non definit. Ad oppofitum adducic Porphyrium in lictera.

Deinde rcfpondec ad qusficum , tencndo partem afHrmatiuam, quam exprimendo , declarand6que, dicit quod perly accidit in hac definitione primo loco pofitum , implicite habetuc ratio prxdicati

,

& modus przdicandi. Nam lo-

gice loquendo, vt infr^

, qua:ft.z. de Accidente, Harc vcrba inejft , vcl adejfe , vei accidere» importanc rationem przdicati , non praecise,

patct.

fed contrafte

prium

accidit

qu6d

ita

, ,

& dicerc

,

aequiualec diccre

,

Pr^-

Troprium ejt prtdicatum

Nam

quod praedicatur ii> quod praedicatuc in (juatt ejfentiale non accidic : co ergo quod dicitur accidit , habetur qu6d in qualt accidentale dicirur. Per alia ver6 tria qux fcquuntur , fci?

in (juale accidentale.

qnid

non

,

accidic

fimilitcr

;

,

omni

& Joli & Jimper

arguitfcx rationibuspar-

habetur conuerita incellcAus dcfinitionis ctt, quod Proprium prsdicaturde pluribus in ^uale accidentale conuertlbiliter : pofTec addi differentihui fpecie , vel numero , vt

l*rima ratio procedit pcr rationem bona: defi-

foliusSpeciei fpecialiflimae intelligitur effc defi-

nicionis deftruftiue, nam debec dari per

Genus & fahem per rationem hicver6non poniturhec

nitio

difFcrentiam. 6. Topic. aui

Et remittit fe ad diuifionem , fubdiuifioncmVniucrfalisintextUjcap. dcGcne-

ter,tam ex parte tcmporis

Qua: omni^

quam de

,

dpbent

irioderari

,

tam de primis,

fecundis intentionibus

proportiona-

liccr

tibilitas

,

,

,

,

vel conuertibile

&

bihccr loquendo.

De Secvmdo, tcm negatiuam.

priijs

Generis loco ipfins

:

de DifFercnria didlum

,

&

proprium

cft

vc fupra

,

& addit

aiiorum.vt patet fupri,

nitione Philofophi i.Topic.c.4.

remotionem altevt priiis

,

no-

forte

omnia

quod

ferc

cap. dc Generc,

ha:c definitio coincidit

qux

quod

& fupta fa:pc habetur:

re,vel potius przdicabilis,

ratio procedit pcr

nifi

&

genus Proprij ,nec ratio eius , quac cdprddicari de

rius conditionis bonac definitionis

,

,

quarft.^. tetigi.

plurihM, qua vtitur Porphyriusin definicionibus

Sccunda

&

:

dicit

cum

defi-

& nimirum, quia

Porphyrius

,

acccpit hinc

indcexdidlis Ariftotelis.

quodnondebet.AllegatPhilofophumy.Meiaph. texc. coin.4}. priiis tamen deciaraui-iliud di6tum

Propter argumenta tamen folucnda , adducic pulchram diflindionem de accidente,quacclariiis.feu difFufiijs,habcrur inAi , cap.de Acciden-

Philofophi.

te,qu«ft.i.& potcft reduci ad

taui,quia vidclicct conuenit aUeria definito,

Tertia ratio procedit

codcm modo

,

& hoc

fi

proprietas accipiatur primae intcntionah'ter,vc

vidctur ipfam accipere

,

vel

fi

fecundae-intcntio-

naliter in cafu,adhuc dcfinitio abftradJi

ucnit concrcto

,

nec e contra

,

nifi

modorum

propter diucrfiratcm

non con-

per aecidcns,

fignificandi.

primum videturmagisad propofitum. Vndc cit,*»-^*»

quod

proprium non

ficut

,

nijiper accidem

definitum accidit alicui

Sed di-

,

quafi dicat,

,

& c contra,

ita definitio.proportionabihter loqucndoidcfini-

tio igitur proprictatis

,

vt eft

prims intentionis,

bimcmbrcm fic:AcPrimum

cidensaliud intentionalc, aliud realc.

duplex,&c.vt patet in littera.Allegat Philofophu 5»Metaphyficx,pro accidente rcali, tcxt. com. 1 3 inde , implicitc faltcm , & tangit illa intcntio-

&

nalia confcquenter

,

fcilicct ejfein

,

& dici de:de

&

infra , quarft.i. de Acciquibus fupri.qusft..^. dente.& cap.de Subftantia.Dicit igicurquod Accidcns,quod diftinguitur contra fubftantiam, pertinetad confiderationemMetaphyfici,& non Logici.nifi per Accidcns.Sccundo modo ponitur in dcfinitione Proprij,tanquam Gcnus,vel DifFc-

communis duobus

fecundz intcntionis. Quarta ratio impugnat primam particulam pofitamin definitione , quia eft difpatatum de-

rentia generica

finici.

citas,&cognitioeius , euadit pluresdi£5culrates in hisquxfiionibus , vt patet. Confequenter re-

accidit Proprio,vt cft

Quiniaratio oftcndit ah'ud vitium definitio, dari fciiicet pcr copulacionem contra.

nis huius

vltimis vni-

uerfalibus,feu vniuoce, feu analogice. Sed tertio

modoeft quintum Vniuerfalc. £t

haec multipli->

fpondet ad argumcntaprincipalia.

Ad

)

Qu^ftionis Ad primam.per intercmptioncm

aflumpti

:

&

liter

&c.

ponderari qualiter pcr accidens confiderac Logicus accidens rcale , cum camen fit fundamcn-

vfque ibi , exclufiuc (
)

,

&

:

modum

przdioandi difFerenciz

,

Ad

tertium

eodera

,

modo negando

aflTum-

ptum. Vbi, didinguendo de propriecace,dicit qu6d neutro modo definitur hac definitione. Nam ea qux ponuntur in hac definitione , funt entia rationis

,

fcu intentiones fecunda;, vt dicit

Dodtor, tamum defini$mt fetMndum iatellcnnm, hoc efl.cns rationis, vcl fabricatum pcr intellcdlum, non ens reale , quia definientia prxcedunt nacutaliter dcfinicum : incentioncs autcm fequun-

&

tur naturaliter res prima: intencionis.

Dato etiam per cafum , quod proprietas cfl abflradlum , vt ef^ fermo de ea, non definicur

Alftr»llMm m$n rtHi di- conucnienter

hac definicione , quia Logicus de-

gp jj inientioncs abflradta

,

,

vt aftu applicabilcs rcbus

quare non te€th

,

fed

non Rc pofTunt applicari: potcfl dici qu6d proprietas ac-

vt talia

,

,

quia abflrahit abaccidcrc, licet fortcin potcntia accidit , velidcnticc, nontamcnforcidit

,

maliccr, ficuc album accidic

propric

,

non camenalbcdo enim

logicc loquendo. Vniucrfaliccr

,

gnantia

dis intencionibus

,

co

modo quo in

&

,

tumpeifcconfideratorum abipfo. Itcm , accidcncia confcrunt ad cognofcendum ^ModqHideft primo de Anima, quarc non folum

,

per priora , fed ctiam per poflcriora dari potcfl definitio

Item, ciim dcfinicio

patct.

Ad quartnm inquit ex diflinftione prxdidla quomodo accipicur accidit in hac de,

ncgacur igitur afrumptum. Ad quintum , quod licct inconueniens fit definire pcr copulacipnem , dcnocando diflindas :

noncamencircumnon efl nomen detcr-

ftarccsdefinicionis copulari,

ocutiuc

,

vbi diffcrcntiis

minatum impofitum

,

vt fupra notaui

:

fic fit

in

propofiro , vc dcclarat.

Ad vlcimum pacet ex zquiuocatione accinam proccdic de ipfo primo modo acce,

dentis

8.

:

ccpco, vt pacec, De T e r t I o.Liccc prxdida

fatis clara fint,

tangam , & primo circa folucioncm quxftionis. Videcur enim quodperly accidit, non habccur racio prxdicaci cijm ponaturpro difFercntia hic per differcntiam autem non habetur ratio gcncris , alicer fufficerct fola aliqua tamcn paucis

:

difFctencia in dcfinicione.

Icem , contra diflinftionem illam dc accidenquancum ad primum membrum , ciim dicit qiiod eft idem

te fecundx-intentionaliter accepto

,

quod (rj^/w.&cridctur controucifia

fit

eadcm autem cfTcntia tum , & abflraflum ,

fupri.quxfl.

4. in

folutione fccundi principalis

quod

ejfein

,

vbi dicit

conucnit accidcntibus rcalibui,
folu-

indicatiua efTcntix rei,

fignificatur per concrc-

eadcm

igitur

definicio

vcriufqucquod cfl concra fccundam panem eiufdem folucionis. Confirmacur ex didis foprik, quxfl. 7. ad finem , vbi dicit qu6d coincidunt ifla, intcntio, inquantum intentio , & intentio inquantum applicabilis rei , vbi videtur vcUe

quod in abflra(Slo cfl applicabilis rei; fimilitec diccndum cfl de proprietace. Iccm , videcur hic concedere qu&d in quxftione prxccdcnce ncgauic, propriccacem abftradlum Proprij vt cfl inteniio,

fcilicet efTc

Icem , in quinco argumenco videcur inferre canquam inconuenicns illud quod efl neccfla-

rium plerumque difparacum , fcilicet definiri , vt patct dc Gcnere &: Specie , & fic de aliis. Item poflct dubicari , quare prohibetur definirepcrcopulacioncm, cum camen dcfinicio dc-

pcr aliud

,.

tur aliquando per diflinda realitet

inter

,

qux

il-

poncre copulacionem. Iccm , vidctur quod illud illatum in vlcimo

ccc

accidcns

principali

conuenic accidere aftu , modum flgnificandi abflradi , qui opponicur modo concreti , vt

finicione

quod eflcontraprimam partem

qu6d tunc cfTent tantum duo

,

accidcntis

,

tionis tertij principalis.

a£l:u exercito

infri

$,

,

vc prius no-

magis pcrcradlabitur. Incclligit crgo Doftor ibi pcr modum oppoficum ei cui

taui

& fic

quia lunc ignis fub frigiditate,

:

de aliis, quod videtur inconucnicns.Pofrct etiam

definiciones in zfkoft^nate dcbcnc dari dc fecun-

pofTunc vcrificari in fundamencis

fuboppoficoaccidentis, maximc infepara-

bilis, pqflit intclligi illud cuins efl, finerepu-

vt fupri facpe

habecur.

ftur MteiJe-

587

dechrat qualiter ibi implicitc , & aequiualenter, ponitur gcnus Proprij , vcl ratio gencris loco ipfius , totum prius dixi. Vbi aducrte in litte' ra ad vnamparenthenn ibj {/nhocijuod tFtvnd,

&

•7.

XXVIII.

vt hic efl fcrmb de co. PofTct ibi podderati qua-

fcquatur.

,

fciliccc

fi

vniuocum,

efrct

generalifllma,

non

Nam ancccedcns \ mulcis ponicur

,

8c

confcqucns minim^.

Ad

ifla

rcfpondecur.

Ad primum qu^d iuxta ,

fententiam Philofophi 7. Metaph. texi.comra. i6.idcm nomcn poccfl pIuraimporcare,vtexemplificatdc

iuc

,

hocnoinine

quod hoc nomen

Ition ,

,

vel

Ilias.

vcl didbio

,

Itadico

accidit

,

non

folum importat DifFcrcntiam , fed eciam GcnuSi vc nocaui. Ec cijm dicis qu6d cunc fufiiceret ponerc difFcrentiam in dcfinitionc , ncgatur. Vnde rcfert dicerc, Proprium accidit,Si. dicettyProprinm

Cuius caufa maxirae fcquia verbum quodcumquc, cundx-intentionalc , vidctut in fc continere ra-

in qu4le,vel PropriMm conMertibiliter. cfl

&

,

tioncm prxdicati

,

quod non contingit

in aliis

tcrminis.

Ad aliud , notaui fatis fuprk , quxfl. 4. hoc dubiumrficut enim ex parce fundamencorum aliin qMid,Scin quando dicuncur efrentjalitcr ,

&

tjMsle effentiale

aliquando ver6 accidentaliter,

,

in tjUMle accidentale

,

ita

&

proporcionabilicer accri-

ifla intencionibus , vc fxpc nocaui. Poergo poni ^quiuocatio huius quod cfl ejfe in^ vcl potcfl dici quod conuenit accidcntibus rcaica in ada libus in effe cognito confideracis , Jignato accribuicur fecundis incencionibus in adu

bunncur tefl

&

txercito

rum

vel fecuudis, ad modum primaNon negauit ergo vniuerfalitcr ab

primis

fumpcis.

,

inccntionibusf/Ji», uiprk, quxft.4. fed fpecialicerabiflis,

dequibus loquicui,& hoc

dinc ad fundamcnta dici

efft

in, ficuc

:

in or-

liccc alio refpcdlu poffcnt

orane accidens habet

Zz

efft

4

in.

Ad

jo,

Expofitio

588

Adaliud, patebit in feqaentibus , & tnaximi

11,

de Accidente. Ad aliud, notaui fuprll , 8c infrk, in quzft.Ancepraedicamentorum , poieft accipi ibi perdccidem , fcilicet recundario, \c\per sccidetis , fcilicet quxn:.

1.

per aliud

vel ratione alterius

,

vel peraccidens,

,

modi , quia habi-

vt opponitur perfeitati primi

tudo refpediius ad fundamentnm conuenit ei in fecundo modo , ad terminum vero in primo modo : & ica tale fundamentum per accidens confideraturaconfideranterefped^um. Poteft etiam

fundamentum

talc

vel in etTe cognito

,

confiderari vel in elTc reali,

&

diuertimodc dicerctur

Cic

COnHderari ^ Logico. Ad aliud , tadium e(t prius qu^d loquitur de formalitcr

Mod6

finicntibus.

licet

& breuiter dico, & quiditatiue dc-

:

accidentia rei confe-

^uod^uidejt, non

ranc ad inueftigandum

raen ad formalitcr dcfinicndum

ca-

fcd potiijs ^

,

contra.

Aliud

re.

,

dixi fupr^, quzft.

i.

& 3. de Gcne-

enim Logice , aliud Metaphyncc

eft

&

, tamen quia non videtur accidens fecundz-intentionaliter fumptum , feu in

obiicere poftet

Proprio

communi

concrecis ^ Metaphyfico autem vt ijuid. Ad confirmationem , tai^um eft fupri , vbi allega:

tur. Et brcuiter poteft dici

quodpofbor

,

capit

intehtionem ibi , non pro abftra(^o , fed famose loquendo , eo modo quo dicitur ; quod Genus eft intentio. Vcl aliter , quod intentio etiam in abftradlo eft applicabilis

tantcr dicic Dodlor

quod albedo

in

fed

,

littera

aclu,vtno-

fi

applicabilis lapidi

eft

dicitur

ficuc

:

,

&

fic

do

aliis.

Ad aliud dico,qu6dnon

concodit illud, fed inquirit an argumcntum eo-

ponendo quod fic , ficut ponendo vacuum

gat

,

eflcc

inquiritur

,

an in eo

motus.

Ad aliud dico, quod illud eft inconuenicns,vc tanquam genus,

in propofito ponirur, fcilicet vel pars efientialis definitionis

de Gcncre

,

& ita inftancia

& Specic non procedit

qoia pcr additamentum vnum definitur pcr reliquum, Adaliud, licct Philofophus, vbi allcgatur, ,

,

loquaturde coniundione difiundiua, vt patcc in cxeraplis fuis de bono & ente , ita quod incentio eft fua, qu6d non bene datur definitio, quaefub difiunftione refertur ad diucrfa, vt fi dcfiniatur bonum pcr hoc , quod eft efle deledabilc vifui, vel auditui ; aut ens pcr hoc quod ,

,

eft

agcre , aut pati

ret

bonum

elte

:

quia tunc

non bonum

,

,

inqnit, con^inge-

& ens non ens, &e.

tamcn fuftincndo didlum Philofophi vniuerfaliter , vt allegatur , non folum rcfpedu coniunftionisdifiundiiuaE, fed etiam copulatiuc potcft dici, quod ratio illius eft , eo quod vna pars defi-

nitionis

cft

modificatiua, detcrminatiua,& qua-

Vnde

non bene diccrecur , quod Socrates eftct homo, & albus.fcd tantiim homo albus ita nec quod homo eft animal, & rationale non obftantectiamquodrationale

lificatiua altcrius.

ficut

:

:

communc,

ficut DifFcrentia

ponitur vniucrfale

conuenit prsdicari

cui fciliccc

,

in ^uale ejfentiale ,iti talc ac-

cidcns. Si autem dicas quod squiuoceconuenic Proprio, & Accidcnti,tuncnon dcfiniet , ncc crit loco genetis , cuius oppofitum videcur in littera, infrk , qusft. i. de Accidente. Tum etiam , quia fi Proprium dcfinicur , habcbit proprium , quia propria pafllo emanat ex principiis

&

illud

,

& maxim^

& fimilitcc& fic proccfTus in

formali

proptium habebit aliud ,

:

in infinitum in mediis demonftrationis

riorum ,

&

Nam

tum quatuor Vniuetfalia. in

fiuc

& Accidfenti: quia tunc poncrentur tan-

Hmode fignificatur, & ica diuerfimode poteft de-

&

vniuocum ,

^uale accidentale, effe

eftimpofHbilc,

Definiunturk Logico intcntionesvtmoex di intelligendi funt , ita in concreto ,

concca Ariftocelem

1.

,

quod Pofte-

& alibi fzpc.

Ad primum modos

&

iftorum

,

cecigi prius diuerfos

dicendi in his diuifionibus

,

&

vno modo

fionibus Vniuerfalis. Poceft

quod

tencri

&

ad hzc duo Vniucrfalia, cum infertur quod tunc tantijm quatuor vniucrfalia, hocpoceft negari, quia numerus Vniuerfalium vniuocatio

illius

afHgnatur

vel

,

fecundum Species

fpecialiffimas,

vel faltcm fubalternas propinquasfpecialifHmis, propriis

nominibus

,

&

non tantum genericc

nuncupatas. Si ver6 tcnerctur zquiuocatio analogia , dicendum eft confequencer, quod

,

vel

non

definitinquantum xquiuocum,fed vt eft nomcn communc , remote fignificans differcntiam proAccidcntis : itacontrahituc priam Proprij , fic eft nomen generaer immediate addita , f< e contra£tum per fpecialia; vel difFercntia communis , diuifa pcc fpcciales fecundum aliam viam fic fe tenct ex patte generis, vel poten-

&

&

&

&

:

tialis

,

Ad

vt prius dixi in fimili.

aliud.fuftincndo fecundas intentioncs ha-

berc paffioncs , fuo

modo

,

concedo Proprium

&

habere proprium , ficuc prius de difFcrentia genere dixi in fimili : tunc accidens denominatur ^ fuo fubicdbo fumpto vt modtu, vt de Vniuerfali di£bum eft. Scd forte illa probatio non procedit, videlicctquod omne hzhens tjuod quid def/l,vcl definicioncm, habct paffioncm , monftrationem , e contra, quia videtur Philofophus i. Pofter. hoc negate, de quo non curo modo difputare. Et cum dicis quod illud proprium proprij habebit proprium , hoc potcft nc-

&

&

&

gari

,

quia

alia a fuo

ita eft

fubicdo

Proprium :

,

quod non

fpccies

ficuc de propriis pafllonibus

rcalibus dicimus. Licct igitur propriuro vt quid^ fpccics tamen vt modiu habcat ptoprium,non inquantum proprium, fed inquantum fpccics, caftc loquendo , Proprium tamen vt mediu non habet proprium , nec in fundamcntis,ncc in in-

tentionibus.

dcnoteturquod conceptum fimplicem , 6c exptimit cflentiam vnam & qu6d pertinct ad pti«lum adnm intellc^lus & quod propofitioin qua cnunciaturde definito, fit propofitio vna. ratio illius^fcft, vt

dcfinitio dicit

,

,

i j,

fubdiui-

incafu diftingucrcturrcaliter ab animali,fiaccipiantur ^ diuerfis formis realitcr diftin^ais.Vel aliter,

j/^.

quxft. 4. Antcptzdicamentorum : fic faluari poteft controuerfia : fed adhuc contra di6ta quis

definire intentiones:eadcm etiam eifentia diuer-

finiri.

''

Ad vltimum dico, qu6d illud bcnc fcquerecut Logice loquendo , vc hic loquitur Dodor , lic^c non Mctaphyfice , de quo habet videri infra,

dcfinientibus

Ad aliud

it.

& perfcica. Plura addat fngeniofus ledor.

QJi£STlO

j ^,

»

Qu^ftionisXXIX.

589

ftantiam fimiliter accipiendo propriunrfecund^-

intemionahter,clarum

XXIX.

QjfiESTIO

tia, vt

nosde mente

qu6d non eft fubftanloquimur defecondts

intencionibus.

quzeiljz. apud Scotutn.

Secunda

Ffmm Propriumfit diftinSium VmHerfile ab Accidente.

fcilicec

ratio procedit per aliam diuifionetn»

&

requor ordinem originalium antiquoHIcrum, non iam haftenus impre(Tbrum. quaeilionis patet fo-

&

forma

Tertia ratio procedic ex refultatione Preprij»

&poteft confirmariex

lutio illius,qua quxritut de illa particula defini-

& nx

tionis Proprij, fcilicety«w^«', vt patet ex remif-

efieaccidens.

>eum

vt habet ifte fupet 7. Metaphjr-

,

ficae.

ic

Phyfic. text.comm.8.

i.

omnc proprium

rres racioncs oftendunt

vbi remittit fe ad diStz

Quarta ratio e contraoftendit omneaccidens proptium & aftiimit fundamentum cx Philofophoy. Metaph.text.comm.4.i7.& 19.& ex

E P R I M o , termini funt noti , Sc maximi loquitur de intentiotiibus,& hoc vt ^id famptis.

I Pofter. text.comm. j.Tu ver6 formabis argumentarefolute, vt fcis.

Ordo patet nam

Quinta ratio idem oftcndit per viam dedadionis in infinitum , poteft confirmari ex a. Phyfic. text.comm. 66. Omne cnim per accidens tale, reducicur ad per fe tale. Scxta catio reducit ad probandum primum

fione Doifloris ibi, in principio u>lutionis dicit vt p*tet ex prddiiiU

,

in hacquzftione.

D

:

ex didis in folutione pracce-

hzc quzftio , vbi Do-

dentts quzftionis oritur

&ot

pofuit illam diuifionem accidentis

:

& te-

net quod accidens pofitum in definitione Proprij , non eft quintum Vniuerfale : quia tamcn multa videntur facere ad oppofitum, non iramerit^ examinare voluit diftin&ionem harura intentionum,& ^quibus proprietatibus ex parte cei originantur, licct ex dodlrina Philofophi t. de Anima , ponens difTerentiam inter aliqua duo debeat prius cognofcere vtrumque , Do-

&

&

efte

,

.

&

merabrum, cidens,

fcilicet

qu6d omne proprium

ftrudtiuc

,

falcem reduAiue

totnm

fubiedliua ad

(vt dixi)

pa-

tet ordo.Diuifio

communiseil. Di SicvNDo, fcptem rationibus arguit ad partera negatiuam & licct ptincipalis intentio fit de intcntionibus , fcrrao tamen Dodloris extenditur plcrumque ad fundamcnta,& argucn:

do,

& declarando

,

vt folet,&

intentio ad intencionem

,

ita

mirum, quia ficuc fundamentum ad

fundamentum. Prima ratio procedit per viam diuifionis fufficientis entis,remouendo

vnum membrum,& in-

ferendo reliquum implicitc.Oftendit cnira quod Proprium non fit fubftantia , quia tunc vel eftet dc eiTcntia Specici, fcilicet de gcnere fubftantiae,

quod non

contingit, quia tunc poneretur in eius

&

vel faltcm i parte

Vitima ratio proceditex diuifione accidentic membrorum cadit Proprium , vc

fophum in Topicis lib.

in folutione huius quaedionis opti-

,

fub cuius vno videtur.

iam

Ad oppofitum

adducic

Authorem

£xpofitores,&

ifte infr^,

cap.

}

qu^ftione vltima quin-

Anteprzdicamentorum , & 5. Metaph.quaeft. 5.& indc.QujBdam , inquit, dc numcro accidcritium eueniunt fubiedbis ab intrinfeco, & hoc vel rationematcriz, vr quanciras,quz tancum conuenitrebus materialibus licet inftancia fit de ccelo, fed in vericate nullaeft, quia ibi eftmatetia,& notanter dicit rMtone materi*,&c non ipfi :

tem duxillorum

probari qu6d

non

fubftantia,& hoc generalitcr loquendo , fiue de fundamentis, 'fiue de intencionibus. De fundamencisfic,quia tunc folius fubftantix eftet proprium, confequens eft falfum, fecundumveriratem, liccc aliqui concedant ipfum. Confequentia probatur, quia quod cft formaliter de gencre priori , non poteft efte pafllo generis pofterioris , quia ali^is idem eftet ptius & pofterius refpedu ciufdem: pa(fio namqne pofterior eft fuo fubicAo , natura faltem : fubftantia ver^ prior

go impofllbile

eft

fir

omni accidente,er-

pafllonem accidentis

efle fub-

^

to

ejfemiak mzyixmc citcz fubftantiam. Poftetetiam

modo

& Philo-

.

materiae, quia fubie<5tum accidentis,

alio

,

Deinde refpondet ad quzficum , tenendo partem aftirmatiuam. Pro cuius declaratione adducit notabilem diuifionem accidentium , fundamentaliter famptorum , applicando confequenter ad hasduas intentioncs. £t folet fimilis diftindlio (quantum ad primam partem,fcilicet dc accidentibus communibus )poni in Ancepraedicamencis,afllgnando fuificientiam Prxdicamentorum. Videantuc i .

ita in demonftratione cftet peti, tio,cum per definitionem Specici dcmonftraretur paifio , quia idem ciTet medium , & illatum, caufa & eftieftus. Nec poteft poni fubftatia cffentialiterdiuetfai fubiedo, quia tunc falfaeftcc przdicatio eius de fubiedlo ,ficut hzceft falfa, homo efl lapit,vcl *finm. Idem autem & diuerfum funt immediat^ oppofitacircaens, &i(acuml7

definitione

ac-

vniuerfale.

hilorainus przfupponit notitiam eius haberi ex textu, &aUquantulumex praecedentibus , Sc ex-

mc.Ad fcqucntem vero qusftionem

fit

& procedit per locam \ dcfinicione con-

Aor non adhuc determinauerit de accidente ,ni-

plicabit

)

eorum qu« funcin compofito. Vbi etiara

videtur proccdere de fubftanciis , nifi extendatur compofitio ad accidentia , fimiliter materia

Ex folutione namque huius

eft

iftius

foluti

,

de quo tantum luc loquitut

fubftantia in

aAu formali

,

maximc ab,

eft

cns

vt 5. dift. Primi

,

vel

,

ha-

bet,quaeft.7.& j.dift.i.quaeft.^. quod intelligo

comparando

fubftantias intcr fe

vltimatae redudlionis

Quxdam

,

,

&

etiam sii

vt fupr^, quxft.6. notaui.

ratione qualitatem a(^iuarum

,

quae

poflunt poniquatuor primx qoalicates, velfalqualia funt

,

,

fcilicet caliditas

inquit

,

& frigiditas:

qualitates fenfibiles pofte-

riores, ficut funt calores

,

fapores

,

& odorcs.

Quxratur Philofophus copiose in lib. dc Generatione. Tales enim confcquuntur primas qualitates, Tt patet. Nam nigredo communiter lcquiturcaliditatem, albedo frigiditatem , & fic de aliis

fuo

modo

:

quorum

vlterior perfcrutatio

Philofophum , & Medicum , qualitas verd tam prima qu^m fccunda,

perrinet ad naturalem

,

eft feniibilis

,

ide6 notanter dixit Jenjilnles

pefte-

riores.

Quxdam aacem

eoeniunc ab extrinfeco

;

Sc

hoc

J,

Expofitio

S90 hoc dupliciter > rel diu manentia, ad

quae habent Ce

modum habitusj vel ciio defincntia,quz

funt

yc difpofitiones. Primac manenc amoto eorum efFediuo , fecundz cantum duranc , quaodiu durat victus agentis impellentis , vel imprimentis

&

vltimate

,

&

fundamentoram

Accidcns ver6

radicaliter.

vtcfl:

,

quintum Vniuerfale , proportionaliter declarando , applicatur aliis accidentibus enumeratis fiiab intrinfeco

pr
fiue

,

ab extrinfeco cucnianc.

forte pri-

Vbi fingulariffime declarat quare talia accidentia

nigredo ^chiopum, Sed dubium «n eciam fit ab intrinfeca complexione ,faltem de Indis , Singari^ , &Lombardis , Hifpanis, Sc ncdefimilibus patct. Exemplum eft de gyrationibus fadlis in aqua ex lapide , vcl femo, vel huiufmodi proiedis, vel apph'catis. Ec ^ddic propoiicionem negatiuam , dicens quod nullum talium fit proprium , quia non eft con-

appcUantur communia , diccns, vel quia indifFe-

przfentis

,

exemplificat fatis clare

,

mo modo eft eft

,

&

ncrtibihtas

,

&

nam trcs

definitione Proprij

non

particulz fupri pofitz in

S" /imper, verificantur de calibus refpedu alicuius de-

terminaci fubicAi

fcilicet #»»«», yS/i

,

vcpacec; auc faltem aliqua earum, vt inquit. §lMre, inquit, eiiprgterh*c ac' cidens, efttod ittefi fpeciei rationeform* fpecificz,tanquam per fe caufz immediatz, necelTariz. Vbi ,

&

quod inefiSpeeiei, fcilicet primo, hoc ratione forraz, fpeciei fcilicet,& non in-

notanter dicit

&

,

diuidui, inquantiun calis.

Vbi noca quod addidit de caufalitate eius neprzcisa,& immediata: nam per has par-

^.

ceftaria

decaufa contin-

ticulas excludnntur inftantiz

gentj

,

& partiali ,& rcmota

quibus vide Philofophum

i,.

,

vcl vniucrfali, pro

Pofter. tcxc.comm.

& 9. Metaph.text. comm.JO.& indc,& iftum

30.

ibidcm notanter. Similemptopofitionem adducit fzpe. Vide i. quzft. prologi Sententiarum in principio folutionis in opinione Philofophoi:um,& i.dift. Primi,parte fecunda, qusft.^.contra opinionem in principio, & j dift. quzft. 7. contra opinioncm , & alibi fzpius. Omni igi.

i .

i .

tur habenti

formam Speciei ineft tale accidens, non incft quarc conuertitur , &

& non habcnt

i

,

perdefinitionem demonftratur,prim6 deSpecie, : fecus eft de aliis accidentibus prius cnumeratis. Btcuiter igitur diftindio

jdeinde dcconteutis in

forma

eft talis

:

Accidentium quzdam euc-

niunt ab intrinfcco ,

quzdam ab cxtrinfeco. Pri-

mo modo dupliciter

,

cz,

&

fic

formz fpecififunt propriz pafliones ; vel non , & vcl ratione

hoccontingitduplicitcr,quiavel rationcmatcriz , & fic cft quantitas ; vel ratione qualitatum adtiuarum , fic funt qualitates fecundz. Si infunt ab cxtrinfeco,hoccontingitdupliciter,quia

&

vel amotis caufis cfFedbiuis-eorum , pcrmancnc in fubicdis , vt aduftio Solis ; vel non perma-

pent , vc gyratio aquz cx proicftionc lapidis. Ec pnmiacalia dicuntur accidcntiacommunia,vcl pcr accidens. Per oppofitumpaflionesdicuntur accidcntia propria , per fe. Applicando przJida ad intentioncs, de(!larat notabiUtcr quid )Gt Proprium, &quid Accidens , fecundz-intcn-

&

tionalitct acccpta.

_

ceduci ad proprietates

4iabec

Dicit crgo quod Proprium ( vt hic eft fcrmo dc eo)eft intcntio applicabilis tantum accidentibusvltimis, fcilicet in Uttera enuracratis, quz fcilicct eueniunt ab intrinfeco , ratione forms fpecific». Intelledlus

enim motus

occafionaliter

ex proprietate reperta in talibus accidentibus, comparac ea ad fua fubicfta, ex parce obiedo-

&

rum comparacio

paffio eft rcfpedus rationis in

fubiediuc dcrelidlus.cui attribuitur tranfumhoc tiomen proprittm , ficutptius de aliis fuprinotaui. Etindeeftquod modusprzdican-

cis

ptiue di

,

dcnorainandi

,

&

eftendi, talis intentionis.

& hoc vel indiffcrentia communiremotionem przcifz inhzfionis , vel

rcnccr infunc, tatis pcr

fortc fndifFcrentiil contradi<^ionis,hoceft di^u,

qu6d cxcedunt in inhzrcndo» quia non tantum yni dcterminato fubiei^o fpccifico infunr, vt patec de albcdine , quz nnnc homini , nunc afino conuenic , vcl quia infunc & non infunc

vcl

,

indifFercncer.

camcn

cfFc

PofFec

Nam licec homo fit albus

non albus , vcl

tamen

aliter dici accidens

aut fcilicec communitate caufalitacis fatuf


pluribus

;

,

falcem intelligi

potcft talis.

commune, ,

quia cau-

aut communitate przdicatio-

communitatc inhzfionis , quia fcilicec fubicAo , cuilibct parti ipfius potcft incfTe.Et per oppofitum dicitur accidens proprium triplicitcr , fed renc di€t* Scoti. Concludit igitur difFcrcntiam , feu diftindionem horumduonis; auc

&

coti

rum

vntuerfalium

,

quod

ftione ex dcfinirionibus

,

quc-

cft

principale in

&

proprietatibus co-

a Philofopho in Topicislib. i.cap. 4. & a Porphyrio hic, cap. deProprio,& Accidentc.de quibus in fequentibus amplior crit fcrmo. Confequenter refpondet ad argumenta principalia,& vnicil folutione foluit tria principalia argumenia , recurrendoad zquiuocationem accidentis , dc qua qnzftione przeunte habetur, &infr^,quzft. i. de Accidente. Et qiiia taiis refponfio (fi valet ) vidctur concedere proprium cflc accidens , vt infertur in argumentis illis,

rum

8.

cijm non fit fubftantia , ideo obiicit notanter inr fercndo hoc inconuenicns , ornnc fcilicet proprium efle accidens, vraccidens diuidit ens contra fubftantiam. Qupd autem fit inconueniens deducit , quia ncc in abftrado , ncc in concreto res'primz intentionis przdicatur de fccunda. Non primo modo, quia tuncefrentialiter, per feiuxra iliara regulam fzpius recitatum fuprji: Omnii, (cilicet veraprddicatio in atHrath efl per (e primomodo. Clarum atitcm eft quod res primz

&

non cft de intelledlu formali fecundz, nec e contra : non ctiam fecundo modo, quia ficut przdicationes per/e non conuertuntur in perfi, itanec vniuerfaliter formalis in formalem , nec denominatiua in denominatiuam propric logicc : fecundz autcm intentiones denominant formaliter primas , ergo non c contra. Ad hoc argum^cntum fubtilc fubtiliter refpondet. Prim6 , fupponendo zquiuocationem accidcntis ad noucm Genera , ficut & eniis, vt prius notaui, & infra qnzft. 1. dc Accidente , & quzft. 4. Anteprzdicamentorum habet amplius videri. Sccundo, fupponendo qu6d in zquiuocis non intentionis

eft

proprie przdicatio

,

nifi

przfata diftin-

«ftione.

Curaigiturdicitur qu6d

omne propriumeft

9«

accidens, volendo fuftinere quoquomod6 vericatem huius, Proprium efi accidens, dicit quod

cum Proprium omni gcnerc ,

vt eftintcntio

vt prius de ipfo,

fit

vnfuocum in

& aliis dixi,qua-

^mntfn' re in hac propofitione , Omne proprium, &c. fubie£tum pro omnibus fuis inferioribusdiftribui- tidem qutrur.przdicatum ver6 habet accipi pro vno figni- mtdt. ficatorum pr^cisc

,

vtpote pro Quantitate

,

vel

Quali

XXIX.

Qu^ftionis Qualitate t vel huiufmodi : igttur propoficio illa fic vniucrraliterfumpta, eftfalfa.quia dcnotaretur

qubd accidcns vnins

generis przdicaretuc

proprio cuiufcumque generis,quod nonvi-


deturpoflibile ,aliks propriac pafEones

tium

fed

;

omnium

vno nouem Gcnerum accidenii. limitetur ita , qu6d fit Vniuerfale

generum eifcnt

in

accommodacum

;

Cic Cciliccttomtie proprtHm

inhoe

dicit qu6d cft vcra licct non quod omne quod eft in hoc genere eftproprinm. Et declarat vno modo qualis przdicatio eft, dicens quod eft denominatiua,redudiuc falteni,licct non forroaliter,ncurcom-

gintrt efi Mccidens

,

,

e contra, fcilicec

,quando fubiedlum prxdicaenim praedicatio indiredba, Et poftct dici qu6d ibi ptzdic-i-

inuniter contingit

tur de accidente: eft

feu materialis.

car accidens de accidcnte accidcntis

modo qadd prsdicaturfubicdum ,

accidentis fubiedi fubicAi

tindo 10.

ly Mcidens

t

,

,

vel alio

de accldcntc

diucr^mode decla-

Sely /tihie£iHm,8c expoilit

fe

accipie ndo Acci-

,

dcns pro quinco Vniueifali , vi rn hacquzftione eft fcrmo dc ipfo , hoc vcrum eft przcipue in^ przdicatione formali : immo vt (ic falfa eft etiam particulariter,vt patct iicgatiua conira-

&

&

diftoria vniuerfalitet vcra.

Ad quarcum

principale rcfpondct prim6 , feopinionem communcm.vt fupr^,quzft. deGencre taftum eft ,diftingucndo de acci-

X.

dcntc,copulato fcilicct.vcl indifferenrer , fea abfolutc fumpto. Contraquam folutioncm inftat dupliciter. Primi ex diftis Philofophi 7, Mcraph. text.comm. 4.& j. vbi innuit vniuerfiilitcr oranc accidcns dcfiniri dcberc per fubftantiam , de quo iiifril, quzft. 8. Ahceprzdicamcntorum, & alibi plerumquc patebit. Tcrti6 infctt cx illa refponfionc accidentia alia prztcr copulata efle fubftantias , quia eiTentias abfolutas in» dcpendentes habentia , quod eft impoflibile. Eftc

enim cuiufquc accidencis

cft inelTe,

& omne

& de aliis pluribus fundamentis Ariftotclis, & huius vbiquc, vt infri

Vliiro6 ponit folutionem propriam, vt fupra, cap. dc Gcnere, quzft. x. infri, quzft. de De-

,

quae fcilicet proprie eft prxdicatio,

Cic

in materiali

,

diccnda fubiedatio

non

feu indite€ki, quaE potius ,

quam

przdicatio.

Nam

eft

ens in alio

fic

,

magis pacebit.

&

nominatiuis* habet

omne

accidens dcfiniri pcr fubftantiam, vcl fubhoc vcrnm eft loqucndo deaccidcnte

icdlum reali

concedendo vniucrfalitec

,

:

&

quod inrclligcndum

,

cft

implicit^, vel

ex.-

&

loquendo de dcfinitionc compleca rcali , ir huiufmodL Nec fequicur qu6d infcrlur confcquencer iti argumcnto principali dc prxdicatibne fccundi modi, arguitur cnim ab inplicicc

,•

huiufmodi cedudlio admitteretur.fequcretuc pracdicationes per fe conucrccrentur , contra Ariftotclcm & qudd haec eflct per fe primo jnodo,homo eii dpniu , licct non in)m'ediatc reducendo , quod eft abfurdum ,Iicet aliquibus non vidcatur inconueniens , qui communiicr omnia inconuenientiaproconuenientibus ponunt.Pr;dicatum enim habet rationem formae'refpc6lu fubicdli , ic hoc vcl formx elTcntialis , vcl acci-

piu effentiitlibM eitu necefario,vt in illa diflin£lione de mulciplici confecutionc accidcntis in corporcquzftionistadlum cft , non eft fic dc fimitate teCpcCtn nafi ncc dcalbedind rcfpedlu mac-

dcntalisifubieftum ver6 rationeraaterix,& idch

garitz, vel huiufmodi.

:

licct ,exten(inc

informalcm, forraalis

,

,

fola nihilominns

proprie Ioquendo,eft verc prxdicatio,

&

raaximc logiccrquod dico propter prxdicatio' nes idcncicc identicas,quq nec propri^ formalcs, nec propricmaterialcs appcllandz funt.

Deinde

qu6d hzc MCciJcns

,

replicat contra dicta iit

cum

fufiicienci

formalis

,

&

quia vidctur perfeica , Proprium efl ,

accidens diuidatur in reale

,

& in-

tcnponale , quod videtur efte commune iftis quinque Vniuerfalibus. Ad quod rcfpondet, qu6d accidens,vt e'ft quintum Vniuerfalc (de quo cft fcrmo inhacquzftionc) non prxdicatucdeProprio formalitcr, fcd ati macerialiter, poftet efte dubiam,de quo iufrk. Accidens ctiam primz-intentionale non przdicatar dc Proprio recundz-intemionali , niH ad inrelle£luin priiis aflignatum in illa refponnouc. Tamen hzc eft vera, Omne Preprium ehaccidens , 8[c. quam vocat vltimam refponiionem , quod verum cft comparando ad przcedcntcm immediatc. V9I (i intelligit gencraliter , tranfmutetur littera. Vel

:

oporcec crgo addcre

nitur in depnitione pr*dicMti

,

fic ,fitbit£lHmpo-

& egrediturex princi-

AeeiJes »mrt/ilt dt^-

n*

niiMTftrftilr-

iiOum j«#> meio.

,

loquendo , diuidatur przdicacio

& materialcm

12»

cundi!ira

Aateprzdicamentorum , foluendo vltimum , habec qu6d non oportet conccdere illam prxdicationem eire denominatiuam,ncc vniuocam, &c. quia talis diuiiio habet locum in przdicatiene fecundtim fe , hoc eft , formali , &

qu6d

II.

591

vniaecfaliter

/.

fi

*

autem

principale

eft

J^

falfa

accidens

autera

TriiicMtio

,

confcquentcr inlittera, vt fatis patct. Alio modo refpondet Gc in umili infr^,quzft.

ditcCti

ftrmmiu ftl»

le

Requiritar tamcnfolitari^ inhzfio.vc definiatur accidenspcr

fubiedum, non ramen

faria,

& vniucrfalis

tamen

omnem

cft

nccef-

aliquam,non

quareecfi

:

proprij condicioncm habet acci-

dcns, propcer ipfius per fubicdlum definicioncm. Dicic igicur

pcr

fc

,

nocamcrDoftor , qu6d hzc non

nafue efifimtu

vniuerfalis. /**ry?

przdicatio per fc

,

quia

enim

ticc necefTaria

,

cft

nec

& omnis verum cft fccundi modo-

inferc deomni,

eft neceflaria

,'quod

loquendo de perfcitatc primi , & ram, pacer igicur ad argumenruro.

Ad

Trtdlcati»

ateidtntk i»

fuhieHo

nott

tftftrft.

quiflcufn principale rcfpondet notantcr,

>3-

diftinguendo dc/^ry?,vtfcilicccdicic immcdiationem , vel caufalicaccm nccelTariam cfTcncia-

lem. Primo modo conccdit omnc accidcns incffc alicui per fe , fed non fecundo inodo , & in hoc videtur crraflc rcgula Burlci fupercapur de

Otntu aeeidtnt

inrft

dic,

Proprio , Prima perfcitas vidctur poirc reduci ad aliemi fir qutmido. tertium modum , fccunda vcr6 ad priroum , fead ilcundum , vel quartum, quoquomod6 , lud quod addidi ex 1. Phyficorum. Vidcacur expofitio fingularis huius fupcr 4. Mccaphyficz, quzft. 1. alibi pleruraquc..De hisericfermo

frtiicatio deneminstiuH vniuoc4f

prolixior infri, quzftione finali fupcr

quod illa particula,fcilicct. Velpttefi diciquoi &c. cft fecunda pars illius refponHonis vltimz , de qua loquitnr. Accipicndo tamenalio modo accidens, (.vt i'n

&

&

Porphy-

rium.

& in-

Ad fexrum principale,patet folutio ex didis: zquiuocatur enim de accidcnte, vt patct.

fr^,quzft. I. de Accldcnte) illa przdicatio eft vera , cliam vniuerfalitcr , fic fcilicet, Omne Prt^

Ad vlcimum principale, dicic fingulariflime, qu6d propriuro ficur non cft accidciis fcparabi-

folutionc quzftionis przccdcntis habctur,

ritm efi Mccidtns, id

eft,

pczdicatum non eflcntia-

fi

le

,

ica

nec infeparabile , quia illa diuidoot accidcns.

frofrium mt ift

atcitUnt

infefmraiili.

.

Expofitio

59i iens > vt ralis

eft

qdintom Vniuerralc >

ipHus competit vttique

,

& ratio gene-

quia vcrumque

eft

pfzdicatum infM
oppoficd vcriufquerrecus eft

de proprio , vc fupr^ , in folutidne qqaeftionis, teciglt t de quo magis infrk,qua:ft. z.de Accidence eric fubtilis fcrmo ncgacjgicur Proprium :

,nam

eileaccidens infepa^abile ret

^4*

alicer

con^Iude-

De Tertio.

Licit dida in hac quxftione fatis ex praelibacis paceant , tamen vt confuecu-

morem geram,cun£ta

mo circa folucionem detiir

qu6d

paucis difcuciam.Pri-

principalem qu<eftionis,vide accidentibus eue>

illa diftin6lio

fikprimzuareiconfticucione, &encitate, &per o^^oCn\im ah extrinfico quodaduenic reidenouo AeciitntiM poft eius cfrecomplecum duratione. Aliomodo ^utmoi» poceft inccliigi in ordine ad efHcicntiam incriti- eueniunt rii fecam, & excrinfecam & hoc magis fonanc vcr- »b intrinfi" ba. £c cijm dicis qu6d nihil efficic in fe, nec mo- tt. uec fe , dico quod hoc falfum eft in dod^rina huius, vtpacec j. dift.Primi,quaeft. 7. dift.j. Se:

&

ciMidi,quaeft.io.&

t j.

quaeftione penulcima

cione quod poceft efTe in racione^»0.

, &-alibi. Idem cnim in ramoues & motum, licct non

Dico nihilorainus qued,abfoIure

omne

loquendo,

dift.eiufdem,& ^.Mecaph.

accidens aliud a Proprio poteft

dici euenire ab extrinfeco,Iicct refpcdtiue loquc-

cum quia nihil agit in feipfum, mouet feipfum nam talia funt difubiedo , feu fuppoiitd tum quia om-

do hoc ab intrinfeco,& illud ab cxrrinfcco eueni-

ne accidens coxuum fubiedo caufatur k caufa efTeAiua fubie6ti,ergo ab ektrinfeco:fed t le ell

in do(^rina huius,irom6 fubftatia genita eft caufa

procedac

,

,

(icut nihil fttn<5l;a

:

:

quantitas in tn9cerialibus,& alia pIura,ergo male dicic, illa eiienireab intrinfeco.

Item, quare pocius r^tione materix,qultm fortnx fubftancialis cuenic quancitas , cum vcraque

Hc de fe aequc indiuifibilis ,& peraccidens,fcu per quanticatem diuifibilis , loquendo dc formis extenfis

:

cum etiam quia coelum ponicur quan,

tum & fine matetia fecundum Ariftotelcm & Commcntatorem , non ergo ratione matcris ,

fcmper

,

,

redicari]r,dequoin fequetibus.Similitecillaalia propofitio,oiTi)neaccidens

efFc<5tiua,feu

cozuum, &c.

falfa cft

prod,u6tiuafuorumaccidentium,vel

falcem poceft elTe aliquoru talium. Sed ibi pofTec dubitari, an per motu,0n certe per murationem, an per fimplicem emanationem, de quo alias. Ad aliud poftet dici fecundum vnam viam,

quod

&

rerminaca , fiuc fic dcterminaca ide6 congruc dicitur aduenire compofito.racionemateri^.non fic ratione fotmae. Similiter omnis materia eft :

diuifibilis

,

& enticatiue & quancicaciuc, non fic

qualitates a£);ius,cum fint accidentia^ ficutaliz

communiter non aggregatum inforret , quod maxime vetumeft

qualitates pofteriores

in habentibus plures formas

quare non declarauit, penes quid infuht ?

Item, i.Phyficorum, rext.comm.So.dicitPhilofophus quod materia cum forma funt caufa

omniumaccidentium,non igitur qualitatcsadli' ]ix, feu primz , vt dicis,erunt caufa aliarum. Per jdem poteft impugnari quod fequitur deforma Speciei.

ftem

f

,

viderur

quod

illa

caufalitas arguat di-

ftin£l;ionem realcm paflionis afubiedo:qualita^es

Speciei

modo cum ,

primam

nam omnes,prarter

&

&

vi.Ttn

ris

&

alibi fzpe. Scd qui vellet tenere 14. Ariftorclis,po(rctdicerequ6dverbaDo6tohic habenc incelligi dc accidcntibus gcneradift.

bilium,& corrupcibilium. Vcl difting^uendum eft demaceriapro principio intrinfeco, vel pro fub-

que dicatur accidens ? Item , quoniodofub oppofito. accidcnfis.maxime infeparabilis, poHit fine repugnantia intelledus intelligi fubiedum potius, quim fubiedutn palHonis fub eius oppofito?

ieclo.

,

haec intentio proprlum eftaccidens per

&

Ad aliud poteft dici,qu6d ideo de illis mcncionem non fecic, quia, fecundum opinionem multprum

,

funt proprizpafHoncselcmentorum, de

quo infr^ ,

qua:ftione finali fuper Porphyriii erit

fermo. Suftinedoaucemqu6d

accidens refpedu fui fundamenti poteft fub eius oppofito intelligi.vt videtur.ficut fupra , dc

accides,dicetur ibi penes

Modis

qucd

,

intelligendijgencralitcr didlum eft capite

de Generejquare igitur non vocacuraccidcns,& quomodo ei conuenic definitio pofita hJc 4Pocphyrjo, & ^ Phil6fopho in Topicis ? Item,po(Tet dubitati quid intelligic ^ctformam ^peciei, ain fcilicet formam Phyficam , aut diffcrentiam abillafumptani,auc cerciam encitatem,

&confequcntcr omnia membraimpugnare. Item

,

vidcturinfufficicnter loqui de acciden-

tibus, quia de refpeftiuis ciCjtiec

nullam mencionem fe-

penesqtiid infunc oftendic.Similii:erquid

dicendum

eric de qualicacibus prima; Speciei,& huiufmodi. Plura alia ponderari hic ppfTcnt , fcd his exclufis darur modus euadendi omnia alia»

Ad priiTium

iftorum

,

fuftincndp illam famo-!

nire eemfefit».

&

&

Item, quare quartum, quintum VniuCrfalc, non vocatur accidens,ciim fundamentum vtriuf-

Item

quomodo dicitur adue-

,

cft

,

rum,

&

:

f!lu»ntit0t

vc

przfupponunt quantitatem. Similjter de proprjo maceriae , quancitatis, quoad pocencialicatem,&non afliuitacem Phyficam &:qnoad cfTebafim, receptaculum aliorum , fic dc aliis pluribus , qux habenc conflderari ^ Philofopho reali. Qupd addicur confequenccr dc coelo, eft falfum, vcpaccc jn"do(JI:rina iftius , in %. Scntentiaeciam

cfTe propriae

vt patet.

,

,

ponitur,forroa aduenit materiq quantae,licet

confcquaniur formam

etiam clementorum videntur

pafliones illo

17,

quanticas eftconcreaca maceria:,fiue inde-

omnis forma. Similicer ctiam

ineft quantitas.

Itera,

l(f,

congruam , dico qu^d vno niodo qua-

ab cxcrinfeco non

niencibus ab incrinfeco

I

efTe

pofTet ibi ly ah »«tr««/f«,incelligi

&

argumencum.

dini

fam diftinftionem

Ad

aliud de in caufis

finc

accidenciaper

quod infunc compofito.

primo Phyficorum poteft

datur ordd mcdiationis,

dici,

& imme-

diationis.Poteft etiam diftingui dc ^«fl,&

tjiiod^Sc

refpedlu caufacionis,& paflluf inb^fipnis.Per ide

&

ad aliud,quod fcquitur de forma fpecici, hocfi intelligacur dc forma partis,de quo infri magis. Ad aliud tadum eft priijs,& quzftionc fequcnte adhuc habct videri , qualicer incclligacur propriiim caufari

:

fcd »n diftinguacur realiter ^ fub-

iedo,problema eft,& aneiufdcm,velaltcrius generis cum fubie<5l:o,dc quibus alias.Dicatur etgo breuiter pro nunc,qu6d pafHo emanat, feu ebullit ^ fubie(5bo,vel ab eius principiis,& in hoc intelligitur

quodamoiodo

caufari.

Quod

additur

de qualitatibus elementorum,patebic infra,quaeftione finali fuper Porphyrium.

Ad

iS.

Qu^flionis Ad

aliud dico

qu6d

,

licct

nomihe gcnerico

Jjoflitvtrumqucdiciaccidens ,vci pracdicatione

tamen nomine rpecifico,& capien-

dicitur in

argumento primo principali

Proprinm non

,

quid

do accidens pro quinto VniuerfalirSc non ooftat qu6d fundamentum vtriufquc dicatur accidens, quia

prio fpecici in gcncre Subftantia:

extenfiua locutio.

eft

Ad aliud, patebit

I^,

infr.^, qua:ft.i.

de Accidente.

Sed pro nunc dicatur , qu6d cauia diuerfitaris cft confccutionis,&rationis intia:rendi hu-

alietas

ius, &c illius:& ideo

cidens

Ad li

vnum per Ce,

aliud

,

de Genere

Ex

lu.

altcrum perac-

ineft.

in figHr* contingeb/tnt il~

qucns videtur ad propofitum,quia diuifio

cnim fundamentorum»

fubftantiam

/pecialiter

mx

,

»

&

&

,

de

commu-

conditioncs

alias

ma

fpeciei.

duo prima dici.

Ad

:

&

ad impugnationes

differentiam enim

for*-

icu proprietatis indiuidualis dicitur for-

Proprietates etiam Phyfica: confc-

&

quuntur formam Phyficam, Mctaphyfic* Mctaphyficam. Non tamen ihconuenit quod aliqua: proprictates conucniant rationegeneris,

(t<{

cui prim6 conueniunt habet fc vt fpecies.Vnum-

quodquc

in fua propria ratione formali confi-

dcratum , habet

vt forma fpe-

fc vt fpccics, vel

cifica^

aliud ,

,

patet

qu6d locutus eft de manifeab omnibus concedun-

& de his quz

tanquam diftin
ftus

<^

:

rcrum abfolutarum , quam

ftione Quodlibeti

,

res tales, vt 3 . qua:-

& alibi habet

iftc.

Sed

hifti-

nendo oppofitum , alibi ponuntur modi confecutionum talium, refpcdbu fubieftorum. Fundantur enim communitcr in accidentibus abfolu-

& in eis fuo' modo pofTunt reperiri acci& palllones fed^in ordinc ad fubftantiam vt communiter omnia funt accidentia & ,

,

dentia

,

,

conlequenter

tis

& fcquaccs , qui ponunt tertiam entitatcm rcfultantcm,quae non eft accidens,vt patcr.

ipfum

proprietatibus

Ad aliud, polTet dari quodlibet illorum trium,

di

Item, ciim dieit in tcrtio principali qu6d Vmni ex compofitione , &c. Videtur elTc contra

refitltans

,

,

,

,

,

hoc loquendo de rcfpedibus adualibus. Quxre

cft

Proprium.

item, vidctur quod efi fitbiiantiA

cationc matcriali

»

illa

fit

propofitio, NuStimpro^

falfa

ifta eft

,

quia ficut in prxdi, Proprium efi acci-

vera

vtDoftor confequenrer declarat, ita &'iftai efifid/ftantia & hoc fuftihcndo id quotl communitcr tcnent Scotiftx,videlicctqu6dproprium fubftantiae fit rcduftiuc in gcncrc Subftantix,& ita qlioquomod6 poJHt dici fubftantia , vc

densy

Prtprlum

,

vidctur. Itcrti, qiiod tangit confequentcr in prima folutionereplicx,dezquiuocatione accidentis nouem Gencribus , videtur dubium ; iiam fi cns cft

vniuocum

fubft&ntiae

& accidenti

efi accidens

,

vnd

&

hocfuftinendo illam opinioncm, qux ponitomnes proprias pafllones in fecunda fpecic Qualita-" tis,

qux ctiam

poteft clici ex didis

Dodoris hic«

& alibi,in his logicalibus. Item , vidctur quod

Doftor per fe infeproprium , quod non idetur verum quia tunc proprij proprium eflcc in infinitum fimilitcr proprium diftihgucrctuc realiter ab eo cuius eft proprium:quia fiuc ponatur eflc proprium fpccici eiufdcm gcncris , fiue vclit

rius in aliquo gcnere eflc ,

:

omncs tales

diftindx cfTentia*

proprium diccrcntur de eodcm

vt ad propofi-

quod

accipicndo accidchs ctiam pro

fte vero loquutus eft Do<9:or hic

,

videtur

fignificatorum, vt puta pro gcnerc Qualitatis,

alrcrius

&

y

liter

,

,

ciam

habebitur intentum

fint :

fimiliter accidcns ,

&

nam dc tali

in-'

de

fuc*

tun^ fufficiebat, vtoftcnderct diftindionem fun-

feriori diceretur intcntio Accidcntis,ficut

damentorum, quibus applicantur iftxduac intcn-

fupcriori,& fimilitcr intentio Proprij pcr te,quo
tioncs, de quibus hic quarritur.

Communiter

cftcontra

Doftorcm infra, quxftione

finali

fupef

fcqueirctiir

quod

etiam loquuntur Authores dcaccidcntibus in ofdine ad fubftantiam , non de accidcntibus in ordine ad accidentia. Pofito ctiam quod aliqui

contingeret dcfccndcrc fub prsdicato vniucrfalis

refpcdhis

affirmatiuc fupponente confuse tantum,

&

, vt puta intrinfccus aduenicntes , ncconfcquantur, non taracn propterhoc

Porphyrium. Item , Ci fua dcclatatio valet ,

quod

cft

fcqncntisjvt patct,nec confcquuntur formam fpc»

contra ipfum vbique. Confequchtiam declaroi quia dicit qu6d hxc cft vcHiOmne proprium in hod genere efi accideni y\t accidens fupponit pro aliquo

De refpcdibus vero identicis dubium

fuo infcriori , ficut cxemplificat confequchtei; de

ceftario

funt propriac pafIiones,quia illa

dei in

fe.

eft

necefutas con-

,

eft qualitcr pricdic^ntur,

dc quibus alibi,quia

Quod

yltimi additur de quaUtatibus prima: fpecici , patet cx didlis, infri magis, important

&

cnim

refpe(flus, vt patct.

Videaturifte

i

j.

quxft.

&

Quodlibcti , alibi plerumque. Confequuntur ctiam fortc talia formam indiuidui , ic non fpccrci. Tacuitetiam qnalitates fecunda: fpcciei, vci quia immanifcftc , vel quia pafliones propria:, vt multisplacct, dequibus omnibus in fequentibus crit prolixior

fcfmo,Dco duce.

Secund6, circaargumenta principalia, Sc9ti»ptr.Ttm.I.

animali.

Quod

tranfcendit propofitum.

& folu-

* ^^

potiusaccidcns fitvniuocumnouem Gchcribus: primum ponit iftc,& fcquaccs vbique. Item, videtur qu6d ifta fit vcra, Omne proptium

in Antcprxdicamcrjtis de fufficicntia Prasdicamentorum , j. Metaphyficae , alibi. Succin-

&

entis in

& accidcns,intclligitur de cntc reali»

cuiufmodi non

prium

Ad

ncc fcquitut

Item,non videtur formaliter rcff)ondcre ad tria

nitcr.

ftioribus

,

dcfinitionc.

principalia argumcntai Similitcr ncc replica fe-

nominationes

fto.

quod infertur dc

& Diffcrentia. OmnU nam-

Specie,

feu fubieftorum capiunt intentiones

&

efiejfentiAliter

patet cx di£bis fupri fa:p^ in fimi,

f «f , vt inqnit Paulus

I.

595

tioncs eorum, aliqua pancis tangam.Prim^, ciint

endem /uhnMntia Jpecieii vidctur cnim oppofitum huius efle vcrum.vt com* munitcr tcnent Scotifta:,& hoc loquendo de pro-

tnateriali,non

%

XXIX.

tangit confequcnttr ihvltima refpOn-

fionc,de prxdicationc denominatiua, Videtur ef^

multos, qui ponunt prxdicationem de* nominatiuam^priori. £t quod additur de prxdicatione xquiuoca , non vidctut congruuhi» duia in «quiuocis non eft prxdicatio , cum prthdicari fit pr* ali* dici , non foium vocc figfc contra

&

nificari.

Item, videtur qu6d ifia prxdicatio fit vera,faltem vt modus , Proprium ejlaccident , ficut & illa» Proprittm tfi jpicies , & hos cipiendo accidensi

AAa

tf

^J*

vt cft quintiira Vniuerfalc , cuius oppofitum diin principio folutionis recit Doftor in fine , plica fcquentis. Circa quartumprincipale,& fo-

&

lutioncm eius,non oportet immorari hic,quia fupra, quscft.i. de Genere tetigi plura circa hxc, alibi infra , qa£Eft. Antepracdicamentorum , farpc habetidem,fedpropterilluddi(ftumin folutione , cum dicit ,/ed/MJficit ad hoc ejuodfiihieElum ponaturin definitlone , &c. poflet dubitari , quid fic nigrefubiedium per quod dennitur albedo , do,&huiufraodi. Vidctur ctiammirum quod

&

&

&

,

dicit ad fincm totius quzftionis , fcilicet quod Propriumnon efi accidens infiparahile,cam tamen fic

accidens reale pracdicatione materialii& accidcns intencionalcpraedicatione formali autigitur fc•,

parabile, autinfeparabile

Xd.

:

non primum,vt

patcti

fccundum.

igitur

Ad primum iftorum potcft dici , vcl quod loquicur Doftor famosc, vt communiter in his logicalibus,de Proprio,fuftinendo videlicet omncs proprias paffioncs de Gcnere accidentis;vcl qu6d capit hlc ejfentialiter idem propric , pro cflc dc cffentia,ficut alibi faspe habct

.

i

M

:

& fic fequitur quod

Ncc Scotiftaeilli multum mentem eius , qui dicunt paffionem eflc cflencialiter candcm fubicdo.Vcl fccundo,qu6d proprium fubftantiae non eft fubftan-

feriui

non

indiredc,

dircfte

,&

formaliccr cale, fed canciini

& reduiliuc, ficuc diftcrenciae diuifiu*

generis dicuncur inferius ad ipfum.Suftinedo ver6 aliam via oporrercc diccre confcquencer,fortc

fccunda fpecies qualicatis non eft fpccies aliqua, propric loquedo,fed modus quidam. Vel fi poneretur in

codem gcncrc cu fubiciSto fuo,omnc pro-

prium negarctur proceirus

in infinitii

:

nam ftatus

cfletinfccundojvelefletita^w, qu^dno^^fto^/^fcd viacommunis Scotiftarii de refpedibus aptitudinalibus facilior eft,& magis ad mentera Dodoris.

Qupd ibi tagitur dc diftindionc reali paflionis k fubiedo dcclarabitur in fcqucntibus,& alibi fajpc notaui.Quod ccia addicur de Proprio Accidete

&

applicandis eide fundamcnto,patct cx didis quod Jion fequitur fecundiim illam .via, quam ceneo,

&

infra magis ad

hoc refpondcbitur, quaftionc

illa.

Ad aliud de defccfu ilIo(quod cft fatis noiabilc) poflct conccdi fecundum aliquosdefccnfuscopulatus,licet

qu6d

non

copulaiiuus. Vcl aliter,

& meli

gi tur ly quod
iis,

in

fcnfus:Omne quod cft hoc gcnere eft accidcns,& ita \ypro-

^r/»w»confunditur,non aute ly /icnV«M.Poflet etia dici,qu6d Dodor no curauit dc hac micrologia in his fermonibus fpcculatiuis,vbi trafcendit pucri-

lia,& fophiftica. Eligatur refpofio quse placueric magis,fed fecunda magis fapitad mentc eius,fci-

tioneper modum adius fecundi, id eft, poft compofitioncra.Nam formara eflc in materia eft compofitum eflc quoad adum primum. Vclfortc loquitur famosc , non poncndo tertiam entitatcm: fcd prima rcfponfio magis placcr. Ad aliud, facile cflct refpondcread fotmas ar-

nes. Exemplu fecundi, OmnepropriH ejuodefiinhoc genere iUud efi accidens : fcd primum placec,& neu-

gumentorum. Pofletenimdici,qu6dillairia argumenta procedunt dc proprio primae- intentio-

propofitio cxplicitc,&

& de accidentc tali,fed quae-

de intencionibus principaliccr. Ad aliud dico,qu6d licec illa replica no fic multum eflicax,Do<Stor nihilomini!»s admific ipfam,vt

vjdcretur qualicer aliquo

modo

poflet faluari

prsdicatio accidcncis rcalis de Proprio ; vc eciam oftendcrec diuifionem entis in fubftamiam,& ac-

& rcale & ra-

cidens reale, euacuarc cocum ens, tionis

,

quoquomod6.

Ad aliud , patet cx didis , quia famose ponic proprium genere accidcncis, vel qu6d non inre-

licec,vcl

qu6d \ypropriu,\t\ ly^fn«-f confunditur.

Exemplum

primi, \t omne ^uod in hocgenere

efi pro-

prium,illudefiaccidens:Sc fic cruncdua: propoficio-

cro

modo confunditur

ly accidens. Eft igitur vna dux implicicc.Poflct eciam

diftingui fecundum compoficionem , & diuifionem,&c.vc volueric folers leftor. Ad aliud , paccc qu6d loquitur Doftor hic de prsdicacione proprie denominatiua logicc, qua: cft

multum

logice loquuntur, qui

illi

denominaciuam k

priori ponunc. Quod addicur de pracdicatione zquiuoca, patec qu6d loquicur cxcenfiuc, vc Philofophus in Ancepracdicamencis.Poccft enim dici

& propofitio,muItipIcx.In omni namque propofitione eft,fuo modo , prsdicatio; non tamen vera,ncc falfa, fed diftinguenda cft il-

qnod nec accidens

la,in

&

poceft ncgari

ficuc racionale

,

camen fubftancia,falccm Pracdicamentalis,eft enim accidens non cranfcendens. dicicur ens,non

Ad aliud de zquiuocacioneaccidentis

,

pacebit

pracdicatio,ficut

qua prxdicatur a^quiuocum.

Ad aliud potcft dici,qu6d loquitur Dodor hic

&

de pracdicatione identica, feu quiditatiua, non modali Accidentis de Proprio , & intelligit quod funt diftinda vniucrfalia vt 5«/Wfumpta:quia quidi

infra,q.4.Antepracdicamcncorum.Loquicurenim Do6tor hic propric Iogicc,& ica cenec xquiuocationem entis.ficuc fuprkfacpc cadumcft. Ec fimiliccr diccndu cft de accidence,fed de hoceric amplior fermo,vbi priiis,& fupra,qua:ft.9.aliqualirer pertra6taui.Poflec cciam nomen magis comune cffe vniuocum,& mintis communc a^quiuocum, in cafuj& ide6 non cenec argumencum k minori. Ad aIiud,quod cangic bonum niotiuum,poceft concedi quod infcrcur,tenedo illam hypothefim,

^«»^;&»?o^w,7wo
imm6 ex di^lis in.hac foIutione,vidctur qu6d Do-

ter fubiefta

&ot

voluerit proprium efle eiufdem generis cum rubicdo.maximc in acciuentibus,&ctiam infub-

non ita exprefsc & hinc poteft fundamencumbonura pro didis Scotifta-

ftantiis fortc,fed

accipi

lum ad mencem cius.

:

i 8.

formaIis,& a poftcriori faltey?«<»^»W(r)^,Iicet

a priorijemndum dici,\c\ inefie,de quo alias.Ncc

€lo poceft dici Subftacia, fimilicer ecia ncc Quanricas, nec Qualitas, fic de aliis. Ec fi inferarur :

*7*

in illa implicatione inhocgenere, fubintcUi-

proprium

ftio eft

x€.

de mentc Doftorisjdico qu6d incelligic hic pcr /«-

infcrt de definitione fpcciei.

naliter accepto,ficut

J.

Ad aIiud,fuftincndo quod communf ter tenctur

imitantur

tia,proprie Ioquendo,fed fubftantiae potius. Ad aliud potcft dici, quod loquitur dc rcfulta-

Z

,n

Expofitio

594

^a. ^"*M-

Trepriu '""''

^

pofllt dici

&

conucnit,eft forteinnorainatum,ficut

communi-

odorum,faporum, & colorum. Confcquunturcnim huiufmodi accidentia determinatam coraplexioncra, & raiftione qualitatura a6ti-

uarum ,

quac in pluribus matcrialibus entibus al-

terius rationis laluatur feciidiira gradus.Eft

corpus

fic,vci fic,miftuui,& fortc

cnim

propter tantam

com

% ^.

.

Qu^ftionisXXX. communiratera iftoram

diftinxit

fpfa ab accidencibus copulacis

Philofophus

qu£ videliccc

>

in

quibufdam naturis decerminacis reperiuncur.Nihilominus tamen , abfolute luquendo, reducuntur definitiones completz quictatiuz ipforum, aut implicitc,aut explicitc ad rubieda,{icut in

fi-

imaginamur dc definitionc materialium pcr

\ «iMnAX

mili

•***"**^-

materias, qiuc tanien rar6 exphcitc ponuntur.

Ad vltimum prium

formali

dico

etiam polFct negari

&; fortc

:

qu6d'Doftor ncgat Pro-

,

accidens infcparabile przdicationc

efle

de praedicationc materiali

,

loquendo

quia fundamcntum accidentale cui applicatur.non cft formaliteraccidens fcparabile , vel infeparabile , licct fit ali-

quid

talis

:

accidens etiam incencionaie

,

&

prasdicacur formaliter de Proprio

,

quod

Accidence,

&

dc aliis Vniucrfalibus,fiuepra:cise idem fic, fiue aliud, non eft poficiuc feparabile, vel infcparabile , fcd cancum permiffiac , prsfcindic ab Ttroque. Proprium ver6 ncc pofitiuc , nec permidiue cft illud ficut animal pcrmiffiuc cft irrationale,homo ver6 minimc. Forte tamcn ha:ccft

&

:

modas,Proprium efiacctdens/epar^iUyCicui

vcra,vt

cnim

fic

conceditur

efle feparabilc

Q^

,

ellc

accidens , ita conceditur

vel infepaiabile.

T

iE S

I

XXX.

o

595

hominis cft huiufmodi refpedhi rifibiquare adku fempcr incrit rifibile homini

fpccifica lis

,

,

ncdum

aptitudinc

,

vt dicis

argumcntum principale, vt

:

h«c

patet infra.

Sccunda ratio proccdit cx prioritate fubftantia: rcfpedu accidcntis vniuerfaliccr , vt habccur 7. Mccaphyficx , ccxt. comm.4. & inde quod non folum verum cft dc prioritate natura: , vt :

vidctur cxprcfsc ex tcxtu Philofophi , fcd ctilm durationis , fub accidcnte fic fumpto inclu-

&

Proprium

ditiu:

tadas

ibi

,

,

vt patct pcr alias particulas

fcilicct Jrfiniiione

,

&

cognitione

Seamda

ratio procedit ex potentialitate paf-

fubicdirefpcdu Proprij

fiua

, qujc.vocacurconquia poccft indifrerencer cfTe fub ipfo,& cius oppofico, ficut materia cx qua rcfpe&a fonnac , fuo modo ( cft fcntcntia Philofophi 9. Mctaph. tcxt. com. 1 7. ) ita materia in qua

tradidionis

,

&

rcfpedu accidcntis vniucrfalitcr fumpti. Ad oppofitum adducit Porphyrij authoritatcm iniittera,& idem hAbet Philofophus in Topicis.

Dcindc paucis refpondet ad qnxftionem ,• tenendo partem affirmaciuam, & remiccic fc ad di6ta in quacftione prscedcnte. Vnde patct ordd quxftionis , vt ponimus eas , & tranfmutati6 ipfarum,vt alij eas ordinarunt. Didum cft enim epto

inhac-

Jit fuhieSio^

quod Proprium primat-intcntionaliter fumptum accipitur a forma Specici^ & ineft fubiedlo rationc talis formar, tanquam caufx im-r mcdiata: , & quia talis forma/emper insft, & efl

T TiCc quacftio videturprincipaliter pertineX J. re ad Proprium prima»-incencionalicer ac-

caufa neceffaria naturalis immcdiata, prarcifa huius paffionis, necellc eft femper ipfam paffionem inelTe. Et nocancer dicic Do6tor quod cgre-

fionis eius,

Aa Proprium necejfario /emper in-

cepcum, licct

&

cciam ad fecundam inrencio-

poifit

DE

PRIM o

,

Semper

hxfionis paffionis:& ,

affirma-

& eftaducrbium temporis,ca-

&

aliquantulum fuper 4. Phyficorum tendi ad xanm , & acccrnitacem.

,

& poftec ex-

te fimpliciter,qiiia fic conclufio

in

Ordo quia

demonftrationis

qua inhaerenciapaffionis dc fubic-

(ko oftendicur,

eft neceftaria.

huius qusftionis ad prasccdencem patet,

illa

incidcntalicer furgit ex fecunda

qux-

examinanda, licct in aliquibus originalibus harcponaturantc ipfam,fednon rcftc, quiain hacfic remiffioad

(iione de Proprio

,

ideo

priiis erat

ipfam.vc infra pacebic. Diuifio

DeSecvndo,

communis

eft.

arguic cribus racionibus

pro parte ncgatiua. Prima proccdit ex negatione perpctux conuenientiae , feu inhafionis rifibilis homini , hoc infcrendo ex negacione rali ipfius aiStiis ridendi. Ad quam immediatc refpondct, diftinguendo de inhaefione rifibilis , aut videlicet fecundum aptitudinem , aut fecundum

&

adlum.Contraquam

notabilitcr inftat,non cor-

roborando argumcncum principale , fcd oftendendo diftin£kionera,& ipiius applicacioncm effc nuUam , quia vidclicct ad adualcm poficio-

nem caufs neceftariae immediataE, & fequitur pofitia a<^ualis eftedus

:

fic

fufficicntis,

forma autcm

pacct folutioquacftionis.

Confcquenter rcfpondec ad principalia. Ad primum(conformicer replic* fadlac cocra cuafionem addudam ad piincipale argnmencum),dicic nocanter qu6d rifibile (emper incft aftu , liccc in

a.

apcicudo , ficut fingulare vt ^««/cft vniuercontra ficut cnim albedo, vel

fc fic

falc vt modtu,vc\ c

NeceffttM in propofico accipicur pro ncceffica-

,

& ipfum Proprium

vocat cfFefkura.Ex fempiternitate igitur inexiftc-

ius contrarium diftributiuum eft nun^uam^Ae quo habct videri in Grammaticis, &LogicaIibus ,

potiffima:

,

tix fpccificae formae, arguir fempiternicatcm in-

diftribuiiuum tcmporale

tiuum vniuerfale,

cius

quid \ide\iietpro-

,

definitio.

eft

formam caufam

cerraini huius quxftionis funt

ex przcedcncibus

prium, quid

notabo,& ap-

dicur a principiis fubie(5t:,vc ftatim pell^t

nera applicari. facii noci

3

in folutioncqua:ftionispra;cedcntis, in flla di-

qux cft 33. apud Scotum.

t.

vt

,

patct.

ftindione accidentis quoad multiplcx

I.

&

rcplica foluit

:

quantitas,faltcin £uchariftia,quae eft in fe a^ui, vel cnsaftualc, incft tantumaptitudinc, itaapti-.

tudo ineft a£tu fecus,inquit,eft de ridere,cum Cit accidens pcr accidcns hominis, ide6 poceft nunc :

ineflc

,

maxime

ciim

fit

feparabile accidcns.

Et

addit fignanter rifibilcnon ineft homini cantijm JiifiHU apticudinalicer, ficut ridcrc

;

fcd adbu fcmpcr.

Ec

quia aliquis pollct dicere qu6d rft aptiiudo,ide6 aptitudinaliccr ineft , dicicDofVor, hoc cxclu-

dcndo, quod nunincclligicur illa apcitudo rifiquoad inefle homini , tanquam fubicdo, ka qu6d cllet aptitudo ad aAu inha?rere homibilis,

ni.

Nonefi, inc^iiit, iUa

Hptitkdoirt inhtrentia rifi-

ad aUum , fed e.r parte proprij in y? , hoc eft, qu6dillaapcicudo cft comparando rifibilcad ri-

bilU

dcre

,

ftando in.ipfo proprio in

fe

,

&

cius ter-

mino ad qucm cft habitudo effcntialis eius , vt videtur non autem cft comparando rifibile ad :

inhacrcndo homini , qui cft excra |:ro^ prium , non folum quoad denominationem , Cai eflcntiam& habitudinem eflcntialem:ficut habitudo refpedlus ad fundacmtum non cft dceflentia a(5bum

,

cius.Inquantum igitur

rifibile dicit

AAa

1

aptitudincm,

non

^f^^*'. '*'''**

!n*fi

"^*

Expofitio

596 mjibiU vt ditit »ftitu-

dintm re^i ttt ^ltum ridtndt

HtH

,

MitSum.

in ordine inhaerendi fubicdo,

non intclligitiir

fed inordine ad adfcum tidendi | jtgr

„

qui aptitudina-

plcrumque ineft fubie
aptiiu-

quod non ^ aptitudo..adlu ineft:idc6 fubdit - ^ —

^ -j^g 'fi

rel="nofollow">

•

.

.

.

,.

I.

.

tnconuemens ndere aptituammter fimper

t^u

homini

jnclle

,

;

quia idem

& rifibilc ineflc

dior q<j6d intclligitur

tnejfe

eft ridere aptitudinaliter :

idcd notantet dixit

illa

aptitudo exparte

Do-

ipfitu

froprtj in/e.hxc folutio eft flngularis,& notabilis,

circa quaii) in tertio articulo aliqua tangam.

Ad fecundum principalc rcfpondct iatis probabiliter.exponendo PhiIofophum,in y.Metaph.

5*

de prioritatc fubftantia;,&c. diccns quod di(^um jllud eft verum per fe,falfum autem per accidcns. Priori enira natora, inqqatum talc,non rcpugnat prioritas durationis, Tt in 2; dift. Primi , &'alibi fspc habet iftc fcd aliquando ex caufa extrinfc:

t

:

&

&

&

&

fubie(9:4m efficiens rcfpe<9:u paffionis,& materia}

& itafecundum diucrfacft ina£tu,& in potentia: quia fecundum ratipnem cfficiens,eft in a(5lu ; fe-

cundum rationcm matcria,cft in potentia. Licec

fua, vt patet.

fophi hanc folutionere

& pofllbilitatem

,

comm.

yiotabiliter 6. Phyfic. text,

15. vbi

cius

Com-

mcntatorvniformiter refpondct huic rcfpon/iocircitcr :,& feni, & 8. Phyfic. text.comm.yg. re ideq^ i. Cccli , text. comm. 5 j & indc. Pcr fe enim , loqucndo de mocu , non determinatur ad carditatem, fed in ordine l^crtam vclocitatem, ad determinata mobiiia , mouentia. 'Coelum namque, fecundum Philofophos , non poftet ve.locius moueri,tum ex parte motoris, tum ex par* te mobilis fQrte , faliem dc mobilibut, corruptibilibus,hoc habet apparentiam:videmuscnim aliqua mobilia, nimio imp^tu velocitatis mo-

& .

&

refpondet,diftinguendo dc potcntia, nam alia efl

&

&

tus,ftatim diftblui.

Secundo hoc idem dcclaratur

ex 4. Phyfic. texr. cpmm. 72. dc fpatio 8f corporc ppleritc , fortc enira non potcft rppcriri in natufi corpus replens locurn, fubcilius ipfo igne. £x

&

parte tamen corporis loci , non eft repugnantia ih infjnitura , vbi Commentacor (atis notan-

ad hoc propoiitum, quxre ibi. tcrtium principale , diftinguit de efte in potentia palllua , aut cum prajcifione , aut finc.

ter fcribit

Ad

Primo modo procedit maior,& fic minor eft falquia fubiedum & cft efficiens , & cft fubic(ftum refpedu proprij. Primo modo non cft in

Ca.

:

potentia contradidionis ad ipfum

fecondo

modo

,

vt patet.

fed tantura

,

Sed contra hanc folu-

comm.70. implitamen dc non coincidentia materia: & efficientis. Ad quod rcfpondet notabiliter , diftinguendo tam dc raaiteria, quam de efticicnte. Materia cnim alia cx qua, alia in qua,quod eft fubic-

tionciTi inftat,ex 2. Phyfic.text.

,

faltem refpcftiua aptitudinalis

JH»teritt

e^ ntm (ftumSimiliter efficiens aliud

etinctdnnt

ne, aliud finc.

^

Exemplum

*'

Exemplum

fccundi

,

vt intelle(9:us intcUigcns,

fortc

&

quod

authoritas Ariftotclis vulgata intclligi dc-

Dcus crcans

bet dc matcria,

,

& fic dc aliis.

& efficientc primo

Dicit ergo

modo fum-

de quibus habec

i .

,

prardicamcntis notabilitcr. Dicit igiturad propofitura

,

potentia

,

qu6d

in fubiedbo refpc<Slu paflionis eft

fecundo

modo , non prinio modo , &

ide6 non fequitur illatum.

De Te RTio.pQtcftprimidubitaridccf-

&

&

rclatio caufs

& efFe6tus

requirunt diuerfitatcm,

nedum fuppofitalem, fed cflentialein,& fequcns realcm. Vndc Ucct in djuinis

per con-

ad intra concedatur produdio, non tamen caufatio : fcd Scotifta communiter tencnt identitaiem realem paffionis ad fubicdtum , tum quia eadcm gener^tipnc genetantur,& cadcra corruptionc corrumpuntur ; tum proptC|: eorum infeparabilitatem realcm, etiam per quamcunquc pqtentiam ; tum proptcr ncceffitatem conclufionisdcmonftratipnis,& ficde aliis, qux habent videri alibi igicur vel di£ba Dodoris fibi contradicunt , vel aliquod :

horum fundamentorum Item

,

cft

falfum.

quare potius k forraa

,

quam k mareria

Proprium ? mortalitas cnini videtur conuenire homini ratione materis , ficuc rifibilitas rationc formx.

fpccici cgreditur

Itcm, vidctur quod illa propofitio,2V(P» efipo/^ cau/am neceJfar'Mmi& inmediatam olicuiHs po~

Jihile

ni,niJiponatureffiEiMi{(\\izv!\

euntc habet) ta

Dci ,

fit

etiam quacftione prac-

falfa,faltem de potentia abloiu-

& maxime in doftrina huius

2.dift.i2.&in4.dift.i2. vbi habet

,

vt patct in

quod

ornneab-r

Scd inftat contra hanc folutionem adhuc, quia videtur implicare contradidionem , idem

filutumpritu , realiter diJiinElum ah abfilutopojlerio-

& in potcntia fimul, refpe-

dc tribus pueris in camino ignis , nam ignis eft caufa neccflaria, & immcdiata caloris,vel faltem

ptis.

vidclicct cfTc in a(ftu,

&u eiufdcm.

enim , inquantum talc,cft in a^au , matcria vero , inquantum talis , cft in potentia , etiam materia in qua C\ igitur fubieAum refpe(9:u paffionis eft emciens , &matcria; Efficiens

:

quomodocumque capiatur crit fitnul in adlu & in potcntia

,

refpc(5lu

tamcn eiufdem.

?.

refpe&u proprij , vt tangitift in folutipne quxftionis,&vltimiprincipalis,& etiam quzftione przcedente , alibi fspe in his Logicalibus, & rcliqua dodrina huius Do6loris« Videtur cnim qu6d hoc non poffit ftare cum identitatereali ipfius ad fubie^^um , vt j.dift.i. quacft.7. 2/. dift. 2. habct ifte , videlicct qu6d ficientia fubic(5ti

cum tranfmutatio-

primi.vtcalefaciens.

,

& 3. Phyficorum & maximc in quzftionibus 9. Mctaph. huius, & infr^ in Poftvidcri fupcr

citc

tj^cicns

cum a&u. Prima dici-

a^um , & potcft dici refpe(3:iua a£tualis: fcf unda eft cum adu & potcftdici abfoluta, vt tur ante

&

*

&

idem ^M9
abiicicns a(^um,alia ftans

jra

f.

&

igitur fit

inquancum prius cft, &ex natuDeclarat autem cx di^is Philo-

7.

pcrconditionesElcnchi, primo Elcnchorum af* fignatas oportct cnim ad contradi^lioncminfercndam xcQtc , quod oppofita dicantur dc codem fimul, fecundum idcm, rcfpcdu eiufdem,& ad idem in refpe(fbiuis. Eft enim Elenchus Syllo- EUnctifiU', gifmus contradidlionis vnius , eiufdcm , non *•«* J*** nominis tantum, nec ctiam rei tantum, fcd rei nominis } non fynonymi,fed eiufdem,ex his quse data funt de ncccffitate accidcrc, non connumerato co quod crat in principio , ad idem , fecundum idem,fimiUter, eodem tempore.Eft igitur

confecuiione neccnaria,vcl ex poiitione alterius, &nc dealiis,contiiigitqu6dilludquod cftprius natura non poffit efte prius duratione , hoc ta,

Primo qu^ cfl;

dupliciter.

ca,vel ex habituditie necelfariapofterioris,vcIex

jtnen ci accidit ,

Ad hoc refpondet

fallacia ignorantix £lenchi,vt patet difcurrendo

riypoteJtfiparari,&fiparatim conJeruari.Vitet ctiam

calor calefadionis, feu calorisin calefa(^ibili,

de

fic

&

aliis.

Itcm, poffet ponderari, qualiter h«c propofifit ab atcrno vera , homo ejt rijihilu , cum ta-

tio

men non

fuerit efficientia talis

,

ncc principia realia*

9'

.

XXX.

Quxftionis realia , er quibus egrederetur illa pafEo. Similiter

nec quancicas, nec refpedliua, func degenere

quomodo igicur ibi erunc propcia ? quomodo in iecundis incencionibus,

adiuocum £milicer

cum

:

,

:

pric didba

,

cum tranfmucatione

fiue fiat

Phyfi-

propriecas fe

habet ad fuum rubieftum , quia ibi reaKcir eft idcm,hic vero realiter caufaca,& per confequcns

caufa efficiens fine cranfmucatione, ficut etiam in folucione vlcimi principalis hic cangicur , ni-

realicer diftinda , vc videcur. Similicer, in his Logicalibus videtur velle qu6d finc in diuerfis

hil valcc

,

& alicer

,

in creacuris

,

ca,

& per confcquens diflinda rea-

ad faluandum przdidla quia fiue fiac per cranfmucationem calein , fiue non , dummod6 fic proprie efficicncia , jirguic femper diftin-

fuftinendo diflindionem talem e(Te inter

^ionem realem, vr pacec in c(eacione,& in pro-

Pradicamenta

,

vt /. Metaphyficz habet ipfe.

,

0»d*m re*U- Scociftz nihilominus tenent identicaccm realem

&

padionis ad fubiedum , videcur incentio eius in i. Scntentiarum , dift.17. exprefsc , vbi dicic qu6d pocenciz animz fe habenc ad animam , vt pafEones ad fubie
,

& ita cft idem

ad propoHtum oftcndere ex hoc identicacem pocenciarum animas. realiter ei,ficuc ibi incendit

:

duckione adlus incelligcndi. Nihil enim fcipfum gignic , nec cfficic. Qui vcllec ctiam dftere qu6d loquitur Do6lor hic famos^ , ficuc communitcr in his Logicalibus, poflec probabilicer fuftentare , fed prima rcfponfio melior eft. Tcrigi autem in quibufdam notulis fuper quzftioncs huius in

Mecaphyficam Do(5tor in

illa

,

quzft.

i.

qualicer poceft gloflari

prima quzftione,& quzft.^. Pro-i

logi

fcd pocius oppofi-

> vbi ponit differenciam incer pafliones in creaturis,&proprietatesin diuinis.Notantcr igitur djcit Dodlor hic in Iitccra,qu6d proprm egre-

benc exponacur. Vnde aduertendum , quod ifta fe habent per ordinem, fe inuicem abflrahendo, videliccc S-

diturex principiis fubie6ti,quod confirmant iam di&A : quod loquicur hic de efficientia extenfiuc , de proprio propriifllme fumpro , quod eft

cum eflencia, & incer fc. Diraculrcr inuenies exprcflius

tum,

hoc

in doclrina cius

,

nifi

ik

ei,

nffcitgerTmnariygenerariyprotlHci, oripnariy pul-

luUre, feu emanMreyZXit

ebullire,ii2.

qu6d

dici cfl in-

jimum, ScpuBuLire fupremum. Soleteciam ftingui de paflione excrinfcca

Excmplum primi, fic

,

&

di-

incrinfcca.

vt accidentia infeparabilia,

&

fortc tcmpus ponicurpafliomocus. Dicuncur

t»Jt» iittrin- aucem excrinfeca , non quin eueniant ab intrinftem , (j^tX' feco,ficut quzftione przcedentc tadum eft : nec fic

/ic

quia non de eflentia fpeciei , quia omnis paf£o pofrec dici excrinfeca j fed fic exextrinfeca

,

trinfeca , quia realicer caufaca , in aliecace realis naturz pcr fe exiftcntis , abfolutc , licct non per fc fubfiftentis. Exemplum fecundi,ficuc rifi.

&

non dicit aliam rem abfolutam , fcu ncc realcm propric cfFcdum refpedbu fubiefti } cale ctiam principium incrinfecum aliqiiando cmanat a principiis fubiedi , vc eft pro-

hilitM

qua:

,

na^uram

,

prium Specici fpecialiflimac, vel falrem fubalcernz , & hoc forcc aliquando racione maceriz , vt mortale

&

&

Speciei fpecialiflimx

natione, licet litace,

Ad aliud igicur

Nunc ad argnmcnca pcr ordinem incelligi

, dico qu6d debec vbique de efficicncia cx-

tcnfiue fumpta,hoc eft,accipiendo magis abftra-

^m eft,

implicicc in

quod

minus abftrado

paflio egrcdicur ,cbullic,

explicic^

,

id

emanac , fcu

pullulac, ex principiis,vel effencia fubiedi.

Vndc

ignorancia abftraftionum mulcos errare facic,cur iufmodi func pbcufa capica , femper in valle nu-

biIofamateriaIiumfenfiDiIium,&imaginabiIium fubmerfa , non valencia ad lucida moncana quidicacum , conceptuum mere incelligibilium,

&

tranfcendere.

Quar?

Scoti

ofter.

refte Auguftinus

T»m.

I.

,

inqui(

dico

,

Aquilz;

di(5tis

qu6d quzliber pars

definicio-

1 4.

fpeciei , poteft nihilominas dici etiam ei racione formz. Vel dic qu6
quod

ineft

prium indiuidui , quam fpeciei , fed ibi hoc nocaui. Vnde aducrccndum (& facic mulci^m ad propofitum ) qu6d lic^tfhilofophus , & expofi-

&

tores, etiam ifte Dodor,& alij Authores, aflignent plura pro paflionibus, quznunc videntuc

quantitaces,

accidentia

Dodbor

non cum propria extrinfeca caufa-

ne matcrialis

vcr6 emanac ab e(lencia,vel quidicace illius cuius eft proprium , fiaic func propria tranfcendentia,

& fimilicer in diuinis.

vt

forma 7. Mecaph.cexc. coram. jj. Dato qu6d conueniat aliquod proprium ratio-

rum

;

,

cum cma-

nis eft vc

ratione formz, vt difciplinahiU,rifibile. Ali
homine

vel faltem fubalternz

& ficnulla controuerfia in

iam

vcl h/Jiere cames moUes in

,

fupranocaui.Scacigicur identitas realis

vel

,

IJ*

&

trinfec*

Hue non. Vndequod aliqui imaginancur hic, faluando Scocum , videlicec qu6d rubicftum efl

liter

II.

,

,

nam inquzftione

Przdicamcncis

tri»fic».

mus cen^ erat Scotus nofter , & fequaces plures,

Loquitur igitur DoGtot hic de paflione inemanatione fimpliciter necefraria,& , non de paflione cxtrinfeca,& cfficicntia pro-

licet requirerent

:

in diuinis

11.

)

longuro proceflliin,

,

i. primi,Mecaphyficz,&qu.3. Proiogi Scncentiarum , videtur vellequ6d alicer

UBt.

vc egrcgi^

camen pro nunc mc abfoluam vbiprinxh notandum , qu6d de identicace paflionis ad fubiedum , in didis huius vidctur ambiguitas,

Ad ifla breuiter

ttcum fub-

,

exponic, hac puricacc purifH-

beant patientiam velint nolinc dccradlores , quia coadtus vericace loquor , fed hzc hadlenus.

lo.

fit

anima dd eas perueniunt

dift.i. quzft.4. ifte

fed relinquantur

folerti ledori.

T»f» M»

fion nifipurd

veritattt attingere, (jr

imm6 vc verum fatear nemincm vidi limpi'dum fpeculatiuum,nifi dumtaxat Scotiftam ha-

fola fabricacione incellefhis habeanc fieri.

Plura alia podenc ibi notari

597

qu6d paucorum eJlad/ineerM

nunc quaIicaces,nuncreIationes,et-

adluales, vt patet in

Geometria.quarc nimi-

videtur ponere fubieda diftin&a realiter k talibus , caufare efrediuc ^fa , ficut cztcra

&

&

nihilominus tamen fccundum veritatem,proprium intrinfecum ( de quo eft hic fer-

mo)

eft

,

fpeciei, in

faltcm figno naturz

nec

Trofriumim, confefccundo, vel in tertio "^***" *^

tantiim refpe«flus aptitudinalis

quens nataram

,

cuius nulla caufaefFcdiua, ^f^Jw,*''*'

efficicntia.potcft aflignari,nifi illadumtaxat,

quz eft

fpeciei

,

vel fubiedi eius

,

(iue in re

,

fiue

in intelledlu ponatur:ide6 vere dicitur tale ebullire

ex principiis intrinfccis

,

vel ex eflentia, fea

quiditate fubiedLVndefi rifibilitas ponatur qnalitas,

& dicatur qu6d eft pafEo hominis, hoc de-

quantum adaptitudinem,non quantum ad abfolutum in tifibili imponatum:dcaIiis eodcm modo dicatur, AAa f Vnde

betintelligi

A

598

liXpoIltlO

Vndc notantcr dicit Dodor , <juck1 cft potennon abiiciens adum , idco in Geometria ha-

I r^

tia

bere tres ponitur paflio trianguli, quia

coniungi-

&

hacc eft tur fcmper aftus aptitudini : nis dodkrina Scotiftarum , cui adhacreo

commu-

, quia inuenicxpreCsc in ipfo 6. Metaph.quacft.i.folucndo tcrtium principale hasc verba, quod vidclicet

Conclujiones demonftrationis intelUgend* funt de apti-

& non de a£iuali exijientia, hoc tcne. Voca-

tudine,

Do-

tur taiTien proprium efFcAus , ficut loquitur

tamen coefFe6tus deberet dici, vel aliquid ipfius cfFedius. Vbi tapien aduerte, quod licct proprie cfFedlus dicatur in compararionc ad cfficiens , cft tamen nomcn

<jlor hic, extcnfiuc, vt dixi,ctim

commune

quamcumque

ad caufalitatem

,

fiuc

hunc

intrinfccam,fiue exttinfccanv Ita intclligc

Ad aliud, patct ex didis, quod loquitur hic dc

1 6.

caufanccefFaria fimpliciter immediata, cifa

8c

,

£kum

& pra-

hoc loquendo de caufa cxtcnfiuc, vt di-

eft

& de cfFedbu

,

Inftantis vero ad-

tali.

du(5tx ex fundamcntis Dodloris procedunt dc

caufa neceflaria fecundum quid fa

& realiter diftindum & abfolutum ,

proprium ignis,

fit

proquare

,

:

An autem calidi-

nihil concludunt contra didta. ras

& non prxci-

,

& proprie efFcftiuc caufantc cfFcftum

,

pric

Sc an poffit feparari kca-

Ad

aiiud dico

quod

,

mente diaina

,

h,ibuitTubie£tum

hotno ,

haec fuit vera ab aEterno eft ri/ihilis

Sc quale cflc

,

& principia eius

,

Sicut autem cfFc cognitum

rifibile.

talc ,

habuit

& fccun-

dum quid tantiim ,& poffibilehabuerunt illa,ita

Quod additur de quantitatc, & rcfpediuis, liquod tanrum fubftantiarum funt

cet aliqui velint

& poflet colorari quoquomodo cx di-

paffiones,

^Hs huius 6. Mctaph. quxft. i. tamen tenendo aliam viam , quac vcrior cft , dico quod licct illa non fint dc genere adiuorum proprie Phyficc,

tamen Metaphyficc.

funt

Similiter arguraentuni

procedit dc cfficicntia propric difta , hic vcro loiquimur dc fimplici emanatione , fic illa funt

&

fufficientia principia.

Et quod vltimo additur de fccundis intentionibus, fupra,quaeft.6.tetigi hoc. Potcttcrgo dici,

quod

dateis cntitates effedliue, conuenientes , ficut fuo

ficut intelle£tus

&

ita dat pptitudines

modo 17»

habent principiaintrinfcca,ita Sc cmanationem paffionum. Secundd dubitatur, circa folutionem primi

cum

Dodkor quod rijihilejhnper Contra,quod non habet rationem cn-

principalis, ineft ailu.

tis

in aftu

rifibilc eft

quia

,

non

dicit

videtur pofFc inhzrcre

huiufmodi

adu inhaEtcre

,

ergo

,

,

a<5tu

Maior

Scc.

prasfupponit

habetur ex didis huius articulo

fubiedtum

aptitudo

illa

&

,

non ex

parte ipfius

proprij in fe, vt dicit Do<5tor.

Ad primum

dico

quod DoAor fubtiliffime, argumcntum. Et

,

cum

dicis

ina£iu

,

qu6d

ipfc

aptitudo non hahet rationem entis

Dodtor quaeft.

1

Quodlibeti

}.

fol-

,

ucndo argumentum principalc , refpondct ad hoc, diccnsquod rclatio, qus quantum cft cx pane fundamcnti , elFct actuaiis & propter non entitatcm termini eft potentialis , ipfa denominat frequenter fundamentum , vcl fubic<Stum, ,

&

excmplificat de inclinatione anims feparatz ad corpus ; de aiStuali extenfione fcientis pradicjc ad praxim ; de quafi adtualiter inefTct

:

& &

menfuratione albcdinis refpc<3:u colorum , fic dc aliis.Dico ergo quod in ordine ad fundamen-

tum

rifibilc cft

ens

a
Immo

dicit Dodtor.

& fic adtu inhaerct

,

poteft dici

,

,

quantum

,

fed

patet,

adu elle. Minor

in Quodlibeto,qua:ft.i.

primo,contraThomam

,

vbi dicitquod

eft

denominabitur

talis

vel talis

,

termino

a

,

:

tudinalis in ordinc ad

&

1

j.

Item,

tcrmino, vt

habet

cum

S.dift.

i

eft

rnaio-

.qua:ftionc finali,

& in fimili 18.

dift. i.

tcrminum principaliter:&

adtualitcr inhxrcns.

quod eo modo quo cft a<Stu cns, , fi fic non repugnat modus inhsrcndi rci cntitati. Exemplum dc potcnDito

igitur ,

tia matcriae, quas ci a<Stu inhairet

,

& ifta refpcdu

eius poteft dici a£tus, licct in ordine ad

Vnde

didlum

formam

fEpe fupra, de ^uid modMf , ita poteft hic imaginari , fcilicet quod aliquid fit aptitudo , vt ijuid; acStus, fcu ens aftu, vt medm. Similiter poteft applicari hic illa diftin<Slio de actu formali , cntitatiuo, de potentia duplici correfpondentc. Breuitcr crgo dico , quod cum dicitur rifhile aElu ineft, ibi a(5tualitas potcft efle dctcrminatio inhaerentis, vcl inhacrcntiar. Primo modo non cft vera , nifi cxtcnfiuc accipiendo a£lum , ficut di(5tum eft de potentia , vt loquitur notanter in fimili Do(5tor, in Quodlibeto, quacft.i6. art.i. de natura. Sccundo modo cft vera,& fic loquitur Do(ftor hicquia

fit

potentia.

ficut

cft

&

&

&

&

videlicet/«(?^rifibilis cft a(5tualis, licct (c formalirer

fit

ipfumln

aptitudo.

Ad aliud dico quod in ,

rcfpe(£tiuis

non

ratur inhacrcnria aptitudinahs ab adtuali

fepa-

arguendo allcgatur Do(5tor. Vbi aduertendum,

quod non propric in rcfpe(5tibus aptitudinalibus, feu in propriis paffionibus, dicitur inhacrcre, vcl

fit

i.

dift. i.

& 8. dift.

loquitur cafte Do(5tor ptihiUta4

,

,

i

.

poteft colligi dc

quia accidentalitas

,

rece-

Sc inharentia, arguunt diftindtioncm

realem proprie loqucndo de rigore fcrmonis: propter tamen penuriam nominum vritur Do-

Dato

igitur

quod

in rifibilitate inillopriori naturac, incjuoquo-

qu6d in illo priori habet aptitumaxime cum inhzrcntia

modo pracGcdit ineflc fubie(So,includaturaptitu-

paffio cuiuflibet accidcntis

quam

Mctapbyficac,&

1

cns in

fc

,

,

2. dift.4.

habct

iftc

:

,

vt

malc cr-

to.

ficut Pajfionesfrenon difeparari potcft in abfolutis, vt patet, vbi priiis in prie cunlur ucei,

quam in-

fit

19.

vcl incft

6tor hoc tctmino inhttrentia.

ipfe.

inhaircre

aptirudinalis

,

prius natura

hzreat, videtur

dinem ad 7.

quia relatio non

qusft. Quodlibeti

quarft.}.

(^ »i{u

quia non termino , fed fundamento inhacret, vci potius ineft, diciturrefpedus fundamcntalis , Sc

mcnte huius, fcdbenc conucnire,vclinclIc,vt

ris entitatis

,

hoc

accidcre, vt

,

do

qu»'

s/ititum

cx parte fundamenti , qu6d homo femper ridct a<Stu, vt patet in exemplis iam ta(5tis. Et fi dicatur quod refpc(Stus cffcntialius dcpcndet a termino , quim a fundamento , crgo principalius

ad terminum non exiftentem ; quod autem ncccfFario cxigit aliquid non exiftcns , ipfum eft effe

|ion cxiftens in a6tu

Rifihill

vt modo

aptitudo non habet rationem entis in aSlu, eo tpiod poffet

iS.

& fingulariffimc refpondct ad

a<5tu inhacret

Sc iiiud.

,^ r

&

potcft conccdi, ideo vocatur iftc refpe
lorc, infra habet videri.

in

dicit

&

& alia plura.

locum,

Do6tor , quod aptitudo non eft inhtrenttA ad oBum. Itcm , rifibilitas dicitur aptitudo hominis, non aptitudo ipfius ridcre, igitur in ordine ad

go

rifihilii

do ad inhacrcndum ad

,

illa

tamcn non

formalirer importat

ridere,

nomcn

cft

aptitudo,

r:fhilis,fcd cft

& non ad aiftu inha:rcrc,vcl incfle. Vcl

dere fudieSe,

, .

1

QujEftionis ^

j^

XXXI.

Vcl pofTcc negari qu^d in illo priori inHt (ihi talis habicudo , quia , vt ftc , cft tancum ipfa.nec prius

cft

,

quam

fundamcnco

in(ic

,

cum

Civ

Hc fun-

Qui

Ad aliud concedo qu^d dicitur apcicudo ,

in ordine ad inhdrere

fed in ordine ad ridere

tTtejfe ,

idcxi

non camen

,

fundamenci

:

cft

fed poccncia ccrmini

,

quod

ridere dptitudinaliter , vr dcnocecur adbus iiihaerencix,& apcicudo cermini.Eft cnim ibi aftus en-

J-l"»

DE

&

& vircualis,& pocentia obie-

quaeft^i

ptu

,

.

quem formalitcr ,

teft diuidi in

&

tamen quiay.Mcqu6d vel hic, Ibi cnim recicac cres

,

taph. qusft.t. alicer fcncic, videcur

vcl ibi

minus benc

,

dicac.

quorum

quem htc ponic,& ipfum impu^nac,& vlcimo ponic opi-

ceccius eft ifte,

ioi facis fubciliter

nionem propriam.

Poftcc eciam dubicari circa

il-

laexempIaexPhilofopho, in nacuralibus, addu£ta, fed.quia func alcerius coniideracionis,omicco

ea pro nunc.

ty

Ad hoc poceft notaui

dici breuicec

,

Hcut fupra fxpe

quod ad prxfemem fpeculacioncm

,

,

vbi

tancum per accidens coniiderancur ifta rcalia, fufficiebac Do6leri recicare aliquam viam probabilem exponentium Ariftocelem , & inter omnes aliorum

illa

videcur efficax expoficio

fatis erac illam rccicire.

,

igicur

In Metaphyfica vero,

vbi fuic locus proprius decerminandi vericacem

realem di(5ti

inueftigauit

alciiis

,

Ariftocelis,

ftis eius.Sed

fi

Dofbor expoficionem

& ita nulla abfurdicas eft in di-

quis vellec fimplicicer ccnere hanc

expofitioncm in Ariftotele, non erit difficile declarare, ctiam ad mentem DotStoris, argumenta quat facit ibidem , contra ipfum , quod indagini altiori reiinquatur,

mulcaenim

fubcili ledlori

oraiccenda func.

* 4« tet

Circa folucionem tcrtij principalis,non oporimmorari , quia omnia qax ibi rangi poflent,

ex prascedentibus folui poifunt

quomodo eft ibi potentia , extenfiuc loquendo , & non ante ai^um , imm6 omnis potentia pafliua potcft negari , nifi in ordine ad ccrminum apcitudinis; loquitur tamen Dodor famosc de Pro,

videlicet

:

prio eft

,

vc prius nocaui

:

fimilicer patet

caufa efficiens eius. Et

ligi ibi efficiens fine aliis

,

quomodo

quomodo dcbet intel-

tranfmutatione

quai gratia breuicacis poftpono

, ,

&

fic de ad alcio-

moncana volando. Ea quz dicocum de Proprio prim«- incellediualicer fumpto applicabis in a^u fignMo ad Ptoprium Logicum. Eft enim vniucrfale , ra accidencium

€ti funt per

&

redlc definitur

,

& diftinguitur ab Accidente & ,

femper ineft. Ex paupere vfiuirio hxc dida fint de Proprio. Qg.i proprietarius cft, plura» fi vclit, addat.

i

z.dift. 4.

fignificat

,

vtpotc pro ipfa

,

,

denominaco huius & cuncpo-

fcu

formaliccr acccpci,

feale,& rationis arquiuocc:& vtruna-

que membrum fubdiuidi potcft mulcipliciccr , vt infri tangit , dc quo in Topicis 5. Mctaphyficac,

&in logicalibus, & etiam in natutalibus que fecundum

plerum-

eius diucrfas fignificationes per-

ttaCtxim.

Quid ntmtertu & quid vnitterfiile, patet feri Ordo huius quxftionis ad pra;ccdcntes, &

modos dicendi aIiorum,exponcncium illam prioricacem fubftanciz cemporc, refpe£bu accidencis,

&

vno modo pro conce-

fic cft

accipicur pro fubftraro

Tercio dubicacuc , circa folucionem fecundi , quia licec , vc didum eft, illa foluinfra eciam , qusft.i. tio iic apparens multum, recicac

&

1.

f

fynonymum cum /»»«rentiA. VndcMccidereAiciim quafi cuenirc. Quxrc modos fignificandi vcfcis, Alio modo tucident accidcntalicace

concrcci 'Wcm^j

principalis

Metaph. quzft.

Accidens accipitur

diuaformalis,& fubiediua.

de Accidence idem

.<*

ter didis huius 7.

tfi

ticaciuus formalis,

ynmerfilium

fcu

plerum,

Accidens fit de numero

ho-

cnim apcicudo

& idc6 nocanccr valdc dixic DoAor

que ,

,

Vtrum

P R. I M o . Quid accident , quoties accipitur, patebit infra, in folutione huius quacftionis,& quacftioncfcquente : fedconformi-

voluetit ccncre aliam viam,

dicac confoquenccr.

minis

XXXI.

o

I

Qux cft34.apuclScotum.

&

fic negacccur fundari aptitndo in damencalis , apcicudincvc fingic fcaccr loanncs Fokfal hic. Et ciim dicicur qu6d inhitremU npntMtUnduJit pttjfto, Scc. poceft dici quod verum cft in his qux funt verc accidencia,& per confcquens realicer diftin-

dla i fubiedo.

T

.E S

599

,

fuptci.

fequentesjfatis patec,ficuc in fimili fnpra,qu«ft. i.

de Proprio nocaui.Diuifio communis cft. De Secvndo. Arguic primo pro parce ncgaciua quacuor rationibus, quarum-prima procedit cx fuiidamcnco Commencacoris j.de Anima, comra.j.&Boecijj.deConfolacionc^^c^y/KWvidelicec le

efl

in recipiente per modMtn recipientis.E t fimi-

habec in

quidicace

2

vnicace numerali,&

z.dift. 3 .quzft.tS.dc

communi. Ciim igitur accidcns comu-

ncjde quo hic cft.fermo,fit in fingulari}imm6 pri-

mo eft in fingulari, vt habet Porphyrius in Communitatibus,& Philofophus j.Metaph.cexc. non habence commencum , requicur quod fic fingulare,& per confcquens non vniuerfale. Secunda racio procedic ex diuifione encis j. Mecaph.cexc.com. 3. in fubftanciam accidcns,

.|

&

qux diuifio.fi cft bona,dacur per oppofica:ciim ergo vnum membrum,vcpocc fubftanciatfic primsincencionale, reliquum etiam erit tale, alicet non opponercntur vt fuprk, quxft.^. in fimili dixit de fubflancia prima , fccunda , pet confequens nonerit vniuerfale, quia omne Vniuerfale cft fc-

&

&

cundaE-intentionale,vt patet fatpc

priils.

Tcrcia racio proccdic ex prafdicatione pcr fe accidencis deprims-incencionalibus accidcntibus,

quod non concingerec fi accidens eflet vniucrfaIc,& pcrconfcquensfecunda-inccncionalei Pro maiorc quoque accipicillad quod fupt^, q.8 pertra
tionis

;

per fc de prima.Minor yer6 procedit, vel

ex regula i.Topic.fcilicet <\\xbAomne denominatttm

a

fitperiori

denonunatur ah inferiori

:

vcl potiiis cx

a:quiuocatione cntis.itquiuocum enim ponit ira-

mediate fua fignificata , ita quod nuUum alium intcllcdum importat:quare ciim h«c fit per fe ^n/ 3.4.8. 10. Mctaphyficc, in>quid:^^<M/'>i«

&

^

&

igitur erit per fe fubftantia

ens fignificet immediatc

illa

, :

vel accidens

,

ciim

non primum.crgo

fecundum, igicur accidens eft primz-intentionale,& ita non vniuctfale, vt patet priiis. Qufirtaratio ptoccdit cxapplicabilitateVniuerfalis

,

& fpccicrum eius fundamentis primz-

intcntionalibus,quia

non

fingularibus,fcd

AAa

4

communi

j,

6oo

Expofitio

munibus fundamentis applicantur.Accidens vcth applicatur fundamcnto fingulari,vt hic aU>edo eft Mccidens,c^o6. probat per locum k definitionc, & patet littera, fed in quo differat hoc argumentum a primo principali videtur dubium , de quo forte ftatim.

Ad oppofitum adducit Porphyrium,& Ariftotelem I. Topicorum. Deinde ad quaeftionem retipliciter (w fpondet , tcncndo partem affirmatiuam , fpecificifitur. cando tamcn de Accidente. Pro cuius declaratione practer iam prius di£la de multiph'ci acceptione accidentis , diftinguit notabiliter de Acci4.

dente, primas-inrentionaliter vidclicer,& fecundas-intentionaliter di(5to, illa eft diuifioa*quir

&

uoci in a;quiuocata,& vtpumque

membrum dicir

aequiuocum.Pro primo recirat di£fcum Philofophi j. Metaph. in fine ( vbi communiter libri habent 8. MetaphyficsE in fine , malc ) efle

&

&

&

& occafionalitcr,licct cfFediuc com-

pletiue ab intelleftu, ita intentio Accidentis ab

accidentibus euenientibus , aut ratione materiat, aur qualitatum adiuarum , aur ab extrinfeco , vt fupra

didum

eft

Vnde

originaliter habetur

,

corrcfpondentia

vfera requifita

fequitur alietas

hic

,

,

& fic eft

ficut in aliis.

modi praedicandi

in inten-

ab alietate modi cflcndi in rebus. In quibus verbis tetigit Do£tor paucis ca , qua; cotionibus

,

piosc faspc prius notaui.

Confequenter rcfpondet ad argumcnra prinprimum ncgandominorem,loqucndo

damento fub illo modo fignificandi , fccundijm quem fundamentum eft praedicabile in z^u exer~

primac-intentionale,quia habent elTe feclusa collatione cuiufcumque potentix comparantis. Et

cito,

iuxta

lis

quare

addit

quod accidens

illo

,

fecundo

modo fum-

diuidit ens ex oppofito fubftantiac.

Qualc communiter fumptum eft zquiuocum ad decem Genera, vel fecundum aliam litteram,accidens fic fumptum eft squiuocum ad nouem Genera. Vtraque littera potefi bene ftare. Ibi cnim, vt patct , enumerat Doftor quinque acquiuocantia per ordinem. Primumens, fecundum accidens , tertiura accidens reale, quartum accidensreale perinformationcm,quintum accidens intentionale, de quo ftatim magis. cns

fic

de Accidente, rt hic fiimitur fecundae-intcntiotantum communi applicatur , vt

naliter; fcd fic

albo.

Vbi notanter

dicit alho, Sc

non

albedini

,

vt

naturam,& exigentiarft illius vniuerfacum albedo non pracdicetur dc fubie»fto.fed album,accidens non albedini,fed albo ap» plicatur. Fundamentum tamen accidentis eft in :

&

fingulari , de illo loquitur Philofophus in y. Metaphyfica;,& Porphyrius cap.de Genere,imra6 prim6 eft in fingulari, vt ibidcm , in Communitatibits habet Potphyrius, per oppofitum eft dc accidcntibus proptiis,

&

&

Contra hanc folutionem inftat, quia quod eft quod eft in fingulari,videtur elle in fingula-

in eo ri

:

fcd intentio accidentis eft in albo fubie^iue,

& album per re

eft

in fingulari

,

ergo

& intentio

Profequitur autcmaliud membrum principa|e, fcilicet accidens intentionale , quod , inquit,

talis,& ita rcmanet difficultas argumcnti princi-

aequiuocum , quia vno modo fignificat idem quod extraneum , vt in fallacia Accidentis in Elenchis fumitur. Alk) modo fignificat omne quod fit pet opus collatiuum intellefl:fls,feu voluntatis,& fic omnes fecunda: intentiones,immQ

Refpondet notanter,recurrcndo ad ea quae fuprk,qu.8.de triplici acccptione fignificati termini

& ita

tur intcntioni, & e contra fecundum autem efle cognitum comparatum , ineft ei intentio quare eft accidens in argumento , Alhum eft infingulariy

eft

bmnia entia

rationis dicuntur accidentia

,

quinque Vniuerfalia dicuntur accidentia , etiam quiditatiue forte.

modo

Alio

prxdicatum Proprio,

&

fumitur

efrcntiale

tadum eft

:

Accidcnti tantum

quum

,

vt diftinguitur contra

de

ficut fupra, quxft. z.

,

& fic eft commune Proprio ,

potaui.Vltimo fignificat idem quod praedicatum nec per fe, neceffcntiale, nec conuertibile,& fic eft ad propofitum hic quinium Vniuerfale, quod dcclarat ficut prius de aliis per

hoc quod habet conditiones requifitas ad rationem vniuerfalis. Primo.quia prjedicatur de pluribus vt aiftusyjjfw*ttu verificatur in exercito

tur

m fundamcntis

,

fequi-

enim , Accldens yrtAicatur deflttrihtu, ergo So-

crates efl

aWm

:

lapis eft all;ns

,

li^tjum eft alhttm

,

&

de aliis. 6, Et qu6d fitdiftincStum vniuerfaleoftcndit,pcr VmHerf»limm diftindum modum prsdicandi eius , vltraratiofic

nem

vninerfalis,

palis.

communis

tanquam per differcntiam

flic£furfu».

diffcrencias plures, circumloquentes

d»tiMnti4.

fnam , quod

eft in ifuale accidentale

feu commune

,

vnam

,

vel

vlti-

non coTtnertibiley

de quo m.igis quaeftione fcquente ptit fermo. Qupd declarat notapter , rccurrendQ

dixir

in fimili,dicens

,

& qu. ii.de fallacia Accidcntis

qu6d fundamentflm

eft infingularifccundijmefrematerialeeius,&ficextranca:

:

accidens ineftalho, ergo infingulari. Poffet etiara dici

in maiorc & minorc cft duo ter& ita vat iatur medium, vt patet. Ad fecundum & tertium refpondet vnica (o-

,

quod album

mini,

tanquam gcnus propin-

forte.yr fupri, cap.de Differentia^qusft./.

7.

cjpalia. Ad

Alio modo , quod aduenit realiter rei in aftu, pofteiuseife completum, vtrumque dicitur

ptum,

ttp-

habentcfle,

infra,quaeftione finali magis explicabit. Applicatur cnim intentio quxlibct hotum quinque fun-

&

intentionet

Proprij ab accidentibus egredientibus k princiintrinfecis , feu forma fpecifica originaliter

6. Metaphyficae , text. comm.6. inde idem habctur : vno modo idcm eft quod contingens in paucioribus, de quo i.Phyficorum, alibi farpc habetur.Cafus videlicet, vel fortuna,quas dicunrur accidentia , qma caufae per accidens.

&

quomtde

&

&

.piis

^eeSdes mul-

adhuc

ad proprictatcra fundatnenti, vnde oritur intentio Accidcntis. Sicut cnim intentio Generis h. materiali in materia fpecifica ; DifFercntia; ^ formali , Speciei a totali, fcu tertia entitatc;&

>

quod procedunt de a^cidente primacintetionaliter fumpto in vltima acccptione eius, lutione

,

&

itanondiuidit accidens vt hic accipitur cns contra fubftantiam , quoadfecundum argumentum,nec praedicatur pcr.fe dc aliquo nouera Gcnerura,fed accidens prims-intentionale pro vno fignificarorum

,

quoad rertium argumentum.

Concedir tamen quod denominatiue prjcdicatur accidens fumptum hic dc quolibet nouem Generum, licct non vniucrfaliter , vt iam didum eft, quia non de omnibus fuis inferioribus , vtporc non de fingularibus , ncc de qualibet etiam fpecie, vt fupra,qu2ft.3.de Proprio, tadlum eft,qnia aliquataliseft proprium. Etexemplificat fpecia-

Licet enim qualitas * vel nigro, fic potius ^ale, vt fupponit proalbo liter in qualitatibus.

&

accidens

,

non tamen

quia rifibile

eft

vt fnpponii pro

proprium hominis

,

rifibili,

& non accidens

8.

1

,

Qu^ftionis denj communc.vt patet : h«c crgo litMyycl tjMle

efi

Mcidens

:

yera,g^«4-

cft

non tamcn hxcfimnis

fit ci

pcr locum a dcfinitionc, ex-

pofuit notabiliter Porphyrium,vt quatftionc fc-

qucntc, magis cxplicabitur. Nihil cnim cft acci, nifi quod cft dc pluribus

dcns, vt hic loquimur

huiurmodi non hacc albcdo, ncc hoc album,quarc non cft ac-

aAu exercito eft

ftmul praedicabile

:

cidcns fccundx-intcutionalc.

lcdor, quia feftino ftionibus,

PUira hic addat

cum Hcrculcis

ftruduris fa-

Ex prxdidkis namque quac-

bricis Fcrraricnfibus.

& dcclarationibus carum, bona: indo&

fequcntia habet facilcm aditum ad hxc , plerumque,quarc parce breuitati. D E T E R T I o,prim6 circa folutioncm quaclis

motiua vidctur cnim qu6d «ccidens non fit ponendum vniuerfalc, quia non habet rationcm pracdicabilis , cum tantum per accidens praedicetur cius fundamcntum ftionis occurrunt aliqna

:

&

1. Poftcriorum , alibi farpc. Pracdicari autcm pcr accidcns cft quafi fecundum f«/
intcntio Accidentis poflet applicari fubicfto rc{ft6t\x accidcntis, ficutc

dicatio pcr accidens

,

contra,quia ibi

ficut hic, vt patct

cft prae-

i .

Pofte-

riorum , vbi ponuntur tres gradus pracdicationis pcraccidcos, quorum fccundus cft prxdicatio fubiedi^d^ accidcntc:hxc ei^OiAlhum efi lignum, eft per accidens , igitur lignum eft accidcns,quod vidctur abfurdum. Accidcns criam non eft na-

tum

mo

incfre fubiefto, ntfi in fuis fingularibus. Pri-

primo habcnt rationem acciA proprietate autem inhzfionis accidentalis in fundamentis , mouetur intellcAus ad fabricandum intcntioncm,cui ercrgo

fijigularia

dcndi, feu inhsrcndi.

go

tunc non cflent plura,quam , quarc potius in ^iWrcfpcftu Gcncris, Speciei fit zquiuocura* in ijuale refpcdu cflcntialis , accidcntalis,

quia aptitudo

Rurfus

,

,

& potentialitas inharfio-

circa illam diuifionem multipliccm

accidcntis poflent plura tangi.

Primo qualitcr

acquiuocuin in xquiuoca diuiditur

;

&

fimilitcr

vniuocum & acquiuocum.Dc illis duobus primis membris accidentis prims-intcntionalis non opottet hic pertradarc , quia pcrti-

zquiuocum

quinquc

vniucrfalia. Similiter

&

&

&

quam in efuale accident^e refpedu conucrtibiiis, & non conuertibilis. D E Qjr A R T o membro, dubitatur primi, quia accidcns rcfpcftu huius

& illius

in

ncnt ad fcicntias realcs. Videatur iftc pro primo, in 6. Mctaphyficx, quacft.i.& in ^.Metapnyficx, infriinPrxdicamentis,&alibilacpc pro &7. fecundo. Similiter quod ibi tangiturdc xquiuocationc cntis deccm Gencribus , fcu accidcntis nouem Generibus, videturambiguum indodlrina eius, vt patct. Quantum ad priraum mcmbrum fccundi principalis , fcilicet accigicndo accidcns pro extraneo , non oportet hic immorari , quia fupcr libros Elcnchorum , quacft.4}. & fequcntibus habct copiosc vidcri. Dc fccundo mcmbro poflct dubitari, an fcilicet fecunda intentio in commu-

1

1#

prrdicatum circntialc , ficut Species , Gcnus, igitur Accidens cft prxdicatumeflcntialc. Sccund6, quia quarrus niodus perftitatis eft accidentis dc lubiedo , vt patct , etgo Accidens cft prxdlcatum pcr fe. Similitcr ratjo Gcncris pcr Ce conucnit/pccici , fed Accidcns cft Spccies Vniucrfalis , cuius ratio cft prtdicttri de pluribm , crgo prxdicari de pluribus per fc conucnit Accidcnti. Tcrti6 , vidctur quod plura accidcntia poflcnt poni conuertibilia refpe^u fubiedkoruni, vt cor,

cft

,

&

rumpi forte refpc(5fcu compofiti de

fic

aliis

;

nat iHa tria hile

,

& tranfmutari

,

efientiale fcilicet ,J>er fe

,

& conuerti-

poflet dubitari. Circa illam declarationcm,

in fundamcntis etiam

poflcnt plura pondcrari:

,

viderur cnira fupponcre tiis

,

&

matcrix, quantitas materix,& an etiam ordinatc , an fupcrflue po-

fubftantialiter

qu6d tanttim

in fubftan-

rcperiuntur<3cnera,Species,& DifFcrentix,

& fimilitcr Proprium,& Accidcns:fimilitcr,qu6d matcria Gcnus

forma DifFercntia accipianinomnibus fpccicbus matcrialium,& immaterialium,& vniuerfalirer decem Generum. Suftincndo tamen ditSla omnia Do£boris,ad ifta pcrordincm refpondetur.Ad primum dico,qu6d ficut in entibus,& cntium connexionc,datHr ordo ,itainmodo prxdicandi. Entiumautem alia principalia,& eflcntialitcr inclufa,& hoc in omni
tur,

qux

,

a

falfa funt,quia rcperiuntut

] •

gcncrc^licctprincipalifllmcingcncrcSubftantiq:

quarc eodem

modo prxdicationum

erunt alix

principales,& pcrfeicxialix minijs principalcs,& (Jnt fccundum ^id rcfpcifku primarum , ficut accidcns rcfpcdlu fubftantix cft tanquam non ens fimpliciter, tamcn in fuo ordine, & gcncre,funt talcs. Aducrtendum tamcn qu6d

niscius uifficictcr tcrminatur in vnico fubicdo.

.

omnium aliarum, Accidcns , vt eft quintum vniuerfalc , pofvt modiu applicati. Dc tcrtio membro pof-

ari

pcr accidcns:& coccdo quod, refpcdiuc loqucn-

quarc,&c. Item , non videtur quod accidcns quacrat pluralitatcm fubieftorum , nec adu , nec aptitudine , ficut Genus, Diffcreiitia,Specics , feu Pro-

&

pracdicatnm cflcn-

ei princi-

,

eftc, ficflet vniucrfalis.

,

fit

imentio accidcntis, quod non poiHrt

principalius incft talis proprietas

palius incft

priura

,

rcfpcdu

fct dubitari,qualitcr

ncgat minorcm, fcd quia ctiam 2quiuocatio,poftct diftinguiminor. ,

Ad probationcm

1

qus dicitur Acddens

,

tit

ibi cft

6oi

tialc, vel accidentali

&

nec hxc, Omnis jpecies fidlit4~ eflaccidens : cft crgo «quiuocatio in illis argu-

Ad quartum

? 0«

ni

tptalitM eft Mcidens,

mentis.

9'

XXXI.

do , fecundx

,

fropejitio diciturper accidens tripliciter.Viimo

quan-

do altcrum cxtremorum eft accidcns inhxrens ahj, quod contingittripliciter , vcl quando accidcns de fubicclo , vcl c contra vel quando accidcns de accidcntcaccidentalitcr ramen prxdicatur. Sccundo modo dicitur propofitio pcr acci-

pftffffffjg

tidtm

trifti"

*""'•

;

dens,vt diftinguitur contra propofitioncwi primo vcra.vt

h.ic,I/o/celes ttes

habetJTenio modo.quan-

dopr^dicatum eft extrancum intcUcdlui fubicfti, vt Animal efi homo, & vniucifaliter quando infcrius de fupcriori dicitur. Ifti t.amcn duo vltimi modi non funt ad propofitum hic , vt patet cx xquiuocatione accidentis hic aflignata. Eft ergo accidcns prxdicabile per fe per acci-

dcns,fcu accidcntale

hxrcntiam,licct

,

vt ly/>wy?dcterminat in-

non inhxrcns, ficut accidens cft

per fc ens, vt fuprS, quxft.8. diftufti

cft

,

& qur-

ftione fcquentc raagis apparebit. Probatio ibi ta€tz oftcndit qu6d non eft prxdicabilcpcr fc,vt ly per/e dcterminat inhxrcns,& non aliter. Poflct etiam dici qu6d ficut eft raaior vnitas in inten-

tionibus

,

quam in rcbus , ita maior perfcitas. Qiiod

/1

titur.ftrtte.

i^^

Expofitio

6o2.

Quod confcqacnter tangitur ibi dc applicatione intentionis accidcntis fijbicdo,po(lct probabilitcr illud concedi , ex fundamentis huius, ^ecialitcr in 3. dift. 7. qusft. i. vbi dicit quod non

dc ratione huius fecundai intentionis

cft

secidens

applicari praccisc intentioni primx,

,

quae a Metaphyfico dicitur accidens, ficut ncc de

ratione Gencris

,

feu Spcciei applicari duntaxat

fundamentis dc genere SubllantijE,& cxemplificat , vt argumentum tangit , de ifta, AlbHtn efiligmm.tnmen de fadojinquit Dodor,non applicatur intcntio accidentis altcri

jy,

fundamcnto,qu^m

Tunc ad argumcntuni,

accidenri Metaphyfico.

dicit

&

quod hzc

Vnde

i.Pofter.text.com.^j.

per a.ccidens,Alhumefili£nHm,

eft

&

mento, quando quod natum eft pr2dicari,praedicatur hoc eft , in praedicatione formali , & non matcriali ,qui non eft propricprjedicatiOjVt fu:

pra notaui.

Et quod vltra tangitur dc incfleaccidentis fub-

jedo, primo dico quod procedit fecundum

eife

&

quod conucniant

communi,vt

in aliquo

in coloSpeciei,quam

Accidentis intcntio eis actribuitur. Eft etiam pluralitas fuppofitorum cuiuflibet

fundamcnti

quorum mune,

,

cum

commune

fit

,

porcft duplicirer confiderari talc

com-

vel vt praecise inclufura in eis in fc quidi-

tatiuc,&

fic ei

attribuitur inrentio Gcncris

Specici refpcdu ipforum

,

,

vcl

accidcntaliter in fubicdis inclufis:&

fic ei applic^tur intentio Accidcntis refpedu ipforumjfem-

per faluando alietatem acceptionis fignificati termini5& varietatcm fuppofitionis,vt nofti.Et prae-

quarto

tcr haec

pluralitas fuppoficorum ipfiu$

,

nam pisdicacur de hoc,&deillo,qu2: funt differentia folumnumero,veI forte fpccie.ficut prius dc aliis vniiicifalibus tecigi , refpcd:u quorum ccfi fit accidcns vt Accidencis

,

vt eft intentio

:

& e contra cft tamcn fpecics vcl gcnus vt & non accidens licct forcc in ordine ad

ipfius intcntionis,videIicet differencia fpccie,vel

,

,

,

,

fiibicftum, cui applicacur, poflit dici accidcns vt

modui

,

ficut

& cxtcra vniuctfalia. Similiter illa & non accidcns,

plura funt fingularia vt modtu vt prius

nifi,

didum

,

eft,comparentur.

Poflet forte adhuc ibi reperiri pluralitas fuppofitorum altcrius dcnominationis , rcfpedu

ditinm cft fupra, cap. de Generc, proportionaliter loquendo , quod fim-

numero, ficur rcfpectu Gcneris , vcl Specici, fuo modo, quod tamen confiderabis benc , quia non

damentum

affcrOjfed pociiis oppofirii, nifi

aliud dico

,

ficut

accidencis habet plura infetiora,& ,

&

ficut

fi-

commune ad

coramune,ita particularc ad particuIarc.Non dico parciculare fingularccx partc fundaxnenti , liccc benc cx parte intentionis. Verbi caus^ , album habct plura inferiora , cui applicatur intencio accidentis , etiam huius accidentis hoc igitur accidcns cft pracdicabile de pluribus in a.6k\.\ figmto , ficut hoc gcnus , vel hxc fpccies, habet cxcrceri in fundamentis miitata fuppofitione fundamenti. Licct igicur terminctur uiffi:

&

cienter habitudo cuiuflibet accidentis fingularis,

vnum

fubicdlum fecundum eire reale non eft de accidcntc communi , fcu abftradto, fupponentc pro pluribus infcrioribus; Funda-

ad

tamen

;

ita

mentum

igitur Accidentis

,

quia

eft

genus

,

vel

fpccicsjidco de ncccflEtate,& per fe requirit plu-

ra,dc quibus per fe pra:dicatur,& in

cjuid.

Simili-

terProprium& Accidens requirunt plura, quia illa eadem licct alio modo praedicandi, quod applica tam in adu figmto, quam exercito, Potcft ergo conccdi , quod Accidcns non primo, & pcr (cjinquantum Accidens, requirit illa plura, ftd fecundario,& peraccidens

:

idco

rc<Sle

dicitur pra:dicari dc phiribus accidcntaliter cft intentio.

tum

Similiter

,

vt

comparando fundaincn-

accidentis ad fiibieftum eius

,

vcl fubic6ta

,;

vel vt inclufum in eis

lcdus,& Uibiccloabftrafto applicatur intemio.

Ad

18.

refpe(5tu

modns

milicer ipfum accidcns

17*

cundo cft pluralitas fundamcntorum , fcu fubie«Storum propinquoriuTi intentionis accidentis, vtpote albi, nigri, quibus ctiam accidit,vt fic,

<juid,

&

16.

:

comparatumjfeu inreiligibilc, aut potius cognitum , in fuppoficione fimplici, ficut de fundamento Spcciei & Generis, fuo modo, intelligcndumeft. Nam liccc habeant veriias circ reale in fuis fingularibus.non tamcn intellcdus attribuit eis intcntiones pro tuli eflc, vt patct. A proprictatc igitur abftrada mouetur intclefle

»f*i
quia difl^crcnnurncrali$,inquantum talis. Se-

rnaterialeaccidentis. Intentio vero applicatur ei

fecundiim

»fflican-

rationis fubicda,& c contra

tia materialis cft

talis

quia fignificarur quod illud cui accidit album,cft lignum, quod exponitur notanter infra,quaeft.8. AntepraEdicamcntorum.Applicatur igitur intentio^Accidentis , cuiuflibet vniuerralis funda-

liti

dem

fluralitiu in

,

pndicari extenCmc,vt feextcndit ad dircclc,& indircfte praedicari duo vltimi gradus habent :

tiuemodo re-

torum

re, vel in quali,quia, vt fic, potriis

rcduci ad primum.

Intentiones

Prim6 fubiedtorum primorum,feu remoquibus tamen accidit quod fint ciufdcm rationis, inquantum deeis pra;dicaturaccidens, vt album de Socratc,& Platonc,feu de hominc,& hgno.Diffcrunt cnim quscunque fubieda ad inuiccm vnifotmitcr, tnquantum accidentis ciuf-

tiplex.

nego quod infcrtur. Ad probationcm de gradibus przdicationis per accidcns,dico quod Philofophus accipit ibi ,

'

dicatur de pluribus.Eft igitur hic pluralitas mul- Multlphx

mulcum

dcns.vc iam tetigi,& hoc inquacum

eft

19«

pcr acciaccidens.

Quod ibi confequenccr addicur de illis diuifionibus accidencis,alias nocaui,& maximcqu.4. , qu6d non eft inconueniensa:quiuocum inaequiuoca immediace diui-

Anceprordicamciicorum di

non quod

,

ibi ftet diuifio

,

fed vt dcnocetiir

oido vocum in fignificando eadcm fignificata fupra ctiam,cap. dc Differciitia, hoc idem terigi. •

Similitcr dicatur de diuifionc :tquiuoci in vni-

uocum , & arquiuocum. Eft enim talis diiiifio squiuoci in xquiuocaca, licct non immediatc, aut cx parce vcriufqiie cxcrcmi,aut aIierius:quod incclligo

loquendo de imraediacionc

figni

,

nou

dc illadjuifione accidetis,quain pon!t7.Mctaph.qu.i.& ii.dift.^. qu. .in formale,& pro dcnominato,vt fnpia notaui, qualiccr conucniv , vel difcordac ab ifta , an inhaerentiafit xquiuocum accidenti ireali racionis plura alia,qu2 habcnt vidcti alibi; Ad motiuum de acquiuocatione cntis accifignificati.Ibictia poffet fieri vis

I

,

;

&

dentis dixi fupra

,

qua:ft.9.

dicamencorum,&alibi

Ad

& &

& & qu^ft. 4, -Antcprae-

fa:pc.

aliud dc pradicacione fecunda: intentionis,

quod

pracdicatum efimiale vt modm, rcfpccfiu fuorum per fe inferiorum , quod cft accidens vt moda^ , rcfpcdu fubicdti ciii accipotcft dici

,

cft

&

Nec inconucnit

pocius,quiataIiafuntpIura,vel eiufdcm,vcl alte-

dentalitcr attribuitur.

lius raiionis: quareaccidcns in idnexcrcito^^X'

vt quidi dici dc fupcriorj vc modnt

,

inferius,

& ira inferius

xq

»

Qu^ftionis

quomodocumquc exponatur

ui,&alibi.

uocationeipuus(n^«W,&iprius sn^ttaU,dc de

qu6d prztcr Gentu , DifferentioMt SpecientySc Proprium, qu« funt prsdicata effcntialia quantum ad tria prima & per fc, quantunl

vniuocatione in ^uale «ccidentttle

adomnia;&

AiCium

y

fu-

eft

tum

.Accidens.

fed pro

,

plenum,& quaeft.j. nunc addo hsc pauca,

ficut fubftantix

& accidcnti non po-

iudicio boni viri»

articulus Fidci. Voluit breuitcr

Do-

,

-,

pra,quxft.j.dcDifFcrentia,ad

vniuocum , ita ncc ^Hnli accidentali , 8c ejfentiali : ipfum tamcn ^uale accidentale poteft poni vniuocum Proprio & Accidenti, propter eorum maiorcm conuenicntiam, & in nomine, & in conccptu , quod contrahitur

conuertibilia,quantum ad quardare quintum przdicatum , quod cfl

eft

;

Ad vltimum de illa declaratione , dico qu^d Dodtor loquitur inmanifeftioribus, & quomodo inteiligi,& cxponi vniucrfalitcr debcat,dixi copiosc fupra, qua:ftione 9. cap. dc Gencrc f«pius

&

,

in Anteprzdicamentis

lumquc. Secund6

,

&

alibi

ple-

confcqucnrcr per difFcrentias vlteriores,videlicet comtenibile y S>c non conuertihile. Neccft fimile dc in^HiJy quia hic non repcritur ratio partis to-

gumcntorum occurrunt aliquamotiua. Primd,

tiusjiicut ibi.Vcl

lis,accidens inejji albo potiks

&

fi

volucris ponercaEquiuocatio-

nemeius,dic vtibi confequenter notaui. Elige quod melius videbitur , & dic confequcnter. De numcro vero Vniuerfalium habesprobabilia,qu« ibidcm affignaui fatis ingeniosc. Ad alia quae tanguntur de quarro mcmbro,dico ad primum, quod non comparaturaccidcnsin propofito ad illam pluralitatcm.vt dixi prius,quia refpe£tu talium non|accidens, fed fpccies dicitur.

Ad fecundum

de perfeitare quarti modi, quod de illo modo , fecundum quod Authores varic traftant de illis modis .Poftcrioftaatjintme- rum. Sed breuitcr pro nunc dico cum Linconienii ^i inhtnndi I .Pofteriorum.quod tantum funt duo modi inhzfatis

dubium

eft

i

& fecundus tcrtius autcm eft modus folitaric cftcndi & quartus eft modus caufandi & optimc dixit Do6tor,qu6d rendi per fe

,

fcilicet

primus

,

,

accidens

commune non

fortc caufetur

,

per fc incft

,

licer

vel habeat per fe caufam

no

refcrt

cft

fubicdupropofitionisjfcu locutionis,

modo.In quarto enim modo

,

pcr fe

de quo

fortc aliud

& aliud

,

circa

quaedam diSti in folutione ar-

, quam albedini, cum tamcn hsc fit vera , Albedo ejl accidens , accidens autem eftinco, vt in fubiefto quod denominat,

vt fupra, quasft. 8. ditSlum

folutione.tada

quod male

fivnt

iam fupra. Secundo, vidctut

dixit in folutione fccundi

,

& tertij

principalium , quod tjualitoi/it accidens , vt hic cfl fermo deaccidcnte,quia qualitas eft abftradlum k fubiedo, dcbuit igitur diccre ^uale, ficut priiis di-

non albedo. Itcm,quomodo fumendo accidcns pro vno noucm Przdicamcntorum hzc crir per ic,tjualita4 ejt accidens,cum tuncnihil aliuddicatur, quara quod xit albt(m,8c

qualitas eft qualitas

dem

de

fe

,

quia non pra alio

Itcm

,

,

& tunc eft prasdicatio ciuf-

qus propric non vidctur praedicatio» dici.

videtur quodinconuenienter dicat, «//-

ijuamjpeciemejualitatis non

ejfe

accidens,fed proprittm,

Tum, quiatunc proprij eftet proprium, cum cuiuflibet fpcciei fit demonvt exemplificat de

ftratio

rijibili.

tum quia tunc , quia tunc diftinguerctut

;

,

dijvt aliis vidctur,nihilad propofitu, quia loqui-

tur hic depcrfcitate fimpliciter neceflario inhae-

lifllmafint impcrmifta,

etiam qu6d quartus modus

icntisjcuiufmodi

eft

cfTet

tantum

Dato

modus inhxren-

perfcitas primi

& fe-

cundi modorum,vt patct.Quioquid igitur dicant Alpharabius, Albertus , &Thomas, haecfententiadiui Linconienfis placet.

Ad tertium,iam in principioprimi quod ti

& ita

,

pradicari deplt^ribnt , fed

non

ibi

ftando,

quia pcr hoc non habctur ratio accidentis

,

fed

addendo in ejMle accidentale^non conhertibile : & ira totum illud conuenit ei pcr fc, vt dcterminat inhaercnriam.Scd Ci ex hoc infcratur,crgo non pra:dicatur pcr accidcns,vel in quale accidcntaleinon

fequitur, vr patet, de

quo amplius

in quacft.fc-

quente pcrtraftabitur.

Ad aliud

Xt.

cumque <^i

:

,

accidcntis, rcfpe£bucuiufcumquc fubic-

ncc cxemplaillahocoftendunt,nificapiantur

& ctiam non eranc

accidcntia

,

vt

ej/entiali

,

tangitur deillis tribus.fcilicct

per Je y Sc conuertibili

nihil fupcrfluum

,

ponitDodor.

porcft dici Efjentiale

qu6d

cnim,

extenfiuc loquendo,poteft poni efte in plus,quam

ptrfii Scperfe , quam conutrtibile. Vel potcft fufficientcrad propofitumdici ,quud ponk ejjintiale

propcer prxdicata primi modi

tem propter

:

fcd dc

;

conuertibile

au-

modi & p'^ fi hoc parura rcfcrt.

praedicara fecundi

propter vtrumqiie

tum ad iam

& rcalitcr diftindla,quan-

abfoluta , vt communitcr ponitur. Eft et-

didum

illud

contra

communcm

fcholain

Scotiftarum,vt patct. Alia plura pofTcnt ibi addi, quae omirto pro nunc.

Ad

ifta

Ad primum ( ficut

brcuitcr refpondco.

priirs.articulo fecundo,

1 4.

cxponcndo litteram,teti-

gijquod intentiones fcciidaej& maximc ifta quinquc Vniuerfalia , applicanrur fubieftis, feu fundamentis , fub illis modis fignificandi , fub quibus funt przdicabilia aOc.\x exercito , fccundum cxigentiam

talis intentionis

:

&

quia accidcn-

non

funt nata przdicari de fubiedis , fa€ti primjl abftradionc , qua: eft \ fubiefto , vt tia

quarc rc6lc dixit Dodor album elle non loquimur de accidente, albedincm. Et ciim dicis , quod albcdo eft accidcns , nego , nifi capiaiur accidens prima:- intcntionalitcr,& lunc cft przdicatio pcr fc,& non acalbedo

accidens

,

,

&

vt hic

cidentalis.

hic loquimur,de hoc infra magis.

Quodylrimo

rcalircr a fuo fubiefto

fiue eiufdem.fiuc alterius

cft

potcft negari conuertibilitas cuiuf-

in aptitudine,

proprium

dubij tetigi,

raiio Vniuerfalis perfe conucnit Acciden-

ii

Caetcra difta in illa

eft,

, fiue eiufdcm, przdicamenti fit,& maxime quando efTet altcrius gencris , cum Gcncra-

accidcntis, vt habet videri i.Pofteriorum.

1>

quare dixit DoiSbor in folutione primi principa-

fic

:

Aetiiitk rth

fit

,

aiiquantulum

quod fcilicct

tit.

non

ciim

Ctot oftcndcrc

nitur aliquid proprie logicc

t*rfe.

60 j

rius contincre fijpcrius , & c contra , diuerfimodc loquendo, vt fupra,quzftione 6.copiosc not
Ad alia de pluralitatc vniuerfalium,& de arqui-

21.

XXXI.

;

Ad aliud dico,qu6d Doftor non dixit qualitatcm

exprefsi

efTc accidcns.nifi primac-inrcntionale«

Verba autem fcquentia intclligcnda funt mutando abftradkum in concrctum.quz ciim idem figni* ficcnt.licct tamcn vario modo,non curauit mutarc vcrba in ordinc ad fignificatum cft,

,

quia idcni

fubintellcxit nihilominiis variationcm vocis«

& modi. Ad aliud,alias

fxpc notaui,& nuximi q.4.Anteprat

l j.

.

6o4 Qnalitis eft accidens «» frofofitit ftr

^''

Expofitio

fc,vno modo.Vcl fubtilius,

realitatem,aut formalitatem eiufdem rci,ficutf»/,

fcilicct adefi,S)C
vihHm,ammaly&c homo,€mdem rcm dicunt,non lame eandem formalicatcm, fiue rcalitatem quarc vnum dc alio poteft pradicari , ciTe communius, etiam in eodcm gcncre. Qusrc

bus cxtr^, non incencioni , quae hic dcbct dcfiniri.Et ctiam quia lalia non funt vniuoca,quibus intcntio accidencis eft vniuoca , quod eft concra racioncm partium definitionis, quia ficut nec dcfinicur,ita nec dcfinit «quiuocum profubftra-

quod licct accidcns in propofitoi& qualitas eandcm rcm dicant.non tamcn cundem cOttCcptum adxquatum,fcu eandem jfitbftmtia,corj>Ms

&

:

hunc 4. Metaphy ficai totum examinando.

,

& alibi & ,

pohdcra bcne

ui,qu6d rifibilcprster aptitudincm quam importat, potcft vel fignificare , vel connotarc qualitatem fecunda: fpcciei.Primo tamen modo cft pro-

Vel fuftincndo quod se qualicas

,

,

eflet fimplicitcr,& prajci-

poifet negari

qu6d

infertur, quia po-

tcntia: naturales funt ita propria,

qu6d non

(pe-

cies,nequc fubieda aliorum propriorum.Vcl forte ftatus ponendus eft in fccundo, vt in fimili fx-

rc-

qu^m

cnim pars

definicum.

definitionis cft in plus,

Poftcriorum,

&

idc6 inconuenic definitum pradicari dc aliquo vniuocc , dc quo non pracdicctur definiens. Dcclarat auccm aflumptum , co qu6d accidcns vniuocc conuenit rcbus diuerforum Gcncrum , li-

non omnium

cct :

1.

&

omnibus , vt prius didum tamen verba habent exponi , & fuftineri fupra , de Gencrc , notaui , & alibi fed ab,

quac

ficut

:

& adcflc

non conucniunt fic rebus diucrforum Gcnerum , quia ipfum efie eft xquiuocum» ficut & em , vt fzpe tctigit priiis. cfle

,

,

Dcindc arguit contra eandera particulam ,ex

vero non nifi fecundiim (ptid,vi potcft elici ex di€ds huius 6.Metaph.qu«ft. .Sola enim fubftancia cft fubiedtum fupportans,fcu principalis fuftcntationis , alia ver6 tanquam mcdia quacdam intcr primum vltima fed primi modi diccndi magis placent;& funt potius conformcs dodkrinz huius,

neccflitatc fundamcnti, in illa acceptionc,in

:

& fundamencis fspcprius fuppofitis,in his quaeftionibus.quare lcdor attendat. Qupd tangitur dc diftindionc Pracdictmcn-

torum

facilius foluerctur ex didis huius,fcd vide

&

copiosc fupcr j. Mctaphyficac ipfum, vt fcis.

alios,

ci

applicatur intcntio

ytrum

35.

fic

dcns

cft

''

prjEter

,

quod

conueniens

adeft

,

,

, ficut quod incft contingcnti , inquantum tale , vidccur efle concingens & contingcntcr incfle. Probat idem indudiue, malc igitur dicitur qu6d accidcns,vt cft intetio,adcft & abcft.

«eflari6 incflc

Rurfus arguit contra fccundam particulam, fcilicct frtter fithieEli corruptioftem ^ indacendo inac-

ncgarctur

;

probat prim6

Acci-

vcl abcft,

fubicdi corruptipncm?

Primo.

Patenttermini cx fa:pcprius JL/didis , videlicet qnid accidens, quid definitio, quoties fumantur.Incellcdus vero definitionis

&

in folutionc quxftionis pcrtradabitur.

Qmc & ,

quoc

finc

{\cx

& libro de Definitione Boetij & alibi ple-

conditiones bonae dcfinitionis,prius noraui,& 6.Topicorum i.Pofteriorum 7. Metaphy,

,

rumquc,parct.

Ordo

qusftionis conueniens,ficut

prius dc aliis Vniucrfalibus procedendo

,

,

tcftc

& fatis clar^.

Porphyrio hic.

Contra candcm

parte arguit ex ipfamet corruptionc,quac cft acci-

dens,non tame adcft pra:tcr fiibicdi corruptione, quiafic adcflct practcr fcipfam,quod implicat. Amplitis arguit fpccialitcr contra illamparticuIam,«^
T^E

cflff,

,

fi

apud Scotum.

h
qua

fcilicct in efle obicftiuo»

& cognito. Nam dicimus fpecies clTc aitcrnas, & de cis cfie fcicntiam & ipfas eflc ncceflc & huiufmodi. Mod6 quod incft alicui fecundum cfle eius immutabile & neccflarium,videtur ei nc«

Sccund6 rationc

qua: cft

,

didum

Cum

,

&

vniucrfalitcr cuiuflibet dcfiniti

&

,

quae

naturam , quiditatcm eius fed alfejl eft huiufmodi rcfpeftu accidcntis,crgo,&c. Confcqucntja patetcum maiori.Minorem declarat in littera , quia fi abeft, fequitur qu6d non eft , quia accidentis cfle eft inefle. 7. Mctaph. tcxt.comm.z. deftruit

:

£x quo vlterius infcrt deftrudtionem fubie(Sti,quia ctiam non cft.fi accidens noncft quod probat ex :

naturali fimultatc relatiuorum

£t fi quis ncgaret

,

cap. deadaliqMtJ,

ipfa cfle correlatiua,oftendit

omnium

cx

enim ringularis,inquantum talis,nonfit definiiio , prius cr.it videndum, an Accidens fit vniuerfalc,qu2m inucftigandum de ipfius definitione. Diuifio communis cft,nifi quod fecunda pars fubdiuidi poceft , vc ftacimpaccbitin

videtur aliud corrclatiuum habcrc,nifi fubieftum:

proceiru.

ie
cft.

DeSecvndo.

Arguit pluribiis rationi-

bus pro pirrc negaciua. Primo mctliis Topicis, ff u communibus, qua: ideo communia funt, quia pofTunr non folum ad iftam definitioncm impugnand.im , f..*d ad pUiresalias applicari vt fuprk patct quorum primura eft, quia datur pcc copu,

:

J

cidentibus communibus infeparabilibus , tamen qua: continetur fub Accidcnte hic dcfinitoQuod

Q^iESTIO XXXII.

X,

ifta

ncceflitatc inhxfionis intcntionis ei cui applicatur, quod probat. Primo cx immutabilitatc , fcu

&

j.

compctunt

&

pc habet.Vcl fuftinendo di£ka Burlei,qu6d folijra fubftanciarum funt propria fimplicitcr , aliorum i

^

&

Secundum qnia non

rum, cap. 4. & cap. 8. Metaph. dcinde arguit pcr media propria. Prim6 cotra primam particulam»

eft

prium hominis. j_^,

cap. r^.

10. Quatlibet

potcft dici,qu6d loqilitur Dodor hic famose , cx communiter conceflis a Dodoribus, quantum ad realcm matcriam. Vcl,vt prius nota-

Ad aliud

t

lationem

contra Philofophum ^.TdpIcortJmi datur per genus , differcntiam , concra Philofophum 6. Topico»

repr*dicamentorum,illam ambiguitatcm. Potcft cnim dici » qnod cft pra:dicatio per fc ciufdem dc

ratione gcncrali

vniucrfalium

,

vt fupti

dc quolibet dixit in locis fuis. Accidens vcr6 noii quarc « &c.

non

Patct igitur

qu6d

illa

particula abejf

foliim dcftruit ipfum accidens,fcd etiam fub,

qnod

potcft cflc

omnc ens, maxim^

limitatum incongruc igitur ponitur, c6m tanta mala operctur in vniuerfo.Sicut formaui hoc ar:

gumentum , ita faciat lcdlor in aliis , qoando non funt in forma rcfoluta , quod omitto ipfius folertiae,

quia iaro cxtrafumum

& fimum na-

uigamas.

Ad

4'.

XXXII.

Qu^ftionis Ad oppontum

adducit Porphyrium , 8c AriTopicorum , cap.4. connmiliter definientem. Vbi tantum e(l difFcrentia in vetbis, ideo dicii Dodlor quod eft eiTentialis identitatis, quiaeandem efTencialiterenentiam dcclarat cifftoteieni

dem

t .

cnentialibus.

matiuam videlicet, proponit; condicionaliter tamen fcilicet fi btnc inttUigMHr , & declaratur ip(a definitio, qu6d benc eft aflignata. Secund6, ,

pro dcclaratiorie ipHus adducit duas , vel tres diftindiones. Tertio applicat ad propofitum

membra quz expediunt. Vbi

duas, vel tres nota-

bilcsexpofitiones ipfius dcfiiiitionis proponit,&

aliorum

,

Logico affignatx non d
primas

& ipfius & vltim6 completc dercribit, :

Prima

fcilicct *iejft, vt loquitur

mi pofTuntnunc nitxquiuocc

,

Porphyrius

,

vel

Philofophus, qu6dfcilicet fu-

primc-intentionaliter,nuncfe-

cundx-fntentionaliter

& dicit quod hoc conue-

:

ficut vniuerfaliter in aliis patct.

&

Qualiter autem,& quando, vbi fumuntutprimo modo,declarat de mcnte Ariftotclis.vt oftcndac fe non voluntarie , ncc propria imaginatione loqui , & allegat ipfum primo 7. Metaphyfica:, text.comm. i.& alibi , & fccundo 8. Phyfic. text.

comm.6i.ic inde,& poteftidem exprefsc haberi, Metaphyficz ad longum , de primo principio,

4.

& veritatc eius. Secundum membrum

£, Adeffc

,

Tcl

cffein.&di-

«idc

,

fxirf

tmftrttnt.

principalc declarat

,

vc

f^/« diftinguitur comxz tiici de.na quodptr/i intjft, vcladtfftyfea

'fupri,quzft. 4. tciigit.fcilicct

r^»»fecunds-intetionaIitcr acceptafignificatur przdicacG non przdicans eflentiam,nec in quid,

nec in quale.Per

dici

vero «^fccund^-inccntiona-

litcrfumptum denominatur praedicatum cffcntiale, & hoc accipiendo propric illos terminos. Vnde propter famofam, variam acceptionem iftorum tcrminorum ex vfu loqucndiAuthorum, vtomnis ambiguitas tollatur,fubdiuidit vtrum-

&

que,

fcilicet intjfe

vel

,

tjft

in

,Sc

dici

de

,

dicens

quod capiuntur tripliciter , proprie videlicet, & communiter , atquc communilHmc. Intjfe enim propric conuenit accidentibus communihus, vt albu praceunte

,

,

nigro

,

ficut didbiuu eft quaeftione

cdmmuniter vero conucnit accidcn-

tibus etiam fingularibus

de,Sc non dici de

,

fint fecundae

funt adius fignati

prididlumcft

dcm

,

farpiiis

fccundae intentiones

&

:

,

,

pcr accidens

,

fiue

fiuefingulari, fiuein przdicatione

Doftor fuprk,

eft

fe, fiue

fiue indircdta fuerit

tur inefTc fubiefto

:

&

hoc

,

praedicacum dici-

modo

loqucndi vfus

quarft.i.cap.dc Spccic, in folu-

tione quaeftionis ad finem.

Et quia fortc aliquis diceret, quod ftiones pofitz de ipfo

intjft

non

iftae

diftin-

funt conuenien-

Dodlor confequentcr probat eascxfundamentis AriftoteIis,& Authorum, & rationc effitcs

,

& procedere imm6 ncccflari^ afliquae c(} in primam & fecundam intentiones, & hoc fundamento ta6lo fupr^, quaeft.4. & cap.de Genere, & alibi in deficaci tenere,

gnari.

,

Prim6 primam

& »9« tffi in, erunt patet

fic

fccundum

membrum illius primae diuifionis. Primum vet6 membcum eius probauit iam fupr^ ex fundamentis Atiftotelis.

fubdiuifio fecundi

membri

eft

,

fionem itetum illa tria membra ipfius, quorum primum patet ex i. Topicorum vbi fupra. Secundum ex illafccunda diuifiohe Ancepixdicamentipraediifla. Tcrtiura ex communi vfu lo,

,

quendi tate

,

&

,

patct fecunda diftindio authori-

fic

& piimo authoritace & ,

qu6d fecundarum intemioaumt&diui-

tationc.

Dcinde

profcquitur diftinflioncm oppofiti ipfius in fcilicet <^i»
tripliciccr

,

&

tjft,

Dic! de fm-

diccns quod fimilitcr accipitur mitur trifli-

redc

,

iuxta regulam

Topicam, primo

tittft

fcilicet ^Hoties dicitHrvnHtn oppofitorHm,Scc.

modo proprie, vt in illa diuifione fccunda Antemodo com-

praedicamentali accipicur. Sccundo

muniter , vt in definitioncVniuerfalis , i. Perihermenias accipitur, cum AichMX c^nhd FniHerprtdicMtHr dt plurilms qaod extenditurnon folum ad praedicationcm fuperioremin eodcm generc , quia fic non conueniret Proprio

fiile efi (jHod

&

,

Accidcnti

,

fed eciam ad prxdicationem cu-

iufcumque communis

dummod6

,

formalitir

przdicetur , vt hic , homtefl alhM4:homo tft riftbilis. Tertio modo communiffime,& fic extcnditur ad omne praedicatum fiue cffentiale, fiue accidentale, fiuc

commune,

fiue fingulare, fiue

etiam dire-

6tc, vel indircdc, praedicetur.

Ide6 dicit Do6tor,qn6d fic accipitur pro omni eo quod fpccificat rem huius vcrbi tft,C\c\ii infri, fuper libros Perihcrmenias loquitur plerumqoe. Praedicatnm enim exprefsc pofitum vlira verbum principale dicitur fpecificarc

rem

verbi, quia res

Verbi abfolute ponitur.ficut h«c, homo eft, fpeci- frtiieatnm ,

vel nigtr, vel currtns

,

&

huiufmodi. Res ipfius verbi «/?,hoc vidcri,

Deo duce

,

fuper

cft ens nomifumptom,de quo habet

illis

quarftionibus Peri-

hermenias. £t ficaccipitur ,inquit Dodor , dici de cap. de Genere , in declarationc diuifiua definitionis,(:um dicitur, Eorum ^ud prttdicantur ^4dam pradicantHr de plHribm , quadam de vno fil».

Nam przdicari

de vno folo

eft

communiffime,

hoceft extenfiue multiim capere ^r^iMn , cum fit proprie , etiam communiter przdicari pra

&

etiam capitur in definicione Indicap. de Genere,vbi dicitur qu6d de vno folo przdicatur.Licet igitur Dodor prim6 ponat diftitidionem 8c alio dici

,

ficut

uidui ^ Porphyrio, cap. de Specie,

&

',

membraeius.& poflea

fortificecex di^tis Philo«

f(iphi,& Porphyrij,'placct tameh', gratiabreuitatis,

didlo

modo declarare

,

& admifccre iitteram.

nitionibus fuperiijs pertra^latis: dicit ergo

Sic igitur patent tres diftindiones ad propofitum

dcfinitiones

oeccffiuiir>& applicabiics,& hic,

Scttioper.Tom.J.

9.

principalis primae

naliter accepti, recitando ad maiorera exptef-

naliter,feuparticipalitcr

dircdla

quia

,

igituraliamembra eiuf-

:

ne Antcprardicamentali habct Ariftoteles , qux cft quadrimembris. Communiflime autem accipitur fecundtkm vfum loquendi , quo in omni vniuerfali

intcntiones

fcilicet intffi, feu effe in,

ficatur ciim dicitur albn*

propofitione , fiue per

mcmbra

praedidlae, vt dici

CicutprtdicariSc/Hhiici, vt fu-

,

vt in fecunda diuifio-

,

igitur aliqua

quadrimembris

diuifionis, fcilicet ipfius JWj^fecundz-intcntio-

horum termino-

igitur diflindlio cft

intfe, vt loquitur

Cum

illius diuifionis

Deinde probat fecundam diuifioncm.qux

& vltini6 contra didla obiicit dopii-

& foluit fingulariffime.

citcr ,

rum ,

,

&

tum ad afttimptum.

(eu definit ipfum Accidens.

Quart6

,

,

oppofita, &definitio per efTcntialia, patetnotademonftratiue intentio Dodoris.quan-

biliter

Confequcntcr refpondet ad quacHtum. Vbi dc Procedit, prim6 conclunonem intentam,afHr-

*,

605

& alibi.

BBb

Dein

fiecifitMt

rtm

verit }«•-

»*d».

606 lo.

Expofitio

1 1

Oeinde ihi,fumendo igituf 4 quod fi fumatur primo modo, non dcbet intclligi dc primo modo primxdiftiiiAionis , fcilicet primae intentionaliter, fed fcCundacdiftin6kionis,qux cft Acinejfe fccundx-intentionaliter fumpio,tunc,inquit,habeiur genus Accidcntis definiti hic cum vna difFercntia, fcilicet remota , vcl vniuerfali,vcl faltcm genus intcrraedium commune ad Proprium & Accidens, fcilicet

przdicatum in quale accidcnialc

fcilicct cft

medtum

inter Vniuerfale

,

,

quod

& illa duo,

quod ctiam ponitur in definitionc Proprij , cijm dicitur quod accidit omni (^ fili , vtprius qiiaftioue prxccdente ,h

& quasft.i. de Proprio dixit,

,

^ ibi notaui inftantias circa hoc,& fupra, quxft. 9.

& fimilitcr quxft.;. de DifFercntia copiosc tc-

Rcliquum inquit Dodor, fcilicct ahejfeprxter/itbieEii corruptionem tcnet locum vltimac, feu ligi.

,

Cum , atque correlatiui. ficut&cxteraVniuerfalia,fit ide6 ponitut fuum correlatinum,

ipccifica: difFerentiae

enim definitum relatiuuin

,

,

fubicdlum in dcfinitione ipfius, & fimilitet declarat paucis definitionem datam ab AriftoteleinTopicis, ita qu6dprima cxpofitio hic habetur dc vtraque definitione , talis fcilicct qu6d Accidem efi prtidicatHm accidentale,noH necef

qood

eft

II.

Sed contra hanc expofitionem liter,

^uamum

& vidctur efte diuifiogenerisin fpc-

,

Vbi notanter

dicitur accidens.

quantum

,

&

non tjuantitat

ficut

,

dicit

quzftione prz-

&

albedine didum cft:accidcns vev6 infeparabile^ficut nigrcdo y£thiopum,& cedente, de albo,

huiufmodi:&

fimiliter quantitas refpeflu

roatcrialium neccfTari^ incft,licct

prium

,

igitur

non

non

rerum pro-

fit

foliim accidenti proprip

,

fca

communi conueni^ necftffario fubiedp inefTc^quarc cum illadcfinitio fit communis omni accidenti comtriuni non

per

fc

,

fed etiam accidcnti

,

benc exponitur pcr hoc

cum

,

quod eft effe przdicanon neceirati6 inhz-

in quale accidencale,

rens.

%V'

Ad hoc

tefpondct , dicens qu6d illud

eft

vc-

loqucndo , hoc cft didu-, qu6d accidcntia infeparabilia, & quantitas , non neceflario infunt fubiedo ficut nec alia qus funt communia feparabiiia & hoc vere loquendo, quod declarat in exemplo Philofophi 7.Mctaph.text.comm.4.& indcquod fnpri,quzftione finali de Proprio pertradlauit, ficut hic loquendo fecundum illam viam, vtibinotaui. Diftinguit tamen de ly per/i ciam dicitut quod talia accideniia non neccirario pet fe infunt fubieillis, ficut

dc aliis

,

pet

f"e

,

,

,quia

illa perfeitas

poteft attcndi vel ncgatio

eius, vel ^ parte fubiefli

,

vel k pattc accidentis.

quendo

dc^i^r accidens nccefTario

rcpugnac fubiedlo»

,

efTc finc illis.

fic eciam Vulc breuicec

quia

Doikoc in hac folucione quod nullum accidens

commune, fiuc feparabilc, fiue

infeparabile fuehabeac caufam necefrariam in fubiedlo, fiue contingcntem , fiue fit ab cxtrinfcco ; ineft nccefrari6 fubicfto pcr fe loquendo , vt pcrfeiras

tic, fiue

fe tenet ^ parte

fubic^i,imm6 quod

quia fubicdlum

eft

autem

abcft,

fic

Vc

prius temporc ipfo perfe,

perfeitas fcccncc i parccaccidencis

,

fccus

j ad iftum vidcliccc incellcdum , qu6d perfi compecic accidenci cuicumque non neccirari6

cft

incffc fubiedlo, vcl abcflc. Ec vidccur

diccndum

quod

depropriD, rcfpcdu

efTec

non

Sc itaifta cxpofitio

fimi-

fiii

fub-

diflinguit Acci-

Proprio , ncc dcfinitionem huius k defiillius , hoc loquendo in communi, vc

&

nitione

fe extendit accidetls

,

& ipfius dcfinitio,ad acci-

dentia infcparabilia. Igicur

Dodor adducic

finitionis Ptoprij,

al iam

exqua

expofitionem de-

foluitur

dubiumpro-

quod videlic^C

accidens abejfe poteft intelligi dupli-

citety auc fciliccc

fecundum effc

,

fcu efTc rcale in

aucfecundi^m incclledum,feuconfideracionem. Mulra enim quz in re func coniun-

re cxcraj

Aa

,

& infepatabilia

confiderantur, cexc.

commenc.

,

1

intcllctftuio feorfura

Vnde

2.

Phyfic.

Philofophus quod mendacium. Ec Boeiius hic;

8. rcdre dicic

dbflrabentium non eft fitfipi vt qu*

apud

aut' feparancur.

& co-

aSu difiutigi non valeant , mente Abeft igicur accidcns

com-

, & hoc przter fubdeftrudioncm cflcn-

mune fccundum inccllc£lum icfti

corruptioncm,

tialis

id eft

,

intelledus fubiedi.

Vbi notanter

dicic

ad difFcrcntiam accidentalis: ficut cnim pertinet ad elle fubiedli ipfum accidens , iia & ad intcUedum : quare ficut aduenic

efentialu inteUe^ttu

pdft cius cfTe

completum

inefTe

,

ita

& ipfjiis in-

telledio intellectioni, vel potius, vt loquitur

Do(%or

,

intellecfbus

intelledui eflentiali

tantiim ex eflentialibus fubicili habetur.

qnod quid eH

,

qiii

Vndc

rci dicitur eius cfFentialis intcUc-

dionis, fcu intcIlcdKis expreffiuum. Nullum aur tcm accidens pertinet ad ^uod quid efl fubicAi, etfi plura ad ipfum vcnandum conferanc i.de Anima , cexc. comm. 1 1. Vnde Boccius addic iti Commento , fedfianimi ratione difiunElafunt quaftantia permanent atque perdurant accidentes ejfeio'

abcfrc, quia etiam, vt fupra, quajftione vltima

telliguntur.

de

didnm cft, fecundum illam viam deper fe, &c per aceid«*n ,jexpOncndo didum Philofbohi Proprio,

1 4. Aeeidetis »i-

pofitum (& cft expofitio Boctij in Commenco '^'f'!*^ *?r *'*' vtriufqucedicionis,& fortc propcer hoc dieic "-.^' Do£kor in ccrcia perfona dicitur) c[\ix calis eft,

Primo modo, inquit, intelligo in propofito,cijm nullum accidens commune habeat pet fc caufam in fubiedo.quod non neceflatii per fe incft fubiedo & hoc quantumcftex parte fubicjfti , ptiin6,qucKl plus eft.addit quod fic pdrcft proprium ,

i j.

fubicdo, quancum eft ex parce ipforum,licec non repugnec fubiedo per fe , fecus cft forcc locfTc

gitatione feparentur.

rnm dc

(fto

de quo ftatim magis. Repugnat igitur talibus accidentibus non in,

a

vel faltem vniuoci in vniuocata. Similiter

co quod plura talia , vt illa de quibus , habcnc caufam in fubicdbo neccffa-

cft

Non enimomne necefTariura eft per fe,YC

fe.

pacec

dcns

feparabile ,

per

& eandem inftantiam habet Doeiius hic in

Accidens quod hic definitur, diuiditura Porphyrio in accidens feparabilc, & accidens in-

prius tcmporcpro-

cft

pet accidens. Sccundo veri

riam falcem, liccc non per fe, vcquantitasmacetiam i & qualitaces fenfibilcs pofletiot es , ipfas qualicaccs ptimas. Vbi nocancct cangic DoStot difFctcntiam incer caufam necefrariam,& caufam

:

vtriufque editionis in Porphyrium,

,

argutum

ieCti

Nam cies

fubie£bo

inftat notabi*

Commento

non

modo incelligendo ly per fetdicii quod fic falfura eft,nullum accidens commune ncceirario incfle

litcr

inhtremfubieEto.

fitrio

y.Mctaphyficz fubiedum prio pcr fc,licct

Htates

a fuhieElit , non

ea perimunt , fed infuafub-

Adhuc non videtur

ifta

expofitio facisfacctc,

ncc diftingucte Accidens a Piogtio, quia

fimilf-

cer

'

f•

Qu^monis XXXII. dicam Proprium abclTe fecudum intclleftum,

ter

cum non

Ht decflcntiali intelled^u fui fubicfti,

bene e contra per additamentum , Hcut epiam de aliis accidentibus force cftvcrum,vt fupra notaui. Vnumquodque enim Hcut fe ha> bet ad cffciti 8c ad veramclfentialem cognitioncm, X. Metaph. text. comm. 4. Cum igitut Species fit prior Proprio quoad circ , crit etiam quoad calem cognitionem,& /ic patet qu6d Proprium non differt ab Accidcnie, fecundiim illam licet

Ad hoc

refpondet Doftot fuftinendo iftam expofitionem , poncns difFeientiam intei Pto-

&

ptium

quoad fepjirari fecundum intelledlum dicens quod non folum abftradtionepraecifiua; hoc cft , confidcrando hoc, non confidcrando illud ; poteft intelligi fubjedum Accidens

,

,

,

igitui piincipalis

,

quz

prius pulira

fub con-

eft

ditione, iam haberur abfolutc vera.

Coufequcntcr ad roaiorcm inielligcntiam didlorum, & terminorum pofitorumindcfinirione Accidentis ,obiicit dupliciter fingulariflirai.

Conclufum cnim

eft

quedadefl ,8cc. Contri,

omnis bonadcfinitio per fc competit dcfinito, ex I. Poftcriorum , & 6. Topicorum & ex farpi didis. Prius eft enim prirai modi dicendi pcr le, ,

vcl quarti

fccundiim alios

,

tionis de definito. Sed per

prxdicatto defini-

,

cehzc

definitio cft

dens ; fed ctiam abfttadione diuifiua , vt intelligendo cotuum , non foliim non intelligen-

do ipfius nigredinem , fcd etiam do ipfum non nigtum , vel album

cidens perfiadeft

non

vel

,

intelligendo acci-

&

ita

fub

oppofito fui accidentis poteft intelligi fubie£lum.

Non

I^_

autem poteft

fic

Proprij fub oppofito eius ficri

abftraftio prscifiua

nec (

vt ita

,

fubiedtnm

intclligi ,

nam

licet ibi poffit

non tamen

tia

tefl

,

,

(juoniam ty£thiopi celer niger auferri non po-

animo eurn ,

tur calor

albw

cognitione feparemui

(fr

ty£thiopi.

lerem nigrum imaginatione feparemtu

men auu

,

eft adclTe

gendum

nec interiit ,

&

abefte

fpecies. ,

:

erit igi-

Num idcirco jpecies

futnptt funt ? minime, Ita etiarn ceruui

tei

diuifiua,

dicam ) oppofitiua, abfquft repugnanintclleftuum. Vnde Boctius vbi prius :^ge

igitur

non

re

,

,

con-

fi ab eo co-

permanet ta-

Ergo quod diftum , fcd animo intelii-

Et addit notantcr difFercntiam inaccidentalia, & fubrtantialia, diccns:^/w-

quin

eft.

& fubftantialia ftpe animo &

JUnt

,

,

,

qu* omnino fiparari non pofcogitatione difiungimiti .

Vt

Ci

ab homine rationalitacem auferamus, quam licct actu fcparare non poflimus , ramen (\ animi imaginatione difiungimus.ftacim perit hominis

quod idem in accidentibus non fit: (ublato enim accidenti cogitationc fpecres manet. \n libello vcto de hebdomadibus tangit Ajecics

Vltfi iterum pro-fyllogizando fequitur,,/^f-

intelligen,

,

,

quam

,

&abeft,

confequcntiara ptobat

Dodor ,

rnenturn, feu confeejuentia

cum

a-

quod

:

& poteft

;

rcduci ad lo-

toto integrali ad eius partcm

confcquentia formalis dialedica, dc quo habet videri cft

Dodlor complctam defci iptio-

&

expofitionem vlcimatam definicionis przdicftz Accidentis ex przmiflis ,dicens,qu6d ,

pradicatum nen effentiale in fubiecie ,fitb cuitu oppofite poteftfnbieclum intelligi complete,fine repugnanefi

tia intelleEluum.

Et ita patet qualitec definitio Accidentis completa diftinguit ab omnibus aliis Vniucrfalibus ipfum , fpecialiter a Proprio, cum quo magis videtur conuenire. Non fic, inquir, Proprium, fupple cft przdicatum , fub cuius oppofito poccft fubiedlum intelligi, ita abeft accidens eo modo quo non potcft abefTc ptoprium. Quod btcuibus verbi,sexprimit, dicens,

&

&

tis.

Impoflibile enim videtnrdHO oppofita ve-

&

fimul de eodcm , maxirae fic quod includcrentur in eius ratione quidicatiua , quia etiam pofTet facilicer oftcndi ipfum cfTc nihil. rificari

codem modo , dcducendo vfque ad vltimam confequentiam , mutando accidens ipfius in confequens quod impoflibile fit accidcns per fe adclJe, quia fi pcrabcft,ergo Similicer oftcndit

,

non potcflper feadefTe, vt prius, ex natura oppofitorum arguendo. Cui enim conuenit pcrfc vnum oppofitorum,reiiquum nec per fe, nec per accidens conuenit cidcm vt habet ifte, quzftioftione de Pradica, & Praxi, in Prologo , in folu,

tione quxftionis ad finem.

Dodor igitur ce

,

vt folet

dcntnr

cfTc

,

arguit breoibus enthymcmati-

tu vero declara vt notaui

trcs principalcs

,

fcilicct

primo

modo fccundx

diftindlionis

munibus tancum. Ec concludit qu6d ra cxpofitio

,

& fimilitcr vcrus

Scoti oper.

Tom.

I.

ifta eft

vc-

intelledus dcfi-

fi

vo-

foliim

& ibi vi-

,

vel diC

,

quicquid di-

illa qui vfdctur prima,cft tanquam quoddam przfuppofitum,& non hic illatum.fcu argumentatiue addu6);um igitur primum acci-

cai FokfaI:&

,

dcns incipit ibi:hzc definitio per fc competic definito,poftquam iam probafti ipfam cfTc bcnc datam , cx quo infcit piimura confcqucns , dicens» ergo accidens perfe adefl

Secunda obicdlio

,

&c.

eft fatis clara

,

in

qua often-

dit ,contra Aifki fnperiiis, orane accidcns necef-

fari6 eft ipfuro

fupri pofit«,hoc cft,accipiendo ipfum fccundxintcntionaliter , vt conuenit accidentibus com-

non

erit,

tu poflTes loco fecunds fcribcre tertiam

qu6d rantiim funt

fariA incfTc fubiefto,

cft

&

quatuor confequcntiz principales, accipit Dodor pro fccunda , fed

libiliter

ineft non pcr fe, vcl non conucrfupple fccus eft de proprio,& hoc, inquit, intelligcndo iw/?, vcl inejfe, vt ptiiasdiftum

,

quarum tcrtiam

quod accidens :

Et vltri

alibi.

fcquitur , Per fi adefi , ergo non potefl perfi abejfe. Hsc confequentia patet per locum ab oppofi-

curtato SyllogifmOjVt dixit, facilc

Colligit igitur

nifi forrc

,

& non foluiti

,

lucris fyllogifticc foruialiter atguetc,

ncm

per rcgu-

lam vnam Confcqucnciarum fcilicct glued a tota copulatiua ad alteram eifu partem tenet Hrgu-

libus.

-

'9*

8cc. ergo per fe adeff:

mulca dc tali abftraftionc abftradlione intelledus , in fubftantialibus, & in ^ccidenta-

&

'o«

quod hxcdcfinitiocftbo-

fcilicct ylccidensefl

bona; ergo ,&c. fequiiur igitur pro fyllogizando cnthymemacice, dcfinicio accidcntis pet fe ineft accidenci, igitur accidcns perfcadeft,& abcft przcer fubiedi corruptioncm.

ptactet accidens

I

,

cipale propofitumin hacquxltione. Conclufio

na,

cxpofitioncm.

607

tam \ Porphytte , quam a Philofupho aflignatz , & quud fic exponcndo ipfam cft conucnicnter ailignata. quod eft prmnitionis Accidcntis

de feipfo enira per

,

cijra

vnumquodque enim

ncccf-

przdicatur in primo

modo

cum modo neceflitatis omne fe primo modo eft necefTariii, licct non ,

quare

:

c contra, ergo accidens necefrari6eft accidcns,& vltra accidcns necefTari6 eft accidens,ergo necef-

locum defienim pars defini BBb X

fario ineft. Patet confequentia per

ni(o ad per fe definienS

:

qtizlibet

'i

jq^

.

r f

6o8

Expofitio &

de dcfinito, confequentia formali fcqiiitur ad ipfum. Tencc etiam per locum a parte fubiedliua ad totum vniuerfafinicionis per fc prxdicatur

cum

le'j

j^

i.

rcfpondct vno modo(qu?

cnim, feu adcflc , & abc(fe, & fimilitcr accidcns, conueniunt huic lubie&o accidens,cum modo nc-

fic

Pofteriorum.

Ad primum iftoriuTi

j^

in plus,

Primo modoproceditargumentum, qnanlum ad minorem , & conclufioncm , & etiam quantum ad maiorcm , licct hoc tacuerit. Incflc

quslibct pars dcfinicionis

qu
aut fcilicet inhacrentiam, auc inhacrens determinat.

modo

ccflitatis

loquendi ) negando illam fecundam confcquentiam , vel tertiam , fccundum aliam fupputationem : & rationcm aflignat , co quod pcccat a fecundum quid ad fimplicitcr, & excmplificat de contingenti , comparaco ad feipfum cum modo

neceffario

refponfio vidccur cfTe aliorum, vc pacec cx

ncceflicatis,

& adeire. Ex primo enim non fequi-

tur fecundum, fine fallacia difta

habcc in

vt patec

,

fimili 39.dift.Primi,& alibi fafpe,

,

ficut

expo-

ncndo illud didlum Piiilofophi .Pcrihcrmenias, i

ad finem Omne quod efi ejuando efi neceffe tfi effey fed quia i!ta rcfponfio non videcur mulcum confona.ncead propofitum eft illud exeraplumde concingenci , ideo obiicic contra eam, probando illam confcqaentiam negatam,alitcrquam prius probauit. Agenere in cjuid pofito Jub differentia ^te-

rcniia,

ptum

& eft locus

,

raodo

,

vel ei fimilis

tione hominis

&

,

Nam iltud

hic.

corruptionem

ili

a parte in

efl

,

fciliccc abefi prater fithie-

quod cfiadefi, vel inefi, do definicioncm, pacet.

li. fnodo aiiefi

&

»

(J

f"'

fcd ita arguitur

:

vc fuperius declaran-

quomodo,

hoccftjinaliquo fcnfu.licctnon in omni. Accidens aucera & confequenscft diftindiuifioguendura I fccundum copulationcm ncm, co quod lyperfe poccft deccrminare inh^-

&

* •

renciam.vel inh£Ercns,vtfupra,quaEft.8.prolixc in

tadum cft. Primo modo, inquit, tam acciqnim confequens habct vericatcm.Sccundo modo vtrumquc cft falfum , vt hxc,Accidens fimili

dens,

efl

perjeens

rcntiam.

,

vcra,

cft

Tunc enim

c.itum ens ineft pcr fe ri

huic

hacrens

fi

ly

eft ,

perfe detcrminat inhz-

fenfus

,

quod hoc praedi-

tanquam fuperius

(\ih'\c&.o accidens. Si

inferjo-

vero determinat in-

quia tunc effet fenfus , quod accns,quod cns cftper fe cns,vt diftin-

cft falfa,

cidens cftet

guirur contra cns in alio,& ita cfTct fubftacia. Similitcr in propofito. Accidcns per fc adcft,& abvcruraeft, vt/7?ry? detcrminat inhsrentiam,

foluendo primam ob-

&

differentiam

,

vt patec cx didis

,

& quod illa

2.

dc Proprio,di£tura

Ad

aliud

,

pacet

eft.

quod zqaiuocatur de

adefftt

quia hic accipitur fccundae-intcncionalicer, vt patec ex didis in folucione , fic reperirur vni-

uocc vbi repericur

& & accidcns.

Ad aliud qu6d eft primum contra fecundam (Nam tertium principaleomifit, ad ,

parciculam.

quod

in fine quaeftionis rcfpondet.

)

Dicic iuxta

illam cxpofitionem fecundamfupra,qua:fumitur

cx Boetio,qu6d calia

omnia adfunt, & fecundiim

incellc6lum abfunc,licec non fccundum rem, vel cffc rcalcjfccus cft

de Proprio,vc

ibi

diftum

cft.

Ad aliud dc corruptione,dicic vno modo,qu6d adeft prsccr

corrupcioncm

rationis

:

illius fubicfti

qukm corruptionis

,

,

cuius

nam fubiecSlum tam gcnc,

cft

materia prima,

vt patec i.Phyficorum.&alibi fxpe,& fpccialirct

dc Gcncracionc. Maceriaautem mancc incor& ingcnerabilis ibidem. Scd replicat concra hoc,quia videcur quod fic corruptio illias 1.

tuptibilis

,

fubiedtiiin

quo

dicicur cffe.vcl cui dicitur inefTc:

quare vt priusnon adeft prxter fubic6ti corruptioncm, quia fi fic, adeflet practer feipfum. Ad hoc dicit notanter , qiiod fubicdlum accidentis aliud cft infotmacionis , aliud dcnomi-

&

nacionis,

Primum

quod

eft

dcclarac in pluribus exemplis,

de loco locante

& locato.Nam locus

tionis.

locatum, quia locus dicitur locati locus,

,

quam

quaclibet per fp

fc dcfinito,& fic fcquiturjcrgo ctiam vt \y perfi determinat inha:rentiam, vt autcm determinac inhjcrens , vrrumque ell falfum , quia elfcc fenfus qu6d accidens cfc pratdicacum in qnalc accidcntale , quod prs-

fc adeft

,

,

dicatum cft per

fc

pra:dicatum,vt diftinguitur^fr

fe comxa. per accidens

non

,

quod falfum

cft,

quia tunc

diftingucretur a proprio,dc quibus quarftio-

ne przccdcnte plura nocaui. Senfus igitur

diiiifus cft

vcrus

& loca-

dum

denominationis adionis

& compofitus

,

hoc & fic patct qualitcr tcrtia confenon proccdit,vt infr magis dcclarabitur. Ad fccundam obicd:ioncm rcfpondct fimili-

fc circa

quecia

dtutti

rumpi

&

eft

compofitum,quiaillud dicitur cor-

& generari 7. Metaph.text.comm.17. &

,

Informationis vero fubiedlum cft corruptio non adfit proptcr corraptioncm compofiti , adeft tamen propter 5i.

alibi.

materia

:

licet igitur

corruptionem matetiaE, ci,

quod

& hoccft quod foler di-

fcilicetmatcria gcncratur,&corrumpi-

non autcm terminatiue , compofic patct folutio. fitum vcro c contra, Alio modo rcfpondet ad illud argumenrum

tur fubiedtiue, ,

vtcxponitFokfal :quia fcnfus diuifus eft diuidendo, leu dihungcndo ly/^rr/^apracdictto in antcccdcnte & confcquente , &coniungendo ipfum inha:rcntiap:fenfus ycrocompofitus e contra. Sed an reftc hoc dicatur ftatim,in tertio articulo habet videri. Doftorcnimnondeclarauic falfus

'/««/''**•

tum denominatur a loco. Aliudcxemplum ponit de ^Stione agentc,& patientc:nam fubie-

nacionis

definitio

uecidentit

41. & alibi , & hoc vt fubicdi informaDcnominationis vcr6 cius fubic(Stum cft

comm.

pcr

tot.T

^r subultum

dicitur paflio,& accidens locantis^. Phyfic.tcxt.

pars cins incft pcr

quia tam

14.

copulatio ponicur circumlocutiue,vt fupr
cft agcns ; fubicvef6 informacionis cft patiens. Similiter ad propoficum, corrupcionis fubicftum dcnomi-

eft,

2, 2

& necclfario dc-

pcr fe

,

dicicur eflc corrnptio

Ideo aliter rcfpondct ad primam obieftionem,qu6d iUaconfcqucntiafccunda cft bona ali--

fic

priias dixit,

icdionem. Vltimo rcfpondet ad argumenta ptincipalia. Ad illa communia negando ibi non poni gcnus

loco difFcrentia^ rcfpeftu hu-

ius

^ecidesque-

fum-

ad totum in

& cxemplificac dedcfini-

:

patet lirtcra

cocura ,

modo

quim inhasrcns

terminctur.vt

:

nety fcilicct confec[\.\enUi,adgentufimpliciier

ficut cum pcr fc , non tamcn alia per determinata in fe, ita qued tam inha:-

,

,

ji

tcrdiftingucndo de detcrminationc ly

necejfaript

&

de corruptione , qu6d> fcilicet adeft fubicdo, fcu denominationis , fcu informationis ;'vcl omittcndo illam diftindionem , quia vidctur

ambigua , vt patcbic ftacim adcft fubicdto abfolutc loquendo , ptstcr corruptioncm ipfius, quoad intcllcdium eflcntialcm cius , licct non quoad efle rcalc, vcl Phyficum cius.ficut didtum ;

eft

,

priusdcaccidcntibus infcparabilibus. Potcft intelligi fubicdtum corruptionis fub ea , 8c

cnim

i6,

1

XXX

Qu^ftionis eias oppotito Hhe deftruAione fui intelleAuSt

Vtraquerefponargumentum. Ad vitimum principale, ncgat primamconfequcntiam, exponcndo terminos in propofito,

ligerefalfa

&cohtradi£borU>&fign)entafor-

,

fed accipitur pro habitu

te

[10 fatis euadit

piorum, vt loquitur Philofophus 6. Ethicoran), qui Antonomaftice dicitur inteliedlus & hoc fortc propter naturalem adh; fioncin intclledlus, refpe^u talium, & maximam propinquitatem in ratione a6lusfecundi,dequo habct ibi videri. Secunda refponfio diftinguit de intclledh],

vr prius.

Sed obiicit contra iioc dupliciter. Prira6 cx dependentia definitiua: cognofcibilitatis correlatiuorum , cuiufmodi funt fubie£lum & accidens, vt etiam in illo argumcnto vltimo principali tetigi

camentis

cunda

,

& allegat Philofophum

:

in PrJtdi-

& habetur cap.dc Relatione, parte fe-

vbi fecundum opinionem propriam de

,

relatiuis procedit

complcte

:

intclligi

quare non potcrit fubicdlum (ihe accidentc, ergo mult6

minus fub oppoiito

plerumque in folutionequaeftionis,& argumcntorum. Secund6 ooiicit exfundamentoPhilofophi 3. Anima,text.com. j i & 6. Ethicorum, quia fcilicius

vt dicis

,

verum fubicdum poiiio, 8c

maximMoquendode

leparabilibus,

&

:

fimplici videlicct

Vnde referr

coruumejfi

intelligit

&

slhum ; dicere, inteUeSlm intelli^t coruum alhum: prima cft falfa,& fccunda poteft cflc, etfi non vcra,non tamcn falfa : hoc idco, quia circa com-

& & diuifionem intellc£tus,eft veritas,

pofitioncni,

vel falfitas, vt patet

i. Perihermenias,cap.i.& j. de Aniina,text.comm. iz. hzc refponfio poteft

& eius op-

vniuerfalitcr ctiam de

confirmari per illud

componto , igitur aon ell iritelligibile. Minorem dcclarat ex quadam notidcatione ve-

ximc

dc qua h»bct videri in Pradicamentis, i. cap.de Subftantia,& in Poftprjedicamcntis , Perihermcnias , & g.Mctaphyficae, qu6d fcilicct veritM efi Adtquatio rei nd intdleifum : modo non

fupr^,ex diftisBoetij. Et hzc rcfponfio poteft verificari , aut dcadlu fimplici^ aut compIexo,vc

ritatis

,

&

e(i ita fit

in re

,

vt iam

fub oppofito

didum e(l , quod fubiedum

talis

accidcntis

,

& fub ipfo, igi-

tia

infcparabilis

intcllcdloum

,

, fi

non

tanjen

rcpugnan-

eft

ficintelligatur, vt

tadum

cft

Vltim6. rcfpondet ad argumcntum tertium ptincipale,quodomifit Iocofuofolucre,recurrendo ad illam diftindionem dcdeterminatione

tur intelledtus

non Hhc faliitate , & rcpugnantia

inhzrcntisjvel inh«rentiz,per ly

intelleiftuum,

hoc

fumptum:fed an fufficientor cuacuet argumcntum,& an vcrum dicat viiiucrfaliter haec folutio» ctfi alitcr poflit argumentum foIui,tangam in-

intelligit.

frA^articufo j.

tiuMm f*r fi eft relatiuum pcraccidcns,quia

litcr

tiuum

aiCi

,

rationc alterius

,

non diciturrela> quod dicitur ad

Pro

deelaranda,

necefittrio ibi if-

crgo Dodloris

littcra

hcc didla

aliqiia-

fint.

De Tertio, paucis difcurrcndoycirca di-

ipfum. Et exemplificat de fcibili, Sc fcientia poteft enim fcibile cognofci , non cognita fcicntisi,

da in

folutione qukftionis,aliqua luotiua occor-

runt.

Primo fuppofita bonitatc

cum fit priu$,&

e contra.

ftindionis ipfius adefitSc ahejfe, in primz-intcn-

fcu glof-

tionalia vidclicct,& fecundz-intentionalia,&

:

Deindc fam,

indcpendens,

non

licct

cxcludit falfam expofitioriem

quz

,

fottchicadduccrcturyfcilicet

qu6d

in

illius

fi-

membra,

dz-intentionaliter intellcdli.in

fundamentum, fcu fubiedlum piiinx-intcntionalccui applicarur hzc intentio Mcidem , dicit Dodlor fingulatiflime quod hot nontrongruc diceretur , eo qu6d,vt facpc di-

ambiguitas,an toties poflit accipitf^fj^ fecundz-intemionaliicr fumptum. Item, vidctur qu6dilla propofitio, fciliceti*-

^um eft

Logicus habct dcfinitc,& diuidere pec fccundz-intcntionalia pcr fc,& primo , & inaxi-

primd-imentiontsydt falfa

me

tioncs fccundz funt refpcdiuz

dcfinitum

fit

intentio, vcl diuiflim

quod diuidentium. Mod6

,

fcu ali-

in propofito dcfinitur

intentio fecunda accidentis,fiue ipfum accidens,

vt

eft

fecundac-intentionis

:

quaie omnia dcfi-

nientia erunt fecundz intcntione»,

& ita \yfithie-

Slum in illa piTticali prMer /Mhie^i arruptionem. Hacc cft fingularis dodrina , multum pondcranda vbiquc, in his LogicaIibus,& rcddit folu-

&

tioncm qaaeftionis,& difticiliora,

caetera didla

& maximc

quodammod6

illam folutionem obie-

Aionis immediai^prxccdentemdc corrclatiuis, de quibus omnihus raptim tangam in tettio articulo. Tanta enim prolixitate vfus fum in hac declaratione tcxtiis,przter folitum,ob litterz obfcuritatem

,

maximam

& fcntentiarum copiofita-

tem,& matetiae vbiquc tieceffaria clucidKtionem.

Ad

aliam obicdlionem refpondet tripliciter.

Prima rcfponfiocxponit illad aftiimptum fciliquod inteSeUm efi verorum de intclledlu non ,

cet *P vtrirum

,

pro potentia intcllediua, quia Scoti oper, Tom. I.

fic

poteft intel-

!•

militcr fecundz diftindlionis ipfius ndejfe fccun-

retut ibiper \yfiAieEli,

fi

3

primzdi-

illa jpztticulz prtur/itbieBi corruptionem intelligc-

,

3 O.

patet.

Ad primum iftoruro refpondet , quod didbom 18. SMbUHum Atillotelis intclligitur dc rclatiuis per fe , cuiufn»»e/l r*U- modi noneft fubie^um refpedu accidcntis,fed

fiumtde.

Imelle^tu

,

verc poffit intclligi fub oppofito accidentis,tna-

fcd iion cft

in fenfu

19.

vel compofito,feu diuidente.

,

diccre

omnibus

:

fub accidente,

eflc

princi-

accidcntibusin-

verorum folHmmoio

efi

:

commune de abfttadlione przdfiua , & diuifiua , vt radlura cft fupra , lic^c nonfit omninofimilc. Applicari etiam pofTunc ha:c di£ti Dodloris in i.dift. i . quzft. j. dc intelligibilitatc contradidoriotura,& alibi faep^. Tcrtia rcfponfio eft,qu6d licct fiibicdum non

.

cet intelleElm

tl

primorum

fine repugnantia intelle(5kuum.

»7-

t*^Sh sfci-

609

1.

poirct

illa tria

fieri

conueniem

efi

Logicum

definire

€ta% habetdcfiniri pcr

:

,

fiu diuidere ,per ret

tum, quia omnis refpc-

fundamcntnm ,

:

fed inten-

vt patet ex fatpe

didis,ergo. Mod6 res primz-intentionis funt fundaraenta fecundarum, crgoneccirari6 habenc illa. Er confirmatur , quia Logica eft de fecundis intcntionibus applicatisprimis,& ficLogicus habetconfiderare fecundas,vt Logicaeftde ipfis & per confequens definire. Tum,

dcfiniri per

,

ex ratione gcnerali accidcntis

,

naro omneacci-

fubiedum

: fed ex didis fupra,quxft.8.fccundzintcntioncs funt fubiedti^

dens habet

definiri per

uc in rebas primz intentionis, ergo habcnt definitiper ipfas. Similitcr vidctucquod alia pars diuifionis

tu

fit

tum quia repugnat iromediatc didlis , nam diuidis ineJfe,Cc\x adefein ptiraz-intentionale,

falfa

:

& fecundz-intcntionale & in ,

propofito Logi-

crgo,&c. tum,quia maior oppofitio vidctuc fecundas, qu^m ininter primas intentiones, ter has, vel illas feorfum , ergo ratio , quam afllgnafti huic didlo, non valet! tum ,quiadiuifio

cus

;

&

BBb

i

zqui

31.

6io

1

IX T Expofitio &

conxquiuoci in squiuocata eft Logicalis , in ptiueniens fed huiufmodi func plures , mas & fecundas intentiones , quare , &c. Itcm , quare potius inejfe , vel effe in poffit di-

&

:

& fccundz-inten-

uidi in primz-intentionale,

quim »'
tionale,

cum ,

vc

&

nis , Hc non procedit probacio illius primx diaiHonis de inejfe , feu tKlejfe , dato quod ipfa in (e C\x. apparens. Item , videtuc quod ille communis modus

u-

loquendi de inejfe omnis przdicati in quacumque propofitione , non eft conucniens , cum hic AliHmefitignum, non pracdicacum rubied^Ojfed fubie^lum infic prxdicaco , vc patet. PoiTet eciam dubicaride illoim^ accidentis Hngularis , cum (it incencio,ad quid habet reduci , an fcilicetad Accidens , vc eft quintum Vniuerfale , vcl ad aliud. Si ad Accidens , eric con-

didain quzftiQne praecedence; (iadaliud,

^ra

quid

eft illud

?

Similicer eciam de illo

ineffe

cuiuf^

cumquf praedicaci quacri poftec. iLcm , videcur qu6d illa applicatio , &prima expoficio deiinicipnis , cum dicit qabdaccident non

necejfario inefl fitbie^o

(\t

,

falfa

vt arguit

,

confequenter Do6lor de accidentibus infeparabilibus

& qualicacibus elemencorum & quan,

,

non neccflari6,igirur contingenccr , ergo pofliinc non incfle. Ponacur igitur ineflc , & ica erit ignis non calidus, S)C coruus non niger , & homo non quancus , & titare in macerialibus

quia

:

&

non

ncceflari6 infunt accidencia

videtur,

fubicfto

fe in

licec

,

etiam.vc

:

videcur igi-

repugnac npn in aliquibus iHud pcr accidens fic

qu6d cantum per accidcns

inefle

ita

& ex parte accidentium, cum per te non

habeant caufam pcr tuv

,

eis

14-

Item, an prima cxpofitio non addita illa fecunpoffit fuftentari , quare dicic effentialy intelleSiiu fkbieSH in illa fecunda expofitionc, pociu«

&

da

quam

,

videtur

dicit Boctius

,

&c

ibi, c^ubifubieBHm poteff cemplete inteUigi fib oppofho accidentu, tum , quia tunc nullum accidens deberet definiri per fubiedlum , contra ca qux fajpc dixit Doftor fuprk , infri , quaeft. dc

&

penominatiuis ; quod probo

quia definitio rftcerta, eflentialis rci cognideterminata, tio : fcd fi fubieAum poflec efle fub oppofico accidentis , per ipfum definiti , hon determinat^, pec cflentialitcr haberctur notitia talis accidcntis per ipfum , imm6 fals6 , squiuocc ple-

&

fic

,

&

&

Tumque.

Tum

quia fimjliterdicetur de Proprio , convidetur vniformiter fequi ex di&is Boctij , quia fubicdum eft priijs proprio fecuniiim efte , maxime cum fit caufa eius, nec includit ipfum in fuo intelledlu eflcntiali , ficut nec :

&

alia accidencia : quare ergo non poffit finc rcpugnancia intelledum intelligi fubiedlum fub op-

pofito proprij

M-

,

ficut fub

ximc infeparabilium. Si dicatur qu6d non

oppofito aliorum,raa-

cenciarum ,

dift.

cum

zi. quare

fimile,quiaproprium

&

propriara fequa^

formam, fimiiicer ficuc quantitas maccriara, &cius quancicas habebic caufam per fe, ficuc

tur

proprium. SimiliccrpoflTccargui de quaUcacibus

clcmcncorum , qux videncur fequi formam, qux camen ponuncur accidentia communia , vc quaeftione fcquence habec videri. Nulla igirur illa-

um expoficionum videcur fufficiens.

r

Icem , cum hic dcfiniacur accidens fecundxincencionaIe,inconueniencer dicicur quod habet caufam neceflariam aliquod tale in fubicdo, fubieftum ponatur fecundx-intcncionalc, vc Doftor , fiue primx-intentionale. Non primo modo , quia vnum rclatiuorum non habet caufam fui in reliquo , cum fint oppofita, fimul natura j non fecundo modo , quia cocaliter effediuc cft ab incelleftu , vt priias fspc fiue

infri cenec

&

didlum eft. Icem, ah poffic fuftencari illa prima refponfio primx obiedionjs , vbi dicicur qu6d cft fallacia \ fecundum quid ad fimplicicer in illa fecunda confcquenciaprincipali.

quomodo oppoficum

PofTececiam dubitari, cflec difFercntia

concra6liua fui oppofici

,

i^*

id eft,

abeje refpcdlu ipfius adejfe

,

ficuc innuit

in principio applicacionis

,

in folucione,

Do
&

replica concra illam pritpam refponfionem

in

ob-

itftionis?

Icpm gnacus

,

quSd non conueniencer

videcur

fic

affi-

& diuifus in ilU

fenfus compoficus,

, quia propoficio in fcnfu diuifo cxponcnda, habec rcduci ad duas

foluciotie propria Dod^oris

cacegoricas

,

&

dift. 35 rel="nofollow">.

cx dodrina

iftius

in propofico re6kc reperiri

minac inhzrens

& cale adefi

Doftoris, in

:

&

fic

,

perfedetet'

nifi vc ly

& abeft, & fimilicec

accidens adeft

8c abefl eft per fe cale

in confequcntc

t.

plerumque, quod nou poceft

alibi

imaginandum

cft

,dam decerminac

eric igitur

:

per fe inhxrens}

& compofitus dum inhxrenciam poficio eft neccflaria , Accidens

,

,

hxc pro-

fic

adeH

& abe}},Scc,

cuius oppofitum dicit Frater loannes Fokfal hic, ,

videcur

Dodoris

qu6d non euadatur

*cx

folu-

vltimx confcquentix , fcilicct f>^fl nonperfe «^;/?,quiaduo oppofita non per fe conueniunr cidem , niaxim^ dumperfe determinant inhxrentiam, quiatunc tionc

dcnotarcntur fi

difficultas illius

efle

eflet perfeitas

de eflcntia eius

,

vel paffioncs,

fccundi modi.

Itcm , vnumquodquc

, ergo dc abefl , quare vidctur quod illx propofitioncs erunc verx , vcl l^perfe decerminac inhxrens in vtraque : hxc enim cft vera , homo efl per fe animal rationale perfi : & hxc finiilitcr , homo eflperfe animalper fe ; quare non eodem modo diccretur in pro-

adefi cft pet fc adeli

pofito

,

&

eft

pcr

fc" ipfiim

fimiliter

?

Item

,

quare in folutionc fecundx obiedio-

quod tam minbr , quam conclufio eft vera , vt ly nectffario , &c. Et ita non dixit de maiori ,cum tamcn ponaturin maiori ficuc nis dixit

in

illis.

Alia

fi

voluerit addat \eStot hic

fplutis facilior crit tranfitus ad alia eft

ica

,

7.Mecaph.&}. Sen-

uerfalis; vc tenececiam iftc

Iccm

quod malc

rei marcrialis

maceria, fingularis,fingularis,& vniuerfalis,vni-

intelleftionis.

Item Dodlor

tra te

per fc de incrinfeca racione

fcnfus diuifus

ueceflarium.

vero no,yt dicitDodor fotma in macerialibus eft

fe,alia

in liccera. Concr^,ficut

f\

huiufmodi, quz uinc abfurda. Icem,iilaexpoficio (ec^tmAtferfeticperacr cident, ficuc exemplificacur ex ^.Mecaphyficat poteft impugnari , ficuc fupr^ , qpaeftione finali de maxiqie cum applicatur Proprio , ca&um eft , idem ad propriutTi> Item,Aridetar qu6dficutex parte fubie£li per fe

hibec caufam per

per

, ,

his

enim

curro fcm-

cum Ferraricnfibus moeniis de alciora.

Ad

37*

Qu^ftionis Ai primam igitur dico,qu6d potcft ptobabilitet fuiiincri ahejfe toties accipi

comrouniter

fcilicet ptopri^,

,

& comrouniflime

,

iuxta tcguiam

,

& Dodlor fuificienter

cationes

vtcns

,

illius

6if

przmittit DoStot fignifivocis,non vt ptzcisc Logicus, nifi ituj/i

vel applicans

,

,

potius fortc ad

Grammati-

plicite.exprimcndo deMdeJfe.Yel alitcr poteflteneri pars ncgatiuaiquia vt Difrerentia,feu vt pars

rum,&alibi.

,

DifFcrentiz

hocdocuit im-

faltcm citcumlocutiue

,

propoiito ipfum abciTe, vt patet in

,

pi,non tamen in propofito

1

Quod

poniiur in Licct

littcra.

fumptum forte poiTet

igitur abfolutc

toties acci-

fed rcftringitur tan-

additur de maiore oppofitione primx

&

diucrfificari ; aliud ipfa magis repugnare,vt 7, diflina.i.& i.quxfl.3.Sencenciarum,& alibifxpe habcc ifle. Liccc igitur miniis conucniant pti»

dac-intentionalitcr de ipfo.

ma

,

Ad aiiud

poteit dici

vno modo, quod loquitur

Dodlor de dcfinitionc daca per intrinfeca tialia

,

eifcn-

& de diuiiione vniuoci in vniuocata

,

non

autem de dcfinitione pct additamentum data ,& «lediuinonezquiuociin zquiuocata. Vclalitcr,

quantum ad illnd de dcHnitionc, potcit dici probabilitcr, quod quia Logicus dciinit intcntiones concrctiuc,& in aSta JigriM, iic ponit tam fubie-

fecunda incentio , quim vna prima cum fccunda cum fccunda;maior tamcn repugnantiacfl illarum inter fe ,qu^m ptimz ad fc«

cundam. Excmplum dc albedine comparata ad Secunda oppofitio , & nigrcdincm. maxim^ requiritur in diuifionibus, dcquious efl fcrmo hic , imm6 priroa non cfl propric oppofi-

fupcrficicm

tio,fed rcroota difparatio aliquornm.

Quod vlcim6 arguicur de diui'fione

temionalibus,8c fubicdis.Ita in ptopoiito poni-

vel przccdic

cidcntis

,

vc

eft

intentio in definitione

Ac-

vtramque fupponit pro rebus pro-

portionalitcr in

fic

quod in hoc difFert

;

liccc

diuidcre,non tamen

cfl,vc

Logicam, vcl de

loqucndo

naliccr

&

,

inquantum efl logica non ponit igitur Logicus exprefsc fubie&um , vcl fundamentum in dcfinitione,nifi tantum connotatiue , hoc efl,

inejfe

&

accidit ei

racione

:

modorum fignificandi

przdicationis

,

& vcrificationis

figtuUiL in exercitam.

Metaphyncus

autem qui deHnit in a£lu exereit0,Sc cuius cfl omnes habitudincs rcrum necefTarias exprimdre,deper fundamentum , & fubic(flum: non folum de rebus pcimae intcntio-

finit exprefsc

quod nis

,

forte

(ed fccundae Metaphyficc confideratis ,po-

tefl verificari

:

eligequod volueris,

& dic confe-

illa

non

cft

,

qu6d

lic^t,

fccundz-incentionalitcr

vcl in »€ta

,

dz-intentionalitcr accipitur,maximcin logicali-

bus.quam

inejfet veladejfe:

prius funt in

re,quam

quiaex

vi vocis eJfeSc

in incentionibus

&

3. difl.t.

hzc patet

adomniailla, quz adducuntur contra priroam partem illius propofitionis. Cum arguitur confequentcr, contra fecundam partem,patet ad

primum

de diuifione Gcneris ,

&

ex di6lis,qu6d Ibquitur fpeciei

;

vel vniuoci in

non efl ifla diuifio pofita hlc deinejfe. Vcl alitcr qu6d Dodor hic cfl mi(lus,* quia dcclaratiuus di^orum in Logica , ide6 adducit mulca non logice przcise intelligenda. yel tcrti6,qu6d diuifiones zquiuocorum przccvniuocata

,

cuiufroodi

,

dunt

omnem

fcicntificam ccnfidcracioncm de

aliquo,idc6 przmiccuncur

ipfis

dcfinicionibus,&

&

hoc conficmac primara refponfionem. Vc igiciK logicc determi^ per confequens coci fcicnciz

,

D!cS(]e mt^' gid

impmat

ftcuni»mi»-

nes fecundas.vc fupra cap.de Genere,quzft. . diItntitmtm, 6kum eft,& alibi plerumquc.Ec cum addicur qu6d quMm efre dici eft vocis , dico quod hic accipitut dici pro in. pr4tdicari,Ceaenunciari,Se pro
& ibi copiose nocaui ifta.

Patet igitur

qu6d non

de i(deJfe,Ciue inejfe,k dc dicide.Et

betur fufficicntia probationis Do&oris primam diuifionem,fcu diftindionem.

i.diflin£t.i.quzfl.i.

dici

&

Vltima refponfio videtut de mente Dqdoris {xfh fupr^ , vbi dcclarauit quate in dcfinitionibus Gencris , & aliorum non ponitur fubflantia, fedprima refponfio fatis fecura efl , &fecunda ctiam probabiIis,vt dixi,ad quorum maiorem deciarationem , quxte hunc fupet 6. Metaphyfics, qnzfl.i.&alios. Fottcenim folius Mecaphyfici cfl pcrfcfbe dcfinire,vel fi Logici,quancum ad ratiocinacionem Topicam,& aliorum in particulari , ez conceptibus confuse cognitis procedentiuro.Tu examinabis multa hic addendo,vt expe-

Quare hunc

;

vcro Ucaz pradicari,fiibiici,affirmari , maximc imporcanc ex vi vocis aStam fignacum, incencio-

cft fimile

quzfl. I .& alibi plerumque,ad hzc. Per

41.

ex-

tamen potiiis fecun-

qucnter.

dit.

hic fer-

poffcc accipi primz-incencio-

exercitOy&c fignatOy ficut inejfe,


tur prxcipuc per cirentialia

Hc^Logica proprie:

aliud de Jicide poceft dici

cenfiuc

Metaphyiica.qu^d Logica da, fcilicet per genus difrerentia,& corrclatiuum aliquando,quod force definicio (.ogica

zquiuoci«

enim Logicus doccat

ibi,& alibi.

Ad ,

efl facis

mo.Dc his nocauialiqua fuprk,qucft.4. quzratuc

adu exercito.

& forte verius

Vcl terti6,

difftrmt.

&

iam didum

tur fubieftum, vt

^

alia,vel

Aum,quim fundamentiim in dchnitionibus ipfarum vt fupponunt pro fundameniis primz-in,

41-

intcntionis ad fecundam,&c. dico quod aiiud efl DifiiUfMt aliqua rainijs conucnire, fcu magis diflingui, aut r*fiign»t»

tumad primum modum.vel eft fpecificatiuum illius priroi modi potii^s & iioc loqucndo fecun,

40.

necur hic de ipfo

cum quim adLogicum pertinent huiufmodi diuifiones. Quzre lib. Diuifionum, & .Elencho-

Topicam

i9'

XXXII.

,

fic

ha-

quoad

Ad aliud,deillo communi modo loquendi,&c dico quod in hac propofirione , AAitm efi lignum^ poteftponi duplcx inefrc,fcilicet primz intcntionis,feurealis,& fccundz intcncionis

,

feu logica-

argumencum procedic de primo , non de fecundo. Didlum ver6 Do&oris procedit de fecundo, dicens quud fecundum accipicur \ primo. Concedo dccafionaliter, feu originalicer ficut vniucrfaliccr modi incclligendi ^ modis cfTendi: lis

:

,

&

fcd poceft intcllcdus tranfmutarc & ordinem modum.Sufficir enim ad euitandum mendacium, rcducibilirepugnantiam, conucrtibilicas , tas illius inejfezd formale , vbi eft corrcfpondcntiiid inejfi reale, idc6 tales przdicationes funt formales,& denominatinz redu^iu^, vt fuperius didura eft. Cum quzritur de illo inefTe acciden-

&

&

tis fingularis , & cuiufcumque przdicati. Dico qu6d reduci potcft ad accidens vt eft commane ad omncm fccundam inccncionem quia ef,

:

de illo przdicacur , vel falcem verc: non aucem ad Accidcns , vt eft quintum vniuecfale,ncc vt ^id,nec vt m^dm , propric loqucndo» licct pofTct quoqvomodo habcre modum talis accidentis, fi ca quibus applicatur confiderentur, fencijilicer

vt

Tnum,fccund^m proportionera.

BBb

4

Ai

4h

Ad

44. Jlccidenti^ infep»TMbili»

n«n neceffnrih iufunt

fHtmtdo.

)

Expofitio

6ix aliud, qlibd tangit

bonam difficultacen;! de

illisaccidentibus,de quibus fpecialiter dubita-

&

tUr. Plura poifent hic pondcrari , quzftione fequente circa idem habet dubitari:poteft tamen pro nunc breuitet dici vno nrado , quodillanon ueceflltas inhxrendi,vt habcc verificari in rebus,

debec incelligi fecundum incelledum , vcinfcii cxponic fe, in fecunda expofitione. Vel alicer fuftinendo ipfam ex parce rei , in re , poftec dici

&

Sanius igitur poceft ceneri

,

fecundum aliam rcrponfionem,

diionem realem in

his,

&

identitatcmoppofiram

in illis:& fimilicer ad idencicaicm caufalitacis,

&

diuerficacem,vCcapiculo de Propriocccigi copio-

se.Eadcm enim principia fimc proprij, & fpeciei, liccc diuerfimodc,& ordine quodam nacura: can-

tum

,

&

non

alia caulalitace caulancuc

funt diftinfta realicer

:

,& non

qu6d JMplex eft necejfttM, (ciVicet fimplicicer,& fe-

ctiaminfepacabili,refpe(5lu fui fubicdi^quare op-

duflix.

ciiiidum quid, vel fub

verbis necefllcas con-

cimc didum eft , quod hoc non neceffario , illui vcr6 c concra ineft. Suftincndo eigo primam expofitionem quoad efle rcalc.fic pocelt ad mociua

requentis,& neceflHcas confequentiae.vel neccfli-

&

quoad bcne cfle , vel neccflicas , Phyfiea,& necefllcas Mccaphyfica. Omnibus his

tas abfolucc

modis prQcedic argumcncum primomodo

,

non

4y. Jtecidtns

an

innliMd fub-

iiSum,

ncgari,vc nocancerin fimili habcc, diftindl.j^. Primi.Confidera ibi plura pro, & contr^,& eligc quod magis fapit. Ad aliud de illa cxpoficione dc peffe, & per ac-

poceft migrare de fubie&o in fubiedlum,

accidens abfolucum fubiedta

,

&homo

poftec

& idem

informare diucrfa

poflec efle

non quancus,&

& fic de aliis,quia in omnibus talibus eft diftindio realis, & ordo eflcncialis, & ignis

non

calidus,

abfoluca diuecfa,& caufalicas alia prioris,alia pofterioris

terminaciu^,&concingenciacaufalicatis

fimplicicer,'quarcigicur caufacoprioci nonpoftet Ctruus «n poftt ejfeiflIfHS.

nou caufari poftecius .«'Imaginancu^ enim aliqui quod coruus eciam mancns rcalicer coruus poftcc cfte albus,yc feris

,

fi

oua eius vngerentur fanguine an-

& fouetencur k gallina in loco frigido ge-

pecarencur corui albi;fi hoc poccft natura , quare iimphciter dicitur hoc infeparabile? Dcbet igitur iucclligi infcpacabile,quia non dc facili poteft pec naturam leparaci, fecus eft de accidence feparabili.Qi|zre Albercum hic,&alibi,fedcredenon li vis.Hxc camen func difHcilia multiim, &'maxime dc homine non quanto , & igne non calido.vc etiam Dodor tangit 1 1.& i j.dift.^.

prcdcnci

¥'

illa non neconcedo ergo concingciicer; conccdo, abfoluce loquendo ; crgo pofliinc non incfle,concedo, Ponatur igitur in eflc;hoc pocell

alios vbi nofti.

Forte enim,de.porencia abfoluca Dei,accidcn$

ftjpr migrnre

argumencam illud,cum dicicur quod cclfario infunc

i

Puflcc igitur aliterdici

mam

expoficionem

,

fuftinendo illampri-

quod

,

ficut duplicia funt

,

:

cidensydic vc fupri,cap.

de Proprio

,

quaftione

Ad almd,poteft dici qn6d \yperfe ibi poceft determinarc inhaErcntiam,vcl inhxrens.Primomo-

Poftpraedicamentis

,

quzft.3.

& in

i.di.ft.i.

lum.Exponac Icdor.

Ad

aliud

,

dixi in prasccdencibus qualicer illa

prima expoficio poteft fuftentari fed non finc caufa Doftor , & Boccius addidcrunc fecundam. Ideo fecundam magis imicandam cenfeo. Ad illud quod quaeritur dc vcrbo illo effemialit ,

poflecdici quodindifFereterpOcuit

itttellelltu,Scc.

dici intelle£imi vcl inteUe£iio;\e\

quod notanter di-

denocecur per

modum aftus pri-

xjc intelleElni, vc

Cnim (uiufcumqueeft

rem,vel neccflario

ei

infunc,nunc racione horum,

parce

fecunda, quxft.i. foluendo primum principalc) quod poteft incelligi ibi vel perfcitas ncgationis , vel ncgatio pcrfeitatis. Primo modo loquiruc Dodlor , fecundo modo procedit argumen-

fpecifica, feu formalia

aliquaconfequuncur

non adiiS,quo

^oJ ^uij efi

cius inccllcdus cfrcntialis,

incclligitut

fed ratiu^»0comple->-

:

Duncillorum. Sicuc igicur, comparaciucloquen*

tiuaobicdtalis.Ratioigitur intelligendi cx parrc

& indjuidua concin& illa quz conueniunc ratione prin-

Qbie£ti vocatuT intelleiltti effentialus , vcrbum aliquando, noticia dcclacaciua , fiue adtu , fiue |iabicu,apprehendacur.

do,fpecics func necerfaria:

gencia, ica

,

^ipiorum indiuidui,dicuncur concingenter , fimplieicer,feu comparatiuc loquendo, conuenire, refpedc} illorum qux conueniunc racione prirtT cipiorum fpccici.fiuc formx fpccificz & ica in;

celligic

Dodor qu6d proprium

neceflari6 ineft,

accidcns ftutcm communc,eciam quoddicicur in-

feparabiJcnon ncceflario ineft. Sed adhuc rcmanec difficulcas , quia fi loquamuc dc fpeciebus creacis , quoad efTc cxiftcncia:, func fimplicicereoncingences fccundum veritatem,quicquid dicantPhilofophi, Vhiuerfalia, inquit Ariftotcles,/«(W vbicjue, ^femper, primo Po-

qaod ramen aliqui cxponunt negatiquo non curo mddo. Si ver6 fiac iermo de

fteriorum, ue, de

fpcciebus in cfle quidicaciao,feu obieftiuo, fimiliccr indiuidua func a;cefna,& neceflaria , quoad illudcflc,fuo modojficuc fpecics:& funt idcaca,& principalius. Videacuriftc3j. 3^. dift.K& 3.

&

vidccur igicur

qu^d

&

&

Ad aliud de

definitione Accidentis per fiibie-

ifi;um,quodadducitur contta illam fccundam expofirionem>dixi fuprk quasft.j. de Proprio,aliqu4 cx quibus folui poccft.Licet enim fine repugnahcia inceIlc<Stuum , poflBic fubiedtum incclligi fub oppofico calis accidencis , non camen in rc poniturfincipfo. Ideo determinate habetur notitia

ipfius per

quod

additamentum ex

dcfiniciones

maxime

dum apcicudincm ,& cum

cali

fubicfto.Vel dic,

incclliguntur fecun-

fpecialitcr per

addicamcn-

quod ex hypochefi, vr in pluribus, dancur.VcI quod accidens non poceft incfle alteti , qu«im illi , loqucndo dc fubiedlo pcimo inhzfionis eius licece concra fic, vc iam diiStum cft, exponcndo ly /^ryj, alitcrex .parcc huius*, Sc dacat.Vel

:

illius.

Ad

aliud

,

pacec ex

di£l:is

qu^d non

cft

fimile

cpnueniunc indiuiduis recundiim principia pro-

de Proprio,& Accidcnce, eciam infcparabili ficucenirn in primo figno nacucz fubic(5tum non poceftincfleipfum,ita nccin fecundo,veIincer-

porcionabilia,non euadac difficultaceacgumen(i.

tio faltcm figno,

dift.z.

illa

di^crencia pofita

inter ea quac c6ueniunc fpecie^us,& inccr ea

qux

48.

do loquiturDodor , fecundo modo proccdic ar»gumentum.Vcl dic,(ficucin fimilihabecinfri,in

mi.fcu obic(3:i,& non adiis fccundi.

ica

fi-

nali expofui.

principia rei,fcilicet indiui^ua, vel macerialia;& ;

p^^

probabiliccr dici. Poflcceciam logiccponderari

modo. Quaere nocancer iftum, in i.dift. I .quacft.4.& j .& in 4.dift. z,& Francifcum de Mayronis in ^.dift.piaedidta, Sc Varronem, &

autera recundo

^^opri)

:

non

poceft

non circ fub pcopcio,

cum

i^

7'" f*'^""

fecus eft de accidencc,

Heeefittu

aliis

47'

diuerfitas,recurrendoad diftin-

illa

49-

XXXII.

Qu^ftionis eiTdem principiis refuUct fubieAum in primo,&: pailio in fecundo, vel certio:fecus eft de

Ad aliud,

cilim ex

StiHtltMm

Mti.

accidcncibus;

itutUigi pojpt

ftA

intcll;^,i tpfoflio

frofrij.

non

,

Vcrum aucem in primo

figno poffit

fub opportco proprij. Poteft (iiciqu6
falcem priuatiuo, velpoficiuo, necetiam

concracli6borio,propric loquendo

:

faltem pro tunc,eft canciim ipfum

quia tuncvel

,

vel

reftrin->

fi

gas concradi£boria ad idem inftans naturz

quedcumque: quod tamen dubium

50.

cft

,

& ad

quia ad

,

adhuc dici fecundum aliquos,qu6d pafC\o ineft in primo figno,liccc non pro illo fed \n propoficomaximc eft fermo de oppoficopoficiuo,& ordine duracionis, quz quia magis ad Metaphy ficum,quim ad Logicum, pcrcinent, breui« Poiret

faciliter fuftinetur

& efficaciter

,

DoAor arguit contra

eam. Habct enim iftcfupcc librosElcnchorum, quzft.ji.& in i.Anglico, diftiiia.i<>.& i.Rcportationum, dift.^.quseft.j. qu6d vnumquodque quod fccundtim quid eft ali•quid , fimplicitcr cft illud fecundum quid ficnt :

homomortuus

homo fccundum

fimplicitcr ,eft

nonfimpiiciter

cft

,

ens fccundihm quid

fimplicitcr

homo mortups

non tamen

fequitur

fed cft fallacia

qu6d

;

& fit

vcl fccundiim quid,

fimpiicitcr

fccundikm quid ad

h.

,

homo mortuus

licct igitur

;

fic

homo.

firoplicicer.

Similiter in jptopoCno,y1ccidens perfi ejl tfucd adefi al>e/f,erg« perje tilfefl,c{ifil\a.da. taiis.vtdicit il-

eft

aptitudinis

,

fubie-

quz

ca-

quod cft al>eJfe,a.hColoqucndo, diminuicur, vel diftrahitur per hoc qucdeft adefl,mm ahejfeentu inhzrentis non cft pcr le, vcl fimplicitcr abcffe , ficut ncc eftpcr la rcfponfio,quia ratio huiiis

lutc

fe ens.

Similicerctiam de aliaconfequencia./^fr/?*^/-

quitur fecundiim principia communiccr conccf-

&abefl, ergoperfiadefl , quia eiiam per ly abefl diminuicur hoc quod eft adefl^ quia adejfe abfolu-

Vc! daco quod fic , ficuc hoc non obftante tenet quiditatcra ciTc gcncrabilcm,&corruptibi-

quz non

fa.

lem ratioBemateriz,ita& contingenterei inefTe, eaquxconfequuntur racione matcriz poteftfuftinere. Vel alitcr , qu6d non ratione matcriae quiditatiux , fed potiiis indiuidualis ineft quantttas.

ra-

fiMMtiiM tionc materia:

, fcd ab cxtrinfeco incft quancicas macerialium:hoceft,qu6dnifieirctmatcria,agcs cxtrinfccum non producerct in talibus quancitatcm. Ineft autem inttinfccc , ab intrinfecis immcdiate pulluiatiue proprium , ratione fonns

&

fpecificz, quare

te poteft

conuenire :

&

& his

quz

pofTunt abeffe

,

&

fimplicitcr adefrc eft refpcdu illo-

runrquz non poffunt abefre, & fecundiim quid aliorum. Hzc tamen refponfio proccdit vc \y per fe decerminat inhzrens,& idc6 non ab rc Dodioc alicer refpondet

& fuftinendo

:

illam refponfio-

nem,pofIcr dici ad rcplicam confequenter quod fccus cft de definitionibus non datis psr taiia , Ct

non

Hoc

eft fimilc.

tene.

Dc

his

inuiccm diftrahentia.fcu diminucntia;& de datis perhuiufmodi. Ideoexempiumdcanimali rationali non procedit. Sed licct aiiqualitcr ficpoffic rentiam , refpcdu Gencriscfrcdeterminationcm diftra(Siuam,&ccontra,vt declarat,& quomodo taliaeflent de ratione tertij,

clemcntorum quzftione fequentehabet Dodlor ibi tenendum fit, fed ex przdidkis etiam patet. Dato enim qu6d habeant ineflc ratione for-

iiia

,

,

vel ab ex-

trinfeco funr,& realiterdiftin(az,& ita

no repu-

gnat elemcnta fub oppofitis horii intelligi, vt vidccur.de quo infra magis.Pacet cnim qu6d aqua fub calidicate,& terra fimiliter poffunt cfrc,& intelligi:fed de aliisduobusnonita videturquoad ciTe^fcd difHcuItas eft de omnibus quoad oppofita contradi(Sloria,quJcmagis ad Phyficum fpedkant, quxftionc tamcn fcqucntc aliqualicer tangam. aliud.diftumcft fupri,infimili fa:pc,qu6d

fermoncs logici funt myftici figuracim

:

aliud

enim fonancj&aliudfubintelligeredant :concedo enim quod hic accipiuncur Aceidem Sc fubiefl«w>fecundacinccncionalitcr

,

&

profundamcncis.

rcfponfio proccdit inepte.

Ad

,

,

&diuirus,quam

oppofic'a,fi bcneinccliigancur.

proportionabiliter in primis.

Exemplum,

fupponit caufam ipfius produdliuam

pium produdliuam

proprium

ficuc

in patre,

,

filius

vel princi-

quod non

intclligi-

telligantur fimul inefle ,

5.&alibi,&ali^s.

Ad

aliud,teiigi fupriinfimiIi,quzft.8.copiosc

ad hzc.

,

non

Licct cnim rnumquodque fit per fe tamen eft zquiuocatio.vcl analogia totcCth

cum dcterminationc conucniente Excmplum acci-

famofiori fignificato ponitur.

&

ahejfe fint

analoga

per fe adcft,& pcr

tamcn

altiijs

omnia ve-

tificare in intcntionibus pcr fc,ficut fupri in de-

finitione Gcneris in fimiii oraitto fagaci lcdlori.

,

fortc poflct

,

qu6d

,

dcns eftper fccns,non tamen eft pct fcens perfe, licet fitperfcaccidens. Similitcrciim ««i/i-j^,

per

vellet

fcd prior refponfio fatis

licct

pro

Qui

;

hoc quod dicodecircumlocutionc, habcat maximam cfHcaciatn ih his omnibus definitionibus logicalibas , & realibus plerumquc. Vidc notantcr Commentatorcm 8. Mctaph.com. placet

tur decorrclatiuis formalitcr.ni fi fupponentibus fubftratis.

funt proprii

Vcl dicqu6d po-

nuncur circumlocutiue.ncc funt oppofita,nifT in-

cis

,

& exerccntur vniformitct

vt imaginatur Fokfal.

Ad aiiud,patet cx di(^is,quia non

in fubicdlo caufam neccfratiam fc,

voce vidcatur op-

Ad aiiud.conccdo argumcntum quia, iudicio mco mcliiis affignatur fic ilic fenfus compofitus

ipfttm,\h'\

caufam pcr

iicct in

&

Ide6 in a
,

qu6d

aiud dico,

pofitio'horum, fcilicet adefl , abefl, non tamen in re.vt patct cx dcclaratione DoiSloris.

fupponunt

vt

Idco rccurrcndum

ad folutionem Do<5loris,cx cuius ignorantia»

cft

quid

raz:effeftiac tamen, vel ab intrinfcco

w

imaginari, videtur t.imcndifficile fuftineri Diffc-

etiam qusllionc fequence habet Dodlor , &ibi amplius exponetur.Quodaddicur dequalicacibus

in fuo

J4-

efl

,

Vei forti fubrilius,qu6d non ab intrinfeco

Ad

n-

&

dcm realicer eft ei,licct poffit intelligi fub oppoHto accidentalis a^us. £t cum arguitur vlcerius concra caufam affignatam ^ DodtQrc. In hoc poffec dici vno modo , quod Do6tor non pofuit hic maceriam percjneread quidicatem ,quia hic lo-

5*"

rcfponlio ,reali-

quidi& fimiiitcf quod genetatur gencratione ac-

Breuiccr ergo dico,qu6d impoffibile

00 TMtitnt

illa

cidentali fimplicitcr

cepericur praccisc in fignis nacurz.

flum incelligi fub oppofico

V>*ttrit.

tamen non

ter

tranfltum inter concradi6toria fequitur mntatio,

ter hic pcrcranfco.

^itomidt »»-

fubtilitatem) fottc fuftincri

quandam

qu£ non

:

T»'

6,3

licctpoffit (recurrcndo ad

fc

,

,

qu6d accidcns abeft,non tamcn per fe adefl

licct

fc

vel abcft per fc

:

verum

fit

quare refponfioDoftoris

eftoptima. Nonfequiturigitur, vnumquodque cft pcr fc ipfum per fe, ergo eft per fe vnumquod-

que aliud pet fe

,

quod ctiam de ipfo prcdicatar. Fortc

yr-

Expofitio

6i4

Fprti etiam ifta eft (a\[z,Aecidens efiper/i accidens

kzc patet ad exempla illa dc animali, &c.quod non clt fimiie , quia talia non funt multiplicia. Ad vltimum poteft dici , qu6d implicitc dixit idem de maiori,& lioc fi intelligatur per maiorem prima ptopofitio in argumento, quia eftidem fimplicitcr quod conclufio fed melius eft diccre quod maior fit illa , /nejfe efi de efiintia accidentis, vbi non ponitur ly necefikrio, vtpitct. Secund6 principalitcr.circa aliqua didbain folurionibus argumentorum principalium , occurtunt quaedam motiua & priino circa iliud argu-

ferfey\icet

fii

ipfHm pet fc.Pcr

:

-^^ '

:

mcntum de corruptione,& liter

tct

:

folutionemciusjquaprocedat,& ptima folutio,& fecundafimilitiabitus habent fieri circa priuatio enim

&

idcm:fed materia non videtur in animatis fubic€tam vitaE,crgo nec mortis,feu corruptionis. Item.accidens cft in iliq vt in fubie(ilo , quod denominat,vt fupri ,qu«ft.8. habet , ergo illa diftinftio

& dcnomina-

de fubiedlo informationis,

dctur

tangitur ibi in declaratione de loco,vi-

eirc

falfum. quia locus

cante.vt videtur

cum

fit

cft

formaliter in lo-

tcfpeftus eius ad locans.

quod tangitur de adione , videtut efte contra ipfum in pluribus Jocis , qui tenet quod aAio eft inagentc fubie(fliue. Item, videtur quod fecunda refponfio non va-

Similiter

let,quia /« tranfmutationefubftantiaU

res amittit

no-

Phyficorum, com. 63. Et in lib.de Subftantia orbis,cap. i .Ergo res non poteft intelligi fubcorruptionc fine delkudlioncfui in-

mendr definitionem,

i,

tclledliis elTentialis^feu definitionis,

J7.

Itcm

quod ide eft.

circa ea qua: tangit in foluiione vltimi

,

& obicdionum

fequentium , plura polTent pond^ari.fed brcuibus mc abfoluam.Viprincipalis-,

ic6lo,

&

&

&

fic

abftradtio diuifiuamendax.

Item, tertiarefponfio vidctur implicarc ,quia

quod vere no tra

rem quam fit, fallatur, vt habet Auguftinus 83.Quacftionum,q.32. Itcm «nonvidetur fufficientcr folutum illud argumcntum principale , dc neccffitate inhzfionis intentionum vniucrfalitcr.quia falfum admit-

alitcr intelligens

propofitum fufticientcr applicat,vt vi, qus relinquo ingenio vbique.

tit,nec ad

dctur. Alia plura poiTcnt hic addi altiori

Ad ifta refpondctur. Ad primum varic Expofitores,& Quaeftionifta: hicimaginantur. Quidam dicunt quod mors corruptio non funt acci-

rcferuntur

quia cx hoc fequeretur quod relatiua elfcnt per accidcns

Philolophum

y.

,

quod tamcn

:

tertij

tum,

modi

vidctur contra

Metaph.text. comment.zo. vbi

relatiua per fe diuidit in ttcs

modos

,

in

quorum

ramen tertio non eft mutua habitndo: pcr accidcns enim relatiua vocat Philofophus ibidem rclatiua fecundiim genus,

& abllradla relatiuorum,

& fubieda quibus accidunr, vt album cui accidit fimile.Tum ctiam, quia ficut genus & fpccies pro formali funt fimul natura,& per fe relatiua, qaafubicftura pro forre non fimiliter accidcns

&

mali?Licct infundamentisaliter contingat,ficut

ctiim priut ic pofietim ,Sc(\c dealiis intentionibus,funt fimul natura,& pcr fe rclatiua. Item,illa expofitip quam cxcludit,videtur probabilis.quia in fundamentis poteft verificari

hzc

multi etiam fic exponunt ipfam.Similiter ipfum accidcns imcntionale(dcquoeft hic fermo) applicatur fubie^o primz-intentionali,vt albo:& poteft abefie ab albo praeter albi corruptiot^em , quia modi intelligendi funt fcparabiles,vt fupta,quzft.3.de Gcnedefinitio ficut aliz logicalcs

re,diiStum

:

,

fed priuationcs

quzdam.

,

videtur

incomplexo.cft vcritas

,

vel falfitas»^Uiter intel-

ledus poftct intelligere Chimaeram pof&bilia.

Alij

quod

illa

particula

prater /HbieSi corruptionem, dcbet addi ad ly abefi,

&

non

lyadefi. Alij

quod

ahefi

&

fecundz-

adefi

intentionaliter dida poirunt dici de

morte,&

corruptione, non tamen primz-intcntionalitcr, finc fubic£li corruptione,

Sed omnibus his Dodoris & priraa ,

fimplicitcr melior, vita, cialis

&c. dico quod etiam

,

poftpbfit is

placet refponfio

,

& fcciinda.

Sed fccunda

ficut rcs naturalis

potcft confiderari vcl

vcl quo.nd eire, ita

,

& aliaim-

eft

& vcrior. Et cum arguitur dc

& principia eius

,

vcl attifi-

quoad

&

fieri,

poffunt vatiari,vthabet Philofophus i.Phyficorum, fic

fic

vbi priuationem ponit ptincipium perfetranf,

licet

per accidens

fit

principium

naturatis. Similirer in hatjenribus ,

rci

vnicam for-

vel plures, variantur principia mediata,

&

immcdiata tranfmutatiouis,& ede. Dico igitur qu6d materia, faltem fccunda eft fnbiedum vita:,vt cft adusprimus.Sed totumcft fubicdum denominationis adlus fecundi ipfius vitz : nam hominem, & non corpus organicum, diximus viuerc & fic vniucrfaliter gencratio& corruptio habentpto fubiefto/w^wojfeu fufccptiuo ipiam matcriam,& hoc vult Coinmentator 7. ,

^I

.

Suhltllum *'".*''.

_^,^

:

Mctaphyficac exprefse. Aiattria,mi\mt,defert formam. Er non obftat didtum Philofophi i. dc Gencrationc, vbi habet

qabd getieratio efitran/rnuta-

pototitu in wwOT.-quiaintclligJtur terminatiuc,

& nil mirum eft quod tales tranfmutationes.cijm fint

habitudines quardam, denominet aliud a fuo

fubic6to,quia kTerminis ^«o,vcl lifcr

habcnt dcnominationcm

:

principa-

ijuii/it!,

& tcrminos ^uod,

primo , & denominaur , cijra produdiones , & corruptioncs tahumfint: vbi rcmper aliquid radicale pt3efupponitur,& vltimo vcI^Vie^ rcfpiciunt

funt cciam , cuiufmodicft matcria quidam, ideo a tcrminis ad cjuos capiunc denominationem,5. Phyficorum, & hoc, vt dixi,

relinquitur

:

tranfitus

verum

eft'dc formalibus.

Coniunguntur cnim

&

eft.

qnod illa fecunda refponfio fecundx obie6tionis non proccdat,quia non folum in a^u complexo intellediis , fed ctiam in adu Itcm

^O-

de quibus loquitur Porphyrius,

dentia pofitiua

mam

nonmutu6

eo quod

potcft intelligi tale, fine rcpugnan-

intelledtuum non poteft intelligi tale, ciam

fecundaj-intentionalitcr accepta funt relatiua per ,

r^.

etiam apprehendcns coruum fub albedine , apprehendit ipfum efle album,igitur diftindio nulla.Similiter intelligcns coruum album, intelligic coruum uen nigrum, fic fcparat vnum ab alio,

mutationis

accidens

coruum

videtur apprehcndere oppofitum in adita repugnantia intelleduum. Similiter

mirum quod dicit in folutione primac obiedtionis, quod fcilicetaccidcns eftfubie6tum

dctur cnim

I %.

,

&

tiopis.non procedir.

Quod

Similiter,cumintelle£);us apprehendit

album

&

intrinfcciis, in talibus plures refpcdhis , cxttinfccijs aducnientes. Quaeratur ifte in i.dift.r,

quzft.4. ad fincm

& in

quzft.^.

Mctaph. cap.de

R.elatione.

Cura dieis vltra , qu6d accidens eft in illo, verum eft, fi fic dcnominatio intrinfeca fecus cft dc denominatione extrinfcca. Vel aliter , quod verum :

Cx.

'"'

Qu^ftionis

imtr*»tMrk

itu imftr' tMt.

minatiua. Do&ocigiturpec fubiedlum denoni»

qu6d Genus eft prius Specie ad alium intclle^um, fed non fic comparacur accidcns ad fuUedumzquare vere dicicur,ftando in incencionil>ns« qu6d accidens eft pofterius fabicAo , & efrentia-

eius.

tecminum

»& cefolute & ad mentem

Vei dic expeditc

qu6d geuecatio In creaturis duo immucationem , feu tranfmutationem , ic pcoduAionem. Ptimo modo matecia eft eius fubiedum } fecundo modd totum , vel compoHtum per fe,& prim6,eft eius terminus & H-

Do(5locis

portat

,

>

fcilicet

;

railicer eft

intelligendum de corcuptione.Vbi ca-

menintellieendum, quod tam gcneratio, quim corruptio fecundo modo accepta, accipicur a6biue,& paffiue paffiue enim accepta eft formaliter in compofito,& denominat ipfum:& ide6 fecunda folutioDodloris eft fimplicicer melior hic.Ta:

&

famofitaraen propcer illam multiplicitatem, tem loquendiquaiftx tranfmutationes capiuncar

primo modo

,

illa

pcima refpon(ioDo6fcoris

apparenscft. Locut fit

in

qu»

frbitSiHi

f^ ttfmm»tini.

Qupdadditurcontr^exemplnm de loco, dico qu6d locus cam pro mattriaIi,hoc eft, pro fuperficie

vlcima corporis iocancis,qakm pro formali,

hoc eft,pre vbi adliuo , eft in locance , Hcut dicit Doftor terminatiue autem eft in locato , & vbi pafCuum eft in ipfo & hoc fatjs declarant dida Dodoris in prima refponfione.quod fcilicet corruptio terminatiu^ eft in toco , & hoc loquendo decorcuptionea6liua:nmilitcr locacio adio in :

:

locato terminaciue

^y

,

fed locacio pafCo formalicer

fubicdiuc.quz funtf^ aftiuum & pafHuum. Similiterad aliud,quod additur de adione, poteft dici quod famosc loquitur hic. Vel qu6d verum eft de a^ione afta,qua: recipitur in pafTo. Videatur ifte in quaeft.i3.&

i.

4. diftind.! }.

& in Quodlibeto,

de exemplis noneftmul-

quatft.4.

qu6d

ica

prius

&

& pofterius & fubieflo.

fundantut immediate in accidente , fecundz incentionalicer acceptis. Licct igitut

fnmicf*iitrim quoquomod6

fint fimul

natura,

mutua reIatiua,non Hcoportet dc fubiefto & accidcnce , vc fupponunt pro fundamentis,& vtquoquomod6 przfcindunc ab eis.Scqui' tur igicuc , Aecidens , ergo /kbieilMm : non tamen h concra,vt patet in aliis ccUciuis ccccij modi. Vnvcl per fe

de genus

& fpecies

modum,&

foccc peccincnc ad primuin

prim 8c poHerim : iccidens autem & fubiediuin ad tertium. Subcilifrtmc igitur paucis vcrbis refpondet Dodor , cx qua refponfione potcrit.ledlor plura infcrcc. Prim^ quod modi relaciuorum pofTnnt applicari , fuo modo,ad intentiones.ficut ad res. Sed ibi poffetdubitari , an fcilicet przcis^ ad fimiiiter

& nMnc. Illa

& reali, vt patct ibi

:

hic ver6 io-

& Boccius & definitione &

quitur logicc,& Metaphyficc

Dodor,

ctiam , de inteliedu

,

efTenciali

,

omnes refpedtus pofmodi dequo habet videri y.Mctaphyficz.Secund^ qu6d vna rclatio funda-

nientes.an vniuerfaliter ad fint applicari

illi

tres

,

tuc in alia in intentionibus immcdiatc.

quod

refpeftiua

quia ficut ab vno ex-

,

treraorum dicuntur relatiaa, alio

non per

Tertio

quzcumque nori mutua pofTunt

dici per accidens relatiua

& per fe talia,ita ab

fe,vel per accidens

relatiua,nifi fortc racione.

di&is prius , dico qu6d Dot^or hic extenfiue capitreIatiuaperaccidens,prononmutuis,quorum licet vnum per fe fitreiatiuum , rcliquum tameik non per fe , fed per accidens. Vei nullo modo eft relatiuam,& fic Deus,& creatura pofTent dici refic pacet ad primam inlatiua per accidens , ftantiam. Concedo enim , ad illum inteliedum, telaciua tettij modi effe per accidens, de qao habec vidcri.notamer in quzftionibus huius , fuper 5.Metaphyficz,& alibifzp^in do^rina ipfius. Ad aliam inftanciam,quz difficilior eft, poteft negari fimilitudo,quia in hac definitione , vt di-

&

€L\xm

eft,

capiuHCur cermini fecundz- incentiona-

per fe correlatiuum

abfoluti,qu^m

tranfcendei)cia,

bus quc^d Generi per

vniforroiterfint

nil

Species, & per & Species per fe incladit

fe fubiicituc

fe inciuditur in Specie, :

potius habens tationem

mirum eft

igicur

quod

fit

mutua ha-

fic

refpe-

Aus,nec obftatdiiflumDodoris fuprk,in folutione quzftioni$,quia nomine correlatiui inteiligic Et

fi

qualis.

obiiciaturcontra difta

vt hicfumicur

,

,

quod fubiedum,

pcr ce eft inccncio

quens refpe6lus,ergo per

fe

,

66.

& per confe-

ad aliquod relatiuum

refertur:non ad aliud,qu^m ad accidens, ergo folutionuila.

Icem,Do(^or ifte vidccur vclle 5 . Mctaphyficz

qa6din

relatiuis tertij

modi,

vniformitecfu-

fi

mantuc,eft mutua habicudo,hoc eft,fi adu.ada^fi potentia,poteritiaivt patet defcientia,& fcico. Ad primum poceftdici , qu6d intcllcdus cau- Sobiedam

>« dt/criftiO'

fat,vei dcrclinquit intencioncra fubicdi in lapi-

n* jltcutem-

de cognico , ad album comparaco, Et cum

tu

dicis

qu6d cft per fe refpc<Skus,vcl refpeftiuum:concedo quoad fuam entitatem talem qualem. Et cum vltri dicitur,ergo per fe refcrtur;

fertur ad fubiefkam

Gtfnos

ita

relatiui,'etn cfTentialiter

i%us,non oportet tamenqu6d

Verum namque eft in fecundis intentioni-

ftr

mccidtnt.

fed przcipu^ vt terminans

,

habitudinem eius,&

xi negari,quia potius

talesv

relatinm

-,

fupponunt pro fundamentis , & verificanturineis. Vndealiaeft habicuiio fpecieiadgeBus^alia accidencis ad'fakiedum,& ccontra. Licetenimomnes fecundz intenciones fint refpeles,'vt

diciftjfunt

& fimilitcr non

,

multum

fofierim funt relatiua

Ke^aittm n»n mutM»

Quarto c\u6d prlmSc

terminum habitudini^talis

Ad aIiud,fuftinendo fingula di^a Do6toris,Ii* SMkiiHnm 6* tuudtnt M» cet aiiemodo poflet obiedbio illa foiui , etiam ex

6^.

relationes de przdicamento Reiationis diredle, vel redudiu^ faltcm , fcilicet intrinfcciis adue-

tamen vnius extremortim,vel intclle£Kis comparantis fic difta. Quinti poffet infcrri,qu6d fubicAum in definitione Accidentis non ponitur vt

nomine.

*4.

:

libro$Pecihecmenias,quaft.}.&7. vbi Dodior foluiroptimc illud. Intellcf^us enim effentialis

efTe cxiftentia;,

aecidms.

dependens , fubiedum ver6 independens

prius efTenciaiicer

quare etH inter fe mutu^ referantur , non tamen illa,in quibus,fundantur,etiam relatiua ratione

autcm auchoritas intelligicur de tranfmutatione Phyfica,& amifHone nominis,& definitionis , in

fn

iiter

nihilomfnus pefTet dicl,

ifta, fed

t5m curandum. Ad aliud de Commencatore, vide infclt , fuper

pccfcindit abexiftentia ad);uali,& hic

fiat rtUtiu*

6.y

bitudo inter

nacionis ipdus corcuptionis intelligic Gtatrati*

XXXII.

etuffl eftdedenominationefubiedtiuijnon ter-

hoc

pofTct for-

modum'abfoiati , quain re-

habet.Vel forcc poffcc dici, qu6d pcr fe reinquantum fubicdlum , vcl fubiicibile , ad przdicatum, vel przdicabile. Vel fortc pcr fe relatiui

fertar

,

vel

fundamentum

,

in

quo

fundatur,vt ad lapidcm, ficot vniucrfalitcromne tunc fubicdli erit fubaccidcns ad fubic
&

ieilum

,

&

fubie^im

erit

accidens e contra

,

&

fubiedum per fe refeitut ad accidens,&c conira: vc

»d jmtd

reftrtMr.

:

Expofitio

6i6 TC

(i

fundecut intctitio fubicAi in ruperficie ce-

fpedu albi , & (ic de aliis , & (imiliter accidens ad rubicAum, & non e conrra, rt in proponco,& poramunicer

&

,

mulca

alia

ad qux attendac

,

Vel aliter,(&

eft rolutio

fecundz obiedionis,)

quod (i capiantur fubiedum & accidens vnifocmitet.rcilicec H adu, adu C\ pocenti^ , pocentiii pcr fe mutuo referuntur; fi vero difrormiter,non: ;

& Hc ioquitur Do£l:or,& folutio ptscedens procedit.Sccus

enim diccre abfolute fubie£fcum,& , vel natum fubiici , & fubieetiamabfolutc negari.omncm refpe-

eft

dicere fubiedatum (ftum.Poflct

6t\xm rationis produdfcum ab intellcdlu.cne pcr fe

mutu^ motus

num

& hoc optime

Do&or cum

notauic

rcfcribilem : quiacx proprictatibus recum

incellcdus

,

producii' entitates intentio-

dixic

,

qu6d

incelle£kus diuidens accidens infeparabile i fub-

iedo

eft falfus

,

non aucem incelle^us (implcx

,

apprehendens fubiedfcum

le^aor.

ۥ7.

rancia,& fai(itas,priuatiue v!delicet,& contrari^:

talis accidentis:fed forre

,

etiam fub oppoiito

non negaret

ignoranriam. Similiter veritas

eiTc

ibi

dcfadlo

& faliitas,

,

nunquameftobiediue,ni(i intellefbu component&,vel complexo,Iicet formalitcr,& fubiediue fit vcritas in incomplexo. Quod addicur dc cognitione impoflibilium,

efttatio aliqua|inle falia,

quz

tantCim (implici

quare aliquz funt intentiones matu6 rcferibile$,aiiqu£ non.Circa

intcllcdlione apprehenditut, vt homotrrationdlut

quod (tude,& adde plura,quia res mulcum fubtilis e(l,lic^c non pco panelucrando,vc aiunc grolTa capica. £x fxp^ carocn didis poceris cun^ta pe-

bus

proporcionabiles rebus

:

^g.

conccdo quod intelliguncuc , intcllcd^u tamcn non efTcncicnccdummodo non laccanc. Cum vlcerius arguiturdc oppofico inadicdo , & poflec confirmari j.Mctaph.cap. de Falfo, qu6d fcilicec

& itapeiTct dici hic

, cijro intelligitur coruus alnonniger. Pro huius folutione, AeciJtnti» ctmipurtiM pcztcc iam dida deaccidentibus fcpatabilibus,& funt inftfti^ infepacabilibus,aduectendii fecundi!im quofdara, rnhitim

,

vel coruus

,

neccare.Qttod addicur vlterius,de illafalfaexpoficione

quam

,

excludir Dodfcor

,

dico qa6d licct

dcfinitio verificetur in fundamentis in adii txercito,

primo tanien vera

aSta fignato

,

licec

e(l in

intcntionibus in

eciam verificecur fubiedum in

camcn in fubicdio accidenDodor^licer igicur exponenquam expofuic Dod^QC , videanc loannem in

dicicuc

munc Vnde

(ic

inccUigic

Sed qu3re definiciunes fccundacum intentionum vecificantuc in fundamenci$,& non ita contingic in aliis?nam deiinicio hominis in nallo,ni(i inhomine verificacur. Vidccur igicuc vcl quod noneftdi^cccnciacflrcnciaiis hacum ab illis ; vcl

qu6d pczdiceHCU(e(rencialitec

qux camcn fupcancgaca

& pcc fe, dc eis,

adhzcfupc^, pluca. Sed bceutccc dicacur pro nunc,

quacft.S.

qu6d

,

func, Dixi

modi mirum eft,

cario huius eft, quia inccnci|Pnes func

incelligendi fandamenca:quare nihil

quod

modo

qux vno modo dicuncur de iftis ,alio non definiantur a vt eiTcntia: quxdam in fe abftra£bz funt,

illa

veriiicentur in illi$:cum

l^ogico

fcd vc fupponunc pro fundamcntis , & conccrnunc ca fecus eft de deiinitionc hominis, vel a(ini. Excmplum de modts fignificandi Grammati:

modo.

fcd bcnc fecundo

,

accidens

non

poflic feparari ^

fubie^Oimanencibus pcincipiis complexionancibus , qux func pcincipia illius accidentis in cali fubiedo , poceft camen fcpacari, (i calia pcincipi» tcanfmutentuc. Exemplum tadum eft (uprk , de puis coruorum:&

cft

exemplum

Alberti. Simili-

dey£thiope mancnte in

tcr cxemplificari poteft

regionibus frigidis, qui efficitur albus

,

falcem ia

pofteris.

Vcl.vt

aliis

vidctur

,

accidens aliquod

eft

fim-

,

liotntn tftptirf orationu,icc,

intencione accidentis appli(ic

vccum ,camcn non

primo dcfinicuc accidcns pec ipfum cotcclaiiuum

communi

,

& primum quod

eft

fed pec fe

,

fubiedumin

fumptum (ilium in communi non hunc.vcl

fecundx-intcntion^litei

ficut pater per

,

illum,& raulti minias per Socratem

& Platonem

dcfinitur.

impediuntur, quia aiiquod accidens illi fimiie in Sed nihilominus videruc Porphyrius velle, qu6diiccraccidcns non poffit

fpecie eft feparabile.

tamen

fcparari re,poteft

intclle£bu,vt Boecius ex-

copiose didlum eft. Scd ccccio mo rel="nofollow"> do dici poccft, quod cum dicituc accidens infcpa-

ponit,&

pciijs

poceft duplicicec incciligi

,

pecnatucalcm. Pcimo tia infepacabilia

Ad alia quat addudlafunt

contra folutiones

rttatis,& qualiccr con(iftit in re

vci

fccundum

modo plura funr acciden-

& hoc ccmanentibus fubiedis.

,

Secundo roodo nuilum eft accidens infcparabile, ioquendo de abfoiucis rcalirer diftiniStis, licer fe,

& adluali-

pofitis

camcn ex-

derefpedbiuis apcitudinalibus

Cus

fic

bus

incrinfeciis aduenicncibus

fe-

&

liccr,fic

,

probabiliccrdici pocefi,

infcparabile,imm6 fcparecur.

Scd brcuitcr ad propofitum pro nunc dico qu6d illa fecunda refpon(io Dodoris

non

ibi. ,

apparens.ex

communi modo loquendi

,

& ex-

ponendi Ariftotelem.Vcritatieniro incomplexs, (qiiaeeft

temflext, ve-

fimilitudo,velconformitasaftfisincomplexiintclledtiisj ad oppoiicum (implex ,feuin-

ro fUlfitas

complexui-n,)

tffOttitur.

rantia,vcritaci vcro complexat opponitur.

non opponitur

faliicas

,

fed igno-

& igno-

qu6d nulkim

cft

omne feparabile,etfi non adu

Vide huncnocancercxponenccm Auguftinumin i.dift.i.quasft.^. Ex his brcuirer ad argumencum dico,qu6d hic

in inteUeftu, , 5c de veritate coropIexa,& incomplexa.habetifte mirabili fubcilitatefcaturizatum^. Metaph.q.3.

eft

,

tremis. Si vero infeparabilecapiacur aptitudina-

cundz obiedionis , de multiplici acceptione ve-

videatut

7 '•

naturam ^ fubie(5to , vc calor ab igne , ncc propter hoc di^a Porphyrij pliciter infcparabile pec

pocentiam fcilicec,vel fecundijm apcicudinem. Si primo modo,hocconcingitadhucdupIicitcc, vel fcilicet fecundiJim potentiam natucalcm , vcl fu-

Qupd addicur de

etmphx*

liccc cale

rabile

vt

cata albo, liccc foccc illud

i^nerantia,

infepacabile

eft

in fundamenris

yeriiicatur de lapidc,& ligno.

Vtritattin-

modo pci»

Pcimo modo pcobabilicec quod nullum accidcns com-

calibu$,& definicionibus eorum,qus verificancur ,

jfnf»

modt,

uac cancum facilicacem fepacabilis.

cis,&

calce Apocalypfis.

^9-

cacis,(iue facilis,(iue difficilis.Secundo

fubie(5to fubie(fii,non

tes

^9.

qu6d accidens poteft dici infepacabile duplicitec, fcilicec vel negatiue , vei ptiuatiuc. Pcimo modo lyin dicit negacionem cuiufcumque fepacabiii*

eft

proprieoppoficuminadie£l^o,&

liic^

fim-

, vei non quod adducitur ex 5. Metaphy-

piiciterloquendo, coruiis fcilicetalbus niger.Et ad illud

quod loquitur deconccptuincludente duo,quorum vnum dcftruic rationcm formaiem, (icedico,

feu intcliei^um efrentiaiem altcrius

exemploiilo de homine irrationali

, ,

vc patet in

vbi

non cft falfitas proprie ,niCi virtualitcr,

tamen

feu habitualitec

7^*

t

Qu^ftionis didtum eft. Modo albedo npn deftruit inrelledum eircntialem corui > ficur nec nigredo conftruir. Ad aliud, negarur afturaptum.nin forte in hatualiter forte

(ed potiiis ignorantia

>

,

vt

<juoquomod6 virtualienim incomplexa apprchendi non formando complexa & pra:miftac , non inferendo conclufionemjvr patet i .Poftcriorum. Similibitu, vel in potentia, feu Poftiint

ter.

;

ter ad aliud,nego ibi eire feparationem diuifiuam complcxionalcm, nifi vt priui , fed fi ciret^poftct ftare fine repugnantia intelleftuum,vr dicit Porphyrius, & vltima refponfio DoAoris, quae optima ad propofitum cft dc aptitudine enim po-

&

:

tentiali,& fa£lo

,

ligi,& elfe album

non inconuenit coruum :

intel

quare, &c. Solutio tamcn

•

illa

fecundaDodtoris proccdit dc fadlo communitcr, de porentia naturae.

&

Ad aliud, ncgo alfumprum

7JT»lfum

^

effe,

imptjfibilt

e£i difftmnt.

falfum,

& aliud impoflibilc

Aliud etiam

elTe

incompoflibilia,

:

,

aliud

XXXIII.

cnim

vt patet

i.

cft elle

Coeli.

tur efle pafllones

produdio paflio

non longc

articulo fecundo.

,

a fine

,

& vbi fupra no-

Vide optiroc in

In 4.dift.yo. qusft.

finali.

in ^.dift. 14. quaeft.

Ad vhimumdico, quod Dodor foluir

i .

&

fufficienter

argumcnrum, vt vidctur habcre efficaciam

ad propofitum , vr ex didis patet , foluendo illas obieftioncs ad finem folutionis quacftionis licct polfet ncgari illud alTumptum, vr fupra,qu. j. :

de Genere

didum

,

cft

:

quod fcilicetmodi

in-

&c. Argumentum ctiam prdccdit de fundamento iramediatc aptelligendi funt feparabilcs

pUcabilis

quo

,

non de

,

correlatiuo accidentis

intelligitur dcfinitio

,

,

vt prius didlum

de cft:

hoc cft , de fubiedo in tjuo , non «ir ^«9 , propric ioqucndo Logice , vt fcis. Aliud enim cft comparare accidens ad album , & ad fubicdtum fundatum in lapide. Licct autem neccllario infit in ordinc ad fecundunT,

non tatDcn ad priraum , y

raodo accidcntis reaiis , quia in prxdicationc exercita , dc fccundo pracdicatione_/^4/(«. Licct ctiam in primis exerctt* verificctur cx ftgnam quodammod6 , non tamen in fccundis , vt patct. Poircttamen fieri

Dc primo etiam

dicitur

vis dc intcntionibus

tur

quia

,

fic

fundarocntis

non Inttntienis

^ktmtJo n*ttffitri*.

polfunt

. ,

,

vt fcientificc ponfideran-

&

cflc ncccflariae impofvt fic videntur inefle habere , quia alitcr confidcrari completc

videntur

fibiles aliier fc

&

cum

fint circntialitcr rcfpcdiuac,

alTumptum vidcrctur habere aliqua^ lem apparcntiam fed de hoc fupra fufficienrer pertraftaui. An etiam fundamcnta in elTe cogni-

&c

fic

illud

:

immutabilia , vide iftum }. dift.i.qua:ft.4. in materia 8. dift. eiufdem , quacft. finali , 8. Quodlibcti. Dato ctiam quod efdc Ideis, fenr , non fequcrctut quod fundatain eis elTcnt

to

^v«*t'*"

&

ringentcr caufante. NeceffitM ctiam contingenfunt modi cntis realis, lic^taliqualitcr ad alia

transferantur

:

complexorum

modo

tamen eft dc ncceflitate incomplexorum , quia primo

fccus ,

&

nihilfimpliciter neceflarium, nifi Deus: modo plura alia , de quo alias hacc pro

fecundo

:

nunc per accidens de accidcntc pcr accidcns

di-

<^a raptim fufficiant.

Q^.iESTio

XXXIII.

qusE cft }6. apud Scotum.

ytrum Proprium O*

Accidens fojjint dici

de aliquo eodem

.<*

DE

&

P R I M o , quid Vroprinm, quid Actidens^Sc quotics accipiuntiir pater ex facpc ,

didtis

;

& de congruo, &

\ncpojfihilitM attenditur

abfolutc ctiam accipicndo

I.

ifta

duo

vt fupra

,

oftenditur, efle diftinda Vniuerfaha.

Dici hic intelligicur pcr pracdicari', enunciari, feu applicari in ad;u exercito, vcl ctiam y^»
Cum dicit de ali^juo «^«1, reftringir rum

quod aliqua funt propria,

eft

funr poni accidenria alibrum

,

fc,quia cla-

quac

non pof-

vr rifibilitas

,

&

huiufmodi. Scd de aliquibus aliis dubium eflcr dc qualitatibus elementorum , fecundiam quod rangit in opponcndo , idco dicit in particulari de aliijHo.Hic etiam accipit aliqm non pro fubic«Slo

& iftaduo primar-inten-

primJE-inrentionali,

eft quod fic dicuntur de homine album & rifibilc fcd accipit ifta fccunda:-intentionaliter,& fubiedum pro proximo fundamento per fe , & immediato

tionaliter

eodem

quia clarum

;

vtpote de

,

:

applicabilis, vtpote albo, vcl rifibili cer de aibo pollet dici

quod

fit

,

accidens

an ,

fcili-

pra?di-

& proprium eadem prac& hoc refpedtu eiufdem vel rcfpcftu

catione denominatiua,

patet.

74-

hoc non obftar.quia ctiam

tia

&

hunc

fed

:

cft

plurimura funr rcfpcdbus intrinfeciis aducnicntes, fed an aliquar fintcxtrinfccus ralcs,confidcra:nlaximc quando ab extrinfcco infunr con-

i. dift.tf.

I.

intclligere, vidc

«e

iix-

,

folaendo rariones opinionis , 45. dift.i. ReportatioAum. Ad illam propofitioncm Auguftini,patct:nam liccc fallatur , non ramen eft rcpugnanria intelieduum. Sed fi volueris propofitiontm in fe be-

^uadl.

,

A*t

&

taui

617

non ab re potldcrari an

rcfpcftus inrrinfecus aducniens,fed fiiprkdc his tcrigi,& infra adhuc fupcr Prjedicaracnta habct videri. l^ro nunc dico qu6d

repugnantia intcllc(5buum.Sunt etiam multi moincompoflibilis , de quibus di falfi poflibilis , alias. Vide notanter infra , fuper i. Perihermenias, qua:ft.9.

poflcr

tentioncs fint rcfpcftus inrrinlecijs , an certe cx- /«/«,,, rrinfcciis aducnicntes. Dicuntur namquc cora- «n fint r: parationes pafliu* in^doarinahuius,& ficvidcn- *>"•*">>"»»'

& aliud includcrc & ita non cITc conccptibile finc impoflibile

ramen

Ibi

fint

&

&

&

nccelTaria

,

vcl ncccirari^ infint

,

nifi fortc

ceflitatcconfcqucntis dumtaxat,compararis

ncIci-

cxrrcmis , quac tamen comparatio contingentcr fit ab intellcdo creato.

licct

Scotioper.

Tom.I.

dicatione,

,

diuerforum. Pollet etiam intelligi alitjuoeodem, fcilicet fubiefto

,

vel

fundamcnto , in prrdicatione

*•

ftgnata

ftando jn intentionibus fup^onentibus pro rebus , vt fubiedVum eft de epio, vel CQfrelatiuum,&

ncdum

in tjuo

,

& tunc

ly.

etdent potcft intelligi,

vcl de identitate nuraerali, vcl fpecifici

iufmodi

, vel hudc quibus in fequentibus magis fpeci-

,

ficabo in particulari.

Ordo qua:ftionis duobus

,

patet

,

quia pqftquara dc his , de-

ranquara diftini^is vniuerfalibus

tcrminauit,congruum erar difpurarc de compoiV fibilitare

,

vel incompoflibilitatc

eorum

,

refpc-

ciufdcm fundaraenri. Diuifio communis,nifi qu6d fecunda pars fubdiuiditur aliqualiter fecundum quod duos modosdicendi ibi ponit.

Gt\i

De Secvnoo,

arguir 'duabas ratio-

nibus pro parre aflirmatiua.

comparando

qualitates

Priraa fumirur

clcmentorum ad

CCc

ipia,

&

}•

Expofitio

6i8 4: ad mifta. Primo njodo funt propria

,

fecundo

refpeftu ipforum elementorum, oftcnditexdiqu^ft.i.de AcAisprius,quacft.3. deProprio,

ftacim dicam. Sed in

cidente

i

ia

illis

diuifionibus de Accidente, vbi

habecur quod accidens confequens rem ratione formas fpecifica: fit propriumihuiufmodi funt taies qualitatcs refpedu clementorum , vt patet, quia non ratione matcrisc eis infunc , cum fi;;: aftiuae oranes , licet antonomaftice duac dicantur aStiax

&

,

alix duae paflluae.

refpeAualiorum

Qugti autem

fint accidentia, pacec ex defini-

rione accidentis. Et quia forte aliquis diceret

quod non

func eiufdeni rationi$ in hi$,& in

illis,

hoc excludit notanter, ex comparatione elementorum,& miftojrum fecundum tales qualitatcs,vt habetur z.Me-

ied aequiuocc conueniunt eis

;

taph. text.com.4. Jgnis, inquit, efi cdidlffmus

autem

:

efi

frf/ow.Quam litteram adducic Philofophus ibi , vt oftendat prima principia effe veri{fima , quia videlicec lunt caufa vniuoca veritatis aliis, Vnumquodque autem eft maximc tale i quod eft caufa vniuoca aliis , vt fint hic aliis can/a

Vult ergo quod veritas conueniat vniuocc principiatis , licet cauferur ab his , in illis. Ec facic maximc pro incentione huius contraThomam , alios, ncgantcs aliquid efle

&

principiis

&

commune Deo

& creaturac

&

fubftantias

,

acci-

&c. Nifi ^gitur intenderet Philofophus quod caliditas conueniret vniuocc igni,feu cali-

denti

ditati

,

ignis,& c^Iiditati miftorum,iIIa propofitio

&

intencum fuum ibi,de caufa caufaco vniuocis applicando ad vetitacem ^ vf paict. Similiter fupeilatiuus inciuditcomparaciuum, fi nihil eilct ad

igicur ignis caIidiflimus,ergo calidior

paracio

(maxjmc Phyfica) habet

fieri

:

com-

fed

in vniuoco,

(Etiam fpecifico,vt patet y.Phyficoruraitejct.com.

& inde habetur, & alibi faepe

24.

;

ergo,&c.

Sccijnda ratio procedit ex comparatione lucis

J.

^d corpus luminofum, £tu primi cius.

eft

& ad mediummam refpe-

propriura

,

quia fequitur forman)

Quod

oftendit exdiueifitatelucis in corporibus fupercoeleftibus , vtpote SoI« , ftcl-

&

lis

,

& huiufmodi

,

quod confin^t ex diuerfitat»

formarum ipforurr» nonenim niaicnamcorura, :

quam habent

confequitur lux , cum ffl de fc chaos,vt dicitur refpcdu vero fecundi eft acciifi

dctur , addere

ipediuis

cam

,

:

dens , vc parec ex definicione accidencis. Ec fimilicer , vt prius oftendic quod cft eiufd^m rationis ytrobique , quia habet idencicacem nominis , 8c rationis. Nam vtrinque , vel vtrobique eft adus lucidi .inquantumtale, qualem racionem aflignac Philofophus t. de Anlma , icxt. comm. 6«?.

& alibi. Ciim. dicicur in licccra

,

Trimum patet.

IntcIH-

&

ge pro prima parte minoris infta , vbi communicer habetur in originalibus , Mindr patet, debet ^oni , ficunda pars mimris patet , &c. Vel fotmetur argumcncum aliccr, ponendoillam lirteram , lux in corporelurninofi, &c. vfque ibi , Sed :

quod

,

argumento oporteret,vt vi-

relfeElft

eiufdem

& maxime in rc-

,

forti fubintclligit

,

vt infri di-

argumcnta tamen rcgulariter ad partes quaeftionis funt Topica , qnare hic non eft irhmorandurn in corpore namque quaeftionis ponuntur rationes efficaccs pro conclufione affertiua communicer , & fpecialicer in dodtrina :

:

huius.

Deinde refpondet ad quaefitum. Vbi duo facit. Primo modum qucmdam dicendi aliorum recitat , & impugnat breuibus. Secundo opinionem

&

&

pofl[IbiIc

quia implicat contradiiftioncm. Secun,-

do modo :

eft

& maximc in rpfpcr

benc poflibilc,

immo fic non

funt oppofita, fcd tantunj

func rcfpeiflu eiufdem , vt fupra fa:pe diAum eft. Pater enim icfiHus non funt oppofica proprie, nifi

rcfpcftu eiufdcm de

propofito Proprium

eodem dicancur

:

ita

& Accidcns dc eodem

,

in

rcr

fpedu
iautem dc

eodem

refpeftu eiufdem

,

fcqueretur contradiftio

,

,

quia tunc

ficut ex aliis opppfitis

&

de eodcm didis. Et exemplificat de Genefc Specie , diftis dc eodem , rcfpedlu diu<:rforum, vtpote fuperiorum infcriorum , vt patet per Porphyriurt) pap. de Specie quare argumentum ppft oppofitum infufficiencer procedic , vt notaui ptHis. Haec folutio videtur habere bonam ap-

&

:

parentiam ex didis Philofophi ,

& huius, in ple-

FJfquelocis.

Ad inferendum namque contradidionem,

:

&

&

ipfius,&fimiIicerAccidencis,oftendensqu6dnec , nec diuerforura , pofllnt dici de eodem. Accipiatur vcrbi causa rifibile in or- ff^t"» dinc ad hominem , clarum eft quod refpedu ho- f,/j-^„, ^j,^ minis non eft accidens , cum fic eius proprium: ^, etdem. hoc etiam tu concedis. Comparetur idem rifihile ad afiud , ytpote ad lapidem , clarum eft qn6d lapidis non eft propriurn , quia idera non poteft cfle prpprium diucrforum fpecie, prim6, necfe-

rcfpedlu eiufdem

cund6

,

nifi fit

prim6 communis vtrique. Nec

potcft eflc accidens

non

fuiflet

&

commune laptdis

proprium hominis

,

,

quiatunc-

quod probatur

cum eo

cx conuertibilitate proprij

& fof mando confequenter maiprem &

Conuenit enim omni

rem

dc-. lux in corpore luminbfi

non contingeret,fi alceri qualitcrcumquc in iden-

dio

&c.

mino&c. Sed in me-

,

&

ginalis,vbi

,

primum erit ftiaior , & littera dri-' dicit , MinorpMet , bcne ftabit clige Cic

:

,

,

cuius

& foli & fernper ,

:

eft.

quod

titatc rationis conueniret.

Ex

conuertibilitate igitur proprij

fluod volueris.

cuius eft

Ad oppofitum arguit ex oppofitione harum intentionum , yt fupraex definitionibus ipfarum patet. Sed codehi medio poflet oftcndi qu6d

ritur.Et ficutgracxa exerapli

''

_ ^*

quando pra:dlcatum cft.refpediuura , oportet quod pppofita dicantur de eodem fecundum idem, & ad idem quae particula noh additur in abfolutis. Vide huncin 4. dift. 10. quaeft.^. & alibi f^pe. Et Philofophum i. Elenchorum definienteth Elgnchum. Sed Dodor vnici ratione quae fatis demonftraj ) impugnat hanc viam j ( modo ineflcndi hoc ex definicionc Prbprij ,

in corpore luminofi ^Sic. canquaiTj praefuppofitum: ,

7*

paucis declarat. Primus mopropriam ponit, dus dicendi eft , fuftinendo partjem aflStmatiuam qnzfiti. Eius motiua fuht ante oppoficuni refpondet ad motiuum poft opquxftionis , pofitum , fcilicet oppofita conuenire eidem , vci dici de codem, poteft intelligi refpedu eiufdcm, vel refpcdu diuerforum, Primo modo eft im-

«ftiuis

t alia.

£,

non polTet efle fpecies & genus, vel fpecics , quod fortc etiam verum eflet > vt

& proprium

&

4-

idera

modo accidentia communia. Qu6d fint propria

,

cum eo

habetur quod eidem fundamento , nec refpedtu eiufdem , nec rcfpedu diuerforum , poflunt applicari hacc duo , de quibus qua:,

fatis

formaui argumeoim de

9'

,

QusEmonisXXXIII. de

rijtbill , ita

confirmari ris,

cx

illa

tenec.de quocumqucalio. Et potcft

h«c ratio , &: folutio fequcns Dodo-

definitionc tcrtiaaccidentis,quam po-

nit Porphyrius cap. dc Accidentc

,

pcr remotio-

nem yidelicet omnium aliorum ab accidente. Quod fcilicet non cft Deus, nec Spccies,nec Difrcntia, nec proprium ,&c.

quod non foh^m in-

tcHigitur dc fccundis intentionibus vcrificatur in primis.

fcd ctiam

de hoc, ratioDodlorisfacit fidcm. Concludit confequcnterDodor partem negatiuam quxfiti,cum ratione iam dida,itcrumexpIicando ipfam. Refpondct confequenter ad argumenta prin-

10.

Ad primum

tjf*

cius oppofito,vt'priiis didtum eft

ncdum

:

mod6 elcmen-

repugnantia intelleduum poflunt fub oppofitis qualitatum primarum , fcd intelligi fine

earum , vt patct in tranfmutationibus elemcntorum ad inuicemmam ciim generatur ignis cx aqua , priiis alteratur aqua ad caliditatem ( remoucndo fucccffiuc ip/lus frigiditatcm , adhuc mancnte fubftantii realitcr cfle fub oppofitis

tMia,

aqus

quod

fit

poncreabftra
:

:

uocum , in concrcto vei6 multiuocum , fcu arquiuocum ergo concrctum, & abftradtum non idem ;

pcnitiis fignificabunt

:

confcquens cH contra

te,

& anteccdcns.Vidctur igitur manifcfta con-

tradidio in didkis Dodoris hic,& alibi. Sccund6,arguit contra aliud didlum in foluti©fcilicct

fundamentis in concrcto , indudiue oftcndendo oppofitum.de tifibilitate,& albedincrcfpcftu horoinis

nam primum cft proprium refpedu ipfius,

:

& fecundu accidcns.Et h aliquis diceret,qu6d talia in abftradlo acceptai

non funt Vniuctfalia ,

cIuditDodor hoc,dicens quod conuenit

ex-

cis rario

VniucrfaIis,fciIicet/»rrKiV/jr/
& albedo funt tctmini c6muncs,habcntcs fig-

tas

nificata lia

:

huiufmodi , & fimilircr albcdo, &c. Sed non funt alia Vniucrfalia practcr

,

fecun-

fedrifibilitas cft

& Commentaterem

,

in plu-

crgo

,

Ex hoc non

igitur manifcfte apparer»

proprium ipfius aqu^, fimiliter dicendura eft de aliis. Vide infra, quxft.4. A^tepraBdicamentorum copiosc ad harc. Alia refponfio proccdit fimilitcr , negando idem aflumptum cx alia^taracn ratione, eo qu6d videlicet non confequuntur formam clemcnti, fcd potiiis matcriam. Licet igitur habeant caufrigiditas

fit

.

fam quodammodi neceflariara

in fubiefto

,

non

&

,

hacc quinque.vt priiis,quacft.9 oftenfum cft,igituc comparando haec duo ad homincm, habcbnnt ra-

horum quinque , "non alteriu» quoad ptimum & Accidentis, quoad fecundum ifta autcm funt abftra(5b,vt pationem

alicuius

qu^ra Proptij

,

;

;

ictjigitut abftra<Stis

contra

eft

Ad

rcfpondct Do£kof fingulariffim^.

ifta

primum

conucniuntintcntiones,quod

tc.

in

forma

tio, feu multiplicitas,

qu6d matcriam confequantur declarat , quia

duo

delicet funt principia adlionis',

vi-

& paffionis, quae

&

prim6 infunt indiuiduo , confcquenter , vel per acddens fpcciei , vt communiter allegatur ex primo Mctaphyficsin Prooemio. Concludit igitur qu6d huiufmodi qualitatcs poflunt poni accidentia fcparabilia rclpedu clcmentatorum , infeparabilia rcfpcdtu elementorum , vt patet de nigto refpeftu corui,& lapidis:nec tamcn horum, ncquc illorum funt propria. Duplicicrgoratione

&

falfum

cft

aflumptura.

Ad fccundum principale , admiflb qu6d lux in

Zm* in ftrpo- abftra6to fit eiufdem rationis in corpore Iumino rel="nofollow"> r» Uiminofo fo , medio , non tamen habet cundem modum <^ in mtdio iiM hAbtt tS- cflendi hinc inde quate nullum concretum dititm mtdum ftum ab ipfa eft vniuocum hinc inde. Quatcon-

&

:

idem fignificent qu6d lux ipfa, tamen connotant varios modos eflcndi ipfius in fubie(ko. Nam concretum fignificat formam non abcrcta lic^t

folutc ex

modo fignificandi , fcd fccundiim qu6d

cft in

fubiefto , vt fupta cap. dc Genere , &alibi, tadlum eft. Et infrk in AntepraBdicamentis,quarft. 8. habct videri,& ftatim in j.articulo clacius.

Quate cum intcntioncs appliccntut concrctis , vt fupra didum cft facpius , & maxim^ hxc quinquc Vniuerfalia, hacc duo nulli ciderB concrcto applicaniur:& itaargumentum nihilconcludit. Declarat pcr

cxcmpla varictatem illorura concrcto-

rum,& patet littcra. S(9ti«f«r.

Tom.

tio poteft intclligi

iraportat

nificati

modi

modo cft

Ad

fcilicct

duplidter, fecundurii qu6d ratione forraalis fig-

fcilicet vel

ex diuerfitafignificati proueniens. Si primo

multiplicitas

,

,

J£quiu»catt$ ttnetiitrU im r»iitn*

ttif

nttati^mn in»

ftrdt fjMtM*tMtiinfin T»titnt figuifi-

benc fcquitur qu6d ct- ttaiftmaik'

&

iam in abftrado

fit : fimiliter c contra , Ci vniuocatio,vniuocatio; ^ contra, ab abftradto ad concretum infercndo. Si vcr6 fecundo modo conuenit multiplicitas , non fequitur quod

&

in abftradto

%,

t

nec ex vniuocatione abftradli Tcmouctur huiufmodi multiplicitas. Et exemplificat de Jano , fcu /«74//wo , quod malti-' fit

fimiliter

:

, fccundiira qu6d habet diuet fam habitudinera ad diuerfa connotata, feu pona-

plicitcr dicitur

tur vnura

Jamtm

,

concretum , feu

plura. Rcfpicit

& id quod cft foririalitertale

& id quod

fignificat fanitatcm

huiufmodi

;

,

enim

vt animal;

, vt vrinam , vel conferuatiuum fanitatis , vcl fani , vt diactam , vcl vas , pro quanto contentiuum eifediui fanitatis , id quod eft efre^iuam fanitatis,vt mcdicinara. Quare /kmm vmUipUx vt habet Philoibphqf 4. 7. Mctaphyficac ; fcd ad vnum , hoc eft, analogum , fanitas \etb vniuocum eft. Similiter dicendura cft in propofito delucej&eiut concrctis. Hoc idcm habct ifte In 4. didindlio* ne 1 1. qucftione 1. Cikm igitut dicis, qood idem

&

quod

id

eft

&

I^.

&

fcd non eodem mo, vcrum cft do quia abftradum abfolutc concretum in otdine ad fubic^um & quia talis ordo , fcU moCcc 1
fignificant

,

,

:

/,

,

vel rationc connotati

,

te ipfius

,

quod

iquiuocain concreto,vcl multiuocafic

taraen Caufam pcr fc , vt fupri dixit ita funt accidentia infeparabilia , non tamen propria. £c :

14.

qu6d intcntiones taBtiim applicantur

terminus altcrationis

&

tjfndi.

eft

ctim genetatio ribus locis.

II.

mirum igitur

:

communia , de pluiibus vniuoce dicibiarguatur ergo fie , Omne vniuocum multis; fe habct ad illa fub rationc alicuius vniucrfalis:

in

1 1,

cum, &concrctum non, fcd multiplex, vt arguatur fic illa non fignificant praccisi idemiquorum vnum cft vniuocum , & altcfum multiplex , feu multiuocum fed pcr te Ihx in abftrafto cft vni-

quam inducitur ab agcnte naturali caliditas, qua cft oppofita fuae qualitati primje, cuiufmodi eft frigiditas ) qukm generetur ignis, ,

dum Philofophum

II.

bctur

ne ,

vcl ctiam intelligi fub

,

fin-

inftatdupUcitcr.&fatis noitnter.Pti-

m6 ex identitaic concrcti, & abftradli, quoad fig-

vcl fubj oppofito proprij

dupliciter.

fit,

nificatum.maximi indoarina huius,vt infra, di6kaquxftionedcdenominatiui$,ad plenum ha-

ergo

fffuntfHbop. ta ftfitufrim*-

fww fnslit»'

fit

gulatis

Prim6 , ncgando aflumptum de qualitatibus elemcntorum , eo qu6d impoffibile cft fubicAum eftc finc proprio, cipalia.

XUimntM

,

Quicquid tamen

619

Sed contra hanc folurionem, Mch bona,&

»*«?*, ««m4

Expofitio

620 .|j

dus clTendi in fubieao

tum

multiplex

eft

multiplex,idc6 concrc-

Ad fccundum

dicit

,

quod

fua infcriora propria

ouoad

rifibilitas in fe

,

5c

& fimilitci: albedo,

,

vniuerfale.vtpotc fpccics : in ordine tamcn ad homincm n,eutrum eftvniucrfale, fcd tantumin

fit

Primum

concrcto refpe
eft

pro-

fcilicctrifibilc, & fecundum accidcns, confirfcilicct album.vt fupradiaum-eft. Et mat hoc cxproccflii Porphyrij.cap.de Proprio,&

prium,

Accidcnte,& 17.

littera patet.

Circa difta in folutione huan ius qujcftionis occurrunt aliqua dubia. Primo, poffit fuftiilla prima rcfponfio adquacftioncm an etiam rcfpcdu diucrforum oppofita neri ,

De Tirtjo.

&

^

t

poffint conucnire

eidem

,

& an

intentio Generis

vel Gencris & Proprij fcu Speciei,(Sc & fimilitcr dc aliis, poffint conucnire ci-

& Speciei Proprij,

;

;

tcnct

Dodor

accidit

:

&

,

fe-

poflct obii-

,

fubicdum

alicuius

proprium fcdhomidifgregatiuum iii accidit albedo, vel album, crgo visus,quod eft paffio albi; quare ipfi difgrcga,

accidit

quod addopropter vcrba tahs. Similiter

idcm patet de

op-

Nam

famofa locutio

&

,

relatiue oppojita

fed

:

verificatur propter idcntitatem,

diuerfitatem fubftrati

dcm

rclatiue

funt oppofita refpcdu diuerconfidcrata , VI fupra patct fapiiis.

refert dicerc reUtiua

&

talc

non

pofitis,quia

forum

i.de Aniad priuatio-

Ariftotclis

ma, comparantis imperfede

ncm

ncc talia:

funt relatiua

propinqui

nam

:

ca-

oppofita, ideo ad diucrfitatcm fubftratorum ablolutorum,dicuntur ha:c rclatiuc oppofita. quffi

,

fiunt confcquenter

Ad aliud dico probabiliter , quod nuUac dujB harum intentionum propric,vt difparata: funt, attribuuntur eidem fundamcnto , vel fubic£lo,

&

ei

illud

:

De Gchcrc Spccic quia Spccies fpccialiffima , de

,

conuenit intemio Gencris,vt pa-

& fupra fatis habc* & DifFcrcntia & Gc-* nere & Proprio & Spccic;& DifFcrentia & Specie & Proprio & Accidente & fimilitcr dc Gcncre & Accidcnte & Specie' & Accidente de tct cx rationibus

tur.

Similiter de

eorum ,

Gencre

;

;

:

,

;

minis,

nam

& & fic dc aliis propriis paffionibus accidcn-

colori applicatur intcntio gcncris

&

,

ratio-'

tiampotcftargui.

ne communicabilitatis

Similitcr arguitur infecundis intentionibus: accipio proprium Vniuerfalis , vel Generis , vcl altcrius fecundx-inicntionis,& patct quod com-

bibihtatis talis

,

dem

fcd intentio accidentis applica-

parando illud ad fuum proprium fubicdum , ei conuenit intemio proprij vt modw , ficut & aiiis propriis : comparando ver6 ipfum ad fundamentum primac-intcntionalc, vcl fecunds-inficut

&

,

ei

applicatur

intcntio Accidentis,

fuo fubiedo. Cui enim accidit genus,

cidem r.ccidit proptiura gencris , vt priiis , ergo , &c. Item , vidctur maior compsffibilitas iProprij, Accidcntis cidcm fundamento , qukm Gencris Accidens conueAccidcntis fcd Gcnus niunt cidem fundamento refpcftu diucrforum.vt

&

&

&

;

colori,ficut fupra,cap.dc Gcnerc,qiia:ft.6.conccf-

fum

cft,ergo,&c.

Sed fuftinendo Do£korcm

,

qui nihil dimi-

nute dixit , ad hacc refpondctur. dico , quod non vidctur probabilis tabihs

refponfio

illa

iiniilitudo

,

de Gcnerc

etiam forte

fallit

,

vt oftendit ,

Ad primum ,

nec fuftcn-

Dodtor.nec

&

&

Specie proccdit , capicndo Speciera ex-

nifi

tantum fubicda, qu« vthic ponitur oppofipracdicabile contra Genus, , fcu difparatum de quo infrk magis dicam. Ad aliud dico , quod non proprie oppofita, vt.oppofita, dicuntur dc eodcm,ordine , nec refpedueiuld^m, nec rcfpcdudiucrforum.quod patet I de contradidoriis , quia non funt propric contradidoria , fi comparentur ad diucrfa ^ j„ rcfpcdiuis , dico : in abfolutis vero nec jcfpeau ciufdcm , nec rcfpcau diucrforum diciintur de codem. Simihter contrana non difimili.» cuntur dc codem , & fccundijm idcm , tcr eciam ncc rcjpedu eiufdem , nec rcfpedu hoc vt formahter talia funt; diucrforum ;

gcncris

:

tur ci rationc inhzrcntias turas

alicnx

,

&

&

&

quod dico propter verba

Philofophi, 5. Phyfi-

contra-

concernentiae na-

Et

fi

dica-

quod Proprium rcfpcdu vnius cft fpecies fuorum infcriorum, vel aliquando gcnus:breuiter

,

de Specie fubie-

licct aliqui diftinguant

^i,&

prsdicata, dico nihilominus quod non proprie , fed quodammod6 fimiKtudinaric dicitur fpccies , vcl gcnus

pro quanto , fuo modo,

,

dicitur de fuis infcrioribus

mcn

non

,

ficut

& alia

:

fed ta-

ncc illud fupevias , fed aliqua , vel aliquid infcriorum fupcriorum.Similitetdico deDifFcrentia,& Specic, atque Genere. Et fi adducatur Dodor in i.Reportationum, diftindione ij. quxftione 2. vbi dicit quod omne vel reducitur ad Gcnus , vel ad Speciem. Dico , quod circunftantia fcripturarura illuminac illa

funt proprie inferiora

,

&

**«

fentcntiam.

Addit enim DoOior , quoniam , {nqait , illud eft proprium, vcIdifFcrcntiarefpeftu fpcciei, rcfpcdtu fuorum inferiorumfc habct vt Ge-

quod

Nota ly vt , quia fimilitudina-

ric loquitur vt dixi.

.

,

tur

nus, vel vt fpecies.

,

,&

alterius gcneris.

non tum

proprie Species

quiditatiua:

ad fua propria infcriora eiuf-

tenfiue, pro fubaltcrna, vel cft

lo.

&

hoc fccundijm idem.

patet cx didis

tiuo visiis poteft applicari intcntio Proprij rcintentio Accidentis rcfpedu hoalbi ;

tcritionalc

dnn.

inquantum proprie

,

quibus magis vidcturex vcibis Doftoris , quoJ conucniunt cidem , quod vcrum cft , loqucndo de eodem tjiuod, non tamen dc eodcm ^nei

fpcdu

folut»nondt-

priuatiuc oppofita

inter fe

Similiter etiam

qua maxime intendit Porphyrius, non conuc-

proprij

opprpt» «t-

e contra.

;iitilli, cui

cundum quod cam Cuicumquc ci fic

ip.

&

Accidens.

Itcm , contra conclufioncm quaeftionis

rel="nofollow">l

,

dcm,etiam rcfpcdu diuerfbrum.Pdflei ctiain ponderari qqalcm oppofitionem habcnt Proprilim

&

18.

corum , comparantis cxtrema ad media comparata

cft-

Vere etiareducunturad Spe-

& Proptium

, tanquam aliquid eius,& reducitur accidcns ad Gcnus,vclSpc-

ciem DifFerentia

cicm quia eflentialior habitudo eft ad fua infcriora.quam ad aliena; &prius cft vnumquodque in fe ^uid , quam alterius modm quare eft redu:

.

dio pofterioris ad

prius.

Ad aliud poteft dici,qu6d illaoppofitio potcft poni non folum difparatio communiter difta^fecl oppofitarum difFerentiarum declaratiua,vtpatec cx dcfinitionibus ipfarum-fupcrius pertraftatis: cfle

enim contrarietas

(

etfi

non

fort^ propriiffi-

me fumpta,vt patet)fuflScit tamen adjnfercndan» contradidioncm. Adaliud(quod cftditedtc contra c0nclufionem prin

xi.

Qusftionis ptincipaltfm lA quxftioflem,& tangit

qu6d

/icultatem) poteftdici

& ita dici ac-

ter,& immediatc accidere fubie6lu,

& concomitanter.

Vel

verbis,abfolnta inhzrentii, vel per

mo-

cidens-,& aliud mediate

fub

aliis

bonam dif-

aliud cft principali-

,

dum fequelz. Argumentum procedit fecundo modo,& nmiliter lequens de intentionibus:concluHo ver6 intelligitur primo modo. Non eft autem inconueniens aliquid e(fe per fe rale , & per accidcns aliud,Iicct aliits eifct oppotitum , & hoc /i f\t per accidens illud Hcut habitus idem poteft :

fpeculatiuus,& pcr accidens pradlicus. Qua: non propricfuni oppoiita , quia pct fe, per fc,& peracciden$,per accidens opponuntur. SiccfTe per fe

ut de
& poteft colligi aliqua^

folutio eft fatis apparens, liter

13

didum eft.HaiG

&

tiam,& aliud aliquid fubftantiz,(icut in fimili dixi iam fupri dc inferioribus Proprij,& DifFcrentie. Difgregatiuum igitur visus non eft accidens ligni,nec proprie pars formalitcr accidentis

,

fcd

aliquid ipfius. Et nmiliterdicatur ad aliud de in-

tentionibus. Simile tetigi fupr^ qua:ft. 6. ad Hnem. Proprium etiam non dicitur effe alicuius

proprium

nifi

,

infe

riora confideratum

gMtiHum

efle

, :

& in ordine ad fua infe& ita poteft negari difgrt-

proprium

albi, vt

ad lignum compa-

Mtur , immh fic ei extraneatur, & ita argumentum committit fal|aeiam Aecidentis. Nec obftat quod lignum dicitur difgregatiuum,quia hoc intelligitur per accidens, & remotc , ficut qu6d Uber hominis

vhimaier ib$

minor Ttpu. rinnfti^.

**

*'"*'

rifibilis,id eft.illius

lis:ita

lignum

pcr

difgregatiuum

fe

qui eftrifibi-

cftillud accidentalitcr,

quod

in fe

Hifpant, qui dicit cap. de Oppofitione,qu6d ca-

non

liditas

&

dum

ejfendi in partis definitionis in definito

non

nigro

;

&

albo

In primis maior conuenientia ,

,

&

fupcrfi-

quia

nedum

fcu conceptii tranfcendcnti,

fed etiam in genere ptopinquo conueniunt. In

fecundis tamen minor rcpugnantia

,

& maior

compodibiiitas , licct minor conuenientia fit, ciim tantum in concepiu tranfccndenti conueijiant.Vnde ex vltimisdifFerentiis fumitur, ficut

& encitas fibilitas

tamcn tas

vt

,

ita

& compoflibilitas

,

vel

incompof-

per fc,vel per accideiis aliquorum. Forti

pofTct conccdi vniformis incompofllbili-

omnium vt ^uid confidcratorum , licct non modut. Excmplum dc albo & nigro & albo ;

de Gcnere & Accidente ; & de Accidcnte& Proprio quia duo prpna non diftinguuncur per difFcrentias immediacc oppoft*tas circa idcm genus propinquum, ficut duo vltima. Ad hzc tamen addat ingeniofus led^or plura, Ita dicatur

Sc dulci.

:

vt expedir.

Secund6

,

circa

primum principale,&

folutio-

nem eius,aIiquaoccurrunt.Prim6 an caliditas

&

fic

&

eiufdcm rationis in elemento , mifto, an ilfa probatio ex 1. Metaphyfics hoc fu£Eciencet oftcndic.

Item

priam

,

,

qui

in igne

eft

vt in fubiedlo

,

,

icd in materia

ignis. In igne ver6 eft vt fubftantialc in eo,cuius , t\im etiam ,quia accidens quod confcquicur fubicif^nm ratione formx ipfius ,eft eius propt ium, fupr^ dixit Dodor de proprio, cap.de Accidenie:fed qualitas clemenci eft hu-

eft fubftantiale

&

iiifmodicnam

non

ralia

iiifunt ratione

fed tantijtn quantitas, quia

materis,

fic,non cffent adli-

fi

uat,ficut'iiecmateria,tiecetiam pcr fcfenfibile,&

de

fic

alifs.

Item,illud

quod dicit in

i. folutione,qu6d fciprzcedit g'cnerationem in elementis, videturfalfum ; tum quia fotmx clemento-

rum gencrantur

fuccefEue , fccundiim Ancrmulti Scotiftac fcquuntur hoc , 8. Metaph. copiosc difputat Doftor idcm tum quia tunc ignis manens ignis poffct effe ffigi-

rocm

&

,

&

:

dus,ficur

aqua calida

,

& dedudio folutionis hoc

vidctur oftendere:fed iftud

eft impoflibile, maxietiam habet ifte Doflor in 4. fcmper aliquem gradum calidi-

me naturaliter, vt diftindb.

x.

i

tatis fibi

nam

ipfum forc, nec fub perientia docct.

gnum

quo

determinat,fine

impoflibile videcur

frigidicarc poccft efTc

Hoc enim tanquam

mulci repucant

,

fcilicct

,

vt ex-

rifu

di-

igncm fore

fri-

gidum. fecundarefponfione , qu6d elcmentorum confequuntur ipfa , ratione materia: velipfammateriam confequuntur , & non formam non videtur verifimile , vc

videtur ,

qu6d

qualitas elementi

vel fibi intimius

Scotifpcr.T^m.I,

,

fit

pro-

qu^m propcium,

ty.

;

;

patet cx' didlis.

Nam

quae eft prima

,

non confequunrur

fi ,

'^ i

loquatur de materia

clarum

eft

qu6d illam

quia fecundum iftum ( 3. diftin6fc. I. quaift.y. idem tangic 3 diftind. z. quaeft.4. 1. diftind. 4. ) fubiedtum accidentis , maxime abfoluti,eft ens i6k\i, vc cui infunc

,

&

&

.

1

folum cntitatino. Si , & non fermo de matetia indiuiduali , vc quibufdam placet , fiue illa ponatur materia prima , fiue materia fignata quantitate , fiue hzcccitas , adhuc non vidctur verum qu6cl qualitates elementorum confequuntur illam^imm6 prim6 vidcntur conucnire naturz elemenfcilicct

vero

formali

ibi fiat

principium a^iuum, de materia PhySimiliier illa probatiu cx i. fica didlum cft. Metaphyficx non proccdit , maxim^ fecundiim iftUijn , qui tciict naturam efreprincipium adkioti

,

nec

illa

haecceitas eft

Phyfice loquendo

m$prim6,

&

ficuc prifis

,

non

fingularitcr

inquantum

ta-

conditio agcntis. Infcrius etiam in Poftpraidicamcntis , quzli.4. dicic qu6d caliditas confcquitur ignem in fuo le,

fingularitas

licct

perfefliffimo cire eire

materix ignis

fit

fed tale cfTe non videtuc qualitercuraquc fumatur roa-

:

,

teria.

Ad iftabreuirerrefpodeo.Ad primum dicocum Dodore quod eft eiufdem rationis hinc inde, qaodpofTet multipliciterprobari , qu6dramen ,

eius

16,

licet alteratio

Phyfica

remoto

&

eftquartusmodus ejjendijn^. Phyficorum rexc. comment.i}. Vndc addit ibi , qu6d caliditas

tis , non tamen maior compoflibilitas, feu minor rcpugnantia , vt priijs in fimili diiflum eft.

&

in genere

fed eft ei confubftan-

,

&

:

qualitatcs

Exemplum de albo &

accidit igni

tiale,& pertinet ad ipfius definitionem , ficuc pundlus ad definitionem linez, vnitas ad definitionem numcri addit ibi qu6d modns fffit$' diin ipfius caliditatis in igne, pertinet ad mo-

vltimum,patet ex didlis qu6d genus accidcns non conucniunt cidcm fccundum idcm. Similicer ncgo afiTumptum pro maiori:dato cnim 9°°'' maior iit conuenientia proprij accidcn-

cie.

X j.

cuius oppofitum tenec in vtraqoe folucione ad principale : camen authoritate Petri

primum

Irenr, ci^mdicit in

eft.

Ad

14. diuirfttu

fit

6ii

&

ex diStis Philofophi j.Topicorum.c.i^.

Aliter tamen dico,qu6d nec mcdiatc , nec immediat^ illud quod cft proprium vni.cft accidens, auc illi,aut alteri : aliudeftcnim effe accidens, aliud aWquid accidentis ; Hcut aliud eiTe fubftan-

.

XXXIII.

pro nunc oroitco. Difretentianamque CCc I

fnaterialis,

inquan

xt,

6iz

Expofitio

inquantum

talis,eftnutnetaiis

,

(ftumeft. Vidcatur ifte z.diftind.i.partci. vbi

^genica pucrefa-

zquiualencec. Ec ciim dicis, ccgo eftcnc pcopcia,

qua efte eiufdem rationis,& per qus media.Similicer dico qu6d probatio illa ex i. Metaphyiics

accidemcomenirerationeforma, poteft intelligi du-

Opcimc cencIudit,licctaliqui|obftinati nonafTcn-

plicitec,vel fcilicet pec fimplicem

ciufdem rationis.

natio pro virtute

,

eft

pro do6lrina

& fupcrbia

tatnen in fui confufipnem

,

& obfti-

pro fandbitate in

cft

fat

:

modum Hmia-

tum afvcndere.Scd de qua Vniuocatione pcQcedic Anteprsdicamcntorum

cumque vniuocatione vniuoca his

tislitigni.

.<>

S

8c ,

prium

,

&

num

&c aiibi faltem

qua-

potcft poni caliditas e(fc

illis.

Ad aljud ncgo

^a

,

qualitatera elementi cfle pro-

Ad PctrumHifpa-

vcl intimius proprio.

huius opinionis , poteft yno modo refpondcri pet intcremptiOnem , vt communicerin illo loco negatur.Vel quia poteft probabiljter declarari , dicatur quod pcr confubalios authores

,

noh intrinfecum

emanacionem k non alia efficiencia exccinfeci quam fubie<^i pcodudiua , & cale accidens dixi ciTe cefpe£tum fundamencalem,& pcopciiim illi cuius eft,& idem cealicec ei, pcincipiis inccinfecis quidicaciuis,& ,

produ(3:ione.
& hoc

,

& etiam

\ fubie£bi

vel ab ipfomec fubie^jto

caufa excrinfcca clus formalicer

,

vel

fcmper camen

,

ab ipfo fubic^oarquiualencer , quia focmam qua pcoducerec fufficiencer in fe , prius nacura habeclicec foctc abcxccinfecopcsueniacuc; cale accidens pono cealicec diftindlum a fubiedo , vt plucimum abfolutum,cuiufmodi in pcopofitQ

&

&

&

dico efTc qualitatcm clcmenti. PofTct eciam diftingui de fpcma, vcl fcilicet io Elementotum

fed quod~confequitur naruraliter fub-

tatiuo fpecifico Mctaphyficali:& ficpoteft expo-

quftlitatet

vbi fupca dixit pcopcium confcqui

ipfn confe-

partem quoad nos, & a pofteriori , per additamentum definientem , ficut i. dc Anima dixit ligit

ni Doftoc

,

formam fpecificam & hic dicit qualitates elemenfotum confequi materiam, hoc eft,elemcnta :

& quiditatiui

le refpetSlu cfTc

extendendo eciam ad accidentia connaturalia in ede perfe(Sko,& natur£,& realisexiftencia;, &infeparabilia^&nedum proprie propria.Ec exempla qua; adducuncur currunc de definicione per extrinfeca,& fic faciunc pro hac foIucione:fed clau-

quod confequuncur formam vt inmateria,non tamcn formam, vtformam ,licct racioneformz infint.Si aucem aliquis fingerec qu6d finc propriai in gradu decerminato,& hoc vel intenfiflimo.vel remifTo , accidentia autem infr^ , vel fupra illum

dicant quoad fimilitudinem notificationis, pec additamentiim nunc pcr piius , nunc per pofte-

gradum.facilitcr impugnari poirunt, quia gradu^

Vidc notancer ad

propoficum S.Mecaph.cexc.comm.j.&fpecialiter commento ibidem per totum,& maxime ad fi-

in

nem commcnti ,

vbi finguIarilHmc

Ec quod additiir de ignis

habencur.

effe caliditatis in

,canquam in fubie^lo

dammodo conforme

ifta

diftis

,

quod

materia

videtur quq-

Doftoris hic,infe-

cundafolutione ad primum principale,facir bene prohacdeclarationein Petrum Hjfpanum. Nam fi caliditatem pofuiflec t^e prppric fubftantiale igni «nondixilfec ipfam cfTe inmateriavcinfub-

ciimcommunc fic omni fubftancixin fubicfto non cflrc,cx Praedicamentis cap.de Subftantia illud autem poteft exponi fic, videlicet quod jnateria ignis eft indifferens ad formam ignis &

Mctaphyfici

,

:

,

cum aliisgcadibus,quianonmanet fubie6lum fine fuo pcoprio hoc autem falfum cft , quiara^nent in tota latitudine,vt patet. Ad aliud,fuftincndo didum Dodocis,negoaf:

fumptum. Ad primam probationem, loquitur Do6tor feCuiidum opinioncm communem , qua: ponir generationem termipum alrerationis. Vcl fuftinendo aliam poflec dici quod alteratio praecedic na-

,

jdeo marctia igniseftin-

& frigiditacem, & rcfpe-

mcnta ,

aquas,

if^u

& non

fic

ignis

eius func accidentia etiam feparabilia

,

&

licct

,

cft

maccria ignis

,

vel

quo modo loquicur Com-

&

mentator, Ariftocelcs de m^ieria , in plerifque iocis,& ifte Doftor in i.dift.i. parte i. foluendo mociua Auerroisjvel dc macetiainexiftente , fiue ex ^iM.quac vocacur elementum,& pcincipium.j.

Mecaph.&

i.Phyfic,& alibi faspe.Primum

horum

ad propofitum, quia accipiendo materiam fecundo modo,non recipitcaliditatem, nifi remotc multum , nec rc6|:e pofTct dici fubie^um iacis (apit

eius,vt

argutum

eft.

in eltmentiu

,

licet tota

,

nertuienem

& ita poteft & aquam calefieri &

cfdens cius infeparabile. Et illud poteft intelligi de materia pro oppofito corrumpcndo accepca,

dicimus quod lignum

am

pri,cfJat gt-

noif fenfibilicer mifta,

fuftineri ignem.,£rigeficri

elemcntapcr motumgcncrarij&corrumpi, adhuc praeccdere po-

ficuc

HAlteTMtit

tur^jlicet

complece racionem accidentis habencia , fcilicec a Jcfle , & abeflc, &c. Non fic calidicas refpedii ignis poceftponi accidcns,Iicec fic fimpliciccrac-

aqua;, vcl huiufmodi

matf

rit.

non variant rationem formae & ideo argumentum Dodloris in foluiione conuincit. Similiter non videncuc focmae ekmentocum poflc ftare

differens ad caliditatem

;.

tient

vel

nondur^cione: fcd primacefponfio efficacioc. Infck eciam in PoRpraedicamencis q.4. Doftocponir eundem modum dicendi. Fonc tamcn ifta veca func de elemencis non pucis, nec in ^is fpha;cis,fed inhis infccioribus,qua; func cle-

icSto,

a»

quantur r4-

in cffe Phyfico indiuiduali,quod efle eft m^tcria-

iPhilofophus, accidcntia conferrc ad quod^Hidefi,

rius,fienda:,vt pacetfpeculanti.

^*

eciam nocaui) quod

(vc fuprk

effe ccali Phyfico'',& indiuidualiivcl ineflequidi-

ftantiam eius,dc hoc neceflitacC HafutaE,liccc non (implicicer forte,&perpartcmdefinitionisintcl-

I

Vnde noca

fubftantia:

fiantiale intelligit

clementi

nego.

vel pec ccalem efficicntiatn

ilk probatio patet infra^quzft.^.

3'-

&

Nam ibi

cflTc

tiant,quibus protetuia

ftnfubfim-

opoccet dicece qualieis cacionefuacura

,

elementocum conuenice

notabiliter oftendit qualiter cognofci poflic ali-

)fl:ione,ali4uando

m

tates

non fol^m vc focmacuro,auc tocius compofici, caufae focmalis , fed pocius vt cfficiencis , falccm

pftendic genita propagatione,

CmliditM

Ad aliam pcobationem

vt prjis farpe di-

ficdealiis. Suflincndo etiam

tcft alteratio,cciam

totam

,

durationc,gcncrationem,fci-

&pars partcm icaquod ,

prius

&

alteratur parspcopinduracione difponitur , qiiiocagenti,qu^m intcoducacuc formainillam,

& fic de aliis per ordinem. Ad

aliam probacionem , didlum eft fupr^, 3 4ignis fine repugnantia intelledluum poceft Ig«itanpo0 intelligi fub incelligi fub oppofico) caliditatis , fed an efleper

qu6d

aliquam porcntiam dubium cft de potentia abfolutaDci non video contradidioncm , fecus de potentia naturs , cum Deus de ordinata , ces quas condidit fic ,adminiftrec , vc pcopcios motus agecefinat, vt habet Auguftinusj.Ciu.

tpfefito cafi'

:

&

cap.30.

ditatit.

Qusftionis Ad hxctamen

quccatur Ariftotcles ).Cceli,& in Problematibus fuis. Boccius cnim in libro de difciplina Scholadica cap. 3. in hiftoria filijinconflantiz , narrat numcrum qusftionaro di£Edlium protradtarum in hcmicirculoCratonis,& hanc ponit fcxtam fuperioris Zodiaci latitudinis ciufdem femicirculi , videlicet c^m vnum elemencorum contratiam , vt aqua accidentalem accipiat qualitatem, vt caliditatem rquarenon ignis accidentalem accipiat frigiditatcm, non folait ipfam , Hcut nec alias quxdiones ibi recitatas.Oicunt camen aliqui , quod eft propcer maximam a&iuicatem ignis in tranfmutando alia,&

&

non e

:

&

,

&

quid fub oppoHtis

polTunt intelligi,

& efte, licet

non tamen quia funt ipfopatet dato enim qu6d nun-

aliis fic difficultas

:


nigrcdo » c,

eft ipfius

proprium.

,

& Phyfica 8c & de confequi formam Metaphyfi& Phyficc & per cflicientiam realem vcl

vel exponatur vt prius de matcria

cc

,

,

,

,

pia indiuidui

,

& non Speciei

,

inquantum

talia.

Et non obftat quod tale accidens conueniat omnibus indiuiduis illius Speciei , quia etiam habet caufam necefratiam in quolibec , non tamcn pcr fc,& ideo non fequitur quod per naturam comunii. Si tamen per fc fecundi conueniret omnibus indiuiduis, confequens cffet qu6d per fe pri-

mo conqcniret alicui &alibi

quod fecundum vetitatem

faepc

liter

quales funi

illi

diucrfis fubicdis

,

communi, vt fupr^ , quzft. tadum cft. Non intclligit enim

&

ad pcopoficum adducic Phi-

Exponit etiam, I . Metaphyfics, vc famosc cxponicur,

lofophum

operatio etiara,& tranfmutatio Phyfice

ptimo,&

ita

eft natuad propofitum hic opti-

Et quod Doftor infri in Poftpracdicamcntis dicit ,aliter tefpondendo dicit

,

cxpofitio.

nam ibi tres refponfiones adducit qua: proIntelligit tamen Dodor ibi per ,

babilcs funt.

perfeEliffimum i^nu

ejfe

tranfmutatum caloris:

& fic

ifttun

1

}.

modi

eftendi lucit in

an migret dc fubie6to in

Poftet eiiam dubitari de ipfa luce in licet

fit

fubftantia,, vel accidens

,

cffe

,

an fci-

fe,

38.

& fimiliter de

lumine. Quare etiam intentioncs non applicantur abftradlis

,

ficuc concretis

,

imm6 oppofitum

conccdit inferius, quia albcdinem fimiliter&

Quarc ctiam potiiis Genus poftunt applicari abftradis,

rifibilitatcm elTe fpeciem.

Specics

,

vcl

qu
& Accidens. Similitcr fequcre-

tur procclius in infinitum in fpcciebus liras eflct

fi

,

Spccies: quia cuiuflibet fpecici

tifibi-

eft

pro-

pcium , ergo rifibilitatis , & de illo quz?atar in infinitum. Repugnat eciam fzpc di£lis ex fundamcntis dodlrinae huius. Quacc eciam non multipliciter abftiadum propottionabilitcr concre-

&

illis exemplis dc ftno , in propofito de Aliapluraaddat lcftor , quiadcfideroprxucnire aequino6lium autumnale, priufquam breuiore ftringatut mora frondifluae lux brumx, ad huiusin Perihermenias fubciliifimlisalcercationes clucidandas.

tis

in

Ad primum

igitutdico, quod Doftor capic , id cft , pro diaphano , vt

non fra£tum , nec

gradu videlicet pcrfcdto adhuc poteft dici habere etTcmaeius, fub

tetiale, cefpeftue(requiditatiui,& fpecificieius.

Hxc omnta probabilia non affetendo, (cd altiora ingenia excitando. Vttaquc igitut folutio ptimi

39.

lucidum pro fubftrato

patct cx Philofopho, vbi allegatur ibi,&non pro formali , & dic quod lucidum proprie connon medio ncc Doucnit corpori luminofo , dbor dicit oppofitum,extenfiuc tamcn loquendo,

&

:

poteft mediura dici lucidum ris

non

Ad

fibi

,

& fic dida Dodo-

repugnant.

aliud potcft

hic famose,forte

dici,qu6d loqultur Dodor fccundum illam opinioncm,

quae ponit lucem fluerepcr motum vel mclius, qu6d non loquitur aflertiue^fcd conditionaliter, :

fcilicet grati.i

difputandi admittendo. Ideo dicir,

ccm cfTe eiufdem

illa

varij

&

Metaphyficc.

ma cit

&

aftumpto , & etiam dubicaci circa illam diuerficacem lucisin fupetccelcftibus,& vnde proueniac,& an finc plaraluminofaradicalicer, vel tantumvnum. Simiillo

Poteftdici quodfi lux

r^ fingularis

,

iucis,crgo falfum didum in proccdit ih folutione. Poflct

Dodlor pcrmatcriam hzcceizantcm, fcd potius /?mul cotum , quod eft matet iatum Phyfice , & I €.

brcuitcr

ncgandum

,

eft

& vbi

ly/dubi^at.

Vndc Lux «M r/f

fccundum veritatcm

rationis infnedio

,

,

lu- tiMfdtmrm.

& in corpo-

&

luminofo negandum eft etiam ipfam , vcl concretum adkualiter difftum ab ipfa elTc proprium in corpore luminofo.Et cCim dicitur qu6d conucnit ci ratione fotmx dicendum per omnia ficut in fimili iam diftum eftde qualitatibus elcmcncotum.VndeFrancifcusdcMayronis ij.dift. a. dicic quod lux vocatur in fontc.hoccft, in re

,

titnk

m tot'

fir$ lumint^

fi,(^mtdit.

,

:

corpore luminofo , & lumcn in mcdio , fplcndor fulgor in corporc fplcnmcdio cerminato ,

&

in

dido

:

qux non

foltira

fynonyma

func

,

fcd di-

uecfa fignificantia primo, hoc idem habcc ifte in 2. dift. I j. vbi vulc qu6d lumen eft incencio , vel fpecies lucis in medio , vcl in diaphano , hoc eft, in corpore ccanfpatehtc, quod eft aftu tale,quan-

nem eius, aliqua dubia poilunt adduci.Ptimo vi-

do habct Inmen : potentii ver6 tale.quando non habcc lumen, ficuc in fiihili decolorc,& eotpore tcrminaco , eft dicendum. Eft ergo lux in corpore lucido , lumen in dia-

atgumcnto , fcilicec ^uod Utx ineorptrtlumaoji, dr medio,efi *£lm Uui-

Lmmtmefi phano, tanquam fpccies lucis.Color autem eft in ^etti tmtit cxtrcmitas pcrfpieft quod corpoie ceiminato ,

ptincipalis probabilis, fubtilis, atque fuftentabilis eft.

JT,

,

dift. 2. eft fpecies

,

(implicem emanationcm , feu pullulationcm. Accidcntia enim communia confequuntur princi-

7.

men

luce^

Ad aliud patet ex iam diftis , cxponendo Petrum Hifpanum. Loquitur enim Do&or hic in materia Phyfica famosc & Topice, vt faepc dixi: indiuiduali

625

, in^uantumule , repugnare diStii in folutione argumenci , vbi dicitur qu6d nuUum concretum diilHm a luce inefl vniuoce , &c. quia lucidum eft concretum conueniens vniuoce vtrique per te. Item, lux non cft in medio, fcd tancum lu-

di

fubie£bum.

contra.

Sed probabiliter pofTet dici,qu6d hoc eft proptec caritatem materi^ ignis,in comparatione ad alia eft enim in millccupla propoirione raritatis ad terram, 8c centecupla ad aquam, quare frigiditas non potcft recipi in tam fubtili , rara materia , vt patct. Sed hoc maxime intelligo verura de elementis puris , de ipHs ver^ non puris fortc fccus eft , licet ibi expetientia deficiat , de quibus eft PhyHci connderate.Sufficit cnim Do^ori hic ad propoHtum fuum quod de aliquibns clementis , fuis qualiiatibus , Cit vcrum de

XXXIII.

Tcttii circa fccundum principale detur illud

quod

dicitur in

,

& folutio-

CCc

4

cui.

40.

6x4

Expofitio

eai.

Quzre t, de Anima. Daco etiam qu6d lu-

hien

fit

fpecies,

& quo refpe^y lucis>eft tamen in

Ccfiod videtur. Quod conting^t etiam in fpeciebus colorum, vt ibidem habet Dodlor , Commentator fuperlibtumdeSenfu Senfato,cap. 1 . Vnde qualitas de tcrtia fpecie Qualitatis, diuiditur inqualitatero , inintentionem qualitatis, lunfen ergo eft intentio lucis , Sc requiritur tam in oculo, qukm in medio,ad videndum illuminata, colorapa. £t multipiiciter fecundum tadium redum, feu pcrpendicularem,& fraftum, atqoe rcflexnm,de quibus habet videri,vbi fupri,

&

&

&

&

&

Eft ergo breuiter lux in corpore luminofo, qualitas fenfibilis

in

,

medio vcro

,

Mctaphyficf,

Sc in titulo de

^^ etiam lumcn aliud primarium,

Zjimtn dft'

Sc aliud fe-

lumcn. Aliter igitur denomi-

tatis, talis cft vt

& illud & alio concrcto atquc alio, a diuetfis abftradis originato & idem efTcc abftradumin fc & vniuocum concretum efTcc natur hoc

,

,

fi

:

,

,

rouItipIex.Dato ctiam

quod eodem noroinc pof^

fet

&

non , faltcm quoadpro,

nullum concrctum

vnum vniuocmn didbuma

luce conuenit vtri-

pofitum Dodboris

fufficit

cundarium,priuatio luminis primarij cft vmbra, fed vtriufque tcncbra : fccundarium autem eft cum vmbra , de quibus omnibus quaete copiosc vbi fuprJt , quia hic tantum pro notitia tcrmi-

que , cni concrete attribucrentur iftz dux intcntiones , fcilicet Proprium , & Accidem : (bd illa

norum

tia ipfius virique,

introduxi hzcpauca. PoiTct etiam falua-

ri lllnd

quod

didum Dodoris

,

fic

videlicet,

lux eft in corporc luminofo,&'medio

vclin fuo tepraefcntatiuo

licet vcl in fe,

non

aliter

:

,

fci-

fcd

boc

fufiicicnter faluarct identitatem rationis,

&

vniuocationera eius formalitcr vtrobique, dica-

fuppofita de vniuocatione lucis

& quod

fit

& de inhzren-

proprium,veI in

fe,

luminofo corpori,fairafunE» vt pater quarc argumcntum nullum cft. Ad aliud dico , quod non migrat nec lux , nea

vcl in fuo cpncrcto :

aliud accidcns, de fubiedto in fubic(5lum

:

dinatc ,

Ad aliud ,pcitinetpotius ad AftioIogum,& Philofophura realcm hoc, quam a
gignit

,

fiuc inftantanee

runtamen

,

fiue in

tempore. Vc-

Ani(Qa,aliquiimaginati funt lumen effe quoddam corpus, deflucns ^ corpore lucido, quod pcr

minutas partes defluit , & mouctur localiter ad vjfum, & tunc repraefcntat vifui corpus lucidum,

prims, aut fecimdz. ita in fupercoeleftibus, qux

Hoc ^utcm

oon

phus

modo

fuo

fuas formas diucrfitas lucis.

fcquitur

Vnde

ali-

& minus diaphanafunt, & aliqua cx

qua magis,

fc.aliqua aliunde habcnt luccm, vel lumen. Ali-

quibus tamen videtur quod it Sole radicalitet omnia accipiunt lumen,de igni vero infua fph«ra, an habeat lucem , aliqui varic lcniiunt, de

&

imprcfllonibus neteoricis, an iucidz, an illuminatac fint 3

.

habet videri in libro Meteororum,

,

& alibi farpe.

Coeli,

Probabile tamen

plura alia^ Solc funt in

&

formaliter luminofa, ;

ccrtum,

&

fit de illis, de quibus modo nolo prolixius pcrtradare. Qua:re Do6torcm vbi fupra , & alios Thcologos , ftiper Gcnefin , Philofophos , Aftrologos , acquc PerfpcAiuos.

probabilc etiam

licet

pMEtcrquam dc Liina

,

&

&

&

4*"

Ad

aliud dico

modum

per

,

quid

illi

varij

modifunt,

fontalis plenitudinis

,

&

efTc

intimae

emanationis, Mctaphorice loqucndo , ciim dicitur corpus lucidum , vcl potius luminofum:

&

adhuc per

nicatiuum cft

,

fui

modum

vt potcft

,

petmodum

tftio

j

permodum ,

&

modos

lucens

iHminofum

y

aCtionis, te

pon

&

,

commu-

& fufceptiuum capax ,

cum

di-

vel in fuo repraefcnta-

& fluxus & fieri ,

pafllonis.

uerfos

,

infupcr in alio tccepti

citur illuminatum in fc

adlionis

principij adiui

;

pcr

modum

Vnde Grammaticus

di-

fignificandi attribuit his vocibus y

illHmnMum y vtpote

paflHonis;

& fieri & fluxus

fucccfliui, propric

loqucndo.

:

dit

modum licct for-

ibi

fatis cfficaciter

&

i

Dodor vbi

qu6d lumen non eft

impugnat Philofo-

fupr^

,

indu£liue often-

fubftantia>nec complcta,

ncc incomplcta.

Ex

igitur patet ad aliud , qu^d fcilicet nec lamen , fit corpus , vel fubftantia, fed accidcntia dc tertia fpecie Qualitatis quod an verum fit in lumine gloriae clariiis apparebit. Argumenta ver6 ad oppofituni foluuntuc ab ifto , ab aliis vbi fuprii,in fecundo.

his

ncc lux

,

:

&

Ad

quod

omncs ftcUx iixa: dc erraticis non cft

ficut fortc |ta

fc

cft

*

vt reciiat Philofophus fccundo de

,

corruptibilis fcquitur diucriitas qualitatis, aut

,

44.

fed Luxn^nmi^

fuumefFeftum, feu fimilitudincm in mcdioor- fAti fubit~ & in qualibet parte ipfius aliam,& ali^ra a* " /***"*"

tur igitur vt ptius.

rccipiunt pcregrinas impreflionis

^.^

fpecies quali-

tcr vtrique ineire, fiue

&

,

communi

&

'

bitur.

Htum.

in fua Perfpediua

.£1

multi affirraatiuam fuftinent , de quo aliits vide-

Luminaribus. Vide 14. ij. 16. conclufiones prims partis Perfpediuz ipilus ad propo-

exccllentiO^mi Thcologi

fis

Fratris

Pecheam Archicpifcopi Cantuaricn-

loannis

4*'

:

,

nominari , vt patet in excmplo dey
8c originaliter inPerfpedliua Allacen,

fU*.

Scd an multiplicatio iacis iiat fuccefHu^, &pet motum, dubium eft videtur potius Ariftotctenerc pattem ncgatiuam , fed lcs 2. de Anima

aliud

,

qu6d Logicam

tangit difficulca-

tem, dico regularitcr tcncndum , quod intentiones fccunda; applicantur primis co modo , quQ dcfinitiones in tiCtu Jignato datae , de fccundis pofTunt in adu^xrrr^/o vcrificari dcillis:modo

&

Accidentis nonpoffunt fundamentis , in abftraco lumptis im(k\xexercito: verbicaus^, Propriumcflquod conuenit omni , foli , & femper non fequitur ergo qu6d homo prim6 , & pcr fe , & omnis dcfiniciones Proprij vcrificari in

&

homo liter

eft rifibilitas, fcd

accidcns cft

:

qu6d

efl rifibilis.

adcft,&c. crgo

,

Simi-

homo cft albe-

fed bcnc quod albus accidenEt cum dicisqu6d cppofiiumdicit DoCtot infr
do , non fcquitur

,

talitcr.

&

fimilitet rifibilitatcm.

Otum

Dico quod

(

ficut di-

dc Gcnere ) duplex cft abftradio, duplex concrctio , fcilicct ad fuppo-

eft cap.

& fiiniliter

&

fita aliena, & propria : fzQ.i abftradlionea primls, remanct concrctio adalia,iuxtaillam propofitionem notabilem giuando aliquidefi ptr :

fitale illo

comunBum

potefi

cumpofteriori, etiam feparatum ak

ejfe tale.

Album

4 J,

QusftionisXXXIIl Albam

46.

concernic

igicuc

&

fua

,

&

aliena

^lbum plnr» luppo/ica , albcdo vcr6 non aliena^fed caiicum quare non folum aibo , fed eciam albcdini «iitiU. applicacur congruc inccncio Spcciei. Scd quando fierec vlccrior abftradkio , vc dicendo quidicas

ttnttrnit^ui fua

:

albedinis , vcl albedcicas , icu ratio formalis albcdinis , non dicerccur amplius fpccics quia non »

poilccverificariinadu exercito dcfinicio ipecici,

hsc incencio Aceidens,&c fimiliccr fropriMm applicacur fundamenco , vc concernic pratcisc fuppofica alia.quare h«c cft vera,^»jfWile eft proprium : Album efi accidens ; non fic hzc , RiJibilitM efi proprium : Alhedo efi accidensy concedicur. Similiccr dicendum eft de incenvcpaccc. Scd

tione Generis, ficut de incencione Speciei. Quod addicur confequencer de rifibilicacc , dico , qu6d

fccundum vcricacem non

cftSpecies,nififimiIi-

quiddicacur dcraodoillius mulcipjicicatis , aut iciliccc fic analogix, auc xquiuocacionis , auc reducibilis ad vniuocacioncm,qua: omnia forcc probabiliccr pofliinc dici

&

cric

,

muncur

didum

concrccoruui. Ec

in cafu argumenci prius

eft

:

&

fic liex

quo pluraconcrcca

^

,

falium

liccc fic

conccdacur

fic fi

fu,

vc

quid , non il-

cibi

vni illorum applicecur intcntio Proprij

li , fcd altcri , applicacur inccntio Accidcntis, propccr variccatem connocaci , quia primom con-

nocanc ipfum luminofum dium.

fccundum ver6 mc-

,

Sed adhuc non vidccur facisfacere hxc folutio,

ica fpccies

todidumcft. In hoc cnim difFcrunc modi incclligcndi a modis fignificandi, qu6d hi ccbus, in

,

fcd de his cap. dc Proprio lacisabunibi.

Ad vlcimum fuftinendo vniuocationcm abftrd-

47-

trtH.

&

cum pluralicacc nomcn abftradlum

ftra^ai

1

,

quicur Doftor famosi hk de Proprio , vr faep^ nocaui , fuftinendo qu6d fic per fc in eenere ,&

di dixirquatrc

ntn etmmultifUeMHr tS-

diucrfimodc ex^ ad propofitum Doftorii hic fufficrt vnicas vocis , fignificaci ipfius ab-

ponendo quod ftac

tudinariealiqualicer,ficucpri6s nocaui. Forcclo'

Jlbnr»Sum

625

Frater Guillclmus Ocham Quodlibeto 1. qo^tftionc4. pcrcradac idch». Brcuitcr igitur ,quic-

<^i

,

& in propofico & in excmpIodcySno, quod ,

racionabilicer non commulciplicacur abftradium concreco , quia non in fignificaco in quo conuC' niunc , fcd in modo fignificandi : hoc cft, in con-

cernencia,

qus conuenic concreco, & non abftra-

&.0, eft illa mulciplicicas fignificecur dixic

,

fiue ih idcncicace vocis

hoc nocanccr

fiueindiuerficac(:,&

,

Doftor in

Vndc qudncum ad

liccera.

nomen ptmtm

ficacum hoc

figni-

vniuocum , ficut hoc nomen ptnitat : fcd quancum admodum cffcndi huius forms in diuerfis , ad qu« habcc haeft

bicudincm,& quae concernic in concreco,efb multiplicicas velanalogiar, vel atquiuocationis. Phi--

lofophus enim dicic , quod dicuntur ad vnum

non propric

aequiuocc.

poftiint reperiri

,

Vndc

fi

,

&

plura concrera

quac exprefse important huiuf-

&

modi

diuerfas habitudines , varios modos effendi formas in diuerfis fubicdis , tunc crit vni-

cum abftradum ,

&

nomina

,

dcficiunc

Vbi vcr6 in vo-

plura concreca.

eric

vnum concretum

&

ce , ficuc vnum abftradhim. Sed mulciplicicas in concrcco , Vnicas in abftradlo , vt didum

&

eft

,

primo modo

propofito , de concrecis cx hypochefi Dodoris:fein exemplo dc /kno , licec Dodor cft in

mulcis didis i luce

cundo modo

,

In 4. diftindionc zi. qua;ftione i.fingat plura concrcta /initatis , &inftancia concra Dodkorcm in illo loco , quam pauci Scociftac fciunt cua-

&

dcre, cx idencicace videlicct concrcci, abftradi , procedcns , vt hic arguitur , foluitur cx

Vndc qui rcfpuunt

logicalia Scoti

,

nunquam

&

crunt vniuerfales , acuti indodlrinaipfiuSja:pcrto credc, fi vis. Do6tor camen i Elenchorura .

quzft. ifi.nocancer tas reducitur

ad vniuocacionem

vnicacera fignificaci. ibi I

dicicquod ,

ifta

&

mulciplici-

hoc propccr

Vbi enira vnicas concepciis, , fimplicicer loquendo , vt

fcmper vniuocacio

.quaf ftione Antcpracdicamcntali in principio ha-

Fbi^ inquic, dicitur conceptm yihi eftvniuocatio t/ecundum quid tamen poteft ejfe multiplici-

bct

tat.

ifte.

Scdaliccr videcurDo«aor fencircin ^.diftin-

£Hone ii.quacftione i.percratfbando illudexemplum deySiw» , vbi videcur velle qu6d eft fimplicitcr «quiuociim,& non folum analogum. Idcm eciam petccat^ac 9. Mctaphyficae, quxftionc

3.

&

49«

intencioncs non vocibus > fed fignificatisvocitm imponuncur, vcfupra fcpcnumc* iftar

&

cftccamcn cognico ; illi vocibus accribuuntur: cum crgo per cc in propofico fic idem fignificia-

cum , quancumcumque variecur connocacum , fcquicur quod cidcm f-undamcnco accribuuncur illae

duae inccnciones, cuius

Dodor fuftinerc

oppoficum conacuc

inquaeftionc.

Nec

valcc diccrd

qu6d rcfpedu diucrforum , vc priiis patec. Hoc argumencum facis cangic,nec poccft facilicer cua-» di , nifi dicatur qu6d fignificacum poccft dupli-> ciccr confidcrari.

co,&

Vno modo feorfum

ficfignificacur

'i connocaperabftradum. Aliomodo

includendo connocacum , falcem in racionc cermini habicudinis. Primo modo verum eft quod

idem fignificacum fccundo modo poceft dialiud , ficuc idem homo vt albus> , eft alius k fe, eciam realiccr , vc Muficus. Sed fi hoc i\on placueric , dic faciliccr , vc priiks no^ taui ad argamcncum , ncgando illa fuppofica falfajncc Dodtor concedic ipfa,nifi vc videatur qu6d confcqucncer fequacur , ipfis adraif^ eft

;

&

ci aliud

/is >

idco implicice defcndic alium

modum

fol-

&

maximc ex his quae di-* uendi arguracncum , xic in folucione primi principalis. Si camen volueris folucioncm illam prolequi , dic confc-» ad quencer ad inftancias oranes , vc nocaui , alia , quae hic adduci alcioribus acuminibus pofTunc : facilc enim eft (vc aiunc)addcre in-

&

ucncis.

Haec pauca, fccund^m ingenioli mei imbc' , ad communem vcilicacem , dodrinam Dodboris fubcilis amplcdti volencium, charicaciszelo, in Seraphicz Rcligionis , cuius cillicacem

&

ifto loco.

48.

quia

me

repuco fuppoficura , anconomamcric6 quidcm D o c t o r i s declaracioncm , vc minus prouedis cucius icer difponacur , lacrancibus integricas Scocicae dodrinx oftendacuT, duxi comraunicare, rudi ftylo pcrufus , familiari incerprccacione , ne rei fubcilicace , obfcuricacc verborura percarfi, red-

indignum fticc

,

&

&

& &

dancur huius xui laborum dcfides difcipuQuJim ardua , quam difficilia , quamquc vtilia func, vndiquc neccflacia , fine quibus (vc li.

&

vcrura facear

)

nemo apicem

cemplacionis nancifci valcbic, dica in his quaeftionibuS

,

con-

fcholafticz

documcnu

cra»

res ipfa dcmonftrat.

Quare Ci plcrumque vacillaui pxolixus , breuifquc vidcbar ; mctas quoquc Logica confidcrationii

$0* Ifil»i-'»

)

6i6

Expofitio Quxft. XXXIII. Sunmo

&

ram

Scoti,

ius, vel

ius

cuius a cunabulis

res

extiti,attribuatur. Ingeniofus vcr6

cionis egrcdus , loca altiorum facultatum

{

hu-

aliomm allegando, antiquos DoAoquorum non fum dignus verba rccitarc

minus rite honorando , atquc aliqua cx parte rcprehendendo , veniam dabit henigna charitasy <\\ix omniaJkffirt\mh.i\ horum^erte abfquc rationabili caufa accidit. Ad pauca tamcn afpicientcs de facili iudicant. Minus quoque fane didla maiorum corredioni fempcr fubmitto. £t (i quid vtilitatis,acuminis,atque Hngularis folertia;, piis

Tinip

auribuc occurret

,

vitra litte-

,

Dodlori, ( vtinam

SLoCttinx

fidclis ,

)

hualumnus Catho-

&

addat,&omittat, vtexpedirc videbit,&vltim6 rcducat in obfequium C h r i s xr, qui-cft Vniuerfalis conditor, Generalis rcdemlicusIc(5tor

ptor cui tas

,

Diuinitate Species

Proprium ,

cui

cft>

pietas

,

&

notionc DifFcrcns, Accidens humani-

& termino ^d vnionis

inceffioncm inclufis in

,

,

omnis

fit

, &pcrcircumhonor , & glorisA

i£uum a;uoruro. Amen.

Le^ura F, Mauritij de Tortu Htherrnco , in qu^aiones ^o^orifJubtilis Juper Torfhjrium.

INDEX

4 581

1}}

NDEX

I

Rerum notabilium qux in hoc primo Tomq ,

Dodoris fubtilis continentur. Trior numerHS faginam Jlgnat , poHerior A B '

BLATIVVs

ibid.

Sceto iniuritu.

;.ii corri^tur. i J,J }.i4>j6je^y?f. FAbfoluci vniut an fint fUtres defimtiones.

& reJpeElimm varie defintuntur.

hh^izdtio duplex. jibfiraBio aliter infitbfiantiis

,

dupliciter potefiperfe inejfe fitbieElo.

Accidem omne an habeat fithieBum }86,i Accidens an

pejfit prtdicari de alio

eUfitbieSlOi/ecundo

accideme, taniptam

modo dicendiper fi.

}

87,«/.!, 3

eins pritdicatio deJkbieSio non efiperfi.

591,11

Accidem potefi hahere dttplex ejfe.

ibid.j i

in aecidente plures.

'

}

9 } >7 178,

14 Accidens an

ihid.

94, i o

Accidens hahet duplicem modttm denominaneii.

aliter in accidentibusfit.

,

cui inefi per fe.

5 09, ii

ibid.^o

Abflraliio vnica in JuhHamiis

} 8 5 ,4 87,w/. 1,1}

tjuomodo inhereat fiibieSlo.

$ £4>49

AbftraSiio alia afitppofito, alia afinguLtri.

}

/49, '9

403,2.518,10

& non vltimata qtu.

& fuppofuo.

,

541,11 an prtdicetur per fe defiJneSle.

cafmeUfinitur. 5 j,T i

Abrahamus Bzjnuus

^bfiroQio vltimata,

marginalis.

Accidens tptomodo praeUcetur de fitbieSio

cur eUcMur Ablatmut.

Abfilmum

efi

pojfit

migrare de /itbie^o in fitbieSlum,

6it,4S

Accidem ahejje potefi inteBigi dstpliciter.

606, 1 Accidens &fiibieSium anfint relatiua per accidens.6 1 5,

^bfiraSiio infithHantia vnde.

J 17, 66

Abdradum ex oblicjtto defiribi potefi.

S^^Si^S

Accidentia dupliciter natafiint

j 1 8, i o

Accidentia tjuaeiam ab intrinfico, eptadam ab extrinfice.

Abftra£lum multiplex. AbfiraSlum, an pradicetur de abfiroElo.

AbflraSa

6}

44 1 , 5 4

& concreta quomodo in pnuiicamentis penan-

tur.

I

non pradicamur necejptrio

AbRra6ii de abHra^o epsomodo vera pradicatie. /zj,

nenjitfficium

bene tamen in diuinis.

^i.^,col.i,f

Accitientia tptomodo gignant fpeciem in inteUeSiu.

j 14,^ o

Abfiraiium non soTmnuUipUcatur concreto.

^i /,47

430«

col.iy^

Accietentiainfiparahilianon necejfario

A C

injitnt,

quomodo.

612,44

Accentui fi'tneduifallaci^. Aecemus «juatuor fimt modi. Accidentis definitio an bena,

2/3,c«/.2,j

^S^tS z i ,i

i

(piomodo conueniat accidentibm inJiparabiUbus. ibid.-^

Accidentis definitio cempleta.

607,17

Accidens tquiuocum.

1 1

ad neuem genera.

1 1 ^^cpufi.

duplex.

7, t

34,1

iS^t^ fpi^l}

Aceidens omne inefi alicui per fi eptomod».

An definiatur perJitbieSlum.

ibid.

Accidens muUipliciter accipitur. pojfit inteUigi Jine

ad cognitionemfitbflantia.

yi».i7

587,7

AhfbraEii vltimate pradicatio netjuit efie verain creatist

Accidens an

6 1 6,70 4ii>5

ciefiAieSto.

Accidentia,etiam ahfoUtta dejiniunturperaeiditamentum.

54 AbftraBum an reEle dicatur accidere.

inejfe

i7,^«.}i,i.}87,co/.r,i

Accidentia commtnia infiparabilia ejttomodo.

J09,io

Accidentis

}75>*

inejfe.

1

161,4.600,4.599,1

fuhieHo.

1

57, 4. 607,

itt

Accidentibw intemionalibm, curidem prtuUcetut de /e eienominatiue.

»78,15

in Accidentibus multiplex pbtralitat.

602,17

Accidentu

60}, 21

ratio.

per quid ab aliis vniuerfitlihut

eUSiinguatttr.

600,6

AccidentisfaUacia apparentia cauja anfit partiaUt iden-

261,1

titas.

Accidemis ft^adavnde caufitur.

161, 2, &fel. 264,

eptafi.^6,& ^y. x66,cel.i,i

ad Accidentis faUaciam epta variatio/i^ciat. 5o6,}0 Accidemium dupUx difirentia. Jo? , Accidemutm fitndamentaliter fiimpterum varia diui/io. 1

589.4 Accidens non efiens

nifi ^uia entis.

J J

' >

(jjuomodoadefty&abefiper fi.

608, ix

eius fiiloieElum duplex.

ihid, 1 5

slui;it

in cognitionem JiibieEli.

^uomedo ducat in cegnitionem fiihfiantia.

4 } OyCol. i , ibid.^

^

refidtem ratione tptaUtatum aSHuarum.

tptt

cenueniant fiJfieSle tA intrinfico.

Accidentis funeUmentum

eft

in fingulari

,

.... tktd.

5 90yS quemodo.

600,7 Accidens

efi

in iUo tptod denotmnat intrinfeci.

6 4,6 1

Aceideit

i

S 1 f 81

1

2511

Index Rerum. jiccidemia t^wmodo dicantur communia.

^ccidens

J5>P»7

coMum fitbftMttiA caujatur ah ipja,

jiccidentia extrinjice tantum notificant res,

592,16

anpejjii contrahi per immediate adiuuElum.

A

545, i ^

ijMomodo eueniant rei ab intrlnjico,

59 z,

i»

i

Accidens vt in JitbieElo per accidens tantum 7Houetur,ex-

Accidens quodlibet non dicitur

accidentis, 468,9 {^10 Accidentium concretii conuenit definitio denominatorum.

48 6, 3 7

^ccidentium realium definitionem

<juietati$tAm intrat

Jitbftantia, vel lU^uiualens,

5

fpecie reccptionem eptomodp

ie£la diuerfa vniuecefe hahere poterunt,

1

fubr

ibid. 1 1

Accufatiuus cafitt quid. 54,8 Aftio &pajfio fpecijicantur a termim »4 quem. 1 74,

5 1 ,4

Albedo »0» reSie dicitur alba, dicipeteft probabiliter dijgregatiuum vifiis

AEiiorusfitntfingularium, (juomodo. 1

6^*7 Album Album

eft

Album

pluracencernit quamalhedo.

cft

homo, an vera propofitio. muficum, efl vna propofitip,

& exercitut efuomodo fiant.

97,4.471,7 A^ttifignatus quomodo tranfit in exercitum. /1,12 ah AEiu fignato adexercitumquandovalet illatio. 506,

ficundui

eft fints

ijui.

quo

43 S,

reJpeSiu primi.

33

Altejum varie fitmitur.

179»J

Pelagij Scoti difiipulus.

M

co fophifiice.

^i>it

AD

i^,^& i^j^ad tertium.

N

1 29,4 quande ftat cum vniuocatione, quando cum squiuoca-

47i>4

tione.

Analogumyj^/7//£r<»^ vtrumque Analogaterum,quemoda.

215,11

& Dici dc quid importent.

6of ,6

Adizcemis modi viginti^uatuor. ^^^cap.ii Adiediuura nomen multiple^. ^o^pertotttm.f ,col. i i

Adueibium

^

242,3.245,5

Analogia tripUx.

AEltts aliter Sftinguuntur per obieEla,(juaim potentitt per

Adefle, vel cflc in

^uid,

6i,cap.^i,y\

Aduerbij modusfigmficandidupUx.

&t 63,4

AnaUgui

terminns perfi pofitus anftet filim profame^

238,4

fieri.

quandoque plura , quandoque

vnum reprafemat.

581,19

Anima eft rarionalis , quo fenfit eftvera,

5 18,1

loci.

ibid,%

^ttantitatis,

ibid.y

Antonius Andreas

ibid.^

numeri,

ibid.

i

efualitatif,

ibid,

1

vocandi,

ihid,

i

interrogandi,

ibid. 1 4

& ^quiuocotum

definitio

an bona.

fy£<juiuocata

&feq. 3

2,7

1 3

1>7

1

%/^cjuiuocatio dicit duplicem habitudinem,

ad aliud comparata fe inferum.

A

1^4,14

cata.

J79, § SS7>S

tertius mtidus

y£quiuoci

vnde

diuifio in

refultet.

aquiuocata,

&

1 3 9>4 fimiliter in «quiuo-

cum,& vnimcum,anfit immediata, y£quiuoci poteft effe defcriptio,non definitia.

601,1 9

rei

ad aliud

Aptitudo ad inharendum

aliquid eius per

eft

fe.

581,

meduj inharentia acciden-

eft

talis.

393,7

A R Argumenrationis

Jpecies redtteuntur

ad fylUgifhmm.

4;x»5''

B

BOerius

O

an fuerit author

lihri

de vnitate,

& vno.

458,2 Benifacij oEiaui corptts integrum refertum.

f^quiuocum apud Logicum , petefl effe Analogumapud

& Phyjicum.

3 >3

28

S7iA^

'43>y

'

ibid.

vt aptitude

u£quiuocHm t^u importat finml omnia fita fignificat^.

Afetaphyjicum,

JoTjJ J

Aptirudo differt a potentia, 5 ? f,j quomedo afiu ineft. S^9>^9 aEiu hahet fundamentum , fed aptitudine terminum.

fy£quiuocatio concretorum in ratione connotati an inferat aquiuocationem ratione fignifieati fermalis, 619,

IJ

31,81

P

Appofirio figura Grammatica qu*. an euadat nugationem.

^y£quiuocata feorfim fitmptapoffunt baherefitbji vniuot/£quiuecationij tres modi.

SS»^^ 3 70, j

Scoti dtfiipulus.

o x

ibisl.

Angclas an difcurrat,

Animal quomodo dicatur de homine. Animal eft homo, anfit propefiiie perfe,

eiusftgnificatio tfuid.

Adtterbia

alio lo^

240,2 24 1 ,4 J

ad eam quid requiratur. eperatur aEiuaUm multiplicitatem.

A

ibid.

aSiui.

3 1 ,8

Amphibologia quomodo diiitnguatur aquolibet

1

J z 3 ,4

quomodo perfeSHor primo.

109,($

625,4^

1 4 4,4 Altcratio anprsicedat generatienemineUmemis. 622,

eius modi.

& imperattts

5 2 3,48

Aliquis ho?no an fit prirna fuhftantia.

A

4 ,qudft. 1 8, z

621,23 per accidens. 137,

efi prepofitio

j 8 1 ,1

A&.\xs duplex,

j 16,61 per fi

effe

& per accidens hahentis eam.

Albumeft lignum,

Aluaius

eiicitus

^^it^S

Agnomen quid.

albedinis,

immediate conueniunt.

A^Ms A^ut

& ncgatio nc-

A Q

Ji8,ii Accidentia realia definiuntur per Jiibftantiam, 511,24 Accidentiaqusdam de ilUs tantitmpradicantur iquibui

A^ttsfignattti

,

gationis, anfit vera propofitio.

A L

j8j,i7 Accidens non eft JitbieSlum

ad Accidentii vn\m in

F

Affirmario fi eft caufa affirmationis

tra JithieEium poteft perje moueri.

464,7 proformali ejfe ad aliud.

134,5 ibid. 6

an per mediate adiunOum.

JS>i9

CA

^y j ,4

y£quiUocui terminus anfit nomen, vel plura nomina. 2Z9>?

Ci£far cft homo

an contineat Jua fignificata per ntodum difiinSlionis. 131,

an per, rnodum copulationis. ihid.< &Jeq. an habeat omniajitafigriificata aliu refpeEiHpradicati.

,

an vera

exiiiente.

Qxizx eft Cxfar,

propofitio

,

homo

eft

homo an ver* propefitio-

nesy neutre exiftente.

1

Calidiras an fit confid>fiantialts igni. eji

Cafarenon

i^i,fol.x, 2.194,6.201,4

eiufdem rationis in eUmemis

&

9 j, 1

611,19 miftis.

ibid.

Cafus

9

}.

Index Rerum. Cafus Gr/mmaticMlis ntmims.

Caufa

tpudm fimt

4i8,c«/.

I»

J 4, i &fi^.

& princfpium fwmodt dlfintnt.

Ciutfitntm

efTc

Conflrufiionis natura,

$ } »f4^. 1

& eUuiditur.

dejbtitKr,

m

,

54 J >*

ftddam

m.

fieri

e^^initie.

diuifio.

HfiJ^j

diuifionis fitjficitntia prohatur.

ihid.4(frfiq.

Cenftruilie tranfitiua.

I

C<»^/ <^»r «ri»

THediMtitnie

,

& immediMtiwit.

591,18

fUM Cmm/s dandi

ejjit totfint

non dMidieJfi fiu medo.

ibid.S

recipreca.

iHd.9

eitu diffirentia ah intranfitiua.

70, 1 a

ConftntEliointranfttiuaqua.

70,11

eius diuifio.

579.«7

c o Coclum

^d.cap.46

definitie.

ijuttre

qua in ea requiramur,

mAgit inflMat in vndtm partem terrs,

499>^

^uitm in aliam. slntne caleilia

lem.

ihid.cap.4%

vUa exfi l$icidaformaUter,pr«terSo624,41

Cognitio intelleSiua dttplex.

444>4

tvid. j

ConftruSlio intranfitiua perfonarttm qua. ihid.cap.4%, Conftrufiionisftnis

dupUx,

ConftrttSiie perfeEla.

7j ,g

imperfetla.

ibid.%

Cenftrutlionis partium oratienis quatuer caufi. j 17,64

Cognitio noftra emnis incipit a finftbm.

J78, i x

Continentia

CognitiodiftinEla&confufaqtu.

461,1}

Centinentia virtttalis quid.

Cognofiere rem vt q^uid

,

& vt modum explicatur.

466,4 Cognofiitur alitjuid tripliciter.

AS^yS^

Commune multiplex.

441,1.585,15 Commune nonfiifficit adcognitionemfidftami^ determi-

4 30,»/. 1,4

natd.

44i,i.44;,4 Comraanitas<^/rA;. Compontio diuiHo anfint d$u fdlUci* diiiinS*.

&

>w/fAr.

148,»/. i ,5

Compofitio poteft dupliciter confiderari. Cotnpofitio realitatumgeneris,

&

differentia,

vt dicatur

4SS»S^'S^^>S ASStS*-

Centinerifih aUo centingit dupUciter.

5 64,9

Contingens capitttr dupUciter. 419,1 ContraAio eft determinatie alicuitts cormminis. 134,4 Coattndi^tionis vtraque pars an pejfit

lai,

eftevera.

8.113,9 Centradiiiie, &pr!itatiua oppofitie

an inueniantttrvni-

uece in omni genere.

176,5

Contradi(floria necfimul vera,nec fimul f^dfa.

ad vtrumquean

Contradi£loriorum

X46,s

i

y^^cap.f 4

354>3 Contraria

pejfit

1

8 1 ,5

fiqui idem,

multiplicia.

178,1^

J7^»9

Contraria an dentur immediata,

Compofitio duplex.

J ' J >6

Contraria muttta habent interfi motumpreprie di£ium,

Compofitio Logica a GrammaticMli diuerfit.

53>

Conccptus qtiadrupUciter fitmitur.

44 ? >8

compofitierationis.

o

ihid.

deftnitur.

ConcluHo, an cognofiatur pnmiffts cognitis. an cognofiatur fimul natura

}SS>5&^

tionecanfi.

ex pramijfis centin-

gentihtts.

multiplex.

Concretum

358,1

cognitis prarmjfts in ra-

Conclti/to neceftaria pofsitne fequi

Concretio

'

Centrariertm

& Relatiua

Conuerfio

CeniunElio copulatiua.

&7 ihid.

DifiuniHua,

ihid.

Caufalis.

ihid.8

Expletiua.

66,10

CeniunElienis medifignificansU accidentalis. ihid.C4^.4o

Conftitutiuum praeedit Confequentia quid.

cenftitutum.

ihid 8

multiplex.

Confiquentia hona

dtto

impedimenta.

Confequentis faSacia.

Con^ta&ionis prineipiaqHatuer. Scoti oper. Tom.

I.

1

6, 1

2,

581,17 408,8 614,61

ftantiales. ,

& vita fithieEhtm qued.

^^^A5

effealhus.

D A /4,7

D

E

Declinatio GrammaticaUs quid. Definiens, an deheatfiire emnia.

5J,j 4}o>*

Definitio duplex.

» 3

per additameKtim quid.

ihid.

Definitie non eftfiUus ahfiluti.

1* Deftnitienem aUerius

vnum peft

t^

3

7>7

68,9

5 09> ' cadere dstpUcittr,

367,8 Definitienis pars ee

made , que eft in definitiene pradica'

tur de deftnite. Definitionis quaUhet part

1 64,4 anfitin plus quam definitum,

488,1 Definitio dehet conuerti cum deftnite.

&fiq.

Definitie Legica

6%.^ap.4^,i &fiq,

5

Corruptibile,C^ incorruptihile nonfuntdiffereiuiafidt"

577>8 187,7 195 >i 449>2 3

»/»67 *9 1,1

Corruptibilitatis caufkvari*.

DAtiuus cafiss qtud.

ihid. 6

76,5

Copula adsUtaJuhieSio non confundit pradicattm.^ 2,15 Corpus qttade ingenertfid>ftantist,&Gitf*antitatis. 140, j

tupd-

tur. 615,47 Congruitas y?r»w»M 7 3 ,cap. f 3 .quid rtquirat. 74,4 Coniun<5lio,c^ medtu eitttfigniftcandi. 6j ,cap. 3 9

1

oppofitie qtteniodo inueniantur

ihid,

Concretis accidentium conuenit deftnitio denominatorum.

eius dae medi.

intentionalibus.

propofitionis quid.

Coims, anpeffit

Hocationem eortm in ratione fignificati formalis.61^,1^

C^y?f

3

Conuerfionis propofitienum regulafix.

568,14

Concreta varia eiufHem ahfha^i quomodo multipUcen-

79,

ineffe aliati

in emnigenere.

Corruptionis

ittfert

1

i8o,fc

5 ^7 »6$

Ji8,*ii

81,

fithieElo.

Gontrarietas anfit infithieElis

Concretis adabfiroEla qttando tenet conftqtuntia.4} 6,j

Concretorti i^uocatio ratiene connotati nen

»

vnum an poffit dettnmnati

ConttouetCixfiholafticaacuunt ingenia.

4j8,6i Cencretum quodlihet accidentale hifartam diuiditur.ihid. Concretum ejuemode pejfit definiri. 58,10 Concretum vntmfignificat,& aUud connotM. 511,19 Cencretum aUter confideratur a Grammatica , aliter 4

41

Crntrarierttm proprietates.

101,11

&

Cottcretum quomodo opponaturfito ahftraSo,

differant.

6.180,3

Centrarietas

duplex.

Legice.

i8i,;4 Centraria,& priuatiue oppofita qttemede

4io,i 518,11

non confHtuitprincipaliterinteHeElumfiihieSli. 136,4 ahfhttShim idemfignificant,fid die mode.

Concretum

ihid. t.

Definitionis

5° 7*4 *'°'/

DefinitiomuUiplex.

^

quemodo difiert aMetaphrtftca.6 11,39

quid cominis tretcemUm»ts,

Definitienis tres conditiones.

md. f 65, i

Dcfiniiura dMpUciter aecipitwr.

DDd

280,4

Demon

,

9 1 515

8 7»

1

1

.

Index Rcrum. Detnonftrore tm c^mitigat fer onrne: cnupu.

417,1

T)emon(kt9.no,4m^exprimsveris.

iS^A

VenunfhMtioduplex.

45 3 >4 43 6,8 Z'

ad DemonShationem tri* re^iruntur. Dep»nStr*tio efifiliui vniuerfiUis. in Demonfiratione pofittne ejfe deeeptio.

5^5**5 413, col. i , t

Dcmonk{&tma.fiienti<*patefiaccipi dupliciter. 3/8,4

Demonftraciuum, Mt fignificet idem quod ahfiraSlum. I3^>i an habeat ratiorum fihfiantiit. 1 3 4> 3 Denorainatocum definitio conuenit concretis accidentium.

Ji8,zi

Determinatio

multiplex.

Determinatie contrahit determinaiile

J J i)8 (^ 9 non e contra.

,

JJ3.«6 Deus, anfit vniuocum tribus perfinis. in Deo non efiproprietatpajfma.

47/>* 46,5 /81,50

in Deum non cadit difiwfiu.

D

1 1 1,z

quadam fintper

fe

,

quadam per accidens.

428,2 an poffim nohii

Differentia efientiales

accidentia cemmunia. Differetitia rationis realis

2ZJ>t 412,1 182,1

communis.

&

Dici de omni dici de nuUo decUrantur. an fint principia necefiaria ad honitatem /yttogifini.

&fiq. Dici de orani, an dicat alitpud , vel aliqua. x 84,

3

.

&3

fundatur in ente reali vel rationif,

vero in ente reali.

5 74,5 /

DifFcrre quomedo cencretum diffrentia. de Dignicate an poffit pracognefii quid

i73>J 3 J o, j

eft.

Di fcendi quinque medi. ad Difcurfum tria requiruntur.

AiStS J 8 1,50

Difpofitio multipliciter fitmitur.

169,4

Diffimile,^ fimile quomodo opponantur. Diftingui, repugnare diffrunt,

1

&

77, 1

6 1 1 ,4

Diftributio fwW.

*^35>J

Diftributiuum y^««»» <:fc(^/fj;. DiuerfitaSjC^ repugnamia differunt, Diuerfa in re poffunt concipi vt vnum.

403,1 611,4 /88,9

SS^y^ SSJy^ 1 76,7

Diui{ionis cenditienes.

an

Diuifio emnis

inter eppofita.

Diuifie emnis efi himembris.

membrum

cum

39,1

1

Diuifio multiplex.

in DitUfione

ihid.f

per

innotefiere

^i^^cel.i.i

Diuerforum generum , &c. an vera regula.

I

'Di^eCticzdnplieiterconfideratur. sitne fiientia

tutiua inferiorum.

Differenti*

SS7>7

diuidens nen dehet ceincidere

473>I5

diuifio.

D O Dici de magis importat ficundam intentienem <juam eflein.

611,41 ^o j ,8

Dici d e fitmitur tripUciter. DiGtio quomodo differt aparteorationis.

47j7

Dodrina, C^

anex

dificiplinaomnis

pr*cedenti cegni-

tione.

544,5

D V Duplum,(^ dimidiumy««f ingenere ReUttienis. 1 40,4

Di(flionis figuca anoperetur aliquammultiflicitatem.

E

iJ4>6 anfit

loetti

in diSlione.

anfiat in commutatione

vnim Prttdicamentiin

aliud.

'

45i>4i

Clipfis quid.

E L

2;7,^im/?.39, 158,3. 259,2

D

i

flrercns,

& diuerfum difiingmntur.

DifFerentia, vt talu^non Dijfirentia

efi

1

(tquiuoeum.

2 7, i

J7 ' >4i

an pojfit definiri.

iquafi.zG

1 1

Differentiaduplex.

1x1,1.566,7

in communi definitur. eiw definitio explicatur. Differentia potefi effe nomenprima

112,3 1

1

j

,per totum.

intentionis,velficun-

da.

1

3 ,col.

principale.

vtquid

C

i$^fi..i$6,^

& vtmodtts.

I

jid 1

cum.

peffunt

effe fiub eppofitis

619,10.180,5

Elementerftmqualitatesanea confequantur ratiene

ihid.6

Elementerum

num infint eis a natura.

qualitates

£let]u:hi fallacia qua.

ibid,^

fallaci*.

E

N

Ens quemade diuidatur in decem Pradicamenta, 1 3 6,4 »29,2 Ens an vniuocum decem Pradicamentis, quemedo contradiBio circa illud.

& ratienis & quid vtrumque.

prima diuifio an bona. i oe),quxfi. 13,2 prima definitio an hona, i n,3 variA eim definitiones 568,21^22 Differentia an pradicetur in quale. 114, quAfi. 28, 2.

Ens aliud nomen, aliud participium. Ens vt fic cur non vniuerfale,

57^4 hahet

ihid.

fiumitur a realitate contrahente. 5 1 7> » Diffirentiade generefiibfiantiA, anfitfiuhfiantia. 148,1 efi

de effentia Jpeciei.

quomodo pradicetur de genere. Differentia quemodo haheat differentiam. Differentia vltima quomodo prior Specie,

419,2.420,6

49 o, 0.49 2 , 1 1

468,11

anperfeEliui paffiene.

Ens de quihm pradicatur in quid.

49 3 , 2

449>2^

cata.

Ens

rationis potefi fieri eperatiene cuiufiihet potentia

J^3>4

quare nonpenitur fihieQum Legica,ficut reale

Dijfertntia inferior an includat fiiperiorem perfi, 583,

5.492,10

taphyfice.

quomodo cadit fih obieSlum

modtu ^«*»

S6i,t) J 3 4» 3 J

Differentiaper fi Suifiuafinperiorufn perfi fint conFli-

intelleEius.

&

tnodtu. potefifimi vt quid non datur in vltimo gradu entitatis. eius paffio

& ahfiraSiiue.

478,1 485,25

in que fihieSlatur.

572,43

Differentia concrttiue

rationisefi aquiuociin aquiuo-

ceUatiua.

circumloquutiue potefl exponi. definiuerit Porphyritts.

ibid,

reaU,&

5 6 1 >4

c ur eam

non

eius diuifio in

562,8 /43> 1 jSijip

Differentia

,

224,2

an poffit dicigenus.

modum forms,.

Differentia

natura

0,8

A96,^X

Ens duplex

,

1 3

& quale.

Diffremia fiimitur a formali. 101,10 quomodo differt a qualitate in modopradicandi.ioj,i Differentia

80,

7 27i>t

Elenchi ignoramia sttne locusfiphifiicMS.

quatuormedi huius

1

SS>^*

an diuidatur in quid

^64,5

ma-

622,31

teria.

ihid.

Jpeciei.

primarum qualita-

tum.

550,11

Diffrentia vt efinomen ficunda intentionis, efiaquiuo-

prima- intentienaliter non habet rationem

Elementa

Enti reali,

non

efi ens rationis.

ibid. i

s

& rationis anpofierit Scottts aliquid vniuo-

cum.

Entia

Me-

4J2>38 464,6 477,31 469,14

rationis habent

ordinem interfi.

464,5 469,13 in

5 4 }1

6 74 8 7 8 .

.

Index Rerum. in illu (Utur Utitudo.

4<>7><>

£ntia alia retatiua ficunSim dici , aUaficundjtm edc. i6i,j Enunciatio eftfi^itElum libri Periherr/iettiat. 1 8^, i ibid.i

EnMttciationii ^artes qud.

in

FUHdamemis

& conuenientiamfigniJic4t,

fiJiUtio. 1 1 1 > J


119,10

417»*

4^ i >

GEneratio

& id qiiod edydi^erunt.

494»i<>

EJJe triplex. ejfentia,

Eflc cxi ftere prtmo confiquitur indiuidmm ,

615,6» ibid.

Gcnitiuus cajm^id. G cn u s accidentale nominis ^d.

*^<j 5 1 ^cap.

Genm an conuenienter dejiniatur.
quid ibi loco Generis.

w» ejfen-

i J 6, Eflcntia tjudibet potefl dupliciter intelltgi. Eft anfittantum copula pradicati cumJiibieQo. 118,

119,10

Eft potefi notare qualemcunque vnionem extremorum.

147,6

& tertium adiacens.

1

5 ,4.

iUim

definitione.

97,3.50^,17 507,6

ipfim vnitterfalis.

Genus Jimitur ab

5

alitpto materiali.

1

non

reejuirit

SiS*^

Eft in rehtuprinu, intentionis

quomodo includatur infpecie.

V

E

re<juirat aElu multat.

J J 7> 1 ibid.\ 6

requiramttr ad eimfpecies aQu.

tjua

ibid.

vt dicatur aptum prtdicari demuUis, duo

Encli^nikix Jpecics quomoda manent fiparat*.

A

potefi fignificare partem,

541,1}'

& totum, quemodo. 5

anprtdicetttrper fi de differemia.

quomodo

FkWzcia. confiquemii

contingit .

449, ^J

eius pr<edicatio defilo

Fallacia Eienchi.vid.^\enc\\\i%.

Fallacia ficundiim ejuid ,

485,51

& fimpliciter

efl locui

di^iionem.

extra

z66yCol.iyi

de hac faUacia vide multa.

1 67,

tur.

;8},7

Falfitas opponitur veritati complexa,

6 6,69 1

aliud ab impojfibili,

617,7}

FalJStm nihil eflformaliter.

541,14

Fieri aiitjuid duplicitcr dicitur.

298,7 i o

Figura accidemalis neminis tjuid. fimplex, compofita

Figwa

& decompofit4.

ibid. ihid.

1

1

& QMUtdUis,

cjuomodoin Genere Gfuantitatis

140,5 Figura prima ejuatuor modi an teneant gratia fomu,

an

fint

tantum quatuor modi

concludentes. tertfa

4n

direile

307,6 finf folttm

fix modi

direEle conclu-

dentet,

308,4

FO &

F

503,19 5 00, i realitate contrahibiU.

5

pradicatej/entiampermodumfithjtfientis.

3 1,8

Francifius Mayroniiu Scoti difiipulm.

31,81

non impUcat.

6 o,} 1

mtn^uam recipit ignisficut atjua

caUditatem.

nem

totius,

Genm determinatam ^uiditatemfignijicat. per accidens comtenit ei

tUci

V

Fundamcntis fit^cit proportio advniuocationem intemionum iis appUcatarum. J 4 1 >7 Scoti opcr.

519,14 511,59

de eUffiremibm nttmere.

529,8 magis late patet ijuamjpecies, efl

pars

Jpeciei.

eim conceptm

eft

5 3 4, 3 4

535,5 alim ipiam cenceptm tUfleremid

formaliter. confideratur vt pars

544,7

,&vt totum.

& tetum in medo ^ttomodg nen dettrminate Gentis & Genm

cotittenittnt

,

runt,

dtfferentia

&

5 44,9 5 64,

&

eUffi-

181,1 figriificant idem 378,11

tjttod Jpecies

Jpecies fitnt relatiua tUj^itiparantia,

^oTrwdofim fpeciesvniuerjalis,

549,

1

ibid.

pojfitm J^i applicari vt modus, fitnt relatiuapropria.

Genus generaliffifmtm an poffit dici (pecies. Cenerageneralijfma an tantitm decem.

564,10 615,64 532,22 I42>4

ad Giz.mm9Xiczm pertinem modifignificandi. 5 19,26 Grauc aElumfurfum violenter contra incUnationem tut» 558,2» tura/ion obedientia.

Tom. I.

t9tm.i8

nen caret emnipetemia.

G V

ibid.

F

3>J l

G R

Francifcus de Marchia Scoti difiipulnt,

Frigiditatem aiiualem

'

577>5

impertat primario ratienem partis ,ficundario ratio-

R

fiib Frigiditatc imelligi ignern

cjttomodo

.n7.'8

Gertm

Forma duplex. 1 1 ^,juttfl.iS,i Forma figura multiplex. 1 70, 1 Forma mntcrialis potefi intelligi dupliciter. J 46,4 Forma totitti, &forma partis. S^S>A Ftrma mtdtipliciter efl in compofito. $61^6

in

,

cjttomodo de ee pradicari pofftt differentia,

J05,5 Figttra ficunda

Figur*

numero diffiremibm

fitmitur dttpliciter.

5 j ,».9 g^

earum differentia.

9

J ' 7> ' 7 importat determinate materiaie per tnodum totim.

tjuafl.^ i

Fallacia ex variationc medtj variis exemplis declara-

efl

Genm multiptex. Genm fitmitur a

1 2, }

378,11

verijicetttr.

Fallacia figura, diilionis multiplicitas.

1

retjuirit.

ibid.\%

468,3

prtdicatur in ^id dupUciter.

F

1

multatfpecies aEiu,nec potentia,fid apti-

quomodo

,

c,

an reeptirat necejfario muliM fpecies. 1 04 ,5 an fit principiumfpecierum. 106,1.544,5 c^ 6 predicat partem effentia. 1 1 1, J an fit vniHocamfpeciebm, i } ^,quaft.7,i.

Eft ejuande propofitionem fignatam exercet.

Falfiim

1

o i , 1 0.5 11,3

tudine.

fignatum.

o3,i

1

cur in eim definitione ponitur ratio vnitterjaiis loco

4f9.J

506,19 quomodo exercet aSlum joi,io

1

ibid.

105,1

ihid.^

ihid.

Eft (juando pridicat ficundtan

fotitm.

Generatio in creaturis duo importat.

410,4

tiam.

eol.1,1.

vt dicit mtaationem hahet pro JtJneQt , vt dicit perfeliionem refpicit ipjim

fnaJcMUmtm,fatminintim,communecrneutn0n.

Eflc ^uodefi a^uaUtereJfentitt*nfitdeeJfintia. 411,1 Eflc cxiftcrc an fitde

558,10

materiam

E ile in pl us duplicittr. EKe fi^ificat ailualitatem entit. E^c duplex. E (Te dupliciter cognofiitur, Eflc

ad vniuocationem

G E

E S E(Cemateriam

reijniritHt proportio

inimentionAm.

Gualterus Burlemt Sceti dijcipubu

,

& bmfiipiMer.

J1.81

Guilclmus Ockam Sceti dificipidm,& impugnatarjkid.

DDd

1

Habcre

3» 1.

6 8 5 ,

2

.

Index Rerum. HA

Jnhartndi tjuartus medMS.

HAbere dicitMr multfs modU,

8/ ,7

>

Habitus vteft Gentnitfjfimtmtion

h^etttr.il/id.S

finbittu Jkmitur imltiplicitcr.

1

69,4

Hahittu vnitM dnplex. 4) 7> 1 Habirudo mI alind ttm fetefi concipi Jine termino. 165,6 Yixcvrqttcmendeclaratitr.

470>J

Hl Hibernia diSaScetid. ammalia ventnofa non/itfiinet.

j,6

499A

HO jHonio

definitur

i96,i

^

Inhzrcns inhz rentia explictfntur, Inhcrentia ^/'/rx.

481,16 39i>3

Jnhtrentia anfit de effentia accidentu.

Intcllcdiuum omne

eft

permodum

IntcUcdtus duplicem rationem voci

i9h7

aiitu.

»19,10

tribuit,

^modofaciat vniuerfitle. eius primum obieElum efifiibfiantia.

45 >4


131,11

tjuomodo capiat aSlum ab obieEio.

46 3 , t 4 1 4> 1

^uemode dependeat afinfibtu. an fit virttu immaterialis. InteUeEltu operatie triplex.

ibid.

1

1 1 , i

.

4 1 4, 3 .445 ,8

JntelUEliu duplex,menfitratiu a rebtu,& menfitra rerum.

& defiribitHr.

J • 4>

Home defieft indifferens ad nmU^t acceptionts.

Homo ciivniacr(ilc/m verapropofitia.

1

44,4

^^ytpufi.io,

ii5>3 tjuomodo dffatur vertu.

ibid.

JmeUeEitu meuetur ad fortnandas ficundas intentienes,

^omedo.

L^Hiffi. 11,4

Homo cft Tnjucrf^lis, att propefiti» per fi.

$/^.^fi,

11,6

4 47, 18

JnteUe£ltu pritnum obieElum motiuunt naturale.

Homp albus

cft

homo muficus

,

efi

vna

propofitio.

»09,8 Homo qui eft albus currit, efi vnapropofitio. U^id.^ ihid. i o an pojfit dici plitret. Horao eft animal , anvera propofitio. 99,^fi.i6t

101,10 a» fit propefitio per fi. 3 69,4 Homo cft animal titionzhilcianfitpropefitio per fi.

eifuobieElumprincipaleijHed.

464,$ 465,8 609,19

tnultiplex.

JntelUEius eft verorum ^ttomodo. JnteUeSliu dr intelUgibile Jiint verius vnutn teria

,

tjuam ma~

& forma,qHomedo.

480, i o

JnteUeSifu poJfibiUs,(juomodofit virttu paffuta,

9 1 ,j». i

i-^^^> 3.465,10 efficitficundas intentiotus

,

& faSlas imeUigtt. ikid,

II

371.4

Homo eft rifjbilis, an propofitie necefikria„ H V Hugo Cauellm UHdatur.

3

Huraapicas

6^,^

4, 1 0.5

cft animalitas,*»»

IntcHigendi tnodi pertinent ad Logicum.

519,16

Intelligcntias inteUigunt fine difcurfif.

Hngo Magnetittt. Huge de noHO C^o Scoti difiipMlnf.

.

J, 3

vera propofitio.

jf

1 1

i,8

i i,3j

ttn

578,11

haheant materiam Phyficam.

5 8 o, 1 5 8 1 ,19

difiurrunt, licet rejpeElM neflrt nen. JntelUgentitt anfit irrationalis

S7^i^i

Intclligi ali^uid ffd> prepria ratiene dupliciter tonfideratur.

ID

465,9 463,1 461, 1 5

InteHigibih'tas efipaffioentis.

InteHigibilc idem variepetefi confiderari.

IDem «0« poteftprimo referri ad dno. Idemreferriperfiadplura.

1

07,6

108,7.165,3

Identitas realu duplex.

561,13

Jdentitas ehie£}i non irtfert identitatern potentiarum.

G

I

Ignis an poffit ittteHigi fith eppofite

caliditattt.

I

621,34 616,69

M

Imtnediatius dapUciter accipitur.

|mpar ineft numeroper aiiijuid extrinficum.

4^4>5 3

89,»/. i

iaitie.

diffirentiaperfi

,

fidaccidem numeri, 419,

Col.lyl

ImpoQihile

463,16 97,5 447,i 5

&ficundaexplicantur.

Jntentie prima tjuid.

ihid,

aliud a falfo.

Incorpores

N

res cur corporea pingantur.

Indifrercntia duplex.

Indiuiduum

^'7>7i

Jntentie tjuadru^liciter fitmltMr.

44^, 1

Jntentiones ficunda quoTnode opponantur. 91, qttaft.S,^

earum erde.

4SS'S'

(juemode contineantur fid> obieElo motiuo inteUeEifu. ibid.f^

funt entia

448, 1

rationis.

ibid.

^S^>SS 461,10

J^^jiQ

quomode dlcunturpotitu de tjuamfunt

Jio>3 *

tjuomodojiipponunt cognitietumextremorum realium,

juotnedo pradicari potefi vt fi/ecies.

49 1,

in.

461,15 modi inteUigendi primarttm.

Jitnt effe

Phyficum, Metaphyficum,& Le~

gicum. nen efi defi

cerruptibile.

de eo fiientia,fid non printo.

Indudio

tptid.

an debeat inducere in omnibtufingularibfti. Jneffie fitmitur dupliciter.

484917 510,33 4 84, 1 7 3 4 1 ,8 ibid. 3

iii,z

Infcrius includit totam <juiditatemfi4perioris. 510,33 centinetfitperiui denominatione accidentali. 5 64,9

cum inferieribiu

in numero non ponuntur fuperiora.

573.48 Inhzrendi modui tjuid. (juet fint modi inhtrendi.

1

Jntemie fecunda peteft accipi dupliciter. 9 ,quaH.%,$ per accidens inharet reiprima intentionis. 411,17

dupUciter cenfiderantur.

17 hahet fno modo

1

ibid.16

in eispetefi efte proceffus in infinitum. efi

I

efi

tur.

Intcnti o potefi dupUciter confiderari.

ficunda.

ignorantia epponitur veritati incemplex*.

eft

^ic^HidinteUigitur,fitb ratiene vniucrfalis inteUigi-

prima

;79>»9

non

450,

33

9^,1 6oj,ii 3

Jitpponunt aliqftam proprietatem

ibid.

a parte

rei.

463,

17 anjiant alia caujalitate quam extremorum.

ibid. 1 9 an habeant effe fitbieEiiuum in aUcjuo. 483,13 ,& fi^J.

habent definitionem tjuid

reifito

mode.

5 09,

i

5

Jitppemtnt prefundamemis.

502,11

pir fundamentai

S^9>^S 496,51

tiefiniuntur

earum diuifie per fHndamenta. quemode rehus appUcemur.

601,1 ^

617,74

ejuomedofint neceffaria.

anfint relationes intrinficus aduenientes.

ibid.yj

quomode confiderantur a Metaph^^fico.

47 3> 1

htd>ent

maiorem vnitatem

inter fe

,

quamfua fundamentd.

* 14

4 9111

.

•

Index Rerum. 47^i»7 M«t4^byjo ,9 ficumfJKSiant. vt quid M Metaphy/ico , vt modus k Lepc9 confideJamefttM.

M concreto ad Lepom > i« skfirdSe *d

i

rsntwr.

S^S**S

dd eanm vnitucMMnim

/itffcit

cur non definiMUur per JidfilMtiam.

j

1

1

verificMttur infumUmentis. 6

6,

1

6y^iip.^\

Interie(aio <jmd.

ibidx^^.^^

eius diuifio.

^d.

11 i,z

Intcrrogationcs Grammaticdet.

i> i

O k

Sceti tUfiipulHS qttanti habitut

)i>Si

Mapfiro.

ihid.

ei$u epitheton,

Joames Canonicus Scotidifiipukt. Joamis Duns Seotipatria. Scaut. vnde diSus Dunsj Hibemis adiudicatur.

3 1,88

2*)

&

) ,6

o

1,4. 4, 1

Beata virgine bono donatnr ingenie.

5,11

Minorita^& vbi.

eius magiller.

ibid.

i

ibid.

1

ibid.

poffedit fitentiai.

i

7> 1 8

docet Oxontf. /cripfit ibid.

in Sentemias,& quande.

qua fcripfirit

ibid.

alierum opinionet.

1

8, 1 9, x }

Parifiis.

prtfintatur ad Baccalattreatum.

ibid. 1 4

Lutetia Laureamfufiipit DoElmeii

,

&pr» immaeu-

lata Cenceptione yirginis.

ibid.

10,16

decertat.

imago beata Virginis ei caput inclinat. vnde acceperit cognomen fubtilis.

ibid. 1 7 i

Coleniam mittitur,& ^uart.

'j

17

xZ>&fi^. i}>)5

piemoritttr.

^

morbo.

ibid.&fiq.

OH vielemerperierit

in /epidcre,

de eius morte tefiimenia.

1

4> J 6 f^/^f

1

7,46

Lpitaphia.

& fiq. 1 8>49 lo,j )

varit.funtris tranflatienei

1 1 ,/ 6

nebite eius fipulcrum defirihittir.

ibid.6o

rtcenfemur eius virtutes.

eumlaHdantgrauesautheres.

24,61

veces

LecMS an

D, Tboma aduerfirim.

ihid.6^

ibid. 66

dkhinam odio profiftumurharetici.

ebiicitur ei contemienis

fiudium ,

»7^7

i%,-jj&fe^.

mtdtorum

eiegiit

1

«

eius diuifio.

1

88.

initio.

4j6,

10

88,^y?.j,t

cur non ponitur ens ratienis

,

vt realt Meti^hyfica.

45^.^8 Ijogica efi fiientia rationaiit.

>

efi

ftiemiaJpeculatiua,nenpraSlica.

eft

ftientiarealis,&tptomodo.

> J >4

^^Z,iy&

19 fuomode Jciemia cemmunis, 88,^^^.1,1.442,5 ab aUo efifiiemia, ah aiio communis. 44) >^

4)8,1 f

Logica an procedat ex cotnmunibus.

4)9>li*496,jz

efide ficundis intemienibus. IjOgica

efi

dupiex

,

1 1 4, 1 C^ j

& vtem.

decens

87,1.439,14

Logica dupiex naturaiis,& artlficiaiis.

4)4>1 4)9,11 4 3 7, 1

Legica fitmitur dupiiciter. LiOgica eft

vna

tripiiciter.

IjOgica ijuomodo fit ftiemia

ad /iJneElum

& pajjionem

comparata.

441,29 440,26

Logica vtens non prxcejfit docentem. iton eft ftientia.

44 ) >6

Lfigica variadeftriptiones.

4)4>i

LtOgica pritnus imienterfuam

Logieam

habuerit.

4^1,

)6 Legica noua

449>i 6

diuifio.

LogicaJiibieEiumattributionis Jjogicaiia Seeti.^ui relfutatt

,

& pradicatienis.

6x^,48

eius doElrina.

Logicus

cft

rcicns,4» prepefkie ptrfevera.

quemodo

itiius efl

444,1

nun^ttam eruut acuti in

87,1

cenjidtrat fecundat intentiontt.

tribuere rehus fecundat intentienet.

tten eenjtderat ejfe

454,

496^

wAurfidium in fiindamemit. /41»

16

Legick:& Metaphyficus,qMomodo rei cetifidtrant. foj, 14

& ^modo fecundat Lumcn

iHtLtj

imemientt.

L

V 6 1 j ,40 6i4t40

efi Jpecies lucis.

duplex

efi.

refmritur in ecule ad videndaebit3a.

Lux

in corpore iianinofi

,

& in medk nen

ihid. htthtt

j

1,1

nee tft tiujdtm ratiems.

timdtm

619,11 6ij,j9

modumefiendi.

&fiq, Joamtes de Jandune Sceti difiiptdus.

Tom. I.

6 j,6i 87,1.43 6,8

formaliter modus ftiendi.

efi

J J »8

ibid.x

& terminatiue.

fid>ie£iiue,

Logica efifiiemia. non

J 4>

ibid. ;

498, i

eornmendatur. 19,77

&fe^. quinamfHerim eius pracipui difiipuli. J i ,81 &fif. qmnam erus vitam fcripferint, 3 ) ,84 de operibus eius variorum outherHm tefiimenia, jj

Scoti oper.

49 9> J

menfura perfe.

Locus in quofit

& fi^.

& obfcurita* ,fid

vtriejue eccurrUur,

eius deiirina

9(f,^«<e/?.ij,t

>5>64

magnifit in Academiis. eius

11 j ,9

jpecies Quantitatis.

«I» fit

J»

ibid.

in ijuantum

,

eius varia acceptio.

ibid.6^

ijuare cenfitur

,

§iuamitM cominua.

anfit

multilaudanteiuspietatem. vtfimSius.

I9i>4

Locus an generaiionis principium. pertinet ad genut caufit efficiemis.

JjOgiciu

colitftr

ijcx

ret di^Srum.

LO

ihid.6x

/criptaeius Ecclefitprofieua.

&

& voces jpeeies & jpeciesfunt figna rerum.

Latterafignificant veees

Chrifium infantem in vlnas excepit. vbi

LI pajfiones,

Litteranonfignificantidemapudemnes.

j

16

refeJlit

& voces,

LittCKe

eiusfidfie&um.

de eius doSlrina v*riorum autherum eneoPM. ibid.

medelle

LAndulphtis Caraccieius Scoti difiipuius. j 1,8 Lapis non eft in anima , quomodo intelUgitMr.

j

6,14

nonfuit difiipaius Alenfis.

emnes ferme

L A

fijmfine.

infieputier. I

fit

»14

600,7

loanncs BaffoUus

jjf,

»'3. «3

fundamentis.

Inoidia viros ma^os

&

& iftc funt vnus homo, an vera prapofitie.

^utmod» applicantser

Jttttntioues tjuin^ue vniuer/ilium

Intcrpretatio

$ 1 j,j

/78,1/ $79,16 17

anfit diffiremia animaiii. Iftc

J4i>7 /08,7

vmuoce applicari rebus diJpardtis.

earum depiitiones 68

OH priuationtm importet.

propertio in fiinda-

memis. pejfunt

R

I

If rationale tpumede oppenitmr nuiemili.

DDd

j

M»

8 4 5 1 )

1

*S1

1

Index Rcrum. noH migrat de JUbieElo infiibieElum,

<^ 2.4,4

prodHcit inmedio lnmen^defijpecits^njiilifidn' Hrid.

ttd.

M

Modus

fciendi cft rcientia,«« veraprophjiiio. 441,3

que?nodo pojferior Joientia,

an per eum AriHoteUs

A

Modus &difirMni.

conueniunt

156,7.478,$/

&

vtdet confecpunti*.

an Jint

,

jpicies

ibid.3;4

§iu/imitatis.

418,^0/. i

46%!} 480, i e

&

$^6,6

Materia potefipradicari per modum totiM,& quomodo. 517.15»

Materiafecu^da

efi

id cuius

5 4i» '

efi.

«ptis.

M i

,

1,4.4,

>

®

E

«» con^aretur ex contrariit.

A^^A

pajfionis.

& extrema eptomodo

fiuit eiujUem gtneris.

confuUrat

498, 474,

alitpta.

1

io/,i4

qHomodo^confideratintentiones.

M

JUm in

aifium

vtercjue.

aSHuus

efi

Scotiam.

3

,7

& paffiuus, & tptid 45,5 ^ 15

ab aliqua proprietate.

^ fi^-

Modi fignificandi Aduerhi]. Modi fignijicandi Participij.

6x,cap, 3

&fitj.

/8,8

ad Grammaticam pertineat. a quibus proprietatibujJittnatur. inquo fit.

ibid f

efuomodo

Modui figniJtcanM paffiutts tjuomedo

ibid.

6/ ,cap. j 9

Modi fignificandi Prapofitionis. 66,eap.^i &fiq. Modi fignificantU InterieSlionis. 67, cap.^^ & fiq. Modi reaies & intrinfici rebus , & modis opponuntur, ,

extrinfici pwdis tantitm.

& hominis

576,6

animalis, rattonaUs diuifiua,

"J

confiitutiua.

an

fpecies

i&

reSte difiinxerit

ibid.

ad Grammaticam pertineat. ,

intelligendi

AriHeteUs. 184,

&

ibid.6

gitur.

461,16

Multiplicitas varie Jiimitur.

4^6,3/

Multiplicitas dupUx.

I4i>4

Multitudo quid. an fit fiecies Giuantitatls. quemedo reducitur ad vnum,

550,1 5 7 3 >5 1 3

,

Multum

& figniJicanS

eorum conuenientia.

47i i

differtntia.

ihid. j

ModuifigniJkanM accidemalis akfilutus,& relpeSiuus.

dupUciter Jitmitur.

M

ihid,^

Modus entis,& modus efle. Modus fignificandi perm^iium

qusarunt,

6,17

N

E

NEceirarium muUipUx,

&fiq. ibid.^

ibid.col.1,1

Modus fignijicandi per modum

appropriati

^

vnde fit^

tnat'
49, j

multiplex

j

i ,

l

&fiq. Modus fignificandi permadum per.fi fiamis vndejk' efi.

matur.

45, |-

eius tjuintfut modi.

Modus fignificandi

ikid.col. 1,9

pertaedHnt adiacemis vttde fittna-

tur,

49,6

Modusfignificandi duplex ,Jeparahilis

& infiparahilis.

101,4

Modus varie Jumitur. Modus dupliciter peniturin propofitione. Modus in propefitionihus quid.

&

pefiitne fiiri

5 J 4> * 3

per medium contingens.

ejuid differum.

Aioduf non epponitur rei.

4 J J »4 309,1 3 1 8, t

466,3

&4

i 75 > 7

43>f

409, i

Neceflitas dupUx.

6 1,44

Negatio adueniens termino infinito priuat formamfi1

N

1

7,5)

I

Nicokus VernuUus laudatur. »,4 Nihil cft in intellcdu quin pri^s fuerit in renfu, quonwdo intelUgitur. 89, 1 9.45 1 , 3 4

NO

cormminis vndejittrta-

tur.

o

569,18

Myftcria diujna humanam eloquentiam non

generaiijfimus Neminis,

ihid. cel. i , 1

<

Y

nitam.

^S,col. i,r

alifmodi.

>

i

quid.

,

>

57 h5^

dupUciterJiiTTUtur.-

efientialis

5

Metus efi tantum in tribusgeneribus. 1 8/,4 Mttus totfpecies, qtut fuietis, quomede oppenamur.

46,6 47,«/. 2,

16,1

Modks fignificandi

>

577.7

i

1

4-^,6

in quofit.

Modu4 effentialu & accidentalis. Modttf e^endi

j

6/^,cap.^6& fitj.

Medifignificandi CeniunElionis.

eius fiecies.

46,6

Modus,

S7>^^P'^S

Modivari} fignijicandiformam.

MV

ingrefft

Modtu figniScandi

j i-iCap. 1 4 jof,cap.ii &fiq.

MedifignificancU Pronominis.

I

M inores fiatres ejuando MO Modas fignificandiduplex,

&Jeq.

Motus quiUbet ptr accidens determinatus. 59^,/ Mouere quofinfii efi a£ius entis in a£lu. 45 9 A Quod mouctur habet matcriam, tptomodo intefU-

ibid.f

Menfura muUiplex. tripliciter

473,1$

14,49,1

aeUacentis.

Modifignificandi Nominis.

Motus

77, 1

1 i

Metaphy/icus

modum

Jimutur a materia,non a ferma.

Medium quando varietur. 1 ^ 3 4 ^fi^Medium in detifonfirMianf ^ anfit definhiofiibieSi ,vel Medium ,

quomodo aliquid effe pofftt.

Mortale , anfit elifflrentia

6 4,6

ieSium operationisvitalis.

Mcd um

if

fid/ieEium vitd ,fid totum tfi fids~

Mauricius Hibemicm

fiii ipjius

Mo^ fignijicandi per

ModifignificandiFerbi.

1/6,8 Materia duplex. Materia prima ^nt* emitatit. nmcjHam fit forma. Materia, efficiens an coincidant.

efi principium notificandi

ibid.

3«

MAgis &mimiSt& tiuuut & mnus « Maius ad magis non Magnum paruum

441^5/ Legicam.

inteUexerit

Ylomtnquid.

48,8

eius medifignificandi.

ihid.cap.S

Nomtn ftSjlantiuum generalt, Nominis

49,9 51,5 5i>i4

diuifio.

accidentaUs modi.

ihid.cap.

fpecUs accidentalis.

geaus accidentaU.

1

/

ibid.cap. 16/3,17 ibid.

figura,

1

ibid.ig

cafiut.

Nomen apud Legifos quid. primo fignificat ptt(fienes anima, an fignificet fimiUtudinem rei. fignificat vniuoce rem , re exiHente,

iM>

&j6q.

3>

'

& non

9 » >4

2.

'1,4

i

1

3

,7

e.vifiente.

3€^2i/,7

an bene definiatur. Nomen infinitum an aUquidponat. 116^5

4f7 6 >

& 217,8 & 9 Nomina

"1

})

11

Index Rerum. fJemM prms

& /icuneU

impefiMnis muJtiplictter

448>I9

(UfiinptHntur.

liomina.lium errer nrgidittir. Notiora nobu pejfunt intcliigi iupUcitet.

S^-S^SJ 3 5^>

Netiue dnplex.

4^4}/

Participium
I

Paillo

ibid.cap.i7

modm fignijicandi

eim

Pajfio

NV

64,0^.} 6,)

eitu dituju,

accidentaUs.

C^fCap.^Z,

&i

efl

aquiuecum.

i

eadem in anima eandemrem

net.

Nugacio

5i}>}

<]uid.

5 r5>>i7.473,ii

quemodo prtdicetur defiiu fpeciebut.

Numerui Numerui

476, 14

occidentAlu Nenunis.

$ 9>6 itid.S

materiaUe,

ibid,

definitie.

ibid.& J 19,17

diuifie.

finguUrii, plurAUt.

ibid.

Pajfte entis ratienis non efi ens ratUnis.

Pafjio

dupUx

B

realiter cumJitbieUo.

& extrinfica.

intrinfeca

Pajfio proprie

a£iiua.

35

1

»t

469,1 ibid.

i

J 97,

1

ibid.

1

non dicitur accidere fubUElo.

j

o

598,

10 primo

inh<erens habenti

vnicum Jitppefitum , non

inharetprimo iUifippofito.

400,1

Pajfio

O

eadem

Paffio anfit

i

yo,i

,

confi^tur Jpeciem ratUne potentia )6},3 tU P^ffiene an pruornefiatur quia eft. ^*fiU ifuomodo minus ens Jite fitbie^e. Pajfie

Numcrus ejHid&^uatHplex.

&

o apudom-

yo,tf

reprefintat

anpojftt inej/e primo Jifppofitis aUcuiut communis ha-

OBiefbi identitM nen

irtfert

identitatem petemid-

rum. J79>i9 ObieSlum primum motiuum naturaU inteUeSlui preflatu

4;o,}}

ifle.

ObliquuSj anpojftteJJefitbieBHmprefofitionit. 301,/

&feq.

cft

recjuirit pUtra

4J9,; ij6>5}

fupfejita quemede.

OpeiAiio dupUx. OppoHtio, an vniuocacontradiElioni,

549.}

& centrarietati,

158,8 anfit accidem reaU, an intentionaU.

1

7j , 1

.

vnmnyan per effe

vniuocum

,

& alterum 4/juiuecum.

57i>?8 eptot

>

tot

aUerum. efl necejje

modis

&

489,9 6 z o. 19

Oppofita abfiluta non dicuntur de eodem.

nen

ea oppeni ficundMm omnia prttdicata.

489,9 Oppojita

injitnt

eidem genere.

S^^>7

OR Oratio tres habet

6%,cap.^j,i

pajfionet.

7j,io&

ejfentiiditer differt

epuprocedmt «x

,

a numere >

'

i

ii 3

>

feepiitur vnionem

& copulam.

75 > J ibid.^ ibid.f

Pcrihermenias Ubri Jid>UEhtm. PerihermeniM Uber eft tU ficunda operatUne

1

86> i

intelUElue.

6J,t ibid.^

fe dupUciter poteft accipi.

3

excludit caujam tripUciter.

modus dicendi habet tretgradtu.

ibid,^

duo eitu modi eUcendi. eituficundus

3

medm habetpUtretgradut.

eptatuor modi dicendi

perfe expUeantur. VetCeinpltuefl^ttampiimo. PeiCeitis Jitmitur duobut modit.

67^8

3 68>

1

48 1 >

1

89,11

^07 >S

jZ,cap.io,i

Perfona Grammaticalis epud. prima,ficunda,& tertia. Pecere principium ^«f<^.

ibid. 1

}40>7

ter.

Pctrus Aureolu3 an Scoti difiipulut.

i.

PerihermentM.

438,16

diuifie.

P L efi

PA

vniuoeum ad pUtra

fpecie

eft

fingularc ,

etn

vera propefitU. 93 ,ept^.t,

Plures homincs funt Ynus

240>}

Pars orationis quemedo differt a temuno. Pars per modum totitu prtdicatur detote.

47,7 101,10

Part

378,12

integralis duplex.

toto dupUciter inteUigitur.

517,

homo> mi vera propojitie.

08, f««e/?.i2, 1 , C^y?f.j 5 i> 1 4 PluralitM quedibetfimpUcUer efl pUtralitM. 1

P

& partes ficundttm rem epu

dijferunt.

ig6>4

Pofteri us pofleriore,

49»»>J

&

»30»9 triore.

Poflerient plurijwatio flat

modum diflerunt 1

44> 8

J 7 3 >49

O

VoCitio quid.

PoCdhile eflt^uiuocum.

»9

a partibfu fecunSm ratUnem.

113»

S&6

dupUx.

Partes ficundiim rem tantiim ficuncUtm

& tmmtrt,

initU.

Plurale

4i7>6o

3 1>8

H

P Philofbphiae

Plura

12.

,

i

4>3 ^

45 1 , 3 j j^,cap.$^,i

ad eatn reejuirantur.

*

ibid.^

Oratio an per intrinfeca defmiatur

Partes ratUnit

1

Per ^uemodo Jumitur.

Oratio vtfit vera,rtepitritur efe rei extra animam. 113,

Partem prtdicari de

6 n, }

Perfc(5kio eflpaffiofirmenis.

& a quacnmque JpecU

Quantitatis.

PArs

principiis in-

339>| Peticio principij anpeccet contraJylUgiJmumfimpUci-

earumordo. Oratio an fit (ptantitM difcreta.

contingit errare tri-

P E

eiut

vnum Oppojiterum

modis dicitur

J

400, j

Pafftones propris, funt

Per petefl

,

II 1,1

fe prtadicetur de aUere.

390>3

,

tres eius modi.

7 6,

176,6

Oppofitionis diuifio.

vnum

1

ibid. 4

1

113,8

pUciter.

gwrf

tjuemodefit Jpeciet diJfirentU.

Oppofitorum

Paffionem vniuerJkUm affignando

qnia vnum numero expU-

catur.

Omnis

40

rei.

trinficis formaUbHt JitbieEli, Paulus Jouius ^ualit Hijlorktu,

OM

Otnne quod cft, ideo

bentis plura fuppefita.

Pa^tdquomodofitfinUUtudo

cum

4 } 7» vnitate prieru. / ii,

II

Potentia tUcitnrmultit madis.

xyo.i Poten

4811

1

1

1 6 1

Index Rerum. totemia aliiua duplex. } 64,6 impttemia mnfi^nififam jpecits GntuditaPetemia , 1 69,8 tis , fid nudos ejfemia. Totemia diftinguitur /^ aptitudiae. SiS>7

&

Potemia

alia fians

cum

a£lu

,

a6iu.

596,7

396,^4^.3 $ J43>i 349>i

Principium multiplex. Principia conclufienis fitnt tria.

an

fint magis nota

quam cenclufiones.

36

Priuatio triplex.

1 ,4 8 i,t

1

eiut varif modi.

/67,14

4 * i> J

Priuatie

& negatio Jitnt tantum entia rationis.

1

76,4

difHnguumurper aSiut aliter,^uam aEius per

Priuatio

&

1

79,4

Potemiapajfiua duplex. Potentia

cum

alia incompatibilu

Primo , an prafitppenat per fc.

ohieSia.

J^'»?*

Pracognitiones an tantum du4.

3

49> *

habittti

anfiant circa idem.

a Priuatiene ad hahitum

,

an

pejfit fieri regrefiUt.

181,1 Priuationes ex Jltis habitibus cognefiuntur.

R

P

46,10

in Priuatiue oppofitis cptomedo teneat confiquentia, 1 77,

II

Prsdicamenta quemodo confiderantHr a tiogico.

e^4

1

26,1

.

an fit eii aliquid vniuecum. iij,i& } anens fit eis vniuocum. 1 19>i Pradicamemorum liber an fit de decem voeihm decem prima rerumgenera fignificantibus. l i4) J efi

de prirna operatione intelle^HS.

Pracdicabile,

z

& vniuerfale idemfignificant.

Prasdicari vniuece duplex, Prddicari tjuomodo proprium vniuerfalis.

8, i

cum fimultate natura. jjo, 12 Problcma dialeEiicum cjuid. 490, 1 qmmodo differt a propofitione dialeSlica. ibid. j

j

Prohlemata

i ,

Pronomen.

9 7>4 j o i , 19 Pradieari in (juale duplipiter accidit. 69 Jnitio. Pradicari in ^uid efi pradicare ejfentiam fitbieEli. i o j, .

?.488,4 Pracdicari de tripUciter fitmitur. 111,^.481,1 Pradicari vniuece, pradicatum vniuocum dijfirunt,

&

494>i6

& generatiene aliquid dicitur.

Prioritas originis fiat

84,8 1

,

183,3

4i4>J

3

^Sjl,^

Pradicari efi ficundarum intemienum.

&fe<j. Prius alio perfeElione

j

45)

Pradicari in qttale quid.

1 1 , r

Prioris medos an reUe affignauerit Arifioteles.

i

ibid.

triplicia.

j^,cap. 11

medus eiiti fignificandi eitts

1

ibid.

tfientialiter,

definitio.

j6

modi.

ibid.cap.iz

altj eitts

Pronominis accidentia.

$ jtCap. 3 j ibid.cap.i^,^

fignificatie.

Propofitio quid.

}So,t i 68, J

tripliciter cenfiderari potefi.

184,^

Propofitio triplex.

Praedicari depluribus difFerentibus fpecic, nonin-

Propofitio sitne a§irmatie,vel negatio alicuitu de aliquo.

^r.prsdicari de pluribus difFerentibus numero. 4^9>9 Prsdicatio accidemalu de fubieHo non efi perfi. 591,

Propofitie aliqua

II

277,

1

1

&fiq.

Propefitiq omnis

Pradicatio formalis fiela preprie

efi prttdicatio.

/51,

10

quatuormodis pertinert potefi adpn-

teritum,vel futurum.

298,3

an fit vniuerfidis, particularis ,

2 79, 1 per accidens. 370, 3.

nita, velfingularis.

Propefitio tripliciter potefi dici

Pradicatio denominatiua qu*. triplexefi.

3

79,

i

z.

^

Pradicatio exercita duplex. Pradicatio exercit^ , ifrfignata, explicantur.

* Pradicatienefi^ata ad exercitam,tjuando

& fiJ>ieSlumfignificant

Prepefitio in <}ua prdAicatum

49 7> 3 J 440,14 47i>7

idem, anfit per fi primo modo. 37i>i Prepofitio Categorica de terminis finitis,quomodo fit af-

;oi,i

Pradicatie dire&a,& indireEla tjua.

44 1 > 3

Pritdicatio fitpenoris de inferiori.

j 1 o, 3

Prxdicatio

601,13

471, 1

477>3o

tenet confi-

^uemia.

vltimate abfiraSii ^uomodo vera.

i

irmatiua. Propofitio dialeSiica quid.

Propofitie de futuro sitne

,

ly 6,^.177, 490, 2. determinate vtra an falfa,

222,1

4

514,

Propofitie

de ineffe duplex. modo negate non dicitur proprie de

Propefitie de

} i i> 1 1

rio,fid dcpoffibili.

Pradicatio denominatiuay& vniuoca habet locnm inpradicatiene formali.

Prxdicatio

59

mutua Jpecierum

eiufilem generis

tur in accidenttbw ejUaminfithflantiis.

,

1 .

1

plui da-

non datur in ^Holibtt genere accidentittm.

ibid.

496,3 5 effe Phyficum MetaphyficHmypradicatio vero fignataficnndum effe^ Legicum. 471,9 Pradicatienum qutdam per , quadam per accidens.

&

Propofitio negatiua

' •

>4

3 74» 3

,

& non

ente.

181,2

19 2,2

Propofitio particularis afflrmatiua duplex. Propofitio per fe dicitur dupHciter.

3 89,/

Propofitio fiibilis ejnt.

4 1 6, t

Propefitio vniuerfitlis quadruplex.

» 9 3 > »•

vniuerfalis ajfrmatitia quando centtertitttr fimpliciter in vniuerfaltm

a^rmatiuam.

2 9 4,4

particularis negatiua pejfet cenuerti fimpliciter in

Praedicatum dialefticum

tjuid^

particul(irem negatittam.

490,1

Prtidicatumjpecificatremverbi.

6ouo

PrasmifTa: ejuomodo dkantur caufit conclufionis.

439,

II

i-9S)i^fil-

Propofitio de pojfihili quadrufiliciter fieri poteji.

ri,j, ,

& eius

medi

fignificaneU.

66,cap.^i

&fi^. eius vis in compefitione.

Prax i s multiplex.

4 J 8, 1 iind.

1

2,

Propofitie qua

per «c-

201,6

cidens.

potefi

67,7

3

1

Propofitio vnitterjalis negatiua nen cenuertitur

Prainomcn.

quidfit.

& fiq. 3

an fit per fi.

in ea quomodo flet fubieSlurn pro tnte

fi

i

Prspofitio

3I5>*' neceffa-

Prepofitio de necefikrio triplex.

477,19

Prtdicatio fignata verificatur in excrcita. PrAdicatie exercita conuenit reificundicm

601,1

indefi-

efi

ex intrinfica ratione terminarum vera,

ejfe impojfibilis.

Prepofitiofalfa

,

& incompejfthilis

S9<^>S ,

nihil efi fermaliter.

;4i>«4 Propofitienis de prattrito JitbieSium

an fiet tantum pro ilUs

6•

6,

1

,

Index Rerum. illu tptd

fHerunt

;

&

dffutura

tantitm pre iUu.^nd

,

I98,j

eriint.

Propofitionif

zmker/klitM

tenditur.

& partictilaritM vnde at-

,

6},i j dc inelle <jtiomodo conuertan5

Propojitiones modales,

&

tnr.

j 1

0,4 &/e<}.

quando

Tropojitiones h^potheticx

n ,4 &fi'].

J

ajjirmatiita

,

nega-

z>el

i77>7

tiHJt.

an

Propofitiones de contingenti

pojfmt conuerti in cppo-

fttam ^ualitatem. Propofitiones de neceffario

in ficimda

&

,

*^fffi fnifi*

& tertia ftgnra.

an etiarn de contingenti, dii primi figurt.

&

illis

Proprietas

de

ineft

,

3

1

?>* &fi<j' an valeant

7,4 &fi(j.

neceffario in cjuatuor

fiij.

an fimiliter cenuer-

,

re£lig.

j

hahentilftuftmuun

00,6

j 90,6

Jpeciei^

ProprietM

ineft fiibieSlo ratione forma Jpecifica.

PrvprietM

rei

ex

mo-

&

? * 3 > J

Propofitiones de terminis oUiquis

tantar

'

J

J95, J

^^ycap.i^

t^uibtu defumitur.

Proprium vnde dicatur. Proprium anvniuerfale. eitu definitio anhona. an fit diflin£htm ab Accidcnte. ihidem

differentia effentiales ignota.

170,1} »7»>>4

tantum dantur accidentales. earum difHnElio.

ibiJ.

giuaiitatii generia diulfio.

ihid.

definitio.

preprietates.

G^ualitatis efentia nonfiufiipit magis,

&

I

f

17»*»» 17J,IJ.14.«74,}I

& minus.

7}ii4

1

19

§iHaiitati proprie cenuenit

quaflio quale cft. 541,

ij

ex §luaiitate indeterminate qualitM

fieciuitur

,

effentiaiis

vel atjuiuece

fumpta non

vei accidentalis deter-

,

minate.

& efentiali vt

G^itait acctdentali,

^^^^g com-

alitjuid pofit efe

mune vniuocum.

6oj 10 Elementorum ficjHuntKr ipfia ratione mate-

Gjuaiitates rid

cjuomodo intelUgitur.

,

611,31

Quando alterum de altcro prsdicatur, «^f. anvera ^'^«^*-

ij8,y

581,1 116,1

Quantiras an fit Genm. eim ratio efentialis eft diufihilitM.

H7,l

GiuantitM ejuotnode dicitur aduenire compofite. 591, '7 GluantitM qttomodo ineft ratione materix. 6 1 j,f i

quaft. j i, i

1

j

,1

i

ihid.^

_

&feci.

mn

neceffario

femper

1

infit.

1

%col. i , 1

egreditur ex principiis fid>ieEii.

Proprium,

& Jiccidens an

618,8 Proprium tripliciter

ihid.

pojfint dicide eodem.

poteft ccnfiderari.

J

Proprium an referatur. Proprium eft proprietM. JProprium tmne

8

,4

J

ihid.S

ihid.6 ihid.f

accidens
590, S>'S94>

accidens infiparahile,

/91,13

eft

18 Proprium non

eft

an idem fuhftantia Jpeciei. Proprium intrinficum eft reffeElut

594,14 aptitudinalit 597, .

14 Proprium hahere fili fj^eciei conuenit. Proprium conuenit fithieiio Demonflrationii

modus

&

iy.6t ^,19 Jpeciei funt eadem principia/.

Quid Quid Quid Quid Quid

Quid

Proprium vt

,

cortuenire.

eft

an fit

eft cft

non pnfiipponit efle exiftere. an prafuppenat fi eft.

cft

& quia

rei

&

^,

466,

j

4 8,4

tftiaftio.

eft

1

j j j

,1

411,1

varie confiderantur

& expiican4j 1,4

quid nominis qua.

ASiA^ 1

tei pracognefiitur de fiibieElo necefario.

4^, t

jjo,

1,4 rci duplex.

Quinque quaji.

j8

vniuerfitale

pofunt eidem

4yj>4*

eft proprii fuhftantix.

611,47

i(»

fiei,

I

quomodo difcrant.

ihidem

607,

^

5 j, 2

tur.

ro/.

Proprij hahitudo quafit magis ejfentialtt ? an adjpeciem,

an ad indiuldua.

1

^4

funt

duo

ibid.^^

& ttia, quomodo inteUigitKr. ij 1,

ic,i& quift.

JiihieElum an pojfit intelUgi fub eiut oppofito,

ihid.

Proprij

&

Quid

5^9>9

10 Preprium tjnomedo poteft ahHrahi a /uhieSle. 16 titti

Q^V

Quid .

5 98,

§luantitati an fit aliquid centrarium.

1 i,i.

1

ettufithiekum dupliciter confideratur.

QuantitM hahet fitMproprietates.

3

1,1

QJTO Qnod eft

c^idedanpoftt demenfhari.

4*4,?

obieEium motiuum intelleElut viatoris.

46 j ,S

1

R A

ad <^ua comparatur. ihidem

»7

188,

Preprif ficunda intentio hahet proprietatejn.

tripliciter fitmitur.

57^»J

Rationahiie

Punftus anfitvnitM. non eft menfnra mntimi.

&

finfibiie dupUciter confiderantur.

tSt,6 i;i>7

^d.

Reduplicatiuac di£iiones

epia.

j

^omodo Jpecificent propbfitienes. vni

&

cidem funt eadem

explicatur.

Quaeftio ^uid

>

&c.

z8;,t &fi'}. 4 J 4>i 4;*>4i

& tptotuplex.

Gludftio emnii eftde complexo.

^luaflio emnis an fit quAftio medij.

42 j

,

col. i

i

ad §lMftionem tria requintntur.

4 7,*

Quxflio/tes anfint aejuales numero fiientiit.

416,1

'

Qualitaseft accidcns, an fitpro^ofitioper fi. 604,

Referri per fi primo

,

&

mn

ibid.i

Scoti oper. Tona.

1

I.

67, ^u^.i

I

C^/ff

56,4 17,1

& fif.

primo quid. 547,

1

Relationis *n Genttt vnttm. eint Generalifimum (juod.

>

57»?

158,8

Relatio non eftforma comparata/tec ahfeUaa. if9,cel.i,

10 Relatie aptitttdinalis cpiomode terminuM re^rat. f6o,

'} Reldtienis termimij non efi emtraSiiuu.

i^uaiitatis ft>ecies.

115,4

385,5

R E Rccordatio

QVxcunque

8o> 1

3

&

V

P

RAtio

Rationale dupUciter poteft confiderari. Rationale eft aquiuecum nebis, Jntelligentiis.

16

Relatie

& relatiuum Sf^ntnt.

.... ihid.

5

£Ec

<

1

x

1>»6

RtiMio

6 31'

2

Index Rerum. Relationts vntHS

vntm tamum efi extremHm fomaliter,

feA plura pojfunt

ejfe

Scientia demonftratiua dupliciter confideratur,

Scientia dicitur realis dupliciter.

materidtter.

RelativriHm jpecies pejfunt de fi inHtcem denominatiue

Scicntia

47^>' Relationes oppofst* qmmodo pojfint fundari in eodem

Scientia aliquid prsfupponit

pritdicari.

460,9

realiter.

Relationum extrema duplicia.

Rclatiuiim atjuiparantia efi ttquiuocum. Relatiuuman re£le m fecundum elFc ,

i

i

J

J 9>

i

160,3

in Relatiui vnitu definitione an fit neceffarium ponere

16^,^.166,6 Relatiua ^uitdam dicuntur ad aliud ficunditm propriamformam,qu*damficHndHmformamfitigeneris. correUtiuum.

.

161,4

7(elatiua per accidens cfut.

ibid,

ijy.ad tertium.

Tielatiua an fint relatiue oppofita.

& relatiue oppofita

Relatiua

Scientia ejttomodo nobilior obieElo.

Scientia vnitas

an

442,

2.

412, 2.88»

f«
Scientia actjuifitio

,

anfit per doElrinam.

Scientia tres conditiones.

poffetfimul efiey& non

'Relatiuorum

vnum

588,6 po,

effe.

hahens plura

cerrelatiua

habere diMerfias definitiones.

J47,

j68,

7.

^uot ad illud retjuirantur.

referendi.

1

a priuatiue oppofitis. magis Relatiubs accidit fitfiipere contrariumy

quomodo

Si eft, anfit

188,10

fpeciet.

Res non fignificatur vt exiftit

,

fid vt intelUgitur.

effe.

2 1 j,1

^

3

1z2,i

in caufa tripliciter.

Resnonpoteft fimperfitmivt quid

,

vel vt

modus

vt

477,52

ens rationis.

Rei triplex ejfe, Phyficum, Mttaphyficum,

& Logicum, 479>7

explicatur.

Refpedliuum vnum

plures definitiones habere petefi.

RefpeBitta non mutua dici pojfunt relatiua per acci-

6 1 5 ,65

dens.

fimperaEluhomini.

S9S»^

aptitudinem refficit aElum ridendi, nonfitb-

ieElum.

5^6,4 598,18

Rifibile (juomodo aptitttdo rifitt

,

& aElu

ens.

non intelliguntur vt entia a£iMalia.j6o,

IJ

I

4 ' 7>t 187,2

efi alicuius intelleElum cenftitttere.

,

quomodo

236,6

intelligitur.

ijo,^

a

modi fignificatiue accepti he^tteunt fiparari

526,6}

diEiione.

Significzuo per modum aElienis,& per medumhabitus.

Signum ^uemedo differt a diElione.

,

vt

47,7

40 J , 2

Signurn diftributiuum duplex.

Signum vniuerfale quomodo

diFtribttat

terminum. 404,

^uaft.}B,i

Signum

vnhterfale adueniens termino aquiuoco poteft

ipfitm diftribuere

pro emnibus fuppofitis cuiufiibet fi-

255,2 d"

gnificati. eft fimilis

^omode vera

5

prepefitio.

527,

dupliciter confideratur.

216,

66 Similitudo rei in

anima

iicet

inclttdat.

cor^nditur cum

fiippofite.

S

4^»4 naturam vmuerfalem 460,8 444, 28

O

Socrates ^is. Socrates fencx difFert l fc pucro

Rifibile licetfit aptitudo

fiuum aElum.

tjutflio.

Singularc duplex. Singulare nen efivniuerfide ,

dicit

&

i

ro/.i,4

RI inefi

1S°*

7h^^-Si

Significare fiquitur intelligere

Similitudo

568,11

Rifibile

5.

58,2

189,} Res vnde dicatur vera. peteft

249,

Significare efi aliquiA intelleEiui reprafintare.

Significandi

& non

2.

5> 5

(juomodt in-

7^,cap.$^

S

Significare

611,41

,

,

,

congruitas.

161,;

Repugnantia mincr quandosjue vbi maiordiuerfitas.6ii, intelligitur primo

2

col.

refleSiere fitpra

75, y

Repugnantia maior non fitjuitur ex minori ali^uorum

14

' J

poffibile

perfeEiio.

&mi-

nits.

conueniemia.

C^ 4 J 4 S54>^S

fe multipliciter jfumitttr, eft

^4

244,4

ihid.

differant

&

/ 6,

4i> J

&6 Scrmonis

21 Relatiui oppofita an dicantur reciproce ficundjtm eun-

dem modum

3

c[aid fitmitttr dupliciter.

Senfus nen poteft fi 188,7

46,5

3

356, 2. 342,2. 359,1

Scit fxculum, anprepofitio difiinguenda.

,

3

iS4>^

Scire dicttur ^uatuor modis.

Sedcntem ambulare telligitHr. 248

Rifibile

fitbieEii.

4'5>i Scientia communit,M vnde..

hene poteft effe obieSiiua in intelleElu. S5^'4' Relatiuorum vnunifi poftt referri ad plura correlatiua,

vt

3 5 7,^

ex vnitate generis

fit

Secundum Secundum

Res

45 5 , 5 j 4iS>^

Scotus, vidt loannts Duns.

47^» 1

differunt.

,& per accidens.

45 j,

44

J ^ 8 ,5 "Rflatiuorumfimultoi non eftneceffario exiBentitt, fid

Relatiua per fe

Kes

^7J >* ejuarit.

Scire contingit multipUciter.

161,3 Relatiua an fint fimul natura.

tefi

& t^iquid

,

Scientia anfit de mutahili.

1

& rccundum

dici.

de aliquo dMplicitir.

eft

Scientia Ipeculatiua triplex.

> 1

3 43 ,C 438,15

reJficit

terminum j

men aEltts vt ineftfubieEie. Rifibilitas comparataad hanc

efi

598,18 ,

&

iUam

,

SS^*^ *n vera prepofi-

ta-

efl jpecies.

tie.

1

Sophiftica, *»/jf y?;V«i*

44,25.21 /,2

10,2

&

}

ibid.t

duplicitereenfideratttr,

610,16

s Ciendi modi ^in^ue.

S

Scientin quid.

c

S P 4iS*S 174>7-4J5»3 ibid.

ein4 (juatuor conditiones.

quomodo diHinguitur a fide , opiniom dentia,

>

arte

,

pruibid.

Specics accidentalit Nonunis vnde fitmatur. jj, c^,

IJ.4 definitur

Species

an

...

& diuiditur.

md.$ 07,2 io6,j

1

reEie definiatur.

eitu priticipium efftntiaU

dupUx.

Sftciit

1 }1

911,

.

.

Index Rerum. Species muUiplex.

per fi primo

referittr

/4J»' 548,11

ad Gentu,

^Homodo prior indiuidjto. / ( o, 1 ibid. 1 j ei per fe conuenit prxdicari, drfithiici. ^Homodo fithieiiHm Proprtf, 5 8 j ,7 quomodo prior drfimul natura cum Proprio. ibid. 9 Species

efi

497^ } 6

tota tjtuditM Indiuidui.

^uare prndictuur in quid dt inferioribM qualc.

mn

,

contrahentem.

5 44» J

Species df Genut funt relatiua.

vna

&

511,38

eitu principium ejjfentiale efi GeniU.

Species

,

615,64

cjttando potefi dici exetcite

de

tiUti.

470^ 348,4

Speciet rent»n^tttnmdo ac^ttirttntur.

an per ae^uifitas, anperfiparatas intelUgamut.

&

5 Species intt^ligibilks quid

&

,

in

^o

vt in

ibid,

fitbieEilt.

ibid. j

Species nen cognofiitur per tdiam jpeciem.

188,7

Species primx-intentionaliter , (^ ficundtt-intentionali'

terfitmpta expUcatur.

546,3

hahet dupUcem reifeSlum.

ibid.6

habet duoi definitiines tanthm. "vtra fit

meUer.

Speciei modttt

tjuis.

S

534,17 J J S> >

^lSti 443»' 444>i

efuid.

eiM tres contUtiones. an bene ajfignat*. effe

fimul

<

396,1.399,7

Subie£ium attrihHtionia

448,11 451 ,40

& partis

totitu fiienti*

,

tptomodo.

45o>3i

& attributionii Logica. 444,1

StdfieEium non debet prtuUcari de

owiibm confideratis ih

fcientia.

89,9 131,11

an neceffario vniutcum. SiAieBum primo fignificatur,quomodo. ii7,S SHhie^um dupUciter accipitur. 3 88,^0/. 1,3 dt SuhieEio an prttcognofiatur quid rei. 3 $o.col. 1,4 wwquiaeft. 3f3>i eius quid cft eftprincipale mtdium in demonftratidne.

ibid.

Suhie6inm fiientix naturaliter inuenta debet

effe

communepro hocftatu.

aliquid

4 5 j ,4

& accidens in ratione caufk comparantur

pliciter.

tri-

388,^0/.!,}

Sithie^um poteft effi caufit rejpeSiu accidentis tripUciter.

400,1 SubieQum non 609,18

eft

relatiuum per fi reffxElu accidentis.

61^,66

ibid, ly

Subnantiaficunda efuomodo dicatur de prima. cur de prima nen Pradicetur exercite.

ibid.6j

& accidem anfint reUtiuilperacciiUns.6tj,

63 rethici poj/itnt

46 1 , ibid.

vtriufque dupltx definitio.

1

ikm^

Subftantia dicitur de partibiti fid>ieHiuis nen Phyfuis. eivroprie conuenit qutftio

q ui d

54

Suhftantia partes anfintfitbnamia. Subflantias fiparatas ex finfibiUbm

1

»>

•

J

49, j

inteliigimm.

46,9 realis

aUa, imaginaria aUa.

SHCceJfiofieunditm ordinem rei, tdia

&

ibid.f

ex compofitione terminerum.

Superius continetur fitb

8,4

j

fitppofitionis.

6

ibid.

inferiori, tjuomodo.

564,9

Superius an poffit accidere fuo inferiori. 161

,

^ut^,

44>3 I

& inferiiu dupUctter confiderantur. 118,5.510,

o

33 Superiori tjuod conuenitper

fi

,

conuenit inferieri ipfiim

inclutienti.

Superiora non ponuntur in nttmero

Sii»^^ cum inferioribm.^ 7 j

48 Superlatiuum dupUeiter dicitur. Suppofitum ^Mi
i53>f

484,18 156,10

&

Sufcipcre f«iV.

39f>5

S

Y

Syllogifmus ^uid.

444>3 89,7

eftfiibie&Hm Logictt.

^

510,

,

&

totiut Legica.

ibid.9&^^^,^% C^y?^. 44; »6,7,8

eius diuifio. ttttio

449,15 4(0,18

formalis

^mode

pejfit effe firmil itetut

&

ignotut. ibidem

19 varie confideratur. tin

ibid.}

de eo fit fcientiaper fyUogifmum,

pro fermaU eft ens

ad eum

1 » 7> J

rationis.

ibid.^

tria requiruntur,

a Le^ce.

ijuonwtio cenfidttetur

i

8p,8

& 118,4 45 7,5 8 274,8

de fyUogifmefimpUciter an fitfiientia.

ad fyllogifimtm quid requiratur. 1 64,^/^.47, eiut diuifio in prima ficunda intentionis, 444, j SyUogifmus an haheat quid,yf« definitienem, 3 f 0,4 an eius definitie fit vera. 180,9 DemenftraSyUogifmut an fit Cermt ad Dialeilicum

&

&

i8i,j

tiuum.

ad

tertium genits RelatiMontm. ibid.

^^ .

StJbitShtm accidtntis duplex

,

denominationii,

mationis.

& infor608,15

efficientia reifeSiu pajftonii

i&ft^SyBegifhius an pojfitfieri ex purit particularibut

y

nonefi correlatiuum.

SubieHi

495,

anfit ttquiuocum,

SyUogifinus omnis anfiat in aUeptatriumfigurarum.fij,

Subieilum in defiriptione Accidentis, adftidrefrratur,

Subieibem

50,6

1

f^J^ Subliantia aliafimpleic, alia compofita. M7,S Suhftantia tptomodo defuis inferioribm pradicetur.

quornodo fitbieSium Ubri Priorum

SubieEium prtiiUcationis

SubieBtim

& minis.

an fufiipiat contraria.

Superioris tota quiditas includitur in inferiori.

efi tujuiMocum adfix, tituvaria acceptio.

potefi

Subftantia an fufiipiat magis

5i4tiS

V

SvA>\c6c\Unduplex.

511,

fbtcie.

Superius

39 fiU conuenit habere Proprium. in Speciebtu quomodo inaquditoi,

fi hahere ftf.

547>8 548,13

Speciei Jpecialijfimafitnt tantitm propritt pajfenes. 533, Speciei

ijuomotio vniuoce

11

S ucceflio

187,1 tiupUciter confideratiir,

,

ad receptitntm aecidentit vniut in

fitnt

in

498,59

Species ^uddibet incbtdk realitdtem contrahibilem

Subielia diuerfa

expUcatur. 597,

Scoti opcr.

Tom. I.

v*l

an ex purit negatiuis, an ex prepofitionibut modalibut aliit ah iflit , ncceuarium , poilibilc, contingens. ji8, 5 d* 4» ^m*

pojfit

ex terminis ebU<juit

terminis re£lit

&

SyUogtfimtt fimpUciter

&

infimtit,fiatt

eblitptis.

J

ex

»9»* &f*i'

an fit fiJtieOum in lihrit Prio-

nm.

11

,

3^3 >) ibid.tpiaft. 11,1

indefinitis.

i7;»7-4;«»J«

££e

X

cmi

1 1

.

1 1

,

Index Rerum. cetttiriet

virttuditer veritMet Lopcales.

Syllogijhnu circularis *nfit bonus.

45 JjH 3

& feq.

35,4

Syllogifint4i conuerfiuHi quid.

ad tmpojfibite, ^uid. quomodo conueniant Syllogifinu*

an

3 3 6> * 3 3 7> 5

& dijfirant.

ex ofpofitii quis

3 }

ibid.^

Syllogifinui expofitorittt

SyilogifmiH

ibid. 4

non

efl

&fiq.

444,4 457,58

SyUogifinsti formalis eft incomplexni. eini partesfiibieEltttt fitnt DiaicHicttt

,

& ^ecefta-

ibid.

ritts.

quomodo habet pafftones, formaliter

eft

fimplex

,

45 6,5 6 materiaUter hahet partes.

3

3,i

1

ficundario

inferiorA

486,34

T O Totum dttplex,

140,5

Tetum eft JiibieElum -eperationis

6 1 4,6

vitalis,

T R Triangulus omnis habet

tres

primo

att fit verit

,

prepefitio,

358,3

V B

VBi Vbitam materiaUi qttamformale aSliuttm quid.

C^ fiq,

an valeant ex atfibabMs de contingenti. 3 io, 3 an^ex vna de contingemiy alia de incfle. 3 22,7 ^» Syllogifina an detur procejftts in infinitum. 45 1 , 3 7 Syncatcgorcmata dici pojfuntmodi intelligendi. 554, z6 Syncategorematicum iapradicatf efi pars prfdicati,

&

49^,1 eflJidtieSliue

Ipcante.

quid,

modi fignificandi, quemodo diffcrat a participie

j8,ij 5 7, cap. 1 5 hrfiq,

eius

Verhum Jiibfiantiuum

infignijicando.

quid.

ibid.

A£Huum.

S9,cel,iyz

Pafiuum, ^eutrum. verbum geutrum quemode

ibid.f

ibid.^ differat

a JubBantiuo.

ibid.6

cemmune 0"

dependens.

ibid.j

diiians.

ibid.col.i^i

vtrbi cempofitie quid,

ibid,

Accidentia fiptem.

i44>6

T E

58,9

j S,cap, 2 6, i

adieSiiuum,

(fr

6o,initio,

medi qftinque,

ibid.^

verbi &Jiippofiti cerreffiendentia,

TEmpus

I»»» efi caufii generationis.

Terminus

ampliattti

,

&

45>9>4

a^liatiuttt ejuid.

ibid.cap.i^

fignificatio accidentalis.

genera.

ampliatiutti mnltiplex.

verbi perfona, numetus

^? 7> 3

ter accipitur.

94,^«ie/?.i

1,2.479,6 Terminus illudfisppenit quodfignificat quomodo. 1. j 7,6 Termintts in vtia propofitione non hah^t nifi vnam Jitppofitionem.

\

47,7

Termintti in omni propofitione Jiipponit pr9 eitttperfi

182,2

fuppofitis.

Termintts communis impofittti

ad fignificaridum vnam

naturam , cmhi aliqua Jitppofita ejfent , aliqua nony an dicatur vniuece de exiftentibits , non exiftenti-

&

btts. 191,} Terminns communis fuppofittu verbo depr£firiti,atifup~ ponattantumpro pritfimibtis. 198,3 Terminus communis pre omnibtu diflribuitur in propO'

fitione, in cjua abfolutefimitur.

ibid.

Termintu communis dijhribuitur pro quibufcunque perfe JitppofitiSfCjuomodo.

200,11

Termlnus communis an pojft reftringi. Terminus communis an poffit Jitpponere pra

202,1^4 tota prepo-

fitione, cuitis eftpars. 2 6 8, i. i 69,4 Terminus communis fignlficans veram naturam prstter exiflentiam , aa habeat aliqua fuppofita fimpliciter. jpz, 1.193,4 Tfrminus difcretus triplex. »85,3

Terminus

infinitus duplex.

Termsnum infinitum aliquid Jitpponerey

3. 1

ibid.f

verbi ceniugatio quid.

196,1 Terminits communis veram naturamfignificans tripUci-

ibtd.

&

figttra.

tempus.

Verbum infinitum

ibid.cap. ^ t a verbo pure

in eratione non dijjirt

negatiuo.

24,3

quomode dici peffit infinitum in oratione, quomodo neta dicendi de altero,

Verbum

efl

ibid. 5

modus vniendi extrema , fid efl

res vnita.

in eo ditofuntyfcilicet compofitio

&

217,16 res.

dupliciter intel-

217,8 Terminus finguiaris geminatus quomodo nquiualet com~

220,

«4 qttomode cepulat extrerHa,

Veritas

ibid,

dupUx efl cempofitie.

in Verbe

,

i

j

2 2 o, 1

&falfitas qttomodo funt infigno.

Veritds cuiufiumque prepofitionis referenda

1

efl

88,4

ad

res,

ibid.$

Veritaty velfalfitas anfint circa cempefitionem,

fionem tantum.

& diui~ 115,1.

Veritati incomplexa ignor^ntia,

opponitur.

ccmpUx^vero falfitoi 6 6,69 i

Ver um 4» fiqui pojftt exfalfis.

V

333,3 &fiq.

I

V\(A>i\c duplex.

V N Vnitas materialis dupUx. Vnitas vniuocatienii

,

& proportionis

Vnitas maior prouenit ex minori, quomedo.

560,1 j

Vnitas multipUx.

480, 1

Vnitas numeralis

506,30

Vnitat duplex.

Terminus quomodo Jitppenit pre determinate indetemunate,

ibid,

Verbttm cepulat fub tempore prafente difcrete,

^

muni.

ibid. * o f,4

injinitum eft tUta diBiones,

Verburn non tantitm etiam quadam

3

61,1,4,6,7,8,9 6i,cap.} i

571>J

6,5

ligitur.

Terminus idem interdum varie Jitpponit, Tcrmlnus variatur dupliciter.

in

615,61

VE Verbum

vocatiuumy

ibid.

Syllogifini de necclTario rf« valearit in qualibet fignra,

ficut JyUogifiui de inefle.

,

1 9 »8

2.

45 7>5 8 ,
tur.

per ordinem,

fignificant.

defeBtu fyUogifini de-

monftratitti.

Syllogifintti diftinguitur

Termini primario quiditatem

3 3 1 >i

ibid. }

tjuomado diffirant.

eo fit fcientia,

figtnficatiue plura fe hahent

516,62

an teneat gratia formit. 290,5

ex hypothefi ejuadruplicittr.

an de

8,

^ fif'

ofienfiutii dicitur dupliciter.

Syllegifrnits fiphifticus

Termine

&j

ibid.^

valeat,

in

;;4>i7

efl maxima.

Vniuerfale triplieiter Jitmitur. multipUxeft.

4 3 7> ' J /01,7 508,8 55^,6 ibid. 8

&

55^6 7 89,16 A$i,i Vniuer

96

3 }

.

Index Rerum. VniHerfide

^U.

ihid.

VniHcrJkle *nfit ens.

90,fM^. 4, i

effeiliMe efi tdr inteUeSlu.

&

Hnd.^,4ftf,^

Vninerfide bifrrittm refiUiitur.

eiM fitndamentum froximum ,

&

ad eim vnitatem Jufficit vnitas proportionit. J 4 1 »7 eim tptatuor gradMs explicantur 47 ' »^ Vni uocum apud Logicum naiuratem quid. i jJ, Vniuocum tjuid dr quotupUx, 470,1 Vniuocum tranfiendens Umitatum quid. 494» 1 Vniuocum denominatiuum. 504, 5 Vniuocum ejfe prtdicatum , vniuoce pradicari diffe-

4f 8,6i remotum eft em.

&

1

Mn per fe ' inttUigihile

.

^Oytpuft. y, z.

4^,

6

(*r

»*»^

^"^Vniuerfiile

&

an

haketit

dliquM froprittates. 91, ^xm^.^,

Vniuoca multafunt apud Logicum

,

118,5.494,16 tpufunt ttquiuoca

apud Phyficum.

2.46^,6 Mifit fidneQim

libri Porphyrij.

51, qutft. 7. 473,

Vniuocorum

x

definitio

an bona.

i

} 3

5

7,7

^quaft.6,x

•4

Vnutn

qiud.

ad quinqne p-tMcabilia. ^ijqudft.Sy iC^j. 471,7

Vnum Vnum

multiplex.

Vnum

categorematice Jiimptum quomodo dicatur de

mnfit vniuacum

inquofit vt in fithieSlo. 93,fw/?.9,z.94, f«<«/?.ii,

2.483,15

&fie<].

Vniuerfide anfitficunda fid>flantia.

Vniuerfidu correlatiuum

460,7

(juod.

S49y^^

Vniuerfide quonudofit ohieHum inteHeSim pojfibili/ finis agentis.

Vniuerfide in potenti/t vt

eft

&

obieSlum inteUeEltu ageu-

465,11

tfs,quo ordinefabricatur.

habet definitionem.

membris duarum

Vnum

tiiuifionum,

categorematice

,

&

J fyncategorematice.

>

3 > )-(

551,

II

Vnum C^

multa <»/'/>o»«»^«r.

jo6,i

Vnumquod<^ue propter quod , Scc. quomodo imeUigatur.

360,«/. 1,1

VO

Vocatiuas

469, 1 ibid.

479>6

fitndatur in re fid>ie6liue.

Vniuerfalia an quinepu tantum.

ibid.

46 7,/

fim vera definitio. eim triplex ejji exponitur.

^^^qfiaft.

omnia inueniHntur in genere

1

2, j

Jiccidentis.

cajiis

quid.

54>io

Vox quomodo confideratur a

Crammatico.

Vox non poteft fignificare per prius,

& fpeciem.

5 64,

i

o

1-^6,6 eft ad placitum.

ad

drfennam,

1 ' 4> ' 3 requiritur

16 1

aquiuocationem.

Vocet anfint primo rerum vt exiffentium.

eorum imentiones quemodo applicanturfitndamentis.

47,8

& relitjuum perpo-

fterius.

Voeis impcfitio

Vocis vnitas ficundMn materiam

496, ji reduatntur omnia adgenut

eft menjura numeri. an fit menfura continui.

4^6,}

quomo'do dicitur defiut pajfione.

Vniuerfitlia

,

4<>4>)

JIo>} 139,1.1/0,4 1 j 1,7

,col.

1

,

485,3 3

6oo»6 Vniuocantia qua. Vniuocatio in intentienibm

VT

4; 8,61

Vniuetfalitatis fimdamentufn quod.

154,^^.6,1 retpdrit propprtionem in

fiindamentif,

J

F

; 8,

I

Vtcrque iftorum

N

I

cft

vnus homo, quomdo vera pro;J3>io

pofitio.

1

S.

R

F

P

LVC^ VVADDINGI HIBER NI De

opere Mauritij iudicium.

AVRlTIVMa Pottu Ifthmicum,Jideli/imum Scoti Gymnafw ^atamno publicum PrO" ^o^ Archiefifcofum Tuamenjem in Hibemia,

interpretemy olim in

I fijj^^^^ > opera omnia Scoti Notisfiue Commentariis tUufirajfe firibit

dAntonias PoffeuintiS, fiiones y quas

ad Porphyrianum

Dolemtis ea^ tantum extare quA"

Scoti optis edtderat

in fiii Antefignani Itbns 'verfitttfitmi

,

,

'ualde

enim hominis,

lucubrationes conducerent

nam , haudtta omnibtss perutam ,factltus , autem hanc ipfam opellam

*,

antiquifitmo

ad do^ri'

^ fecurius percipiendam. Ne

prdo paucis

in locis fiuperfiitem,

aliquando exctdere contingat, atque vt habeant Le6iores vnde factltus exorientes difficultates enodare pofitnt

,

htc duximus

adneHendam. Ita alij pr£-

Magifirorum opertbus affigunt \ ita nos Itbris Scoti in t^agifirum fiententiarum Lycheti Commentarios adiungtmus ita fimiles lucubrationes S, ThomA opertbus alij addiderunt, ^orro Commentarij funt cipuos interpretes

\

amplifiimi

,

^ pro

illttis

temporis ratione opportuni

,

Scoti fedatortbns haud

contemnendi.

Kk

r

r i .n

V5*

Vi.<^iCj

tT'-

H H

J

I

.H

B 765 D7 I639a t.l

Duns^ Josmnes Johannes Duns Scotus

PLEASE

CARDS OR

DO NOT REMOVE

SLIPS

UNIVERSITY

FROM

THIS

OF TORONTO

POCKET

LIBRARY