Johannes Duns Scotus Opera Omnia Volume 3

JOHANNES DUNS SCOTUS

•

OPERA OMNIA

III

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA

OMNIA lU

O 1968

GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM

s

Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Printed in

Herstellung: fotokop

Lyon 1639

Germany

W.

Weihert, Darmstadt

Best.-Nr. 5101853

ioanniYdvns COTL DOCTORIS SVBTILIS, S

ORDINIS MINORVM, TRACTATFS fl.

II.

jlIL

E X, DE RERVM PRINCIPIO. DE PRIMO PRINCIPIO. S

THEOREMATA.

QvoRVM^j^ COLLATIONES. V.

DE COGNITIONE DEL

.VL QViESTIONES MISCELLANEit. l^Artim

frimum

editi

,

recogniti

,

ef Scholijs

L V c A M VV a d d n g v m,

illuFirati.

Theologi^ Profertbrem cmeritum , 6c Ordinis Minorum Chronologum.

Pcr R. P. Fr.

i

s.

TOMVS TERTIVS.

LVGDVNL Sumpti busLAVRENTII DVR A N D. CVM

^. DC. XXXIX. PRIVILEGIO REGIS.

CENSVR.A R.

LVCt

P. F.

WADDINGI HIBERNI JN QJ^JESriO NES DISPVTATAS de

^«3

Vm

Remm prirjcipto,

magno

ftudio Scoti opcra colligerem,mc-

que editioncm hanc mcditari monercm Rcuercndiffimum P. F. loannem Baptiftam Campanium noftri fodalitij fupremum modcrato,

commorantem vti eft huic addidliflimus fummopere co-

rem tunc ,

do(5trinaj

__^ __

in Hifpania

,

,

&^^^ft^^^^m

natum probauit ^ repertumquc opus hoc irb Bibliotheca Francifci CardmaHs Ximenij Minoritae vctuftis cpdicibus inftruda , Isetus ipfc in Vrbcm duxit. Dono hoc mo ,

primooccurfu cxccpit ftimulofquc addidit,vt in fufcepto pergcrem laborc. Codcx crat mcmbraneus , vetufto 8c pcne impcrccptibili exaratus charadcrc didionibus vbiquc non tam ad regulas fcribendi quam ad Amanuenfis placitum contradis. Improbo ftudio tandem euicimus vt terfum prodirct cxcmplar quod pra^lo dignum iuvbi legcrunt viri dodi , opus fuo authorc ,

,

,

,

&

dicarunt.

quod Scotum fcripfifTe monent VVillotus, Poftcuinus , Pitficus de Rerum princtpto , titulum aftigentes cx ipfo operis initio. At cum multa hic difcutiantur ab illo argumento alicna &: nuUo nexu cohaercntibus quacftionibus res valllud

ipfum

cft

,

&

,

,

riae

Philofophicas proponantur

nes dicere dt^tttatas

ciim in

libri

,

vifum

cft aptiori titulo GluAftto-

aut generales in Fhtlofiphiam

frontc ita habeatur

lofiphiam Joannis Scoti ifta

,

,

&

:

,

pracfcrtim^

^uaftiones 'vniuerfales in Thi-

in fine ita fubiiciatur

:

Qu/tffiones

fuerunt dtlputata Oxontj per tMagiflrum loannem Scoti dc^ Scoti opcr.

Tom.

III.

^

i

Ordinc

Ordine Fratrum tMinorurh ,

^ Junt

qmftiones generales Juper l^hi-

lofiphtam.

lUas difputafTe fuccifluis horis

,

vel pro temporis opportunitate,

vel pro Scholafticarum cxercitationum

duum

fufcipiendorum varietate

,

,

fiue

Academicorum

gra-

coniicere licet ex prifco illo

Scholafticorum more, in hunc diem retento , pubHce difputandi di

&

, ,

diffufius quasftiones

dum

vel

ipfi

ad hbitum propofttas

laureas fufcipiunt

vel

,

dum

,

profequen-

fufcipientibus ap-

plaudunt.

Quaeftionem quartam , vbi infalUbiHtatem pracfcientiac diuinx cum rerum contingentia concordat , difputaffe ante editum^ tradatum de Primo prmcipio , conftat ex eiufdem tradtatus capitc quarto

,

conclufione quinta, vbi

eandem

citat,

&

fe difputaffe

commemorat. Quasftionem decimamfextam de numeris inftituiffe poft fcriptum Oxonienfe , pra:fertim poft hbrum primum , fufpicari fas eft ex diflmGttone 14. quAftione 'vnica in principio , vbi propofitum du-

bium de numeri

& efTcntia

dicit fe foluturum , quanmarginaHter moneaiL Hcct Et , id fieri in Rcportatis fub illa diftindionc , lc6torem plane falJit nequc enim aUbi , quam hic , exade difputat de iis , quac ibi-

do de numeris

qualitate

inquit

,

,

traChihitur,

*,

dcm

proponit.

AUqua etiam in his

ipfis

quaeftionibus promittit fe aUas difcuf-

furum , qua: vel defunt vel non Ucuit

etenim qu&Hione eiufque immutabiUtate , 8C

,

II. ZL.

ef

durationc tur

Lj.

poUicetur

difputaturum

,

quibus addc

:

fe

,

,

de asuo

,

perficere

quod tamcn

pofteriores

•,

hoc opere defideraetiam quaeftiones impcrfedas rein

UquifTe.

Dodrina in

paucis difcrepat ab ea

,

quam

prsefcrt in Ubris

Sen-

idque vcl quando aUorum rcfcrt opiniones , vel ex illorum loquitur fententia-, reUqua tamen fimiUima funt, iifdemque tcntiarum verbis clariijs

,

,

,

&; rationibus fsepiffime vtitur vtrobique.

Diffuse

meUorique methodo quam aUbi propoficas

perftringit

,

& foluit & plurima hic grauiori Ubrat trutina j

fatis

,

6C

quae re-

Uqux dodrina: maiorem afferent claritatem. Ego proUxas quasftioncs in articulos difpertiui, nihil tamen que verbum quidem

,

difficultatcs

,

ne-

in opere immutans , fed titulos intermifcens quibus iuxta materias varietatem author in principio , vniufcuiufque quaeftionis poUiccbatur , fe tot articuios difcuffu-

in

iis

,

locis

rum quos tamen fine titulorum partitione fticorum morem, profcquebatur. ,

iuxta veterum Schola-

Scholia deinde adiunxi, notas marginales,8c

omnium authorum

citationcs in gratiam ledoris adhibui.

Codicis

Codicis autographi vctuftaccm vel in

vlcimo folio

nmdi

ica lcgacur

de ptefcits. lUc

:

IHa qt^AHiones Jum ad ^fum

auccm

ipfo Scoci faeculo ance

crac a facris confefTionibus loanni

dcm ciufdemquc ,

gationibus

,

filio

I.

Regi

Caftella:

,

Fr. Ferdi-

annum ,

quod

&

1J90.

fub co-

fundus cft lcquarco , 6C quinto voluminc noftrorum

Henrico

dc quibus in

illinc cxpifcari liccat

1 1 1.

prxclariftimis

Annalium agimus opporcunius.

INDEX

INDEX QViESTIONVM DE RERVM PRINCIPIOQyjEiT.

I I.

I.

W^B Trum

fit

l^^i

abjolute.

^

dare <^num primum principium

omnium rerum

/impliciter

P^g-'

Ftrum a primo principio pluralitasyfeu multitudo creaturarum per fe O' im6

mediate procedat. III.

Ftrum primum prmcipium

ahfque fui mutatione pofjit

nouum effe^um pro-

ducere. I

V.

V.

V

I.

VII.

ii

Ftrum Vtrum T)eus pofft aliquid educere de Vtrum creatura pojft aliquid creare.

Deuj de necejfitate producat res.

yj

i8

nihilo.

31

VtrumfuhHantia Ijfiritualts per fi fuhJtHensy

njel apta natafthfflere , innita-

furfund^mento materia.

VIII. Vtrum fuppoftto quod ralihtufit materia

yj

in omnihuj fihfantijs ,

an Jit

in

tam

/J?iritualihuj

,

qttam corpo-

ommhtij eadem ficundidm eandem rationem

^c

njniuocam. I

X.

Stippofito qiiod anima rationaUsfit compofita ex materia

re

X.

XI. XII. XIII.

^

ejfintialiter fiiciat

58

Vtrum finfitiua hominis fit a generante , nuel a creante. Vtrim animafit fuapotentia. Vtrum finfitiua hominrj fit in qualibet parte corporij. anima

Suppofito quod qu£ritury

XIV.

O^formay Vtrum <-ve-

num cum corpore.

Suppofito

Vtrum

quod

intcUeciiuai

79 89

100

inquantum inteUeSiiua , fit forma

corporiSi

intelleUpu coniunSius intelligat fingulare.

intellefitij

105

coniunSitis direSie intelligat fingulare

,

ficunditm

modum in pr<£cedenti qunefiione expofitum^ quaritur, Vtrum talij

inteUeSita

inteUigat '-vniuerfiale,

'Zfcl particulare,

perfi^eciem aliquam in inteUeSiu im-

prejjam.

X V.

118

Vtriim inteUeSius cognofiat fii njel per fpeciem

iC^

hoc

efi

^

hahiius fitos per ejfentiam

quarere

,

Vtrum

habituum ^fit ei ratio cognofiendi ,ficut acius

qua genita

cognofcentis fui inteUecius

, qu
efjentia j '-vel

,

'uel per aSiuSi

anima , .e^ fuorum

requiratur jhecies a\i-

fit ratio

,

a^ medium

fiendi eam.

cogno130

XVI.

Vtriim numerus differat re abfoluta a rehus numeratis , 'vt ternarius , quo nu-

XVII.

Vtritm <-vnum accidens numeropoffit

meramus

XVllI.Vtrum

tres lapides ,

tempus

CT*

ah

ipfis trihus

lapidihus.

151

motusfit idem re^ T/^/, Zltrum tempus

fit ali^uid extra

animam.

X X. X X. I

160

Vtriim fint fo\um dux menjiira durationis creaturarum.

Vtrum tempus fit idem numero.

XXI. Vtrum fit dare

138

in diuerfis fithi$Siti.

ejfe

tempus difiretum,

170 178

184

XXII.

Index Capitum, XX

& Theorematum. ^

XXIII*

Vtriim jlt idem infians atti , temporur , atemitdtu. 194 ytriimfit idem inHans in toto tempore fecunditm remy diuerfum tamen fecunditm cfTc. i^^

XXIV.

Ftritm inBans , quodfecundum fe

1 1.

tionem menjuray

O* fer

eji ind'iuiJibile:,poJft

quodammodo naturam flurium Jignorum

XXV.

Vtritm ChriBujJit 'vnum , ijel plura.

XXVI.

ytriiim creatura rationalu Jit capax gratia

quam Jit

diuidi

fecundum ra-

diuerjos rel^ecim foffit oppojtta menfurare

habere,

,

Cr

102,

104 , 'Xjel

alicuiud accidentu

in effeSiu.

,

anteio(>

INDEX CAPITVM DE PRIMO PRINCIPIOCap.I.

/^^^dinu ejfentialu diuijio in

V^ I

I.

De

I

V.

triplici

O* dependentia, O* membrorum iio

diSiu quatuor diuiJionib$u oBendendu ejfentialium

III. l)e

eminentia,

huitu fubdiuijio. y

^ de extrcmu di^orum ordinum

comparandu.

114

primitate in primo principio offendenda.

119

'Dejimplicitatey infinitatei e>* intelleSiualttate primi entu.

i^6

INDEX THEOREMATVM. Theor. I.

TNtelleSiionem

intelligtbiie na/tura pracedit s

quod eji^

i6t

il I. Trimum inteUigibile intelleSiione creari» impojjibile. III. I

V.

Cuilibet yniuerjali correfpondet in re aliquis gradus entitatu» in qtu conuentunt

contentafub

V.

V

In eo I.

VII.

±6$

x66

Vniuerjale prtmo intelligimus.

Autin ijno

'-uriiuerfaiifftmo

Tlura prima

169

ipjo Tfniuerjali.

quod quid eji , pradicantia

cfTc

,

in infinitum ire impojjibile

170

eji.

pradicato in quid ftatur^ aut in multti.

quorum quodlibet Jit njniuerfalijjimum Jimplicitery

ibtd,

btle eji.

VIII. Conceptum dico , quod aSium inteUigendi terminat. Conceptuum rejolutio Jiatum habet. I X. 'Primo concipi dicitur , quod intelleSiui adaquatur. X. Omne per Je ^num , e>* nonjimplex primo , eji ex I. X materia

ibid,

impofft-

zji.

2,74

178 aSlu ,

(^

potentia yjiue ex

^ forma.

iSo

XII. Vniufcuiufque compoftti eji aliqutj propritu aSius ^nicus , t^Jimplex. XIII. Conceptuum refolutio Jiatum habet.

XIV.

NonpoteJiprobari^DeumeJfe^iuum.

X V.

fn

ejjentialtter ordinatij eji

coordinationi.

dare primttm

ibid.

ibid.

184 ,

quod Jit amieum O* coauum

illi

*9'

XVI.

Index Theorematum.

. I

XVI.

Non foteft jtrobari

ordinem ejfenttalem

ejfe in efficientibus,

XVII. ^Agens fecundum habet operationem propriam XVIII. Vtnu intra c^ extra.

,

194

inHrumentum nuUam.

198

,

X I X.

X X.

XX

I.

X X 11.

Caufi eftper quam aliudj <-vt caufatum , eft. ^ateria efty ex qua fit aliquid in exiHente.

Forma

Omne

eft effentia ftmplex

agens agit aliquo

XXIII. "TerfeSium

dicitur ,

,

cum

,

perfeSiior pars compoftti ,

quod non

eft

eft

forma

305

^

eitu.

extra aliquid accipere.

315

propria ftbi,

317 312,

335

R.P.F.

R. P.

F.

lOANNIS DVNS CO T DOCTORIS SVBTILIS; S

I,

ORDINIS MINORVM, Qu^ftiones difputat^ de Rerum principio, r E QV^STIONES VNIVERSALES IN PHILOSOPHIAM cum Notis 6c Scholiis R, P. F. Lv c i£ V Va d d n g S

I

i.

i

Q^ ^

T

S

o

1

habent pcr quandam additionem ad illud. Sicin f»>»fifi***gcnerc gcnerabilium , &corruptibilium ,poni- f*"""^*^mus triaprima principia, materiam, formam,

I.

&

Vtrum Jit dare <^num primum

frinci-

pium rerum omniumjtmplicitery

C^

quod

ahfelutef

realiier pciuatio cducitur

cum

materia

,

vt

patetcirca fincm lib.i.Phyficorum, text.c.^9.

Aaguftinus tpifi. i ^S (^ htrefi 4«
priuationem. Quac quamuis fint tria fccundura rationem , funt tamcn duo fccundum rcm ; co

.

6<$. Vnde priuatioeftprincipium fiendi, non ver6 cffendi : materia eniin , formaelfc rei ge-

&

1

D*$

cr*at»r*,qM*ft.l

€Mf.x.f^in

.

punBt i.DpAor d* frim*friucifii,

i.dift.i. ibid.

omacs I

clas fequaccs.

RcA

fic

iftam quzftionetn

int^do proccdetc. Pri-

nerabilis conftituunt. •Sic etiam dico,

dequo

ftat fulcimcntum cuicunque formaf, qiial^m ponimus inAngelis.&anima rationali,fccundum Auguftinu,& Boctium de Vnitate Kpo.c. .^ t,

&

proponere diuerforu

cir-

ca hoc opiniones.Terti6, inquirere&confirmarc Cathblicam veritatem.

Quart6

,

declarare fingularem primi principi)

vnititem.

L

^id efl frmum in gertere, & primum Clrca primutn

l*ntr*fMidf

In Angelis

,

&

V

:

tptafiioncs explicat tptid

,

"

tLtri

materiam,

veri*m etiam tjuafi. 1 j.

qtufi.-j. huitti operis,

ficultatem hanc expendit

'***

M.

& animA rMionali

Hon zmo hoc loco ajferit Scotm de jlnima,

I

'^fhfi'*

i

vbi latijfime dif~

& in^eniose per duodecim

nomine matcriz inteUigen-

dum fit in fithfiantiis fi>iritttaUbiu.

Ibidem nosplura

\^£enere ,

,

fciendum quid edpriTmim in Vocatur ftt-

& primnm fimpliciter.

nutm ingenere,

fine ortline, illud

illius generis-

pracfupponirur

Scoti eper.

,

Vocatur autem matcria extenfik , materia Mathematica fccund6 prima , quia , vt communiter fub forma corporea, tenetur , fub quantitate ,

&

fubic^um gcncrationis. Tamen quia natura non agit, nifi per inftrumcnta fua, quz funt quatuor qualitatcs , quz contrarietatem non habcnt ad formam corpoream , ide6 non corrumpunt eam tum qnia fubieftum talc eirc dcbct , qu^d ab agente pofllt attingi. Materia autem incor-

eft

^mpliciter ?

in

3.

adnotabimns,

Articvlvs

1. rrimum

C H O L

S

principiofiat

quzftio. Secund6> volo

^'

qu6din genere matcriarum

nuteria Metaphyfica efl: materia prim6 prima. Vocatur materia Metaphyfica, illud , quod prz- tdat*riMM*-

tn6,intcndo tollerezquiuocationetn » vt oftendatur

PrinMti* »ft /w*f'^'«»*»»»

quod ab omnibus & omnia alia fe

Ttm. III.

:

A

potca

4*

De

rerum

porca ab agente cprporali, agente per difpofitiocorporeas attingi non poteft. ncs fingularcs, Sic igitur matcria Mcraphyfica cft prim6 prima in gencrcmateriarum : materia Mathcmatica fccundo prima in gencre materiarum , qujB corruptionifubfunt diuerfis generationibus , bus. Et fecundiim hoc in quolibet genere , vel

&

&

I» quoUhtt

^ in

ginere,

^u»libet jpecie eft liare

cft dare fuam matcriam prifcmen in genere animalium;

in qualibct fpccie

mo primam

,

vt

;

fu»m m»te- aqua in genere liquabilium j tcrra in genere aridorum ; fic in diuerfis generibus eft dare riam frim» frim»m. aliqua principia , tam in gcnere eflc formalis principij , vt illa qua: dant primum clTc formale matcris , quam in generc materialis , fic de aliis. Dc tali primo in genere non quaeritur, vtrum fit vnum principium ; quiapatet quod in

&

&

diuerfis generibus, funt diucrfaprincipia.

Eft aliud principium

6.

§iuidfnprin- principium

eipium fim-

cunque

fint generis

flieiter}

refpedtu

quod Aiciim Jimpliciter adomnia, cuiuf-

,

ciuod comparatur

;

omnium

,

aut fpeciei

fecundum rationem ,

aut adtionis,

&

habet fimpliciter primitatem, caufalitatis, quai proprie at-

tribuitur caufx efHcienti

caufationis

,

& fecundum modum

;

qui attribuitur formae exemplari,

non formx inhzrenti

&

fccundiim rationcm : gencra caufarum dicunt perfedioncm. Non autem oportei quod habeat primitatem fecundum raiionem caufie materialis, quia talis dicit impcrfedionem. Eft etiam intcUigcndum , quod non quarritur finis

;

quia

ifta tria

,

:

crcaturas §iuo fenfu agit bic Do iior de

primo

frincifio.

,

ratione caufa:,

& maximcefficicntis.

quo primo quacro ; quia non de fcd de prifno Jtmpliciter nec dc il-

Sic ergo patct de

primo ingenere,

;

lo abfoiutc,fed vt habet rationem caufx refpcdlu

omnium aliorum vtrum :

lum

fit

&

Alij videntes in rebus cfte aliqua hona , aliquas perfcftiones, aliquos dealiquamala, fedus,& impcrfe6tioncs,dixcrunt duocifc prin-

&

fcilic^t talis

caufa fo-

vna.

&

cipiacfficicntia;vnura fpiritualium

contra FoHftum, lib.ii.

&

quidera

,

quia quamuis in cntibus

vnum

fcicndum , quod cum wle principium , dc quo hic quaeritur , fccunopinioncs omnium , fit principium fepara-

Clrca fccundum :

turquac apparent in crcaturis diucrfis , aliqui de illoprincipio diuerfimodefunt locuti. Videmus in rebus generaliter ifta tria

;

pluralita-

rem, contrarietatem, defedibilitatem. Cum igitur videamus diuerfa entia a diuerfis efficicnti9Vidc dc his bus proccdere ; vt hominem ab homine , ignem Arift. i.Mcc. ab igne , & fic de aliis diuerfis, maximc in genefuin.i.c.i.&

tirc»

primum

frineipium.

&

re, in fpecie ; ex pluralitate rcrum diuerfa cfte principia cfficientia prima,aliqui,vt Pythagorici,

crediderunt.

Vnde ponunt deccm

eifc principia

bonorum,ficutp.itet i.Metaph.c.^.(ci\\cet

vnum,

uerforura cffci^uum fpecie.Quanto autem adua-

raaior,& afpc6tus virtuagente maior multituvr patet in Sole refpcdu generabi-

litas forraac agentis eft

araplior

tis

tanto de

,

tali

do proccdit ; lium,& corruptibilium proptcr quod,motiuum ;

priraa: pofitionis eft

nullum.

Secundum etiam non vrgct tum , quia connon ponit contrarictatcm in cfficicntCjtamin producente, quam agente per ;

trarietas cffeftuum

&

cognitionem, voluntatem quia potcntis rationalcs funt ad oppofita ; per quem raodura agit

ir. Vund»mitutn 'Empedoclit deftituitur.

:

caufa prima.

Item, vidcraus quod in cffc<5tibus caufatur orvnitas ordinis in fitu ab cfficientc,fiue agac

do,

&

per naturara, fiue perartcm :pcr naturam,vt pa-

quantum ad produ£tionem in flore & fruftu; quantum ad fitura,quia foliura fuperponitur frudtui , quafi ad conferuationera & ex omnibus iftis facit quandam ordinis vnitatem , vt patet in frondibus, ftipite, ramis , & frudiibus & hoc facit eadem vis naturas adiua & hoc pat^t in tct

:

:

,

&

qua: fumuntur ex oppofitionc

cfficicntia,

qu^ vocaucnmt

contraria, fci-

licct,Iitem,& amicitiam; vt patctde Empcdoclc, dc (jeneratione. I

domus

,

& in omnibus

ardficiatis,ex diuerfis, vel contrariis compofitis;

quia corura produdlio (raaxirac fiars producac eorura ordinatio rcmatcriarapropinquam) ducitur ad vnum cfficicns. Quamuis igitur contrarictas fit in cfFcdtibus^quia orania conucniunt ordine vniuerfi,non oporin quadam vnitate,

&

&

quod corum fint diucrfa efficientia immo potius quod vnum fit principiura eorum omnium , qu« in mundo funt , & fub eodcra ordine vniuerfi cadunt,cuiufmodi funt omnia creata. tet

:

II. Motiuura etiam tertis pofitionis nuUum eft; quia quamuis in cntibus fit bonum,& malum, fic FundamentS Manichti defcdio ;.non taraen oporcet ctiam perfcdio

&

reiititur.

quod ifta reducanturad diucrfa efficientia. Defcdus enim & maIum,inquanturatalia,non habenc cfficientem caufam

dicare dicit

camen in

duo

ifto

,

,

fed deficientera

adtu.qui

eft claudicare, :

fed

Ncc

ire.

oporrcc duas

quod

cft ibi

pcr-

& operationis,attribuitur virtuti;quod

mali,& defedus,attribuitur defcdui virruoculomalc vidcnte;nonqu6d

virtus prima: caufae

pcr hoc, in rc

ficut clau-

,

virrutcs motiuas aflignarc

eft ibi

:

& ire & defeftuosc

tis:ficutdicerem in

.

Pythagerico-

rum fund»fuara liraitationera rcfpedu diuerforum artifi- mentum diciatorum , vel diuerfa agentia fpecie,refpc(3:u di- iuitur.

vt patct ibidem

ad p apdida dcccm. Alij artendentes ad contrarictatem , quas.eft in cntibus , reduxerunt omnes efFcdtus ad duo fedoclit.

& limitatione

forma;,&virtutis,pcrcontrariaraprodu£tionem. Vnde fic multiplicantur diucrfz artes propter

fedionis

Em- prima

ofiniones.

agentia multipliccntur rcfpcdu diuerforum cf-

dextrum, mafculum , quicfcens, rcdtum , luccm, bonum, quadrangulum.pac dccem malorum, :

Ofinio

fupradid»

Quod enim

&

tum ideo eius primitas , & vnitas , & conditioi oportet quod a pofteriori inquiratur. Ex iis igi-

fcqtj.&Auetrocin ibid. Opinio Pythmgorictrum

lO. Reiiciuntur

formatione hominis , & cuiuflibet animalis. Ita voluntatis; ctiam videmus in operibus artis ,

II.

ReferuntarvarU opinienes circa primum rerum omnium princifium.

autem

multitudo,

fit

agcns.

fcdtuuiTijhoc eft cx imperfcdione,

vt patct in conftrudlionc

dum

M*-

& j.Confejfton.cap.^.

Rationes autem iftorura crrorura , motiua omnino funt nulla , vt ad fenfum patet : prim6 reducitur tamen ad

Ofini» nich»i.

:

Articvlvs

8.

& incorrupti-

bilium,& bonotum; aliud corruptibilium &malorum. Vndc huius pofitionis fuit impius ManichaEus,& fui fcquaces,vt patet apud Auguftinum

& vnitatc

Dei abfolute in fe, fed de de qua agitur in primo Sentcniiarum primitate,& vnitatc cius, in comparatione ad

hic dc primitate

principio.

illis,qua:

fit

ab

in aliquo defeftuofa. illa

totaliter,&

Ac

immcdia-

procedunr, nullus dcfcdus cx parte efficientis illis in qiijbvis coopcranturgigen-

reperitur;fcd in tia

crearaex defe .tu virtuti$.caru,vel exindifpa-

fitione matcriae ,quam requiriir, defcftus aliquoties

QujEftio & dcfe&us redu-

ties reperitur. Sic Jgitur tnalt,

cunturaddcfcftum virtutuparticularium:virr»ala

i»

,

dr 0""**'

dtftH'*^ quo-

moris ad

defccbii virtutis particularis natur«.

Reducimus etiam omnia niala, & defe^us ad vnum primum eflScicns quodanimodo:qu6d ficut perfediones omncs accipiut fuum cflc, in hoc quod ipfo producuntur , & ipfum modo aliquo

dsmmtdo »d imitantur;tuncgraduspcrfcdionum fumitur, vntimprinci

fium r*du-

cognofcitur.rccuhdiim

maiorem,& minorcm

&

ap-

propinquationem ad illud primum fic mala defeAus cognofcuntur,& di{linguuntur,fecundum maiorcm, & minorcm clongationcmab illo vno primo petfc
tuntMr,

fura

omnium

perfeftionum, fccundiim rationcni

appropinquandi

& aflimilandi &

,

\

eft

menfura

ejje

Demf*ciens cotinHamgenerationem.

III.

Primttm rerumprincipium ingenere cAnft effeiliud,

exempUris,& finalis efi

omnium

vnitas caufa: primae rcfpciSku

tium

,

en-

oportct vnitatcm eius totmodis inueftimodis primum diciturcaufa aliorum:

garc, quot

&oportct,qui vultfatisfacerequ«ftioni,totmodis oftendere primum crtc vnum,quot modis haCtmf» frimm

bct canfalitatcra refpeftu aliorum. Eft aurem caufa prima in triplici genere cau-

tft in tripUci

falitatis

omnium

rcfpedu

,

ficut dicit

Commcn-

&

tator to Metaph.cem.j.infin.& ix.Met.com.\% i4,fcilicct in generccaufi efficientis,formaIis,&

non autem cft matcria aliorum ; eo quod primumyinquantum tale,dicit perfc6lionem;matcria autem dicit impcrfedionem dc fc. Oportet igitur oftendcre primo , quod omnium fit vnum finalis

vna prima caufa formalis cxiftens;vna caufa omniu finalis. Secundo opor;

quod primum cfficiens

tct oftcnderc,

eft

primum

formalc cxcmplare,& vitimus finis;& tuncconcludetur quod ptima caufaeft fimpliciter , & inuariabilitcr vna;quod quaerit qusftio noftra. Circa primum j ad videndum quod fit vnum

ynum frimi primum

efficicns

l»gi*

.

an»'

(3>

non

Itntrit.

& principalius cfTe

,

quam fuum

cau-

& creaturam tas }.

analogis

Met.

,

non

:

text. 10. eft

eft

vnitas generis, fcd eft vni-

proptcr

,

quod

dicit

Philofophus

qu6d ens genus cftc non potcft; quia fccundum Ariftotclcm 4.

Topic.cap.6.A\Sexcnt\x funt cxtta naturam genc, qu6d fit quamuis diuiCm neccire fit , vt fit hoc, vcl illud ; nihil autem eft, quod fit extra naturam entis pracdido raodo fumpti; quod cnim cxtratalecnscft,nihil omnino cft idc6ens ficacccptum genus eflc non poteft ; fcd quoddam analogum eft. Vnitas autem

ris.

Non cnim

rationale.vcl

eft

qu6d

dc rationc animalis fit

irrationale

:

:

Ttutat

generis, eft vnitas przdicationis;quia natura gcneris reperitur in omnibus , dc quibus prxdica-

tmtwr.

tut ; vt patct in animali. Vnitas autcm anatogii quare non cft nifi duocft vnitas attributionis Scotioper. Tom.III.

rit

^iJ}

nnuUgiA quid.if qutmod» fn-

;

nifi

,

per attributioncm ad fubftantiam

eft,per fc tia

quod habcnt

iuxta illud

,

Afett^h

,

hoc

;

in fubftantia,& \ fubft.in-

Accidentu

text.i. dicitur

,

ejje efi

in alie

ejfey

Scy.

quod

Accidentia nonfitnt AcciJtnt ntn accidentia dc natut a fua tft tnt , ftd

: nbn qu6d non habcant aliquam cntitatem;fed quia

cn-

illa

tntii tttt.

titas

;

1

£x iftis duobus habco , quod ens non eft genus,quod patct per PhiIofophum,& per rationem quia diftercntia cft extra naturam gcneris, ficut rationale eft extra rationem animalis , inquantum animal ; alioquin omne animal eflct rationale. Nihilautem eft, nec excogitari poteft, quod fit extra rationem cntis , inquantum ens. Sccundo habeo , quod analoguro nunquam predicatur de aliquibus. nifi quia illa teducimus ad terminum , dc quo dicitur prim6 , & pcr Cci vcl quia dc vno dicitur per naturara alterius. ;

C H O L

S

G^pd hic Dei,

V

I

fui.

Do&or de

hns nen

tft

gtnm re^eSu emitium tntium.

Annlegum quomeiiafrAdicntnr.

M.

analogia entls refft£lu

& creaturafuhflantia & accidtntts

dicit eis

non

ajjirit

,

tjUA hahet in

i

.

dijt. j

§.

Ipfe enim primo loco citato ,

,

£t nc

$.

ejfe

vniuocum.

fiat

contentio

declarat de tjua vniuecatione lo^uatur,

eamcjue minime accipiendam cjMtiuftiam

Secundo

fuppoContraiftam pofitioncm,

vbi docet ens reifeSu pradiSlorum

de nomine

non contra-

Quod autem

aflerendo.C^f«
& dfi.Z.ejtuJt.^.

,

^udjt. 1. §.

.

in iHo rigore

effe

communiter explicatur ,

(fr

,

tjuo

vltimo loco

,

a §.

hHiufmodi analogia compati peffe vniuocationem. f^nde iudicauerim controuerfiam , 4pta acriter agitatur

ncccflc cft vt ha-

cuius ratio

Vnittu gtm$'

tia

Teneo opinionem meam mediam, clare docet ctm

,

clTe

fatum ; per natuiani igitur cntis,oportct dcucnire ad naturam caufae cfficientis. Circa naturam cntis eft fcicndum,qu6d vnitas VnitMC tntu, vt ctmmunit entis accepti largo modo, vt continctcreatotem Dte (f crt»-

& accidente & accidcntia non dicuntur cn-

tia,

omnium.attendedum cft, qu6d fuo caufato

cum caufa det beat prius,

turt,, tft

catur. Sic cns prxdicatur analogicc dc fubftan-

:

principium ciHciens

mum.

;

&

Clrca tcrtium, fciendum,qu6d ciim quaerituc

om-

buiiur alteri hoc eft , vnum illorum , de quibus analogum przdicatur , recipit przdicationem eius, quia attribuitur alieri , de quo illud prxdi-

fe fibi conuenit.

fumme vnum.

tf^ itns

per ie ineft ianiias : vel quia vnum , illorum, de quibus analogum prxdicatur , attti-

comparara ad cntitatcm fubftantiz , quafi eft quardam non cntitas & etiam adualitct circ natutaliter non habent , nifi ab eflc fubftantiar. Sicut etiam noftrnm eflc comparatum ad cflediuinum, quafi non eft ; ficut dicit Dionyf r4^. .de diuin. Nom. ita qu6d ejje proprie , prim6 , & pcr

Articvlvs

ffc^uomniS.

&

cui prim6

de Gener.text.^ 6.Prof>terlonge diftare a primOyTelicjHo THodo copleuit

fMl$e»tk rt-

de quibus analogicum ptacdicatur,attribuuntur tcrtio, cui primu,& per feincft ; vt fanitas dicitur de vtina , & cibo , per atthbutionem, & per comparatiuncm ad aniraal, illa

entiafed entis

,

gtiur* coM-

3

bus modis. Vel quia

omnium malorum, &defc£tuum fccundiim radonem clongandi fecundiim quod dicitur in 2. ,

14.

I.

;

circa hanc ejuaJHonem de vniuocatione tntis,facile com-

poni pojfty modo explicentur termini, turfinfiu Scoti

,

iftam vniuocationem nit pro

& bene percipia-

cjuietiam dijl.f.
eadem

docet

fundamento huiut analogia

,

,

Contra

cjua hic Jitppo-

nimirum ens non

ejfegenut,& dijfcrtntiat rffeextra tratttramgeneris.De cjuiiut

autem MJferentiis lo^Matur , explicat ibidem,^.

Quantum

ad primum dico.Plde,fi placet,FalrrMm 7^eorem.9f. Necpie his etiam contradicunt , cpu hahet

DoRor traHatu

vbi conjitlendut

de Theorem. theorem. 5. nttm. j.

efi Scboliajtes.

17. Tunc arguo , propone , ve! cogita duo entia, quzcuttique vis , dc quibus dices,qu6d funt en- N»» 'ffi iut tia prima ; aut ens dicitur de illis «qualiter, non ^7"»* 'S'"'^• ttn tratutur . 1 j L L .^C de vno pcr naturam aitetius, nec de arobobus •

pcr naturam tcrtij:vnde hoc cft impoffibilc,-quia przdicareiur vt genus, tuncens cfletgenus , cuius contrarium oftehdi: ergo prxdicatur de il-

&

lis

per atiributioneiu.

Hocautem non potcft

A

1

in-

iclligi

De telligi nifi

vnum

rerum

vno ex duobus modis

attribuituralteii,hoc

eft,

vt dixijvcl quia habct entitatem,

non ambo funt pripropter quod aliud habcc e(Ie,vel przdicatur de illisiquia ambo aitri-

vtaccidens,a fubftantia:ergo

ma entia buuntur

,

fed illud

tertio

attribuuntur animali

& cibo

ergo illud tertium

;

,

non poftunt excogitari duo princi-

ejje

&

I

.dtfi.i.q.i. n.

1 1

.&fiq. vh%

diffltse ifia pre/e^Mtur.

Sccundd, qu6d fit dare vnum principium forII. male cxcmplare,fic apparct,fecundum ilIud,quod Vnum ejf*

Commentatot

Metaph.text.

pia cfficientia.

dicit

Item , n funt duo principia eflicicntia xquc prima , aut funt /imilia, aut contraria : (\ nmiiia, auf quodlibet per fe cft fufficiens ad principiandura omnia complctc , per omnem modum ; aut neutrum pcr fe eft fufficicns , fed ambo. Si pri-pio modo , hoc omnino eft mirabile , quia tunc omnino altcrum fupcrflucrct : natura autem

com. 1 7. Gluoniam autem in fundamento natur<e nihil

quocunque

quantumcunque

effe(%u

paruo,:

fuper illud

i.

pliciores, tant6 adualiorcs

:

crgo ncutrum

:

in quoli-

de

,

debct eflc fimpliciter perfedlum fi func contraria, tunc vnum impedit rcliquum, ac per hoc neutrum cft pcrfei£tum;quiaquant6 pcr-

per confcquens

fe£Hu$,minus habet dercfiftcntia. Item , homo, inquantum homo , gcrit typum vniaerfi ; quia eft minor muirdus eft aurem iux per animam rationaiem ; ciam igijtur in anima rarionali fit vnum primum moucns , fcilicct voluntas ; crgo,&c. Iccm , in quocunquc genere eft dare minus perfedtum, maius perfc^um; cftdarealiquod /impliciter petfedlum; nam per fomparationem ad illuddrcuntur alia fccundum magis minus, yt dicit Auguft.8. de Trmt,c/ip. $ .tiunc autem in generc cfficientium videmus cam inrenfiue,quam extenfiue,gradus in caufis efficientibus ergo cft dare vnuni , quod eft primum fimplicifnmum pienfura aliorum , ac minimum cciam, quod non

fct

:

&

:

&

potcfjcfle nifi vnura.

to.

Iteni

, fi

fint

duo

fimpliciter

prima aut quodtunc , ,

libet eft tota caufa cuiuflibet cfFccStus

omnis fa

;

cfFcftus eft

duorum:aut non

eft

&

tota cau-

& tunc ncatrum cft fimplicitcr prirnum.

delnceps, in cfficicntibus ordinatis,fijion eftdare

ptimum,noneftdarcmedium,necvltimum.Gijm cnim de ratione cfficientis fit mouere, fi primum non mouet> nec fecundum quia non mouct nifi i'n virtutc primi ; & eadcm ratione nec vltimnm, fi fecundum non mouet crgo fi primum non mouet, i^ihil fit. Cum igirur incaufis(vt dicicur) ;

:

non Ct text.

procefliis in infinitum,vt

infinitis

quia ciim infinita non poffint aliquis cfFedtus dependcret a caufis

fi

ordinatis,nunquam produceretur:crgo fi

iion cft primura tcft

probatur i.Phyf.

i$.& Jeinceps,

pcrtranfiri,

mouens ,

vel efficicns, nihil

po-

motum

exemplart

,

perfeftionis fe fubfiftens,

quia quant6 quant6 fim-

& pcrfe6tiores.

Vn-

quam

for-

fimpiicior

eft

ita erit aftualior

haberet in fc

, ;

& pcrfcdior

,

eflct abftradlrum

:

fi

per fe exiftcns,

omnem modum fimpliciiatis^ omnem modum adtualiratis

,

& &

ctim crgo ens primum fit cns pct non contra(^um,quia aliter non ef-

:

,

omnino primum, fed abftrai^um ab omnibus, cum fit caufaomnium vtoftcndi ergo modo :

,

fimpiicifnmo cotinet poflit excogitari

;

&

non

SHpri,n.l.

perfe(^ionem,qux

crgoeft caufa formalis omniii.

Quod autem fic cft ter,plurificari

omncm

fimplex pcrfc(9:um formali-

potefl,

quod

patetfic : Vnitas,

VnitM

,

veritas

vericas rei perfe(flius faluantut in

^ per-

primo cu-

feSiHsfaluiiuflibet gcncris , quam in aliis , ciim primum fit tHr in primo menf ura aliorum ; vt patct dc caliditatc in ignc. CHtHfiibet gt-

Scd vidcmus qu6d quaelibct res haber fingularitatcm fuam , quam habct per aftualitatem fuam, qus incommunicabilis aliis : ergo cum in primo, fir maior a(5lualitas, eft etiam maior fingularitas crgo fi harc non poteft communicari; crgo

nerit

,

fukm

in nUit.

& :

minus fingularitas aiSlualitatis primi. Itcm , tale ens fic feparatum continet totam rationem entis ; t
frebatit i.

crgo extra parcicipationem illius , nihil eft: fcd fi cflcnt duo principia ej/e formalia , vnum eft

;

participarct aiiud

,

&

cflet

omnino

ergo non pofliint efle duo. Itcm , plurificatio taiium , non

aliud

extra

:

tiones

vt in perfonis diuinis

,

;

cflet

quia

per rela-

Prob/itit ],

vnum non

ab alio , cx quo ambo funt aequalitcr prima: crgo pcr abfoluta. Nunquam autcm fitplurifi- In Mhfolutit vttum eft alcatio pcr abfoluta , nifi quiavnum illorum eft tero perftaltcro perfc6bius:vt duac fpecics plurificantur fub aiut.

efTct

gencre ficut in

quia

quia fcmpcr vna eft pcrfe(5lior altera; accidens fub ente, analogo , fubftancia

,

vnum

&

cft petfe(f^ius altero

:

vcl quia

ambo

funt imperfc£ta,vt duo indiuidua fub vnafpccie,

quia neutrum ciaudit , vel haurit totam iatitudincm fpccici ; quodiibet autem illorum entium «qualiter: ergo non omninoeft perfc(ftum , pofTunt cflc duo formalia squr prima.

&

produci.

Aiiqui dicimt rationcm efTc infufficientcm; tum , quia non probat primum, nifi in cfficienti-

bu$ pct

fpeciei

crgoipfum^,

non

Item, arguit Ariftotelcs i.Metaphyftext.$.&

tant6 fimpliciores

forma generis

ficut

ma

:

Quod patet

to eflcnt pcrfedtiorcs.

vniuerfaliores

eftomnino perfcdum fccundum rationem generis ficut patct de virtute adliua , &c gencratiua in qualibet fpccic , femper primum ,

l*

& feparatis; quia ciiam forms matcriales,fi pof-

complctum

primum quia primum

mumform»-

;

fent fcparatas exiftcrc,quant6 vniuctfaIiores,tan-

in rationc principij

principiupri-

maceriaprim6 recipic formas ma- ofienditHr. gis vniuerfaIes,poftea magis particuiares:& quia Mttteria fri]proeeflus naturx eft de imperfcfto ad perfcdum, mo recipit formtu m«git aperte patct qu6d forms materiales quant6 mavniuerfalet. gis vniuerfalcs , tant6 magis funt imperfeda:. Oppofitum tamcncft iri formisimmatcrialibus, frohatio i. efidiflin&um

ergo minus patitur fuperfluitatem in primis , & nobilibus principiis. Si ncutrunj per fe eft fufficiens : ergo quodlibet eft in:

&

6.

deueniendttm

vnum primum,&

igitur c^m ratio eflicientis fequatur na-

;

entis

fimpliciccr

tr»i»tHr

efficientis

qut hahet traSiatu de primo principio,c.i.concl.i.& in

:

froh»ti*r j.

ingenere caufk

,

pri-

bet gcncre

^.

M.

ma:ergo non polfunc ellc duo,vel plura xquc prima, & perfcda cntia crgo cum noiii fit proccftus

pft fimpliciter

Tf^ttMr

V

I

mum ens,& magis, quam ifta, qua: ta dixifti

euifat fuperfluum

Prtbatwi,

rationibfu prohaHU

ad vnam/impliciter primamyal) omni alia independentem : valde concordmt cnm iisy

in

19.

Sex

pri«

folum turam

t.

C H O L

S

quia

:

Tfb»iHr

duos ordincs caufarum.

eft

:

in infinitum in entibus,eft dare

i8.

tam , quia non probat primum , nifi in vno or, qui autcm ponerec duo principia , ponerec

dine

primum

vt fanitas de vrina

;

principio.

,

qualitct

non

agit caufa priraa:

Ircm, ad propofitum impofIibiIe,eft quod

ali-

quis cfledus cofequatur aliquam perfcc^ionem, Probntit

inquan

4.

Qu^ftio inquantfi effedhis talis caufx.qua carec

Non enim

vtl leuicacem

& "*^%

fur

rjf**p "'/r"

Viie Scot. in

caufa.

fiia

ignis generatus habercc caliditacem, ,

H ignis generans

fiForc^ habec effeftus

ifta

non

vc e(t

VHkati»

{.

).

nm,fid

^yj^ caufa nobilior eft eftedu ; nec agit vlcra cerminos pcrfedionis , quod faccrct , fi efFedui

cap. j .

eft

Sed oftehfum , quod non habcrcc , daret. qu6d cft vnum primum ens cfEciens omnium:

ergoilludcontinec in fe perfe^iones omniuni. Item , in quolibct genere eft darc parcicipans, parcicipacum , per accidcns , pcr fe fed

&

&

&

&

:

omnia

encia parcicipanc

de calido

ftcuc dicic

,

vbi dicitur, <\\iiiADetu nonefialio bono boefi bomm omnisboni. Anfelmi in Prefilogi»,

Dem efi cptidquid efi melim ejfe

Sic igitur patct quod

tpiam non effi.

,

vnura folura primura ef-

cft

fidens;quia vnum folum primum per fe ens: quare vna prima fola caufa formalis oranium,

vnde eft finis omnium.

C HOL

S

:

vidcmus qu6d omnia encia fccund^m maius, minus,habenc perfedioncs formales ergo eft dare vnum ens , cuius pcrfedlioncm formalem

omnia ten-

qu6
,

Eft haec fententia Auguftini 2.de Trinitate, cap.

""^*^"™ illius,rcd ab aliquo alio.Cuius racio eft,

4.4.it.q.}.& aliud <1.4J'S }•

rionem iftius finis , fequirur dunt ad iftum finem.

haberec;

hocnon habcc

,

I.

V

I

JntraEiatM de frimo principio

& cap.^

.

conclMf. 7.

,

M. cap. i. concluf^.

&fitptentibm largiits probat com-

prima caufii effiSlina caufalitatem etiamfinalem; tpiodetiam tribm probat conclttfionibm in . difi.

petere

\

Ariftocelcs i.Metaphyfjext.^.

Ad hoc arguic Ariftoceles

^A

& ffob»ti» i.

4.Met4phyftext.if. principij,D^^//-

eleincept,in(iaitens vcricacem

bet Mtt affirmatio

,

aut negatio

dicens,

,

dare magis , vel minits falfum

fum

(jtuUMor efi mille

,

quam

;

qu6d

fi

:

&

for-

inalem vircuce concinencem omncm vericacem; quia cft forma omnium vericacum : vericasau* tcm confiftic in fua pcrfedionc formali ; ergoeft vnavcricasprimaformalis omnium formaJiura

perfedionum S

ferfeElionu in

&

,

Deo , eptkm 1

aia

,

ratiene exemplari

traSfat.

timam

attinpt.

i$.&

difiin3. j8. locis

,

M. rerum cretdtilium

&

vmca:&

1

tmmHm. frtbtti»

frebatio ^.

aliquam pcrfcdbioncm forma- ttumftrmal»

:

cuius caufara dixi /itpra

folum primura primo articulo

cfficiens

iitm.

efficicns eius cau-

fcd cft dare

,

omnium

(

Prpbtti» I.

vnum Num.

t}.

vt patet in

ergo illud neccflari6 partici- Vidc Scot. in modo , quara i.d.».q.i.$. habcnt in rcbus : ergo quod eft efficicns ora- <Sl'fMui»m md !.&(!.}<. q. nium,cft caufa formalis omnium. »n. SPrMtT' Itcm, finis ic bonum funt idem ; fcd impofli- tafixte. bile eft qu6d aliquid habeat ratione omnis boni, frfbsti» 1. :

)

pat perfc6tiones formalcs altiori

quod habec racione omnis perfcdionis;c6m pcrfedioncs fincdcgcncrcbonoru crgoncceflc :

eft,qu6d illud

,

quod eft caufa formalis exeplaris bonorum ; fcd

illud crac ciufa cfHciens

/cili'

t .

difi.

ih Reportatit (ptodi.

fit

finis

,

text. f i.

vbi dicic

,

ncccJre eric,vc

omnium

,

vc pacec

:

iJem cauf» txlfl*rkftrmatit,

timut

(j^

vl-

fimit

ergo

vnum, folum, fingulare,fummum,

fupremum ens, fic

fimul caufa eniciens,caufa for-

malis , caufa finalis omnium fcd oftendi , qu6d erac caufa prima fimpliciter omniu, qua: eft caufa efiiciensfinalis,&formalisomnium:ergoaprimo ad vltimum, vna fola caufa prima fimplicicer>eft,

1.

Me-

Articvlvs

Ariftorelis

1

IV.

hab^ret vnura ducem , fic nec vniuerfura vnura,nifi haberec vnum finem.

Item,

bonum

&

generis poceft vlcimd cerminare ; vc excra

longjcudinem infinicam.nulla longicudo : fcdexpericur mens racionalis, (cuius experimencura eftprincipium oranis noftrz cercicudinis per

bonum

faciacur

,

dare

bonum

infinicum;crgo

tum

,

Bihil

eft fic,

nifi

infinicum

fi

;

)

quod

crgo

cfl

cermincc in infini: ergo cum

pcr racioncm infinitam finis

quo4

Stttioptr.

fine carcac, auc

Tom. JIJ.

fic

cxcra partjcipa-

efi

omnium

principio.

Clrca

quartum

,

quomodo

harc caufa

raa habct fingularcm vnitatem.

fciendum,qu6d

&

non

vnitas in primo rerum

cfTec

&finis idem funt, i.Metaphyquant6 aliquid plus habet de entitatc,tant6 plusdeadhialitate perfedione ,9)C per confequens dcbonirate. Scdcftdare vnum cnsprimum pcrfe folum :ergo vnum fincra per fe folum:rcd ad per fe omni^ alia reducuntur;ergo erit vnus finis, ad quem reducantur. Item , extra infinicum in aliquo genere, nihil illitis

Eminehtifimti, f^ perfeEiifimtt ponendtt

qct^d ficut exercicus

fica,text.\. ficut

frtiati» }.

eitni,(jffri.

lcm , quara ctiam non habeat

j.

1.

prim6 per racionem

Parec

I.

mumjitttm,

Priitmm tgi-

qu6d cfFcdus inquantum

Impofllbileeft

talis, participct

fa

forma,&

omnium, taphyfica

vlti-

;

Mfi.

TotHm vni- ordinacur ad ducem ; fic cocuro vniuerfura eft ormtrfum tft «r- dinatura , propcer refpeflum ad vnum vlcimum ditunum tti finem. Vnde ficuc cxcrcicus non eflec vnus, nifi

Vnum

€t\s fic

fit

& hoc apcrtc colligitur ex prardi-

:

ali/pta perfiringit

Circa illud , quod priroumprincipium fifiueftfuit.

.

,

agent de dtMinit Idei*. Vldt etiam

'J.& Metaph.lib.y.^fi.

Primum prin-

i

eminenti*,leuiter tamenvl-

(]M4tfi.

videre qii6d efficiens

:

oranium,fic caufa finalis in gencre

Licet enim in

de primo principio, cap.

Obuiam

Nunc rcftat omnium

finis

nifi

de eTmnetitia

agat de triplici vnitate in Deo

.

cet efficientitt yfiniit

ii/dem

V

I

dijfuftMs ngit

in iflo loco.

&

x.tptdfi. z,

concluf.

CHO L

cUriits

difiinH, 49.

quafi.S.nMm.j.

cft


hoc , oporccc darc vnam primam vericacem

num. ii.&in^.

^ttafi. 1. laterali prologi,

vc magis cft fal-

ergo eft dare magis , & minus verum crgo per confcquens vnam primam vericacem. Vnde dicic qu6d hoc pcincipium , De (ptolibet , OMt affirmatio , &c. eft maxim^ veruni : ergo fccundum

^MUibi

^aji. 1. ^.luxta tres conclufionet. Vide ettndem

1.

pri-

Circaquod T^fUx

emt-

fuz vnitatis, diti» vmitaiit ^qua perdefedum alicuius illarumconditionura frimttauft. oranis creatura proccdit.Habct aiim prini6 vnitriplex eftconditio

tatcm fubftantiz peromnem modum fingulariquia fua fubftantia nullara habet plurifica* tionem. Vnde quia in fubftantia fingulari poftatis;

fiint intclligi

aliqua cfTc

vnum fecundum gradus»

quibus vnura eorum ab altero continetur; fecun-

d6m qu6d vnamagnitudo tripcdalis r^ bipedalera

,

continet in

& bipedalis magnitudinem vnius;

hoc autem non eft perfe^ vnitas ; idc6 frcund6 vnum, vnitaie zqualitatis eorum, qux fibi in-

eft

&

incqualitate eofiint ; & hoc abfque gradu » rum. Vnde quia talis vnitasadhuc non efTet abf» que aIiquacompofitione,quia non compatcretur perfe6lam Tnitatcm ; idco cft etiam vnum vnitatc fimplicitatis abfque omni diucrfitate.

A

}

Eft

De Eft ergo tf ipliciter caufa prima

i8.

ratione efficientis

rerum vna prim^ in ;

fccundo, in ratione caufz

;

principio. mitcr

fe

rc nifi

habente,non

poflit

immediatc procede-

vnum.Vndc vidcntur hoc

colligerccxille

TnsmodiV' formalis excmplaris j tcrti6,in rationc finis. Hanit»tUfrimt bct etiam triplicem modum vnitatis. Primus eft

deGcncrationCjtcxt. $6.Jdem intjuantum itiem, natum eft femper facere idem. Ciim igitur primum

taufi fXflie»ntHr.

fit vnum , inquod nulla cadit variaquod non fit natum facerc nifi vnum. Quod quidem verbum non concludit corum intentionem; quiafccundum quod dicit Auerrocs

vnitas fubftantix iingularis. Secundus eft vnitas

omnem gradum

feruans

cnim zqualis

eft

icientiz

zqualitatis ,

poccntia

;

& bonitati & c cOn,

ttario.Tertius eft vnitas fimplicitatis,tollensomCr*Mturtfr»-

etdum a

fri-

nera diuerfitatcm

r»litmtit

in-

tqHulitatiSy

^ eamfojitionis.

non

,

diftinftioncm. Crcatura:

autcmecontrario procedunt ab eo fub ratibne

tn» euufif.fub rtuion* flu- pluralitatis

,

fub ratione inxqualitatis

tionc compofitionis.

quiain

eis

Sub ratione

,

pluralitatis,

& eftentiarum numc-

creationis,

ros.Sub rationc ina:qualitatis,quia in eis eft meneflentiis fecundum gradus pcrfura in naturis feftionis.Sub rationecompoficionis.quia in om-

&

nibus

eft

compofitio

,

faltcm ex eflc &elTentia:

cx quo caufatiir pondus inclinationis ad cafum diirolutionis:iHxtaillud,Sap.c.i

i.

principium

tio,videtur

in finc

Omniafecifti in

nitmero,pondere,& menjhra.

j

Breuiter

CH OL

& clare in

hac

I

V M.

mo

Sententiarum,

tionibui

,

:

dift. z. e^Hisft. i.

triplicem hanc

largitts

vero inpri-

vbi ex

hu ipfis

alitfqHefundamentts prohat in

ra-

Deo dari tri-

^

plicem ptjmitatem

eminentia ; c^ efticientia ,finu , per vias ,feu rationes feptem , prohat dari in eodem perfe&ijjimam vnitatem ; eamcjue demoniirari

ijHAft.

3

procederc.

.

Afa^iBrum

poftc naturali ratione indicat contrafitum

Varronem. ,

quod caufaprimafimpjiciter

importar primitatem in genere efiicientis,formalis

,

& finalis & fecundum iftos

modos

;

fit

cau-

fa vna.

non fcipfum

tranrmutat, vt

tem agens , etiam finis

eft

,

fcamnum. Si auautem agit nifi

fiat

nihil

propter finem:ert igitur in rcbus efficiens & finis. cum ipfe ponat finem efficienti corre/pondere, cumlntclligentiae moucant orbespropter

Igitur

T

1

O

II.

muititudo creaturarum , pcrjit ,

O*

T>
fiionu.

.

qHtH.-j.^i,

ia ^.difi.i.qutji.i.^.Pro farte offtfta.

EspoNDEO. |fic

TJiuiJio ijuA-

Circa iftam quaiftioncm

poteftprocedi. Primo

,vidcndum

eft

^^^f^quid fecimdum antiquos Philofophos dicendum.Secund6,videndum eft,quid fecundum veritatem Catholicam eft tenendum. Tertio eft

ofteridendum eft , qu6d Antiqui ex fuis rationibus non polTunt intcntum fuum , fed potiijs oppofitum concluderc. Quarto vidcndum cft , per

quem modum continere;

polfet

diAum eorum

veritatem

quamujsnonfccundum intentioncm

corum.

Intelligentiarum.Vndcde mente Ariftotelis fuit, fecundum quod Auerrotis cxponit ipfum , qu6d Intelligcntiae habent elTe a primo, quamuis in modo , quo funt ab co, Ariftoteles defccit ; quia pofuit eas ita haberc elTc aprimo,qu6d ncca fe, nec perpotentiam primi funt inpotcntia ad noncfte. Sed dc hocnon intendo mod6 perquirere.Nec Ariftoteles per illud v.erbum , idem incjuantum

no

codem

fimul,

^ii

I

C V L V

S

I.

fenferint «ntiqui Philofophi

circa

procefitnem creaturarum a primo Principio? 1.

& ab artcr-

proccdere immediatc plura.

illo

Vnde

videtur fentirc Ariftoteles

,

^^lrcaprimtim, fcicndum quod videturaliqui-

xfrit Arifiot.

V^bus.quod Ariftoteles fuerit

erettiont

rerim

vj

1

T'°^ *"

^

*"**

qu6d

quidquid proceffit a Deo immediate , proceffit ab eo ab aetcrno ita qu6d fi nouitas inucniretur in entibus , hoc cflct attribuendum fecundis caufi$,non primx. Vndc ratio fua vidctur efle , qu6d fi aliquod nouum k Deo proccdcrer, neccflario aliqua mutatio , faltem quantum ad voluntatem , in Deo fatfla eflet quia ipfc fempcr eft idem in nullo recipiens mutationcm, vel innouationem ; ide6 ab ipfo nihil nouum poteft procedere. Non igitur illud verbum, Idem inejuantum idem , &c. negat rerum pluralitatcm immediate procedere a Deo,fed videtur negare nouitatcm. Quid autem fecundum veritatem fcnfcrit , non facile conftat : quia ponic

&

qu6d IntcUigcntia fit ingencrabilis & incorraptibilis, ac per hoc pofuit,qu6d non poteft cduci

.....

...

huius opinionis, .\

-r

prmcipio hmphci, propric vnifor-

ViHc

Arift.

de materia, fcu potcntia materia: ; quia efle*gene- *; <*«.?"»• a'^^'P'-^i-^ mbile , habet materiam pcr quam potcft elle ideAn.cex. ,1-0 /V nonelle,& corruptibile ponit etiam quod lit g.y.^.scio.

&

i

•

1

.

:

forma corporis. Qucerit autemii.Metaph. cap.j. tcxr.i6.& 17. Vtrura forma aliqua praccedat materiam ? & dicit qu6d non. Secund6 vtrum aliqua forma remaneat deftrufta fuamateria ? & dicit fic Jn^uihufdam enim nihilprohibet,velutifianima talefit, non omnii ,fid intelleElus , omnem namque fortajfis irapojfibilceft. Si igitur Intelligentia eft forma corporis , & nccedario a creatione, cum non fit gerabilis , ncc eft acterna , cum non przccdat fuam m.iteriam ergo vidctur qu6d ipfe fenfcrir, quod etiamnouusefFcftus poffit crtcaDeo. Scdquidquid fit de hoc ad miniis illud verbum non ncgat cfFeduum pluralitatem immcdiate ^ Deo pro :

§l$iid ittttlU-

de

5

Sed cx verbo videtur potiijs intellexifle , qu6d ab ztcrno, &inuariabili ,nihil nouura polfetpropofl!int

:

A RT

&

caufa efficiens

fit

:

immediate procedat?

Dodocem

amatum

vt dicit; vt propter fincm

,

:

S

Vtruma,^nmo principlopturaliiafyfcilicet

Vidc

prin-

:

duci.

Qv vE

i. c. i.in

ponebant folam caulam materialem in rebus,& negabant caufam efiGcicntcm,& finalcm. vnde dicit Videmus in rebus fenfibihbus mutationem fieri, nihjl autem mouet feipfum , quemadmodum lignum

idem,8ic. negat,quin ab

Sic igiturdico

fumma

cipio, arguit contra antiquos, qui

defideratum,(equitur,qu6d ipfe

e^Hetftione

'vnitatemprirni principij explicat

de Subftantia oibis, Ariftotclcs po-

Dco

Ariftotclcs i.Mctaphyf.

primum S

.cap.

nit plura a

fub ra-

eftmcnfura in naturis,& eftentiis,fe-

cundum gradus

2.

,

j^,

Qu^ftio procedere

(cA forcc nouitatem

,

1

1.

Articvlvs

quod etiam

,

II.

falfutn eft,vt apparebit frquenti quzftione.

Au6bor etiam gJjwV authcr libri

dtciM-

fs.

CauHs videtur fentire pluDeo non procequ6d Dcus crcauit animam

vnde dicit mediantc Intcliigcntia dcre

:

tertix propoHtionis

:

commento igitur anima quz infe-

,

ii

,

eftin przcedcnti

non pcr

animam mediante Intelligentia , fed immediatc. Alia eft nicdiatio, qua: cft quafi

crcauit

fc

quidam ordo

inter cfFcAus

creauit aifrem mediante igne ri

,

;

qua ratione Dcus quare propinquio-

modo participat completum eirc, & aer remoDe qua propinquitacc & diftantia loqui-

tiori.

tur Ariftoteles i.de Generationc,text.;6.dicens: Tropter longe a principio din4re,relitjtto medo compleuit ejfe

modo

DetUy continuam faciens generationem. Et ifto creata funt corporaliamediantibus fpiri-

tualibus

,

& aninia mediantc Intclligentia. Hxc

tamen mtdiatio nontollit immediationem cHicicntis. f»ll»

Poteft etiam dici anima fafta mcdiante Intel-

meiiiante /»-

ligcntia,

nonquoad

^uoad optr»-

rationes

;

tijoes.

aliquas illuminationes

teSifenti*

fubftantiam, fed quoad ope-

inquancum ab Angclo

dicitur in illo

,

&

poteft recipcrc

Vnde

perfediones.

commcnto, quod Deus

mam

pofuic ani-

inftrumencum Intelligentiac & ifto modo inferior Angclus fadtus cft mediantc fu:

periori.

Auiccnna veritatiCatholicaE vidctur maximc

fit

Ad cuius euidentiam , eft fciendum, qu6d cilkm primum principium fccundum qu6d of!cnfum ,

quzftione,num. 11. fit vnum fequitur qu6d de ratione fua

fimpliciflimum ; habeat formalem plenitudinem ad

fe

communi-

candum. Quodpatct ;quiaenim fingularitereft vnum ( ita qu6d , vt oftcnfum fuit , ncc ctle , nec intelligipofrunt duo prima cntia,zqualiccr pri-

ma)

ide6 cum fummc fic vnum cric fummc primum. Scquitur cnim:vnum praccedic muIta;ergo ,

quod habct vnitatcm totalitcr,ita quod duo talia cfTc no polfunchabcc cocalem potcftacem.Quantoautcm aliquidmagis cft primum , tant6 magis pluribus communicatur,eo modo coramunica> tioni$,qui

ma

eiconucnit.Exemplumin materia pri-

fimpliciter,refpecku maceriarum particula»

rium.

Exemplum in genere caliditatis

in St)Ie,re-

fpedu caufarum particularium. Simpliciter igrtur primum , fummc critcommunicabilc , eo gcncre communicationis,quoci conucnit. Quia crit etiam fimplicifllmum , idc6 adlualifnmum, ac per hoc potentiffimum ergo quod dc fc fummc fimpliciflimum, cft fummc primum , :

&

cft fummc primum potcntiflimum , & fui coramunicatiuum. Aui crgo communicabit fe pcr VideDofto. remin i.d.x. produdionem ciufdem in fubftantia q-iac diq.7. $.g!>M citurcommunicatio intrinfcca, vt in diuinisPcr- pcMtdixi. fonis:aut communicabit fcproducendo diucrfum in fubftantia , quale datur in produdlione ;

Opini» Ami-

contrarius cfle

etnut.

qu6d a primo principio non poirunr eirc plura, nec fecundum numerum , ncc fecundum diuifio-

creaturac.

nem.

ne quxritur vtrijm immcdiate fe communicet,veI

ViJe

Scotu

in 4.d.i.q.i. J. fr» p»rt* •ffofit».

nam g.Mctaphyficar fuae,c.4. vuk

Eft ctiam pofitio Auiccnnsc talis.

qu6d Deus agCit

:

&

,

Intelligentiac

Vult quidquid agunr,

,

per fiium inteUigcre. Ctim igitur intellediis

De hac igitur productione,

& communicatio-

mcdiatc?

Circkquod

tria funt

vidcnda. Prim6autem,

intclIe(H:usomninoprimus,anuIIo, ac

medium tripliciter potcft accipi,& fecundum hoc

pcr hoc fimpliciter omnino , non habens adbum, potcntiam,fed folam meram a6bualicctcm,quae eft idcm quod ipfc. Ide6 ficut fuum intclligcre eft vnum , fic produdlum ab eo , non erit nifi vnumifcilicet prima Intelligcntia.IIIa etiam opc-

opcratio mediata,vcl immediata tripliciter poccft ctiam fumi. Eft cnim medium totaliter operans,

diuiniis

fit

&

ratur intelligendo

:

non

cft

autcm

fimpliciter vt

Dcus habct cnim cftc aiflualc vt eft cfFcdus Dci; habct vcro poflibilc vt eft ab alio non a fc. Intclligitur ieitur primalntelligentia ,inquamum intelligit fc pcr iuum aftuale producerc animam primi orbis inquantum intelligic fe per fuum ;

,

,

:

poflibilc producerc corpus primi orbis. Et ficut

prima

Intclligentia, ficgradatim fecunda tertiam

intelligit

,

& producit

:

fic

igitur tertia quartam;

&fic dealiis vfque ad vltimam , qus per.dcfc6lum adlualitatis non producit talia ; (ed cft datrix formarum fcnfibriium.Hzc deprimo.

%.

tcncnduro, oftendituc C»nel,Dta.

qu6d a primo principio immediate plura produ»

Deo. Scd dicendum eft , qu6d duplcx eft mediatio. Vna in operando , quoniam idcm fabcr opcratur cultellum pcr mattellum.Vcrum ifto modo Dcus ctre i

Anim»

tatcm Catholicam cuntur.

,

&

fUx,

Clrca fecundum, quid fcilicet fecundum veri-

vt patct in

ergo pari ratione , inferior Intelligencia creata cft mcdiantefuperiori , fic vfque ad primam,quae fola immediatc videtuc rior cft Intclligcntia

yiiditi» J»-

SfMuitur veritas Ctttholic».

iib.dc

ralitatem effedtuum immediatc i

qualiter dicit Auiccnna,qu6d

Dcus producit onv

mcdiante Intelligcntia ctiam illa totam produdlionem facit. Eftmedium cooperans,qualiter dicitur,qu6d Deusproducit p!.-intam mediante natura quia adlio illa eft totaa Dco, & tota a natura. Eft mcdiurh coadiuuans,fine quo non fieret, quamuis ab vrio fit principaliter adkio qualitcr dicimus , quod corpus eft raediura in adionibus fenfibilibus animac;quia anima non videt nifi per

tiia

;

Opirati»

m*

diats.vel im

mtdiaia,t>iflieittr dici-

lur.

:

;

oculum. Etifto ctiam modo dicitur i.Phyf.tcxt. comm. ii.qu6d ars opcratur mcdiantc natura: vnde Medicus minifter eft naturae. Proptcr quod dicit Philofophus ^.Mctaph. text.comm.13.qu6d t:aIor eft pars fanitatis.Et fic patet quomodo adio poteft dici mediatayvcl immediata.

Sccundi^eft fciendum, qu6d

S

C H O L

I

V

Infknathat EthnieorHmcommintationes

,

&

aliat

plures ,fitjHU viderevolMerit, confitlat Ariflotelem

i.

Metaphyffitmma z. & i.pervaria capita , ««/^ Ctmmematorem Anerroem , necnon Scotum 4. difi. i

tjuaji. I. $.

(tr

Pro parcc oppofita

impugnat opinienem Auicenna

eft pluralitas vni10. dicimus qu6d participa- jHtu flmrali. tione (pccici plures homines funt vnus homo. rm vnitaitm inrlHdit , Eft alia pluralitas vriitatem excludens ; ficut ditxtludit.. timus , qn6d plura principia cffentialia eiufdem

tatem includcns

M.

,

vbi late

,

eiufque fund4^

refertt

;

ficut

^

non poffunt cfTc immediata ciufdein rci; vt duac anims vnius hominis: ficut dicit Philofophusi.Elcnchor.cap.ij.qu6d proportio plu•generis,

ries,

non eft proponiojquia eadcm

cfl ratio

pro»

portionis.

A

4

Tcni&,

De

8 Terti6

, I^

Cgtr»ri»fiint traria intripUeidif-

firmti».

fciendum , quod quxdajn fpnt con-

cft

vnum fubiedum communc,

qua: habcnt

,

cuj vjciflim infunt

,

ficut dicitur in Uh. Prtdica-

tentur. Diuina igitur eirentia, vt eft imitabilis k fingulis creaturis, fccundum varios modos fufci-

uidentes.

pit

ria

,

quae

k natttra. Alia funt contra-

Alia funt contraria

debito altcrius deficii

quorum vnum ab ordine

, ;

&

dicimus »itia con-

fic

mala bonis.

traria eire virtutibu$,&

Dico igitur, quod plura poifunt immediatc ab vno produci,produdione extrinfeca.Dico autem flnra immediat e yC^mz Cmc mcAio totaliter opciraijtc fi enim producere animam,vellntelligentiam per fuam potentiam Deus pcr fe non polTct, :

fi

prfiucrenturM

rque

V

e

mdit.

otnnipotcns noneffet,necin finc nobilitatis.Cu.^^ contrarium dicit Ariftotcles in 1 1 . Meta^T phyficA

Dem , inquit , efi

:

vntu in fine

nobilitatif,

aterntu.

iuuante

quia talc

;

medium

non

ifto enim modoeadem eft hominis,& vnius hominis. Dicoautcm contraria yi\i\x primo & fecundo :

definitio

n

modo

confiderantur

funt vitia

,

non

tertio

modo

;

qualia

&maln,& huiufmodi.

Et oftendo triplici via , quod Deus immediatc plura diuerfa contraria,

modo fupradidlo,

poflic

producere,& producit animas omnidie. Primam viam accipio ex parte produccntis ; fecundam er parte modi producendi ; tertiam ex parte rei pro-

£x parteDci accipioviam,fecundunidiucrfam rationem entis fccund6,(ecundum rationem etr :

j.

prehatie

iam intelledualitatis. £x primo fic arguo:in rcbus omnibus hoc vni-

ex uerfalitcr inucnitur,qu6d ficut fc habcnt ad eflc, fartf fredu' itji fg habent ad agcrc : vt quod habet efle califgeiujionit

'**"'•

dum, calefaciat ; quod eflc frigidum, frigcfaciar, quod cfle humanum , homincm generet igitur :

fieft

aliqiiid,quod in

nis cfle fe

,

illud habet

fe

vim .producendi

fialiquodidem

omomne ef-

claudit rationem

&

calidum , frigidum , pofler generare pcr fe Galidum,& frigidum: fcd Dcus (vtoftcnfum fuit in pra^ccdenti qujE>Ian». t<. 8c ftionc,& omncs concedunt ) claudit in fcomfcqq. nem rationem pcrfcdionis, altiori modo , qu^m Ct incrcaturis:ergo pqtcft producere quidquid Vide Scpt. in producunt omnes creaturx , modo altiori , l.d.4t q.ra ctiam piura : qnia nunquam cre^turae hauriunt :

ficut

eflet

&

&

omnes modos eflcndi qui func in co ; igitur fi Deo nullum elfc deficit , quod altiori modo non participat omnia qux habent quo,

;

cunque modo rationem re immediate.

cradidorja a

entis

,

poteft produce-

Etiftaeftcaufa, quare iola cpnpoirunt fieri ; quia non

Dco non

Vnde dicit, quod non eadcm rationc conditus eft

homo quji equus; hoc enim £t

rc.

abfiirdum

cft aeflima-

fubdi t ihidem : Sinptla igitHrfropriis/itnt da-

ta rationihtu.

Ex tur ad

his

omnibuspatec, quod omnia comparanartificialia ad artificem propter

Deum,vt

:

quod dicit Sapics, quod Omnium eftartifexy omnem

Sap,7.

habens virtutem.Et Auguft.//^.6. de Tnw.c.f/r.qu^d

Vide lib. II. de Ciu.Dci,

formam detcrminatam, igitur agens naturale quam habct,vnii dcterminatc pro-

potuit.

homo,non eflet homo

&

:

ponit in principali

Dico. aurcim flura , quae vnitatcm includunt, qualc eft vniucrfi ; quia plura qua: vnitatcm excludunt,fieri non pofiunt;quia tunc faceret, quod

Scot. ioi.d.

racionem multiplicationis excmplaris, di« ita quotquot funt ab illo pro» ducibilia, tot funt proprij rationes produccndorum in Dcoiquia fingpla propriis raiionibus funt condita,vtdic)t Auguftinus lih.Zi.<]q.tjuafi./^6, ftributionis idealis

yerbum eft ifrs flenaratiom viuentium , &incemmu-

fine

agente infu(Hcientiam ; ficut patct in mcdicina, quanaturaindiguit , tanquamediocoadiuuantc, Dieo ctiam immeeUate, quialicct aliqua producatmediante agcntc creato coopcrante : tamcn in ptincipio mundi piura produxit abfque tali medio. Creatura cnim non coopcratur nifi dum eft ; crgo in his primis,qua: fimul prpduxit, crcatura coopcrari

cft imitabilis

li i

medio coad-

Dico ctiam immediatey qii6d

M-

:

uidunt:& talia eciam (unt verc entia ; quia genus de vtroque dicitur , ficut differentiaE genus di-

.& 6.quia Contraria/km.,tpi*

& in eodemfiifceftihili vicijfim

in/itntt nifi altertim infit

DtM

claudunt aliquam rationcm entis. £x fecundu fic arguo Deus ( vt ftatim diftum eft) cijm habeat infinitam rationem pcrfcdlionis,

vnum genas prsdicabile immediatc di-

maxime afiSftant ,

fit

principio.

ab omni creatura fadla , vel fadlibinec omnes, etiamfi cfTcnt infinitae , cxhauriunc gradus imitationis cx parte Dei ; quamuis omncs creaturz fecundum varios gradus eum imi-

pKmorMm,cap.iojext. j

Conclup».

rerum

C.tf.

tabilium. Sicut pcr

&

fi duas formas agcntes dpcit , vt ignis ignem : haberct, duo produceret, quamuis per diuerfa principia ; vt fi cftet calidum , frigidura,

&

calcfaccrct

,

& rcfrigeraret

:

fic

agcns per intel-

, fecundum diucrfitatcm formarum, quas habct in fc, diucrfa poteft produccrc. Vnde quia habco ideas harum literarum , .4. B. C. Sc fic de aliis , ideo omnes literas poflum face-

ie<5lum

Ciim

re.

igitur

Deus ,

idcas apud fc habeat

,

vt dixi

,

omnes

fadibilcs

oroni» immediatc poteft

producere,

Secunda via eft ex parte modi producendi.Sic 16. arguo; in ordineagentium vidcmus, quod quan- Prehatie t. t6 maioris funt aflualitatis, tant6 in fua adione Ex farte me* minori indigent fulcimcnto. Vndc Angelus abf- di ftedHddi, que corpore poflct faceic doroum ; alioquin non poflct formarc corpus fed hoc non poteft ho:

nio. Similiter potcntiae fenfitiua: indigent orga; non autcm Intelligentiae , quae funtadualiores. Similiterars fupponit aliquid, quod non fupponitnatura. Etc contrario ; quai)'

nis dcterminatis

tb deficit ab a^ualitate, tanto indiget maiori ful^ cimento. Igitur cum fecunda Intelligentia cadat, fecundijm Auicennam 9. Metafhyfica, caf. 4. ab

aftualitateprimz jindiget neceflario aIiquo,in quo opcrctur non crgo de nihilo aliquid facit, :

Igicur

Ci

producit aliam Inrelligcntiam,aut de di- Vidc

quod eflc non poteft ; quia fic fimpiicircr fetotam communicaret vtponimus in perfonis ; & tunc illa cfTet Deus , ficut Filius Dei aut dc fc , & tunc , vcl de tota fubftantia ; 9c uina cfTentia

;

,

Scot.in 4.d.i.q.i.$, Pto partt ef-

pefita.

:

tunc

cum fit indiuifibilis,eflent vnadua:,

Item,modusagendi fequitur modum formae a6tiu£ , quantum ad pcrfedlioncm nunc auteqa :

agcrc neccfTari6 per roedium,eft cuiufdam imperfedlionis; ficut patet tam de raedio totaliter opcrante, quam de medio coadiuuante , quam ctiara dc medio coopcrante. Quamuis Deus agat pet medium cooperans , opera narur* fi hoc faccrcc neceflari6 , ita quod non poffet per fe faccre pornum fine arbore,imperfe(ftus oronino cfTct.Cum ,

igicur vjrcus diiuna fn in

complemento omnis eiu;,modas etiam

pcrfcdbionis ficut fubflantia crjt

compIetus:crgonon indigcbit medio.

Itcro,pofret adduci ratio ex partc finis

;

cxperi-

rnentum

18,

Quxftio mentum enim naturalc k nuUo ncgiri potcft, cum fit principium omnis fcicntiat , &: ccrtitudinis.

Experiturautcmquxlibct rationalisanima,

renditinbonum infinitum,

<]u6
nccalio poffet totalitcr fatiari.Vndc Auguftinus Ub.

I .

CoHfeJf. cap.

ad te,

GluiafecifH ttos

i .

ejlcer nojlrum, donec retfuiefcat in

te.

irnjnietum

Cum igitur fi-

omnei^jcns omnis creatura

elficiens fint correIatiua;quia

nis,&

agit proptcr aliqucm fincm

fi

;

effi

I

, Sc i[U innititur ; fic etiam cft 111 caufis,qu6d vna prarfupponit aliam ; &: omnes prxfupponunt prftnam , illi innituiuur , ficut

&

M.

Dari hanc experientiam in nobis tendentit , fiue appetitw natttralii ad honum infinitum docet etiarn DoEior hoc traElatu fttfl. $ .num. \i.& de primo prin-

non

&

in \.difi.i. tj.i. Scxta via. Tertia via. Necfue his contradicit ,^uod firibit q. Prologiy ^uhdfcilicet , nullos aElui experimur, nec co§.

\

nojhtt infiatu ifio

,

ex ^uibHi

cognofcamui viflonem fuhfiantiarum feparatarum conuenientem nobis fcere difiinSle

,

,

ejje

neejue pojfe nos naturaliter cogno-

<juod ifiefinisfit conueniens nofirt na-

tune.Htc enim lo^uitur de ctara

& difiinEla cognitione

huiufhudi tendentix in vltimum finem , epiA perfeQe haberi non potefi,niJt difiinSle cognofcatur ipfefinu^& vt intuitiue cognofcibilif a potentia. Ita Lichettu PoJ/et

tamen

fiioneprologi

& opinatiue locutum

ciim

:

hic.

Scotum non ajfeueramer,

ali^uis dicere

fed probabiliter ,

ejfein illa

^<e-

enim videret multa poffe contra

tibilior

,

& feruentius incjuirendtu

minate concludi rationenaturali.

,

non

poffiint deter-

Etfi enim daretttr

quod ratio naturalit fiijficeret ad probandum, tjuodvifio nnda , fiuitio Dci efi finii hominii , tamen non

&

concluderetur,ejuod

feEIo in corpore,

illa perpetuo

& anima.

conueniat hominiper-

Itcm.fuppono quod Deus immcdiatc res con, cum Gregorio lib.iG. Moral. cap.tG. qui dicit , quod cunElorum effintidL ad nihilum t£nderent , nifi eas conditor cmnium manu regiminif retineret. Hxcautcm conferuatio eft immcdiata, quia fi pcr animam, cum illa etiam fit dc nihilo in,

vel ftabitur,

& erit procelfus

in infinituin;

quod aiiqua immediate confcru.-it,&

qua rationeillam, eadcra rationc alias , cum in omnibus fit cadem caufa annihilationis quia fcilicct funt de nihilo. Nunc autem nos videmus quod cfFcdtus ab illis immediatt producuntur,a quibus folum & totaliter confcruantur vt patct in luminc Solis.Vndc dixiyS/«wi totaliter, ;

:

&

quia aliqua funt aliquo modo , vel ab aliquo genere corruptionis pra:feruantije, quztamcn non

producunt

illa

,

myrrha corpora nc putre-

vt

fcant.

j.

Tertia via

,

fcilicet ex parte rci produfta;

Prcbtth niilitcr

frtduS*.

,

fi-

hoc concluditur & patci fic, fccundum philofophum I. Phficor. text.iS. qualis ordo eft '" caulatis iccundum rationem prioris & polterioris , talis ordo eft in caufis , quod vmuerjalium ,

fitnt caufk vniuerfales

Nunc autcm

ita eft

,

,

& particularium particulares. quod

intcr

omnes

efFcdus,

, efte habct rationem magis vnde omnia prxfuppoprioris

qui funt in crcaturis vniuerfalis Trtculm.

&

primam

habcnt rc-

qux

,

;

:

nec

immediatio

ifta

dccaufis, quandodicit, Gj^pd efi nem, catera vero per informatienem.

Ex eft

dedudione

ifta

nulli

omnis eftcttus rationem cfTcndi ergo Deus immediatc omnem cfFc-

fed

,

participat

quibtu

tollit

Dco

totus a

patet

creatio-

effe pei-

quod idem cfFcdus

,

& totus i natura

,

mc-

iiledicerc

fcd fub

-,

ali.i,

& alia rationc:nam fub ratione vniuerfali & priDeo

ma,elt a

;

lub rationc poftcriori

&

*•

'•

''"» '/"'•«« " *j! '"J"

particu- ^ n»turA

totus i natura,vel ab arte.

lari, cft

Attendendum cft ctiam , qnod ex hoc non fequatur, quod quandocunquc datur nouum .nliqiiid

quod

,

fit

noua creationc

quia

:

ejfi

c^uoA

pergcncrationem accipitur, fupponit naturam; ejfe , quod per nouam creationcm accipit , nihj przfupponit. Sed pro tanto habet vcrit.item dedudio quia nullus eft cfFcdtus de nouo produ;

<3:us

non

cuJus .iliquid

,

crcatione

;

de nihilo

fierct.

Ex

aliter

fi

his igitur pater

comv\iunicari poteft

quod non

prxcxiftat

,

quod

nihii cius prafcxifteret

,

,

,

cft

\

iiiud

quod ficut nulli creaturar quod fit caufa prima , &

innitaturalteri caufx

turx communicari poteft

;

fic

i

*••

nullicrea-

qu6d attingat cfFcquamuis attingat ta-

,

dtum primum , qui cft eire ic cdc prxfupponcndo fempereire. Ex his patet , quantum , & in quibus omne agens fadum d^epcndet a prima caufi. Natura ;

enimcum fitvirtutis finitx , non.igit dcnihilo, ideo prxfupponit materiam.Et voco luc naturam

j

feruat

diget conferuari,

viriiites

per injinitum primum,quod

duci ad caulam fimpiiciter

il-

lam dcEirinamobiici ijubdit. [ floc /altern certum efi, quod ejuadam conditiones finii,propter cjuai efi appe-

*»n€tuJio»u

efi finis,pendentes funt

efivirtui virtutum. Si igitur cfFedus

,

gnofcimm ineffe nOtur*

Omnes

dicit 17, prepoJitiedeCaufis.

dium coopcrationis. Et vidctur ctiam

V

cipio cap.^. concl.cf. §.

pejt eamaliud, nec etiam

pracfupponit

(ftum producit

C H O L

efi

prius creatumipjo. ficut igitur vnus cfFedhis alium

immcdiaco.

,

9

& nen

,

innitatur

S

*0.

dcinde

;

primum vt in fincm immediatum.fcquitur quod fit ab ipfo, vt ab efficientc

raiionalis tendit in

15.

1 1.

:

&

nunt efte, rc, vel rationc ; innituntur ei. Vnde CormTientator fuper quartam propofitionem de caufis , in qua dicitur , Prima rerum creatarum efi

omnem

virtutein crcatam.

rxnon

potcft attingcrc

tutcm

Rurfum,adio natu-

materiam

altcrius alicuius adionis /"•

•

•

Cuius

,

,

nifipcr vir-

jiait njttur* nettftitjlat-

mediantc qua *'H*"rnatiriam

r

•

n.

,

niti

' , quia licut . agcns pnmum , ita non poteft /,„, Mlttnu* primomateriamattingerc. AuxiliaturergoDcus »Sionit. prim6,produccndo ma- ^*^_ "™' in duobus omni agcnti .*** teriam de qua agit , vel in quam ; fecundo, attin- '^"' '" gcntjo pcr fc , & primo , matcriam, vt fic adio f^^

attinrit matcriam.

narura non

ratio cft

eft

;

crcaturx

illi

adlioni innixa

,

ma-

poflit attingere

appodiata non efTct , nunquam materiam atringeret ficut ncc cfFc(ftum produteriam

,

cui

ccret

fi

aliquid de illo

fi

:

eft

,

non

prxexifteict.

Hxc

fentcntia Comincntatoris.fupcr illam propo-

firionem priraam dc Caufis infiuit

caufa prima

,

;

vbi dicit

tjuia cititts

.

quod plut

aEiionem figit

;

&

mulra talia-,vt ibi pater. Item , formx prius rccipiuntur inquantum funt vniuerfaliores , & fic proccdunt ad fornias magis particulares , proccifus autem cft de imperfcdlo ad perfedtum:igitur quanto talcs fonnac

^.

funt vniucrfaliorcs , tanto funt impcrfedliores,vt

forma generis, quam forma fpedei:crgo ciim fit

ejfi rtrmt ^gti vniucrf aiiflimum^quod poteft excogitari,ratio vnimrfali».

ipfius

tjfi

vt eft tcccptum

,

vei

produ^u,

eft ratio

•*'-

'"•^««•f»

impcrfcdifliimajquamuis vt cns pcr fe, non rece- '"^ inquantum ens non conptum, ncc cteatum ,

'****"

&

tradlum fit perfediflimuni , vt oftcnfum fuit in prxcedenti quxftionc;& ratio ibi cft di6fa Nunc

autem ccrtum

eft «

qu6
vnumquodque

agtt

inquan

Nain.1,1.

De

lO

rerum

cft ro aftu ,& pcrfedum, non autcm impcrfeftum ergo crcatura nihil aget inhil tgit in- quantum cft cns,fed inquantum tale cns ; vt hoquatum im, mo.vel afinus alioquin matcria prima eifet adiftd inquanua,qu2 habet rationcm cntis. Si igitur creatura tHm tMi* tns. non poteft ejTe caufa alia, inquantum eft ens, fcd

inqaantum

Crttttur» ni.

vt

eft

:

:

inquantum *4-

tnt.

fequitur

,

quod

efle

non

eft

cft iminquantum cns , non agit: ergo crte non eft effedtus Dei.Non valct,inquam, quia efle diuinum non cft reccptum , ncque par:

perfe(£la

Deiu Mgit injHMtitm

eft tale

cffedus alicuius creatura:, fed taleelTe. Nec valet fi dicas ergo fi ratio entis

crgo Dcus

;

,

ticipans, fed fcparatum

hoc

& per fc

Deo

ratio cntis in

exiftcns

;

& pcr

pcrfcdiffima.

eft ratio

cum

Secundo, oftenditurquod dedudio fuaproccdat ex falfa imaginatione. Quod enim plura fe-

cundum numerum ex rationc fua

non

indigens materia.

eft

quod agens

Et

ponat materiam ex qua

non

rcipfura

cft intcllcdtus

habet matcriam partem

fui

per

,

hoc cft , non omnino cft im-

fed

:

& c contrario,fi

vcrbi,

pracfup-

quam agat

vel in

,

indigens matcria

eft

non

neccflitate

;

tum ex potentiali& aduali crgo impofnbile eft quod aliquid agat de nihilo. Cum ergo fecundum Auicennam eodem libro, \\nfiipray Intelligenti^ fintmultac,& animx coelorum multae.ncc

:

cft

caufa entis,inquantum cns.

Si obiicias,ergo

Non

valet,quia

nec Deus;quia

totum cns

cft

caufa totius

pro entc creato, quale eft omnis creatura , non autcm Deus. Ideo icquitur , quod creatura eflet caufa fui non auentis

hic accipitur

,

,

:

tcm fcquitur quod Deus fit caufafui. Ex his omnibus patct , qu64 ci\m omnis cfFc£tus creaturas, quantumcunque nouus , aliquam

fui, indigct materia, in quam agar. Tunc arguo quidquid habet admixtum poffibile cum a£tuali & formali in fua fubftantia;

tcm

:

quod ficut cfle illius praefupponit pofHbile, quo fundatur fuum formale itaadlio eius prxfupponit quid pofHbilc in quo fundatur fed

ita

:

:

Intelligcmia prima , ( vt ipfc inducit , ) cum cadat ab adualitatc caufx prima* , habet efTc mix-

Intelligentia

tunc

vel

,

anima

C H O L

quodl. 7. -ubi

I

V

M.

vtrum

Intelligentia prima

ducit tertiam

attingit in i. dift. i.cjUdft. i.

iUarwa vim,

& e^caciam

Articvlvs

accurtttius

^

tx-

III.

Jttef^caces ejfe Auicenna. rationes

,

qitihits

frobare nitebeitur ab vno principio

von pojfe plures creaturas im-

,

claudat in fc aliquara

quodnon ergo non pro;

cuius contrarium dicit

,

qu6d in-

producit fecundam Intel-

,

animam primi coeli intelligcndo fuum pofergo oportet , producit primum coelum quod fuum poflibile, & formaledifFerant, ficut :

:

anima

coeli

tertium , quod Auiccnna cx fuis rationibus non concludit propofitum.fcd potius

oppofitum. Dixit cnim Auicenna ( vt iam patuit) ?[u6d cum caufa prima, intclligendo fe efle cauam primam , producat primam Intclligentiam; fi in hac Intelligentia eiret diuerfitas , oporteret neccflari6 ponerc aliquam diucrfitatem in eflcn-

primx. Ex quo concludit , quod priquod folum cft a caufa prima, cft vnum

tia caufa:

numero & eius eflentia , & quiditas eft vnitas non numetata; ita quod ab ipfo non procedunt ,

ncc fecnndum

numerum

&

,

ncc fecun-

dum diuifioncm. Wocziplura/ecunditmJi/tiJionem, quando in vno nuniero funt plura principia , vt corpus,& anima in homine. Primo cx vcrbis fuis contra ipfum arguitur.

coelum. Si autem

eft

in fecunda

Intelligentia vera pluralitas; ergo in primacaufa eft vera,

& realis pluralitas: quia

dicit

quod

procedit ab vno, nifi vnum.

Qu6d autem opinio fua ex falfa imaginationc procedat,probatur ; vult cnim(vt patet,)qu6d Deus folum intelligcndo , & modo naturali aflimilando fibi, rcs pcrfedliores producat:qua:omniafunt falfa. Non enim folijm permodum intelligentia:

teftatis

Clrca

,

dicit

Deum

fed per

,

tis exprcfliuae,

meaiate precedere.

plura

,

telligendo fe

non

,

fi

?

Quacro enim ab eo,

fuis.

fibile

fendit.

mum

quia

:

cit

Omnes ferme rattanes, ^uas htc ttdducit DoElor, vt trobet primum vrincipium pojje plures creaturoi im,

(

& corrupti-

ligentiam; intelligcndo fuumformale, produ-

rationem, vtdixi.

mediate prodncere

eflent

:

pluralitatem

:

,

biles , quod ipfe ncgat ) ex di<£tis fuis fequitur, quod nulla crcatura aliquam Intelligcntiam , vel animam poteft producerc fed multae funt , & produd:» , vt dicitur , a caufa ergo a prima im-

cfFcdum intcgrum;necefle cft diccre quod Deus omnem cfFeitum immcdiancc talis iramcdiatio toUit coopcte producat efficit

de materia

fit

ficut efTent gencrabiles

mediate. Patct cx didtis

S

18.

,

cntitatem przfupponat; alioquin eiret dc nihilo: quz quidem entitas fimul cum illo, quod de no-

uo producitur,

habet materiam par-

:

cflet caufa fui.

cum dicitur^quotl illud folum cft

caufa entis, inquantum cns,quod

*7-

qu6d de

,

ergo nec

:

Ai4'

etnnam.

&

in

,

centra

:

tum triangulus competit omni triangulo ergo id quod eft caufa cntis , inquantum cft ens , eft caufa totius cntis hzcantcm creaturs competcrc non poflunt , quia tunc cflet caufa fuiipfius:

:

:

Arguiturt.

fic oftenditur Auicenna enim,(& bene quantum ad hoc) cx adionc inucftigat fubAantiam : quia vcrum eft , quod ficut res fc habet ad agere , ita ad cfTe , c contrario. Vnde ipfc dicit 9. Metaph. cap. 4. Gluidtjuid agit aSiionem Jitam , non indigens materia , ipfiim per feipfum

materialc ;

&

%6.

Deo procedant,

iramcdiacc a

quodlibet agat fecundum rationcm perfetSfcam, Deus agit vt eft cns ide6 ens , inquantum ens , eft cfle6tus Dei ratio autem entis creaci habet contrarium,ficut dixi. Item, illud quod compctit triangulo,inquan-

Ideo

*J-

principio.

,

modum

gratuita:

volunta-

& cfFcdius artis, & immcnnr po-

de nihilo omnia creanit nec fluunt ab , vt dicit , nec in pcrfe6ta confor:

eius cfFentia

mitatc les

;

:

fed in aliquo fimiles

vt dicit Auguftinus

1

,

in

multo diffimiin-

Confejfton. cap.^.

1.

quiens:7« ergo Domine fecifii ea, qui putcher es,pul~ chrafitnt enim ; qui hontu es , bona fitnt enim ; cjui f/, fiint enim ; nec ita pulchra fiint,nec ita bonafunt, nec itafunt , ftcut tu conditor eorum ,

pulchra funt gratias tibi ta

,

,

,

nec bona funt

& fcientia nofira

ignorantia

tclligentiar

,

&

eft.

Per

ctii

tu
modum

fe diccnris

,

comparata

nec funt

;

fcimus

,

nec

hitc,

fcientix compara-

autem

purac In-

producitur cxpreflk

& pcrfedtum verbum Dei Fide quo quia pcrfedum efl: , & non de nihilo , quia Dci Pacris fubftantia eft , fequitur opcimc , quod dicit Auiccnna , qtiod ab eius fimilitudo, lius

:

vno

fic

intelligentc

,

non

cftnifi

vnumdi^um, vcl

r 9. Arguitur "f^^Anictn. »•

QujBflio cl verbiim

;

ficiit

dicit

Auguftinus

1

5. if Trinit,

Vndc quidara Philorophj ( vt Porphyrius ) magis quam Auiccnna ad veiitatcm vidcntur appropinquarcponcntcs aliqualiter ifto mo< do ab vno vnum proccderc. Vndc dicit AuguCMp.

1

4.

,

(linus Ub. I o. de

rius

duo principia

Aum

Deiy M^.i j/qu^d Porphy-

Ciitit.

dixit

,

Dcum Patrem,intclle-

paternam mentem vcrba tamen cius poftea corrigit Auguftinus ihid, eo quod dixcrat duoprincipia. Secund6cft dcceptus Auicenna, diucrntatem produDiMtrjitm quod pofuit difFcijcntiam, pndMBorum dtorum pencs cfficiens principium.quod non e(l f*nis princi' verum fed potius penes fua principia formalia, pi» fomuM» pencs fuas efTentias. Vnde ignorauit tunc virmtttnditur. quia intelledlus creatus intelliInttlUeitu tutem crcarurx «rttttiu intil- gendo nihil producit alioquin quidquid poilec ,

vcl

:

&

:

&

;

;

ligtnd» nihil intelligcre, polTct prtducit.

produccrc.

1 1 1.

opinio illorum, aui dicunt in vna fpccic Angcli, non polfc eflc nih vmim indiuiduim\ , impoflibilc eflct dare duos Angclos xqui pcrfedos auod tamen falfdm eft : quia Dcus poflet talcs

IV.

quo fiftfit faiusri fofit Auicennx

dincm habent fpecies rerum non autem dndiuiduafubvna fpccie, fecundum Commen^ato* rem i.Afetaph.tixt,^9. Tcrtiomodo,hzc imraediatio poflet rcfcrri :

quartum

,

quomodo

51.

ad ordinera agcntium , ficut intellcxit Auicenna modo fupradido ifto modo ( vt iam patuit) diftum fuum eft omnino falfum,erroncum, :

&

omni

rationc vacuum* Dico igiturqu6d crcaturxproducuntur aDco imracdiatc per raodum gratuit* voluntatis, quia dc

nullo extcriori afficitur , fiuc modo , fiuc finc: nam Omnia propterfe operMiu eft, Proucrb. 6. Et per modum cfFcdtiu* , exprcfliux artis , qux

&

formatur

e:(teriori

rietatcm idcarum,

qux

fcilicct

vcrbum

immt-

Auiccnnae poflet continere veritatem : cft dUttmit pofcicndum , quod ratio immediatio;iis potcft rettft reftrri »d fcrri ad tria , vel ad ordinem rationum , vcl ad tris. ordincm perfcdionum , vel ad ordinem agentium. Si referatur ad ordinem rationum, ficeft

vcrum.quod ab vno non procedit nifi immediatc vnum. Ad cuius cuidentiam eft fciendum, quod ficut habcrc tres angulos cft propria ratio trianguli , vt cft triangulus non auicm vt eft

Trinitate

,

fcd fcipfam per va-

;

idcm quod

funt

ipfa,plu-

& contraria repratfcntant & Otn,

nia vmtmfitnt in ea

Clrca

I.

, etiamfi forte non fcccrit. ldc6/i(prMdixi in habentibus ordinera eflcntialem , quem or-

ra differentia,

ajfertio.

30.

ThoiB.

ait.4.

raccrc

nullo

"RMti»

S.

f>.quxii.5o.

1

Articvlvs Itf

11

:

cap. vltimo.

Auguftinus 6. de ars dc qua dicitur

ficut dicit

Hxc eft

Pfalmo 103. Omnia in /apientia feciFli : & omnia pcr ipfum fadla funt , per modura immenfae in

, quar nec cxtrinfcco iuuatur. Idco dicitur Sapicntix 11. Sidfefh enim tihi,cimvolHerit,

potcftatis

Dc

pofe.

his tribus item

Hugo

de Sacra-

lih. i.

mentis,part.i.cap.6. Voluntoi (inquit) mottet,fcientia diffonit, poteiloi operatur.

;

principium

Q_y iESTio

omnium

figurarum multilateralium: ita qu6d fi aliquid cft propria paflio alicuiiis rei, fccundum vnam rationem , quod non potcft cllc propria paflio citis fecundum aliam rationcm:

Vtrum frimum principium

dum eandem

&

vnum prod»- dinem rationura fi autera refcratur immediate ad otdinem perfediooum , fimiliter cft di:

ccndura.

Ad cuius euidentiam , cft fciendum , quod in habentibus ordinem eflcntialem (cuiufmodi funt in*qtulittr fpccies ) in vniuerfo non eft darc duas fpecies diMinampirfi&ionSl par- «qualiter diuinam perfedlionem participantcsj 3'-

2>M4 ^teits

titipMt,

fccundum gradus pcrfcdbionis eft Deo alia fecundiim qucm moduin de propinquo, &rcmoto» Ipquitur Ariftotcles, 1» fed vna

propinquior

:

fine i. de Generattone, text.^6. dicens

&

&

,

ftmt m»gu rtmot» k diuin* pirfi-

Binu,

Froj>terlon-

ge diftare k jnimoyejt generMto, corruptio inrebiu, Vnd^ gencrabilia funt magis ifto modo ^ Dep rctpota , quikm corpora coereftia , & corpora cocanim:^ ratiolcftia , quam anima rationalis ; nalis t qulim Angelus & ficde ordinibus Angclorum clementotum , & aliarum fpccicrum,vfquc ad matcriam , quz & fummc \ Dco diftat; ficut Angelusmaximcappropinquat. Sccundum quemmodum vidctur loqui Auguftinusdepropinquo & remoto i i.Ctf«/5;^f.7.dices:Z>««»(inquit) Dotnine fecifH, vmtmprope « , (vt Angelum) alitul prope nihil : ( vt materiam. ) Et fi vcta cflet ctiafn ;

GtntrtAili»

:

ah/que

fii mutatione pojpt nouum

w

ab eodem fubicdlo fccunratioQcm produ^liuam duo xquc immediatcfluant, vel producantur.Narn fi vnum eft agcns , vna eft r;^tio producendi , oportet qudd vnum tantum immediate producatur. Ad Ai vnoprB' rationcs crgo produdbiuas rcrum , res produda: dMBiMtfteH- habent talem ordinem , qu6d fecundum vnam ditm vnJi r»rationcm ab vno produ^iuo , non poteft immetitntm non ptttft immt- diate nifi vnum produci. Vcrificatur ergo verdinti nifi bum Auicennz , fi immediatio rcfcratur ad orita impofllbile eft

III.

effeSfum producere

.<*

Alenf. i.part. qutft.^i mem.^. mrtit. 1. S. Thoro. i.p*rt. qMtft.ii. "ftie.y. Bonauent. in

i. dift.

30. qMtft.i. {^ j.

Hcnticus

^Mi>i//.7. qutft.i. tjyqMtdlib.^.qMtft.x. Dntaahie qutft.i. Mayton inx.dift.i.qMtft.t. Suaiez i.^. tr»H.i.ltb.i. e»p,f. Conimbt. 8. ¥hyf. cap.S.qMdft.vnie.

Ayxs

Vide D6£loteinM

i.

dift.^.^ jo.

^ di primo friueipii,

tMp. j. etncl.f,

VM

quxritur vtrum primum principium abfquc fui mutationc fit , vel cflc poflit caufa nouz creaturz , vel noui cfFcdlus ? Dicp quod prztermifns crroribus plurium antiquorum , & modernorum , qui non potcntes videre,, quomodo principio immuta.

:

I.

«t

&

voluntatem, agcnte per intelle£bum , nouum aliquod pofTit pioduci, nifi in co noua cogitatio , fiuc noua yoluntas oriatur ideo cum fit quoddam immobilc fjmpHcitcr, ad quod ombili

,

:

nia alia habcnt rcduci

;

ac pcr

hoc modis om-

&

ipfum medium , ic omnes nibus immobilc , noups cffedlus ad ggentia particularia mutabirationum lia reduxcrunt. Horum rationes ,

&

,

eo qu6
iraprobationes nunc orhitto

mum

,

principium potcft tripliciter confiderari. PrimS

Prim6 , vt eft quoddam pcrfe&um ens in fe. Secund6 , vt cft quoddam habitutle principium creaturz finalis.,

tius

,

&

fub ratione efficicntis , formalis Tcrti6 ,'Vt cft a£buale principium to,

aut alicuius creaturz

:

ic

fi

pluribus modis confi

prim-

tipium tripiititir tinfidi-

ratur.

D e rerum principio.

12

confidccationi alicuius occurtat> acftitno,

& cer-

eft aftualifllimum

tum cft quod ifti alij modi *d

modos

fe^biflimum

iftos trcs

,

Z>(«;/7«

j««-

ftitnU.

congruc poirunt icduci. Eft igitur in hac quxftionc fic prdccdcndum, vt fccundtim artcm Philofophi , i Phyficorum, cap. j. tcxt.4. ab vniucrfalibus ad fpccialia vcnramus.Primo oftendam,qu6d primum principium, vt quoddam ens perfcdlum in fe confideratum,

:

fi

rcfumendo tcrtiam, eft pcr, quod vt confidcre , vel inteUedu fubiiciatur

impofllbilc cft

;

ratur tale ens in

fc,

alicui mutationi.

.

nuUi morui, aut tranfmutationi fubiiciatur. Secundo.hoc idcm, in quantum cft habitualc principium creatura:. Tertio vero quod in fpeciali qua:rit quzftio ; quod nec in quantum zQtwaXt ptincipium alicuius nous creaturz.

Articvlvs

eft

CUriJfima methode

Cmclufio.

nulla cadat in

eummu-

nire mutationem

;

;

;

, quod oportet dare vnum primum fimpliciffimum adualifllmum quo fuppofito,fic

h»tur ratfo- quasftionibus *»•

:

arguo Jmpoflibile cft, vt quidpiam abaliquo gencre mutationis , fiue fumatur propric , fiue Metaphyfice,moueatur, vel poflibilefit moucri, :

In prime principionul-

UmHtttio.

nifi

aut aliquid acquirat

amittcre

,

amicrat.

Chrifti fub

Sacnmento

moueatur

non

crac

:

fcd

,

etfi

,

acquirit

,

fentiam, vt verum prius

vcl intelligatur pofle

nouum efle acquirar vcl Quinimmo ctiam corpus

vel totaliter

totalc fui

tationis

,

diccrc

fit

nullo gencremu-

tamen nouam praequod nunc eft, vbi

,

primum omnino

fimpliciter,

&

adiuaiiflimum principium neutrum iftorum, ncc a(5lu, nec potentia admittit ergo nullum ge:

nus mutationis in illud cadit , riec poteft intcUigi vt cadat. Maior patet , eo qu6d omnis mutatioeftaterminoin terminum,&c. Probaciomi-

quod eft infinica: adualicacis , re , & incellecbu , non potcft ad aliquam vlceriorcm perfedioncm moueri, vcl intelligi moueri ; quia tunc non elfec rc , & incellcftu in fine a^Sualitatis nihi enira mouetur ad id quod eft, vel quod noris

cns

:

1

:

habct.

Non

amittat

;

ctiam poteft rooueri

quia tunc fimplex non

vt aliquid

,

Necpotcft

eiTct.

nouum elTc acquirat totaliter ; quia ab alio quia, vt dicit Auguftinus .de Trinir. cap. i Nihit feiffum gignit vtftt. Nec eiret primum , nec vt tocum amitcac, quia tunc aclualiflimum non efict. Quant6 cnim aliquid plus habct de aitualicacc, canto rriiniis cft in poten-

raoueri vt

tunc

cfiet

:

1

.

tia

ad

non

efle;

idc6 quia

cft ad:us

purus

,

totali-

non cire. Itcm , omne quod mutatur eft in potentia ad id, ad quod mutacur, ^.Phyfic. ccxt.i6.quia moter caret pocentia ad

^.

tus eft a6tus exiftcns in pocencia

;

&

per confe-

quens adus purus nuilomodocfrcpoceft in poergo nulli mutationi potcft fubeire. Icem, quod aliquid poflic totum efrc amittere;

tentia

:

vel aliquid

perfcdlionc

quod habct amictcrc ,

vt

'\\\

,

hoc

eft

ex im-

his qua: fubiaccnt annihila-

Quod cciam aliquid pofacquircrchocexcarcntia perfectionis eft ; ad id enim mouetur , quod non habet igitur rcfumendo prim.nm rationem , fi primum eftotnnino fimpliciflimum fi refumcndo fecundam. tioni, vel corruptioni.

fit

:

:

tjuod largijfime docet repetitis ali-

I

o.

1

eft

.

ad hoc Auguftini

nulla poteft

;

non habcat

dift. j

primo

.de Ciuita-

1 1

aliud

&

,

f.

benumfilum fim- Coclufa pn-

itaejue

)

,

quod

ad aliud poflibile

fit

componibile

& cum

traSi. de

& fequentibiu,

£7? (inquit

non

igitur

&

difl. j . qutft. 1 .

^ 45. C^

30. d" 39.

dift.

& oh hocfolum incommutabile

,

Cum

locum

vt cft

patet

&

& cap.

primo ratione fecundo audtoritate concordante rationi terti6 fimilitudinc. Ratione.quonia oftenfum eft in praEcedentibus fatis

,

,

,

his rationibm in

Authoritas te,

cfict

effe

CSelufio tre-

ex

quibtts

quoddam ens pcrfcftum in linea entiam,vt ens, quod ncceire eft independens tacio

& frAmiJfa trin* confider*-

ad a£iKm, vel inijuantum ab atemo poteft producere creaturM,vel quatentu in tempore creat de faElo , probat nullam Deo adue-

plex

primum,qu6d

M.

in^iMntum fiilicet ens eft perfeSlum in fi

,

principioi cap,j.concl.6.

eft ens perfe^um, mUifubiacet mutationi.

Clrca

,

V

I

{OHfideratumyohfijue vllo ordine

Primum principium, vt

3-

Dei

tione

^uxft.^. I.

C H O L

S

,

eft fic

Deus,

''*""' *i*tht-

enini

"

'*''

ei ficri additio:

aliud,

non habet

in eo aliqua diminutio.

Item, Auguftinusin principio Iibri4.de Triloquens de veritate , quae cft Dcus , dicit, §luam in tantum, ( inquit,) licet mutabilis haurioyinnit.

tjuantum rn ea nihil mutabile video poribnsficut corporea

,

,

nec

locis,

nec filis temporibus

,

locis ,ficut

jpirituum noftrerttm cogitationes

temperibtu

,

& nulla

,

vel imaginelecortim

:

& tem& quafi vt filit

-^ficut <]ua-

dam mentium noftrarum ratiocinationes : omnino eriim DeieJJentia, qua

eft,

nihil mutabile habet, nec in ater-

nitate, nec in veritate eft ibi

,

nec In voluntate

,

quia Aterna

veritM , ttema charitas.

Ex fimilitudinc etiam hoc patet vidcmus cnim in corporibus , quod quanto aliqua plus :

habent de potentialitate

,

&

minias habent de

adualitatc,tant6 pluribus fubfuntmutationibus,

& e contrario quant6 minus dc potcntialitatc, & macetialitatc tant6 paucioribus fubfunt. Vtidc aliqua mouentur ad fitum & formam fub»

,

,

ftantialem, vcl accidcntalcm aliqua

moucntur ad fitum,

,

vt corruptibilia:

& formam accidcnta.-

lcm folum, vt ad fufccptionem luminis,vt aliqua corpora ccelcftia aliqua nec ad fitum , nec ad :

aliquam formam , vt coelurrt.empyrcum. Cum igitur primum principium fit ab omni tnatetia, potentialitate feparatum ; ciim fit aftus purus (vr alias eft oftenfum q. i. num.i i.)nec re,ncc intcllcdu potcft fubcflTe alicui mutationi. Vride Commentator fupcr 9. Metaph. tra<Sl:. 3. Epitom.

&

in lib.

Metaph

inquihtu

eft

.

in text. 1 2. Caufapotenti& in rehtUy

pptentia, eft materia.Et infra

:

Compo-

autem omnc id , cui admifcetur potcntia. Et hoc eft quod dicit Hugo lib.y.erudition. didafcalic. cap. 19. Omnc quod mutatur, aut loco, aut forma,aut tcmporc mutatur Dcus aurem loco mutari non poteft, quia vbiquc eft;nec fcctmdum augmentum quia eft perfedus in fefitum

eft

:

,

metipfo , non poteft aliquid reciperc ; diuidi auindiuifibilis-eft; teni non poteft , quia vnus

&

quod cnim feparatione diuiditur, in coniundione idem non fuit ; nec moueri poteft fecundum alterationcm quoniamnecconfilium mutatde ;

ncc proponit dc futuro ; nec fecundum cognitionem , quia augeri non poteft eius fapiencia, quia plena eft nec minui.quia fibiipfi fapicntia eft ncc viciflrtudincm habct,quia om» -ia fimul,& reme!,& fcmper,fub vno vifionis radio comprchcndit, fic patet primum. praeterito

,

;

:

Arti

6. Similitudine.

Quxftio

Articvlvs Prmum frincifium bitualit

ne^ue i/t

,

creaturarum

II. efi

eji

,

caufa h/t-

capax

mutationis.

OEcundo

•j,

dico ,qu6d poted Deus connderari

Ovtprincipium

qiutft. I.

num.

i7-

&

Teqq.

vteftcaufa habitualitec , Hue Oftcndi autcm in prxccdenti quaeftione ,qu6d habet fe refpedu omnium in ratione tf ipltcis caufc , efficientis , formalis excmplaris, cteatura:.

Qu6d igitur

nec re

,

nec intelledu, cadat

ali-

qua mutatio fecundum quamcunque illarum caufarum confiderationem oftendo & probo qu6d non in ratione efficientis.Probat enim Ari;

ftotelcs ^.Phyfic.text.iy.

fhyfi.fMmmM ^.cMp. i

^

.

& deinetps. &

lib.

de

1.

1

Mttci'

Motibm animalium,

Omni» mo- qu6d omnia mobilia> reducanturad vnum priHli» mdfri- mum imtnobile,& pcr fe,& per accidens. Et hoc tnmm immo'

quidem

pater

;

quia,vt dicitur

hoc mouetur ab

ftrtotum.Gi

tw.

Metaphyf.cap.i.

i.

& illud abalio, in mouentibus &

illo

auterit pcoceftus in infinitura

,

mocis } auc erit ftare in aliquo immobili,quod principium totiusmotus. AuguftinusyS/^^r Genefim

%.

lxb.%.

cft

cap.ix . probac,

,

,

;

:

1

;

:

yfut (inquix) fuit in eiin fuhHantia

iam non efl turii

;

vel erit

,

(juod

nondum

,

tjuod

eft ,ficut in

mutabilitatem pati

tjua poffunt temporis

,

na;

&

tcfpondct cap. 10. Hicergt (inquit) incommutabili attrnitatt viutns , creauit omnia fimul ; ex <juibui currerent tempora , impleremur loca temporalibtifcjiu (tr localibnt rerum motibut fecula volut-

^

rentur\

&

,

poftea cap.ii. fubdit

gert conatur tjutmadmodum vere

immortaltf

,

:

§l«if^uis intelli-

aurnw

at^ue incommutabilu Dettf

,

(^ vere ipfe necptr ,

motM , moueat temporaliter creaturam fuam non eum puto affequi,

locum,nee ptr temporum

(^

localiter

:

<]uemadmodum anima,hoc eft, nonper locum,fid tantum ptr tempHs

nifi prius intellexerit

fpiritm crtattu,

motut

,

tnoueat corputper locum

& tempHt.

pcimam focmam pati nifi habeat aliquid materiale Deus autemomninoimmatecialiseft,ide6 omnino impafllbilis eft. Quod autem aliquo modo mouetuc ,nece(Iaci6aliquo modo patituc & hoc eft,quod dicit Auguftinus ^.deTtinitate c.i. ,

:

:

,

& 4./ttm /«'^.^.c.j.nunquam Dcus fubiedlum

fieri

focma enim eft ; focmar autem fubicifts cftc non poifunt nam ncque ccterae formz fubieikx accidentibus funt , vt humanitas non enim fufcipit accidentia in eo quod ipfa eft; ,

:

:

,

fcdin coquod materia fibifubicda. fententia fuprin.*.

,

qu6d opottet

cfTe ali-

incommutabilem , & immutabilcm, & xtcrnam. Hic etiam patet qu6d quanto aliquid formalius, immutabilius ergo omnino , rant6 formale eft omnino immutabile. Itcm , menfura menfuratum funt vnigene* natucz, vt motus, tcmpus ; «tecnitas au&a6fcualius

:

Commentaioris

,

Eadem

10.

&

tcm

&

eft

menfura Dei

aftualitatis

:

cum

,

MttlfutA (f

nuufuraium

cationefux formalitatis,

funt vnig*. nt4 n»tutA.

igituc in xtcrnitate nul-

, nuHa fuccefllo nulla varictas: autem aliqua mutatio , ihi neccfl"ari6 aiiqua fuccefllo,& variatio) idcoDcus rationc, qua fot-

la fit decifio

,

(vbi

ma eft

puca exemplacisomnium,nuIIi potcftfub-

mutationi.

efle

Satis pcacoftendi alias *,qu6d Deus habet rationcm finis rcfpedlu omnium quo fuppofito, acguo fic Qaaslibet ces natucalis tendit in finem fuum vnde & cceatuca cationalis , & libe-

I I.

qux.1. 1

:

§>Mtl,btt re,

:

ff. ra,naturalitec appetit bcatitudinem :vndeBea^!' '"fintm lus Auguftinus i ^.de Trinitate , cap.f. G^Maprepter fuum. efi , (inquit, ) ijmoJ omnes homines beati tjfe veiint, tdcjue vnurn ardentijfimo amore appetant pro;

&

pter hoc cdtera cjuacuntjue appetunt.

lem

qui idcm

,

natucalis;igitur

eft

fuper 11. Metapby-

apud omnes

eft fi

dit in fincm fuum mitcr agar , ncccfle

Appetitus au,

cft

appetitus

quajlibet cesnaturaliter ten-

cum

,

cft vt

natura femper vnifottcrminus motus natu-

omnino fit immobilis:fi enim ccntrum uerctur , aut grauia pcr motum fuum , illud

ralis

monon

attingerent ,aut neccflari6 mutarcnr. Hinceft

quod

no

locum namouetuc naturalitec,omni-

Ariftotclcs <^.Phyftc.text.^i.yn\i

turalcm.ad cfle

quem

rcs

immobilcm.

bonum idem,}. Metaphyf.text.i. igitucquod habet rationem vniucrfalis hnis, habct vniuccfaliter& gcncraliter raiionem omnis boni ; & fi cadac a racione alicuius boni cadit i. Item,finis,&

hahtt

utrfitli4 finit,

habtt r»tio-

fi

Deus aliquo ntm

modo mutacetuc;hoc neceflacio eflct, aut aliquid

omnit

boni.

acquiccndo , aut aliquid amittendo : fi aliquid acquirendo , non habuit rationem vniucrfalis boni , per confequens nec finis fi aliquid amittcndo,cecidit ^ ratione alicuius boni,& per confequens ^ ratione vniuerfalis finis igitur ficft :

:

finis,fccundum Ariftotclem iz. Meta-

phyf.text.i6.& deinceps, vt oftcnfum cft neccflari6, vt

idem

finis fit

,

fupponic

omnino immobilis

&

immutabilis.

Item,Auguftinns 8. de Trinit.cap.^. loquens de bono,& oftendens quod Deus noneft hoc bonum,fed bonum omnisboni.dicit, qu6d nifi eflet aliquod bonum interminabile,nullum eflec bonum immutabile, nec animus bonus ficret bonus, quia bonus animus non fit malus,nifi quia auerrituc a bono ; nec malus fit bonus , nifi quia conuertituc ad id quod bonum eft nec viium mclius alteco , nifi quia plus appropinquat ad fummum bonum. Et concludit in fineeaufam: Gluapropttr nuUa ejftm mutabiliabona,nifi ejet incomrnutabilt bonum; btnumauttm flrfinit idtm : ergo in ifto

:

raiione qua

eft finis, eft

omnino incummutabile.

Hoc de fecundo.

CoMfa^ inquit , potentia , &c. vt fupcrius cftdidtum.Hxceft fententia Km^u^xux 1 ,de libtr» Tom. ///.

SuoJ

rntioni •vai-

,

catione vniuerfalis finis;igituc

fi*^^'

Scotioper.

.

nun) 15.

:

omnium

Quod autem , vt fe habet in ratione caufae fotmalis,in eonihil cadat motus ,catiodecIarat , & audoritas manifeftat ;Nihil pati poteft, nifi pec pcincipium materiale , ficut nec agere, nifi pec pcincipium focmalc : ccgo impoflibile eft

poteft

;

quaro formani omnino immutabilem : cmnia enira,vt dicit , routabilia aliqua focma continrnlur.aut in nihilum cedcrcnc. Omniacnim.vt dicic , immutabilia vt non inteccipiantuc , fed diftinda varietate,& diuerfis motibus , fnoscurfus pcragant , neccfte eft aliquam efte formaro

naturalit

quod omnis motus ab immobili fluat , & in immobileradicetur: (lenimmouetur digitus , ftat cubitus , n cubitus ftat humerus ft humerus, ftat corpus fi mouetur vnus pes,ftabic pcs alter. Oportct ergo qu6d pcimum mouens omnium omnino Ht immobile , Sc immutabile & ibidem ad liter. cap. 9, volens perfuadcre , quod Dcus immutabilis manens , principium eft creaturz, fiue fpiritualis , quam mouet pec tempus Huc cocpocalis , quam mouet pec loca & tempora, dicit CiC

1. cap.ii. vbi dicit

&

&fin3lis.

HU rtdueuu-

1 1

arbitrie

A RT

I

«}•

De rerum principio.

H

Articvlvs

No» endit mittath

Deum

i»

,

u.w. tator fupcr i.Metttphyfcap.^.Cemmento

III. etinm vt con-

creaturtt.

14,

/^

Irca tertium , quod quzrit quzftio , qu6cl V^fcJlicet in Dcum noncadai mutacio vt e(l principium adlualc noux creaturc , (iceft proccdendum. Primo vidcndum e(l,quid ingcric difficulcatcm. Secundo, quid manudacit ad veri,

Sect.

nifi

:

mi

Mathematici

fiunt

Mctaphy*

fcd peflimi

,

fici.

16. Eftctiam alia difficultas, quia cum Deus determinatc vclit hoc cffe , fic ab xterno difpo- Ex varieta-

fuerit;quomodo

III.

,

imaginatio comitetureos :non poffunt credcre plenum noneffeante yacuum ,aut tcmpus extra roundura ; nec poffunt credere aliquam creatur tam incorporcara vnde tales multi funt,& opti-

&

tatcm, Terti6,quid inducit nece£Gtatera.

Artic.

j.in

&

non credere demonftracionibus

rous iftos

Jideratur pritfcipium a^ftale neua

1

quibus virtusimaginatiuadominaturfupcrfuam virtutem intellediuam : ideo , vt dicit , vide-

nis

I.

,

&

fine

difpofitionis

mutationc determinatiopoteft velle illud

,

non

nouo effe ? Et idc6 ad intclligendam hanc difficultatcm , qu£ tollit & iropcdit vcritatem, primo volo oftcndcre , qu6d voluntas Dei eft fcmper coniun(Sta fuo adui.Sccund^, qu6d aftus vnus volendi eft tanti ambitus tefpedu amborum oppofitorum & refpeilu omnium partium vel de

Sl^ii i» hac doffrina ingerit difficultatem? Uan

btni dr-

gumtnumnr '^a""'jj-

/^ Irca primum

fciendum ,qu6d

V-/ ingcrit difficultatcm, proccfTus quafi a fimili

c^t

id

quod hic

& cxcludit vcritatem, ,

in illo

quod eft om-

"'"^ diUimilc ; qui enim circa diuinam voluntatcm, & fuam, concludii aliquid , per hoc quod

uiniu.

&

innoftra voluntate, noftro velle experimur; vel per hoc quod vidcmuj , ih potentia

&

adu

&

, nunquam pcrucniet Omnjs enim poientia, iiucnaturalis.fiuelibcra, cum fuo acku dif-

alicuius crearurac eft

ad vcritatem huius

rci.

l.

ferat

&

contrahit potentiam , ad pauciora fe extendit , quam potentia prima; quia potentianaturalis.qua-potcft multa, exineccflTarid

,

vna

produccre , hoc non poteft per fed per multos. Similiter potentia libcra.qus exiftens vna , potcft mulra , oppoftens

,

vnum adlum

hoc non potcft per vnum ctiam velle non cnim per vnicum acSbum voluntatis pofles te velle clTe album,& non efle album,nec fimul vel diuifim,fed per plures a6lus voluntatis hoc tamen fita

;

:

,

;

poflcs per I

J.

vnam pocentiam.

modo eflc

adlum voiuntatis quomodo potcftvelle illud non efle , nifiper aliumacaum voluntatis ? Quia pcr illum aftum, quo vult rem eflc.non vidctur cis, qu6d pofllt pcr cundcm vclleillad non eflc; quia tunc idcm cffct in Deo, vellc rem cflc,& vellc non eirc, vel nolle cflc & ,

per

;

;

vellc

,

& nolle & fic contradidoria cflcnt idcm. ;

Afimili non capiunt

a(Aum volcndi,quo non vult hodie hoc ,

,

,

,

,

,

,

,

cfle aetetna

de Auiccnna 9. Metaphyf, cap.^ Ariftoteli hoc imponitur; & ipfe quidem vidctur hoc intcllcxifle. Tales funtaliqui, qui imaginantur animam rationalem , quafi quoddam corpus , vcl pnncaum , non quafi rcm intcllcaualcm & fpiritualem ; & quia in corpore , & pundko vidcnt , quod fimul non poffunt cffe inpluribus; non capiunt quomodo anima :

vt patet

&

tota fimul poteft cffc in pluribus partibus corporis. Ifti funt , qui diuinum velle imaginantut vt

;

fuum

:

ifti

funt

,

dc quibus dicit

Com-

rieltu in

tentis

po-

diui-

n».

effe

&

,

,

,

vt

&

pet

poffit

poffit vcl-

Tefti6,qu6d Dcus , nec ab xccrno , nec vnquam detcrminat fe ad aliquid produccndum ; ncc aliquam determinationcm habct refpeftualicuius rci , vel diffcrcntias temporis , eomodo , quoaliqui intelligont. Quarco lc tc

ante

,

vcl poft cffe.

qu6d Dcuscxfua libercate poffit faccre dequalibetrehoc,& oppofitum , rcfpcdu cuiuflibcc «««cdiuifim.

adus eft perfeftio fic procedo vnde ad ipfam naturalitet ordinacur:

Circaprimum potentia:

,

&

:

VolStiu

Bei

ergo potcntia conxxinOti omni aftui eft femper omni voliiioni, qua potcft velle aut ergo po- coniunSa

petfcdior

cft

:

tcntia Dci cft fempcr,aut

nunquam, aut aliquan-

nHui.

do adui coniun£ka:fi fcmper,habeopropofitum;

nunquam

fialiquando fic, alicrgo aliquando cft impcrfcdaj cflentia Dci , quia idcm cft volontas ,

ergo

&

cft fruftri

,

quando non

:

:

&

effentia.

Item

,

obiedum proportionatum

luntati, eft

bonum

diuina; vo-

quod cft ipfc ficut intelledluseft vnum:fed intclledlus infinitura,

Ohieltum Jivolun-

uintt

:

tatii

propor-

obiedlum fui tionatum, eft diuinus femper fe cognofcit ; alioquin ci^m fc bonum infioicognofcendo cognofcat alia, C\ aliquando fe non tum. cognofceret, tuncnihilcognofceret; & perconfcqnens nihil gubernarec , & omnia in nihilum tendercnt.

S

per illum

,

potentia volitiua

cundcm adkum volendi velit te tc vclle non eflc vcl hodie effe

efle,

eundem vult cras illud cfle: vcl quomodo illud quod vult cras efle & non antc potcft vcUe antc eflc finc nouo vclle. Et idc6,quia fciuctunt primum clTc omnino aEtcrnum & iramutabilc , non potcntcs vidcre quomodo illud quod aliquando noluit efle nunc de nouo velit efFe fine mutacione, pofuetunt omnia ^ Deo immcdiate produda, fcd cras

ficut ipfa

,

quomodo Dcus perillum

,

aBus non

,

temporis

fi

Crcdcntcs igitur aliqui , imaginationcm fcquentes , qu6d ita fit in Deo, nec poflunt vidcre, imrao nunquam videbunt , nifi imaginationcm deponant ^quo modo Deus f\ hoc vult tali , vcl tali

,

,

&

te

fequitur v». elle,

De per /ub

&

C H O L

V M.

I

perfeQione difttna voluntatit aStit

,

,

preutefi /im-

r^preut efttibera ad oppofita ebielia,

oppejites effetim pro tptacumiftte differentia

perisy diffuse tralfat

DcBor in

i

.

dift.

5

tem-

^tjUdft.vnica.

§.Qaantum ad ptimum , dico quod voluncas. Et §.Quancuni ad fecundum articulum. Etin ^.dift. 1 6.f»<
uina veluntattt

& neftra

,

(^ in tjuibm hurnana vo-

luntoi deficit a perfeSlione diuine.

Circa fccundum, quod aftus volendi fir ranti & rcfpedu differcnciarum omnium temporis, ficut ipfa potentia, patct. Prim6 , quia C\ non ; tunc non cflet idem, qu6d potcntia,& cHet in Deo compohtio. Item , non cffet aftus immcnfus , nec illimitatus , quod patct cfle falfum ; ciitn fit.idcm , quod Deus. Icem, arabicus rcfpe£t"u oppofitorum,

1

8.

AHutMiuint fjoif^ftie

'*""*'"" f'.

im i^itatM acfuafeten"*•

Qu^ftio U €orp»r»li'

Icem, argao

(ic

nos videmus ambitum

:

bm jHMnto

rebus, fecundum rationema(3ualitacis:

sliqHid plMI haiot d* «-

rous in corporalfbus

aHnlttatt.ir f»rm»l't»l*, t»nto mmofit ofi

»mbitut.

,

qu6d quant6

eiTe in

vide-

iic

plus habenc

Empyreum,quod eft adualius, concinet Hc etiam videmus in cauiis^qu^d quanc6

quia

i

:

vidcmus

,

;

in

igitur voluntas

dum

Dei Ht potentia per

infinitacis aflualiniroa

nitus,& ambicus Icein, iicuc fe

Sieut tjftnti»

f^

efft

fitntit

oxi-

Notu. cap.5.

infi-

eft

voluncatisad

ambitus

aiflualis exiftcntis

aequalis

non

hxc

e(l

contrada, vcl illa ; fcd eircntia fimpliciter claudcns vcricacem cuiuflibec efTcntiar, quanefTeniia

id

quod fit

pcrfcftionis

eft

,

fecundutn Dionyfium *

,

hoc

,

quantiam ad id quod

ni cfTcaltiori

modo

in

claudens

,

fcd

omnc

pcrfedtionis in

cfl

vno

,

cfl,

om-

fimplici effc indifFe-

quia eadem voluncas , potencia libera , efl ad oppofica ;

cftlcgere

,

vcl

non

'egere

;

quz de ;

& eft

vc ad

fe

,

vc cfl

hoc.quod

libcra refpedlu

cuiufcumquedifFcrenciz tcmporis

:

vtpocc quia

noUc diuifim, xc{^e€t\i cuiuflibet nunct per afium camen volendi concrahicur; quia ita eft fuus adlus, vc alius fic adbus , quo vulc hoc tSe & alius quo vulc illud non efle ; vel noix Tulc efrr;& alius adlus volendi,quo vulcQras hoc facere,& non ance & aIius,quo vulc oppoficum; auc nihil poceft facere. Scd econttario in Dco, /icuc eadem eftpocencia volitiua,quapoceft vellc hoceffe , & vclle non eire & hoc fic cras & qua poceft velle , vc idem fic ance , vel poil. Et bteuiter eadem eft potencia, qua vulc , vel non vulc omne quod vulc,vel non vulc imm6 eadem eft poiemia , qua vulc non effc hoc & vulc illud cfTe & ance , vcl poft , vcl dc nouo eirc fic eodcm a^u volendi non mucaco , non variaco, poccft vclle.vel

;

;

;

,

,

:

,

:

;

noninnouaco.vulc hocefTc, fitura.Sicuc

enim omnis difFercncia encis,vcl cfTe, eadem efrentia fcilicer fub eodem

claudirur fub nollc;vel VelU 6* »«2« opfofiii

,

ftd

idom mShi.

,

omne velle, & omne vellc in hoc remporc& nolle in alio,eft

eflcnumero

Doi nenfnnt

& poceft vcllcoppo-

indiuifU>ili

:

fic

idem rein Deo^icaquodfiW/r, & W/;, accipiancur incomparacione ad Dcum idem func re,ncc habent oppofitum fed dicunr diuerfos refpedlus ciufdem velle,fiuc eiufdem aftus refpedu crcatur«. Vndc Deum vellc hoc efTc , & ixolle hoc cffe » vcl vclle non cfTe & Dcum vellc hoc ,

;

;

Scotiopcr. Tom. lll.

t^

/^£)7»v!l*'! Iff^tQHI

,

M.

aniim diuina

a&um

aflualijfima pettntia

,

V

I

velttntatis

(

infinitum ah ea-

ejued etiam decuit in

Nunc

vlteiius)yi^i«n^«>

i

/!»/«:

^«0 Deut vult alia extra /i , <^ declarat diuerfitoi ohitUorum , vel dijferentia tem-

,

porum fuper velle Dei , ejuod in fi efl omnino vnicum (^ indifiinilHm. Quod etiam breuiter cia-

^

re tra^at in

atlm

liberi

j .diilinii. j i ,

(juaft.

.

nem,

Dei

vel hoc ipfum veUe

Ex quo apparct

1

prout di-

,

dicant petfeilio-

,

late controuertunt Scholafiici ad

art.i .Vide Vuz.<juem,tom.

jin vero hi

vnica.

citdiuerfis refpeSiw adcreaturoi

.par.tjutft.i 9.

1

.dijp.io.

argumentacio illorum,

ftulta

lo.

qui per fimilicudincm voluncatis noftrz,& fui

Vnlc* »Hm

adus , vel cuiufcunque pocenciz , & fui adus, intiOfffui concludunc aliquid de voluncacc Dci , & fuo cmnn vidoty velle;& non

cludcnsa

Vnde

renci ab efreniia :ficin creaiuradiciturvoluntas

& vellc

.

ipfam voluntatem , tjHtppc a compofiiione alitnum , illimit»-

difiinS. i.^ua/l.i.^.

mo-

non

vel illud cfTc

fimplicitcr effcnon contradlam cfTe,

fub altiori

in creatuca: ficdiuinuincfTc

*»'

atejHe

,

tiem omnino indiCiin^lum

vc ficuc diuina eiTcncia

;

L

&

:

& eiTe

O

PoUtjHttm prebautrat tique late patere

modum

,

C H

S

^uidaddat

clfentix

^'^

'»»'^"»"*»*'^'

fo%

,

cionem efrentiae,& «am concrahat;ac pcr hoc non fir a:qualis ambitus cum ea in Deo tamen eft

fit

diucrfi rcfpcftusciufdcmadlus

adlus entis

, & eft zqualis ambicus in Deo; voluntas,& vcUe.Sicuc igicur in creaturis non fuiit ciTentia & efTc idcm , quia eiTentia Frequcnter recipic c(re,cum eflc exidcntia: fic excrara-

ca-

rcs.

tum

& ef-

quz

,

nolle illud; vclleanie,

,

C\c

,

vnicumadum

mdrei.

fentia, idein func

cflTe

hoc

velle

,

ficut igitur ciTe

:

nolle

fecundum hoc non

vt

,

ad eife

Deo

,

fecundum quod

,

vcl imitabilem

,

fc

vcllcp6ft,quim

ica

tum ad Diuin.

Deo

fimpliciffimum

velle cft aftus voluntacis

do quam De

vna in

eft

Cum

infinici.

habec eifenria in

voluntas ad velle;quia eiTe

inDoo

fnnt oqMlif MnbitHs.

vt imitatam

,

aliud in

& per adualitatcm

,

velle cras

idem effe , rccipiunt diftindioncm fecundum quod iniclledus accipit

,

omnem mo-

fuusericomnimodc

iniiniciflimaiergoadlus

>9-

idealem

eam

refpiciunt dctcrmiiiatas difrcrcncias cntis.

Xjft offintiA,

&

,

vel ante

,

&

efrentia,

men

canco func vniuerfaliores

nollc

volendi immutabilem comparatur :ficut eadem

vt

,

:

volU.

&

,

hodic, ycl vellc p6ft

refpedlu caufarum parcicularium:

adibus planccarum , vc in illumiDacione Solis , refpedu illuminacionis nellae Hc videmus in aAibus voluntatis,& intellcdus refpedu obieAorum fcientiarum potenciarum,quz C\c

md

pro quolibct inftanci diuifim , eft idcin adlus voIendi,qui fortiiut diuerfa vocabula , quali-

crcaturadiucrfiinode fadibilis, ad

rm.48.

dicic Arifloceles ^.Phyfic. cap. 10.

,

func ad^ualiores

tdu

vcl vcllc cfTc ante,

;

Loco

& 49. quod aqua ambic acrem. Hoc idem in ccc-

pacec in Sole

fOffitvolHn'

'S

nolle efTc ancc

,

ter funt vcllc

:

oinnia

Dto »d tf-

cfrc cras

1.

dea6lualitace& formalicace , tant^iunt maioris ambicus , vt patet in ccElis vnde in 6ne cap. de

lis

$H

I 1

vno

eft

imm6contrarium,&

fimile,

(jf

ex-

vtlitntat

vult.

vericate.

dico

,

qu6d

diuinus

ficut incelledus

fimplici iiiiuicu videc abfque

fuccefEone,

omnia , etiam oppofiia, quia nullam oppofitionem habenc , vc func in eo cogvel innouatione,

nica

voluncas vno afiu volendi , non ihnec diuifo , vulc oronia oppofita , om-

fic

:

nouaco

,

, cfTe idem , uerforum cemporum

nia volita

& ,

nunc diuifim. Ec ficut tuiciuc

,

&

adlualicer

vidcns ea fimul cfTe

;

,

non

,

non

,

refpedlu di-

fercur fuper oppofiia,

fimilia cfFc

non

fcd fimul videc fimilia

poffe,

efTe

rcfpedu eiufdem dicimus incellcdlus invcl

non coniun^im

,

fcd

,

cfTc

fed diuifim

uina voluntas vulc oppofira volica

ergo di-

:

,

eft

,

cflc

fcd vulc focc pofTc

coniuntflim

,

cum

.;

fic

non

,

ofprfitM.

eo-

vulc ef-

,

fe

DimiitM voluntM ^««modo vMlt fi-

non qui- mml

,

dem vulc fimul effc fcd fimul vulc id dem adu volendi non quidem fimul ;

firoul

fcd forc

,

vulc fimul forc

iinpofllbilc

,

fcd di-

uifim.

lccm , ficut diuinus incelledlus videt caufarum contingcntes cftecreacarum conringentiam , dus,^oncingencer vencuros ; fic diuina voluncas vulc caufas creacas contingenccragerc&effedlus coniingenter cuenirc , vel neccffati^ , fecundi^m quod ordo caufarnm fe habet contingenter , vcl

II.

&

dc necedicate ad cfFcdlum.

Quamuis aucem hzc

volira in fc

,

&

in fuis

habeanc contingemiam,rcIata tabcneplacitum , Gq ad diuinum intuitum ,

caufis proximis

men

&

cueniunt.vt funt przuoIita&przuifj,fecund6m qu6d dicic Boircius j.dcConfolationc *.

B

z

SCHO

Profi»!cima.

De rerum principio.

i6

C H O L

S

V M.

I

quttft.vniea. $.

Contra determinatio

duplex.

efl

:

difi,%.i]utft,^.S.Etc\\m6.\c\s(ec\xtiAb,dift.i.%.q,^,^.

Rationem hanc

& authoriutem

Elorinprimumjifi.io. cit.

Sed eam impugnat ,

ceffkrih ageret

,

Do-

ex iHa volunt ali-

tjuatentt/

^ui inferre curn Philofopho

Boetif dfert

Tertiapofitio di-

(jud.fi. j.§.

& necejfario moueret

,

adhuc cauftfe-

,

Oftcnfo dc ptoprictaiibus. Hdeetiam difi.^^. ^uafi.i. Vhi negat motionem caufa prirnt efft alitjuid recepmm in qnafi.i.. §.

&

in^. dift.i^.<jHtft.i.art.^.

bertatem

,

&

dift.

aliejuid per

fi voluntate,neceffitans ,

a ejHihufdam

49.

poneretur in

eam ad effetium. Vnde non reEle

prjtdettrminationem liheri arhitrij

tffe

afferunt

tjui

neceffariam

ad

fitnm effeiium certo confeejuen^um, lihere tamen ahf

Ex

coadione.

tatu\in primo Sententiarum

ta

,

mentem DoEtoru radicem

hoc loco

,

&

illu ci-

manifeife infertur iux-

contingentia conflituen-

dam effe tam in Uhertate cauft primA,quam in

lihertate

fecunda ; attjue itafi caufaprima neceffario ageret^nnllampoffe dariin rehut eontingentiam.

Viidc Cicat diuinus intuitus non fallitur prasuidendo pcr przfcicntiam , fic diulna voliintas nec fcparatur per violentiam , ncc impcditur

nec fruftratur per impotenhoc dico dc voluntare bcneplaciti,

per refidciuiam tiatn

:

&

,

non de voluntate conditionata vel voluntate figni. Vndc eodcm a^ftu volcndi vult Dcus contradidoria, non fimul clfc^quia illud cft im,

poQibilc

Quomotlo dt fitur

ft

'

Dtut

dettrmi

'ntire

ad vni

aliijutm

oQumt

,

fcd fimul vult

ficut codeiji intuitu,

;

veleademfcientia fcitcontradiftoria non fimui cfte^fed fimul fcita pcr vnum adum fcientiat , qui eft fimul & idem. Circa tertium , quod fcilicct Deus nunquam dererminauit fc ad aliquam partcm contradi(ftionis, necrefpcftualicuius tcmporis co modo

qno

aliqui intelligunt.

Vbi aduertendum quod ,

& difpofitio

dctcrminatio,

refpcftu cffc(5lus fa-

cicndi.vel refpc(ftu eiufdem

hoc tempore,

vel in alio

limitationcm

,

lunratis

,

per

&

,

:

Vndc

ifto

modo

quod Dcus detcrminauit

dicere,

fc ab aetcrno ad hoc faciendum dctcrminate, vel difpofuit fc ab a?terno ad hoc faciendum & nonoppofitum ; vcl ad aliquos efFe^Slus produceiidos pcr aliquam difFcrcntiam tcmporis , cxcludcndo partem oppofitam contradidtionis , vel aliam difFerenriam tcmpotis , ficut volnntas noftra dctcrminatur pro altcra partc vel pro ccrra difFcrentia tcmpo;

,

,

;

&

ifto

modo

diccre

nauitrcfpc(5tu alicuius

,

Quod autem lis

quod Deus fcdetermi-

vcl aliquid difpofuitfa-

oftendo

fic

,

Deo

tio in

Multtt in

I

V M.

k Deo tleterminationemin hocprimo finfn. Vide eundemin i. difi.-j. loctf Scotu* excludit

difpofitio fe-

Dco

determinatio

talis

& 2,1.

impoffibi-

& difpofi-

,

& tunc non fe detec-

,

altcrius-,

fi

dicit ali-

:

&

poris

quc

immo

;

fe

Veluntat nen dt fe de-

eft

ttrtnin»ta itd tiliqusm pAr-

habct xqualitcr rcfpc(5lu vtriuf- tem contradiHionif, ; vl volunras poreft te

partis contradidlionis

vcllc cnrrcre, vcl velle

non

currere,vcl nolle cuc-

& potcft tc vcllc curterc in hoc ininftanti, vcl ant^, vcl poft & dico dc volunrare

rcrc diuifim,

;

anre z£tam volcndi

;

ergo ira criam in voluntate

&maiorisam-<

diuina,qua!cft maioris libertatis,

de adtu volcndi diuins voluntatis ; non tamen ira cft de a(Sbu volcndi noftrx voluntatis.quia non cftacqualis ambitus. bitus

in

ergo

:

ita cft

hscdeterminario, vcl difpofitio cft eo ab a:terno igirur

Item,

fi

Dco

neccfrario. eft in

,

2.£.

:

per iftam dcicrmjnationcro

,

vel difpofiiionein,

vult alteram partem contradi(5lionis

non aliam le aliud

:

dc nouo non aliam ;

Sc

iraqu6d , excludcndo pofTc vclquia bcne vult altcram par-

(vulr, dieo

,

,

& in

tali

&

non

ergo

cum

nunc

& ifta dicuntcertitudincm

:

)

,

in

an-

non potuerit determinare, vel difponcre.quia ante actcrnum nihil cft ,necfimul , tunc fcilicet ciJm fc detcrminar , vel difponit,ncc poft ; quia runc,cum difpofitio, & detecminatio dicant aliquid,caderet in co mutatio,fete a:ternum fe

quitur

non

quod omnc, quod facit,neccfFari6 facir,& timcnda Dei fcntentia , nec mifericordia

eft

expe(ftanda.

Item.omne qu6d pofitum

rem

,

&

ficcft

dcterminatum,vel

dif-

habet cx parre fua rcalcm rcfpe(ftum ad ralis difpofitio dctetminatio tollit de ,

&

rationc libcrratis; vt patct in

mc.dum dctermino

mead

aliqnid dcrerminare facicndum

tcra in

Deo poiii non

;

hoc au-

potcft.

Circa quartum, quod refpc£lu cniuflibct nunc quidquidvult ,fic oftendo: Tanto magis libcrc caufa producit efFedlum^quanio pius ptoducere poteft,veI producere in tali nunc , vel

poflit facere

ioris libertatis

C H O L

in

:

quid , cum hxc dctcrminatio fit in voluntate , in nullo difFert a potentia voluntatis quia , (vt oftendi) eiufdem ambitus funt aStas volendi , voluntas diuina; non fic in nobis ; fcdpoteniia volitiuanoftra,de ratione fua non cft determinata ad alteram partem contradi(5lioniV ; nec eft dererminata refpe5:u alicuius difFercntiz tcm-

tiafua volendi.

S

:

fit

rcmporis,qu^m

fercnriz

alio:fcd

,

&

detetminatio

aufnihil dicit

,

non facerc.vel in vno tempore ita quod poninalio .dicoquodeft falfom, & ha:reticum, quia diuinum vcllc limitat, & ar(Slat cum poten-

cere,vel

voluntatis diuinae, ex-

minat nlagis refpedu alicuius partis conttadidionis, quam altcrius , ncc refpedlu alicuius dif-

;

refpcftu alterius

&

cundum ptimum modum

alio

,

,

cludendo incertitudinem ex parre voluntatis ifto modo Dcus ab stcrno fe dcterminauit.

quandam

potcft dicere

; vcl refpcfku cfFcftus produccndi pcr aliquas differcntias tcmporis,excludcndo partem oppofitam contradi^tionis , vel aliam difFerentiam temporis ficut voluntas noftra dcterminatur pro altcra partc , vel pro ccrta

ris

IDS rcfpc£tu fcientiae

,

volendi

tcmporis.

&

&

tem

partis conrradi(5l:ionis

difFerentia

Aliterdeterminatio ifta refpcftu efFc(Jlus protali lempore, ducendi , vel non produccndi , non in alio , poreft diccre ccrtitudincm eucn-

cfFe<5lus faciendi in

conrradic^tionem potentia* vo-

adum

adducit limitationuji' arSiationie diuina potentite.

<]uaft.6. Vlfi dicit toUi li-

modum hahitM

attrahltur in claffem eorum

tjue vila voluntatis

Et dift,^j.

eft.

f .»».§. Praetcrea fccund6. Vbi eafdemferme ratittus

tjuod etfi eau/a prima ne-

,

cunda comingtnter agerent in etfejue confHtui poffet radix contingentia. Vide ipfum lococitato ,& difi.i.

cauftfecunda

Rcfpondeo : dcterminaiio duplcx

cumq;

Dcus

eft in finc libcrratis

cfFcftus.plus

tefpcSka cuiuf-

qua aiiqua creatura:ergo,&c.

Itcm,voIunras diuinapcr infinitam ratione roa-

cft,quam noftra

,

rcfpeftu cuiufli-

ber a(ftus, vei efFc(ftus producedi,veiad produce-

dum in

nunc, vcl non producendum diuifim: idcm.quod volunfua;crgo vellc,feu adu volcndi Dci,cft maioris rali

fcd a(flus voluntatis diuinae cft tas

libettatis

%J

QujEftio I &

liberratts , quiin voluiuas noCed voluntas noftra ameqiian) induatat ftra a£lu volendi, poced velle vtramque partem con-

indifFcrentiz

:

diuinm,&

tradidionis

&

vnum

potcll velle

cfFe-

V.

17

Item agit per modum fuam fimilitudinero exprimentii. Deusenira non dc neceffitate , nec de fua fubflantia » fed de nihilo , gratuita pie-

&

tate

bonitate

,

&

liberalitate fe exprimit in crea>

; ergo eadem eft voqua poted fnnilia vellb led adus voicndi eft oranino idem quod voluntas, & eiufdem am-

turis : in aliquibus per raodum imaginis , in aliquibus pet modum vcfligij. In rebus autem coc« poralibus videmus , qu6d fi res fe exprimai pec fuam fpeciem , nulla videtur fieri in ea ex hoc mutatio; ergominus in Deo. Vnde dc ifla voluntacia Dei communicatione dicit Auguflinus 1 1. de cimit. Dei , vbi fupt ^ : Hine eit , tfui talia vi'

bitusicrgo.&c.

dere pofunt

dlum

.

nolle diuiHm refpe^lu eiafdem

futnci

ergo,&c. Item, omnis intelledlus concipit c{[

potcntia non mutata in

,

qudd eadem

Deo , <\\ii potcd hoc

facerein ifto nunc.vcl in alio luntas,

:

ti.

,

nurabiUter

fortaffis oftentlens

,

^m

non eienonindiguerit ,Jedeatgratmta bonitate eondi-

Artic.

III.

Sect.

derit

II.

citmjine iBi/ ex aternitate carente initio

,

nan rtun»rt

Confirm»tur veritas dodrina fufrttii£ld.

tis cfl

num fecundum

Clrca

14.

,

qu6d

manu

fcilicet

ducit

ad veritatem , fciendum cft.quod Dcus tripliciter res producit ; vel ad modum diccntis, vel ad modura volentis , vcl ad modum per C\militudincm cxprimcntis. Quoad rcs ad mo-

dum diccntis.Gcncns i.fnquit, Fi
§luemodo

lcniis. Sapient.t i.

nere

,

niji tu voluiJjTes,

volueris

&

poffic.

&

tz.

pojfet ali^uid

perna-

cum

Suhe/t enimtibi

Ifaix 46. ConfiliHm meumjiabit.

Ad modum fuam

nmilitudinem exprimentis

Nam de hpmine dicitur Gencfis i. Faciamtu hominem ad ima^inem fimilitudinem no/lram. Et omnis creaturaaliquam geritDei rimUitudinem.

&

* Hogode

Ec hoccolligitur ex verbis Hugonis lilf.i.* cap.]. & cx vcrbis Diony fij
S.Via.lib.i 3e Sacram,

btatitHtline permanfit.

ztcrnum verbum vbi volentis ,

confilium

&

,

pcopoficum

exprimicur fecundum

modum

;

fcquicur

, iti

Vbi ergo dicenefl

«cer-

vbi fimilicudo

,

omnis incorporacionis ex noua pro-

omnino qu6d

dudtione nulla fic in producentemutatio. Exemplum etiam ad hoc manuducendum: quia fi velle mcum cfTct fufficicns caufacfFcdlus; fihodie vellem , qu6dcras aliquidficrct ; illud cras produceretur nulli fiCti mutatione in

& abfquc nouo vellc. relatio

,

quc

Si

me,

Rilatit

etiam attendamus,qu6d ad

caufatur inter Deura

&

&

ram

Dti

crtaturm,

tfl ratitnid,

crcaru- trtaturt vtro ad Dium

ex hoc qu6d efl caufa , illttd efFe, £bus ciim non fit relatio tealis ex parce Dei, fed folijm ex parte crcaturz , talis relatio ei

rialu.

potefl aduenire fine fui mutatione ; vt fi ab zterno efTcm albus , fi aliquis hodie ficrct albus , fadlus efTem fibi fimilis,nulIamutatione fadla in me.

•

Artic.

Sect.

III.

III.

,

Verbo, (inquit) ci*

omnia

ejHd

tibi

coaternojimul &fempiterno

dicit,&/it ^Hid^uid Mcit

,

vtfiat

.*

,

di-

hoc

vcrbum complccum.contincns quidquid concipere potcft ide^ non eft niH vnum. Hoc igitur verbd zterno dixit de quolibet qu6d fiat, vel non fiat i 8c quando fiat , vel quando non fiar; & fimul iflo verbo dixit qudd fiat, & non hac diuifim i velqu6d fiat in tali nunc , vel in alio, in-

eft

,

telligendo , ficut didum cfl de aftuvoluntatis. Ide6 c6m per vnum verbum «ternum fit caufa noui efTedus, producendo nouura cffcdiiura , non

Debere neceffario Philofefhos /tdmittere hanc doEirintun. apparet, qu6d inducit neceflitatem;quia curo oflenfum fucrit in przccdenti qu£fUonc,eciam pcr verba Auicennz , qu6d nulla creacuraagic de nihilo , qu6d Incclligcnciz animz func de nihilo , oportet illum dicere

TErtio iam

*7-

&

&

omnes Intciligcncias efTc zccrnas, & omncs animas quod fuppono efTe impoflibile eciam fe* cundum Ariflorelem,qui dicit \x. Metaph.cap.\. rm.i6.qu&d nulla forma przcedat matcriam.Vcl oportct eum diccre, cura,fecundum omncs,Dcus fir omnino immucabilis qu6d abfquc fui mutatione aniroas de nouo crcar. ,

,

,

rautatur.

»J-

Item , agit permodura voluniatis ; & quia (vt oflenfum efl/M^Mn.i8.)fuavoIuntaseflfuumetia vellc;ficut fubflantia voluntatis eadero zrerna,&

& noflra cciam in nobispoteft vcl& noua: fic idcm adus'voluntatis,&

nonmutata ; le

oppoHta,

eadem potcntia ficcflin nobis.

Dti

cap.

1

,

Deo facit idem non autcra Vnde Auguflin^is ix. deCiuitati in

7. Potefl

;

ad opiu nouum non nouum ,

Jempiternum adhibere conjilium : nec panitendo priits ceff*Herat,ccepit facere ,tjuod pritts

«]Uod diciiur pcius

&

poftcrius

,

eji,

«juia

& Ji

hoc proculdubio

&

quM condidit r&vt

(juamSu notifuerHnt

,

Scotioptr.

Tom, III.

non

ejfent egit,

ejfent

quandoejje

priits

& vtpojleriks

eceperunt.

s

T

I

IV.

O

de necejfitate frodttcat resf

Alcn.t.^«r/.f«<4yf.{. N«M»ir. t. S.Thom»%imi.dift.4j.f.x.

Gtn, eaf.x).^dtftttn. futjt.ijtrt.n. Henricus ^tudtib. %. ^^fi. 9. futdUh. 6. fH*ft. vii, Hertucut ^Mtdiib.^.^usft.^.fjf in traS.di tttrnitatt wum'

art. t,(jr x.ciHtra

&

M i.dift.^x. (3*44'

(Sreg«r.t.i(/f.4).

Gabriel ibid f^ i» tViyf.t.fN«/f.t.«r/.). Ferrarien.t.<MtrM Gt».eMf. ii.Viic Do^^oremM lulift.t.f.yijrdift.if.

f^ i» x.dift.\.j.t.& qMidi.j.

in rebut priusnon

exi^entibMt,& poReriitt exiftentibm fuit. Etinfia: Sed vna eadem^uefimpiterna , immutabili volunIttntate res

VtrumTDeM

^

di,
non fecerat.Sed

cejfauit,& poBeriits operatut

,fed

C^jr

1 R c A iflam qucflioncm ficefl pror. ccdendum. Prim6 notanda & re- Dimpi fiuprobandaefl pofitio amiquorum.Se- ftiinil. cund6 ponenda,& confirmanda efl ^^ opiaio Dodlotum Cacholicorum. 1

,

,

,

B

3

Arti

De rerum principio.

i8

Articvlvs

.%!

caufa

I.

&

non eirc abfoenim quantum in fe eft , eft ei vc non fic ; quancum vero ad fuam c^ufam , cft ei vcfic. Qupd auccm eft eiexfeipfa, apud incelle&um prius eft per eflenciam , non cempore , eo qu6d eft ei ex alio ergo cflc creatum eft poft nonefle ,pofterioritate naturat ,non duraiionis: & fecundijm hoc, large (umendo incipere tjfe , velum cft qu6d omne creatum incepit efle , quamcrtatio

Refertur ofinio Atticem/t.

lute

Clrca pcimum,rciendum,quod, (icut patet ex Opini» Aui-

i^.Metaphyf.cap. i

Deo non

in.

.

Auicenna

Hc connderace

ni(i

ait

qu6d cum

,

e(fentiam,nuena-

turam,intelledum,& voluntatem, triplici necefvnum concucrente , ic ex praedidis tribus prouenience,fcilicet,ex natura , intelledlu, iitate in

&

voluntate ; Dcus producit primam Intclligentiam, produxit mediantibus Intelligentiis om-

&

&

nia,qu£ fa6ta funt,& produ6la,in prima rerum efTcnciaram produ£tione. Ponic igicur Auicenna,qu6d ctim Dcus fic omnino fimplex, ac per hoc in eo non difFerat eflentia,&potentia,quidquidagit,agitper fuameiTen' tiam. Sed cum Deus fit agens cognofcens , initeile£tuale , voluntarium , quidquid agic pec fuam eflcntiam , agit producit fccundiim modum fuae effentix cognolcentis , difcernentis, fecundi^m rationem fuae voluntatis compla-

&

&

eo qu6d abfolutc prohibet rera non efle: , quae apud Sapientes vocatuc

,

ha:c eft intcntio

quod

,

eft -dare rei eflc poft

cteatutae

;

:

uis habcat aeternum efle ab alio.

eodem 6.

Vnde fubdit

in

Si autem laxauerii nomen inceptionis cir-

ca omne effe , tfHoi haket ej/epoji non ejfe, qHamuis non Jit

hac pofierioritoi temporu

tumeritincipiens. conditio incipitntis

,

tunc efft.,vel omne crea-

Sivero non laxautris ,

vt habtat

tjft ,

, ftd futrit qno ttmportjit

priusjic nonomne creatum efiincipiens.Sic igitur pa*

tetpofitiofua.

&

&

C H O L

S

V M

I

I.

&

ccntis. Scicntia

autem Dei.cum

Jn hac doElrina conuenire Ariflotelem cum Aui-

perfcitifEma,

fit

coTnprehendit meliorem ordinem

,

qui poffic cf-

produdione rerum.- Voluntas autem Dei, ciim fit optima , neceflario fcientiaf acquiefcit.

fe in

cenna docet

DoUor in .difi.%. queft.^. vbi eorum ra&ini. difi. i qutt/i.i.§. Refpondeo i

tiones dij/oluit

;

crearc poreft

;

.

agit peculiariter contra

UbereproducerecreatHras

rum

Primo

,

cui voluncas ciim velit fempcr

quod meergo volunras Dei

non poceft produdione rerum , illud vnum , & determinarum quod fuafcientiadeterminatccoglius eft, concraire

:

Auicemiam,

& vtrobi^se donijfme vrget contra Philofophes Deum

Sicut igitur diuina eflcntia eft vna.fic fcietia difcernit omnem modum circa produdtionem re-

,

idqHeexipforumprincipio.

loco ipfisferme rationibttf,^Has hic hahet,vtitHr

contra Auicennam.

vulc de

,

nofcic eflc mclius cir,

&

quia ficut vulc produideo immutabilitcrproducit ,quidquidpro;

ducir.

to

Quod autem neceflacio & foliim producat vnum immcdiatc, ficarguit Quidquid \ princi,

:

pio

cft

Contra quam arguitut ; & quia duo falfa convnum quod crcatura fit a:terna ; aliud qu6d Primum Mfgumentum per neccflltatem proccdat a Deo: primum omit- contr» Auitincr,

,

ncceflarium

Dei ; quia erat.per

fi

non

quam

,

eft

,

quantum

faceret; ac ad

ex parte

eft

ineflct ei difpofitio

qua non

,

adlioncm applicare-

tur fi non agcrci de neccflitatc; & quia natura non eft nifi ad vnum.ideo concludit,primum non agir immediatc nifi vnum quod cciam pcoducic ,

,

de neceflitace.Hjcc

eft

Artic.

pofitio fua.

I.

,

quia ad aliam

1. frim* necef. fuM Auicen.

quod

I.

necefitate

(5;

Deo femper habec

a

ratione fuac potentiac

:

&

necefljcatem efTendi

hoc ponere

eft

falfum,

T)Ofitio Th'«c tripliciter oftenditut eflc falfa: 1- primo quod non neccfllitare nacurs fccundo quod non aliqua necefl[iiatcfcicnti8c:rerci6 quod

non aliqua neceflicace voluntatis. Quia Auicenna ponit quod Deus omnibus cieaturismundi,

falfumcft,fcdnonimpofl3bile,cum hocquod potentia fit de fe poffe non eflc , fimul ab alio ne-

poflibilc

:

gcncrabilibus

&

corruptibilibus, dat efle ex nccefllcarc fuac cflentix, ita fempcr in omni prxtcrito;ita qu6d ab scecno dac eflc, in omni

&

&

futuro;

ita

qu6din accecnum conferuabic perne-

ceflicacem illud efle,quod dcdic calibus crcacuris. Secundo, pofuic, quod liccc tali cceatura: fcmper l Dco eflc conueniat , ab artcrno , & in «cernum;ica qu6d nunquatu fuic.nec cric in non efle; quiacaracn ab alio liabcc iilud cflc , (fcilicet a

&

Dco) pofuic, qu6dtalia habcnc ex fc & non cflb , & habenc dc fc non

cfle

,

ab alio necefle x\xx

poflibilc efte

,

fcd

ac pei hoc habenc efle poft , fcd natura. Vnde diciG.Mtufhyf.cap.i.ttxt.j. i!Iud,quod pcrcflen-

non

cfle

,

eife

;

non durationc

ciaro fuara caufa cft alcerius rci

imfoffibiU,

Socrates fimul fiat &fedtt. Si

tamen :fed (i \ Deofcmper neceflario habet eire,fequitur qu6d fimul habet efle, & non eflc;& hoceft falfum impoflibile. Cum ergo hoc fit pofllbile , fcilicet qu6d crcatura pofllbiliseft non efle, & ide6 abfolutc poflibilc eam non efle;

aliis k

.».

,

Fttlfum.aliud poJftliile,»liud

ergo fecundiim pofitionem Auiccnnjc.crcacura dc fe eft in pocentia ad non eflc , & ad corruptio-

nnturit.

Heprobatur

cennam.

:

ncm,

Deum nonproducere cretHuras ex

quacftionem.

&

impoffibile eft

Sect.

fpe^flac

Scd conccafccundum arguicur ; oftenditur, qu6d pofitio implicat contradidlionem , primo cxparte didi fui fic fecundum Philofophum i. de Ccelo & Mundo , text. 1 09. duplcx cft falfum, qaodda. po^bile, c^uoddzm impojpbile. Fa.\Campof fibile , vc fi dicam , quod Socrates flansfedet , hoc cnimfalfum eft, fednon irapofllibile ; quia habet potcntiam,vcfedeac, quamuisnon fimul falfura

,

feroper erit ci

&

tamen impofllbile , fcilicec ipfam fimul ciTc & non efle:ergo ponere hacc duo, fcilicec qu6d a fc fic pofle non effe , & fimul ab alio habcac nccefTe efTe hoc dico ponere eft ceflkri6 cfle

;

fequitur ,

;

falfum impofllbile implicans coniradiftionem, quod tamcn ponic Auiccnna. Item , cx parrc Dci fic; (\ Deus de necefli4tatc producat aliquod pofTe cfTe ; crgo Dcus Secundum non eft , nec cfTc potcft , nifi fit illud potens ar^wneium. ,

poni non effe ergo neccfTc cfTc potcft poni , non effe abfolucc , quia fi creatura pcr ncceflitacem fluic -ineceirc effe crgo per ncceflicaccm habcc cfTc ; & fic non poteft non clfc fed creatura qua; fluit , vt dicit , cfl potens non efTe: ergo effe: fcd illud potens elfc potcft

abfolute

:

:

:

Qu^ftio ergo idetn

potensnon

e(l

effet

&

non potens

quz funt contradidoria. Illoergo modononpotedponi, qu6dcreatura , quz habet potTe non elTe 'fluit necciTari^ \ neceire elTe quia quamuis formaliter non clTet non

efTe

,

nccefrc efTc

habcrct tamen eflendi neccflitatcmi

,

quarc contradjdoric opponitur tens

non

quod cft po-

ei,

efle.

CH O L

V M.

I

ttlitju* pofftbilii

,

an

,

dejinertt

Dem

,

ejft

,

beret

,

ad creaturas

Deo

in cafit, ^uo creatura non

effct pojftbilii,

non futuram in Deo potentiam. Gluodjimilittr fen,

tjuoi citat

104. cap. 6.

Vafque^l^jom. i.in

num.i6.& ly.^ttamenin

Item

tata.§.

fi

1.

part, di[p.

diil. jo.

«-

Philofophr, Scotm fatetur rationem

&

hanc ejfe inefficacem contra fententiam yirijfotelit , Auicenn* ,Jiponerent creaturas a Deo produEloi, ejfe formaliter necejfariai

diuina

titatit

,

;

quia tmnc /iaret necejfuoi en-

& termimu relationis Jecundttm hanc

fintentiam tjfet neceffaritu. io/ophi

;

non effe

,

necejfario vero ejfepropter ne-

cejfitatem principtf producentit.

Item arguitur

fic

oftenfine

;

Omncagcnsde

adlioncvcl faltcm refcrtur realiter ad cam ncceflitas enim tcndcndi in aliud, & abfoluta ab eo

go dc

omnino funtoppofira agcns :

ncccffitatc

naturz realiter rcfcrtur

,

ct-

& de-

pendet a fuo produdo.quod impoffibile eft poni in

Dco

Vnde

rcfpedku creaturz.

in pcrfonis di-

uinis, in quibus eft ncccffitas inimuiabilitatis in

emanationibus , ctfi non tnen relatio

realis

eft

depcndentia

,

cft ta-

Dcus non aV6dfecuMdum qu6d

Auiccnna qu6d

dicit

,

non folum agit neceffitate naturz; imm6 non agit finc eo quod fua fcicntia comprchendat ordinem nobiliorem. Contra fic ; Dcus ciim (jt cfTcpurum, non contradhim.neclimiratum, rationcm omnis cutis poffibilis in fc claudii & fcilicet

:

,

dcrc, vel acquircre perfcdlioncra

:

ergo,&c.

CHO L

I

V M.

Hanc ipjam rationem , ^ua eH

&in

Henrict, ijuodlib.^.

quajl. 4. .ajfert Scotmin i.dijl. 8^«<
addit

i.diji.

vim rationibm

1 .^uafi .1

Henrici.

nem ordinem rerum poffibilem; non modo ergo non ncceflario.

7Auictnn».

,

ncm

;

quia

fcilicet vult (e

communicare,& fuum

efre,non quod eius cfTc fit propteraliud \ fc. Sicut aqua refrigeratur per fcipfam ad conferuationem fuzrpcciei, non vt tefrigcret aliquid cxtra fc. Sed quod aliquid rcfrigerct cxhoc confcquitur cam quia aliud protra fe fi nipinquatur ci , ita qu6d fecundum fe hil ci appropinquatuc , ftat pcrfcdla in fua ,

;

,

Aui.

eennt.

crgo vno

;

Si dicatur

,

quod cuni

fcicntia fua

ars pcr-

fit

obitau.

omnium produccndorum,ac pcr hoc dctcr-

fedba

modum nobiliorem

minat

fimplicitcr,

non

Tunc arguo

determinarc.

& pcrfc-

potcft alium i\c

,

modum

Diluitur.

quod tunc ncccf-

fari6 depcnderct fua perfeflio a rcbus cxtri,quod cft

, vtfupra di£kum eft. determinans vnum modum

impoffibilc

Item

ars

,

cludens alium,

& ex& fcicntia pradlica^fcicn-

cft ars,

,

autem Deinon cftpradlica^quia non babct aliam fcicntiam dc fe,& dc crcaturis; de fe autem non habct fcicntiam pradicam : crgo fcientia Dei non eft vnius modi fic dctcrminata, quod tia

modum

alium

S

§^od hic ait

poflibilem cxcludir.

C HO L

V M.

I

Scotus de tjualitate fiientia

Dei

ni-

,

miritm net^ue ^uatenut verfatnr circa ejfentiamjitam, quatenui tendit in

neifue

cam , §, Si

docet multit in locis

,

creaturai

^uia

(iicam

;

tatts

non tamtn

,

hac ex fe

efi

licet

ejfe

,

praQi-

videlicet ^uajt. 4. prologi,

obiiciatur, verf. Licct

hzc

vhi probabitiut

,

non ejfepra-

,

moueat affeElum,feu a6lutn volun-

efl

regula eiufdem voluntatis

;

tjuia

regula perfeUiffiTtM fuarum operationum.

Etibidem, §.Tertius ATticulus, proptereandemrationem,probabile putat nullam /cientiam

habet de

aliie

docuit in

I

(juiafiilicet

Fortc ad hoc rcfpondct Auiccnna , quod hzc vltima ratio concludit dc co,quod tcndit in aliud proptcr fuam perfcftioncm , vt aliquidab illoacquirat; quale non eft principium ; imm6 vtdarct tendit in aliud propter fuam perfedio-

tund» nittf. fitat

;

putatfcientiam, <]uam Deits defe habet

S

'RtfiUitur ft-

amplius jficut intclligendo fe, intelligit rationcs omnium entium , eadcm ratione intclligit om-

,

6.

8.

fux fcicn-

agit ncccffitatc

tiz,

vnius ad alteram.

Item omnc agcns per aliquam aftionem neceftariam , intcndit illa aliquam fui perfcdtioArgMmen4. ncm; vndc 2. Phyfiror.text. 49. 61. vult Philofophus qu6d natura agat proptct finem Deus autcm in aftione extrinfcca nullam poteft inten-

II.

Deum non agere ex neceptate fctentu.

:

independentia,

Sect.

I.

dkionc fua rcquircnte,

neceffitate naturz neccflario dcpendct ab illa tnm.

;

Artic.

At non ita fentiebant Phi-

imo dicebant creaturas ex fe formaliter id ha-

bere, vtpojfmt

fi

non produccret quod falfum cft.

rcs

, fi

vel dejiceret

qui ponunt relationem realem in

tentia illorum

alij

lententia

aqua non poffcr (tare in frigiditate fua abfque hoc , qu6d aliud frigefacerct, non efTct fummc perfcda in frigiditate:&fimiliterde Dco,qu6d C\ non efTet fumni^ perfedlus in fe , quia necc(rari6 communicarct perfcdlionem fuam alij rei neccfrari6 pctfcAionera fuam habere non poffct fine depcndcntia ad illud & ita Dcus pcrfcdioncm fuam noiv ha-

&

tiuTH

qu6d ex

inftatur,

Auiccnnz fequatur qu6d

vel nonpotuij/et

tim potentia,varie/entiunt authoret. Scottu hic,& in 1. diji. jo. f«My?. 1. §. Contti iftam rationem, dift. ^i.tjUiJl.vn. §. Tcrtio fimilitcr, infert ex fen,

aliquid tcfrigerer.)!

:

exhypotbe/i, aut in

eapt alitfHo dejineret ejfe pojfibilia

froiuci a Deo

qu&d

.

S Si creMtura

19

Sed contra hoc

,

;

V.

I

fpecie, abfque eo

,

^uam

Dem

rehm extrafi , praElicam ejfe. Idipfum

dijt. 3 8. (juajl.

vnica

,

aliafimiliratione}

adrationtmfiientia praSlicapertinet

,

vt

voluntati diElet, ant proponat alitjuid faciendum : ali-

terenim tatis

,

,

citm cognitio pracedat omnem

voluntas nonpoterit non veUe

ita proponit

qutji.^.prologi,^.

ejfe

/n pracitata tamen

Ad quartnm po^fcr concedi

tat probahiliter poffe defendi ,

aEtum volun-

tjuod intelleilm

& proinde Dem necejfario voluijftt fa-

;

cere ejut ficit circa creaturas.

cejfaria

,

praSlicam

,

non

Dei /cientiam

,pu-

tirca ne-

cfuodfit dt opere aliquo

faciendo\fid ejuia pracedit affeilum, ipiitmque rnouet: tandem ibidem , §. Ad argumcntum igiiur ,fta-

&

tuit

ejuoddam principium ambiguum ex parte volun-

tatit

;

Anfiilicet volitiofit dirigibilis ,feu regulabilit

htc, vel iUo

modt , ex ijtte probabiliter

B

4

ait vtramtpit

partem

Seientia

n»n

ift

Sica.

Dei fra-

20

Dererumprincipio.

j>tirtem defenii pejfe,

culus

tinm

,

& dtincept

Secandus

Deittde, i.

me-

fit

ri JpeculMtiM, licet ttUitndt , drfer 4ceidtnt,poffit

I.

Deum necejfsrio velle bonitatemfuMm , no»

ejfe

tamen necefit^te cosifionit.

prailies.

ART

S E C T.

II.

fittten-

quod fiientis eontingentitim in Dee

,

ART C

arti

I

tnagu intlinat in eata

,

Clrca primum fic proeedo, & habet ifte artiC.

I

S E C T.

1,

culus duas partes

III.

11,.

quod velit foliimper fc fuam benitateni fccunda, quod de neccflitatc immutabilitati$. Ad primum fic:Om:

prima

cft,

:

Deuttt non itgere exftetefititte vtluntatit.

10. Imfr»b»tMr urtim fucef.

non agat SV6d cundum quod

dicit

in produdlione &.3L

,

fc-

moduin

voluntas autem redla,& petfe-

neceflitate faltem iromutabilitacis

,

nis potcntia ,

Auicennaj qu6d eo,

fcientia coraprjehedi^ mclioren)

ptin AHiceth •4.

nccefljtate voluniatis

,

remper

&

adhzret rationi fcientiac } ac per hoc voluntas Dei vult imrautabilircr res producerefecundum

modumpeliorem,

qucro kientia fua percipit. Contri : quandocunque voluntas, velaliapotcntia , pcr fc fcrtur in aliquod obicaum forma, habcns habitudinem ncccflariam ad illud, tunc ncccflatio fcrtur in illa , quae habent cflcn-

Ic

tialera

habitudincm ad

feriur ncceflario in

Icm ordincm ad

iilud

illa,

illud

obicftum,&non

qus habent

f^t neccflario

illis

cliciun-

non autem

illas, quac habcnt acprincipia,imm6 contingentcr. Hocpatetin viribus fcnfitiuisi quia illa , qua: funt eflcntialitcr anncxa propriis ob:

illa

&is: vt ta6lus fcnticndo calidum

tepidum

pit

cum

naruralitcr fimul pcrcipiunt

ic<Slis,

:

,

obie-

fimul pcrci-

auiem annexanon fit album , vcl Quarc cum voluntas

accidcntalitcr

pcrcipiunt fimul

vt

,

fi

calidum

non percipiunt illa. Pci non fcratur pcr fe , nifi ad bonum adarquatum , quod eft bonitas fua, non fcrtur ad volcndum ncceflkiri6,nifi illa , quz fuz bonitati cflendulcc,

tialitct funt

anncxa

& fola intrinfcca.

,

qualiafunt omniadiuina.

Omnis autcm crcatura ad bo-

nitatcm Dei accidentalera habet osidincm ejc

eis

bonitati fuat nihil acccdit

ftus additus lineac

;

ficut

, quia ncc pun-

nnlla ergo neccfRtate vult ; nihil facit , nifi quod volt,

:

aliquid extrinfecum

&

ficut vult : ergo nihil cxtrinfccum f^cit producit dc nece(fitatc.

Articvj-vs

au« eft omniura caufa:crgo volitum dcbet cfle bonum fiinpliciter bonura ; hoc autem non eft , nifi ipfum quod eft ipfe Deus.

pliciter ptiroa,

Item

Metaphyfic.text.%.

6.

bonum

& malui> funt

vcrum & falfum in anima. Dcindc vclle dicit aftum per modum tcndcntiae ad obicdum intcllcdlum. Tunc fic omnis potentia naturalitcr fcrtur in fuum obieftum ,maximc voin rcbus,

:

luntas

bonum crgo volunbonum fed impofbonum cxtrinfecum

qua: dc fe tcndit in

,

Dci naturalitcr fcrtur

tas

:

in

:

qu6d'fcratur ad OhiiBa Di' naturaliter, quia tuncab eo naturaliter depen- uint vtlunderet : ergo fertut ad bonum , quod eft infini- tdtii tft bonU fibile eft,

gratia;

intellcaus ooftcr percipicns naturalem vctitatem aliqiiotum principiorum primorum , pcrci-

cidentalcm ordincm ad

plum huius patct.pcr orancs potcntias difcurrcndo;{ed voluntas Dei eft voluntas omnino,& fim-

accidcnta-

obie^um. Verbi

pit naturaliter conclufioncs,qux ex

prima in illo gencre potentiat, habet & perfcdiOimum. Exem-

fuura obie6bum,primti

tura

&

, obieAum pet fc , po, funr ciufdem ambitus ; fi cnim efTct color , qui non eflet vifibilis, virtus vifiua cflct ittiperfccaa , ille color fruftri : vnde omnis color ,

nat uraliter. Itcm

infittituni.

tcntia

&

eft vifibilis

nem

& virtus vifiuapoteft attingcre om-

,

Cum igitur voluntas fit infinita: crgo eius per fe obiedtum eft bonum infinitum: fed non eft talc bonuqi nifi diuinum ; igitur bocolorem.

num diuinum eft

foli^m pcr fe

obicdlum diuinx

vofuntatis.

Qu6d autem

velit

fuam bonitatem

qux

dicit

neceflitatc 13violcntiam , qus non I>eM,neee0^ cadit in Deum , necetiara in voluntatera no- tnte immuftram; fcd immutabilitatis, probatur; potentia tmbilitMtit

non

coaifkionis

perficitur pcr

,

hoc , qu6d

adlui coniungitur

cundum rationem d cnim ;

ligatur in potentia,&

ferunt

,

fiuc

potentia fecuudum rem.fiuc fc«

atSlui difFercnti i

adus

ifta

coniunftio intcl-

adu, qua: foli rationc

dif-

vult fu»tn btnitMtem. Vitlenti» H»n feteft tmdere

vetuntMe Diuinam, in

potcntiam fecundiam uut ereutum. rationem,&modum intelligendi igitur quant6 firmius potcntia adkui coniungitur,tant6 perfcdior iudicatur , fcd fitraior cft coniupdio , qux ,

ibi

perficit

:

,

vcl

iftimmutabilis.

II.

Ncc oportet dicere crgo hac ctiam neceflita,

Statuftur

,

(^ confirmtttur fententtti Cntholicorum.

tur nifi

l\.

SEquitut fccundo

vlderc quae

Gatholicorum , & eam confirmare. Circa quod funt quinque vidcnda. Primo, quod Dcus vult bonitatcra fuam pct fc, & dc ncccflitate, non neccflitate

,

coadionis

fit

pofitio

quar tollit libcrtatem ; fed neceflitatc immutabilitatis , quac non eam excludit. Sccundo , quod vult alia a fc hxc vo, ,

&

lendo fe. Tertio , quod voluntas Dei cft caufa rerum & nullum habct motiuum in caufando. Quarto, quod Deus agendo rcs per voluntatem, ,

nullo gcnctc neceflitatis eas agit; fed potuit non producerc quidquid produxit , ante , vcl poft. Quinto.oportct oftcndere , qualiter contingen-

&

tia pofllt fimul ftarc

tatis

&

,

Scxto

,

cum

immutabilitate

infallibilitate fcientix

quomodo cft

Prophctjcis,

vohm-

Dei de rcbus.

ccrtitudo in Scripturis

& diuinis promiffis.

,

volcndo non perficincc vilcfcit ; quia , vt dicam, non vult illa^ pcr accidcns , volendo fe. Qoarc adui vo-

te vult extrinfeca; quia illa

&

,

&

lcndi cxtrinfeca

,

inquantum adus

dicit aliquid

cx partcdiuinas voluntatis, fcmpcr eft coniunda ab a;terno; fcd inquantum veBe denominac

&

connotatom tunc non femper eft coniun6^a;voIcndo autem fe, fcmper cft coniun
partc fui,

&

cx parte voliti. Itcm, yoIuntasDci, aut femper vnlt fuarobonifatem, tunc imrautabiliteri aut nunquam,& tunc cft otiofa, vel aliquando non,& aliquando

&

fic

,

& tunc mutatur.

Itcm

cundum qu6d magis eft fiuc tatio

bcra

agendi

amot

fit

,

vnumqoodque

in a£tu

,

fe-

pcrfc6tius ngit,

naturalis.vt calidita$;fiuc li-

ergo in gcncrc agentium per amorem , quant6 maior cft amor, tanto adus dilcdlionis intimior eft, & adualior, & magis continuus. Ciim auiem voluntas redta fertur in a(natum,fcriur in illud fccundum rationcm boni ,

vt

:

quam

j^,

Qu^ftio IV. quam habec

Cci diutna effentia habet rationem

,

etgo per inHnitum a^um amorit fertur diuina voluntas in ipfam j crgo immuta-

boni

infiniti

;

21

tencta ad obiedum per fe ; ci^m igitar kenitas diuina referatuc in ratione bonitatii fe referendo ad omnes creaturas.in ratione finis : ergo vo-

luntas diuina fe referendo refertur ad creaturas

biliterfetnper.

non finalis quia harr eft non formalis, quia illa refertur ad Ver-

in ratione aliqua caufx;

Ar Tic. Deum veUe

Sect.

II.

bonitas

II.

:

,

bum; ergoefficientis.Quanquam

k fe volendo /itsm.

igitur fapien-

bonitatem.

tia,& pocencia Deifincrcrum caufa, primaramen raciocaufalicacis eft, ad quod fpe^ac raiio

Clrca fecundum, qnod nmilitcr continet alia ah'a duo;qu6d fcilicet velit alia ^ fe, & quod

communicabilicacis fed hxc racio eft boni, inquancom bonum fed bonum inquancum bonura , non communicacur nifi volanrace ,cum

tdi»

:

«j»

vult ea volendo bonitatemfuam.

quandocunque aliqua potentia

obiedum

per

fc,

Dcptimo

fic,

fertur in aliqnod

fcrtur in illa quac habent ordi-

nem ad

ii

ecgo racio caufalicacis principaliterfpedacad voluncacem. Icem oftenfumcft, & adhuc oftendecur , qu6d

fic

eius paflio

;

non procedunc

cfFedlus

bona extrinfca fint bona parttcipantia ac pcr hoc habentia ordinem qucndamaccidentalcm ad bonum per fc; quia quan-

pcincipalitec racio libercatis; fed

tum

cognofcente rcm produccndam , non propterea res producitur , nifi imperct voluntas , ad opus potentia appl icctur, vt patet in artifice.

ciim igitur

:

,

de fc, efrentialitcr in illud ordinanrur , vc in fincm ergo voluntas Dci aliquo modo fcrtur eft

:

inilla

malaautcmnon

:

vult fieri,quianon par-

fcdmera

libercace

a

ergo

:

illi

,

ad quod fpedlac

hoc

crgo, &c. Itcm, potcntia executiua exiftente,

eft

volun-

;

& intelle-

Ck\i

&

ticipant rationem primi boni.

Vnde

Item, ficut fehabct fcientiaDciad fcibilia,ita voluntas ab bona fed non cft difFercnt ja entis, quam intelledlas diuinus non cognofcat : ergo iion cfl aliquadifTcrcntiaboni ,qua(h voluntas

ftrumentum; fcicntia, vcl intelledius quafi ordinans voluntas autcm vt mouens fed cfficicns moucns idem funt poteniia autem ctfi mouet motum exequendo ,mouetur tanienprim^ \

diuinanon velir. Item quando aliqua potentia fertur in rationem formalem obiefti , fcrttir etiam in omnia qux illam particfpanr vt vifusad omniacolorata fed omnia cxtrinfeca participant aliquo mo-

voluntate: ergo ei debetur principaliter ratio mouentis, ergo pociflima racio caufalicatis eft in

:

,

potentia executiua videtur efTequafi in-

;

;

&

:

voluntate.

;

S

CHOL

I

V M.

;

Gen.cap.

i.

Jq rationem boni cerMt

($"

,

;

(\m3.,Vidit

Deiu cunEla ^uxfe-

erant valde bona; ergo voluntas diuina

vulc ea. Iccm

,

voluntas diuina

efl in

plcna pof-

non ciTct Dcus. plene beatns ergo impofHbile eft quod bonitas diuinaalicui communicctur ,nifi hoc voluntas vclit fcd communicaiur omni ei , quod eft , vel exiftit : ergo voluntas vult omnia illa efTe. Qood autcm vclic ea volendo fe.patct oftenfum eft, qu6d bonum diuinum eft per fc primum volitum \ Deo.Tunc fic ptimum in qualibec genere, cft caufa eorum qu« funt poft vt patet z.

feflione Jiuin^ bonitatis.alioquin :

:

:

Ij^

:

:

,

Metaph.text.4. decaliditate in ignc

Jn vartM aheum Theolegi fintentiat circa hanc diffcnltatem

in cjho fcilicet confiflat potentia diuina,

,

velrerum extemarum

& farmaliter (!r

vltimam,

tjutt eft

etiam alt/ Scotiftt,(^ tjuidamex Thomifiuftquuntur, ipfamfcilicet

,

^uam

htc docetScoim

&

hoc oftenfum

eftefTe falfum

;

quia folum

infinitum vult per fe:ergo vult ea pcr

non nifi per bonum increatum ergo ca volendobonum increatnm. :

:

Icem,

vulc

habfc intclledus ad cognica alia ^fe;fic volunras adalia bona ^fe fed incelleficuc fe

;

dus cognofcendo diuinum verum , cognofcic omnia ergo voluncas volendo diuinum bonum, :

vulcaliabona.

luntatem. Ita citattir DtEior in

verfkulo: Et niter

II.

Sect.

III.

Dei voluntas eft caufa rerum,nec ab alio extrinfeco mouetur ad caufandum.

r«0).

Clrca tercium

r*-

.


3

7. ^uitft.

vn,

telligi

Deum operari

,

vhi non e^etfecundum fuhftan-

tiam , fi aliotjuin non effet irmnenfm , ait ; [ Si enim omnipotcntia eft voluntas , ad cuius velle fequi. tuc

rem

cfte

ftans ficuc

,

ciim voluntas pofHc x<\nh velledi,

propinquum

quod voluncas Dei eft caufa rerum , & nullum habec mociuum in caui^nAo quod eciam concinec duo qu6d fcilicec ,

,

;

&qu6d k nullo mouearnr ad caufandum. Ad primum fic, voluntas diuina.& bonicas fua ad fe efTentialiter referuntar » ficut po-

ficcaufa rerum,

,

videtur,

quod

C\

omni-

potens eftct, per impoffibile.iitaliquoloco dcnon vbiquc , poftct vellealiquid terminato, per eftein alto loco , cui non repugnarct efTe, confequens fuo vell^illud haberecefTcinilloloco,& pcr confcquens illud fierec ab Omnipotcn-

&

&

hoc , qu6d Omnipotens

efTet pi^aefcns

fecundiim effentiam. ] Nihil ita^ circa hane difficultatem eo loco Scotm dtterminauit; Tte^ealihi iudicauerim clariui hanc expreftiffefintentiam , ifuam ibi

in hac ipiaflione

;

alihi diftingmt poteritiam executi-

&

mam

•mnium

1

fecundum hoc. jittamen licet commu-

a Theologu in hunc fenfiim pertrahatur ,mihi vi-

te abfque

Artic.

(•«/•

nempe diuinam

tantuminfinuaffe. Volens enitn prohare,ifuid pojfet in-

aliud

«iM

,

potentiamproxirnam&^adatjuatamejfefolam Dei vo-

cas diuina vult alia ^ fe ; quia vult fuam boniratem. Item, aut voluntas diuina vult alia a fe, pcr

bonum

18.

.dijput.-j.

Scoti, arnpleElitur,^uam

detur nihil ihi conftariter afteruiffe ,fed fiib conditione

fe,

y»lmmtm dl

DoQorum

TheodorM Srnifingm traB. <

opiniones refert

^uafl.i.

caufalitad, cuipotentia proprie

attrihuenda ? Quin^ue

fit

ergo volun-

:

p.

debec accribuiprin-

cipaliccr ratio caufabilitatis

tas

1

Deo\liqua nccefniatc,

ipfum,fecundiim rationem illius ordinis; vt n habent ordinem eirentialem , fertur inilla nece(^ri6 ; (i accidentalem , fertur in illa per accidens

l6.

;

executiuam p*ah inteUeilu, dr voluntatt , tentiam vocat inftrumemum , inttieQumapptltat p*-

&

in voluntate veram drformatentiam dirigtnttm , lem conftituit rationtm caufalitatu. .An auttm hocfit inteiigtndumdt voluntatt alluali ,vtl promt tftfiih aUu, an veri dtipfa facuUatt voltndi ,fiudev*tuntate , prmt tft fuh aQu primo , diffutant aJifui;

•'^

^

Dererum

21

mhi videtHrex ilhJaco Scoti citdto, coniiitiujfe

volMntate allHaliAd caias tintjuit

rcm

clari deduci,eum

potentiam hanc in ip/i diht volendi, fen

eflc. Similiter

,

mma i

nuBo moMttur »d

opnmndHm.

Artic.

modum

Sect. IV.

II.

diuinam non producere res ex neceptAte naturA , ne^^ue ex neceptateiffius voluntatis.

:

caufancur ^ Tuo vclle, nec habcnt cationem finis

Clrca quartum, qu6d fcilicet non neceffitate

necmouetmr^pocen'tum quia pocencia inquanrum caiis,

diuina ; abdrahic abomni a6);ualiucc}tum quiaderacionefuaeftindeterminataad hoc, vel iliud^produ^ cchdum voluntas aucem decerminacc facic hoc,

natuts voluntas diuina res producat iam oftenfum eft hoc: fedadhucadidem ficarguo; Sicut forma in mence artificis eft principium rei excrJi, ( vt domus in anima domus ad cxtra ) fic forma naturalis in agence naturaii , eft princi-

^ non iilud

pium efFei5bus

rcrpedudiuinzaAionis cia

:

;

nec mouecuc a fcicncia diuinaiquia

fumpta edcontra-

ciorum, nec plus illius.qu^m iilius voluntas autem determinate c(l iftius , non illius : crgo «i fe, non ab alio aliquo mouetur. Aduertendum eft hic , qu6d Hcut potentia,& fcientia , funt tndeterminata refpedu vtciufque extremi conlradi(5tionis , pro quocunque nunc :

&

diuifim

do

eft

:

ita& voluntas,&velieDei,eodemmo-' quia idem cft voiuntas,&

indeterminata

potentia,

& fcientia

:

;

lcd res diuina, qua: realitec

cx parte fua eft indeterminata , accipitur fub ratione VQiuntatis,feu voientis rem eflc fecundumidam conndcrationem apprehcnditur a nobis vt decerminata:cum tamen potencia,& fcicntia fub iftis racionibus non apprehendantur,vc :

&

detcrminarx : immo vt re, & raiione omniiio iudecctminacx; cijm aurem voluntas, & vclle

quidem Ht idcm re quod fcicncia , rcaiiccr non ert bmnino indccerminaca fcd fub ratione vo:

nacuralis

ditatis in ferro

vnam, non

nem

iilius

domum

cit nifi

:

C H O L

I

V M.

Hoc idem dubium mouet DoQor in i dift.i.ijHtft. j §^t (x quzras. Et fimiliter refpondet , dicem , intitft:iplinitti effe tju^rere omnium rerum cttufas (fr de.

,

monftrationes re

nulidm<jue caufnm ajpgnari pofte, tjua-

,

voluntM diuina nMgit determinttttradvnum con-

voluntas ',ficut hui*u,qHttre caloreii calefalHuMS, nulU eft caufa , mfiejuia caior eft calor neque enim :

vUaaiia caufa prior poterit ajpgnari. Similittr docet itt

1. di/i.i.qHtift. 1. §.

Ad quartumdico.

uetur : hoc cftDci bonitas : crgo voluncasi fola bonitate mouetur.

Item,omne moucns

facit aliquam imprcfllohanc,re, vcl rationc ar£lat ergo H voluntas diuina mouctur a crca-

nem inmoto,acpcr

mobile turis .coar^aot eam, :

tie libertatis

:

&

fic diminucret dc ratiofcdopotict dicete, quodDcusper

omncm modum libcrtatis ab

eis

dependcrct

:

producic res; alioquin etgo l nullo diuina voluntas

tnuuctur. Dicitiir tamen

quod voluntas Dci opctacut fLCundum tationcm, & fciciuiam, non ,

fotmam domus,non.faagens pct natutam, non agic

contrahicur ad dioerfa

,

»4-

fed ex fe Sol

:

vnum vnde primus cfFedus

iion agic nifi

:

,

qui

iumcn , eft omnino vnus fic Deus , aoc non poffcc immediace multa producere; aut illaomnia effenc vnius racionis , & fpeciei quae omnia eft

:

:

func fuperius in

quadam

quaeftione

* impro- *

qu^ft.l.O.

15.&

fcqq.

baca. cfFe(3:us

nacurz ex incimis procedit

,

&

natura,quantum poteft, effcdum fibi zquat ,& ideo de filio Dei dicitur , ( etfi non eft ;

eftcamenVerbum Patris.proce) quo Patri eft squalis:ide6 fequeretur , quod aut nulla cteatura effet Dei imago aut qu6d omnis creatura effet Dei imago vel ad imaginem Dei ; & quod quaslibet cffct aeterna , aut falcem , qu6d omncs fimui effenc , aut qu6d Deus eas non potuit facecc fi-

modo

naturali

;

,

mui. Ircm , omnis caufa naturalicer producens,ceai6. lirelatione refertur ad produ^lum; relatio au- CMufa remlit tem, C\ eft realis, dicit realem dcpendenciam fed reali reUtiene refertur impofllbile eft quod Deus realitec dependeac ^ ad effeHkm, ce produda. :

Item,quiIibeccfre(H:us habet ftabilitatem,&

durabiiitatem fecundum afpe(5lum

fua:

caufz na-

maxime ad ipfum , & fecundiam adlualitacem caufae ; vc lumen habcc ftabilitaccm So-

turaiis

,


& fcu(flus ab arbore igicur ciim nacura diuina a(5lualifllma & accerna, omnis effcdus ab ea procedens eflct aeternus & haberct necelE-

ie

:

,

fic

Item.Hnis mouet alia ; ergo vliimus finis fimpIicitcr,mouct omnia nmpliciier,& ^nullomo-

fic

,

iarizaca

traditloriorum, ejuam adalterHm.tjHarncjHod volutas cft

caii-

;

dens

S

,

agcns per artcm

:

quod H quzris,quare hoc fadlum, & non oppolitum ? Refpondeo, quia Deus hoc voluit,& non oppoHtum ; cum tamcn codem velle omnino , jeaiiter velit hoc , & oppontam & iftud cft multum notandum. :

vc calidita$ ignis

;

cfFe(5bus Patris,

eft,

,

ficut igitur

vnum quia nacura in vno eft vna igitut fi Deus neccfCtate naturs agit , auc omnia func vnum, autfaltem vnius fpeciei. Fortc diceretur , quod Sol agat per naturam, & tamen agit omnia generabilia. Non yaletj quia illa vatictas in eflFfdu ,non eft nifi ex variccace maceriae vc dum eodem radio Solis indurata.applicaca & qua^concrada ,& parcicunifi

\n voluntate Dei.

Hinc

:

agit, nccagere poteft extra ratio-

afnmiiat

,

-uectffi'

vt agens per

;

terminata; qux determinatio non cft realiter in ea , fed realitcr in creatura , fecundum rationcm

feu velie apprehenditur a nobis

agit

tatenaturtt.

:

Icem,

,

xy. Deus no»

:

vt de-

luncacis

II.

fccundum

,

Votittttatem

creatura.

fecundiini cacionem fcicntix

XI,

fed ditigentera

velle fequituc

:

•t«

,

uoftrum intelligendi.

De recundo (ic non mouecot \ cteaturis,quia

lO. yttuniM ii-

mouentem

habet infragmento vltim* qn*-

flionu,adfin«m huim operii ytmm. ^.Vide eumin^. dift.i^.t]U£ft.i.num.^ i.$. Ad iilud :vbiait volunttt-

tem effe principiuju

principio.

,

,

tatem effcndi

:

,

quod

cft

contra Auicennam

,

qui

quod creacura de fe cft poflibilis non effe. Quod non neccflicate voluntatis agat oftenfum eft ^ , & etiam patct. Non cnim ncceflitate dicic,

coa(^ionis

Tunc

fic

tibilibus

,

qiiae

in

Deum

non

cadcre

poteft.

Vidcmus appetitum moueri abappe, fecundum quod in eis inoenitur ratio ;

appetibilisi

dum qu6d

Hoc

videmiis in brutis

iniaginationc

,

,

quia fecun-

feu aeftimaiioncper-

pcndunt rationcm appctibilis, maiori impulfu moucntur. In appecitu ctiam rationali dicimus, quod quiauullum bunum tcrminatum habet rationem

quxft.i.n. 19.

&

in

hac

quzft.o. 10.

Quxdio tionem totalem appetibilis ( quia etH fort^aliquod lerminatum nihtl habet raali, non tamcti habet racionem omnis boni ) non neceiTario mouetar-, aiiter tamen eftde voluntateOei. Vnde dicimus, qu6d voluntas necefTarid appctit beatimdinem iicuc 6ncm. VndeAuguft. i^.deTrinit. CMp. j. dicit Omnes beati ejfe volunt , xiqut vnum :

ttrdentijfime nppetunt

& propterhoc cdtera ^Hdcun-

,

que appetunt.

Deo non

in

,

omnino

impadlbilis

poicll eiTc

& omnipotens

,

cum Ht

,

necnecef-

;

demnatus rifienfl

Domino Deum

a

quidicit

;

quod non poceft

;

immediate facit

nectjfe

;

per agentia crcata

facere

,

^uid^uid

De iis enim quz

errorejl.

,

facere,

£t hic eft atticuius conStcphano Epifcopo Pa-

nmplicicer.

tiiCi finis

rum imfrtfponum.

,

vtOt ntu 1*1.

cefllitas

quod

inclinat

Citue immutahilitMtisyqax vittutem agentem Cim-

t*nt,v*tufl»-

H

Circa primum , oftendo in generali prim6, if. qu6d nec immutabilitas voluntatis , nec cerci- Diuimm fiiltudo diuinc pracuiHonis , tollat aliquain contin- II» fjf immmfbiU gentiam \ rcbus. Et atguo (ic Voluntas Dei

contra propriam inclinationem per violentiam

piiciter in a£fcum ligat

AUgi/lri fin-

vtipramonui in huim operuxenfiira.

ponit in agente dcpendentiam} ncc neceiTuate , qua: agens naturale,& voluntarium

,

ce rel="nofollow">iiHonu

ticulos in fiit*

iU^tefltjuaifio,

eft rerum , vt oftenfum eft *. Ollenfum eft tuiM ftHiimautem , qu6d omnis neceflicas producenHi rem gtmtim $» rtextr^, ponic dependenciam in producence ergo hu. quanc6 maior eft depcndentia tant6 maior ne- '^quxfl.l.D.

,

hos MT'

i?

Scd quxrantur,iii^uit, in quzftione, quam de fciencia Dei rcfpcdlu futurorumcontingeniium difputaui. Hac autem

deprimoprincipio,cap.4.eonel.j.

:

£x ptzdidlispatet, quud ad extra nihil agat Deus de neceflitate nec neceflitate»4r«r<e quc

VUU

V.

I

facit

concordant Philofophi

,

,

&

Auicenna cum Catholicis , qu6d non neceiTat io illa

S E C T.

II.

C.

I

V.

^ualiter Jimul cum immutnbilitate volun-

& infallibilitate frdfcientid di-

tatii,

uindypopt

:

,

:

vbi ergo per infinitam rationem tolli-

ejfe in rebus creatis

contingentia.

J4.

omnis dependenria , per infinitam rationem toilicuromnis necefllcas ; fed fccundum qu6di producentc toilitur necefliias , fecundirm hoc ponitur libertas ergo Deus producit omnes rcs tur

:

exteriores perinfinitam rationem libcrtatis,qui

maior excogitari non poceft fed maior

eft liber-

:

tas in agente

quod

,

poteft producere

,

&

non

&

producere aequalicer pro omni nunc diuiiim , ant^, p6ft,& in omni nunc, qu^m C\ ad aliquod iftorum eiTet deierminatum : ergo ifte modus

&

produAionis poniturinDeo; nonergoiollitur contingentia in rebus ex partediuinq voluntatis. Item, antequam egovelim aliquod futurum

producat.

ART

caufa

facere

,

eius produdlio dcpendet i

30.

mea volunta-

te igicur cum iit maior libertas voluntatis diuinz, fequitur quod quidquid \ voluncate fua procedit, ( & hoc eft omnis eftedus creaius ) potcft Deus veile vna voluncate eflTe vel non cflcdiui:

,

quintum

Clrca

;

quah'ter contingentta

nraui ftare poillt

X%.

cum zternitate,

& immu-

adus voluntatis diuinx , & cum

tabilitate

rerum certi-

tudine praruifionis eius. e(l

tatis,n aecerno a(5lu,& immutabili,vulf

,

TrtM iuhi*

fu*

foltnt

in illo nunc,8c in ilio

tttMrrtt* tir€M rtrum (*•

modo

tiniintitm.

antequam

non antc,nec poft ? vel quo, non efTc in illomynr,

poteft velle ipfuin Cit i

vel

quomodo velle ipfum ante,vel

nouo

poft eiTc abfque

velle

,

vel abfque aeterni

velle mutaiione.

Secundo potcft nolie

dubium , quomodo Ci vnico velie rem eire, & velle efte diuiiim pro

eft

quolibet nunc tenti ad efte

quam

,

quareplus ex illovelieindifFead non efTe , plusprocedit res vt

:

&

non Hc? Circaeciam przuinonem eft dubium , qn6d cum Deus Cit ars,& exemplar omnium, quz poffunt fieri fub quocunque momento temporis, ac

Cit,

vt

per hoc etiam fciat caufarum contingentium or-

oinem

,

&

detcrminatum exitum

,

quoad omne

faturum quomodo poteft poni remalitereuenireii.ie fux praeuifionis deceptione. ;

S

CH O L

V M.

1

ad conciliationem

liberi arbitrif

,

,

^itafptElant

eertitudine pra-

decretorum Dei,

^aft. vnica , concordoSlrina. Plttra tamen mouet

i.dift.

ddttiitevalde vtrohitjue

htc duhia

cum

& immutabiiitate

De hiittiam agit in

tia

,

)

9.

multdtpu explicat

,

ijua

fiue voluntas

^ ergo

,

Deo

,

eft

idem quod poten-

& eiufdem ambicus & afpe,

vna potentia volitiua non mu- * Vidc DUin. tata, poteft velie , & vult deomni re, antequam IS. fit ipfam effc diuifim pro omni nunc hoc idem voluncas diuina porcft velie,& vulc,vno,& a;cerno , & immutabili adbu volendi vt fit vclle Dei hocefre,&nolleilludefre; velicqu6d fit in tali nunc,nolle qu6d fit in illo, fed in alio. Sicut vnus :

ficut

,

;

;

zCtas fimpiicicer aecernus voluntatis diuinz eft

idem quod diuina velle

,

& nolle

,

eflentia, vel

qns idem

diuinum

funt in

Deo

,

cfTe: fed

funt no-

mina dicentia refpeflum eiufdem diuini vcUetd diuerfos efrcdus ita qu6d illerefpe6lus,& rela;

:

fed fecundumratio-

nem,& conceptum noftrum

in Deo;ficut creatoc

tio ,eft realiter in creatura

& Deus dicunt rei cternz nouas relationes, quae fecundum rationcm funt in Deo , fed fecundum rem in crcatura. Acpcr hoc patet , qu6d vno modo eft verum , Deus vult , & non vult fimol rem,inquantum fcilicet ille adtus eft idem quod Deus nihil connotans. Aliomodo non funt idem, nec fimul,im6 fuccelliue,vt dicunt connotarum extri; itaqu6d fuccefEo fecundiim rem eft in connotatis, fed fecundum rationem,& noftrum cocepturo in Deo. ,

Item arguo de certitudine fcientix;certum eft

IDoilipmi traRat bic Scotus omnia fcientia diuina,

fed adtus volendi in

€tai

primo dubium exparte volunquidquid vuit? quoniam fi verum eil , quod ab aEterno voluit Petram in tali nunceffe , & non antc nec p6ft ? vel quomodo poceft velle ipfum non effe

Circaquod

flm, ante, vei p6ft,vel in quolibet mtnrtemporis:

adperfeElam hu-

qu6d fcientia, & volantas in Deo, & funt idem, &fecommenfurant; quidquid enim fcit fefa£lururo,vult fe fadlurum

quid vult

,

& e contrario:& quid&h

fe poffe facere, fcit fe pofTe facere,

contrario.

Cum igirur

(

immutabilicas voluntatis

vt oftendi .

)

identiras,&

& adus volendi quo-

im difficultatu , omnium grauiJfima,enodAtionem plu-

modo eft in Deo refpedo

rimum

ducendi in aliquo mmcdeterminaro,non tollat contingentiam . imm6 ftat cum vtraque parie cootudidioais,pcoomm«M»cdiuifim; ergode-

tfr

conducunt. Atcjue hacfunt iHa

declarari oporttre dixerat

difpcilia

,

,


vt pltne filueremur

quadamdubiat^ua PUttitdthacrtiutrMil,

,

aHcuius effeftus pro-

terminat io.

V

De rerum principio.

24

, vcl certitudo fcientiae non toUit ab aliquo efFcau quin vtraqucpars conttadidionis, ifta rapro omni nnnc diuifim, pomt eucnitc :

terminatio

&

muUum noianda.

tio eft

cft in

Item.cxpartc voluntati$,& fcicntia?,& rerum

j»

In creaturis cfrcncialitct ordinatis afpcdlus caufx fuperioris , vt fupcrior cft , non deftruit fic;

afpcdum cauf* ferior ini

,

fe cft

,

fecundum qudd in-

manifcfta,imm6 confor-

caufa fuperior infcriori coopcratur. cft autem , fccundum omnes Philofo-

Ccrtum phos

inferioris

H«c dc

cft.

modo

,

& fenfus hoc qu6d caufatum particularium qusdam

vt patct 1. Phyfisor. text. 48.

oftendit

,

funt neccflario producentes fuos cfFcdlus , quaedam contingentcr ci^m igicur Deus fic caufa fuvolens ; ergo perior, vt pra:fcicns,cognGfcens, :

&

nunquam

qui non contrahit voluntatcm Dci, ciim fit idcra quod ipfa; ac pcr hoc tanti ambitus,& tanti afpedus, ficut ipfa potentia: cuius contrarium

ratione fuz cognicionis

,

& voluniacis

contingenciam , immo firniac , & ftabilit eius fcicntia contingeniiam in omni cfFeau contingente & fcquitut oppofitum illius, quod arguunt Dcus fcit ccititudinaliter omne futurum ; ergo futurum comingcns contingentereueniet, & nonde neccilitaterficut fequicur,Sol coopcratut in gencracionc hominis; ergo fic gcnerabitur homo , ficut ab hominc gc-

tollit tScGtux alicui

:

:

voluntatcnoftra,& fuo vellevnico,dico,

, vult rcm cfTe & non efTe diuifim ,pro omni nunc ; ita qu6d vcllc , & noilc idcm funt in

tali velle

Deo

:

,

fed dicunt diucrfos rcfpcAus ad creaturas,

vt in praEcedcntiqua:ftione*dcclaratum cft/

Deus libcrtate fua vult hoc fieri , & non fieri ; & dubium. vuithoc,quam oppofitum: fed illud plus vellc, non dicit aliquid teale additum fupcr fim- loco pcozi> plcx , & vnicum Dei velle quare,ficut dixi,per me cicato. vnicum vellc indiflcrcmcr , poteft vclle, & noUc hocefFc diuifim fic per idcm veilc non mutatum,poceft hoc plus vellc cffe^quam non circ,vcl plus cfFe nunc.quatn ancc.vcl p6ft. Vnde non cft imaginandum.quodillud quod Aico,pltu vellehoc

plus

:

;

efe,qHam no ejfeidicat aliquid CaficTfimpticiter velle. Circa difiiculcaccm ex partc inccliedtus , fiue diuinae cognitionis,& cercicudinis, eft

quod

abfolura

& per Tc;

,

quod fcmpcr Dcus Ciluctur,vel damnetur aliquis ergo

noftra depcndcant fcitvttura

alibertate

;

fequitur

:

poteft fialaari,vcl damnati dependcntcralibertale fua.

Quia

ficut diuinus incuitus videt

vcram-

quc parcem concradidionis fimul,non quidcm fimul efle , fed firaul fore pofle , non coniundbim, fcd diuifim:fic

& voluntas diuina vnico veile im-

routabili fcttur fupcr vttuque

cxtremum contra-

didlionis, vult volens ipfa fimul,non quidc fimui efle,fed fimul vult forc pofle,non

coniundiim,fed

diuifim.Et ficut diuinus intuitus vidct caufarum

Phyfic.text. com. 69.

tum ex

contrariis

Lunam

,

&

;

fi

quia

,

eft

tcrra cft intcr

quod

Solcm

&

tunc Luna eclipratur. NccefEcaccm fecundiim quid poteft habcrc , vcl lationc tempovcl racionc circunftantiic ratione temporis, quia currens quando currit , neccfTari^ currit; quiafccundum Ariftotclcm circa finem i.PerihermeniM , cap.vltimo: Omne tjuodeft, quandoefl, ris,

:

necejfeefieffe.

Vndein

talibus, taliscft ncceffitas,

neccx parte ipfius rci ncc ex parte alicuius virtutis, oppoficum poffitcflc,necinteIligi;quia vt

,

quod illud quod fuit, quando , ita quod in nullo iftarum cft potcntia ad oppoficum pro eodem nunc vel temporc. Taleautein neccirarium non habctncceffitatcm abfolutam , fed fccundum quid , quia crat potentia in tempore prarcedenti , vci potcn-

, nec cetticudo cognicionis oppofitorum,(quiavtfuntinipfo non opponuntur ) tollic contingcntiam in cfFedlibus contin-

maxime adus liberi arbitrij. Secund6,hoc cft videndum in fpcciali.defccn^ fupca n. dendo ad difficuhatcs ta(5bas*.Circa primam difficultatctti voluntatis, fi 2tcrno a6lu, & immutatLt^onditur bili vult.quidquid vulr^Oftendi hoc quacum pomdprimum tui in pra:cedenti quaeftione'*^; quod ficuc diuidubium eirea num eire vnum , xternum , fimplicifHmum , imnerum contingtntiam. mutabiie ,claudit omncm rationem cuiuflibct * qu^fts"' cntis faai,& faciendi per iliudj vndc Angcli,vei **• Beati contemplantes iliud , fciunt quidquid nos pcr omnia verba poflumus diccre modo altiori, &nobilioti in infinitum; & ficut diuinum Vcrbum,Deifilius,Verbum,inquam,?tcrnum,vnum, gecibus:qualcs funt

33-

fimpliciter immutabile,claudit

omnem rationera

nulla fe cxtendit porentia. Similitcr dico

,

fuit, ncccflc eft fuifTe

,

lia currcntis,vei cxtrinfcca

caufa,quapoterat ira-

nunc autcm in iWotuncnon poteft non cffe pro ccmpore , quo cft, quamuis pcr accidens; id cft quando eft, ncccirari6 eft. pcdifi

:

,

Eft etiam aliqoando neceffitas inreratione circumftantiae ; ficut fi cgo video te currcre , ne-

non

ceffari^ curris ; quia

poteft cfle,qu6d ego vi-

dearo te currerc,

& tu non curras & tamcn cur-

dc fe , cum contingcns ;

i voiuntate tua

fus

&

velie

non

:

fit

potuit

non

fimpiicitcr cft

,

cflc

,

quia potuifti

cuirere.

C HO L

S

I

V M.

1)ijiin£Honem hanc necejfttatu in

fccundum quid

& fimplicitei ytanquam omnino necejfariam ad con-

cuiuflibet vcrbi.cuiuflibct conccpius.quii crcatura poteft dici , vel accipi pcr totam fucceffio-

cordandam rerum contingentiam cum

nem tcmporum

diuinafiientia

nitum

&

,

etiamfi

mundus

durarct in infi-

voluntas noftra , anccquam a6lu volendi induatur ,cft in potcntiaad volendum, ;

ficut

vel nolcndu indifferenter

dcomni

volito vtram-

quc parccm conrradi(^ionis dinifim pro omni mne: fic Deus vno actcrno fimplici i£tu volendi.

/» ef~

ftau.

compofi-

concingenter agerc,& cftcdus contingenter euenire,vel necefrari6,fecuudum ordinem caufarura. tabilicas voluntacis

%

i.

ncccflceft animal corrumpi

tunc contradidtoria fimul eflent vcta;fuper quod

quod ncc immu-

etjfitae

qua: ipfum neccfTario pioducunt:fitut ponit l'hi-

contingentiam,& cfFedlus ex eis contingenter futuros i fic diuinum vellc vult caufas creatas

Sic igitur in generali patet ,

duhium.

Dufltx nt~ acci-

fecundum quid.Neccflitatcm abfolutam habet effcdlus, quando depcndct i calibus caufis, lofophus cxcmplum

tUUter.

&damnatio noftraparcim

quaedam per

&

libert»t*

Rejptndetur

fcicndum ad tertium

in cfFcdibus dupiex neccfficas inueniiur;

quzdam dens,

j.^mf2|y5

qazft.3.11.

&

Sslm&f'»- iierantenatus eftgenerari. Vndcpraefcicntiainiernnttiont- crcata , i& voluntas immutabilis , faluant,& firfir»i nofir» niant contingcntiam in contingcntibus. Vnde -

*

Circa fccundam dubitationem,in quadicirur, 34quomodo fi vnico vcllc poteft noUc rem cfle , Ke^ondelur velle cfFc diuifim,&c. plana cft rcfponfio. Quod ad Jecundum

(juafi.vn.^.

,

infallihilitate

pramittit etiam Do£ior iu

1

Ad primum rcfpondco,qu6d

.

diji.

illa

3 9 pro-

pofitio,»^/^«« doclijftme explicat fitpra relatarn ylriJiotelte propofitionem

neceire eft

,

aliifijue

confcqucntiz

,

&

:

Omnc quod

cft,

qoando

nominibtu vocat hiu

confequcntis.

cft,

necejfitatei

Z)«W^,

§. Ad primum

3r-

Quxftio I primum argumentum

Hm tHffiiie

fecundat qu8;ftionis

tjuod hic fiiktUt

,

,

,

trs-

fiiUitt ejenectjftri^ d"

&

comingemi , srgutiJfimM adhihet regMUu logicMlet. Htc tdmen mdMt plurima , per tpu diffiatltatts ferme «mnes , ^m^ moHtntur a neotericis , poffmt f/icile dif~ filui

y

&4iliM,

futt

tjHomndammodiemtntmfMte^mt

, qu6d aliquando efTeAus contingens de fe , per accidens habet neceflitatero,& talis debet dici nmpliciter,& pcr fe, Omfuiiditm contingenter cuenircRegulaenim e(t,qu6d omixutttjfsrit, nc didlum ex coniingcnii necelTario , cft con^'"g^"s,& omne didlum cx temporali,& atterno, **'*«f/)>;* #/f fimplici efttemporale. Vndc creatio, quamuis exparte ttrtontinif' Dei dicat adlionem zternam,quiatamcn includit creaturam,qux eft temporalis;eft temporalis Hmpliciter. Similiter illuminatid domus dependet )l Solc luccnte , exiftcnte in diredka oppofitione ad illuminandum , tanquam ^ caufa neceftaria; quia (icexiftens necenari6,quantum eft de fe femper illuminat : depcndet eciam ab apertione feneftras , tanquam a caufa contingence ; quia poffum feneftram aperire,vel non aperircjac per hoc poflibile eft domum non illuminan,& Hc illuminatio domus fimpliciter eft contingens.Videmus etiam,qu6d dux arbores fimul florentaliquando;

£jc

qui

omnibus patec

e(t

&

&

&

/i

compofitatvt

hoc referatur ad

virtutes particulares arbo-

rum

, hic cfFcdlus fimul florcrc eft conringens; quia vircus vnius arboris , nullam cauralitacem habet fuper aliam atborem fi autem ifte cfFe<Sbus :

referatut ad vircutem fupcriorcm folum, quae

Ci-

ly^«/7«^
determiner adbum ambu-

coniundlum

landi, vr

aftui fcdendi;& fic cft falfa; quia fenfui cii,Ali^Mis h^et potentiam.vt fidend», vtldumfidtt,timhuUt. Sic in propofico

Dcus

quem damnandum, poflibileeftfaluari non tamen cft poflibilc in fenfu

pracuidic

in fenfu diuifo

compofito

finttntut.

3 ^>

.

;

,

nec tamen per hoc fcquitur , quod pracuifio fit caufa.Vt in fimili.fi ego video te cur* rentcm, non poteft poni,qu6d ftante zOia videndi

,

tu

non

:

curras

;

& tamcn vifio in ea

nulla eft

caufa,qu6d cu curras,vel quin poflisjvel antc potuiflcs

curfum dimitierc. Sic

funt ver« fahtari,

,

Prtdefiinatitt poteft

igicur

omncs

iftx

danmarijir prttfcitm

& fimiles.

Sic rcfpondetur ftoribus

,

& benc

communiter ab omnibus Dofcd necdum quicfcit animus

aIiquorum;quia dicunc,qu6d

ancecedens in

fi

ali-

qua condicionali habet neceflitatem abfolutam,

& confcqucns

fed pra:fciencia

;

fimpIi'citer;ergo

nire

eft

Dei

cft ncccfFaria

& pracfcitum,vel pratuifumcue-

neceflarium fimplicicet.

Adquodrcf[>ondecur,qu6d pracfcicnciaDci,& Prtffit i» cr voIuncasdupIiciccrpofFuncconfidcrari.Vnomo- vtlnniM di~ dofecundum fc, vt funt diuina cfFcntia abfquc Mtn» dufliti' ttr tenfiitrcfpeAu ad connotatum extti ifto modo harMtUMr, bent ncceflitatem fimpUciterjficut diftum cft effc neccllarium fimplicitcr vel vr habcnt rcfpeftum ad praeuifum, vcl ad volicum, quod connotant;cum dicicur, DempreuiditiUudfnturumin tali :

&

:

nunc,vel

vuU ilUtdeJfi intali nunc

;

& ifto modo acDci &

cipicur in propofico praEuifio,& voluncas ifto

modo

vt oftcnfum edfitpra

(

)

;

cum implicet

mul mouet humorem in vtraque arbore , ac per hoc fimul facit florcre , fic ifte cfFedus eft per fc,

aetcrnum,& tcmporalc,& concingcns,& necefFarium , totum eft contingens idco ancecedcns vt

& habet neceflitacem.

accipicut in confequencia

Similiter dico,qu6d

37*

cum Deus videat res fieri,

&produci,ficut funt in ordinc fuarum caufarum pacticularium,^ quibus per fe,& abfolutc habcnt

contingcntiam in euentu,vcl neceflicatem:fic dico,qu6d omnis efTet^luSjqui dcpcndct a volunta^ te noftra, aliquando concingentiam habet, vt antequam fit pofZic non euenire poteft poni

&

:

quod Socraces

abfolutc cras

:

nec cx

autem

cras lcget

tali peflibili

& & non legec ,

fequicur inconueniens.

cfFedus referatur ad Dei prsfcientiam, habet necefIitatem,non abfolutam, fed neSi

ille

cefEtatera per accidens,

fequentix,

& refpcftiuam,feu con-

& refpcAu illius non poteft poni op-

pofitum.

Vnde quando dicitHr,qu6d praruifum & prarDeo fore poteft non elFe in illo nwte:Ai-

3 '•

fcitum a

de pocentia,diccndo, qu6d pondtwm fimplicem przcis^ , abfolute , abfqne comparatione ad zdtvm diuinac vifionis ; tunc verum eft fimpliciter, qu6d poteft poni non euenire,& poteft po-

ftinguendum

eft

tentia poteft coraparari, vci ad

&

&

ni

non efre.VeI

poteft coraparari ad

vnum adlum,

&

ordine ad alium; vt ad adum diuinz vifionis,& tunc non poteft poni non euenire. Sicut fi videam te currere, non poteft poni qu6d non cucras, dum video te currentem , in fe tamen fuitpoflSbile quod curfus non effet ; quia potuifti vclle non currere iftum modum tra-

in comparatione

:

dit Ariftoteles libro

quod le,

ifta

&

EUnchorum y

C4tp, }.

vbi dicit,

propofitio, Sedentem amhtdare efi poffibi-

eftmulciplex, quia poteft efte diuifa;vt

hiU determinet ly omhMLire fecundum lute

,

vt feparatum

fenfu diuifo

eft

fe

fi

pojft-

& abio&

fic in ab zStu fedendi , vera fub hoc fcnfu,^«i tferefidet,

eft

btihet potentiam,vt MlttjttAndo «»i^«/rf;vel,poceft eflc

Scoci oper.

Tom.III.

$9-

;

:

non habet

ncccflita-

tem abfolutam. Scd nec adhuc quiefcunt, dicentes,qu6d ficut impoflibile eft tc non currere, dum vidco te currere;fic impoflibilc cfFet,nunquam tcnon cutrere.fi

40.

fcmpcr videre tc currere: igicur cum femper videat, & fcmper adlus vifionis Dci ftct re-

Deus

fpe6ku illius vifi,impofGbile

eft

vnqua alitcr

fieri.

Videtur etiam, qu6d prxdida folurio includat illam fimplicem contradi<5tionem,quam implicat di(Sbura Auicennae dicetis, qu6d crcatura dc fc eft in potcntia ad cfFc,

& uon efle, & cum a Dco eft,

necefFeefFe:ita dicitur in propofito,qu6d iftc po-

&

&

cum refcrcur ad damnari de fe , , vifionem diuinam.habct quandam neceflicacem. Quibus ctiam rcfpondetur,qu6d verum eft,vt cfFcdus ad vifionem comparancur inde tamen, teft faluari

4».

:

vt

didum

eft

,

non fcquicur quod

cfFcftus in fe

habeat neceflitatem. Et fi his non acquiefcant, Nufn. dico fic refumcndo quandam rationcm fupcrius '7. fadam, in qua dicitur, qu6d fciencia,& voiuntas

Dei eodcm modo dcbcnt confidcrari eft

,

& eiufdem

ambitus

,

&

,

& vcrum

indcterminationis

Quod enim fcit cfFc futurum , vult cllc futurum , & quod non vulc voluntate non przfcit cfFc futurum ; quia contra talem voluntatem impoflibile eft aliquid fieri ; ergo eiufdem ambifunt.

tus funt.

Tunc fic

:

ficut vclle

nam non contrahit

,

diuinum potentiam

diui-

fed cft eiufdeiv limicationis

& ambitus

; fic fcire diuinum potentiam cognitiuam non contrahit. Vndo ficut oftenfum fuit fitpra , qu6d ficut voluntas Dei eft ad vtramque

partem contradidlionis fic & velle diuifim;quia vnico velle clauditur omne noftrum vcllc , 8c nolle, f nt vndc velle , plosin inflnitam idem C ;

:

&

1«, Sc

De

26 idem

aftus in

reriim principio.

fcd differunt pct compara-

Dco ;

& nolitum:cuius contrarium efl in voluntate noftra, & fuo vcUe. Sic per eun-

verba,vel

omnes conceptus quos fucccfllue totum

poteft aliquis intdled:us, vel coceptus per

dem modum omnino eft intcUigcndum

tempus,e[iamfi infinitedurarecconcipere dc aliqua,vel de omnibus rebus affirmatiue, vel nega-

UdtaySc

fcientia, vel praefcientiaDei

-,

in intel-

quod ficuc

intelledus noftcrtd aftum intelligendi eft in po-

tiue

fic

;

etiam omnes aftus volendi,quos poteft

elicere vna creata voluntas de aliqua, vel de

om-

non cflc diuium:

nibus rebus affirmatiuc,vel negatiuc,vt volo hoc,

etiam rault6 foxtius intelledus diuinus vnus vnico aetcrno adu fimplici cogno, non fccndi , vel vidcndi , videt rcm pofte efle , clFe diuifim ; nec mutatur fuus effeaus , vt cft in

volonon.vcl nolo,voIo anie,voIo p6ft, vel quocunque modo adbus volendi mutarenrur in nobis fucceffiue, de vna , vel de omnibus rebus per totam durationem temporis, etiamfi tempus in in-

tentia,vt intelligat illud eflc.vel fic

&

cxiftens

fe aftus

&

quidam, idem quod

ipfc,

cum mod6 fcit

& cras fcict te non eflc, vcl cum ptius fciuit te non cfle & modo fcit te cfle. Et ucut vclte efle;

,

quo hodie vult ccrtitudinaliter in tali nuncctcite animam Antichtifti,non mutaretur fi facit & vult cras , qu6d in illo nunc non creareturanima Antichriili, iuxtamodum expofitum in prttcedenti efu^Bionei quia per eundcm atStum in Dei

le

,

,

q.}.auni.i9

nium

tioncm ad volitum

finitum duraret;orancs

illas difFerentias

volendi

adus diuinus volcndi fimplex , non diuifibiIis,propter fuam infinitatem, exccdentcm in vno adlu fimplici, omnes a6kus meos volcndi: ficut fuum efle excedit omne efle in omni differentia:& velle & noUe Dei deeadem re.vcl velle claudit vnus

antc.vel p6ft fieri,funt fimul,fimultate,quam habet »«»c ffternitatis,quae fimul habet latitudi-

fieri

Vide Scot.io fe poteft velle Sc noUe. Sic prxfcientia, qui hoi.d. 39. qu. die , abaererno fcit certitudinaliter talem efFe-

nem cum indiuifibilitate non fimul fimultate nunc temporis,fed fimultate nunc sctcrnitatis, in-

Vnica.

quantum

&

§. Si-

milit *fi r»-

Stam euenire in taIi»«m,non mutatur, necdecipitur, fi in illo non eueniat fic enim fit Deus, de

rcm cuenirc , nefcicns non euenire in eodem abfque

euenire, vel fciens

per adbualitatem exiftentix cuiuflibet rei,& fuper illam,quam habebit in futuro;iIlam autem adtua-

nunc , cras poteft verum de illo eodem.quod Deus in illo nunc

Iiid certitudinalicer fieri

cflc

in tali

non vult illudinillonunc fieri: quare poteft fieride volentcnolens , abfque mu-

certitudinaliter

litatcm futuram tialitcr intuetur

quia cum Deus non poflit facerc, quod dura video te currere, curfus tuus non fit fic non po:

qu6d dura videt aftualitatcm cxifuturx , illa in illo futuro non fir,

tcft facere

,

ftentix rei

quod

eft

contra prxdidta.

quo hodie verum eft dicere,Deus hodie fcit talem rem in tali nunc certi-

in proprio gcnere

tudinaliter euenire,& cras poteft eflc verum.abf^

e(Fe,

& mutatione,Deus fcit certi-

non non

que Dei dcceptione

eandem rcm,in illocodem nunc certicudinalicer non euenire , quia fit de fcientc non fcicnsjvcl fciens non,abfquc fcicntix immutudinaliter iliam

tatione:vnde certitudinaliter euenire, dinaliter

& ccrtitu-

non euenire,cadunt fubeodem z&a

vi-

Vide Scoc.in fionis Dei;ficut rem futuram efle,& futuram non 1. d.i.q.i. 5. efle , fub eodem a£bu voluntatis diuina: : ficut

fuum

rem , & noUe ,

vel velle non eflc

,

idem

&

futurum efle, nefcire.vel futurum non eile,funt idem in Deo,fcd dif-

ficut viderc, vel fcirc fcire

velle

fic

feftus libera,fi

&nolIe,

habet diuinus

fcit

rem efFe

& cognofcit

,

cum fecundum dida res

,

fit

Dei

velle ,

qukm

vc

nuUa determinatio eft incer velle, non ; nullam certicudincm

intellc(ilus

de euentu

rei in

pro-

Et

eft

dicendum,vt prxdifta pateant,qu6d

ut diuinum vellc

Cic-

omnes ,

rerum

difFcrentias

vel

omnes

,

qux

funt

adbus noftrx voluntatis

&

per totum temporis decurfum ide6 ficut cgo per vnum aftum voIendi.pofFum vellc,qu6d hoc magis fiat,qukm illud,vcl antequam illiid,& ma:

aftualitatcm exiftentix rcrum futurarum,& ipfas in ptopria natura cxiftentes cognofcere : cogno-

magis velle , vel minus velle , vel nolle plus qu6d hoc fit, qu
i

non eflc fimul cognofcendo efenim diuino afpedui ofFeruntur eiTcSc

etiam earum finiul

ivyi efCc cuiuflibet rei in ratione cogniti ejfe

,

&

qu6d

fi

non eflc

ejfe ,

verbaliter fumpta.

Nec

& non efle adualiter ex

,

etiam

fcquitur,

virtute cu-

nunc Deo ofFerunfimul ofFeruntur , quod propter hOc efle

iuflibet rei in ratione cogniti

tur

,

&

aftualiter ellentiae rei futurae in proprio genere nunc fit : vel qu6d fimul in proprio generc aftu

non fit.Patetetiam,qn6d ficutdiuinum efTe fimplex , conrinct omnes difFerentias entium fadorura,& fadlibilium,& vnum Dci Verbum,om-

fit,&

4^«

&

ex fua identitate , vnicura , fimplex.continet oranc noftrura vellc,& nolIe,& oranes i£kas volendi,qui in noftra volunrate pof funt efle fucceffiuc ; fic etiam continet in fua fim,

gis

fe

x.

a quibus res habent

futura:cognofcit, dico,parTicularia futura,etiam in fua adualitate,quam habebunt in tempore fucuro : quia non eft idem cognofcere

fcit

4 f* Dubium

prio genere,

creatx adtu

&

,

Deus fcit

fiue velle

plicitate

przfcntia,

,

fi

;

Ex his plane patet, quod Deus pet fuam eflcntiam,vt habet rationem idealem cognofcit om,

quia

magis dctcrminatum, vt

ferunt per connotata.

nia,tam vniuerfalia,quam particularia,przterita,

,

co qu6d

& fuum nolle

,

& non c(Fe fit

,

cum voluntasDeiomnino fit illimitata, nec contradta, & omnino refpedku cuinflibet ef-

&

velle cfTe

$. Adi.ar. funt realiter inDeo, fed differunt per connotata, gumtntum.

4J'

ficut te

Eft etiam dubitatio

Sic dico,qu6d illud,de

fic prxfenvideo currere,dum cur-

in ratione cogniti,

, ,

i.

ris;

tarione.

&

44«

certitudinaliter,& immobiliter fcratur fimul fu- DubiKm

nolcns non faccrc,abfqHC fui mutatione.Et fic illud , de quo eft vcrum diccre, quod Dcus vult il-

tielpendtt.

Dei

vifio

fciente ccrtitudinaliter

deceptionc. Sicut devolcntecercitudinaliter in tali nune aliquid facere fic , fit volens facere , vel

4*.

cocxiftit»««f temporis prxfentis.

Eftautem dubitatio, quia quamuis

;

th.

qu6d hxc

res fiat,

quam qu6d non

fiat

,

vel c

contrario ; diuinum Dei velle continec omnia

il-

la

Ex quo

patet folutio illius dubij,quare ab vni-

co Dci vclle indifFcrcnter

fe

habente ad

effe

,

&

non cfle nunc , qu6d rcs magis fit , quam qu6d non fic, vel c concrario. Ad primam autem dubitationem hic motam, dico , qu6d alitcr fertur intuitus diuinus fuper a(5tualicatem exiftentix ter

;

aliter vifus

futurorum prxfenciali- ^^i^dubium.

fuper curfum

dum

video te adlu

currere

;

non enim quia vidco aftualitatem

fus tuj

,

idco curfus

eft

cur-

adtu in proprio gencrc.

Vifio autem adualitatis, prio gcncre,

47. Re{ponJ*tur

quam

habet rcs inpro-

uon requirit fimpliciter ex ratione vifionis

Qu^ftio Vifionis,qu6d

namDeus

illa

resaftuctur in propriogcncrcj

videt nunca<Slualitatcs,quashabebunc

quando erunt in adlu in proprio gcnere. Et tamen illz adlaalitates non funt nunc in proprio generc fed qu6d creatura aliqua non poQit ineft,qiiia

illam cognitioneiii accipit a rci

ifto

poflint fimul cire,&

non

proprio gencrc.non potell fieri,qu6d videa

& qu6d curfus non fit at^u fed poted quod Dcus ab «tcrno vidcax iftum curfum, quem tu modo vidcs , & tamcn curfus non erat :

ficri

Vndc ad

quod Dcus hcri voliiit efle,in non cflc in >4abfque muratione fui velle ica qn6d videt futurum id abfquevifionismucatione. Quxredehoc in quxftione certia. Ec ficuc viderc fimul cflc,& non cffc rei, («^dico nominaliter, non verbaIiter)non rei.

;

habent opponerc

vt func in

,

ipfum curfum in ratione cogniti5& in rationcpracfentialitatis in propriogcncrc cxiftcntis:& fic cft ibi duplex prxfcntialitas.Dum autcm

vifionis oppofitionem,fed in

ilia

citudo

videc

non

cxiftentix

,

non habent fe.

,

&

cer-

rcfpcdbu

Dci

Non fic de vifio-

eft

ibi foltim prsfentialitas in

ratione cogniti,

no

prxfentialitasrci in proprio

gcncrc:quianon

naliter;fed quidquid aliquando fciuic,

potcft fieri,qu6
vidcam tc currerc,& non

currasj

fcd quia idcm poteft ciTe przfentialitcr in ratione cognitiA nonefTc prxfentialitcr in rationccntis

NlUD. If.

Dci vifione,im6

exiftentix

fic (fcrtitudo

;

ne noftra , qux eft contradla , & fcquitur rerum exiftcntiamcumab cis depcndcat. Sed fi dicas,Dcus fciuit Cxfarc clTe ccrtitudinalitcr;Deus mod6 fcit Cxfarem non cfle cercitudi»

pratfentialitcr futura,

timM,»/isfr»Sit».

illud,

fimul

dicitur,qu6dDeus videt

CffnJth D*it mli» j^icmtM'

poflit velle

adu in proprio gcncre,propter di<5iam caufaro. Item, cum vidco tc currcnteni, vidco pratfentialiter

non

&

eflcrei.

^thodie

tc currcre,

mod6

ergorood6 certitudinaliter fcitefle,& non

OhiiQii.

fcit; eflc.

Non valec;quia eflc,& non cflc;fiue fuiflc, & non

Ri^Ji».

a<^u in proprio gencrciideo potcftfieri,qu6d res, quam Dcus non przfcntialiter »idet,non fit nunc

efle,noncadunc in Dei fcicntiam,fed in rc connoViJe Scotu tata. Et fic patet ex prxdidbis,qu6d Dcus fimul in 1.(3.39. q. videac ce efle faluatum, te damnatiim,& fimul

in pi;oprio generc,nec cx tunc cueniat a<^u. Vnde

omniacxcrcma

nunc prxfentialitcr rcm futuram , ficut vidct nunc rcm prxteritam in fua a£lualitate: ncc tamcn oportet, qu6d les prxterita, nec nunc , nec ali
cione fpeculatiua;qux

fic

Dcus

videt

in fua a(5tualitate

Ad fecundam dubitationem patec; quia fi vnicus a(Slus volcndi in Deo in fua finrplicitate, conomnes adius volendi

tinet

,

fiue abftra(5liuc

negatiuc, fiue fccundum magis

,

vcl

minus

,

fiuc

vellc,

quos putcft voluntas crcata per fuccefllonc temin determinatione i fic fimul cum fux immenfitatiscontinccomncs determinationcs nolendi, qux poflunt caufari etiam pcr tempus infinitum in a
porum eligcre

&

&

tione,

qux

eft

in voluntate

ex iromenficace

quam , Deus

poceft

,

,

talis

pars

ftat

&

nolk ,

vel velle

ncc matatur voluncas quod prim6 fuic nolicum

eueniac lius

,

Dci , qu6d

idemcerminus, qui fecundiim quam, propccr

cercicudinalitcr eueniet eft

&

&

rei in

vn. $ Simitk

cuiuflibec contradidlionis cogni-

non egct in Dco cxiftcnria proprio generc. Simul, dico, talia videt in

quolibec inftanti. Cuiusratioeft,quia fimulab xterno in quolibet inftanti vider quidquideft in re, quidquid fucccffiuc potcft ficri in ca, vel de ea,vel circa eam;alioquin quando adlu cflet oppofitum eius, quod mo
&

prio gcnere.

;

, fi ,

,

qu6d non

oppofituro

mod6

fit

il-

voli-

&

ambicum

Deus vulc nunc certiaduin tali inftan»

diuini velle,

cudinalicecAntichriftumefle ci;&

Deus

vulc

,

vel poceft vcUc, cercitudinalitcr

Antichriftum non

qu6d

affirmacio,

velU diuinum te, vult

;

efle in illo inftanti

fed fuper volicum diuifim

hocefle, vulc

ccflionem

,

eodem

:

ica

& negacio, non cadanc fuper ly :

vtpo-

non efle, vc ifta dicunc

luc-

non contradidionem auc rcalcm ;

di-

ftindbionem ex parte aftus volendi quia per eundcm adiium volcndi , vulc hoc eflc , poccft vclle id nonefle diuifim,abfque fui mutatione,vc di< :

&

£tam eft.Sic eodem adku vifionis,qui

fercur fuper

tam & a6l:u cueniac fic cum cercicudine diuinx vifionis de altera parce eucncus , fecundum

illud cercicudinalicer velle,& cercitudinalitcr vel-

qu6d videc determinationem in voluniate Dci, pro illa parcc ftac , non dico incercicudo , fed

rum in

fcientia,& vifio certa dc oppofito

fecundi^m qu6d videlicct idem velle diuinum , ratione diucrfitatis,immenfitatis, indeterminationis po^ tcft vclle oppofitum. Scd contra ; velle hoc non ponit certitudinem in volito ; non enim fi volo re currere , fequicur qu6d curras ; fed vifio ponic certitudinen in re vifa quia fi video te currere , curris ; ergo dato

diuifim in

qu6d ab codem a£tu diuinx voluntacis dependcac efle rci,vcl non eflc;vel dato qu6d velle non

dinaliterpoieftfcircimofcicdiuifim, ipfum

,

;

,

&

:

StliuU.

cognofcitur efle,&

tueri in pioprio gcncrcnifi cxiftat in proprio gc-

elTc in

49.

modo fimul

Alio roedo quafi pradbice: ifto modo cognofcitur resconfidcrando fuum vellc,& fuum nolle,4 quibus dcpendet exiftere,vel non exiftcre

quod non facit Dcus. Sccund6,cum rcs non

obUOit.

Ec

ftanc.

nere,hoc

Kt^oaditur •^*'

27

vnafpeailattua, fecundi^m quam cognofcic omnia , abfquc hoc qu6dadlo exiftanc , vel non exi-

res,

:

48.

V.

I

ponac ccrtitudinem in volito ; quia ftante eodcra velle poflet oppofitum euenirc : non camen ica eft de fcientia,vcl vifione Dei. Refpondco duplex eft cognitio Dei circa ces» StQti«p€r. Tum. III. -,

le

non, videc cercicudinalicer Antichriftum

fiicu-

cali inftanci.

Etfi poceft poni,qu6d videc

eodcm inftanci

mucacione,

,

vc

non futarum adla fic

abfque fciencix

& deccpcione, & Deus cercitudinaliEc poieftjponi non efle,vel

cer fciac

hoc

qu6d fcic

cenicudinalitcr illud idem

cflc in tali inftanti.

fore diuifim in iUo

& negacio

non

eodem

inftanri: vt aflirmatio,

ferancnr ad certitudinem fcien-

ti«,fed ad fcicum.Sic dicendo:Deus ccnitudinali-

Antichriftum fore in inftanti

ter fcic

efle in

,

& certituuon

eode inftanti.Toia enim matatio,& oppo-

ficioceccitudinisiftiasfcici,&fuioppofici,eftcirca

rem fcicam,&

fuil

fciuit te lcd);urum

oppoficum.Sicut cil dico:Deas antcqna legeres;Deus fcit te le-

gent^, don) Icgi$,Dea$ fciet te legcre, dam leges,

C

i

/ctHif,

ifi r*ti».

De

28

rerum

fcmttfiityfiiettnon dkunt aliquam mutatio-

ncm in Deo nccfiiet

;

quia in fua fcientia non.-cft fiiuitt ncc etiam fiit prsfcntis tpmporis , vt ,

cadit in prxtcritum

,

fed tantiim fiit in przfenti

actcrnitatisjita quod lua fcientia fcmper cft fimul, &prxfcns , nunquam pr«terita , ncc futura. Ita

vcllc ccrtitudinaliter litcr illud

idcm non

hoc

efle

cfle, fcirc

vellecertitudina-

,

xternaliter hocfu-

turu in tali»«w,fcirc aetcrnaliter id non futurum

incodemffM»^ diuinm,non dicuntdiftindfcioncm, fucccflloncm in diuino velnecoppofitionem,

&

le, velfcire,fcdfoli^minfcito,fcu connotatd. Sicut idcm centrum fe toto refpicit omncs lincas

ab ipfo procedentes,nequc ex partc centri habcnt diftinftionem &illud centrum,vt refpicitvnam Jineam , poteft vocarivnonominc,& vt rcfpicit eandcm fub alio {itu,vcl motu circuli,alio nominei& tamcn in fe nulla eft variatio, vel fucceflio. ;

Artic.

Sect.

II.

VI.

principio. ad cflentias

fuas,

& ene quiditatiuum

efTeaiSbualis exiftentis.

; vel quoad Primo modo,omnia, quae

funt,&ficri poflunt,habcntad

Deum eftentialem

comparationcm:quod cnim per efrentiam,& quiditatem

cft

aliquid,non poteftab aliquapotentia

non cfle tale;quia quiditatcm,vel res

inquantum idcam habet

,

in

cflentiam habct

Deo. Vnde ficut

&

idea habet ncccirari6

cfTe, fic quiditas ei correfpondcns.Sicut igitur Deus non efTct imra fc pcrfc(5bus,nifi habcret efTcntiam a rebusimitabilem, quia cflcntia,per hoc cft cflentia,qu6d habct in

&

Deo caufam cxemplarcni

; ficut necefle cft, qu64 Deus fit;fic necefle eft qu6d cfrcntis rerum ^:nt:&

quantium ad'taleefle,res funta

tcm

fuae

Deo

per

nccefljlfii,':

naturx.Si autem confiderentur qiianrum

ad cfTc aftualis cxiftenti* , ciim

talc cfFc ex

ep

fit

quiaDcus vult(quod fi non vellct, vel Dcus noli let,non cflct minor Dci boniras,neque perfedio minor) idc6 nulla creatura quoad tale cflealiqua ncceflitatcfcd meralibertatc& voluntate,a Deo, procedit.

Exfacra Scriptura frobatur hdc lihertaSt voluntatU diuina.

(jt immutabiUtas

rj,

Th^

partcctiam voluntatis

X]<Scripturis

,

prophctiis

,

,

&

Qv iE

oftendo quid in promiflis diuinis

&

tamen fcmpcr poteft oppofiCn immobilitas ; tum facere, proquolibet nunc diuifim. Certum quan» eft , quod nil tam liberum, quam.amare, t6 amor maior, tant6 libcrior ; quanto magis liberum , tanto minus ncccdarium nccefHtate co-

&

a6lionis;&

fi

efficiatur efFcftus extrinfccus.fic efta

libertatcquia excludit tis,tam coadionis

,

omnem niodum ncceffita-

de

D.Bonau.
non

gis poteft faccre,&

r ».

Ex quo

apertc patet

,

tant6

quid fentiunt Catholici.

qu6d

liberpas diuina

ad

rem neccfntatem.Promifla autem diuina,& didla autfunt conditionalitcr,

& ficfirmitatcmhabent

aut fimplicitcr dida,

& tunc

modofirmitatem &immutabilitatcmhabent abfokuam.Sic dico de Prophetis,quia aut pra:dicunt res , inquantum Deus oftcndit eis eucntum rcrum fecundum ordinemcaufaruparticularium, &tuncficut pra:dicunt,ficveriidicunt:vndeE2echias mori dcbebat fecundum gradum infirmitaiis,& Niniue fubuerti fecundum rationem,& demeritum iniquiratis; fecundum tamen caufas fupetiotes, qus funt in voluntatcDci, & mors , jllo

Reg. lo.

loax

c.j.

fubucrfio porcrat impcdiii.Nccmentiti funtPro-

phctz,

f^

aliter eucnerit,

quam

prxdixcrunt,quia

mentc , & voluntatc Dci cfle futurum,qucd quamuis nullam habeat neccflitatcm vt fiat quiaDeus, (ficut dixi ) finc fui mutationcquod mod6 vult,potcft nolle:tamen Deus illud praruident in

;

fcit

tum Ifil«7.T.i4.

qu6d nulla caufa occurret,quarc ipfe oppofivelit; & talia fccundum omnem raodum fi^-

mifllmc cucniunt;qualis

fuit illa

prophctia : Ecce

f^rgo concipiet, Scc.Sicigimr dico,qn6d la neccfliitate

54.

I.

veterum

tm

Philofophorum.

facere. ,

& firmitatem,& immutabilitatem, fcd tollit om;

Articvlys Referttntur epinionrs

ma-

poflc faccrc,&non faccrc.non tollitcertitudine,

iicut promifPa funt

procequid diSecund6>

eft

xerint antiqui Philofophi.

quant6 liberior

effcdtus cxtrinfcci

t.Durand.

cft fic

dcndum. Prim6,videndum

&

refpeducuiufdam

i.iiift.i.ar.i.j.i Rich.4r.i.j. i.(^

Irca hanc quaeftioncm

caderc non poftimt , tamen non habent aliara ccititudinem nifi Deiamorcm ; qui

&

nihilof'

e(l,&§.CteiasQone&BiCi,(^t.R*forut.diJi.i.f.).

Tnutabilius;vt patet in fieatt$,qui ccrti funt,qu6d

tant6 liberior,

V.

i«//.l.f.4.iEgi(l.j«(w//.6. j.^.Vide Do&.in t.di(l.i.q.x.^ ^.Met.q.^.^tib.j.q 8.(^«»r*«r#»>.§.Caufanaturalitcr

dc Dco refpedu effcdus extrinfeci, quod quant6 ex maiori amore procedit,tant6 firmius eft,& im-

,

O

g.^.Vleni'\c.infum.iirt.t.q.ti.V»f(]i.fi.drjp.i7t.Occimi.

itu Dei.vt oftendi.Veraeft crgo haec confcquentia

ciuanto maior

I

A\enC.t.p.q.S.mtm.v ar.i.(jr 4.D.Thom.t.f.q.4^.Mr.x.(irt.

quam immutabilitatis rcfpc-

Ji beatitudinc

T

S

Vtrum Deuj fojjit aliquid educcre

rem aliam i

Ce

Dcus nul-

producat.

Sed cft hic notandum, qu6d

illa,

qux funt alia quantum

iDcojdupliciter poflTunt c6fiderari;vcl

Clrca primum fciedum,qu6d fecundum qu6d Commcntator fuper i L.Metaph.com.^. produdioncm rerum funt quinquc modi dicendi duo omnino contrarij , & tres racdij. Modi autem omnino contrarij , vt dicit, funt poncrc crcationem elle formarum latitationem in dicit

circa

;

materia. Et hacc

eft

pofitio Anaxagorae

,

qui dicit

qu6d gencratio rerum, nihil aliud eft , quam exitus carum ab inuiccm ; & quidem agens non cft extrahens,&diftingucns rcsprius exiftcntes; dicatur lignum, vel lapis, qui* ita denominatur praedominanti ; ita qu6d nihil producitur quod non totum prius ibi cflct

nifi

& facicns vt quid

"i.

inadujfcd produdio quia poliendo aliquis

eft

tantum manifcftatio, facit fcrrum clarum»

,dum

quod in ferro zQlm non cflct; fed amouendo rubiginem,facit apparcre claritatem.

nihil facit

Hxc pofitio,

vt patet,non ponit, qu6daliquid de nihilo:im6 totum oppofitum. Alia pofitio huic contraria omnino , vr dicir, cft corum , qui dicunt creationem vcrc fieri finc vlla praefuppofita materia, quia non ponunt rem fieri de aliquo,fcd de nihilo omnino. fiat

Mediz autcm pofitioncs,vt dicit , funt duac: vna opinio eft,qAi6d agens caufat formam,& ponit cam in mareria.Huius pofitionis funt ponentes datorcs formarHm,& ifti diftinguuntur. Nam quidam pofucrunt omnem formam fubftanrialcm

Oplnio

Phi-

lefofherum.

V.

Qujeftio lem imprimt maceriz ab agenre feparato ; cuius poiitionis vidcturfuifTe Auicenna.

didinguuntdeformis nam quardam generantur a nmili per propagationem & ralia dicunc non effe abagente fcparato , fed ab agente particulari fua; fpeciei vc equus ab equo. Alia Alij

:

;

;

&

generantur pcr putrefadbionem > non ^ fibl umili ,& taliumrormaefuncabagente fcparato,

c ab aliqua Inceliigcntia in materia

:

Commentator

,

formam

crcantc illam

8c huius pofitionis

,

idem

vt

vifus eft fui(IcThcmiftius

dicic

& Al-

farabius,& dicitin hoc fecum concordare.Qupd ergo dicit Auicenna de oranibus formis fubftantialibus,

hoc dicic Themiftius

folikm de

iliis,

qux

fiiintnon afimili.

Commen-

dicentis qu6d agens non compoiitum ica quod nec fola materia, nec fola forma fir pcr fe , fed folum componium, forma,& materia vcro per accidens. Hx autcm omnes opiniones, vt dicic Comracor

fiMilk.

,

fuit Ariftotelis

facit niii

^^

,

;

eo creara. Icem cffcdbus cum nihil habeac nifi a caufa fua , & ab ilia cft aliud , vc in dcfinicione caufx. Cum enim caufa fit ad quam fcquituc aliud , nc,

;

cipitur ratio caufac

Aus , inquantum

efFc€tus

:

omnis ergo

cfFc-

cfFedtus

,

inquantum

&

c6m

ccntialicacero. Igicur

tcm

qu^m

dicat potentialita-

,

, harationem effcndi

fcquitur qu6dmatcria dc ratione fua

;

&

primam

bec

matcria dc ratione fua,

aliqua creatura

ab alio

:

principalem

& hoc vel in fc,vel vt exiilit in alio, vel

modo eft ibi, & in ca latet vnde diquod omncs opiniones intendebanc illa Arift. fed nullus illorum ad eam pocuit percingerc. Ecce igirur,quod omnes antiqui intellexerunt

6. Icem , Ci maceria non eft ^ Deo fafta , nec de aliquo prariaccnri , nec de nihilo ergo eft ens Argttm. non creacum , nec fadbum ; ergo eft quoddam ens necefFarium , habens ncccffitacem cfFc, om-

de nihilo nihil (ieri:quibas ctiam confcntit Auer-

neaucem

:

Commentator.vc pacec fuper %.Phyfic. com.^. nitens hoc probarc. Et arguit prim6, quia omni motui,& mutationi neccflc eft fubiici aliquid.Secundc^ fic: Si aliqiiid fic de nihilo,hoc non eft nifi rocs

:

ex priuationeenim nihil

fic

pcr

fe,

aucem pcr accidens rcdupriuatio ad naturam cx quo ali-

alio.

:

cale per fc participac rationem aftus ergo habec matcria eflc adlualifnmum: im6 eft aAus purus,& primus. Icem , efFe ab alia in diuerfitate fubftancisr, Arxtm. dicic depcndcntiatTi jcrgo non cfle ab alio in

&

cncis

diuerfiratcfubftantiae.dicic aftualicacem :igicur

maceria non

fi

citur ad pcr fc;vt

mc eftadlual is.

hilo nihil

S

MMeri^m

fieri.

Irem,omne quod fit,priiis cftla potentiajomnis autem potentia fundatur in aliqua: ergo,&c. fic igitur patecdeiftaquaeft.quid anciqui dixerunc.

Articvlvs

fuiffe

creatam

rijtenft, in i.

Sect.

ejje t

& proprte

effe

V M.

I

&

de fMEl» k

u.

diFHnSl.

«


,

& Pa-

vbi etiam prohat

Mtingi poffe

rmllo

Deo

termimm creMionu,

nift

,

* Dtff

I.

Sect.

II.

II,

aliquidfieri.

Clrca fecundum

fcilicec

,

hilo producacur

mh videndum eft tx

Ttthih nihilfa.

,

fic eft

quodaliquid de niprocedendum. Pri-

anciqui qu6d , quafe dixerunc Sccundooftcndecur ,qu6d illa

caufa locum non habec in Deo ; ac per hoc quod ipfeOperaruraliquid denihilo.In 1. Metaphyftc. text.ctm.%. quzrir Commencacor, ctim agcns de 1

fe

II.

creahilem

ab alio, fum-

Ce»tr/t Philofiphos ojfenditurexttihiio

fecundikm Fidei

produdum,& produci pofllc.

Artic.

cfFc porcft

C H O L

Artic.

quam.modus ftare non poteft.Secundi oftendendum eft, qu6d necefle eft diccre , qu6d aliqoid de fic

neque

& materiam in Deo habere veram ideam.

v3vericaccm , & rcftam rationcm.cft cenendum. A-' huius euidcnciam fic eft proccdendum.Prim6 oftendcndum cft , qu6d modus Commencacoris, qui ponic matcriam xternam , & non crearam ab aliqno(&hoc idem pofuit Ariftotcles , vt dicic Magifter Sencentiarum i.<6y?.ii»W)qu6d ifte,in-

nihilo

,

probat Doflor in vtroepie fcripto y Oxonienp

StMtuiturveritasCM holie*.

QEcund6eft videndum.quid

,

cft

ejjentiam materid

II.

formam non

faciar

;

nec de fubftantia

ma-

qu6d forma non fic ex nihilo? Ec refpondec Commencator qu6d non teriac

;

vnde ergo

eft

,

,

Prohatur materiMm frim/un fuijfe i Veo cre*tam. /^'«"ca primum fic arguo : rac?o quare aliquid V^non poteft cffe ab aliquo«habens efTc diuecSf»tt »ptr. T«m. III,

fic

ex nihilo, quia

ccriac.

}.

:

fcd peraccidcns;omne

phorum ex n

tr*»t4.

T»trit.

clongatur ^ fua caufa,

,

& cadit ab ea. Cum igitur

quid;ergo C\ aliquid fit ex nihilo.hoc eft.quod fit ex aliquo per fc. Item, fama publica eft Philofo-

frtbMtm^jiud m»'0ria fit

titur ffftSm

cum

per accidens

*

& cfFcftus

,

materiae;quia quidquid cducitur dc potcntiamacit

'

enim

plus

coniicnit

f. Arxtun. %

habcrct cotum quidquid habet caufa , non cfTec proprie cffedus.Vnde Filius Dei non cft cfFedus, lilim inii' cum fic omnino Patri zqualis nec in diuinis re- uirtli mmdi-

enim cum creacionc,inquantum dicir.quod cft in po entia fieri in a6lii,& accipcre elfepoft non eflc. Conuenic cum latitacione , inquantumdici formas educi de potcntia :

teriar.aliquo

"*'•

inter

;

omnia quat funt , vel excogitari pofTunr , habet au6d fic ab alio.Non ergo rede dicitur qu6d alia iint ^ Deo creata de macetia,ipfaaucem non fic ab

efFcAus , dicat rationcm potentialitatis , cafus abadualitate,non cftnifi pcr acccfTum ad po-

contienit

Opinit Afur-

diftin^ ergo "dc racione fua maceria

licer

mentator,dicunt ex nihilo nihil poffc fieri inter q*ias, vt ibidera dicit, verior eft opinio Ariftotelis; quia, vrdicir, cumomnibus aliis inaliquo :

f.

:

ceflari6 cfFciflus cadit \ perfc£rionecau(«:fi

Tertia autem opinio media,vc dicic

Ari-

opii»i»

29

fum ab alio, eft a£lus,nue aftualicas illius, qui ab alio non eft. Vnde primum cns.quia cft adlus pu- Arpm. rus, ab alio efte non poccft ergo ratio pocentialiratis eft caufa qu6d aliquid poffic cifc ab alio, i quo eft diftin&um in c(Te.& in efTencia^fed materia de fe maximc eft in potentia , & eft prim6 rea-

Vnde

in

fic

maCommenra-

ex cranfmucatione

eodem

ix. dicic

cor , qu6d fi aliquid ficrec fine cranfmucatione materiz,qu6d fierer de nihilo ergo fi potefl oftendi , qu6d fit aliquod agens , quod agit :

C

3

fine

4.

De

30

rerum

, concliifum dc nihilo potcll aliquid faccre.

finc tranfmutationc matcri*

quod

illud

Ad vidcndum

g^ Cullibet e»u-

/« eft afignJldu, propriu4

feaZ"'" Primm

,

quod Dcus agat fine quod cuilibct cau-

igitur,

&

proprius affignari, dcbcat cfFcdkus primus , colligi potcftcx vcrbis Ariftotclis i.PhyJic.

fge

f-^^^^

«'arc circ

Primus&propriusefFcdusDci

eft

& dando cflc dat tranfmutationcm & ,

,

primo tranf-

frofriM effe- motum ctcatufis : alia ver6 agentia aite Dei efi niurant,& tranfmutando dant cllc. dare «rj/i;«r»«. turs veri

C H O L

S

franfmitntrt.

V

I

Circ* primam partem huiu4

auod primtts

Scd

iftaj

rztiones,

efl

Aare cllc, vi-

& in Reportatit il>idem,vhi

impugnat ha^ duMpropopofitiones, videlicet, plicitcr cft i

Deo,£^

cflc

late

fim-

creare :fed conciliari facile poteft, vt ibi dicatur Sco-

citur

a

dumtaxat de

compofiti

clTe

Philofopho

:

,

,

quodprodu"

vt ibidem prohat ex

idautemfit agenerante , pritcedente motu

e^ tranfmutatione, (juod hoc leco etiam ipfeadmittit:il~ ludvero elTc primimi , fimpliciter , quodfbli Deo

&

tribuit,producitur nullo pracedente motu, aut tranfmutatione,nulloc]ue prttexiftente fithieSlo

;

velfentit

cHe vt

Jicfecunditm totamfuam latitudinem correfpondere fi-

i

^

cunditm adai^Hationem foli Deo

i**t

caufis particularihHt.

,

fupponit aliud cns tur

terminat

clTc fimplicitcr

creatura ingeneratione

motu & tranfmutatione. Ex his concludo,qu6d ficut omnc crcaium habct tanquam primum effe(5lum,vcl tranfmutationem,velmotum ciim ifta ncccllari6 prsfupponant fubicdVum, fequitur quod omneagenscreatum femper ctiam agit ex aliquo cns autcm , fecundum clTc, nihilpraefupponit;quia non prz-

patct

cffc vero limitatum

mutare,cui primo non dedilTet

clTe, vel ci ex quo Deus modo crearctaquam, ex aqila faccret aerem,& illum acrem tranfmu-

fa(^um

& i

,,>«Bf»-

eft illud

vt

:

C\

tarctjcum tranfrautario pra:fupponat fubftantiam, niillo modo poiret iftum acrcm rranfmutarc , nifi primo fibi dedilTet clTe, vel ipfum immedidtc creando, vel ctcando ipfum mediante aqua, vel aliquo alio, ex

quo produilus cft

autcm creatumecontrario ni fi

primodandomotum:

;

acr.

Agcns

quia nulli dat cfte, quod primus adlus,

ita

& proprius crcaturx cft motus elTc

vel tranfmutatio,

,

vero fecundus elTcdlus. Ratio autemcft ifto-

rum; quia vnumqnodqueagit fecundum modum fuz a6tuaIitatis,a
formam ficut pati ad pallioncm omne ergo agcns quod in fua aftualitate habct admixtam t. ai^. & pallionem ,qiialecft omnccrcatum ( vt fupcrius :

;

,

«|.

**^

,

cft

cft adus poautcm admixtus poten-

oftcnfum) eius cfFcdbus necclTario

tcntix admixtus

;

aftus

motus,& tr.infmutatio per fc tranfmutatio enim , fiuc motus , cft a£lus impcrfcdus , adus entis iii potentia ; vt patet i.Phyfic. text.16. ergocuiuflibctcntis crcati , in quo cft nccellari^ tis

eft

:

&

&

&

admixtio adtus potcnti^ , eius proprius prirous effedus eft tranfmutatio,& motus non autem clTc inquantum talc, quod ellc de fe non dicit aliquam potentialitatem. Si autem inir|^inueniatur imperfedio, vel potcntialitas , hoc non :

inquantum tale fcd rationc cius in quo recipitur quianon eft<;^ fimpliciter ,fed receptum & contradum igitur clle inquantum t.Tlc,folius Dei eft effcdus; quia in eo noneft

cft rarione fui

;

;

;

admiftio

mus

q.f .0.11.

ellcntia?,

& potcntia:

;

cum

fit

adtus pri-

&

purus , vt oftenfum fuit in alia qusftio, Qii6d ef/e fit effc(Skus prqprius Dei , alleyunt San(ai,& Philofophi.Dicit enim Dionyfius, ne,

(.{

10.

fi

illud ptacfupponerc-

caufspri-

ciret effe(ius

:

-klK.

«W-

fupponit.

Ad horummaiorem

cuidentiam cft fciendum, oftcnfum eft) proprius cffcftus caufarnm fecundo agcntium, fit fieri , fieri autem cft

quod ciim

(vt

in aliquo

illud

,

autcm in quo

quitur quod illud.in quo

cft

cft fieri,

non

ir.

fit;fe-

fieri,fecundum

qu6d

huiufmodi , non potcft clle cffedus agentis creati , cum nuUacaufa prxfupponat cffedum fuum, ifta autem nccclTari^ prsfupponit illud , in quo cft fieri.

Itcm , Ci illud in quo eft ficri , fccundum quod huiufmodi , eiret cffedus fecundorum agentium: necclTari6 fecundaria agcntiaagercnt,nullo prae-

fuppofito.

quia nihil poftct Deus tranf-

i

quia

maE,&elIet dcillo per tranfmutationcm ergo 2gens,cuius cft cnsinquantumens,nihil prae-

Ex

Primum

Q^

;

jiamnon totumens

i

crcationem, ^oi San^tm Themas i.part.tfuafi. 4f. art.^utddkxerat, vt probaret foUw diuina virtutis effe ttu agere

clTe ( qualc cft omnc creatum ) non poteft eirc immcdiata caufa ; ergo cft cius caufatio mediante

:

j>r4fitppoJiti,fcilicety

detur Scettu mutaffefentemiam in ^.difiin^. i .^«<e/?. §.

i.Metaphy-

ctiam Commentatorquudfit vnum per fc cns , a quo omnia habcant clfc : illud ctgo quod non cft per fe ens , Icd participat

;

M.

& proprim effeUui Dei

Hoc idcm Commentator fupcr

fica,text.com.^.'W\i\t

tranfmutationc.cft fcicndum,

text.com.il. 6*

erit,

principio. eirc.

Je diHin.Nomin. quod maximc

cffccbus

Dci

cft

his

omnibus pater,qu6d agenscreatum

aliquo pra;fuppofito. Cuius ratio fieri

quod eft

quo;effe(Stus

cffecSlus

autem

eft,

11.

agir,

quia ipfum

primus, nccelTari^ eft in aliprims (vt oftcnfum cft)

caufac

cft efje , vcl ens eft igitur ciim illud , quod prxfupponitur , fit cxcra rationem illius quod cducitur , inquancum tale fmateria cniminquantum talis,non eft compofitum) fequiturqu^d fi Deus :

,

(cuius cffe(3:us eft cns )aliud praefupponit

,

qu6d

rationem entis ; nihil autcm cft cxrra rationem entis, nifi »»^7:ide6 fcquitur^

illud cftextra

quod praefupponit

nihil in fuaa£fcione

tur tranfmutatio necelfari^

fiat

:

cikm igi-

in aliquo

;

patet

quod Deus non ncceffari6 agat per tranfmutationcm. ex tjuo conclufum cft fecundum Commentatorem,qu6d poteft agerc de nihilo. Suppofito igitur qu6d non agat pcr rranfmutationem, oftendo triplici via, qu6d potcft agerc de nihilo. Prima via fumitur ex parte agentis;fecunda ex parte produ(5ti ; tertia ex parte modi ;

nDeumfejfedt nihilo agere.

produdionis.

De primo fic.Prim6,accipiendo

agens

primum

Proiatur

i.

per comparationead alia agentia fecundana;tria func agentia,per ordinc fc habentia,ars,natura,&

Dcus;&

a(Skio

vnius prxfupponit

ars prxfupponit

cffeiSku alterius;

materiam,& formam, fiue com-

pofitum: quod patet,quia,vt dicit

Commcntator

&

Vide

Cow-

habetur etiam circa mentu Aaetprincipium i.de Animaytext. 8. omnes forms lou hic. fupcr i.Phyfic.text. ij.

artificialcs funt accidcntia,accidcncia praefuppo-

nunt materiam,

& fotmam,

i

.Phyficorum text.So.

SuhieEla materia cumforma,caufa efi eorum, ^uafiunt;

ver6ciim producat ram formam fubftanrcfoluat vfque ad , quam accidentalem, materiam, folum pracfupponit materiam natura]em;qualis eftilla,quaceft fubiednm gcnerationis.quam crcdo cire materiam corporalcm. Ratio aatcm huius fuppofitionis cft,quia agit per tranfmutationcm , qua: neceffario praefupponit matenatur.i

tialem

&

riam

riam. Si

enim ( vt dicit Commentator fupcr

& mdtt

1.

non habct

nihilo.

a materia ; quia hoc

per

primitate , vnitate.

,

totalitate

fe /ine

etiaih multiplex

comparationc ad aliajfumitur ratio ex iidualitate

,

perfedibilitate,

£x primo Hc quante aliquid :

plus habet de ai^ualitatc

plus habet de ratione

,

adiui ; quia res agit fccuiidum qu6d eft in &Oaxi fcd.Deus habet infinitam atSlualitatem ; crgo habet rationcm agendi infinitam fcd fi aliquid cffet quod ab ipfo non clTct , ratio agendi non e(Iet infiniiaineo ,& fieineccflari6 aliquid prxfupponeret , quidquid illud clfct , non eflct adualitatis infinita;. Sicut adlualitas paturae , quia aii:

quid pra:fupponit , quamuis non quanium ars, pTopter hoccius adlualitas non eft infinita:ergo oporiet dicere quod Dcus in fua adione nihil pra:fupponir.

Ex

>y-

totalitate

ai5luah'tatis

:

:

Dei

totalitas

omneautem

raiftum de pollibilitate

eft totalitas purae

aliud

&

:

:

:

procedunt onmia,qua: funt , vel eirc poflimt: nullum crgo genus entis fuam euadit caufalitaicm , ficut nec euadit quin fuam participet cn-

tia

mnum in vniuerfali

;

C\

Dcus primus

eft fiThplici-

eum modo

:

(cd

omnia fecundum

nam

,

omnia quac

fi

clfct

funt, vcl

, quod hon de neccflitatc

aliquid eflct ,

modum omnem

pratcederet:

coaftcrnum fibicflct ; ergo ncceflc eft, vt omnia fint ab ipfo. Exvnitatc/i aliquid inueniturin aliquo per participationem,neccfle eft,qu6d caufcturin ipfo , ab co cui cflenHalitcr conucnit, ficut dicitur in principio i.Met4phyf^ rext.^.OmnU/Mnt caliiU illud

participntione prlmi Cdiiidi

tioneprimi veri, vel intelligi

per fe

&

cft

,

cns,

,

& 9mniaver4,pttrtieip4'

nunc aurem impoflibile

nifi

cft eflc,

vnum neceflc formalitcr ,quod

& eflc, ficut vifum cft in quxftionc

de vnitate principij: ergo omnia alia ^ Dco habent fuum eflc participatum ; crgo omnia , qux ep quocumque modo participant , ipfum ^ Dco habcnt ; fed hocnon cflct , fi nihil de nihilo fa-

Prtb»t»r i.

quod eft xumnui. ;

habet

gencrans in

haberct aliam

fc

vnde hunc ignem

,

& aliam rationero,

Quodlibct autem iftorum de fc patet eflc falfum ad fcnfum ergo ignis generatus,eft ignis,& hic ignis fed quod fit ignis, hoc habet a generante quod fit hic ignij, a matetia habct ergo fi ignis gcnerarct ignem abfquc materia , generaret ignem in vniuerfalit non hunc igncm,quod cft impoflibilc. faccrct.

;

;

;

C H OL

S

Cluodl}ic prieffipponit

(^ xy.videlicet materiam

V M.

I

&

,

repetit in epufl.ficf. n. %.

tjfe

principium indiuidua-

vel ejuod ignis fit hic ignis per materiam, vti docet fitnEliuThomai i late impugnat ScotHS im. tionis

,

di^inSl.^.ejtuft.

f

.

§.

Contra

§.Ad

iftud,t^ ejiuft.O.

quaeftionem,^r//^«f indiuieiualiratetn fiimendam ejje ah hacaeitate , vel vltima realitate cuiu/aumque entis^ fiuetotalis ,fiue petrtialis. Explicari fortajjis poffent, ejuet

hic dicit in eofenfu

,

cfuo ipfi poftcriori loco citato

interpretaturloca jirinotelis profintentiafan6li

ma adduEia.

Vide eundem Itb

1

2.

Tho-

Met.ej. i o.& Scho-

itaften ihieiem.

rum

patet

,

qu6d cum omne agens crea-

,vel agat naturalitcr

,

vel agat artificialiter,

, qnia non poteft produci cffcdus, nifi fit hic cffcdus. Deus autem ciim habcat rationcs vniuerfalium , particula-

&

rium,poteft producerc omnia,& vt funt res,

& vt

Itcm , ficut fupra oftenfum eft , cum in cffc^'bus vidcamus rationemvniucrfalis, particularis, vrpotc qu6d hoc eft ens , tale cns , ide6 in caufis oportct confiderare rationem caufz parti-

&

& vniucrfalis. Nunc autcm itn cft , qu6d illud,quod procedit k caufa vniuerfali , fccundutn rationcm, qua proccdit non cft.vi fi gcnera-

cularis,

fit

cx

in vniuerfali ; fed ignis , non eftignis non ignc ; ergo in cm.inatione effedus fe-

cundum ratjoncm vniuerfalem , fccundiim nonexiftit. lis

Ciim igiturDcus

,& fic caufa

qu6d ab

ipfo

cntis

fiat

ens participans

:

(

fit

illam

caufa vniuerfa*

vt oftenfum cft

)

fcquituc

non eme; ficnt fit omne non eft dare effcdbus pcr

ens, cx fed

Ci

lus effcdtus fccundiim quid cft poflibilis in vni*

Vndc

condit*-,fUc e*dem

,

foliim

fiat

Reftatvtomnia

r*tionehomo,epM

ex partc Dei producentis

nem qna non

:

homo

, ,

eft

eepttu.

dare ratio-

vel animal

,

hA

fecimdum quamfiat hic homo, & illehomo:non autcm cft fic in arte, vcl natura. In arte non^qura

^*

turignis

num lih.%^.e]<j^H4.ft,^G.

dicentern

* ®'

&

Circa fecundam viam, ex parte fcilicct rei produdbe , hoc idem oftenditur fecundum Augufti-

fim ratione

s

;

fe,noneftdare effeftum pcr a,cciden$ , vel per participaiionem:effc(^s autem dicit nouitatem; ergo cffc£lu$ per fc dicit totalem nouitatem: totalis autem nouitas non eft , fi aliquid illius praefupponitur ; ergo oportet dare effedum , cuiusnihil fupponitur,& fic eft de nihilo aut nul-

ceret.

19.

^^^

y*«'«

:

funt tales rcs.

primitatis

(ed

enim ignisqu6d gcnerci ignem ; fed non habec qu6dgeneret huncigncm fi cnim Jgnis cx parte fua poffet generare hunc ignem , hoc effet altcro duorum modorum ; vel ignis generans conmiunicarct fibi fuum effe indmiduum ; vel quia ignis

omncm modum

nihil

eflc poflunt, antecedit

(esq.

in parriculari,

agit ex fuppofitione materiae

,

ab ipfo prodii
Niim. 11

non

,

aliquoantecedii, fed ipfe omnia fecundum rationcm fuae primitatip antccedit :'nuncantem fuaprimitas non cftin genere , fcd eft omnimoda primitas ; crgo fccundum ter

,

illo,quia

impoflibile faccre. Similitcr eft in natuta

Ex quibus fic

artificis

hxcmatcriadiffert abilla. Datoigiturqu6d ar- "* l*'/*'J' tifex facerecfcamnum finc materia , faccrct fca,Uf»tm*»r'

titatem.

primitate

mente

cft in

fcamnum diffcrt ab

abeohabci ad-

:

Ex

a forma.quz

propter hoc nuUa

crcatma poteft fuper totalitatem alterius.imo prxfupnonit aliquid potentialc in fua ac^ionc: igitnr u fua totalitas eft piirus a(flus,potcft totum quod eft in re producere vbi autem aliquid prxfupponitur,non totum prodiicitur. Ex perfedibilitate fic ficut diuinum efle fe habetad diuerfa genera poflibilium , fic eius potentia ad diucrfagenera produdibilium: ficut creo fuum cflecontinct omnes modoseflcndi , qui lunt , vel excogitari poflunt , fic ab eius poten-

18.

mente artificis, fecnn-

ratio in

di) agit nnetranrroutationciergoagerepotcftde

,

rel="nofollow">7-

fit

dum quam facit hoc fcamnum,& illudiim6& eadem fcd qu6d fcamnum hocfit aliud ab iilo,hoc

finc tranfmutatione agcret,

)

Sumendo autem primum agcns

i^.

quamuis aliqua

materiam non przrupponcret: fed Dcus(vt uften'

Alet. com.^.

M-

1

m

V.

Quaeftio

:

uerfo.

Circa tertium , cx parte

modus enim agendi ficut

ergo

efle

fcilicet

fequitur

modi agendi;

modum

eflcndi;

aliquornm agcntiura de necellitare

tequirit aliquod poflibile, in

quo

C

recipitur

4

,

fic

&

a^io

x

f.

*

Pnkatmrt.

De

3^

rerum

principio,

neccflltatc prsfupponit aliquid

adio corum de

\

&

Peus , quia cft ipfum

fuum eire non

cflc, ficut

quirit aliquod poffibilc in fua xnodus agcndi eius ,

quo

&

recipiatur

adio , non dc

i

rc-

fic

it.

Itcm

.

,

Articvlvs

Ojienditur creaturam nonfojfe creare.

Clrca primum fciendum, qu6d quamuis Auicenna Themiftius, & Alpharabius, & qui-

rx t

idc6 eius adlio prasfupponit adiioncm natucrgo vbi cft in agcntc ratio omnis primitatis

damalij IntcUigentias pofuerunt creatrices;vtin prxcedcnti patuit quxftionc : duplici tamcn via,

pcr

omnem raodum ,

,

ibi

omnino

nihil prxfup-

,

,

;

quod

,

producerc ; ac pc* hoc , ncc crearc. Quia fecun- vL \-n. ^" /~ l»b.a..dift.i. j» ^j j- f n. c quoddicit x/i Maguter bententjarum dum , Crcaaliquid de nihilo produccrc. rc eft Auguftinus I i.de Ciuit.Dei, cap. 14. Necjue enim ( inquit )fat ejl vllius natura (juantumlibet minima , mortalij^ue, •

createrem nifi Deum credere,ac dicere etiam,antet]uam pojjit {ntelligi. .An^eli

appellant

C H O L

S jyictt htc

non tjfeomnino

,

V

I

M.

& vndet^ua^jHC

et-

:

enim,vti ipje docet in ^.difi.^^.t^uaji. i .§.Si arguatur,

Hon dicit omnis motm ordinem ad illum motum coeli, tancjuam admenfitram ejjentialem ,fid aceidentaUm ^umtiMat , (]ua per applicationem , vel extenfionem menjitrat tjtcut vlna pannum. Et §. Ad tertmm, dicit primitatemmotM coeleHi* adalios motHt non ejfe frimitatem cauft , vel alicuitu , a <juo dependeant ef~ Jed tantummodo cuiujHam perfe£Honis in \

ali^uihtu cenditionibns

metw

,

,

autem

etiamfi adhihent

,

e/uos

vel

,

vt in regtdaritate

,

&

velocitate.

men tam non

ees

dicit

Non ergo

:

vtique creatura

,

poteft efte eircntialiEcr creatura

ncc aliquod poftcrius

cire

poteft.

&

:

pcr pra;fupponeretur,nulla rcs efiet totalitcr noua ergo nulla clTct in natura , vel arte mutatio, :

quod ad fenfum patct cfte falfum.

Vtmhi

JB.

S

T

l

O

fibilia,ititerquxf rimum ponit opus crcationis. Anfelmus in Monelpg. cap, 17. dicit quod fumma

&

quod fola per fc,non , pcr aliud fecitomniadenihilo.Damafcenus/i^.z. Orthod. cap.y dicit

elefid.

VI.

j«»W/ {.i}M«/f.i.Richar-

ias^rt.i.ifutfl.^.Hcnueaifummaart.i^.j.g.Ci^lfinil.^. futftitnt vltim». VafqufZ in \.f»rt.dilputat. I7{ <^ 17«. f«^. i.Caiecanas.Bannes.Valcntia.^i^/oftfm citatum

Diui Dodlor cum fqis in ^.diftinii.i.ifutft. i .in Rep»rt. ibHtm. Vide ipfum 7. Metuphypc. qutft. i. 8.9.10. (^ 9.

7*i6*m«.

fhttrem.yQiaas nop

infilutione ficundifrineifif et^ aifi.

centendunt

Diaholus

loejuitur.

Mundi,

text. 2.

tis )

illafit,

ab jingelit

horum orepater ipfirum

Ariftotcles inprincipio Cceli, (^

Perhunc numerum

adhihuimus nes magnijicart

(

fcilicet

pnum

vnita-

creatoremt

Deum emnium, Ex quo apparct , quod nulla creatura potcft & mulcx alix poftcnt adduci dc hoc authoritates;fcd nunc dimittantur. :

S

CHO L

I

V

M.

Conclajionem huius articuli prohat Scotus autheri-^

tatihHs,& ratienibHs,t]Man0H potijfmai habet etiamin S. Th«'

I

ieSiionibHS in contrariu^t.

«rf.^.Diuus Bonaucncura t.diJt.i.Mrt.x.^HtJi.i.Dai»n6as ibiJem, ^1*1.^ DiftasThomzi i.f»rt. jutft.^^.art.yf^

1 1.

efte

G^ot^ot autemjisnt, ^ui

:

^,^.4 j.fAT Henrice quodl.^.q.vlt.v^gidio tjtsetU, tjuarum vim eneruat ihidem multis adduliit ok» S-
JMagiftcr in 4 Jifl.^.caf.vltim».K\eR(.i.f*r.^ut/i.i.mem.t.

^tt»fhypc. quift.

opcrum;

j^.dift.i, cj.i.Fracipua ratienes eUjumutitur ex

creasura po0t aliquid creanf

4.dlft.^.ifU4ft.i.art.i. >Egi(iiu$

quod

& dicit qu6d quacuor illorum foli Deo funt pofr

ma

Qj^

modo

fequitur

tis,parte 6. cap. j(J.diftinguit fex genera

crearc

motus tcrminentur Probatur Nifi mutario ad aliquod nouum, nulla mutatio eft fimplicitcr; fed fi materia.vcl aliquid in produftionerei,fcm-

,

nullo modocrcatura poteft eftecrcator, ac per confcquens non potcft crcare.Hugo de Sacramen-

,

:

lih. 5

fando

ergo crcator nullo

procreatam

;

ta-

creatura nen eft ,fine siubio

(jr (juia

ereator eft omnium. Si

tandem

:

,

creatura Spiritus ,fidCreator , non

ejfentiam vttam tjHscumtjtse

,

,

libentiitt

vel pramijft,

deSpirituJan^loicap.x^. loqucns de Spiritu

nuUa mutatio eft mutatio per fe nifi illa , in qua totum eft de nihilo;vt oftendi crgo aut oportct dicerc, qu6d non eft motus, ncc mutatio,ncc aliqua opcratio in natura aut oportct dicerc quod fi enim non eft, aliquid denihilo producatur autfaltem efle non poteft, quod cftprimum fim-

,

in generc

,

nec agricolasfrMgHm,at(jue arborum.kmhxofmi

efientia eft fola creatrix

;

,

Deos

dicemtu creatores animalium , epiam

Tunc arguo tn motibus ordinatis , oportet primnm &c per fc quod eft mcnfura aliorum omnium, vt dicitur io.Metaph.text.10^. fed dare

illi

iujfi

operationemfuam rehfu, efu&gignuntur in mundo vertttny

^uod omnu motm dicat ordinem ad motum cali

Jintialiter

&

rationibus oftendi potcfteuiden- Crtatura nulla crcatura de nihilo poffit laliquid ""^* "**'»

authoritate, ter

fuppono qu6d inter motus , & mutagencratio enim prxfupponit alterationcm,& omnis motus,motum localem:fcd fecundumPhilofophum Z.Phyfjext.ji, omnis motus dicit ordinem ad motum cceli, qu.imuis totalitcr non continct vwitatcm , hoc raltcm idcra eft,quod ordo eftinmotibus.

pliciter

i,

I.

&

Item

ij

funt

tria

fccundiim qu6d agcns pius habct dc ra-

,

cioncs, cftaliquis ordo

j.

,

Primd , quod creatura crearc non poteft. Sccund6,qu6d nec communicari ei poteft hoc. Tertio,

po-

ponitur.

„

iftam quxftiotiem

tionc primitatis minus praifupponit ; vt patct in rtatura : ars cnim quia prasfupponit natuarte rara

,

Rc A

quod nec coopcrari Deo potcft.

&

ncceffi-

tate rcquirit aliquid,in quo poffit recipi i fcd teft dc nihilo nullo praefuppofito produccre.

I

oftendenda.

aliquod poffibilc inquorccipiatur. Modus crgo agcndi aliquorum agcntium, eft ex przfuppofitionc potcntix paffiuac ; fed cxpartcpaffij

,

^

in

Rationibus fic. Poffiint autcm rationes hoc probantcs ad fcx radices reduci. Prima eft,Crf4»tis principtf entitas. Secunda. , Caujalit/fs. Tertia, .Aclualitas. Quarta, Primitas. Quinta, CommMni-

l>f

eatio aEHonis. Sextii,CreatHra limitati;

Primaigitur via cx partcDci, fumitur <'Ar^
entitatis.

ereMturt

effecreacurx in tribus fpecialiter videtur differ- "*^>^uidif.

reab cfte diuino. Eftcenim diuinum eftprimarium creaturx eft fecundarium ac per hoceffe diuinum non eft dcpendens ; efte creaturx nc ,

;

j^^.

'»'

V

Qusftio Ep

cftMtMT*

ntftjfthi dt-

'

"'

necetTinb

eft

dependens

,

pnmum non dc-

quia

turac

Secunda differemia eft , quia eflc diuinum cft purumtefte creatura; eft miftnm pocentia,partici-

fuiipfius.

pacum,& recepcum.

non non

hoc autem crca-

:

competcre non poteft, quia lunc

Si dicas fit

,

qu6d idem condudic

caufa entis, inquantum

eft

eflet

caufa

qu6d Deus

,

cns , quia tunc

caufaomnis cncis,& per confcquens

eflet

Non

fui-

ciemieirecuiufcumquc creaturc poccft ad vcEum-

qu6d aliquideft caufa encis inquantum ens,cft caufa omnis cntis creati , per confequens fui:

valec inftancia; quia

cum

dicicur,

&

Deus aucem non eft crcacus ; ide6 non fequicur qu6d fi fic caufa omnis cncis , qu6d fic caufa fui.

Ex

prardidlis

omnibus

pacet

,

qu6d

fi

omnis

eft ens.

creatura in agendo przfupponit racionem encis,

£x pracdidis igicur difFerenciis oftendo ^qupd nuUa crcacura,quia non poteft ertc caufa rei,vc cft cns,per confcquens nuUam rem poceft crcare. Ex prima igicur differcncia primi , & fccundi, arguo fic vfecundum ordinem , qui eft in effedi-

& folum facic cale ens, cum creans nibil przfup-

bus,fecundii prius,& poftcfius,& nece(Iari6 inue-

fcd etiam inparticulari,ficut dicit Auguftinus

accefTario infercur

,

ordo

prioris,

&

dependenc,& per quas formac recipiuncur in maceria, incer omncs aucem fotmas , fiue raciones rcrum, racio eius, quod cft ejfe , eft vniuerfalior , ac per hoc prior,&eft illud primu.quod inrelligicui res recipere.fciliccc f^rprimum enim creacarum rerum cft ejje ergo fi fecundum ordinem cfFedtuum eft ordo in caufis,& c concrarip; ergo primus efFedus,qui eft ejfey eft a prima caufa fimp ipoftcrioris in caufis,^quibus efTentialicer

;

cicer

fed ficuc caufa fecunda pracfupponic pri-

}

mamiHc eius bperacio ,

przfupponic

fiue efFedus

efFc^tum primx:omnis ergo operacio creacurae praefupponic , facit rale , vel talcens in fpccic,

&

fed creans nihil prsefupponicjcrgo ippoflibile eft

vc crcacura creec. Ex fccunda difFcrencia

ponacnulla creacura poceft crearc.

Ex parcc caufalicatis arguicur fic:Deus eft caufa

83.^.49 deideis

efihomo,^Ha

,

quod fcilicct crcacura

:

ris

Non{\nqak)eMiem ratiotie condittu

ecjutu\JinffiUt

rationibt*t\in illa

enim propriis fint difiinSla

enim caufa

horum vigere;non

fic

tantas rationcs vidc-

in arte,vel natura acci-

& &

Etenim quamuis alia habeat ideam ftyli, tamen aliam habct refpcdu iftius, illius duo enim ftyli ciufdem quantitatis,& conditionis non -habent diuerfas ideas in artifice; fed quod difFcrant numcro , hoc habent per maceriam;habec ergo arcifex in fe vndc faciac ftylum, pitur.

cuItelli,non :

fi fine maceria facerec, facercc ftylum vniuerfalem,non iftum^vcl ilium:hoc aucc cft impofl^bilc , cijm omnis aCtio creacura; ccrminetur ad finguIare:non ergo poteft finc materiaaliquid facrre. Similiccr eft in agence nacurali habec cnim

fed

vnde generac ignem

Hoc

iftum ignem.

enira

fcd

non vnde generat

non

potcft facere nifl

;

duobusmodis;velquiaignis gencrans communicac igni gcncraro luum cfFc indiuiduum , & fic

alio recepcas, v^i parcicipacasjquia perfedlio pri-

deftituet fcipfum;auc vnii effet duo:vel quia ignis

ma,

gcncrans in fe haberet aliam,& aliam ratione,pec quas generarct diucrfos ignes : quod patet cflc falfum. DifFcrfit crgoduo ignes gencraci ab igne per maceriam , ficur in exemplo artificis. Si ergo ignis gcncrarec igne fine maceria , generarec ignc vniuecfalcm. Ciim igicur omnc agcns, quod potcft excogicari,agac per nacuram.vcl pcrarte(nam agens voluntariumeft artifex,)&quodlibcr ifto-

&

fcu feparaca,quanc6 vniuerfalior, canc6 per-

&

&

fedior, aduaiior : fcd pcrfedio parcicipaca, in maceria recepca,quanc6 vniuerfaIior,cant6im-

&

pirfe6kior ; vc forma corporis,qukm animalis, animalis,quam hominis. Si autem iftz pcrfcdiones vniuerfaliorcs fcparacac cxiftcrcnc,efrenc pcr-

& aclUaliores,vt viuere efTec perfcftius,

fcftiorcs

quam animal,quia caie viuere haberec omnem tionem vicz,

& viui. Similiter

fi

ra-

ratio encis fepa-

racioncm encis non conrradti quia fub ratione encis concinencur racioncsomnium, ide6 concinercc racioncm omnis cncicacis,& cale ens dicicur effc Dcus. Vnde ifto modo ens ponicur non concradum cciam wwwr, non camcn aliud ab illo ejfe. rata cxifteret,concincret

&

:

Ex his pacct , quod racio encis vt eft recepta quidcm in omni crcacura, habcc minus de aduamagis vnipocenaftu,& perfc-

litace,& plus de potentialitace,cum uerfalis.

Ciim

tia.feu ens

igicur rcs

fic

non agat,vc

impcrfc6lum;fed vt

cft

cft in

ftum-.crgo nulla creacura agic, vc eft cns,

hoc eft,

rum eget materia,vt

oftcndi:crgo impoflibilc

cft,

&

idc6 tes, quac ab ipfo ; omncm procedunt, procedunc fccundijm efTc, modum efTcndi.Cum igitur omnis creatura mcffendo habeat circ in aliquo poicntiali rcceptum, ciim fit cotnpofita ex tjuo eft , Sc tjttt efl , cx efrc , uerfali,fcd in particulari

&

&

qu6d omnis crcaturac zCtio ncaiiquo reccpta , ac pcr hoc aliquid

cfrcntia, fcquitur

ceffari^

fit

in

pr«fupponic. Tcrti6fic arguicurciim liccc

poccncia agcncis,

fic

duplex poccncia,fci-

& roaccrix, & omne quod

quam

ciaagencis,qualia funt creata;quxdam in poten-

eft cale

,

vt cft cns

;

fed vt

cns:ergo przfupponit rationem cnris.

Ex tertia difFcrentia , qui dicitur , qu6d Deus non habct eire aliquo modo contra&um arguo ,

fic

:

Quidquid competit triangulo,competit oni, crgo ^ fitnili , illad , quod cft cau-

ni ttiangulo

clFc

pocencia,

de non

9. Ttttmtim i»-

ad cfFe adu producicur , prius fuic in fUx mitmtit qu^m inadlu, corum quz producuncur (^ mtutri*.

dc non

crcacura cft caufa rci

ccdeniit.

qu6d agens aliquod creatum agat de nihilo.Dcus autcm habet rationes rcrum , non foI6m in vni-

; fed per racionem miniis vniuerfalem,fccundi^m quammagis^ft inadlu,verbi gracia, inquancum ignis , vei homo : ergo nun<

pcr racionem encis

Vidc Seholiu }.q.pi«-

:

ignis

eflc

8.

rcrum per modum arci6cis,ratioMes omnium produdbiuorum continentis,non foliim in vniuerfali,

parcicipacum,& in alio reccptum.Differcncia cnim cft incer pcrfcdioncs puras , in

habec

^^

«

cau(a oranis entis

ipfius.

nicur in ipfis

j,

eft

poteft efte contradlum, nec ad genus,nec ad fpe^

que circ contradhifn. His vins.Secund6fuppono,qu6d caufa creans, cum totum producac dc nihilo,ncceirari6 eftcaufa cotiusrci fccundum omnem racioncm fuam, & nihil przfupponic i acper hoc eft caufarei, vc

^^

,

pcndet noceflari^ a fecunclo.

Tertia difFerentia eft , quia efte diuinum

•

fa entis

l

I.

cffe

tia agentis

,

ad cfFe,quzdam folum func in potcn-

,

& matcriz

,

qux aucem , non procaufa omne

Stlmt

qu6d aliqua

turt.

vr generata

func in poccncia maccrix

,

;

& agencis

Dtm

ptttjl tff, cedunt ab agente tanqiiam a toca tMMfm tttMlii igicur quod creaturprocedic^ crcacore tanquam mliinim trt»' :

^ tota caufa

,

fed impoflibiie eft

crca

De

34crcatura

fii

totacaufaaliijuiusentitatis etiatn tni-

nimae:ergo impoflibilc

quid creare. Minor caufa

,

rerum

qax eft

aliquam creaturam alideclaratur ; quia omnis

cft

fic

tota caufa cfFedus

,

feipfa agit

,

&

&eftomnino independens ab quod repugnai omni cteaturat,

Itcm

,

cum

omnc agens creatum

igitur nulla caufa

fiti

:

tiae

in eiTcndo,

fi

fit

maioris indepcn-

quamin operando.fcquiturquod

forma oranis agcntis nccefiari6

ria

;

ergo

& nccefTari^

in matc-

cft

cius operatio dependct k

materia , crgo agcns crcatun)

niliil

poteft produ-

cerc cx nihilo,

Ex

partc a^lualitatis arguitur prim6 fic , fecuni.depart.amm.c.i.mhiled[ici-

dum PhilofQphum

tur de potcntia ad adtum , nifi pet aliquod actu cns ; fed omnc quod creatur , educitur dc potenlia ad a(ftum;ergo educitur per aliquod ens adu: ita quod qnanto patiens magis habet de potentia ,& minus dc adu: tanto agens minus habet de potentia , & pius dc adu. Nunc autcm ad fen-

quod quanto res cduccndaminus haadu, ad quem oportei tendete, tanto lOportet maiorem adualitatem efte in producenle. Hoc patct in omni motu vnde quanto motus locales magis diftant , tanto maiorcm opor-

fum

parcr,

bet de

;

tecefTe virtutem pcrtianfeuniem. Similiceima-

ior

eft vif tus

,

qus dat

rei efle fubftantialc,

accidcntale:fi igiturcffedus

,

quam

qui creatur,nihil

habct omnino de entitate,oportct caufam crcantcm habeie totalcm.&omnimodam adualitatem finc

admixtione poccntiac;fed hoc non poteft haergo nulla creatura porcft

bcrealiquacreatura

:

aliquid crcarc. If^"i fic:inomni crcatodiffert^w


^«/V
qiix func parccscncntialcscuiuflibetcreaturaccxi-

bec caufie oportet darc proprium,&

primum

£l:um:primus autcm effedus Dci,eft

e(fe,

efFedbus in crcaturis

cfFe-

fecunda-

;

& ratio fuit afllgnata

,quia

fecundum quod eft in adtu: Dmnc igituragens quod in efTendo habetac^ura admiftum potentiae.cfFcdus eius eft a£lus potentiac ndmiftus;talis autcm proprie eft motus,qui cft acflus entis in pocencia,fccundiim quod in potcntia^effc aucem de fe no dicit impcrfe<^ioncm, ncc pocentia: admiftionem,fed hoc ei communicatur; hoc eft, quia cft cllc receptum in alio crgo Deus

vnumquodquc

agit

:

cum fic adlus fine admiftione pocencis cius primus cfFtdlus eft eire;prinius aucem cfFeftus crea,

mocus;fcd omnis motus fundatur in matcria:ergo omnis creatura in fui aftione praefiipr turac eft

,

,

vidernus

quod

in fua :

,

:

quo pricfuppoCfo. Item

,

ctim agens de nihilo nihil praefupponat

poiiic

maccriam proptcr defcdu

Ex partc Primtat^

fic

:

fuac a^ualitatis.

Oftciifurn fuit fupra.

»4-

omnino,habet fimpliciter primicatcm , ac per hoc acternitaccm cui crgo conuenit adus crean:

di,conuenit ratio ab accrno eirendi. Ita dicic Hugo de tribus diebus, cap. 14. Creator, inquit, nifidternHieJfenopotefi.Ciim ergo ratio artcrnicatis contradicat omnicreaturx,contra
& creare.

omnino ante fc A&h eremti' ua.JimfUx, de quo fiat eft fimCrprima.

Item, omnis aftio, quae nihil praefupponit

quo

in

,

,

vci

,

& de fua ratione a£tio prima

plfciter,

:

creatio eft

huiufmodi ; ergo de ratione fua aftio prima f
rrquirit agts

ergo crcatio non potefinifi Dco foliim fimplicittr primum. conuenire. Item ,agentiaagunt fecundum quod intcr fc habent rationes adionum; fed omnc agens crea-

diuinum

;

tum prxfupponit fecundum effeagens primum: omnis aftio agentis creati praefupponit adioncm agentis primi fed adio terminaturad ergo

;

fcilicet

riusautcm motus:nihil enim poteft tranfmutarc, cui ptimo non dcdit efle, vel immediatc, vel mcdiancc aliquo , de quo iilud fit. E contrario cft in creacurisiquia mocus , & tranfmutatio cft primus

f i

poftcrius

ficutDcus fe toto. Tertio fic.vt arguebatur in pracccd.quaft.cuili-

pacet,

,

.11.1 1.

&

,

adione prarfupponunt magis, & minijs vnde ars prxfupponit produ6lum a natura. £x quo patet , qaod agentia quac magis accedunt ad primiratcm , minus pra:fupponunt igitur ciam impoflibile fit ordine agentium , quod aliquod fit fimplicitcr primum nifi vnum, impoflibile cft ctiam quod aliquod agen$,nifi vnum , agat nifi ali-

aliquid:ergo aclio cuiuflibet agentis creati ne-

quo

;

i

dijm prius

quod nullum agcns creatum fc toto eft, quia eft pet fuum ^noejl, per illud autem (juo efi opeiitur ; crgo omnis creatura quidquid facitjfacit pcr fuum ^uoefi cillm igitur folus Deus fe toto fit , & creet non tantum poterit cicatura, quae aftualis cft tancum per partcm fui, ftcncis;cx

q.

:

fpcdu omnium , qus funt , & ita illam candcm primitatem,quam habet Deus. Item , fecundum ordincm agcntium , fccun-

non

ius caufalitas ab alio

q.j.n.l,

ptimum

ci

agit per fuam forinam,quamuis totum compofiium agat, ficut habet clfe pet formam , & clle fit totius compo-

,

alia caufa , cuius eire dcpendens cft ab alio , nec nobilior eft in agcndo.quara in eflcndoifoius igitur Deus.cu-

jt.

:

coasternum,non eflet fimplicitcr igitur primicas Dei fimplicicer requirit

ret,quod eflTct

depcndet,eft tota caufa.

omni

U

quod necefTario eft dare vnum agens fojmalc fimpliciter ptjmum fi aucem cfTct aliud,dequo agc-

de nihilo agere.Cum igitur racio primicatis.non poflit conuenire alicui creaturx , impoflibile eft crcarc alicui conuenire creaturae: im6 fi creatutx conueniret crcare>ci conuenirct,qu6d faltem ordine natutx habcret fimplicitcr primitatejn rc-

propccr feipfam

1 0,

principio.

eefTafio aliquid praefupponit.

communicatione a&ionu

Ex

arguitur

fic

tis increaci

niam cnim

,

&

adionem

adio agentis increati ,

agens

nihil efTct

produccns,

& adum

,

nulla effet adio fit

,

fiue

qnae cft crcatio,

agentis creari

non requirit fiue

,

:

crgo

fi

cft

aftio

& produdum

produdum

,

&

,

:

quo- A8io Mgtnti*

;

nifi

duo,

,

intreati

eflet

:

fi

aflum,

oporiet

ti in

,

(^

quo di^

ftrunt.

quod

a6Ho autem crca-

videlicet

,

agtntis crt»-

produftum

& nihil

produdum,

turae neccflario tria requirit

adum

,

:difFerentia eftincera(5tionem'agen-

agens,

aliquid fuper

&

quod

fundatur adio. Quod autem totum hoc requiratur , ex duobus patet. Primo , quia impofllbile eft,qu6d a(5tio fit idem quod agens , maximc aiflio qua res producitur ; hoc cnim fimplicitati diuina: conucnit:ergo oportet , qu6d fitmo-

quidam , qui ncceflari6 indiget fundamentO} motus autcm non eft in mouentc,fcd in mobili. Secundo , hoc patet quia agens incrcatnm ( vt oftcnfum fuerat fupra in quadam quxftionc tus

;

deprimicate)eft agens fimplicitcr primum ; ac fcpcr hoc omne agens creatum eft pofterius , cundarium;ac per hoc ad agens primum ordina-

&

tum. In agencibus autem ordinacis , quorum fccundum dependet a primo, neccflari6 agens pofterius praefupponit aliquid a primo produ
q.t.ii.t.

V

QusEftio non enim

ordo ergo fi hoc agcns przfupponic in adkionibus illud , cciam cius adio adioncm illius fcd adio prioris cerminacur nccefniri^ ad aliquid ; ergo fi agcns fecundum fupponic a^lionem primi > fupponic neccirari^ aliquid k primo produdum ergo ^ primo ad vlcimum , u adio cuiuilibcc crea-

huius ad adtum

iliius,

alicer efTcc

:

:

:

tura: rupponic aliquid

auccm

tio

;

timum de

uon

potentia in crcancc , quia

excogitari maior oppoficio ccrminorum

cundijm qu6d Cit

eft

poceft

& fe-

;

maior oppoficio,oporcet qu6d

maioritas in vircuce cranfmutante

(

vt often-

,

crea-

impoflibile eft

qu6d

pofllbile.

;

creacura crecc. 1 6.

tf

quia fecundum Ariftotelem 7. Phyfttxt.com. 18. vircus cft vlcimum dc potentia ; fed crcarc eft vl-

fum eft) crgo fi Deus crcat , & creatura crcac, corum virtus eft oronino aequaiis quod eft im-

quo fundecur

in

,

nihil fupponic

I.

Articvlvs

Icem, oranc agcns.quod eft principium crcan, cftprincipium (implicircr confcruandi : fed nulium agens crcacum poceft efle fufficiens prin-

II.

di

cipium confcruans rem cocalicer , netendac in nihilumrcrgo nuiia creacura poceft aiiquid creare. Probo maiorem , quia omne agens crcans eft toca caufa crcaci , quia non operacur de aliquo, fcd de nihilo

:

omnis caufa , quz

fed

eft

toca

,

&

principium fufilciens confcruandi cotalicer cftedtum ; quia effe&us k nullo alio dependcc , ab ilio habcc cocum,

tocalis caufa cfFedus

eft

,

&

quod

Minor pacet , quia nihii

eft.

confcruare

rium

,

tiam

,

,

& omnibus cius parcibus

aut per cften-

;

crgo ipfc foius poceft confcruarc. eft cfFedura pcrfcdiorcm efTc fua caufa , inquancum caufa ; dico in quantum caufa , quia aliquando effcdlus cft k muicis bitur

'7*

,

,

hoc aucem non poccft quia foius Dcus crcacura: iila-

auc per poccnciam

aliqua crcacura

poceft aiiquid

confcruacaE necclTa-

nifi fit coti rei

:

Icem, impoflibile

caufis

&

,

confcquenccr ab aliqua canfa

non

fcd hoc

facic

fed vc cft effedlus arcis

caufa cfFedus

non

,

:

quod non facic inquancum eft cffedius

culcellus ignitus fcindic

,

fi

:

igicur aliquid

ficut

ignis;

eft

cota caufa creaci

quxdam perfedio

cft

eft

crcatio

'^*

Ex

fit

:

ergo nuliam

(

fimplicifHma

vc pacet in

Deo )

creacio

:

efFcdus crearurar.

creaturt limitatione fic arguicur

:

Cum fint

omni oppoficione oporcec quod vircus cranfmucans fic maior,& minor, fecundim maiorem, vei minoremcoiiuenicnciam , vel difconuenicntiam.Vndc oporrec qu6d maior fic caiidica$,qu« dc frigido facic caiidum fic cft in mocu iocali, auia maior vircus requiricur,vbi maior eft oppo-

in

:

,

vel diftancia incer ccrminos

;

de nihiio faciens aiiquid neccftari6

ergo vircus eft

fumma,

Icem

I j.

crcacori 1

impofltbiic

, ,

cum

fic

cft

quod

limicaca

,

creacura atquccur

vc dicic Auguftinus

iM C*Mit.c4p.i.Ti(hMt {inc[uk)^HMex nihlla crea-

uit

,

ejje

dedit

dedit,fed mnfHmme ejfeficut ipfi efi,

ejje

amplius,diis minus

,

atcjue ita

&

aliis

natMrat ejfen-

fed aequarecur , fi po; ergo non poccft create. Minor patet per Damafcenum lib. i . Orthod.fid. cap. i qui pdrematio magnitudidicir, qu6d ipfkcreatio,

tiarttm gradibiti ordinauit tcft creare

;

.

&

nem pradicant diuina potentia. Itcm , quorumcunquc agentium vlcimum dc potencia

etiam Deo cooperari primari6 poflit creacurai Scienduineft,qu6dcooperari Dco in produftiolie alicuius

dupiicicer poceft intelligi

,

vci in

;

eft

zquaie

,

eorum

virtus cft zquaiis:

H

difponcndo, vcl in producendo. In diiponcndo,

adhuc dupliciter ; vcl

qu6d

ica

fpiciac iliud, cui debcc infundi ifto

iila ,

difpoficio re-

quod creacur , &

modo cr^acura Deo coopcratur in crcatione;

vt iiberum arbitrium in infufione gratiae

,

a(Fen«

&

ticndo,'& non contradicendo ; natura in creationeanimae rationaiis difponendocorpus , quo difpofito

Deus dat animam

,

ifto

vei ita

:

difpofitio intciligacur ex parte

D^

qu6d

creancis

iila :

&

modo cft impoflibiIc;ci\m nulla noua difpo-

ficio

quid

ex parce Dci requiracur ad hoc

,

quod

ali-

crcer.

C H O L

S

Giuodhic clarius

&

I

V

M.

dijfuftus agit Scottu

de varia

dilpofitione ad coeperandum diulna virtuti in creatio-

ne alicuius forma, breuius repetit in 4,

difl.

1 .

qu^ll, 1*

Dico etiam , &fi^uentibtti , vbi admittit creatU' ram pojfe diffonere fubieEtum ad infufionem gratia^ $.

&

organizjindo corpm diifofitiui ne: ad creatienem amma. Dicit autem non pojfe

(jr charitatit

cejfitate

introducia creatura difpofitionemfimpliciter ,

fid fecunStm

cjuid

necejfi-

^Modclaritts hic dlxit,

;

dari fiilicet pojje diifofitiontm ex parte fesfitfiipientis , non caujatiMe ex parte rei prpduna. Dubitat de-

mum in fine rationum , afe citato loco produSiarttm, an conuincant nenpojje creatttram, faltem infirumen» taliter,concurrere

ad creationem.

Sciendum autem,qu6d quaedam funtcreacaper Angclus, coeIum,& calia & in creacione caiium crcacura non poccft coopcrari peraiiquem modum ; quia nccdifponendo , ncc

fe fubfiftencia, vc

II.

:

creando. Aiia funcquae in aiiis habenc cflc,vc grain crcacionc cia in anima , anima in corporc :

&

iftorum coopcracur crcacura, difponcdo ex parce fufcipiencis,non caufaciuc cx parrc rci produd*.

Quod poccft fic dcclararirprimo.ex parre

&infinica.

lo.

fandicrcacurz communicari non poflicnec

tantem

muitagencra oppofitionum, iilacft maior, in qua extrema minijs conueniunt:ergo iila cft fumma oppoficio , in qua cxcrcma in nuilo conueniunc;caiiaaurem func ens,& omnino nihil;quia in nullo conucniunc.Nunc aucem videmus,quod

ncio

Clrca fecundum, fciliccc quod poccncia' cau-

coca

omnis auccm creacura habet eirc compofitum:crgo impofllbile eft qu6d autem

virtutem creandi.

poccft liabcrc efFe<Skus aii-

pcrfedioncm poccft haberc creacum , vei ipfa creacio, quam non habec creans ; fed fimplicicas

communicari creaturtt

fojfe

ignis, fic

quam pcrfeftioncm,qux in caufa non reperiacur; creans auccm

Non

curae

,

& eius condicione.

Sicuc

Dcus non

crca-

xt.

porcft

communicare creacurae funm primicaccm.icanon poccft communicarc fuam aftualicatem ; aftualicas aucem diuina cft impcrmifta, cum fic pura ,

&

ergo effentia cuiuflibec crcacur* eft nccefFari^ pocencix admifta : cum igicur impoflibile fic , quod cfFctfbus cranfcendac caufam, fimpiiciflima

ncccftccft

:

quod primus

,

& proprius effcdus cu-

quod de fcdicic adbum permiftum poccncir;hocautcmeft motus.qni cft aftus cncis in poccnciajfccundum qnod iii pcel^ cia:crgo iilud,quod primo proccdit,& proccdcre

iuflibcc crcaturae

fic

ens

,

debcc

.t*

De

36 eft

dcbci k crcatuta

rerum

motus ; motus autetn nccef-

fubicdum:crgo fi non potcftcommunicari crcaturx prima adkualitas , nec ei communicari potcft quin fubiedo indigeat j ac pet faiio rcquirit

tt. Smfrk n.i j.

ticulo tafta cft

quanto plus fupponit in agen-

,

adlualitatis

& ctiam

,

fed talis adtualitas communicari turac

crit aftus purus:

non potell crca-

Secunda via poteft accipi ex patte modi ;

cum

dus agendi

erit

:

Qu6d fit cns

fecundum

modum

cflcndi

:

cff-

&

vniucifalcm ;

tura

non

potcft Tigerc nifi vt

inftrumetum.Quod

etiam patct , quia non potcft communicari creaturae,qu6d fit agcns,nifi fccundarium ; omne au-

tcm

tale agit, vt

pet primum.

quod

inftrumcntum,cum agat motum

Tunc fic

inftrurncfatum

:

impoflibile eft

quod

ali-

vel aliquid in a(Slione ha-

,

beatrationem inftrumenti,nifi perfuam formam attingat illud , dc quo principale agens agit ; fecuris enim pcr formam fuam attingit lignum, de quo aedificator aedificat:fic calor naturalis cibum, dc quo vis nutritiua cainem genetat : fcd impoffibilc eft

quod cieatura per fuam formam

attin-

gat nihil, quia afpedlus virtutis cuiuflibet crea-

rutx

ncc infinitus afpedlus virtualis ei poteft communicari ; ergo impoflibilc eft quod agat dc nihilo. Tertiam viam fumunt aliqui cx virtutc creaturx, qus dc neceffitare, vt dicunt, eft accidens; hoc tamcn non aflero ; quia tenetur ab aliquibus Magiftris quod potentiae animae non difFcrant ab anima, nifi foliim refpedlu quodam. Arguunt er;

17.

;

neccflc cft eigo diceie

Creafuram

neeiite fecundario pojfe

Clrca teitium

,•

qu6d non

fubicdum,

ergo omnis creatura in agendo rcquirit fubiedii Quarta via accipitur ex proportione cfFe^kus ad caufam , tantac enim potentiz cft crcare vermiculum, quants Angclum,vel quamlibet aliam rcm, tant* potcntiae vnum, quants omnia : igi-

hoc

tuf

fi

illa

crcare

txx.

,

poflct coramunicari creaturae

Angclum

,

,

poflet

& gratiam & lumen ,

glo-

& tunc elFct Dcus.

Quinta

via funiitur,qux fupcrius in

primo

ar-

cooferari

pofllt coopciarife-

18.

cft)fi coopcrctur,aut Deus crit agcns minus piincipalc , cieatuia piincipalc; quod ex piacdidis patct efle falfum , aut e contiario , tunc creatura coopeiabitui vt inftrumentum;& tunc oportet qu6d per formam fuam attingat nihil, quod paulo ante oftenfum eft efle

quia(vt oftenfum

&

&

irapoffibilc.

Secunda

Cn«ti» ratio fumitur ex conditione creationui

cum enimcrcatio non habeatdiuifibilitatem,aut

tft

ttt» fimtil.

fucceffioncm ex patte rci , nec ex parte fubiedi, oportet quod fit a<^io fubita, tota fimul , fim-

&

pliciflima:omne autem talc a quocunquc proccdir,totum firaul ab illo procedit ; ita fi creatio

&

Deo,tota fimul ncccflari6 eft ab eo,& k nullo agente alio. Sirailitcr fieftab agente cieato, nccefrc cft,qu6d tota fimul fit ab illo , ita nuleft ^

&

lo

modo

a

Deo

,

quod

patet ex praedidlis efle

falfum.

Tertia ratio fumitur ex parte

totalitatis catifi\

cnim, cumderatione fuanihilprzfupponat oportet qu6d creans fit tota caufa cteati: creatio

CreSttftnta t»Mfm rti ertstt.

,

impoffibilecft eigo, vt fitaliquid creatum ab

aliquo

,

quin illud habckt rationem

rcfpcdtu illius;fcd nullum agens pcr

totalitatis

mcdTum ha-

bct rationem totalis caufae : ergo impoflSbile

qu6d Deus

crcet

Quarta ratio fumitur ex parte cens aliquid

,

eft,

mediantc creatuta. potentia agentit

fe

accidens, cfFcclus cius primus ncccfTa-

H

cundari6,patet cx pracdi6bis.Prim6 quidem,

dtum

fit

ciea-

III.

advmmeffi^um ; omnc cnim agens

,

alioquin

Deo creanti?

impoflibile eft,qu6d cfFcdlus immcdiatus :

(

quod orane agcns

etiam tranicendat fuam propriam caufam ergo ciJm virtus creaturx , pcr quam producit cfferio cft accidens;fcd accidcns requirit

1 6.

non hunc igncm,quod cft impoflinon gcnciantui , nifi in

Articvlvs

eft (initus,

go fic

,

quia vniueifalia

paiticulaiibus

applicatum

aliquod ens prarfiipponcndo. Item, fuppono ex ifta dedudlionc, quod crea-

& hic ignis.

:

tum piaefupponat mateiiam.

,

,

aliquod agcns natuiale, vel aitificiale , pioduccfct aliquid non dc mateiia , pioduecict ignem

crgo

; ergo impofl!ibile cft quod crcatura intelligatur agerc , nifi vt applicata,applicatio non potcft intcUigi nifi ad aliquod: impofllbilc eft crgo quod intelligatur agere , nifi

nifi

cns, ignis

iraplicatuicontiadidio)

dum organi:impofllbile cft autcm intclligi,qu6d aliquod agens pcr modum inftrumcnti vel organi, agat

fit

habet ^ piim6, qu6d fit ignis, habct ab igne geneiante ; qu6d fit hic ignis, habet \ materia vnde oftendebatui , qu6d fi ignis eft ,

mo-

agcre praefupponat cflc^redc

habct ad cfle , nec aliter poteft fc habere , fic fe habet ad agcre , nec alium niodum agcndi potcft habere ; fed omnis creatura ncccflario cft ab alio , nec alium modum cflendi haberc poteft ; crgo omnis creatura agit per mo-

,

&

:

ficut crcatura fc

_j

;

Oftcnfum

agendi.

cft

bile

crgo nec creatio.

;

fendijfic

Agid.quod

rormz

igituf ignis gcncratus

contrario

termino

lib.i.q.4.

prxcedcnti quaeftione

&e

:

ly.

& in

hoc create non poteft. Iicm, ficut iam didum t^fuprk , hoc videmus in ordine agentium , quod fecundum qu6d funt magis & minus adlualia , plus & minus fupponunt in fua adione quant6 cnim aliquod agen$ plus habet dc adualitatc , & minus de poflibilitate , tanto minus prafupponit in fua aftione,

do , minus habet de adualitate ; vt patet dc arte, & natuta fi etgo fccundum acceflum ad adtualitatcm minus in agendo praefupponatur ; ergo agens , quod nihil praefupponit , neceflari6 eft in

1 4.

,

clarificatui ex rationc

cnim /kpra , quod nullum agens creatum agac inqnanrum ens ,cum ratio cntis,vt eft rcccpta in materia, fit inter omncs magis vniuerfalis,ac pec hoc magis imperfedla , & minus in a£lu omne autem agcns agit fecundum rationem illam,qux eft in z6tu. Oftcnfum eft etiam , quod nuUum agens creatum producat ex parte fua efFcdum hunc , inquantum cft quid fignatum ifta /«pri in przcedentibus quarftionibus funt oftefa. Cijm

:

2j

principio.

ficut fe

,

feu produ-

habet ad produccndum, ita

ci

habct ad confcruandum; ficur in lumine Solis, Sol principaliter conferuat, quia principaliter illuminat ; apeiiens fcneftram,& tcnens apertam, accidentalitei confciaat, ficut accidcntalitcr eft

caufailluminationis;fed impoffibile

eft

qu6d

ali- Crestura n»n

qua creatura dirciStc conferuct,nec pcr fe,nec pcr accidens,rem k termino annihiIationis,cum omnis crcatura habeat illura defcdlum in fc admi-

foteft dirtai

«nnihiUrt.

ftum ergo impoffibile eft , quod creatura aliquo modo producar de nihilo. :

Si obiicias,

quod faltem per accidcns cieatura

i?-

Qusftio annihilat, tc ab annihilatione pfaeferuat,

v't

rutn arbicrium graciam. Similiccr claudens

aperiens feneflram.ed caufa

libe,

vel

qu6d lumcnannihi-

, vel confcructur ab annihilationc. Rcfponcfeo, quod hoc non facit libcrum arbittium dicciSbc manutenenHo gratiam \ ncc tenens

letur Stlntit.

Qtumfdt dici

ftttfi

fenedram apertam diredc manucencc radium ne

trtMMrtm 0nnihit*rt

,

ttnftr-

tntt

ttsr* ftfft.

nec etiafn ipfe Sol fed folus Deus. Sed hoc facit creatura , quia poteftaliquid facere, quo fado, conferuatur res ne tendat in nihil; vel quo fiSto res annihilatur; & tota ifta adio efl fecundum qnod potcft faccre, vcl dcftruere difpoHtioncm in fuicipicnte rcm creatara.qua fa(^i, Hue conferuata conferuatur rcs ne annihiletur, & illa deftruda rcs annihilatur. Ido modo dixi fupra,nMm.zo quod etiam potcft de nihilo produccre quia poteft aliquid facere, quo fa> 6to Deus creat , vt liberum atbicrium rcfpeflu gratiz & natura rcfpedlu animz rationalis. Sed nec operando ncc coopcrando cadic adlio fupra annihilctur

;

,

V

,

:

,

rem cceacam

:

ica

dico deconferuacione. Sic igi-

dicoad quxilioncm. Ad diiTolucionem autcm quarundam difficultatum , qux tangcbantur in argucndo qu6d etiam ipfa forma naturalis non fit ex fubftantia raateriz , nec ex* aliquo materialiter, fecundum aliquos primi etiam influxus agcntium creatorum non Hunt ex aliquo, vt illuminatio,& aflus intclligendi, & volcndi , & talia ex quihus vitur

30.

1.

37

przdidVx rationeitfed concludonrf qu6d creatura przfupponat materiam ; non fcmper de qua; fed de qua , aur in qua ; & quzlibct iltatum materiarum etiam ponit finitatem in agente, & tol-

ab eo rationem purx a&ualitatis. Alij func qui dicunt,qu6d cum intcr rni,

lit

niinl

fit

diftantia infinita

proportio

&

,

&

,

&

omnimoda im-

propter didlas fupcrius ratio-

modo agit aliquid

nes , nulla creatura aliquo

3'Henric. fa» pri citatus.

de

nihilo.

Ad

,

,

1

illud

,

quod

obiicitur de primis iniluxi-

bus.dicunt , qu6d nulla crcacura agic immediac^ per fuam fubftanciam quia hoc eft proprium Dei fcd agic per fuam virtuccm , qu« cft de gcnere accidencis. Dicunc igitur , quod primi ;

:

fcccunditate virtutis

ex

iniiuxus fiunc

per decifionem partis a parte

nem

,

vt fpccies \ colore

confumunt

vel

illud

funt res firoplicicer

nc

,

vt luraen

Et

coloris.

nec

;

,

non

fed per cmanatiotalia

diminuunr,

dequo fiunt quia non fed quodammodo intcntio,

;

intelledio

,

fic

,

,

,

volitio

,

ficut fpecics

patet refponfio ad argumenta.

,

:

Qj^ Vtrum

^

qiueft.io.

art.3.

fit

efTecreator. Se
ponunt difFerentiam

intercreationcm,& facerealiquid dcnihilojnam ntm eirts bme jutjlit- dicunt , quod de ratione creationis , & creatoris n*m. eft, quod quanciim eft ex parte fuae virrutis, nihil HcQr.quodl. omnino przfupponit , nec de quo agat , ncc in 4.tIc.

&Ric.

in t.d.i.uc.

4-q4.

quoagat & talis eft virtus fimplicitcr infinita. Vnde Deus in creando , quantum cft cx partc rua.nonprrfupponitquoagat ,nec in qno agat: &c fi quis cfFedlus fit , qui ^ Deo creari non poffi^t , non pracfuppofito aliqno vt eft grat ia & fi railia,qus non func apta nata exitlcrCynifi in aliquo. Hoc dicunt , quod cft ex defe<Stionc entiiatis naturz rei creacae ; non autem ex dcfcflu,

I

O

VII.

fubftantia fpiritualis per fe fuh-

innitatur fundamento

,

,

Pnrid rtftlutitntt Mttht-

T

JiflenSinjel apta nata fuhfiflere>i

:

quod crcatura aliquid agit de nihilo: quamuis non incendam nunc circahsc infiftere, eo quod locum habent in qua:flione de rarionibus fcminalibus *i fciendnm tamen, quod omnes in hoc concordant quod creatura non pofdctur

iE S

materia f Auguflin. lib.ix.Confef[.c»p.j. g to.($"ii. Alen. i. ftirt. ^Ht/l.io.niem i. qutft.gi.mtm.i. D.Thoin. i.f»rt. quifi.^o. mrt.x. D.Bonttxeat. in i. dift. i.fart.i.»rt.\.

^

qutft 1. K\c\i3ili\isibid.art.\.qutft.x.iir »rt.x.quAft.\.^ X. Aureol. apud Capreol.fv^yf. \.»rt. x. Duraad. i»dim di/l.i (^ 8 ferrarien. x.ctn.Gtn.c»f.9^. Vafquez \.f»rt. difl.ijt c»p.^ »rt.i. de fuHl»nti» Jytjitltrum , qutH. i.

funHo

4.

Vide Do6t.

qutft.

\^.di A/tim».

:

,

,

vel limitatione virtutis creantis

independens, exctinfeco

,

&

illimitata,

qux cum

,

•

9^wi^^

S^^k^ ®2l^^ tale

D

euidcntiara huius quxftionis.opor-

prim6 vidcre quid fignificetur nom\nc TMterU. Secundo , qu6d poncre fundaroentum in anima & Angclo , fit ne-

I.

tct

ccfTe.

Articvlvs

I.

fit

non indigct aliquo

^idftt m/tteridfrima ?

cui fe appodiet in agendo. Creatura

autcm omnis,ciim cius adio virtus finita,

&

limitata

,

&

fit

accidens,& eius

procedai abente,

Clrca primum tollcnda,

,

quz

prim6 eft falfa imaginatio dicit qu6d matcria eft po-

cuius effe depcndet ab aliquo neccfTario, indigct

tentia nullam habens eniitatcm adlualcm

aliquo,inquo eiusadiofuftentctur, & cui appodietur.& applicetur;& in hoc diffcrt etiam in

inquiunt.quod cft pura potentia nullam adualitatera habet , talis,vt dicunt.cft materia , quia fi ).Thom. I. caret furma ,ftatim recidit in nihil non folum p.q «ari.i. Hcnr rjtiodt. propter hocdicunt aliqui , qu6d fiiie furma non I.quzlt 10. poteft exiftere, fed qu6d nullam adlualicatcrn Opintfdicnthabet nifi a forma , vt nec ctiam aliquo modo tium niateeffedlusalicuius caufz poflit dici. Hnius opinio- ri»»t rjje fU' r»m fittmnis videtur aliquando fuilTe AuguAinus, vt pa;ct ti»m. I i. ConfcfT.cap. 6. Si velltm ( inquit ) frtrfm tmninoinftrme ct^itare^dr ntnpoterdm, citius enim nen tfft cenfibttm , qued omni forma prittaretur, quam co-

infinitum a virtute Dei:n6 autcra fempcr indigct dc quo agatjfed aliquando indiget de quo agat;& aliquando indiget dequo,& agat in quo.fed non dequo, vtdicunt in prscdidiscxemplis. Et ifto modo dicunt virtutcm efTe in Sacrametis rcfpc€ku charadlcris inducendi. Et ifto

modo

dicunt,

quod refpondetur ad quzftioncm quia creatura non poteft aliquidptoduccre denihilo, intelligendo quod nihil ex parte fua przfupponant,nec dequo, necinquo .quod eft vere de nihilo facere , & eft creare. Si autem dicatut de nihilo facere , quia non de aliquo , quamuis in aliquo, concedunt qu6d fic potcft facere de nihilo. Ad hoc tamen non eft neccffaria virtus infinita , ncc incrcata , vt dixi nec contta hoc conclu4unt ,

,

ScHitptr.Ttm.lll.

,

quia,

:

gittAam tjuiddam interformam tnm, nec nihil infortne prope

,

fl^

nihil

,

necforma-

Infra:5i dici pojfet

itibiL

eft, d" ntn eft, hoc eam dicerem, A u iccnna eciara de non cntitate materiz in 5. Mrtapb. fua , cap. j Materia eft ijuoddam ^uod non habet effe ftrft vtio mtdt , ntc tfi in tffe£iMy nifiptrformam. Dc

nihil aliijuid

.

,

D

non

D e rerum principio.

B8 Don

entitate mateti«,aic

qu6d

emf. 6.

AnRoteles iJ^.Metafh,

in potentia ,quia in ea nihil eft

eft

fecundo Titnaei,

diftind^utn. Plato etiatn dicit in

JHatena , inquit , ijuadam incomprthenJUfili ratittie ititer

nuUam,

tnz ,

& tdi^uam fiibfiantiam pcfita

videtftr.

&

nullam reaiem compofitionem facc-

fic

r^t cutn ea.

Secund6 , quia

medium; ergo

&

intec ens adu

nihiI,non eft , materia pcaeter forroaiu non

fi

habet aliqucm adlum cftendi , erit nihil ; ergo creatum ageret de nihilo , cum agac de

aigens

CHOL

S

*De materia tjmditate ^Hoft.

I

&

.

V M.

I

diffuliui in %. difl.

contra yilbertum

inateria.

late agit Scotiu ^. 1

,

quarum vna

,

& alteraforma eifi^ue interfifrimi & vtrtantp^e aElu exiftere,fitofque ailm ha-

materia,

diuerfiu

vbi

x.

aUos probat in ente

geherabili dari duas entitatts pofitiuat eft

i.&

1. quafi.

&

Magnum, ,

Item

Metaph.

efie

attpte hinc reSie'/uhinfert materiam ; non hahere aforma , vt aSIufit , fed a creatione ; '^ fropterea fer diuinam fotentiam fojfe exiftere fine

bere diilin^os

emni forma.

,

fecundum omnes Philofophos , roaread alia fed fecundum cos,

ria eft in pocentia

ergo materia , vc ergo habet aliquem adum

1.

&

non eft principium patiendi, ncc fundamentum; ai». ergo neceftari6 raateria habet aftualitatcm aliam ab adualitate formsc , in qoa adualitacc fortnac

M*t*rf4 h»-

mSnMUt»-

dato etiam qu6d cijcca non poftec exiftere fine , nec e contrario ; illa ccra non habercc ab illa imprcfHone , qu6d eircc cera , fed imprelfione

&

cfFcftiue ^ Deo , formalicer ab si£ta iropriroendi haberec cale efte, puta imaginis Pauli.lta materia quamuis fimul creata fit fub forma , ncc

jgeneraca

Ergo aliquid quod a Oeo eft fzStam,itquecileatum. Quamuis autem materia k Deo nt fa
ftindum concranon encicacem nihili,& habens. adlum efiendi vlcra encicatem eiTcnciz , qux folum refpicit Deum vc caufam , non habec k forma;nifi force in conferuacione , fecund^ro il- S.Thom.cic

nihil.

licct

non

(it

k

Deo niii

fub forma, ,

Se

los

,

& terrz, ;

fed

qui dicunt

ea

qu6d

,

,

quod habeat

talc efTe,

habcclk forma concreaca, vei fic

ens

quod non

quoddam z&a

poceft efte

,

di-

vel fieri

IX.

Haec cft fencentia Auguflini lib.de natura boni *. Hylem dico tjuandam fenitus informem , fine

quim forma , vel eius cteatto. Et illnm ordinem innuit Auguftinus i^.Confeff. cap. ; 3. vbi loquendode materia dicit fic De nihilo enim a

tates formantur.

:

te,

non de tefaRafunt

non deteali^ua

,

vel tfua anteafuorit,fed de concreata

^

te ereata

materia

temforu

interfofitione fvrmaJli.

,

,

non de tua,

ideli ,fimul a eim infarmitatem abf^ue vUa ,

Nam eumaliudfit

&

qualitate

, vnde ifla quatfintimut qualiEt infti : ( fcilicct materia)

^^

nonfer aliquam fpeciem fintiri , fid fer omnimodam Ipeciei friuationem cogitari vix foteil : habet enim dr iffa cafacitatem formarum : namfieafere imfofi-

tam ab

artifiee formam nonfoftet,

nec materies vtique

feriam quidam de omnino nihilo, mundi autem jpeciem de informi materia ,fimul tamenvtnmufuefecifH , vt

ginatio.

& terra

mat'eries,

aliud eocli,

& terra (pecies,ma-

materiam farma nuUa mora intercafedinefi^jueretur.

Vnde lic^c

materia adtum fuum ,quem habet vc eftcerminus creationis, non habeat de aAione, nifi in

compo/ito , vt

fiabec i{lud

,

quod

eft

eft

fub fotma , non tamen

»€ta excra nihil

nus creacionis k forma, fed canciim

,

tale

& cermi,

vel cale

effe, vc coeli, vel cerra:.

Huius habec

racio eft

,

qu6d omnis

res

i&a exiftens

per aliquod formale , fed forma non eft caufa formalis maceriz, vc maceria eftaliquid compo/ici. Itadicit Auicenna 6.Metafh.fita,e.i. effe

forma non eft, oiii formalis caufa compoiici. Hinc eft quod efte aduale, quod habct^creatione,poteft efle

maab ea re, vel fet

,

u forma

,

eflct

roateria: ficuti

vel falrera intelIigi,amota for-

intelledu :quod

nuUo modo

caufa formalis materiae

homo non

anima

,

ef-

vt eft

poteft e(fe, vel in-

nec album fine albedine; nec aliqua rcs fine aliquo , quo habec formale telligi

fine

,

effe.

Sic igjtur falfitas huius imaginationis de teria, patet authorifate:patct

ma-

etiam ratione,quia

fx materia non eflet aliqua res zCta ,ciuscntitas non diftinguereCDt ab entitate,& adualitatc for-

4Cap.iJ.

materiam

bonum aliquod efiforma , froculdubio bonum aliquod efl etiam cafacitai forma. S c igitur patet contra entitatem materizfalfa ima-

eeeli,

ThoQi. Aniai.d.

glic.

fine forma.

ordine tamen naturz prius eft efte, Sc creatio materis , 8c per confequensfua adiua;

litas

Ztrstien*.

Deus

vnquam denudatur

fimul forma

5-

fi

ceram imprefta aliqua imagine,

vc cocli

quia piatetia

tbtritMtt.

Sicut ergo

Sc ftabiliuntur.

&

& vt fic fcmper iimul tempdre fuerit materia

ifrtistMr Mu-

;

crearet aliquam.

Con(eff.czp.i.Nonerat ( inquit) aliquid,non eolor, nonfigura, non corfus, nonjpiritut , non tamen omnino htt prefriun

:

mater]a,non cft nihil; de (e, fi non fubfiftentiz,tamen exiftentix. Item , pofle pati ad roateriam reducitur , ficut MiUtriM f0. agere ad fotmam ; fed quod non eft aliquid »£ta, t»fr,firma

ftindancur

Hae autem au6toritates non dicunt raateriam omniuo puraiii potentiam abfque omni aAu, fed intendunc qu6d incer omnia entia in genere fubftantis minus habet de a&ualitate , & qu6d fua adiualiras ab adlualitate fotmae rationeconf raria eft diftinfta. Vnde qu6d materia (it ver^ ens iSta in compoHto , 8c eft efFcdus creationis, parsc6mpoiiti,exprer$edicit Auguftinus 12.

,

;

nihil ad nihil eft in potentia

diceretur. Porro fi

i

Deinde videndus adus materiae

,

dicitur formaruro diftin£tio. Circa

dum quod ,

adbus,

eftqnoddam

excra nihil, nis.

maceria eft in z6ta in

adu,

& zCtus quod

,

qui

fcien-

Materi» fed nullius eft qMaltm mSM

,

vc eft resquaedam iai*t.

& efFcftus Dei & cerminus creacio-

Nullius vero

,

eft

a^lus

:

cum

,

quia ipfa

cft

fundamencuro oronium i£taam ; cum , quia fua aflualicas nuUius eft generis, ac per hoc nec adtam aliquem dare poceft cum, quiafi alicuius eifec aAus , illud haberet minus de cncitace, camen ex quo adlum reciperec , neceflari^ aliquem nStam haberec , 8c ens ad^a eiTec , vc probacum eft de materia ; illud autem diccrcmus materiam , illud quod dicis iGtam eius dicere:

&

rous formaro. Efl crgo ens zCta

,

vt eft tetmi-

nus crcacionis , faltcm in compofito , fed nullius cft adus. Forma ctiam eft quoddam in a6lu,

& cft altcrius a£bus

,

fcilicctmatcriae

,

&

totius

&

compofiti, quamuis alitcr alitcr, vtali«t$dicctur : fornia eiiam eft in a(fl;u , inquantum cft ccrminus creacionis , vel fadlionis , quamuis non nifi in compofito , quia folum compoficum pcr fe gcneracur , vc habccur 7. Metaphyfic.

text.i}.i6.&i7. DifFert

Qusftio VII.

.Oii

etiam materia , , vel vt jm jtf diffirt ambo habent effe in ad>u i ( quia iile adlus, quem mh ttSmfw- babet roateria eft diftindlus , vtpote ambo tanDiflTert

f.

"''

vt cft in z€t\i

quam

realia principia funt creata

ille

)

,

eft

vt pet formara z€ta exiftentcm pcrficiatur

_ '

,

&

Habent aatera fpecialem.

,

quia

illa

omnino eft indcterminata

,

materix

adlualiias

nullius gencris

,

vcl

&

fit coclum, vel tcrra adkualitas autcm omnis formx i€t\x exiftcntis (& dico aElu exijUnrar,quia hicloquimur de niateria &furma,vt

pote qu6d

:

rationem

communem ','&

.

&

&

eorum aAualitas per rationcs qu6d nuUo modo vna ad aliam

Patet ergo

aliis.

oppofitas, ita rcducatur.

DifFerunt etian>,quia adtuaiitas materiz

ra-^

&

voluntatero. Mutatio adfitumnonarguit mate-

& anima, quia

hoc dcbetur eis, quod quando

funt hic , non funt alibi. Nec mutatio , qux eft fecundum voluntatem , & intelledlum , arguit

matetiam , quia inteliigunt formas materiares; eire autcm recipiens aliud debct.eire denudatum ab co , & i conditione eius ficut receptiuum foni dcbet dfc abfonum , & coioris non coloratum coloratumenim , vt patet in vixru,non po:

j

teft

recipere colores

;

crgo intelicdtus Angeii,&

hominis opottet nece(Iari6 qu6d non

alterius; materia

quantitate

,

autem non diftinguitur,

Angeloautem non

cft

nec matcrix ciiftindio. Item , operatio cuiaflibet

eft

bilis; in

dum fubftantix eius

,'

fecuhdikm

inieiligentix

terialis.'

Tprmx

quod primx creaturx incorpotales

alia

formi ,

cum

dicitur,

nifi

per accidens, accedcnte fciiicet

didum eft. £x quo patet qu6d quod materia eft potentia , non ex-

Item

cludit adlualitatem eifendi a materia

,

fcd dupli-

ma per eftentiam ex qua per effcntiam fuam forma dicitur adus & per oppofitum materia,quia i

mo-

dicit

,

a

&

De anima idem dicunt

:

priro6 Auguftinus 7.

fupcr Gcnefim, vbi.dicit, qu6d anitna non eftfiSIaf

tr.m.

Item , dc racioae anirax eft , qu6d fit fotttii corporis: aut ergo fecund6m fe totam eft forma,

tt fcqq.

&

du£ba in compofito,dicitut potcntia, quia de na-

cum adus& potentiaexoppofitodiuidantur;auC'

quaro habet omnis forsna zQt\i exiftens per materiam fuam-, quia materia in zdtw exiften$,de fe non habet adum determinatum , (ed determinabilem per formam, dicitur potentia. Et fic paeirein pocet (jaare materia dicitur potentia,

fccundum

pctfedla adualitate

,

vt eft a

Deo

pro-

&

&

centia

:

&

quod neutra iftarum

excludii

,

fed in-

dudit adlualem exiftentiam eztra nihil.

Articvlvs Ftritm

II.

detur m^tertM in fubJlAntiis J^iritunlibui f

parteni,fui

,

eft

quxftio noftra

,

vtrum materia

Itera, fequitur

rum

,

perficit

fcilicet

&

;

tum

formx rerum

mx fcilicer,&

Ai^geli.

Suprahoc autem faut

Smi optr, Tom. III.

,

vt eft iapi$ ;. ergo forroa lapf'

dis eft in ea abfolutc,non materia

habet materiara.

&

& aiiara aniraatara.

hoc inconueniens , qu6d vna

duas materias diuerforum gene^ anima matcriaro fuaro fpiritualcm, corpus & qu6d adlus vnius gcneris pcrficit duas potentiasdiuerforumgenecom, fcilicet po> tentias duarum materiaram. Item, oranequod recipitur in aliquo, rect^ pitur per modum recipientis ; fic antem cogno> fcitur vnumquodque . ficut forma eius eft in cognofcente; aniraa aatem intelie£liua cognofcfi

forma

X-Ltalis, fcilicet habens adum debilem , indeterminatum , determinabilem,fit fundamcnfubftantix fpiritualis cuiuflibet cteatx, ani-

tant6m,& runciiiam par-

tera diceraus animara,

lapidera abfoiute

TTIs vifis

Tl. Ke.jm* ini'

nec ex taateria corporaii, nec ex fpirttuali.

tura fua excludit oranem ^eterminationcro a^tus,

illa

*

Dionyfius it Diuin. Nemin.cap. 4. iramate,

tunc impo(nbiiceft,qu6dmaieriafit parsei^s) quii matcria cft tantum inpotentia,&per confequensnon poteft efle adbus.nec forma alicui|i({

;

caret

xiOfffit.

riales inteliiguntur.

vt

cem adlualitatem, vnam fcilicet,quam habet for-

,

•m

ttritim.

autcm Ange-

quod paree quo nGcai recipit fpecicm; vnumquodque enim intciligitur , vt a materia abftrahitur; crgo fubftantia Angeli eft imma,

10. AngtU *Jfi M«.

Im

quanticas, erga

operatio penitus immaierialis

eft

ex eius obiedo

&

terminabilis ,

nifi

quam rcmouendo non eli diftingui-

potentia, inquantum diuetfisadtibusforroarum determinatur. Adkualitas autcm perficitur ,

determinata&determinans,nonde-

matc-

De Angeio probant, quia fi in Angelo efTet matcria, materia vnius circt diftindta i matcria

li

eft

fint

riales.

tioneimperfc&ionis eft dcterminabiiis cffentiapcr a&um forrox , ac per hoc materia dicitur pura potentia , quia nullum habet detcrminatum genus , feu gradum eiTendi \ & dicitur in liter

x.&q.{o.ar.

,

vt funt fubftantix finitx, propter

&

»fi'

Thoiu. i.p. (].7.an.i.&

;

riam in Angelis

&

Prima mi».

diuerfimodc tranfmutantnr ; fcd aoima Angeli non tranfmutantur ad clfc ergo non habeut raateriam vniuocc cum gencrabilibus. Quxrenda eft igitur materia in eis fecundum tranfmutationero , qux eft in eis. Inue» nitur autem duplcx roodus iranfmutatiunis, vnus ad fituro , alius fecundikm inteilc£lum ,

zOnx exiftuntinre cxtr^)cft adualitas dctermi-

&

Phi-

quam

nata ; quia omnis aftualitas formx ( fi fic liecat loqui) vel eftcxlica, velvitrca, vcUignea, &c. etiam confiderata in fe fine matcria , & cumpofito. Non fic autem eft de adualitate materis , vt confidcratur diftin£la a forma. Hinc eft qu6d adualitas furmx , cum de fe fit detcrminata.non

determinatur per aliam formam , nifi pcr accidens , inquantum fcilicct in vno compofito conpoftcriordctcrminat currunt plures formx, fpecificat priorcm ; quod pro tanto verum eft , quia perfedior cft rcs fub vltima forma, quim folum fub ptima. Forma autem intime indeterminaipfam adualitatem confufam , tam materix non dimittit fub illa indeterminafic de tione , fed trahii ad efte cocli, vel tcrrz ;

^.

ifti

Communis eft qa6d fecundum

lofophum 8. Metnphyfic.ttxt. ^.omnxzf^^x tranf mutantur, habent materiam , fcd diuerfam ,fecundi^ro

non^contrario. DifFcrt etiam

fpcciei,nifi per rcdudlioncm ad genus fubftanfpccificctur pcr formam , vttiz dcccrnatut ,

o^

materia.

inquam,

minoris perfe^lionis , qu^m adtualitas cuiufcunque formz ; & eft in potentia

adus materix

19

duo modi folemnes dicendi \ qaorum primus eft qu6d uec in Angelo, nec in aniroa eft prxdidla

Item licuc

, fi

;

ecgo nec ipfa

anima inteUeftiua habet materiam, recipiunrur in ea indiuidtialiter,

paieniUe fenfitiux

,

qux reci pianr formas

D

1

in

Augnft.

c.

{.

De rerum principio.

40 in organp corpocali

cuius latio eft > quia mate-

:

ria eit caufa indiuidnacionis.

Icem, omnis coropofitiOiquae aduenit

rei

poft

fim.

ditatfs

VI quiditas eft

,

non

,

eft

quod

fit

compo-

,

& in

ifio

c^ qut^. fitjuenti

,

,

:

fid eo certe

num, j j . clare

eonfianter hanc defendit fintentiam.

Eam etiam

&

in-

Secundum

eciam iftum cercium incellcAum : vhi loquens dt anima tptatenm eflreceptiua intellefHonis , aiteam non habere materiam, falcem taeite innuens

,

in(juit

cocpocalcm;

,

eam hahere materiam incorpoream,

,

fhtjpiritualem.

compofita; necqu6d fitfimplex;

eiret

,

qaiditas eftec fimplex

aucem adluale

text. 1. elTc

quod

pacec

indiuidua

,

& roa-

,

quidicatem.

eft excca

quia cunc coc quidicaccs haberent effe adbualia. Tale dico efte

quot

,

«ftuale diueriimodc fe habec.ad diuccfas quidicates}

qusdam

natura, vclquidicaseft ca,de cu-

non cft ipfum cnTe adluale \ calis eft omnis cceacucae , nam fi efiec de eius incclledu, non pofiec vnum incelligi (ij\caMo\ poirum aucem incelligcre rofam , eclipHm , & ius incelledu

quidicas

non

incelligcndo ipfa elfe a^u. Alia eft dc cuius inccllc6lu , & nacuca cft ipfum cfte adVuale : vc diuina , quia non eft eius efte ab alio acccrficum , fed ipfa nacura fc ipfa adu eft, imm6 ipfum efie a^u eft ; in omni aucem cceacufimilia

,

nacuca

,

r^ eiTe iOta eft ab alio

fitum, vc iam

&

,

ide6 habet cfte acqui-

dace in huiufmodi cceacuca iOtn , fciliccc ipfam quidiraccmj

fit

exiftcnce, tjHod eii tjHoeft

(5c

,

eft

,

tjuadefi

,

£c propcer hoc dicicur itt

fcilicec

ea

ejfe (fr

eji

omne quod non illud

ab

,

,

vel cx cifc,

tantMmficut prima

forma , quz

,

quod eft. in libro de cauiis *,qu6d

fciliccc aftu exiftendi

InteUigeniia non

& comquidicace & ^no

ipfum adtum eftcndi

fcilicec

poficum ex co

eft

toHfii

yfedefi

quidicas fua. £c quia

habec aliquid ex fe

alio, eft in potentia

ditas cuiuflibet creatuiae

refpedd fic etit

,

,

fed recipit illius

,

qui-

potentia

,

&

adus ; & fic impoffibile eft aliquid facere , quod non fit compofituro ex potentia & adtu. £t fi iftam potemiam quis vocet materiam , dicunt otnnem rem zGtu exiftentem confiftere ex materia & focma , fed tunc, vtdicunt, ficut potcntia,fic &ma(etia

primum

efie ac^uale eft cius

Si obiiciatuc,

qu6d mateciaprimarecipic

for-

mam,& incellcdlus recipicformamidicunt,qu6d eftzquiuoce,quianuIIamateriarecipit formam prout eft fotma fimpliciter , fcd prout eft ba:c, quiamaceria eft caufa indiuiduacionis, fcd incelledus cecinec formam fimplicicct , yc eft vni-

&

uctfalis,

non

vc efthzc.

S

C H O L

I

V

M.

§lUQd in ^uafliene prima hkim operu infinuauit Poilory videlicet, in jingelo , dr anima ratlonali da-

materiam , hic largiui prohat, opinionem fecmtu multorum antiquorum Theotogorum, jllenfis, Alberti

ri

&

Mngni

, Bonauent. Richardi , necnon ali^uorum Thilofopherum, Boeitf , (^ jiuicemhroni ,<juametiam

fetjuuntur Aurtolut

,

Caietanm in cap. x. Ephef. Francifim Georgim , alij.

(*r

Euguhinm Nyphm , Gradatim pergit ad ftahiliendam ,

&

&

declarandam , fintemiam perduodecim conclufiorui , (*; dtindeprohat efe conformem doHrink fanElorum Patrum. Aliqua etiam repttit ex iit , ^ua docuit in libros de Ani-

cum

£cce poficio

rationibus.

£t

mod6

eft

qu« dicit , quod nccefte cft tam animam , quim Angelum inniti materiac fundaroento accipiendo maceriam non pro illo potentiali , quod eft eflc nihil refpcdlu eflc fed pco illo potenciali , quod habct eflc adlu quod contra formam diftinguitur vc diftum cft , qua: alia pofitio

,

14. Seeundu efi» nio.

Albcrt. X. d.

,

,

,

} at(. 4.

Be-

nau.att.i.q. 1.

& alij.

,

efta£tus,& habeccfle adu. Ad cuius pofliioniseuidcntiam, vt iuxtaarccm Philofophi accedamus «i communibus ad fpccialia, func duodecim conclufiones dcclacand*. Prima eft, quod omne ens creacum habcc neceflacio potentiam admiftam. Secunda, qu6d illapotentia non diflrrt tealicer ^ re creaca. Teccia , quod

Cottclujiontt

dHedeiim,

pocencia pec omne ens creacum diffundicur, permifcecur omni enci. Quarta, qu6d ifta potencia , vc conccadla, diflecc in encibus, fecunilla

&

dum qu6d qu6d

encia inccc fe diftinguuntur.

Quin-

potencia facic aliqualcm compofitionem in cebus. Scxca , qu6d talis conipofita

,

talis

cio,quaeconfequicurensinquancum ens

adu ma,qu6d cft

cx

& poccntia

,

eft

, quae indcccrminaca. Septi-

ex iftacompofitionccum alio dececminato fupecaddico,in omnibusentibus fequitur componcio. Odaua , qu6d illud indecerminacum , quod cadic in compoflcioncm cuiuflibet fingularis encis ficaccro

,

,

dccerminacur (ecundijm diuec-

vel adluuro

n^, qu6d

,

vel decerminacionis.

No-

indetetminatum in cebus,quae func de genece fubftancix, cft fubftancia. Decima, qu6d illud indececminacum , quod fequitur omne ens in genece fubftancix , eft maccria realicer a forma diftin
&

&

Duodecima

zquiuocedicitur. !}•

Scholiailes timide videtur

adndttere Scotum huimfmffe opinionis

fita,alioquin clTentia, feuquiditas, velnatura

terianon intraret definitionem alicuiusreijquod patet efTe falfum ih naturalibus 6. Metaphyfieor.

^copofic.

j. vhi docuit aperte intelleElum ruflrum

dicare videtur ^odlih. 9. artic. 1, §.

diuina

9'

i

immaterialem.

tunc conipontio cum cocpoce eft iibi accidentalis ergo homo non eft vnus niCi pec accidcns. Ne tamen hinc obiiciatur qu6d Angelus , vel

nam tunc omnis

^

effe

loco

j1 AnJuhfiM- anima iitomnino fimplexvt Deusidicunt,qu6d ti* j^iritus- eft muhiplcx compodtio. De racione enim qui* /»i fiiu

^uaSi.

non

ruum elTe complctum , eft fibi accidentalis ; ergo fi anima eft componta ex materia & focma , ex :

plitiJlim4.

HM,

,

quod hsc

dodlrinz Sanftoruro

,

fencencia

m conformis

& qaod raciones oppoficae

nonconcludant. Priroum igitur oftendo , qu6d omne ens creatum habeat potenciam admiftam,fic ; Omne ens cteatum , inquantum cteatum , cft ex nihilo, quia creare eft de nihilo producere ; vt dicic Magifter in principio 2. Semcntiatum : (edomne ens cirra primura fecundiim fe tocum eft cceacum ; ergo eft de nihilo, & ex fe coro eft defedibile,

& annihilabile.

Vnde

Prthstur

i.

ceatlufit.

vulc Augufti-

* contra cp. nus * , quod res idc6 func annihilabiles , non fundamcnti, quia abalio , quia tunc filius Dei eflct annihila- cap. ]tf. tc bilis i fed quia funt de nihiloiflcut funt corrupti- fcqq. biles,quia compofltaex contrariis , vel habentiacontrariecacem aliquomodo. nuic Gcegocius

*

Hocidemin-

rei ^ua de niearum ejfentit ad nihilum redeunt,hifi eas manm Deiteneat. Omne igicur eflc crcacum, inquancum fucgit denihilo, in fuis incimis habet pocenciam pafliuam adiundtam. Icem rel="nofollow"> pcimum eirc , inquantum fimpliciter primuro.

hilo faElafunt ,

:

Cunfix

,

inquic

,

lib.

!«•.

Motat.c. 16,

Quzaio prtmum, omnino excludit ^ fe rationem alterius,vt album nihil habet de nigre(iine,inquantum ftinccontraria; ergo omneensinquantumrecedicab illa primitate, necefTario accedit, &permifcetur potentiz paflluz (icut color omnis recedens ab albcdine,vt funt omncs mcdi) colores, :

nigredo , quia in omnimedioeft aliquo modonaturacuiuflibec extremi ; fcd omne ens inquantum creatum neceflario cadit a primitaic illius ; ergo.&c.

cis neceiTarid permifceiur aliqua

Itcm, dependentia ab aliquo eflc

quantum ad

vel

,

feruari

,

ficri

,

vel

quantum ad quantum ad con,

vel

neccirario includit potentiam pafliuam

admiftam ; aftus dnim, vel potentia adiiua, cum Gt principium aliorum c(rcndi , fiendi & conii(lendi;ac per hoccdraiio, quod aliadcpendeant ab ea , non e(l ratio , vel caufa oppoHii, ,

quod

fcilicet

ratione talis adiualitatis aliud de-

pendear ab alio. £t hxc omnia patcnt in Dcu, qui eft a<Slus oronino independens ; feJ omnis cceatura ratione , qua eft de nihilo dependet ab alio, quantum ad eflc, quantum ad ficri, 8c quanCum ad conferuari : ergo omnis creatura inquancum creatura , habet in fuis intituis potentiam pafliaam admiflam. Secund6 , oftendo quod potentia pafliuani,

'*• TrthatMr i. ^

|^j| j^j^jg

jjjjt fupj j ipfutn ens

,

quod

eft

termi-

nus creationis. Si potentia aliquid addit realiCer diftinflum fupra potentiam rei creatx ; ergo fequeftrata per intelledum illa potentia , illa fubftantia nullo

pec hoc

eft

modo

eft in

potentia pafliua , ac

adlus purus oronino independcns


quocunque agcnte. Item , oftenfum

omni ente; ergo farium

eft

,

quod

talis

potentia

eft

in

ab co realiter ,nccefvt recipiatur in eo; hocnon poteft difFert

potentiam pafliuamaliam, & tunc codcm modo de illa etiam proccdetur in infinicum , vel ftabitur in vna potentia pa(Iiua,qu£ cfTe nifi per

non

difFcrt

reabeodem, cuius

eft.

oftenfum eftqu-^d (r^crcatur,& fecuncreatur ,dependec ab alio; fed tota fubftantia cteaturfecundum fua intima omnia; crgo tota fubftantia inquantum tota , eft dcpendens. Harcautem reduplicatio in^uantHm jicic

Item

,

dum quod

caufam e(rencialem,per quam fubieiflum non poceft incelligi fineprxdicato, vc homo in^nMtum homo efi animal : propter quod dicitur in fine/i^. Priorum , cap, 40. qu6d reduplicatio debet fieri ad fubiedum , non ad pt xdicatum ; vt,Gr4mmatica in^uantum Grammatica eft difciplina ; nam fi feratur ad prxdicatum , eft falfa ; yt,Grammatica efidifciplina inejuamum difciplina , quia fenfus eft, I

.

ergo (i omnis creatuta inquantum crcatara \ Deo dcpendet, impoffibile eft intciligi non dependens ; depen-

Omnis

dijciplina eft

Grammatica

:

dec autem per potentiam pa(fiuam

,

vt oftendi;

tionem entis,quiaomninoe(fet nihtl; propcerea^ ens non poteil e^fc genus , quta cum omnis differentia lii extra raiionem gencris , cdct nihil

igitur in ratione entis pariicipat illud,

;

quod tum ,

fequiiur omne en$ inquantum en« creafcd putentia paffiua confequitur fubftantiam entis crcaii ( vt oftenfum;) ergo ineft omni enti.

Item , fi deiuraliquod creatum abfquepotenpaOiua, tunc illud crit iropetfedlum rcfpeftu Dei ; res enim quant6 eft pcrfcdkior refpcdtu Dci , tanto cft fufceptibilior plurium perfcdlionum ab eo; vt patct in cieatutarationali. Ncc cia

pcffefta rcfpcdlu fui

eflTet

Cunc

effcc Deiis

quod

ipfa

&

,

aut nullam petfedioncm habe-

:

& tuncaut eirct fufceptibilis perfedionuin,

ret;

& fic circt in nec

potentia pafliua

elTct fufceptibilis

,

;

non haberet,

aut

& tunc e^fct omnino im-

Necetiam elfct perfcdarcfpedlu vniquia non polTet cogitari , qu6d aliquod Canqijara pars vniatur alij ad perficiendum touerfi

cum

,

,

nifi fif in

potentia tefpediu pattis

,

cui vni-

tur,& refpcdu totius fi enim nuUum afpc6^um haberet ad partcs omnipo, nullum totum confti:

cum illis vt Dcus. Item , omne cteatum necc^fario fecundum totam fubftantiam dependet ad aliud & fic eft

tuerec

,

;

compofitum ex ciTentia, & ciTe ad minus; onjne autem compofitum eft refolubile; ergoomnis fubftantia

, fiue ens creatum cft annihilahoc autem non eft fine potentia paffiua. Quarto, oftendo qu6d ifta potentia differt in diuerfis entibus fecundiim qu6d illa differunt gcnere , vel fpecic , vel numero hoc enii» iam patet , ciim oftenfum fit , qu6d -potentia paffiua cft idem re cum fubftantia : ergo ficut en;

,

:

titates diff

runc

,

ita

eirentialiter confequitur aliud ,necefrari6 dinidif ur

fecundum

mine,&

diuifionem , vt patec in hoergo ficut emia diffeninc.ica

illius

rifibili:

& poccntix. Iicm, potentia paifiua

fundamentum lis

,

ficut realiter

agentium

&

&

,

,

&

&

a^iua

eft

i

celationis rea-

'^

&

referunturadliua

diuerfat funt inclinaiiones

agcndi

ficuc

,

iiiclinationis

,

pa(fiua

:

fi

& relationes reales

,

patientium , fecundum modum ergo & potentiae adliuar,

patiendi

paffiuz diffciunt

&

:

fecundum diuerfitatem

ageii-

tium & patientium inter fc. Item entia diuiduntur tam natuti , quam fitu , fccundum qu6d magis & minus patticipanc deadlualitate; vt patct de elementis vt aqua plus habet de adlualitate, qu^m tetfa vnde ,

:

:

litas

fequitur

,

,

faltem in-

qu6d

potcft

non dependens^ Deo;imm6 adus purus non annihilabilis.

Item ,iIlapotentia,quae differt realiter ,vctii dicis,eft enscreacum, ac per hoc dependens;auc igituc dependec feipfa auc per aliam potentiam, ,

&

eric proceffus in

infinitum

vel ftabitut in

;

vno , in quo non differt realiter & qua ratione in vno ente eadero ratione in omni ente. Terti6 oftendo qu6d ifta potentia extendituc > & permifcctur in omni ente creato. Iin;

,

,

Scoti optr.

Tom. / J I.

«»«'•/»••

& potentiz.

eric

,

18. Probmtiir^.

^tem, oftenfum eft , quod hatc potentia fequitur ens inquatitum ens ; fed quando aliquid

intelligi creatura

taliter difFerunt

"^

pcrfcdla.

Phyficerum cap. de loco , text. 4S. ita qu6d quod plus habet de adlu, minus habet de potentia & e contrario ficut ergo differt adua-

,

'>

quiaaut habcret pcr-

,

fcdliones , quac funt eircntialiter id

cum ea quz

Celledlus poifit feparare

conelufit.

(itextra ra-

vnumeft

fi

cia rei,

rrthatur },

4'

,qu6daliquod c[[eacam

potentia palfiua diifert realitet a fubftan-

ergo

Ij^

1 r.

poflibileeft

bile

eft,

fi

V

in potcntia refpediu alterius, vt di-

cif ur 4.

,

illud

;

:

vnius ab adtualitatealterius

,

eciam po-

fic

tentia ^ pocentia.

Quint6

,

oftendo qu6d

harc potentia facic

compofitionem in rebus. Prim6

oftenfum eft qu6d omnia citra primum cns habcnt adlum potentiz admiftum,quia cadunt abadtu primo per admiftionero potentix;tunc fic Ad^us purus facit fimplicitatein ; ergo adlus admiftus fncit fic

:

:

compofitum.

D

3

Iteno,

1

9.

Pr*i»iiir ^.

'•*"")'••

De rerum principio.

42

Item , impoffibile eft , qa^d defir prima tatio compodtionis in entibas} nam pet iilas rationes, compofita, impoflibile eft qaod efficiant compofitum,fi vnian-

pet quas tes

eft

i\lx tationes

non

tatio autero compofitionis in entibus cft ta-

tuf

i

tio

a^us

nunquam enim ex plutifieri vnum i etgo ratio a^us &

ic potentiae

:

bus adlibus poftet omnis ratio potentiz funt fundaroentam , compofitionis; ergo impoffibileeft fi vniantur, quin faciant compofitum : fed vniuntur in omni enrc creato, vt oftenfum eft ; crgo,&c. Item , procedunt i Deo eftentiz, ficut ab vnijjjg numeri.fccundum Dionyfium * : ficut ergo impoflibile eft,qu6d aiiquis numerus fluatab vnitate, quin cadat ^ fimplicitate ,& includat compofitum; fic irapoffibiie eft aliquod crcatnm elongari a primo , fummc fimpiici, quin cadac in compofitionem. Sext6, oftcndo qa6d h«c compofitio, qu* fequituromneens , inquantumens,non inquanjyi^j j^jg ^jj ^ ^^ indeterminata. Oftcnfum eft quod adlus & potentia non contraifita ad aiiquem

&

* Iib.de Diu. °

•

'

i'

&

*0' Tnb»tMrg. €mflufi».

modum , funt fundamentum primum omnis compofitionis fed in quolibct genere primum inquantum primum ,roaximecftindetcrminatum ; crgo hxc compofitio roaximccft fpecialcm

:

indcterminata.

Item, proprictas confequens aliquid,

dcm

eft eiuf-

cum co,quodconfequitur , fcd compofitio a£lus & potcntiz confequitut omne ens

latitudinis

,

inquanturo

eft

ens crcatum

tnaximz indeterminationis

;

,

talc

autem

eft

ergo hzc compo-

(itio.

indeterminatae,& pofterioris detetminati. Itero , omnia entia habent aliquam concordiam, vnitatcm fubftantiae fecunduro magis minus,vt omnia entia in entitate,homo & cquus in fenfuaiitate ; habcnt etiam intet fe diftindioncm : etgo opottet , vt illius communis concor-

&

&

dix,& vnitatisfit aiiquod fundamentum in ratione entis compofiti , iilius diftin£l:ionis ali-

&

quod additamcntum, fecundum qUod omnia entia differunt variis modis; ergo omnia entia funt

&

compofita ex aiiquo indcterminato coropofito, in quo conucniunt , & fic cft ratio entis crcaci: cx aliquo dcterroinato,in quo,vel pet quod

&

difFerunt.

Oftau6,oftendoqu6d iliudindeterminatum, r ni cadit m compofitioncm cuiuflibet entis particularis,diucrfificatur fecundum diuerfitatem adluum , vel detcrminationis. Adbiis ille fu-

jj..

•

quod

peradditus huic indererminato

do ad

fe

habet fuo

ipfum.ficut forma ad materia;

materiae

„

,

*

Prtbaturt, tetulufi».

mo-

formaenim

non

rcfpicit eara fubindetcrminatione, habct , fed eam ttahit ad fe , ad fuam aAualitatcm crgo ita indererminarum diftinguitur fccundijm determinaTioncm adluum. Itcm, fi iiiud indetcrminatum non fit realitcr

quam de

&

fe

:

diftindlum in quolibet ente , fequitut qu6d nihil verc in fe , nec ab aiiis diftindlum ; non enim

cft

omnia funt compofita cx illo indeterminato fuo deterroinato , fi indeterminacum meum

tuum non funt diuerfa

,

, ,

& &

& tamen dcterroinatum

mcum &tuum funt diftinAa;ergo fum diftin£bus &non diftindlus, ac pcr hoc necfum fingularis,

& potentia permixta ^ed aliqua pius habcnt dc adu, & minus de potcntia, aliqua h con-

tcrminato , determinato feqaatur omneens Pr»btuurf. creatum , qu6d in his, quae funt dc gencre fub- fitelffi*>

ttario

:

:

ergo

nem adus

fi

orania

communicant adiundio-

&

frehMtmrj.

potcntiz , ficut natura generis cft indeterminata, fic compofitio in illis. Septimo , oftendo qu6d in ifta compofitione indetctminata , cum aliquo detcrminato fuper-

tiiulmffo,

addito,fit in

&

I,

eft

,

rationc prioris compofiiionis

qu6d poftcrius diftinguir, reftringit,& fpccificat: crgo oportet qu6d ita fii hic. Non6,oftendoqu6dcum compofitio cx indc-

a^us

j,

omne ens, cuiufcunqac fit fpeciei

coropofituro ex

Itcm , primae difFctentix in quolibec gcnere maximz dctcrminationis , vt patct dc corporeo, & incorporeo ; fed adus & potentia diuidunt quodlibet genusentis; quodquidemcft fic intclligendum , vt adus in quibufdam illius gcneris,& potentia in aliis,immd in quolibet,eft

funt

.«

necefTari^

omnibus entibus compofitio. Omne primum dcterminatur , & diftinguitur in po-

fterioribus,

& confequcntibus vt animal in fuis & determinatas difFc;

fpeciebus pcr diftinftas

,

rentias; icA corapofitio

ifta prima confcquitur cns inquantum ens ; ergo ficut fpiritus inquantum ens, pec rationem aliquara determinatur,vt patet in AngeIo,& aniraa,& fic de aliis; fic ctiam iftacompomio determinatur , fpecificatur per quid fuperadditum ; fic componirur omne ens fpiritaaieex ratione fni indctcrminati aii-

&

&

&

quo fuperaddito , nis illa

nis,

ita

qu6d

in

prima compofitio-

rationeconueniunt,&

in aiio difFerunt;quia fuperaddita eft ratio fingaiaris compofitio-

& entitatis in quolibet cnte.

Itcm, oftenfum eft qii6d haec compofitio fequitur omne creatum : fcd omncprius,fe& fuam ptoprietatem faluat in poftcriori , per rationem,

qua

prius

;

& omne pofterius per rationem

,

quil

pofterius ,addit aliquam falrem rationem ad prius : ergo ratio entis , qua: cft prior, curo cntc fpcciali faluatur in Angelo, quolibet aiio ente

&

fpeciali

;

& Angcius

,

inquantum ens

pofterius,

tddit aliquam rationem fu« pofterioriiaris ; crgo

nec veri vnus. Itcm , in procefTu naturae

&

artis

,

vidcrous

&

ftantiz tia;

,

iilud

indetcrniinatum

& cum non

teria

;

fit

verc fubftan-

forma , oporter quod fir maac pcr hoc,omnia qua: funt in genere fub-

ftantia;

,

fit

funt compofita ex materia

&

forma.

Oftcnfum eft,qu6d indcterminarum,& detcrminatum habent intcr fe proportionem ,ita qu6d vnum determinat aliud; fed adus detcrminansin generc fubftantia:,& cortefpondens,crit nccefrari6 fubftantia : fed in gencre fubftantia: nihil eft indeterminatum,nifi materia;crgofiomnis natuta pet fe fubfiftens,fit compofita ex indererminato,& detcrminato,fequitur qu6d omnis creatura pcr fe fubfiftcns

cuiufmodi eft fubftantia , fic forma. , Item , fubftantia eft primum genus , de quo prim6 praedicatur ens ; ergo fi iilud indetcrminatum in gencre fubftanria; non eft fubftantia, fed accidens , cum illud quod cadit in compofitionera , alicuius fit prius eo , accidcns erit prius fubftanria , cuius contrarium dicirur 7. Metaph. ,

coropofitacx matcria

&

ttxt. 4. (\\xoA/Mbflantia tfiprior accidentt dtfinitiont,

,

ttn^vrt,

& natura.

Ircm , fequeretur qu6d omnis fubftantia effet compofita cx accidcnte quia iilud indctcrminarum cadit in compofitioncm cuiuflibet cntis perfe, vtdixi. Item , fi iliud indctcrminatum eft accidens, c6m pcr tliud fit receptiuum , fequcreturquod :

fubftantia per

fuum accidens fit

teceptiua,

quod cft

it.

V

Qusftio cft impofllbile. fi

Quod pater, qaia omne acctdens

recipiatur in aliu

tum

vel erit procedere in infini-

»

in potcnciis recepriuis

darequod

vel eric

43

ergo ci^m hoc nen Ht in potenriis «harum creaturarum , & maior iit vnio f unda;

m

menco ,qu^m

in potentiis

,

fitvnitas in potentia fpiritaali alia:

ram,cura in alio rccipiaturiergo,&c.

maxim^

illud

indeierminatum

in gencrc fubftantix.quod eft fubftantia.necefta-

forma realiter diftindla. Prim& indeterminatum in genere fabftantic,eft

ri6 eft materia, i fic

i

omnimodz

indeterminationis ,cikm

Cit

illud,per

quod fubftantia eft in potentia ad receptionem cuiufcumque perFedlionis fed omnis forma de rationefuadicit aliquam determinationem ; ergo.modo relatiuo 8c oppoiito, Hcut deierminans indererminatum refpicit illud certura eft au:

&

:

tem

qui^d ratio vnius relatiui eft oppoHrarefpe-

confequens

eft

iignum

virtutis vnitx,

difTolubilis fubllantix

qux

,

Denique

ineft fubftantiis fpiricualibus.

fignamindiflblubilis vnionis eft.quiafunt fubftantix incorrupiibiles, piopterquod intima eft

vnio vnius ad alterum.

& vltim6, oftendo qu6d

illa alia

contraria didis Sandtorum.

Qu6d

Duodecimo opinio

enlm dicir

eft

,

fic ponere materiam fpiritualem, exprcfse Auguftinus j.fuperGenefineap.Z. vbidicit:

in

^ua fieret tjHoifaciendum

anima

fpecialiter

fit

Qu6d etiara

ejfet.

materia

,

fic

paiet per ip-

animx creationem prxcedat tempore,loquens de

,

cuius eft pater

:

(it

quod confequitur omne

habere mareriam, difputando.vtriim

materia

illa

ipfa anima, zit,^n, inquam,y7rjr uli^us re,
ium

en$,vtoftendi,'habetra-

MiBoJpirituuUterfuHa erat , /ei Mnima nonium cratt

tionem fundamenti,acper hoc nulliusefta^us: fed etiamii (it in iStii , determinationem ab aliis

purito quari poteft.Qnnc infri c. 6. Si tjuiddam iu-

recipit;ergoopponitur omni rationi.imm6 omni enti, euius ratio confiftit in deterroinaro , qualis eft forma.

qudrere deberemm.

Item vtdixi , cera eft aliquid in z6ta impoQibileeft autem qu6d per eftentiam habeat aliquam formam , feu figuram , alioquin nullam reciperet aliam niii «utem in genere fubftanriae edet in porentia ad omnes formas , etrentialiter opponeretur omni determinationi; omnis autcm fotma eft determinata & determinati quia eft in iStvi , & iCtat igitur illud indeterminatum effentialiter difFerr a forma ergo concluditnr neceftari^ qu6d omnis fubftantia per fe fubiiftens eft compofita ex indeterminato , quod non eft furma fed mareria 6c dererminato , quod eft forma j k materia eiTentialiter diftindla , & rea:

,

:

,

i

:

,

,

,

comutaf/ile

iniicut

ejfet

eum

Vndecim6 oftendo qu6d

illa

,

tuitum 8c determinMtum

,

imm6

&

duo

inietermi-

materia

& for-

main genere fubftantix ,habent mazimam

vni-

tatem in Angelis. Quint6formaadlualior, tanxh magis fe intimat materiz

,

&

vnit

eam

iibi:

forma Angeli &animzTationalis,funt zCtazlifllmz ; ergo omnino iibi vniunt materiam , ac per hoc nec in quantitatem ptorumpunr , quia virtutis vnitiux funt , nec habent aliquam rorroam corporalem , propter quaro recedant \ (imfed

unitM, nutto modo eim ^tmfi materiam

Nunc uutem mutatiliioi eimfuii

rtdd$,formari autem virtuiibm,veritatif(jue doQrini.

£t poft pauca

:

Sicfortaffe potuit

animahahere ma-

terinfnpro fuo genere Jpiritmdtm. Et infri tuali igitur materia

Defpiri-

,

anima faSla congrutntiiu

cri-

ditur.

Huius opinionis videtur fuifle Commen^ua/lio i. de Anima. Tertia » inquit

rator fuper eft

,

^uomodo inte&eElm materialie

,

eft

ali^uoiem

,

&

non eft alitjuaforma materialium , ntcprima materia?

£t ftatim hoait, Gluanioitaii/fjluitur-y^uemaimodum omne finfibile diuiiitur in mattriam (*r formam, fic intelligibile etiam oportet Muidi in confimilia iie

duobm

tfcilieet inalitjuoifimileforma

fiimle materia

;

dr hoc

neceffe tft in

,

& in alitfuod

omni ahftraSa in-

inteUigitaUui,etiamfinone/fetmulti-

tuio informit abftratlu.

Idem Commentator fuper S.Afetaphyf comqu6dSol,& Luna , & ftellx, aut funt formx fine maieriis, auc

ment.ii. recitat Themiftium dixiiTc, habetit materiam per

xquiuocationem

ficut eft

,

difpofitio in materiaintelledlus.

Huius opinionis

&

Angelum

eap.t. jlliud

Dem

;

fuic exprefs^

Boirtius ,

,

»'«

lib.

qnoad animam Vno

&

it f^nitate

(aif) eft ejfentia fimplicitate

aliuifimplicijfimum cognitione

vnum, vt

vnum

,

vt yfn-

gelm, d" anima , tfuorum vHum^uoiijue tft vnum f •»-

plicirate.

& forma.

Ei ponit ibi fimile, informat roateriam omnino fpiriiualem,vtin Angelo: fecand6 roinjhs fpiritualem,vt inanima; rerti6 omhino corpora-

Item,perfedliones,qux funt in crearuris, func \ primo , Hcut ei magis appropinquant eflcntii : fed hxc vnicns eas perfe^ius nabctet : Deus autem habet perfediones attti-

iuuHione materia

ergo quant6 res plus (ibi compofitiones fecundumrationem; ergo quant6 res (ibi appropin-

lem,vt in corponbus,

tommunicatx

butales vnitiflime

appropinquat

"^

interim xntiie at^ue fallacii* dtformem

telligentia, <]ua

litcr.

****^''f**'

&

rulityii

ergo impoflibile eft forma. indeterminatum in genere fubftantix,

filius eius

1 6. ''•*«/«" it.

N«n temp«r*li ,fei ctm^tli oriine priits f»Rn eft infirmie frrmakili/^ue m^teries, dr ^irit*ly ctrp^-

fum 7.fuper Gene/in,cMp.j. Vbi fupponens animara

qu&d indererminatum ,

Item,operatio furtis

qu^d aliquis ^c

&\i alterius, iicut impoflibileeft,

Item

,

hoc maxime eflct verum, fi eflent idem quod fubftaoiia. ic per

qu6d maior quam maliqua potentix animx

fequitur

natum, per quod recipir,erit fubftaniia. Hinc eciam patct,quia indeterminatum , quatenus indeterminatum , habet naturam primi recipiemis: fed nullum accidens poteft habere hanc natd,

rt.

mx vnitatii

fubilantia per fe recipiat;& Hc illudindetermi-

Decim6 odendo qu6d "*•

;

1 1.

>

;

tant6

&

& indif-

Jinant , tanto fua compoiitio eft vnitior oiubilior.

quomodo forma prim6

videmus

qu6d vna potentia

capit totam aliam

le£lus voluntatem

,

&

econtrario

;

&

,

vt intel-

memoria

vtrumqae& ^comrario, fecundum Auguftinum Uk.^. dt Trin. CMp.^.

& f.Sc hoc

cft

(ignum maxi-

:

per

in

Huius pofitionis videiur

Item,ex operatione cognofcimus fubftantiam rei: fed in operatione rei fpiritualis

ficur radius tranficns

prima videtur pnra lux, in fecunda non tantum in teriia parum. Alind fimiIc,aquaquxoroninoclaraeft in fonie,niin&s claraeft in riuo.& obfcurain palude. tres vitreas feneftras

efte

Damafcenus

DoMurtfn.

x.fuarum Stntentiarum dicens , yingelmincor- '«b it orth, porem (^ immaterialu iicilur, tfuamumai nos, omue ""^ "P ^* lib.

,

autem comparatii ad Deum^ijui felm immaterialie rft, materiale inuenitur. Huius opinionis vi-

groffum

&

deturC6mentatorfuiirc,qaidiciifupcrMcraph.

D

4

Cam/k

Dererum principio.

44

Canfk potentU i» rebtu, itt quibtu eftpctentid, eft maHuius opinionjs vidciur Rabbi Moyfes,qiii

teria.

dicic in lib. qui intitulatur;

Dc bcncdido Dco,

(inquit) tjuodeftin petentiaad aliquid, neceffa-

Efe

rih habet

materiam

,

quoniam potentia

eft

in

ma-

terationis

in fubiedo tionalis

Quare

dici'

tur fubflantiat^iritu»Its noH h*bi-

corporali,

qux

a Philofophis matcria

com-

muniter appellatur tum , quia , vt dicic Boecius de Vnitate& Vno, & declaratum eft 11. concluHone ; forma fpiritualis propter fuam a£tualitatem vnitur ctiara intimc matcria:,qua: trahic cam ad fe in tantum.vt totum apparcat vt forma, vt dicic 6octiusc4/>.i. dc radio incrance perpri:

re

mnteriam.

mam

earum propter tatcm matcriam non impcditur, eo quod materia eft qua(i abforptaab adualitate formz. Non autcm intcndo negare quin Deus facere

An fefjet

vitream

:

cura quia operatio

Deiu poftet aliquam fubftantiam fpiritualem f»cere

fubllantiam «hfjue omni m»teri».

tcria, fed dico,

quod

talis

modo

nullo

nncma-

cftct paffi-

ncc fccundura aliqucm modum alterabilis. Prim6 , quia Hcut C\ Dcus facerec materiam per feexiftercabfquc focma , materia nihilageret , quia quamuis compofitum agac , potcntiam tamen a6liuam habet a forma ; Hcuc forma cxiftens abfque maceria omnino nihil paceretut:ncut enim forma eft principium a£tionis , (ic matebilis

,

Sccundo

quia auc haberct potentiara padirealiter diftindam ^ fubftantia formae , ,

& tunc ncceftario eft materia quia paflluum & adtiuura funt efrcntis diftindla:, ficut materia: & ,

formzjaut folaratione

illa

potentia pafEua differt

^forma

vt fcilicet focmadicatur potentia;

,

vcl pofte paci

,

afpedum ad

vc habet

vel tales qualitates;

& hoc

Prim6 , quia

ptcr duo.

non fundatur potentia

tales

adus,

impoflibile pro-

eft

ficut in efientia materiae

ncc in cfientia forma: potencia pafllua quia ctiam poflTe agere pofle pati vidcniur inter [c diftingui, ficut materia & forma. Nutic autcm eftentia forma: eft diftin<%a ab eftcntia matcriae,& etiam dato, quod fecundura rationem diftinguantur illa forma,& illa pocencia , aut potentia fc habec in ratione fundamenti refpedu formae , quod non poteft cfte , quia dicit rem pct modum fluentis , inha:lencis, & accidencis : auc forma fe habct in ratione fundamenci refpe^u formx , quod eft impoflibilc , quia duarum poccntiacum oppoficarum non vidccur qu6d fit vnum reale fundaa6liua

,

fic

:

&

mentum

,

ficut calidi

&

fundamcntum potcntis fundaraentum potentia:

*9OlieHio. Solutie,

non

cft alteratio

nec crcatio : vndc fi anima racompofita , nec vellec , nec in-

ficut

non efiet

,

quc

func formae

Sacramento Altaris, rccipiunt al- Terti» •«•terationcs; ergo^fimili forma fubftantialis fe- Sio. parata,fi pcr fc exiftac. Rcfpondenc aliqui, qu6d Selutio. in illis accidcncibus eft iriplex gcnus mocus. Vnus ad ficum , & racione huius maceria non TripUxgtaia

fimplices, vt in

egenc,quia rarione fux fun(ftionis,poceft res mo- motui. ueri ad ficum abfque eo , quod habcac mace-

riam

,

huncmocum maceria nemocum naturalem redlum,

quia nec eftad

ceftaria^nifi propccr

&

quirequiritgrauitatcm Icuitatera , quae fundanturinmaterianaturali. Etquiagraue& leuc, An

qu«

motum redlura matalem motum habcnc.

funt difpofitiones ad

ncnt in fpeciebus

ideo

,

,

Eft alius rnotus alterationis

dam

circaqualitatcs

& hic duplex

:

qui-

frigidi adliua:

:

;

forma cft ergo non erit fed

crgo non puto quia cunc ncc mo-

pafliua:

:

quod talis res aliquid ageret , cum fufciperec,nec aliquid paceretut. Si inftas , quod voluncas mouct feipfam ; ergo idcm fimplex eft fundamentum potentiz i€tiuaE , &c pa(fiuae. Refpondeo non ; quia (i voluntas fit idem re , quod fubftantia animae , vt multi dicunc , tota anima vt adliua mouet voluncatem pet fuum formale ; recipic aucem voliciotem pcr fuum matcrialc ; fed fi anima cflct fimplex forma, ncquc vellet

& in iftiscft

&

nigrcdo,caIidura

alteratio

Selutia,

& eft

&

,

nequc

intelli-

quod

anima cft fimplcx, adlum, Dico qu6d falfum

in brutis

potentia recipit , ,quia vtitur organocorporali in adlioncfua, fi

taliafint cmfacia aUeratieniif

&

,quiaquamuis

non habeant materiam , in qua fint , ac pcr hoc, quo ad hoc opcratio fic miraculofa , habcnc quancicacemdiuifiuam ,quae ccnecrarioncmfubad tales alccraciones recipiendas;

iedti iramediati

vndc fuppoficaquantitate per fetalcs alterationes funr in cis naturales. Eft aliud genus altera-

rum&

dcnfum

in

,

per fc; vtdicitur tacibus,

quz

quibus non Hi tranfiiiutatio In

6. P^)/J"for.

illis

funt de tcrtia fpccic

,

enim quali-

tantiltm

fit

al-

autcm & denfum , fit tcanfmucacioperquancitatcm ,inquantum fcilitecatio per fc:in rarura

ccc tranfmutancur i

rio; ide6

in

illa:

denfum

magis in

minilkk

&c econcra-

;

fpecies polTuncalcerAtionem ^ raro

rccipere

quia eciamfi non habeanc

;

verc materiam , habent ipfam quantitatem

miraculose pcr

fc ftat

quod motus,qui

pro fubicdto. £t

nacuralicer in eis

fic

,

quae

patet,

,

in qualtca-

tibus lertiz fpcciei,habet fubicdtum;

hoc autem

fic

non cfTcc dare in illa forma fimplici , quam cu

Dcum poffc faccre.

cis

S

di,,

C H O L

I

V

M.

Exhoc leco f^ iis , ^Hti habetqutft.S. num.^^. (jr tpuft.\-j.num.^.& S. vltra ea quit habet in ^dift. 11. qudft. t . per totam , infertur, <}uod alias pramonui in pnfixa ad libros Phyficor. nimirum Scotum nulUtenm fuijfe iUifts opinionis , ^juam author illius cenfitra

operia finguUriter habetltb.

1.

tjutft.j. (fr alibi,ftilicet

nuUatenus poffeper vllam potentiatn feparari accidens afitbieBo

ttira

& in fpeciebus facramentalibu4 accidentia

,

tranfire in

aliam naturam, aut ejfentiam

humana

tranfiret in afininam.

& Catholicam,

hic

,

,

velutifina-

Cemmuner/i enim

& vbique Scottu circa accidentia

Euchariftia amplexatur doSrinam ,

immo in illo

loco

citato in 4. Sentent. doniftime refellit omnia principia, (ju*

authorpro ilUfita opinione adducit,

ille

inftes , qu6d eft ibi mocus in quanmagis minijs , tamcn quantitas nec habet fnbiedtum , nec aliquid pro fubRefpondecur , quod ille motus eft in ici^o.

Si ad

titate

)l

hoc

&

&

nihil cnim pro; fitfecundum diuerfas rationes fubictfitum motus , & lerminus aejuo,vt\ ad (juem : dimcnfio enim,vt eft tcrminara, cft ter-

quancitate ficut in fubteclio

Si inftcs

jtlia obieBi»,

mteiden-

fuerame.

qua: funt in tertia fpecie,

,

cuiufmodi funt albedo frigidura;

,

ti»

tionis circa qualitatcs quarra: fpccici, vt circa ra-

lia paOionis.

uam

,

Si inftes,qu6d accidentia

autem aduertcndum , quodfubftantiae fpirituales dicuntur aliquando non habere maceriam,cum quiaearummaterianoncft fimilismaEft

leria:

aut roocus alteratetur, nifi quia poftet

telligcrct feparata.

teria.

17.

,

annihilari:annihilatio autcm

eftcc fcparata

anima bruti , nullo gcnete al-

hibet

,

quin idcm

rc

minas aquo,8cad(]uemi

vt veco eft intetminata, cft

§iuarta ib. ielito.

Soiuin.

V

Quxftio eft

fubiedum manens coraraune fub vtroque ter-

mino. His viHs > patec qu6 0d»rgMmtn- cit qu6d ncc mutacio ad iitum rnecmutatiofe-

^***^*"* cundum voluntatem docct ineis ciTe maceciam. Dico qu6d falfum eft quinim^ vtraqae id probar. Quod autem dicitur qu6d mutatio rci ad (itum conuenit ei quia finita dico, qu6d in mota locali duo conndero.Vnum,qQ6d rcs qux moue,

,

tur,non

ilmul in duobus,

eft

& hoc bene habetur Secundum,

rationc limitacionis &c finitionis.

qu6d res,quc tali motu roouctur,nt in fe fufcepmotus;& hoc.vt oftendi.non poceft aUqua creacura per rationem forroac.Quando etiam dicit,qu6d

haberet formaip in materia, nullam

fi

,

fufceptiuum aliorum ab iis effe denudatum.Dico, qu6d fufceptiuum oportet effe denudatum abeffe matcriali,& corporali.quod habenr in re extra intentiones recipic ; vnde illa,quorum fpecies vitrum coloratum fpccies colorum non recipit: intcUedlus auicm non habec talcm materiam

&

corporalcm , qualcm habent forms matcriales. Paterctiam qu6d C\ \\xc ratio valerct in intelle-

Au, intclleaus fcipfom non ipfius fpccicra reciperet

,

intelligeret.necfui-

imm6 fecundum hoc

&

nullam focmam , nullam Intelligentiam intelligerct iicutcnim oporcet cde denudatum materia , vr rccipiac , vel cognofcat materialia , Hc oportct fccundum hoc eiTe dcnudatum forma.vt cognofcat formalia. Caufa autem quare habcns materiam fpiritualcm.vt Angelus, vcl anima.poteft tecipcre fpecicm rci fpiritualis; habens autem colorem non potcft recipetc fpeciem coloris , eft , quia verus , realis color impedit diaphaneitatcm rationegro(fitiei, qna indiget mul:

&

tiplicatio

J J*

Qaod

& receptio coloris

,

fpiritualis

autem

fpecies

,

rci

nonindiget tali receptiuo. fecundi arguit in fpeciali de Angelo,

AdfttwtdS qu6d materia

non

bus modis poteft

nem

:

,

quia ex vna mate-

ficut ciltm diuido pa-

& ifto modo

/ine quantitate

;

materia oon eft diftinguibilis nec propter iftum modum ex

aliquo,fcilicer, prxexiftenii,multiplicantur geli

i

qu6d hzc

vcl ita

An-

raateria, vcl ifta, diftinde

&

creentur , ex creatione in duobus Angelis , aut (imul ,aut diuifis creationibus diftingoantur :

&

ifto

modo non eft diftindlio per quantitatem Sc materix in Aneelis. Ad tcr;

ita diftinguuntur

tium: operaiio cuiuflibet rci eft (ecundum moAi ttrihm. ^*^^ fubftantis etus,&c. Dico qu6d matcrialiter fccundum habet hxc propoficio falficatem ; Tniim modum, qui falfus eft, accipitur in propo-

mA

,

&

,

inteUedlus,quamuis
fpeciem fine materia.

Vnde

rali

,

,

rccipit

cilim dicitur, qii6d

intelledlus abftrahit \ maieria

,

magis etiam quam fcnfus

verum ;

corpo-

eft

& quia fpiriiua»

lius fpccies recipit , non tamen fequitur propcec hoc,qu6d res roateriales non intelligat. AdilluddeAuguftino dicendum,qu6d inien-

dit vt vis

non

"***** ^*^

'

'

ex materia corporali.vel ji^.^iuni

eft fzQtz

*

fpirituali prxcxiftenti.

Ad aliud,qu6d anima eft

forroa corporis; dico Ad^uintum.

qu6d tota anima ex materia & forma compofita, eft forma corporis. Quod tu dicis quod materia eft tant&m potentia , forraa adus dico, qu6d quamuis matcria animx in fc confidcrata /irrantum in potentia.vt informata tamcn fua forma , adbus quidain efficitur ,per quem materiam informare habct non k fe , vt benc conclu,

dis,fed3i fua

forma.

Qu6d autem

aliqua talis forraa Cr, oftendo ratione,& fimilitudine.Inuenitur in vniuerfo forma , cuius ambitum excedit materia , vt forma

3°*

corporalium non eniin vna formaterminai totam potentiain matcrixicft alia forma, cuius ambitus xquatut fux materix , vc forma corporum ;

crgo ad perfcdlioncm vniucrfi.eft da, cnius ambitus exccdit ambicum fux matcrix, qualis eft forma rationalis animx , quia non fotum ad mateciam fuam fpiritualem,imm6 etiam ad materiam corporalcm informandam fe extcndit. Simile patet , qu6d ficuc

cxleftium

;

re certiam forrham

materia fimul

^

cum aliqua forma eft totum mateformx,vt corpusmiftum

riale refpedtu vltcrioris

& complexionatum refpedtu animx; & fic anima fimul

cum

matcria; vt

cft in rationali

anima

,

re-

fpedu alicuiusmaterix vtcorporis.

C H O L

S

diftinguitur;nifi per quantita-

intelligi, vel

nobilior debetor operatio

operandi roodus, veruin eft ; fed tunc nihil td propofitum. Vnde ficut potcniiz fcnficiutt maierixalligatx recipiunt fpeciera finemateria fic

tem. Refpondeo, diftirtdio ptim* materi* duoriaprzeziftcnte fiant duar

45

1.

liori fubftantix

tiua illius

formam maccrialem cognofceret quia oportcc

1

Ftrmam li,

dari in homine

fojfe

I

V

corporeitati/ ,difl$nl}am

duoiformM

,

M. ab animM rMtienM-

ac preinde in eodem cempojko dari

Jiihiltmtialei inuicem fkbordinMttu,

tionfolftm hoe loco, veritm etiam in ^.diji.i

vbi diffuse

,

&

i

.tjHtfi.i,

data operafintemiam hanc mHltie ra-

tionibm corroborat, c^ contrariaftindaMenta dijfolmt. Necejfitalem deniifHe ponendi hatformat in torpori-

bm animatit tjtuapereunte

probat indiffolHbilibm ratitnibm ; tum anima remanet forma eerporit;tHm quia

tridHomortie Chriflimanjitforma corporit fifie animat

&Jic manfifftt in EHcharifiia fi tunc fuiffct feruata: tum ex aliis rationibm , ^na negotiHmfaceJfnnt aliter ,

Jerititntibm.

&

qu6d opcratio eft fefubftantix , quantum ad mate-

Si enira intelligatur

fito.

cundura

modum

rialitatem

&

,

immaterialitatem

,

ficut

etiam ad

propofitura accipitur proprie

,

patec

qu6d

eft,tam incognitione fenfitiua

,

quam

intelle6li-

Quod

falfa

quoad cognitionem fenfitiuam.patet pet Philofophum,qui dicit, quod fen-

ua.

fit

falfa

fus eft fufceptiuus fpecierom fine materia

nen anima

fenfitiua

,

& omnis eius

;

inaterix alligata. In intelleda etiam patet tas, quiaintelleflusrecipit

uetfalis in

fpeciem,

& ta-

poteniiaeft

qux

falfi-

eft

vni.

reprxfentando multa nngularia,&

ta-

men intelledlus nullo modo eft vniuerfalis.Si autcm

intclligatur \jfecnndHm

modHm , qu6d nobi-

j 7. Quod dicis, qu6d forma perHciat materias diucrforum gencrum ; dico qu6d non eft inconuc- Adftxmm. niens , qu6d vnus aftus perficiat duas porcntias diuerforum generum habentes ordinetn , vt didum eft de duplici mareria. Ad aliiid vnumtjHodijHe recipitHr in alieper mo- ^* fipiiaa. ,

dmn recipientie.Scc.

Dico, qn6d

illa

vno modo

vcra, vt expofitum eft in miftis, alio

Qupd autem

additur

modo

eft

falfa.

qu6d anima cognofcit

,

lapidem abfolttte. Dicoqu6d cognofcit abfolui^ id eft , inquantum lapis & cognofcit etiam inquantum hic lapis *ndequ6dformaIapidi$ in,

:

quantum huins

Upidis,fit in intellcdu.nihil pro-

hibet ipfum habere materiam fpiritualrm

,

fcrf

non talem,qualis eft maieria lapidis extra.

Ad

De rerum principio.

46 Adta»uum.

Ad aliud, qu6d omnis fotma tjus recipiiur

,

in elTendo

eft fingularis

in inccUedlu ,

vnruerfale

a£luaic,non

tcrminus

eft,

cfle eflentiz;

quod homo

Ad

aliud,

quod oranis compofitioi, qu» ^due-

nit alicui poft fuura eire-complctum, cft acridcntalis

ficut

anitnaautcm poftcompofitioncmprihiam, ncccompletum cflc habet fine corporc , fic

;

necfua compofitio

cft

tctminata. Adalia,patcc

folutio ex didis>

iam

illa

encia

non

JE s

r

i

o

quz fecundum modum

,

q£x quo cft aduerccnduro diligcncer,qu6d curo hoc ,qu6d Philofophiab eodcm dicanc rem clle, hanc

,

quiaquxlibct res

& matcriam

eft h<EC

demficundum eandem rationem


mcamf

>

.

S.Thom.i.piirt.qutft.66.art.t,(jf x. ftnt.dill.i^. qutft.i.

ii.qutft.i.JEgMasdifi.n.^ opufc, demsttri* etgli.OccAmim.dift.ii.tjutft.il. Richardus Hcnticus qutdlibf 4. q.\6, Fcitacicn }. etn.Gtn. qu*ft,%,

*rt,i.S.Zoni\iea.di/i.

tap.io.Swezia Mtttph.di^.ii.fid. io.(^

11. Conitnbi.

lib.i.dt coelo eap.i,q.6.Wide Doft./» i.dift.14

q.'6.

cidcncis, iac6 dicunt

qu6d ens zquiuocc prx-

dicatur de fubftantia

& accidcnce.Theologi au-

,

tcm dicunt rem efle,non ab eflcntia fed ab a(Au exiftentiz,qucm non habct aliqua cteaturti , ncc habcrc poccft,oifi ab alio. Et hac cadem rarione, qua accidens non potcft lale eflc habcic dc fc, eadcm ratione nec Angclus ; quia omnia funi de nihilo idc6 non dicunt qu6d ens quod dicitur ,

Circa iftam quaeftioncm primo inquirendum eft dc matcriz cniitate. Secund6,dc potentialitate. Tcrtio,

,

&

ab ejfe , zquiuocc dicatur de fnbftantia accidcnte, imm6 vniuocc,quaniuis talc eflc varietur inrebus,fecundikm variam imitationemdiui-

nz

pcrfcdtionis

:

ica

quod

racio cntis dicitur va-

rio raodo dc encibus,fccundum

Dcum

EspoNOEO.

qu6d rcfpiciunc non fub ra-

iub racionc caufz cxemplaris

,

tionccaufxcfticiencis. Raciocnimexemplaris in

Dco

cft alia

,

,

& alia

idearum

ratio

,

fecundiltm rationcm

cadcm in Dco , & rc , & ratione , nium quz pioducit. Elfe fimpliciccr

&ftabilicatc.

rcfpicic

illud

Articvlvs

?

, cft fciendum,qu6d modis dicitur de creacura. Vno modo fecundum rationcm dcccrminatatn alicuius gcncris fecundum quem roodum dici-

Clrca roaieriz entitatcm eftentia variis

:

homo

, vel cocpus , vcl albedo , vel quantitas;&hocconucni{cuilibctcnti, fiueexi-

cft

a£bu fiue in potcntia fiue per fuam clTcnciam:nam quzlibet res rcponitut in dcterminato genere per fuam cftentiam , non per fuum aflum exift^ntix.Res cnim fiuc fit,fiue non fit,eft resde ftat

,

,

qu6d cns diuidicur in decem Prxdicameta.Omnis autem creacura,vele(rentia,dicitur eHe vel ens ifto modp , fecundum quod habct afpe^um ad Dcum , vt ad caufam exemplatcm , inquantumfcilicet habet in Deo idcam, fccundum quam cft fadlibilis & fecundum iftum modum illa folum funt non cntia,quiE non habent in i

Deorationera idealein , qualia funt iropoOIbilia cflc,vel figmcnta,vt Tragclaphus & fimilia.

plicttec vocati

S

modo

dicituc rcs cffc fimpIicicer,fumpto

I

o.

cat%fid

loco

tjHo exifteret

vcl

vario

modo

non poteft.

C H O L

V M.

I

i

DoSlor htc explifccundi cflc ajftgnat tjuoddam effe fit,

fine omni fortna.

tjuod

Deo

yi

kw

materia, in cafii,

Sed ifiud effelate im-

Ad aliud prohdtquein eocafitmateriam exiflcrefine aliquo nouo eifcfitperaddito,

pugnat Scetut inx.

dift. 12. ^uafl. 2. §.

telpondec vnus Do(5lor

Ex przdidis apparet

mus

,

,

qu6d

confidcrarc triplcx cflc

,

in matcria polfufcilicct fimpliri-

ter;&cflc aliquid in duplici difFcrcntia. EfTc , fcu adualiccr , habct matcria , in-

{empet efict adiu , cum hamo feinpcr fit homo;feddicitur e(rc inquancuin cft effcdus

ta,

Dci, vel alicuius producentis i quia per adlionem

ficut

,

immo

;

pematuraliter communicatum k

homo

,

,

gcncrc, refpicit ipfuro

rcs cft iu

nimirum hoc ipfitm

fimplicitcr

;

& adiuale

vcr6 hoc

Alimdtriplex cflc materis ponit Henrictu auodl.

fecundum adiacens, vi cum dico , homo efiy\c\ re/a efi & hoc dicicut dc rc, non per fuam clfcntiam: non cnim homo humanicacc eft alioquin

tffe

eflc

;

&

tlH^tjl.

dicitur

ficuc

compctit rcbus tale eflc.Eflc vcr6 fimplicitcr habet tcs vniuocc,& vnifocmitcr. Necpropterhoc fequitur , qo^d quoduis clfe fimplicicer cntium, cOnueniat omnibus rebus vniuoce ; proptcr hoc cns , quod ab ejfefimplieiterAicitut, fic genus; quia raciodifFcrcnciz cftcxtra rationero gencris. Nihil antcro potcft participare pcr cfle pcr iiliquaro rationcro ,qu6d fit cxtra rationero huiui cntis,fcu adualis cxiftcntiz;& ide6 tale ens,firo-

gcnerefubftantiac;&taIeensfignificatur,quando

Alio

quod

cfficicnccm

fub rationccaufz excropiaris

I.

Sludcnamfit vera entitas mattru

Dcumvc

pcr

,

,

omnino rcfpedu om*

fed racio cfHcicntis cft

\

de eius primitate. Quarto, dcvnitatc. Quinto, dccius fotmabilitate. Sext6,deciusfubfiftentia,

hic

pcr fuaro

ita

:

Auicen. W. r.fugiei*n.e*p. j Alen. .parf.qutJf.A^. membrt.

,

j,

&

tam J^iritualibuSiquam corforalihafit materia , anfit in ommbhs ea-

rous

roodum

eft cns.

&

VIII.

tiui

mtur.

""^

dicunt quod quzlibcc res &c cns pcr fuam cflentiam ; quia , vt pacct, diucrfz funt rerum cfll-ntiz.vt fubQantiz ac-

ytmmfupfofitoquodin omnibuj juhfian-

V»'

.-"-',x>,x^-.

"i>«wn*>'

poflunt dici

vt rofa corrupca,fecundi!im iftum

;

Sc cflc

Qjf

crcaturx,qusprocc-

tione. Etiftudf/T^tiabcnt

eflentiain

mtdit fU'

ho-

habeat hoc per elfcntiara fuam^fcd quod horooadufit ,hocefti creationc , vcl a gcnera-

dunt vcliromcdiatc , vcl mediantibus agcntibus cccatis , vt rcfpiciunt Dcum in ratione caufx cftickntis. £t fecundunn iftum modtun dicuntur non cntia , non folum iropoflibilia ficri ; fcd ct-

habct fenfus.

riie

nul-

immatctialitatem, fcd proptor cius cminentcm,aUam,5c abftraftiuam virtutcta , quam non

{k\x%

Bjftnti»

fit

cnim npn exjftii , dkus quod auicra in intellcdu fit forraa vniucrfalis in reprxfentando , non cft proptcr intcllc:

noaum.

ci eftc

lius cnira adlus

mo,cum

in confidcrationc intelle-

nifi

Ad

aliquam dat

,

jnm»titi» eonfider»tur *ripUxtjfe.

quancum cft cfFedtusDei.vcfciliccccft rcs.quz '"'"'"" materit. 1 j r n. in gcncre lubuantiz. Item, vcrc crcaproducicur >

\

& extranihil

pofita in

compofitopcr adtum a forma,

crcationis: verccns in adtu diftindbum

pftcnfum fuit in ptiroo articulo pizccdcntis quzftio

*S*

QusmoViin 4'Art.i.n.}.

& fcq<).

* , ncc tamen (vt ibi complccc oftcnum fuir ,) quamuis materia C» in adu, & exiftens adu propcer hoc fequitur qu6d lit adus, nec qu6d Ht in adu.Hue exidens in adlu vniuoce cum forma. Materiam enim efle , & formam effe •du,mo(Jis oppoiitiseis conucnit, vt ibi dixi. Forma enim (vt oftendi) clTcntialitcr cil iOtini maceriaautcm niitlo modo poceft dici pcr feahcuius adus. Dico ptr/e quia aftuata aliqua forma, poccft dici alicuius adus & forma vt oftendi in folucione vuius atgumcnci dc rarionali anima *. Vnde , vt ibi patct , fiue materia fic poJiuacftionis

,

;

;

*

Quatft.?.

tcntia.fcu in potcncia.non cxcluditur,quin

quod

iSta vcrc cxiftens in compofito; fcd

fccundum Cihi

Quia cciam

fc eft asftus.

conuenic vt focmx

fic f\t

nullius

eftc adlu

non

propcer hoc dicitur po-

,

ra Religionc,c4;>.

iici'

m»ttri*

*ffi

i» ftttn-

ti».

,

gacionem adus , qui eft aftualiccr pcr fc fubfifte; & aAus , qui cft noftrum intclleftum dired^ roouere;& a^us , qui eft operationcm eliccrc perfc6kiuc pcr fc. Macetia cnim falcero per naturam non poteftper fc fubfifterc & fic priuarc

,

,

zAa qui dcbecur fuppofico ncc mouec fcnfum ncc intelle
:

,

,

nns //^. Je naturaboni^CAp. co

1

8.

cjHandam penituiinforTium,

riarn,vndeifla, <]uai fentimiu

,

Sed Hyle (inquit) (fr fine


qualitate mate-

ejualitates,formantur,

^ua non per aliejuam jpeciemftntiri ,fed per ommrnodam Jpeciei priuationem cofftari zdx potefi.Hocidcm dicit Ariftotcles

naturafiihilu

efl

i.

Phyfic.text.69.Su(>ieE}a,inqmt,

,fecundum analogiam ,ficutcumad

quiacikm intclleiftus noftcr fit finitus , carne obfcuracus ficut nec adualiffima intclligit perfc£le , vt Deura, per fuum exccftura , fic nec illa , qux modicum habent de entitate, propter eorum defcdlum: cuiufmodi funt matcria, tempus fimilia ; &c ficpriuatur ab cis adlus perfe^lac eftcntix proportionaliccr ad mouendum intelledlum noftrura AiteCth. Nec eciam mouebit aliquem fenfum, quiaqualitaces fcnfibiles non fundantur nifi in corporibus ; ratio autcm corporis eft extra raifto modo priuaturlt ttoncm maceria: dc fe-, tnareria adus,qui debecuraccidencibus. Priuacut Ctiamterti6 ab ea adlus , qui eft operacio , non enim eft principium agendi , fed patiendi ; quia, patet ratione

,

&

pofitam ab

arttfice formam nonpojfet, ntc r/iaterits vti-

<jue diceretur.

tetia

,

Anima

Agens femper prdftantifu eftpajfo. Quod cft fic intelligcndum, non quin aliquando nobilius patiatur ab ignobili , fi locum agens ad totum paifum comparecur fcd quia.nunquatn parcrctur pafTum ab agcnte , nifi aliquod ptincipium ignobilius eflct in co , illo,

pctquodagens

Vndenunquam

agit.

,

fcd ^ fua naiura, ,

,

in rationeformalis effcvt habet i<^4mfccunduin

rationem in

quam le ert

talis

Dco diftindam,

iuxta,

capacitas fotmabilis

vcrum

eft

qu6d illorum

dicerc

;

& fccundum & dc tali cf-

efe funt diuer-

fa,quofum cfrcntiz func diuerfz;quiatalc

cflccft

cffe cffentiz.

quod

iltud,

Omncenim, quod effcntialiter vnitur alicui , zCtam fuum ei communicat, vtanimacorpori vicam,fenfura,& motum, &fimilia. Et quia, vt didum eft in praecedcnti Num n. rccipit per formara.

qua:ftione,forma dc ratione fua

dam detetminaia

cft

perfcftio qu^-

feqq.

maceriarcs quacdam, fcu , capacitas indeterminata : ideo materia i fot-

ma

recipit efTe

ficut

determinatum

;

ficut ipfa

forma

gradus dererminati. Vnde vterque aftus predidlus materix eft in potentia refpedlu iftius tercij adus,quem habet a forma , ficut a fuoformali. EfTe autcm adlruale non habet ab ipfa fornialicer;nec enim matctia formaliter per focmam eft z€ta ; fcd pcr formam cft talis , puta lignea.vcl ccrrca.ficut cera.non eft ceta pcr impreffioncm ralem, vcl calcm,fcd cft calis, puca imago iftius,vcl illius ; fic ergo patec de cfTe efTentiz,

eft

in fe,& refpedlu ad formaro.

Articvlvs ^AnamJit

pium,nulIomodo

poteft

xcCpcSta alicuius

& fic ptiuatur ab ea adlus

eireptincipiamadiuum

, qui debetur formz.Nam apparet,qu6d materia habet ;

Tnumefte tale , fcilicct fimpticiter , fcu in aclu,vt efteffe^us Dei in compofito ; &tamenilleadus

non excludit,quin Habet etiam

fit

de fe potentia.

hoc vel

effc

cffe tale

,

& hoc fub

vnum effe inquantum eft omnium formarum quzdam capaduplici difFcrentia

;

•vern

II.

fotentm ma.terU

,

^

/»/»

dijiinguatur nb ilU ?

SEcundum cft vidcrc de potcncialicate maieriz refpedku fui fubicdti quod eft materia, Non ,

eciam inquiro hic de potentialicate fecundikm

ra-

tionem,qusopponituradui,fed deillapotentia, quceftin potentta rcfpedtu receptioiiis forroaturo.

S

C H O L

I

V M.

Breuiter qutft.i.§.

habet cnim

fecundum quod

dicit

&

fiib

compendio Sctttu in

repetit cjua htcdocet

multa hic

i. dift.xXi

Eftigiturvidcndum, ^§.Dico

igitur:

de pttentialitate materia

clarius diftinguat

,

& explicet

,

,

ttfi

^u* vtri nd

perfe£lam mattri* notitiam valde conduciiHt.

ignis pate-

ptincipium forma; aqua, cuiufmodi eft maceria. Ciim igitur materia dc fq fic infimum cns , & hoc minus habeat decntitate , quam aliquod princi-

citas,

& aduali

quz eft difTerens pec eftcntiam ^ forma & ab omni aliarc; & habet taleefre & refpicic Dcum

retur ab aqua,nifi in igne eftet aliquod ignobilius

m»ttrit.

auccm tale cfte non habet maquidam , ficut dixi * de alio

,text.io.

:

tjft

Iftud

vt eft eifcdlas

primo eftc fimplicitet

;

&

5Stcmnditm

effe

•

&

vt dicicur i.de

enim

&

fiatuam*s,S<.c.

Hoc idem

) eft

EfTeaucem tertium habet materia pcr

proptcr negationcm criplicis aftus, fcilicct propcernePoteft ctiam macerja dici in potcncia

tMT

(inquit

formatum, non nuUum ergo konum eft (f capacitat forma. £t de natura boni , r«^. 8. Habet (inc^aii,) tnim d" ipfa capacitatemformarum, namfi capere im-

tcntia& inpocencia. Quart

«^ipf

Bomtm

8.

1

,

Auguftinus ,de ve-

eft

Advidendum igitur naturam huias porentfv» fciendum qu6d matcria & fua potentia , pet ,

Jiuam eft formarum fubftantialium unt omnino idcro re , difFcrcntia fol6m ratione. Materia enim de ratione fua nominat fubftantiam quandam aftu in compofico exiftcntem; cafufceptiua,

& adualitati omnis formxoppofica.Vnde nominat illam fubftanciam tnodo abfoluco.abfquc xeCipeCta pofitiuo ad aliud. Potentta ver6 paffiua matcti* nominat ipfam ius ad^ualitas eft imperfcdla,

eandem fubftantiam fub refpedlu ad formam, fub indifFerentia tamcn ad omnes & hoc in quantum ncc eft in motu , nec inquantum eft in ,

tcanfroutacioDe ad aliquaro iftaiumj nec inquan-

tum

€.

De rerum principio.

48

in zCta fub aliquo illorutn ; ncc vt dcrcrminata , fcu difpofita ad rcccptioncm alicuius illaruminec ad vnaro potius,quam ad aliam ; & fic potcntiapalliua nominai matcriam fubtcfpcdu

tqm cft

ad formas. Vnde non cft aliud , quam rcfpcftus hoc cx cflentia matcriac, fundatus in raatcria , non ex aliquo fuperaddito matcriae. Sicut fimilitudo babct cfic in homine albo ex rcfpcdu ad alium aiburo , pcr albedincm , quam habet in fc. Et hoc eft potcntJa purc pafliua , ad quam habct rcduci omnis tatio potcntix paffiuac, vt detcrminat Philofophus in ^.Metaph^fictext.i.Qnod au-

&

idcm

fit

rc

agtom adaertcndum

,

quod

duo geneta

ha:c

&

per circntiam

,

&

perfc,

participatiuc per quan-

non

dam attributionem , |Sc redu£lionem ad illa prima. Potcntia cnim adiua primo & pcr fe inucnitut iu ptimo agentc , fcilicet in Deo , in quo fuapotcntia adiua eft ita pura qu6d eft idera ,

qu6d

nem

fua ertcntia,folo refpedlu fccundiim ratiodiflPcrcns

ab

Cuius tatiocft , quiaaliter compofitionem,quod cft

ea.

neceftari^ faceret in co

quiacum partcspraccedant compofitum ,primum noncftctfimplicircrprimum tunc primum agcns non ageret per fc icd per aliud fui & ita non cflet omnino agens primum. Et cum omniarcducantatad primumfui generis fcquetctut qu6d illud agens,

impoffibilc in primo; naturaliter

,

,

;

,

quod

dicis

eflentiam;

primum

,

ptoduccretur ad agcns per

& potentia illius ad potentiam agentis

per cflentiam.Cum igitur non finiium,oportct dare

fit

proccflus in in-

primum ag^s> quod agit

pcr

fuameflcntiamjn quopotentiaa£liuaeftidem re cum cifcntia.folum ratione difl^etens,& compara-

qu6d po-

Similircr dico eifdem tationibus,

g^

tentia pafliua

ptim6 8c per

fe

inuenitur in alio

extrcmo.fcilicet in mateiia prima,in qua fuapotentia paffiua eft ita pura

re

,

quod fubftantia

,

quod omnino

matcriae

,

eft

idem

fola ratione difl^e-

qu6d nuUam compofitionem realcm faciatcum materia. Nccproptcr hoc poteft concludi , quod fimplicitas matetix rens

,

vt didlum eft

,

ita

diuina fimplicitas

& receptio) fcd

patitur per aliud k fe

pcr aliud

:

mum patiens

:

nifi

enim

&

;

quod

aliud a mateiia,

qus omnia Omniaautem

;

entia pcr fe fubfiftentia inter materiam

,

poten-

, & Dcum^iabent adum potentic pafliux admiftum fecundutn magis & minus.

tiam

Eft igitut potentia pafliua in matetia ptima, ita

rc

pcf

fe

quod

primo

& pura

ipfa eflentia.

a matcria

quxdam

difl"erret

,

,

quod omnino

Cuius eflct

ratio cft

accidens

in materia rccepta

,

,

cft

idem

quia

vel

fi

rc

fotma

&

matcriaeffct in potentia ad eius tcccptioncm, Sc deilla potentia ad rcceptionem prardidla: potcntix eflct cadem ,

qua;ftio,& procedereturin infinitom;veI eft dare yiiam potentiam pafliuam , qus eft idem tc quod Circiu matcria.

daie

ptimum non cft ,

fit

prirox

formx

fufccptio,

quxdam formatura

capacitas

cijra ipfa fit

fecundiim Auguftinnm citatura. Itcm,oftenfura fuit in praecedenti quxftione *, * aum.s. qu6d forma pcr cflcntiam fuam cft ; cdm enira

formx non fit adualiias infima (talis propenihiljergo adualitas formae naturali orditie prxfupponit minorcm, fcilicet,materiac,quac cft propc nihil;imm6 forma , quia habet ante fe.cui.us fit zGtas , eflentialiter z€tus diadrualitas

enim

eft

Per oppofitam rationem prope nihil , non habet ante

,

cum

fe

cuius

citur. fit

&

fe(Siiiia

pcrficitur

non

dctcrtitinariua ,

vel

fit

per-

enim ^ nuUo

nihil

i

materia

detetminatui;ide6 roateriaadius Sicut ergo forma per fuam

poteft dici.

eflcntiam

adus

non pet

per per fuara

aliud re ab ea diflerens

materiam

perficicns

,

eft

fem-

niateria

fic

,

cflentiam eft potentia rcceptiua

formae. Itera,materia

ferunt

,

& forma realiter ab inuicem dif& potentia: fed relatiuum ad

ficutadlus

correlatiuum rcfcrtur.inquantum tale , vt album dicitur fimilc inquanrum aIbura:ergo materia in-

quantum materia

refertui ad foimara : fed non refeituradeandem, nifiinquantum capoteft informari & eam recipere;crgo inquantum materia formam poteft reciperc:fi autem potentia illaeffet alia te a

materia

tnateria; quia

Itera,fi talis talis

,

non

redudio

per intelledlum

de eius intelledu runtextiadiuinara fimplicitatem. fit

fit

fi

quod non

eft

& non

noneft piimum paticns, noneftpatiens fecundum magis &miniis:nullum autein taleeft, nec excogitari poteft quidcra daie pofticraum

prsdicati in [ahie6ko.

non

piinci-

ergo ip(a rcduceietur adaliquodpri-

materia: ; quia firoplicitas ade6 fimpiexi quin alteri fitcomponibilis,quin etiam a formaquantum ad a£bum fubfiftcndi &deteirainati gencris dcpendeat , quin jtem in ca efle fimplicitcr , feu efle a£i:u , quod habet i terminantc , fic i fua eflentia difFcrat

fit

6.

(&

mate-

:

non eft piincipiura paffionis , quia pium in quolibct gcnere per fe cft tale ,

tione,vt dicatur eflentia abfolutc confiderata po-

tetiapcr refpedkum adilla.quz poteft producere.

per fuam fubftantiam

eft paflibilis

loquor de palEone, quz eft foim^ receptio;quia, vt oftendam , ad iftam reducitur omnis alia pafria

potentia

potentiarum funt in aliquibusprim6

abejftntia.

:

non

teria

fio

Eft

an Jrfer»t

:

cum matcria,fola ra-

ifta

Duplex g*- Mr. duplex eftgcnuspotentix , fcilicet a6l:iuae& niuftttntU. paCBux.ad quas omnes ali« potentiae reducuntur.

T»t*ntiaD*i

&

:

tione ditFcrcns.modo iam di£to,fic poteft patere. Sccundum Philofophura 9, MetaphyffHpra ci-

tem 7.

Item , vidcmns potentiam paflluam in efle rebus fecandum magis eft miniis : hoc autem non poteft efle, nifi fecundikm maiorem,vcl minorem elongationem ab illo , cui pet fe cflcntialitet ineft ergo oportet dare aliquid per eflcntiam fuam fic paffiuum hocautem non eft forma, nec aliquid compofitum , quia pei forrnam non eft pa(Euum:ergo eft mateiia. Item,ficut arguebatur de primo agente fi roa-

inquantum caufam eflentialem

lecipeiet

dicic

potentia te diflerret ^ materia,cijm

pptentia formac receptiua

ma ,quam poteft quis poteft alterari

,

, fit

, non formam

in materia percipere

vel aliter mutari

j

nifi vt

recipif :hoc eft nifi vt cft, fub forma:igitur illa

riae,quaero quid cft

amoti

fubftantii ^ potentia raate-

matefia?non accidens,ciira

pars fubftantia:; ergo eft fubftantia

:

fit

oftenfura eft

enirain pizcedentiquzftione^,qu6dnon eftnihil

,

| q^

potentia pri-

iknra6 dicitui ens

,

& non eft potentia, vti tu

num.i. 8t ^^l^i-

dicis,nec in potentia ad aliud,nifi pei potentiam,

quam in

fe habet, refpedlu illius: ergo neceflari6 purus in fua eflentia. Item,qnodlibet dicituf talc per naiuram primi, vt efle caiidum pei natuiam primi calidi i. MeiWe.crgo omnis particulaiis con» tafh.text.^ eft adtus

&

&

tiada raateiia dicitui talis pei naturam piirax materix;fed in omnibus generibus , fiucin arte, fiue in natuta

de

fe eft

,

illud diciiuimateiia,

indctcrminatum

,

vt

quod

lignum refpedu fcaroni

>£>»%

Qusftio VIII. &

&

Thjjkmtm , ttxt. 70. fubieCtwxxi enim confidcratum vt adu fubfiftcns , ha-

(^ hahet tnateriit informu priMf^nam formam fitfcipiat y vt tu adftatMom , li?nHm ad leElnm : crgo ma-

fidcratura autcra in rationevirtualis formae fnx eft caufa cfHcicns. Refpondetur, ad aliquam for-

prima de ratione uia , non pcr aliud

tcria

dum rc.cft indcterminata

;

diftin-

fcd hoceft cffc in

po-

tentiapaffiua, (lcutcde determinatum eftc zCku:

ergo matcria dc

Ex

1 1.

his patct

,

fc cft

potcniia,& in potcntia.

qu6d

cillm

in rccipicndoadioncm

non fit n\Ci compontum quia , vt dicitur i. rhyCicotum,text.8o. SuhieBa ejHtdem materiaatm :

bct rationemmaterixrcfpcdu accidcntiura;con-

mam fcquuntur aliquz proprietatcs

naturaliter,

aut adiones per fe

,

;

vt gcncrans rcra

formam difponit caufas

illam

fic

in potcntia

,

&

adua-

adaccidcns,& ex patte materiae difponendo

li

illara,vtfitnecefntas ad rcccptioncm illius accidentis , ex parte formz , vt fit adliualiter vir-

&

neccflltas ad produccndum itlud accidens depotentia matcrix; vt ,vcrbi gratii,

tualis

quzdara

compontum

diJponit naturara ignis

,

cipicndura caliditatera

&

,

naturali ordine pra:fupponit par-

quod omnis potcntia receptiua

patct

ali-

cuius accidcntis praefupponit potentiam rece-

ptiuam formz

quiaomne pofterius omnis potentia receptiua

fubftantialis;

rcducitur ad prius

,

qux

reducitur ad potentiam matcris, tcntia cftidcm

,

nis.

Et dico

qux

fii

cft

fubftantialem. Et quia

n4/«r4/
illa

omnis

naturalitcr cft principium

tcria

pafllo-

alteratione fupereft aliquid pcr

&

fubicdti,

dcnti quaftione

;

in

mo-

materiae, vt patuit in prxce-

quamuis in generc fubftantia; veram materiam, vt ibi

,

&

formam

,

vt

fit

ncccUitas ad re-

leuitatcm ,

&

fimili-

producendum illa dcporentia matcri«. Vnde quia forma gencrata non habet hanc virtutcra , nifi a gcncrante datam; idc6 ctiam formarum accidentalium gencratio attribuitur gencranti, quando dicitur , quantura ter

ignis ad

dat de forma,rantura dat de loco,

& de opcratio-

ne,&firailibus.

Et ex his

proptcr altcrationem,

,

in accidcntibus Sacramcnti Altaris

qua tamen

dum

popoquodmateria ,patet qu6d ma-

formam

tentiaad

ctiara

patet,qu6d rationes , quas ,

enim aduenicnte forma corrumpitur potentia :

ad eam;ergo corrumpitur materia.

fuit diftum.

Item,maferia eft inprzdicamcn'o Subftantiz, potentia in praedicaraento Qualitatis , vcl Re-

Ez

materia prima per fufceptiua formae fubftan-

patet,qu6d

his

fuam fubftantiam

eft

ficut

ipfum compoHtum cft pcr fuam cftenAttiitntialn tiam , vt per potentiam pallluam , re diffcren}«» udfiun- tem ab ipu>, eft fufceptiuum accidentium primo, """• immediate. Cuius ratio dida cft ; quia fi compofitum clTet fufccptiuum eorum per potcntiam paflluara re differentcm , tunc illa fit in compotialis

,

ira

&

quod cam

fito reccpta; quaero per

tum eft, quod quxro dc ilU ,

nandum

eft

recipit

?

& ccr-

pcr potentiam tcccptiuam

&

in infinitura

fic

in aliqua

,

&

,

fic

:

tunc

termi-

idem cum co:

quae cft re

non dico , quando vnum accidens difpofitum

fit

ad eius introdu£bionem , vt mollitics cerz ad figuram fed ratio fufceptiua eft ipfum compofitum , vel aliquid habcns vicem compofiti quod dico proptetmiracuIum,quod fitin accidentibus ;

:

Sacramenti.

,

quod potcntia

fubftantialcm fitae

:

quia

,

cft

pafliua

,

errant

,

cis, caufe

qui

qux ad nCtam compo-

,

pcr ipfam fubftantiam re-

cipiuntur accidcntia. Sunt etiam tiz per fe

illi ,

in gencre fubftantiae

vr oftendi

,

ipfa:

fubftan-

non per potentiam re diftcrcntem ab primorum accidentium. Quod pa-

quia agcrc fcquitur efTc aiStu , accidentia aucfTc adu pcr fubftantiam ; ergo per cius adlioncm in cfTc producuntur. Exemplum huius eft , quia aqua calida ab igne fequeftrata,

tet

,

tem habcnt

fc

ipfam

facit

fubftantialis.

rum

lationis.

Ad

priraum dicendum, qu6d fi potentiara vo- Ad , illa benc corrumpitur ; illud autera non voco ego potentiara, fcd ipfam capacitatcm formarum , quz non perit adueniente forma quia cnim Icuc per lcuitatem moucrur furfura , vel vas per fuam capacitatem aliquid rccipit , lcui in furfum exiftentc, vel vafc repleto , nec lcuitas leuis corrumpitur , ncc capacitas vafis deftruitur. Ita dico de potcntia materiae ; per illara cnim potcntiam , pcc quani

frigidam

,

virtute fcilicet formae

Tamen per accidentia prima, qao-

fubftantia cft immediata caufa

caufa accidentium fecundariorum

di:m,frigidum,

, ,

poflfunt cfle

vt per cali-

humidum, & ficcuro, faporatom,

coloratum,odorarum,&c.

:

formam

recipir,reccptam conferuat. , quia, vt didura

Patet etiam falfitas rationis eft

,

ratio potentiz addit fupra cfrcntiam matc-

non cfTc , fed cationcm , fcu ccfpedhim ficut enim fimilitudo facicnda in albedine , non eft aliaabalbedine quod patet , quia pofTum effi-

riae

:

ci firailis

,

vcl difllmilis fine mutatione fadla in

mca albcdinc , & tamen catio rumpi

ma

,

fimilis poteft cor-

albedine cemanente iitaaduenientcfot-

in raateria

,

poflct dici,

qu6d cottumpatuc

ccfpcdus , feu catio priraa , fed non potentia fccandijm cem , vt eft idcm re cum materia tetnancnte.

Ad fccundum dicendum aa6d quaelibet ireaDcum ccfrctuc non pec ali,

tuca ex fc tota ad

quid aliud

,

,

quia tunc illopcf intclleftum amo-

to, nullum ccfpedhira ad Dcura habcret;ergo concedcs , qu6d nuUa crcaturaeft fubicAa: vn-

de inquantum

talis rcs cft

fubicAa , vt compa-

rataad ptincipium cadit in genere rclationis.Ncc proptet hoc funt duae res , quia rclatio non didt rem diftindam cealiter "a

Nec valct, quod quidnm obiiciant, qu6d

fandamento.

fub<

ftantia eft caufa materialis refpcdhi accidcntium;

ergo non

cfl

frintnm.

cat diftantiara materiae i forraa

;

Ex his appatet , qu6d multi^m dicunt

14*

Commentator ruper librura i.Phyficorura, Rt^tndttnr text. com. 70. ad probandura qu6d matcria non *^ ^rgMmtn•****"** eft fua potentia , omnino nihil valcnt. Arguit facit

nihil Hr paflibiie, niH pcc

It.

Stluti»,

fccundiira

gcncrando

in

gcncrans igncra , quia caliditas , lcuitas conlequuntur formara ignis,gcncrando igncm fimui

tcs

QhiiSit.

i.

forma canfa eft omniHm acidentium , quia omnis alia pafnb , vcl rcccptio prxfupponit naturaliter compoHtum ex matcria , & rorma & quia ;

1 •

non coincidunt

adluat quidquid cft de fe

omnis alia paflio fit fubicdum autcm adbio-

,

nis

q.7.n.X7.

49

granum, fcracn rcfpcdlu fruduum, rcamnt , vd mcmbrorumritadicitur i. Pnyficorum,text.6^. SnhieQa ttMHntfcihilu eft per Mttaltgitim sdformAmy

; quia matetia Ttm.Jll.,

cfHcicns

Scotioper.

&

efficiens

ARTI

•^fiteiim,

De

50

rerum

Articvlvs

principio. igitur

III,

,

vt dicitur i.PhyJic. text.cap.ii, ar$ imire-

tur naturara; nara,vt ibidicitur,fi natura fa-

T>e frimitnte mtiteri^'

pftde materia: primita-

TErti6 inquirendum

jy-

Circa quocj

te.

cft

rdendum quod

aliqui

,

gcn. ttaft

Thom.

adW&^in «lift.

1.

«.p. l-

II. q. i-

quantum primum importat ordinationcm natura: & tunc matcriapriraa dicitur illud , in quo

quod tria

vltima rcfolutio

omnium

(c li

:

naturalium gcne-

& talc primum debet

;

^® ^*^"

»

matcria autcm omnis eft cns omninp tum > quJa fubicdum generationis ens,fimul cum matcria , qu£c eft fubic-

teria iila eftet fcibilis pcr

tum cbmpofitura non

modo

dicitur raatcria

:

formam, ac per hoc to-

eft

matcria prima. Alio

prima fecundum quod im-

portat ordinationem tcraporis

;

vt

ordinatam mundi difpofitioncm

ceffit

dicatur

fic id

prima,quod durationc temporis

raatcria

prae-

fccun-

:

diim quod dicitur Jn priacipio cre^uit Bew lum , terram: hoc eft inforraera roateriam

cae-

:

&

;

&

iftomodo in feincludit aliquara forraam,non quidem elementarera , vcl alicuius diftindta; fpcfciei , fed aliquam impcrfcdionem qua: fc habebat ad formas eleraentarcs vt raateria

&

,

vt

imperfedum , ficut forma embryonis fc habet ad ahquod perfedlum fiue illa raateria fuerit ;

diftin£la a piincipio

fub forrais elementaribus,

vt aliqui putant, fiue non,

quocumque raodo

il-

lamatcria dicetur primaordine temporis refpeftu

eorum

,

qux fada

C H O L

I

&

;

&

Gluidam flatuunt materiam prt-

fnam nude fitmptam tiali.

jilij

td^/^ue alicjua

forma Jitbflan-

ajfeElam ejuantitate reli^uifque diffoji-

formt

tionibju

;

qu6dmateriaeffetfine omni forma,Iicct potentia ,nihil

fupra materiam

effet

enim fundaracntis

quia

,

ctira

&

titatiuo

rec.ipiatur in fubiedlo

tem

forma

finc

Irem

eorum a6tio , qu6d non quanto, materia au-

impoflibile eft

,

eft

noft quanta.

j.de Gencratione ,

,

aliqua padio

text. 14. dicitur,

communis generato

fit

introducendit neceffarits. Alij denitjue

fymbolum

facilior eft tranfitus

,

quam mixta generatis

quam

tranfmutari

&

,

corruptis

quantitas

diucrfos gradus

fit ,

:

,

cenfuit in

.efuxfl.^.generationes viuentiumfubie^ari in

materia primayVt affe5lamforma corporeitatu,ali!f^ue accidentibtts confe^uentibus;rerum vero

Jimiliter infrk

menin

&

in

cf.x-j

prafupponi

diflinSi. ?. §.

but compofitii

formam in inateria C^

coramunis

neccflc eft

,

Raiiones

Sccundo

fieri refblutionem

fic

,

;

quas

faciunt,,

vbiait inenti-

vltimo adfirnpliciter

1

8.

li

i

f.

quam nun-

eft in raateria fine

omnibus

licct

,

fccundijm

,

fit

raate-

quantitas au-

;

forraa fubftantia-

quia videmus materiam variari in quanti-

;

tate

fccundum exigcntiam formarura;crgo quan-

tit.is

fequitur forraara in raateria.

Ttem

alterura

fuo contrario hil eft

agunt vnura corcorrumpitur autem res k

agcntia naturalia

,

rumpcndo

:

quantitati

:

contrarium

,

autem

,

& corpori ni-

alioquin coelum

cffct

corru-

ptibile. ,

quia tunc corpus Chrifti viuum,

& mortuura non cffet idem corpus, quiamateria

in pofitionc non poteft facile quod patet fpecialiter quantum ad primura,in quo dicitur , quod raateria forma fubIfta diftiniSfcio :

denudata, eft fubicftura generationis,& corruptionis imraediatum , eft materia prima ordinc natura:. Quod ficprobo^Nos vidcmus ftantiali

&

quod omnis ars incipit operari cx materia aliquam formam fubftantialem habente ars enim ;

faciendi

non

tera

Praiterca cft

fimplicia.

fuftineri

qu6d

& cor-

quod marcria, qua:

primura fubie<Stura generationis

;

,n.^y&feej. drn.^G. Fideaturta-

j. difi. ii.ej. i. $. I .

inanimatarum

At hic cenfet in omnibui generationi-

bttt fubflantialibm

,

corruptibilitas,

tara

eft

,

,

cura igitur

ria fub dcterrainata quanritate

infola materia.

fupra,vcl orane agens

creatum agat per aliquera influxura , quo alterat paffum,qui inpaffo recipitur , tanquam in fubiedo ; raateria autera prima , vt eft oftcnfum in fccundo articulo , non eft immediatum fubieftura adionis , fed corapofitura ;datoqu6d Dcus raateriara abfque orani forma facerct, nunquam fubicdum alicuius a^ionis eftepoffet. Quart6 , quia ciam agcntia naturalia , de quibus hic loquimur,fint corporaIia,ac per hoc agant per angulos , pyramidcs , modo quan-

eommuniter explicatur a fttufeflatoribuj 1

in

naturac nihil cft

conrra naturam. Tertio

totum compofttum de nouo genituTn. Scotus vero, vti

4.difl.

fit

in prirais

:

rupto , non oportet illam ttanfmutari. Et in 2. eiufdem text. zj. dicitur, qu6d in habentibus

V M.

CircaptbieSlum^enerationit varit/iint inter uiutliores fententiit.

jg^

&

&

fi

S

17I

&

habent fc fecundumordincra; ficrcrtium pra:fupponit effedum fecundi , raateriam , dc qua operatur ita fecundura cffcdlum prirai , vbi dcfinit priraum incipit,fccundura ; vbi dcfinit fecundura , incipit tertium. Dico autem dejinere

funt procciru temporis

ex ipfa.

*'

&

terrainatur ad ens compIetu.Secund6,quia dato,

fet

.?8*«i«-«

Itcm, ad confirraandura iftam rationem dico, funt agcntia , Dcus , natura , ars ,

compofitaexmateria,&forma,&tuncma-

:

dum generationis, non vt fimul

I.

aliquam forraam fubftantialem ab

,

tum , quia materia,quseft fubicdlum gcnerationis,alias cf-

non

f*P«'

Ccnef.

ficut

quantum ad effe(Stum perfe,& immediatc,co quod fcmpcr Dcus cum orani agentc opcratur: illud aute quod k primo fit,non cft materia oinni forma dcnudata prirao quidera , quia aftio Dci

>n potcntia eft

1

cf-

dcnaturafua abfquc omni forma fubftantiatym , quia oranis forma fubftantialis dat ef-

art.i.&alibi

.^

& ars

aliointroductam.

ftat

ficut facit

:

diftinguunt in raatcria duplcx gcnus primitatis, matcria frima in-^ , inquiunr , modo dicitur

rabilium corporaliura

eam,

facerct

agcns intrinfecc,fic ars extrinfece crgo vidctur quod orane agens naturaleprsfuponat infubie<^o,de quo opcratur, ficut enira natura eft

:

Vno ;

Alb. lib.i.de

domum, vcl naucm,

ccrct ars

indumentu fupponitpanini,&

&illa neccn"ari6 formam naturae, in atte fabrili fcrrura,& in

omni

illa

filum,

finc forraa

valet,quiacijradicitur, quod forma fubftantialisdat effea£fcu,ver«racft,fcdnon vltiraum,feu fpecificum. Et cura additur inmaipri,

rationisrfufficit

raim\s

illius

Qupd

cum

tioniseft

opuj

:

qu6d ma-

teriaeftens in potentia,verum cftdemateriaoranino prima, non de illa, quae eft fubiedum gcne-

fcilicet lanajfic

arte

non eft corpus.

Ratioautera illorura dcbilis eft,priraa non

quod careat

illo

adu, qui

eft ter-

generationis.

fecundo dicitur , qu6d fubie6lu gencra-

non

ens,verii eft, vt

pctnonem priuatur illa

Qu^riio VIII. illaencitas.quzeftterrainus generationis

vnde

;

fubicdlum geiicracionis rubilancialis caret omni forraa natutali> qoae pcc naturam edaoicur > non

S

C H O L

V

I

M.

Scotm m4teri4m per fi non ejfe ce^ojci-

quMm itmittit,

bilem a nol>u,/eJ in ordine aJforrHam,

nimirHm aherationum Cr rHHtatioipfam fimt quod clariuJ docet in i.

fjr acifMirit,ratione

num , qHA

circa

W//?.ii.f.i.§.

\

Dico

1

nihfl polfunt

igitur,qu6(l mneai-.vhidicit

ponunt tura

materiam vere ex fe effe cogmfcibHem^ Quia, inqmt\

Deo ideam . & cfl:

entitas ablolutainon

tamen a nobis cognofcitur , nifi per tranfimitationem formaruminequc enim formas,quz fiint magjs cognofi:ibiles , & firnfibus propinquiores, cognorcimus,nifi cx illarumoperationibus,

multo minus materiam

remotiorem,

a fenfibus

Ad fccundum cum di-

cit in }. SJt. ix.tjtuft.i. §.

citut.

Quod terti6 dicitur , dico non eft fcibilis per formam, fub qua eft , immobilera, fed pcr illam, adquamrcndit ,& pcr illam, quam amittit vt j

docct Philofophus (

enim ad flatHom

ts

efl ficunStm

Subieila

69.

text.

i. Phyfic.

inquit) natMrafiibilii

analogiarn.SicMt

aut ad leiiulMm lignum

,

aliontm aliejuod habentium formam in materia

forme fe habet priufcjuam

formam

accipiat

,

oMt

,

naturalis parcicvijtris

detcrminationis cuiuflibec formae imracdiatc prope nihil

nima, nuUum

adbura formas

cuius aftua-

,

ac per hoc mi-

,

vcl fubftancialis,

,

vel accidentalis habcns in fua clTentia, nec in fuaaftuali exiftentia, per ter

adu

qucm aflum

forraali-

ens quoddara extra nihil ; fcd illum habet a Deo efficientc ; aAura vcro talem,

a^um

fit

vcl talem, puca coclicum, vcl tcrrenura

habct a forma, pcr quam,& cura qua fubfiftit in corapofito. Iftapotentiadicitur priraa, quia nulla cft ,

commu-

ratio, velentitascreaturx, cui minijs

nicatum

fit

minatur&

dcentitate, fed cius entitas detcr-

omneih

adu^litatera iftc autem , faitem o|:djne naturx apfz-^ cedit primum dcterrainans ,, vt cet^ antc fuas perficitur per

aliara

:

10.

frim».

Dicitur zatcm primof»ima,r quia quamuis fint multoE matctjjc primse in gpnerc fuo , onjnes ta-.

&

mcn jgj^jj

praefupponunt iiUui . aliquam adualitaper quam fimul naturalitet iftx ,

forraac

;

ri»

Itrtii

frim*.

umnc

quia

§liiid mai»/-

tale agit

,

refpe(flu

,

:9mm^>'^

;

naturalibus ris

,

& artificialibus funt

& pofterioris

,

in raateria

gradus prio-

ficut ars farciendl

;

&

veftitum fupponit prO matetia pannum , hoc filum , fiue opus artis filandi ; fic ctiam cft iniia* turalibus.

Quod autcm mcns

fit

Philofophi

pct di-

fic

II.

uerfas opcrationes

maceriam diftingucre,parec 7. Metapfr)/f.text. j j. vbi dicit , §liudam maieriaeji fenfihilis , vt cuprum ejuadam intelligibilis , vt il;

lud , ^uod

efi

in fenfibilibtii

,

nonfecMndum

vt Mathematica.

,

In

tjuodfitnt

eodem etiam

8.

diftinguitHr,qu6dquacdam eft matcria fecundijm formara ; quxdara fecundum corruptioncm formx. Sccundikro formam , quemadmodum aqua eft matcria accti , mcdiante for-

ma vini

,

cuius fcilicct forrax vini matctia

aqux

Materia fccundum corruptionem formx dicicur , quemadmodum vinura eft in maccria accci per fux formx corruptionem: cft fufceptibilis.

&

fccundum hoc

diftinguit Philofophus dupli-

cem potentiam pafHnam matcrix, propinquam fcilicer

,

& rcmotam.

Duplix fttftia faffiH»

Propinqua dicitur ea,qux

formx ordinata vnica tranfmutatione & vocatur potentia fimpliciter, qux debetur matcric fecundo raodo didx , matcrix fciliccc ajicuius pcr formx corruptionera. eft

ad fiifceptionem :

Reraotadicitur , quxindiget multis trunfrautaifta cortionibus , vt forma introducatur ,

&

modo di&x qux

refpondet matcrix primo licet dicitur

,

matcria alicuius fecundura

fci-

formam

intetmediam,quara potcft rccipere.

lam

ma

figuras.

flMidjitm»t*n» frimo

ptima fit producuntur

lia

text. 14.

prima.Voco autcm materiam primo primam,fubieftam quandam partem compofiti , habentcm aftum de (e omnino indetcrminatum refpedu

yt indctcrmioa*

produdUs determi»

quod quamuis mateoranium quae pcr artem , fupponit tamen materiam , qur eft fubicdum gcneratiunis & vlterius aliquam formam per naturara produ6lam , alitcr nulla ars quidquam opcratur. In agcntibus autcm & veluti dc aliquo fcroine

fic ipfa

, &c. ideo dico , quod eft matcria fecundo, prim6,& terti6.& fic deinceps

&

eis

&

Jinfihilia

fe adfiibflantiam babet

licas eft

fccunda

ift»

Dicitur «utera niateria tertii prima , materia cuiufcunquc artis , matcria-cuiuflibct agen-

in-

(jr

fundamcntum

vt

,

quia per forraas ab

-,

per forraarum tranfmutationcs. Similiter dl-

nifi

^c

Jiifi

,

natuc.

tis

habet in

producerc

materia. Dicitur tahicn priiua , quia omuia quae per agentiR naturalia producuntui :, eain fup-

aliis.

u4tt htc

5»

ic^um eocum fecundis tg«ntiib'a* fciliocf ctea« tis, qucdicumur fccundaiia rcfpedu Dci , 6f

cum

igirur patet

qux

fit

materia prim6 pri-

cuius confidcratio fpe<^at ad Mctaphyfi-

, ;

matcria fecund6 prima

tto fpedtat adNaturalera

;

,

cuius conudera-

raateria teitio-prima,

cuius confider^tip.fpedlat ad

Mechanicum

>

fpu

artificem.

funt i^etcrminat* raatcriat refpcdu ^aliquorum

agentium. Sccund6 rc,

non tatnen

ctfi fint

primz

fimpliciter, vel

in fuo

citur autera ifta matcria^r/W/>r/m4,quia vt talis

nuda

acccptji,

non

potcft^efTc

fubiedura

ius creati agcntis., vc vidcbitur in folu,ra.agentls limplicitcr piirai

ttriaftcnndo

'"**•

f.

fubiedum generationis & corruptionis,quam mutant & tranfmutant agentia creata , feu An,

feu agentia corruptibilia

,

qu«

addit ad materiam prim6 pri.mam

;

,

vt dixi,

quia

efle

fubict^um generationis non poteft finc aliqua forraa fubftantiali

,

aut fine q\iantitate

,

funt extra rationera raatctix prim6 primae

qu6d

proportionaliter refpondet Stotiopcr.

T»m. III.

C V L V

IV.

S

v»m

mtueri»?

arti^qlpjfed

fcilicet,

,

cft

gcli

I

Vtritm in omnibus rebiufit

alica-.

Dei. Dicitur autcm materia y?rw<^ prima , qux

§lMHfitm*-

ART

gcneDi-

p^m6 priroa;.

qux -,

e6

tanquam fub-

QVart6

,

inquircnda eft vniias matetix,qux,

vt videbitur,vftrio raodo accipitur

,

11.

feCun-

dura variara rationem primitatis eius & ideo ilCirca le articulus eft fingulariter prcmifrus. :

quod fciendum Fotis vitxdixit

, qu6d Auicembronus in libro Jm tmjtrerfa vnaminomnibus eftematetiam: fi* m »mm-

fed fuit huius pofitio ab aliquibus impugnata:

prim6

audtoritate Ariftotelis diccntis

^Met,

im

vmM.

^mibtrirttft

qu6d omnia qnx tranfinutanttir habent f«4 fffkant mtmtf*. materiam, itaquod fecundum fcntcmiam fuam,

text. 4.

E

1

fccun

De

5n

rerum

principio.

(ecufi^ufti diuer fitaTem traiifmutationts jopottec

&

& vnicamtjfe materiam htc de-

nullum eorum,quac corrumpuntur,efle fimplicia: vbi dicit Commcntator, nullum eorum, qu« non corrumpuntur fecondum fubftantiam, habent potcntiam , qul fubftantia corum corrompatur ergo necniateriam ,quiatalis potcn-

qtu tuetur in

compctit materixrvndcait i..Met4fh.text.i6. quod de corruptibilibus non eft fcicntia,ncc demonftratio, habent enim matcriam , qui pofTunt c(Te,& non cfle. Commentator ctiam dicity»^4

10. Metaphyf.Cx corpus incorruptibile cft comforma, dicetur zquiuocc pofltum ex maieria

&

cum Comment. II.

matcria

,

& forma rci gcncrabilis & corru-

Itcm, Commentatoryiipr* i.Metaphyf.

ptibilis.

dicit flc

ideo dixit Themiftius,qu6d Sol

;

& Lu-

na , ic ftella: funt formx C\nc materia , auc per aequiuocatronem maceriz , flcuc eft difpondo in materia intellcdtus. 1}. Itcm , Commcntator fupra 4. Metaphyf. non j.Mct.Com- inuenicur macecia vna comraunis vnicuique re^ tncnt. 3). rum nacuralium , niH in rebus habencibus geneItem lo.Me. corrupcionem. Racionem adducunc, taph comm. racionem it.Bits. quia ciim maceria generabilium corrupcibiArgumetum lium (ic in pocencia de ratione fua ad multas forfrimum. mas , fic ctiam matcria cceli Angeli erit in potentia ad mulcas formas , fl funt eiufdem rationis ; nuUa autem potentia pafliua inuenitur in maceria , cui non refpondeat poccncia a6l:iua,po-

&

&

&

eam ab eadem ducere nam cum adtiuum

cens

:

pafliuum

fiuum

&

Sc

dc perfedione vniuerfi, fi eflctpafnon eflct a<^iuum , eflct vniuerfum in-

completum

,

quod

eft

impoflibile x.Caeli

:

ponic

ficuc

& Mtindiy text.

quod irapollibile Cit , quod ftellz finc mobiles motu progreffionis, & natura non dedic ad hoc cis inftromcnca.

50. dicCns,

Item , maceria dicicur ad formam vc pocencia ad a6tum , nunc aucem fi volumus videre quando differanc pocentis , oportet ad adus afpicere:

vnde Ci aftus differunt fpecie,etiam potentiae Sc fi vidcmus qiiod vna pocencia poflic in vnum i(knm fecundum fpeciem,& alia in alium,& non in illum , dicimus quod poccncis difFcrunc fpecie , vc audiciua & vifiua fi autem quzlibcc potencia poflec in quemlibec adtum, non videremus ;

:

potencias fpccie diffcrre

illas

:

cum igitur formfc

& gcnere difFcrcnces

eciam vidcmus aliquam maceriam in pocencia ad focmam , fub qua cft alia , c conrrario , illas dicemus vnigcncas aliam vero maceriam , qux non eft in potencia ad lllam, vcl aliam formam , non diccfinc fpccie

,

&

:

mus Xtrtium.

vnigcncas:talis eftmateria coeli

Item lium ita

,

rtscrtia gcnecabilium

eft

& Angeli.

& corrupcibi-

affeAa adfdrraam corporalcm,

nuUo modo

eft in

quod

pocentia ad fpiritualcm : quia,

Aug.de 6en. vt dicit Auguftinus , cx corporalinon fit fpiri«d lii. c. 10. tnale, necc contrario : fed quorum eft eadcm

materia,

go non *4-

illa

cft

funt ad inuiccm tranfmutabilia; er-

eorum vna

raateria.

Ego autcm ad pofitioncm Auiccmbroni deo

,

& primam; partem

bus ctcatis per bus,

quam

bftendi

iri

fe

rc-

quod in omnifubfiftentibus tam corporali,

fcilicet

fit materia,teneo prscedenti quaeftione.

fpiritiialibus,

;

ficuc

,

tjiu

Philofiphonmi^ukm Theologorum efi/entemia ; eami.difi.

i

^.qtufi. i

.

§.

Secundum Theo-

logos. Sed adbuc amplius comprehendit eam materiam, quam ponit in Angelit anima rattonali, lux-

&

tadoHrinam afi traditam in ^uoBione pracedenti.Et certe iuxta difiinElienem materia primo primx , ^fi-

& tertioprima

cundo,

,

quam hic

ajfignat ,facile erit

& refpondere adohieiiiones au-

hanc tueri deilrinam,

thorum aduerf&fintentia.

Circa fccundam parcem pofitionis fcflfcet qu6d fit vnica materia,fic procedo. Primo dico,

D«-

Ofitu»

,,

ad ca

do

,

quae AiQcz. funt in ifio articulo

,

quod

talis,

,

recurren-

Rtrii

tirca

vaitatf

MM-

t*ri*.

loquamur de matcria pcimo prima,

fi

dico , materia fecundum naturam quamuis

omni maceria omnium naomnis maceria concrcca pafHbilis & reccpcibilis ; quam-

concreca faluacur in

curalium

& per illam

,

eft parcicularis

,

inquancum

uis

ius formae

,

calis

per aliqaod addicum, fit hu-

& non alcerius

,

recepcibilis.

Qu6d

minimum prupe nihil rccepciuum formarum , fic vnum folum in fe non dico aliquod vnum in omnibus macerialibus , oftendo. Cercum eft cum illa maceria minimum habeac deencicace, eftmedium incec ^lucem calis maceria

,

vc dicic ens

,

&

nihil. Impoflibile aucem eft incer duD excrcma dare duo media per aequalcm diftanciam; ergo fi finc duae maceriae , vnum plus habcbic de encitate , quamaliud.

cns

Item, quaelibet illorum

fint

Philofophus cxemplum in

Steundum.

Rertm omnmm corperalitm tam calefiium , auani aliorum etiam plurimorum tam

;

*6.

M

fendit Scottu

vnam

feu fecuridum

tia

Commenc.

V

rationlem in illis,& muli6 minus in Angells.Hoc idcm habetur cx 8, Met.text.i. ii.<^ i4.vbidi-

,

citur it.Sc 14.

I

Jtd>lunariHm,zmam

mam,4lon eft vnamateria

Comrtient.

C H O L

S

i« rebtis iu«licace diacrfam materiafm : ctgo cum aliam fbrnaturaha-tranfmutcntur ad aliam ,

fubftanciae

;

etgo

fi

eflet in

finc duae

Praedicamenro

primae

,

If.

cuilibec re-

&

fpondcbic forma prima ; ctim res de Prardicaincnco fubftanciae conftenc ex maceria forma, crunc duo Prxdicamenca , nec vnum ad aliud re-

&

; fic neque maceria ad maceciam. Icem , qua:cunque fecundi\m magis minus patcicipanc aliquam maceriam , redocuncur ad vnum fcd creacura: fccundum magis miniis func pafHbilcs , principium aucem paciendi eft maccriay. Metaphyf text. 1. comm. 34. ergo non eft nifi vna prima maceria. Icem , fi eflenc duae primae , cum ance doalicatem fic vnicas « ex qua oricur ille binarius ; ergo

ducecuc

&

&

;

neucra illarum

fiiic

Icem,impoffibile

puni^a fignari

:

prima. eft

vnius rcdae lineae nifi duo

fed encia a primo

adu cadunc

or-

fecundum quod magisadmifccncucpoccntix ; ecgo ciim linea entlum cecminccur ad nihil , cerminabiciir ad ens quidem maxime in pocencia ; ergo illud non poceft eflc nifi vnum. Ec pacec , quia cum primum in quolibcc gencre faluecur in omnibus fui gencris; maceriaaucem prim6 prirtra fic primum ens cgredicndo de nidinace

,

&

afccndendo ad perfedionero,qua: eft prohil , pB nihil,fequicur,qu6d in omni maceria faluetur, ficuC hatura fubftantiae in omni fubftantia cor-' porca,vel incorporea,rationali,vcl irrationali. Si ergo quaeflio quasrat , an oinnia habcntia materiam, habeant vnigcneam, vel vniuocc par- Materia pri' mo primii, cicipenC maceriam , loquendo de matcria prim6 vnatft vr)iprima, quae cftinomnibus, dico qu6d fic. Quod uofi tn emoftendo fic:PafEo communis confequens aliqua nibiu. neceflaria.habcc Caufam c6raunem,pcr qiiam in- Item.vidc 7. eft

omnibus

illis,vt

ce accidecia jncft

dicitnr (^.Mtt.text.i-j.xtcs^^c- Mtt.tot.y.ae

omnibus fubftatiis corporalibus

S. tcxt.ii.

.#*T

Qu^ftioVIII. Sc fpiritnalibus ; ergo per cauram communem: jlla Bon e(l niH materia,vr odenfum e(l,quia non fbrma, cum in ea non funderur pocentia pafEua, iicut nec adiua in materiajergo cft matcria , qux eft

principium omnis receptionis, vt didlum

fuit

in przcedenti quzftione. Si dicas

,

, qu6d in Angelis eft quo paticur dico , qu6d e(Ie vniuerlamiteria quiamo-

vt dicunt

aliquid loco materiz

non

illud

poteft

illi

;

,

:

tus realis 8c proprietas confequens naturalicer rem , nqn poccft eile Hne vera realicace fua : ma-

autem eft principium primum , ad quod omniaalia reducuntur, vt dicitur 5. Aietaphyf, ceria

&

,

mundus

verc

vnum non

41. hoc autem

eft

7. ,

Metaphyf.text.

niii partes eius

ad inuicem ligatx ; inter fc aucem funt diftindhe ; ergo oporcct qu6d in aliquo vniantur, 2uantum eorum natura potcft pati Hcut rarai,& fint

:

ores,& frudus diftinguuncur,& tamen in vno

&

ieminario vniuntur ,
quod hacc fit materia omnino prima quia citra primam ftatim eft diftin&io , aliter mundus verc& realiter non eft vnus. ConBrmatur racio , quia maior mundus eft ad Cimilitudinem minoris, qui eft homo, in quo omnes parces materiales ex vno naturali feraine procedunt ; igitur in vno fundamento nacurs eft connexio , & vnitas , quantum poteftpati tanta diftinguantur, oporcet :

diftindio in rebus.

Item

Xj,

,

mutuam alias

;

vt

omnes

Scriptitrt, cap.i. OmnipoteHs, inquit ) Dem ex in( formi materia, qwtm ipfepriiis ex nihilo conMJit,cunItantm rtrum vifibiliHm intufihiliHm , hoc efi ,/?«-

fit

gritate vniucrfi,

aur ficut

duo ad

mundi habent

dicere

,

&

neccftari^

inclinationem ad nihil fit dc inte-

qu6d

quodnon

inclinecuradaliud,

adiuum illius, aut ficur padluum quae mucu6 inclinancur. Quamuis autcm ,

fc

determinata fint agentia refpedtu determinatarum potcntiarum, quanc6 creaturac funt alcio-

&

res,tant6 habent afpedus ad caufas altiores

tamen verum eft,qu6d aliud difFimditur pcr

talis inclinatio

omnia

a«fliua

,

:

hoc

ad aliquid

&

pafHua,

quajpofliint eflcpartes vniucrfi. Impoffibile eft

autem cogitare, quod communis

pafllo

,

aut in-

aliquorum, nifi per aliquod commune fuerit in eis reccptajhoc autem non cft forma, clinatio,

fit

vt vifiim eft:ergo mareria. Si

& inclinationem adiuam ad fotmam

ergo faltem in aAiuis ratio nonprobat,qu6d fit vna mareria : dico qu6d imm6 meliiis , quia ficut vidcmus quod determinata agentia non agunt in fua paffiua , vt ignis in lignum , nifi quia communicant in aliquo,quod non eft nifi roareriaific vniliter

fumpta,

nifi

non agerent

;

in paffa vniucrfa-

communicarent cum

eis in ali-

quo vno,quod non

eft nifi etiam materia. Item , qua:cunque funt determinata fpecie,aut numero, &furgunt exindcterminato, dicimus quod communicant in vna materia. Idem dicimus de quatuor elementis refpc6ku materiz prim6 crcarz idem de membris ex vno reminc He ramis ex vno gcrmine cum igitur in vno toto ex naturapartisducaturquis in cognitionem totius , videtur qu6d fimilis modus procedendi fit :

;

:

in toto

mundo,

& hoc

fit

neccfte, vt

omnia entia

determinata, vt Angeli, clementa,coeIi, furgant oriantur ex vno indeterminato.

&

**•

&

&

infinfihilium, intelU^liuarHm,

inteileElu

carentiHmJpecies mHltifhrmes dinifit.

qu6d omnis ordo creaturainditus eis , ac per hoc ordo,vel modus,eft perfcdtiffimus nunc au-

rum illc

tem

,

certum

eft

,

natutaliter eft a

Deo

:

in toto opere naturz

,

& artis, etiam ordi-

nem hunc videmus

, qu6d omnis forma , fiuc fcmpereftde impcrfedlo inde-* terminato ad perfedum dctcrminanim , de

&

plurificatio,

&

vno

maieriali ad plura formaliter diftinda

facit natura vniuerfalis

omnes formas

,

ita

;

quoad

fuum genus mcdiate , vel immediatc , & particularis omnia membra de vno femine , omncs ramos dc vno germine ergo eft ifte ordo (clediffimus. Videtur qu6d Deus in conftitutionc mundi hunc ordinem feruauerit, vt dcvno indeterminato , quod eft materia inimediati ;

fubjefta, vel mediatc tia

,

qua: oriuntur

fccerit

;

& qu6d

)

,

,

(dicoproprer accidcn-

omnem multicudincm

rcri-m

falrem ordinc natuii, procc-

dat de imperfcfto ad perfcdum iilud autcm impcrfe(5bum, ex quofecerit, noncftnihil.qina impcrfecfium aliquid participat quod per.^icit;

nequeeft forma, quia haccdiftingnit

Oftcnfum indeterminatum tcria.

cfTc in

Confirmatur autem ratio ; quia mundus Scoti oper, Ttm. 11 J.

cft

cll ,

autcm quod

fcilicct

genere fubftantiac

,

matcria nifi

;

illud ,

vnum

crgoniaoinnino

non ,

potcft

& ita pro-

cedunt rcs a Deo , vt numcri ab vniratc , vt diDionyfins de Diuin. nonun. cap.vltimo , icd in-

cit

tclleclius intelligic

vnum

crcfccrc in infinirura

comnumi

pcr diuifioncm partium ab vno fimili rcs multiplicari

aDco

:

fic a

per diftindtionem

huius primi indcterminati in multadecerminata. Ex his apparet , qu6d quemadmodum membra vnius corporis , omnes articuli proccdiinc

1 9.

&

ab vno indetcrminato per virtutem nacurx di-

&

propter illud vnum , a quo procc, vniuntur liganrur , ita , fuo modo , \n

rigentis

autem inftes,qu6d agentia habent afpedkum

uerfaliteragcntia

&

fihiliMm

;

partes

deterrainationem

verum

:

Item

vnus

eft

Genef.i.

:

text.19. Sc oftenfum eft.

Item

Sl

&

vnus ; ficut dicitScriptura , proceffirde imperfedo ad perfc(flum, quoniam in perfedione, ornatucreaturarum omne autem ralc ab vno impcrfcAo procedit, vt patet fn membris & ramis omnibus non qu6d illud indeterminatum prxcedat tempore , ficut fit in aliquibus , vt germen ramos , fed naturali ordine ; quod videtur dicere Auguftinus inprincipUdemrabiUbtu ptcra

dunt

,

&

mundo ex materia vna homogenea communis omnis multitudo rerum procedir, cum non poffit eftc nifi vnum primum indeterminarum, toto

cuius natura faluatur in ficut fubftantia

membris

omnibus

& quantitas

poftcrioribus,

feminis in omnibus

quamuis contrafta per a&us fupcrad& femen per multa media tamcn in omhibus faluatur ratio materia; primx, quamuis contradta , ficut iam dicetur. Ncc oportct dicere , qu6d omniafintidem numero, ficut mcmditos

;

,

ficut

;

quiailla materia non habec ; vnitaccm numeralem,faltemadibu fignatam .ficut

bra vnius corporis

fcmen cft vnum numero. £x his apparct , qu6d mundus

eft arbor quz ) o. pulchcrrima , cuius radix feminatium cft puUhta Jif. materia prima , folia flucncia funt accidcniiai ^Z''" a '*""'•' frondes , rami , funr crcara corruptibilia ; flos VUIt»! VAJ-

&

dam

&

rationalis

anima

;

fru<5lus naturar confimilis

,

&

pcrfedionis natura Angelica. Vnicusautcm hoc

feminarium dirigens & formans a principio , eft roanus Dci,aut immediatc , vt corlos & Angtlos,

£

i

&

'"

De

54& animam rationalcm bus

crcatis,ficut

ruptibilia.

, aut mcdiantibus agenticorproducuntur generabilia

&

De ifto

igitur totius vniuerfalis natu-

XX fundamento,matcria

rum

rerum prima,vc-

fcilicer prinio

fundamcnto naturx nihil cft diftindum. Diuiditur radix ifta immcdiate in duos ramos.in corporalem & fpiritualem ; fpiritualis ramus in trcs hicrarchias , & quaelibet illarum in tres ordines , & ordo quilibct in millia millium Angclorum. Pacs autem ramorum flante vcnto fupcrbis , fuit inmundi principio arcfa6ta. Corporalis crcatura duos ramos continet, cft

,

qu6d

in

&

incorruptibilia, corpora corruptibilia diuidunturmuhiplicitcr, ficut patct:& fic patct quod vnitas vniuerfi,& colledlio ciusclauconcludit vnitatcm in principio indeterdit

fcilicct

&

fe-

tft diuer/a

fecundkm diuerfitate for-

marum

^

agtnfium.

quod in omni fua adtione pra*fuppo;iit, & ad quod omnes adbus quos educit, rcfoluit Sic dico, qnodgcncrabilium omnium cft fola vna matcria homogcnea > quae eft modo contracSta , & forma fubftantiali , admodum corruptibili , induta & in diuerfis agentibus diucruc funt matrtiae particulaies, fecundum dincrfitatcm agentium, non vniuocc,ncc vniusrationis vt funt :

;

,

;

vt aliamateriaeft aquati-

pomorum.

lium, alia frudtuum, alia ficuum, alia

Et

ifto

modo debent

intclligi

omnia verba Phi-

lofophorum qui dicuntmateriam ,

corruptibiliuni

&

diuerfam

elfc

incorruptibilium

quod

,

Io~

quuntur de materiapropria& determinata, per talem,&talcm fotmam. Et in fpiritualibus per aliud eft matcria fub forma fpirituali , quia per priuationem quantitatis aftu & potentia,& per potentiam fimplicitatis , & incorporibus incorruptibilibus pcr aliud , quia per additionem for-

&

tnx fubftantialis difpofita quantitatc talem matcriam ptxfupponunt formae fubftantiales ccelorum. Et vltcrius pcr quandam aliam formam incompletam praecedentcm immcdiate omnem formam elementarem gcnerabilem , fub qua materia eft fubie£tum generationis vniuerfale. Et illa eft forma, fub qua Deus creauit hv-,

&

len

,

& in fingulis generis partibus dico materias

proprias , vt habcnt afpcAum proportionaium ad agentiaillius generis difFcrre velfpecie, vel generc fubalterno fimile dico in artibus matcria , quas diucrfxartes fibi appropriant ; vt

&

:

&

ars fabrilis ferrum,lignea

Quod autcm

Iignum,&

fic

dcaliis.

materiafecundumdiuerfos afpe-

ftus ad diuerfa agentia

fit

diuerfa,

& non homo-

quod inquantum

titate,

potcntia

cft cxtenfibilis

,

matcria primoprima

bilis

fic eft

priuata quan-

natura,ncc adlujnec

talis

ideo aliter

eft indiuifi-

matcria Angeli. Hanc autem indiuifibilitatcm habct materia Angcli, vt eft talis determinatae naturz,ficutanimal ,

aliter

tionale.

cum adbiuum & paffiuum fint propor& corrclaliua & afpedus eorum a*qualis ambitus, vt pater in potentia vifiua & colore, Itcm

,

fccundum diucrfitatcm agentium poteft accipi Nunc autem videmus, quod ars non habct vim, aut formam , per quam agat aiiquid de materia, quae eft fubiedum generatio-

diuerfitas matcriic.

nis

nonenim

;

vim

&

faciat

faciat de matcria cocli ermateria propria cali, Angeli, naturae, artis;& itaetiam differens genere fubalterno, :

alia cft

vel fpecic

,

in particularibus entibus

materia propria hominis

,

alia

difFcrcnt.

dc

fic

3 4-

ad prius,

& rationcillius additidicitur indeterminatogencrc

fcd aliud eft

:

aliud

quod

quod

,

quod addit natura

,

animalis,

addit natura corruptibilium

,

aliud

crgo matcria etiam fumpta in dcterrainato genere non eft vnigenea curo matcria alterius gcneris. Item,oftcnfum eft quod omnc per fc fubfiftcns in gencre fubftantiac , eft compofitum cx matcria forma:ergo ficut cntitas fubftaniia rei conaddit natura incorruptibilium

&

&

cum

tas

tatc fi

:

ex duplici principio,fic eius vnitas

ftat

alio ente caufatur cx vnitate

,

& diuerfi& diuerfi-

principiorum eius ad principia aItcrius;crgo

entia in genere fubftantiae difFcrunt fubalterno

gencre, numcro, vcl fpccie,eorum principia pari

modo difFcrunt. Item, ficut non

eft

darc duas fpecies,per a:qua-

lem diftantiam cntitatis , vel a£tua!itatis primi; fic ncc in natura darc duas fpecies , naturam gc-

tionali

nimicro , vcl fpecie , vel gcnere fubalterno

fit

&

fterius aliquid, vcl rc, vel ratione addit

eam recipiat ab agente , cui folum fubiicitur, quod eft folus Deus ficut iam dicetur matcria ficundo prima potentiam non habet fic;non enim mateda ca-li , vt eft matcria propria incorruptibilium, eft in potentiaad formam elcmcnti; nec matcriacorruptibilium ad formjm cocli erfo Ci porcntia: reccptiuaj formarum in diuerhs gcneribus difterunt, maximc cijm fint idcm re , quod fubieda: matcria:, & ipfa: ctiam mareria: codcm

modo

vt alia

tum ad materiam^rjwo primam; omne enim po-

generibus

:

;

,

Item, oftcnfum efifitpra, quod materia dicitur propria in dcterminatogenere,pcraIiquid addi-

quia materiadicitur in potcntia refpcdtu formas fufcipicnds fed quamuis materia primo prima de fe habeat afpe(9:um ad omnem formam , vt

;

equi

aliis.

cit Ariftotclcs

,

ncc habet

,

indumentum,

quam aliquod

vel pcr

go

lanam

potcft facere

formam, per quam

aut

neris a:qualiter participantcs

hoc dcclarat.Primo,

35

,

tionata,

hoc oftendat, ;

«,.d.i4. q.i.

cationem ad illam , quia illa

genea, quamuis fenfus difcurrendo in omnibus ratio vltcrius

Ham..

tcnfa. Pcr

mal , puta homo , per fuam cflentiam, fic eft rationale , quod nec adu , nec potentia cft irra-

materiae propinqua:

Vide Scot.in

fit extenfa , feu non exquod patct, quod matcria Angeli pcr additioncm fe habct, & pcr quandam communi-

eius nacura faluatur, fcu

&

,

cundo prim*

eft

potcft cftc rationale, vel irrationale,hoc taleani-

ris,

MattrU

attendcndum quod dixi , quod potentia Mattria prinon contrada cft materia: prtmo mo frima h»., prim
vniuerfaliter

illa

minaio, feu in materia prima. Si autem quxrat quxftio de materia propinqua , quae dicitur in quolibet gencre illud , ad quod primum habct afpciStum agens illius gene-

3»-

principio.

:

:

:

proptcr

quod aquiuocationcs

& in Ub.

fempcr altera tera

,

i

c.

quod

di-

latent in

Metaph.text.com. 1

3

.quod

difFerentia: fpccies cft nobilior al-

!ioc patetin

corporeo , albo

& irrationali

& in incorporeo,ra& nigro hoc idem :

dico de indiuiduis rcfpe
;

quia

vnus purius & aiftualius participat naturam cius, quam alius (quamuis aliqui dic.nnt,& fa!si),qu6d

omncs anima: pares in naturalibus fint) crgo impoflibile eft quod forma diiorum generum fub-

&

alternorum, vt corporalium (pirinialium vcl duarum fpecicrnm , vcl duorum indiuiduoruin ,

habcanta:qualemgradum adualitcr; fed fccundum diuerfitatcm formarum vcl generc,vc! fpc,

cic

,

vel

numero

materiae diuerfitatem habent; qui.a

i. Poft.texr.

Commcnt. 81.

Icem 7,

Pl^yf. tcxt. 31-

Quxflio VIII. quia a£ku$ adtiuorum

cft in pafTb

& difpoHto

:

ita

qu6(l ex femine, qno fadtum cft corpus informatum iftianima, non poftet informari corpu$> quod ellet informabile alia animi. Rcfpondetur, quam cit6 eft fub forma feminis, iam cft matcrla propria, quamuis non omnino replctc refpcdu talis animac. Scd concra, vel faltem hoc eft verum de materia omnino propria, puta de corpore vltime organizato quod habet rcfpe(£lum ita ad iftam animam quod non ,

,

,

poteft alia informari

Sc

,

hoc

fufficit

ad vim ra-

Ex Ht^tndttur ttd

nMthori-

AddU'

t»tlS

Hm

contr»

Anietmbro-

iis

patet rcfponfio ad obiefba conrra Aui-

cerabroniim

cum

omncs enim andoritates contra

:

addu(Stx loquuntur dc matcria fecund6, vel

&

tcrti6 , fic dcinceps , prima. Cuius ratio eft, quia loquuntur dc materia, quae fubiicitur agcntibus crcatis . qualis non eft materia /»riW pri-

ma

in fua primitate

(

vt

dicemus in fequenti ar-

tkrulo) quamuisillafaluetur in

Vndc

omni

poftcriori

videmus , quod animali , vt c5tra6bo per rationale, non potcft aliquod communicare , quod polfet libi conucnire dc fc , vt rudibileconuenit ei inquantum animal, vt patec in afino inquantum tamen animal rationale, non poteft ei conuenire. Ita dico, quodaliquid poteft conuenire matcrix primo primx , vtpote niateria.

ficut

;

Ai

»rgumtl-

ta eotra vni.

t»tim

niittt'

&

&

nunc autem

tionis.

qu6d fubftat formas Angeli , coeli , tcrra: , quod non poreft ei conucnirc, vt contradba eft. Ex hoc ctiam folutio patct ad rationcs contra Auiccmbronum fonnatas cum cnim dicitur, quod l\ eft materia coeli , 6c terrae vna crgo cum materia tcrra: fit in potcntia ad aliam formam,& raateria coeli ; dico quod mztcvia primo pritna eft

primo prima cft indctermiprimura dico indcrctminatum in fufcipicndo hoc dico nc fiat inftantia, qu6d cx ipfa fieret forma Angeli,vel ani;

:

mae

nerui

&

;

&

fcmine, quod eft prinium omnia raembra,mufculi, ex eodem grano rami , florcs , fru-

ergo

:

ficut ex

indcterminatura

,

fiunt

&

primo indeterrainato , quod cft inateria prim6 prima , poreft rccipi omnis forma, quae in illo recipitur. Quia quamuis hoc concedant,qui ponunt vnamfolam formamin compofito, dico qu6d vna forma & fubftantialis , <^u$

ficin

;

&

accidentalis difponit materiani fufceptiua. Et

,

vt

fit

alterins

pA illud patct folurio ad rcrtiura: Ad

terlium.

quiaquxcommunicant in materia fecundiim quod fubiicitur agcnri funt tranfmutabilia & in tali non communicant Angcli & corpus & idc6 non cft poflibile , qu6d decorpore fiat fpi,

,

,

;

ritus,

ncc e contrario.

:

iomogencitatis vniuocac;fed fccundo prim;i,putailla, quae eft fubicftum gcncrationis,non.Dico etiam ad minorem, quod in materia generarionum, Sc corruprioiinm potentia, per quam eft in potcntia ad aliam formam dererminatam , eft potentia confequens materiam , non primo priiTiam vt talcm, fed vt eft contra
i6.

raareria

nata in gcnere fubftantir

Articvlvs

;

rit.

55

Pcr illud patct rolutio ad fccundum;quia tota } 7. diuerfitas eft cx partc communicationis dc- AJ/ttSJum. terminationis matcria: ; deillabencconceditur t qu6d non cft vna ; dc primo prima oppofitura. Vndcdico,qu6d fic fi Deusa matcria amouerct quidquid cft vltra potcntiam prim6 primam , folus Deus, cui rcmanens matcria fubiicitur (vt oftcndctur)poflct faccrc Angclura,vcl homincm , &c. Cuius ratio eft , quia primura Indeterrainatum in quolibet generc cft in potentia rcfpcdtu omnis dcterminationis , qux fit in illo;

Si inftes,qu6d matcria

primoprimafecundum matcria; im-

hoc

crit in qnp.Iibet alia poftcriori

m6

nihil aliud cft pofterior materia

fccundum

materia primo prima per aliquid contratSla crgo potentia, qua: confequitur materiam prim6 primam , erit in omni re ; ergo fubftantiam

,

nifi :

quod quzlibet materiapotcft fufciperc qoamlibet formam & fic ftat primum argumcntum. Refpondco , & dico, qu6d matcria primo

,

fofit informari ab agente creato ?

SEquitur quintum bilitate:circa

priraa,& fuapotentia , ctim qualibct alia materia.

Ncc

fint

idcm re,funt in qu6d quac-

fequitur

,

fcilicet

dc materis forma-

quod fciendum , qu6d cum

tcriaprim6 primahabeatprimitatcm

&

tot.ilcra

S

C H O L

I

V

M.

Ofiendit hic nuttertam primam ntuie /itmptam

abf

omni forma hahere refpeStum Cf potentiam ad ^uamcHnque formam, rteepa ad vllam, tjuantMm ef tx tftu

rationefta, determinari.

Idip/itm docet in

i .

eUjl.

17.

fubftantia matcriar pcr alicuius formac addirio-

Et quod additur, vhiait materiam enun forma denudatam ejfe proximum fitfceptiutan cuiMf cuncjue forma, nata impriim in materiam pitram,(ir ah

nem

agente fujficiente ^ocuntjue

libet materia

fit

in potcntia

,

nifi

valde rcmota,

ad fufccptioncm cuiuflibct formae cft

contrafta;

larizatus

f\c

Nunc autem nos

mali.

,

vide-

poteft conucnire alicui rci

confideratz in fua primitate nit ei

quia ficut

eius afpeftiis cft particu-

& contra<^us.

mus qu6d aliquod

;

,

, ficut didura cft dc anividcmus qu6d natura cerai re-

manetin figillo,&cius potcntia imprefliua.cum fit idcm recumea;& tamcn ccra fccundum qu6d ccra,& vt non fignata,eft in potentia ad formam Pauli , fcd non vtcft fub fignata figura. Similiter dico dc matcria.vt confidcratur in fua primi-

tate,& indeterttiinationc omnimoda, fideratut in fua contra(5tione.

quafi.^. §.

ittduci.

Vide eundem in

cft nccclle.

&

%.

,

x.difi.

a
talit

forma

i.^*4^.i.$.Item,non

Confirraatur.

quod non conue-

vt eft contradta Similiter

38.

raa-

omniraodam , non potcft eius poteftas formari, nifi pcr agensprimum. Circa quodduooftendo , primura eft , qu6d talis raateria de fc habcat afpc(5kum ad formam corporalem , vcl fpiritualem. Secundum cft, qu6d inquantum talis,fi poncrciur in eilc , non poilct formari ifta > vcl illa forma,nifi per primum agens.

fcquitur,

:

V.

Vtrum in materiet prima ftt potenti/t ad omnes formas cjr an nudefumpta

& vt con-

Primum oftcndo Quandocunqncaliquod :

fu-

cocum* quod prasdicarur, fe habct ad illa tota, dc quibos prxdicatur; itapartcs fupcriorum ad partes inferiorum:fi cnira homo przdicatur de omni parpartes departibus , vt hoc ticulari horainc, corpus eft corpus , & hzc anima eft anima : ergo ciira fccundura Boctiura , Praedicamcntum fubpcrius przdicatur de infcrioribus

,

ficuc

&

ftantix

fic

compofitum cx materia £ 4

&

forma

:

fi

fubftan

In Catfgor. Atiii cap.de

fubAjni pto-

pc ioiiiuui.

De

56

rerum

omnibus praedicatur.fequitut qux cft cius pars , dc omni materia prsdicatuti igitur cura in omni praedicationc affirmatitu vcra prsdicatum fit idem cum fubic&o i crgo materia prima eft idcm cum omni matcria particulari crgo,ad tot formas omncs ma-

fubftantia dc

prima

tnatcria,

:

funt in potcntia ad q«ot materia prima. Fortc inftabit quod ifta prxdicatio eft fccun-

tcriae

3 J.

&

conhdcrationem ; nos audJim abftradioncfti, tcm difputamus dc materia , vt eft adu in re habcns cflc adiualc. Rcrpondco,qu6d fi natura animalis, vt cft natura generis prscisc , eflet faftibilis in fc , ad quot diffcrcntias contrarias habct

modo afpcdbum potentia de

principio. Secundum oftcndo , quod huiufmodi matcria

qu6d

fe

,

& eflct in

ad tot tunc haberet, vt illud animal , non ,

cnimadu

haberet aliquam difFcrcntiara animalis. Similitcr fi cera cftct abfquc omni figura , ficut quia tnodo eft fadibilis fine figura alicuius hominis,

ide6 habet afpedum ad figuras omnium hominum; itaetiam haberct potentialcm afpedtum ad omnes figuras de mundo. Nunc autcm,vt oftcn-

nulla formi poteft informari,

mo, qui cft Deus. £t hoc patct prim6,quia videmus qu6d fecundum dcterminationem pafHuorum eftdcterminatio adiuorum vt patct in po;

tentiis, cit

& dexcrminatis obicdis

;

vt ignis calefa-

Iignum,non corpora cocleftia,

& corpora coc-

& tranfmutant corpora corrupti-

leftia alterant

bilia

non autcm Angelos

, aut rationalcm animam,nifi pcr accidens,& mediantecorpore;crgo cum matcriaprimo prima fit omnino prima , fit ctiam omnino indeterminata , impoflibile eft, ,

qu6d inquantum talis patiatur , vel mutetur,nifl a primoagcnte, cuius folum potentia a6tiuaeft

&

indetctminata illimitata. Item, omnc agcns creatum agit pcr motum fufccptionem ; agerccnimin inftanti,virtutis cft

&

fccundum Philofophum motus auaccidcns , non poteft recipi , vt in fubiedo , in mareria primo prima quia pofterius fupponir prius prima aurem potcntia huius

infinitae,

;

tcm cum

fit

tiam potcft fubfiftete finc adu cuiuflibet formai, fic dico ^'quod illa cffct in potcntia ad quam-

omnium aliorum crgo,&c. Item , agens paticns funt arqualis ambitus nihil enim poteft de matcria, quae eft fub-

cft

refpedtu fubftantialis forma:. Et

Phyfic. text.jo. SuhieEla materia

cum forma

i.

eft caufit

:

&

;

Itcm, vidcmus in artibus& naturalibus,qu6d matcria quanto magis denudatur ab adlu formae, tanto habet afpcftum ampliorem : plura cnim cx filo, poffunt fieri ex lana , quam ex filo , quam ex panno, cx terra , quam ex ligno , vel

&

&

ferro:crgo mareria illa,

qux

omni adu habet afpedum ad

fola eft ab

formali denudata, nccefTario

omnes formas.

ie(3:um gcnerationis

Sol

,

,

generari naturaliter,

& alia agentia non

nerarc

;

cum

ergo

quod

poflint ex ca a£biue ge-

materia prim6 prima fit in pofequcretur quod ,

omnem formam

tentia ad

agentia crcata poffcnt faccre Angelos, animas,& brcuiter, omnia.

Irem , prima forma qua apta nata cft recipi in materiam primo primam,eft forma fubftantialis,

Itcm cx proportionc formae ad materiam, quanto aliqua forma magis eft indcterminata,

quia fubflantia piuBcedit accidcns,&

tanto poteft effc in plutibus matcriis;forma cnim animalis de rationc fua non dctcrminat fibi cor-

ritualc

pus humanum.vcl cquinum:& fic fimilitcr oftendo de deccrminarionc forma: particularis , quae detcrminat fibi matcriam particuIarem;crgo matcria indetcrminata habet afpedtum ad formam indetcrminatam , c contrario materia indeterminata , qualis eft matcriaptima, potcft reci-

agcntium naturalium & corruptibilium. Non enim fecundura Auguftinum w.j. de Trinit.c.j. poflent magi faccre ferpentcm,nifi mediante virtute naturx cum igitur nacuralia agentia agant modo quantitatiuo , per angulos & per pyrami-

pcrc quamcunque formam. Item , quzro an materia fit in potentia , ad vnam folam forniam , aut ad omnes , aut ad aliquas } non ad vnam folam , quia materia naturalis, quz eft pofterior,eft in potentiaad multas ; fi ad omnes,habeo propofitum. Si ad aliquas tantum, quasro, pcr qoid cft in potentia ad cas i non enim effet pCr hoc, quod eft matetia omnino prima, quiavt fic faluatut in omni pofteriori materia ; ergo hoc conuenit ei pcr aliquod accidcntale additum, pcr qnod rcfpicit illas, non iftas: crgo matcria cft compofita,quod eft impoflibilc, quia non cflct primo prima.

nifi

,

&

&

S

C H O L

V

I

M.

mari

,

fitppomt in

additur.

co

,

I .

idtjueprohat hic

Sentent.

& in 2,

afterit

difl.

dift. 11.

17.

ieSium tftiantum

,

variu

rationil>ftt;&

ejutft. 3. §.

^uafl.i. §,

agem creatum non

Ad

Et quod

tcrtium di-

pojfe agere

nipin fub-

& per conficjuensfimpliciter & im-

mediate iUud non poffe attingere ad nudam ejjentiam materia,^nodetiam repetitpaulo inferitts,^. Ad aliud,

quodipfi Jicunt.

nerationis

ad

,

fed

:

formam moucrc ,

nifi in virtute

:

des

,

fequitur

qu6d eorum adio non

fe extendit

&

ad materiam quantam , tranfmutabilem; crgo nec attingunt formam fubftantialem , cum

non generent ,

nifi mediantibus illis, ergo cum materia cceli fit corruptibilis , quanta , a£bio agentium naturaliiim fe cxtcnderet adeius tranfmutationcm.Rcfpondeo,

Si arguis

;

&

ficut

vidcmus in potentiis cognofcitiuis

quia funt determinats

duntad minimum colorera

;

fic cft

,

qu6d

& limitata:,non fe cxtcn-

vltra limitcs

,

vt vifus vltra

in adiuis naturalibus

,

qu6d eo-

cxtcnditfe vltra paffum. Nunc aiitemconfidcratioMathematici maioris eftab-

rum afpcdus non ftra(5lionis,

quam naturalis, quia abftrahit ^ moa quantitate. Vnde matcria induta

non

&

per confequens forma corporali dc genere fubftantiae , eft fubieftum Mathcmaticis, crgo non eft fubiccSum confidcrationis naturalis,cum fc habeat pci additionem.Imm6 maquaiititate,

netjne per vires agentis fecundarsj pejfe eim ef-

effe fubftr n-

nullum agens crcatum fpipoteft materiam , quas cft fubieftum gc-

tiale accidentalc

tu, licet

SApe in his (jmfiiembni docet nuiteriam primam nude /itmptama nuUo agenti creato pnjfeprimo infor-

fimiam attingi ;

79-

;

matcria

cunque formam.

S.Phyf. text.

;

detur in fequenti atticulo, faltem fccundum opinioneni aliquorum, materia per diuinam poten-

&

40.

ab agentc pri-

nifi

teriafub aliqua forma vltcriori imperfefta fortc eft illa.fub

iDco crcara

,

tium naturalium

:

fuit

cipit opcrari

,

num, de

,

filo

,

quae

qua matcria inprimis opcribus eft

prarcifum fijbicdum agen-

ficut virtus

formatiuanon in-

&

ars facicndi pande fcminc, non de lana; talcm autcm formam nifi

imperfeftam , quamaddit fubiedum generationis ad primam potentiam materiae , non habcnt

4 1,

QujEftio benc

ccrli

Je6 nec a naturali agonte podiinc

, i

tranfinutari.

VIII.

57

non cft formarcrgo illud tfe adoale materiz,non dicitrem aliam quim efFcdum qucndam Dci Sc :

fortna

Articvlvs

VI.

tiihil facit

curfum

,

conferiutiue fecundum

nifi

naturac^

Itcm, nullura poftei^us

Vtritm fer Dei fote»ti»m po^it exiftere

&

(labilicate

quod

fubdftat in

Albett. in &.

conttadi^^io.

d.it. qu.3.

Boctius

Thom.

effe

Primo

modis

inteUedl^Ojpoftcriotirergo potcftintelligi materia

ftat in uia

fentirc

inquit,/?a(n^m

dicitMr.Kitio cft,quia ilia matcria,de

qua loquimur,cum

I. p.

q.«.art.i.

qu6d vidctur

qu6d hoc videtur

,

deTrtnit.c.i. Nibil,

Ulf.x.

Richaid. materiam quodl.^.q.^

adualitate,eo

tali

eft

fit

prim6 prima,fi per

minima adbualitatc ,

erit

fc exi-

quoddam ens

Opinit iMgX fimplcx ; omne autem fimplcx pcr fe fubfiftens, tium tmtttriX eft dcgcnerc intelIc(Skualium,ac pcr hoc fubftanfejfi

ixifttrt

fitttferm».

Frifimm »r^wntntwnt,

&

tia viucns intelligens : ifti autcm adus funt per formara ; ergo ponerefic matcriam finc forraa exiftcnte,cft poncre eam cum forma.

SteMMdttm.

Item, illud ^indcterminationis,finequo cfte poteft a6lu,aut dicitquandame(Ientiam,aut

non

nullam;fi nullam,nihil «ffi fit

eft

quoddam formalc

lcm,non materialcm

;

;

fi

aIiauam,crgo

cum

formacrgofimul dicit ipfam ha,

dicit eflentiam

efret

vcrum ,

fi

adcipiatur

fecundum e^ aduale

,

forma pratfup-

ponit materiam ordinc naturae intclligendi , vt detcrminans illud , quod determinatur , vtfigura cerara

non ergo

;

Itera,ad orane efte

cft

contradidio.

aduale

raatcriac,vt

didt ter-

minura crcationis,fc habct forraainrationcconfcruantis.aut in rationc forraalis, aut in ratione

receptum in ea , ita quod pcr ipfura e£e adu ^iftir; omncs autcm adlus conditioncs funt formx, crgo illud cft ejp formalc ; crgo fimul habc-

Forma riojeftnififormalis cempofiti ex materia &forma. Sicut etiara irapreffio non cft caufa formalis, vt fit aliqnid adku ; fcd foliim qu6d fit talc ido-

bit

formam,

non

Sc

fc-

cundus;fi,primus,ergo forma, qaiaadus primus, Animatnprincipioytext.i. fi forma ide funt

iM

&

operatio, quae eft per formam. manududlio ad h«c, quia impoflibile cft , quod Deus faciat aliquod corpus fine figura; crgo multo minus matcriam fine forma , cum

fecundus,crgo

eft

Item.eft

C H O L

I

V

M.

Sub Alionp» ndmine docet htc Scotut poffe materi»m exifiere ah/^He omniformafithftM7tiali,velaccidentxliyfola tamen diuina virtute.

^i ex aliorumfententia culcat doElrinam profeffo probat

;

,

Et licet

tamen

U-

hic videatur

ipfe

vbique hanc in-

prafertim in 1 .dift. 11. ept.i.vbiex

materiam ejp feparabiUm a forma.

dicunt,qu6d incft forma finc forma in ep quorum ratio eft,quiavt diftum eft, trirtmlum. plex eft«j^ materiacfcilicet^/T^talis gcncris dcInhacqn.}. terminati, quod habet vt habet ideam in Dco,feAlij

aAuali

:

cundum quam

teriac.

Sicdicodc formarcfpedlu ma-

cffigies.

Nec cft caufa cfficiens;quia illud

foliira cft

crgo folum eric caufa confci?uans ; fcd Dcus po^cft pcr fe conferuarc quidquid conferuat per creaturam. Item,ad hoc eft manudu(^io,quia in Sacramcnvirtutis diuinac

:

to Altaris virtutc Dci fpccics per fe fubfiftunr, quas dcpendent plus a fubicdo , quam matcria a , quantura ad adura exiftentix ; quia propriumeft fubftantix pcr fc ftarc ; crgo cura matcria plus habeat de rationc fubftantiar,quara accidcns , magis potcft per fe ftare : hoc cnim patet, quia nuUum accidcns dat vUo raodo rationera

forraa

raagis depcndeat.

S

eft fadibilis,

& rcfpicit Deum, vt adua-

per

fc ftandi.

Rationcs in oppofitura ex falfa imaginatione 4r procedunt. Audloritatesnilplus intendunt,nifi Ki^ttMUtm

quod fecundum curfum naturac non cft , vcl eflc non poteft materia fine forma.Vcl fi dicant qu6d ncc

intelligi potcft,verura eft fub adbu alfquo dc-

adlum habet a forma. Ad

rationcm primara;quiacns cft

eft

dit eircnciam

cfte tale

determinatum , quod

quod magis dcbet

forraa,

pars compofiti

,

&

dici

ej/i

rcfpicitur a

copofiti,

quam

& & fubicftiuca raateria ipfa. Diciit ergo,qu6d

priraaduof^ innullo dependcnta forraa;.quia oftcnfura eft, qu6d forma non datmateriz qaod fit materia, hoc enim habet a caufa fua cxcmplari , vcl ideali nec fecundum zdtuale habet a forraa fecundum ejfe a6lu,non enim tale fit de ni;

^

hilo

,

fed folum hoc*;^ habet a

ipfura,

Deo

tanquam caufaraefHcientem

;

,

vc rcfpicit

talis

autcra

fri$aum,

;

ter

ejfe eft

adu

rcfpcftu altcrius.Tertium

Ad

dico qu6d verum eft, fi cxcenfum, vel aptura natura de fua natu-

viucns

non

& intcUigcns

fimj)liciter fubfiftenj,

materix;&illud,vtfupradidtrai eft, habet materia fignatiuc formaliter a forma;fed materiali-

efFedus Dei, 8c

primum eft in potcntia

eire

efte cft

*d mrgumtm' ta ifptfita *rti(Hli feX' ti.

tcrrainato, quia talem

raextcndi,& detcrminati gcneris feeundum curfum naturjc , vc non fluat ad aliud ; iftz duz conditiones non funt in matcria prima , fi per fe exiftat , quia cft in potcntia de natura fua ad extcnfionem refpcdu primi agcntis,quod eft Deus, vt oftenfum eft, & indctcrminata omnino. Ad fecundum dico,qu6d illud effe adlualc clau-

caufam exempIarem.Secundum le, vt eft

Nuiii.3.

,

lum,vel

habcbit.

Item,adus elfendi^aut eft a<Skus primus,aut

flgMrtHm.

44-

cfficicntis

eft

Mjft'

quod non

contradidio implicaretur. Itcm.raateria f^cundura ejfe eflcnti* fine adluali exiflentia non eft fubic^bum zSta alicuius formae:fed vt eft aliquod in adlu , cft pars compofiti in ad^u,& fubiedura forraz in adu ; crgo fi acci>piatur ordo forraac ad raatcriara , vt cficntia forraae corapareturad efTentiam materi«,ibi non eft ordo ratione efte eftcntiar,quam habent in Dco.Si

: non forraalis.vt oftcnfura eft in pcacccdcnti qujcftionc. Et Auiccnna dicit 6.Met.c,\.

Item,iIIud

Ttrtiim.

Ofinit

adlu efte fineforraa;

eJJe,c^io exiftit,inhxret materiar, Sc

bere formam,& non habcre.

fiMltttmm.

folikm

fa£Hbile,

varij Magiftri variis

,

fui prio-

non

etiam adualc vt dicit cfFcdura Dci» c^ra fii entitas propc nihil,eft prius ad ep forrax: ergo€Xtra rationem adualitatis raatcri? cft adus datos i forraa ; fed ej/e pcius poteft intelligi non

Clrca fextum, fcilicet defubnftentia materis dixerunt. Dicunt antiqui,qu6(lnon

dc cfTentia

:

efTcntiar. fed

materi* »bfiiHe omniformmf 41.

eft

faltcm intellc
lis,

&

aUquam

^,quod folum

,

fcilicct

maten>,

8c

fuum

habet ab effidenfe,non a forraa,

vt oftendi.

Quod autcra

dicis , qu6d ej/e dicit quoddam verum eft dc ejffe deterrain.ito , quod datur i forma ; ^autcra quod eft efficientis folum , non eft , ncc debet dici formale, fcd adkuale , pto eo quod eft rerminus crcationis qii.T

formale

;

neccfra

jdft<SJiim.

De

58 neccfTario terminatut ad

46.

Ad

tirtmm.

Ad

tcrtium

,

adum

rerum

aliquem.

cum dicis , quod illud ej/i

Si dicas,qu6d lerminus raotus cft re-

ceptum in materia , & matcriae inhacrct dico quod falfum eft ejfe enim aduale matcriatj vt cft ;

:

&

prope nihit , non recipiprimus adus matcri«,nifi raateria vocctut ipfaeflcntia materiae}& tunc fecundum prxdida, ciim illud ejfe non fit a forma, fed ipfum primum ejfe materiac, cum inhzrere, rccipi,& hmilesconditioncs pratfupponant fubiedum,illi autemr^,nihil fit reale fubiedlum,fed fola eftcntia matcri£,quae non eft de fe rcs a<%u, nec informans ; ncc fufceptio habetur,nifi refpe€t\i ejjiy^t cft adtu, & dans in re exiftentiam,dicic inhsrentiam non folum ad cftentiam materiz, quia matetia non cft materia per formam, fcd ad fuum ejje aduale ; non vt dicitur efte a6tu,{ed vt tcrminus creationis, tur in matcria, ciim

fit

&

dicitur talc efe haberc.

UdfuatfHm.

principio.

oriatur

autem

per abfolutum

Qj^

Atift.i.

tionis.

Jldquintum. JiJt pottjl

d»-

ri tnfinitum 0llii ereatH.

Refpondent

quod infinitum non cft

potcftfierifinefigura.

non

quodnon

aliqui,

eo quod corpus a6tu cigo oportct, quod omne corpus fit dc neceflirare finitum, quiacorpus infinitum eft impoflibile, impoflibile eft ctiam corpus eftc fa6lum quin fit figuratummon fic autem eftin matcria forma , quiamateria habet fuum adtum cft

,

fa£tibile

;

&

&

clTendi

,nona forma

vniratem,

,

ficutcorpus habet fuam

& terminationem a figura.

Icem,pctit

ifti

jrelationem

nifi

modum quendam &

confequcntem fubftantiam

,

in nulla

enim cxtendam brachia, vcl plicem pedes vel e conrrario, variatur figura, nec mutatur aliquod rcale in fubftantia vnde figura non dicit nifi variam habicudinem partium Jnter fe:cum crgo clTe corpus dicat neccirario partcm extra partcm , immo cx hoceft corpuss fcquitur quodponerc, quod cprpus fit , & quod non habcat partcs extcnfas, eft proponere quodcorpus non fitcorpus:& quia re abfoIutadifFercntem ab ipfafubftantia:fi ,

;

figura.v t dixi,non eft nifi varia habicudo partium intcr fe , idco impoflibilc ert quod fiat corpus fi-

nitum fit

finc figura. Similiter dico delinca , quin rcfla,vclcurua, &dccapilIo,quinfitcrifpus,

veldenafo ,quinfit fimus , veltalis. Oftendi autem quod forma .-idiua alium adtum realem dicit abadu nuteria: crgo,&c. vcl albus;

:

^ forma

fit

com-

Vtrum

,

^ ejjentialiterfaciafunum cum text.ii.

^

.de fart.Anim.cMp.i.Kact.

x

c»p

1.

lib.i.

de

Anim.

quejl.6. art.i.Comp.dijp.i.de Anim.qutfl.i.dri..

Aactfa tom.i. Philof. qutfi.^y.feS.x.

EspoNDEo tate,

:

quoniam

hic de trini-

l,

& modo vnitatis animac & corpo,

ris quaeritur , vt iuxta arcem Philofophi Omniacre». i./'%/c.«Arf.4.acommunibusadfpcciaIiadefccn- '* t""'*-_

damus, fcicndum

cundummodum

cft,

fibi

qu6d omnia, quae funt, fe- '"^ «W»'conucnientcm , & pofllbi-

lem, vnitacem appccunc , diccnte Boctio de Triyno^cap.z, Omma,{in<\mty)vnitatem appe-

& M etiam ea mttlta

nitate

thnt

,

(jttacun^fte

Jitnt

,

tjtu

enim idem cjHidem /itnt

nitatttnr

,

eam fimilando

aut

appeticus vnicatis ica incimus

vnum dicivolunt: ,

vt vera vnitate nituntur,

Vndc

& cirentialis

,

&

eftomnibuS, tam crcaturis , quam qu6d nullum eft,necexcogitari poteft

vniuerfalis creatori

,

gcnus multitudinis , aut diuifionis , fiuc dillin(Stionis , quqd ad vnitarem aliquam non reducatur ; ita quod ipfa vt vnitatem habeant , fiuc iliud, in quofunt, priirs occurrat intelle6tui,quam ipfamultitudo, fiuediuerfitas. Sicdicimus,qu6d diuerfa accidentia funt

vnum

fubicdto

;

diuerfa

numero funt vnum fpecie diucrfa fpecie , funt vnumgencre fubalterno; diucrfagencre fubal;

fimilitudo ,quia figurain cor-

porc vt caufa, nondicit

IX.

O

I

Saitczlib.j.de Attim.cap.i. Conimbrie.

ejfe

illam fimilitudinem decorpore,

T

iE S

deAnim»,

,

,

ratio

l.de Anim» com^. Themift. lih.t.cap t^.Simplic./Ji'. i. text.y. Philopon. ttxt.ii. D. Thom. j.part. qunfi.ye. srtic.i. Caictaa. ihid. Valcncia dijp.6. qutft. x.punH.i.

.

;

hoc patct

vcl illo. Pcr

,

corpore ?

diuina fubfiftat,

adus primus fecundo, qui cft operatio , fccundum quod de illo duplici a£tu diftinguit Philofophus z. deu4mmay text. i (Jr delnceps , non cnim aliqua forma , fcu rubftantialis feu accidcntalis , communicat matcriae adtum fecundum , nifi prius faltem ordine naturs communicct primum , hoc cft , feipfam. Nihil cnim caliditate calefit,nificaloreinformatum fit. Forma ergo cft aftus primus matcriam dcterminans & aiStus primus manet e(Te confcruans fccundum natur? ordinem.Scd non cft a£tus primus qui primo inftanti natursE dcbctur matcria: , talis enira adtus eft folum effedus crea-

funt partcs , fed vt

quod anima rationalu

njere

(eu in compofito.Dicitur etiam

Ad

ficut fu-

pofita ex materia

forma , quae per eftentiam fuam eft a6tus , determinat prira6 adum illum , quo materia cft in

47.

fundatur

ad omnia.

&

fe, vi

;

,

non vt folum

,

funt fub hoc fitu

ftendi, aut eft a£bus

a6tu,vt cfFe6kus Dei,fcu per

eadem manencc

fuper ipfas partes

re abfoluta

,

ifta relatio

cxi-

primus , aut fccundus ; dico, quod primus ; cum dicis in minori , adus pri> mus eft forma ; dico , quod forma dicitur adus primus duobus modis.Vno modo refpedu raateria:determinatae,quamformadeterminat ; vnde

cft rclatio, obieHio.

tum. Rcfpondeo , quod ficut impoffibile eft rem raoueri quin in quolibec inftanti,ficontinue mouetur , aliter fe habeat ad centrum & circumferentiam, idem manens ; ita non pofTuiit partcs in toto moueri , quantumcunqucmaneatcontinuitas inter ipfas , quin varia habitudo , & relatio

Suppojtto

Adquartum, cum dicitur,qu6d illeadus

non

quia motus terminatur ad aliquod abfolu~

nifi

, funt vnum gencre generaliflimo ; diuerfa gcnere gcneralif3imo , funt vnum in ratione en-

terno tis

;

quare

vnum

& ipfa multicudo numerorum infinita quod

principium numeri , rcducicommunicacione incrinfeca Trinicas perfonarum ad duas cmanaciones ; dua: emanaciones ad duo principia , fciliccc inccllc-

ad

,

eft

tur.

Sic eciam in

(Stum

& voluncacem & illaad vnam fimplicifli;

mam vnicacem Ciim

efTcntiz reducuntur.

igitur de

vnitate quaeratur

,

anim* rationalis & corporis duo fimt principaliter inqui-

rcnda primum cft , vtrum gcneralicer cx forma & matcria fiac vnum ? Secundum an cx anima rationali, quamuis habeat mareriam partem fui, poteft per eircntiam verc cum corpo:

fubftanciali,

re

vnum

fieri.

A RTI

Qu^ftio Articvlvs

X.

I

59

prtmo fi atrcndamus ordinem impcrfcdi ad pcrfcdum didum cft cnim,

etfcntialc, fatis patet

I.

,

;

nia-

quod matcria habet triplcx cllc , fcilicct , cflc cffcntiae , quod eft in dcterminato gcncrc, inquantum cft capacibilitas quzdam formarum , fccundum quod aDco per ideam cft fadibilis: vndc fccundijm illud cfle non eft produdta , icd refpicit Dcum, vt caufam exemplarcm. Aliud eflchabcr inquantum cft aAu verc pars compofiti, ef-

for-

fcdus Dci , aliquid cxtta

Vtritmfornt/ifubJfAntialUif^ rnateriafaciat

vrntmfer fe ejfentiale.cr accidem cum fubieSio X.

vnum

accidentale?

Clrcaprimumduo Amt videnda quod forma tiara nata cft ficri

tcria fua

ma

&

;

priroum

j

luam

fubdanrialis pcr

vnum

,

&

cftentialc

matcria

c contrario

cft,

cflcn-

cum cum

Sccundum cft , quod accidcns cum fuo fubiedo non cft natum fic efTcntialitcr faccre rnum. fua.

CHO L

S

V

I

'Egrtgle docet Scotpu in i.difi.

1

M. 1. <]Uifi.

&

§.

i .

Re-

fpondco, Philofophus, infi^uentibMy vnde preueniat vnitatum diuerfitas in compofitis , cjuare hoc accidentaliter

;

illud vnum ejfintialiter , vnum per a^egationem;&

vnum

compofitum dicitur

& &

aliud vero

Quo-

ediuddemum vnumvnitateerdinis. Deinde §. tnodo igitur , traElat tpialiter duo principia

& pri^

,

mo

vnum perfi

diuerfa pojfitnt conffituere

ter

&

,

dum

refiluit eo

magis

vnum ,

per fe

uerfa formaliter

,

e(fi

ad

Sfpofita

fimplici-

conftituen-

&

dimagia funt difiinSla , neque enim , incjuit , in iUa contjua

ftitutione retjuiritur fimilitud» in natura tfed pro-

portio conueniens

,

qiu hene potefi

inter

ejfi

primo

diuerfa,

q 8.a.}.ft ^**

,

cflc

& propc

,

tum gradum

vcl fpcciem

,

Aliud

nihil.

formam ad

habet fccundum qu6d per

cer

-

&

detcrminatur , indeterminatum. Cum ,

contrahitur fuum

cflc

igitur in habentibus

ordinem

,

fecundum

fit

per-

fedio primi , Sc poftcrius prioris , co quod omne fufccptiuum rc, vel ordine de imperfcdo tendit adpcrfedkum crgo cummatcria dc racionc fua fit imperfe
&

eflentialc.

Item,oftcndit Ariftot. i i.Met. comm.

formanon generatur , nec teria

ingenerabilis

eft

matcria. Er

&

,

2 qu6d quod ma1

.

incorruptibilisjfcd

1.

Phyfic.

t«»c.8t.

compofitum folum gcneratur fcd motus,vel adbusjcft vnus,qui cft ad vnum terminum j. Phyficor. text. l^.& deinceps ergo compofitum ;

;

Quamufs autcm primum

E.r materia,

^fcrmafitri

vnumprob»tur exftrnn-

fcnfus oftendat,ni-

&

^^^ ^^

ergo per eircntiam.

-^^

prasccdcntibus quasftionibus in diftin,

quod impoflibilc

pofitionis ante

materiam in

eft

principium alicuius com-

cftc

formam

fubftantialcm.

Nunc ad

fenfum videmus aliqua , quac vcrc lunt in genere fubftantiae agerc & pati ; vt idcm ignis , idcm li-

gnum

&

;

de

fic

aliis

ergo ncccflatio talc

:

compofitum ex materia & forma. Nec dici , quod accidens fit principale tum cft

;

materia non

eft

fufccptiua accidentis

recepta forma fubftantiali fuppofiti

,

quod

;

nifi

,

tum quia ,

quia

,

prius

zdtxo cft

&

confiftit cx materia,

vnum poteft

forma

tum,quia accidentia non agunt, nifi vt acflu exiftunt , ncc cxiftunr naturaliter , nifi in compofito ex materia , forma. Patct ergo ad fenfum , qu6d aliquid verc cft vnum ex materia, fubftantiali

:

&

& forma fubftantiali. therttati.

fcd gencratio fubftanrix terminatur

:

ad eflc fimplicitcr.vt habetur

dtis articulis

Prob»tur oM-

vnum

ratio hoc dcmonftrat. Scnfus quidcm hocoftcndit, quiafatis dcclara-

Iijlominus audtorftas

gcnerc fubftantiae

5

eft

com.

1

ergo

1,

eflc

vniufiuiu/^ue materiam

hoc cft , quod dicit Vnitate

forma efl

,

&

Vno

,

,

neque omnino

Et Boctius circa principium de ,

(fr

cap. i.

in rebud creatis

,

id cuiut materia.

Omne

(

inquit

vnitur

,

necejftrio

ejfi

ab eis procedunt , qui non funt kmateria, eo quod non cft principium gcncrandf, nec funt h. forma ; tum , quia acfbus funt fuppofitorum; tum , quia fi forma elfct illam adtioncm potcns elicere, hoc maxime verum clTetin formis , qus

minusmatcrizimmerguntur ,qualcs funt vegetatiuum,& fenfitiuum refpcctu prscedcntium; non autem potentia videt , fed oculus. Imo loquendo dc potcntia propinqua , anima non habct potentiam fentiendi totius compbfiti

;

eitts

exi-

cum autem forma materia

ex coniun£lione vtriuj^ue ali^uod

vnum

;

(

cuitts

enim

eft

qui vero dicaturftnjiu corpus animteft.

pofiti

)

,

Ergo

eft

potentia

tialiter

fit

tentis fuit

,

,

fcilicct

quod

cuius funr

;

,

iftae

cuflodit vnlufiUiuJcjHe effinttam

rirur;ergo potentia

Quud autcm

cx materia, 8( fornDa

inccrmifta funt

vnum

omnibus intermcdiis,

in

& patiuntur. vniucrfalitcr potentia adliua & fcilicet

agunt ,

,

mus

,

in

,

Tunc

fic

,

paflHua in

ficut

com-

in quibus radicantur vniuer,

qu6d corfipofitum

&

forma.

agit

,

&

Sed vide-

totalitcr pa-

adiua,& pafllua in comcomponunt vnum pcr eilcntiam quantum totum compofitum cft adiuum

pofito fiac

& cft totius com& eflcn-

oftenfum eft in prxccdcntibus Iftaautem duo gcncra potentia-

fctlicet roateria

defiendens

,

ficut

quzftionibus.

fic illa

efi

&• a£lio,

adiua,& pafliua. Didkum etiam potcntia: funt idem rc cum co

,

vnitas

eius eft

motw ^uidam per

Irem,ficutoftcnfumeft,duplcxcftgenuspo-

,

;

,

quod compofitum vere vnum.

falircr

aprima vmtate,
,

fequitur

,

pofito

,

circa

adus compofiti ingc-

fi

vcre vnus

( vtvifum eft in pratccdenti quaeftionc) non habct aforma. Eq fcquitur poft pauca Forma igitur exiftit in materia , tju* perficit dr ;

dicitur .

vt aEiio

rum quz

crcationis

fcd harc potcntia cft

&

confiituitur. Loquitur autcm Boctius de detcrminato , quod datur k forma , quia cffc aduale , quod habet materia, vt cft terminus

efte

,

ficut cxprefse

,

Vigilia , cap. 1 ^luoniam principium de Somno , ( inquit ) netfue proprium tfi anima ftntire , necfue

ex

cum vnita efi materia. Vn-

de Philofophific dejcribunt illud, dicentes, ejfi flentia forme, in materia

)

4«

tatis

nere fubftantiae

& figuram

fimpliciter:

eft fignum vnitatis po, vnitas adus nunc autem videmus in compofitis dc gencre fubftantiaj , quod adus fub ratione vni-

ptu

ceram ,

vnum

;

corporis

necfue

i.de Generatione,tex,

cft

Item

tentia;

Authoritas etiam hoc probat ; ait cnim Philofophus citca principium, i.de Anima, text.y. Non oportet ( inquit ) qusrere fi vnum efi anima , (Jr coryficut

compofiti

vcrc

tantum

r^ q.8.ii.g.

De

6o tantum per fotmam

,

rerum

& totum paflluum

tantum

pcr materiam.

Itcm , omnc quod eft vnum , tanio vcrius eft cns hoc , quod Boctius dicit circa principium liVno^KOTMJ', ( inquit ) eft, ejua bclli dc Vnitatc, vrtaqu^He res vna dicitur, necpeteft ejfe vn4,nijivnitate;non/olum autem vnitate eft vna.jfedetiamtamdiu

&

tft ejuid^uid

ijuamdiu infe vnitas eft , cum vnum, definit ejfe id ejuod eft:vnde eft

id ^ued

oHtem definit

ejfe

eft

^c tjuidijuid eftfideo eftyCjuia vnum eft. Ex bis

|,

quod crtc,& cfTc vnum.fimul funt & vnum, quod

patct

ratura,& inrantum funt idem cfle vbi verior vnitas , vcrior cntitas ,

hoc cnim

patet in

&c

contrario:

omni compofito.Domus cnim

&

fic in omni tandiu folum cft,quamdiu vna eft ; corapofito.Exhoc patct,qu6d vnitas matcria:& formx eJfentialU dicitur ; primo, quia , fecundum pra:di(5ta, aut homo non eft,nec lignum , nec la-

pis

& fic de omni compofito

,

aut

;

ftantialiter,cft nccelTario

vnum

& efTentiah^tcr. Secundd

quia

difta,

quod

ahquod

eft

cns fub-

fccundum prsfunt idem , fequitur

,

vnitas,& entitas

fi

fi

fi

fubftantialiter,

,

cadit in entitatem ahcHius,etiam

in eius vnitatem cadit.

Nunc autem

decntitate

yj^y^

^j^.

fubftantialiter

,

& eircntiahter, ficut

;

quam

Sccundo patct

quod iStns a6tui,inquantum tahs,non vnitur,n6n cnim cx duobus aftu poteft fieri vnum nifi ahcrum fit eft illa vnitas

,

ifta.

,

'

&

,

ad^enus Qualitatis ergo fi tcsper vnitatem fuac elTentiac cft in vno generc, fequitur , quod accidcns & fubie(llum nuUo modo faciunt vcrc vnum per eflentiam.

ratione qualitatis

Item

,

omnibus

:

appctitus

eft

ratio vnionis

,

vt patct in

&

&

viuacior appetitus,ibi de necefllitate verior

& intimior

vnio

erit

:

fed

maior

eft

appetitus

adformam fubftantialcm,quam ad acci-

matcriae

dentalcmrquod patet,quia appetibile eft quatdam

cnim ,quam formafubftantialismaterias, quam illa quam dat accidensfubie6to,ficut verius eftcns fubftantia , quam accidcns. Tum etiam, quiamateriafecundum curfum natura: non poperfc(5lio appetentis;vt patetin fine:maior

eftperfe(5kio

fonnaa(5luc-

tur.

(

inquit ) nullum habet ejfein aEiu in naturalibtu , fetjued efl materia , dr effe non eft in aSlu

cundum

& hoc

valde manifeRatur in formu re~

rum fimpliciHm ,

ejuoniam citm forma futrit abla-

nififorms,

,

nihil remanet. Et illud eft intelligendum fccundtim ordinem natura:. Non fic autem accidens .inquantum tale , refpe(5bu fubie(5li. Et di-

ta,

coctiam in^uantum ?
,

mentorum non fint formac fubftantialcs corum, hoc fit , quia per corruptionem talis ac-

cidens.

adus enim

eft

principium diuifionis

Metaph, ccrtum

diftindtionis. 7.

fubftantiaUs

,

eft

quod

&

3ccidcns fccundura fupradifta.non tamen habet

complctum ficut fubiedum formac accidentah's,quod eft compofitum cx forma & maita

comparationc fubie£ti ad fubiecft vnibilc fubicdtum accidentis formac accidentah' , qu
:

ftum

igitur ex

,

patet

quod minus

forma: fiibftantiaUs, quod acStui

eft

matcria, formz

&

fubftantiaU.

Terti6 patct idem , ex parte ipfarum forroarumjforma cnim ,quia n&u vnitur, idc6 perficit; non cnim perficcrct , nifi vniretur crgo quanto ;

&

plus habet de aduaUtate, tant6 plus pcrficit , ; fed forma fubftantialis plus

intimiias fe vnit

&

habet de adluahtate, ficut de cntitate; ergo maiorem z£tum perfcdionis communicat fux materiae

,

quam accidcntalis

,

&

intimius fe vnit,

degcnere vnibilium perficientium. Item , quxhbcc res eft in determinato generc per fuara cntitatcm propriam ,& cftcntiam, Et loquor de entitate eflentiac, non adluahs exiftcntiac. Res etiameft vna per cfrcntiam fuam vnde eijm

fit

;

illa

funtvnum

ftntiam

,

fiue

in fpecic,qiiat

habentvnam

definitioncm in fpecie

,

cidentis

nem

ef-

vt dicitur

, fit

formac fubftantialis

Item

fubie-

etiamfi habet ah'quod

7.

appetunt vniri ; etiam in potentiis refpedlu obie(5lorum , quibusfuo modo volunt vniri ;ergo vbi maioreft, rcfpe^Stu fui finis,cui

& 49.

aftum

^.

per redu(5lionem,quiaratio-

reducitur ad genus Subftantis

in potentiarefpedu aherius. 7. Metaph. text. 41.

dlum forma:

'^"'m fotu.xK,

fubic(Sti

materia indifpofita ad confcruatioita corrupto pro, prio accidcnte , corrumpitut fubie(5tum per ac-

,

'^

ne

cft, nifi

Ethoceft,quod dicit Commentatorfupra primum fecundi de Anima , text. com. 8, MatertA

form^^ctimateria. Primo.exrationc vhimodida, quia modus vnitatis cft fccijdum moducntitatis, nunc autem formafubftantiaUsdatmateriaiefte fexfcdLam;perfeElii dico refpcdu iUius efte, quod dat compofito forma accidentah's , quia illadat cfre de genere fubftantix, Katc de gcnere accidenergo pcrfeftior tis , quod eft eflc imperfcdum

Eo(1e 7. Met,

;

nullo genere

teft fubfifterc,fcd definit eflc nifi

^jj

^

autem , quod concreta , vt all;um , qua; iinportantvnum cx fubiedo,& accidcntc, non funt per fe in gcnere alkum enim inquantum tale , in cft

ma,eo qu6d naturalc dicitur per naturam , vt dicitur in Prologo de Anima Ub.i.tex.16. ergo neceftari6 funt in eius vnitate eftcntiah & hoc cft, quod dicit Philofophus ^.Met cap.de Fno,tex. 1. qu6d ynumperfejiint ejuorum definitio eft vna, Ex his patet fecundum fupcrius propofitum, fcj]icet, quod accidens cum fuo fubie(Slo non fa1

/-«> vnum

5 .Metaph. text. 1 1 . cap.de Vno : crgo quarlibet res pcr vnitatem eirentia: fuae cftin gencre. Certum

cuiuflibet compofiti naturahs cft matcria,& for-

;

Atcldtns tU fubieHo non

principio.

,

primum

&

in quolibet genere verius eft

tale, vt patet dc igne 2. Metaphyf. text. 4. fed

prima vnio duorum principiorura realitcr vnio materiae , & formae , fecunda accidcntis

eft ,

&

fubie(5bi:ergo,&c.

autem aduertendum , ad explanationem di(5torum , quod quamuis compofitum cflentialiter fit vnum , cx cfltntiali vnionc forma: ad matcriam , illa tamcn vnitas compofiti principahiks furgit ex vnitate formac,qu^m ex Eft

omnium

& magis eft ei attribuenda tan-

vnitate matcriac

;

quam aduanti,

vel determinanti,

riac

fiti,

fufcipienti.

ens

2.0iVL

Si

prope nihil, aliquid haberet in

fua adlualitate formae

vnum

quam matc-

enim materia vt pars compo,

nunquam

ex ch fieret

ficut quia hic pet aggregationem lapis habetaliquomodo raateriamalterius a(5lu, ,

nifi

:

quia vterqueeftlapis,nunqu.-im excisfitvnum, peraggregationem. Nunc autem materia vt eft ACtn , & pars compofiti in illa a(5lualitate, qu,im habet vt eft cfFe(5l;us Dei , cum illa fit indiuifi, omnino indeterminata , nihil hnbet oranino de a(5tualitate alicuius formac ; fcd cft in rcceptiua omnium formaporcntia pafliua , nifi

,

&

rum

vniuerfaliter

,

circa

quod tanquam cx partc potcn

%, ijota.

Quaeftio potcntiali ptire((Jico ita ad

&

forroam

vnum

adlum

eius)

(k.

excludendum

omnem

pure primo aduali

fit

per c(renttam,ex materia (cilicer,& forma,

vt dicit Commentatoiifuper ^.Met*phyfx»nm.\6^

Mauria, ttetjue

dum efiin p»t
inquit,

haiet

ejfe

,

&

;

a£ium,tHnc perficietHT perfomum,(^ haheh.it

I

quim Jnfta.tunauir*lapfx,&crK magis in ftxta gloriz poft if furredtionem quam in afiquo dc ,

mundo.

ejfe,^ifia

tione Tua vnibilium efTcntialiter

:

,

dera-

tic

vniras

ter

&

,

non qu6d matcria ita & efTentialiintime non (\t vnibilis formz (\<;vtt

,

,

vnicas e(l determinati ge-

illa

quam determinationem

i

,

text.comnunt.j,

fivnumeft anima

dicatur

corptu

(fr

atim

Eft

efi,

,

-,

,

i

cum maceria. Ict expoCommcntacor illa vcrba.diccns Htc {\nquit,) »cwm'«4, vnum, & cns licet dicantur plurihni modu , tamen prima perfc5lio in omnihtu ifttt, cerevnuincflcncialitcr nit

:

,

forma

magis digna

,

vnum

meH,fiilicet,

& cns

gregatum ex materia nan dicitur

vnum

tem informa

mam

;

,

vnurn

,

congregatum enim vnitatem exiften-

non

hec nift per for-

efi

ejfent in compefito

(fr

,

qud funt

determinata

beat \ forma,

(ic

adua-

& hanc deccrminationcm

,

non a matcria,quud

vnitas

ha-

compo-

quam matecix; vt fit verum dicerc compofirum cft vnum pcr furmam & non pcr maccriam quia eft vnum fiti

magis

eft

attribuenda formae

,

,

,

,

vnitatedeterminata,quam a forma ,non "i materia habet. Sic igiturpatet primus articulus, quomodo fcilicet , quate ex materia & forma fit

&

vnum

efrentialiter

,& non

fit

itavnum ex

fub-

ftantia&accidcnte.

Articvlvs

.

f.i.§.Prstereaomnes Philofophi:^§.Dicoergo

quod ifut

T\\ixyim:vhi acriter in illHm in»eh\tur,hreuilir-

docetnuUum

fecundum

,

fcilicetquod e^

anima rationali,quamuis babeat mateiiam,

procedendum

fiat :

reperiri notahilem

Philofophum

,'tjui

anim^m intelleniuam ejfe formarh corporU. Et quod ad Arifiotelem attinet, ipfe hic indicat iUum maneget

le exponi kfiio Commentatore Auerroe , vt fiio errori maiorem conciliet autharitatem, Et paulo infia n.^j. prohat Ariftotelem docuijfe aElum inteUigertdi nonfe-

lius ejfe anima, ftd (fr totiui compofiti, eurncjue proinde ah hoc errore defendit L^rgiffime etiam hocimpendit ,

ojjicium Philofipho Suarex. lih.i.defnhftantiaanimtt

c.\2..n,i6.

eum nen

Platonem etiam

tiegajfe

corporit-.fed

animam

alif

tuentur

,

tjtiiautumant

intelleSliuam ejfe

eam informare

formam

corptu eo pa6lo, quo reli^ua

formt.quaitacorporihwfunt aUigata, vt fiparaiantn pojfint exifiere. Vide Conimbricen.x. de Anima,cap. i quitfi.6.art t.

.& CaueUum in fitppler/iento iibrorum de

Anima,difl. ,fe£l.i.inprincipio.' 1

ponit,fecudum quod eam Commcncator luus ^.de Anima, covm,^. quod homocft homo per animam fenfiti-

Oo(5):rina Ariftotclis

vnum. Circa quod

Opinio Jri-

& $.

flottiu

priro^ intdligendi funt


qu6d pofuit vnum intelleftum otnnium hominumiquod vcrum noneffct, fi nobis vt forma vnirecyr eoquid.fecundum i-pfum propria

diccrc,co

ftris.

,

forma eft in propria materia. Sic enim exponit cura Commencatorfuus , yde Anima,lext 4.^^ %, ;

qu6d

non quod non

fcilicet

11-

cfTct nifi-vnus

intclledus omnium ^ & vnirctur nobis vtforma.fed ficut.motor,& pcroperationero. . Jn eundem errorem lapfus ^ft PUto,quan- Ofhit tum ad iiiodam vi)ionis inielledliis ad nos , fcd ttHU.

e.ft

pus

.

Plato eniro

pofuit^,qu6d horoo , non cor-

ipfe intcllcdlus per fc fubfiftens ,

nechabeiu percorpus procefTum, fcd viens Dixit cnim qu6d ani, ficnc naata naui.

corpore

modiM

ma. rati()nalis

eft

homo

potcntiaip vegetatiuam led^iuaro

:

,

& habct de natura fua & fenfitiuam & intcl,

communicac auiem corpori a^gs

rium fenfittuarum

,

nalis corpori.Terti6 eft

fpecies fenfibilium

;

forioaiiavere forjnalirer

uam

oiicndepdum,qu6d nulU & intiro^ vnitor fuc Semofn.Tom. i 1 1.

circ»

tiuam nobiliorcmaliis, edudiam dcpotenciatna- rmieiitm aturnt. tcrixi& quod intcllcfliua non vnitur nobis ficut Phiiofefhi forma.fcd ficut motor, inqoantutn phantafma- futabafit 4tibusaccipit fpccics intelligibilcs, pcrqnas ipfc »im»m ratio. format adium intelligcpcli. Et hoc nccelfc habet nnttm rtg yjjt ftrm*m (»r-

eft (ic

qufvidentur dencere circamodum vnionisanivaM. ad corpus. Secund6 ex illarum improbatione concedendus eft tpodus, quo vnitur anima ratio-^

II.

exponit

difTcjenter.

SEcund6 fequitac ex corpore

M.

nalts

rppl lapfus eft

&

&

V

qui fequeiis ipfum, fn illum duplicem crrorcm

II.

VtrMm ex anims corfore fi^t vnum Perfe, etmm mfententis eorum,qui in e/iaem animAfonunt mMteriam ? II.

I

£lor

vnum

ligamentum.

Patet igitur,cum a£lualiias compoHti litas

C H O L

S

dcfccific.

tunc compofitum non diceretur

,

dicitur in rebus

nifi ficut

per contaElum,

lO.

;

materia 0" forma

exlfientes in aflu

vt haheat hoc no-

,

(juamillud tjuod tjl con-

forma

^ materia

;

& fi

;

cji

nifi propter

(0"

dum dodrinam Sandoium turpitcr

ad corput, veluti externi moioru, trihuit hic DoPUtoni,Averroi,dr Arifioteli. Sedre melius perpenfafolum Auerroem hac docuijfe dicit in 4 difi.A, \

ficut necjue

,

,

fciUcet

tur.Ariftotclcm, AucrroL-m,& Platonem ffcun-

Vnde nen oportet tjutrere

tjuod proprie efi

,

vcrborum

fcnfus

Clrca priinum,rciendum,qn6d circa vnioncm huiusanimz racioiralis & corporis inucni'-

Errorem hune de ajfrfientia extrinfica animaratio'

quod quamuis vnum cft ens dicnntiir de roatcria & forma , forma raagis ic principaiius e(t vnum & cns formam cnim a^um vocat. Si cnim matecia asqualiccr aliquod ens detertnin^eflet cns cum forma & tunc Hc oftendi non pofTct fatum etTct autcm

corpore.

i.

ceram (^ figuram ; netjne omnino vniu/cuiufijue m^teriam , (fr id cMiui efi materia \ vnum enim (^ ejfe lum multipliciter

nem animx cum

,

imateria. Et hoc eft quod dicit , fuper illud Philofophi circa ptincipium

Anima

Philofophorum opiniones circa vnio-

non Commenta-

habet a fornia

tor de

I.

vnitas determinata, vtpoie lignum,

cft

^contrario; fed ris

V/tri/t

ramen

Tcl (imile, magis cil attribuenda forroar,qu^m

mateiiae

Sect.

II.

vnitas conApoiici eflentialis

furgat ex vnionc talium principiorum

quia

Qmrt^,

rattotiatis corport.

qu6dexraodo iftius vnionis fequiiur ,qti6JI homo magis fuitbomo in ilatu naturc condicx,

Artic.

Qaamuis aucem

,

6x

materixncut animt

hahet formam.

illa

X.

vi-

organis recipiantu^ poicntiaraautemintcllc(3ivt in

nullo roodo cuuununicat corpori, nec aticiii

F

patii

P!d'

in Alci-

biade.

De rerum principio.

6x Satti eius

,

fcd per illam pocentiara

quatn in

,

C H O L

S

fe

non cooimunicatain, abftrahit ifpcciebus, quz fant pbancafmata quzdam in organis fenfi'

V

I

M.

aber

tiuamra , fpecies intelligibiles ad pctflciendum operationem intellcdiuaro propter eius berfedionem ; vires vegctatiuas ctiam corpori,(cu otganis corporis communicati&itcintellcdusfolum vnitur corpori,vt motor.

Auerroes non dixit vires fenfitiuas OfM0/£u*r- aniraa rationali t*M.

formz

cuius

tentia matcria:

poris

,

fed dixit,

fcniitiuac

qux

,

qu6d funt

nobilis

vircs ali-

ita

qux

qu6d

intelle<Sbus fcparatus ;

&

ab iic

illis

nionis.

.

A»im4,textA 4. ergo corpus ncceflario cadic in diffinitionem hominis ; quidqtiid autcm cadit in diffinitionem alicuius, eft dc eius effentia integritate : non ergo potcft efte verum .de

&

quod anima

rationalis fola

iit

homo.

Secund6 quia cxpcrimur ,a6liones fentiendi enim poftunt ciTe intelle<5):us feparati , cikra non poflinc ficri , ni(i pcr organum,quo carct inielledus fcparatus. ,

Patet terti6 faliltas ex parte corporis

,

quia

tunc cotpus humanum eftet ignobilius , quim corpus afini , quod nmittter pcrficicuranima fcnficiul,feB formi. Patec ctiam falHtas , quia cum anima Ht ingencrabilis incorruptibilis,homo cfTct ingencra|}itis & incorruptibilisi & mulia alia pofTcnt ad

Ai*m»«s.

Patet ctiam falfitas pofittonis Aucrrdis

,

&

tamcn ita incellexerir vc exponit cum Coramcntator ; quia ficui fe habent colores ad adtum videndi , & nonaliter ; fic fe habcnt phantarmata ad a£tum intelligcndt , ficut dicit ipfcmct Atiftoteles ^. de Anima ,text. i^.non autcm quia virtus vifiua abftrahit fpecies vifiAriftotelis

, fi

,

coloubus, vel corporibus coloratis,non, inquam.propterea ipfi rcales colores, aut corpora

biles a

colorata participant

verum

Do^ores

clafficos

^ui

,

ad hunc errorem

dr neo/trent anitnam ficundum gradurn

num.^j. Alij pofuerunc

adum

videndi

;

alioquin

qu6d parics coloratus videt crgo, lccundi!tm Auerrocm , homo non potcft corneft

:

municare cum intellcau fcparato in aftu

in^cl-

ligcndi.fi foliim habcrct in

&

vt motor;

,

quod incelledus

nobis

vnitiir

aftio incclledus poteft coti ho-

fic

atcribui.

vt

mouente,

vt baculus fine

manu ergo fecundum :

modum poccft homo clle

iSc

,

incelligi finc

Se^cundo , quia incellc(ftus non mouecur locapcrincctlciflualem appecicum a^io aurem appccicus rationaiis prajfupponic ad:ibncm incelle(^us non cnim quia mouccur Socratcs ab Itcer,nifi

;

;

quia

i)itelti-

non communicac

in a<^u

incellciStuincelligic, fed econcrario

,

gic,appetic,mouetur.

Tbrci6

quia mobile

,

cum mouencc,nifi

quia rccipic

adum

eius;

&

idco i.Phjficor.text. 6.dicicur,mobilc in pocencia 1

cft

motus; fcd adtibintclligcndi

in incelligcnce

non

,

cft

zGtio

mancns

cranfiens in alienam

calcfadlum

mare-

ergo impoffibilc eft,qu6d homo incelligat per hoc, qu6d a6tus incellc^us,fecundumfubftanciam fcparaci, corpori communicecur. ficuc cranfit calor in

,

Quarco , quia adbio mouentis non

moto,

:

attribuirur

ficuta&io fabri martello:fi igitur intelligcre attribuirur homini, quia intelledus mouet corpus, fcquitur qu6d innifi

ficut inftruhicnto

,

quod

'tetligerefifperinftrumentum corporeum; ticgat Ariftoteles.

quod

Eft aliorum opinio dicentium,

humana vegetaciuum

,

fenfiriuum

,

&

in

anima

incclledti-

animz codem fuppofito rationalis animae vnicx. Talisergo aoima habens rrcs parces in vno fuppofico rationalis animx , quancikro ad parrem fuam vcgecaci-

in

,

fiinc crcs

parces fubftantiales vnius

cadem maieria fpirituali,

uam

,

&

fenficiuam

,

fcu in

vnicur fubftantialiter

&

formaliccr corpori : quancum vcro ad parrem incellcAiuam vnicur corpori, vnionc con-

non formali ; vnionc intima & non immediata vnionc ordinatiffima, fed non fccundikm habitudinem;a:quiparanciz, fcd inazqualicatis ; vnioiie quidcm confubfiantiali

forriffima

,

,

fed

;

fubftanciali ,quia corpus ex

humana,ex alia,cuius

vna parce

,

& aniina

cres partes funr,partes fub-

hominis;^ impoffi-

bileeftaliqnam fubftantiam confticui cx tis.quz fibi inuicem non fubftantialiter vniUiiiur cr^o

Unquam formam quo

cijm intellcdtiua

fpecies intelligat.

fpecies illas

,

fcu rcs per

tnoltrem.

incellciftu.

fcphanrafmata.aquibusabftrahuntur fpecies intclligibilcs ; immo fi haberet fpecies intelligibilcs , nifi habeat aliquid ,

/tliarum opi~

Hjcc pofiiio ctiam commiiniter nio dicetium' »nimam r»^ Dodbribus rcprobacur. Prim6 , quia in tali thnali vniri vhione raobilc pttceftauc clle, auc intelligi finc duntixttt

miai

uum

hoc adduci. Arifiettttstfjt

,

&

&

tiiftUuntur

ejuiitafintirem vf-

,

rationalis intcllcAiax formaliter informare corptu.Fide Rubium lib.i..de Anir/ia,cap.».& i.quafi.S.

riam

in nobi$,& \ nobis e(Ie;non

P4-

t^uofdamfuiffe

aecederent

ifttim

autem Platonis falfa apparet ex duobus. Prim6 quidem , quia horao ad conHderationera naturalis fpeffcac ; vnde cpnfideratio animz intcllc
i

& Theelogosfuerunt

Philofophes

abftra-

,

per illam fpe-

.,

Anima ,

centra

lih. 2.

finitienem huitu Cenciltj necnon Lateranen.Ill. fiff,%.

Pofuit

fpecie.

ciem intclligibilem intellcdus coniungitur corpori humano quodammod6 , ac per hoc dicitur inteingere. Ariftotcles autcm fecBndiim Commencatoris cxpontionem huius fuit bpi-

tpimo PlstC'

,

funt intellcdibilia in potcntia;

hit fpccies intelligibiles

HtftUitHr

Thomam

Gentes,acap.f6.vf^ueadjo. Inter Chrifiianos etium

forma cor-

fcnfitiua cft

&

,

*mi(jues Philofiphos vide S.

epinionum inter

que ad Cencilium Fiennenfi.Jidirum eft autempoft de-

ver6 animam intcllcftiuam fccundum fubftanconiungi homitiara a corpore fcparatam , ui per cdmmunicationem fux operationis jper , phaniafmata fcilicct ex natura in virtute (en^ciua

,

De varietate

adducunt , difcordant.

edudbse de po-

reponcns hominein in

,

ciTe in

Refert Scotw altM tret apiniones trrene/u cirea xmieHemanim^cum cerpore,qM€ iti ee cpMHeniunt^^uod M£ent arumam intelle6Huam effe veramferiHam cOrfert4^ in mede tamen explicandi , fi^ in rationihtis ^uas

ftanciales vnius entis,fci)iccf

;

oportet quod

nam

fit

pars fnbftainialis hominis,

corpori

fubftantialiter vni.irur,

pars tntellediua corpori,non aliaii matcrifc

corporali vniri poteft.

Prim6

\6. Alitrum ttia Ofinio, dicert-

tinm fartem ttitiort»lcm

animtt nom •vniri formali,

6*

corpeti.

Quceftio I X. Trimum itlaVt\mh quidem probatur,quiaomnis forma Tum ar£um. communicat fux materix adualitatcm fuam, fre hac tfifuam operationem. fuum adum efTendi , mitnt.

&

&

Quod

quia forma accidentalis, ^ Aipraa.S. dc qua odendi * , qu6d minus intimatur materix fux , feu fubie^o , quim forma fubOantialis materix fux, ipfa camen denominac fuam materiam ; ergo muli6 magis forma fubftan* ex hoc patec

,

63

corpore feparatam

,& tiberam,

Patct e^ abftradlionc

fe intcliigatur.

vniuerfalis,&: reflexionefupra fe

dus

qu&d non

ic

fui

vt quis

,

fic

\

obicdi fit

mo-

& difpofitio eius. Ex obiedo patct,quia nul-

la virtus potcft apptehcndcre , nifi per coniundlionem,direAionem, & applicationem fui afpedus ad obicdlum. St autcm fii vircus maceriatis,

quanciam ad perfedliones fuas iStas, fuam materiam denominac ; ergocorpus , cui

non poteft applicari nifi per vnionem fux matcrix. Vnde vircusvifiua non poccft applicari ad fuum obicdlum nifi per motionem fpirituuni,

formalitet vnitur pars intelle£^iua

& organi

tialis

&

,

bit formaliter

intelledina;

corpus

eft

omnia

,

& dicetur

liberum

det,fentic,qux

,

qux dicuntur de parte qu6d corpus intelligir, corpus viergofalium eft,

vlterius dicetur

;

parcicipa-

,

omnia func

falfa

;

,

quod

pars inrelleftiua Hc eius

ad^us

non poiTunt competere niH matetix ^m-

forma

:

tales

plici,fpirituali,& intelligibili, ingenerabili

enim

omnium formarum

&

cum

,

enini al-

(impliciOima

Cii

&

forma

inrelligibilis , libera , materia , qux ad ipfam per fc contingere potcrit, vt fcilicet ab ipfa informctur , oportcbit quod fit in generc materix altiffimx,& complctiflimx ; materia autem

corporali nihil eft infimius.

Secundaratio ex parte formx fumicur,quia

formam fummc

nullamateriarccipic ipfius

,

,

nifi fit

nulla

autcm

virtus

fpiritualem perferefpcdlu

difpofita

corporalis narura-

agcntis poteft dare fufficientcm difpoficio-

lis

nem

ad receptionem formx fpiritualis

quia

,

nulla virrus difponic vlcra fuam naturam

,

ficut

nec virtus in fcmine vnius fpcciei ad difpofitioncm alterius fpcciei ideo omnis modus ica,

:

ab aliqua virtute nacurali corporali , oportct quod fic mudus limitatus & terminatus , fecundum modum virtutis educentis ; idco fecundum datam ab aliquo ca-

& li

ergo

fi

incelledtus eft

forma cor-

nifi

ad corpora, non inrclligeret

cum tamen obiedum fuum ambicus corpornle

.lc

nifi

corporalia,

cocum ens,

&c cius

& fpiricuale aliquo modo

gofalcemdum cftincorpore.nuUum horum

;

cr-

in-

celligerec.

Quid eciam non ,

eflcc libcra, patcc,

prinio e3-

ambitusjficuc obiedlum incelledus ; ergo ficut concrahirur inccUcd^us ad corporalia, fic & voluncas. Tumetiam, quia habcc coniuniStioncm ad obic(5lum,non folum vc incclle(ftus , fcd ctiam fuperfc, vr motor. Vnde voluntas reflc(flit fe fuprafe quadam dominatione ,quod omnino eft contra naturam marerix corporalis. Tum criam, quia poflTe mouercfead oppofitalibcrc,cft poflc

omnino rccollcilum ac per hoc abomni determinatione, &:contra6lione fcparatum ergo ctiam a matcria corruptibili. Forma

altiffimum.in fc

,

;

autem imprcfla materix corporali,non

poteft ibi

eflc imprcfl^a,velrccepta,nififccundumpoffibili-

tatem,& poralis

modum

non

cft

autemcor-

rccipientis; materia

reccptiua

fummx

recolle(ftionis,

fummx indeterminationis,fummx altitudinis. Quis autem fit modus, patet quia impoffiqu6d materia aliqua ftabiliatur pcrfe;

bile eft (flc

,

in fc per illam

formam per quam ,

ad aliam

for-

fed

inclinabitur direde materia fpiritualisad mate-

Tertia ratio ex eadem parte eft, quia omnis

riam corporalem. Huius ratio eft quiacum forma,inquantum forma, fic ad matcriam inclinata, fi tota forma inrelle(5biua non eft ad materiam

non

poterit eflc capax aliqua materia

quafi illimitatx

non

,

agentis neceirario

,

libere.

,

,

&

materia corporalis diuifibilis potcft ncccflario amittere

ncm, alterationem nem;fed

fuum

corruptibilis,

eflc

pcr diuifio-

,

& corruptionem & mutatio-

,

liberum intelligibilc , eft eflc incorruptibile,efle firmum, eflc perfonale ergo fic ctiam materiacorporalis,vel corpus tale efle habeeflc

;

rccquandoquidem eflet uapars

19.

quia obie(fium voluntatiseft tanci

extendendam inclinatur. Si autem pars intcllc(Sliua eft forma corruptibilis matcrix per ipfam

mx

fit

;

poris, ciim corporalenonpoffit habereafpedlum

caufatus

pacitatis

fui

dem ratione

Confirmatur autem hxc rario

(fliflimam

,

& in-

corruptibili.

tifllma

,

eflet eius

k neccffitate,fi intelledli-

forma;ergo impoffibileeft,qu6d

eius forma.

Secundo hoc pacec ex

Vnde

licet fcnfus ali-

quis apptehendat adtus patticularium

mennon

adu

,

hoc

ta-

prout af^us illi exiftentes inorganis fenfuum,funt prqfentes aliquomodo organo fenfus communis ; ergo fi inrelledus eflct forma macerix corporalis , vt abfcns poflec facii

,

nifi

intelligere.

Itcm.non poflct fupra adlum

fuum

fc

,

fupct fc refle£lere,ficutnec

ficut

nec virtutes

fcnfibiles,

cuius concrarium experimur.

Icem, tunc intelle£lus nihil libcrtatis haberer,

cum omnis adus

,

feu vircus corporalis

fit

deter-

minata ad vnum. Iccm,impoffibileeflet ipfam Seotioper.

quod materia

Tom. 1 1 1.

efl*e

immoitalem a

,

impoffibilc eft

fotmam in ef-

fpiricualisper talem

perpctuo ftabiliatur. Item , a intellcdkiua eft pcr fc habens efle immortale ; ergo fi fecundum fe eommunicar fuum eflecorpori,ficut eius forma, neceflari6communicat fibi efll: immortalc ; au^fi non, non eft eius forma. ic

Non poteft autem dici qu6d

vniuerfalicate afpedlus

lUa enim virtus corporalis, fea corpori imprefla,nonpoteft habere afpe£lum,nifi ad ea , qux ipfi corpori modo quodam

parcis intelledtiux.

corporali funt prxfeniia.

fpiritualem totaliter inclinata

,

corporis

& non

,

alicuius partis

fit ;

forma totius prim6 quia ,

eadem inconuenicntia fcquuntur quodfcilicec totum corpus fit intelligibile , liberum,&immortale. Etex patcc animx eadem inconuenicncia , quod fcilicet non fic intcllecftus , nec libera , ncc immorralis. Primo omnis forma, quzeft fimplex forma totius materix ,eft forma cuiuflibet partis eius oportet cnim , quod partes habeant cfle & vnitatem ^ forma totius; & oportet quod forma fubftaniialis fic tota in qualibet partc fux macerix cum etiam , quia parces habent candem rarionem , quam habec :

;

:

tocum. Icem, fi cota materiaeft capax alicuiusformx, non partes eius , lunc ncccflario eflet dare in ipfa aliquam potentiam rccepriuam , & ma-

&

terialem

,

prout

eflrct

diftinda

fiiis

F

1

partibiis,

&

10.

Dc rerum principio.

64 & ita ipfa

quodammodo inqaantum mate-

clTct

fuarum partium ; quod

ria.diftindk» a materia

impoffibilcSic igitur concludii

illa

eft

pofitio.quod

coniunda corpori confubftantialiter,non autem eft forma. Qupmodo autcm poffit eivniti confubftantialiter, & non formalitcr.dcclaratut fic Vcgcpars intcllcaiua cft

Zt.

:

tatiuum

fenfitiuum

,

intellcaiuum vniuntur

,

confubftantialitet in vnamatcria fpirituali.fcu in

rationalis anima;

vno fuppofito

humanam

turs partiales animam

£x quo nulli

patet

quod ncgatiuum

,

tanquam na-

,

conftitucntes.

& fenfitiuum

,

poUint vniri fubftantialitet , quin

lur intelleftiuum confubftantialiter

fotmalitcr

proptcr pracdida

,

& fic

;

vnia-

ci

non

fcd

,

&

corpus

vno fuppofito hominis hoc enim fufficit ad hoc,qu6d

incellcdus vniuntur in fubftantialicer

duo

aliqua

qu6d

;

fubftantialiter vnita

fint

fcihcet,

,

vno fuppofito,

fubftantialitcr coexiftant in

vel fint partes ciafdem entis reales

quamuis

,

vnura non fit formaalterius.vel matcria. Excmplum ad hoc eft , cum enim ponamus in vno fuppofito muhas formas , ficut formae corporalcs informanc materiam corporalem , fed non materiam fpiritualem animae

vnum

,

quz tamcn

fuppofitum hominis

vt pars intellediua

riam fpiritualcm

,

,

&

faciunt

quate fpirituales, non informabunt matcnon corporalcm , nihi;

&

vnum

cum matcduabus partibus ignis , qux funt partes fubftantiales ignis , nec vna eft materia alterius , vel forma , nec lorninus facient ria cotporali

Hoc

ccontratio.

cuius lotius

aqqx, vel ignis

;

inomnibus partibus

patet

fcu

,

fuppofituro

ficut patet ex

;

homogeneum

fic

,

vt pattes

hetcrogcncum, vt nafus , Sc

feu

pculi funt partcs fubftantialcs corporis

tamen vnum

cft

ali-

matcria

vcl

,

non

,

forma refpeftu al-

terjus.

**•

Hoc

etiam patct

dentalis

&

lcdtiua

in

partibus forma;

acci-

autem pars

intel-

vt in albedine.

,

fenfitiua

ter vnirz in

Si

non

,

eftcnt

vno fuppofito

rationalis animar,

feu in vna matcria fpirituali

,

pats intelledi-

fam

corpotis humani, neceflario pcc ip-

inclinatuc ad corpus.

Eftetiam haec vnio ordinata; qualis eft ocintclledliuam, tatis eft otdo corporis ad intelledlum. Ratio autem fenfitiuae comparatur ad intelle6biuam , ficnt ramus ad radicem ; quia ficut ramus non fubfiftit , nifi in radice , fic nec fcnfitiua haberec perpetuitatem , nec fubfifterec in matetia fpirituali ani-

mz li

vnita

nifi parti intelled:iuas

,

cipalitcr

& ipfa

,

fcilicet ipfa intcllc£tiua

,

,

matetia exifteiet. Cuius probatio

eft

ens fpirituale pet

alitcr poflct inueniti

prin-

in fpiticua-

quia fub-

,

fe

& ali, quod folum cflet fenfitiuum ; quaanima folum fcnfitiua, fepatabilis , & non ztcrna. Habct etiam fe fenfitiua ad intclledliuam , 8c codem modo cotpus , ficuc infcrius inftrumtfntum , & fubie£bum ad fuum fuperius. Habet etiam fe fenfitiua & corpus ad fiftcns

ipfamintellediuam, vt poftctius ad prius fi

hoc

in

fenfitiua

nifi

,

ni-

;

quod non nabcrec peipetuitatem

,

m6 & per fe

vniretur intellediuz

,

cui pri-

ncc habereta^e^um ad matei iam fpiritualem , vt eam informarct , nifi prius in illa materia inccllediua exti-< perpetuitas incft

;

tifflit.

omnibus pacet, qubd omnia inconin hoc fundantur qu6d quia foradbum Sc opcracionem communicat mate-

Ex

his

uenientia

ma

tiz fuz

ifta

&c nulla matcria corporalis eft fufce-

,

, nec ptoprietatum ; vtpoce libercatis , immortalitatis 8c fimilium ; proptec hoc negacuc quod intelledliua

ptiua operationum intclledualium

non

forma corpotis. autcm aducrtendum , qu6d aliqui alij ex Al^ tx alik caufis , hpcvidentur negare. Et cft prima ''««7'» »<•/*'«

eft

Eft aliis

,

caufa, quia oportet lubftancia

quod intcllcaus

,

communc

in fua

&

cum nuilum

omnia

intclligat pec

indeterminatus

iit

;

norum , vel colorum. Omnis autcm forma., quae cft adus matctiz , maxime corporalis, eft fic ma-

ua intimc 8c cflcntialitcr diligit fenfitiuam, tantum , vt neceftatio complaceat fibi in bono eius & in malo eius ttiftetur. Hoc etiam oftendit vnitas iudicij quiapcr intcUciflumapprehendo , quod idem eft qui intelligit 8c qui fentit ; & hoc totum iudicium falfum ef-

tcriz proportionata neceflario

,

,

,

fct

,

nifi incclligere

&

fcntire eftent in

eodem

alirer nunquam intcllc£tiua ap; prehcnderet adlus fcnfitiuae , nifi eftent pattes vnius animx. Hoc etiam oftendic motus na-

fuppofito

turalis

quo mouetuc fupctior appctitus ad

,

modum diencia

Hoc

fenfitiui.

oftendit naturalis obe-

qua appctitus

,

mou^tur ad quod folo impctu

fcnfitiuus

imperiiim fuperioris , ita mouet ipfum. Hoc oftcndit natutalis apprehenfio , qnji pcr intelledlum apptehcndo me viderc

&

fcntire

,

ficut

&

mc

intelligcre

&

*-?•

Eft etiam

vnh^nim* fenfiriuum '"

"dcm

ta in

habeat aliud

vt

,

omnia ;

ficut aec

,

vt

vno

inuicem

hxc vnio intima

&

;

c6m cnim

intcllccaiuum fint fimplicia,

roateria rpirituali

&

fimplici Aippofito

vnitiffiroa

&

,

& &

fimplici radica-

ac per

adhztemja

,

hoc

non

fibi

poieft

*"'"'*"'

^r^.

refpedu fo-

fit

detetmi-

crgo intcUeftus forma non potcft cflc matcriz. Ec hoc medium fumitur ex parte roatetiz,vt immcdiatc ponatur intcIlecStus formamatcrix, fic ponatur pats confubftantianata &ara:ata

hominis

|is

;

& &

,

non forma

vt dicit

przdida

8. Metaphyf.text.

cmm.ij.

,

pofitio.

Philofophus ctiam

quzfcns quomodo compofitum poffit efle vnum, ci^m fitexdiucrfis naturis , matetiz fcilicet, 8c fotcax ? Refpondet , qu6d caufa vnitatis compofiti eft

,

quia illud

cft,ab agcntc tcii

fic

adueniat

,

,

quod

ptiijs

in potentia

adu non qu6d vna rcs alfed qu6d idem ad quendam

in

,

i(kam perficit. Soper quo vetbo dicit Commentator iWn efi aliud caufatttm ah agentt ah e» :

in tjuod agtt

;

fed illud idem tjHod prirno

eft

temia,(fr poft depotentia transferturin affum

vclle.

2,4.

,

indiflerentiam ad

,

Eji trdimtM.

do fenfitiux ad

confubftantialcm oftendit natutalis JiIe£lio,qua pars intelledifenfitiua:

in

»J torpu4tfi iutim».

eft perfeftio

ua non porTec vniri fubftantialitcr corpori, ncc ctiam ipfi fenfitiua;. Vnioncm autcm partis inceIle(Sliuae Sc

_^

fubftantiali-

intimc fcnfitiua humano corpoti vniri , quin etiam cidcm corpori intellcdiua intime vniatur ; non tamen iromcdiate , nifi fecundum qu6d immediacio dicit prxfentiam ; quia ciim intellediiua inclinetur ad talem fenfitiuara; qua:

Utio enirn eiw non largitur

ferfeEHonemin

ejfe.

in po;

rei fnultitudinem

tranf ,

fed

Ergo fecundi^m iltam fcntcn-

& non

, quod aducnit, cft aliud ab eo , poflunt pet confcqucns vcrc vnura facere

tiam illud

ci^m intellcfSlus vnicur corpori

,

;

fcd

caufatur aliquid aliud

^

-^

'J''

Qu^ftio ab ee » in qaod tgeni agit , fcilicec k corpore ergo nullo raodo poteft ver^ facere vnum i 8c. fecandum iftam racionem nec fenfitioum. Tercium impedimentum eft , qu6d maceria, inqaancum maceria , cft potencia , & in potenlia , vt oftenfum eft , forma etiam , inquantum forroa , 8i & Cn a£lus , non camen habet etTe «d^u , nifi vt eft in coroponto ; ergo nec macetia , nec forroa , illud quod func , efte h^benc adu , nec func ens in a6tu » nifi per compoHtum , cuius proprium eft efte adtu. Vnde dicic Commencacor, fuper principium i.de Amms, ttxt.-j. Si nuutrui (^ fvrma ejftnt in comptfit» txi^ fitnttJ in MShi , tnnc cempofitmm ntn dicerttur vmtm,

I

X.

:

nifificut tUciturin rchut , tfu* fimtftr ctntMQttm , vtl ftr ligMmntum. Si ergo aliquid natum eft perfe

efle

,

non

& aftum fubnftendi proprium per fe habet,

videtur

quod aliquo modo vnum

re faciac

cum alio. X 6.

difficultas

impedimentum

fiue

,

,

eft

&

DeSHfime

V

I

latijfime prel>4t hit

cionalis

minis

& incellediiuz

,

tjfi

fi^rnutm jptcificMnho^

repetitu fitb comptndie potiffimit rMtionibm

NuUttm ctrti

MddMcuntur.

&

clMriiu hMncfidinlirtt

Cencihf Vttnntnfis ,

tge vidi

doElrinam

denci

ciim eniro cuius

;

cencia

vt

,

Somno

&

dicicur circra

Vigilia

;

compoHci

adlus

eft

eft

poprincipiuro libri de a£lns

,

illius Cit

ergo R adus .incelligendi pocentia debet dici pec ,

compoiititnon folius anim«, cum potentia fentiendi , cuius adlus eft coniundlim, non folius Ht anirocfed organiioculus enim videt, non potcntiavinua folum. £t ex hoc viteri^s fequituf , ^uod fpecies fe

incelligibiles 6!ta,Ccd in

non

cecipiencur folum in incelle-

compoHto, ac per hoc

neceiTaci^ erunc

maceriales, nec pocerunc efte racio cognofcendi

aliquod abftradbum k raaceria

,

vc aliquid fub ra-

cione vniuerfalis.

Qu^d aucem

da

eftinpcima

eft

,

quz .quodaromod6

ca-

vniacur

forma , hoc videnenim Da>

ei vc

inquic

,

tx vifibUi

&

inuifibili

natura cendidit homi'

ntm , tx ttrra eorpstt pUfmans , ammmm auterh ratio-' naitm ptr infujfUtiontm. Ecce qu6d quamuis ani-

ma humana fic vecc eft

fenfitiua

,

&

ration^lis.

cuic

folum

,

naca: vnde

cum

quod

,

eft

pars confubftan-

Qnamuis

vt patet in exemplis.

;

& oculus

fint confubftanciatia

,

& fua forma. Vnde Damafcenus

oftendens qu6d anima ve non fiifolum pars fubftantialis , quia talis non eft omnino prjncipalis , fed quod fic pacs principalis , ac per hoc formalis, quia maceria non eft , fubdit , Ub. j aip. 6. Singularis , inquit , homo tx duabm naturu cenflitutus eft, anima corpore. Ec ioquitur de anima , de qua fcilicet dixit animam rationalem ptr infufflarationalis

,

,

1

&

iienem.

Huius

fcntentia: videtur effe Auguftinus,
& Anima, cap. carnis & anima

Spiritu

cietM

;

;

&

;

dans

finfum

inquit)/5limiterra;

& inttUeHum, vt ptrfinfitmli&ptr

,

inttUeilumre-

Plenum fuit miracule , ^uod tam c^ tam diuifa ab inuicem ad inuieem potut-

Et infri ,

(

&

infpirauit in facicm eius fpiritum vi-

ti

rnumfihi feciatum viuificartt

diuerfii

vita

Dcus homincm de limo

ficut /iriptum efi, pecit tcrra:

Mifira

ij.

fpirittts

;

;

ntc minUs fuit mirabilt tjuod limo no-

exiftere per fe, non videcur qu6d alceci apca naci &i vc forma inhxrere. Ifta: func raciones roociua . quibus aliqui mouencur ad po-

Detu feipptm cenii^ngit , vt fibi inuicem vnirentur Deus limus^antafi4hlimitas,& tanta vilitas. Irem, ibidem,r«^.48. Dicimist corpm perconiugij copulatienem feminari , Dei vero iudicio ceagttlari

nenduro,qu6d incellcAuscorpori uon vniacur,vt

in vulua matris dr compingi

forroa.

mato iam corpore , animam creari , f^ infundi : vt viuat in vtero homo conflans anima corpere. Nee dkas animas ejfe credimm invno homine ,ficut multi

maceria nacuraliter apca nara

(ic

&

A R T I C.

ftro

&

,

atcftte formari

,

ac for-

&

II.

SEC

T.

II.

fciibunttVnam fcilieet animalem, cjHa meuetur cerpm,

Ojienditur anim/im intelleifiuam ejfe

verMm


JpecificMH

formnm

dr immixta fit fanguini , (^ alteram Jpiritualem , ^mt rationem minifiret : fid dicimm vnam eandem^mg

animam ejfe in homine , ij/ta

eorforit.

X Tldendum candcm vcrum ifteroodus vnionis

V

Hc verus. Circaquod iiceft procedendum. eft oftendenduro, qu6d anima incelle^liua

Priro6

fecundum

fe

cocam,inquancum inceIlediua,cor-

port vnicur,vc forma.Secund6,

qu6d

ei

vnicur vc

forroa fpecifica. Terci6 foluenda funt inconuenientia fupeci^s pofica.

& corpm

fita focietatt vi-

dr /emetip/am fua ratione diffenit.Simile dicit i.lib.de Ecclefiafticis dogmatibm,cap. 1 f. uificat

*7'

,

Huius opinionis 1

eft

.partt.lib.^Jt Trin.cap.

1

Kichardus de S. yiStote 6. Preprium tfi mixtonm

haberefiAflantialetfft txfela prepagatitnt :proprium

enim

tft

heminum habere

fubflantiale

t*r

exprecreationt

ex prepa-

,

,

Tem. IJf,

effe

nam caro propagatur ,animaprocreatur. Ecce quod cffe fubftantiate datur homjni vt homo eft pcr animam & non

gationefimul

per fenfibiiem Scttioptr.

18.

,

rint coniungi

derermi-

illud

pociiis confti-

,

cipalitcr conftituunt horainem.ficut fua roateria,

inetTe, cuiro nacura de fe ad vnuro

Cit

vt

homini , quia cum neutrum fit forma cius., vel adatquatamatcria; pcr conlcquens , ncc ira prin-

geret.

.

, ,

,

rem , quira

cialis

incelleftiua

hominem conftituens eft Certum eft aucem qudd illud quod

principiuro

qu6ddifpo(iciones, velinclinaciones concrariz non poftunc alicui realicer ,

difficultMi-

roafcenas, oftendens duo principia,ex quibus conftat horoo , lib.i. Orthodoxd fid. cap, 1 1. Dentt

ta:

Sexca difficulcas

Mtt dtfinitienem

tor fencire Cathohci tradatores. Aic

enim nafus ,

compofitum per fermaro ; ergo intelligere eft pperaiio compofiti ex aniroa & corpoce ; & tunc aAus incelligcndi non eft abftradus , & feparacus k roaceha.ficut necadus fentiendi. Quinta difficultas eft , que oticur ez przce-

qu* kne

biu,at^ adutrfiiriortm rationts infiingeret.

forma enim non

fed

(pufi.*, ,

inucliMius

tjtu

,

& omnibm eccurrtrtt

eftforroa ic pars fubftancialis rei

,

DeSler ^ni-

juei ttiam brtuih decttin 4. difi.^ )

,

ex parte operationis,qua: eft intelligere ; Ci enim pars inteliediua eft forma corporis , operatio fua , quz eft intelligere , debctur compofitoi agic

M.

ntdm humandm, ttiMnficundumgrMclHm vhimum ray

camen

Quarca

6y C H OL

S

aliucl

,

;

ergo vt

eft

inrclligibilis

F

3

:

eife

autero

i»

De rerum principio.

66

autem fecundiim rcm fcmpet eft k forma. Ambrofiusfuper illud P/ilmi 18. olionario lo. M«nM ttu Domine feccrunt me ; pUfinauerunt 1

&

inqmi, genere /itlrflaHti^i , alia eJtfaHa fubjlantia , aliafigHrata. Et vocat faSiHm creatura. Item , Augiiftinus ,fHper Genefimadliteram,lih.6. me, /n hoc

videtur idem dicere ; rfJihiUter,inqak,hoin corpore,inHi/ihiiiter in amma,con{lans ex anima

eap.

mo

,

1

1.

Commcn-

Quarauis autcm fccundum quod

tator cxponit, Ariftotclcs vidcatutdixiflc intcl-

lcdum non cffe formam hominis,

volentibus ta-

men ipfum exponere

hoc vidctur de

catholicc

,

iniellcau fcntire.Vnde ii. Metaphyf.iniUotextu \6.& 17. Et caHfimeuentes , &CC. ponit difFcrcn-

&

tiam inter cfficieniem eft fentcntia fua

,

caufam fortfialem

qu6d caufa

;

ic

cfficiens ptaeccdat

Caufa (inquit) mouentes fitnt , <juia prt' cedunt tantum hanc naturam Crforma?n:6c loquitur dc matcria propria ; H
;

fienim homo fimul

;

(^r

,§

efi

fanm

,

tunc fanitas

figura jphara. cuprea

Si autem

infimul.

,

& homo funt in-

& fphara cupri

fitnt

remanet ali^iud in pofiremo;

(hoc eft,fi deftrudio compofito , rcmaneat aliqua forma) tjuarendum efide hac, in tjHibufdam enim non efi impojfibile : verbtgratia ,fi anima efi talit diffofitionis,nontota,fedinteUeElm. Ecce quod cxprcfsc diftinguit intcUcftum contra fenfum., & ficut diftin£tum ponit ipfum cflc formam fcparabilcm. In i.etiam de Jinimajext.i i dick , qu6d in.

tcllcdus vidctur alterUmgenus anima.Et in codem dicit ; Si alitjuod commune anima omni oportet di-

^rimm corporis organici Phjfici. Vocat autem formam vt in codem patct. Vidctur igjtur,qu6d hzc fit mcns omnium San^orum & Philofophorum , quod cum homo & quodlibct compofiium conftet exduobns principiis,materiali & formali quodanima rarionalis , vt rationalis , fit formale principium hocere,erit vtique a6l$u

,

,

,

minis. quia,ficut ali^s cft oftcnfum

,

ad expe-

rimcntum animx intrinfecus , omnis ccrtitudo, quam habct anima dc aliquo in via , reduci^ tur , ficut effe mobile ad immobilc , fic per experimentum , quod cft omnis noftrs ccrtitudinis principium , patct qu6d intclledlus forma fit hominis. Circa quod cft oftendcndum,

&

quia per AGtas in notitiam potentis , per po> tcntiam in notitiam fubftantiz deucnimus, quod intelligere adtus eft

fophoium

non

Quodautcm

compofiti. ,

text.it. vbi

animz

folius iftafit

,

fcd 6c

dodlrina Philo-

patct pcr Ariftotelem i.dejinima,

noftram quzftionem dc opinionc cum aliis habet , interrogat

iutelligcndi fimul

dubitatiue fit

aliqua

,

paflSoncs vtriim funt

animz propria ? Er

communes , an

fubdit

:

Videtur au-

tem plurimarum nullum fine corporepati aut facere, vtirafii.confidere , (ir omninofentire, maxirne autem videtur proprium anima intettigere , nectamenhocfine ,

corpore.

Et infcrius contra Platonem , qui dicit animam in corpore mouere feipfam , fumendo

motum

animz ; dicit qu6d nullus motus eftanimz, fed coniunai. Vnde dicit i.w4, <m.6j. Si enim, & cjukm maxime dolere, autgaudere, aut intellargc pro quolibet aftu

Ariftotelcs,

,

ligere

,

ma

:

fic

,

motus funt

,

& vnumtjuodijHe moueri

moueri tarneu ab anima ^y?.Sequitur , autem animam irafci fimile cfi ac ,

text.

aiitjuid,

G^.Dicere

fi aliijuis dicat

eam texere,vel adificarc.Et contradicit dc omnibus aflionibus.quarum anima cft principium, dicciis

non dicere animam mi-

efi

aut intettigere ,fid hominem ani-

& ama-

concludit text.66.Intelligere autem

re nonfitnt ilLiiupafftanes, fcd

compofiti

ho-

.ibwiiw

minis habentit iUud,vt habet iUud. Hoc etiam paict rationc:quia,vt clarct cx prsccedentibus , cum forma non agat , fed compofi-

anima

tum,fi

exiftcns in compofito, Sc

j f

non totus

in corpore fjj/^.habcrct

nonpcrfedlc communicans corpori (ficutenim communicatur, ita operatio , ficiit per Philofophum patet 8. Metaph.cap. text.vltimu,de forma zris,ficut tadlum eft in fecunda difBculta-

&

efie

&

nunquam aniina,vt cft in corporc.vcrc facerct vnum cum corpore impoflTibilecnira eft imagi-

tc)

:

qu6d aliqua duo fubftantialiter faciant vnum,& qu6d eorum adlio non fit vna,cum adio

nari

,

fiti^totocompofito.

I»em,totus homo mcrctur,aut dcm£retur;anima cnirafcparara,etfi intelligat,aut amct, tamcn nihil mcretur aut dcmcretur crgo dum cft in ,

corporc

,

;

tota merendi ratio

tribuiiur compofiio,

,

vcl

dcmercndi at, Sc demc-

cumad meritum

&

ritum concurrat »Stu$ intelligcndi , volcndi, pcr fe : ficut etiam c contrario infertut , qu6d fi nihil pofliim dcteftari

IctStum

fequiiur

,

mz,vt cft

,

aut amarc , nifi per intcl-

& araarc ani-

qu6d intclligcrc,

in corpore,non eft totius coniun^i.

Item , ccrtum cft quod quamlibet fpecicm fequituraliquaopcratioptopria,quia*|^primum, fiuc zdas primus , cft principium aAus fecundi,

&

origo cius,vt colligirur ex principio t.de yfnima,cap.i.text.j. quaslibct autem fpccicshabet efie

proprium

,

& fuam adlualitatcm

aikio cft in

conuenit vcllc

,

homine

cum

vltra

animalibus

fiue libere agerc

;

,

ergo quara

nuUaautcm fenfum, in quo non

libet fcquitur fua propria operatio

,

;

nifi intelligere,

crgo aut

homo non

aut eft

homocft folus intcllcdus^vc cft compofitum , eius operatio

propria fpecics, aut dixit Plato

Verum

• 0^

Meliut enim fortajfis

,

homo ageret,aniraa vt eft

f^ eorpore.

X^.

fic

fereri,aHtaddifcere

eft

,

aut

(i

intelligcre,& libere agere.

3*" Hocfuppofito, qu6dintclIigerefita6lioconi, qu6d natura intelf^^'* '"l lcftiua ncccflTario fit forma illius compofiti infcrm»*h»^tcUigcntis ; prim6 fic : Omnc principium pa- nit. ticndi reducitur ad materiam,^. Metaphyf.text.i. crgo omneprincipium agcndi rcducctur nccefTari6 ad formam ; crgo fi totus homo intelligit per pofiti,acccdo ad propofitum

&

intcUcdum, ncccffari^ intelledlus erit forma hominis primo & per fc, aut pcraliud; non pcr aliud , quiatunc homo inquantum homo , non inielligcret , fed inquantum fenfibilis , vcl aliud: ergo tunc etiam per illud , ad quod intellciftus rcducerctur, ncceffari^ cffet principalis forma illius, ^quo adio clicitar inquantum talc ergoaliquid aliud ab intcUcAu cflct principalitcr forma hominis, inquantum homo. Nihil autcin eft dicere , qu6d intclle£tiuum rcducatur ad fen:

fitiuum , vt eftprincipium intcUigcndi fcilicct quia rcduccretur ad ipfum ordinc naturx , inquantum cft mcdium vnicndi , ficut forma pcrfcftior pcr irapcrfcdiores vnitur; nulla tamcn :

forraa ad aliara rcducitur, vt cft principium per ficiendi,veIoperandia£tumproprium:fenfitiuura

enim per fc, & non per aliud, dat

efTe fenfiiiuum;

& ficdc aliis,& per confcqucns.compofirum per ipfumelicit adbum proprium fecundum illam, vt fentire.

Itcm

,

fecundum Philofophium 6. Metaph. tcrum naturalium cxinateria & forma

ttxt.x. definitio

3 3*

Quxftio IX. forma con(iftit delinitio autem indtcat quid cft efTe rei etgo quidquid non e(l materia.vcl forma rei,eft cxtra ciTentiam, ac pcr hoc fine illo poteft tes intclligi :ergo ^ inteilcftus, inquantum intelledus,c(l dc ciTcntia homini; , (quod oportet dicere fecund^m iidem & omncs Oodlorcs ) necefTario.vel cfTct matcria hominis.vel formainon inateria,n3m illa e(k corpus organicum ncc materia fpiritualis^quae eft pars animac quiaanima humana fccundijm illam potentiam eft hominis forma , de cuius ejfe non eft materia ac pcr hoc ;

:

;

;

,

cadit in rationem formae

vt patet

Ncc

:

crgo non

; nec eil maieria pcr de ciTentia hominis.

cft

valet dicere

qu6d

,

(c,

confubdantialis

efl

,

pars fubilancialis compofiti,aut pars matcria!

;

eft

materia ,auc

aut forraa, vcl pars forms, vt pcr

ezempla patct crgo pars intcllc(5biua, cijm non Gt raateria , nec pars materiz , aut neccnarii^ eft forma hominis , auc pars formz , vt homo cft fi eft forma.habeo propofitum ; fi par$,igitur illud, cuius incellc(5tus cftpars per rationem alidm ab intellcdlu erit forma hominis inquantnm ho:

:

rao

;

enim

rario

laris partis

:

totius eft alia h ratione fingu-

crgo ctiam intellcAus

,

vt intclle-

non eft tota & perfedla ratio hominis inquantum eft homo ficut ratio manus vt eft manus non cft ratio corporis humani , vt hutnanum cft. (Slus

,

,

,

;

,

34-

Icem accipiamus exempla iam di^a de partibus confubftantialibus : nafus oculus & dux ,

&

parccs ignis funt c6fub(lantiales,&

vnum faciunt

fuppoficum, nec vna

cft forma, aut materia alterius;quxro vtrum cum dicitat , homo videt per

oculum, vel quod ocultu videt, vtriim

fit acStio

to-

totum fpecificum ? Primo patet quod non , per Philofophum in ptincipio 4,Phy/tc. text, 5 1. vbi cxprcfsc dicit, quod non e(l idcm moucrc, aut moueri, quia cius pars mouct, aut mouecur Sc mouere vel moueri primo & pcr fe. Nunc fccundiim Philofophum (& vetitatero) I .Polier. text. 1 1 fecundijm quod ipfiim per fi Scprimo idcm funt ergo fi homo fccundum cjuod homo.intcUigicneceiratio perfe,& prim6 intelligit, nonergo pcr partcm fubftantix,quia oranis adio eft per partem ficut quo agit hoc autcm diftinguuniur agere pcr partem, & fccuntius compofiti

,

vt eft

,

;

,

.

,

:

,

:

,

dijm totum.

homononper fe Scptimh homo prim6 videt, fcd ocu-

Sifortedicas,qu6d inteliigit; ficut

ncc

Tunc, ciim omnc prius k fuo pofteriori faltcm per intelledlum,po(nt feparari;videtur q:i6d lus.

,

homo poflHt

intclligi

abfque ratione intellcftuaabfque ratione vifio-

iitatis, ficut poteftinteliigi

,& abfque

nis

funt nis

fibi

autem

tidercc,

jy-

ratione

omnium illorum

,

quae in-

per partem, (dico partem (ubie^iue;) adiio ineft fibi pcc

oculum

,

ficuc

omquo

& quod vidcc.

Item quaero , vtrum ,

&

fit

fubftantialitcr

;

vnitum

fubftantialiter

;

&

non

dicis4»ergovniri formaliter

cft

i contrario.vt

pofterius,aliquid

addens,quia/>rtiiM eft, i quo

non conuertitar lubergo hsc vnio formalis perfcdlior vnitate fola fubftaniiali ; fed ex

/iftendi eft

confequentia

vnione furgit

uumj vt

eft

adlus confcqucntes ipfum

fint

efe, Sc

,

fequitur etiam

;

,

vt cft animal,

magis vniti , ac pcr hoc maioris afpcdlus ,

ccrtitudinis,

quim adus

&

intellediui.

Item, hxc eft difFerentia inter partem formalcm&fubftantialcm,quiapars fubftantialis folum, non eft nece(rari6 de intelleffcu eneniiar,

&

ficut patet in exemplis didlae pofitionis ; nafus oculus partes confubftantiales funt corporis.non tamen lunt dc efTentia hominis quia abfquc his ,

Similc

,

qaamuis pattcs huius

ligni,vei albcdinis,fint confubftantiales

minus amoti

partc, vel

illa

bcdo,&fimiliaintelligi,&

cftc

ifta

,

;

nihilo-

lignum , feu alpodunt abfque :

autcm parte formaii nullomodo poteft intelligi fub ratione illius ejfe , quod forma coiiftituit , vt

;

vnum

effi;

crgo ctim

fenfiti-

dicis> vniacuc formalitcr 8c fubftanciali-

*t

ncc in eiTc intellediuo crgo Ci intcUedus refpedlu hominis vt homo cft, fit folumparsfubftantialis , fequiturqu6d homo poin efte fenfitiuo

tcft ciTe^vcl

,

;

falcem inrelligi.finc intcllcAu.

Si dicas,qu6d cft pars aliqua fubftantialis.fine

qua res non poteft eiTe , nec intelligi , vt homo Hne capite,vcl corde, propter fuam principnliratem inmateriahomiiiis. Non valct , quia quod homo non pofllt inteliigi fine his partibus hoc

2

6.

ohitait.

s*lutit.

;

&

caput habcnt principnlitatem in , quia cor materia Iiominis, vt cft materia, vel redacitur ad ciTentiam materiae hominis > ac pcr hoc non poeft

reft tntelligi

A

teria.

homo

,

telligi fine intclledlu

^us

iis , ficut nec fine fua maqu6d homo non pofiit iiiquia intcllc, hoc non eft

fine

fimili dico

,

anima humana verc forma horainis pcr tota

caput ver^

materia forma: hominis. cft

,

fit

dignior

fc

,

;

fed quia cft

vel pcr aliud

faltcra partialis

;

ficut

tefpcdu

& forma verc funt correlariua, & potcntia nunc autcm afpcflus po-

Item materia ficut adlus

tcntiz

;

& proprij adus.vt oftcndi,mutu6 fe clau-

&

dunt communicanc ; ad nihil cnim,quod non habet rationem coloris , fe extcndit pcr fe vilus, color , inquantum color . nihil immutat nifi vifum : ergo fimile eft in mareria rcfpeftu forma: c contrario , qu6d nihil cft in materia inquantum matcria, quod forma propric non informer, e contrario : ergo ciim corpus humanum fit materia animae rationalis,fecundum audlorirates

&

,

&

&

allcgatas.impofllbilc eft,qu6d aliquid rcalc

fit

in

anima humana,quod corpus humanum non informec eft autem intcliedus de fubftantia anima: humanz;ergo,&c. Item materia , inquantum materia , habet afpedlura ad formam; crgotaiis materia,inquantum talis,necc(rari6 haber afpcdlum ad formam, inquantum talis forma. Nunc fecundijm Damafcenum, Richardum, & Auguftinum, vt patet tota

;

37*

* , corpus humanum eft materia hominis; * aum.]o. ergo habet afpe€lum ad formain, vt eft talis forma : habct autcm afpedlum ad animam , inquantum anima ; & hoc non , quia tunc haberet afpefuprk

eiufdeni rationis vniri

fit idem cde ? & parcem formalem & fubftantialcm? fi fic,propoficum habeo ;fi non,crgo vnum prajfupponerec aliud eiTe enim vnitum forraaliter , eft cflTe

formaliter

qu^m homo

^ius

animal

fic

vcrius Sc perfe-

qu6d

,

,

animal ; ab inteIle£liuo

fic

homo,fcquiturqu6d Socraccs

intelligi potcft.

manus, aut nafus corporis ; quia omnis

pars, vt

67

ter,ciim k fenficiuo

^um

ad

animam,

omnem animam vt eft raiis

;

talis

indi(Ferentcr

autcm foliim

plex,fcilicet,vegetatiua,fenfitiua,

:

aut ad eft tri-

& intclle£liua:

habet crgo afpcAum corpus humanum ad animam, vt eft eius forma, inquantum fcnfiriua , vel vegetatiua, vel intellcdliua ; non inquantum vegetatiua , vei fenfitiua, propter duo ; prim6, quia talis marcria habet afpcdum ad talcm formam, TC dat fibi tale elTc

;

vcgetatiuum autcm F 4

& fcnfitiuum

%.

De rerum principio.

68

cfle humanum alioquin poteft homo intelligi abfque intellcdiiuo recundo, quia

candela; quia enim flammaeft colligata corpori graui,ided dcfcendit,illo defcendeme, quz defc

tunc corpus huroanum haberet afpcAum ad omnem fenfitiuam vegctatiuamrcrgo oportet ncceiTari^ dicere,qu6d corpus humanu refpicit ani-

S[uod indubitanter videtut fonare pofiijo , tunc equitut qu6dciim homo fit horoo pet vnionem

tiuam non dant

;

&

mani.vt

forma inquantum intcllcdiua. qu6d corpus humanum habet afpe-

eft cius

Si dicas

>

^um ad fenfitiuam

,

(icut

ad forniam talem

,

vt

humana tunc aperte afleris conclu» iionem. Ciimenim fcnfitiua ^«ffi4n4 dicatur fecundi^m potentiam, quia coiligatar cum intelle
;

:

,

ut forma,afpe6^um matcriz humanae

:

hoc autem

fubftantialis

npn

m^ habet effe i

dat

ergo

:

fi

intelle<^us eft pats fubftantialis

homini,

fcd

:

eft

;

vt patct in defcenfu

autem mediatio ordinis

nacurat,

cxtremum habet inclinationem de fe , quamuis a^u non vniatur nifi per mcdium vtpatet ;

in formis, quae aliis mcdiantibus materia; vniun tur

fic

; fi

dico

,

,

intelligatur

,

fequitur

quod

in-

tellediuum de fe inquantum tale , habeat inclinationem eflencialem ad corpus. Nunc autem

omnis

inclinatio eiTcncialis crcaturz ad creaturam, fiue fit fimplicis ad fimplex , fiuc compofiti ad compofitum , vcl formae ad matcriaro,vel ma-

ad

tcria:

fotmam

fubftantialis

&

(vt fub ratione formae

forma

accidcntalis includatur) ad iftam

reducicur. Cuius ratio eft

, quia nulla creatura haber afpedtum ad atiam,nifi vel vt eft adiua aliquo gcncrc adkus, vel vt eft pafljua aliquo genere

paifionis.

&

teria

,

quia

fi

mahon haberct materiaro , nec agere,

nec pati pofTcnt , nec recipere, nec eflent de intcquia ad alias partcs mundi nul-

gritace vniuerfi

lam haberent inclinationcm ergo intcllcdtiua, inquantum incelici^iua, cum fit pars quzdam animae rationalis,ac pct hoc fimplex, quamuis fic vnica fpirituali , vt tamen diftinda contra vegetaciuani,& fenfitiuara,& fuam fpiritualem mate-

orgatlum, in raiionc organi, dicit aliquid conftitutum ex tali partc potentia , fecundikm quod dicit Ariftoteles rel="nofollow"> i.de j^mma^text.^.qubd fi ocu-

riam,fimplcx efticrgo

mo intelligit eft

vifus eflet eius

,

, fit

autem for ma

anima ergo nec quo ho:

foitna alicuius fuae partis

partis

rcdiciturper partem

quod forma vidct

totius

,

:

non

crgo,&c. Nec intelligefed fe toto i ergooporter, :

hominis

homo pcr partem

,

,

non

f\c

illud

,

quo

& quz eft foripa partis,

vt potentia viHua oculi.

'

per accidens

nifi

Item , n bomo intelligit per intelle6bum , vt perpartem confubftantialem , non tanquamper formam totius , tunc fimile eft dicere Cic : homo videt per oculum ; fed nec ifteadus attribuitur oculo.niii vt vifus eft fotma eius,fecundt^m qu6d

jntdlligere attribuitur homiui,ni(i illud,

m» tfinie,

tremum

ignis.

lus eflet animal

,M,

mum de fe non habet inclinationem ad aliud ex-

aflignat pro ratione quarc in animalibus eft

&

%0ucitMrpri'

ordine naturx requirit,qu6d fenquamuis hocnon videatur hcc pofitio foQare, eo qq6d rationem vnionis intellc^us adcorpus attribuit confubftantialitati. Vbiautem confubftantiaiitas folum eft caufa, ibi extre-

in toto

Jl

Ut haec pars

intelligat

,

forma totius , vt

homine non dabit cfTe forma hominis ficrecipiet eflc ignis eft ignis pcr formam totius

patet in pattibus ignis ,

eft

&

Irom6 fi Deus faceret creaturam , quae nec agere, aut pati poflet ab alia, non eflet deordine integritatc vhiuerfi. Imm6 ifta pofitio

toti,nec alceri parti>im-

effi

fotma , qux

,

mediutn,

fus vniatur,

ibi

&

homo

tale

liter vnitus,fed

quod

prius.

fit

fit

peraccidens. Siver^ifta mediatio fit naturalis ordinis , vt fit fenfus,qu6d intcUcdus cft natura-

flammae. Vbi

iis eft

^

intelle6);us,qu6d Socrates

curo quo idcm e(l,e(lintellediuum,& tunc idem

Confirmatut haec ratio, quia fi anima rarionaforma hominis ; ergo Hcut corpus humanum dicitur hunMtium per id , quod coraplet rationem corporis talis in rali gradu organizationis,& miftionis, compoiitionis, Hc anima humaha per illud , quo formaliter dicitur humana, neccirario habet rationem inforroantis ; hoc autem eft inteilcAns , non enim dicitur ^«m4»4 pet renfum. Item , fecundum iftam pontionem eft dare in compbnto partem formalem , partcm materialera , partem fubftantialem. Patet exemplum in homine. Nunc autem,vt patet in exemplis , pars

j 8.

ad contrarium moueretur. Si

Item , fecundum primum modum dicendi , innon vnitut homini vt forma, nec pcr fc, iiec pcr aiiud, fcd vnitur fubftantialitcr mediantc ilIo,quo vnitur formaliter, fcilicet , fcnficiuo. Dicit etiam po(itio , quod intelle(^us vnitur corpori fubftantialiter , quia id , cum quo eft vnum

tellcdlus

in fubftantia,(iue

incompoHto rationalisanimz,

,

:

fi

habet inclinationem,ne-

ceflatio vel eft foiraa, vel materia

fi

intclicdtiua

dum

habet perfe£kuro mo; ergo etiam intelligendi ; quod eft contra ita

petfedlum

modum

Auguftinum ii, /iiper Genefim i» fine ; caf>.^ f vbi loquens de anima oftendit , quod inquantum in.

tcUediua

,

habet modam eflendi iroperfeAuro. eiquiJam naturalis appetittu eorpm ai-

Ineft.inquit,

minifirandi,quo appetitu retardatur^ tota intentione

pergat in itiud/ummum coelum.^uamdiu nonfitbeft cof'

pM

,

cuitts rtdminiftratione

appetittu

eft difpoiitionis,

& lunc

intelle^iua cft forma ; difpofitiones ctiam non dicuntur mcdiac in mareria, nifi rcfpcftu formi introducendac. Aut eft mediatio accidentalis

,

vt

fit

fcnfus ,q»iafcnfiiiuavnitur, necelTe

conquiefi:a$.

ergo inquantum intcllediua habet naturam in-

fnbftantialcshominis

mediatio

ille

Certum cft autcm,, quod pergat per intelic6luro;

te feniitiuo

ifta

Si

di(^ qu6d oculi & manus funt partes

tamcn fcparat; non

,

con-

exiftunt perfc(fle,nec habcnt

, quod nullum eft fimilc; prim6 , quiaoculus feparatus a corpoie priuatur forma, quae dabat ei eflc eft operari;anima autem

operationes fuas. Patet

feparata

hoc. Sicut videmusinaftro defcendcntc, vcliiT

habebat in corpore. Videmus etiain quod pars

tami}

^

1

0*/»//«.

& naturx cflein corpore;

quod omne.quod cft ci confubftantiale,eidcm vniatur, quamuis de fcnon haberet afpedlum ad

eft

aq^

exiftendi feparatim ficut vnita

ha:rentis;perconfequens forroz.

aut

non roateria;

non eft forma,non habet rationem

inhxrcntis per fe; ergo

cuiufmodieft/?n/?r>«M»f ^corpori vnitur fubftantialiter.Cum dicitur ptimo quod vnitur median,

:

ergo fotma. Itero,nihilhabetrationeminha;rentisproprie, nifi forma, vcl fubftantialis,vcl accidentalis:ergo

eandem vim, fcilicct, intelie6liuaro, fibi habet vnitain, quia habct omne iliud , quod ipfa ignis

^''•'«•'

QujEftio IX. ignis feparata i toto.quia habet

& verc eft igiiis

tam,

formam

fibi

vni-

vcic facit operationem

, Se.

tiuum

ignis.

4I'

Itcm,mundus

& parteseius

appctunt naturavnitatcm Sc ligamencum, falua diftindionc

litcr

partium , quanc6 maiorcm polfunc i ficut membra hominis & rami arboris virtutc naturx colligantur, quant^ natura plus potcft colligerc.falua didindione mcmbrorum & ramorum Hr autem iiiud itgamcntum fecundum gradas etrentiaram, inquamum fummainfimorum coniunguntur cum inHmis fupremorum, fecundum Dionyfiam cap. 7. dc diuinis nominibus Scitntia , inquit , Dei omnium efiftStiua (fr /emper conctrdam omnia , CT caupi indijfolubilts concordationU ordinationis omnium yfinefjue primorum coniungit prin:

:

,

&

cipiit/ecundorum

nicam

,

(^

vniuerjitatis

vnam

conjpiratiuam Cr httrmo-

pulcherrimam

efficit.

Ccrtum

cft

autcm quodfecundumquod partesvniuerH funt perfeditiorcs

principaiitcr vniucrfum integran-

,

fccundum hoc intimiiis & petfe^iijs,falua , tamcn corum adlualitate , Sc diftindiione , colligantur. Nuncautem cijmanima inteile^tiuant ces

infimain gencre fubdantiarum fpiritualium,necede e(l vt ipfa,inquantum intelledliua , liget to-

tam matcriam incorruptibilium , & corruptibilium natura: fpiritualium h«c autem coniun£tio non fit in corpore incorruptibiii , (iuc cce:

lefti

non Ceilumnm tfi

animatS.

li.

quia ad prxfcns fuppono, cura Sandis , ca cfrc animata; fit ergo in corpore corruptibi-

;

Cum igitur

& perfcdkiot gatur

cum

,

fit

vt fuperiijs oftcnfum

,

maior

& ligamcntum quo res liforma & p.irs fubftanciaiis,

vnio

alia, vt

eft

,

qukm foliim vt pars fubftantiaiis vr fupra oftendi. Nos autem videmus qu6d in aiiis gr.-idibus ,

,

entium

talc

& tantum eft ligamcntum

fimum fupremo vnitur non foium ,

,

quod

in-

vt taiis pai

s,

fit

feparabile

:

dicit

ramen

Ariftoteies

x.

comm.ii formam fcparatam,hoc cft, fcparabilcm^efte de confidcratiune Phyfici.vteft inmatcria. Non videtur crgo fufficere didlum, Phyfic. text.

qu6d intcllcdliuum vniatur vnitate confubftantiali,& non formali corpori. Ec hoc patet quta Verbum diuinum confubftantiaiiter porcft dici vnitum naturx humanz , fccundum qu6d dicit pofitio , ad hoc enim , vt dicic , qu6d aliqua fint fubftantialiter vnita, fufficit quod confubftantia,

&

ponit depcdentiam vnius ad alterum exrrcmum, ncc rclationem realem c(rcntialem;qnia no cft ibi vnio per modum formx & talis vnio quantura:

cumque intima,

& ordinata, & forris, necefTari^

eft accidenralis,non

enim

eft

de eftentia pctfonx

diuina: vt vniatur naturx human.T,ergo

fi

inrel-

ledbiuum non vnitur corpori vt forma , nec corpus inclinatut cfrentialiter ad intellcftiuum , ncc ccontrario.

quod harc vnio non cft intima, dr 4J. quia quamuis intellc6tiuum fccundijm * yide fupri iftum modum cotpori vniatur fubftantialiter, nuin.15. Parct ctiam

fortis^

,

&

intimc.inquantum

ly intime excludit

medium

di-

ftantix.non tamen cft intima,ficut vnio fenfitiui ad corpus.fi ly intimum dicat petfeftioncm vnionis.Oftendi * enim,qu6d pcrfcdliijs vnirur,quod

:

foium. Ac per hoc patet , qu6d non cft vnio inteilc(5liux ad cotpus, ficut fcnfiNcc fiac inftantia de Chtifto , in qno vtra-

ftantiaiis ita forris tiua».

&

non fotma-

liter,&

Quod additur , qu6d eft vnio ordinatiffima *, quia corpus vnitur inrellediuo, ficutfenfitiuum

Nccvaict,qu6d dicitur ,qu6d fufHcitad vnitatem vniucrfi, quod intcilcdiuum vniatur fcn-

eidcmvnicur; fcnfitiuum aurem vnitur

ntiuo,vtparsconfubftantiaiis;quiaoftendi,qu6d

habete proprietatem, nifi quia viiitur intelicftiuo,cui proprietas pct fc prim6 dcbetur tum, quia fenfitiuum non radicatur in matcriafpiri-

iniclicdiuum inquantum inieilc£kiuum , dcbcc alicui infcriori vniri vtforma , quia vnitur pcr fcnfitiuum quod eft forma, quia anima rationaiis coniungit tanquam medium genus crea-

dtiuo.ficutpoftcrius priori:tum, quia

&

quiainteiledliuum,aut quiafpirituaie ; alioquin corpus cccli non effet incorruptibiie:iiiud autcm

fupremorum

cft incotruptibilc, quia non habct contrarium; nec fua materia, (vr oftcnfum fuit in prarcedenti quzftione *) eft fubiedla adlioni alicuiusagcnris

,

fcilicet

,

fubftantiarum fpiritua-

phum

1. Phyficor. text.

qu6d cum Phyficus

11.

& deinceps

confidcrct

^

am ^idx.

formam quzrit ,

vfqucqu6fe cxtendat confidcratio Phyficicirca formas feparatas,vt tamen funt in materia;ini tellediuum enim etfi fit fepatabiie , & per hoc eius confidcratio fpeftct ad Mctaphyficam ; inquantum tamen eft forma roatcrix, vt dicit,fpe€t3X adconfiderationcm Phyfici.

Ncc potcft dici, qu6d intciligat intclicftiuum clTc fotmam ratione fenfitiui tum, quiafcmpcr :

?idc n.14.

:

quia fic cadit cum gcnere corruptibilium ; nec ienfitiuum inquantura fcnfitiuum , eft infimum

lium; imtno hocinfimumeft intciiediiiunm hominis,}nfimum cnim cft dc gcncte iiiorum, quorumeftinfimum. Confirraatur adtem ifta ratio pec Philofo-

fima.

poffet

fcnfitiua,

& fpirituaiis ,non vt

Vnie hypoflMtiemperftiHf-

intclle-

non

, nifi per intclie£tum. Ifte ot do non vidctur congruusquantum ad ptimum mcmbrum non enim intcilcdbiuum habet incoiruptibiiitatcm,

turae corporaiis

fupra D.

vnirur inrationc formae,& partisconfubftantialis fimul , quam quod in ration^partisconfub-

tamen eft maior,& intimior,& perfcdiot vnio,quim formxad materiam;quia non habent hoc extrcma de ratione fua , fccundijm qucm modum hic inquirimus de vnione ; fcd habcnt hoc fola voluntatediuina.

vt fcnfitiuz etiam,materiaiiter accepra;.

ftrmmiit.

&

forma coniungitur mifto , & fcnfitiuum vcge; crgo multo fortius inteiie6liuum vnitur fenfitiuo vt forma ; fed hoc non fit in anima fcparatarfunt enim,vt dicit pofitio,tres naturx formales vnius fuppofitii fein vna fpirituali matcria ergo intellediuum erit forma torius naturat,

fub-

ftantimlk m»

naturadiuina & humana in Chrifto ; Nam ficut anima rationalu caro vnm efl homo , ita Detu homo vnm efi Chrifim.Nanc autem taiis vnio non

quenatur.i vnitur fubftantialiter,

vt

Vni» hyptfialic»

litercocxiftant inaiiquo ente; vt fuppofito incft

fcd vt forma fuprcmo infimi-.ficcnim vcgetacimi tatiuo

41.

69

Philofophus ifta genera animcinter fediftinguit;tum, quia ipfe non vult,qu6d atiquod fcnfi-

tuaii

;

, quod fenfitiuum , quod eft a creante,non habct incorruptibilitatem , quia eft vnitum intclledliuo.fed poti6s,quia non eft edu-

natutalis. Ita dico

dlumdcpotcntiamatcrix.ncchabctcontrarium, nec fua matcria fpiritualis,eft alicuius cntis ctcati

tranfmutabile fubiedlum.

Quancum ad fecundum membrum, non videtut etiam ot do congruus, quia in

omnibus ordi-

natis hoc videmus qu6d ca quz dc rarionc fua

func minoris perfeflionis

Propter quod dicit

,

priijs

introducuntur.

Commcntator

i.Phyficorum

c«0im.8i.qa6dmatccia induitucfor(ni$,qux funt minoris

44-

De rerum principio.

70 roinoris peifcaionisntaenim

&>artem

in

omnibus

fuis

vidcmus matctiam

operibus proccderc.

Cum igitur vegetatiuum,fenfitiuum,intcllc£liuum radtccntuc in vna matcria fpirituali, neccife ed prius , vt (altem fecundum intcUed^um & ordinem naturx , intelligatur in illa matetia renfitiuum,quam incelie<5liuum. Nec valetinflantia, quodtunc inuenitur aiiquod ens fpirituale , quod folum eft fcnfitiuum, vel qu6d eiTet aliqua anima fenfitiua
perfeftio biiis;

Vidc Atiflotclcm i.

de Anima, text.j.

,

intelle£lualis,& nuiio

eft

quod

modo fenfihuma-

impoflibile de inteilcdliuo

e(l

ficut trigonum * in tctragono fic fenfitiuum in intellc(^iuo;aut in illo hominc erit fen-

no;quia

,

fitiuum ^ generationc,&

fic

non

erit

confubftan-

ipfum poflit ciTe pars confubflantialis hominis;aut erit fenfitiuum feorfim k creatione,& lunc fcqnitur idem,qu6d no erunt confubflantialia.nec pct cofequens iilud intclle6):iuum erit corpori vnitum.Puto etiam quod non omnes negarcnt,quin Deus poflet facere animam fcnfibilem,non intelicfliuam, pcrfe£kionem corporis habentem cum aptitudine ad fubfiflentiam feparationem,ncc propric eiTct intclledliua. tiale intelledluijVt per

&

Item, ponamus, qu6d lux

45-

fent confubftantialia

& calor in radio ef-

&natur£ formales

& fenfitiuo

de vegetatiuo

dicis

,

ma;ego video,qu6d

,

vt tu

in rationali ani-

hniufmodiradiustranfear, vel exiilat in aliquo corporc, cuius lux poflic clle forma,& no caliditas,vtpote in corpore cceii;auc fi

illi corpori fubftantialiter no vnitur,quantumcunqu« fit confubllantialis luci;aut fi vnitur, quia non e(i eius forma,nec ad:fcus,nec denominationcm, necoperationem fnam iili c6municabit; non enim coelum eft caiidum,nec habet operatio-

calur

nem caiidi formaIitcr:ergo a fimili nec intclicdliuum homine denominat, nec operationem fuam iiii

communicat,

fi

eius

forma

Item, in quocunque genere

& minus

,

cITe cft

non porcft. ;

fed in

gcnere formarum eft repcrirc formas , qux funt principiumcognitionis fccundum magis mi-

&

nus,

nam

aliqua animalia habent aiios fenfus,

&

non omnes,aIiqua omnes:crgo cft darc formam,

qux

fit

ceptx, tio

principium cognitionis fimpiiciter ac; talis autcm cogni-

& totaliter completae

non

eft nifi

intellediua;crgo neceftario intel-

lin^ formarum. Itcm.pcreandem propofitionem In quocunquc generc eft magis & miniis perfc6l:um,cft dare fimpliciter perfe^um illius generis & confummatum fcd in linea formarum eft darc formas, quac funt principium appetendi fecundum magis pcrfcftum & imperfeftam;ergo & formam, quas icdiua

erit in

:

,

;

,

nulla forma,fubftantiaiis,vel accidetalis,inquan-

nicant.nifi peradualitatcm inhxreant. Si

vnum cum fubiedo,& forma cum materia,& tamen non inhsrcant ita adtus fuos communi-

faciat

:

cant.fiue

dum

hoc euidentcr inhaeret

,

nec

nis,qu6d non

eft nifi

vnum.vcl

fi

huius pofitio-

fint mult.i,ad il-

lud vnumrcducuntur;fcilicerqu6d omnis forma

communicat

matcriac fu«a(aualiratcm,&

adum

cficndi,& operationem,fic proccdo.Primo oftcn-

dum

inhaercnt.fiue

funt forma::&

patct in Chrifto,vbi diuinitas

forma humanitatis

cft

&

,

non

tamen

cum humanicacommuiiicat fuam a6):ualitatem,fuum a(Slum cirendi,fuamopcrationcm,muli6 melius, & fortius.quanl aliqua forma fua: materiae. Videfnc ad oculum qu6d vnio eft caufa communicationis, non autem inhzrcntia formalis nam quanrumcunqucaliquainhzrent fi tamen non faccrcnt propter vnionem fubftantialem

te,ei

;

,

vnum,dato qu6d non inhacreant.non communicant complctc:ergoclariiis Iucecft,qu6d diccre,

qu6d

non communicat

inrelle(5liua

adbus fuos

corpori, quianoneft forma; &dicere qu6d

cft

& (ubftantiali, cum

vnum fecum vnione intima,

ad talcm vnioncm fequatur communicacio

,

cft

diccrequ6dcommunicat ,& non communicat: ergo &c. Secund6 accipit nihilominus falfum dida pofitio , cum communicationcm attribuat forms quia forma , no^quia facit vnum ; cuius ,

,

contrarium oftcnfum

eft cflc

Secund6 dico qu6d ex tur inconuenientia

qu6d

intellcdtiua

,

cum

non

fit

verura.

ifta

,

pofitione fcquan-

dicic vitare

fi

;

,

dicendo,

47Ex prim»

patct pri- epintcne ftquHntur im-

:

,

formam corporis

,

forma quod

mo accipiendo illud quod dicit

fenfitiuam clle

cnim omnis forma commu, & operationcm

tonuenitntia.

nicat a6lu a<Slualitatcm fuam

matcris; ergociim fcnfitiuafit indiuifibilis,fim, immortalis , fequitur qu6d corpus humanum fit fimpiex,indiuifibilc,& immortale, & inplex

,

quod tamen

eft

falfum.

ficut arguis ex parte intellc(Sbiuae eft

forma cotpocis , aut

fi

eft

,

,

Aut ergo,

fenficiua

prasdi^Sla

non

commu-

nicabir.

Item, ficur oftendi, communicatio fit proptet vnionem,& non propter inhaercntiam formac;ergo Ci vnitur, & intime, vt dicis, quamuis non fic

formacorporis,omniaillac6municabit corpori. Item , cx parre fpiritualis materiae fequunruc aIiquamagnainconuenientia;nam fi intelledliua non vniatur materix fenfibili,vt forma, fola matcria fpiritualis crir libera.intclligcns,

& volens.

Nec valetjfi dicas,qu6d materia fpiritualis pcr fuam nobilitatcm ad ret

,

eft

vnum in genere cntis non

corporalis

:

&

non

eft in

&

,

talcs adtus pertingerc

quam

tales adtus alcos attinge-

duplex genus nobilitatis; Duflex D«biiitaf matevtpote quia fpiritualis, fecundum hanc non poteft ad

quia in materia

vitx , ad

poteft circ nifi inteIlc(5I:iua;ergo eft fornia.

autem

intelligatur per impo{Iibile,qu6d accidens

non

Ad foluendum autem moriuum

nicare »Bu»-

tcti2,ncc accidcns fubicdo, nifi quia inha:rcnt, &Ie(]q. idc6 nec vnum faciunt,nec a(5lualitatem commu-

niateria coeIi,quia

:

non c0mmu~

tum forma,communicat aftum,nec primum,nec litstem r«fecundom materix , fed inquantum facit vnuin pugn»t. fecum,& fibi vnitut ; quia non vnitur forma ma- * fiipra n.tf.

principium pcrfedi appecitus nam alfqua formaeft principiumappctitusliberi;ha:cautcm crit

4^.

,

;

corruptibilc

rcpcHrc magis

ibi cft repcrire fimpiiciter tale

do , qu6d dicere quod non eft forma quia non communicat adlualitatem fuam & dicere, quod intimc vnitur , & non communicat adualitatcm fuz matcriz,implicat contradidionem.Ad cuius Intimi vniri cuidentiam eft fciendum(ficut alias dixi *) qu6d formam 6*

,

quod cxprefse

patet in

potentia ad

formam

cft in

potcntia materia miftorum.

enim aii Damafcenus 2. lib. Orthodoxz ndei ap. 6. l^ulltu in eam opinioncmzeuiat ,vt caloSy

Sicut

autfidera animata ejfe exifHmet;amma <juippe,acfinfit carent.

Forma autem.qux eft prjncipitim vita?, omni alia,quaEnon eft principium

nobiliorcft

vic«.

Qu^ftio IX. vicc Aliud

genus nobilitatis per arpediim ad receptionem formarum ; & fecuniium hoc roatecia,que eit ignobilio,r, fecundum prunum mo-

dum

,

cil

eft

nobtlior

,

ri

polTunt,

in corpore

ei

,

dc

modo maceriacorcuptibilis humano ed alciilima & nobiliflima, ,

idiCtas alti(1imos

6c

compoiico.apta. Et hoc

Natucalium

cd in Auiccn-

vt

,

dicic

pactequarta,cap.5. ComffJexi»

,

magU

»quud

cft

ad medium complexiottMum , Mptimfiet mi recipienium MHgmtntum ftrfeHionit vit* : cum vero temperatijfimumfuerit , ita vt inquic

lih.

4. ie Facultatibut corporit

glmriofi, tfttafi^x i.art.^.

Icem,ad proponcumparec,qu6dcomparando negaciuum, & rennciutim ad fuarn maceriam fpiritualero , fcquuncur acquc magna iaconuenientia , imm6 maiora ; in maceria cnim forma (uum adlucB

communicac;ergo macetia

nucric,

& augrocncac, & generat

fpicicualis

co-

Adoculum vides,qu6d deccpcuses perzqui-

\tx prim6 per Philofophum dicentcin,qu6d funt a^us per organa,(icuc patct in principio de Som-

{

)

Mcejfcrit

comrartM tqualiafimin

(^ atjualitertperentur:

eo,

mpuibitur perfeQioni vit* rationahilis.

uocationem demateria quia vi receptibilisfor, nec dicicur nobiliornobilitateprinio modo accepra, fed fecundo modo & certc ii!omodo nobilifllma eftmateria corpus huma,

mx noii eil

;

num, &

qu^m

plus longc

materia rpirituaiis ani-

mx , Hcut ipfa cota tacionalis anima compoiica focma , cuius fufcepcibile eil corex macecia , pus humanum , nobilior e(l parcefua formali,

&

cuius fufcepcibiie eil macetia fpicitualis. Ec hoc

mulciim valec ad foluendum mulcas dedudlioncs fadas in przdidiaponcione, fpecialicer illas, quz probanc,qu6d intclledlus, vc vnicus corpori,non intelligcrec , ncc fupcr fe fc refle£lcrec, nec libertatem haberei jminus enim hoc impedit tam nobilis macecia, vt efl corpus humanum, qu^m materia fpiricualis. Ec hoc dico^^rj^ quia hoino beatus magis c(l inccllediuus , & liber, non ubftance vnione call& maceciz corporalis.quam aui,

cnm

roa feparaca,

fua maceria ipiricuali

;

pcr ac-

cidens camen,fcilicecpropcctcorrupiioneui pcccati, poceft impediie.

C H O L V

S

I

,

an beatitudo in

finrulU jSeatiipoJirefitrrefHonem, &reunionemcorforumfutttrafit maior non fulumextenfiue , ^natenue

habicum

eft

vfus pocencia: fenfitiu*

&.M fcnfibilis,

,

fupra*.Sccuiid6,

non eft , nifi

rcfpc-

dum

pocenciar; fcd inccUediua habec lacioreni

&

dctecminaca , crgo c6m potcncia incelledliua propcer cancam abftradlioncmnon fiac per ocganum.fenficiua fiet per organa,quz in maceria fpiricuali cfle

non

poflunt.

Icem quaecunque vniuocc dicuncur , fimilcm modum habeiu opcrandu,etiamfi vnum caufe,

tur,

&

&aUudgenctctur;

ignis

ficut ignisgcneratus , t)eo de nouo crcaretur fed impoflSbi-

, fi Jk

le eft

:

qu6d

vfus alicuius fenficiux bruti

fit

fine

organo; crgo ncc vfus fcnfitiuz hominis,naro vniuocc fuiic animal. , quod illa ratio concludat opquod incellcilus eft forma hoininis , & quod eios z€tw% non finccommunicabilcs cocpori illo modo , quo aftus fenfitiui imm6 quod fi poffic dici corpus etiam fcntic & vi-

Tectio oftendd fcilicct

,

^uibiet exprefie fautt

Au-

gujlintu :fe
mo

;

& S. Bonauemura, & his acce& Henrictu. lllerum probat

vbi S. Thomat,

iunt Marfiliiu,

latijft-

me,& fe<juiturfimentiam ty£gliiiu peniice tomi

j,

ie Beatituiine

Ltfitaniu in ap-

, f«r«/?.

1. rtferttjui

& ntgantu auth9res,&

vtriuftjut opinionii afferentu,

funiamenta. Tres inhacmateriafementiatenumerat Vaft]ueK.,tom. i .in

pro afjirmatiua

i

.

z. ii^. 19. cap.^. vbi etiam

citat vltra

ylugufiinum , Haimenem,

&

fter corruptionem peccati IpfiiHi.iift.i.tjuafi. j.

lio

:

& in

i.iift.

i

,

etiam controuerfa.

§.Siqu«rirur,qu«eft

t.tfua/i:

ftimat iepenientiam

res efi

,

1 .

§.

Ad fecundum

:

ra-

exi-

& coUigaiionem imeUtifiu cum

fhamafrnatepoenam ejfepeccati originaltt,vt propierta inteUigendo iemijfafit

anima

,

(fr

inflexa aicorpiu;

vtlficunioex oriine naturali potentiarum , veitertio hoc vltimum probat ex yluguflino tx infirmitate ;

&

jj.tle Trinit. cap. 17. Plurimi hec attrihuum naturalifitboriinationi

tu via

,

imeUeitm aiphantafmata profta-

etiamfi non fuifiit peccatwn.

ipfum Scotum

iocis (itatis,

De

cjuo

viie

& pracipue in i.iift. j.

t

:

,

uic

,

quia

c/l

eius

forma

;

& e contrario dicic dc

tes accideutaies

mantibtufentit htc Scottu

y

,

tuvia impeiiri liberam operationem imeUeEtttt pro^

maieri conatu elicietur aiins beatificm,
17.

afpedlum,quam fcnficiua,vt patec ex obicdis earum; ergo operacio ftufitiuareft magis concrada

dr Bernarium. P7ie ipfum Scotum , hic num. 49. 94- SlJiP^ ''^* ^'^ attingit DoSlor , in hoc fcilicet jia-

fei etiam imenfine , ^«»4

;

1.

& pcr fpcciem fcnfibilem; calis au'^

non debec dici. euidentiam cft fciendum , qit6d aliqaalis cft ordo in formis omnibus , qnia ficut formz quant6 funt impctfcftiores , & matcria: propinquforcs , tanc6 fuas operationes habenc magis infirmas , quia maceria quafi crahic focmam ad fuam fidcm , fincs , forma quafi crahit maccriam ad fuum tnodum quanc6 pcrfc
tunc extendetur ai corput

cap * num

tem maceria non rccipicur , nifi in corpore , ciim corporalc non gignac omnino fpiricuale. Terti6, quia c6m adlio fit \ poccncia.cft fecundum mo-

pofitum,

M.

ColttroHerfum e/T inter Theologos

no& Vigilia*; & qu6d

jo.

&

de quibus conftac, qu6d non poirunt conuenirematctix fpiiiluali. Sequicur eciam qu6d habeac vfum potenciarum fenfitiuarum, quod eft falfum. Quod pa-

qtto

49.

&

citatum tyEj^iiium

cocnmunica-

& in iilo

&digni(nma, iia 6.

modum

fccundikmiiluin

pet confequens a(^u$ nobiiioces

71

Sed 4}tiiod«(l iAod impedimenturo. Conimhrictn. lHr. j ./U Anima, cap.%. ifuafl. 8 .drt. 1. fnafi.Z.^.

intelledliua.vel falcem ilhid .\d cuius

&

infarmit in**»»'«"'•'''»•

&

,

&

,

complccz

,

;

ficetiam funt matcciales,

vc cciam

nent zqualiter

,

cotum

&

& in-

parceni dcnoini-

& cum eis excendantur & con,

trahanrur, nec vllam partem in fuis opetibusdcfibi , quzlibec enim pars ignis eft forma ignis exccndicur ad calcfacicndutn , vel excendendnm opiis ignis nec aliquam parcem fignacam iii maceria fua fibi dctcrminar. Si autem acccdamus ad formammifti.quzeft fuper formam elementi, videmus cam qnant6

terminenc ignis;

&

,

nobilior

eft

,

riadenudari

iam

fit

tanco in fuis opcrationibus

,&

a

mate-

fupra matcriam exaltari, vi

fic

principiuro noui motus,ficut magis clon

gatut

ji.

De rerum principio.

71 &

lapides rcftringunt gatura tnateria faiiguinem , rheubaibarum purgat choleram , iafpis rcftringit fanguinem j.&: fic dc finulibus: vt herbac

;

&

quidem adiones ctli fint comp'ofiti,lunt tanien a forma, & per formam , & elongatz a materia tanto altius fupcr forniam clcmentorum, quanto fotma mifti nobilior crt,& aftualiter forma clcmeatorum. Forma autcm fupcr formam mifti, cft forma vegetaiiuorum , qua; tantum appiopinquat ad aCtam , & eleuatur fupia maieriam:vt ( fi liceat dicete) iam quod qucndam gradum incipiat habere quafi libertatis intcrmiquae

nata: & dominatiuar,fuam materiam dilatando, augendo .nutriendo. Videfne in hoc graduentium iam quafi libcrtatis furgentis exordium? Sed fupra iftam adhuc eft fenfitiua multo magis, & per gradus immediaros a materia fe clongans, qua: iam ampliorcm gradum fortita cuiufdam libertatis ,m3gis dominatiucmouet. Et itanon folum roptum in exteriori , fed intcriori ad om,

nem

differcntiam poficionis

,

vt ponit Philofo-

phus Z.PhyJic.text. 19. diccns, quod elemenia ad ccrtam difFcrcntiam pofitionis moueniur; roo-

omnem differcntiam

ncri

autem ex fead

nis

& poire ftare citra

,

animatorum

terminum

,

pofitio-

animalis

,

&

propriumindubitanter. Similiter fuperiorcs formz quanto magis a maieria clongantur eo paucioribus modis eftc denomiratit, cum tamcn quxlibct fit forma,quia certura

& in co cuius eft forma.fcilicet primns & fecundus

quos zStos oronis forma,tam

;

quam

accidcntalis,ccromunicat

fubftaniialis,

fua: niatcria;

,

&

compofito.Eft auiem aduertedum,qu6d difformitcr comrounicat iftos adlus formafubftan-

toti

qu6d eft in diuerfis gradibus,vel fccundum qu6d eft roagis,& minus pctftda.vi iam dicam.Eadem forma lubftantialis alitcr communicat adlum primum & fccundum quia imtialisjfecundum vt

,

quin communicct adium prmiii:non taroen fempcr oportei de fecundo,non enim animal femper femit.vtpote dum dormit ; & hoc patet cx 2. de AniTna *. pofHbilc

cft

formam

cfTc in

materia

,

Vidcndumeft ergoquoroodo forma fubftantiales difFercntcr communicant materiae adlum primum.Circaquodeft fcicndum.quod cum fcnfitiuum in hominc fit forma corporis vt omncs

*tCXt.JJ.

54. Itcni

vidc

ibid.texc. j.

(

concedunt) & etiamintcllcdiuum vt e(l oftcnfum; ciim propria fotma corrclatiuc refpiciat iua ,

, fi mateiia eadcm fit a diucriis formis pcrfedibihs, vt coipus humamiin afcnfitiuo,&

roateriam

intelle(Sliuo

nectllc cft ad

,

hoc

vt

habcatur ap-

propriatio forniac adm.!teriam complcta

fub alio roodo pcrficiatur a fcnfitiuo

ab

intellc<3:iu<;;,vt

,eft

intclle^Hiuum

CHO L

S

I

,

&

,

quod

fub alio

cft.

V M.

§luij normne coipor^s oi^nMci intcllexerit Ari-

,-

eft,

quod quzlibet

pars ignis

cft ignis,

& calcfa-

& quaslibct pars animalis (cntit non tamen & fic de omnibus forniis, tam pcife-

cit

;

eft

animal

prima dejinicione jijimt^quajn lradidit,non comordait Authores. f^.moi Jentcntias rtfert Stiarez.

/foteles in

lib,

.deSubJlantiaanirnit.cap.i.Hti. ScetuAdocetani-^

I

,

rnam inteBe^iuamformam ejfe

corporii organici

,

non

;

quam impcrfcdis.quam fuprcmis.quam infimfs; quam mcdiocribus omnibus,dico,CQnuc-

prout organicum

ej},feu

ftis,

vt habet organa diJiinSia, qud

virtutibu4 fenfttiuts corre^ondent ; fedprout eji totum

;

formac.Vndcquanto fHperio.res,& nobiT liorcs sut form^,tat6 magis a materia in fuis operationibus elongatur,& roinus dcnominant eam. nit ratio

»•

ergo patenti ordinc colligitur , quod tua ratio concludai oppofitum , & non.propofifitum.ficut patet ad oculum quia videlicet dato

Ex

quod

integrale exfuia ^partibui conjiitttturn ahjijue eo

in ratione partinm arganicarum diJiinSle conftderen-

tur \fuh sjua cenfderatione

erganorum

priiis

ifto

,

(fr

perfeBo temperamentp

nnura cenfentur ab anima finjitiua

inftrmari : feu,prout

alij clariitt

explicant , per dijiin-.

itienem organi initiatiue,veldiff>oftiue,0' organicom-

:

quod

forma,& fcnfitiua , non fequitur, ficorpus fentit , quod corpus intclligat, inteUei^iua

fed e contrario, fcilicet,qu6d illa fenfitiuainfocf

mat

tot

modis

& communicat a<3;um fuum ma-

,

teriz,&qu6dintellc
,

deftruit

pofitionis

;

plete

,

(frperfeEie \ita vt

anima dicatur aEiuf

corperis

fit

maiorem partcmrationum huius fi in gcncre formarum vidcmus

nam

jnchoari cognitionem feciidum roagis

& roinus,

ytin genere animalium :&in formis vidcmus etiam appetitum fccundum magis,& roiniis ; vidcmus qnafi inchoarilibertateminroodoagedi,& tanto ampliori gradu libeitatcm participari , quanto plutibus modis mouent , acceftc eft qu6d in generc formarum.fit forma,in qua fit cognitio confummata, quaenoneftnifi intellediiia,quia fc extendit ad omnem difrerentiam cognofcibilium , ncccfte eft qu6d in gcnere fotma-

&

rum fit apperitus,in quo fit ratioappetendi conrummata,fecundum qu6d poieft effc in fotma ynita, quod non eft , nifi fit libera & neceftecft -,

qu6d fit fotma,quaefit principiuni motus omnipo liberi,qui iion poteft efte nifi intellediua. His igitur tribus vifis de fundamcnto,fiue rationc diiStz pofitionis,oportet vidcre quid

cft di-

ccndum, & in quo fenfu verificatqr Forma communicat materUJuam aElualitatem , fHtim aRum ejfendi , &fuamoperatipnem. Circa quod eft firicivdum,qu6d fecutidum Philofophum circa principium ije Anima^ejet.^AMficx cft aflus ^ forma, ;

&

tjuod organicum eji initiatiue, nen vere cemplete.

Compluten.difp.-L.de

Vide Qwditate anima,q.}.§,i,n.ij.

Propter quod in corpore humano duplex yf. compofitio ; vna corporis inquantum corpus Dup'ex ccmfofitio i» c*rcft fubftantla mifta , complcxionata in altidimoi ftrt human». tempcratiffimo gradu miftionis,& coroplexioeft

&

nis^fecundum authoritatcm Auicennq fuperius * allegatam^nonincltidendoinhac compofitione diftin
quantii intelledliuum,

modo

cft

intellciaiuum.in-

forma lotius corporis,

& omnium partium

eius , vt vnurn pcrfc<^ibilc conftiruunt^dico/^omMm.vt funt totum illud miftum fic complexionatum integrantes,n6 vt func

partes organics

,

virtuiibus fcnfitiuis corrcfpon-

dentcs.Et in ifto gradualtifIimo,& perfctaifTiroo, eft corpus difpofitum ad reccptioncm animx ra-

tionalis:quem quidero altifHmum,

& pctfetaiffi-

mum gradum nonconfuramat natura

,

nifi

prius

fadlis organis

virtutum fenfitiuarum ; priits,dicot natura, fed fimul tempore. Alia vctocompofitio eft in eo corporis.vt eft habens proportioncscopetentes organis, vt funt fufcepriua fpccicrum fcnfibilium; qux difpofitio confiftii in dcbita

&

quantitate,& qualitate , tcmpcramcnto qualitatum mifcibilium ,.fccundum quas fit nicdia ratio

,&

proportio ad fufcfpicndum in fc fpecics corporis fic accepti fcnfitiuum, ;

fenfibilium

&

vt fcnfiiiuum eft forma.

Aduertcn

nurn.

48

Quxftio rg,

Aduertendum eiiam hic cum diligcntia cft, <]u6d anima humana,quz dc feeft vcgetatiua, fcnfitiua

,

&intelle€liua

;

(i

confiderctur vi dans

nec vt fcniitiua , ncc vt intelleforma corporjs , vt organici , fed folum

efle fubftantiale,

iliua eft

crt corpus miftum , & complcxionatum in tali gradu,quamuis alium graduro miftionis , & com-

vt

plexionis appropriate rcfpiciat intellediiua.quam lenfitiua.Sed quia,vt dixi, omnis forma tam fub-

communicat adum , quam accidentalis primum,&: fecundum,non prxcisc loquendo,quia

ftantialis

forma,fed quia vnum facit cum materia, vel uibicdo.vt oftendi;ide6 omnis forma cft principium eftcndi, operandi. Nunc autcm, vt dicitur, in-

&

forma corporis organici , vt organicum , nec vt cft dans a£tum primum , nec vt dans adum fccundum,hoc eft, nec vt eft principium eHcndi, nec vt cft principium opcrandi: fenficiua autem quamuis non fit propric forma,& tclledkiua

non

eft

perfcftc corporis organici

fendi

,

cft

tamcn

,

vt eft principium ef-

eius pcrfcdio

inquantum orga-

nicum eft,inquantum cft principium opcrandi quia non poteft materix vniri aliqua forma

:

& vt

principium eftcndi , quin apta nata fit de fe darc ci principium opcrandi , fiue operationem aliquam ; ideo nec fenfitiuum vnituc corpoci,nifi organico. Nec dcbet inftari ; igitur intellediuum,faltem cft

ordine naturx,prim6 vnituccorpori,quam (cnfitiuii,

quia,vt dixi,gradus

ille

de quo loquitur Auiccnna.vt

miftionis altifllmus, dixi

fupra,nunquam

plenceft digcftus, nec ad xqualitatc redaftus,nifi omni motu gencratiuacquia eft finis

prius certante

73 intelli^it,

non

diftinguo;

quiaquamuis fit magna dilfcrentia, vt patebir, verum eft tamen qu6d totus homo intelligii , totus homo fcntit. Qiio autem intelligit , & quo fcntit tanquam principio rcmoto , eft ipfa fubftantia animx in fe confidcrata nam ficut forma dat adlum eirendi, vt eft fubftantia, & vt confide-

&

:

ratur pcr rcfpe(flum ad_ intra , fic cft principium opcrandi pcr rcfpcAum ad cxtra. Quo lentit tanquam principio propinquo, eft ipfa anima, vc eft potens operari, fiue vt habct rationcm potentix.

Si

tamen

eft

idcm

animx

ipfa potentia

quod

,

radicata

fua potentia

& fluens

,

fit

,

fiue

a fub-

animx , nec adhuc ipfa potentia fenfitiua animx , vcl vt fluens ab ipfa,inquantum talis,cft illud a quo fcntimus immediatc ; quia talc oporrct , quod fit per (c eliciens adionem, Scnfitiua autem potentia ncm PcuntU r*npcr fe fcntit.ficut dicitur in principio dc Somno, fitiu»n«n f*r & Vigilia , quod fcntire eft pec corpus ergo ip- fifi^tit. ftantia

cft

radicatain fubftantia

;

fa potcntia fenfitiua

ab anima

vt flucns

,

,

vel vt

tamcnmodumpotentix,& vltcriiis,vt fluens in organum corporale , faciens vnum fecum,vt moucns cum mobili, vt artifex cum inftrumcntonaturalitcrconiundo, fecundum hoc habet tationem propinqux potcntix,& immcdiatc & eft illud,quo fcntimus immcdiatc vt iam non fit vcrum , qu6d potentia vifiua videat , vt fe tcnct ex parte animx , fed totum coniundum ex potcntia illa & organo, fit illud quo videamus inxta illud quod dicit eftipfaanima,habens

'^

'^

;

;

,

,

,

1.

mal,vifkt

eitu

Illud

ejfit

,

deylmmA,

Philofophus

cxtrinfccus ex parte corporis torius compofitio-

ry.

X.

I

Ide6 circa illud , quod

text.^. Si

ochIm ejpt a»i-

anima.

autcm,quo intclligimus,efiarn

eft

cj.

duplcx,

nis,& opecationis naturs in fcmine humano;ficuc etfam dicit prxdida pofitio.quod proptcr hoc nobilius eft quocumque fenfitiuo infcmine brutt produdo.Vndc quia eft illud.quod immcdiatc ocdinatur ad fufceptionem intcllc6liui , necedario fecundum ordincm naturx habct vniuerfalitatcm, refpedu omnis difpofitionis fenfitiuar , vt dat clTe, fiue vc dat operationem,& idc6 cadit przdidba pofitio. Ex przdidis patet,qu6dintcllcdliua forma alitcr communicat adualitatem fuam corpori,

animx intellelediux,&propinquum,&immediatum,&hxceft

id qut

inttl-

ligimm

*fi

potentia intcllcdiua

^*/'**"

hoc cft.fub fuacatione perfedlibili refpicit corpus, vt dat affcum primum.quam fenfitiua. Vifo quomodo formx fubftantiales,vt funt diuecfocii graduum,communicatvacioroodoetiam cidem matccix adum pcimii; iam ex hoc pcc ira-

rali,nec vt fluens

mediata pcoccdendo appacct,quomodo alitcr c6municant a£tus fecundos ; & ex hac pectcadliatione appacebit folutio omnium cationum pcxdi£tx pofitionis, quia,vt apectc patct , in omnibus cationibus fupponit , quod omnis forma xqualiter communicat aftum

primum

,

& fecun-

dum materix , alioquin non concluderent

:

ergo

fcilicct

rcmotu,illud

fubftantia

cft

prxciscfundatain cirentia animx,manet in ipfa,non vt fluens in materia aliquam corporalcm,nec in organum. Et iam apparct difFcrentia,quarepotencia fenficiua non cft immediatum principium elicicndi adum fentiendi, vt habet fundari in eiTcntia aninix, donec ,

fluat,& vniaturorganocorporali.Potcntiaautem intellcdliua

de

fe

non ,

pium immediatum Licct ergo non

radicata in

organo corpo-

vel vnitamateiix cft princiintelligendi. fit

potentiis ex parteeius,

diffcrentia in his

quod

fentit,

&

duabus

intelligit,

&

quia a6i;us vidcndi, fcntiendi, quem elicit oculus motus ab obiedlo vifo, vi albo , verbi gratia, fundatuc in cficntia animx , non prxcisc , fcd in radice,& principio primo,atque remoto;fed vt eft iCtus, forma organi corporalis dctcrminati, complexionati fccundum detetminationem fcn-

&

&

fccundum qu6d dcterminat Ariftoteles *: * t.de Aoiquod organum eft mediaproportio fenfibilium. «M.teit.j.

fibilis,

verum eft, quod corpus fcntit, ita verum eft, qu6d intelligit, fi intcllcdiuum fit focma & tantiim hiceft modus arguendi fcce in omnibus ca-

Adum autem intelle£tus, fcilicet intelligcre,eli-

tionibus.

idem,quodanima abfquc

ficut

:

Ad cuius euidentiamcft fciendum,qu6d in adu

&

duo confidecace, fcilicet , quod intelligit , & fcntit , & quo intelligit,& quo fentit. Quod autcm intelligit,& quod fentit , eft totus homo , vcl totum animal; & loquocdeintelligente fecundum qu6d anima cft in corpore nec diffcrt quantiim ad hoc intclligcrc,& fentire , quin fit totius coniundi vt patet ptimo de Anima,^ vbi exprefse dicituc, quod intcUigentia eft totius coniundi , ficui fcutire.

intelligendi

,

cit

;

Scoti eper.

T«m. IJt.

,

non

,

vt fluens in orga-

fcd vt prxcisc radicata in

anima , vel vt

eft

refpcdhi

adoiganum

aliter eft

animaadlus

corporale.

Exquo apparet,qu6d

fcntiendi eft

:

potentia intelleftiua

num

corporis per fiibftantiam

,

aliter pcr

quia pcr fubftantiam inquantum fubftantiale

,

miftum

,

cft compofitum compltxionatum in ta-

gradu fimpliciter. Per potcntiam vcro fenfitiuam, inquantum vltra prxdi<5ka eft quid organizatum , roedia proportio fenfibilium. Per potentiam ver6 intelle(fliuam nullo modo vc organizatum, nec vi coniplexionaium. Vnde li

&

G

«-a.

potcntiam; Anim» ifia-

a^um

Httr »amt '•'"'•'*

'

^

"*""•"• .

ttntiam.

De

74

rerum

intcllcftiuam

quod fundatut prarcisc in anima: ciieniia , & in rcmoto principio abfque fluxu.vcl vnione ad ali-

otgani.

quam materiam corporalcm

Eft igicur

fluit,& vnitur

,

fiuc

&um

,

opcratio

;

a principio

&

, fumunt rationem propinquo , qno elicitur

vt ftatim dicctur

menfuram

,

ide6 (icut potentia intellcdiua non cft , necmaterix corporali , eius ob-

fenfitiua, vt eftprincipium

opc-

eft

,

& diftercntiam rc& vnionis ad matc-

vcrbi gratia

:

; fi

agens ptincipaie

qua agit

ria

:

fcd

)

(

fiuc illud

agens fit fentiens, fiuc inhabcat, fiue fit in mate-

modo

aliquo

non oportet

,

iam dicam

vt

,

quod nullo

modo habeat, fiuc fit in materia, ficut agens prin-

randijincludit in fe organumcorporale, vt di-

cipale.Cuius ratio eft,quia cum potcntia

£bum eft , quia obiedum, & opcratio cali propinquo principio & immcdiato proporiionaturjidco

quo agcns agif,& idem aliquo modo cum

obiedum eft

portio

quxdam

encis,& opera-

fui

,

necclfario fequitur

modo

aliquo

Ex his iam patet , quod illud , quod intclligit, quod fentit in hominc , eft totus homo;ilJud quod incclligit vi principio remoto, fubftantia anima: intellediux quo vt principio pro-

habeat cam partcm

&

;

;

diflferentia fubftantiarum

&

intellediuac fcilicet,

,

fenficiux, quia, vt dixi, alicer,& alirer fe

habent quancum ad

adum primum

humanum. £x hoc apparet quod tam

ad corpus

,

qukm

per fuam fubftantiam,aliter per fuam potentiam; quia tam intelledliua, quam fenfitiua per fuam fubftantiam cftadtus eius,inquantum eftcompofitum fubftantiale fimpliciccr,in rali gradu miftionis,& complcxionis.fecundum modii pracdi(flum; pcr fuam vcro pocenciam , fiuc vt eft principium operandi , intellcdiua non corporis quocumque

modo accepti, non organici, nccnon organici,eft adusjfiuc pcrfedlio. Senfitiua vcto pcr fuam potentiam, vt eft principium opcrandi cft pcrfcdio fecundum modum operandi, fecundum ratio-

&

organi corporis organici,& vt organicu

& vt organizatum

Vt iam

eft.

reat,qu6d pars intellc<5liua ftantix, eft forma,

,

cft,

ex praedidis appa-

vt cft dcgcncre fub-

& adus materiac

potcntia , fiuc vt pars

,

ipfa vero vt

loquor , quia nondum quxfitum eft,vtrijm poc£tia animac,fit idem quod (

fic

macum quo

fubftantia?)Talis,dico,potentia habet eiTc in tcria

idcm

;

quia illud,cuius

cft, cft

confcquens

do eft

eft

in materia,&

potentia,fiuc

forma matcria:

:

& per

ipfa potcntia intellcftiua aliqno

in materia-

mo-

Sed ftatim dicam aliqna fecun-

dum iftnm modum,quo fotma eft in

materia, vel

perfeftio mareriac.

quod tnncporentia,&operatio magis abftrada , quara fubftantia , co quod

Si fortc inftes, ctic

illud, ipfo,ii

quod illa potentia ( non dico , quod

,

in illa maceria

fic

fui,ficut

agens principale.)cr-

go fi intelligam fccundum praedidia,cft totus homo, cuius pars cft matcria corporalis, necefre cft, quod illud, quo agit , fcilicet potentia intcUeftiua , fit in matcria corruptibili ; fcd non quod habcat matcriam corruptibilcm partem fui

homo quam

;

non crgo

fubftantia

eft

quam

ncc adbio

,

,

ficut

potcntia magis feparata, fubftantia

,

vel

potentia, fecundiim quodly ma^is dicit poren-

tiam totalem feparatam a genere materiae

folum quod

dum

feparacionis

,

fiue

,

fed

&

maiorcm graclongationis ab eadem

dicit altiorem

,

marcria.

Nec ex hoc potcft concludi maior nobilitas in qnam in fubftantia quia hocconclu-

pocentia

,

;

di poflibile eft ex fe.

aucem

Eft

gradu nobilicacis forma:,non ex

hacc nobilitas

fecundum quid, nam

nobilitas formac principaliccr eft in perficiendo

refpedu fibicfti , qnod concludit ,& dando primum erte : quia primus afpe<Skus forma: eft refpcfecundus refpedu obiefti , vel Cta fubiedi , opcrationis. Non cft autem inconuenicns qu6d aliquid ignobilius in fehabeat aliquam opcrationem nobiliorem refpe
&

intelledliua

fcnfitiua aliter cftadus corporis organici Phyfici

nem

fit

agens habct materiam corporalem,vcI aliam par-

icm

tio coniundba.

pinquo , & immcdiato , potentia inccllediiua , vt eft in anima radicata , non vt flucns , vcl coniun<5ta organo. Quod vero fentit totus homo , quo fentit , vt principio remoto , fubftantia animx, vt propinquo, eft pocencia animaE, fiuc anima , fub t^tionc potcntiac quo vero fencit , vt principio propinquo , & immediato , eft ipfa potencia , vt vnita organo corporali ; ira qu6d quo videmus immcdiatc , eft oculus , vt dicit quid compoficum ex vircucc vifina , & organo proprcr quod dicitur i.de Anima.,text. y. quod Si ocuIh4 ejfet ammal , vi/ki ejjet anima. Surgit autcm ha:c difFcrencia pocentiarum cx

Obitah.

riam, verum

tclligcns

cft

Quiavcro

SolHtie.

quodcumque , quod dicitur compofitum, habeat materiam quocumquc modo,neceire eft vt potentia,

cius

'.

fpcdlu tocalis fcparationis

jedbum non tionc.

pracdidorum.

crit dcclaratio

aduercendum,qu6d cum dicicur, quod pocencia non eft magis feparata,quam fubftantia, ncc opcratio ; quia fccundum quod alia magis,&

alligataorgano

contraftum , fcd eft vniucrfalc, vcl particulare, &omnc ens abfque determina-

^

Refpondeoi&

minias dicunt conucnicntiam,

organo corporali.

Ex hoc apparet , quod quia opcratio , & obie-

iiMtUiftit,

pono formam corporis , potcntiam ver6 intelledliuam nuUius corporis , aut

aftum intelligcndi elicit totus homo motus ab obiedo per potcntiam intclieAiuam , vt exiiio,

organicam; adum vero fcntiendi clicit pcr potcntiam fen/itiuam, npn folum vt radicatam in anima,fed vt

4o, Jfm» tttiu

principio.

&

tualem in anima rationali pofui. Primo modo, quia non habet materiam corruptibilem partem fui , nec eft cius pcr fc , vcl pcr accidcns perfedtio , nec aliquo niodo eam in fua a6tione includit & ifto modo Deus cft fcparatus a maccria tam corporali , quam fpirituali , addcndo ad hoc omnes exclufiones , quac longac ellent ad recitandum. Secundo modo , quia non habet materiam corporalem partem fui , ncc cft peifeftio , fcu fotma matcriat corporalis , ncc motor pcr fe, :

cft

modo

tamen aliquo

in materia per

aliud.

modo

potentia intelleftiua fub rationc potcntiac , eft fcparata a materia corpo-

Et

rali

ifto

quia tota fpiritualis.

,

quod

fubftancia animac

rituali

eft

perfe<5tio

eft

vel in

,

fi

cft

idem,

fubftantia fpi-

nec etiam fub ifta ratioperfedio maceriac , quia non fubftancialis , quia in ratione

radicata

ne potenrisE

,

;

eft

pocentiae

Qu^ftio non habec rationem fubftantialis ncc accidentalis, qiiia non fluit inorganum, vel in potentiat

;

matetiam corpotalcm ,

ficut fcnfitiua. Eft tatticn

ipfa potentia inmateria

ma:,cuius

eft

;

quia ipfa fubftantia ani-

potcntia,vel

in matcria corruptibili

eft

tamen

eft

in matcria

ftantia anima:

,

vt

& forma

corruptibili

,

eius

,

di

;

fcd

vt cft fimplicitcr fubftantia in ta-

eft ^ raateria corporali feparata.

Intclledi-

ua autem , vc dixi , nec vC dans elTe nec vt principium operandi prxcise habcc afpe^flum ad maceriam corporalem organicani,vt organica cft.fe,

^t.

cundumquod inftrumcnta virium fcnfitiuarum. Ex prxdi(flis p«tct,qu6d a(flus intellediux partis , cuiufmodi funt intelligere , & velle , non communicantur corpori ; ita vt fint per corpus, fiue per organum corporale, funt tamen coniun(5H,& in conitmdlo etiam coifporis^vt eft in compofito , fcd rcftridlo modo, in tantum, quod non ipfum dcnominent , quamuis finta fubftantia in-

patet

,

,

;

rix,quarauis oranino

Ex ces

finc

coniundi

,

ficuc di-

eft.

qu6dpcr a£bus cofequcnintclle&iuam, inquantii talis eft,cum non fint prxdiftis fcquitur

\ potentia vnita

,

fiue fluentc in

matetiam corpo-

organicam , non habet quod ar(flecur ad aliquod gcnus cntis , fcd extenditur ad vniuerfale , & particulate , omnc gcnus encis , poccft fc rcflcAcre fupra fc, & poteft dominatiue agere,& libere fe moucre , nulla maceria corporali hoc impcdicnte. Quamuis auralem

,

vel

&

&

cem

,

ficut paret,

forraa corporis fentit

,

,

non

fequitut

fi

intelleftiua cft

etiam corpus intelligit

ficuc

,

quod potentia intcUediua inquantum ta-

lisjhoc eftiinquantura eft principium operandi , non eft per corpus , nec pcr organum corporale, quamuis fit in toto cotpore, inquan-

tum

anima , qux eft corporis forma fenautem potemia non eft folura in corpo-

eft in

fitiua

Sc9ti tper.

intciligit.

Ad hoc

fciendum

cft

qu6d obicdum

,

,

nifi

ratione illius

Quamuis autem

mcdiatc.

,

&

6a,

ncc proporrio-

,

,

quo

intelligens

agit

im-

vtpote fitdcterminatus per materiam corpora-

homo,

lem, qux

cft

pars

cius

quo

qtiarouis

,

,

intelli-

git,vt principio remoto, (cilicet ipfa fubftanlia animx fit determinara , quia forma materix corporalis, quia tamen quo intelligit inquantum tale immcdiatc , fcilicct ipfa potentia , non eft corporis , nec organi , vr dixi , ide6 fola operatio , fuum obie^fVum cft omnino a matcria fcparatum , indcterminatum; idc6 poteft eire fubiedlum ptxfcjis , vel abfens,

«*|^

&

&

vel vniuerfale tit

homo

,

,

Dum autcm fcn-

vel particulare.

vel animal

,

quo

lentit

,

vt principio

propinquo & (\ non habeat matetiam corporalcm pattem fiii , eft tamen forma matcrix corporaIis,& organi,& opcratio Ijmitata:id,

e6

fcnfiis

non apprchendit abfens

ncc vni-

,

uerfale.

Ex quo

vlterius patct

modo

,

quod quamnis poren-

fit magis a matcria, quamuis femper fecundi^m aliquemmodum in eadem materia fit potentia , in quacft fubftantia, tamcn potentia & operatio, fecundum rcm & modum , xqualiter funi abftra-

tia

aliquo

quam

abftra<Sba

fubftantia;

&


Nunc

materix.

ad rationes in conCrarium fadlas, vt diiroluancur, quamuis pcr prxreftat iftaapplicarc

diifla fatis

pateant.

Cum

'RfipondttHf

cnini dicatur primo; f'fitu n.if.

,

quod non fequitur , fenfitiua eft Forma corporis,& ideo ientit;ergo li intcllec^iuacft forma corporis , corpus inielliget ; imo demonftratiuc lcquitur oppofitum. Si cnim vt parct , omnis forma fecundiim gradum fux pcrfedionis , aliter communicat maccrix adum primum > Sc fccundum & illo modo, quo fuperior, non communicat infcrioc: imo ex ordmc formarum demonftratiuc fequicur, qabd fi inferior cantum fc communicar, quod illo modo fupetior non fc coramunicat, apcrte fequituc , quod fi intcllediua cft vltima formarum, a6kus confcquentes ipfam , inquantum tales , cuiufmodi fiint inttlUgere , S/ f f//f , & Uheritm ejfe , non communicantur fic mate-


vc

Omnis forma commnnicat &c. oftendi,qu6d

ccllcdiiua corporis.

Ex przdidis

,

principium operandi, vt diduiu cft, tanquam propinquum, ide6 corpus fencic rel="nofollow"> non autem eft

nantur agenti

&

,

eias perfc£Ho

fub-

complcxionis , ficut digradu mixtioais , dum eft dc fubftantia intelleAiua. Quarto modo , quia non habct matcriam corporalcm parcem lui , eft tamcn pcrfedtio materix corruptibilis, non folum vc eft fubftantia mifta , & complexionata , fcd etiam vt organica. Et ifto modo potentiafenfitiua, vteft ptincipium operanli

canquam

operatio non dctcrminantur

quanttim ad modum fcparationisrcfpe€tueiufdem matcrix , maioris eft abftraftionis potencia , quim fubftantia. Tertio modo dicitur feparatum ^ corruptibili matcria, quia non haDct cam partem fui, nec cft cius perfcdio, vc eft organica ; eft tamen in materia , quia eft pcr-

fc&io eius

,

non

:

ficut

totalcm feparationcm

7%

re, fed in organo

idcm,

eft

lam apparct cx hoc , qu6d

fic.

non quantum \d

,

cum qua

.fT

X.

I

:

T«m. J II.

fupra».

j.

{ hoceft faifum,non enim co quod forma non AdfnmHtn, communicat aftionem fuam materix , fcd quia facit vnum cum ea , vr oftenfum eft. Ncc hoc

cum dicat,qu6d

intendit, alioquin

perintimi

quAd corpus intelligit fed intendit qu6d communicat , quia forma,quod eft falfum ; fuppofitum enim diuinum non eft forma humanitatis , & tamea communicat fibi omnes aiSbioncs. Oftcndi ctcam , quod omnis forma a
vnitur inrelleciltuscorpori

,

dicerer

'•>

:

nicat matcrix

omnes

,

faltcm vt

eft in

coto ,

a6kus etiam intelligcndi funt

'

qii6d

ita

coniun-

; fcd fi forma imperfc(flior non communicac materix, vreftpars,non diccc,qti6d hoc fa-

£fci

ciat

forma fuperior ;

irao fequitur

oppofitum

,

*

.'^

vc

oftcndi.

Ad fe undura,nulla materia,&c. Concedo Adftc&ium. maiorem. Adminorem cumdicitur ,NulIa vircus naturalitcr potcft dare fufficientcm difpofi-

cioncm ad receptionem , &c. Dico , qu6d falftim eft ; vcrc cnim ficut totus homo intclligir, &fcntit,ita totus homo gencrac. Vnde non cft intelligcndum,qu d virtusgcnerantis fit decifa ab homine , vt eft animal folum , im6 vt tale animal,fcilicet,

non folum

homo

vt

;

& idco eft ibi virtus animx,

eft fenfitiua,fcd

etiam vt

eft intelle-

quia intelle&iuum ctiam fecundum fubftanti^am, forma eft materix ; idc6 talis virtus OiVaz

;

&

humana,non

foliim animalis, potcft difponcre ^d

rcceptionem formx liberx,& fpiritualis etiam ^tali forma ipfaderiuataeft.

;

quia

Ad tcrtium,Omnis materia,&c. Concedo ma^^ iorcm. Adminorcm.cumdicitur: Ertc lihc u;n, Aittrtitum, intelligibiic, cftc immortale, &c. vcrum eft

&

&

G

1

YC

De

76

rerum

vt ejfeliberumtSc immortalt fumuntur fotmaliter, fecundum qucm modum funt inanima. Vtau-

rem fumuntur communicatiue quanturacumquc fint corruptibilia, ca

in

,quibu$ communicantur,

funt iucorruptibiliajimo corrumpuniur.non

non

cominunicata ad corruptioncm

fe, fed vt

illo-

j:um,quibus communicantur. Si dicas

,

quam

habct

habec

,

quod anima communicat libertatem, vcrum cft , fed non illo modo , quo :

Quodetiam

fcilicet formaliter.

ejfe'^ibe-

rum , Sc imelle3iuHm non communicatur materiz hominis , vt fentire , fcd fioiiim toti coniundo

Ad dus

illud

quod arguitur poftea ex parte

Adomnes

vniuerfalis.

illas

afpe-

rationcs patet

, oftenfum eft cnim quod ilquo inteliigimus , & volumus cft poteniia {ic fcparata ab omni materia cprruptibili , & organo , quamuis fit in corpore fecundum aliqutm

folutio per prsedida

lud

,

,

modum lentia

,

circndi cft

;

quia

fcilicet illud cuius cft

in corporc vt

forma non ramen ;

potcntia principium inielligcndi

pocft

quia, vt fupra patuit

,

ratio obie£li

,

&

operatio-

nis

non detcrminatur, ncc proportionatur agcn-

ti

vt eft agcns

,

;

quia

homo

eft

agcns

,

&c

habct

matcriam corruptibilem pariem fui , nec ci quo agit , vtremoto principio,cuiufmodi cft Jubftantia anima: , qaae cft forma 6c pcrfedio materii corporalis , fcddeterminatur,& proportionatur ci, quo immediatc agit quaic eft potentiaintellediua in horainc, qua: nnlli corporali matcriac tanquam forma, vel motor,eft alligata:idc6 obiedum cius cft cns abfquc omni determi,

;

^r

& cius afpedlus tcfpedu rci abfcntis,eft abfque .'patij commenfuratione, & libcrc fe moiicns abfquc vlla ardationc. Rationcs autem illae procedunt, ac fi potentia alicuius fubftantie non eiret aliter feparata, quam ipfa, cuius contrarium

natione, "*

cft

^7»

Ad

juintum.

Eft

autem aducrtendum , qu6d in

bus,& inomnibus

virttu materialii

rialU negatiuac funt verar,

cipio propinquo

6%.

rationi-

vbidicitur,

vcl omnis virtiu mate- Vidc has ra"o"'*- "-'^. accipiantur pro prin-

& remoto

,

quo agens agit

fit

fcparata;

tamen intellediua

quod fupponit

nullius corporis eft forma,

ratio.

Quc)d arguitur , qood non eflet libcra :rum, quia,&c. Apert^patct, quodinomnibus dcdu^ionibus fupponit,qu6d fi intcUedliaa fit forma,

qu6d

potentiaintelle(Si:iuaab illa raateria fitde-

terminata , quod eft falfum ; quia quamuis potcntia per Subftantiam , in qua eft , vcl cum qua idem eft , fit aliquo modo in corporc,vt pcr hoc, propter hoc dicatur, vcrificctur, quod totus

&

&

fimiliter affirmatiuar verae ,fi accipiantur foICim

pro propinquo.

Ad illudquoddicit, quod

eiret

qu6dcum ftabilire, &

,

qu6d aliquid pcr illud , pcr qnod ad aliud indinatur,perfc6tc ftabiliatur;ma-

pofita, impoflibile cft

autcm

fpiritualis, qua: eft pars

animar ratio-

per intellc6kum inclinatur ad corpus

,

vt

in eo rccipiat rationera pcrfcdla: fubfiftentia:

,

&

,

pcrfedi fuppofiti

,

&ide6 non

poteft intcUigcn-

materiara fpiritualcm pcrfet^c ftabilire,

tia illa

Auguftinus de anima fe,& habitumeftfupra. Num. Si autcm fit aliquid aliud propter quod intcllcdtiua non inclinat hanc materiam ad aliud, cuius eft pcr immortalitas , in illo poteft eam ftabilirc , confequens argumcntum non concludit. Quod vcr6 additur, qu6d ciim fit forma,communicet a^ualitatcm fuara , &c. lam refponfum cft , quod non communicat immortalitatem , ficut nec libcrtatcm formalcm , quia non

fccundum qu6d

dicit

parata iz. fuperGcncfim

oportct,qu6d fit immortalis horao ficut nec qu6d eiuslibertasfit pcrpctua,quiadefinit cius libcrtas ipfo pereuntc. Qu6d autcrti non fit vnio confubftantialis, qua: non fit intima, nec ordina-

;

quam dua: partcs

ignis in vno igne vnientur, nifi adaliquampartem principalcm (materiamfd icct, veIJx)rmam alicuius eorum ) participando

nomcn , & rationera

&

dicatur materia

:

,

,

vt

non

fit

formale

idcra dicerc

teriam

formam.

fubftantialis fcnfitius

,

& pcr illam corpori vnia-

tamcn oportet , qu6d illb modo vniatnr,quofenfitiua. Similiter cgodico dcvnione potentii per fuam fubftantiam, Quod autcm tur

,

lion

vnio potcntia: ad corpus per fubftantiam, quia non vniturci , vt perfeclio , non impediat talis

vcrc

,

& dicatur

:

materia , vel for, faltem inquanr

crgo ncccflari6 ad

Ex parte ctiam materie

vcl pcr illud opcrans,

contrada, vcl limitata,vcl anguftata; qu6d hoc fit verum, concedit pofitio in fimi; quia dicit, qu6d quamuis intcUediua fit con-

intclledi-

poteft dici matcrialis

quod tamen oportcrct ad hoc, qu6d proptcr macflet

cft ipfa

ua, rcducitur vcl ad partem ir.atcrialem,vel for-

malcra

dicit

pcrficiens

fimiliter quaelibet pars for-

:

pars confubftanrialis hominis

tum

forma

illis

ad formara ignis reducitur,vt vere fit,& dicatur forma. Ita pcs , caput , reducitut ad materiam hominis quamuis non adafquatc crgo fi

rcducitur.

vt

Vndc in

ma

nec

,

reducercntur.

duabus partibus ignis matcria cuiuflibet patris reducitur ad matcriam totius ; fic qu6d vcic fir,

homo intclligit;non tamen eft in corpore aliquo, tur

40.

&

(\

pcr fc,nec per fubftantiam, in qua radica-

Nuna. io«

&c. Refpondco, ad aliud inclinari,fint op-

mortalis, quia nulla materia

raa:

cft

"*

&

;

Excmpla autem de partibus ignis,& albedinis, &fimiliHm ,concIudunt oppofitum quia nun-

:

&

,

i\

,

ta,oftenfumcft fupra.

arguitur,

quod eft falfum, vt patet quarauis cnim intelledus , vt eft fubftantia.fit forma corporis, potcn-

li

,

iftis

pra^ccdentibus

oftenfum.

quod non poilct fe intciligcre , &c. Apertc patet qu6d fupponit, qu6d nulla forma habeat virtutem, fea potentiam opcrandi,

tia

&

&

illimitata,& lihera.

Qopd

qua: in rationc opcrantis a matcria

Adfixtum,

inrra , cft in matcria corruptibili dctcrminata,& pcr formam cuius eft;icd fecundum aipedlum ad cxtra.ad nuUam matcriara habct afpeftum, fecHndilim hoc eft indeterminata,

nalis

Ideo

:

afpcdum ad

teria

oftenfumeftcontrarium defenfitiua.

afpcdum ,

;

vt vnita in ra-

ficut

,

afpectus potcniia

eft

tione perficientis alicuius materiae corruptibilis,

,

&

patet , quia duvnus ad intra , fcilicct ad illud in quo cft , & aliud ad extra , fciliccc ad opcrationcm , & obieduro & ifta condiuidnntur. Porcntia ergo imcllcdiua fccundiim

pitx

qu6d nulla

oftendi.

Ad^vxrtum,

principio. cius libertatcn)

,

& vere

fpiritualis

formam oportet

rcducitur ad raatcriara

,

vcl

Si matcria fpiritualis rcducitur ad for-

mam, vt vercdicaturfimul cum intcllediuo forma ( vt comrauniter dicunt Dodores qu6d ,

&

anima compofita" cx roatcria fpirituali , forma , eft forma hominis ) habco propofitum;

tota

fi

dicatur,

qu6d reducirur ad

raatcriara

,

tunc

prim6 dico, quodficut materia fpiritualis animac hominis rcducitur ad matcriam , ita for-

ma

,

fcihcet intelledliua

,

ad formam,vt vexl

^a,

Qu«efl:io I re dicatuc fortna

hominis

ic fufficit ad pcopo-

>

fitum. ,

,

Ambrofmm & Richardum , & etiam lecundum Philofophum , quod matcria hominis eft corpus Phyficitm, tunc oportct diccre,qu6d matcria fpiritualis fimul cum corporalicffct maicria homi,

quod non vidctur

Prim6 qui-

intelligibile.

ma;

autem

cft

tum vegetatiuz fenfitius,& intellc6liux,ac per hoc ipfas trcs partes formales recipiat (\ ipfa

,

& dicatur for& fifdifo ad

debem ecgo poni

fulu-

intucnti diiigcnter fatis pateant cx praedidtis.

Artic. Feriifs

Sect.

II.

III.

(^ per/effius vnitur Anima intel-

ieiiiua corpori humano.quam ali/t

quAcunque forma fua

fundamcn-

fit

fit

intellcdiua;

tiones ad alias difhcultatcs fuperius poiitas, licct

&

quiacum matcria fpirituahs

rcfpcdlu illarum verc

haec

iftam pofitionem. Hic

&

,

;

lis , nifi

dem,quiacijm non fint duas matcriae principales, xquaiiter fc hibentcs rcfpe<Sku horainis.oporteret quod ahcra eflcc pars altcrius.ficutdicinnis pes,& manus; qu6d oculus eft parscorporis , maieria autem fpiricualis nulio modo poteft cfie pars corporalis , ficut nec pundbus Uncs. Sccun-

do

17

ergo habent ractoncnvmaterix refpedbu fubfequentium ergo i fimih', forma informBOS materiam fpiritualetn , nullo modo poceft dici part confubftantialis aljcuiuS' cpmpofiti * Y4l fortMa illarum corporalium , fiue confubftaniiali» il-

ibi

:

Ncc poccd dici quod materia fpiritualis reducatur ad matemm hominis quia cum uilcnfum ntjfccundum Damjiilfenum ,.Auguftinum,

nis

X.

materix.

,

,

REftat viderc tertium fitum

totacft matcria, vel ccditin partem matcrialcm

hominis,necelfe eft quod ipfae tres partes przdi€(x fint forma hominis , cfum ambitus matcris fpiritualis capiacambicum illarum trium parrium formalium. Tcrci6,quia homo fpccics naturs

&

i

fornia, fciliccc in-

fic fiia

formam

vt forma,

,

per

naturae,homd magis aliquodaliud compofitum. effeifbus

C H O L

S

PeTfe&iffimam

I

ho^

eft

V M.

animt cttm corpore^vnionem

ejje

omnium animantium compofitum

cornplementum natura. Idcjuefimili

,

&

confii-

ejMipotijftmum

,

eo tenduntyVt probentytptod homofit veluti

Arifioteles difcurrens per

in-

vnus,

terminm

difiurfit

&

prebauit

omnes^radw animantium,

& ammarum,& tandem hominem vocat poftrcmum, & minimum

;

poftremum

^uia procedendo ab im~

,

perfeElu ad perfeSliora , obtinet vittTnum, hoc cfi,per-

Scd, vttu dicis , raatcria fpiricualis fic fe habet ad materiam fenficiuac , fcilicet corpus, fic facit quod facit fccum vnam materiam , vnum, quod vere eft materia cocius ; ergo intclledliuum fic facit vnumcum fenfitiuo,quod verc cft forma totius ; tunc rcmanet noftrum propofitum. Patetexhoc, qu6d omnis pars confubftancialis fecundum fupradiifta , ad primAS partcs confubftantialcs reducitur ,• fcilicct ad materiam formam , & fic quod verc dicuntur f>artes matcrialcs , vel formalcs totius ; & quaeibct dici poflit ctiam vcre fic matcria , vei

fellijfimum gradtim inter corpora viuentia .•mini-

illius altcrius

&

&

&

forma. £x hoc dico > patet quod fimile addudum concludit oppofitum , in quo quidcm fimiliter dicebatur, qu6d ficut in vno fuppofito hominis

foimx

compofito.confubftantiales , quae informant corporalcm mate-

funt

corruptibilcs

,

toti

riam , & non fpititualcm fic in illo fuppofito eft forma confabftantialis , fcilicet intcllc6tiua iriformat matcriam, & non corporalem. Ex hoc, dico, coticluditur oppofitum;nam forma: corporales , corporalem materiam informantes,re/pe;

^u

fubfequcntis

formx

,

funt matcriales,& verc

fubfequcntibus infprmantur, alioquin nifi forina ex lua imperfedione vnita materiae refpcdu Ji

fubfeqiientis

,

cflet materia'

tantx abftradlionis,

matcria naturalis , ficut Metaphyfica, vel matcria cocli , quod oftcnfum eft clfc falfumyftelTct

*•'>•

quam

pra in quaeftione de compofitione animx , vbi didkum eft , quod materia, vt omnino ens propc nihil, nun eft fubiedlum alicuius agentis. Oftcnfum cft etiam , qu6d matcria,vt eft fub-

iedum

generationis

&

Skotieper.

Tam. III.

,

&

numi

,

quia diuidi

,

aut fecari in alias

fi)ecies

^

ntn

Prim6

patctfic

forraa proportionaliccr cor-

,

rcfpondct materiae

,

ria x.Pbyfic. text.iG.

talis

cnim fotma

tali

& \.de Anima, text.

matef J. fcd

forma,vt vidcmus, quanto minoris pcrfcdionis, tant6 p.iucioribus indiget difpofitionibus, vt par tet in gradibu!)

formarum

fummc perfcda ,

;

crgo

illa

forma

cui dcbctur materia fub

cft

omni

modo difpofitionis; fedtorpus humanum cont|omnem nct omnem difpofitionem Jiumotum ,

nobilitatem organorum, faltem ratione confubftantialis fenfitiua,vt illa eft principium opcraHdi

ornnem adarquationem

,

& fummam

tcmpe-

rantiam mifcibilium , fccundum audoritarcm Auiccnnae fuperiijs allegatam crgo forma intellcdiua eft fummc forma perfcda in generc formarnm , ac per hoc intimiiis vnibiUs matcriac :

vnietur,& pcrficict eam. Oftcnfum eft autem qu6d ens & vnum fc confcquuntur.fecundum hoc crgo vcriijs facit vnum cum corporc humano & vcrius cns , & vnitius compofitum quam aliqua alia materiacumfua forma. Confirmatur hzc ratio,quia maior vnitas eft in termino, quam in his,qua; funt ad terminum >& in fincquim in his,quz funt ad fincm, homo cft fuae, aftu

terminus

&

fru6bus totius natura:

frudu maturo dedaratur omnis

,

vbi ficut in

poffibilitas na-

turz.

&

includat

mulca dc hoc

dc laiionc fua moiorcm habet apcitudincnv,

,

t

fotefi,

Secundo arguo fic , omnis forma perficit , terminat,& vnit,&'dat cire matcrix fu.r^vr eft ci praefcns per fubftantiam ; crgo illa fotm.n , quae

corruptionis

necefiari6 aliquam form.im

71.

&

verius

ma-

habct ad

teria:.

QusEft. 8.

omnes

tuere,manifefiu hicprohat ratienibm

telle
°"3'

tcr

tcriaf.vt dicitur i.PbyJic.text.i6. £or«OT,(inquit,)

bct ad aliam maceriam,

7.

humano corpori quam aliqua form» fux matcrii; ac

pcrfcdbius vnitur

fiobiliffimum

;

Q3«ft.

articulum fuperius po-

quod intelledus

opus dicitur quoad matcriam,ergo oportcc qu6d homo producat finc natura materiam hominis, fcd non prdducit materiam fpiritualem.Quart6, quia ciam forma correfpendeat corrclatiuc ma^Mf funt ad alicjtiid materia eft , vbi alia tranflatio dici c, Materia efi de capitulo relationu crgo v t d cis , fi pars intcllcdiua fe habec vt forma refpe£tu maceria fpiricualis, ficuc illa matcria fe ha-

jl^

fcilicet

,

G

3

vt

73'

De

78 t vcrius 8c perfcftius &

rius

fit

rerum

prxfens tnateris

perfe(iius vnitur ei

;

,

vc-

fcd tota ratio prsc-

fcntis, quae cxcogitari potcft.formjc

ad matcriam

in fola forma rationali completur

ficut in ccr-

roino

,

&

paf&biTerti6 fic , fortna tcrminat fluxum litatem materiz ; crgo illa forma vcrius facic vnum , qliia pcrfcdlius hunc fluxum terminat,

fed inteUcdiua

omncm

,

vt intellediua

rc

,

fluxum niaterix tcrminat

,

&

cum

fit

in

Artic.

1

vt /ftpr* cxpofui

,

,

ciam igitur in

:

EX quo

alia

ergo furraa inteilediua plus habct de ratione formaE,& verius eara participat, quam aliquaalia

neribus

vt horao eft magis ens

materia fua. Item , de ratione formx

homo

pofitum

eft

matcriam fuam ad ,

fccuiidum magis & minus, fecundum & minorem adualiiatem forma; fcd

,

maiorem

;

intelle(5tiua plus abftrahit

macetiam fuam, quam

aliqua forma de mundo. Quod patet,quia cum matecia cius fit corruptibilis , pcra(5turaraercndi

eam ad perpetuitacem

ordinac

,

quam fit

in coelo

,

& cara

firmiorera,

vnic forma fupcrna-

fccundum quod cotus homo cft fubic(3:um beaticudinis perfe(5ta: quia fecundum beatum Auguftinum , vt di(Stum cA/upra , anima fccurali

,

:

parataperfe(3:e tota intcntioneablquccorporcin

fummum coclum fcrri non Itcm

74'

funt

fibi

bcnc vt

poteft.

videmusquod duo corpora non pofhoc non haperfc(S:e fibi mutuo vniantur , & quan-

magis

tanto

opaci,

& diaphani.

omnis

alia

penetrant

fe

,

habct talem bilitatis

intellc(ftiua

aut eft de

,

ma-

,

,

modum fpiritualitaris

ac per

hoc vnionis,

ficut

& pcnctraipfa & quia ,

:

hoiiio ab ea eft horao.ideora^gis eft

vnum,quara

aliquod aliud corapofitura.

Irem,vnura & Poctium de f^nitate

cfrc, vt

& Vno

,

fupradiftumeft per conucrtuntur,

c.i.

: fed tota ratio eflendi , qux potcft excogirari dari alicui compofito naturali,

datur ab intelledtiua vtefte liberum

fint diueifse

anima

telle(n:ui

fua: materije intelle(5l:ai

;

,

fiuc

,

non folum

fed perficit a(5lus aliarum

,

compo-

quamuis enim

formae in hominc, dantes diuerfa
intelle(fliua

I

.

X. Phyfic. text.

qux

Commem.

16. Sic tota ratio vnita-

poflit clTe in aliquo

compofito purc na-

com-

& xqualitatc cleraen-

,

vnum

quia

cns

non

dicitur

&

;

vna

quia eius princi, fed quia vna incimiijs vnitur vni matcriar, fiue in

,

&

veriijs

alia

,

quam alterum

naturx totius; qui

finis

,

&

homo

cft

tota ratio vnitatis hominis

per confequcns totius naturx,

cft

quia

terminatus in Chricorpus cxcel, lentiam habcnt fupra orancs animas , fupra oranc corpus. Ecce finis particularis naturae hufto fccundiara

fuit

&

quod eius anima

&

turalium

num,&

homo; ficut fpecies huomnium fpecierum na-

vniuerfalis

idco vnitas Chrifti eft prima vnio-

:

menfura omnis corapofiti

C H O L

S

I

V

naturali^.

M.

E.x efuin^ue capitibtu prabat hic Scotut heminem magii hominem , ens in perfeSiius vnum ,

&

&

ejje

fiatu gloritt

naturA

^uam

,

natun lap/i , aut etiam (x propmione immortalis

in flatu

condits,. Prime , ad corpHs immortale. Secundo

anims,

ne durationu.

Tertio

fuum. Gluarto fiffragatur

,

,

ex perfeSiio-

,

ex firmiori vnione ad finem

ex nobiliori

eperaiione.

,

lio j

cjuttfl.

.

1

G^into , ex Cui /ententix

tptod alif volunt conformiter

in his ejMtflionibns docet Scottu 9. )

(

ad ea

,

^«<«

vti dicemtts in Scho~

^uod anims excellentiores

in corpore

nobilieru temperar»enti,conflituunt hemines perfeSlieres

,

non/olitmaccidentaliter , verumetiam /itbftan-

Vnde

tialiter,

dicendum erit , quod cum

cen/eijuenter

& & corpora, temperamentum hahebunt

in ftatugloria longe puriores

pondus

materis vnibilis, ficut tota confidcratio form* terrainatur ad formam intelle(^iuam , vt dicitur ,

forma

quam

formarum.

forma dat eflTc , ifta forraa dans efl^ confummatura & perfe(5tura,quale crcaturascorruptibili potcft communicari , cft perfe«aior omni forma, ac per hoc vnitiori & intimiori forma inrimat , Sc vnum facit , tanquam forma , in qua lenninatur tota ratio cdcndi , cum forma fit

tis

uerfis fpcciebus

pia funt nobiliora,-

anims,

^

,

,

cft

& vnum cor-

;

foluraveriiis eflc tale, quara aliud, fiuein di-

dat clTc in-

Quodpatet, quia ipfarecedente, incipitmateria corriirapi quoacl adus aliarura forraarum; crgo fi fecundum Boetium lih. 10. de Vnitate cap.

quim alia

maiori obedientia matfria adformam.

& proportionantur

Vno

torura pcrfe(5kius

ac per

aut dc ratione fua plus accedit ad materialitatem , videbimus apcrtc quod nulia

,

,

pus alio in complexione

Si igitur confidereraus,qu6d

forma ab

ceria cdaStz

fe

& perfe^iior

ius ,fcilicet benedi(5tus

,

fpecie , vnus magis vnus, qukm

&

,

& magis vnum,

fecundiim qu6d aniraa racionalis

,

plctior,

mana cft finis

bilia.

,

homo

eft

naturaliter incimari,ac pcr

hoc magis funt vniHoc patet in lumine refpedtu corporis

fito

magis

,

eadem

fcd etiara in

;

,

Co magis aliqua recedunt a corporeitate

& magis & ge-

ficut

,

7 f•

foIwTi in diuerfis fpcciebus

quam brutum alius

itk

, quod cijm ens & vnum conqu6d vna fubftancia comptfita

,

non

& a(Stualitates & etiam com-

&

quam vita,

magis fubftantia , quam ,

homo infiat»

efl

patec

ucrtantur

eft

I'V.

qu/^m lap/k,

vna. Et

fuas legcs trahcre

Nuni.40.

& verws

ttAturd condit£

ftatu pstriay

homine & adio libera , Sc intclledtiua , nobilior fit omni alia adionc a quacumque forma communicata; ,

Sect.

II.

Homo ferfeiiius

infe-

Itcm, forma de ratione fua dat a6kum,& communicac operationem materiac fuar, vcl toti con-

vt in ter-

,

mino.

riorum.

iun(%o

,

:

ratione

fuprcmorum , coniungens fc fupremis

fine

homine vt in vltimo termino naturz propter quod dico , quod in homine eft maior vnitas eflentialis , quam in aliquo bruto , vel compofito naturali , & in eo

turali ,*cerminatur in

terminatut omnis catio vnitatis

ergo, &c.

:

principio.

,

fiue

ad iufHtiam

(

,

excellentiores erunt

vt lo^uuntur

)

fiue ad emnium

,

prttlfantifilmum, ^uod ittatiflarida iuuenili pojfit conuenire (de ejue vide titudine

t^gidium Lufitan.tom.^.de Bea-

lib. 3. ejusfl. 6. artic. i. )

Beati perfeEliores

erunt in ejflntiali conilitutiene naturt. entia

tjuam fuerunt

,

rioi vita pra./entis.

,

dum

,

^ nebiliora

verfarentur inier mi/e-

Et proportionabiliter dicendum efl

de flatu naturt condits reffie£lu eitt/dcm natura deflituta.

ni alia

iam apparer quarrus articulus , quod homo cft magis vnum &cnsomfpecie naturali , fic idcm vmis homo eft

magis

homo

Ex

his

fcilicet ficut

in ftatu nartnx condit.x

,

in

quo eft

j6

Quasftio X, conditus

eft nicuraliter

qu^m

,

in ftatu naturz

quo cft naturaliter proditutus , (ic etmagisens , & homo , & vnus in ftatu eloriae , in quo eft fupernaturaiiter reftiiutus. £t noc quidem prim6 patet ex proportione ad corpus , dum immortali animz immortale corpus corrcfpbndebit. Secund6 patct,qu6d modus duIzpCx

iam

in

t

erit

modum nuturalem

randi rcquituc

probacur

i.Je Caelo,

autem

ide^

>

& mMrulo,Summa 6.qu6d mo-

non podit

tus violentus

cllcndi

ftatibus fuit in

In

pcrpctuus.

efle

iftis

primo perpetuitas inficma

& in apcitudinei in fecundo neccflicas mocicndi; in tectio ccic ncccflicas fempec ducandi

&

;

,

:

&

quam

in aliquo illocum

& vnum.

fcquacuc

elTc

Quacc6

ecgo cunc

cum

cft

ve-

opecacio

in ftacu glociae opccationo finc

,

adtualiores Sc nbbilioces

&

:

quia

,

quam

,

in aliquo ftacu;

&

ccgo eflc, vnicas pecfcftioc. Qu,int6 , quia quanto forma vcriiis vnitur , tanto materia eft in maiori obcdientia ad formam, hoc autem quantum ad omne genus operationis totalitcr complebitur in ftatu gloriz

Deo gratias, qui nos ad

:

Et

fimplicem.

tra tptoj Scottu

O

I

njela creante?

lib.i.

ribtu cjiu

mMoris erant

V 1TV R

Contra, pcr Auguftinum cap..^^. quidicit

feparata fcntit,

: ccgo cum vti cft fcparata, debcatur ci z(^vis fcntiendi.hxc opcratio crit a crcante

eadcm

& iatclligccc

cationc, qiia

t. Circa iftam qt:arftionem fic procedo. Prim6, quia fermo noflcr ab inrellc(5liua fumpfic exoc- QuinfHt

dium , oftendam ipfum fe

ab cxcca ,

ca

omnino

incclie£l:uni

n* tr»[lnnia.

Secundu , iuxquomodo eft vecum quod

hxc exponam

,

,

horao gcnecac homincm , cum intcilcdliuum fic forraa hominis , & totum compofitum fit tctminus generationis , vt dicit 7. Metaphyf. text. ,

16.

Tertici

17'

cJ"

aliquos

quo

modum

narrabo

,

fenficiuabruci

fit

a

fecundfim gencrantc.Quar-

Quinto

,

crt a crcai>-

declarabo generationc aliquorum fufficit

vt pra:di6la pateant

in

,

agcns acquiuocum , vt Sol , corpora ccclcftia ; in gencrationc aliquorum requiritur agcns vniuocum, vt afinus ex afino in generatione aliorum requiritur diuinum , vt in hominis gc;

{

A

R T

SinguU

I

C V L V

S

I.

anim/tratioTKtles immediate

^ Deo

cresntitr.

& apud Sanctos.

apph'cccut ad hoc, pro-

gorius in Rtgiftro

lib.f. epift.^^.

ncanima:

(

fi

ncrat fenfitiuum ergo

fenfitiua:

non tepugnat

&

homo.Probatur,a6kiones diuerfificantur lccundum qu6d tcrmini diuerfificantur , e contrario : fcd crcatio ge:

&

&

neratio funt adliones genere difFercntes ; ergo termini;ergo fi fenfitiuum hominiscft a crean-

&

fenfitiuum bruti

gencce , quod bilius bcuco,

Icem , hic

cft

fi

non foium apud An finguU Vnde ait Gte- antmt crttm-

Phiiofophos,fed

ahcuius,

(Stio

,

falfum

non

a gencrantc :

ecgo

,

difFcrunt

homo eflcc

igno-

poircc fenficiuum pcoducece.

nucrimencumerroris uct pofitioni de vnitate formac um. cflcc

,

quia

fa-

ftio

dubia

derint

,

Inter

:

dica ^afiio

fuic anciquitus

inquit

illata r/?,

)

,

loquens de origi-

fanEios Patres non

vtritm animaab

aut creaturis fingulis dentur

,

C H O L

I

V

M.

non approbet , eptod fi ttdmitteretttr , Jenjitinam hortunis producl k creante,non a generdnte, tjfet ntttrire

vocMt

licet

errorem de vnitate formarum. Errorem

conJemnatot , qui hahentur in calce lHnrorum Magiilri Sententiarum, ,


veterum editionum , fuh iilo titulo, Errores in haturali Philofophia , centinetttr ifle his verhii : Item,

quod vcgctatiua ,

fcnfitiua

,

& inicUcdiua funt

tur.

mt-

Adam defien' eamcjue in hac

vita in/olubilem femiunt

efte efuafiionem. Et fccundubitatum , quia dato , quod anima intcilcdiua primi hominis i crcatione cfTct , adhucenim dubitaueruntaliqui, vttum ex iilaanima'originalitcr defccndantalis, ficutexptimo patrc fecundum carnem corpora noftra originantur, fcminaliter propagantur. Etiftam difficaitatcm tangit Auguftinus in cpiftoiaad Opta-

d6 etiam

eft

&

tum , dicens , Non ittupie vnum (ptemfaHo exterra primo homini infpirauit , fid omnem flatum ipfifecit, ipfi adhuc facit Quariturtamen vtritm omnem .

S

ObucU

fn

h»e qut/lio-

cf-

fcilicct a cceationc.

qu6d fit k gcncrance fic: agcns, cui non ccpugnac pcodu-

pcodudio hominis. Probo, quiahomo& afinus gcnerant vt animal, non vt homo,fcd afinus ge-

&

& An.

lib.de Spiritu,

quod anima

,

ficut intclligit

»d

,

ducct illum efFc(ftum,fcd

te,

authoritatis articuli Parifienfis^

Clcca pcimHm,cft fciendam, qu6d harc quar<5

Wf^l^l Omnc

i ItMTmnti, 9E^^;ip

tnagna

ntmc plurimum infirmata efi.

dt Gtn. c»p.^. qutft.xf.^ 17.

lauellus 7. Mtttfh.qMtip. 14. Cauellus in fuffUm. qMtfl. Stoti dt Anim. dijp. i./tB. 1 j

tjf*

cjho

neratione.

i. p«rt.^u*ft. tii. Mrt.i.ttd 3. (^4. cy dtfO' ttHtU
Trthstur

de

;

ftrorum Annalium anno iij^. SubiUu atnem tempo-

D.Thom.

2^!^S R

docuerunt prater animatn ra-

corporcitattt

fuerunt in Anglia comrouerftafub Archtepifiopo Cantuarienfi loanne Pecchamo ; de ^ua re vide tom.x. no-

Fhilopon.SimpIic.Albertus, ^gidius.tV* Anima.itxt. lo.

T.

altf

&

X.

ytmm finjjtiua. hominti fit a generante,

dt Anim. Conimbr.

&

,

formam

tionalem dari

quomodo

T

formam

condtmnantur , qui vn,tm tantian fortnam fubflantialem ponebant in homine , con-

tc.

iE S

effe

alihi

t6,oftendam quod fenfitiua houiinis

illum ftatum perducac.

QjiT

& eandem

,

idc6

homo,eft nacucalioc, ac per hoc vcCior. Tccti6, quia eilccmuflibct cei ficmatur & completur cx vnionc cius ad fincm fuum , & idc6 cbrrumpitur quodlibet cxtra fuum locum natucalcm in flacu aucem innocentis appcopinquabat plus fini,quam in ftatu natursc lapfae ; in ftatu gloriac, plus

vnam

diti pojfet vtratn^ue

iftc

rius cns

79

vna forma fimplex. ^nupd Ji admUteretttr fenfitt. uam a Deo creari fimul cum inte/ieiliua prohabiliits

flatum ex iHo vno flatu , ficut omne corpm homini ex iUo vno corpore faciat ; an vero noua iptidem corporafaciat ex vno

,

nouaftpte animatdenihilo.

Et po-

exemplum dc candclis , quomodo cx vna multz accenduntur. Hanc ctiam quarftio-

nit ibi

ncm fcntii

Auguftinus cpift.zS.ad Hieronyraum,

vbi contendens

cum Hicronymo

,

ait

,

Hoc

certe

animat fitgulis nafientibm , etiam modo Demfaciat j infra , Ecce volo , ^itd

fintis , tfuod fingulas

&

ifla fenttntia

modo

tnea fit

,

fid nondttm

G

4

effe

con-

firmo.

Epift.l)7.

De

8o

rerum ^i

principio.

ani^ Cui refpondens Hicronymus, ait, non in corpm iuxta mas ex vna propagari ajferit ,

complexumproptervegetatiuum

exemplHmprimihoTmnis,<]Hotidiefieri,anathenMfit.

diupm.

firmd.

&

C H O L

S

V

I

M.

Mirum^cjtMd per tet annorum €entUrias,etiampofir exortamfidei Chrifiian,t lucem, htcejUiftie de origine

aninu

non fotum inter Philofophos

Theologos adeo obfcura ,

vetum

& inter

,

& difficultatibm inuoluta re-

manferit , vt optima ^uMjue torferit ingenia , &''fitl> Cregorij Magni temput putaretur infblubilis': Pre-

pterea in multos ttum efi errores dicat DoElor

,&ini.

difi.

runt Conim(fricenfiib.de biui traSi. de

,

partim hic in>-' partim refei

ijues

17. ^utfi.

.

Anima, dap. .qutft.^i. i^tt^piefi. .& alij. NetjtU^

& toties tUfcnJfd.

quaffiones dixit AuguFlinui lih. de'

Duas pracipuas

Z.ejfe in Philofophia,

vnam de Anima,

alteram de Deo ; netjue imrnerito, cism animafit veluti

hor^zon atemitatis

vti ait Trifmegifius in Afile-

(

corporeacjue natKrtfit veluti ne& mundifiim& confinium & vt ita dicam tna & tamen nihil adhucde eitu origim perfideiregulas fiabilitum Temerarium tamen & errottenm

pio

intelCgibilis

)

xtts

totitts

e/t.

nunc iudicant Theologi negare a Deo immedidte creari , prepterea (juod exindefeijui videatur anirnam efie

S.Thomam mouit in ,

i.part. ^.

1

8.

1

verumetiam htrefim pu-

tarit afferere animas ratienales vifeminis prepagari.

Singultu trtari frob*-

tur authort-

qaxdio de inrellediua anima

tri-

pHciterintelligi. Vtrura quaclibet immediate

fit

vtrum cducatur de potentia ma^^^-^^ fcminalitcr , vt alia: forma ? vel vtrum de prima anima originaliter , vt lumen candelae dc luminc alterius candela ? Quod autem vltimis duobus modis non fit cducibilis , patct , primo auftoritatibus San(5torum,Damafcenus lib.i.Or-

^ crcationcjVel

thod.fidei, cap.it.

& vifihilirna-

Dettsjexinuifibili,

hominem , ex terra tjuidem corpu» plafmans , animam autem rationalem per infitffiationem. Hoc idem Augnftinus libro de Spiritu Affima,

teria condidit

&

cap.^%. Dicimtts

(

inquit

lationem feminari

:

Dei vero

tta

matris

iam

,

& compingi

corpore,

animam

)

debilitata fu^ materia dcbilit^a^tur. Ita dicit Auic.

Omnium,inqnU,partium corporis Sed , vt virtus intelledliua communitcr non«

6.Natur.part.i.c. j

.

debilitantur viriutes in fine ataiis iuuenilis.

idem

dicit

,

cprf oboratur,nifi vltra illam actatem ; ergo,&:c.

exfcminc oriuntur,ndn cxnec adione vltra virtutcm naturalem fcminis; fic forma, qua: depotentiamateria: edueitur , non cxtendit afpedlum fuum cxtra obiedum corporaie, cuiuscontrarium patcc de intclledliua. .

,

Iterajficut ea,quac

tcnduntur, nec

Ad hoc

re,

etiam facir

quod nuila

,

cducitur de potentia materije fe

mouendi dominatiuc,

ctiam,qu6d, vt dicitur I

2

i

fiue libcrc, vt patct dif--

crVari,

bunt

fophum

?.c/tf

effie

credimtts in

^• ^'*""*

^«/»fc«,f^A-Mo.qui dicit,qu6d intcl-

^?.^'?''

minifiret raiienem, /eddicimttt

cietiite viuificat

,

Item Richardus priurn

eft

,

qtta

ad-

vnam animam ean^ua

&

corptts

fuafo-

;

effi ,

1

6.

Pro-

ex propa-

nam procreatur anima,

prepagatur :proprium autem

eft

miflorum ha-

ex foia propagariene : proprium

effe

Angelorum habere fitbftantiale ejfe exfola

creatie-

Hxc quiacommuniterconceduntur ab om-

ttc.

nibus,&

infinitae funt auifloritates,

non curo

cas

adduccre. J. Trthttur r»ttorte.

fed intcllediua.

fium

cap.-',de diiun.Nomin. Infima fuprcmorum coniunguntur fupremis infirnorum, quod non effet , nifi

per animam intellcdiuam; ac per hoc ipfa eft de gcnerefup.remorum , fcilicet fubftantiarum incorruptibilium , quamuis inter eas locum tcneac .nfimum. Secundo patet , quia cxperimentum generale eft certiflimum ; fed nos cxpcrimur nos appetere infini[ura,

fed

fi

quod non confequitur homo corrumpitur anima

&

Sed ratio hoc oftendit, primo fyllogizando , qiii cft caufa caufarum notior ad demon-

ftrandum.vt dicitur ^.Met.iext.^.Ctxx.\\v\ cft .-lutcm, quod corpus cft propter animam, i»/». i de .

part.

animaiyOmnis autcm

pus

humannm

a(5l;ionatura!!s

vidctur ordinari

funt pt optcr mifta

;

,

,

appcti-

Itcm,propria operatioducitin notitiam caufie; , inquantum talis, pro-

fubftantia , k qua h<ec operatio procedit , erit incorruptibilis.

Item,appetitus naturalis

non eft

ad cor-

quia fimplicia

miftmn propter complexum,

fruftra;fcd cx-

perimur nos appctctc , non folum elTc vt nunc, non folikm bonum vt nunc, ficut bruta homi-

&

nes fequcntes fenfibilitatem cire fimpliciter

fe eft

qupd

fi

,

fed eftcfemper,

&

fecundjjm rationem; crgo necef-

fecundum

illara

fumus rationales,

fimus perpetui.. Si

enim dicatur

,

qu6d anima

intcllcdliua

fit

produ£ta ab intellcdtu ficut vidctur dicerc illa vniucrfalis propofitiodc Caufis Omnis, inquit,

7*

,

:

Jntelligentia fcit ijuod efijtiprafe

a finc

ruptibilit.

Rationeetiam paret, qniafecundumDiony-

& circa illa,qua: funt ^ matcria fcparata:igitur&

de Trinitate, dicit cap.

& precreatione

bcre (itbslantiale eft

,

,

f/f

i.Metaph.text.ij.

pric eftciicaincorruptibilia,vt circa vniuerulia,

& femetipfdrnfita ratiene diifenit. 4.

1

multifcri-

hominis habere fiibftantiaie

gationefirnul corpiti

in homine

,

mottetur corpm,

,fictit

tjtta

;

animam ejje

,

&

fcd operatio intelle6tiuae

& mifia fit fanguini & aliam Jpiritualem demijue

tota

:

& infundi, vtviuat ex & anima. Nec duas ,

fatis patct

,

tanquam perpctuum quod fi aliqua forma rcmanet feparata , hacc eft anima,non

a corruptibili

tus naturalis erit fruftrk.

vno homine

&

pcr

ac formato

vnamfcilicet animalem

,

& Mundo, text. pcr Philo-

confcqucns ingcncrabilis

bonum

,

Patet

intelleftiua.

.de Ccelo,

G.Omne generahile eji corruptihile.

inhac vita;

formari

virtus quac-

habct libertatem,

Quod autem anima incorruptibilis fit

iudicio coagulari in vtd-

atcjue

,

Hancautcm habct

currendo.

corput per ceniugif cepu-

viere homo ex corpore conllans

animas

his quae func

,

lectiuum icparatur ab alns Poteft ergo

4.

fic

,§CCn|ido patct hoc ex modo agendi ; hacc eft enim rcgula generalis,qu6d omnes vinutcs confcquentes fqrmam eduftam de potcntia materiae,

:

art.i.vt nonfblitm errorem

finisnotior

alicuius agentis naturalis.

,

,

mortalem. 9[uod

Cum igitut

i

tam vehementer agitata,

Ordine , cap.

vcgctatiuum

,

ienfitiuum propter intelle-

,

ad finem, ergo anima , propter quam eft corpus» notior cft omni agente naturali:fe4 cffeftus non eftcausa notior; igitur ariima noncft effedbus

i

Aaimafeparata

tjuod mirahilitis efi , cjuidc^uam adJjue defihiturheft ex-^

prefse,in re

proptcrfcnfitiuura

ventmtamen fcit

^od efifitbfi

,

,

& quod efifib

ifuoniam catifa

fe,

efi ei.

fcicndum , quod Intelligentia cft caufans ea, qujc funt fub fe. Si incelligatur dc anima, eft,

Vbi

eft

dico, caufa pcraccidens,eo

& Solis in corporis,

aliquo circulo

quod pcr moru orbis

eft

caufa difpofitionis

quo difpofito,Deus iniundit

ei

anima;

vel eft caula cius,quancu ad aliquas rcuolutioncs.

Simi

fr»P»fi- ••

Qusftio X. f! inueniMur aliquanJo , qu^d Deus animam mediante intelledu dico, qu6d ly mediante dicit medium naturz , noii efficientis,

Similiter creauit

,

aut inftrumenti, auc caufalitatis, vt

fenfus

iit

:

in-

Deum, & animam intellediua tenet medium

ter

rem adum,& per confeqaens anima, £x his ergo patet quod intellct^iua , nec ez corpore fcmmalitcr, nec exanima originaliter, fed de nihilo

Item, potenria non

cum

eilc

agenti

,

fua po-

,

homo generare AUt generArtf ,

Potentia autem libera,aut rationalis nul-

tis.

creaturar fubiefta eft

pollibile eft

,

qu6d

,

nec omnibus

ide6 im-

;

fubftantia fua k creatura

fic

produdta.

Item

NVnc

oportet videre fccundum cum enim homo fit homo per formam intcllediuam; vc fi omnc gencrans gencrat formam in maccria

quz nec mace-

,

eft ^

creata.

nec inftrumenco, vc potentia Dei; hominis: , vtpotc ergo potentia Metaphyfica , qualis eft Angcli , materisi indigcbic, non inftrumenco : igitur /i facit animam , aut dc materia fimplici , tunc ilJa eft corruptibilis ; auc de corporali , vel ccelefti , tiinc idem inconueniens ; vel corruindigcc vtroque

S

&

&

&cuncipfaeft

membrumeft

Quartum

corrupcibilis,

,qu6d

impoflibile

fcilicetindigcac

inftrumenco,& non materia. Item,

& cfficiens funt correlatiuaifcd ex-

finis

f»crimur

quod homo

cm;crgo eius

appetit finem fupernatura-

cfficienseft fupernaturale. Infinitx

non omitto ergo non

poffunt ad hoc adduci rationes, fcd quia

omnino ad

eft

propofitiim

,

:

anima

intclledtiua edufta de aliquo fcminali. nec eciam originatur de lliqua anima, AnlmA ni»- ficutcandcla dc candcla, patct pcr glo{fam,fupcr riiintmtMr ex illo verbp : coraa eon^tm : glof6Jj*« finxlt/igllUtim cft

Quod

^ri«4. '

fa '

anima intcllcdliua folo Deo, horaononcrit res gcncrata , fed

dicitur 7. Metavh. text. i6.

alia,quac

pcibili,

id eft

;

Creattit 'animai Jigillatim

,

per fi creauit ex

las

dam

:

,

potencia afbiua

eft

,

ria indigec,

8.

II.

Suppojita tntirht cre/itiene quomodo dicetur

tentia nece(Iari6 eft fubie<5la potentia: facien-

M

cotaliter habet

,

fubftantia rei fzGtx fubif-

quantum ad fuum

ciatur,

virtutc diuina

Articvlvs

fimpliciter notior fua

efl:

,

educi.

gradum. fubilantia jergo

8i

nihilo

dicunt ipHtantet

animam

;

id cft ifingn-

Adam

non ex

,

vt

;

ejui-

Hacc

ex anima.

effe

glofta.

C H OL

fi

V M.

I

Dicit hic DoElor hominem proprie hominem generare

eptia licet

,

rationalem atttngat

,

non educat formam

expotentia materia

attamen cian vere producat

;

patet, quia

fi

Deus

crearct

animam

fiilicet

com-

ejfi totitu

&

in proprim terminut generationit , materia eoiproducat cjualitates, complexionem,&for-

pofiti

,

(jkod eft

mam corporeitatti creat

,

ad

,

ejuoi

author naturt neceffario

©- infundit animam , non immeriio diceturto-

tumgenerare compefitum, jidmittit tamen magis proprie generari alia animantia pure naturalia

epiia

,

formarum produElionem attingunt eafijue educunt de potentia materiit. rnde ait hominis generationem ( attendendo ad partem princi' palem ,formamfiilicet ,fiue animam rationalem
,

diuinitut creatur,

& infunditur) dicendam

ejfe tjuo-

dammodo magis generationem fupematuralem ejuam naturalem , diuinam magis operationem, quam humanam. Aliunde vero,ex partefiilicet materia, ^uam adminifhat , difSenit , tranfinutat forma induit ad juam fimixti , (jtiam ex ipfa materia educit , ,

&

,

Hoc etiam

animam

,

nec eiut creationem

,

&

&

cx aniraa , aut hoc faceret modo fupcrnaturali,& tuncnon contrahcrct originalc , quod eft contra Anfclmnm,*^ Conceptu virginali,cap.\ j aut modo naturali, tunc anim« , cius matcris admifta

filium fitum generare. Similiter docuit in ^.diftinEl.^^

cftporentia,& pcrconfequcns naturalis corruptio:quia cunc forma primae animac: non occuparcc totam fuam mareriam.

/i^uatur animatio

.

&

Icein

,

&

fianima multiplicacurabanima,

ep

mulciplicatio eft fub

ep

fub

inrencicnali

& reale

:

jiacurali

,

&

avicifta

rcali

non fccundum clfc

,

aut

nacura-

quia decifio ab impodibili eft impoflibilis : cum, quia edu^iorci nacuralis habentis cfte permancns, eft per cdudtioncm de pole,

:

cuni

,

tentia matcriac, vr patet in

poteft clleintencionalis

eftfubftantia, eft

;

omnibus formis. Nec

cum, quia intentio non

anima aucem

fubftantia formalis

tum, qiiia intcntionale non durat

:

feruanteco,

^quo edudum

eft

:

,

tuncex

non

ipfa

potcncia

,

cft

animam

in vltimo pcrfcc^o fuo aftu poccft

& cunc

non

cft a£lus

,

;

,

&

auc cocaeft in

fieri alia;

ncc pcr confc-

;

unc concradidoria ,

dicis

ifta

auc pars potcntii,aut pars

& tunc aut fiec de pocencia & cunc illapo,

tcntia , cijm pcrficiac ad vlccriorem

adum,cft gcncrabilis,&

formam, nue

corrupcibilis

,

&

per

confcquens anima; aut-fict de aftu ,& tuncadius incomplctus ,&per confcqucns genera-

illc eft

bilis

,

& corruptibilis

,

cum

vnio^amma

(jHaft. ^. §.

Sed

raxionalis

illud

optime dici poterit pater

,

verbum vfitatum

,

vbi aitfor-

mam corporeitatii in matcria effe diffofitionim necejfttantem ad animam

Deut

;

;

non epiod ex illa

fid

,

vel virtuteeiut

<juia irfa pofita

,

agenj vel

,fiu ne

neceffitate conditionatafita diffofitionis

cejfitateficundum ejuidfiii decreti

tjuam pramiffa

eft

a generante

,

inducit formam,

talft diifofitio

ad

Eam-

dicunt,vt nonfilttm id-

epte ejfe Scoti fintentiam aliejui

eo dicatur hofno generare, ejuia praparat materiam,fid

etiam

amruam eam

ejuia intrinfice attingit

,

corpori

^m

Dettt non fi folo vnit animam corperi, fidfimul cumgenerante per communem concurfim con-

xmiendo

;

ad illam aElionem vnitiuam. Vide Conimhric. Je Gener.cap. ^.quaft. 1 3 .art. i

currit lib.

I

con-

forma auc tota in potencia, & zCta, &

J|ucns

a(%u

nifi

& fic vnaanima

quoad cife ab alia depcndcrec. Icem,auc cota anima,cx qaa multiplicari

,

(fuitwr

perficiat ad vlccrio>

s

cnius euidentiam eft fcicndum, qu6d ficut patet B.Phyfic. text. 61. tcrmini gencrationis per

Ad

fefunt
cft

mutatio

de nonefte,in «r^ ; corruptio c contrario ficut crgo conucnit alicui cfte fic generari. Sic autem effi per fe, vi eft tcrminus gcnetarionis , eft :

,

difpofitio folius compofiti

;

marcrise

autem

,

&

forma: non,nifi vt funt in compofito. Itadicit Commcntator fuper principium 1. de Anima, forma effem in text. cem. 7. S/»Mfm4 (inquit ) compofite exiftentes in aSbt , tunc compofitum non di-

&

ceretur

vnum , nifi ficut

dicitur in rebut

vnumficundum contaEfum

quod ncc

ejji

conuenic

,

,

& ligamentum.

cis

,

nifi

epu fitm Propter

vt funt in

com-

pofito.

i

De

8i pofiro

,

fed nec generari

rerum

fecundiim quod dicit Soliits compo-

,

Ariftotcles y.Metaph. text.i6.& 27.

compodti

Et intelligitur hoc de ejfe

per fe.

Jiti efi generatio

quia materia ,

:

diftin£ta principia realia

,

& forma

vt funt

,

habent fuum

effe

& educit formam mifti,&coraplcxionati,&edudc matcria, qua: verc

cit

nis

;

ideodicitur

ifto

eft

de integritate homi-

modo hominem generare;

duo

quod non

exi-

forma,fcilicct rationalisanima. Et

generante. Vnde fi , quod non habcnt a compofito acquiritur ^^^per aliquod ages, quamuis ipfum agens non poflit fupcr effentiam

facevct,

non

fi

eflet in

homine nifi vna hunc modum

ftentiae

&nullum alium requint dignitas humana: natu-

alicui

rs,in

componentium

dummodo

,

fecundum fe produdam in effcy quantum ad effe ^o^oA

pollit in ipfa

habcnt in compofito , nihilominus dicitur illud -^

principio.

compofitum poiregenerare. Nuncautem itaeft, quod cuius corruptio , qua compofitum amittit ejfe

agenti naturahs

eft alicui

,

qua ei acquiritur effe^

eft ilii

,

eius gencratio,

compofito naturaHs,

& MHndi,text. Si vnum contrariorum fuerit naturale & diccnte Philofopho in

2. Coeli.,

\

8.

reliejUHrp:

,

quo debet compleri a^io totius naturac auVi ficut quantum ad fubftantiam, homo cft mcdium , hoc eft horizon, xilio agcntis fupcrnaturalis.

&

&

confinium naturalium , fupernaturalium, inter illa , in natura , fubftantia, ejjtj contincns fubftantiam fpiritualcm , corporalcm, corruptibilem in vnjtate naturx , flib-

&

medium

&

&

&

ficcftmcdium eorum , quemadmodum produdionis , vt fcilicet ab agenti naturali ftantia:,

,

fupcrnaturali

producatur.

&

Sic igitur patet fc-

cundum.

homo autem, vt dicitquoddam compofitum, per agens naturale verc corrumpitur , amittendo naturale,

ne

principij ipfius conftituti

animam

p?t

,

licet

non corrum-

Cnrfw chrl- corpus , quoad ac^um aliquem formalem j ficut yerc tcncmus, quod corpus Chrifti , caromottuum.dyvtjy^ ^^j.^ rcmanfit eadem,quE prius erat viua. Verc ergo homo debet dici generari ab hominc,

quamuis non

fe

quia

fe,

extcndatad ad:um perfe(flum fcfe extendit ad generationem ,

&

corruptionem ejji compofiti. £ft autem aduertendum, quod quamuis totum ej/e hominis fit generabile , & corruptibile , non

tamen ita proprie,

Sc perfc<3:e

,

ficut rci

purc na-

Cuius ratio eft , quia agcntianaturalia fic generant compofitum, quod quamuis gencrcnt peirfc, nihilominiis fuaadionc cducunt dc potentia materiae illud , quo compofitum principalc eft tale,{cilicet,formam,Propric ergo talc agens gcncrat compofitum , quia fua adtione acquirit eje compofito vnde licct cqui

turalis, vt

,

vel bouis.

:

iion caufet

formam

in fc

quia nec in

,

fe

habet

fit

in brutis

:

lur gehcrare figuratum

,

& proprie. Homo

tem hominem generans non in fe nifi

,

ncc vt

cft

formando

forms

animam ex

pofito agens fuper naturale infundit creatione.

ejfe

compofito , fiue in materia; difponcndo corpus , quo dif-

in

&

,

acquirit

au-

Nullum cnim agens

naturale habet quatenus illa forma cft in potcntia materiar,dc qua educitur. Ex quo patet, quod homo non gencrat horainem illo modo , quo alia agentia generant , ficut

potentiam fupcr formam

,

nifi

Vnde quoad acftionem , qua homini acquiritur eftc humanum, quod principaliter cft ab anima fua, gencratio , fcilicet hominis , poteft dixi.

dici fupcrnaturalis

qnam

quodammodo

,

&

magis,

vt

fic

pcr

quomodo fenfitiua communia ad fpecia-

dcfcendamus. Circa iftum articulura fic pro- Septtmhie Primo , oftendo quod natura exprincipa- *•**»»""»»<'«. intentione producit compofitum. Secundo,

li

quod omne compofitum naturale , faltem virtute , continet quatuor cleracnta. Tertio , qu^d in terra <\ux eft primum pailluum , & infiraum , eft difpofitio ad tale compofitum naturale. Quarto, quod natura in fua operatione intendat viuum. Quinto. quod in terra ,de quadixi , quod habet difpofitionem ad corapofitum , eft difpofitio ad vitam. Sexto, quod natura non potefl producere illam difpofitionera naturalem,

S Septem

C H O L ,

, nec^ue omnia imo teflatur fe iUa fimpliciter narrare , &• fidempenes Autheres ejje , at^ue apud leiiorem licen;

tiam fingula reprohandi. §luod autem docet ficundo loco de continentiafidtem virtualielementorum in mix-

&

in tertio loco de illa compofitione inchoata ,fiu ; rationefiminali in rehtu animatit; primum docet in 2. to

I f.^aJt.vnica.§.Dico ergo quod quatuor. Addit tamen §. Sed quomodo , non effe neceffmum vt omnia (^uatuor elementa contineanturin mixtoficuti netjue necejje efi , vt concurrant ad eius compofitio^ nem , tdtjue prehat ex ille loce Genefis i Producant aqua; rcptile , &c. Secundum de rationefiminali ha-

difiin^.

.

bet ihidem difi.

animalibui

,

1

8. tj.vnica,

verim etiam

eanujMeponit nonfilum in

in rehtu inanimatii

,

& tranfmutat

,

non folum formam

corrumpendo , quac pr«exiftit ( ficut pofitores formarum dicunt , qui verc non poffunt dicere quod homo gcncret hominem,necfimpliciter, nec fccundiim quid,quia fubftantiam primae materia: non generat ) fcd etiam generat

vnitatis

:

de quo

ampUusfihoUefitjuenti.

Circa primnm

,

iam patuit fupra, quod omnis ^autem , vt vifum

pofiti:crgo.&c.

adminiftrat

vt prebet animM tni-

ea tarnen refert ex Jententia aliorum

probat

homo materiam difponit,&

,&

,

V M.

veleduei depotentia materitt;

diuina

neratio

creatio

I

hic prtemittit DoSlor,

torumejfeah intrinfeco

neratio. Sed quia

imo potius

eftin ter-

&

gcneratio ad effe terminatur

;

qux

Septimo, ex hjs concludam quod omnis fcnfiiiua brutftlis neccflarib cft ab intt^, de potenliamatcriseduda. ra.

qnam geoperatio,quam humana gc-

naturalis

IX.

ccdo.

caufat

,

,

lia

ef-

tamen cam in compofito,pcr quam habet compofitum, & efle, & operari. Sicut quando dc infigurato fit figuratum , agens non caufat in fc figuram, quianec infepotcft exiftere,ncc ferrum, vel acs, quia hoc ejje habent a natura ; fed caufat figuram merc ac pcr hoc acquirit fibi nouum efe , non nouam effentiam ac per hoc dicife,

quo producifur animdfenfitiua in brutit?

S£quiturtertium,fcilicct

&

cundum

11.

^

III.

in fua: naturz effentia; nec ctiam

fiierat mor-

1 0.

Articvlvs

efte

& humanum per mortem, ex feparatio-

:

Ij

Naturafrin-

eftfccundumCoram./w/^.ff.g.cftdifpofitiocom- "Mjff"'

»re cmfcfi-

omne

pofterms , in quantum tale , eft fum. compofitum fed produ^la k natura funt pofteriora rcfpcitu eorum , qu2 funt de conftitutiojie natura: , cuiufmodi funt quatuor elcmenta:

Item

,

"»-

:

ergo,&c. Item , illud intenditur ^ natura , ad quod terraina

Qu^ftio X. minacur iStio rei naturalit fed non terminacur ad fimpiicia, imo fupponit ea,cum iintdeinAitutione naturz ergo eius cerminus non eil :

:

fimplcx. In tmnibiu

mijiu

rept-

riuntur quntH*r tHmittt.

Sccundo , oftcndo qu6d omnc produftum a , hoc ell,omnc compoiitum , faltcm in. virtutc, coiuinct quatuorclcmcnta. Quoad hoc prim6 polTunt induci authoritatcs Dodlorum Alchymix, qui ollcndunt in quolibet a natura produdlo circ quatuor humores vel aliquid eis proportionatum, fcilicet fanguinem, phlegma,choleram > & mclancholiam. Hocpatet , prim6 per authoritatemRans,qui dicit in libro,qui incicunatura

,

lacur Miaime minifmm, 5c eft paruus libellus, loquens dcprxdidis quacuor humoribus Si atteJler immenfhm Dei potentiam, htccUcam , conuenit in omnibtu reperire vfque ad arenam maris. Hoc probac Auiccnna primo libro Canonis, dicens, quod fi accipiacur (anguis hi^anus , ponatuc in vafe ad ignem , primo cxic fpuma rabea , qux eft eius cholera fecundu , quaii albumen oui , quod eft cius phlegma , & remanet in fundo vafis materia cerreftris grolla, qux eft fanguis melancholicus. Hoc eodcm experimenco vcicur Auicenna :

&

:

in libro de maiori Alchymia ; vbi dicic,

de

fe refoluicur

in bucyrum

,

in fcrum

quod

,

quod

eft eius

cft eius

fanguis

;

quod

lac

phlegmai

in fubftan-

tiam groftam , vt eft cafcus , qus cft eius melancholia:& remanec cholcra,qux pcrebullicionem cuancfcic. Ex his pacec in ladc , fanguine humano , quemlibcc diftorum quacuor cftc humorum ; &inomnibus viuencibus inueniuntur, fed dcnominancur a prxdominance. Di(5bi eciam quacnor humores func in lapidibus,in her-

&

,& mecallis, a nacura cdudlis

bis

nominapropria,

;

fed

non habcnc VndeAI-

ficuc in animalibus.

qul per abftradtionem diftorum humorum , nituntur tranfmutare fubftantias mctallorum , per commiftionem , fcparationem illorum humorum i mcrallis , quac fit pcr quofchymifta:

,

&

dam

igncs

,

&

fublimationcs

quarundam aquarum

-,

ipfi

,

&

dicunt,

commiftiones

quod calix vo-

catut melancholia, aqua vita:,phlegma; virtus ignea, cholera ; aifr fubtilis, fanguis : tunc vo-

&

lentcs oftendete qui

mifceri poftunt

huius mecalli

,

,

&

&

humores funt,qui benc comqui non , dicunc qu6d calix

vircus ignea illius

,

funt

,

vel

non funt benc commiftibiles. Aliqui vocanc diAos quacuor humotes in mecallis pcr quacuor parces animalis namcor vocanc choleram he:

;

par vocant fanguinem ; ofla mclancholiam ; cerebrum phlegma. Vnde dicunc qu6d cerebrum huius meralli fluic bene, vel non fluic ad ofTa, vcl

hepar

illius mccalli.

Alij

nominant

illos

humo-

quacuor «caccs : nam fanguinem vocanc puericiam , cholcram iuuencucem, phlegma fenium, melancholiam fcnedluccm. Et res in mecallis pcr

dicunt qu6d pucritia

,

8c fcncdlus iftorum, vcl

il-

lorum mctallorumconueniuntbenc, velnon ben^ & ifta orania patenc in diuerfis libris Alchymiftarum, Ec abfquedubio illaquacuor nomi:

T\i/aft£Hu ,choUra

,

phlegma

,

& melanchoUa

,

pro-

quacuor humorum animalium, Et quamuis quacuor humores in omnibus prxdi&\s inueniantur , polfunt tamen aliis nominibus nominari. Rationeetiam hoc patet genus corporis cotpria func

«4-

:

ruptibilis diuiditur in ria,

habentia intcr

fe

quatuor corpora elementa-

complctam proportioncm,

Si concinuam:quia ficut

primum antc fecundura.

fic

8^

fecundum ante ccrcium,&: ante quartum,& fic

afcendendo, func in concinua proportione. Proporcio cnim.vt dicit Euclidcs.eft in quatuor quititatibus diicretis proportionaliter ie habctibus, cuiufmodi funt 4. clementa. Si crgo n.-itura corporis corruptibilis in quatuor,&:

non in pluribus»

vel paucioribus proportionatur,

cum omnc pro-

dudbum

a

natura

fit

compolitu propurtionatum,

oportet quod illa quatuor fint aliquu modo in quolibet produdlo a natura. Non enim poftunt proportionari fcparatim vcl duo,vcl tria,(ed

folii

quatuor;ficutini.Sententiarii* habctoftendi.du datur fuiHcientia quatuor clementorii in uiundo.

Item,quxcumque cadunt

in aliqua vcCt^ linea,

omnia finc

altcrum fit conipofitum, quod compofica: vc fi homo cft compoiitus,

neceilccft

quod omnia , qux

neceJle eft,qu6d

dia. 15.

fi

funt in

rc^fta linca,

copofita.Hinc eft qu6d difFercntix fimplices, nec forma, nec materia, funt in rcdta linca. Ergo fint

cum omnis aftio naturx,&

per confcquens omne

compofitum ordinetur redlc ad homincm,inquo eft omnis modus compofitionis;oportet qu6d illa,qux principalicec a nacura generancur, finc compofica.

Prxcerea compoficio elemcncorum ; elemcnca cria,nifi finc quacuor, componibilia, vel mifcibilianon func : ergo omnccompoficumprincipalicer k nacuraquacuorelemencaali-

aucem duo,vel

quo modo

concinec.

Icem , ficuc nacura non poceft prima feminaria generar(;,fed ex

illis

agic,& illa fupponic

:

fic

non

poceft coca nacura prima fundatnenca nacurx ge-

nerarc,fed ex

agicVnde neque aqua pura,nec nacuram gefunc a Deo,& prima fundamenca

illis

ignis purus,nec cerra pura,poicft pcr

neran',quia

ifta

nacurs.Vnde fc cft

ipfam

fi

e(Ic

de cerra aliqua generencur,necefcompoficam,ficuc ftacim oftenda.

Echuius opinionis vidccurcireCommcnc. fupcr 4.Coeli,& Miidi,*quiadicicqu6d ignis in fpbx-

Con1.31.ex

f primumde Ani- Alcx. ma, quod aqua pura non poceft calefieri im6 ex t Vidc locu 4.Cal.cic. hoc oftendic, qu6d tota ifta aqua noftra eft mifta. Vtrijra autcm ita fit,non afl'ero:quia contra communem opinionemDodorum videntur ifta, Sed idc6 rccitaui , quia audiui;vt fi reprobandum cft, ra fua nihil comburic:& fupcr

:

rcprobetur.

Terti6 , oftendo qu6d in terra, qux

eft princi-

& quafi materialiter efFe<^iuum,

pium painunm,

naturalium, eftquxdam difpofitio

quxdam impcrfe6ka compoiitio ad efle compofitum, quod pcrnaturamproducitur,ex quo impcrfe<5lo furgir omnis perfe6tio compofiti naturalis. Eft autem fenfus huius fermonis ,qu6d ex puro fimplici nunquam fit compofitum fi enim ex fimplici fieret compofitum,ex hoc qu6d fimplex procederet de impcrfcdload pcrfcfium , tunc forma magis perfeda effet magis compofita quod eft fallum.Vndealiud eft compofitum ciTcaliud pcrfeftioremgradum eflendi habcre. Vnde vulc ifta poficio, quod nifi iftatcrra cflct compofica , nunquam nacura ex ea producerec compoficum.Vnde vulc qu6d primus gradus miftionis , & compofitionis , cx quo furgic vcrc cflc compofitum naculcilicet

,

:

:

quapullulant naturalia.Quod lUud, quod de ratione fua prima

rale,eft in terra.cx

patet

habec

prim6

adnm

fic

:

exiftcncix,nonfoliim eflcncix diui«

fum concra aliud,non eft in pocencia vc cx eo fiat; quia omnis forma, qux de potencia altcrins eduaftum cflcndi peragens recipic cxillo:niic auccm quacuur elcmcnca func quacuor corpora, cicur,

fe

'Ex puro I lici

pm-

ncn

fit

itmfefitum.

De

84

rerum

fccundiim fuas a£tualitates diftinfta

mundi

inftitutione. Ideo

cx prima

accipiaiut curfus gc-

ifti ,

hominem habcndum non fit ,

crgo

j

fi

fimplcx no facit

compofita , habcat

illas

compofitiones primario,

& perfediori modo,in fe acreationc.

Vnde poft

cnim nihil generabitur:

quia fiue pifces generentur cx aqua,nuc animalia cx terra, neceftecft , vt dicunt, illam aquam , aut terram cfle compofitam:& fub tali compofitione materia corporalis eft fubicdlum generaiionis. Item,produ£lio naturz eft ordinatajcrgo eft de imperfedo ad pcrfcdum : omne autem impetfe<£fcum,CK quo fit perfe6l:um,patticipat quamuis incompletc , naturam illius perfedi. Hoc patet in oranibus,quia fcientia pcrfeda generatur ex imfit

ex-quafit illud

qu6d

* fed

,

impoflibile

perfe&am fcientiam , nifi illa fcicntia fecundum afbum imperfe€tam inchoata » vt iam dixi. £t iterum 5. Phyficorum , ^ omne quod naturaliter mouetur ad aliquem terminum , neceflario habet aliquid dc tereft

,

aliquid moucatut ad

mino ergo :

herba

nunquam

tcrra

poflct ttanfmutari,

compofitum , vtpote lignum , vcl compofitionem huius imperfedtam in

vt de ipfa , fi

fiat

non haberet ficut dixi de pracdi^a dedu(Slione , quod non clare video , quod contincat vc-

fe

:

ritatem

;

fic

dico de

dlum cuiufdam

vt

,

ifta

:

fcd ideo recitaui di-

improbandum

fi

im-

fit ,

probctur.

pperatia.

n*in$i4itv('

uum.

gradu,qualis primo in plantis inci-

Quart6 oftendo.quod natura in fua operatione intendit viuum.Intentio naturae eft fecundum intentioncm principalis moucntis in natura,cui produ
:

fcdvirtus princi-

^aXh moucns agentia naturalia, fcilicet, virtus IntcUigcntiae, eft principalis in

eft

quz mediante orbe,

agcndo naturalia crgo natura :

com-

pofitum viuum. Item , corpora fimplicia,inquantum talia, non funt apta ad vitam crgo compofita inquantum compofita, funt apta ad vitam fcd oftenfiim eft, quod natura nihil producit nificompofitum cr:

:

:

cfFcftus naturae habct aliquo

modo

aptitudinem,& afpe&um ad vitam. Itcm , illa quas funt in eadem reda linea, omnia habent afpedum ad vltimum , & completum illius lineac, & aliquo modo habcnt aff edtum ad illas

perfeAiones

;

fcd

omnia

quac ^ natura pro-

viu4t»tl

apparere.Elementa autem,vt funt pura,& fimmodo viuunt:quia nec fentiunt,nec

habent aliquam difpofitioncm organorum , vel venarum,in fua natura, quae funt figna vitae : mctalla autem lapides fentiunt, habent multiplicem diftin&ionem venaruro , quae orania funt figna alicuius gradus vitae.Vndc dicunt,qu6d orane compofitum k natura produduro viuit : & fi Sindti , vel Philofophi dicant aliquando contra-

&

&

riura, cft intelligendura de illogradu vitje,

fenfus primo percipit,qualis

cft

quem

in plantis.

iS.

ifti,

&

compofitionem;quiafub An ttrra h»^ corruptionis) fubie(^um gcnerationis, beat aliquetn dc ifta terra fic accepta , oftendunt , quod habet iradMm vitt» imaliquem gradum vitae , quamuis primum , perfeftura. Qui gradus proficit pcr agentia naturalia in omnes gradus vitae,quifunt in purc naturalibus. £t ex hoc quidem concludunt fenfsifta tranfeunt in illara

&

illa cft

&

fitiuum in brutis eire ab Intcllieentia. Prirao

fic,

&

ex 1. Phyficorum , coUigitur ficut tale agens, tale patiens funt proportionata ad generaodum :

& mutuo fibi corrcfpondentia: & foemina in diuerfis fpcciebus ad ge-

talera efFcftura

vt

mas

,

,

nerationera producendam

eodem modo agens,

:

& patiens in tota natnra funt propottionata & mutu6 fibi corrcfpondcntia. Ergo quod habet agens aftu & modo perfedo, motor

,

,

,

hoc

modo imperfcAo

patiens

vnitaorbi in rationcmotoris

,

fcd Intelligentia

:

agehs vniuer-

eft

&

primum crr go fi ifte motor habet vitam , nccelfe eft-, quod hoc patiens habeat vitam modo imperfcdlo. Forte dices , quod non concludit, qu6d hafale

,

terra vniuerfalc patiens

bcat vitam

nifi

,

,

:

in potcntia pafllua

,

&

OhieStK

fufce-

ptiua.

virtus vitah's,

cota in fua vniuerfalitatc accepta intendit

go omnis

,

compofitionis orania naturalia fiunt cxilla,vel

tatur naturam, z. Phyficorum

mttalU

& ali-

cire nifi

quo perfedo

& omnis

quod gcneratur. Itemi,arsimi-

,

aliquo certo raodo

apprehendit

cognitionc,t» PeBe-

&

Upiitt,

^

,

Quint6,vt praedida magis appareat,oftendunt quod terra ( quae cft principium pafliuum, Sc ratione illius compofitum , vt oftenfum eft ,

quia omnis do^fcrina,

;

difciplina,cx praecxiftenti

An

,

plicia, nullo

: crgo cum tcrra fit principiura paffiuum, dc qyo natura gcnerat eompofiiumjneccflc eft illam tcrram habcrciftamcompofitioneminchoatam , fic efle compofitam. £t iftam perfedam compofitionem,dicunt efle rationem fcminalcm,

/m»

quod viuunt aliquo genere vitar quamuis imperfedlo quamuis fenfus noftcr obtufus non comprehendat illam vitam j quia non

pit

riorilnu

»7-

& dicunt

puritate,& fimplicitatc.illa compofitio.quae cft in tcrra.qux eft fundamentii oranis gencrationis na-

pcrfcdba fcicntia

VJifturM in

&

diem Iudicij,quando elementa remanebunt in fua

turaK.diflblucturtcx tcrra

*tezt.jcoRi.

nun-

inftitutione aliquod*;^ diftindkum.fcd eius genc-

fi

compofitii.ncceflc cft,vt terra, ex qua generantur

*teit.ti.

:

quam natura gcncrat

ptopric clcmentum ex puro elemento j fed compofitum produdum a natura,non habet cx prima ratio dimifta fuit naturx

f.TtfiJfXt.U

gencrisjcuius pcrfe^Eionem quasrunt ergo

aliquod viuum,nifi ex viuo aliquo modo,licct imperfecto. Si obiiciatur , quod lapides , mctalla generantur a natura,& tamcn non viuunt.Rcfpondent

nerationis propter

i<.

principio,

Contr
:

fi

omnia agcntia vnirentur, non pof-

Refpenfit»

denudata quantitate, induere : non enim de non quanto omnia, etfi fit materia apra cfle fub quantitate, poflcnt faccre quantum fed fupponendo quantum augnientat,& ad aliquos adus reducit. £rgo a fimiIi,nifi aliquod habcar principium vits faltem imperfeftc , non poteft agcns ducere ad adum vitae. Non ergo fufficit potentia paffiua ad recipicndumaliquem adfcum naturx ,nifi modo imperfedo fit in fubiedto. Vndc concludunt ifti, fcnt materiam corporis,

fi

efTcnt

:

quod natura non

poteft facere priraara quantita-

tem,nec primam vitam, nec primam qualitatem: fic de omnibus primis in quolibet genere pa-

&

tet,qu6d neceflario funt aDco.


Sexto , oftendunt , quod nullum tale prfmum, 19. primam,vtpote,compofitionem,primam quanti- AntemqitJt-

ucnsjomnia produda ^ natura habent aliquo modoafpedtum ad fufceptioncmvitar. Item,in operibus ordinatis videmus, quod natura, & ars icmpcr incipiunt ab imperfedo illius

latem,

:

& primara complexionem

dicunt haec terra

cft

(

fub quibus,vt

fybiedum generationis)nul-

lum ages naturalepoteft producere.Prim6,oftenfura cft,qu6d

nifi terra

compofita efret,& aliquaid

eenus

litatef

fmt

predMtibilft

ah

ajent»

trtatt.

Qu^ftio X. J'tnas vitx participaret , natara cx ea cfTcdus uos non producccct. Tunc fic nullum agcns> naturale , vcl actificiale , producit fubicdbum :

fuum fcd tecra cum prima miftione , cum prima componcione , cum prima vica imperfe^a, i

nuUum

rubieftum generationis : ergo

eft

ngens

nacurale poteft przdiSti pcoducecc.

Item

illud eft natucae fubiciftum

,

,

cx quofit

compontum fcd ex Hmplici non fit componcum, inquantum nmplici ergo H cx tecpec agcns

,

;

:

ra Hunt compoiica

neccllari6 cft compofica in-

,

quantum fubiedum

;

ergo natuca non racit pri-

ne produci

autcra bruti fubcft generantibus naturalibu$:ei;* ** go necelliirio ab intrinfeco procedir.

Item , omnisforma feparabilis habet aliquam operationcm,qua: non communic.it materix , vt

Itcm, natura vniuerfaliter diuidicur in adbiuum Sc pafliuum nacura autem non facit feipfam , (ed auchor nacura: crgo principium inquancum principium vniuetfaie , adliuum fi-

cftabintrinfcco.

non

.

poirunt Heri a natura:

non habct rationcm

refpcdu alicuius compofirionis , nifi vt cfl habens aliquam compoficionem impcrfe^am ; ncc viui, nift vteft habcns aliqucm adlum vicac imperfe£bum etgoillos adtus , qui habent de ratione pafliui, non polTunr produccrc Vulc crgo hxc pofitiotquod prima vita,prima quantitas , primaqualitas , fic dc aliis primis, impcrfeftis in quolibct gencrc, funt a crcafed tcrra

paffiui

:

&

&

tione

&

:

fub

tcrra iubie€):um generacio-

illis eft

nis naturalis; ncc habct proinconuenienci,quud

hxc tcrra viuat.fcd non in illo gradu vicx,qui facitplantam, nec ingradufennbili,nec inaliquo gradu perccpcibili , nifi ratione. Et ifto modo dicunc quod totum imperfccStum eft fcminalc rcfpedu perfedi. Et ifto modo impccfcAi non habentpro inconucnienti , quod contraria, vcl diuerfa fint compofita in cadcm tcrra. Et illud I

viclc

i.deAmma,

dicicur

Si dicas rabilis

&

Icem

fit

bet fenficiua bruti

miliccr vniucrfale

Commentatorem

dicunt intcllcxiilc

Afetaph.

i.

tiad.j.Epi- com.j. vbi dicit,qu6d generans non facit aliquid, com. nifi quod extrahic , qiiod erat in potentia ad

& vocat potentiam adlum imperfc6kum. videmus de paruo fieri magnum de non albo album. Et hoc videtur fentire Ariftotelcs 4. a6fcum

:

Ica

,

^

VMuoy text. comm.%^. vbi diPhyfic- in fi"- c*p' e contrarie, (fuia eacit , Fit caliitm ex ftigido \

&

dtrn materia

calidum

,

,

qtu erat in

petentia,fit

nnllofaSio in materia calido

prim calidnm ,fid quod mimts S

DoHor

Licit

C H O L

,

ajferat

,

,

calidoj

mavi*

^nod non ejjet

erat calidum.

I

V M.

infine huiut dnby

brutorumfit ah intrinfeco materia

ex

,

anflilicet

fi non approhare

tienes

,

eju* di£la fitnt in

ifio

in loco reiicit

,

fid ra-

animamfinfitiuam bruterum ori^inari ab iUa vita inchoata O" imperfeEia mintii

,

(fr

,

hoc autem non haeft fcp.icabiIis;crgo

ergo fcnfitiua hominis non

,

eft

fcpa-

eft, qu6d vnius linex rcdx duo termini oftenfum cft autcm quod formarum ncccifario tcrminatur ad for, qux cft \ creatione & per hoc qu6d eft

Iteni, impoffibilc fint nifi

linca

mam

:

,

:

&

ab extra , cft vltimus terminus linex ; medium coniungens infima fupremorum , fcilicct fpiritualium , fupremis infimorum, fcilicet corporalium vt patet in primo articulo * : ergo fupran :

omnis forma

,

qux eft nam fi

ab intra timus tcrminus lincx

eft cft

niini

;

:

quod

eft

citra illam

,

tf.

ncceiTirii

ab cxtxa, efTct vlerunt duo terimpoflibile ex parte fuperiori cflTct

& tunc

,

lincx.

Itcm

, vt oftenfum eft * , eft ab hoc non educitur per agcns naru-

intellediua

,

cxtra; ac per

fuprin.».

de potcntia matcrix : fcd fcnfiiiua potcft cduci adionc nacurali ccgo neccllacio erit ab rale

:

intra,

& educctur dc potenita matcrix.

Ircm , arguitur cx parte finis , a quo fumitur potiorratio demonftrandi. Sccundum rationcm artcndicur condicio rerum de volunratc naturx ; fcd videmus quod creaturis,qux non procedunt dcpotentia materix , (vt funt Angcli,&: finis

aniraa rationalis

mi boni

&

)

incft appcritus

fimplicitcr

refpcdu fum-

& rcfpcdu

,

finis

fcpara-

ergo creatmx, qnibus non ineft appctitus refpe(5tu boni fimplicitcr , fcd rcfpcdku boni conti

:

&

vt nunc , aut funt habenies materiam, , aut de potentia materix educuntur , earum tradti

&

ab intra. Qux autem in prxdtdis articuh's feptem difta funt non capio cfle vera ; fcd vrauditarcfero ,& improbanda, fi vidcatur.rc* linquo.

origo

eft

Articvlvs

anima

(fuanim petijfima ee videtur tendere vt probet

,

texi. 13.

ccgo non

dicetur de hoc in fcqucnti articulo.

:

IX

IV.

Fit^m fettfitiuAm hcminif ab extrn froueHtre

&

hanc

;

vel educatur de potentia

feptem ifiu prtnetatu ; attamen in i. difi. 1 8. epiafi. ab vnica docet rationem feminalem ejfe in materia , eiut potentia educi formas omnes materialet, Non itacjue conclufionem

&

6.

, quod fcilicet anima fcn1f ab intrinfeco. Er prim6 fic: An oniiH* vita eft inchoata in naiura, ergo omnis vita, >fjiti"* l/ruti •qu* fubeft agenti naturali,ex illa procedit : vita ^' ** """"*

bruto

mam compofitioncm, &c.

:

1

f.eri

his jboncludunt

fitiua in

:

£0.

Vide Fabritm theeremate

conferuari.

Ex

8y & produSlat ah ipfa dependert in

,

eptam cjuidam penebant in ele-

omnihui mifiu. Attjue hanc gradatim per

pracedentia notahilia ita fiahiliertint

,

vt tandem in-

ferrent ex ipfa brttierum materia precedere

,

& latere

fir creflri.

SEquitur quartum

fcilicet

,

qu6d

fcnfitiuiim

xt.

&

ab extra , non de potentia materic edudbum. Vbi prim6 eft videndum , qua funt illa,qux generanr dubirationem , quod non fit ab Mtra. Secund6, cft oftendendum qii6d ab cxtra. Terti6 , foluenda funt illa dubia. Scienhoroinis

dum

m6

ergo,

fit

quod dubium

di^um

facit illud

authoritas Ariftotclis in lib.dc

;

pri-

Animalibus*,

l«- -=* V\h.sx.t.

c^ vitam incheettam. Scettu autem df petieres Theologi huiufmodi vitarum imperfe^arum latebroi non admittunt ; Jid ajferunt

qui dicit quod cmbryo fentit ; fed aftus non eft Proiaimr ''*^' '''*" fine potenria , nec potentia finc fnbftanria ; crtetutm mago cft ibi fubftantia fcnfitiux nec poteft cor- ttriA.

virtute in materia pretexiflentes fermoi petefiate naturalium caufartm efficacitate de iHitu petemiay

rumpi ab intcllc^'ua

animanpn

fuamm

originem

,

&

dr cjuafigrenue

,

^ionemjtie duci;

velfinu exciri ,

& ad aHum perfe-

at^ ex i^fa & in ipfa vnlca aHie-

Scoti oper.

Tom. III.

:

,

quia cijm

fit

eius

com-

nec pcr corruptioncm corpori$,quia tunc non corrumpitur:m.inet crgo nec fenutiua gcnerata cum intcllc^ua infufa 4cbcnt plctiua

,

potiiis faluatur

:

:

H

86

De

rerum

debent dari duae (enfninx

cum vna

fufficiat

omnes

,

aftus fenfitiux elicicndos.

ad

Deindc , Ari-

folum intcUedum prouenirc ab crgo iudicat fcnfitiuum cfle ab inrrinfcco, cduci de potcntia matctiaB. Facit ctiam dubitationem Commentator j. Phjifie. text. 157, qui dicit, qu6d mus generatuy

I

Mouet

& aliis

fpeciebus.

etiara cxcellentia virtutis

,

quae maior

videtur cile in femine humano , quam in animalibus : crgo generabit fenntiuum.

Mouet etiam,quod

aliis

i.deAni-

dicit Ariftotelcs

1

fitiua

C H O L

anima rationali

V

I

M.

fiini

,

id^

Augu-

probat authoritatibns

& ex aEhtum & potentiarum experientia & ,

perfe£ia coUigatione vniuerfi

,

quam acutijfme expli-

Et oftendit vitam fenfitiuam , tju* alias perfi in

cat.

bruti* eft realiter diftin£la,&filitaria ahfcjiu rationali ,

vniri perfeSe cum eadem in homine.

in 4. dift 44. ^uaft.

1

.

Fnde

docuit

Practerea partes carnis,

§.

tresanimoi, vegetatiuam,finfitiHam ,

& intelU£Huam

mto

haberi in emni-

eandem

in homine.

effe

Vbi

obiter

bui editionibm e/uafiiam citationes pro eadem affertio-

ne x.Sententiarum

\

tamen aliunde irrepfirunt,

cjua

emnes enim faliunt le6lorem. anima in vnarn coalefiant ,

Glualiter vero ht, tres

& prima dua continean-

tur in rationali

anformaliter ,fiue virtualiter

;

,

fiu

eminenter, videndifitnt Complut. dilfut.^ de diuifio-

ne anima

,

ejuaft. 1.

cap.6. Toletui

lib.

Anima lib. i Hic obiter ajprit Sco-

Suarez traSi. 3 de

vegetatiua

lii ,

duHa infatu

3

.

ejfe

,

radicalem.

& fenfitiua

imperfe£lo

,

fifccejfiue

lege

Ruhium

prius intro-

lib.i.de Ani-

&

ma,

cap. 3. quafi.^.anum. 153. vftjue ad 159. Cauellum infupplem.itbrorum de Anima dijp. i .fiil.y.

4>

Quod

declarat

primo authoritas Auguftini

de Spiritu,& Anima,(\.\^tni\%

num.4. dicit

* allegata,vbi vnam

animam ahimalem & intellct^iuam. £t ne , quod vna Ht aniraa cx fcndtiua ge-

fortc dicas

ncrata, &intellc£fciuacreata, idco praemint

lam tam.

,

Glua

il-

& viuificat & rationem M^nit crea-

Ad idem

,

facit authoritas

ciufdem fuperius

&

hoc exprefsc docct Auguftinus ex* ponens illud Gencus i.tib.y. deGenefiad litt.c.\6.

allegata

:

&

Deui hominem , Scc, {eqaizat , eim , &c. Vbi cxprcfse dicir, quijd quantum ad fcnfitiuam infpirauit ide6 fpiraculum vitx vnde exponens hoc * contra Manichaos , ait : Ipfi anima finfiu eft additu* iHa infifflatiene , cum faElM eft homo in animam viuentem. Et nbn folum vira & feiifus , fed etiam omnis aftus vitae, qiii ab aiiiraa haberi potcft, in ifta

dr

17. Formaittt

inlfirauit in faciem

;

lib. 1.

d?

Gcn.cap.8.

,

fed in tota vna fpecie

,

Mirtbilft tr-

dt (^ ctUig»tit vniuerp.

non in toto vno gefcilicet in

,

horaine.

quod in toto vniuerfo fupreraa infiraorura , non fecundum totum arabitum funm, ligantur cum infimis fupremorum in pluribus enim eft niiftuin , quarn complexionatum , com:

plcxionatum,quamvegctatiuum,&vegetatiuum, quam fenfitiuiira. Ethoccftfignura quod perfc6bio vniuerfi habet latitudinem bafis, in

conum

;

& tendit

^iregle tmnia deducit

ad ChriHum vt ereatur»Patet rum omnium

cuius perfedio terminatur in pimdto

vnionis verbi Dei ad

humanam naturam.

quod vniuerfum non ligatur in afccndendo peromnes fuas fpecics ; fed per pcrfcflipres partes fuas vnde vegctatiuum ligatur cum feneciain

terminum. videq. anteceJ. a.96.

:

ficiuo,non perefle vegetatiuum,"fcd perperfedbiora vegetatiua,cuiu$ modi funtanimalia. £x iftis patet , quod nunquara natura inferior ligaturfuperiori pcr totam (uam latitudinemjfed per conum vnum, hoc eft, per fuum perfc<5tius: crgo natura fcnficiua non ligatur fccundum (e tocani,hoc

cft,

intellediuo

fecundiim orancs fuas fpecies

fed per conura fuum, hic cft

,

quia oftcndi fupra

* quod in hominc de

fua eft cognitio fenfitiua.

quod conus riori

quo natura

eft

cum

homo:

ratione

qaacft.j.

aduertendum,

inferior ligatur fupe-

qiiantd magis intendimus in afcendendo,

,

tant6

,

£t

14-

cft ftri£tior latitudinc

pcrfedtionc.

Vnde conus

,

& altior

gradu

&

vegctatiua: altior cft

quia non vnitur fcnfitiuo pcr omne vegetatiuum, fed per magis pcrfcdum. £t ifte co-

Quibus & Hmilibus non obftantibus eft dicendum , quod fenHtiuum in homitic cfta crcantc.

& ar-

boribus ; vegetatiuura cum fenfitiuo in paucioribus, quia in folo vno generc , fcilicet in aniraali: ergo fcnfitiuum, quod eft finis intrinfecus natu-

fua bafi

tium.6.

i Dit

vcgetatiuo in oranibusherbis

,

.

i . tfuaft.

Gjiualiter autem corrumpi dieuntur ad introduQionem anima rationa-

tus continentiam

&

cum

Videtis crgo

k genermte , fid fimul infundi cum ,

deDtuin.nom. vt fupra

fit

:

ncre

Docet «ntnutm finfitiiuan in homine non educi de potentia mnterit

c.-j.

vnus,quia fuprcma infimoru coniunguntur cura infimis fupremorura fed fi ordo vniucrfi diligenter infpiciatur , ligamentura in rebus imperfedioribus fit per plura,& pcr naturam magis vniuerfaliter fumptam.Et ne oportcat ad omncs gradus corum defcendere,hoc patet in magis raanifeftis. Miftum complexionatum di<^ura cft,

rz,Iigatur cura intclIe6liuo

hominis.

S

dus,fccundura Dionyf.

ligatur

m», text. 3.quia forma fcparabilis habet aliquam opcrationcm feparabilera , quod non habet fcn-

triari.

cx ordine formarura,& ligamento vniuerfi.

liter

:

ti» efi

firaul feparanrur.

quae furaitur principa-

Ad cuius cuidcntia eft fciendum,qu6d cum mun-

;

dc homine,

13.

hoc fuadet .

extrinfeco

pcr putrcfa£kionem,& per coitum non funt ciufdcm fpeciei aniraal autem prxdicatur vniuocc

Vtr» fintt»

Item , cxperiraur quod

Tcrtio, ratio

ftotcles aflerit

&

Vi^.

principio. cflent.

&

:

infiiftlationc infufus eft.

Moiiet nos ad hoc cxpeiimentum

:

nus, feu pyramis confiftit

fima,fed

eft

in fpecic fpecialif-

omni animali. Conus autem

licct in

fenfitiux,fi-

uc pyramis , qua ligatur cura intcllcdbiuo , minus eft latus extriniece , magis altus in efle : quia confiftit in vna fola fpecicquae eft homo:& altior eft in gradu eilendi, quam animal.Conus autcm, fiue pyrarais hominis, quo ligatur cum Deo, adhuc eft minoris latitudinis extcnfiue ; quia fit in foio vno hominc Chrifto maioris aititudinis etiam rationalis omni alio homine. Videfne ordincra rcrum , tigamentura ipfarum pcr modum pyramidis afccndentium. Ex his concludo, quod fi fenfitiua eflet in homine a generantc , ficut cft in brutis ; ficut (cn-

&

:

&

&

noh vnitur intellcdiuo per aliam fenfieft , in aliis fpecicbus (eo quod nullum faciat conum,fiue terminat pyramidem modo imraediarcpropinquo intelleifbiuo ; quia om-

fitiuum

tiuam

,

hoc

nia funt corruptibilia

quia videmusqii6d alix faculrntcs animx in fuis a6Hbiis fe rerrahut,& inipediunt,& txpcdiunt:quod nvn effet nifi in vna fubllantia anirax radicalitcr ,

non

obtufus;quia confiftitin genere,fci-

edudta

)

,

&

de potentia materia;

humanum ligaret nacum intellediuo nec conum

ficncc fenfitiuum

turam inferiorem faceret , nec punftum pyramidis ellet,

,

, fi

corruptibilc

& dc potentia matcria: cdudum. Si

»y-

Qu^ftio X. Si forcc dicas

OlUSit.

auamuis

,

qaod fennci^a

a gencrance

homine,

omni alia afcendendo facic conum, ,

hoc in

fenHtiua, ac per

iii

nobilior

6c confticuit pyramidetn

vt

,

fit

efl;

vnibilis intel-

Iedliu«. UlHtit,

ne vt aquila i

nobilitas

ifta

& Hc de aliis reniibusiergo ex hoc

:

non apparct quud debeat facere conum fumnium rcfpcditu aliorum reniitiuorum ncc in fubftancia,fi Hc de materia eduda quia tunc e(l cor,

:

:

rupcibilis. Ide6 oporrec qu6d racio fummitacis, qua hgatur cum intelledliuo , Cit mediainccr intcllcdiuum cx vna parte , 8c fcnfitiuum omnium aliotum animalium ex alia. Hxc autem mcdiatio non c(l in operando , quia indigec organo vt

&

crgo eft in eircndo , in modo produdlionis , quia omncs alix fenfitius , funt ab intra &corruptibiIcs , &alligarz fecundum fubftanliara , racionem, poccntiam organo cor:

&

&

&

porali. IntcIIediua cft ab cxcra vnita inateriz fc-

&

* ^UXft.9.

cundi^m Aibftantiam , non fecundum potenliam j vr fupra * patuit fcnfitiua ver6 hominis cft ab exrra, in quo excellit alias fenficiuas , ligata materis racionc fubiedli; & eciam rationc po:

quo eft inferior inccIIigencia.Et iicpatet, quodvcrcnoneftmediumvnitiuum & liga-

tencia;

:

tiuum,

x6. StluMtur r«titnei

in

nifi fit

ab excra.

Nunc oportet plana fnnt

hoc , qiia quod Emhryopriut

foluere dubia conrra

qiiia Ariftoteli

-,

,

&

pffiu

&

viuit vita plant£ , animalis, prixs efi animal, epiam honu , refpondent aliqui Dodkores, bcnc, Ad primum Krgumttum. qu6d tunc res vfu confueto dicitur primo fieri, vel elle, cum prius innotefcit , licct prius fucrit

num, tt.

&

in re. Et fecundum Hocin eo, quod gcneratur cx embryone , vel in ipfo cmbryone ( fi ipfc f&rus

nouellus vocarur «w^rj-* ) prius dicitur animal, quam homo ; quia in tali foccu nouello , ex em-

bryonc genito , prius apparcilt opera vegetatiuat,

&

quam animalisi& prius afl^us opera ammalfs , quam hominis non quia alia fit forma,per quam eft aniraal,& alia pcr quam mafcu adtus plantat,

:

homo

teria efi

fiunt

fcd quia opera impcrfedka

:

abeadem forraa,

Vnde

raperfe£ta.

priiis

,

qux

apparcnr,quam ope-

pueri in populo

vocantom-

&

nes homines patres , omnes fceminas matres: deindc diftinguunt hunc cfTe patrem , illam

&

cfTe

JifitUdMm.

marrcm.

Qupd etiam

, quod Selm inRefpondeb , qu6d.intellcAus aliqilando nominat fubftantiam animx intelleaiua: & ifto modo non cxcludit TCgcta^

Ariftoreles dicit

:

&

quo

eft

potentia.

Sed aduertendura eft, qu6d difFerunt, aliquid X7. |. dlein aliquo vc forraa in materia, & vt accidcns futntim kl» in fubie^o. Quoniam fecundum Comraentaio- t»IUaiM* <^ ^etitt uatlrera fupcr principium i.de Ammjtex.cm.^x
&

Subie&um

eoira accidentis eft aliquid cxiftens

fubftanria intellcdiua

dem

pcr fe in raateria

fit

tentia autem intellediua

& adus cius

,

materia per fubftantiam forma;

,

po-

in ea-

fit

omne au-

;

tem per aliud reducitur ad per /e,necc(Ce eft, qu6d potcntia intclle
non quidera

in

corpore pcr accidens,ficur in fub-

iedlo:fed ficut in perfecftibili per accidens,fccun-

dum illura raodum quo ,

fubftantia aniraae cft in

&

corporcficuc pccfedio forma.Non qu6d corpus perficiatur per fe,ncc per accidens k potentia intellc6biua,vcl fpecic inrelligibili, nifi accipien-

do per

accidens valde large

;

fcd quia potentia,

quaE eft per fe in fubftancia anirax,ficut in fubie-

rentia in

corpore,non ficutin fnbiedko, fcd

in pcrfedlibili

,

quod

ficut

dicirur pcrficerc per acci-

dens , quia eft in fubftantia anima; corpus perficir.

,

qux per

fe

,Eftautemaducrtendum,qu6d^tffad!ra/reduduoDus modis ; vno modo,quando illud,quod conuenit alicui per accidcns, fcilicet

primo raodo. Si dicarur , qu6d folus

Ptr ntcidewt

pcr illud,de quo dicitur per fc.natum cft etiara ei de quo dicitur per accidens,per fc conuenirc : vt

dutitur

clauus fixus \n rotaraouctur peraccidens

5

rotx,

qpia per

mouetur quidquid eft ab aliquo moueatur.Ex fe aurem rao-

fe

rus,eriam

uer

,

fi

qu« raoucturpcr

inrelle£bus feparabilis

eft,ficurperpetuura ^ corruptibili,vt dicit Ariftoteles i.de ylnima, text.io.Sc loquitur dc potentia intellccbiua, alias excludendo.

Refpondeo,ficut di£lum iwm.17. ftione *,qu6d

humani potentia autem intellc, vel idem ncceflariura eft , qu6d ipfa potcn^ia

diua vere

fit

quod

,

intelledliua

quo eft

;

in fubftantia intcllediuc

fit

in materia, feu in corpore

fua fubftantia

:

&

intclligendi, etiara fpecies Seetioper.

,

in

pet confequcns adius ,

qua: funt in potentia

Tum. III.

ptrfi.

non ex {t\ fubieftum mo-

quod virtute

fe,

fua intrinfeca ad diucrfas par^

mouetur:quod conuenit aniraalibus folum;vc

tes

dicitur Z.Phylk.tex.ij.& x8. Alio

tatperaccitiensAdperfi,

quando

modo

illud

reduci-

qu6d con-

ucnir alicui per accidens,per illud fciliccr,cui per fe

conuenir,non

eft

narum

ei,

de quo dicirur per moucrut ad

vr color

;

motum corporis

, qui ramcn per fe non eft natus crgo dicimus,qu6d porcntia intellediua,& fpecics intelligibiles funt in corporevt

raoueri.

Cum

in perfcdbibili pcr accidens

,

per fubftarttiam ani-

:

fic

non pofTunt efTein corpore

,

vr perfedlio in

nec ptiam- poffunt efle in fubiedlo, Tt accidens in fubiedo , nec per fe , nec per accidens. Cuius ratio eft , quia oranis potcntia, quz eft immediatum principium operandi , quc J)er

in przcedenti quar-

cum fubftaritia.intellcdiua verc fit

forraa corporis

ipfa

eft

duflitittrft'

quia

pcrmotum

perfedibili

intclligit

18.

citur iAperfi

per accidens dcbet accipi vltimo modo quia pcrficere corpus , vel raaceriam corporalem , nuilo raodo per fe conuenir potentiac , nec fpeciei ; Sc

&

^i

modum

(hoc dico,quia nondum oftenfum eft,vtrum potentia fit idem, qu6d fua fubftantia) ideo per illam fubftanriara eft po6to,falcera feciidum

Aliomodb nom'inat foliim potcntiam intcIIc£Huam , vel ipfam iritcllcdiuam , cxcludeildo vegetatiuam fcnfitiuam:& ifto raodo rilud verbura Ariftocclis eflct falfum : fed ipfc

qua: fccum faciunt

,

ttrftrt.

quantum tale in fuo effe ipfo accidenti. Subiedum autein formx non hao bec eflc in adlu nifi per formam.Nunc igixur cikm in aftu;& noii indiget in

mx intellcdliua:, quia per fe perficiturcorpus, ly

fcnfitiuum

fubftantiam.

%

\n

,

vnam

tiunm

^

necef&ri6 funt in illo

accidens, per fe conuenire

teBeS^HS intrat ah extrin/eco.

OhitSi».

87

,

,

non inuenitur in a^ibus, cum aliqua animalia acutius videant homiDico/}u6ii

alix

inteltediua

fe

,

:

vel per accidens eft in raateria

,

vt in

&

limitata ; ac contrada , propter hoc ncc libcra , nec haber fubiedlum vniuerfale ; nec in hoc eft difFetenria,fiue per fe, iibiedlo nccefTarf^ eft

fiueper accidensfir in raatcria, vc in fubie^o.

£x his patet , qu6d non poteftdici quod corpus intelligar ;,quiapotencia incelledliua , nec per fe , ncc pcr accidens eft in corpore, ranquam in fubiedo. Patet etiam, quod totus homo per fe

H.

1

intelU

»^

ui

De

88 intelligit,&

fwoJintellJgit

eft

rerum

Articvlvs

quamuisi^in-

,

formalis anims, vt anima In htmlnt lelligit reTHote, fit pars ^uo intelligit immtdiatr , fcilicet qaod i»ttm- inteflediua ,

&

fit

,

<^ quo potentia

intiUifh,

& per reduaionem.

pcr accidens

Ncc

fequitor,

lud

quo immediatc operatur ,

,

peraccidens

mam

in humana requirifrdfertim

illud

fi

ignis

eius perfeftio

ficut totus ignis per fe.agit per for-

:

;

fit

quamuis

perfedio ignis

caliditas

quia non

,

per accidcns

fit

agensdiuinum. dc quinto quarrcrc , quod fcilicet in gcncratione aliquorum fufncit agens vniuerfale, vt Sol, ftellac in generatione aliorum requiritur agcns fimilcin fpecic in generationc

REftat

&

in fubftantia animae pcr fc

accidens, vel habens

modum

pore vero humano

iiec

vt in fubicdko

tamen

;

eft

intelleftiua

vt in fubiefto

,

,

cft

,

ficut

accidcntis: in cor-

per fe

nec per accidcns

,

in co per accidcns

&

,

pcr reduaioncm ficut perfeftio in perfeaibili, mododi£fco:fubftantiaver6 animac eft in materia, :

& in corporc per fe, vt perfccSkio in perfeftibili. 30.

Tunc ad propofitum

dico

i.eie

Amm.text.io.

fcpararia vegctatiua, & fenfitiua, tanquam perpetuum a cotruptibili proptcr duo. Primo , qnia quamuis tota fubftantia animae vegetatiuas, fcnfitiuae , & intclledtiua: , tanquam incorruptibihs feparatur, tamcn fua potentia intclle6liua,vt eft

fcnfitiuae

,

fepatatur

non remancnt

potentcs operari q.9.a.6i.

;

in

fed foliim

ratione fcnfitiuac,vt operatiuae, quia, vt eft in fe.

modo

Alio

didum

corporc

eft

de

,

Potcntis autcm ,

eft

organum cor-

dicitur feparari a pracdiftis»

nec per

fe

vt in fubicdto

,

organo corporali

ncc per accidens nec perfcdio pcr funt in materia ,

,

fenfitiuat

&

vt perfedio pcr fc

oculus efTetanimal, vifus jfrgum.^.

fed potentix

:

anima feparata , vt in radicc. Cuius ra-

tio diSti fuit in praccedcnti quarftione *, quia

porale.

eirct eius

,

quia

fi

anima.

aliad

:

ciunr vnitatcm

,

Sc varictatem fpccici

de eius fubftancia.vt matcria

Adam,

tet in

,

qua» funt

& forma:& hoc pa-

in fit

difpofitio ad

ligandum

vel-ad

,

vnicndum

il-

lud,quo ligatur crcaturacorruptibilis cum fpirituali ,nobiliuseft&cenfetur, quam quodcun-

que fenfitiuum bruti , per quod hoc non poflit fieri ; ficut percomparationcm ad fincm , habitus gratiac, quo vnimur Deo, eft nobilior forma

Ad illud

qu6d fenfitiuum inquantum

,

fcnfi-

tiuam,non habct operationera feparatam,ac per hoc non eft feparabilis , inquantum talis ; quia omnis fcnfitiua cfTet feparabilis , inquantum talis fcparatur autem fcnfitiua hominis inquantum hoc, id eft , inquantum in ipfa, & per ipfam :

ligatur genus intcllcdliubrum' aniraalium

generc fenfitiuorum

:

&

per confequens

Quod quidem ligamcntum fit etiam quo modo in anima fcparata , dum funt vna

aliis,

ftantiaipfa

&

fum

cft

garet.

fupr^

cum cum ali-

fub-

Et hoc fufficit pro feparabilis ; quia, vt often-

intelle^iua.

operatione, vt ,

fic

vt

,

,

cjKt,

nifi cllct incorruptibilis

,

non

li-

jpeciet

& difiinguit inxta agentium vacaufis vniuerfali-

generantur ^er futrefaUionem. Alioi ah

agente particulari fimili injpecie

,

vt ecjuum ab equo,

eui etiam gignendo cooperantur cauft. vnruerfitles Sol. Alias

ah agemihni particularihiu ,

accedenfe etiam increato

delicet, cui gignendo

,

vt

,

& vniuerfn-

,

hominem vi-

concurrunt afira, homo,

& Dew,

atque htc non folitrn concurfu vniuerfali , qualis reijuiriturin reliquarumrerum generationihits

,verum

et-

per animt creatiomm (^ vnionem. Has rtiam tresgenerationts jpecies alij agn»-

iam

jpeciali cooperatione

fcunt Philofiphi

dam mcdiam

,

,

primam latam , fecun£f Latx hancajfiProdudio , feu proceflio rci

vocanicpte

tertiam prcfTam.

gnant definitionem

:

viuentis ab aliquo.Mcdiae ifiam

principio \itx coniunflo

tis a

:

Proceflio viuen-

fccundum

ratip-

nera fimilitudinis faltcm fpecie infima. Prefljc «'/-

lam : Proccffio viuentis a principio vitac coniun&x per cognitionem , atque amorem opcrantc, fecundum rationcm fimilitudinis faltem in fpecic infima.

An verofint difiin£la Jpecie qutgeneran-

turprimo mode,ah eis vt

,

,

qutgtnerantur fecundo

\fiuet

& vni~

loquuntur,generata ab agtnte atjuiuoco

alij

vel generata per putref4&ionem,& propagatio^

nem, vide Scotum in clufio

fit

falfa.

&

i.difi,i.quafi.j.§.

4. difi.4}.

iff

Quodcon-

tjua/t. 1. §.

Augu-

ftinus ctiam.

cnius cuidcntiam eft fciendum

quorundam opinio

,

quod

ralis , quae calpr dicitur

fa

omnium

naturalium

,

,

,

quod

cft

'f

'«('"' fi*

fola qualitas corpo- P"^"f"""

cft

principium,

abfque

& cau-

alia virtutc

ralium,

dc-

femine , in his quje k fibi fimili. generanvirtutcinfufaacorponbuscGelcftibus in matcria, in his , quac per putrcfadionem gcncrantur vt cquus , calore cxiftentc in fcraine dccifo , abfquc alia vittute ibi decifa, genetat equura ; ficde alijs Sol gcncrat rerr^nafccntia , mcdiante folo calorc, fincaliqua virtute. Dicunt autem quod varia generantur , fccundijm quod calor generans eft altcalterius gradus ; vt cx femine equi fcrius cundum vnura gradum caloris, generatur cquus; vt cx femine afini » fecundum alium gradum caloris, afinus:& ficctiam degencratione , quae fit a Solc abfque virtute decifa aSolc cura fuo

cifa in

tur

:

vcl abfque

:

&

lapidis, vel rcnfitiua.

Arium.^.

hui

Ad

,

V M.

I

Hes qua/dam aitgigni a

rietatem.

& in aliis.

Ad aliud quod ciim illud, quod introducitur corpore humano virtute anima: generantis,

Argum.4.

hic redtuit Scotns

uoco

Commentatoris dico , quod modus opcrandi non variat fpecicm fola cnim illa fa-

Ad

C H O L

Omnium animantium generationes ad tres

lihus creatis

quod potentia in-

,

tellcaiua dicitur ab Aiittotek

principium operandi

:

forma confubftan-

cft

quod potcntia

,

I.

:

S

his patet

J

autem hominis,nec ifta,nec illa fufficiunt,fe
tialis eius.

Ex

JJiecies

requiri etiam diuerfa agentia^dr

quo immcdiatc intelligit , per accidens fit perfeftio , quod propter hoc homo per accidcns intelligat ; quia ad hoc , qu6d z(kio attribuaturcompofito per fc , fufiGcit quod illud, quotanquam principio rcmoto operatur,fitperfcdio raateriaE, vcl compofiti per fe, quamuis il-

qu6d

V.

Secundum varias generatienum

ctiam formalis perfcdlio materix

eft

:

principio.

:

&

&

calore.

Secundum iftorum opinionem non occurreret cnufa

,

quarefic aliqnageneranrur

a fimili,

quod nullo modo ex purrcfadione , vel c convnde hic pofitio ftare non potcft. Ccrtr.irio tum eft enim,qu6d dgcns, & operacio,&: oper.Tt.i, :

1«

31.

XL

Qu^ftio fc habent pet ordintfm. Niinc aittcm calor gcnerans , conHdcratus vt el\ tancum calur, fccundi^m diaerfos gradus receptus in fubicflo , non minus crgo difFcrret nifi lccundum magis nec opcratio fua, nec opcrata fcd ccrtum eft, qu6d opcrata , fcu gcnerata di^erunt fpecic crgo oportet qu6d pcr aliquod additum calori, ciim non diffcrant eius gradus , nifi fecundiim miniis , dctcrminctur ad talcm , vcl magis talem operationcm , & ad illud gcneratum. lilad autcm ego dicocfle virtutem agentis exterioris , vel influxum vt in calore Solis digercnte materiam cius , quod pet putrefa^lioncm generatur, cft virtus congrucns, determin;)ta in fcad gcnerandum vermem talis fpccici minc cqui virtus decifa ab anima , vel potius i toto cquo , ad produccndum equum , 8c non afinum : fi fcmcn fit admiftum , 8c
&

:

:

:

&

:

&

;

&

&

&

:

&

Aietaphjf.text. com. illa

,

cju*

fHnt ex

\ 1.

Semetty inquit ,facitficHt

artificio.

quod

Sflper

dicit

Com-

corporum coelcftium , maximc Soiis ; quz variatur tantum propter diucrfitatem afpedluum, fecundiim propinquura , aut remotura tamen proptcr contcmperantiam , quam rccipit fecundiim ordincm & refpeftum, quem habct ad cccli fignum , & ad ftellas, tara fixas ,quam crraticas: talis, inquam , virtus eftcispro virtutc maris, :

determinans

& fpecificans aiSlioncm caloris fe& ptoportionem cuiufiibct ,

cundum exigentiam

Taic autem gcnerans , vt di-

fpcciei generabiiis. xi

,

formam

virtute continet

tifcx artificiati

non

;

rei

,

gencrati

;

ficut ar-

nec nominis

commu-

nicationem. Alia antem , qux funt jnaiuris perfcdlionis, indigent virtute magis detctminata, vt fcilicct non foliim virtute , fed re , & nominc,agens formam contineat gencrati vt ctim cquus gcnerat cquum. Nunc autcm tota ratio generabiiis , non potcft in his duubus confummari; ineo fcilicet, quod generatur abagcntc :

vniuerfalitcr

,

& in eo

ticuiari

,

lia

qux

vt

rantur ,

per putrefaftionem genc-

quod gcncratur ab agcntc par-

,

vci vniucrfali fimui

;

vt equus

& iimi-

,

qux propagantur. Idco oportct dare termi-

num

gcneratum , cuius gcncratio inchoatur ab agcnte particulari creato , vniucrfali ctcato: cuiufmodi cft homo quia homo generat ho-

&

:

mincm

,

& Soi & completur ab agcnte

increa-

;

Ex hoc apparet cffc
j

mentatof Semen gtnerat per potemiam in eo firnilem artificio : vocat potentiam fimiicm artificio

qukm

illam virtutem relatam caloris.

ta in oppofitum.

:

3J-

89

nus oportet adlionem fibi afllmilati. Hinc eft, qu6d in his , qux generantur pcr putrefadtionem , eo quod fint gcneris imperfefti ; quia putrcdo eft cis pro matetia , &c pro fcmine virtus

tx.

vniuerfale

Ex

& in

:

ifto confiftit finis

his fatis patct de fe foiutio ad

natu-

argumen-

lam cx di(Stis patet , qu6d in omnt gcnerato oportet qu6d fit virtus rcgulatiua caloris , & affimilans generatum gcncranti

ncratum virtute

tum

,

,

fimile generanti

fit

Sol virtute continct

ex

fic

omnege-

poft

&

:

T

XI.

O

I

ytrum animajit Jiia fotentia

.<*

Alenf. x.part qutft.t^ .tnem.i .D.Thom. i.fart. qtufi.-jj. art.i. Caiec. recenciorcs il>iJ. Capreolus i» i.Jift. j. qmdft.^. Gregor. >n x. dift is. Gabricl ibid. Occam in 1.

&

:

(jMo

illa

ifia

eadem diff)ofitione , incjua generatur home ex homine: mulier enim ex viro efi : ideo mulut non efi ex mu-

&

Et eft fenfus , qu6d generans &genitum non femper conucniunt in omnibus conditionibus ficut homo conucnit cum ,

iE S

omnes formas

efifemen , efi conueniens in nomine ficut quocjue modo, Non enim oportet tjuttrere omnia in

l»

Qj>^

nomine,vel

maximc eorum , quae fiunt per 5c hoc eft quod fubdit Arifto^ prxallcgatum verbum Jfi/td ( inquir) ;

putrefadioncm ,

vt

,

vei re,

vt in propagatis vniuerfali virtute tan-

ficut

gencrabilcs tcies

,

nifi ficut ejuidam.

qHtft.x^. Sotus in 4.dift.f. f w4/7.i. «rf.;. Fcrraricaf. x. cont.Gtnt. c»p. 6^, iEgiiiius jittdl.i. fudft.io. Heruzus

quodt.i. qMtft.9. lanH. 1. d» Anim. qutft. 9. Valencia I. p»rt. dijp. 6. qidft ). Conimbr. cMp. ). qudft. 4. Toletus

qutft 9. Fonfeca ^.Mttaph.eMp.^. qu*ft.\.fili.^, Suarez lib.x. dt Anim. cap.t. Auerfa tom.x, Philtfaph. qu*ft.^T.

ftS.t.Wde Do&.in x.dift. i S.qutft.t.^ in ^Jift.tx.fM.j. ^dift.44 qutft.x.§. StctMmtnnego.

:

hominc gencranteinomnibus

,

quianaturaliter

I

&

aliquantulum ab hac conuenicntia , muius plus. Tamen femper genetans genctatum conucniunt in virtutc , quod fcilicet, generans virtute continct formam generati modo iam didto. Vndc aliter habet gencrans equum formam cqui gcncrati , quia ratione fpccifica, nomine ; aiiter domificator formam domus, quia virtute , ratione artis , quam habct, continet in mente. Et ifto modo Soi aliqualiter habet formas omnium gencrabiiium, maximc qusc avirtutc Solis , fteliarum gencrantur , ficut artifex , fccundum authoritatem Ariftoteiis prxdeficit

&

&

&

&

allegatam.

34-

Ex

his patet

R

iftam quxftionem, primoopor-

c

tet viderc

ad illud

,

quomodo cuius

,

tam dc adiua , quam de parata ad aliam, natura

plenius elucefcat.

eft

potcntia

potentia

pafliua , vt cx ,

fc

habet

&

;

hoc

vna com-

Sc conditio potcntiz

Sccund6 , videndum

modo vcgctatiuum,

cft quofenfitiuum,& inteilc^iuum

fe habcnt ad ipfam animam humanam ; quz fecundiim Phiiofophum lih. i. Moral. ad Nicomacb.cap. ij. partes funt animz. Terti^ , in-

quircndum

cft

,

quoraodo

fuas opcrationes

,

quz

eft

bet ad fuam fubftantiam

iiiud

,

quo anima

fua potentia ,

ficut

,

fc

agit

ha-

quxftio qux-

Quarto , foiuendx funt omnes rationcs qux vidontur faccrcxomrarefoJutioncn) quzrit.

quod quamuis omne generans

fit aliquo modo fimiie gcnetato , tamen quanto generatum minoris cft perfe(Stionis , tanto miScotioper. Tom. III.

ftionis.

H

j

A RTI

De

90

rerum

Articvlvs In Deo fola

eji fotentia,

»^itt*

I.

,

in mnterin

primaJoU pa^tua, in entibusintermediis fam adiuat quam pafiua.

Clrca prittlum cft fcicndum, qu6d fccundum Philofophum j. & 9, Metapb. text. i. duDMfl*M pt- plcx cft genus potcntix, ad tmtitf.

reducitur

,

quod omnis potcntia

potentia a(fliua

fcilicet

,

& potentia

Hxc autem duo genera potentiae

pailtua.

in ali-

fuperiotis& infcrioris-:

:

ita

fecunda in materia omnino piima

hz potentiz

entibus mediis

,

cuius

omnibus aucem

funt permiftx fe-

&

&

&

&

Quod autcm

X.

«ifiua.

& ligantiurcum fupremis infimorum

Dco

,

cundiim accelTura recetrum ad matcriam , 5c ad caufam primam , fe habentes fecundum magis minus. Ita quod fccundum quod plus appropinquant materiz primx , elongantur a participatione aiflualitaris diuinx , plus habenc de natura potentiae paffiuae , minus de narura potentiz adiuz : & e contrario plus de acbiua, quam de pafllua.

potenti»

mcdio patet, qu6d panicipat adiuam. Sccund6 , quia fccundum Dionyfium de dium. Nom. M^.y.mundus fic eft vnus, qu6d per intermedialigatus fcmpcr infima fuprcmorum vniuntur

diftin^fca

cntitas dicitur propc nihil. In

JnDeeeftfo-

, vcl fadibilfs, ncceffario clongatur a Dco; ergo acccdit ad participationem potcntiz ,& fecundum quod plus , plus : ergo ncceflari6 omne ens potentiam paffiuam participabit,& excodcm

fadla

quod potentiaomnino a(%iua, & nullo modo pafHua eft in vno , in alte10 e conttario potentia paffiua. Prima cft in folo quibus funt

U

principio. trema , patct ; prim6 quidem propofitis duobus tcrminis , impoffibile eft ab vno clongari , nifi pec acceffum ad aliud. Omnis autcm crcatura

in

Dco

ipfo

fit

porentia omni-

no adiua, patet. In ipfo potentia, eifentia,adio, omnino idcm, fola ratione & conceptu dif-

funt

ferentia

;

Deo edct compoHtio

quia alias in

,

ac

,

:

crgo

quod clauditur inter duos tcrminos, Dcum fcilicct,& materiam primam , participat naturam fui

omne autem

fuperius

adiuum , & inferius eft pafergo necefrari6 communicat naturam

rcfpciftu altcrius eft

fiuum ; adiui Item

& paffiui. oftcnfum

,

fupra

eft

quod materia

eft

de

incegricatc cuiuflibec crcaturae per fe fubfiftentis,

qu4 pars

eft

vniuerfi

ac pcr hoc potcntia paffi-

:

ua cft aliquo modo in taliente. Gcrtum eft auccm, quod cum matcria fit ens prope nihil;omne ens quod non eft materia, ab ea elongatur ; clon-

gatum autem non

& foimalitarem fiftens vltra

:

eft

ergo

omne

,

nifi

per

adum

talc cns per fe fub-

materiam habct aliquam adualitaha:c autcm eft principium

& formalicaccm

ccm,

a materia

agendi, ficuc materia

:

eft

principium patiendKcr-

pcr hoc eflet dependens ab alio , fcilicct a principiis nec eilct omnimoda primitas in ea , cum componentia , faltcm ordine naturs , pritis finc

go 6mne creatum inter matcriam primam , & Dcum,habetpotcntiam paffiua admiftam.Excraplo etiam patet;quia omnes mcdij colores parti-

pompofito. Sequeretur etiam,qu6d Dcus no

cipant cxtrcma

:

eflec

& fimpliciter primum:omnccnim agens, in quo differt potentia & eflcntia,ncceffii-

agcns omnino

:

ergo

ita cft

dc cntibus mediis.

Articvlvs

II.

rio cft agens pcr aliud reducibile ad per fe;& po-

tentia illius ad potentiam iftius efl

,

tanquam quod quod cft

^upmodo fe habeantpotentia vegetatiua, ,

pcr participationcm potens ad illud,

potens pcr

fe.

d^ intelleBtua reJ^eBu animtt humana'?

/enjitiua

Et quia omnia agentia ad agens pofterius ad prius,& par-

primum reducuntur,vt ticipans ad illud

vt Deus

cum

fit

quod eft tale per fc ; necelTe eft & adus , primus fimpliciter

,

ens

per fuam cflentiam omnem eliciat adbioncm j ac pcr hocquod fua potentia fit idcm ceaIiter,quod lua eflentia. Nec illud, vtdiceturin tertio articulo, poteft conuenire aiicui creaturx fecundiim iftuTn

modum;

fupcraddito

vt fcilicet fua cflcntia abfquc alio

ad operandum; ficur nec ratio totalis primitatis,& confummata: aftualitatis , entitatis per fe indepcndentis, nulli potcft conuenire, nifi Deo.

5M*teri4

ei fufficiens ratio

&

&

Quod autem efi

*»dtm cU fu» potenti» p»f-

q.8

fit

materia

idcm cum pocenria

fit

pi(fi'ia,omnino folo rcfpedtu difFerens,oftenfum

fanfHprk^

in quaeftionedc

compofitioneanim*

multiprici ratione. Et fatis pacet j quia

Dam.7. tia materia: ellet aliud ab ca

,

Ci

poccn-

eflet neceflario re-

ccpta in materia, vi accidcns, vel forma cius. Ec tunc quzram , vtrum matcria feipfa illam recipiat

:

& tunc ficut

porentia fubiedi

quod

didum fuic eodem modo

fupra

ccfTus in infinitum. ,

Et per

quam

,

crit

pro-

dixi ibi

dc

recipit accidcns:

non dicit alind rcaliter ab cflcntia Ex quo ctiam conclufum fuic ibi,qu6d fermo qui dicit , quod ipfa porcntia

fcilicct

fubicd):i.

falfus cft

,

adum fubftantialem eftin gencrc fubftantiat potcntiaad .-idtum accidentalcm in gencre accidentis reqnire ibi.

paffiua materia: ad :

&

•,

SfifM pt*4i» h»hgt pottntiM aHiuam

^p»ffiHnm,

Quod aucem incccmcdia habeant vtramque potentiam fccundum magis & miniis,fccundum maiorcm minorcm appropinquationcm ad ex-

&

,

fecundum , fcilicec quomodo vcgcca4. ciuum , fenficiuum & intcllediuum fe ha- Jln fint plabeant ad animam huraanam, eft fcicndum,qu6d "^ «»'»»« in opinto fait Platonis , qu6d harc tria , ncc cilent *'"""^ vna fubftancia ,^ec vna anima , fed dfuerfa' ani-

Clrca

mac

,

exiftenccs in diuerfis parcibus corporis.

Vnde ponebacnutritiuam,hoccft,vegctatiuam, cuius prima operatio

eft nutrirc,

in hepate

;

ani-

malepi , id eft , fenfitiuam , quae facit animal , in corpore ; rationalem , fiucintcllcdiuam , in ccrebro.

Hanc fententiam reprobac Ariftorcles in fine primi de Animaytext.y^. deincept, cuitis falfitas,

&

quamuis apparcat cx comtTiuni animae definitionc , quia eft A£ius corforu organici Phypci. Qu]od quidem nulli animaE conuenirct , eo qu6d hepar pcr fe, aut cor , aut ccrebrum , non funt corpus organicum, patct nihilominus cius, inquam,falfitas per Auguftinum, in lih.de Spiritu,& Anima, cap. 48. vbi apcrtc ifte error cliditur

animat

(

inquit

)

Jimul creatoi ,Jicut Origenes porihtii

per coitum feminantur

Cyrillm,

(fr alicfui

,

Credirmu

cum Angelu , nec Jingit , necjue cum cor-

nec ejfe ah initio

,

ficut Luciftriani,

Latinorumprtc/itmptoresajfirmant:

fedcredimm earum creationem Jolum omnium creato corpm tantumper coniugij copuiutionem rem nojje, feminari ; Dei vero iudiiio coagulari in vulua matris, (^ compingi , atqueformart : acfomtato iam corpore, animam creari infundi. Et fequitur ih\itm,Nec duat animai credimm ejje in vno hemi^ie Jicut mnlti

&

&

;

Jcribunt,

frimaopiai».

X

QucEftio Jiribunt

vnMtn Mninuiltm

i

immifisfit fimgwni

tiantm mimfirtt

mMm

tjjfi

;

,

tfUM

nHinutur cerpm

& alttrnm jpiritaUm

,

^

,

&

fta tria fe haberc ad

males

vnam animam

ficut partes for-

integrantes

:

rMione difponnt ; habtnt

prcdi&a conuenit. Dicit autem , quod

illx tres

partcs innituntur vni materix fpirituali

,

gitationt, ejuod vult.

fimul funt

,

£ft

r,

&

alia

fiut

fecunda tefpeStu tertix ; ex refpe^u alterius , quibus fit vna anima humana : ita primx dua: funt gcncrats, fed tcrtia icreationc infufa.Hanc opinioncm clidit idcm Auguftinus dt Spiritn , Anima,c.^.& ^^.Duahut {in(\wii)fuhfiantiisconfiat camt ; anima cum rationt;camt cum homo, anima

ter,

,

&

tamtnfinfus non moueecaro abfijue

animahumanavniatur efrentialitcrcorpori. Sccunda yetb pars, quod fcilicct fint partcs formales,m.igis cfl rationalis ; & minora inconucnicntia habct nec tanicn etiam quoad illam p.-irtcm k raultis conceditur efle veram. Prim6 quidem, quia non planc concordat vcrbum San£lorum;

animam aducnientem perficerc fenfus cornon ergo eft fenfitiua ab intra , di(lin<^a

ab anima crcata. Qu6d antem iftx trcs Hnt vna anima a crcationc, exprefsc dicit ihid. cap.^i. cxponendo illudGencLs. Inifirauit infaciemtius, &c. Corpora firmtntt crtdtori crtaturaformantur,(fr Deo inffirante fi>iraculum vitx animantur. Vocat autem fpiraculum vita vegetatiuum. Sequitur> ^uam nonproducit terra, vel aqua,fid Deus injpirat, (fuo finfus corporei animantur : hoc dicit quantum

quia Aueuftinus in prxallcgatis authoritatibus,

& i, lih.de Gen.contra AfanichMs,cap.S eidem animx attribuit adum vitx & fenfus,& rationis.Vnde

:

fcd

qux

operationcra fuam

clicit ;

nullo

,

;

vel ei intima videtur fibi efle ratio

modo

poftuntefte,

vnum

nifi

iimul videmus eas feparari

:

eflent

eft,qu6d

ci\m tamcn

formx

valde darc.

C H O L

I

V

M.

Rtit&is dnalnis epinionihut minus prohahilihus, refert tertiam

,


impugnat ex ea parte dentihus

ex alia

(ff

,

telUniuam

,

nullo

Dtinde probat hos

,

cum animam ,


,

cpta dicit

modo vniri formalittr tres

gradus vegetatiui

,

;

fcd potcntia

fid

ab

in-

corpori. finfiti-

& imtUtiiiui in vna tadtmque anima rationaU reperiri & intelleSiiuHm virtualiter aut radicain fi continere vtgttatiuttm & finfitiuHm, Vt-

ui

,

;

,

liter

de

^a diximus tpufi. prtcedemi tfihoUo 6. An vero

mereantur aUquam cenfuram priores dua fentemia, vel qui fiatuunt tres dtftinElM animM in homine,vide

CaueliHm in fiipplemento Uhrorum de fiil.j.num.f.

Anima dijp.

1

cft f-orma

.

;

quantum

fcd in

& anima

forma cum

antece-

^a

ficut

7. *

:

qutnto imperfeftiores , fi fint diuifas in fubftantia, tant6 vlnmo corrumpuntur. Huius pofitionis falfitas qnoad hoc , quod dicit fcnfitiuum ab * Num.ii.8t «trk fiethfitpra patuit in pratccdenti quasftione*

S

,

;

retrahit aliam

Sccundum cxperimentum

animx

formx;quia ratioanimx eft fibi magis propria,& ratio formx magis eft communis ergo Ci non obftante vnione illa in vna materia fpirituaIi,vel corporali , funt tres formx, fiue tres partcs formaIes,magis poteft dici qu6d funt trcs animx. Nec poteft dici fccundi^m illam opinionem, qu6d fint vna forma:quia pcr locum k fuperiori} quod non eft forma , non cft vna forma fed intellcftus , V t dicit pofitio , non eft forma. Si dicis , qu6d idem fequitur , fi prxdida ttia funtpotcntix , vel funt illud , quod fubftantia animx,folo rcfpcdlu differenrcs:quia fenfitiuum, in quantum fenfitiuum,eft anima, & non eft fenfitiuum ab intcIle<^iuo. Dico,qu6d non valet:quiafenfitiuum,in quantum dicit potentiam,non eft forma, nec anima, ratio

rtpatctdc fenfitiua& intellediua,

in fubftantia.

;

animx:ergo fi vegetafiuum,fenfitiuum,& intellcCtiaii fimt trcs formx.neccflari^ erut tres animx. Confirmatur autcm hxc ratio quia intimior,

integrale cordato quod altcra pars

Experimentum etiam duplcx contradicit

afuoadlu

Inffirauit infaciem eius,

,

;

huic poHtioni. Primam eft,quia videmus in opcribus animas , quod dum vna potentia multum intense

illud

fcnfus

tum fcnfitiuum,non fit fehfitiuum per intclle<5liuum,ncc per vegetatiuum,fed pcr /e, &per fuam efTcntiam,ncc e contrario fcnfitiuum autem , in quantum fenfitiuum, cft forraa fubftantialis vitx

Ht incorruptibih's,vt patct in homine:crgo anima eft corruptibilis ; cuius contrarium dicunt San€ki.

exponcns

fedomnis iStas, qui ab anima habcri poteft , in ifta infufRatione infufus eft. Hoc idem patet in prxdi(flis authoritatibus: fedpofitio dicit, qu6d fint tres p.utes formales, quarum vna , in quantum talis , non eft alia, fed vnu conftituunt.Cum igitur fcnfitiuum,in quan-

omnc totum ;

dicit

non folum vitam

ad fenntiuam. Huius ctiam poGtionis faliitas ratione patct: quia tunc.anima humana cffct quoddam compofirum integralc ex vcgctatiiio & fcn/iriuo , qua: funt a gcnerante , &c intellediuo , quod e(l a crcante. Sed certum cft , quod omnc gcnerabilc cft corruptibilc:crgo vegetatiuum & fcnntiuum rupta parte corrumpitur

9-

"•3J-*'fe4'i'

:

;

corrumpuntur

cum

veritati fidei

fundamcntis circa vnitatcm Chrifti contradicat, vcritati ratiotiis , quantum ad vltimam cius parte,oftcnfum edfitpra *;vbi qu^rebatur,vtrum * Qu*^-

aninu ficietate : anima vtro rationalefiutm ttntt fint camt, Infra ; Anima tx to vocatur, cjuod adviuifi candnm,vel videndum mouet corpus. Ecce quod di> cit

& fenfitiuum formali-

per intellc6liuum ver6 intimc,fed

modo formaliter. Qu6d autem hxc pofitio

&

poris

;

nullo

&

<juos

& intimc

qua prx-

humanx animx immortahumana

corpori pcr vegctaciuuni

di£la; jcfaluat totius

•*••

in

difFcrt ^

&

nit.

,

hoc

litatcm.Vnitur autem huiufmodi anima

tres fubftantix

finfibusfitis

in

, qu6d prardiAa tria , funt quacum prima eft materialis

opinio

Sttund» ofi-

,

communicatx:&

6. Ttrtia tfi-

& in hoc cum

infi liktrtMtm mrhitrtj, vt in fiufuhfianti* digat co-

tdfictt

fe^q.

animam ,

& in parte difTcrens

cum ifta ,

ra-

&

& fimetipfim

;

communicans quz dicit praedi-

Eft 8e aliorum opinio in parte

fid fUcimm vruon tMndemtjue mti' corpm fii* fieittMt vi, (pu

:

in homint

91

I.

:

,

non diuifa, vel

ea, vt dicitur pars formalis

ponit , qu6d eft qui ponit qu6d

cum

ab

cft

vna

diftindla

alia parte, talis

imclledbiua vna anima. £t

cft alia

pars formalis fubftantia-

qu6d eft aliafubftantia fimplex ab intelle£liua , quamuis conftituant tertium, & ponit qu6d eft alia forma,& eodero modo, qu6d eft alia anima. £t hoc apcrtc patet , quia in compofito vbi funt multx formx , fi quxlibet efTct anima, ficut dicirous , qu6d illud eft coropofitum ex pluribus formis confubftantialibus ; quia illx formx funt lis,

Stlutit.

dicit fubftantiam,

ergo qui ponit qu6d

intelledbiua

OhiiSit.

necefrari6 ponit

H

4

>n

^

De

91 in fuis natuiis diftindbc

rerum

quamuis tertium con-

,

diccremus, quod eftcompofitumex pluribus animabus. Si autem diccremus , qu6d

ftiruant:

fic

in vnoindiuiduo nihil cft nifi

omnibus gradibus

perficit in

,

vnaforma, fi

illa fit

quae

anima,

formalita-

illa triplici

talis triplex

formalitas in

Quod autcm hoc poflit potcft fuadcri. Videmus cnim, qirod agere fequitur gradum

ea poni.

,

adualitatis

& formalitatis.

Inagcntibus autem

quorum vnum

pcr fimplicem

tribus partibus formalibus conftitutas.non dicit

plex.

quod vegetaciuum,ferffitiuum,& intellcdiuum

qu6dconftituitprimum,veI fecundum,fcd modo altiori Sc pcrfcdiori. Sicut autem dixi refpcdu aclus fecudi, fic dico refpedtu adtus primi:quemcunque cnipi adum dat materia:, vel compofito, calidum primo, fecundo gradu , poteft darc calidum in tertio gradu,&: pcrfedbius.Cum igitur fit riuum quoddam genus , quod triplicem gradum concincc, fcilicet vegetatiuum, fenfitiuum, intelledtiuumjomnem a(5lum fenfitiuum & vegetatiuum poteft dare in incellc(fliuo, quod contincat illa folum virtute , & non fubftantialiccr,

,

&

fint in vnamateria fpirituali , vclinvna aninia humana,vel fint omninodiftinda:. Non vnitas in yna matcria , cum femper tres fiiit anima: , nifi

quia

licct fint vnitae in illa

materia.cx tribus ani-

mabus fit vnaanima^Si autem non

funt vnita: in

materia fpirituali trcs anima: , ex quibus non vna anima, perficiunt hominem.

Ad

fit

1

2.

AnimA^ inquit,

eji vitui,

Jtmplextoc corpore vacans fMhflantia,corpereorHm oculorMm/enjTtm/Uapte natnra fugiens , immortalis , rationif,

& intelligentiit particeps

,Jig>trit

expers

,

orga-

nico corpore vtcns, eique viiam, incrementum,fenfum

dr gignendi vim trihuens. Erce quod loquens de , non attribuit pracdida animac , vt huma-

anima

nx

,

intelligamus compofitum ex

animam

vt per

partibus formalibus uae attribuit vti

;

immo vni

organo

,

parti intelledi-

gencrare

augmenta-

,

re, &fimilia.

Hoc vidctur

Auguftini Uh. de Spirita ,

ma, cap. 8. HitmanMm ( inquit vtuere

,

nec nafci

quod non fita

,

fine rationali

,

anima

fed animae

& intelledualis.

& Ani-

na?n<jue corpMt

attribuirviuere anima:,vt

ex tribus partibus

rationalis

)

nec

Ecce

p«teji. cft

,

compo-

human«,vt

eft

Ha:c autem videtur

efle fententia Ariftotelis *: SicMt,\n<\\x\titrigonum

& tetragonum inpentagono

tna tex.com.

in tetragono

3»'

tiuum in fenftiMo,

,

& fenfitiMim in

^fic

vegeta-

intelleEHMo.

Cer-

tumeft autem quod tecragonum non continec trigonum, nec pentagonum , tctragonum , quafi ifint duoe formar, vnum tetragonum,vel pcntago-

num integrantcs.Si enim

per aliam

formam

cflec

tetragonum & per aliam pentagonum , fuperfluum eflct tctragonu.qui in pentagono continetur:ergo videtur quod ita fit in anima humana:& non eft per aliam formam,fiuc partem formalem ,

vcgctatiua, fcnfitiua,

& intellediua; fed intclle& fenfitiuum.

6biua virtus continet vegetatiuum

Vidcmus ctiam hanc authoritatem

in rationc

fundari; generalcenim principium eft, quod aliquid poteft a:qucbenc

fieri

fi

per pauciora, ficut

, nullo modo talis phiralitas debct poPropter quod dicitur i.Phyfic. text. comm.^i. 2u6d mclius eft ponere finita principia,qu^m in-

per plura n\.

nita

:

& ita bcnc

nita,ficut

faluantur

ponendo

omnia

,

ponendo fianima hu-

infinita. Si igitur

manaabfquecompofitionemultipIicisp.irtisformalis pcrfolam intellediuam

formam

,

fnbftantiali or-

dine continetur fub aIio,quod poteft inferius,poteft

fuperius,non per duplicem formalicatcm,fed

enim

qua:

,

poteft in tertio

Nec

Quodcunquc

eft fnperius.

poteft calidum in

primo,& fecundo gradu,

quo caufalitas cft magis fimgradum caufalitatis,fecundum

in

,

cotinet

&

m

&

feu formaliter,vtpofitiodicic:& illudvidecurfb-

nare verbum Auguftini de SpiritM , d" ^liae

Anima ,

Sc

auchoricates fuperius allegatae.

Si forte dicas , qu6d hoc eft ponere vnitatcm formarum,quia cadcm ratione videtur pofle concludi. Dico qu6d non eft vcrum quamuis cnim infinita: fint rationes concludentes,qu6d non fequ;tui,quamuis vna forma rationalis det eire tri:

hocvidctut faccre authoritas Damafceni

lib.i.Orthod.fideiy cap.

ie Ani-

cum

nuUo modo debct

compofitum ex pluribus animabus. Nunc autem qui ponit qu6d pracdida tria funt potentix vnius anima: , & vnius formae fimplicis , non ex

dentur ab vna anima per tres formas , fiuc per tres partes formales ; fed dantur ab vna animaj 8c ab vna forma non habent in fe diftinftionem rcalcm parcium formalium, fed folum virtute. Tu autem, qui dicis quod cfte vegetatiuum, fenfitiuum , intellcdiuum , dantur a tribus partibus formalibus re diftindis in fe, quamuis vnita: fint matcria: fpirituali, ncceftario ponis tres animas. Nec rcftat in hoc , vtrum illac partes vnitx

1.

tc,

eiufdem gcneris

,

;

*

ccre quidquid poteft

non eft re diftinda in ca, ficut dicimus,qu6d illud non eft ex pluribus formis compofitum fic non diccremus quod cfTet

ficut natura formalis

8.

principio.

poteft fa-

plcx, fcilicet vegecaciuum, fcnficiuum

diuum

,

quod propccr hoc

ellcaliarum

10. ObiefHo. ^''^^ '¥'• 'o* '" l"''.

& intcllc-

cft neccfte

qu6d det

quasrationesproprerprolixitaccm omitto:tamcn ex rationc pra:dida hoc nullo modo fequitur.Pcrfedtum enim fcmper cotinet ini-

perfcdum

,

fui generis

(continet, dico

,

propinquioris,non rcmoti quantum ad adium pri-

virtutc

fubicifii, & quantum ad a(5tum fecundum, refpe<Stu operationis, vt per praedi(flum cxcmplum patet,& in quantitate, & in omnibus

mum,refpe(5tu

pcrfe(5tis,& impcrfe(5tis ordinatis eflentialitcr)

funt in

codem genere propinquo, &

Ci

cflcntialiter

ordinatajquia abfque hoc identitas generis propinqui non fufficeret.Non cnim perfe^Sliim fenfimufcac,potcft dare fenfitiuum equi, quia vnum ad altcrum no ordinatur.Dico iautcm genere propine]uo,
tinct imperfe(5tii coIoris,vel fubftantiae,vel titatis,fed

impcrfc(5bum

fui gcneris.

quan-

Nunc autcm

quamuis vegetatiuum planta:,& fcnfitiuum equi, non ordinentur ad intelle(5l:iuum hominis,tamcn vegetatiuum , & fenfitiuum hominis ordinantur ad intelle(5tiuum , & funt ciufdem generis, quodammodo propinqui,fciIicct wVw. Sccundo.non fequitur , quod Ci intelle<5tiuum det eftc fcnfitiuum & vegctatiuum , detcflc corporcum , vel miftum , quae funt gencris magis remoti. Item,cum plures partes formalcs habcat afpc€tam ad vnam matcriam , cum propria forma fic in propria materia , necefrc eft qu6d ficut partcs formales funtin

fe diftin(5tzfecundiim gradum quod illammatcriam afpiciant fccundum alium & alium modiim difpofitionis, vt patet quiaforma corporis fubalia difpoficionc, pcrficit matcriam propriam , & forma mifti fub

perfe<5tionis

,

:

alia:ergo neccfte eftin

illa

materia fpirituali darc

diucrfos gradus perfe(5tibiles partes funtpartcs formalcs tas

non

,

,

fi

qua:

pr:rdict;c trcs

tamen

diuerfi-

occucrit in materia fpirituali.

Itcm,

I I.

XL

Quxftio Icera,quando diuerfx formac infunt eidem ma-

dem

indiget organo,

materia, (ed vna refpet^u alcerius necefTari^

vniuerfalior

formarum

& prior.

e(l,vt paiet in

& perfediori

fuperiori

Talium autem natura omnibus , qu6d amoto non amouetur prius &

,

imperfe£tius,quia dc natura fua faltem pofTet re-

raanercquamuis per accidens (imul corrumpatur cum fuperiori. Remanfit cnim eadem forma carnis & corporis Chrifti anima recedentc. Vcl faltcm hoc poteft efle per intclleftum. Et hoc cxprefsc docet Commcntator fuper u. MetMph. text.com. 1 vbi dicir, quod materia prim6induitur formis imperfcilis. Et per Commentatorcm fuperprima propofitioncm dc Caufisjquafi per totum crgo a prardidta matcria fpirituali potetit araoueri intcllcdiua , rcmancntc 1 .

:

vegctatiua,&: fenfitiua,& erit

5 j.

*f'"3'

It.

formam dare fepa-

ratamj

& per fe fubfiftentem, qux non crit intel-

ledtiua

:

quod

&c tunc conftituet aliqilod animal,

,

tinth paucioribus indiget c contrario vt patct in fcnfitiua

&

Sc intcllcdliua

efl:

q ? n

*d agcndum

, non poilunc efTc eiufdem gradus in perfidendo:non enim func duac formac corporis,& ea-

teriac

*

93

eflentix eft nobilfor

,

:

vt funtin corpore,quia fcnfitiua

,

non

intellcd^iua : fcd iftc gradus ad intcllcdiuum, cum fii cf-

ncjbilitatis fenfitiui

lentialis, confcquitur animam,fiue vniic^ni , fiue feparatam:ergo anima fenfitiua feparata ex partc

fuaaliquo indiget, qiTO nonindiget intcllcdliua, nifi organum , quia vtraquc fpecie indiget, vt dicitur comrauniter.

quod non eft

Terti6,quia,vt dicunt,potentia intellcAiua eft

non

libera,quia in fua operatione eft immunis,vt

forma raaterix corporalis,ac per hoc voluntas dominatiuc agit & proptereacns fecundum totum ambitum fuum cft obiedum intcllcdus crgo fi anima ieparata fcntit , quando cft vnita organo corporali, eius fenfibilis opcracio ciit libera,& habebicafpeftnmad omneens vniucrfale,&: fit

:

:

parciculare,intelligibile&corpoialc:&ficDcus, Angcli fcnfuapprchcnduntur , tunc fuper-

&

&

fluet intellcdus.

non erit homo , cuius finis neccflari6 erit Deus> co quod forma fua cft immortali$,ac per hoc habens ellc perpctuum. Quac omnia fortc funt in-

Quart6,quia fcnfibilcnon apprchenditur.nifi per fpeciera fcnfibilcm,vt fcufibilis cft,& fcnfibi-

conuenientia , vel faltem funt inconuenientia huic pofitioni : vt patuityi/r** * in qaacftione de

quanro:ergo aniraa feparata

vnione animac. Necpotcft dici

quodfenfitiuum fundeturin materia fpirituali mcdiante intcllcfbiuo.quiaordo naturalis cft formae ad materiam.quod imper-

li

non

proportionata:falis autem

erit

¥

recipitur nifi in

quanta.

Articvlvs

III.

,

i^ft aftima dijhinguatur realiter

k

fuis fotentiis?

fedlior prius naturaliter infit ei.

Itcm,omnis forma communicat afbum ('q.y.n.j}.

fuac

m»-

faltem coinpofito,vt patuit in qflsftio-

teri£C,vcl

ncde vnioncaniraz *:crgo in vna matcria fpirituali,

compofico

,

fi

prasdidae tres funt

matcriar, vel filtem

illi

communicabuntur

aftus vcgctatiuar

& fenfitiux, quod eft impoflibile. Dc vcgetatiua quidem

patet

cuius funt tria

,

opcra, fcilicet nutrirc , augcre,& gcncrarc

;

quo-

rum

nullumtali m.iteriac conucnit. Defcnfitiuapatet , primumquidem authoritaie Auguftini de Splritu , Animay cnp. i y vbi

&

fic dicit

ficialia

;

CorpM conftat ex officiatihtu memhrif , of-

ex con^miUl>tu

mores ex

.

cihis

,

,'

anima : fed in iftis tantfuam per hoc corpori confiilit y

a qm-

in tfua fa-

qHiefcit.

diffofi-

nunc cenfia£lum

&

inutile e regione iacet:

^;^ autem non hahens vhi vires fiuu exerceat *./..• .>,.-. .

.

.,

,

re,

f^fi^t- Et cxponit a quibus requielcir,ne crcdaturqu6daba£bu intelligcndi, ficurab aliis requiefcit.

Ah his tantum

corpus per tempm iliocaliter

non >meUs,

mota

:

{\x\q^\x) metihm

,

quikm

& locum mouehai ipfiiper tenipm quoniahi & fi organum pertit , fid ,

mc tjutd drganum mouehat. A ptfrtc pitet

quidanima

feparata qoiefcit ab oinni i&u^iiii^,

quxdum erat 1 %,

&

erat,vt melos muficum infi contineret, C^ taElum ,

in corppre

animx, fiue tres formx, adhuc cft quxftio vtri^ra potentia, qux agit , fit idem re,quod fubftantia, vcl forma. Quamuis autem circa hoc fint infinitl Videhofrafiue fint tres

:

modi

diccndi

,

tanti^m accipio

vt patet in diuerfis fcriptis ,

cx quibus

,

duas

vnum tantura verura

,

organoindig^ant.

fioc etiam patctquadru|Jlfci perfoafi^oftc. Pri-

mo

quidcm , quia vidcrtwis , qir6
non cg£t organo, idco ncc coniundanergo^fi fenfitiua fcparara in fuc» adhi non indigeret organo, nec coniunfta indigeret. Sccund6 , quia quantd (otmi,'k\i gratdcis fus

rios

iTiodos

apud

Scotu

in i.d.16.

clle credo,"altcrura

Eft i^itur vnus

animx

ralfum.

modus dicendi,qu6d porentix k fubftantia anim^

funt vera accidentia

fluentia,

,

animx connaturalia& propria

,

vr cdl^

rc abfoluta k fubftantia arum*difltf-

&

,

14.

fiue tres fubftantix;

in organis agiranima,

tegrum tan^uam organum contemperatum,

mtttbm

accedendum,

habcat ad ani-

Quod-oftendunt authoritatc.quia fetiiadiim Auicennam 6. Met. ri^.i. folum agens primum cft agens pcreflcniiam,Secund6,pcrcxemplura,quia id quo ignis agit.qui eft maxirac zQii-

&

tm

fc

eft

quod deftrudlo corpore , Inuita anima recedit, /ecum trahens omnia, finfitm , imaginationem,rationem ($• intelU6lum, &c. Corpm autem, ipiodpriut in-

r»ta

poientia

^ nihil horum

,

Rm efthomo in anifnamviuentem.Seqaitat ibidcm

Jnimafep*- refinaret

mara quia

fcilicct

diras igni

& huie vita

tum

igitur ad tertium articulum

quomddo

ex humerilnu , hu-

confimilia

ex elementu

cihi

ESt

,

rcntia.

frimm

$pimi0

iffirmatimm,

Thom.

I. p.

q.?4a«.}.«:

q 77«t.i.& alibi.

Heruarus qaodl.i.c] 9.

uus,eft eius accidens.Tetti6tatione,prim6,quia

fubftantiaanimx tia naturalis

ifi

irfgenetcfubftantix.potcn-

eft

fecundafpeciequalitatis.

& adus diuidunt quodemis , ac per hoc funt fubeodem gencreiadus autem potentix non eft fubftantia SccUnd6,qiua potentia

libetgenivs

(hoc tnim^ft folius Dev)fcd eft accidens:crgo poprincipium a6bus,eft accident^ Item , anima fecundum fuam fubftanfiam cft

:tcriti4«q.ux eft

animxeft operandi prinhabens animam feiti.pcr eft viuum , itafenap.ar erit in continuo adu omniura potcntiarura.Sunt multz alix rationes, a£bus:fi
,

ficut cflcndi, ficut

fed quia in diucrfis fcriptis inueniuntur

dmittsim

:'fed

dffalifer innituntur. Eft' alitK

animx

eft

,

illas

has accepi, quia, vc patet,his prin-

modus

idem

j

.

pofitionTs

quod

,

qu6d

fiibftantia

fua potentia realitcr

qiiftd afiiiriadiditnr^r»»*

,

ita

Ali*

t^iui»

pcr conrparationcm ad mfatima.

corpns, quod pcrficit, cui datelTc fubftantialc: Bonauent. rationcni^«r«if/-e,fo1o rcfortitur vcr6 nomcn -o]^cfpc£lu comparatlone ad vatia obic(^a

&

&

&

rationcs.

i.

De

94 anima

rationes , ita qii6d

Sc

aftum fuum

& adtum fubicaiuc fufcipiat tclligendi

,

,

cliciat,

vt patct in at^u in-

:

per fuara fubftantiam

adum

cliciens

rerum principiam

cft

& cfficienter, &etiamfubie(ai-

uc ; non pcr aliquampotcntiara rc abfoluta diffcrentcm ab ca. Hunc modum diccndi cxiftimo cire vcrum, & ficcirca illum.Primo.intcndo

procedo

quomodo,& per quid poicn-

firmarc. Secundo, tiac

cumcon-

dctcrminantur

& diftinguuntur

,

cadcm

in

fimplici eflcntia, dcclarare. Tcrti6,ea qua: videntur hunc modum reddcre impoflibilem , foluere,

& ad iftum modum applicarc.Quart6,rationibus prxdidlx pofitionis refpondere.

Artic.

Sect.

III.

I.

principio.

qu6d

recipiat:fcd fubftantia creata recipit adlio-

nem, & aliqua accidentia, pcr fuam fubftantiam, vtoftcnfum fuit inquzftione de compofitione *

q.8. 11,9

anima:.Et patec,quia fi pet accidens rccipit,quxro per quod recipit illud accidens ? cft pro-

&

ccflus in infinitum

;

vcl cft darc aliquid,quod pcc

fuam fubftantiam recipiat crgo fi anima cft mbftantia magis adiua,quam pa(fiua,fi ad patiedum fc habct pct fuam fubftantiam, videtur quod per fuam fubftantiam magis augmentat ad illud, ad quod eft principium, id eft, ad adum. Secund6, patet hoc cx comparationc fubftantix in rationc agentis ad fuura proprium accidens.Sic enim procedit ordo & curfus rerum,inter caufam & eftedum, quod quandocunque aliqua; dus proprietates fequuntur aliquam rem,il:

*

^-

quod gencrat cam rcm, fic eam difponit , vt quantum cft de fe in potcntia aduali fit ad illud

lud,

Proh/ttur mulfiplieiter fententia

accidcns,

negatiua.

Clrca primum fciendum,qu6d iftum modum

i6. trohtuur aU' thoritate.

*

videntur approbare tam Sandi,

,

&

Aaiina,c.3{.

matcriz

producendum. Vndc generans ignem, quia

Detti Pater,

tas

Junt

fcrmonc delmagine*:5;«
tres dt/, fed

vttm

Dem

,

(^ tres perfotu.

ma itfteHeUtu, anima voUintas

:

ita ani-

nirmateriamadillorumreceptionem,& formam ignis generati, vt

mir^ilfter infita natura nesierbomo interior.Ex quo , quod fola rclationc diftinguuntur.

ria:

;

aperte patct

&

leui-

& caliditas confequuntur ignem,fimul difpo-

anima mernoriu non tamen tres anima in vno corpore ,fedanima vna , tres vires^atejue in bis tribtu imaginem dimnamgerit ,

&

fit

ncccflita;s

ad illorum produ-

(flionem. Idc6 ignis vt generatus eft

,

vel fccun-

dum quod gencratur, dc potcntia proprix matceducit

accidentia

illa

hoc

fed quia

;

facit in

virtute ignis gcnerantis,dantis ci hancacfcualita-

Anima, , cap. 3 4. Item , Auguftinus de Spiritu , Anima, inquit , eftjpiritualu , intelUgibilts, eptA ,fi-

tatem ideo formarum accidcntalium gencratio, vt confcquitur generatum, attribuitur gcncranti

(unditm offciumfti operii , variis nuncupatur nominihiu : dicitur namtjue anima dum viuificat corpta;

principali

dum vult , animus eft; dumfiit, mcns eft;dum re, mcmoria eft;dum iudieat, ratio eftidurn^irat,

colit

ipfa tota videt

fonorum

,

,

t

dutrifintit fcnfus eft; ,

vtfHnt

,

ijuod

o. d^ Trinitate

& improbat,tota ,

cap.

1 1

.

eft

,

volunteu.

Memoria ,

intelli-

gentia,volMntas,vnafimt vita, vnaeftentia. Et ibid.

Eo (inquit)y«»f vnum, quo vna mens , vna vita, vna Ad hoc vidctur tcndere vcrbum Arifto-

fftentia.

telis 1. de

Anitna

animaL, viftu fct cftc

fi

,

text. 9.

ejfet eiitt

Si

ocultts

,

inquit

,

ejpt

anima : hoc autcra non pof-

potentia vifiua eftet accidcns.

S

C H O L

tjue potijfimis

,

V

M.

ex ratione ipfitts agentis , ex

comparatione fihBantit in ratione agentis ad

fuum

ex comparatione fidtftatttia vffic ad accidens ex parte ipfius rationaiis artimt , tx parte finis efjicientis : detmtm variis experientiis. DoEirinam bane latijfime profitfuitur in i.dift. 16.

proprium accidens

&

& in 4. dift.^^.

ijutft.

vnica

ncgo

in anima.

;

;

,

:

Item,quant6 qualitatcs funtintimiorcs , tanformx fimiliores , magis proportionabilcs conferuantcs magis autem funt intimz, fi a propria forma gcncraniur , qukm fi ab cxtc-

&

t6

&

:

ciori.

Item , vi4etnus qu6d aqua calefadtiuum

,

facit fe

tjfuaft.i. §.

Ncc tamch

calida

4

fi

tollatur

nec hoc dcit in aqua, quamin

frigidam

:

quiamaior frigiditas eft effcdlus autcm non tranfcendit formam. Ex his patct qu6d fubftantia cft caufa accidcntis pioprij. Quaero per quid,? vtrum fcipfa?& habeo propofitum fi peraliud accidcns, quod vocas potcntiam , quzro pcr quid eft caufa illius? quia cx quo cft accidcns proprium , cftcaufa il-

acr,

acre

;

:

Poteft ctiam hoc rationibus fuadcri.j

& primo

communibus fiimptis arationcagcnPrimo fic ; omnis fubftantia aif^iua prius ha-

& eft proceflus in

lius,

tis.

qu6d eftcaufans accidcntiapropriapcr fuam

adlum eliciendiun , quam ad a6kum rccipiendum quanuiis enim fubftantia crcata adiua , fit pafliua , faltem inquantum cft fubiedum fuse adionis,totafiibftatiaadiuaprius yidctur habere afpcfkum vt adlum diciat , quam .id

:

ftantiali.

fecundum habitum , cx illo habitu proccdit ad actum confidcrandi ita eft.in propbfito. Secund6, quiaqualitates propriae funt conferuatiuje fotms in matcria propria : fi autcm gencratum non habcret vndc eas gcnerare poflct tunc generatum in fuo gradu perfedum non elTet ; co quod illa: poflunt auferri vt patct in aqua calida quae quamdiu calida tendit ad corruptioncm

ratibnibus

bet afpcdtiim

rMtur ab ipf»

forma fub.

vt fcicns

;

&

Profria accidentin gette-

per exhalationem fa<5tam a calido. I

realiter diflingui,idejiu facit cjuin-

defiimptit

pria

,

Addsdlit authoritatibtu ex Auguftino, profiifuitur intentum , Vtprohet etiam rationibus potentias' anirtu

nuUatenusab eadem

furfum.

ma,text.^ acbus fecundus caufatur ab aftu primo;

fota tagit, tota approbat

Itcm,

:

motum

&

;

tota vifirum merninit : tota audit

reminifiiitur

fccundum qu6d dicitur, quod gcneei accidentia per fe,& operatiouem ad illam coimcnientcm vt gcnerans leue, dat ei ,

rans rem,dat

tota odorat, totafitpores fintit,

eft

Natttrales fit^tiidemfitnt ei

,

,

Qiiod aiitem talia accidentiagenerentur a proforma fubftantiali,fiuca toto componto per formam,patet. Primo.quia, vtdicitur x.de Ani-

vel contemplatur , fpiritns

8c addit

17-

nccclfitas ad illud accidens dc potentia

lofophi. Auguftinus

al.lib.de

Spiritu

qukmPhi-

&

&

cx partc materia:, ex partc forma:: cx parte matcriz difponendo, vt fit neceflitas ad illud accidens recipiendum:ex partc forms.vt fit

ftanciam. Etita

fi

infinitura

:

vcleftdare, fub-

ignis pofrec fcparari acalidita-

tc,amoto prohibentc, ftatim fe faqcrct calidum: amoto calcfadiuo, aqua fe facit frigidam. Itcm cx comparatione fubftantia; ad accidcns, vidcmus ad fenfum, quod ignis calcre calefacit, ficut

tanquam

1

9.

X

Qu^ftio canquam potentia potcft dici , qu6d

a£liua calcfacicndi

aliud oiTcniia caloris

fit

potcntia calcfacicndi

non

Sc

:

immoidcni

;

lo rcfpcdlu difFcrcntcs

&

rcalitcr, fo-

alioquin

,

,

prtfccdc-

eft

Quia de illa potcntia addiquicalefacic,quzrerem eodcm mo-

rc in infinicum. ta calori

do

crgo

:

pcr

,

erit ftare in

fe calefacit

Sc fcipfo.

,

fequiturrationcm

a&iuum

aliquo neceftario

cflTcndi

,

Si

quod

,

crgo ratio agendi

& accidcns

fortc

, ( fi

de fe ) cft idcm quod fua potcntia, qua agic propriam aiSlioncm ; forma fubftantialis

,

crit

cft

maxime adiua , qualis cft forma rationalis, idem quod potentia , qui elicic propriam

aftionem.

hocmaxime apparec, hcaliditas omni fubiedlo tunc enim

Et

exifteccc (cpacata ab

:

calefacerct,ficuc albedo difgcegac in

Alcaris

10.

maximc apparct

8c cunc

:

Saccamcnto

quod

,

fcipfa

agcrec abfque alio habico, ei addito. Icem, impoflibilc eft,qu6d vircuce al'cu}as accidencis principalicer fubftantia gencrccuc : quia

inquancum calis agic in feipsa nobilius: , inquancum calis , cxcedcrec caufam benccnim poccftagereignobilius,ficuc

nulla rcs

quia cunc cffc6lus :

Vnde

fubftancia caufac accidens.

liccc

compofi-

&

tum de focraa fubftanciali, accidcncali pcr focinani accidencalcm difponac ad gcneracionem fubftantix , maccciam alterando

,

&difponendo

immediacc, tamcn calecomppficum genecac fubftanciam vircuce

Vndc

formaf fubftantialis.

fua:

Philofophus

». (U Gener,text.ji. contraillos, qui dicunt quod alterans, tranfmucans eft pcr fc caufa gcncrationis per qualitaces a
&

cipaliorem caufam, auferunt enim tfuod quid efi

formam. Amplius vero fimile alit^uid faciunt ijuis

fimt

^ vnicuiijue inftrumentorum

,

cau/km eorum

,

generantur

cjua

:

necejfe

&

&

vt fi

,

attribuit

enim eflfir-

& in

rante diuidi , e^ incidente ceoijuari ,

ejft

aliis

fimi-

mtuet ignis ; fid fi maxime facit , ^uomodo mouet, non vident. Super quo dicic Comliter

;

eptocirca

tnentacor

Cum faciunt

;

agens principium

ingenere inftrumenti. accidenci

cfiec

,

Forma enim fi forma accidcncalis

,

ficrec :

fi

non

nife

ab alio

igicuc ve-

focma fubftantialis in matecia gencratur , non immcdiate ab accidcnce ecgo pocencia adiua, forma fubftancialis gencrat fubftanciam , eft J[ui

rc

:

ubftancia fua.

Iccm dencia

,

poccncia

,

,

quat gcnerat pcopcia acci-

necclTari6 cft fubftantia

:

infi-

nicum.

1

Poftunc aucem fumi raciones ex paccc raciona-

1. lis

animc primo

Deum maior cft

canc6 ca

quat poflic

,

eft

fieci

quod vnio ad rei ad fuum fi-

,

quae cendunc ad

Cum

eft vni-

cccminum func ,

,

aliquod abfolucum fibi addjtum:quia tant6 afVus cft viuacior,quant6 immcdiatius a ptincipio viui proccdic.

Iccm , finis& eflicicns funccocrclaciua ficut ergo aliqua proccdunt ab aliquo ; fic ad ipfum reucrtuncur, pec cot &aequalia media : fed aniraa racionis pcocedic a Deo abfquc omni mcdio;crgo reucrcicurin ipfum abfquc omni mcdio, canquam in fincm fuum rcuertitur auiem per intelleftum voluntatem : ergo ifta ninil rcale abfolutiira addunc fupra iubftantiam :

&

:

&

animae.

Nec opoccec cx hoc concliidere , ergo rcucradumcdio, immo contrarium quia ficuc non cxic a Dco nifi pcr a£lum , quamuis

ticurfinc

zStus

fic

idem

,

,

reucrcitur fine

:

quid abfolucum, facccec. Item , finis vnit fibi aliquo modo , hoc eft, ad finem quaelibcc cnim rcs vnicur fuo fini per opcracioncm crgo cx parte vcriufque focmando ra:

:

cionem

quanco opcracio ex parce

,

ccndic in fincm

vnio

,

cft

inciraa.ficuc intclligece

& araace

trinfccc in diuinis

municacs

,

ftanciam

:

no incima

res diuerfae abfolurae fupcc fub-

nec vnio aniraae ad

Deum efiec omni-

,

:

go Dcus

pcr racionem infinicam, modo quodara infinico , quancum cceacara fecundum ilhim modum vnibilis eft, eam incimc ,

qui

eft finis

»

Ex quo paccc qu6d harc vnio cxcludic ab animamedium, quod cxcludi poceft. Hoc dico proptcr adum , qui excludi non potcft non ergo eft aliquod abfolutum medium potentia , k qua cft ipfe adus. Icem , cxpcrimur dc poccnciis , quibus Deo vnimur, qu6d mutu6 fc capiunc lccm , vidcmus quod fupra fe , fupra omnia plcne fe confibi vnic.

:

&

Icem, qu6d func vniuccfaliflim«,& ad

Ex lo

his

quacuoc paccc, qu6d ifta: potenciae nuldifFcrrc re abfoluca.Qu6d cnim

;

lifllmae

ficut

idcm ,

vniuccfa-

rc eft

bonum

& verum. Vndc

fi

diftcr-

non

aliis ,

qux uinc colligata,fe impcdiunt,vt

ficut patet in Aftcologia, illa poficio di-

qux

eft

eflc viuacifllmi

finc

cflencvniucrfaliflimz refpcdlu omnis obicdbi. Quod fe cxocdianc, videcuc diccre eflen-

rcnc

melitks. fidera.

dcbenc

Quod

vidccurin re dicere cotalem vnitatem;

,

hoc habec compofitum per ,

1j

mutu6 fe capianc , videcur excludcrc diucrficacem vc paccc in perfonis diuinis. Qu6d eciam vna fupra aliam cocaliccr fe conuercac , vidccur

Nunc aucem adius quibus

animaDcoconiungicnr

nuUum

modo poflimc

Icem

,

jimw^%.

go, canc6 acdenciijs diligo.

uencibus

ej/i

.|

gcnus cncis acdlatx. Itcm , quia in fuis adkibus mucu6 fc expediunc : quiaquanc6 clarius incelli-

citur verior,

:

,^^.

ucrcunc.

& vna, fed fepacaca & diiiifa. cft eflc

eft,

Sirailiccr cx parte finis , fi quanc6 pccfcdlior, canco incimius vnic fibi quae func ad finem er-

Icem, vicalicas non ineft fubftanciae animae pcr potenciam , fcd c conccario-: nam vincre vifubftantiam animr.

cft ifta

cuius ratio

& idcm quod Deus & com-

:

:

:

quc

,

canc6

;

cflcncix.

defcendcndo.

&

illius

vnitior

quia iftaduo gcncra operitionura folura funt in-

patcc in

:

&

Nulla aucera opcracio

incimior.

eft

incimior

ciz vnicacem

Dcus

igicuc

infinito

|

quod Dcus fic cx parce fua adu & opcrationc , quia non poceft efle idcm quod ipfa,cum hoc fic propcium iblius Dci. Nec adus facic roediacioncm , ciam de fe alij intimctuc poccncia quidem , fi eflec ille

non

non eftecfi cflcnc

modo

X%.

:

dicere incimam vnionem.

in ccrmino

ef-

non poflec , nifi immediate cgrediancur ab co, quod eft vica , quod cft fubftantia animz non

fic fummc vnus crgo anima fccundiim illa , per quz ad cum attingic , cuiufmodi fanc incclledbus voluncas ,.erit maxime vna: ergo iftx rationes maxime funt vnum fcd hoc

raagis vnita.

hoc aurem

:

fe

,

Quant6 enim cecminus

racione tecmini. ,

Ccrcum

& vnitior: cuius racio fumicurcx

nem, incimior tior

fic:

:

95

in gencrc amoris Sc cognicionis

vc pacec ex fe-

canda racione , alioquin efiec pcoceftusin

I.

in

Theologia

illa

faluat meliiks apparentta

pofitio eft vcrior

:

ergo

qux faluat qu6d anima

,

Sed fide tencraus , ad imaginem Dci , qu6d fatuat mclius hzc poficio qu^m atiqua alia : quia ficuc ponimus in

,

•

De

96

rerum

c^ntiam niu relationem

,

ciTcQtia

& quod fola relatione

diftinguuntur,& qu6d relationes non funt idem: }ta ponimus in anima , fi potentiz folo refpeftu diftinguantur fi autcm ellcnt aduabfoluta, non :

cflct potentiarum ita vna ciTcntia , nec fimilis ntodus diftjndionis crgo hsc pofitio cft magis (aluaus veritatem fidci. :

Articvlvs

principio.

& rclacio

in Dco (-& vcrutn eft ) conftituunt perfonam , 8c perfona nihil addit ad

quod

II.

Itcm, anima

dum

per fuam poten-

fc intelligit

^rgum.t.

anima quidem intclle£tiua intec quae cadit adus intelligcndi medium. Cum igitur maioc fit vnitas mcdij ad extrcma, quim extrcmi corpori cxtremo ergo fi potentia anima funt idcm re, adlus intelligendi erit idcm cum fubftantia anim^ qu6d foliim eft in Deo. Item , intelligcte eft adio manens intra : erge Arfum.f. fi idem cft anima cum potentia , qua agit , cum z(kas rccipiatur in anima , idem eft agens & pa> tiens & per confequens eft adu & non adu. Itcm , tpta fubft:^ntia anirax eft perfedio ma- Jri^m.io. tcriae , & quaedam potentiae ab aliis diftinguuntur,quia funt alligata: organo corporali,quaedam alio modo efl^entia animae fecundum hoc diftiugui non potcft ; cum tota h«c vniformiter fit in

tiara, ibi potentiaeft intcllc^tus

,

:

&

:

;

& fer quid determiftAntur, ^

J^omodo

dijtinguuntur fotenttA in ettdem fimflici ejfentia

animd?

:

quo anima eft idera, quod fux potentiz rcaliter ; cum idem non pofEt

SEquitur

*4-

plurificari

,

videre, ex

nifi

per diuifioncm

non habet diuiiiis , qux

,

vt patct in con-

tinuo , quod locum

in

tct in perfonis

relationc diftin-

guuntur,

anima

vt pa-

}

,

videtur

quod

di-

fr

hoc ^ quia cura anima in fubftantia fua fit omnino vna , non videtur qu6d in ea fit aliquid, pcr quod fit caufa plu-

Ariumgtum

ralcs

,

3c habeani inter fe naturajem diftinAio-

!trimtm.

^cm

:

qux

aliquid iAfilutMm.

autem

ralitatis

^nimar

ma

difficultas circa

cum etiam

;

fint fibi

connatu-

diftinftio nepcftario cft \ fubftantia

videtur

,

potentiz

quod

yltra fubftantiam

aliquid aliud

fuam

,

per

fit

in ani-

quod

diftiq-

guantu^. Affw.i..

&

:

aliud,

jUptm.i.

quod non eft potentia.

:

tualibus, qualis cft vclle

& iqtelligerc, fupponit

tiam

4tptm.S'

:

non eft nifi

pptentia.

^olum addit rcfpcdbum fupra fubftancrgo relatio eft principium agendi ficut

''*"'

A>p"^'i-

»

;

& interfe rios

epii

non difFerunt a membris abanima vt dicit Gomraentatprfupcr primum de anima, com. n. In hominc ergo , in quq difFert vnum mcmbrum ab alio , oportet quod fit propter. diuerfitatcm i natura ipfius znimx ; quae diuerfitas non cft in natura ipfius animas , quia cft cadcm in toto hominc , & in qualibet parte ergo eft leonis

:

:

in potcntiis

:

crgo potcntiz rcalitcrdiffcrunt

in-

ter fe.

fubftantia eft ens

permancntium

permanos

eft a6bus flluens cft,

va-

& varioi tendentias in

,

dumaxat formaliter

:

ipia ratione

melius fitiuari afiirmat rationelp imaginis Trinitatit in anima, eiufijue tribtu potentiis. Idemque decet dif-

fuse in i.

difi.

1

6. ijuafi. viiiea, §.

Scd quia via

lisc,

&

vhi docet potentiM has contineri identice realiter in anima, difiingui tamen ab iUaidr inter fe formaliter

ad modum, quo relationes ejfentia

& attrihuta in diuinis inter

difiiniuumur;fiu vt

rum pajfiones entisinterfe ,

& ab

att^tu hoi potentias contineri itt

bonum

illo

C^ vedifHnguuntur;

anima tantptam paf-

Ad quorum omnium folutionem,& praedidorum declarationem eft fciendum , qu6d anima

,

,

vt calefadio

qu6d accidcns

,

potentia

vt caliditas ignis :

:

eft

deinde

ergo impoffibilc

flucns, cuius cft a<5tio, rcduca-

tur in aliquo ad fubftantiara.nifi mediante accidcntc pcrmanente igitur a6tus intclligcndi rcducitur ad animam mcdiantc potentia qna: cft , :

apcidcns pcrmancns.

x6,

,

dcterminatur ad diucrfos adlus differcntes gene, numeto , fpccie ; gencre diflferunt , intelU-

&

re

gere, Scfentire; fpecic, videre, 8c audire inirlligere

hoc

ifta

numero,

,

Si igitur quarris.vndc

anima ad

;

& intetiigere illud & videre hec &

,

?

dico

,

,

non poirunt ambo

determinationem habet fW«

quod

dttir-

fufficicntcr detcrmi- »»««M/«r

aiti-

natur ad adtus gcnere , vel fpecie difrcrentcs ab ma ad fuii aSm. alio , qui eam produxit, qui fibi , inquantum cft lalis nobilitatis

aiflus

,

indidit

quod potens

fuper afpedus aliarum

fit

ad hos

omnium formarum.

Ad a(^us ver6 numero difFercntes deterroinatuf ab obicftis numero difFercntibus,& ctiam ab ipfo Deo, qui talem vim ei dedit. autem qusris ,per quod anima , quae de fe vna, nullam varietatem habens formalitcr, determinatur ad has potentias?Rcfpondeo,di- ^nima ducendura eft hic, quod aniraa dupliciter confi- P^Mttrctmfi. Si

eft

Vno modo , vt habet afpedum ad corpus , quod perficit, ratione formae fubftantialis dans ei efie firapliciter:& fecundum modura derari poteft.

Itcm , rcdudio ordtnaca , maxime in gradibus *ntium pcrmancntium.fit fcmper per media : fed accideqs

contendunt poten-

realiter; concludit petenttod pcunditm

reipeElw ad operandum

ohieEla difiingui

diucrfi refpeftus rcales

Item,membra

M.

per ali^uid ahjolMtum difiinguiab aniwa,

intelligi, vcl vidcri.

cft.

fupponunt diuerfa fundamcnta realia ergo refpcdus ad pbieda fupdantur fuper accidens:fcd fundantur fu>

hominis,nifi guia anima difFcrt

Jili$m.j.

anim

rum non

pcr potentias, ergo funt accidentia.

|, j-,

xrpmentu iHartm ,

Pofttis

tiM

videre iUttdi maxinicfifimul

1'^

cot>tradicat vc.-

V

I

potentia, qua: relationcconftituitur: quod ve-

:

Jtg9m.«.

non

fieneseins.

Itcm, ca quae habent efeinfierim fubiefto, pratfupponunt accidcns in fubiedlo ; vt motus dealbationis nigrcdincm crgo motus in fpiriaccidens in fubicd:0;quod

quac videntur oftcn-

,

pofitio

C H O L

S

fii& ab

Irem , aftus animac poflunt ci adciTc abcfle; crgo non eft dcterminata ad illos de fe crgo per

Haec funt

qu6d praedi(5ta

ritati.

diftin-

guanrur per relationcs>vel per opeiationcs a4 ucrfa obic&a. £ft

derc

& plurificantur,cum potentix non di-

ftinguantur pcr abfoluta

frcbstur petftfM diftmrui »b amm»

toto corpore.

&

iftum

vno vniformi modo abfque deterrainatio-

& diftin6bione, eft in toto corporc, & in omnibus panc Organizata & non organizaca vt ne,

,

pcrfci^io. Et dico

,

,

quod ifto modo eft in qualibct

parte organizata vniformitcr

organicaaccipitur.vt corpus

,

inc]uantui7i pars

miftum& comple-

xionatu,fecundumqu6d fiibftantiaanim^ rcquicorpus in tali gradudifpofitum. £i fecundum

rit

hmic

'"*'•»'• '

"*

'<•

QujEftio XI. hunc modum eadem in oculo

&

,

in aure

, ,

& vniformis depoficio eft & in pede & per confe:

quens anima perHciens ipeciale

ifta

organa , dans

eis e(Ie

& vnifoc-

cadem ,

vt func parces cotius

,

&

mis , indiftindo modo eft in eis. Si autem organa confiderencar , vc perficiuncur per animam inquancum per illa operacur , tunc anima vnicur eis

,

vc arcifex inftcumenco. Ec ifto

ricur in organoalia,

&

modo requi-

aliadifpoficio

:

vna

re-

.

;

m6 quodammod6

dione.

.

&

,

fme qua non

eft fenfus

ide6

,

fubiedlum.

&

vc forma fub-

,

dans efe corpori, pocenciae non diftin-

,

Cum etiam qu6d

,

qucm

liter

:

Quzrenda

cft igitur

racio diftindionis poren-

tiarum in anima per alium modum. Circa quod , quod cum prima diftindlio potcntiarum anima; fit per organicas , non organicas, non poteft dici,qu6d ipfa organizatio fit ratio determihans potentias vniuerfaiiter in anima : alioquin inteiIe(Stiua non effet potentia;

nS eft fciendum

&

vcacur organo corporis formalicer

fubftancialicer

,

fecundum qu6d

6i

,

forcicur vnica-

tem , & vniformicacem , quia r^fpicit corpus Sc omnes eius partes fecundum eandem difpoficionem, vc dixi. Prxcer hocdico ,qu6danima eft principium operandi ; & fecundum hoc habec quandam plu,

& diftindionem

;

quia refpicic obie-

^afecundum variam, diftin^amque rationem obiefli. Refpeflus etiam ad

non

eft in

fub cacione cenciz

,

,

qui poceft operari , confticuic in loquendo , racionem poper illam generalem racionem dicitur ,

vc fic ratio potencias in vniuet-

animz

,

vt ex

anima

:

fic taiis

,

vel talis refpedlus

conftituit talero

,

cum

,

, quc de ratione quia funt quxdam

anima

:

omne fenfibile

ficut eft

,

in

& funt

necef'"*

huiufmodi obiedta

quodam-

non

,

vt eft perfedibile

vel ipfum,

,

vel parres fuz per fubftantiam aniroz

:

fcd vt eft

& inftrumcncum operandi.

Vnde ficut animz cum refpedlu

medium,

dicebam qu6d fubftantia ad opcrandum, conftituit potentiam vniuerfa:

animz cum

fubftantia

fic

refpedlu deter-

minaco per corpus ad operandum , conftiiuic potentiam fenfitiuam vniuerfaliter did^am , feu fumptam. Ex quo apparct , qu6d impoflibilis eft fer- Vidcc|. j.n. mo, quiadicit animam feparatam fcntire. Ap- 79.*'nMc

quod potentiz ienntiuz lub

paret etiam

racio-

^

ne completa , qui funt principinro operandi, non remanenc in anima feparaca , fed incomplccc & in radice. Sicuc aucem rcfpcdlusdctcrminacus per corpus ,confticuic potentiaRi fenrefpedlus determinarus

fitiuam in gencrali

,

per cale

organum

,

vel cale

fic

'^^it.

confticuic diuec-

,

pocenciarum fenficiuarum , fecundum qu6d organum eft diuerfum , vc eft inedia proporcio fcnfibilium mediz proporciunes func variz , fecundum variecatem obiedtorum. Eft igitur idem materiale in conftitufas racioncs

&

:

omnium potenciarum , fcilicec anima fed quia refpedtus eft forma confticuens racionem pocentix , ficuc vnus refpedus non eft alius , fic ttonc

:

vna pocencia non

eft alia.

Hanc

fencentiam videcur fencire Auguftinus in fermone de imagine *, vt patet in authoritate

Hzc

fuperius

allegata

,

in

quzftione.

ifta

»J-de

fp\

'"" Scanima.citat.

pofitio

,

vt patet

,

tionem imaginis in anima elTentiam

per relationes

diftindam

,

qu^m

illa

,

~~

faluat complctius ta,

c6m

det ei vnara

foium potentiarum

quz dicit , quod

fuot ac>

cidencia,

Artic.

III.

Sect.

III.

Rejpondetur Mrgumentis in contrMrium sdduffif.

vcl talem potentiam.

fecundum obiedorum.

varij neceftari6

tiones fotroales varias

;

18.

refpedlus limitatus,

fit

animapoflit circa

ipfa

Refpedlus autem animz ad operationes fuas fu-

muntur

& limitata

,

operandum vniuerfa-

fumptus conftituit in vniuerfali rationem

potentiz

modo

vcl afFe-

,

ma-

& ex refpedlu ad operandum, vt ex forma.

Sicut autem refpedlus ad liter

qui

,

vc eft perfedtio

vc vifum eft; fed folum

,

confticuatur ex fubftantia

teria

,

,

anima potens fali

operandum

vniuerfaliccr

&

:

animz

iubftantia

»d corporis eftcncialiter

anima

cognitionc

,

mod.6,cum afpcdlus intelledlualis fit adinfinitu. Habet ergo anima huiufmodi determinationcm

ins, qu6d habeat aliquas parces organicas,aliquas nonorganicas ficuc necanima,qu6d eius aliqna pocentia (it organica, & aiia non. £x quo etiam patet , quod accipiendo potentiam vifiuam , vt eil res abfoluta, potentia vifiua eH in pede, & in manu , cum fit idem , quod fubllantia animx.

,

,

vt dixi fupra.

& limicatio huius refpedus non poteft in anima efte ex patte fua, quia tunc toca anima fimul limicaca,& illimitaca

\ corpore

,

•,

ralitacem

.

operari. Determinatio autem,

cuuntur ab ea ,nec intcr fe lunt difFerences fed lunc realicer idem, qu6d fubdantia anirax quia nec ifto modo ratio potentix in anima inuenitur. £x quo pacet qu6d fecundum hunc modum , non habet corpus , quod eft materia ani-

cum non

calis refpedtus

fint talia obie£la

portiones cniis per

:

c(Iet:quia ex parte intelledus illimitata

anima conHderacur

Si igicur ftancialis

obicdum

fua funt ardlata feeft

illimicaca

diftindlio a voluntace apparec ex

minans animam in racione pocenciz vc (ic alia alia pocencia in fpecie fecundum quod ifta diQjoiicio organi eft mcdia proportio feniibilium concrariorum , perquam eft fufceptiuum

,

tfnMdum.

:

tendendi in

non fenciunc & exceilentiz fenfibilium corrumpunc iftam difponciouem, & per confequens

rt^tHMt

jedlum ac pec hoc ille rcfpedlus vel anima, fecundum qu6d habet afpedlum ad illud obiedlum cognofcendum , non eft ardlaca , nec organo vnica , nec potentia toialiter limitata im-

ciebus. Ec eft ida difponcio organi ,racio decer-

difpontionem

f*r vmrios

omnia , fic cognofccndum tale ob-

vniuerfalis reipcdius ad

Cuius

&

I>ifimgMMn' tMr pttiHtit

oportet necelfari^ qu6d in ani-

;

cuius cognitio fe extendit ad

,

caufac pocenciam intelledtiuam

& & Hc de aliis fpe-

:

fpecierum contrariarum , vc albi , nigri : hinc eft , qu6d qtria piamx non habenc talem

g»nic», <^

ma

aure ,ad recipiendum fonum

,

17.

habencia

fe

quiritur in oculo ad recipiendum fpccics colorum , vc Hc principium adius videndi ; alia in

&

TfttHtU «r-

97

tione fua non funt atdlata, nec detetminata \ nec materialia. nec immatetialia, fed indifFerencec

Cum igitut quzdam fint obicd^a, quz Sceti0ptr.T9m.tlI.

ra-

de ra-

EXdtofumiam his

apparec folucio

omnium

przdi-

R,A^^^g,

contra iftam pofitionero. Ad pri- MdMrjmmftm roum dicendum, qu6d ex (iibftantia animz nude ftfit» >'« ft. '»'»'»• accepta , non habent potentiz diftindlionem,

De rerum principio.

98

non abfolutnm

fcd per aliquod additutn,

jU

X.

:

fed

per refpcdtus ad opeiaciones roodo przdidlo. Ad fecunduin , patet peiidenii quia anima

non determinatur ad

aAns per aliquod ab-

illos

fed per refpediuum. Si quxras vtrijm ille refpeftus fit alind , vel idem quod ipfa ani-

folu.tum

,

ma , vel

nihil

dico quod

?

Ai

Ad

3.

tertium

vel fpiritualis

& aliud cum

foo fundamento.

qu6d motus

,

,

tdem ,

eft

cum

;inima: ficut relatio

aiiquis corporalis,

requirat aiiquod accidens in fub-

\tQto i vt dealbatio nigredinem , hoc non contingit , niCquia eft \ contrario , vel \ priuatiuo

in contrarium

vt dealbatio nigtedinem

:

tus localis quierem

quod

eft

potentia

&

:

,

roo-

non fupponic accidens,

fed

:

a^u

ita in

fupponkur non intelligere

inteiligendi

fiue quiefcecc intel-

,

ledu.

4d

,

tur ex (ubftantia

dum vnde

ratio potentiz conftitui-

animx

refpedtus

:

&

,

refpedu ad operan-

ille eft

foimalis in confti-

qui quidem rcfpedlus determinac fubftantiam ad operandum : tamen elicitinum adus tutione

:

non dc

eft fubftantia

fe

fed vt exiftens fub ra-

,

tione refpedus. Et illud exprefse patet in perfonis dtninis,

qux

per relationes conftituuntur,

communiter tcnetur

vt

,

faifnm , quia medmm in taii accepcione eft res aitera ab alcero cxcremo ; excremum auccm non

fecundum racionem. Ec hoc patec manifepocencia fe intelligit , ibi enim non poteft negari realis identitas extremorum, & ramen medium , quod eft a^us inteiiigendi,realiter difnifi

fte

dum

fert ^ potentia.

Ad nonum tefpondetur qu6d fecundum An- Ad g. ^e l
:

Ad quartum qu6d

4-

, qu^m iiia inter fe. Sicut caiidicas eft mcdium incec ignem & calefadiionem & magis idem cum ignc. Vbi autem non fumuntur realiter , fed idcm fecundum diuerfas acceptiones, tenet tationem excremorum , ficut eft in propofito de fubftantia animz & potentia , illud eft

bec

&

:

taroen relationes

pofico , adlus inceiiigendi fubiediu^ eft in fgb-

animz

ftancia

,

ftancia eft pacicns

&

anima inquancum fub-

fic

vcr6 agens , vc

: eft

eft po-'

cencia.

Ad decimum iam

eft dii^um , quod diftin- Ad , organum , & non prganum , vel aiio roodo , non poceft accipi per fubftanciam animz przcise ; fed vc cft habens refpedum ad diuerfas

10.

£bio per

operaciones.

non

funt pcr fe principium opecandi , vel tctroinus , fed ipfa produd:a, feu fuppofita : etiam

potentia conftitiira rclatione operandi , non ipfe refpe&us.

30 4i^:

Ad quintum dico , quod

,

cft

Rejpondetur

faifum eft, quinim6

fumuncur in eadem rearefpcAu vnius , fed diuerforum, vc f(ipra eandem numero aibedinem , nmilicudo , & diflimilicudo , qui fonc diuerH refpcAus teaies , quorum teaiicas etfi fit \ fubiedo , diuerfitas umen eft ex ordine ad diuerfa fic cft in litate

:

Ad fextum, qu6d

Mi>

tut

,

organa hominis accipianprimo a fubftantia non difrcrunc incer fe, ficut nec anifi

vt perficiunrur in e^e

animz

;

fic

tna in informando

,

vno & eodem afpedlu eodem gradu complcxio-

fed

fub vno & & commiftionis vc

refpicit ea

nis

,

,

,

paulo ance^ vifum

eft.

ancem accipiantur , vc perficiuntur ab anima, tanquam inftrumentum coniandum \ motore, vt funt media operandi , fecundum quem moSi

dum

proprie dicuntur organa;

runt,vr

fic inter fe difFe-

media; proportiones fenfibilium.Ec ifto modo bene conciudis , qu6d oporcec , qudd anima fic diuerfa , vc perficic ea perficic enim ea fint

:

ifto

modo in

racione pocenciar

uerfa in diuerfis organis

,

;

quae ratio eft di-

& fufficic

qu6d

fic

ibi

Ad fepiimum,dicendum , qu6d ad redudionem inferioris ad fuperius , & imperfcdii ad perfcaum , ncceffaria funrmedia, vt arguitur, fed non per media in caufando, vc fcilicec , iila media finc caufa infcriorum , quz reducuncuc per ea fed folum funt media naturz , (ecundum quod dicit Commentator * de Caufi; , quod Deus creauit animam mediance Inceliigentia, quia fciiicet Intciiigentiatenet medium gradum :

&

inter animam Deum : fic accidens fluens reducitur ad fubftantiam mediante accidcnte per-

manente , non

caufaliter , quia fubftantia

imme-

jl,

Ad odauum dicendum reaiiter funt acccpta,

medium

eft

, qu6d vbi extrema benc concluditur,qu6d

maeis vnum ,

&

argumenta fejita infrinci-

ejfe accidentia

idero

cum

quoii-

ab anima

EX

przdidis pacec quartum , fcilicet foiutio relaiionum aiterius pofitionis. Cum enim Adprimum, dicitur , qu6d folus Deus eft agens per eflcn- Duflicitir tiam fecundum Auicennam ; dico qu6d zqui- dicitUT agert p*r eJjttttUu», Mocztvix agere per effentiam qoia fecundum qu6d conuepit Deo,eft idem quod fua elTentia, fic -y

enim caufa

abfque aliquo adminicolo

totalis

Deus nec materia , nec approximatione,nec aiiquo(breuitcr) eget in adione fua & ifto modo non conuenit crcaturz , quia aflionis: quia

:

tunc poftet agere de nihiio. Aiio modo dicitut aiiquid agere per efintUm/uam , quia reaiiter effentia eft iiiud, quo aduseiicitur, abfquealiquo alio fuperaddito. Sed fic agens indiget adhuc materia , vei approximatione fui ad roateriam ; vlcr^ indiget adu , qui ab eo difrerc. Nec ifto modo agere per eftenciam ponic pocenciam , quz fic reaie medium incec adionem , fubftanciam : nec ponic qu6d creacura agac per

&

&

Ad qu6d

,

ficuc

Deus.

fimiie de igne dico

,

qu6d vernm

ignis agit aliquam adiionem per fe

gencrac

formam

fubftanciaiem in maceria

autcm aliquam adioncm per aliquod accidens liditatem.

Ita dico

nes agit per fe ficut func

,

,

,

vt

medium

;

eft, ,

Ai fuunii.

vc

agit

calefai^ioncm, ,

fcilicec

per ca-

quod anima proprias zQao-

& aliquas per accidens roediuro;

operaciones

,

quz eiiciuntur

per habi-

tus, vt fupernaturaies, vel opera roeritoria.

Ad rationem , qu6d non eft inconueniens, Ai idem fecundijm diuerfas rationes , & comparationes efte in diuerfis Przdicamentis rationes przdicamentalcs

diate eft caufa alicuius adlus.

jlil,

fid

abfolute diftin6la.

efTentiam

diuerfitai reiatiua.

^iprppor^

anima

fcd n
,

Sect. IV.

III.

p9 huius articuli, qu/t frobant fotentias

diuerfi rcfpedus reales

propofito.

jUj,

Artic.

principium

, eo quod non femper fumun-

cui,vel diftinguuncuipcr ics abiblucas : vt patci, id quod eft pater, in geneie Subftantiz; fed in

quantum

pater, in genece Relationis. Sic

aniroa

ttrtium,

X

Qusftio • •

animainquantumaniraaeft genere Subftantiz, inquantum poccncia eft in genere Relationis. Quod dtcicur,qu6d pocentia eft in genercQua* litacis , dico , qu6d ibi accipicur potentU prolacience

& apticudine

,

rcQ^indum qu6d aliquis

,

&

dicitur curfor, vel pugillator:

nes func in genetc Qualitatis

illae

apcitudi-

vel potentia per

,

^MMrtum.

Ad aliud qu6d potentia & adus' diuidunt omne gcnusj dico,qu6d x(\\i\\iOcn\it fotentU. Verum eil enim, qu6d potentia & adus diui,

,

dunt quodlibet genus entis , & eciam quamlibct fpeciem , & tunc totum ens creatum. Vnde priroa dinido entis creati eil, qu6d eft vcl ens adiu, vel potentia : iic de fubflantia , & omni re , quia nullo modo alio cadit aliquid fub cns. Scd in tali diuifione non accipttur potenttM pro potentia agente, vel adlum elicicnte , fcd pro potcntia, aux Afkione agcntis iit ipfum ens adlu fed hic u rel="nofollow">lum quzrimus de prima potentia. Ad aliud ; Anima per fuam fubdantiam eft i€tas , & principium operandi , &c. patet quod ratio deftruit fe ipfam quia (icut dicis , qu6d :

:

anima

fcinpcr operabitur iGta

,

ii

pcr fuam fub-

99

enimhoe poteft poni cledaabiil

racione

,

eadetn

racione dc ploribus.

&

Quarc6,quia fi incellcdus voluncasnullam habent realem diuerntatem incer fe , ac per hoc

compontioncm Cpeika fui

:

rouit6

,

& ide6 nuUa

minus habent hoc

Silimth.

re-

illaroro poteft iieri fub-

, nec roaior , nec minor , nec (iihplinec nobilior : cum tamen expcrimenium

ftantialiter

cior

ilias.

I.

,

doceat , qu6d non folilim in accidentibas , fed in fubicd^o cft gradus in intelledbu Sc voluntate.

Quint6 , quia fmpoflibile eft , qu6d idem ha- Smhiti. beat diuerfus ordines realiter ad diuerfas rationes obiediuas in eadcm potentia fecundi^ro idem

diuerfos roodos rea; potcft tamen habcre ad idem obicflum. Cuius ratio eft , quia potentia fe habet per quandaro adzquationero ad obicdtum. Si autem idcm rc haberet ordincm ad diuerfa obicda , iam potcntia realiter fumpta excederet rationem obiedli. Scxt6,quia nullum comprchendens in fe diliter

uerfas perfcdlioncs rcaliter

dcterminatz

ciei

fed potiijs cxtra genus

,

folum conucnit Deo. Septim6 , diuerfa ratione

Sexie.

gencris , aot fpe-

eft

,

,'

quod

>

iiue definitione, Septimo.

principium opcrandi.ita, cum femper habeat iQ:a fuam potcntiam , (icut & fnam fubftantiam , fcmpcr operabiiur at^lu: iicin-

funt diuerfa ciTentia, quia definitio indicat ef-

currisquod credis virare. Eft autem dicendum ad rationem , quod ficut anima non dat vitam corpori pcr fuam fubflantiam.niii prxfcnti,& difpoiito: ita per fuam potentiam non dat adlum,nin prxfiintibushis,quz funt ncceifaria ad operationem.ad quam vtpote ad intelligere , non folum requiritur poccncia fcd etiam obiedum, fpecics, conueriio , impedimenci amotio & [imilia. Tandem quarto loco foluendx funt rationes contca pofitionem fa-

nem.

cientes.

ftindz , quia cognitiuum non poteft cfTe fine appetitiuo:nece contrario. Et hoc fdero vult Arifto- Ariftot. Auguft.io. tcles 2. Phyficor. text. ji. Et Auguftinus docet

ftantiam

eil

&

,

,

:

Articvlvs ^ foluuntur

Adducuntur , (fud

IV.

Alic[uot rationes,

videntur militare contr» re-

poteft

illa

autem intcUeAus

fieti

iine voluntate \

Quod paret , quia duz virtutes fpecie dillindx non per aliquod aliud ,fed per fe^poiTunc didindlac iieri quia hoc non implicac contradidlionem. Secund6 ,quia impodlbile eft, qu6d aliqua potentia aliquid producat per folam rationem potentiz,nin priusintelligatur habere rationem talis , vcl talis potentiz : ergo intelle£tus non habet racionero principij inccllc£biui per aliquid commune Hbi voluntati ergo per aliquod fpeciale. Coromune autem qnod habet fecura totam fubftantiam animae , przcedit natorali ordine fuam operationem : ergo aliquid eft-, quod conftituit intellcdlum vltra fubftantiani animx. Teni6, quia poneie qu6d duz vittutes zOtiax ponantur idem eftentia , & in re , ficuc ponimus in Deo perfedtiones actcibutales , eft pqncre qn6d creatora actingit ad perfe^ionem & Hmplicitatera diuinam : pon enim poteft poni maDeo.

:

&

ior altitudo vnitacis

:

«

qo^m qu6d vna

,

& cadero

clTeotia conftitoat ditiecfas petfe^ionci. Setti 9p
Tm. / / /.

,

Qui

definiiio-

0(5tau6, quia potentiz feniitiuz infont or- oaMui.

gano

,

& non

quod vidctut pone-

intellcftiuz,

re diuerntacem realem.

Siautem attendantur przdidla, rationesiftz

nuUo Izdunt pofirioncm. Quod prim6 di- Rf^ndetur quod illa quorum vnuro poceft. fieri (ine md abuBiontt. altero &c. Conccdo quod dicitur in minori, AdfrimAm. qu6d Deus hoc poteft ciim non implicet con-

in

citur,

,

,

tradidionero

qaia funt eilcntiz fpecificz didico quod implicat contradi^ionemc ,

de Tiiott.

qu6d

Inuijfi

poffkmiu diligert

Quod autem

dicitur

,

,

C

incognit» ne^tut-

qu6d

font cfTentiz

diftindz , doplicitet deficit : priquia habent intcr fe necefrariaro ordinatio>

fe fpccific^

m6

qu« funt omnino idcm re , & eiTentiaiiter , vnum non poteft fierifine altero: e6 qu6d

&

de

nonnulli hanc difficultatem,

inquantum

,

talia

qiutm.

folutionem DoHoris.

FVgiunt autem

: intcllcdbus & voluntas habent diuctfam rationcm ,

fentiaro

,

nero

:

nec eniro poteft aliqoid appeti , niH fic ; neccognofci poteft, nifi C\x poflibi-

cognitoro le

Vnde illa propofitio hahec quz non habcnr ordiiicm in-

ad appetenduro.

veritatem de

illis

,

ter fe neceifarium. Deficit

ctiam fccund6

,

quia

fpccificz efFcntiz creatz ex refpedlibus fundatis

in fubftantia

vna

pofTunt diftindlim fitalia.

Verbi gratia

fimUitudinis eft lis

&

,

autem qu6d

nec polTunt fieri , nec quin fecundikm rero vna albedo eft fondaroentum

,

fierf ,

.

didiroilitudinis.

albcdb

per

Impoflibile

quam

fim firoialbo, quin fimul per effentiam etiaro firo diffiat

,

firoilis nigro. Tales aotem effentiz ez bus oaofarura funt potentiz , vt dixi.

Qupd

dicitor fecund6

&c. dico qo6d verura

,

qo6d

eft-,

&

refpcdi-'

irapoflibile eft, Jtdficglm.

inrelledlioa ha-

bet rationera potentiz per refpeAura ad talero

opetationem

refpedum habet

,

qus

eft inteuiger*

natoraliter «b illo

,

:

8c

honc

qoi crea-

&

oit eara , przcedit anima cum ifto xefpc&a operationem : vnde nihU eft ad propofitoro. Ad Quoddicitor,qo6d ponereduas virtutes,&c. dico., qu6d hoc non ponit infinitatero imm6 hoc requirit gradus crearurarum infra idemgenus propinquoroj vtdidlum eft. Nec vaIet:ergo *,

I

a

cft

ttrtiMM.

De rerum principio.

lOO

nmplicitas diuina } c&tn talis petfedtio fit ab ab alio confeructut ; alij vnibilis , ,

eft

&

&

&

alio

habeat quafi infinitos modos dependentiac. Nec valet , ergu eadem tatione poiTunt omnes perfe^iones effe in eodem quia fecundum quod creatura eft magis nobilis , plures gradus perfedlionis in eadeni re generat , vei aggregat ; iicut patet de agente iuperiori refpeSu inferioris quia nuila eft in vltime gradu nobilitatis; hoc enim folius Dei eftjideo in nullapodlint eife omnes gradus perfedionis idem re , fcd in folo Deo : iUactiamidentitas creaturx eft multipliciter dependens, vt dixi. AdjM0rtm. Quod quarto dicitur , quod fi non difFerrent, &c. non vidco , quod operatur fimilitudo , Sc diinmiliiudo , quae funt dux rationes : quia relationes reaies fundatz in eadem albedine non faciunt compofitum reale cum albedinc , nec inter

Qjr iESTio Vtrum fenjiima,

XII.

homints Jit in qudibei

:

:

fe

& tamen fimiiitudo

j

tnagis

,

Sc diiHmilitudo recipit

,

ik minijs in natura fua

fundamentum

,

fubltantiam

fic intcIiciSiius

,

fccundum quod magis,& vna anima fccun}

fciiicet,aibedofufcipit

minus. Ita inpropofito,

dum

&

,

ficut

& naturam eft

& voiuntas

recipiuni magis

,

Qupd idem

dicitut quint&

qu6d impodibiie

,

de eadem albedine , qua:

,

ficut patet

facit firailitudinem

difllmilJtudinem tefpeCtu diuerforum fpeikas fint ei naturajes,

,

ilii

ordinem habet, fcudicitad obieda, '***'^

nem habet

potenriae

,

&

re-

ordines

Veruntamcn anima

naturales.

ei

,

quod quidem confequi-

tur res ex conditione fux naturae funt

; fi iiii

vt ratio-

quam rationem habet pet

refpedus, qui funt in ea tant6 piures , quant^ ad piura fe extendit. Item , eadem fubftantia anims fecundum varios refpedtu.s , quos habet, habet formalem refpe£lum ad diuerfa obieda: ita fubftantia animz induta zefpeCtu adzqua-

&

lur obiedlo.

Quod ?7Adftxtam.

nus

,

obiicitur fext6

Scc.

non

,

qu6d

eft rationaliter

ge-

efTet extra

didum eo quod :

aggregatio plurium perfedtionum in eadem re non exciudit , quin tes claudatut fub genere.

Immenfitas enim , & omnis perfe6lionis completio , 8c impendentia ab aliquo, quae repu^nant creaturz , excludunt rem i genere. Adfiptimi.

Sepiimum autem argumentum , quod habent rMiofum , diffinitienem diuer/am , &c. parum va-

&

ad propofitum, quia

let

tut vt funt res

,

vna eftet

fi

potentiz definiren-

definitio

omnium

,

fed

fub ratione potentiarum concedo, quod habent

&

efientias. Neceft inconueniens aliqua efte idem in eiTcntia , vt ejftnti* fnmitur pro fubftantia , eadem efle diueria

diuetfas rationes,

&

in efientia, vt ejfentia fumitur fub aliquo refpe-

(kw

AdtBauam.

,

vel relatiua.

Qupd

, quod idem non poflit &c. puto qnod fecundum modum praedidlum eflet oppofiium concludendum, cum forma quanto altior , tant6 habeat refpe-

efte

ver6 dicitur

organicum

Aus ad

plura:

,

& forroa altiflima,

,

corpore feparata poflit eflc inaiio.Tertiumeft, quod exiftens in corpore fic eft in eo , quod tota in toto , tota in quaiibet parte. Quattum , vi-

&

dendum

&

de fenfiiiua brutorum.

relationes obiefiiorum determinentur,

fint organicae pradidlo.

,

& non orgahic*

,

mod^ fu-

corfore

fit extret corfus

,

I.

vtnullomoAo

.<*

Clrcaprimum

eft fciendum,qu6d deraodo anims in corpore & extra,dubitationcm ingcrii nobis vetbum Auguftini.epiftola

exiftendi

tartaffrma'"<'>•

ad Voiufianum*,vbi fic dicitiCerteJentire nen po- epift. teji hemo , ttiji viuat : viuit autem in came anteeptam vtrumtfue morte dirimatur

:

^uomodo

3.

igitur animtt,

quafunt extra carnem,fintit.. cjua non nijiinjlta carne viuitfEt ftatim fubdit Senfm ejfe nonpotejivhi vi-

tanon

Ex

eji.

ibi fentit.

his habctur quod anima vbi viuir, Sequitur ibidem , qu6d anima videt

ftcllas inccelo, quae

iongiflimc abfunt^ carne:&

fimiliter dicit de auditu, qui audit extra

etgo fi nonfentif ,nifi vbi viuit, animaviuitextracorpus : fed viuere vituntibut efteffe : ergo habet effe f xtri. Dubitationem etiam ingerit veibum Bernardi deprsccpto fic dicit

:

& difpenfarione

:

cap. zy. vbi

,

NeqMepraJentioreJiJpirittu nojiervhi ani~

raat, tjukm vhi

amat;fed vbi animat eft prarfcns per fubftantiam:ergo eft fubftantialiter extra corpus. Hoc etiam concedunt aiiqui , dicentcs , qnod

t.

exiftensin corpore, capacitaiem tranfcendit cor-

poris,& attingit locum, quem corpus non attingit. Quod probant ex hoc;ptim6,quia cum puer Prima crefcit, &eft in completa quantitate, anima eft tota in quaiibet parte iilius corporis

:

:

;

quia ficut Angelusmouens corpus,eft inloco, quem non attingit corpus noftrum : ita anima feparata habet maiorem locum , qukm fuum cor-

pus : & ille locus , qui debetur animz feparacae, debecurei vnitae,vt eft motor.

S

C H O L

Refoluit DoElor

I

V M.

animam dum cerpm

viuijicat , ex-

cerpm non peffe euagari. Aliqui tamen rnouent rapttu patiunturt difficuitatem iniu tjui ecflajim , tra

&

in tjuihus videtur

animam euocari extra cerptu

Jenfibm ahfirahi adjuhlimiorem,

ratie.

cum ergo

anima noncrefcat , dum corpus erat paruum, attingebat anima ad aiique Iocum,ad quem non attingebatcorpus. Secund6, quiaanima eft perfe£lio corporis , & eft motor quamuis autem in quantum perfedlio non poflit attingere locum, quem corpus attingit tamen vt motor attingit:

tionalis

cundum

eft

Articvlvs

qualis eft ra-

anima , habet afpedum ad omnia: & oportet , vt diftum eft , quod ilii refpedus fe-

i.

afpedum , quem habet anima ad corpus fuum. Primum eft, quod exiftcns in corpore , nullo modo eft extra. Secundum eft, qu6d fic eft in corporc fuo,qu6d nec tunc nec k circa

eft

:

diuerfi

lEspoMDEo, quatuor funt itic videnda

&

bet rcfpedlum naturaiem ad diuerfa

-

.

Aa.Se»ti,di^.i.ftil.9.A\Kt(t tom.x.Phiio/iph.j.^g

i^» Mnim^it» fitin

,

^^.(^lib.x.text.io. Aaer-

,

Marcellus x.de Anim.c.9. Xiniaa.x.de Anim.q.j. To\n. q.% Huttado di^.x.fiS. 4. Caucllus iitfupplem.ad Ub.de

Sc

&c. dico , qu6d verum eft idem re , ratione fed idem re , diucrfa tamen ratione hare

9%.^

eem. j%.^d*fub{iantia 9^H4,c»f.l. Alca.x.f»r.q.6^. Thom.i.f.q.yS.art.t.tir t. con. Gtn.c. 71 Caictan.«<^ i.^.SoBcioas i.Mttaph.q.i i.lMcUasq.^. loes 8. Phyficorum

alia nobilior,

minus. ^dauintsm.

farte corporkt ? Ariftot. I. di Amm»,t»)it

,

&

<•

&ferfeiliorem Dei cogni

Steunda ra'"'

rr

Qu^ftio XII. etgnitittnm ; in

ms naturaUs

tftki

klitiuti^e

& animalts

,

licet ctfftnt operMtio-

Mtt*mtn corpm vtHtt

,

,

dr

tUH efi penitm exanime. 5. Paultu fimiltm pajpu tcfia-

Jim biti

ita ,

Mbfirptm

fuu

vt

efi

in conttmplandu

arcanu

caelefii-

in corptre ,fiHe extra ctrpmfuerit

De

,

ipfi

fio

,

& profundijfimaecfiafi aRum, nuHum adhibebautur ,geniufenfiffe , neque Platone , Aiercurio Trifmegi-

tjut

De

emifilft.

& Socrate

refert S.

refertur, fipitu finfibut in contempla-

tione natura dies iattgros haftjft cogitabundos.

jilitiui iudicant perftEloi ecfiafeSyin quibitt

tam inter-

,

non

fed

fc-

erit extra.

Nec

authoritas Auguftini concludit cotura-

Cumcnim

rium.

dicitur

qu6d fentitextracor-

Ki^tndttur

ad mrfiimttitaparlU

ttf-

pus;ergoviuit,&eftextracorpus.Refpondeo,/?n- fimatmt. tire extracorpm potedimeWigi multiplicitcr.Vno Ad Augufti-

iunGti organis

a natHraliillaphantafrnatHm dependentia liberari, De raptu Pauli, vide Scotum in i.difi. ) ,quifi.^.num.

Secundomodopotcft

%.& in 4. difi, 49.

ncc

alitnart

(juifi.

i,num,

i

Eft cr"o fciendum , quod anima dum cft in corpore.MC cft jn toTo corporc.quod nullo modo gj^ extra. Et potcft hpc dcclarari, primo , ex proportione formx ad materiam. Sicat cnim agens, ,

ita

quod afpcdbus

vnius non cxcedit afpcdlum alterius , vt patct dc potentia, & eius obic(5bo:nc mult6 maior proportio cft intcr matcriam, & formam. Oftenfum eft autem fuprji *, quod fenntiua , & intcllcdliua verc habcnt rationem forma: rcfpcdu corporis

humani cxcedit

crgo afpedus

:

ambitum

,

alterius

vcl ambitus vnius :

fed cxcedcret

non

dum

, fi

Drus cxcedit ambitum cuiunibct crearurx quia quamuis fit ineft in

corpore,

efTct extra; ficut :

ergo nullo modo corpore poteft efle extra. Sccundo , cx limitationc fubftantiac ; anima enim, omnis crcatura , habct iimitatos , Sc determinatos , ccrtos limitcs fubftantiz , intra

tra quamlibct, ctiam eft cxtra

:

dum eft in

&

&

iam , extra quos non potcft efTc enim C\ cxtra limites naturae fuae eftet ibi tcrminus non clTct. Ita dicit Auguftinus^.fnpcr Gtnefimadiit. * Creata natura ctrtufuit initiis ,& finibttt continetur, Nunc autcm cum anima fit fimplex quos habct

cftc

:

,

dum cftin corporc,ncccftari6

eft ibi

tota:vbi au-

tem aliqua rcs cft tota, neceftari6 funt fui termiergo anima cum fuis tetminis neceftarid in-

ni

:

tra corpus continctur

:

crgo, &c.

apparerctDcifapicntia mul-

, & numcrofitatem creatu' _ rarum voluit ptoducerc. Lreauit igitur m prnnis operibus duarum creaturarum drffcrcntias ad quas modo aliquo omnis multitudo creaia habet reduci, quafi ad duo cxtrema crcatutarum fcilieet, fpiritualcm, & corporalem. Omnis autem cteatura, vcl ad hancvcl ad illam,vci ad compo-

tiformis

,

,

varictatem .

alioquin organis

non

indigerct.

tlT.

intclligi rationeillius, cu-

ius informatione fcntit,quod cft ipfa fpccies

:

8c

ifto

tcntiam

,

compofitumcx

fiuc

his.

potcft intelligi extra ratione obiedbi

Tcrtiompdo , quod fcnti-

tur:& ifto modo anima fentit extra corpus aliquado prope.aliquando longe:& ifto modo non accipit\ir,fenfiu efie nonpottfi,vbi vita notfi:CenCas enim ibi accipitur primo modo, fcilicct, profinfatione. Authorirasctiam Bernardi non concludit:quia intclligitur de pracfcntialitate

potcntia, vt

quid plus

fit

fcnfus

quam

quod

,

cupit cfTe

,

non »(ka

,

fi

diligai corpus

ilio praefcntialius

,

fcd in

aniroa diligit

fuum,

ibi,

ali-

& cura

fecundum quod

cebat ApoS\o\as:CupiodifolHi,&

effe

Ad

Muthiri'

tntem h*rn»rdi.

diPhilip. I. T.

cumCbrifio,

Ratio cciam prima proccdit cx falfa imaginaAd frimttm tione;ficut cnim poccntiz animz habec afpciSlus rationfm. terminatos in maius,vt vfque ad tantum fpatium poffit videre,& non plus.potcft tamen in minori

fecundum fubftanriam , qua cft habet certum gradnm in quantitate corporis, infra qnem potcft informare ;.& iftum rcfpicitanima in gencrali. Diucrfa: autetn anims

rpario

:

forma

,

fic aniir.a

habentdiuerfosgradus, fecundum qu6d participant gradus aftualitatis difF^rcnter. Potefl autcm vnius corpus , hoc eft fuum corpus fub minore quantitatc informare,

quim

fit

illaquanticasei

complcmento : vnde eadcm anima non au6ta informat maius, & minus corpus. dcbita in fuo

Ncc

debet dici.crgo

dum

informat corpus parcorpore , nunquam eft per fe, nifi vt forma, extra autem corpus paruuli nihil informar; crgo per fe non eft cxtra corpus paruuti:nec percorpus paruuli cft extra,quia uuli

Tertia ratio fumitur cx vniucrfi perfe6lionc,

& ordinc: vt cnim

;

modo aliquod fei)tiens,fentit extra, quia fpecies oportet qu6d informct organum&po-

1

&

ttint.

corpori vnira,tamen fcparabi-

tjuoad operationes vero, ftnfuum commtrcia dtfiituere,

,

yilif

& patiens funt proportionata

erta'

,

hanc formae matcria: vnitz

modorationeillius fcntientis, qu6d fcilicet ani- num. nnima ma fcnticns fitcxtra corpus:& ita nullu fenticns Stntit ixtra ctrl'Ut fentit extracorpus ,quianonfentit ,nifi vt con- multif^ct-

finfiu omnino fipiuntur

tfr

m

rationalis

poft

putant probabiliitt quoadfibftantiam in corpore permanere , iUudtjue viuificarf,

quam externi animam a corport. ni ,

ttu

:

^id-

quid verofit , an huiufmodi ecftafes pojftnt darifacultate natura ? vel an fita diuina continvant virtute?

4>

lis

minis continetur,vt exiftens in vno loco, non fit fimul in alio:fic anima, cui fccundum fui gradum dcbetur,qu6d fit in corporc ( ficut Angelo , qu6d fit in loco extra) dum eft in corporc,nullo modo

tormentorum,

Ori» ftrua.

anima

nonvnitam

quam ordine imnicdiato fequiiur

rcliquit. Poft

nsa 14.de Ciuitate Dei, cap. 24. ftpiffime ita afenfi-

kaiitum

cip.i.

cteaturas.creaturam qnanilam fpi-

parabilcs. Sicut ergo fubftantia Angeli futs ter-

RefHtuto Prefiytero

bnt alienatum,

quxft. 9.

Deo ad alias

ritualem,fcilicct Angelicam,corpori

^KgMfti-

nefiierit.

3« fars ntgatiHMvtrior.

\

lOI

,

eft

cxtra

:

quia vt

eft in

.

,

,

fitum ex vtraquc rcducitur. Et fub iftis gradibus, otdinc admirabili pcr immcdiatos gradus ^ creatura, quas eft propc fc, ad illam,quac cft prope nihil , coniungendo infima fupcriorum fupremis inferiorum,proccffit,quafi

hendo. Sed quia linca

redam lincam pcrtra-

rc^fta cft

imperfedka

,

ide6

reaam in hominem,

in finc opcrum,fcilicct fexta dic lineam

circulum rcflezit,dum illo die facicns creaturam fpiritualem,&corporalem in vnitatc fuppofiti vniuit. Et vt cfTet ordo pcr imracdiata Scttieper.Tom,//!.

tunccorpus paruuliefTct extra fc. Eadcm igitur anima, quz in rationc formx tota clauditur in corpore paruuli informat idcm corpus fadum ,

magnum,non au6ba,non priiis cxiftens extr^. Sccunda ratio non valet quia dato,qu6d aniAi fifummz feparatx non refpondeat maior locus, quam dam ratiini. ;

fit

locus fui corporis

(

quod non affirmo

)

tamcn

dum cft in corpore,nufquam eft pcr fi^.nifi vt forma;& noneftcxtra corpus.Eft autemdnm eftin corporc in loco non per fe^fed per corpus:corpus autem, fi eft ratio applicandi eam ad locunt, non poteft efle fibi ratio, qu6d applicetur , nifi ad locum , in quo eft corpus crgo vt cft in corpore, nccinquantum formaeft inloco , poteft cffeex:

tra

locum corporis

:

& fic nullomedoeft extra

corpus fecundum fubftantiam. I

3

Ar T

I

De rerum principio.

I02

Articvlvs

Secundo , arguicuc ex pacte pecfe<Slionis an{vt enim dicit Auguftinus 1 2. Jitper Gentfim ad literam,c. ii.znimz per hoc.quod exiftit in|corpore,habec petfcAum fuae nacuraemodum j ficuc i^icuc nacura animae eft vna numeralis,fic modus

II.

ma:

'^nnm^ittnmque mimam vnifoli corfori nffrofrittri.

SEcundutn , fcilicet qu6d anima ,

rtitemri $n t»tp«rihm.

fic eft

corpotc, quod per hoc, qaod cft in eo,

Anlma* gen

ipfam appropriec

qu6d non

,

in fuo /ic fibi

poceft efte ctiam

perficerc-

modo

dum fcparantur \ corporibus fuis,cum fecuiKiiim racionem vniuerfi fint fubftantix corpoci vnibi-

habent ordinem interfe, quod eft impofEbile» ciam ctiam anima ad illum modum perfcdionis,

fecundum vnumquemque gradum nacurae non poftunt eftc fine corpore ficut nec An-

quem habetikcorpore,fitin potcntia paffiua,nullura auccratale feipfam perficit.fequeretur qu6d

:

dum

fcpa-

Dei corpora diuerforum aniraalium , vbi fecundum fua demerita agant poenttentiam donec refumant procantur \ fuis corporibus intrant

pria corpota.Et ideo

iuftti

non audent interficere aues,

nec beftias,timentes quod anims parentum fuorum,& charorum ibi fint,&lius aftligantur, ii intrent alia corpora. Scd hzc ratio plus habec de fatuitai£, qu^mde apparenti rationc , pf o eo, quia propria forma eft in propria maceria,& ai^us adtiuorum eft in paftb & difpofitOj nullum autem corpus praeter proprium habet talem gradummiftionis & complexionis, quatem requiric rationalis anima ided in nuUo alio poteft cfte. :

S

C

HO

L

I

V M.

.

anima

nulll corpori fe polfet de fe vnire.

modo crcacionis :forma,qua: habec afpedlum ad diuecfas nacucas de fe eft indifFecens, vel aequalicec fe habens ad illas : ergo fi anima poftec ede in duobus corporibus fucceffiue,in Tcrtio.ex

nuUo

creaca fuiflet , fed extra omne corpus : vc ex hoc appareat,qu6d hoc,vcI illud indifFerentcr poflct informare : fcd fecundiim veritatem in vno corpore determinato terrainatur:ergo,&c.

Quartopatct hoc ,quiaoftenfumeft^,qu6d

in

fibtu,cap.^6,&lib.^.centra Faufium, cap.xo. Alba-

fequeretur,vtoflendam;crgo,&c. Probatio minoris,atvma in corporemerctur.vel demeretur ; cura igitur in hac vita de Icge communi , non puniantur mala , nec bona rcmune-

hoc in alia vita;ergo Ci in duobus corporibus meruit.vel demeruit, vtrumque fimul in iudicio refumcc,vc in illis cemuneretur , vel pu-

Diutu Athanafiiu iib.6. de Beatittidine filij Dei , (fr ab t/£gyptiis adGracos emanaffe firibit HeTodottuVidt Augu^intan lib. i o.de Ciuitate Dei,cap.

niaiur.

Articvlvs t^nimam ejfe totam

lo.&TertuUianumin Apologetico

:

quod quidcm

vecbum

tione.

pori vnietur.

in fine, dicit

&

Quod autem non primo ex modo

patet

rationalis

,

poflit efte in alio fua;

etfi

ritfiii

&

:

vnde ex tali modo.quo

, fed in corpore creatur , quandam fingularem appropriattonem , proportionem videturad illud corpus habere,quam non habet ad aliud , vt iftius fojius dicatur forma & perfediio,

tion extr^

&

quia in ifto eff^e accepit. Confirmatur autem hasc ratio, quia fi forma appropriat fibi matetiam , quant6 aliqua forma plus habet de ratione fotmac , tanco plus fibi appropriat materiam la, in qua

crgo

,

&c.

fed anima rationalis eft ilconfummatuc omnis ratio formz: :

Ci-

^uarumprima eft naturtAis ,ficunda vita-

animalii:& per totum corptu hia tribtu z/iri-

btu diffitnditur,nonlo€aU difientione,fed vitali inten-

fitnul,

tiamaterix corporalis , vt perhoc etBciatur tali materix propria, tamen creando infunditur , infundendo creatur, & iftud effe fuum , etfi de nihilo , tamcn in corpore tali determinato ipfun) accepit. Quae autem infunt alicui ^ fua creatione, infunt ei connatnralitet

lisytertia

Anima

non educatur de poten-

&

ao. Habet (tnqnit) anima vires , ^uibiu corpori comrtttfceatur,

corpore,

produdlionis.

patet ex authoritate,

&

catione. Authoritate patet, pec Auguftirii , lib.dc Spititu,& Anima.cap.

ergodicendum ,qa6danima vniusnullo efle in corpore alio & quia fuum duin eft corruptura , non poteft idem reuerti pec naturam,quia corruptum,& gencratum non func i.de Generatione,text. idem namcto, ^.Phy/tcor. 70. ideo fola diuina vircute anima fcparaca cor:

/0-

&

militudine, Eft

^

cercium , fcilicer quod exiftens in corpore cota eft in eo, tota in qualibet par-

ce eias

modo poteft

in toto corfore ,

SEquitur

adtter/iu Gentes,

eap.^0.

III.

ta>m in qualibet parte.

nenfibtu,

enim

fupr.art.i.

non poteft duo corpora informarejfed hoc

fimul

;

tantam abierint infaniam. Att*men lEmpedocle\ , Tythntgorai, Plato, jipollonitu TyanatUt df aly ahfitriiffima h
Cur duplici

rcntur,fict

^JMuhoi in hanc tranptnimationu ^mentiamproScetM idqiu mimm , quod homines

lap/os dicit hic

-s

quod eadem natura animz

er-

naturaIi,quorum vnus non haberet ordinem ad alterum , ficut ncc illa corpora

gelus formacorporalis materias. Idco

.J

fequeretur

:

efte,

quod multi circa hocerraruncponences quod anima: hominufn

les

.*

&

(as naturac eft vnus fingularizatus totalis go fi in duobus corponbus poftet fucceiCue

feparaca in alio corpore. Patec

fuas,

g.

:

cap.

1

Item, de immortalirateanima:, cap.vltimo : Anima non modo vniuerfi molicorpo,fedetiam vmcuifue particula Hlitu tota adefi

Item 6.

,

lib.

contra epiftolam Fundamenti, natura etiamfinon illa eitu po-

Anima vere

tentia confidtretur,
ferior

namfinfftlit fiti corporit particulis totaprafto efi, citm

fentittota infingulif.

Item , de origine aniraatad 18. Per totum ^uippe corptu

Hieronymum, epiftola

quedanimat , «0» locali dtffufione ,fid (fuadam intentione porrigitur

:

vitali

namper emnes eitu particulas

, nec minor in minoribtu , nec rnMor maioribtu \fed alicubi intentiits , alibi remiffms ,

totafimul adefl irt

&

&

omnibm tota , infingulis tota efl. Et fequitur: Vnde ergo ad totam mox peruenit ^ued non in tota in

fit

,

nifiijuia

&

ibi tota ef{

,

vbi

fit

:

nec vt tota ibi

&

Viuunt enim illa ea prAfente, vbi tale nihil faEium efi : quod fi fieret (jrvtrumque fimul fleret , fimul vtrumque totam pariter nen

ftt ctttera deferit ?

lateret.

*

.?»^»»»*:«IS»

Simili

9.

X

Quxftio quam ponic Auguftin\i% Uh.de SpiritM (^ Anima ,cap.i%. qu6d /lcut Dous cft in maion mundo, ita anima in minori Similicudine patet hoc

>

tnundo

lO.

ruo,lciliccc,in corporc humano:Deus autcm /ic adminiflrac totum mundum , vt tocus ^t vbique,& cocus in qualibec creacura. Racioneeciam hoc declaiacur & prim6 oportet falfam imaginationcm circa modumexillcn:

di aniniz in corpore excludere,

&

fecund^ rarioad conhrmandum propoficum inducere. jlnim» n»m Circa primum eft fciendum, quod vnitas fim-

ncm

&

«t/fi» corfor*

ftr

modum

plicicas

animz non

pun^li

cuius

;

fM»3$.

,

cft

fundata in ahqua adlualitatc naturx

dam

modum

punf^ahs , feu ad

non

fciHcet pundlt.fimplicitas

entitacis priuatione

;

eft

fed in qua-

vndc non habeteius

:

fubftancia afpc6lum virtualem

,

tjcc in fe

,

ncc in

potcntia,nifi indiuifibilcm, Simplicitas autem

animx eft fimpliciias cuiufdam adiualitatis fccundum quandam fimilitudinem ad adluaiitatem ,

diuinam , quamuis diftet in infinitum. Et i
-,

&

quantum

ad operationem ad multosefFedlus^imquanco magis fimplex tali fimplicitate, tanc6 magis coromunicabile & dico tnagu non in numcro,fcd in modo pccfediiori. Non cft etiam imaginandum animam exiftere

mo

:

JHet ptut elmtuti in rtta.

in corpore ficut clauus in roca fixus

nam.j.

pundus non

non

eft

& ide6

,

fitcorpus.nec pars corporis

dlo Tt

eft

nec

:

,

cum

cft in

pun-

motor , quia pundtus non agit.nec pacitur,

nec mouei.nec mouetur; crgo eft tota in parte diuifibili. Tunc quzro:aut eft tota in qualibet parte illius parcis diuifibilis

,

&

fic,

fi

eademracione

poteft cire cota in qualibet parte corporis totius. Si eft in vna parce illius parris dinifibilis tanti^m,

quxro, vtrum

in parre diuifibili

vel indiuifibili,

,

ficut prius.

Oftenfiuc arguo fic; albedo cft forroa albi ; fed de qualibet parte albi eft verum , qu6d eft alba: ergo in qualibet parte albi eft albedo fed non poftum dicere , qu6d roca albedo fit in qualibet parte albi, quiatunceftet fimplex ergo fi imaginemuralbedinem denudari quantirace,nece(raci6 :

:

tota fimul

&

fit

eft

:

ciim igitur anima

fit

indiuifibilis,

in corpore,neccflari6 vbi eft,ibi tota

I

:

refiien'ia.

^idam animam

in capite veluti in arce

conflituerunt,alit in cerebro,alif inpe£tore,aiii incorde, ^ • \,- • ^i- jIII , al^ in arteria cordit concaua, alij in abdito qModam lo•

co.e tjuo

,

tjuefiaranea

ad fifgulM fitnSiioTies

,

opportunepro rerum exigentia

Tufculan. <jusjiionum.

itatjue

&

,

vt in

& virtutu communicationem

&

ejfe

immortalem

tjuidoeent.nde

eadem

&

fide

,

tjtia

[piritualem

Durandum

,

credimus

tenendam

animam effe

ali-

i.dijl.Z.ijuaft.i.in i.parte

quod

igitur

& tota in qualibct

tota

parte

;

&

fir

in toto corpore,

primo ducendo ad

fic:Cumanima fitformacorporisorganici Phyfici, tale autcm corpus dicat quoddam integrum ex omnibus partibus organicis , cum impoflibile

perfedio

modo

,

&

dac

conejfe

8c

finguiari:ergo necef-

fario eric przfcns tuz materiz.

Ad przdidorum autcm euidentiam eft fciendum quod cijm dicitar qu6d anima eft toca in ,

in

eo

cuins

eft pcrfcdio, neccfre cft corporc , 5c in quaiibct eius partc: quiaquzlibeteius pars eft dc inregritate huius corporis. Siigicur anima eft aiiquo modo fic

animam eirc

,

in toto

in quaiibet partc corporis

,

roca

eft ibi

,

aur pars

eius:non pars, quia indiuifibiiis cft per efTenciam; vt eft perfedlio fubftantialis,vt didlum eft in pr^cedenti quzftione

* de potentiis animz

tota in qualibec parte.

:

ergo.eft

jtnimai»'

qualJbet parte,anima,vt didlum eft fupri* potcft fUtittr ro»fiJ.,.,1.-;,-.. CJ-,,-,: ir ^. itramr i» dupiiciccr confiderari. Vno .^^A modo, vt,„„;, vnitur cor-

—

.-^

pori in racionc

formz

tcrfere.

fubftantialis

,

dans

ei ejji

fimplicirer

*quzft.ll.

,

;

dico,modo fupr<^cxpofito in quantum , fcilicet, omnia organa habent vnum & vniformem modum difpofitionis , vt animaeis tanquam forma vniatur:fccundijm qucm roodum,vt dixi fopri *, quxft.ii eft eadem difpofitio in ocuio , in pede ; & ficde ;

aliis membris. Aliomodo confideracur, vc habet rcfpedlum ad corpos , vt cft motor eius,vel vt habet rcipedlum ad operationcm gcneralem ; fic adhucpotcft dupiiciter confidecari ; vci vt habec rcfpedlum ad operationem inteiledlualem , fea voluntariam , tunc cum ipfo refpcdhi ipfa fub-

&

diftinElionit.

Oftendo

cxcogicari poceft

bus,cam organicis,qu3im non organicis. Organicit

de tjuihu* legi

duntax/tt y exiflat. Catholica df communu ejl TheologorHmfententia,(piam htc docet Scetut, in 4. dift. i ^uafi.f. illam^ue

in

vnita per fub-

Cicero lib.i.

:

ita in iUtt pracipuu partibut totam perfeile ejfe

tdiisperfua operationis

maccriam

& terminat eius

ei

iudicabant animam

JiniTrui-y

Hi

,

&

& fic eft tota in toto & in quaiibec partezqualicer & vniformiter in omnibusparci-

po^it prtdire

pojfuntTertuBianut lib.de

:

perficit

varU fiierunt Philo/bpherHm deliramen' modHm exiftehtia (^ locnm

Afir* d"

M

,

fummate quantum

V M.

eft.

forma cieroenti , quxcft nmplex,ad rotum vniforme , & ad omneseius parccs;fic forma, quz cft nmltiplcx virtucibus ad tocum corpus, quod cft mulciplex in organis fcd forma elemenci ad materiam vniformem fic fe habct quod pet fuam fubftantiam eft przfens cuilibetparti ; alioquin quzlibet pars ignisnon cfTent iguis:ergoanima,qu^forma eft perfcdlior, toti & cuilibcteius parti , erii przfens pcr fuam fubftantiam fed fimplex vbi eft , ibi totum cft: Item., ficut fe habct

ftantiam;fed animarationalis tocalicer

CHO L

tota in

infotmabiiis

exciudi.

ta circa avima in carpore

%qazft.ii.

toca m'aliqua parte diuifibili putr£lo,quia

ergo,&c. Item, forma dat ejfe materiz fluxum pofKbiiicacem , vt cft

S

II.

103

animaeft in corpore,aat eft totain qualibet parte,& hjbct propofitum; auc tota in pundto,quod non poteft cnc.cura fit indiuifibili$;auc fi

; nec poteft minori fitu, quam fuamateria, vcl fubftantia requirat:animaenim,vt dixi fupra, * quantum ad a^um primum , quem da^ per fuam fubftantiam , habet afpedlum ad maius, vel minus corpus , idem tamen valcns informare:vnde motus animx in corporc ^ talibus debec

efTe in maiori,veI

^

Item,

1 1.

&

ftantia

animz

eft

potentia intelicdliua

modo

fu-

Accipiendo animam fccundbm hancconfiderationem, fcilicct ,vt eiuspotcntia, non eft per fe, nec in toto corpore , nec in aiiqua

pril

przdidlo.

parte,efl

camen per accidens.fciiicct per fubftan-

tiam.cikm quarealiter idem cftin toto,& in quaiibet eins parte-

fecundum qu6d expoficum

eft in

przcedenci quzftione de modo efTendi poteniiz inteiie&iuz in corpore , vt patet ibi ergo eadem :

res fimui eft corpori vnita

,

& non vnita

,

quia

idem quod fnbftantia animz,ficut aoima quamdiu eft m corpore, eflei ciim potentia realiter

fit

1

4

vnita,

De rerum principio.

I04 vnita

potentia realitet

(ic

,

eft illud

pori vnita

:

fcd

vt eft res abfoluta:

,

quod aniraa) fcmper eft cotfecundum qudd rccipit rationem

(qoia ficut

,

po{St? infine concludit hiu intuenda

(*r

inteiigere liijtudijfirni

viru

fic

AmmtUi

:

perfpicienda percolendtu

vtritm ijued a

,

do per feipfam,fed tamenper corpwpeffe partiri. Cer-

(1

in corpoHre ad

eft, fcilicet,

vt expofitum eft

,

operandum,

rationem fenfitiuei

potentiae confiderantur, vt funt res ab-

foiuta,nc oitines in toto corporc funt

,

& in qua-

Si^utem confiderentur fub

dicitHr^itafefe

quod pet corpus ad

tura eft autera

corporis lur,

non

diuiditur

,

& in corpore. Hzc

Auiccnnz

vt dicunt

,

ftc

de

aliis;

cum

talis

potentia determinetur in

organorum

per difpontiones proprias

,

:

non eft alia inquantum potentia; & vbi eft vna, non eft alia , fed quzlibet in pioprio organp. tentia

de annulofis, u4nima, (inquit) iniHt vmtu animalif

dicit Cic.yidentur, (inquit,)

^uadam animatium habentia animam (pecie

etfinon

,

IV.

;

funt ad inuicem

&

diuifibili exifiente.

ttifibilii.

VidaArgen-

DE

anima fen/itiua brutorum , vtrum tota (it in qualibct parte , dicunt aliqui quod non, quia eft forma extcnfa per exten(ionem corporis, & Hc eft tota in toto , fed non tota in qualibct parce.Et qaia,vtdicunt,quamuis ntformaextcnfa, eft nobilior inter formas extcnfas, habens quandara totalitatem pcr accidens , (icut toium

^gid.ibid.q.

corpus pcr fe, proptcr quam totalitatem Gbi corpus totum,vt materiara adzquatam,determinat: ideo propter extennonem operationem fuam

Vltima.

«ommunicat

tin.in i.d.8.

q.i.atcic. I.

fentit

:

cuilibet parti

;

nam

fed propter totalitatem

quzlibet pars

fuam

,

& totalita-

lemproprix materiz,*^ quod dat, foli toticommunicat , quia totum compontum eft animal ; non aliqua pars, vteftin toto. Et n'c"refpondent addiuiGonemanimalis annulolij qu6d vere func

&

-il-^

ibi

duc

jratione

aniraz,

catione

quz

faftz funt

duz , non^ gene-

nec ^ creatione, nec ab aniraa:

,

,

fcd per diuifionera

)iibens,(icut diuidcns

,

&\

raultipli-

folucnte pro-

continuura,& foluens vni-

vnacjutejHe

*

autem non permanent,

:fi

toti

,

Et eiufiem (peciei

,

Totaanima tan^uam in-

Hoc idera

habet

de

z.

Anima

,in

fine i.cap.text.io. vbi exprc(Iiusdicit,qu6dita eft

in his animalibus.ficut in plantis.5>VHr, (inquit,)

inplantu ejuadam dinifa videntur viuere feparata ab inuicem,tan(}uam exifiente in hti anima , atiu quidem

vna in

vnatjuatjue planta,potentia autemplurihtu :fic

videmm in accidere

;

anima

contrariurn alteras diuifas animas

& circa alteras differentiat animt accidere:

vt inentomii decifis

;

etenimfen/itm vtra^ue partium

hahet^dr rnotum ficundum locum : fi autem fin/itm

,

&

phantafiam,& appetitum.

Et nota quod non potcft cifc fenfitiuum fine , & minus intellefbus poteft cire fine appetitu, vt diccbam in quzftionc przcedenti, in folutionc vnius argumenti. Si autem vnus , vel appctitu

aIius,ponat fenfitiuum indiuifibile

,

dicunt quod

folum de humano , quod fundatur in materia fpirituali. Addunt taracn ad hocquandara iani ta(5tam rationem civn\ enim forma per-

intelligitur

:

ficiat

raateriam,vt

folaillafotraa,

cft ei

przfcns per fubdantiara,

quz confummato modo

perficit,

& terminat,qualis eft anima rationaIis,& fcnfiti-

quaaniraaliadiuidantur, aliquanon diuidantur, dicunt , non cfte caufara quod in aliquibus diui-

ua,quz cft idcm cum ipfa , fola illa confummato & completidimo modo fe facit przfentem fuz matcriz perfcAi(Emus autem modus eft , qu6d tota fit in toto,& tota in qualibet partc:crgo nulla fenfitiua brutorum hoc habebit.

datur aniroa, in aliquibus non diuidatur:fed quia diuerfz fcnHtiuz diuerfas habcnt difpoiitioncs,

quibus faluantur in materia.Animaliaigitur perfe(fla,vt

:

equus,& (imiIia,indigetaliquibusdifpoquz non funt in qualibet partc ideo

Htionibus, sfnima,et(i

S

:

fit

diuifa.ftatim perit in

quz difpolittoncm

illara

illis

non habent

:

partibus, aniroalia

aute annulofa funt vald^ iraperfe6ta:quod oftendit vniforroitas

m3teriz,& defcAus organorum:

& in partibus diuifis anima aliquo tempore remanct & fenfum retinet, & modica difpofitione in ,

fua matcria indiget

,

quz

in partibus diuiHs ina-

Sedquiaillz difpo(itiones imperfcdz non fuht ficut crat iq toto,nec part^s habent illaimperfedla organa,qu^ habfcbat tofum,ide6 non diu

pet.

viuunt , quia illz difpofitiones corrumpiincipiunt in partibus diuifis. 14. Hoc dicant fcn(i(fe Auguftinum , qui in libro yide cudem de §lu«mit«tejimmd,cap.^i. loquensde partibus cap.ji. yermiculi multipedis, quz diuifz viuunt; inquirens vtrum anima talium animalium diuidi

&

jj

ficut ejua non feparatAfunt.

autcm ali-

tatem.eft^caufa mnltiplicationis.Qupd

text.

infirumema enim non hubent

Et fubdit ad propofitum

fartf corforis ?

:

igiturperfeElumfenfitiuum hahet,ac moueturfecundum

tiullum inconueniens eft

in (^ualibet

J*

tanquam eandern

numero

quibiufaluent naturam. Sequitur;

Ftrum anim
'

& plantitdiui/iviuere,

infeElorum

(ff

locum in tjuoddam temptu

Articvlvs

rum.

fententia

vbi loqucns

vnaefi in effeilufid multiplex in potemia.Et fubdit,

inodo fupcriusdidlo ; ficut vnadifpoHtio organi non eft eadem . nec fimilis alij Sc vbi eft vnum organum,non eft aliud Hc dicitur, quod vna po-

Trim» epinio ^uod fit di-

eft

Infhumentum confiruandi in iiiis diffHfurn efi percerpuitideo manent anirnt. Huius opinionis dicunt fuiffe Ariftotelera. Vnde in i.deAnima,infine,text.pi. ponens fimilitudincm intet ncgatiua,& animalia annulofa,

anima

tn»

,

6. naturalium,part.i. cap.i.

tionetalis potentiz.vcltalis auditiuz,velvinuae,

&

bruto-

diuifioneni

per corpus extenda-

nifi

ra-

libet eius parte.

dictn-

^ihu/dam do-

haheat^animam nullo mo-

potentiz, feu rerpc£tus,non eft vnita corpori. Si autem con(iderctur , vt vnitur corpori tanquam

& tunc

de for-

ad

vt pojjit

iiiffimii

ftc fortitur,

^id

,

rerpc6lus,reu potentiz intelledliuae,ratione illius

motor, vt

dum

(inquit) efi

§luatuor

,

C H O L

I

V

M.

vel <juinc]ue opiniones circa tjualitatem

anima brutorum,videlicet,anfint diuifihiles, velpotiits infiEHbiles,refert hte Scotiu; (^ primam,nimirum,^uod omnes anima fiue perfeiiorum,fiue imperfeUorum animalium,excepta rationali.fint extenfk

^ diuidut

dicat probabiliorem ^eamtfue indicat in 4,

vhi habet ,folam rationalem

effe

qttalibet parte:(tr dijl.^^.quafi.

i

totam in .

difi.

toto

vhi dicit

,

,

,

iu-

f j. (^ in

1 .

.

tjuidfila

inteUtBiua informat nouas partes materit,fine eo quod ipfapartes noHOi accipiat.

Alijdicunt, qu6d 'anima fcnfitiua brutorum ^6. per fe , & per accidens ; tota secund» opitota in qualibet partc. Etdicunt »'> if^od fit eft in toto, hoc Auguftinum fcnfi(re. Vnde dicitcontracpi- 'niiuifibilu. eft indiuifibilis

&

&

&

ftolam Fundatxcnti^y^mW, inquit,»<2/«r<2rr/7,&c.

quzre

QuxftioXIII. eam fupr^ *. Ratio' autem horum ell;quja dicunt , qu6d Oeus feminarianon folum ratione formarum extenfarum, fed etiam fpiritualium Sc quacre

indiuidualium per teria:

;

/ibilis.

omncm modum

indidit raa-

quo fit anima fenfibilis omnino indiuiEt hoc dicit Auguftinus in lib. de Mirabi-

ex

libus Ciciq Scripturc cap.ij.^/M»» (inquit)y?»/i-

biUm terrAmhahtre inJuhitanterdigno/citnr^per ^hmth infi crefiemia arborum

,

& olerum fruteta moueri vi-

hunc autem

dentur. Per

nulofo, feu infcdto

,

modum

in animali an-

& eius partibus multz func

animac. Alij dicunt,

qu6d quia materia

rumme

parte eft

in qualibet

furmam

difponta ad talem

cum

propter conformitatem

toto

,

Hcut Deus

corpori difpoiito in vlcimo inftanti difpoiitionis infundit animam:nc Sol, alia corpora coeleftia

&

(inunt materiam aliquam fummc difpoficam , quin ftacim in codem inllanti educant forroam naturalem de potentia materiz. Ncc eft inconucniens ipfam educere in inilanti , quia quz-

non

cund6,qu6d in homine eft omnis cognitto ab inhomine cli omnis cognicio fcnHtiua. Quart6. qu6d x^x. duz cognitiones^feniitiua & intelle6liua,nnt in hominc naturalicer ordinacz , ac per hoc fecundum priusfic ceIIe£liua.Terci6,qu6d in

pofterius,fccundum faperius

&

inferius.Quinti, qu6dinccrcognicionesfen(iciuas illa eft vltima infima , per quam apprehcnditur cognofci-

&

&

tut adlualis exiftentia rci corporalis

Scxt6,

qu6d

cognitio

quz

fetifibilis.

adualem exiftentiam rei.cft in homine. Septim6,qii6d huiufmodi cognitio non eft fcientialis. Odau6, quod huiufmodi cognitio cxpetimentaria a£lualis

talis

,

expcritur

exiftentiz rei ,eftpcincipium,

&

fundamen-

tum,& fcminarium omnis fcientialis cognitionis. Non6 quod in omni creatura habente fcienti;^,

lem cognitionem,oportet ponerc huiufmodi vim reminariani,vtpote in hominc & Angelis,vcl faltem vim aliquam proportionem fui habentcmj qualem oportet ponere in Angclisj&inhisno-. uem pcimus articulus apparebit.

libet pars materiz cft in vltima difpofitione ad

talem formam,fi ab alia parte diuidatur. Ali) dicunt , quod iicuc vnus pundlus fit duo punda , vt patec in diuiiionc linez , vbi pund^us

continuans per diuiHone Ht duo:ita in ptopo/ito. Alij dicunt quod non eft anima , fed cfFet^us derclidus ab anima , Hcut in lapide dum pcoiicicur : durat autcmin illis animalibus propter vif-

ART

I C.

S E C T.

I.

I.

Vltrafenfitiuam dari in homine cognitionem inteUecfiuam.

PRimum

,

qu6d

fcilicet

homine fit alia cog-

in

cofitatem.&quandam imperfedionem, quz fufficit ad mocum imperfedlum. Iftaquantummodicum capio , habent de probabilitate Sc fortc qu6d vnum indiuiiibile (iat duo,quocunque modo , implicac contradidionem. Tcncatis quod vultis: primus modus vidctut mihi ad przfens

fum cft in alia quxftione * , qu6d appctitus humanus non quietatur ,'nifi per adeptioncm boni infiniti ; cum autem bonum infinitum fit finis altiffimos,vc ibi diftum cft , non potcft ipfum confequi nifi per alciffimum adlum ; alctffimus aftus

probabilior.

quzcft

,

1.

nitio k fenfitiua, fatis patet:prim6,quiaoftcn-

eft

altiffimz potentiz

,

calis eft

potentia libera,

ratio:fed nihil poffitmus velle,vtibi di-

dlum

Civ ^ Suppojtto

tum

S

T

XIII.

o

I

eft , nifi cognitum ; non poteft autem cognofci fcnfu,cum fitfubftantia fpiritualisjcreo intclleau.

quodanima inteUeSiiua^in quan-

inteUeSiiua

,

forma

fit

corporkfy

^aritur '-utrum inteUeSiud coniunSius inteUigatfingularef Auertoes

).
dcgoi.i.tiifl j.qudfi.i.art.i^ Richar. $n i.d.i^. iu*ft.^. DatitLi»x.dift.).i]u*ft.i. lindati, i-dt Anim» , qwift.ii. Tolec. qutft 11.. Conimbr.). dt Amima , cap.%. qutft.^.

Soitcz lii.^jdt

Anim»

,

c»p

j.

Ancon.Andc.7. Attt.q.

Dod

).

Anim»,^

&

,

earum

ergo habet nobiliorem porentiam,qu^m fit fenficiua : fed intellcdiua immediatefundatur fupra fcnfitiuamrergo habet intellc6liuam. Item, intellediua anima , in quantum intclle:

hominis , vt patet in quzftione , eft forma de hoc difputata * omnis autem forroa communicat adkum fuum materiz ; vel faltem compofito; vt ibi fuit oftenfum crgo neceiTario quod eft a£lus intellcfkiuz toti coniundto cumunicabitur. Item , homo ct^m fic fibula omnitim naturalium, coniungic fuperiora inferioribus; & per dliua

:

v.dift.i.

qu»ft.ii.num.9.^dift.^.q.x.num.^^.it in ^.dift.^^.q.l. »um.ti.fjr7-Met.q.t^.

hzcmedium

purc naturales continens in vnitate clTentiz corpus perfcftum naturaliter , animam cft inter fubftantias

&, purc fpiricuales

EspoNoio

X.

;

circa

hanc quzftio-

&

fupcrnaturaliter

animz corpori vnitz Hngularc cog-

cuntur ^ natura

gnofcat?Tertium

cft>

quomodo ipfum apprehcn-

dartVtcum diredc,vel per reflexionetn.

Articvlvs

,

& fic

fecundum Dionyfium * coniungic infima fupremorum , fupremis infimorum fed vltimanotitia eorum quz produ-

nem ttia oftendo. Primum eft quomodo fehabeat cognitio fenHtiua ad intelledliuam Secundum, quomodo ?

intellcdtus

:

:

morum

,

eft

feniitiua cognitio, fupre-

eft intelledliua

:

ergo

iftz

duz

funt in

horoine.

Artic.

I.

^Haliterfe habent cognitio fenfitiun in dine adinteUeSlimtm?

or-

Clrca primum,prim6 eft oftendendum qu6d in hominc cft alia cognicio a fenfitiua. Se,

quzft.j

:

i

Aaei{itim.i.Philof.qut/t.^i.f*i{.^.Comp\at.di^Ht.7.dt

Anima, qutft.i.f^ i. Vide qudft. it. d* quedi.li. mtt.i. <^ j. dift.i^. qutft.^. »i vlt.

Icem.pocentia confequitut fubftantiam, quan-

tum ad gradum nobilitatis & aduilitatis , vt paictin omni gradu entium:fed homo eft nobilius ens omni fubftantia purc fcnfibili quiacft finis

I.

Sect.

II.

Vltra inteUe{fit4am dari in homine cognitio-

nem fenfitiuam. SEcundum,fcilicec,qu6din homine cognitio ab iiiterlc^iaa

,

fit

alia

paiet ex ratione ftatiin

cap.7. He

diato Doni.

De rerum principio.

io6 ftatim immediatc prxfata,

qoiadevtraqaecog-

qu6d

intellediua pofterior

cft fenfitiua.

Patet

nitione concludit.

ptimo

Itemjn rcbus ordinatis vniuerfaliter fecundum claudit primumjfeu vltimum^ primum,(icut

fundatac fuper vnum,quod cefequitur hominem, inquantum homo , quod eft verius ens vnum, qukra aliquod compofitum in natura vt patuic in quadam quzftione fupr
, vt animalfubflantiam &corpusi vltimum omnium rerum naturafinis omnium rerum naturalium,2.

pofterius prius (ti.

homo c6m

lium,

eft (\t

comm.t^. cognitio ergo fenHtiua, de numero ptimorum imperfedorum,

Phyficor. text.

&

cum Cit erit in

homine.

homo inquantum homo

Item,

,

caditin aliud

genus 4 fubftantiis fpiritualibus pure : ficut ergo per fuam formam.qui pertinet ad genus fpiritualium , participat intellediuam ; ita per hoc quod cadit ab

iliis,

nece(Iari6 parcicipat inferius genus

cognicionisihocautemed Icera

rari6,&

,

fentitiua cognirio.

fuperius prasdicatur de inferiori necef-

de eius cfTentiaiergo animai de homine; fed fenfus facit animal , i.Je Anima , text. 1 6. eft

crgo neceflario

homo eft fenfibilis.

fic

:

cognitiones de fua tatione funt

Iftae

;

habent ergo cognitiones hac ortutn ab vno,inquantum vnum. Scd omnis multitudo fundata in vno inquantum vnum , habet ordinem fecund^m rationem prioris pofterioris inter fe. Vnde quamuis inter perfonas diuinas nonfit prius &pofterius,quiatamen in vnafubftantia vniuntur , & ab alio procedunt Filius Spiritus fan£lus,necefrati6 in eis ordo fecundiim aliquemmodum inuenitur. Ita eft inramis,qui ab vna virtute oriuntut ita eft in flore & fruftu: &breuiterquant6 illud , in quo fundaturmuicitudo eft magis vnum , tant6 incer illa verior firmior ordo inuenitur. Si igitur in homine in quantum homo , vt oftenfum eft , eft multiplcx cognitio,fenfitiua fcilicet, & intellcftiua in hoperioribus

:

,

&

&

;

&

,

,

ART

I

C.

S E C T.

I.

III.

,

Bari in homine omne gentu cognitionit a

mine funt

fenfitiuA.

ritualis

quod in homine fit omnegenuscognitionis fenfitiuac. Hocautem , quod habeat omnes fenfus tam inferiores, qujkm fuperiores,patet. Prim6,quiainomni ope-

ratione

tur

Clrca

tertium

,

fcilicet

,

rationeanima intenta intcndit de imperfccftiori ad pcrfc(£^um procedere pcrfe

;

prer corruptionera.quam pcr fc

quod dico pronon interiditrfed

homoeft'pcrfe£liflimum fuper omniaalianaturalia,quia finis

eorum,& continet animal.-ergo eft

perfe^ifllmura animal : fed, vt dicicur ^. de Anit»a,text.comm^ 9.&/itjtf.pei{e(kam aijimal continec

&

Item, pofterius prasfupponit fuum prius , ilfic vfque ad vltimum.vt patet in numeris,& in linea Pratdicamentali j fed

&

cognitio fcnfitiua eft in homine fuprema refpedku illius cognitionis, quat in proceiTu rorius iia-

&

tura: eft pofterior vltima : cuius ratio eft , quia in homineconiungunturinfimafupremis, fupre-

ma infjmis:ergo illa eft

fuprema cognitio.quac in

homine prasfupponit aliam inferiorem , & illa aliam vfque ad infimum:ergo in hominc cft omne genus cognitionis

licet

ad

quam

& fpi-

corporalis,fiue corpus ordina-

imperfeilum ad perfe6bum ergo pari fint diis cognitiones in eo , vna fci-

ficut

:

cum

fcnficiua

,

qu*

eft

impetfeiSka

ex parte corporis, ocdinabitur ad

,

& tenens fe

eam qu« fe te,

nct ex parte animac tanquamad perfcftum. Item, quant6 effedlus eft perfedior , tant6 natura circa ipfum eft diligcntior fed natura in :

omnibus

procedit ordinate, vt patecin

cfFe(5tibus

fituatione

membrorum

in arbore:nunc

autem

in corpore,

ita eft,

&

raraorum

qu6d homo

eft

per-

fedliflimus efFeftus naturac:ergo,&c.

&

Itera , ficuc fc habec cognicio imperfe
&

omncs fenfus:ergo,&c.

lud adhuc fuum prius,

,

,

duae naturz, fcilictt, corporalis

:

:

fenfitiua

ad intellediuam.

A.t\iiote\em.i.Pofteriorum

fenfitiuac.

,

Hoc text.

etiam patet per comm. 104. Ex

Item,totaIinca cognitionis infcnfu inchoain intellcdu terroinatur ; nec poteft dici , quod non fit vna linea , quia vis cognitiua , & ipfum cognicum correlatiue dicuntur ; nunc autem eadem res fecundum diuerfara cognitionem cft fenfibilis & intelligibilis , ficut idem eft So, crates & homo. Ex hoc arguo Vbi eft terrai-

flurihtu fenfihui fit vna mtmoria ; ex phirihHS me~ moriis vnnm experirnentum ; expbirihtts experimen-

nus,ibi eft id,cuius eft terminus; vt vbi punftum, ibi linca : fed in homine eft terminus linea; cog-

Cognitionemfenfitiuftm reifenfihilis , aBua,"

tur

&

tii

vnum

vmiierfitle

,

quod

efl

principium artis

&

fcientia.

Artic.

Sect. V.

I.

:

nitionis

,

fcilicet intelleftus

ergo fcnfitiua

,

atque

;

ita Ariftotelei j.

text.se).(^ deinceps, ptohit

rfr

infimam omnium

Cltca quinrum

,

qu6d interpotentias& cog-

nitiones fenfitiuas

bene efe,vt patet ibi.Videtur mihi qu6d rationcs , fu« fint a pofteriori,quare omitto eas.

in deotfum, fecundiim c{uam,

I.

Sect. IV.

Vartum , fcilicet quod hz cognitiones ha^beant ordinem naturalera in homine ; ita I

bunnmit.

ejfe

Anima,

qu6d animal perfeitura

Dari ordinem in cognitionihtu humanis. t»£i)iti»nibm

,

cognitionum.

habet omnes fcnfus, fumens ^ ationem ex efe, 8c

Artic. 5' EJttrdoin

liter exifientii

ergo tota linea;

,

illaeft

vltima

& infima

&per quam

foliim

cognofcicurexiftentiaadiualisrci fcnfibilis. Ar-

guitur prim6

fic:

Senfibile

inquantum

fenfibile,

a^u exiftens, eft vltimum omnium entium nataralium , quia vltra rationem fenfibilis nullara rem,autintentionem addit,feu componitnatura: etgo fi adbualis exiftentia rei eft nullius , aut miQoris abftradlionis inter

omnia

entia natqralia,

feqaituc

6.

XI 11.

Qu^ftio qahi potentia,quc tale efe apprchendir, aliud , vei rem recundum alium moerit inter omnes potentias cognofcitiuas

qu6d

cap.i.

&nullum

fpeculari fiant

dum

non

infima,

& minoris abftradionis

renfus

talis eft

:

puticulatis:ergo,&c.

Itcm,potentiaquant6 fupcrior tibus indiget abftradla

;

& minus

,

,

tant^ paucio»

compoHta eft ,

& magis

&

ftradla

po-

enim organo

,

omnibus } renfus vt patct, non tot

indigent. ,

cognitio eftomnium infima , rcfpe-

illa

&a cuius fiunt oranes abftraftiones, & ipfa ^ nulloabftrahit

;

omnis abftradio

fed

exiftentia,& tale ep a

abadluali

fit

nuUo abftrahit nec re,nec intentione , ci^m de fe dicatomnem Hgnationem & determinationem vltimatam , tam fecundum ,

rera,qukm fecundi^m intelle(%um : ergo feniitiua particularis , qux defe habet afpedlumad tale,&

Bon

eft fcientialis.

Sect. VI.

I.

ad A^ualem rei

Clrca fcxtum

;

quod

cognitio infima

(it

fuoafpcdlu claudit omnia , quae funt ad illurn finem : ergo cikm homo Ht finis omnium,fuo afpe^u claudit omnia : ergo cum in homine,inquantum vnitur fupremis fubftantiis , fit fuprema virvel potentia fupremi cognofcibilis

cognitio refpcftu

,

infimis, erit in eo

infiroi cognofcibilis

,

qui

cft

in6ma

qualc

eft

:

;

tum

Item,fecundi]m Ariftotelem

z.

depart. animal,

fundamentum omnium

aliorum fenfuum,& omnesipfura przfupponunt; fcd in homine eft fupremus fenfus ; alitcr in hotnine non vnirentur infima fupremorum fupremis infirooram : ergo nccefle eft in eo fenfus

fenfibile.

:

&

fcicntifica.

Item homo ordinatur ad finem fuum per bonum vfum creaturarum & deordinatur per abu,

,

fum earum , fed omnes crcaturs fnOtx funt propter hominem ergo omnibus poreft vti,vel abuti hoc autcm non facerct fi ijfe adluale non ;

,'

:

cognofceret

:

ergo habet vim cognofcitiuam re-

eius.

Uuiujmodi cognitionem experimentalem:, a^ualis exifientiA rei ejfe originem c^ fundamentum omnium aliarum

OCtauum,fcilicet,qu6d huiufmodi cognitio infima particularis fenfitiua

& fcientificae cognitionis

;

patet

exiftentia: taliter requiritur

contingit fcire ftente

poflibile eft

,

eft

quod

ejfe

aftualis

fine

eo non

verum folum cns ergo im:

ali^s linea naturalis

habrat

huiufmodir^;

fed hu-

fcientiam,nifi cognofcat iufraodi

qu6d

fcientiac,

ejfe

:

& loquor de ente adualiter exi-

cnim

tale

:

;

,

fic

9*

fcientiarum

fit

omniscognitionis origo,& principium

faltem originaliter

& priroordialiter

attingitur,nifi fcnfa particulari; crgo

funda-

mcnturo omnis fcicntix,humanitus acquifitz,eft particularis fenfitiua.

Sed contra prxdi£ta inftatur , qa6d de non ente.vt de eclipfi Lunx,eft fcicntia,

& de rofa,&

ObieSie.

fi-

milibus.

Refpondeo ; non valct quia loquimur hic de priraam generatio, quantum ad fuam nera ; nunquara autem de non ente , quod nnllo ,

modo

fuit fub fcnfu particulari

Selmtit.

I.

Sect. VII.

Cognitionem hanc a^ualis exijlentid rei non ejfe fcientificam.

SEptim^,

fcilicet

qu6d hxc cognitio infima non eft fcientialis, patet

fenfitiua particularis fic

:

Scientia poft fui acceptionem perma-

net,quia eft eorum,quz femper funt, i.Pofier.text. comm.j.(ed cognitio fenfitiua particularis dc exi-

qadd dejiciente Jenfu ^

text.ii^.

tpi^

parricularis cft

fundamentum omnis

fcientix. Item,fi quod non eft adlu, nec fuit , poffet htl' mana inquifitione inueftigari, tunc omnia futura poffcnt cognofci ; quia inquantam non funt, vnum non habet plus de ratione cognofcibilis» quim aliud. Itera,

oftenfum

eft

fupri

nitioneseft verus ordo

non prxcedit muiiior

cft

tum

perfe£tior

dicit C.Ethicorum,

,

Jecundkm iUumfinJitm. Vnde coecus ^ natiuitate non poteft habcre fcientiam de coloribus x.Vhyfkor. text.comm.6. verum cft ergo quod

net.Sienim nunc videolapidem,fi claudam oculum , vel lapisremoueatur ; non manet apud me

enim

i.PoJierior.

dejicit fciemia

ejl

ftcntiaaduali rerum de ratione fuanon perma-

vifio lapidis. Ariftotclcs

eft fcientia:

,

quodpatetper Ariftotclcm dicentem,

fet)fitiua

Artic.

prim6

Sect. VIII.

I.

fcientia

tadlus.

fpedu

^.

Itcm , in omni proccffu , in quo proceditur de imperfedoadperfedlum, primuro de ratione fua priuatur oroni aftualitate eoruro , quz ab ipfo procedunt : ficut paret in cera refpcftu figurarum; in materia rcfpedtu formx ergo cum fcnfitiua particulatis fit infimain toto procefTu cognitionis , fundamentum , nullam adlualitatem fequentiura cognitionum habcbit ; ergo non erit

non

exiftentia adualis rei.

cap.%. fenfus ta<^us eft

apprehcndcre,

cognitionum.

inhomine,quamuisfaiis iit probatum fufi^ , patet nihilominus fic. Primo , quia finis

Deus,tnquantum vnitur

fcire eft veritatem rei

fenfus

exiftentiam.

talis

& corruptio:

cadat pet fe gencratio

Artic.

V/trif» hominecogmtionem, qua terminatur

,

ergo non Item ,

aliud,erit cognitio infima.

Artic.

tus

ejfe

hendcret vniuerfalem', ficut poteft apprehendere ejfe fenfibilcquia apprehendit fenfibilc , inquan-

enim comroanis,ncc phantafia, Item

,

fupcr tale

& detcrminatione & quaf! nihil ab-

erit neceifari^ infimior

,

, an etiam cognitio eft dc ad^u.ili exiquae de ratione fua non manet ; cum

& certa

indigct

(int in

aduali, przfentia obiefbi, certa diftantia,

excellcntia,& dirpoiitione , mcdij , fic eft compoHtior

cxtr^

fint

talis

:

ftcntia rei

quam

fi

,

iam non fcimus , vtrum

:

non apprchendit , fed folum apprehenditratio,quod cfl verum alioquin poffet apprehendere omnero veritatem & tunc appre-

ergo citm oppoiita iftorum

tentia fenfus particularis

,

fint

107

particularia contingentia

requitur

,

1

,

,

:

fenfitiuam

cum

fit

,

quod

:

fed fenfitiua

in brutis

quia intcUeftiua certior ;

lale

autem

eft

fed in talibus imperfeftum

minaiiam refpcdh)

inter has cog-

fed cognitiointelleAiua

,

&

eft

com-

ide6prior: ,

adbualior,

naturaliter pofterius: eft

radix

,

origo,

& fe-

pcrfefti, vt patct in femtne

tefpcchi

'>

t

De rerum principio.

io8

lefpedu membrorum corporis igitm fennciua tcfpedu omnis cognitiouis. ;

(ic eric

Angelis,qu6dilla

cec in

diatc attingunc

vis,

& imme-

qua primo

diftinda fecun-

ejfe a;5);uale rei,fic

dum

Artic.

Sect. IX.

I.

J» omni creatura intelle^uuli dari huiu/mo' , df vim feminarinm aliarum cognitionum.

4i cognitionem

in omni natura habcntc iniellcdualem cognitioncm , fit huitifmodi feminarium , feu vircus infima ,quae eft experimentaciua,& primo cognofciciua effe a6tualis,vel aliqua visei proporcionaca: patec, quia vc Angelicus, iamdicecur, incelle6bus humanus, xaXeeJfe cognofcic;fed hoc non facic humaruis nifi primo fcnfu parciculari; ncc Angelicus, nifi prsuiaaliqua vi huicproporcionaca. Oftenfum eft aucfem , quod expcefllo huius ejfe adualis eft origo &fundamentum omnis fcientiae, quod et-

NOnum,fciIjcet quod

racionem potentiae , ab illa , qua apprehendunt quiditatem. Itera , Deus vnico intelledlu attingit omne incelligibile fub omni modo fgb quoeft inceliigibile; homo aucem (Tj^adtualerci per pocenciam fenficinam mulciplicatam in quinque fenfus:ergo Angelus Deo inferior, hominefuperior, accinget

omnem

quidicacem intelledtu fuperiori; ejfe ver6 , nec pluribus viribus,

a£l;ualenon vi fenfitiua vt

homo

;

fed aliqua infeciori fuo intelledu fu-

periori.

iam verum c(t in Angeiis,

& eadem ratione, quia

pofient aliter habere fcientiam naturaliter de

omni fucuro fcibili a Deo , ficut dicebatur de homine , & eciam de omni przcerico ; non enim loquimur hic de cognicione in Verbo , nec de cognitione Prophecarum; fed de cognicione acquifita

lO. ObhHio.

StlHtU,

mbdo nacurali.

quod pcc caufas pofTunc mulca fucura cognofcere , quocum camen adlualem exiftenciam non norunc. Dico , quod habenc nociciam de adluali exiSi forc^ dicas

,

(lencia foliim ,vt eftin

ftencc,'& ica

illa

haccaufa afbualicerexi-

cognitio adhuc fundacucfuper

^liquam exiftentiAm a6buatem rei. Verum eft, quodnuUa crcacura poHit habere fcienciam alicuius rei , nifi eius adtualcm exiftenciam aliquo raodo nouerit ergo ficut in homine de racione fua , qua cadic )l nobilicace Angcli , virtus prim6 tactingensillud aduale eJfe,cA vis fenfitiua;fic oporcecquod in Angelo,& in animafeparata, fit aliqua vis , per quam cognofcacur , & apprehendacur primo adtualis exiftencia rei;non tamen eft fenfitiua , nec corpori alligata ; nec fic obtufa, vel breuis afpedlu , vc fenfitiua ; fed eft infima,& quodam modo alia ab incelledliua fcicncifica, qua:inquancum tali$,idem eft fcientiz fundaracntum vc qus eft proportio fubftancia: hominis ad fubftantiarn Angeli , & intelledus difcurfiui in homincad incelledum Angeli , & eius :

.V>3

,

fubftanciarn culacis

II.

in

, eadem fic proporcio fenficiuz paccihomine ad infimam inceilcdtiuam

C H O L

S

&

Innouem

mum

hit /iEHonibm

conatur ScetHS

,

V

I

M.

primi articuli id

cognitionem inte/leftiuarn, aliam finfitiuam fetur circafingularia fit

etiamprima

,

potijfi-

vtprobet dari in hernine prater

(^r

ver-

ejua

,

aElualem rei exijtentiam,

ijHt

& infima cognitionum humanarum, &

earundem origo ac vetuti feminarium. Vocat autem hanc cognitionem vim efHandam infimam anima , cog-

Eandemque vim (^

nitiene intelleSliua inferiorem.

dinem cognitionum vonunt tjuidam in Angelis, ficjuenter in eis difcurfitm admittunt

vim illosfe mouere

,

& ad corpora

& per eandem

,

applicare afferunt;

necnon damones

& ammas fiparatoi

experiri. Alieiua

ex his non probat

dift. }

.

ijuajl.

1

or-

& con-

ardorem ignts

Scottts

,•

licet in i.

ajferat Atigetos cognofcere fingularia

.

ah eifdem Jpecies accipere

aElualiter exijientia

,

pierrdo cognitionem

a rebus

proficere

;

&

acci-

,

ibid, dijl.j.

^Udfi.i.num.j. dicit Angelos cegnofiere difiurfiue

&

;

num.ij. Angeium non hahere omnem

difl y. tjusft.i.

perfe^lionem fine difcurfu. Fidetur tamen oppofitum fentire in Adetaph. Iih.ii.^u
metiuam,

Circa virtutem

alterius eft opinionis in i..difl.t,tj.

i

o.^

circafenfitm cruciatus 'gnis, in d^.dift.^^.<j. i .

Dicunt ergoifti ,qu6d principium

,

cognicionis

&

harc vis in

fundamencum homine

&

:

Angelo

& origo

diclum

fciencialis", ficuc

ciuaparciculari in

,

cft

eft

oitinis

de fcnfi-

ficuc incelledus

humanus,qui fcnfibuspercipiendo componic & diuidic fecundum arccm Ariftocelis in Wh.i.Pofleriorum,text.ii. donec habeat quodffuid eft^didinguendo & form^ndo habicum fciencia:, ficuc natura digerendo & alcerando fcmen , formar effe6bum fuum;fic incclledbus Angeli illud quod pra:accepcum eft a vi fua infima explicat , explicando ii) fc formac habitum fcicntiae , mult6 clarius, al,

,

tius

,

certius ,acuciiis,

qu^m

incelle£bus huioa-

Angeli , qua expericur primo exiftenciam aftualcm rci;&eft illain Angelor?dix,&origo omnis cognitionis fcientialis ,ficut fcnfitiuain homine. Icem.fi Angelus non habet vim infimam experimencatiuam, primo adlualis exiftentiae rei ,aut

nus, fecundum proporcioncro fubftantiae ad fub-

nuUomodo

(Sbum

cognofcic taleexiftcreaduale

omnino falfum eft;quia tunc nihil poifet

,

quod

operari,

&

nec nos cuftodire, nec Dei iufta implerc effct imperfedbior homine, qui vim talem habec ; auc per incelledlum atcingic huiufmodi exiftenciam afbualem pcrfe,& immediaic,(quod quamuis te;

,

neaturcommunitec,

& foccc non

fic

verum nec ,

non ponimus Angclos habere concreacam orancm fcicnciam,quam poftunc acquirere lumine nacurali ; & ica fic in eis acquifilio fcicntias. Intalibus autcm neceftarius eft proracionalc) quia

petfedum & ideo ficuc duo modi funt diftin^bi , ita opot-

ceftus de imperfe^fto ad

jn homine

ifti

:

ftantiam.

Nec habent intelledlum

ifti

qu6d Angeius

pet hanc vim infiad corpora ; & non pcr intellevoluncacem ; non enim inceliigendo

cunc etiam

ifti

,

tnam applicat

&

pro inconuenienti Angelicum modo coHatiuuni. Addu-

aliquo

effc

fe

&

volendo poifunt mouere corpus proptcr quod oportec dare vim infimam ineis. Dicunc eciam ;

quoddaemones

&

anima

fcparaca per illam

vim

experiuncur ardotem ignis. in

Si quaeritur ab eis,quo nomine vocacur ifta vis Angelo? Dicunc quod ficuc in homine appeiia-

cur fcnfus

,

& non inccileilus

,

fic

in

Angclo non

vocacur intelle
Proprer tamen fubftantiam , in qua fundatur, poteft aliquo modo dici intellcdiua;

poris.

non aucem

fic

fcnficiua

hominis

;

quamuis fundccut

iz.

Qusftio fandetar in effcntia

fcu fubftantia intcllcdliua,

,

qua: indigct organo fcnfibili corporali

dcm raodo

fecundiim moduin fuum

:

clfe

8c co-

dicunt

in anima fcparata. Vtrum autcm hoc quod di€t\im cft de vi infima in Angelo , fit vcrum , non

nec video ncccflitatcm ponendi talcra cognofccndo , quamuisadmoucnda corpora Dodlorcs eam ponant multi , eo qu6d intelligcndo ,'& volendo , non pofltint habcre rationcnmotoris.Sed ad propomum faltem eft veI9m,qu6d fenfiiiua particularis in hominc cft ocigo,& radix pmnis fcieniialis. alTcro

vim

,

in

Articvlvs IntelleSfus

II.

hum/inus corpori coniunBus,

intelligis fmguUre.

I»

.

g^ Irca fccundum principale

,

qu6d

fcilicct in-

V-/telle(ausconiunaus corpori intclligat fingularc. Prim6 cft fcicndum,qu6d fingulare duo-

duobm

moiit

setipitMr.

*

quxft. 8.

nom. j7.

etiam duo poma in vnaarhabcnt cundem afpcdum ad

ficut

Huc fuppofito , dico ad propofituro , quod cum,vt oftcnfumcft in quadani quxftionc dc potentiis animx * , totaanima audiat , & videsr, q.ii.n.ic. fic de aliis potentiis animx ; intellcdlus non

&

per oculum

, nec per cxtra oculum , fcd in oculo hoc album,& hanc vifionem albi & in aure , non per aurcm intelligit h(mcfonum,& cognofcit hanc fenfibilcm apprchcnfioncm foni:

inteJligit

&

:

dc aliis fenfibus. Sunt crgo duo hic inquirenda. Primum cft, qu6d intclTcdlus fcnfuum particularium apprcfic

&

qu6d intelledus tcrminat fuam opcrationcm in organis ipfis. Sccundum oftcndendum , qu6d quamuis intcllcftus coniun£lus non intclligat, nec cognofcat «quantijmad primam apprchenfioncm , & primam cognitionem,ipfa fingularia,

ris

fpcciei

:

co qu6d,ficut

alias

*

modum :

,

&

C HO L

DlHinEHonrm hanc fingularis duplicher Jumpti^

fid>

§.

Secundo

tjudfi.

15.

ii.in

libros

de

Ani-

& §.Tcrti6 dico. Et licet vi-

deaturfihi centradicere ^

dum

aU fmgulare fuh

illic

fropria tantum ratione fingularis ,fine aMumento

extemorum accidentium fiec^ue

ab imetUSiua

,

pop

akanima

necjue

cognofii

mittit ah intelle£ht cognefii pojfe

\

finfitiua,

tamen ad~

hic

imo

\

ait

intelUaum

errerem potenti* jinfitiua non apprehendentu differemiam inter duofingularia , alias per om-

corrigere

niafimilia. Sed relfondendum

efi

Scetum

ittic

leejui

de cognttione per propriam Jpeciem » hic autem arguitiue ex aliis principiis vmuerfidihus , vt ipfi ait, fyllogizando concludit aliftam dijiremiam imteniri.

Si enim indiuiduum accipiatur primo modo , dico , qu6d cognofcitur k fenfu particulari, & fcnfus fuam aftualitatem cxpcritur. Cogno-

fciturctiamabintcllcdii,fed taraen intellcdlus iiiam adualitatem exiftentixnon experitur : hxc

cnim duo multum

difFerunt

Siautera accipiatur fccundo non cognofcit

vt patebit infri *:

,

modo,dico qu6d

nec apprchendit. Si cnim prpponas duoobieda zqaccalida,vcl

fenfus ipfum

,

multim fuauia , fcnfus corum difnon apprchendct im6 iudicabit ca aequalitcr participarc naturam illara ; eo qu6d non apprehendit nifi diffetcntias magnas , & duo

guftabilia

ferentiara

;

notabilcs. IntcUcftus

autcm

do concludit qu6d natura do , quod omnia indiuidua ,

tka, iudiuiduo

,

quafi fyllogizan-

fc explicat in

,

agen-

naturalitcr produ-

modo & fingulari Tm.III.

Scotioper.

,

quz non

eft,

ab organis.

Sect.

II.

I. •i«.«i

j>%

InteUelfum in organisfenfuumpArticuUrium

Clrca primum,quatuor funt vidfnda.Primum organis

dico.

eft

Artic.

& tjuod htc fiAiungit de cognitione fingulAris primo modo, & negatione eiufiUm cegnitionit

Metaphyf qudfi.

,

fithficundomodo,docet

ma.

non

eft

primo

inorganis fcnfuum,

fenfibilis;nihilominus, dico,illa intelledualis

z€t\Q

§.De

hahet etiam Scottu Ub.i.

nifi

a6bio intcllcifliis

apprehendere obieSta Jingularia fecundifm A^ualem exiHenttam.

V M.

I

,

'

ncc cfte potcft nifi in organis fcnfuum, quantijm ad ccrtitudincm ad^ualis exiftentiar rei particula-

fpe-

quam acqualitcr participant naturam gcneris. S

illa

gradum par*

nec duae fpccies vn-

ficut

nihilominiis

"'

oftenfum.nun-

fuit

quam natura generat duo indiuidua ciufclem fccundum eundem

14.

hcndit ipfa particularia , qux funt fecundum adlualcm cxiftentiam in rc cxira; hoc dico,

citgradum diftinfkum naturalcm vniusindiuidui.agradu naturac alterius jndiuidui ciufdcm

cipantia illam fpecicm

art. }.

:

boic nunquam coelum,

vt adlualitcr cxiftentia

:

;

ciei

*

fpeciei

109

primomodo,vt dicit adlualcm rei cxiftcntiam , ad quam fcquitur & non fccundum qu6d fingularc dicit terminum opetationis. Alio modo fccundum qu6d fingularc dibus modisaccipitur

SinguUr*

XI 11. naturam

pariicipant

,

quod potcntia

| r^

intclleftiua cft pracfcns

omnium fcnfuum. Sccundum, qu6d non folum per influcntiam przfens,ficut Sol his inferiotibus fed fccundijm fubftantiam, ficut anima corpori.Tertium,qu6d inrellcftus naturali ordinc non folum pcrinflucntiam>potcnti m,& fubftantiam eft praefens omnibus fcnfibus , & corura ;

organis,fed etiam in ratione pcrficientis in ordi-

ne cognitiui.Quartum,qu6d licct potcntia intellediua fit vniuerfalis de fe ; tamen vt eft cognofccns inorganis huiufmodi adualcm cxiftentiam tei , cft conira<2a , & detcrminata in vno numcro organo cum a^one. Prim6 igitur oftendo,qu6d intcllcdiua fit prz- IntiStBlmn fensomnibusfenfibus,& eorii apprehcnfionibus y'"% ''*." in homine.Et fuppono,qu6d h« dua» cognitiones l^ f,u£hm habcant firmiflimii ordincm in ordinc,quod probatum cft fupra*:im6 tantus cft ordajqu6d maior anm. 4. cxcogitari non potcft:quta quantofundamcntum ordinis eft firmius,tant6 ordo cft firmior, & ccrtior

:

fcd

fundamcntum potentiarum animz ,

cft

fubftantiaincorruptibilis ipfius animx:ergo,&c.

Eftetiam ifteotdo complctifllmus,quia nullavis cognofcitiua infcrior potcft cognofccre ipfam fcnfitiua particulati , quz pftcnfa cft in hominci nec eft alia fupcrior intellediua , de qua etiam oftcnfum cftjin homine. Tunc ad propofitum fic

In omnibus ordinatis ad inuicem.virrus fuprcmi attingit,vcl attingere poteft omnes afpc(ftus infe-

riorum^fecui^dum Arift.7. Phyfic. * Virtus primi motoris eft cum virrutibus omnium infcriorum moucntium ; fcd intcUedus cft fuprcma vi$ cognofcitiua in

homine:ergo

attinget

omnes

vires

cognofcitiuas hominis.

Itcm, quamuis, vt iam diccrar, imelledus

K

in

tm.com. »•

De

IIO

rerum

fingulare,& cognofcat , tamen proprium obiedum eius ratione cuius a renfu diftinguitur, cfl; vniucrfale. Sed ficut fe habet obiedum ad obiedum.fic&pptentiaadpotentian). R.atio autem entis,quod eft obie<Sium intelledus attingit, & intimat fe calido , & fic dc aliis

principio. Si dicas;ergo in rationeperficientis eftprxfenS

intclligat

,

,

^

"^"

fenfibilibus iergopotentiaintellediua attingit,

'

& intimat Itcm

,

coropocorpore;qualis ergo cft

,

&

eft

animam,ad potentias fcnfitiuas, qux confequuntur corpus fed anjma fccundum fui fubftantiara tota eft przfens omnibus partibus corporis cr!> ;

:

I^.

, &c. Circ^ fecundum

tellcdiua

ptr infiuen-

eft

tUm, ^fub- inflijentiam f»atiM>.

potentia inpraifcns fcnfitiuis,non folum per

ficut

in toto vhiuerfo

Sol

,

fcilicet

fed etiaro per fubftantiara: eft

vnio in homine, quara

tanto maior

,

cft prcfentialitas

virium fuperiorum ad inferiores,quam caufarura vniuerfalium ad pai:ticulares,vtpote Solis ad has virtutes particnlares naturas in vniuerfo. Oftendo primo fic Diftantia caufz vniuerfalis ad caufara particularera > vtpote Solis adplantam,eft diflantia (ccundiim fitum,& ctiam diftantia duorunj fcnfuum inter fe eft fecundum fitum cx par;

organorum fed potentia intellediua vt patuit in quadam qusftione * , eft idem quod fubftantja anims fubftanria autem animx tota prxtc

*q

I

i.art.i.

:

,

:

fens

eft

Icem ibid.art.}.

*

^

cuiliber parti corporis:ergo,&c. ,

oftenfum

cft

omni

parte corporis

,

oftenfum

vt ibi

non fed

:

fuit;

quia illud in quo eft.fcilicet fubftantia animz,eft in toto corpore:crgo,&c. Item ficut ^rgucbatur in praccedenti articu,

lo

;

habent rationes obiedorum,fic

ficut fe

rationes potentiae

:

fed raiio entis

drura inte!Ie6l:us (ini6

,

quz

eft

&

obic-

fccundum Auiccnnara,

il-

&

lud quod prim6 ccirnit intelle£bus,eft ens, ideo habet rattonem formalcra obiedi ) eft praefens cuiIibet:ergQ potentia intelle6biua

omnibus pr£-

fenseft potct^tiis fcnfibilibus,& organis. 1

^t

fer

&

fecundura influentiam , fccundiim fubftantiam , fcd iq ratione perfediui fub ratione fioni

,

vt ex cognitionc adlualis exiftentias

agnofcentis

,

per fenfum,

& ex cognitione intclledlus eiufdem

exiftcntia: fiat

adiione Solis,

mentatiuz.

Refpondetur , quod fecundum fubftantiam cft omnibus cum fit idem , quod fubftantia

vna perfeda cognitio , ficut cx & feminis, vna perfedla adio , fuo dico primo fic fuppono quod iij

modo. Patct, & hominc funt plures formae, & qu6d pofterior rc/picic omnia praecedentia in rationc materi2,non enim anima racionalis eft forma materiae primx, ;

fed, vt oftcndi in quaeftione

animac

:

cum

fed

fit

fupreroa cognofcitiua

,

refpedu quarum

Itcm

vtrum imelUEHua Jit

materiaanimsintcIlc6tiuaE. Sicutergo

alij ejje

in

ejje

* * nuni. j,

terminus motus habet afpcAum perfepartes illius motU8;fed intellediua terminus eft omnis cognitionis , pcrfcftio: crgo potentia , cuius adlus in ifto motu acqiiiri-

&

tur , habebit refpedum fub rationc informantis ad eius potentias apprehenfiuas : ficut albedo ad

dealbationis, per quos acquiritur. Item , forma quanto magis immatcrialis , 8c minusmateriacimmerfa, magis diffundit adum fuum,ficut patet per oppofitum ; fed forma intelle^iua cft altifllma,& perfc(Si{Iima;ergo pcr potentiam,qus confequitur ipfara inquantum talis,

difFundct fefupera^usomnium virium rum cognofcitiuarum.

inferio-

Confirmatur autem ratio,quia,vt dicitur 2. dc

Anima * , omnes fenfus particulares vniuntur in * texr. cora. fenfu communi , & organorum in organo fenfus '<>• communis radicantur , & eoruro mutationes apprchcndit : fcd in linea virium cognDfcitiuarum icnfus non tcnet fupremum, fed {ntel]eAus:ergo

mult6

fortii\s

habcbit rationero perficicntis j

&

maiorem perfedlibilitatem ad viresalias,qu tis

,

& perfedlionis

fuperiorum ad inferiora

ibi

terminatur.

Fortc inftabitur cohtra omniapracdi£ba, quia i^. non videtur fe habere ad fenfus, ficut OHtSiti caufavniuerlalisad particulares ; quia caufx particulares fine influxu , afpcftu caufac vniuerfa-

intclle&u.<:

&

lis

npn agunt homoenim generat hominem, & ;

Sol

;

fcd fenfus aliquis poteft apprehcndcre in-

telle6):uanims

non concurfente,vt

ginatiua temporc dormitionis,

patet in ima-

ciiro intelledlus

&

tunc Ugatus fit. Hoc etiam patet in fenfibus , imaginatione phreneticoruro. Refpodetur quando dicitur,qu6d intcllcdlus 'omnibus potentiis

tanquam

Stlutit.

caufa,

vniueifalis crcata influit, prxfens eft, cooperatur caufis partfcularibus,npn eft intelligendum,quin caufie particulares finc influxu fuperioris aliquid

operarentur

,

duromodo

in fuaadualitatecon-

fcruarentur,& patiens approximatum

damnatus fic

dicitur

cft ,

lemper hic articulus

qu6d

J}attte calo ifftis

effet.

Vndc

Parifiis

,

vbi

nm fojfet adn-

rerejtupam ; error. Sed verum cft , qu6d adioCtgmtitnn ncs agentium particularium lion funt perfc- ftnfuum iudx , nec completac , nifi ex influxu fuperioris, ^"''* *«'&eiuspracfentia,& contaitu virtutis ; propter a,*/-^!'"*'

&

quod nec frudtus roaturacentur , aut corpus hu-

manum

organizaretur ^ virtute particulari

Sic dico,q.'6d ,

pmnes apprchcnfiones

feu fcnfuum parcicularium

,

,

f!

fcii-

VLdeScot.in

fcu phan-

i.d.).q. 4.$.

impcrfcdlaB in gcnere cog- *'' tpttmtdt ***"•"" '"" nitionisjfeu monftrupfae, nifi per intelledlum tafia:

,

omnes funt

titmdt.

rationcperficientis,cft praEfensora-

homine, fic pptcntia, qua: confcqui-

hominem,inquantum homo eft pracfens in ra-

tione pcrficientis oranibus

aliis

pocentiis

,

quz

fonfequuntur homincm fccundum alios modos eircudi:crgo

vt fupri

,

ficiua;

tut

,

dlum ad omnes

naIis;non quidcm dando illa^ pracccdentiaformalitcr ; fed quod corpus fub illis omnibus eft

ni

pra:-

patuic,ordincm naturalcm habet.

fubtraheretur influenti.i coeleftis.

ficut

,

fens eft oronibus cognofcitiuis potentiis in ra-

foTTM corporU buTTiani , fccundum omne ejfe quod praccedit etiam rationem intellediui , feu ratio-

humanum in

Stlmti^.

pracfens

cognofcitiuis in fua adualitate

Tcrtium patct , fcilicet qu^d non foliim intelmoJs ledus fitprarfcns fenfibus, &eorura apprchen-

7.

ftrftifiui.

i^, ohieBU.

:

in quxftionc dc potentiis

anima; *, quod potcntia intelledbiua fitum habet in corpore , quia nullo organo vtitur pft in

,

omncs gradus

quod

,

qu^ J quanro maior

j jj^

& mptiuae fccundum lucum & aug-

,

tione perficientis

fc potcniiis.

homo inquantum homo

tali fitus ex tali anima, proportio fubftantia: anims ad partes corporis, talis cft potenriaE intcilcdiuae , quat confequitqr

go

generatiuac

omnibus

fenfitiuis.

perficiantur.

ludicat

enim Splcm bipcdalem

&

mpnviHis , qupd iudicium falfum eft > ftruofum ; cui fi coniungatur iudicium intelledus , qui dicit ipfum odies maiorem tota terra, erit cognitio pcrfec^a. £t hoc patet iti phreneticis , in quibus , quia non cpniunguntuc adlio

Qu^ftio XIII. flftiones fenfuum.cum adlione ipfius intclledus, omncs funt indcbit«,incomplcrar,necin dcbitum

finem ordinatac. Hoc patct in dormicntibus , in quibus ipfa fimilitudo rci, vcra rcs iudicatur, Et hoc cft.quod dicit Auguftinus 9. eU TrimtMe,c.i i . Non enim «mnino ipfi corpora in Mnima/unt , cum ea cogitamiu \ fid eorumfimilttMiines.ItaeiHe cum cm pro itiu approhdmmyerrMnnt^error nMmtjHe efi alteriut pro i$iio

illas perficcre

Videtur ctiam intelleaus

,

quia

cognitionem inchoatam in fcnfu perducit ad rationem cognitionis fcientific«,qua: eft vhima. Sicut ergo Sol pcrficit aftiones virium inferiointcUcaus pcrficit praefcnsadiones omin toto minori mundo fit caufa vniuerfalis in cognofcendo.ficut Sol in gcnerando. Sed ficut Sol non perficit aftioncs artificiales,quia non habet ordincm fic

nium virium cognofcitiuarum ; cum

ad caufam agentem perartcm.fic intelledus cum fit virtus cognofcitiua, habct folum ordinem naturalcm in ratione caufa: vniucrfah's ad virtutes cognofcitiuas ; non ad naturales , ciiiufmodi funt nutrire , digcrerc , generarc: im6 iftx vires impcdiuntur quodammod6 in fuis operationibus ex vchemcntia opcrationis intcUcdus. •-

ftratioiUttr-

minMiHT tn jt»[tiMt.

quod quamuis inrcllcfticognofcendo , quiaad niillum dctcrminatum gcnus cognitionis arckatur; ,•„ qcuIo lamcn vidct , fiuccognofcitalbum , 5c fic dc aliis fcnfibus. VnIjj jjm.g jjyj^^ fonum , de ficut virtus Solis dum coniungitur agentibus

Quartum

10. inuUiaMt

ua

,

fcilicet

vniuctfah's in

fit

&

particularibus , contrahitur vtpote virtute huius arboris

tur adlioni particulari

cum

racro

ca

vniuerfalis in

&

:

fic

;

&

, ,

dctcrminatur,

vcl illius, applica-

& cfficitur vna ad

virtus intellc<5liua

,

Quod fit dum cognofcit

lem cxiftentiam ticularizatur

,

onu-

quae cft

cognofcendo , dum coniungitur,

appHcatur virtutibus particularibns

uis.

,

fenfiti-

& intelligit adlua-

rci fenfibilis cxtrinfcec

2c dcterminatur,

&

par-

,

contrahitur.

ris crt

eft

recipicntis

qu6d

,

,

,

boris contrahitur gcncrando talem

ftu^m.

Id-

&

th magis eft vna adio fcnfus , intelledus dum apprehendunt hoc fcnfibile , quam SoIis,& huius arboris , dam gcnei-ant hunc fruGi\xm , ficut illz caufz , quae funt fibi inuiccm

&

roagis vnitar.

Ex hoc

patet ad iftam conclufionem fbrquia omne quod rccipitur in alio, rccipitur per modum recipicntis , non rccepti; fcd impoflibiIceft,qu6d intelledus intelligat, cognofcat adhialitatem alicuius patticularis fcnfibilis cxtti , nifi fcnfus particularis adiu cog,

&

enim

&

apprehendat illud extrinfcc^.

patet manifcfteperexpcticntiam.

vidco ahquodalbum adu cerc

t

hoc album adu

eflc

,

Hoc

Sicnim

dum

minetur,

nationem

&virtus

&

lenfitiua particul,v

particularizata

necdfe

,

& deter-

cognofcit adlualcm exiftentiam Et intclligo hanc detcrmi-

& contradiionem prim6 ex parte

,

:

fed

fi

fit ; quia pofllbile corruptum,veI annihilatum.

eft

Ex quo apcrtc patct , qu6d impofllbile eft, quod inicllcdus cognofcat e^e aftualc rci fenfiSc9tiof«r. Ttm.lll.

or-

nam inrcUeAus in cognofcendo veritatem,

gani;

vel rationemvniuerfalis

non cognofciteam

,

in

&

pcdc, nec in aure , fcd in fe , per fe abfque determinationc ad aliquod organum : fcd dum intelligit e^e adkualc lis

cxtrinfecum huius

rei fcnfibi-

organum , non virtusviiiua ; fed non

fingularitcr contrahitur ad

,

qu6d

vtatur organo ficut

coenofcit ipfum

,

ipla fcnfatione.

Vnde

vt eft fub fcnfu

nifi

intclledbus

,

feu in

cognofccndo

hanc particularem vifionem huius fingularizati albi , vt aftu eft , cognofcit hoc album fingularizatum , vt aftu cft in re cxtra': ncc alitcr , ncc alibi

ncm

quam in ipfa

,

vifionc

,

vcl per ipfam vifio-

poteft intclle(5kus {peculando cognofcere,

autfcirchanc rem fignihcatam fcnfibilcm adku eflc in rccxtri;vt patct in ratione pracccdenti:&qHiavifio eftin organo dctcrminato , in-

cognofccns non crit nifi in hoc ocuEt idem dico rcfpedu omnium aliorum fcn-

tcllcdbus fic lo.

fuum particularium. Eft etiam hac dctctminatio , & conttaAio rcfpedu opcrationis ; quia ficut aftio Solis in ge-

,

ncratione frudus pcr adkioncm huius arbSris contrahitur, efficitur vna numero , fic adio

&

intellcdtus

quamuis

fit

iungitur adlioni fenfus

vniuerfalis,vt ,

vt

tamen con-

didum cft

,

in pracdi-

cognitionc contrahitur , & efficitur vna nurnero cum ca,i fcnfus adlione denominara, vc magis dicatur fenfatio , quain intellcdtio, quam-

da

uis fcnfatio

non

compofitae

fed poteftdici cognitio particulatis:

,

proprius

fit adlrus

vna aftio fcnfus

cft

praedifta apprchenfionc rei

,

,

&

talis a(ftioni«

intclledus in

aftualitatis cxiftcnti*

quia aftio intcUedus circa huiufmodi exi-

ftentiam

rei

a^ualcm, non potcft a fenfu particuSicut ncc Sol poteft generare po-

mum, nifi vt

vnitur virtuti huiusarboris. Etficut

frudum, vtpote

ceflantc a6tione arboris circa

quitcftin tcrmino matutationis,dc poteft multa faccre virtus Solis

extcndebat virtus arboris

nem

,

licct

frudlus fucrit ncccflaria

illo frudhi

ad quz non fe ad gubcrnatio-

,

fic cclTantccognitione fenfuscircaaftualitatcmexiftentiae rci fuperions fignatx , ad quam intelle^s non per:

tingebat, nifi vt coniundkus fenfui

, poteft dc ilmulta facerc ; vtpote,componendo» diuidcndo, cognofccndo, cuius fitquiditatis, cu-

la intcllcdbus

ius gcncris.cuius proprictatis. Et ifta poteft facere,

non habendo cognitioncm dc eius a&uali

ftcntia

,

exi-

quae ceflauir in intelledlu,quum celTauic

in fcnfu:ncut Sol generat vermes,vel aliatex fruQca confummato.

£x quo

intellcAus poteft di-

claudam ocunullo modo poftum fcire eft

lum , & definat vifio , vtr6m illud album adu ipfum

,

aftio intellcdus contrahatur,

lari feparari.

nofcat,

,

detcrminata

terminata , dum in ipfo fenfu , feu ipfa fenfatione apprehcndit fenfibilc , qu^m opcratio Solis,dumin ipfa arborc vnita virtuti huius ar-

fenfibus

tior ratio

ficut

;

:

modum

& tamen

intellcdlus

,

I,

fen-

ncc Sol potcft gcncrare pomum, nifi dum fiia virtus coniungitur virtuii ralis arboVis ergo fi quod rccipitur , recipiturper

eft intimior, & magis & pracfcnt^ialior quia lecundum fubftantiam & virtutem, quiim Sol; cant6 fua operatio magis eft contradla & dc-

Et quanto

vnum cum

,

X

,

fui particulari

III

dum vtittur,& coniungitnr

nifi

rei fenfibilis cxtra.

approbatio.

rum,

bilis cxrri

lis

patet

,

qu6d

ipfa cognitio rci fenfibi-

particularis exrcrioris

nitionum vniuerfalium

,

;

eft

omnium cogconfequcns om-

radix

& per

nis fcicntis.modo fuperius didko.

Fortc

fiet

intelledus

inftantia, quia ficut aftio fenfus,

eft

telledus erit

vna numcro , crgo , vel adio organizata , vel eadem adio

K

1

&

x t. in- oHtaio,

erit

organica

De

111

& non organica

organica , AditiHteHt-

Ru* «»

dici

fofit »ri»ni'

,

diccndum, quod adio intcllediis circa aitualem exiftentiam rei pro tanto potcft dici organica, quia fit in organo,ncc cxtra

organum. Ad quod

Stlutt*.

rerum

quia fcntirc cft pcr

cft

organumj&loquordcintcllcduconiundkG. Aliter autem , & alitcr fit vifio & quaecumquc alia ,

fcnfatio per

organum quia primo, & pcr fciquia

que ifta contrada ne fenfus.

ART Eandem

;

flatu

organo. Intcl-

talis potcntise alligatur

in^ationc

principio.

Fitctiam per organum

,

non quia

fit

;

;

patet

:

quia aftio, quac

eft

generatio

,

cft

compo-

&

Solis , fcu ex ex virtutc huius fcminis, aftione vtriufque ( quia in rationc, quaeft virfita

tus talis fcminis , qua eft mine. Oftenfum

ratione '^outn.tii-

,

per (c

cft in tali

fcminc

Solis per accidcns

,

)

fcd cx

cft in illo fe-

etiam fupra *, quod licct potentis anima: fint idcm rc ; quia tamcn cft ibi multitudoin generepotcntiarum.noncft inconeft

ueniens fccundum modum expofitum ibi , vnam organicam,aliam non. Item.ad propofitum oftcnfum fuit fupra*qu6d

efle n.i7.aci8-

potentia intcllcdiua ,

eft pracfcns

omnibus

fcnfi-

&

ctiam influcntiam,& per fubftantiam; fubratione perficientis eas ingencrccognitionis ergo cum perfcdio proportionetur pcrfcdlitiuis per

:

bili, necefte eft

,

vt potentia intellcAiua propor-

,

&

,

qu6dinhomine

multavirtutcs in cognofccndo: imofequituroppofitum proptcr maiorem vnitatcm.

tur

tiam.

articuli

intclle(ftiua, qunc

pcraccidcns

eft

contra£ba,&

fint

autcm attcndendum , quod

Eft

intclicftus tri-

circacognitioncm adtualis cxiftcntia* rci. Vno modo fpeculando ipfum adu efte in ipfa fcnfationc & fic cft vna a£tio intclIcftus , &fcnfus ,modo iam dido. Alio modo pliciter verfatur

;

:

& quia non cft cadcm adio diredta, & re-

flexa, ifta a<5tio intelledtus

non

cft

cadem cum

nec contradta , ncc in organo dcterminata. Tcrtio modo comp.uando illud ad vniueffalc,intelligcndo,quia hacc albcdo non a(5tione fenfus

folum

cft

,

adlu

,

fed ctiam cft color

;

&

nc-

T»rs

fritt-

&

Primum

illa virtus non eft organica,ncc Sccundum , qu6d intclledus vcr^

eft,qu6d

corruptibilis.

pcr camcognofcit*;^fingularc,&

fgpfibilc.

ejfe

Ad primum arguitur fic;Virtus, quae pcrficit omncs fenfitiuas,& in eis vnitur modo di
pcrtinens ad fcnfitiuam;nam in uis

,

& in imaginationc

cadit

Vlrtiu inttl-

leStu ftr fi non tft «rx«. nic».

:

fcnfitiuis a6bu exiftentibus in a£tu

fuo

przdifta

,

vis potcft ligari;vt patet in phrcncticis:crgo pcr-

tinetadinteIlediuam:fcdfccundiimrationemintellcftiuacpotcntiacnpncftanimaorganicajVtfupra patuit in

quadam

tumcumquc

iftavirtus

quacftione

* crgo quan:

*q.ii.art.3.

pcrfuam adtioncmcontrahatur ad organa, cft nihilominus non organica,& fcparabilis:& pet confequcns manct inani-

ma feparata.

&

vbi maior eft NtMU etrruminusdecorruptione:& ide6 Deus fo- ftibilk.

Itcm,eft caufa incotrupiionis vnitas,*ibi

:

lus pcr fc cft incorruptibilis,quia habct vnitatem

non

poteft.

cft in

qux creaturac communicari , Nunc autcm, vt fupra * patuit, maior *

hominc vnitas,quam in toto vniucrfo

:

q.9.0.7».

fed

rcmanent agentia vniuerfaIia:ergo mult6 fortius in homine:intelle£tu$ autem cft agcns vniuerfale in cognofcendo:crgo erit incorruptibilc. Et notandum,ad confirmationcm huius rationis,qu6d agctiaparticularia,cuiufmodi funt fenfus particulares, non corrumpuntur quantiim ad virtutes ficut oftcnfum fuit in quxftionc dc potentiis animac *:fcd quanttim ad organa,& quan- q.ii. tum ad vfum:agentia vcr6 particulariain vniucrquanib corrumpuntur quantijm ad virtutes , tiim ad organa;cum tota arbor,& tota vittus cocrumpatur. ;

&

Item,illa potentia, quac perficit fenfitiuas,per-

radone cognofcentis virtutis vt Sol autem virtus pcrfcdiua indicat , qu6d cft maior tota terra , & ita p^rficit fcnfum in ratione cognitiuac virtutis.Ratio autcm obieiStiua virtutis eft omnino abftraSti quia veritas vt habet rationem obiedi.rcperitur in corporalibus, & fpiritualibus , & in Deo: ficit

eas in

:

iudicatut bipedalis ^ vifu:huius

:

ergo illa potcntia,qux ipfam apprehendit,cft omnino abftra£l;a,& inorganica.

rcflexiuc,intclIigendo fc intclligcrc illud efle aftu

1.

*if»lit X. nrt.

detcrminata,& organizata,eft incorruptibilis ; pcrconfcquens remanct in anima fcparata ; eft fcicndum , qu6d circahoc funt duo dcclaranda.

in vniucrfo corruptis agcntibus particularibus

;

fm reiiieiHtn'

fccundum principalc fccundi

principalis qusftionis, fcilicct,qu6d virtus

cxiftentix rci extra.

&

Verfittur ctr-

^

organiz,ata infen, meorrupttbtlem , dt J>ermanere

adlualis cflentiac

Ex prardidis patet , quod ficut funt in maiori t4^»gn» vni- mundo caufac vniuerfalcs , vt motus coelcftcs , ttu c»uf»rnm particularcs fic in minori mundo(fcilicct in hoin homint. minc) funt caufx particulares , virtutcs fcnfitiuae inferioris & vniuerfalis , ficut iniellcdkus. Et ficut ibi adiones pat ticularium perficiuntur cx coniundionc caufarum vniucrlalium , fic hic, Et tanto maior cft vnitas agcntium vniuerfamaior lium , & particulatium in homine, pracfentialitas intcr fe , quant6 maior eft vnitas in honiine , qui cft vnus per cflentiam , quam in vniucrfo , qui cft vnus per collcdioncm. Vndc ctfi ibi funt multa agentia vniuctfalia in gcncrando , Sol , & Stclla & Luna , non fequi-

triplicitir

II.

tionetur,quoad adlum,feua£ttii particularis fencontrahatur ad eam , aliter non perfifitiuac , ceret, vt patet in prasdida cognitionc adualis

&

jHttlltSni

S E C T.

II.

contrnEla

ejfe

,

Clrca

inrationc

otgano alligata fcd quia non fit nifi pcr fcnfum in adu, & illc pcr organum. Nullum autcm inconuenicns eft,qu6d vna,& eadem actio compofita , fit fccundtim vnam fui partcm organica, & per fc in tali fubiefto & fccundum aliam organica pcr accidens folum , & fccundum accidcns intali fubiedo. Hoc cnim ad fcnfum potentiac alicui

nec eadem cum a6tio*

tn animajeparata.

:

potcft haberchanc cognitionem intclledtus.fine cognitione fcnfitiui ina6tu;quia fitinorgano.

C.

,

virtittemintelle6iiuam,qu£fro hoe ejl

fihtti

leftio autem rci fingularizatae adualitcr cxiftentis fit pcr organufn foliim pcr accidcns quia non

I

eft

cft

Ex quo patct , qu6d quamuis illa potcntia, vc animz coniun^a; , non attingat ad cognitio-

nem a^lualitatis cxiftcntiae rei diante fcnfu,

no,&

fcnfibilis,

nifime-

& pcr confcquens non nifi in orga-

pcr accidcns;non propter hoc

eft

pcr fc or-

ganica , nec corruptibilis , ncc fenfibilis

:

& ide6

tnanet in anima fcparata.

Ergo

Qu^ftioXIir Ei^go arttcblus

1 6,

>

vcrc cognoicit

fingulare fenfibile

vt

jlttlntit !>>*'

ficicns

piUrt

ed in anima coniundta pacet prim6 , quia quccumquepotcntia rcfpicicaliquam formalemrationem , habet afpcdum ad omnia, qu« iliam ra^

finfi-

ii/e.

,

ejfe

,

,

tionem parcicipanc vt vifus ad omne coloratum, quiacoioredformaleoBiedtum eins. Sednintelledus afpicit cns , vt ens ; feu verum , vt vrrum ergo vbicumque inuenitur ratio veri , fub intelledkus cadet apprehcnfioncjfcd omnis diffe:

:

ficofyllogiftic^acquifito, fola pocentia fcientificapoteft fyllogizare, vt contingic afllimcudo ai-

terum tecminum fingularcm;& hoc in omni figura; vt patet i.Pfiorum*. Ciim enim vniuerfa- *C.J &Jcincept. le fit quoddam opusintelledus ,&fit per abftta(^ioncm i fingularibus',omne agcns parar-

Tcm oponet

hoc

;

& racionem compofitxve-

quantum de quolibec cd vcrum

&

;

hic

leftus.

Iccm

,

adliuum accingit paflluum

&a corporali

,

&

ais corporalibus

,

aut conta-

vircuali, vt in adiuis

;

,

& pafll-

aut virtuali tantum , vt in fpi-

titualibus:fcd fola pbtcntia intellcdiua eft fcientifica

,

fcientia enim cft habicus iniellcdiuus

;

il-

lud aucem vnde originacur fcientia, eft rcs fenfibilis , eius exiftencia adualis res enim non fenfacs , nec fcnfu vnquam apprchenia? , non poflTunt eflc fcientia, vt patuic fupr«i ergo oportct virtutem fcicniificam aCliuam, qnafi gencratiuam fdcntia attingere primum fcminarium, feu paflluum , fcu matcriale gencrationis fcicn-

&

:

:

&

tiac,&

hoc cft ej/e aduale rci

fenfibilis exemplaris.

Item , in potcnciis ordinacis

Xj,

,

quidquid potcft

inferior,cciam fupcrior potcft,& magis:& laltcm

habet hoc Vcritarcm ,qu6d ad nihil fe excendit quod non contcndac fupcrior, vcl per Ce , vel per vc pcrficicns fuum inferiorcm. virrus infcrior.ad

Quamuis cnim Sol .,*!

per fe

mcn gencrac afinum vt

non gcncrec afinum,ca-

perficicns virtuiem infe-

riorcm fcd pocentiae cognofcitiuae funt ordinatat naturaliter ;quiaprim6cft fcnfus particula:

ris

,

poftea imaginatiua

,

vel phantafia, poftea ra-

ergo cum parcicularis fcnfitiua cpgnofcat huius aftualem cxiftentiam rei fenfibilis cxterioris , intelledus agnofcit eam. Et hoc eft, quod dicitBoifcius j.deConfolatio-

tio

,

vel incelledus

nc Profa

:

4. Superior (zit) comprehendendivitMHple-

Hitur inferiorem

^fHperiortm nuUa modoconfHrgit. Netjue enim fenfm ali<juid extra ma;

inferior veto

teriMmvalet , vel vniHerfales jpecies imaginatio contuetur f t/el ratio capitftmplicem formam :fed inteiUgemia <juaft defitp^peHans, cpnceptaforma, ^fttbfitnt,cun£ia diiudicat.

cognofcat finguUri/i?

Clrca tettium articulum Quxftionis, fcilicer, quismodus fitcognofcendi fingularia? Varius cft modus diccndi. Eft enim opinio quorumdam , qu6d fiiigularc ab inccllcdbu modo diftindo non apprelicndiiut , nec prim6 , fed indirc6tc , & pcr quandam lincam reflcxani. In hoc auccm concordant duae folcmncs opiniones. Ratio autem vnius , quae hoc ponit cft , qnia prin-

&

ius rei vfus.fcu abu/us,eft in poccftace noftra: fed

appecicam voluntariumncccflari6praEcedic cognitio intcllcdiua : crgo cognofcimus fipgularia. Item, confiliare, difponere de ag
&

&

funt circa fingularia 6.Ethicorum *:ergo,&c.

Item , impofllbile eft cognofcere medium,.nifi cognpfcantur.extrcma :fed veritas,quara cognorcit,& apprehcndit jntcllcausjfundatur Aiper duo excrema , feu aflirmatinc , feu negatiuc fum-i pta, quJE eft

quidcm funtparticularia;vc Pccrus non eft homo:ergo,&c.

Paulus.vel Petrus Scoti oper.

Tom. IJ /.

n.io.

X.

nacuralibu5,cftmaccria;incclle6tus autcm hu- pq.Stf.arr.i. manus coniundus intclligit abftrahendo fpe- adj. Opini» ajfecicm intclligibilcm a maccria , conditionirens fi»guUr* bus matcrialibus ; vtpotc hic , Sc nunc, qux funt non cogntfti

&

conditioncs conccrnentcs racioncm fingularis; quia -haec fpecies non poteft rcprarfcntarc indi-

uiduum. Ratio

altcrius cft

,

direai.

quia ratio fingula-

ris neccflari6.aliquid

uerfalis, vcl re

,

addit (upra rationcrn vnivel incencione ; ^lioquin duo in-

non difFcrrcnt inter fe ,ficutnecdifFcrunt in communi ratione fpeciei. Ex hocigicurpaccc, qu6d fingulare non ap^ prehendicur ab incellc£lu , nifi per quandam detcrtninationem fadam in intellcftu cotrediilidua

fpondentem deccrminacioni vniucrfalis

&x

in

ipfo

fingulari

fa-

,

fcd incellcdus

talem dctcrminationcm non patitur , quia impcdi? ret reccptioncm forina: vniuerfalis quia detenninatun) non poteft eflc indeccrminacum; fic nullo modo intelledkus apprehcnderc pofTct vniuerfale fi talcm detetminationem ha:

:

&

beret,

Sic; erg/>

uenijunt

liqet:

»

ifti

.

duo

pofitione

in

habeanc aliud

&

,

con-

aliud

mo-

tiuum. Iftum autem modum ccflexionis, quo intclle&as ( vt dicunt ) foli^m intelligic fingularc, fic : dicunt cnim , qu6d fenfitiua exvtpote color , vel huiufmodi , muhiplicat fpeciem fuam naturalem ad fcnfum , ex cu-

declaranp

tecior

,

do

non ellet,

Themift. j. de Anima,

fingularis in rebus D. Thora.

voluntario paicicularia,aliccr peccatum

abufus alicuius rej ex inordinato amore,cu-i

i8.

,

cipium indiuiduacionis,

praefentis :.ab. illa auteps gcncratur

5

«*P' 7-

^omodo- intelleiiiu

III.

Itcm , inuifa poirumus diligere ,& incogniti neqiiaquam fcdcxperimBr nos diligerc appctit^ cfi fic

fin-

diccrc,

hoc mnefiillud, vc hichomo efianihomo noa eft lapii : cr^o omnis differencia cncis cadit fub apprehenfionem incel-

hoe

eft

m4l, 8c

qu6d cognofcat

,

Articvlvs

ritatis,ncut cncicatij;& rationem fimplicis veri> tatis ficut enticatis

neccirati6

gularia.

rentiaenti$,vel vcritacis rationcm participat ve-

ritatis,in

"3

Confirmatnr autem ratio.quia habitu fcienti-

qu6
ius.

imprefEone in

fit

vifio,& apjychcnfio

rci

vc

fimilita->

linempratiua , quae; eft fpecierum re? ab JlU autcun in vi imaginatiua ; pofl ifbam apprehenfionem fequitur apprehenfio invi'

t.e;ntiua

.

:

tctlcdbiua

:

&

f>raecedcntes

cAionis

quia

non

,

effe

,

illa

non

eft

organica ficuc

modus

potefl fimilis

vt fpccics

,

inquantum

conditionibufr particulatibus

,

&

intel-

erat fub

materialibus,

fubquibus repraefentabat fingulare,vt determi|iatHtn'eft, multiplicat fimilitudincm fuam vique ad intelledum ; proptcr duas rationes immedia« {c tadas.

Eft igitur in part(; intellediliua duplex difTcren-

intcllcdus,agcns& pofEbilis. Agcns inteU le£tas fpeciem , quae determinata erar in phan» tia

tafia,vel in

imaginacionc,habec dcnudare,

& abf^

crahere a condicionibus materia]ibus,&indiifi-«

K

5

duao

i>.

De

rerum accepu'>

duantibus : quae fpeci^s dntn
&

reprasfeii-

tando. Tali aiitem fpccic fic abftrafta, repracfenintelledui poflibili apptehendit ptimo ,

&

uta pcr

fe

& dircde vniuerfale:& fic cognitio

,

vni-

principio. -il»

intcUedu ciim refledit

fccundummodumcuiuflibet lineat re£tx : cuius principiimi a qno, eft ipfum^fingularc

^edium.

vtcognituni in phantafmate pundtus finaliseft

re, fcilicei

uerfalis

fit

:

vniucrfale,vt cognitum in ratione vniuerfali abftrada. Sicut autem linea reda, fi refledlatnr a

punAo ad punAum ,

&_ finisprincipio coniunga-

& principium funt idem rc, difFcrentia fold ratione in ratione fcilicet finJs-, & prindtur, finis,

,

pij

fic intcIleiSlus poflibilis

:

fingularis

habet ratio-

,

vel vt concipitur abfque

,

illis,

habet rationem vniuerfalis. Nec talis confideabftra^io , vel de; quia non eft

ratio eft falfa

terminatio rcalis ncm folumi

JO.

fcd

,

fecundum ^onfideratioabftrabendi,

& vniuerfalia abftrahuntur

a pofteriori-

bus

;

,

quia pofterius

vniuerfalc

cum

ctfifit

particulari

idem rccuni priori, & non tamen poftcrius,

;

de ratiotie prioris , vel vniuet*falis. Et fecundikn iftura modum poteft confiderari Socrates inquantuni homo , inquinturn Socrates ; quia.potcft^confiderari inquantum-hovel fingularc

,

cft

&

mo.quamiiis non confideretur inquantum Socrares,& non c contrario.Sic dicit Ariftotelcs i.PhyficorHm,text.com.

1

}

t

:

fcendi rato

cft

proprius naturaliter intcUcdui fepa-

non

vcl fortc coniunfto, pro ftatu gloriar,

;

pro ftatu

Hic

viae.

eft

modus

,

quem ponunt

magni viri.

C HOL

S Hetata fw<e,

,

&

I

V M.

clariut explicata opinione Sanlii

&

<juam ty^pdim, AureolHi, Capreolu^

Tho-

alijfi-

tjuuntur yfiiam jiatuit Scottu , cfua etiam eft Richardiy

Durandi, Gregortf,aliorunujtte veterum Theologorum, necnon recentiorum Fonfica , Suarez

Conimbricen-

,

fium,& qua comnmnior eft infihplis , nimiritm intelle£ium coniunSum , &proftatu ifto nonfilitm per reflexionem,&per conuerfionem adphantafinata,fid dire£ie,

& immediate cegnofierefingularia aElualiter exi-

ftentia. Deinde^filutu argumentit prefintentia contra-

Sccundum autem iftmn modum priora

^**?^

modus cognofcendi fingulaadu cxiftens extra ; ficut cognofcimus per fcnfus corporis qui modus cogno-

Jare

nem

>

vt cft

,

(

cur fub determinatis conditionibus

^

Nunc

£ft autcmalius

vniuerfale refledcns

quod afpiciebat in ratione abftraifta ) ad fingu, quod rcpracfentatur in fpecie detcrminata, feu in phantafmate , dicit , & cognofcit , quod jdem re eft vniuerfale , & particulare , difFcrcns fola ratione , vt fcilicet fecundum qu6d concipi-

vni-

fe jtiedialite-fpccie

phantafma.

crgo fecundiim iftam.pofitioncm intelledus in hac vita non aliter cognofcit fingulare , nifi vt cft intra, id eft, in imaginationcj& hoc eft particulare tanquam pcr

'uerfali fupra

8.qii6d Abftrnhemiim^rfoejimeri-

ria,'fiihtilijfme,& clarijfime explicat

modum, quo in-

telleEiw infinfitparticHlariffiu in organo,

num a£Iualitatem exifientia

&per orgaEt

reifinfitilis attingit.

licetmultii in locie infinuet intelUEium cognofiere fin-

gularia direEie, vtpote in 2 .dift, j . ^Haft:i.dr in 1 3

.art.t.imo

j .dift.

i

^.eptaft. j

ijutft.

ri

.

&

ad vltinwm,

.

& expreftamde hac re

dift.

9

& ^uodl.

inftituerit «juaftio-

nemin commentariis ad lihros deAnimaf vigefimam ficundam in ordine nullihi famen adeo ex profefto, aut ;

clare de hac re egit,ficuti hoc ia ioco,vbi nihilferme reliquit inMfiuJfum,

tiaciHm.Sic igiiut int^Ucdltis rcflcdens vniuerfale

cognitum

in raiione vniucrfali

fa.fcd expreiri.ad fingulare

, non fibi impref-

cognitum

in inftanti,

cognofcit ipfum fingulare in phantifmate pei! ipfum vniucrfalc ; vt fic vcrumfit diccre, quod

quod intelle(Su$ poffibilis per fe inIigit,quod eft vniuerfale cum eo,quod imaginaliua cognitio per fc,& dirc<5le apprehendit ; quod idcm

eft

eft rcs,

ipfum fingulare. DifFcruiit ai^tcm fecuridura

modum confiderationis >quta illud,quodco'gno-t^

&

modo coenofcendi per fpecicm , quia hbc ilitendo dilputare, modum iftum benc non cttpiq cfle verum;nec concotdat articulis fuOraiflb

de

&'iritimius, cuta.

ditionibus materialibus:qtiemadmodum

ftatu gloris

tudo naturalis ,

& magriitudb te

tnaigni-^

funt idem ;{td

confiderata inquantum Mathematica,abftrahicu^

iecundum confidcrationem a conditionibus na-> £x quo patet, qticlid obitfdla prima ima* gtnatiux funt idem re, & ratidne difFcrentia, obicdbura autem fecundarium iutclle<9:us , & principale imagiriatius funt idem re , & ratione: nam fccundari6,& per reflexionem cognofcit turalibus.

fingular^, vr fingulare, ficut

& ipfa imaginatiua)

feu phantafia.

Ex his

M-

qu6d non polFumus difcernei^e, quando imaginamur fingulare, quando inteUigimus:cuius ratid cft, quianon

nifi fola

vel

patet

,

ratione,

difFerunt imaginari

cx parte medij

,

& intelligere fingulare, nifi

quiaimaginatio cognofcit ipfuni per fpeciem fingularem non abftradiam , fed intellcAus per ipfum vniuerfale non fibi impreffiim , fcd exprefFum : eftct quafi omnino fimile, fi vifus fpeciem intentionalemfibi impreflam ;

&

prim6

,

& per fe videret coloratuin

cxtra

:

fic efl

intcllcdtus

&

przfcns eft omnibus fenfibus , organis eorum pcr influentiam , p^r fubftantiam , &etiara in ratione pef ficientis,fub rationc cognitiui : ficut Sol attingit omnem aftionem infcriorum agcntium,

imaginatio dire<5bc,vt fingulare, fub deierininatis conditionibus, illiid idem cognofcit inwllcdus.vt vniuerfale,& abftradum ab illisconfcit

quod

pripofitis. Oftcnfurii.€ftcnim

&

prafcmialitis

cognofcendo

fenfus

,

vt patuit

attinj;at

:

ergo

exifteritiam

a^lualcm rei exemplaris, neceffari6 intcllcdlus att^ngit*srfrJ,n6nfolum feparatus ^nccfoliim in >

fed ctiitm in ftatu viz

:

quod tamen

negat hasc p6fitio,vr patct in finc. Item , imaginatiuainquantum talis, non cogftofcit remjfingularem, fed adualitatem fuam, vt tft cxtra , nec fcnfu praefente , nec abfcnte : noii fcnfiu abfente, quia caecus natus ncin iudicat de coloribus vtrura a£tu fint

ginatiuam

;

;

&

tamen habet ima-

per auditura aliquid ex nec fcnfu prsfentc in adu fuo,

nifi forte

cis percipiac j

quia non eft neceflc ponere in anima duplicem vim apprehenfiuam fimul circa fenfibile , vt eft ektrlivnifi quia vna dirigitur, & perficitur ab aliain cognofcendo , vel alteta fuperfluerct. Sed imagitjfttiaa non ,habet rationeni perficientis ipfum fenfum , cum tam in vigilando ,quam in dorraiendo plus deficiat circa iudiciura fingulariura quam fenfus particularis , vc dc fe pa',

tet.

Non fic antcin

eft

de intelledu , cura

fe

ha-

beat in ratiorte perficientis adtionis fcnfuum par-

ticularium, quibus coniungitur; per rcdus

,

phantafii'

cum

fit

icm-

quoquc non rc^irergo

R*/i/7»V

D»-

^*' frt^^H -''"'""**«»•

XIII.

QujBftio intollcdus in via nullam habet notitiam de

{\

exidentia adbuali tei extta

ni(i vt prarfentatur

,

phantafmate , fcu imajinatiua, nunquam in hacvita, vt dicitha:c pomio.cognofcit aliqmd de ea quod planc eft haeteticum,non folum fihi in

:

fairum.

autem falfum , patet , cum folus invc, inquantum

fit

telleclus cognofcat veritatem citas

multat autem' veritates podiint Heri de

:

Qu6d

acluali exiftentia rei fennbilis,vt cftextra.

Ht hxrcticum, patet, quia certum

aAus intelledus

c(l

aftu exiftentcm

certum

:

Kominem

Apoftoli adtualcm

Dcum

,

qu6d

cft,

autem

eft

idcni

qu6d

,

qucm videbant crcdcbant quem

,

elTe

Dcum crcdcbant

palpabanc,

;

Pdp/tte

:

inquit,

,

&

&

camem , ojfa non habet: ^«w, inquit, vidifli me ThomtitCrediMfli infer Jigitkm tuHmhHC &c. * Ergo quod manus palpabat quod digitus pcrtradlabat , quod vifus aipividete

jplritM

<)uia

,

:

,

,

ciebat,quod verccft adlualis cxiftentiarei fcn/ibilis, vinbilis,palpabilis, hoc intcIIcftusDeum eflc credcbat

:

Dow»/««i

,

inquit

Ergo attingcbat

meiu.

adiione fua

intcllcdtus

qua: cft crcdcre

(

mem,& Dem

,

ncceflarid

ad exiftentiam

)

intcllcdus cnim crcdcndb airerit dc rc,

rei:

quam

&

vt patct

dum ponit

,

difterentiam intcr

&

&

Itcm,ficut aliqua per iliud, in illo, quo conucniunt , nullo modo diffctunt : fic impofllbile eft,vt pcr illud, in qiio omnino conucniunt, inquantum funt diftetcntia , cognofcantur fed fingulatia differunt inter fe pcr aliqnod additum vniuerfali , vt dicit ctiam poficio ; er:

go

, &c. Itcm , Dcus cognofcit hunc homincm , &illum,per diftinftas ideas , vt exprcfsc dixit Augu-

ftinusinepiftola*adNcbridium,qua:incipit:.^f- epift.ni centijfimis literu r«*f

,

&c. non crgo vidctur, qu6d

vnam folam fpccicm cam cognofccre.

intellcdlus coniundlus pcr

vniucrfalcm poflit

Ratio autem prima huius pofitionis falfum RefpOHdttur »d ratienes fupponit cum enim dicitur,qu6d intellcdtus per pofiiiit,n. xy. fpcciem abftradam ab omnibus conditionibus :

materialibus intelligit;fi intelligit,qu6d nihil intelligat.nifi per huius fpccicm , falfum cfj omni-

ftcns cxtr^.

perhocdiffert k virtutibus fcnfitiuis , qux hoc non poftlmt faccrc. Non camcn propter hoc vult Philofophus , quin pct fpccies non abftradbas |ab his conditionibus pofCt fingularia apprehcndcrc.

:

Item , de

modo huius pofitionis

,

ciim intclle-

ftus agens abftrahit fpccicm, fcurationem vniucrfalis, a conditionibus

tcrialibus

ma

,

,

vtrum hxc

indiuiduantibu^,&

pofitio

vcl ab alio intcnta

?

ttia-

cafualis in ani-

fit

Non cafualis, cum

fit

i

animx ad hoc dctctminata crgo ab alio i vifiua cum non apprchendat illud , quod abftrahitur , fcilicct vniucrfale crgo ab intcllcdiua non ab intellcdlu agcntc fcvirtutc

:

intenta:non

:

:

cundum pofitioncm , quse ficut lux ad medium ,

lcm ,

habet ad phantafmata iutorio luci$ (

;

fic

fe

habct ad poflibi-

fcnfum ; lux ad colores

vel ad

ficut

,

Sicut igitur

colorata.

non vidct

dicit pofitio

)

& ,

fc

fcu

oculus, fine ad-

intellcdbus agens

fccundum quod

non

intelligic

fed poflibilis au-

ergo dum incellcdiius agcns abftrd< hit fpeciem a' conditionibus matcrialibus , necenrari6 intellcdlus po0ibrTi$ prxcognofcit ^ quo xilio agcntis

:

antcquam

abftrahit ,

ci ofFeratur

,

quod

abftra«

hitur, vniuctfafe. 'Pr«terca,non magis abftrahit fpcciem hominis

,

qu^m

quod

afini

,

nifi intclle-

a fpectc huius

homl-

€t\xs

prxcoenofcat

nis

vulc abftrahctc fpccicm hominis vniuer-

,

,

Item

,

implicat pofitio contradidlioncm, vt

patet in ratione

;

quia ficut fingut^re addit fu-

pra vniucrfalc ; fic fingularc apprehcndi tipn poteft , hifi dctcrminatione aliqua f
cotrefpondcntc detetminationi finguhxc funt vera ergo ; vniuerfale non habeat ilUm dctcrminatio-

telledlu latis

cum

no;quia etiam pcr fpecies fub talibus conditionibus intelligit. Si dicas , qu6d verbum Philofophi in contrarium cft, dico,qu6d vcrum cft;& intelligendoper tales fpecies

fupta vniucrfalc

&

:

uem, quam addit fingulatc fupra vniucrfale( ali' ter non cftet. vniuetfale , feu fpccics vniuerfalis,)nuIlo

modo

vniucrfalc potcrit ducere in

cognitiotlcm fingularis

,

cuius oppofitum

ip(i

aliqua intclligit vt vniuerfalia

,^u6d vniuerfalc non

in fc

,

fed provt

:

3^.

&

modo qu6

differt a

,

& quia intendcbat dare differcntiam apprchendcndi iftius fcnfus & intellefenfus cognofcit

:

,

non.

£fcus,ide6 aliud dixit,& illud

Ratio fecundanon valct. fingularc non,&c. conccdo.

Qaod dicitur, qu6d Quod dicitur in mi-

nori ,qu6dintcllcdius talem dcterminationcm,

&c. dico qu6d falfum. Qood dicitur,qu6d impedirct , &c. dico , qu6d ratio foluat fc iplam quia non ponit qu6d dctcrminatio aliqua fiat in intcllcdlu imprcfCuc , fcd exprcfltuc :

folum.

Qu^muis autern poflls dicetc qu6d prima dcfi terminatio impedirctanon au;em fecunda ctrim roatcrii aliquod detetminatum expfima:

tur;nihilominu$quoddumque aliud potcftmatcrii exprimi. Primp ccrtum cft qu6d ratio hominis addh fupra rationcm animalis, corporis,& fubftantix ergo nullum horurn poterit intelligi ; quia qui ratione impcdit dctcrminatio fin;

etiam ratio fpeciei fpccialifUmx rcfpcDato ctiam qii6d intcUedlus intelligcfct pcr fpccicm imprcfjam (dcquoforteadhuc difputabimus * ) talis detcrminatio non impedi,

dlu gcncris.

qoxft.r^,

rationcm fotmx vniuerfalis , fi enim fpccies nigri non impediunt fc in codem pundlo albi, rct

&

acris

,

quia intcntionalcs funt

;

mult6 mitius dc-

"ttfrminatio fingulafis,& vniucrfalis in inicllc-

cum fint magis intcntionalcs , & fpirituaSed dc hoc inquirere fpcdbt ad quxftionem; Virianintellenm intelligM per ^ciem .'de qua nihii

dhi

,

les.

ad prxfcns intcndo.

Reucrtcndo

dicunt.

Si dicas

,

Sed pcr iftum modurn non

gularis

faletn.

3y-

,

apprchcnfionem fingularis ab imaginationc , ab intelledlu adhuc non habco, qu6d vniuetfale inquantum tale , imu potius ipfum phantafma, faciens dctcrminationem in cognitione, eft principium cognofcendi fingulare.

Dem mem. Non palpat : Dominns metts , etgo videtur fanum dicerc , quod intelledlus coniundlus non attingit nngulare ; nid vt eft in imaginatione imo fccundum fidem , dato qu6d non apptehendat , nifi per rcftcxioncm, oportct quod fiat reflcxio non fuper fingulare, vt eft in imaginationc ; fedetiam vt cft adlu cxi-

manus

14^

tum. QjLiamuishocnondicatpofitio;im6 conttatium

:

Qu6d

V

"5

pct rcflcxioncm applicatur ad phantafma , facit hoc, fcilicct , vt fingularein intcllcdlu fit cogni-

iiijdico

quod

igitur ad

ea,qux fupcrius inchoa-

intcllcdlus coniundlus

K

4

,

adlu cxiflentc

3 7.

^

De

fl$

rerum

ftcnte fcnfus patticukcis, apprehenfionc attingit

adualitatera exiftentiz cuiuQibet rei fenitbiiis .^ngularis

:

vcl faltcm

conucrtat

fi

fe

,

attingerc

huius a<5tualitatem apprehcndit fcpfus particularis ; quia cognofccrtdo, cx-

Scd

potcft.

alitcr

&

priraendo ipfam aftualitatem ; non folum vt cft per fpecicro in oculo, vel in alio fenfu } irao

cam vt etl extra innaturaproquodam coptadu fpirituali 5c hoc

ettan) attingit

pria

,

quaii

,

:

Intcllcdus autem dire-

notitia cxperimcntah'.

eandcm adualitatcm

£kc

,

vt ^ft in fenfu

attin-

,

pro co qi^od apprehcndit dirp^bc ipfam fenlationcm , feu motioncm , quam facit fenfibile, git

;

pr«fen$,&ad:u

vt

exiftens in fcnfu particulari,

&

8c in i||a , per illam , quz tiop poteft efte nifi a fenfibili pra:fcnte , a£tu cognofcit adualitatcni fcnfibilis cxttiijfcci

(quotnodo tadura


.fti

fi

licatem fcnfibilcm

cundun>

quod

tcm u

cft

fupra) ad illam

adua-

ipfo afStu fenfus:& idep

Sc cxperitur huius adualita-

,

intellcdus autem folum cognofcit. £tho(;

;

verun>

,

fcu fenfationes fiant pcrfpcciem, fen-

fam informantcm

feu fiant afpc(5u vifuales di»

;

fuprafcnfibilia.

rc<5ki

«S.

eft

afpe-

vt eft extta;fed folum (cr

,

eft in

fenfus cognpfcip

..-

non tamen cxtendit

:

Quo'1 autem fenfus fic expcriatur & cogno-. fcai , ii;telle(flus autem fol^m cognofcaf , oftendo. Or*do cpgnitionis tam ex parte obicdorum, quam ex partc virium cognofcitiuarum eft ftabilis , & /jrrau? noq cqim potcft confiderari in,

principio. intclle^aum , nifi foium rcfpc(3:D illius , ad quodafpicit fola fenfatio,qu9eft folpmapprehcnfio a(5tualitatis exiftentiae rci extrinfecz ; ficat

&

refpe(Stuhuius tcrmini a£kiofcnfus tur

'

Amiijs cpgnitipnc

quam

,

adualis exiftcntia

rci;

quia nullun] participat genus abftradionis ; ncc vel Ve.run) , quam ens , inquantutri ens

fuperius

;

Inquantum vcrum

dum abftradlioni?

ncc potcft vis naturaUs^

tnior cognitiua inueniri laris

,

nec fupeFiot

,

,

qu^m

,

attingit aftus

infiT

fcnfus partici\-

Nunc aur

quara intellcdlus.

tem ,quiaintellcifliuababet pcripri?

omnem mo-

qvjia participai:

:

:

rationein caufa:fuT

omnium cpgnitiuarum

autcm adtioncs hanc color

vclinfcriori, inquantura inferius ,

qupd

dcbetur

,

noi) debejtur fupcriori

,

ali-»

inquantum

ergo fenfui particulari , quia infiraa : debctur modus agendi , qui non. dcbe-

(uux cft vniuerfalis

(flum

quantira ad cognitipncm , qu^ v^erqne hatic adnalitatcni cognofcit crgo nece(Tari6 roodus cxpcrimcntatir uus ; cutn non fitjt nifi ifti dup tnodi circa hu:

iufiTipdi a(fluaiitaccm ejciileniiac

rei.

Et

ita cf^

& in pmni caufa particulaii;quia Sol ^ttingcndo & fQitificandp eara cajcfacicnin Splc,

,

,

4o , &, digercndo materiam , cqqpcratur. Sed aliquero ropdum habet caufa particuUris , cuiu? tnodus, quiproprii4s moduseft in digerendo , & organizandp materiam , quem Sol noit attitigit pcr fc idco quia caufa particularis moduro proprium habct in agcndoj fecundiim qiiero appropriatc rcfpicit «fFcfturo , cfcft

illc

:

fedus inagis

&

ab» illa

dcnoroinatur

,

quam ab vni-

non

fe extendit

adio Solis, Verbi artem , agit crgo vis mo-

fed crit

;

permodum

tiua

maximc

omnis autcm

artificialem:

Si

vis

& a(£luans virtutem meam motiuam

confortans,

cfict virtus fuperior fccundutn ordiponfortando vnirctur fibi , vt eflct vna (caufacofnpofita,&vnaa(^io refpe(%u ftyli ,ccrtum eft , quod ftylus ;ib vtraque ciret fcd virtus opcrans pcr modum artis aliquem roodum in pperando haberet, quem illa virtus dc fe non ha-

ncm ,

fi

&

:

betet,nifi pcr accidens, yt fcilicet eft vnita

hoc maximc

elTct

verum

modum artis dc ratione

illi

:

&

motiua per

virtus

, fi

fua 9git in fenfibilc ex-

pericndo,

Itcm,oftenfumcft inquacftione dc primitatc *,qu6d in vnoquoquc gencre, in quo fit

niateria:

pcrfedum,primum ilomni impcrfc6tionc , qua: per

proccftus dc imperfctSlo ad lius gcneris carec

jllum proceftum in illo gcnere introducitur. Et propter hoc didum fuit fupri *,qu6d oronis ^ nam. «rognitio fcicntifica fundatuc in a^i^uali exiftcntia rei cxtrk

:

deficientecnim fenfu

,

|.

dcficit fcicntia,

fccundum illum cft crgo cognitio rei fcnfit>ilis , fecundum racionerafuz totalis priraitatis, qua:

:

fub racione (eminis

rtien

,

ficut

:

nccfc-

potcft efle raanus

,

vd

nec per confequcns huiufmodi cognitio adualis cxiilentia: rei fenfibilis , habct rationem ycritatis, inquantutn veritas fed cognitio,quam ^abet intclle(5lus de a(ftualitate rei , eft ratio na:

:

tis

hoc fcientifica:&

etiara cognitio

non folum inquantum verum^fcd

inquantum

veritas

:

intclle£lus

vcrita"-

autem aftua-

huius albcdinis cognofccns, cognofcic ergo ncccflc cft , quod aliquis podus in agcndo cognofccns prioritatis , qui cft priraus,imperfc«Stamateri3,femen totius gcncjlitatcm

cius vcritatem

;

rationis fcicntiq:

lcdtiuam' dc

ill.a

,

pracccda? cognitioncm intcl-

aftualitate

:

fed il)emddus

non

poteft dicicognitip rci fenfibilis extrinfcc«,vt

aAu

exiftit ; quia hoccpntingitincelledui ergo eritmodus experimentatiuus. Et hicmodus cft proprius fcnfui particulari , inquantum infirops ingcnerc viriurp cognofcitiuacutn »& eft fcminarium , & origp pranis fcientiae non cft cognitio veritatis , ficut nec ^eincn cft manus; fcd cft cognitio veri , inquantum vcrum ; ficutfcrocn futidaomniuro jncrobrprum cft maieria., :

:

^

ucrfali.

dicas.ergo habitus

debet dici fcnfibilis , non intelligibilis : cum apprchenfio fenfus particuUris in.gcncrefcicntix fitcaufa particularis contrahcns intelle^ftuip qui inteJle(ftus circa huius apprehenfioncro caufat, gencrat fcicntiam. fcicntialis

mentum.

&

:

&

^plHtit

:

gratia, facio ftylum per

veri

alius

trituitMr

,

tiua, ac per

non

gi*

fcd fi quid fiat poftea ex hoc vtpotc vermis , vcl aliquid tale, non dcnominatur ab atbore , quia ad vlteriorera cfFcfru(ftu

yirtus

tur intelledtui:fed

vt

txifitntittna-

color,confcrendo vniucrlalc ad particu- finfiti.quim ; apprehcndcrc inttUtaui. autem hunc coloiera aftu cxiftentem , potentia; vifius, ficutprodu(flio fru(fius denoroinatur ab ^rbore , quac cft caufa particularis , non ^ SoIe>

fuperius ,

qu6d hic

Ct£nitk'rtl finguUrit,

eft

pcs

quid

& id-

larc» tribuuntur foli intclledtui

dcbetur aliquid inquantum pofterior} quod npn debetur prirao inquantum prjmum}

ficut

ftcriori

Qhitait.

f(;qucntcs, vtpotc

nonpotcfteflccognitiofcicntifica

,

:

&non intcllciSbio. Ali^

Sol omnem adionem agcntiijm naturalium. Sed cerrum cft , qu6d po-

virium inferionjm

?9.

vnaa6tio nurncro

codenorainaturfenfatio,

:

j^

a(Slio intclle.(ftus, cft

cui adiungi-

,

Patcc refponfio;quia fenfitiua aftio

npn

fpeci-

Item , apcrt^ patct

,

qu6d incelledus non

tingitad a(SuaIitatem rci extra

,

nifi

at-

pcr ftnfum,

& mediantc fenfu: fenfus autem attingit aliquando adipfam

fiiieintellc6tu; vtpatet in phrencti-

cis,quamuis 6ca.

;

talis

cognitio fcnfus

vtpatuit fupca*.

fit

impcrfc-

Scd cum aliquid duobus ^ num.

xo.

Qusftio XIII. conuenit , vni pcr fc , alreri per accidcns, fccundum aliquem modum immediacionis, dcbetur iili.cui debetur pcr fe ; fecundum quem non conuenit ei , cui debetur pcr accidcns ergo imme:

diatius fcrtur fcnfus in

quam num. 40'

dens

adu tior

tale

;

:

* quia non

vt dixi

,

:

autem modus agcndi in

fed vt cft

,

Immcdia-

fcnfibiie clt cxperi-

crgo fcnfus particularis expcrituc

:

hanc a(5tualitatcm,non 41-

vt cft extrk

in fcnfupcr fcnfationcm, vt dixi.

mentatiuus.

cxtra,

quia obicftum fuum eft inintcUcdusautem folum pcr acci-

intelleftus

quantum

obicdum fuum

Dixi autcm, quodadtualicas cxiftcnti* rci fcnper fcnfationem eft obiccflum fcnfus , intcllcdus autcm non , nifi eft in fcnfu pcr fpc-

vt patct in his

,

qui diu

poftca claufo

oculo vidctur cis,qu6d videant colorem: ficut dcSomno, patet pcr cxcmplura Philofophi de fomniis *; ienfatioautcm a6ku non potcft cftc, nifi fcnfibile iicut ncc poffum vidcre album , vcl fit pra;fcns :

tangcrc calidum,nifi fint adlu. Itcm , cxperimentatio dc adlualitatc

qucmdani contadum qui

non

bilis

,

tur

,

t.-ingat

fit

in virtutc.

rei dicit

ipfius adlualitatis rei fcnfi-

poteftcircnifi virtus, qusc cxperi-

adualitatem rei,vcl ipfa actualitas

Nunc autcm

non

illud attribui

poteft inteliedui rcfpedtu aaualitatis rei fcnfibilis

, quod fenfibilc adu fit cnim noncft inanima;ncc

quia non cx hoc

;

in intcllcdfcu, lapis

quod intellcdus tcndat , & quafi quodam afpcimmergatur in ipfum fcnfibilc extra quia ifttelllgere eft motus ab intia ad animam , fenfus autem tcndit ad cxtra pcr fuos afpedlus quod docet cxperientia quia quando diligcntct intueor, tunc feniio , qu6d non fit vifio pcr attradioncm ; im6 pcr fortcm diredioncm , & protenfionem vifus fupcr rcm crgo folus fcn-

^u

:

;

:

:

habet adkualitatem rei fenfibilis extrinfecognofcerc , ctim fit infimum , in gcnere virium cognofcitiuarum intelledlus autem cognofcit ipiam ccrtitudinalitcr in ipfcd non cxfa, pcr ipfam fenfationem fus

&

cc cxpcriri

:

&

:

peritur.

Et

cft

hic aducrtendum

,

qu6d

ficut accipicn-

dototum ordincm virium cognofcitiuarum fenfitiuaexperituradbualitatemrei

:

fic

do totum ordinem fenfuum particularium

fxptrifur CmH

£t\is

mlt/ftn/iu.

cum

fitinfimus, intimius,

&

vis

certii^s

,

Hom.).^.

quAm

palpandam camem prahuity

claujis ianuis introduxit.

tadns

fcnfibilc

,

fic

fcnfus

quzcumque

alia vis

;

qu^m

fuum

circa

particularis circa

litaccm cxiftcntix rci extra, vel

Sicutigitur fenfus

fcnfibus

eft ccrtior cacteris

adtua-

intellcdus,

quia folus eam cx-

peritur.

crgo intellcdus non vnitur fenfibus in rationc pcrficientis in cognofcendo quod tamcn fuprk fuit oftenfum *. Dico,qu6d intcllcdlus dicitur perficete fenfum in fua cognitioSi inftcs

;

:

^

nure. iS

ftfcqq.

non fuit. Vndc ficut imago Pctri reprxPctrum.non viuum,nec mortuum,fcd fimpliciter, ac per hoc eft ratio cognofcendi;fcd non pcrfcdlc quia per illam non experior , vtrum fit viuus , vcl morcuus fic cciam ipfum nomen Pctri fignificat Pctrum , non vt viuum , vcl morfuit

,

vel

:

:

tuum;fed fimplicitcr. Sic fpccies rci ducit in cognitioncm rci , fcd non in adlualiratcm exiftcntix. Proptcrquod oporret dicere, qu6d fcnfus aliquo modo vltra, fcu prstcr fpcciem , attingit fcnfibile cum ipfum fcnfibilc fecundiim a<$ualitatem fuam non fit in fcnfu. Semper autcm talc fingularc fcrtur inintelledu ,non foli^m per fpeciem rei icnfibilis , vt eft a fcnfibili , ncc per illam vc eft in fcnfu , quia inquantum fpecies , nullam certitudmem facit de adualitate cxiftenrix ; nec fcrtur fuper ipfam , feu in ipfam , pcr cxpericntiam, vt fenfus; fed fcrtur in ipfam pcr ipfam fcnfationem , per quam habetur certitudo de ;

aftualitate exiftcntia:

,

autem ac-

vt oftcndi. Si

non pro ipfa a(5tualitate exipro re quadam particulari fccun-

cipiatur fingulare

ftcntix,fcd

;

dijm quod rcprxfcntatur imaginationc , vcl fpevel fignificatur k nominc , fccundum quem raodum dc rationc fingularis non cft adualis cxi^ ftentia ficdico, qu6d intcllcdus cognofcit dircdte fingulace inadlu,& pcr adtum imagina-

cie

;

:

tionis

,

aut etiam pcr cognitionem derclidlam in

dum coniungebatur cum fenfu non dico trum pcr fpccicm imprc(lam,vcl expreftam:nam eo

,

:

de hoc intcndo quzrcre. Et dico concludcndo , quod quocumque moaa, do iftorumaccipiatur fingulare , prius cognofcit prMt torn».

abftrahat, nifi id

VndeGrcgoriusfuper iWo, loannu^cap. lo.-fCiim ejjitjero Me illoy &c. Corpm cjuod videri poterat,fides ,

&

loquor de fingulari corporali ; dc quo Philofophus * qu6d fi fingularia contin- ^Ethicor.tf. eentia extra ipeculari fiant , nefcimus , vtriim '-} :

cx-

perimentatur fuum fcnfibile , qu^m aliquis aliorum. Guftus cnim fecundum Philofophum, quidam tadlus eft vnde Saluator poft rcfurrcdtioncm , poftquam oftenderaj difcipulis corpus fuum, ad magiscxperimentandum veritatcm dixii * : Palpate : &Thomx, Itffer MgitHm tuum,Scc.

intuentium dubittdfot

a,*

& cognofcitur a fenfu, & ab intel-

intcllcdtus fingulare, qukm vniuerfale. Impofll- feiiinttHcam biIccftcniraqu6drationcmvniuerfaIisabaliqiio fr" "^***

:

Lae« 14. t Grcgor.

ledu

,

ta-

accipien-

TalfittetrtiMi

ebiiHS.quim

,

,

Dico crgo, qu6d fingularc modo przdidto ap-

fentai

:

&

vt id

:

ciem quia bcnc poftct ciTc fpccies in fenfu , & tamcn non cllc apprehcnfa aAu , feu fcnfata

colorcm,&

,

e6 intcllcdtus dicitur perficcrc cognitionem ienfitiuam ;ficutagcns dicitur perficerc materiam; non in generc maccriz ; fcd cleuando ad altiorcm adlum perfcftionis.

dicit

afpcxerunt aliqucm

41.

:

quod cognitum cft inquantum vcrum , foliim cognolcatur inquantum haber rationcm vcritatis , quod fit perjntclledum idpcrficerc

fibilis

aduaiitas rci exterioris

»17

co qu6d cognitio fenfitiua prxets^ confiftit in apprehendcndo illud,quod eft veruminon ipfam vcritatcm quia talis cognitio poteft ,

prchcnditur

intclledlus.

:

fcVigil.c.i.

ne

,

videlicet k

quo

abftrahir, prae-

\I^*^^^J'*

cognofcat. Vndccognitioadlualitatis exiftentis prxcedit omnem aliam rationcm,vt patct,& loco,

& tempore.Loco,quia cum vidco aliquid i rcmotis

,&

, vel afinus , primum quod vidco , aliquid eft cognofco qu6d cft animal.Tcmpore,

ncfcio vtrijm

qviod cognofco adlu ; poftea patet

fit

bos

eft illud,

idem:quiapucrnon vocaret hunc,vel illum

, nifi prius pcrciperet quemlibet adlu eifc: vnde'fundamcntura originalc, ^ quo mouetur omnis cognitio (dico radicaliter ) eft ciTeadluale. Et dico radicaliter , quia fa^a apprehcnfione adhialiratis rei , ipsi dcftrudta rc ipfa rcmanet cognitio fecundilm aliqucm modum , tam in

patrem

intellediu.quim in imaginationc. Si ver6 dicarur,qu6d magis confufa funr

priiks

nota in inteUcdtu ; qualia funt vniucrfalia ; dico, qu6d ficognitioaccipiaturexpartc cognofcibilium > cixm intcllcdus fit nudus , prim6 habet afpedtum , vt perficiatuc confufis ; cuiufmodi func

§iM»m»4l» di.

cmiture»mfu. f*

f""*'*!'

**^^

*"*

De

«8

rerum

principio.

funt vniucrfalia. Si autcm cognitio rcfcratur ad modiim , quo intelledus perficitur , ciim vniuer-

nem, dico , quod

inquantum tale omnino non fit in rc, fcd fiat adionc animac pcr abftradtioncm a fingularibus;

fibilis

falc

ncccfre cft, vtadiointcllcdlus priiis attingatfingularc.cx quo pcr adionem quafi dc quadam materia faciat vniuerfale,

tingat,&

fic

& pofterius vniucrfalc at-

matctialiterloqucndo prius cognof-

Vel poteft

dici

,qu6d quamuis

hatc aftualitas

in recxtrafitfingulariffima,& nullius abftradtionis , fecundiim quod per ly ^xcintelligimuseftc

rationem adualis

exiftentia: in tali

ipfa adualitas cxiftentix

tamcn

re fignata:

quanquam

fit

hac &cJtgnatA,vt diuiditur ab aliis rationibus, quae indctermifunt in ea , habet rationcm confufi nati,

& & in fc & refpedtu fenfus & rcfpedlu alia,

,

rum rationum

Quod patet

fingularium

quae funt in ca.

,

enim ratio animalis, hominis, & huius hominis, prafupponunt rationcm cntis, lanquam magis vniuerfalc, &confufum ; ficin hoc hominc particulari cxiftentc adu haec hu:

naturali ordine intclleiStus pri-

apprehendit adtualitaccm exiftentis ;

&

ab

rei

fen-

poteft abftrahcre vniucrfale

ifta

ante a(Stum imaginationis racione vniucrfalis. Secundo nacurali ordinc apprehendit a(5tum

imaginationis

&

,

rcm imaginatam

;

& ab

ifto

potcft

abftiahere vniucrfale per confidcratio-

ncm

&

fic fit verum , quod apprehcnfio vnifempcr eft pofterior apprehenfionc particularis. Scd poteft cflc ptior apprehcnfione particularis fa(Sta ab imaginatiua ; quia potcft abftrahi ab ipfo fenfibili in fenfu particulari ita quod antea cognofco fingularc in intelle£tu, :

uerfalis

cit parcicularc.

4J.

m6

ficut

:

quam imagincmur ncm & antcquam

particularc pcr imaginatiointelle(ftus imelligat fingu-

;

Sed nunquam apprchenfio

lare in phantafmatc.

vniuerialis poteft eftc ante apprehcnfioncm fin-

modo

gularis pcr fenfum aliquo

Et

comparando

fic

nem

,

originaliter.

intelle(5tum ad imaginatio-

aliquando cognofcitur vniucrfale prius

&

mb

hoc eft verum , dom invniuerfale a fenfibili apprchcnfo per fcnfum particularcm. Aliquando priiis cognofcitur particulare : quod quidcm fit , dum

&

abftrahitur ratio vniucrfalis ^ phantafmate

, haec animahtas , qu2 adu exiftunt, prifupponunt hanc entitatcm adualcm, & infe, refpedu cognitionis fenfus. Nunquam enim puer vocarec hunc,& il\ampatrem,niCi ipfc adlua-

iTianitas

Dum

jccirepritis naturali ordinc cognofcerct.

enim rem video a iongc confuse, primo occurrit mihi quod eft a(^u,fecundo quod cft hoc animal; poftea quod cft aliquis homo. Vndc dum dicitur, quod cognicio noftra incipitamagis confufis,& magis vniuerfahbus, taUs confufio litas

,

,

quam

i rc particulari

rcm

,

prior cft notitia fingularis

^

Qjr

6it f}ic,8c »Hnc,8c fignationcm

T

s

ftcndi.Iftud

autem,quod fcnfus prius naturali or-

&

&

& refpcftu

cognitionis fcnfus

Patet igitur ex didis

,

uerfaUi ^el particulare

:

Auguft. ix.diTrinit c.\\.^ lih. i^.c^. ^lib.i^.e.y. drix. D.Thom. I .p.q.z^.D Bonau.i» t.dift.j .nr.t.ij. i .Richard. «r*.5,^.i.Albcrt.»rr. i^. Caprcol.^-t.irf.). Caict.i.^«rf.

^.55.Fcrrar

}.
q.i9.Con\mh.}.de Anima,c.}.To\et.q.i\ .Compl.dijp.1%, d* /4»/m».f .1 .Auerfa tom. i. rhiUf. Vide Dodtorcm j.7. dt

Anim»,^ in

i.dift-i.j.e.

vnde pacct quod

quomodo

I

R

c

A

iftam quaeftionem tiia funt de-

^^1 claranda. Primum

intcllc(Stus

j^ corum

adtualitatem cxiftentiac rci fcnfibilis apprehendit;

telligerc per fpeciem

fit

motiua. Secundum

quia appiehenfioncm , vcl fcnfationem , qua; in organo,& per organum,accingit.Et per hoc

cum illa fenfavnam adtioncm numcro , cum ci coniun-

tiua illorum.

tcllc(5tusintelligit

potcft dici per

acci-

&

Eodem modo dico de a
(CoUatjo

,

collaciua ad

quantum ad vnitatem ,

refpc(5tu fenfus.

ma

imagi-

& differcntiam,

Et quia rcflexio

&

pr^fupponunc (implic^m apprehcnfio-

,

,

j^

modus non in-

& rationes & & mo,

folucre rationcs, cft

,

oftcndere quod in-

, tam in illa , quando fit in patria.

Articvlvs

I.

Refirtur opinio negans intellelium cognofcere

per Jpeciem imprejfam.

intclle6tus.in-

adum

quis eft

perfpccicm impreflam inanivt cft coniun(5ta corpori, quam

Clrca primura

pcr fc.ncc pcr accidcns.

,

impreflam

cft

Tcrtium

potentia intelle^iua, ciim faciat

per condens organica,modo fupra dcclarato ; fequens eius a6bio organica. A£tio autem reflcxiua , qua fcilicer intclligit fe huius adualitatcm cxiftentiae incelligcrc,& actio coUaciua, qua confert illam aftualitatem ad vniuerfalc; dicendo, quod illa albedo eft color:ifts dus,inquam,a(5tioncs intcUciftus , nullo modo funt organicx , nec

cft

qui dicunt intclledtum

,

tione

reflexiua

15 Ji.g\A.

quodlib.^. q.il.Datat)d.i» x.difi.i.q.g.Godficd.^uodlib.f,

JS.ie^fUMUtU

,

per Jpeciem

,

aliquam in intelle^u tmpreffam?

fpiitn i^utfi.

vt patuit fupra

moi

dum inpracedenti quxfiione expofitum,

in inftantiaacquiuocatur z/w/wfr/S/f.

,

XIV.

o

I

& adualiratcm cxi-

dinc apprchendit, quamuis in fua rationc includat fignationem & a6bualitatem exiftcntis,dicitur lamen pro canco confufum , quia harc entitas naturali conccptu prxccdit hanc animalitatcm , fecundum fuam rationcm, hanc humanitatcm;

nationis

&

,

<-vtriim talis inteUeSius intelligAt ijni~

fignatum.Vniucrfale autcm.de quo qu^' ris,alterius gcneris cft ; quia de racione fua cxclu-

ficutdixi

^ fenfu

SieintelligatfinguUre ^fecundum

a<Stu

,

&

Suppo/tto quodlntelleSitfj coniunSitu dire-

fenfus naturali ordinc apprehenderct ipfumetfe

fuitiua

,

ab intellc(9:u,quam notitia vniuerfalis.

cUxdian hic f Sc nunc , immo in co includuntur: quia nunquam cognofcerem, quod fit homo , vel animal , vel hic homo , & hoc animal , nifi prius

,

feu

rando autem intelle^aum ad fenfum particula-

& vniuerfa-

:

gitur

,

Compa-

vt cft in imaginatiua.

,

cxcludit fingularitatem, ^fignatio-

non

iiem adtuaHs exiftentiae in rc cxcra nec talc conillud, a cuius ratione cx-

j^.

:

tcllc(3:us abftrahit

fufum,& vniuerfalceft

ens

particularc

giftri

dicunt

, ,

fcicndum

quod

,

quod quidam Ma- Henncu»

intelle(5tus in

tu indigct fpecic imprefla.

nullo

fta-

Adcuius euidcntiam

procedunt. Dicunt,qu6d circa progreflum naturalem humanaenotitiae ,talis modus attendi-

fic

tur.

Primo

fenfibilc cxtriiifecum in fubftancia

a(Aua

2"'&

*

^*^

quodlib.?. q. 14. Gotfi. in »"d-3«

QusftioXIV. fundatum ( puta color)prim6 habcc ^naturalc in fubftantia , & cft in potenria i€tiua , vt fimiluudincm fgam in mcdio gencrct , & ii medio in organp vifus ; & hoc fecundum adum luminis , quod ad gcncrationcm talis fpcciei , a£lualiter

Jd

&

»ait vi-

fMiriqMirttur

—.-«/„-.»«. tmatjMmfn-

organi ab ipfa iriformati, rcquiritor proptcr

vnum eftproptermcdium.vt

lciliccr hat

^\ r r

•

.-r

nccellarium ad luiccptioncm

fttr tri».

tria;

mcdmm

bums rlpccici,quam •

\.

mcdiante lumine, non eft natum rccipere,diColor efi mttiuui i. dc Anima * lncidi , intjH4ntum i!«c/
com.

tcxt.

*7-

ccnte Ariftotcle

:

quo prxfcnte color facir fuam fimilitudincm in mcdio fibi contiguo.Tcttium cftcx parte videncis,quia,vt probatur in Perfpc<Sliua,coIor non videtur nifi admiftus luci vfque ad organum vifus, in quo rccipitur ab aifrc fibi contiguo , vt forhoc cft, adus videndi; quo fenfus vifus vidct colorem exrrji,qui eft in fubftantia modo expofito in prsccdenci quzmetur pcr ipfam

vifus

,

num.i4.& ftione *.

A

*''!

^'

medium , intr«l generatur fimilitudo il-

organo membrizjin qua conferuatur ad abfcntiam fenfibilis extra; lius fpeciei; feu fenfibilis in

quod non contingit in fcnfu particulari ; & a fpecie , vt eft in memoria , gcncratur , & multiplicatur fimilitudo illa, qu£ cft cxterioris fcnfibilis vfquc ad organum imaginationis. Ita qu6d ficut rehabcc

fenfibile cxtra lefpeCta fcnfus,vt ip-

fum immutct fui fpecie fic memoria ad imaginatiuamimmutando ipfam ad adum imaginandi:itaqu6d eft idcm particulare quod percipic ,

fenfus, vt eft a6i:u prxfens

,

& imaginatiua, vt eft

fucccdcns

Et hoc CMp.

5 .

cft

Pro

quod

illa

(

Auguftinus Je Trimate,

dicit

inquit )Jpecie corforu

,

(jiu videha-

tur extrinfictu yfitccedit mrmoriaretinens illam jpe-

(iem quam per corporu finfitm combibit anima. Pro,

^ue iUa vifione.,(jiu fiirit eratcitmfinfiu ex corptre vifihilifermarethr y fkccedit inttu fimilU vifio to cjuod

memoria

tenet

,

cim ex

yformatur acies animi ,

^ ak-

/entia corpora co^itantttr. Et vocac cogitationem

imaginationem. Ec func fimilcs modi tranfmuta» cionum, quibus fcilicct tranfmutaturfenfusparticularis afcnfibili exira,& imaginatiua k fpecie in memoria exiftente i exccpto qa6d extra immutationem fcnfus particularisobicdum immutat fenfum , tanquam primum , & proximum immutans nonautem idem obiedum extrinfecum , quod imaginatur, immutac imaginatiuam, tanquam proximum immutans,fed tanquamprimum ; quia quamuis fit idem omnino obiedlum, tamen eft obicdlum ipfius fcnfas , vt eft praefens, imaginationis , vc eft abfens & in hoc termina:

:'

tur,vt dicunt,opus imaginatiux,comprehcnden-

do fub ca omncs vires (enfitiuas,cogno{citiuas,& carum operationcs. 9.

Poft imaginatiuam fequitur virtu$ intelledli-

ua;de qua tur com.

j.

dcmceps.

,

cft quacftio

:

Vtrum

yc\ ei fpecies imprimatuc

?

Gtam oportet fcire , qu6d fecundum Philofoj de Anima.fccundum Commentatorem*

& phum

intellcdus nofter pofllbilis cft de gencrc virtu-

tum pafEuatum quoquo modo, inquantum

fcili-

cet eft in potcniia ad recipiendum in rationecog'

nofccntis

obiedum,quod apprchendit.Omne au-

tem quod

eft in

potencia , reducitur ad adlum per

aliquid cxiftcns in a(Slu;& idco necciTc cft dare in-

lcntiendi.Modu*

facit poilibilcm in-

Dicuntenim, qu6dcum

tclligcre, cft talis. bilis

in potentia ad intclligendum

fit

pofli-

ficut fcn-

,

fu$ ad fentiendum;ficut fcnfibilia cxtrinfeca moucnt fenfuni fuo modo.fic neccHc cft,qu6d phan-

tafmacamoucant inrelleiftum. Quomodoautem moucant fcnfum oftendunt , quia dicunt , qu6d ipfa fcnfatio paflio quatdam cft , non

fenfibilia

,

fbrmali prsdicatioqc, fed qu6d finc paflionc ali-

qua

fcnfus fentire

Eft fius

autem

non

organi corporalis,

receptio.

potcft.

Alia,

Vna

duplex.

illa paflio

qux

qu« eft

,

quas eft ip-

Cuprndiitx fpcciei

cft

fcnlmuz,

ipfius virtutis

ad fenticndum inclinatio. Et quanrumcumque

organum fit informarum fpccie fic vis fcnfitiua non inclinatur ad fcnticndum quod fit dum cft impedita, vtdum cius opcratiocft ligata;vcl dum ,

,

retardatur per aliam virtutcm ("upcriorem

dum

menter facio

,

,

vt pa-

aliquis vigilans apertis oculis vehccogicac,nbn pcrcipir cranfcunrem , vcl

fonum campanz , quia nifi

dum

fit

modo non fiec

illo

potcntia cxcicaca

;

&

fcn-

quafi

forci vocacionc

inclinata per fpeciem organo impreflam , vt conucrtat fc virtus fenfitiua ad percipiendum. Vnde qui alium vocat fubmilsc , licet organum auditus informccur fpecie foni ; vt patct in illis , qui aliquantulum func furdi , vel quibus przfcncacur dcbile fcnfibilc,& non vidcrur ab illis ,quamuispupilla informcrur fpecie ; quia calis fpccies ex defeftu fui , vel organi , vcl virtutis infufficicnrer potentiam vifiuam , vcl auditiuam vocat: fcd przfcntato magno , foni fcnfibili , ftatim inchnantur potentiae , pcrcipiunc. Ec ifte fortiter

& &

fecundus modus pafllonis

eft

,

quo fcilicec pb-

tcntia patitur afpccie,vc eft in

organo, duin per eius a£tum inclinacur ad percipicndum ; fic fic in mcmoria , in imaginatione, modo fu-

&

&

periijs didlo.

Exhisomnibus concludunc,qu6d adaiAualem fcnfationem quatuor rcquiruncur; fciliccc, fenfibile extra , mcdium , organum , vis fenfitiiia. His fic difpofitis^ad hxc fequuntur alia quacuor. Primum eft , qu6d obicdum gcncrac fuam flmilicudinem in mcdio vfque ad organum. Secundum eft , qu6d mcdium cangic organum immediacc ide6 fua fpecie , qui informatur , generat fpecicm in organo. Terrium , quod ipccies exiftens in organo , fi eft fufficicns, & virtus non fic impedica, inclinando eam, faciac cam ;

incencam ad percipiendum. Quartum eft, ipfn fenfatio , feu aAus fenticndi formati^r in compofito ex vi fenfitiua , organo fpecie informaro ; quam operationem vis fcnfitiua

eflc

qu6d

&

inclinata principalitcr clicit

tum per

,

fpecie inftruraentaliter ,

organum informatotum compofitum

fe.

£x

fpecie informe-

Ad cuius intelle-

adadum

lucis fenfus dcducicur

autem, quo intcllcdlus agcns

tec

fcnfu vet6 particulari per neruos opticos,

quafi pcr

119

tclledlum agentem,ctn"us operatione pofflbilisad a«ftum intelhgcndi dcducitur ; iicur operarione

his patec

,

qu6d

fpccics rei fenfibilis eft

imprefTa rcfpeftu organi. Sic fecundum aliquem modum in aliquibus fimilcm caufatur ante in-

cclledionem inintcllcdlu , vt dicunt. Sicut enim fcnfibile extra mouet fenfum , fic phantafia incellcdlum ri

,

vt

;

& ficuc

cipit operari

vim colointelledus agens in-

lux corporalis dac

moucat fenfum

;

fic

cum phantafmatibus,dando eis vim,

moueanc intclledum poflibilcm ;non fic inteIIigendo,qu6d det vim fpecici,quz eft in phanvt

tafmatc

De

IIO

rerum

cafmatcvt Tuam nmilitudinem imprimat in pof(lbilt rel="nofollow">cum noUa fpecics in co imprimatur , fed quia obiedum imaginatum cognofcebatur ab

quia

imaginatiua fub conditionibus particularibus> qua; func h$c,&c mnctCab tali figura,& tali quanti-

ipfum moueat;oportet quod

Ethuiufmodi intelledus agens conHderac illud idem re abfque huiufmodi conditionibus. Jdem enim re quod imaginatut fub di(Slis condi^

ratione intelligibilis, benc poteft eflc przfens intclIc<5lui.Quod patet per Commentatorem fupra

tate.

tionibus.cft fingularc

tur abfque his

,

& vniuerfale, vt intelligi-

& tunc

:

obiedlum prxfenta-

tale

halnei,verum balneum

fada ab

intel-

cics rci eft in

& intcllpdbu

nofcente.

,

vtmm , non ficut ex fubiedo cum

fit

ait,

in

autcm fub

dnplex habet efft,vmm

&nili ejfet materia anima eflet eadem

intelleElu

ejjet

przfens pcrfuam

:

;

cft

nofcphtc Cura enim (vt dicunt) ,

vnum

tcrtium

ficut cx cognito,

qu6d

,

ficut

& eog-

tria fint in virturc

ima-

fpecies impreflajli (pccic, quas

mcraofia , fine qua nihil poflet imaginari propter fuura *j^ materiale,& organicum:fccundum,a(^us imaginandi :t(;rtium, ipfum obiecft in

(flum imaginatum

fpecies cft in imaginatiua, vt

;

form^ accidcntalis in fubiefflo adus imaginandi eft in ea,ficut motus in moto :imaginatum e.ft ;

inea,ficut obiccSlum in cognofccnte ciim hzc dida, funt in imaginatiua , abftradio non :

t|ria, fit

a fpecie impreini

tcrialis

quia jntelledlus fpeciei

;

impreffionem non recipit

turgp altetabilis

,

&

ma-

quiacflet na-

;

tranfmotabilis

,

fen-

ficut

contrarium vuItPhilofpphus 7, Phy-t ficorura *: Nec ab a£tu imaginandi , eadem ratione , fcd folum ab obie£l;o imaginafo;vt fciAis

:

ciiius

licet eft

vnum

rcyniuerfale,

&

iU imaginatiuacognoparticulare

,

lud idem re,quod cftin vi fcente vno modo , fcilicet. fub rationc particularis, fub hic , »wc, fimilibus condi-

&

&

tionibus ; fic cognitum ab intellciftu , vt natura quaedam vniuerfalis denudata per confidcrationem a pr£di(3;is conditionibus, Etfccundum

hoc idem

obie<9:um vifus

fit

intcl!e<5kus re

,

tioncm, vclmodumjVt pratfens

,

imaginationis, per confiderahic color, inqu^ntum ,

difFerens foliim

cftobiedtem yifus

;

inquantum

abfcn.s

&

imaginationis fub rationq fignafi , fuigulatis ; vt vero abfens rc , pracfens autem in ratione cogniri non fingularis , eft obic(9tum intellc^ &as poffibilis , non per fpecicm imprcflam , fcd cxprcfTam qus quidcm fpecies eft ipfa inten:

tio obiecti vniuerfalis ab intcllc
fit

apparct

,

quod diffcrt illa immutatio,

in fenfu ab obie£lo intrinfeco, ab illa,

quam facit phantafma, fco intcntio vhiucrfalis ^ phantafmate accepta inintelle^u poffibiIi;quia

ad agendum

& incliqandum potentiam :& idc6

,

in intcllc^lu non rcquiritur fpecics imprefla ficuc in fcnfu , fcd obicftum cxiftens , in phantafmatc acccptum, tamcn non \ phantafmate prasfentatum ; quia fecundijm hoc cft fingularc ; fcd

abfqueconditionibus indiuidualibus,vt eftquaedani intcntio vniuerfalis fa
&

poffibilcm ad ipfum percipicndum cft

ncm

quae

,

fit

a£l:us impcrfe(5ti ,

impcrfedum eft. Et fic patet , qu6d ficut fenfum

fic

,

a(5lus

quod

fecundiim

fc habentfenfibilia

ad

pri-

:

m6,quia vtrumque mouct vtrumquc,non ramen omnino fimilitcr quoniam fcnfihile, quod :

roouet fenfum ,eft materiale,

quamuis

fpccies

,

per

&

in roateria

<^am mduct

, fit

:

&

ma-

fine

teria, non tamcn finc conditionibus matcrix: phantafmataautcm ,fiue phantafma hic appellamus fpqcicm rei in imaginatione, fcu ipfam rem imaginatam , vt cft in imaginatione in rationecogniti, Talia vcro phantafmata non habent materiam , habcnt tamen conditiones materiales quac confequuntur rcm , vt cft in matcria : fcd phantafma acccptum pro fpccie in imaginatiua» non mpuet intelledium ; ncc ab ipfa , vt didium eft , fit abftradlio fed phantaf^ ma acccptum pro re imaginata , in quantum in ,

:

ratione cogniti crat in imaginatiua , id moucc eft abftraftum ramen i materia,

intelledum , vt

hoc eft,a conditionibus matcrialibus,fine quibus non apprehcndit ipfum imaginatiua. Et quia in-

non

coniun(ftus corpori,

cft

potcft intclligere fine phantafmatc

»

in(li-

get aliqua virtote , qua phantaftnau, fcu imaginata,quae funt in potentia intelligibilia, faciat vniucrfalia

,

& intclleda.

Ettalis virtus di-

& inclinet ad fepercipiendum.

Et ipfe

qua: incli-

phantafmata ad inteIle(Slum

tio.vcl alteratio,quia nulla fit impreffio;fed foIAm prarfcntatio vniuerfalis per intelleftum agentcm, Fhiuerjalii obleEii , dico , indinantis poffibilcm ad fui pcrceptioncm.

,

vltima difpofitio poffibilis intclledus ad intelligendum , tanquam ad fuam propriam opcrationcm, non tanquam ad aliquam mutationatio

citur intelle&usagens,

:

_

mouct,quam

& eft maioris virtutis, & a^Stualitatis

fpccics,

ftia

immutatio per fpecicm imprcffam in organo hic autem non cft talis muta-

illa cft tantijra

cognitum in cog-

vt

praefens,vt cffe poteft,mult6 meliijs

tellcdkus pofnbilisjVt

Ex quo quae

anima ipfa,fed

Com. } 6,

&

Nunc autem ita eft,qu6d quando obicdlum eft

vpl ficut px fpecie imprefla cura orga-

fed ficut ex cognito,^ cognofcente;ita

:

ginatjua, fcilicct

^

& aliud in

,

lei^uagente reprzfentata pofEbili. £xip{a,dico,

compofitu;n ex eis non cx rnateria,& fotm*»fed

£,

i.Mctaph.* Balneum,

in materia

fit

intclligibilc

:

cfletin anima,vt forma, vel fpecies imprcfla ; fcd £cut cognitum in cognofcente:& ifto modo fpe-

no

'

I

expofito

pofEbilis ad intelligendum fej& habet rationem

^fccidente

text.to.

modo

fpcciem

forma principium motus dcfiderij,& finis. Qu6d C\ verum balneum eflet finc materia , adhuc non

fpcciei expfe(Tae ex tali mutatione

*

cum obie<5tum in rationc cogniti dcbeat efle prxfens vicognjtiuac, obic<5lum autem fenfibile fecundum fubftantiam non poteft eile in fcnfu,vc

tum intelledui poflibili per intelledbum agentem habet vim motiuam Sc inclihatiuam inteUe
J.

principio.

vtdidlum eft,qua:vniucrfale habeatponere in aAu,moueat poffibiiem, Ec quiaid^m cft,quod imaginatur fubcpnditionibus

,

fcilicct

,

particularibus

telligitur fub ratione vniucrfalis

niagis affimilat intelletaum rci intclle^aat quam , faccret fjpccics,quia fpecies foltim affimilat in

rationc folum difTcrcns

rationc fpcciali ; adus autem in rationc cognofcentis : quia in intelle^au non fit talis tranf-

eo

niuratio/iciu in fcnfu,pcr fpecicm imprefram,^ft:

pracfcQs

idem

eft

,

qupd

t

&

particularc

tale vniuerfale

non

&

qood

in-

& ita idcm re,

vniuerfalc realiter

&

,

cft

Ctui fub rationc vniucrfalis

,

,

,

eft in

ipfb

:

id-

prsfcns intellenifi ad ipfiim fit

imaginatiua fab ratione cogniti

:

ita

quod

S.

text.

X I V.

Qu^ftio qu&d

inteUeftus poflibilis nihil intelligir ,ni(t imaginatiua fit coniundla fuo adtui ,cogitanjio

fub

conditiunibus particularibus. intelledlus fpeculetur albedincm fub ratio-

particulare

Vt fi

ne albedinis » necelfe ed quod imaginatiua ap{ rel="nofollow">tehendat h;mc albedinem fub ratione figurac, oci , & temporis. Propter quod ben^ dixit Auicenna libio fuo de Anima , (jHintit pMrte eap.6. qu6d in intelledlu poflibili non nunet imclhgibile, niH dura i.Sta mtelligit fcd folum manet in poceatiain phantjfmacibus exidcnti:

bus in vi imaginaiiua,

a

quibus itcrato abftra-

hitur per adlum agcniis intellctfbus,

poflibi-

(i

lisdcbeatiierumintelligereiquiintelledusagcns io abdradlo fc habet ad poQibilem , ticut luxad

diaphanam,& ad oculum:ad phautafmara autera habet (icut hix ad colorcs cxtra ad aCtum intelligendi fe habet, (icut lux ad vifionem. Quofe

:

modo autem

iux eft necefraiia coloribus, vt

ueant ocuium

& medium

mu-

enim lux colores in parieie , dando eis vim motiuam ad mouendum medium,& medio vim receptiuam.fi; /peciei in oculo.vt adiunda luci videatur) C\c lux /piricualis

(illurainat

fcilicet intelled^us

,

eadcm fubilantia animzcum ginatiua (vtoflcnfum

eil

agens

exiftens in

,

poffibili,

& vi

,

coniundtum. Terti6 dixi , qu6d (icut fe habet lux ad vi(iointelledlum quia ficut lux , (ic agens ad dat organo fpecie infotmato , vt inclinci potm-

nem

animz) dat vim phantafmatibus , vt , moaeanr pof(ibilem intellc^um modo fuperiiis difbo. Et h«c potcnciis

:

tiam ad fui petccptionem : (ic intclledlus agens phantafmatibus dat vira, vt inclincni poffibilem ad fui perceptionem,roodo fupchus didto.Scdcil difFcrentia quia datur fpeciei, vel organo fpccie informato , vc manet fub conditionibus particularibus \ phantafmatisautem iiunquam datur (ic, fed vt per conliderationem fadlum cft vniuertaie. Eft etiam,vt dicunt, difFcrcnria ex partc vifus,& intelledlus ex vna parrc; ic ex parte lucis intelledlus agentis ex alia quia lux eft de fe quoddam ;

&

:

viiibile

ctjm

non

videatur,

pcrmifta colori propter eius

maiorem

natum

ex fe

,

eft

(iinplicicateni

inquantuin

,

fcilicct

mus talelumen elTc lam ergo

patet

ta adkio fenfus

,

imagiiutiua

tum

,

in

qua: prius crat in

,

intelle^um podibilem , inquan-

non erat

nulla (pecies imprimitur,quaE

imaginata lub rationc iingularitatis

,

prius

fub ratione

quatacionemouetpodibilcm inquOd quidcm vniueifale e(l in phanta(ia,vt in fubicdto; in incelledtu autem poflibili, vt mouensin nioto folura Dum autcra (uaa£biovniuerfali^i fub

tellefbum

:

nc geneiat

in elfe intcUeiSbioncm

,

perillam

a(Ii-

in nobis.

quod ad hoc lerminarur

qui

:

mouct vifum. ;

temagens non

cft

forma accidenialis podibilis,

fed fulum vis afliua tialis

&

ci

:

(icut

podibilis

e(l

,

&

potencia confubftan-

Ec

iic pacct

& habet

quomodo

fenfu ad imagina-

•!

;

adlione intellecbus inuenicur (icut

frudus macu-

& conipleius.

rus

Ecce fundamcnium po(itionis , qnz dicir, THtiiUmem' tum cr f'*quod incellcdbus nofter nullam habet fpeciem ^MtitKti fr*imprcdam. Quamuis auccm ratio huius d\£ki diSt fiiutm-

vna

fic

dkus

,

tadla

quod

quia

,

cft

fcilicet

,

vniucrfale

,

obiedum

przfens

eft

poceft intelledlui in ratione cogniti

intel-

gis potcft

,

facit

non folutn qu6d rcci-

fpcciem imprcdiim recipic a phantafmacc, fcd folum mouciur ab co, vc fadium cft vniuctfalc , lune agentis.

m

Secund6,dixi, quod lux

fpiricualis

,

fcilicet

intellc£lus agens, fc habet ad phantafmaia, (ic-

ut lux corporalis adcolorcs: quia (icur lux d^t colori quandam afbualitatcm vt moueat medium intcllcdtus agcns dat phantafma-

quandam

dum autem

agens

piat cius fpeciem impreiTamifed poiribilisnuUam

tibus

tam

animx

immutat diaphanum fed.ctiam

(ic

interra.Cumaurcin pcrcipitur abintellequod iamgerminat fuper ter-

eft

dtu,eft (icut feraen

cies

,

granum feminisad arboren^quam-

fcilicet

£(l etiam alia diHcrentiai quia lux

& vifum

diu

ficut

,

lcdiuz.

aflualicatem

nioiieant podibilem. Eft

vniuerfalitatis vt

autem diffcientia quia quamuis lux det colori vt moueat vifum per meciem feparatam ^ materia ; tamen hoc efl per (pccicm impredam oigano phantafma auccro Scotiopcr. Tom. 11 1. ;

:

timkftnf»*» lut fiMftim-

a (cnfu oriatur fcicntiai

fc locus proceftus

confubftantialis

cciam vccique

frtetJiifdf-

&

^kod cfHid efit&c propter ^Htd^ed

& ibi difrcrcntia: quia lux c^ formaaccidentalis & inhaercns intellcdusau-

Cjialittr

huiufmodi quiditatem ,& ei inhacren&quiditas \\\ (implici inha:rentia apprehcnditur : & componcndo , & diuidendo inueftigat <jUod <juii ejl perfcdlc. Habct dcinde verbumiimplexdc rc: inucnto autem propictqaid talis padio cft in fubiedto , habetquod mediante demonftratione habet vcibum de re compofita; ica gcnerat in fc fcienciam pcr inucntioncm.

podibilcphantafma miitura cum lumine agentis mouet intelledlum poinbilcm , (icut fpecies

Eftautem hic

lo.

lo-

intelledVusagen-

tia; iicur

lionem,

coloris mifta luci

,

llc

milaturobicdum intclledlui complcccmociofuperiusdiftor&per illam cfHcicur in intcUedu podibili, vt cognitum in cognofccntc.& intellcAum in intelligenie. Et quiaagens qua(i lumen eft

arguiti-

pcr rationem concludi-

vt intelledtus pudibilis

,

ta circa

vel fpcciei

eft

rem intclligat fub motus ab obiedo apprehendit iimpltccm quidicatero rei ; qua apprehenfa vim habet in fe negotiandi multis

abftradio a nngularitate non e(l abftradio realisj nec fit pct migrationem , vclroultiplicatio,

,

imaginationis

,

ratione vniuerlalis

alicuius tei

autcm agcns non

hoc cft tantum

telligibili vt intelligatur;

ue

et(i

:

fcd folijm dat eliicaciam Tn-

,

abfqtic connderatione nngularis

nem

vidcri

inccllcdlus

:

pet fe intelligibile

iraa-

fupra in quzilione dc

121

mouet intelle£lum vi \ conditionibnt particularibus ab(lra^umi& nuHomodoei per fe vei per fpeciera impiedam, fcdfoluuiin ratione cognita

,

;

tid.

vel e^Tc

ideo

ma-

quam

eius fpc-

non

potcft in

quia oportct quod imprimatur fpecies;

alia eft etiatn ratio

quia

,

fcnlibile autera eire pet fc

;

fcnfu

mouere intcllcdlum

intcUe-

,

fcilicct

,

,

qux

in parte tadia

eft,

intcIIcAus roagis aflimilat obie-

dlum potentix , quam facerei ipfa fpecies & hoc in raiione cogniti; quia fpecies folum a(Emilat in rationefpcculi ; Ipcculum enim per fpcciem eft obiedko limile in ratione fpeculi. nqn in ratione cognofccnfii;& idc6 nonoportet dicete, quod ratione afllmilationis intcIleAus aliqua ;

fpecie infotmetur. 1 I. Adhuchabet ifta pofitio prxter iftas , roulttIntellcdlus Fnmmm #r. plicem tatiunein : arguit eiiim fic ^nnnmmm. de fe cft quoddam intelligibile nullo alio infotmatus. nihil6que fibi addito : ergo eadrm ra:

lioneerit intelligcnsabfquealiquainforroarione,

feu appiehcnlione.Confequcntia patci:quia c»dc

L

cft

De rerum principio.

122 •!

materia.

ciiro fint infiniix fpccics

lietn

,

^ de tatione

intelligentis

inquantutn

,

per inforuiationcm inteliigerei ergo omnis intcUigcns per infotmationeminJcUigit : crgo iniellc6lus diuinus , quod cft falrun).l^ac£t prxtercaifi quidquid intclligit, pct inintclligcns

,

cft

formationera intelligit ; ctgo fc ipfum : quod cft falfum , cum fpccics non rcquiraiur, nifi proptcr abfentiaraobiedli^intcllcausautemeirentiaTumv^h prsfens eft

T*rtim>

iibi.

aecipiendo

,

refpcdu potentiae. Prima

eft , qu6d ex obicdo & intelledu debct iieri vnum. Secunda cft , quod obicdum intcllcdlus intclligicur eirc quid vniucrfale. Tcrtiaeft, qu6d

pbiedbum incclledius in rationc cognofcibilis, cft pcipfcns iatellc(5lui. Ex prima conditionc arguunt (ic

Sifpccies requiritur,vtobicdlum

:

le6^u

vnum in rationc

iiat

cum intei-

cognofcibilis

;

fpccies

aucem imprcira in imclled^u faciet vnum , iicut maceria curo formarqux vnitas eft multum alicna &C diuerfa ab vnitatc

,

rum cum cognofocnte fupplctut vna,nec

fit

quam

dcbct facerc cogni-

& pcr confcqucns.fi non

:

modo

vide-

cogiiofcibilis

cum

pct aliaminuUo

quod proptet vnionem

tuc

cognofccntc debeat poni fpccics imprefla. itcm , cx fecunda condicionc atguunt fic Ob> ici^um inccltc(^us non cognofcitut ab eo , nifi fub latione vniuerfalis fed fpccics, qux ponitur iraprcira , nihil potcft reprxfcntarc , nifi fubratione fingularitatis. Probant minorem fic : Obiecftum vniuerfalenoncft in rerum natura , nifi fub rationt fingulaticatis : non cft cnim inna:

:

tura

homo

,

homo

nifi fic ifte

fed

:

vnumquod-

que fuam fimilitudincm gignit , & imprimit fccundum qudd cft in retum natuta:crgp folum poterit imptimcre fpcciem particularem , & qua: fic reprzfentatiua patticularis

,&

modovninon facit obicdum nullo

: crgo hzc fpecics vniucr&lc,qaalc rcquirit pptentia intclle(^iua. Item , cx tcrtia confiderationc , fcilicct cx

uetfalis

12,.

prasfcncialitatis

Spccies

non

eft ,

obiedi

atguunt ita: caufa prxfcntialicacis obicdi, ficut patct in fenfu ; ptsfcn-

ratione

fed econtrario

,

caufa qu6d fpecics colonon ccpncrario quod patec qui foriitcc Solem rcfpiciunt , & poft-

tia coloris excrk cft '

in oculo

ris

fit

in

illis

,

;

fpecics

&

:

ea claufo oculo remanct fpccics propter for-

pmnia

intcUigibUia.

Itcm , cx fecunda conditione atguunt ita,duccndo ad inconucnicns, fctlicet, qu6d intelle
nunquam

aliquid intelligit, Ccrtum intcllc^us aliquando non intelligit

fi

fupernaturali-

ter confcructur abfence re, non faccrct rcm przfcnccm. Sic dico qood (pccics iroprcfta in intel-

obiec^um cflcpracfcns , fcd cconergo cum proptcr nullam aliam caufatn facit

ponacur,fruftra ponitur,

Ex

Sfxtum.

parte etiam

fpecies

cnim

modo

vt

fpeciei

arguunt

tripliciter;

potcft ttiplicitct confidcrati

:

vno

compatatut ad obiedbum , quod reprzfcntat fecundo , vt comparatur ad potcntiam, quam infotmac tertto, vt confideratuc in fe. Ex ptimo arguunt fic :Natura nihil agit fruftra , nec defitit in nccefTariis ; vt dicitur i. ,

:

:

C
,

text.fo.

quod

cxcra rationem ef-

qu6d nacura dediflet ftellis , vt poircnr momocu progrefliuo & nondedifler eis organa ad calem motum apta ergo videcur qu6d fimUiter inconueniens fit diccrc quod intcllcftus intcUigat pcr fpccics , & natura non dcdii

fet

,

oeri, etiam

qu6d

,

,

tclledus

cum

intcUigcndi

,

intelligat

nec

;

:

,

:

crgo

dare

eft

tellcdius de potcntia ad

fi

fpccies cft ratio

quomodo ducatut.in-

adum &

fic

,

nec intcl-

ligct.

Tcrtio, argaituf cx patte fpecici in fc confide- OH*uum.

ratx.ducendo ad hoc inconucniens ; quod inccllc(2u$ forcc poflct hanc fpecicm intcUigcrc ; fcd per illam nihil aliud poflet intclligcre

,

fic;Ratio

intclligcndi potcft fumi adbiuc.vcl pafliuc. A<Sbiue illud pcr quod intcUedus elicit exopcracioncm.quodcft potentiaipfa intcllc(^iua in anima. Pafliuc fumcndo , fcilicct cx parte

fumendo,cft tra

cius,quodinteIIigitur, cftid,quointclligibilcin-

Potencia enim intelle^iua eftcaufa

telligicur.

&(kiaz, quiaaniit rel="nofollow">a rationalis fe ipfam

,

& alia in-

Ioquendo,ipfa fubftantia aniroaenon poteft cfle latio inteUigcndialia; fola telligir;fcd,pafliue

enim diuinaeflencia,quiacftcrcatiuaoranium rerum, eft caufa, & racio diuinoincclle(fiui intclligcndiomnia.id cft,modo pafliuo. Sed fubftancia animz.quia non eftaliorum caufa,non potcfteflc paflluo

modo

caufa,fiue racio,fcu

mcdium

ligendi, vcl cognofcendi alia afc:ergo

tionccadem

non poreft

fpccics

,

quz ponitur

intel-

eadcm

ta-

in«incelle£lu

eflc caufa,feu ratiopafllue

cognofcen-

di.nifi fe.

Ex parte a6bus arguunt etiam diam trcs condiciones talis a(9:us

a(£lus

tt ipliciter,fecun-

intcUigcndi:cft

1

4>

enim N#»«».

quid voluntarium, quici dc gcnere in, quid ctiam tclatum. Ex primo fic:

rellcdlualium

tanquam fimilitudo eflcntis cognofcendz, ^qua inhzrcnte intclSi fpecics impccfla requiritur

letStui a(5^us cliciatuc

intelligcndi; fcquitut (vt di-

non

cunt)

quod

rius

fed de neccfljtatc lempct intclligetet illam

a(ftus

tcUigcte enim

:

,

quidita*

:

fpccicm,quamdiu

tracio

cft

I ). 9*ptimum.

tem lapidis crgo oporrct qu6d rcducatur ad a6tum intelligendi lapidem non pcr fpccicm, quia c£im illa fempcr informct , fcmpcr zdadtam intcUigendi tcducerct ; nec per ipfam rem quia non oportet,qu6d lapis fit a^u ad hoc qu6d in-

imprimatur fpecies in oculo,vel

non

figura-

rum,habebit infinitas fpecies a(Slu,non folum refpcAufingulacium , fedetiam refpedu obicdorum fpccic diflercntiunx , cum fit in potentia ad

tem imprefnoncm, & tamcn poteft ciTc, quod rcs non fit prxfens. Vel fi pcr agens fupernaturale

Jecftu

tunc

Sc

:

&

numcrorum

:

Arguunt ctiam cx pattc obiedi trcs conditiones eius

fHuintum.

rcrum intelligibilium

^i

patatio S*twUum.

^MtHm.

omncs

c/l catiQ intelligil)ilis,& intpUigeotis, rcilicet.fe-

,

ficns

intcUigcndi

eft

volunta-

cflet in intellcdlu imprefla.

adus mancns

In-

non tranextf^,& eft pcrfcAio agentis.Idco non comeft

intt^

,

patabitur hica£tus intcUigendi ad hanc fpcciem; ficut

iUuminate aerem , quz

cft zGtio cxtrinfeca

ad lucein SoIis,vel alterius corporis luminofi;fcd fkut Iucere,qui eft zStva inttinfecus corporis luminofi ad luccm , quc ipfuro forroalitcr pcrficir.

Quia ficutcorpusluminofum habens teft

non

lucefc:fic

forma non po-

in fc

lucis nacuralitcf,&dc nccejlirate lucet,&

ncc intclle(%us,quamdiu habet

illam fpeciem,non poterit

non

intelligerc,&

dm-

nia,quornm habet fpecies,fimul intcUiget.

£x fecundofcquitur qnod ,

a(5bus incclligendi

noft cft dcgcncrc incclligibilium,fcd

genere cntiam intclligibilis

:

fit

quod

fic

oftendunt

:

folum eft dc

Cum fpccics

informans intclle
tur ab ea, nifi ficut fubic(5tii ab accidcntc in recipicndo fpccicmifed talem modu paciendi inueni-

musin rebus nacutajibus,

& aliis rebusicrgo talis paflio

Dteimum.

m

Qu^ftio X I V. ab obicAo intelltgibili> vt intelligibile,reu vt cft in gcnerc inteliigibiliiim. Ex tcrtio arguunt ita , fcilicct, qu6d imelli^tri e(la6tusrelatusad aliud. Si adus inrelligendiik

pafHo non Vndicimum.

erit

rpeciecaufatur , fcquitur qu6d non eft motus, nec raotus ad animam': ficut adhis lucere , qui eil a^lus ^ luce informante corpus luminofum , non eft aliquid vt emanans ^ corpore luminofo. ^o* dem modo crit dc adlu intclligcndi quod poted ,

e(Tc

falfum

mam. lis

ct^m inttlUgtre

i

Sic ergo dicunt

iit

qu6d

motus

fit vnnm cum eo; cum maieriajvcl exaccidente^

& cognito

fubicdloifcd ficut ex cognofcente

;

vcl

ex

mouente,&moto.Nec hxc intemio

lis

poteil dici fpecies imprciTa, Hcut in viribus

veram

vniuerfa-

quiditatcm

rei

cxprimit. I f

7W//«x

j(f#-

***'•

Ad przdidiorum.autem euidcntiam diftinguunt triplicem fpeciem. Vno modo vocatur Ipecies forma naturalis rei,qua res cft illud , quod c(l per cifentiam (uam ; vt humanitas eft fotma naiuralis rei qua res cft per c(fcnti;tm fuam vt humanitas cil furroa & fpccies tua. Et iHo modo fpecics Dcidicitur diuinz eifentiz forma (lue ipfa cifcntia formaliter accept a fccundum qucm modum dicitur, quod videndo Dcum facie !id fa:

,

l >

,

:

[

&

ciem, vidcbis pet fpcciem

:

ftinus \,de TrinitMte, cap.S.

Omnes

Augu-

(icloquitur ,

(inqnit,) iuftoSy

in <juihH4 nunc regnat^ exfide viHentibm mediator Dei

dr hominum homo Chriftut eiem.

Hxc cft

,

Prodii^lHrw

fpccics

illa

dequa

,

Trinitateeap.iy. lUa (inquit

snimam Aicnai

Secundo modo ,

&

heftia.

,

fcilicet in fcn(itiua

cognita obiediiuc

,

% aLfacies.

intelligendi,

dicitur

vt exiftcns in cog-

nofcente fubic(5lo fub ratione cogniti

mamadlui

non autem

,

De

:

Articvlvs MoHentur sliqua

II.

contra prtejiffam

dtthia

ofinionem, (^ foluuntur omnes rationes

fro eadem adduilx.

animo

po(itio cum fuo niodo , & fundaSunt tamen duodubiainiftomodo ponendi. Primum eft circa aflignationem,& differentiamintelledusagentis & poflibilis. Quod

HyEc mento. eft

,

cum eam

agcns non intclligat Nuncigitnr quafto cuin

&.x\%

agcns

fcd poflibilis tanttim.

,

, quodintellcdkus phantafmata ,quid intelligit per cognofccrc?Sicut decotpore lumi-

dicit

illuftrat

illMflrare

,

nili

quod

fpecics poteft dici

intcllcdlionis

quartomodo

ipfeaftus

quia magis aiHmilat potcntiam

:

cognitiuam obie£lo,quam fpccicsiquia in ratione cognofccntis fpecies folum fc habet in ratione

non cft neceifaria, nec qua aflimilar,quiahocfacit a(5lus,nccquaobie
fpeculi:& fpecies

cie$>fedecontraj:ioobie£tum;vtfuprikpatuii *.

acix.

per intcllcdlionem clarc

enim

iuftrare

C H OL

Dijfufjfime,(^

adnau/eam

tionihitt ctrfohorauit

negamium foffibm

;

I

V

M.

vftfue explicauit .& ra-

/ententiam Henrici,(^ Gotjredi,

fpecies intelligihiles imprejfat in intelieifit

de quaetiam iate trailamt

tjuaft.j.

in iih.tU

Anima,(tr /uh finemtjutLfHonii miteproiuiit iudicium, Joluendt ratiorus ri let

e^

,

,

,

^ua in contrarium poffent

,

eam

fi mal^ iicet contrariam iudicauerit verio-

leilori relintjuendo

fetfueretur

optionem

«ffer-

ScMi optr. Tom. III.

,

vt

,

ti*tni

inttU
& intimccognorcere.il-

non potcft pcrtincre ni(i ad cognitioncm ; ergo nece(fari6 intellcdus agens intelligit : ergo (i adlio inrclliin fubftantia fpirituali

gcndi requirit intelle6knm pollibilcm & agcndua: potcntic.nccdux vires, agcns

tem,non funt

& poflibilis. Item , dicit quod intcllcdlus agens abftrahit intentionem vniuerfalem quzro quid vocatur :

qu6d non cftaliud, fccundum vnum modum; abfque hoc quod con(ideretur fecundum alium; vt con(idcrare hominem , vt eft homo. Scd hoc Aperte patet

i

,

coniideratio rei ,

nihil aliud cft,quam intelligcre-, ergo intellcftus intelligit &per hoc confequens cuntinec totam intellediuam potentiam.

agens

:

Itcm

,

agcns

intelligcndi

,

&

pofllibilis fe

(icut potentia

habcnt ad aftuin

ll

& organum ad aftura

fentiendi:organum autem non fentit,necpotentia,fed

compo(iium:ergo a (imili hic. , intelledlus non femper intelligit quidi-

Itera

& a(ini aftu

raten) hominis,

memoria

,

,

quorum

fpecies ha-

vel in imaginatiua. Qjuxro, per

:

:

S

intel-

hil aliud videtur illuflrare,i^\\im per notitiam,vcI

quid poQirdirigere aciemcogitantis ad vnum,& non ad aliud?quia hoc patet,ci^m vna earum non dependeat ab alia. Et cct tc non poteft dari caufa ni(i ipfa phantafmata ante cognofcat , quam abftrahat; nonergo pcrabftradionera diilinguendus eft agcns ^ poflibili. Item , omnis ad^io egrcdiens ab adliuo , vt ai^iuum , videtur aliquo roodo dcnominare fecum principium j vt aftio egrcdiens ^ calorc, eft calcfacere ergo adio egrcdicns ab intellcAn, cft intelligetc ergo talis aftio eft intclligere. Non videtur , mihi qu6d agens ScptJJibili/ diftinguantut vt duz potentiz ; cum vnus (it adius intelligendi, vna ratio formalis obie^i ; fed vna

po(itionem,

An ItBui

nofo dicimus, quod clarc illuftrat, dum clarc fito luminc manifcltat. Itain fubftantiafpirituali ni-

cuio mouerHHr.

iftam

ttmtTM ijtam ftfititntm.

dicitur , quod intellcdus agens facit vniuet faiitatem ab(irahcndo ^ conditionibus particularibus,apcrtc dicit hsc poHtio ,qu6d intclle-

bet in

ctiam dici fuper

|6. OHeiiitnn

enim

frim, (juam videremtee cogitahamm, nonparuo miraPotcft

nuni. 10.

dtmfun£iionibttt.

dans for-

imprcifa.

hacdicit Auguftinus S.deTrinit.cap.j. &(imiliter de fpecie ptimo didla Cum alicuiut Jpecies * vel loci, vel hominu , vel cuiuftihet corporit eadem eceurrerit ocuiif noftru,^Utt occurrehat

*

diftin-

flieneimeUe^itt agtntu apoffibiii,& de diuerfis eorun-

qu4m

particulari,&

modo

in qualibet alia feniitiua. Tertio jptcits, rcs

hahen-

intel-

te,cap,S. Lrjagines in parte ^uadam/iint anima, ejuam

habent

tfua hic

examinantur, prafertim de

ahflraliio

dc hacdicit Auguftinus lo. deTrinita-

:

& potijfima eorum

infor-

non

roans imprcfline partcm fubiediuam,

lcfliuam

fpe-

dicituri. de

(imilitudo rci naturalis

\

ad

eft

(peciesrapit omriem

)

rationalem defiitrio fui, (pecies

Jift.i.^tuft.6. «ctrrime ttmimpugnat;

vhi etiam pracipua

intencio vniuctfa-

po(Iihili,non imprimituc ei,nec

feofitiuisjfed cxprefTaiquia

i.

tur,graitiori trutina

ad ani-

rei

Atin

fa^ prxfentata ipH

per intellcdum agcuiem

Hcut ex fotma

rem.

&

eadem potentia

i€t\i inrelligendi

,

,

quat necc(rari6 di(Fert ab

dicitur

paifione obiediua

,

pojftbilie

& pajfnta

fed fubiedViua

;

, non inquantum

determinationem , & conferuationem adlus receptionero fpeciei , vel habitus informationcm ; illa cAdcm inquantum habet vimperquamiudicat,comparat,& inquirit,concftpaflibilis ad ,

L

X

(idccat.

»7.

D e rer um principio.

u4 nderac, fi

& fimilia exercet ppera

vis in liis facece

dici

dux

,

dicicur

diftindionem

Ec debent

ifgens.

potiiis

,

Non

vires,vcl virtutes vnius potentiz.

ergo capio pofitionen) tSt veram diftindlionem

intclle(i):us

,

nec quantum ad operationes

,

quanturo ad

&

poflibilii;

quc

cis attri-

agentis

DcBcit etiam pofitio eo quJ»d vidcarur conjllu qu* in h»e tpinhnt trariae0e dodlrinx SandkorumiPhilofophotum, diffieultMtem

moueni. Prfb«tMr rtfifijpeeie> in

MteUeSu. epUl.7».

& rationi

duro nogat fpcciem in parte incellediua pofTe imprimi. Ponjt enim Auguftin. ii. deTrinitate cap.^. quaiuor fpecies per ordinem fe habentes : quarum duas ponit in intelledlu, vnam memoratiuam , atiam formatinam. Oicit ;

ctiam in quadam cpiftola

*

ad Ncbridium

;

vbi

,

fpecies tantuin efle in potcntia intelledliua,

& non in fenfitiua:fed ideo hoc dicit,quia potcnintellcdiua fundatur in eflentia animz : pocentie aucetn fcnficiuz inquancum tales fundantia

tut in prganiscorporalibus;in quibps fenfibiliuro

fpeciesxecipiuncur celle(flu

incelUgibilium aucem inin-

;

& pec confcquens in anima

,

,

in qaa in>

cellcdusfundatur.

Qu6d

ver6 dicirur in pofitione , qu6d fruftr^ jln phantaffpccies , co quod ficut color mcdiancc mafcjpt fup-

ponuntur

pon vt tu firibu \ commemoratio tjuaJam

mediante intellcdu agente.habet vimmoucndi intcllcdum pofllbilem & fic res dc fe hzc in phancafmatcptzfcns cft ,quoniam non pportec dare fpeciem ad rcprzfcntandum ipfam. Ec ad ptzdidla omnia videiur nobis fidem faccre,qu6d in intelledlu pofllbili nulla fit fpecies, fcd folum a£i:us,feu intellcdlio.feu modusincelligcndi it phancafmace fadtus.Quia quanquam habcamus fcienciam dealiquo,fcmpcr tamenopotcet phantafma fpeculati.Si autem cflent fpecies in intellcdlu poflibili, abfquc conuerfionead phantafma poflcmus intelligere , faltem illa , quoruro

vt talia

fit

vtexprejfius dicatut JmpreJ/io.

Ariftotcles hoc vidctur fcntire diccns , i. de Anima,text,comm. i ;o. quod intelUgere eft ejueddam pati; oportet intcllcdliuum efte fufcepiiuum

&

fpecierum. Item

,

intelleduslocuseft fpecierutq.

Icem,fpecies iapidis

Itcm

,

non

eft

Auicenna videcur

in anima. efte

huius opinionis

yAIetaphyfica/ua ,cap.S. dicit enim quod corfiora indigent abftradlione

donec abftrahatuc

,

pecies.qua: poiEtintelligi^fubftantixautem fe-

paratz non indigent

nifi vt intclligantur cfTe

,

& figilletui; anima per eas.

Ecce dicit^gtUetur. Et in eodem dicit ; illud quod fciraus dc fnbftantiis feparatis eft,quia imprimimur. Icem,Commentator 3. de AHima,cem.\ ^.A\c\t, Vt funt,

quod

intellc^tus recipitfprmas vniuerfalcs, ficuc

maceria indiuidualas. Item.fic ii.Metaph.com.i6. dicit ; Balneum duplexhahet effe , vnum in iutelleibt, aliud in materia:^ nifie/fet materia, balneumvirum ejfet

inanima.litm,io.^to^oiAt.Ae Caufis dicitur,

Omnu

Intelligentia ptena eft

formu. Et propof.7.

dicitut,qu6domnisintclle£luscft plenitudo fpecierum. Forte refpondebituc ad omne;; has authori-

tates& fimilitudines

qu6dj^m»accipiaturpro

,

, feu pro ipfo adluintclligendi, qui aflSmilat roodo fupradi^o. Et hoc , vt videtur , ihire non poteft. Videtur enim Ariftoteles

ipfa intellcdtione

ponere fpeciero in anima; quia iion poftunt. ce/fe eft

autem

,

igitur nonfitnt,

ergo funt

ipfa; res efTc ibi

Vnde dicit ) Je Anima,text. j 8. Neaut ipfk

aut /pecies

,

non enim

lapis in

ibi fpecies lapidis

:

e/fe :

ipfa efuidem

anima eft,fed/pecies: fed

fi

res elfent in

anima,conftat,qu6dnonfuntip(aEintelle£i:iones,

adus

mouendi oculum

luce habec vira

;

fic

phancafma

:

funt fpecies.

Adhoc autem

Adcuius

facile eft refpondere.

fciendum,qu6d eadcm caufa , vcl fimilis,vidctur,qi}are phantafma non mpucat intelle(3;um pofliibilcm nifi priiis caufet' in co fpecicm;& quare fenfibile pofitum fupra fenfum npn facit fenfatipnem. Vidcamus ergp hanc caufam prim6 eirca fcnfum & poftea ad propoficum applicemus. Cum nutem communc fitomni fenfui, euidentiam

,

quia fupplent vicem te re

adhuc

c«j

abfentis

eflet neceflaria

:

ergo

przfen-

fi

intelledio

,

eodem

modo

przfem?^ fpecic adhuc eft neceflaria intcUedlio. Non crgo fuperfiuic poncrc fpeciem

Immo

in incelledione.

pofitio implicat contra-

di£tionem:quiadicere,qu6da£liointelligendi,fiue intelledio cft neccflaria cum przfentia obic-

fenfibil^fupra pofitucn tion faciat fenfatio- /ationim.

nem

oportcc quod caufa huius fic communis in recepca; quia hoc eft de nacura prppris

,

omnibus

pafllpnis.

Eft

autem cpmmune

qu6d fic Haberenim

fenfui

fufceptiuus fpecicrum finemateria.

,

pbicAo extf k,qupd eft ejfe materialc. In roedip, & hpc effe eftqaodammodpfpirituale& immaterialc. Habet e/fi in prganp ; & hpc adhucmagis (piricualiter&immacerialicer,quam in medip:& ficafccndendo ad vires fuperiores , femper habec efte magis fpiricuale. Nunc aucem quia agens,& paciens fpecies fenfibilis

femper oporcec cft in

ciim

fenfu

,

e/fe

fpirirualis

fit

proportionatum;rpecie$,qu«

efle

nullo

tripliciter,fcilicet, in

modo

&

k reipfa caufari poteft,

fpiritualiter recepta

caufacur

ab illa,quz eft

in aere,quz

;

fed

quodam mo-

:

quz eftinfenfu

qu^m cum

illa habeac fpecies ergp fenfus non poflit imroutari nifi •! fpecie,ifta eft caufa, quarc fenfibile ppfitum fupra fenfuro npn faccret fenfatipnem; quia illam fpeciem non poteft gcncrare , nifi mcdianteilta,quzeftinmedio. Vnde dico,qu6d ({ ,

Cum

immutarecur fenfus ^ fenfibili fupra fc pofito, non efletimmutatio, fcd corruptio. Sicut ergo non venitur ab extremo ad extremum nifi per medium ,4. Phyficor. text.yC. ide6 nec fpecics in

fti ; eftdicere , quodeft fuperflua cum przfentia fpeciei,concedendo ,qu6d fpecies nihil aliud facit , nifi quod przfentat obieftum , ncc proptct

fcnfu gcnetarur,nifimediantcilla,quz eftin ac-

aliud rcquiritur

poralcro

;

eft

conitadiaio

;

cutn idcnl

fit

fufr» ftnfum nonfaeit/i»-

qu6d

obiedi extrlk.

;

§luatt fenfife/ttum

bilt

;

non poflunc planum eft, qu6d fpecies non plusfaciunc , fi ponantur in intellc£bu , nifi res inefle

,

10.

cft

do fpiritualis eft quz non potnit caufari \ forma omnino materiali ipfius obiedi , propter maiorcm conuenientiam , quam habec cum ea,

intelligendi

vietm

flere Jpeeiii.

iromo per a6lum intelligcndiillz res cognofccrcntut : ergo ciim fecundum Philofophum,&etiam fecundum quod hzc pofitio dicit , fpecies ad hoc ponantur , quia

fiue

19.

anima, quia eftin parte fenfitiua:hoc eft exprefsc contra Philofophum , t/Wyi^i ; Anima enim eft locus fpeciernm , non tota > fed intcllcdbus.Ncc intelligendum qu6d Ariftotclcs intelh-

fe in

loquitur dc fpccie fic : /»>4^»,(inquit) mi Nebridi, nihilaliudefi , ijuamplaga infii^la perfin/Ut ; ^uihut,

formemur in animajj/edipfa hmtts falfitatu iUatio,fiue,

i8.

Si fort^ dicatur,qu6dfpecies lapidis dicitur ef-

gat

buuntur.

& fpeciei,vel zquipoUent.

przfentia obiedi

re;quz

medium

tcnctinter ipccicm

omninocor-

& fpiritualero. Ex

Triflex

effe

Ipeeiei /tnfibtlii.

II. Sp*eits intillifibilit

mt-

di»t inter in-

teOeSum (^ fh»nt»fin».

Ex his patet qualicer phaiitafma hahet ejft quoddam marcriale refpedlu corum quc funt in fenfu feu terum renfibilmm. Ergo Hcut drdum e(l in fenfu , (\c in intellcdu non poied deueniri >

,

ab cxtrcmOifcilicet, a phantafmate in extremura, fcihcet in inteltcdum, feu in adtum inteliigendij qui c(t pure fpiritualisininpermediumintcr fpi> rituale corporalc; huiulmodi autcm mcdium

qua;non h.tberade(^ ejfe ficut phantafma,nec adcd fpuituale fic-

roateriale

\

ut tntclledius. OiitlHt.

Sed forte indabis contradi^lai quia H non

dcextrcmo

extrcmum,

.

nem inteUtElioni , ^uod rnintts

gcndi. ,

intcr affirmationem

&

negatio-

non

dum non

;

intelligere aliquid

non

quod

,

organica

,

&

habet (i^ matcriale refpedlu intelle-

non perfedum. Si igitur dcbct ficri tranlltus ab exiremo in exrremum vt phantafia ad a^um intcUigendi , necede e(l , quod Ipecies media rccipiatut in virtute non organica,
,

in nobis

qualis cft ,

qui

eft virtus

k voluntate

po^Tibi-

& in hoc ditfcrt receptiua, & in hoc, vt di-

& virtus

:

intcllcdus

folus

cognitiua

;

xi,difrertabinte!lcif:iuagcnce:& virtus

nou orga-

nica.&inhocdiffcrt a(cnfu. Ha;cautem fpccics intelligibilis,pcrquam.

modi

tranHtus,

non cd

vtdidum

e(l

,

(it

huiuf-

in alio fubiedliue, vcl in-

formatiue,qu^m ipfe adlusinreliigcndi : fcd idco habet racioncm medij refpcftu adlus intclligendi , quiain genereincclligibilium non habct (ic perfe6kum,ficut adlus intclligendi.

ej/i

Qupd

11.

prius

non

intcllige-

potcrit per illam fpeciera,ni(i

maiorj adualicate

fiat

n-^

in

qua podit etiam mouerc

,

quam maiotcm

:

adlualitatem rc»

phanrafmari comparatur. Cuius ratio cft quia a phancafmace rccipic effe , 8c gcnerationem. Ccrtumcft auccm quod abco.i cipit fpecies

,

vt

quo

& gcnerationcra

qii6d (icut quarlibct rcs.ita

lis

Jllltr» tMlit.

coniundla adiui (icut dum adu niouet in intellcdlu : (i ergo pcr fpecicm vult eft

cft

,

.%

Specics in

tanta adtnalitatc,

cft in

organica. Speciesigitur quaindiuefl invirrute

&

etiam in przdi£la racione tangebatur;

recipitresr//i

,

rccipit ctiam pcrfcdlionem.

,

.ib

codcitJ

Claium autcmeft,

&

niaximcfpccies.vt coniundka fuo principio, fcilicct,phantafmati

lumine inccllcdus agcncis, forcius &: ep habct ad mouendura intcllcdluin ad adlum fuum. iJluftrato

pcrfedlius

Nec oporret , qu6d cum phantafma c^Tc in VidcScotum phanta(ia de(init , quod propter hoc fpecics dc(i- in I d.}.q.£. nat c(Tc in intcllcdu poflibili ; ciim fit locus fpc- &n.t7. & m 4.d.io.

&

cicrum

per confcquens confcruator carum. , ad). taincn oportct,qu6d remaneat in illaadlualitate,in qua-crat, dum adku adtuabat intellc-

&\im. £t indc eft,qu6d nonpotcftexfegenerarc adlum incelligendi nifi iccrum fiat phantafma in phantafina ipfa fpecics pct huinfmodi phantafma fiat iam in^j/r pcrfcdlo. Scd Ci animahabe,

&

;

letefe feparatum.vt po^Tct fc libctc pcr

lumen in-

tclJedusagcntisconucrierefuprafpccicmabfque phanrafmarc.pofTct fpecies illius in virtute illius vnionis gcnerarc adtum intelligendi ; nec anima fcparata indigerct,qu6d ad phantafma conucrtc-

primo accepit ? videtur cnim quod non indigeat phancafmate , (i tales fpecics habct; vcl (] indiget tales fpecies non habct. Ad hoc

quac generant fpecies in phantafmace,fcu in ima-

ginaciua

potcft facilc rcfponderj

nonintelligantur.

la

quamuis non generant fpecicm

fpecics

,

,

bili

corpori,maximc corrupti(quiaforte in Aatu innocencic eiret aliud)

non

poteft rcflcxione integra,& (implici,& aper-

intelledlus coniun6tus

ra fuper fe fc rcflederc

perfpecies

,

quz

;

&

funt in eo

per confequens funi(i

,

quodammodo

&

rctur.

fi

te

Pracdidta

:

cum

feu ipfa

,

de

fe

,

tamcn intelligcndafnnt de

,qu6d habitus infuphantafma

cenere liceat

anima

&

,

his,

fimilia pcr

Quamuis

aliqui dicant,qu6d

feu in imaginatione

;

in phantafmatamen quia nun

cognofcuntur intuitiuc., fed per fuos adlus , qui habenc fpecicm inphantafmace; idc6 adhuctalia non cognufcuncur fine conuerfione ad phantafmara. Sed hoc non eft ad propofitum , idc6 omittatur.

Qaando

qu6d

reptando pet fenfus , per imaginationcm. Ec quia pet huiufmodi conuetiionem daturaiAuali-

addit alitfuam determinationem fitpra vniuerfale,Scc.

tas fpeciebus

Satis

, fine qua moucre ad aflionem inteliigeodi, ide6 oportet quod anima

,

qua: funt in intelledu

aftualitate intelledlura

conuertat

fe

non

polTent

fupra phantafmata

conuer(ioncm

fpecies

,

vt per talcm

intelligibiies

accipiani

adlualiratem,-quamediante moueant intelledum ad intclligendum. Indc e(l, quod quanquam ani-

patet

dicit pofitio

homo

,

ficut fingulare

in przcedenti quxftio-

refponfio

ne. PoiTct enira dici

,

qu6d

homo

ficut

eadem

res eft

nec ratio huius hominis impedit rationem hominis: fic nec fpecies huiushorainis , feu detcrrainatio fadla per taiemfpecicm, in nullo impedit receptioncm fpecicihominis imra6inducit. Dicunc ctiam aliqui,qu6d virtus intellcdiua non dcbct cogitaii 8i hic

,

;

:

tamen eft phantafmata fpeculari. £t hanc caufam tangit Sapiens in libro Sapientiar,cum dicit: C9rpm,qHodcorrumpitur,

aitquidindiuifibileinrecipiendo;fed habetquan>

*ggr4iHMt ttmmam.

partibus eiTc po^Tcnt,

tna habeat fpecies, neccire

S

C HO L

T(4tionem fjMnc,

V

I

3.^im/7.6.$.Dc fecundo Scotioper.

i

.difi.

membro.^ $.Quod addi-

Tom. lll.

;

laiitudinem vittualem; vt ficutin diuerfis recipi diuerfac imprefllofic

&

in intelledlu poflibili po^Tcnt cfTe diuet«

Cx tmprc(£ones. Vel potcft dici

& dltM, cjUMre intelleSlum, vt in-

teiiptt/pecMlkri oporteM phdntafmatM, hahet in

dam nes

M.

ij

Nec

quare fcilicct intclledius nodcr indigct phantafmate ad intclligendum illa , quorum iam

; quia multiplex eft cauquare oportet intelledium conuerti ad phantafma. £t poted dici , qu6cl vna caufa ed , quod

Sap. 5.

alia ratio huiciimilis.

efl medium } ergo inter virtutem organicam non organicam non oporret , nec poted dari media, qux nec (it orgaiiica i nec non

Ct\i%

feparattt efftt

nifi effet

,

,

Re(pondeo

ncmnullum

VnM rati».

autem

intelledlum

Wie^nfu.

fhmu»fm»ie.

Eft

,

intelicdlu repo(ita

phantafma & intellcdum in qua recipiaturillafpecics mcdia, iqua caufatut a£lus intclii-

pcr

nifi

animd

intelle^io

(juam coniunila

ali^kod reformans ,i]uod fitfficeret pro atjuali peTftdione refiauranda.

bat,

in

,

ItStee indiget

perftda

mcdiumi ergo oportet dare vnam virtuiem mediam intcr itur

§lu»re intel-

V.

I

tur de Philofopho:c^ in ^.iifi .j^ytfut^ \ .f Ad tertium dico.f^^i ait phantafrna tribuere talemperfettio-

&

cft fpcciesintelligibilis

X

QuxiMo

•

cies albi

&

nigri po^Tunt

,

qupd

patteacris propter fpirituaiitatem fottiiis

duz

ficut fpe-

fimul elfe in :

eadem

fic& mult6

fpecics conttariorura fcnfibilium

L

5

particu

»4-

j.

De rerum principio.

ii6

dmvX fum in non dico in animz

rstienes

»i-

duB^frcofimieiu fufr»-

diS».

oportet , qu6d

eft

in-

fubiedo ; ficut in tcrcio articuio declarabicur. Non ergo funt diucrfz vnitates inquantum fpecies cequiritur ad fuppiendum vicem obiedli. Quod fecund6 dicicur , quod obiedlum inz6. ceiligibiifi non eft cognitum ab inccliedtu , nifi fub racione vniucrfaiis fpecici : fed fpccies imprefta cft neceftari6 particularis , &c. Dico priAdquartam. m6 , qu6d racio deftruic propoficum principale;

;

Duac rationes primz huius poHtionis facillime foluuntur. Quod enim dicitur , qu6d ea-

dem eft

qux cum incelle-

ratio intelligencis &c incelligibilis

materia:ergo

fcilicet eft feparatio a

&as de

;

abfque abftradfcione habeat rationem

fe

intelligibilis,abfque additione habebit rationem

Refpondeo

:

poteft

,qu6d ratio modicam non enim eodem eft aftu dijci

md frimam habet apparentiam : ^fitund^m. fendbile , aut quidquid adliu fentitur , a6bu fentit , aut cft fentiens ; ergo a firaili, nec hic fequi-

quamuis dicererur , qu6d intelledlus de fe habet , qu6d poflic intelligere abfque addito ; & dc non indigerec fpccie cx partefui, adhuc tamen indigeret ratioite obiedli quod non eft przfcns in ratione cogniti , nifi per fpecicm.Quod dicunt,qu6d fortiotur.

Deficit etiam ratio,quia

:

ri

,

quiaadlusinceliigendicftres

intelligentis.

Hiftndetur

ratione intellcAus diuinus intelligeret perjin-

formationem ; patet quod deficit. Intelle£lus enim Dei non indiget fpecie vt aftuetur ; nec ctiam vt obie6lum (ibi prxfens fiat , cum (it adus (««^»«-»*

& ide6

ea-

idem parte intelledjtiua teliedione. JLtfeUuntUf

vcrum accidcns

particalariuna 6c vniuerfalium

purus , Sc fua eftentia fit fibi ratio intelligcndi ie,& omnia. Quaiduo deficiunt in quocumque intelie6lu creato ; cum de ratione intellcf^us cteati fit intcUigere per informationem non folum alia , jfed Sc feiplum quod non cft inconue-

qusdam

fit

in

fingularis:

crgo nunquam aflimilabic obiedum in ratione vniuerfaiis , cuius conrrarium dicic praedidla poficio.

Secund6 dico

qu6d fecundum prxdidla in

,

primum ; quia oftenfum eft , qu6d intelledus pricn^ appcehenditfingulare,quam vniuerfale,& diredtc. Terti6 dico , quod quamuis fpecics , qux eft praehabica quzftione fupponitur

in intellediiu £bum,fit res

do tamcn

quam

,

in fe

,

qusdam

eft

& in compatationc ad obiepaf(icuiaris;in rcprzfcntan-

vnincrfalis

vniuctfalitatem

,

&

rcfpedtu obiedi;

non habet ex re vnde ori-

; fed ab intelleftu confiderato adliuc , confidcrando homincm inquanium homo , non fo-

tur

lum

hichomo, cum

vt

fit

virrus

non organi-

^c fimiliccr confidcrac fpecicm inquantum fpccies hominis , non vt huius hominis. Et zata.

eft fimile

quia quamuis intelledtus mcus

:

fit

par-

Immo videtur fententia Sandtorum ait enim Anfelmqsin Monologio cap.ji. Nullaratione negari potefl cum rnejts ratienalii fe ipfam cogi-

tamen quiditatem vniucifaicm. Necdico ,qu6d fit eadem fpecics in intelleftu heminii , & huitu hominii quamuis in re excra.eadcm res fit hame,8c hichomo; & tamen con-

tando imetligit imaginem ipftM nafci infta cogitatio-

fiJcratio homini/,&chuiiu heminit przcise.cft alia,

;

niens.

;

,

tie,immo ipfam cogitatienem fiti

effe

imagmem. PolTct

etiam dici,qu6d non eft fimile;nam intcile£tus fibiprim6ipfi praefens cft per fuam fubftantiam;

autem non. Quare in iiiis indiget fpccic , ad cognitionem autem fuinon indiget. alia

If.

Reftat igicur foluere atias rationes ,quas fa-

ciunt ex parte obiefbi , ex parte fpeciei

adus.

Quod prim6 dicitur

,

ex parte

quodfpecies vnitur

,

forma materiaE obiedum autem non.fed ficuc cognitum cognofcenti,&c.Refpondeo:Prim6 dico qu6d hxc ratio deftrnit propofitum argucnris fi enim fpecies , quia facic vnum cum intelie^lu.non fupplet vicem obictfli, quaninteiledlut

,

vt

;

:

ticuLaris

intelligit

,

;

&

&

alia quia confidcratio fic per fpeciem, oportet aliam aliam ciTe fpcciem haminu , Sc huitu hominu. :

&

Quod dicitur terti6 , quod fpecics non facit obiedum eftc przfens, fed ^concrario prim6 dico, qu6d argumencum deftruic fcipfum quia adlus non fic nifi obicdtum fit przfcns in ratione :

cogniti:& ordine naturx vidctur praecedere;ficuc paiEuum, veladiuum rationem adlus^ergo fi non cequiritur fpecies

,

tionis,& iftomodo

& intclieftus

ab vnitate obiedi,

nec

fentia facic praefenccm fpeciei,qu^m econ-

exiftens,non fuppletprsfentiam obic(5ti;ciim alia vnitas aflus

fi^c praelens >

Eft crgo fcicndum , qu6d facere rcm cflc prae»7fentem,conuenic dupliciccr;vei ingenercentis,& DupUx fra. fic res

fit

vt obiedlum

ad^us.

t6m ad przfentiam ergo nec a6);us intcUigcndi, cum fit intri manens ih intelledlu; vt in fubied^o ;

Adjuintam,

:

magi$

rel.

crario,quia caufac cam; vei in genere reprzfenta-

cics

fit

fpirirualior

eft

econtrario : quia cijm fpe-

& formalior

,

magis habec

ca-

& intclledlus.

cionem

Secundo dico,qu6d deficit,quia videmus,qu6d ad hoc qu6d fenfibile fit prxfens fenfui in ratione cogniti,non pohitur fupra organum;imm6 fic non faceret fcnfationcm ; fed fpecies cantum eius eft in organo, & facit fcnfibiie efte cognitum. A fimili dico hic vnde non videtur vaiere ; alia eft ifta vniias fpeciei & inrelieftus ab vnitatc obie£t:i

Vltcrius,fciendum, qu6d duplcx eft przfcntia Duflen fr*. obiedli:vna adualis cxiftentiar in re extii,fub dc- fentiathieSi.

;

& intelledus^ergo ifta non fuppiet,vel non facic eam,ficut patet in fcnfu.

Tcrtio

,

qui dicunt le
dico quod deficic ratio propter ,

qu6d

fpecics

non

illos,

cft neceftaria intel-

ex parte intellcdlus^fcd foliim ex partc ob-

Quia fecundura iftos quod facit fpccies, hoc faccret obicdum, fi przfcns e(ret;& econtrario, quod faceret obicdbum hoc faceret fpecies.

iedti.

,

,

Vnde praccisc parteobiedli

dc fpecie, vt

,non

eft necelfaria

foliim ex

plus requiritur ,nifi qu6dfic

praefens intcllcdlui.

Vnde quodci

forma materi«,hoc

cft

inhacrear,ficut

per accidens:qaiafcilicer.

repraefcncantis.

&

hanc requiric omnis terminata diftantia , pofitionem calis fpeciei in fenfu : ncc ad

fenfus

requiritur przfentia huiufmodi excra: ficut pacec

, fi

Deus fupernacuralem imprimerec fpeciem

in oculo. Aiia eft przfencia fub racionecognici, vel fpeculati:& hzc przfencia compacitur abfenciam przdidlz przfentiz, vt patet in zdtw imagi-

&

maximc intcllcdlus , qui non rcquirit natiuz , przfcntiam rei. Et dico,qu6d fpecies in imaginatiua

& intelledu,vei facit caiem przfenciam

nunquam

poteft efte fine tali przfentia.

Deus imprimeret in imaginatiua ,

,

vei

Vndc

Ci

vei intclledlu,

fpeciem alicuius rei , ncceftari6 res elfct przfens in ratione cogniti:& ita ex parce inceile^lusratio nihil concludir.

Quod quarc6 arguunt qu6d ficuc ;

18. crgo Adfextam,

natura ni-

hii facic ftuftr^,ficnecdeficic innccc(Iaiii$*,

dedic

X 1 V.

Qu^ftio omnes fpecics , pcr qiias poted potcd autem inBnita cognofccre: ergo a^u habet fpccies infinitas. Dico , quoad primam partem , qu&d natura etiam minus deficit in necefTariis circa animam, qu^m circa alia inferiora : crgo dcdit fpecies. Quoad aliam partem dico fiecejfarium quoad dedit intelledlui

tjuid Mttem tfuippte vel/itmat, vtl rejpuat, tft inpott-

intelligetc

fltut tfid <juo vifi tangatur nuila poteflat

:

:

¥t*ttjj»tmm

qU9»d tfi

*3mm

a&um eft

multiplex, fcilicct

potcntia;, a

tis

muUi'

qua

ex pattc adlualita-

,

clicitur z(kas

:

caliditas ignis

gcnerat caliditatem , quamuis per caliditatcm:&

fUx.

de pcrfc
tile neceffariMm eft

in

tali

natura

non

dcficit

:

dedit

rci cirentiali,&

enim inteUedui, omnia facere , &

animz rationali, quo eft quo cft omnia fieri , fcilicct , intelleftum agentcm & poinbilcm. Etiam alio modo cft aliquid mcejfarium ad cliciendum adlum, vt medium, vcl

feu

organa, fcu inftrumentum

&

,

talc cft duplcx.

Qupddam vnitum turz

rci

fpe
non

:

,acper hocdc integritatcnaficut pedes , &alia organa hominis,re-

a£tionum dcbitarum & naiura in iftis , cum fint de complcmcnto rci: cft :

deficit

enim homoanimal bipesnatura. Aliud'cft»»f/^ , finc quo non , cxtrinfecum, vt martellus ad fabricandum & tale non eft de intcgtitate :

rci

,

fcd rcquirit ordo naturx, vt talc agens

non tamcn vnitum, nec i€ta applicatum

rc,

(it ;

in

fcd

quandoque enira prouenit i caufa pruna id eft, aDeo,magis radiantc fuper vnum phantafma, ,

qu^ra fupcr aliud

mo hoc

,

uerti

fic

autcm animx hoc nonpoteft efteicum

creatiua aliorum; ergo fimilitcr

& fpe-

;

:

caufenc cognita obicfta

ratio pofTunc efTe

cognitionis

,

cuius oppofitum dicic po-

:

rei

,

quia non requiritur ad

Argumencum ergo concludic oppoficum,& quoddam dubium folui, fcilicec , quo-

petic fibi

3»Spteits qut-

raodofpecies fitratio cognofcendi iIIorum,quo- mtde

rum non

eft

caula

?

Dico

igitur

,

qu6d dupliciter

Vno hoc modo

poceftaliquid cfTe caufa cognofcendi aliud.

modo

,

qnia eft

rei

cognicae caufa

;

&

tjl

ra-

lii ciinifcidi.

Duplex r««f* tigiufetm-

non habemus quomodo intellcdlus reducatur ad adum. Refpondeo dico quod hzc ratio incurrit

cimus, qa6d caufa cognofcitur pcr efFcftum.Primus raodus eft proprius modus cognofcendi Dci. Secundus, eft proprius modus cognofcenJi

idera inconuenicns

creatura, quia cognofcunt per fpecies;

tio

,

,

, fi

non

eft alibi

telle^lu

,

eft

vt

attcndaturvis pofitionis:

intelledus agens abftrahit inten-

,

a phantafraate

,

quae inten-

qu^m in phantafmate fubicdire cum phantafraate & in in-

idcm

mouens

;

in raoto

,

&

cognitum in

cognofccnte.

Quzro , cum varia phantafmaca fint fimul in imaginatione,quare plus abftrahit ab ilIo?£t non poterit dari caufa. H^ c ergo ratio non concludic. 3hs mMgi* Si folucionem huius difficultatis quaeris; dico, mbftrMhit *h Jnltr VMrim

ph»rttmfm»t» eur inttlU-

qu6d talisdeterminationis non eft caufaintelle^us agcns , qui indifterenter irradiac nec pofiS;

Vide Scotii bilis

}0.

fubftancia

go ponendo fpeciem

uc , quia

jiffi-

omniumrerum, eft ratio quodam modopafliuo intelligcndi fe, & alia;

efTentia diuina eft racio intellcAui diuino'intcI- di aliquid.

tioncm vniucrfalem

,

veto tcrti6 dicitur , quod diuina efTcn- Jld iS^UMn.

.quiaeft creatiua

tia

adlum intelligendi ; nec ab ipfa fpecie, quiacum femper informet , fcmper ad adum ducerct : er-

quia, vt dicic

tultat.

& plus ctiam, quam in fomniis.

ficio.

quinto obiicitur; quod fi fint ibi fpecics imprcftac , fcmper informcnt intcUcdum; cum crgo aliquando non intelligat lapidem, cuius tamen habct fpecicm , quxris per quid intelledus educatur dc potcntia ad adum?Conftac

:

d.4f.q.

:

Quod

cum non

nunquam autem per fucceflionem attin-

fcft.jo.

Piobl.Tlt.

,

fint

fenfibilium.Nccfequitur vlterius,qu6d fimul infinitz; quia per fuccefltonem acqui-

Quod

Adpti-

fitis,

omnium

qu6d non ex natura

mum

ho-

Prim6 dico , quod ratio concludit oppofitum fienira fpecics non poteft efTeratio cognofcendi-; quia non caufat ea ergo nec adus , ncc phantafma , nec fpecics exptcira , fiue intencio;

gitur infinitum.

X. §.

dum

vt

:

&c. Aliqu.indocx minima (*pc. Aliquando ex minima voluntate, vel amorc: iftacnim, vt dicic Philofophus in libro de problenMtihm * faciunc vifiones fomniorum magis de vno quam de alio. Certceodem niodo faciunt in vigilando, magisanimam ad hoc,quamad illud convel

cies.

rontur :

»4.

fimul funt

pofEcefTecx aliqua caufa. Aliquandoficcx aliinfcrioti , vtpote , ex apprehenfione lenfibiliscxcitantur vires ad cogitandum defimili, vel de contrario , vcl dc antecedente, vel confequentc. Aliquando prouenit ex confuetudine , quia men^ quodam pondcrc inclinatur ad confuetum. Aliquando ex indigcntia vt famis,

vt vidcbitur in 3.articuIo:& ideononoportet :

mlitf

qux

qua caufa

non

quod natura huiufmodi necejfarium dederit fic quod fenfus haberet adu fpecics

viu quikm «i

,

cogitare dc vno peccato fine aliis: dico ex tali irradtatione ; non dico qutn

incipit

applicabilc. Talc agens cft fpccies intelligibilis;

enira oporteret

Aiftfttm*.

Proue-

efi.

nir aucemtalis dctcrminatio cxdiuetfis caufis:

firium

19-

il7

cum indifTerenter recipiat ncc ipfa phantafmaca, qax zqualiter funt in imaginatione;

nec

,

;

ipfa imaginatio, quia indifferens eft ficut in-

nec confuetudo , quia quandoque co; gitamus de inconfuetis , dimidis etiam confuetis ; ncc voluntas > quia pizfupponit cognitio-

celledlus

ncm. Dico ergo , qu6d non eft in poteftate animx, qu6d aliquando de ifto, aliquando deilloconAuguftino j.de Libero arbitrio, circa finem. Sed ^uia ( inquit ) voluntdfem non 4/Ueittt ttd faciendMm ^uodlilnt , nifi tUifiid vijim: rideret, dicente

ligendi omnia. Alio

funt caufs rerum

fecundo

ica

,

modo e contrario, ficuc

di-

non quia

fed quia caufatz ^ rebus

:

&

modo cognicionis ordinantur.

Septimo arguitur ; qu6d derec inteSigere

;

cunc

fi

i fpecie illa proce-

habcrec

fe

illa fpecies

Ad

ninam.

ad

&

intellc^um , ficuc lux ad luminofum ; tunc ficuc corpus luminofum de ncceflitatc , & naturaliter luccc femper , lic^c non illumincc ; fic in< cclle^lus fcmper intelligeret ; quod non eflec ve-

rum ,cum

fic a^us voluntarius. Refpondcoj dupliciter dcficic ratio. Prim^, quia fpecics non eft forma nacuralis incelleftus, ficut lux Solis. Secund6, quia, vc ftacim patcbit, fecundi^m aliquos folum rcquiritur harc /pecies ex parte obic^i , vc fcilicet ipfum reprcfentet, non autem vt potentiam intelledliuaro a£luet:

quare nullam violentiam potcft inducere. Quia fecundi!ira Ariftotclem 9. Mttttfhyfictiytext.com.i.

potentia naturalis detcrminatacftadvnum tantiimi fed rationalis valct ad oppofita

luntas libera fafta

lum, mouet finem. tat

Vnde

ad aAura

qu6d

adu

fe libere

,

ad omnia

cijm inrelledlus ,

fpecies,

:

igitutvo-

per finem repnrfcnta,

qa«

non

fe

funt ad

conuer-

nifi

cum

quz

funt in intclledlu,fubfunt

voluntai vult

L

4

,

p.iret

voluD

tf

De rerum principio.

ii8

in modo ad inteUigendum. Quod odlau^ diciiut quod a6kus intelligcn-

Alij dicunc,

voluntati

31.

;

Ad dtcim».

non clFct de gencre intcUigibilium, fed folum de genCic entium : quia non patitur ab ca intclledus.nifiinquantumrccipit eam ficut accidcns; hicmoduspaticndi reperitur inrcbus naturalibus: crgo talis paflio non cft dcgenercinteUi-

di

&

gibiUum fed dc genere entium. Refpondeo , quod hatc ratio deftruit propofitum argnmcntantis primo, quia fequitur, qu6d cUm fpecies in fcnfu , feu organo , fit ficut acci,

:

dens in fubiedo adtus fenticndi

Item

,

adus

adlus

,

,

intelligendi

fibi

facit

non

,

cric

fed

,

etfi ,

:

facilc cft rc-

fponderc quia iUa fpecies duplicitct poteft fumi. Vel in ratione reprjcfentatiuaobiefti , ptopterquod, fecundum aliquOs , cftin notitia fpccics. Vnde quod inhzreat , hoc accidit ci , quia ahrer non poftet rcpraEfentarc. Loqucndo fecundum hanc acceptioncm cftde gcnerc intciligibiUum. Vel potcft confidcrari in ratione informatiua } & quia hoc habct communc cum aUis naturaUbus, fciUcet inhztere paftb idco fccundum hoc potcft dici de genere cntium. Sed quia hoc accidit, principaUusdicitur inteUigi,

,

biiius,

Aivndeci-

mm.

qu
Ad nonum

arguitur,

quod

Ugit per fpeciem intrinfccus

intclledlusintcl-

,

ficut hicere cft i

luce:ergo ficut lucere non dicit motum ad exrra, nec motum ab extra ad intra fic nec intelligere cft motus ad aniroam , cuius contrarium di-

;

cit

Gommentator ie Anima

Huius

,

text.

cgm.

i

8.

ergo.

rationis folutio patec ex folutioneo(^a-

enim, vt eft aftus cntiura, caufatus ^ fpecic, vtimprcffa, & inhaercns cft, eft motus ab obic6bo ad animam :aut cftdegcnete cntium inteUigibilium , hoc cft , vt caufatura fpecie, vt reprxfentatiua eft obiedi ; eft niotus ab anima extra, fciUcet, ad obieduro. Sic igitur patet , qu6d iila, quibus innitunturcontrariumopinanres omninonon concludunt.Ec fic patet primus articulus qu^ftioni$,$c fccundus.

uas rationis. InteUigere

,

Articvlvs

inhaercat

vel

,

informatiua>

fii

hoc , quod eft obiedti repraefentatiua;ciim ipfum obie^um , fi pcr fc pra:accidic fibi per

fens eflct,vcl

hoc quod

immo

ne,

hoc

fi

fpecies efle poflct prsfcns,abfque

in intcUed^u impriroeretur

a^um

melius daret

accidii fibi

quia

,

cft

III.

,

arquc be-

intclligcndi

accidens

,

quod

cognofce-

,

rencur.

Et hoc patec quia ficuc ignis de fc dac fufficicntcm adualitatem ad agendum & grauc,& ;

,

raoucndum

fic

;

intcllc6his cx vi fua

a6tiua,& natura ad intelligendum: fcd ficut ignis rcquirit ptjcfentiam combuftibilis , quodfecun-

dum

fubftantiam poteft cflc

& leue medium

tertium

&

,

fpccics imprcfta

vltimum ,

ad aftum intelligendi fupran.17.

& feqq.

aut.horitatibus

,

quod

,

fcilicet,

& informatiuarequiritur ,

puto quod

Sandorum,

fatis patct

cx

& Philofophorum,

& quibufdam rationibus iam taftis*.

Potcft ni-

hilominiis iterum fuaderi. Et primo aduertcn-

V»rit

dum , quod ponentcs efle neccirariam fpeciem imprefTam in intelledu poflibili , non ponunc ajfi-

gnantur r»U»nti.

hoc ex fimilibus caufis. Quidam cnim dicunt, quod non folum requiritur fpccics ad repra:fentandum obicftum , fed etiam ad a(H;uandum intelleftum

qua adualitate, quajn dat fibi huiufmodi fpccics non poflet proditc in adlum intclligcndi. Et fecuudum hanc pofitionem, ,

gra-

,

& quia non potcft efle ptasfcns fecundum fuam fubftantiam requirit fpeciem pct quam fibi rcpraefcntetur :non exaliquoalio. Addit etiam ifta pofitio quod adus inteliigendi non aitribuitur fpeciei quia ipfa agac: ti

:

,

,

34-

,

,

ncccalor calcfacit

ficut di

,

fcd cft ratio calcfacicn-

nec etiam attribuitur

i

ci, ficut

calcfadlio ca-

cies

moutt

intttteHum.

Inter caufas enim agentes taiis eft diftindxo quod vna agit aliquid principaliter alia autcm folum virtute altcrius. Hanc etiaro di,

,

;

ftinftionem poirumus aflignare intcr rationcs agentium, ({w intci illa.quse funt rationes agendi

:

quod

fcilicet

vnum

ratio agcndi pctfe,

fit

aliud folum in virtute alterius.

DupHcicer ergo in talibus poteft eflc dcfc6lus, non agant , fcd roUim fint ratio agendi , non per fe , fed per virtutem alterius vterque aucem dcfedus eft in fpecie incciligibili. Primus, quia non agic ; nulli cnim rci conuenic agere, cui non conuenit per ie exiftere : fed vt fcilicct

;

hoc

nulii accidenti conuenit.

fpeciei exifterc per fe

muito

,

Sicnim

cft

huius

roelius caufarct

quod non facit, Sccundo, huiufmodi fpeciesin ratione agentis , quia non folum non agit , imm6 ncc cft racio agendi pcr fc , fcd folum in virrutc aiterius, a6);um intcll
deficit etiatTi

obietlum praEfens caufaret:

Clrca

&

ei praefcns,

ad hoc quod moucant ; fic intclledus pnfentiam obiedi in rationccogniue,

cflct in

Vnde fi

natura fua , pcrfc6tiij$

fe repr£efcntaretj& pcrfcdiiijs

t(lle6fujpectes imfreffas.

JJ-

fcd

im-

fccundum naturam. Et fccundijm hanc pofitionem habitus animi»& ipfa, & quaccunque obiec^a , quae pct fe funt

fcjiiccr obie6li,cuius cftjrepraffentatiua.

Farifs adhuc rationibus frohatur dari in in^

;

eft

poflibile exiftcrc pcr fc

iori.

fit.

fi

;

I

Quod

teft eflc.

non

leue ad

contradicct.

Ad formam autem argumenti

foliim requiritur ad reprae-

prasfcncia abfquc imprciTa fpccie

in intcUcdlu,

fit

non crit degenerc tantummodo entium & fic

ficut accidcns in fubiedlo

intelligibilium

quem

fcd crit folura ens.

,

qu6d

fcntandum obic6tum,quod de fc prafcns non po-

finc

i

adtum inteiiigcndi adium foium comparata ad obie-

quomodofacit

intelligendi

;

dum ,& non

vc eft vt

fpccics caufando

inhxret inteileftui

cidens:non enim caufat

,

nifi

per ac-

nifi vc cft eius

rcprx-

,

fencariua.

Ex hoc

quonAodufpecies VideScot.in & nulium i.d.3 q.7. §. accidens agatin fuum fubiedium? nonenim mo- Rejpondeo »d uct intcliedum , vc eft accidcns ci inhzrcns, fcd frimttm. vt habct in fe vicem obiedli inquantum ipfum reprxfcnrat ; & perconfcqucns quaii vt fubftanfoluitur difEcuiias

agat in intcllcdlum

,

ciim

fit

,

accidens,

,

tia mouec non vc accidens inhsrcns. Ifte cft modus ponendi fpcciem in intclledu fccundum ,

aliquos.

Vtrum aucem

&

fuoshabirus

ad prarfcns

non intendo

intelledlos fc,

quantumcunque obiedum fit prxfens jntellc£kui , vtpote quando intelligit fcipfum vcl fuos habitus, fempcr oportec , quod priijs fpecic in-

difcurere; quiafortcadhuc difputabitur; fedfo-

formccur.

cequiratur proptct

,

intelligat pet fpeciem

lum

fufticii

,

ad ptopofitum

,

qnod

fiue fpecics

obiedi repraefeniationcm cantjjm.

3r

Qu^Eftio tantiktn

&

I

vel ptoptet obiedli teptxfentationem,

proptcf intcllcdlus pcrfciaionem

tum habemus qu6d git

propoii-

;

fcilicet intclle^lus intelli-

,

pcr rpccicm inhaerentem

quod

:

poteft

(ic

perfuaderi:

In generc paffiuorum e(l oido fccundckm reccptioncm perfcdionum,qu6d femper palliuum liSMm iiutlUgtrtftr^- per illud, quod cft moeis fixum & pcrmancns,ac-

XIV. 6t\x

129

matefi«liiim,qakm imm«terialium:tali etiam

cognofccndum materialia, & immaterialia; faltcm alia iife, & ad cognofcendum alia, qu^ non funt in eo. Vtrikm autem ad cognofccndum fc , vcl fuos fpecie indigct inccUcdus (eparatus ad

Vlttriui fr»-

habitus.foitlc difputibitur.

h/UMr intil-

Dico ergb quod intellcdius per fpeciem informancem, intclligii tam vniucrfalia , qulkm patti-

ciim.

cipit fluxibilia

& tranlmutabilia.

Hinc eft,qu6d

formatn corporis,TeI fubflantix, recipit formas gcnerabiles, & tranfmutabilcs; pcf adum formx; fub(lantialis,qui e(l de fc fixus roateria pcr

&

6c pcrmanens, recipit accidcni: fubiedla cnim matcriacum forma caufa e(l omniumaccidentium. Et idem ordo etiam fetuatut in accidentibusinter fe; aerenim mediante diaphanitate recipit lumen. Nunc autem itaeft , quodadns

quim

:

bcnc remanet fpecics in intcllcdu tionis coiporalis

fed

ipfius fenfa-

non facit certitudinem

in-

di quiditatcs fimplicium.

abfolut^

qualcs

,

Item, ficut matcria tccipit formas indiuidua^cintclledlus formas vniuerfalcs,

quod

Commcntator

dicit

vniucrfales ipfas fpecies

,

fecundum

formas habeo propofitum fi *. Si vocas

;

vocas vniuerfalcs, vniuerfaliaobicifla cognita: ergo ficut materia pcr difpofitioncs ci inhsrentes recipit

formas particularcs,

obicda pcr

fpccies impreflas.

fic

intelledus

ficut vette eH;

,

;

:

tingit intellcAum, Itera

leftum

qucm excitat.

phantafma mouet aliquo

,

fed impofEbilc eft

:

modo

intel-

quod mouens a^u,

moueat aliquid , nifi aliquo modo tangat vel taAu fubftaotiali , vel per iniluxum, vel pcr fpeciem fed impodibile cft, qudd phantafmatan,

:

gat intelleiSlum

nifi

,

pei fpecicm aliquam ex fe

genitam ergo, &c. :

Item, fecundum pofitionem iftam phantafma excitat intelledium

qnia

,

fenfum

fenfibilia ad

:

fe

:

ficut

imago

Petri,

non ducit me

Kabct ad cum, ficut

fed fenfibile pofitumfapra

fenfum non facit fcnfationem; qaare nccintclligibile ergo oportet , qu6d ponatut cius fpe:

cies.

:

quxftione.

nc ;

fl

fenfatio

,

feu adkus fenticndi adlu exiftat:&

mat fenfum

:

8c per illam

nunquam cognofcit

imagoducit cognitionem rei abfolutc fic etiam ifta fpecics ducitincognitionem fingulatis fimplicifer, vt fingularc eft. Verum quia aliquando intelleftus non fe conuertit ad fenfationes , ncc fpecies fingularc efTc adtu

,

fcd foliim ficut

in

:

remancnt in fenfu, ideo i memoiia fenfitiuz, vel ab ipfa imaginatione ctiam colligit intelledlus fpecicm , fi fenfus adku non fuerit ad cognofccn-

dum fingulare. Ab omnibus

fpcciebus puta fenfationis;

imaginatione

fum, quod non poteft cfTe

intelledus

fpecies intelligibilis re-

Vnum eft

quiritur in intcUedlu propter duo.

, fi

res intelledla

fit

corporalis,quia fpecics fenfus, cum ambz fint corporalcs, ,

&

improportionem non poftent mouere intcUcdlum ; ide6 eft ncccfre , vt fiat ab ea abftraftio , fcu ( vt meproptcr fuam matcrialitatcm

,

&

dicam

lius

)

multiplicatio fpeciei tnielligibilis

virtute luminis intclledlus agentis rei corporalis ficabftradla, feu

cie

,

quae eft in imaginatiua

,

:

& tali fpecie

,

iftis

:

& vteft in

fit

,

cognita ipfa fenfatione

viitus leflcxiua

,

8c collefta-

cognofcit quiditatcm fcnfationis vniueifa» vidclicet , cognita le paiticulaii pct fpeciem,

tiua lis,

,

colligit fpeciem tei vniueifalis

communis

immediatc cura

^piciis hte

nec imaginatinx

ad

per illam fpcciem cognofcit intelleaus efTc fingulare aftu cxiftcre. Secund6 , k fpecie vt infor-

veritatem incompIexarn,nifi per aliquod imprpfnifi fpecies.

,

cognofcendum fingulare ab ipfa imaginatione; & hoc dum fenfus adu non eft , vcl dum intelIcdlus fenfationem non aducrtit , vt fic ex tribus radicibus intelleaus colligat fpecicm ad cognofcendum fingulare. Vnomodo abipfa fcnfatio-

^ fpecie tci fenfibilis vt eft in lcnfu

:

in

;

Item , intellcdus non cognofcit vcritatem complexam,ni(i per habitus imprefTos ergo nec

Ex hocapparet, quod

nifi

,

quam

colligit ex fenfu

,

vel imaginatione, im-

mediat^ confiderat illam lem fub tatione vniaetfalis : vt intelligendo hunc colorem , confiderac eolorem abfolut^ per fpeciem coloris in eo fa-

€t»m

:

fic

cnim poteft vittute

,

multiplicatia fpe-

cie

iroaginatiua.

,

Inielledkus multi-

fpccics intelligibilis in intelledu k fpequ« eft in fenfu , ficut i fpecie , qu« eft in

plicaii

indiget intelledus

coniundusad intelligendum. Secundo , requiritut fpccics ptopter obiedli abfentiam

fpccie indiget intclledlus couiundtus,

:

lam

& tali rcfpc-

58.

cognitionem Petri fimilitetnechec diAio, Cdyir, fignificat Cjcfarem adueffe; fed Caefarent abfolute. Sic nec fpecics, qux cft in fcnfu particulari, nec illa , quz eft imaeinatione , vel intclledu,certificat inquantum fpecies de adualitate cxiftentis rei ficut cft oftenfum in przccdenti Colligit ctiam terti& intelleftus fpeciem

mofus ab anima ad rem animatam; {\cinteUigere ci^ motus a re ad animam fcd voluntas vere atcingit pcr adlum volcndi rem, quam amat ergo res cogniia vcrc atItem

prtftir duo.

:

funthabitus icicntiales : item vetitates conclufionum, ipfz fpccies rcfpedlu aflus intclligcu-

lcs,

rtjuiritur

•

•

.

1

quando rem extra particulat itatcm c(le »€tu re extia definente autem a£bu fentiendi in fenfu particulari,

fenfationem cxiftcntem adtu. Colligit etiam fpcciem intelligibilem ab ipfa fpecie rci fingularis,vt eft in fcnfu ad cognofccndum:fcdper illam fpeciem non cognofcit rcm adtu efTein fcnfu praefentem , fcd folum fingulare

pcrmancns

Sj»>^ ir-nSJ'

fingularis intcUecaus colligit, 5," *!"''/,' ^"i ftr Hie. r r r « ii uex ipfa fenfatione, Scpct illam mtelJigit eiem.

refpcftu

benc fcit intellcdus apprchcndifTe ad^ualitatem. Vtrum autem fit, non poteft aliter fcire, uifi per

&

37-

oftcnfum fuit in przccdcnti quasftione. fpcciem tam tcfpcftu vniucrfalis,

Quam quidem

tabile inteUcdus autcm fubdantia permancns: ergo Hcut acr mediantc diaphanitatc, quz e(l accidens permanens , recipit lumen, quod eft accidens iraniiens: fic etiam intelledbus recipiet in-

reIlc<5lioncm per accidcns

ina,com.i4.

& alia fpccie particularia, & alia vniucr-

telleAuideadliualitate exiftcntia; rci extra; fcd

,

;

j.de Ani-

vt

:

feu tranfmu-

intelledlus eft tranficns accidcns

36.

Cuiaria, fftlia

QViC

i9'

Dererum principio.

no

quam dicimus vegetatiuam & illam non efle in illis , qux non pofliint talia opera exercere. Ex :

Qjf Ftrum

XV.

O

1

inielleSlfts cognofiittfi

& hoc cft quasrcre:

vel ferjpeciem ;

Vtrum

O* haU-

,

ejjentia anim/e ,

adionibus aliquam

fccundis

per ejfentiam , welper aSi^ta,

fms

tus

T

iE S

O^fitorum ha-

bituHm Jitei ratio cognojcendi

,

ficut

aniroalibus

quz non

,

vt fenfitiitam

,

communcm

efle

non eft in illis, £x aliis dicimus

quae

pofliint talia exetcere.

aliquam fpecialem formam effc in hominibus, quam dicimus inteUcdiuam.; qux inillis , quc talia opera non poifunt facere, non inuenitur. Sic ergo de aniroa noftra cognofcimus quia cft, quod in nobis eft: & de aliis fimiliter pet ope-

&

tationes \ poftctiori fine aliqua alia fpecic.

aEius i ^vel requiratur fiecies aliqua

fit ratio

,

^ mdium cognofiendi eam.

modo cognofcam certiijs animam meam eflc & in roeeflc quam tuam tRe,&c in te eflc fiue quod

.

inlibrtsde Animii,qM*.ft. t8. Henric. 6^«i/
Valentia i.p»r. di^.6. queft- j.puniio i. Sanex iib.^. de Anit»»,cap.^. AiKtf» tem.z. PhiltfqUtft.^s.feB^. Vide

im

di(l.i.qudft.i.§.

.

modum ita patum cognofco ani-

mam raca intuitiue.ficut tuam:qnamui$ quodam

;

Auguft. ^.Trinit.eap. T.iflib. to.fp.io.drlib.i^.eap.^. D.Thotn.i p*rt.qu€/l.ty, mrt.i. Caict.ibid. Linconien.

Tioik.

Scd pcr iftum

qu<e

genita cognofientts fui intelleSius

itd»rgMmeru»princip»li»,ir

§lutdiib. 14.

,

3

non tamen intuitiMt.

,

experimentatio intrinfeca ccrtiot

cft

,

fiue

quod

mei funt tales , quod de illis maiorem ccrtitudinem habco , quam dc tuis : imro6 de nulla alia anima poflem cettitudinem haberc per adus , v'trum fit vel vtrijin in tali corpore fit , nifi de mca. Potcft enim Angclus bonus , vel malus > fimilia opct a in afltimpto cfarpore exercerc vt patct in Angelo Tobiae,qui ex adibusputabatur horoo cfle. Idc6 conicdburadealiis per adus certitudo hxcnon habetut: de me autem cxpcriiTJcnco incrinfeco , & infallibili itnfa intcriori , hoc cft in incclledu expcrior adlus ralesmeoscfle; vtpotcme velledelia£tus

,

,

^^^^ ^

I. &(.(

triplici-

ter^ognefcif' '*'''•

Huius quaeftionis euidenciam , eft fciendum , quod ( (icut dicicur com-

<^ff^^

3^i^^

muniter,

& bcnc) contingit rcm quam-

Jibei triplicitec cognofccre; rcilicec,arguiciue,

& fpeculatiuc. y^rguittHe, (icutcogno-

intuitiuc,

fumum rarguic cnim

fcendo igncm eire.vidcndo

incelledkus, qu6d.fi effei5tus cft, caufa

e(i.

Intmti-

dum rem viHbilem dircfbo afpicio a6lu. $peckUt.iMe ficuc dum incelligo quidicaccm vniucrfalem rei pcr fpeciemeius quam haberapud

J4e

ficut

,

,

,

fe

non

;

hxc

vc

eft,

vel illa, vel vc eft in illo

,

vel

iniftojfed Hbplicicer naturamrei fpeculande: y c dum cogiro quod fittofa , non cogico quando e.ft,

gnimam

no-

ttiio

ftram MriMu- ^ft tiui.

j

,

modo

aliani cationalem

Hanc vbi

,

argui-

animam

vcre cognofcimus

& aliam cire vegcrabilem

,

elH: , vel quia aliam fenfibilem,

in planca, in bruco

,

iu nobis.

aucen) cognicionem babetDus de anima,

feu noftra

,

feu

ahorum ;

& quod

finc aliqua fpecie

fir,

,

fit ,

in quo, vel

fed i pofteriori pet ef-

& operationej ficut pcr fumum cognofcimus igncip efle & vbi eft fed pcr lalcm fc6)tus fuos,

:

,

:

cognitionem non intiiemur natutam rei. Hunc modum cpgnitionis de auima tradii Auguftinus, dc Spiritu , & Aninia, cap. } 2'. dicens Nihiltam :

nouit mtns t/uxm id qHod Jibi fr*rio

menti ^uiccjuam prdffo efi hil

ergo cam nouic

,

,

quam

^uam

eft

;

nec magit

ipfa fiki.

Quomodo

fe.

Niau-

tem cognofcac

fe efle , fobdic : Cognofcit ( inquit )fi viuere,fe meminiffe,fi velle ,feinteUigere,fe

iudicare

,

autem

eit

Pbyficorum

|.

,

text. 2.

ex netivribtu nobit via,

certiora naiura Ii'lo

modum cognpfcendi ttadit

Iftum

&CC.

Ariftotclcs

f^

diccns : /»»^/4

^ certitfribtuin in-

elfe,

rum

,&

clfe

Ctim enim

&

folum cognofcimus animam fn oobis effe-, ftd animas alio-

in aliis effe in plantis

conimunia quibuflibet

,

,

5c varias in variis efle.

vidcamus aliqua ppera vt nutrire

quadam communia

,

& gencrarc;

&

animalibus hominibus, in quibus non coniicniunt cum vcgctabili , vt fcntirc, imaginari moueri de loco ad. locum; quxdam propria hominibus , vt r^tiocinaii ,& incclligercdifcutete, confiiiari liberc agere: ex primis opcrationibus cognofcimus aliquam ,

,

,

fortnaui

&

,

Et ideo

fimilia.

anima roea

communcni

cfle

animalibus

& plantis,

cft

talis

certifnma

cognicio argui:

ficut dicit

guftimis in authoritateyM/r^ cicaca

:

Au-

immo

cft

principium cercicudinis, quam de omni alio habco ; & ccncrum immobilc vericacis , circa quod

voluitur,&

cui inniciiur mobilicas,

&

fluxus

omnium tur

;

aliorum , qus aeftimantur , vel opinanetiam eorum , qus creduntui , quantum

&

credcrc, nec cei cus

Non cnim aliunde fciome fum me vclle crcdcre,& velle

articulis aflcncire. Sic

crgo animam noftram pct

a£tus fuos cognofcimus arguiciue

;

tamen

qua:

cognicio^e fc noneft intuitiua : tcfminatuc tamenfinaliiciad intuitiuam vt/ff^ipatebit. Si vcro loquamur dc cognitione fpeculaiiua, ^4* qua: cft cognitio tcrcio roodo furopca, prouc fci- **". 'f*^"* liccccognofcicurres, non hsc, vcl illa,roea , vel tua, fed abfolute ; iftc modus cemrounis eft omni aniroz rationali ; nec plus refpicit meam, quam tuam ; cijm fint eiufdem quiditatis ac per :

:

hoc quinouit vnam , nouit reliquam. Quid

igi-

cognofcimus naturali imprcfEone quoniam fccundum Auguftinum 9. de Trinit. cap. 10. Aniroahabet imprcffam narutae hominis notitiam. Icem,habcc omnes vircutum,& habituum no' tur fitanimaquiditatiuc, pattim :

tiones

;

vt dicit 2.

de libcro arbittio , cap. ; .

& in

Iib.de5picitu,& Aniroa,cap.io. dicit: quddhabet imprcfl^am notitiam boni perfe^i , pcr fubci-

Icm

notiera.

mo^o non

noftram

berare ciua de

cftcx parce noftra.

vcl vbi eft.

JLoqijendo igitur dc cognitione

pngnofcimut

,

inueftigacioncro.^

dum

pcr a^lus fpiricualci

inquircndoapofteriori deuenic anima in notitiamcalis nacura:: ficut aliquando per notitiam

accidentium deuenimus in cognitioncm fubftanciz. Confummatur autem hzc nocicia, quid

fitanima, fiib irradiatione lucis aetcinz fupet rocntcm noftiam:fubqua,fccijdum Auguftinum, quid fit iuftusanimus, &iniuftus, animacognofcit. Vnde viderur mihi , quod cognitio arguitiua , quae eft per adus, & opcrationes,inquirendo adiftam,fcilicer,quid

minatur. Sicut

dum

ledus fodiendo

,

&

fit

rcs, viainquifitiuaccr-

per propria accident ia intcl-

inoeftigando deducitur in

cogni

Augaft.

X v:

Quxftio cognicionem fubftanuK

rei

;

quamuis cogniti

fubftantii ici , via inquifuiua per ipram fubiilantiam argumeatancio a poderiori cognofcamur

accidentia. Sic iimiliter a partci(la,cognita ipsa animji,

qudd eft i pofterieri

per adus, 6c opcra-

,

f^mtio tttauf» ftr $f-

fiaiM

,

^

fubft»mU ftr tucidtn» ti».

)Sm ,

caofam adlu

animam cognofcidebet liabere operationcs.

qu6d impoffibile eft qu6d aliquid cognofcani pcr fuum adlum, niH fciam quod taiis a^us cft fuus; Sc quod cognofcam qu6d talis adus eft eius.niH cognoTcam illud , cuius eft aAus ; iicut ponit Commentator cxeinplaaa fnper fnimum Pofieri0rum , cvm.^. qudd n infequerer feruum fugitiuum, & ipfum non

efte

fedlus, arguitiue

:

&

coii(idcrai)do naturain ef

cognofco & apptehendo , qaod

(it caufa. Vt dum cxjperior me velle, fcio animam meam ceriiiSme eflei & dum con(idero,qu6d

veUeic inteUiiere funt zStas fpirituales

,

& imma-

concludo qu6d anima eft fubftantia fpiritualis,& immaterialis & fic proccdendo quidquid fciri poteft pct efFcdum. Talis inquifitio teriales

;

:

cognofcerem, & vidcrem multos fugientes,nunquam iHum appcehenderem ,niii eius aliqualem notiiiamprzhabcrem.Similicerponitexemplum Auguftinus lty.de Magijho, c.io. qu6d nunqAam fignum ducit in nocitiam Hgnati , ni(i prius ha-

terminatur ad inquiiitionem fubftantix,ficut via ad tetminum : vt (i profequcrer fumum finalirer venirem ad intuiiionera ignis. £t ifte eft mudus

&

Si ver6 quxramus , quomodo cognofcicur anima fccundo modo , fcilicet intuitiue ,& fui habitus etiam quantum enim ad prxdidias duas cognitiones , quod didlum eft de anima, intelligendum cft de habitibus eius. Circa hoc funt var tixDodlorum opinionesjdicunt cnimquidam, & multi, qu6d anima quamdiu eft coniundla

biia notitia de iignato .viderero

aliquem

(ignificaret

extcndic lia

,

fed

:

ponit exemplum, vt H portantem, ncfciremquid

:

retia (\

quomodo parat

viderera

& aues capit

cx tunc fcirem

i

,

quod

Sc

ta-

inftrumcnia tale quid iignificant.Ponit etiam

exemplum de vclo

mulicris,

manu,nefcio quid

iignificeti (ed

quod /i

ipfa tcnet in

Ci

viderem quod

acquirendi omiiem fcientiam ergo patet in vniueifali.

modo naturali

:

(ic

8.

:

^n mim» ttgmift»t ft, futf h»bitin,

^

»Hhi /«-

velaret caput, cxtunc fcioquid Hgnat. Propter

corpori

quod concladitqu6d

atiquam rem fpiritualem poteft afpicere dire^o &Hidgm afpedlu , feu intuitiuc; fedtantum modo fupe- l»Ht,

originalirer

ducic in cognitionem Hgni

(.

&

qualitate operis : quia ex inanu , opera laudabuntur. Si (it efFcAus in in effi continuatus , cognofco pet ipfum

mus, qu6d

Si vero inftei, Ik rationabilitcr,

jntfcitttr

&

quantitate artiiicis

tiones, a pofteriori per ipfam tales

n^

tiuam; vt cognofcendo domuro, cognofcoartificem fuilfc. Et eciam cx nacura opeiis cognofco quid (it , licet incompletd , quantus , qualis , cx

,

Hgnatum

de-

quoad piimam coquod nonpcraf^us,

gnitionem. Ergo videtur , &opcracionc$ ciim Hnt Hgnafubftantix, poilirous in cognitionem fubftaniix dcuenire, nifi fubftantiam prarnofcamus. Et eft dicendum , qu6d,ncut dicit Auguftinus KbroprAdiRo, ad hoc quod cognofcatur caufa per efre<5bus,ngnatum per iignum , anima per opera^ tiones,& nmilia;neceirc eft aliquam cognitioiiem de /ignato , de caufa , de anima , praccedcre: qux fcilicet fufficit qu6d (it indcterminata ,& generalis cificatur

,

& qua(i habitualis

;

qux cognitio

fpe-

vfquead tjmd ^idefi pcr cirentiam pro-

priam. Talcm autcro notitiam habet quilibet innatam deanima quz fpccificatur vfque ad einod ;

^uid efi per operationes proprias: verbi gratia , vi

deo motum,ftatim ex gcncrali notitia (cio, qu6d aliquid mouet poftea inucftigo donec inucniam quod mouet,&qupd mouetur. Et ifta eft fentenlia Auguftini deSpiritu & anima , c.}z. dicentis: :

Cftmenim

(ju^rit

quod fiipfim

quterat

fiipfim ^utrit fe ipfa

:

mens,^uidjitmem ,proft^i

,

;

nouit,

& nouit, efuodipf^fit mens «ju*

ne^ue tuim ^tiiunde fe ^turit

citm ergo tfturentemfe nouit

,

,

^am

fi vtiqtte muit.

Vndc

patet,qu6d primacognitio prccedit iftam. Ha:ceft fenteatia Auguftini io.deTrinit.cap. 3.

circa (inem. Gftu fiientem fiit

,

(

inquit

^udfiipftm

}

pMlio igitur fe aiiquid

nefcit, netjue

enim

ttlterAm

mentem fiientem fcit fid ftipfiim fcit fiit igitur feipfem. Deinde chmfe tjuarit vt nouerit, ^fuareritem fe i4tm nouit. Et fequitur ad prcpofitura. ^«propternen poteff ormnno tttfiirtfiytfui dumfine,

,

fcientemfiit ,fi vtiefuefcit. pio fequentis capituii.

Idem ind^cat

De

ifto

in princi-

aiitem

quo caufa cognofcicuc per cfFcdlum

,

modo,

& e cdntra-

fio, diccturin fequenti quxftionc.

Vel diccs caufx, aut

,

eft

qu6d

cfFedlus

cum caufa

terminatus

ducens in notitiam non quidem con-

per fe fubfiftens, ,

& in fadlo effe

:

vt

domns

,non qu6d (ir fcd quod fuic & in cognitionem quid (it canfa, quan:a,qualis; fednonin cognitionem intui-

ducit in cognitionem caufx :

,

,

ncc

rius di6lo afiius

fe

,

nec fuos habitus

nec breuiter

,

non qu6d , & operationes tanquam obicdium vi(ioni$;cum

pcr adlus

,

incueatur

:

(int ica fpiriruales ficut ip(i

habitus : fed

nis fua cognitio a fcniibus incipiat pit fpecies k

c6m om-

dum percr-

,

phantafmaribus abftraAad^, percipit

adlum fuum,qua(i quodam cxperimentd: & percipiendo adlum , arguit potentiam eiTe , & pei: confequcns fubftantiam fecundum dod^rinam ;

Ariftotclis 1. de Anirna, text. com.^i. qii6d adlus

cognofcimus pcr obiedla

,

& pcr potentias eflcntiam nunquam

& per ad^us potentias, :

vt^c

fit

vcium,qu6d

incclle6^usconiun£lus intucturfe,nec

habitns fuos

,

nec tdat fuos; fed fcmper poft^-

riori per fcniibilia.

Modus aurcm huius po^itionis rali$eft;dicunt enim qu6d de anhiia duplex modus cognttionis habcri poteft « quolibct. Vna cognitiO cft, qua vniufcuiufque anima fe cognofcit,quanad illud, quod

tuiti

eft

et

proprium

:

fecundum

quem modum cognofcitur \ me anima roea , vt mea in me eft folum non quid eft anima. Aiia ,

cft

cognitfo de anima, qui cognofcitut quantum

communia cum omnibus ani, qux habet matibus : & per hanc cognitionem cognofcitur qux furit eius proprietates. dc anima,quid eft, Si ergo quxras de anima , quantum ad primana cognitionem quomodo cognofcat fe , diftlnguendum eft : res cnim cognofcitur aftu, vel habitu. Si quxras quomodo cognofcitur \ me anima mea adu eiTc, & in mc eiTe ; dicunt qu6d ad ea

&

,

per aftos fuos : ex hoc enim percipio te animam eiTc , quia pcreipio in tc haberein te viucre ,

&

feniire,vioerc, intelligere,

& alia

opera vitx

exercere.Vndc dicit Philofophus 9. Ethicor. f.9. Semimm vti^ue ^onittm fintimtu , intclligtmus autem ^umiamfintiquoniam incelligimus; mui , vel imeBigimue ^oniam fiimitt. Certura cft

W

autem nifi

qu6d nullus percipit fe , qu6d intelligit aliquid

,

ex fioc

eft inrelligere aliqirid,

telligere

:

quam

intclligere, :

quia prihs

intelligete (cin-

ideo perucnit anima ad

percipien-

dum

tuiliue. r.t-

De rerum principio.

131 dutn

pet illud

fe eflc

quod a£la

,

ihceliigit

&

,

Si veto loquatnur de cognitione habituali,

quacognofcit

qu6d per

fe

aniroa habicualiter eiTejdicunt

eflcntiara fuam,vidclicet,quia eoipfo,

habet eJrenciara talera , cft potens cognoiccrc fe eflc , in tali corporc efTe. Sicat ille, qui habct aliquern habitum.eft per illum habi-

J[u6d

&

rum potcns habitui

i

percipere

licct

omnia, qu* fubfunt illi , nill per ^dlum

nullum percipiac

elicicum ab ipfo habitu

;

&c icadicicur fcirefo-

lum habjcualicer fic cciam hic. Vnde ad hoc qu6d anima (Tognofcat fecfle^vcl habicustalcs habere habicudmalitcr non rcquiritur fpecies, :

,

& Cax cflcntis. Ad cognicionem & fui, & fuorum

fed fola prxfencia habicuum,

adbualem aucem habicuum, requiritur couuerno fuper fc,& fuper fuoS habitus , qux conuerfioeft adtus,exquo a6bu

fc,

& habicus fuos adualiter cognofcit.

fcilicec

ad quidicacem , ic propriecatcs communes omni animz ; iterum eft diftingucndum. Ad cognitionem enim de re quid (it,duo concurrunc ,fciiudicium de re. Si coniilicec , apprehenno , derecur ergo cognicioanimx,quancum ad apprebennonem , dichat ^uod ^uid efi, Ccu nacuracaufx apprehendicur perfpecies , quas abftrahimus k feniibus. Racio auccm huius didi eft , quia ficat maceria prima cft in pocencia ad omnes formas materiales , (jcinccUcdlus ad omncs formas intclligibilcs. Vndc in ordine intelligibilium £c eft poceniia pura , vc materia in ordinc fc-n(i-

&

f*r»fftfh*nfiontnu

bilium: 5c ideo

iicuc

macerianon

eft fen^ibilis,

formam fuperucnicntcm ; fic nec inlclper formam fupec indu6lam , qnam Jjteciem communiter appcllamus. Vnde vt dicit hxc poficio.mens noftranon poteft feapprehendcre , ita quod feipfam immediate appiehendat; fcd cx hoc quod ^ia apprehendic, dcuenic in fui nifi

pcr

lcdus

,

nifi

,

cafticas

fed cx parte

:

:

&

, in qua radicacur ilia immacerialem pcr confequens. £c lic ex proprieracibus, & fpeciebus , & adibus arguic de fe ipfa, quid fic. Hunc modum confir-

ex hoc fubftanciam animas

pocencia,

efte

Arirtotcles i.de jinirna

ccns , quod intellcdus

,

/m.

7. 8.

e^ 15. di-

quam

mus, & per quam cxaminamiis omnia qux iudicamus,fccundum dodrinam 5.

di Trinic. cap.

6. vc fic

fccundum

:

cionum per eflentiam fuam , fed pcr vires fuas: vnde pciceptis adibusanimx,percipiturinelle piincipium taiiuin adlionum , vcpoce mocus& fcnfus i non camcn ex hoc nacura animx fcitur. Loquendo igiturde cognitione.quacognofcitur dc habicibus quid fint ? oportet duo confiderare , apprehenfionem & iudicium. Secundum apprchenfionem oportec, vc habeacur eorum nocitia ab obiedis & adibus ; quia non poffunc per effentiam fuam apprchendi. Cuius raquia cuiuflibcc pocenrix animx vircus eft decerminaca ad obiedum fuum vnutn ; eius cio eft

,

& & principaiicerinobiedum cendit:

Iter

pcr fcipfam

qu6dipfa

fic^

;

fcd per

quibus in obieduin dirigitur , non quandam rcdudlioncm. Sicuc videmus, quod vifusprim6 dirigiturin coiorem, in ea vcr6

fcd in

,

i€tam

colorcra flcxio

,

non teducirur

vifionis fux

quandam redudionem

;

dum

fcilicec

nifi

,

per

videndu

Qg,x redudio.vel in, compictc aucem quia redudio coropieia rcdic ad

vidcc fe videre.

incomplete

in incclledu

,

cft in

fenfu

cognofcenduro eflentiara fuara inceiledtus autcm coniun<5tus hocmodo comparacur ad phancafmaca ficnc vifus ad colorcs vc habecur ^.de AnitM, text. io.& fiqq. non quidera vccognofcac phantafmaca, ficuc vifus colores; fed quia cognofcic iila , quorum func phantafmata ad illa enim cognofccnda ptimo , direde fctiur; dcinde redic ad cognofcendum adlum fuum ; viicrius in fpecies& pocencias, fubftanciam ipfius mcncis. Non enim hxc comparantur ad incei!edum,vc obiedaprima; fcd vtiila,quibus :

:

:

&

reduci-

cire

re^a,

Auguftiui

&

cendic

inadUm.

ludicium auiem de vnoquoque habeturfccundum iliud , quod eft menfura illius menfuia autem habituum eft iilud, ad quod ordinantui: quod quidcm ad noftram cognitioncm fe habct :

tripiiciccr.

Quandoque enim

lianc pofi-

ptu, vifu, vel audiiu

cire

habicuali-

mus

adus fuos

a<£bualicer

tioncm mensnoftra cognofcatur

e concraiio.

cft

&

cft incelligibiiis.

autem loquamur de cognitione animz quoad iudicium,quo fcilicec imaginamurde anima quid fic, vc apprchcndamus, & conciudamus dedudlione prxdi^aquid eft in anima:ficcognofcic , vc dicunc , fc ipfam , inquantum intue-< tur immutabiiem vericacem ; qua; cft quzdam Si

rcgula mcnci noftrx imprcfiai ad

animx

Mulci enim fciunc fc habcrc animam per adus, quos cxperiuntur infe, & a fe.qui nerciunt quid fic anima. Huius aucem diuetfitacis caufa cft , vc dicunc , quia nec animas , ncc habicus pcrcipirous in nobis cfle , nifi percipiendo adus quorura anima& habiius funt principia. Habitus autcm percirc-nciam fuam eft caufa calis a£tus,& a(Slus cftcaufa,qu6d cognofcacur habiius,qui efteius mediacum pcincipium. Si autein cognofcatur habitus inquantum cft principium talis adus, cognufcitur habitus vc fi fciam quod caftitas cft , per quam quis cohibec fc ab illicicis cugitationibus in Vencrcis , fic fcio de caftitate, tjHidefi. Anima auiem non eft principiuro opera-

poceft nifi per

fufcepciua.

rialis, arguic poccntiarn efie iramatcrialem

Cegmpitr*

habitibus vcr6,quos in fc habecquafi fimiroodo , eorum duplex eft cognitio. Vna , qui anima cognofcic,an habitus fibi infic ; alia, qua cognofcic quid fic. Hx camen dux cogniciones alicecfe habenc circa habitus, aliccr circa animam. Cognicio cnim, qua quis cognofcic fe habetc habitum , prxfupponit notitiam , qua quis cognofcic , quid fic habicus. Non cnim poflura fcirc me habcre caftitacem, nifi fciam quid cft

marum

retum, feu vniuerfalcs nacuras cognofcic ,pcrcipicqu6dfpccies , per quam incelligiceft iiiimajterialis ; nec ad hoc fe excendic pcr potenciam fenfitiuam. £c ex hoc quod fpecics eft imtnaie-

f*r sitdleiHm.

De

li-

adio primo,

:

Veritas auccm ifta, vc dicunc, pacec, accendcndo modum, q
II.

& per adlus

ftram irradiat.

cagnicionem ficuc & nacuram matcriae primx cognofcimus ex hoc,qu6d cft calium foripfius

mat

,

dcfinitifuos apprehenfiuej iudicaciue veto , uc , per radium diuinum, qui fuper mcntcra no-

,

loquamur de fecunda cognicione, qua anima cognofcicur abfolutc, quancum

Si vero

lo.

hac vica per fpccies aliarum rcrom

&

fentit.

arguiciuc, nunquamincuiiiuc in

&

,

vcl fimili

vtilitatem mcdicinx

cx hac vtilirate

cft a :

fcnfu accc-

ficut

cum

vide-

ab aljo audimusf fcimus, quid eft medicina. ,

vel

Q£andoquc cftnaturalicer iudicium.quod maxi«ae

II.

ell

reddere vnicuique quod

quever^

e(l

fuum

eft.

Quando-

diuinititsinfufum, vt in rpe,iSccha*

&

riiate fide. Et quia etiam in nubis naturalis cognitio ex diuina iiiuftratione deducitur , veri,

vtroque

tas in

creatura confulitur.

i.n

fcimus de ipfis , nee quia funr , nrc qo6d in nobis funt, nec qu6d fant intuitiue. Non eft autem ordo intcr bas cognitiones habituum ; ficut intcr cognitiones anim* ; quia prius cognofcimus, quid eft habitus , quam fciamus , quod in nobis eft,modo fupcrius diOto.

Vndeiu-

dicium,in quo completnr cognitio.de natura habitus vcl cft fecundum illud, quod a fenfu accepimus vcl fecundum illud , quod in creatura ;

nobiitfjtquo-

vcriiacem confuiimus. \n cognicioneautem,qua cognofcimus.anhabitus in nobis iinc , cil duo coniiderare j fcilicer,

habitudinalem cognitionem,& adualem.A£luacognufcimusnos habitus habere ex ipforum a£lionibus , quas in nobis experimut: vnde Philolophus dicit 1. Ethicor.cap. ). quod Signum oportet facere habitum /itperHenientem voluptatem , vel triflitiam,- Tuncautcm ad habicu^lem cognicionem habicus feipfam cognofcit,quia per hoc, qu6d anima habet habicus , poccft piogredi in cognicioneni adbualem ipforum:caleautem perquod potencia poted progredi in adum

mtdt ttgnt' literautcm fismus f

,

cognitionis Jfftaiua,

<§•

eognofcitim*

fotentit dif-

ftrunt.

dicitur habitualiter cognofci.

,

Sed differentia eft intet habituspotentiz cognofcitiux,& affediuc,qu6d habitus cognofcitiux eft principium , ipfius a£lus, quo cognofcicuf habitus , & etiam cognitionis , qua percipicur quia ipfa adualis cognitio ex habicu cognofciciuz potentias procedit. Sed habitus affedliux parcis eft principium illiusa^us ,quo cognofcitur habitus ; fed non eft principium co-

&

:

gnicionis

,

qua percipitur

,

vt habitus

cogno-

principium proximum , vcl remotum ; quia non nifi per hoc , quod caufat aftum ; vnde cognofcitur non cognicionc, qua

fcitiua:

fit

percipitur.

14.

Ethoceft, quod dicit Auguftinusio.de Tritotum confcquenter ;qu6dartes cognofcuntur per fuam przfentiam, ficut afFcdlioncs animx per fuas notiones. Sic igitur anima cognofcit fe efTe aftu pcr fuos aftus ; fe autem eire habituper efTentiam fuam;quiavt adu fe cognofcat, nec habitu , nec fpecie indiget. Quid fit autem apprehendit per Ipecies rerum , quas cognofcit; ficut fenfitiua per formas, quas reci:

fir.

nunquam tamen apprehendir intuitiuc quid ludicatautem quod fitlumine inuiolabilis

mcntibus noftris imprefla,& quam aliqualiter cognofcimus pet fe notam , atque omnia alia examinamus fccunveritatis, cuius fimilitudo eft

dum eandem tcat

,

in

fe

,

vero

fpecics aliarum

men diuinum quod

omnibus iudicantcs

quod cognofcit

fentiam

;

,

vt fic pa-

fc habitualiter per

efTe pcr fuos

rerum:qu6d

fuam

adus , quid fit

fit

ef-

per

iudicat per lu-

nec aliquo modo intuetur fe, Ec habent fc per ordinem ift« cogni-

fit.

liones

,

quiaprim6

fe eflc

cognofcit habitualitet

per eftcntiam fuam; fecundo a£lualiter per adlus; tcrti6 apprchendit fc, apprchcndcndo fpccics rc-

rum,

M§lunlittr tt-

gncftimut h-*hitui , qni ntkit infunt.

Opinionem

V M.

1

tjut negat intelleSlum

,

,

habitnt

fcere

in alitjHibtu reptttat probabilem

Ut

,

,

animamft

aut

&a^m direde & imuitiue cogno-

fttofepte

,

in aliit reftl-

,

multi^ue prohat per a£lut cognofci hahitm

,

intellttium intuitiue, reflellentlo tamenfiiper/e

,

,

CT

&

per Ipeciem expreffam ; ahiti autem abftjue vUajpecie, per ipforum immediatam experientiam cognofci ; idque ciarius explicat infcrius

num.i^. &feijuentihtu.

ttrtamen vidtturftntire in

yili-

1. difi. i.tjuaft. 8. §.

Ad

argumcntaprincipalia '.pertotum dlfcurfum , vfyue <»« §.

Ad fecundum

gnofcertfe direEle ci

,

animam non

vhi ait

:

poffe co-

(^ ex aliu obitEiu cognitu dedti-

incognitionemfui reflexlue

:

[

Non autem, intjuit,

poteft ftatim intclligerefc nullo alio intclleao;

quia non potcft ftatim moucri a fe propter ordinem potentiarum eius neceflarium pio ftatuifto ad imaginabilia. ] Etpaulofaperiits. [ Refpondeo, in^uit, intcllcdus noftcr pro ftatu ifto

natus moucri immcdiate nabili

vel fcnfibili

,

GlMdlib, 14. §.

non

eft

ab aliquo imagiextra prius moucatur, ] £r

Ad duO

,

nifi

alia

argumcnta

:

prohle-

maticum reputat , animam poffe naturaliter cognofcere feipfam. Viie opm poffhumum Suare^^de Aniffi* ; fupplemtntum illiut lih. 4. cap. j. vbieim

&

refolutio

valde conformis eft doEtrina in hac ^utni»'

ne traditt. , & bcnc defundamenta , ptxter hoc quod dicit, quod anima ncc fc , nec fuos adlus cognofcit intuitiuc. Sccund6 quoad hoc,x]uod dicit ,qu6d

Hxc

opinio videtur probabilis

clarar fua

nit.per

pit

C H O L

S

,

H*Htm in

m

XV.

Quxftio apparet inhabitibus virtutum^quarutn 6nes nacuraliter coniedtat : vt patet de iu(litia,qux vai:

& iudicarmodo di^o.

:

fe

cognofcat,

& c contrario. Udem dico de habitibus< quoad diffcrcntiam ordinis

,

quam

Tcrci6

ponit in-

ter
&

ha-

bicuum.

Quantum ergo ad ifta tria, non videtur ali- frthmtur mquibus, quod poiitio coniincat vetitarcm. Qu6d ninuun fi imautem aninia fuper

reflcdcndo , fcintuitiuc cognofcat ^ & fi eft & quid eft : fimilitet rein fe efl'e> flc^endo fuos habitus , cognofcat

&

,

&

& qu6d

funt, vidctut exprefsc fentire Augufti-

nus in epiftola ad Paulinum , cap.

Dco *: &

guens duplicem fenfum nicntis, vbi ait iU.a

:

i.

de videndo

numero epiftolarum

eft in

,

corporis

,

6i. diftinfcilicet,

,

& adiious

propriis.

Quantum

ad iudi-

cium , iudicamus quid Hnt ex fine , & ex lumine , fub quo fit ccrtum iudicium

veritatis incrcatz

de quolibet:

& rationes cuiuflibct iftarum cogni-

tionum didlz fant /itpra. Et nullo modo cognoS^oti oper. Tom, 1 1 1.

*k\\iill%.

&

PlaneftrfiianfatU efi fi prafenti*

hoc in loco inteUigamm diUa

,

tpu prani

fitnt

fenfihm ,fiue animi , fiut corporit : vnde etiam duilo vocahulo prafentia nominantur: fenfuum mentie Ipiri,

tjua intra nos

funt

,

fenfibm mentu

videamm

fic

obicfbis

tuitiui vidt'

fe

quantum ad apptehen^onem , cognofcuntur ex

quia cogno-

iftnit-

intuetur, vi-

,

fcuntur in nobis cfTc habitualiter per fcipfos; adlaaliter autcm per a^us fuos. Sed quid /int

,

rhri

&

primum & e contrario :.nam fi fc dctur quod pcr ptopriam fpeciem

tualia

habicuum

ttnt ia /ttft-

intelledus ncc fc, nec fuos habitus pcr fpccies originatas ab eis apprehcndir ad id fequitut

vitam nofiram, voluntatem intjuifltionem, fcientiaM dr habitm : htWenim intuitu mtntis c»nff>icimm. Sequitur Sicut tnim hanc luctm ctrporii finfit,

Similiter eft ex parce

16. Tri» di^li-

,

:

&

fii eli

fens

meam

voluntatem plane vide»

animi mei /enfibm

,

,

quia pra-

atipu intm mihi prS'

eft.

Qu6detiam

intclledlus

non fol6m

fcd etiam intuiliue videat fuos habitus dicit

Auguftinos

i

}.

pet ados, ,

exprefsc

de Trinit.cap.primo : Fidtm

M

fttro

»7Et jmti iitui.

li4-

De rerum principio.

»34 fcrro ip/km eret^t

qkam

,

vel non

,

videt qutJqHt in cordejito ejfe ,y?

ejfejjt

run credit

qu« videmiu

ficut corpora,

ipjorum imagines

,

aliter Tuuimiu

oculis corporeu

non

,

etiam

&

cegitamm : necjicut eatpta nonvidemm , ex iit qua vidimm cogitatione vtrumqueformamut,& memoria commendamm , tjuo recurramm ctan volueMbfentia

rimm : vt iUic ea, velpotius cfualefcunifue imagines eorum , tjuas ibifiximm,fimiUterrecordationecernamm: necJicHt hominem viuam, cuittt animam ttfinonvi-

&

demm

funt ad hoc

non

fed

:

vt dicebat pofitio.

,

Exemplum quod

demateria&

inducit

forroa,

falfum prsfupponit ; fcilicet,'qu6d ficut fe habet materia in oi^dine fenfibilium , qu6d fcilicct cft pura potentia : ita mens noftta in ordinc intelligibilium : hoc cnim cft, fi intelligatur dc potentia receptiua

;

quod

materia potcft

ficut

lecipcrc formas omniuro fcnfibilium

oiunium

lcd^us

;

fic

intel-

Scd iftoroodo

intclligibilium.

quod

ex motibm corpora, ex noftra coniicimm ; libm hominem viuum,ficut videndo didicimm , intue-

nihil cft ad propofiruni. Scd

muretiam cogitanio.Nonfic videturfides in corde , in quo eii ab eo , cuim efi :fed tam tenet certijjimafiientia , clamdtque conflientia. Citm itaque propttrta

defe, vnde poffitobicaiuc fentiri, nifi vt induitur formis aliis , fic intelle£lus fpeciebus in-

eredereiubeamur , quia id, quod credere iubemur, vi-

habeat de entitate

dere non pojfumm in

ipjam tamen fidem tjuando inefl nobis : quia rerum abfintium

,

&

nobu , videmm in

prtfins efifides des

\

fpfa

& rerum, ejuaforitjunt

,

',

inim

eftfi-

&

rerum,^ua non videntur , videtur fides , tamen temporaliter fit in cordibm hominum.

&

,

,

Genenm

cap. 14. loquens de (enAbus corporis

Cftmigiturhis quafinuntiit accipiat aniwa quie-

:

quid earn corperalium non latet :ipfa vero vjque adeo aliud quiddamfit

vt cumvult inteUigere

,

,

vel diui-

na ,vel Deum, vel omnino etiam ftipjam fuJifque confiderare virtutts

,

vt alicjuid vtri

compre-

certitjue

,

hendat , ab bac ipforum ejuoque luce oculorumfe autrtat :

iamqut ad hoc negotium , non tantitm nullo adiu, veritm etiam runnuUo impedimtnto tfft fen-

menib titns

que

,

fe in

ipfit

obtutum mentis attoUat .Scc^xxwi

innumerabilia longe dijfimilia

nere corporum conjpiciat

patet

;

qua non nifi inteUeBu

,

<juo

quod

,

tc,quam magis

nuUim

dicit

carnis

finjm

:

habit-

cum cunEhogeatque rationf

,

Planc nec vir-

afpirat.

quod anima nec

(c

,

vcritate

&

,

eft

de ratione fua obicdi-

autero habct roatcria de fe vnde

fic

fenfibilis

quare

:

Eft igitur alia pofitio

ma coninn^a

,

quz

in ifto fal-

fi

nulla

eft.

dicit

qu6d ani& quod in

,

cognofcit fe , quia eft

&

fu interiori

-,

&

cx notitia adluuro finc aliqua alia fpecie co-

& de adibus fuis

gnofcit fc elfc,

Vnde

qui funt.

iropoffibile eft

vcl habitus fuosintucatur

nifi

j

,

quia funt,

qu6d anima

prius eiiaro ha-

cxperimentatur adtus fuos interiorcs fpititoalcs; ficut fenfu corporali particulati

tcs corporales extcriores

experimentatur fectmdiim moduro

,

fupra cxpofituro inquadaroquzftione*.Vtficut *q.ii.a.ii. cognitio intelledliua , quam habct aniroa dc re-

tuetur.

fenfum frcqucnter ponit Augnftinus

po^Tet vti

,

Vc enim

non apprehcnderet

fppcies fenfi-

dicit Auguftinus 6.

Mufica, cap.

fenfu

;

quam

,

6.§litfd enim^inqoii, ejfejtntit

pituluro.

hendit feeffe ,&nullafpeciercceptaindiget :& quia apprehenfio quiatil , quxtu quid Jit , non neceffario indigct fpecie alicuius exterioris corporis , fed per ».6kas fuos intimos , quos experi-

tur in

fe ,-vi fe

viuere

,

vellc, defiderare

&

,

& fimi-

lia , dum venit in fui notitiam , ejuiatil , 8c quid eii: poteft etiam idem pcr aftus , quos cxer-

quam

:

fic

cognitio intel-

& fuis habitibus k

:

,

vtpote, in

& 8. dcTrinit.cap.

tamintime Jcitttr ,Jeque ipjitm

Nota dc

fcnfu totum illud

,

id

Ca-

Si quxratur quid fit iftc fcnfus ? xftiroo, qu6d omnis natura creata habct infiroum & fupremum:v|C fecunduro hoc in gencre virturis,&

roodo fit quid coropofituro omne adliuuin citra priroum ; ficut virtus fenfitiua hazditxi aliquo

bet

fuum infimuro

fuprerouro

,

fcnfuro particularero,

& fuum

iroaginationcm vel qua:ienfitiua fuperior , per qaaro con-

id eft

ficilla

,

:

iungitur inielle&ui.

Sed forte

intellediua aniroznoftrzjquz

eft

quarouis fe tota fuuro infirouro inferioris.

£t

,

fit nonorganica; habet tamcn quod tcnet fe ex parie portionis

illa

eft,quac exigitur ad cognitio-

nero ,&experimentaiionem adtuum noftrorum intcrioruro

;

ficut fenfus partrcularis corporalis

ad cognitioncm

ibid.n. y.

pcr Talero autcm

id quo ttiam cattra ftntiuntur

ipfianimtu.

canquc

£x quo patet , qu6d anima in corpore appre-

,

,

fpirituali cxpcriroentaiiuc

praeallegatis authoritatibus

^magines coloris. Ccnutn cft autero , qu6d talis anima in tali ctorpore (e apprehenderct : vi patec per Auiicennam 6.Naturaliitm traElat. 1 cap. i in fine; vbidicit j qu6d (i crearcrbr vnus homo, poneretur pcr impoffibile in aere , ita qu6d eius membra non fibi cohcrerent , fed omnia eSct\t diftindla , nec aliquod de fuis membris perciperet.nec de aliis , non dubitaret, fed affirroaret fe

&

*

habet dc fe

interiori

efl,

.

a f^nfu particulari corporali

,

vt alibi expofituro

II. impofllbile eft cascum a natiuitate fingcrc

.

& fe,

biti notitiii de adibusfuis fcnfu interiori,quo

idtui interiores noftros otitur.

biles.

**

&

tioinde veUetctgo tale friSftf fenfus interiorin-

do

9.

&

lcdiua

quo nullo mo-

1

-*/'« «/'»»•

&

oritur

,

,

corpore , & quid cft; , hoceft.oculo intelle&uali fe intuec^r>.& habitus fuos. Eft taroen aduettendum, qu6d de cognitione ifta pofiurous loquiduplicitcr;vel quoad huius inquifitionis initiuro ,& inchoationero , qua anima inquirit de fe , fi eft, quid cft : vcl quoad huius cognitionis terroi'' nuro , confuromationcm. Si loquarour primo roodo , fic aniroa prius cognofcit adtus fuos vtpotevcllc, intclligere, dcfidcrare, fimilia: tali

bus exrerioribus

aniraa eft in corpore

,

ctiaro intuiiiuc fen- "'"* P'*^''

Experimentum etiam videtur ad hoc faicere; nam dum in voluntate noftra oritur ipfum velle, experior inde vtUe, & qu6d fcnfu interiori fen-

, (i

curo plus

immatcrialita-

tutes Tuaj aliqua fpecie corpotali afpiciar.

Item

:

habct

aliqua naturalis quiditas; ac per hoc

obicdiu^

fit

,

adum

vt

,

hoc omnino falfum

:

eft inielligibilis

Non

ua.

intclligatur,

fi

materia nullam formath

telligibilibus

,

,

ait

ficut

fo fenfu accipiatur firoilitudo

Augudinus in quadain epifloU * ad InttatSut Nebridium vidctur dicere contra illud ,quod togntfeitfi jj^jj ijjgj. pof,tio fcilicet , qu6d intellcdus non «/« tmJe-' apprchendit fe.nili per fpccies abftradas k phantannatibu$ rcruro corporalium. Dicit cnim,qu6d tliarat, inielligere non fit in nobis ex coniundionc (enfuum fcd intrinfccus ipfa mente , atquc ratione noftrum intcUigimus intclle^um. Itcm y. fupcr Itcm

9l<ep.7t.

-o

ceret de rcbus intrinfecis necelTarij

&per

,

quss in memeria tenemue

,

:

,

& cxperimeniationcm adlualitatis

Xo

.

SiuiJ fit fiu-

fus ^niiua'

X V.

Quxftio Et ftclicmiU la potencia apprchendit rem.extril exidentcin»

tatis cxiftentic recutn fennbiliutn.

nifi renfus parcicularis

,

fuoa^u

vis

cxidente:

(ic

mcdiantc , ik iii incellcAiua, non.co'

vcl ipfo

gnofcic a^us noftros.in,ti)nosj vtpotc,vcllejatnaie,& nmilia; niH ille rerUiMincerjoriilcclle^^va-

lis,&

,

anima

vc

quoad .cognicionem

fui

,

,

&

m^djante,

fpiricualis ,vel ipfb

adlu cxidcnce

/ic fcruiat

&

in fuo inccHcdlui

b^abituum Hcuc fcn-

tam per *Gt\ii exccriores,quam per intcriorct ( vc dixifupti^)animapotcftdcucnire innotitia lui. ^anm.is. Qux>d autem dicit przdiAa po(itio,qu6d cum ^ dc anima duplcx cognitio habcatur , videlicer. (juia ifi , ^Hidefi ; iimiliter duplcx cognitio cft dchabitibus: quiavna, qua cognofcit quis , an habitus infit ei^ alia, qui cognoicit quid iint, qu6d hz duz cognitiones aliterocdinaniur circa quis cognofcic fe habere habitum , prefupponit

dc Trinit, cap.

14.

eji

;

5«

IpP*

(

inquit

)

fe nefft

fed intentA mmU in eat res, eju/u per

poris fenfut tanto maiore

,

eitr-

^ttonto notuore coepit dele-

iiatione/entire, nen ignerare /e potefl ,/ed cegitarc /i

i£ilimo autcm, qu6d hzc tatio Auguftini tangit caufam quace anima non potcft fpi ignotarc co quod habet in fe vndc fe poteft coa6lus gnofcere quia habet vnde ppilit vellc, interiorcs eliccre ; ac per hoc non potcft fc ignor rarc. Tangit etiam caufam ,quai;e potcftfcnon nonpotefi.

,

i

&

;

cogitate

;

quia

res cxterioces

,

ii

nimia dclcdatione fertur fnpcr

& fupcr luccm corporalcm

patet ia excmplo,

(icuc

:

quod ponit de pucris, qua^ndo ptopter vehcmcntem ac»

cfficiuntur ftraboncs

XI,

tcntionem ad luccm cotporalem. Scd nihil prxdidorum eft caufa pofllt intucri fe, vel

Q^
quarc rton

,

qu6d nt,cogicarc,

oranis cognicio,

nifi

prius

Hoc

cft in

par<

;

-&

adlus

quK

,

fupradi^lo;

&

&

&

quo proccdit fcicntia.opor& magis notum in fe; iicuc

fiunt. Igitur illud,cx

qu6d

iit

prius

,

ienfus circa fcnfibile cxtrinfecum eftccrtiifimus;

& habetrationcs notiorcs refpcdu omnium aliorum

&

talrs

adlns

:

&

,

cuidentioti

noftt i interiorcs funt

,

& notiori.

AStns,

huiufmodi rcfpcdu

& habitus quia certius intucor me vcl& intelligcie quim cognofcam voluntatcm

animz ,

vtpote

,

6latione circa Venerca

fccndo

adum perfedc

abftincrc 1

&

dcle-

modo cogno-

ifto

cognpfco

,

abomni fimiliter

quid

habitu$.,Tamennotitia dc adu, qu6d fic, przccdic notitiam ctiam dc habitu, qu6d fit otdinc nacurz : cijm cnim ^nod yudefi,cognofci' fit talis

tur dc habitu per

& obicdla

adus

(

vc djcic pofi-

,

,

,

mcam & intcllcdlum & ide6cognitio ,

:

..«£V«<Sk0

videcur,qu6d prius fciatur de adu ordine naturz , quia cft fccund6 ex hoc fcitur dc haliitu quia eft » qu6d in nobis eft : terti6 fcitur quid fit aiSlus qu.art6 quid fit.jiabitus. Non ergo plus fcitur de habitu , qu6d eft,vel.quid fit; cio illa)

:

:

quam quod

in nobis

fit.

Qupd aiitcm dicit,qu6d npn ppflTum haberc caftitatem quid cft,

nifi

,

fciam ,.quid

fit

fcitcneo caftitas;

non eft cx hoc, qu6d pri6$

cft caftitas, qjjikm

tmmo

cft c

quia non polTiim fcire

inquantumcft

talis

fciaro,

qu^d fciam me habcre contrario. Sed hoc ide6

mc habere caftitatem,

habitus»

nifi

fciam, quid

fir

inquantum fimul fciam, quid fic habitus caftitatis. Idc6 , qu6({ non poifum fcire

a(flus caftitatis

me

,

, nifi fciam quid cft caftiquia notitia dc habitu , qui eft, przccdit notitiam dea£tu , qui cft ; fed quia funt fimnl. Eodem modo , codcm ordine in-

tas

habere.caftitatem

;

hoc non

cft

,

&

telligo efte pcr

omnia

in notitia

,

quam de fe

ha-

bcr anima.

Ex ratione etiam pofitionis hotrpatet :(Iicit cnim.quod fi cognofcam habitum,inquantuiheft principiutn nStus talis cognofco de ipfb habitu quid cft. Similicer cgo dico , qu6d ficognofcam cfTcnciam animz prout eft principium i&os cf,

,

fendi

,

& viuendi & de potcntia,prout eft prin- rel="nofollow"> ;

cipium operandi.cognoicam dc ipfis.quid funt.

Quod vero addit, qu6d

habitus funt per fuam

eftenciam principium adtus; dico, quodetfi ani-

vtpote viucudi, eftendi : quz funt principium , quo anima coniundla nacurali ordme in fe, de fe ,eft cx principiis , inquan-

autem le

,

crgo fimilitct ih iiotitia , quam acquirit anitna , dc fuis habitibus , opottct qu6d

fundamcntum

incipiat i priori

^Hk^Uo

fic fnttJfus.

ma non fit per fuam eftentiam prineipium adluum

(icut fe

dinato fe

&

;

habet tnatcf ia in artibus , /icuc in quolibet ptocciTu or-

:

fe habet

de

vcl in ratione ''^^^

:

tum

caftitatem;

tet

\

nocitia confufa

cosnofccndo adluin , cognofcoctiam ^liquem habitum in mc ciTc modo confufo vel inquau-

tnaximc coniundlz ,quiainfimum gradum tcnet iutcr fotmas.fcu fubllantias fpititualcs. Et idca ficuc cognitio de exterioribus incipit ab infimo gradu cognitionis , qui eft fenfus particularisi /}c eciani cognicio interior de fe , vel de fuis ha-

modo

quzdam

eft

dico,-qu6d hoc

vtraque ehim cognitio difcuriiua ,cft,inqui(iti^ ua de fe, quia cft.. Tcnet iimilitudo, quia vtra* que procedit de imperfc^o ad pcrfcdium. Ratio-huius cft etiam ;>quia in quolibet ptocelTu naturali principiafunt ccita, fixa,¬oria; ficutctiamin fcicntiis. Patec boc innaturalibus, quia cct tum cft principium,& cen6 fciri potcft feminarium ex quo (it bos,annus.faba,triticum, vel homo : in fe habet cuidentiam maiorcm, priorem, qukm illa, quz ex tali femine

ipforum

przceditomncmcognitioncm. Et non intelligo ( vt dicunt aliqui ) qu6d adus , quibus quzlibec animadeduciturin fui ipiius notiiiam,fol^m Seeti eptr. Tem. III.

finc

-^

vidc.t-ui eifc

contra exf erientiam : ceftduobus mpdis ^ mc cognofci

habcar ortum a rcbus interioribus,veIextcrioribus.Et hoc conucnit animi; illa

bitibus, abifto fenfuinteriori

cognitio,qua

falfun^i-prim^ >.hoc; AnprOn *•naro a6lu$ caftitaiis po- gmr"""!^*-

totijm

eft

quz animzcon-»

ucnit ,procedii de imperfedo ad pcrfe£tum

hoc,feu cognitio

:

&

cognicis adibus fuis. Huius ratip iam te tadla.

circa habitus

cognitionem , qu4 cognofciiur quid (ic habitui: pon iic eft de anima. Quia multi fciunt fc habere animatn ; & tamcn nefciunt quid (it aiiitna. Ratioadhocpatuicfupi4*inqua|ftionc. num.i.

detur langere Augu|linusy«^<( racionem huius

rtri.

nam

animam, aliter

didi

2.t.

&

fus particularis corpo,raU$.c;xtetior,qupad cognii-

credenia

'^ll*

&

tionem rcr^m renlibilium. Ex quo parcr,qu6d ficut dcficienie ifto fenfu, quo expcrimut adus interipr^s ,deficcrctpin|iis fcientia anims & habituum & hoc tam ex parte aiiimz , quam cx partc habituum. £t hoc vi» -,

ptffifiiino-

ns

adlus cliciii ab imaginatione,vel ^ fcnfibus* quia

recundorpm , rarocn pcr fuam cipiutn primorirai

eircntiaro eftprin-

,

&

tum principiaextfinfcca funt,qu6d fum, & viao. Etdico,qu6d polTum roc fcitc effe, & viuere

quodammod6 in men nefcio quid

ratione indetctminata

haberc habicum

caftitacis

,

in rationc

iCtus

,

quid

fic

caftitas.

cft

anima

qua adus Et

ficut

*,

& ta-

poftom fcirc roe pcr cognicionem fui :

ica

,

&

tamci) nefciam,

cognofccndo

M

1

adum cafti

»}

De rerum principio.

ij6

me elTe, &

cafticatis in rae elTe, fcio cafticatem in

mc cflc

cognofcendo caftitacem in

,

gnofeo, quod eft caftit^s, qux cft pet fuam etTentiam principium fuotum aftuum : (ic fciendo me viuerc , quorutfl anima cft principium eiTe ,

&

&

rcfpe^ku

adluum fuorum , quorum funt prin-

cipium.

tnt,

*»!•

(^ hsbi-

tuum

igitur rcducendo ,dicoqu&d loquamnr de notitia, quam habet aniroa de fcquoad huiufmodi notitix inceptionem)

AdpropoHtum

»4SttitU

prect-

dit »b MHi'

hm.

anima; (

fi

notitia defe, ^notitiaadluum fuorumjncipit; Sc

quam habet de habitibus fuis a notiaduum illorum habituum & flc cognofccn-

notitia tia

,

,

:

habitus

quoad certicudinem ex notitia afbuum charitain cius notitiam deuenire. Non fic de fide; quia naturaiis cognitio non flc difbac credcre Dominum crinum &vniim. £t fic de aliis ai litis

culis fidei.

In hoc igitur refidet huius quxftfonis inquifi- 11?»«»* *• tio,qu6d anima humana cognofcit fe eflc, & ^',>*/-'*f"*' corpori ineflc per adus fuos mtrinfccos & ex- ttlfmfucir ,

trinfecos abfquc fpecie

ilios.autetn adlus co-

;

nec anima in hac vica naturaii cognitione poteft habererantamceriitudinemdcaliquo,quantam habet de iilis adtibus fuis intrinfecis :fcic enim fe veile certiflipie dum vuit: & quiaper experimentum iftorumaftuum fcit fc cflc'{ idco dicit Auguftinus , vi patet in praealicgaca aucho-

lia

reflexiua

,

arguic*potencias tates cfle;

,

,

quid flc fubftancia. Dumautemintelledusquid fit apprchcndit , determinatur ad intuitionem, qua mens ab cxcerioribus fequeftrata , & fuper fe teflexa,fe , & fuos habitus intuetur per fpeculum intelleduale

pet

,

adum Hxum

fuper eflentiam

Vtdumvolo,

tione. tis

qi>6d funt, vel infunt

;

&

incueri

&

fi
Hoc enim

Ttinit. cap.7. fic fe

vt pet Ariftoteicm patet

, fi

fit,

iic in

,

flc

de

non quin pof-

diiigencer fe inquirerct

diiigendo carnalia

.

pet Auguftin. 10. de

ideo

rebuscorpotalibus abftrahcret

qu5d nulipm

t

:

,

feque \

fcd ficut aliqui

funt depafti carnalibus,

fpirituale conuenit cis Ampiiciter:

cognofcendo funt imbuti formis

& ima-

fc efle.

fc

:

nii

certitudinalitet nouit arnima

cognitionem quod funt adu$ fui , venii in cognitioncm foi qu6d eft, non it^ certitudinalitcr nouit anima quid eft ficut quod eft , vcl in fuo corpore cft. Cognofcit ergo primo afpedtu fuos adus intc,

riorcs efle,

omni

& inefle

,

ita

qu6d

quod

fpiritualis, Sc immaterialis

& tandem

primanotitia quid

fpecie cognofccndi

etiam

fint adiius

,

&

C HO L iilMil

elicitos

I

,

noi cognofiere foffe fidei

habitum nohis ineffe,noh tamen pojfe fimiliter deuenire in cognitionem habitut charitatit ,

aut iudicare

,

;

tptia potuifiet

ailttt elicitos charitatit

procedere ex habitu amorit naturalit T)ei fitper omnia. Similiter in

\

.

difl. ij.

^uaii.f.§.

Quantum

ad pri-

mum

articuium , «^m« ajferit ex nuUo aEiu , ^uem experimur , ne^ue ex fubflantia a6lttt , ne^ue ex in-

tentione

,

aut circumftantia vUa

,

nos pojfe concludert

hnbitum fitptrnaturalem charitatis nobis ineffe. De tamtn fiipemaiurali , infufit in f. difi. 2}.

&

fide

Scd qnid de fide infufa ttdmittlt fiire nes pojfe eam nobis inejfe per aElus credendi , per inclinationem ad verum. Peculiarit tamen eH dif-

efUitjl. 1

.

§.

,

&

ficultat

dem

,

fidelit credat fide

fitpernaturalem

artic. 7.

Xi.

j4n

l'b.

neque j.

?^

tjuod

Cognito ergo quid

negat Scotiu

lib.

1

4.

ftrahir. fui,

vt alitjuibut placet.

Vegam

Fide

& fa/^uez. -.

i

.

lib.

i. difp. loi

-,

:

ita vc

raiio abfque

, cognofcitur j, g, intuitiuc ft afpicit, §lutm»dt f* imaginibus corporalibus ab- eognefciiMni'

fit

&

:

intuitiuam cognitionem n/AiMuiti-

Hanc autcm

& habituum eius

potentia

fit

quae

(

eft finis

totius inqui-

ab adlibus ) puto fieri per fpeciem difFerenrcm ab a6lu ; iia qu6d aniroa vnica cognitiOne intuitiua fe , fuos habitus cognofcit per fpecicm , non impreiram propric (,nam iiiadiciiur rcfpeftu rcrum extrinfccarum fecunfitionis inceptac

&

dum modum tadum fed per exprcflam

in praecedenti quaeftionc)

quam

ex reflexione fuiipfius fupra fe exprimii. Sicut inteileftus agens cx conucrfione fui fupra phantafmata , abftrahir fpe,

&

ciem inteiiigibiicm , in intcile£lu poflSbiii ponit. Et hoc vidctur fentire Anfclmus in Mo-

NuUa ( inquit )

noi. cap.

} I.

cum mens

rationalisfi ipfam cogitando intettigit,

ginem

ipfiitt

nafci in cogitatione

ratione negari potefi,

;

ima-

immo ipfum ccrtta-

tionemfuiejfe imaginem.

Huius

contrarium docet in iUa dilHn^.

9 in Tridentinurn cap.} 7.

"f-»-

diuinafi haberefi-

fit fibi

adus

, quid ipfafit. Quid etiam cognofcit arguitiuc , pec conditiones abfque omni {pccic : in foia enim cognitione intuitiua dc fe indiget fpecie exprcffa de fe, vt ftatim diceiur.

diim fc ^ formis,

argumentum^ adrmttit per

ficut eft

,

fubftantia animac quid

V M.

,

adus ,

fii

omni

(juu fiilpicari

ipfa

anima po-

ipfos intuetur;

a nobit

qu6d

eft

Auguftinu^ in ioco przaiiegaco de ipfa fide, qu£ eft in nobis" : ergo poflliraus fcire nos habere charitatem , & ipfam efle in nobis , ipfam intueri; cum habens charitatem veic excrceat opera chatitatis.

,

,

fl

/icut dicit

altiufiJei

adius abfque

quim cor-

per a<%us habituum arguitiue ipfos habitus

Ih reSfonfione ad

ifti

fpccie funt ratio cognofccndi

,

Si inftetut contt^ ptaedidla,

S

nouii

ficut cert6

,

& quia per

:

,

,

poraiia cfle credunt.

in fe cfle cognofcere

men-

me vcHe:

ctiam in corpore. Poftea confidcrat conditionem adluum, quid fint , quo cognito, cognofcit quid fit potentia, ^ qua afbus ptoccdit qiiia

ginibus catnaiibus , quod nihii aliad

teft

expcritur

nii tam nouit dicotantum nouit,quaucum Quid auccm fuerint ilii a£tus , non taii>

corpus , & (imilia Anima^text. 20.

,

&

&anima,qu6d

ricatede Spiriiu

anima,quam

,

fenfus ilic intcrior

certillimc cognofcit,

animz & habicuum. Nec valet fl inftes qu5d multi decipiuntur cicca animam,dicentes , cam efle igneni acrem, ,

x f Solutie.

,

,

& flmi& per potencias

intelligendi eft immateiiaiis

ObitSit.

flt

gnofcit abfque fpecie, foiamentiscxpcrimenta-

&

Ht^tnfit.

igicur cha-

do adlum , vtpote velle , cognofcit arguitiuc alipoftea cognofcendo quid, difcernendo fe efle: modum adtuuni, vtpote quod adbio nacuram ,

&

UMH*.

ducunt in no-

Ciim

turalis etiam inciinatio inducat

&

tiis

vatij Adtas

quo Dominum diiigimus nanos ad Dominum diligendum fuper omnia,quamuis alio modo,quam chatitas, propter confortationem adus diicdionis naturalis, & charicacis; non poteft ricas

per fuam eflcntiam , fcio aliquid in mc efle ; viucnin ratione qua e(t principium eflcndi , di»fcio quod cft anima. Similitct dico dc potep,

dicendum , qu6d

Eft

titiam diftindorum habicuum.

pcrfe&c co-

text.

Et

com.

poficionis eft Ariftotcles in I

j.

j

.de

yinima,

vndcaic Commentator fupra

intettigibilifficut intette£f4: dubitauit

de inteUeiiu mattriali , vtrltm

inteUe£iitt

illud.

^rifioieUs

ex eo tfi ipfe intet

Quseftio &

-ineipit elecUritr*: itUelUQm «« «/i ^m aHo mci» , fMod eji imelUilMm per ititemionem irt eo i ficut mU* ,

qu6d

Si vcn^ dicacur'

OhitBitrui.

& habitus

anjina eft (ibi przfens,

crgo non oporicc quod ponatur fpccics. Iccm,ell fibifimilis, quarc non oportct ponere fpccicm ad afllmilandum. Icem , cft iux fpiritnalis ac pcr hoc fpccie non egcc ficuc nec corporalis. Diccndum ad racionem dc prxfencia , quod licec anima , & habicus ipfius animz^ fint fibi praefunt

fibi ipratfetite?

:

;

;

StlHtin*/.

fentes, pro eo

funt cara nifi

qu6d non didanc ab ca, tamen non

fibi ptaEfentes in

ratione cognofcibilir,

nifi

moueant j quod quidcmnon poifunt faccrc, per aliquid imminTum vel cxprcirum ,quod ,

eft fpecies, vt ftatim dicctur.

cftfibi fimilis;

Quod

diccndum qu6d

dicicur.quod

cft fibi fimilis,

impropri^ : quia fimilicudo eft rerum diifercncium tadem qualicace ; anima aucem noti differcilfe. Nullo modo tamen cft fimilicudopro-

licct

quia fimilicudo procedit ab eo , cuius eft modum generationis: nihil autem leipfum gignit , vtait Auguft. i.dcTrinir. cap. I Quamuis autem fic fibi fimilis , quia non

pric

,

fimilicudo per

.

diffimilis, vel differens a fc lis

in tatione cognici

:

non camen

& cognofcentis

,

cft fimi-

quz cft

,

fimilitudo fundata in exptcflione rei cognitae,

quat

pcr fpeciem

cft

non

,

Quod

pcr ellcnriam.

dicitur de lumine corporali falfum eft

co quod

;

lux fumpta in ratione obic^i, vtpotc,in Solc,vcl in alio corpore luminofo,

nunquam

per fpeciera lucis. Vt 4«cem

nifi

racio videndi alia ie6ti

:

eft in

eft in

oculo;

medio.cft

& fic non habcc rationcm ob-

;

quare npn cgcc fpccie

ifto

modo

necal!a,qiiat funt rationcs adlionum

:

;

ficiic

& camen

fecundum vericatem lumen ipfum fpcciem

fui

habet naraclaufooculo.velin tenebris , recordor me vidifTe luraen quud non ponerec mcmo:

:

futt hithitm ptr ^tcitm «xfrtffvn.

Trtbtunrprinii.

roinotis cft fcTendun)

,

fci-

qudd agens aiiquid immittai in paitum (quia hxc poterit clTe racio generalis ad omnia creaca agcntia, & pafta) qu6d agens prius attin"licet

git paffiiro per aiiquod accidens fupcradditum,

quam fiuc

pcr fuam fubftantiaro. Et voco hlcticcidenSt vcrc accidcns, vt caliditas in igne fiue fit

fit

;

fubftantiafub modoaccidcntis,ficut

didum

fuit

de potentiis anirox '^^. Dico etiaro ;>rr«u, ficut in- *. ,, „„„,. ftrumenturo prii^s attingit paftum ,quimagens 14. &)y. prii^cipale;fic

quud

codem modo ex parte patientii, formam accidcntalcin qu^m

prius recipit

lubftantialem

vt

,

aqua

magis quira ignis. Priiis dico naturali ordine , quo agens priiks atcingic pafiuro per accidcns fuura, quiira per fubftanciam,non aucem tempore.Orone igitur agens naturale,nacurali fultem ordine, prius inducit fimilicudinem fui accidcncis ira-

quim

preffi

,

idera

ordo

cundum

;

efficitur caiida

fubftancix fax

,

ergo neceffari^

:

agencibus ,&patiencibus feincencionem. Sicut enira fe habent erit in

agencia ad agencia , ica adlioncs ad adliones. Sicut igitur inrcnciunes a rcbus depcndcnr,& ad

qu6d a^iones intctimenfuram fu-

res ordinancur, ica oporcer

tionales ab a£tionibus realibus

mant : ergo necc(rati6 omne agens intencionale, qualceftobiedtum incclligibile , ptius affimilac fibi

modo quodam

intellcdlum

accidentali

,

&

imperfcdo & in fine,modoquafi fubftantiali, hoc cft.perfeflo. Duraautein adu intelligit perfeifbc fecundum perfedionem adlus, formam ob;

ratione cogniti recipit: ergo prius reci-

it(k\ in

piebat

eam fub

ratione firoiJitudinis

,

quafi im-

perfcflc. Icein, ficut

tentionalia

didlum

eft,

aAiones,

& agentia in&

fumunt menfnram ab agencibu»,

tequaro perfcdla inrellcdio

fiat

quainuis

quia

fuis

quod

habitibus cognicionem intuitiuam habet,

poteft dcclacari feptem racionibus.

Prima

ratio fumitur ex opcratione obicdli ad poten-

Cum

tiam.

cundum tct

,

cnim

inielltgert fit

(juoidamfati,(t-

Afiftotclem i.de AntmMttexi.

1

1.

opor-

qu6d potcntia intclleAiua Miquo modo ab

obiedio patiator. Lic^tadtcro agens

fit

nobilias

qno aliquid agit ; vt vifutti fuit in alia ^qnzft. II. qusftione*; non camen oportct qo6'd fit nobinam. 19. & lius paftb, in quo agit quare obic£ta ben^ agunt feqq. in intelledlum immittendo fpecicm ; roaximc OhitS» imciim hoc fiat in virtute intcUedlus agentis , vc niitnnt ^tdidium fuit t' Nunc autem ita cft ( vt patebit) €its in mnimum. qu6d nullum agetis agit in paftum , nifi peraliquam immiflioriem in ipfum ergo fi anima mod6intelligitfe,vel fuos habitus ,quodprius non paftb ,de

,

:

:

faciebat

,

necctfario aliquid immittitur ab his in

ipfam,quod prius non immittebatur,alirer prius (e intelligebat xquc bcni crgo fi paffiononcft nifi per aliquam immiffionem,oportet qu6d immittatur fpeciesipfius animx ; feu babitnum in ipfam pntentiam paffiuam fcilicet, in intelle:

,

^um

paffibilem

;

non poteftautem

aliquid ira-

nifi fpecies ab ipfis iinptefTa , quod oporquantumcunque fint prxfentia ergo &c. Nec poteft dici qu6d iliud immiffiim ^b agenre, fitadlus;
mitti tet

,

:

,

nccintelligere {{[xim

adum

tius ab intellcdiiualitate Scati oper.

,

immittit, cikm

quam

Tom. III.

,

fit

po-

abintclledircli-

^r

,

de

,

ct-

iromittit, iliud erit fpecies.

Anima ergo fe & fuos habirns pcr fpcciem non proprie imprefiam fed exprcifam de fe, vel

pcr fpeciera. ,

t9efcitfi,&

n? /»r«%«r# , tnquaiuam ctle,fliqDid

fi

a^ionibus realibus ; fed in illis agens neceffari^ priijs inimittit aliquam difpofitionem in maceriam , quitm inrroducit forroam crgo & hic an-

ria, nifi

&8. Anim*

citui rergo

Ad deciarationcm

res intelUna.

*7-

XV.

«

g,

prtbttur tundo.

:

fic

diffimilicudo

;

,

ericdifpofitio; illic eft

nacuralis cfFcdiuc ab agcntinaturali eius

ver6 cognitionis non

forma :

a£lus

ab obied:o eiFcdiue,fcd difpofitiuc , ratione fpeciei immillx ; i pocentia ver6 eft efFcdiue , &,caufatiue. Item, omne illud , quod de potentla tendit ad a£bum , necelTari^ de nouo aliquid recipit; fi cft

enim nunc incclledlus intelligic,

Teni».

neccfTati^ fe ha-

bctaliter.quim prius.Hoccft fecundiim Ariftotelem 8. Phyfi{or.text.com.j. Quod omnc mobile,

quod nunc mouetur & pritis non moiicbatur, noua difpofitio in eo fadla eft. Ad adus auteiri intelligendi vidtfturintclledlu» reduci per intelligibile fe habens ad ipfum nunc aiiter,quira priis,& quafi connaturalircrpo,

neceffari^ aliqua

tentia ad obieduro

:

efrgo iifleiligendo ftiaro ef-

babet aliternunc , qu^m prius; fed prius. erat fibi prxfens pcr fubftantiam : ergo eporret, qu6d nuncfit fibi prxfens in rationecogniti, quod non poteft nifi per fpectem.

fentiam

fe

Item , fi prxfentia fibi cfTct caofa , qu6d obie- Hpmtl. (kam rooueretad inteliigendaro,femper feintelligcret, ciiro feropcr fibi fit prxfens : non ergo mouet efrentia nuda inteliedlum: crgo per aliqoid aliud ; fed non poteft nifi per fpecicro. Icero, text.

I

fi

fecundi^m Ariftoteiem j. de jlniiM, £«•-•. tpuddtdm pati, impoffibile cft

X. Intettigtrt tfi

pairumpaciab agentc

,

nifiab co aliquid reci-

M

5

piat;

f*.-

De rerum principio.

138 piai

jjucUedus aliquid de noqo dc nouq edeniiaro : crgo

erigo neccflari^

;

rccipit

fcd

;

non

rccipii

qo^d de nouo rcicipiat adlum, quia ille ab obiedo noh cft ; itamb poxins Sc prjpcipalius ab intcllc
.

:

:

e»

^^ prima hmilitudo, prima exprpllio, prima »dfim4. S^^ arqijalitas crgo anima intelligcndo fc, expximic pcrfcfliorem , quam fuim fimilitudincro , quando intelligit alia ; auc non rcpratfcntat Tri:

&

tenertdum

}

& moto patiente :

,

&

cogiti-

Ex hoc ta

appacec falfum cfte

qu6d

,

res cogni-

3 3

(eu obie6lum nihii agac in potentias aniroae;

,

, qu6d ipfa notitia ab vtroque cft, cognito. Si autem a cognofcentc cognito vc ab obicdo in intellcau npn poteft eiTc , nifi quia fpccie inforroatur ; vt patct in authoritate pixdida. £t hoc exprefse dicit 8. dp Trinit. cap. 6. quod quando aliquam rem vidi,

cijm dicatur

fcilicet

&

,

ipfa phantafia eius

,

inmcroo-

verbum cius cftpcodudlum: &dcre, quaro non vidi , fi mihi nominetur ,talcm iroariaroea

,

gincro in acie

forrop

rociitis

,

ficut roihi res

dc-

Sicigirurcfficit aniroa fcnfu interio-

fcribitur.

duro abftradta cft ab imaginatione rerum cor-

ri,

q(|ant6 ver6 aliquid eft ad);ualius ipfo

;

& tpoto

,

tanto

cft fpiritualius

& firo-

,

etgo intelligerc cft quoddaro pati, moucc quoquo roodp agi( in intcllcdluro , ipfum ergo neccflari6 obicdluro habet aliquaro (pirituaiitatcm rcfpcdu intcllcdus , vt patitur ab eo fcd cftcntia anitnae non <;ft fcipfa adbualiorrcrgu oportcc , quod fic ibi ratio alicuius plicius

res,

toripfaeil.

poraliura perarguitiuam.

&

ipfo patiente

quid omnis

mens cumfeipfam cegnofeit,

itatjue

:

inquantum mouens

eft ai^ualius

,

felaparens eii netitiafii^: cegnitum enim

vt Alexandriam

,

efi

cengenerat in nobitnoti-

4^ vtroejue enim notitia paritur , 4 cegno-

;

& cognite

fiente

,

nitatcm increataro ; quod eft falfuro. Nec potcft dici,qu6d ilTa fimilitudo fic adus quia iiidininis a<5i:as fumptus fub ratione adlus , vt generare, non habet rationcm fimilitudinis cxpreine , fcd potius icrminus adus, vt Hlius. roouens Item,aftiuum inquancum a&iuuro; :

Stxti.

inquic

(

tiamfiti

n(;cdfai:i6e^enti« rpeciepi. I

3

Licjiudo

quamcitnque cognefeimM

Q_v ^

Ci

&

:

s

T

1

XVI.

o

Vtrum numerus differat re abfoluta a rehus mmeratu^ '-ut ternarius^quo

:

adlionis, intcnt jonalis roultiplicationis

qaam, a6i:iui,

,

& pcr quaro habcat rcfpe^u fui rationero inquantum vt nuda, & inquantum ad inhabet rationem pa(Eui. ha;c fit intentio Auguftini patec

telligibilia

Quod

Jl. Seftimo.

dc Trinit. cap.

roultis locis 14.

mn fe cogitat mn fit quidem

vera

,

necde

i\l
6.

Cum

it)

(inqait)

futu formetHr ohtHtui yfedtanun noueritfe,

mtmoria fiti. Scquitur: <Wro Trinitatem fic commendahamm, vtiSud vndeforma' tur cogitantif obtuttu , in memoria pmeremiu ; ipfitm vero conformationem , tanijuam imaginem , tju* inde tan
fit fiHi

imprimicur, Sc fcquitur

funm

notitiam mens

confpicit

,

,

:

,

incognitafiterit

,

notafitnt res

etiamfi non cofftentur.

,

: fed ita ^tu im-

Hacc Au-

I

quod

,

quz

cft in

roemoria.

Dc

cogiiicio caufatur per fpcciero

j.

.

,

apcrte di-

dili.

ix.qutft.

^

<

.

»rt, I. qutft. I.

iS.

i£gid.

Rom. Theorem.

dift.ix. qutft. x.

Hcnric. «iutdl.

Argent. qutft.

&j%. Maior. /04.

i.

qutft.t^. Sonc. in 10. Metafh. qutft.7. Suu. tom.x, Metaph.dijp. ^i.feSf. i.Fonf j. Metafh.caf. n.qutft. 1.

x.feB.

I.

VidcDoa.»»

X. dift.x, qutft.9.driiit^dift.ix.

jueft.x.

EspoNDEp,

tria funt hic

traAanda.

i.

Prim6 , cft qusftionis veritas declaranda. Secund6, rationibus conficmanda. Teriio funt dubia aliqua diftpluenda.

Articvlvs

habitibus,

Aaguftinus i^.dcTrinit.cap.j.vbioftcndens, quoroodp fidcs , qua; cft in nobis , intelligituri ponic excmpium , quomodo cotpus vidctur; fic dicit Nempe t^ inferiorihm ad fuperiora afcenientes , vel ah extefiorihia ad interiora ingredientes,

&in^.

pdrt.qutft. 77. »rt. x.

;

in i.din.x^.qutft.i. Durand.^i/f.ii. fW'/7.i.Richard.

Si pixtcritacogitantuc adu, hoc fic pcr hoc, quod fpecies cogitantis in aniroa caula-

tur a fpecie

ab

&

guftinus. ;,

,

§iuodqutfiiuueuU 3 Occatu 4. qutft.^ lih.^. qutft.io. in Prtdieam. cmf.de ^MiUitate. Gabciel. »» 4. dili.io.qutft.vnied, di(i. 11. qutfi. I. Capreol. »rt.

.

Nam itafane gignit ifiam

^uemadmodum

rnoria continentur

D.Thom.

quando cogitando inteHe^amfi

tan^uam fihi ante

fihi nota erat

tres laftdes

ipfistribus lapidibus?

I

con^eRu fiio,

in

numeramus

proptct

CHulta frdponuntur ri,

cit

&

circa

circa rel="nofollow"> vttrias

I.

vnitatem nume-

eiufdem nume-

ri froprietates.

&

:

primam

reperimus trinitatemia corpore

tur,& acie videntu,«]ua cum in voluntatu

^uodvide-

,

videt, indeformatttr;

intentiorre,^t(ui vtrjutntjue

&

coniungit : htuc

trinitatifimilem cenfiituamiu, c(mfides,tfua nunc in-

nohu memoria eli

,

tanquam corptu

itiud in toco

,

ita in noflra

confiituta efl , dt qua informatur cogitatio recordantit ; ficut ex illo corport acies intuentis.

^»-

hiu duohu* vt trinitas impleatur Voluntiu,

dam

,

annumeratur tertia

&

qutfidem in mernoria conftitMtam, tjuancomuitu recordationu imprefam

eiu* efigiem in

lonneilit

,

& coniungit

:

ficut in ilia corporalii trini-

tate vifionit,formam corporu <juod videtur, (^ con-

formationem

,

(juafit in cernentvs a\peElH

intentio voluntatia.

guftinus

5>.

Hanc doftrinam

,

coniungit

afierit

Au-

dc Trinit.cap. vltirrtocircamcdiura.

Clrca primum,fcienduro

,

qu6d cuiuflibct rci

fu« canf« notitia.antcccdic : vnicas auccro eft caufa , quia principium eft numeri ; idc6 volentcs inquirere aliquod vnum , ab vnitate cft verainquifitioinchoanda. Et igitut numctivnitas inueftiganda : fccund6 numcrica proprietas exponenda : terti6 propofita dubia explicanda. Circaquod cft fcicndum , qu6daliacft natura R«/» »nius vnius , qui fubftantia cuiuflibet rci eft vna; alia ^liu"*^^'^ autcm vnint , quod cft principiura nuraeri , propric difti

;

& eft

in gcncre quantitatis

,

& cft

quod conucrtitur cum cntc. Sed crcdentcs. quod cadero fit vtriuflibet ratio vnitatis , di...

«»««»1

itgid. i.d.

,

'

funt in comrarias opinioncs : quia dicunt vnum quod vertitur cum entc ,non addit rcm uifi

aliquam fupcr

ens

;

fcd fignat fobftantiam entis

fub ratione indiuifionis.

Tamen

ctcdidcrunt,

qu6d

*4 1.

q- '•

Ad

Quacucuni.

QusftioXVI. qtthd vHim, quod

eft

pnncipium numeri, non «4-

dit aliquid fupra fubflanciam rei

,

ni/i fola ratio-

numerus componitur ex numeraniibos, crediderunc quod numeri eiTent fubftamix omnium rerum.Econtrario autero credens, qu6d Thom. f eadem fn omnino nacura vnim , quod vertitur Meuph.Ica. S. ac lib. 10. cum cnte,& vmM, quoded principium numeri: vidensqu6dr;»yi»quod eft ptincipium numeri

ne

:

6c quia

,

addit aliquid fupra fubftantiam rei (alioquin nu-

merus compoiitus ex vnitatibus , non

eodcm modo, qudd

cies quaniitatis) tradidit

tmum quod vertitur cum

efTct fpe-

ente,addit aliquid fuper

fubtlantiam entis ; Hcut atbum dicit rem abfolataro fuper fub(lantiam;& ita ex eodem falfo fun-

damento contrariz opiniones

C H O L

S

fupetfunt.

vnum

& in vnum

conuertitur

i^Hfi.

cum ente,

Primum late

<]Uod efi priacipium numeri.

probat, nihit addere reale fuper ens,Jedmodttm ijtun-

d^mfignificandi priuatiuum, aut negatiuum ,
mu\xix\xAo.vide de hit multa apud ipfitm lih. i o.

Metaph.<juaji .1 .$

& 6. Secundutn etiam pofi longam

.

MfiuJJionem variarum acceptionum, (fr jpecierum vnitatis ac numcri in rebtu aliorum Pradicamentorum atfuantitate

,

tjuatenite eft

numerut accidentalis

aliquid addere pofitiuum:in ^uantitatif.

Videeundem

cam ibidem cap. 1.

iit

$.

Metaphyfq.^.

£(l igitur fciendum

,

qu6d

alia eft natura.

dicitur resvna, quodconuertitur

TMtio Toius.

alia ratio vniut

:

&

quantitatis.

,

,

quod

cft

Natuta eniro w»f««,qoo

eft,idc6cft,quia dicitur

ait

& Fonfi-

^U* ttnpdf v»/w,quo entc

,

vero,^uafitnt de genert

3 .tjuafl. 3

i

cum

principium

eft

ciTcquod

vnum

qu6d em

&

numeroeft:veIilIud quod vnum conuertuntur , non di-

rcm, vcldiftindlioncmaliquam abfolutam fa-

cit

pra naturam entis , Hue rei , qux dicitur vna , fed rei fub alia , & alia ratione eflcntiam entis ,

&

&

conndera;ione. Propter quod dicit Ariftotclcs,a£ eius Commcmator 10. Metaphyfcap.<^.infint, comm.6. qu6d idem eft modus confecacionis«n-

& vniui ad Przdicamenta &

tis,

j

zqualiter diui-

duntur Ptxdicamenta fccundum ea. Sicut enim dicimus quod ens diuiditor pct fubftantiam, quantitatem,&c.ita dicimus , quod vnum cft fubftantia,quantitas,qualitasi& fic dc aliis. Et ratio

Vnnm

^d

huius eft, quia , vt dicit Ariftotclcs , eodem loco Mctaphyf.in prxdicationc , *»«* homo nonaddit aliquid aliud.qukm ^w»,ficatnecipfum ejfe^txtcr tjuid ejl, aut quale,aut quantum. Et idc6 tale

eum tntt li- vnum,^\xo resdicitur vna,&conucrtiturcumcnturtitmr

,

ni-

hil dicit r*»'

te

,

non

dicii

vt albedo

Ufitftritrii,

rem aliquaro fupcr fubftantiam

rei,

fuprafubie^um. Et ita fubftantia cuvna pcr fe , non' per aliquam rcm

iuflibct rci cft

verom dicere,qu6d ratio realurti,8c vnim rW;ficot

additam fupcr ipfam:vt

omhino eadcm cft

fic fit

hominit,8c vniut hotmnit: ficut dicitur in Elenchis,

qu6dcadcm

eft ratio

propoficionis,& vnius pro-

rci cft

apcrta ratio

,

quia

fi

rcs ciTet

vna

per aliquod additum fuper eam ; iierum ide illa quxrcrcro, vtrum fit vna pcr fc, vel pet aliud,&c. crit proccftus in infinitum. Vel eft fiftendum

&

in aliquo.quod per

cadcm cft

fuam fubftanriam fir vnum;& fuam fubftantiam

ratione quodlibct pct

vnuro.

citmvnumeff* dtftiteritfhi idcm libro dc Vniiate& Vno , tap. .tamdiu eft ^itid^uid id tjuod eft,^Hamdim I

infi vnitat

Et hoc

eft

,

quod

tft ;

citm autem definit efe vnkm

defimt

,

auiem verborum Boirtii fic patcr; qufa omne quod eft, aut fimplcx, aut compofitum cft quod autem fimplex eft, tamdiu folum eft,qoamdiu vnoro eft :qood patet in domo, & in quolibet compofito;qoia tamdiu cft,quamtfft

idfuodeft. Vericas

:

diu

qooddam vnum

eft,&

Ex przdidis patct

,

non amplius. cadcm eft realirer ra-

q»i6d

tio cntis,& 2"ifM«,quod conucciitor

cum cntcrncc ialc»n«f0 dicit aliqnid abfolutum fitprafubftanrci

ficut

;

album

quid ^broiutum fupra

dicit

tamen fcicndora , qood licct vnumnon direm abfolutam fuper cns , fiue fuper fubftantiam rci ; tamcn vnum iftud dicit aliam rarioncm, Eft

dicit Boctios fupct

Porphyriom , editione fccunda , circa medium, qu6d omn* tjutdeft , id«o eft, ftia vitum eft : & idcip

4.

cat

&

alium modum fignificandi ab ente , vt dieit Cororoentator fupra ^.Metaphyfcomm.^. Mod us ^»«»»

*^'"**

imponitur k ratione //»'/"»'*«' ""' firopliciori,qoaro modos fignificationis vtrim:Uz eniro fignificationis enti

qo6d qoamuis ern , & vnura idem fignificent ; ramen fignificatio vnim prefupponit ^gnificationemm«r. £;» enim imponiiut aba£ka eftcndi

& poficiuo.

abfoluto

P^nnm autero ia fignificato

fuo includitrationem entis

cmn

determinatione:

nondico cumdererminarioneaddetite

rero fupra

rationem entis;fed addit quendam modum fe habendi. iile autero roodus,qiiem addit.non eft pofitiuos , fed priuatiuus folum : nqn prioando ali-

quod pofirioom; alioqoin

Dco

c^ffwfnnondiceretur de

Cuius

fcd priuat aliquid negatiue tantum.

;

priuacip

modo

quamois

,

fignificet illam

pofitiuo, ficut

priaattonem

^contrariohocnomen

,in-

modo ptioatiuo,& hoc nomen corporeum fignificat priuationcm mo-

corporeHtn,Cign\ficit

pofitiuum

do pofitiuo. Vt igitur videamus quid eft priuaHo imporrata per hoc nomcn,fRif/rfr«(/9,quam quidem priuarione de fuo fignificato priuat hociramcu vnum , vt conucrticurcumentc;eft fciedamqu6d(vtpaturT cx 8. Metaphyfic.) nuUus potcft imponere

r Vnuirt

^

multitutlt

quid finifittttt.

nomen

&

rcm : hocdicitor i.Ptriherilmtmid» qoia Foctsfitttt tarMm,^uafiint in anima,paJftonumnettt. Nunc antcmaliqoiando con- f*"'f"">tnr

rei,nifiqoinooit ineniai,cap.

1.

qood nominalitcr aliqoid multis pofitiquod fccundi^m veritatem eftpriuatio, quamuis fignificctur nomine pofitioo quia hatingit

uwa

,

X^ttfiiUtM

eft,

;

bitus

cuntrarias dicit naturam pofiiiuaro.

fibi

Corportum enim dicit fccondijm rem priuatio- ^VMcqi^. ciitn notiora fint "u»»». ntm,incorportum po/itiuum *; corporea naruraliter,<]ukm incorporca , in compofiiisex

mateiia& forma,t«nff»fecundum

tatem babitus^uidam tinente caofatus'

:

eft

&

nomine vnim, Diuifio veritatem tor

pofitionis.

Huius

fubfiftere,
fubftantiam.

Diftinguit Scotttt vnitatern in trM/cendentalem,(!r

numeralem \fen in

Confolatione,i!(^.3. Prtfi 1 1. Ntfttntigitm^,in<\Mit,omne ^uod eft , tamdiu mmnere attfm

tiam

V M.

I

M9

Ubro de

dicit

nomioe

aliquo in

fc

eft

modo

k

ille

habitos

fignificatur

autero eororo

priuatio illius habitos, tmdtitmdinii

:

in fe dioifom

veri-

forma rei partcs con-

lecundum

& fignifica-

vnde mitltmm vnum aotem :

cft

ens

eft

ens

indioifuro.Ei idc6 dicit Bociios.de Vnitate

& Vtio cap. ctjfario

tuitur

,

I . Cttm amtmforma mattria vnitttr nttx coniunliioiu vtriu/fue alitfiud vnum confti-

in tptA.conftitutiom iBmd

nifiijuamdiu vnitat formam

vmtm non permanet,

cum materia

tentt

fccondum iioc dcftnidio rci omnino cft quod fcparatio a forma & mateiia , qux caafa

non

:

crgo

illdd, cft ci

concraria.

M

4

£x

De rerum principio.

140 Ex quo

patet

qaod cum cnultitado furgac ex

,

diuerfuate vnitatis

,

&

cocnpoficionis

,

muttitudo

principium numeri ab

& compontionem. Et quia (vt dixi) fecun-

dum quod res nouimus, eis nomina imponimusj cum compontiones,caurz,& partes fint nomina magis notaiideo etiam iliudquod importatur nomine multitMdinii , etiam(i dicat priuationem rcfpeclu iilius , quod importacur nomine t/mtatu : quia nomina poHciua magis funt nobis nota , ideo iiiud (ignificamus nomine pofitiuo, quod eft diuifie; & iliud ,quod (ignificatur nomine compofiti , fcu vniitt , quia cft nobis minus notum Hgnificamus nomtne ptiuatiuo perindiuiide6

,

fionem^quia multitudo

cil

quxdam diuiHo

autem e(t quedam indiuino; Hcut iam

vnitas

:

dixi

:

quia

fubdantia incorporea dicit iiabitum poHciuum hzc re/pedu tefpedlu rubdantizcorporez, eius dicit priuacionem. Etcnim, quiafubdantia

&

corporea

nominamus

iliam

per

nobis magis noca,quamincorporea,

eft

per

modum ponciuum

aiiam

;

modum priuaciunm. Sic etiam quamuis enti-

tas creaturae,

qux eft Hnita &

limitata

,

dicat pri-

cum ente;quzrenda

,

nomina dicantrealem pofitioquantum ad modum (ignificandi di-

ftut .'quamuis

umen

nem,

ifta

cunt priuationem. Patet igitur ex didlis,qu6d multum,

cetur nomine pofitiuo

menpriuacionem

,

quod

ecfi

Hgnifi-

eft diuifio, dicit ca-

habi{us,quicaaratura formatotius,quodpartescontinec. Fnum autemetfi fignificetur nomine pduatiuo , quan-

tum ad modum

rcalicer illius

quod quidem norealiter dicit po(itionem qu«

fignificandi

men eft indiuifitm,

,

;

,

quod vnittt,

&

meri vnitaics. Et hoceft quod dicit Dionyfius, cap,^. de diuinis nominibus Inmonade enim, (inquit,) omnis numerut vno modo ante confiat : continetque omnem numerum monas infi vno modo , numerut omnis coniuntiut eft tjuidern in monade : fid

quatenma

monadeproficifiitur ,eatenus difiinguitur

&

Eft igitur fciendum ,-qu6d monai licut

crefiit.

vnitas

qua:

,

eft

principium numcri a qua nume,

& eius vnicatesoriuntur dicicur potencia continei c numeium & eius vnicates vno modo fus

,

,

;

,

fecundum formam,vel enritatcm

cundum

fubftantiam

& materiam.

adhuc monas vittualiter in fe

,

&

modo femodo

;alio

l^rimo

& eius vnitatcs duplicitcr vno & potcntix adione; alio modo monas continet numerum & eius

numcrum

:

,

vnitatcs

,

Virtuce&potcntia: adione ,

do creaturarum procedic circulorum

Deus

rum

cft

,

eftvnicas

,

^

qua omnis multitu-

,

quia ficut ccntrum fons riuulorum fic

:

Sol radiorum

;

& principiumomnium

caufa,

pra:di6lo-

quia Sine ipfo faSlum efi nihil. Ec hoc eft, quod dicit Djonyf.
funtfiatum dat,omnemt]ueeJfentiamprefert inhicem. Et huius ratio cft , quia conftat in omni gene-

femper imperfcdum , & diminucum oriri ab illo , quod e(i perfc6lum fimplicitei in illo generc:(icut caior in rcbus calidis efta primocalido,

re

tio pofitionis.

:

indiuifionis ratio tio ptiuatiua

quam

,

vnum ,

inciudir

non priuatiua

eft ra-

affirmationis

; quia tunc vnum non diceretur de Deo , fed priuariua priuationis; ficfecundum rem,vnum fignificac pofitiuum : fecundum veto modum figmficandi, qui fequiturmodum inteiiigendi , fignificatpriuationem. Etquia VBum dicitpriuationem priu^tionis importatz ^ctmMltum,mukum dicit priii^i,

&

tionem habitus importati per vnum, habitum

quod vnum JJ^wawi

enim

definitut per multa eft

,

:

eft

& econtrario.

quod eftprincipium multitudi-

item,qnznumeratur per«'»«i».Quia enim priuatio cognofcitur per habitum , cum vnum nt piiuatio muititudinis fecundum rem; & multum Cit priuatio vnius fecundum modum;ide6

nisimultiiudo

vnum habet per altecum definiri;& cconrrario. £x przdi^is patet qa^^/nwi», quod conuettitut cum ente.tem non addit fuper m/ed foiam irationem in modo fighificandl qu2 ratio dicit ;

:

priuationempriuationis, non alicuius.pofitibnis, quia tunc Deus non efTet vnus. Cilmaurttn '

vnum

numeri quod eft accidens , principium autem accidentis ^neccfTatib fitaccidens ; neceffe eft diccreqood G fecundum ptxdidz.vnum quod conuertitur cum ente, fic

principiunt

non dicit accidens ergo :

aliud cft vnum,

quod cft

loan.i.

Omnes vni' tates

,

quod eft ignis

;

cunque modo

cum

vt dicitur i.Metaphyftext.^.

ergoquxlibct res,& quidquid eftin rcbus effe,

quo-

,

vci rdtionetti entis participec

modo fit imperfedtum & admiftum,opor-

tetqu6domnisresfecundutn illudtotum ,quod in ea eft , \ piirao & peife^o ente oriatut hoc aatem ens non eft , ncque inteliigi poteft , nifi vnam foium infinitum.

autem eft priuaSic forte caueatis totum & ide6 diuifio

<5«

raodo virtute,

quz impottatur nomine multitudinu^c^uiz. indiui;

Virtute

in pocentia continct fotentia.

aliquo

negatio diuifionis

rum.

&

pofitio detatione fua priuat iilatn priuationem,

fio eft

8. ^iuidtftvni-

:

pocencia: diuina: cfTenciaE

;

vniiti

natura

itu, principiH

qukm entitas diuina, ideo nominamus eam nomine pontiuo,cum dicimus, quod edfinita &c limitata & entiiatem Dei nominamus fecundum modum fignificandi priuatiue,cum dicimus quod efl infinitM ,illimitatM,Sc incircumfcri,

eft

qaodeft principium numeri. Eft igicut fcien- numen, dum , quod cum omne vnum ab vnitate ociatur, Vnit»* virtunecefleeft, qu6d vnitas , a qua oritur numerus, te continet virtute & primo , pcr fc contincat omncs nu- totum num*'

quafi pafliue

creaturs

»V««»»s»'-

conuercitur

uationem tefpedtu entitatis diuinx , qua: eft infinita tamen quia nobis eft magis nota entitas ;

quod conuertitut

Ex quo igitur vidimus naturam

dicit priuationeni habitus iropottatam pec vni-

tatem

illo vno,

cum ente.

:

Ab hac igicur vnitace oticur totus numerus,& omnes tatis

vnitates creatutatum

,

non per huius

diuifionem, vt de ipfo vno fiant duo,

caceius vnitas ex

hoc,qu6d numerus

vni-

& per-

& vnitas

exoriantur,ficut indiuifionequanti, vt iani dice-

numerus , qui procedir ab vflo in fit duo ;.fed ab ifta vnitateorituc numecas,& vnitates, v^ ab ipfo pfincipio eaiidi oranium ptimo ptocedit ptir tur ; hic etiim

quantis, muitiplicatur,quia.vnum

mum,&iterafecundum,& itetum

teitiiim;;& fic

deinceps vfque ad infimam creatuiatn. Non;fic inteiligendo,vtdixit Auicenna 9. Metapb.tap.j^.

qu6d ab

ipfo ptocedit

vnum

follum

i.rnro.e()iatej

quiaabipfo ptocedunt omniaiitimediate,vel tOr taiitet iilaptoducendo » vt funt illa , qua: funt ^ cteatione vei cooperando , vt funt iila, qu;E producuntur arte , vel natuia. Sed prxdidta ttiediatio , qu6d fcilicct , vnum producat immediatc, & fccundum mediate fit vfqnead in:

fimum

,

hoc debct

intelligi

,

quoad mediatio-

piimum caiifatum immediate participatdiuinitacem fecnndum non ita immediacc. Et iftu.m modum nje-

nem

in genctc •dignitatis

,.

quia;

,

diationis intelligit author de Caufis dicit

,

qu6d Deus

creauit

aniniam

,

ouniulo

mcliantc

Incclligcntia:

tneri

(^ nuhnbent

Qtigintm

Dee.

i

Qusftio Tntelligentia

& hoc qnod dicic Diuny fius 4. nominibus PeromnU viiunsptrfteft,

:

: cap.de diuinis liiJfimM bonitM , nonfoloi impUt circaft optim/u tjfenttM txtenditnr autem vfyue ad nouijfimas ; his ifuidem magis adueniem ,hu autem minus, aiii/tjue npuif ,

fime

:ficut

vnum^uodquo participart

pottfi tJectUen-

tiam.

lo.

Ec fic patct qu6d vniuerfalitas reruin eft namerusquidamconftans ex vnitatibusparticnlaritatis ine(rcntiis,ezque omues orcum habenc

ab vnicate prima Dei

quam omnis

fed

quc noneft

,

participata,

creaca vnicas participat

per

,

quaro dat imitationem; quz cocum terum humeporenrura,& eius vnicates victute continet cia adiua : qu2 vnitaces oriuntur abipfajnon

&

per

fui

diui(ionem , Hcuc accidic in numero , qui , fcd per fui commu*

XVI.

alicuius pec aliud

dentia alia

141 entiaruntomnia acci<

quali;i

,

quantitate

quia mediante quantitateinfunt fobftanriz nacuraliter, Et quodiibec Jl

,

genus Pcxdicamentorum , quat funt decem,di uiditur per fubalterna gencra : & fic vfque ad indiuiduum : & fic canfarur nunierut ex diuifione vnitatis, non in partes quantitaiiuas , fcd fub* ie<^iuas.

S

C H OL

V M.

I

Problematice traElat , an creaturarum infinita ff>eeiesdsri pojfint , vel an Deut habeat infiniros grndtti imitationu, vel infinitai perft[}ionesidtales,ficundHm ijuat infjiuta creatura pojftnt

produci fpecie difHnlta.

DariinDeo

ideas non fi/itm rerttm prtdkfJarum ,fid etiampofftbilium,docet Alenfis part.x. qutfl. 5 .de cau/a

proccdic ex diuiiione quanti

exemplari

nicabilicatcm.

ficunditm eas resformari,aut creari

£c

ifto

modo

vnitate prima ad

moduro numerorum quia

ficuc

:

numert

in procefTu

vidcbirur)

multitudo rerum procedit ab in diuiHone quanti (vriara

,

mulciplicentur vnitaces per diuiiio-

memhro

,

j. art.

i .

prebat^ueex Auguftino ,

(^ vniujcttiufque

propriam ideam;

Non enim, in^tiit ./lugufti-

niet lib.il. t](j.i]utft. ^6.

eadeni rationeexcmplati

rei dari

conditus

eft

homo, qua equus ScotM autem in 4. :

3 .^««/?.

1

.num.

nem primx

gispropendet

,

non darifiilicet infinitatem txtenfuum

la,qux

perfeEiimtm in Deo.

(\

vnicacis , cercia vnicas procedic ab ilprincipium numeri mediance fecnnda; &quarca , medianrecertia ; femper pofterior pluselongatur il pcima : Hc increaturis vnaexe(l

dift.

1

} I,

t^ ii.in eamfintentiam mfl-

&

primam Dei

preffius parcicipac

vnicacero

quam

,

alra.

£t Hcuc cx numero procedente ex diuifione quanti , non e(l dare duas fpccies numerorum per zqualem approximationem ad primam vnitatcm quanii , ^ qua oricur numerus Hc dicunc :

qu6d in coca vniuerHrare omnium crcacurarum, non pofTunc duo diuerfa , maximc fccun-

aliqui

dum

fubftanciam

&

cfTcnciam fpecificam

pet

,

zqualcm diftanciam fe habcre ad primum. Ec fecundum hoc poffec vcrificari ,qudd abvnonon proccdic immcdiace,id e(l,imroediaca partitionc, nifl

vnum

func

fe

quia dua: cncnciz fpecificz non pofhabere ad illam vnicatem , pcr immedia:

taro,& zqualem partitionem

,

ficuc

nec dus fpc-

numeroruro (vt iam di(5bum eft) non pofTunc fchaberc pec zqualcm immediationem advnitatcm.

cies

II.

Alia

cft

vnitas,^ qua-oritur

numerus,& omnes

&

quas ipfa continec potentia virrute,quanmodofpecificato , &ex idaoritur tota multitudo , non per fui coromunicabilitarero, vnitates

,

vt dixi de vnitate diuina

nem non quidcm

in parres fubicfliuas. Et in analogia : ita generis

,

nem *ftgtHIH Mt' $»fhy(i(Hm.

tns mlitulm.

ifta

;

fcd

vnitas eft vnicas ge-

cuius comrounitas confiftic

qu6d

de

,

rcs importata

aliis

p;r

,

nomine

talis

& veraciter dicituc

quandam

attributio-

Et iflo modo ens communillim^ fumptum, efl genus -Meraphyficuro ad creatorem & creaturam; & eius vnitas diuiditur in ens , qnod

&

habens

conuenit efTe ens , &habens r//^, fiuecui conncnic cfTe ens ; quod efl genus commune Metaphyficum ; & diuiditur in decero Przdicamcnra. Ec in ens

f||/
fiue cui

nus Mecaphyficuro,& diuidicur emius

ftr

alicuius pei fe,vt eft quantita&;& in

,

cft

quod ens quod

in ens

,

;

& quod Dcus ha-

tfff

fediusinfinite, infinitosgradus imitationis con- runt.

&

extennue & ficc6m creacurz , procedanc fecundum gradus imitationis, videtur qu6d numcrus creaturarum eciam fecundum fpecies proccdat in infinitum nec habeac ftatum in afcendendo,8c defccndcndo. Aliis vidcrur , qu6d numerus procedens a ra* tinec intenfiuc

:

-,

non procedat

livnitare,

in infinitum

bcat ftacum in afcendendo

quorum eft ratio , quia dum gradum fpccierum

,

&

defcendcndo:

procefTus

fecun-

ille

imitando diuinam perfeiftionem in infinitum , eft per additioncm ad formaro , quoniam omnis petfedio eft a forma : & ita gradus fuperior imirandus eft for-

ma

perfedliori

:

cum afcendcndo

ergo

in

frim» htrS r»iii.

proceffus in infini-

talis

efTec poflibilis in

,

Alil ntj»Mt.

fed ha-

,

infinitum:

ergo in forroa per additionem adtuum poieft diuifio in quanptoccdi in infinitum :ficut titate fecundum matetiam potcft procedcre in

&

contti Ariftotclcm i.Phyficomm. y 9. quia t unc eirct dari in potentia aliquod infinitum;& tunc , vc infinituro

cor.cap.

,

1

;

quod

eft

.de Infinito

,

text.

necefTarii efTct t6tu

:

quia, vc dicit

,

qnan-

conuenic dare magnitudinem in porentia, tantam conuenit dare aftu. Vbi dicit Commeninjiniti.ejf in potentia-y titot,EJfeatia tnim materia forma autem drfinisfunt in aRu. Finitas ergo limitain

&

lis eft

forroz,

pofuerimus

,

& infinitum materix. qu6d magnitudo

Quoniam

fi

poffit crefeere \n

&

eft

aggregatiunem

ge-

imit»'ioHit

in ipjiaitum.

beat rariones imitationis irr infinicum , nec aliquactcatura exhauriat infinities infinituro , di(kvca pcrfedlam caufam imitando : quia dati quacumque.eft adhuc alia. Quia cum Dcus per- fluidgm

eft

,

dentis. Et firoilicer ens,quod eft alicuius

procederein infinitum

cum , tunc infinitum cxibit in adu pofuerimus , qu6d diminutio.procedit in infinitum,nonaccidit impoflibile. Eft etiam eorum ratio , qoAd efTentix vniuerfi habent intcr fe ordinem eirentialcm , cum fint partes vnius totius , fcilicct vniucrfi : qui quidem ordo continct vnum , non folum pcr

prima diuifione diuiditur in ens,quodefl per fe , fecundum quod ly ptr fi opponitur ei,

quod cft alittrfi habtre : & in cns quod cft alicuius , quod cQntinet nouem Przdicamcnta acci£»{ tlieuiMS

poflir

dicic

adillud.

eflinfet;^,

JBiM ftr ft.ir

,

per fe principalitet

folum de vno

fed pet fui diuifio-

in partes quancicaciuas

;

neris Metaphyfici

;

Numerus autem caufatns ab vnitate, qux non 11. adu,fcd virtute.vcl potentiacontinct vn tatcs; Jn Dtut h». cuiufmodi eft vnitas Dci,videtur aliquibus,qi:dd bt»t r»tienn

infinitum

:

*

fcd pec

matuam

influentiam,

fccundum

15Stcumd».

De rerum principio.

141

"^

Cecundum genu><j*af« moucntis ., adconftituendum vnitatcm vniuerfi i nonfolumpcraggregationera partium. :,In cauHs aiitem mouen'-

vnum magoitudine habet

tibus ertentialitcr ocdinati* non. cft proccitiis in infinituip , fumcndo vntjm poftaliud defccn-

citas

dendd

vel;ivnum.an.ce aliud afccndcndo

,

caufis

tis

poffunt pcrtranfiri.: vt &

qux non

,

abinfini-

.effc/aus depcndjetet

tunc prpduftio

quia

:

anima moueret manum , rnanus autcm mattellum fi eftcnt talia fncUfa' ihfinita.cx quibusdcdudio cultelli dcpendcret , nunquacii cultellus ficret.quia vnus non vcnirct nifi ncccff^rioab ;

Vnde

alio.

dicit Ariftotcles

lib.

$. Phyficorum,

tm.}4. quodfi infinita: reuolutiones p.rxceffiffent iftam, tiunquam deuentum fuifTct-ad iftam. £t hocfentit Ariftoteles x. Metaphyptext.y. vbi dicit; in caufis efficientibus, quod hoc moueatur ab illo , & itlud ab alio non cft proceftus in ,

Tcrtio fupcrio^

,

.«

•

e

'*

&

tant6^- eft

necefiario

tum

quia in ordine cftentiatum quanto maioris pcrfedlionis , fic

,^

in talibus eft procclTus in infini-

fi

ncccflatio

:

tamen

eflec

i^deo

;

eft

eciam caUsdiuido

accidcns

&

,

fub-r

nume-

talis

rus cx diuifione talis vnitatis continuitatispra^^

fum dc genere fubftanctiam rebus aliorum Prasdicamentorom,

ccdens,accidit rebas,qu£c

&

cijfc ,

quibu^ accidit quantitas , vt albcdini. Sicut aucemquanticati non atrcidic continuitas , fcd con-

idem re, quod quantitascontinuatii & numcrusexipfa procedcns,non cftaccidcns rei.qu^ tinuitas eft

vt linea,& fna continuitas; ita talis diuifio

de

genere quantitatis.

fe eft in

Talis autem vnicas

Vmtiuctmi' , qua; cft coniinuita» , quap rebus aliorum Pracdicamcntorum accidit , fcd »*"• quantitati|eft eirentialis

,

adu,

poteft accipi vel

diuidamus aliquod concinuum ; vtpote ,lignum cxiftens fub contiDuitace ; cunc talisnumerus procedit cxdiuifioneillius vnit»ti.s. Vel in potentia, vt fi dicamus quod , .fi

bilia

fumantar cx diuifionc vnius quanti

tcntia.

&

vna continuitas

&

:

eft

ex

vnum,& vna magnitudo,

nifi circt diuerfitas

,

rum diftinguentium

po-

in

Qu.iaomnGcontinuum ,qu^ntum

idco numcrus

forma-

omnium

ponerc , quod poQSbilitas in forma creata eHcc ad perfedionem infinitam:&.fi cflet .poffibilitas talis format infinitz pcrfcd;ionis,eflet in adu,

corporum

fccundumdeterminationcm

& eius vnitatibns, nifi ficut vnitum & congrega-

comm.f^. Vnde

Ariftotclis

dicit

j.

Phyfi-

Commentator

cx-

,

fiue

,

non

cft

fecandijm

edum infinitum.

E( hoc ide6 vidctur , quia quod perfedkionis a nuUo depcndet in

eft infinita:

,

non difFcrt

lali

creatum

eJ/e,Sc

cflet in

;

pofe

effe.

Et ideo,

fi

&

aliquod

potcntia ad infinitam pcrfedkio-

ncm.nccefliirio eflec adu.

mcn

fic

eft imitabilis

tos gradus

;

quia

ex pacte fua

,

quafi paf-

creatura:non proptcr defetflum infinitatis fux perfcaionis.fed folum propter dcfcdam, vei

limitationem creature. Et fecundum iftum modum dicitur, quod numcrus oriensitalivnitate, virtute, &: potcntia adliua continencc vnitates numeti, non procedit in infinitum,faltcm in eflentiis. Ec codem modo numerus,qui furgic ex diuifione vnitatum in partcs fubie£liuas , fecundum modum iam didum,

non proccdit in infinitum,quia tcs fubicdiiuasdiuiditar;

ha;c vnitas in pur"

& numerus, qui ex

diuifionc caufatur,oritur \ prxdidta vnirate

pracdido numcrorctfi ininfinitum.neciftc.

,

,

orituc

ille

tali

,

&i

numerus non proccdit

vnitas contincns

numerum,qui ab

& eius vnitates fecundum fubftantiam

& naturam tatis

ita quod perdiuifioncm non in partcs fubicftiuas , fcd numcrus ab illa vnitacc. Et :

numero,

&

tum

a diuifo difgrcgato , fecundiam qu6d dicic Boctius de Vnitate Vno ; cap.t.. Gluid^nid eft

&

(jnquic,)

velvnum

,

vel plnralitM

:

pluralitai

non efi,niftex CQngregatione vnitatum;

autem

vnitates,vt

multitudinem -.fiverofint (onmagnittidintm:

fitnt difgregat€,faciunt

grtgatA in rnateria

cjU
(fr continuo faciunt

nihilque intcrcft,

quod illa:

nifi

difgregata:

,

funt

modo continus.

Sic crgo numcrus, qui eft ex gcnere quantita-

tentia:non ficintclligcndonnmerum orlri exifta

eft

bilis a

cft

differt vnitastalis a

\ creaturis fecundijm infini-

non

:

Alia

Immo non

fumpti.

ps,oritur cx vnitate continuitatis acccpts in po'

,

,

** oritur

fcu corruptibilium, fcu incorruptibi-

, quod non ta-

infinitz perfe£bionis

fecundum aliquem gradum pcrfefiiionis; nifi fecundum illam creatura fit api» nataipfum imicari adiui^ ita quod quancumcunque fit infinitas in diuina pcrfedbionc, fi tamen fit finilus rcfpe£tus , fcu tctfliinus in forma creatura;, vltraquemcrcaturacx partc fua Dcum non potcft imitari , Deus vltr^ illum non dicetur imitafiue

,

lium procedit ex diuifione vnius potcntialitcc

ifto

Secundiam iftam viam volunc aliqui .quamuis Deus

gt»li$,

funt dc gencrcfubftan'

pcr ipfiim quantitatcm,qu£

ftahtiic

qus eft quan-

talis vnitas,

qux

,

partc fua,natum eft cfle

tcntia pofljbile cft efle

I .^

rcbus

afcendendo , nunquam fit dcuenirc ad infinitam aliquam , fed lalis proceiTus femtia in alteram

cor.text.

Vnitiu intt'

ii^cidit

,

omiiia corpora, feu corrup(ibiIia,fcu incorrupti-

,.

cellentiflimum fecundum appofitionem, nec po-

Ii(.

de ptoccderc. Et quii tiaE

omnem numcr

neccfte cft dicere , quod in natura fit aliqua cfTcntia poflibilis ad infinitam perfcd:ionem. Quamuis enim procedendo ab vnaefien-

pcr vadit in infinitum

•V

m fc

qui pcrdiuikotiem magnitudinis poteftinr

ycl potentia. A61:u

infinitum. Ttrtia.

tum,

illius

vni-

integralcs, ifto

modo

tas, a ;

6.

illa vni, quafi in conftitutione numeri qua numcrus habec orcum primo accipia-

vpitatc cur

1

,

,

& deinde

addatur,vt

fiat

rum vnitatum

illi

toti vnitati alia diuerfa vnicas

binarius; ,

qua:

& fic dcinceps per noua-

non fuerunt

in

prima vnita-

te,additioncm; fed quia priroa vnicas continuitatis,qux etat vna in fe a6lu,vcl materia.prima diuifione,fit

duo, fecunda diuifionc

accipicur talis

numcrus

nem pcimz vnitatis,feu

plura

fit

in infinitum

,

:

& fic

pcr diuifio-

continuitatis.

,qu6dtalisnumerus

Igitur ex prxdidispatet

-^*

"umnus

., cxdiuifionc vnitatis contmui lurgcns , nuliam , ° ?«"' reHle rei /• r r rcm politiuam addit luper iplam vnitatcm con- nHmtratt. •

tinuitatis

1

,


qua

•

f •

illa:

vnitatcs

numcrum

confti-

oriuntuc Nec difcrcta quantitas , ficut nimierus in gencre quantitaiis,dicitaliquam fortuentcs

,

mam pofitiuam

, aliam a forma continuitatis. Vc dicamus,qu6dcontiuuum &difctcium folurn differunc fecundum refpcdum fiuc fccund^m alium,& alium ordincm parriurointer fc vt pa-

•fi

,

:

prcmifla auchoritate Boetij;quia par tes numeti vcconftituant vnicatem continui, vniuntur & copulantur ad vnum communcm tcrmiiium:in difcreto vcto non vniu.ntur, ncc copulanturad tec in

vnum communem terminum.

Et hoc quod fcinon vniantur vel copulcntur ad vnutn commuiiem tcrminum,non conucnit diitrctocx licet

.

,

,

natur.-.

Qu^ftioXVI. quod

natura aHcuius politiui ,

addit Aipra conti>

nuum^fed pociuscx natura prtuatiui. Ex quo patet, qu6dquantitas con^tinui in rei veritate plus habet de entitate quain difcreca: quia namerus , vt eft quantitas difcreta, non eft, nec intelligi poteftiine priuatione continui.quii numerus nihil addit fupra concinuum, niii ncgationemcontinui,fcu alium rcfpedumtqui eft po> ,

cii^s

C H O L

N»meroj inuicem

I

V

M.

iifficrre fptcie

,

docet hic Scotut

o. Formtfitntficut nurnerit vel mtmerificut for-

1

m*

qiudijHid MdJitttr nurruro praexifienti ejff pars

numeri

in eo prae.vifiehat

,

,

,

quodna-

veldetrahituri numero,^Mod

mutatur jpecies numeri

:ficMt itiud

qttod addiiurfortiutucctpttficundum ratianem ejuiditatisy tdterat (peciem

,

vt videtitr in anima intelleBiua

4$dditafinfitiua. Si vero itiud,

quod additur , non ha-

btt rationern tjMiditatit ,aut fpeciti

,

fid differentia

dumtaxat indiuidMalu,velgradm additi non

eji

nata

pars

effie

ejuiditatit

Sitfnlit& in numero, fi itiud,

tum

numeri

effe pars

,

,'

(juiditati,(ir

non alterat Jpeciem,

^od additur, non efl na-

ver(ngratia,ali^od accidens,

putafi imettigerttur vna vnitat ternarij intenfior fitri , ifuamprius fiterit infi, non mutaretur ffecies. Jta Scotu* in

i

,dift.

1

7.

num.j.

Si quacras

quare in continuo magnum

5f par-

18.

non variant fpeciem ; in nuinero aurem variant ? Kefpondco quiain con-

SlM^rt

,

& mimtt

uum,magio

,

,

drim. dift. )

num.%. Vide eundem in Reportatu

.

tjMaft.j.

i. ttift.i^.^ltaft.

vnica,num.6.

Vide Scoium : in difcreto autem , fcu difcontinuo in tepniiacit magif 8c minus accipiantur , non vt funr fub vna id. i4q. forma,nec vt funt intet fc vnita; fcd vt funt voica o. < fub diuerfisrefpcdlibus omnino diftin^is; va- flC7. rias rationes habcntibus rcfpcAa vnius-formz,

accipiunrur

,

&

refpeduvni(atis,^quaddccndunr. Et idc6, m^gnum & paruum , fcu magu 8c

feu

quia in difcrctis

mi/iits.vt primtti 8c ifuarttti

oppoficas,fcu

qu^

priuatio eiTentiam

,

fcu

rpeciem «fTcntialcro non conlti(uit;^numeti au«'cm funt diuerfarum fpecierum , vi tcrnaritis tatnunureTi quatcrnarius ; crgo fi focam rcalitatcm habent «iJiuuMya- abvnjtate continuitatis , ^qua dcciduntur , nas §*ctts. jjQj, adduntnifi priuationem continuitatis,nu]lo ,.

An

„.*

,

diuirfi-

ntodo

aliquis

numerus ab

alio diffcct fpecie

ratiunes rcfpcftu primac vnitatis (vtdixi) ide6 conftituunt diuer(as (pccies

:

in

con(inuo vcrd accipiunrur pra:di-

lccundum vnam ptioncm, fcilicec , vc continuancur ad communcm terminum. Trigonum enim vc per fe eft , & tetragonum func diucrfx fpecies figura:: vt autem trigonumcft in tctragono,func idem non folum fpecie ,fed eciam nume-

(kz

ro. Similitcr fcnfitiuuin

,

vt cft animal vcgetati-

uum,^ planta differt genere fubalterno; vt autctn funt fub eadem forma , vnum clauditor fub altero.Similiter magis calidura, & min^s calidnm.vc 6f vt confcquuncur diucr, habent diuetfas ptovndc fccundikm mcdicos calidum in ,

fas naturas, vel fubftantias

prietaccs

:

vno gradu ,8c calidum

&

cies:cumautero mini^s calidum continuacurcum magis caIido,non fic diffcrunr.

&

prior

£)( przdidiis patcc cft

in alio, funt diuerfa; fpa-

qudd numeras vno roodo

,

vuicate, i qua oritur

;

alio

modo jpofte-

entitas ntmjeri cft

& varia elongatioab illa vnitate,quar per & minorein diuiiionem racit in numefit

,

riial-

,

in quaS diuiditiir

:

fed fecundi^m intcllcdlum,

diacrntatcm in fpecie. Vnde cisva in prima diuifione fiat prima elongatio , ide^ prima diuifio caufat^rimum' numerum; quia per fectindam diuifionem accipitbr tertia vnitas, quac fecundo re-

uantur , vel diuifione partes habeant totum intc-

fpedu

gtale;

ris

prima

ipfii

vnitate:id^e6 tertia vni«

numeri. Et quia fem* pervnitasvltim^ acceptaper diuifionem primi continui in dcterminato gradu , didat \ prima vnirate,& ^nipli^squkm vnitatis prim6 accept^; ide^ vnitas vltim6 accepta femper conftituit cer> tara fpeciem nun&eri & maiorero Humerum, quam prccedenres : quant6 maior numerus, tant6 maiorem induditpriuationem pritna: vnitas caufat aliam fpecietn

->

&

catis.

£x quopatet,qu6d ordodiftantic vnitatis Vltifl>6accep(a:.cftitprimavnitate,iqua6riturna-

mcrus.quiacftdefinita.

& ccrta, & vnam certara

fpeciem facit numeti:'& facit vnitatem in numero,inquan(um numetus. Et quiaorones vnitates •cceptzi prima , diftant fecundilkm magis,& min&s , nec poifunt accipi du« arqualiter diilantcs: ide6 quarlibet conftituit certaro fpeciem,& vnam rpeciem ab alia diftin6lam:nec fcquitur, ergo priuatio conftiruit nuinet aro ; inquanturo numet us ditnt eniitatem, quia tot am illam habet ^ quantr-

tatc : fed

m^ior

& minor pariicipatio prim» vni-

vw*

ir.idt rfl frttr ,

qa6d

,

ipfaentitascontinuitatisprims vnitatis diuifx,

diftat i

»9. Vnit»i

:multitudocnim ,'fcu numerus iccun- Hnm/rtt «/>• dum imaginationem , prioreft vnitate continui- mtdi fejltcacis,^ qUa defcendit; quia partes priorcs funt toto:continuum autcm integrarur exillis partibus, riorefteia

Refpondeo , & dico

iorein

accipiilntur fecunduin

&

ciTcntia. Stlutit.

,

omnino diftindas

funt fcorfum acccpta Si ver6 dicas,

tu *tnl$nM
tinuo,inquantum continuum, mtf^vMm Scparuum, riant J^tcitm , fub vna form^ coniinui confnMi in ditineniur; 8c vt non difcontinuara.nec diucrfa /rrnt.

tCxt. ,

cedendi.

feu magi/ Sc miHtu

per mMiorem vel miiurem acceffitm ad vnitMtem, a tfMa ori^inantur; (^ ^uin iuxttt Philefophum i.Metaphyf.

tumejl

pofitiuo,quod participaturjnon ex priuatiuo.Scd diftindio fpcciei i fpccie eftex alioroodopro-

tts

priuatjuus,quim poiiiiuus.

S

145

caufat in numeris diftinftionem !n rpecie:5c ide6 tota realttas fpecicrum numcri cftex illo tatis

cuius eft.apprchendere vnitatem aliquorum in

toto

,

vnitas continuicacis cft prior

cundi^cn veritatem,

fecundum rem tamen

titudo pattinm procedic.

ex

Vnde

etiam

,

Qaia etfiimaginata 8c vetitatcm

diuifione

fe-

difToI-

,

iilul-

continui

vnius

Auiccnna ^.fuaMetaphj-

dicic

Fidetur autem fioi muhitudo notior fit apudimaginationem noJham,tjuam vrmm ; (^ videtnr

fica i eap. 5 .

quodvnitat (^ multitMdo

fit

de hit

,

ijMa

priuiforma-

mm:priits autem imaginamMr multitHdinem intettigimm vnitatem.Et fcquitur ibidem

,

&prius Vnumeft ;

taufa &principium msiititudinie ; &mttltitudo eft id, (jModrtumeraturpervnum. Vnitas enim in intclle^u difcernitur , 8c concipicur vc babiius, cuius eft mulcitudo: apud autem imaginationera, quceft principium inteIIcdus,con(ingic ^con(rario Et idc6 fubdit Auiccnna ibidem,f ««'-

priuacio

liits

cornofci muttitttdinem per vnitatem cognitione in-

teBigihiD:faciliits

autem eam cgnofHper multitudinem

in inutniendo in hoc intentionem imaginatiMam

hoc

,

vt inducat nos ai id

,

;

ad

ifuod tmncpoterat nokie effe

perfinotumjid rton fermaintur prafens in

imetttflu.

Hicergonumcrus.qui furgir,& oritur ex diuifionevnitatis,qnc & nuroerum , 8c eius vnirares continet

fecandikm

fubftantiam

8c

naturam, qualis

De rerum principio.

144

qualis e(l vnitas continuicatis, procedit in infini*

continui addit aliquid fuper fubftantiam

luro.Er idco Ariftoccles ^.Phyficer. text.com. 68. De inHnico quad innuens differenciam incei'

per res aliorum

iftum numcrum.qui furgicex diuinone continui, alios numeros qui furgunc velex parcitione pcimx vnicaiis , vel ex diuiflone vnitacis generis

&

,

Mathematici, velgeneris Logici,vel przdicabilis jn partes fiibic6liuas,qua: non proceduntin infi-

ni[um,maximcfecundum numcrumcorporum fpecieruin

,

dicit fic

,

&

loquens dc diuifione conii-

nui: Sernper excelUt acceptam emnem determinatam multituMnemyfed nonfeparafMi eft hic numerw a diui-

lO. IJumetui

eft

tni*ltipltx.

Humetut

ef-

&

manet infinitMf fidfit,ficHt tempMt& mmertu temporU. Exdidis patet,qu6d in rebusinuenitur multiplex nurnerWi etenim quidam numcrusrj^«/«4/*f»

fione^netjue

;

vna

;

non per

ficut res aliorum Przdicamcntorum perfe habent vnitatem , non pcr aliud abfolutum fupctadditum ideo numerus , qui furgit ex diuifione continui , eft accidentalis rebus ^liorum Przdicamentotum; & addicaliquid abfolucum fuper numeraca : ficuc ipfa quancicas concinua :

:

&

&

addit aliquid fupec

quod nuroetus qui

qus

,

,

,

nes vnitates numeri

fuam fubftanciam,vc cirentiam.eft vna,&^nonpec

efTentia:

aliquod abfolutum fuper e(Ientiam (vt fupcri6s eft probatum) ficcarum numerus non dicit rcm

quae continet vittute

aliam abfolutam fuper rcs

fubicdliuas caufatur

vc funt efTcntialitet

fccundum recum dtcimus , quod deccm

&

:

qualis

;

numerus

vnitates numeri

cft

,

qui oritut ex vnitatc,

potentia quafi pafllua

ex cuius diuifionc in partcs

-,

numerus

qualis eft.vnitas

,

eeneris Metaphyfici, vel Logici

gulam gencralem

bilis

vt

numerus

eft

,

om-

vniias diuinx

&

diftini^x; fiue diftin(5tio accipiacur :

illa

oritur ex

& potencia continet

vittute

ciTencialisiquia ficut quaelibct rcs efTcntialicer pet

,

feu praedica-

Numcrus vero, quz fccundum

cftcntialis.

codem gencte przdicabili fccundum numetum generum fubalternorura, & fpccicrum fpcciatiffimaruin vc cum dicimus qupd

quioriturex diuifionc vnitacis , fubftanciam,& naturam,& matcrialitetcontinet vnitatcs numeri , ex cuius diuifione in partes intcgtates, quantitatiuas , caufatur numerus,

homo,afinus,& leo.funt

qualis cft vnitas continuitatis

& rubedo, & nigredo

,

,

tres fpecics: vel albedo,

funt tres fpecies

:

vel

cum

&

merus

eft accidentalis

:

talis,inquam,nu-

rcbus aliorum Przdica-

dicimus,!inea,fupeificics,& corpus, funt tres fpe-

mcntocum.qux habent continuam quancicatem,

Etcodcm modo in quolibet gcncre omncs fpecies numcrantur HMmexo ejfentiali, qui non ad-

vel funt in coniinua quantitatc

cics.

numeratas ; ficut nec vnitas.qua quodlibet in fuo genere cft vnum, addit aliquid fupet illam rem. Vndc ficut ingcnerc fubftantiz vnitas,qua rcs fecundum fuam fubftantiam eft vna , nihil addit abfolutumjfedfolam tationcmfupcrfubftantiam folam rei:fic vnitas^qua hzcnaturaeft vna,& h^c albcdo eft vna,& haec relatio eft vna ; & fic de rcbuscuiuflibet generis, nihi! abfolutumaddit fuper fubftantiam illius rei. Et quia ficut fe habet vnitas ad quamlibctrem numerataro> fic fc habec numcrus compofitus ex illis vnitatibus ad rcs nu> dit aliquid

abfolutum fuper

rcs

meratas:ide6 numetus eirentialis, quo rcs •ratut in

nume-

fuo gcnerc,fecundum numeruiTi effentia-

rum.fiuc fccundum numetura indiuiduorum, nihil addit fuper res numcratas abfolutum ; fed folam rationem. Sicut vnitas dicit aliam tationcm res aucem omnium Pra:dicamentofum; f»b cnte inquantum habcnt quantitatem continuam vltr^ numcrumeirentialcm , quo in fuo genere numetantur,& recipiunt diuifioncm,vt funt fub quan;

rcbus,

quz de

fe

& cft accidcncalis

,

rebus aliorum Przdica-

mcntorum, non conuenit rebus.quz non habenc quantitacem continuam,vel funt in coniinuo:taliaenim folo numeroefTenciali nuraerantur ; vt tres Angeti,veltresanimz. Si qujzras quomodo tria punda numerantur?

Pico,qu6d numero cflentiali;

numero

numerus

Eft atius

quidicitur/i>r»j<»/»

,

mero

cfTentiali

ratas

:

ficut

,

nec vnitaces

illius

numeii

numc:

quia

fecun-

Nuroerusautem accidentalis, qui caufacutex diuifione continui

lem

;

qui (vt Anni) Msidtntalu dici-

rcfpeftu cuiuflibet alioruro Przdicaroento-

,

;

:

quantitate

,

quz tamen habent

vel func in quaotitftte ,

:

quancita-

adhuc diuiditur in numerum »4Mr«-

&

naro in rebus numeracis

tali

& racionem vhitatis , & quzeft vna ; ficuc in ligno'eft confiderare racionem concinuitatis » & id quod eftcontinuum , cuiufmodi eft fubflantia ligni. NumerHt igicur MathematicHt dicitur multitudo vniti

,

&

agffregata cx rationibm vnitati»-, vt participant tjnan-

tiiatem

fatur cx diuifionc continui

:

&

ficut quanticas

;

vt ternarius

finc ferra

ncs

,

vcl

,

,

numerat triaquanta

fiue lapidcs

,

fiue ligna

quzcunque quantitatcro

Numerus

nuroero , eft Mathematieus (^ natufubftantiam

cum ente &

titatem continiiam numetantur numcro.qui cau-

f)rm»iii.

taro per genus.

componuntur cx vnitatibus qux conuettuniur fubftantia rei.Vt eti.im habent quan-

14. Numerus

:

confiderare

qui nihil addit fupra res

,

eiufdem Specici. Taliscnim'numerus oriturex diuifione vnius forroz fpecific£ in partes fubiediuas , qui forroam aliquam non addit fuper naturaro fpeciei ideo difrert ^ nuinero effentiali: quia nuroeratailla , quz funt genera , vel fpecies fubalterns.addunt foimaro aliquaro, quz iniporcatuf per difFercnciam fupct vnicatem importa-

numerum Mathematicum

aliorum Pratdicamcritorum ^Quannumerantur duplici numcro , fcilicct nu-

&

quero aliquanurocrantut fub aliqua vnitate formali , quam participanc , ficuc indiuidua

fecundum diftindlioncm quantitacis continus,

Cic rcs

:

diiro

tem

jitate

vc funt tres les

accidentali,vt funt in tribus lincis.

rum a

Et

Sed

nui

jur.diuifionc, vel diftindlione effentiali:fed ctiafn

benc.vel in qua funt.

efl efteniialis

numerus , qui caufatur ex diuifione conti-

albedincsjnon foliim diuiduntur.veldiftinguun-

ha-

&

talis

tuc

quam

:

funt in gcnere Quantitatis.

titatccontinui,fecundum diuifioncm quantiiati$ continuar;vt tres homincs,vel tria ligna, vel trcs

rationc materix quantitacis concinus,

»e- .

tum

quiaquzlibet pars quantitatis aliud abfolutum ciaddi-

effentiali,

eft

vnicate

:

tid*nt»lit.

per fe

qui furgit cx partitionc primae vniiatis diuins,

la drftindio in

Numerus

numero

fecundum varios gr^Jus cfTcntiarum , qui

funt gcnera Pr£cdicameniotum:fiuc accipiaiur iN

11.

Ptzdicamento Quantitatis, noii numerantut nifi

;

,

& fu-

fic ifte

numeraca. lam ergo pacet

fen:i»li4.

II.

:

eft eis accidcncalis

dicitur

,

nur Sumerus »emerus,qui eft eis accidentalis, addit rem aliquam cidentalit. abfolutam fuper naroerata , qux funt aliorum Przdicaraentorum. Sed res qua: per fe funt in

Prsdicamentorum

,

,

fiue

vel albedi-

patticipant:

&

r»lit.

Qusftio & hic«(l numerus

quo numeramus. Numerm

,

tmttralu dicicur muUitud« *ggrefr4ta tx ijtubm coHHenit nnio vHitmtu

numeraia;^ vc

&

tres lapides'

qux

;

ip/is

rebm,

funt ipfa; res

vel tres albedines:

,

numerus , qui nnmerat per numerum Mathematicum. £c hoced quod dicit Boccius de TrinitMte , cap. 4. tQnmerm enim duplex efiy vnm ifHidem <jMo nHmeramm ; alter vero , tfui in rtbm ifte eft

.

,

mtmeralibm

conflat.

&

Ariftoteles ^. Phyfic.text.

€omm. { I Nnmerm eft Mttqno numeratHr , aut rm~ merahHe : quorum ( vt dixi ) altcr eft rerum fubiedlarum > fiueiint.fubftantixt iiue accidentiat .

alter

ver6

eft

nuhierantur.

non tali

&

vnitatum ipfarum , fuper quem Et ideo ifte numerus abftradlus

numero reali acciden^ numero eflentiali , naturah',

fotijm abftrahitur k fed etiam i

;

reali

cum

quia

:

vnicas numerata

Quamuis vt

dico tres Angelos

&

,

,

eil

hic

ratio vnitacis abftradka.

abftrahitur a

numero

eiTenciali.pof-

&

huius roaioris

,

&

fid res fid>ie^£ vnitatihm , fic nonfitm multitudo ; fid resfithiells multitudim : (frficut res i/Ke fitnt vm , »0» vnitates j fic bac fitnt multa, non mnltates

,

fubftantia poficiua; vnicas

qur conuenic rebus aliorum Pras, vt habent quantitatem , vel vt

, feu numerum numeratum, numerum quo numeramus fic connumcrando cum iftis numerum ellcncialem , funt tres

dum

numcrorum. De quibus loquitur Commentator fuper }. Metaphyf.text.comm. 38. Tret ( ai t) fitntfpecies numerorHm efi enim numerm Ma-

eft

aucem de racione fua

lis

:

diuerfas adtualicaces in diuerfis indiuiduis ,

principium numeri forma-

eft

& dum diuidicur in diuerfas

parces incegra-

fecundum diuifionem concinui , eft principium numeri accidencalis. Ec vt comparatur ad res aliorum

Prardicamentorum k quantitate , eft ; vt comparatur ad res , qua: per fe funt in genere quantitacis.eft numerus naturalis : dum aiicem vna pars eius quanticacis,vel

numerus

eflentialis

fubftantia fub quancicace incelligicur repli-

, eft principium numer^ Machemacici. Ec haec de prxdidlo arciculo fufficianc ; ficui fuflRcerc debent , fi pra:dida intelligancur.

Articvlvs

-,

,

maioris

:

funt in quantitate

&

eft

pundum

;

cari fine racione vnicacis

,

quia

ica numerus per addicioncm ficus cadic in concinuum & quia abftradba habenc maiorem vnicacem, ide6 numerus Machemacicus cft vnus; quamuis numeri realcs mulciplicencur. Ex praedidtis pacec,qu6d cum, fccundum prx- Sumtrerum di£b,omnis numerus ab vnicace oriarur,omnium •'^'*' **''*• numerorum eft quodammod6 idem principium, 6c radix. Et hatc cft ipfa maceria , quat cum diuidicur fccundum diuerfas formas fpccificas.eft radix numeri eirencialis ; & dum diuidicur fecun6li

vna

rum realem

;

dicic poficionem , feu ficum. Ec idc6 ficut vnicas per addicionem ficns induic rationcm pnn-

Accipiendo iftos duos numeros , fcilicer nunierum Mathematicum abftradum , nume^

dicamcntorum

principium magni-

non

titudo.

&

eft

quam pun&um

abftra^onis,

eft diffe-

quac eft principium nu-

enim de ratione fua

tudinis. Vnitas

les

^uod multitudo componitur tx rehm , tfud non funt vnitatei ,/icHt ex hominilfm hefiiis , dicemm tjuodficut ht res non fiint vni-

,

,&pundlum quod

meri

Si tfHu autem dixerit

,

minoris abftradionis

rencia incer vnicacem

eiufdem fpecici

dici

HS

bencnumcri fupermagnitudines. Racio autem

numerus Mathematicus ; fecundum qu6d de ifto duph'ci numero , Machematico Sc reah', loquicur Auicenna 3. Metaphyf. cap. ). vbi ait: (ic

XJ.

XVI.

Fariu

II.

frobntur numerum

rtitionibns

nihii

fpecies f^tits Mri.
;

thematicm ,

non multtplicatttr per multiplicationem numeratorHm , efl numerm formalk , ejui di-

tuim

per numeratiohem entium

ifle

numerm eflforma

',

,

&

& fitm

efl

numerm,

finfihilia.

Ex

qu6d nuUus numerus effencialis addic :

numeramus , ad numerum connumeratum , quia numerus Mathematicus non multiph'catur ad multitudinem numeratorum , quamumcunque

cacibus confticutus

titacem continuam nierus autem realis

muhipiicatur

,

}

dummodo

,

fiue

malis

numerus numcratus,

ferentiam numeri Ariftoreles ponit in fine 4. Phyficor. text. i j 1. Si eaim ( inquic ) hifim eafies , hi atuem e^i , xnriijMe autem feptem ,idtm nu-

&

merm efl tempm autemvhi^ idem , ^ia (fr mtmerm vnm , & idem vhi^ efl «fui eflotjHalium, .

,

&fimul & ibidem ,- text. i i^. Dicitur autem reQe fHod numerm ^uidem idem efl , ottium canum, i

&

:

diuiduicatis

Nu-

& diuerfificatur fecundiim diuer-

iuptalu vterefuefit

ta.

,

&

decem autem nnt idem

,

ne^

decem eademfitnt, &c.

;

fic

nec numerus ex

,

,

,

nihil addic fupra efTcnciam abfo-

alilts

Icem, ficuc vnicas, qui quodlibec indiuiduum Stqiu nacura, mmlis. fub vna fpecie eft vnum in fubftancia, nihil addic

abfolutum fuper adium exiftenciar,& fic nec numerus eorum formalis

fiibftanciam rei:

cx calibus vnicacibus confticutus riiper illas res

&

,

addit aliquid

numeracas.

Numcrus autem accidentalis, uifione concinui

,

qui furgit ex di-

vel poceft comparari ad res,

quat per fe funt in genere quantitatis

narius ad ternarium

numerus

:

&

ifto

ra linearum

flanciam

&

modo ,

vc ter-

seei-

memti Q114»' tittttit.

cum entitace,& natuquia qnzlibetlinea per fuam fubnacuram eft vna;namque fi per aliud, :

ellec procefTus in

infinitum. £t ide6 talis

rus ex talibns vnitacibus confticutus racur ad res quancitacis illas.

;

vt didhim

StfU*

drmtalufufer res Prtdicm'

efrencialis,& confticuicur ex vni-

fuper

iorem abftra&ionem fimplicicacem, quam haSeotioper. T«m. Ili,

ftr-

&

mcrorum

ma-

vni-

declaraui , fic nec numerus forqui eft numerus indiuiduorum fub vna

vc

tatibus, quie conuerruntur

realium, hoc concingic ei propcer

illis

,

SedaduercendumqQod inquancam forma numeri Machematici eft in numeris fenfibilibus nacurahbus , ibi neceflari6 mulciplicacur fecundum numerum fenfibilium , mulcicudinem naturarum. Vnde quod numerus Machemacicus non mulciplicetur fecundum mulcicudinem nu-

&

ratat.

fpecie.nihil addit fupra numeraca.

eft,eft

&

hilmddit fuper rtt tutm*-

aliquid addit fuper numeraSicuc cciam omne adkuale', quod eft caufa in-

hitam

fificationem rerum numeratanim. Et iftam dif-

fi

id, cuius eft vnicas

habeant quan-

vel Hnt in quantitate.

,

:

«/*-

ftrttUlu ni-

& ficuc vnicas talis nihil addic ad

fubftancia rei

Cint diuerfae nacurx

aliquid fu-

per numeraca quia inquantum calis componicur ex vnicacibus,quaEconuercuncurcum encicace,&

quibus verbis patet difFcrcntia numeri Mathematici , ad numerum realem iiue numeri , quo :

x6.

*7, in quo eft przdidba declaracio racionibus confirmanda,eft fciendum, NMffifnM

Clrca fecundum

^tti

&

tterfatwr

reale addere fuper res numerntas.

,

,

vc

numecompa»

nihil abfolutum addit

Vt autem comparatur ad

Praedicamcntoruro

,

Maxittii tw> r« fnfer rrt

aliorum alitmm (>rm~ quap liabent quanticaccm, ditatutmoti.

N

rrs

&

De

146 & rant in quantitate

\

vel aliqoo

rerum

modo

diuidun-

fccundum diuifionem quantiutis > dicituc numerus cocum accidentalis : ficut quantitas eft eocum accidens. £t iicut quantitas continui di-

tuc

abfolutum fupec illa , vt fupec Aibftantiam tcium lignocum : fic ille numecus accicit aliquid

^entalis

qui

>

eft

in eis pec diuifionem continui*

abfolutum fupec nuroecata. Numecusautem Mathematicus nondicitali» quid abfolutum fupec tcs , fed folum fecundi^m

dicit aliqtiid

18. mtr» M»th*' m»tic».

&

fi;nconfidecationem fupec numecum cealem, fibilem ipfacum magnitudinum nuraecatacum: fed cefpedlu cecum aliocum Pczdicamentocam

abfolutum

dicic aliquid

ficut

;

magnitudinum ,

riis cealis

fiue

&

ipfe

nume-

pactium quanti-

tatis.

Trti»tHr

num*'

tutlUt

rum »dd*rt Mliquid mbftlmtmm.

Prims

r»ti».

Qu6d igituc nullas numecus fecundum modum pczdiclum aliquid abfolutura addat fuper res nuroecatas

m6

quia

,

fi

,

acguitur multiplici catione. Pci-

numecus

diftecat k cebus numecatis,

vel vt cocpoceus

ab ipfis cocpocibus ; tunc Deus pofict lepacace numecuro \ cebus numecatis , eilent numecatai&; vt ttiangutus a tcibus lineis

;

&

ide6nullamdiftin(%ionera numecalem habecent,

nec aliquem impoiEbile ,

*9-

numecum conftituecent , quod eft cum nece(Iaci6 eftent multa. Item,

quod poflet numccus etiam reocfiim fieci fine numetatis, & vtcumque eft impolCbile. Ha:c catio concludit de eftentiali numeco & accidentali , vt eft efientialis cebus , qux fiint de genece Quantitatis non autem concludit qu6d numecus accidentalis cebus , quibus cft accidentalis , non addat cem abfolutam namque tunc Deus nuraecum poftet feparace a cebus numecatis , vt tciangulum a ttibus lineisi& tamen cemanecent numecata , & diftindionem numecalem habentia , non numeco accidentali , fed eften:

;

tiali

& habecent diftin^ionem eftentialem,non

i

accidentalera,

numecum mcrata

nuam

;

quz eft pec quantitatem & talem Deus facece feocfum pcztec nu:

pofTet

ficut poteft facc^e

quantitatem conti-

vel tces pactes quantitatis continux fine fubftantia f vt eft in tcibus hoftiis confcccatis: ,

vnitatem a numccatis , vt videbituc in folutione cuiufdam dubij. Tecti6 , quia quxcunque pactcs vniantuc ad conftituendum vnum cns , vcl vnam focraam, tunc fcmpec conftituunt vnitatem, vt patet,dum cocpus&anima conftituunt homincm : ccgofi

:

vnum numcco

& fic in

;

fent tccs vnitates

numecalis non tes

non

,

:

numccum

facit

:

&

fic tces

vnita-

Nullam ccgo vnitanumeco , quam tamen

facecent numecura.

tera habecent vnitates in

habccent rec;&

tcctio non«fvna vnitas autcm

numcco

fed folum

fic

numecus a cebus numeratis difFernumero tectio non efient tces vnica-

fi

,

in

tes, fed foli^m vna.

Item , fpecics numeci cft alia a fpeciebus ) !• pactium pec fe fumptacura ; ergo opoctet , qu6d S**t»rMi». pcztec cflentiam pactium omnium fuacum fic ibi quzdam tectia eftentia. £x quo videcentuc fequi aliqua inconuenicntia , quocum pciraum eft ; quia illa efientia eft tota edentia numeci;

&

mecus

tciura

efientiali:

patet.

Secund6

vnus tcium lapidum , fit aliqua rcs , cunc ille numerus ncceffari6 haberet realem vnitatem, quam non habercnt numcrata , inquantura funt numerata quia nullum accidcns abfolatum habet cealem vnitarealis

dicituc

non confiftens

:

tcm

focn>alitec a fubiedto

ab a€lu exiftentix vt in Saccamcnto

mcco

,

{

, nifi pec accidens , (cA alioquin accidentia fepacata,

altacis

,

non cftcnteadem au-

quae fuccunt in fubiedo

iftam cealem vnitatem habece

nullumtotum potcftex yel tuc

vnum ens ;

dum

,

non

fed

numecus

poteft

fuis pactibus fieci

nifi pactes

ad

ncc quacunque vnitate ;

:

fed natucali vnitate

:

,

quia

vnum,

fe

iMuicem vnian-

,

vt acecuus lapi-

alioquin illud totum

non habecct focmalcm vnioncm ; (tA vnitates conftituentes nnmccum non funt ad inuicem vnitJE natucali vnionein vno; imo potiusdifccetat intec fc inaiccm & diftindc ccgo non :

aliquam vnara focmam. Non ccgo numerus habet cealem aliquam vnitatem aliam a cebus numcrat is. Haec catio ctfi concluportct conftituece

quod numccus non dicat ccni abfolutam, multumtamcn deficit;quia numecus habct aliam dit

,

rtti».

:

, quia fi numecus addic rem abfolutam fupec nume^ata,ita qu6d illa vnitas, qui nu-

Vt

namero

30. Ttrti»

pactesnumeci vnicentucadconftituendam vnam focmara, confticuecent quandam vnitatem^liam \ feipfis,& fic numecus ex ttibus vnitatibus conftitutus exccdccct illas vnitates in vecitate. Et hsc catio tectia dcficit;quia cectura eft,qu6d numecus habet ptopciam vnicatem,aliam ab vnitate pactium, vt videbituc. Quact6 , quia omnes pactcs concacrentes ad §l!tMrta tarvnius conftitutionem faciunt vnum foI6m nu- "• meco : omnes etiam ficconcuccentes ad vnius conftitutionem , amittunt a£fcualem diuifioncra, quam pcius habcbanc : quia pactes in toto func potcntia , non adlu quia ex plucibtrs paccibus zGcxx , non fit vnura non ecgo nuraecus habct aliquam vnitatem , quam taraen haberet fi fiipra uuraerata rcm aliquam adderet. Quint6 , qnia cikm pattes concurrunt ad fa- SgintMrsti». ciendura vnum tertium , tunc non faciunt plura numeto, fed faciunt vnum nurneco , vt patct in quolibet toto integcali : ecgo quando tces vnitatcs concuccunt ad faciendum vnum tertium, tunc non facerent plura nuracco , (ed facecenc

, non Secundum inconuenicns cft , qu6d illa eftentia eft vna numeto , Sc cum hoc eft quxdam plucalitas tecnacius enim eft vna efientia , & tamcn eft ttinitas , fiue

concludit tamen neceftari^ in JS*€lUU r»ti».

principio.

ita vnitates

,

ex quibus conftituituc

ecunt pacces cficntiz fu2.

:

eft

,

cecum

qu6d

pluralitas.

Tcrtium inconueniens

aliquis potcrit feparare illam cfien*

tiam i partialibus vnitatibus ftituitur

,

ita

qu6d

,

cx quibus con-

faciet cflcntiam tcrtij

,

vel

Quartura inconueniens eft , quia oportebit , qu6d ad hoc vt numerus fit vnus , habeat vnum fubieftum ; quia vnitas accidentis eft ab vnitate fubiedi} , non c contrario : vnum autem fubie^m humeri dari non poteft , nifi ipfa nuracrata fkciant vBum numero vt fic tres homines,qui func fubicdlum tertij, fint vnus homo. Si fone dicatur, qu6d omnia illa fubic<^a funt vnum fubiedum rcfpedu talis formae numecalis, ( vt dicunt ifti ) hoc non eft pcobabile quia fubiedum pcius natucalitec habet vnam vnitatem natucalem, antequam vni accidenti numero fubbinarij praeter tres vnitatcs.

^ &

&

:

:

iiciatuc

:

fcd res annumcratae

non

poilunt

vnam

vnitatcm naturalem habcrc. « Septim6,quia ccctum eft.qu6d aliqua,inquan^^ tum faciunt numecum , fiue inquantum funt nu- s*ftim» merara,nonfunt vnum numcro; fed potius plura ti».

numero

:

vnde dicere , qu6d aliqua inquantum habent

f4-

XV

Qusftio habent vnum numeram , funt vnum rubiedum numcro,eft contradidio. Pcim6, quia forma nu> raeralis qui diuiditur vimmi aut eft tbta in quaiibet vnitate aut vna pars eius in vna vnitate im>;

merata, alia pats eius in alia. Si tota eft in qualibet vnitate;ergo quziibet vnitas cft plurcs vni, 8c quzlibet vnitas tcrnarij , eft ternarius: quia.forma numeri ternari j ic cuiuflibet, claudit

tates

,

plures vnitates

:

& ita

quilibet

homo

de tribus

Kominibus numeratis , erit tres homines. Si autem vna pars formznumccalis Ht in vna vnitates •lia pars in alia tuncpartes numeri non Amt in vnofubic^o, fcd potius in diueriis &nc numerus non eft vnus.Secund6,quia videmus qu6d ex concurfu rerum in aliquo loco , vel in vno cempore.furgit numerus certus in eis & ex folo xeceflu earum ab inuicem , ilie numerus deftrui;

:

;

tar

et^ foia vnitas adueniat prioribus vnitati-

:

bus

,

prior fpecies numeri deftruitur

generatur

&

;

e contrario

fit ,

fi

noua

&:

,

vna fola de

Vndc nptandura

addit fuper

,

quae

Cit

im-

caufaefficiens

nis

?

& quis modus generatio-

motum gcnerationis Quz bmnia cum non pofllnt

vttiam fcilicet per

in inftanti

?

,

vel

de

& tunc non funt vna hnea quia non efl vndefuntmuUz,&perconfcquensinaiiquafpc-

gulo

:

,

cie muititudinis

& numeti.

Terti6, quia Ci numerus addit,ergo cadem ratione vnitates ipfum componentes addimt fupct vnitates numeratas

:

crgo datis tribus lincis ne: ergo tcrtius eft fca

ceflari6 funt fex vnitaces

narius.

Quart6 , quia vnitates rancur

;

(

iliz,

vt dicis

qu« addunt

fuper

nccciraii6 ituinc-

)

& hoc per aiias vnitatcs eademratione, & iilz per alias, & dato quocun^

quc numero

?

rcs

intclligi abfque accidcntc abfolutc : ergo C\ triangulus trium linearura eft eis accidens,poflet intelligi finc tt ian-

dei numeri > & quod lem vnitacem numeri

ta-

^ui

,

nuincrata, quia refpedu illorum

ilia

qua|)rimz,

fubiedum recipiens

Tnitai

numerus accidentaiis. Secund6 , quaclibct rcs poteft

nliediata huius generationis, 8c corruptionis fpefit

qu6d

;

dicitur

vnitatcs numeratas

Si igitur quacratut

cft

gcnerc Sabftantiz , vci aiiorura Przdicaaiento» rum 1 Quantitatcdicuntiir vna fccundiim illam quantitatem,quam habent, bencaddit fupcr fubftantiam,& aiias res aiiorum Przdicamcniorum: idc6 numerus qui furgit ex lalibus vnitatibus,

cis

recedat. 3 )•

H7

I.

fic

numcrus

ncceiTari^ cft

,

infinitus,

etiam adu. H«c dicuntur dc fecundo anicuio,

&

fufficiant.

affi-


Articvlvs

non videtur quod numerus dicit aiiquam rem vnam nec rcm aiiam ab vnitatibus nume-

gnari,

III.

,

ratis, fed eius realitas eft

Soluuntnr ali^u/t dubia qu/t ex fnt-

idcm cum reaiicate nu-

diifis oriuntur.

meratarum. Ratio tamen formaiis.k quanumerus forcicur vnicacem , fit ab anima , quac focmac vnum conccptum dc his , qux rcaliter funt rauita.

RefoUut

Planc patet , qu6d omnes iftae rationes , excepta prima, habeni vim vnius rationisi quz talis cft

Si

:

numerus addecec aliquid fuper numerata,

rem fciiicec aiiquamicunc ncceilaci^ haberctaliquamvnitatem realcm, quam non hatcrcnt numerata : fed numerus nuiiam vnitatem reaiem ha^et aiiam a rebus numeratis , fed Coliim vnitatem rationis , quam mens concipit : ergo nu-

merus nullara rem fuper numerata

rem huius

Mino-

addit.

fyllogifmi probant przdidlc feptem

C H O L

S

JiJk dubio

hicy^d in

V

I

M.

x.dift.x^.cpuifi.vnicay

vmtatemform4Um,re/pe£lH ctaHtformalitatu vnitates mimerata fimt materialet , &fitnt veluti materia illiHsforma ? An vero mtmerHtfit vnta

Ipecificamyfiue

ag^gatione vnitatMm,ficMt acerum

vnm per aggregationem, de eum de mtmeru vbi exprofefpty

tpto /i

lafndttm dicitur

onHrMm

Vnde foft fcriftum Oxonienfe

moneminftitMit.

ftionem hanc dilfutaffe Ucebit fitfpicari.

ciariiu Uh, j. Metttphyf. (juaft. 9. »«»1. 7.

,

falfa

imaginatione:quia

cpt*~

Se^Mitur an-

numcrata, procedunt ex

quae

iHe eft

eptkm iUibi de eifdem fer'

(fr diffltfius

in

;

nem vnam

dicit alias

Hic antem locm

traSlaretMr.

omnes etfi concludant conclufioquod fcilicet numerus fecundijnl pczdi6);um modum non addit rem aiiquam ad

rationes

fmm.t.

mtmerm baheMt natMram

reUejM, anfcilicet

tem hic primam partem , mtmerMm Jcilicet effe vmtm vnitate formali )

.

tUft.

XI.

,

q«am etiam fententiam propentUt

in

»«m.

eptaft. vrtiea ,

&

1

8.

fed Utrgiiu

&

&

8. ««/-

fupponunt

, vel nituntur probare , qood nume-> non iit vnus reali vnitat^.aliter quam res nameratz : quod omnino eft faifum vt patebit in folutione cuiufdam dubij. Dato enim qu6d rera

Uhi tamen clariut

rus

iftuddifoluit,

non addat ad numerata , nihilominus ( vt videbitur) dicit realem vnitatem i & non quam ha-

di^aliadubitabilia funt difTblucndj. Dubiiatio

autem

ifta

bent numerata. Ide6 ad proponcuro arguitur fic : Sicut fe habcnc vnitates ad res numcratas , vt nngnlz accipiuntur , fic totus nuraerus ad res numeratas , vt funt mimeratZi fcdvnitas non dicit rationem abfolutam fuper rem cuius eft vhitas ( & loquor dc vnitatcquac conftituit nuraerum eflentiaiem) quia remota func vnitate, rc, vci intelicau i res

potlift

cflcr

doEliits

tptom hoc

,

loco

,

dttbium

;

J4*

non

cflet

eflct

vnus per

vna. Qusercrcm ctiam de iiio fe

,

ccflus in iniinitum

per

fc cft

vnijm

:

vei pcr aliquid ,

?

,

vtriim

& eflct pro-

vel eflet dare aliquid

,

quod

crgo cadem ratione ftandum

eft in primo igitur numcrus eflentialisrem non addit fuper numerata: nec accidentalis refpe^ -,

corum , quc

funt in Prrdicamento quantitatis;

quia rcfpedu illorum diciturcilentialis. Scotioptr.

T«m, III,

Circa tertium

nuraerata

:

quomodo

cx diftis oritur

men numerus

,

dico

,

ex pntdf-

Quomodo

,

qu6d nuraerus

nuinerus

?

fcilicct

) f•

fcilicec

nihtl addat fupel'

eflentialis

;

ciira ta-

numcrata vcro realiter fint piura quia etiamfi numerus fit vnus , | componatur cx' vnitatibus cum vnitates , vt funt numerata , fint adbu diftindz partcs in totodiountur circadhi diftindz. Qu6dvcr6namcrus rcalem vnitatera non habcat , dcclaranc ratiohcs iamfiCtx. Circa quod cft fcicndum, qu6d- hihil prohibet idem re diuerfas rationcs habercctiara rcalcs & oppofitas; Vnde nurac- *«M'>*fi^ rus , inquantura numerus , cft vnus,& habet rt- P'^'^& tionem realera vnitatts vt vcro eft numeratus, Suuil. non habet rationcm reaiem vnitatis. Binalitas trinalitas , qux dicunt rationem vnitatis ntimerorum , ioquantum includunt ptopricratetn fit

vnus

,

&

:

;

;

&

N

V

vnam

'^'

De rerum

148

omnibus nu, quae conucnit meris (ax fpeciei , vnitatcm habcnt inquancum vcro muhitado qucdam cftinon habcnt nifi proprictatcm oppofitam numcrii Et hoc poteft cfle poflibile in omni numcro creato ; qoia quod eft

vnam indiuifibilem

:

& indiuifibilc vno modo

vnum

cft

,

multum , &

fpccics

:

ftinguuncur

inquancum parcicipanc naturam

,

habct viiam proprietatcm } Sc fccundum quod diuifibilc, habct oppofitam propricta, tera. Vnde didtDionyCius ae diuinif NominibtUt

vnius fpeciei plures homincs funt vnus homo; fcd pociiis diftinguuncur per aliud, quod eft excra racionem fpeciei. £c idco numcrus habec vnica-

Neppu enim eft multitudo , eftu nonfit vnitu , ita enim vidimus per fingula difcurrcndo , quod enim multa eft fecundum partes,

illum

&

C4p. I

j

.

particeps

vnum toto nam multa accidentia funt vnum fubicdo } multa numcro , vnum fpccic muha fp^cic , vnum gencre. Sic igitur quod cft muha fecundiim rcs numeratas , cft vnum fecondum cft

:

;

rationem numeri

non folum fecundum concc-

:

ptura mentis,ficut in praedidis excmplis tio vnitatis fpecici cft vcre rcaUtcr vna j

fcd ra-

:

&

.

.

rumfiecie, eftperfi,

Non

\6,

& infi vntu.

reftat igitur

ius vnitatis in

,

nifi vt

numcro ,

quae

quxratur raiio hu-

non

ineft rebus nu-^

numcratx. Hoc enim dicit AuiMetaphyficap.^. Inquantum eft denariettu, eftcum preprietatihtu y ^ua conueniunt omnibu4 decem \fid incpumtum habent multitudinem , non haat.

hent preprietates vnitati

: tfr

nifi multitudinu

,

tjn* eft oppefita

,

propter hoc decem non diuiduntur ficun-

dum denarietatem

in decem decimat

;

tjuarum T/na-

^uoijue haheat proprietatem denarietatis.

ex ^uintjue (fr tjuin^tu

ptoTi vel extribtu

Nec

dehet

& vnum\nec tjuodeft comexfix &

dici (jHod deoemfint nouem pofifio

(jr fiptem

;

;

ne^pte

epta-

vel ex duobt*s,& o£Io:

fid ex vno,& vne,& vno ejuoufijue pertunias ad iUum. Racio autcm huius cft, quia quaclibct iftarum

confidcrationum diuerfa eft ab alia j eftentia veth vnitatum, quam includit fpccics numeri, non ^abet diuerfos intclledus certitudinis fuae idch dicit Ariftoteles j. Metaphyf.text.i^. qu6d fcx,non funt trcs,& tres ; fcd foium fcx. Eft crgo :

vnitas,

qu6d

quilibet

&

numerus,inquantum con-

cx pluribus numcris, qui funt partcs eius numctalcs ; vt tres trcs, quatuor,& duo,fena-

ftat

&

rij

;

funt, lis

:

&

vcl cx pluribus vnitatibus

inquantum plurcs

& partes materialcs, muhus cft & diuifibi-

ita

quod

tales partcs

,

vnicace fpecici,quam parcicipanc vnicaces

numerum cofticuenccs. Non ergo nuraerus

vnus ex quibufcunquc vnicacibus confticncus; fcd cx vnicacibus parcicipancibus cande fpcciem, eft

£c quanco magis vnicaccs parcicipanc candcm naturam,canc6 illc numcrus habec vniciorcm racionem vnius numcri.Vc vcriiis crcs pcrfon^ diuinx, func crcs,qua qu^cunque cria creaca:& ille numelus cftvcriijs numcrus, magis vnus omni alio;

&

C H O L

S

I

Intrepide hic ajferit DoElor

numeri

,

V

M.

dari

veram

rationer»

in diuinis,ejuodT/erebatur concedere infiyipto

Oxonienfi,& Parifienfi i .dift.i^.^uafr.vnicajnftituta Jpeciali ^ttaftione circa hanc difticultatem; pramifsifepte

ineratis, vt funt

ccnna

tcmab

& ratio

muhitudinis indiuiduorum eft vere rcaliter vna, partcs domus Qc tota domus realiter cft vna , rcalem habent rouhitudincm. Nunc dicit Auicdnna 3 Aietaph.cap,^ Vnu/quijque autem mtmer»-

vt funt

& non

muha: ,

vnum

, funt in numcro materialiter materiales; inquantum ver6 muhitudo iftorum numcrorulh materialium , & muhitudo vnitatum aggrega-

tur fub rationc indiuifibilitatis,difficilecft inucnire ; ideo negant aliqui numerum rcaliccr cfte

vnum. ij,

, quam omnes illae vnitaces non enim calcs vnicacesincer fc di-

quancum cft parcicipanc

fpecicijimo pocius vniunccu:, quia patticipatione

muha

j

maiorcm, vci minorcm replicationc calium vnitacum. Scd quzlibcc fpccies in fe indiuifibilis,cft vna propcer indiuiAbilcm racionem fpccici , in-

modo:& fccudum quod cft vnum,

diuifibile alio

,

principio.

Dicp igitur, qu6d ratio indiuifibih'tatis in numcro vno , .ficut quatcrnario , vcl tcrnario , fub qua vniuntur vnitatcs, vtpote, qua: inter fe funt diuifae ; fub qua eciam vniuntuc numcri materialcs conftituentes vnum numcrum , vc (cx , quatuor, dccem ; illa, dico, racio indiuifibilis & vna,

variiinxxvntti acceptionihtu,admittit dari

numcrum

ihtmmodo mmerHt habtat ejfe in inteUeElu: velfihaheat effe in re, dicit non darifimpliciter in di-

in diuinit

,

uinisffidficundum <juid, vel cum determinatione perfonarum, ahftrahendo ah imperfeSiionihttspotentialitatit,aut diHerfitatis-,ejuas numertts videturincludere.Ex

^idam DoHores ahlegant a

alio capite

Angelis,

diuinis

,& ab

& ab emnihtts rehus Jpiritualihus veram ra-

tionem numeri, ^uia expropria entitate fiia,& quatenui Ipectes eft ^tiantitatis, impertat molem cerpoream. Alij tamen defendunt cum Auguftino contraritim,affe~

nomine

rentfs

tptantitatis difirett fignlficari tantttm

tptamcur.^tttrerum multitudinem.De tpto videS/tarem

tom.i. Metaphyfdilp.^ i .fiEl.x. Scatut autern in hac eptaftione

numero

,

num. 27. Angelos

non

eflenciali,

ti\io.Ftde ipfitm in

& animat

ait

numerari

accidcncali, fcu quancira-

Metaph.Uh. i o.quafi. 1 4.

£c quia tiumcrus accidcncalis confcquitur res aliorum Praedicamentorura per candem naturam fpcci^cam, vtpote, pcr quantiiatem continuam; idco ille numerus vcriiis cft vnus,qu
:

& vt homo

eeneralifllma; rpccics.Et ideo

titudo caufat

,

afinus, leo, funt trcs

vcrum cft,qu6d non oranis mul-

Qumcrum

fimplicitcr:nara illa

quz

difFcrunt gcncrcivel gcncraliflimo, vel fubahcr-

no; vt decem prima Genera, etfi fint multa fccundiim quod habent diuerfas cflentias;quia tamen

non habent vnitatem formae fpecificas,idc6 conftituuntmultitudincm,fednon numcrum firaplicitcr, nec vnum. £t ideo Ci nomina numcrornm de talibus muhis, vel de tali muhitudine praedfc2tur,dicendo,deccm funt Gencra gcneraliflima; ficut diciraus decem horaincs , vcl dccem lineas, aequiuoce quodammod6 numerus pracdicatur de iftis:homincs enim,

& lineac, & talia funt dcccm

quae cft racio formalis vnius numcri,cft idcncicas in fpecie vnit atum rcplicatarum,illum numcrum

kdcnario dido ab vnitate aliqua vnius formae

conftitucntium

ftcns

ficdicamus, quod quaclibct fpccies numeri cx eo eft vna,quia conftat cx vno, vno ciufdcm rci vfque ad ccrtum numcrum ;

vt

&

replicationis talis

numcri ab aUa

numcri

:

ita

quod vna

fitu rciftc diftinguatur ,

fpecies

proptcr

3 S.

fpecifkx

;

^ cuius vnitatc denarius in eis cxi-

vnus numerus. numerus Mathcmaticus , qui eft vnus rarionc vnitatii ciufdc fpecici,fcilicct quan,

dicirur

Similitcc

&

titatis continuae.

dccem

>

Praedicamcnta vcr6 dicuntur

non a denacio didlo ab vnitatc

alicuius

vnius

39.

Quxftio vnitace aggregacioiiis

fpecificae

dicit

,

Ccd a denario didVo ab

, non fub vnitare formz numerorum. Propter quod dccem genera non dicuntur numerus nmplicicer,nec xqui-

uoce,nec dicuntuc multitudo , fcd multa per aggregationem folam numerata. £t hinc eft pro
minum, vel dccem linearum, non dicit bis quinque , vel fex & quatuor binarius autem decem Praedicamentorum e contrario non eft fblum decem, fed potius bis quinque. £x quo patet qudd numerus accidentalis , qui caufatur ex diuinone :

fimiliter eft nu, proprie eft numerus ; merus vnus non auccm omnis numcrus efTcntialis eft numerus nmplicicer,nec vnus.

continui

:

Mulca.ergo,

qux

func diftinfta

numcro

adlua-

&

funt vnum numerofirate^conueniunc in vnonumero , v^I in vna forma numcri, propc^r vnicarem,<]uam ilU mulca habent ^ forinna. Sicut ergo quai func mulca fpecie,func vnnm genere, qux funt mulca numero, funt vnum fpe-

lis exiftcntiz,

cie

:

quz

Cic

nuroero patet

,

& diftindba & diuifa

func difcreta,

funt

vnum in forma

qu6d numerus non folum

pumerali. Et eft

fic

vnus aggre-

gatione , Hcut aceruus lapidum. Nec potes arguere, Hcuc r^tiones argnunt fuperius poiiczier-

go

vnum numero ,

mulca numero quia aequluocas vnum »wmr«,ad vnum numero, quod diuidicur contra vnicacem fpeciei , eft indiuiduum 8c ad vnum numero,quod eft vnicus nu> m^rus. £x his patec qu6d omnes rariones fuprafunt

8c

:

&

:

&

diftx

fu;nt fophifticac, fallunt ledlorem per aequiuocationem, $c applicationem intciionis,vt

poteft quiiibcc viderc

& nos facilc folucremus,

,

fcd omictimus,propter prolixitatem vitandam.

Ki

r*p*ritur

149

merare non conucnit : &ide6ralium vnicatuin rctlicas nuincrum non conftituic.Et hoc eft quod

Ynins fortnae (pedficx

AQ.

XVI.

Oritur fecundum dubium, quod facit ad praedidi dubij dccIaratfonem:quomodo fcilicet non

onmis mulcicudo ^ft numcrus , fed mulcicudo difftrtntihm mcnftirata vno fui generis?tunc enim diucrfa ge+ f^ck,v*lg* prjrna non habcnt numerutti , cum non ha^^^ n*r*. beant vnumgcnus.quomenfurentur. Dico ergo quod.mulcicudo.vel rcplicacio vninmmtru* in

taiumdifFerentium fpecie, vel genere, numerum npn confticuic : quonianj fecundiim Ariftocelem jo. Met4ph.text. 11. noii eft

tudo menfurata per rare

non

numerus,

vnum vnum :

potcft,nifi fint

eiufdem

mulci-

nifi

plura menfu-

fp^cjeii ficut eft

Comment%tor/«^4

i.Met.cap.^.com.^y. Si

vnaquaeque vniras numerorum formaliter fuerit dtucrfa ab aIia,non eft vna diuerfa enim ad fe inuicem numerantur^numeti autem numerant fc ad inuiccm,aut pcr numerum,aut per vnitatera. Eft aduertendum,quud vnitati conucnic numerus,fiue vnicates, menfurarc duubus modis. Vno fniftn 4m' roodo , fircuudijro quod talcs vnitates nacz func flitifr HM:

vno concinuo,vt partcs intcgrales;velat nat« funt vniri in vno fecundijm formom fpccificam, vt partes. fubie^us. Ptimo modo habcnt vniri in

vnitatcs plurcs raenfurari vna vnitate fui generifi dupliciter. Vno modo,ipfa vnitas^qua» cft in toco continuo^menfura cft omnium vnitatum,qna: ab ipfo contjnuo funt diuifa: decifa: , inquanrnm tale vnurn continuum continet , vel natum eft continere tot partcs , quot partes continencur,

&

vel nacae funt contineri in

Alio modo omnes rari per quamlibet poteft accipi pro libct eft

cadem

lali

tales vnitates

vno continuo. habent menfu-

vnitatiim,& quaslibet

illarura

menfura aliarum quia in qua* :

ratio indiuifibilitatis

& ide6 quxlibet toties

replicata

,

& vnitatis:

vtpoce decies,

r^ddit denarium

, qui cft fimpliciter numerus, quia reddit denarium vnitatum fua fpecici, Similiter multitudo partiura fubie(5tiuarum,

eandcm formam fpecificam participant,damcnfuratur. Vno modo, ipfa vnita$ rorm« fpccificae cft menfura omnium indiuiduorum, quae fub ipf^ continentur j vt homo omnium hominum fingularium,inquantum quilibet quae

plici vnitatc

eft

homo,& natnram fpccici participat.Alio mo-

do,

iftx vnitatcs parcium fubieftarum habcnt menfurari vnitate, qux eft ih qualibet illarum partium vtdccem homines,vnus homo,qui po:

illprum dccem: quia ratio indi^

tcft ciTe quilibet

uifibiliratis

fimul

eft

,

& vnitatis, quae cft in vno homine,

in quolibet

luin menfurari

,

:

ide6 quilibet poteft pcr

& prancs

mo decies fiimptus

,

il-

inquantum vnus hb-

facit decen) hproines.

Ex didis patct, quarc numerus cft ¥nus,vt di£bum eft in prxccdenti dubitabilijqiiia ficut non cft numerus fimpliciter , nifi mcnmretar vnitate fua* fpeciei , fic non eft numerus nifi ab vnitate furrax fpectficar,qua

£x

eft in

ura vnicacum incegrancium nume^^um,^; eft vni-

formitas vnitacis Ipecificaeinois. Propcerquod

rcfpicit illa numeraca,nifi vt participant aliouain

ratio vnicacis indiuifioni$,quaB eft in vna vnicate,

eandcm rationcm fpccificamivt denarius relpicit decem lineas ligneas, & aurcas ; non vt funt li-'

continvii, vel

vna

numeri

quantitate

indiuiduorum fub

fom^ajiis

ipecie, fecundi^m

eft in

quod vno hominemenfu-

&

raraus plures hpmines , vna oue , plures oues: xmMtn cmmScmultM opponuncur, ficut aibum,

&

alba; quia, yt dicicur

C^fi. Jjijibd

codem

iOiMetaph.text.iOi

MHUa/um plnravpa.

vnum qu6d cft ,

Refpondco

eiufdera fpccicia eft

igicur

men-

qualitate.Vnde fi vnitates eftent diuerfarum fpecierum,ratio indiuifionis, quae cft in yna vni-

eft in

tj^pe ,

itbn cftct in alia. Ide6

nullomodo

vnifas^

Jiuqeft vnius fpecietjmenfuraret vnicates alcecius peciei : quia non habent confonp.^s rationes inr diuifibilis, nec per confequens vnitatis. :Et ide^ dicit

Auicenna j .Metaph.cap.i. Ea epufitnt muUa dicumwr vna aiiomodo, tiifipropter con-

ttumero, npft

tienUmUm,e]Ham hatent in, intentiane ali
quM

prxdiftis patet

g;icae, vel

aurex, fed vt funt continuae.

Am m*tm , quare numerus eft in determifematmr im nato Praedicamento , ciftn numerct res omnium Mli<ju* Pr*di' Prxdicamentorum i cummptus non^ponatur in cnmtnt*. determinato Praedicamcnco' ? Dico, qa6d motus confcTquitur res diuerforum Prxdicamentorum per diuerfa vt prsdicamentum QualitaM tis iquia eft idcm re cum qualitato,quz per mo> :

& fic in ahit : fed numerus acci* prim6 vniusrei, fcilicetqnantitaris

quod vni iftoturo

continuae

illis

Tom. 111.

n;tcnfurare,vel nu-

,

Si qgxratu|r

tum acquiritur

plura cx

tattm.

:

in eis funt vnitates,c>Iu$ quara vna:qviodn6 con-< uenitin vnis diuerus fecundum fpccicm:proptei; Scotioper.

4t. Vnd* httbtt numtruivni-

vnirate illius^nbmeri.

qu6d ab aliquibus quaeritur, quare fcilicet fi numerus nihil addat fuper numerata , numerus tamen cft idem fpecic ,'numerara autem funt diuerfa fpecie vt denarias nurocrus menfurat decem albedines,& dccem hbmincs.Et iam dixi,qu6d numetus realis eft diuerfus fecundijm diuerfitatcm natufarum': numerus Mathematicus idem , quia re(pccit- numerum numeratumnumero abftra6to,'ficut dixi:quia etiam non

vnitas numeri accidentalis,quae

mtrsntmr.

dentalis eft t

:

qu<e cft

fol^ in gcncre.Quaotir3ti«(

N

3

ideo

Dererum

I50 4J-

An tjfe

pfffimt

tr^mtt*

ide6 namerus accidenulis eft rolum in gencre Qdancitaiis. hlunc vcr6 occurrit dubian! circa przdidba)

didum

quia

qu6d nameras

eft

accidentalis

,

qui

caufatur cx diuinonecontinui,proceditininfinitum, accipicndo vnitatem poft vnitatem.DiAum , qu6d quxlibet vnitas mutac fpeciem ergo fecundum hoc funt infinitz fpc-

etiam

eft

^echs nttm*numeri nnuo.

;

numerorum

cics

quz quamuis non

,

func adu,

nec continuum etiam diuifuro eft a<^u , tamen funt in diuina notitia, vt fic neceflc fit dicere , quod Deus cognofcit infinitas fpecies numerorum. Et hoc eft , quod dicit Auguftinus ii.de Ciuitate Dei , C4p. 1 8. £« <juippe (ait ) infinites ejfe., ficut

certiffiTm e^t ita vero fnis prafrietatihtu vnufejMippu

mmertu terminMtcr , ^ue alteripoffit uerfifiint

nitifitnt

tatem

,

:

ergo

;

vt nullm eorum par effe aiiam-

&

etifparet interfe

&fin£uU tjui^ue finiti fitnt ,

& feqtiitur

;

nefcit omnipotens

M-

Mepte

,

& omnet

infi-

(^ vfipte ad quandam

ei

notm

fit

ornnu

, fiau in Pfalmo canitur Haec Auguftinus.

C H O L

I

V

numerm ,

non

efi

M.

&

an poffint a Deo cognofci afiu f refiluit affirmatiue ex uiugufiino; deinde obiicit plura inconuenientia,jua (X vtratpte affertione poffent inferri , &filMtiones adbibet ex aliis , ^tjHOS nonprobat ,fidprepria ipfim DoBorU refponfie defideraiur ; vnde mutila (fr manca videtttr hac difjertatio., ^uttad tamen primam partem, darifiilicA pojje numerum infinitum in potentia, nul,

docet in j. dift.

i }. tjutift.

4.

&

tpio»«w.i.§.Scd cpntra illaiu propofitionem ttdficundam partfm , cognofci fiilicet a Deo infimtat ^cies mtmeronim, Hcetfint inpotentiat ita babet ex:

prefiein

co

:

vW

quia eft in

i

.dift.i.epuft.i.num.io. §.

tut

,

Ad cercium di-

Infinicum pocentiale

ignocum;

eft

vnumquodque eft cognofcibile inquantum a^u non camen ica eft ignocum , quod refibi incelligi

& eciam numeri,qui

&

quam numcri ,qui func parccs cius invniuncur vc decem homincs , vcl fex, quacuqf homines , qui func parces dcnarij, vniuncur in vna form^ fpecifica , qu2 fccundum fpeciem eft jndiuifibilis. Quod aucem numcrus fit determinat£ fpecici, fccundum qu6d fit altcvnicaces

,

cegrales

,

:

&

hoc habct per detcrminacam

£c hoc dicitur de numero accidencali, qui pronumerus ; propccr quod quaelibcc vnicas appofica numero variac fpeciem quia per apponcionem , vel fubcra6);ionem cuiuflibec vnicatis femper fit certa, & noua diftantia a prima vnitate & fecundum conformem acqualeni, vel inaqualcm diftanCiam vlcimte vnicacis a prima, numcri numeraci func eiufdcm, vel diueriae fpeciei. £x hoc concludunc , qu6d fi ponancur infinicz vnicates adtu, vel infinitae fpecies numerorura , quia tunc non eft accipere vltimam vnitatem , quac certatn diftantiam dicat ^ prima idc6 exvnitatibus infinuis, vclex numeris infinitis non conftituererur aliquis numerus forroaliter vnus, fiju fecundum fpeciem vnus;vtcognofcendo illum numcruro ex infinitis compohturo pcc :

&

:

vnam fpcciem , pofllic dici qu6d per illam cognofcuncur numeri infinici , ex qulbus fumitur : imm6 in illo numero infinico ( qui folum eft numerus fecundum maceriam , vnus cantum aggregacione fecundum fuam infinicaccm macerialero , inquancum illi numeri infinici , vel fuaro

&

infinicae vnicaccs

funt maceria eius) nulla eft ra-

numeri fimplicirer quia numerorum, vel vnicacum macerio,lium,ad nullam cercam formam fpecificam reducicur : quia ( vc dixi) forma fpecifica numeri ex tio vniracis fpeciei, vel

ab incelledu infinito.

^ j,

pric cft

;

pugnec

;

funrparces eius maceriales,clauduncur,& vniuntur : illa eft racio fortoae fpecificae , in quacara

:

Afotut hic dubium , an peffint dari infiniti nwneri, feu tnfinita numerortm fpecies^faltem in potentia ? 0"

latenm tamen ina£iu

rarionis

func parces eius numeralcs

diftantiam vltrma: vnitatis ad primam,a qua omncs vnitaces per eius diuifionem accipiuntur.

,

intelUgentia

S

numeralem , id eft , qu6d fic vnus; numero ab vnitate vnius indiuifibilis , fub qua eius vnitates,quae

bec vnicacem

& idem vnus numerus

rius fpeciei ab alio,

vt dubitemm tjutd

tfUmerm.

plurium. Sed ficuc cad:um

folucione dubicabilis,quilibec numcrus ha-

Ittme numeros prop$erinfini-

rat ? quu hoc etiam vel dententiffimm dixerit .' ^iifit

(uim

vnum aggregacione eft in

Dem

fimmtm numeroriifiientia Dei peruenit, cateros ignoifaqtte

principio. cnim eft cx parce vnicacum, vc func vnifaces, non habec numerus , qu6d fic vnus , vci deccrminaca: fpcciei , & dcfinicae fpeciei ab omni alio ; (td folum ab vnicacibus , vc func vnicae , habec quod fic

:

illa infinicas

44-

Sed iioc

eft

conuenientia

,

valde dubium ; quia omnia inqux fequuncur , fi ponantur adu

videnmr fequi , Ci ponanvt qu6d pars fic sequalis coci ; & qu6d fic maior roco a enim Deus cognofcic infinica , amoueancur centum, illa qux remanent adhuc funt infiniia quia ficut infinita in re extra

cur infinita a

,

Deo eftc cognita

:

:

:

additio

finiti

non

facic infinicum

;

fic

nec abla-

cio de infinico facic finitum.

Cum igicur

quae remanebanc fimnl fumpca

cum

illis ,

illa

quz

amouebantur, fint cocum cefpcdhi illorum ,'quae remouebaniur folum, pars eft xqualis coci;& coc

eft vlcinia

ide6 Deus

vnicas

:

meros

fiue infinitas fpecies

etfi

:

in infinicis

ide6 nulla certa

cognofcat infinicos nu-

fcientia ,

;

tan^en cognofcit infinitum

;

i^umerorum

;

quia infinicas

non non

eft numerus fecundiim fpecicm ( vc dixi ) immo ex diuifione concinui furgic infinica fpecies nu-

merorum, fed non infinicus numecus. Sed adhuc ftac argumencum ; -^iiia quamuis fpecies

numerorumnon

facianc numerum

vnum

numero infinico, quoc binarij:

fccundum fpeciero,camen faciunc infinitam mulcicudinem ; & fequicur,(fiue ponacur calis mulcicudo a€t\i exiftenciae, fiue fblum in diuiila cognicione,) idem inconueniens.Propcer quod dicunc ifti , qu6d Hon eft fimile de infinicate in exiftencia, &diuinanotiiia, quia res habent cfle a(£ba

tur fequi ex parce diuinae cognitionis

,

ficut ex

, fi ponancur. Hsc omnia videncur fequia ponicur , qu6d natnerus accidencalis

pirce rci

qui

,

proccditin. infinitum. fit ttgnofctr*

aucem non

& breuiter omnia inconuenientia eadem viden-

millenari j func in

AnDtMpof-

cerca diftanria vlcimx vnicacis furgic

Refpondco

non fcquutur

,

qu6d ex

parte cognitionis

Det

inconuenientia,quae fequtrentnfinittu ^tur , fi infinita adlu poncrenrur : quod aliqui fic ei*t nMtmndeclaranr : numeri ab vnitate nondiftinguuncur illa

fecundiim fpeciem , ncc determinai^cur in fpecie per ipfas vnicaccs , vt func vnicaces : quantunt

per fuas proptias naturas inter fe diftin£bas:Deus autem non cognofcitTcs, quafi feratur eius a/pe€t\M fuperres.quamuis cognbicatipfas veras res:

cognofcit res per feipfum,vt funt in eo:na res etfi a

Deo cognofcantur,cognoicuntur

t.imen ^

Deo

yt funt in eb^potiiis quam vcfunc in (e;quia ratio

cogni

a^^

QusftioXVII. &

res habent ejfc in coeognicionis eft ipfe (ibt > enitione Dei>non fecondiim nacuras reruni , fcd

lecundum ideas.vel exetnplar Dei entitas aucero non conuenit rebus . niii recundum nacuram ipfaxum. ^on eft aucem inconueniens,qu6d aHquid conneniac nacurc creacurarum , fecundum nacuram Dei, fiue vr Tunc in Deo, & idcm quod Deus;quod caracn non poteft conuenire cei creatz, fecundum naturatn propriam ide6 ratio infiniti, vel inHnitorura , ctii non poflit conuenire rebus, vt funtad^u exiftentes, poteft tamen con:

:

uenire rebus vc func in Deo , iiue in diuina co> gnitionc. Sed adhuc videcur ftare inconueniensj

Deeft ptopria

hic re-

Deum

, adhuc ponunc quamcunque infinitatem numeiralem in Deojfiue in ideis , fiue inattributis , fiue in quibufcunque ritionibus : quod videtut cl.iudere idem inconueniens quod prius. Etidc6dicitur

quia non comparando res ad

I

Vtrum ynum

XVII.

O

I

in diuerfis fuhieSlu

ejje

.<'

quodqiie :

ilia

&

&

m

i. difi. 7. ^utft.t. ?*
fi'

§iJi*iii-

3-

.

tMp.\o. qutft.i.ftS

t>oA. in dift, 8.

l.difi.^.

Suar in Mef*ph,.dij^.^.fta.%.Vidz futfi.t. (. mdqutfiiotmttifitur.^i» }. I.

^*ft. vme».

,

Prim^

,

hic videnda.

ita etiam hahere proprium eCle

Secundu,

vnitatis ipfius caufa declaranda

,

&

R T

X

C V L V

S

I,

Jlk-**d«mrti

vmtMttm.

(jir

& imelU£ium,

at^ ita non effefor-

Ide6

eft

hic aduertendum,qu6d accidensmul-

tiplex habcf

videlicet

ejfe ,

,

exiftentia

eflie

quaro , fcilicet z6t\x exiftit in re , inquancum eft cerminus creacionis, vel ah'cuius ad^ionis ta-

Clrca primum eft fci^dutn, qa^d abcodern f es habec ejjiy & vnicatem quia ret & tmim ,

conuercuntur , vc pacec : nam ejje quod eft , aut £mplex eft , auc coropoficum. Quod lutem Hm-

le effe

nullum accidens habct i fubie^o.

patet prim6,quia

accidens

fi

igitur pet in

adum

fux exiftenti«,

rerum natura , accidens

naturat

:

propter qujod dicit Ari-

fi.

cic haberec a fubie^o

,

accidens

adum

cuiic nullo

:

;

ma fubftancialis

comrounicac fuuro effe matei"ix, toti compofito i nec habet aliud effe , ab ejfe compofiti : fic fi compofituro ejji fiium exiften-

&

communicafec accidenci

haberet, eflcc nacura

Tertio hoc patcc ej/e

,

vt aliud eflc

vcl per

quiacuilibet rei acquiricur

,

aliquam adionero

i

nunc autero diuerfa-

ergo cuta

vcl adlionum,

generatio fubieAi, S(:aliaaccidentis , faltero illius , quod fubicdlo inhsrct poft generationem , alia generatiodiuerforum accidentium,in diuerfis teroporibus generacoruro , que tamen firoul roanent :

aliafit

in

accialia & alia habent & ipfa accidentia^incer fe,& i fubiedo»

eodem fubiedo

in

dencaUa,

,

:

efte

quo fimul funt. kem,de accidenteinSacfaroento aIcafis,(|uod

eft

idem luimero feparaeiiro propcer idem i^. , de humanicate Ghrifti , quac intimi^s

Iceip

Motut De^tr tecidmt h^ihere mmltipUx

tn-

& fubiiftentiac, &p«-

Jelicet eiTentiz, exiftentix.,

firemttm ait h^here aJiihieGt

,

,

metUttm

verii

,

Jht efle

k fu» sBu fermaU , non it /iihienfy vti eontendMitt Thomiiit ad 1. part. ipttji. 8;. «rr. f epu exi/iemiam ah ejfentia realiter iifiingimnt. Scotm

exiftentix bahere

a fiippofito.

exiften*

ciam ; fed calidicas corrupca, & iterura generaca, habent diucrfume(Ieexiftentiac«rgo,&c. £ft

aucem

efje

quod diftinhoc per fe conuenit

aliud efle fuhfinemia

cpmra

inharere

,

&

& accidentibus pcr fubftantiam

habp nt accidentia

accidentia

eflc

accidensfubie(fbo,'&

Item , fi aliquid fic caliduro , & poftea fiac fTtgiduro,& icerura calidum,planum eft quod ideWi

tale

M.

quam

,

camen <;^exiftentiar non babet

lybftantis:

V

non

vnum per le.

cxiftcncix pergencracionem,velcrcationcmi

tccidentis vniuerfaliter videtur efle fubiedun).

1

exiften-

tpodo com-

vnum ens per accidens ficuc enim compoficum exmateria & formafubftantialieft naruf a vnuro per fe, non per accidens quia forpoficuro ellcc

guicur

C H O L

ta-

&perillumdenominet fubiedui^,fequitur quod idcm eft adlus, quem dac fubiedbo albedo & dulcedo : & cunc idem cric fubieAo efle alburo & dulccquod oronino falfuro eft.

1. qu6d non func cntia, fedentis. Caufaergo vnitatis cukjflibet

Afett^k textiffimm.

S

fit

vtpote albedo,vel dulcedo,

,

manec fubicdum fecundum adualem

;

:

:

Quod

, cunc omniuro accidencium exiftentinm in fubiedbo eodero eflct idem ejfe exi-

tamdiu eft , quamdiu vnuro eft. £x quo patec qu6d ab eodenE)^ res habet ejje^ & vnitatem accidens autem i fubftantia habet ejftt quia.acciden-

,

cis ejji , eft in alio elTe

hattt

ixift*ntiall>.

ciz i u)bie€to

inhaerec fuppofico

eft.

ftoceles X.

fW»

haberec^ exiften-

vnum eft* quiainQuod aucem compoficum eft,cam< 4lki, & non ampUus eft , quatndiu vnum eft:rum fi diuifuro . iam non eft vc patet iA domo & in quolibec toto imegrali omne ergoquodeft,

plexeft, quamditiefl;» femper

JiuiHbile

&

:

i.

per Actidtns i

,

&

Fude defuinends^tftvnitdi Mccidentium?

M*t 10*

intel-

Meunfium lih.i.Mtta-

m^erpereJfefuhitEli. Vide

diuerfi funt cermlni

A

,

rum creationum , generationum ,

propofito applicahda.

&

,

phyjica quafi. 10. soncluf^ .

caufa vnitatis accidentis eft

vniuerfaliter inquirenda.

,

&

entitatem ejfentialem extra fHhielhim

ciac

£spONDE(>, duo funi

Mt in Contra hoc vnum-

\. %.

^funt extra caMfamfiiam

Secundofic; quia Atidot. f.Afrf. r«^.io, r»«/.if .D.Thom. Ua.ix. ii> f.p. ^«/f.jf. «rf.j. (^ i.f.^Htfi 85. »rt.i.^tfiitfi.t.j€-v*ritiu* , vt.y 4. Gabt. Durand. %. diftt. Hnuzus ibU.

ejfmtia aRnaii ejjk

U6iim ificm hahent emitatem propriam tita& pro<prium eflc confitpunterfi accident habet propriam

lis, -vel talis

accidens numero pofftt

mtm.

utjnafi.x.

Ciim qua eft aliquid

iES T

ah

& comformiter adtaytpia hic docet

infuiatnr ; 4. difi.

ftentiae.

(iv

»51

duttem exiJiemiam rem aliam

,

quc funt

in

idem effe

fubfiftentiac,

fubiedo

,

quo

in

a

fubiedo

Vifo ergo

,

\ fubiedlo

quod comtnunicatur

funt

:

&

ficut

formali

,

ejfe

per quem

cis i

fubiedum'

eft

fubfiftentia eftea-

qu6d acddens habet efje ;

&

htm.

ide6

omnia

eodem fubiedo , habem

.vnum& idem,ficaccidentium dem nproero. tiae

:

;

iff* fmljiftttid a qni ha-

fubfiftcn-

FerfnU «Mi\exh exiftentiz ab a£hi fuo mtrm%tmr»t' * (vt vifum alias tiJtutiaf eflentiaiiter cft) # Supra a.1. 4

N

De

152habet

«ft)

rerum

qu6d fubie&um accidcntis non

ejfe^ itia

datadualitatcraexiftcntiaB, fed ipfam conferuat

& fuftentat.

Vidcniiura

cft igitut

pct

quod ifto-

rumr^accidens numeretut. Et fi de acci.dentibus diuerHs fpecie quaeratur ? planum eft , quod non numerantur per fe , & prim6 per numerum iubieftorum cxiftcntium quia tunc in codem {vkiitOiQ non pofteni efte (imul diucrfa accidcntia numero diuerfarum fpecierum , quod patet cffe falfummec numcratur per fubieftum vnum, :

quia per iilud cum Ht vnum , potius haberent vnitatem , quam numerationem : non ergo accidentia diuerfa fpccie numerantur per effe fubAftentis pcr fe , prim6, fcd potius pcr ejfecxiftentia: , fecundum qu6d funt termini diuerfarum gencrationum. £t quia, vt prsmi/i , non habent hoc ejfe a fubiciSko, fcd potius efficiuntur

&

\ fuis agentibus

,

vel ilgenerancibus

,

formaiitcr

principio.

minos duarum generationum hoc enim cft impofnbilc, falicm agenti naturali tum , quia ficut duae lineae , fi fimul applicentur fecundum illam partem , qua habcnt fimilcm dimenfionem , faciunt vnam lineam fic duo accidentia ciufdcm :

:

;

cum fimiii modo, vt non faciunt nifi vnam per-

appliccntut fimul

fpeciei,fi

perficiant fubicdlum,

fccSlionem.

Tum

nem

eflct

a6lu

,

, quia fi corpus habens albcdifecundum idem in potentia ad

&

albedinem , tunc fimul cfTet adku , potcntii refpcdu eiufdem , & fic adu, & non adu. Tum, quia agcns naturalc non agit , nifi per tranfmutationcm motum ; nec gcnerat vnum , nifi corrumpendo aliud : nec corrumpit vnum , nifi gencrando aliud. Proptcr quod omnes corru^ ptioncs gcnerationes naturales funt ex con-

&

&

trariis,& in contraria

:

vt dicitur i.Phyfic.text.^^.

Album enim fccundum quod huiufmodi gene,

non albo vndc corpus hanon eft in potentia fimul ad

ver6 habcnt ejji hoc ex adtualitate exiftentiac; ideo accidentia diuerfa fpecic non multiplicantur , nec numerantur per numerarionem fubieAorum , fed per fua ejfe a6l:ualia. Et dixi primo,

ratur ex nigro, vel ex

(^ perje, c^aia. cufn diuetfa accidentia fpecie a(%ua-

dinum

litcr fint

indiucrfisfubiedis, necefle eft qu6d in numcrcntur (ecundum numcrum fubieiStorum nonide6 quia fubiedla funt diucrfa ; fcd ide6 quia non habent idem ejfe exiftentis in diucrfis fubicdis. Et ide6 , qu6d diuerfa accidcntiafpecie nuraerentur in diuerfis fubiedis hoc

baturin

cis

libet coloris multiplicat fc ad quodljbet

:

,

eft

per fe

quia in

,

poiTunt idcm

4cni ,

ejji

illis

non habcnt

ncc habere Et ide6 per acci-

exiftentia:.

,

& non prim6

, nec pcr fe diuerfitas fubie€lorum eft caufa diuerfitatis diuerfornm' accidencium in fpccie. Caufa autcm vnitatis nume-

non

quaercnda In accidentibus diuerfis fpccie fccundum vnicatem fubfiftcntiaerquiaeam habercnonpoflijnt, nec habcnt qb vnitatc fubro,,.

eft

icfti.

V

I

M.

Etj! Doifar hic videtftur abfolute Id^i docerw rmUattnm pojfe

dm Mcidemi*

JhrfuleJJe in eodemjkhieiitfy tton

Ugendw

,

& veBe

eiufdem, ^eciei

ttt^n

alijolute intel-

de omnibtwaccidentibtu ifedde filuforabjolutu, qutfiunt,ve^ introducttntt&p4rMttttni eji

etenimipje $.Metaph.<jualt.^.num.i't.& iii iMfi.il

&

num.i^. §.:A
tentionalia

,

vt Jpecies fenfthUet

& intetti^biles mul-

,

tiplicaripojfe in eodemfitbi«Elo,& ibidem iti

& in^.

loeo citato,

num.y.& 8.

^etaph.

& in ^.dlft.^^.qudft.

vnica, num. i o. afferit accideiftia,
vt lumen,

& relationes

fuhieHo. Deinde docet hic

ajferlt,

rari

dat;

,

J,

non poftefiilicet

ad plures

eodem bce citatp , num. f. ijuod eandem ipUntitatem alte-

pofft efftpUtraftmulin

irt

^ualitatet eiujHem rationit Jimul'hai>eh-

& rationem redtUt

ibidem

<jttare

id non pojfit

peri per virtutem agmtis naturalis. Virtitte tiOnen diuinafieridicitnonytpiignare,efuodetiamhienurH.6. mMiifeftius affirmat. Jitht

Neceft inftanti3,qu6dfpeciesduarum albe-

pundo aeris quia , vt proPerfpcdiua quodlibct pundum cuiuf-

fimul funt in

:

DoSornm

Circa d/fficultatem hanc

^varitt

opihien(s,(fuadam extrem4t,aliJthiedidl

^UM ad ejuintjue, vel ftx reducit SuarcK totn. t. Me~ uphiJUft.y.fiii.Z.

,

(5lum medi)

:

quia tales intentiones

etfi

pun-

nume-

, hoc cft pcr ongincs , i quibus concinuc dcpendeht , non propric a fubie(flo. Nec intendo dicerc hoc de Deo quoniam Deus, qui non agit per tranfmutationem,nec inducit vnum corrumpendo aliud, fortc duas albedines n merodif-

rantur

;

fercntes poflct fimul facere in fed dc agcnre naturali,' fimile

hoc

qu6d

codem fubiedo:

in principio eft dif-

& contrarium paflb,in fine adliunisfimile,

dico.

Item,-vidcmus i qu6d duo puniSta non poflunt fimul in eodcm fubiedo , quin fint.vhutti

cfle

pundlnm, nec duae lineae ergo fimilitct nec duae albedines. Im6ficut necdusqualitates contra* riae poflunt efle fimul in codcm Xubicdbo , niA mifceantur , fic nec dus ciufdem fpeciei imo oportet qu6d raifccantQi,'& fadant vnam magis :

intcnfam. Item, hoc patet' i^tt^cempmm^ epinionem , .qui Hac opinionem vocac habitus infiifi ponuntur augeri , vt charitas:quia

coRKnuneix),

ponitor, qu6d augeatur per additionem alicilius eiufdcm fpeciei : ergo^fi t^li^ additio , vet-aagmentatio , cft poffibilis , manifcfturticfft qu6d ',

non

fimulquod additur,cum vnuni numeroi quamuis

poteft intelligi,nifi

eo cui additur , faciat

quod non eflctneceflc fiduo habitus eiufdcm ^edeipbfTent fimultfTc in &t>dem fubiedo. Item , accidcntia «iufdcln fpeciei fecundiitn candem rationem habenr cfle in fubiedlo ratione vhius potentja* ; non habent perficere fubiedium ordine aliquo, ncc ordine ntus, ncc ordine naturs : qna:' autem talJa funt , fimul cfle non

intcnfius: diftiniti

&

pofnmt

codem

in

fubie
,

q^uinfint

vnum nu-

merOk

Nec efl::i4lftantia-de corpore glorificato, quod cum alio non gIorificato:quia talia duo corpora fimul txiftenti^ non habcnt eundcm cxiftcndi in loco in quo funt quia vnum cft pcr fc fimul cft

:

&

Si vcro qija?Famus de vnitate 4. numcrofitate VutaeeiJm- accidentium ciufdero fpcciei , tu;ic dicoj.quod t$» fufdtm corum numerofitas , muhicudo ncn porcftat-

&

fum

ifj,

L

*^'P'

ObiieH». Solutil.

:

C H O L

S

fnti

bens albcdmem , aliam albcdinem.

:

'«nndum

diucrfitatera

,

&

multitudincm

mulinttdim a<3:numcxiftentisincodcm fubic
ibi

,

& localitcr & ipftira loTtum occupat ,

autem non

fic, fed-foli^m

:

aliud

ineodcm loco efbcom

aliocorpore, inquantnm dimcnfioncs

fuae pofitJfc

func, vel fituataeiuxtadin^cnfiones alterius .poris,non

cot'-

inquantum flmtoccupantcs loaim,

aliis refifhiptes.

Vnde nec vnum

eft in alio

,

vt

vi.de

cum

i'.


m

QuxftioXVlI. rubieAo,nec ambo iti teniojVt in fubietSbo/ed funt nmul in eodem loco Sc vnum corpus vtitur omnino fuis dimenHonibus» aliud ver6 non:

Si obiidas, qu(id

iti

:

tc ide6 iimul poiTunt eile. Sed duo accidentia G. ponantur in eodem fubiedlo (imul , habent eun-

dem modum effendi , 6.

ide6

non poilunt

plura

fi*

mul eile in eodem fubie^o. Vernm autem efl: argumentum in oppoiitum; quiaficutduo corpora non gIorificata,veI etiam glorificata , quia habent eundem modum cfTendi in loco,non poiTunt (imul efTc iic nec duo acci-

non fit

eodem fubiedo

nam quamuis

in loco,vt in fubiedbo,t/^i

loco

cft in

:

vt in fubiedo

,

fi-'

corpus

camen accidcns hoc fcquitur

vel ex

:

qu6d vnum accidens erit in diuerfis fubie^is, quod cft t/^«,& tenet feex patte

iciliccr accidcns

titudo pcrPj^ujbfiftcntia: foium,non intclligcn-

ro

diuerfitas

ej/e

exiflentiae

ad eius nume-

lod,erit in

loco fubicdiuc ; non fic autcm cft inalio corpore fubicdliue , quod non cft in loco

fubiedis folikm.Cuius ratio efl,quia prius res nacuraliter habent *^,quam dcnt ej/e afiis fotmah'cer : quia femper abfolutum przcedit telatum:&

localiter

faciat,vt

bedo

cft.conuertitur

cum entc. Ide6 dico quod ,

accidentia eiufdem fpeciei

rantur per oftendi

ej/e

in

)

ptim6,& pet fc numc-

adtualis exiflcntix

:

eodem fubicAo non

fcd quia

(

vt

poffunt habere

accidentia eiufdem fpeciei varia

ejje

exiftentiat,

localitcr,eft in

cft,

,

quia fecundum illum

ocis,

efiefimullocaliter,& dimenfiue in duobus nec conuerfione cius in aliud, ncc conuer-

Nam cum illud,quod

fione alterius in ipfum. in loco localitcr,habeat

vnum

quod

&

$6. &infifi.i. deGener4t. text.yo.

quod aftus

exi-

ftentiz cft varips,&c. Caufa autem numerofitatis

illorum per accidcns eft diuerfitas fubicdborum: caufa ver6 vnitatis numcralis per accidcs eft vnicas fubiedli.

Hzc de primo articulo fint oftenfa.

Articvlvs StMti$':tur

II.

fars negAtiuM quxfiionis.

^^ Irca fccundum videndum

eft,

an idera acci-r

V^dens fimul pofHt effe in duobus fubie£tis?& fi

non;quate non?Circa quod cft fciendum qu6d didum eft*) duo accideciaeiufdem fpeciei

(ficut

"°" pofTunt fimul

Mift*!/* ^ct vidctut fiimtl in dut'

bm fnbitBb. eiufdcm fubiedo

fpeciei ;

dis.Nam

effc in

codem

diccndum, qu6d

fic

fubie£lo.Simili-

ficut

duo accidentia

non poffunt fimul cfTc

in

eodem

nec idem accidens in duobus fubie-

ficut vnitas fubiedli excludit neceflarid

8.

f»otcft

turpcr fubiefta. £t huius fignum eft , quiaaccidentia diuerfarum fpecierum in eodcm fubie<2o non folum fpccie, fcd etiam numero diftinguuntur,quia habent in eo diuerfi ejjfi exiftentix : eodem modo fi accidentia eiufdem fpeciei pofTcnt habere in codem fubiedto diuerfa<;^exiflentia: , fimul numerarentur cum eo.Hoc patetde albedinibus fepatatis in Sacramento alcaris, quz diftinguuntuc pet e^ exiftentiz, non fubfiftentix. Caufa crgu numerofitatis numeralis accidentium eiufdem fpeciei pet fe, eft diuerfitas adluum exiftentix, caufa vnitatis numeralis eorum pcr fe , eft vnicas adlus exiftentix , licct aliquando fit vatius : ficut ctiam adiones motus , quibus generantur illi adus exiftentiz , funt diuerfi numeto. Proptec quod gencratum corruptum,& itcrum generacum non eftidcm numcro;vt dicitur j. Phyf.text.

&

ibi

non cflct,fi ibi cfTet localitcr. Ex quo patet ( vt dicunt aliqui ) qu6d Ctvbi vnum non poteft eflc in duobus fubicdlis fimul, ficut nec alia accidentia ,qu6d vnum corpus non

vbi dereliaum ex adiacentia

&

modum, quo

poteft maius corpus eflc in minori loco:quQd

fed folum in diuerfis,ide6peraccidensnumeran-

&

Sttmti».

& non eft nifi in illo corporc, quod per fc,&

;

dicamus,qu6d ide6 dux albedines numero differunt , quia funt in diuerfis

hoc

ideo naturaii ordine albedo prius efl adu, quam det ep album fubiefto : illud autem ej/e , quo al-

* Sopran. 4.

quM duo accidentia eiufdem fpeciei funt

tur

imil in

do , qu6d rofitates

olUBi».

catum,¬iglorificatum,funtfimul:ciimauten ex adiacentia corporis ad locum derelinquatacquoddam accidens,quod dicitur, vki, crgo vide-

duobus corporibus locatis. Sed.non valet,nam ciim vnura illorum corpocum fit in loco proptie (vt A'\x\)vbi derelidlum ex tali adiacentia ad talia cotpora, eft vnum nume-

:

dencia eiufdem fpeciei iimul in eodero loco. Ncc eil accipienda eius numeroiitas, vel niul-

7.

duo corpora, faltera glocifi-

panium

cft

in loco,

in illo corpore vt in fubie&o,cum non duo accidentia eiufdem fpeciei fimul eflc

cft

poflint

in

eft

accidcns.quod

vno fubic(^o , ideo non

poteft aliqua dctcr'»

minata quantitas alicuius corporis commenfurari fimul pluribus quantitatibus locorum diuerforum ide6 vnum corpus non poteft efTe loca-^ :

fimul in pluribus locis

liter

fic

:

nec

vnum acci-

dens fimul in diuerfis fubiedlis.

C H O L

S

I

V

M.

Docet hicy idem numero accidens nen fofft ineffe

mul duobw

fiibieSlit

,

fi~ probattpte tribut rationibju ex

vnitatCt dependentia.,& limitatione, ^uoi hocaccidens

hahet SJi.

hoc fHbieElo.

ai>

i.

Aliam

rationem addit in

num. 4.

8.

,

ficjueretury videlicet /itbie3i/ ejfe

auod ita

j.

^ ex incomtenienti qnod accidens fimul in duobm i^mitatum & vnde concluStt

futfi.i.

exiftens

infinitum,

impafffbile vidttur vnum aceidens ejp in duo'

vnam formam fubifantialet»

PMfidfieSHs tficut

in

dttabui materiis.

Quod poteft ratione triplid declarari. Primi, cum k fubie£lo vnitatem habeat, k fubiedlo dcpendet ,& pcr fubiedum limitatur;& quia accidens

fecundum hoc potcft triple^ ratio accipi , quarc idem accidens non poteft effe in diuerfis fubieAis.Priraa ratio fumitur ex pane vnitatis fic ; Ex fubiedto

& adu

,

& accidente

fit

vnum,ficuc cx pocentia

ide6 dicittir x.dt Anima^extxnn.-jjc^hi non oportct quxrere quomodo ex figura ccix :

&

cera,fiat

vnum:eo enim ipfo,qu6d vnum

vt potcntia

,

aliud vt a&us,fic cx eis

fe

vnum

habec :

& a.

CommentatoC, qu6d corpus aliud corpus , non immutat ca-

Metaph.cap.x. dicit

calidum agens in lorera ab extra , fed fic calidum in potcntia calidum adu.Si ergo accidens exiftensinvno fubic-

diftin^ioncm numeralem accidentium eiufdem

do,poflIt

fpecici,nifi accidentiadiffcrant fpecie:ita diuerfi-

de potentia

cas

fubie£torum excludit vnitatem numeralem; facit necefTario diftindione fecundum nunicrum,faltemperaccidens,vtdixi:accidentiaautem fibiinfunt.etfi Cnt accidcmia diucrfa in fpecie.

£tam potentii

&

cur altcri

&

fic

ficri efle

illius

in alio fubicdlo, non educetur

fubiedi

;

nec

tale, aftu tale:fcd

fiet

idem fubic-

vnum adaptace-

, fcilicet accidens illi fecundo fubic^lo: quodlibet eorum fe haberct refpcdu alte-

cias,vc exiftcns in

adu. Ex duobus igitur in a^u, vc

9»

Inkatw

i.

De

154

rerum

vtiTuntin itdn>fieret verc vmim,qudd'cft incdnueniensi Elfe

enim

quod

iion poteft nsicur&litcri

accidcns prxcxiftat fuofubicdojquia tunc (juodlibei dret aliquid in adu.Siigitur

gitur

alteri^,.

cum aliquid

potcntia tale,

vnum

coniun-

medium coninngens,

oporret darc

Cii a<5^u

cale, vt potetl^

album^nt adu album^ Ita illa albcdd non przcxiftebat fuo fubicdo , quiatuncalbedo faiflcc tunc cx duobus i£ta , nmilitcr fubiedum : tia

&

&

cxiftentibus adu,ficrcf vnumiquod cft impoffibi-

Ergo

le.

cum fecundo

fimiliter

fubie^bo^in

quo

efle, non faccret vnum }-& fic non erit in eo vt in fubiedto. Ex fccundo fic arguitur: Vt dicitur j. Metaph.

pcr accidcns polTct

1

o.

Trtbatur x.

text. com.

j

.

vniuerfalium funt vniucrfalia pcinci-

pia, particulacium text.

etiam particulacia.&

t. Pbyfic.

com.i%. diciturqu6d vniuerGiIium vniuerlk-

les funt caufae,particularium particulares:vt

tercftcaufa, vcl principium

& caufa huius

filij ;

fi

pa-

& hicpatcr eft

Scd gencrale cft qu6d accidcns depcndet a fubiedo; crgo verum eft,qu6d hoc accidens dependec ab hoc fubie<%o: principium,

&

fi

filij.

generale cft,qu6d accidens non

cft nifi encis,

patcicularevcrum cft,qu6d hoc accidens non eft nifi huius cncis crgo non eft hoc accidens ens, nifi quia eft in hocTubiei^o^fi ergo hoc accidens tollatur ab hoc fubic6fo , tollctur ab eo fua enticas. Sed ciim fic in alio fubiecSio, renouacur fibi :

fuaencitas:ergo ire alio

Ex

j.

fubie<9:um pcr-

remanente,idcm accidens numcro fimul

potpft elTc, &c Trtbstur

cum poiGt vnum

non eflc. idem pa-

tcrtio, fciliccc cx limicacione,hoc

locatum limicacur per Iocum,fic accidens per fubiedum vc ficuc de iocaco nihil eft excra locum , fic nec dc accidence cxtra fubietet fic:quia ficut

:

-Gilbertus

Forfetao. cap.8.

Vnde

{Jtam.

dicit Gilbertus il!c,«» lih.de/exPn».

^^^;^_ Gluttnta eft /itperficies

,

tantHin album

ejfe eUees.

Sed aliter corpus locacum limiiacur pcr Iocuni;& alicer accidcns per fubie(5lum;qaia accidens

non

folum limicacur per fubieftum.fed ctiam pcr hoc fijbic<^um,vc excra iftud fubic<5lum hoc accidcns efte non pofll^c. Cocpus vero locacum ecfi non fie cxcra locum, poceft camen eftc in alio , & in alio loco. £c hoc eft, quia ficuc cojrpus locacum plus habcc de encicace, quam ^ccidensjfic quarnuis ab eo dependeac,minus camcn dependec^beo,qu^m accidens ^ fubie(9:o. Ideo

cum corpus non

poillc

efte fimulindiuerfislocis localicerper limicatio-

nem,minu$ camen

poceft accidens e(Ie in

fubie<^is proptet limitationem. Sic ergo

cidcns

non

duobus vnu ac-

potcft elle fimul in diuecfis (vipitQds.

principio.

haWc eiTc fucceffiu^

itt diuerfis fubie(iiis. Verbi fupponimus , quod in Sacramento altaris remaneac quancicas cum aliis accidencibusper (6 fine fubic^o & fupponicur quod poftquam dcficrinc eiTc fine fubic^o , quando fcilicec definit

gratia,

;

efle fubftatia panisjpoifec

Sect.

quibus

numcro

Hoc

diuerfis fubicdis incft fucceffiuc.

maximcarpparec fi fanguini Chrifti mifceacur cancum dc vino , vel aqua , qu6d definac ciTc Sacramencum:quia tunc fpecies vini,qux prius fuerunc finc fubie<5to , nuDC afficiuntur in fubie<^o alio , ab eo in quo fucrunt ance conuerfionem.

Sed vcrum a<^ione alicuius agcntis naturalis hoc poffit fieri de aliquo accidente;hoc eft dubiu: hoc cnim vidctur poffibile de quatitate, & de ac-

fymbo-

ide vidctur in qualitatibus

licis,quaE funt

& corrupto.

conmianes gcnerato

Ad nocrcfpondentaliqui,dicentcs,qu6dquce- SfV^» w. dam funt accidentia fundata in materia,vt quan- ^""' citas

,

immediitum

cuius

fubie<5tum eft materia.

Licct cnim,vt dicunt,materia ie<5tum quantitatis

,

nifi

non poffit efle

fub-

vt fimul eft fubie<5ta for-

ms alicui fubftantiatiificut nec ipfamateria nunquam habcr cflc, tiali

nifi

fub aliqua forma fubftan-

virtuteagcntis naturalisitamen naturali or-

dinc quaniuis

fit

fimul tcnipore,prius intclligitur

matcriaindutaquanticace.quam formafubftanciali quia forma fubftancialis non aducnic nifi materis extcnfs,& de pocencia maceris excenfit :

educitur.

Tunc dicunt,qu6d ficui vna & eadem macerii numero , fucccffiuc cft fub diuerfis formis fubftancialibus , itcm eadcm quanritas numeroha-bct ejje fucceffiuc in diuerfis fubie
&

:

u meralcm.

qus confequiuicuc Si vec6 func accidcncia formam ficuc func qualicaces elcmcntarcs , dicunc, quod ficuc quancicas quia confcquicur maceriam ; & quia macccia manec eadem numero in ,

diuerfis fubie£tis

fcilicec

,

ide6 quancicas manet in

modo

,

gcnecaco

ipfis

ficuc in

& corrupco;,

eadcm numero: fic

generaco

& corrupco

runtur fentetttid. vcr6.qu«racur , vcrum fucceffiuc in diuferfis vJfubicdlis poffic eflejhoc eftdubium. Siic enim

riojcorrupuncur tamen corrupcionc fubie
quxdam accidencia, quae

vidcncur non poflc cfle fine fubiedo decerminato : in talibus autc fi fub-

aliquibus, vcritatem.

non cft.ncc accidens eflc potcft. Vndc lapcrimi poflunc.fcd trafmutari non.Vnde fi albcdo non poteft efle finc fuperficie , tunc eadcm albcdo,qu£ eft in vno corporc.non poteft ncc fi-

te rel="nofollow"> fit materia ; nullum entmaccidpns prim6 immcdiate,vt fcilicet prima perfedio ordine naturaE,poteft perficerc matcriam, vel prim6 ei incfle. Cuius ratioeft,quia cura materia fit potencia in generc fubftaucias , intcntio eias prima cft hajc eft perficere a<5lus in genpre fnbftantiae , forma fubftantialis nec habet matcria ordincm forma ad aliquod accidens,nifi mcdiante a<5lu

I.

itt

Q

diuerfis fubieliis ? Vtsrix refe-

I

ie
mul,ncc fucccffiuc habcrc eflc

quo eadem tia,

fuperficies

non

in alio corpore, in

cfler.Sed illaacciden-

quar virtutc cuiuflibct agentis poflent habece

eflc fine fubicdlo

,

poifunt virtucc illius agentis

'*•

cidentibus,quq in ipfa fundanturivt figura,& hu-

iufmodi.Hoc

non manec eadem focma , fic nec manec in eis idem accidcns numcro , fcd folum fpecie. Propcer hoc dicunc , qu6d qualicaces fymbolicjc remanenc ezdem fpecic, uon numero & quamuis cajes qualicatcs non corrumpancur a concra-

II.

Vtrum idemaccideHS pofil ejfe fuccepue

II.

,

^bftancia panis primo afficiebacur,& cunc fccund6 panis fubftantia afficicur,& fic idem accidens

c concrario

Artic.

Dcus creare aliam fub-

ftanciam panis fub -eifdcm accidencibus

:

Prim6 de hoc, quod

»|.

dici-

-** »10*

tur dc quantitatc,qu6d cius fubicdlum immedia-.

f''»^**'**'

&

&

:

&

fubftan

im-

Qusftio rubftantialt.Propter

quod Philofophi communi-

terdicuncquodcns in pura potentia.hoc e(l,Tnaceriaomnino nuda,eft lubiedlum form« fubftan-

quc

tran(iiio

& nmpliciier.

Materia

tialis,& tranfmutationis ad ipfam

dicitur eeneratio proprie

:

autem iub forma lubftitiali dicitur ens a£lu (im< plicitendicittir autem ens in potentia fecundum quid vt fcih^cet eft ens in potentia ad aliquod i

accidens,& ad eius generationem ; quae eft generatio fecundiim quid , exeo qu6d accidenc noa dat ejft ni/i Tecundum quid. £t dicitur talis tranfTumptio ciTe i fubiedo in rubie6lum,quia ab ence in adu (fcihcet fub forma fubftantiali) ad tale cns in adu , fciiicet v«riarum folum fecundum quidtHue fecundiam fotmam accidencalem,quam femper praccedit in materia, fahem ordine natura: forma fubftaniiah's , qui fubiedum eft ens in

jl^ W!r

^

afjirmMt

MeeidtHti-

im

t»mmm.

aeris:quas diuerfas tvrminationes fimut fec accidens

habere:

&

hoc

non pof-

fufticienter

impedi-

ipfum neiimul eflet in igne & aere. Ciim ergo , vt dicunt , materia ciim tranfmutacur de forma in formam vipote ab acre in rec

;

i>nem , in nullo inftanti fit fine aliqua iilarum formarum fubftantialium , quarum quzlibct, vt dixi

dentis

eft

,

fubiedlum indifFerenter

communis

;

illius acci-

fiuefit quantttas,

fymbolica

Sualitas , videtur eis qu6d fuccefliu^ idrm acciens numero per a^ionero naturalem poflit efle in diuerfis fubiedis.

£t

ifto

mero

modo dicunt qu6d eadem caiiditas nu-

&

generato corrupto , licct fecundi^m diuerfas cerminationes , per quas perficicur , fecundi^m exigcntiam formz corruptar generatc,ad quas terminationes fecundum fc eft eft in

&

bilis

&

imperfeda , quia de fe eft perfcdifecundi^m exigentiam formaruro rncut roaceria prima ex fe cft in potentia ad diuerfas ter-

quantitatis,non potcft ponialiquod accidens nutnero efte in diuerfis fubiedis : quia quamuis ma-

roinationes formalesfubftatiaies:& talcm quancitatem de feimperfedaro refpedu pratdidlac ter-

remaneat eadem,non tamen forma. Et ide6 aliter dicunt alij , qu6d quxdam func

minationis oportet fupponi in tnateria , qux eft fub aliqua forma fubftantiali in omni tranfmu-

qux non determinant , feu non apformam aliquam fubftantiaiem,de quorum numeromaximc cft quantitasjquianul-

accidentia

propriant

li

htUtii.

,

fibi

formac fubftantiali

fed

vei naturali

,

omnibus communis

,

propria;

eft

nec aliqua poteft cfte in materia fine iiia. Quxdam etiam funr quaiicates coramunes ; vt humiditas,aquae acri;caliditas,igni aeri. Similiter qucdam etiam fut>icGti , qu2 accidentia Hbi non dcterminant ; vc lignum non determinat dbi albedinem : im6 po:

&

&

ceft

e(re,&

non

fit

dicuut,qu6d quamuis mareria non fubiedum quamitaiis , nifi vt eft fub forma

fubftantiaii

;

talia,inquiunt, accidentia,quae noii

&

decerminant fibi formam fubftantialem , habenc fubiedbura materiam formam fubftan-

&

poftunt efte fucceflluc in dinerHs fubquod Hc declaranc : ci^m enim talia acd-

cialera

ie&is

,

:

non determinenc

(ibi aliquam formam nec determinant fibi vnum folum compontum : vt caiiditas non determinac Hbi ignem ; ci^m fit in aere : planum cft qu6d qucliDec formarum fubftantialium , fiue mate-

dentia

rubftantiaicm

;

ria fub iftis formis

non decerroinanr ,

libec calis accidentis eiTe in

quolibec

aliam

&

dens

,

fic

aliaro

,

quc

nata

tali

,

& aliam

,

&

fibi talia

accidentia

fubie^lum cuiufcale accidens natum eft

&

fubie&o

,

licec

in igne

;

,

fecundum

c^m

acci-

fecundura qu6d

determinationem exigit forma

& ignis.

Vnde quamuis aer requirat aliam determinationem, qu^m ienis;nihilominiis qui-

aeris

fubiedum eiufdem calinumero,vt eadem nuroero,qux fuic in ac-

libet iftorum poteft efte dicatis

re ,

in igne fub alia determinatione

fiac

aere

fit

,

dum ex

ignis.

Vnde dicunc , qu6d omnes tales fubftantiz fecundikm fe confideratz^indifferenter funt taiibus accidentibus quafi pro vno fubiedo:& fi maceria poftet eftc fimul fub talibus formis fubftan-

&

vcpote ignis , aeris, vnum tale accidens numero , vtpote caliditas , poftet cife qnancum eft ex fe , in calibus diuerfis fimul. £t dico fM4mMm eft ex fi \ quia adhuc in illis fimul eilc nonpoftet propter diueifitatem terminationum, quas oporteret ipfaro habere fub forma ignis, cialibus

,

catione ad formaro.

Et hoc idero dicunc de qualicatibus fymboli, qu6d manent exdera nuroero ; fed mutanc cerminationcm fecundum magis& min^s, fecundum exigentiam formaruro vt fic fit eadem caliditas nuroeco in acre , in igne fuccefllue, duro fciiicec ex acre fit ignis; vcl c contrario* magis roiniis intenfa. cis

;

&

&

Sed

iftud aliis

&

non videtur veniro

eniro ex didbis iftorum benc appareat

ne poflent

communia, quanturo

:

,

eft

\€. quamuis qu6d ta- AUtTum »pi'

de

fe,

be-

ni»

tirt*

*ttitUnti»

efre in diuerfis fubiedlis fuccefliuejpro

ttmmuni»,

, qu6d iiiud acddens nuiluro iftoruro fub- Thom. l. p. iedlorum fibi deterroinat , ide6 quanturo eft q 7f.art.i.ft lih.de cap.6. de raci6ne accidcntis , non oportec , qu6d in taGener. lcA. li tranfmutationecorruropatur,quia nuliuin fub10. iedorum repugnat ei , nec aiiquid , quod fit in aliquo iilorum : neque eniro ignis , nec aer, nec aliquid , quod fit in eis , repugnat caliditati ; ac per hoc quantutn eft de fc,nata eft fucceflSuc efTe in vttoque : non fic auiem de frigiditate in acre aqua ; quia natura acris repugnat frigiditati; ide6 frigiditas neceflari6 corrumpitur , dum ex

tanto

&

&

aqiia

fit

aer.

Quamuis ver6

eft ciTe

aliam decerminationem

in aere

in potentia

lia accidentia

efte iine albedine.

De talibus

«f-

r.

adu nmpliciter.Et fecundum iftum niddum cilkm materia non pcr fe , fed vt fubicfta form« fubftantiali Ht fubiedlum accidentium omnium ,

ceria I

XVI

caiiditatero fyrobolicaro

,

vel

quantitatem nonoporteatcorrumpi per aliquam contrarietacem , quam inueniat in aliquo fubie£boruro , conuenic caroen fecundiim przdidta, c6m calia accidencia non finc in materia,nec materia fit eoruro fubie£bam , nifi mediante forma fiibftantiali. Sicut naturaliter corrupta forroa fubftantiaii oportet naturaiia corpora corrumpi; fic corrupti hac forraa fubftanciaiitoportet qu6d hoc accidens nuroero corrumpatur : & non folum qu6d talis, vel talis terminatio corrumpatur;quia non foiJlmex hoc qu6d calis formar cft, maceria hal>et ejje cerminaturo, im6 & ex hoc habet ejfe fimpliciter; quia non difFert realicer terminatio talis accidentis, & fuum effe. Vnde patet,qu6d ficut tale accidens fccundum

&

iecundiim rationem indeterminationis, quam de fe habet , non determinat fibi aliquam formam fubftantialem ; idc6 prjctct quarolibec figillatim eflepoteft , quia cikm non eft nifi in

fe

,

vna,poteft effe inde in aiia:quia cuin vt ficdeter-

minat

fibi

aliquam forroam fubftatialem

in

com-

pofito.

17.

De

IS6

rerum

&

ctiam tale , per quam habct fuum ejfe , indetcrminatum ideo non potefthabcre ejjey praster talem communcm formam. Itcm,ctiam hoc accidcns indeterminatum,non folum rationc fua: dcterminationis detcrminat pofito ejfe

;

fibi

hanc formam , fccundum quam fic dctermifed etiam in ratione (ax cntitatis fingu-

natur laris

;

fcilicet

;

eam fibi cfle

,

hoc accidens in gcncrc

vt

,

enris,

dcterminat:quia non habet hoc fuum ide6 illa cx efle forma: fignata: huius

fic

nifi

:

forma fubftantiali corrupta fccundum fuum cflc fignatum , oportet quod huiafmodi accidens corrumpatur fecundum fuum inefle , quod eft fuum talc efle. Sicut cnim forma fubftantialis fimpliciter accepta non folum dat indctcrmina>tioncm quantitati , quafi ab alio habcat ejfe , ab alio indcterminationcm imo dat fibi ejjiy & indctcrminationera & ideo cum forma fubftan,

;

:

tiali

corrupta

corrurapitur quantitas

,

,

inquan-

ad indeterminationem talem , & quantum ad ejfe. Sicut etiam ab hac forma fubftantiali fingulari non folum cft hsc dcterminatio huius

tum

qiiantitatis

;

imo etiam

fua tota entitas fignata:

& ideo hac formi fiibftantiali corrupta, oportet cam fccundum id quod cft, corrurapi. Corrupto enira eo quod eft prius oportet corrumpi pofteriu& quando poftcrius non ineft , nec eft nifi ,

,

per prius

:

& idco priod corrupto

,

corrurapitur

in

:

& corruptum.Hoc,inquam(vtdicunt ifti)noneft -fito

mediante forma

Vnde

<''«'»

fubftantiali.

omni accidenti , qu6d conueniat compofito(quod non poteft dici,qu6d generale

ficut

eft

corrumpatur

Sicut ergo praedidta fupponunt,qu6d in genC'-

lg

jratione

fit

primam materiam,

refolutio vfque ad

quod nihil pertinens ad forraara fubftantiaJem reraanet in gcnerato & corrupto illud vel jta

;

idem habent diccie de forma accidentali , & de quantitate ; vt ficutdicitur, quod gencransper fc fubftantiam

,

generat ex confequenti quanti-

&

omnia accidcntia illara concomitantia; ctiam corrumpens per fe fubftantiam j corrurapit ex confequentj omnia accidentia,quae illi inquidquid dicitur dc generationc ha-rent corruptione per fe fubftantiae , dicitur ex confcquenti de gencratione oraniura accidentium, qu£ funt in gcncrato corrupto.QuJcdara enira accidentia corrumpumur percorruptioncra fubftantia; folum, vt accidcntia fymbolica ; idco mancnt cadem fpecic , non numcro , in gcncrato corrupto , propter a6tionem naturarum , formarura fubftantialium. Quasdamautem corrumpuntur^ contrario; vt accidenria, quae habent contrarictaiem in cortupto hasc nec eadem numero , nec fpccie poifunt manere in generato corrupto , propter diuerfitatem formarum fctatera,

&

&

:

&

&

&

:

&

&

cundum

fpeciera

^naturam.

verc

Cum crgo dicunraliqui,qu6d accidentia,qus

&

manet eadem forma

:

to rationc materiae

generato

& corrupto

quac vcro infunt compofi-

mancnt cadcra numero in quia manet eadera mate-

ria, qu£E eft fubiedfcura

;

illorum, ideo rcs corrupta

& gcncrata non ponit aliud, fed idcni

numero

5<:

aliud fubiefbum;

fubftantialis in matcria)fic

verum

eft,

dentia,qua; infunt fubiedo^quaedara dicuntur in-

cirerationcformae,quaedamrationcmateriac:non fic,vtilli

intclligunt,qu6d quaedam fintin mate-

tia prirao

&

quantum

cft in

per fe,vt illi dicunt de quantitatei& ex confequenti incompofito , vcl in forma, in-

&

materia

:

vero

alia

forma

fint in

& per fe & ex confcquemi in compofito,

prim6

,

materia inquantura

cft in

forma fed

ipfa

:

quod quacdam accidcntia dicuntur

pofito ratione forma:, vt confequuntur

fic,

com-

efic in

formam;

quia ex propria ratione formae compofitum ell deterrainatnm ad talia accidentia entis talis :

forma accidentalis

fubftantialem;qiiiatalis

cidcntalem in

non quod

determinat:

fuis adtionibus fibi

forraa

&

formam forma talem formam ac-

ineft ei per talem

fit

fubicdum

illius accidentis;

ctfi fit

matcria ex

non determinat

fe

fibi

forma aliquam

immc-

fubftantfalem, ncc aliquim accidcntalem ,

quadam forma

fed mediante

determinat

C\W\

quaedam accidentia

,

fubftantiali

& ideo nbn

dicuntur confecjui materiam , fed forraam ; etiam funt qusdam accidentia , qua: ficut

materiam fecundum

fe

non determinant

iamnecillafibidercrrainat

,

nec

fibi

;

ita fibi

ita et-

appropriat

mediantibus forrais fubftantialibus fed cxiftens fub formis fubftantialibus diuerfis fecundum fpeciera , porcft e(Ie mediantibus illis formis fub eifdemaccidentibus fecundiam fpcciem,difFeren:

tbus tamen numero. Ideo

illa

nondicuntur confcqui formam hanc,

vel illara,deterrainatc,fed raateriam:quiaciim in-

funt alicui corapofito cx matcria

& forma,fecun-

dura aliquara fubftaniiam., fecundura aliqua fpe-

determinatam,inquantum tale compofitum adhuc eft in potentia rationc materiz , vt ex illo fiataliud compofitum fccijdum aliquam formam fpecificam;&illi alreri compofito nata funt ineffeeademaccidcntia fccundiam fpcciem:ide6 quia in materialibus omnis potentialitas ex matcria ciera

oritur

:

ficutcx potentialitate materia:

ipfa cxiftens

eft,

quod

vna fecundum rem, non dcterminat

hanc formam , vel illam fubftantialera. quod cxiftens fub vna forraa fubftantiali tali , ipfum totum compofitum ex materia forma tali fubftantiali eft in potentia , vt cx illo fiat aliud compofitum qu£C potcntialitas procedit cx raatcria:ita totum compofitum vnum fibi

&

,

:

ex materia accidens

ciem

poflit

numero,

& forraa

fic

tali non determinat fibi tale quin idem accidens fccundum [pecffe in compofito ex eadem matcria ,

& eadem forma.

Hoc autem quod cx vno compofito poflit ficri

& talc

aliud copofitum, prouenitex potcmialitatema-

;

accidcns confcqucns corapofitum per matcriara, idcra nuraero in generato

& corrupto,non

Vide qu.

formx quod acci-

refpeitu talium accidentium,

qua: infunt compofito ratione materiae

f»rma. 9-

fit

Itera, etiara

funl in corapofito ratione forraa:,eadem manere non poffunt in gencrato cotrupto , quia non

1

naturar, faltera prjefupponit inha:rentiara

diate

realitas forrajE accidentalis.

.

8.

compofitura pcr folam raateriam, ^"i'^'^^' aut per formam folara ; fed cire accidentis ordine

vnum

Qusdam autem dicuntur ineflc compofito ratione materiae,vel confequi niareriam:quia ficut

qujn

.,

:

fed totum compofitum,

,

.

verum qufa vniuerfalitcr conuenit tamquanti- omnUinfunt tati , quam omni accidenti quod funt in compo- cSpofito me-

prioris.

teftcorrumpirealitas forraa: fubftantialis

:.

duobus fubied^S^fcd in vrici quia vno fubiedo materiali conueniuntgeneratum

cft in eis,vt in

pofterius, licct

non per fc , fcd pcr corruptionem Et ideo qnia hasc forma fubftantialis prior cft in raateria, faltem ordine natura:, quam hx.c qnantitas , vel aliudaccidens ; idco non po-

5.

principio.

reriz

:

pro tanto dicuiuur , quia

fe ratione materia:

ralia accidcntia inef-

ficut

materia ratione fua:

iO.

QusftioXVII.

fubieAo , nifi io coropofito ex matecia focma , ci^m ex vno fubic^lo coccupio aliud generatuc opoctecqu6d

aliquo

vatiatio

accidcnti

taii

,

poteil tranfitum faccre ad

aliam formam fubftantialcm,manente eodem accidente fccund&m fpeciem , ticut ipfa manec eadem fccundum rcm. Sicut etiam compontum vnum idem fecundum materiam poteft variarirccunduhn accidentia diuerfa fpecie,fciliccr,fecundum album Sc

habent

nigrumjide6 dicuntur confequi matcriam,& non formam quia ipfum totum compolitum , vt cil fub vno tali accidcnti manens vnum idem, :

&

,

non folijm fecundum roateriam

Nec

eft

fpeciem, fed ctiam fccundii in potentia ad contrarium accidcns.

dicendum , quod tale accidens confemqdo przdido^ fed Ac , qu6d confcquitur compoiitum racione potcntialitatis, qux cil in eo priuatiue ratione matcrix. Vnde, quia talis forma non iic determinat materiam, qu6d matcria exiftens fub tali forma , non poflit eft

quitur mareriam

efk fub contrario accidente

ide6 taleaccidens

:

dicitur conuenire rali compoiito

non

;

ratione

forms.fed cacione materiae.

effi

in per fe

&

;

fiat

ftaiuialem

,

,

non

fccund^m focmam fub-

foluro

fed etiam fiat vaciatio in oron^bus,

qua; compofito infunt

;

fiue

fit

qualitas

,

di£lum

eft)

fiucatia

accideiitia.

&

Sed vecuro daro

fit

licec

,

eft

vaciatio

quod

, ,

(ficut

qoae-

catione contcacietatit

,

qoae

eft iqter illa:

qusdara autem catione intetniptionis in cntitate fubie^i , pec coniequens inteccompcnte omnia quz funt in fubic^o. Manifeftum cft ergo, qu6d vnum & idem accidens fecnndum fpcciera potefteiTc in diuetfis fubiedlis , quocum vna focmaeftex alia genecata: &exhoc proprie nondicitut in duobus fubicdlis; fed quod albedines ambx tales fubicdatz fint quafi in vno fubiedo fe> ,

c

undum

fpeciem.

Et fimititec vcrum eft qu6d idem accidens^ quod eft idem vnuro fccundum fpeciem , non ,

&

duo funt

eft in talibus, vt

,

& vt difFctunt

;

fed vc

vnum,& conueniunt fecundum qu6d idera accidens fecundum numerum cft in pluribus fubfunt

,

ciem.fed eiufdem fpeciei;quorum vnum prius habct ejjfe , aliud ver6 pofteriijs ex priori gencratum:

cundum fpecicm

dicitur

corruptam

fuiiTe

rationc forms,

enira talia

non

conuenice

tali

:

ideo

tale accidcns

compoiito

;

non

fed rarione materix. Sicut enimconccditur quod accidcncia , qu;e habent rationem formz.non in-

tanquam in pet fe fubiefto , nifi compoiito ex macecia forma tali , fecundum fpeciera /ic determinata ( ide6 illo compofico corrupto • alio ab illo regenetato , corrumpuntiit ctiam per fe alia accidentia)propter contrarietafunt

&

&

&

&

tem ad aliud compontum; non folum propter corruptionem fubiedli) ita ctiam accidentia , qujc infunt ratione materiac , non funt tanquam in fubic^o per fe,nifi in coropofito ex matcria 8c tali

forma , difcurccndo pcc

inentibus.quibus poiTunt elTe. £t fccundijm hoc ctiam vecam

componcum

eil

qu6d quia

,

focmis partialibus

ex lalibus

quah pro vno fubiedo

focmas

tales

cundijm fj^ecicm^non oportet quod co|Tupto fubie£lo (ecundiim

e(l

alicui tali accidcnti fe-

formam

fubftantialem

,

tali

cor-

ruropatur tale accidens fecundum fpeciero : quia regeneratum ex corrupto potcft ciTe talis fpeciei, cui conuenit tale accidcns:& iicrcmaner.tali accidente vno fecundiim fpeciem roanente, conue-

iedlis

&

,

fic

compofitum

:

manec

fed

&

& aliquidaliud

fecundiim materiaro,

fuili-

eius<;(/*,velcntitasaccidcntalisintec-

rumpatuc

,

non obftante , quod raancat eadera

materia , vcl idem fubieflum.

Vnde ii

aliquid

fit

manc, frigidum in meridie, & iterum calidum in vefpere ; conftat qu6d eft alia & alia caliditas in numeto ita etiam cum fadla oaliduro in

:

interruptione in efe,8c entitatc CahieCti teai fieri intetruptionem in

niura

illoruro

,

&

fint

ejji

&

Tom. JII.

,

opot-

entitate

om-

&

non

quat fubie€lo infunt

Scotioptr.

hoc

&

adualicatem Licec

eft impoflibile.

pluca fubic^a cefpedu talis

vt confidecantut per fe

,

&

fccun-

confidecantur hxc fecundum ineis interruprio.

ejfe

reale

>

fadla'eft

Et verum eft diccre de cocropto, qu6d aliquan« du fuic,& modo non eft;°cnerato,qu6daliquando non fuit,&nunceft:ide6 iilaoporcet efTe plura fabiedla racioneinterruptionis

cocrupcionem

,

fecunduin

& generationem. Et ide6 licet hu-

midicas aqux generatae ex aete non dicatuc ctTe aliaab humiditateaccis , propcec cepugnantiam

aquc &

&

acris per fe , fecundiim iuas focmas, quia humiditas vtrique contingit ; dicitur tamen coccuptioalia pcoptec eius inteccuptionem ,

&

nem , quam

habec in coccuptione aifcis. Et ideo humiditasexiftens in aqua,& aere,eft alia,&aliar pcopter alictatera

fubiedfci

fecund^m incerruptio-

ncro.

Sect.

II.

II.

pcc fe,fcilicet, ptopter

Aum fecundum fpeciem ; fcd quia ad hoc qu6d aliquod accidens diuetfificetur fecundum materiam , ic dicatuc eire corcupturo genera,

>

:

rationem fpecici , fcilicet , fubied^a cocrupta,& gencrataconfidecanturfccundijm fe;non vc verum fubiedutn refpedu talis accidentis fe> djndijm fe,& fecundtjm fiiam fpecicm ; tamen vc

Sln/intitmtem

,

(jr

qitslitates Jymholicas eaf'

dem remAftere in generato

accidens fecundum fpeciem , quiactiara orania talia fubieda funt ei quaii vnum fubie-

qu6d

opottet totam cntitatem

accidentis

vnum

turo

folijm differcntibus fecundiim fpe-

Arti c.

contcacietatero ad aliud

cit

non

dum

niens fubieaum.

Vndenon corrumpitur

^3

& tcanfubftantiatio pec fe, fci-

Similitcr etiam eft dicendum de accidentibus /ymbolicis quia etiam in forma fubitantiali non ficdeterminant materiam ad taleaccidens, qu6d materia non poflit efle fub eodem accidentc fe:

%i.

157

tanqu^m

fuc inJeterminationis fecundum fe poteft tran(itum faccrc de vna forma fubflantiali ad aliam; ita ciiam exiftens fubvnaforma rubftantiali cum

& i»

corrufto.

ECce quanta fylua verbocum &

opinionum in

iftaqua;ftionc,de roodp faluandi vnitatem ac-

&

cidcntium fymbolicocum ; de quantitate , qoc videtnc commonis generato & coccupto. Sed vidctur mihi fecundiim veritatem , qu6d «li* ter poteft faluari vcritas rei , oftendendo qo6d eadem quantitas numero , etiam eardem qoalitaces /ymbolicc reroanent in generato coc-

&

&

ropto.

Ad huius rei eoidentiaro eft fciendum,qu6d pr;dida opinio ponit pro totofundamento ,qu6d accidentia contracictacem habentia , cocrumO puniuc

t^*

De rerum prindpio.

158 puntur dupliciter.

Vn^in

dom ex aere fit ignis

eft

k fuo contrario

,

vt

humiditas aeriscorrumpi' tur a caliditate ignisj k tota natura ignis, ,

&

qux

-d contrariatur

i

&

fic

corrunrpiturperie.

modo

coxrumpitnt a cprrupcione lubie€ti, kqao habet efe, fcilicet per corruptionem aeris , qiiia fubiedum dat «^accidenti: 8c qaia Aibif^ium accidentis non foliim eft materia y fed forma , i4e6 totuth compofitum ex materia Alio

.

&

corrupto ilio coropoiito , corrumpuntur oroniii accidentia,qaaccunqae ei infunt } tam quantitas, quim alia , quz habent conttarium, vel non hi-

fecund.omodocorruinpun-

betit contratium.Ifto

cur ColiicQ accidentia fymbolica, 6^ quantita$,qu;

&

fecundo modp cprpus, pet accidens ; primo corrMmpuntqr accidf ntia,qus habeAjt coiurarie-

eft

tatem. £t tora ratip

ty.

eft

quia omni? accidentia qup corrupto neceftari6

cieio ; quia polfuiit ineffe diuerHs fecundqm fpeciem ; vt caliditas a|:ri igni nullum tataen eorum eft per nudam raateriam , fed forroa fubdanttali itidutam ida , vel illa : ergo iicu.c vntuerfalitet corrupta forma fubftantiali , opor-

&

:

corrumpi

tec vniuerfaliter talia accidentia

corrupti hac formi fubftantiali ignis

,

:

iic

vtpote forma

,

hanc qualitaten) , vtppte eius £t eft vittus tationis,

necefTe eft

calidit;item cottumpi. iicut

primz non enim corrurapitur :

vniuerfali-

corrupti vniuerfaliter forma fubftantiali,nifi quia tale accidens habet«|^ vniter tale accidens

,

uerfaliter^ toto compofiio ex materia

& forina

fubftantiali.

Item

,

innuit aliam rationem

aliud re terminatio tis

,

Hue gradus

,

quia non

;

ve) etiam res ip(ius accidentis

talis ;

eft

acciden-

ic ide6 (icuc

forma habet terminationem , iiue gradum ; ita etiam habet ab ep fuum e//f , vc dicamus , qu6d tale accidens & determinationem,& efe,qax funt illi idem, habec k forma : ergo iScqt cotrupti fotma, vel toto compofito e^c matetia & forma, taleaccidens admit-

cale accidens i cali

& 6.

eft', quia fubicdo , non fol6m fecundi^m gtadum,{cd & terminationem. Alia eft opinio , qua: dicit , qu6d quamitas remanet eadem numero in generato & corrupto; nec propt)er hoc eft in duplici fubie^o. Similiter accidentia fymbolica remancnc eadem numero;

fed

non

omnino

dici in fub-

, quod eft commune genetatu & curtuSecund6 refolucndz funt rationcs ftxdi&z

rationis pto.

pofitionis,

Circa primuro cft fciendum.qudd ppfitio negat, ^odnam

qu6d quantitas & accidentiacontrariecatem non habenc ide6 cadem temanere non poifunt, quia fubiedum eorum idem non remanet. Vt ex hoc apette patear, qu6d intendunt dicere qu6d vltr^ formam fubftantialem, gencrabilem 8c corruptibil,em,non eft aiiquid, quod poflit efte fubicdlum accidentium; quianihil remaner, nifi puramatecommunis generato Sc corrupto. Qu6d igitur materia p.^nirio nuda non fit

fubiedum generatibnis

,

fed fub aliqua

fubftanciali corruptibili, poteftoftendi

cetur

fubieAum generationis ,

refolutio,qu7 poieft iu ipfum

,

fieri

inquantum

in

quo

;

ftat

;

vltima

per agens naturale , nec

tale

,

poteftaliquod agens

immu-

naturale;fed eft fixuro fignum,ft&bile,yel tabile.per naturaro

fprma vo-

vt id

8c eft

communegenerato

8c

corrupro.

Et hoc patet.prim^, iiroile indticendotvidemus 18. enim arten)fuaoperatione femper prsfupponere Hxc cadem

formam aliquam natutalera^&ab agentenaturaintrodudlam : vtats faciendi pannos, etfi facic pannos, etfi fieti facit.filuro, natura tamen lanaro pr2fupponit:& fic de oroni artcSedjVt dicitut 2.

li

Phyficor.text.ix.(lr ^j.ars imitatur

ii9Curam;ergo nacura in fuo opere fimilicer procedic , forroani

aliquam in niateria fupponendo. Ariftoteles 1. Phyfie. text.yZ.

domum,eam

Hoc enim dicic

qu6d

fi

natura face-

facerct ficut ats.

Confirmatut hsc ratio:quia ci^m fint tria agenvniueifo , Deus, natura, & ars;hic eft ordq eoram interfe, qu6d fecunduro przfupponit pri-

&

cercium fecundum

& vbi dcfinit pri-

fubftantialis^/impliciteraccepta^non fol6m dac

rouro

indeterminationem formx fimpliciter , fiue vniuerfaliter accepcx,quafi ab alio habeatr^ , ab alio indeterminationem; imm6 dat fibi e£e Sc indeterminacionem ; ide6 causi formali fubftantiali coctupti, cbrrumpitut vniuerfaliter tale acddens ; vtpote qu^nticas , &omnia alia accidentia , tam fyrobolica , qniro npn fymbdlica; non foli^m quanti^m ad detetminacionero , fed etiam quant^m ad eje. Ita etiam hxc forma non foli^ro dat huic accidenti determinationem ;rfed eiiam Ide6 ifti fbrmi eorrupt^ ^corrumpuntuc effi.

mum,incipit fecundum;& vbi fecundum , incipic tertium,vbi aurem caufaprima definit appropriat^ loquendo.Hoc dico,quia in omni aftione fubieduro agentis non potelt cire materia pura , nec inueniri poteft in operationeDatucc : turo , quia adio caufie pcirox non cermiDatur , r>ifi ad ens iii a6lu:tam, quia a6lio agentis natutalis non eftniu niediante influxu,qui cft de genere adtionum, cuius fubiedum non poteft efte materia nuda : ergo

oronia accidentix quojul deterroinationero

,

8c

qnoad effe. quando poi^ius non ineft,nec

eft nifi

per prius.

Accidens aatero talenon ineft matecix , nec haibet rj^,nifi pet fotmam. Ide6 quando forma non incft materiz.nec habet *^ , vt eft , dum rcs cor-

omne accidehscotruropaqux non habent contrariuro non

rumpitar,nece(re eft,vt tur

;

licet illa,

,

corruropantur pec fe

,

,

fcd per fubie^i corruptio-

;

fubie&um agentis naturalis fic aUquod compofitum ex materia & forma. Item generaiionem fotmz fubilaniialis przneceiTe eft , vt

,

cedit neceifa^id alteratio

Icem , corrupco pciori corrumpitut pofterius,

furatitnu.

cja

tia in

&

ifl

fubieBMmg»'

;

cit firoilem.

quia iicuc forma

poiTunt ptopter hoc

17.

;

jret

:

k

Ad quod aduettendum ciim pura materia (vt hcn^ dicit pofitio praedida)non fitfubie&um alicuius accidentis,fcd totum conipoficum ; ided ptim6 eft hic videndum quid fit fubie^um gene-

tcrminacionem , fic falrem per accidens , per fubiefti corruptionemamittit fuum <;^,di: induroaiocis

effi

iedlo duplici.

tit

Ad ptobatidnem

iftarum racionum virtus

accidentia babcRt

,

habent etfe i fubiedlo , cprrumpuntur. Item,argumentori>c:qui9accidentiafyrabolica nondeterminant (ibi formam fec^ndiinl fpe-

Oronium

nero.

,

cnius terminus

eft

ge*

formz accidentalis, faltem quoad adum completum tum, quia agens generandofempec agit mediancibus qualitatibus qux funt infttumenta naturae, quibus mediantibus difponit fubiedluro ad formz fubftantialis iiitrodudtionem; tum , quia forma fubftancialis non eft nifi in maneratio

:

.

teria fibi difpofica. Ide6, vt dicicur

1 .

de

Animay

ff.7.nonquaelibet formaeft in qua^ibef matetia, •

Ard

habctiot] 8. att.3.a.

rcqq.

16.&

QujEmoXVII. fed tttis in

tali.

ius fubiedtum

go necede racionis,

t^,

C&m ergo alcerttio Cn niotos.ca-

non poted ciTe materia

eft vt

Cit

priroa

:

er-

materia.quz eft fubie^uro gene*

alicui

formc incorrupcibili per naiu-

ramifubie^a. Sed (1 dicacur.qu6d materia fubiedla alicui formae fubflantiali , vcpote eiementi , vei alterius, recipir alterationem

vt

,

fubiedum fuurQ

acci-

dens , nihiloroinus neceiTe eft nmiliier corrumpi. Contri quia fubiedlum in allqua adlione non corrumpirur , fed faluatur , & manet commune, ide6 vtroque termino ergo cum mareria fub forma corrupcibili comrounis non roaneat , cum etiam illa forma per rootnm corrnmpatur,neccffeeft vt fub aliqua focrot incorrupcibili Cu fub:

:

ie&am. Itero

,

non videtur probabile , qu6d

qualita-

fymbolics corrumpantur , ctiaro per primi fubiedli corruptionem : non enim hoc concedic

lirera Ariilotelis ,dicentisx. de

GenerMtone ,text.

e«mm. i j £^< caufim bahnt/)mhaUc4m, veloces/knt «orum trdnpnHtMtiones \ tjM vero non habent , tari^ efi vnHmtrMn/mHtnre , ^nam nuilta. Necrarioni videcur confonum eiTciquia videmus, qu6d ignis agens in acrem,ftacim augmentat eius

fint;^HUfacil$Me

caliditacem.

qu6d runc

poreil dict

dus acrc;alia quc iic

fint in acre

qualitares,vna, quac eft priro6 in

adlualitate igni$edudla.Tum,quiai(lc qualitates eiTent firaul in eodem fubiedo, nec habent pec quid diilinguantur. Tum , quia tunc non Herec augmentatioqualitatis, faltemin terminoadlio*

nis

:

quod adfenfum

patet eiTefalfum. Si igicuc

ignis caliditatem auget vfque ad

• O,

terminum

in-

troduAionis formz ignis , ciim tunc calidicas itt fumma, qualis compecit igni, non videtur, qucSd tuno debeat corrumpi ;quia tunc natura fuilTet operata , etiamn illa intenfa caliditas periret pec rubie£lum,fcilicet acris corruptionem. Item,conftac,qu^d dum deaere fit ignis,& anteaeris corruptionem caliditas incipit tenderead

gradum gradus

ignis intenfutn, poft

ille calidiratis

rerationis

formz

,

,

non datur

qui nifi

ignis perfedlam.

mocum

alterationis

terminus huius alper inrrodudlionem

eft

Quod

patet per

Com-

mentatorem in libro de Subftantia orbis , cap.i. dicencem, qudd , g^iuliketfirma habeat propriam ^Mntftatem terminatam:&c loquicur de formiscocpocalibusi loqiiituc etiam deiecminationequanticacis diroennonalis,quam fecundum vacios gradus cequicit quzlibet talis focma ; de quantitategcadus formarum accidentalium;quiaaliam quancitatem,feugfadumqualicacis requiric ignis, aliam acr. Et fequitur in Commentatore (loqui-

&

tur

Commcncacoc de

ipfo Ariftocele) Ideo/ciuit

Mmenfiones terminatae vltimo aliti nonpojfe , nifipofiqudtm formMfitbfiantialu efi in eo;/icutefi Aiffefitio de aiiit

commune hoc non :

eft

matecia nuda,vt dicit przdida poficioiigitur hoc eil mareria vt eft fub aliqua forma. Quam for,

mam voco formam

corporalem in genere fubAantiz,per quam ineft quantitas oronibus corpo-

Cum jgitur fub forma corporis mateiia remanere,co qu6d ad nuliaro formam concrarieracem habec , vc fic per fecorrumpacar , 8e ribus.

poflGc

omncro formam gc-neracami non oporceac ipfam corrumpi per corruptionem fubiedli, videtur qu6d eadem quantitai numero propter fubiedi identitatem ceroaneat in pra;ccdar in roaceria 6c fic

generaco &corrupto. Eft igicur iiloruro opinio

,

primam mareriaro fub forma corrupribtli

qu6d Deus creauic

) I.

fubftanciali 8c in-

degenere Subflanri* .qiiaminfe-

,

\

parabilJter fequitur quanritas, fiue corpus dc ge-

tes

Nec

159

8c ineft eis pec aliquod

accidentibm in aEht. Ergoii ordinenacurali

forma

perfe^e incroducenda, quitm huius qualicacis completioiH motus alterarionis finem fuum confequituc , caliditacem ad furomum deducendo, (equicur,qu6d aut illa cali* ditas fic augmentata manet, aut per introdudionem formz ignis coccumpicuc,quod eft impoOlprit^s eil

ignis

bile.

nere Quantitatis,

&

idem.

Sed de qualitatibus fymbolicis

Scoti opr

.

Tom. III.

dubiuro,

enim earum fubie£lum poceft dici maccria fub focma cocporali , vel eciam fubfequence vc pet hoc ponamusillas eafdem remanere , quia matcriafub forma corporali remaner eadero. Subie6t\im enim ralium qualitacum , non eft nifi com,

poficum ex raaceria

&

forma

naturali

,

vel ele-

mentari, quod idcm numero non manec in genscato& corrupto. Er dicunc aliqiii , quod quando duo fubiedla

«

|

ficfehabent, qu6d vnum fccundum Ce totain fuccedit ad aliud, tunc neccife eft , vt ohinia accidentia primi fubiefti ipfocorrupro corfumpantur. Er quamuis in fequenti CuhieCto fimilia fpecie generencur , quia tunc fit inrerrupiio in eflb, ide6 illa accidencia ,etfi finc eademfpccie in illis

duobus ro

,

fubicdlis

j

ramen non funt eadem nume-

&

quia genccacum

nerarum,non

Vnde

Ci

corrupcuro

,

& pri^s ge-

numero. duo igncs.ita qu6d ptlmh coniu-

eft idero

fiant

mantur ligna vnius

,

3 &•

& illisconfumptisfuccen-

dantur alia , impoQibileeft qudd eadem caliditas numero, qua; fuit in priroo igne, remaneat in Cecundo.Si autemduo fubie^ta fic fe habeanr,qu6d antepriroi corruptioncm totalem fecundum

permifceatur,vr

quodamtnod6

tur runc,qu6d qualitas,

quz

fiat

vnum,

fibi

fequi-

fuit in priroo fubic-

eadem numero.poteft in fecundo fubicdo remanere , quia per qiiandam continuationcm fa£ko

£lam,eft

vnum

tuc Iigna,&

fic

fubic(5buro.Verbi gratia,inoendun-

ignisi& anrequamillaconfuman-

tuc omnino.adduncuc alia ligna primis

;

& fic ea& qaae

dero eft qualiras,qaz fuir in primis lignis,

remaner in fecundis quia non funt fubie^a fecunda , nifi per primi fubiedi totalem interruptionem & fecundi foccefllonem , vt per hoc :

,

oporiear calidiratero priroi pi;fed

hicquodammod6

& fecundi incerrum-

funr

vnum fubieAum:&

numero conconrinuationem. Ita dicunt,qu6d c6m deaere fitignis,paalatim, per gradus forma fubftancialis ignis generarur, qu6d eriam quodammod6 vnum ctim aereeffi-

in quoliber naca eft eadero qualitas feruari per

cirur,quia

& vnifotmiter cocpotibus,

eft

quomodo poftunt catdcm rcmanerennmcro:non

tur x.Phjficontm,text.comm.^ .QvLxai^MXit quantitas infic communiteir

pec fe fubic^um gene-

manens idem numero in gcnerato 8c corrupro, 6c fic quantitas manet eadem , quia fuum iromediacum fubiedlum manet nuroero

& &

,

eft

terroinus

4liquibu$,ineft eis per aliquidcimmane,vrdici-

Irem quando aliqua paffio ined communirer

quz

catiouis &corruptionisicuius corruptio.vel edu6bio nulli agenti fubeft naturali, eft communis

non opponuntur

eiafdem materis

,

fibi

furma ignis

inuicem.rcfpeftu

& O ,

forma 1

acris, oifi

I

De rerum principio.

i6o qazlibec

ni(i vt

ita

cum

eft in

Aio gradu fpecifico

&

caliditas iiuendatur

fuftenietur

;

&

non

folum in materia , vt eil fub forma aeris i fed etiam vt cft fub fotma ignis ; ide6 incer corruptionem aeris , 8c generatiunem ignis uon eft omnino fucceffio cum interruptione Hc videlicet vt fotmaaeristotalitet corrumpatur,& poftmodum tota forraa ignis introducatur. Secundum autem totalem corrupttonem formx acris» tic per gradus introdudio formac ignis,vt (icquan vnum Ciz acr Sc forma ignis , fub gradu incomplcto , ac per hoe cum caliditas nata 6t confequi ,

tam ignem,qukm acrem, cum prie inccrruptio

in

illis

non fic pro-

oecin caliditatefict proptie in-

,

pluralicacem l pluralicace fubie£tt; nam,vc often-

fum

eft, idem accidens concinuac fuum ejje a^uaidem numero in duobus fubiedisivipoce in ai;re & in igne : & ide6 eft illis idem numero. £c (i

le

nacura puftec conferuarc«j(/« aduale accidencis fine fubte£to,idem accidens num^ro eftcc in diuerfis fubiedisjquancumcunque vnutn fuccederet ^lteri pcr vnius totalcm coiruptionem , & alterius totalem generationem media incertupiione fcd quta naturanon poteft confctuatc «^a^uale accideniis fine fubiedbo , ide6 corrupco fubiedo corrumpuntur accidentia nifi fiat per quandam, vt itadicam , fucceflionem continuam fubie^q:

:

ruro:ficuc dixi de

cerruptio.

12,

£t (i dicas , qu6d aliud fuit fubiedtum , in quo prim6 fuit, fcilicet acr jaliud in quo e(t completa generatiojfcilicetignisj dico,<ju6d caliditas fymbolica non eft in illis duobus , vt proprie duo funt , quaH numerataper interruptionem, fed vc

funtvnum

per

quandam continuationem. qu6d praedii^a potiiio infufii-

Vlterius dico

,

cienter quasric accidencis corruptionem, vel

tacionem

per mutationem

,

,

mu-

;

,

vcdi(£bum

eft.

Ideo

cum
fymbolicz fit idem in igne& aerc.fccundumgradum magis & minus incenfum, quod quidem idcm remanec eciam per quandam continuatio-

nem adlualis |4.

ejfe

acris

& ignis

,

ide6

illa

qualicas

cer

fubftantiali

interminacioncm

ejft

fed folijm habenc a fubftancia

ej/i

fubfi-

& per hoc non numenec vnitatem habent accidentia diuerfarum fpecierum. Non quidem vnitacem, quia accidencia diuerfarnm fpecierum fimul funtin vno fubiefto. Nec pluralitatem , quia cunc k pluralicace fubiedlorum fplum habercnc pluralitacem numerofitacem,qQod eft falfum:quia in eodem fubiei^o habenc numeroficacem pluralicatemi fcd pec accidens habent pluralitatem i pluralita-

ficut dicit

,

ejfe adualc accirfcns , etiam per propter inrerrupiionem. Et fi hoc fiat fine inierrupiione , vt dixi de qualitatibus fymbolicis , patet qu6d ibi non babet locum. De

accidens

;

nifi

qu6d non concluquia cius fubiedum non eft materia nuda, fed fub furma corporali idem femper mancc eius fubiedfcum non interrupcum. quantitate patcc in fpeciali

dunc

;

:

&

,

CtViESTlO

\e fubieffcorum, quia in pluribus fubiedlis

habenc

plura
XVIII.

Vtrum temftu, O* motmJint idem re^yely

Vtrum tempwfit aliquidextra animam^

&

];.

huius accidcntis numeralis:

Commentaior 8. Metaphyf. comment.j

quia cotrupta caliditate coirumpiiur forma fub, fed corrupta forma fubftantiah%

&

I

corrupca omni non foium quoad inefe Sc fed etiam quoad ej/i & fim-

communicatum ,

ilencix

rantur

,

quim

noncorrumpitur

ejfe

,

dixi

:

fim-

& rcrminationcm, fed etiam

ide6 corrupio fubiedo corrumpitur

Ar!(loteIes 4. Vhyjie. eap. 10. text.94. ir *'p 11. tixt.iit. Auguft. 1 1. Ctnftfton. caf.t^.
geDt.f««y7.i.«r/.i.BairoL mrt.^. Uabi.fN
Similiter accidentia eiufdem fpeciei nec vni-

nec pluralicatem habent ab vnitate , vel pluralitate fubiedli. Et hoc dico per fe primo.fed benc per accidens.Non vniiatem ab vnitace fubie^i ; quia quod per fe prim6 ineft alicui,e(l de eius efiencia , nec vircuce aliqua poceft ^b eo feparari Sc ica idem accidens numero, ec-

caufaiur fubiedi, falicm per accidens

iam

eft

tatetn

fimplici-

quod hoc eft per accidcns , quia corrupta formi fubftantiali in compofito , & hoc in fpeciali , corrumpitur ejfe aduale , quo corruptoper fecorrampiiurfj^accidemis , tam pliciter

inefe

accidens habeat a fubie(£to

Qnod enimaccidens

& vniuerfaliter corrumpacur

forma

folum

,

remanere in Sa-

Ec hxc folucio foluic omnes raciones przccdencispoficionis.

ftaniialis ignis

(lencix

,

eademejue perfiuerare in ali^

hancJicundamfithftantiam,nonfectuacprimam.

non

}

,

fi^flantia de ncuo introduSt.t , fiper creationem , aut alio (juocum^ue modofitbintroducatur, cr afficere pojfe

lcilicet

:

M.

Juiffiantia panif

crarnento Euchariflia

quod

Otmnium accidentium. Adhuc enim videtur , quod accidentia (vc oftenfum cft) non habenc illud ej/ii fubie£bo, pet quod habenc vnicaccm , & per quod numenncur primo & per ife , quod eft ejfe adbualis exij

^iu erant in priori

compofiti

,

V

I

1

&

remanet ead(m numcro. ^' P^'' '*°'- foluuntur omnes ptx6i€tx poficiones t quae omnes vni innituntur fundamento,

plicitcr

.

C H O L

S

Hec idem ajfertt Scotiu in 4. iUJl. 2 .^udjt. i.n.M,. i^. nimrum eandem cjutintitatem y& accidentia,

vel corruptionem

fubiedicquia.vt vifum eftin prhno articulo t non numetacur accidens per fe, & prim6 per numera.tionem {uh\c6ti > fed per niimerationem fui effi ^fliualis quod non habet k fubiedo , nifi per

accidens

acre,& de igne.

,

/rf.f.i^.j.t.Vide

&

vircuie diuina

non

poftec eife in pluribus

fubic£tis>nec fimul.nec fuccciEue

:

cuiusconrra-

rium eciam afieruic przdidorum opinio in fpeciebusSacramenti ,qu6d poflunc aliam fubftanliam panis afficcre , fi Dcus eam ctearct ; & cflet

idem accidens numero proptcr vnitacem efi adlualis in duobus fubiedlis. Ncc eciam habenc

in iJift.t.j.i.f^i» jucdl.i.

EspoNDEo: Cijm cempus fic accidens

&

:

DodV

quoddam,e6 quod eft in genere Quantitatis vnitas autem accidentis ab vnitarc ;

dum remporis in

,

(vt

vifum

in prxcedente quxftione) ideo ad vidcn-

quo

fit

vnitatem

,

neceiTe eft videre

tempus lanquam

in fubicdo.

,

in

Adcu-

ius euidentiam tria funt inquirenda. Prim6, oportec inquirere cemporis vniurcuiufque cum mocu identitatcm , diuerfii^tem. Secund6,

&

oporcet inquircreanimx ad lempus caufalitarcm. Tetti6,

«^f,

QusftioXVIII. Terti.^ (emporis ad moturo primi mobilisnncularem conformitateqn. ^t dcmikm.q.uart(^ leIpondendum.eft ad uriones contrarias. ,

tempus I i

.

.

Articvlvs

I.

eftent idem. ttero

Auguftinas hoc dicit ttfi vmrie corpm alicjuando ftat ,non filttm mo-

Confeffionian ctf>. 24.

mli^UantU mouetnr

,

,

Nam

tm eiut

metimw (^ dici-

mm

eft

tfid etiofnJlaiHm tnnpore tantumftetit ^tjHantum.motutn

triploftetit,

VarU referuntitrfententi^t,

i6i

ad id

tjuod

,

,

aut duplo, vel

metum eft , (^fi^uid aliud no-

ftra dimenfiofiue comprehenderit fiue exiftimauerit,ta

Non eft ergo tempm corporit motmMxc Auguftinus. dicifiietplm minits.

primum e(^ fciendum qu6.d opinip multorum videtur edeiquod tempus^mp-

Clrca

,

tu realirec differar, yt

(it

aocidensinrcpatabiliter

ipfummotum co.ncomitans; ncut caliditas ignis. Tradlat enim hoc Ariftotelcs in diuerds capitu-r

& temporc *: & viium dicit efTcaltemenfuram. Rabbi etiam Moyfes in i.lib. fuo videruc fcntire qu6d tempus \ motu difFcfat. Hoc etiam videtur i quia (i rempus Ht iderp quod motas , & quantitas terapotis idem quod quanticas motus , tunc quant^ motus effet velocior & inrendor , tanto tempus effet maius : runc lis

de motu

rius

&

etiam tarditas velocitas conuenirent tempori; conueniunt motui /quod eil conttitPhilo-

/icut

fophum ^.Phyfictext. o^.& o. Item, fecundurm Commentatorem fuperprini

cip.3. Phyfic. comm.^.

1

1

morus per fenon

ftindko PraEdicamento

eft in di-

fed eft in illo Prxdica-

,

mento , in quo eft res acquiHta per motum: vc motus ad qualitatcm , eft in gencrcQualitatis, &ncde aliis. Nunc autcm tcmpus non ponitar in generc Qualitatis» necin alio gene.re qaim in genere Quantitatis : ergo tcmpus non cftmotus.

Itcm

,

impofllbile eft

niHvnum

duo tcmpora fimul cfle, nonenimfunt Hroul vel duo anni j fed 6ies^8c

pars alteriys.:

(it

duo dics.vel dux hora:, hora.&annusHmul funtifedduoiTiotus'& plures funt nmul,& zqualitcr fluunt,quorum vnus non cft.pars alterius,quia Hmul currimus ego & tuifimul mouentuc circulus,vci coelum & homo:ergo motu^ non eft tempus. Item , certum eft , quod omnes partes coeli fimul mouentur , ita quod ex partialibus motibus

omnium motus

partium

vnus

coeli integratur

totalis

tcmpus cft motus , fivnum totale tcmpusex partialibus

totius cceli

militcr fietct

crgo

:

fi

temporibusfimui cocxiftcatibus.ficut cocxiftunt motus partium vt fic imaginetur tcmpus ,quod menfurat morum primi mobilis ,non folum efte ,

Quotundam autem opinio eft, qu6d motus & tempusnon dtcunt diuerfas cesabfoluras, licur quantitas,& qaalitas ei mhxrens,(edomnino 4^ cunc eandem , fecundum diuerfas rationcs denor

:

conaeniunt aliquafub vnacatione,qua( nuifo roodo conueniunt cidem cei , fub alia cationc: ficut conciudunt prxdi6la argumenta i in quibus concludituc,qudd aliquid dicituc demotu , quod non dicituc de tempoce , vei ccontcacio. Qu6d autem motus tcmpus duas tationes abfolutas noh dicant \ vide cationcs in quzftione de acuo Tamcn iftud pcobatum eft in quadam * 'cfra q i> '*-n i<. quasftionet, vbi pcobatura eft quod numecus tq ^^' efTentiaiis non difTcct i numecatis. Sed tempcrs eft eftentiaiitcc menfura priocis poftecioris non manentis ; ifta funt eflentialitecita quolibet motu:ecgo,&c.. Itcm , oftenfum eft.in qu«ftionc ptrcedenti *,. y qu6d duo accidentia eiufdem fpeciei fimul cfle * nuni.«. & non pofliint j longitudo autem, fiue dinumct atio *^^' tndtus , & fcmporis , fimol funt , & conftat qu6d funteiufdem fpecieiicum dacatio cuiuflibet fit fccunJum quod pcioci fuccedit poftcrius pcr cocruptionem pciocis,&pofteciocis genecationem. Eodem modo ficut de numeco videcuc aliqui* bus , qu6d tcmpus cum fit numccus & mcnfura inotus , ita intime & infcparabiliter fc habens «H inocum ficut numeras ad tiumecata, non dich aliam cem abfolutam ^ moto , quamuis dicac cei

&

.

&

aliam rationcm.

Et ifta vidctur eflc fcntencia Auguftini $.fup«r Gentfim ad literam,c.f. vbi fic dicit:/'»ri«i ergottmpm a creatura,qukm creatura cocpit a tempore;vtrum^\ atttem ex

Deo. Ex ipfi enim,(^ in ipfi,&per ipfum

tium mobiii$,qna; fimui moucntur. Aut dicarur , quod ficut fubftantia fpirituaiis eft indiuifibilis,& tota fimul in omnibus partibus locijfic tempus fit quzdam mcnfura fimplex , to-

freaturamotm ex alio in aliud,confi(^uetibi(t rel;m,SiC.

:

dum

& hoc dato,vel illo, patct quod tem-

pus noncft motus. Item, tcmpus dc fc eft caufa antiquitatisK&

fe-

ncdluti$,& corriiptionis in rebus corporalibus,vt

S

C H O L

V M.

I

Etpmultii in locu duhium hoc attigerit,immo etiain ex profejfo propofuerit Dof}or,vtpote 5. Aietaph ^.10.

& in i.dift.t.tjHdft.i.num.i.^. Rcfpondco

fi

opor-

tcttempus. Etin^.dift.4t%.t}uaft.i.num.\i..^. Ad primum dicitur fic Nullrhi tamen adeo clare refolmotum non dfjiifigui realiter. uitficuti hic; tempm :

&

motus aurcm, inquantum huius caufa, quia tunc omnis mo-

In Metaphyfica difputat de hac re diptfius , fed obfcuriffime <jHidem,nihilrefilMens. In illo locoficundi Sen-

tus inrebus temporalibuscftct eis caufa fcncdu-

tentiaru rejpondet iuxta opinionem contrariam in cafu,

tis,& quantc^ motus maior, tanto res circt fcnior, quod patct cfTc falfum in motuaugmenti in


motu

prout

patet

4. Phyfic.text.

motus,non

cft

117.

&

locali.

Item, videmus

motum maiorem

lcucam,quandoque

fieri

,

vt per vnaro

breuiori temporc, quiim

motum minorcm

quia , vt pcr mcdiam leucam mouerur equus per leucam , qukm homo per mediam quod non cfTct verum fi motus & :

cirius

:

Scati opcr.

Tom.

11

1,

AktftlU-

rainatam,aliquando tempus,aliquando motus:vt

funt omnia. Necfic accipiatur ijuod diUum eft, tempm k creatnra capit, quafitempm creatura nonfit, citmfit

moucntur

rtm t»m.

idcm funt ce,vnum,vetum,boiium ; & eadcm rcs fub vna cationc. Sub catione fcilicet tcmporis eft fuiipfius mcnfucajfub alia catiotie,fi:ilicet, fob catiotic motus,eft menfuca altecius & eidem

quantum fecundum fuam fucccflionem.fedetiam extcnse diftufum fecundum diftin^ionem par-

ta fimul exiftens in qualtbct partium coeli

4'^1'S'f'*^'

tjuarti

nifi

diftingui:

motm

,

eft

& inpofhemo

tempm

loco

vltra motum,

includit propriam fitccefttonem,non addere

rationem menfitra formaliter

rationes iUat

rum

tepm a motu

Sententiarum,filitm ait

,

,

& fundamentaliter

tjuaretjuimntur admenfurandum. V«-

hinc inferri

Rionem realem

,

**•

,

nen dari inttr vtrum^diftin-

iUo

enim generali principio ^uod illt cflc , cuim eft ,

duratio in re non diftinguitur ah

O

3

duratio;

De rerum principio,

i6i liuratio

rtSle feeiHitur in Scoti fententi/imn difHngui

;

tempui a motn

realiter

ckrn nihil aliHdfitformaliter,

,

nifieiw duratio ,velmenfura. Vide Suaretit tom.i. Metaph. di(f>.^o.feil.e). vbi etiam late refponiet ai

primum &fextum argumentaaiduBa

htc pro opiniene

contraria; ^tfihtuetiam alias adhibet reffohfionii Sco-

funt pattes tcmporis,non funt in re cxtta, fcd foliim in animx pcrceptione fimul concipiente

Nequi ^^_

tim'

rem

*'""* mbfelutam

vltr» numi r»ta.

Et hoc firmitcrexiftimoefleveruro.fcflicer, neque numcrum.nequetempns diccre remaliam abfolutam vltta numerata , vel vltra motum: ficut qualitas dicit aliam rem \ quantitate , fed eandem rem fimplicitcr, fcd tcmpus addit rationem , quam format mcns fupra motum , ficut iam manifcftabitur. Et fimiliter numerus dicit

folam rationem fupra numerata, quam rationcm format fibi in anima & fi aliquando inucniatur, quod tcmpus non cft motus,vcrum cft fccundAm rationcsfuasformales.i quibus fit dcnominatio; fed res benc eft eadem. Ad rationes fuperiiis in oppofitiim fadas alibi qusre refponfionem. ,

Articvlvs Ftrum temfus hnbent ejfe

II. reale extr»

animam ?

Clrca

fccundum, quomodo tcmpus

fc

habeat

animam,quantum ad caufalitatcrof quod quaerere ; Vtrum ternptufit extra animam ? Read

pft

fpondeo

:

&quamuisquidem

ex di6lis

fatis

ap-

numcrus & nuroerata fint idem rc; & tempus & motus-funt idcm fecundtim rcm, differentia fola ratione fatis patct,qu6d tempus

pareat,qu6d

fi

;

& nuroerus quancuro ad -fiiam realitarem funt extra animaro.ficut

numcrari

:

numerus motus & ficur lapidcs anima & ab anima quan-

fed funt in

,

tum ad fuam rationem formalcm. Trtlatur fars

negitti

'•

Scd vt plcnius hoc videatur , eft fciendum, dc^Tj^ teraporis-in anima , velcxtri, magna apud authoresantiquos fuit dubitatio. Ariftote-

quod

»4 mentem Hiilefifhi

facit fuo

ficmcns natura

Aix.-\,at

animam. Qupd fum eft aliquid

nec ipfum

,

eft

non

funt ali-

aliquid extra

,

fimul,qux

& poftea fub-

&c.

vero&temptucegnofcimntySiCC.

* citat.

Hocidem

&

fit

fuo tcxtu) videtur

efle

motum non folum

vt

,

,

vt

cum tempus menfurcc dicit quendam de-

motus

fluxum , fed vt dicit defliixuma prioriinpoftcriusicumnon perpendamus defluxum ^ priori in pofterius,nifi per ahimam numcrantcm,&diftingucntem prius a pofteriori;non erit ccmpus , nifi pcr animam,fic numcrantem partes morus, & diuidentcm hoc cfle pt ius,& hoc efle poftcrius. Et

dicainus contra AriftoteIem,qu6d ipfe

Ci

non

,

quoniam terapus

fit

fine

,

:

;

prefsc ipfe dicir Cxc.Sjiuandequidemigitur ipfum nunc

fintimw

qu6d

&c. Ex hoc apcrte patet intentio

,

ficut prius

fua;

& poftcrius lunt, & non funi in

fic tempus cft , & non cft finc fine anima anima.Nunc autcm eft intentio fua,qu6d prius & :

iftis

formalibus rationibus

,

ctiam

non fint in motu , nifi vt ab anima concipiuntut: ifa qu6d partes motus habent iftas rationes for-

nem

videtut Philofophus dcducere in 4. Phyfic. t^xt.comm.^y.6luia,ivt dicit ibi,) citm nihiliffimu-

Tcmpusautem

tamur ficundUm intelligentiam , aut latet nos mutari, non videtur nohti fieri tempta .ficut neque his , qui in Sario fabulantur dormire apud Heroas ,cHmexpergi' fiuntur. Copiilant enim primum nunc pofteriori nunc,

funt fub

& vnum faciunt

remouentes propter infinfibilitatem

&

&

&

quod prius & in motu fine anima;

rem.ita

tu

,

fed

fequitur prius

non fecundum iftis

quod funt.funt non inquantum funt.

pofterius,id

id

& pofterius in mo-

quod funt ,fcd inquantura

rationibus.

Et hoc cxprefse dicit ipfc Ariftotelcsante literam fupradidam.vbi fic dicit* Efiautem print * text. coi :

& pofierim ipforum in motu,8cc. Hic alia tranflario fic

habet

:

motu,hahent cjuiditatem aliam a quiditate mottu,

pter infenfibilitatem. Vndcetiaro dormicnrcs in

citur,

obfcuro loco, non perpendentes aliquid dcmotu lucem Solis,qu3ndocuigilant, quxrunt qux hora fit. Propter quod eriam denoftenon

Commcntator dicit *:Priui

&pdfleritu,^uafiintin licet

Ex totaillalitcraeliquod prius & poftcrius , vt funt partcs motus.id quod funt,funt idcm cu motu, fcd inquantum funt taIcsrationes,difl"erunr amotu. Exquibus videtur, quod partcs motus fecun-

idemfint cummotuinfiibieElo.

perpendimus tempus,nec fciraus.qu^ hora Cit cctticudinaliter.nifi referamus nos ad alia figna.

dum iftas rattoncs relatiuas,fciIicet,pfioris & po-

Videmus ctiam quod fi quis percipiat motum , folummodo fentiendo motum in ratione motus fecundum dcfluxum eius, quo mouctiir;& nonfccundum rafionem dcfluxus i priori inpo-

quandam conrinuationcm

fictius,non pcrcipiturtempns

poftcriorcro.

,

;

fcdtunc folum

''•

Ineffeautemipforum funt aliud amotu. Et

medium. Putabantenim idcm eflc numcrotempus, quo dormirecocpcrunr ,&inquocuigiIabant ;& remouebant runc tempusmedium pro-

cocli per

8.

anima;qu6d prius & pofterius funt in motu finc anima , vcl non funt fine animarfcd Goncedit quod tcmpus a nobis non pcrpcnditur , nifi prius & pofterius in inmotu ab anima perpendatur. Noneftautcm bona arguiTicntatio non perpendo tempus vel motum crgo tempus & motus non funt. Dicit enim Ariftotelcs qu6d ficut prius & pofterius funt in motu finc anima.vcl non funt fincanima, fic tempus eft , & non cft finc anima. Et hoc exconcedit

maliter ab anima ; concipicndo partem pofteriopofteriopriorcm , partcm futuram rcm

:

,

coni.

text.iji.

numerus,& animanumerans,&c. Vidc ibi rationcm. Tota autcm virtus fux rationis (vt patct ex

non fint, patet fi ergo ipeft ab a^ione animz fimui concipicnre priteriium & futurum , vt copulantur ad prajfens inftans, & flnens. Hanc autcm ratiopartes

text

«"nm.9»

vidctutconccdcrcmoti principalitcr quacftione T"«100. ciim dicit *, Vtriimautem cum nonfitanima,8ic. determinando quxftionem,dicit quod tempus

pofterius fub

fed partcs eius

cfle

vldctu.t fuifle Ariftoteles:vn-

dicit ipfc *, Si fint tenebrt

motu

,

conceptu partes

Huius opinionis dc

pra:-

& re fimul eflc non poflunt.

tcmpus cxtra animam nihil circ. Cum cnim tempus fit quoddam continuum , ac per hoc ex parquid extra animam ejfe

,

les 4. Phyficor.text.88. &fi'}<]. videtur fuadcre

tibus conftitutum

videtur

&futurum &copuIanteeaad

& fic forraantc & facicnte ipfum tcmpu3,&

fens,

fus , nejut numerus ditit

atSkionc animjc

Pcrcipimusenimdifcurfummotus vcnite i priori in pofterius. Priusautcm & poftcrius fccundum rationes prioris & pofteriotis , vt

diftinftc.

przteritum

tui hic,ariicHlo quarto.

cum tfjotn, vel

petcipitur tcmpus,

fterioris,vtad fe inuiccm

comparanfur.fccundum fluxus

,

& copulantur

ad prasfens.habcnt ab anima , qua: de ipfis parribus motus concipit iftas rationesjvt comparando hanc ad illam,dicat iftaro eire piiorcm,iIIam vcro

Qupd

coin.99.

QuxftioXVIir. Quod aucem idx rationes qux

^.

func priiu

,

po(lcrius,nnc intentionesanim; fundai;

motus

intelledlus fupcr ipfas partes

Auicennam

,

,

&

a^filione

patct pet

Met^tphy/tcx/MM, cap.io.y/bi often-

j.

dit.qu&d quzdam edrelatio tealis ,ik habetr^ in Hngularibus fccundum rcm quzdam vcto fe:

cundum Ktlstio rtM'

foIum,quae nonhabet«j^ni(iin intcUcdu. ReUtio ficunditm rern , qu« habct*^ in dici

iingularibus

cft illa,

/impliciter,

&

relatiuis dicit tihfilme

qui conucnic

cis

abfolute ad aliquid

idcm Auicenna citatus

qu«

,

funt

de quibus

:

yldMliejuid

:

cuiiu tjuiditMi dicitur refpeilu Mlteritu

efl,

:

&

non in-

ueniuntur in eo nifi ab anima. Huius opinionis fuit Bcat us Auguftinus pacet in lib.

1

1.

Confeffionum , cap.

1

3.

,

vt

& feqq.

, qu6d tempus fit anima & qu6d tempus fequiiur motum.tanquara menfura eius. Non quidem fequicurinotum cxcrinfecus , vr immediatum'menfuracumi fed mocum, fiue conccpcum animx vc paccc 1 Confefllonum , cap. iS. vbi vidccur velle , qn6d

vbidiuetfis locis cxprefse vult

in

;

:

terapus nihil aliud &\is

,

fic ,

quim

1

concepcus intclle-

rerum pcrcranfcuncium fimul

vel tranficus

manens in anima. Vulc eciam qu6d cempus^turum nihil aliud fic , qu^m aftualis , & prxfcns conceptus in anima (ecundum expe£lacioncm

ligitur

quae Ht alia res

alicuius prxcereundi in re extra. Prtteritum ni-

fecundum quiditatcmdicitur ad fcibilc} &pater, inquantumpater , dicitur per talem eflcntiam non peraliquid fuperadditum

hil aliud eft,quam prxfcns, a£^ualis conccptus fecundura recordacionem alicuius iim pertranfiti in re extra. Prtfens nihil aliud cft , qu^m prx-

rcfpcftu alterius rei

nifi

,

,

vt fcicntia

Ce,

,

ci

ad filium

Sc fic talis relatio

:

^uiditate rci

,

,

qua fundatur

in

non habct cfTe proptcr conceptum

intelledlus in ipfa re

fcd potius c contrario.quia

;

habet ciTe in re , ideo eam concipit incelle^us. Rtltti» ff Relatiua vero fecundum dici definit Ariftotcles euMdmmditi. jn Przdicamcncis, cap.8. dicens AdaHtjuldtMlia :

dfcuntur

auMcunque id quodfunt , Mliorum dicuntur.

,

Et iftafunt

quorum quiditas,&

relatiua,

natura

quod eft abfolutc, non dicitur ad aliquid. Scd ide6 dicuntur rclatfua,quia intellcdlus concipit aliquam rationem dc talibusper hoc.quod comparat vnum ad alterum : vt rationem dexterac conccpit de columna, vel in columna, non quod id

columnx,

cflcntia

vel quiditasdicatur dextcra;

fed hanc rationcm concipit circa ipfam

,

vteam

comparctad dextcram partcm hominis. Quod autem talisrelatio folijm fitin intclledku, non in re , declarat Auiccnna.poncns excmplum de relatione qux eft inter prius, & pofte,

rius

diccns

,

nifieo,

fieriiu

fic

:

Scias <juod res infe non

quod eFtfimul in j

&

intelleclu

hdtc [peciespriorit

,

cum

ta

eft priiis res ,

ejiu eflpo-

(^ pofleriorui

efi

,

cum

Cijm enim pr.-cfen, & forma pofteanimahanc comparationem in-

&

&

a£l:ualis conceptus in anima fecundum , ad^ionem iam prxfeutis. Et ficut de aliquibus

fens

vnitatibus difcretis in

re, intcllcdus fortuat fibi vnius fpecici numeri ; fic dc partibus in re non exiftcntibus , vt de prxterito, futuro , cum prxfenti exiftenti ratione dura-

vnum

conccptuni

,

&

tionis

,

qux

eft

tempus

longum fit

vel breuc

,

,

non fecundijm

Et ponit ipfc .Augnftinusexcmplum ii.Con& feqq. vbi videtur tota fua dedu-

ftioneadhoc tendere, quod cx patterei fecx nonpofllt longicudo in

tempote

dici poteft

rum non

eft;

ante hxc res in erit prior in fc

crgo

:

,

Aaicenna,dicens: Gjiutfuerint de relatiuis ficundttm hunc modum non erit eorum relatio , nifi in ibi

filo inteUe^u

dum

nec inteBigentur exifiere in ejfeficunhanc prioritMtem, pofterioritMtem ,hoc enim ,

&

prius,& pofterius

eftcerte ,de intentionibtu inteUigi-

futurum rionis.

nifi

,

Vndc

quidam conceptus longx fic dicic

durat attentio

Hancdigreflionem cui

,

quod non

feci,

ncfortc videaturali-

pofflr contradici

,

quod rempus

omnino &c fecundijm omncm modum fit extra animam; quia fequuntur prius,& pofterius in motu qux videntur efte in motu abfque omni adtione animx quod verum non cft imm2> vt ,

,

,

iam oftenfum

:

eft

rationes prioris

,

,

,

nec ipfx partes mottft habent

&

pofterioris, nifi ex aftione

animx comparantis vnam partem ad aliam, formantis in

ipfis

,

& de ipfis

nondum tjfe ? fed tamtn tMm Et quis negat pra-

per tjuam peragMt Mbejfe

ejttod Mderit,

tempiufuturum , quod non efl :fed

longumfuturum , lorigM expeElMtio futuri efl : netjue longum prateritum temptu tfuoi non efi ; fed longum prMteritum, longM memoriM prtteritieft Ec t unc ponicexemplumdicens fic: Di6turiu fumcanticum, ,

,

Mntetjutm incipiam

tenditur

,

cttm MUtem capero

;

in totum e.xpeElMtio ,

tjuantum ex iUo in

prateritum decerp/ero, tenditur in memoria meM,

defignat eoi.

(jr

,

Non igitur longum

mta

interfi inteUt^tu,

fucuri-

cap. 18.

carere fpMtio ? quiM in punElo partitur% fed tamen per-

tjuod noui

ac^uirunttir rebiu,cum comparat ea

,

iam non tffe ?fid tamen adhuc eft in animo memoria prMteritortim, Et ejuii negat prafens temptu

bilibiuex compMrationibiu , (jUOi ponit intelleEliu ex (jui

Auguft. cicarus

in animo expeSlatiofuturorum.

reffeEiibw

,

iftas

&

intentiones.

Ergo refumendo iftum fecundum articulum, patetquod fccundim opinionem Ariftotelis ,8t Auicennx, tempus habet rarionem fbrmalem ab anima: & quod ifta tntentio,qux cft temposi fundatur fuper motum, vt in partibus motus in-

vtlhetiti.^''

:

teritM

qux funt Jn intelIe(Slu. Sed fe non eft prior quomodo enim qux non haber ejfe. Concludit

^^l^f^^^^":

aucbteuitasattcndi

prxfcns aucem ftatim peitranfit: ideo noneft aliud loquendo de temporc longe prxterito ; ni fi quidam conccptus intelledhis longx prxtcricionis. Et nihil aliudcfta longc

rioris

,

,

cxtrin-

*^*

quia quod non cft , ncc longum, prstcritum non eft, furu-

;

nec brcuc

eft

duo

aliud,qu^ni

felTcap. ly.

giuit igiturnegat futura

intclligit

& fccundum talcs con-

in re extra.

taturintelledui formaprioris ,

:

ceptusdicitur, fccundtim Auguftinum, tempus

vtrM^uefimrtlfint in intetleRu.

cidere inter

1 1-

uenitur ratio ptioris,& pofteriotlsi qust

quidquid hoc rnodo fuerit in JignMtit , vt fecunium ^uiditMtem fuMm non dicMtur , nifi rejpeEhu Mlteritu, Hlud efi ad Mlitjuid.Hxc aufcm iiitentio non intcl-

h

lO.

i6j

difienditttr vita huitu M^ionie

propter tjuod dixi

,

mea

in

Mtijite

memoriMm

& in expeSlationem propiertjuod

fum prafem tamen adeft attentio mta,per traiicitur , ^uod erat futumm vt fiMt prateri-

diflurtu

,

eiitam

,

Quod

&

Mgitur , tMnto mMgis Mgitur , bretuMtM expeSlMtione prolongMtur memoriM, dcnec totM expeSlMtio confitmatur , citm tota iUa mEHo finita

tum,

cjuMnto

trMnfierit fn memortMM,

Et tjuod in toto

CMntico

,

hoc

infingulit partlculit eitu ftt , atepte infingulii/yU^bie eiiu hoc in aSlione longiore cuitu forte pMrticuta efi il-

lud coHticmm

,

hoc in totM vitM homini*

,

cuius pMrtes

omnei aElionet hominit , hoc in totofeculo filiotumhominum , cteiiu partes fimt ornnesvitahominum.

Jiint

Hxc

Auguftinus.

Patct crgo

quod hxc fuit cius oplnio, tempns

O

4

habe

' 3

•

De rerum principio,

164 habere

Vnde

&

non extt^. ip. conrtptu amimae ;, idem. 11. Confelt cap.14. Fidenter

cffe

dicit

ttmen dico fcirf me pTdteritum temput

,

ejModfinihHprueriret, nontfit

,

&fi nihil adueniret

& fi nihil effet,non

tnrum tempw,

Duo ergo illn tempora, prjueritum

non effetfn-

,

pra.fenstimpus.

ejfet

(^ futurumi^uomo-

pora tnetier ,in teJn^uam,affeclionem, quatn respratereuntes in tefaciunt

ma-

praterierint,

illa

dicit, cap.iS. cfle

bteuc , vel

longum, lccundum cxpcftationcm iongam vcl brcucm rci ptaeteritx, vel futura:, vt fuptadi(kam eft. ,

iam non eU &fMtH-

Si opinio ifta Auguftini intelligatur fccun-

rum nondum efl ? prafins auttrnfifemper ejfct prtifens, nec inprtcteritum tranfiret iam non ejjet tempm ,ftd

dijmquod aiiqui eam exponunc, quod tcmpus omnino ejfe habcat in anima & nullo modo in tc extra quia fecundum fuam rationcm partes eius non funt , igitur nec terapus erit eadpm ratione omnjno concederetur,qu6d motus nullum ejfi habet in re , fed foliim in anima quiapartes motus ita funt in continuo fluxu , & depcrditione, ficut tempus & ita poftet dici ,qu6d pars

dofitnt

tfuando (^ prtteritum

,

,

,

«ternitas. Si ergo prafins, vt

in prateritum tranfiit cui cau/a

,

Quia

ejfe

ejuia

& hoc

non

erit

,

tfula

dicimttf

ejfe

non

,

nifi^uia tendit in non

ejfe.

:

practeritum tcmpus

non

dicitur eiFc

quiatranfiit inprzteritum

nifi

,

vtfiillcet

non eft,nec prsfens

futuriim

cft,

,

dicir Aiiguftinus

prsfens;

temptu fit, idehfit

tjuomedo

,

vtfit iUa,eft

veredicamas temptu

;

& Hc

non ens. Ergo cum idjquoddiciturcfTe ,ex non entibus fit non ens tempus vt dicitur conftare ex rcbus cxtra fic tranfeuntibus in non ens, cft non ens ergo tcmpus vcl eft nihil vel cft in reextr^. ^t eft fimile argumento Ariftotclisin principio cap. dcTempote fed tamen Auguftinus, ficut ibidem, cap. 1 7. dicit cijm negari non in

,

:

,

,

:

:

tempus efte, quaerit , vbi Sumergo dr futura praterita poflit

fitHtfutura

,

& & praterita

nindum valee futura

ejfe

,

fcio

;

eft ,

& refpondet:

?

,

;

:

:

pars futuri, nifi duin

cft:

parspraefcns tranfit ftatim in prarteritum,&

fic

in

qon

in re cxtr^

Ideo dixerunt

ibi ea

alia

futura funt , nondumihifitnt ; fi(ir ibi prtterita fimt, iarn non ibi fknt : vbicunqne erfefitnt,^Macun^Hefiint,

ejfe

inteiiigibiiia

non

prjcfentes

fint nifi in ani-

anima.' vt nihil aliud

nifi in

memoria

tempus futurum de re furura;

&

,

nifi a(^ualis

de

,

nihil aliud

fit

menris conccptus Et hoc 1. Confeflionum,

1

§luod autem nunc liejuet

turafitnt

:

nec praterita

:

,

^ claret

,

necfu-

necproprie dicitur, tempora

tria funt , prafins, prateritum, (frfuturunt :fidfertaf-

Jiproprie diceretur, tempera tria fitnt,prafensdepra-

prafens^e prafentibm ,prafens defuturis ^funt enim in anima tria quadam , d" alibi ea nen videe: teritis,

prafens de prateritu

memoria , prafins deprafenfibus

contttituiyprafem defuturis expe£latio.

jjr

temfut

habere

ejf»

reale extra

:

fit

in re

,

,

vel eire

,

cognitio terminorumcognofcibilium;

&

cognitionc pcr fuam fpc-ciern ; motus, in rebus animatis,

eft in

hic inucnitur

fciiicet

,

qu6d ncc temfuam fpeciem.

&inaiiimatis. Sic igitur voiunr

pus

fit

in

anima,

nifi

per

C HO L

S

pracfenti ficut priiis.

euidenti^s ipfe coticludii in cap. 20.

pra:teritum,nifi

fit

praefens de rc praeterita

cemm.;8.

§ljiidam di-

eunt motum,

motus autem eft cum co adio naturalis totum fuum ejfe habet mota extra & abfqiie anims perccptione,

nifi ficut

cum

quod tempus pmnino hain anima ; nifi ficut funt ibi per fuam fpcciem:

& non

ciufdem rationis

fururi.vtdicit, fed eius partesfnnt adluexifteces, ,

,

quod lapii non efiinanima,fidJJ)ec!es lapidu. Et eo- animam. rum ratio eft ifta ; quia tempus fcquitur motum, ciam

ina;quod ipfcvult dicere, quod tempusnoneft

eft

aiij

in re extrk

Ex hoc apertc parer , qu6d fi tempus fecundum qu6dcft, non habet partes praereriti , aut

& pra^fentes

naturales.

naturalis,quod

ficut dicit Ariftotclcs i.de j4nima,text.

&

nenfitnt ibi prafintia.

rci

apertum mendacium.

tamea vbicunejue fint , non

ibi

& non rcs

Item,nec caufx aiicuius

ber

nam fi dr

,

Dicere autem quod motus non fit fed in anima , exrra fcnfum , & extra

tentiones ibgicalcs,

cfuo^ifi

aut praterita , fedprafintia :

ens.

eft

rationem omnino videtur cfte. Item , quia rimc motus ,& tempus eftcnt in-

eap. iS. Si igitur

nolofcire vbi/unt

motus.non

praeteriti

:

,

ly-

:

:

^A

^ cum

;

Tempus auiem

net.

I

V M.

Helatif duabus extremii epinionibtu

,

tnediam De-

materiale ejfe in rebus

tempw ficundim fitum cftc extra animam fccundum ra-

tionem vere formalem

,

Slor

ampleEHtur

,

dicens

;

prout ex partibiu fecunditm

prius, (^ foJleriHs, velex praterito

ro conflatur

vnum totumper

gentern, ajferitfelum in

,

prafinti,

intelleBum

anima inueniri.

,

& futu-

illai

coniun-

Similiter vi-

deturfintirelib.^. Metaph.quafi. 8. nam.i. at^uein

emnia hac clarius expendit.

fi^tienti articulo

Ecce igitur pofitio Auguftini de retnpore,qu6d

non

fit

anima ;

nifi in

prxfentes funt rua tQta eius

,

eft

,

,

& qupd etiam eius partes

ac pct hoc funt.

yt frequentcr patuit

Vnde ,

& ratio

quod partes

vt fant in fc extt^ , ppn fu,nt : igitur nec fit ex taiibus , fed coniceptus : ergp cpn-

rempus

ceprus pratfens in anima depr^terito

ceptus przf(^n$ dcfururo

,&

»

depra:fenci

& conifti

con-

duranf ) 8c perfeuerant in anima , &;fun.c adlu entia, Sc menfutant mpturn iiurinfecusk, aut extrinfecus , fecundi^tp modum iam di£bum , ideo tcmpus foliim, vt dicit, eft inanima. Etpia^ ne hoc concludit 1 1. Confeincap.i^^. ibi, Confiteor ignerare i^jkc. Etincap. 16. feqi^enti ^i^m ffi nihil , &c. Et infrJl Nen enimmetiar futnrum, jteptus

&

:

:

nendum,

ejuia tio

efi,

j

jfon metior prafens

tenditur : non metior prattritum

,

;

^uia vuUo fpa-

^uia iatn non eft.

Qjuid erge meti^r ? An pratertAntia tempora non praterita?

ipfa

,

Et fcquenti capiiulo lj,J^en erge , inquit, iam non fitnt fed alie^uid in.memoria mea

cjua

,

tnetior, ^ued.infixum manet. hi t^

anime metu tem-

realirer, vt credo , qu6d idemre,qu6d motus,difFerens formali rationc ( per quam rationcm vocatur vere tempus ) fccundum fuum' effe roatetiale eft in Alij dicunt

tempus ciim

rebus extra

:

magis

fecundiim fuam ver6 tationem for-

ab anima, & eft in ea. Huius opinionis vidcrur fuifte Commentacor , cijin dicit fuper capur dc Tcmpore, qu6d

malem

eft

tcmpus eft de numero entium-, quorum adus completur peranimam. Et iftacftdodrina AriAotelis , cap. de Tempore , vbi text. comm. 130. yult, qu6d tempus incft omnibus rebus per mo-

tum

in tcrra, in

&

in ccelo , cijm fir paflio, mari , nec poflint ab inuicem fepa,

& mcnfura moros

rari. Morus autcm eft aliquid reale practer i.Q\o^ ,nem,& conceptum anima:. Qpod autcm aiiquem modum cflTendi habcat ab anima itnmediate.conccdit , argucns quod. tempus eft numerus ergo numcrans hoc autcm eft anima crgo , &c. Ad vidcndurii igifur quomodo tcrnpus habet ;

:

16. Altf

media

fit

;

efe

incedSt

vitt.

Qu^ftio effe

reale (ine aniraa

ma i i mota » quiaroocus

, eft tncipiendum, nobis nocior,& anoiioribuscft

cuius cft paffio

efl

dare qu6d

cft

quim

dt Temptrt, uxt,

hincquid

^ir)!/Sc«r.

emm. $\. dicens, qu6d ci^m

tempus,incipiendum

fit

eft

ab

&t motus?

hcc

fortitur

pec roocum introdudla quiefccns,

\

& permanens, & eft in fadlo

ejff

quafi

ejfe\

& vt

modo coniiderari poteft

,

vc

continuo fieri , non dicens rem quiefcentem , ncc pccmancncem ; vc habec refpe£tum non folumad fubicdlum,vc ad mobile } fed etfam ad agens , refpedlu cuius dicitur z€t\o & motus:

cft in

&

modo illud idem , quod eft fprma

quicfccns, dicitur realiter

Ratioigituc iftorum

motus , vt

vt eft

,

eft in fieri.

diuerfa:quia forma dicit eftentiam fuam per modutB cuiuldam abfoluti inhzrentis,&; quiefcentis ; motus autem dicit cftentiam fuam per modum refpcdliui contieft

nuc fluencis, non qiiiefccntis. £t fi dicas, qu6d tunc eadem fcit

:

raanet,

res fluit, & quie& ptxterit; & eft & non cft quod ,

;

RefpOndeo„qu6dreseadcmn.fed res eadcm quc , & quiefcic

cft impoilibile.

mul non

dum

fit,

fluic fluit

;

;

dum

,

fadla eft

quiefcit,

,

& manct:

& Hcut idcm fanc ce,quod flt,& quod fadium

cft:

idemfunt re, forma per mpcum inttodudU& motus. Motus ergo,quo forma introducitur, noneft aliud, qu^m fuccciEo, & contiAujtas for-

fic

mae, introduftio

,

& edu&io & continuan)!m ,

ipfius/ormz. Eteademres ab ipfo

aAa

mandi,&inhzrendi,&

dicituc for-

perflciendi

,

infor-

&

ma

: ab ada vec6 , qui eft fluxas , fieri dicitar motus. £x quo patec ,qu6dfi Deus inccoducecec formam aliquam , quz permotum nacaeft acquiri; tunc non eftet ibi ratio motus ; fed bcnc eftec ibi res mocus ; id eft.res, fupec quam naca eft fundati racio motus. Sed tali introdudione fubira

mntatio,

& focma eftet idem fccundi^tii rcm,dif-

fecens fola racione

:

iicut

quando fornM per mo-

(um introducitur , eft idem re

,

forma & motus. Qu6d aucem

diflcrens ratione,

veram,hoc poteft fuaderi fic : <{\xiACifim formae , per quod, vc dixi, ineft ei racio mocus , addac aliquam rem fuper ipfam formam, cunc ab agence non fit per fe, immediate forma, fed potius fit illa res , quam addit ,vt dicis , ipfamfitri fuper ipfam formam: fic

&

& tunc k caliditate fed aliud

,

uon fic principaliter calor; quod non eft calor , qaod eft falfum:

quia agens principaIicerproducit,pcrquos alfimilat ubi paftum. Tunc etiam iplum fieri non eft aliud, qu^m nouus exitus in efe illius rei, pcr quam ipfum fieri addit fuper formam & tunc cum fieri vnius rei non fit per Cefieri alterius rei :

di£Ferentis

,

fequi^ur

forma per fe :

qu6d

& dico per/e

per tale ,

fitri

quia vnum

poteft ad duas res tetminari.quamuis

yc «d rem,

fecuro

ne

: fi

,

quam

fiai i

6

addity&ri albedinis fuper albedi; vtr6ro fuutn7!miit idem re

qu«ro

;

fic;

non

,

& /!m albedinis eadem ratio-

ergo

cft

procciTus in infinicuro.

formaefty£frialterius,quod eft extra ipfam:& fic oportet dicere qu6d^m' illius form^.eft qu^dam

vt habet

fubiedum pcr modum informantis , denominantis, & dantis quoddam effe petfcdum:& ifto modb nominatur nominc/orm^, vt albedo,

& ifto

,

aut albcdo, potcft dupli-

refpicic

vel quantitas. Alio

nem

Iccm , Ci fitri albedinis , addir rcm aliquam ad albedincm ; illa rcs eft aliqua forma : ergu vna

,

tria

Vno modo,

citer confideiari.

:

^ quibus rationibus nomina. Forma enim

diH^crentes dicunt rationes

eadcm rcs

fic id^em .£c eciam alterius generis, ipfuroySm ; quia)Sm eft mocus niocus aucero fic non per alium motura, vel pcr tUxxdfieri, quia tuuc eftct proceiFus in infinicum. Si aucem

fcs illa

aduertendum , qu6d haec rtia, rcilicet , tempus ,motus, forma intcoduda pec motum. videntuc dicere eandem rem abfolucamircd Eft igicar

i6y

Itcm , Cifieri albedinis dicat aliquam rcm fuper aibedinem ; quzro vtri^m illa alia res ab albe^ dinchat ? fi non , ergoeft quid ingcnerabile.Ncc

hanc materiam ezprimit Ariftoteles^. quaeritur quid

iS.

XVIII.

via nobis innata ad veritatis inquintionem. Ec €4ip.

Ij,

6c etas €^t formale ab ant-

,

& fuain quaiitacera.

non

feri

(ir

heni

non per

fc,

>

9«

circntiaformaIis,& diucrfare ab cncntiaformz. I(cm , fi forma aliqua fieret k Deo in inftanti,

forma

& Caumfitri

creatura

,

qu«

non

crcatur

,

nec

difterrent re, ficut

& creatio pura

:

li^d

ficut

infaAione inftancanca formaaccipit fimul to-

tum fuum effi

petfieri inftantancum:fic in

ne, quae eft

mocus

cefliuc pec

mocum

, :

focma accipic fuum

fadio-

effe

Cuc-

ergo Cicut fieri inftantancum

non addit ad fotmam

fimul acccptum

,

fic

nec

motus addit rem ad formaro fuccediu^ fulnpt^mi maxime ciim idcm fit , formam accipere cflen' ciam,& eftcncialia fua. Icem , mocus de racione foa includic infinicos cecminos in poccntia

quia in {^uolibex fieri funt : cerminus autcm motus eft ipfa rcs formz, quz per motum educitur : etzo omnis forma per motum edudla de ratione iux effentiae fecundiim fui ejfe habet infi-

infinita f*£ia

ejfe

,

in potencia

nitas partes in potcntia.

Tunc quzro,quomodo

habenc ad inuicem illac infinicz parces)aut enim deracione fuz eft*eixix hab£nc noc, qu6d ad inuicem concinuencur , auc non : fi non con> cinuaiTCiir , fed quaelibet ftat in fe ab alia difcreta , tunc funt infinitaadlu , non fol6m potentia. Tunc etiaro quaeram , quomodo ille partes zQtu fe

infinita: conftituant

vnam formam ? hoc enim cft

motus eftorvna nacuralicer przcedacaliam , fic etiani in partibus forrox pet motum eduAz. In talibus autem fic eft, qu&d cikm infinita non poflint perttaniiri , nunquam vltima pars forma; generatae potuit generari : non ergo font partes abinuicem difcretz, fed continux infinicx potcncia, nonadla; habentes intra fe naturalem ordincm prioris, & pofterioris ; fed motus eft id, qaod includic infiuitas partes potentii, non aAu,habences nacuralemordinem cum fuccefllone: ergo res mottfS, & res formz idcm func non eniro in aliquoinueiiitur diflierentiatnifiqudd partes motus iropoflibile: quia ficut in partibus

do

,

vt

:

dicont tem in fitri ; paftes vtth formz dicunc eandem vt fadUro : eadem aatem res eft, quz ali-

quando fit, &

poftea faAa

Sed forti inibbis

,

eft.

qo6d

partes

motns non

funt fimut; quia aduenientc poftcriori , prima

formx fimul funt. RefpondeO ficot dixi , foluendo illam aliam inftantiam, qu6d idem re, & quiefcit,& fluit:fed dico qu&d res motus manct ; nec aduenience fecunda parce, pcicna perir, fed mancc. Scd c6m racorruropitur ; fed partes ,i

mocus^fundetur in illis parcibus,non vc func, fiunc,& ciim fic fecunda pars, , non flt priroa,imm6 perirc fuutnylm; non auccm cio

fed vc fluunc

&

ide6 quod pactcs roocus cales fant, quod adacnientcfccanda, pcreat priroaihocnon periic ipfa

:

vt fant ccs, fcd habenc vt fubfunt rci formali

motos.

lo.

De rerum principio.

i66

tas>pet q.uamfecii(i
motus non dt aliud re,qu^m

acquiiitio pat-

motum

pottpartcraeius»quodper

acquiritur,

Hon taroenpars motus inquantumciotns eft idc, quod pars i]lius,quod acquiriiur,inquantim]acquiritur quia partes rei acquilitz,& partes mo;

tus:nec etiam

Uabent,& oppoHta

eft res

Nec eft inftantia de lufic autem mo-

intentionaIisjn6

lumen de potentia medij cducitur. Secundum iftum modum poteft dici,qu6d motus vt eft rcs cum fit eadem rcs cum forma edude potentia materix educitur

(ki

tum rootus.hoc eft (ecundijm racionem,quam addit fupra formam , cum illa ratio fit continuus fluxus ; quz quidem ratio continuationis res alia aon eft re continua , nec habet rationem femi-

e{\.fa£ium ejf(,(juiefcere, p4rtes fimMl httbere,

& calia,

forms

,

)l

influxu agentis

£x

:

ponatur ex ipfa re formas , vt eft ^b iliis rationibus propriis denudaca ficut ex matetia,& expropria ratione formaji, continua Cucceiuone f artium, qua5 ex forma.

&

Patet ergoex przjidla ratiooe, quodpart.es formK,quae funt ii>finita; potentia^noh funt aliud xe abfoluca , quilm partes tnotus. Verius exem-

plum calrs

poceft dari in

non videiur

motu

eftc aliud,

ceflio mobilis per loca

V nde

fuccefliua.

locali:motas eniin lo-

(i

,

,

per qgae mobile

continue, poifent remanere , vt in omnibus fimul cocxiftcret ipfum mobile^iicu.teziftens in vlcimo ad quod motus terminatur tunc motus localis non eftct aliud (ecundum rem ab illis locis, in quibus mobilc iimul coczifteret & non diffcrret ab eis fecundi^m rationem , quia motus 4iceret eorum continuam , & fuccefliuam acquintioneni lojca auc^m ipfa dicerent quid coutitranfiit

,

\

-,

nuum ipHus

mobilis.

tus alterationis

,

qui

A

(imili in propo/ito

eft

,

mo-

acqnincip partis poft

partem formae acquifitx , non diCert ratione ab ipfo motu alterationis.

re, fed fola

,

folijm fecundijm diuerfitatem rerum:

vc

,

qu
,

continuo

Aipradidum eft, aliqua dicuntur de forma quae non dicuntur de motu i & e contratio: imm^aliquando dicuntur oppofitadeeadem re (ecundum rationes rcaics oppofitas,qus fundantar in eadem re abfoluca. £x his patet, quod ficut eft dare vnam albedinem , cum fit forma naturalis , fic eft dare vnura motum,& indiuifibilem ; vt eft idem rc cum forma ; quamuis fecundum rationem formalem motus.qu^ eft coiuinuus fluxus.non fir ibi vnum: quia fecundum iftam rationem diciifolumrationem continui. £t idcm dico de tempore. ,

Articvlvs

nbi fecundum ordinem

ornnia loca

i

& obedientia roobilis. motum & formam permotum

cfTe

Uum noq ,

opponuntur r^tioni formaii miOtus , cft materiavt Cc roprus conjliter inconftitutionemotus

,

idem re abfoluta,non autem fecundiim rAtionem. £t quia modi przdicandi variantur fecundum varietatem rationum,maximc rea-

talibus tatnen rationibus propriis denudata.qua:

dicQ res

bis patet

edu^am

ideo

taljs

;

;

nalem vnde cducatur , fed hoc habet

, ii

quae opponuntur morui

III.

In quibtu conformmtur motus,^ temfus?

quomodo motus fehatempus ; fic enim fe videtur habere motus ad rempus , ficut fe habet forma quodammodo ad motum :motui autem nihil aliud eft,

ESt terti6 vidcndum

quam continua mobilis

,

fucceflio tranfmutationis ipfius

quod mouetur : cuius quidem morus nihil eft fimplex muratio, & per eam totus mo-

aiftu, nifi

tus eft in

adu. In hac

igitur tranfmuiatione

tinue fucccfl[iua,quae mtfrw a^pppellatur

Primum

eft ipfa

,

con-

tria eft

continuatio , qui

fluxus ipfe,qui

cuius eft terminus; quia tunc eftent res diftinda:}

qu6d de ea acceptum eft, vt diftindum per rationem prioris ab eo , quod de eo accipiendum eft,

:

,

:

deficit

motus eft,non ceftat,ncc fiftit,nec abfque omni ratione alia. Secundum eft,

ceptum,& accipiendum

non eft idepi re cum mom , pptcft qu^ri, vnde eft latio, qu6d neceftario introformii

dufta forma fequiiur ad

&

vnde

motum infeparabilicer?

qu6d motor non po0it motu ? & iion poteft alia caufa reddi,nifi quod idemfunr. facere

eft

,

fi

difForunc

formam abTque

Item

, fi

,

intrinfeco

inotus dicit aliam t cni cutp

di^lorum

,

fcilicet

,

prius ;

,

&

vtrumque

pofterius

;

fiue ac-

vt continuantur fecun-

dijm rera ad id,quod inftat de ea,fiue ad przfens, fimul cum hoc , vt diftindta fecundum ratio-

&

aliqua quaUtas generaretur. fi

tMS.

deipfa tranflatione inftat, \ przdidis duobus

\ motu : alioquin fi diceret res diuerfas , Deus pofTet facere motuna alterationis , abfque boc

Itcm,

etnfi-

diftinguitur fecundi^m rationem przfentis. Tertio eft confiderarein tali tranflatione

quod

V»ii

dtrtttHT

& ab illo diftinguitur per rationem pofterioris: & vtrumque fecundum fe diftindum ab eo,qDod

motum introduda , iit terminus intrinfecus mocus; ergo non dicit h;cretn aliquam diuerraixi

per

§!Hal$Urmttutfe habt»i adttmfmt.

priori in pofterius eius, (ecundijm

ik

confiderare.

Deus poftet vnum ab altero feparare vnde pun6lnm \ linea feparari non poteft , yt eft terminus linea: , vt inftans ^ tempore, vt cti^R) tecminus eius vel principium alioquin eiPet linea iniinita , & tempus inHnitum. Ci^in ergo forma

14.

,

bct ad

Item, terminus intrinfecu$ cuiuflibet tei npn videtur addere aliquam ren) abfolucam fupra td,

&

3

fcd inquan-

dicuntur de iilis,vt iam appareatfere folutio otn-

idem. Hocenimcoixcludunt quodnjofuntiden), neceis conueniunt eadem ,fedoppon;a fecundumrationes fuas formales, quae funtoppontx: ficut ^cri & fadum e(re:0uens & mancns:habe[e partes fimul,& non h^bere paries fim\j\, Ex qup eciam aduerte, quod ipfa forma per tnotum introdudla, vtalbcdo, inqiJancum eftres qua:dam denudata a ratione propria formaJi,quz

3.

,

nium argumentQrum ,quibus probatur quod motus & forraa per motum introdu(fila non func ,

xt.

?

ceflance influzu agentis.

; fecundum quas, quod conuenit vni , non coni)enitalccri:imm6 pet di0erentiamrauonutn

fe

fit

:

mine,quia

formatitcr QppoHto nxodo

tx.

,

qusro ex quo

tus accipiucur iecundijm rationes formales proprias

& in eo

fic tanquam in fubiedo; non ez nihilo , quia eft vnum accidens naturaLe fi ex aliquo, vidctur quod eft in fubiedlo ; & fic qnod poft a^ionem , & iiifluxumageiuisadhuc debeat remanere:quia formz nacurales de potentia mareriae eduds manent

dens mobilis

fit

acci-

nem

prioris,

& pofterioris.

Primo modo confiderando ipfum motumjipfe motus eft res qu^da in re extr^, abfq; omni a<^ione anim^.vel coceptu de eo;quia dato quod nulla mens conciperet coelum , vel rotam figulimoueri,vel herbam crefcere,velalterari,aut inutaTi.adliuc eft c6tinuatiq* fioe fluxus cotinuus in reipfa.

Secun

xf

UM'

QujEmoXViir. SecundomodoiVt cationes diftinftc

,

fcilicet in potentia funt ifts

fcilicet, prcoris,

& pofterio-

ris,& prcfentis abiqueconnderationecontinui ifto ntodo, fmc rccundum diftas rationes,motut eft inr conceptu meniis tantuni , quia diftindio pariium motus k terroino media continuitate non eft in re eztriki fed talem difcretionem fecundHhm rationem prioris pofterioris format inceiledusde re,qux in fe non eft difcreta.fcd con,-

&

Vndc dixi fuprit fecundum Auicennam, qu6d relatioprioris, & pofteriorit.eft rclatio fecundum<^'; (iue fecundi^m aftum intellc£tus. Tercio mbdo,ipfe motus partim,iiue vt cft fub vna ratione,inquantum fciiicec quod acceptura eft, & quod accipiendum eft.concinuancut ad id, quod inftar, eft in re extr^ parcim; (iue fecundttm tinua>

aliam racionem, vt fcilicet illa,qux realitercontinuantur cum praefenti.diftinguuntut incer Ce,8c

ab ilio fecundum rationem przterici,przfencis,& fututi. Ifto

^g^ Xtfimitittr

ttmfm.

modo eft in

,

^t in re extr^ abfque conceptione animz.

Ex hoc autem

,

qu6d addit fupramocum

ratio-

nem aliquam (i illa ratio eft ex ipfo conceptu mentis in motu non ab ipfa re quemadmodura ,

,

in ipfo

motu

eft

:

ratioprioris,& pofterioris,

non

ab ipfa re, fed ab adlione incelledlus, & tunc tempus fecundum tationem fuam fotmalem eft in anima , ab ea , vt (ic dicatut , qu6d tempus partira eft in re, fcilicet materialicer; 8c partim in anima, fcilicet fecundum rationein formalem. Qupd autem ita fe habeat tempus fecundum intentionem Ariftotelis fupri citati,cm. lo^.pater,

&

vultenim qu6dtempus infeparabiliter fequaiur

§auUt*r diHrur ttmfus

trMMiHum

motum: ergo fecundilkm totalem confiderationem prardidam motus, poteft tempus ad mocum tripliciter comparari. Si comparetur ad motum fecund^m piiraam coniiderationcm motus, tunc '*•"?"* '**^^""io'^cm concinui , ncut& roocas , (^ftque tale in re , iicut & mobile , qood mouetur per ipfum motum ; non aucem in anima nifi iicut cognitum in cognofcence per fuara fpeciem , (icut alia , & ifife morus , & reliqua incelligibilia.

ftoteles cap.

De ifto roodo eftendi dicit Aride Teropore, text. cemment. 1 }o.

qu6d tempus eft in terra , in mari, & in coelo & quzcunque argumenta concludunt , qu6d tera:

rationes, vi talcs

Quod cRiro

fun(,funt foii^m in concepcu mentrs.

przcifum ab inftanti prxfenti, & fa> turo fequenti ( quam przciiionem habct per rationem prxfenti$,(iueprioris vt illa habent ralionem przfcntis , vel prarceriti}talem , inquam, ptJtterit.vt

;

prxfciiionem non habec,ni(iab anima.

Sed nunqnid cempus fecuftd6m iftarT) con(ideracionem eft proprie tenipus, tjuod eft menfa* ramotus coniinui. Dico qu6dnon:quia dato qu6d nuUus mocus efTct in recxtri.adKuc in conCeptu mentis apprehendo diftindlioncm prioris, pofteri6ri$': & cefTante motu cxtri , rcmanet i€ta in menteniea difcretio, & diftincflio prardi€larum rationura.Nuncautem tempus non cft (i-

&

nemotu:imm6,vt

ait Atif^otelcs,

CMp.deTempcrtt

jo.tempu$,& motus (imul fiint, & non func pocentil. Vnde fecundum iftam coiiiiderationcm,qu6d tempiis eft quid difcrctum omnino, folum in anima, locutus eft Augiiftinus d6 terapore w.Confiff.cnf. lo.^^yJ^f. Et iiloroodo

ttxt.com.

I

,

procedit

argumencum fuum,& Ariftotclis inp^fH'

dicunt,qu6d prxteritum non eft.fuiurum non eftjex non entibus,non fit ens.Ide6 (i fit ccmpus,hon eric ni(i in

cipie,e4p.de Tempere,text.com.iS.tum

&

&

&

ifta eft ratio przfentis , quod ftatira tranfeat ili non ens , ex hoc non habet ejfe realc: ide6 vulc qu6d inftans , vel przfcns, non habec ejfe , ni(i in

anima,vt fcilicctnon (it aliud, qiiam przfenscogitatio eius,qu6d ftatim tran(ir. Et (imilitet vult Am frifrii Auguftinus citat.cap. z8. qu6d Iongum,& breue, dici ffjftt ttnon dicaniur de przterito , & futuro, vt funt in fui tft ItniS, vtl htmt. aninia:vtenim taliaaccipiuntutin recxtrll,non dicimus,qa6d przteritum (it longum, vctbrcue, fed qu6d fuit longum,vel breue:& vt funt in anima dicimus.przceritum, fucurum eft longuro» breue quia in anima,vt dicit,funt entiai in re ver6 extri non funt entia : ide6 vt funt in te cztra,non poiTunt dc eis dici.f/?,fcd/i«>, vcl erit.. Sed alia eft confidetatio dc tempore vcra , fe- ^maJittr ftf

&

&

:

cundum qnam

przfens, prztcricuro

,

& futururo

&

re aliquod przfens

necpermanenti,nec fucceifiuo, nifi cTer animami ide6 tempus vt fequitnr motum,{ccundum ra-

&

cionera continuitatis fol^m Aara rationera temporis.

,

non habet

perfe-

Sciendum ver6,qu6d tempns fequitur motum, iuxta fecundam confiderationem motut prxcifam,

fcilicet,

fccundum rationem

prioris,

& po-

fieriori$:c6m ift« rationes,vt (icacceptz^dicant

puram diftindlionem

,

&

folikm (inr incontinuo

ab adiione animx.Sic teropus ver^

& totalicer eft

quantitas difcreta,&eft totalitec etiam folum in

ttm-

ni(i in

fterius , Hcut fnpr^ oftendi , vt dicunt rationes interfe difcreras , non funt in aliquo continuo,

in re,mazim^ quac

Psrtts

anima: fcrit quatt duuntu r ntn fcilicct praefens con(identio,& memoria de przterito, przfcnsconndcratio, exp^dlatio de futuro. Ide6 terapus conftituitur ex entibus , quia illz partes,vt funt in anima,ver^ exiftunt, non habcnt przceritum , futururo aliam exiftentia« nifiin anima,fccund6m Auguftinum,vbi fupia. Et (imiliterpatuit de«j/^itiftancis,(iueptzfcnX%. tis, qu6d non aliter habet ejfe ni(i vt ftatim tranfeat in prztctitum,& (ic in non cns. Et,vt dicit,(i

anima;qaia partes eius non funt

vcrum tcmpus conftihabent ette in re extri , tuunti& vcrc de eis dicitur ; eJiUngHM , vet hreue: illam enim entitacem, & omniaalia, quz Auguftinus dat przterito,& fiituro, poiTumus eis date ex naturainftantisprzfcntis : quamdiu enim durat tempus,tamdiu in ipfo cft vere,& realiter da-

eft

"i

17.

illae

fumuntur ex parte motas , ifto modo intelliguntur. Sed nunquid ifto roodo acceptam , propri^ eft tempus , vt dicatur qu6d veih teropus eft in re Dico qu6d nonrquia tempus inquantum tempus , eft menfura rootus fecandikm ptius, & pofterius. Prias autem & po-

pus

§lg»Uttrim

167

in re extr^:ncat

&

conceptu animz.

Cumigicur tempus claudat in fe rem motus (^^ patct in primo articulo) oporrct videre,quam rationemaddit tempus fupra moturaiquia ex hoc qu6d tempus eft idem re cum motu , oportet dicere quod tempus fecundi^m qu6dcft idem cura rootu

anima.non

,

vel inftans indiuifibile

;

f»r-

ttt ttmftrit i» ri

vtri *»•

fmUri.

Iicet

femper aliud , & aliud ; & partes ipfius temporis fint aliz,&ari^. Quz quidem pattes etfi Aint non entia.ex c6cinuatione tamcn, copulationead inftans przfens , quod vetecft adu ens in re exttii , habent illz paries fufficientem cntitatcm,nec altum modum enticatis tequirunt partes continui fucccfliui^nec ipfum totum. Partes igitur temporis,quas Auguftinus ponit in anima,& habcre ejfe ab anima, Ariftoteles ponit habetefufticicnter efi , ex ipforum continuaillud inftans

fit diti

fit

&

tione

cii

ptzfcnti.qnod verc

fcns idco cft ptzfcns

,

& ad^u cft

Ncr prx-

quia ccudit in non ens

,

vt

hoc

15.

De rerum principio.

i68 tapc reqoatur>quod

prcferts

oon

TuU ^uguftinjjs^qu^ci r^iUioet

(itens.nifi in^niniaiirpny^jed.ens.it)

re:quia adlu eft influxus te;

qui^^ip^ren» ab agenr

quamuis talisnatuts nt„.
in nofi ens

:

non

eninirequjcurtjquaeli^et crear

turacorruptibilis tendit in non ppsicrgo non eft ens,ni(i

folum in anima. 8c

^/fM^nonfunt inprzterito &futuro,nin abanima:quiaiyt dicittquod non eft,ncc Iqngum , nec breuc eft: non dc vidcnt,ur fumi in temporc^rMtf Sc longum : imm6 ab ipfo prxfenti, vcl inftanti , \ quo,vt dixi,pfztcrituro^&futurum habent fuuin fj^.quamuis yaldedebi^Cjquod tamcnfufHcit ad

naturam cqntinui n^,ce(nui>ab ipfQ.inquam.pr;fcnYi fumjcur in t\% bretu & longum : y c dicatur de f^rxtericf) non folum fuit longum & breucjfcd cft ,

vcl breue,^

Sccundum

cniro diftantiam

maiorem,vel minorem ad inftans in^iui(ibileicui ptactcritum, & futu^um copuIantuf,9ccipimusin

Vndc accipiendo nuncprafint qu6d tempus , quo^d^^uxit ^ principio

^riftoteles citat.cem.iip.PrtHsenim &pofierius di-

cimut ficundum adipfitm nunc difiantiam, ipfitm

tem nunc terminm

prftteriti f^fitturieft.-^uare

ttiam fpfa nunc in ternporefitm

in tempere erunt

nunc

difiantia.

;

,

pcr

ipfum nunc,q\iod

,

<»«-

tjfte-

^ prius, & ppfterius

in ^up enim eft ipfitm

ErgO probatutn

tum & futurum

eft,

nunc,^ '/^^ qu6d praeteri-

quandam cpntinuationem ad

cft

przfens

,

&

verein re cxtr^

fiue ftuxus

concinuus , exiftens in re ext r^, abfque conftitutione animae i cft materiale in couftitucione ccmporis; ipfa:

aurem

ratiottes ptiotis,

:

& iftq

modo verum eft, c^uod prateritum Scfitturum non funttnifi in anima. Scd Atiftotelcsimagipa^ur prtteritHm &cfuturHm

no

qua femper

licer in fua fu;uritiot^c,in

accipiendum.Et tia, quafi fixa,

& in praeteritionc,

aliquid pr^etereundum

ftat

&

duo in-

vt funt fixa intct

ftantia;fed vc funt influxu,

;

ii)

& fimi-

quafempcr ftat aliquid

non y t ftant intcr duo inftannon ad aliud continuaca , fcd vjp

fic

flucntia,& ad pra:fcnscpntinuata.Vndc Auguftinus n6 pofnir praeteritum fucurum ad praefens

&

concinuari: Aiiftotclcs autcm hoc pofuit, quia

iti

&

ipfum nunc pcr cuius encicatem , exifteniiam prasccriium & fucurum habenr efie,e{k tota fubftantia tcmporis : quia per copulationem ad inftans quod vere cft ens,ipfa habcnt entitate, & non per aliui. Per ipfuin igitur inftans , fiuc P"^^^*^"* '^"°'i ^cre iSta eft in re,qnamuis fenipec ^*' *''"'* aliud.totum tempus habct effe & pet eius fluxum fccundum aliud & aliud «•j^cius,caufac viiu cempus concinuij compofiiu cx praecerico &fucuro ab inicio mocus primi vfque ad fine eius. Si auccm cempus confiderecur.vt fequitur morci vericace

^

:

& poftctioris,

quas rationes anima furmat de pattibus motus; (eciidi^m quas raciones nutperat & mcnfurat ipsii

motum pcccomparationem cijm dico

,

quod

^tipt eft

ad nunc praefens

:

vt

>quae plus diftat k

illa

& pofterior eft illa, quae min6s di-

^ praefcnci nunc; H^,inquam,racioncs prioris

& pofteriorjs

quae func in concepcu intelle£lus> complcnc rationem formalem cemporis cuius fignum,& probacib eft,quia folum per iUas habec ( ficuc iam patei ) quod fit menfura tempotis fecundum longitudincm,& brcuitatem;fiue fecun" ,dum prius & pofterius:ita quod per prius , & po> ftecius,vt formatur ab intellediu,& funt formales rationcs tcmporis, mcnfurat prius & poftcrius,vc ,

:

siicin

mocu inreexcri.quafi qu4edamaterialia,&

cacionc prioris& pofterioris imperfedc hab^cia.

Ec ficpacccquod motus lecundum fuam ratio-

pcm formalem non includit nifi in

prius

ppteptia,/eu potcntialiier intellcfta:tem-

,

& poftcrius,vt funt

rationcs for-

abanima.Et ex hoe potiijs tempus eft menfuramotus, qu^m e c6tralio; quia mcnfura eft magisadu,& magis diftinda. Ec ex hoc pacec , quia mocus fecundtim fuam racionem formalcm magis eft quid reale, & in re cxcrk,qu^m tcmpu$;quia racio mocusnon cft nift cocit^uus ^uxus,qui np eft ab anima,fed eft in re. Ex hocpacct,qu6d tepushabecdebiliusir|(/r,qu^m mocus,quia minus tealc:& fic patct quod tempus efte maccriale

habct in rcformale vero ab aniiua> vniuerfaUs, cuius

& in anima. Et haec eft natura realitas eft in re

,

abftrahcntc. Eft

fed racio fprmalis ab intellcdu

tamen diftercntiainterformam

& motum & inter motum & te0ipus>fecundijtii ;

quod viium eftmatcriale refpe^u

alcerius

:

quia

quamuisres formz, vtpotc albcdo,fit materialis refpedlu continuationis motus; tamen ratio forma:,qu$ fcilicet confticuic ipfam fotmam.non eft matcrialis refpedu motus,nece concratio quia :

func rationcs oppofitae,& incompatibilcs

;

vc fie-

ii,& fadlum circ;fluens,& quiefccns. Scd inconfticncione temporis terialis

,

non folum

tcs roocus eft

ma-

immo & ipfa tacio formalis motus ,

quae

cftyf^ri.fiucfluxusconrinuuseft^tnatcrialis; quia

& fu-

opponicur racioni formali cemporis > qux cft fecundijm prius pofterius. Si vei6 dicas,qu6d ciim quodlibct \ forma dcnominetur;crgo fi prius Scpofierius , qus (unt intcntiones formac? in anima fecundijm fupr.diifta inter fe diftinfta:,formalirer conftiruunt tcmpus,

& cum

tepus debcc dici quancicas difcreca non concinua.

hoc, vt funt intcr fedifcreta fccundtjm rationem

Dcbecetildiciaccidcnsinccrionale,potiii$ quikm

rum fccundijm ,

tripljcem

eiiis

confiderationcm;

vt fcilicer.partcscius.qoxrnnf piartcritnm

turum coniinuaniurad prioris

&

pr.-cfeiiS rcaliter

pofterioris ab ipfo nunc

mcdio

:

,

in

quo

5 tt

& poftcrius,

pus autem fccundum fuam ranoncm formalem roaliccr,& perfcftc diftmft*

duae linez concjnuz in long^um protenfae

cuminuus, eft

qupd ipfemotus fub ratione,qua eft fluxus quida

includit prius

valdedcbile,qu^leeft cempusmotus, Aduercendum quod Auguftinus con^derat/r^» teritum,Scfitturum,qixzCi quodUbct ftct fi;|cum inter duo inftantia non continuaad aliud;ficut func

,

ipfum autem fieri ,

hoc(r//f fitdebilc,tame fufficitad cpfticucionerci, cuin$(r//(reft

I I

;

ratio foimalis c6ftituens'ipfumrootum;ficdico,

adlu exiftens.quauis fcmper aliud,& aljud habcc brenia pcr ipfam:& quauis ejfe,Sc dicuiur longa

&

dedar^JUum

tus

ftac

&

abanima.

Et ide6 dico,qu6d ficut res forrox>pec mociim in^ tcodudl^ eft quafi matcriale in conftitiutidne mo*^

praefcnti nunc;

,

j

« "a^ '^fh

fterioris fub iftis rationibus, quae funt

dicin^us

&

Vidc Scot.in

&

eis lireHe Sclongum.

tnundi vfque nt)np,eft valde logum, niagnum: ternpus quod ^uct ab ifto »«ibc, vfque ad fincrn tnundi eft valde longum;& tempus quod fluxit a manc vfque in ^ffnc , eft breuc quod fluct ab ifto nunc vfqucad nod]bem , cft breuc. Ait enitp

• Q^

n

accipiuntut in ducando>non vtacci* bacucam Juuotut infitu , coroplent cationem UCcefllui.Non CDimconfiftit nattn:afucce(&ai in ratione continuationis ; quia hQcconaenit peC'» fteciptis>

roanencibusifedconfiftititicationeprioris^&po-

Quod eciam dicit Auguftinus quod loifgnm,

ongum

concmuacut:6c ternput habet perfedam catioBcm temporis.Ratipnes enim prioris & po*

redjitec

&

rcale,fiue

nacuralc:quocum vcrumquefalfum

cft.

Dicu,

•

J J ObieSit.

Qu^ftio XVIII. Dico , qu^d in rebus eonftitutis ex materia 8c

$tlHfi0.

&

formaliicura tam maforma, Hue ex materiali certa, quim forma Hnc vera res, denominatio fic i forma, quia plus habet de realitate , qu^m maceria

:

in quittus

autem maceria,

vel materiale eft

ciura

motus

169

celerior generatio:quz quantitas di-

citur veUcitM, alio cardior,

fecundum iftam vnus motus

e(t

& alio velocior & fccundiira iftam :

rationem quancitatis non ponimus , qu6d idem fit motus tempus, fcd fccundiim prjniam.

&

Exemplum

iealitate,quam forma,nue formalemcut x.tUAni-

cft deduobus corporibus, quorura quodlibet efteiufdcm cxtenfionis, vtpotc palmi; fcdnon eiufdemdenfitatis , vtpote fcrrum li-

ma,tfxt.com.%. dicitur,qu6d materia artificialium

gnum eadem enim eftquanticasextenfiua

vere res

forma,veI formaleifola intentio/ieno>

j

minatio.pote(l

fieri

eocura

eft cota fubftantia

cor

,

a materia, quia plus habet de

vbi dicit Coramenta*

:

h rebm nMHrdUbm mn

hoc MitjMtd

,

efi

iueUcitndMm vntim

nifi per foimum fiupn

tificiMihiM nnllMm efi hoc

uriam ; quia

;

in rebu* vero ar-

idiqmd nifi per fitam r/M-

igitur cota realitas temporis eft

mo-

&

:

vtro-

non intenfiua. Vnde fi vcllcs argumenqu6d quantitas , quat intrinfecc menfurac vtrumque palraum, non fit idem rc cum his, quas bique.fcd tari

,

menfurat,vcpoce

cum

eft denfius

:

ligno

ligno

& ferrojquia fcrrum

quanticas autem vnius

non

eft

^ eius realis continuitas formalis ver6 ratio eft difcrctio prioris & poftcrioris:idc6 magis

denfior,nccmaior,quim alceriusjciim fic eadem, fcilicec vnius palmi dicam qu6d non concludic;

dicitur quantitas continua

quia quancitas excenfiiia benccft eadem in vcroque, non tamen quantitas intenfiua Proptcr pri-

tus

;

,

quitn difcreta

,

.

Sc

magis accidens naturale , qu^m intentionaleriicut rss artificialis magis dicitur fubftantia , quam accidens, quaraujs rorraa

iit

mam dicuntur corpora acquaIia;propter fcciidam vna dicicur maior

accidens.

Articvlvs

:

& denfior aIia:non dico, qu6d

fint dua: quantitates,fed

Nec

IV.

vna,fub daplici ratione. propccr hoc fequicur,quin quancitas intrin-

fecc cuiuflibec diftorum

sd argumeftta

Rejpondetur

po/ita in

illis

fccundum rcm.

Ita

corporum

fit

idcm aim

vnus motus cft alio velo-

cior,fecunduin quantitatem,vt intenfinc,&quafi confideratiue acccptam non tamen fccundum

frincipio qu^Jfionis.

:

34.

T%

Ationes,qu; videntur probare qu6d tempus mutus non funt idem, iara apparet in ge-

XV&

quia non funt idem fecundum racionera formalem , propter quod aliqniddicituc

nerali folutz

;

de vno.quod negatur de

ma eduda

motum ,

alt&ro:ficut dixi de for-

& de motu

; funt autem idcm fecundum rem ; vt iam paret. Et ita intelliguncur omnes authoricates ad hoc adduds. Adprimum. Adrationes illas, cum dicitur ; qu6d H idem cftent,quant6 motus intenditur,&c Refpondeo, poteft dici qu6d motus fit inteniior & velocior, 6c hocconuenit ei ratione concinuicatis, non ra-

per

&

mcdiam Icucara

fterioris in

tus per

duratione:im6

mediam leucam

mocu non eft,ni(i

fe-

&

cunditm tempus ergo roaior velocitas minor infunt motui per id,quod motus dicit reale: non per rationem prioris pofterioris , quam addit tempus fupra motum;ide6 quamuis ifta dicantur demotu.non oportec qu6d dicantur decempore. Poteft etiam dici , qu6d ficut formz extenfa: duplicem habent contrarietatem , vnam fecun(Jum inteniionem^aliam fecundum extenfionem: ^j. ^ niotus dupliccm videtur habere ; vnam fecundum durationem ; aliam fecundi\ra partium motus accelerationem , iiue quandam condenfaf ionem , Hue fccundiim partium motus celeriorcm generationem. Quantitas motus, qua: debecur ei fecundi^ra duracionem , vocatur nomine :

&

temporis

;

quantitas,quae debetur ei fecundiim ce-

leriorera partium gentfrationera,vocatur wlecitMtit. Vtimz

nomine

dcbetur motui fecundum ratio-

& fecund^millam

noneftvnus motus alio tardior,veI velocior ; quia (i cu iueris per decem leucas 'i manc vfque ad ccrciam,& ego eodem tempore per mediam folum leucam;comparando vtrumque motum ad tempus, zquc cit6 finiui motum meum ego , Hcut & tu ; & xqu^

ni^tn

temporis

velociter.

,

Secnndiim quancicatem fecundo

do acceptam, quz eft Scotieper.

mo-

quafi ititenfiua vbi eft par*

Tom. lll.

iri

Io,qui eft per leucam in

potiiJis

tempns:fed benc

prie,qiiae cft

c contrario,mo-

vnahora,minor eft ildimidia hora, fccundum in

te intcnfiua,

diftancia vnius ab alcero in

5. Ke^oud*».

noi) cftmaior alio.qui eft pcr

vna horaquanritate cxtenfiua durationis;quaE eft maior& minor ifciidilim rationem prioris & po-

eodemterapore foli!im per mediam ; maior primo motu , quam in fecundo; fed priroa pars motus vnius tantura diftat ab vlcima parte fui in vno motu , (icut in alio , quia

eft velocitas in

3^*

fextam,cum dicitur,qu6d motus maior fiat in minori tempore, quam minor; iarapatct qu6d motuc i]lc,qui diciiur maior,vcpotc per leucam,& fit in medii,vel dimidii hori, fcilicet,&

racione huius quantitatis, quae

alius

X.A.X qu.i.

primam

cione prioris pofterioris:vnde ii ^ mane vfque ad tertiam quis moueatur per vnam leucam ,

&

) y. ViJe Scot.in

quantitatem extcnfiue acceptam. Perhoc patetrefponfio ad vtramquerationem,

eft

eft

quantitas pro-

maior quantita-

qu£ eft non in durando, fcd in partium aggregatione;quaB rcducitut ad quititatem intenfiuam, vel extenfiuam in

tione.Et ifto tionis,ficut

modo fecundum

vnus mocus

eft

fitu , non in duraquantitatcm dura-

maior alio:fic cempus

vnius motus,eft maius tempore alterius. A(| aliud;qu6d ficut motus eft in diuerfis Prac- Adfitidum dicamcntis, fic tempus fecundi^m fuum roate-

&

rialcquod

motus fed fecundillm fuam rationem formalcm eft irrfolo genere Quantitatis. Ad aliud qu6d ficut duo motus funt fimul,fic Jd etia duo tempora e diuerfis mbtibus fumpta,quorura vnura non eft pars alterius , firaul funt. Sed duo tempora ab vno motu fumpta , qualia funt dies, annus , hora, & fic de aliis, quz fumuntur \ eft

:

;

motu

tali

,

ifta

fimul

non

funt, nifi

vnum

fit

ttrttum.

pars

nec duo motus firaul funt, ni/i vnus fit pars alterins. Sed hoc meliiis habecur in quzftione de Vnitate temporis *. *Vi
:

fimiliter

Ad aliud qu6d tempus non ,

fequicur

mocum

j 7.

fecundura raultitudincra partium,fiue fecundikm Adfuurtum. earura extenfionem in fitu , vel etiam fecundi^m intenfionem in veloci geRcrationejfed folitm fe-

cundum extefionem in duraiione,quafi inmodo. £t idc6 cum oranes partes cceli fimul raoueantur, non refpondet tempus motui earum, vt func

&

multz, fed vt habent durationem in fuo afta ide6 no aliter refpodcret motui multitudo earum partium, etfi corpus effet infinitum,quJtm motai :

alicuius indiuifibilis.

Ad aliud.quo P

dicitur,qu6d ddfuiutum.

ccmpus

De

170 tcmpus

cft

cauf* corruptionis ,

rerum

& fcncauiis, pcr

motum, & non alitcr & fi moius longus non fit caufa corruptionis ; ncc tempus longum illi rci :

Ad fixttm.

cft caufa corruptionis.

(Xj

Ad aliud patct folutio.

T

iE S

XIX.

O

I

Vtrumfint folum iut menfura dura-

principio. pcr fc , pcrfcft^ ; in tis

Suar diff ^o.feS.ii. Coaimb. y\ieDo(h. im.dift.i.

cft

.

Albert. in

^.Phyfic. c»f.i^. jutft.j.

innata cft nobis

communibus ad

particularia:

idc6 quia de menfuris crcaturarum fcrmonem dcbemus aggrcdi , a mcn-

communi dcbemus noftrum propofituiq

fura in

Articvlvs adu, duo

ftcntc in

^

extfieBtit.

eft

I.

,

eius exiftcmiam

8c

:

fua immenfiras, quae fola ratione difFcrt a fua cf-

Ex

partc ver6 (ax exiftentiac Dei menfu-

ra eft xternitas,

quz modum fnz exiftcntix

fim-

&

potentii , carcntcm plicem inuariabilem a£bu, principio mcnfurat. Et hsc quidem menfine fura in fe eft indiuifibilis , nec habcns partcm,&

&

JEterrtitu infinita

C^

indiuifibitit:

JEuum no

partcm

;

finita

vnde

:

indiuifioit.

virture fi

omnibus

cocxifteret

ccdcrct.

Non

qnamuis dc

fc

ftcrct partibus

& per coexiftentiam

tamcn

;

fic cft fit

,

aEtcrnitas, &reiu$

& adhuc aeuum

ttutic,

in infinitum cx-

indiuifibilc

;

quia

indiuifibilc,m>n tamon cocxi-

temporis

indiuifibilitas aeternitatis

fimul eflent. Vnde quodammod6 cft ficut

,

fi

indiuifibilitas animae rationalis ftit

in-

fecundum omncs

totura tempus

partcs fuas fimul cflct

e/l

,

qux

tota cocxi-

omnibus. partibus corporis indiuisi cius

cf-

fcntia; ficut pundti. eft

Vna fecundum quod cft fecundum quod cft cxtcnfa , vei mulriplicata fecundum partcs. Primo modo quaelibct crcatura diiplicem habct menfuram. Vrtam inrra,qux cft ra.

gradu naturx & cftentiz aliam cxmenfura eft id , quod cft principium

liiuitatio in

tra

;

&

illa

:

dignifllmum , vcriflimum ens ; cui non incft efii per participationcm.fcd cft cns per fc. Hxccnim

mcnfnra vniuerfaliter omnium cntitim , vt funt cftentix quxdr.m &/iftud eft diuina cfientia. Sicut autem diuina cfTentia , quia ei competit cntitas pcrfcprim6 , fummc & pcrfc£tiflime, eft vniucrfaiiter mcnfura omnium cntium. Sic accipicndo menfur.im quxlibctcreatura habct mcnfuram extrinrccam fux cftentix propriam in cft

;

,

fuo genere

;

id in

quo nobiliflimc, veraciflimc,&

pcrfcdiflime rcpcrirur narura

quod

in

illis cft

illa

Menfura

tft

rato;idcft, vniusgeneris. Etdcbetmcnfuraefre n.io. aliquid vnum in naiura fingularc , in qua natura iliius

gencrishabctfj^perfcAiflim^

;

&

in

quo

omnium communicantiura ilUna natu-

cft ftatus

:

& perfc-

& quod

cuius fimplicitatc ctiam alia procedanr per ali-

vnum, id

:

proptcr quod dicituc

cft.fimpliciflimum in illo genere.

t. Et eft aducrtendum, quod cum menfura fit id, pcr quod cognofcitur quantitas rei,feu dignitatis Vndefumiti» eirentia, fiuc

menfurA,

molis

quod tali

,

feu durationis ;ide6

rei

nomen

*"*•*

^J."^

vni attribuitur, tranflatum

cftabz/«onumerali,qu6deftmefuranuracrorum:

& non folum tranfUimptum

eft

ad id vmm,

im6

ad oivnia , qux aliquo modo dicuntur mcnfurx: ficut eft tranfTumptum hoc nomen tjtMntitas ^ quantitate numerali , ad omnia alia, qux aliquo mododicuntur^»4nr4.Vnde,ficui iam dixi,quantitas numeranda in gradu eflentix rci,appcllatur gradus naturx , vcl efTentix in perfc
&

&

&

&

rum

Quemadmodum in mcfuris qdx

viJc Scot.ia

humana inftitutione,quantitas vncix no-

Met.text.lib.

fui gencris.

funt ab

ta cft cx fc & ide6 eft menfura omnium pondc- V fumma rum:& inter menfuras,qux funt \ natura teiyVm- 1°*^' "?•*• ;

duplcx menfu^ ciTetuiaumplcx.Alia

In ciTentia autem crcaturx MffurttreM' tur»rum.

Quod cnim id magis participat,cft

mcnfura.

melius,pcrfc6kius,& dienius atq; maius : proptcr menfurat». ,,.'. x, °r n r quod dicitur.quod menfura eft vnigcnca menfu- yjj^

quam comparationem

fecundum vtrumquc corum refpondet ci varia menfura.Ex parte enim cfTentiaE menfura Dei cft fcntia.

non bonitate moris« quod eft ejfe perfedius in

:

Per talem autcm menfuram cognofcitur dc efi , in quanto gradu dignitatis> feu pcrfedlionis fit:quiain tanto gradu eft,fccundum quantum , vel in quanto participat id,quod

\.

confiderare;vnum,fci-

enTentiam ; aliud

de

omnia illa contincat virtutc & cminentia quadam in natura fimpliciflima illius,

qucid in qualibet rc cxi-

,

6.

idem

,

illa natura.

dlione

& quotuplexjit rerum men/itra ?

ESt ergo fciendum licet eius

mole magM

rara;vt in quolibet fupremo,digniratc,

inchoare.

^ttlis

menfuta-

'^'"/""«

EspoNDEO, qahd via k

illo

& fub quodam

mMtueJJiy efuodmeliiu ejfey

fcd bonitate naturx

cuiuflibct crcaturx

9.

I.

Ih D*» meH' fur» effentit,

its «jtu tian fitnt

S.Bonau in i difi. ^ ini.f. cirea litteram M»~ fitmm» de quatuer fOAqutuit i.p.qu.^. »rt.ii. D.Thom. i.p.^utft.lo. art.\. &qu*ft.^t. art.^. vbi Caiet.& recentiotes. Capreol. »» x.dift.t. q.t.»rt.i. Dutand. qutft.6. Argent>naJ in 4 dift.^%. art.^. q.vnic». Vafq. tn i. p. di^.^S. Fonfeca 5 Met.c»f.%y q.it.feB.^.

memb giftri.

,

quia fccundiim Auguftinum

;

Trinit. cap.%. Jn

18. Alenf. t.f. q.9.

autcm ab

gradu inferiori , & miniis perfcdo. Et pcr hoc mcnfura ifto modo cft principium cognofccndi quantitatem rci menfuratx ; non quidcm quantitatcm molis , qux cognofcitur pcr mcniurani extrinfecam rcfpicicntom cxtcnfioncm ; fcd cft principium cognofccndi quantitatcm pcrfeftio-

eft 1

aliis

quandam defcdionem

nis naturalis

tionu creaturarum ? AriHoc. 4.Phyfie.e»f.it.text,i 17. dr

pcr

gcneris

:

fic

natura gencris pritlio

,

&

iilius

f4ir,cuius

fura cft

quantitas

cft

notiflimain difcretis,men-

omnium difcretorum.Vndefi aliquidpo-

naturmefura,quod habctaliquid notiuseo,quO(l habet mcnfurare,fcmper illa menfura reduccnda eft ad illud primum notius:& ficfcmpcrvfquead atiquid fimpliciflimum,& notiflimii in fuo quanto.Et hoc cft quod dicit Ariftotclcs ^. Met.tap.de ynoytext.com. 1 1 Prima enim mmfiira eft pritmtmy^tto nanujne primo cognofcimi4t,eft apud nos prima tHeif/itra in tfwlihet genere. Vhi dicit Commcntator^Ojptfrtet igiiur , vt omne menfitrans primttmfit principitttr^ .

fcilicet in

omnigenere intjHo inuenitMrprimum ; in effe

& cognitioney cttmper id cognofcamm menfitratum. £t quamuis in fiogularibus fit fingularc talis menfurx ramen vniucrfalircr in gencre cntium cft mcnfura omnium aliorum vnum cns primum, ^*t)tm fit & prima fubftantia, qux,vt didt Gommentator, „ * *"'" ,

intcndebat Ariftoteles cfTc

primum motorcm ; qui

tHrarum.

Qu^ftio qui non

primnm

foliim eft

& fini Scd cura & mcnfuratum fint

fiait raotor

;

fcd ficut

vt didura eft , menvnigcnea ; Dcus autcm non cadit in vllo gcnert.' , ergo non eft vnius generis cum aliqua creatura : non ergo videtur quod fua cntitas fit numcralis menfura omnium entium. Ad cuius euidentiam cft fciendum ,qn6dgeT !• Gmm vmff#- ""s vnum,in quo habcnt cfTc vnigcnea menfuramcnfura.cft duplcx:& ficut cft duplcx getuMm dupUx. tum nus fic eftduplcx vnigcnictas menfurat,& mcnfurati dc qua fciliect mcnfura nunc loquor , de menfura,fcilicct,gradus pcrfcdioniseflcntiac. Et per hoc cft diiplcx ratio mcnfur^.quarii vna habet

forma fura,

s,

,

,

&

-,

:

menfurz,quam alia,vt ftatim videenim quoddara gcnus Metaphyficura,

roagis ratione C/)»«« MetM'

bitur. Eft

fhyficMm.

quoddam Logicu.Ratio

Vide >j

/jftit

q. i.n.

|n

gcncris Mctaphyfici c6-

communitatc n6 vniHoca,fedpurcanalo-

ga: continct cnim aliquid , cui principalitcr nomen conuenit ; eft omnium , qu« funt in toto illo gcnerc mcnrura;& aliis conucnit id,quod nomine gcneris fignificatur pcr quandam aitribu-

&

&

panicipationcm illius,cui principalicionem, ter conuenit:& ide6 iIIa,quibusconuenit particiillud cui pcr fe conucpatiuc.funt menfurata v liit,eft menfura.Et fic accipicndo genus,cns,communiflimc acceptum , vt continct crcatorcm , creaturam, cft gcnusjnon^quidem.genusdcillis decem Pr«dicamentis;quia illa funt genera logicalia , vtiamdicitur , fed genus Mctaphyficum; quod non dicit rcm aliquam communem, fcd dicitaliquid pcr fe,&prim6conuenirealicui;aIiis autem per quandara participationera illius.

&

&

S DlHerJts

itt

MmJiones;in

argumcnti

i

:

C H O L

I

V

M.

<

6.(j.vnic.»9.§.Tvnc ad

formam

ait viderijihiprinuim difiinSionem entit

in cn« cxtra anima,& in ens in anima;^^ deinde ens extr» Mnimam pojfe diftingui in a5lumy& poten • ti4m,ej/enti*t& exiftenti*. Htcippt docet ex Pigilofo-

r//f

pho in Metapb.textu4li fanma vnicajc.-j jt.6j.ScenSy ens diuidi prima diuijione in em rcalc,& ratiohis,& deinde in ens aftu,& ens in potentia -t&ini .dift. 8. f.). n.i8. $. Sed tunc cft dahiam. dicitensprimo Hiuidiin finitum,€^ infinitum,

& quodl.^.n.ij.

f.

Dico ergo brcuitcr,<^»/ ensprius diuidi in ens quicura,& non qazmumt^tuintitate virtutis,vei perfeBtonUt& ens ijuantHm diuidi infinitum,& infinitum;

^in

!.<£(/?.

3.^.). «.7. J.Sccundo Cic;ait ensfufticien-

terditUditanqudminilU,tjua includunt tjuiditatiiu creatum, ^uod diuiditur ipfitm inens increatura ,

&

in decem genera,atcpie inpartes ejjeatiales decemgenerum.DemHmhiCf&inadaitionead 1 .dift. .^. 1 .n.ii.t. 1

$.Idc6 dicOfO/Jerit ens commtmiffimefitmptiiprimM diMiJioneMuidiin ens purum,C^ ens quod habct efte,

Jme inens quifUtatiue,

& in

jens

171

fteritret diuijiones vide7ttitrcoincidere:& conjiderantur

apartecaHfa,velprinciptf entujta vt heat eJfe,fidinfefitpMrum,

vnum a nullo hs-

& aditaliffimii

ejfe.relitpia

aliunde recipiaat, CT ah aliojuam tjuiditatem deriuent.

Sccundum hoc, hoc nomci? ms fic communifadu cllcndi , fiue

fimc acceptum, quod dicitur ab

ab fj^,diuiditur priraa

non

cft nifi ejfe

fui

diuifionc in ens

purum ,quia

,

qiiod

nihil dicit pratcr

hthens cjuiditatem,

contrahens illimitatam.perftQiotiem iUiiispuri,

&

& ah'

Joluti ejje primi emit. SedJecuntStm varios reft>e£lui,&

in fuo fignificato includit aliquid prxtcr

quod

raliflimo confiderata,nominat quid

cx

latiflimu

ejfe

Nam

pcculiari. cft

ejfe

res cuiuilibct Pracdicamenti>ctiam in

cns

,

,

ita

;

gene-

compoTitum

& communifllmo & cx aliquo ;

ens crcatura

cui conucnit

ejfe

;

eft habcns ejfe, Sc quia fua cflentia , per ab alio cxtradla , dc

hoc eft eflcntia , quod eft fc non habct ejfe , fed .-ib cfficicntc

&

;

& ita

ncccf-

fari6 cadit etiam in

compofitione quodlibct gcnus generalifllimum. Et fic patct , quod genus quod cft analogum, Metaphyficum, ccncinens creatorem , & creaturam, non dicit rem aliquam commnnem iftis, nccsquiuocam,necvniuocam',fedanalogam:cuins natura cft,qu6d natura rci fignificatje pcr no-

&

men

talis gcncris,pcr fc,& primo dicatur de vno, &pcrattributioncm,&participationcmilIiusdicatur dc aliis;vt patct in Dco,& creaturis.Et idci talegcnus in prirao raembro Atac diuifionis ftat pro menfura,in fecundo pro menfurato. Et ficut Eat

flcum : cft

fic

ens vt ftat pro cntc, quod habet efte,

fccundum membrpm

quod

&

riUqHiri indiuifionis, eft illud ens, tium.

cadit fubgcnerePrardicamcnti

:nam tunc

habens<;^,cft in aliquo gcnercPrxdicamenti

;

&

hoc cft omnis crcatuta. Ens igitur,vt ftat in primo membro diuifionis hiiius gcncris,quod non cft.nifi <'j^,& neceirari6 ^,eft vnum fimpliciflimu,& indiuifibile:ens vero, vt accipitur in fccundo mcmbro, diuiditurin dccem gencra Praedicameci.Et ficut ens communiflimum,vt genus Metaphyficum,cuius

commu-

nitas confiftit inanalogia, diuiditur in ens

, quod non cft, nifi ejfe purum, & fimplicifllimum, ac pcr hoc mcnfura;& incns,quod habct ejfe, ac per hoc

SulJlMHtim tjf

compofitura,&racnfuratu:ficcns,vt cftin fccim-

nntifur»

tpua fub alterutro omnii raiio entie comprehenditur: deinde ens re/flefitbdimditm- in adualc.C^ potcntia*:

& infinitum ,eftprima tfuoad

nosytjuta conceptt44 perfeSHff:mm,& fimpliciffimm ipti-

eftconceptm

infiniti;diuifio in

tum eftprimm ejuoadje ,

Deovia

natttrali,

quarum,^ non quan-

a modo intelligendi imperfeEfa,& naturali huimflatm.Ali* duapa,

vt

tihjhrahit

Scotioper.Tom.I

II.

im-

do raembro,&cIauditcreaturam,& cft quoddam nium entium, ^t* etatinemcomraunc ad dccera Prxdicamenta,dicit commutur inrili^uil nitatcm analogijt refpcftu dccem Prardiramcn- fttiicumitit. torum ; & diuiditur in ens,quod non eft,nifi ens habcns ; & in en$ , quod eft alicuius. Vt ficuc Deus,qui eft purumr;^ abfquc omni compofitione,cft menfura omnis ejfe , quia menfura eft fura-

^

mcnfiira

&

ditatiiiMs,<juem formare pojfumm de

priirmm

cns in fua commimiflima acccptionc,vt continet prineifiHm t»mrnHn!jfiens.quod non cft, nifi ejfe, cns quod habet ep, mum tjl mlnon eft genus Pr«dicamenti;fed gcnus Metaphy- Jur» immum

prima entii diuijiones ; vtfi confideretur em in totafua latitudine^rima diuifio eft in cns rcalc , rationis,

,

diuid»tur.

&

mt: ficindiuifioncentiscrcati,vcI crcaturx, cns quod non eft,nifi ensi habcns fj^.nullam alia clau-

finitum

Mijietu in qutt

ep-.Scpei hoc cft ptiraum, vnum , fimpliciflimum,ctiiurmodi cftDcus ; qui cft extraomne genus Pr«dicamenti,quod eftgcnus LogicHm;& in cns, cui conucnit e/fe , fiue quod h.ibct ejfe , quod

conjiderationes emis,confiderandaJimt etiam ha varia

lcidiuifio in

4. Etttfrirr.dJl-

&

locu variat ponit Scottu primdi entis .Mft.

XIX.

dens in fccompofitionem,& hoceft fubftantia,fic omnium aliorum cntium, qux dicuntur non folum entia;fed entia alicuius.vcl in aliquo;

&

ficclauduntquandamcompofitionciD. Et ficuc in diuifioneentiscommuniflimi^ff/ftaf in prima diuifione pro ente per fe;in focijdo ver^ mcmbro procntc,quodn6cftens,nifiilliuspartidpatione: fic in diuifionc illius entis,quod cadit fub qcnere Pra:dicamcnti,& continct omnc ctcatura, ens Itac ii)

priroo

membro pro illo , quod P

eft

i

ens per

fe,

vt

De

171

rerum

vt fcr Je opponiturei y/^tiodhabet cfle pcr inin fccundo rocmhsrcntiam, vel rcfpedliuc :

&

bco ftat pro cntc lius

:

n^m

quod

,

il-

ad fubic^bum

,

ncreillo Metaphyfico,cuiuscommunitasconfiin analogia,& eft commune ad deccm'Pr«di-

C.

Morum

acci-

iufnm.

gnat in ipfe difiurfii

quia non funt entia, fed funt

& illorum^j^ eft in alio eirc. Et idco in ge-;

ft.it

§lu*ntit»t efi tnenfurarcli-

fentemia aliorum , tptorum dijcttrfim refert; vt indi' carevidetnrpaulo inferats tmm,,8. yiiaU^ntiimpM.relata.

accidcntia funt enria pct attributio-

Cicxxi

erttisk

cns participatione

cft

principio.

camcnta, fubftantia cft mcnfura,^uia fimpliciorj accidens vcro mcnfuratum. Sicut autcm wx , cui conuenit */^, cft vnura genusMctaphyficum ad deccm Pncdicamentajfic '
^

&

&

funt oninia alia accidcntia a Quantitatcquz

infunt Subftantiae

,

per quantitatcm

nifi

non

& hoc

:

loquendo fecundum Philofophos ,qai non po-

Similiter dico

,

qu^d accidens per

aliud eft

coinmunicas Mati» *fl confiftit in analogia , continet o(%o Praedica- menfuTM relimentarSc diuiditucinacddens pec aliud fimpli- queri ftptttH citer abfqae addito alio , hoc eft Relatio, qli^ frtidieaiiun-

&

&

nihil realeaddit

accidcns,

terum.

fuprafQUfnXundamentura

quod accidic per aliud ;

:

&'in

& cft aliud rea-

ab illo , per quod acoidicf qualia funt alia feptcm PraEdicamehta : quia Qualitas praeterhoc, jquod fliceidit per aliud i vt per Quantitatem , habet rem atiam propriam abfislutam difFerentera k le

-Qoantitate

:

& fiointer alia accidentia, qua: ac<Ji-

dunt pcT aliud , Relatio eft menfura propteif fimplicitacem in accidendo per aliud. Propter quod

rnenfuraomnium acci-

iicut Quantitas, quia eft

dentium,iminediat^ ordinatur poft Subftantiiatni fit

Relati^jVt dicit Conimentator,& Simplicias»

in fubftantiis corporali-

tertium^ locum tenet poft Subftanciam,& ficbto^

bus habentibus quantitatem,& ficin gcnereaccidencium menfura eft quantit^s i alia ycro func

cedendo ffmpet in quoirbet genere Mctiphy^ vnunipcimum imracdiitum,quod eft menfura omniuin alioriira. £t ita patetfolutib iA dubiumjqu^d licecDeus non cadat fub genere Przdicamenti i cuiu!>*ic6mmunitas confifticin aliqua re communi fUis^ quis

fuerunt accidentia

nifi

menfurata.

SCHOLIVM. Dum

ajfignat htc

De^or

rationem nutijitra,

&

menfkrati in vnoejHocjue genere

,

ram

,^od JtmpUcius , (jr

reitejuorHm fitb

illo

genere

ait illHd ejfe menfit-

perfe£Iiut eftin illa ratione ,fiue vniuoca ,fiue analo'

g4 talisgeneris

dt propterea

;

ait

Deum in rationege-

neris Metaphyfici ,fiue entii cdmmHniffimefumpti,effe

menfitrfim omnium aliorum entium, quia effens purum,

(^fimplicijfirnum , a tjuo relitjua entia babent effe-yfir fthHantiam effe menfitram omnium , tjtttt continentur fitbrelicjuis nouem Pradicamenti* ^ejuia ingeaere en-

fium creatorum ,vel

mincrem

habent abaliofitum efTc,

ejua

claudit gompofitiohem.,^Ham reli^ua emia.

Et ingenere accidentium

men-

ait tjuantitattm effe

fwrameorum,e[Ha continentur fuk

o^o Pr^-

relicjuis

&

non efiprimum i» accidentibut , per aliud accidens , ficut reUejua, gua fion infitftt nifi per ^uantitatem, Et in genere accidentium , ^utt fitnt alicuiM per aliud , ttit reladicamentis

ejHia

,

f^tharet fitbliantia

tionem

effe

menfitram relitjumim tKcidentium

continentHr fith fiejuentibtu Pradicamentis

cidunt per aliud diflinBumrealiter ah

accidum

fundamentum

^tod tamen

;

illo

^

, tjuti

&

ac-

per tjuod

vera nihil reale adeUt fitpra fitum

relatio

',

,

doBriha eiufdem DoSioris,

difficuitatem ingerit in

tjui

in i.diFiin6l. i.tpta/t,

&

in i.tUiiinli. i.^afi. i. 4. nurn. ^ .0" fetjuentib. num. 14. §. Ad illud in oppofitura , «/^rmttf , 6^ large probat relationes Pradicamentalet aijuiparantia nis,

,

fimiUtudinis

& idemitatis

& tantjuam

ejttid

,

,

,

videUcet

tttjualitatis , eUflinElio-

reaUter diiiingui afHftdamente,

ohUejuum

,

&

conjTotatum refpieere

fuum terminum. Verum efl,ejuod ini. eUfiintl. ly. in x. dift.i.
§

Ad

<\\.\x(\.\ones:&dift.\.ejutfi.i.infine-y(*rin^,

difi. I. ejuxft.i.

19. fito

&

num.

num.

14. §.

Ad aliud

:

& Theoremate

14. dicit relationes aUcjUAs identificari

fitndamento

:

adeh intrinfecum

&ponit exemplum in effe

ait

creatftra

chm ,

cut

dependerea creatort, vt nulU

dependentia, & reffeHu ad Deum, & propterearelieElum huncidentificaricumahfeluta

modo poffit

co,eftinuchire

Deoautem ,&crcaturae nihi| commundiDeus tameh eft in gencrcMcraphyfico , quod non dicit rera aliquam comtnufub gcnere func: rcale eft

ncm vniuoc^ , fed

analogici

:

& hoc cft

funiniiac

quiain tali gcherevnitai rei dicitui: fimpliciter dc primo ,dq aliis. vtth hon, nifi per attributionem ad illud,& per eiusaliqualem pacnobilitatis

,

ticipationem. Sicvit autem in generc_Mctaphyfico,quo
&

in quolibet,fecundum Philofo|)hunl,7.Phyf!* la- * text.coin. titataequiupcatio aliqua ;'e6qu6d femperindi- J'-

uifione tiaUs gencris per difFcrentias contrariaS ex terminis ctintrariis eft hobiIior;vc*dicitur

alter

&

lo.Metaph.* Eftcamen in ipfo vniaocatio, de * text. coin. fpcciebus vnfuocepraedicatur ,inquantum cft iij ij. & dcinco aliquid coihmune fuis fpeciebus fcamduni confiderationem ; eft propter fpeciem ,'quaB conftituiturper nobiliorem difTerentiam raenfurainillo gcncre: vt cum diuidcndo genus.fub-

Cum autem inc Utptatur Je rtUtio-

tu PradicamemaU , vel cenfencUu

ejuam in Ubrif Sententiarum

,

efi aliter fenfiffe,

vtlquodhicloqmtterex

ccpt.

&

ftantiae,dicendo, Sttbfitmtia alia corporea,aUa incorperea, natura fubilantia; per prius,

& hbbilfus, &

perfcdius defcendic ad fubftantiath incorpo/eamjquam adcorporeahi. Et idc6 Ibqucndo' de mcnfilira ingenere Subftiihtiae,'vi"genus

uocc

fe

Praedicamehti;vcl Logicgm,vni-

habens fccundiim confiderationem ad fu«

, fubftantia incofporea eft aliartim fubftanriarummenfura.Etfimiliteraccipiendogenus fubalternum,vt fiibftkntiam corporc^m ciamtli-

infefiofa

uiditur in animatanfi,'& inanimat^m.fcmper illa, <)uaeconftituitur nobilidri dilFerentia ta,cft

,

vc aniroa-

mcnflira:& fic vfque ad indiuidaa.

effifine

emitate creatura.

7.

vnum genus Metaphyficum »>cuias

S

C H O

L. I

V

M.

Afterere animas aefuales effe inperfeEliorte JithFlan-

tiaUi&prtpterea wtttmnon

pofie ejfealterittt menjii^

rtm

9.

Quzdio XIX. rtim,H9nfitimfalfi(m ,fid& erroHeMmpHttuhic St»tui

y

non sUMHtUi

^Hom 4

mMiteriftu

DoiJomm ai^ho~

ritate,& propter artuulum Parifienfim

^hyica-

ita

,

dfmicu conceptum ; Si .quis dicic oiftncs animas ab originc cflc arquales ; crt at,quoniaip alias aniiqa Chcifti nonclTcc j)fifpa.ior , quara anima lu-

Ax. Etfi vero ardfuli


fintauthoritatfs fint cenfiiris

nunc

Parifienfis infirmiorit

>

,& pon-

tanta SchehkiUkfirium^Heyirorum ntmtfs

dutfuf^eri delteretTo(et^

^utH minus

,

lih.i.

de

Ani-

&pericuUfamfintentiam affkptantem j indiuidiu diSiinffti imerfipe-

W>f4p. ?

.

tetfteritriimapbeUaret

,

Eummeriti

nesgraduefiAiiaHtitdesperfeSiitnii.,

re-

fr^endit Banttfs ia pradi^um locum Uhrorum dt

&

.

& ^uHium in cap.

3

.qua(}

)

vi ^tUa reperiantur a^uales

les effi dicit

,

ro hic negat

d^ dari indiurdHa

:

Scotiu ve-

qua ficundian atfuanaturam fpeciei,

,

perfeSlionis participent

&

^ft,

num. 76.

9.

&

quafi.i ijium.^cf,

non

In indiuidms autcm, vt 4icunt aliqui,

9.

quacrcndum

quod vnum Cf mcnfuca

An vnS tnii'

cft

ttidliS fit /Btt'

rius, quia., vi dicunt

fitr» niitrum.

dua fuper fpecicm^ncc naturalis

;

&

,

,

nihil reale

in ipfis eft

ideddicunt qu6d

fura altcrius

:

alte-

addunt indiuiordo dignitatis

vnum non cft mcn-

quod pmnino zftimo

efte falfum,

crrqncum , quia anima Chrifti nobiliori participac naturam fpeciei , quam aliqua

forte

modo

Ei femper indiuiduaeiufdem fpcciei, fecungtadus maioris , & minoris pcrfer* »li»rum. dbionistnatur^m fpccici parcicipantmec funt duo VideinTraq. indiuidua fccundum aequalem gradum perfe(fbiotl.o.l. nis participantia naturam fpcciei. Ideo puto, quod atiima Chrifti Ht mcnfura omnium animarum; SiGc inqualibct fpecie illud indiuiduum,

,

,

ncti$ coiiucnit

menfurato per quand^m atcribu^

& imitationem naturz mcnfurati ad na-« curam menfucx & non eft vnigcnietas intec ca>

tio.nem,

:

& menfuratum, nifi vnigcnictas & hoc eft piopterqucndam nimiura

lem mcnfucam imicationis

:

,

exceirum naturxgeneris,vt fignatur per menfufijtam rcfpc^u cJusj& (ignacurpcr mcnfuratum; propter quod naturamenfurae in tali gcncie pcrconcinct

fc€liflime

menfu-

in vircute totain

ratura.

Et

, qnod fcilitotum menfuratum , (icu^

ratio perfciSlac mcnfnrac

ifta cft

cct virtute contineat

ptcr

quod

in,

perfcdidim*

faluaiur

potcntiam ; fpafapicntiaomncm fapientiam includit.Vndcinprimogencrclaciflimo Mctaphyfico , quod cft ejje, vcl ens , mcnfura in illo gcncre eft fbla habens perfc(5lifIimjE menfurx rationcm: vt Deus, qui in fe toto eft menfura omnis menfurati : non fic dc mcnfuta alicuius altcrius gcneris vcre Metaphyfici. Dcus enim.qui nihil aliud eft,

non

quime//!r, videlicct fub rationcqiii

quam

ejje

,

eft

menfura cuiuflibct ej/e; fed inquantum

quantum eft tura: non confideratur fub fub rationc , qui

cft aliud,

crcaci

ef/e

ratione

,

qui

eft

,

fpeciem participat

cft raci^fura

,

vcl

natum

aliorum. Et dico na-

participare ,qui3i dato

,

quod menfuratura

oportct quod menfura extrinfcca de qua, mod^loquor , adu exiftac; fed quod in natura rei fit podibilis. Quod autem exemplificaui de genere fubftantiz,idem dicode genere accidentium , quM tiobilioc difFeretitia»

/i^

adu , non

fu«

etTentia:

,

vel fpccies difFercntiam conftituens

,

eft

menfura

aliorum : vt (i dico colorum alius albus,alius nigcr , albedu eft menfura nigrcdinis, H^; in oranibus gencribus.

&

Quamuis autem fccundiim pr«diAa , tam

fe-

R«//« mtnftf cundiim genus MetaphyHqum , quam fccundijra r« ptrftSim genasi Lpgicum , flracciperc menfufam,& men-

furatum ; fciep,dum tamen eft , qu6d ratio mcnmenfurati magis perfe&e,& propric inuenicur in gcncreMctaphynco , quam in gencre Logico. Quod Hc patet ; in gencrc Mctaphyiico, id quod cft menfura in (implicitatcquadam nafurz,

&

tuxz, cadit in primo ncris

;

&

in illa (implicitate ftat,

fimplicem fignat lius

membro diuiiionis illius ge-

priiicipalitcc

nomen

naturx

illius generis.:

difFert,vcl deficic

mcnfuracum

jti

qu6d

,& pecfe, &

illo gcnece.

&

itatucattl

immediat^

k nmpljcicate

il-

in-

efte

;

fcd

vtpote fubftantia, velpotentia. Iftomodo Dcus fub rationcqui eft ej/e,

non

creatura

cft

cft

aliquid

eft

;

menfura creaturae, inquantum ; fed inquantum Dcus eft ali-

aliquid

iuflibet creaturx,

quid

:

tum

ipfeeft

fic eft

ej/e

inquantum

fnenfura lubftantiir cteatz, inquan-

omnium

fubftantia

qua; ratione nobilitatis

feruntur ad diuina

;

:

&

vt funt ctfi

diuiditur in

fignat

,

de

aliis,

nomina attiibutoinquantum eft cnl

fccundiira totalitatcm entitatis fua:

quod

fic

quam imporcanc , t ranf^

,

rum. Subftantia autem

cft

difFe-

,

nienfura cucreatura eft alicft

,

,

qua: cns,

dcccm Prxdicamenta prim6

menfura omnium entium aliorum rn-

quancum funt cntia, non tamcn cft mcnfura omnium cntium aliot um , fcilicet accidentium rationc illius , quod addunt fuper rationem fubftantix;feu non eft menfura eorum fccundura raioncs proprias ; quamuis (it mcnfura corum , vc habenc lationem entis & fic mcnfuraiftanon omnino totum mcnfuiatum & idc6 cadit a rationc perfeckx mcnfurx. Menfura autem accepta in genere Logico , de ij.. qua di(flum cft , quod cft illa fpecics , qux con- RMiit mtmfuftituitur pcr nobiliorem dift*crcntiam diuifiuam; rtquemed» illamenfiira nonftat in fimplicitate nacurz ge- «»«'"•««'"''«» :

continet

:

neris;fiuc nonftat in fimpliciuce

omnino

Cum cnim dicitur

portata naturx generis.

,

iin-

fub^

ftantia alia corporca,alia incorporea ;iffro^«-

mfm,quod eftmenfura non ,

ft.it

in fimplicitate

nomine /«^i^^f/M^nihiladdendo fuper id quod prim6 fignificat txomenfiibftantia;CtC{it ftat id ,quod cil mcnfura in quoliw naturae importatae

bct gencreMctaphyfico.

Nam cum dicitui;

,

en-

nacura,quam fignac

tjahi aliud fubftantia>aliud accidcns ;y«^f?«f-

Vode

tfa nihil addit

&

fuivt

diuerfz

menfuratum , ita naturz omnino menfura , qu6dmenfurati natura, quxcadit afimp.licitatc naturz mcnfurz, cadit fempcr in ratioaem comScotioper.

,

crea-

cft ejfe

quid, vtpote, fubftantia, vel potentia

pcr.fc(5tius

Tom.JJJ.

| f,

Pro-

cntit.T,tis cre.-itura!.

Dco

folo

rens fecandum rationcm ab

eft participarc

in

communc nec re nec ratione habcnc mcn> Sed ratio , & nomcn ge« , & mcnfuratura.

fura

dum diuerfos

tum

iauinitur

!n tali genecc ni"^

alia.

quod

lintrt MttM-

qu&d

fic ,

mcnfurae ratio rcfpe(fku omnis crcatutae , vt fua entitas omnem entitarcm ; fua potentia omnem

cfuafi. f

i .

Fide eundem hic num. 16I

lO.

»7?

veriun

fic

^hf^HeylladiffifultatffHentur,. ITtde Cenimkr.lih.i.de

lem gradum

minfu-

vc

entitas diuitia refpe
msm.6q.& ficj^j. Hic tamen ita pluresaninfos inacjua-

jlnitHM Chri-

nil

:

Anima\ Uh.i, de generat^ cap. 4. efiiafi. j. Porn hoHC dfiSlrinam nudti pojf MofiUrum ifi 1. difi. 17. uinima, cap.

fti tft

pofiti

fupra id

,

quod

fignificatur

nomt-

qniacns creatum,quod diuiditur in decem Prxdicimenta , ficut nnalogicc dic^om cft de illis , nihil /ignificat principaliter nifi

ne

entit

:

P

3

eos,

''""* ^V»-

De

174

rerum

principio.

ens,

funt fubftantias , non antem inquantnm diffcren-

fit

tia fupra

quod cft fubftantia. Et fic cim incorporeun* mcnfura corporeoru.hoc quod cft imorforeum, non fccundum fc totum cft mcnfura , nec corforeum fccundum fc totum eft mcnfuratum quia iacorporeum non eft menfuracorporeorum , nifi inquantura cft fubftantia , non autera inquantumeft talis fubftantia non cnim mcnfurat corporenm fccundum rationem iUius diffcrcntiac, quam addit corporeum fupra gcrtus. Similiter ncc corporettm eft menfuratum , nifi rationc qua cft ;

:

non ratione difFcrcntis fu« ratione corporeanon incorporca aliquo modoj ncc fccundum eftc

fubftantia

cnim eft

nobilius

non

:

,

additac differentix fubftantia

fit

nccaliquo modo ; licet vna diffcrentia ; fed foluminod6 cft in illa

,

nobilior alia

, vt in nobiliori , inquantum cft nobilior ratio fubftantialitatis, dcfcendcns in fpcciem per

virtutc

difFcrcntiam nobiliorem

,

quam

perdifFerentiam

minus nobilcm. Nihilominus accipicndo menfuram,& mcnfuratum in qualibct illarumfpecicrum,in quas genus fubftantiae diuiditur contrario modo ratio mcnfuraE , i^ mcnfurati in illis :

inucnitur.

Ad cuius cuidentiam

>}

dico

cft

fcicndum

SubHantia alia corporea

:

aliter diffunditur

,

,

alia

conftituta,eft

fpeciei fubftantiae incorporeae

addit difFcrentiadiui-

naturam gcncris, cum dico ,/ithHaMia incorporea. Ad conftitutionem autcm fpecici fubftantiae corporeae defcendit genus fubftanti* per diffcrcntiam importantcm formara materialcm fiua fupra

corporalem,fcilicctmateria;inhaErcnte:&ficnon

eft contrario modo; q«* per priorcm difFcrcntiam con-

In gcnct^e autem corporei

quia fpecics flituitur,

,

& pauciores

impcrfcftior

iila cft

ferentiam

>

Logicum fcd etiam genus naturae. Et fic patet, quod nobilius ep habet genus fubalternum in incorporco , quod conftituitur pcr formara im;

materialem;quam in corporeo,quod conftituitur

formam materialem propter quod incorporeum merito eft menfuracorporei. Propter iftos diucrfos modos , quibus genus :

vel dcfcendic

ad conftitucndum fpecies in gencre ctrporei,Sc inmodo-furaitur ratio racnfurae,

corporei, contrario

nis.

Nam

duobus generibus. fubaltercum gcnus fubftaniiae difFunditur, vcl iftis

dcfcendit ad conftitucndam fubftantiam incorpoream per difFcrentiam , feu pcr formara iramarcrialem ,quafi inillo gcnerc fubalterno rainec

& quant^ fpecies conftituitur pcr difFeremiam priorem, & vniucrfaliorcttt, tant6 eft nobilior & perfcdiior, quia fimplicior; & quant6 tardius conftituic fpccicm pcr difFercnforma immaterialis

:

,

tiara infcriorcm,tant6 cft impcrfc^lior ita quod in genere incorporei fpecics infcrior, qux plurcs :

difFcrcntias in fc colligit , & in quam vltim6 genus dercendit , illa eft iroperfeftior in toto illo gcncrc & illa fpecies, in quam dcfccndit genus per vnicam folam difFcrcntiam, illa eft pcrfeftior ;

in illo genere

,

omnium illarum

:

&

fpccies>

omniumcorporearum,inquantum eft corporea; quiainquantum cft corporca contincc quodam-

fpccierum

illius

gencris perfectioncs in fc contincns, inquantum

rationcs

,

vidclicct

&

&

&

ligentis.

Addunt autem aliqui > quod indiuidua fub eafpccic non poffunt habcre rationem menfiirz,fccundum qu6d indiuidua; quia nihil addunt fupra fpcciem ide6 nullum indiuiduum habct quia

& raenfurati in

igrtobilior

quac colligit in fe plures difFcrentias>

fcrentiam defignata ; qux facit qu6d hoc , quod dico corporeMm, fit genus lubaltcrnum, non folum

modo diffunditur,

difFerentias in fecolligic«

&

ficdefcendcndo vfque ad fpccialifnmam > ill* efb nobiIior,& pcrfe^ior , pcrfe^ionem oronium aliarum fpecicrumin fc contincns in vna fimplici natura fpecifica, liccc pluces contincat formas> vel faliem intentiones plurcs, fecundiim pluralilatem difFcrcntiarum conftitucntiuraipfam(quod Sptei*shima^ dico propter neeantes gradus formarum) & ide6 "* 'ft'»'^}»iUa fpccics,quz cft menlura omnium aliarum formMm, fpccierum in gcnerc corporcarum , vt cft fpccies humana, qua: habct rationcm mcnfurae rcfpc<^u

rationem mcnfura: ,

quafi contrario

,

j *

quactardii&seonftituitur,& pcr infcHorera dif»

ditdifFercntiadiuifiua,fiueforma pcrillamdif-

vel defccndit ad

pcr

eft in alia>

menfura omnium aliorum in gcne-

dem

,

oiodo nulla

rc incorporci.

eorum conftitutionem per folam forma;vel non folum pcrformam fpiritualem;fcdetiam permatcriam,quam includifFunditur

ifto

fpccics vnafola difFcrcntia

rationcm corporci mifti.corporci aniraati, vcgetatiui , fenfitiui , licec fccundijm rationera rationalis nullius fit mcnfura ; quia per illius difFcrcntiam ab aliis diftinguuntur ; nec per illara claudit in fc alia corporea. Et inquantum.rationalis menfuratur permcnfuram omnium incorporeorum ; eo quod aniraa rationalis fccundiim rationcm rationabilitatis , vel intelle<5bualitatis> menfura eft intclligibiliura , vel Intelligentiarum, pcr ipfam eft confumraatum corporeum> incorporeum , quiacrcata eft in vmbra Intel-

genus fubftantix in fubftantias

quam fotmam

quia

modo omnium corporeorum

&

;

:

& idco

incorporea,

diffunditurgcnusfubftantia: pcr formamincorimmaterialcm , ad minus matcria poralem , corporali

,

quod cum

corporeas, conftituendo fpccicm per differentias additas;& alitcr in fubftantias incorporcas. Nanl

ad conftitutioncm

genus

vt iam dixi

i c.

:

ratio

illa cft

nifi

ratione formae fpccificat,

in cis tota ratio pcrfc(%ionis. Si ver6

menfurx inuen'atur in vno indiuiduore, dicunt, quod hoc eft folum pcr

fpeftu aliorum

non fubfiftit > nifi vno indiuiduo ; vt patet in corpore orbis primi,quod cft mcnftira omniura corporeorumfimpliciura , fecundiim quod funt corporea: in primo Angelo , fi fit foliara vnicus , & fub vna fptfcie , illc cft alibrum mcnfura & hoc per accidcns

;

quia fpecies fcilicet

in illo folo

&

:

accidcns>vt dixi ,& hocfi ille Angelus ponatur primus> fupremus in toto generc Angclorom.

&

aliqua fubftantia fcparata, quz eflet rncnfura aliorum > in ipfa etrct ftatus in afcendenSi

do

cnim ;

cfrc:

& fupra illam

non

efFet fadlibilis fuperior:

fcd fecundum aflcttionem ipforum

nus

, nullum gefupremo, quin fuDeo fieri ; eo qu6(i quarli-

crcatura: habet ftarura in

pcrior ea alia poffit k

bct femper diftat in infinitura kfubftantiaincreata.

Et ideo fccundum fenfum articuli nullus An-

gelus cftfimpliciter mcnfura omniura Angclorum fa^libilium , &fa£i;orum , quamuis quimo-

do eft

fupcrior in natura , poffit poni aliorum infcriorum mcnfura. Scd in infima crcatura eftfta-

tus, fcilicct in aniraa rationali :proptcr

quod

pofucrunt eam efle mcnfuram omniuui fubftantiarura feparatarum: quia, vt dicit Auicenna *,fi ignoratur intcllccJlus poffibilis > tunc non fcitut numerus fubftantiarum feparatarum. quia racnfura

cft certa

,

alij

Quod

j.Met.c.3.

Qujeftio Wc, qu6d ^n indiutinquaiuum indiuiduat, non poteft accipi

Qnod tatem dtiis

diftdhi eft

&

menfura, ficuc Tupra dixi , zftimo mcnruracuna efte falfum : quia quamuis indiuiduum rcm non addat fupra fpcciem in latitadine , tamen fpeciei funt mulri gradus ; quorura alij funt magis perfedi aliis , iecundum qoos ipfa indiuidua pro«iucunturi& ide6

vnum eft menfura alterius.

Articvlvs & quAliter Deus

t>/» ,

cmmum

II.

fit menfurM

rerum

cre/ttarum ?

adhac occurrit dubitatio S£d cum cnim omnis menfura zquetur menfura-

circa prxdidba:

16.

Duimm.

to

,

rem menfuratam

vel aequct

,

vel per fc

,

vel

replicationcm , videtur id non eiTc vetum dc Dco refpedu creaturx. Non enim videtur per

fui

quud diuina

efrentia illimitata, ic infinita,ha-

bcat rationem mcnfuraf refpcftu clTcntix creatz:

aam.

ii.

cum ramen didum

fit

* , quod quam

perfct^ius faluatur in Dco,

ratio menfurae

menfura

in

ali-

cuius generis.

C H O L

S

OmnU ferme

,

mMoricompen
pkrtem aliA

:

I

V

M.

ijiu hic diffiui traElAt i.d.i..<j.i.i.

& tn Metaphyfic.lib.

DoElor yfub

Ad fecundam

y .tjutft.

^.num. j

.& in

Metaph.textualifitmmM vnicaycap.6.num.^y.

&

cuidentiam eft fciendum , quod c6m TripUxginui hic loquamur de menfura extrinfeca quanritatis menfurt ftV' perfedionis c/Tentialis rei , non quamitatis fimfcaiontt if. pliciter, ncc durationis, talis mcnfur«eft triplex finti^lit rii. genus;& fecundiimhoctriplex ratio menfuranTrimU qutd di per talem menfuram. Eft enim quacdam menixeiiitur » fura,qua; femper exceditur a menfarato , ide6 tJunfuratt.

ipfum non menfurat gratia

,

vnitas

,

fimura in numeris te,

,

nifi fui

replicationc

quae eft principium ,

,

:

vcrbl

& fimplicif-

&ex fe nota in fua quantita-

non menfurai numeros, ntfi

fua replicatione.

Tantus enim cognofcitur ciTc numerus , quoties ternarius in eo cognofcitur vnitas replicari enim cognofcituc tanrae quantitatis , qnia ter in eo vnitas replicatur fic de aliis fpeciebus numerorum. Eft etiam mcnfura , quae quandoque excedir, quandoque exceditut a roenfurato, quandoque ei aequatur & ide6 quandoqaemenfiirat fuareplicatione quandoque expticatione , quandoqiie adzquatione verbi gtatii , motus diurnus cocti eftptimus,&fimplici{fimusinmotibus,quiavmformis cft , & in termino quodam confiftit finc additione , & diminutione ab eodemin idem ; ide6 eft notiilimus in fua quantitate qui motus inquantum includitmenfuram fibi intrinfecam, quae eft tempus, alios rootus, quos excedit,men:

:

Situnii,qu»d «xtidit

,

{j>

ixeiUitur, (^

nlt^Hnndi «•

&

:

,'

:

&

:

fiirat

explicatione

,

& applicatione

vt dicendo , ifte tardauit vcnire duobus,Yel tribusdielius,& rertiata vniusdici. Si ver6 zquatur mcnfura menfurato , menfurat fui adaequationej& dicitur motus diiirnus. £ft autcm tcrtia mcnfura, quar n-ienfuratum \%^ fcmpcr exccdir & ide6 menfurat fola cxplica- Tertia quU tione. Ifto modo Deus cft menfura omnium en- ftmfir txti» tium quia eft primum, & fimpliciifimum & in- '"•

replicarionem

alicuius par-

:

;

;

;

quantum eft ex fe notifliiinim in a£tualicatc fua. Ciim igitur quanticas nacurx fuJEperfcdionis fit infinira,& illimicata, quancitas aucem perfc£bionis nacurae crcacx cuiunibci fit limitata, finira ; ide6 cft menfura excedcns quanticaccm perfcAionis omnium aliorum enciuni:crgo fi per Deum quafi per menfura debeac cognofci quan-

&

titas

& gradus determinatx pcr-fedionis

,

alicu-

hocnon poteft efte feipfo fimpliciter, /ed folummodo explicatione alicuius quanticatis, virtualiter coDientx inDeo,vt in menfura iusentis

Et

Ad cuius

I7J

fecund&m fpatium, de qua nthil ad prr (ens) &tancnos afpicitmis ad motum cocii diurhum, applicando illum per intelledum motui, menfarando moturn per terriam partcm, vel inedictatem diei.Quemadmodum fi quis vclit menfurare pannum,applicatei vlnam,& fi {nuctiicur menfura cxcedens, menfurar explicando, & apphcando ei aliquam partcm menfurx ,qax illi meulbrato arquntur, &fecundum vlnam illam coenofcitur quantum fit mcnfurarum. Si ver^mcnruraexcedirur, tunc menfurntpcr fe,& partcs,& fuiipfius tus

,

excedente

feqq. Vide fuSSlafitrtt art.i .nHm.i.&fi<]
»7-

XIX.

Deo

ter in

ficut

;

vna hora continetur in die toto.

quantitas perfe^ionis contenta viitiiali-

illa

propric refpondet quantitati Pcrfe-

,

men(urandx:& fic xquatur illi iecundikm quandam corrcfpondentiam , etfi non fimpliciter quemadmodum motus diurnus cxdtioni^ rei

:

pticatione alicuius

motui xquaji

illi

fux partts xquatur alicui

parti fecundi!tm

modum iam

di€tam.

&

Quancitas autem illaperfedionis virtualis, partialis in Deo,qux xquatis de-

quodammod6

bet efle quantitati rei menfurandx

,

non

eft

in

Deo diftin6);a ^ tota infinitate fux perfcdlionis adu quemadmodum in denario diftinfla funt ;

fex

,

& quatuor

a€ta

,

&

realirer

;

vt

fi

denarius

propria menfura numeratorum , fcnarij cxquaternarij explicatione menfuraret aliqua ,

eftct

&

plicatione menfurarct alia. titas virtualis

inDeo

cft

Ncc eciam

dum intclledlum quemadmodum viia ;

dux

diftinguuntur in

,

ergo

fi

diuina perfcftio

illaquan-

diftinda in eo fecun-

hora, vcl

motu diurno. Oportct fic

cum hxc non

menfura perfedionis

fc coca per fui adxquationem.fed explicatione alicuius partis virtualiter contentx in Deo, quod illa pars fola

creaturx

,

fic

confiderartone intclte^lus diftinguatur in eo. Quarcciltm fingulisgradibus in cilentiis crearu-

rarum dcbeant refponderc fingulx rationes prx-

didx

Deus fit omnium quam cognofcatur rei gradus , &

in Deo,oportet ad hoc,vt

menfura

,

per

feipfum fimplicitet, fuis fcilicetadzquatione,&

quantitas in fiia eftentia , quod fola inteliedus eonfidcratione habeant ibi ej/e itlxraciones dihoccanquan proprix rationcs finguuerfx:

applicatione

abfqae replicatione , aut explicatione. Si enim videre voluerimus quantum motor,v6l viator ambulauerit,cognofcendo quantitatemtnorus eius ( quamitatem dico, qui raenfuratur fecnndikm durationem , fecund6m quam motus coeli diurntis cft menfura aliorum mo-

lorum

tuum ,

dem

tis fuae,

vel replicarione fuiipfius fapi^a fe femel,

vel pluries.

Motus vero zqualis

aliara

fibi

raenfurat

,

enim rationera menfurx habet mo-

,

& &

mcnfurx proprix ,

&

propria princi-

pia cognofcendiquancitaces eorum. EtficDeus ipfe fimpticicer confidcratus,fic

communis

,

& cxcedens

;

menfuraomnium

rationes vero illx fin-

gulx fintmenfurx fingulorum pcr quand*am correfpondentiam coxqnalem. Ec hx rationes exfunt

cum tatiotiibus idcalibus; P

fed differunt

4

ab

Singulii ena-

A^jf,*7J^

.

fUM, ftrfeB$nikii,Det,

De

176 ab

rerum

namdicuntut idealcs,inquan-

cis folarationc:

funt rationes cpgnofcendi clTcntias crcatuintcr fe dirarum,vt funt cirentiae fimplicitcr,

tum

&

vcr6 partibilcs , vtfiint prxcifx gradum jrationcs cognofccndi quantitatcm , pcrfcdionis.in circntia ,&nat.ura cuiuflibct en-

ftin(5ljE:dicuntur

&

tis creati.

Sic igitur uaiet

10.

diuifionis

j

cum

primum membrum prscmiflaE , quod ^e crea-

dixi in principio

turs diiplex.dcbetur menfura Menfur»

tf-

fecundum

vna.

:

quod cft efrcntia fimplicitcrialia fecundum quod adu cxift.it' E^cntiac autem, inquantum cfTentia, menfura vna inquancum eflcnduplcx:vna intrinfeca. quac eft limi-

fentit, eft tri-

triplex dcbctur

^

ria,&

liaec cfi

:

tatio in gradu natura:

;

alia cxtrinfeca

,

&

id eft

cns digniflimum,& perfedifl5mum in fuo gcpcre;& dc ifto dixi vfque mod6. Secunda menfura, quac debctur ctrentiae

,

cft

fecundum quod

cft

ex-

&

fic menfuracius cft quantitas corporaMenfur» tf tcnfa : fentit vt eft Ijs,fiue dimenfionalis; quae cftquantitas conti-

txtenf».

nua,fub cuius partibus partes fubftantia; materiaper iftam quantitatem acciles funt cxtenfaE

&

:

dcntalcm intrinfecam conucnit fubftantis quanMffur»elfen- ?'tas dimcnfionalis excrinfec3,qux cft locus.Tervt e/i fiaraenfura,qua;dcbetur eflcntiae, debctur ci vt ,

ti*.

mnltifltx.

eft multiplicitas

vel multiplicata pcr indiuidua:

,

&

iftaqiuntitasvocaturmimcrus, Dciftismcn'Auis nihil ad praefcns,

principio. eox^m cft ftaris,& fixum:& quaecutnque baejft ftans,&fixum,inquantumhumfmodi, quodammodo «uo menfurantur.

di

effe

bent

Et vt vidcatur quomodo

effe laJium menfurait. fecundum y num mpdum,& aeuo fe- 6^»d»m Ji. cundum alium modutp, gencralitcr eft fcicndum, uerjimodi quod talis cft ordo in ejfe rcrum vnijpcrfi ,.qu6d »»"»/»"*»«"• eft quxdara rcs,qua; non habet
tur temporc

^

'

:

;

retinent partcs fimul poft acquificionero

tamen

;

neccf-

peradioneth contrariorum ineis:& talia quoad partes fucceflLiuas per fc, fed non prim6 , menfurantur folo cempore.Inquantum tamentalcs qualitates, fario

petiodialiter amittendas

& quantitatcs fimul habcnt illas parccs in^j^,non menfurancur proprie ccmpore ; fed quodammod6 xuo, cempore cameninquantum parces , qu« fimul funcncceflc habenc periodialicer quanfic duobus modoque fuum effe amiccere ; dis mcnfurantur tcmpore talcs parccs , vno mo-

&

dp

aeuo.

£c

eft

aduertcndum,qu6d cijm dico,qu6d pacmenfurantur temporc,in-

&^.

tes fimul exiftentes

A

RT

I

C V L V

quantum ncceflc habent aliquando periodialitcf dcfincre eflc , qu6d tunc teropore menfiirantuc per accidens, inquantum fcilicet quies, & quief-

III.

S

Refoluitur titultu qu^Jfionis.

cehtia

vero aftum cxiftcntia: debetur rei aliud gcnus menfura:, quae vocacur duratio:& de ifta mcnfura cft inquifitio noftra. Eft ergo

SEcundiim

M*»Jur» exir fttntlt multi-

, quod eft quoddam fj^'bmnino fira&immurabile, & inuariabile aiflu , & ppnum I.& tentia, re, & intelle(£tij:& hoc eft folum diuinum

pUx. Vide infra ^i

q.

Itqq. ^.ttmitiu,

*

infriq it" n (5.&feqq.

JEtum.

taincn

cfle,fiuequiefcere in

teporc.Cum enim

quarlibct

influxum corporum coeleftium non folijm Solis , fed etiam ftellarum

res naturalis per

errantium , feu crraticarum, quarum influxus facit ad rcrum gcncrationem ; quamuisad hoc faciat maximc virtus Solis , vt dicitur circa finem de Generatione ; per reccflum , vel fubtradio-

<^;cuius menfuracftactcmitasjde quaalias *difputabimus. Aliud eft ^^totum fimul inuariabile

tamcn potcntia & hoc eft effe acuiternorum.quorum mcnfura eft aeuum;de quo diacbuivariabilc

:

eft effe

variabilc aftu,

& po-

motui,&mutationi;quale eHefli

temtalium rerumgcnerabiljum

,

&

lium,

eft confiderandumduplicicer. iniquantum incer gencracioncm ,

corruptibi-

Vno modo,

&

pcm manet

in toto,

& in eodcm

effe

corrupcio--

fuo fubftan-

tiali , finc additionc,& finc abie<3;ionCi& fic tcmpore non menfuratur, fedasoo , quamuis non ira

propri^ ficut fubftantiaeincorporales.Aliomodo confideratur .inquantum ab inftantj gencrationis continuc

fccundum pcriodiim

currit

,

&

nem

iufluxus, qui erac caufa gencracionis, fircor-

ruptio

,

& per

&

iis

,

aliarum dics vnus

tur epheroeton

fpeciem

^

|rur

neccfle

cft,

quod

id

effe

;

vt

illius pifcis

,

qui voca-

cuius gcncratio quoad totam

,

& omnia

.vna dic. arcificiali

indiuidua eius pcrficicur in ,

& refpe^u

eias

corrumpi-

eodem dicna.cura'^ oriturjn eodem moricur.

inno£);e arcificiali: vt in

ii,in

quo

pifcis illc

motu al-

, fecundiim qualitates, id cft , effe alterante$,& in co imprcflioncm facicntes ; pcr qua-

rum adioncm

contrarios alpcdus aliarum ftcl-

larum. Pcriodus eniro vocatur illa aetas, vel men- nerU feritdi, fura, fecundiim quam quaelibet res gencrabilis, fmiu»ttt. corruptibilis nata eft durare naruralitcr,& non plus. Sicut videmus,qupd periodus aliquarum rerum non cft nifi.vnus annus,aliarum vnus men-

tcrationis Ttmfiu,

dum

generetur

,

tentia fubiciflum

q. 10.

,

plex

omnium gencrabilium,& corruptibilium.F//? au-

n.7.&fcqq.

quae apta nata funt moucri

fciendum

cctur fuo loco. Aliud

Vide

,

non mouentur', dicuntur teropore menfurari , &

in fine cor-

S DoElor in

C HOL

j .dift.

i

I

V

M.

<j.^.i.§.Vltimura

argumcntum.

& corrHptibiUum

rumpatur & fic illud ejfe tcmpore mcnfuratur: fcd minus quam accidentia, in quibus fit adiedio tontinua fccundiim partes tcmporis ,

interitum nen prottenire exfiMMtUfibiperiodiiyfedpo-

inotus.

afjerit efie intrinfecat ipfis rebtu

:

&

Paitcs

autem

illar

fiderari poflunt.

accidentiurnduplicitercon-

Vno modo

afpicicndo adpar-

pptime probat rerum ^enerahilitm , Jiu6 periodos fetjui caufat interitut. ,

Attjue hoi CMtfu.

maxime

aaiynatis,

^uiafiilicet in taltbnt aliaua qualitM dominatur y

calor

,

vt

^ui tamen continuo fouettir in humido tendente

modo

perpetuo in corrupttonem , per alfionem calielitatis, ex

afpicicndo ad partcs, vt fimul habitas poft adiedVionem aut ante adiedboncm, Primo modo,

^uo tandemfitjuitur corruptio humidi radicalis, eaipte

tes continuc acquifitas, vel adicdtas. Alio

,

partes accidentium proprie

illae

tur

;

illas

temporemctiun-

non autcm fecundo modo quia fecundiim partes fimul habitis , inquantum huiufmo;

citiits

in

vno

,

ijttam in alio, iuxta aSionis intenfitnem,

Vnde adrationemperiedi

determinata,ait,nihilfacere

txtrinfecum cerruptiuum ^fed pendere ex caujis intrinfecis naturalis comflexienis.

§jtup

ttiam tendit hi.e

X I X.

Qusftio hic tlm M/burft4i J>reb4nt lalem

nem

,

,

vel talem compUxio-

aut natitrx robur , vel infirmitatem in indiuidiiis

eiujUem jpeciei contingere ex variis af^e^iibm flHentiis jifirorhm

,

Mt

,

tiut

in-

Planetttrum , non Jecludendo

tamen aliarum caufanim fi/nul cencurrentium occultos inftuxM. Et a cattfis intrinficis prouemre periodos ipfi hic patflo ante docuit

num. zi. dicens

,

quod rerum

dtionum, vcl intclIc(aionum

poic , quod fit tempus verum , quod vocant aliqui tempus difctetum ;de quo dicetur fuo loco f . Subftantia autcm carum , quia non rccipit imprefliiones aliquas fe eas

corrumpi.non

corruptibilium partes necefiarioperiodaliteramittuntMr

8.

14. gioret

,

13.

vtl

trtmores.

Ad hoc autem quod perioJus alicuius rei fic maior , vel minor , non rulum facit afpe^us , influxus ftcllarumjim^ quia cx afpedu vnius ftellac concurrente cum afpedu alterius , fecundiim quod magis,vcl minus conueniunc ali-

&

,

vno ordine,

<ju.indo eft fortior conftellatio in

aliquandb dcbilior

;

&

fecundiim fortitudinem

illius virtutis naturaliter fitmiorcs funt

,&

du-

maiorcm habent pcriodum gcnerata in vna hora,qukm inalia. llla tamen , qux funt eiufdera fpecici , & in vna hora , & fub vno afpeftu gcncrantur,habent eandem pcriodum; nifi fit diuerfitis cis ex partc materis,ex qua ratiores

;

Sc

generantur diuerfa indiuiduaeiufdem fpcciei in

eadem hora.

pcr quas

Nam quamuis duo

,

vel plura, ciuf-

fpecici , cadcm hora , 6c fub eodem afpegenercntur; maiortamen eftduratio periodialiter vnius,quart:i altcrius quia diuerfa eft difpofitio materis, ex qua gencrantur diucrfa

dem

ait tuo

,

eorum

telUEiiones

fert

menfurari

,

communem

temport

,

opinto-

fiu inaliaHcrum re-

Ea

Thom^ , Htnri-

efifmSli

,

te refert in 2. difiinEi. i.^wifi. ^.nurn.i.

probans multis argumemis

refellit

drfMb numeruTn n.

,

bilium

ajfirit c\Xc

& corruptibilium

,

accident^les

rerum genera^

,fiue fHbfiantiaUsfint,fiM

provt habet omnes

:

Glued autem

fuM

partes fimui,

eoi fucceffiue per tuoium acijuifierit

licet

corrumpenda

cejfario fint

citato in

m^is

,

fieundum num.

t).

&

:

,

&

ne-

tuo menfurari. Sed loco

& fitjuenttbiu

inclinarein illam fententiam

cfle menfitrari tempore

la-

(jr latijfi-

inte/IeSiionet

./ingelorum suo menfurari dumtaxat. ,hic

8.

,

& aliorum, ^uorum fundamenta & rationes

me

5.aJ i.Henr. qoodl. IX. q.

tjuam li:h aperte non probett

non tamen impugnat. ci,

D. TbeilB.

i.p.q.io.arr.

V M.

I

operationes vero

rnenfiirari

fintentihm

ejfe

,

4<

nccef- f ioftaq XI.

fit

mo menfuratur.

nili

Subfiantiam j^ngelornm iuxta

nem ynJi funt

,

SC H OL

per aSiionem contrariorum in eis, Vide quAfi.fiquentem

tum,7,&

tunc fccundi^m

,

aliquos *'talcsmotuX menfuraniur aliquo tcm-

mox

videtnr

,cjUit afftrit

ifiud

proponit moditm

vtramtpte opinionem defendenJ&.

&a

:

ciufdem fpecici indiuidua in eadem hora & maferia fecundum difpofitionem in vna parte eft obcdientior >'& receptior virtutis cccleftisci imprimenda! idc6 indiuidua ciufdem fpeciei, qu^ generantur eadem hori , eiufdem fortitudinis :

:

Kes

corrtipt!-

hiles

quomido

non

ncquc squalis periodi. Nihilominias omne quod fic cadit fub gencrationem , neceffchabet aliquam fuam periodum terminare,& ifto modo tempore menfuratur,ficut illa, qu« non mouentnr , apta tamen nata funt moueri: funt

,

,

menjur^niHr.

qujB propric dicuntur quicfcentia *t«t.c.ii8. Phyficorum *.

&

6. 1'hyfic.

tcxt.cooi.jt.

,

vt patet 4.

,

j

ij.

,

,

Subfi»ntU,Cr meeidtntUfi'

efie

,

&

efTentiam fuam fimul in

rc,non menfurantur tcmporc ccntia

Corpor» eaeUfii».

,

quibus non cft motns ; fcd funt talis naturse, qu6d pcr mutationcs in fine motnum gencrantur, &corrumpuniur : qus inquantum habenc

;

&

,

medio tcmponifi fint

quicf-

pcriodialiter nccefle ha-

inquantum

bent corrumpi fub tem]>orc ; fed ncccflarii menfuraritur aliquo modo xui. Poft has formas gcncrabilcs , Sc corruptibiies funt corpora coelcftia, quorum motus per fc fubftantia autcm eorum inquantum funt poffibiliacorrumpi , Deo deferente co qu6d non habent na-

Ricnfurantur tcmporc

nequaquam

,

:

nifi

;

turalem potentiam

aid

corruptionem periodia-

lcm fub tcmpore per tranfmutationes quafcumque poflibiles fieri in tempore:idc6 & pcraccidens non menfurantur tempore , ficiit illa qusc habcnt ejfe fuum fimul , ciim tamen pcriohabent defincrc cfl*e tcmporc: corum fubftantia mcnfuratur aeuo lermi-

dialitcr ncceflc fifd

natino.

Poft coeleftia corpora funt fubftantix fpirituaSHhfiaSiAJ}i'

ritn»Us,

incorporcx,qux n6n mouentur motibus coBfimilibus motibuscorporalium femper , fedali-

lcs

tcr.

Proptcr quod

ctli

mouentur motibus; affc-

;

fed etiam fiue

fit

xi,non

efifi

gencrabilium

fubftantia,fiuc ita

fit

&

corruptibilium, , accidens(quamuis,vt di-

propric accidcns.ficut fubftantia) talia efie fuumhabcnt fimul, «vodicuntur

inquantum n enfurari.

Vndc & proptcr hoc dicunt aliqui,qu6d zuum eft

&

& quantitates, qus & augmentatiofubfunt motui alterationis in nis inueniuntur fubftantiat & accidcntia Poft pracdidas qualitates

Itaquod non dicimus propric tcmporc mcnnifi illa , qux fucccdunt fccundum partes iuxta fucceflioncm temporis , partium, & motus,qux folummod6 per fc , quamuis non prim6 , dicuntiir tempore menfurari. Vnde non foIiim fubftantia fpirituales , & corpora cocleftia; fnrari

diucrfnm,vtmenfurat fubftantias fpirituales, corpora ccelcftia , ejfe retum gencrabi-

&

Iium,quod tamen totum

fimul

eft

;

co quod

e^ fubftantiarum fpiritualium , quia non habcocvt dicunc , formam in matcria, vel faltem non

in materia corporali;ide6 roinijs teu-

dunt ad w«(r^,quam corporacceleftia. Et ideo qui9 non habcnt formam in potcntia matC' ria; corporalis , minijs tendunt ad non effe , quam generaLjIi^. Et illa vt habenc totum ejfi fimul, min^s tendunc id tton ejfe , quam partes. acci-

qux

dcntium-,

pcr

motum

acquiruntur ,

&

coc-

rumpuntur. Et partcs talium accidentiuro , qua: fuccefljuc acquiruntur,& corrumpuntur , magis tcndunt ad nen ejfe , vc funt partes motus, qux fimul non pofli
aruo menfurantur. Et

que modi

aeui

uirata, fcilicet,fubftantia, Angeli, coeli

,

efi cor-

poralis rei,*j^accidentis,vt cftfimul.

Ex prsdidis patet , qu6d cum mcnfura vafecundum variationcro mcnfurati , mcnfurata autem inquantum durabiiia, fi confiderencur fccundum «r|^,auc folo xuo mcnfuran-'

18.

rietur

tur

,

vt fubftantix fpirituales

leftia

;

aut

temporc

;

ncr.tbilium

,

quodamrood6 xuo vt ,

& ,

corpota cce-

quodaromod6

didkum eft * de eUc terum gc- ^naio. aliquorum accidentium , quod

&

totura

xft.

De

178

rerum

tocum cft fimul. Si vcjo confidcrcmur fecundum roocum vcl adtioncs , aui folo temporc menfu,

rantuc

vt corpora coeleftia

,

motu

fur

locali

,

& ilU qua:

vel augmentationis

fecundum

rationis

,

,

quatenus mcnfura vniucrfalitcr totam Iftam materiam comprchcn
moucn-

aut alic-

generabiles

cjualitafes

principio.

Q^ ^

aut

;

tcmporc difcrcto , ficut dicitur de motjbus affeftionum , & cognitionum Angelorum. ldc6 accipiendo-ff»J/><« large ad continuum,& difcrctum , patet quod crcacurarum omniura non funt nifi duo genera mcnfurarum. Quod fint foliim duar mcnfurs oftenditur D»» dumt»fe»t getnr/i Sicut fc habct tempus ad tcmporalia , fiq fic mffftramm 35^,0^ ^^ asuitcrna ; fed non eft nifi vnum

T

s

XX.

o

1

Xftrkm tem^tufit idem numeroi Arift./it J^.fhyf.c.i^.iext.\i^iir i^^.Alenf.t.^.j.j.wrw.y.

hXbcK^.i^hyjic.trali.i.t.^. S.Bonaa <» l.dijl.^j.num.jj,

Thom.i»

l.aift.ii..q,\,»rt.^.fjyi)pufc.}6.e.x.

^opufe.^t.

in expiit Categorit §lu»ndo, Aigcnt. in \difl.^%. »rt.\.q.

•viuV.Capreul.i» v.dijl.t..q.i.»rt.i.Ca\ct.

t

f.q.io.nrt.vlt.

:

tnntHru.

tempus temporalium crgo nec eft nifi vnum auum suitcrnorum. Ciim igitur zuum , & tem:

pus

dux menfurac omnium

fint

tum fit imx.

talc

vcltalc

>

;

;

&

omnc

lindMtt.^-l^hyfi.tt.laueW.q i).Coninibr.i»4.Pi^/Ir.i4. f.i MTt.i

crca-

ff.i.i.tol.f*q.

EspoNDEo, circa

iftam quajftio-

Dodorum

opinio multi-

ncm

men-

erunt lantiam duae

Comfl.di^.ii q.6.VidcDo&.tm,d.t,q.u.firitf

4(
cft

plex recitanda.

Secundo magis pro-

babilis noftro iudicio cligenda,

non ha-

Itcm , ficut qux funt fimul loco , bcnt nifi vnum locum numcro ; fic quae funt fimui tcmpore , vcl durationc,non habcntnifi vnum tcmpus , fiuc duratipncm vnam numpfed omnia i quae fic cocxiftunt tcmpore, ro crvcl xuo , funt fimul tempore , & acuo go fi temporalia jion habent nifi vnum lempus numero , nec aeuitcrna , nifi vnum acqum

i,

Articvlvs

I.

^eferuntur v4rU. fententU.

:

:

«umero.

Qu6d autcm

fint tot, quot durabilia, viquot modis dicirur vnum rejatiuorum.tot rcliquum ;fcd menfura,& mcnfuratum duratio, &; durabile, funt huiufmodi: crgo,&c. Item , ficijt non eft nifi vnicym tempus omnium temporalium , cum fit accidens , non ha-

jEuimtnfur* «^ctur fjlnmltifUx,

;

qiiia

,

bebit

nifi

vnum fubiedum numero

ceflario crit tale

temporalia

,

nia mcnfurata fiia,& ficut

autcm vidcrur

&

ccmtincre

nicnfurans continet

ficut

;

& illud oc-

quod per fuum tempus

,

aptum natum mcnfurare xjia

:

i;ti.im

locans

foliim mobile prirnum.

fit

ralium. fcquitrir

formam

,

inulci-

pHcatur fccundum multiplicationcm formae ; fcd luum eft propria pailio fequcns formam acui-

ternorum nam

ficut

:

nis

fic

,

forrna

fummationis

eft

ficut res

,

caufa variatio-

caufa inuariatibnis

eft

fcd in xuiternis

:

cantur formae

materia

:

,&

,

&

con^

aliis plurifi-

crgo funt ibiplurii nii-

mero sua. I»)

»«»//»«?

reefivntpritnt mirtfur».

'^1« ""^ k* c iC ^.IVlrtaUn.

icxtcoin.ii.

>

quo
fit

:

vnum primum omnium omnium alioquod cft mcnfura •' r r n C rumjfcd lubftanti* crcatac lunt in vno gcnere crgo habcnt vnam fubftantiam.qua: cft mengcncrc

libcc

cft rcperirc

fimpliciflimum t

>

•

l

:

fura

omnium

fubftantiarum

:

& ita

eft in

omiii

gcnerc durabilium,& durationum. Ifta quacftio duos potcft habere intelledlus. Vnus cft , vtrum fint duac mcnfurac numcro fo-

^

lum

,

ira

qaod non cft

aliud quacrere

,

nifi

trriim

vnum tempns numcro omniumtcmporalium, & vnum acuum ornnium aeuiternorum. Alius in-

(\x.

tclledlus eft,

fercnces

ei

dat intellcAus

;

quemadmodum ;

ied

vnicatem hominis , vt dicit quid vniucrfale , for» mai fibi intellcdlus quia vniucrfale fub rationcvnitatis noneftnifiinintclledu. Sicut enim fi dufE linex , vcl duo corpora omnino xqua:

lia

interfeeirent,intclledus ftatira iraaginare-

tur eis

vnam menfuram communera,& vnutn etiara npn efienc

^ommuncm locum quamuis ;

;

&

duo realitcr quamuis abintclleftu , vt vna quantitas , vel vnadimenfio accipiantur in numerationc enim longitudinis temporum, non valent plus du^,quam vna. 2" Moti autem funtprxdi^i Dodlores ad hoc (^icendum triplici ratione. Prima cx parte fub- fi»damnta ** '/'""•" iedi fic quia cum determinatum fit in quadam prxcedenri quxftione*,& communis fit opinio, j^ aaxR. 17 quud faltem per accidens ad pluralitatcm fubie- d.i.5c feqq» (Siorum fequitur plurificatio propriorum accifua funt

;

;

:

vna fbla mcnfura omnium durabilium, ficparct 10. Metaph. dicitur;Inquo^*^^"^

quam

pbus,intcllc6^usimaginatur vnam communem durationem. Ei hoc maxime,quiacum tempusfic menfura durationis rei,qux eft dimenfio quafi ii) longum , duo durabilia fimul protenfa non faide6 quantura ad reputaciunt aliqnod rt^^ius tioncm,& acccptionem iniclledus,non reputanjiurnifipro vnodurabili,quamuisreaIiterfintduQ durabilia, Sicut duo corpora inter fc ex natura

:

Itern,omne quod

,

dicimus, qu6d homincs funt realitcr diuerfi

talp

:

Scd in

ncc menfurari potcft ab illo crgo folum vnutn tcmpus omnium tempa-

,

crit

rionis

fub cxtcriori locante : fic duobus durabilibus« vcl duabus cojrum durattonibus fibi cocxiften-

eft tempus , & id nullo modo fubie£lum motui primi mobilis , nec con-

tineri

tot eirent

omr om-

affcdibus Angclicis

non

aliquorum opinio > quod realiter opinU »«. tpmpora , quot funt motus , fiuc X*w'»«». quoc funt per (cmpus menfprata ; & qu6dtempus nullam habet vnitatem , nifi vnitatcm intcnigicur

FVir

vtrum

omnium

fint

dux mcnfurx fpecie

durabilium crearorum

,

diffiue

.

paflionun) : quia pmne accidcns contrahit vnitatem numeralem k fubie<Sbo fuo;

dentium,&

&

ep , vel cxiftentix ; non c conVndeficut fubftantia ex naturali ordi-

ctiam

ficut

trarip.

ne prxcxigitur ad exiftentiam accidcntis ; fic vnitas ad vnitatem accidentis. Vnde fecundum hoc ad vnitatcm numcralem accidcntis non fufficit ppncrc pliira fubieda , qu«

);ius

non dem

clTcnt aliter

vnum

,

nifi

quia fubfunt ei-

accidcnti,vel vnitati conccptus mentis.

Sicut eciamaliqui dicunt fiiTiul

cxiftentes,& per

,

quod omncs motus

modum lincar^m flucntes

quxlibctillarumhabcatpluraindinidua.fiucnon:

in Iongum,habent racioncm vnius fubic^li rcfpc-

&

du temporis>&

ifto

vltimo

modo quxftioncm

accipimus

,

&

ab omnib.us calibus motibus, vc

Tt vniformirer flaentibuj dieunt haberi vnita-

tem quiaoaines motus :

nem

vnius duracionis

iicaccepti habentracio-

& vnius diirabilis

,

fcili-

cet in longum. Sicut ergo miinitz linez

Hmul

»

quidimenfione carent, ( nec enira vt menfurantur in longum , ponuntur in numerum fed e(Ic polfunt ex illa parce,

rcilicec a parte latitudinis

;

e^dem menrura,&:

iimul,vel fimili menfurantur) itamotus omnes, qui fluut per modum linearum in longuni , fimul funt refpcftu eiufdem vnius teraporis & quia tempus menfurat omnes morus fecundiim qu6d funt flmul , ideo omnes habent rationem vnitatis refpedu temporis. :

KtfMtMtur

htttftM.

Hzc tamen vnitas dOt». , non realis , ad vnitatem veram realem accidentis , dc qua quxrimus , non fufficit. Prim6 , fecundum modum

&

iftum

orane accidens poilet poni in pluribus, fic fubieftum crahe: ret vnitatem ab accidentc ; non c contmrio. Secundo , quia fecundum hoc cum ab eodcm res habeat vnitatcm cntitatem , fi tempus tft fic vnum fecundum conceptum mentis, non habct vnitatcm.nec per confcquens enticatem , nifi folum in anima ; fic eft accidens pure Mache-

im6

,

in infinicis fubicdlis

&

&

&

maticum, non naturalc, quod

&

le

eft

tot fnnt durationis fubiefta

prius

durabile

&

:

tum,

lcu quia exiftcnria habet in

;

eiufdem contimutatio, nem vat iarum formarum, ficut eft in motu. Non enim duratio pcr aliquam caufam poteft alicui dutabili pcr fe foli conuenire, etiam primo mobili tum , quia quocunque durabili ablato, om-

nuationcm

poftcrius

,

fiue per

fiuc per fuccefltonera

,

&

:

ne durabile mancns habebit verc dutacionem, ficut Ci illa non eftcnt ablata & hoc eirct impoflibilc ; fi duratio , fcu tcmpus non mancret rjfficiencer in quolibet durabili , fiue mcnfura:

Vndc amoto quocunque alio , exiftcnte quocnnquc alio motu , exifteret tempus primi mobilis ficut areoto motu primi mobilis exiftere poflct alius motus , vt dicit Auguto

proprio mcnfurato.

ficut in

,

motu primi mobilis

,

vcl

:

ftinus

I

\.Confejf.cap.ti.<\\\bA ceflante raotu pri-

Vide Scot.in

mi mobilis mouerctur

l.d.X ^U. II.

nulli durationi poteft dari

Etfi

oHi^

cim.

iedlum

,

ita

quod

do & non in ,

rota figuli.

,

quia fub-

WKnfMrMtur.

:

;

,

nis in rcbus

,

&

cx potentialicate m.iteri« fur-

mutatio & quia matcria priraa cft eadem in omnibus mutationibus,idc6 ab vnitate git in rcbus

:

tempus dicitur vnum. Sed contra hancopinionem arguunt alij ; primo fic Conftat qu6d maieria prima non cft vna niatcris primae

,

omnibus rebus matcrialibus vnicate reali , & qualem vnitatem quarriraus in tcmpore;

C\ eft vna in materialibus , eft vna vnitate cuiufdam vniuerfalitatis & rationis,qoiacadcm eft

fed

tio iftius

hominis

:

&

le,

vnum

potcft efle

nuracro \ terapotc menfurantc , conipfi , quia aliter non poflct menfurari ab co ficut dc locantc, loco vidcmus. Terti6 , ex parte durationis arguicur fic;Qu«-

&

vni-

:

motum mobilemotum

dicitur res quieuilTe

,

tantum fuitillud motus & variationis

im6

roulriplcx

quia

eft :

c
adVus autera

non eft vnus, non ergo tempus eft vnum ab

:

in materia

vnitate primae matcria:.

tempus cft numerus,crgo de ratioaliquam multitudinem numcratara:in materiara autem ptimam fecundum fiiam cflentiam non cadit numerus , fed folum in effe-^ fccundum ver6 fuum effe non eft cadem matcria omnium ergo nec tcmpus eft omnium vnum ab Tcrti6

ne fua

fic

;

rcfpicit

:

eft priuatio motus ; & ita non videtur ei competcre duratio per fe, ficut necej/e. Hocinquam, dicunt non efle verum,quia manentia,fiue Eerfeuerantia fonnz per raotum introdudas, qua

quies

acc

quics noroinatur

fendi

,

nere

,

,

plus habet de entitate ef-

& veraE exiftcntiz

finalem. Si etiam

:

nifi

folum in anima;qualem ^ non quzrimus nunc in tcmpore. Item, tcmpus per fe mcnfura cft motus,& va-^ riacionis a(5luaIis,non autcm potentialis, nifi per accidcns,& pcr comparationem ad motum nam

acbum

tamcn

ab vnitate roatcriz,

tate intentionaIi,quz cft

ptzdidlis menfutatis a temporc aliqua alia quanalia

;

omnes horaines funt vnus homo. Non ergo tempus, cum fit accidcns rcataroen rcali vnitatc

tanquam in fubiedbo , oportet neceflafi6, qnod prattcr ipfum tempus mcnfurans detur in

eft

,

:

6. Aliqui autera iftam pofitionem improbant in eo , qu6d fubiedum tcmporis inquirunt pct na- AUttr rtftU turam mutationis , vel variationis , dicunt enira luMtMJii. qu6d quies non folum per accidcns , fedetiam pcr fe tcmpore menfuratur. Vnde dicunt , qu6d non cft bene didum qu6d temporalia dum funt ih qurete,per accidens funt in tempore ; co qu6d

ra-

omnibus du-

j

fimilis

& illius ficuteadeni eft ra& omnium hominum non

cum eadem

eflentialiter

Secundo , hoc idem arguunt ex parte duraponis fic omnis menfura habct quantitaicm aliqnam aliam a quantitate menfurati;ficut enim nihil menfurat nifi quantitas , fic nihil menfuratur nifi quantum quia tunc res dicitur menfurari , quando cius quantitas pcr aliain quantitatem nobiliorem, quanta fit, difccrnitur. Non enini pannus per vlnam mcnfurari poflct de fe, per fe , nifi aliquam quantitatem haberct. Si igitur tempus menfurat aliqua , in quibus non

titas

Kiiuitur.

:

eius vnitate.

rabilibus.

f«il JMMHtM

:

ficut in fubie-

fit

durabilibus

iiifit

Tum

vnum primum

in illo folo

aliis

tio durabilitatis

4-

,

ratio matcriar huius

u6d

$.

&

durabilia

,

«xiftere :

fignata,

,

quiadtiratio vnicuique ex hoc folt^m conuenit,

»> dnrMtii.

proprium ,fic habet propriam durationem non enim aliud vocamus durationem , quam pcrmanentiam , continuationem propriar exiftentiae ; fiue hoc fiat per continuam generationem propriaruni partium ficut eft in motu ; fiue per partiura earundcm continuationcm, vt eft in pcrmanentibus crgo divn quilibct motus habeat propriam cxiftcntiam ab ccvdiftindam, habcbit propriam durationem, & durationis menfur.-ira,qua; eft tcmpus & ficponunt ifti lot eirc tcmpora, quot motus. Aliorura eft opinio , qu6d omnium temporaS lium eft vnum tcrapus pro menfura fed ciim Ofini» Jifem. tcmpus fit accidens accidens antem habeat vni- tihm "vniim temfu4 tffe tatera a fubicAo , diucrfiraodc aflign.uit fubietmufum du' ^um teraporis. Dicunt enim aliqui.quud priraa r»bilmttt. materiaeft caufa oranis mutationis& variatio-

quia tunc vnum accidens verum, realc infotmaretdiucrfa fubicfta naturaliternon vnita : propter quod dicuni ifti , qu6d quot funt Terci6

fi foli CttlM*-

179

habct
iibet res ficut

in

falfum.

eft

X X.

Qu^ftio

.oiqi

fiue ftare

,

grauitatis,

,

quiim raotus

in centro

,

;

vt

ma-

perfe£liorem didt

quam motusad ccntrum

,

quia

xuitcrnorura in fuacontinuatione,& non foliim in fuis operacionibus habet veram fucccflionem , non miniis habebit de vnitate eflcndi in fuo

effe:

,

ejje

quam

rcs tcmporalcs

quia in fua pcrraanentia

habcant

& continaitate

De

i8o tatc habcbit

rerum

vetam fucceffioncm,& non foium in Aui igitur fucceffio fuac

fuis tranfmutationibus.

per fc in tempore,fiue

continuationis

cft

pus

«uo.

;

aut

cft in

plus dicimus tota die

,

ftctiflc

quam

cft

tem-

Amoto ctiam omni motu, cum qui ftetit in vno loco ,

illum

,

qui

vna hora ergo vcram entitatem,&

ftctit

ipfa ftatura, fiue quics,habet

vcrara pluralitatcm partium

:

:

alias ftatio

diurna

non ertet maior realitet ftatione vnius hor«. Nec poteft dici , qu6d tcmporalia nutlum

adum habcnt, nifi in cpntinua tranfitione: quia negarc quietcm in rcbus naturahbus tcmporaUbus,eft contra fcnfum. Dicunt aucem ifti , quod Ariftotelcs coadlus fuit ponere quietem per accidens in tcmpore , per(c, quiapofuitmotumcfrc proprium fubieStam tcmporis ; & iion ipfum elTe adkualc , fiue

&

exiftentix fub permanencia

»

vel continuatione,

feu duratione.

Sed poteft

iftis

dicl,qu6d vnitas temporis.nC'

que ex parte motus, nec quies aiiqua inquantum quies, dicit priuationem motus inre , quz apta nata cft moueri nec dicit maioritatem , vel mi:

noricatem , vel partium piuralitaccm nec quiec diurna eft maior qakra iila , quae eft in vna hora, nifi per compacatioQcm ad mocum. Dicimus :

enim quietem diurnam maiorem, quam eft vnius horx vei quia res,quaE quieuit vnadie, plus po;

tuic in iilo

hora

:

moueri

,

qukm

res

,

quz

quics menfuracur per

comparationem ad moium. Q\xod aucem dicir, quod plus habet dc encicate, quam mocus ; & qa6d mancncia rerum rcmporalium fit quies poft intrpduffcionem fotmx, vt menfuratur , & vere habct duracionem dico quod aequiupcacur, Nam quics propric accepta, non eft nifi priuatio motus , de quo dixi quod temporc menfuratur ; quies autem vt dicit incflc rei generali , fiue tempocali , quo prjuatur ipfe mocus generationis , non cft priuatio , fed eft idem , qii6d maneniia illius ejfe , quae non eft aiia res ab ipfo ejfe rei generabilis.De ipfo autem ejp: manenti , & quieco rei generabilis , dixi in pra:cedenci quacftione * , quod mocus rei pcr fe, &prim6 temporc menfuratut; non autem ip(a mobiiia , nifi inquantum talis trannTumpcio aii;

*

nuiD.ti,

quid

abiicic

ab

eis

,

vel aiiquid adiicic

icftio, vei abicftio,

fit

:

quae ad-

fucceffiuc aliquid abii-

& contrarium adiiciendo; vcl totumfit ifimuI.Primo modo quantitatis & quaiitatis fiunt jcricndo,

motus

quibus per fe temporc menfurancur, prim6 verbi gratia , cum albedo continue gcneracur mocu augmenti fccundiim intcnfiojiem , inquancum per partes motus continuc acquiruntur partes albedinis, album & aibedo per fe , licct non primo , terapore menfuranfantur. Secundp modo ejfe rei fubftantiaIe,quod dida poficio yocat quietem , fiue efle in quiece, quod mutatione generationis fimui fccundiim aliquorutp opinipnem acquiritur , & mutatipne corrup ionis corrumpitur in finc motus , augmenti , vel aiterationis , temporc menfuratur, inquantum fcilicet pcriodo temporali dctcrmi',

fed notj

natur,

a

5

& ciauditur.

Iccm, quia per alccracionem, qua; qualicates impriinentes

,

neceflc eft

ruptioncm manent eadem numero in toto fuo ejfe fubftantiaii fine adiedionc & abiedlione ; fic tempore non menfurantur . fi:d xao. Cuius contrarium dicit pra:di&a pofitio , concedens quod talis quies , fiue efle in quiete , tempore

&

menfuretur. Aiio

fic ,

in eo per

taie efle in

corrumpi : ita quod ejje taiium terum gener?bilium,& corruptibilium duplicicer confiderari poffit , inquaiitumincer gcnerationeoi cot-

fine

&

modo

confideracur

fub-

ejji

inquancum ab inftanci quo eft gene^ ratuqitcontinuccutrit fecundum periodum fibi debitam ; aut fnb motu alteracionis fecundum quaiitates ipfum alterantes,perquarum alterationem neceflc cft in fine corrumpi & fic tale ejfe pcr (e , CcA non primo , tempore menfuratur minus tamen , quam accidens , in quorum ejj^ fit continua adic^io & abic(^io fccundum partes iuxta partcs tcmporis & mocus quae duftancialf

;

:

;

:

Vno modo

plicicer poflunt confiderari.

acci-

,

piendo ad partes continucadic&as , vel abie^as: aiio modo , accipiendo ad partes vc fimul funt poft adiedionem, feu generaciDnem eorum. Primo modo propric cempore menfurancur , & per fe, fcd non primo prim6 enim , per fe foius mocus cempore menfuratur; fccundo autcm modo, non menfurantur tcmpore ; quia fccundum illas partes fimul habitas inquantum eius , habent efle ftans,quietum & fixum;& talia inquan> tum talia, aeuo menfurantur;minus tamen,quam

&

:

ejji

fubftantiale rei

minus

quieuit vni

& fic femper fecundum dodrinara Atifto-

telis ^.Phyfic. ttxt.com.i i8.

principio.

£ft

quod

:

ficut

minus

eft

quietura

,

&

fixum.

&

opinio circa temporis vnitacem,

alia

vnum

per nacuram , qua eft numerus; tempus enim eft ngmcrus mocus. Sicuc ergo idem eft numerus , quo numcrantur dcccm hocft

&

decem canes , vt dicitur in 4. Phyjic, , comm. 1 54. fic cft vnum tempus, quo numerantur omncs motus. Sed iftampoficionem reprobat Commentator raines text.

enim numcqua decem homincs , & deccm canes numerancur , eft vnicas numeri Machcmacici, & qax4.Phyfic.text.i^i^.8c arguit ficiVnicas ri

dam vnicas intellcduaiis . pus autcm

fiue intentionis

accidens natucale

eft

:

temr

non Mathe-

,

maticura.

Item, Mathematica numerantur

cantur fecundum

efie

bus;quamuis cnim racio in

omni

iinea

& fcrro

,

,

quod habent

&

roultipii-

in naturaii-

lineae vt iinc2,fit

non tamen

eft

eadem

eadem

linea de cu-

tempus autem feraper eft cum monec ratio ceraporis eft magis abftradba, quam racio mocus racio tamen lineas eft maipris abftradionis, quam lignum , vcl ferrura. Nec fic fe habent tempus & motus , ficut linea in generali & ide6 fiuc fic quid maceriaie, fiue Mathemacicum , cum femper fic cum motu, videturqu6d ficut& motus multiplicetur. Idcoeft commnnisopinio philofophantium, Anftoteiis, & fui Commcntatoris, & communiter omniura,qu6d tempus eft vnum nuraeto oranium , quae tempore mcnfurancur & quia tempus eft accidens , accidens autem faltem per accichcns , vt fupra * dixi , habet vnitatem fubpro

tu intrinfecc

:

;

:

:

:

ii

jedo, Iccm,dicunc,qu6d fubiciSbum temporis eft motusptimi mobiiis , fiueprimum mobile raedian: vnde dicunt qu6d tempus alitec comparatur ad iftum motum ; aliter auccm ad aiios mocus. Ad morura aucem primi mobiiis comparacur , non folum vt menfura ad menfurarum, quemadmodum folum comparatur ad aiios motus ; fed etiam vt accidens ad fuum fubic6ium quod ppnitur in eius definitione cum

te (uo raotu

:

dicitur:

XX.

Quxftio Ttmptn tji numerm motiMtpcundHm prim, motus eiiitn ille inteliigitui de ipotu priini mobilis quanmis enim tcmpus menfuret omnes motus , hoc non facic prim6 & pcr Ce, lcd Jidcur

:

trpofteriM

;

:

mocum

per II.

primi mobilis. aiiqui declarant

Cic:

perquod anima vndp cannatn vocamus panni menfuram; quiaanima certificatur de quantitate panni , comparando ipfum ad caniiam :certitudoautem habeturde re per cannam. Ratio crgo menfurx rcfped^u mcnfurati importat caufalitatem. Caufa autem nmplicior eft caufato, quia videmus qu6d ea, Illud vocatur menfuraaticuius,

certiHcari de quantitaie alteriu$'cci

:

nmplicitate.:

ideo dicunt

,

cum vni menfura

rcfpedlu

poilit certificari ani-

vnam vlnam multorum pannorum oportec menfuris itcuc per ,

de quantitate ipfa menfura refpeflumcnfuraci habeat ;

ra-

tionein vniuerfalioris.

;

:

certiori$,& cognofcibilioris. Sic igitur tnenfura tcfpcCta menfurati habet ra-

tioncm

caufalitatis maioris nmplicitatis,maioris

Cum

cognofcibiliratis.

nomen menfurx

ad ngiiiHcandum

&

maioris cpgo tempus imponatur

vniformitatis,nuioris vniuerfalitatis,

iefped*-u

mo-

tuum,tcmpus autem noil fit aliud,qiiam cotinuus motus , patet quod illa folacontinuatio motus

quz

habet rationem temporis

,

raotuum habec racioncm

caufalicatis, fimplicita-

tis

refpedlu aliorum

vniformitatis, vniuerfalitatis

,

,

ille

& certioris

8c hxc eft folus motus primi enim motus aiiquo modo habet ra-

cognofcibilitatis

mobilis

,

,

tionem caufct rcfpe
motum enimccelicft inhyeplancarum viuencinm , & pet ciusmocum iceruminvere renafcuniur. Eciild eciam mocus pcr delarionem corporum cocl.eftium , elongationcm fcilicer, vel approximaciocorruptionis. P^r

me

raorcificatio

nem , qus

iiunc per

mocum

pofitiones in corporibus

,

caufac diuerfas dif-

animalium,& inomni-

uus generabilibus,&'Corruptibilibu$.Et quia per tales.

difpoiitiones in eis generatas

,

inclinantur

animaliaad vi£kum,& potum;&percpnfequens motum localero; Hchabent aliquo modocaufalitatem refped^u motuu localium in rebus inEPfimplieitr ferioribus. Eft etiaro (implicior , quia pcr ipfum mlim mttikm. in minori tempore plus defpatio pertranfitur, ad

&

,

& pofterius eft paufa vnitatis tcm& illum motum refpicit tempus vt fubie6lum, quo habet vnitatem & vt menfuradijm prius poris

,

,

tum

:

,

motus folum

alios

idc6

;

in alia tardio-

res.Eft eciam eius quantitas nobis certior,

qu^m

quia motus ctrli ab omnibus cognofcitur. Habet etiam iftcmotus in fuis partibus ccrtiorem diftind^ionem per intelle^um, vcl imaginationem, propter mirabilia Hgna, qua: Scttitptr. Tom. tll.

alicuius alterius

:

fit in

motu

frimi mebilit xtt in prtprit,

vniiifub-

(J"

ieSl.

menfurac; quia menfura tantum eft in vnofolo fubieiSto, vtpoce in ligno; & camen raenfutac omnes pannos. Et hoc cxprefsc dicit Auiccnnaihi. lib. fuz Philofophiz lih. x. fuf^ciemit,, cap. 3. i^ ( inquit ) tjuod fnenfurtit (tliud^non debet I

effe

accidens

illi

,

^ exiftere in

illo

^uia aliijuand»

;

feparatum menfurat id ^uod eii-feparatum ab ,

acjualitate

aut a^uidiflantia. Et poft pauca

,

nen probauimm de tempore tu

d-eft affeElio eiiu

niji <juiapendet

,

nec de motu

,

ilto

Nos

ex mo-

omnit motut menfuratur tempore. Et propter has probatittnes non oportet j vt vnumejuem^ue motum comitetfir ,

per/e

;

wnptu proprium

:

nifi tfuia

,

necoportet vt fuid^uidmen-

illi. Ex quibus patct,qu6
furatalicjuidjit accidens

aliquo ycin fubie6tQ,nin in vnp, mobilis.

Auguftipo

Si obiiciarur ex

1 1.

fcilicct

primi

Confejf.cap. ij.

motus primi mobilis aclhuc motiis fierec & jjle motus non menfurareturr niH tempore: ergo tempus non eft inmotupri-. mi mobiiis vciut in fubieifi^o quia lunc illo cef« fante ceftarct. Oicunt qu6d cum motus ccoli (n caufa omnium inotuum inferiprum , & ccnknte caufa , ceilet effedtiis , iim nt^t rota figuli , nec tes aliqua iufcrior poiret muucri illo inotu quo.d.fi celTarer

,

14. Obitffi».

\

;

ceftante

na

t

viituie inferiori

,

Angeli

vel

tus ceinpore,

,

&

Sed

ifta

motus

nonifto,nec

refponfio

coeli per

fed* vircute

,

rpenfuraretur

gcnerationts , alterationis

,

menfuia,non

refpicit vt

non mulciplicatur per corum multipiicationcm. Non enim oportet quod menfura iit vt in fubieiflo, in omni eo,quod vt fubie€tum

quadam

fui parce funt velociores

^n ttmfut

,

;

generis.

:

Sfi ttrtitr.

, noti autem in aliquo alio, quod foia concinuatio , vel du-^ ratio illius motus * qux continu6 eft in illo motu, (icut in fubicdo & habet rationem tempo> ris , inquantum eft numerata ab anima fecun-

ica ille mocus eft (implicior , qui eft velocioi:iIfe aucem motus velocior eft, qui eft vniforroior, & magis regularis femper enim eft zqualis velocicacis,& vniformitacis (ed mcKus inferiorcs in ;

»J

ifti >

'i.

Icem , per mcnfuram cerci6cacur anima de menfurato id aucem quo anima certificatur dealiquo,dcbec fibi ertc certius vnde oportct quod menfura refpedlu menfurati habeac racioncm

£fi vtUtitr.

tur

omnium motuum

eft

quod

mttMum.

certiuspoteft abimaginatiotiedi.ftingui in certas

qu«

Itcin

fufntt^ mi-

fupec

:

rs importat vniformitatem refpedlumcnfurati,

ma de pluribus

fur» »lierum

cft

ipatium , vbi funt multz diftridliones , quam ille in caius fpatio non funt diftindiones licut (i ia vna lcuc^ 0nt tres lapides , xqualiier intcr fe di'ftances,ftatim dum peruenio ad primum , vel {ecunduro,rciam quantum motus fuit.In illa autem lcuca^vbi nulla funt ngna.dum fum in vna parte, plane ncfcio quantum iui ita eft de motu cccli, quiain coelo funt multa iigna certa, 6xa, & apparentia;ide6 ille raotu$,vel diurnus > vcl annualis,

tinuatione primi mobilis inueniuntur refpedlu

cum

maxime in motu primi mobilis omnium motuum.

tfi

gui per imagination5 in fuis partibus.qui

& ide6 ratio menfu-

:

confoiiat

Mttnt frimi

motus. Sicut enim

in motibus inferioribus ille ceriius potcft diftin,-

ergo ratio menfurz refpe^u menfurati immaiorem fimplicitaiem. DifTormitaSautem repugnat nmplicicati ; vniformitas ver6 tis

portat

mobilU

eft iJIe

partes,quam quicunquealiu$motus. Ide6 dici, qu6d ille motus habet cognitionem certio
quac vniuntur incaufa,multiplicanturincaufa-

II.

,

j8r

cuius

:

Hanc aucempontionera poted

fupt in mobili

non

fimiii

^alet

autem

eft

luntate

rot«

;

caufa

motuum

,

,

&

diui-

mo-

ille

fcd alterius

»

quia quamaiif Sen fuitfa-

:

approxiiViitionem

tionem corporum coclcftium

Stlmtit.

,

&

elonga-

motus , corruptionis; non fit

caufa

qui proccdunt

quales funt motus attificiales,

Jl

tit.

ViHc Scoi. in 1]

4

&

J 4t.

i.n. IX,

vo-

& motus

figuli.

Secundo

,

quia motus localis

agentefiatt fpeciem

\ quocunque non variat: ide6 motusxotc

Q^

figu

*J

De rerum principio.

i8i figuli cft

dcm

ciufdcm fpecici,

habet mcnfuram

,

& per confcqucns can-

fiue

moueacur k pede

fi>

guli, (luc a vircute Angcii.

Seeund» ohitSio

fecundum Aricflent duo mobilia «quc prima, adhuc cfret tempus vnum, quod eilc non poirei , (i tempus in illo tanquam infubicdo eflet quia, vt oftenfum eft inalia quxftionc * , accidens faltem per accidcns nutncratur ad numerationem fubiedii. Dicunt> quod hoc non dicit Ariftotcles fcd dicit flccircapriiicipium detempore, vbiait, qu6dtempus non eft motus primi mobilis. Prima ratio ralis e{i,pars reuolutionu tten eji re,6cc, Secundam ad id ponunt fubiftis intelligi ampli6s: Si plures efent eali yfimiliter effet tempm cuiujltbet ip/orum metm: quare multa fimul tempora. Dicunt ifti , qu6d ifta litera non dicit .quiaH eflent duomobiiiaarquc prima , adhuc cflet tempus vnnm. Immo Ariflofecundo obiiciatur,qu6d

Si

cft

ftotclcm 4. Phyjic.text. com. 95.

fi

:

q.i7.n.j.

Ktj^oufit.

:

contraiium,irKcndensfaceretalcm raplures eflcnt coeli.plurescflent reuo-

teles dicit

tionem;

fi

lutiones flmul

fcd

j

non poflunt

cflc

plura tcm-

N«« fiuuf»-

dicamus

quod ccmpus

,

confidera-

mcnfurare , vt habec ficut dicimus qu6d in vc-

res fenfibiles variare

:

autumno, zftatc, hyeme, ces fenfibiles,& ipfa tempora variantur. Si loquamur de tempore quanium ad eiu« realem entitatcm ; cum fccundum quod fupe-

re,

rius

"^

aiiquaIiiereftoftenfum,tota realitastem-

mcnfura omnis panno, flue in ligno.fiue in ferro non ergo fatisfacit ifta ratio iilis duabus rationibus. Contra autem totalem pofitioncm iftam argnunt aliqui fic Duratio,fiuc tcmpus, non conuenit alicui perhoc,qu6d eft inaliquo dcterminaia fpecies motus ; fcd pcr hoc , qu6d habet gencralem rationem mocus fecundumprius

vel vlna potcft efle xqualitcr

longitudinis

Hue

,

flt

in

:

:

&

,

c»m

hoc zqualiter conuenit onnni motui: ergo tempus zqualiter habet omnem motum; crgo non magis eft in

pofterius

motn primi

&

fic

fuccefllone

fed

;

mobiIis,vt in fubie£lo,quam in

aliis:

numcrabitur fccundum numcrum motuum.

Commentator

Itcin,

fupra \.Metapbyficdt eom.

j8. Triplex efttinqait,numerm,fcHicet,

Alathematiciu ,formalu , naturalit : 8c fecundum ipfum folus nnmerus Mathcmaticus non numcratur ad numerationem numeratorum cum crgo tempus non fic numcrus Mathematicus ,numerabiturad :

numerationem numcratorum ergo :

cfle

loi videntuc

cempora, quot motus.

Temptuentitatiuimul tiplic»tur,vt

mttus.

motus ; nec aiiqua fpecies , vcl indiui- %num. duum motus aliquid habeant vlcra illud, proptec quod magis habent rationcm fucceflionis , Sc poris

fit

prioris

,

&

pofterioris in fe

:

II.

ide6 toia realitas

temporis ita inuenitar in vno motu,ficuc in alio; quoc funt motus , tot etiam tcmpora rcaliter. Quod paict , tum attendendo ad eius definitioncm; fecund6 adcius cum motu adhzfionem;

&

ad motus circuiaris circumfpcdioncm; quarto ad motus brcuioris durationis extenfio-

vt patct ex 7. Metaphyfic.text.com.ij.dr iS.paflio

;

Temptrittri-

'''* "»»/»«-

vt halact

,

mondum, &aliud primum mobile cxtra iftud. Ncc tamen videtur pofllbile eflc dari duo tcmporafimul omnino flmilia, (icui circnt mundi nam icmpns quod menfuraret motum vnius ,eadem fationc mcnfurarct motum alterius (icut canna,

;

,

eifinit.

fi

tur vt habct eflc

icrti6

:

Jmpr»h»tur hte terti*

tacem. Vc

pora flmul ergo tcmpus non eft reuolutio. Sed nec ifta refponrio videtur fatisfaccre:quia dato quod Ariftotcles hoc non dicat nihilominus nos dicimus , quod Deus potcft facere alium :

eit.

foluendo obieda varia circa hsc , qu6d tripliciter potcftconfiderari tempus. Vnomodolecundum rcalcm cius cntitatem , fccundo modo fecundum commenlarandi proprictatem : tercio modo fccundum fcnfibilcm variacionem rerum fenfibiiium , vel ipforum cemporum immenfi-

nem.

Primum

mocus definicionefic: quia, rrohatun.

pacec ex

dcbet rccipere fubicdium in fua definitione Phyfic.text. corn.

1 1

.

icmpus autem

eft paflio

8.

qio-

, & fccundiim naturalcm confidcrationcm definitur per motum ; 6<: ide6 rccipic fubic(flum fic abfque contradionc in fuidefini-

tus vniuerfalicer

tione. fe,

Certum

eft

& cflentialitcr

autcm

,

quod cum motus per

quantus pcr mcnfura , qua:

fit

fe

,

& efrentia-

&

tempus itcm quilibet motus zqualitcr rcfpicit tcmpus« vc fubicdlum quia nuUus motus rcfprcit ipfum, nifi vt menfuraium ergo ficut quilibet motus \. tempore mcnfuraiur,fic quilibct eftfubie£bum cius comparationem cnim habct in rationeentis & fic in ratione entis piurificatur fecundum

liter,

dcbcrur

fibi

eft

:

;

:

:

,

plurificationem

Secundum

motuum. patet , comparando tcmpus ad

fic

motuum adhzfioncm tempus cnim :

ctfi fit

acci-

I7. Probatur t.

dens,adhzret tamcn motui, non taquam aliquid

S?*'"*'' ">-

accidetale, fed aliquid efrentiaIc;quod patet,quia

p^*'^^,^

nec re , nec intelledlu motus poteft feparari a tc- t^m^ pore;nece contrario:accidcns ramen communc» faltcm intellcdlu , eft fcparabilc. Non cftaurem tempus efrentiale motui tanquam forma przdicabilis,vt fuperius de inferiori,nccranquam pars intcgralis; nec tanquam principium , vel tcrminus ; quia ncc habet aiiquam elfentiam, neccaufatur k motu fed quidquid tempus eft , in relatione ad motum cft non enim eft aliud tempus quiim duratio mocus menfurans eius efTentiam, hxc eius durafuccefCuam pcrmanentiam, lio tempus eft. Cum ergo quiiibct mocus habeac propriam eius duracionem ab alia diftin6lam,fe:

Articvlvs Statifitur vertt

t/4fferit cejfante

nsotut §.

;

arguatur

:

:

ralium

coeli

.

Quod

num.

ejfe

,

ijued poffint dari alif

1 .difi.

i.

(juttft. 1 1

& in ^.dift.^Z .^uali.x.num. vero hic ait

muUiplicari tempora (juiil. j

V M.

I

,

vnum

.num.j.

,

z.

§,Si

ad numerum metuum

omnium tempoVide eundem j Metaph.

vhi fitppenit

temptu.

.

quaii. 10.

i6.

motu.um

realitcr

Tcrti6 , artcndendo ad motus circularis cir- Trthatur j. jtn ahtmtt cumfcriptioncm.Circumfcribamus cocli motam; metu eetli ficut ponimus ,qu6dille motus nonerit poft iudicium ; certum cft quodadhuc poteft efrcmo- 'l.J^J* ttmfut. r II n vcl faltcin intcUigi potcft 1

tus

,

verum

PRoptcr quod aiitcr dicitiir, concordando dida Ariftocelis & didoium cum vericatc & ,

ficuc durationes

funt diftindlz, ficcempora reaiicer interfe finc diftinda.

i

videtur diffentire in 1. diR.i.

j. infine

&

&

quirur,qu6d

metu

cjuod etiam docet in

Refpondeo

:

fententU.

C H O L

S

II.

,

fi

•

1

•

,

ir-

:

quodnoneflec

icmpus \ motu circulari

coeli vt \ fubie-

€10 dcpcndcrct.

Cum ergo quocunquc moiu da-

co, neceflaiio

ccmpus , quiainfeparabilia func

fic

rc

XX.

QucBftio qu&d cetnpus zqualttec

re ic inteilefla; patec

dependet ab omni motu ergo quot funr motus, cot funt rcaliter tempora. Quact6, cunnderando ad bceuioris ducacionis :

i8. TnbfUur 4.

motuum extennonem

;

enim motus men-

nullus

fucatus ^ tempoce pcimi mobilis potelterte vclo-

cioc

mocu pcimi mobilis

plicioc,

;

enini ide6 cft

ille

Hm-

& oranium motuum pcioc, quiaed inter

omnes velocioc & ideo eft menfuca omnium rootuum aiiocum. Sed cectum eil, qu6d aliquis tnotus potcft efte velocioc motu pcimimobiiis, :

& ducante: poceftenim aliquisAn-

illo exiftcnte

gelus

cefumpto cocpoce ( ne foctc (iac inftantia de Angelo qu6d non mouetucintempoce) citius pecccanficccotum fpatium vel aliquis beatus

,

,

quim

motum primi ergo impoflibiie cft ,qu6d ille mocus vclocior mocu coeli menfucet uc tempoce , quo menfuratur motus coeli & Ci ille mocus habet propriunv tempus, flc quiiibec habebic pcopcium cempus. Si vec6 loquamuc de tempoce quancum ad menfucandi propcietatem , fic de ipfo poftumus loqui duplicitec:autper relationem ad motum /impliciter, aut pec compacationem ad intellecoeii,

aliqua pacscoelipec

roobilis pertranf(iat

;

:

^am.

compacationemad motnmfimplitempora in racione menfucas, ficuc plures motus ficui patet ex pcxdidlis quia omne cempus vt eft menfuca , confiftit in commenfucacione motus:vnde dcfinituc, qu6df/? Si pec

citec, fic funt plura

,

:

,

menfiir* mottu

&idc6qaoc

,

&

mottu ponituc vt menfucacum:

func fubicfta, toc funcmcnfurata,

& quot func menfucata, coc funt mcnfura: 19. Temput

rt-

IpeSlue »d inttHellum

*R vnum.

:

omne

enim tempus eft menfura motus. Si ver6 loquamucde mocupec cclationem ad intelledbum, fic eft vnum folum tempus nam incclledlus ponic inquolibet genecemenfucam illocum,qua: func in illo genece,iliud quod eft pcimum fimpIicifEmum,& notifllmum in illo genece. Et ide6 quia motus cicculacis coeli diucnus pecfe, & pacces fuas,fecundijm imaginatio:

nero fignificatas,

mus

eft

pcior fimplicicec

ideo ponit intclledlus ipfam

;

,

& notifli*

menfucam

omnium mocuum & quia cempus eifentiaiitec fcquituc mocum ideo cempus quod eft idem ce cum mocu ciccuiari coeli,eft in genece cempocum :

,

,

& nociflimum: &ide6 menfucam aliocum motuum , & aliocum tempocum vnde vnicas cempocis eft in cacione menfucaE motus in compaca-

pcimum,fimplici(Cmum, incelledlus ponic id efte

:

VsrUtitHtt Mnni funt fmrtet vntM* timfori*.

tionead intelledlum. Si vcc6 loquamuc de cempoce , quancum ad vaciaciunem pactium fenfibilium,ficmanifeftum

qu6d ifta; pattes funt pacces vnius cempocis, quod cft in mocu pcimi mobilis folum vc in fubiedo i quia acftas, hyems, vec,& autumnus, dies, nox, non funt pacces, nifi illius cempocis; nec cft in iftis vaciacio, nifi fecundum vacium ficum cocpocum cocleftium & ideu quantum ad iftocum cocpocum vaciationem , non eft nifi vnum tcmeft,

:

pus, cuius iftz pattes fenfibiles funt pactes.

10.

Non

alitec igicuc poteft dici,

cundum cem &

in cacione cntis

ipfa continuatio cus.

,

vel ducatio

,

quod tempus ,

vel

fe-

qu^m fucceflio mo-

fit

aliud

,

Vc autcm habet pecfeftam cationem tcm-

pocis

,

accidic

menfuraE pcius

,

&

;

,

motum cationcm roenfucac mutum fecundum

vel addic fupca

vt fcilicet

poftecius; longius

quidem appcehenfionem facic intelledkus in Scati oper.

&

pciocis

,

Tem. III.

& ;

&

&

xime compecic

catio

menfucx .qua; mixim^eft

& noca & cacio cognofcendi ceccitadineiti quantitatis alioruro & hzc cft ducatio motus cerca

;

:

CQcli.

S

CHO L

I

V M.

Gjiuod hic hidfet DoHor de tempore rejpeSlti mottu primi orhu,ejHodfciticet haheat rationem perfeEla men-

furA reffetlu fithie^o

illitu

,

& fit in eo tanijuam accidens in

in aliu vero motihiu nonfit tanijuam infub-

;

ietlo tfedfe

haheat refpe^u iUorum tanquam menfura

extrinfica

docet etiam lih. y . Metaph.iiutlt.

,

A'& $& ^t*fi-

1

.

f^de de hU Suarern

i

o.num.

num. »um. f.&in ^.difi.^S.num. i z

i.&lih.j.
1. difi.j..<]Mafl.^.

Metaph.

x.

dijp.j oft^.

i

o.mm.

II. &fe£l, II. pertotam.

Ide6 cum tempus fit mcnfuca mocus , & ratio menfucic pecfcdlx inueniacuc in ducatione illius folius motus , dico qu6d tempus fccundum fuaro pccfedtam cacionem eft in illo folo mocu, ficut in

1

1.

fubiedlo,& ficut eiusmenfuca; in aliis aucem motibus non ficut in fubiedoyfed eos tcfpicit vc menfuca exccinfeca. Sed quia , vc dixi in qusftione de menfuris *, * quarft. 19. quamuis in quolibec genere catio menfucac inue- "•*'*' ^^^'^' niacuc principalicec in aliquo pcimo quod eft pcimum, & pecfc(5ti{fimum,& notiflimuniin toto ilio generc,vt vncia in pondccibus nihilomini^s fccundum qu6d narura illius cepecicur in rebus iliius gencris fccundum magis , minus,fecundum hoc racio mcnfura; fecundiiro magis minus inueniturin illis; ficut fuic didlum^^^in '*'Ibi(|j).-5.& generc Metaphyfico, & Logicali , vel Praedica- ^^Vi' mentali. Ide6 fi aiiquando per durationem vnius mocus menfuramus motum aiterius , quicunque ,

;

&

&

fit ille , tunc dico qu6d in illo, quo menfuramus alium motum, eft tempus iftud quoddam, & particulace aliud a cempoce , quod eft menfuca motuscoeii,vc in fubicAo. Sicuc dum ncc fenfus, nec inceiledlus , vc patcc in caecis , vel de tioStt dirigunc afpcAum ad mocum cccli, fcd ad aliam, pec ilinm menfucamus alios mocus ; vt de no-

&

mocum hocologij mcnfucamus alios moimm6 pec illum menfucamus duracionem,&

(kt pec

cus

;

tranfitum nodlis

:

&

pec confcqucns pcr illum

menfucamus mocum coeli ; & cxcus pec aliquam aftionem fciliccc nocam , mcnfucac aliam vc Ci dicac Nimis cacdafti venice de cali loco, quia illo cempoce difta eft longa Miifa , quam audiui. Ec fic quamuis cempus in catione mcnfucz pri:

,

:

& principalicec & pecfedle fit in mocu primi mobilis; nihiiomin^s cempus eciam in ratione menfurz eft in diuecfis aliis mocibus, vcin fubicflo in illis fcilicec , quocum quantitas eft ni6,

,

;

nobis magis nota; & \ quibus intelledus focmac fibi cationes menfucac cefpcdlu aliocum mocuum, fecundum prius,&pofterii^s, velocius,& tardius, longius bceuiijs:quamuis hoc tempus fic aliud

&

numcco a cempoce illo primo eft in mocu pcimi mobilis. Et

ifto

modo

&

pcrfedlo

poifunt concocdace

quod

,

omnes

opt-

niones. Naro ciim dicit Aciftoccles,trxr.coin.ioi.

pofteriocis

qu6d cempus eft numecus roocus; numecus aatem idcra eft diuetforum numeratoruro pla-

vt in pcxcc-

il.

cus , per cuius menfucam , fiue quantitatem, intelledus difcecnic diiudicac cecciillrs quantitacem aliocum motuum. Nam illi ducaciohi ma-

Quam

cardius.

motu continuo

i8s

denybusquzftionibuseftoftenfum*.'ide6cem- * q. pus pcopcic appellacuc menfuca illius folius mo- '*•

;

Q^

z

nuro

XI.

De rerum principio.

i84 num

c^,<\nhiiccipitriumerum in comparatione

ad incelicdluro, (cilicet Mathematicum. Et fic etiam dicimus tempus vnum.fecundum qu6d intelledusin aliquo primo mocu forraat fibi pecfedle,& fimpliciterrationem menfurztfiue temporis fcd iicut non eft idcm numerus dccero ho:

minum, & deccm canum ,

&

motum

,

vc dicit Ariftoteles in

^^.Hc tempus in ratione menfurz, vt comparacur ad diucrfum eft fecundum diueriicacem

fine ^.Fhyficor.text.com.

entis

,

i

in ratione

aaocuum.

Hoc etiam plures coeli

menfurzi

,

patet

} )

mocus fic

quia indicat eilet

,

qu6d

vnum tempus

Ci

efTent

ratione

fed plura in ratione entis.

Hoc etiam com, I

,

adhuc

patet»quia Ariftoteles 4. Phyfictex. cap.de Tempore,dicir,qu6d iicut

.in fine

circularis eft

tempus, quod

menfura aliorum motuum}

eft eius

menfuratcft etiam alio-

quod habeat rationem caufz , etiam fingulatis rcfpedu menfurati ; hoc enim accidit fibi & eft extra rationem mcnfurz; quarouis iftud

ratione roenfurz ptiroz,quia futa, qualis eft

Deus )

eft firopliciter

fit

de

men-

fed eft caufa roenfurati in

&

vnitas genere caufz formalis quia adtualitas, naturz illius generis , in quo funt mcnfura , Sc :

menfuratum , perfeditis , & a^lualiusfaluaturin menfura, qu^minmenfurato. Ideo quia natura lucis,quzeft conftijutiuacolotum, roagisfaiuaturin albedine, qukm inaliis coloribus, ide6 cft menfura omnium colorum. Etiam Deus habec

rationem roenfur;,refpc£lu omnium cntium magis , quia cft forma excmplaris omnium , quam quia eft caufa efficiens. Ide6 motus cocli eft menfuraaliorum ,quia ratio motus petfcdiiis falua-

quam in aliis & motu locali. Deficit,

tut in rootu locali

gis,quiro in alio

rum omnium temporum. Non autero dicerec eiTe roefuram omnium temporum,^ non elTet niii vnum tempus. Cum enim ({icitur quod

:

,

in illo roa-

cempus

tempus eft menfura oranium temporum; hoc non poteft intelligi quod totum terapus fit menfura omnium temporum,id cft,omnium partium temporisj quia menfura eft id,quod eft nociiSmum, pars autem notior eft totoimenfura eft jd , cuius qnantitas eft magis nota, magis autem nota eft quantitas partis , qukm totius ergo to-

Qjr iE

S

T

O

I

XXI.

illud

Vtrum Jit dare tempuj difcretum?

,

h\xgii(iMb.%. in G*ntf.»d lit.taf xo. Alen. x.p»r. fUtfi.i^.

mtm, } .Thora. i .f.cjutfi. io.art. ^ /tdfrimitm,^ j. 5 6.art. ^.qutfi i.M.g\A.eitdem Jift.x partjutft.^. Hcnric. Quedt.

.91

'");

Ga.bt.qutft.j.art.i. Caprcol. difi.6.qutft.i.»rt.l.tonel.4^.

porcft inteiligi proprie illud verbum , quod tempmfit menfitra omniunt temftorHm ; quia pars cft

Fcrcat.).'0nrr/i/«n/«i.f.iot.Varquez i.f.dift.197. Suar. in hictafh dtfli.^o.ftS.-j .n,i.Conim\>t.in ^.Phyfic.c.i^.q.

Nec

;

menfura enim i meufurato

) Art.i.

eft toti.

pais

pars autemidem , quia eft vnigenea; Necpoteft intelligi illud vcrbum,qu6d menfuta partis , vt vna reuoiutio alterius

iit

reuolutionis

mesmtm.i.

,

quia quaelibet

eft

zqualiter nota,

menfura autem eft magis nota. Per hoc patet folutio ad alia , quz obiici pofTunt quia lecundum hoc verum eft,qu6d ccftanicmbtuptimi mobiIis,adhuc mouetetur rota fi-

EsPOMDEO. Cum difcretum ex vnita-

pus

fe

habet ad rationem continui,

& difcreti,

Articvlvs

& menfurarctur tempore:quia apprehcndi-

mus durationem longam

,

vel

bteuem compa,

rando ipfam a4 durationem alicuius motus alterius magis nobis noti , &magis ccrti. £t Cic quamuis duratio motus coeli , quiainter omnes eft omnibus hominibuscoromuniter magiS|nota, magis Hmplex, magis diftinguibilis per partes ab ttpaginatione Hgnatas ; ide6 tempus, quod eft in illo mocu,eft comrounitcr raenfura , & certior ad menfurandum durationem aliotum inotuum. Nihilominus R ille motns nonapprehendatur,vc fiipri * dixi , vcl fi mens non refcrat durationem ad illam, fcd ad alium motum.vt fuprik cft exemplificatum ; remper tamcn accipiam rationcro temporis ab ilJo motu , per cuius durationem mens iudicat durationem alterius. Pcr hoc etiam patet rcfponiio ad aliam in-

&

ftanciam,ii eftent

tunc etiam

2.4.

I.

componatur, priiis eft hic vidcndum , qu6d indiuifibile non potcft componcte , nec pars poteft cfte alicuiu$ continui. Pofterius videnduro eft.quomodo temtibus indiuifibilibus

:

guli,

4
Vide Do&.in t.dift.i.jutft.^ (^ 11.

di-

ftinguitur

X^

in i.dift.i jutft.^,

e concrario.

menfura totius

TiJtobit&io'

xi.^S^edl. I t.fMtf/^.S.Vario

j.qutft.

:

tum non eftmenfura partium^fcd

S.Bonau in t,dift.iy.p»rt.t.art.t.qutfi.i.K\chiid.*rt.

3.

duo mobilia zque prima, quia

multa tempora fccundiim rcm; & in racione menfur; comparat^ ad intelle
I.

Indiuijlbile nonfoffe comfonere continttum,

necfars ejfe

Cltca prirouro

eft

contintti.

fciendum qu6d ,

batur 6,Phylic.cap. x.text.comm. 1 impoflibile eftcontinuum

componi

bilibus : vt teropus ex inftantibus

,

ficut

pro-

Continuum

deinceps, non eomponitur tx indi' ex indiuifi(fr

aut lincam cx

uifibilHms,

quod quidero duplici via oftendi poteft. Prim6oftendendo,qu6dnuIIum indiuifibile, vtpundlis

:

pote inftans , vcl punftus id,

cuius

eft terrainus.

,

aliquid reale addit ad

Vnde rerapus cum fuoin-

IndiutfihiU

przccdcnti,& antecedenti,non eft maioris an addat »lijuid rtale. durationis , qu3im ipfum tempus , fi folum pcr fe imaginetur abfque illis inftantibus:& ide6 vnum

ftanti

tempus addicum

alteri

tempori,vt dics diei; nul-

modo plus facic cum fuis inftantibus illi additum qu^m fi imaginatetur addi abfquefuis inftantibus. Hoc videiur pofie probari,quia fi punlo

,

dicit rem aliquam fitualitcr cxtra fubiiantiam linez; ficut fi imaginetur clauus fixus in capite virgz : ergo pundlum eft vnitum partibtis; ficquod partesfunt vjiura extreroum huiusvnionis , Sc pundlus aliud extremum crgo incer ipfos cadit vnio media; fed illa vnio plus accipic fitualiter, qu^m vnum pundum:crgo intcrpundtum, partcs linea eft alius puniflus:& illa vnio pun£lualis incermedia pari etiam ratione erit fitualitcr extra partes, & fic incer ipfam , & partes li-

6tum

:

&

nez

cadit aliud

pundlum:&

fic in

infinitum.

Item,

XXI.

Qu^ftio amoto illopundo,re,vel intellcdu,^

Iccm,

nea

,

Non

quacro vtcikm linea Hc fintta inHnica, quia prius exidente

erat Hnica;

veiinfinita?

>

punAo inea

amotioautemalicuius pontiuipun-

di non facit de finito infiniium; &ciicoiniimtam poiitiuc 6 eft finita , ergo terminata tetininatio autem non eft linex niii in pundlo ctgofi pundlum dicit aliquidpoiitiuumextrapartes linea;, amoto pundlo remanct pun6lum:quod :

:

:

e(lcontradi6bio.

Item

,

vel ordinaliter extra partes

li-

nea: crgo dum mobile mouetur fuper talem

li-

,

neam pertraniita linea tota nondum quicfcit, quia nondum pundlum pcrtraniiuic ergo rootus iec in pundlo, (i cerminatus aon fuit fupra to,

:

tam lincam. Item , accipiamus lineam continuam quatuor pedum , tunc diuidamus eam in quatuor partes, partes diuifas contignando vniamus, tunc fl

&

punftum

dicitaliquid (ituatam excra partes.plus

occupabit linca diuifa^qu^m faccrct dum erac continua tancumiquia cuncetunt illa quatuor

punda

(itum

,

(

vt dicis) extra partes linec ha-

bentia ergo H propter pun6ta :

,

quae funt in

li-

nea diuifa , Sc non erant in linea continua plus occupat diuifa , quam contmua} ci^m poiTcc di,

nidi in partes infinitas

pundla

;

cum

,

fif

fcquitur

quod

tehdicur in infinitum

,

,

&

(ic

habere infinita

linea diuifa plus pro-

quim

ipfa

eadem dum

crat continua.

Item , corrumpatur albedo in tempore aliquo Hgnaco , quzro dc vlcimo inftanci illius cempocis, quod mrnfurac ; Sc dices fccundum AriQocelcm 8. Pbyficor. text. com. 69. quod ntn ejfe albcdinis ; quia toto prxcedcnti tempore habuit ejfe, in vltimo indanti habec primo wo»*//* &contratium gencratum, habet prim6 eiTe ergo cum totus mocus corruptionis mcnrurccur pcr illud tempus, (i re, vel intclledu illud inftans amoueatur, adhuc habebit cfTe illa albedo: & fic cum totus motus corrupcionis in coto fiac cemporc compleco toto motu corruptionis,adhuc albedo ,

:

habebitej^rquod edcontradidlio. Quia (icuc per

partem motus corrumpitur pars, (icpertotum motum tota e(l corrupta hoc autem fequitur, quia ponis, quod indans mcnfurans non tjfe albe(it

duo pun^la , quia vna linea necef» duos habec tcrminos , fiuc pundla. Quxro vnde procedant ida duo pun£^a, dcquibusdi» fignancur

qu6d dicunt aliquid pofitiuumexcraparnon ex mera fignatione quia vna ; cft , & indiuifibilis. Non qu6d aiiquid exi(lens vnum adu & duo pocentia , fiat duo in adlu,quia pun6lum, cdm fit indiuifibile, nec z6t\it nec potcntia e(l duo ergo ciim confter, qu6d vna (ignatio, vel tcalis,vel intellcdualis , faciat duo pundla , hoc non eft ob aliud , nifi quiaduarum lincarum neceiTariiSfunt duoexcre* cis,

les linex

,

raa

& fic illa extrema

:

neceifari^ funt intrinfeca

& re,& intelledlu ab ea infeparabilia. Item quxro , quid addit continuatio linex ad lineam ipfam ? i^atet qu6d nihil rcale j qiiia illa continuatio quancitas eft , non alia quim ,

linea:crgodiuifio nihil addic ad lineam vt eitdi-

autcm ed in punfto. Itcm , dies diuidittir in viginiiquatuor horas, quxro, vtrum durenc plus vigintiquacuor horx. qux accipiuntur , & per imaginationem diuiduncur in fe,quam durec dies , qui accipitur , vc vnum concinuum fi non plus durenc, fcd xquauifa:diuifio

:

licer.ergo inftancia

non

,

qux

accipiuncur in horis

i^ die,nihiladdunc.*fi plus duranc,

fumpcx

ces fimul

func maiores

toco,& idcm mo-

Icem , accipiancur aliqui mocus concigui , qui commenfurcnt fe parcibus alicuius mocus concinui ; vc quod ille ibic ^ mane vfque ad terciara, ifteautem vfque ad fextam & fic de aliis partibusdiei.vel rnocus diurni tunc tcmpusquod menfurat idos motus , vt funt i\iiin(k\ , e(t ma:

:

ius

qux

indantia

,

funt in

:

:

principium , nec vt eft finis , ponit aliquid reale pofitiuum extra realitatem partium temporis. vel linex.

C H O L

S

V M.

I

indiuifibile nihil rea-

Pofiquam large docuit Scottu

pofitiHum aidere extra partes continui

aut fithie£lo diftingHi ; Sjcut tinejuit

dDm:& cunccempu$c(rct2ternum,& lincainpoifct eciam ^ pactc

:

& eciam

fine,qnia

pod pundium amouefi,quod

impodibile. Iccm, n pun£lum non eft intt infece initiatio lincae , nec indans tempotis , quarrovtruro in linea,vcl in temporefit initium incrinfccum (i

eft

-,

dit

nunc defien-

;

ad opinionem aliorum dicemium pun^lum

,

in-

^ itere filum priuationtm , tjuam licet non impugnet , facit tai%.ftdpraraenin i. diftinB.i.tfua/}.^. num.iy.

ftans

(fr

,

alia ^uacunejue indiuifihilia

&

ttrmifit

ihi reffonfionem

ad argumenta

vtinotauit Faher theorem.i-j.tn pne. rtffondtt pramiffo nolahili

non

tfft ejuid

tinuo

,

fed

,

in

quo

fiu

,

continuiiatit

non realiter

&

diuifihilitatie ,

concingcntia,

ttatiantm.

operu num.^o. II.

tm

,

,

& fecundim

&

,

&

,

,

Cr proin-

fid formaliter

diuifihili diftiniium.

aduerfu fintentia4

iofi

dicit indiuifihiU

aut fiiunSum a con-

,

men mud connotare carentiam pojfe

contraria,

^uihm

:

duntaxat ttrminum eim

de tjuid pojitiuiim

a continuo

,

fuhitSlo diuifum

tjft

fe contrariit rationihm.

Tom. 1 1 1,

netjtufitHt

,

imaginarc-

fi

,

tur clauus fixus in capite virgx

non.ergo de fe funt infinita : fi fic, ergo cum minimuni lineae fic pundium , & temporis inftansi pod pundlum immediatc (equitur pun6^um , & pod indans aliud indans , fic funt fe inuicem

&

illis

planum eft , quod omnes ifti mocus fiunt infra cempus vnius dici;crgo tempus vnius diei eft minus tcmpore vnius dieii & fic maius fe ipfo non ergo pundum , vel inftans , nec vc eft

Icem , fecundum hoc plus occupanc de loco quacuor elemcnca , quia func contigua , & habenc ceCminaciones , qukm (i c^Tcnc vc vnum corpus continuum & tunc cardior cirec mocus ctiam in maiori tempore a coelo vfquc ad tcrram , quim fi eiTent vnum corpus continuum. Item , omnc addicum alteri , te , vel intelle&u ergo Dcus potcit amouerc ^ poteft amoueri cempore inftans inchoationis , vel ^ lincapunfinita,quiacarent principio

diur-

motibusdiftindis (vctudicis) aliquid addunt fcd qiiia

,

le

:

motum

tempus illo,quod menfurac

num

partes cemporis.

:

&

ergo par-

cus numcro.longior fcipfo.

aliquid reale cxtciafecura exiftens cxtra

Scoti oper.

tnnc nece(rari6

,

fari6

:

dinis

i8y fignatio linez

:

n punftus addit aliquid ad lineam«xi-

ftens (icualiter

Itera

li-

jiddit ta-

fiu priuationem per hac conciiiari

vel facile reffonderi pofi

In fiquenti 11.

tjuitft.

huim

Trohlematicm eftSco-

diutrfM acceptiones dicit inflans

temporit iniportare vtrunujue

,

df pofitiuum dr pri-

De rerum principio.

i86

Et idetn dico de tinea refpedta fuperHciei , & folum dicut *,fe-

T-

fnperficic rcfpcdlu corporis:fed

pnnSum

di-

euni prtu»-

cundum aliquos,priuationem,

pundum

dicit

priuacionem vltccioris,vel anterioris extenfionis

ti»n*in. 1( Ita anciijui

vc

in linea

enim

priuatio

:

dicit

negationem

in fub-

pundum noned

iinelinea,ncc innec caccitas fineoculo. tur Occam, Sidicatur quod pun^fcum , vel indans contitra£lac. de nuanc, 8c Ctc eft caufa vnicatis , quod non poreft Eiicharift. & ideo

Numtnales.

ieiko

qiios fequi-

ilans (ine

quoilLg q 9.

;

rcmpore

iicut

,

conuenice pciuacioni:R.cfpondeo,qu6d

pundum

PuH^Hm in in pocencia continuac , quia non eft aliudpuoaBu.f^ pun- dlum in porentia, qukm ipfa concinuatio, inqua 9um in ftpotefl (ignari iSta pundlum nec eft aliud punttntia. :

Aum in adtu

Sc , quatri priuacio concinuationis quia priuatio in potentia eft idem , quod habere habicum adu , ideo (icut habitus adtu exiftens, :

aliquid dicit pofitiue,

&

eft

caufa alicuius

<'j(/«,

ideo pundlum in potentia,quia eft idem quod concinuatio , eft caufa vnitatis continuz. Sed quia pundium zSta non eft aliud quam priuatio

pundum

continuitatis in linca, idco cft

a^a non

Idem dico de inftanti. aduertcndum quod iicut vltimum

caufa vnitatis. Eft ergo

6.

in

,

inftans tempocis

,

vel durationis rei nihil addic,

quati poiiciuum

,

&

exccinfccum ad parces temftc inftans.quod eft ini-

poris, cuius eft cecminus,

tium ccmpocis vt

dum

in

,

quo

corpus Chrifti

cic panis

illud

;

,

res aliqua

primo

exiftit in inftanti

inquam

,

exiftic:

fub fpe-

inftans nihil addit ad

tempus.cuins eft initium, nec ad ducaiionem rei. |ta,qu6d t>on debeat imaginari,qu6d rcs incipiac

&

tota duratio fua Cn in tcmpore fcqucnti, quaij inftans Cu aliud per fe ^ tempore, e(fe in inftanti,

mcnfurans primamejfe, & tempus fequcnsrtacnfurat durationem. Srd quod t^e , quod in inftanri caufatur ponit infra ipfum tempus; & quidquid eft reale in lemporc fit fui ejfe & fuas ,

.

durationis mcnfuta. Sicut enimaliasvidebicur,

quamuis cempus,

vt habec

rationem concinui.fit ininfinirum diuifibile, nec fic dare in eo minimum rcaliccr j tamen in eo eft minimum , quia, fecundum fupradidba,idcm funt re focma naturalis per motum introduda motus , & tempus: ideo ficut cft dare minimam albedinem fecundum naturam , fic minimum tempas, &primum tcmpus. .

&

&

Quod autem

7jln infians yff tilifuiJ

fo/itiuum /i.

parttHm a tfmpBre.

^iJ*m

n$-

g»nt.

non fit

aliquid quafi ^ tempore fe-

fiue aliquid

&

inftanti fiunt

paratiim

inllans creationis rerum, qua; in

,

non

tcmpus

,

in inftanti temporis

,

dicit aliquid extra

rem

facetc

& fic quod

tempore,

in

fic

fcquitur

eam

cft

qu6d

in inftanti, fitfuc-

cefEuc.

&

dico , quod res , quae fit fiue a %. ab alio agente, quando eft talis , quod Bit^mditm. de fe dicit fucceflionem , vt motus ; quod talis fiat in tempore, & non in inftanti, nullum eft inconueniens :fi fil res permanens ,quacfiat in inftanti zui , illa fit in aeuo : quia , fecundijm

Reipondeo,

Deo

,

fiue

&

communem opinionem ad rem

temporis

manens fiue

fit

,

non

quantum

diftert

inftans a;ui ab aeuo. Si fiat in inftanti

,

tunc illares aut confideratur ,vt

,

in fuo efe

&

;

de

iftis

manentis

^

dixi fuprk

fi

,

vc

qu6d vt *

,

funt manentia potiijs menfurantur aeuo,

tempore. Et fimiliter

eft

rei fubftantiale,

fit effe

alicuius adualicacis

ejfe

albedinis

fiue

,

fiant fimul,fiue in inftan-

aeui,quam temporis,& tunc non fequiturinconueniens : quiaidemeft facere rcm in inftanti zui , & in xuo j quamuis potiijs fiunt in inftanti

ti,

inftans a:ui

,

&

a;uum difTcranc tatione , vt iam

vidcbitur.

De re

mcnfuratur tempore,

tgitur quae per fe

motns , non habeo pco inconuenienquod idem fit ipfam facere in inftanci ,quod

qualis eft te,

aliquid temporis

eft

& in tempore,fiue in roini-

,

mo temporc. Quod autem id fit vcram patet vult cnim Comnientator 6. Phyficor. comm. j z. qu6d agens :

,

etfi difpofiiionem contrariam formae introducendz,fuccefliucabiiciat,partem tamen formz introducendae determinatam fimul ,& in

naturale

inftanti introducit

inducit

tamen

& illud, in quo illam partem & inftans & ,

,

pars temporis totius introdudlionis.

eft

Vnde ait

:

motum minimum

vocat

,

: Primnm autem in generatione , (jr corminima pars , ejtiapotefl initeniri degentrato , minimum enim de omnigenerato efi terminata tjtMntitatU. Verbi gratiii, qu6d minima pars ignis cft tcrminata , fci:icet, minima pars quz poteft

fic

ruptioneeft

,

Vtrumque dicit

cfte ignis.

fupra

Phyficor.comm,

8.

2). fotmaeft terminatamagnitudinc tate in

modo ficut fit

,

& parui-

vnaquaquererum naturaiium. Hoc enim in cauatione lapidis

& traiftu nauis»

,

aliquid fimul in virtute plurium,

fe fit diuifibile

,

totum tamcn

fit

quod licet in

fimul

,

vt alicoo

qubd

pars fimul

eft tcmporis initium ,dicat aliquid realipofitiuum extra partes linea;-, ergocum li-

pundlumfuumrealeinitium.initium autem temporis noneft nifi inftans,& lincar pundum:ergo

pundum

fequitur iinmediate

pundlum

in linea,

& inftans re:.5f

fequitur inftans immediaic in tcmpoita erunt contigua.

Et vlterius q«ia ratione fecundum inftans , & fecundum pun^um ponitinititim rcale, & pars rcmporis, vellineac, eadcmratione&primum. Secundum hocpollet Deus creare omnetempus :

Cinc inft.inti

,

&

lineam

fine

futirdc fubftantia temporis

,

pundVo

&

:

Imear,

fi

illanon

& fupcrfi-

ciem anguUrem finc linea. Sed q«6d puiiftuni dicat aliquid pofitiue, iliitdi partibus linea; continux; & eadem ratione inftans , quod ponitur finis , & principium

qazft.iy.

qu^m omn^t.

ius determinata; partis expulfio de lapide fitfi-

tcr Sc

ino.

facere

pofitiuum extra ipfum , non de natura temporis , patet per rationes iam didas. Hoc euidenier patet, quod fi illud inftans, ,

nea,& cempus in fuarealitate finc finita, habebunt poft illud primum inftans , & poft primum

Alij «tferunt.

temporis,videnturaliqui probarefic: Siinftans jtrthmttpn'

mul ,& non parseius ,expellitur ^ parteguttarum cauantium in parte temporis i fed tota illa quod

& in

inftanti expellitur.

Ethoceft,

de cauatione lapidis 8. Phyficorum , text.comm. 2 j Non enimfitantum effodit,8ec. Et idem dico de alteratione, augmendicit Ariftoteles

.

&

qu6d

tatione

;

ceracio,

& augmencacio

fcilicct illud fit

,

in

quo

fubit6,

fit

pcima

al-

& in inftanti*

fecundum aliquam portionem determinatam. £r hocidem vuli fimiliter Ariftoteles ibidem. Similiter autem eft de alteratione ^ualibet , &c. Vbi dicit Commentator; Si prima pars,tjuafit ex tranfimutatione,non

ejfet

determinata,dr agens tranfinutam

ipfum non ejfet determinata virtutu

,

tunc omniafieut

ilUfingunt, ejfent in continua tranfinutatione :fidpri-

ma

parsin aiiuTnotuum,
mutatio in

fubito, id eji,in infiami

,

(*r

non in tempore: (trfinon^

tunc ante tranfmutationem

effet

tranfmutatio

,

(Jr

non inueniretur tranfinutatio noua omnino.

apenc

&

fecundum Ariftotelem

,

&

Ecce fccundum

Com

«

Qu^ftio Commentatorem, qu^d

mimam,& nouam quantum

ifta

dare

primam

,

& mt-

& temporisiin-

funt accidentia naturalia

(icuc in

:

mocum acquidcis dare minimum naturale , vt per

iplis qualicatibus

trodu^^is e(l

e(l

parcem moius

nihil

:

& facerefuccefliuc.

quod

:

,

tempore

;

vel qujc

fic

nmul.Bat

non eft inftans temfupponis : quia acgpiendo inftans fe-

fucceffiuc, quia illud inftans

poris

vt

,

cundum modum fuperius didbum quancum dicit principium , non dicit aliquid pofitiuum

vt fcilicet in-

,

vel finem temporis, ,

fed folum pridatio-

;

:

Commenta-

vt patet per Ariftotelem, Sc

torem. Pacec ergo prima conclufio, qu6d inftans quocunquemodoaccipiacur, non eflaliquid puficiue aliud ^ cempore:quia accipicur pto priuaiione anterioris, vcl vlterioris continuationis

non

:

&

fic

poficiuum; vel accipicur pro minima parce temporis , & fic non dicit aliud a tempore.

£x

dicit

in 1 d.t.

,

Ad quod

q j.

in aliquo pofitiuo.

ptim6 ad primum , quod fe contingentium , vel linca: duarum fuperficierum, vel fuperficies duorum corporum ,non debentintelligieftc fimul, quafiduo pundla illarum duarum linearum fint poteft dici,

pundla duarum linearum

interfe

non

:

ficut

corpus gtorificatunl

glorificato

,

quiaincraipfum.

pundum fic acceptum

eft

fimul

Nam, vt

cum dixi,

noneft nifi priuatio ; fed pro tanto illa pundla linearum fe contingcntium dicuncur fimul , quia nuUum medium ponitut in medio. Non enim extrema duarum linearum fe concingencium fc habenc ad inuicem;ficut fe habent extrema duorum corporum fimul exiftencium.vt corporis glorificati exiftencis cum glorificaco

;

porum

,

duorum corquorum extrema funt ex-

fed fe habcnt ficuc extrema fe

rangcntium

,

trafe,Se collaccralitet fe refpiciant;ficut corpora.

Anf'jfiid*fi inftans fefi inftamt.

Et

poffit dari in-

: quia terminus defitionis panis videtur immediatc prxcedere terroinuro,fiuc pii-

inumf/^corporis Chrifti.

Refpondeo , qu6d panis qui rcmanet ratione quo alius panis conuercicur in corpus Chrifti,& in ilio non eft panis, ra(ione,dico, illius inftantis , non plus durat panis, qui non eft

Stluii».

,

inftancis,in

conuerfus.

Vnde fi arguasfic; vnus panis illorum duorum,qui funt fimul creati, in inftanti, eft conuerfus in corpus Chrifti , ita in inftanti alius non

ObitSit

y

&

eftpanis,alrerpanis,quifimulfuit creatus fecum> .nilloinftanti,alius eft panis.

Refpondeo,qu6d,ficuc dixi,inftans vt eft principium, vel finis temporis , non dicit nifi priua- Ke^ndttur. rionem anterioris , vel vlterioris durationis: ide6 taleinftans nullius reieft menfura. Nec po-

&

non fii.Omnis autem

&

"**

non eft nifi

hoc fcquitur,vt videtur,qu6d

quod pundum

quia fi pund^um nihil pofitiue dicar, tunc pundla linearum fe cQncingentia non funt fimul. Sequitur etiam quod fphzra non tangat aliam fphzram in pundlo folo ; ex qoo punStam nihil dicic, nifi partem rei , nihil extra partem.

Vide Scotii

vltra

primo habeac ej/e eorpus Chrifti fcd dico quod cum Deus in inftanti faciat e£e alicuius rei,vel de nihilo crean-

dicat aliquid pofitiue extra par-

II. OhitHit.

,

autem inftantibus , id eft , ex minimis lemporibus ; quia verc illud etfifit minimum fccundum naturam, eft tamen diuifibile vnde componiturcontinuum; ficuttota forma introdu£la componitur ex talibus partibus , id eft , minimis fecundum naturam. Adhucobiici(urcontrapraedi6la, oftendendo calibus

tes liiiea:

Stlitit.

tempo-

,

ftans poft inftans

;

10 fnnSt,

cuius

ris , Sc minimum , inftans pofTit confequenter fe habere ad aliud.Ponamus duos panes fimul creari 8c dum fiinul durant aliquo tempore , Deus conuertit vnum illorum in inftanti in corpus Chrifti , alter vero remanct &-durat in fao ejji: tunc planuro eft qu6d durario panis , qui in fuo ej/e permanet.exccdit durationem panis, qui conuercitur in folo inftanti : ergo videtur qu6d vnum tempus excedac alcerum in folo inftanci.

qua permanens. Si autem inftansaccipiatur ,vt dicit primam Sc minimam partem temporis , inquantumeftaccidensnaturale , ifto modo quod fit in inftanti.fit in tempore.Nec tamen fequituc vlterius,quod fit in inftanti, Bt fimul quod fit in tempore,fic fucceffiuc; ergo idem fit fimul Sc fucceffiue quia accipiendo tempm pro minima parte temporis ,quod fit in tali tempore,non fit fucceffiue

,

Adhucobiiciuntficaliqut, qu6d cuminftans dicat aliquid pofitiuum ,aliud a partibus

Exceffus autem

,

Obiiait.

aiiquid aliud ^ partibus rei

nem antcrioris vel vlrerioris durationis. Ifto modo nihil fir in inftanti,nec motus nec res ali,

1 1.

non dicant

,

di fimul Sc in inftanti

in inftancijfiat in

§luemtd»

funt.

quod fupr^ dicebatur , quod efi, ; ficut inquantum eft manens.menfuracur aeuo , non tempore fic eJus fadio menfuracur ab inftanti zui , non temporis; & ita non contradicit , qu6d eadem res quae Ht Poteft dici

StlMit.

dicere

ita fcilieet,qu6d nuUa pars illius fphzrz eft intra partem alterius ; nec aliud niedium cadir intra partes earum. Patet ergo ex przdidlis,qu6d punftum , vel inftans , vt dicunt rationem minimi,

ablolucum ex parte temporisj ergo idem eft facere rem in inftanti, Sc in tempore & Cic idem

rem fimul

hoc (vt fimul non eft ahud fpbxram tangete fphcram in pundlo,

habetur

dicit

eft facere

funt extremt. Ec fecund&m

paceat folucio fecundz obicdbionis)

quam dicere,qu6d vna alceri immediace adhzrcc;

^%.& deinctps. Si ergo obiicias, vt fupr^, quod (\ indans

I o.

quorum

i8||

vel in<

,

l.Pbjfictr.text.cotn.

oUeHit.

XXT.

qu6d

teft dici,

in tali inftanti panis

qu6d

in corpus Chrifti,fine

fit

conuerfus

in illo

:

do,vel aliud in illud conuertendo,i|la res neceffari6 dicit quid permatoens

,

quia motus in inftanti

permanens,inqt>antum talis,zuo mcnfuratur, ficut fupri * dixi etiamde n.i4.& feqq. rj^fubftanciaii rcrum corporalium , & de albedine,& de aliis accidentibus permanentibos. res

Et fimilicer inftans ftans arui,non inftans

cum

ris,

(aoeffe

id dt priuatio

remanet in

plus durare

quia non eft

,

,

eft

vno

quo ifta taiia fiunt,eft inquod eft terminus tempo:

illo

&

qui in inftanti ,non debet dici idco panis

iiie

eui,

iiifiam

ttm-

ftrfi.

,

inftanti ratione illius inftantis,

de genere fuz durationis , quia non , fed temporis. Proptei quod cum

inftans aeui

tempore illiuspanisdurantis non

facit plus; ficuc

nec dies cum linea dicicur longioc , quia funt diuerfz durationes diuerfi generis. Qiiod etiam dic'tur,qu6d videtor fequi inftans poft inftansiquia inftans,

quo prim6

eft

panit,vi-

deturimrnediat^ fequi iiiud inftans , quo panis inirrnfec^dcfinirefle ; dico,qo6d non concludit. Et dato,qu6d inftans,quo prim6 eft corpus Chri-

temporis , & aliquid pofitiuum; imagtnabile, qu6d vno inftanti definateffe panis , & alio inftanti fit prim6 corpus Chrifti. Sed fecnndum Ariftotelem S.Phy/ie. text.ctmm.6p.& iUinceps.Totum lempus menfurat fti

Infimnt

,

effet inftans

adhuc non

eft

Q_

4

'/«

«4.

De rerum principio.

i88 efe panis

&

,

menfurac ntn

vltimum

inftans

pcimum

ejfe

panis

corporis Chrifti. tta qu6
panis illeconuertituri

illius ,

temporis

& primum

ejfe

,quo

eft inftans

& primo eftnon panis., &

lum cadit medii],vt

&

Aut

fc habentia.

eft inftans

,

quod non

eft

aliud,

quam prima pars tcmporis.quz eft minima;& cft

&

tunc adhuc non fequitur duo , velconfequenter fe habencia. Nunquam enim initium tempofis, vel finis, debec imaginari in aliquoin-

quid nacutale

:

inftantia indiuiiibilia efte contigua

poHciuo indiui(ibili,quod iitaliudil parcibus temporis ; fed ejfe quod eft reale principii^m, vel finis temporis , eft pars temporis quae pro tantoeft indiuifibilis, proquanto tempuseft quid natutale; & in omni nacurali eft dare miftanti reali

:

i^iraum

,

quod

principium

,

cft

&

Hnis

diuiiibilcm

,

& minimum

;

quod eft Vt autem

,

nihilominus pars rci. vel fiuem temporis rn-

inftans dicit principiam

non

eft

,

^liud

quam

,

priuacio ante-

riorSs,vcl vlcerioris durationis.

Si

adhuc obiiciacur,quod

poiiciuum

&

,

aliud inftans

:

iti

quia

ii

quo

fc

habere ad

ponamus duos panes iimul

aliquo tempore durare

;

alrcr au-

inftanci conuertitut in corpus Chrifti

dciinit efte paiiis,ponamus

in

inftans dicac aliquid

podit confequenccr

,& iimul

creari

tem

ille

qu6d

,

&

in illoinftanci,

panis conuettitur in corpus Chrifti,

aliuspanis fecum concreatus annihiletuc: tune

opottet dicere,qu6d duratio panis annihilati habuit aliquem terminum intrinfecum. £x quo vl-

quod primum inftans conueriioimmediate ppft illum terminum in-

terius fequirur

pis fequitur

,

trinfccum.quo alius panis annihilatur. lam patet ex didlis, quod dutatio panisanni* hilaci non habet cerminum intrinfecum poHjtiuum, qui (it menfura fui ejfe , vel fui nonijfc ; fed terminus intrtnfecus poiitiuus eft vltima pars temporis,quo habetf//«, & vltranon habet <^: terminus vero indiuiiibilis & priuatiuus non eft aliud , qukm ptiuatio , fcilicet , non ampliijs haidc6 non debet imaginari quod cura htteejfe: illo inftanti.quo alius panis primo habet«^, (iue dicatur inftanszui,nueminimum cempori$;qu6d proptet hoc duoinftantia poficiua, & indiuiiibilia (int contigua , vel confequenter fe habentia. ynde n imaginecur,qu6d aliqua rcs duret aliquo tempore, puta, vr>a die , ali^ vef6 duret fequenti; non debet imaginari, qu6d hic fmt duo inftancia confequentet fe habentia ; vnum , quod eft iinis pcaecedeticic tempotis, alterum., quod eft principium fequentis.piois autem huius & principium illius realiter non funt , pid vhima pats ip(ius,& ptincipium illius : qus etii funt indiuiiibiles , vc

&

, funt tamen vere diuinbiles,& &ita vnum tempus continguatur

funt res iiaturales

verc tempora

:

iilteri.non inftans inftanti.

\6. OHtSi*.

quam

quid pofitiuum ; fed idem eft dicete , quod in inftanti intrinfeco primo habet «fl»
UlMit.

,

func «liud

efl:

Sidicas,q
fe

ha-

& ita inftans, quod cft principium vnius,&

Stlutii.

,

cocpus Chrifti rnec eft dare inftans,in quo vitimo habeac ejfe patlis,iicut arguens imaginatut.SecundJim autcm veritatem inftans inttiniecum,quo ptim6 panis habet nonejft,non eft ali-

prim6

oUtSio.

quod eft finis alterius, funt contigua. Dico qu6d non , quia realiter non habent finem,aut ptincipium quznon iint parces eorum. Nec finis & principium,vt fontinftantiain adu, inftans,

,

pt iuationes vlterioris

rioris continuationis

:

&

& antc-

ide6 tempora poiTunc

imaginari contigua , non per aliqua indiuilibilia machematica.fed fecundum fe:quia incer itlanulfoprk dixi de lineis contiguis.

nuTlum

Sic i^itur patec prima via,qu6d fcilicct

fumptum

indiuiiibile

termini

,

vel

aliquid pofitiuumin aliquo conti-

eft

,

ratione principi)

iti

nuo:&

itatempus nonpoteft dici quid difcrequia indiuiiibilia (unt pattes cius , iicut eft in numeto. Hoc etiam patet fecunda via , uftcn-

tum

,

dendo quod natura continui repugnat naturz illis poilit componi :& hoc poceft oftendi prim6 in permanencibus fscund^ in fuccefliuis. In permancntibus iic: Dentur tria puntfla, ex quibus tu dicis lineam pofTe componi; ordinentut fic, qu6d vnum iit in medio duorum; tunc aut illa duo pun^la extrema funt ita fibi pr^fentia ficut funt praefentia pundo medio,aut

indiuiiibilium,vt ex

:

,

non medio :

ipfa fiiuc in

(ic «

fi

tct

,

ficu

cum

uifihiUhHt,

Vide h»c difFufc in x.

puntSlo d.t.q.y.Q.to.

aut per confcqueus funt fimul,& ita nulr-

;

lamfaciunt extcnlionem

uicem

eodcm

Contimtm mon tom' foni tx indi'

pojfitnt

quud

;

fi

ver6 nonfuntgdin-

propinqtia,ficur medlio, ergoopor-

fibi ita

illud

pundbum

itiediitm

fecundumali-

pundto,& fecundii aliquid fui (it propinquius alteri.Si enim fecundu illud idem fecunduin quod eft propinquius vni, eifet propin.quius aiteri.tunc duo excrema punda

qaid

fui fit

propinquius

alteri

fibi propinqua, /icutfunc ptopinqua mcdiotquia fecundum illod , fecundum

zqualiter clTent

quod vnum

eft propinquum medio , fccundum idem dices alcerum eidem medio cde propinquum ; & quaecunque per idem , & fecundum idem funt prppinqua , ficut econtrario & tunc idem inconueniens.quod prius ; qoia tunc eiTcnc

illud

;

fimul,nec facerent cxcenfionem.

&

Item , fi func tria pun(5ba , aut funt fimul , tunc nuilam /aciunt extenfionem ; aut non , tunc inter illa femper ponitur vnio diuifio media, fiue in mcdio eorum erit diuifio & continuatio; fed haec diuifio,vel vnio, non poccftmi-

&

&

norem fitum occupare, quam puntftum

dium,&

&

pun6fcaIe:ergo intcc

ponfbiim adhuc cadic

pundum me-

ficin iniinicum.

Item, demonftratur in Geomerria , qu6d diameterquadratinonpoiErcirc aequaliscoftx , vel lateri eius, nec eciam commenfurabilis : fed fi lateca quadtati

aequilatetatim

componancur ex

pundlis, tunc diamccer eft zqualis coftx eius:vcrbi gratia

,

qiiodlibet latus cius ex minoribus

fit

pundis,tunc

illud

quadratum non habebit infr^

lacera fua cx opppfito fe refpiciencia, ni(i duas li-

neas ex quacuor pun£i:is conftantes, \ duobus licet pun6tis

choatas bii nifi

,

quae funt in

& terminatas

:

medio laterum

,

fci-

in-

ergo diameter non habe-

quatuor pun6la,quorum duoerunt in an-

gulis laterum;alia

ver6duo

in lincis intermediis.

Icem, punantur quinque punif^a

,

quorum duo

extrema per tria intermedia debeanr vnum contra alterum moueri, vfquequo tetminentuf, & fe contingant ; conftat qn6daliquo illorum trium ftante in medio,non confequuntur,necfe contingunc,nec immediato fitu fe inuicem confeqpuntur, quia nec erunt in illo pundo medio , tion fe confequuntur.nec fe contingunt mediate, im-.

&

mo erunt co(aliiec(imuI,& infra

feipfa:ni(] forte

illud

17-

XXLi

Qu^ftio pundlum medium haberet duas partes.jca qu6(l fecundum vnam occupetur ab vno , & fe-

illud

cundum 1 S.

aliam ab alio. Item, ponaniur feptem pundla , quorum quatuor Hnt in linea fuperiori , tria in linea infe-

&

iiori,ica

quod

pundlum , quod

iflud

e(l in

dextro

cornu linez inFcrioris,moueatur contra quartum pun(5^um linez fuperioris , qnod etl in (iniftro eius cornu, 8c cui nullum pun^um correfpondec fubtus in linca inferiori , & condmili motu , 8c xquali. moueatur illudquartum pundum aduerfusalterum , vfquequo illud diredc fit fub alio: (oporcet cnim neccfrari^ vt altcrum diredte Cit rubaltero, antequam fe pertranfeanc.) Sed impoilibiic ed qu6d per aequalem mocum vnum (iat fub altero , niH aliquod de pundis , fuper quod curric,ncdiuinbile.

Icem, fecundura hoc impoflSbile vnura

non

motum

localem

,

dare

eflTec

velociorcm altero

,

quia

vno motu plus quam vnum pun6lum,necminus'qu^m vnum. Item quando fphxra compoiita ex punflis mouetur, ttmc quando pars fui conuexi mouetur per pun(5lum , oporcebic neceiTari^ qu^d pars pundli conuexi iibicorrefpondens moueatur minus.quim pcr pundum. Patec ergo quod impoffibile eft dicerc , qu6d ccmpus ideo iic quantitas poceft percranliri in

,

difcrera

,

quia Ht compoftca ex difcretis& indi-

uidbilibus.

II.

& difcreti ?

tinuiy

Clrca fecundum quomodo

habcac

fcilicet fe

,

cenipus ad rationem continui, &: difcreci.vc qusrit quz(lio,eftfciendum, qu6d dicunc aliqui,

quod cum cempus fcquacur mocum , fecundum quod poceft inueniri mocus concinuus.vcl difcretus.ficcciam tempus. Dicuncergo ifti.quod Anpgnunr um- gelus fecundum voluncaccm fuam potcft fe facetumt

An

mtttit

^ngtli tjje

fojftt

c»ntinHH$

^ iifcutui.

te in locodiuiiibili, vel indiuiHbili

ij q 7

&

quodlib. li.

quzn.s.

,

&

ided

mo-

Con-

cus eius poccft cftc continuus,vcI difcretus.

cinuus,quiadum recedic de loco diuifibili & fubincrac alium locum diuinbilem , pim6 fubincrac partem Ioci,quam tocum locum, recedendo prius ^ parce loci, in

HJric.qucxll.

quo

erat,

quim

^ coco loco

:

& fic

caufatur continuacio in eius mocu. Difcrccus au-

tem motus

eius caufacur,vt dicunc

,

cum Angelus

eft in loco indiuifibili , totum Hmul fe poccft facerein alio loco indiuifibili ; & fic femperindi-

uifibilc fucccdic indiuifibili

menco,

& inftans

,

(ic

inftanci, ica

,

vt

probatum eftinprimoarticulu *. ^ num. 1. Tercium eft , quia auc fic mouendo , Angelus feqq. non mouecut fed femper eft in eodem loco auc neceftari^ medium pcrquod tranfiit, fi cftalicu,

&

;

,

ius Iongicudinis,eftcompoficum ex pundlis.

Quartum, quia runc in vno inftanti poteft circ omnia loca mundi , ecfi eifcnc infinita qui»

per

:

fecundijm iftum

modum

,

in infinicis inftantibus

poftcc fe facere in infinicis locis.

Tunc quacxo, in quibus fe facit in infiniiis inftancibus, facianc aliquam loci excenfioiiem : fi vcrum

illa

loca

,

nullam , ergo in infinitis inftantibus pcr nulluin fpatiumcftmotus; (\ aliquamfaciunt.ergoquant6 mouecur pcr plura inftancia , tant6 pcrtranfiit maius fpacium ergo C\ moueatur per infinira inftantia, mouebitur pcrinfinica fpacia:fcd infinita inftaniia, vc probacum cft non faciunt tnaiorem cxcenfioncm , quam vnum inftans crgo in vno inftancipoceft moueri;& per coufequens ciTc pcr :

,

:

infinicaloca.

Qaint6

quod Angelus (\ fic moucrur, magnicudinem in infinica,& fic confumic cocam magnitudinem diuidcndo quod pacec quia cijm Angelus moocturab vno loco indiuifibili ad alium locum indiuifibilem,& de illo ad alium,& fic immediatc pcr loca indiuifibilia immcdiara quiacum nulla fic adtu paccc

,

neceirari6 diuidic adlu

:

,

,

:

poceft eftc in fubic^ao difcrcco; ideo eft

compofirum ex inftantibus

,

cempus tempus difcretum ficut motusillecx

mutntu tjfe. Sed concra iftum modum ponendi faciunt {npri tada : vltri videtur habcre propriaincon-

&

Primum eft,qu6d

,

;

pcr loca indiuifa immcdiata.potcft confumerc totum fpatium : qu6d non e/rer,nifi illud ex indi-

compofitum

uifibilibus cfTet iC olubile

&

,

in indiuifibilia

quzfuntimpoflibilia.

Ideo alitcr aflignanr alij tempus difcretum; ir. dicunc cnim , qu6d cum tempus fit mcnfura moAli» cfinit cus , mocus duplcx cft : vel continuus fccundijm it temftrt

parccsconncxas

itfcrtt».

concinuc fucccdenccs; vcl D Thom. I. fccundum partes non connexas cuiuf- p.q jj artj. modi funtadiones Angclorum, tam intcriorcs, & quodl. 9. quam exreriores: exccfiorcs cum Angclus fe ap- atcy. plicac , vel aliquid operacur in loco tunc enim dicunr ,qu6d in inftanci feapplicacalicui luco, velrei,circaquam operarur:&in alio inftanci ,fibi

difcretus

,

:

feapplicac altcri loco libec iftarum

,

vcl alccri rei

applicacionum

temporis, fed quiadum

non

cft in alio

ide6

,

eft

dum

fic

:&

ficquz-

in inftanci noftrt

applicatus vni loco,

dc vno loco

fc facit

ad

cundo loco fe applicar. Et fuccefllo talium applicationum ,quz fiunc in inftanci al>o,& aliu, vocacur morus cius localis & idc6 ficuc applicationes confequenter fe habcnt vna ad aliam circa diucrfa loca,fic tcmpus,quod menfnrac fucceffionem taliura applicaiionura quarum fucreflio eft eius motus localis eft tcmpus difcrctum compofitum ex inftantibus ficut eius motus lo-

&

menfurans talcm inotum,

qua racione alicubi poceft fignari locus indiuifibilis ,c|dcm racione poceft fignari immcdiatc poftillum cunc, ciim fic mouecurper loca indiuifibilia , auc pertranfit aliquod fpatium aut nullum fi nullum , ergo non mouetur; (\ aliquod fpatiura , ergo mouendofe

qu6d latismocus

pofica.Sicigiturconcedunt ifti,qu6d c6m mocus iic fubiedlum ccmporis , accidcns concinuuro,

uenientia.

addancur

alium, hoc non

;

lo.

189

etfi infinica fibi

momcncum mo-

nullam habec parcem concinuam:& ex hoc oporlec qu6d cotus fic difcrecus & per confequcns tempus.quod eft eius menfura.fic difcrccum:ficut fi quis imaginecur,qu6d linea fic cx pundis com-

non

,

;

^uomoiofe h»het tempta sd rationem ccn-

ftu difirt-

intcnfionem

diuifio fafta in fpario,

Articvlvs

19.

facit

fic

femcnfurando

ncc per palmum , immo nec per rainimum fpatium Angclus mooetur. Item,quiaindiuifibileaddicumindiuifibilinon

cft in

tempore fed ,

in inftanti fc-

:

,

,

,

compoficus ex mutatu eJi.Ouc applicacionibusinftanianeis.Cumenimtempusnon habeat concinuitaiem inquantum eft numcrus , fed ex parcemocus,in quo eft vc in fubicdlo ; mocus auicm localis continuicatcm habet ex m;ignicudine; idc6 cum mocus Angcli non fic fecundijm concinuicatem fpacij ; ficuc roocus corporis,quod fe commcnfurac parcibus fpatij motus eius continuus non cft ; fcd cft difcrctus ex mutatu tjf* calis cft

,

compofitus»

De rerum principio.

190 compofitus, ftantancis

,

cx ipfisfciliccc applicationibusin-

nuUa eft continuitas quia commenfurando partibus

in quibus

:

applicat Angelus fc fpatij

totum fimul

fed fc

,

applicando

,

& in

cft

cft

&

tionum, fcu applicationum , non eft continuum, fcd cft compofirum ex mutatis tffe fibi fucccdcntibus , vt fit numcrus ipfarum opcrationum fibi fuccedentium, terapm vocctur, ficut ipfa fucceffio opcrationum vei applicationum dicitm motui. Non enim applicatio Angeli ad vnum folum locum,fiue vna fola applicatio Angeli , diciiur motus cum cnimfj^ , quod mouetOr, aliterfc habeat nunc,& prius,circa quod moueturlocaliter; vcl quod mocum eft localitcr, in alio loco eft, immo in alio fuit prius , ita motus Angeli localis ,

:

noa

vna fola appiicationc ad locum vnum,

eft in

hoc,quod de vno loco

fcdeftin

(bnti

fe applicat

,

,

in

quo inin-

fc facit in alio inftanti in alio

loco.

Hoc eciam patet

^^

, quia omnis mutatio neccfladuos terminos qui non poflunt efle itaincludit tempus , quodcft numerus

rio includit

,

& prioris & pofterioris,in fimul

;

quibus confiftit tota fucceffionis ratio. Sed tcmpus diuerfimode includitur in diuerfis mutationibus quando enim tcrminus motus ^i^Mfweft mcdiatus termino<j :

j«(»,&

hoc

mcnfiua:

,

fecundum mcdium quanriratisdi& in cft in motu locali corporum

vel

vt

,

motu augmcnti & diminutionis vel fecundura medium quantitatis virtualis,cuius diuifiu atcen;

dftur

fccundum intenfionem,& remillioneni

formx Iium;& dum cuius

ijiino

ad

,

fic

{juem

ali-

gencrc qualitatum fenfibiterminus 4 ejuo eft mediatus tcr-

ficut in

tunc

,

talis

mutatio pcr

tcmpore

fe

menfuiatur, quia in talibus peruenitur fucceffiuc ,.

,

tctminoi^«oad terrainum
a

dij diuilibilis inter

-

,

,

diatus termino

bus

a.

^«o,(ficut eft in

illis

mutationi-

quibus eftmutatio de priuationc ad forifti in generatione formx fubftantialis,& corruptione & in illuminatione , & in omnibus , quorum produdtio , vel corrupiio eft in inftanti) tales,inquam, mutationes tcmpote non menfurantur , fcd tempus habent anncxum in talibus cnim fubiedum non ,

in

mam,vcl econttario.vt dicunt

;

:

eftannexam

finnil

& fub priuationc; & tenebris. Non autem

fub forma

ncc acr eft fimul fub lucc habent tempus anncxum

,

, ita vt tranfitus dc vno cxticmo ad alterum,vt deformaad priuationcm, & e contrario, temporc mcnfuretur fcd alterum cxtremorum.fcilicet ptimum, quod pcrmutationem obiicitur, cft coniun6lum motui, vcl altcrationi. Sicut cum forma fubftantialis introduci;

iur,prsccdit altcratio,

vltimo inftanti uatione form^,

fiue a

eodcm modo dum tio;fed

& in

tranfitus a

&

qus

in tcmpore, fed in

fit

illius tcmporis'fit tranfitus \ pri-

non forma, in formam. Et

corrumpitur,prajcedit altera-

vltimo inftanti

illius

temporisfic

forma ad eius priuationcm.

in illuminatione

Siniiliter

motum

localem peruenirur addeterminatum pundtum ccEli;& in vltimo inftanti illius motus , in illo fcilicct , quo pcrucnitur ad illud

Solis pcr

pundum

,

fit

ilKiminatio ad

ccrtum afpeftum. Et ita ifti mutationes, in quibus terminus a quo , .&^icfmiiius ad quet» non

,

habent tamen quod menfurat motum ali-

fiunt in inftanti

tempus annexum

,

qucm praecedentem terminus.

;

cuius illx mutationes funt

,

Cumigitur Angelus mouetur, cumeomodo

alio inftanti in alio loco. Idco

menfuratalis motiis, qui moius fucceflio operaaliud, quam varietas ,

tempus,quod

non

& in inftanti vni ioco

habent medium

moueatur,quo

loco corporali

eft in

,

(non

^^'

aa-

eft

tcm,vt dicunt , in loco corporali , nifi pcr opcralionem) idco dum fc applicac vni loco corporali, in

vno

hoc

inftanti

loco

alteri

hoc

,

facit

:

&

vult fe applicare

fi

facit in alio inftanti

:

& vna fola

non dicitur cius motus,fed dumdimittit vnum locum & applicat fc aheri , hoc vocatur eius motus localis; & ficut illa loca func difcreta, fic motuseftdifcrcrus ,& tcmpus menfurans mocum eft diCcretum ex inftantibus comapplicatio

dum dimittic vnum locum,& fe applicat altcri, tranfcat pcr locum mcdium vt ex illo mcdio eius motus dicapofitum.Nec debet imaginari,qu6d ,

tur continuus

locum

:

quia, vt dicunt,tranfit de loco ad

non tranfeundo pcrmedium;quia poreft non operari in illo medio & fi non opcratur in loco.vel in mcdio.non eft ibi. Si vero dicas, quod potcft velle operari in toto medio & in quolibet loco medio intra aliqua locamcdia,quibus fe applicat ergo tuncmotus vult,

fi

:

,

:

eius cft continuus.

Dicunt

,

quod cum non

per opcrationem

ad aiium , vcl operando in in quibufciam , vel in omnibus fic

in loco

fic

nifi

vno loco vno mcdio , vel

potcft tranfirc de

,

,

vel in nullo

poteft tranfire de loco ad locum.vcl per

:

&

vnum

mcdium.velpcr plura.vel pcraliqua, vel pcrnulla. DifFcrenter autem ab extrcmo in extremum tranfit per

tnntatum

medium

ejfe

fed tcrminus eius

moucii

,

& aliterquam corpus

:

nam

non eft pars motus corporis, vnde in motu cotporis totum

corporis :

mutatum ej/e eias. Et idco in motu corporis ante illud,in quo dicitur mutatum ejfe, oportet pr«fupponcreaIiquid,inquo primo moHcatur fedin motu Angeli , qui non cft continaMSymutattm ejfeed vna pars motus;quia vltima pars & ramen talis pars non eft motus cijm ncc vnitas fit numerus,& prima pars eiufdem morus, qu2 etiam non eft motus, eft vnde incipit moueri:& neutra pars,vtdixi,cft motus, fed vtiiufquc fucceffio eft motus:vndc ficut in motu continuo corporis niotus prxccdit mutatum ejfe , fic totum iprxcedit

:

:

:

in difcretis partem.

Cum crgodicitur, quod dum cranfit ab extremoin cxtrcnium peromniamedia, tunccftmocontinui

;

c.

refpondent quod non , quia non media omnia, vr habent rationcm fiuc vt commcnfurantur cis fecundum

tus continuus tranfit illa

1

:

rationem coniinui

,

ficut

corpus

eius partcs fub rationc difcreti

:

:

fed vt fignant

& quot loca mc-

duo cxtrcma per applicationemfignat, motu , & tot inftantia in tempotc illo, quod illum motum menfurat. In mcdiocrgoillo pcr quod Angelus tranfit ,dum fc toti mcdio vcl aliquibus partibus applicat, non eft continuitas,vt referturad motum Angcli;quia tranfit ipfum medium:non tranfcundo vt corpus,fcd difcretc partesciusfignando. Etidea dicunt.quod tcmpus.quo mouetur Angelus, fiuc mutatur ab extremo in extrcmum, finc medio,fiue pcr plura, fiue per omnia media , non cft diuidia inter

tot funtpartes in illo

,

,

fibilcdiuifionccontinua, fed diuifione difcrera in plura inftantia finita numero in tcmporc :

autcm

,

quo mouetur corpus

infinita in potcntia

:

& ita

,

funt

nulla

eft

inftantia

proportio intec

.

j

Qusftio inter illa indantia

,

Eftctiamfcienciiim

omnis motus habet

nec

ficut

qiiud

,

(inici

fucccilio aliqualis

;

; quia nequibus coniidic fed diucriimodc, quia in mo-

luconiinuo accipiiur ptius

in

& poderius, vc) re-

duoram tempoium ad vnum

CfeQtu

facis patct,

& pofterius

pcids

duos terminos,

ccifario habci

iam

vt

,

ad infinitum.

riHnc appli-

catorum, vel copulatoruro ; vel rcfpc^flu duoruin tiunc includeniium vnnro teinpus. In mutationi» bus autem inflantancis cft prius ipfum tempus ntenfurans motum prxcedentem ; cui adiungitur alterum extremorum;& efl poftcrius ipfnm ttunc, quod menfurat tcrminum motus & idc6 inter duo cxtrcma non cadit ibi medium ficut nec inler tempus, & fuum n«;ic,ad quod terniinatur. In tnotu autcm Angcli ;>ri»« Scpofterittt funt duo nune :

;

fibi fucccfllua

,

vcl

duo mHtmaejfe,

vel duac appli-

cationcsadduo loca: inicr taliaautera««»cnon cft tcmpus.medium continuum, Sic ergo patet,quomodo illi dicanr.quod opc-

x6.

rationes Angcli exteriores , pcr quas loco fe applicat.temporedifcreto menfurantur. Cum enim inenfura durationis rei non ficaliud , quammodus fccundum quod rcs menfurata pcrfcuerat in e/fe;

ncccflceft dicere fecundiam hoc, vt

menfura

menfurato proportionetur,& rci petmancntis in fuoefte fit menfura fimilitec permanens , rei in fuo ejfe fluentis , fit mcnfura non permanens, fed flucns.Nunc autem ita eft,qu6d intelieftiones Angclic«,& eius volitiones, cum eius intellcdlus

&

IntiUtliit

Angtlic* qualil*r

tS-

f»r»tMT »d tufir»tn.

&

non fit diftindliuus, funt totx fimul indiuifibiles,non formata; perfucceflioncm,fcd in inftanti tranfcuntes tamen ordine quodam vna eft prior :

abfqucomni connexionc illarum inter fc. Vide Scotum Quja viia earura non caufatur , nec fucceditex io 1 d.t.q.4. alia quia intelledbus eius non eft difcurfiuus.con.t.&fe(]q. alia

,

;

vnum

gitando

cx alio

:

ficut intclledkus nofter

cogitat conclufiones pcr primiflas curfiuus, benc

;

quia

eft dif-

tamen intelle^us Angelicus cogi-

tat,& intclligit diuerfa,& fub ordine, quia vnura pcr aliud;fcd non fecundiim connexioncm, vt per vnum cogitet aliud, & cogitatio vnius fit fibi ratio cogitandi , vcl cognofcendi aliud hocenira :

noftro intcllcdlui difcutfiuoex debilitate luminis cogniti contingit.

»7-

Ex quibus patet , quod mcnfurx aliarum cognitionum vcl intelle£liouum , funt fingulae.qua; ,

fingulis cogitationibus, vel intelled^ionibus cor-

rcfpondent tationes

,

& totx fimul

, abfquc ctiam ipfx cogifed iranfeuntes vna poft aliam , abfque

,

indiuifibiles

diuifione, vcl fucceflionc

,

:

ficut

omni connexione illarum inter fe quia vno modo non oritur , nec conncditur alteri ficut dixi :

,

XXI. cationura

191

opctationum in loco,efttempus difcretum:& talc icmpus difcrcium potius hjbet rationem numcri quim iliius tcinporis , dequo ,

vcl

,

loquicur Ariftoteles.

Non tamcn

tempus difcretu m propric po-

tale

crcta

,

ca,eft

ficut

numerus

:

autem tempus difcrctum

tale

raagis conuenit in natura cura oratione

eftquantitas difcreta

ficut partes orationis

ta

,

tales

;

,

dico

°""''*"

par-

,

non pcrmancnt fimul ficut nec fimul fed fecundura quendara otdinem vna poft aliam tes

,

,

profertur : fic partes talis tcmpotis difcreri, qux funt inftantia fimul non permancnt ; fcd fucce,

dunt

quodam abfquetamen conneauiem numeri fimul permanent, quantum eft de] raiione fua ; & fi non permanent,hoc eft per accidens.rationc fcilicet corum, qux nuracrantur , qux aliquando non pcrraaordine

fibi

xione.

,

Partes

iicnt.

Qaamuis autem tam exteriores operaiiones Angeli , quim interiores , fecundum modura iara didum , tempore difcreto ex inftantibus compofito mcnfurentur

,

differentcr ta-

mcn: quiaadionesinteriores Angeli ,cuiufmodi funt

intellediones

difcreto

,

menfurantur rcmpore , compofito cx inftantibus indiuifibi-

& intet fe difcrc, qux tota funt fimul non continua pcrmancnt tamen in mora,

libus ta,

,

;

ficut

moram habent

manent

difcretx.

in fuo
vcl

,

dionum

,

Cum

temtotam&

enim Angelus aliquam

fimul

,

verita-

& in inftantiintelligat,ali-

quamoraillam intelledam continuat fcd verum eft quod vna intclledlio fuccedit altcri abfque mora aliqna media. Cum cnim vna intcl:

,

lcdlio procelfcrit per

aliquantulum

non dico qu6d mora noftro tempore menfuretur fcd temporis

,

,

ni

morx

noftri

intelicdlionis

eius duratio-

vltimo inftanti noftri temporis , vel in aliquo inftanti proprio , quod correfpondet inftanti noftri temporis , producitur fimul tota illa intelledlio , qux fimiliter durac per aliqu^m horam noftri remporis , illi fcilicet correfponderi<Jo. SimiliMr de aliis intelledionibus. Sed mota ifta tam in intcllcdlionibus, quim in menforis earnm poteft e(rc maior , vel minor , fecundum qu6d Angelus plus , vcl minus vult perfeucrarc in ca intelledbione , vel vococxiftit in

vna eft poft aliam ficut cogirationes. Ideo per illum ordinem cx multis talibus menfuris indiuifibilibus, qux totx funt fimul vna qnxdam men-

ponitur tempus difcretum

fura compofita conftroitur.ficut cx difcretis, Sic-

norera

ut enim dixi deoperationibus exterioribus,qu6d vna applicatioad locum non eft motuslocalis,

tia

Vides ergo

,

,

in difcrcta prola-

tioneprincipaliter vocalium

litione.

,

Q\iia VldeScottmi quantitasdifcre- *'*' ^"P'*

vt cft

eius quantitas confiftit

,

qux

,

cum numero.

quara

,

dc cognitionibus quia tamen ordinem habcnt intcr fc quamuis abfque conncxionc co qu6d :

18.

quamquam fit quantitas difncc oinnino qux eft quantitas dilcre-

teftdici nuinerus,

,

qu6d

inftantia

adliones Angeli interiorcs

manentia ,

,

moram longam

,

, ex qnibus comquo menfurantur

19.

funt inftantia pcr-

,

maiorem , vel mifecundum voluntatcm Angeli haben,

ficut ipfx

,

intelledliones

vel volitiones.

,

fed fucceflio talium applicationum eft eius motus ; mcnfura talium fucceflionum eft tempus

qu6d ^oc tenipus difcretuin eft Or*tl» y««firaile orationi , qux eft quantiias difcteta par- T'* '^ %"*' tes cnim talis otationis , qux conliftit princi- ,^

difcrctum: ficvna intclleftionon

paliter in prolatione vocalium,

&

ritualis

motus /itper

,

eft

motus

fpi-

fed fucceflio talium intelledlionum cft

fpiritualis.

De quo

GeneJimcAp.it.

dicit

Auguftinusiz.

qu6d Dcus mouct

fpiritua-

Et idco dixi

,

:

cum quibus mixtim , fed quafi imperceptibilirer fonant confonantcr , tales , dico , partes fimul funt , hoc eft» fimul proferuntur fed talcs partcs , fiue earum :

lemcreaturam,non pcrlocum, fed pcr rempus;&menfura talium intellcdlionum , vt fibi fucce-

proIatio,non ftatim mancnt per aliquam

dunt.eft tempus difcrctum

maiori

j

ficut

menfura appli-

,

vel roinori

tran^^runt

moram

;

fed totx fimul

tcroporis;

&

hoc

mora , fecundum voluniatera profcren

De rerum principio.

191 proferenris

ficut patet

:

{igi\\iiima,e,i ,0 ,M

fi

,

profcrantur vocales

vel fi.profcrantur indi-

;

flindc dicendo, Domine Donuum. Prolatio cuiuflibet vocalis, fiue per fe.fiue indiftindlc proferatur

.8

,

tota fimul profcrtiir

:

&

homo

potcft

mora aliqaa eius proUtionem tcnctc , rccundum qu6d proferenti placet & ficut vocalcs funt in:

carum prolatio rocnfuratur menAira difcrcta.Talecrgo inftans,quod cft menicr fcdifcrcta

,

fic

fura intcUedlionis Angeii difcreti.cft fimul

,

& cft pars tcmporis

,

fiue coifxiftit

cum aliqua parte

temporis noftri, maiore, vel minore fecund^m quod Angelus in vna intcllcdione plus , vel minus pcrfcuerat. Sic crgo inftantia temporis difcrcti, quo operationes interiores mcnfurantur , funt inftantia permancniia , morem habentia , & exiftentia cum aliqua patce tcmpotis noftri maiore , vel minorc : fed inftantia,.ex quibus componitur tempus difcrctum , quo menfurantur operatio,

3

O.

nes exreriores, non funt

cnim

inftantia

talis

conditionis

funt indiuifibilia

exiftentia, inter fedifcreca

;

,

:

illa

fimui

toca

ficut inftantia pra:-

temporis i fcd non funt pcrmanentia , nec moram aliquam habentia , fcd fubito tranfcuntia; ficut ipfae applicantut ad locum , & fubito di
in rationc applicationis tranfcunr.

Quod cnim

Angelus , poft applicationem faddam iu inftanti ad locum , in codem perfeucret, talis perfeuerantia , vel calis quies cocxiftit parti tcmporis no-j^ ftri , tamen non menfuratur , etiam per accidens per illam partem temporis noftri , cui cocxiftit. Cuius ratio eft , quia illa parte temporis

non

fuit

Angelus apcus nacus mouecimotil

Dico , quod non

cft fimile ; quia inceptio inconcinuacio, fiuc moraeiufdem,

&

tellc6lionis

noftri. tetmpori^

tem coexiftunt folum inftantibus

j

illa

noftri

au-

tcm-

permanencia intelledionis , totum hoc eft qua:dam continuata , ide6 menfuratur eadem menfura , qux eft inftans permanens ; fed applicacio ad locum eft qusdam a£tio ; mora, vel permanentia , in eodem , eft quies ide6 vel

:

applicatio

ifta

fub ratione applicationis

inftanci tranfeunte

fit in quies autcm in illo loco

;

non habet menfuram

per fc, fed

dens in inftanti permanente

mora

intelledionis

qus

,

,

fit

,

pet acci-

quo menfuraiur

cocxiftit parci noftri

tempofis.

prxdida quod inter duo concinuum medium , vt inter duo pun6ta,linea; intcrduo inftancia , fecundum Si obiiciatuf contra

,

indiuifibiliacadic

Nec ifta inftantia non petmanentia habent continuationem inter fe, quiainter duo inftantia rales mutaciones exteriores mcnfurantia ,neccflceft ponere moram aliquam Angeli in illo , cui fe appiicauic , per quam moram difconiinuatur vna applicatio ab alia, ficuc motus difcontinuatur per quietem mediam. Si dicas quod fecundtim iftam pofitionem,

loco

Ariftocclem,cempus:ergo incerduo inftancia,fiue finc pcrmancntia , ex quibus componicur tempus difcrecum , quo menfurantur intcllediones , fiuc

non pcrmanentia.cx quibus componitur tempus difcrecum quo mcniurantur exceriorcs An-

fint

concinuum medium.

geli a<5tiones,cadic

Dicunt quod non eft hmile:quia illud quod in motu continuo menfuraturab indiuifibili , non cft , nec cffe poteft manens in fe ; fed fempcr eft fiucns in aliud, vc eft prima mucacio in mocu, vel

quod terminar motum &fluxum: tunccnim quod inftanti noftri temporismenfuratur,vcl cft tale.i quo de ratione fua fiuif,vt piimamutaciomotus; vel eft tale, quod deratione aliquid tale

,

,

Quia

fuaeft tcrminus motus.vt vltimamutatio.

concinuum , ideo duo intemporis noftri a(5tu fignaca, qus non

igitut fluxus dicit quid ftancia

pofTunt aftu fignari

,

remporis

medium continuum quod

,

includunt

nifi in

principio

,

vel finc ,

tetminatur ad indiuifibilia. In cogitatitinibus autem,fiueintclle(5tionibus Angeli mcnfutatumab ipfo inftanci

:

quod

nulla continuitas cadit intet

illas.

dicas,quodfaItem iftud non foluit dein33. ObitBh j. , ex quibus componitur tcmpus difcretum , quo menfuratur fucccfEooperationum exteriorum quia illa inftantia non fuut permanentia,ficut nec inftantia temporis noftri. Dico qu6d foluit : quia quod intcT duo inftan- SolHtio. tia temporis noftri cadat continuum mcdium, non eft tota caufa , quia non funt permancntia. Sed etiam quia menfuratur.Et illud inftans,vel de Si

& in inftan-

;

ratione fua

cft

principium fluxus alicuius, vel

fi-

lc6bionem fa(Q;am in inftanti

concinuum mediunv inftancia aucem nonpermanencia illius temporis difcreti.fic funt intcr fe difcreta.quod nullum eft principium,vel finis alicuius fluxus , iieh nullum

rat in

cadir

^<^^ intcllcdiio Angelica ti

,

fic fit

3 ft.

obiiHio %,

ftantibus

poris.

tota

s#/w//#.

aflio

pter

,

I.

&

menfuratur vno inftanri permanenti:fic applicatio ad vnum locum, &c mora fiue perfeuerantia in eodcm loco menfuretur vnoinftanti pcrmanente. intciletflionis

ide6 coexiftunt parti

:

I,

vulc in eodem loco. Et ide6 videtur inchoacio intelledionis, cota mora

ficut

, eft manens in fe , nec de racione fua quid fluir ab eo , nec cft terminus alicuius influxus:quamuis enim vna cogitatio, vel intelledtio, fit paflaliam,non tamen vnafluit ab alia , ficut il fuo principio;nec vna eft tcrminus alrerius pro-

,

•

quod

continuo fed illa quies propric ( vt dicunt ifti) menfuratur peraccidcns per inftans permancns, quo menfuratur intellcdio Angeli. Mora enim Angeli in vno loco fequitur cius intcllcdionem, feucogitationcm qua: mcnfura eft,non mora fucceffiua , fed permancntia , vc dixi. Inftantia ergo , ex_ quibus conftituitur tcmpus difcretum , quo menfurantur operationes cxceriorcs Angeli , funt indiuifibilia , tota finiul , non permanencia , fed fubito tranfeuntia in quo rcmpus difcretum , quo menfurantur difTert ab inftantibus.ex quibus confticuuntur operationes interiores Angeli , qua funt inftantia petmanentia, & moram habentia}& :

ObielHo

dumquod

fimul

fit

,

applicaiio eius ad dcterminatum

fimul

&

in inftanti.

£t

locum

ficut poft intel-

, Angelus perfeuevna intclleiSlione , proprie illa vna incelledio menfuratur inftanti permanente , mojram habenrc , quamuis fuccenio intelledionum tempore difcretocompofita ex inftantibus permanentibus mcnfuretur : fic poft applicationem Angeli faftam in vno locoin inftanti Angclus perfeacrat , vel magis , vel niinus , fccun-

nis ipfius fluxus, aut dicit

medium

inter

illa.

Siadhucobiiciatur,qu6d Angelus poteft con- obuSio^. tincre fibi

vnam

intelledlioncm toco

tempore,quo

fucccdunt.vel poffunt fucccdere dux.vel plu-

res intelle<5tiones;quod

non videtur pofHbilcnifi

mcdium continuum interceptum

cflet inter

plu-

rcs intelle(5tioncs.

Refpon

Qu^ftio Rcrpondcrur , qii63 qurlibet

Stltuit.

An-

intcllcdbio

gcli cft tota fimul in fimplici duratione ftans.

Vnde fecundum duret

,

non cft

qui ponunt qu6d acuum quantumcumquc Angclus

illos

mcnfura fimplcx

cft

,

,

,

continui partitio

ibi alicuius

;

fcd

eiufdcmindiuifibilis pcrmancntiaabfque aliqua partiura fucccifiuarum compofitionc

:

fic in

mcn-

vnus intelleftus Angeli eft ciufdcm,& indiuifibilis pcrmancntix , abfque aliqua fuccefltuarum partium , vel permanentium continuationc:ficut ctiam ponunt in aruo.vt videbitur * dum dedurationc eius difputabitur. luratis

cjujcft.

11.

CHO L

S

V

I

M.

Diffujijfime recitauit opinionem fmUt Thoma , (^ Henrici circa motum Angelorum,circ* men/ttrton ope-

l

& ctnflitutionem, aut expUcntio'

rationum eerundem,

nem

Multa

temporis difireti.

fhina

difllicere

Omnia

gat.

,

& tempm

exaSle difiutit,

ait fihi in illorum

difcretum omnino

& refeUitin

^Hdfl.^.& 1 1 . yide Suarem tem. /e6l.jjtum.Z.

Hxc

?4.

eft

pofitio

do-

tdfle-

i.diJfinSi. i.

Metaph. dip.so.

t.

cum modo fuo,quaE

ponit tcm-

De- pus difcretum. In hac autcm pofitionc multa po3tratiqM*ix nuntur,quae cxtra rationcm videntur : ficut quod

Angclus ncm

* In quo fen-

quod

fu fit coJemnaca hzcdo€ti\<m , vide

potcft

cft in

loco

,

nifi

pcr opcrationem:

condcmnatus *. Sicut qu6d moueri ab cxtrcmo in cxtremum , quin

cft articulus

tranfeat pcr mcdium ; & ifta longiori per fc indimulta talia ,qu« in ifta gent pcrfcrutatione qu«ftione includuntur: de quibus noneftpratl.q.9 &Sua xer lib. 4. dc fcns intentio difputare. Qiiod autcm dicitur» Angelts,c.4. qu6d applicatio Angcli ad locum fit in vno inn.j. ftanti , applicatio in alium locum fit in alio inftanti , ex quibus tcmpus difcrctum componitur, quod menfurat fucceffioncm talium applicationu:adhoc funt inconucnientia fuperius indu:

Henr. quodl.

&

&

CUiomoio

ntt-

furtumr inttlItHit Angtli.

dla

multa in

quod

ifta

quxftione.

Qupd autcm dicitur

quaclibct intellcftiomcnfuratur

vno inftan-

permanente , & durantc, abfquc omnium parpartium permancntium , vel fucccfliuarum ; quorum inftantium fibi innicem fucccdcntium , in fc tamen pcrmanentium , fucceffio eft tempusdifcretum. Hoc non videtur habere aliquam rationem. Cura enim , vt dicunt , intcllcti

tialitatc

«iioncs totac fint gis,

,

&durent

in fefccundBra

& minus, iuxta voluntatcm Angeli

,

ma-

necafe

dependeant . ncc variaiionem' in fe recipiant; non video quare non debcat dici , qu6d quaclibct intelleftio acuo menfuratur quia dato, quod Dcus crcaret vnum Angelum vno folo die durantem , poft ilhim alinm^alio folo die duran:

&

tem , &

fic

quolibet die crearet

& quilibet duraret vno folo die

vnum Angelum, ,

dhuc

illi

men-

&

Ali* epinio it ratione tffetit difcreti.

temporis

,

& durant & parti noftri ,

lemporis coexiftunt. Alitcr dicunt alij daritcmpus difcretum. Dicunt cnim , qu6d tempus de ratione fua menfuhoc cum fucra eft, habens prius , icpolierius , ceffione , ficut ipfe motus , cuius eft menfura:

&

nunc autem

ratio prioris

,

,

niotu continuo numcrata,nifi in potentia,& ab anima adlu, imnginatione, vel intellc^tus Scoti eper.

Tem. 1

«oin.iji.

,

perfcda ratio

vt h.ibcatur

ficut in

Jiuoquafi formali.quod

quadaai quar>ftione djr q. i*. a.i. '^l*!"

& poftcrius, vt

cft prius,

unt abaniraanumcrata,& icaccMuponuntiationera temporis. Si autem confiderentur ratione fui materialis,quod cft motus continuusffic cft quantitas continua: fi enim in aliqcro flgno continuo mcnfurentur , vel imagincntut dcccm palmi ; fi quarratur dc illa mcnfura dt^cem palmorum, vtrum decem palmi illius ligni fint quantitas continua, vcldifcreta ? Planc patet , quod dcberet dici , qu6d in tali menfura eft duo confiderare vidclicet ipfos dcccm palmos , fubiedtum , in quo funt illi decem palmi quia func in vno continuo ligno. Dccem ergo palmi for-

&

:

maliter funt quantitas difcrcta

mi

lignei

1.

fcd

;

dcccm pal-

velligni funt quantitas continua. Sic

,

'^*

^

«

tempore quia tcmpus , vt eft menfura quzdara ex duobus numeratis , cx priori , & poftcriori eft quantitas difcreta vt autem eft res quacdara numerata, id eft, vt eft motus in propofito dc

:

;

continuus, in quo fignificatur prius, eft

& pofterius,

quantitas continua. eft , qu6d prius , & pomotu funt ipfum tcmpus k quibus non diffcrt tempus, & motus nec prius,

Quod autem didum fterius in

;

realiter

;

& pofterius in motu,5i priori,& pofteriori in tempofe & hoc exiftimo eflc verum ficut fupra pa:

;

tuit in

Alij

quadam quzftionc *.

q.is.n.ty.

antem dicunt,qu6d lempus,

& motus rea-

& prius, & pofterius in motu,dif& pofteriori in tempore. Et cum dicit Ariftoteles, & Commentatot *,qu6d prius, & pofterius in motu funt ipfum tcmpus reliter difFerunt,

fert

'a

priori

rpondent qu6d videlicet

:

aliquo

efle in

vt pars

,

in fubie£ko

eft in

prius

toto

autem

tu,vtpars intoto,funt

ambs

partes eius

:

prius

mota non vt accidens

,

;

eft

duobus modis:

vel vt accidens eft

&

pofterius in

mo-

motus;quia func autem , & pofterius ih ipfe

in fubie£lo funt

ipfum totum , nec partes eius

;

,

nec func

fed funt accriden-

& menfurae partium eius &

pcr hoc totius ; primo modo dicunt, qu6d intellexit Ariftoteles , & Commcntator tamen dicunt , quod tempus eft prius , & pofterlos in motu & ita dicunt , qu6d tempus , & motia,

motus. Et

ifto

:

:

cus difFerunt vt duae res

;

ficut

accidens

,

&

fub-

Sed contra hoc multa fupeti&s fueruht d|ad hoc dici poteft , qtiod cum in motu

non inueniantur realiter prius , & pofteilus , nifi illa , quae funt partes motus & fccnndum hanc ;

rationcm prioris , & pofterioris maia , vcl imaginata ab anima :

non

eft

accidens naturale , fed

tentionale

fale:quod

;

ficut vniucrfale

non

eft

,

&

illa

funt for-

tunc tempus

Logtcum,&

in-

inquantum vniuer-

verum.

Ad argumenta qu« ,

fit

* f'*!*!3^*

,

:

& pofterioris vvt func

componunt rormaliter naturam temporis. Prius autcm & poilerius non funt in

in fucccffionc

*4.Vhj(.tet.

motus componatutcx aliquu , lcilicct raa- * teriali , quod eft ipfc motus contifiuiis , & cx ali- *

Aa:&

;

quae funt fimul

vt fic

:

,

xi *,

quamuis cocxifteret parti noftri remporis. Ita videtur qu6d poflct dici dc intelledio,

motu

poftcrius in

ieftum.

liibus

,

;

fimultafurantur a:uo proptcr identitatem, tem , fiue efe , quod tunc cfict fimul abfque fucccffionc

m

fccundum quod in aliquo corporc continuo pcr imaginationcm numcranuis partes, vt tres , vel fex palmos. Ex quo patct qu6d fecundum , quod dicit Ariftoidcs * cap. de Tempore quod 3imma. fit numcrans prius,& m.incntis aftu

:

Refirtbat

fufra diSit.

XXL

volunt conccdere , qu6d

daretempus difcretum menfurans adlioncs :

Angcli potcft refpondcri,&c. De/unt tditpia.

*AVhjCtex. to«"->Ji«

De remm

194

principio. menfurz in habentibus quantitatcra continuam,vcl difcrctam; quibus proprieconuc-

tur ratio

Qj/

T

JE S

o

i

XXII.

£ternitatui

O'

At\({.io.Met0ph.c*t>.t.&

y

Alenf.i>.f.ix.»»«w-9.«»'M"d'

}.Qoaiaini.i.f.nrt i.q.\.(^ x.Thom.o><<*^/. lo. 4^.4. i.Argent. 1 par.j.\o.»rt!y^ £. KicbMd.4rr.i.q.i.(^ 6. Albcrt.i^ 3«»j.i.-rr^. Caprcol.j.x art.\.concl.^ tuor ccMis.q.inrt ^. Jf.gid.traB
&

^

j.i.Vafq.

^ere

I

.ps'^:^Jput.ii.ii& 3 s.Vide

Do«aorem

in hoc

i^.\),

.

^^^W^^

N qusftionc ifta duo funt vidcnda.

^•^1*^^ muro

^^^^^ do ab

quomodo inftans ad illud, cu-

cft,

ius eft

>

Pri-

comparatur ? Sccund6,quomo-

inftanti alio

vt quaerit quxftio

(

)

diftin-

guatur?

Articvlvs

difcreia

talia

palmorum,ctiammenfuratur mcnfuri

fex

continua

,

vtpotc fua

tanco longius

eft

per

;

quam dicimus quod

& in quantum imaginatur

;

in

mcnfura dif^ crcta, vtpote fcnaria & motus dturnus in quantum continuus die menfuratur; vt autem imaginantur ibi diuifiones per vigintiquatuor partes, tot palmos, vtpote fex, mcnfuratur :

vci vigintiquatuor horas,mcnfuratur

I.

&

;

variam habent menfutam , ficut habcnt variara quantitatcm. Et ifto modo quaniitas continua menfurat illa , quz habent quantitatem continuam. Quantitas difcreta, vt numerus menfurat illa.quz habentquantitatem difcrctam ; & ctiam illa , quz habenc quantitatcm coniinuam. Nam diftindio partium fafta per imaginationem , vel intcllcdum,cadit in continuis; vt lignum conti-

nuum I

propric accipiiur

nit menfurari. Sic quanticas

pro quantitate continua, vcl

Vtrumjit idem inBans aut , temforuy

numcro vi-

gintiquacuor.

^lupmodo

injlfins

ad

i//ud,cuius

£c quiamenfura


dicit

continuationem nobis

notam &certam,perquam habcmus notitiam dc

eompAratur ?

quantitatc rci menfurat«;ide6 ciim ratio quanti-

*

quxft. i>.

/^ Irca primum

continuis; proptcrrationem &ccrtitudinem

videndacft ratio iftarum mcnfurarum tuernita-

iorem quam habet vnitas

tis

,

<ml

,

Sc temporis

;

vt

videamus ,

quomodo

in-

mcnfurarum ad cas comparantur. Eft igitur fcicndum, quod hxc tria dicunt rationcm menfurxjquia fccundum Ariftotclem 10.

ilantia iftarum

^texcom.» Mctaphyf. * mcnfurapropric cft id, pcr quod vc cognofcitur proprictas rci , fcu quantitas } idemdixitj, debeteflc vnigcnea menfurato:& idc6 {ecundum diucrfam rationcm quantitatis

fcinius re ellcmcnfurata.quiatanta cfteius

quzrimus

Triplex tc(iftie

jMnti-

t»tu.

Prim» see* ptio.

men-

cf ontrario fcimus menfura clle talis fpccici,& talisconditionis,quiafcimnsmenfuratum eflc talis conditionis , & tah's fpccici. Propter (juideji

pcrc ^uis eft motw

l,

pars continua

&

,

quz

eft

diuifibilis

,

,

quam

in

ma-

pars difcreca,

quz

eft

pars

continua ide6 ratio mcnfurz principaliter funab illa dcfccndit datur inquantitatedifcreta , :

&

in quantitatem continuam.

qiiod dicit Ariftoteles 4. Phyficor.

autem apparet quae fit quamcnfurandx, & cognofcitur per quatitatcm menrurxjfic quantitas mcnfur» cognofcitur per c^antitatem,& fpeciem menfurati.Sicuc cnim correfpoiident. Sicut

55-

ccrtior in difcrctis

poftetioris , quz dicunt fub ratione prioris numerum proptcr quod dixi, difcrctionem qu6d tempus quoad fuum ejji formale , eft quan-

diucrix mcnfurz rebus

,

titas rei

* texc.com,

quam

notior

fura:fic

nienfurandae in rebus

-H'

tatis fit

Et hoccxperimur; quia volentes fcirc quantitatemcercam continuam,vel continui,rcducimus cam ad quantitatcm difcrctam : vnde menfuramus de ligno quot habcc pedcs im6 idc6 , quod cft menfura in continuis, cft mcnfuratum in difcrctis, fi eomparetur ad difcreta. Vndc quantitatem vlnz , quz cft menfura continui , rcducimus dicimus , qu6d vlna habcttocpalad palmos; mos. Proptcr quod etiam di£lum cft fupr^ , * * q. przeed. quod tcmpus non habct rationcm menfurz pro- n.}{.&feq. priz & perfedz , in quantum menfurat ipfum

&

.i|i(,,a.>i

&

quia de a:ternitate alias * dlfV^p(itauinius,idc6 eftbrcuiter tranfcunduni) (

tempm ;

,

* quod cum

ab hinc oportet inci-

quia pcr qualitatem

&

fpe-

cicm motus , qualiratcm , & modum temporis cognofcimus, ficut per quantitatem icmpotis ip(iu$ iTiotus cognofcimus quantitatcm. Accipicndo autcm nomen (juantit4tit largo

modo

,

ttiplcx accipitur tjuantitas in rebus

q^uando pro vnitate naturac,

,

fiuc pcrfcikionc

& cflentiac rei

dicimus.quod

:

,

fecundum quem

illa reseft

;

ali-

& gradu modum

niaior,quz habct verius

&

&

pcrfedius ej/i naturx eflcnti* , vc Angclus, quani homo; aqua,quamterra; aer,quam aqua;& fic afccndcndo per gradus cntium : fic ifta maiocitas, vcl minoritas ralis quantitatis , nonfolijm inucnitur in vna fpecie refpcdn altcrius ; imo in vno indiuiduo refpcdu alterius.Proptcr quoddicitur inter articulos

condemnatos,qu6d error

dicerc.quod anima Chrifti nonfit lihu!,<]KamaliaaniinA: vcl

eft

nohilior in natnra-

quod omnes animz

fint

zquales in naturalibns.

Secnndo modo dicttur

:

&

&

&

titas difcfcta.

tempHS

eft

:

Vndc

* qu6d

dicit Ariftoteles

numertu mettu ficunSm pritu

,

& po-

fteriui.

£t fecundum

&motus cft

illos

,

qui dicunt qu6d cempns

& materialitcr tempus numeratus & non numerus fim-

funt idcmre

nuraerus

,

,

Sicuc cnim dicimus qu6d duo cancs numerus numeratus ,Scduo eft numerus numcrans ita & numerus prioris & pofterioris in motu , eft numerus numcrans , quod cft tempus & fccundum hoc illud quod eft matetiale in.tcmpore fundatur in motu fecundum prius ^ poftcrius quod autcm cft in temporc formale, complctur in operationc animz numerantis. Propter quod dicit Ariftotelcs * , quod fi non Phyf.t«t. eflct anima, non cflec tempus & fic habet tem- com.i}i.

pliciter. eft

:

:

:

;

pus continuitatem a motu , difcontfnuitatem ab anima , a qua habet rationem ntimeti , quam habet ab nnima numerantc , diftinguente prius poftcrius in motu quia iftz raciones

&

& prioris & pofterioris non func :

tjuantitof rci cxtcnfio,

quam

habet cx numcro fuarum partium, fiuc fir continuum, fiuc difcretum ; fiue continuum pcrmanens.fiue fucccfl^iuum: fccundum iftum

&

Ojodum accipicndo quantitatcm , folum inucni-

^.Pliyf.tex.

com.ioi.

in

mocu

,

nifi

ab

anima. Sic ergo racio tur ad diicretum

mcnfurz ,

&

in continuis rcduci-

tatio difcteti ad vnitatem,

quz

QusEftio qux eft

eertiflima

& nctiflima.Quia igitur Hc ac-

cipiendoquancicarero ,ilta folum mcnfurantar, quz habenc quantitaccm continuam , vcl difcretam,ide6 in co,in quo eft talis quancitas, non inuenitur ratio quanticas

talis

menfurae

quod

,

modo

Tertio Ttrti» geet'

&

dicitur quantitM pro duratione

modum

habuiircnt , adhuc xcetnitas ab aliis diffcrrer. v/£temitM cnim eft tota fimul , quod tcmpote nonconuenirer,dato,qu6d fcmperfuifTer,& nunquamdefineret. ty£uum etiam habct alium moduradurafionis(vt alik vidcbitur) vel faltempo-

in

;

,

randi eius

qui refpondct

,

modo

proprio

effendi

diuerfifieatur ratio talis quantiratis

,

,

&

pec confequens menfurz in omnibus rebus , accipiendo rtm communiccr ad cteacorem creaturam.

&

Cum igicur.generaliter loquendo, omnis modus eifcndi ad ide6 quanciras

modos

iftos tres

,

rum effe quod nou eft aliud quim neceffc effe omnino independens immutabile in fub,

,

,

ftantia

& fine

,

nec dcfinens qaxft.19.

11.4.

&

fcqq.

poilic reducii

, fiue menfura , quae menfurac durationem cuiuflibec rei confequentis modos eflcndi ad tres modos poteftreduci. Et cft ve,

*

numero

&

;

compofitione quale non cft

vt aliis

,

*

qus

nec incipiens,

,

nifi

ejfe

vnicum

oftendi ^&eftiTi^omniumj

ide6 duratio eius

,

quatititas duratio-

fiue

menfura fui effe in durando eft quantitas , fiuc menfura vna fola indiuifibilis, inuariabilis , nec incipiens , nec definens , nec nis

,

eft

,

nec potencia , nec re , nec intelleflu ; vc /ic fit conformis vnigenea menfurato , quod eftclTc diuinum. Et ideo duratioeius,fiuequanadbu

,

&

ticas duratioois

rando

,

&

,

qua: eft

vocatur

exiftencji neceftario,

inquam

menfura

tternitoi

difFert folaracione.vt

,

eff^e

du-

in

,

&

a6lu,fcd potencia, ifto niodo pra:difta difFcrcncia aliqualiter valct

carct a
:

fine

Ex pra:di£lis paccc, qu6d/«m^iM idco cft raenrcrum temporalium , quia dicit quantitatem fluenccm iu continua fuccefHone ficuc fura

;

talium rcrum

ejfe

eft in

continuo fluxu , & fucmenfura fubftantiatum

cefllone. Scd *Hum eft feparacarum , quia dicit quantitatera pit

,

quz

ince-

& poteft definere; qua: non eft rota fimul

fortc habet aliquam naturam fuccefllonis cet, quale e&ejfe ,6c

:

vel

fcili-

,

& durandi il-

modus clfendi

larum fubftantiaruro. t/EternitM ver6 dicitur menfura cfTendi viui vcri & diuini qua: dicic quid fimplex, immutabile , & inuariabile adu potentia,non habens principium , aut finem,ncc adtu^nec potcntia ficfj^ diuinum has perfedio;

&

:

nes de

fc

habct

tem-

DifFcrt rzmeneiternitM l przdi£tis;quia in

&

pore

zuo menfura

accidens

3

fubie£to

Dco

nunt , qabd priut

adlu

ligi dupliciter

ficuc entitas, vt eft

&

quia ztcrnitas principio

& potcntfa.

a

quidem

aeternum vt durans) vocatur

tternitM in abftra(^o

dcfinere efTe , quod a:tcrnitati non conueiiit autem babere principium finem accipiacur non

left

Si

ejfe,necejfei\i

(quat

diuinum

fui

durarioquaedam, Eft autem aliud ejfe , qnod etfi fic iramurabi6. SuifituttU le , quia nec concrarium habec , nec componifip*r0t£ mi- cur excontrariis , nec alterabile adlione agentis furimturtn».

pium,& habcbit finem. H*c enim diffcrcntia eft per accidens.non per fe, nec efTcncialis;quia dato qu6d tempus,& a:uum,nec finem,nec principium

fecuiidum iflum

ne ens fecundi^m quantitacem , & conditiofua: naturx habct proprium modum du-

Dii nunfurm

;

:

inuenitur

:

menrurz

nem

dttmittu.

195

ficuceciam*^ fucceflluum diftingaitur contra « przdiAa duo ejfe,yx. iampatet. Nec intelligo, quod pct hoc aetetnitas difFcrat Jn f «•
omni ente & talis quantitas eft menfura omnis rei habentis effe , fiue Hc cns creatum , fiue increatum. Quia ver6 om-

enTcndi

ratio

ftt».

non eft

in eo

& eirentijc, quz eft

niH virtuce forma: aliquainfinita$,& vniuerntas. ;

XXII.

modo

ifto

:

,

differt

fecundum aliquos

motu mocu & ,

,

ficuc

,

qui po-

motu potcft

8c pofterint in

vel in

pritu in

menfurato

ik

intcl-

vt pars in toco ^<»/?m«/

,

non

:

&

func

idem, quod tempus , fed func parces raotus. Eodem raodo dicunt dexuo in zuiterno , quantijtn ad inhsrcntiam accidentalem.

S

hoc fic ejfe fixum , manens inuariaex hoc camen habec debilicacem quod fic

C H O L

V M.

I

creati, ac pcr

cum ab

:

&

&

nemquantitatis.durationis

& menfurz:quxqui-

dem menfura conformatur

fuo menfuraco , indurans iromutabilitate fixione, ficucdicetur dura dezuodifputabitur.Namtalis

quantum

&

eft

menfura.eft menfara fubftantiarum feparatarum;

^ vocatur

;

ttmftre.

in fluxu

&

hoc durat

,

aliud

fuccedat

fibi

&

continua innouacione pec quafi femper fecundum aliud ,

,

:

;

qualis eft

motus prim6

& &

&

Cc ,Sc ejfe gencrabilium corruptibilium, vc fubfunt motibus generationis corruptionis: quorum duratio , fiue quantitas , mcn-

pet

prtmijit in tfH*fi.\^.ipi* veri htc, f^ inf-a num.

&

&

fura durationis in efTcndo propter

7. ait

exparte ipjorum attribtitorum , (^ ejfentiajit duntaxat fundamentalis , ant materialie ifta diftinilio , C^ formalii aut completaper intelleEbtm ; ^uo etiammodo aliqui Scotifta interpretati fimt opiniontm commu-

nem Scoti de dfftin[li«ne formali attrihutorum, volentes eam conciliare cum expvfitione c^ opinione Caietani : detjuovide Fabrumin i. difp.i 9 xap. ^. O" di/p. 10. Sed vere minime concordari pojfunt , tjua Scohane diftinElionem in i. diflinEl. i. quaft.y. (fr diftinQ.Z.ijutft.^. vbi exprefe ait om-

eorum

flu-

tm

docet circa

nem formalem torum ab rationem fe referre licet

S.

eUftinEiionem relationum

ejfentia

,

prtcedert ex natura rei

inttHeEltit.

ad ea

Thom*

tjua contteniunt

,

Henrici in

manifefle

cum

tjutftitne

tpe-

videtur

aliorkm , vide-

diftinEt.%. tjtiaft.^,

i.

iit

& attribuomnem

,

^

hic dicit circa

complementum , attt perfeElionem htaujmodi eliftinEHtniiper aEium intelleElitt. Et certe in totohoc difcurfit

eum ex aliorum

It^ui Jententia pattt

& refelUt

fuccefTio-

num.

nera,difting«itur contra xternitatem

& aruum:

diJcHrJit continenfur,

Tom. II l.

In hac autem

(jua dixit exfententia

&

&

xum, &continuam innouationem Scoti optr.

1

de (UJtinElione attributorHm perfolam rationem,ita vt

cap.6.

<(»Mnr.

Tertium ejfec^ , quod incepic & defincc, non R« ctrrufti- habens fixionero , aut perfeuerantiam in duranhiltt ^mttm do;vndenon perhoc dicicurdurare,quodidcm, mtnfwrtntnr & fecundiim idem permaneat fed habct fuum 7-

ejfe

6lU£ in hoc articulo traElat DoElor, mMori ex pttrtt

;

&

ab alio conferuatum, incipere definere poteft, d ab alio non continu6 conferuetur.Habet itaque alium modum duraudi a primo; per confequens aliam quantitatcm , feu ratioalio ence,

i

j .txaminet,

aliftut

,

tjuod pauli poft

ex iii

K

i

,

^ua io h»€

h\

8.

De rerum principio.

196 Deo

In

^

vetb , vt iam dixi

,

aeternicas difFert

ab

diuino fola ratione,ad raodumi quo alia diuinaattributa.dicuntur diffcrre adiuina cffencia.

ej/i

Vndc

/icut k diuina bonitate

cum

vel fapientia dif-

,

immenfltas

ferx fola ratione eius

aut inflni-

,

qu6d diuina eilcniia , vel fapientia eft immenfa, vel infinita ; cum tamen immeniicas , & infinitas dicant rationcm mentas

,

dicitur

,

fecundo modo ftxdiiko menfurae : Hc k diuino fjji diffcrt fola ratione eius xiernitas , cum dicitut , Dem eft «xtrnm : cum tamen

fura: in

menfuram

tffc fecundum iam non fit aliud quam ej^diuinum conccptum ab in-

acternitas dicac

modum

tcfcium

asternixas,

menfura:

Et

teiledbu, vt iic durans. iiit

diuinum

inter

ejfe

;

durans

de

ficut dicitur

:

quoexiftir.

Vnde fi confideremus aftum in communi , vt comprehendic mocum , qui cftadtus mobilis , ipfum effe , quod eft aftus rei exiftenris , ponimus,qu6d ficut fe habec adus quilibec ad id,

diueriitas interue-

ifla

fic

,

attnbutis

aliis

,

&

fic

quod

funt idtm quod diuina cifcntia vt fic , vel fic, ab mreilcdtu concepta. Et fic fccundum hoc aecernitas huiufmodi habec pro materiali ipfum diuinum ej[e & rationcm recipit formalem ab VideScotu intelledu concipientc ficuc aliis * didlum efl d.8.q.4. £Je diuinis accributis. Ecdaco iD adhuc quod Mum ,

,

,

:

i

n.i.

y.

non

Sc ternpM tia k fuis

fint

accidentia realiter differcn-

menfuratis (quod fortc vcrum cfl) fed

idcm quod

fucrint reaiitct

fna mcnfurata,

& ra-

tioncs formales habeant ab ipfa conccptioncj inrcr ipfa menfurata

,

vt fic

vel fic durantla,

,

adhuc funt multx difrercntix

cffentiales

vifum

,

efl

,

inter aEternitatem

&

iflas

vt

,

mcn-

Ex quo

habtnt infla-

difFcrcutia

ad

I

M

harom trium

patet

,

,

fas. fit

fumma

menfurarum iam quodammodo pafc habent earum propriamcnfura, propna infiantia fcilicet difrercnter ad ipNon enim potcfl dici , quod in a:ternitatc

fiue

^^_

igitur in

quomodo

tctj

inflans adtu ad principium cius

didum

ficut

,

de tcmpore ; nec fit inflans principium adu, tcrminus in potentia , ficut didlum cft de atuo: quia nec re , nec incelledlu , nec imaginacione eft

&

poteft habere prinripium vt a;uum

quod

dici

:

nec poteft

,&

ibi inftans praefcns aliud

fit

aliud

fcmper.vt didlumeft detempore.Proptcrea patet

quod porc

non eft inftans inacuo:nec in xuo eft

in aeternitarc vel

,

& aliud

,

ficut in

tcm-

inftansaliud,

cempore ; ciim ejfe rci menfuratx fcmpet fit idem in nullo vaciatum.Sed inftans temporis eft indiuifibile , tempus diuifibile, idco non func idem inftans auccm stcrnitatis , $c ,

ficut in

:

ipfa xcernitas

,

omnino

cocxiftunt toti tcmpori

,

funt indiuifibilia

quod non

,

&

facit inftans

tcmporis. I

^^

O.

ad

igitur videarur

quomodo

menfutas,

fciendum

iftas

dodrinam

&

1

04.

cft

inftans fe habcat ,

quod fecundum

Anftotelis, ^.Phyjic.text. cemment. 103. aliqui fcquuntur ; ficut tempus cft

quam

menfuramoius

,fic inftans temporis eft menfura mobilis.quod ferrur;non ficur cft idem mobile fecundiim fubftantiamMn totomotu varia-

ipfius

lumfecundijmir^ ,fcd inquantum

nem

&

adus

prioris

&

pofterioris.

Nunc autem

motus

eft

adlus ipfins mobilis,

lc eft

ita

& adualitas

;

recipit ratioficut

inquainum mobiadus entis,

exiftcntia: eft

inquaiitum exiftens , fiue vt ens exiftens eft. Sicut ergo tempus mcnfurat motum mobilis, qui eft adus mobilis , & inftans temporis menmobilis , inquantum mobiie fic aliac menfur» mcnfurant adum rci exiftcntis qui eft ejji ; & inftantia eorum ir.enfurant ipfam rcm ftirat effe

:

,

| j^

habet quxlibet duratio ille , qui roenfuratur tcmporc , differt ab eo , cnius efl adus , fccuius

eft

,

cundum

&

fcilicet

ita fe

Adus autem

ad fuum inftans.

rcm ,quia mobile non

eft

mo-

rationem fucceffionis ,quiatnobiienon habet fubicdlum numerorum fuccefliuorum , fcd permanentium. Et ptolus

;

pter hoc

differt fccundti.Ti

eodem modo quo ,

differt

mobilc a mo-

temporis , quod menfurat mobile , i tempore , quod meniurat moium. Differt prim6 fecund^m rem , quia »«wnon eft tcmpus , ficut nec mobile eftmotus: fecundo fecundum rationem fuccefiBonis ; quia tu, dicicur

ita difFeire inftans

tcmpus

fuccefliuum

eft

Adus autcm Miitemum ,

furas. eiu»littrfe

rsa

vel ejfe illius rci,qui eft adus cius fecundiim roodum, quo in Deo pcrcipimus quod exiftat , &

vt

intellcdus concipientis t^e Dci

&.\i

:

,

diuini

& «ternitatcm folo refpc-

,

exiftentem,in vnaquaque menfuramcnfuretut ^alicuiusrci cxiftcntis , & ipfi reiexiftcnti refpondet pro meniura nuncy fiueinftans mcnfurx illius. Et ideo ficut per tempus mcnfuratur a(%us mobilis , qui eft motus , & ipfum mobile fubieAum illius adlus per inftans ; fic per nunc xui menfuratur ipfa res at^u cxiftcns , Sc effe , qui cft zStas cius , pcr a:uum mcnfuratut & per »wflt xtcrnitatis mcnfuratur ipfa res zterna:

,

,

non autcm

inftans.

qui menfuraiur a:uo,fcilicet ipfum

ab co , cuius eft adtus , non rc, , quia effe non eft res alia ab cflcncia , nec fuccefliue , vt dicunt aliqui , quia vttumqueeft fine fucccflione. Scd ita diffcrt inftans zui ab aruo , fiK.ut diffcrt id cnius eft aftuale r^,abipfofj^.y£ternitatis vcro differi a fuo nunc diifeit

ficut ali^s declaraui

diuinum, qtiod menfuratur diuina effeniia , inquantum acternitas rcfpicir diuinum efti , vc nunc xternitatis quiditatem ipfius ad modum quo vnus difFert i fuo cfFc , & quiditas Angcli a fuo fola ratione, ficut

xtcrnitate

,

effe

diftcrt a

efl*e.

Quamuis ifta difFerentia zterniiatis , xui ,8c tempotis ad fua inftantia videaiur vera fequcndo dodlrinam Ariftotelis , ^.Phypcor.text. comm.io}.

&

104. dicentis , quod inftans eftidem in toto tempore fecundum fubftantiam, difFetens fecundum effe lamen fecundum praedida in prxcedentibus quaeftionibus

,

quibus di
idem inftans in toto tempore , in quo eft roultiplex mutatum effe,non videtur effe vera. Quod etiara dicitur, quod ficut tempus fequitur, & menfurai motum & inftans mobile fic £uum & sternitas fequuntur & menfurant ipfum ejje atftuale nunc autem xui , & aetcrnitatis fundaturineo , cuius eft(//^.-hoc non videtur verum,quiaficut tempusprxfupponit verum motum, fic inflans temporis fundatur in rempo-

eft

,

;

,

:

re

;

&

xuo &

ita inftans

xternitate

xui :

ejfe

dicii ifta pofitio) eft

& xrerniraiisfundatur in auiem cuius menfura ,

xuum

(vt

Sc xicrniias, fundatur

in cocnius edeffei cuius menfuram dicitcfTcwwnc xui 8c xternitaiis.

Prxtcrca^cft

a<5tus cntis

inquantum

mac-

qua eft fcientia,qnalecftcirentia,& hoceft ens,quod habet exiftentiam in Dco pcr cuius oppofitum id dicirur nan ens , quod impoffibilc cft cffe cuius iffe non eft aftus. Si ergo xuum & xtetniras funt mcnfura cipitur pro eHeniia,&: pro illa eniitare,de

,

,

12,.

Qu^ftio XXII. menrura ipHus

acuiternx

ejfe rei

& cternx

autemzui, eft menfura ipliusf/^ VMfetiam zternitatis rei, cuius efl

nune

rei

zuiternc:

ejfc

,

& zterniras funt menfura

qu6d«uum

;

fequitur,

adus

exi-

&

earum nunc menfuranr eireniiam. Qupd dico falfum eft.quia elfentic , inquantum e^entia , nulla debctur menlura durationis fed folum ipH tjfe adluali. Secund6 videtur dicendum , quod inftans I). ^Mlttftin- attcrnitatis & zternitas Dci , funt idem rc,& ftentic

,

;

,

ftant uernt'

***"'

xqaaljs ambitiisi6£

ad inuiccm

pium,&

;

vnum fit altcrum,&

non tamcn

inflans

Hnis, vel gcnerationis

inmMttueejfetci^m talia

non

,

quod

dicuntur

eft

princi-

vel corruptionis

fint in

Deo

:

feddici-

tione inftantis non cocxiftit nunc zui parti tempotis, fed folum inftanti temporis. Et fccundum

hoc concipiuntur ab imaginationc diuerfz tiones diucrforum

zuo

inftantium in

ra»

fccnno

,

diim quod cocxiftit diucrfis partibus tcmporis; quamuis illainftantia fint idem omnino qi)6d zuum , folum diftindla & varia fccundijm imaginacioncm. Ncc tanicn funr itaeadem cum zuo, ,

ficut inftantia zternitatis

cum ztcrnitate,quia

in

dicatur efTe inftans.

primus articulus quzftionis.

vt prxfcntialiter exiftensdica-

,

tur mcnfura inilans ztcrnitatis:vt fecundi^m hoc

xtetnitas vt coexiftit przfcnti inilanri temporis, fortiatur

£t

mus

fi

nomen

dicas

inftantis

vt n«»f cocxiilit toti

;

;

,

:

qu6d fccundiim hoc nos concipi-

,

ex

,

quo

A

rum;& cum hoc mcns concipit illas fub variis tionibus attributas;

ra-

vnica raenfura diuinum

fic

indiuifibile.quod eft aEtcrnitas.comprehcndic

quia

non

ftanre fimplicitate

ficut zterni-

,

zuum

habet aliquam fuccefllonem fecnndum aliquos ( de quo infri videbitur) tunc iiiftans xui diciiur ^ quo xuicernum nunc prim6 habet effe , vel in quo poteft aroittcre fuum effe; vet quod eft aliud , aliud in durationc,quae 'cft asuum. Quamuis non fit ita , poftumus dicere , quod inftans aeui acceptum fecundumratiofi

&

nem inftancis ,

eft indiuifibile

(uro ad cxiftentiam

:

& in

vt dicimus

,

fe

,

& quan-

quod

fed folura inltanti tcmporis:quia accepto nunc

qu6d Angelus crit crcatus.vel crit annihilatus,vcl quod ptzfcntis temporis

,

non

verum

eft

dicere

,

iniftoRMMc temporis habeat primocire, vel hxbeat primo non cffe; fcd foliim fuit verum in illo inftanti tcmporis

,

cumcocxiftcbat nitw cteatio-

nis.vel annihilationis.

Propter quod nunc prim6 uis illud

tum nunc fc.t

cfTc

aeuiterni,quam-

primumefTeacquiracur in zuo,inquarieft.primo, tranfit,

& quoad cocxiftentiam

,

& eft indiuifibiie in quia non exiftittnifi

quod non mancr." Et fic quamuis a;uum,& nuticxm fint idem te,fi fit men* rucaoinninofimplex,cumzuum accipiatuc fevni inftanti temporis

Scoti oper.

,

Tom. III.

tcmporis funr idem nunc ,

fe-

differentia

:

,

tur,nec fluit

,

& fic facir ztcrnita-

fcd permanec,

tcm vc aurem refpiciczuicernum,videtur fe haberemedio modo ; quod licct permancat, & non f](iat,eft tamen in poientia vt cffe dcfinar;& dc fc :

tendit ad non eJfeXxcnx rcs zuiterna.

Quia igituripfum»«»c,

bet rationem indiuifibilis

vt cocxiftit tempoti,

&

,

fubftantiam

,

p"

,

If-

Qucmode

f*

habent infli-

»d e», quorum funt ti»

,

L

, fi

,

,

accidic

efte

quomodo

,

Deus annihilaret Angelum. Nunc enim prim6 eiTejvel nunc primo non elTc non hadebuit

vifura eft

;

inftans vel

quo

cx

fccundum ejfe: inftanlii. cuius fignum eft quod zternum, & zuttcrnum,& tcmporalcineodem ««w habent ejfe. Vecumeft Quid*tp ditunt efft*»di enim,qu6d fimul minc eft Deus, Angelus & mo- fecknditm tus non tamen iftz tres menfurz £temitM,auum, fHbft»nti*ni, & tempui funt vna menfura. Licct enim idem fit diuetfa ftnunc in omnibus fecundijm fubftantiam tamcn cundum rffe. recipit effe diuerfum.vt refpicit effe zternum.zuirernum & temporalc.Ideiii nunc eft fiuens ^ ptiori in poftcrius & ^ przterico in futurum & fic ipfum ««ncflucns facit tempus. Vtantcm rcfpicit
tis,zui

ejfe^

,

quajitonu.

modus diccntium. Vnus qu6d nunc

zternitatis, zui

quo

cui cft.quo aruitecnum primo habet

ad tifulum

habent inftantiaadilla, quorum func inftancia , videndum eft quomodo fe habent intcr fcipfa quantum ad ideniitatem. Circa quod fuit

cundum

;

^

II.

S

fe

ad diuerfas partcs tcmpori$, fecundijm conccptionem diuerforum a:uiternorum. Qazdiuerfitas^ft folum in intellediu, non in ipfa ztcrnitate, ficnt ali^s didum eft * de atttibatis diuinis:& ifto modo non cft inconueniens in diuina menfura efte varietatem & fluxibilitatem , ficut non eft inconucniens in Dco elfc varietatem attributorum. Nunc autem sui ab ipfo amplius videtur difdit cocxiftentiam eius

,

V

C V L

Clrca fecundum

multiplcx

catis

I

Rejpondetur

omnes difterentias, & fluxus temporum.Sed mens noftra comprehenin vnico fimpliciindiuifibili

fcrrc

T

R.

inftansaccipitur in ea pec

correfpondentiam ad inftans prasfens intcmpore. Dico, qu6d ficut diuinum ejfc in vnico indiuifibilicompledkituromncs pcrfediones crcatura-

effe

zccrnitate talc quid figurabile

in stcrnitate diuerfa^ inftantia fluxibilta,

& tranfeuntia

1 4.

concipitur fub ratione indiuifibilis,

tempori , claudens omncs diffcrentias tcmporis,

detrei fpirituali

* fnpta D.^. & >•

zuum

idem

& zui, & quantum ad cocxiftcntiam:quia fub ra-

non rft e\ panc eius,ficut inzuo vtdicam ztcrnum nunclprim6 eft.vcl nunc prira6 non cft.Inftans vero temporis eft indiuifibile propter aliud, & aliud non difcretum z(k\i pcc propriam rcceptionem fed in potentia:tempus vero eftdiuifibile idcm fempcr inquantum ex partibus confticutum & fic patct

tempote dicitur inftans vr principium,diuinum eiTe, inquantum correfponrur inflaris, ficut :n

I

197

cunduin quod menfurar totam durationcm , per quam zuiternum coifxiftit tcmpoti , vel partibus eiut ; inftans vero eius accipitur fccundum quod

vreft

»«w

ztcrnita-

,& temporis,accipit r^diuerfum ,

;

ide6

qn6d tempus non eft idem, qu6d zuum,

vcl ztecnitas. Sicut ergo corpus mobile , vtpote coelam, non variatur fecundum fubicAum , Ced

idem raorum,& non motum , difFcrens (o' lum fecundijm effe & cationem fic nunc eft idem in iftis tribus menfuris fecundum fubftantiam, diffcrens fecUttdijm efe & rationctn. Quiavt latum.vel flucns , eftmiwctemporis.; vt non latum, eft

,

ncc flucns aftu

,

ztcriiitatis

non

;

vt

nec potcntia dcficiens

,

eft

nunc

fluens,fed in potentia,ad «0»

ide6 eft idem fecundum fccundim ej/e,ve\ rationera Proptet qtiod dicunt qu6d circun^fctiptis

effe

rcTidens
:

fubftanilara, difFcrens

iftis

difFcrentiiS eiltium

ptens

& nenfluens rema& fccun,

vnum nunc fccundum fubftantiam dum*^. Vnde ficut idem corpus per

net

poteft cflcdclatum

;

fic

idem nunc

K

;

cft

eflenfiam recipien*

tluxum

De rerum principio.

198 &

non recipiens xx (ie dicamus in his tribos eire idem nunckcun^am ciTentiam, & quidiiaicm differens fecundum adlualitatcm exiftentis & per confequens fecundum rationem

fluxum

:

,

;

menfurandi. jmprthatur

huftntitia.

non

ftare

potcft

quod

cum eft vnigenea. non

nttnc zternitatis

cft ,

,

^^t**u^- "'"t's ^ccundum rem n.

:

Pa-

minus fimplex, vt fupradidum

quam ipfa xternitas immo cft * non cft aliud ipfa «ternitas :

t*r /0 differ

quia mul-

:

patet ex natura menfurati,

* num. I}.

,

non differunt ejfe Sc elfentia conftat autem quod a:tcrnitas fit mcnfura fimpliciiBma , ficut liim

tet

,

& nunc xter-

&ita ««waiternitatiseft

fimpliciffirnam:& quia fimpliciffimum

mino non differt in eo ejfe & eflcntia in Dao & ita fi difFert fecundum effe cundum cfTenriam. ,

,

;

eft in tcr-

ficut

;

nec

difFcrt fe-

Item, ficut fe habenr menfurs ad inuiccm , fic habent termini menfurarum : vt ficut tempus ad iineam, ita inftans ad puni^um ergo ficuc fe

:

mcnfurz

iftz trcs difTcrunt

fecundum elTentiam,

Item , nmc zrernitatis correfpondet pro menfura ipfi cfTentiz per aliquem mudum fux exiftentiz fcd nec res , ncc modus eft in Deo, quin differat efTentialiter ^ re,& modo cuiuflibet creaturx crgo inftantia difTcrunt ncccffario fecun:

:

dum

effentiam.

Item, fi idemffM»f fecundum effentiam difFercnsfecundum
'7-

,

ftanciaie

,

auc accidentale

:

conftat

qu6d non fe-

cundum «^accidentalcquiaquodeft fimpliciffimum vc Deus , non eft alicuius accidencis fuf,

ceptiuum ; ergo nunc zcernitatis non aliis»M«<: fecundijm efFct accidens

:

ergo

(ecundum

fert

effe

ejfe

difFert

fi

ab

difFert

accidentaie; quia cunc

fecundum ejfe, iif; fccundum ejji

fubftantialc

ergo nunc xtettcmporis nitatis non poteft difrerre
;

&

fecundum efFe fubftantiale » quin ab ipfis recundum fubftantiam. Iterti,duo indiuidua

&

tes

^

idem

in

eodcm gcnere

:

quac

non

,

ic

pofFunt con-

& tempotis ,quia & pocentia ifta au;

corruptibilia, vcl a6tu,vt nune temporis;

potenna

.

vt nHncxui

:

corruptibile autem Sc

incorruptibiiedifFeruntfecundumgenus;vt in ne\o. Aiettphyf.textcom.xG.Aicitm.

fi-

non motum

;

tamen impoffibilc

eft ,vt

idem

corpus fecundum cfFcntiam in fuo ejfe fit mutabile,& non mutabile fluens ic ftans. Cum 'ergo tempotale & zuiternumfimul finf,fcilicct, idcm ,

corum fecundijin cfFcntiam & idem fecundum cfFentiam eft ii)t).tabile.& im-

inftans

eft

fimul

&

;

mutabile,corruptibile& incorruptibilc;flucns

permanehs;quod i8.

&

eft impoffibile^

Przterea , npn valet fimile adduftum dc corporc moto,& non moto-,quia moueri,&.non mo-

non infant corpori illi fecundum effentiam, fccundum accidenciaexcrinfeca:immutatione autem ineft ««qfzternitatis pcr c(Fentiam;& mutacionc incft nwwtempotis per efFcntiam. ucri

fed

\ttm,nunc zternitatis. vt vjfum cft,pon difFerc

ab aeternitace

,

Deo.

in

eft

&

Dttplititer Refponfio autem qua dicitur , quod Deus , »liqua f»fAngelica vircus , motus , fimul funt in codem funt ccexiinftanti , ergo idem inftans eft horum trium: flere. non valcc , quia ficuc firnul ejfe in loco dicitur Re^enJetifr duplicicer , vel quia habent eundcm locum pro- t»tit4t cbitpinquum , quo corum quantitas menfuracur; Sicni. ficut dicimus , quod corpus glorificatum eft cum non glotificaco ; vel quia fimul quodHbet eft in loco , quodlibct tamen in proprio; vt cgo (u fimul fumusln loco , quia fcilicec , dum cu es in tuo loco , ego fum in meo: qui fic func in loco , non habent eundem locum proprium , fed dicuntur fimul cfFe pcr coe-

&

&

fic fimu| in tempore , vel in inftandicuntur aliqua duo fimul durare, quia func fimul in eadem roenfura , qui menfurantur:

xiftentiam

:

ti

ficut

dicimus

tc

leeenie Sol oriturfimul

quamuis habcat aliquain

racio-

,

quia

eadem hora menlurac adum Icgendi & ortum Solis & duo mutata ejfe fimul funt quia fnb eodem inftanti tempocis vbicunque duo mocus ter:

,

minati funt. Alto

modo

dicuntur aliquaefle fimul tcmpo-

19.

non fecundum menfuram:& ifto modo dicitur qu6d Deus, Angelus,eft motus,fimuI funt.quia quando vnum eft,alcerum eft non quidem quando vnum eft in fua menfura altcrum eft in eadcm fcd quando re

vei inftanti, per coifxiftcntiam

,

,

;

:

,

vnum eft in caie

,

propria menfura , vc Deus in zterni-

Angelus

tus in fua

,

fua

eft in

,

zuo

vtpote in

;

& mo-

vtpote in tcmpore. Et quia zterniras

Dcus fimuleft

cum omni ente temporali,& cum omni zuiterno: ficurergo zternitas,zuum,& tcmpus funt diuer(x mcnfurz fccundum cflentiam;

menfurarum

fic

difFcrunc ad inuicem

nunc illarum

fecundum

ef-

fentiam.

Quorum

difFerentia aliqualiter poteft colligi

ex his,quz didla funt in primo articulo;

& poreft

mcnfurx & menfurati proportione fic;diuinum quippc^^ hoc rationibus eft

fuaderi

extra,& fupra

in genere

Item , quawmis idem corpus fecundum cfFcntiam poffii efFc delaturo,&. non delatum , mQtum

&

autem non

aeui,

illud eft incorruptibile adlu

vel

& difFcrunt fe-

,eidcm menfuramenfurantur

uenire»Mn<:zternitatis,&

(em funt

&

cocxiftit toti fluxui temporis.ideo

accidentale: quia autem talia func

in fpecie

numero

difFcrac

eiufdem fpeciei, vt Socra-

Plaio.funt idem in eflentia,

cundum

&

:

&

& termini.

ita

ergo fecund^m rem quidquid menfurat , idem menfutat nunc arternitatis ; econtrario fed .tempus menfutat ipfum motum, nunc temporis mcnfurat mutatum effe tanquam propriamenfura ergo fi idem eft fccundum fubftantiam , videlicet nunc inftans asternitatis , tempus,n«»c zterniratis mtvAaixt.mutatumeffe, tanquam propriam menfuram,quod cft impoflibile : quia mutMumeffe , fcquitur motum ; motus :

aeternitas

:

autem ifta

Po(i(io

1 6.

nem

&

:

Pritno ex

omnegenus ejje,em crcatum

intra genus

:

fed

menfura

eft

eft

Nunc dttmi^ tatii, dui,(j)'

temporit quc-

mcd»

diff$'

rant.

pro-

non poteft ens in : ergo genereelFcmenfura entis extragcnus ; fcd ztcrnicas & nunc ztcrnicatis funt extra genus ; ergo fi menfuraproportionatur menfurato , & enscxtra genus non potcft e(Fc ptoptia , & per fc mcnfura entis in genere ideo nec xtetniiis,necnunc zternicatis poccft efFe menfura alicuius entis crcati.Cum igiturea quz naturam generis participarcnon pofFunt , non poffint dici idem in cf^ fentia,fi>id,quod eft cxtra omnc genus,& id quod eft in generc,non participat idcm gcnus,quale cft nunc zternitatis , & temporis , nullo modo funt idemnunc in efFcncia. Secunda racio fumitur ex entis creari & inportionata mcnfurato

:

creati cfFeotiaii definitione.

pliciffimum hil

fit

in.eo

ne quod

cft

itaeft

, ,

in

omnc quod

quod non

Deo

Quod enim

,

fit

habct

ipfum

qui cft

eft ,

fim-

vt ni-

vt eft

om-

fimpliciffimusy

fcd

ZO.

QusftioXXIII. diuinum ejfe: red nMncxccrnitatis cft in ecrrnitate cr^onmnc aeternicatiscft id ipfum.quodtf^diuinum ; Hcrgo »M»<:actcrnitacis cft idem pcr eftentiam quod fed aeternitaj cft in eo

crgo

;

cft vt

;

,

acui

& ccmporis

zui

nitnc

crgo cui

;

eft

enentialc nune

& lemporis, cidem eft eftentialenNfff accerni-

tatis

cuo nune

fed nunc aeui eft efteniialc ipH

:

tempotis

,

tempori crgo nnnc zrernitatis

ipfi

:

eft

tamzuo, qiiam temporiifed nnnc xxcrnitacis non eft aliud, quilm diuinum ejfe & ipfe Deus ergo Dcus eft cftentia xui , & temporis: quod eft aperte falfum non ergo ifta nunc funt idemineftentia tunc enim niMftemporiscfret idem realiter > quod Deus ; ficut nnnc «ternitatis eft idem, quod Deus. eftentiale

,

:

:

:

Tcrtia ratio fumiiur cx

ad infinitum

finiti

199

tationisi priori in pofterius eiasTel,

fecondum

qua mobile mouctur , fiue fit qualitas/iue locus, cuius quidem motus nihil eft in adu.nifi fimplex mutatio inftantanca, & pcr eam cft totus niutus, qua quidcm muiatione id quod mouctur motu locali

in

(

quo

eft

euidcnter ratio motus

turfcmpcr fuper fpacium

fibi

)

Aioue-

squale,vc

dictttir

Vnde apene patet qiidd quod eft inflans in ihotu, quod cft in motu inuenitor pcr

6. Phyficor.text.com. 89. fi

nominis

fignificatio

vel in aiiquo

,

,

,

nacuram morusnatura

,

inftantu potcrit iudicari.

Quia etiam inftans, ( vt iam vidcbitur) cft aliquidtemporis; tempus autem eft paftiomotus: fubic^um auicm , quodcadit in dcfinitioneni motus

paffionis,ducit in notitiam paffionis;crgo in notitiam

temporis,&pcrconfcqucns

inftantis,

proportionc.

quod cft

tum

Nunc autem in motu vidcmus cfie mobilc, motum initium motus ,wMnf , & eius coniinua-

Efe infinitum inquantum infiniimproportionabile finito inquantum

eft

,

finicum :quxcunqnc autem habenc aliquid idem

communc

eftentiale

,

funt neccftario proportio-

&

; ergo impoflibile cft qu6d infinitum , finitum habeat aliquid aliud communectfentiale , fed acternitas dc rationc fua cft infinita , quia

nabilia

debec

vnigcnca mcnfurato

cire

puscadem rationefunc omniscrcatura

:

zuum & tem,

crgo impufllbile

communc

beat aliquid

;

finita eftentialitcr, ficut

quod hanunc autem

eft,

cfTcntialc

:

& ccm& tempori; crgo impofnbilc cft quod

aliquid tcmporis.

,

tionem, 8c vnitatcm:& vidcmus quod mobilc in motu continuo fcmper habet aliud , &aliud ejfe, fccundum naturam illius rei , fccondum quam mouctur, Nam-fiinaliquotempore,dum ir»oueturlocalitcr

eodem

cftcf in

,

fitii,

vd

in

eodcm

gradu albedinis , vcl illius rei,fecundum iqtiam mouetur, lunc quiefccret: propter quod mobile femper variatur fecondiim ejfe, quOd recipit a Va-

cftcntiam. Similiter

quam mouctur. videmus in motu dicunt aliqui quod quatuor modis accipicur inftans: vno

ctiam nuncxaitSc tcmporis confcquuntur acuum 6c tempus, cum in ipfis fundcntur, ncceftc eft, quod nunczai tcmporis ad inuiccmdifFcrant;

modo, vt eft zCtw initiuro ttmporis,vcI adlu finis eius , fecundum qu6d mcnfurat motum habentem inicium & finem. Eciftomodo realiter in

xuura
tcmporefunt folijmduo inftantia.quorumprimum fuir principiumtemporis; fuppofiroqu6d

«ternicatis eft cftentiale atterno, nunc arui poris,a;uo,

iftarum

idem nunc pcr

fit

&

&

ficut diffcrt

:

riis

gradibus

Ex

motus

(iv

T

.E S

Vtrumjit idem

I

injians in toto temforefi-

cundum rem

,

diuerfitm

tamen

&

Hentlcam qutfi. MtietdtHti , 6- SlutJl f.q.t Gregor. ia t. dift.i.qutft. vli.DurinA.Jift.x.qMdfl.i. Suar. iu Mitmph. di^. jo. f*B.

5. Vi
*if

I }

.

,

Do&.ini.

dift.

t.fudft.i.

^ t.&d*frim»prin-

'}•& in Tht»r*m.§.CiHC*ffit quatuor contiuJitniibMs.

EsPONDEO

(ficut dicit

Commcnta-

tor,cap. de t^Mcuo text.com.^j.)intis

quorumobfcnrumcftrj^; qualccft efetemporis, inftantis

,

&

fimiiium

,

quae

bent cntitatem , priijs oportei quam an fint,& qiiomodo fint igitur

ifta

priiisoftcndctur

,

modicam ha-

fciri ?

quid

fint,

In quacftionc

qnid inflantu nomi-

nc importctur. Secundo quomodo tempus comparetut.

inftans ad

I.

nullam

Clrca primum

eft fciendum , qu6d /n/?4w fecundiim nominis rationcm.potcftdici qua-

nonfians; vcl (HJiGinftdnt

Hasautcm duas

,

id tii,approfnntpt4nt.

rationes, fcilicet inftan$,idcft,

&

*quxl>. 18.

oum.

is.

&

,

(crminabitur: ifto ,

quia

modo

illa inftait-

habucranr. Ifta duo inftantia duobos punAis , intcr qua; ftac qti« furic z€t\x in tinea,& nullum

aliudeft ineaai^ii. Eftctiath aliud inflans in

quod quidfcm autem

tale

rcalitcr

fignaliile eft

inftans

potemia non

quacuhque parce ccmporis: non poteft poni in tempore

auc in bftecontinuo

,

adluj S*rumd» at-

pct imaginationem,

;

&

nnationem tempotis

, ncceuat i6 ipfum ditimeret,& diuideret rficot fi in linea przter pundum iriitiatiuum poner^tur punl^um zCta , neceiTari^ ea incerrumpcretur, difconcinyarccur. Talc aurem inftans fumpcum 'fol^ni in pocen-

eft inftans commune ad illtid , quo partes temporis copulantur , continuantur : quia ex hoc dicicur continuum, qood vbiquc fignari potcft inftans. Vndenon cft intclligcndum, qu6(i k ,

&

tali inftanti

inftans

vbi

fit

aliud

,

quam

fucccffio

continuatranfmu-

trahat coniinaitatera:quia tanc ficat

non

effct adhi

eft

iiifi

in potcntia

comihaum

,

lcd

fol6m

fic

,

tcmpus non Sed

in potentia.

continuo inftans tale in potcntia dicitur coniinuans , quia ficut inftans *£tu non eft , eft

eft tealis ,

nifi

^t-

fft

m

ttmftrr ten-

&

motu. Cijm enim

non

Inftami

pohrtor in principio temporis cermitinut nac ipfum cx parteant^, illud quod ponitur in Bmm fine, ccrminar, interrumpir ipfum jiparce p6ft: mta. fic fi aliquod inftans adbu ponicur intraconti-

in

vtaliJisdidum eft*,motus

ttftit.

quia ficut inftans nfd»

quodadu

non ftdntis, fed tranfeuntis; inftans.id eft^*^propin(juantu, iftucnimus in aliquo , quod cft in ,

Prim» aectftit.

moram

linca finita;

tia

^pgnatur frofri^ rntio inBMtis.

fi

MetifitUTi

coeli

&

Articvlvs

qua-

mrdit

&c

vcl intellcdlum in I.

InftMns ttttr

quafi fimilantur

ViJe Dodores citatos .

,

veritatcm inceperit tia

f .f

,

inftans, diciiur, quafi noninftans

ficuttdumeffe? g««<x//.

qoac

,

non fuit «tcrnus, vt modo fupponiqu6d aliquando ccffabit motus cceli , vt modo fiippono.Hxc duo inftantia poniitur ad», hc rcaliter in tempore.fuppofito qu6d fcctindiim

mus

XXIII.

O

fccundiim

rei,

his igitur

vbi

diuifio

;

eft tealis

effe oifi

non

ita inftans in

potentia

cominuitas

& habct fe ad

K.

,

4

conti

& funin li-

De rerum principio.

200

continuitatetn in ratioue tigni continuitatis,

non

Quod autem illud *

fufficien-

fit

adu

inftans continuitatis

non

in lib.

1 1. vbi loquens de inllante conContinHani autem non habtt dfei» in eo tjutd habet diflentionem re£iam fecun-

z. Phyficor.* cap.

cap.i».

tinuaAte dicit ,

:

SmqmdeficontinHans. Etfubdit

a^n

ret cfTe %n

•.nen

enimhabe-

temput aUquo

nifi interrumperetur

,

moJo interruptfonii. Tale ctiam inftans dicitur.quafi iM»y?«»i;quia ii(:tit

Hc

motus

totus

&

,

tempus

eft in fucceffione,

Hne per-

tignabilia in eo fant in fucceflione

manentia. 4Ttrti» aet*ftit.

Edaliud

inftans nonreale, fed

imaginatum,

quodnon imaginatur ,velinfolum in potentia immo imaginatio

vel intelle(f):um telligitur

;

,

ipfum a6lu. Tale autem inftans, quo tempus numeratur, &quo mcdiante tempus propric acceptum, quod fequitur motum cceli,menfurat alios motus per aliquam fui partem, ^ nobis imaginabiliter acceptam , cum dicimusqu6d ifte motus durauit vnahora, vel die, vel anno. Non enim hora ab hora , vel dies a die , vel annus abanno difcontinuatur ,quia totum tempus acceptum e(l vnum & continuum. Sed nos imaginamur diuifiones in illo tempore fecundum accipit

diuinonesreales

,

&

adluales

motuum

realiura.

£t ide6 , vc patet , niti tale inftans acciperetur ab anima , tempus nou menfuraret motum; nec polfet diuf/lo partium temporis imaginari. §iu»rt»»cceftic.

quorum a6tu

tcmpore , plane dicit Auicenna

in

tia. 1. lib.

a^H

quia eft (ignam

j

caufa.

quartum genus inftantis , de quo dicitur, idem in elfentia in toto tempore,diuerfum tamea fecundum elle. Eft

q.u6d eil

Articvlvs

,

varietas

fiue quae varia ejfct

nonfunc

Haeccft fententia Ariftotelis^. Phyficor.

comm. lo^.cap.deTempere ; vbi

dicit

:

text.

^^

/jp/«m 4m-

tem nunc

efi tfuidem ficut idem ; eil vero jficut non idem:ficundum tjuidem quod in alio , e^ in alio eft, alterum efi y &CC. £t poft pauca. Idautemquodfertur ,/equitur ipfitm rmnc ,ficut tempw motum. Ec-

ceigiturquodfecundum ipfum idem cftffH»r,fea inftans in toto tempore , fluens cum tempore fccundum aliud , & aliud ejfe. Videtur autem Ariftoieles rationem huius didi fumerc quia nifi idem nunc ponator in toto tempore , fequitur, aut quod nunc immediatc fequiturn»n( in tempore aut qu6d ipfum nunc commetiatur fe tempori in durando. Si item idem nunc non manet , oportebit quod definat efte , & hoc vel in :

;

&

&

non eft vel in nune tunc in tcmpore func plura nunc confequenter fe habcntia , quod eft impoflibile ; vel in tempote , & tunc nunc idem,

feipfo

,

tunc fimul

fequenti immcdiate

eft

,

:

&

,

quod corrumpitur, commetitur fe durando temimpoflibilia. , qux omnia funt

pori dmifibili

Oportet ergo vnura

vnum

&

V M.

I

quit htc tra£lat Scottts

&

dift. i. quxfl. i.

tempore toto.

nuncejfe in

CHO L

S

Ferme omnia,

,

habetin i,

vbi iate impugnat ajferentei

i.

nunc ficHndmn fitbftantiam ejfe in teto temporei

num. iC.ex S. Bonauentura docet, quo1 moio nunc temporu corrumpatur , aut dtfinat : (fr qu
tempore autern

.

vti

,

&

indiuifibilia in continuo

;

injiantia

adu concedit duo , vnum in initio, alittd

infine

ternporu; cjuod etiam docet (juafl. 2. num.G. Vide

Fabrum

II.

,

in finemoiias.

nifi

thcorera.fi. circa dubium principale huitu

qttafiionu.

^unliter inftms ad temfut comfaretur?

Quomodo autem tale vnum««»f ponaturin Ntf» i*ri tcmpore non vidco eftc verum. Primo quidem, vnum nunc >n tot» tttn' quia nihil fluens inuenio in totomotu,nifi ipfum fore. motum fiue formam , fecundum quam mobile rrob»ia fri' moiietur continue ergoexpartemcnfurasnon eft fluens nifi fecundum quod refpondet motui, vel formac , vt cft in motu illud autem eft tem,

fecundum

Clrca

:

hoc indans

fecimdiim

,

do(^rinam Ariftotelis 4. Phyficor. text.comm. vnum loj. fequjcur mobile, licut tcmpus motum ide6 nunc t^e in eft in mobili , yt iti fubiefto : & eft menfura mot*mfOTt. bilis fub forma , qua mobile. Quamuis autem hoc inftans habcat idem eff^e fecundum fubftanfiam iti toto tcmpore,tamen continuc renoua-

^juidam afJirunt

;

tur,&

variacur,

quantum ad

ejfe

refpe<^iuum;

motu

Hcut ipfum mobile

eft

dum fiibftantiam

:

fed variatur continuc

tum ad^j^ , quod

recipit

dus

illius

idem

in toto

fecun-

quanIccundum diuerfosgramotus. Sicut autem illa effe fecundum

quod variantur, non funt aAu in motu continuo,fedfolum in potentia*, prxter hoc,quod eft in fine motus , quia funt quxdam mutataejfe: fic effe aliud,& aliud ipfius inftantis, non fumitur a6bu,fed potentia;quia li ejfe iftius inftantis, quod fit

in toto

tempore a£lu accipitur ,tunc tempus

A&.a diuiditur

aftu

,

ibi

initians

,

:

ficut vbi accipitur mutatumejfe in

mojus terminatur. Vnde erii inftans tempus fiuc rcahtct , fiue

& terminans

fecundum vepm imaginationem. Sicut igitur mobileidem eft fecundum fubftantiam habens aliud,& aliud^r^; qux ejji tion accipiunturin adlu , fed potentia, nifi in fine motns fecundiim quem modum dicimus quod tes , qux mouetur continuc quocunque motu femper alitcr, & aliter fe habet fic eft idem inftans fccundum fubftantiam in toto tempore confcquens mobile, vt lempus motum, habcns tamen aliudeirc: ,

:

,

,

:

,

:

,

:

pus,noninftans. Sccundi, quia mobile vr

eft

fubie£lum motus,

manens idem fecundum formam , quodaro zao menfuratur, non autem a «««ctcmporis. Tcrtio , quia cum idem non flaat , nec altera-

Secunio,

jVrtiS.

tionem fiue aliud & aliud ejfe rccipiat , nifi immediatc per motum vel per formam , vt conti,

,

nuomotu qujc funt

acquiritur

,

ficut illa alia

quxdam mutata ejfe

,

&

,

& alia rj^,

potentia fun-

dantur immediacc fupra motum,veIfupeifot-

mara

,

dentis

motu :non antem fundanturin

vteft in

mobili,

nifi

ratione motus

,

feu formae refpon-

mutatu tjfe , acfundantur vero immediatc fuper tcmpus,& non illa inftantia iumpta in potentia, de quibus dicit Ariftotcles, quod funt aliud,& aliud effe inftantis , quod manet idem in toto tempore non videntur fundari in tali vno inftanti,fed folum in continuo temporis,inquanillis

variis

effe,

ceptis in potencia

fiue diucrfis

,

,

tum

talia,vt fupri dixi,porfunt fignari.

Ex hoc etiam quod leinftansin temporc

Ariftotelcs ponit ,

non

vnum ta-

videcur vicare talia

immo potius videntur fequi inftahtis.Cum enim idem inftans

inconuenicntia, poficione

talis

non

,

fluat

nec eius fluxus continuitates quantitatis.

y

Qusftio XXIII. habear, niCt vtvariatur fecundum

ratis

qu6d vnum

tuc

ejfe

illius inflantis ininicdiate fe-

r^

(}uacur ad aliud

effe,Cec[ai-

inilantis

,

&

Hc indiuiHbile

confeqiiitur indiuidbiie.

quod

vnum

Prztercaqu6d eft aiiud fccundum fluxum,manens idcm fccundum fucce(Iionem,& varium Cecundum ejfe, ibi motus, tempus, 6c nwnc, videtuc

Ncc valet,q«od

dicitur

,qu6d «ww fequitur

illud.ad qiiod rcfertur , ficut tcmpusmotum; quiavidctur quod potius fiHfic fequatur mNr4/Mm

quam mubile. Vndc

nune in zQta fcquitur

pccfcdtum

cfte

mutatum

ejfe

,in

,

rci

habcrc. Et

dich pofitiuum

quantum motus

&

,

eft

cft

ifto

modo

pars vltmia

accidcns naturate.

Et ifto modo inftans tali mutate cjfe corrcfpondcns eft aliquid pofitiuum , tam in ptincipio, quitm infinc , inquantum motus vcra: rci,qux

pcimotum

acquicituc,habct priraum quia minimum.

cft vlci-

raMMr»;n^diuidit a6lu parces motus altccatioiiis , potencia tamcn fumptum continuat partes eius,modo iam didlu^fic »Hnci6t\x fumptum par-

noneftinftans in principio & fine, uifi priuatiue acceptum : in motu ver6 tcmpore vt funt quid naturale , eft inftans in principio

fumptum vcr6

;

Scd quia

ifto

modo non

accipitur propcic inftans,

fic

,

&

&

in potcntia

finepofitiue diftum .inquantum inflans accipitur pro minimo. Inflans autcm acccptiim po-

vnum ««nr in toto tempore ficut vnum fubie£lum motus ergo ficuc mobile vtpote ccclum , quia vnum idem eft fccundum fubftantiam , zuo menfuratur eius au-

tentia, vel fignificacum aftu pcr imaginationem,

remporis diuidit

,

Si ctiam cft

,

inobile eft

;

,

,

tem fluxus , fiue motus teropore menfuratur fic idcm inftans menfurabicut 2uo,& eius fluxus tempore & ita asuum erit mcnfura fubftanciae tcmporis.quia idem inftan-s ponitur tota fubftan;

:

tia

temporis.

Nec

8.

quando quxrit ,

in

,

principio

&fine,&

dicat folam priu^tionem, fc-

cundum modum iam di£lum*,cunc corrumpitnr,fcd

propric

non

terminus cotruptionis

cft

defitionis temporis. Si

prlncipium tcmporis, tiuumjvel

autcm

inftans

,

,quod

& cft

& finis, dicat aliquid pofi-

inftansaccipiatur proprxfenci nunc,

fi

habet rationem priuationis

fumprum

inflans

nuitatis in potentia

admodum

,

ergo fimul eft , non eft in eodem inftanti quia qui fic arguit imaginatur qu6d inftans corrumpatur,

&

,

:

&

aliud inftans, ,

& nunc

alioquin cnim

eodcm

quod

roenfurat

ejfe

inftan-

mcnfuret eiufdcm non

non fcquerctur,€rgo

inftanti inftans

cOrruptum

efe:

fimul, vcl in

cft,

& non eft.

Debet enim imaginati , qu6d inftans corrumpitur,idcft,definit

omnino

efte in feipfo^nec

fuum

mnejfe habetaliquam roenfuram, nifitempus fecutum.quod cft menfura Calnonejfe pcr accidens: in

quo quidcm tempore fcquenti habet fuum

ntneJfe,Sc idc6 in fi

tcmporc fequcnti cortumpitur,

corruptio vpcetar nenej/i. Si^vcro vocetuc

defi-

in feipfo cocrumpitur non etiara eft effi mcnfura in fuo effe, & in fuo non ejfe. Dico igitur, qu6d inftans non cft adu in rem-

nere

:

,

pore ,

nifi in

principio

& fine temporis

to,qu6d tempus habeat principium

Nec vidco,qu6d

,

fuppofi-

&

hnem.

talia inftantia adiu (vt dixi alias)

dicant aliquid pofitiue;fed inftans in principio dicii

priuationem durationis anteriocis,

tioncm tionem lis.

& pofi-

poftcrioris; inftans in fine dicit pciuavlterioris durationis,& pofitioncm prio-

Cum

& inftans imaginatum adlu, l

Q.

indiuifibile przfcns dicitur inftans,

& aliud ,quod qui& appropineius naturam, & entitatcm qua; cncitatem fucceffionis, & pcr quod

quod tamcn

fcrapec

dem dicitur quar,& per fufficit

ad

enim

inftans

&

adu

Sc potcntia fe-

cft

aliud

»»/?/»«, quia inftat

,

,

etiam rempus dicitur breue, vel longum vcl pofterius

;

vt ex parte priori

,

fcilicct

,

priiis,

prxtc-

tem}XJris,dicitur prius,quod plns diftat i

riti

prarfcnti

&

,

illud

pofteriorirarcm

?

fit

aliud

eft

priuatio conti-

,

idcft.in fcipfo;nec tamen fcquitur

corrupti

quia non

nifi

fada ab imaginationc. Si autem inftans dlcatur , non ab inftantia folummod6 , fed quamuis fit inftabile dicitur tanien inflans ab infiando & appropintjuando quem-

quod

qu6d

;

;

,

nifiadualis diuifio,fiue priuatio continuitatis

quod dicit aliquid pofitiuum, fi quaet is, quomodo corrumpicur Kefpondco qu6d in inftanti,

tis

potcntia

,

valet ratio Ariftocelis

quo corrumpicur inftans? aut in nunc , aut in tcmporc &c. Si enim accipiatur inftans pro

rutnfitur

&

,

quim vltimam pattem

Sicut enim

potentia.

eius parces continuat.

tor

tum

fic non dicii poqu6d confummaquod non eft a!iud, ,

acceptum non eft aliud quam niininium tcmpus, vt fiiperiiiscft oftenfum & fccundum iftum modum in motu & tcmpocc continuo,

fit

&

•» t

ducare,&

ampliiis

aut fignificat idem

;

non

res

tntdo

qu6dnon

mum

fcquitur niotum a^tu

JnHtns qu»'

;

mutatum ejfe in adku ; quod non eft nifi in fine motus, vcl in initio, quamuis in principio motus propric OT«f<jr«W(f^:&: nunc in potcntia fequicur mutatum ejfe in potcntia , ficut tcmpus

nuin.8.

eft mutatum ejfe \n fine atitcm mutatumef*,iut dicit idcm quod terminatume(re;& hoc vno modo fignificat idcni,

motus

eiTealiud.

ejfe,

non principio non ,

utiuum

cocxiilat toti cempoti.

ejfe

&

,

,

fecundum aliud,& aliud

eft fluens,

metus

20I

in princJpio remporis eft inftans pofitiuc diaum , qnia in ejft

inotiis

Sequitur eiiam fccundi^ni hoc, qu6d inilans,

quitur mutatum

&

ri,

etiam breuius

&

poftcrius,

miniis diftat a prxfcnti ex parcc pofterioa coDtrario ;

quancum ad prioricatcm

nam

illud

tcmpus

cft

&

prius,

quod plus appropinqnat ad prxfcns nunc & poftecius quod plus diftat ^ pcxfcnti nunc. Secund6m quod djcit Aciftotcles cap. dc Tcmpore Priiu enim & poflerim dicimus fecundum ad 4.Pl>yf tcit. comm.ity. ipfum nunc diflantinm. Iiiftans dico , fic acccptum , quodamraod6 aftu, quodammod6 po fiii t(t Jimml tcntia, cft in tempore. Eft quidem in adlu rcfpe- mltm tf p». (flu prxfentis & futuri qux funt non cntia; tenti» >« lemfor.: eft a6bu , quia mobile,quod roouciur, eft fub aliqua parte motus pcxfentis: & quamdiu tem;

,

:

,

,

,

durar .fcmper cum eo eft aliqua pars eius In potentia atia. prxfcns;fed fempec alia, vcc6 dicitiir> quia non vidctur prxfens , quod fempcr cft aliud aliud , vt in toto tcmpoce habct ejfe, fiuedifcretum.vcl difcontinnum ; ncc propriam dcfihabct propriam inceptionem tioncm. Qu* cnim habent propriam inceptionem , propciam dcfitioncm difcretam , & diptis

&

&

&

&

ncccfTari^ ha, funt propric adlu , & bent aliquam inchoarionem , vt oftcnfum cft in prxfcnti quxftione *. Prxfcns autem nullam habec moram quia fi habcrer aliquam moram, eflet ibi fignare duo inftantia , intra qux prx-

ftiniSlam

:

fcns fixum ftarct

,

&

non

flucrct

;

& idc6,vr

dicit

Auguftiiius

fupf^ n.t.

De

202

tuncpratfens non

Auguftinus ti.Conftjf.cap.t^. eft

pczfens, fed zternitas. Jnllani igiiur

If.

rerum

acceptum pro nunc

fic

indiuifibili,nonmanen(i

«fecl

praefeati

iluenti,eft qoo-

dammod6 adu fecundum quod dici(ur:de tem•,

nifmmc, Eft quodaramodo potentia quia fuum effe non habet propriam, 8c

pore non habemus

,

,

difcretam inceptionem, 3c defitionem, ficut illa, quae propric a(^u funt. Sed cius duratio eftpec lioc, quod fempet eft aliud, aliud praefens,non

&

ad inuiccm diftinfta, veldifcreta ,necproprias inceptiones, vcldcfitiones habencia.

£x hoc paiet , qu6d quamuis de tempore non habeamus nifi nmc praefens , quod femper eft aliud, &c ahud , non tamen debet dici quod tempus componiturex multis »M»f quiaipfa praeicntia per qua; fluit tempus , non funt interfe difcreta nec- difcontinuata quia non habenc :

,

,

;

proprias inceptioncs,

tum quamuis, vt ,

menfura motils

11. DMhium

I.

,

difcre-

fupra dixi, fub ratione, qua

forinaliter

rationemprioris

non

&

fit

eft

difcretum piopter

poftcrioris

,

quas includit,

inquantum menfura,qusdicit difcretionera. Sed fortc quairesj fi de tempore non fit aliquJd realiter nifi prasfens, non quidem vnde pra:fcns, continuc durans & idem perfcuerans fed propter aliud,& aliud pra-fens ergocuronullum praefens inquantum przfcns habeat dutalioncm , quia ftatim tranfit & eft indiuifibilc: mcnfurata autem indiuifibilia fi effent nullam faciunt moram , vel duracionem ergo tcmpus ,

,

;

,

,

,

:

nullani habcbit durationem. JiHbiHm

%.

&

gnet prsfenti. Vel poteft dici ad primam obieftionem, quod 14. tempus habec durationem ab ipfo prxfcnti du- AU» rejp»»rante

non quidem quod idem nuncpixCens con-

;

Item, fecundura iftam pofitionem de

quod femper cft aliud,

ifto

nunc

& aliud.videtur

leuerti ratio Ariftotelis reprobata

;

quod

fcilicct

Quod

fi

dicatur,

quod non eft dare praefens in quantumcunque aliud,&

toto fluxu temporis

quod non fit indiuifibilc indiuifibilia autcm non funt continua; nec etiam ducationem facercnt, daro quod confequenter fehabcrcnt. aliud,

:

Dico,qu6d

indjuifibiliaaccepta vt adlu exi-

inuicem diftinda , vel difcreta, confequcnter fe habere non poftunt in aliquo continuo & dato quod fic fe habcrcnt , adhuc durationem non faccrent. Sed in potentia accepta, nec ab inuiccm difcreta , vbique in continuo ftcntia ab

:

fignari pofTunt

,

nec continuitatem toUunt

,

fed

eam fupponunt, Pcr hoc patet folutio ad id quod poftca quxquia cnim non funt adku talia prajfcntia in Rejpondetw tcmpore , quia inter fe difcreta , propriam in- udftcundum :

&

,

&

defitionem habcntia

;

fed funt

&

fed

poniturqu6d ipfum tempus in fua dnratioae & aliud prsfcns, quod qui-

tcmporis non accipituri praifenti, inquantum przfcns , ciim idem fit tranfiens indiuifibile non

quantum

dem

prafcns

fentis,

dum

tranfit

,

cadit a ratione prae-

& tranfit in practeritum tale

non ens

:

quod

etiamfi in-

per hoc taraen qu6d prsfens nunc , habet quendam

fit

continuatur ad

,

permanens: fcd accipitura przfcnti, vt tranfic in rationem pra:tcritj vel futuri:tota enim mora & duratio tcmporis confiftit in mora & du-

modura debilisentitatis, quae fuffitit fucceffioni. Sed fi prxteritura imaginetur , vc difcreturo k

ratione prarteriti

omnino

,

velfuturi,

Quamuis

igituri

,

f^tmm

gius,

quim

nem menfurA\ O^perdiuerfis rejpe^us

^

menfurare ^ quodammodo naturam plurium fignorum habere}

&

per

fe fine

nunc praeienti acceptum.

qu6d nihil cft prarteritum, vel futurum, quod non fucrit prarfcns fed prsfens dum Si dicas

quodfecundumfiejiindi-

fojjit oppofita

led indiuifibilc; fed longitudo linea: accipitur

:

infiansy

diuiJibile,popt diuidifecundum ratio^

:

fecundiim maiorem, vel minorcm diftantiam ab jllo pundo ficut linea cum puniflo noneft longior , quim fine punfto imaginata, fic prsteritum cum praifcnti nunc indiuifibili non eft lon-

eft

CLy^sTio XXIV.

Ariftoteles,

,

, & non continuatum ad ipfum, non cns.

prafenti nunc

prxfcnti nunc indiuifibili dicaturmaior ,vcl minor duratio ( vt iam dixi ) fecundiim quod dicit

quod prius, & pofterius in temporc, fecuudum quod ad ipCam mtnc diftantia accipilur & refpedliucdicamus tempds longius , tam exparte przteriti, quim futuri, fccundijm quod magis diftat^ praefenti nunc; tamen longitudo, vel breuitas temporis , non eft in ipfo nnnc prsfenti ,fed in eo quod diftat ab eo ficot fignato pimcflo in linea, illud non cft longum, vel breuc,

,

:

adcrat crat indiuifibile;ergo pritcritum

&

futu-

dubium.

potentia,ide6

continuitatcm non tollunt. Patet etiam ex pra5di<5tis,qu6d fit ponere cem- AdttrtiMm pus durare per hoc quod ponitur , quod praefens dubiMm. femper durac.quamuis aliud , aliud , non propter hoc ponitur vnum inftans in toto tcmpore, claudit femper aliud,

,

primii

& aliud.

eft aliud,

idcm «««cfecundum fubftantiam eft intoto tcmpore aliud, & aliud fecundum e/fe. Rcfpondeo. Ad primum dico , quod duratio

;

ad

dubium.

; nara hoc eftet a:ternitas , vcl atuum; feddurat ipfura prxfens pcr hoc ,quod femper

qnodammodo aftu, quodammodo

effe

Jio

tinuc duret

podunt

praefcnti,

fumntur.

,

ccptionem

tollat continuitatem?

ad primum. Temptru dur»iio vnde

:

Item , cum ifta pracfentia femper fint alia , alia(vttu dicis ) & fint iiidiuifibilia ,quomodo

(Stumcft, indiuifibilca£tupoficum in continuo

}.

;

ritur

continua , vel quomodo poftunt eflc adlu in continuo , cum fecundum quod praedi-

D/thium

funt indiuifibilia,& ficadhuc praeteritum 8c

futurum non facinnt moram. Refpondeo , dico qu6d przfenti , inquantuni praefens, aliquid rcpognat , vtpote mora, vel duratio qood non repugnat ei inquantum ptaicritum , vcl futurum prsfens enim manensprasfens durationem habcre non poteft; namtunc effet aBternitas,veI auum.vt dicit Auguftinus 1 1. Confejf.cap. 14. fcd praeteritum mancns przteritiara , vel futurum, durationem habet ncc ei rcpugnat longura, vel breue , quamuis hocrepu-

& dcfitiones,fed funt con-

tinua: idco tempuseft continuum,

principio.

rum

ViJcDoAores

citatos }M4/7. it.

1^^^ EspoNliEo^ad

^ 23.

huius quatftionis eui-

11^^

dentiam duo funt inquirenda. Primum
£..

:

Art

1

I.

QuseftioXXIV. Articvlvs

non

I.

tione tontinuif

Clrca primum triafunt videnda. Primumeft, quomodo

habent opponta quaiitum ad fe habcnc , quomodo ejfi fmul , Sc ejji in infianti auantum ad diuerntatcm ? Tertium , quomodo fc habct inftans quan?

fe

Secundum

Cc habenc malum , non fecundum fccundum fubicdum conftans, fiue exiftcns. Et hoc eft,quod dicit Commcntator lo.MetJphyf * quia vircrcraita ciim non fit ciuis, ncc pars ciuitatis ; ncc bonus eft , ncc malus, bonitatc nitate

,

,

vel raalitia ciuis

Sect.

y^ Irca

cim fuprididlum

Quacdam

nigrum

;

eft

habent formam mediam;

fiue quae

pallor.

Qusdam

funt oppofita,quz fed (c-

cundiim fubiedum conftans, fiuc aftu cxiftcns;& ifta funt contraria immediata, quz d/;tcrminanc

&

fibi fubictlum aiiquod in ^cnere , vt fanum , argrum, quz deterrainant fibi corpus animah's, inter quae non cft forma aliqua media , qus nec fu fanitas , nec atgritudo , fed participat vtrumnigrum. que , ficut pallor participat alblim , Idem dico de iufto , iniufto , qux determinanc (ibianimal rationale. Habent tamentaliacontra-

&

medium fecundum

fubie(Sbum conftans

aftu in rerum natura exiftens

nec acgrum

,

;

quod non

;

nec iuftum

,

fiue

cft fa-

ncc iniuftura,

,

vc lapis.

^^

,

quat

non habent mc-

dium fecundum formam , ncc fccundum conftans:fed habenc

fubie-

medium fubieftnm

non conftans , fiue non ex ftens in rcrum natura; fed fubicdum fidhim, vel imaginatum, ficut func concraria gcneralia , vt bonum & roalum , qux ,

(
fccundum

Ariftotclera * inTopicisfuntgencra

alioruna contrariorum. Si

cnim bonum,8c rmiUm

modo accipiantur, in

largd

quolibcrgenereconbomim , quod habet rationem malumy quod habet rationem priua-

crarietatis dicitur

perfcdi tionis

,

,

&

& incompleti. Nam

,

fecundiim Arifto-

Met. teit. celem * , femper altcra difrcrentia habct ratiocom.i{. nem habitus, 8c per confequens boni ; altera ra-

*

&

pcr confcquens raali vt tionem priuationis , habitum , & bonum , corpereum :

incarporettm dicit

& malum *

n

Vide q I*. dicic priuacionera , fimiliter dc albcdine j.

tam babirus , quam

per confcquens:

& nigredine. Cum

,

priuatio

fit

igitur

pratfupponcns

fubieftum conftans, fiue cxiftens.impoffibilc eft, quod fic in rerum naturaaliquod fubiedum z£tii exiftens , quod fit nec bonum , nec malum quia nihiicftaduexiftcns.quin habeat perfcdkionem fibi compctcnrem.vcl perfedc,& ficbonum ; vei imperfcdle,& fic malum. :

|,

Scdifta contraria generalia , vcl gcneraalio-

rum contrariorum habent medium fubiedlun) non ftans id eft, non adu exiftens nam dc ipfo albo vcrum eft dicere qu6d nec bonum cft, ncc malum. Conftat qnbd non eft bonum. Conftat quod non cft malum quia malura cum fit priua,

:

,

,

;

tio,

non

ic&o.

,

,

'•''•*;

*1

*• "•

j'''''''* nec finc conftantia fubicdi haJ„'f ****

& non ambo

,

dc fubicfto,

&

n.34.

pr*-

quarationc fequitur.quod contradidoria func fimul vcra , ralis ratio dcbct mcndicari ex aliquo quia talia non pollent elTe vera amrquod currat, & non currat vel negando, vt qu6d ncquc currar, ncquc non currat; nifi firaliquod medium inter illa,cdm tamen nulium habcantmcdium,nec fccundum forroam.ncc impoffibili

mando

negationcm fuTiplicitcr,fed in fubSi tamcu henum , 6c tnalum accipiantur. dicit

j

-.

,

vt

fubicdlum

;

^

'

nec cum conftantia fubicdi, nec fine

;

conftantia.Hoc de primoprimi mcmbri.

Artic.

I.

Sect.

II.

jinjimulejfefofint in eodem injfantif

CIrcafecundum,oftcndendum eft, qu6d non

4.

idem diccrc.quod oppofita funt fimul,& qu6d fint in eodem inftanti n inHans accipiatur non vt habcns rationcm proprix menfurx fccun- -^» *ff»/itM diim rationem mcnfurxcomrounis, quia oppofi- f^"! 'Jf* fi' eft

;

&

concradiaoria pollunt eife vcra in eodcm ^«'ir''** inftanticoro,muni;nontamcn propter hocfunc

ca

Quzdam funt oppofita

dum

Vi.Jc Scot.io

qu6d contradidkoria funt, quorum * M«- text. fecundum fenon cft raedium. Cumigitur cxali- ""'^J'

&

num

quat ncc fecundiam

Ariftotclcs *,

primnm

non habent medium fecund^m formam,

ria

,

ter ipfa nihil contingit vcrificari. Et idcudicic

quiaintcr illas duas formascontrarias cadit forma mcdia,vtinter albcdincm, 8c nigrcdincm, ru-

bcdo,&

cft.

funt oppofita

rum alterum

fciendum , qu64 quidam dUtM.drim- V-/funt oppofita quar habent medium (ccun, *** *'*• diim formam ; vt contraria mcdiata,ficut album,

&

non loquitur dc bo-

bcntraedium:qualia funt contradidloria; quo-

I.

jin ofpojitttfopnt effefmulf

CfMrUm*'

;

com.u.

vel malitia gcneraHtcr fumpta,dequa fta-

ftantia fubicdi I.

fcd fpccialia in aii»

formam.ncc fccundum fubicdtum, ncc cum con-

ti^m ad diuiflbihtatem,&indiuifibilitatem.

Artic.

,

Siuo genere , ormam, fcd

^omodo inJlAns tueififo^it in rtt-

(imultatem

205

vt contraria generalia

firoul vera ci

,

proprio.

quia non funt vera in eodcm inftanQuod declarant fic ; caufa quarc duo

contradiAoria non polfunt fimul clTc vera eft, qnia oportcret menfutam , in qua funt duo extrcma contradi^kionis vera, cftc majorem , quam

mcnfuram

,

in

qua

altcra pars cft

folum

'

vcr.n

:

vc

quo nigrum cft album & nigrum , quara terapus, in quo eft foluro alburo. Si ergopoteft oftendi,qu6d non cft maior mcnfura, in qua verificantur duo contradi^ocia , quam in qua verificatur alterum folum , cum nihii aliud obfiftat ; fatis patcbit, quod fi in vno inftanti pqteft cflc veruro alterum extrcraum , quod in co-

roaius eft tempus,

,

dcm ambo cxrrcma poterunt cfTe veraiquia(vr dicunt ) nonrefpicit plus motxamborum vcrificacto,quam alterius folum.

Quod autem hoc fit vcrum Philofophus

8. Phyfic.

,

* quod

patec fi

;

vulc cnin»

cx albo

fiac

ni-

grum(& firoilc eft in aliis oppofitis) quod per 10tum tempus eft fub vno extrcmo,vtpote fub albo; &ininftantialio,quod tctrainaturad tcropus,cfi fpb altcro,vtpote fub nigro : alburo autcm, nigrum fc habent vt alburo,& non alburo ; ergo fc-

&

cund5m do&rinam

Ariftotclis, duo contradidoalbum, & nigrum , fiuc non alburo , vcrificantur in tMnporc,& in inftanti eiufdcm temporis. Cum igitoi tempus cum fuo inftanti, non fit roaius,qu^m tempus tantum ficut linca, pun€tam non cft aliquid maius , quim fola linea ; (I cnim pun^.i facercnt aliquid maius , tunc pattes diuidcntes rotnm , faccrcnraliquid maiiis , quam ilt totum , qnod cft impoilibilc ; quia cotum cft ria vt

:

&

r. text. coro.

^9.

De

,o4 partibus squalitcr

«fx

rio.

rerum

fumptis;& c contra-

fitrtul

Diiiifaitaquc ljncainplurespartcs,vbicrat

vnum pundium poftca duo

in potentia,poftdiuifioncm fiunt

punda

adu ergo

in

facerent aliquid maius

fumptjr cffent plus, facitaliquid fflaius

,

huius

fi

:

punda

illx pattcs lincje fimul

principio.

quianon funt in eodem

RelitjHa dejitnt.

quam fuum totum crgo non linea, & punAum,quam linca :

nem duorum contrariorum^quamvnum

«(Icrit fimul.

quac cflcnt in

quxft. II.

ifti

fupra* demotu Angeli, vel dc intcIlc<5tionibus fuis , quale ctiam eft lempus motus , quo quis alio inllanti cilct firrfum , & in alio immcdiate dcorfum & tunctalis motus componerctiir ex mutatu ejfe , quae tcmporc difcrcto menfurantur: quia motus grauis, przfertim in vacuo non poffct cffe continuus , cum non poffit reduci ad motcroporc, quo mentus coefi. Et dc tali raotu, furatur.fatis didlum cftfupra in quajftionc;-<4»yJf ;

&

qmft,ti.

tempM difiretHm* ? C6m igitur(vt dicunt) fit darc motum compofitum ex rmtatit ejfe vt vifum ,

eft in

praecedcntibus qusftionibus

,

cui refpon-

det tempus Gompofitum cx inftantibus; dicunt, qn6d ciim plura inftantia non plus faciant,quam

vnum

,

quia funt indiuifibilia ; idco

non

plus fa-

ciunt inftantia multa propria,& infinira,qua:

:

vno inftanti deorfum in diucrfis :

fi

fint

,

totum

crgo potcft

eflc

id poteft

furfum,

EspoNDEO quod

vcra

fed fola' fucccffio

hoc, quod

pr£di<Sba ad , ;

non

requiratur maior

crgo ciim in diucrfis fit

fucceffio,

fint indiuifibilia,

p.itctquod in diucrfisinftantibustcmporis difcveti contrariapoifunt efle vera ; vt,AngeIus hoc

& hoc non intclligit

j

graue poteft

efiTe

&

furfum deorfum, Et quia omnibus iftis inftantibus correfpondct vnum,& idcm inftans temporis continui per coifxiftcntiam , ficut vni pundlo ccntrali cocxiftunt multa pun^ta lincarum inde cgredicntium ; quia non plus faciunt plura inftantia tcmporis difcreti , quam vnum inftans tcmporiscontinui ,eoqu6d quidquid poteftcflc in pluribus inftantibus tcmporis difcreti, tanquam in mcnfura propria , id idcm , vcl illa poffunt efle in vno inftanti tempotis continui , tanquam inraenfura communi propria. Er quiail-

vno communi, non propric

funt fimuljficut quae funtinloco comrtiuni, vt in , vel coelo , non proptic funt fimul in illo,

domo

illa ,qua! funtincodem locoproprio, vtcorpus gIorificatum,& non glorificarum idco con-

vt

:

oppofita poflunt cfle fimul in co-

dcm inftanti tcmporis continui,tanquam in mcnfura communi non tamen propric funt fimulj ,

ptim6 declarando

,

vnum fccundum

fuppofi-

de Damafc^nus i,lih.Orthod.fidei c.i^ VttHi idem
&hoc ,&

ChriilHi ,(jHi

efl

illHd eji.

& plura Chriftus vt dicunt aliqui ,fimpliciter, & finediftindione, non fccunEft ergo

vnum

dum quid

,

,

Chrijtm tfi vnS, (jrplHra fimfliciter.

ncc hoc, inquiunt , cft inconucniens, refcrcndo ad diuerfa. Qudd fit plura fimplicitcr :

patet;ficut

enim accidcns eft ens

& ideo vnura

,

fecundikra quid,

vel raulta per accidens

fccundum

quid,ita fubftantiaeft ens fimpliciter:& ideo quod habct in fc plures naturas perfedas ,

&

aduales,eft plura fimpliciter.

Item

,

cum

aliquid efle

fubftantia

vera entitas

fit

,

diccre

duo fecundum fubftantiam , & natu-

ram , jion vidctur dirainuere de ratione

plurali-

tatis fimpliciter.

Sed videtut aliquibus quod licct in Chrifto OUeSi», natutx ; quia tamen altera tanti^ra eft diuina perfona in abftra<5i;o , non debet diciduo fint duae

,

Chrifltu efi

,

cilim

hnmana natura, licet

non

poffic

dici,qu6d efldinfna nalnra,

Sed per hoc

de quocumque

ita arguitur

pcr accidcns ,qu6d non

cflet

pjur^,

cijra

eiire Stlutit.

nuIU

natura przdicctur tle ipfo in abftrafto imraediaicl non vidctur impcdirc: quiaficutidinquo

tc,

non tamcn mora , cum omnia

tradi(f):oria,vel

cft

tum,& plura fecundura naturam. Vn-

&

inftantibus,

quJE fimul funt in

& Doftores ibidem

fimpliciter,fedcum determinationc

inftantibus tcmporis proprij difcrcti

la,

in } .diflinB.g. qutfi.x.

poffit dici

Cumigitur fccundum contradidoria

intclligit,

Doftorem

cicatos,

irh-

furfum,& dcorfum.

mora,

Vi(3e

cflt

qux mcnfurant diucrfa mHtataejfe,^vz\ic potcft cflc in vno inftanti

*vnum ,

Chrifti4^ fit

quam vnum

tjfe ,

in diuerfis inftantibus propriis cftc in

XXV.

o

1

ctgo quidquid potcft

inenfiirant diucrfa mutata ftans temporis noftri

T

njei plura ?

non

tcmpus componiponunt) vt vifura eft

s

Vtrum

Si igitur aliquod

lur ex inftantibus(ficut

*

lali inftanii,

^

Qj^

tanti^m.

Sed ( vt dicunt ifti ) benc ad corum vcrificationem requiritur fucccffio , quod non requirit aherius extremi vcrificatio.Si cnim inftans temporis immediatc fucccdcret , non poflcnt duo oppofita verificari , vnum in temporc,aliud in inftanti. Intcr quxcuraque autctti cft fucceffio,illa non funt fimulcvndc u in eodcm inftanii poftct ,

quod cft eorum

mcnfurs proptiar, quamuis non faciant plus quam vnum inftans.

tcmpus,& fnftans.quam folum tcmpus: er£;ononfequirur aliquid maius ad verificatio-

eflc f^icccffio illa

,

eft,quia in diucrfis inftantibus

fola ilncc

6.

inftanti

propriamenfura,liccr in diucrfis. Et huius ratio

vnum, & non plura ; linon przdicctur de ipfo in abftra<^o:it4

eft, id eft, natura, dicitur

cct natura id in

tum

quo funt plures,erit ,

plntes, licet altcra tan-

vel ctiam neutra prasdicctur de ipfo in abf-

trado,

Nec fequitur

,

eft

plura , ergo plura fuppofita;

ficut c contrario in diuinis

non

fequitur

,

func

vnum,ergo funt vnum fuppofito licct in crcatis fequitur,eft vna natura,ergo vnura fuppofitura.in diuinis tamen non fi^quitur , non propter hoc quod naturaprzdicetur in abftradlo,fed quia non multiplicatur. Vnitasenim ,& pluraliras natutae facit ad hoc,qu6d aliquid fit vnum,vel plura,non ;

ralis,vel talis praedicatio, quae

modo

fol^m

conucnit ex diuer-

;

fcd ex alia fpeciali

ratione in alia,& alia natura,

& refpcdu alterius,

fo

fignificandi

& altetius fuppofiti. Eft ergo vnus Chriftus fimplicitcr tct diftingucre

fit

quia

vnum

fignificat

ncc opormagis vni-

:

1. Chrifius

tfi

vnde non eft alius , & alius li- vnm tfi t»' nttn aliud.di^ aliud, &aliud. Vnde Auguftinus contra

tatera fuppofiti

cft

,

Fclicianum *

& aliui

:

;

,

aHud.

PoflpartHm Vir^init , non alius Dei, ^cii.infia. hominif ,/edidemChriiituDei ,& hominis ;

EtficHt in vno homine alind animus, aliud corpm ,fici» mediatore Dei ,& heminum aliud Dei

filinsfitit.

fliHs,aliHdhominufHit. AUHd,intpt4tm,pr» difiretionc fid>ftantis,non aliudpro vnitate perfina.

Verum

Qu^nioxxv. Verum cft tamen qu6d ad hoc quod aliquid ,

,

dica.iui plura ncutraliccr fimplicitcr,&: (incdi-

ilin(ftionc

*

i

oportct quod

plura fccundiim

fir

fiip-

&naturas}quia, vt dicitar f.Mctaphyf.*

pofita,

tett. ij.

SHbflantia dicitur dHohiu modis

,

fliUcet

fuppoft-

,

tum, &forma,J/He natura Jpeciei. Proptcr qiiod diucrfitas vnius folum non fuflicit ad hoc , quod ,

& fine di-

,

in

nliquid dcbcat dici plura fimplicitcr

Vnde inomnibus

(lindlionc.

lalibus

funt plura fccundum naturam

,

quibus

& vnum iccun-

dum

fuppofitum , fcmpcr rcfpondcndum ftingucndo^vt patet i.Phyfic. dici

j.d.^.q.».

di-

autcm qu«ratur , quid horum magis dcbeat

Si

ViJe Scot. in

c(l

,

& quid horum fimpliciter dicatur & quid ,

fecundum quid ciim Chriftus dicitur vnum, vcl plura ? Potcft dici , quod ifta funt diuctfarum rationum & de vnaquaqiie rcfpondendum fccun,

:

dum propriam

raiionem.

Etcft qua:libctvni(as

fimpliciter in gencrc fuo

&

:

fimilitcr plurali-

pluraenim (ecundiim naturam funtfimpliciter & vnum fecundum fuppofitum cft vnum

tas

:

:

fimplicitcr. eft

quoad

,

ejji

,

qudd

&

cns conucrtuntur : ficut Chriftuk AninChtlfl» vnum , pnt flurmf- cft vnum, vel plura ; fic in ipfo eft vnum efje^ /*• vcl plura.

Qujdam tamcn dicunt , qu6d in Chrifto non vnum ejfe ^ fcilicet ejfe fubftantiac diuini fuppofici per quod exiftic humana natura nullum aliud ejfe habens. Vndc fi non capcrctur \ eft nifi

,

,

Verbojcommunicarctur fibi aliquod

& itadicunt deaccidencibus

crcatum;

ejfe

facraracntalibus re-

manencibus poft conuerfionem , quod

cis

com-

municaturaliquodif;^. Ponunt cnim qu6d ficut in vno fubiedo funt mult^ extcnfa vnica cxtcn-

Aone fic mulra exiftcncia vno fuppofito per vnum ;

in ejfe

vno fubie£lo,vel fubicdli

,

vel fup-

in

}. d.f. q.3.n.

*•

Scd hoc non vidctut poflc ftarc cfim enim cffentia , & ejfe cxiftentiz fit vna ratio vbicumque :

;

repcriturratioeflenciac^ibi repcritur Scejfe cxi-

vnde in fubiedlo vbi funt accidencia, quot funt ibi tcs , quibus communicat rationcm cnentix , tot funt cxiftentiac. Dato etiam , qu6d fecundumiftos ejji fidaliud,cum tamenfitquid ftcntiz

:

a^lualius

,

&

ipfa adualitas eftentiac

fit

,

vnicui-

que autcm conuenit propria adualitas. Subie^um aucem non fe habec in ratione formalis

pcrfcdlionis refpe£ku accidcntis

libec efTcntiae refpondcre

qu6d accidens

dicitur-

non

fit

fc

,

quafi

eft

terius

,

,

oportet cui-

proprium

efte^quod

formaliccr

fcd quia fua entitas

ejfe.

cft cntis

Vnde :

hoc

ej/e.

cxtcnfitormalitcr, idcft.iion funtipfacxtcnfio, Plura autcm enrianon fc

fed participatiuc ,&c.

habent adejj?,

ad aliquos gradus paiticipaidco (ccundtim multiplicationcm cntium , eflcntiarum ficut

tiuc, fed fuiuid ipfum formalitcr

:

&

ncccfle cft f^mulciplicari.

Inconuenicns etiamcft ,qu6d inChrifto nahumana non habeat proprium ejfe,['cd fir.vel exiftat pcr effi fuppofitifccundunirationcm formalispcrfcdionis ciim cnim forma dct ejfe matcrix , in Chrifto autcm fuit animavniracorpori,vidcrur diccndnm quod h.ibcat fuum pioprium ejfc. Sicut cnim implicat contmdiftioncm diccre ,albedincm clfeinaliquo , nond.ircrj^ album: fic ctiamanimamChrifti d.ircfj^corpori , non habcrc fiuim pcculiarcf)^. Cum ctiam viuere viucntibus fit clle inChnllo aurcm duplex viucre, fcquicur qund habc.nt duplcx ejje. Sicut ergo impoflibilc eft , plnres cllcncias cffe vnum fccundiim ejfc elTcnci.T ita cn";,qnod habct plurcs naturas , fecundum ef[e exiftcntix. Ide6 quia in Chrifto funt plures naturx , in ipfo funt plura effe exiftcntiar. Ncc numcrantur fccundiim partcscircntiales , quz funt materia, forma: quia materia cum fit pura potencia in genere fubftantiat, fccundiim fc noji habct ejfe fupra illud eflc formx. Sed dicunt aliqui , qu6d non dcbet poni in Chrifto proprieduplcx«rj(/?; quia([/7?naUirac,qus non pertinet ad ejfe hypoftafis fubfiftcniis , non tura

:

&

&

;

&

dicitur illius fimpliciter

;

ficut

manum

cundijm pedcm, vel

C\

album

cfle

quiafunt incxiftcnce: icaeciam fccundijm Philofophum 7.Metaph.*nonfunt cntianifi pcr cntisbcncficium.

Exempb etiam qus adducunt funtcontraeos) nim cum aliquod vnum 6t extenfum fit formaliquantom ad concinua in eo extcnfibilia: ica quod omnia func cxccnfa extenfionc vnius formali , & omnia alba vna albedine & fic de aliis cum fit aliud clje album , fiue extcnfum huius,& huius in hoc, ipfi ponunt plura ejfe. Quiaergo ejfe non cft dcterminatum ,ficutncc fwj, fcdcomprehendit fubfeomncs graduS cntis , dicit plurcs illos ficut patcc , qaod ctiam diter,

;

:

:

Scotioper.

Tom.IJI.

effe

,

fcd

:

,

hxrcns , ncc

fubftantiic accidcntalitt r aducnicns;

ep

quafi ex ea confurgat aliquod ficut ex

vcftimento

fed dat

:

^j^/?

accidcntalc, fubftantialc,

non fecundum fe & idc6 non conftituit nouam rationem fuppofiti fed vcrum ejfe cxiftcncui vnitur. Vnde ficut noii aducnit tias alteri fic ncc noua Chrifto nouum ejfe fubfiftcntia: :

;

,

,

relatio filiaiionis realis ra

,

&

alia

generatio

,

:

ficut

ita aliud

tamcn ejfe.

fe,eft in fubfiftcntia

ex

fe-

noua tancumrclatio indcconfurgcrct alias diceretur eflc non foliim fecundum ca qux priijs habebat, fed fccundiam illa. Hoc aurcm non valet. Naturaenim humana,ncccft accidcns in-

generatio tcrminatur ad aliquod

ens pec

cft

r

aduenirct fuppofi-

alia

narn-

Omniscnim

ejfe; Sic(\(\i

per

autem ncn cft nacum per fe exiftere ell ejfe adualc quod non cadit in ejfe hypoftatico cum auccm illud cui aduenit , fit natum exiftcre fecundum fc tamcu iun;

fi

,

,

aliud

Ncc valct fimilc, quod ihducunt, quod dicunt niuIr.T ^extenfa vnacxtcnlioiJc:quia non funt

non

dido illotum fcquitar, qu6din fub> ie<5to , in quo fnnt plura accidcntia , non eftenc plures clTentiz : ficut cnim accidcntia exiftunt,

A,

&

dcbct dici plura

per enticacem al-

&c.

Item

text. 14.

fccundiim

Ira

to praeexiftenti,non conftituerct aliud

pofici.

Vide Scot.

fccundum diuifioncm , &c.

,

;

Sccundo fcicndum

-^

10$

cicur cflc aliud fccundiim albedinem

;

;

,

gitur altcri pcrfc£tiori hypoft.itico.

ejfe

;

&

tale cadit

cum co

in

Etpcr hocpatet ad inftantiam

Qu6d ita fit in propofiro patct per DamafcenuiTiIib. j. cap.8.* Dnx enim , dijferen- Otthod.fiJ. ti* ratione , ac modo , Chrifii naturx fnnt. Nam de accidentc.

perfona ratiofie vnita tes

,

,

immean-

mHtMocjue inter fe

citra confiifionem vninntnr ,fitum interim n.:tH-

raie difcrimen

Vnde non

amdx valct

retinentes.

excmplum denianu &pc.Ic: formam ,

quia enim huiufmodi habcnt eandcm

cum

illo, cui aducniunt., a

qua

eft

ejje

cxiftcn-

non aducnit nonum eJ/e,\tA nec exiftentisc. Vndc non cft talis rclatio incer fuppofitum,&parcem. Non fic autcm cft S tix.&circntiac: ide6 ficut

De

206

principio.

humana natura qu« habuit nouum efe quia alteri licct non fubfiftcntia:

de

cft

rerum

,

exiftentiac

,

affumpti ad af-

rion noua realis relatio proad patrcm propter vnitatem fup-

:

pric foit

QjfASTlO XXVI.

;

realis relatio

vnjtum , vbi eft fumentcm licct filij

ytrum creatura, rationalufit capaxgratU) njel alicttifu accidentiJyanteqHam

poHti.

diccndum , quod in Chrifto eft ^ fuppofiti , quod cft ejfe cntis perfcTHCMtiotfi ^"U'" vnmtjfi fuf' Sd alij non innitentis fic cnim in vno non cft t«fiti, nifi vnum
Jit in effeSiu.

#

Dodoicm

Vide

:

,

fi diuinar naturs

cum

?

ejfe

cxiftentis ipfius

non

,

idem qu6d ejfe exiftentix fuppofiti diuini. Ciim tamen vidcimus , quod fi natura humana

iit

haberct efe per

fc

aliquid videtur

ei

;

ita tria efe elfent in ea

vnionem

auferri per

,

;

&

vel

in

i.

EsPOMDEo: prim6 eft poncnda jetcrno

,

quar-

nieus.Si enim rcs conftituitur in efe cffentia:, habct vcrum efe przdicamcntalc , acquifi«tum ab xtcrno , quia a Dco fccundum rationcm

&

idcalcm intclligicur

&

,

eft

quod dcbct cfTc diftindtum ab

non fada :

variationc circa cxiftentiam, vel

fcd f,^ eirentiac

,

vel exiftentia; di-

fimpliciter,& abfolutc aftum

cit

cflentia:

:

id-

t6 nonpotcft variari,nifi varietur efe ^^ na& accidcntium tura. Vnitas cnim fuppofiti cum fubiedo.-, cft vctc quaedam vnitas ; & ide6 ,

cum fit talis vnitas quia plufiuntvnum;& aliquid difcernitur cum diffoluitur, & conuenit vaiiatio:ad quam fcilicct variationem fccundum efc fubfiftentiae non aliquid caulaiur

,

fa

fcquitur efe cftcntiae, vcl exiftentiac fimplicis: talis variatio fiat circa ea , qux funt vnum in

niu

num *. Vniuerfoi rales

,

creaturas

non ejuiafunt

,

& lpiritaUst& corpo-

,

ideo nouit,fed ideo funt

,

quia

ergo fiiuit

creauit

,

Vn-

non ejma creauit fciuit.

y

,

non

&cxiftcnti3e

fecundiira quid cft

finc diftin([iionc

,

quod

plura; lic^t :

,

cft

&

plura ratione

,

cum

&

sr£uitur.

Itcm

cognita.

,

ar-

cxiftentijE funt diuer-

fcparabiles

rcturpofTcfingi.qucid fecundum

:

&.tunc vide-

vnam

cflet>ab

in temporc.

Ta-

contradidio , quia crcatura: efe non potcft poni,vt rcsquardam a Dco diftinfta,& tnan^re fic rcalitcr,& tamcn non habcrc exicirct

ftentiam

ponendo

nifi

,

funt infcparabilia

,

contradidboria. Si

autcm

tunc magis patet contradi-

idem

re fccundum efe addit refpcdum fub ratione efficientis , non in ratione formalis cxcmplaris crgo res producuntur £tio.

Si

Deum

ad

:

fecundum folum refpedum:quodcft falfum. Si dicatur,qu6d tota effcntia primo conftituitor fecundum illud efe refpedtiuum , & tora poftca producitur fccundum cxiftentix ; &

^

acquiritur rcalitas abfoluta fub

fic

rcfpcdu cntis

diredHo alicuius in falutcm, , cuius cft agerc propter finem. Conccdo , quod fuppofitum cft pracdeftinatum , quod cft idem in diuina natura; fed ratione humanac , non diuinac naturx , conuenit ei pracdeftinatio. Vnde Apoftolus cum dixifretadRomanos I. §^i foEltu ex femine Dauid fecundkm cMrnem , epii jirtdeiitnMm efi filiiu fit

eft nifi fuppofiti

, quod hoc fibi conucniat,inquantumeft cx fcminc Dauid. Quamuis cnim illi fit naturale fccundiim naturam humanam , fcd fibi hoc -coropetit pcr vnionis gratiam,&c.

J)ei in virtute: oftcndit

Ali^utidefiint.

Z. Ita Heniie.

in rum.arc.t.

refpe- q.t3.&tf.&

t.ili

:

Icem

quod

id

,

conftituitur

ncm caufa: exemplaris , & caufae

fecundum

ratio-

agentis

aut eft

;

idcm , & fecundum ideam C\c idem omnino cftct abxtcrno, & in tcmporc! aut aliud & aliud fecundum rcm , & cfTcntiam & tunc res vna efTct ,

hacc pracdcftinatio eft

quod non

eircntia:.,

effe

q rnic.

§.Contra iffa

dum cflc rcalccfre ab a:tcrno.

fim-

non fimplicitcr,&

& cft fimpliciter

,

,& abinuiccm


vnum

efe cilcntix,

Ad argumentum quod oftcndit elTc plura fecundum fuppofitum quia cft pracdcftinatum, inpcrfedti,

rcs

Deo

fint ^

Ira Scoc.in i.

non yalet iquiaciimnon fiat variatio,nifi qaodl.g. q.5. & alibi. fccundum rcfpedkum , non poteft efTcntia fccun-

naturarum.

quantum

no , cum omnia

ftu potcft colligi

rationc fuppofiti efe fubfiftentiac pliciter

&

mcn

dcTiig.

C.15.

Nopenimnefiuit qnAfuerat creaturm. Gfuia

•niuit.

fa:

15

in Chrifto

cilentia,&c.

Ex pracdidis

rinU.

ab acterno intelligat rem, , ciam quancura ad efe cxiftcntiac ;fccundum Augufti-

«terno,& fecundum alteram

tcro,

ejft

patct ratione

quod

cllcntiam

ternofeeundii

verum obieftum, ; quod

guitur

excludit.

fenti/u ah t-

intelligente

Et dicit,quud fubfiftenciaaddit aliquid cxtrinfecum nam fubfifterc eft non inniti akeri ; fic importatrclationem adaliqukl extrinfecum,

&

r.

quac ponit eftc eftcnrias- ab ImprahMntur, &c. bed hoc vidctur inconuc- quiptnunttf,

de ex hac fcntentia fequeretur omnia prxfentia , prastcrita , futura fimul cire ab a:ter-

Idco potcft ficri variatio inter hcx: efe pcr vnioncm.vel feparationcm db al-

\ii\

iiHinSim* ^6. qutfiitni

ea fieri per fcparationcm , fi feparantur. Non videtur autem tolli,veI caufari fubfiftentia , nifi tollatur e(rcntia,& exiftencia, cum fint idcm.

;

•

\,

dam opinio

:

:

in

;

plura fecundiim cfTcntiam ab a:tcrno

pore ; aut

,

& in tem-

vnum rc,diuerfas habcns difpofitio-

eft

&

tunc non producitur, vt eft ; tcrminus produ6kionis , fed ficut fubic(Slum variationis ; vel refpcdiuas , fic vt prius, fola citnes,vel abfolutas

&

titas relatiua,

qu^

luro efe reale

,

alitcr

cnim

no nihil

relatiua eft,

&c. Pra:terca nul-

& quiditatiuum potcft ei attribui;

fic cfTct

diftindum a Dco:fed ab atcr-

aDco produdkum fccimdum

fuir

rcalita-

tcm aliam ab ipfQ,ncc fccundum rationcm cxemplaris , ncc efficicntis , vt patet per Proculum 3^. propofitione diccntem Anima creata ma:

net in fitacau/a^tir procedit tdf iffa^ ff conuerti' tur ad ipfam : fi autcm mancret folum , nihil dif-

fcrret a caufa proccfTu^fi

,

indiftinda cxiftcns

autem proccdit

:

diftabit

cnim

foliim, coniundla erit

ad ipfam. I^raetcrca

quidqUid habct cntitatcm ab aliquo

cxcm

Quxftio ViJeSeot. in i.d.^C.q.vn. 5.

Prttert»

f*xti,6c d.t. p.t. quzfl.}.

& <Juodi.

I

tf.

cxcmplari habet trario

:

caiifa

cnim exemplaris

,

& efficiens ita (c

vt

qux non

Vnde

agit pcr intelletium.

cuna

ponantur vbiquc quatuor caufx , fub formali non comprchcndituf cxcmplar , nifi inquantum inchiditur in efficientc cxiftcns , fcilicet forma, Hmilitudo , & ratio in ipfo, per quam agit alias haberemus quinquccaufas.Propter hoceftecaufam cxcmplarem , & agentcm cft conucrtcndum in tali caufaagente pcr cognitioncm & fccun^ :

;

dum quod pcr vnamconftituitur,ita & pcr aliam. Vnde r.atio idealis in Deo quieft exemplaris, ,

cfFcdiua accedentc voluntate

cft etiatn

nobis ars medicinac plaris

& efficiens

domus

ficut in

;

cxcmaccedentc voluntatc vnde ra,

vel

eft ratio ;

207

nihil poteft refcrri rcaliter,nifi relatio

exiftat adu , qux non mentum.

exiftit

,

nifi exiftat

funda-

Si dicatur,qu6d fufficitquod rcsfit fccundiiin ^cfTcntiac tuncrclatio non crit,nifi fccundum ;

non refcrret a6ku vcl C\ rcfert a(5tu eadcm ratione, ciim omniaaccidentia talis rei habeant ejje cfrentix , denominabunt illani rcm: tale ejfe,&c fic

:

& fic ignis ab xterno

potuit dici calidus.

Sccundo vidcndum qualc^ rcs habet , an4. tcqiiam fit a(ftu Ad quod fciendum , quod ( vt S*»^ ^fc dicitur 6. Metaph. text. 35. ) cum ejfe cognitum ^*'"" ^'t fit quid diminutum quod ejje realc eft vcrum fi^f^^!^ ?

,

<;^ extra

cognofccntem.

Ncc oporrct diftinguere de intelledliu omnc cognitum inquantum huiufitiodi

,

quia Vide Scot. habct <^" i-^'""'

,

a

Nec cflcntia fecundum rationes ideales forma excmplaris , quia cfTentiar rcrum ab ztcrno funt id quod funt , vt quxdam realitcr excmplata fed folum eft forma exemplaris, qua natz funt clTe creaturs quoad effe efTentiale

fecundum fe,fed in ordine ad fuas caufas. £t circa vnaraquamquc rem , tam quoad cflentiam, quam quoad exiftcntiam,cadit hxc difFerentia de *i^ cognito , & reali. Secundumfj^realc fubdiuiditur non fccundum ejfe eircntix & exiftcniia:, quia realiter vnum funt; fed fecundum ejfe in potentia & in adbujcomprehendendo tot am lem fecundum cfrenti.im & cxiftentiam. EJfe autem cognitum non determinaturad
,

t^tem.

cft

:

&

:

acccdcntc voJuntatc, alioquin fiunt e

exiftentiac

nihilo, nccefrentnihilantequam fierentj

cum

vcraeircntiapraedicamcntalisnonfitnihil.

Ncc

fufficerct diccre

quoad

ejfe

exiftentis

praeter

ejje

cognitum,&

rci

:

; fi

,

quod

fiunt ex nihilo

exiftentia: fir aliquid

ejfe

tale

quod non

fit

:

res

aliquid

quia per nihil omnino tolliturquidquid rcaad ipfam rem.

cognitum , &c. Si ergo quxratur antequam exifteret , haberct aliquod ejji realc aliud ab ejfe cognito dibuit illud

Ex hoc patet reprobatio fecunda: partis opi, quod eflentia antcquam fit adu , non eft

i

Deum

(

vt

ifti

ejfe

rationalis

;

cendum quod non

nionis

habet rcalem relationem ad

in potentia formali, fiue in adlu, prius ha-

vtrum anima

lc pcrtinet

nunt ) quia cfrcntia non tcr ergo, &c.

fit

,

vt in potentia in fua caufa

efficicnti , formali, & exeraplari , in qua ejfe eius cognitum formaliter continctur ab xterno , eim ejfe rcale. Mnlta defunt.

po-

&

Deo diftinda reali-

:

"i

^^tt ,^(tfiiones fueruht dilputata Oxonia per JMagifirum loannem Scoti de Ordine Fratrum

Minorum

:

^

fltnt

^afiiones generales

Jufer Philojophiam.

Scoti opcr.

Tom. III.

fnfifji»'

quocunque intcllcdu intcllicnim rcs cx hoc quod intelligitut ab

<)^dimin\itum gatur, licet

;

intelledtu diuino , fit aliquid per eilentiam , hoc, vtvidcbitur, nullam ponit difFcrcntiam rcrum

eflcntis,ncc exiftentiaf,nifi

Ita Scot. cit.

,

nec in ejfe efficicndo pcr volun-

tio idcalis nihil poteft conftitucrc

i.iS.i.Tertia

Itcm

habcnt, qu6d vnacaret aliqiio , qiio non alia: fciVicet in hoc qu6d quxdani eft excmplaris & efficicns fimul ; quasdam cificiens, non exemplaris,

fecundS *»ndim.

XXVI.

& ab efficienti, licct non e con-

R. P. F.

.

R

P F

LVC^ VVADDINGI H

I

B E

R N

1,

Cenfura in tradatum de primo principio. V o T QJ^ OT hmc intexmt

de Scoti operihus fcribmt ,

^

multi

a

pietate

mendant, Circa qualitatem efi)

MS

TTria nadtvu exemplaria

cana ris

:

ego paucula corrext,

^ adiunxi,

-R.

^.

,

quo fcnptum

Cavellvs.

S. tn Btbltotheca

Adfinem

fadit addttionis leHorem prAmonebo,

tra^atum

^ Jiibttlttate com-

^ temptis

do^e prAJatur ad leBorem

,

capitisfecundi

Vatt-

mato^

ioanniYdvns co T

s

DOCTORIS

I,

SVBTILIS,

ORDINIS MINORVM, De primo rerum omnium principio,

.#aQ i»

TKACTATyS SlNGyLAKlS, AC PKOPE DiyiNVS.

Cum Annotationibus F. M A V R

I

T

1

1

de Portv, ciusquondam

intcrprctis fidclifTimi.

^diectu

Scholijs

in Conuentu

^

,

Notis

S.lAkKiA

HvGONis Cavelli,

ii. 7*.

de

AracsU

in Vrhe, SfTheologis,

frimarij Profejforis,

PR^FATIO AD LECTOREM. R A C TAT V

s

ifie

de primo principio Tfere aureM

efl

,

in quo

DoSior , inftar aquiU in altum '-volantu^ quantum humano ingenio pojjibile ejje

^idetur , naturam primi rerum

fuprema indagat O* fcrutatur : quod non

pd Jpecialibus eiujclem primi principij ftitifje

aliis deuotio

,

^t

traSiat,

^

,

teftantur g^ perfttadent

njeluti mentis in

Deum

ejfe

,

^ideatur

in

Deum cum

inflituit

mafticans

,

eleuatione. ipfi

Cap. ^.

adiutorits confortatum pra-

peculiaru eius in hoc traSiatu pr<e

quam illuminet intelleSium , atque yt Joquam ftholaiiica dijjertatio. ^uatuor

^ ftniuntur deuota oratione, ^ mefy-

ad concluftonem

primo principio coUoquium ,

f£ ad aftendendum in

lo. epilogando

traSiatum , alttjftmum

eius perJeSiiones numerans

illud, affeSium ftuauiffime dtiponens

attrahens. Scripftt hunc traSiatum ante Metaphyftcam , yt habes ex ipfo qu^ifi.^.

num.^. (y* ante Theoremata y ex cap.\.num.yj .fedpoft tra^.

dem cap.num.14.

feu cau/i

,

continet capitula, quorumftngula inchoantur, tis

,

continua aftenfto. Jta enim materiam hanc

non minus accendat affeSium

liloquium Theologicum magis

,

principij

propriis natura yirihi4j,

,

,

ruminans,

inuitans,

lib.ff.

^

Metaph.

deAnima ex

eo-

18.

Scoti opcr.

Tom. III.

Prtmum

*

De

IIO

primo

principio.

Primum rerum prmciptHm mtht ea crederejjapere, cjUA tpfiPts placeant maiefiati

:

^

acproferre concedati

ad eim contemplationem

elemntmentes noRras.

C

A

V T

P

Dicendum

I.

primo

igitur

quod

,

ordo

£.

eJfentUlis vidctur primaria fui diuifione

Ordinkf ejfentialtj diuijio in eminentia, ZS* de^endenti^:> f£ *"

1

'\

memhrorum huim

fuhdiuifio.

t.

OM fi

N E Dcus noftctjMoynomine

I

fcruo tuo, dc tuo

Ifrael proponendo a Dodlorc vcraciffimo fcifcitanti fcicns quid de te pofFct concipere intellc£):us mortalium, filiis

,

te

,

nomcn tuum bencdidum

rcfcrans

,

re-

fpondiHi Ego/um,quffum, Exod.^.Tu es :

aiquiuocum in arquiuocata, ordincm cminentiar, & in ordincm dcpendentiar. Primo modiofrius dicituremincns,&/oy?m«icxccflum. Ec vt Ordo mi. ficut

,

brcuitcr dicatur, quicquid cft nobilius,

perfedius fecundum cfrcntiam

,

cft

&

nemi*.

fic

Hoc modo

prius.

ftotclcs 9.

adum

cfre

prioritatis probat AriMetaphyf. text. comment. i y. priorcm potentia , vbi illud

fecundum fubftantiam

prius vocat

fpecicm ^Acumq^ue inquit ne funt pojleriora , tUa Jpecie ,

;

&

,

generatto- Ordo depe-

,

& fuhjian-

,

Sccundo moAo prius

demix.

verum ejfe: tu es totum ejfe :hoc crcdo hoc fi mihi efTet poflibile fcire vellcm. Adiuua me , Dominc , inquircntcm ad quantam cognitioncm dc * vcro ejfe quod tu cs poifit pcrtingcrc ratio noftra naturalis ab cnte quod de te prardicafti, inchoando. Quamuis autcm eritis fint plurimx pafliones quarum confidcratio

tcftimonio Platonis oftcndit. Prius fccun- §luid prim dum naturam , cfTentiam cft illud, fecMndian quod contingit cflTc finc poftcriore non mturamf

valcrct ad propofitum profcquendumrta-

c Gonucrfo.

mcn

dc ordine efTcntiali, tanquam de medio fcecundioriprimo profcquar ifto modo In primo capitequatuordiuifiones ordinis prxmittam cx quibus colligctur quotfuntordines cflcntialcs. Manifeftatio vcro diuifionis tot requirit, primo vt

c^t ad pnus nccefi!ari6

diuidcntia notificentur,&

c conucrfo

,

al.Deo.

diuidi

fcilicct in

,

,

,

,

:

,

fic

oftendantur

contineri fub diuifo fecundo , vt diuidcntium rcpugnantia declarctur tertio, ;

;

vt probetur diuidcntia euacuarc diuifum.

Primum

fict in

do.

Hic

nam

,

hoc capitc

,

igitur diuifioncs

fccun-

alia in

narrando po-

&:rationcs diuidcncium aflignabo.

tia funt priora. citur

a

,

quo

aliquid depcnd(;t

;

di-

& pojle-

quoddcpcndctabillo. Huius prioris hanc incelligo rationem , quam etiam Ariftotcles yMetaphyftext. comment.\6. riui

^

&

,

Quod ita

ide6 fine ipfo

non non

,

non

cfilet

pofifit

,

pofterius ,

li-

,&

hoc tamen

,

:

cfiTe

poftcrius

,

non minus

priuseric

fine inclufione contradiftionis

quam

qu6d

quia ad ejfe fuum cgeat poftefcd e conucrfo quia fi ponatur

eft

riori

cfiTe

intelligo

;

non

fic

quia pofterius cget priori: indigcntiam pofTumus dcpcndcn,

tiam appcllarc

: vt dicamus , omnc po- Totlerlm fterius cfTentialitcr a priori ncccfi^ario de- dependet a

pcnderc

que

,

noh

c conucrfo

:

licct

quando-

pofterius nccefiTario fequatur ill6d

prius.

Et quamuis

ifta

&: pofterius,fecundum fubftantiam,& fpe-

poftcrius ordinari ad prius

£te

primum nitcr,

ordincm ) fcd commu-

cfTe fupra

prout ordo

dida dc

fcd prius , vcl

cft rclatio arquiparantia:,

refpedu poftcrioris conucrfo prout fcilicct ordinacum priori :

,

&

c

fuffi-

cicnccrdiuiditur pcr prius,& poftcrius. Sic igitur quandoquc dc ordinc, quando-

quc dc

prioritate

,

&

pofterioritate fict

&

membra.

Ille efl inter nohilin^,

pohile fecundhn ejfentiam

(lkm,fiii CMtfntum.

\

hic iuttr

loquendum dicuntur prius & poftcfccundum dcpcndentiam ordinc fc,

,

rius

,

cundum emincntiam indiuifo mancnte: fubdiuidendo ordinem dcpcndentiar:quia depcndens,aut eft caufatum,& illud a quo dependet eft caufa eiufdem aut dcpcndens cft caufatum rcmotius alicuius caufx,& illud a quo dcpendet, caufatum pro,

;

&qu6dillud contincturfub

M.

Dintdit ordinem ejfentialem, in ordinem eminemix, dependentix , optime explicans vtriiifijite ordinii

extrerna^feit

ciem,ficut alia dida funt:tamen ad diftin-

pinquiuseiufdecaufa:. Ratio primi mem- giuid cmbri huius diuifionis fecundae fatis nota cft, A> er ^uid

fermo.

SC H O LI V

mn

e contra.

pofilnt dici prius,

Accipio auccm ordincmefifcntialcm, non ftricie, ( vt quidam loquuntur , diccntcs ;

prioriy

c.iufm

0- niimts ,

&

cffe-

diuifo:patec

cnim quid caufa, quid caufatum, & quod caufatumefilcncialiter dcpendet a caufa, &: quod caufa eft a qua efirencialicer dcpcndet,fecundum racioncm fuprapoficam ,

prioris hic diuifi.

Scd

'^^^"fitftrn?

4

Caput membrum

Sed fccundu

j.

dx diuifionis, ncc

in fc patcc,

fubdiuifo continctur

fccun-

luiius

ncc qualitcr

Pnmum

dcclaratur

ciufdcm caufac fint duo ctfcdus,quorumvnus prms,&: immcdiatiusnatuscft caufari ab illa caufa,alius auccm non , ntfi ifbo mimcdiatiorc iam caufaco:dico ilium alium cflc pofterius caufatum rcfpcdu ciufdcm caufor Sc immcdiatiorcm iam caufatum prius caufacum hxc eft ratio huius membri. Ex hoc fecundo.oftendo, ficjfi

;

:

,

quod continecur fub

diuifo;

quod

fcilicec

cfFedus remocior dcpcndet eflencialicer a

propinquiorciCum quia non poccft cfle non cxiftcnce cum quia illa caufalitas caufx rcfpicic illa ordinacc crgo , & c conuerfo ilJa habenc ordincm eflrentialem mterle, vccomparacur ad tcrtium quod ,

CMtfitHTn illo pofierim an

^pendet .

/

-

fimiditer.

;

,

:

,

^^ caufa amborum

cum

;

ergo inter

fe

abfoki-

quia caufa calis non incelcx fc , nifi caufa propinqua fohus effedus proximi , illo non cautc

:

ccrcio

;

ligicur eflc

&

C H O L

ter fi

<jHenti.

,

& pofierifu & vtrttm ,

Primum membrum eiufdem

ijta in-

efficientem,

diuifionis , fiilicet

^uatuor memlfrafiitit fjota,finem,

materiam,formam : de

fiotelesi.Phyfic.text.iZ.

<]ua diuifione

Ari-

& ^.Metaph.text.i.Scot.\.

Nam

vtrumquc quod cft caufa

,

&

ordinatur crgo ctiam caufa communis quafi rcmota caufa inrclligitur rcfpcdu intcr

cflTcntialitcr

,

non

pofterioris, priore

iam

pofterius

non

eft

caufato.

poccft

Primum mcmbrum quod

;

Tunc

fe.

eflTc

Tunc

per ^uatuor ordines caufi ad caufiuum, vnum cauad caufiuum poHerius , altemm fi-

&

:

Iftius

de ^uibm latius

fccundas diuifionis vtrumquc fub'

^^"'^'^"f

>

fubdiuidendo primo fccun-

dum,quiaiampr«didis confonat. Nam P""5 , quod cft caufacum propinquius caufa; non cancum dicicur quod eft propinquius caufac proximx vcriquc fedctiam remoca: puca fi proximacaufa vnius caufaci , flc o^ quz non fic aliquo modo caufa alcerius , fcilicec B fed aliquaalia ,

,

,

:

,

:

et-

fine priori.

fecund.T diuifionis,

Caufii di'

caufa, famosc fubdiuidicur in

uiditttr in

qUacuor caufas facis nocas finalcm , cfficicntcm,matcrialcm,& formalcm. Et poftcrius fibi oppofitum fimiliter fubdiuiditur in quatuor fibi corrcfpondcntia fcilicec in ordinatum ad fincm , quod , vc

quatMerrne-

:

hra, &fimilitercaufatttm.

,

breuiccr loquar

,

dicacur finitum

&

;

in

caufacum ab cfficicncc quod dicacur cffcftum in caufacum a maccria quod dicicur maceriacura in caufacum pcr formam , quod dicicur formacum. Ra,

&

;

,

;

&

, hic quia alibi difFufius hacc tradaui, i.d.j.q.7.

,

Huius ligo.

quandoquc tangcrur , quando

articuli

Ordo

num.j.

frudum fummatim

col-

cflcntialis per fex ordines di- Ordo

uidentes , euacuatur , fcilicec per quatuor ordinescaufa: ad caufatum

;

effen-

tialufixtu-

& per vnum plex.

ad caufatum , comprchendendo fubcodcm, duo membra tcrtiac di-

caufati

hic

cefTum.

infiq.cap.

ef-

iftorum

fub diuifu;

effe

:

uifionis

cuneUtm efientimm , adminits nohile

wdo

,

uiflonis minus vidctur hoc autem fic probatur caufatum refpedu tertij

inferiores ordines euacuatur, vt explicat Do£lor,fiiUcet

fintialis?

,

Secundum mcmbrumhuiusdi-

caufaca.

difi.i.quafi.y.num.}. Itatjue ordo ejfentialii ,ptrfix

fiui prioris

membra an

,

,

niatcria id requircr.

ordinem haheam ejfentialem, explicatHrcap.fi-

caufity diuiditur in

fit

:

&: infcrius

V M.

I

CAufktum , ficunMim memhrum ficuticU dtuifionu fitltdiuiditur in prius

'

-,

tioncs diuidcntium huius diuifionis

S

*!'

5, proxima, & cft rcmoca caufa illius, cuius alia caufa cft adhuc intcr ifta caulaca crit proxima vc caufati prioris ordo eflcntialis ad poftcrius caufatum &: hoc ii caufalitas caufx coinmunis amborum , fccundum illa rcfpiciat cirentialem ordincm vc

tranfco

,

r^u^^^A-"*

in

caufa prior.cft caufa

quiorc.

;

•^

¥

remocacaufa rcfpc^M aliorum :fedilIo iam caufaco , intelligitur vt proxima refpeftu fccundi a caufaaucem rcmoca prarcisc inquancum remota,non cft canfatumjcrgo fecundum dcpendet a caufa , quac pofuit ipfum propinquius in ejfe > ergo ab ejfe propmfacojincelligicur quafi

4-

j*v«

I.

;

& per vnum emincnter * ad cxHarum diuifionum oftenfio,duo

adhuc oftcndi

membra

rcquiric

quod

fciliccc

,

rcpugnent Sc quodeuacucnc racionem diuifi :quacduo in fcqucnci capice quancum opus cricad propoficum oftcndentur & in quo eciam quacdam gcncrales propofitiones neprxdidi ordiccffariz proponencur cxcrcma fecundum nccefrariam, nes vel non necefTariam concomicantiam cuiuflibec inter fe

,

;

;

,

,

&

&

quia didorum comparacioncs ad fcqucncia bcnc

confercncur

:

valcnc.

PRiE

*

.il.

cir.i-

ncntis.

De

111

primo

principio.

PRiEFATIO MAVRITII AD HVNC cum cxpofitione

tradatum,

Ec V N Do

Capitis primi.

principaliter circadi^a

DoSioru in traSiatu de prtmo

omnium rerum Deo maximoy opti-

principio incomplexo, 'videliceti

mo, njnicOi <^ njero , conformiter pracedentibuj j breuiter dijcurram.

nedum j^eculatione

Eji enim hic traSiatud

CatholtcfUy atque deuotijJimM

fingularifjimtu

a^titur communiter in fententiu

fundamentu


,

fidei quoque Chrifiianafulcimentum radicale

,

cuius

,

alibt s <-veritm

contra

j

etiameiits aduerfanos praclara , f^ offenfiua , atque deferifiua arma. IntentioDoSio-

hoc traSiatu

rii in

ftitare

O*

,

efi

,

antiquorum Thilojophaniium

primi entis ^nitatem

circa

,

infinttatem

3

atque Vaganorum errores con,

caufalttatem

,

atque cateras

perfeSiiones naturali rationej nj^huiuj fiatusimbeciliitas attingere potefi, negotiari:

ijt ficfidei aduer/arifs oBendatur, non lattSy pojfe Jitffragari nofir/t religionij

modo

O'

excreditts,

fupernaturaliter reue-

Orthodoxa ^veritatis ijeritm

humani in-

ingenij

Hunc tra- uentione , 0*maxime huius AquiU inter fidera nidum coUocantiSi celerrtmo 'uolatu &Aimn inj^yjpj^^^ ^^ gxiHimo y hunc traSiatum ante quaftiones in Metaphyficam , <(5r etiam phyficam

Theoremata,

lcripfit.

implicite

''vt

Itcet

,

^are in

infra tangam.

(^

quafi. u. 5. lib.

'utdeatur oppofitum aliquando ,

ditur autem in quatuor capitula principalia

<-vt

f^

,

4. 9.

lib. c^* alibi

fcpe

in fiquentibus pertraSiabo. "Diui-

nedum

pramittit

Chrifii

<^ fequa-

ciumy '-uerum Tiatonis etiam in Timaoficutw mnnimenta, inuocationem diuinam toti traStatui :

^ (imiliter in prtncipio

ad vidroriam

eSiaui

defiripti

^

<3^ traSiatum

:


lemy executiuam, 0*fic de

«

cfffi^j j

^

diuidit ipfum

^

:

fignando in prtmo capite do

,

6^*

,

,

\

^ accidens

'x>num

0* midta

abfiluta

,

^

e^*

:

Et infine diufionem

capituli

in quiditates 'videlicet

^ in infnttum

fint.

incepit

modorum

Ordo enim

DoSior,

,

alibi pofjet ajfignari in

''videlicet

,

3

^

3. difi. t.

dinis in communi

,

Theorematibus

origints s

''vt

^

s

in

quA

, ,

,

:

,

altbi

:

ad

:

aliqua

difi. i.

i^

fed quia ,

qua

quaratur in Thyficts

'vide 30.

,

citt^

quia ahbi, c^c.

tangit egregie

faltem quantum

iUud

ejjentiali

etiam aduerte

hic tranfeo

<-vbi illa

,

<-vbi

quafi.x.

:

ibi

^vt

adfinem

Tange etiam multiplicem acceptionem ornaturx

,

qui multipliciter

i^ rationes membrorum

,

^ aquiuocatio-

'-videlicet perJeSiionts

^

^uare autem de

hic.

infra magts apparebit

quafi.j. quidfitordo.

,

in Jitb-

^

s

propofittones credita*

fumitur s durationij etiam

<x>t

ay ordo

notetur multitudo

fupra fepe notaui. Pro ampliori notitia diSiornm optime

,

in pafiiones ,

quxdam rej^eex eius multitudine memhrorum nof^ per confequens ad primum , adquod

infra 'videtur hunc traSiatum prtits firipfijfe :

s

efjentialu 'videtur paffio

'-vt

deueniat

eorum af-

ad propofitum applican-

,

ad ordinatacognofienda

infiruntur

<(S*

quxdam

efi pajfio

rationes

prtmi epilogat notanter diSia. Hic

Rationes diuidentium huius diuifionis

quod iliud

3

qui

:

non accidentali ordine pertraSiat ,

,

entts

omnia ordinantur , quod efi principale intentum dicit

ejfentiali

in ficundo in duobus <-vltimts

paffionum atque

a quo

caput in partem procemia-

modos , 'vt infnitum

^ qu£ re^eSiiua

Siiuaipfiiu entis 3 ttficatione

in

s

primum

c^"

^ incipit ab ordine

intentum concludendo.

fiantiam

Pofiet etiam diuidi in prooemium,

profiquttur membra Jitkdiuidendo

lcSior introducat multipltcem .

^ Juo more procedit

in prtncipio cuiufque capituli j

quatuor capita 3

yerbis Pjalmi

aliis.

Troponit ergo tntentum -,»3

,

ad minus communia.

peripatetice a communiortbus

Et vtitur congrue

cuiufiibet capituli.

,

generationu

,

nem 'vt noSli. ZJtde in ^uodlibeto quafi./^. in principio, O* copiose in Pranc.difi. II (^ f3. prim. Confla. c^ apud alios Formalifias. ^oties enim priorttas itoties ordo ,

accipitur

,

^ e contra

,

quicquid dicant objitnati.

l^ult ergo breuiter in hoc

primo cap.

Caputl. quodordo

eap.

eminentialu

ejfentialu s alius proprifu

alius dependentid.

,

O*

eiufdem cauft:

Communu

aliuj commtinu.

T/ero

,

Dependentia quoque alitu caufati ad caufam

quadruplex i ficundum quatuor caufu

eji

3

215

s

aliiu caufati poHerioris

alitu ,

qui

ad caufatum prim

hoc ijel p^opinque , vel remote: f^ debet intelligi de ordine effen-

exprima

tiarum,propter injiantiam

quxji.tertijy^ \^ quicJi.^uodLibeti,de dependentia

natura adfuppoftum, quam '-vocat ejfentialem:^ ponit mutuitatem in ommbtujf^ rationibfu confirmaty f^ declarat

membra : ybi leSior plura addat diligenter.

ANNOTATIONES MAVRITII in

Capiculum primum.

/^lrca didla

7.

V^inquiri,

hocprimo

in

cap. poflent

multa

maioris entitatis

&

pcr confcqucns coquare dicit illam priaequiuoci in xquiuocata: ,

Sccundi

diuiiionem

effe

,

fccundum,dixi copiosc

fignificatum fignificare cis

in arquiuocata

fit

:

Exemplum de

mediatc.

& accidens

& ita diuifio primac

vo-

mcdiatc;& fecundar, imdiuifionc cntis in fub-

cum tamen ordo eiTcntialis diuidat ordincm in communi contra accidcntalcm xquiuocatum

ftantiam

autem

quod additur ad idem de illa , quod non tcnet , nifi fumpto confcquente pto vno fignificato , vt vbi fuprahabet, &fuper lib. Elcnchorum. Ad tertium , quo ad primam probationem ,dico, quod non coincidunt formaliter, fed benc pro fubftrato ficut communitcr accidit in aliis diuifio-

in

;

;

nam in diuinis ad intra ponitur ordo cftentialis, vt habet exprefsc Franc. vbi fupra , non taracn dcpendencia , nec eminentia. Quart6,vi-

eft ibi

dewr quod primus modus

ordinis cllentialis,

fcilicct propric capiendo ipfum , magis erat ad propofitum hic quia primum,quod vcnatur, eft :

fupra ordinem

,

&

non

rcfertur ad pofterius,

quarc ergo illum poftponit ? Sequitur etiam Dci ad creaturam cfle relationem re^lcm , cum fit

,

uocumeftad

Ad

pofito.

quod tamen adhuc xqui-

,

p.Gcncrai. Similiterdicatur in pro-

aliud

confequentia

,

,

dici poteft

.

1

f

dices,qu6d,vt communitcr^dicitur ,quidicas fub

patanti^e rclationcm

diuinis eft ordo circntialis eflcntiarnm.

aliter procelTus nihil crit.

,

quia ctiam infcrius per

crtet paflio fupcrioris.

membrum non

Scxt6

,

circa

fc

fecundum

fecundac diuifionis dubitatur

quia

:

quod fit ordo eflcntialis , fed potius accidcntalis cfteduum inter fe , nifi ponatur videtur

vnum

&

caufam altcrius , tunc membra coAfTumptum probatur quia vel cftcdus tales comparantiir ad caufam primam , vcl ad caufam fecundam Ci primo modo , cum nihil adextra ncccirarid agit , crgo poteft ponere priefle

incidercnt.

:

:

mum

cfFedum, non poncndo fccundum

contra

; fi

fecundo

modo cum ,

uct

,

talis talicer

&

c

mo-

eflcntia

fed in diuinis funt piu-

;

rcs quiditatcs fub propriis cflentia:

dici

:

non

fine

otdine

vnomodo,qu6d

,

illud

Facilitate poteft negari

,

modis

diftum

qua

.iffirmari.

ellentia; tales in diuinis tranfeunt in

fimplicitatis vnius radicalis

:

QHf ^^ \\i2it. I

.

part.

cnim

8c Franc. i.dift. prtmi

cfuxft. 1.

in

QuodlihetOyq.y. ,

& Thomam

art.i.Sc alios, vt nofti. ProcclTus

pric eiTcntialis, necnaturac. tis

; non proVide inReporta-

,


tibm.

Ad quartum dico, vt priijs , qu6dincipit \ communioribus, vt defcendat infri ad fpccialia.

cognitioncm Dei ab intclleftu viatoris

lariflimc inprimo,

pr«dicabilis

&

Tunc

h

,

quam ab-

^o.epuft. 1. adftnem.

Ipccics relationis

fcd tranfcendcndo

,

Ad

pafllo rcfpcdiua:

,

ficut caufa,

:

habent ad mcdiuni dcmonftrMtione t^uia

(iz

dift.

huiufmodi nec oportct , qu6d fit adxq-.iata, ficut patet deaIiisdifiun£lis;ncgocrgoqu6dfit per fc inferius ad diuifum, vt tale. Ad vltimum, fuftinendo primum cfFedum noncflecaufam fc-

primo

ex creaturis

rcali prima: caufa:,

quarrit pulchrara difficultatcm:quam vidc fingu-

, cum de lege communi non pofpropter tjuid , feua priori cognofci : proprictates autem rclatiuz primi cntis immcdiatiiis

eft

omncs

identitatem

quarc tantum ma-

quintum dico, qu6d ordo cft vt fupri notaui , non ramcn

i.&in

Vel fu-

net ordo praeruppofitionis,& originis

via ad reliqua foluenda.

art.4f.& J. difi.primi, atuft.

Poteft

communeca

ftincndo veritatcm eius, poteftdici,qu6d

Et quod additur dc relatione

Ad primum patct i.difi.j. ^intfl. primi,i»principiofilmonis,& i.ReportMionnm,inprolog.<}uxfl.t.

ergo plurcs ; ergo in

;

vt videtur

, ficut mouctur a primo ergo vt priiis poteft ctufare fccundum , non poficoprimo, Pluraalia hic poiTcnt adduci,fcd his folutis patebit facilius ;

*"

fi^i^f,^*

,

niodo vocatur

,

QrJoeminea. fi*'& depen' ''""* "'"'

nibus,maximc refpcdiuis,& etiam abfolutis aliquando. Quo ad 1. probationem , dico quod in doArina Scoti, nonrcperitur cxprefsc in diuinis poile afllgHari ordincm cflentialem , im6 potius oppofitum vt 4. <]U4ft. Gjwdlibeti, habct art. .ad 7?«^»», fcd faluando Franc.dico, quodhicloqui- Ordo ejfenturDodtor dc ordinc cflcntiali c(rentiarum,qua- "*'*! f** '" "*""" lis non eftindiuinis. Franc.ver6extcndit ordincm ellcntialem ad ordincm eflentialium pcrfc£tionum,fcu proprietatum ciufdcm cflcntiaf.Scd

Qaint6, videtur quod inconuenienter dicit ordinem cftc cntis paflioncm , & cum hoc ipfum elle acqui-

caufa eius

bit tKtiorts.

Ad

-'««»¥*'»

:

,

:

pri-

infunt primo cnti, remotius,& mcdiatiiis

huius, fuftinendoacquiuocationem entis non inconucnit enim voces aequiuocas ordinatc idcm

tangam

prima diuiiione, vidctur vniuocans in fecunda , aliter vox in voccs diuideretur. Item, fcquitut , cft ordo cminentialis ergo efTentialis , fcd in xquiuocis non eft confcqucntia ,ncc bppofitio. Plura alia motiua ad hoc poiTcnt adduci. Tertio, contra primatn diuifioncmobiicitur tiim quiamcmbra coincidunt,quiaeminens eft indepeudens , & e contra , vt videtur. Tum, quia mcmbra non fufficienter cuacuant diuifum;

uUtiu*

diatiiis

attinguntur i nobis.

ra ledor moueatur. Primo, quare h. proprietatibus pailiuis ipfius cntis incepit , cum abfolutx

mam

8.

efte fui

in fimili fuper qusft. 4. Antepracdicamentorum

fint

TrtprittMtis

cijm immediatc ex cftc vnius rclatiui fecorrclatiui ; idc6 illa , qux imme-

:

vndeadmaio-

fed pauca

gnofcibilitatis.

»

folutx quitur

cundi, diconihilominus, qu6d caufa vtriufquc eft in

potencia rcmoca ad fecundum non pofico in potentia propinqua ipfo pofico. ,

&

ciim quxritur

:

aut talis caufa

cft

prima fimpli

^.

De nmpliciter

,-

aut fecunda

poteil

:

primo vtrumque.

ciari

Et cum arguitur contra pritnum mcmbrum,dico quod eft ncceffitas confequentiac,licet non confcquentis. Etloquendode potentiaordinatadicitur , non poteil aliter caufare , vtpote ignire,

DttU

faltem natura calefaciat lignum

phyficc vero loquendo , negaretur aiTumptum, de quonon curoiquia in hoc,Theologo fempercredendum. Poteftetiam,& fortc fecurius, dari fecundum membrum , quia Deiu res ^uas condidit fic adminijhat &c. & ficut nec efientiis , ita nec adbionibus fuis priuat communiter entia. Et cum dicit qu6d prima mouet contingenter, verum cft fimpliciter loquendo fed fecundum nifi prius

Mgit

neceff»rio ne-

principio. CA PVT

De diBu quatuor diuijiomhttj oftendendis, O* de

extremis diEiorum ordinum

effentialtum comparandts.

:

O

M I N E Dcus nofter,qui doclorem venerabilem Auguftinum dc te trino fcriose fcri-

,

eejfitatt eoit-

feqittntit.

:

quid

&

&

de potentia ordinata , neceffitate confcquentiai , neceftario. Exemplura de crca,

tione,& infufionc anima: intelledtiuar ; caufa auicm fecunda ncceflario , naturaliter poteft

&

agerc fed tamen totum

jytpendenti» effentialit

:

ex-

trinfec» t»n-

39. difi.t>rim.& i.

t»m »d c»H' f*mfrim*m.

& &

i

& in ^mdlibete,

prim adfinem ,

8. iUfi.

difi.

giwdliheti,

mam

,

fimpliciter

loqucndo dc

,

ea.

1

difiinQ. 4.

(^

io.««/2fc»»,

,

quac faciunt ad propo-

brcuiter dependcntia

tantum

ad caufam pri-

eft

caufalitate extrinfcca

cundumquid vero ad Vide 1, dendo.

7.

<jHitfi.

& difi.i.eiufdem,qu4bfi.i.

Vnde

fitum hic optime. eflentialis

ii.\i.&

atque

.difi.i. cjUAfi.i. art.^.

8. cjuafi.

fccundum quid.Vide

cft

alias caufas poteft

& ajibi

,

vt nofti

,

fc-

poni.

pluta ad-

,

II.

I.

bentcm infallibiliter docuifti, quod ipfe in primo dc Trinit. fcnpfir, dicens

Nui/a res omnino eft qu£ feipfam vt Nonnc tu nobis scque ccrtitudinaliter iroprefnfti hanc fimilem vcri,

,

ftt gignat.

tatem.

^od nulla omnino res

effentialem ordi- ConcUif.i.

nem habet ad fe.

Nam dc ordinecminentix,quid impoffibilius

quam idem

feipfum cxccderc

fe-

^ihlUdfi ^''"'

cundiim pcrfeaionem effentialcm ? Dc "fj aliis fcx ordinibtfy quid impolfibilius, quam idem a fe dependere i quam iinc feipfo poflc cfle fccundum intclledum huius fuperiusaffignatum?hocetiam con-

'"'^*-

''^""

,

fonat veritati.

CONCLVSION iT fecundi capituli fcquentis. I.

X.

Quia quicquid cft prius

Jn qitocunqt4e ordine ejfentiali

poftcrius

ejl circu-

friore

nec p$-

,

4.

£luod nen eji Jinitum,non eji eJfeEium.

5

«^*"^ noneji effeBum non eji Jinitum. ^upd non eji effeBum , non eft materiatum.

7.

^odnon

8.

^pd non

eft

materiatum

,

eft

caufatum a

caufts extrin-

non

eft

for-

matum.

a caufts intrin-

^atuor genera caufarum in caufando idem effentialiter ordinmtur. aut igtturfroximam, aut remotam.

Non omne caufatum eft

cauftt fropinquiusj

caufa caufati remotioris.

f 1. Nihii dependet effentialiter,nifta caufa, 'vel

\

a caufato propinquiere

alicuius

caufa.

i'

13

.

les a dcmonftrationibus^i.Po/^^r.r^^x/.fow.

6 e^ /W^, nec minus impoflibilis eftin rc-

hanc fecundam rcgulam explico quandam , qux a prima probatur , bus. luxta

&

in ipfa fatis includitur

,

quia infcrius vrar

£luodnen

eft pofteritts

priore

,

nec pofte- Concl.j.

rius pofteriere.

fequitur

,

quod ,

illud

nec a

di^^a.

Ex

ifta Poneritu

quod non dcpcn-

pofteriori.

Ec

vltra,

quod non cft caufarum caufx prioris nec ,

quia pofterior in Caufando pofterioris dependcc a priori caufantc. lam tc Dco ducc, didos fcx ordincs ad inuicem comparemus. Et prim6 quatuor ordincs caufae ad caufatum. Iftorum tamen difFcrcntiam , vel in diuidendo fufficienriam,quia :

Nunquam pluralitas fonenda eftftne ne-

tantummodo didos ordines, quantum ad concomitantiam , vel confecutionem ex

a quo dependct.

Omne finttum

fatis

parte caufati

cefsitate.

t6.

& minus & inde-

,

dcpcndens

illo

ab eminente. 1 4. Non omne dependensift exceffum ab 5

^^"^" prttu.

nota videtur , vtrumquc hic praztcrmitto profcqui, quia prolixum poffet efTe, ncc ad propofitum necefTario rcquifitum;

Non omne exceffum dependet effentialiter

1

^'fflpofie-

&

,

pendens refpcdu ciufdem,qua: longq func Hunc circulum cxcludit Ariftote-

det a priori

o. $i duo comparantur ad eandem caufam:

I I.

perfedius

&:

Scquitur cx affirmatiua

fecis.

I

codcm ,&

primx cx

erit prius

ipfa.

fecis,non eft caufatum

9.

j.

a vcro.

Jieriore.

$.

:

perfedum codem,

eji fejlerius

Concl.

priori,eft prius ^^iut prio-

fcquitur oppofirum

fecunda negata. Idcm ctiam

S^od non

•

pofteriori

Nulla emnine res ejfentialem ordinem habet ad fe. Ituimfofibilis.

3.

^ia in quolibet ordine effentiali, eft circultii impoj^ibilis.

eft

exceffum.

,

in fcxconclufionibus

com-

parando.

SCHO

poneriore, 'l;^f'£'^^^ priere.

Caput

SCHOLIVM

I.

maxlmu ,

PoJltU trlhiu regulu ifiu

tjHt tnffar pri-

iry

1 1.

caufa cffcntiaHtcr in caufaodo. Hocetiam fic probatur Ariftotcles j. Metaph. text. :

tMorum principitrum a nemine negari pojfunt ., etji in margine notentur conclnfiones , comparat quatuorcffe-

caufam oftcndit , quia pcr ipfum rcfpondccur ad quxftionem fadam

Sui ^uatuor generum

propter fw/i, qua: quarfiioquacrit caufam: crgo ciim pcr ipfum , fcilicct fincm , dctur

caufit

interfi ,ficundum coiico-

,

mitantiam , cr hoc per tjuatuor

rum prima , qua eji ejuarta in

ordine

tion eflfinitum ,fiu effeEiuifinit

agentii.

conclafiones

,

,

:

conuincit

nonpojfe

effe

pTfi triplici ratione eltenditjinem effe

caufiiirum,de quo vide ipfitm inprotog.q.^.n.

later.n.ii.

& i.d.S.<j.^.& i.d.i^.&

in cfua(juod

,

effinum

primam

i.c^tj.i,

i

i^..d.i^9.^.i.n.j.

&j

Metaphyfiej. t.&i. Phyficq.c). Vide difftcuUates

<juat

Mauritiut mouet contra hanc, num.iy.

(tr

earum

filutionesynum.io.ln (ptihta conclufioneoflendit i contra,cju6d non eft effeElutagentis,nonpoffecaufiari

Vbi optime

tm

,

mo ,

ae

iam

tumattingitur , non effe ,

caufamfinalem

effe

id per accidens

ipfium arnorem obieEli propterfi

kaufi

,

effeSius

CT fi

;

non

effe

velle

,

tjuodfhiEle loijuendo

media tantum

latius

;

,

eff-Elumfina-

caufalitat finis

tamen fiimendo eam,

etiam circa ipfiim finem. Infert ficundo

,

,

:

:

intcndit fincra,

ejuod

non c conucrfo. Ex primi-

iam oftcnfa , fcquitur conclufio principalis:quia cuius caufa non tatc finis triplicitcr

non

cft poftcrior

,

iuxta rcgulam

terciam prarmifTara.

^od non eft

effeEfum,non

eft finitum.

J-

Probaturfic:quiafinisnoncftcaufa,nifi

Cencltifi.St

inquanturaabipfo, tanquam a priorc cfdcpcndec effe finiti. Patet, quia FiniscoMfat qua:libct caufa eft fic prior inquantura tamum vt caufa:non aucera dependccfinitum,quan- amatus. tum ad eflTcja fine vt fic priore,nifi inquantum finis vt amatus raouct cfficicns ad fcncialiccr

ejuatentu ait finem vt amatUm, caufiare -yfed

intelligi dehet eft circa

,

propter quid ipfc crit prima cauAflumptura probatur quarfito cnim quarc cfficir, rcfpondctur quia amat , vcl

incjuan-

,

Videtur htc

efi.

pnmum

cft prior,

ama-

cffc

fa.

infert pri-

operationem vltimam,fiu eiut obieiium

contingat

lis

Hinc

citatis.

finem

1.

afim.

explicat ejuomodo finis caufitt vt

ejuo agit locis

c.

eft

Ari-

,

fioteles poneret Intelligentias hahere caufitm efficten-

dandura fibi cfTe ira quod ficut cfficicns non darct cfTe in fuo gcncrc , nifi inquantum motus a finc fuo modo ita finis non daret cfTefinico^nifi mediancc cfficiencc amancc fincm , & dancc effc finico in fua ;

tem tfiaffignaret eis finalem. Giuid autcm de fierit

,ana Deo

Elor i.dift. 8.

iftam

,

(juaft. y.

««»1. 6.

eisfien-

DoContra

efficiantur, eElo tieceffario, traElat

& fiq.

cemra Henricum. Infert tertw

,

§,

ejuod nonpeaeret

AriHoteles IntelUgentias a Deo caufari , in tempore, giuarto

de

,

^uodfinis non eft caufafinalis

dtfficultates

efficientis.

circahanc, infranum. 17.

Vl-

motas,&

num.ii.filutast

Si»od,

non eftfinitum , non

eft effeElum.

Probatur primo fic quia quod non cft ab aliqua caufa cfficiente , non cft cfifc:

dum

quod non

:

caufa pcr

fi;

eft

ad fincm , non cft a

cfficicnte

:

crgo

,

&:c.

Maior

;

caufalicacc. Nihil igicur caufac finis

,

nifi

quod cfficicur ab cfficicnce araancc fincm. Hic fcquicur corollariuiri non caccndura, fciliccc quod imaginacio falfa cft dc finc, diccncium quod illudcft caufa finalis cncis finici vcl cfFcfti quod cft opcracio vlcima vel obiedam quod per iftara opcracionem accingicur. Si incclligicur quod ,

,

,

,

probatur , quia in nullo gencre , pcr accidens eft primum quod Ariftotclcs fatis

calc, inquantura tale

attingitur, eft caufa finalis, falfum

eft:

cxprirait r. Phyftc.text.c.66.^ circiter^ vbi

quia illud confcquitur

vcl

:

cafu, &: fortuna

tanquam

,

caufis pcr acci-

finiti

Corollariii.

:

ncc

effe finiti

,

fcilicet

inquantum

effe cfFcfti

dependet

,

efTentiali-

dcns, priorcs ponit neccflario naturam,'&

ter

intclledum , tanquam caufas per fc in illo generc caufx quod autcm non eft a

cfficicns facitaliquid cfrc,quod ordinatur eftcaufa

:

non cft

cx tcrtia iam prxmiffa.Et loquor dc his,quz folum func propri^ cfFeftibilia. Patct ergo maior. Minor fic probatur agens pcr fc omnc agit priori

,

a poftcriori

,

:

,

proptcr fincra, quia nuilum fruftra qu6d hn{iotc\ts im.Phyf. text. f.49. 61.^7^. :

ab illo inquantum tale fcd prarcisc il- Finu,vtatlud proptcr quod amatum ab cfficicntc, tingitur,ne ;

ad amatura eft

caufa

,

illud inquancura araatum,

finalis finiti.

Quandoquc tamcn

obicftura operationis vlcinix

cft taic araa-

cum,ratione cuius eft finalis caufa, non quia rcrminus opcrationis talis naturx:fed quia amatura a caufantc illara naturara:

dctcrminat de natura, dc qua minus vidctur , quod agat proptcr fincm , quam ars; crgo talcnihilcfficit,nifi proptcr finem. Probatur concluGo principalis fccundo fic finis cft prima caufa in caufando , idco ipfum dicit Auiccnna caufara caufarum quod etiam probatur rationc quia

taracn opcratioaiicuius vltima

cnim

mouctractaphoricivtamatus, idco cflSciens cfficit formara in matcria:

non

non autcm raoucc

finis

optimae

aliqua caufa caufat

>

&

:

:

:

finis

cft

vtaraatus, quia crgo finis prima

fi^

nalis.

per ipfam attingitur

,

vcl

quod

quandoque

dici-

tur finis, quia vltiraura,

do

&

,

aliquo

mo-

optiraura. £t itahabct aliquascondi-

tioncsfinis.

Non

crgo Ariftotclcs poncrct

Intclli- SilnteRlge'

gentias propric habcrc caufara finalcm, cfficientcm:fcd vcl

&

tantum fincm, cx-

tendcndo finem ad obicdum opcrationis ;

vcl

fi

propri^ darct,

&

tia

hal/eret

ejfciens

;

CT

etiam finem

fecundnm

cfficicns, Phiiofipha.

nou quidem per mocum ncc per muta,

rioncm,

De

zi6

primo

cionem , quia caufx quatuor percincnt ad confidcrationem Metaphyfici trahunt a

feipfis

&

,

abf-

fic

vt pcrtincnt ad confidc-

,

rationcm Phyfici. Ncc poncrct primum darc cis ejfe poft no» ejje fi poneret eas ,

&

neceflarias, faltem poft fcmpiternas, durationc , fed poft ordinc naturac tan-

principio. tatcm vnam , quae ncc eft enticas macerix ncc formx illa entitas vna eft caufa- VnttMeemta non a duabus cntitatibus primo , quia pofiti,td> exnihil vnum cft cx pluribus nifi in virtute trinfico. vniusprimo, vel principaliter;necabaltcro duorum primo , quia vtrumquc illo,

:

,

,

rum talis

fatHtftpofJibUe.

propofifum non infringit

tum,(^

Omne

eau-

quod farc

ficut

:

,

;

poflet ah-

fi

efficiens fimphciter neccflTario cau-

&

ahquis neccfTano

finis

finiret

,

&:

non c conuerfo falcem quodhbct caufatum non tantum eft poflTibile vt opponi:

.

,

tur impoflibili:fcd etiam vt opponitur ijc-

terminus , vel obicdum potentixfua: caufac; hccc non fit pofllbilc contingcns, vtopponitur ncccfceflario exfe

cft

communi fccundum Philofophos:

fario in

Cmlkriu.

quia

:

;

pacct conclufio principalis.

fic

^od non ejl materiatum

fuum

j

finem noncft intelhgendum, ;

,

potcntia

&

,

,

partem fui. ,

& forma, ita potcft argui dc fubiedo,

&; acLcidente fuo

in potcntia

nis

ad for-

piam.

cx prima propofitione huius

:

Vide folutfones ebie-

ratio eft euidens.

^odnon ejleffcBum non efimAteriatum. Probatur

,

quia matcria de

cundi

,

:

,

caufac

cfficicntis

,

quam

fequitur

aduatio formalis. Sccundo, probatur confequcntia , quia efficiens efl proximacaufa finali;ergo prior matcria, cuius non

Prima propofi, ncc poftcrior. probatur nam moucrc mctapho-

ptior

dete^O^nM' tio hic teria.

rice

,

;

vt

amatum

,

cft caufatio finis

;

fic

non aliam caufam. Tertio probatur, quia compofitum

autem mouct cft

:

;

;

verc

vuum

cfficicns

:

CompofitH neceffario

;

ca,habct ctiam aliam intrinfccam concaufaacem,& ita patet propofitum.

C H

S

OL

Conclitfio oSIaua,non

I

M

V

habet

duat

partes intrinficM.

,

ergo habct aliquam cnti-

Ul.

caufatum a caufis extrinfecisy

non caufari ab imrinfecis \ patet exprxmiffis , intrinfeca dicurit imperfe£lionern

intrinfecA pnffmt

effe

,

extrinfectt.

do , comparando

&

ejuia

nen Item

efffitu extrinfecarurn. Cenclufio-

nenona explicatur optime ordo caufarmn t^uc.tuer caufoi inter

in caufan-

fe ,x^ intrinQ-

cum extrinfecii. §luod ait poft additionem, nullam caufum totalem effe oiqualem caufato , difficile f*-

cai

De variis cegitabam gloffts ,fedputo verha illa de ipfa additione, ^uic^uid dicat Aiauritim isic, Dato etiam tjuodfint de litera DoUoru,ipft fi explicat tis eft.

effe

Theoremate i^.concluf^

.

i/lnd tantitm

,

,

fc-

quae eft Nihil efjentialiter

aje defendere ergo a fimili, fi quid habec tantum vnam partem cfTentialem, non eft nifi illa immo iam non eft p.ars , nec caufa, propter primam rcgulam didam crgo omnecaufatum exahqua caufa intrinfc-

;

,

Cttreus eff- cft

,

capitiili,

cfTec

illud nonefl!et illud elc-

po-

fe cft in

ad formam;ergo non eft cx fc adu nifi pqr formam crgo .ab aho rcducentc illam potentiam ad adum:illud eft efficicns , quia idem cft facerc compofitum, &:materiam eflc i« aftu per formam. Prima confequcntia patec,quia potcntia mcrc paffiua contradiftionis non fc rcducit ad adum. Et fidicas formam rcducere ipfam potentiamad aftum vcrum eft formalitcr , fcd cam prarintclligantur matcria & forma non vnita illud a quo vniuntur habct ratio-

nem

modo. Confirmatur iux-

ta illud Ariftotelis j.Meta/th. text.com.6o.

tcntia contradiflionis

lotradiflio-

compofitum habens formam Et ficut argutum cft de matc-

mcntum

Qionumcontra h4»c,mtm. 1 1,

Jllatertaeft

eft

SCHOLIVM

nes e contra

&

6o.cJrcirciter. Quod igitur non habcc partcm pcr fc potcntialcm non qft compofitum;ergo nec formatum quia for-i

immo

H.

,

cttp.ti.xj.

Siquidcx vnico.cIcmentocfret, non

fed e contra fiat ali^uid effivi , /^HQd materiatum non Vtde circahoc AlaHric.irifrannm. ]&.& ii. Jit. concluf.j. cjitod non efl mater:atMm,non effe formatumt

Concluf.tf.

ex adu

jdr '^Metafh.text

nifiillud;

,

4.


eft potentialis, nifi

fed fui cfFcftus.

Probat clare ctnclMfiorie fexia tnplici ratione tfued non habet i^t ab agente , non- fojfe -ejfe materiatum:

5-

ConoluCj.

perfede vno, alccra pars quia non fit vnum per fc

ria

agit propter

non eji formet-

Probatur,quia quod non cftraateriatym,noncftcompofitum cx partibuseffentialibus, quia in omni fic compofito

non eft caufa ftnahs efficic4itis,fcd effedus Vnde quod dicitur quod agens ,

,

e conuerjo.

matum

i

cntitatis to-

ergo cft ab vno aliquo cxtrinfccOi&

quia talem contingentiam a feparatis negarent. Patet ahud coroUarium , quod finis

diminutumrefpedu

eft

exponit Aiiicenna rationem creationis 6.Metaph.cap. i. Vtrum autem caulato repugnet neceflitas , an non,

tum

locum habere in

effciente
fer funt nobiliores caufato : reliqua noa eft neceffe

recurrere adgloffoi

,

t^uibtu

dtu caufifan, vnde no^t

ita

veritatem illiut

diilifaluemw.

Sluod,

ejl caufatum a catifis extrinfe6. caufatum ex caufis intrinfecis. ConciufS. cx pracmiffis quatuor fatis,habec

noH

cis,non eji

Hxc

tamen probaciones fpccialcs. Primaeft, quiacaufalitatcs caufarum cxtrinfecarum perfedionemdicunCjCui noneft annexa nc

Caput neccfrari6 impcrfc^io. Caufat inrrinfccx

cx ncccffitate habentimpcrfc^ioncm anncxam , itaquodrcaufx extrinfccx f^nc prioros in caufando intrmfeqis ficut perfedum imperfedo. Adiungc fccundam qu^ efl: hzc Quod nqn dl caufatum caufac prioris ncc poftcrioris fcquituri propofitum. Sccunda ratip.eft ifta jquiacau(x intrinfecx poffunt cffc in fc caufatx refpc<^u cxtrinfccarum crgo funt pofteriorcsin caufando rcfpedu earum. Antecedcns patct dc forma.Patct etiam de maceria, inquantum pars,fcd dc ipfa in fc,infcrius oftcndctur. Ha:c conclufio benfe probat fextam. ^ioitHor genern csufarum in CMfando ,

C*Hf* tntrinftc* di-

:

cunt imper-

,

ftElienemt txtrinfic*

ntn i.d.

i.

,

;

Cond.

Patet ex quinquc prxmiffis

CoMptordihjihent

ejfentialem,

in can/ando.

videtur rationabile,

,

fed cx fc

quod multaaquibus

dcpendet eficntiaUter ordinem habeant, fecundum quem fcilicct illud ab cis ordinate dcpendoc nam cx quibus potentia fi non fic vnum , vt cx adu , pmnino nuUam habcnt vnitacem ordinis, aliquid

:

&

non

,

caufanc aliquid idcm cfrenciahccr.

Cum

quacuor gcnera caufarum non func partcs ahcuius compofiti cx ipfis, igicur

ficucex adu,vcl potentia j

fi

cciamom-

nino nullam habcnt vnicaccm ordinis, inquancum caufanc, quomodo cunc aliquid idcm caufarcnc in caufando caufacum, quo ordine omnes func vnum refpc£lu cercij fciiicec in caufando , fi incer caulas fit ordo dcpendentia: , igitur vna caufac aliam inquantum caufa; non enim poteft ibi poni eaufatum prius crgo finis caufac ,

,

cfficicnciam,quac

camen non

efficitur pro-

pcer proccffumin infinicum, igicureftfalfa.

Iccm

,

fi

vna caufa caufac caufationcm

alcctius, vc finis ipfius efficicntis,

cra,tunc

illa

& fic vl-

immcdiate caufatum &: fic caufatum a qua-

vel erit

a quatuor caufis

;

cuor caufis non eric proximum caufacum, nifi vnius , vel duarum , omnino nullam

habenc vnicaccm ordinis inquancum caufanc jquomodo cunc idcm aliquidcaufarcnc crgo habenc vnicaccm ordinis , inquancum caufanc caufacum , quo ordinc func omncs vnum refpcdu certij fcilicct in caufando , ficut multa in vniuerfo pcr ordinem funt vnum in efrendo. Ec qualis fic ordo iftorum generum paccc ex didis de fine , & cfHcicntc incer fe. Ex fecunda probacione quarcac , &: fccunda probacione fexcz & incrinfecarum ad alias , fcilicec cxcrinfccas cx eifdem &: ex 8. Quahs aucem fic ordo incrinfccarum incer fc, nolo mulcum profcqui inquirendo quia :

,

,

,

,

parum illis vcar in Scoti oper.

proccfTuividecur

Tom. III.

217

1.

maceria prior fccundum independenciam; quia * concerncns , informans, videcur

&

dependere a pcrmanente

camcn

^

,

Mdttria prior efi

informaco; forma.

quia formatum ptaEmtcUigicur informabi-

* z\.tontith

gens.

Ecicacxponunc quidam Auguftinum M.c.i^.&i .de Gen. ad tit. e: 14. 4c prroritate materiae refpedu formx. Et fi quacras , quo ordinc cft prior ? Rcfpondeo:ficut caufatum propinqutus eiuf-

prior eff

dem caufarrcmotar,

m»ttriM fi'

le.

Confejflib.

propinquiu&,inquam,

Forma

fccundum iftum ordincm-, fc*- cundum ernineii/tm. cundura quem nunc formacaufatur, dc ncceflario,

matcria pfius caufata ab ipfo :tamcn for-

ma eft prior fecundum cmincntiam

,

quia

quod tanquam planum accipit Ariftotclcs 7- Metaph text. com. 7. vbi pcrfedior

;

comparatca, licctcx

idem, effentisliter ordin/tntur.

nem

1

Metaph.text com. i Cencia

quod

,

diftis eius alibi 9.

.cr inde,dt

\

adu,&: po-

pofl!ec probari. hitcllige

aucero,

aliudeft cauTas in eaufando, fiue fc-

cundum caufacioncs

eflc cfrcntialicer or-

dinacasi&; aliud eft ca,qux func <:aufa:,cfrc cfrencialiter ordinaca: ficut pacetpcr

ccnna, 6. Metaph

Aui-

c.vNamprimum verum

eft,& oftcnfum.alias iftacefrcntfalfx:^//» arnat finem,ideo efficit effeitum : qui» ef-

&

ficit, ideo forma

riat,(\nx tur.

informat , (jrmateriamate-

tamcn communitcr admittun-

Secundum autem falfum eft nam :

il-

lud,quod cft finis.non eft caufa ciUs,quod eft cfficicns ncc quandoque e conucrfo. :

Communiccr autem non

cicns,

eam

quia

cft

illud

,quod

ciente

,

fjr

hoc priut

forma.

Caufafubordinata alteri, nihil

caufa eius,quod eft materia:

fupponit. Caufationcm aiitcm

dem.nifi virtute alcerius,fuo :

efi

effi'

eftcffi- accipit ab illa : non eii

vnius caufae effe effcntialitcr ojrdinatam ad aliam , cft ipfam non ci[e xaufam ciufCis

Finit prior

quod quidem

modo qaus^

caufare in vircuce mrit

lam dependenciam ponicin ipfo,qu6dcft caufa poftcrior; necaliquid abfolutuma priori reccptum in ipfo: fed tacum ahquid ab cis efTe ordinace, prius ab vno,quam ab alio; & vnu priiis caufatum alterius,quam caufatum amborum ficut alibi dc caufis

trgo pontn-

da pradtterminati» phyfica. Scot.i.d.tf. f.

I.». }4.

& 4.d.^l.
:

cflrcntialJtcr ordinatis difFufius cxplicaui.

Sed vlterius intellige cfuod inter caufas., inquantum caufa non efl ordo dependentia., quia^ vt hahetur in primo cap. (^ prohatur ,

,

hic

I

x.conclufione

>

talii

non

eft nifi

,

fx : neuter efi hic Nonfecundus,pata,faltem comparando efficiens adfinem , qui efi prima tio

Non autemprimm •,probatio,velcaU'

dicittantitm relationem in effeHa.vel in

caufa: relaiio non

eft

caufa relationi» primo,

hic autemfi caufatio vnius effet caufa caufationis alterius , hoc effet primo , cfuiapritts

naturaliter

,

quam

cffet

omf nium

caufa caufati

T

Inter can-

caufati fat non

adcaufamyvel caufati remotioris alicuius cattfa ad caufatum propincjuim eidem cau-

caufa.

7-

Additio. efl

ord» depedentia.

De primo principio.

2l8

tcr

ti*ntum cAuf/ttionis altertus caufa. Tunc ter-

^uiafidtio comparantur ad eandem caufam aut ergoproximam, aut remotam.

tio

Jnter cau-

,

non omnefinitum

ejfet effeSium

contr»

,

fer te eftfinita , efUta caufata a fine caufancaufarum te , non tamen eft effeCla. Item.frobatur in non ejl dt- communi quod inter caufationes caufarum eft dependentia,

quia tuncfine contradi-

Dcfccunda

5

correlatiuum fine correlatitto

-ergo (jr

abfyue contradiBione quod eftfal/um; tum, quia omnes relationes caufati funt identice ,

idem

abfoluto ; er^o contradiBio eft

vnam

,

eft

vel

,

e contra

;

patet ex

caufataqualitate,

eft

ab

effictente ,per muta-

&

tionem, contradi^iio eftftc effici , non effe formatum, •velmateriatam. Eft igitur inter caufationes caufarum ordo eminenti<e I.itercau-

vna

eft perfeBior alia ,

/ks «rt ordo ideo dicftur

eminemU.

,

ho>c fatis

,

patet.

quia

Nec

quia h^c caufatideo illa quia ,

dependentia ;fed quia ordo eminentix velmagis quia a/iquid eft caufatum

ftt ibi ordo ,

'vnius caufa,,

quod non

iiu caufati communis

eft alterius

non

,

:fed rejpe-

eft ratio. Item^

fiinter caufasfit ordo dependentf£ : ergo i/na

caufat aliam , inquantum caufa

:

non enim

foteft ibiponi caufatumprius \ ergofinis cau-

fat efficientem qux tamen non efficittsr pro,

fterproceffum infinitum ergo quintafalfa. ;

Item yfivna caufa caufat caufationem , vt fiuis, ipfius efficientis,

^fic vltrk,tunc nihil

Excmplum po-

,

cxtrinfccac pcr-

fcftiorcs.

S

C H O L

I

V

M

IV.

II.

vel caufato propinquiori alicui cauft.

Probatur

quia

:

fi

dependeret ab

ali-

quo alio , fit illud A, & dependens B. A. non exiftcntc B non crit fed A non cxiftente omnes caufsc per fc ipfius B. poffunt concurrerc & etiam omnia caufata ,

:

,

<jHd efiftcunda/itbdiuifio

li*,pofita cap.

caufa

,

\.&

fecunda diuifionis principa-

de primo eius membro

in fua genera

,

diuifa

;

diuifionem ibi pofitam de primo

dt quibun conftat eonclufionts

,

de

,

&ficundo

caufato,

4juod tuacuant diuifitm ; ponit duas

clarM de fecunda

Non omne caufatnm SecunJa

,fiilicet

pertranfeundo tertiam

diuifione.

Prima

efl,

piius, eft caufa poftcrioris.

Nihil efrentiajiter dependet, niH \ caafa, vel caufato priori euidenier probat vtram^ue. ,

caufis propinquiora

,

quam

BjpofTunt

rum

quartac diuifionis.

Dc

tertia brcui-

nt to

non

,

fa

A nullum

tft

ipiod

titti

cau,

i/el

iftorum caufatum eft , per te ; ergo omnibus caufis pcr fe prius. concurrcntibus, omnibus caufatis pro-

cflfc

iam caufata; quia

&

pinquioribus ipfo B, iam pofitis

,

B non

caufx pet fc non funt fufficicntcs cauf^r, ctiam propinquioribus caufatis iam pofitis. Coniequentia patet quia caufac fufficicntcs iam caufapoffunt cautis propinquioribus pofitis farc remotius caufatum.Scd fi dicas,qu6d argumcnrum non concludit, quin pofcrgo omncs

erit;

iftac

,

,

concludit,

fint: fed

quod non

,

,

B non

potcft effe

:

caufant.

potentc fcd

effc,

omnibus

&

prajdidis cx parte caufarum omnium , caufatorum priorum pofitis,^^ non potcft

quia non cft aliquod iftorum, cis : crgo B non poteft

cffc pcr illa,

ncc caufabilc ab cffc pcr illa

:

nam

pcr nihil poteft cffe ali-

quid per quod non poteft illud ,

effc

,

finc

quo impofTibilc cft illud cffe. Si dicas, compofitum poteft cffc pcr agens naturanon tamcn matcria potcft effc pcr Ic ipfum finc qua impoffibilc cft eompofitum cffc. Inflantia nihil valct, quia agens naturalc non eft tota caufa compofiti , a quo circumfcripto fcilicct omni aIio,po,

,

compofitum.

teft effe

Dc

tali

loquor,

omiics caufas in omni generc cao* (x ordinatas ad ^. coniungas, &cfFeaus propinquiorcs ipfo S. fint produdi , per quia

fi

:

Expcdito dc comparationc mcmbro-

Qupdlibet

popefe,fi-

,

iftis

:

'Pofiifuam tralfauit de membrii ejuarta diuifionis,

tit.

eftde fufficientiadiuifionis. Nihil dependet effentialiter,nifi h caufa, Canduf.

per tc

;

cau-

nontamen cftciuscau-

&

funt minus nobilcs

eft

fa ^uaiita-

Patct difcurrendo per caufas. Proba-

Hoc nihil cft nam A non

fecar.

^antitat non

enim cft propinquius

erit

immediate caufatum a quatuor caufis: fic caufatum a quatuor non eji proximum catifatum nifi vnius, velduorum. Nulla caufa cft xqualis caufato , intclligo dc totali in quocunque gcnere. Probatur, quia interatqualianon cft dcpcndcntia cfrentialis patct indudiuc, intrin-

1 1.

turctiamrationc, quia Secunda conclu-

feptima. Similiter effeSfum quatuor caufarum,quodfcilicet

& rationc.

cxcmplo ,

tur

contradi^io,quod aliquidfit materiatum

^ non formatum

propinquius, Concluf.

Antccedcns huius proba-

eft caufa.

nitur talc: quantitas

fio

eaufix.

caufa caufati remotioris ab eadem caufa. Ergo eft aliquod caufatum prius ,'quod

non

refine contradidiiene ens adfinem^(jr nen efcontra quintam. Similiter

feBum, quod eft

de diftindione

cft

lion omne caufatum eft

fa.

:

10.

mcmbrorum.

tum, quia aliquid poffet effe in

effefine alia

Concluf,

diuifionc duas conclufio-

ncs proponam. Prima

liionepojfet effecaufattoprior ,finepofterio-

re

&

;

,

non

:

uidentia repugnarc

quintamhuitts. Caufatio qutppe efficientis,

fktionti

fendentU.

tranfeundo quia planum cft cius didiuifum cuacuare. ,

nium cnufttrum. H^unc etiam nuUaextrirtfeca effet immediata cauf* cnuft^ti communisfed

omnes eft

iftas

rum

;

&

A non

potcft cfTe

;

quia

non

ncc caufatum de numcro iftofinc A. B non potcft cffc crgo per

caufa

,

;

omncs

Caput omncs

fimul iunfta$,5 non potcft

iftas

omncs

cflfejcrgo

iftac

non

fimul iun<^x

func cocaliccr caufa ipfius 5, quodcft oppoficum pofici. De prima diuifionc fimilcs

duas conclufioncs propono. Primapatec

mcmbrorum,

& cft:

SCHOLIVM

V.

diftinftionc

dfe

1

poncndi plurcs ordincscflrcntialcs ,quim duos przdidlos,illi folifuncponcndi.Hxe

auccm

cum

i

.

emintns, d; exceffHm ,y?« in nobilim, C^ mlniii nobile

fecundnm tfentiam ; ponit duas alias conclufones. Prima, tjHoi Non omaccxcc(riim dependet cllcn-

abcxccdente. Secnnda , Non omne dependens exceditur ab eo , ^ qiio depcnder. Ratio tialitcr

fcxordincs cfl*cncialcs, inquos fecundus fubdiuidicur coc cflc oftcnfi func,& ad poncndum alios neceflicas nou apparcc. Comparacis mcmbris primz dtuifionis ad inuicem in communi compa:

ro in fpcciali poftcrius primi ordinis pri-

mz diuifionis

Nunquam

1$. fjuod

;

pluralitate e(l 1

d.io.

i.

qu^.i.ffr aliaspajfimex i.Phyfic.text.^i.& S.Phyfic. ttxt.

f6.

Non omne exceffnm dependet effentiali'

Conduf.

ad pofterius primi ordinis

SCHOLIVM

poncnda nue

ejuam habet i.d. 6.num. 1 4. cr

,

fecundz diuifionis , comparo fciliccccxceflum ad efirdum ,& finicum, hic conclufioncm vnam propono,quz calis cft.

vtriufijHe ejl tuidens. Additteriiamconclufi»nem,tiMa

neceilirate

propoficio gcneralis oftendiccan-

cflc

,

»'«

Circa primam diui/tonem ordinu pofitam cap.

*ft

1.

VI.

Comparat modo in particulari.feiundum membrum primi ordinij primt diivfionis pofitit,cap.t .Kitm.i.fcilicet excejfum ,adfecunium membrum primi ordintt ficunda diuiftont^ , ihidern pofitt, fcilicet ad effeElum, vel finitum : ponitcjue vltimam conclufionem fcilictt ,

ter tib eminente,

Ergo primz lo.

brum non

diuifionis

primum mcm-

eft

ad ipfum.

vt

amacum moucc

uc:nec caufacum propinquius,quia caufa-

infinicum C.

licas caufa:

ncccfl*ari6

dum

commi/nisnonrcfpicic fccun-

ordincmcflencialemilla, vt caufaca:

tunccnim non poflcccaufarcaliquod cxnifi pnus caufarcc cmincns, quod eft pacens falfum dc quacunquc caufa: ccflum,

producicur ab hac caufa,concrario nobiliori a nullacaufa produ£to crgo rcfpedu nuUius caufz

quia

fi

concrarium

vilius

;

fic

14.

CnHptfttu perftElim

Vlccrius, ficminensali-

ordinancur.

quod non

cft

caufa rcfpedu cxccfli

,

ncc

caufacum propinquius caufz amborum: crgo cxccflum non dcpcndcc ab ipfo effcncialiccr. Confcqucncia paccc cx przmifla oftcnfa.Ex abundanci coniungo cius conucrfam. lisn omne dependtns eft exceffum ab illo, a quo dependet. Pacec,compoficum dcpcndcc a maccria,

cumipfumficmulcum

perfcdius. Simili-

forma dcpeudcc a maceria vc ta£lum eft conctuf 9.camcn forma eft pcrfeftior y.Metaph. text. com. 7. In mocibus

ffuutrU ,4 ccr forcafl*e

fUMtdmen dtftniet.

:

eciam ordinacis , quod eftpoftcrius gcneracionc , dcpendcc a priore quia prius cft :

cfFcdus propinquior caufz

mcn

amborum

:

ca-

Metaph.

pofterius cft perfcftius 9.

text.com. i^. dr circiter. Terti6, pro fuffl-

cicncia huius diuifionis hanc gencralcm propono apud Ariftocelem facis nocam: Conclaf.

Nunquam pluralitaf ponenda

eftfine ne-

Cum

Hoc

igicur

nuUa

Seotiofer.

ncccfliras apparcac

Tom. III.

adfintm.

,

dum;

fic

num,

probacur fic quia finis, cfficiens ad caufan-

1 1.

:

igitur finis y^,efficiens 5,cffc6lum

ipfo B,

fi A nou eft minus boncc zqualc crgo maius. Sc-

Tunc

:

cundapars antcccdcntis probacur. Quod Prima tff, non zquaIe,quiaquaracionczquaIe rno- qnod nihil efi caufk ucrcc eadcm racionc idem poflec mofui. ucrc C, quia zquc amabile & defidcrabilc & ica pofrcc cflc caufa finalis fui, con-

&

,

,

:

primam propoficionem huius fccundi. Ex hoc concludirur , qu6d ncc minus.

cra

Icem, nacura agic propccr fincm agcrcc

,

fi

agcrcc nacuraliccr

:

arcibus fumicur principium arcificialis

,

,

ficuc ars

fcd a finc in cognicionis

vel moralis,dcfinico i. Phyfic.

/^x/.r0m.89.principiumcft verius; crgo nis

,

fi-

qui includic illam vcricacem,vircuali-

ccr eft pcrfcflior. Obiicics

,

cas caufac aliquid propccr

amarum

aliqua volun-

minus bonum

crgo ibi finis cft cxceflus. Ancecedens paccc in omni adu bono cx gcncre,5£ malo cx finc:quia ordinacur ab agentc ad finem inferiorem fc. Rcfpondco, Finu femconclufio procedic dc finc cx nacura rei, perptrft;

qualiscft fcmpcrfinisnacurz,& finis toluntacis ordinacz.

Scd nec

inftancia

de

nem

non

primacaufa cffcdus ergo fi a rali ahquid ficrct , non propccr perfcdliorem fincm , tamen ficrct ab aliqua caufa fupcriori ordinara ad fincm fuperiorem , vcl pcrfediorem: quiaaliasnon cflec ordinaca,vc probacio ;

quiatalis

eft

;

,

&

fi,

vc a fupcriorc

producicur, habct fidcm pcrfc^Viorcm er;

T

tlitr eot

tfutd elip-

tnr propter

voluncacc inordinata dcftruic conclufio-

conclufionis oftcndic

eeptate.

eji

Conciuf. Omne finitum eft excejfum. Probatur, quia finis cft mclior co,quod 16.

fccundum. Probo anceccdcns. Spccics nobilior cft cmincns rcfpeftu minus nobilis.puca contrarium rcfpc^u concrarij ncc camcn rcfpcdu cius cft aliqua caufa. Paccc indudiinfcrc

;

Conclaf.

ptrfiElioremfitoeff^inUtfiu ee quod

effe

1

go

ipfitm.

De primo principio.

220

go habet aliqucni ptirfediorcm ;iergo otanc finicuin cft cxccfTum alj aliquo fine fuo lidct' nbn a proxinio , ^fo^ptcr qucm amarum a^cns pfoXimura inordinatiim ,

qu6d fifccundum quid.

caufat iprum. Pbffct ctiam dici nis illc eflct finis cius

Hoc non

placet

,

,

quia cfiicicntia caufae

infcrioris

eflicicntia flmpliciter

efl:

:

crgo

non cificit prxcis^ vt motum, ficuc baculus ,cuins non cfl finis proprius quia non cft; agens prppriib , fed quafi cfFcdum propinquius fi itiquam , non fic cfficit, finisciuscflfinis fimplicitcr, quiaomnis

fi

,

,

,

;

per fe cfficicntis

,

cft aliquis

pcr fc

finis.

LVC^ VVADDINGI H

R N

B E

I

I,

Cenfura pro additione feq uenti. D^cod'tcibf(4

duobM MSS.

Vaticants adfinem totiiM traSiatujyqui

primus dc pri-

hucufque circum/erebatur 3 habetur^ Explicit liber

mo Principio

j

^ dimdefequebantur

ea,

qu^

hic

adiungimujy

ad

quorum calcem addebatur : Explicit tradatus Fr.Magiftri loannis Scoti Sacr. Thcol. Do^oris de primo Principio. Sed ego non tam alium traciatum^ aut totiw tra^atm librum alterum reputo

,

quam capitulifecundi/ragmentumjautcongefia aliqmt dubia,

fa jpro maiori

dilucidatione

matertia, 0*fequentium

y

idque confirmat Mauritijobferuatio in!?(otti

tulums quod in aliquibuj codicibtM ad finem huius

nem monetque ,

nec '-videtur

leSiorem, <-ut inuentam adiungat.

methodum redigeret.

A D D i.

OMne Probatur cam.

in menfu

I

j

,

T

I

O.

Itcm

oranc cxccflum

cft

furatio

,

videli-

Meta-

phyfic£,tcxt.^ .yisiioVyOmnc participans,

&

velut ab aliqua menfura dependet eflcn-

menjura.

tialircr

te ejfe

,

,

ab co quod participatur,

& non ficut a

amborum

ior probatur cfle fine

,

:

caufato participan-

ergo ficut a caufa.

Ma-

alioquin poflct participans

omni entcquod

participarctur,

per cuius perfcdionem menfurareturcius pcrfedio diminuta. Hic inftatur , prim6 , vidctur hoc cfle

contra ca

,

qusc dida funt deciraatcrtia

conclufione fecundi

non omne

,

vbi probatur,

quod

exccflura dependet cflentiali-

ObieSHo fiftnda.

&

quara in quancis virtuce , ficut rainus ibi capit partem , quia

maioris,ita

,

neccfl*ariam ex 10.

raenfuratura

frima.

Maior hic non bene oftcnditur; quantis mole eft men-

tis:habet ctiam aliquod exccdcns

ratum de-

1.

,

nam manifcflior in participatio

menfuram


Ne omninopereanty hkplacuit adiungere.

ftndeat

ObieElio

Obfeurafunt , o^ implicata omnia,

ens per participationcm alicuius cxccden-

,

iftudcapi-

breuiufcule admtajfe ne exciderent , T^t opportuniori tempor^

excejftm habet caufam extrtnfe-

cet

ad

deci-

capitij ipfe '-uiderit ifiam additio-

DoEior ijltimam manum adhibuiffe ^fedaiiqua, quafoecundifftmoy

uaci occurrebant ingenio in

^ infinuata refbon-

quarundam conclufionum capituli pcundi 3 prafertim

quod maius poceft diuidi in id, quod cxceditur & in ipfura, in quo exccditipfura quod non accidit inquantis fe,

:

cundura perfcdionera tis

mole,rainus,

,

& tamcn inquan-

quod eft

maiore

participans

&

,

po-

menfura cxocdentCjlicct non finc mcnfura minorci teft eflc

quia

fine

,

finc

pars ipfius quanti. In quancis

talis eft

"H

fecundum perfc^ioncm accidit,quQd talis mcnfura fit aliquid minus pcr fe , & fic non eft pars menfurati. Icem ,quare,non poteft emincns eflc caufatum ? Refpondeo , quia cxceflum poteft immediat^ caufari eminenrc non caufato iicut d^claratum eft in propofi,

:

quia

tcrabcmincntci hicautcm vidcturoppo-

tione tertia

fitumoflendi.

quam exccfTum.

,

eft

propinquius caufz,

Vidctur cnim pcrfeftius cflc

J-

Cap Utll. caafatum rcfpcftu caufx pcrfcdiffiimperfedius caufacum remocius. Iccm In Machemacicis negas^Kcfpondco conceciicur in i j fincm , Uc. 3 Mccaphyficz crgo &: cfficiens , &i.c. 9. j.Quod&ahccroftcndicur; quia Machcmacica abflrada func a raocu phyllco, non propccr hoc a Mccaphyfico igitur nullam habcnc caufam cxtriilfecam>&:ta' cflc

mar,

&

:

:

& &

.

;

:

men

cft ibi

immo

eminentia;

manifcftif-

numerorum

(ima in fpccicbus rarum.

,

&

figu-

RefpcHtie-

yiiMm

prithie-

ratio formalis illorum excedi

,

&: depende-

cadcm & correlatiua cffentcadcm. Ncc funt conuertibiHa quia fic eorum corrclatiua conucrtcrcntur, quod improbat ij Ncc ita inteUigit,qu6d finc eadem cfirentialitcr,vel confcqucntcr, fed quod ad excedi fequatur dependere. Nec propter hoc oportct qubd cminens re , quac

fi

cfTct

,

,

Simem.

.

texcttU

, cJ"

dtpendere

,

funt iiuer-

fequatur correlatiuum depcndenti2e;quia oppofitis ccncac confc-

ccfi in relatiuc

fciliccc folummod6 quencia in fcipfis quando anceccdens eft pcr fc primo modo nec cunc fcmper fcd folum cunc op,

,

;

poficum fubicdi

,

cft

fub corrclaciuo

dicaci,vcl fub ipfo pracdicaco.

prac-

Quando

;

pcndcrc ab cfFcdiuo

&:

;

,

ipfum vt fic non

,

fed parcicularitcr

omne exccflum

nifi continerct , ctiam cmincnter ; inquantum continet cminenter, mcnfuratcaufatum , parti-

&

&

cipatur ab eo. Ita participans niinquam neceffario ab aliquo dcpendct , nifi in

quo

eminentcr qu6d

cft ita

,

Alias

cft

inquantum

tamcn

cft

taniu

ibi

m

cminentcr,non participat propri^ quia non totum, quod ipfum eft ad prius quia tunc tantum per uegationem diftinguerctur ab ipfo fcd totum quod ipfum eft aliquid primi participati , nec tantum nc,

;

:

,

gatione diftans ah

Ab

nitc.

illo

quam

perfedionis,

,

fed per finitatem

poteft adhiberc infi-

etiam , in quibus non eft menfurarur, fcd non neccf-

iUis

virtualitcr,

menfuram ,a quadepcndct j nec pcrfcdc mcnfuratur, quia quod* fari6,ficutper libct fui

;

ficut

oftenfum

eft

de parcicipa-

Vt breuiter tunc dicatur, omne minus fccundum perfeftionem nccefTario participat aliquid^ in quo eft eminenter fecundum quodliber cntitatis fuac, 8c

tionc.

,

, mcnfura eft idem quod caufat fcd inquantum idcm ;

caufans, cft in

adu primo, & idc6 particiifto.

Sed quia caufatum non cantum depcn-

, intcUcdo aliquo, a quo deconfequcntcr intcUigcrc rationem c^pincntis nec tamen idco ab omni dcpendct quod probatur 1 3 Qu.ia nigrum non dependet ab albo , quod tamen

dct a caufa, vt adu caufante , fcd caufa-' tiuo ; idco vidctur aliqua aha dependcn-

pcndct

,

;

:

cxccfium

cft

.

,

& ens

per participationcm;

quod dcpcndcc ab aliquo eminente quod participat. Non igitur con-

fcquicur ,

non omne exccfrum dependet ab aliquo cminente quia in aliquo cminentc cft ratio neceffario participati ,

tradicunt

,

;

U

mcnfurancis, non autcmin quolibct.

Ad

6.

fecundam, quantitas molis maior

Aiftcwn- nullam rationcm caufalitatis habet rcfpedam. €ta minoris ; quia acque minor nata eft effc j.

caufa matcrialis refpeftu maioris cx

Mettiphyfica

,

text. 1.

non

eft circulus in

Sed in quantis virtute , omnc maius fit caufa minoris

caufis.

non

licct ,

&

eminenter non includic formnliter

ideo

nec

,

&

ad participatum , menfuram,quam in ordinc cmincntiac : alia ad

tia

&

ponunt caufam

formalcm qui ordo cminenpraccis^ non includit dcpendcntiam,

tiar

;

vt cft in 13. conclufione , fed ad aliquod cminenseft, vtcunquedependens; ficut ad aliquid in adu primo & adu fecun,

& ide6 in depcndente ncccfl'ari6 vna infcrt aliam & c contrario quod ponit do

:

>

:

non c contrario ad quodlibct,

fed

iftai

quod dicitur 13. fcd ad illud eminens, in quo ncccffari6 concurrunt iftz duac rationes.

In

ifta

narrata

,

rcfponfione /aliqua in fuis

ifta ref ponfio

pria alicuius

explanatio

,

quac func

oftcndenturlociS}&

ita

non ponitut canquam proconclufionisifcd tanquam

narratiua.

In propofitioni-

confcqucntcr rationcm caufalitatis tamen aliquod maius neceffarib cftcaufa:

bus autcm conclufionum , feu acccptionum przdicati , nec alias fatis prob2>

quod

tum

;

dcclaratut

caufat le

;

adu

talc

fic ,

:

Caufa

cfFcftiua

non

nifi fic virtualiter ta-

quia adus fccundus przfupponic

mum.

pri-

eft.

Contraiftam rcfponfionem ad fecun-

dam

VideScot. vidcrur effe Ariftoteles 10. Aietmlo.Mctap.

fhyficdi

Scotiofer.Tom.m.

partfcipatf.

contincrec virrualitcr

depeii-

fi

7-

QumtJo

fed ctiam in- pgrticipam quod eft dc- dtpendet a

patum dependet ab

Quia

dct , opcrtet

ti/.

efficicntc

caufatiuum

cft

ipfo, ncc e contrario

oporcet.

titM virtu-

quantum

a tali perfedione ncccfTario

,

melutquMn-

depcnderc ab

auccm przdicacio in relaciuis noncftita pcr fe non quia correlatiua dicuntur vniucrfalitcr prxdicari dc hoc nec hoc dc ;

C^4ntita4

,

virtualitcr.

Ad primam inftantiam :non eadcm cft turad

211

Dcpendct igitur caufatum ab ipfo, non cantum inquantum aftu caufat quod eft

Vtrum

fit

gcnus

vnum ,quod fic mcn 3

T

q.i.

De primo principio.

222 ObUSioMes «ontra/tlu-

tionem ob-

menfura , ad primum

&

in aliquo gcnerc. Ec paccc

fccundum ipfum in ^.Memcnfuratum refercur rcaliccr taphyficd ad mcnfuram non e concra igicur vidccur dcpcndcrc ad mcnfuram proprij gcncris,in qua camcn non concinecur vircuaSc

;

,

leElionu fe-

atnds.

cancum cmincnccr.

liccr,fed

Icem

lo. ObieSiiofe-

€unda»

:

i

,

&

vcraquc racio ncccffario j igicur in propinquioribus fibiconfequencer concurric ric

magis

quam

quod maius

in rcmocioribus ,

dcncur idcm includcrc ius

,

&

vidcliccc,

;

& minus & maximum vi-

,

maximum,ex

(ecundum ma-

;

coniideracionibus

maximum maximum ica ad magnum magnum fi-

Ariftocclis in Topicis

fi

:

ad

,

Tenia.

,

nicum ad Hnicum, &:c. Icem , (x caufacum dcpcndcc a caufa inquancum caufance igicur depcndec a ;

quia adualis caufacio fupcr abfolucum non addic nifi relacioncm ; fcd confcqucns c(l falfum ; quia rclaciua func corrclaciuo

Ciuma.

;

limul nacura. Icem , falcem aliqua

cia^&nonad caufam

dcpenden-

cric

vc caufa ad cau-

,

facum propinquius caufx puca iila , qux ad primum cmincns inquancum cum fecunda -concurric iramo &prioromni & ideo infufHdependcncia ad caufam >

cil

,

,

:

ciencer diuidicur ipfa caufacio in fecun-

da diuiiionc prius ,a quo aliquid depcndec in caufam , & caufacum propinquius caufx. II.

in. gencre

,

fecundum

parcicipatum

cft

^uodlibec fui

fed diminuce force fccun-

dum nacuram generis quz pcrfcdius eft ,

in perfcdiori

,

& diminucius in

fccundo:

nam non fccundum nacuram fumicur diffcrencia fpecifica ; cunc

diftinguerec

;

bec relacionem

fcd cancum caufacum re-

,

fercur ad aliquid

abiblucum , cunc in caurclacioucs ad cmiad caufam , quarum fccunda

nens

,

&

duae

primam

pracfupponic

cffcnciaJicer

poflcum

ficuc

,

,

;

;

&•'««

&

,

;

»5-

& caufancls & fecundum vtrumque caufacum depcndcc a caufa duplici dependencia j quia vna ad licec caufaci

,

,

iftam

caufancem , & ifta eflTec caufaci ad caufam alia ad caufacum , & ifta cflcc ad cmincns inquancum vircualicer , & non cminencer concinec. Falfum cftaliam relacionem cflc in caufa cali ad caufacum; fi cciam aliqua cfl!ec , non alia cfl!ec caufa-

?

pcndencix

:

eft

magis

vnum

fccundum pocenciam non corrcfpondcnc de-

nifi

eis

& exceffi & caufaci. ,

,

vc correlaciua , fcd

,

,

ifto

:

principalis incen-

,

,

Sccundd racio eminencis licec praefupponacur caufanci , ica eciam caufatiMx camcn ad ipfum vc fic , non cft dcpendencia, fcd alia rclacio in caufaco ncccflario concomicans dcpendcnciam;ficuc cminenciz neccff'ari6 concomicacur in

do racio menfurz conucnic vni tum in difcrecis 8c concinois fcd cciam in omni gencrc &: vcruna cft quod illo, qjuod mcnfuracur in gencre, licec non nc,

nam

;

caufabilis,

quomo, non can-

ccflTario

&: caufancis

ge-

menfura.

,

,

fola

Ariftocelcs incelligic ibi op-

Refpondeo

ci

& adum

primum in

cio ipflus capicuii eft oftendere

mcnfurans.

Ad fccundam non fcquicur qu6d, &c. maximo,

primo.

Contra hoc , vidctur hic contradidio, quod caufacum dcpendcc a caufa , vccau& camen cminenfa , non vc eminens :

prxfupponjcur caufaciuo, &: caufanqux repugnarc videnrur fcper fe

confidcraciones incclliganc de

fuid.

quod cflencialiccc includic maximum,non quod cancum communicacur racionc cx-

cundum cerciam conclufionem

ccflus.

cundi.

Ad cerciam,in cradacu dc Relacionibus ,

quomodo

rclaciones oppoflcx,

non xquc primo fcmpcr confcquuncur

»4-

,

Deeftali-

quaEre

,

caufacum propinquiuscaufse, &c. Quod fupra didum cft in rcfponfione ad fecundum concra conclufionem dependentia ad caufans &; ad caufacum,non incelligicur dc relaciuo in primo , fed in poftcriorc, quarum perfonarum pracfupponic vna alceram. Si vero vcraque iftarum non eft dependencia formalicer, fed cantum fccunda prima eft alia relacio per hoc ad fecundum concedicur quod, ad primum inquancum cminens (qujecminencia pracincelligicur fux caufalicaci ad ipfum ) inquancum fic non dependec caufacum alicer fcd habec aliam rclacioncm, quxcamen neceflario dependenciam habec ad idem concomicanter. Sic igicur paccc folucio ad fecundum , concra quam func hxc quacuor argumenta. Coarguicur , inquam, in hoc , quod ponic duplicem rclacionem in caufa, fci-

cnim negacio

ideo nullum

eft ncccflario

Nunquid

II..

amborum. Auc vcram ha-

in propofico caufans in aftu

fi

:

Ad primam icaquc nocandum,primum

Hcrc

caufaco propinquiorc cflc

faco oriuncur

eminenciflimo,quod necefmcnfurac , concur-

in

fi

,

fario parcicipacur

excrema , vc vna caufam , fed alcera prios, 6l cunc fccunda dcpcndcc ab ifta , flcuc a

cia ci

:

Refpondeo

huius fe-

&

in eminence cauia nihil nec abfolucum nec relatio prius , poftcrius i fcd in caufaco cft vna rclacio, cft

,

,

,

&

qux

'5-

Caput ILviCI non ed dcpendentia

q\xx

prior reUcione

dcpcndenciac4&: nunquam concipimus ab< folutum, quod teiminac vtram<|u«-reUtionem , vc tcrmimtm proprium. Scdmi-

rum

videtur

,

quomodo aliam

habeat dcpendens priorcm

qua non

cia,(ine

ifta

reiationem

depcnden-

poteftcfl'c,(inc aliis poflct

efle,&c. Ifta conclufloomittatur, &:

de ip-

magnus

per fc:

(a, &;

dc

I

)

.

cflct

tradatus

quomodo comparantur ordincs illi duo; quomodo fcilicet primus prins diuiditur ordo, 8c quomodo in vno concluditur dependcntia,in alio noh. i6.

dccimam tertiam, & aliam

Prajtcr

mam fexcam

erfct ifta

;

deci-

NitllHm caujAtMm

efidquaU fudcaufe : &C vniucrfalius 2(ullum dependens efi ^quale illi a quo dependet. :

jin

ferfe-

Elius

vojfit

ita non cft ordo dependentiac {ine ordinc cmincntiae lic^ non fcmperdepen-

Et

;

depenaere

a minus ferftElo.

dcus cxcedatur

quomodo

quod videtur mirabile,

,

a minus

pcrfcdius depcndcc

Refpondco;non a minus pcrfcdo,quod cftpcrfeenSjfcdquod cftparscius, quando pcrfedius cx racione fua cft totum Ifta omifla rcfpondco ad primum argumcntum contra conclufloncm quod ab aiiquocmincntc, non a quoiibec, dependeat cxceflium, non videtur irrationabilc quia ,

,

;

ficnt

primum

eft

primum

eflencialiter, ira

prius eftprius eflcntialircr

non magis

ergo

:

primum

rcquiritur in fuo gradu propter

quam fccundum in fuo aiioquin fi primum fupplcc ordmcm cuiufcumque poftcrioris ad quodcumquc icaquod ipfum primum flcimmediatum cuiufcuque: tcrcium,

:

,

crgo inter OhitaiQ.

non eft ordo cflentialis.

alia

Si dicas

»7-

:

&

totam pcrfcdionem poftcrioris , eminentia fuflicit ad caufandum fuum tcr

fotmaliccr cflTc talc,

ibi

primurti fufficit:ira

,

,

cxccflum tunc cxccflum dicitur pars excedcntis. £t ficut illud,in quoexccditexceflum,quando diuiditur in aliud eiufdcm ,

rationis pra:didac,vnde ipfa narafuntcirc

partes aitero

horum modorum quod ;

fic-

utfehabet communitcr maiusad minus in quancis mole , ica vidctur impcrfcftibilc maius a minorc non ita poniturin quantis vircuce quodlibccin vno gcncrc, natura gcneris prxcisc fumpca finc difFcrenciis, fic in tna fpecic quam in alia, Sc alioquin non cflet perfcftibiiis diflcrcntia :

pcrfediori.

Etin hoc gradu accipicndo rcalitatcm gcncristantum fub modis intrinfecis w^ius minus minus eft aliquid ciufdcm rationis cum maiore carcns aiiquo gradu ciufdem perfcdionis,in quo maius exccdit ipfum & ita fic addit difFercntia tancum pcr ncgationem ideo eft prima diuifio Qualicacis in priuacionem Sc habitum; tamen vlcra hanc eft diftindio per vnam difFercnciam poficiuam rccepcam hic in natura gencris' fub hoc gradu , fiuc priuata gradu fuperioris tunc totanatura ,

;

;

:

fpccifica eft infcrior tota

non cancum

,

ncgacione, fed magis complecione per diffcrencias poficiuas

:

ncc coca vc coca naca

cft cfTe pars aiccrius

cantum gradu

vc cota

,

alterius

:

ita

&

,

carcre

eciam pocencia.

Dei,qu6d

infinitas ni-

4.

hil dicat nifi infinitacem,quaceft pocencia,

-'^

licct priuatiuc inteiiigatur

;

inquantum ens finitum,a Deo,inquantum eft ens infinicum non videtur nifi ncg4,

qusEritur,non in materia

& forma,quiaibi

tur vlterius diftinguitur per difFcrcncias

fufficcrct

ad caufandum

fic

lcm formalirat?cm'fuam

;

quia eircata*^

cft pars caufati.

Cum^goficutin ordinc eminentiae pri^ mumcft ncceflario menfurans &participatum

;

alia

contingentcr

,

& idco non cft

dcpendcntia nifi a primo ita ih iefficichcibus finibus percohfcquens nullum caufatum dcpendet afe aliqua caufa fecunda cflcntialiter & hoe ncdefl*e eft conce;

&

&

;

:

dcndumjquia finc ipfa poflct efle: Rcfpondeo fed noh in ipfo ordinc , in qup eft. Icem refpondco ad primum contraconclufioncm, dicendoquod non to,

tum rc

,

primum in gcnequod exponitur ad

excefl*um parcicipac

nec menfuracur

,

**

tunc creatura

tionc difFerre,fi cnscft vnius rationis

1

'9«

\

dcquibus pcrfc

ordinibus

primum includit erhtncnter tocam perfcdionem pofterioris ncc etiam cmincncer

Solmio.

tur in

propcet

cft

quod quando cxcedcns diuidiexccflum & in id in quo excedit ,

-,

cft ititribus

18.

Ratio vcr6

infinito differentia.

pracdifta

Dcitatis refpedu

primum includit cmincn-

vbi

Probacur

diff^erentiam.

vtrobiquc, quia tunc rcs minim^ diftinguerentur Hocnihil valct,ncc dcfinito&

&

perfedo.

22J

vnumgerius,&

:

igi-

crcacurarum.

Conclufio vero fupradida probatur

fic:

1 o.

Dcpcndcns impofllibilc cft eflc finc dc pcndctia non impoffibilcautcmcft ipfum cx duodecima, quiapofitisomnibus,aquibus ipfum dcpendet,&: non foium ipfum crit igitur relatio dcpcndentiac cft ptima cfFcntialitcr gfUtio itin dependcntc: igitur qustlibcc iilia ptar- pendtntiaji

cfFc finealiquarelatione,

;

fupponit ipfam.

'HxC ptopofitio

probccur quod cxcefl!um

tunc dependehcia

dcpendens:

cft

cric prior

ValcC;fi /itprimmim

:

^»*'»'*-

fcd pccicur

conclufio.

lcem, concra iftam probacioncm nencia praeincelligicur caufalicaci

cnim

dum

caufac :

,

,

:

Emi-

quod

oporcec prxintclligi pcrfc-

igitur fimul cft

ordo

T

ir*

correlati-

4

uis.

1

1.

De primo principio. Probatio <:onfcqucntiac quia cum vcroquc fuum correlaciuum cft fimul natura.Huic racioni innicicur coca declaracio

caufali a fecundo agentc

przdida

ma,

uis.

:

&; corrclacio fimilicerconcedic

,

corrclatiuum emincntia? cflre prius dcpcndcncia fed dicic quod ipfum non eft de:

pendcntia

& in hoc contradicit declara-

:

inftanti natuxac

ab agcnte ti

Ad illudfcfpondeo dam ahfolutum

flne

:

quod-

intelligitur

omni refpedu

pri-

C

dat a

in tertio figno

qux> cft rclatio,quia in pri-

naturalitcr , quia cfTc pracccdcns

do aut faltcm ,

funt caufac in

quia fic integrac mutatio materiac terminus eft forma, :

,

:

fed mutatio praccedit

intelliguntur partes

eam

5,non

in

quia tunc non eft totum,fed caufac, ideo caufalitas iftorum ,

prior eft participante.

in taligradu.

ad

nonam

j ((s*

cafitusfecundi.

ordine caufarum idcm dicitur, quod quando quatuor caufx caufant idcm, cunc non habent felacionem fimulfedordinis eflencialis

:

itaquod vna

fecundum nonam conclufionem fecundi, & hoc cali ordinc finem mouere eft efficicns ipfum amacum quod parec in intelle£tualibus in nacuralibus vcro amor non eft aliud a nacura amantc vltra efficicnf«i:efficere eft cffcdum effici &: hoc cft cfFc6tum referre ad hoc vc hoc & ad finem referri , eft referri ad hoc vc amans aliud propter quod eft caufa huius & fic in efFedu eft duplex relatio quia omnis :

:

:

:

:

;

caufa naturalis videturagere exneccffitate formae,etiamfi pofllbilc cfTct, qu6d nullurn finem appcterct fed cognofcens di:

diua

ideo

cft

,

Dc caufis

efficiens abfolutc

,&

a fine

tum

tfl prior

quam forma:& hoc rcfpedu eiufdcm cau-

fornM.

ix remotac ,

:

& hdc licct non nccefiTario ab-

ncc ncceffario inquantum

for-

,

Item

nem

fi

quod non

,

efficiens

efficitur:

& matcria-

ergo quinta

finire aliquid

,

fi-

efife

A

amare

:

A proptcr ^, ad finirc ^,tunc non

exiftens $ fed B amatum propter quodpor^itur in
fimul igitur funt caufalitates

efficientis

:

conttadidio enim

finis

&

quod

eft

altera fitfinealfera, yel ahquid prsefupponatur cauifacioniytrius fcilicet velleiJ?» & non velle A proprer B eft quafi vnio iftarum caufarum. Vlterius formam informarc njateriam, &: formam & materiam- efic adu caufan,

,

cluditur aliquid cG^c in deftrudo necefla-

rant relatione fui inuicem,& ad caufatum.

rio

ad fuum fubicdum

,

& mancre

ftrudoihacccftneccffitas roateria:.

in

dcr

Pomin-

jturigiturquatuorfigna naturje. In primo

agcns fecundum prioris caufac

,

,

& maceria

vt cefracio

,

caufatum przfuppofitum

SecnntU.

vnde fi qua cft hic reIatio,non eftcaufae ad caufatum, fed obiedi ad adum, vel potentiam. Ncc cffi-

ceffario finiret aliquid

finiret

tes

:

aut faltem effe fimul vnitas

:

ita

quod

conttadidio in feparatione , licet diffc-

Siigitur cfficicns effieitiftas

tum

,

funt trcs relationcs

,

fii

ctiam to-

cfFeduum quia ,

vnio iftorum efficitur,& caufatio accidentalis iftorum , qua: cftfimul natura cum vnione,efficitur,&

"«-

''"''''•

tunc cnira Deus nc-

eft

:

^"f^*

^

eft falfa.

amare fincm noncft

fecundum iftum ordinem caufandi quia nimirum caufans fecundun^nihil facit,nifi deftruat aliquid. Concanfatur

5.

efficientia cauferur OhieUhnes

ergo efficiens fimilitcr

eft,

conclufio fecundi

re intrinfecis diftinguenda funt

£gna naturaj : nam in primo figno naturje JHaterU praefupponitur nuteiia vt caufatum prius,

ma

ritatcm haberejquia

ciens

,

vt amans cft.

folutc

,

dens eft tantum per fe. Sed pracdida non videntur omnino ve-

cnim

duplex relatioad

cft

:

vt dire-

ponitur natura:

prxfuic. Similitcr

:

& tunc, vt didum cft,in cfFedu

finis

non

eft in

abfolucum an-

quam compofitum quia producitur antequam vniatur. Vnitur autem antequam compoficum caufecur cuius caufatio paffiua fequitur caufationem adiuam omnium caufarum. Intelligitur igitur poft fecundam intentionem compofitum pro/duci, vel prim6 per fe cfTe quod per acci-

:

,

rigit,&:

cancumrquia modo,qua:

vnio pra:fupponic vnibilia. Falfum cft ergo , quod foTma producirur pofterius,

DE ,

Quod B fequatur A

B,c9i reIatio:ncc eft aliquid ce C,nifi forma,quac

in caufando eft caufaalcerius in caufando,

9"

vc vnica

ifto B, eft

patet,quia alirer primus cffedus cfficientis

tatis

~ei

&c

abfolutum pcrfedum

hulw

l4th.

,

lulat rclatio cxcefli pra:intclligitur crgo cminens, non fub relatione eminentiz,fcd

conclujionem oSiauam

re-

inftan-

iftis

Quod B proce-

tunc iftac funt partes eius.

cffet relatio

inpUx

C

fitum

illi,in

:

Hi£cqu<x,fequunttir yldentur JpeSiare

InejfefiHeJi

producitur for-

mcdiatior

extremis

:

effentintia

A

in

vnitut matcriae, in

totum produdum cx

cft

{*ccun-

ad formam, Iftius tunc non eft produdio compofici fcd in C produdionis primus terminus eft compo-

prius cftabfolutum

mo nulla fuit,ncc in ifto figno naturac pul-

iHcauJfs.

& in

caufatum poHnaturx puUuIat rationc depcndentiac, quac cft im,

tis iftis

Datur ordo

vndc

,

5

in

,

vt in A, aliquid cft

:

caufatum non tantum in C, fed in caufan-

tioni.

muro

do

totum efficitur.

Verum

4. Tertia.

Caput Vcrum eft igitur,qu6d cxm(x extrinfccac prxccdanc intrinfccas^ quia Caufant caufationcm intrinfecam fcd prazcedunc in caufando caufatum commune quia Hne ;

,

contradidlionc id adbu

,

&:

non

in

loquendo non de communi , fed de

:

hoc

cfFcdum

(it

cflFci^o

quod non

,

aftu

cft in

pcr

nili

formam ctiam nonpoteft Hne contradidione enTe matcriacum & non formacum; ,

nec ecoqucrfo

>

quia nulla pars fola confi-

ftit.Totum igicur in genere fimul quatuor fcparacione caufationum

ut paflfiuarum. (x

Tamen

ifta>quac funt cau-

aharum

caufationi

liter

prarfupponitur

prxfupponicur vellc fincm caufationi intrinfccarum pra:fupponitur cfficiens , quia vnic& fimul cauefficientis

:

arguicur

,

ideo ngo

,

igicur

qu6d caufacfunc ordinacac quia

,

conceduncur, quia

tales propoficiones lo

Quando

caufacionem iftarum.

fac

hoc noa vidccur

,

,

vo'-

vc pacec

fupra.

Vlcerius cumdicicur, quiaefficicns cfficic

idco maccria mucacur

,

rum

quia

,

maccriac

cxponendum

eft

igncm

cfficit

mucacioncm

cit

mucacioncm

non

&

vc-

eft

fcd quia

, :

,

effi-

ad hoc illud

quia fimul vcra func

,

cfficcre

bi econcta cffici

,

fed praeincelligicur relacio in agencc propccr prioricacem fundamenci. cft fenfus

,

Vnde

hic

per cfficicns maceria muca-

vbi ficuc efficcre ignem non prscccmucacioncm finc concradiflione ica nec cfficcre mutacionem przcedic finc concradidiohe.Omnis igicur fiue ad Comtur

:

dic

,

poficum rcr fe

,

ad relationcm partium invel ad cocum omnis , inquam , eft ,

fiue

:

fimul vcra,

ica

quod

cft

concradidio in

fe-

pararione.

Concra

7-

An vnio tx

,

:

non cancum non

caufac

vni-

fcd vnicx func priorcs nacura ipfo co-

quia vnio prarfupponicur aduali caufacioni ergo formam informarc prxccto

non poccft materiam efficerc. Contta quia non cfficic nifi cantum formam quia iftam omnmo habet in virtuce fua adiua &: potcft efic per fc finc matcria , finc contradiclione &: forma prius producitur , quam matcrix vniacur , >

&

quam compofitum gcncretur,&c.

ANNOTAT. MAVRITII. SEquicur capirulum fccundum

:

Refpondco

:

vnioagencis

&

maccrix , quae func caufa; praecxiftenccs, cft approximacio hacc przcedic , &: fcparabilis cft finc concradiftionc fed vnio maccriae

&

forma:

,

quar cft pcr infor-

macionem , eft fimul vera cum coco , & fimul vcra cum caufacionc adualiipfarum

capitulo difputantur

omnino

vis

haberc

vmonem formx

pracfuppofitum caufacioni prxfcntia quacdam cxiftentia

,

& (imilitcr in fcqucntibus

capitulis tn principio cuiufiibct h.-ibetur:rcd quia

non

vidctur litcra Do6loris,aflignauimas totum, vcadditioncm ,vel £*frrf, vfquead principium capituli exclufiuc. In hoc capitulo vt in ptimo capitulo pracminc>pcrira£lat de illis diuifionibus ordinis cflentralis , ic qualiter mcmbra repugnant , & fufficienrcr cuacuant diuifum qux funt conditioncs bon<e diuifionis , vt docct Boc:

DiuiHonum. In principio igicuc capitis prsmittic tres regulas, vel pcopofitioncs gcneraIes,& odendic vcritatem earum ; quas ficuc czcetiuslib.

ras conclufiones, litera grolTa.ad

tcliquum ycroad

modum

,

ipfi

:

dico,

qu6d

eft

materia: in aftuali

quac praefcncia

non

dicic infor-

Difpo/itit iitir*

Dta»-

modum cextus,

expoficioniStVel gtoflo:

annocari fccimus, Deinde compaca membra diuifionum , &prim6, fecundac , ibiprincipa-

&

lircrcomparando caufam ad caufacum fecundum qualuor gencra in {cx conclufionibus : inquaruiTi prima quatuor comparac cflct^us quacuor caufarum fccundum concomitantiam intcr fc; in duabus vero reliquis comparat caufas intcr fe,

& maximcin

vlcima. Deindc comparac cifcdlus fccundum ordincm. Vlcimo comparac membra primx diuiflonis , & omnia in liccra exinccr fe

prcfsc

,

& ordinatc proponir.

comparando eflcdlum caufs efficiencis

,

Dicit ergo primo, finalis

ad effcdium

Q^inon eftftnitMm, &c.quam conclu-

Coocl.4.

fiuncm probac duplici ratione:in quarum prima. cum dicic , hejutrde hit , ^m* /Htun proprie fitnt tffe^ibilia, debcc intelligi de poflciuis , encibus rcalibus , ad diflerentiam negacionum , vel noo cncium , vcl rcfpe^uum racionis. In fecunda racione oiiendic primitacem finis refpedlu cfHcien-

&

&

tis

tripliciter,& infcrt veritacem conclu(ionis,&

litera coca facis clara

efl^.

Deinde comparat cfFedum feftum

caufac finalis

,

d^ccns

feSHm, &c. qux propoficio tionis inter Philofophos

xime apud Auerroiflas

,

,

&

&

efficiencis

ad cf-

§iMi non efi efefl magnz alcercaTheologos & ma:

atque incec fe diflcntiences. Dci namque pecmiHione feqaaces illiiu Commencacotis hac animaduerfioae confunduntur , vc incec fc plecumque difcrepenc , atque contradicanc. Ec nil mirum , fi confufatn ipfi confundancar. Probac autem imicances , illamconclufionem.vnicaracione , &inferc nocanccr valde criplcx corollarium , vel duplez, lein interprccantes

,

loquirur Do^oc. Tamcn poncnfecundum poflec aflignari ibi Nttt ergo ArifitteUst &c. vbi breuibus tangic intentiovc expcefs^

do

cria

,

X. CoDcl.y.

,

alios aliter Ariflote-r

&

caufarum. Si

in cuius ptin-

& ticulicarum,qua: in hoc

merusconcludonum,

;

;

,

cipio in aliquibus originalibus ponitur nu-

i

dic cocum.

8.

,

,

Simi-

ordo dcpendentiac , vcl alius ordo , fcihcet obiedi ad potcntiam : ficut caufationi

Refpondco , quia prxfupponicur compofito,quod cfficicc,fi£ fationi cfficientis huius.

,

habent ordinem emincntem.

,

macioncm,ficut ii^anima patecin inftanti: fed quiaprxfupponitur matcriaomni cau-

quod eft contradidio in adiuarUm fic-

caufac caufant, ita

L

I

:

ncm

Autntiii rt' fr*b*M4litim

De primo principio.

226 nem rum

Pbilofophi de produ^ione Inteiligcntia-

opinionum. QuaereS.

vbi currit variccas

:

&

difiinCl. prira. <jue^.fin.

^ft.j. quodlibeti

,

&

§lmulntn ,

ift

nie

mstirituum,

/id i

ttutr».

:

mcntis Ariflotelis. Conrcquenter ponit aliam conclufionemgeneralem , coraparando caufalitatem intrinfccarum caufarum , ad caufalitatcm cxtrinfecarum, diccns

etiam

Qi^od no»

:

eft

&

,

caufatum

,

Pofl illa verba Httc Ponitur in aliquibus ori:

qua;

,

Deerdine caufarum in caufando :

non

mult^m

,

incipit:

fic

&c. vfqueilluc

caufarum , 8cc. 8c qah ncc communis: ,

G^i^atiior genera

exclu/iu^

pro-

notanter. Exprzcedcntibns

ginalibus vna longa addirio

erat

quam

8cc.

patere videtor.

fatis

conclufto hene proh/U 6.

ncccfTaria

omifimus eam. Addat lc£tor fi volucrit rotum. Vlcim6 quant6m ad hanc partem , oftendit ordinera caufarum ad inuicem,& quis , & qualis fit , & fccundum quid attcnditur , diccns: §lttatuor genera

caufarum

ex przccdentibus

,

quam probat

Scc.

& fpeciali

,

,

&

probatione. Vbi

digredicur fingulariflime pcrcradlando ordinem

caufarum, nis.

&

,

& vnitatem

plura dift. %

eatum

,

& modum ordi& inrer

intrinfecarum ad exttinfccas

Ad quz clarius

fe vtrobique.

1. Phyficor.

J.& in 4.

&

^«-«/?.

,

inrclligcnda

j. Mttaphyfictr, in z. I .

,

vide

etiam,

& alibi f«pc, & maximc »«

^iidftionib.^.Metaph.e^tcgic plura habebis ad pro-

a*ti

poAtnm. trs-

Aduerte ibidem infrk

cum

dicit

Hcuc

,

ali-

bi de caufis efrcntialiter ordinatis diffuflus expticaui

,

matibus

illud

&

,

Scntcntiis

cederc

fcd fivolueris

:

illa

,

poffct aflignari in

alilfi

in Metaphyfica

qazreeum in

&

,

Thcore-

vbi fuprk in

hunc tradlarum

prae-

Phyficis, vt fupr^ faep^

tjriigi. , qn6d &c. vfque

Adue^te etiam terius inteBigt

Ordt e*mf»-

fendemtis.

,

illa litera ibi

illuc

:

:5«<^v/-

nuUa caufa

eft

&c. ponitur additio ab aliquibus , fatis tamcn bona , & benc ad propofitum. Ab hinc vef6 fcilicct , ibi : Nuiacaufaeft a^alit , &c. vfque ibi : Expedito, videtur omnino extri : fub il-

aejualit

rum,imintntit , ntn Je-

,

lacnim additione ( quam tamen lege ) oflcndic quis fit ordo caufarum fcu caufationum caufa,

rum

in caufando:quia videlicet

non dependentif

Confequentcr profequitur de

modo formare cam,

trcs

conclufioncs,

ma ibi Qma fi duo :

nt caupuum icxcualis

fatis cfHcaciter.

Deinde ponit quatuor conclufiones decla> ratiuas membrorum primz diuifionis quarum prima eft ibi Non omne exceftum &c. vbi oftendit membra non coinciderc ; imm6 re:

:

pugnare

,

&

,

feparatim rcperlti

quam probac

:

Secunda conclufio ibi Non omne dependens efl exceffum , &c. qoae eft conucrfa praefuo modo. cedciiris

,

:

& notabilis

gcniose. Tercia ibi

valdc

quam probat

,

,

,

&c.

vfque

,

&

qu«

fatis

&c. Secunda

eft

$0. 8c alibi fspc.

cum

& eft

principium ferc Scoti-

inqua oftenditfumcientiamillius primae diuifionis , quam probat rcfolutc. Vlcima conclufio cft comparatiua vnius membti primx dir

vnum fecunda: quae notabilis valquam fingutatiflimc oftendit & ob-

uifionis,ad deeft iicit

,

&

:

,

,

& foluit & :

tota litera eft fatis fincera.

Pondcra in folntionc obicdionis de roultiplici Concl.i;> fine vt infr^ magis tangam ; & de bonitate mul:

tiplici a6tus.

Qaxrc

inprim.dift.iy.&ijuaft.dt

praxi,

& in i. diftinS.7. &

17«^

18.

in quodlibeto, qHaft.\6.

fine capituli ponitur in aliquibus origi-

Iii

nalibus quaedam additio , quae fic incipit : Om~ ne excejfmm hahet caufim , &c. durat vt

&

que ad finem

,

quam etiam

multum communis ,

nam

ficut

quia non erac nec necefraria , omifimus: ,

neccfTaria omittcr);

,

&

Circa diAa in hocfecundo capite pofTent pluad homi, & contra ea obiici , nem , ad rem : pauca tamen tangam: Pcim6 poflet inquiri , quare priiis de diuifione fecunda eius rocmbris fccic {crmonem , quJkm de prima ? Sccund6 , circa quartam concluflonem poffct inquiri dc caufalitate finis , quo raodo prior , nobiliot caufa i Videcur etiam omnino falfa. Tum , quia Deus eft caufa cfficiens creatura; , quae tamen non habec caufam finalem : quod- ptobatur , quia fi fic , vel Deum, vel creatutam : non primum , quia tnnc efTcc prior , nobilior fe : non feeundum , quia tuncefrct nobilior Deo , qui eft efficiens, prior ,pcr te. Tura etiam ,quia voluntas , tam crcata , qu^m increata , videtut efTe prima cau-

&

:

&

&

&

&

&

&

fa aOiui

non

Ameetden$ huitu,8cc.

,

vel opcrationis fua;

dum

,

&

tamen

eft effi-

primum proptcrquid,

cicns refpedu eius ;crgo

po, patent ,pri-

debcrrt continuati litcra

illuc

talia

dcrabir.

eft

Non om-

non

ita

addcre vidcbatur pcr peccatum. Ledlor verd addat fi inoenecit , omnia fubtiliter pon-

:

:

in-

:

,

firo

ibi

Coocl.!}.

NunijuampluralitM,8cc.c^ax Coacl.14. famofa apud Axiftotelem i. Phyficor. text. eom.

non aliis

bris fubdinifionum fecunda: principalis

ncndo

bat

mem-

fed eminentix.

Concl.io.

;

ra inquiri

fcripfit

mnti Thiirttnataf

rum , fcqucrctur , quod mcmbra illius diuiHonis non rcpugnarcnt immd conciderent , vt patcc

clufio ihi:NihildepeHdtttfteHtialiier,8cc:qazm pro-

&

bat dupliciter

An Me

:

ad effedlum matcriae ,dicens Cluod mn efttfftSlHm &c. qiiam probat triplicitcr. non ponitur prima e conuerfo communiter, quia multa funt cfTc^la , quz non habent matertam : vt patec de Angelis,& accidentibus, de quo ali^s & litera fatis facilis e(l , quam \n(t\ magis examinabo.Dcinde comparat matctia; cfFcftum ad formac effcdlum diccns Qtudnoneft materiatHm , 8cc, ,

,

,

capir. prxcedcnti,diuidendo

inquire altius Vtinenfem ad arccm. Tcrtia con-

quam vnica ratione fatis efficaci probat ex funda-

Cood.S.

fuppleri recurrendo ad illa

efficicntis

,

3-

dintit

fpcculanti. Si volueris alio

:

Coacl.7

inchoatiue tanium. Poreft autem Otit iiptn-

nifi

,

vnguem. :

tffiStum

ginalibus

aliut quae dida funt in emufe.md
Confequenter comparat cfFefkum

S.

,

:

pro vlrcriori declaratione liic didlorum. Vide etiam in prittciffio,f. Mettiph.& inprtleg prim.q,i.& ^propter ea.qux dicic deobie^o,& operacione>& iine multiplici. Quod ctiam tangit ib> dequatuor caoHs , habes in rheorematibut . & Metaphydca , vt fupr^notaui,&ahbi faspc.Pondera omnia verba cextusad in i.dijiinfl. prima, tpuft.x.

Cond

quam probat ptim^ exemplo i {ecund& ratione qux camcn non habctur communiter in ori-

femper caufa nnalis in agente \ pt opo(\ quaeratur quare Dcus crcat muntcfpondetur quia vulr. quare vult ?

nam ?

&

aflignaiur caufa alia

,

qu^m

voluntas

,

quz

de volunrate creata refpeftu adJus fui. Terti6,circa quintam conclufionem , eius probationes , poffctinqairide eft efficiens

:

fimiliter

&

neceflicacc

6.

Caput necefficate connexionis eaufaUtaturo efficientis

cum

;

finis

,

9C

prius poflit cfTe (ine pofterio-

dc caufalitate Intelligentiatum finaAriftoteiis, , 6c dc intentione citcahocvidetut magna difficultas. Item , vi> detur qu6d illaimaginatio dicentium operatioItcni

ri.

li

&

,

,

cfTe^iua

iiem vl(imam,vel obieduro

,

quod

attingituc

caufam finalem Gt bonari & per confequens non reprobanda quia Philofophus qu6d finu eft xtltinuim <^ z. Phyftcorum habet

per ipfum

eiTe

,

,

:

,

eptimum. Siroilitet

,

diRinR.frimi , qnd/f.i, dicic, qu6d tmnit imis in m3m primo ^ ptrfttlio vltim* confiliit in diiu ficundo , ^o coniungitmr opti-

mo

ifle 2.

vltima autem petfedlio

:

finalis ctus. Siroilicer

necefErate caufati

,

quod

rei

tangit

videtur

fatis

coropofnbilia efTe caufacum

,

videtur caufa

Dodor

dubiuro

,

ibi

an

de

Quart^

,

circa feztam concluflonem dubita-

quia in dodlrina huius idem poted efTe i€t\uum , paffiuum ; ergo idero potefl efTe mate:

tia

,

& & efiiciens

eiufdem

:

idem autem non

efl

,&

fecunda probaciones non currunc. Exemplificacur in mulcit , vc videlicec de fubicdbo,& pafEone. Pacec d^ potentia etiam appetitiua , cognitiua refpedlu fui prius feipfo

;

igicar priroa

&

de graui fimilitcr fe mouente. Illud eciara quod tangic de entitate cdmpofiti alia ab entitate partiuro , habec difficultatem , vt nofti. Item, aftus

Item , qu6d neduro ordo.cminentiz , fed etiam dependentiz , fit inter uutfiire canfarum, videturex roultis didlis, 6/c, rjr i.dift.primi, ^.1. cis.

Quod enim non

\

qu6d idem non fit a plnribus, priro6, vidctur ede contra ifluminpletifqae locis :ponitentroplualtetius rationis concurrere ad ra, eiufdem , cundero effcAum:vt paret de potentia,& obiedlo refpedlu uperationis;patre,& matreingeneracio-

&

&

neprolis

;

pluribus etiamin ttadlu nauisconcur-

circaalias conclufiones fequentes

terminis

finr

Ad

ca

,

Iiem

,

fuflinet ifleprobabili-

Afet4pb. accidentia cfTe verc

& fimtliter omnes fpccies

non videtur ergo compofitom , quod non habcc

vt S.dift.primi,^4tfl.t. habetur

verum

,

nihil effe

compoH-

omnium gencrum, ;

materiam. Scxt6 , circa nonam conclufionem

de caufalitate

&

1. Phyficor.

prioritate

,

in

Deo

,

prior ratione efficientis in ipfo.Con-

cft

, qn6d Dcus agit propter fe , tanproptet fincm creaturz.Ncc (equitur qn^d fitprior, vel nobilior fe ; fed qu6d ratto finis

caci

illud

lum

qu6d cognofcitur fecunduvn analogiaro ad forroam ; vuumqdodque autem fic fe habet ad ejfe &c. Item , videtur quod tnateria non ,

niod6 origine , fed perfe£bione , & eminentia, /it prior forma ; cuius oppofitum dicit. Naro illud videtur perfedlius , quod fol6m efl produci-

,

,

:

nunquam tamcn

Dem.Sapientia fibi.

1

1.

Prim6 ergo

potefl effe petfedbius illo

Secand6 vulr

vult proprer finem

,

ni-

iuxta

vult finem in

propter illum

alia

Dems

aihil

vmlt, nifi r«-

,

thHMbtUitr,

& il-

Vtlmwfm quicquid vmlt tmnia apparentcm,

:

aut verum,

atit

frtfttr/imtm,

Kefert ergo comparare finem ad inrelle(kam , ad voluntatero : ad caufaro naturalem, liberam. Refert etiam comparare voluntatemad velle , ad velle .A effe, vel non efle. De a£libus ergo deliberatiuis , maximc

&

10.

&

&

&

ttanfeuntibus

,

eft

verum

,

propterfinem effedlus. nentibus , diffi:rentibus ,

qu6d agens omne De adlibus imma-

& :

fubrcptitiis

mouet enim

,

Aftmt tram-

ha- ftmnttr

fftm-

f*r mfii , frtrffi-

fterjlmemt.

cientem iheoriccobic£liac,fcilicet iniclledualiter

riaaureroefl huiufroodi 9, MetMphy/ic. refpedu forroac. Itcm , videtur qu6d caufae habent ma-

fic

iorem vniratero in caufando , quiro vnitatem ordinis: vc patec de fpecie intelligibili , & intcl\e€ta concurrentjbus ad cauiandum adlum , vel habituro. Irero , cum ordo fit rcfpedus , qui noD efl de genere a£liuorum , non viderur quod aliquid faciat ad caufanduro. Item , videtur qu6d caufz , quo ad fuum ejfe , & non foli^m quo ad

,

aut przftituturo.

roace-

:

agit

aliis.Similiter volantas creata vult

bec fpecialem difficultatem

non

fu-

,

ex didis huius Z.diftinS.prinUt^iufl.^.contraHenr. vbi dicit , qu6d illud , quod efl pofterius natu,

hbc

& Omnia, nnmero, pondere & menfura con-

agit

ri alio

&

& proptcr finem efTcdus

bilei caufa perfedifllroa fcd roateria efl huiufroodi icikro fitterminuscreationis. Confirroatur :

,

sgit

fiue

Detufecit rationMlem creMuram,Scc. Quarre

.dift.i.

fe,&

& i.diftinSl.i.^.

vel bencplaciti

,

rationabiliter

fi

vide-

Primoetiam Phyficor. ha-

prior ratione efficientis

fit

Dens

frtfl*r pni.

eriam ex natuta rci. Quod vlterius arguitur de voluntate ,&c. Dico, qti6d licct volunias dtuina fit prima regula contingentium , quanturo ad libcram determinationem,& contingentem, loqucndo de cffi-

quod

alibi fzp^.

finis.

quam

Nam oppofitum

&

vtpriusnotaui

nobilitate

cedo igifur

bationes ipfius,dabitatur priro6,curo dicit, t\it%. diftinEl.prinu.^tftionib.i.

&

,

Ciim arguitur falfitas propofitiom's , prim6com- K»tie fmii im r»parando Deuin ad crcaturaro , dico , vt habet Det friir titn* *fititnifle in prolog. <^ alibi , qu6d efficiens agit protit. pter finem , non fempcr fui , fcd cfFcAus. Dico vlteri6s,quicquid alij dicant , qu6d ratiu finis

didit

^H*ft.\. etur ,

Ad primum,

proccifu qui plenimque ex detcrminatione

,

f\M\tej.Met4phyfic.

Sc pro-

roateriaeflindependens.

le-

fequentium , refoluir pratccdcntia. Magis cnim videtetur caufatum propinquius efre caufain caufati remotiotis , qfuiro emincns quodcunque exceifi ; igitur ex remotione iilius pcr lo« cum^maiori , remouetur iflud. Nihil crgb ab re egit ingeniofus loanncs. Ad fccundum , in-

I

,

quod

ex coinmuni

faciliter fotutio

in ipfo

8.

licet facisex

,

brcuibus refpondetur.

ifla

patet

prapcr opus inrellcdus,

ter,7.^

vidctur de-

^ori curiofo relinquatur.

Qutnt6,circa feptimam conclufionem, & eius probationem,dubitatur. Namomnis crcatura cfl taroentnatcriata.

,

euidentes, potefl dubicari,

rentibus.

compofita,vt i.diftin£i.primi,j¥dft.i. habetur;non

motum

mouet,nifi

pendere ^ roouente. Quproodo ctiam dabrtur caufamediata,& iromediata,^ropinqua,& rcroota,nifiponakur dependentia ? Quomodoctiam efficiens propinquior fini , aliis ? Multa alia 6\€tz Dodloris hic ad hoc pofTunr applicari:& fimilitec

DoAoris

fariuro.

tuc

intrinfecc po^unt cfle in fe caufatz ab exttinfc-

finc

& formaliter neccf-

127

II.

cMmfmrtfGht efTeotialiter ordlnatic quia in pro: bacione odhiue conclufionis tiixit ,quQd caufx

intelledus ver6 pradlicus didlat voluntari,

;

& feqaitur

cUCtio. Qucre hoc almoralibus , & apud Theologos , maxim^ in do^trina huius , vr nofti. Breuiicr ergo poteft dici , qu6d nihil fit in cnribus , quod non ordinaior ad fincm ab agentc aliquo. Vide in quzftione de bona forruna , & alibi vbi fu,

tius

prii

dici

vel fic

,

notaui •

,

&

alibi in

:

quxre antiquos. Ad lertiumpoteft

qii6d efl neccftaria connexio in ordincad

tcrtium,fcilicet, efteduro

producendum. Etcura dicitur.

Mti rmti'met etmtr» ermel.

De primo principio.

2l8 dicicur fiHufinU ntn foufltgtftnt

*P"*'"

,

verumtquantum

tjtud prim pcffet ejfeyicct

praecedat in eriftentia » tamen plerumque producjtur in*j[/*. Quodtangitur dc

tum vero procedit de

Intclligentiis

quzteopiime

,

in prim»,,di/iin^.S,

& ih i]u»dlibeto ^uift.j. & apud anti-

qutfi. finaliy

qaos , vt no(li. Ad aliud de operatione vltima, &c. quaere in prtlog.cjutfi.i. foluendo inflantias contra duas primasrationes Philofophorum , & ^wefi.^. prelog. foluendo rationes primz latcra-

& cjHtfl.vlt- proleg. & .diflinSl. primi,quctf} i. & in 4. difii.if3.^$. iju*fi & difiinf}.^^.

lis

i

,

<]U4tfi.Z.

2..

de mulriplici acccpcionc fiiiis. Secundo etiam F«.Kqao,& jg Anima habct Philofophus cxprefsc quod fi, " nis aluis ^«0 , aiius ^r4/(4 cutiu. Et quod vlterius additur de compoflibilitate , &c. qusre vbi fupia in primo

&

,

cjuodliheto

&

,

fpecialiter,

,

vel efFcftiuc

vel in identitate

,

vel in alietate cf-

:

aliteretiam fequendo

:

ThcoIogorum.NoninconDcnit

,

brcuitcr ,apud

Ariftotelcm poncre neceilarium exfi formaliter,

& abalio efFe<5lii)c. ir.

•«/«/ neeeff*.

dico j^ matcria ex qua

j^j^,

omncs

-

.

inltantiz.

riumaftfor-

matetia prima

metUtrt, fed

iz

**. *''*

tia cntirate '

'

ius

,

8f

principaliter

hic de

caufis partialibus

eiufdcm

quod habeant maio-

generis. Ibietiamaccidit,

rcm vnitatcm , quara ordinis, vtpatet

5. difttnlt.

ad finern optimi, Ad aliud dico , quod ordo rcquiritur ad cau&tioncin , tanquara caufa fine ^ua non , vcl tanquam conditio caufantium : & fimiliter alij plures rcfpedlus , vt approximatio , & huiufmodi,etiamcxtrinfccusaduenientes. Qualiter autern dicit petfcdioncm , vide 1 1. Metaphyfic.

primi

,

quod loquitur VioQcot non in aua, & fic celFant

t

•

<-

•

Loquirur ctiam

i-

•

Qupd

i

Ipccialiter de

quas vcrc cft in potcntia

rcmo-

,qi(ctfiion.j. infolutione

Ad

primi

aliud dico

tum caufanc

,

,

&

,

,

ordo

cftentialis inter

alius inter caufare

caufa-

effe

Ad

vt pater.

,

cutitur ad vnutn faltem genericc

* f-*-

v,cl

qux

vcl fpecificc,

,

Dodor

Sed loquitur

ttinfecisconftitutiuis,

locu'ion<"s

ticx, vidc egregie 9. Metaphyfic.

& }7.

&

1.

haec in litcra aliqualiter

ik.

cjutfl.^, ;

;

Caufafttunda ntn pr»mouetur a de prioritate perfedionis,^: virtuti$:vt hic dicit, frimj ptr

& vbi

hic de in-

reducit ad extrinfe-

6c fubtilis

:

8c mulris

multa hocum

,

qux

ad p.iuca afpicientibus,

afteric

,

viderentuc excranea

di^a.

CONCLVSIONES fequcntis.

tercij capituli

:

Qi\onc,difi,^^.cj. )

qu* ponitur

eontr»

to».

P*^'^

tluf.-f.

fis

Qgomodtem-

eft

eremfur*

tiu

omni

quod

illa

creatura

,

,

eft

X Aliquod

pro-

:

phyCicz conftitutio Dotiiis

Ad lcxtumdico quod

A'i tMtienes

dam habiiudincm habeie

,

""

non

de qua hic loquitur & fic intelligcndura dccompofitione accidentium , quac eft mcta-

,j,

"lHr

compofirio,

quam

,

conipofitio.

loquitur rclpeaiue

rion ponir.raateriam

:

:

4

cunquc forraa eft fecundiim fc cognofcibilis. Ad aliud dico , quod non propici; perfcdioncm manofcitur per terijc cft producibilis foliimiprima caufa:fcd .' tnaloriamad -„. ,*,.. ... ptoptcr imperfcclioncm , vcl condltionem limiform^mt tationi$,veImodum agcndi caufa: ctcatx.Vide t. 1.^'& i.difi.t, Ad confirmationcm , qux fatis apparens eft, porcft dici

,

quod zGtas

,

feu

forma

,

eft

qno vidc

ibi

rationc.noiiproptienaiura. Vel alitec diftinguc

efiincau-

effeciiuum efi ttStu

(^ aliqu/t nstur» exifiens

a,6iu/tliter efific effeBiu», efi exfe neceffe effe, effendtexfe^vnifoU natura

Incaufabile

6

Necefiitas

conuenit.

7 Aliqua efi natura in entihmfinitiua, 8 Aliquod finitiuum efifimfliciter frimum. 9 Primumfinitiuum I

/tlicui

natura

incaufahile,

efl

o Primum finitiuum

efi

a^u

a[iu exifiens

:

&

exifienti conuenit

ifiafrimitas. I I

In

naturis

entium

aliqua

efi

exce-

dens.

nutanter in qnarftionibus

h.iius.Porcntia autcmeft prior origine, vel gene-

,

j

&

taph. de

frimum

exifiens

priot

natura materia, vt loquiiur Do^or ibi deprioritatc natnri , hoc habet Philofophus 9. Me-

fimfliciter fri-

frimum effe^iuum

Simfliciter

Sjiuomodo

materia cog-

efi

JahHe.

depcndere, fed quanad formara. Et quod

^^ ' •^%?f<"'- <^'co > qu^ti verum eft , quo ad nos non quo ad naturam immo feclufa qua,

Simfliciter

3

ira-

*'^'''^"'^

effeltiuum

munt,

^* partibus elleotialibus icalitcr diucr-

,

mo

jiliqua ejf natura in entihus ejfediua.

I

di^o

jn

alia.

omnis enim caufa mouet le in fuo ordine & fortc fecundrt pritjs mouet fc ,quam mouctur k pfima» formalitcr dico immo omnes fimul natura ,8c duratione mouent fc,efficientes dico. Vide in Theorematibus. Et quod communitcr dicitur, caufam primam prius agere , intelligendum eft dift.i.

• •

^d qutrHum

ab

lum metapho-

:

"^*"';

Accidit taufis, •vniim efft

^

cas caufas nunquam cnim ncc ex materia folum, nec ex forma,nec ex ambabus fimuUfit vnum,ni/1 ponaturextrinfccum vniens. Vide 8. difi.primi. nifi contendas , quod forma feipfam vni9''*firct de quo qua:re in quarto, in matcria de refurV c

c»ufi cauftnt.

aliud

tiam inftrumentorum.MuIraalia declaratiua horum addar ledor , quia materia ifta eft copiofa,

pariihusri.d.

forma/eiton

ordi'

nitfuficit.vt

diftinti, eiufdem.

qu6d accidit caufis inquanqu6d habcant efie ex fc injicem.

Eft etiam alius

rum:

& ^o.

^uaft.i,

quod vlterius dicitur de pluribus con, ^fi dicendum, qii6d omnia redu-

» currcntibus

.

Vnitat

&

diftinSi.ii),

fupra. Similiter dicendum eft dc medica-. rione,& immcdiatione, tcmotione & propinquitate:& hoc intelligo in caufis per fe, ad diffcren-

tangitur de tcr-

,

nnroeraliter.

iz.

argumen-

;

habcs communiter in doftrina huprincipaliter z.
Antotumili. taphy/tc. Et ftinguitur

,

,

contradidionis.

8c

,

'f"'

^'

,

:

Ad quartum alt

qu6d loquitur Dodor

Dico,qu6d huiufmodi

&

principiaPhilofophi ,alitcr fcqucn<^o principia

jirtftetetes

,

vcl formalicer

.

feiitix

toneret

aliud dico

dico, quodquamuis cxtcnfiuc ibi pollct concedi dependentia , propric tamcn dcbet appcllati moueri,8cc, cminentia. Quod dicitur,(!/
.

fc.

Ad

caufis alterius generis

plara

,

mtnta principalia. Aliud cnim eft loqui de neceffario*/'. aliud de ncccffario ex fe : Sx. hoc

z difiinSl. primi , part. 1 ^utflion. 3 . foluendo argu-

"/tL*^"*"

:

ponderando.

pcr obieditre

Ntctjftrium

de prioritate naturz vt fupra fspe notaui

aJ abfoluium vtriu^uc , intet fe comparata > loquendo de firie finopliciict vltimo ; fectis dc producibili ab cfiLciente : nam licct finis'fcm-

1

2,

Aliqua natura. eminens efiftmfliciter fri-

mafecundum ferfeBionem I

5

Stifrema

aliquidin ea rtctftum.

Caput 15

Snfrem» nntur» efi incsitfabilii.

.

l^,Sitpreni(t

n^tur»

^tiqua e(l natura in entibus eJfeSliua.

ordine ejfentinli, effcientit

,

finis

,

dr

eminentu.

dibilis

:

crgo aliqua

ad duo effentialiter

Confc-

eft eflrftiua.

quentia patct per naturam corrclatiuorum. Antcccdcns probatur tum,quia aliqua cft contingens,ergo poflibilc cfle,poft

7. Vnifali naturd ineji quacun(jue primitas

non efle ergo ncc a fc,ncc a nihilo vtroquc enim modo cns forct a non cnrc,crgo ab aho cfFcdibihs tum,quia ahqua naca-

caufa extrinfectt, vnius rationis.

ra eft mobiIis,vcl mutabihs:quia poflibihs

ad quorum vtrumcjue

,

eius

dependentia, totaliter terminetur.

1%.

Primum effe^iuum

efi

a&ualifiimum,

virtualiter continens

omnem a&uati-

;

carere ahqua perfcdionc poffibih

omnem

dam

pofitioncs dc efficiens

in tripli-

ordine pr£di£lo ,fcitieet efficientid,

eminentia

,

(jrfinis

:

(jr

qualibet atia

eft,fic polterior ifta, pratermijfis ordi-

nibtufinis , c^ eminentia, exfoto ordi-

ne

qui efficacior

efficientitt.,

frocedere ita

Potes^

eft.

accipe huius tertij fex

,

primas conctufiones (jrfexta adiunge 16. 17. 19. fic habes huius tert^ ,

&

nouem

conclufiones.

^atuor prima

primum efficiens effc

conctudunt

quinque quod

eft

\

atia

tantitm vnumfrcun-

,

qua atiam requirit ,puta

cr atiqu* propofitiones Ari-

,

ftoteiis poffunt frdmitti.

Si nen

ittis

,

fic

:

Ahqua natura

cft cffefta

h conclufiones & prarmiflfas proponcrc:ilquippc de adu conccflis , iftx dc pofllbihconceduncur,& non ccontra. Illjcctiam dc adu contingcntcs funt , licct fatis manifcftxjiftx dc pofllibili funt ueccflari.T: illa: quidem ad cns exiftcns pertincnt iftx ad cns quiditatiuc fumptum pcrtincrc proprie poflunt. Exiftcntia tamcn illius quiditatis inferius oftendctur , de qua

nunc oftcndctur effetS^iuum.

SCHOLIVM EHtdemer

ofienfo,aliquAm

naturam

uum effefimpliciter primitm, a mtflo tum , ctiam/ecundHm

ejfentialiterordinatisy tjuoi bene

atiqua de fecundo.

rcntias

earum a

Philo/ophot

A P V T

III.

,

oBendenda.

OM

qui te I N E Dcus noftcr primum ac nouiflimum enc ,

,

prxdica(li,docc feruum cuum, ^;#v
tceflcprimumcfficiens,acpri-

mum cmincns, finemque vltimum,often-

,

Vt hoc

Primam,

Infini-

& vnum cmincntia;

tribus ordinibus

vnam naturam primam dcdcris

,

,

:

at-

aliquam

eflc fimpliciicr,

fi

dcmonftrabo. Idc6 autem dico

naturam vnam , quia in hoctcrtio capitc prxdidx trcs primitatcs, non de vno flngulari

dentur

, ;

feu

fccundum numcrum

often-

fed dc vnica quiditate , vcl natuScotiofer.

Tom.III.

&

Atiquod eJfcEliuum

primutn ef-

attf

eim

ex^ofitcres.

eft ftmpticiter

primum.

Hoc cft non cft cffcdibilc,ncc in tc altcrius

iftis

ejfe

immutatarn habet Do^lor i.d.i.q.i .art. i.k n.ii .vbi fuse Lichet. Bargim,

fic

in

tres diffe-

canfis accidentaliter ordinatii.

armUa dcpcndens. Totarn hancliteram feri

pradiAis,tres placet cligcre ; duos caufali-

quc

Cuiw

in infini-

loejuendo dc caufis

poflibi lem:^ ^fr conjeejnens dandum

feSiuum

dcrc rationc , quod certiflima fide tenct. Dc fcx quippe ordinibus eflentialibus futatis cxtrinfccsE,

efi irc

tatcm cirentialitcr ordinatorum elfe impcfiibilcm, (juinejue rationibm. Secundarn, Infinitaicm accidentaliter ordinatotum impoflibilcui clTc , nifi detur fiatm in cjfcntialitcr ordinatis. Tertiam,Negxro ordine ellentiaU , infinitatetT) adhuc eflc im-

Detrifltci frimitate in fTimofrincifto

I.

cffiEltuam,

explicat,&

conuincat,probat tres propofttioncs.

C

cjje

depen4ctis.

fundarnentum efi, quia afccndcndo non

fauca defrimo (jr

I.

conchtf. i.conuincit etiam bacconclnf.iMicjUod cffelH-

frofofttum oftenditur , fecundum itlud caf. ejfent necejfaria,

eft

quia ah-

,

lis

Jpeciem , vel naturam. Deinde quarta conctufio fatis vatet per viam

tertiam

,

adu

quia ahqua

quaincipit cffc, quiaahqua cfttcrminus motus,&:contingens:fed malo de poflibi-

dum

ejficientia

cjfrm

MHm.

&

nenter continens omnemperfcBionem.

ci

tur Miiiuid cjfc

terminus motus potelt inciperc, In hac concluilonc quibuffequentibus , poflcm proponcrc procffici.

mum eminens ejl perfe[lifimum,emiFna natura exiflens eftprima,

fibi in-

Demonfi,4.

eflre:crgo

& ita

bonitatem.Pri-

:

:

tatem.Primus Jinis ejl optimuSyvirtualiter continens

19.

Concluf.j.

quiaaliquacftcftc-

:

:

Imfofsihile ejl idem

dependere

1

Quod oftcnditur

Aticui vnicd nAturd, (^ eidem /tifn exiJlenti.inejt triflexprimittUyin triflici

1 6.

infcriuscrit

fcrmo.

Jiens. I y.

1.

Devnitaceverdnumerali

ra.

a/ijua uil» exi-

ejl

1

:

virtu-

Concl.

2.

i.

cfFcaiuum. Probatur cx prima Aliquod cfFcAiuum fit >< , fi cft pri-

mum, hocmodo exponendo primum

ha-

bctur propofitum fi non , crgo cft pofterius cfFctiiuum,quiacfFcdibilcab aho,vcI quia virtute altcrius cftcftiuum. Si ncga:

Daricjpclti

IUud altc- ^O nklll.M £ , de quo arguitur ficot argutum efi priut

tur negatio,ponitur afFirmatio.

rum

fit

I

cftdcy^, aut proccdetur cfFcftiuis

,

in

infiniiumin

quorum quodhbct

V

refpcftu prioris,

.

^>ft-»-
De

250

primo

fccundutn 4uc ftabicur in alinon habence prius infinicas cii poflibilis in afccndendo ergo primicas necefTaria quia non habens prius, nullo priore fe cft po(lerius,nam circulum in caufis deflruic coclufio fecunda fccunprioris, eric

quo non

priorc

;

,

Hic

di capicis.

afcendendo

inftacur ,

;

effe£tiuum.

eft poffibilis infinltas in

ponebanc de gcnequorum nullum effec

,

fed quodlibec

,

fecundum

,

fecundum

&: ra-

;

men hoc

ab cis ponebacur fine circulo. Hancinftanciam excludcndo, dico, qu6d

per

fed cancum accidcntahcer:ficuc

,

Auicennam 6.Metaph.cap

vbi

j.

Sed ad propoficum oftendendum

expono quz

finc caufac cffcnciaHcer fub-

,

ordinacx,& quac accidencahcer.Vbi fciendum , quod aUud eft loqui de caufis per Cc , pcr accidcns de caufis eflencia-

& & hccr & accidencalicer ordinacis. Nam :

in

primo eft comparacio vnius ad vnum, fciad caufacum eft caufa pcr (cy quae fecundum naturam propriam.non fccundum ahquid fibi accidens caufac:

fir accldesl licec caufac

&

:

,

& caufa per accidcns cft accidens caufac

fibi

tio

intcr fe

cum cft

in

cribus caufx efTcnciahcer

cahfkperfi,

&

effenti*

eis

comparainquan-

&: fic eft

:

duarum caufarum ab

qua: per aliquid

,

Dijferunt tribns

caufatum. ,

,

Et difFerunc in per fe ordi-

&

nat4t,

ab ac-

eidentaliter ordinatis.

quia vniuerfitas caufacorum ordi-

,

ilhus vniuerficacis;cum fecund6,quia infi-

difFcrctia

fi-

fupra.Con-

fequcns nullus Philofophus ponic cum certi6,quia prius eft propinquius primo,ex :

^.Metafh.text.com.\6.cx2^o\h'\

nuUum pri-

mum,nihil efTenciahccr

Tum quar-

prius.

c6 , quia fuperior eft pcrfcdior in caufan-

Catt/kns in

do, cx fecunda difFercncia

t^irtttte

al-

terius

im-

cum fupcrior ita infinitae

eft in

crgo

;

infinitum

in infini-

pcrfcftiorjj&i:

perfcdionis in caufando:eft er-

go non caufans in virtuce alterius quia omnis tahs imperfe^e caufat,co quod depcndens in caufando, Tum quint6 quia efFe(fliuum nullam imperfcdionem nc-

,

&

:

:

Nam nulla caufa

cionis

do

,

,

a caufa

ciufdem

dcpcndcc cffenciahccr

ra-

in caufan-

quia in caufacione ahcuius , fufficic vnius racionis. Tcrcia fcquitur cx

vnum

duabus

pracmiflis

,

fcihccc

quod omncs

ccffario ponit

:

patet in propoficionc ofta-

:

dependens ab aha in infinitum,in nulla effct finc imperfei3:ione;ergo cfFediuicas in-

dcpcndcns poccft incffe alicui naturx

:

illa

prima.ergo eflPediuitas fim-

phciter prima cft pofl[ibihs fufficit hoc: quia infcrius cx hoc concludetur,quod eft :

Ec

fic

quinquc racionibus paccc A.

5,probacur,fcilicct

qu6d

infinicas acci-

non eft fimul, vc paccc

:

fcd fucccfliuc can-

alccrum poft alcerum ita qu6d liccc fccundum aliquo modo fic a priori,camen non dcpcndec ab ipfo in caufando. Pocuni,

ccft

,

enim caufarc

filius

generac

,

illo

pacrc

non exiftcnce ficuc morcuo ficuc ipfo :

:

qua per

infinicc

a

fcd

Ex

iftis

oftcndicur propoficum fic:In-

finitas cfTcnciahccr

pofTibihs,

erdinatorii

natorum

qua

tora fucceffio

libec cius dependec.

ordinatorum

cft

im-

& infinitaS accidencahcerordicft

impoffibihs

,

nifi

ponendo

ftatum in cfTcntiahtcr ordinatis crgo

bilem , frobatur ijuin-

ni

iHpliciter.

ciahtcr ordinatis.

;

modo eft

om-

impofljbihs infinitas in effcn-

Sictiam ncgetur ordo

ius

permanentis

fionisiquia

,

,

,

&

:

,

dinatis Jit fiatur.

quod-

quod

nihil eft fucccf- perpetuari ,

omnia fuccefl[iua funt eiufdcm

qux

nijiineffentialiter or-

difFor- 'Difformitat nifi in virrute alicu- non potefl

quia quodlibec fucceffionis dcpendccab ipfo , &: hoc in alio ordine quam a caufa lius

pojfibilis,

Nulla enim

raCionis:fcd eft aliquid prius effcntialiter,

proxima

ordi-

, cft imab aliqua nacura durance

miras perpccuacur

dinacac. J-

,

nifi

liter

nateri im-

,

poffibilis

:

4Infinitat

pofito in eflentialiter ordinacis: accidenta-

nifi ftacu

quia infinicas accidencalisfiponicur, hoc

viuo. Talis infinitas fucceffionis

fe caufahcas deeffcc cfFeftui

caufat.

ua fecundi capicuhjcrgo poteft effe inahqua natura fine imperfdione fcd fi cfTcc

caufx per fe ordinaca; fimul ncccffario re^ quiruntur ad caufandum , ahoquin ah-

non requiruncur fimulaccidcncahceror-

ferfeEle

,

dencalicct ordinacorum eft impoffibilis,

,

,

:

in per fc ordinacis eft caufahtas altcrius

ma.

impojfi-

,

nacorum eft caufaca^ergo ab aliqua caufa^ q ux nihil eft ilhus vniuerficacis.Tuc cnim ahquid cfTec caufa fui,coca enim vniucrfahcas dependencium dependec & a nuUo

in rc.

,

alcerius ordinis quia fuperior , perfcaior in accidencahccr ordinacis, non. Harc dependcc, fiue fequicur ex pri-

ejje

ciahcer ordinatis impoffibihs eft infinitas.

Tum

pcr accidens non liccc in ejp vcl in ahquo aho, dcpcndeac. Sccunda cft,quia

:

cft

ejjentialiter

C. Prima iftarum ,qu6d fcihcec in effcn-

eft fimpliciter

,

racionis

Infinitatem

.rf

ab accidcncahcer ordinacis. Prima difFercntia eft , quia in per fe fecunda inquancum caufac , depcndec a prima in naca;

,

ordi-

liter

At fecunda B, cercia

nitx czuCx cfrcncialiccr ordinacac eflcnt

&C efTenciahcer

,

loquicur de infinicate indiuiduorum in

&

cur

probacur,fcihcec

mul in a£l:u,cx ccrcia

fpccie.

,

afrumpcac.Propcer brcuicatcm.prima dica-

Philofophi non pofueruc infinicacem pof-

pat;cc

Sliud c4u/i

ahquod primum fimphcitcr Hic func crcs propoficioncs

cft

fibilem in caufis per fe ordinacis

per/e

infinicas eft impoffibihs ;ergo

,

omnino

ficuc ipfi

:

rancibus infinicis

primum

quia

:

cffentiahs

:

;

philofophances

principio.

cft aliquid fucccfllonis il-

pacec crgo B.

Pro

nijtper ali-

^uid permanens.

Caput Probacur C,

Neg4te erdine

ejfen-

fcntialis

tuditer er-

iin4torum

dihnc

bilis

,

fcilicct

infinitas

,

ncgctur ordo

fi

quia cx primahuiuscapituli,

:

aliqua natura

fit

cf-

fimplicitcr iinpofTi»

cfl;

cfFc^^iua

ncgctur cf-

fi

,

cum

infi-

crgo mtMefiim- fcntialis ordo cfFcdiuorum nullius altcrius virrutc caufabit fojfibilis.

illa in

;

&

:

camcn

licet

ponatur caufata,

ipfa in aliquo fingulari

in aliquo efl incaufata

,

quod

cfl

propofitum de natura prima quia fi in quojibct ponatur caufata , iam contradi:

^io implicatur tialcm

:

,

negando ordincm

cffcn-

quod

ica

,

fic

ordo acciad

dentalis fub ipfa ,.finc ordine cfrentiali

aliam oaturam, ficUc ex f , patcc.

C H O L

II.

Tertia cendufio, ^uod Simpliciter

diuum

cft

^««»M,

incaufabilc.cxfc

incaufabile.

Vna tantiim natura cft nes euidenter, vt videtur

Gijtfirta

aliis

primum cfFcadu cxiftit.

neceflc clTc. Sext*,

cft

cx fc ncccftatia. ,

Hm om-

demenfirat, tjua* tra^at

i

:

quo

fed

his

1 . ijuafi. i.art.i.a

<^ibm

e»ncluf.6.

hxc

:

num. i6.&

19. ijfilemfere ver-

de (juibus vide eius expofitores

videeHm ibi ^. j vhiprebat .

ibi.

efficaciter

De

vni-

Corellarti/.

effi-

,

teft effe,

quia non contradicit entitati, po-

fc,& ita eft a fc. Concluf.j. IncMfabtle efl ex fe neseffe effe. ^Probatur quia excludendo omncm

teft efTe a

:

caufam aliam a fc , intrinfecam, & extrinfecam refpeftu fui effe ,cx fccft impoffi»

non cfiTc. Probacio ,

nifi

aliquid

fibi

,

non

nihil poceft

incompofnbile

Incaufiibili

"'^'^ ,

pofi-

ciu^, vcl priuatiuc, poffit efl'e:quia (aU

tem altcrum contradidoriorum cft/cmpcr vcrum nihil incompoffibilc incaufa-

f^fi

'J'^*,""'"' ^

:

bili pofitiu^

,

vel priuatuic

quia vel cx fc vel ab modo , quia tunc cffet ca huius capituli

fic

potcft efTc;

,

Non

alio.

ex

fc

,

primo

ex quar-

&: ita incompoffibilia

,

& pari

\..ji^

neutrum effet quia conccderctur pcr illud incompoffibilc illud incaufabile non cfle &C ita fequitur e conuerfo. Non fccundo modo quia nullum caufitum habet vcfimul cffent

tatem Dei.

gra-

prius efTc includit contra- Prjmo

,

dift.

fupremum

didionem;ficinquantum primum exiftit. ^"'*^''/*fProbatur vt quarta nam dc ratione illius ^p^/^' ^ maxim^includitur incaufabilcicrgofi po-

efle

,

quia inconue-

alicer>

vniuerfo dccfTc

,

dura poffibilc in cffcndo. luxca iftam quartam, notacorollarium,qu6dprimum cfFc^liuum non tanium eft,quod eft prius

bilc

M

V

I

i?!

conclufio declaratur niens eft

quia nulla natura potcfl poni in

quolibet caufata

S

III.

;

rationc

:

Concluf.3 .

simfUciter primum effeSiiuum

efl

incau-

fMe. Hoc patct

J.

cx fecundarquia fi

ab

fit

alio

,

cffcdibilcjvcl virtutc altcrius effcftiuum,

hementius

crgo proccffus in infinitutn

quam

,

vcl flatus in

indcpendcnter cf^ fediuo illud dico primum & iUudaliud patet qu6d non cfl primum , ex datis cuis.

aliquo inefFcdibili

&:

,

:

:

InefeEHbile

Vltcrius concluditur. Si

efttncaufa'

fc^ljbile

primum cfl ii>ef-

crgo incaufabilc quia non finiex quinta propofitione fccundi ; nec matcriabilc, ex fcxta eiufdem ; ncc formabilc,cx fcptima , ibi fimul ctiam dc mate-

bilc

;

:

,

:

Simpliciter exiflens

:

frimum effe^iuum

le

poffihiU efi

:

aSfu

effe

afi, nonfo' tfj

'JJ'

^ft-

cuius rationi repugnatpofTc

^^^ ^ ^^ ^^^ rationi primi cfFcftiui fimplicitcr rcpugnat cfFc ab alio, ex tcrtia;& potcfl cffe , cx fecunda im6 ibi 5. probatio A ,<\\ix minus vidctur concludere, hoc concludit. Dc hoc alia: pofFunt tradari dc exiflcntia , fic funt dc contingcntibus, ramcn manifeflis vcl denatura,&:qui'

&

;

ditatc,o£ pofilbilitatc ccffatiis

uum non

;

,

&

fc.

non

Poffibilitas

funt exnc-

cft

effe eius,

ex fe vni foU naturd

Concliif.6.

eonuenit.

Probatur fic

ex

dux nacurae poflunc efcommunis eft eis

fi

:

fc ncccffc cfFe

,

crgo &: aliqua cntitas quiditatiua , fccundiim quam cft cis communc,&aqua accipicur quafigcnus caprscccr hoc diftinguuncur formarum neccflicas cflTcndi

:

;

&

Iitatibus fuis

adualibus vlc misEx hoc fc-

quuntur duo incompoffibilia. Primum, X /1* V _ /r pcr quod vtrumque eric primo ncceHc eile 1

.

.

nacuramcommuncm,quxeftminoriscnticacis; & non pcr nacuram diftinguencem, qua: cft maioris adualicacis

Quod non

cfl a fc,

cft ncccfrc cfle

quia

Tom. III.

adu

fibilis.

fic

:

incaufabi-

:

illamformaliccr

non ens produccrctaliquid ad effe, quod cfl impoflibile & adhuc illud caufaret fe, & ica non cffct incaufabilc oninmo. Et hxc quarta

quia cau-

:

,

etiam caufabilis ad

neceffario ponit

cfFcdi-

potefl cfTc a fc:quia tunc

Sceti oper.

,

primum

ergo fimpliciter

potefl cfTc a

fic

in cffcndo

nihil incomdc incaufabili poffibilc iam cnti potcft eflre a caufa , nifi ab illa rccipiat vchementius , vel potcntius effe , quam fic effe fui incompof-

fe

;

Qupd noeft

non.

ficuc

c^ aliquu naturtt exiflem uHuttU-

Probatut

vel potcntius a caufa,

,

Neceflitas effendi efl

ter efl fic effeiiiuft. Cui repug'

cfFe

incaufabilc a fc habct

fatum dcpendct

ria,& forma,ex odaua,ibidcm. Concluf.4.

,

,

:

neccffe ctfc illa

&

quia

:

i

fi

pcr

crgo bis

formalircr

non

communem ,ficuc

ncc Vidccurauccm impoffibile , quod minor aftualicas fic qua prim6 aliquid cft ncccffarium & maior non

includic

nacuram

diffcrcncia gcnus.

,

,

V

t

fit,

-^'p.?'"» dari uuM

^

^/,„7^ „ecejfari.u.\J. x.y. }.//.;.

De

231

primo

ficqua primo nec per fc fic aliquid neeeffarium. Sccundum impollibilc cft,qu6d

communem, qua

pcr nacuram

ponicur

:

pcr illud cft in cfFcdu , circumfcripco Si dicatur,

alio.

naturam

commu-

ad ejfey)prxtcr naturas diftincommunis exfe cft in adu & indiftinda , & pcr confcqucns indiftinguibilis quia ncceflc cflc iam exiftens non cft in potentia ad fimplicitcr fufficcrc

ftiuas

:

igitur ipfa

,

5

ejfe

ejfe

:

aucem generis

tiatuu plicitcr cj/e

*

tuxx fub

refpedu

,

in fpecic cft fim-

cius.

Item

diuidentes genus,

ergo& rius

:

ejfe

vnius

fcd nullum

cejfe ejfe

ex

dax na-

pcrdifFcrcn.

eum fintinacquales

erit

perfedius

ejfe cft

ejfe

nkc-

perfedius ipfo ne-

,

Jicut

enim

effc pofihilia,

funt ordinAtaJecundum ferfeHiorem intentionem , licetfoJitbilitMfit eii communis, ita diceretur de necejfariis eflc ; materia etiam

ad necefitat(m effendi^ quamforma generabilu:(^ tamen non habet

flui affropinquatur

cffcferfe&ius intenfiuhita etiajn infrofofitionibtti neceffariis videtur ordo fecundiim

ferfe&ionem necefitatis,etiam in necejfariis

c^c ficut in frimisfrincifiis. Icem, fi duas nacurx cflcnt cx fe nccefle SfJuoeffcnt nccclTe ef- cflc,nullam dcpcndenciam haberec vna icaltenm adaliam in cflcndo;crgo ncc ordinemali'j!^' qucm eflcncialcm crgo alcerum nihil ef;

z-mnerjt.

huius vniuerfi quia nihil

fet

;

ucrfo,

lem

eft in vni-

quod non habct ordinem

eflcntia-

quia ab ordine partium quia vniucrfi. Hic inftatur

inter entia

vnicas

eft

:

:

vcrumque habec ordincm eminenciae ad partes vniuerfi, &:

illc

fufficit

ad vnita-

tcm. Concr.i alccrum ad alcerum, ncc illum orduicm habct quia cmincntioris :

:

riatura: cft perfcftius effe,

fcdius

effe

nuUum

ipfo neceffeejfe

cft pcr-

exfe:alcerum

SUuocjfent cciam nullum ordmem habet ad parces tiecejfe ejfe, vniucrfi , quia vnius vniuerfi cft vnus orcjiiodlihetaJq y^wxs ordo cft ad vnum primum. Proiiud dtceret j^^^-^ ^ quiaad duas primas nacuras , fi podntti depennantur , nacura proxima primae non habet dctitu ejftn-

vnicum.ordinem , aut vnicam dcpcndentiam , fed duas , ficut funt duo tcrmini ad ^uem yicitz dcqualibct natura inferiori; crgoficin vniuerfototo erunt duo ordines primi

,

&

oftendicur

cejfeejfe

iilud

m

vniucrfo cx incau<ex primo caufante, & il-

ludexcaufaciS;.nuUa nccelficas apparec cx , plures nacuras primas caufantes,

caufacis

imo cft impolfibile , vt oftcndetur infra, conclufione dccimaquinta huius tertij capituli; crgo nec ncceflc cft poncrc plura fccundum naturam incaufata,vel plura neceffe effe., ideo rationaliter non ponuntur. Infiatur deferjonis diuinis

quarum

,

nul-

ita

duo vniuerfa

:

vel tan-

&

ad tum ad vnum necejfe ejfe crit ordo, aliudnon. Icem, quiarationc naturali na-

?.

lafrimoeftnecejfe efferelatione. Rejpondeoy Additio. relatio Jecundiim

frofriam rationem non efi

perfe£iior aBualitoi

,

quam ejfentia

ta :ficut ofortet fonere de

abfolu-

vnde fumitur dijferentiaj^ecifica rejfefiu realitatis vnde fumitur genus. Similiter quo illa realitate,

,

cejfe ejfe, ofortet,

quod non aliam realttatem

requirat illud commune ad ejfendum

,

aliami

inquam , quomodocumque ita quod faciat cornfofitionem cum natura communi : fed aliamformam eandem ejfentialiter fetefi requirere qtu fcilicet eft eadem ejfentia fro,

,

fter infinitatem:quod fi nec aliam:igitur hic Deus efiferfe extfiensjicet non incommunicabilis. Infiatur contrafecundum-.igitur ani-

malitate non

efi

hemo frimo animal :

qttia

eget rationali. Euaderetur, fer exifientiam,

fecunditm te

\

nihilvalet. Ideo aliter rejpon-

deo , indefendens in efle ferfeififimo fibi fofiibili , exfrofria rationeformali , nec neeejfario requirens aliud

ad tale eflc,fx ratio-

ne frofria,efi in tali clTe qualibet alia rea;

litate circumfcrifta

,

(jr

ideo

indiuifibilif:

quia exfectaret contrahens ad cflc

fendens nonfic

efi

'.fed

de-

exfe nec necejfario fimul ,

Genus defendet a

requirens.

Vifferentia

quantitm ad tale efle , vt effeElus ordinatus, qui pofieriits froducitur : quia non habetfer-

feEiifimum efle , fimfliciterfibi fofibile ,nifi in Sfecie

,

cuius efi fars

:

S

C H O L

I

autem

in effendo

fars Sfeciei .,fofieriits caufatum., forma,autfimul,non autemfriiis.

.

tftfles.

cuius appa-

nifi

,

vel cuius enticatem often-

adfecundum illatum ,fifer commune efi ne-

fc.

Hic infiatur

AHditio.

,

codcm communi,non habenc

gradum acqualem. Probatur tias

7-

,

fabih;^

nem

qHalis.

rct ncccfsitas

tura cft illud,quod eftpcrformalc vlripcrquod enim aliquid cft necefle

cfle,

nsnfunt

nihil videtur cflc

,

in vniuerfo

dic aliquis ordo ad alia manifcfte cncia: quiaplura non func poncnda finencccfficacc ^ex i. Phyficorum , text. com. jo. nC'

omoi

iVv^^\m

proccdendo

turalitcr

poncndum

vcrumquc primo cflc neceflc cfle^neucrum fic necefle eflc: quia neucrum eft fufficicnter per illam nacuram. Qujelibec enim na-

mum

Z)«<e

principio.

M

V

cjr

materia

III.

Vanit tpiotuer conclujiones define ,Jfmiles

tjuattior

frimu conclujionihui de eJfeEhiuo. Prima,d!Li:i aliquod finitiuum ex prima huitu. Secunda , illud eire fimpliciter primum, ex tjuin^ue rationihtu pofi;

tun.^.

Tertia,i\\\ii efle incaurabile

fecundi,

& tertiahuitu

.

^arta,

:

illud

ex tjuarta cap.

adu

exiftere,

ex 4 huitu. Habes totam literam .diji: i .qtuji. 2 jtrt. i §. luxta trcs , num. \-j.VideihiLichetum, Tartarei

tum,Bar£ium,^ alios. Ponit tltijienes

alias

^uatuorjimdes con-

de ordine eminentid, claras

;

de ^uibus etiam

Caputt thi, $.

Concludonibus

conclnjienem

flHm hmHt pofitajiint

ejttx cji

capittt )

fiilicct

(

tribus, nnm.

dtcimaijuinta

,

1

Mldtt Aliam

8.

ejuam vocat fru-

,

triflicem hanc primitatem

,

:

hacconfiat

e.v

probatione conclufionu fixtA,^ 8.

i

luxca quatuor concludoncs primas hudc effediuo, pono quatuor

ius capiculi

de caufa

finali

:

aliqua allu exificns. Concl. 14. Probatur vt quarta huius.Coroll.irium: CorolI.triii.

qux cciam

fimiii-

aliquam cflc fupcriorem vel perfc- ^"1""'"^'* naiura auu j . j ctiorem ,contradiaioncm inciudit:pro.abatur vt coroUarium quartx prxdiftx. Altcui vnica (jr eidem natura aclu exi- Concl. I j.

Probacur,aliquidellfinibilc. Probatio,

;

Hoc

eftmanife-

de ordine cfTenciali , ex nonafecundi,quam dc cfFcdiuo. yiliquodfinitiuum efi fimpUciter primum. Hoc cft,nec ad aliud ordinabilc ncc in

ftius

Concluf.S.

Vatur

finis

vltmm.

,

vircutc alccrius

nacum finire.Ifta probacuc

quinque probationibus flmilibus illis ad fccundam tertij vbi probatur prima pro,

Primumfinitiuum efi incaufabile. Probatur, quia infinibilc , alias non pri-

Concluf 9. Titut

vlti-

incau-

r"'"^-

mum, & vltra:igitur inefFeftibilc,ex

quar-

tafccundi. Vltra,vt fupra inprobationc ccrtiac

Concl.

conclufionis,huius

tcrtij,

Primumfinitiuum efi a£tu exiHens, df ^iinatura a£iu exifienti , conuenit ilfa pri-

10.

ctti

mitas.

ejfentialipradiifo.

Concl. II.

,

•

t.ii,

cx fc dc vna

illud cft

,

ncccfle cfTe^cxquinta, &: tertia,

primitatc

;

& ex hac & nona de alia ,

mitatCj&cx quinta,& cxdccima dc

tertia primitate

;

^liqua natura

1.

&

;

eft

eminens fimpliciter

in-

quaecumque primitas prxdifta cui eciam nacura; ineft vna, &: alia quia quzlicft

:

-,

inadu cxquarta, non alij, &c alij na-

bcc incft alicui nacurae ,

&:

,

,

,

bilem , quia illud eft vnicum primum: quodlibec didum eft incaufabile quarc, &:c. Maior probacur,quomodo multitudo ,

conclufio eft valde prxgnans:

Ifta

?

pracdida

;

&: cres

de idencicacc nacurac

fic

prima;,ad nacuram ficprimam comparan-

Ec haec

primicaccs.

ita prar-

quac poceruncinueniri.

SCHOLIVM

IV.

Vltima cenclufto oFlendit idem non poffe efjentialiter dependere ad duo totaliter quia vntti effeHtu nonpo;

teflefeaduabtu caufis totaithtu eiufdem rationisyVt hahet \.dimnEl.i.€j.i.num.i^.& i.dininEl.].^tuft..it.

&pajjim.

Ex (juo probat primo triplicem illam primi-

tatem (de ejua concluf i ^ ) vni tantitrn natura inefii. Secundc , hoi primitatet ,fiilicet efficientia ,finii , .

&

quinque probationibus pofitisadfecundam huius

naturam exiHere primam,

probatur

'

,

eminentid

ftatus

" :

ergo eidcm. Probacur minor quia cunc mulca: nacurae efTenc neceffe effe ex fccunda propoficioneargumcnci iam fafti. Icem probacur propofitum pcr incaufacurac

ficut T\.\xxmx\^%. Metaph.text. com. 10. In ,

eminentix.

tcrtia

ergo vnica: naturac

gnans pcr fcxtam folam , quafi maiorem, oftenfa. Expedic auccm ad fcx conclufiones pracdidas proprias alias cxprimcre , fi

&

enicten-

ua,finu,(!r

pri-

do inuiccm

illis

nemaUam pliciter.

capitis.

infiparabiies

,

;

Tertio

effi.

illa

drficoTnnesaliM

,

vnam

trina primirate,

ejfe

tantitm

auom-

iltapoffcriores ,tri-

Dlfcurfiu Dooloris fupra humanum injenium

afcendere videtur. 1

Suprema natura

5.

O'

eft incaufabilis.

Probatur,eft infinibilis,cx decimafcxta

Suprema rr-i

.

Conclufionibus quacuor de vcroque ordinc caufalicacis cxcrinfecae; iam poficis, fimilcs quacuor propono dcordine emincnciac. PrimacaUs cft: -^" naturis entium aliqua eft eXcedens. Probacur , aliqua finica cft ex fepcima huius crgo cxceffa ergo aliqua exccdcns.

hoc ordinc

natura

.

prxdiGkx.

Hoc patet ex ordinc cffcntiali fecundum Ariftotclem :forma:cnim fc habent

*

-

cumquc didarum trium

cft a fe

&

primajecundum perfcEiioncm.

Concl.

cminen-

nam fcx concincc in vircuce, crcs dc vnicace nacura:, cui ineft primicas quxcumque

;

1

&

:

,

Concl.

,

tiac.Hzcdccimaquinca ftULtus huius capitis fequitur cuidentcr cx oftcnfis fic Si ^"' f'^"^»"* vnicx naturx incft ncceffe effe cx fc , cx "T""- '"'^ trtnaprtmt' „ r n lcxta huiusi&: cui incft primitas qux,^ la:,-^ *

Probacur ficuc quarta huius tertij iuxta hoc eft corollarium , quod eft ita primum , quod impofnbilecftaliudprius cfrc. Probacur vc corollarium quarcx :

Corellarifi.

,

,

fientitinefi triplexprimitar in triplici ordtne

& decimaquarta

pofitio A.

Finis

I

,

quia aliquid cffedibile, cx probacione primx huius ergo &c finibile. Confequcncia paccc cx quarta fecundi.

,

Scilicet cfficicntia:, finis

Aliqua natura efi in entibusfinitiua.

^,

eft

ipsa

tcroftcnduntur. Prima: Concluf.7.

ordinatam.

cfrcntialitcr

Supremanattira

ci.

nihtu pramijfis .De <juo i.d.i.
iimiles

nam omnc cfFc&ibile,habct

:

aliquam caufam

effi-

om-

235

cunda: huius

^uia ad hanc ofitndendam catra

ciehtiayfinu,& eminemi^c, vni tantitm naturx coiiueiiire

111. III.

tn-

COHfitbtlu.

fecundi:ergo ineffcftibilis, ex quarta eiuf^

acm

.

r

^

l

y

Scoti oper.

Tem. III.

primas conclufiones oftendcnvnam conclufionem talem:

•

ctiam vt iupra in probatione tcrtix s r huius. Item, quodiuprcmanatura ncincfFedibilis,probatur cx 5,in probationc fc:

Ad duas

das pracmicto

Impofiibile efi

idem ad duo

effentialiter Concl. 16.

dependere, ad quorum vtrumque,eius depen-

dentia terminetur totaliter.

V

5

Hxc

De

^34

primo

Hxc probatur fic Vna caufa totali cau-

1 1.

;

fante aliquid in aliquo gcnere caufx

im-

,

idcm in codem quiatunc idcm bis caufa-

poffibilc eft aiiam caufarc

gencrc caufar ftit

effiSlui

^°?°"fi'r-

,

,

eo-

demgenere.

Si-

vcl neutra eflct caufa totaiis.

militcr illud tunc

Lufis^^tot^-

libm in

iQx.\jix

caufarct,quononcau-

^^"te, niliiiominus cfletcaufatum

quod

,

cd abfurdum & ita impoflibile cft idem quacunquc depedentia dcpendereaduobus quorum alterum eius depcndentiam terminarct totaliter iam cnim altcrum non fufficienter terminarct fi adhuc ad :

,

:

,

*"

principio. tincretperfcdioncm omnis altcrius natura: a fe virtualiter cum ergo hoc intclligibile fit fine contradidione, nulla eflret perfcdifl[ima. Ad tres ctiam alias conclufiones , funt ctiam probationcs fpcciales. Primum cfFcdiuum eft adualifl^mii, quia virtualiter concinens omnem adualicatem pofljbilcm primus finis cft optimus, virtualitcr contincns omncm bonicarem :

;

pofllbilcm: primumcminenseftperfedif- Prima effi. fimum, eminencer concinens omncm per- "'"tia,pri. fcdioncm poifibilcm hacc cria non pof- 'T ^^'«'^ :

r

r

r-

.

vnum

n

m vna

prtma emi-

.

,.^

reliquum dependcret. Similiter tunc dependerct ad aliquid quo non cxiftentc, nihilominus cfletfecundum eundcm

tura, aliud in alia, quid iftorum fimplicitcr cmineret, non poflfet dari. Vndc ifta:

«h

ordincm cflendi , quod

trcs primirates

,

nem

depcndentix

,

cft

contra

intelligcndo

,

ratio-'

quod

fecundum eundemorHac conciufionc oftenfa, nunc

nihilominus

dinem. duas primas

cflfct

decima fimul inclufas dc VnitMtitm caufis intrinfecis propono fic Vni foinefl primijj n.itur.^ ineft qusECumque primitas cauin

,

:

tM

cauft

^^ extrinfecx vnius rationis. Probatur, quia h pluribus infit talis primitas , aut

refpedu eorumdem pofteriorum^aut aliorum non primo modo , cx decima fcxta iam pricmifl^a. Similiter in quoiibct :

pofteriori cflent duae dcpcndcntia: ciuf-

dem Sinevnitateordintino

pt

vnitoi

vniHerp, ^

rationis, quia

adduoprima non

eft

Confequcns cft inconucnicns. Ncc fecundo modo poceft -^ ^j ^-^, ^j glj^jj primum, &

yna dcpendcncia. •

*,..,,

„ n. ahorum ilIorum,&:aliorumeIt ,

J

i

aiiud vni-

, non oriierfum quia cntia ifta &: dinabuntur incer lc, ncc ad idem fine enim vnirate ordinis non cft vniras vniuerfi. Vnde in ipfo fine vno ponic Ari-

illa

,

:

:

ftotelcs ii.Metaph. text. com. S^-& iftde^ boniraccm vniuerfi principalcm quia ad vnum fnmnuim cft vnus ordo. Sufficit mihi loqui defolo vniuerfo,non fingere aliud, de quo nullam rationcm habeo, im6 potius obuiationem. Item prob.itioncs probabilcs apponuntur. In eirentiali ordine afccndendo, icur ad vnicacem & paucicatem ergo fta:

II.

,

:

,

tur in vno. Itcm,caufalitas caufse fupcrioris

ad plura

lc

cxtcndit

;

ergo quanto

fuperiiis icur,pauciora fuffiGiunc Steffentduo Jines^

:

crgo,

^q Hxc dcclarat proximam. Iccm,dc pri-

neuter

mocmincnci videcurmanifeftum,quiafi omiem M. "T^Pofl^>bilc cft duas naturas cfle non fic ordmatas quarum vna aliam non excefetitum. dac, quia in hoc numeris comparancur, mulco impofllbilius eft duas efle in eodcm ,

gradu primo.

Icem dc

fine, quia

tunc

nullusfinis cflTecomnis alcerius afeq^jic-

tatiuus:cum hoc

incelligibilc fic,fequi-

tur vcprius, Iccm,ahasnullanaturacon-

lunc leparari

,

quiafi

cft

na- „e„tiajnrt. parabtles.

Tres ratio-

videntur exprimere trcs ncsfumm* rationesfumm2Ebonitatis,necefliari6 con- ^o"^'^"^' currentes quasfuntfumma communica:

fumma amabiliras & fumma intcgritas fumma totalitas: bonum Qnim, bihtas

,

,

,

& perfedum idcm j.Metaph.text com.ti. & pcrfedum,& totum ex .Phyfic. tex.com. 3

Patct autem de

bono,qu6d cft appecibile, ex Ethic. & communicatiuum, pcr Auiccnnam 6.Metaph.cap.i. nullum enim perfcdum communicat nifi quod libcrahtcr communicat, quod verc fummo bono conuenit quia ex communicatione non expedat aliam retribucioncm quod eft proprium liberalis pcr Auicennam 6

j

.

i

;

,

,

,

ii>id cap. y.

ma

Vnicanacuraexiftens ,eft priordine pra:dido , refpedu

in criplici

cuiuflibec alterius natura:,ica libec la

alia eft fic

qu6dqux-

tripliciter pofterior

il-

prima.

protcruus tcncndo deci'?• fcxtam dicere,qu6d prjctcr illam ^" fntelUfunr multae naturar,non quidcm fic pri- ^^^"^&^f 1" maj:fcdnecpoftcriorcs illa primafccun^f j »«• l.a.o. ,. ,. d\umaliqucm ordinem prazdidorum, fcd efficiencia:, vcl cancum cmincncix,& finis; PoflTct quis

mam

,

non quidem cfficicncia:, Ariftorclcm

vc

-.

,

quidam dicunt

dc Incelligenciis, poft primam,& fortafle de materia prima. Hoc quidem licec poflTct improbari ex praedidis,ramenexpeditexplanari. Prim6 quidcm improbatur cx fcxta huius capituli: quia fi necejfe fj^ , cx fc vni natura: incft: & quicquid non cft pofterius in quocumque trium pra^didorum ordine eft ncceffc eflTc cx fe ergo vnica natura non eft prior quolibet pofteriorc crgo fic triplicifenfiflTe

,

;

;

quxlibct alia cftpoftcrior. Secunda propofitio huius argumcnti patct ex tercitcr

tia,nona,&
iungecuilibctfextamhuius.Secund6,pro- Omne ^uod batur in fpcciali , quiaquod non eft finis, 'fi>finisefi, nec ad finem aliquem, eft fruftra in cnti- "^'^ *df:e. :

bus

nihil eft fruftrajcrgo

quxlibet

alia

na-

tura

Capiit III. curaaprimo fine,c(l ad finem aliquem: & fi ad aliquemicrgo ad primum,ex ccrtia fccundi. 14.

Similiter de cminentc

:

cfl:

fupremum nec cxcefrum ab aliquo, nullum habetgradum & iic nihil cll ergo omne quod non eft fuprcmum ell exccffum ergo a fuprcmo ex tertia fccundi. Ex his oftcnditur de cfficientia,quac,nega,

i

,

,

:

rctur,qu6d fcihcet cft Cjiuodno efi

/Hpremum, •vel

fitm

excefy

nihil

finis

primus.Vcl

fini-

&

digrcditur valdc noranter

mo

,

vbi fiipra.

,

& totum habcs in pri-

& aflignat diffcrcntiam tripliccm

ordinatorum ab accidentaliicr ordinatis,& qualitcr alia cft comparatio talium, & alia caufx pcr fc ad caufam pcr accidcns. Et ponir rres propofitioncs, quarum prima cft,qu(Sd clfcntialitcr

,

Ih

efientialiter

ordinatu daiurfiattu

quam

appcl-

eamrationcquintuplici , quaS conatur Fratcr Guillielmus Occhaminfringerc

membris ilHus. Secunda

fu

j

patet ex quarta,

SimiHtcr per eminen-

xima pracccdentc.

ciam fi quodlibet eft fuprcmum , vcl cxccflum a fupremojcrgo primum cfficicns,vel cfFcdum quia haec ctiam mcm:

:

bra conuertuntur,ex penulcima,

& vlcima

recundi,&decimaquinta huiustcrtij Pofitio ctiam alicuius entis, nullum ordincm habcntiSjirrationalis eft valdc ficut in fccundarationc ad fextam ,&in probatione ly.huius aliqualiter oftenfum eft. Verc Dominc omnia in fapientia ordi:

nata

fccifti

bilicer

,

vc cuilibec incellcdui raciona-

videacur

quod omnc ens cft

,

ordi-

nacum vnde abfurdum fuic philofophantibus ordinem ab aliquo amouerc. Ex hac aucem vniuerfali ens omne eft ordmatum, fequicur quod non omne cns cft poftcrius, & non omnc prius :quiavcroquc modo, vcl idem ad fe ordinarccur, vel circulus in :

& probat

lat u4.

Quodlibcro ,

&

2. qu.Tft. i.

vt infra tangaiu

ordine poncrccur prius, &:

non

:

crgo aliquod cns

cft

poftcrius

,

&; ica

primum

:

&

&

aliquod poftcrius, non primummuUum aucem quin fic auc pcius, auc poftcrius.

Tu

cs

vnicum primumj& omnc aliud a cc

cft poftcrius cc

,

ficuc in criplici ordinc, vc

Sccunda propofitio

cft

quod /«

,

ordinatii fotefi non dari ftatm

in cuius probationc

,

(ertium capitulura applicatiuum di~

clorum ad propofitum. Eligit enim dc numcroordinum pra:mi(Ibrum tres , qui funtad rcm,

^ caufalitatis duplicis, fina& efficicntis Sc procedit per conclu-

vidclicet eminentiz, lis, fcilicct

:

fiones otdinate

,&

fatisclarc. Et quia tota

hxc

hisduobus vhimis capitulis habctur fcrc de veibo ad vcrbum, murato aliqualiter ordinc, in i. dift. i.quarft. i.& ibi dcclaratur,& cxaminatur communiter , idc6 hic brcuitcr perti-.-infco. Ponit num.4. conclufiones de primirnre effcdiua in quarum prima, nota, quod dicit excludendo inflantiam de propofitionibus de poffibili ,& de aftu , & qualiier primae funt ncccftariac , plura ex logicalibus addendo. Vidc in Quodlibcto , quaft. 7. in fimili , & alibi.

matcri.i in

,

,

Jn fccunda vcro conclufionc aduertc ad illam propofitioncm \fine£aturnegMio,ponttur afiirmatio

,

quam in

fimili

habcc

alibi

,

fcilicct in

ptimo.

\

^,

appell.Tt.ff,

Talu infir/itM dicit &c. Qiiire ad hoc S. ;

Phyficorum text.com. jj. &78.& iz.Mctaphyf. text. com. 19.& fequcntibus , & i.Ca;li,& i, dcGcneratione, vbi fiipra, & alibi. Confcqucn&c. pondera in ter ibi nulla enim difflrmitoj :

,

fimili in ^.dirtind. 11. qu.rft.

j.

lofinltm in ''"f''

.'/*

folutione.

in

i2fof!b'lu.

Tertiapropofitioeft,qu6d Simplicith efi impof fihilit infinitas in caufis : cuius probationem bc-

nc cxaminabis. Prima ergo conclufio ponit in entibus naturam cfFctliuam. Secundaponit primitatcm cius. Tcrtia incaufabilitatcm. Quaraddit coroUarium ta cxiftentiam adualem , quarts conclufioni , contincns quafi quatuor didtas conclufiones. Deindc addit alias duas con-

&

clufioncs incidcntales plici dictz primitati

:

qus communes funt triquarum prima ponit- ne-

tem naturac, qux ex

^'"^''

""'lu-

/'*""""•

,

fitatem effendi incaufabilis

&

:

fccunda vnita-

fe eft ncccfrc clTe

cuius

:

&

fpeciaprobationcs fingulares valdcnotabis, confirmabis maliter vltimam , qua currit ,

&

ximc fecundam exS.Phyfic. & i.Cccli,& 1. Metaphyfic. quas eciam Occh.im infringerc coqusft. i & vbi natur. Vide cum Qupdlibct 1

i

fupra,&diftinft.

Tu tamen

i.

.

.

prim. quxft. dc vnitateDci.

fortificabis

argumenta Do<5botis

quoddam paruum

nalibus affignatur

incipit :///< infiatur,&:c.

fic

&c. & aliud diuinis , &c. vfquc

,fidu
tur de perfinis

,

,

&CC. 8c

que multura neccftaria

&

,

cius. Inaliquibusorigi-

impugnabis folutiones

tuor conclufiones

SEquitur

accidentaliter

quam

,

cum

,

fitcceffionis efi impojftbilu

Jtem

ANNOTAT. MAVRITII.

ki

dicam.

quod

pocui,dccIaraui.

hoc proccf-

in

ali.i

fcd quantiun profccit ibi

:

,

M-

:

cum. Harc duo probantur fupra crgo eft primum efficicns,vel efFc6lum:nam mcmbra huius difiundi conucrtuntur cum

& quinta fccundi. Dc prima patet cx pro-

efi.

&

&

quod non

,

^$

diftind.i7.quzft.i.& in x.diftin^.i.quxft. 9. &in 4.diftinifl.i. qua:ft.6. Ibietiam pondcr;^ iuftantiam cx Philofophis. quxre 8. Phyfic. k principio ad longum, i.de Gcncrat. tcxt. com. j6. 68. 8c alibi. In folucione vfr6 inftantic ;8.

non :

Extra.ibi,

vfquc

infra, ibi illuc

:

i

illuc.

Inila-

Iuxta ejua-

funt de litcra, ne-

fcd

C\

volucrislcgcreto-

tum , pluranotabis , & addcs diligentcr. Vidc t. 5.8. 16.& J3.diftin6t.i.&;.quatft. Qjiodlibcr.

& alibi

fEp^,pro dcclaratione

^.diftinft.

1.&1.&

fupcr

7.

illius liccrae

&

,

Metaphyfic. Dcin-

de ponit alias quatuor conclufioncs fimilcs primis quatuor dcprimitatefinitiua ,& alias quatuor dc primitate eminentiali , in quarum fecund* probatione , nota qualiter fpccics , vcl formac funt ficut numcri. Vide fupcr 8. Metaph. CtnHtniUt im in quacft. & in i. diftinft. 17». quarft. vltima , lol- V'^^1^*''

uendo primum principalc quxft. 7. ctcs

&

quoad

I

o.

,

&

in z.diftinft. j.

conucnlunt cnim numeri

,

*

& fpe-

, quoad non quoad habcrc pcrfe vniratcro,

rcfolui in indiuifibilia

pati diuifionem

,

quoad non fufciperC magis , & miniis diffcrunt autem in aliis , vt nofti. Adiungit ctiam cuilibet quatcrnario fuum corollarium , vt primo & :

:

litiera fatis patct.

In aliquibus originalibus

V

4

,

po-.

nirur

^

^^

De

2^6 qus

nitur quacdam.litcra,

primo

incipit

fic

/ffflw ,

:

<^

prtmo eminentU, &c. Quam, quia non multum ad propofitum, dimifimus: addefi vis. Confcqueutcr ponit quinquc alias conclufiones quarum vltimamappcllat, frudlum huiuscapituli, eidem vidclicct naturje,& vnicas attribuendo prsdiftam triplicem primitatem , quam conclufionem dicit prsgnantcm fenario foetu. Alias ve:

&

declaratir6 quacuor , quafi confirmatiuas, uas eius , adiungit vbi totalitcra valdi depenfingularis dodrinx exiftit: dens , refoluta , affuit ccrtc calamo Paracleti digitus. In fine :

principio. pitafempcr inuentiscontenta, iadlant fc poffe. aut refpondcre, aut argucread huius aquilz monimcnta. itftuno brcuiter , quod vir illc dodifli-

mus,atqueCatholicusadmiratiuc potius quam aifertiu^ contra huius

Dodoris dodrinam aliquando infurgit:licct,vt vcrum fatcar,equo albo,

lua difputatio abundauit.

Circa diftain hoc capitulo poffent nonnulfed dubia nioueri , ficut circa praccedentia quia , vt dixi prius in 2. diftind;. i. copiosc difaducrfarij , atputantur,vt ibi fajpiijs notaui :

eftfumme

&

ftino

,

vbi declarationis prolixioris vrgct necefli-

Nefcio cnim , quo zelo duAus Guillielmus Oecham ftt' Occham.vbi fupra,& Qupdlibet. y.quasft.iy. taeit tttum Quodlibet. 3. qurft. i. conatus fequcntibus , ijlum traHatum imfug - cft totum proccirum Do£toris in hoc capitulo, fequenti pcrturbare aut quia Anglicus , iftc nirt, Scotum non Scotus , qui raro concordant aut quiafubtilem, fmjft AngtS. ingeniofum impugnando , fimilis apparerc voluit aut quia fortc Fidem Chriftianam mag-

genter caufat. 6.

Primam naturam amarefe, eft idem na-

7.

Nullum

turaprimd.

tas.

&

&

&

&

:

8.

& necejfario & diftin&e ,

que inteUigibile

quamftt illud

:

omnia ifta efle credita & ad hocpoiret accipi argumcntum ad horainem hic: voluit

:

quia in Theorematibus , fcu in traftatu propofitionum crcditarum , habet iftc quod non potcft

I

tione perfuafiua

vt in Rcportatis

,

,

i .

diftind:. 2,

infe.^ eft

infinitum

,

^

a

eft omnino ftmplex, non habens partes effentiales , nec

&

iliitOijfenlef

quodcum-

Primum principium

o.

quantitatiuas

&

:

,

prius naturaliter,

finite incomprehenftble.

,

ejfe

,

Primum principium

$.

Deum

eHe intclligentcm , vel volentcm , vel infinitum , iic dc aliis, quas hic traprobantur ; vidctur crgo contradidtantur, cere fibiipfi & itaOccham benc dicit. Ad hoc tamcn patcc folutio ibidcm , vt infra tangam: quia loquitur ibi de probationeeuidenti demonilratiua propter ^otd ,Scc. hic vero vtiturprobaprobari

accidens

a^u femper^

IntelleHus primi intelligit

:

,

intelligere poieft effe

prim/t naturtt.

&

nificando

naturdfummd.

ineft neceffario

Primum efficies eftintelligens,6' volens. Primum caufans quicquid caufat contin-

pertradare longum eflct ide6 omnia omitto ledori ingeniofo , & ad alia (e-

DeU

tale.

Omnisperfeaioftmpliciter,&infummo,

folutiones hic

tur

Su.fiinificMs.

:

quc fequaces huius pertradtant ferc omnia,&: niaximc Nominales , quorum argumcnta , &:

Vailt moilr*-

geniofum fm-

Prima naturainfe ejljimplex. J^icquid intrinfecum eftfumma nAturd,

ius capituli.

-%>'»•

Hyhemi-

c»,faflHium, MUt minus iu-

quarti capituli fequcntis.

vero quafi epilogando concludit intentum hu-

la

fis

CONCLVSIONES

&

&

E
j

nec alicui conceptui

componibiles.

^od eft tontu vnum frincipiuprimum.

ij.

C

A

exprcisedicit, fimilitcr ibidem in prologo con-

V T

P

Defimflicitate

IV.

infinitate

,

^ inteUe-

5

ciualitate primi entis.

Theologos inuehitur , qui vilifi& Theologiam , nihil fibi , fcientificeattribucntes , vltra vetulam. Vide in 3. diftin6t. 24. & in Qmxllibeto, quasft. 7. plura tra antiqnos

cant

OM

Theolognm

Aut

certc voluit

phifta crat

quam

c

Occham

potitis

,

,

contra idcfiderauit

&

non cxiftcre, namquc fundamen,

Nominalium vbiquc dilatare,fed

ta illius viac

vltimatc in acre tremulo totum proiecit forrc

,

aut

cum fequacibus Doftoris concurrebat.

Li-

cebat autem

illis

temporibus in matcriis indif-

fcrentibus cuilibet fuo

modo

altius a:dificauit,& ftabiliias,

grcgauit

,

diccrc

&

,

&

fed quis

finceriiascon-

faccus dicit. Forte etiam

perium Do£toris , qucm fuum

:

non

in vitu-

rcligionis

,

&

confcientia

fibi

rum dixerim

,

modocumque in f)feij
qu»re

Scotumimfu-

,

appropriatis,moti

& indagine

,

tranfcendcntes, vfus fueric

,

fornace examinans

,

eft

:

:

;

Eft igitur huius capitis quarti

tur.

quo-

aurum purgauit quoties rigorofi verba

Scotica

hxe

prima conclufio oftendenda:

SCHOLIVM

I.

Demonflrat conclufionem primam difcurfk mira-

cundtos fed

,

tum, fapientcm,& volcntcra &:quianollemvti eirculo inprobando , de fimplicitate qujedam pr:Emittam,qua: pofl!unt primo probari alia dc fimplicitate vfque ad fuum locum,vbi poflunt probari,difFcran-

&

falua pace alio-

Dcus nofter, De tua

derCjfi faueres.

rubtilem plerumquc nominat, fcripfit,fcd rigore Minorum , qui nemini parcunt , fyntercfi, ingenij eleuatione

E

non dubito .aliqualitcr oftcnCredo te fimplicem,infini-

qui plurimum So-

apparere

N

vcre prima, vcllem pcrfediones, quas incflc

ad propofitum. 19-

1

natura vnica

bili

,

primam naturam efle fimplicem

^.diflinSl. 8. effe

in genere

quod

cft

,

,

«ie cjhs

agit

decet

eam non

cjHoi ktc tangit. Conclufio i.

Omne

(jutjl.

i.vhi

intrinfecum

Deo

commouit. Nimirum etiamfi ingeniofifubtili-

iiiones contra hancfoluit

tate huius Dodtoris imbuti ,conati funt fubti-

tiacenclufio

lia,autpro,auccontra addcre,CLim obtufaca-

ncccflari6,&

c^uaJI. j.

,

cfle

funimum. Obie-

MauritiHS infra »,43 Tercjmd Omnis perfeclio fimpliciter ineft

jinal'!

fummc prim«e naturac

.

j

expUcat ^uid

1.

Caput IV. fit perfeSiofimpttciter,

&

n«w.3 9.

de

difi.%.cjUAfi.

qtio agit

i

.nnm.y. dr

I

dlfi. i. epiafi.

.

num.

cjHxfi.^.

1

7. j.

^7

im6 includic, ali^ls infinitum efTcc componibilc quod imptobabitur conclufione dccima huius fi autcm fit finitum non includit pcr idcntitatcm illud quod cft ^ j r c J^ r primo diucrlum fecundum fuam ratio-

f^J^^jtim

,

d"

alias pajfim:<jnictjuid efi meliitffito pofitiuo inctm-

pojfibiliyin ali^uofuppofico

do naturameitu verbo tale

omne

,

,

,

(jua tale

tale efiperfeiiio

non confideran-

,

fimpUciter

:&

vno

cui infinitas formalis conitenire potefi,

,

nem formalcm ,quia

efi.

"!*"*"'

,

:

finitum talc cft pcr-

1

^'

,., cumtfuefunt

ineodecvm ipfe

,

atias

componibilc cum illojcr- componerct go poncndo netejfeejfe habercduas rcali- "^'*'« tatcs:quarum ncucraperidentitatcm contincat aliam quod rcquiritur ad compofitionem fequitur quod altcra , nec cric ncccffe eflc ncc formaliccr nec per idcnfcdiibilc iIIo,veI

Prima nxtur»

Concluf.i

efi

infefimplex.

quod tantum dc (implicitatc fimplici cfTenciah intclligo hic qax excluditomncm compoHtioncm incffentia Infe , dixi

,

,

Hzc ptobatur fic

abfolute.

non

cft caufatajVt patct

:

prima natura

cx tcrtia

tcrtij.

Pa-

ergo non habcns partcs cfTentialcs, Trima na- materiam, formam. Item, ncc diucrfas turA non haperfcdioncs , quahtcrcumquc in re diftintet

i

&

bet

parttff

i^as

habet,cx quibus fcihcct

gcncris

& diffcrcntia: fumi.

,

prima propofitione fexta

poflfitratio

Probatur ex quia vcl

tertij

,

:

fccundam propriam

ratio-

ncm cflTcc qua totum cflct primo

necef-

altcra illarum ,

fc eflc

& rehqua

,

fc:& tunc cum Necejfe

ejfe

ncc per

,

, totum non erit ncquia includit non neccflarium

,

titfltem

,

totum

vcl

;

,

,

:

Quod

infinita.

aut

vnitates

&, ducE rcalitatcs

,

;

,

,

:

neceffeejfe

vtraque

,

crit

adualitas vltima:

dicam

compofitio

,

eft

m

in Incompefito

&: duac i-napars no

,

neceffe ejfe,

fedaltcraeft infinita. Contradicis

tibi

du-

per identitatcm

cft alia

,

&:

vtraque probatio.

^icquid

eji

intrinfecum fummx natur*, Concliif.i.

efifumme tale. Probatur, quia omnino eft idem illi nacura: proptcr fimplicitatcm crgo ficut ilnatura

la

fummc

cft

tale

,

fumma

cxcedi

fct intclligi

natuta, itaillud eft cft alias fi pof-

quia idcm ,

fecundum fuam en-

dijfccundumfuam cntitatcm, qux cadem

i

,

;

eftcntitatiillius.

Omnis perfeEtiofimpliciter , o' infummo, Conclur.j. naturdfumma. Perfedio fimpliciter dicitur, qua: in Defi-rlbitur quolibct melius eftipfum, quamnon ip- /'"/'^»' /""/""'''* fum. Hxc dcfcriptio videtur nulla quia inefl necejfario

,

:

/-

pliciinucnitur. X.

HiG inftatur fi duorum cxiftentium in eodcm,aItcro tantum poteft ipfum effc :

&

•

rr

i

I,

fetmeliorfuanegationc infc ,&: in quoSi autem intellifi in co poffct cfTc.

neccffa-

libet

rium ,alias efTct bis neccfTcefre quod nulladiftinda,fecundum

fcquitur

gatur

,

non

rationes

ineffe

,

fed in quolibct

,

ita

reliquo

;

formalcs, poffcnt ponicfTe in necejfe ejfe; in prima pcrfona diuina effcntia,

crgo nec

Confcquens

&: relatio.

probatio prima peccat.

fccundam

cft

falfum

quia vtrumquc

:

:

idc6

Similitcr contra

corum

efTct

adualitas vltima , vcl altcrum non ncceffarium.

dum ficut

Rcfpondco quaccumque fecun,

rationes formalcsdiftinguuntur, vcl

adus

,

&

potentia, &:

fic

compo-

duo nata aduarc idcm: &L fic non comtunc fivnum eflet infinitum,

nibilia:vcl ficut vcl ficut aftus ponibilia poflTcc

:

,

& a(3;us

,

includcrc pcr idcntitaiem aHud,

cx Anfelm.

o

fiintelligereturdearhrmationc, &: ncga- ^^^ ^^^^ tionc , vt cft in fe , quaclibct affirmatio cf- ,_
non

nccefTarium

^,

:

renciacarumi&ita norvvtraquc CoroUarium Prima natura non ejl in Prima na- genere. Patct cx ifta. Probatur etiam quia tura mnefi natura in gcucrc , tota cxprimitur pcr dcingtnere, finitioncm , vbi non importatur omnino idem per gcnus & differentiam , propter nugationem: oppofitum in fic fim:

3-

;

titatcm crgo natura poffct intclligi cxcc-

:

"*^''

,

& ita vcl nihil idcm ex cis; vel nuUa diffeCorolhtriu.

*^cluditalia '

plicitcr, Primo quia pars cft minor toto. Secundo, quia fi ponis compofitioncm,

vtraquc realitatc efiet

fi

obiicias:ita

fi

qu6d

propofito

ncutra rcalitas

:

& ita

:

na pcrfona nullx funt quia illa: dux reanon faciunt compofitioncm fcd vna cft aliapcr idcntitatcm quia vna cft

fic currit

totum primo ncccflc cfTe , cfTct bis ncceffe efTc & haberct duo effe quorum neutrum cfrentialitcr includcrct altetum:fimihtcr vtraquc cfTct in vtraquc quia non cfTct vnum cx cis & fi vtraquc primo dat

necefrc cflc

litatcs

cefle cfTe

:

erit

tcnet vtraquc probatio. Inftantjjs de diui-

tcr includatur in toto non includit formaliter dHOyi.difi.i.

nec primo

caufa rcliqua eflcntiah-

,

;

,

in fc, &: in quolibet ,

quod non mclior

fi

pofTct

fimpliciter falfum

canc fapicncui con, tradicit. Rcfpondco, famofa cft dcfcriptio,cxponatur fic melius.qukm non ipfum, cft

,

quia nulla

tia

eft

eft in

bonitas in

illo,

:

id eft,

quam quodlibct pofitiuum, incom-

poffibile,inquoincluditurnonipfum,cft,

inquam

,

fic

libct, fcd in fe

:

melius in quohbct , non cui-

quolibct,quantum

quia mclius

proptcr

c(t

quod non

efTct

cx

fuo incompofllibili,

potcft ineffc. Brcuitcr

ergo dicatur,qu6d pcrfeftio fimplicitcr cft.quodcftabfolut^ raclius quocumquc incompoiTibih,

&

ita

cxponitur illud in quoltbet.

»,39.

De

^JS

&

PfrfeSHo

agerct

fermo fic communicer. Probo cerciamconclufionem

agic propccr

ledam

:

fic intel-

adomnein*

Pcrfeftio fimpliciter

compoffibilc , iliquem habcc ordincmfeexcedit omcundum nobilicacem , non cxcelTi per dc-

fimpliciter

fie

incomT

fcripcionem

fcd emincncis ergo vcl na-

,

;

fojfibile.

tura:

fupremae

exccdic

eam

tcft ei incffc

incompoffibiUs

vel compofljbiHs

»

,

eft

&: etiam in

,

&

ica

& icapo-

,

fummo

quia

:

fic

cftcicompoflibihs. Si cft ahcuicompoflfibihs , ineft

fibi

,

compolfibi-

ficut cft fibi

hs non autcm ineft ,vt accidens contin:

gcnsjquiatuncperfcdiofimphciterctiam in fummo , poflet cxcedi , quia fubftantia

mchor eft accidente. Simihtcr natura prima non habcret omncm pcrfcdioncm,

modo

nobihflimo

idcm

:

habendi

;

vcl vt propria paflio

modo habctur propofitum neceflario ineft.

,

:

ergo vcl vc &: vtroque

fcilicet

Cni nonre- probo ; quia in ne-

cejjitits

per-

quod

Qu6d aucem non vt ac-

cidcns pcr accidens, contingcntcr fugriAt

principio.

hoc eft, quam quam non iffuniy quodlibcc, quodnoncft ipfum. Etdebec incelljgi dc incompodibilicatc fccundum pra^dicationcm dcnominaCLuam , quia ica e^uoUbtty

4<

primo

omni pcrfcdione

,

infit,

cui

non

repugnat neceflitas , perfedius habcc illam , quod habet neccflario ,quam quod fe^itu eft^fi contingcnter pcrfe£tioni fimphciter non hahent eam repugnat neceflitas , quia tunc ahqua nafKfejfmo. tura incompofsibihs fibi ,excederet eam :

vt

illa

qux

eft ncccfllaria

,

vcl potcft efle.

Nihil autcm poteft perfcdius habcre perfe\3:ioncm fimphciter,quam natura pcima,

cx fecundahuius;ergo,&:c. Diccndis de infinitate,&: caeteris de fimphcitate ponendis prsemitto illadeintclledu, Sz voIuntate:quia inferius fupponentur. Prima conclufio tahs eft. II.

Deum

libere agere

in aliis

num.

,

;%.&

contra tertiam

pro

,

,

j.

PhHofophus

dioepiin nHlUan fore libertatem

num. ii .& diflinEl. diflinEi. 39. num. 11. Inflat

traBat

& contra

ibi

8. quAfi. 5 tripiiciter,

rationem,& foluit optime. Diffutat ,

,

auc crgo

mo-

finis ille

vc

,

,

;

:

,

:

,

{

;

&

,

nihildirigit,nifi invirtute cognofcentis:

enim

prima ordinatio. Prinulhus dirigit , ficut nec caufat. Ha:c etiam conclufio probatur, quia omni non viuo , viuum eft melius: fapientis

cft

mum in virtutc

& inter viua

,

omni non intclligente intel-

f^miimelius

»*"^'*»-

ligenseftmehus: primo nihil cft melius: ergo,&c. Itcm , terti6 fic aliquid caufatur con- Deus liberi tingentet;crgoprimacaufa contingcntcr ^ijf^^f^^id, caufaticrgo volens caufat. Probatio pri- !^'i'r"^^ •*''"'* masconfequcntix, quaelibet caufafecun:

da caufat inquantum mouetur

a prima:

prima neceflario mouct , quazlibcc ncceflario mouetur , quodlibec neccffari6 caufacur. Probacio fccundae confcqucncix nullum cft principium operandi concingenccr , nifi voluntas vcl con^ comitans voluntatem quia quzlibct alia agit cx ncceflicate natura: , ita non conergo

fi

&

;

,

tingenter.

&

tangit probatione

fincm

primum efficicns

amacus adu voluncacis & pacet propofitum aut vt naturaliter tantum amatus hoc falfum eft, quia non naturaliter amat finem alium a fe, vt grauc centrum &: maccria formam tunc enim eflcc aliquo modo ad finem , quia inchnatur ad illum. Si tantum naturalicer amac finem , qui ipfe eft: hoc nihil cft nifi ipfum cfle ipfum: hoc non eft faluarc racionem duplicem caufx in ipfo. Item, primum cfficiens dirigic cfFcaum i.Mctaph. fuum ad finem ipfum ergo vcl naturali- inProam. ter vel cognofcendo , amando illum: non primo hiodo , quia non cognofcens, uec

:

Co)iclufione t^uartA oflendit ^ prlmum efjiciens ef•volens effcaciffmis rMionihtUy fe intelltgeni , anas verbatim habet i. diflinEl. 1. qud^. 1. art. j.

^^d

ficutfi^efletindependentcr agcns;

&

SCHOLIVM inim. tc. II.

:

ergo fi non agit nifi proptcr finem, hoc cft Onme Mgent quia dependet ab agente amante fincm; f^fi ''^''j crgo , &c. Secundo arguitur , fi primum P^^P^^fi"'-

de ratione perfeEiionii fimpUciter,

fed tenendum qued hahet in Theologia

locis

citatis

Scholio i,

Obiicitur concra primam confequentiam , quia daco , qu6d Deus neceflario

6.

camcn non mouec immediatc voluncacem noftram , ideo fcquicur, qu6d noftrum vcUe poflic adhuc contingcnccr caufcc;quia

caufare aIiquid.Icem,Philofophus conccf-

anceccdcns,& negauic confcquens, poin inferioribus cx mocu,qui ncceflario caufacur, inquancum fic

ncndo concingenciara

,

vniformis:fed difFormicas fcquicur cx parConcliif.4, 5'

Primum (ffciens eji intelligem,dr volens. Ifta

probatur.

Primum eft pcr fc

agens;

quiaomnicaufa peraccidcns,priorcftahqua pcr Ce,i.PhyJicorum,text.com.66. omnc per fe agens agit propter finem. Ex hoc arguicur duplicitcr. Primoficjomnc naturalc agens praccisc confideratum,ex neceffitacc

,

&xquc agerct,

fi

adnullum finem

cibuscius, &ita contingencia. Contrafe-

Siprimiief-

& ita fi"tnjn'"f-

cundamralia mota poflunt impcdiri, oppofitum contingcnter euenirc. Ad r n. er r n

pri-

mum.fi cftprmium erncicns refpectu von r Umtatis noftrac, idem fequitur dc ipfa, quod de aliis^quia fiue immediatc moueat \

1

eam,fiuc aliud immcdiate, fario

motum moueat

;

/•

& illudneccf-

quia mouct ex hoc

quod

^'"' !?!ff."

ret,nthilli'

l bcre

r mo-

te

n„et.

Caput quod mouectir,tandem proximum moucbit voluntatcm

fari^

ri6 voluntas volet farid

,

&

,

fi

necef-

& ita nccefTa-

:

volens nccef-

crit

fcquitur vlterius impoflibile

qu6d

,

necefrari6 caurar,quod volendo caufat.

Ad fccundum^non dico hic contingenst quodcunquc quod non nec rempitcrnum

potcfl ficri,quando illud

1^9

fcdioncs fimpliciccr , quod fopponunc quafi manifcftum. Scd non vidccur, vndc ifta poflunc magis conccdi cflc pcrfcdioncs fimplicicer, quam nacura primi Angeli-

enim

Si

ciui

cft

;

Accipizi /kpientiam denominamclior omni dcnominatiiio in-

compoflTibili

roum

&nonprobafti, quod prifi accipias,qu6d Dcus

:

cft fapicns.Ec

qu6d

Tantumpo-

idc6 dixi ali-

cft fapiens

non

fophus non potuit confequcntiam ncgarc , folucndo ancccedcns pcr motum:quia

haberc,qu6d fapicns cft mclior non fapience, cxclufo primo. Contra ifto modo primus Angelus cft raelior omni cntc dcnominatiu^ fumpto incompoffibili fibi

fi illc

motus totus ncccflari6 cft a caufa quxlibet pars cius caufatur neccfla-

prarter

fua

abftradto porcft cfle mclior fimpliciter fa-

fic

quid contingenter cMufatur tingens ?

ncccflarium,

cft

fed cuius oppofitum

:

V.

1

Modo

eji contingens.

;

:

,

dico

,

,

aitquid

qu6d Philo-

quando caufatur, hoccft,incuitabiIiita qu6d oppofitum tunc non poflcc caufari & vltcrius quod caufatur fic pcr quamcunque partcm motus, ncceflTario

dico,

:

pccis.

ccs

:

Dcum

:

im6

primi Angcli in

ejfe

Dicesrcpugnatmultis, idc6,non

ri6,

pientia.

ccr

cuilibct eftmclius denominatiue,

,

:

,

tunc caufatur

,

igitur nihil

contingcntcr,id cft,cuitabi-

fit

ideft, incuitabilitcr

vcl

;

primum fic caufat immcdiat^, qu6d poflet non caufacc.

liter

:

vcl

Ad cercium.fi aliquacaufa poccft impcdire

,

illa

non

poceft

rum caufarum

nifi

,

vircuce fupcrio-

impedire ,&

,

vfquc ad

fic

primam quz fi immcdiacam caufam :

fibi

neccflari6 moucc, in coto ordine vfque

iftam impcdicntcm neccflari6 impcdiet fct aliqua alia

crit ncccnTitas

,

;

ad

ergo

ergo tunc non pof-

;

contingcntcr caufare

ali-

quod caufatum. Quart6 probatur conclufio ahquod malumoft in entibus crgo primum con:

;

cingentcr caufat

&

tunc vt prius. Probacio confcquenciz , omne agens ex ncceflicace nacurx , agicfccundum vltimum fuz potentiae , ita ad perfedioncm poflibilem produci ab ipfo ergo fi primum agit neceflari6 , pcr confcquens omne aliud agens , vt iam dcclaratum cft fcquitur, Si Detu ne- qu6d totus ordo caufarumcaufabit in ifto cejptrio 4ge- quicquid eft cis pofllbile caufarc in illo; ret imiUHm crgo nulla perfeftione caret quac poteft ejfetnudum. ab omnibus caufis agentibus induci in ipfo ergo nullacaret,quam potcft recipcrc ergo non eft aliqua malitia in ipfo. j

&

;

&

;

,

i

;

Confequcntiz func planx

:

quia omnis

pcrfcdiorecepcibIIisiniftoeft,caufabilis

ab aliquo,

& ab omnibus caufis ordinatis, &

quam

oppofitum. Refpondco, qu6d ncc fapicntia eft cuilibct melius dcnominatiuc, quia repugnatmultis.Diccs:im6 eiTet cuilibet Curprimus melius,fi poflet ineflfc^quia caniscflct lior,

fi

canis

cflfet

Rcfpohdeo

fapicns.

me-

Angtlns no

ica'

^' ^''^Mfi' /'^'«''"-

,

de primo Angclo fi pofl*cc eflc canis cfl*ec mclior cani cfl^et mclius , fi pofl^ct cfl? .

:

&

primus Angelus. Diccs:im6 illud deftruic nacuram canis ergo non eft bonum cani. ;

Refpondco ica fapiens vcl fapiencia dcftrucrcc nacuram eius.Non eft diffcrcncia, ,

,

qu6d Angelus deftruiccancm vc nacuraciufdemgcneris , fapiens vcaltcrius», nifi

:

camen quia determinabs pro fubicdo naturam eiufdcm gcneris

incompoflibilis fibi

incompoflibilem

:

,

& cuirepugnat prim6

fubiedom, cidem perfc,

n6n prim6, fermo

lic^t

pafllo fubicfti repugnat. Vulgaris

de pcrfedione fimplicitcr fxp^

vaciilat.

gradum

Item, intclllgibile videtur dicere

fupremum detcrminati vnde

ftantia::

igitur

in

communi

,

vt fub-

concIudetur,qu6d

pcrfcdio fimpliciter cis

gencris

?

eft

De pafllonibus en-

fecus eft

,

quta confc-

quuntur omnc cns , vel pafllio-commuais» vel alcerum difiundorum. Si prorerCius diccrec qu6d omne denominatiuum pri,

mum cuiuflibcc gcneris gcneralifljmi

,

eft

perfedio fimphcicer ; vude improbarcs l Diceret enim quodlibec talc , cfle melius

quocunquc

fibi incompoflTibili. Si intelli-

gatur denominatiue,quia incompoflibilia fibi

non funt nifi dcfiominatiua fui gencquia omnia illud exccUit fi intelligi.f

vlcima pacec cx racionc mali, concludic illa probacio de vicio in moribus , ficuc de

tur de fubftantiis dcnominacis

peccacoinnacura.

cum denominaca, fimiliter dicetet. 'Quod

Dices macerianon obcdic. Nihil cft, quia agens poccns vincercc inobedicn:

fi

,

;

fubiedum dcterminat

nat

fibi

nobiliflTimum

icdum quodlibet

ciaro.

Hanc conclufioucm probanc quinc6

ris

,

via

ex

cercia

aliqui

prxoftenfa quia in-

ccUigere, velle, fapicncia

:

,

amor , func per-

natur

ifto

,

eft

Si

inquan-

illud ; detcrminon, faltcm fub-

inquantum dcnomi-

,

inquanincompof-

melius quolibct

tum denominatur

,

,

alio fibi

,

fibili.

SCHO

De primo CHO L

S

Primamcau/am

M

V

1

III.

immediate , patet ex tertia pro-

batione pro conclufione
Iniiat tpiadrttpliciter

comra probationem^fftens fiare pojjle libertatem caufit fecunda cum necejfitate prima. Afauritim filuit injiantias :fid

mihi nonplacent eitufilutiones

:

neque

vn<juam intelUgere potui tjuomodo voltattM noflra

manet libera

Dei

tjuod ipfe ait

,

ab ttemo

decreto

pofito

,

fi praueniatttr abfiluto

,

nulla eius cooperatione,

zel conditionaliter prauifii ? Itatjjtie fi admittantur illa ciecreta abfiluta ,fiu determinatio

Dei dtema de aEli-

bui nofiris , admhtenda etiam videtur fiientia media,

qua Detu ab (Uerno prauidit ^uid cjuacunt^ue occafiene pofita,faEluri eramiu , vt fitluetur nofira libertas

:

cui

non miniss officiunt talia decreta , ne^ata i/lafiientia, tjuam prtedeterminationes Fhyfica , cjuas doUi pajfim

Nec fiuisfaciunt di-

infiElantur , vt libertati noxias.

Deum ab tterno non pr*determinajfe, fid conde-

centes

, (jtdanuUum aElum habemut nos, nifi in tempore : (^prinu oEIhs , ejuos eli-

termittaffe nobifittm aSlus noftros

eimui, fitnt

a 'Deofilo,/^ ittemo

decretati

:

neijttepofi

fitmus rejpeEiu eertm habere aJEim decretatiues aEiue decretans

,

tjuia

,

feu determinans pracedit decreta-

tum ,fiu determinatum ,& abeore diilinguitur tur

Deut fiolas ah aterno

uit

,

decrenit

,

;

igi-

& pradetermina-

(piod ipfi nobifcttm in tempore tales

,

vel talcs

aElus eliceret.

Sicut fiprinceps mettt in cubiculo fito

me inconfilte ,

decerneret hodie

quodipfi c^ ego alitjuid faceremus crat (fr per confequens non eft ibi vl,

.•

la aterna condeterminatio

ex parte noftra : tantum enim cencurrimus ad terminum illitts determinationu,

&

fiu decreti. Etficum hoc n^-geturiUa fcientiamedia, fiippofita illa aterna determinatione , repugnat cfuin

fiquatur

effElus

eitis

,

vix aut ne vix capere pojfum

fue?nod
:

& ideo illamfiicntiam rne-

diam ampleElor. Vide loca Scoti ad hoc citata i .
:

puto

ejje 1 j

fiientiajitturi contingentis

patibili

,

.ficundi Phyfi.vbi agit de

&

lihertate

crgo nulla cft contingencuiufcunque caufaz fccundx in caufaii-

innititur, tcnct

contingenter cau/are ^icquidcau-

fittyfiue taediate, fiu*

principio.

tia

do,

nifi fit

non extat

,

caufando , ita determinatio eius in volendoconcludit dcterminationcm cuiufcunquc alterius in caufando fed decerminatio cius in volendo eft aetcrna ergo quxcunquc caufa fecunda prius quam rius in

:

;

agat, cft detcrminata

Hoc

vlterius declaratur

ftate

huius

eft

X)eM nihil cmfat mediate

,

vel

immediate

Probatur , quia quod immcdiate caufat, concingcntcr caufat , cx tcrtia probationc quartae prsemifla:; crgo quodcunque aliud quia concingensnon prasccdit nc-

An

caufa

ccflarium naturalitcr,ncc ncccflarium dcpendet a concingcntc. Item, cx volitionc

ficunda de- finis terminetttr

a

nifi

,

non

ncccflario eft aliquid volitum,

illad fine

quo non

ftat illud

priftia.

,

fi

cum

:

,

Contra

crgo ncc neccflTario caufat.

;

:

go nccefle Itcm

, fi

idem primo crergo non contingens.

vclle illud cft eflc

tertia

;

;

probatio pracmiflae, cui

ifta

libertatem

cauja ficu-

curnne-

ceffitatepri-

,

ita

non

ccflitate eius ftare

ftat in-

cum ne-

videtur

con-

ncccflitas, vcl

tingcntia huius, fcilicec in caufando. Vel igicur tcrtia probatio nihil valet

luntas noftra

vcl vo-

,

non vidctur libcra

ex fc ad oppofica. Item , fi prima dcccrminata dcterminat , <juomodo poteft alia caufa fecunda mouere ad aIiquid,aIiquo modo, efl*c

ad cuius oppofitum prima mouct, cft de.

voluntate noftra peccante

quarto,

ficuc

Irem

?

omne cfficcrc eft contingcns,quia

dcpendct ab contingens.

cfficientia Ifta

primi

qua: eft

,

funt difHcilia

plcnafolutio multa narrari,

,

&

quorum declarari

Quaerantur in quxftione quam de fcientia Dci rcfpedu futurorum contingentium difpucaui.

rcquirit.

SCHOLIVM firtem

,

Scripfit tjutt^Hotiern

de futuris contingentihus.

IV.

Amare primi entis non cfTc primum efticiens amare primum hoc eft tantitm vnum. Hinc efi incaujabite :

Sexta

conclufio ,

:

tjjuia

&

& vellepri-

ma natura effe idem ipfi , de ejuofuse i dift.z.quafl. i. $. Nec vlterius,»»»».! 1. Septima cmclufio, Niillum .

intclligerc eflc accidens primae naturx probatur. Idem eftdevelle & & voluntate. Probat tjuatuor de & eifdemfere verbis ejjicaciter

,

:

clare

intelleEiu,

rationibtts effcacibus,

ciarit

§.

,

epto

i

.

diji. 2

.

(juaft. 2

Oftenfb dc intclligerc, num.i^.Vide annotatio-

nem Mauritij hic.

Primam nttturttm amarefe, eji idem pri' mtt naturst,

&

fario vult

potcftatc cius

dctcrminatione primae

dcterminatio huius

quod

volitum circa fincm Dcus amat fc vt finem , quicquid circa fe vt finem amat, ftarc poteft, fi nihil aliud ab ipfo fit: quia ncccflrarium cx fe a nullo depcndet; ergo fi cx volitionc fui nihil ahudncccfeft

ArguitHr^ ftare pojje

primam caufam indeterminatam,

facctc

&

non cft in

infert intelleElum,intelUgere,voluntatem,

cnuftit.

:

necejptrio.

:

dix.

cum ea com-

etmfa.ns, quice[ttid ctntfat.contin-

quia fi in potcdetcrminare fc ad oppofi-

in caufando:quia

aliat conieEiuras de hoc habet Afattri-

Primum

eft in

tum, crgo cum determinationc caufjc primac in volcndo ftat iftius indeterminatio

aliud ab ipfo

genter

quod non

ita

,

potcftatc cius dctcrminari ad oppofitum.

tiui hic.

Conclj.

ncccflHtas primi in voIci\do,

concludit ncccflicatcm cuiufcunque altc-

vel forte firipfit traElatumde hac re,tfui

;

contingcntia primi in volcndo.

cnim

Sicuc

;

Hanc probo

fic

:

caufalicas,

& caufatio

caufac finalis cft fimpliciter prima,cx quarta

&

fccundi

,

& idco caufalitas primi

eius caufatio

,

finis,

cftpcnitus incaufabilis,

fccundum quamcunquc caufationcm , in quocun>quc gcncrc caufa: caufalitas autem primi finis cft moucre primum cfficicns vtamatum ,quod cft idcm ifti , pri:

mum

Concl.^.

Caput raum

fritmmifdm*- nihil aliud cft

cfliciens

quart6,qu6d

obicdum amari

fibi

4 volun-

frimum

tace , nifi voluncacem amare obieftum} ergo primum cfHciens amare primum 6cmpuum. ira ex fe Primnm nem cft pcnicus incaufabilc amare /i, neceiTe erre,cx quinca cercij:& ica eric idcm :

,

ex

ejl

tmerefinit.

&

nacurzprimzcx fcxca eiufdern. &dedudio pacec in decimaquinca cercij- Deducicur alircrjfed in idem rcdic:Si primu amare primo ; crgo cft caufabile , ex decimao£laua cercij ergo cfFcdibile , ex quarca Sc quinca fcsundi ergo ab aliquo pcr fe cfficicnccex probacionc quarcse huius^ ergo ab amance finem.ibidcm ergo fi primum amare Ce cfrcccaufacum,hocefiec ex aliquo amore finis priore ipfo caufaco, fc eft aliud a

:

:

:

,

quod Text.c.51.

Hoc

eft impoffibile.

Anlloceles

oftendic ii. Mecaphyficx , de ittteUigere: alias

primum non

tia

quia pcr

,

cfTcc

iitteUigere cft

ahas enim laboriofa fi

non

opcima fubftan-

eft illud

concinuacio

:

quia

fed in poccncia concra-

,

didronis ad illud

cft

honorabile,

,

ad illam fequicut labor

fccundum ipfum. Ifberacioncs pofTunt declarari. Prima, quia cum omnis encicacis in adu primo Vlcima perfedio fic in adu fecundo , quo coniungicur opcimo , roaximc fi fic adi-

II.

uum,non cancum fadiuum omne auccm incelledualc cft aAiuum & prima natu:

;

ra eft incellcdualis

,

cx prima

;

fequicur

receftiuaefi

eentrddiBtfinit

,

&

ergo cft impcrfcfta.Tamcn ncc ifta fecun-

:

vnde przmittit, rdtionitle

idem

eft

idcm fubftantiz. Haec con-

clufio fecunda eft in corollariis.

i

ergo

:

illa eft

incaufabilis

Similitcr velU intclligitur

,

dr

iitttHigere,

funtidem frinut turd.

na-

& tamen

,

;

fed circumfcripta cognitione eius

quafi pofte-

,

ijelle cft

cx fc.fimilitec qnia propinquius eft illi natu-

telltgere eft nccefTe effe

intelligere ,quafi

rx,quam v^^if.Scquitur tcrti6, quod intcllcduscft idem illi naturz , ficut prius de voluntate & veUe argutum cft. Scquitur ,

,

Scotiofer. Tom. lll.

'InTliJ^

non

,

habec vndc pofTct illud caufarc. Afiumptum vlcimum probatur , quia nihil potcft caufare , nifi cx amore finis , volcndo illud , quia non poteft aliter effe per fc agcns , quia nec proptcr fincm, Ifti

autem

velle alicuius propter finem,

ipfum ergo an-

praeintelligitur intelligere

ce

:

primum fignum quo fiuc volens

,

A

prxin-

necefliario

,

cau-

incelligicur

,

fans

hoc non de aliis. Itcra, omnes intelledioncs eiufdcm incelledlus habenc fimilem habicudinem ad inceilet^um , fccundum idcncicacem cffcnciacelligitur intclligens A. 2cira fine

poteft pcr fe cfficere

iem

ita

.<< ,

auc accidcncalem.

,

cumque

Paccc de quo-

intellcdu crcaco

quod oftcndi-

:

cur,quia videncur perfcdiones eiufdcm gcncris crgo fi aliqua habec reccpciuum, :

& eft

omnes habenc idem accidens

&

,

non

,

poccft cfle accidens

inccllc^u, vc fubicfto

:

rcciperecur in

,

ergo

& in intelUge-

idcm,fcilicec,incclleftui.&

fibi

pcrfcAius

aliqua

fi

aliqua

:

primo , ex pracIcem inteUigere , fi

:

ica

& ica

:

qua>ljbec

ccdentc crgo nulla.

/»/tf^///^^r^,fciIiccc,cfrenciale,

eric porencia recepciua

rcfpcdu impcrfeidem/»-

£lioris,fcilicccaccidencalis. Iccm, telligere poccft efTc rcfpcftu

obiedorum

:

,

quo

irapofribile cft effc perfcdius

Intclligere

prim* »«tttrtt,efttm' ""*!"_ .""''*

^i?'*''""»-

omnium intelligibilium:/»-

inteUigere^ crit

teUigere primi cft fic pcrfcaiffimum, ex fe-

cunda huius

:

igitur

idem

relligibilium:& illud fibi,ex

eft

quod

omnium

eft fui,eft

in-

idcm

proxima pra;cedcnte:ergo,&c.

Eandcm conclufionem

crgo , &c.

idem illi naturx; ergo magis voluncas. Sccundo fequicur, qu6d itttelligere fe eft idem illi nacurx: quia nihil amacur nifi cognicum :ergo irtrius

haut

Nam fc-

quod voluntas eft idcm priquia vellc non eft nifi volun-

quitur prim6,

catis

Velttntat,

Inftan-

IntcUigcntia intelligrt (e,amat fciadus

mz naturae

velle, intel-

alio,

caufabilis:

mum

tamen non

tjfe

illius

idem 6is. Confequpntia non valct.

tid,& Mtie-

fettntitt.

quocunquc

circumfcripto

,

faltem vc caufa prima

pluriumordinatorum; ergo quanc6 pcrfeftius , tant6 plurium crgo perfediffi-

tia,

IH ,n»nfe-

bct

caufare

tfi^&c. Alitcr oftenditur cx identitate pocentiz , obiedi , inter fc 1 crgo aftus cft

tMte peten-

^^-

:

r^.quodcft

&

^nitur mEiii

natura oftenfaeft

illa

folummodo reccpciua, eft concradidrionis:

:

»ceidensfri- Concl.7.

ejfe

primum cfFeAiuum ergo cx fc ha- ''»"%'''» vnde potcfl quodcumque caufabile "^ 'f'*''

quod

,

probabilis ratio

iienti-

Probatur, quia cffe

opcima quia aliud cft fuum oppoficum. Secunda, quia poccncia

uUe imper- da , nec racio prior , fimplicicer fccundum Ariftocelcm eft demonftracio , fed cancum feQ*,

Ex

NttUmm intelligerefoteft

ms nMur/t.

poccft cffe accidcns in

:

idem

quia neccffe cfrc cx fe,& quafi przin-

qu6d eius perfcdio vlcima eft in adu fccundo ergo fi illc non cft idem fibi non eft eius fubflancia T«tenti*

:

ratio intelligendi fc eft

telligitur intelledioni.

fititmtftin-

nen

241

amare primum finem: quia

ficiens

u

V.

I

veUe. Item

,

arguitur

fi

:

intcllige

Ille

de

intclleaus

Identitdu

quoddam ifte in- duentm in~ tclledus eft idcm omniom ita qu6d non *^fL*.T^ nihil eft

,

nifi inteUigere

:

,

poteft efTc alius altcrius

&

altcrius ob|2!iww r#I ergo nec inteUigere aliud. Vel igi- nmadterrur intelligere idem cft omniuro, vel intcl- tium. Xatitnes ledusalteriusobiedi. Refpondco,falIacia ,

icftii

Accidcntis, ex identicace aliquorum inter fc, abfolucc concludcre idcncitacem

ell

rcfpcftu

cercij

,

rcfpcdu cuius cxcrancan-

X

cur.

*^»»»*»»-

De primo principio. Excmpluln , inteBigere diuinum cft idcm fuo vcUc crgo fi ipfum intellige-

tur.

r.b,

Non dcm

fequicur

Icem

cidens.

fic

,

arguicur

,

ac-

Incclkdus

vnum adum adzquacum

primi habec

fi<^

^ coxcernum fcd intettigere fui , eft idem (ibi j crgo non poceft haberc alium. Confequenda non valec. Inftantia dc fimul vidcncc Dcum,&: aliudieciam fi vidcc Dcuth fecundum vli^jlmum capacicacif fux vc ponicur de anima Chrifti adhuc bi

:

,

,

,

Item

poceft aliud.

iedus habec in

fe

,

arguicur,

per idencicacem

dioncm maximam

\

inceliigcndi

;

crgo

qux minor

eft

&

poceft cfte cau-

,

ma-

8c ide6 difFerre ab incaufabiii

xima poceft.

C H O L

S

in-

M

V

I

,

V.

QM}cquii tdem in

quia quicquid eft , teUtEbdpri' eft idcm fibi, eft nccefte efte cx fe,cx quinmi i eftntprioricacc probacur

ca ccrcij

&

,

prima quarci

rum

a fe iQceiligibiiium

cffc

ex

fe

,

fe

,

cx

eft prius

,

fcxci cercij

nacura

:

cft

fed cfte alio- cefetjfe,& non nccefte pritu omni

ncceffe cffe ex

:

omni nonncceffario.

Probacur alicer , quia ejfe omnis alcerius a fc dcpendec ab ipfo,vc a caufa, cx dccima-

nona ccrcij:fcd in

ali»

,

quod

ftoa eft

nt'

cefeefe.

ipfo vc caufa eft aiicuius

Caiis,neccfrari6 inciudicur cognicio cius

parcc caufae \ crgo

iiia

ex

prior cft nacura ipfo

cfte cognici.

SCHOLIVM VL

perfe-

,

,

fabilis

ftacur

iile incel-

omnem aliam., Refpondco non fcquicur: quia alia ,

Contfa iftam

eis.

dc

non coniundim propcer

,

priorem

,

:

teft mferri

&

,

,

ipfum veBe eft eiufdem. fed eft veUe , quod quivette cft aliquid ciufdem , quia inita quod diuifim potettigere ciufdcm

re eft alicuius ,

tem

quia ars vniuecfaiis fufficic ad fingularia produccnda. Sccunda pars

;

CtHchtiit dtuote

,

& ingtniosi infinitattm natttra

prima. Primo tx infinita intttttEliont inttUtElm tiMs; ^uia plura imtUigere arguit maioremptrftEliontm ; «••

gof^infinitainfinitum.ndtipfum

d.i.quaft.i.§.

i.

Oftenfopropofito. num.^.dr fe<j. vbi adducit fex viatyadprohandum hanc infinitatem ; hic habttfipttm viat, vttat numerat Occham , «juifingulas imptignare eonaturjotidem qut^ionihsts quodlih. aUegat hic n. 1 7. ^udftionem de indiuiduatione, tjuam (iripfit in Logica,

ConclMfiS. Inrcllefkos

Dci

intelligit diftin^e

omne incelligibilc & alia h Ce prtus naturaliter. qukm Gnt.RAtieprim£partit,^uia id efi perfeSlionu :

SecHneidpartis,tjui40mne aliud eft poiieritu

dehoc

Do6l.i.dilt.i.cj.i.%.

Ntta citm tfft

loijui

cemmunijfimefitmptum

de ^utft. 1 9. zo.

de u4nima,z/hi id prt^itit fatu fuse de Theologia

,

vel Metaphjftca

hunc troRatum

;

:

^2

1

tjuia nonlotjuitur

has tnimfcripfitpoft

vt ofttHdi inprafationt adltilorem;

,

Lo^ca id dtclarauit. SttjtUtur dt Anima antt hunc tra£t. (^ Aitta-

nt^ut in Phyfica ergo quxfliones

Fide

^artacenclufio nnm.i^.

ait ,fi declarajfe ens

ebitHum intetleEltu ,

ipfo.

De inliantia ihi contra iftamtvide Mauritium. Jntettelius

frimi inteUigtt a(i» femfer quodcunque intettigi-

necejfario, fjr dtftinH},

iile,prius naturaliter,quam ittudft infe.

Prima pars

14.

nofcece eft

totitu

tHtit,

batur

,

fcilicec

,

20. zf. Je

,

quod poceft cog-

quodcunque inteiiigibile , proquia hoc eft pcrfedionis in in:

telledu pofle diftinftc re

Anima.

fic

immo

,

& a£lu intcllige-

neceftatium ad rationem in-

quia omnis intelledus eft tocommuniffimc fumpti vt alideclaraui nullam autcm intelledio-

telledlus

:

tius cntis

bi

,

:

nem

potcft habcre intelledus primi

fieandemfibi,ex proxima: ergo

,

ni-

cuiufli-

bct intelligibilis habet aduale intelligere fiit

£ii

Mftin-

omnia

producihi-

lU.

,

primat quaElionts

eji

Mtt. ^. ;

additio. TraElat 1

3.

C^

quidtm dt

z. dift.}.ptr^ttin^ue

tamtn hunc traElatum antt MtStcundo , ** prafationt.

taph. (^ Thtolegiam fcripfit

prohat infinitattm tx infinita inteUigihilitate natura \.dift.^.«].i. Notaid,^nodait hicn.t8. quod alibi multum egit dt notitia intuitiua , rtfpicitnte potentiam, ebitEium, a ^uihitt paritur, idpraftitifti, alias dt Anima. dt tadtm intuititia agit 1. ^.\i,

prima,detjuo

&

&

dili.}.tjuaft.io.&

}.
vel

,

phyficamfiripfijft,deeiuo inprafationt optris dtdfitOHi.

Concl.8.

vtlalihi, vel aliegatio

indiuiduationt 7.

& diftindum & hoc idcm

fibi.

,

batur etiam prima pars aliter

,

Pro-

per hoc,

altitudo diuitiarum fapienti^, ^fcien- Concl.j. Detts , qud omne intettigibile comfrehendislNunquid intettedtui meo faruo.,poteris Rora.ii. concludere te effe infinitum, incomfrehentite tutt

&

fibilemf

Tentabo crgo inferrc conclufionem valde foecundam : qux fi in principio fuifrecdctc probata, praedidorum

plurima

faciliter patuifrenc.

cuam ,

cum, inquircndo. Nonnc Domine Deus incclligibilia func infinica , & hxc adu in intelledlu omnia intelligcntc ? crgo

^ natura finita

;

,

cui intcilc£tus eft

ergo intelledus

habere fincm,

;

,

vcl habituaiem fai-

fimul

,

adu

in-

cipicdo alterum poft alteru, nullii poffunc

omnia

fi

siic

tx

infinito-

rum

intti'

leElione,

cumque funt infinita in potentia,id cft, acilla

Deumejfe infinitum,

eft in-

, cxfcptimaiam przmiffa. Huius cnthymematis oftendo antecedcns, & confequens,& confequcntiam fic:Quq-

diftindam aclualcm

:

ilia

idem

tclligcns eft infinitus:talis eft,Dcus nofter, intelleftus tuus

,

qu^m

Infinicacem

, fi annuas , ex didis dc incelprimo conabor inferre i deinde quxdam alia adducam , an valeanc , vel non vaicanc , ad conciudendum propofi-

igicur

leftu cuo

quod artifcx diftinftc cognofcit omne agcndum antequam fiat alias non perfcdc operaretur quia cognitio cft menfura iuxta quam optratnr ergo Deus omnium producibilium a fe habet notitiam ,

.

fimul adu,

func

Caput IV. runcinfinica di

tefpcGtxi incelledus crcaci

,

cec

&

;

cuo

in

huiufmO'

inccUigibilia func

:

Hcuc pa«

,

Dcus func fimul

,

aftu

,

om-

nia incclleda, quar a crcaco funt fucccf-

adluinr

(iue incclligibilia

:

Anica imc\lc€tz.

Huius fyllogirpijuprobo

igicur ibi func

maiorem , licec facis cuidens videacur; quia omnia calia acccpcibilia quando func fimul cxiftcncia , auc func adu inSi pbirali-

tM

dicit

i/uuorem ferfeHione, infinitM in-

finica

auc finica

;

adu

fi

finica

,

crgo accicaiidcm ,

poflunc cflc omnia accepca fimul fi

ergo

:

non pofiunc cflc aftu accepca omnia

adu func fimul,

finittm.

:

picndo alccrum poft alccrum

,

fi

func infinica aftu. Confc-

quentiam enchymemacis

probo .-^Quado pluraliras rcquiric, vcl concludicmaiorem pcrfcdionem , quam paudicas inica

:

concludic

finicas

vcl requiric infinicam

,

pcrfedioncm. Excmplum , poflc fcrrc quacuor, maiorcm vircutcm mociuz requiric

,

quam

duo idc6

poflc fcrrc

pofle

:

ferre infinica, concludic infinicam perfc-

ftioncm , vel vircucem mociuam propofico

:

ergo in

cum fimul incelligere plura, ma-

iorem perfcdionem incelledus conclu-

dacquam

vnicum

pofsc

incclligere,fcqui-

cur propoficum.

Hoc vlcimum probo

\6. JntellfSfm infinita

4td

appiicahi'

lu

,

ejl

in-

fimtuf.

tur

&

dctcrminaca

ad

applicacio

incclligendum

quia rcquiri-

:

conuerfio incelledus, incclligibilc

diftinftc

ergo incelleftus, qui ad plura poceft applicari , ad quodlibec eft illimicacum plicabilis

& icaqui adinfinicacft

:

omnino

Namcum

cclleftu.

aliqua pcrfedio cfsenc

:

intelligere

nifi

,

/f fit

fit

aliqua

fimiliter

nunquam idem

intelli-

AicB sequc diftindc,vc duo duorum

pcrfcftiones

includancur in

,

S

&; intelligcre

:

gere cft ipfius

bus,

/»/?///-

cx quo fequicut propoficum dc in-

,

perfedio

gere

ap-

Simi-

eft illimicatus.

probo propoficum.falccmde

litcr

gere

,

:

illo.

&

fic

plura incelligerc

,

non funt

\ierfarum fpecierum

naca

re-

talcs

efl!cnc

non funt

,

incellcdiones

non non

maiorcm

concludunc qui

eft

:

prafentans

,

infinita

,

efi

^finiteperfe£ia.

&

:

Scot.oper.Tom. III.

poficiua:

diftindas encicaces

inrclligic

,

plurium indiuiduorum

poficiuas

maiorem perfcdioncm ponunc

qua:

,

in inccl-

quam incellcdio vnius illocumj quia inccHcdio vniufcuiufque cncicacis abfolucx poficiux,vc cft eius, eft aliqua leftione,

non exiftence , intcllcminus pcifcdus, nec intelligere\ crgo non oporccc illud ponerc in incellcdu diuino, quod cxcludicur per odauam. Iccm , infinicas incelligibilium fpecie concludicur ex numeris,& figuris, per Auguftinum x.de Ciu.cap. 8. Sccundojoftcqdo propoficum fic Caufa prima , cui fccundum vltimum fuae caufalitatis caufa fecunda aliquid pcrfcdionis addic in caufando non videcur perfcdio

:alias illa

dus non

cflec

i

\

:

,

;

fola ica pcrfede

cum ipfa

caufarc eflx;dum, ficuc

caufa fccunda:quia caufaliras fo-

lutn prima: diminuca eft refpcdu caufali-

fimul

cacis

nacum fimul

ambarum ergo

nihil

omni

illud

caufa fccunda

mulco pcrfedius a

fic

fecunda

fi

;

cft eflc a

quod

,

& prima,

fola prima,

perfcdionis addic priraz:

,

finico

aliud addicuni

pcrfedio-

.wt^

vifio

finc

;

ergo

fi

&

alicibi

inccllcdui

adionc quacunqbc

illa

calis obicfti

incft

"^2h'11u" ,fed ^^p„-„,

cancummodo ex vircuce alterius obicdi prioris quod nacum cft efle caufa fu,

cur

quia

addic

,

,

,

in-

rcfpcdu plurium calium. Concra primum quia dc ipfa racione incclligendi arguicur ficuc de incelIcdu adu quod maior perfeftio con,

;

pcrior rcfpedu calis cognicionis

perfedioncs formalcs dicunc,

alias

:

di-

fed indiuiduorum,

finica; intelligibiles

quorum plurium

ncm adus Ratio

:

:

aliquam perfedioncm ; ergo calis caufa prima cft infinica. Ad propolicum, nocicia NnBum cuiufcunque naca eft gigni ab ip(b ficuc a aliud obiecaufa proxima majcimc illa, qu.-ecft ilum addit

inteIIc9:iones

nifi

quia

fcd

cri-

haberc pcrfedioncs diftinftas formalcs, qualcs

:

intelli-

& vlcra.Dicccur, quando pcr eandcm

illa

eft racio incelligcndi

emincncecincludac perfedioncs omnium propriarum racionum incclligcndi, quarum quazlibec fccundum propriam racionem aliquam perfcdionem ponicicrgo infinicx infinicam concludunc. Concra fecundam rcfponfioncm , in»7diuidua in racione vniucrfalis imper- InditiidnM non intellifedc incelliguncur quia non fccunguntkr per dum quodlibcc intclligibilitaris in eis ^!"'""' '^' quia non fccundum quodlibec enticacis uerfaUcom poficiux in eis , ficuc in quacftione dc pleu. indiuiduacione oftcndi ergo incclledus intclligcns quodlibcc incclligibilc fecundum omnem racioncm intelligibilitacis

de

cacioncm incelligendi mulca incclliguntur , non concludicur maior perfcdio ex pluralicacc, quam cx paucicace. Aliter , quod racio dc intelligere concludic,

quando

141 quocum oporccc qu6d

cludicur ex pluralicate illorum,

quod

illud

obiedum

,

fequi-

fuperius eft in-

fiuicum in cognofcibilicate

:

quiainfcrius

obicdumfupcriuscftnatura prima,quia cx prajfentia fola eius apud intcllcdum primi,nuIIoaIio obicdo concaufantc,cftnocitia cuiufcunquc obicdi in intcllcdu ex odauahuius, &pcrfcdifllma, ex fccundahuiusjctgo nullum aliudinccUigibilc

nihil fibi addit in cognofcibilirate:talc

,

X

z

aliquid

De primo principio.

244

aliquid Cibi addit in cognofcibilicatc ergo ;

cft infinicum'; iic igicur

& in cncicace

quia

>

vnumquodquc ficuc fehabcc adejfe,itz ad Hic mftacur crgo nulla caufa fccunda, j

g

Tresinfian-

quac cft finica

tid.

faci ica

,

poccft facerc nociciam cau-

perfcdam ,

ipfomec caufaco '

rei

ab

iicuc naca eft caufari

quod falfum.cft;quia

,

cognicio per caufam perfcdior eft

^***

Iccm dx hoc

ex fe finc caufa.

,

,

quomodo

hil addic in

cfiendo

lumcn in medio quancum medium Sol nihil adderec

men

probacur

adderec

>

fi

,

nam

,

alius

caufando &c

fibi in

fibi in

ni-

Sol caufarct

ifte

poflcc recipere ;

effendo

cum

,

ca-

cflet

alius Sol. Ica in incelledu primi eft no, quanca poceft efle ex praefcncia prima: naturx , vt obiefti fecunda crgo caufa nihii addic in caufando quia non cft nacum agere in ilkim incelleftum iam fumme aftuacum ficuc nec alius Sol in medium. Vnde fi ex hoc probacur nihil addcre in eflTcndo , videcur confimilicerargui ,qu6d cerranihil addac SoH in eflendo quia nihiladdic in caufandolumen in medio. Ad ifta refpondeo. Ad primum , quod quia nihil fciencifice concludicur de aH-

ticia

;

:

:

:

Caufa non facit firapU-

cem

notitia

quo

,

in

nifi

fe

fimphciccr pracconce-

eattfrti: tiec

intuitiuam fiui.

pto ideo in fcientia noftra quando caufatum fcimus per caufam , caufa non fa;

notitiam caufaci fimpHcem

cit

,

qualem

ipfum caufatum nacumeflet gigncre,fecundum Auguftin,9. deTrin. cap vlt. -^ cognoffente

& cognito ftiriturnotitia,

quam fimphcem pofl*et facere

,

fed

;

qucft.ii.

non

il-

eft incuiciua,de qua alibi multum Vndc vlcraomnem cognicionem pcr caufam aliqua caufacur quxnon nifiab

'^'^'-

,

,

obicfto in fc caufacur in nobis. *

1

1.

.

Contra

:

phantafma

potefi caufare

flicem cognitionem caufnti

,

fim-

ergo magisfi>e-

vel notitia cauft fotefi hoc , quia in ifioferfe[iiusefiobieBum quam iniUo. RefiionAco : non ordinatur ad caufam in caucies

,

fando notitiam fimplicem

ad ipfum

.,fi

refieSiu caufatorum. Contra

ut in effendo

,

phantafma frima caufa

,ficut

in iUo ordine efi :

igitur nonfic-

ita in cognofcendo.

efi

caufa

licet,ipfomet cognofcibili caufato prttis.

eoagente ad cognefci fui

Rnjpondeo,

A

illa

&fic

^Jpecies intelUgibi-

;

proxima

intelleBionis abfiralii'-

caufatum eognefcibile B phantafma ;

C -yjpecies inteliigibilis D

;

inteUe^io abfirar

iitua E; vifio Y^fatetproceffus.

Dcus de

caufancc

,

fcibilitate

»9.

inceliedionem incuiciuam ha-

Si igicur

bec

lapide

quod

oporcet

nuilo

ipfo

,

lapis cognofcicur.

Cum

modo

cognoaddac in

lapis in

etiam propria,

niliil

cognofcibilicace eflcncise primi

,

quam

per

igitur infers

;

nul- Caufa fini-

lacaufa finitafacit noticiam perfcdam dc

ta non facit

notitiam

Conccdo perfcdiflimam pofli- perfcaijfibilem inefl*e nobis. Cumdicis ,cognicio mam poffipcr caufam cft perfedior Dico quod in hitem de

caufaco.

,

cognitionc pcr caufam ,incIudicurcognirio cfleftus

fimplcx caufaca ab ipfo

:

&

cognicio complexacaufacur fimul a cognicionibus caufa:

quod cft

la

a caufa

&

caufUto,feciu

lie

cau-

fa iufinita.

& verumcft fccunda fimul, quam a fccunda fo-

caufaci

:

&

prima

aliquid perfe£lius

Concra ;

,

a foia caufa finici prima, poccft

aiiquid perfcdius

cflTe

,

quam a fola fecun-

da:&afolafccundaeftfoIa vifio eius. Refpondeo a fola prima finica poceft aiiquid eflc perfcdius , quam a fola fecunda fed non effedus nacus caufari a fecunda vcl vcfecunda, fcd magis vc prima refpedu cuiufcunque alcerius caufx finicx quia in caufando raiem cognicionem vidccur accidencalicer ordinaca ad quamcuquecaufam priorem finicam:quia taiis non eft nata efl!c per caufam finicam priorem ipfo vifo quia eflTcc , eciam fi vifum cflcc incaufacum a cali caufa vel eflet fine omni :

:

,

:

:

;

caufa priore finita,& inteliedus

Ad fecundum

aut fi

lam,qua:

DeAnima

fed caufa non

in cognojci , nifi mediante caufa fecundafci-

liseficaufa

caufando

in

(jr

efi cognofcibile :

efi

UA. caufaobiedi efi caufa valde remota. Sit

quod

,

caufa in ejfenin cognofcibilitate : quia ens ex caufa ficut

quod

;

:

ita

,

fe

quam

quia cognitio dependet ab alio

,

quam

,

prima caufa ica perfeftc caufac fine fccunda , ficc cum illa , non videcur fcqui, nifi quod perfedionem fecundx habet perfedius, quam ipfa fecunda:hoc non videcur' concludere infinicacem quia finica perfe£bio poteft efle cminentior perfedione fecunda: caufar. Icem , hcet nihil addat in caufando prima: caufaHcati fccundum vltimum potcntix

bili

cognofcibile.

do

cognofci. ,

ita in cognofcibilitate ^-fed non in cognofci-

ta

,

eflfct.

licct caufa prior fini-

coca.

Effeforma' le

caufa

eminencer perfedionem perfetiiofecundx caufx in caufando , &: in nem addit

concinerec

hoc cxcederet fecundam , quac cancum tamen ipfa vc

canft emi-

eminencer habica, &: formaliteretiam habita excedit fe etiam in caufando, vt tantum eminentcr habica & vniuerfalicer

non

formaiicer habet iilam

:

,

,

:

quando

ipfa vt formaiiter

dionem addit fibi

^

aiiam pcrfe-

vt eminencer, cunc

am-

bocxceduncvcrunque diuifim. Taiis addicio eft quando cminens eft finicum:quia finicum addicum finico facic maius alioquin non perfediuseflccvniucrfum,quam ,

prima nacura creaca .

v\

ss^A

:

quia

illa

ponicur a

quibufdam

nenti finite, infinita.

Caput rum cmincntcr concincrc, quod cgo fupra negaui in vlcima fccundi. Ad ccrcium illa pcrfcdio, qua;vcc(l

ciaiis:

pcrfcftioncm infcrio-

i

caufabiiis

,

naca cfl caufari a folo aliquo

quia rcfpcdu eiufdem habec racioncm,quafi caufz prim^ ad priorcs

formaliccc

cali

;

folum-

finicas accidcncaliccr ordinacasiauc

modo c(l calis caufabilisab illis ftniris, illo cMtft malis

for-

formaliccr

4/1-

>

cancaufante

tali

:

pcrfci^io

illa

aunquam potcft cflc, nifi

finc illa

in vircu-

^H$d *ddit ferfeliionu C4it/i

tini-

nenterf

245

Tcrti6,concIufionem noftram fic oftcndo nulla pcrfedio finita ciufdem ratio-

quibufdam

S.O.

omncm

V.

1

tc alicuius infiniti

cui illud formalitcr

,

addatur, nihil addit ia caufando ficut tcnet ratio fuprapofita quia fi quid addcrct , tunc propria ratio caufatalc

,

fi

:

:

litatis

cfiet

cius

cer vttale le nihii

,

vt eft formalitcr talc

finito

illi

&: idco a

i

depcndet

,

,

,

de-

formali-

tali

vel ab illo

,

cuita-

addit in caufando. Viccriusiigi-

tur nec in cnTendo addit facio eius eft propria fibi

quia

:

cau-

illa

fecundum

,

cfle

nis perfcdioni accidentali ,

noftrum

inteUigcre

qux

eft eius

,

vt formaiiter taie

i

& ita

non habcrct ex fc illud eminencius, quod natum eft a tali vt taie eft caufari. Pacec igitur quod inftantia de Solc nulia quia ,

,

:

fi

huic Soli aliquid caufarc cornpccerec

inquancum

iftc

,

alius illud

non

caufarec,

&

nccin fc habcrcc finc ifto , fic illi aliquid addcrec in caufando ficuc cciam in cflendo non curo , cunc ad quodcunque :

i

pafl\im coraparcs.

Breuiter dico

nihii

,

ciufdem racipnis cum caufabili neceflari6 ab aliquo, vc eftcalfr^rmalic^t: , ( neccflrario,inquam , ica qu6d Jion alicer poceft cfle caufacum vei incaufatum pcrfcdius caufabiii) nifi in virtutc alicuius cui hoc vc tale nihil addit in caufando , nec in effendo. Inftantia de terra nihii valec lumen non cft natum ab ipfa , vt a caufa ali,

,

qua dcpenderc.

rencia

quc

conueniunc

,

SCHOLIVM

VII.

Tertio probtu infinitatem ex identitate intetle6lionit

cum fHhiiantia

idtntificatur.

,

ejui* nulla finita intelleSHo fic

Hanc rationem non habet

i.d.i.tjuafi.i.

fed habct alias ornnes htc addiiElas. Quarto , ^uia omnufibffantia finita 'efi in gfnere : prima fitbsl.intia non eflyex difi.Z. quafi. ^ cjuia eft omninofimpleXyex i .

.

q.i.ibi. Qitinthtprobat injinitatem primi emis

eminentia, Primo

,

^uia repugnat ali^uid

,

exeim

dem

infinitat enti

;

eoperfe-

trgo ertunentiffimum habet eam.

Teriio.notf repugnat tjHantitati, ergonecenti. §lu
inttlltlhu non refugit ab infinito

,

vno

&

Dem

iiludefi

/ieunditrh Anftl. StXteprebat infinitatem expartefinie ,^uia

voluntM nenfatiaturia alujuo finite

Delierera i.d.i^,i.n,ft.

Scoti opcr.

Tom. 1 L

quocunquc

finlca

fic

aliquid

formaiem

:

,

calis

cft, eiufiL\

dif-

in alio infinita,

,

cunc enim funr ciufdcm

dum

vtra-

fi

,

quia

:

gcncris concractiuacft; fccus

fcrenciain

fecun-

r.icionis

quia fccundum racioncm

fedilla

,

vbi

eft finica

concra-

,

hicgenus idc6 confticucum pcr ipfam cft in genere difi^crcntia,vbi eft infinita,nihil

Differentia

ntn

infinita

,

;

poteft contrahcre:idc6 calc

Hoc modo

conirahit genttf.

non confticuiSpecics

incciligo illud,

ad diuina non gcnus quia fpccics dicic pcrfedioncm, genus non. Hoc concradidioncm includic , fi incclligitur de fpccic tota quia in fpccies cransfcrcur

transfcr-

,

tur ad di-

:

:

uina

non

gen«s:f.\-ponitur.

cius intcllcftu cflentiaH includiturgcnus.

Debet igitur

intelligi ratiorte diffcrentiie,

non fic gcnus. neutrum cnim pcr

qua: pcrfci^ioncm dicit,

Hoc bcnc cft

pofilbile,

Scd nec

fe inciudit aliud.

fercntia

,

vt diffcrentia

& conftituic in

,

transfertur dif-

quia dc

§luemodo dijferentia

trunsftrtur

eft finica,

ad diutna.

gcncre neccflario fcd ab\

foluta ratiotiifl^ercnciac, quxabfolute per-

fedioncm dicic indifFerenccm ad finicum,

& infinicum,quxdicunt modos perfcdionis iltius cntitatis ficut magis & minus ,

:

inalbedinc.

Noui qu6d aiiqua hxc

narrata contra-

dicunt opinionibus ahquorum , fcd non hic affumpfi varias opinioncs improba,

alibi

locus

erit.

luxta iftam tcrciam ra-

cionem potcft ficri quafi fimilis racio econtra, fic : Nulla fubftanria finita cft eadcm NuUa ptrperfedioni,qux fccundum rationem (uam feSio accicffct accidcntalis,

prima

cft

fi

effct finita

,

fubftantia

cadcm inteIlcdioni,&:c.&:

ita

ad-

dentalu

tfi

idem fubfiami*.

dj poteft maiori tertiz ti^tionis.

fcdio ciufdcm rationis cali, cft

fubftancialis

,

cum

vei

Nulla per-

aliaaccidcn-

idcm

fubftancix:

quia genera func prim6 diuerfa &: quod vni eft.accidens,nuiiicft fubftancia crgo intellii^ere nulli fubftantix,qux eft in gcnc;

re S^bjQ^ntix cft cft taiis:fi

ergo neh incenitenit

ei.§^nte,f!immitm cegitabile txifiit,

finita

fic

:

ejfe

liim.-dequo i.
pugnat

efi infniiii.

fcd intelligcre

j

in gcncrc

pcrfcctio formalis

difl^crcncia finica in

rc

,

non

finito

&

,

:

infinita:

primi cft fubftancia ex f.6. 7. huius. Probatip maioris , quia qux conucniunt in ratione formali, aquaaccipitur diftc-

tur in gcnerc.

,

;

gere finicum eft fubftancia

qu6d

cas

cum

tionit

nec

accidcns , quia cfergo nullum intelli-

eft

fcncia^icer qualicas

formale cius: crgo.fi in cflct^do aliquid dceflec illaprimacaufali-

,

1.

eft fubftan- etufdem ra-

,

&c pdr confcqUens

addcret primo

,

1

SJinodtfi

:

,

vide

luxta hoc

nem> Qronis rc

i

idem

:

,

fi

hxc eft

propono quartam

finica,

\

11.

ratio-

Subfiantia

fubftantia fiuita cft in gcne-

prima natura non eft

ma huius

&l

non,propofitum.

in

gcncre , cx

finita eft in

pri- gentre

ergo,&c. Maior paccc,quia ralc im

X

3

conucnic

de

nita.

,

fe-

ittfi-

De primo principio-

246

cum aliis jn cpnceptu commu-

conuenic

ni fubflantiz

patec

&

,

foimalicer difliinguittrF;

ergo 4ifl:indiuurn efl: idcm aliquo fubftantix entitatc,non pcr

:

modo cum

omiiimodam

idcncitacem

quia corum

>

rationes func primo diuerfx intinita

neucra

omnino includic crgo fitvnumex

ideo neutra

,

&

,

aliampcr idcntitatem ; eis , ficut ex confrahcntc contrafto, adlu , &c potentia crgo genus , differeutia crgo fpecies. Breuiter fic arguicur &s cfl: idcm Omne rcaliter conueniens &c realiter difFerens conucnic ,

&

,

&

;

;

Tiit

,

fcrt

conuC'

(^ dif habtt

,

duas tates

reali-

for

,

maliter di-

JtinStM, nec

vna

eft

dem

ea-

alteri

alterafit in-

,

idcncicacem, efl:infinicum:fiaiiccm ncucra per idencicacem fic alcera , fcquicur

compoficio: licer,

& conueniens

,

:

omnc per fc cxi:

quare

eft in

fi

fequitur cciam

quod

obicdum

,

Omni

:

finito cft,

aliquid perfcdius

:

emi-

cenfinc

:

:

infinicum

nifi fic

ccftexcedi nat

:

enti

,

:

quia

non rcpugnat

fcdiffimum

tia

qu2e in prasccdenti ,

fi

eft

quia infinicas

Repugnan-

rum i/uorno- batur

fummc perfcdum,

eft

finicum po-

fibi

non rcpug-

infinitas

eft infinitum.

;

crgo per-

Minor

huius,

argumcnto accipicnon videtur a priori pofPc oftendi, ncc potcft pcr

ali-

quid manifcftius hoc probari , ita non rcpugnantia ex rationibus propriis non rcpugnanr. Ncc videtur poflc oftcndi, nifi cxphcando tcrminos , vcl rationcs ipforum ens per nihil notius cxphcatur , infinitum incclhgimus pcr finitum: ,

:

Infniti de fiiriptio.

&

hoc vulgaritcr

tum

cxpono

fic

:

Infini-

:

fi

nulli intcllcdui ta-

vcl patens

,

difcor-

audidifconuenicns ftacim offcndic , cur nullus incclle-

inquam

,

&

percipicur,

,

dus ab ence infinicio naruraliccr rcfugic, ficuc a non conucniencc fcd primum ob,

iedum deftruence ? dc

Per illud poccft colorari racio Anfcl. Profolo fummo cogicabili , incelligenda cft de-

fcripcio ciqs fic

2.

Det^s eft quo cogicaco finc Dei defcriconcradidione,m/«/M^ cogitari non voteft fi- ptie ex An;

neconcradidione:nam in cuius cogicationc includicur concradidio, illud debec dici

non cogitabile,& ica eft.

fel.

Duo enim funt

cunc cogicabilia oppofita qux nullo mo,

do faciunt vnum

neutrum

cogitabilc:quia

detcrminat alterum. Sequitur aucemcale

fumme cogicabilc cfl^e in

rc

,

pcr

quod dc-

fcnbicur Deus.

Quod diciciuo

:

oftcndicur

quia in

,

primo de

qui-

ejfie

fummo

cali eogicabili

fumme quiefcicincelledus;ergo cft in ipfo ratio primi cis

,

&

ftcncix

in ,

obiedi incclledus, fcihcec, cn-

fummo.

fummum

Vlcra

,

cogicabilc

dc

cxi-

efife

non

cftcan-

tumintelledu cogitante , quia tunc poffet efrcquiacogitabilc;

&non

poffet cfTe,

quia rationi eius rcpugnat cflt ab alio , fctcrtiam , quartam rcrtij. Ma-

habitudinem aflfignabilcm adhuc cxccdit.

fic

;

14.

dia in fono ica facilitcr offcndic

cundum

,

fi

;

quod omnc finitum datum, , fccundum nullam mcnfuram tcrminaram prarcisc exccdit fcd vlcra omnem eft

autcm

cft

primum obicdum cius cum

circa

quia ficut conrradidoria cx rarionibus ,

:

concradidio nora forcc

probari.

propriis contradicunt

quia intellcdus , cuius cns, nuliam iriuenit rcpug-

fic

,

cft

nantiam intclhgcndo cns infinitura,immo vidctur perfedifllmum intclligibile:

cum

eminentix fecun-

via fic

non

tft

tertij.

cft

Quarto

,

illud

mole,&: non in virtupoflTibihs, eft ctiam in adu,cx

quarra

(kc.

,

infinitat

cric molit

cfrcncialicer, aucefl

aliquid per-

,

:

virtutis.

fetliiu pri-

quare

mohs quare

fi

cx coroUario quario tertij, Minor probatur , quia infinitum non repugnat entitati omni finito maius eft infinitum. Alicer arguicur,&; cft idem Cui non repugnat infiniras inperfedius

irifinitM.

id-

te?qua:

fuperius oftcnfa.

,

fton

diffcrcns eflencia-

mirum

arguo

,

Enti

repagnat

Tcrci6,fi quancicas vircutis eft fimphciSi

tcr perfedior quantitatc

lis

Quinta videtur

,

cftjimpcrfede fimul efTcndo.

His quacuor viis videcuc infinicas pofTe concludi de Deo,ex cribus mediis fumptis de inrclleftu , & quarco exfiinplicicatc in

ddm quam

;

;

cric infinicum.

vcl pofcft eflc

poteft

Sccundo

modo non

poJfthilit,(^

nenrilTimo incompoflibilc eftaliquidefTe

do

fibi inefrc.

realicacibus formalitcr di-

omnino fimplex

ejfe.,i\ux eft

alitjHO-

:

pofllibihsinfinitas in

omneergo

compoficum ex

entisnoneft finitoi.

cncis ,&: conuertibilcs facis vidcncur nocsc

;

fe

rno ente.

:

infinicumfuomodo repugnacencicaci

non formalitcr eadem^ qua conuenit,efl: illa, qui difFert pcr idcntitatem fi non fit altera infinita & cunc includens vcrumque per

ftcns conucnit fic,& diffcrt

Reptignat

,

nec finicum eft paflio conuercibihs cum encc ; alcerum iftorum requiricur ad repugnanciam pcaedidam pafl[iones per fc cncis

diffcrt rcalitate.

&

,

flindis;aut cfl infinitum

*3'

:

fed nccrealicas,

;

realiter, nifi

finita.

;

fic fuadecur Infinicum fuo repugnac quancicaci , id eft in accipiendo parcem poft parcem ergo ncc

,

liter

Sic camen propoficum fuadecur Sicut quodhbec cft poncndum poffibile , cu- G^wiilihtt ius non apparcc impofljbihcas, ica & com- pojfibiU.fi non patetf poffibilc, cuiosnon apparec incompoffiefe impcfn. bilicas hic non apparcc , quia de racione bile. cncis non eft finicas vc apparcc ex racionc De ratitnt

&

ius igirur cogitabilc eft illud

re ,quain

quod

intclligcdo,

in

,

quod cft in non

intellcdu tancum

;

quod idcm fi cogitetur,per hoc

SimmHm cogitahile tft infinitit.

Caput hoc fic tnaius cogicabile, H exidac fed omni quodcft in inccllcdu cancum , cft maius aliquod cogicabilc,quod cxiftic. }

Vclaliccr colocacur liciMaiusco<;ica-

*r

quod cxiftic

bilc eft^

id eft, pcrfcdias co-

,

ginofcibilcquia vifibilc cxidic

ncc in

,

hil addic

tem Hbili

fe

non

,

nec

,

quod aucem non

:

in nobiliori

cft viftbilc

cognofcibilc

cft pcrfeftius

cancummodo

fed

,

cui ni-

au-

vifibile

:

,

non

vi-

abftradiu^jcrgo pcrfcftiflirpe cognofcibilc ,

incelligibili

cxiftic.

VoluntM

Scxca via ad propoficum, exparcc finis, Voluncas noftra potcft omni finc

inclintaur

ad bonum infinitHm: ttec

in dlio

^uietatkr.

cft calis

;

finicoaliquid maius appeccre, velamare, ficuc incellcftus incclligerc : &: videcur in-

bonum

amandum fummc nam indcarguicurin-

ad

clinacio nacuralis

infinicum,

clinacio nacuralis in voluncacc

quia ex

fe

,

&: finc habicu

ledabilitcr vulc illud

ad aliquid,

prompte

,

& de-

voluncas libcra

:

ficutexpcrimur, non videcur

in alio pcr-

amando bonum Quomodo illud non natura-

fc(^c quiecari

infinicum.

liter odiret,

,quam

in

oppoficum

fi eflrec

ficuc naturalicer odic

non efte

fui

obicdi,

Beptimh probat infinitatem primi entit ex

nito.

;

tjuia fecundim

(^ Gluodl. bationes.

& refntM aliorum expofitio-

,

i.d. i. y«<ey?. i. §.

9.

eiuseffx-

^riflotelem motiet rnotn infi-

Circa tjuod recitat

neSydequo

Primam viam ,«

zj.

Ponit duai infiantiM contrafi<M impro-

Al primam

explicat tjuomodo fimul

,

producere plura nrguit maioremperf<Elionem-y

pojfit

& tan-

git an demonflretur Deum immediate pojfe caufare om Mecaufnhile ,fine concurfi^ alteritu cauft

41.

,

decjuo

\

.d.

& quodl.j. de quo quic^uidfit, infert iufinitatern

tx cattfalitate primi entis , quia

efiperfeiiio caufulita-

uomnium caufarnm formaliter. Adfecundum, explieat quomodo ex cognitione aliorum in primo ente,

gitur infinitMf

(jf

nin ex

cclli-

aliorum kfe.

efiicientia

247 produci pcr mocum:

cfFccVus pofiSbilcs illi

func infinici,

mocus

fi

infinicus :crgo,

&c. Mihi non vidccur confcqucncia pro- Maitriubaribcnc. Non primo modo,quiadura- '^'•anancio maior nihil perfcdionis addic^ quia ^"^*^" non pcrfeftior cft albedo , quia vno anno """*'• manec , quam fi vno die manercc prgo motus quantarcunquc duracionis, noh eft perfeftior cfFcdus , quam mocus vnius diei ergo agcns ex hoc , quod habct in virtucc adiua cfFcdum fimul, vcl non, non concludicur maior perfc£lio hic, ;

:

quam ibi ex

fe

:

&

:

nifi

quod agcns

diucius

oftcndcndum

ica cflcc

mouec quod

,

ztcrnicas agcncis concluderccinfinitaccm

mocus, non po-

cius:alias cx infinitacc ceft

concludi.

Tunc vlcima

loracionis ncgacur

nifi

,

propoiicio co-

de infinitatc dura-

tionis.

Secundus color abluitur,quia non ma- Plttra propcrfcftio incenfiua concluditur cx ^>*<:ere fuchoc quod agcns quodcunquc ciufdcm "^"*' "'* fpecici potcft produccre fuccefliuc quanAfl/^^^7' diu manec quia quod poccft in vnum infinitatem calc , vno ccmporc eadem vircucc poccft (pecicrum ior

'

,

,

,

,

ccmporibus maneac. Non cft auccm apud Philofophos poflibilis infinicas, nifi numcralis efFcftuum producibilium , per mocum , id eft generabilium corruptibilium quia in fpeciebus infinicacem non poncbanc. Sed fi quis alius in millcjfi mille

>

SCHOLIVMVIILtientia

V.

1

»'» admit'"»* Philo''^

,

&

:

probccinfinicatemfpccicrumpoflibilium,

probando aliquos mocus ccclcftcs cfFc incommcnfurabilcs,& ica nunquam pofTc redire ad vniformitatcm , eriam fi per infinicum durarenc

:

&: infinicarconiunftio-

ncs fpecic caufarcnc infinica gcnerabilia, &corruptilia fpecic,de hoc quicquid fic in fe , fcd nihil ad inccncioncm Ariftocelis

qui

,

infinicaccm fpccicrum nega-

rcc.

Scptima via

%e. tis

,

cft

ex parte caufr efficicn-

quam cangic Ariftoccles

in %.Phyficor,

fext.com.y^.iC iz.Metaphyfic.text.com./^i.

quia mouec

mocu

crgo habec po-

infinito;

Hacc ratio coloratur quancum ad ancccedens quia jEquecohconcludicur propofitum fi poflet mouere per infinicum , ficuc fi mouct: quia idem tcnciam infinicam.

:

cft ci Cfuod potefi

h»here

tffieElum in-

finitum

,

efi

infinitum.

ipfum

cflc in

adu

,

&

in potcntia.

Obiicitur hic vltcriiis

:

:

folo

,

quod nacura primi

,

cft cocalis ratio

mouere fcd infua viaftiua habet fuum

cognofccndi vcl vidcndi aliam naturam fingularem: & negas hoc hic pofFcconcludi cx hoc, quod cft racio cotalis cffcn-

efFcdumfimul,quiaindcpcndenccr:quod

di refpeftu cius

fimul habec vircualitcr cfFcftum infini-

naturx

:

cum,

eft

infinitum

:

Alitcr coloracur ratio

moucnsfimul habccin

:

primum fuaomncs

quia

virtutc

,

,

?

nam

fibi cft tocalis

Ad primum

ergo, &c.

*7*

nitcbatur

concludere infinitatcm quiacffentia diuina eft caufa cognofccndi & hic ncgas hoc pofTc concludi ex hoc , qu6d cft caufa cffctidi infinita;quafi maius fic facerc aliquid cffc cognicum, quamens vcrum? Icem, quomodo in fccundo argumento coincludcrc voluifti infinicacem, cx hoc

Quancumad

confequentiam fic: quia fi cx fc,& non cx vircucc alterius mouct infinito motu; ergo non ab alio accipitfic

inquircndo

,

quomodo in primo argumcnto

falccm proximx piurafimul

caufa cfFcndi.

producert

quicquid potcft aliqua quimde «r•multa fimul , quorum quodlibcc rcqui- C^' »"•*•* ric aliam pcrfcftioncm propriam , illud "? ,

^y

X

4

con

De primo principio,

248

concluditur peifcftius cx pluralitate talium ita cfl: dc inteUigereAvAnita limul, :

conccdercm

&: ita

fi

,

fimul infinita

tus infinita

,

non

quod pofquod eflct vir-

probarcs

fct caufare

,

ita fucceflluc.

Contra,

quia fimul habet , &: quantum eft ex fe,fimul poflet ; fed natura cffcdus iion pcrmittit. Excmplum, ficut.nonpotenscau-

demonjire-

album &: nigrum fimul non minus perfedum quia illa non funt caufabilia firoul hoc enim eft ex ipfa repugnancia non ex defeftu agentis. Rcfpondco, non cft probatura,qu6dprimumcfttota caufa illorum infinitorum &: quod fimul habeat totaUter illa quia non eft proba-

tur, <jHodl.

tum ex caufalitatc

fare

,

,

eft

,

:

Pojfe

Deif

omnia prodHcere immediatc, an

j.

&

i.

d.

41-

,

,

:

efficientia:

,

quin caufa

fecunda fit neccflaria proptcr aHam caufahtatcm correfpondentcm fua: propriae formalitati. Contra hoc benc probatur, quod habet emincnter omnemcaufaUtatem fecundae caufse , etiam propriam ifli:

non

licct

fit

probatum quod ,

vt for-

,

etiam infinicorum

:

hccc

ifta fiantfucccfli-

fic:

Si primum haberet omnem caufahtatcm formahtcr , & fimul hcet non pofPrimurn emforet in- fcnt caufafeiha fimul poni in eJfe^cHct infinitum fi finitum; quia fimul,quantum cft cx fe, haheret poflct infinica pofle fimul plura, concaufalitate cludit maiorcm potentiam intenfiuc eremniii caugo fi habct perfedius, quam fi haberet farum forpmnem caufahtatcm formaliter , magis maliter. ,

&

;

habetom-

(equitur infinitas intenfiuarfi

nem fccundum totum, quod eft in ipfa cmincntius quam fit in ipfa formahter; ,

eft infinitae potentia: intcnfiue.

,

&

^

,

infinitum liter

quiafifinitum, ipfum aliquid addit ; ita quod

,

:

Li-

corum de ipfa habet medium fecundum deduBionem iam htc pertraBatam. Suppleat ,

hic

,

qui poteft.

primum non pofifc cx fe quia non cft probatum,

Si obiicitur,

fimul infinita

quod

fit

,

,

:

quantum

cft

ex

caufahtatem fe fi

,

fi

,

qua:

cflet formali-

cfiTcnt

fimul fadi-

cfrec caufa totalis, nihil eflet pcrfedlius,

Philofophet

quam nunc

propter im-

fit

prima tantum

:

,

quando habet vnde fic quia illac duae caufa» non

fic

rcquiruntur propter perfcdionem adden-

rcquircrct

:

fed

fccundum

rcquiruntur

fi

cft

proptcr imperfedio-

nemeftcdus, vtprimum cum

caufa

alia

impcrfeda poflcc caufarc impcrfcftum, quod fccundum ipfos non pofletimmcdiate caufare; t? ih

tum

quia pcrfcdioncs to-

fecundum Ariftotclem cminentius func primo, quam

rum

fibi

ineflcnt

ipfx formalirates ca-

fi ,

pofleut incfle

fi

,

& fic

videtur pofle concludcrc ratio Ariftorclis

de potcntia

infinita.

Ad fecundum obicdum fimiliter dico, quod quiacflentiadiuinafolacftratio vidcndi lapidcm perfcde fequitur quod la-

,

nifi fit totnlU

cjuodfimut,

quantum

efi

rcinfinita

njt totalti

caufa

,

cnufa

;

ita

exfe non egens caU' >poJfet caiifa-

,

quod vnde J/rohari fofiit exfrimitate efficienli£ , non "video : quamuii ve-

fisfecundtf

:

rum effc infe non dubitem, Vnde omnipoten-

Siuart ex cogrtitione aliorie

col-

;

addat

cflrcntijB:

illi

caufandi

eflet ratio

fi

ligitur infi-

nitM primi entis,

(^ no

lapidcm immcdiate , etiam vt tota caufa: ex caufanam rcfpedu fuprcmsc narurae,prima cau- tione eoru. ,

fa eft totalis

nira

caufa qua: tamen cuni :

non concludit

,

fit fi-

infinitatcm prim.-c

ipfius non cft autem probatum, quod refpcdu aliorumfit totalis

caufx rcfpcdu

:

S

C H O L

I

VM

IX.

,

fpeclu infirtitorum

efeSlui.

,

intenfiua con-

caufn ex virtute fimul habita re-

perfeflion»

caufando quia tunc rcmotius cffetperfcdius ,quia perfGdiorem caufam in

;

Tamen negaretur injinitas

*9. Caufafecunda re-

enim haberctfimul vndc cundum

caufa crgo, &c.

biha.

cliidi in

Hoc

caufa infinitorum.

totalis

nihilobftatjfi

pis nihil perfcftionis

ter, poflet in infinita

,

nipotentiam fecundum inteUeElum Catholi-

non fcquicur hoc,

,

fimul

ambo funt

licet

,

prAcise , fit perfeBius feipfo

£tam fccundum intentioncm Cathohcorum, vfquc ad tra£latum dc creditis diftutamen illa non probara infinita lerim potentia probatur, qux fimul exfcemi-

omnem

vtforma-

,

vt eminenter vt formaliter pncise. £lui fcit probare perrationemom^

perfeBiora alterutro

cet igitur omnipotentiam Dci propric di-

ncnccr habec

non

ad infenitatem^ efi in fecunda via Idem eminerner formaliter excedit fe, vt eminenter tantum nifivt eminenterfit

,

x8.

Additio.

Hum

Philofophos hoc

cft

,

crgo

,

bationem viderem fer rationem , quia hic ex au^oritatibui non procedo , ficuf prddi-

nicatem

;

quod om-

eft,

video. Ponerem conclufionem iUam,fifro-

dam

Refpondco ,hoc

hoc

alia caufa concaufante ,vndefrobetur

vltimum, quod colorac di6tam confcqucntiam Ariftotchs, quj^ntum video & cx ifto probo infiue.

,

ne fofibilefofiit immediate froducere., nuUa

ejuirifHrfe-

illa

mahter nihil addat fibi vt emincntcr: habet igicur emincnter omncm caufahtatem fimul refpe£tu omnis effcdibihs, ,

tia , ficut nos intelligimus

Secundum vltimam viam efficientia alij ponunt vflenprimuw ens Jnfimtum , cjuia creat, reiicitur ,

;

dit inter elTe

,

& non cfTe

,

tantarn

ijuantum efl alcerim extrcmi cflc

,

ejfe

vel perfeElio

ergo dlffantia infinita inter tCCe finitum

nec inter contradi^oria ex talihiu

,

i.qiidijl.i.dr d.i^.(j- ^. d. J. cjuxfi.

^

dijlamianiy

de I

.

,

;

rion

c^ non c(fc,

ejuo

Doil.

u4lij,

i

.

d.

Zt DifiHt

Thom.

Capu tlV. Tfum. I

par.(judft.j.art. i

.

.&

HO

C

S

i.frobant ctnclufionem

L

249

M

V

I

X.

frincipalem, ex negatione caufiintrinfica ^fidhoc reiicU DoElor

alio^uin jinrelm

,

tjfet

infinitm

;

Anima ,

tfuo (j.ij.de

Decima

qutafi-

fundhm eos faltem non bithet caHptm intrinficam ^fed ficundum Doilorem non improbahile efl habere , dk vbi in cominentario idfute tra-

conclufio ex infinitate probata conclufione

primum ens dthuimod-tm habtre fm~ omnenujue excludere compofitionem. Prokat primo y de eompofitione ejfentiali. Secundo d* Nona,

oftendit

plicitatem

,

,

fuantitatiua

ilaui.

,

Phyficor. fiilicet

30.

luxca hanc viam cfficienciz arguicuri quia creacur incer creacionis excrcnia eft :

didancia

(ic

,

quod nuUo alio a fc prxfup*

deducic aliquid dc »0» effe ad efft', &fic rcducicaliquidex didancia infinica. Sed hoc artcccedcns ponicur crcdicum , U. pofico

,

verum

eft

,

vc

m»

effe

quafi duracionc,

fecundum fidem &: vt quaAuiceunam. Ancecedens oftenciicur cx decima nona cercij:

prxcedac

ejfe

cap. I

.

CreAtiontm

Merna adhfiphm.

Dcum

quia falcem prima nacura poft

& non a fc

cft

ncc poceft eftc ab eo Nam,vc iam didum cfHci non requiric mucari , fed fic ac-

ab ipfo

mittlt Pbi-

,

;

aliquo prxfuppofico. cft

,

cipicndo prius nacura, non effey quam ejfe, folum effe eft excrcmum mucacionis,quod caufac

Vndc quicquid

illa vircus.

fic

dc

ancccedencc , confcquencia non probacur: quia quando inccr cxcrema nuila eft diftancia

fed ipfa dicuncur diftarc pcr fe

,

ratione altctius cxcremi

tum cxcrcmum diftac

Extrema medio

fine

tantum diperfe-

ilitu extre-

mtm

habet

ferfeSlionis.

,

canca eft

,

quan-

Exemplum Dcus :

frius in fi

rationem traBat. Tertio , probat de accidentali , cfHia

primumens nHllituaccidentu capax

efl, dtijuoibi,

num.^.

Ex citas

infini/ate fequitur omnimoiet fintpli- Concluf. 10.

frimo, intrinfeca , effentialis.

,

Quiaauccomponcrecurcx

finicis in fc,

auc cx infinicis. Si primum, ergo finicum, fifccunyium , crgo parsnon minorcoco.

;

maccria

to nihil valcre

Angclus ;qui cfTencia ?

,

Hoc

eft infinita

rcpu-

quia, fecundum ipfos,

non cft

cft immacerialis,

nacura.

finicus

,

,

Nunquid

fecundum

ipfos

,

in-

poftcrius

effe

efTcnciam

fini-

Vn<|e quaclibet cncicas habec gra-

incrinfecum perfedionis , non per ahud cns. Ec fi fornia finicur ad maccriam; ergo C\ non ad illam non finicur fallacia cft Confcqucncis Corpus finicur ad cotpus i ergo.ii non ad corpus cft infinitum. ,

:

.

Sophifmaeft pus prius in prius taiis

ii)

cercij

Phyficorum quia corica forma finica , :

fe finicur

fc, finica cft

:

quia fciiicec prius cft

quam finiacur pcr nam fecunda finicas praefup-

nacura in encibus

maceriSim

ponic

:

primam

,

&

non

,

cam

caufac

;

prius

ergo in aiiquo figno nacurz eft cffcntia fiDica;ergo non eft finibiiis pcr rjl/^ crgo in fecundo figno non finicur per efife. Brcuicer dico vnam propoficioncm , quod ;

qua^cunquc cfTcncia abfolucc cft finita

:

vc pracincciiigitur

finica in fe

omni com-

paraciuni fui ad aiiam effcnciam.

Infinlta perfeilio

an

pojjibilie

in

Sccundo, quod non componicur cx parcibus quancicaciuis , probacur cx hoc, quod

magniiM-

pcrfedio non cft in magnicudinc finica quia in maiorc cfiTct maior vircus. Infinicoaucem nihii maius. Nce in ma-

taf

infinica

dine

fini-

:

gnicudine phi

quia infinica magnicu-

infinica»,

do cffc non

Hacc eft racio Phiiofocomm. 78. 11. Mecom. 41. Sed inftacur quia

poceft.

&

8. Phyftcor. text.

taphyjicor.text.

:

pcrfcdio infinicacfreteiufdem racionis in coco , in parce , ideo non in maiori

&

&

maior

:

ficuc

modo anima

pcrfcdiifima forma

&

,

inccUe^tiua cft

perfcda

ica

cft

ipfam fecundum fuam effcnciam confequerecur

,

riam.

de

.

Vlcimo oftcndicur propoficum ex ncgacione caufaEintrinfecac:quia forma finicur pcc maceriam ergo qux non eft na-

dum fimta , ^ua fermate'

;

vbi num. j illaw etiam

.

inmodicocorporc, ficutin ro4gno;&

tabic

Farma

^uofitfiiis agit i.d.%. quaft, i

finicu».

ftant,quan- ca cfrc in

tum

illud.

infinicum a crcacura, quia cftin-

iri

tpagnhudine ,&^uamvimhabetadpropofitum

,

6.Metaph. finacura,recundum

examinat rationem Ariflotelu 8. an porentia infinita poilit cfTe in

vjbi

parce corporis

ficuc in coco

,

infinica pocencia

,

fciiiccc

finica inceiligibiiia

,

:

&

inreihgcndi in-

fequcrecuF

ica

ia

fi

eam

in

magnicudine modica qu6d fi maior poncrccur , non efrec maior pocencia , hxc ;

igicucncgacur , Omnisfotentiain magnitu- Ezponitur ratio Aridine , maior ejl in maiori. Racio Ariftoccftot.

coioracur per hoc,

lis

qu6d probac

pcr-

pocenciam infinicam non , vei magnicudinc , fic quod excendacur

fcdlionem cffe in

pcr accidcns ce

;

,

quod fciiixrcc pars

quia cunc maior cfTec in coca

fic ,

in par-

quam

in

quancum adjcfficienciam in operando iicec non fccundum incenfionem parcc,

:

in fe

eius

, ,

ficuc pacec

magno & parce quod in magnicudi-

de igne

& ica fequicur

,

,

nc finica , non eft pocencia infinica fccundiim efficicnciam , hoc exccnfa ergo ncc fccundum inccnfionem in fc infinica. Ha:c confequcncia fecunda pacec quia non concludicur infinicas in fe , nifi ex in-

&

;

;

finicace in efficicncia

,

fcd

quod primum

fequicur , oftendicur duplfcicer.

Primo quia ,

magnicudinis

in qualibcc parceaiiquoca

finicac

,

cundum cfficicnciam minor coco crgo ;

cft

pocencia finica fe-

Contpofim

ex fimtii ruceffario,

:

aiias pars

non

in coco cft finica

,

cffcc

quia

com

finitum.

De primo principio.

250

compofitura cx finitis in fumptis eft finitum.

ft

,

&

finities

Secundo

Creftente

rnagnituii-

ne

y

fcttt

fic

quia

:

fi

intclligitur

tudo crefcere , crcfcet potentia:

magni-

fic fcili-

an crecct quod fccundum cflicieHtiam.: igitur eiM ef prius fuit finita, &: fcmpcrcft, qiiamdiu

ficientia f

dum cft

,

nunquam rc

magnitudinc

in

finita

igitur

:

intclligicur impoffibilis crefce-

magnitudinc

nifi fic in

,

quod fempcr

pofTc crcfcfcre

intclligitur eft

& ita

infinita;

ynitorum infinito nihil dcpcrfcdionem addit , quod fit

ftius altero cft

,

:

:

& nihil

ynibilc

maius

Tunc cnim

ci.

,

:

:

,

bi

:

& 'uetlei

vt inteUigere^

:

ius.

eum\,d.%.

fccundum efficicntiam; crgo necfecundum intenfionem. Sed quid ad propofitum quod potentiainfinita intenfiue, non cxtenditur pcr pars fit in partc maa^cidcns ita quod ^ j u r lcqueretur gmtudmis quomodo hmc quod omnino non fic in magnitudinc?

qHAJi, I.

fupplctur vltima ratio

funnei accidencalitcr.

nec Jt.

,

Appltcat

ranonem ad propofitHtn

alias cft infinita

vide

,

,

tcndic aliquid,

non

quod

fic

:

Extenfio cx-

fubicdum

eft

illam perfeftionem infinitam

matcriam

,

,

ncc

illa fit

non cft in matcria cx prima huius ,

&

&c. Vnde

,

&

forma,ficucincorporis:quiailla perfcdio

cuius

tcllcdiua cft

;

ergo,

ante jftam probationcm,

probac Philofophus non cffe cius matcciam li. Metaph.text.comm. jo virtute illius

conclufionis prioris,

& & iftius

,

fequi-

tur propofitum fufficienccr. Propoficum

prbbacur brcuiiis

fic

Incelligerc

:

non

eft

prima nacura cft ex fexca huius non reccpturn in mareria , quac poceft dici quanta, ex prima huius.

fubiedtura extenfionis incelligcre

Ttem

Additio.

^

:

,

&

,

ofuantum

ejl dtuifibile

i

ergopoJitA

,

in quacun-

ergo ipfafuit extenfa

:

(^

^

maior in maiori , non infinita ,nifi in magnitudine ^t^nita. Contra :fic argue de homine dtuifo ; ergo plures homines nonfe,

anima requirit corpttt organicurn : vt primum perfeSitbile hahens quitur.

Rejpondeo

:

,

zit

prlmnm

perfe^ibile.

magnam

differentiam organorum propter

operationes varias exercendas : fed

Bem fi

aifum habet , nifi intelligere (jr velle qu£ vniformiter funt vt forma eft in toto vtin parte , ponendo partem quantitatis. Hoc probatur quiamtelligcre eft idem natune primd ergo nuU efi

quantfii

,

nullurn

,

,

^

^

,

;

la operatio

illi

ineft incompoftibilif ipfi in-

telhgere. , ex hoc concluditur , quod non componibilis alicui accidenti quia

Tcrtio PrimH

cft ens

:

non cornpo-

omne

m

cntitatc pcrfcAionis

acctden

taliter.

effentia

fecundum fc, alias non effet in

perfedibile carct

pocentia ad ipfam perfeftibili, &c

:

,

,

ideo pcrfcdio addicur

tocum

eft

aliquid pcrfe-

,

in

primo

quia per fe antc , in primo nihil eft cau-

;

ad

ide,

rtiiciHntnr.

Hoc

eft potcntia.

quod accidcntia non funt dc primi non aucem quod non in:

effct pcr

Primum non, quia qux prima cft, nihil

,

accidcns

licec aliquid aliud

,

ipfa accidcntaliter fibi incfTet

:

& idco

lo pcr accidens cffet per fcprius

prima

fentia

Alix rationes

,

in effcntia primi

dentis ad

:

ab il-

quiacf-

vnione acci-

cffct prior illa

Secundum non quia cffen-

fc.

,

prima cffct incaufata , licet aliquod caufatum ipfam accidentaliter informatia

rct

quaclibct eninri cfTentia fubftantia:

:

non

creacas

eft caufa*fui

liccc aliqua fit

,

caufa fui accidencis. Tcrcium non,quia pocencia ad accidcns,eft pocencfafccun-

dum

quid.

Vnde

pofiHc cfTe in

oftendicur,

ahquo quod

quod non

in cflenciafua

,

cftcancuma<5tus.

AIicerarguicur,quianihil eftin primo,, Nihile/tin tcrcia

fic

ttt corptts

oftcndit

que pars Jit Detts ?fi Ji<; , ergo totum non eft Deui , quia fars frior toto :fi non vtraque, ;

hoc quod

fatum, in primo nuUa

nifi

queparte quanti

ergamcHTn,

ovc\ncper accidens

diuijione , fa.lt em in intelleBu, quttroji vtra-

ergo rtenfuit infinita ferfeSiio

Anima pe-

Alitcr arguitiir ad

ex fcxtahu-

nihil eft per accidens

.

,

infinito aliquid

Secund6 quia accidencia Aecidemia materialia fibi ineflTc non pofTunt quia inejfe non non cft quantus accidcntia immatcria- pojfunt pri' mo emi. lia pcrtinentia ad intclledum,& voluntatetn non funt in ipfo quia quae vidcn> tur ibi maxime accidcntia,.funt idcm fieffet.

tix

perfcdio fimplicicer, cxfecunda,&; alias illa

non

cfTet

nifi

perfeEiio

optimum ex fe:

fimplex.

eft

:

:

,

effen-

huius quaclibct talis

illi

prirno

idcm

vchplura fimpliciter optima.

Non lud

,

concludic

,

quia ficuc pacec per

quod didum

eft in

il-

quarca huius,

tyin

vna

non rcpugnat rationi perfe£iio fimpUciter, perfcdionis fimplicitcr, quodfintmultx melioralia? perfediones fimpliciter, & quxlibct fuml.d.S.q.i. ma in fuo gradu &: tamcn vnum fummummelius alio, &:omnibus illisfimul fumptis & quolibet eorum melius cfrec efTcncia primi, licctnulla earum fic cadcm fibi,fed inhaerens cancum quia nonfequicur.eft dcnominaciuum melius quolibet fibi incorapoffibili & eft fecundum fuam rationera in fummo ergo firapliciprobacione quinca

,

;

:

:

,

;

optimura fcd tantura fequitur ergo eftoptimura totius iUius geucris,inquo cft ipfura , & denominatiua fibi incorapoffibilia. Scd fi omncs perfcdioncs, quaj dicuntur fimpliciter includerent ie pcr identicatem quicquid habcret vnam pertcr

:

;

,

ty^ateria magis necejfaria

,

fcdius alio,&: aliam

quens

cft

falfum

:

fic

habcret confe-

quam

,

for-

:

materia cnira eft magis ncceffa

ma,fed minits

i}a.

perfe-

Caput quara forraa ; tamen minus cft , a£bus , accidens minus indcpcndcns quam neccflTaria

fubftancia

,

camcn

fimplicius ipfa. Simili-

coelum cft incorrupcibilius mixco , camcn noftrum corpus animacum nobilius cft , inquantum animacum. Idc6 fcquitur, qu6d differunc pcrfcdioncs fimplicer

cicer pratrer aliquas

,

quae func pafliones

&

&

fenJLtm

tptkm

fiib-

ftMUIM xfti

fimflidm

quae allcgacur

qu6d pcrfcdio

fcilicec

,

idcm eflcnciae

quxhbec

fimplicicer

h,fciliccc

fummz:non probacdc

ce inhacrcncc

,

,

cft

il-

acciden-

fed de incrinfeco nacurae

Si

,

:

,

Excraplum, maccriapriraacftfimplex,

fMMTM

homo non cft fimplcx

^tumdoifue

nominatiuum

twr a deno-

cx

iftis

calc.

dens

,

fimplicicas cft dc-

Iram6

in prirao pcr

,

accidens rautari pofteriori

:

& forcc

,

qu6d non

fit

acci-

accidcns , contingencer

U:&econ- inhatrens, &: fecundura uerfi).

difiicile eflcc

quacuor mcdiis vlcimis

impoflibilc probare

minits nobi-

quod

fiue a fe

,

,

poffic pcr

fiuc

ab

alio

quia voluntas noftra ponitur

cx fc raucari ad aliquid vcllc licec ponatur priraa caufa rcfpedu aftuura noftrorum. Si benfe probaca cflcc in prirao fini:

plicicas

C6clor. fciliccc

accidcnci

repugnans

conclufio cflec valida. Si de bacioncs primz hic poficx X.

mutatio-

cflfc

imm6

, i

,

&

incau-

incorrupci-

oranino impofllbiie non Dtm

quia cx cc ncccfl*e cflc; idcoquc ztcr-

,

fccunda

cibi

duae pro-

non

placcanc,

nc

SCHOLIVM RecoWtgendo

diSlti in

eontemplaiinMmdi/cnrfitm, dininds fercnrrens ferfeQiones , iUuminans (juidem intetteSlum ,fed magii aceendens affeSlum- Mentecerte in folita ecjlafiraptm

,

Deum eleuatm , vel

altijfimam hanc contemplationem

omnia, longe exaltatam, perfeEliones ma-

gni numinii minutim,

& exoEie perfinttantem,

,

deleSetur ,

& inebrietur. Feruentijftma oratio

mirit modis mtnttm incitans

DtumJitHm

,

ctltri

,

nifi

vci faiccm in cf-

,

inceiiigens

viuus vica nobihflima

,

&

imm6

Tu

volens.

eflcncialicer bcacicudo

prehenfio tui

,

,

quia

vt reliBis terrenie

tft, ,

in

volatn afitndat. Vtinam ijMotidie

vifio tui ciara,

diledio iucundiflima : &: iicec in tc folo beatus , tibi fumra^ finc aliis fuflicias,

Fratrts TTjeotogieam recitaffent : fentirent proculdu,

dolli-

qut tuadertnt do6lrict gratia, nonfiientia injlante,fid magis aiificantt charitatt.

teiligis.

omnc intclligibiie fimui nGtu in-

Tu omne

& hbere fimui

caufabile concingen-

, & volcndoc^ufarc: veriflim^ crgo es infinicx poi-

tcr

,

nam

poccs vciic

Tu incomprehenfibilis

nihil

orane fcicns

,

eft

mum in cncibus nicum

;

ncc per

nec

,

fihis

,

infinirus: /nfimtaDei

finitum

potcntiae infinicx eft finicum

;

;

nihii potentia.

nihii fupre-

vltimus

eft fi-

fc cxiftens firaplex pcni-

cus,eftfinicura.

Tu

mae fimpiicicacis

,

cs infinicz,& fum- Dti inffninuliasparccshabens rc tM,fimpKdiftindas nullas realicaces in eflcmia cua f"**' habens reaIiccr,non cafdem. Incenulia quancitas , nullum accidcns , potcft inucniri ide6 cs fecundura adum,non mucabiiis ficur cc in eflencia cua imrautabilcra cflc fupcriiis iara exprcflS. Tu folus NlhUtntu firaphcitcr cs pcrfedus non pcrfeftus detftDtt. Angcius , auc corpus : fed pcrfcdura ens, ;

:

&

:

;

cui nihii dccft cncis poflibihs aiicui

inefife.

poceft branis encitas alicui forraali:

fed potcft in aliquo formalircf, :

quomodo

cu

Deus

habes, qui cs fuprcmum cnciura: iram6 folus in cncibus , infinicus. Tu bonus finc ccrmino bonicacis cuae radios liberalifli-

Dominc Deus

Solm

Dtm

infimtm.

:

me

comraunicans, ad quera amabiiifli- Dtmfinig mura fingulafuo raodo concurrunt,vt ad vUimm.

vltimura fuura finem. lis

Tu

cs intclligibi-

fub perfedifliraa racione

incciligibiii.

Tu es cuo inccllcdui przfcns. Tu folus

es Dtfif fii^

prima quippc quod non cft quod veritatpriapparet , falfum eft crgo cft aliud fibi ra- "". cio apparcndi quia fi fola cius nacura effec fibi racio apparendi apparcrct cflc quod eft. Tibi nihii eft ratio appatehdi; quia omnia apparenc in cua eflcncia , cibi veriras

:

;

,

priraitus apparence ,tf.

p,^ yj^ btatitudo.

&

tu tamen

:

bio fcintiUii dinini amorit fuat acctndi mtntts

Qut Dti tita f

com-

quia cu cs

Tu

ipfius.

beacus

effor-

maffe videtttr. Ntflar tftfitaMijfimum , cihufijm dulcijjlmm , tjuibm anima dtmota ,ftd Thtologica, pafia' tnr

Tu

fcndo.

vci emincncer haberi

hoe trailAtu , mirahHemfdcit

ttttmm,

:

ter incflc

XI.

auid

ntctft efe

fcndo ab alio dcpcndence qux dcpcndcncia iong^ eft a ncceflari6 cx fc , in cf-

Non

afferas meliorcs.

fiiper creata

:quia nuila fucccflio poccft cflc,

vci in concinu^ caufaco

tentiae.

fimphciccr. Nobilior

mdtuitiiu

bilis

idc6 ingcncrabihs

,

ncm

habccur.

aucem accidcns ponerecur in fummo ab aUquo proceruo difficile eflcc concra ipfum oftenderc , illud non cflc pcrfedioncm fimpliciccr quiaquandoquc nobiliores nacnrae dcnominancur a denominaciuo minus nobili, ficminus nobilcs a nobiliori quod dicicur perfedio

detumin*-

facus

omnino non

fummx.

M.

Tu penicus

CMndti. cranfcendcns.

nus,quia incerminabilicaccm duracionis fimul habens finic potcntia ad fucccflio-

;

Sed ncc prima propoficio huius racio3TAtddtni nis quarcz cft oftcnfa : ncc illa fecunda, i«'

251

diones a Philofophis dc tc notas , poflunc Cacholici vciquc concludcrc cx prxdidis. Tu priraum cfliciens. Tu vlcimus finis. Tu fupremus in pcrfcdionc , &;

a fubicao forcc , & inccr fc , vna inccnsc habecur , alia non inccns^, vcl

cntis

m*gi*

V.

1

nofter pluriraai pcrfc-

:

ac per hoc nihil cibi

pofterius cft racio apparcndi.

la

De primo principio.

252 In

^j.

ilia

inquam

,

e(renda

,

bilis

,

a

&

,

om-

veritatem

compre-

intelligibilium certiflime

hendens. Non cnim alia, quz iu te apparent , ideo tibi apparenc vt te fallant,quia in te apparent : quia haec ratio apparendi non prohibet propriam rationem oftcnfi per ipfam tuo intelledui apparere. Sicuc

fier,nSDei noftcr vifus fallitur faUitHr.

es

przclarifliina veritas,

vericas infallibilis

nium

Fl/ut n9-

,

Tu

tuo prxfcns.

eft intelledui

igituc intelligibilis

,

quando cxtranci ap, quod eft appare-

parentia prohibet illud

Non

re.

tuo intellcdu:

eft ita in

imm6

cua ciTentia apparcnte, quodhbet in te rclucens ex cius pcrfe^iflima clarit^te fe-

NoH

tanti

faeitideaf ^•*'iS'

cundum propriam rationem veritatctua

&

,

Dc

apparet.

inte,non eftopus

idcis

arophiis pertradandi propter propofitum

meum

exequendum. Multa de ideis dicuntur, quibus camen nunquam didis, immo nee nominatis idcis , non minus de tua pcrfcdionc fciretur. Hoc conftat,quia tq* efTcncia eft perfeda ratio cognofccndi quodcunque cognofcibile , fub qua-

cunquc EJfintla

Dei omnia repra/intat

ferfetU^i-

mi.

Appellcc

racione cognofcibili.

Secunda, Vnttnu-

efi infinitus inteHeBtts.

tmtum efi infinita

mero

Cacholici re

immcnfum,

Xicordem

;

cundis creacuris

,

&

xer inccliigibilibus prouidenccm

vbi-

& mife-

,

,

fpcciali,

qua: ad

tradatum alium proximum differencur. In hoc quippe tradacu tentaui, tic. quomodo fhiffictt de te dida , ratioMctaphyne nacurali aiiqualicer conciudcrcntur. *Cod.Va

,

fica.

Theorema- Jn fcqucntijfcilicctin Theorematihtts ^onentur crcdibilia , qDibus , vel ad quot* fcrip/it poji hune

rum

traSatum.

men eo funt Cacholicis cerciora quo non

alTcnfum, racio capciuatur quae :

ta-

,

incclledui noftro cascuticnti

bus ti

& in pluri-

,

vacillanti ;fed cua: folidifnmae verica-

firmiter innicuncur

quod hic pono confummabp.

,

vnum tamen

cft,

& in quo hoc opufcuium

,

SCHOLIVM

Quinta, Vnicafola efl bonitoi infinita. ex quaiibet harum fequatur propofitum , fatis patec. Probancur pcr ordinem. Probatur primd priroa Infinitus inceiiedus quodhbec perfedifliroc ex fe incciiigic , hoc cft quantum ipfum eft intel-

effe.

Quod

;

]igibilci& intciiigendo a nuilo aiiodecfTet infinitus. Si

Rept^tutt

duo func intellc6lus infiniti , ^mA, & f Invtroquc dcficict perfcda inteiic6);io

e/feduotin-'

pcndet quia tunc non :

indcpendens

:

nam A

fi

B

iHtelligat

i?,

adus ab obiefto quando noneft idem fibi. Si autcm A per fe intciiigit B, & non per5, non itaperfedc intclligit.S,

ficuc

ficut

Vltima cohcIh/io continet intenttim totim tra^lttttu, , Deum ejfe vnum numero\ id^ue ratione natu-

rali oflendi,

Pro

<juo

mat. Idipjitm probat

viu <$•

I

.

d,z.<jUtefl.

;

,

adducit (juintjue rationes opti-

fu/tits

contra

Vuarronem feftem

Tandem cencludit ,/icut

cantinuakit , feruenti

,

&

deuota mentis

incepit,

Deum

4/cen/uru, de^uo haiientu di^a,/itpra videtur,ingenitfm,{pecialihfu

humanum, vt eiu/dem Deiadiutm au-

xiliuj/itbtilifftme dijputautt.

^ifod fcilicet vnus Deusfis

non

efi

alter

,

ficut fer

,

extra quem

Profhetnm dixifii.

telteibu i»finitos.

per

B, dcpendec in intelligendo B, ab ipfo ,

B

eft inteliigibilc

fcaiffimc praefens

,

:

quia nihii vei in fe

nifi

cft pcr-

continctj;. Si dicatur

,

Nihil ferfeile intel' ligitur,nifi

per fi

quod eft

vtl

conti'

tpttr

fi- netur.

Concri cognicio pcr fimiie eft tan, inquantum affimiiancur per hoc non cognofcentur propria in quibus diftinguuntur. Hacc

mile.

,

vei in per id in

,

:

Anoa

:

cognitio in vniuerfaii :

Cognitio

,

etiam cognicio in vniuerfali non tiua

,

fed abftradiua

fedior. Item

,

,

cft intui

& intuitiua eft per-

idem adus non habet duo

obicda adacquata A adxquatur fibi : ecgo non intelligit B. Secundo probatur fecunda propofitio, de voluncace infinica: Ipfa fumme amac fumme amabile ergo, &c. Ex hoc fic A fumme amac fummc amabiie fed A non fumme amac B, cum nacuralitcr magis amet fe ergo fimiiiter voluncate libera, &: rcda fie amac cum quia beatus efrct in .?,quo deftrudo nihil minus effet beatus. Item, impoffibiie cft idem poffein duobus beatificari , quod fequitur ex dads:

ftr/imile efi

tantum

in

vniuer-

jali.

:

Repugnat duat

e/Ji

voluntates

:

;

:

;

infinitat.

Repugnat beari

in

dHobiu,

:

g

ftempe

xmum.

Vna numero tantum eft infinita fotentia, Quarta , Vnum numero tantitm efi rteeeffe

nam ipfo B non vtitur A

XII.

Deume/f» tantum

voluntas. Tertia,

tum

faepe

,

,

.

quarum

,

quachbct probata, infcrt propofitum principale. Prima eft , Vnicus tantum numeto

Philofophis probaca

hic

&

iaudanc oranipocencem,

1

propofitiones quinquc propono

aliquo emincnciffimo contincnte ipfum

:

,

5«.

ccre rationes.

non intcndo circa Placonicum vocabulum immorari. Pjracccr pracdida dc cc,a ideAm qui vulc Graecum illud ,

que prajfenccm vcrum iuftum

Concluf.

Ad quod oftcndendum non puco dcfiAd hanc conciufionem

omne intelli-

gibile fub perfediflima ratione intelligi<

1

fic

in ipfo

B eft

;

crgo fruitur ; cr-

A, beatus.

Tertia propoficio de potcncia infinica, probacur. Omnipocens contingenter

vult

omne

poceft crgo

&

aliud a fc

,

faltem caufabiicj

A velle hoc & B noile ,

;

ergo

non omnipotens.Ita tenet ratio Richardi qubd hoc

crit

,

non

cric

:

vel alcer erit

vniis pofTct facercalium nullipotentem,

non deftruendo ipfum in (c, fed dcftruendo ipfum voiendo oppoficum. Ncc eft fingcre, quod neccfTario velint concorditcr.

3 9.

Si duo effent omni'

ftentes vtertjtu e/fe pojfet

petem.

nuUi

Caput IV. cum

habeant voluntatcs idem con-

fe

& libere rerpicientcs. Itcm, A vclit hoc, & B vclit hoc, non crit a duo-

clujioae

decirna

diter,

tingcnter

bus

,

,

quod vtrumquc

ita

,

caufa ejfe

dHobm caujls tota-

cius

totalis

fit

cnim

impofllbilc cft

,

caufas totalcs eiufdcm di^Hid

duas

cfle

quia tunc dcpen-

:

dcrct ab illocflcntiaUtcr, finc

quo xqii^

nec hoc crit ab altcco illorum, &: rehquo non:qi\ja habent voluntates arqui potcntes crgo hoc non crit ergo ncuter cft omnipotcns. Sic probatur dc potcntia infinita:ficflent dua? potentiac infinitar, vtraque cflct prima rcfpcftu corundcm , quia dependcntia eflcnpoflfct cflTc,

;

Jdemnecjtut

>

&

40.

acquc adquodHad naturam , bct in natura ad duo primanon poflunc eadcm dcpendere , cx fextadccima tcrtij: non igiturcftplurahtas principatuum bona: quiaautimpoflTibihsjaut vtcrqueprinceps crit diminutus &: principans impcrfe(3:c. Ec tunc cft quarrcrc virtutc cuius vniuSjConiunguntur in priucipando. Quarta propofitio de necejfe ejfe fic

SpeciesrmU

probatur:Spccies multiphcabilisexfe,eft

tiplicahilis

multiplicabilis in infinita

depedere 4td

tiahs cft

:

dueprima.

,

poteji hahe-

re infinita

indiuidHa,

^

potcft multiplicari

infinita

;

,

:

crgo

polfunt

ergo &; funt ; quia

necejfe

fi

Sieffentdno

quodcumquc

va,voluntae

no

(jhietare-

tttr

in vno.

dcbono,

Qu.inca propofitio ditur

oftcn-

fic

do vnumalteri addit bonitatem

Vbi aducrtendum ,

infini-

:

to nihil mclius. Iuxtahoc,fic arguitur:

Quaccumque vohintas omnino fi

fohiir. InfrSi

capituli :

vt

ver6 con- Conclufi.

oftcndit fimplici- 0»»«« sd in(upia. tr»inl>tt$ji

,

inprimo vbi

qu6d quodlibct ad

,

formaliter ncccfie eilc

cft

non

uina;

&

cius

Et idco

a fc:cx fe tamen.

intra in fi"^lit*r»*' non "^"•u'*

licci

,

licct rclatiohes di-

formaliter quantx

fint

formalitcr ncccflc

clle.

, funt tamen tamcn ex hoc fe-

Non

quicur,qu6d pcrfona diuina

bis neceflc cf-

fit

quibufdam viquod non bcnc foluatur , ncc quod arguEt

ic, vt inftantia illa inferr.

dcatur,

licct

mcntumcontraquod adducitur

proccdit

,

fuffi-

:diccndum nihilominus cum Dodorc, qui altius volauit,qo6d ipfi non bencvidcnt: quia ficut ponit Doftor quamlibec pcrfe«5iioncm diuinam cflc formalitcrinfinitam,propri3 infinitote cx quo camcn non fcquitur perron.nm habenccm huiufmodi duas pcrfe<51:iones , cflc bis infinitam , eo quod ficut omnes perfcdiones cicntcr

i

tranfeunt in

vnam

omncs

realiccr.ica

infiniraces:

Nnmcracio ergo talis quafrit diftincftioncm rerum , vel rcaiitatum. Poteft lamen conccdi ,qu6d perfona talis

diccndum

ita hic

habetin

fe

Et

arguas

fi

eft Aenecejfe ejfe.

plures racioncs formalcs, vndcfit in-

finita,& necefle ,

efle.

ficut in fimili folet

fxpc arguere

4t.

Dodlor:qu6d tuncaliquid efl'ctinfinitum,vcl neccflc eflc,aliquo,quo no pofico,nihilominus eirec infinitum,vcl neceife

cfle.

Dico, vt ipfe

(

^

i.difi.x,

tio compoflibilium,vel incompofllbilium.

modo

procedit arguraentum

,

in

bono aliud,

eflrcc

magis ambo cfre,quam vnicum crgo non omnino quiecarecur in vnico fummo bono. Pofl*enc alia media adduci fed ad pracfens ifta fufpofl*cc rationabihtcc velle

Primo

& ita DoAor 1

ar.difi,

}.& alibi. Non poteft cnim poni vna pcrfcdlio DiJlinHiofir' fimpliciterfincalia:ncc ^namneceffe eJ/e,fiT)cahoi »"'"-'«/«» imo 1

nifi in

•

litatum

infinico vhico quictatunfed

huim

tatemomnimodam diuinis

:

guit ijutefi.de Vnitate Deiy& <j^.G)updlii>eti,&

Plura boha funt mcliora vno,quan-

:

ndtanter

q,i,.& ^.) dicit,qu6d ibi potcft inielligi implica-

talia

cflTc

neceflarium,nifi fit,non poteft cflc. infinita ho-

^5?

contra

n Itat

alio.Qualiter autem pluralitas forma- ""» /-

alicer cft identicas tis

'

r umplicKatc cum iumma I •

& qualiter ..

,

realitatum,vel formalitatum gcneris,

dodlrina huius.

•

/|"^*

ftmplHitate ^

,

^g

talium in diuinis,quam in crea-

rentiacjvide vbi [\ipia.,dlfi.S.pn. quia

hic aliquid addere

1

,

& difFc-

non intendo

quia diffusc alibi habctur in

Argumentum ergo Doctoris

ex

;

-y

ficianc

Dominc Dcus nofter , Tu cs vnus naturaiitcr,Tu es vnus numcrahtcr. Veri dixifti

,

qu6d cxtra

ccfi finc dij

tc

noneftDcus.

multi nuncupatiu^

,

Nam

& putati-

u^: fcd cu cs vnicus numeraliter, Deus ycrus , cx quo omnia , in quo omnia , per

qucm omnia. Tu

cs

bcnedidus in

faccula

Amcn.

facculorum.

procedcns, quod ctiam

Auicennae 8. Metapb. c. 4. videtur bcnc concluderc, quicquid dicat loquens.Forcc tamen Philofophus poncrct necepefie in gcnerc,fcd hoc verum cft dc Tztiot\c necej/e

ejje

^

w«j^*^caufato:in hoctamcn crrauit, vt nofti. vnde qui negat ancccedens, negarc dcbet & confLquens,fi redc fentit. Secunda conclufio

corum

cft

3 "-

&

Concluf t. de fummitatc cius , fibi. Et notanter dicit N'A;/ i» D»#.

quae funt intrinfcca

intrinJeca,ptoptct refpcdus ad cxtra,& extrinfeca

cntia vniuerfi,

Quam probat facilitcr, &

*'/»/'"»'***•

breuicct

ex identitatc talium ad ipfam naturam fummam. Scdibi poflet obiiciad homincm:quia,per ipfum; rclationes diuina:,

ANNOTAT. MAVRITII.

cft

quants fotmalitcr

maximc originis, non func fcd quod non cft quantum

:

eflc fummum ; ergo oppofitum condufionis eftcvcrum. Jtem , idcntitaseft intrinfccum aliquid in diuinis , maximc fecundum ipfum quiaponit cam rclationem rcalcm : vt ^i. diflinS. i. habctur: fumma aucem identicas non femper ibi ponitut , fequendo dodrinam huius:quia ponit diex natura rei , ibiftinftionem fotmalem , dem: Sc rcalem inter perfonas eflet bonum motiuum pro aduerfariis, fi fcirent bene venari , fcd nihil fubtilitatis habent in fuis fiauafhatiis, nifi quod mendicarunt cx noftris. Iccm, pof-

non videtur 4»-

SEquitur/qnartutn capitalum , in quo pcrtradat dc proprictatibus alsfolutis primi princi-

&

ponic conclufiones pcr ordincrti ad pro, pofitum oftendendum 5 quarum prima cft dc fimpij

plicitate eius

f»«A

I

.

:

de qua habcs diffusc, 8. diHinSi, i. De gradibus ctiam com-

& Jeijuentibm.

pofitionis,& fimplicitatis , qua-rc vt nofti apud Formaliftas,& fiipcr B.& lo. Metaphyjrc. Vidc

Guillelmum Occham

diJiinEl.\.tertij,
guliriflimc.

hic

Oftendit crgo fimplicitatcm Dei pernegationcm compofitionis rerum.Jc: rca-

litatum

,

fcuPhyficx Scoti «per,

,

&

Metaphyficac

Tem.

lU.

,

&

inftac

:

&

:

fcnt argui

&

leficdcndoargumcntum ad diftin^ioy nem,

4J-

De

^54 Bcm

primo

& contra eos & contra Do(ftorcm. Contra :

,

nonponunt nifi diftindioneiti rationis, quac non eft(umma;im6minima. ContraDodorem ctiam.qui ponit diftindionem cx natuia rei, vcl formalem , qtiae minor eftpropric rcali. Alia cos, qui

'plura pofTcnt adduci^fed nolo immorari.

Ad primiim

vno modo,qu6d loqui-

potcft dici

tur dc pcrfcdionibus abfolutis

cesfummitatis formalitcr. Vel

fumms

tiones talcs,funt

quae funt capa-

,

quod

aliter,

rcla-

identicc, vt proccdit

probatio conclufionis, licct non formalitcr. Vcl terci6,qu6d funt fmnma; , loquendo dc perfedkionchypothcticanon quiditatiua. Vide^.e^ f.

,& i.&iG. diflin^. & alibi/i~ Vnde fecundum Apoftolum patcrnitas diui-

ijmtfi.Glmdlihetl

SummK.qtiod pe^ ponpoiefi

«.

i .

xiz, efla

qua omnis alia in

minatHr.

Summc

in terra tu-

propoluo acci,

,

cft vcriflimc talc

nifi idcnticc.

fumma

;

in diuinis identice:cft ctiam

non

identitas ibi,licct

iiis

&

,

m

quod non potcft exccdi & quod non autem pro infinitc tali, Ad aliud, patct idcmjcft enim idcn-

pirur pro illo

titas

ccelo

etiani talc,

om^

quxcumquc.

intcr

nat^ftrilufu

implicat autem in diuinis po-

;

& bonitatis, &

,

idcntitas formalistalium,

hocquodfit

cum Necob-

infinitasvtriufque:quialicctarguat identicompofllbilitatcm talem ,non tatem realem ,

&

tamen fotmalcm ; quia modus cft conferuatiuus , & non deftruftiuus quiditatis. Quasre copiose in dodrina huius , & fequacium , ad hxc plura addcndo, & benc pondcrando. Ad aliud, quanttim adprimam partcm , fuftinendo opinionem communem diceretur , quod diftinftio rationis jion cft intrinfecum in diuinis idco non eftcontraconclufionem. Qnantum adfecundam parrem diccndum , vt prius didum eft, talis enini diftindio eft fumma,& identicc,& fccundum exigentiam cxtrcmorum , & compoOIbilitatem ad ,

;

idcntitatem fimpliciter.

Concluf.j.

cft de cocxigentia perfeflioatqucfimultatcinnaturafumprimo principio. Ad cuius proba-

Tertia conclufio

num n,a

ftiojjnflex,

fimpliciter

.

in

fiiic

,

perfedionis fimMonolog.ij. contra quam num. «9 A* P''citcr cx Anlelmi inftat , Sc foUiir , fuo modo exponendo eam c vt fuodt.s. f

ione,-n praefiinoonit rationeni

alibi firpe tansrit. '*"'*""* ^Mitfl.

I

Vidc

& diffinn.

folnt.

.

Hic vero paucis

,

,

i

.

in /olHt.

^un^. y. art.

i

.

arg.

i.&ra-

6c cgregie exponit

eam:

qusrc Francifcum Kiayt.inpriTno Conflat. diHinEi. i4.& jj.copioicdc pcffedionibus fimplicitcr.

Vnde

brcuitcr

,

Sc regulariter tcne

,

omne

ii-

&

(blum tale , efle pcrfedlionem finiplicitcr.cuinon repugnat infinitas fotmaliter. Eft Culntnrtpu. intcllcdus rationis Anfclmi ifte;Perfeaio lud,

gn»t inhnttiu r \. ""ipliciter ftrm»ii, ,

«

.

eft

flieiitr.

hic,quae ficincipit

/ed nihil valet hac prebatioy

:

&c.vfque illuccxclufiue, tUcendu de infinitate,icc. fed quia non videbatur multum viiUs,omifiniuscam,qua£refi placuerit.

&

Quartaconclufio eft dc iniellc(5lione , voConclaf^ Utione primi principij , quam probat quatuor '' rationibusefficacifIimis,contraquarum tcrtiam inftat , & foluit , totum fcrc habet in primo, dinin£i. i. quitfl. confcc^uemet adducit probatjoncm aliorum , quani non acceptat. Quaerc Vuar. & alios , vbifitpra. Deinde rcplicat pluries, foluit vfque ad finem fubtiliflime digrcdiendo. Pro haius materiae vltcriori dcclarationc,

&

i .

&

eum primoReportationum

quarre

fingulariflime Conflains

,

quod

,<6"/?i»S. jj.

Francifcum diflinEl.^6.primo

& Ariftotelcm

Quaere

do.

&

,

Auerrocm

jf. 8c

i

x. Jidetaphyfic.text.com.

Occham

mo-

benc fuo

ibidem., fatis

&

Gfuodlibeto z. tjutfl. i.

,

fuppofiti

,

vel cuius

confiderato, fecundiim rationem

pofnbiie

non detcrminando naturam fit

non ipfim.

,

,

phorum , vt fcis ftantiam ad hominem I. ^Kic//.

,

& 7.

Inquire fvndamenta Philofo, ad oppofitom , tangc ibi in-

&

,

ex didkis fuis inprimo,difl,

^,&tm. difiinSi. 1 j. Qusrc alios

ibidem

&

ad harc, dicconfequentcr fempcr faluando veritatcm Scoticam. Confirmabis etiam in prima ratione ad conclufioncm illa vcrba ; Omne naturale agens pracise confideratum

habet

nam ibi

:

luc

:

,

qua

i

i^uafl. ^.

.

,

propofitione j.

& pondcra bcne

&c. Ex his yquae Conira Auiccn,

&cc.

probatio vfque il-

&c. videtur

elle

additio,

inftantias. Ilia

Hxc

etiam conclufio probatur

Item

tertio

fic

,

,

infra in aliquibus originaiibus poft quar-

fam rationem , ponitur fatis tamcn valct,li,apnori petit. Quatre Au:

cet fortc fimplicitcr

guftinum

Trinit. 1 5.C.4.& Ciuit.Dei, iib.

1

1 .
6.

&

Philofophum ti. Metaph.& iMCenerat. animalium,cap. i. &addeplura,pro&contra: vtnofti. Quasre

i. Phyfic.

^uentibfu

na huius

hxc raii

,& ,

& in

Giuodliheto

ij. difl. prim.

& aliorum ad quam

propofitio,

cjuafl.

,

1

6.

&fi-

& alibi faepc in do(5triEt pondera, qu6d

Uaec.

Uic conatur ratione natu-

oftenderceftde numcro crcditarum,vt infra

patebit. Inftare contra diifVa hic prolixc poflct, fed vbi

genus arguendi

difficilius eft) diligcns

le&oi

in-

ftantias confiderabit: atqucconfcquentcrxiiccr.

Nihil profc<5b6 ncc fuperfluum in his

di(5kis

dicabis

&

:

inuenies

nec diminutum

,

paffionibus femotis iu-

quare euafioncs friuolas aiiorum hic,

contemne namquccrat huicviro , ad

inftantias faciiiter

Satis ditas

,

iicct in fe

cfficaces natutali

tc

, fi

&

,

infringe.

vcritates cre-

demonftrabiles

,

ingenio reperifle

,

qualcs for-

Paulo ad tcrtium ccelum afcendit aut ccrte cum alio loanne, fHprape(Skusfapientiaerccubuit,vbi

pracniiffo, probat

& cx ncccJlitatc

,

S<

optime

conimunica-

Qti.rre vbi fu-

pra,in QuodUbeto. Vidc inftanrias circa hacc fnnd^co ,vbi flipra , 6c alibi {xpc,$c

diui-

"*'•'•

nunquam Pliilofophi ad naturaiirer nota pro-

quam quodcumque incom-

ipfifm,

Seotut

rationes ita ""^* «&»»«

banda, adinucnerunr, fcdvt probabiiiter fup-

»»<•/<*« efl

a6,

omnia qusrantur. A
fupra

pono, cum Moyfcin montehocvidit autcum

,

bilitate perfcftionis fimplicitcr.

difta in

C^uodlibeti.

tjHifl.

&dtflin6l. 59. eiufdem

tputfl.flti.

.

^uam

Qup

fibi.

conclufioncm

eft

,

in qua,

fiippofitum

Hoc

\

r

quz m quocumque luppo•

i

tahs

cft

fito abfolute

ibi tangit

,

in i.difiinSl. i.part. i.

8. tjuafl.

fcd prolixius in G^updlibeto tione x.

ferftfiio fim'

,

aliquibus originalibus habetur quaedam litera

8. diflinB.

ftat

eiuiJferff

,

Dicendum , quod nihil eft ponendum,quod non potcft poni fine implicatione iTiafimplicitas.

ni formalitatem fapientis

44-

,

rationem pro conclufionc , dc contingentia caufalitatis primi efficientis , ponderabis , pro & contra , prolixe, vt nofti. Vide

contradidionis

X)#i.

quacre Occham vt nofti & maximc S.difiin£}.t. & pondera,qu6domnisperfc6tio fimplicitcr eft tranfcendens & conuenii Deo in iummo. In

Et quoddicitur abaduerfariis identitas formalis , vcl cx naiura rci , eft maior rcali ergo cft ponenda inter pcrfcdiones diuinas , vbi cft fum;

jJentitMfof

principio.

;

:

cun(5la inregulis aetcrnis didicit

liginc circundati paticntiam

,

:

valiis

ergo ca-

vclint noiint, ha-

bcant aduerfarij.

Quinta conclufio

eft cic

modo caufandi primi prin

ConcJuf^t

Caput I V. principij

qux

,

ex iam didis patet

& vbi fuprik

,

hoc

,

eft

vt inateria patitur ,ic

,

Efeaeitttf'

quocaui , pienii^s dirpucatur. Inftac contra fe quatuor racionibus , quas hic non roluic. Ad primam breuicerdicatur, quod benc ilataliquid

ingenium viatojis attingere potcft , cfficaciter r.4tirnit Steti quim Ari' arguerc. Confequenter adducit aliani probatio ncm , quat eft Commentaiotis 1 1, Metaphiyf.com, fttttlu.

in fe eiTe neceiTarid efTe

fi.Ci.de Anima , comm. j quarq ptiam habct Thomas \.part.f<jHdfi.i^.art.^ & iMprinoJlriptl,

, cuius a
(jHdfi. §l«fiMibeii,

Ad

dem.

aliud

&

nera

illlus racionis

S. difi. eiuf-

&

ramen

Ad

vlceriorem declaracio-

difi.i. tjuafi.^.

inftanci

dccer-

cfl:

eodem

niinatio diuins voluntacisad excril, pro

liccc

quam

bona

ad Thcologum

iic

& alibi

eilec

ipfum, vide

/itpra, liheto,

& & in

4

40. d"

difi.

1 .

C^ 48.

^

in pcimo,^'^/

& in Qupd-

alibi,

difi.i.& i^.&fi(juemibm.

1.

Ad

aliud

quod mouence prima mouec fecunda , &: c concra, ad quodcunque poiiciuum producibilc ab vcraquc & quod cangicur de vodico vt prius

:

:

luncace peccaiice, quare in i,difi.^y.& deTM,

dr i^.difi.^.&

•j.eUft.eiHp

alibi.

loquendo , licct ilt necefHcas fecundum quid aHquandb. Quxre in primo vbi prius , & alibi, vt nofti plura adde, bencexaminando. Credo, quod illa verbain fine, cum dicit tpi
:

:

:

,

& fupra praemiil': dicacur ergo addicio,

vel recurracur ad illa loca.

Sexca concluiio appecicius

,

cii:

de idencicace operacionis

& iimilicec cognitiuz primi princi-

1

probari poillc concra

alibi.

Deindc

.prolog.

,

& in 1. 10. 3. & contia adducat iludioius difi.

,

ledtor.

Septima conclufioeft de.identitate imtUigert, Concl.7. , rcfpcdu cuiuf- Inttttiftrf,^ cunque vt obiedi fux naturz , quam probac. vtBe, MfriPrim6 quatuor rationibus propriis. Pro confir- mt frihcifi». matione primx rationis , nota ea , qux habet in 8c iimiliter velle priini principij :

&

contra Auicennam , in fecundo plcinnquc, de produdionibus ad intra , &: ad extrk , &: in Quodlibeto <ju
primo

propofitione 3.

&

quia , iicut hic arguit, (e" , quam ponit querctur quod incelkdio in voluina^e & zfUe in inccllcdu rccipcrctut quare intcilcd^s vcllct voluntas iniclligcret. Similiter, (i qiiod luntatis

:

.

:

&

infert ciTet incDnuenicn.<«

,

nobilius videlictr rtfc

fufceptiuum ignobi|]orum,quarc ncc accidensin fubftantia i ncc rclatio in qualitate rcciperetur,& fic de ^aliis.

quam

Ad primum dicendum,qu6d func camen diuerla- rcalitatcs

,

fuz nacurz

vt obiedi

,

eam formando. £c incellige caufaCioncm & caufalicacem non pro refpedliibus fcd pro fubter

,

,

ftraco

,

& Hc ceiTabic friuola inilancia aduerfarij

eciam cum dicic quiam^iV aliud obieElum amari a volumate , &c. de aliecace rea-

hic. Incellige efi

:

tes

&

,

quod

fufHcic

formales recepcioncSi Yidein

uendo arghmema principalia beti,

,

Ad

fccus de his ,.qn«e func a]cerius

patet:

rationis poiTctoriri

inftantia dc incclledu creaco

quia

hzc

ii

dcclaracio valec

Atum imelligere

,

,

& voluncace tali:

fequicur

quod

cio-

&

nobiliusnoftrqinrellcAu iimihcer de Angclico poceft argui. Scd ad hoc eft

:

, quod imelUgere creacum cft nobilius obiediue , feu cerminaciue , ipfo inceliedu ; Sc nmilicer de volicione voluncace hoc quando func ipiius encis pcimi ^ fubiediuc ver6 , formalicer , eft e concra , cutxi vnum iic fubftancia, & alccrum accidens. Scquendo imaginacio-

poreft dici

&

:

&

&

nem Thomiftarum non inconueniens

modo

:

:

quia in his

videtecur ncceilariura illud

, ,

,

Sc

quod infercur vcroquc

quz

iunc eiufdcm gcneris,

poftcrius gcncracione eft perfed:ius

,

maximc

ii

»<{/?.

^odiiVide

,

aliud

,

non

valcc fimilicudo

,

&

iunt fincs,

raciones

tclis

& qnod

,

Dodoris ,

vc vidccur

Siiotiitptr,

,

&

func cfKcaciores Arifto,

T«m. III.

intcftdit fimpiicitct

im

& non gratia aUerius, vt patet 9. Mo'

fubftantia, & quodcurr.que fufcepiiuum alicuius, inqnanium tale, fit nobilius recepto , habct confidcrari : quzre vt taphyfut.

An autcm

nofti.

In quarta ratione poqdera bcnc.curn dicir» Idem imtlWgtiefottfi efie rtl^Hupiurikmobiefforum ordinaiorum : noia iy ordinatorum, viidc collitur inftantia ad honiincm i.difi.i.tju^fi. ic^ 1. (]uaft.^.prop(,fitione i. contra Auicennam. Deinde adducit tres ratioocs aliorum,ad hanc conclufioncm , quas ; fuo trore , quia non concludunt , etiamTopicc , fcd tantum Sophifticc; impugnat. Quzre Alexand dc Alexand. inprimo

Praexcmplo , quod

d. if. 8c alios.

quod

fjfr

PrzdiQmenti, vt etiam quia^^adus fccundi imnianentes

cunda ratlone illarura , de imtlUgere anivnx Chrifti, &: bcatorum , vide «« }.d.i^.& 18. Plura hic poflent pro, & conira.adduci,qu^ qinirto lc^ori quia nec tcmporis commoditasfuppctit ,nec

npa

emtur

vtluntMttf

quiafccus dc

ce.ciim dicit in fine declarationis fecundz,qu6d

:

intil»

ItHit noti ii"

quae func eiafdcm gcneris propinqui, eciiam

prius eft rcccpciuum cius, dequoalias. Adueriibe rjciones etiam iecuudum Ariftotelcm eranc demonftracioncs quia ex hoc habes

4> ^mri

^$.Mfi.i.inReportatu^

do. In declaratione

prims

i.dffi^ iG.fil-

& if. f

Ariftotelis iz. Metaphyf. quis declarat fuo ipo-

;

vna res,

vcl fuimalica-

& alibi, & ioftancias fubciliorcs adde.

his

cire

licct fint ,

ad diuerias dcnominationcs;

verum de alietate vero rationis falfum, vt fcis. Deinde probatconcluiionemrationibui

li

e^utfi.

,

probac. Prim6,racione fua, ingeniosc duplici-

pij refpedlu fui

inferc qoa-

valde notanin Reportatu, pro dccla-

h.ic concluiiorie

Alia plura hic pro

.

infertur,iiinplici-

ter

fuilineo

Qusre ^udfi.

^.(jusfi.i

Ad quartum concedo,quod

&

i.^.&

tjUAfi.

racione corollariorum

hoc

;.

:

,

Non igicur

ftracur diuina. Videatur eciam

quc

:

vc pacec

non camen qiiod infercur inconucnicns apud Commentacorcm icd

qualiccr etiam valcc

ter.

:

:

tuor corollaria ex

necefHcacur voluncas creaca, nec fru-

per.inftanciam

tollic

decerminacio voluntacis creacs concurrencis, liccc vcraquc concingcncer , in fcnfu diuifionis. eH:

iCgidius Qupd-

difi.}S. <]Hdjt.\.folutndo ^.arptm.lk lib.i.^Httfi. 10.

poceft negari Hmilicudo Vel

,

.

decerminacio diuins ab xcerno : non camen

quod pco quocunque

,

&

,

1

liccc

,

pro xcerno ad excra. alicer

difi.primi

^tf.

quod

,

voiuncacis Hc zcerna

48.

^55

hic demonftrare

tangit in fe-

:

prolixiias dclcdUt.

Y

z

Ottaua

Ait fitfrtftS'.

intmfit

MMii

liittju]t*ft0t

De

256

primo

de adualitate , scterniConcl.S. pcrfcdljone , atqne priotaic , ncccflitatc , -Q^ ' ritatc intelledkiohis diuinz , rcfpcdlu otnnium aliorum & habct duas partcs principalcs. ( Sccunda ibi : Priuj nMurdUter , &c. ) quas probat egtegie. In probatione prime partis aduerte, cum dicit ; vt aliln deeUtraui , quod '\\\\xAMlibi poteft afllgnari fuper lib: de Anima , vbi tenet ens hoc eile obiedum adacquatum intelle^bus , fuftinendo prsfuppofita fupr^. Habcrur autem Scntcntiis copiosc. Pro vein Metaphyiica , declarationehuius concluHonis, tificatione,

Oftaua conclu(io

eft

&

:

&

&

&

36.^39.

vide jy.

&

eUfi.prim

Sed pondera inftantiam ex prim.

difi.

<jtufi. j

&

.

<ju£fi. j

j. epufi. prolcg.

his

quz habet

,

^cum

qualiter intcllcdius diuinus

I>iut,nifim-

tiue intelligat quicquid intelligit

tuttiui.

&

prolog.

.

Uihil Htult

8.

alihi fipi:

przcisc intui-

,

quod

&

illuc

quaere

:

ditio

i

^fi. i.&2. tpufi.

.

Ibi

Gjiupdliheti.

Centraiflam inllatur , &c. vfque Secunda pars , &c. videtur Extra, vel ad-

&

,

dicit

:

tangitur notanter in Theorematibus,

propofitione tertia, incommento.

Et potcft

dici

quod

,

tur ex experimentis

&

,

ex nmilibus adli-

illa

,

dainDeo. In probationc etiam fecundae partis, cum dicit , quod ejfe aliorum a primo , non eft neceflc efte jln

effe et-

'r«S. * •"

'

qu6d

;

confidera inftantiam

cntia in

ejfe

(!„( ncccfte efl*e

quia videtur

:

cognito ab xterno produdtaj

ciim ncccflari^ in

,

tali effe

pro-

^•^=' fint a Deo. -

Adquodvide

i.tjutft. 4.

(^

I

^G.difi.prim.&fetjuentibut

\.& x.&t^.

iUfi. 1. tjuafi.

.

,

&

tjutfi.

&

|I.

KihilitUtUi-

^uUrii.

&

& aliapIutaalibi.Obftinatis nihiIominus,&

nem,

ptoteruis nihil probabis.

Nona

conclufio eft de infinitate ptimi entis, Concl. 9.

& eft ferc principalis in

hoc tradatu nam profi. quod fit formaliter infinitum , habetur Dm frimum faciliter , qu6d fit vnum vt ^.epiafi. G^updlibeti, ent tjfe infi-

bato

:

,

:

artic.i.

egregie oftendit ;

& fimiliter dc aliis per-

viis

Inceptor mouet ad fingujas vias fingulas quarftiones Qnpdlibete 7. vbifitpra. Et ex fundamentis Auerrois ruinofis multa poffunt hic adduct,

ad impediendum rationes Do6loris,omnia tamen vento agitabis , & infringes faciliter. Circa infinitatem intcnfiuam , feu vigoris primi entis,

&

magnaaltercatio in doftrina Ariftotelis , Auerrois fequacium varic exponcntium. Nam AtterroHt tut.Phyficorum, exptcfsc x.Ceeli, &inde Sub- gatDeo inji-

&

&

fiantia orbis

videtur dicere

,

Commentator,qu6d

tantiim infinitas durationis in ipfo ponenda:

eft

licct IX. Metaphyfictiw\Acz.tm vacillare.

tamen noftcr ti

&

,

,

prim. iudicio

8. difi.

Ariftotelis

& hic & f.&7.

fatis

,

:

&

fpecialitcr fingulare

fuum

fed mentitur in caput

^yj j intclligit

,

cft

fingulatc

,

,

,

vt

alij

ad-

imoquic-

vcl virtute fingu-

Licct enim eflcntiadiuina

vniucrfalc in reprxfcntando

in ratione motiui ui

,

,

eft

in rationeautem terminati-

:

faltcm fccundatij

&

Adducere feqUentium ipfum , fruftr^ ,

falfiilimum.

Do(9:ot

ex fundamentis

Auerrocs dicat pto

,

vel con- Auerrtlis hi-

:

,

crgo regula Scotica

^iupdlibeti,

7. ^fi. dida Ariftotelis & Auerrois.Tria ergo primedia procedunt de inteffigere ptimi , & con-

ditionibus eius ie6lo eius.

,

& de intellcau

fuo

,

atquc ob-

Primum medium examinabis benc,

&inquirein quodlibeto

^im/?. j.

ad propofitum

optimc.

Scd poffet obiicicontra hoc, quod infertibi; vidclicet ex infinitate intelligibilium, infinita-

ex his

,

quar habet in

animae Chrifti. inftantia

:

Sed

j. dtfi.

intelligentis,

efle

dibus

,

,

;

cum tamen

negct

Deum

aliquid

effi-

cere.

E* fundamentis tamen Ariftotelis poteft perquod Dcus intclligit alia. Et fi dicas, qu6d in vniuerfali vcrum reprzfentatiuo , & i"*deri,

in-

iw

finitorS itni-

m»

Chrilii

benc foluitur hscc

non

tft

ibi fatis

loquitur cnim hic deintelle
fe,

infi-

nitai

& perfcctionc intrinfcca

, potcnte intelligcte invnico aftu quorum quodlibct requiric determinatam perfeftionem inintelleftione, intelligente fui.Vbi pondera illam rcgulam Scoticani Glttando fiilicet pluratitas concludit maiorem

finita

:

&

:

perfe&ienem

,

&c. qnam in plcrilque

& in

locis

addu-

tamen cx tcrmmis vidcturcuidcntifEma. Addit duas cuafioncs apparcntcs, &impngnat. Impu-

,

Cur ex

tflleSiotte

14. de intelledione

Quzreantiquos , &mc>dernos Theologos. Vn-

& Magifter eius probar primum intelligentem & volcntem niu ex cfFe-

ftiMS.

circa

cit.

,

llitlegieChri-

vbique,

hic motiua eius , iudicaui , quia alias copiosc vbi fitpra habentur.

de etiam ipfe

iit'

Glupdlibe-

parum refcrt quia ex intentione conabatur omnia fundamenta legis diuinz cuertete. Vtete tra

nitttim ttnftuMW.

euidenter oftendit infinitatem

Qupd

vigoris eius.

meo

ejutifi.

,

nihil extra fe

fr»-

, fex , vel fcptem quinque principalibus. Et

yel quaiuor, fcu

;

inrelJigit

quod

,

,

batur.

bat autem hanc conclufioncm

tem intelleAus fimul etiam omnia

Vult enim

nitum

qui hic aflignant principium capituti , fcilicet quinti huius tradatus , fed non opottet : quia omnia ifta pertinent ad vnum capitulum. Pro-

cius.

tamen feipfa fingulatis in przdicando. Poflct tamen colotati proprer Ariftotelcm , quod verum cft

tit»lia aft.

&

quacium

laris illud intelligit.

Vtutintftti'

de cognitione litis. Primo etiam Etljicorum,& 10. de felici Dei amiciflimo , de Dei cura , & folicitudine circa entia ibidem, i i.Metaph. adfi-

ma

fit

/^"^*"*

no in intelledu diuino.Vide jy. & $6.difi.primiy Sc maximc in Reportatis. Pondera benc primode Anima, & j. Metaphyfict , motiuum Ariftotelis

Glupdlibeti , alibi. Ibi etiam pondera inftan~ tiam ex prima propofitione Theorematum , fcilicet intelUnionem intelligibilem,8c dic confequenter, vt ibi notabo. Circa hanc conclufionem eft magna altercatio , fequendo ineptias Aucrrdis , vt communiter exponitur 1 2. Metaphyfica , vbi fitprk , & fe-

gitDtut.ni^ dunt virtute fin-

enim fingafpecierum,ponuntur ab a:terIdea;

eft

vniuerfalis genera-

illa

hus , vt patct primo Metaphyficac. Vltcrius etiam dicendum quod ex impetfcdlione intelleilas crcati hocproucnit , qualis noneftponen-

£m!umert»-

&nedum

vel vniuerfaliter

,

ne conclufionis, dickum Pauli odl^.ii.EtA^i-

&

,

larium,

fed

, cum nondutn fuerint , intueri; eminenter, vel virtualiter , quodnon

communiter tenetur de intelle£fcu diuino. Vide alios. Satis hoc duFrancifcum Mfi.^G.primi, bium cogit de futuris maximc contingentibus,& hoc fequendo principia huius. Quod etiam tangit de arte , notitia artificis

,

fedlionibus dicendum.Et afTumit pro inchoatio-

cflet proprie ea intelligere formaliter

ver6 ciim

non vniuerfale im6 in patticulari

:

tantiim

ab atetno

,

omnia

potuerit

nifi forte

principio. motiuo

Vide

in i. difi.^.

& quam non gnatione

i.

^uttfi.

10.

j.

vbi fitpra,

verctur loquens hic ncgare, quae

aduerte ciim dicit,ficut in ^uaftione de

Tirti in ti-

gita

fcriffie

iHa

queftio-

nem.-vel litt-

indiuiduatione eSiendi.-quiipoffet poni additio, vel ra htc eft ndaliquid literacaddi, vt falucntur fuperiijs difta. ilitie.

Vidc ramcn

7. Metaphyfica , ^utfi. j d' j difi.i. ad propofitum. Hasc varietas allegationum parit

non modicam perplexitatcm

1

:

.

.

fed fupra circa

hoc

Caput l V. Z)# inJM- hoc copios^ , (juod tnihi videbatnr , dixi. Fort^ dM»tt$iitmgit, cnim feorfiim plurcs quxftiones prim6 difputa-

%.d.yptrs. ftutiieiustfjr

7.

Mitmfh,

quas poftmu^dum in vnum collcgit. Secundum medium procedit ct infirtitate inrelligibi' htatis efTcntiK primi:quod fortiflimum cftiquic-' uit

,

uid dicat aduerfarius

loluendo

Ac inftat tripliditter

:

iSc

:

primam inftantiam , pondera optime>

quia (ingularis folutio,& vbique nealibi f«pi ad propontnm. Ibi etiam aduertc, ciim dicit, de ^u* altbimHltnm tlixi, iWad alibit quacre fuper lib. dc Anima : & poflct poni additio , vcl Extrn. Habcs tamen illud»» i..difi.^. ^tutft.tf. infnimi/M» quxdici^t

:

cciTaria.Vidc in pnlog.& dift.%.frim.

/olutionu

&iH

,

j. tUfi.

i.&in 4.

4. tpufi.

1

&

difi.

i

o.

.«pufi.i.& in giuodlibeto, ^U£/f.6.4trt. i .& ^udfi. ibi aflTignitur 1 3. 0* I» 7. MetMphyfic*, vt nofti. quxdamadditio ,que ficincipit. Centrti : pban-

ttn.

}

tafms potefi

nem

vfquc

Scc.

,

ibi

Si

:

igitttr intelleilio-

intMitluMn,8cc. ponitur in aliquibus origina-

quam habes infra quz

Cic incipit:

,

,

intenfiua,8cc.

vfque

illuc;

&c. vfquc ibi Tertio exhoceX' &c. Omnia in quam,ponuntur Hmul in aliquibus origihalibus immediatc ante folutioncm fccundz inftantia: vt fupra fed fiuc finiul, iluc feorfum ( quod conuenientius cft ) habcanrur, vt pofuimus, non funtmultijmdcnecedltatc litcrac fatis tamen fubtiles fcntentix. Quare efidiuifibile,

:

cluditur,

:

:

:

vei addantur

,

vcl omittantur

vt voluerit ie-

,

dum hxc

rrofefto

fcribcbat

,

&

cala-

Litera lota corrcdla,

&

valdc (ingulare,

eft

& fub-

& non ponituri» i.difi.prim. fed potcft coi,

vci faitem confirmari pcr ea

i.&

8- difi.prim. ^afi.

tialitate inrellc6lionis

ipfius infinitate

:

^.

,

qux habct

in

&c procedit ex fubftan-

primi

,

& per confcqucns

tamen cautc expone/Sr^-

vbi

f^MtmeJoftr fiantiam, icaccidens.

pt aduerte ad fingulavcr-

& qualiter funt eiufdein rationis intellcaio finita, & infinita & quo modo perfcdiones .ib-

ba

,

:

folutxin diuinis

,

funt fubftantia, vel fubftan-

tiale$.Elnotavaldequalitercxponitj^«/V»»/r«7y^ ftrri addiuina,

quxre

& hoc rationedifFcrcntix.Omnia

S.difi. prim.vtriufcpte

,

&

alibi..

Excufat fc

confcqucntcr de breuitate,& format aliter argumentum Sc totum examinabis diligentcr , quia :

cam,infra

}

.

C^

7. tiufdem, ijuaft.

1

Quartum medium primi, eo

expers

,

procedit ex fimplicitatc

qu6d compofitionis

vt fupra diftum

hoc vide

eft.

rcalis

Et

8. difi.prim. vbifitpra

,

,

& rationis

iiiftantias

& pcr

contra

totum hic

vide cauillationcs aliorum,quas non duxi hic infercndas, vt priiis dixi

:

quia fuper Senteniias in-

Pondera etiam aliam regulam Scoti-

ibi

:

Sieut^uodliheteftponendumpojfthile,

nem nocabilem quam habct Omnis videlicct

j

,

U, adfinem, in cnte

cft.

dift. 1

.

*"

Quintum medium

,

fiue

quinta via eft ex emi-

nentia primi entis. Vidc in Quodlibcto,^»«/?.6. art. t. prodeclarationeprincipij rationis fccund«. Hic ponderaproccliTum Doftoris hxc optimc. Multi enim negant infinitatem conuenirc :

& probarcoppofitum eft difiicile

tamen fuo modo hoc oftcndere

>

Conatur

non protcruo

faitcin.

Dcinde

*"" '^'

tjutft.fina-

.

gradus poflibilis Exponit confcquentcr incidcntalitcr feu dcfcriptioncm Anfclmi profolo. ,

,

rationem , z. de furamo cogitabili. Vide i.difi.prim.quafi.i, Vide etiam proptcr ea , qux ibi tangit in Quodiibcto, ^<My?.}.
mincm

in t.difi.

i

quafi.^.

&

difi. 6.

^««/?.

.id 1 .

I

.

parte

\.&Z.

difi. prim.tjuaft.

ho-

& dic

tjutfi. i

contra i .opin,

.

, pro rcfolutione eorum,qux Aducrre eiiam ad ca,quz ibi dicit de cxiftentix , & de intclligibiii efie quiditatiuo , vifil)ili,& abftradiu^, plura addendo.

Sc alibi fxpc plura ibi t.ingit.

&

Sextum medium, quicte,

fcu fcxta via, eft tx viiimata vmdt tritur

& appciibiiitate naturali obicdliiia primi

cntis. Vide copiosc in 4.

pondera

dift.

ibi fingulariflimci

& in

49.

i. dift.6.

&

vnde cognofcitur in-

inelinatii

•*'«'«/»* v»-

"* *"*

clinatio naturalis rcfpefln aiicuius in aiiquo.

Multa adde, vt nofti. Septimavia, fcu medium fcpcimum, caufalitate effediua primi cntis

,

quam

cft

cuius confcqucntiam ponit.

,

ex

j^.

dicit cfTe tnfiaitmi fri'

Vidc

"»'

"»«

»*

Et recitat coiora- 'i** '#'»"• "*" tioncs.fcu deciarationes aliorum in Ariftotciem, quantum ad anrecedens, confcquentiam.Vidc Hcnricum Gluodlib. 4. ijuaft.). Bonau. in pritno, in Quodlibcto,

tptaft.-j.

&

infra

cum

Scotioper.

difi,

j )

.

y;
Auerrocfin,

1 .

art.

i

.

& alios antiquos.

Quxrc

& eius fequaces fupcr S.Phyficorum.

Scd modernos huius fcquaccs

quos

,

nofti

,

in-

quireibi,&alibi.

Confequentcr impngnat hiiius decIarationcSj quantum ad confequcntiam,& primo tangit motiuum Ariftotelis 1. Ethicorum, contra Piatonem cap.y. de duratione maiori

&

,

p&ret in fimili,

Sed poftctadduci inftantia.cx

tjnafi6. Gjiupdlibeti.

^y?.j.Cohfcquentertamcn dices,vt ibi impugnationcfccundx dcclarationis , vidc Francifcum in primo Confla. I.
notaui. Proprcrdi^ta in

dfi.^ \

.

tptafi.

penaltitHa.

Addit quandam rationcm aftrologica dicit

,

non

cflc

in 4. Sfi. ^i.tpufi.

contra

,

ex confideratione

vt oftrfhdatur infiiucas fpecicrum,

ad

j.

fe dupiicitcr

mcntem

Ariftotclis. Vide

in principio.

Deindc

vaide nbiantcr

vbi tangit de potcntia fimultatis

,

,

&

obiicit foluit: simultmi pt^ nutiA. o-f*-

& de fimulta-

&

tepotentix , pluravbiquc vtilia.Vitimo ponit fuam dcclarationcm in Ariftotdcm. Tangc ibi inftantinm ex 4. lUfi. i.ijuafi. 3. dc modo dandi formalitcr , & dic confequenefti efFe»Siuc , tcr. Ibi ctiamaducrtcquod licct omnipotentia, vt ponitur aThcologis , non pofllt dcmonftrari» i

&

tendo oinnia pcttra6bare.

enti

9«. j

&c. Vidc in Quodlibcto,^**/?. 10. & alibi fipc Onmii gra'in dodrina huius. Adde hic illam propoficio- ^* /'/'''''•»

quam

omnia plena fucco.

yy-

i

i.&in QuoMiheto,

&

Tertium mcdiuni ligi

in ftntri.

inprincipio.

totum

tile,

ejft

dift.

tptaft.

Nota etiam rutioncm iufiniti inadu, quam addit ibi. Quxrefuper ).Phyficorum, fcd fingulariinme in Quodlibeto,^
Ariftoteiis

quia valde pcrcgrinx,

:

irrefragabilis.

turMm no

.

1

art.i. 8c alibi firpc.

& tcrtix inftantiarum

mum in mente tingcbat.

frimam m-

&iHi. dift.

dot. Pondera confcqucntcr folutiones fecundx, neccllarix.

mtfuh.

finali,

confcqucntcr.Vide ctiam in Quodlibcto,

tum

uittt

& epuft.^. eiufdem, &

art.

Si obiicitur,prirHHm nonpoffi exfi,icc.6c alia etiam, quam habes infri , qua: fic incipit , Jtem , ^um-

fimruimUtt

I.

&c. eft regula Scotica. Vidc Hua nguU vbi etiamomnia fcqucntia, *'•«>«•

nx ihi: j4d/eci(ium,licetcaMfiiprior,8cc.Et fequitur Tamen negarettir infinitM

ftSitnit di-

i.difi.prim.ijudfi.

-,

libus inimcdf^tcante folutioncm fecunda: inflan-

alia additio

J4-

257

tx rationihmpt&priu

dicit

:

Siatt contradiBoiia

Tom.JJI.

fcucfhcaci rationc naturali oftendi

men

& in

infinita

fic.

QuTre

;

potentia ta-

in Quodlibcto,^*^.^.

Ibidem iiura,cum dicit vfi, &c. aducrtc , quod traftatus iilc habetur , vci infcritur in Theorcmatibus , vt infra taiigam,& ibi nurauimus. Scd an dcbeat cffc fcurfum, an non , ibi hal>ct vidcri. Y j Ponitur

tjue

primo,
ad traElatum de

:

crediti/

'*"''* J''«'d.

De

Z58

primo

quxdain , dc qua fupra mencaufae fecunda: concurrunt cum prima,tangitibi Phyfice imaginando fed aiirer dicas Thcologice , vt nofti, Pluta ibi pro, 6c contra, adde, benc mafticando. Vltim6 pro hac conclufione adducit rationes

Poaitur

ibi additio

tionem

feci.

Quare etiam

:

^y,

quarum primacft Henrici §iuoMihtto ^^cjuitft.vltima, & Richardi dcmedia Viilai» i.

DiftMtUi»- aliorum finit» tictrt'

S1S' rmUr

,

&

'^?' i-'*'"^'«'V4- f«*/.4. QuacreThomam, alios; proccditex virtutc crcatiua primi cn-

&

ris,

quam impugnat

& conrequentiam

:

& quantum ad anteccdens, & deciarat egregic quali-

:

,

cxtrcraorum creationis. Vide idem optimc in ^.qttdft. i .Quacrc in 1. dift. i qudft.i, aift.}^. prim. ad propofitcr intclligi debct diftantia infiniia

&

.

tum

hic aliqua.

Vult reiolutc Oo<^or

quod diftantiarum

,

Prima potcft poni finita , & hoc vcl maior , vel minor ; Sc vtraquc poficiuc , vcl pcrmiiliuc poteft ctiam poni infinita, hoc vel excefnue, vel indctcrminatei vtrumquc pofitiuc , vcl permiiEuc. Secunda principalis , aut eft quantitatina , & hoc vel per medium maius , vel minus aut cft entitatiua,& hoc vel fine medio , vcl cum medio j vrroquc modo , vcl eft finita , vel infinita ; & hoc vel pofitiue , vcl priuatiue. Quacrc declarationcm alia eil priuatiua, alia pofitiua.

:

&

&

;

&

membrorum in

4. z/bi prittt,

mulciplici acccptione

& alibi

infiniti,

,

quaere

vt nofti. 3.

De

Phyfico-

^ dc condicionibus crcacionis & extrcmorum eiiis & cui conucnit crearc vidc in i. rum

,

,

»

:

(^ 4. vbifkprk,& in (fr

5

.tiift. 1 1

(^

.

§iw)dlib.i]Mdft.

1

2

tdibi.

Pecima conclufio tate primi principiji

de omnimoda fimpliei- Concl.io,

eft

nam licct

fupr^ , eeneUtfione primabidut, pertra^biuit defiropIicitateeius:non

umen omnimoda,

fed

tant^moppofitacompo-

fitioni efientiali ,.Phyficae

,

vel Metaphyficae.

59. Prittium tni etnni

e»nt

teiitfefitimt.

Qj;am probat prim6 de

eftentiali , fccundo de de accidentali compofitione, difputando:qua: omniafcrc habcntur S.dift.prim. tjtuft. I. Exponit notanter argumentum Arifto-

integrali

tertio

,

telis 8. Pbyfieertim

y&

ii. Metaphyfict.

& appli-

,

Vide Ocham ^updiih.j. tjuttft. irX. Satis apparcnter ibi ponitur quacdam additio , de qua mentioncm fcci fupri , & eft fatis ad propofitum. Dcindc probando , qu6d non fit in primo corapofitio accidcntalis , adducic quatuor probationes , quarum duas primas macat ad propofitum.

Nam

contra alias duas norabiliter vhique notandade perfcftionibus fimplicibus. Vidc hunc , alios vbi fuprii notaui. Tota Iiteraeftfinccra,& fatis clara:quam gis acccptat.

inftat:vbi pulchra

&

tamcn diligencerocellabis. Confequcnter ihv.Domine Dettt nefler piurimas, &c. Rccolligir haclenus difka , Sc nonnuUa alia addic,

& oftcndit

tholici dc

Dco

,

qu« Philofophi

,

& qua Ca-

oftcndcre valent,& qualitcr fuus

ad crcdita veroremittitfc in tradacum fcqucncem dequo proceflus fucrat Phyficus hic

:

:

Loca in Ariftotelc& Commcntatore atque Auicenna, & caeteris antiquis, vbi hxcenu-

fupra.

Setti »lta ti-

ttmpUtie,

mcrata habcntur, fupra fcrc exprefse habentur, tu addc , & qua:re alibi plurics nota valdedifcurfum contcmplatiuum quem facit , tanquam alter in Patmos bcatus loannes & often-

&

:

&

;

Secunda

jS.

principio.

aliorum.ad hanc conclufio-

ratio

l>cm,procedit ex immatcrialicatcprirai principi).

&

dit notanter cxccllentiam vctitatum creditarum, rcfpe<3:u naturaliter acquifitarum.

De ideis non

Quacrc p4rt. S. Thomt,^u£ft. 7. art. i i.quam impugnat ad hominem , inftando. Vide bcnc in

multum

cnim Thomas Angelum cftc immatcrialcm, quod an verum fit, qua;rc i.dift. t. in antiquis, & maximcin Bonau.

Deindc ponit vltimam conclufioncm de vni60. tate numerali primi principij , in qua terminat PrimU prin-

.

1 .

Rcportatis, prim.dift.i. Hic ponit

(^ in

mc,

efMdft.

Anima fingulatiflicuafioncm eorum , vbi/upra dc

huiut ,/itper

& excludit & eftentia

lib.

de

,

ad qua; vltimatc rcfugium haDcnt Thomiftae plcrumque nefcio fi tcrminos foli rcdle fapiunr, aut certc infaniunt,dum concrctum abftrado accidcre , 8c rcalicer ab ipfo

effe

,

,

:

diftingui allerunt

:

dum

vel fortc

alij

guftarunt

nedar &manna,dormitarunt. Docet igicur Do.ftor egregic cui primo conuenit finitas , vcl inQaxteS.tiift.frim./jua/l.

fiuicas.

3. (3"J. fw<«/?.

Confcquitnr iiamque extrinfccus intrinfecc quidicatem prius quocunque alio , non formaliter inclufo. Ibioftendit dcfeftumarguroenci corum ficuc in fimili habetur j. Pb^fiOmnt finitB corum , text. cornment. 3 i. vbi difputat Philofofriuiijlinfi phus , an fit djcc infinitum ; arguic quod tale.quamin f^^ ^ quinque racioaibus , in quarumquarcaeft fophifma , de quo loquitur Dodbor : infra aliuJ. text. comment.yj^. Coluk ipfum , & cxprcfsehagiupdUbeti.

:

&

&

bct id

,

finitum

quod

hic intcndit

cft in fc tale

,

:

fcilicct omnc quam ad altcrum

quod

prius

curat.

bcs di/putata

fuum opus taphyfi. 6.

;

j.

in Scntentiis diffuse ha-

ide6 hic pcrtranfeo.

cum

,

adfinem

lerem.

Omnia

,

Ariftotcle prxccprore

& cum

i

z.

Me-

veritatc fidci,, Deuteron.

& i.ad Corimhiot

8.

& in

Symbolo

& alibi

fspc in facris liceris. Ad quam probandum ponit quinque principalcs propofitiones feu media, qua: omnia plura habct 2. dift.prim. ^utcft.f.Qoxteibidem aliosThcologos, triplici

,

&

:

& maxime Vuar.Pro euidentia etiam prims propoficionis, vidc

& in tur

tjuaft.

cum

in

Quodlibeto (jutft.^.art.i,

de fitbieiio Theolegit. Inccptor cona-

omnia argumcnta hic fada foIucrc,6^p<^/^^-

to I. <jU
Sed quaerc Francifcum Mayr. tjtuft. de vnitate Dei , vbi fitpra , & alios fequaccs huius ; , vt priiis notaui, mcnfurabisomnia ad vngucm. Pro didis in fccunda via , vide in f.dift. ly. artic. 3. &in 4. dift.^c). ^«*j?.i 4. i/. Sed inftancia poffct ponderari ibi ex bis , qux habet in 1. dift. 6.

&

&

ijHdft.t.

qudft, 2.

tione

vidc in 4. dift.^o. ^tft. i.& in ^. dift. ; 3. In prinio ttiam dift.i. ^uafl.i. pro.2. ra-

illius vidc. Qiiacre

giftrum Sentcntiarum,

Damafc. Proclum, Ma-

& alios, vt nofti, pro hac

comparccur,^

conclufione vcrificanda qua: tamcn in

Omitco prolixiorem difpurationcm prxdidorum hic folutis enim , & refutacis , & impugnacis motiuis,& cauillarionibus noftratum Mi-

rifilma.

norum,qiii

tus itaquod diuiderecur , vt folct diuidi libcr Scntenriarum , in procemium videlicet, tra(ftacpilogum ; tum, cum bonis fpiritibus poft-

:

:

foli (paccaliorum dixcrim) limpidc videtunt do(arin.im huius, aliorum tela minimc funt formidanda fupcr Sentcncias igitur , Dco :

duce,

omnia rccitabo

annihilabo.

8c

quz ad

rcra

non faciunc

fe cft

Vltimo concludcndo iotentum , cpilogat

vc-

,

&

pollet poni tercia pars principalis huius tra(fla:

&

&

quam hxc omnia vidit

in

Verbo

& in generc proprio in fccundo

,

in

primo figno,

fuircxit in lau-

dem

eifium

,

tjf*

vni num*rf.

Caput IV. dem Dei

in tertio

&

,

ac vcfperc remoto

,

ibi

requiefdt perpetud;

exultat

,

Oo-

ic Iztatur in

tnino. Ha;c pauca pro huius diuini tradtatus elu-

cidatione, caftigatione, at^ue enucIeatione,cuc>

fim

,

& fimplici ftylo

,

cemporis inopia

,

dum in

agrum Vtinenfem

fpiritus potius reFocillandt canicularcm rabiem efugiendo , qu
gratia

T»ru

frti*fi

^eMUtio,mctmiftMr sfftam fur.

ji

X»ti»

,

mtfM*

,

diebus

me

vtilitcr

)

contuli

adieci

citctur ad altiora

(

&

vtinam compendiote , animus ex-

vt ledoris curiofi

:

,

& nedum gratii fciendi

,

fed

benc agendi cunf^a dirigendu in obfequium Chrifti.

Quid

enitn pcodeft nofle pcimi cntis

2J9

primitatem triplicem , edentialium , atque notionalium ordinem , emanationem atque ipHus radicalis naturx primz omnimodam perf^ionem, atque imraenfitatem vnitatem quo-

&

:

:

que , ac {ingulacitatera , cum Philofophis ratioCatholicis in aenigmate ne naturali , ( quia licct , cert^ , ) nifi benc agendo , orando , atque contemplando , mundetur oculus , & purgetur afFcftus , vt egit nofter Scotus quo verc

&

:

videatur

,

&

in feipfo guftetuc

Deus ? cui honor in zuum. Amen.

gloriofiis

fit

tUuntit.

Explicit traBatui fiiytilipmtis Fr.

Ioannis Dvns Scoti

Ordin.Min, Defrimo omnium rerumfrincifio.

-mml

.>/4

R.

P. F.

-*

'k1

R

P F

LVC.E WADDINGI H Cenfura VLL

I

quippe

B E

I

duhium itpufiulum hoc eitts

fipit ^

^

^

rematum tarios.

^

,

Cauellus

njti ,

Scoti.

Scoti

ejfe 3

ab Henrico VyHloto

,

ingenium

ab Antomo

loanne Pitf&a inter Scotica recenfetur,

In variii Codicibtn

,

1,

Theoremata

in

Popuino 3

tMaurittus

R N

in

efut

MSS.

fitis

varia

efi di^hofitio

Theo-

etiam prafatiombus monewL»

copiofifiimos

adiunxerunt

Commen"

i6i

ioanniYdvns CO T

S

DOCTORIS

I,

SVBTILIS,

ORDINIS MINORVM, THE ORE MATA SVBTILISSIMA, ad omnesfcientiasjpeculatiuas, l^hyficam, maxime necejfaria,

^ Theologiam

Cum AnnotationibusF. M Av RiTii de Port v,eiusquondam intcrprctis fidcliffimi. tAdiecikt Scholijs,

O* Notti R.T.

S.IAkkije

F.

HvGoN

CAvE L L

i s

r,

/« Conuentu

de Arcicdi in yrbe^S.Theologia frimarij Vrofejforu,

PRiEFATIO AD LECTOREM. Ractatvs fiquens

njtililjimiti eji ,

latiuoj fcientias acquirendau

maximasyfeu princtpta

,

:

maxime adomnes fiecu-

continet enim celeberrimas regulaty

qua adquamcunque Jpeculatiuam mate'

riam examinandam , eiufque ijeritatem indagandam maximopere deferuiunt implicite

,

quibiu ideo DoSior paj/im in fuij fiript/j

^titur

,

luelut Jpeculatiua pharetra

,

explicite,

ad eutncendam oc-

currentium quaFiionum '-ueritatem , Faciunt non feltitm ad ^etaphy/icam ,fedetiam

adThyficam , 0* Thiologiam : fub

ratione

tamen Metaphy/ica magis a DoSfore

0* quidem

duntur. Theoremate i^.Theologicaj propojitiones ponit , tuor

Itbrts

Sententiarum

,

de quibus ^etaphyfice ,

quod ratione naturali non demonjirantur

concludens

,

nem

potitts in plerijque nihil concludit

\

aut

,

infigniores

^ Thyjice dijputat ,

,

boc

tra-'

ex qua-

tantum

rigtde Jitmendo demonftrattO'

fed fententiam aliorum

,

fundamentis

ipferum innixam , propontt i njtcitm negai demonfirari Deum ejfe <-viuum y^-volentem, inteUigentem , 0*c. autforte ^Tfnum,
remate \6.quorum oppofita, proue£i(or faSius , in 7ljeologia,omniumJi*bttlt^me probo' uit

:

de quo in Schol. adi^.c^i6. Theoremainotabo.

Scripfit ifla pofl

traSiatum de primo Principio , yt

optimafane methodo. Voflquam enim in exaltans fe Jupraje

,

quantum lumine

illo

ibi ipfe teflatur

TraSi. 'vere aureo

jiaturx

,

''vel

humano

,

,

cap.^. num.$y,

altij/ima Jjfeculationey

ingenio fieri potuit

;

de

natura

Theorema primum.

262 natura, frimi entu

,

eiufque ferfe&iqnibtu ,

maximu ,

uandii, diSputauit-j hunc adiunxit trafiatum

ad

quaflibet fere materias applicabiles

fhu

>

ac frincipu circa illud objer-

'x>niuerfalia principitt

^ maximoj,

Theologu j eo loco haberi debent , quo apud Legtflas , f£ Canonifioi reguU apud ^athematicos Euclidu elementa. Perlege LeSior , experierij yerum f^ quod affirmo , ajferefque Scoti ingenium , etfi de fuo fubtilijfimum , ifia tamen

,

c^*

^

lurid, ejfe

,

compleSientem qua a ^eculatiuu Philofe-

,

minime

pr^fiare potuijfe

Non

torio eleuatum.

que mutet

:

diuina fapien.tia lumine illuBratum

nifi

,

mirerufi qujtdam repetat

,

&'peculiari adiu-

(^ ordinem traSiandorum quandomultum curauit j quem

,

in repetitione aliquid de nouo addit s nec de ordine

etiam ab aliu pofl ipfitm mutatum ejfe , njerifimilitu efi : <-ut njt fit , doEirinamfujhicimui, non ordinem. Dubitu efi Mauritius deordine quorundam Thefirematum, <(5r quo

numero notanda fint

:

tatio Mauritij aliter

numerat

,^md

dabimpu.

nos ea numerabimuj fi>el

,

<-vt

notantur in margine

:

^

<-vbi

anno-

difiunSiiue ponit , numerationi nofir^ accommo-

h^c fcripferit DoEior ante Metaphyfitam

co/Iigi

,

"videtur ex diSiu

ad quaBiones Metaphyf fid dubium me facit , quod Theoremate 19. num.i. Metaphyficam fiiam citet : ^flcum Mauritio dicas , rdejfe additionem 3 aliuj idem dicet de citdtione horum , non ita expreffa , quam in Metaphyfica habes s ex in prafatione

qiia coUigu

iBa fuijfe

Dubifu ergo in hoc manere

priora.

<x'olo , ntficertifu

aliquid

occttrrat.

THEOREMA PKIMFM. C H O L

S

Ratlo huiM Theorematis

clara

re

1

.

difi. ?

fdtem

,

.

<^uiefi.

&fic prafitpponit

7.

tjiiod fiijjicit : intelleQio

fiippenit obieEiHrn, vt

mo

efi

de

intelligihili

motiuo

,

illnti ,

inftantix (juai facit Afauritiu/,

plurirmtm facimt

,

& optimarn

:

natura

Quoniam

autem increata prA-

& terminatiuum. Ser-

motiuum

,

^f^ NtelleBionem intelligibile naturaprdPJ^ cedtt Qttod efl

ex DoElo-

,

,

cominent doElrinam,

^ma intelle-

,

£llo creata efi cjfeElm obleEli intelligihilit

intetteSiione

& earum/olutiones

V M.

I

efi

reguU

& primario.

adio

paflio

le(5bio,akerum

Frctcuitu

& omnis quod eft intel-

prsfupponit agens,

circa aliquid eft

:

illud circa

eft.

PR^FATIO MAVRITIL ERT 6

principaliter circa di6ia

1

I.

Do&oru

in Theorematib/ej

,

at-

que cafiigationes iUiiM traStatm, ^ti in prAcedentibui negociatnm i^

nunc profiquamur. Efl inprimu

efi,

^ ingeniofin, Mirabili rpirituad-

jnueta Ikjc

Thcore-

mataaDo. dlore.

^^fitmn

^"^*^^

Xfmw

rartts,

^

,*

nefiio breuiter

mina adinuenit. i

nunc

,

,

quo

fifiritu

perplexitate

nifi fitpientia

O* fcrtptorum

,

'-vitio ,

:

diuin^ huiufiemodi fheSia-

tum

ratione ordints propofi-

g^ numerorum ac remifiionum

ejfet^^xjt potuimttj tamen cunSia dil^ofiimttj , :

c^ nuncmagtj declarabimus

propofitiones

tamen

ipfic

T)ifiicultas fere tota efi^<s*in ordine

^

ac njerificatione earum

biuifuu in

locis

,

tangam.

tum diutur-

traSiattet depuratio dijficilis certe

cipales ,fatis clare habentur.

plicatione quotationum

:

atque originalium haSienuj raritate. Itaqtte

imo ipfimet auSiori ad plenum huiiu

iuxta textum prolixius filito , infiabimus

tcs.

,

Textuj infuper nyalde intricatuj erat

tum quotationum

nttate temporis

in tres par-

obfcurtts plerur/ique j ac multipliciter diSia

ibidem interpretaripofjunt. Fundamenta etiam ptura prafupponit, ,

nedum mihi

Diuifio

traSfatuj yalde fingularts

^^^ ^ Philofiphorum ^ Theologorum splurima quoque paucts yerbis

comprehendit

tionum

tracftatus

ilie

allegationum

,

,

^

O* fintentia prinearum , O* ,

in ap-

njt in fequenti-

'Pofiet pnefens traSiattu diuidt in tres partes principales ,fe~

cundum quod materiam trium facultatum conttnet ,

<-videlicet Theologia,

^ Phyfica.

ad f^eculationem metaphyficalem

Omnia tamen

,

<-vtfinaliter <-videiur

,

Metaphyfica,

reduci

Theorema primum. nduei fojfunt : fluribufjue aliu fi^diuifionibus ^ tes ,

quM

O^particuU , diuidi. TotU4 etiam traEiatus in

263

in locu /uti tangamtpojfent par^

tot conclujiones ,Jeu particulaspar-

tiri poterit^^zft notabo.

Ad retn igitur accedo. tonu iVt

Et quiajermo debet

recitAt Auerroes 3.

minu interpretatione

ejfe

maximm in principio ,Jententia Pla-

dc Anima,commcnt0

Superiiis ergoinchoando, Gtoi

inchoabo.

a traclatus no-

4. Ideoprtmo

Grace

Latinedicitur

3

'Deussi/eltimoryquiconuenitcolentibujDeum. Inde thus, quiainJacfificioDeorum

^

adoletur. Inde etiam ^temf >idejiy DeitdSy

Vnde Dama-

^afm yidefiy ijidere.

Sccundum nomcn vcro

010$, id cft, Dcus, dicitur vcl ab co, quodcft ^«k, idcft, currcrc , vcl difponcrc vniucifa vcl ab«d«», id cft , vrcrc Dcus cnim ignis cft confumcns omncm malitiam vcl a 3^«*^, id cft, a conHdcrando omnia , nuUa cnim cum latcnt, imo omnium cft contcmplator. Confidcrauic cnim omnia antc gcncrationcm corum intcmporance, finc tcmporc cxcogitans. Ideoy ijt inqutt ifie, x. dift. i. quift. xfecundiim omnem interpretationem Damafceni Deus eft aBu operans , ^«a^gjJv etiam eft cogitare

Jcemu

lib.

i.

cap.i^.

t.

Vndcdici-

;

Haf ery"^«'og'»»

icao"/"^

:

:

diuina

:

:

'vnde thcoria,

W

thcorica dicitur Jcientia , qux traSiat de

inuiftbilibus: q^^j"**

inde iheoncxxs yid eft y^ectdatiuw , ijel contemplatiuuj : a ^ai^uy etiam theatrum, ideftyJfeSiaculum

propoptum a '"vel

^enit,0' thcona, y id

^tupic»

regula s ''vnde

>

hoc

thcbrcma,

tis

,

Dcus, adti

thcoria,

eftydiligensperfcrutatio. f^enitetiam
elegans ,

^ diligens T/erborum

praftriptioy

reguU Geometrica dicuntur Theoremata , tefte Boetio de

difcipli-

Theorcma

va fchoUnicay , quondam Athenu , dicity hic "vigent Euclidu Theoremata , quaft apertiones : quia ape- Thcatrum riuntyO' iUuminant mentem leSiortd : idem (s* thconCmai '^nde prima principia ^^^n, appeUantur rcgula atema , <-vt exponit iSle , 3. dift. 1. quxft. 4. dicuntur etiamJJeSix- Prima pria cap. 4. 'Zfbi

enarrando loca Academia,

f^ auSiores yatque Jacultatesy

:

mina : 'z/t habet Augufimus conceptionesyyt loquitur

z.

Soliloquiorum , quafiJpeSHacuU ,

^ communes animi

.""

*^'P'*

Bgenus dc Hcbdomadibus.

Adpropojitum ergo DoSior appellauit hunc traBatum , Theoremata 3 eo quia regulas f €uidentiJpma4yfeuJfecuUtiuaspotiitSyatquecontempUtiuas hictradidity^-vt inpUri- ^^*"^ huiy maximeftcunditm communiter loquentes

s

interdum limitando aliquMyatquecor-

nam textumy

rigendo ,feu totaliter excUdendo. Communiter ^ero eas exponit modofuoy f^^

tur

'^'^

Thco-

rcnuta?

commentum facit admodum Procliy^z/el Dauid Judai : qui auSiorde Caujis nomina-

tur-y ideo

pojuimuj difterentiam in litera grojfa y^-videlicet pro textu

commento ttiam

-,

licet

maximu

^

,

Jitbtitempro

ad plenum non obferuabatur , i^t infra in locii futs notaboferiatim.

Hu

Theorejnatjbus T/titur in fcriptu fitu plerumque , (altem implicite. JNonnulii quoque

antiquorum fcripfere Theoremata ad diuerjas materias injfeciali nta inmateria Sacramenti Euchariftia.

Ifta

s

vt yEgidim IB^ma- maximis

vero generalia diSiaJitnt , atque elementa,

O* maxime in JfecuUtione metaphyftcalit naturali ,

^

Theologicay ^tpriits diSium

eft.

vti tur

(-"^{1"

Sco,_""

Ha/ ergo de traSiatM nomine pralibatUyod literam Dofforu cr corrigendam,^ aliqualiter

decUrandam s defendendamyatque conformandam,accedo. Taucis tamen

hu4y

USioremfoUmmodo ad altiora inquirenda

ANNOTAT. MAVRITII.

(p* breui-

excitandoj^ut in pracedentibusfeci.

tem intclligamus

}

qongruum

crat vidcrc

prim6,

qualitcr fc habcnt ad inuicem ipfa intclle6lio,&

P

Rimum Theorema, vel prima propoHtio,

feu

concluno eft taWs JmelUQionan inteUiglbiUt &c. fuperius enigi inchoauit iuxca ea , quz notauit fuper

:

i.

Metaphyfic. quxft. a. in

notabili in principio folutionis tnialKgimm 'fiTmltu"" ebitO» »i4i.

eft-

r

quod

quodam

£jwr
fignauimus, vbi inueftigat modum inquirendi vcritatcm , cognitioncm rerum ; vnde inciperc dcbcmus. Cum ergo quicquid fcimuf , i»tclligimusintelledioncformalitcr, &obicfto,

&

&

&

fcu incciligibili

,

effei6liMe , vcl

tecminaciuc fal'

intelligibile

;

dcindc qualitcr intelligibilia inter

Primum rangit induabus primis propoHtionibus. Sccundum incipit propontionctcriia,ibi,

[e.

Vnmerfde primotScc. Dicit crgo primo.qut^d

|. Stt* mtilUii-

inrclligibilcprxccditintellcdionemnatura.Non *''• A»'*'*'»' "»'"*'• dicit durationc,vcl temporc,propter intelle•

dum diuinum , & Angelicum , & humanum aliquando, fi ponatur intuitiu^ intelligcrc , & fimul ttfmporc aliqua intelligibilia iiios» vcl fcnfibilia

,

vt fe

primo produfta,

,

vcl adlus

vc 4;.

eUfi. 4.

&

De

264 C^ i.difiinSi.

8c alibi pleruinquc in do<ari-

i.

viden

hiiius potcft

na

verum

intellectu eft

primo

intelligibile natu-

quod

,

quocumquc

(altem de

;

lura

hoc non foverumeftdc poteniiaintcUigibli j fcd dc

adtu

intelligibil^i.

li praccedit eius intelledkionem. Et

Deinde exponit

6,

fe ibi

tfl

pa,o,i.d.y^.

*'^*'

6l«od

:

eft

:

tfHomam paf-

&c. quae «pofitio eft ob-. & continet multa in fententiajicct verbafintpauca.&poiTciformari ratio fic: Quicquid eft pofterius natura vno eo-

frtfiippom agcns f»0p,qu$ani fcutior fcrc tcxtu , InttUeai»

fio

funt fimul natura

rum , qu« reliquo

itelleaio

feci.

:

,

,

eft fic poftcrius

intelli-

poftcrior

cft

gente,vel inrcYiedliuo, quod fimul naturi cft cumintclligibili;ergo cft pofterior natura intelHgibili. Qnamuis verba formalia Dodoris

non

firit

itla

argumcntum

taraeh

:

Djcit^rgo quod

probat eius intemum. pracfupponit agcns ,

&

intelle£tio

cundum aliam

literam,

:

paffio

paflum

fimiliter aftio

quod eft ligibile , quod

circa

fatis

iftud

eft circa intel-

autcm

alterum, vel ad alterum, fe-

cft

Aiitet tamcn ad mentcm Doftoris arguituf ,pncfupponcndoprim6,qu6d intelledio poffntcBiSitfotefiJiciM^it,

t^fjp*'

adig

dici

fit

^^,tjMtft.

,

& pamo

^dlileti',

:

vt pcrtradat

&

i,Mfiin&,

obiedbum, faltem Aiotiuum, partialjs intclledionis

&

.

i

j.

C^

cjUdtft. fina-

Pr«fupponendo etiam qu6d

li^f^ i^.SftinEl.^.

ftione 7,

iftc

i

,

cauf^ efficiens

fit

vt i.diflinSione

^-

i.

f«pc habet. Tunc fic intellepaflio, pracfupponit intclligibile,

alibi

:

aio fi eft tanquam agcns,& caufam

cius

&

:

eft aftio,

fi

pracfupponit intelligibile , tanquam circa qijod ad quod terminatur ; crgo omhabet cfTe ,

&

modo

ni

accipicndo intellc^tionem

tura inteiligibile prscedit.

fidem

ipfam na-

Hoc argumcntum

hocThcorema,

&

commentum

cius;

vt clarius intclligantur , inftatur prim6 in diuinis, cijm ibi negetur communiter prioritas intelleaionis eius , ciim fint effcntiae diuinae

&

pcnitus turi

,

identitate fimplicitatis

idem

propofitio

jgo eft

ibi.

Item,

eodem

qujc funt in

omnia ad

tura pr2ccdit,ficut expofuifti.

Item , conira dida in commemo propofitioprim6 , cum dicit , qu6d pamo prsfupponit agens. Probo,qu6d non,fic Quod non ptacfupponitur ab vno eorum , qua funi fimul natura, nec ab altcro { loquendo de ordine na-

illa-

; falfa erfunt fimul na-

naturz

inftanii

:

Ted

ponuntur in eodem dodrina huius' vt ^«<e/?. i.

intra in diuinis

inftanti natura:

,

in

,

i .

:

tur«

:)

,quod

fed paftinn

cft

poftcrius, vel fimul

cum paOIonc , non praefupponit agens, cft fimul natuia cum eo ergo, &c. Vel Quod eft prius altero corum , quar funt

natura fed fic

;

:

fimul natura

non praefupponit reliquum

,

pafli9 eftprior paflb :

omnu a&io

circa alitjnid eft

adlionc creatiua

dica$,qu6d

,

intclligitur tcrminatiuc

de a
eft

velit infcrre ex his

ergo

intcIle«5tio

diuina

,

non eft natura pocum ma-

Minor

iori.

f«rr«f . I

.

:

Quodlibeto ^*ft.

4.

ad finem. Item gcneraliter videtur pro,

pofitip falfa ra

eft iftius in

:

quia correlatiua funt fimul natu-

intelledio

,

&

intelligibile

,

funt huiufmo-

d» ergo &c. Maior , & minor funt Ariftorelis. Minorctiam cft huius , in Qnodlibeto ,qHa(t. j. & alibi. Item illud intelligibile non praecedit natura intelledtionem , quod per intelledlio;

,

1

,

nem

producitur in

f:undum quid

;

ligibilia, vt p.ntet

€lu intelledionis

gendi,&

ejfe

,

vt fimpliciter

,

vel ,fe-

multa funt htiiufmodi intelde creatutis omnibus refpe-

fed

diuinx,& dcadibus

intelli-

fecundis intentionibus, refpedu cu-

&

&

dentur exprimerc, obicdtum eflc paflum ;contrk:tum, quia, vt prius, crit refpedus tum, quia obici^um eft raoucns non motum 3. de Anima , text. comm. 54 Tum etiam, quia non videtur dedu£lio ad propofitum , fic , ciim dicit, :

im6

potius ad oppofi-

pajjfio

prafi(pponit agens

tum

nifi intclligeret inteIle<5tioncm cffe paflio-

:

|iem. Item

ciim dicit

,

;

,

qu6d

inteSe£lio , efi alterum

:

non

Item

eft talisalietas.

a6tus re<5lus ,

&

,

tera

;

fcjlicet

,

illud circa tjuod efi

contra ,

in diuinis

,

multi volunt

idem

reflexus funt

ad alterum

obftat fimplicitas diuina,

ciim vera idenritatc

num

forrnalium

,

tali

,

& identitas realis, quia ftat pluralitas

:

,

inftantia illa naturs

communitcr

tur t)o(kox

qu6d

in

I.

^uaft, t.

vnoeorum

;

fal-

, quod iStM faltem intelligibile , na-

,

9. In eUMinitefi pr'< rel="nofollow">nt»t 0«. """'•

ratio-

naruraliter ordinatarum

in plcrifque locis habet iftc

,

vt

igi-

Ad aliud di-

de quibus loqui-

habent latitudincm , ita ordo multiplex

afligttatur

naturac,vf ibidem tangit exprefsc: ftant igitur pofterioritas diucrfimodc. Ad aliud, ,

(imultas

&

nego «ninorem. Ad probationem dico , quod loquitur ibi Doftor de ordinc natura* , & eflen-

^Jfe poitfiitt

naturarum , & efTcntiarum diuerfarum non **'*'"'• »»» autem de ordine naturac naturalium perfc<Sio- ''^"""Mf*num eiufdem naturae,qualis eft in diuinis. Ad inteaTdio Jm aliud,qu6d procedit de relatiuis mutuis primi, inteBigihil,, fecundi modorum non autem de illis ter- >" cortdacitij modi. Vel negatur minor, loqucndo de per "' ferelatiuis. Vel alitcr , qu6d non intellellio , fed intelleSHuum eft eius correlatiuum. Vide in Quodtiali

.

;

&

:

libeto quxft.

i

j.

Ad

qu6d intelligitur promotiuo , & primario ,.vt

aliud,

pofitio de intelligibili

fequens propofitio declarat.

Iieehtia,vtio.
dc ordine in ordinem tr.insfercntis

pofi-

Ad jflas inftantias refpondeo. Ad primum, quod in diuinis fccundum veritatem eft ordo natur2,&per confcquens prioritas talis. Nec

fpedlu intelleftus viatoris)nifi pcra<5tum intel,

quo

ponatur alia liadhuc vidctur fal/a

plerumquc

creaturae

rura ergo eft

:

vbi

,

qu6d

Si ver6

falfa eft propofitio.

iufcumque intelleAus. Itcm,nihil videtur adlu jntelligibile ( loquendo dc materialibus , & relcdkus

quacro quid

quod communiter videiur negandum. Si autem ponit ipfam efle adionem , vt verba vi-

ncgantes fpecialiter negantur.

;

G.

inftantia

ponat intelle
qu6d

fterior intelligibili. Patet confcquentia

,

;

nifi

,

co

nem

falfum dc

videtur

,

quae nihil praefupponit. Et

ttir

pofterius alio natura ipcludit imperf6dio-

fcd

du tali paflum autem cft fimul natura cum agente ; ergo paflio non eft pofterior agente, nec prsfupponitipfum. Item,cum dicit,qu6d

ter.

nc

:

fitut caufa formalis cfFc-

,

diftina. i.

habct , (T 1 4. f»'«/?• §)ttodliheti aliqualiItem,intelle61;iQ diuina non includit iniperfediioncm, cum fit infinitaintenfiuc : fcd om-

3

nis arguitur

to

facir.

Circa

7.

,

principio.

Vel

prxcedunt virtualiter

memoria,antc

d« mtcntiones intclliguncur

,

,

alitcr

&

,

relucent in *ia,veliui»~

inteIle<5tioncm earuin in intel-

alio

-

quod fmtinmtm»-

i.habet,&qu6d fccunaau producuntur , & alio

vt in difficultatibus ad

t'^''Z'*ti»

^"''^"'' 5'»-

^

m

' jj^

hoc mo- (yUtkttun. tis*

Theorema fusc ctei^aui.

Ad

aliud

,

Pocphyrium

rfs

;

€ti

primari).

dico qu^d ille adus , quu fit a^u intcHigibiJe ^e potcniia inielligibili , non cft"intcllediq , fed c(i *€tas iritcllecaus agcnti» abfttahcntis , vcl fpeciem caufantrs vnde aftos mteireftus prWfdn.'

& Mcere,

ab inteDtgire,

dit

ABmi imt*lAd aliud , qu6d agens , & panTum pofttinc ac-? UBus »g*ii* cipi pco fQtmali fic proccdit arguroentum: , nS t/i dictrt, Hc loquitur Do^iov : paifio vcl pco fubftraco. tuc $lU*lUf»eniin , fiuc abfolata , Hue rcfpedtiua , ptcUiDDOnit abfolutum agcntis. Similiter aftio , abfolu-

& &

tum

paflS

^Mdfl.i.

Ad aliud

lO.

&4).

vt jo. jj.

:

habct ,

diji.frim,

poftet negati

qu6d

nihil praffupponit, nmpliciter

tM

duplgx

pnfuffcntt.

ejfe

^or

vcl

:

fi

,

;

vno modo , qu&d

n»ntfi»itr*.

difl.i.

tuni

:

\t.t}u*!l. Qupdlibeti^xzhtx.

i. tjUdfi.^.

,

qu6d tunc non eftadpropodquia terminus non przfupponitur. Hoc dix:cs",

FianLif-

flM»m*d» }%' ttiiSi»

tft

»d »UiTim.

&

Ad

natiuo taniura. literaplacuciit

,

vltiniam inftantiam,

omne

dico, qu6d

fi

ilia

incclligibile

&

eftadaltcrum, relationereali, vel rationis,

hoc

Alia tamen litcca fcilicet alteriim

fuflicit.

ab(que ad, inagis placet. niofos Ict^or, ad hzc.

Pluca alia addat inge-

THEOREMA S

C HOLIV

IL

M.

Hoc Theorema patet euidenter ex primo, vt ait Do: efuia/i intttligibile primum eftprius intelie^io' ne, non poteft per eam accipere elle. Secnndariatamen inteUigibilia ,feu efte ditninutum creaturarum, {lor

intetle£lione creantur

,

nonfumenio cceationem pro

vera exi^entia

pofitione rei in

fed in clle fictmdHm

,

negari potcft, loquendo de abfoluto in termino,

(juid,dtefuovide DoEiorem i. dift.

& rcfpedu

a.

quia abfolutum in eftedu in caufa : fed quia prius cft refpedu in ipfo , inttlligibile non eft terminus inteIlc(5tionis , fcd adlionis

qu6d qudd

inteliigitur

AmnihiUti»

&

,

cum , Oc alios fcquaces iiuius. Scd qui vellcc tenere illam viam , polfcc diccre , quod arguincntumproccdit de obiedofecundario , tcrmi-

co-

nihiIatione,non pcocedic :quia ttnnihil*re non eft agcre , fcd negatio , vel priuatio adionis, vt i.

Sed

dico

,

Ocham &

Quarrc

funt diuerfi adbus.

Do-

ptopoficio terminatiu^. £t tunc inftantia de an-

ifte.

refprdiu obie-

fecurior in creaturis ,fcilicet

eft

contendas , quod nihil reale prasfup-

ponit, poftlt dici

maximc

aliud de iCta te(\o 8c rcflfxo

aliavia

imm6

fcilicet

vt in i. vbi/itpra, habct

,

Ad

,

adbio creatiua

loquendo

pracfupponit

rci crcabilis

^ poflibile

g^jjy^

& i.difi.i.

ifte.

AiH*tr*»ti' »liftni

qualis eft in diuinis

dif-

daca vcritate airutnpti,

quaiftiones huiii» in

ti$ rffoper

26j

II.

:

i.

qua:ft. i. act.

& aliaspaffim.

&

potius intelledlum

,

uerfaliter eft verura

potcft alitcr dici

omnem

,

aftionem

quod ,

vni-

fiueim-

Primum

intelitgibiU intelleiiione crearit

imfoJ?ihtle.

Quod cx prima patet comparando intelledionem , &: mcelligibile ad cuudem intelledum. ;

manentem,

fiue tranfeuntem, efte circa aliquid,

Omnis »8i», aut obiedliue gtinm imm»neni

tft

circ»

»UqMidfT»fmfftftittm.

aut fubiediue przfuppofitum.

,

Qoomodo autem

&

quare inielledio dicitur , patHo , ciim vcriilks fit operatio , vide vbi fupra in primo, 8c quodlibeto. aOlxo

,'Sc

Ad

aliud

,

ipfatn intelledlionem elfe

&

nem

inttStHi* in

Dt» noH t(l f»ffi»,

nte

connocatiue , atque metadiucrfimodc , phoricc. £t cum infcrtur , qu6d tunc non cftet indiuinis, vide ^$.difi.pri.in RepertMtit egtegie ad ha;c. Intellcdio enim diuinanon recipitur, necefficitur , nec producicuc , nec elicicur , proprie loqucndo

»3i»

quomodointcUigic palHoncm , & afkiu-

,

fed eft operacio

emanans

:

pe-

nuriiver6 nominum , Sc metaphoric^ vtimur niodo dicendi circa creaturas , in diuinis verius namque inteiliguntur , qu^m exptimunturi Sc veriijs funt , qukm intelligantur i nobis Dci :

inuifibilia arcana.

Cum iterum €t\is.

ter.

infettur

,

qu6d tunc elfet

refpe-

Nego formaliier fcd bene concomitanQuzre in quodlibeto qtufi. i ^ fundamenta ,

.

&

fubtilimma ad hzc omnia & quot , quales refpedus , & ad quz includit intelledio. Quod additur cx ) de Anima : qualiter obie€tuva eft mouens , non motum , quzcc fingula,

.

II. fluti rt^taui incluJit

riffim^ ^.'diJi.primi.qMd/f.S.faluendoprincipate,

intiUtSi»t

dr i.tUfi.

fudlik. I}.

littione

i.^uttft. 8. /olitendo ).

infiantiMM infi-

vbifuprkydr in ^tuii. lib. de Anima , expofirioncm illius pcopoficionis. Scd ad propoficum. conccdo , qu6d intelligibile dicitur paftum, vel materiale mecaphoricc propric vero motiuum , cffcdliuum : & hoc loquendo de primario , vel motiuo, vt prius. ,

c^ in^uodlibeto

,

;

&

Ad

OhitRum

tft

tffiHtuMm.

aliam probationem

ibi

,

qualiter intclli-

intelle^ionem eiTcpaffionem , & qualicer dcduflio eil ad^propofitum , iam didum eft. Ad aliud, dico , quod fufficit alietas ex natura rei,vel formalis, ad verificandura di^um DodoScoti oper. Tom. III.

gic

ANNOTAT. MAVRITII.

pacet fupra,

SEquitur Dodlior in

commenco

dam , iftx

propofitiones

teft vcrificari

tate

Primum

fccunda conclufio.

:

funt ,

cnim vt catena quxplurimum. Et po-

vr

hxc propofitio de

fcilicet originis

inteUi-

ex didlis.vt inquit

gibile,(!re.c[ax fatis clara eft

triplici priini-

&

adzquationis

pctfe, dionis. Et noiantcr dicic/ rel="nofollow">r/m«m, addiftcrcntiam fecnndarij.quod intelle^tone potcft caufa,

,

de ipfa intellcftione, quz poteft cfle Excludit etiam inftantiam , exponcndo ptopofitioncm , cijm dicit comparaTido JnttBtBut intcllediionem , & intcUigibile ad eundera in Hti tmui» ri

,

vt patet

quo,ic

(juod.

telledum ; quia,vt fupr^notaui, intcllcd^us diuinus producic omnia in tffe cognito zGta intelligcnciz: &icaquod cftpriinumintelligibilc ua-

nietjjnrt»

turaliter, fimpliciter, refpcdlu intclledus creati,

inttlUgnti».

,

pcoducituc intclledlione Dci

quz

mcnfura de pcimo, pcimitate ociginis , non pecfcdionis, nec adzquacionis , vt patet fpeculanti. Poifet etiam ponderaci illud quod notaui fupor quzftionem 4. hiiius in Porphyrium , de intcllcdlione Vnirrrrum. ii. Metaphyfic*.

uerfalishic ,

&

,

hoc debct

eft

iutelligi

& plura alia, ad quz aducrtat le&or.

Ex euidentia etiam huius Theorematis.patet

fai-

imagiiiationis Thomiftaruro de priroo cognito, quod affignant ntagis vniuerfale, quod ex CuIlS

fundamentis opin. eotum efte rcale

mum

;

,

non habet aliquod

fed tanci!km per intellcdlum

;

ergo pri-

fecundum eos caufabiiur eiufdem inrelligibilitatis quod

intelligibile

telledbione

:

oppofitum veritatis huius conclufionis, confcquens hzrefis mctaphyficalis.

Z

&

in* eft

per

THEO

»ii»,»ft frtdmeit in ifft t»gni'e

»Hm

Theorema

266 CHO L

tyfjfertionem hitim ) .(fudff. z .

quam ipfum dcfcribat

111

mo

I.

TheorematU fuse

quam non

m»m Jpeciem ejfe primum cognitum: idemprobat fex rationibm qutfi i6.de Anima. Fii in Commentarii .

refutaui

,

ettamaj^it

filutienes aduer/ariorum 'ad eat i,

Metaph.tjuafl. lo.

^rsnoH eogno/cenda

Sic zdificator

>

:

^

de

Htc tantitm-com-

niii

domo

ficri,nifi

prxef-

poftct acquirere

traiit i.iift.

mm .11. vhi trihut rationibut probat vtti-

;

de (ingulari dozdificanda propriam attem haberet,

la genita

VM

I

fpecrctn atite^

quia vnde eflct il-

Huius cnim non habet

THEOKEMA S

L

1

domus

prius fa&a; ncc

,

,

non autem

&

o/iendit con* ad magu vmuer/ale ; tra aduer/arium , ^uem uomine loquentis , imeUigit y/iue dicamm /ingulare imprimere propriam ff)e-

vntHer/ale

ciem ,/iue prius

rton

inteltigi',

,

naturam a/ingularitate di/linilam,

4juiaperfe^iore^,& confetjuenter priits

imprimit/iti fpeciem.

An

vero /ingulare habeat pro

nunc propriam fpecietn , niene ,vtriut

Quod

de

tjuo egi in

Comment.

conclu/ione 5.

jlnima. Utera hic obfcura

efl

,

ad ^ua/i. it.de

pro CHiut explicationef

;

I.

:

,

,

;

,

ncc gignic

igicur

:

,

homi patri?

&

fpecics fic oftendic

Cum dc pucro obiicicur,refpondet quod hun^ hominem primo concipic , fcd homine ccrcior cft diftindio quia minus aliis aftimi-

^are vuer obiedum ficucab

tum

ipfo gignitur.

:

lacur ,

quam hic homo, iUi.

Quomodo

,

& par-

cem ncgligendo. Itaquc intellcf^us agens non facit vniuerfalc quia circa obiedum ,

adu intelledum nihil operatur fcd tantum circa intelligibile in potentia & eius ,

:

,

fingulare eft ; aut

non

neccffe eft fin-

facilc errat in facicndo?

j.q.6.adii

ty4nfingularitas

quia nec cfTe per rationcm formalemgignitionis cuiufcun-

gularitatem fpccie oftcndi

que

& tunc fenfus non

;

fe fingulare

j

in intelledu, ccllciflu

cognofceret per

principalitcr

agente ; aut faltem in

fingularitas

non

natura poteft

qux iic

»

ab in-

fic

lumine

illo

poteft fe multiplicarc:

quia

,

propri*

^ciem.

aut non gignitionis

qux

re-

:

eft perfcftior

ratio

agcndi ; aut fi non propter lumen , quia maius lumen fufficit ad gignitioncm a dcproportionato , faltem intellc-

biliori fibi

dum

poflibilem fingularitas nonpoteft,

natura potcft j aut tandem

pofitum

fufficit)

fi

(

quod ad

& ideo poffibile eft

,

quod fit

agendi , fiue producendi propriam

tudincm ,

&

titr.

poffibile

fi

,

igitur &c ncccf,

natura ipfa erit ratio gignendi ftat

ratio tura priiti imprind"

fimili-

quia natura non cft libera

:

pro-

fingularitas cft entitas Species na-

imprimctur

prius igitur

;

&

,

ita

conclufio principalis contra loquen-

tcm.

Huius difiundiuz dux prima: partes non placcnc nec aliquod membrum fub

5.

,

,

fecunda parte

:

quia quodlibec attribuit

&

imperfeftioncm fingularitatis in. cognofcibilitate quod non credo vcrum cffe: fcdex impcrfcftione intclle^lus, ctfi cnim comparando pra^cise fit natura perfcdius

,

Scot.).d<

prafentetur

adu, quod adhuc cft fingulare. Sed vltcrius intcUeftus poflibilis diftingucndo in confidcratione , partem conceptus a partc , facit vniuerfalc Quarcergode lingularibus nonfuiit proprie fcientiaj ,quje tamcn cum fintinfinitaiubet Plato rehnquere ? Quomodo etiam habens fpecicm trianguli, per illam non errat in dcfcribcndo hunc triangulum rcftum cum tamcn artifcx non cognofccn;

tura.

&

;

perfedioni intellcdus in cognofccndo,

in particulari

dif/ed na~

gign^ndi , licec

operatio tcrminatur ad intelligibilc in

do

ratio agen~

impoflibile cft ftngularitatem effc ratio-

fpccics cius prius

&

parccm concipiendo vc obiedum

turfale.

fuic ratio

poteft intellcdus fua vircucc diftinguere,

,

tat tton ifi

ad gignitioncm. Aut enim

fit

fc

?

,

facit vni-

quz non

aliqua,

icaquc incclligicur vniucr-

:

JnteUeBut

,

neceffaria

Refpondco relinquendo quodfingularc cft in primo obicdo naturam intelligendo nara obieftum compofitum falc

agens non

ritatis

tum

figno patct. Prius

%. SinguUtt-

fpecies eftftmilitudo naturx,non fingula-

Quod ex

,

Jihet

ifta,

Fniuerfnle primo iTitelligintus.

,

tjue

gignitione

ita in

agendi impoflibilc crit fpecicm propriam efTe fingukritatis , ficut & cfFe^um realcm fimilem fingulari , inquan-

cnim pucr concipic hominem.quam hunc hominem: prius enim pacrem fuum didinguic a non homine quam a non Socratc cum omncm hominem vocac pacrcm & nullum OpiNomi- aliud alium. Sed hanc propofitioncm fanaliS ejuam mofam apud Philofophos negat loquens, /e^uitnr aHcrens primo concipi (ingulare a quo Oclmm. fpecics incelligibilis primo gcnita cft nihil autcm agit nifi inquantum iingulare:

vocat

producendi:

racio

nem

wde AiaHrittf annttationem.

errat.

arguic loquens : fingulare agic,

non inquantum fingularc natura cnim cft ratio agendi & ftcuc in adione reali , produdum non aflimilacur producenci , fecundum fingularicacem producencis \ fed fccundum nacuram , qua: fuic fcd

tjuodnon,

e/l

Utri, facile

fec ars.

:

parat vniuer/ale ad fingulare tantitm

in partieu-

:

cognofcibilc fingularitatc Qixot eft cognitio

;

tamen pcrfc-

naturx fingularis

;

quam

naturx tantum , quia diftindior. Sicut au-

tcm intcHeftus componens

poteft

cogno-

&

cx impcrfcdione fua, conclufionis non potcft conclufioncm rcmotam ,cuius minor cftcognofcere principium

,

&

fcibili

Perfeaior cognitiona-

tura fingularis,

^uam

naturatan-

tum.

Theorema III. tamcn

iedo.

prarcognofcitur ,

pcrfcftius cflct

vtrun-

fi

:

JnteUtElm

Mfpofittu

4ulommM?

fingulariratcm proptcr

Contra:

mihjconfufum

ficut in partc

& pars non diftinguitUr}

Contra cft fummfe difpofitum ad omItcm , quant6 infcrius paflluum , tanto fi^fEcit dcbihus agcns, Ad primum,

fcihcct natura fingularis ;*fed fcparatim

fummc

cflicntiahs, vel integrahs

:

nia.

t

per carcntiam contrarij

non

;

per

inchnationcm naturalem.

Ad fccundum,

vcrum

pafliua

accipitur,

quando

duo

or-

dinantur ad ralcs duos aftus , infcrius ad infcriorcm , fupcrius ad fupcriorcm ; ahtcr

Ahquid cnim

falfum.

cfl;

potcfl:

mo-

ucte fubflrantiam compofitam locahter,

quodnon

mouerc materiam

potefl

pri-

mamadformam fubflantialem. Simihter ad cundcm adum pafiluum fuperius ita ,

qu6d difpofitius moucrc fic hk.

potcfl dcbihus agcns

SCHOLIVM tAlif duo modi Jiceftdi.

Primm, ob defeEltm lumifiti

Secundht, ob imperfeSHonem inteUe^ut po(fibitu, fpeciemfingularis in eo receptam , non efficere inteUeEiio-

vtrumque exemplo declarat jfatu

:

apto. /nffat

adprimum. Notatunc totamprius

confuse

inteUigi , tjuando eitu confufio non efi coniunSia diftin-

Sionioppefiu, nempefingularitati:fic totum integrale

,

&

ejfentiale ,prius inteUlgitur confuse

fiiitSle

;

de

vide Dociorem locu citatu

ejuo

;

tfuam di-

,

vbi maxi-

me iUa ^uafi.i.num.i i .bene explicat ^id efl diflin,

ila,

& quid confufa

cognitio, (jr

vrtitterfaliaprius diflinEle,

num.

quodmagu

i j.

mimts vero , confuse cogno-

/ianttir.Depuero iUo,videeumquaft.iitatade Anima.

Ahtcr

poni

potcfl:

,

propter defcftum

qux

Vndefingu-

luminis intclledus agcntis. Natura ,

lare nengi

cognofcibihorcft, potcft in ipfo agcrc,

gnit (pecief

intcllcdum poflibilcm immutare

autem hoc poteft :

fortius

:

:

&

non

quod eft mitamcn , fi eflct

fingulare

nus cognofcibile poflet

lumen

quemadmodum

retur , in

quo tamcn videretur

loratum

;

dcbile

tur

,

ibi

ficut a remotis

,

,

quia virtus non concipit , nifi confnfum confufione vniuerfah , non eflcntia- Omnitfimh quia ihud cft diftindum omnis igitur piexapprefimplex apprehenfio , primo eft confufi ^'^J'" ?^""' vniucrfahs , ficutin fenfu, ita in intcUe- ?^'^ ^** :

:

du:hcet diftitidiua quacdam prlus fit coriContra igitur vifus prius apprchcndcquahtatem , quam colorem i vcl cns^ quam colortm. Refpondto,nuUa potcntia exccdit obicdum fuum primum ncc igitur vifus coloratum fcd.fi vifus haberctcns pro obiedo , prius apprchcnderet ;

ens

fortius co-

quam

,

qualitatcm illam

modo

vniucrfale inrclligirur

ledionem

vniuerfalis

non

pcraipit propter

defeftum

nis

qucmadmodum

fpccies decima; mil-

fui

lumi-

gigni fine

p«teft4^um y*»"*''"*^-

quod

fpccics^

'

,4

aut idcm a di-

:

uerfis,&: tunc crefcit notitia vniucrfalis in infinitum intenfiuc

quare non

:

aut \ primo tan-

fimiliter a

fecundo?

includatur ; aut aliud

& tunc multa vniucrfalia.idcm

vniucrfale.

Item, quid iftcdicct

dum diflrrrca

fenfu

,

qui

intclle-

qu6dammod6

vniucrfahs ; lic^t primo fingularis i Si ideo , quia proprius fcnfus cft rci , vt cxiftcntis

,

a

quo

phantafia.

abftrahit intelledus

Si quia fenfus eft

rum cum fcnfibili

:

f in-

teUige,fiiU*

,^

tur a fingulari intellcdo

hoc ,

& fic poflet poni, quod

^'^ff^;

nullam fpcciem intclligibilem co. Itcm , fi vniucrfalc abftrahi-

dum non percipitur propter defcdum lu;

/""'

Si dicas

lcfimz partis mihj infitoculo; fedobie-

fempcr fit eadcm fpecics fingularis naturz fed oftcndtt huic intellcdui naturam, Scotiofer. Tom. III.

ita

,

prius eft in poflibili.

eft

ille

'*'

gularis cft ncccflarius : illa fcquitur intcl-. "'"^'*

nem inteiledus pofsibihs,vt vidchcctfpeScd

Si inteUe^utpojfibi-

intcllcdus ^ens

?

enim poflibilis poteft de (c hoc concipcrc, alio non concepto , immo hoc eft ex defedu fuo, fi propter intellcdioucm fin-

adiucrfis,

cies fingularis infiat impofsibih.

illam,

vt quid nece^aritu*'

?

Gcflarius eft intellcdus agens

parte luminis, inquantum rcquiriad acVioncm obicdi fed inquantum rcquiritur ad adionem,fiuc adintellcdio;

&

;

cum in illo fimiliter

potcft poni defeftus hic,

;

quamcolorcm. Quod autcm ait loqucns ad inftantiam depucro, nunquid propriam vocemnouit ? fi inquantura hoc intcUigo igitur diftindc a non hoc Quod' addit. quo-

Aut

tur

J-

:

tum,&

minis in potentia

nonconiungir

confufum prius inteUigialbum vifum nori cognofcitur album fcd coloratumj. vniucrfahs

debile ver6 in maiori luminc

non cx

,

vbi <»nfufio totius

,

tur diftindioni oppofit* confufioni totius

,

coloratum in lumine candela: non vide-

vidcrctur.

Rcfpondeo

?.

rct

jpecieminpejfibili; naturamfic, tjuia eft perfeElior.

dupliciter,

natura

:

II.

nis in intelleElu agente fingulare non pejji agere

Tiem

quarc hoc totum non intclheitiir primd,

fufi cflicntialis.

:

4-

167

fibihs,

:

quc poflct fic hic prbptcr dcfcdum pofquoniam non cft pafliu^ difpofitas , non potcfl immutari , nifi a forti ob*

quomtdo

non

dcfcdum virtutis cognofcitiua:, qux poteft dici lumcn intclledus vno modo.

rdbilitas

nifi

proprio.,

fcnfibilium

phantafia. Si

;

non dft etiam

communi&m; ita& folus fe-

parat fenfibilia propria a quantitate

ipfam quantitatem

quodammod^

Z

t

"^

izi Sii

coniundo-

tandem inteUedus

"

,

fed

ahtef fcpa

s,-^-***

Theorema

268

phantafia , quiafolam fub-

quam

fcparat,

ftantiam confidcrat,fine quantitatc,quandoque.Stat itaquc tcrtia propofitio,ex cu-

:

attcndat.

ANNOTAT. MAVRITII. teUigimtu

,

conclufio : VniHtrfalefrimo inin qua tangit ordincra intelligibi-

&

fingulafe, qua: valde notabilis eft, ambiguitatis in dodtina iiuius. Difputauic enim i. Metaph. j. dij^. i. de primo cognito,

lium inter ris

&

0^1-

coroparando magis vniuerfalc ad minus vniucrfale. Difputauit etiam 7. Metaph. drjitperlih. de j4nima,& i^.& <).difl.i.& i^.^.de intelligibilitate fingularis fcd quod primum intelligitur, an :

fcilicet fingulare,

an vniuerfale hic dctcrminatc, intelligitur propofitio

&egrcgic pcrtra(aat:&

de primitate oiiginis. In commento digreditur fuo modo. Primo probat conclufioncm a figijo, cum Philofopho in protxmio Phyfic. ibi Quod exfigrtopatet , &c. & procedit tantam dc vniucrfali fpccifico , & ordine confuf* cognitionis :

pojfihile

cum

adticrte

igitur necejfe,

:

qu6d tenet dc neccflitate fecundum quidtantum maxime in crcatuiis :licct Phyficc loqucn,

;

do,abfolutc concederctur ,vt habei videri

&

^.difi.x.& j.quafi.tjuodlibeti

3

Dejnde ibi

:

bis

,

Vbi

faluabis

vt nofti,

,

non

,

2, 8.

(S alibi.

huiitt difiuniliua,&c.

pt imas partes difiun£biua» cundac.

,

cxcludit duas

8.

& omnia inembra fefuperfluitatcm in ver-

& acceptat tcrtiam partcm egregie, principio refponfionis allcgaui

vt vbi fupr
ipfum , conformitet tenet. Confcquenter inftat duplicitcr , & difficultcr, contra dida vltimo in hac refpcnfione ibi .Co«* :

&

&

fuo mofoluit breuiter , efifumma,&c. do. In prima rcfponfione nota cauic , ciim dicic, non per inclinationem naturaUm : qnia contra eum

tra

1

.

:

i.&

Metaph. <jUift.

& alibifitpe

i. qua.fi. prelog.

&

14. quafi.

intelltaut

obiici. Diftin-

quorr.eh $».

«'"»««*»*cue ergodc inclinationenaturali; raediara,& turaltter tj)> .. ,»11r r nnmediata nuda & habituata ; cx le , leu cx na- ^^^ i„cii„^ tura poccntia:,& inclinatione difpofitionis fu- tus.adinttl-

tcm

,

loquentem

:

non eo zclo quo Auerrocs

inimicus legum audct Legiftas nominarc loqucntes in pletifque locis.cum tamen ipfcgarrulatorexiftat; fcd vcritateimpulfus,quam pr^honorare fandlum cenfctur.ln apparentia enim ver-

borum,&

fophifticis cauillationibus

confiftic ris,

ne

peius

:

dum eft

,

& obftina-

dodrina horum Nominalium quos imitantur plurimi huius tempo-

lione impudica

,

,

Scholaftica concettatione

,

fed

quod

moraiis vitx oftentationc. ibi

:

:

:

;

;

:

,

volabat certc mira folertia vbiquc in Mctaphyfi-

vndc non ab

nomcn fubtilitatis forti-

calibus

:

tus cft

& principatum fpeculationis

,

tc

\

poflec ex

hoc

,

•

;

peradditas, fiue ex conditione ftatus, vcl fub aliis

:

quo

fit

vt

fcis.

rumquead hzc. In rcfponfionc fecunda inftantix declinac ad ea , qua: dixic prius in fccun-

quodammodo

da parte difiundiuz fupra & eft fingulacis dodiina , & pofTunt inftantiae nonnullie ibi adduci ad homincm , quod lelinquo ledlori j & tangic exemplum Philofophi in dc Scnfu,& fenfato, :

, &c. replicat refponexempli , dec facis obfcure. Pro cuius declaracione cange plura eorum,quac habec i.difi.i.quafi.i. Nam videcur prima facie repugnancia in didlishic,& ibi ; fed fi bciic fpeculaberis . omnia conformiccr dicic. Aducrce bene ad duplex confufum , oppofitamdiftin6lum;&qualicermagi»vniuer-

Vltccius ibi

:

Contraficut in parte

contra applirationem

&

illius

&

confufum , vcl vtdiftincotum , &pluraaliavc

fale poceft accipi, vc

€t\im; fcu vt pars

,

& vc

& fua & aliotum dida, difcerni poflint in plerifquc lo-

Cjuod autem ait loquens, fcis. Confcqucnccr ibi &c. impugnac rcfponfionem fupcriijs dacam,i

rcfponfionemodum inqua potcntla fit , &

fimilitec loqucntc ibi : Cum de puero ohiicitur, aliam rcfponfionem fcquentcm , ibi : Refpondeo,

difficulter,& refponfiones,&afgumenta,

Declarat ergo in

cis.

illa

tclligcndi vniucrfale

,

&a

eft obiedlum intcUedlus agcntis, & poflibiDeindc ibi ^Hjiare ergo defingularibtu,&c. obiicit contra opinantem duplicitcr,& confequcn-

quid lis.

:

ad motiuum eius ibi '.Quodarguit lc(juens,&c. confotmitei his,quae habct i.difi.i.& tcr rcfpondet

& 7. Metaph.&fitper

jlliudagent,

j .difi.i.

jUiud rattn, aliud ctndi-

breuitcr

,

quod

Phyfica; aliud cft,quod aliud conditio agentis.

fecundum natura cunftantionata.

lib.

adione

ficut in

agit-,

de Anima. Vult

naturali,feu reali

aliud ratio agendi;

Primum

eft

fimul totum;

ipfa; rertiumfingularitascir-

Explica de gencratione ignis,

vcl caloris; itain aftioncintentionali,feuintcI-

leduali

agens tis

,

;

:

qux tamcn

extenfiuc rcalis

aliud ratio agendi

;

& oatet litcra vfquc ibi

eft.

Aliud

aliud conditio agcn:

uaitnene

Vidc i.quafi. prolog. Soluendo ac- /"/«'«w f gumenta Philofophorum, & principalia ,& 3. difi. 1.& i.icin quodliheto , tibifupra , & alibi plevcrbis, vt

cap. 7.

Quomodo itaque inteUigitur vniuer/ale,&c. raouct dubium & refpondet.Quac rcfponfio licct videatur fua, non tamen fcquitur eam fcd cft opinantis qu£ tamcn fatis fnbtilis idco multi Scotiftx in hoc dieft , & apparens gteftii cefpitant quia brcuis valde eft hic Do^or ficut communiter in his Theorematibus, Confequentcr

titagendi.

& fi

tam,ibi Sed hanc propojttionem ,&c. quam fcquitur Ocham difi. j .primi,& quodliheto i .tjudfi. 3 .& mnlti fequaces, &ponit motiuum eius,& euafionem ad argumcntum Philofophi,& fuum,a figno appelht opinanfadlum ibi j Cumdepuero,&c.

&

,

,

quodlib.

1

vniM*rf»Uf

Vbi

fingularis.

adualis. Deinde adducit opinioncm aduerfario:

uUigitur

'^'^"'f''

*tefi,finguia-

tjuod ad propofitumfitfficit, &c. Inqui- r* imprimtre ritenim , vcl impoflibilitatem, vcl ncccflitatcm: ^ttiem. vel faltcm poflibilitatcm gignitionis fpedei in-

teliigibilis ipfius

SEquitur tertia

.

ibi:

Aut tandem,

dicit in tcrtia paitc

6.

Tetcia pars

eflfingttlaritatemjpecie ofiendi.

cefie

jus dcclaratione patcnt mulia i quarlcftor

III.

&c. vbiponit difiunAiuam triumpartiom ,fub quarum fccunda funt tiia ,vel quatuor mcrobra. Sccunda pars difiundiua: incipit ibi Aut non ne-

Aut enimimpojfihile.

j), eegnitit' nettnfiif»,

&

diflinaa,

^•••3J->-

:

&

:

relinquendo quedfingulare,&c.

impugnat

ibi

:

§luod

addit quomodo vniuerfale ,&c. inquirendo ftante , ad quid poneretuc Vbi aducrte , quod illa litera. 5» dicas nullam (peciem, &c. poteft poni coniunda prarccdcnii,vel feparata, vt euafio quaedam,quam

veritatc illius refponfionis

intelledus agens

?

admittit implicite

,

& aliter arguit confequcncer,

contra loqucntcm ibi Item,fivniuerfale,&c. vfque ad finem. Et aducrre diligentcr ad fingula vcrba pcr totum, quzre 7. Metaph, quafi. 1 3 .ad egrcgie complequtft. ^.& 1 8. rcfolutc, fin. :

&

&

mentum

I

&

Sermttft de notiti^^b-

huius obfcuri fermonis,& in fcntentiis, /';«»'«*»

vbi fuprik

,

& alibi fzpe. Et hanc tertiam conclu-

fionem maximc intcllige veram de cognitione de vniucrfali pio , jpio ftatu vix ; &

abftradiua

fubftia

&

Theorema 1 V. & V. fubftrato ledlor

,

fea in potentia

,

:

& alia

Do&ot admonet

vt

notabit

pliira

ad finrai

,

non

Cinc

caufa.

-y*

«

i

269

commenro & titera eft fatit rlara. Penitur quzdam litcra in aliquibus originalibus ad finem commenti quz fic mcipii Rfffiontieo dicipoteft orc. vfque ad finem qu« vidciur extri,vcl additio quam omiftfnus , quia non nuifdentibus in

,

:

,

:

,

THEOKEMA

:

l^,

tiim

communis, ncc

Circa difta

S

CHO L

V M.

I

norem numerica , fiu natttram negatiue communem: idem traSlAt in Porphyrium tjuaft.^. S-& 9-& iate 7. do

1

Cr tertio Theoremate

,

intelligamiit

,

ex

commento fiiadet exficun-

8. hic in

tertie

fiat per intetteEHonim

;

quia

hocefi

,

munem negatiue dariaparte rei : ,

,

naturam com-

in comr/unto aiiai

adducit rationes.

Cttilibet

vniuerftili eerrefpondet in ,

re

in quo conueniunt

Quod

^um

ex fccunda fi

:

abfoluam. Videtur enim qu6d con(r.-idicac commentum textui : quia textus dicit /// ^ho tonueniunt contenta fub iyfo , &c. 8c comm^tuni :

declarando correfpundciitiam illam ,dicit

•.ficut

&c. In nulloenimcodem fuppofito conueniunt omnia contenta fub vniuerfali. Itcm ,citm'dicit confcqucnter Tunc enimnunquam in quid pradicaretur, (^c. viderur dicerc oppofitum fuper Porphyrium^w*/?. i.velt. de Genere , foluendo argumenta pnucipalia.

fuppofitum idem realiter

,

Item,

fi

dcduilio fua

bona,fequcrctur,qu6d

eftet

,

& tcrtia fict mani-

cnim nullum

cijm non habeant talem correfpondcniiam de qua hic loquitur. Item, vidctur valde difficilc affignare buiufmodi gradus entiratis in re

contentafuh if>fo vniuerfali.

fcftum

quu poiTum

me

feciinda: inrentiones effent fidlioncs intelledlus,

nlic^uit gretitts entitatis

I.

& in commento.pof-

led breuius

:

,

non

exfecundo i/equitur vniurrfa-

,

Atetaphyficam

le ,fciticet

cim vniuerfale primo

& primum imelligihile

j

neceffaria.

tcxtu hic,

fet multipliciter obiici

Hocfme preb»t i. difl. \. qtufl. i .fix viu o?itndens comra Nominales j t/
jMetaph.*<jiuil.

iri

xime

quid dc fingulari excra , caufatur pcr intclleftioncm , vc cx illis fequitur, fibi corrcfpondct aliquid in rc quia om-

&

,

&

ma-

immate-

in fubftantiis

rialibus.

vniuerfalc di-

in

in accidentibus,

Ad primum dico,qu6d

correfpondcntia

eft

quo ad gradum entitatis Sc luppofitaidentica gradui vuh enim. quod homini &

formalis, lis

,

:

intcUigibilc

,

vcl cft in rc

,

vel caufa-

ncc intcUigitur hoc correfponderc tantiim ficur funda-

tur pcr incclIc£lioncm

mentum

:

quia fic fecundis intentionibus aliquid correfpondet : alicer cnim non ,

MtniHrit ccn-

,

animali,fic afcendcndocorrefpondcrjveibi gra-

:

nc

3. In qne ttnttnta fuk vniutrfnli.

tia,Socrates,quieft idem cis.ctiamformaliter: in Socrate eft graduum corrcrpondeniia.a qui-

&

&

in quibus conbus fumuntur talia pratdicata , ueniunt fuppofita. Ad fecundum dico qiiod loquitur hic propric de praiicari in^itid: vt fcili- Trtdicfi i» ^uidfuniiiur cet determinai inhaerentiam in Logicalibus vc freprii ro improprie , vt ibi notaui fxpc. Ad aliud dico, imprtpri}, ,

^

,

,

$$ vniutrfmU

eftt fSif,

MttafhyfitM nen difftrnt

» Ligic». Stemulinn

crdintm vni mtrftlimm.tll trdo

gr»dui

tntitatii in

indtHtdu».

magis diccrecur hqmo vniucrfale,quam Socratcs fcd fumitur hic correfpondere, ficuc fuppofitum idem rcaliter illi vniuer:

fali

:

ita

qu6d

non funt ([Qi\otunc enim nunquam in

vniuerfalia

nes incellc£(:us,

quid prxdtcarcntur dc rc extra nec ad definitionem pertincrcnt, ncc Metaphyfica differret a Logica immo omuis fcientiaefict Logica, quia dc vniucrfali , ita;

eft

ANNOTAT. MAVRITII. Vhidtvni-

mtrMi Settm

mgit

SEquitur propoHtio

Ad

fimplicitcr.

aliud dico

Metaphyficalcs fenfibilinm

non tamen

:

&

,

quod confiderationes invjginationem

tr.infcendunt

concedo

impoflibiles.

,

qu6d

De

ttmtitnei ^Hi

mvde

t

in,

fi-

Siintt f

funt difficiles,

his, vbi lupra

nota-

&c. In qua poftquam in tvtia odendit iniclligcndi ordincm & modum, profequitut de eius corrcfpondentia rcaliinre, li,

&

norabilisvalde, ft contraNominaUs.cuius motiua in texru , commento h.bcntur in quacdionibus 7. Metaphyftc. in x.diil. i.tjuafl. eft

&

&

&

i. fuper Porphyr. quail.4. 8c alibi plerumque. Vult breuitcr, quod dantur gradus in cntibus fe-

cundummagis, natura

rei

;

&

&

miniis

commune

nmiliter in vnitatibus

in re, ex fibi

corre-

&

fpondcntibus diftinguit dc duplici correfpondentia ,fundamentali videlicet, vcl occa:

(ionali

,

& fubicdliua

,

feu fuppontiaa. Et loqui-

tur de vniuerfali Metaphyflcc pro fubftrato

,

Adquod notanter ibi dicit Dodior: Cuiliben vniuerfali &c. 6c non abfolutc , cnilibct communi,vel conceptui,propterea,qua; S.difi.i. ui facpc, vt potui prolixc pertradaui, quarie.

uerre ctiam

,

,

habct , ic iuper ^w<e/?. 4.in Antiprardicamcntis copios^ dixi , &alibi fxpiy. Scd noncft patua diflicultas, vtrumconceptui cntis corre^eT .^ fpondcat quis gtadus in re , ficut aliis pixdicatis quot fint condicommunibus Qu« autem , tiones requifitx ad rationem vninerfalis ,fupcr Vmlutrfali, Porphyrio plerumquc notaui. Quoties eciam vbiqut , (^ accipitur ipfum, quaere ibidem. Potcft confirma- ftmptr. quifl.i.

&

quarta: Ctdlibet vniturfa-

vniuerfalis

f

reipeftiuc loquenrlo, poifunr fecunda: in- quomede teutiones dici fi£lioncs intelledtus , non autem Hetunili ,

:

qucfccundum ordmcm vniucrfalium, ordo graduum encitacis in indiuiduo.

X.

quod

cu-

ri

h«c conclufio exprimo Pofteriurum.quia vnifunt vbique, & fempcr rqnod debctin-

iicrfali.i

tclligi dc vniuerfa4ibus pofitis , aliquam diccntibus, quere ibi.

&

perfcftionem

THEOREMA S

V,

C H O L V M. I

Kmo huittt Theorematu a pofleriori .(juia nihilcofnofiitnr perfefle

,

& dininlle

,

nifi cogniti/ omnihiit

hac ejfent inf-nitajnferius

iusconditionestangit in i.vhi/itpra, Sc i.difi.i. ^udfi.6. dequo diffuse in quzftionibus huius fu-

eiiu praiicati* in tfuid

per Porphyrium

flinfla inferiorum hahetur per diflinSlam notitiam fie-

,&

Antepraedicaraenta, notaui.

Et probat conclunonem Scoti oper.

iftara

Tom. il l.

ex duabus przcc-

:

etfi

ea includens cognofci non pojfet,fic ; qtiia cognitio di-

periorHminclufirum in eu

,

incipiendo

aprime

:fier-

V &V

Theorema

r270

^lujod vero/itperiorapriits cognofcantur cognitione difiintia, prohat bene Do£lor i.d.}. quxft. i.

2 j.

& quxft.

cemmentario,

nutn.i^.

Anima, vhi tjuadam addidi in Commentum DoSloru hicobfcurum eff, 6. lic

1

de^uovide Mauritij Annotationes.

i.num. 8.& cap.4.de primo Princ. conciufionc- vlt.&

fe\ iiqueetiamprohat i.dift.z.quacft.z.art. 1

1

d. 1. quzft. 3. vbi demonftrat

tum

eo^

ir* imfofibile eft. :

j

tum

:

quiainfinita

non

cft percran{ire,ncc

fimul incellcftu finico apprchcndcrc:non

auccm pcrfcd^ cognofcicur aUquid, ex quarca propoficione sifrtiicMa *infiZt,'.nihii tiltt

Mtum.

tionc,

omnia przdicaca

uifi

gnofcancur fic

,

refolucoria cogni-

,

ilhs pra^dicacis

fuse , vc in

non

cognicis , nifi con,

;

:

,

modo

ahas nullo

numerant

:

difficilioris aftus circa

fpeciem plura gencra habcncem. Icem, probatur hacc quinca quoniam infinici gradus cncicacis cflcnc in fpccic fpeciahffima,exquarca. :

ANNOTAT. MAVRITII.

e/fe

difiunttiuam

SEquituc

quinta cox\c\q(io

:

In eo

& iuxta hoc ,dehig loqaitur,

i.

i.

Mftaph.&^.

&

copiosc probata quani probat dupliciter.

Poflerier,

atijue 8.

,•

In prima prabatione taugit duplicem cognitioncm alicuius , aliorumin ipfo. yide j. difl,pri. fuaSf. i. & remittit fc ad quartam propofitionem

&

refolutoriam. Licctoriginalia vari^ ibi habeant hteram : itaquod ly re/olutoria additur propofiiiotti ,

vel cognitioni

,

Cic

:

re/olutiua cognitione;

poiTct poni prol.4. 16. infr^.numerando fex ante definttiones infri

omittendo t.Theor.

:

ly ctgnitione; infri

eligc

:

quod

:

&

:

:

fed prior litera placet, liq^t alia poflct faluari

recurrcndo ad cognitioncm diftin^am , fcu perfcftam. Secunda probatio propofitionis,cft fatis ciara cx quarra. Inftaniias hic adducerc omitto: quarantur fuper i. Pofteriorum,& vbi fupricopiose, vt volueris.

ftiioncs :licet ohfcurumfit, iju/tre tas vocet primoi,

nifiintentUt

tales,t]uoad concepttti ohieitiues ,feH

efie

frima oble^a conceptuum, de tjuibtu immeiiate agit,

K^ut

vno vniuerfalifSimo prddieato in

in

quidftatur aut in multti. ;

Rationabilius vidccur,

vnum

tudincm ad ordinc.

Quod

THEOKEMA

omnemmultiinquocunquc

plura primadencur,nul-

fi

quia de qui-

:

bufcunquc illorum dubicando , tudo de conceptu communiori.

ftat ccrti-

ANNOTAT. MAVRITII. tamcn non allignatur con-

clufio in aliquibus originalibus; fed litcra depen-

dcns cx quinta fed

fatis

ter propofiriones

&

,

,

cft

congruc numeratur inde tcrmino ftatus Prs-

quxftio difiundtiua & per , cxclufioncm vnius partiis , concludit probabiliter alteram ; & potcft conficmari fcntentiis Philofophi in pluribus iocis- Nulla enim eft hzc

dicamentorum

&

propofitio tquae

non

;

poteft reperiri formaliter,

vcl aequiualcnter, vel faltem reduAiue, feu con-

videtur cnim arguerc ad vtramquc partem. Vimo'\\>\:Rationabi\ittt. ScCMU^h^^AvGjiMd fi plwa, Tertio iterum adprimam in oppofitum argumenii. Pro fecunda ibi: Contra (jued eft, &c. firmatiue in Ariftotele

:

THEOREMA Pturaprima

eftfe,quorum e/uodUhetfit vni-

uerfaliftimum fimfltciter , imfoftibile

Quod eft quoniam refolucndo :

eft. ,

fera-

periturad conceptum fimpliciorcm igitur primus fimpliciflirous &: ficut in quo;

:

cunqucordine codcm impoflibilccft duo inucuire prima^ igitur magis in fuprcmo, cui multitudo-magis rcpugnac

:

igicur (o-

lutz funt dua: primae quseftioncs. c/uatitds fit frior vniuerfaliter

confequitar

c^ia

omnem fubfiantiam creatam:

quantitas tantum corfoream.

I.

Sextum Tiieorema hakes re/olutum de

VII.

quantitate^, frobatur wultifliciter.

^

SCHOLIVM

Confec/uitur

vbiprohat nece/Jitatem vni tantum natura competere : conclufibne

decima

ijuinta,

ratiot^fi

fprma

;

quantitas au~

tem ratione matefia. Item, qualtttu eflfrin-

,

&

vbi oftendit tripiicem primitatem

Addkio. Qoalitas nobilior

quamitatc.

fttbfiantiam priino prin-

e/ftndi

fi.ientia,

reduci

lum crit vniuerlahflimum

S^Hoi

eipio, cap.^. coticlufiene fexta

commen-

folutz funt doa: prims! quae-

to fiptimi. Igitur

:

quia vtraque litera poterit faluari, illa quarta eft talis Ormte illud , folum illud , &c. \\cet pofict affignari infri , ibi : Conceptuum refolutio , &c. Eft ctiam varieras originalium ad fincm itlius primx rationis , ibi ; tfuia necmodo difficilior aSiw. vcl fic tjiuia alias nuUo moio difficilior , &c. volueris

Thcor.

lantum

ver6 notauimus Conceptum dicoy

&c. qu« tamcn funt definitiones

f.

& fic

fcd ali^ literaplacet,

propofiiiones refblutorias, \hi

idfirrnitera/fe-

illu verbit

:

&c. dc ftatu in prxdicatis vniuerfaiibus ponendo: & ordinatc procedit Do6bot. Ha:c conclufio haberur

in comrnento inclinet

etfi

SEquirnr fcxta conclu/io Aut in vno vniuerfa-

tpiod ^uid,

,

,

vnum ; infiptimo vero

liffimo,&c. qua*

t.

iUud nott

alitjuos.tjui idto

inter iTjeoremata. Cateritm dici poteft, af-

tnagis,^uhdfit rit

magis videtur qua-

cjuod

,

<:o-

quod pofTcc ficri daco per quod cflcnc infinica quia

illo

impofiibile

quid

in

hccc confus^ cognofci pof-

:

eft refolutio fextl

^uama/fertio,fecuttdum

fertionem

Quod cft quoniam tunc nihil eric no-

vnitatem inpradidis ,fuadent

etiam vnitatem vniuer/aii/fimi pradicati. Septimum

Theorema

quod quid eft, frddicantia in infini-

vnitatem Dei. Seditt

hoc Theoremate, de vnitate fupremi pradicati agit:vertttn rationes probantes

flio,

Jn

1 1.

I.

m

go fuperior* ejfent infimta , nun^tutm perueniretttr inferius , necejfit pnmum a ^uo inchoandum foret.

,

ef-

eminentia,& /tnu , vmtantiim coTMenirepof

eifium agendii quatftrtas non

:

qualit/u

efi,

qua agens alterat altefatio auteni frscedit augmentum. Impoftibile efi quantitatem ;

induci.

V

Theorema iniMei, nififer Mitionem qumlttMtit, non eetn-

Uem

uerfo.

qu»litmtes uttrthuuntur Deo,

,

vt. perfe£fiomei fimfliciter

tct

pa- dclicet jptrttUAlium

qaim

^^^

° '

^^

^

fie qunn:i-

^ulitai hubet multas Jpecies

Qualicts t^tes. laiius

non

;

^

,

vi-

,

eorporalium

;

%>t

tresjpeeies

&

,

iffa nullum ens

tfuodregulam Scoti ridicHlamfacium. BreHiier

,

dum ahihailum vliimait in

tigort LguoimlHdtrt primo (fr fic nihilfotmalitirdato dicitttrjnipinprimo modo dictndi.

hoc fyncattgortma,^cz fc

£luidpotefi effe\fubie^um aceidentium? tentialttas

ideo

,

citer improbantur.

tanto habet ipfam perfeSfiorem

non

Angelns nee homo tantam,

quantitatem.

quantam

;

Hie argutum eft propter communitatem,propter a^ualitatem,propter terrs.

perfeStionem fimpliciter , propter generatio'

Exqua- nem. Adfecundameonclufionem,confirmatur feeunda,& tertia,per hoe,quod crdo aeeiden-

tuor capi-

ffum immediate

,

vel mediate pofi fubfian-

tiam,efi fecundum eorumperfeSiionem. Item,

perfedlioc

& contra, eomparando quar-

arguipotefipro

Detts

rton

naturulu , (ir motus dr quies. Seeunditm ipfas vt obieEia difiinguuntur potcntia antma. ^uanto etiam efi ens perfe,

:

inJubie(fo requtritur tmperfeftto

majubfiantialis

iliiis

(^ tetigit f^igneriw) diitn-

cum Lichtto, CT Bargte

fuumfitem atttngit. Confequitur omnemjpeeiem ,fecundumfuam uSiuulitutem non autem quantitat. Secundum ipfum efi ordo vniuerfi , dr locus

quacitace.

nuru

& Umitailonrs po~

,

quibus entts uttingunt fuos fines;

,

litas clt

fitntytfMorum aiKftti tot exftptionts

,

etium homo beutitudinem fer grntiam (jr ehuritatem uttingit , (jre. ^untitM conti-

nua tuntum

tibus.qua-

27(

1 1.

quodfit ens a[fu eompofitum teria

tuor

tur

,

,

nec Angelas

quod

,

&

fubieEfum

inteUe£fiua.

De forma

dre.

,

multipli- cftfubic-

De materia enim

pofiit effe

ergo

;

nee maHxc qua- Qu6dnim

,

fi fimplex. viderttur dubia ,

membra

tentia

,

nec accidentalts

,

quta po-

,

dr perfehio ideo non for-

:

Refpondeo

:

:

vide-

qnia in po-

qnia feparabilis.

Contra de fenjitiua rejfeifu Jpeciei Jenfibilis , vela[fionis fentiendi , fecunditm Atigu- lo.Trin. ,

fiinum : antma autem faeit in fe:^ ficut ealor fepardtiss habet operationem ,fic magis videtur de fenfitiuo

:

manet

ifla

\

igitur,

.

Item

vclox

arithmetica

efi eertior

fcientia na-

i

iliotem

efifubielfum accidentium

quaiicatc.

eis:

quia caufaefficiqns.

,

^ ^ efiperfe^ittt

^uoadprimum

,

efi

adfecundum aifu. Secundum

in potentia,qua

primum quantitas efiimmediatior, drjecunditm feeundum qualitas.

C H O L

S

V

PoSf^uam argmt
tx

,

litHtU

,

ejHtttuor

Utatem

ejfe

M

tjfe

,

:

ter perfeiflorem

hoc UMtem ,

§.

ai oppofitum.refoluit ejnaejficientis

,

non in

efi tjualitattm effefimplici

ifuia ratio efficientia perfciiior efi

ra

ad rtci^tre,& per/ici ah aliist perficere vt habet Doil.^. d.n.^.t.

ad dare

&

,

Ad ptopofitum, vhi

fere iffdtm

cum hit

num.^. i o.

ejuat hic ttntt

aeeidentium :

&

cum communi

,

tjua -

arguit folitm compofi-

tum eorum ejfe fitbieSfum. Soluit tamen oilendens accidtntia fuhieStari in forma fithftantiati ^uantitate, ,

,

Atgelie ,non tamen in Deo,(fuia adrecipiendaaciidentia re^ritur ptrfeiiio

autem aceidens pit,de«ftto

,

C imptrfeSlio

,fiilicet relatio,

DoElor

i

:

vltimnm

nuUum accidens fufci-

.difHH.%.quail.^ .ejuodinttUigt dt

relationevttiMa,
er Do5lere ^.difHnlt.fj.ifuaft.io.HMm.j. Quod tangit, an htcfit impojfihiiii ,HaminhiS e(l a.\h2itraifat. i difl.

f .tfuafl.

vnica. vhi ait de vltimate ahftranOfni,

hit,
inpfimo modo ; de tfu» Mafron. Lichet. Tarta.

Vi^uer, f^voriBon.

,

^

^ de

&

naturalis circa

illas

qualitates

:

igitur fubie-

£fum natiirale. Itemfcientia in intetle^u,ea-

idem

efi

Superficies eft

fubirdium albcdinis in Sacra-

de Angelis:tamen menco.

mumfoluitur.

Ad

aliud^ Imperfe&io requi-

ritur in fuhieifo

:

quia potentialitas

perfc^io faltem maior

quam fit

,

,

^

ifla aeei-

In fubteCto accidentii requiritur

petfcdio»

dentis:fimiltter quacunque natura ereata,

&

cum nonfit

feOio.

alfuspurus,efi imperfecfa:&

imperfeliior alia

vltima igitur

vna

impet-

vfque ad vltimam : fi efi

,

quttlibet eitrapotefieffefub-

;

icEfum aceidentis.

ejuinijue rationihut

litattm effefimpliciter nohiliorem.Occafione huiiti,<juarit defitbieElo

inefi pafiio

quo per fe demonfiratur , non de qiioper Aceidens : reEfum euruum per fe de continuo,per accidens de omni alio. Itemfuperficies albedinis in Sacramento : quia mntAtio

:aliit

tlone/i/lfielH,
iliHd

dre. probat,ur. lllud cfipro-

,

priumfubie£fum cuiper fe

Rejfondeo: Argumentum iliudfcilieet pri-

nobilurem tjuan-

(jt gtnerationis

perfe^iorem in ratione

ratione fuhielli

& tardus

& ciiciccr.

nnne omitto.

II.

mediit .fiilictt commHnitatis,*l}H*-

perfeElionii fimpliciter

qi44tHorrationiln4i adduSlit

.

ritas in voluntate

I

c.j.vel ij.

^e. De accidente arguttur ,finttitm (^ infinitum quantitati congruit, i.Phyficor. <s?/«/- Text. C.15. fibiittas } Phyficor. Item., Auteenna x Mc- Text,c.5 j. raphyficor cap. i p/ane exemplificat. motus

,

acci-

deiiiiufo}

Jubfinntiali

tam Jpeciem ^alitatis ad quantitatem. turali abfirahit autem a qualitate. Item, Arguic quamitate ^t*t*ntitas efi immediatior jubjlantia fecunefle petfc- dum Arifloteiem. Rejpondeo ^fubflantia ,

dlum

PaMlMt,& Bargiut,

ihi

videripof-

Rejfondeo, qutcdam natura funt imper-

feifa primattue

dupliciter

,

ne eiufdem natura vel alterius natura

tenfione

,

Primt modo

&

,

ImpeifeQ.\o priua-

;

tina

refpelfu

negatiue fimiliter ,

du-

plcx.

vtformaomni in-

remifiione carentes

rnerus ^^ figtra Jubfiantiales.

velperfeifio-

vt fubfiantia

^adam

quantitatis. dupliciter.

,

,

:

ficut albedo remiffa

Seeundo modo

,

vt

ntt-

vt vltimum

aecidens : illud enimfi eff aliquod feEfius quolibet pracedenti

,

quadam forma

(^ forte

,

,

efi

Relatio,

imper- vltimum

nonpriuatiue^ accidens impeife-

quia tunenon effet vltimum : fed negatiue. dlum neIgitur ad argumentum rediturus , ad maie gatiuc. I.

rem/equirttur imperfeific priuatiuafeeundo modo: 4

Z

d.g.q.J.

Theorema VIII.

272 tnode

^ Jtc minor

;

non frobatur

imrno fe-

:

cundum ilUmprobationem,Ji vsletyprocederetur in infimtum

nino

efi

quia nuUum accidens em-

,

neratione inejfe

:

carentiapofibilis ge-

efi

talii

efi

hic

quia non eft

,

aut

,

perfeclum formaliter intrinfece pot4:fi perfeSitui effe intrinfece

fece ,vnde ponatur intenfum

efi ita

quodno»

,

nec extrin-

,

tunc erit perfeciitts in fuo gradu naturaliter , quam homo in fuo aut non,

tas cft al-

^

^ ^

recipit accidentia

fjoff

\)i.,anveru

Item , quare quiditas

cumfit in potentia: imperfeBa priuatiue. ciuare hxc e(l

humaniras t\XMoz^. Probatur qnodnon qttia in Chrifto Verbum nullum acy

,

cidensrecipit:igitur natura httmana.fed hoc

fuit fubieifum accidentittm. fecj^uitar quodfi hdc humanitof.ergo humanttas.

An forma fit

ratio

Item ,nttnquid forma inquantum forma, eftratio recipiendi accidens ,vtdefubie£fo

^j^yo/"'/*^^/^»*'? Refifondeo, illanatura, **^*^'d'ns'^'

eftratio immediata recipieninquantum forma, quiafic comparatur ad materiam : nec inquantum a&ui infe, quji eftforma

di

:

,

7ion

Umitatio hsc :

tialitas. fic intelltge

\

ibiin-

cjr

quam fequitur pettn-

%.deforma.

ANNOT. MAVRITII. SEquitur coricludo fcptiina.vcl

fexta

, fi

volue-

praccdcntem ponere qiijcftionem, & non coMclufionein , Plura prima, (^c. in qua dctcrmi ris

nat

qaod

&

prxccdcnti quafrebatur, indetcrniinatc ad vtramqiie partcm arguebatur & debet cxponi vmuerfilijfimum pofitiu^ , alitereffct ,

fic

fcd liteta poteft in-

:

Ad fecundarn

:

conclufionem,

&fic velecontra:& tunc eflet litera coniunda praecedenti. Sed de verbis nonrefert ,arguitenimpro &contra. Et brcuitec in fine , prxmifla vna diftindione folaic dubium. Sed fi volucris videre hic altius, & finmamopin.

vidc in 4.

,

ratione z.

in

;

,

difi.

1

1. <jH*ft. i.

& applica hic

contrapri-

plura alia

,

vt

nofti,

Sequitur aflignari

dubitatio

alia

Theorema

quz

,

eciam

pofl^ec

fcd ponitur vr addicio:

,

§l»id potefi e£e fiibie^Hm accidentium

,

&e. vbi po-

de natuta humanain Chrifto.Qua:-

taliter taiigit

re vt nofti in 3. dc vltimo accidrnte

quod non

,

^n iett&aeVideoptime tident ias. mut»biU Z.difiintt. in laterali. &j.&8. Metapbyquafl. fubiiSiuif ad propofitum. Infia ctinm in hoc tra£tafi.a. ru crit fcrmo ad hoc. Adde mulra ad propofitum vt expcdir. Quxre 12. dlfi.^f. vhifupra. \. eft accidentis alterius

capax. Confidera ,vt fcis,

plara;an deturtale,

&

i .

1

quale

fit.

.

&

Ponirur in aliquibus originalibus qtiicdain litera,quam non habcs in illo argumento. Itern ejuare ejuiditas , &c. fed non eft multum nectfl.iria , quare , &c. De prxdicatione accidcniis, dcabftiatl-o,& mulriplici abftradione, fic de aliis , vidc fxpe in dodlrina huius. In fincibi Sicintellige,Scc. originaliafunt varia:quia tjuxfi.^.art.i.

&

:

fcquitur in aliquibus 1

de forma

8.

fed

:

1

,

benc

j.

fic

deforma ; in aliquibus, ponitur infiantiam de :

forma,conCideti.

THEOKE MA

inftantia de Pra^dicanientis, quas funt vniucrfa-

liflimaprima; fcendentj VniwvCalif

pmHm

f»ft-

u4tiuK^'

nifi

loquatur de vniuerfali tran-

aur ccrtc in

:

Et in finecum dicit

dua primA

quitfiiones

*''i

'

P°f^'^ 'cferri

,

,

:

i^«V»ry3/«/<«

vel conclufiones

vtdixi

,

,

vt

y««

;

:

diit primtt conclufiones

<j'itntes

,

ibi videjicct

,

conceptuum

immediate ferejolutio

,

&c.

fed placct litera vt iacet. Pofict etiani rcferri

ad ic

illas :

quxftiOncs de quantitate

quac fequuiitur immcdiatc,

additio

Tangc

,

notauimus

ficut

:

,

&

qualit.-i-

&

tunc non cftct dic conrcquenrcr.

hic inftantias plurcs Logica:,

& Mctaphy-

illa

pivticuli: §>uodtjualitatfit prior,

&c. quz poflet poni odaua conclufio hic, fcd quia non habctur communitcr in originalibus, ncc vidctur nnilt^m dcpenderc ex pncedentibus , allignauimus eam vt E.\tra , fcu addirionem. Arguit pluribus mcdiis ad primam par-

tcm

:

&

rcducit

dia principalia

di

,

efi

de termino aElui intelligen-

^ui tjuatuor nominilfM

obicdlo

,

intcUigibili

Circa huiui explicutiotiem

& duas petitiones durn velle

pHto

,

ijHod

,

,

expUcari folet

intellcdo

,

,

ponit fex

,

defimtiones,

Circaficun-

fiylo ejuafi Euclidico,

^uid dicat Mauritiut

<jui

primo

:

omnia deinde

finalirer ad

quatuor me-

liccra cft intricata.

Nam

nempe

,

intentionc.

,

Do£lorem

, quia hocfblum fecundhn (e prirno attingitur ; alia , ratione huiuf : <}uod colllgo ex commento dicente primo concipi ,' ^uod eft taurn obieElian, nonpars; ensatt-

tem

,

efi

totum ohiecium

pradicationif tia,

concipittir vniuerfalijfimum

,

totalitate

& tjuodlibet aliud

& ^uartadfir.ftione

,

,

adnquationif

cet

conceptum fimplicem

de tjuibw Defior

dam

coTiceptu

,

,

;

,fcili-

& fimpliciter fimplicem:

dijlinil.i.^uafi.i.. §.

Nota

Aduerte aliud

aliud perfe^e

llum

.

&

vide Mauritium. Gluintay

tffe

Ad

fccun-

firmonem ejfe de Petitiones dua funt

hic

incomplexe tantum.

clariffma.

&

i

quxft. num. 11.

,

pars eitu. Deter-

&fexta , explicant partes fuhieSlitiai conceptui

fic*,vt nofti.

Sequitur

Hoc Theorema

habcnt

ad immcdiatcprs-

ccdenrem difiundiuam licct in aliquibus otiginalibus habeatur/mm^c/iW yr^M^nr» fednon ita bene ad propofirum , vt video. Pofiet tamen Iitcra fic competenter ftare.fcijicct , i^ttur re/c-luttt fiiy/t

yill.

SCHOLIVM.

eadcm coordinatione

liinisato.

dtntium.

tis , & impugnat refponfionem , quantum ad fecundam partem eius , quo ad quatuor membra fatis fubtilitcr, Vbi aducrte confequenter de imperfedlionc priuatiua & ncgatiua duplici,& inftantias fequentes de forma, qualiter poreft efle fubiedum. Et aductte adea, quae inciden-

:

*'

SluodtfifMh. ieitum »tei'

nic in principio conditioncs fubiedli acciden-

,

qnia tunc Dem : fed quia acttu ifte, cluditttr

duoi conclufienes

habetur,

,

&

-^

impojitbtlu

^d

:

principium argumcnti

cft

;

^ habetur propefitum.

Humani-

fic

gulariffime

infummona'

(jr

,

Alij

fciUcet, §luod ^uantitat fit perfeiHor ijualitate

contradtEiio quod infit. Itcm

turnifud

:

,

tell.gi vt

a{liupurui.

Contra : priuatio

quidam libri habcnt fic .Adi. 8, & poreft ftaie ponendo, vt dixi hanceflc conclufionem 8.

cognofcere perfeEiumt

ficut aliud efi cognofcere difiin-

& diiiinSe cognefitre

,

de

tjue

Do£lor i.difi.i.

^Udfi.i.num,ii, I

Concepttm

Theorema VIII. S.pnncipalis.

Conceftum dieOyCiuodjtOum intelligen-

T

Hic ohieifum

Defimtfones ,/?« refilntorid fropifitiones.

dicicur

,

vcl inteUigibile,

Pritnum communifCmumcn: quiaad omnes poccncias. Sccundum, communc ad obicdum vcl inteUe6lum,vc\intenti0. ,

Tcrproprium. Quarco vcuncur Arabcs vc Auiccnna &: Aucrrocs Sicuc autcm intentio aiquiuoce dicicur dc obicfto, de aftu; ica &: conceptut:h.ic auccm fumicur pro obicfto. incclle£ius in poccncia, vcl in ad^u.

cium

& Gjuod

Primo concifi dicitur , quod inteUeSiui

r

eji

:

,

fed infri ibi:

&c. Et potcrit poni odaua

modo. Nam maxima

vcl dcciroa alio

ambiguitas hpius procclTus confiflit in ilJis quotationibus , ic diuifionibus: vt xnftk patcbit.Qi^areledloraduertat ad fingola diligcntcr. Hic etiam videtur proccdcre vcrc Metaphyfi»

&

cc , tranfccndcnter : in przcedentibus vcrd potiiksLogicc ,vbi fuit fermodc vniuerfali ,

&

Prxdicamentis.&c. licet taracn connotandoprimasintentioncs : tn quibus vctificantnr ibi diOUeOnm cla. Dcfinit crgo conccptum in communi ,

&

in

indodrina huius valde ncceffaria quia huiufmodi termino vtitur vbtque. Intcrprctatur autcm definitioncm qua-

temcifii dici-

cflnotabilisdefinitio,

&

Adzquacip

incclligiturfic

,

quod

tur (Scefitu.

:

,

mcmbrum maxjmcac-

druplicitcr: fcd tcrtium

addquatur.

addqMtii?

principalis

:

,

:

0lne£ium

^71 quotatio aliqua

ic

Concrptuumre/olutio

di termtnat.

I.

non ponetut

ccptat iiaquod obie^um fub C0na/'i conceptus rede dicaiur non quod fiat aggrcgatuni ex vtroque quia fic cns per accidens , & etiam fic idem ad fe tcrminarctur fcd qu6d tunc propricobicfbum conceptus dicitur , dum a£lu tccr minat a^um , & non folum poteiitii , vcl aptitudinc. Aliquando ver6 iflc vtitgr conccpcu , in quarta acccptionc, hoc efl , pro iOta concipien:

fic

co-

:

cumobicdum,non parsobirdi.

,

§iuidper concipi?

fi

j

Per/e concipitur.quicquid infrimo con-

cepto eJfentinUter includitur.

Sicuc gcnus pcr fc eoncipicur fpccics

quando

4 Omne iUud.drfolum iUud perfeite con-

Terfe^ecocipitnr, cu-

,

primo concipicur:ficinaliis.

eipitur^cuitts nihil

Utet.

:

Qu«re 8. difiinif. prim. & alibi flerum^ue. Omnis ergo rcs rcalitas quiditas fcu formadi.

,

Quod fcilicct

ius nihil /4Itt.

cludicur

,

in ipfo cflrcncialiccrin-

hic incclligicur perfcdc

,

non

,

adus inquancum elicicur a pocencia fcd inquancum comparacur ad obiedum ica f:ilicecqu6d nihil incrinfecum obiedo fi^ ;

,

,

Vndcw

litas, potcfl dici conceptus.

<juiditM,fca formalitM

fccnndum magis Francifcum

&

,

conceptut

,

,,realitas,

fe

habcnt

&

,

& alios

minus coramune. Quxre Formaliftas. An mod; intrin-

Kes,re»]itaM, (loiditas, fca

forinalitat,

conccpcus,/* h»bent vt

m»gii

^mi'

nits.

,

5"

Concepttu fimpUciter fimplex

eft

,

qui

pa-

concepttts.

pocenciaIis,aIcer adualis,alicer

non

vnus concepcus ex eis.Primus quidcm dicicur in ifuid, fccundus in (^uale, dc conccpcu cercio cui tamen vcerque cft

Ejfentiale effec

tjukm

eos,vt

^uid.

aliquis

:

efiTencialisi

ergo cfrcncialc in plus

quam didum I

Pctitio-

fe habct,

communitcr ncgantur. Inflantangc, vt fcis,alibi f«pc hzcnota-

formalitatcs c(fe tias plures hic

&

modum

cipicndi

du« primz riorum

,

:

&

maximc

fcicntificum

m»t* vee»t etmmunes etnctftienes, dtfinitiones,

vniuerfaliter

:

:

,

ducit. In

eetulufimis.

finitioncs

haccrgo particula ponit prim(S ;

deinde daas petitiones

tur conclufioncs.

d^atum ta

,

,

&

fex de-

fcquun-

Diuidendo autem tocum

cra-

in particulas, vcl principaliaThcoiccna-

vcl capita, vt aliis placet

j

gnari odtaua principalis,& hoc

ram praEcedentem

dift.i.

quid iffus.

&

Qusrc etiam pro duabus optime. Aduerteez

quaft.i.

Dodlor-ntclligit primi-

,

,

non fimplicitcr,&

& rcfpcdlu potcntiz

,

di.Et intelligcaductbia inhisdefinitionibut

non fubicdliuc. Vlterius notandum , qu6d loquitur

cundadefinitione

,

Sc eius

ftriAc de fer fi concifi

tendatur

ad

nifi ly

;

virtnaliter

,

,

tjfentialiter

yel vnitiue

(e-

ex-

contcn-

&

tum. Vide vbi (a^t^infrimo , difHnn.^. riufi Qnzft.iiad dem. ^uaft.t.&difi.i. 1. part.i. 8c fpecialiter ^'fin. &. pro opiD. nano.jj. vbi fingularifltme diftinguit de obicdbo pei fe duplici. ri

,

Exemplum tamen ponit

vc conucnit

& cxcmplificat

:

;

in manifeftio-

£^4

verum enim eft quod dicit, fed non afterit cum przcifio-

dioc.

definitionis,patct t.Phyficor. text.com.

fi

in

commento multi^m

ponendo

addicionem. Vcl

ob"

iedlin^,&

ne,idc6 extcnde

lite-

abiblute lo-

qncndojfed inordinc ad vnuma&urointclligcn-

pofTcc hic afH-

cantum enumercntur conclufiones pro Thcoremacibus, ,

vlilma, rtU-

qu» vt »U-

:

tatem hic,fcuadzquationem

fed

fttititnes,

&

:

commento primz,qu6d

quafdam fequen, & concIuHones communiter habetur , vt pofuimus. Vbi aduertendum , qiibd more Euclidis procedit in his Theoremacibus quia nunc communes animi conceptiones , nunc dcfinitiones, nunc petitiones nunc vero conclufiones ad:

:

primo Poftc-

pofTcnt confirmari ex

quia vt cxponit primaro , intclligituc jbi \y frimo pro primitate prarcifionis non vniuerfalitatis feu pro primitate quiditatiua,

definiriones tes

eeneeftuim.

copiosc.idco hicbrenibus contcntor. Dciiide dcfinit frimo perfe , drferfeQe consifi, notantcr valdc , ordinatc quia poflquam no- Primo cencitificauit conceptum , iara notificat varium con- fiiur Jpeciet

pvimis inprimo.

Conceptutm dico,&c. Licet varic ntuacur in originalibus przcedens additio, quia in aliquibus infri pufl has illaparticula

h»'

bft prefrium

ui

quaff.to.&alil/ifitpe.

ANNOT. MAVRITII. SEquitur

AteJi intrittfeci nen

non quantitatiua. Vide 7.^ p./J/rr.i^/b.C^ i.
in quid.

AUquid primo^(^ perfeiie concipi,

X Coneeptus aUquos ejfe difiiniios.

ncs.

Jfts Th**rt

do-

1

,

diStum in

in

& hoc maximc tcnenrfo modos:non vt ^tid. Widc^.Metafh.tjuaft.

,

aucem

,

dubium

Con{6cipiuntur potius quim cOncipiantur.ideo

6 Conceptta fimplex non fimpUciter qui perfe eft vntu:tamen refolubilis in conceptm. Illorum auccm,in quos rcfoluicur, alcer deccrminabilis,altcr decerminans. Primus

tet

efl

^.dift.prim.& ^ .& 6.«jutft,ftodUb. fed pars ncgati-

fliciterfim

latiits

,

quia varic de hoc loquitur. Quacre

ua communitcr tenctur,

non eji refoluhilii in

fUx?

:

tur.

cepttu fim-

&

{kt'\m huius

ignoracum , quocumque niodo cognofcaQtttd con-

flex ? qtad fim-

conccptus

fcci poflltlt dici

vt nofti. Veritas illius tcrtix

taturcommunitcr ikidem

i .

& difpu-

de qtlo tra^at etiam i.difiinH, frimi. ^taft.x. fed an contingat fic concipctc ,

inoi«

Theorema

274

concipere pro ftaco ifto quiditates fpeciBcas

, duapud multos maxime cum difFerentia: vliima: retum Hnt nobis ignoca;:videtur namque quod folum iimplicicer mnplicia iint Hc concepttbilia^fed an fic.vel non,vide vbi fupra i.Phyficor.Sc maxime apud modernos Scotiftas , & ^.etifi.

bium

An tU ifto

difftren-

pri ft»t« inteUi-

cft

:

prim.^Htfi. j .cgregic.

Xtnrf

4-

neconfidera.qualesconccptus fint,& quomodo fit fimplex,& qUo adlu concipitur, an vno,vel pluribus. Quacre 6. Metaph. & 2.& in Logicalibus. Pondcra corollarium ad finem commenti de eirentiali rcfpedlu di^fto in ijuid. Idem habct in quaeft. fuper Porphyrium. cap. de DifFe-

,

cuitu ni-

potcft inteliigi vel virtualiter

,

vel for-

&

complexum

hic plurade roultiplicide- ©"'*'«
Tange etiam

^entia.

Cum etiam dicic in Hne definitionis

X.

I

quiditas pet modum & quaUter 1/-11 j « r« aetermniatut & quomodo ie habenc relpeccu reriij vt habes fxpe in dodrina huius, & fequa-

terminationc

:

•

hil latet

,

& iioc vel azquiualenter vel circum& (ic de aliis liccc niaxinie quando adualiter, & in conceptu proprio. Illa litera: maiiter

:

,

locutione

,

,

^Hodfiilicet, in ipfi ejfentialiter incluMtur poflet

di textui atit

tanquam

,

declaratio

certelimitatio prascedentium

mencum

inciperet

nocanter dicit

quia

ad

(i

,

ihi

i

omnium

ttlicuim c0g-

neeejptrio

tmni» virin-

tmaliier

elHf» ttgnof' tuntnr.

homo

,

vel virtualitcr

,

omni enim

,

&

ficilia,

circa quotidia-

dumtaxat circadiffignanter hic di(lla:Ie^or vero addac ad fed

:

omnia. Confequencer ponic duas petitiones

antiquorum

vt fuprsi notaui,

,

autem

vcrificatione

modo

& fatis patcnt. De

earum,pofl'et

alcercatio:

fieri

Pone

rentiam inter efiedifiiniiHm,8c diHinEie concipi : 8c fimilitcr de perfeiio , &c perfeSe. Aduerte , etiara ^Hud intetquod aiitcr eft loquendum Metaphyfice , ex ^'S'" '^ftinnatura entium, & obie^aorum, & potcntiarum:& ]*aa* dtftinae. 1j1jj /i aliter ex couditione ftatus.-plura alia adducat mgcniofus ledor.

& ita

primo figno

perfeftc cognofcitur in

immorandum

vcl

(igno natu:

eft

na documentaDodloris

vt prius circa dcfinitioncs di(5tum

ma-

,

;

cium. Hic non

re-

feu etiam identice incluforum

,

li-

eft.

difFe-

&

•

non vf rifibilis , neque albus. & fic de aliis. Incommento declarat optimc, quod ly perfe5ie

•

I

cct

intelligicur

obie^iuc

vc dixi prius

,

parte obicdli cdncepii

,

di

foi effeHiMiu.

quod non comprehenfiuus

quia adtus in

:

apprehenfiuus.

&

perfedtus

fc poteft efic

obiedli

,

THEOKE MA

hoc eft cx concipicn-

,

& non a6tus

Notili» hiebtt duiu cau •

l.d.i.q,7-

,

datur notitia pctfefta in fuo generc

ra:

Ec

(trc.

,

vix aliquid pcrfeftc concipcretur

AdperfeBdm ximc notitia nmplici. In nitiotum, non

& tunc com-

concipiendum aliquid

quireretur notitia ih ipfo

,

hic intelligitur

ejfentialiter includitHr,(^c.

§iupd

perfe<5t^

aecidentaliter

:

ad-

feu fpecificatio;

,

?!_"•'". termtnatur.

,

,

SCHOLIVM

dato

fed tantuni

hoc, vt notanter dicit Doftor,

inquantum elicitur ^ potentia licet non ifiquantum caufarur ab obic(fto, habet enim duas

IX. I.

Ex dinis in Theoremate prtcedenti,infert darifiatum in

conceptihut

ita vt aliijuu fit primns.

,

Infe-

;

caufas partialcs effcdiuas increaturis vt prim.ij.j,

habet,&

ita poteft

cunda conclufione huiu*

iam entis , de

ab vna , dato quod non ab aha quandoque : fed quia magis fpecificatur ab obiedto & fi non principalius caufatur , vt ihidem tjudfi.i. habe-

tenet nultum conceptum

in quid

cjUolihet dici

j. dift.

haberc perfcdioncm

,


,

,

et-

quia non dicitur

,

nec de pafflonihui entu

ijuod

:

& dift.S.q.i.

etiamhabet i.dift.j. quarft.^. num.6.

& i.dift.j.qu£eft.(j.&qua:ft.2i.de finimA,vbi fit-

,

tur: igicur abfolute

comprehcnfiuc

fc

quando nontotaliter

,

habet rcfpeftu

obie(5bi

,

,

feu

dicitur

imperfedlus , maximc ponendo refpe(flum cflentialem cius ad obie<%um^ de quo vidc 13. quafi. qHodliheti.

commenti , ^uocum^ue modo

CuiYi dicit in fine

cognofiatur: poteft refcrri ad formaliter

,

vel vir-

tuaiitcr cognofcere

:

vel ad intuitiuc

Verbo

,

feu in gcnere proprio

diuc

:

vel in

dcaliis.

Vbi tange differentiam

ratum,& ignorantia

pct^edic

notum.Dc

8c multiplici

,

pertradlabis

,

,

fcu abftra,

& fic

inter cffc igno-

multiplici ctiam

modo

cognofcendi

vt nofti. Qujere i.difi.prim.<^ ^utfi.

defitbieEio inprol.

&y.& i^. ^uafL

^uodlih.

&

atihi

fape. §luinta

,

(^

fixlit defini-

Deindeponit alias duas definitiones partium fubie^biuatum conccpcus quas ctiam habct2.

fius de hoK egi

in comment. iUiut ^ua^. vide inBan-

,

DoEioru

tias Aijurittf contra tres prohationes

concluf.

Cum non fit

communii in

quid

tenet ponendos effe aliquos prirnos

,

,eniii

,

& alium iptalificatiuum

modoseiui. Vide Atauritium conclufd^. determinante vltimo

,

fiu vltima

htc non includit ens in quid

cum

& differentia nihil hahent alterum

,

ma

,

£ior i.difi,

diuerfa re

huius

efi

,

, ,

de

quia

;

effe

nec

,

vnum

in-

ex ^uarta.

€luod

de materia

& for-

vna non

ineiudit aliam;

commune. G^uodinnuitDo-

i.ijutft.i.num.

^uemodo Deus tio

idem

nihil effe eit

, 1

vnum

Intelligit

dijferentia

commune

vel tantum vult quod

aut fi velit

mo

,

,

ficundum

& fic nihil commune

,

fiijuitur hene

in commento dicitur

,

CoroUarium , ijuod gentu,

altera parte includit.

cludere

tertia

vnus concepttu in quid omnihut

1

6. intetlige

^uodfintpri-

& realitate non autem conceptu; & creata funt primo diuerfa. Ra,

^uia fecundum DoEiorem

\ .

difiinSl.^.

:

nili» funt de

farlibut fubieSiuit tbie-

ai.

difi.prim.(judfi.i.& j .difi.prim.qiufi.i. Sc poffct ad-

fumme

de

, vt habetur 8. difi. conccptus tantum in diuinis habetur,ideo hic cacuit forte ipfum. Dubium ctiam cft , an fit aliquis horum : ita quod conce-

di tertia

prim.

ptus

Quia tamen

fummc

fimplici

ille

ijuaft. j

(ior j.Metaph.ijHafi.

I

De multiplici acceftione fimplicitatuf

,

& compofi-

fupti.notauiin Metaphyficalibus.litcta

& commentum fatis

&

J

iuf,

.diji.i.&

y.&

patcnt.Vide i,.&%.difi.prim. S.Metaph. in Logicalihw hu-

plura declaratiua

&

horum tctminorum. Vidc-

turhic loqui pcr totum de conceptu fimplicis intcIIigcntix.Dc diuifione autcm

& compofitio-

ens.

SecHndum

ejuod dijfe-

ij.& ^.

dift.

1 1

.

quaft. j

.

Do-

adpri-

ntumpro opin.num.^Z.

Conceptuum refilatioffatum habet.

Ex prima petitione , in hoc quod dicic

fimplici

»«fl»ftf,vbi

materia includit

rentia inferior non ineludit fuperiorem^late tradit

fimplcx contincatur fub fimplicitcr

, quod reputo vetum cfTe ,Ioquendo de fimplicitate rcalitatum , de quo aliis eric fermo.

.

i.

,

frimo

:

&

cx definicione

iunt^a iUis potencia finita ;

tcrtia

hac ad-

non {imul per

primo concipit infinita. Et ahtcr cx prima pctitione in hoc quod dic\t perfeffe: o r «I ir^ ex quarca definitione &: nac admncta, & fe

,

,

^

,

inteiuiius

J*"^»" "«?"'*

tnhmia

infinitaprimo concipere intelle(Sui finito "• cftimpofribile; fiuc fimul,quia tunc infiniti

prt-

„), intcUige-

Theorema fimul ciurdem poccnciae finiiiuc rucccfsiue , quia infinica non eft

finiri aflrus

tx

;

text.com.

NiM

fii-^

tKrMtejM

1 5

, .

fecundo Metxfh. Ariftotelis Iccm,8. Metnphyfic. Ariftotelis

tex.com io.X>c^Mtio rcfoiuicur in indiuifibilia,&;t.

Met^phyf. text.com. Ki.noncfi venttur *i pofsibilc fcirc priufquam ad indiuifibilia indiuifibi deucnlacur vcrum cft pcrfcft^ ancc rcfohiUs. lucioncm ,

:

NHUum conceftum vnum in quid de cjt-

1 teris

omnihus frddicstur.

Tum

,

quia cunc nullus alius fimpli'

ciccr fimplcx

,

&

ica in

codcm

includc-

rcncur conccprus infinici, vcl idehi

iufi-

:quicunque cnim alius includcrec illum vnum , &; aliquem alium , ilie aliusjillumvnum, &aliqucm alium;&: nicics

&

fic in infinicura. Tum , quia nulli duo conceptus cfTcnc primo diucrfi quia in vno conccpcu conucnicnccs,ac pcr hoc nulli difttndi , concra fecundam pccicio:

Ensnenditi in quid deomnibm:

ncm. Omnis cnim diftindio rcducicur ad diftingucncia primo diucrfa per quid gnim cffcnc diftinfti non pcr id in :

;

^M>4 non darentnr conceptut

frimo di'

,

quod communc ponifrequcnter concipcretur fcmcl nam-

nerfi.

nugatio quia illud

Sientdice-

tur

retur

:

in

,

quc

vt pars

vna conccptus

vt inclufum in alia partc,

retur nu^4-

cc illius parcis in infinicum

tio.

fcqucrctur.

:

fius deccrminantis.

itcrum

& ircrum in par& fic nugacio >

refelutio

ad

aliquos

frimos.

Exprima, &fccunda conclufione, ita quod quilibct conccptus per fe vnus auc illorum

,

aut per fc includcc

aliqucmillorum ad quot , inquirant rcPcr quid etiam effcnt diftinfti? :

incellcaum in abftrado. Contra abftra- ^lfirans, :

dumi&concrctumcundcm conccptum pcr fe importanciauc falccm impofsibilc cft concepcum concreti , cfre fimpliciorcm * V ^ ^ ,y ^ quam conccptum abftrafti : fiuc aliquid includi pcr fc in conccptu abftrafti quod

non

4 Determinans,& determinshi/e, nullum

,

,

collariutn.

concrt-

^

""'""

'"

"'

ceptntn per yj.

,

igi-

non diucrfitas prim6,&

ide6 non diftindio,magis infinitas dc concrcco concrahcncc,quam dc abftrado.

SCHOLIVM Senfiit quint* cenclufionit eft

,

II.

non omni crestt , <^

communem , ^tuafiUtem ennuUm cornmunts eft ; vlti'

increato dari cenceptum ti reali

,

(fr

rationu

tnit difftremiii

cum

diilum

eft

,

&

,

alii/ nihil ejfe

Sexta

concluf.i,

commune, iam

conclufio explicat defi-

nitiontm conceptm datam Tbeor. pracedemi. Septi-

ma

diuidit conceptum obieQaiem

fimpliciter fimplicem

,

,

infimplicem

,

f^

de (juibm DoElor i.difiin^.f.

Concitfiono odaua diuidit conce^uaft. 1. num. 1 1 ptum inprimo diuer/itm , dr differentem : ille cum ali» ceUutus,in nullo cum eo conuenit, hiefic : iltt eft irrefiluhilii ,hic nori.

^

Crettto,^ increato nuUut idem conceftus

ferfe communiserit. 6 Conceftum dico ohielfum

ttiHu inteUe"

Hic auccm effein;non cft nifi habcre re4lacioncm adualcm ad inccllcdumifiuc in- Ejfe ebiecelledum ad ipfum , fiue vcrumquc ad ^'«' '"»

clufionis ibi fupponitur.

Coneeftui generit

,

^

imeiuam

vtrumquc.

vnum includunt:nec vnum

eorum conceftumper fe tklteritts includit. Hacc fi intclligatur vniuerfalis ncgatiDeterminMns,& de- ua,probatur vc fccunda,& ccrcia probatiotermindbi- ne.Siaucem particularis ncgatiua proba"" cur vc fccunda quacunquc probationc: idcocmm ibi lcquuncur inconucnicncia, per fi con quiaoppofitum altcrius partis huius conceptii com-

Aliud co-

includicur in conccptu concrcti

tur magis fcquitur

m»,fed vt tiSiu cognitum.

commune,nec

^

,

non per illud in quo conueniunt,igiturper alia & iUa quibus diftin£I;a ? non illis qui-

conceptum perfe

Corolla-

.

{lum^froutfcilicet eft in inteUeltu,iton vtfot'

bus conucniunt, igitur aliisi& rcdit infinicas,qux in prima probationc.

cimn.

.

,

fpicientes.

:

vntnem.

,

j

,

erit aliquis

Probancigicur praccc-

qu6d nullus vnus conccpcus cft communis ad omncm alium qucmcunquc intellcaum,quia non in concrcco eft camen communis quidicariu^ adomncm dcncia

.

Conceftuum fts^hit

3

illius;&

& procef-

ccrmingns conccpcum communcm , cft aliquodconcrccum dccuius concrcciinccllc(ftu noncft deccrminabilcjeft camcn deccrminabile dc inielleftu abftrafti , ip

:

quid ,de eiMlibet da

,

fusin infinicumin diffcrcnciurquiadiffcrrcnc diffcrcnciis , cura fic hucufquc ccrcus prQpcfrus. Rcfpondcc proccruus,qu6dde-

,

quoconucniunc,igitur aliis,&: redic infinicas , quar in prima probacionc. Tum tcrcio , qaia in onmi conccptu alio cfrct

27y

Alias nugacio in definicione

,

pcrcraniirc

X.

I

7 Omnit conceftus ferfe vnus, ttut eft omninofimflex

,

cuius fcilicet ttut nihil concifi-

tuTyaut totus,tutt non

dijferentitt nthtl

omnitto fimflex.

dicacur rcfolubi-

quia plures conccpcus cffcncialicer includic , quorum alccr finecoco concipi po-

lis

,

dc non pcr fe vno.qui dicicur aggrcgadc quarco qui dicihomo alb^s de quinco , qui dicicur cur complexus difcurfiuus.infcrius quzrc. 8 Omnis conceftus ttd quemeunque , nm ccft

cus:vc

:

:

vnm includit /tlium.

efl

Tamcn incomplcxus

&

,

&

Similitcr de materia,& fornia.

omnino eundem comfttrtttm

Bifferenti» fufcrior.qu/t includitur in ge-

diuerfm ttbiUo ,fi cum iUo in nuUo eonceftu

nercnonincluditur in differentin inferiori.

,

tutt eft

frimo

conuenittt.

Auc

quidf

THeorema

276

Aut difFcrettSjfi in aliquo conueniat, &

Cntctftm mlimt difff

rins

•tltMs

,

frime diktrfus.

Ctneeptus refolubitu efl

in aliquo difFerac

:

auc ordioatus

vnus totum -alium 'includac uerfo fus

:

:

,

,

puca

fi

& non ecotl-

dicatur alcerincludens,alter inclu-

fotus refolubilis differens cfl:,& inclu-

&

JUffermt.

den$:primo diuerfus inclufuspoteftefcam fimplex,quam refolubilis.

fe

ANNOTAT. MAVRITM.

I

X.

& eius paflioDes

,

vbi fupr^ in primo. Sed an paf-

fioncs inferiorum,& difFercntiae indiuiduales,de-

beant fimiliter excipi

dubium

,

cft

rentiis indiuidualibus facilius

:

eft

fed de difFe-

detetminare,

cum non fint

entitatcs quiditatius, fed hypoftaquare ncc includunc , nec includuncur quidicatiac. PofFunt etiam intelligi fub difFetentiis vltimis,quiafunt vltimz rcalitates. Vide ^.difi.i, q.6. de conuenientia , & difFcrentia carum cam

ticz

:

tamen Do6boc

fpecificis.Fotte

ibi tacuit

eas:quia

nondum SEquitur illa particula Ctmceptnum re/otHtid, &c. qux potcft porii nona principalis vc :

Vtrintit

it%

triine eon-

tlufionHm,

^

:

notauimus

odaua , feu decima, recund^m 9lias fupputariones. netum tantum enumcren-. tut conclufiones ,erit o&aua ptiqcipalis. , vel f^ptima, &hocponencio addiiionem fupU rcvel

,

(ke riotatam.

Enumetatio ida varie habecur

gcn^rat hic

vt praedixi

,

,

,

Sc

maximam ambiguita-

terii': omnia tamen moderari poifunt iudicio lcdoris folcrtis. Nam cidem facilitate , qui (ic,vci Hc partiuncur ,, potfunt 3c alitcr par-

«*

tiri

dummod6

:

E)e numeris

namque

&

,

deiinitionibus

conclufioncs

cit

vcritas

fcntentialis hal>eatur.

ordine minus rcfcrt. prxmiflis

,

&

& pecicionibus

adduin hac particula poflunt nb,

,

feptcm , vcl odoper ordincm concliinones, vt habes : quot tamen funt conclufioncs , tot tari

particulae poflent aflignaci.

Placuit nihiiomi-

nus cxconformitace , conucniencia , & dcpendentia conclufionum , plures fub^ vna particuia, capirulo. 'Refiilutio

eonceptnwn ftMHtn h»' het.

vel

,

Theorcmate principali collocari, Prima ergo conelufio eft

vt infra magis dicetnr.

de ftatu in proccflTu diuifiuo , feu refolutorio ponendo , qaam confirmabis cx primo Poftcriorum , & cx quinto principali fupri,& ex quarto, Mctaphyficjc.Quam probat in commcnio notantcrex didlis

,&

propofitionibus fpecialibus farcundiffimJs adiunftis quas roborat fententiis aliis

-,

Ariftotelis

,

&

fpecificac in allcgando Ariftote-

lem,ad difFercntiam Metaphyficx Auicennae.Vbi aduerte, lis

quam

cautc

,

& fincecc

propoficionibus adiunfbis

loquitur in

il-

incommcnto. Di-

cnim pcimo pottntU fittit* , ad difFcrentiam potentiarum vitalium Dei. Deinde addit fimul propter inftantiam dc fucceflionc cognicionis cit

infinitorum. Vidc

&

j.

i.&

difi.j>rim.&

i.^tuft.^.

Addit vUetiiis per/e primo , propter inftantiam dc cognitione rerum in Vcrbo , accidentali cognitioneoppofiti in obicdlo ; virtuali cfFsiauum in cau(a,& fic de aliis. Tange ta14. diFt.

}

.

& &

men

inftantias, vbi fupra in ).

& dic confequcti-

tcrbenc ponderando. Quxrein^. in matcriade

&

beatitudinc.Vide Francifcura Ocham,& alios. In aliquibusoriginalibus non ponitur hasccon-

de vl-

<juid

ttmu

Jiffi-

^

rentiii

fM/Jioniliui

eius

I

qutft

.

dift. 3

,.

tiunc

,

vtpote qii6d

alibi pluties,vt nofti.

expcditc,& pulchrc probat in commento , quara ctiam hahet i.df{}.prim.tju£fi.^. ^. Afettiph.&

&

Anima. Quxrc Auicennam j.Mctaph. vidc fcquaces huius , & fpccialiter Pettam

fitperlib.de

cap. 6.

de AUaco i.dift.prim ifuafi.i. Et Francifc.in prolo.Coiiflir. &alios. Excipit cnim a prxdicatione quiditatiua.feu in ^«<<^,encis difFerentias vltimas,

T»ffioues in^

ferioTUtn

ttn

includunt

includi quidicaciuc in cis

:

qui vcr6 aliccr fen- ens,^ in quo

fint refpe£bus

quidam

tran- funt frtditamentoi

redudiue tanrum in Przdicamento fui fubic£ti , vt cominunitcr ponuntScociftx} adhuceiiam probabttiteipofFunc dicere idcm, cum per abfolutum , & refpediuura tanquamperquidttares. duiidaturens, loquendo fcendentcs aptitudinales

,

maxime de rcfpeftiuo quiditatkiorfcd ad oppofitum poflct' obiici mult iplicicct ,de quo alias. De modis ctiam inrrinfecis dubium eft quia etiam Dodor vbi fupra tacuit eos:circa quod notaui prius fupccMctaphyfica , qucndam modum dicendt Dodoris , i. & 4. Mcraph. de modis vt ,

tamcn fecurc dici pojfccquod ciim modi tales, vt habec ipCeS.dift, prim.ndn fint proprie alije formalitates fcu conccptus a quiditatibus, quarum funt modi, nec per confcqucns aliquid formaliccr feu quidicaciue includentes. Quod enim non eft <juidyvel forma* ^uid^SiC \i fnodui acccpcis. Satis

,

Modi

nihil

includunt ef~ fttttittlitir.

,

quomodu

liras,

tcr

,

fubiicitur

pcrmittunt

?

alicui

cum

dido

in ^uid, feu formali-

talia fint

fiibieiSla?

prsditara

,

qualia

Sed huius.ambiguiratis vl-

teriot difcuffio habct ficri vbi fupri.Qusert Fran-

Formaliftas , & in omnibus , & alios Ochamrnuncad oppofit»m,'nuc ad propofitum, omnia fanc ad mentem Dodioris diiudicando. Prima probatio conchifionis in commenro

cifcum

&efHcax fit) habere inftantiam ad homincm:quia non obftante fimplicitate diuina,vbi fummafimpticitashabetur,cns quiditatiue de Dco , per tc,praedicatur i & per modos, qui quafi conccptus qualitaciui funr,adipfura concrahitur quare ergo non eodem modo de vltimis difFcrcntiis diccretur , & contrahcretur ad eas ? Confidera bene,ponderando plura.Qux- Ent pofTct (licet fubtilis,

:

re %.tUft.prim.t].i.& j.

motiuum multum

& in Francifco

facit

:

hoc cnim

pro inccntione Francifci

inprol.Conflatus.

tur de

,

,

& non nota,fcu principium obie6l;ionis,

vt in plucibus originalibus rcpcritur.

Tertia eciam probatio patitur inftantiam ad homiticm , vbi fupr^ in primo , iuxta rcgulam Scoticam ibidem. Commune vidclicct adduo inferiora , ^uerum vnum denominat alterum , particulariter fine nugatione

quc

,

denominat fiipfiim.

cationali

,

in

Exem-

quorum, vtro-

vt ponitur abaliquibus ,includiturquidi-

homo alhtti, Sed tu cohfidciabis diuerfitalem hinc inde , & procefFum in infinirum &

tatiue cns

&

Cic

de

:

Dee,

ad eum

tontrtthitur ,

plum de animali

qttidittt'

tiue frtdiim'

ttn

nernj&c.

intelligcndi,

:

in

dicendum. Nam qui pafGoncs talcs ponunt pet fe przdicamcnco Qualicati$,habent tenercens

in

Anima,&

vt pofuimus,vc

De adlibus

Deinde ponit conclufionem , feu propofitioncm fecundam , NuUHm conceptuum vnum , &c. qua* uegaC conuenientiam omnium conceptuara in aliquo vniuocc didko , feu in quidAe cis quam

Ens non prt-

inferio^

varie cfTec

proptcr didla incommcnto,quaEre fupcrlibrosde

tamen magis placct

in fequentibus patcbit.

Jie»ri

communiter nota. Dt palfnonibus vero

rum ad,«ns fecundum varias opinioncs

Secunda probatio bonacft licct habereteuafionem rccurrcndo ad realitaccs , & modos vt prius. Vbi aducrte qu6d litera dcbent cfFc coniun£ba,& dependens ibi : Contra /icundttm peiitio-

clufio hicrfed

6.

dccccminauicin Sententiis de eis,& proptec repugbanciiirn opiniorium cetigic cantijm

fimiliter ciim dicitur

,

aliis.

,

rcfolutio

fer midet.

Theorema rerolutidnem in realirates

,

8c conceptus

:

&

Hc

omncs de modi» cuadentar.

facilitcr inftantiz

Singulariffiroc cniin 8c ingenioiiflime tribus pro-

bationibus oiVcndit veritatem conclunonisjicec Ocham conetur in omnibus obiicere : alterius tamen Sc loci , remporis , cft hacc diutiijs pro-

&

Attende , qu6d in aliquibus originalibus,

(equi.

tptrtit

mutt rtftlMtknet.

intelligatur.

(ei.

ibi:

Conceptmm &c. Nam~ ctim in prima oftendit ftatum in reroluendo;& in recunda,qu6d non ad vnura, faltem in ipudy liccc benc ad vnum , auc in quid, aut raifcm identicc, feu denominatiuc, apriori didum in hac tertia tangit limitationem refolutionis cx parte termini ad Mem ipfius , often***"* f\vLod nonoportet tot edc conccptus pri^os , quot rcfolutioncs fcd ad aliquot primos fit omnium refolutio fcmpct enim pluralitas Vltcriiis feqaitur tertia conclufio

:

,

:

:

:

fuperflna

vbi paucitas faluat apparentia. £t in

,

commcnto

rccurrit ad ppiijs difta ^

vai ia in diuerHs originalibus

,

& ibi

& :

vel penitus fuperflua,quiaprius in

habecur. Aduecce ciim dicic reipicifHtet

ueftigacio

, ,

&c. qu6d

:

litera cft

pertfuid et-

iam ejfent dsfiinEii , &c. vfquc ad finem

cft

Extra,

commento

^d tptot

ibi poftec ficri

z.

imptirant

longa in-

fed in fequencibus magis explicabic

Podec breuicer diftingui de refolucione ad primos conceptus , vel in gencre vidclicec , vel exrra genus. Primo modo , portenc poni tot pritni concepcus in ^uid^ & in tjuale , quoc func generaliffima , prima contraAiua eorum. Secundo modo poftlint poni duo , vel tres primi canti^m vnus intpudy vt entis alius in
&

;

:

;

-'-•

rum

:

tio

& fimiliter ex

:

modorum

fed ex parte

poifct ficri altcrca-

parte paffionum

,

quis vide-

&

primus , quis fecundus , qua; cntis prima 'f^tut prim diuifio , de quo alias. Saltem vet itas conclufio•''V''' nis habetur,quia primac diuifiones entis funt tcrlicet

minatac,

& contradiua prima eius funt indetcr-

&

&

fccundum ens reale nium extraanimam

:

omnium Alibi

fit

vltimata refolutio

om-

&ad hos alios ens rationis,

qu« adlu collatiuo derelinquuntur. fpero , Deo difponente, altius inucftigare ,

hanc ambiguitatem. Deinde ponit qnartam conclufionem de diutrfitate prim6 determinabilis , & determinantis: determinans , (^ determinabile , &c. Vbi nofantct dicit in prima parte conclufionis Conceftitm per fe vnum , propter conucnicntiam eorum in conceptu per accidens tafi , non tantum perfcicumi & hbc etiam extendendo per aecidens , vt fcis. :

In fecunda etiam parte notanter ait yft^fi 'dteriiut &c. propter identificam inclnfionem ,

&

illimitacionem

:

& maximc in tranfccndentibus.

Vult breuitet , qu6d deterrainans , & determinabile fant primo diuerfii: quia nec vnum alterum , nec ambo tettium , per fe faltem , includunt. Vbi aduerte , qu6d hic poftet fieri inftantia

ad

homincm

:

qnia

Scotioper.

,

vt habct

Tom. J 1 1.

}.

difi.prim.q.^.

mmmmt

vir

timt.

famosc enim currit:& hoc

htc fufHciebat. Reftiijs vet6 ponitur particula-

negatiua

ris

Ciim dicit omitti

teft

&

,

&

logicc,

realiccr

loquendo.

commcnto , & tertia probatione, po.ly &, vt in pluribus habetur, vel (ub-

in

Mulca

intelligi ly hoc.

mc

curiofa adducat lcGtot

curiofus, beni pondcrando.

10.

Confequcnter ponit duo corollaria (qux tar men, vt prius notaui , in aliquibus originalibus, im6 communiter,fcquuntur conmientum fecunds conclufionis hic tamen fatis reftc iocantur) quorum primum eft Conceptui generit difrren:

&

:

&c.

tia,

Quod

intellige

(

vt limitaui conclufio-

ncm) quo ad vtramquc cius partem. Videtur loqui plerumque hicde communi Iitnicatb',fcu fumpto ab aliqua te vel realitate vna fcd genetaliter loquendo , propofitio eft vcra vc particularis ncgatiua,Iicct non vt vniuerfalis. Quod ,

:

additut ibidcm ,fimiliterde materMi'& forma,Ciue fit

pars tcxrus

;

commcntum

fiue vt

,

/f»

riMttria

habct am» dr firma im-

biguitatcm : quia ^.difi.prim.& %.difi. eiufdem, vi» detur tcnere quod ensvniuoce, &in9Ki<^prxdicatur de matcria, forma^ Potcft dici e:cpe-

etiidtint tnfl

&

ditc

qu6d

,

illa

fimilitudo debet attendi

quo ad

fecundam partcm coroliarij , non quo ad pri'^ mam. Vcl u contcndas , qdod vniucrfaliicr in» telligitur, dic qo6d loquitur de prim6 diucrfis re, vel rcalitate,

nohautem conccpturcaji-. Vel « qu6d loquitur dc diuer-

& rcdit in idem

alifcr

,

fis fe

totis fubiedliue

fic

,

habct concordari id

a

ne micrologus videatur. Quacte 8. difi. prim. huitu, in prolog. Conflat. in Ffanc.& in apud Formaliftas. Txadi. de tranfcendcntibus, Poftet enim probabiliter dici , quod ad hos duos

9*

cludcrct, tetigi fupta,

<}u4fi.i.

:

lilt iU dettT'

Nota etiam quud fpecificauit tectiam probationcm fccundi.fi intclligcretur vniucrfaiis negatiua , co qu6d aliac dux non ita effent ad rem ; fcd qualitcr tertia etiam non con-

minato numero:igrturaliquot primi conceptus, dimifit ad iudicium bo-

diuirfa imttl-

, fed de vltimo : vcl faitem nec re, ncc rcalitate, alio a determinabili

quorum fupputationem ni viri

[

gnantia in di£lis. Ide6 , vt inftantia exclndacur, ponatur particularis ncgatiua , ita qu6d non dc

conclunonem habcs. ConceptM generu ^ icc. vbiquc fatis benc currunt, hic videlicet ,&

fishit

Nwi

i

telligaturconclufio vniucrfalis ncgatiua,vt egregic habet in commento , videtur ralfa ,aut rcpu-

auocunque determinance

quare Icgantur, vbi placuerit lcdori.

t»t *ft c»ne€-

177

ens ptxdicatur in «ptid de aliqua di£Ferentia,ide6 DotnmiaJbi non poteft eife genus , vt exponit finguiariffime (J» ditirmiPhilolbphum j Metaph. text, com. o.fi igitur in- mskiu friini

commcntum huius concIuHonis , adduntur duo corollaria, qux tamen infra poft quactam

pofl

••

X.

I

vbi

idemqnod

flon-autem obioi^iiic^Et , quod habct in i.djfi. ti.

hicdediuerfitatemaxeriie

forma tcnet, cum his quac

ptimor»^

dicic in

fi^ra. Scftbr do6lrinx Scoticz

,

nifi flabilitert&

cautc squitauerit, de faci& cefpitabit

;

totaergo

& totaliter videatur eiu$'do£trina alitcr interpreti & ptzcipitium immtnet', .&>i:uina; Aliuj ;

,

corollarium , fcilicet Difiremia fitperior , &c; patct ex intentionc fuper y.Mctapb. ^. 7.^ ii Jifi.

Difftrtntia infiritr

nt»

1

inelmdit

fu4 f .}. C^ dibifipe: fed inftantias ibi cetigi4)& ali« ftrtonm. bi i quia ad alia fcftiii<^'»h>C{ltlura,omittOi Dili«>

&

gens ledtor omnia fupplebic.

Dcinde introducit quandam feu euafionem

,

ibi

quitur immediace

'.Ctm

ftt

cauillatioiien)»

has vfipte , &c.

commcntDm 4.

II.

& fe-

in aUquibus»

poncndocoro|laria:.vbLprius ftipt^:ied faiishaoecur hicbeneadpropofitum. £c merit6 appellat fcrpondentcm ptotetuum , quiaapparet ez refponfione manifeftc.Potiils^enim videretuc pri- DtMtrptm mudiucrfitas detrrminabilis,& detftminahris in ditffmimmH' itt •

dtter-

Cr abftrado, quam :-> concrete, ci!km in concreto, mimimii,ela' przdicetur vnum de alio , a
&

:

&

Socratet

efi

rationale

,

&

&

afiitnat

,

&c. hzc au'

tem negatur communirer , Rationalitat efi animaiitat t licet garruli Nominalcs non vercantnt

A

a

eam

etttit.

Theorema X.

278

illa viderur habere aliqualem appareniiam ex didis huius , Vid* ^. .primo MetMph.& <}. .4. eutfeiemy& tjfuttfl: peml'

2>« prmi Jiuerfis in

flrmfHt

DiB

eam conccdcre. Rcfpondeo tamen

ab

1

I

Mtf.

I.

,

fHifi.l.

quocunque fumpto vt ^uid , &c, Sed de hoc ibi aliquantulum pertra£baui : nec ad hoc ie£fce vadit refpontio, fed ad (implicem identitadetcmiinarem quidiiatiuam dcterminantis , timA 6 de

&

quodtamenomnil^ilis abftradfciuc fumptorum no falfum cft. Quarc in Logicalibus, & fuper 7. :

&

&

Metaph. ^.dift. i. & alibi j. <^ 8. tiifi. prim. plerumque,maximc de Gcnere,&'DifFerentia.De quiditate autcm & modo,vidctur fereidem.Vide notanter

An

idem

ahftrtUiU

Quod

&

confritum t

Anteprzdicamentorum

quaeftionibus

Se»t ^utll.i. d» r*dic»m. gie, lib.

^.8. cgre-

& indantias pondcrabis, vt nofti. Vide fupcr £lcnchorum^.i6.&

aliqualiter pcrtfa6taui vUirtut

,

& in 4.

difi. 1

9.

Metaph.f.

^.

vbi haec

& fupcr Porphyr.

,

1 .

^.

i

.

tirt.

3.

tjHafi.

nngulariflime:

enim loquitur dc concreto pto ^rmali tantum accepto ; vbi etiam pondera ad finem argumecationis,quahter,vt notaui, reducit argumentum ad oppoficum. Phira alia hic adducat ledtor. hic

Vltcrius fequitnr

II.

CreMtOy& incrento

:

,

&c. vbi

quintam concIufionem,h'cet in ali-

ailigriauimus

quibus originahbus, fn iitera dcpcndens ex przcedentibus iamdeclararis, poteft tamen rcd:e ppoi conchifio , Vcl principium particulz, fcu Theotematis priricipah's. Vbi aducrte, qu6d ha:c poiletdiltingui ficut illud

primum coroUarium

fiipra ydetermintms tfetermin^ile ydcc. videlicet in

vniuerfalcm

vel in particularem.

,

&

Particularis

iit

coriceptus

communis vni-

mentcm huius ,

tamen non

eft

gicaiibus

& Metaphyfica & 19. difi.prim.

fi

,

ad

vt patct in

,

inftancizpoilent alibi>inucniri

& 14. per y.Metaoh. & tjtttfi.

Qupdkb

difi,

alibi.

,

LoEt

vide j.Cr 13.

prim. in Reporttttis, &/it-

Pondcra ctiam cum

dicir,

Per/i commUHit, &c.'prOp<er idcntificam prxdicationem , &arialogiac vriitatem,fea communitatcm.

Quxre vibi

iti

crAtto

nifi

,

&

fupra notaui fafpc.

fic

cnim triplicem a£lum

potcft affignari triplex conccptus:&'

,

fe etiaro in omninofimplicern,

'4CictftMi tbieff/tlit

mul-

tifltx.

& per accidens. Per & infimplicem. Vide

9.

Mcx.zfh.adfinem,^U£re

Conccptus etiain

complcxus potcft multipliciter fubdiuidi

Qusrc in

militcr difcurfiuus.

&

difi.prim ejMofi.^.

3.

in pr3ecedentibus,& fupra hic.

&

-,

Logicalibus

fi-

vide

,

Franc. in prolog. prim. Conflat.& alios,vt nofti.

Quinque crgo conceptus

tangit, fed de

primis ad propofitum intcndit

:

quo ad

duobus

alios

fe

,

&

ad fcqucntia rcmittit. Quaere in Mctaphyfica, aliqualitcr infr^ hic , altbi pluries. Aduerte,

&

quod

roralircra pofter poni rexrus,fed fatis

affignatur

inchoari

commenrum

ibi

:

:

vt habcs

ben^

licct poflct

:

Qujerc 6.Me-

dicaturre/olul>ilif,8cc.

taph. plura ad propofirum cxplicandum.Pondcra etiam notanter diffcrcntiam inter conceptum ag-

gregMHm,vc\ per accidens,& cenceptum complexum, ex litera,&adde vtfcis. :

ptus

:

& tota

litera pofTet

poni tex-

tus,vcl falccm vfque ibi : Dicat$tr alter , 8cc. cuius fundamcnta poffunt habcri j. Metaphyf in Ariftotcle

,

& in ifto & alibi facpe.

fi

Lirera fatis CtetftMfri'

,

&

clara eft vfque ibi iprimo eUuerfiu

rencatuf ly , C^

,

inclufits

Hoc

copulariue.

,

&c. me

ideo dico,

quia conccptus primo diuerfus videtur omnino irrcfolubilis bcnc enim verum eft, qu6d conce-

tft

diuerfen,

imftlMbi-

lu.

:

ptus inclufus poteft

cfTe

fimplcx

,

&

refolubilis:

fed dc primodiucrfo cftdubium. Si Iy,c^,ccne-

recur difiundiuc, nulla ambiguiras efler

,

fed lo-

quirur forrc de primi diucrfis fubicftiuc prafdicamencalircr

:

non aurem

obieiSbiue

,

feu

,

fcu

cranfcendcncer.Quacre5.Mcc.& alibi plerumque.

THEOKEMA S

ioquatur famose1iic,quodprobabiliterppf-

C HOL

X,

V M.

I

Maiorpars hulm Theorematis habeturfitpra Theor.

•

:

communis animi

Vel ad maiorem cxpreffionero pionituf. Quomodocunque , propofitio eft norabiIis>vc patet. Vbi pondera mulpcliari

conceptio.

fumititr.

tiplicem acceptioricm conctpttUy vt fupra notaui: videtur hic accipi , vt ohie£htm , non quomddo-

foteft.

Ow

primus fubdiuiditur in perfi,

Intelligo

Deinde feqaitur illa propofitio Conceptuum d
Sttt inleOigi

intellcfkus

:

ferdici.

in,

ntscenceptti4 jScc.SccunAam

ad mciitem Dodfcoris Non eminerettfoAliquu idem conceptut , &c.

prbpofitionem

Ttr efle

Confequeiirer addic aliam,in quatangit mnl-

valdc fignanrer

increato

&

trifltx relpe

&

func durx digeftionis.

& alicui

particnlatis ncgariua pof-

maximc in terminis non ef-

uocus vniuocediflrus^tion tamen omni,vtprius Et hlc intelligo tretttum extcnfiuc, jln slitfuiJ didum cft vnimtnm pro qnocunque alioi Deo ; fic fortc cntia rafit tnti re»li, ^ cionis poftent dici crcaca , de quibus manifeftc rdticnUf patet veritas conclufionis, comparatis ad entia rcalia , fiue creata , ^fiue increata. Licet quidara imagrnentur vniuocationcm entis vtrique :'hoc

Coneeftas

•

iontialibusyvtriofti. Licct igitur ahcui creato,

aifirmatiua,

fnnticiTe (imul verac,

multiflituer

, zGta , vbi ponit difiundiuam trium partium,'& vltima pars probabilitcrdari potcft. Vide optimc ^. h St^oMih.de his rcIationibas,& j. Metaph.& alibifitpiyvi nofti. Confidera etiam an tales relationes fint reales, vel racionis,vbi fu-' pra , & alibi faepe , & addc ibi plura ad propofitum,bene mafticando, maxime relaciones,qua;

intelledu

Vltimo ponir 8. vr affignauimus Omnts conce, &c, In qua comparat conccptus inrcr fc fecundum diucrfirarem , difFcrcnriara,& ordinem,

enim

»5

commento declarat fe breuitcr , & fubtiquantum ad illaro particulam, efcy videlicet

In

tis.

litcr,

tfplicem acccpcioncm conccpcus obiedalis.

G.ejUdft.Gji«otilih,

ibi tangit in impugnatione refponfio6* nis, dc idcntitatc concreti, abftradi , quxre in

fit

notaui fuper quzft.^. huius in Antepracdicamen-

cimquc , fcd vt habct cfte in intelligentia , non tantum in memoria idco dicit', non vtform^yicc,

8. Repetita funt

^utdaVyVel propter maitrem txpref-

fionem,vel forte firiptorum vitio : tresprimt definitienes,

amfitis duobus coreUariis, ihihahentur

:

tres

pe~

titiones hic pofitsi, funt clarijjimx. Qjfjdfit confuse,&

dffiinEii concipi, tio,

^uod habent quartay& quinta defini-

vide apud De6l. i.d.i.(j.i.n.ii. Sexta efi de defi-

nitione vniuerfalis ,de ejua viete

eum,de

Vniuerfal.e]./^.

$.&fi^ej &7.Metaphq.i^.&i.d.i.tj.i.& 6.&4. d.^^.^.i. Septima definitio efidefingulari , explicans defiriptiontnK. de tjuo vidt

& ttrtium, &

ejHtfi.

tum i.d.^.q.CadprimHmy

ii de Anima.

:

vbi pluta tangat Icdtor de conccptu entis,& cor-

refpondentia eius

,

&

fic

de aliis. Vide ca

,

quz

I

.

Primo concipi dicitur

«

quod intelUSlui

\<3.prtncip,

Definitio-

addejuntur.

nes.

X

fer

Theorema XI.

.III 1 Per ft Honfritt^

quietfitid

,

infrimo

in-

CtnSmii.

Perfeiie cogrtofeitur ex parte obie&i, } ^uando nihil ohieSii Utet. I Simplex itaque fi soncifitur , ferfe£}e eoncipitur.

Refilubile contingit imferfeiie concifi.

X Petitiones.

Conceftm

I

nlit^uos effe refilubiles,

1 Concefttu /tliquos effe non inclufis. lingHUrium

Vt conccpcus omnium fingularium & folos omnes quidem ali) in liis includun-

mn

cur,& ab his abflrahuncur.

Conctptiu

inclu/t.

Depnitit-

:

Confuf» a nobis

3

concifi,friits diftinde.

4 Difiin^e concipitur^ quod ficundum hoe concifitur , fecundum quod sb sliit dijiin-

nes.

guitur.

§^id fuse

,

con-

<juid dijiin-

he eoncipi?

Confuse concifitur,c^uod indifiinde.

y

&

dantur gradus : vtpote perfi frimi

»w,&c.

teUelio includitur.

Non ergo omncquod non

primo.con-

27Q ,

perfinonfri-

Dodor. Gcnus etiam, vt definiens, non eil natum concipi, nifi vt pars,vel diftinde licet alio modo, vt fcil icet fpecies, vel totum , vel vcgenus, poirec concipi alicer, conSc fic loquitur

,

fidera.

Deinde obiicit 8c non foluicQuaetamen obie- Genm dtfi. dio non habetur inaliquibusoriginalibus fed tuidteflftrs, pofito qu6d fit dc iitera,& fuilinendo di(f):a,faci- frtditundt, tttttm. liter retpondetur , quud gcnus in dcfinicndq, e(t :

pars

in

;

przdicando,totum, fccundum Boctium: , vel appropriar^ , vt habet fi*fer

& hoc propric

Porphyr. y. ^.de Genere ifte. & ideo idem poteft Idim fttift ouncconfufum, nunc diftindumeire. Sed adde tjfe tSfufiwi, quod aliud eft confujum ejje , Sc confuse concipi : fi- & difiinQS. ,

& dJftin£le. Quarre vbi fupri» plcrumquc , & adducantur hic plura fundamenta huius, & fcquachim, & tange multa de natura generis,& cognitioiie eius. Vlcim6dcfinit vniuerfale,& fingulare. Et no4tanter dicit vniuerfide, vel commune:c^ma commune Commune roiliter dedifiinno,

iii

primo, Sc

alibi

plus,quamy?i»f«/rt«.Nam quiditas in poten- Utiui fmtlt

fus^:quia genus ica perfedc concipicur in

eft in

concepcu definitionis, ficuc per fc camen cunc non prim6 concipicur , feddefinicio primo. Contra qudmodo ergo duplex confufio i fecundum duplex cocum , vni-

tia,etiam remota,ad vniuerfalitatera.eft

:

^id

vni-

uer/iUt

&

fingidMref

:

uerfale,

& efTenciale, vel incegralc.

Vniuerfdle, vel commune dico

6

,

eui non

refugnat dici demultit.

7

Singulare

ANNOTAT. MAVRITII. X.

SEquitur illa particula ,primo concipi,Scc.qi\Am

&

,

pra in

2.& in

nunc

,

habent

aliter.

qui.i hic

guftia

prim«

& prius declaratsc

:

etiam fcptics

definitiones cla-

rx funt

,

/'«'/?

Scperfeile concipi. Tertia hic rcfolutiiis,

,

quam

deprimo vidclicet,

,

Duo etiam

corollaria fatis

cx didtis clara funt , licct contra

primum eorum

fuprii

ponitur.

plura pofTenc adduci. Quscre

}

dift.

.

i .

&

tUihi,

9. Metapbyfic4t Arift. adfinem.Ttc% petitioncs

lent manifcfie, Phyjicor.

quarum

tcrtia

i .

Pofter. 8c

:

Sci.

&

pa-

maximc patct ex

& i.dift.i.ifutft.i. Scfifpra hic

Secunda ctiam patct

taph.

^

KE M A XL

THE

,

fed nihil omittcre volui

:

repetita placebunt. Tres

,

:

Forte

vt conclufiones

Mecaphyfica, habet. Inftantias hic

plurcs &refolutioncs didorum-adducat lcdor,

enimnunc vt dcfinitiofcu communcs animi conceptiones,aut petitiones ponuntur, quod ledor attendat. Aliqua ver6 originalia hzc non

1

Me-

i.Metaph.

C HO L

S

I

V M.

In vndecimo 77jeoremate vnatantum eft ajjertio^ communis animi ctnceptio , de ratione per fe vnius, pro ejuonota ex Toeorem.Z, tjuodfimpUx conceptmefl refilidfilii

in duos

,

determnabilufiilicet

,

& determi-

primofimpUx, eft irrefilubiUt , vt ihi etiam diiJum eft. Simplex etgo conceptm primo modo , eft ex aSlu potentia,fi Me^ taphyfice Uquamur; velex materia &fonfia, Phyfici hcjuendo.An vero anima,& ytngelm,^uifim ex a£h$ natiui \fidfimpliciterfimpUx ,fiu

&

&

Crpotentia , Mett^hyfice , fint etiam ex materia forma.DoSIor ^. jj.de Animaputat prohahiliter,quod

& D, 7%om. de

tjuo iii

in

Sc cap.de Specie in Porphyr. Sc alibi plerumque.

fic,ficundttm Philofiphos ,

Quarta

Commentariofitseegi.Duotiecimo TTjeoremate oftendit

Sc quinta definitioncs patcnt vbi fupra

aStum compefiti ejfe frofriian

in primo, Sc alibi fzpc.

Deinde perroodumcorollarij fcquitur ergo

omne quod non primo

,

Scc. Sc

:

ponitur vc

Non com-

mentum , licct poflct poni vt textus vfqueibi: ^uiagenw, Sc poilct iropugnari ficut optimc Do-

Nam nihil

ftrftHe cSci-

dor impugnat,&

fi*tmr in eettptu de/ini-

conccptibile vidctur perfeftc concipi,nifi

(fptr

&

,

rantur.

prius pofita funt

modolibet

,

habct

horum

hes

titnit

dift. 1.

omnia infercre non finunt tcmporis an& admaiora accclcratio ; famofa cnim funt harc omnia in dodrina huiqs quare qux-

communiter tamen in originalibus ucreiterantur . Sc hoc vel ad maiorem exprcfIIonem,velfcriptorum vitio:vel quo-

it*

.

aliter ctiam.

prim6 primo

; non crgo ita pcrfedkc , vt videtur, concipitur gcnus.vt parsdefinitionis, ficut feor-

concipiatur

fum

:

fed in pcrfcdtc Scoti oper.

&

didin&c concipiendoi

Tom. III,

ret

illMdabaUii

muUipUx ;

mum

,

\

;

tdiotptin

non diftingue-

& zmum, aliofuin compofitum

& fimpUcem,alias alujuidipjim

vel dares procejjitm. §l»ande dicil

vnicum

,

lo^tttr de vUimo

,

effe

ejfit

vUi" ttSum ejfi ejfet

reJpeSM cuuts tptotUibet

compofiti efl potentiaU, vt expUcat in commento

negat ergo

:

non

allum affum non vltlmum ^Jeufarmam

incompUtam,fuam ponit incorporibm animatonim,& nmm. ^^.de ^« infta Tbtor, 1 .7 ya

fuse probat ^.d.

itf.mm.iy

1

& Theor.2.0. num.g. Aa

a

»ni-

uerfale.

fuper 7.

10. prtncipaletn notauimus. Vcl (i tantum conclunoncs enumerabis , pone 8. principalem, feu alio modo fupputando vt fupra notaui , cric fupri, vel infra , in qua ponuntur y.definitioncs, duocorollaria,& tres petitiones. £t licct aliqua :

An genui

j

commu- juim

Metaph.taftum eft^.i}.& alibi plcrumqHc.Qua:re. Notanter etiam dicit s cuinonrepugnat , & nori dicit quod de fado dicicur de multis:quia fiue in vnocantiim indiuiduo fit, fiucin pluribus, habct non repugnantiam ; non tamen fempcr adum,vt ibidem decerminat. Vide fuper 1 .Perihermenias, fiipcr Porphyrio , alibi. Refert etiam fortc dicere, h^erenon repugnantiam, Sc hahere aptltudl^ nem, confidera bcne,& vidcbis,qu6d nihil diminute , nihilfuperfluedixit. Definitioncm cti?ra fingularis, pcr oppofiium declarabis , vt ibi fu-

&

eui refugnat.

,

nicabilis pluribus, vt

Omm

Vmuirfttit deftriftio,

f^

JiniuUrit, '

^

,,-im

Theorema

28o

Omnt fetf' vftitm, ^ntmjimplex primo,

Jl.priftdp.

cx

efi

iiiltt

drfofcntis ,fi»€ ex maferis <jr

,

forma.

Hxc pcio

,

communis animi conce^

vtiquc

quod

innuit Peripateticorum prin-

ceps %.MetaphJext.eom.i\.Sed /rtfr.inquit,

materia , iltitd vero /orrirM ;' d^ hoc quidem f^B, iHud vcropotenfia: non adhuc dubifa'

Vnum

per

fi
tio videbitur ejfe , qudd^U4ritur,fed hoc efi quodquid erui effe vtique. Quad dicat , in fubiedo includi prxdicatum y per han^ pr9pontionem,e(re per fe notam.Dico autem primo ex illis efle quoniam (i ex pluribus ferfe, (cd non prim6 , quodlibet il:

lorum

vel erit aliquid ipfiuspotcntialis,

,

vcl adualis.

t)e poccnciali pacet per ea>

X

&X11

1.

1.

quzft. huius copiosc ad pr6pofitum,& adde plu-

quiapaucis multa tangic; Dcindcfequitur fecunda propofitio,quam 1 2. principalem notauimus, Sc przcedciitem 1 1. fed vt prius notaui . alio modo fupputando , poilet aliterquotari.Hz etiam duz poftent congruc fub eadem particula locari:fed has quotationes omictoad iudicium boni viri : qux eft talis : Vniufiu* iufepu compofiti, &c. vbi tria tangit, dc aftu, fcilicct eius fimplicitatcro,vt habet fex Principiorum 3\iftor in principio. Vide 7. 8. Metaph. f.9. ^odlib. dibifitpe : eius vnitatem, & cius prora,vt nofti

:

&

&

prietatem

,

5-

&

qux optime comroendat ,

roborat,

&

cxponit in commento. Vnins cnim rci vnum cft ejfe, de quo tamen vidc in 3 .
principalitcr cft

ab a6lu,vel a forma:quare adus

, proprius eriam cft,alias non diftingueret qubcunque non ipfo. Quscre 7. Metaphyfijext. com.^^. Non obftant hic dida his.ouae habct i. Plnrcs i» ctdift.^.&7.Met.& 1.& 4.dift.i.Sc alibi plerunquc ff"* fi'''^

vnicus

a

i

quz dicQntur elementa

:

vt A, B.

de pluralitate fotmarumrquia formaf priores

TH EO RE M A

ftrnt

potentialcs,vcl faltein partcs, vel aliquid poten-

XI I.

tialis

formaB yltimatae 8c fpecific2,vt egregic brccommcnto declarat.Exclude etiam hinc

uibus in

Vnittfcuiufque compofiti efi aliquis pro-

IX. frtnctp.

prius sSius vnicus,^ fimplex.

Ab iilo namque eft vnitas

corporc

compo(iti in

& diftindlio ab alio^ A£bus enim diftin& vnicus,quia

•j.Met»ph.

fc,

tex.cmi,4f<),

guit igitur cft proprius:fed ;

quodlibct compofiti refpeftu cius cft po-

Ah aHn vnitM

cenf-

pojiti.

tentiale,& (iti

:

licet

poflit dici

ita

non

eft

adus huius compo-

rerpedu alicuius

adus

:

cauillationcs

in compofito,

plctura cx principahbus faltcm organis)

THEORE MA XllL SCHOLIVM

SEquuntur alia dao Theoremata quz ,

polTent

&

&

MecaphyHcalis , communiter etiam in Metaphyficis locutus eft Phyficc:aHud voce proponens , aliud quafi myfticc fubintelligcns:ficut Thcologi fuo modo etiam diuinitus infpirati, in Scripturis factis loquuntur.Prima propofitio eft talis Omne perfi vnum , &c. vbi notanter addit, nonfimplex : quia per fe vnitas nedum compofitis ,ira6 fimplicibus,& principalii^s conuenit : addit etiam primo,id eft,adaequate : quia nec prxcisc cx adu , nec prarcise ex potentia , nec (Stionis

km.

&

Prima

tertia pofita fitnt Theor.9.

ex Tbeorem.

1

enim non effet

&

F)ra;cisc

adus

,

vel ex aliquo potentia-

vt in

8.

:

ripateticorum

,

im6 omnium

ferc naturaliter lo-

quentium non Platonem, vt voluitTullius {(tA ,

Scotum femper excipio)merit6 appellat

:

vt natu-

ralis iroaeinatio attingere valuit 8.

Metuph.text. j. vbi videtur Philofophus velle hanc eftc pcr fe notam,&' per confequcns przdicatum eius

com.

I

includi in fubiedo. Quarre ibi expofitionem

,

&

C^uintapatet

,

tjuiafi omnii

conceptus immediate in irrefiluhilem refilueretur,jpe-

eiufdem generit

cies

effent

primi diuerfi

j


nec in (jualitatiue cenceptu , ita^necin ^uiditatiue eonutniret tjtutur

y

ficundaprebatie obfcurafiuit elt. Sextafi-

ex t]uinta,
refilutio pajfim in ^uidita-

tiuum refiluhilem ; ergo hic communiorl^ cenceptu refiluto:verbigratia, eoncepttu animalig,cenceptu hominit.

Septitna

,

oftendit in refilutiene tjuiditatiua dari

vnum fitpremum cenceptum,ttempe entis ; &fix rationes

ad hec pofita fiiadent eptime

entis vnittocationemy

num.j.

& d.S.^.i.n. 11.& ^.

de (jua Doii. Met.ij.

I

1

.d. j

.q.x.a

.& f.4. Prddicam.& de Anima

j. 2

1

.vbi in

cemmentariefuse dehoc egi.

Cenceptuum

I

&

&

Ponit in commento cenditiones

conceptus determinantis.

&

commento exponit optime , fuper 7. Metaph. copiosc difputauit non refert Auerrois , fequacium imaginatio , remouentium videlicet materiam "i^defuidefi rei mateJriJl.niPU. rialis. In comroento ver6 hanc ptopofitionem tt frinctfs fundat in di^is Ariftotelis, quem principem PcffrifMctict' is,

&

Secunda hahetur ^artacoUigitur exprima huius -yfi vltimum determinans , nec ftatut in re1 .

filutiene conceptuum.

:

ex aliquo

*

In hec TTjeoremate vndecitn htAenturpropofitierus.

ver6 vocat conclunonem in fequentibus , videntur PhyHcx conHderationis maximc:licet ad Metaphyficalia extendiooflint. Ariftoteles enim propter difficultatem (peculationis , abftra-

fimplici-

:

I.

& X 11. Theorcma.

communes animi conccpiioncs,vt de primo eorum afTerit Dodor hic & infra. Secundum

djr

&

di(^is huius alibi donfirmabis.

vltimus adus.

dici

nit cfpofitu,

& anima

intelle(5liua,quod cx praccedenti propofitione,

ANNOTAT. MAVRITII 1.

Nara quarcunquc

non eft homo ; quicquid dicant illi garruli,propriam vocem ignorantesrfcd adarqualum potcVtialc cum adu fpecifico hominem conftituit, cuiufmodi funt corpus organicum (compars hominis

proprcr idem iimplcx,

alias aliquid eius erit

ad X I

Nominalium de compofitionc cx

& anima intellediua.

refelutio

fiatum

hftbet.

Alias nihil pcrfeftc cognofcibilc,ex de- i^.frinnp. finitione

quarta,& quinta , quia nec quili-

bet cius : non enim vno adu infinita con-

ncc infinitis quos non Contra inconuenicns quod non folum a nobis fed cx fc

cipicntur a nobis crit percranfirc. cft

,

non

:

:

;

fic

cognofcibiIc.Refpondeo:vno

adu

infinita confus^. 2,

Omnis conceptus refolubilispriwo refolui-

tur in dctermintibiUm^e^ determinantem.

Quia

TheoremS>.

Theorema XIII. Eftntialu coceptutexcedittptuii-

tdttmm.

Quia in potcntialcm, U aftualem fcu macerialem,& formalcm.Ex conceptionc

tio

ceptus,

quo cns communiflimc ncgatur.

itaquc, detcrminabilis dicatur quidicatiyyj . detcrminans , qualitaciuus i icaquc

Item,

confufa prius nota,aliquid fimpii- FmiucMit

,

cfTencialis

exccdic quidicaciuum.

)

eJfenttMliter includunt

nec vnum

,

<•/-

terum.

Ac pcr hoc funt primo

Sidttenm,

&

deterrmnM n»n ejfem

im^ daretur proce/

gatio in

coceptm de-

diucrfajaii^LS

rcfolubili,

nu-

& pro-

quia illud communc ipfum vcroquc dccerminabitur dcccrminans aliquid includunc quod icctum deccrminabicur in inHnicum. ccfTus in infinitum

:

-^^

:

&

& ,

4 Cenditiones

omni conccptu

dc codem conccptu. Item , vnus con-

citcrprimdimpnmcntintcllcaui quod bcn^ afl^crit Auiccnna cflc ens non cnim plura confufiflinia xqui primo occurrunt: nequc illorum aliquod fi rcfpcftu aliorum non cft confufum. Itcra, vnum obicftiim :

Cuiujlihet refolubilis efi nli
primum duo alij

modo

fic

dctcrminans fcd non totaitaquc quot conccptus rcfolubilcs , tot proprij determinantcs , prim6 diuerfi a determinabilibus ex tcrtia,&: Exi.Tbeo- intcr fc ex ifta. Itaque nullus conccptus lis

conccptus

:

:

,

communis omnibus

rem.i).

,

tam cx tcrtia.quam

Ne^atovl-

cxifta:fcdftacrcfolucio cuiuflibcc inquattmo deter- ,. / htaciuumirrelolubuem:nuffationamquc —• --../: mtn*nte,je1

1

„

qHttHT nu-

.

/-

1

.

lequerecur, &inhnitas,

gMio,((rin- cflc

ii9

,•

nuUumqucalium

conccptum fiinpliccm:ac idco nullos

duos primos diucrfos, quarc nullos

finitM.

difl*c-

rentes.

Nonfiatim refoluitur efuieunque conce-

y

ptus in qutditMtiuum irrefotubtlem.

Quia duo conccptus tunc eflcnt prim6

&.

diucrfi

:

non enim conucniunt in qualitaquartx:&: fi non

tluis vltimis,cx corollario

inaliquo quidicaciuo,cunc innullo. Iccm, cunc fimplicitct fimpliccs tantum cflenc in numero duplo , rcfpcftu rcfolubiUum: qualitatiui quidem proprij zqualcs funt numcro refolutis , fed quiditatiui exccdunt. 6 ^iditatiui conceptus refolutis funt communiores : fed in refolutione fofieriores frioribusfunt commttniores. ^idstatim conce-

ptm

eji

co-

munier

re-

^iditatiui dixi:qualitatiuus cnim proum rcfoluco, ex corollario quarcse hoc probacur cx dcfinicionc communis quia potcntiali non repugnac cx fcaftus alius ab ifto,quo dcccrminacur. 7 ^uiditatiue refoluendo , ad vnum pri-

prius conucrcicur g :

:

/oluio.

mum tione^ptidi-

tatiM da-

conceptum fiatus

Eft

In refilu-

erit.

Itcm,
cntitatc. :

"*"""•'«, *""*"'"*"-

&

connumcrata

,

in aliquo vniuo-

II.

OElatta conclufio efi explicatio fiptinu

tantum

,

oFlendens

vmim conceptum ejfi pofitiue communijfmum, Nona,

efuod optime prohat commrntitm.

ali^ucs con-

ceptm immediate contineri fub primo , aliotfcin ejfent infinitifContra primam. Hic ponitem prittto diuidi in decem genera, de tpto i .d. 3 .q. ) .num.-;. difi.Z. ij. j

& & ^.d.io.«].i. niim.i i.c^ d.if.^.i.C' ^.Met.tj.^. ijuod videtur innuere Arifiotelem dicere

,

ens includi

ab hocrecedit , cum dicat

,

eitm argui-

in diffirentia

;

mn includiin vltima,

tiue tantitm loejumumApfi tcnet I

.d. 5

.tj.

clufione

.num.6.y. ij.&i.d.i .(j.d.num.

j

decima

pajfones entis

,

qualltatiui denominantes

,

<]ua

,

i

j

fum

. i

^.Con-

conceptm

denoininare per fi quemli-

bet conceptum (juiditatiuum

(fuia denominant perfi ; primo ipfiim ens ,dr confiijuenter per fi , nonprimo, pmne includens ens. Vltima conclufio hene docet pafi

fiones enti«

non includere ipfum ,

rationibm in commento

,

de

«pio

& pri^atur ^iatuor

vide

DoH.

1 .

difi. j,

^uifi.}. num.6.7.

8

Tantum

efi

vnus conceptus quiditatiuus

communifiimttt.

Quia

fi

duo, vtcrquc

in quoiibct alio

includcrctur aut igitur aiter in altcro &: :

;

Tantum

vnm conce-

tunc altcr non communiflimus cx fcxta; ptm comaut ncutcr in alio , &: tunc vnus dctcrmi- msmijfimm. nabilis altcr dctcrminans , cx fccunda s &: ita raniumaltcr quidiratiuus. 9 Sub primo quiditatiuo immediate conti* ,

nentur atiqui conceptids quiditatiui.

Quia

omncs mediatc infiniti conccptus contra primam fi tantum vnus immcdiate primus non illo communior, fi

Si

,

conceptm

:

,

ejjet

,

quocunquc conccptu alio quiditatiuo: non autcm ccrtitudo eiufdcm & dubicaScoti ofer. Tom. IIL ^j^

,

ivtme-

diatm

entit

contrafcxtam.Quotigitur funt ? Tancum ejfem infinidcccm famose ponuncur, qui idco immc- ti coctptm. diaci prim6:quia in quolibet alio quidica- Eni immediate diuidi riuo conccptu aliquis iftorum includitur: & nullu^iftonim in alio nccalius quidi- in xo.genera.

mus cx fcxta & cft cntis. Cum ccrtituding namquc de ifto poteft ftarc dubitatio

nuHm

,

:

auccm ifteconccptus communifli,

tnrjtatm.

iti

duoeiitia

SCHOLIVM

turproprium dcterminans, quiaquicquid aliud cft in conceptu illo, rcfpeftu eius.cft ,

primi habitus

:

cantur.

Ijccc refpcftu prioris

&

,

ad quodlibetens non idcm, eft diucrfum: crgo illa funt duo entia comp.iratio au-

tcm

aliquo

CoroUariH.

^''"''"'i"**

f'''*'"^'

quidicatiui fccundtim pcrfcdius,

mcwntur

Ex prima, vnicum , cxconclufioncdc aftu, fimplex, quia vlcimum & hoc dica-

:

"">* fix

Irem, comparanrur qnicunquc

& impcrfeftiits

mum determinttns.

dctcrminabile

intcllcftus

fcicntifici.

:

terminatu.

,

fi

:

& determinans, nihil

DetermitntbiliSy

idem

udibiU

281

tatiuus in

corum aliquo.nifi

ncraliflima gcncra

,

prius

hzc gc-

fcu prima gcnera di^

Concra cur non primus conccpcus gcnus primum , fi in quid prxcuntuc

dicacur

:

,

& per djfl^crcntias A

a

dctcrminatut 3

illc

Theorema XIII.

28l

deccm > Rcrpondecur,quia eft de .ntelledlu differencia:, quod generi non

originalibus habetur loco cemra :ctnclufio, Sc de-

conucnit. Hoc.arguendo dixit Anftotelcs, } Mctaph.text.com. o.cum lic impof-

rtihilperfe5ie,Scc.8c placet

ad

ille

iftas

.

eundcm conccptum

fibile St ens

ejjit

i

difFcrcntia includi

de conceptH in alio

ex

,

in

certia

:

itaquc {lcnscft de incelle£};u dif-

:

differentia

fcrcntiz ipfum dcterminancis

jHt^
cum e(rcc,& alius conccptus

citmeffet.

&

gcnerc nec vuum

:

,

xquiuo-

nihil

autem

& differcn-

prohibct concepcus gcncris,

xquiuoce eodem nominc importari.

lix

o Ejialiciuis conceptm qualitatiuus , depominans quemlfiet quidttatiuum. I

Determitians

per fe

inclttditur,

denominans

mn.

DenominanSf inquani, ad difFerenciam qualicaciui detctminantis quia determi:

nans pcr fc includitur , denominans non. Hoc probatpr , quia denominans primo, denominat per ft quodlibet inferius aliqua primo denominant ens, vt vnum verum , bonum : itaquc quemlibec quidica,

,

ciuum perfe dcnominabunc

:

licechi di-

cantur dcnominatiui communiflimi.

entisno inipsii.

Ncc igitur aliquem gcnere

in nullo

lo.

inferiorem

&

,

ita

Pracdicamcntorum:

Hoc

tranfcendcntia qualitatiua.

igitur

probatur , quia nugatio , ens vnum. Item, quia rion conuertuntur prasdicationes per fe

:

rcfponfio ad finem

uiilatio

non

hxc per fe przdicantur dc ente

fi

non

:

itaque c conucrfo. In dcflnitione etiam

fic

:

pofTct poni additio

,

alias

litcra,& tunc ,

vei

ponattar de litcra.eft euafio,feu ca-

quzdam, & faciliter

infringi poteft:quia

fermo hic dc cognitioncconfufa:fedpcrfeda diftinfta : vt paict in litcra.Vtroquemodo,cum pofEtlitera percipi , eligat lectorquod voluerit, confequenter plura addendo. Confequenter ponit fecundam Omfiis conce~ ptHs , &c. tota Htcra cum commento patet priCis. Aduertc in commento, cum dicit ex concefit

&

:

&

ptione

,

quod videtur recurrere ad

iliara fupra,

Omneferfe tmtm,S>cc. vnde habes pondcrare val- Condititnts de ordinem , numerum varic in hoc proceflu: detennitiStk, vt infra magis opus crii propter intricationes al- CmetfttH

&

lcgationum.

Deinde fequitur

tertia

minans; &c. quae etiam

:

determinabile

& deter-

cum commento prius ha-

& inftancias hinc inde confidera,& exclude vt fupra notaui Confequcntcr ponit quartam:Cttf«/Z/^« refilubilii , &c. qua: fatis notanda eft cum fua declaratianc in commento. Ti^ngit enim trcs , rcl quabetur,

,

videlicct

quod

cuiuflibct refolubilis datur determinans vlti-

mnm, vnicum, illae

c udit.

cludut

illa

Extra : aut

commcnti

magis

tuor detcrminantis conditiones

NuUus conceptus denominatiuus communifimus primum ^uiditatiuum per fe inI I

Pajftones

bet refcrri ad illud in principio

fimplex

,

&

proprium

,

particulx poflunt notari vt textus,

commentum. Vbi nota coroLIaria,qux

fiones, vt

&

infert confequenter pulchrc ad

omnia

fuperiijs

& omnes & remif^

ferc habita funt.

propofitum : Probat aiitem

conclufionem ex prxcedentibus notanter. Vbi habes ordinem conclufionum fore conuenienter affignatum. Limita, vt fcis, cautc , quod dicii dc conceptu communi omnibus, de qua communitate debet intelligi.

itaquc vt inclufum. Item , quodlibec ifto-

Deindc fequitur quinta Nonftatim refoluitHr, &c. vbi poflet poni principium particulae , vel capituli, fcd fatis benc quotatut, & eft de ordinc,

rum fcipfum

& gradibus in quiditatiuis conceptibus,afIignan-

:

paffioniSjfubiedum cadit vt additum;non

denominarec.

dis ; vt Plato , & Porphyrius , poft ipfumquam probat dupliciter in commento quarum fecunda eft valde notabilis,& maximc procedunt pro-

ANNOTAT. MAVRITII.

:

SEquitur illa particuk Concepttatm refolutio, &c. quam 13. principalem notauimus, &in

bationes dc conceptibus fpecificis,refolubilibus.

qua vndecim propofitiones aflignauimus

comparando hominem , & afinum ad conceptum animalis , qui in cafu ponatur irrefolubilis vel comparando corpus, Sc fpiritum , ad conceptum fubftantix vel faltem comparando fubftantiam & quantitatem,ad con-

:

vt prius dixi, aliter fupputari potcrit pnpefi$ionet habenJfi*

tur Theertm.

do litcram ordinando

:

,

fed,

:

alio

& videtur fuperflua

mo,

aut

hic.aut fupra,ha:c propofitio: quare poflet omitti

hic, vel ibi

bis, vt

non

:

notaui

fed

fi

fiipra.

eam legcre

Quam probat

ad plenum. Et

ita

volucris, excufa-

vt prius.iicet

cum dicit in commcnto,

ex definitione,in aliquibiis originaIibus,im6

comnon additur quotatio aliqua, in aliquibus vero ponitur vt habes quarta&quinta , & miiniter

:

addunt 7), & £,red fine quotatione.Litera eft hona: fiautem addereturquotatio,benceflct terria , habendo refpedum ad praccedentes immediate vel quarta& tertia ad mediate, &imnicdjatc habet cnim referri ad illam definitio-

aliqui

:

quod

,

vel pati

:

:

ceptumentis, fuppofita vniuocatione cius. Sed bene ponderando optimc probat Docftor , quia

conceptum quiditatiuum cum praecifione, vt diftinguiturcontraconceptum includenqualitatiuum :,conceprus tera quiditatiuum , cnim hominis non cft praccisc quiditatiuus:qua-

accipit

&

re

Ci

refolucrctur in

conceptum animalis , qui

cafu eflet irrefolubilis cise quiditatiuus

:

,

tunc

&

in

per confequens prx- Suiditatium

ille

comparatus ad con-

comrncnto, vt

uenicns

eC^

Vbi aduerte confequcnter in litera, obiedio in

poflinit

duo conceptus conuenirc quiditatiue in

in aliquibus, vt habes, ponitur fic

:

Comra : imonueniens eff,SiC.

& po-

ad cognitionem infinitorum , Sc refponfio fequcns fatis vadit ad propofitum , fed

non

impugnari

,

dida

tcft refcrri

licct

poflet

vt patet

in

,

& difiincle

inftantias circa

commento

,

Ceaper/i concipi.

neni perfeEli concipi prius notaui.

inftantiam

ceptum quemcunquc alium fic quiditatiuum, effet ab eo primo diuerfus ; quod falfum & incon-

:

Tangc

Prima vero probatio

diftinilc, coiifusc faltcm polfunt in-

finitaapprchendi vno

adu,

fed

communitcr

in

:

ScC\c de aliis cxemplis dices.

Non

tertio, nifi

contrahatur ad ipfos per aliquos qua-

lit.itiuos

exquibus conftituuntur

,

;

&

percon-

fequcns non erunt prarcisc quiditatiui. An ver6 hoc verum fit dc conrraAis rtlodalibus , con-

&

ceptibus tranfcendentibus cise dc conccptibus

;

vel an loquitur prae-

Prxdicamentaiibus,& realitatum,

cMfnprtcifio-

nt

tft prime diutrfm ab »liis.

X1

Theorema tataqi.(}rc

conrequentec ben^ ponderando. Adde

Semperaquilz

hicpIurariibtJliaciiriose,& falua

djrcurfus tranfcendit certc caprarutn imbecilles faltus

€.

:

Sc

non formidat porcarum garritus.

Seqiiitur Cc\tA:§luielitMtiii conceptitSyScc.in qua comparat quiditatuios conceptus, in quos ordi-

natc Ht refulurio, ad qualitatiuos& rciolutos,

&

ad fe inuicem fccudum maiorem &minorccomniunitatem & litcra tota patet.Vbi aduerte ciira dicit iu commento,qu6d tjMsUttuium proprim con:

non cft per entttatiuzcomprehennonisifcd potiiisvltimatxcon(litutionis,&antonomaftice,vc fupra notaui. Quatre 1 alibi.vt noftj. dift, 4. Pondera etiam cum dicit:£x deiinitione communis , quia illa eft definitio fexta fupra vmMerfile,

Alhu dijlinnt.

&

inquantum

,

Scc. potenriale

cnimindifFerens

eft

&

vero diftinguit feparar, vltimate conftituit, primoprioritateperfe(^ionis.Quzre 7.MetaphyJicdy\i (cis,& ix.Mfi.i. tale;c(flus

&

14.1. plura ad

propofitum.

&

vniuocationcm entis

dit breuibus

quod

:

fupri

fapcr Metaphyfica-pcrtra6taui,& ambiguitates

&

circxhoc, vbi, &.qualirer,ibiquxre. Tangit prim6 in commento illud famofum argumentum dc conceptu ccrto , diibio in aliquibus , imo communiter ndn habetur ratio fe-

&

&

quens.quam habes : Item, vnm conceptm , &c. proccdir, vt videtur , per viam contradidionis inferend* quod non conuenit nifi in vniuocis. Tertia proccdit de primo cognito ; fed declarabis ciftc , vt fupra notaui fupcr Mctaphyfica , habet j difi. prlm. pondera dirfcZ.eiufiUm , rentiam intcr confufim , & confuse ; & intcr con:

&

&

.

&

&

fufum confiifione partium fubie£biuarum , cffentialium , multa alia ibi tange & an loquaturfamosc, confidcrabcnc. Quarta ritio pro-

&

VntMOc»tit tntit

»d inft-

rier» frtbmtur.

:

cedit ex vnitate obiefti iniellcdus

,

&

habitus

Metaphyficx. Quinta ratio per viam comparationis:quz tantum habet ficri in vniuoco j.Phyficor. Vidcoptimc S.difi.prim.^.i. Sexta,& vltima cx numeratione in entitate , quod ctiam arguit vniuocationem quac omnia dilatabis, exami-

&

:

habes,& maxime vt tju^. 4. yinteprtdicamentorum huim copiosc dixi,& aduerfarios nabis, vt alibi

SuBB

•liud

fr*ttr tns,iffi ctmmunif-

fimum tencf ftum.

Deindc fequitur Tantumefizmm conceptm cjuiditatium, &c. quam o6tauam notauimus fed in :

:

aliquibus ponitur in

Item

,

tantttm

efi

batio prxccdcntis ni conclufio

,

commcnto

prxccdentis

vnm conceptm, &c. tanquam ,

& fatis

fie;

pro-

bene fed poteft po:

tanquam ad maiorem

expreflio-

, & exclufionem cauillationum contra pra.*ccdcntem. Poftet enim quis concedere , quod

nem

refolutio fieretad ens,tanquam ad

primum

cotn-

muniillmum , exponendo ly primum ncgatiuc,& cum hoc poflct eflc ad alia prima , vtpote ad rem, vel alicjttidy vcl huiufmodi. Hoc ctgo cxcludendo , ponit iftam , in qua oportct ens eftc

vnicum,primum,communiflinium,viarcfolutionis,

exponendo

\\ primum pofitiue

:

quam probat

paucis fingulariffimc, cx pra!cedentibus,& litera fatis clara eft.

Scquitur nona Sub primo cfuiditatiu» , Scc. in qua oftendit diuifioncm primam cniis , non eflc indifFercnter in quotcunquc infcriora fed in dctcrminata.Quam oftcndit ingcniofiffimc incom:

:

quae

obiedionem , quatc

tcr

omnia fupra paicni

vidclicet cns

non

fit

mum genu$,adducendo raotitu Ariftotclis

j.

3

pri-

.Me-

taph.Wbi notanccr dicit, Hoc arptitiue,vc\ arguendo dixit Arifioteles : fupplc ntnafiertiue, vt }.

&

sfftrmit

ylrtfi.

tnt im-

eludi in vlti-

t»* difftrtnti».

optimc pcrttadkat. £t quod ibi tan«quiuocatione entis , & inclufionc elTcn-

tiali eius in

intclledu DifFerentiac

,

declaraui fu-

& fuper quaeftiones in Porphyrium & Prxdicamenta,& vbi fupri in Mctaphyfica, & in pripri,

,

mo inuenies. Loquitur plcrumque hic famosc,vc \ principio prxfuppofui

dita,& breuitate,

:

omnia tamen

falc

con-

& fubtilitate mirabili.

Aduerte etiam

,

quod

licct

hxc Theoremata ordine tamcn

pofueriraus poft Mctaphyficaip

,

8. §>Mt

iti

Thee-

doftrinx, &,vt reor , acditionis praccedunt:quarc rtmatibut miniet nfiluea qux dicir hic breuibus , ibi prolixc qiix ;

&

ti

&

problematicc aliquando, famosc, ibi determinatc , fimiliter de Metaphyfica in ordine ad

&

Sentcntias

eft

intelligcnduin.

Non enim afinino

,

in

Mrtm-

phyfic» rtftluiitti ptfuif.

idfdt ThttUgtM refjxlht

curfu , ncc violcnro motu , vt multi huius xtaiis Mttafhyfuti, fatuorutn applaufum vfurpantcs , in fuis fcriptis , quod lcdlor eius do£krinx attendcre maximc dcbet. Qualitcr ver6 ens dcfccndat in dcccm Gcncra,& an pcr difFerentias determine-

proceffit

tur,vide vbi fuprk:& innlta Logicc,

hxc vigilantcr

ce ad

ftude.

& Metaphy-

An autem priijs diui-

datur cns in aliquos conccptus iranlccndcntcs quiditatiuos, quam iri decem Genera, funt varix

imaginationes fequacium huius:quxrc Formaliftas,& plura locahuius doArinx,vt fcis. Deiiidc ponit dccimam : Efi alitjuit conceptm, §iuemtde tms &c.inquaoftcndit communitatem paffionum,& dt fitu fMjfie-

modorum entis. Vidc copiosc ad hxc Francifcum in prolog. Conflat.

nihut tur.

& alios fequaccs huius.

£ns namqnc prxdicaturde omnibusidenticc,fcu ma-

dtti-

^ } eut'

utrfe.

&

fed alia plura de entc formalitcr , per confequcns dcinfcrioribus ad ens. Vcl fic, prxdicatur cns deomnibusdenominatiuci prioccrialiter

ri ri.

;

:

alia vcro dc ente dcnominatiu^,& a poftcrioVbi aduerte fignanter difFerentiam, quam fa-

DifftruntdetiTtntntns,^

citinter determinans,

&

propric dcnominans

vt Philofophus in Antcquemedef diuifioncs entis per paffio-

prxdicamentis. Vnde

exclude. 7-

:

Afetaphqua/t.f.ScCc<]ucini. £xcludit confcqucn- N*H

&

Scptima propofitio: §lulditMiHe refiluendoySiCC. in qua oftendit ftatum eire ad conceptum entis quiditatiuc , notabiliter in commcnto often-

§ju*nit nt-

qu6d immediate

bat

difi.prim.tf.i.

&

g»t vniu 10ftpfu tntii qutd ntg»tmr , tfi vnH.

&

git de

ftttnti*Utft z/et commttne

p*it.cr /»/*•

:

viam

1 .

indifftrtns,

quia nec in vnum tantikm,nec ininfinita : rclinquitur ergo quod in aliquot detcfminata numcro. £c quarrit in quot ? refpondct famose , qu6d in illa decetn Przdicamenta,& pro-

n^ento

uertitur,Scc.<\\iiiA talis conuertibilitas

rotalis

28}

1.

nes

& accidcns

denomitians ,

dtncrninaus;

,

&

inodos, licct fint per dcnominantia, non , canien propric pcr determinantia : quia determinans htc accipitur pro diftinfto, falrein fecundum realitatem

,

quod cum dcterminabili

facit

com-

pofitionera Metaphyficalem faltcm. Determi-

Firmm dtnt-

nans enim conftituit in zOia primo;denominans mintnt fupptnit aBum ver6 in aftu fecundo , prxfupponit primum.

&

Adde

& ci^m dicit

quod determinans per fi includitur, debetrefcrri non ad determinabilc , fcd ad tcrtium conftitutum denominans autein ncc

ftimum.

,

,

fic,

ncc

fic

pcr fc includitur

:

licct

bcnc idcnticc,

& hoc loquendo dc perfeirate primi modi. Nora etiain ibidcm difFercntiam ,inter denominans pri- DeuemiuMns mo,Sc denominans per fi,f\cut communiter in Prx- primi, ^ftr dicamentis. Duos modos pcrfeitatis habcs i. ft difftruHr,

Pofierior,Dc muftiplici c6traAiuo,& dctcrmina» tiuo.quxre in logicalibus huius,vt alias notaui. Confequcnter ponit vndccimam vltimam

&

huius partictilx

:

Nullm conceptm,Scc,c[mm fupri

etiam pertra
Aa

4

batttry

Theorema XIV.

284

batwr , icc. fed fatis ben^ iacec. PofTct etiam illa

rationem demonffrationis in

diqHem iitferitrem , &c. aflignari corollarium:& ita muUa alia alibi plerumquein praecedentibus , & fequentibus coroUaria pulTcnt notari , vt afllgnauimus » qux ledor fuis it\ locis addat , fpeciiicet. Vult igitur qu(!)d ficat danturconceptus quiditatiui tranfcendentes , vel faltem vnus primus , ita dari debent

netrantes,

particula

nec igitttr

,

&

qualitatiui

:

& plures

qualitatiui correfpondere

Necmirum,eum

pofTunt rnicoquiditatiuo.

vni-

tas prioris ftet cura pluralitate poflerioris

cum

vnitas fubiedli

;

&

formarum

multiplicatione

accidentium modorum , atque pafllonum ficuc enim materia prima in Phyficis , ita potefl poni cns in Metaphyficis. De numcro , ordine tranfcendentium qualitatiuorum , quacre vbi fupri notaui , qualiter demonflrari pofTunt, &c. Probat autem conclufionem quatuor rationibus breuibus , fcd fortiflimis. Qusere vbi fupra in :

&

&

9»JJinits tn-

tu non

inilu-

irtiffum.

primo,

& 4. MetdtfhyfVnvm procedit per viam

tteam

efft

Petrum

1 .

cenfent

Conglomerant Molina

rum dilia

in id

nifeflum

efl in illis

,

de

bene

,

feu diuerfitate,

&

ta

ex implicatione contradiftionis, feuex repu-

,

gnantia denominantis

,

& denominati

rcfpedu

&c.

de oppefitOyeptalis eiemon-

habet juatuor conditiones

tio

, eie

quibtts DoEi.

ex Arift. I .Pofter.text.^. Sed ejuicejuidfit de hacfententia pre res

eam non

de

hil

eft,

ajferit

:

fid vel loojuiturfecundMm fen-

eis refeluens

ejuod colligo

;

ex propofitione ejHitita

Conceflis quatuor conclufionibus proximis;

ihi,

non probatis. Gluibus verhis conftat,fecundum eum, nonprohari, ejMod demonjhrari neejueat Detim ejfe licct

viuum ,

ergo

(frc.

illas

qnatuor conclujionei non tenet

vt prohataSyVel affertasfed non refelutas reliquit.Gluod

deprimo principio cap. ^.& ^.&

Deum effe,&

efficiens,

XIV.

vltimume^ue finem.

2. i .

L

tagit rationihui, omnium,cfHotejuet haElenus auinuenta

Alirahitur ^ntt, ejHod Do6lor dicat ^uatMtr pri-

Junt, efticaciffmis : vndefi hic teneret oppofitum

eum tenere prohabile

Deum effe viuum, intelligentem , volentem^vel vlUut operationis immanentis eftiEHuftm , vel capacem.

proueSiier alteram fententiam elegit

fi ,

enm loepti de probatione demonftra-

tiua,fitmpta in rigore iuxta regulat Logicoi

,

non au-

tem de probatione alia citra illam demonllrationem: ^uo Jenfit ifta tenent tjuottjuet dicmt demonJirarinon

Deum effe

,

aut

efti

vnum

vnum omnium principium ef^EHuum:

,

Baffol.

vel dari i

Mft. 1.

^. I . ita ait de primo effe£HHo;& q. 1 .de infinito,& cj. j

dt Dto vno. Ruhion

nitum :& tj.

I

q. i.negat demonftrari dari infi-

Deum effe vnum. Idem ait Ocham ihi o.de Deo vno,& §luodl. j .q. .& ^odl.y.q. y.fi^ tj.^.

i

alias.

Soliiit

i

etiam omniafere argumenta Sceti , pro

& primi entis prohanda,

vnitate Dei, efficaciffima

omnium.Idem ait

tjua

tamenjitnt

Warro ihi ejuaft. i ,An-

dreas anouo Caftro (j.^.ait taatum vt prohahilitts probari Deumef/i.Petrits de Aliaco folute negat id demonftrari

;

i

.dift.

>

confentlt Holcot

i

&

.

<juos feejuitur

Gafpar Caffalius

part.iHfta,cap.i6.poft i.concl. ej.

I

o.concl.i. eiicens

Ciudcntcr

,

cfficiens.

Hot

dari

lih.

i

probari fufficienter

primum conferuans,

celebres

.

de ejuadri-

AdidemeftGab.i.d.i.

DoSoret

,

licct

non

& primum

additcere volui

,

pro

hac parte,quia DoSlor nefter hic in eam inclinare videtur : fiudens enim monflraripoffe,

lentem, efuam effidens ejfe

gore non

;

non magis

,

aut forte minits

,

de-

DeHmeffe viitu?n,iMelUgentem,& vo-

Deum efp, velinfimtum erts ,aut primum

ejua

poffe

eft

:

tanen

rjitam

fentemiam ejuidam

recentiores.

ejualitas

ejwefi.y. dift. j

,

num.

ad

dicitur

:

j.

quitft 6.

j.

vt conftahit

e.x ,

Propofitio fexta eft clara

ea in continuofieri

G^d verofit num. ii.&

.art. j

.

& ,

, 1

quod

6. ihi

virihus

totis

ejuia operatio

eptia conuenit

,

& refficientia

,

Theor.

cr ficnon habet terminum,

,

tamen oBio

& GjMdl. ij.

ilifi. I .efuitft. 1

obieEii

qualitas,tenet

quaft.c). ntim.

1

,

i

.

cum

dift. j

DoSior

o.

&

i.

dift.6.

Propojitio feptima habetur i.

vbi bene prabat DoElor,fi per im-

non eftit produSiio ad intra, ifuod effe poffet ad &fic nonperfe reejuiritur proeluSlio ad intra, vt ponatur produEiio ad extra. Si enim tantum ejfet vnaperfena^non minus ejfet produfiiua ad extra,eptam

pojfihile

extra

;

modoefttota Trinitas, quicijuid

eiicat

Henriats,
ibirejiitat DoSior.

'• NonpoteflprobftriDeumejfeviuum. ordo hoc non concludic. H'p^""f' , quia

I

Tum

non viuic,bos viuit:cum,quia ha:c non ^^""^f* propofittoialiqua entis, nec communis mim crediomnibus entibus , vclciusoppofitum^fed tamm. tantum funt difFercntiac corporis corruptibilis. Tum ,quiaprimum habetpcrfcSol

a j rr clt dittcrcntia •

bet, 1

•

•

dionem nobiliorem

vita

,

(icut &: Sol ha-

non tamen viuit. Non potefl prohari Deum ejfe /apieftte^y 7°/^"*'

vel inteliigentem.

Tum

ftrarrpTff.t

cx proxima

:

& per confequens

tum

probatur

,

vt Deum

nec pra:fcicnrem, nec prjedcftinantem nec per artem fiue

illa a(fernnt hi demonftrari in ri-

eft,

irnmanens non eftoElio

fed

.ej-^jn

ad argum.contra conclafionemejuartam. Aiaier d.i.if.i .concl. i .ait ad id effe rationes probahiles , tjuas tamen omnesfoluit : idemfecit Adam d. i.q.vnica, i

roborauit.

.^.^.art.x.ab-

refpon

art.

i.

effe intetligen-

Videeum in particulari prohantem, Deum effe intelUgentem,& volentem d.cap..^. concl.4.& \.d.i.tjuaft.z. art.}. num.iQ.& tpiibus locis hac demonftrare Ja-

mis propofition^fu huius Theorematisproharinonpof-

,

cjuod

,

tantitm ponit iftas quatuorpropofitiones,ni-

tem, ac vglentem,primum

poffe euidenter

DoQo-

ejua tot

vt notat hic Mauritius ; vel

,

confirTno,<]uia traEl

,

d.i.^.

.

j

adduxi, eiujve cenfura, ^ua matefundata videtur,

d.i.cj.i .txaSiiffime probat

JSed odHertendum

k.

,

Jhatioinntoralibtuoccurrit.Rigida autem demonltra-

includens.

SCHOLIVM

enim Dei

funt, intelleda

, minime indemonflratione fumpta pro

eiufdem.Nam omne denominans quiditatiue inclufum pcrfonaliter fupponens , denominat &

THE OKE M A

inuifibilia

qux fada

diffiofite,fine formidine

verius

ex repugnantia

proje multa San£lo'

ad aliquidperfiiadtnditm intelleSlui

difcurjitfufficiente

& hoc in per

fe caufa. Tertia

alif

Quod notum efl Dei ma-

.

rigida iuxta regulat Ariftotelicat

ilia

tentiam aliorum

per additum deBnitiui , formaliter inclufi. Quarre i.Pcfterior.6. Topicor.& y .Afetaph. Qijar-

,

&

, 1

telligendut ejfet -^fed de

Scotut

fed fimpliciter,

vnum

,

vt videas e^uam

,

confpiciuntur. Sedforte milliutorum vtitur voce demonflratibnis ; ^ua, etiamfitjuis eorum t/teretury

Secunda ex non mutuitate prsdicationibus i.Pofierior.nc,

Rom.

creatura mundi, per ea

vitandae nugationis.

dum eiufdem modi

docere

ejfe

& erro-

ihi

diligenter reuoluerit ifte attther Clafficos Hieohgos.

per fe, in per

fe

forte ttm pe^

Bannes

e^uamejue ait

;

Aliaco aufitm

eie

fito tigtre

part.^uaft.i. art, 1. temerariam,

)

,

,

Corollariu.

,

per

cffe

volentetnf

duplcx.

Theorema XIV. ijue-quocnnque modo inceilc< £bualicer, aiiquid prociucencem. No» poufi probsri Deitm ejfe volenttm. ] Tum ex vcraque przmifTarum cum probacur , vc illae , per confequcns nec amancem, nec iuftum, nec mifcricordcmi per confequens , nec iudiccm mcricorum.vel dcmericorum. 4 Nonpotejfprohari Deum htUtere ^li^UMm peridea»

,

:

&

&

mtmentem

ofertitionem CorolUriH.

An prebari pojfitDeum tperari immaaenttr?

infe.

£x duabus proximis pcr confequcns nec aliqua operacione beacum fed bcaci:

;

cudo eius xquiuocanoftrz fuo

ejfe

quod

,

poccftiefrc in

mclius

cft fibi

,

quam no-

ftrum opcrari nobis. Ordo non probac concrarium paccc dc Solc. i

Concefis quatuor conelujionibits froxi-

j

mis

licet

,

non probatis

,

non potefi probttri

Deualiquod aliud afe intelligere, velvelle. Quia ad pcrfedionem , prioricaccm CeroBariii. Per XI.& aftusjfufficic perfcdio &: prioricas obicdi: XI. inteUl- per confcqnens fequicur coroUarium vi-

&

Siti.&}.

gefimumprimum & corollarium vigefimumfccudum, & illud corollarium communc, Philofophi mulca fcripferunc,&c. 6 Non potefi probari Deum aitu intelli' ,

gendi

&

volendi producere aliquid intrs,

qttod fit per

Quia ifti videncur vlcimi adus,non

Trohari ne-

quircntes cerminos produdosrfcd tantum

^t

obicifla

agcns auccm hic

:

cft

:

re-

obiedum cx

prarccdcnti.

7 ProduHio

incra.

9 Non potefi probari ejfentiam Jiuinam

cum :fifroducat , non

recur.

10 Non

fotefi probari cireumincefiio per-

fonarum. £x proxima, cam

proptcr vnica- Vham perJonam ejfi 1 1 Effentiadiuinaficommunicaretur^tton in alia,pro~ fotefl probari quod tantitm duobut modis bari netjuit.

ccm

cffencia;

vcrbum

animx

Tum, quiapx S.Phyficorumvcommcn- Duobm taTum, quia poccntix magis vidccur tum modit produccre quam fapiencix vcl volunca- comunicari

to 46.

,

,

pocenciaexcquicurquod voluncas imperac cum quia alij modi :ficuc inaliis

cis

:

principiandi pcr

meum cft aequale na-

cflcnciam,

ferfonarum in

£x

prxmiffa.

14 Nonpotefiprobari ,qttodinfeparahili- Extra ter agant circa extrinfeca.

Rcquire

in cabula*

SCHOLIVM §lHod tangit tUcima

,

vt qnidam

recentioret ei tribuerint, (jHodTrinitatem denronfirare

/ed tantitm voluit cenfirmare rationihus

Vnde x.d.^ .tj. 9.

& §iupdl.

14. negat

in Report. d. 1 S.(}.

i

& i.d.if

.&

Filim

rationi pajfiua

ad intra. DecimaJetjuitMr ex

^ia fi non confiat naturaliter

piures perjonae ejfiyvel ejfintiam communicari;nec confiare potefi vnrnn

efie

in alia,vtji^jifi*f> inJiAfifiente,

per circumnceffionem,d« ^uo DoSt. t.d.t^.q.t. I

.p.tf.^z. art.j.

Circapropojitionem vndeci-

maMyDurandtts etiam/iippoJuafide,tenet i.d.6 q,i.& d.io.ej. i .procejfiones fieri immediate per naturam, non ptrintelleSlum

& volMntatemtVt tenet vniuerfitas Do-

Sorum cum D.Thom.\. p.q.i-j.& Scot.i.difi.x.ej.j.& flupdt. i . rittf,ex

De prepojitione duodecima,vide nota Mau-

hac Jeeptiiifr decima

tertia,

,

relationibm oppofitU,

efi perJonafiiiatione,Mu :

nen opponitur l^i~

vndeji non produceret Spiritumjan-

£ium,difiinguereturtamen abeo;de

Doli. i.d.ii.


Thom. .p.q. ) <>utrr.t. Decimafiptimd patet ex centrouerfia Cracorum , negantium Spiritum JanEium a Filio precedere , fued nen negarem fi effet q. t .contra D.

1

veritat demonllrabiiu naturaliter : ex rtutUttit confiat

tamen precedere j DoSl. ixl.i l.q.x. I

f

Non

potefi probari fi fint tatttum treSy

quod tantum relatiue diftinguantur. Tum,qaia fi cftcnc cria abfoIuca,adhuc illimicacio cfrcnciz cffec ratid

vide DoH.i.d.!.^.

7.§.Ad quxdionctn Cec\indAm^.i^.& d.j.e} vn.& d.i^ Mauritius mt deoitna quartam ejfe additionem.

^Decimafixta habet non di-

fiingui perfinat per Ji printo

ex hac euidenter fitptitur.-qnia ejfentiam communicari

,

traStfuse i.d.i6.%.

& d.j.^.i.& d.ii.&

.1.^.^.4.

Gluodl. j .&

ejMia

ponere produSlionem

eptinta,

\&an.^i. Joluit ar^menta in communem tamen opinionem afjerit, ibi,&

:

naturaiiter fiiri pojfe Trinitatem ejfe. Nonapropojttio

dMobus pracetlentibus

III.

Teniz opinio,n.ii.vbijufiinetvtprob4d>ile,perjonae oppofitum

quodfides docet.

Trinittis

diuinis.

confiitki perahjoluta

D.Thom.

commu-

& adum incelligendi & volei)-

bandam dnplicem prodM&ionem ad intra

efi,

effentiam

zqu^ pcrfcdum. I ) Non potefi probari tantum

q. 6.n,^. addncit tjuatnor rationes atieofortes,ad pro-

id

modum nacurae,arcis,&c.

1

II.

Circa propo/itiouem oHauam DoSlor i, d.i. q.j. ad

efi

tia.

cx prxmifta, cum,quia non poceft probari aliquem crium produccre : cum quilibec habcac principium produ£liuum,

:

SCHOLIVM

;

poiefi ejfen-

,

Non poteft probari nicari a tribut tantum. 1

nec vniucrfahccr ccrminus incellcdionis, nacurx inccHigenci.

intenderit

ilia fic

cum diftindione.

communicetur.

potefi probari produ-

dquale in nutuntt.

Sicuc ncc

)

eandem numero eommunitabilem muttis. Tum ex ordinc,fuperiora non func magis communicabilia Tum cx prarmifla, quia pcr produdioncs calos communica-

extrinfeca^etittm volitiuMtex

purtefui non necefiario prafuppenit intrinfe^

cura;

f"**

di,

adintra.

effe

pr^bmi «r-

:

prodttcere

Stum

Trinitat

naturoLter

Tum

fe terminm ifiorum.

Corellaria.

Denm

285

8 Non pote/i froM frUuiiio perfoHArum diuinarum in ejfentia diuins. £x proxima cum rahs produdio fierec per incclledum& voluncacem fecundum ponenccs quianon vidcncuralij adus ad

en*cc

communicabilis ab

tribus rclatiuis

numcro

illis

quarc ipfa :

ficut

diftin^bis.

&a

Tum, quia

4.

Theorema XIV.

286 jin perjond

quia prius agit quam referacur,& per confcqucns prius eft. 1 6 Nonpotefiprobsri quoelperfona tantum

Sftiriffutn-

diJiingHAntur reiationibus

&

cantCj

minCjVC videcur.

confticuic

fi

,

,

quia quzlibcc

diftinguic conftitu-

, :

1

7 Non

potejl probari tertiam

a duabus

proceiere Jimul

Tum ex

pracmifTa

:

etiam

ro,

in

ambobus

cum etiam ex partc

Tum ex parte com-

ritum fanclum non diftingui a Filio,fi non proccdcret ab eo:ncc ctiam a Patrcift non immcdiat^abipfo.

1

ejHo

difput.

1

I

,

JeSl.

3

.

fnse egi in fupplemente de

citans multos pro hac Jimentia

,

&

ihi. Seejjuitur

,

aut prxmiatio

,

;

<]uia

hoc tantum con-

ueniret inftatu innocentia, vt probat Docl.

i ,d. i

().non

non pofle mori, cjuiahuiufmodi impajfibitanttm in patria , de cfua DoEi.^ d.i^^.cj. i )

vero pro litOi eft

De vigefima prima, vide DoEl, i.d,i%. T)e vigefima o.& j z. num.%. Dua aliafiquentes fe-

fecunda, dift eftiuntitrex

8

1

Non poteft probari animam rationalem

vtraquc pr;Eccdcncium.

Non poteft probari, Deum ofortere in-

Ex prafmiffa cum hoc,qu6d non vidc;

1

fa, non attingibilem.

Ex prazmiiTa. r o Non poteft probari hominem fine

eperum ?

?'"'•

pcio.

17 Nonpotefiprobari,Deumcarnemfumffiffe

de Virgine.

Tum ex pracmiflTa cum ,

1

1

circa ,

pee-

:

fine pocna,

de potentia

^iis,nenab

Non

poteft probari excellentia

anima

'/'A

18

ahfeluta.

canta,

&:

,

Non poteft

omnium nce in :

ab mftanci concepcionis

fimul comprehcnfor

,

,

gracia

& capi&: pcr

,

& quod

& viator. Tum

,

Tum

,

non fcquitur.

redemptione, quas videtur

ex ex

fJnis.

7{on poteft probari, Deum infeparabi-

1

naturam

vnijfe

humanam.

illo

proptcr

quia expleto

,

quod vniebatur proptcr quid :

?

SCHOLIVM

VI.

Sex iftapropofitiones ad (fuartum librtm JpeElantet, eflendunt de Sacramenterum inftitutiene,nihil rattene

probari nos nafci

cum

pec-

naturati cenftare pojfi,

De Baptifine vide eum ^.d.

& vjque ad MiiinSiienemfixtam

fe remiftibtle,fme peena alia a peccato. pcccatur principaliter , cx

roifcricordi^ poceft

dift. 7,

tjua

a

dje

dift.S. vjcjue dift.

16.

dift. 1

1

Confirmatiene

de VnSiione dift.i j . de Posnitentia dift.

etiam agit a

menio

,

1

7.

de

4. vfqtu adxx.de Euchariftia

ad i^.de Ordine

dift,

14.

De Matri-

& vjijue ad 44.

originale.

Non potefl probari nullum peceatum ef-

quem

in fcientia

quantam Deus poffet dare,

qaam fcmpcr efrec impcccabiHs

,

Illc in

SciHcet ab

fuic.

Non poteft proBari ex his ^ust apfarent hominem hominem peccaffe.

negando peccacum remijjibile

fiuc

tamen poftea mundata

vltra vnirecur

Tum ex przmifta, tum propterdifficultatem vitandi pcccatum aftualc. Poffent omncs apparencix faluari per illud, tj

1.

contraxit,

praemifla.

cato originali.

Teccatii eft

non

quia fiuc

oportcret,adhuc mundatus,poftea pocuic f^icisfaccre ficuc dicitur quod B. Virgo

Tum cx przmiffis Tum

Exprarmiffa. Xt

,

oportcrct contrahere originalc ex 1

liter ftbi

cato ejfe impaftibilem.

Ex

Incamatio

redem- f^^'*^ «-

cur aliqua caufa incarnacionis,nifi

relationc vnionis

9 Non poteft probari hominem ejfe ordinatum ad aliqttam beatitudinem in hac vi-

pxna

6.

carnari,

tis

Per confcqucns non potcft probari refurredio , nec vita xtcrna bonorum , ncc

vel brttmiu,

aut

Deum oporterepati

Nonpoteftprobari,

y

4.

eUft. 1

Chrifti, (juitponitur.

pcena malorum.

/HrrrSlie ,

1

<

decima oSlaua.

effeimmortalem.

petefl

6.& io.& D.Thom.^. j .dift. ,& tj.i^.art.x.de excellentia anirna Chrifti^

1

Nec 1

ter-

Do"

vide

ex hac, propo/itie decima nona , c^

vel pati iiociuum

ad

vide

propter peccatum hominis remittendum.

vigefima. Aduerte hic Jitmi impaflibiIem,/»ro pofle

non mori ,

,

j difl: I j .vbi de eiui gratia,& gloria,& vbi de eius fcientia,

16

Anima,

deprima, &ficunda

cum Magiftro

,art,

I

,

vide

argumema in contrarittm : an pojftt prbbarire-

ftrreSiio natHraliter, velpunitio

DoEl.

Eiorem p.^.

o vhi tenet anima immortalitatem non de-

menflrari ; de

Jolueiis

tium Sententiarum

IV.

Prepojitienem decimam eiiauam traSlat ^.dift.^j.

V.

Gluinejue fiquentes propofitienes JpeSlant

Ex

SCHOLIVM I . ««»1.

SCHOLIVM

perfonis.

municati poftcrius naturaliter communicatione.Pcr confequens non fcquitur Spi-

ij.

:

perfonam

communicancis omniacncncialia inalte-

jin

nobtlioris ipfo peccante.

priori diftinguit.

relacio

prohari re-

peccalum tanthm

per punitionem alterius apec-^

tum a quolibec alio fi non confticuit, illa duarum, quz prima eft in fuppofico,in illo

Tutn cx proxiraa tum

nibut eppa-

CerolUriu.

,

Tum ex pracmifTa

oppojitis.

:

CoroUariU.

poteft probari

foffe remitti

, tum , quia vcl peccatumcric irremiftibilc vel pcccaus obligabicur ad impoffibile. Tum , quia gracia priuy nacuraficcr facisfadionc , eciam in Chrifto,& ita fufficcrct in quocunque ho-

tur reUttio-

fuisf

14 Non

omnino

rcmitterc.

}

o

Non

poteft probari

inftitutionem alie^uorum

,

neceffariam

ejfe

Sacramentorum in

Ecclefta.

Quia

folus

Deus

pcr fe polcft

:

3i plus

dcdic

7.

Theorema XIV. dedic Bearx Virgini finc

iflis,

quam alicui

Sando cum iftis. 5

Nen potejtprobnri

I

Tum

necej^itas B/iptifmi.

cx pracmifla tum cx vigcfima prima. Ncc Confirmationis, tum cx prae<mina,tum multi Martyrcs non confirraati. Non Extremac Vndionis,tum cx prxmifla,

tum Martyrcs non Non

1

3

:

fionii

homini fnciend^.

nouo

,

quia in lcgc

accipitur cx diftp

Sacramen-

vctcri

torum pro-

lacobi cap.

tMri netpttt

^em &c. Dcfccundo noncft Sacramcn^^^ ncccflarium inftitutum ad falutem.

fuic,in j.

vbi fcquitur, Orate fro inui-

,

rattone.

Non fotejl frobari Corfm Chrifi ve3 3 rum ej/} in Altari. Idcm apparcc ante confccrationem &: poft, boni, vcl mali Sacerdotis nihil agcncis CoroHariii,

:

igiturnec

animam

nccquancicarcra.

,

cnim fenrentia Chrifti faluari dc corporc & fubftantia tantum vndc igitur nec tocam pcrfonam Chrifti fecundum Dcicaccm & corpus. 5 4 Non foteji frobari neceptas Ordinis. Tum ex quacuor prarmiflis cum non propccr difpenfacioncm Sacramencorum non magis ahorum quam Baptifmi qui Poceft

:

,

,

:

,

,

h.

priori

,

&

citatis pafliuz

»:.

quodlibcto quzft.7.& in Sentcntiis plecumquc. Qui etiam vellct dicece,qn6d hic loquiruc famosc , fequendo antiquos Theologos : pofTet diccce, quodalibi prouediocalitec fenticbat : fcd

& vecus vt arftimo.

5«

probabilis videtur,

fatis

Qui

modo

ocdinace alio

\\^'^

alitcr contcadiceret fibiipfi in

:

fic.vcl ficdicece

volue-

placuccit fcocfum hic

fi

pacticuias tcadatus, otdina-

bis, vt fupca nocaui,

& infra magis tangam. Nec

his pcopofitionibus debet paganus, vcl Philofo-

phus glociari,im6 potiiis confundi quia pcoccffus Philofophocum plures harum probare conaniium non habico lumine fidei , euacuantur: quia intcr falfa qui locuti funt , vcrum vidcrc quarc dum etfi potuerunt , noluerunt tamen :

:

fapientes vidcrivolucrunt, flulti fafti funt.

Ncc

fidem Catholi-cam denigtare poffunt eo quod plura credimus, quae probare non pofl'umus:quia fi ea nos ignorare diceremus ; qux teftimonio didicimusaliorum , quid ipfi Philofophi fcirenc? :

Vix enim , vel nnnquam in Ariftotcle inuenies, qui tamen lumen aliorum fuic, vnam dcmonftcationcm potilhmam /Tc^^^r^wrt pro aliqua veci-

^"fi- ?«•'• *">">'-^^*t

tate natucaliccc cognofcibili oftendcnda:teftirrto-

enim antiquorum plerumquc didaconfir-

niis

mat,qui tamcn fallcce,&

tem

fi

dcccpti fumus

qua: nec fallcrc,ncc

,

falli

potucrunt.Nos au-

ipfa perellcntiam veritas,

falli

potcft.nosdeccpit. Vi-

deatur tamen difputatio huiufmodi ptimo Re-

maximc nccclfarius.

cft

non procedit

ex fimplicitcr ncceflariis. Loquitur etiam de potencia creaturz,& defadlo,via attingentiz tuturali$:non auccm fimplicitec de repugnantia capa-

ricdicat conrcquentcc,&

:

non

ponit fidem:vel faltem

pcimus modus ^iccndi

fotefl frohari nete^itds Confef-

Tum cx prajmifla tum

InfHtHtio

func

vn£^i

287

Non fotejt frobari necefsitas Coniugtj. Si fornicacio non cft peccacum modo; nec quod fic Sacramcntum non magis, quam corruptio corporaUs ficuc illud ad fpccicm, fic hocadindiuiduum. 3 f

,

ANNOTAT. MAVRITII.

portationum

q.\

.& fifientibtu frol.& in

& i^.& in GluoMib. <j.\^.& in 4.
i

}.
.g.prolog. jinglici.

propofitum explicandum

&

dift.ttiam

4}. 4. ad idem habet plura, vt infia in locis fuis applicabo. Vide cxprcfsc mentem cius
prim. exponcndo

Richardum ad propofitum de

''*''""

gradibus cognitionis Dci, & cognofccntium et- j^„ iam viaroru.m : quxreibidcm. Has ergo propofi- hm.

"*'^

rutioni-

tiones creditas,licet fatis clacx fint,bceuibus tan-

g

QEquitur

^Deum,

illa

particula

&c. quam

:

Non

fotefi probari

propofitionum vt in traftatu dc

tradlatuiti

crcditarum placait appcUari : primo principio cam nominat.D.oftor.

OrJ» huin* fartit.

An au-

tem fcotfum dcbcam ifta: propolitiohcs poni.an certc vt communiter cumaliiai vt notauimiw^ ponuntur , dubium cft. Non vidcntut cnim dcs pcndeniiamcx prxcedcntibus habcrc. Dc ordinc ctiam carum ad fequciices. crcditas , ibi : Non foteft probari

erdinem eftentialem

,-6cc.

poflct dubi-

quiapoftent rcftc poni poft illas ; commuquicquid nitectamen habentur vt cas habes, ordine dicatur de dependentia earum ad ilias,

tari

,

&

&

in feipfis

,

raltem funt valde noiabilcs

,

& fidei

Catholicz neceflttatcm ad falutcm viatoris ma^ nifeftatiuar , & ordinatc proccdit in cis inchoando a perfedionibus intrmfccis in diuinis ; ad extrinfeca proccdendo , eo modo quo Magifter in Sententiis proccflIt,ita quod matcrta quaiuoc librorura Sententiarum hic compcndiosc habctur. Vbi aduerte , quod loquitur Dodor hic , vt tmr Ubrorum infra fc dcclarat de lationc merc naturali , natuS*Ht. brmiltr calitec acquifita , pro ftatu viz poft lapfum , mat»agitur tn ximc non pcaefupponendo fidcm & dc pcobah»c p4rt* :

Thiortmatit.

tione fimplicitec neceft*ar>a

Non

,

&

demonftratiua.

obftat his ea qua: habet in trat^atu de pri-

mo principio:quia illadifpucatio totalis praefup-

gam

fingillatim.

Attendeetiam quodmuhi^m

fcrt poflibilitatcm

crcditorum,

re-

& fadum oftcn-

Primum facit ifte plecumquc fed fccundum non poteft , vt hic loquitur. Videdifcucccndoin fuis difputationibusThcodere rationcnaturali. :

logicis,vbique.Loca autemScripturacum,in qui-

bus hx pcopofitiones habentuc , adducat le^oc quz hic omitto,coadlus tempocis anguftia, & ne cuiiofis Scholafticis facca vecba

rcnc

:

naufeam ^cnc-

quod abhorceo dicecc,& magis

ita cffc.

Pcima pcopofirio eft de vita Dei:fupecius enim &i ab intimis inchoauit, vt i .tf.G^oiitib art.i p.x. habet. Auguftinus tamen & alij antiqui,& TheOlogi alij conati funt hoc oftcndcce , vide Alex.

&

dc Ales vt nofti, &Thom. i.part.^.iS.art.i. alios fupec Sententias.Philofuphus etiam ii.Meico. t4phyfjf*r.f. jp.c^ indef& .Coet.trxtx.ix.

lO.

—

& & i.Cael.text.c.i7. & alibi fzpeconarur oftende1

re

Deum viuece, & ex

diftis eiu$ ». de Generatione

""''

'

**

'

idem poteft infecri fed h«e non in- 'Dtumvhuro fcingunt vecitatem Scoticam quia Theologi ex '^fJlu.'^

tinimttlium

:

:

&

Philofophus cx pcobabilibus procedunt.Pcobat autem conclufionem tcibus cationibtis fatis cfficacitec : quia videlicet nec cx ocdine

creditis

,

aliorum ad

Deum

,

nec ex diuifione adsrquata

Deo pcrfcdlius diuidcns; nec maxima ipfiiis viix huc pcobari

entis,attcibuendo cx perfc
potcfl.

Theorema XIV.

288 poteft.

dicit

^iuiiin Dto m*liw vita poiufojlitf

ta

Exami!vabisautcmprobationcs,& inftan-

cum

excludes vt nofti. In terria probatione

tias

quod

,

eft illa

petfeikionem vi-

liabet nobiliorcra

At Sole

Sc exempJificat

:

pcrfedio.&maximc

tione formali eftentix

:

poftet dubitaii,

,

fi

qus

ponitur vita de

bcto rangit. Pro nunc breuitcr dico

ra-

Quodli-

vt vbi fupra in

faltem:vel faltcm terminaturad

&

&

&

:

&

&

&

5

1

fed dic vt prius. Licct enira fe

& alios

^.di^.prim. ma.ximein T^portationihtti,

Theologos. Philofophus etiam com.^ i.& ^de Anima, text.com.

1

2.

j.

Afetaph. text.

idcm

oftcndit;

hx propofitioncs

& quo adi ntcIlcdlHm proportionatum

,

in

fint

,

nifi dcntur aliqux earum immediatx,non tamen abintelledtu viatoris, forte vniucrfaliiis a nuUo intclledlu creato:non tamen repugnat ftatui viar huius notitia formalitcr:fcd

dcmonftrabiles;

&

tantum attingcnter

,

vel clarc, vcl inruitiuc

forte verius,nonmagis,

:

vcl

quam comprehendenti-

&

bus,

nifi tantijm dc potcntia ordinata , de lege communi,. Brcuiter,*ad nullam perfc6lionem innemintrinfetrinfccam Deo , poteft aliqua creaturaattingere e»m Deinoa ex puris naturalibus, ctiam pro quocunque ftatu, fotefi ereatHr» fcienti» nec cognitione incomplexa , nec complexa difripri» aeet- ftinda dico, pcrfcfta,& inaximc i priori, prodiri. pria immediata. Dantur tamcn gradus congruentiz,eo quod Hicrarchis variac in vniucrfo, in domo Dei manfioncs multz funt. In habentibus namque Symbolum facilior tranfitus. AngclicHS crgo intcllcAus , humanus beatus ad hxc facilius elcuarur , quam viatoris : totum

jHferfeHi»-

;

,

&

&

&

&

&

tamen obiedtiuc voluntarium an autem fubie<3:iuc,effc6kiuc ,confidera.Remittit probationem :

conclufionis ad prsccdcntia

,

& infcrt

rium notabilc, dc cuius materiahabes

&^i. dift. prim. Quxre in Arift.

i

5.3 9.40.

Perihermeniat,

&

de voluntate , volitioneDei:cHiHSetiam probationes rcmittit ad pra;eft

cedentia.Et infert corollaria qusrc tamen Phi-» lofophum t/bi fitprk,& i .Ethietr.cap.i^.& iJ^e:

taph. inpreoemio, liter

ht*t,&

De

&

i i.Metaph.adfinem,S£ fpeciaiftum ^$.difiprim.& maxime in "S^pertationi-

i.tlifi.prim.e/.

his

1

.& inTraSlde prima principio.

autem qua tangit

it.difi.i.

&

difi.4^6.

47.

in corollariis

,

quzrs

& 48.4. hinc indc omma

bencconformando,& faluando. Quarta propofitio eft de operationibus immancntibus Dei, qua: ctiam dependet ex praecedentibus, infert corollarium fingularc de beatitu-

&

caufa eius partialis

ipfum,& nopo-

dcntiaextrinfeda.Prioritat5etiam,quiaobiedum prius

, fi

eft caufa,vel

fi

terminus, idem fequitur:

igitur Deusaliquidaliud \ fe intelligcret

fi

vcllet,

& & prioritatem aliunde haberet

cius,

i.Met4iph.text.com.$

modo

Poftet alio

a fc j & fic & Commcnt.

quam

procedunt argumenta Philofophi, I

vcl

,

&

lunc vilefccrct intclleftus , intelligcrc fimilitcr iJc vellc : quia & pcrfeftionem,

i.

formari ratio Doftoris

fic:

13»

ad pcrfediioncm, & prioritatem adus inteJligendi , volendi Dei, fufficit prioritas, & pcrfcdlio

&

obic6li,fcilicqt primarij^cuiufmodicftclsetia fua: fruftra igiturppnercturalicuius alterius

taquam

obicdi. Elige vtvis, fcdprimum magis

fapir.

lufcrt confequenrcr corollarium illariuum

,

&

confirmatiuum coroUarium. Vbi attcnde , quod exquotationibusiftis cum dicit Ji.;& ii. patet

qnod hs propofitiones credits dcberent fequi feqncntes infra

alias

ibi

,

:

Nonpetefiprobari ordi-

nem effentialem , &c. poft omries

ai.&

illas 1 9, quia hae {ccunda,& tertia vt notauimus : nifi fortecnu-

II. quasallcgathic, funt

prjEcedcntes hic

,

merct omncs^ conclufiones \ principio,omittcndo mulra, vt ibi notaui fcd primmn probabilius , vr in fcquentibus magis patebii. Vnde fp:

quitur

,

Cr illHd,ve\

(

vt alij

communiter habent)

&primum coroUarium cemmune quod tur poft 19. illahim crcditarum

cemmune, poni

:

Vlotapro i«-

infia habe- "%^''*f«'»'*"*"* ^"' poflct loco

:

&

cemmune reStc dicituri vt patct, Fbilofbphi.tKuUa /Iripferunt , &c. vel (vt alij habent) dixerunt deDee,&:c. itftimo quod Do(3:or intercalariter has res fttip/it , originalia remanfcrunt non ordinata, vt in opcribus maximc 'Hofbbilibus antiquorum folebac acciderc ficut Auguftinus in lib. Retra(3:ationum , dc nonnullis luis fcriptis rcfctt , quod anrp. (c^

&

:

tequam compleuerat, & vt intcndebat ordinauerat , c manibus capicbantur r quare ledtor artcn-

Vrcommuniterautem

dat diligcnteradfingula.

inuenimus originalia aliter ordinare

plufquam

rei

ordinauimus ifta alij poteruht in dics,principium cnim ,-ita

:

medietas , Ariftbrclis fententia,

re-

putatur i.Ethicor.

autem volueris tenere ordincm quem ha-

Si

bes

,

vt infra etram habecur in

bus , quod

fic

bonus

loco 21. ponendo

Tcrtia propofitio

,

eft

eius:quare dependct ab eo depcn-

tcft cflc nifi fit

corolla}

&c alibi.

Dtum

& probatio confiftit in hoc:quia abobicdo & priori-

obfcure probat,

de Soledicatur fuo mooftcndcre vitam efie eflentialc ad intt^ , vel ex fenfibiiibus, fan(5torum Pavel probabilibus procedendo , trum fundamcntis:vt patet ibidcm. Quod autem

NccDodor nifiex creditispoteft

&c. potcft modcrari fic, eofcilicetmodo,quo Philorophi diui* dunt ens communiter , vt patct in coordinarione Porphyriana. Qusrc Philofophum i. dc Anima, qualiter probat res fenfibiles viuere,& ex confequenti ad propofitum comparabis. I I. Secunda propofitio cft de intellc6lualitace, Non Vfuum, perfc(^ionibus intelle£baalibus Dei ; ordinate nic inteBi' valde procedit in his propofitionibus : quia fcmSh»U. pcr poftcrior cx prioribus dcpendct nihil enim non viuum, intelledluale.Si ergo non potcft probari vita Dei , quomodo fapicntia , vel intelleAualitasprobabitur? Hoc tamen Theologi co-. nantur oftcndcrc,& a priori a pofteriori. Vide in Tra£i.je priwo principio, hunc i.difi.prim.tj.K

fje voiftemf

& alibi fapc.

§luedlib.

tarcm. Perfeftioncm,quia

dicit hancmneffedifferentiamemii,

fejftt

l. qtufi.

& \o.

.& ^^Mfi.

Quinta conclufio eft de cognitionc , & volitionc Dei refpcftu aliorum k fc:quam breuitcr,&

perfedlio poteft dici neceffiias eflcndi,vcl infini-

&

freb»ri

^&

fitpra,

x.difi.prim.ipt
ac^us accipit pcrfcdtioncm

do.

A»

hunc

Ethicer.c.io. 3c

illa

qiiod

,

tas intenfiua:& fimilitcr

II.

dincDci. QustrePhilofophum vhi

rccurre ad alia loca variecas

r. ,

,

aliis

poceris liceram corrigere

& loco iz. poncndo & fuppucaciones

Cencejfis ^, conclujionibta preximis ,

:

3.

vcl

ha:c cnim

quotationum generat hic maximam per-

plexitatcm,vt pra;dixi. Attendeetiam

tis

'4*

rcmiffioni-

i

cum

dicit:

Ucet non proba-

&c. qu6d notanter dicit, non probatis , quia

pxobationes illa poflcnc cuadi uerfalitcr incclligantur

non folum

,

:

& eciam

fi

vni-

vt prius pondcraui

,&

refpe(ftu intelle(flus viatoris,fcu crea-

fal fae, & falfum non poteft probari i PeEx illis ctiam verbispoflet inferri, quod loquitur inhoc proccilu famosc , Philolophorum, & Theologorum aliorum fundamcntis in-

u, funt

.

fierior.

nitendo,ficuc fupra notaui:aIibi ver6 oppofitum oftcndic.

Fatetur 4. prim»4 tonel. »'/«'»«*'. »»

'5'//''

*'f.".

slferit/ed ti-

titmdi^tat.

X IV.

Theorema oftcndic

,

vbi has vcritatcs pertradat. Scd brc-

quicqutd fit dc hoc , incciidit Dodor qu6d nec vna pars, ncc alia, racione nccellaria natur-ali in his propoHcionibus pot«(l oflcndi. Vlterius fcicndum ,qu6d illaprobatio Commcntatoris,& Aridotehs faciiitcreuaditur ^quia uitcr,

proccdit deobic^o primariomotfao,& termmaf iuo intcllcdtus diuini^cuiafmodicdcllenciafua.

Qu«rc vbi fupra

f»im)f(trtt.

rc ctiam vbi fupra

alia a fe

.& io.Ethic.&

t

i.Mettphyfi-

:

Nec

Dti

i

& alibi fzpc. Saluctur crgo Ariftotclcs vt fu& omircatur Aucrr. ex intcntione mentitus. valct illa fatua fuga dc cognitione vni-

vniuirfaluia ucrfalium

tMd»,

Deum

locis in Ariftotele

intclliecrc,& vellc,quacrc xje Amm4,textxm>.io.

pra

'mtnintrtdi-

&

&

iam ex multis

«, iJftntiM

is .difiMMfdeniy

priits in }. ahbi fzpe in dodrina huius , it aliorum Thcologorum!, ad hxc. Pcrfuadebis ct-

vhi SmImm Arifi. dittntl,qH»d inttiuatu

i.difi. i.tj.i.&

,

& in vniuerfali

&c. quia licct dlcn-

,

^^ vniucrfalis in rcpracfcntando , non ta"ic" '" pr«dicando,nec in vniucrfali ; fcd diftin-

^" ^^'

omnia reprzfenrac,

&

,

& alia plura

hic tange

:

quia

fatis

,

vide

2. dffi.

i .

m Reportatis, cpufi. de infinita-

qiiat dicit

C^

7. epufi.Gjiupdliheti.

eft de produifliione ad intr^ in diuinis,de fenno copiosc x. difi. i.&^. &fi<]t4emibm: ntns mn fre- quam probat ex fundamencis communibus de ^-^'f tn- a<Ski'onibus , vel qpcraiionibus immanentibus.

Sexta

1 r^

fit

Qtizre cf.Metaph. 1 .& i o.Ethieorum,8c alibi

farpc.

PolTcc auccni fimpliciter teneri vericas huius,

qu6d fcilicet pcr a6lum

inrelligendi

,

vel volen

nulIaHt produdio, niH comodo,quo fenfus necellatio ad aliud poflet dici fieri per illud ; extennuc tamen audiatur hic fieri. Quacrc vbifitpra di

,

&

&

in Gluodliheto, ^. .1. idam, 14.& i.<j.t.difi.i, lih. AGtu cnim pcodudiuo , qui non eft aftus intelligendi,vel volendi,fcd bcnc adus intcllciaus, ^^ pcodudlio ad intra. Loquitur autem Dodor hic communitcr , & fortc famosc , ficuc Hcnric. de Gan. & multi antiquorum vel extendit aSlum inte/iigendi,& volendi ad omnem adlum harum poi

;

Triidu9io

iusconclufionis.

i^.difi. i.cj. x. fingulariflime,

tiam. Vide

irt

commento tctigit. Vide alios

Corifl.^.f.Sc alij plures,qui

cam ponunc.Mociuum

ver6 primum ex Commenracore 8./'//yy7pcrtraftatur copiosc in primo vhifltp. Sc fimiliter tcrtiura.

Dodori ad oftendendum propofitum, qu6d repcriuntur inftantix nati^alitcr loquentium,& fatis probabiles cx naturalibus ad oppoficum harum propoficionum credicarum,n6 tamcn

/ufficiebat

demonftrantes:quia tunc fidesde falfis.Nonpof-

tmbx

partes alicuius probIcmatis,ra-

tionibus ncccflariis oftendi.

&

vero omnia

licet

plcrumqucramcnfalfamagis apparcnter probantur. Vide i.Elench. Quxrcaliqua ad propofiium huius crcditi-l;'^.^. Duodecima eft de eadem cortTmunicabilitatr, i.£/^/f.

quant(!km ad eius fufficientiam,& litera varic haNain aiiqua originalia habent tantim a

varic litera.Aliqua habent,<(/frHi mMn;aliqua,«/<-

^uemtrium

prarfuppofitis. I

c).eiMf^m,&

i

niii

Qujtre I

vj>i

ex aliquibus creditis fupra in primo,

&

difi.

.& ^tufi.G.Qiiodliheti, dc hac qua-

dHohttt:z]iqa*,tanttm

a m^iM;aIiqua, tanitcfh trihnt,

omni modo

, potpft haberc bunum intellcdum. In fecunda etiam probationc hgbctur

fine i.Scd

;

aliqua, ati^uidtrium

racommimior habere bonum

:

&

tum

quxdam in aliquibus

originalibns,rcmitcendo fe

noh

ad aha loca , fiuc ad alios amiquos, quam omifimu$:quia non communis,necbcnc incclligibilis. Hic Cii.im qiiam notauimus y.non habccur commuuiccr nocaca.vr concluuo hicrfcd vidctur pars Scoti oper. Trm. 1 1 f.

Ced

prima

lite-

licct

cfuemtrium ncnproducere, ,

:

aliam h3beas.& pofler intellc^iim cum negarione Gc-.ali' eft

pondcrabcnc cum dicit incorollario ex partefiti, &c. vt dcclarat optimc vbi fupri in i. QMdl. Ponicur ibi ad fincm corollarij , quotatio litate.

^

dicac Franc.de Mayr.43 •'^fi- »

faciliter quis poiTct

,

]

&

} 7'<'. t ./^.quicquid

Scptimaeft de zqualitatc producenti<,& proin narura , quz incipit ibi Slprodttcat, &c. quam probat a (imili : fed Hmilitudo claudicac, vcfcis. Probare camen dcfeaum eiusforcc non :

criditU

&difi. 10. &fiq<].vf^e ad x^.pm. quam criplicircr probac : fed faciliter omnia cuaduntor , vt patec ibidem. In 2. probatione tangit motiuum dc po- ?«'«««#*#tcntia executiua in diuini$,qux fi poncrctur, tan- '*"'"* '"ftijm ad excrll operarccur:fed ad mentcm huius non "'*'* '* ^**' vidctur ponenda, vt in materia de praxi haber,

berur.

dudi

*fi

'*"**'»'•

cft

& in §luodl.^.i.

i.difi.i.p.t.copios^.

Circumimttf

cuius /*

creditum fpeciale,&cx crcditis dependens. Vndecima cft de modis communicandi cflcn-

confonant

^'"^•^•f-1'Vide io.<^y?.i.aIiquaad raatcriam hu-

euaduntur,maxi-

Theologos ibidem,&alibi,vt nofti. hoc cnim

optimc difcutit in i.vbififprk,& in §jiU4>dlih.cjtidfi.Z, »i e^ '4.QuatrealiosTheologos,&maximc Vuarr. Sc Hugo. <de Caftr. no. & alios fequaces huius. Thom.ctiam i./>4rf.5«»w«e,f.4y.<«rf.6.&Henric,

faciliter

Dccimacft decircuminceffione ^crfonarum:

funt autem

^adinttTi^^d

o,^

Philofophorum in hoc

tentiarum.Infertcorollariumnocabiledeordine produdbionis extrinfeca: ad intrinfecam , quod

txtrk.pir ft n»n fupfonii

i.cj.Prolor.

Nona eft decommunicationc cllentix diuinx: qux eft fatis notabilis, & efficacitcr eam oftendic ex di€t\i. Quxrc vbi fupra,& alibi fxpc.in dodrinahuius,& maximc \.^.& 10. cji.^Jtiodlih. Dchzc

racione brcuibus in

ASi» imnM- ^^^

duHie.

& in Prol.Reportatienitm\&

Pro

DeijMdfinem, ea

'.*.f.7.

Hebrxorum fundamcnta.

de qua habec

ti

prt'

fatisad hzc. Anglici,Sc

co-

fundamento inhis omni-

g,

do. Quxrc Occham, & fcquaces vbique hic. ^1*dcoptimein ^.difi. a^. fundamcnta.qux faciunt

piofa materia interTheologos,&Philofophos. vniuerfali etiam

j

I

bationcm ad prxcedentem remitcit. PoflibiHt^tcm tamcn huius oftendii facis notanter inprinio , fcmpcr tamen aliqua credita prxfupponen-

mc ex crcditis.

bus

fit

Odaua.vel fcptima.cft de produAione perfo-^ narum In diuinis,& patct cx prsccdentibus.Quxf re i.difi. .& vbi prliis copiosc ad hoc:cuius pro-

complexa faltcm.Videin materiadeideis
vbi fupr^

'/('nM

&

voluc^is ,'& vbi ponicur 8. ponc 7. fic cohiequenter procedcndo fupputabi^ PhllbfophoruA motiuahic pondeiabis. fi

communicabilitatc, vidc $.& iGMfi.i, aliquaad propofitum plura addcndo,vt'fcis. Canillationes

pri.in Heportatu.

Ttr aSS int.acSut .jff»

^.conclufionis, feU corolUrij cius:a
incidcntalitcraddudta.vtpatetexcommentofequcnti ,ytbidicn exproxima, ciuod dcbet rcferri ad 6. omicce crgonotarehartc , vt 'conclufionem

& principalius nngularia,& neccftari^ omniain-

Cte in particulari,5c intuitiuc

wwi/

illius

289'

& eflet benr ad propofi-

vt patet ex fequcntibus. Affirmatiiia etiarh

quiaremora produiflione videtur ratio communicationis ranciim tribus , vc patet. De hac materia quxrc in primo zt fatisbenc intelligitur

:

fupra,&c alibi vc nofti.Vide dcliramcnta Aucrrois 1

2.

Metaphficconimtmo

^^.

& alibi contra Chrl-

ftianos afinina fubiilitate frerus.

Ncmoenim

Bb

vcri

F«lft magii 'tt*f*ttt

^!^*^'***

Theorema XIV.

290 quam

ipfimct

CatholiciDo-

rando , vt

veritatcs creditas

£lorcs,cfficaciusimpugnat,vt fides locum haaducrfarius eiusconfufus abfcedat , dura bcat.

corollarium , quod

efficaciffimis rationibus fatisfiat.

teft probari, fcd falfura eft

crtdits.quira

C»

fcriptorti thtlici.

.

&

dc Trinitate pcrfonarum, quam cx praecedentibus oftendit fuffioienier pto24. difi. batam. Vide etiam vbi priusin primo,

Decimatcrtia

cft

&

#i«/2^»»,aliqua ad haec habes.

Decimaquarta , quam notauimus nbn haberur

18.

coramuniter.

quod

commentum,

additur : vt

cum dicit

niextra fcci

& vidctur extra vt notaui. vcl illud faltem poteft ppqua fupra

Reejuire in tal>Hla,de

:

mentioncm. Quacre

i.g^.i.C^ i.difi.i.& 8.^.

Decimaquintacftdc diftinftiuis,& conftitutiVide problematicc difputatum

uis pcrfonarum. ii-

Vtrfoniu

uintu confti-

2 6.difi. I .fed in

Rep9rtatu,&

^.tj.G^odlib. fc dctcr-

Qu«re Bonauenturam vbique, quia

minat.

fapit

tui ptr abfolut»

,

optimc. Vide multa fubtilia in Francifc. difi. 26. frtbU' pri. &c Reportationibus huius ihidem dc his con-

ru»'

ftitutiuis.

Nam inter

omnes vcritatcs Thcologi-

cas,hacmaximc,&circumftanti« eius funt aiProbat autem conclufioncm dupliciter, quarum fecundam examinabis benc. Vide vbijitprk in primo, & Qnpdl. & optitiffimac fpeculationis.

mc j.difi,

&

i ^.difi. eihfdem. Si loquatur de adfin. Deo,vel efTentiajverum dicit:fi de pcrfona, poceft negari, loquendo de referri fundaiTicntalitcr ,

,\m>.wf

.

&

formalitcr vt ^uot feu habitualitcr , vt ita loquar. Communitcr vbiquc hic adducit probationes fa-

ferfoHM

di-

ftingui rel»-

»n

tienibitt tfptfititl

mofas,vt prius notaui. Dccimafcxta cft , fuppofito quod conftituantur

,

& diftinguantur pcrfonas rclationibus

ahae fint oppofita: rclationcs filiatio

aliae difparatac, vt

,

cum

vt patcrnitas

,

paternitas

,

,

&

cft

danda. vt, vcr-

innafcibilitas praccedat in Pa-

tre paternitatcm,inter dodlorcseft fe

determinat

difi.

28.

& in

Decimafcptima

eft

de proceffione Spiritus fan-

dli,& facit pro Grafcis:licct

non totaliter cxcufct.

Hum prtetde- Vide 1 1 .difi. i .^. .& difi. 1 z. copiosc ad i

f-ff,t\

in ftatu innoccntia: ex parte corporis, hic tange.

& aniras,

Vigefimaprima cft de peccato prirai parcntis. Vide in i.difi.2.1 .&Je
hoc,& pro-

pterprobationem. Vide2 3.c^ i%.difi. 2. Vidcetlam io.difi.i. aliqua ad propofitum declarandum faecundius.

Vigefimatertia

an

:

3 j

de reraiffione peccati in gepcr pcenara.Qiiserc in i.vbtjit-

eft

fcilicet

Vide

tij libri.

Sed hxc conclufio pofpertinens ad raateriara tcr-

,eiHjdem,&Je^
10. 5.

difi.

& in raateria de merito

attcnde,cum di&c. qu6d ipfum peccatum prima pocna,qua: incurritur cx peccato:vt ha().etujdem,vhi

\

cit paena alia apeccato, eft

bet Auguftinus in

hasc.

Pro-

bat conclufionem fingulariffimc ex ajquaHtate,&

i

.Confeffionum,

& in

A]\!i,omntait^ualia:ic

vtfaquc litcra poteft bene inr

Exparteetiamcommunicatiarguit idem,

vbi cautc intellige, ciim dick, poflcritij, \c\pofle-

habcnt

naturallter

le dicereinillis paucis verbis, raliter

non

modo

filius

,

Scc. videtur vel-

quod

prius natu-

poteft eflc a pofteriori naturaliter: ,

1

c.\z.& ^.deUb.arb. ad propofitum

4.

&

& ad-

Vigefimaquarta eft de rcmiffionepcccati,in dcfcendendo ad modum remittendi

&

:

in tertio, &in quarto.qua probat notanter , vbi examinabis ea , qnje dicit de gratia, fatisfadionc. Qu2re in 4. z/bifitpra,

iam notaui,& raaxime

&

&

I

.difi.eiujUem, q.6.

&

vt alij

4,.difi.

fpcciali

cantisvidcturpoflcprocedcre abvna;ficuta duabus, voi aliqua originalia habent emnia ejfentialia:

,

7.

mifericordiara.Vide in 4.
cnira dc

riorit

j

&

plcnitudine perfedionis cuiuflibct pcrfonae diuina». Vide in fimili i .^.2.idc6 ex partc communi-

telligi.

difi.

patct huiusconcIufionisfundamentura,vbi fuprk

quodl.^»r
der»jnfir»ri

motiuum

Vigefima eft dc impaffibilitatc in ftatu innocentii.Quarc in fecimdo vbi fupra d. 19. in 4. etiam difi.^9-^-i i-optimehxciimenies. Vide i$.difi.i. Pluraad propofitura dc conditionibus horainis

probIema:fcd

in hoc. in ptimo.

ifte

n*.

cui fittommunicatio,

eft

pofterior

quare non poteft comraunicarc ; fcd fic, vt videtur,parHm valerct ratio:quia duplcx eft communicario.vt fcis vcl rccuirc ibi-

communicatione

:

:

dem ad ordincm

originis Patris

,

& Filij

in fpi-

zo.

h\iias,vbijupra.

habet optiraein^.*///?.'^.^'-!. Vide Bonauent. Richard. Prob.it qusftionem rccurrcndo ad Dei

modo. An autem

»n

Poteft etiam in fecundo libro reperiri

cui eft aduentitia fpiracio adio.conftituitur crgo

Jllltu etnlii-^

,

:

Quxte

tuirur

ri-a Filio

^f^.&Jeijq.

bi gratia,in Filio eft filiatio,feu gencratio paffio:

prim6,&pcrconfequens,diftinguitur a quocuraque ipfa filiatione.Similicer dicatur de Patre, fuo

Spiritumfan-

fundamcnta habct in ^.d.^^.&

Decimanona cft dc bcatitudine cuius fundamenta habet in ^.d.j\^.^.i i.& ii. fingulariffimc.

Chrifti,
&

inejfe ferfo-

ius

ad propofitum 1 difi. .tf.i. vbi hanc conclufionem oftendit contia Thomam, alios antiquos. Nominales ibidem. Secunda Qiiasre Gotfred. 1

j

i

fet affignari priraa hic

pars difibndiua: in probationc

tiinc tantitm

.

Richardum in i.difi. ^.Sc Bonaucnturara, & alios. Motiua ver6 Philofophorum ad oppofitum ibi notantcrexcludit.lnfert corollarium.cu-

& fpiratio

&

fili»-

;

&

pra,&

.

Infcrt

45 .^'.z.facit Dodor fingularem digrefTum dc hoc, tenet vcritatem huiusconclufionis cotramultosantiquos. QuaercThomara \ part. ^utfi. ^

bus,an certc difpatatis.Idco dicit,qu6d nonpotefi probari, &c. quam probat notanter. Vide pulchrc 1

2.

^

an diftinguanturtantum oppofitis relationi-

vel filiatio,

gr.

fccundum ipfum ibidcm,neccftcrcditura, fed voluntaric pociusdidlura,vt ibi difputaturoptimc. Decimaoci:auaeftdeiraraortaIitatcanimaE:& D* anim» poteft ha:c reduci ad materiam fccundi libri 't^^nortalita**• difiinil. 1 7. 1 9. & alibi.Priraa ctiam difi.& 1. 1. idcm polfet habcrc originem,fed copiosc in ^.difi.

nerali

;

i.

Thomam, vide vbi imonon modo nonpo-

contra

fupra^.2.1 i.difi.i.idem

& fpiratio a(5lio;dubitari pof-

paffio lct

;

eft

art.6.Sc

Gluodliheti,S)C alibi.

&

11. difi.i. ef.i, tangitur,

K«fli firtiUs

imfMgn»nt

&

difi.

16. eiujUem.

mentc huius, qu6d quis

{et fine gratia,Iicct

non

raeritorie.

4-difi.4:art.i.<j.i.zd finera

Videtur

fatisfacere pof-

Vide

ly.difi.j.

fingulariffime,& ali-

faluabis tamcn didura Dodlonsjlo, vt fcis quendodepotcntiaordinata,&mcritoric,&poft

bi

:

culpac deletionem.

Vigefiraaquinta Chrifti. difi. 3

Vidc

dc ncceffitate paffionis ,

vide ctiara

1

6.

.aliqua ad propofitum.

Vigcfimafcxta

Vide

eft

in tertio vbi fupra

eft

de neccffitare Incarnationis.

quod dicit in probatione cxaminabis quia loquitur fampsc. Vide j.difi.^. ^.^.& \c) difiinS.eiuJdem, ^i.difi.i. in Rtportatist I .

c^

2. difi. 3

.

fed

:

&

& alibi. Vigcfimafcptima

cft

dc niodo conceptionis, feu

j,

j

XY^

Theorema Vidc i.& \.&

feu formationis corporis Chrifti.

291

habcnt,ly nihil ibi,fed affirmatiuam :

Quzdam habenr im6 communitcr, vc etiampofuimus,& declaraficutingcncrali
Vigcnmaodbaua eft decxcellemia Chrifti. dc qua habetin i.dift.ii.& 14. Vbiaduerteincommento ciim dicit.C^ capitii : quod poteft benc intelligi Hc , fcilicet quod caput omnium ponirur, ExetBtntU

amm*

& ex Scriptura,&: vbi fupta. Poiret etiam loco ca-

Chri' pitte

Vide q,6. .tUft,i,&vbifitpra in 3. Quxre ctiam 49. $0, dift^. plura ad idcm AngulariOlmc. Vidc tS,& i^Mft,^,^ t),clifi,eiMfdem,& II. Pro his, quxaddit incommcnto, in prima probationealiquaoriginaliahabcnc Tum ex relatione , vt habes. aliqua tum ex ratione : poni

capacitatis.

•

&

fti.

:

loco , non/etjuitur , ponitur in/e;Ced vtraquc litera

Xt.

Adam»

potcd benc intclligi. Secundam probationcra examinabis vt fupra. VigcHmanona cil de inrcparabflitate narur« fcmpcr in probationibus aiTumptac a Verbo , praefupponit communem viam : vt prius tetigi. Non cnim przcise propter redemptionem gcneris humani Verbum aifumpHt naturam humanam : im6 ii Adam non peccallet , nihilominus

&

n»n

ftec»Hte VtT' bS fuijftt in-

tarnMHm,

eam

aifumpnifet

nata ,

Dei

,

quia nacura

:

illa fuic pracdcfti-

& primo & in primo iigno ,

& non occaiionalitcr

;

dicit

vt ellet Fitius

:

Sc licct

ordine intcn-

i

Confcquenccr, dc anima,

& quancitaic, vide

& II, Sc ibi poccft tcxcus conclufionis par-

dift.S. tiri

in crcs partcs,

tur

communiter

& in fane commcnti non habe-

illa littera,<^ <'e']p/M:led

tcrmiiu-

tur ad ly deitatem,

TrigcfimaquarcacftdeOrdinc:cuiusmociuum, ^.difi.i^. fcd quod dicic in probacionc fa-

vide in

cilicer cuadirur,vc fcis.

&

,

& fatis vaict

Trieefimaquinta,

& vltima

deConiugio.

rft

, qua: brcuibus dicic. Primo an fornicatio fic peccacum. Deindcdecomparationc coniugij, ad indiuicorruptionis corporalis ad (pcciem , duum. Plura alia addc ad hxc,quia hx conclufiones funt pofitiuac, & morales , & Thcologics ,

his

&

&

CemMgia nahictradtatus pro maiori parce fcholafticus,& fpcculaciuus eft quare fuccindlius :

fcrmoncm in

ftrinxi

taui,vidcri pofllinc

:

,

quopocui

iunioribus ha;c

clemcnra coramuniccr adapranrur,

ecfi

verba

Em-

ordine t.imen cxecutionis.c contra. Vidc in , vbifitpra, De fado ctiam fuit

fecundum maceriam fubiedam fe dilacet quia prarpoftcrum cft Machemacicum pcrfuadcre,& Rhecoricum demonftrare.

:

natura fcparaca

non

i.

Verbo

,

in

partes eius principalcs,

tia enticatem, vt

ponic

ifte.

morce Chrifti ; licet hoc poncndo ter-

,

&

fccus

re pro hac conclufione fEpe in in dofbrina huius. Sicut

eefinttJftS».

no- cr»mentMm.

iftis,quia in locis fuis,vc

maximc quia

nem

tur»liter

per-

,

pcdoclis plcrumque diccnc.Lcdtor vcro difcrccus

tertio,&jn primo

tur.

&

tionis,prius przde(linata,quam vniri VerbopraE" uifa

14.

Yideai(f.i6.4.8c fcquentibus vfquead ^^.exclufi- Orde natmraue de hac maceria. In probacionc cangc plnra dc liter nenfti»

3

fi

THEOKE M A

negccur.Qiix-

.^

9.

C^MMibeti,

enim conringcncer eam

S

C H O L

X^,

>

V M.

I

i

airumpfic a principio,ita concingencer ipfam coniJ»turM hu- (eruac vnicam. Non folum ergo non poccft hoc m»n» etntin' probari ; iro<S oppofitum eius cft verum pro,

&

genter m*net

eft

de primo principio

\,an.\

bari potcft.falccm cx credicis praefupponcis. vnit» Verit.

Trigefima

Pritna petitio huitu Theorematis probata

dc inftitutioncSacramcncorum:

Sc pcrcinet ad maceriam quarci Sentcnciarum.

&

/eipuntibM in dodrina huius Q^tcdifl. 1.4. optimeadhoc. Quod cangic ibi incontrariura de B. Virgine,dubium cft an receperit Sacramen-

ta:& maxime Bapcifmi.Vide dift^:^.art.^j^. Trigefima eft , derccndendo in fpcciali ad SaTnlHtuthS»eramenferum cramcnca nouae lcgis. de Bapcifmo, Confirmation»tur»liter nc , & Excrema vndkione , & poflec tcxcus intcrninfreb»tur. calariccr poni incommcnto ibi Nec confirmationet , &c. Aducfccctiam hic, & fupr^in commento 17. ex allcgacionc 1 1. quod ordo harum conclufionum , & inchoacio vidctur conueniens : de quo infr^ ad hsc magis fupra incommento f cecigi. Vidc dift. i,i,& 4.4 /etjuentibn* vf^ueady, pro prima parccconclufionis,& «i"/?. 7. pro fecunda, &
i

c. 3 .concl.

i.&

i^,

&

eft

i.d,

trafl,

.tf.i

-Ji*j,(j

jart.

./ecundum tret particula4,vnitatem, primita-

tem,& coeeuitatem Secunda etiam ibidcm prebata eft. Fatetitr tamen DoSlor eifi ip/e rationetpro hoc adduxe-

rtt,omnium exceUentiffimas,vix ratione neceffaria feprobari fuiffe

;

pof

& hinc coHige ipfum dum hac/criberet non

omnino alienum

td>

caffntentia,qu€ tenet demon-

ftrari nonpoffe rigida demon^ratione

,

Deum

effe

vi"

1

&c.de tfuo TTjeor, pracedenti Scbol. I .cjuod clariits patet ex Theor.ficptenti,propofitio prima

uian,intelligentem,

hahetur ei/dem locis ,&ftcunda,& tertia euidentes/unt. circa rationes ejuat mouet htc DoElor cantra/iiai demon-

:

:

&

&

.

&

declara hic multa.

1?.

Trigcfimafccunda cft dc ConfeflIone,quam difpucat valde notanccr in 4. difi. 7. vbi examina n*bcnc ea, qux dicic in probacionibus, an videlicct

Ci>nfj}te ne»

1

frobiitnr

lumlirer neCi(f4ri».

in vcccriTeftamencocrat infticutum

hoc Sacra-

mcntum

:&fimilicer quod dicic deinfticutionc , ex diflo lacobi , loquitur famose. .Alexand.&Richard. Alitertamenfencic

eius in noiio

Quxre

ipfe vbi fupra.

Cum addic, ibi,Z)fy?fKn
&

ad illud Licobi, gucndo, vcl ad illam parccm

teft rcfcrri

orate,

& 3 fimili ar-

confejfionit hoininifo'

eienda. §lu»nd* m» litix minijln snnullat S«-

cr»mentum.

ftrationes,locit citatisfaBas^de primo,& vnico tfticien'

te.yide annotationes Mauritij h/c.

/» ejfentialiter ordinatis efi dstrefrimum, if.princip.

I

quodfit vnicum,^ coduum iUi coordinAtioni.

Pccicio.

X Tn omnigenere cnufa eftordo ejfentiatis. Klxdux propofitioncs pccantur qua:

rum prima da

eft

bilis

,

partes continer. fccun-

trcs

fimplex

vrraquc licct

:

tamcn difficilc

fic

proba-

clTcc, vcl forrc

nobis

In omnigenere caffi, ordo

effen-

tiali4.

impolTibiltcamfimplicircr necefiaria rationc,&: I

mcrc

naturali probarc.

In genere caufa effdentis

efl

M Conclufio. dare vnici

efficiens.quodnuc efl in rerUnatura,

frimum Huius

propolitionis prima

cxfccundapetitionc

,

&

pars patcc

duabus parribus

Secundapars cxtercia parccillius T. c. 9. pecitionis primx illud auccm primum di Nuffum ef-

primae.

:

TrigefimacerciacftdccxiftcnciacorporisChrifti

in Eiichariftia

Qjarrc copius^ in ^,difl.\6&

Quod dicir in commcnro probando confcfl[ioncm boni,& maliSacer.-iotis,
Dcus Omne ej^ciens

cacur 11.

I

fi

ferfeciius

effeifn

,

vel

d^ue ferfeclum.

iet

llu.

Bb

X

Quia

imter-

ffffiiit

e^-

Quia

nihil agit

vltraquam

cft

aftiuum.

Deus eJtferfecHus omni effectu. 3 Corollariu. fecunda Ex fccunda conclufione, VerKm,be- partc primsE pctitionis. Et ita perfediflifummura in num, ncctf- mum omnium cntium,

&

/arinmtimportat pcr-

omni

differentia entis

,

modo communis

,

tam primo,

riam.

per rationem naturalcm-ncccflahoc, fuppofitis ilUs petitionibus

,

&

duabus quomodo probabitur prima pars :

frmum

primae , fcihcet tcr ordinatis

dinatis

?

,

quam

plus in cflcntiah-

in accidentahter or-

ciim vtrobiquc caufa fccunda

& vtrobi& tamen in ac-

praefupponat priorem caufarc

quc prius

;

igitur

primum

:

:

,

ctiam probabitur fecunda

vnicum

fcilicet

?

cum ahud poflit modo produ;

,

:

,

,

&

mi

efficieifs

probatur?

quod fcmpcr vna

caufa al-

eft

fi

,

prpbari tura

Dcum

quia

:

nunc

cfl*e

non

illo

rcrum na-

in

cxiftcnte

ftaret

,

co-

vniuocum fibi. Ex fccunda fequitur plus qu6d non poffet probari nunc Deum cflc etiam fi hoc nomcn Beus imponatur alicui primo cfficienti in fpecie quia illo non manentc fiue non exiftentc , manct cf,

,

:

,

fedus

in effe

&

,

ita

potens operari cum caufa cfle , nifi in :

Deus non probetur fieri.-vrxiic

fe

ficut

:

fcquiturDcum eflc,vcl

ex

domo

fuif-

concluditur xdifica-

dcntur non pofleprobari ncccflTario/ra- "

dum ab ifto produdione vniuoca aho niodoa nullo produ£lum cum duo taha quam vnicum tale 8d fint magis bonum

,

?

torem

poni in cfficientibus vno

coituttiufri-

terius

primum Auicenna. pars

Gjupmodo

:

refpedu

cidcntahtcr ordinatis negant Philofophi

Quomodo

vnitM

afinus

vt nullus

,

habeat rationemeffcdtus, vtbos, quarc omnes, caufac funt ita or-

ordinatio pcr alium

Hic pone tcrminum cognpfcibilium

Deo

alterius

imponatur hoc nomcn T>eus alicui primo efficicnti eidem numero; fequitur cx fccunda quod non poflet

quamaliis.

dc

cnim multi «ffxdus funt

qua: fimplicitcr

eft fimplicitcr jpcrfeftio

quodlibct tale

fi

:

ita inter fc ordinati

dinatac,

cuiufmodi funt importat perfedienem verum, bonum, neceffarium, &:c. quia aliquo

fario probari

&

:

fe\5tion«n,

X V.

Theorema

igi

ctiam caufata poflint eflTc xquaha, vt vidctur. Quomodo probabitur coduum pri-

mo,de ahquo eodem numcro,

J

fi

ad B vniuocum fibi produccre? tunc enim hcct J! non fit coaeuum ftabit tamcn coordinatio propter B produdum ,

,

,

,

conferuationem

quare tpta fpecic ilhus primi dpftruda, non potcrit manerc coor;

dinatio vniformitcr fe habcns,& in

effe,

&

pcr confequens,& in ageref

Pcr rationcm naturalcm non potcft probari. Et hoc patet cx ordinc caufarum:

quoniam

Solem,&

fi

Sol

ifte

poflct facece

ahum

definerct eflrc,& ita ftaret or-

do caufarum per illum alium Solem, ficut nunc ftat per iftum. vtrum autem contra

igitur ha:c quacvi- Per orohz-

merc naturali per ordincm in conclufionibus cxponantur: nccnon &alia, quac probari non poflfunt, fcd aha probari non poflc fcquitur cx hoc quod ifta probari non poflunt quia alia func minus nota & accipiatur prohari ratione naturali ncccflaria. :

:

ANNOTAT. MAVRITII. SEquitur tu tes

vis

, fi

illa

particula

:

/« effemialiter erJitta-

,

vfquc ad illud corollarium

,

ne , poft propofitioncs creditas infra ibi

commu:

Philofi-

phimultadixerum,Scc.inc\\iCi\ie.

Primo przmittit duas pctitiones,qux ctiam fupra in iradliatu dc primo principio tadis funt, 1. Metaph. z. Mji. i tjutft. i . In prima tangit

&

tria

lem

&

,

,

.

primicatem

&

vnitatcm numera, ad quod eftenordinata , ordinantur. Vidc i o. Metaph.

fcilicet

&

lialiter

&

copiosc

,

harum

licct ipfe

,

,

coaruitatcm alicuius

oftcndit difficultatem probatibnis

&

Philofophus concntur eas

probare.

Dcinde ponit conclufiones, quarum prima habetur vbi fupra notaui copiosc , habet tres partcs : ficut prima pctitio , quam probat ex

&

f)rjcccdentibus.

Vbi

litcra in aliquibus origina-

ibus habetur fuperflue quanti^m ad

fccundam

&

conclnfioncm quia prxmittitur petitionibus, rcphcatnrpoft primam: rcdbenchabcs liternm, vt ordinaui cam. Multa hic pro,& contra pollcnt :

adduci fcd quia fuperius tradaui :

feftinus ad

ifta,

SccundaconcKifio eft de perfeftionc c/EcienNam atquc pcrfeftum fi vniuocum , perfcclius vero G xquiuocum. Vbi tamen attendc, quod non recte dc rigore lermonis dicitur cmcicns vniuocum,ftri6lc loqucndo dc vniuoco fpecifico fcilicct ,fed potiijs producens , vcl faltem a^cns dcbet dici:quod idco dico;quia ^.di^.x.^j.j,

probari?

& i$.difl.

,

.

Sccunda

petitio

non vidctur

ncccf-

^

&c. quam potcris legerc ante pracedcn-

,

rationcm primi in fpccie, fit fieri,poftcrius dicctur. Et non poteft improbari cx ordinc caufarum quia pofito Solcm dcftrui, non minus ignis manerct in propria fpccic:& perconfequens haberct propriam rationcm. Vcl fi hoc non fit vcrum quomodo contrarium eius poflct neceflari6 :

imeBi^it

dcm6ftra"'

,

,

vniuocum fibi & fic poteft 5 proptcr C, & dcinceps quantumcunquc oportet pcr ahud,&; ahud numcro, Et fecund6 fi primum efficicns fecundum totam fuam fpecicm tantum requiratur ad feri eff^edus & non ad effe, fiue

j

tione

primum

poflit

cfle, vel fuifle

fequcntia.prolixius ca profcqui hic poftpono.

tis.

1. dicit

quod

relatiocaufie

importat dcpendcntiam errentialem

, ,

& caufati & arguit diftin

Effiumsvni**""" *?"' .

feaiut Hu.

"J"'*' efft-

Theorema XVI. diftindlionem 1n nitura. Debet ergo accipi cxteniiue > vbicumque ponicur huiuunodi diftin-

notandum

Vlterii^s

€k\o.

,

qu6d

iilud

quod

dixi

de cauraacqutuoca , debet actendi de caufa xquiuoca totali , & non partiali , vt in pluribus locis habet. Vide i.difi.i.& i. licct fortc vniuerfaliter rerum fit, vt efFeftus vi huius comparatur ad hoc, vt ad caufam fecus fi comparantur fimpHciter inter feentitates. Quacre 3^^.1.^.10. foluendo argumentaprincipaliaadfinem. Vide notanregulam communem , fcilicet ter inllantiam , :

&

Quod dependet expluribm,S)CC.in

Glvodlih.^.

i

^Jirt.

i

&

mciptifitd. Et adde dida huius in primo, dift. 3 .^ft.infilia.art. i . contra Henricum moderando cunda vt noiVi. Quacre ^»
de fide infufiy

/r«,^.j.optimc:vt haecaltius exequaris. '^ercia eft dd perfc<5kione Dei,qu« fupra pcrcraOmnit

p«rf*'

Si» fimfliei-

Dt»

uii

&

,

mlii4»i *».

Qaca

eft

copiosc. vbi aduerce

qu6d illacompara-

probat ex praecedentibus.Corollarium infert confcquenter notabile. Vbi aduerte » cum dicit infra , *Ufto modo communu , &c. qu6d hoc dicit , vel quia non eft tio eft excefllua.vel abufiua,quara

locus determinationis /iue fcilicet

illiu^

analogix

fit

,

communitatis , hic:

fiue vniuocationis

:

vcl

nou eft communitas, nifi folius conceNotanter etiam dicic in omni ditfierentia

qustangit

terminum vltimate

attingit ratio naturalis necef-

faria crcaturz rationalis

,

vel faltem viatoris de

Deo. Vide in Prologo vtriufque \.& ^. diftjtmfcontra demy&fupr4 i.Metapb.Sc alibi f«pc,pro

&

plura addendo.

Confequenter pertrad^t partes illius primar conclufionis,oftendendo U.^cultaccm probacionis earum per ordinem : fed fupri de primo principio tir trdinMtit

d»rifrimmm, »U»quiit

n*t

frimum, M»e vltimitm i»

,

& vbi

ibi

nocaui conacur

illa

omnia pro-

qu« tamen non repugnant , vt facpe dixi. Faciliter tamen dici poteft , qu6d in eflcntialiter ordinatis,potit^s datur primum quia nifi ibi primum,nec primum, nec vltimum in aliis:quod tabare

:

:

men examinabis benc.

Auicennam,aduertc qn6d Quacre etiam Ariftocelem %Jt Gener.text.eomm.^ 6.5 %.& 68.& alibi ad Dttnr frim, idem.Et va2x\mc%.Phyfic. Qupmodo autem valet *rg» frimum, illa confequentia , DMturpritu , erioprimum , vide Vltri.cum

lUiit,

ibi allegat

illud \xJoti 6.Mtt*ph.e4p.$ .

aoraltt;

io Henricus quzftioncs in proceiTu

rum ,& hoc

accidit fzpe in his

foiutionis ea-

Theorematibus,

& Metaphyficai & maximam gcnerat ambiguitatem quia >^itio & negligentia fcriptorum, non ,

,

fuerunt appofitz marginibus huiuiroodi Si eas

Do^or appofuit, vel

fi

literar.

implicitc intellexict

non icafacilicer alij capere polfunt. Vultergo Dodlor, qu6d illa duo , qux tetigit , primum ibi: Primo de ulitjuo eodem , &c. Secundum ibi Et Jecutidofi primumefficient , &c.Non poifunt improbari faciliccr pcr rationem nacuralem ncc ex ordine caufarum,& idc6 inferiiis dcber eirc Secundum nonpoteft improbtri , &c. vci plura originalia habenc. Ec nifi capiacur \y ,& * macerialiccr pro figno ficuc K , dubium quod cangit , ad quod fe remittit,poteft faciliter folui ,tenendo negatiuam & hoc fi fecundum eiufdem racionis eft effedibile : dequoinfra in hoc capitulo,& in Scntentiis, &alibi facpc,& hoc nifi ncgetur ordo effentiaiis, de quo vbi fupr^ in primo, & de primo :

:

:

:

principio.

text.com.i.& inde.Jn omnigenere,Scc.Sed hoc toilc-

&

tgtntii^-

primum didum , quia fic Dodlor fignabat loca textus plerumque per literasrficut antiqui Biblic capita,& ipfe Ariftotelesj& Auicenna,& aliquan-

pirfec^oncm fimplicitcr,propter

de caufa,& huiufmodi. Deinde facit digrcflum notabilem in commenad quem to primo , oftendendo quantum ,

Itt

ad denotandum

8. Sft.\.
entis,quac dicit ea,

,

Confequenter dat inftantiam i.petitioni fupr^:fed faciliter folueretur, quia fpecics funt ficut numeri %. Metiiph.text.com. o.& i o.Metabh.

ided, quia ptus.

293 K

originalibus antiquis

dictir in

1

rctur recurrendo ad falitatis

,

vt

fcis

:

ordincm perfc£lionis,& cau-

&

diftinguendo de menfiira

muItipIici.Vide x.dift. i.part. i. copiose,&alibi pleruraque in do£lrina huius,& aliorum. Pondera

bmnia quz

dicit,quia nihil fine ratione.

Vlterius profequitur

didfca,

ponendo cafum de

impofitione huiui nominis, Detu : vbi cum dicit, fiepiitm' ex K ,recurrit ad illud primum di&um, originalia ibidem varie fe hapriiks notatum ,

&

11. in aliquibus x.

Dent:in aliquibus ponitur

in aliisaliomodo. Poftcaciim dicit ex 2. intellige de i. didlo priiis. Vbi aliqua originalia ha-

bent ex ly

>

C^

»

&

:

quod benc

poflct llare

,

tcnendo

vt noiaui priiis materialitcr,d" pro fig-

no , &c. Confcquentcr ibi igitur h*c tjnt videntur , dat ordinem , rationem , & modum dicendis. Vnde elicere potes qu6d prxcedentes omnes crcditx» vfque ad primam petitionem fuprk , congruc fe:

querentur fequentes crcditas

,

vc fupra tti&ioi.

Ibi eiiam finalicer dedarac le , qualicer incelligf non probari in his crcdicis per totum , vnde in-

ftancix vbique foluuncur..

fupra $.Meta^.eiudtfi.%.

Aliud, quod tangit circa probacionem fecuntf.

dz partis , quacre

i. <6}?. 1.^4/?. j.

&fuprade

pri-

THEOKEM A XVh SCHOLIVM

mo principio & qualiter currit,& quando iuxta ;

regulam tertij Topicorum : Duo bona fimt tnagU quando non , ibi haheuafmntmt' bonum vn$ eorum feorfum \ tin» v»*t bes,& vbi notaui ibidem.Ibi eciam ponderaduos modos ponendi duo prima:aut fcilicet vtmmquc k fetaut vnum vniuocc ab aliou Dcinde oftendit circateniam partem , fcilicet flunni» Jiu

I.

&

coatternitatem,valdc fignantet difficultatem probacionis, duplicicer

niero,

quiauc

:

mcro diftindlum,nbi fpeciem retur

,

eodem nualiud,& aliud nu-

aut loquendo de

polfet imaginari

fucccdentia

;

aut fecundum

itaqu6d tantiJm adjSfrirerum rcquirc-

primum,&non

ad confcruationcro. Vbi

aduertcqubd licctcommuni{cr habeacurin

li-

nauralem non po'eft probs&c. magis tamen placct ibi , improb*ri , & adScoti oper. Tom. 1 1 1.

Jn hoc Theoremste vldetur DoQor , dum hdcfiri^ beret ,eimfuiffefententi* , quidiii* propofitienes noH demonftrahiles

ejfem

Theorem. (4. Schol. proueElior foBtit eft

,

,

1.

vt fentiunt Do£hres

:fed nec mihi con^M

,

eum voluiffi fitM

&

pme

condtm

in Theologi* demonfirMre

tionet efte nect{f*riM,

atati

^ai tamen pro maiori ibi

probd-

in rigore demonfirMiuM.

Vel dic ftodhtCy& Theorim. i^.nihil refoluit ,fid CoU Mferit ftd> dubio , ifid non demonJlrMri.

tmtum lifo ex

commento decinuttjuartt concUifionii jTteorema-

tudeciminoni,vbidicitfdrtenon demon^rdriftatMm in

tcra \\i\\per rationem

cmtfit ,ftu ddri

ri,

tione

prim4tm caufim

prim* idtpfum

:

& hic

,ftnt forcc :fed

Bb

3

dicit propofi-

todtmfenfu , vt videtitr

Theorema XVI.

294

&

videtur, dari ordinem efentialem in efficientibia , vnicum ejjiciens. GlU/t hicprobari negat tri-

primum

&

hm primis propoJitionihtUyfuse proharefatagit x.<].z.art.i.& i.Metaph.cj.^.

i

.

dift..

& de primo principio,

Tum,quia non nccefiTario conferuat,ex An quinta:ncc nceeflario coagit

cap.i.& cap.i.cencl.i.& 1$. §iJtod ait concluf.O.coa^ionem Dei cum caufis pcundts , nonprohari ; prohat

cft ccrra.

tamen(pfii.dift.i7.ei.i.§.Sedhxc\u,num.6.con-

non poteft

tra Ditrandum ihi

Deum

(j.

i.& Aureolum ihidem, negantes

immediate consurrere ad materiale peccati, DoUorum reprehendit. Vide DoElores

^uos communii ihi citatos

,

Vide eum

i.

diilinSi. jy.

nonoflendi ex operatione

eam

Dei , ejuam tan-

anteejutft. de immenfitate

git conciuf-j.

;

vhi docet

quodetiam hahet

i.

ex concluf. 4. Videtur etiam htc fintire cum Doiiorihtu citatis Schol. i.Theorem. 14. di^inEl.

cf.ijuitfi:

i.

an demotiiiretur Deum ejfe. De concluf dift. 8. (].$.

8. vide

vhi traSiat opinionem Bhilofophi,

eum i Aui-

&

enim non cft in cerra igicur quod Dcus fit immcnfus. Etfeqiiitur quod hoe non probatur illabi illabi cnim non cft fimul cfle fubicdiue tunc enim Dcus nuUi illabcrccur, Sol

:

i.

CorolU-

^'«'»-

^"**ndum.

,

fed quodlibet accidens fubicdo^ncc fimul cfle localitcr

corpus gloriofum fimul

non gloriofum , ncc

eflfe

,

&

praefcns pcr ef-

tur , &:

Deo

,

&

(o fed illabcns :

De (juo etiam 1 .dift. i .qwft.

tiam ,

,

alij

creacura:,

A

cft principjlius ipfi A.,

,

^id itta-

& an & c conuer- P^o^ftnr.

fentiam , cunc igicur crcacura fibi illabere-

quam A fibi

i

;

probari

cenna , cfuomodo pofuertmt alia a primo efe ne,cefario, tamen ab ipfo effeHiue , cjuoad aliqua immediate,

&

:

probe-

ex fcxta, turDeiimordo hoc "*"f"^^

Tum,quia cum cnim non fic Sol,adhuc

vt ibific,vbi agic. nori requiric

,

Pft**

>

& prasfens fccundum cfiTen-

& fecundum caufalitatem primam;

quia plus caufat,&c.

Non

1

1.

potefiprobari ordinent ejfentialem

Non poteft probari Deum

8

poffe aliquid

Deum producere

om-

l6. princip.

ejfeinefficientibtts.

immediat^eproducere,nifitantumvnumeffe-

^ropojitio'

Tum ,quiatuncnlilladuointerfenon ordinata, vt eft in numeris, & figuris:tum,

niairnmeeiumprimum. Tum cx fexta aliqualiter. Tum,quia 'V' "" ordo hoc non requirit:fcd folum quod primum efiicicns producaf primum efFcdum,non qucmlibet : cum Sol non poflit produccrc hominem immediatc.

-

ftes creditx.

quia nec

talis

ordo

cft

cfFeduum :tum, ad hoc

quia,ratio Philofophi z. Metaphyf.

non

demonftrat. Quxreibi.

Non poteji probari primum fecundiim

i

Jpeciem in efficientibus effe./velfuiffe. Nonproha, ex prima conciufione , quia illa ri primum primitas probaretur cx ordinc cffentialit

Tum

tum quareplus hic quam in accidentali-

ffficienf.

,

ter ordjnatis?

,

i.<}.2..& \,d.%.t].j.vhi&

Non poteji probari primum aliquod idem fecunditm numerum in effcientibtu effe , vel

im conclufionif ,Deumftiiicet lihere agere omnia ad ex . tra.

Deficundo coroUarie, analiuda Deopojfit ejfeab

AternOftraElat x.d.i.

fuiffe.

tum ex fccunda fupra,fi aliquod primum potuit aUquod vniuoCum fibi produccre. 4 Non potefl probari aliciuod idem fecmex fecunda

CoroILtriii.

/in prohttur Deii effe ?

an

alia

con/eruare

Agere? Corolla-

riitm.

^

,

Dcus j

ficnunc.

Deum effe neeeffarium

ad conferuationem natur* creatA in eflTe. * Per confequens nec in operari. Tum ex quarta:tum ex fecunda fupra, ordo rcquiric

,

fic

fuperiorcm rcquiri pro-

pcer irifcriorcm. 1.

6 Tion

poteft probari

Deum

coagere omni

caufdfecund^e aliqua aBione propriafibi.

Quac ncceflitas duarum aftionum,cum fccundum agens fit scqueaducum produdo?Similicer quomodo nobilioris agentis

non

eft nobilior

adio

,

&

ita

aduni

nobilius?

7 7{on poteft p robari Deum effe % biquefe tundum

effentiam»

inclinans magis inaftirmati-

clii/tone

contra

Henricum.De con-

decima , ^uomodo poteft prohari omnipotentia;

vide i.dift./yi.& Ciuodl.j.vhifateturnonpojfe dernonftrariftjitmaturpro potentia producendi quodcumque

immediatefine

vllo

cima,duodecima,

aliarum caufarum concurfii.Vnde-

& decimatertia,fiquuntur adprace-

liSfVide

DoQ.

i

.dift.S.^.

i,&

^.

T^nptteft probari quod Deus aliquid

9

fofitextraiffumordinemcaufarum. Tum cx odaua tum ficut fexta probatur ; vnde non poteft probari quin agac dc nccelfitate naturac : nec liberc , nec voluntarie, nec alitcr potcft quam agit x. :

Nonpoteftprobari

non

^. 5.

D. Thoma

dentes.Glupmodo Deutfit immutahilia,& incorruptibi-

nunc effe.

Prima pars exfecunda,&; fecundacx imponatur tertia vtrique fcilicet P. & nomcn Deus; non poteft probari quod

,

ziel illis CO'

*

efficiens

ttam partem,cum

:

dumfpeciem^njel quafi idemfecunditm nume-

rum.primtim

i.d.^^.^^.^^.&^^.depri-

moprinc.c.^.n.6.prohat oppefitum primi torollarij hu-

5

Tum

M

HO

L I V II. S C De conclufione nona c^uomodo Philofiphl negarunt Deum aliquid creare pojfe in tempore,vide DoS.i.dift,

per confequcns non poteft probari quin caufata fint coxua fibi , cam antc , quam

p6ft:licetnon fit ncccfle ipfum cflfe coeis ex quarta , tertia. 3 nec per confequens quod poflit aliquidcaufare tum ex hac nona tum quia ordo hoc non concIudic;icaSol fupponit materiam ficuthomo. I o Nonpoteftprobari quod Deus pofit facere quicquid poteft fieri ex partefui : licet

&

xuum :

:

.

,

propter defeclum agentis nonincludat con^

tradi^ionem.

Ex

j. i.

Coro&t-

'''«»».

An tur

probe-

Deum

Hhereagere, ^'/

«'«#-

'''"J"'""'

Theorema XVI. Ex nona. Tam, quianon poflet probari caufas alias non fupcrflucre vndc non potcft probari, quod DcOs fit oranipotcns :

II

jin tdemon' firetHr Deii ejfe

bilem?

Non pote/i probari quod Deus vt Jigni-

aliquid talc' poflc per fc eflc

ncc a rc,patct:ncc ab

alio prius

i. /*,

primo

potuit produci. IX

:

igiturnon probatur qu6d cft omnino fimplcx ncc pcr confequens adus purus.

Q

17 Nonpotefifrobari quod Deus

Tum

rio,cam tamcn hac adiunda videmus vl* cimos efFe(9:us omncs corrumpi:tum, quia ordo hoc non concludit. Contra A a quo corrumpetur ? Refpondeo corruptio non rcquirit caufam cffediuam. mors duplex fimpliciter periodo completa , cadct in nihil. nullam coordinationem videmus ,

:

:

:

incorruptibilem

:

quia omnia rcnefcunt,

& variantur, quorum tcmpus eft mcnfura. Non fotefifrobnri t^uoi Deus efi immu-

nec quod fit acternus,proContra a quo mouetur, vcl illuminatur,vel mutatur ? Refpondeo, a fe. vidc quantum valcant argumcntay. :

pric loqucndo.

:

C H O L

V

I

M

,

difi. 8. ^.

i

.

}

d* f.&deprimoprinc.cdp.^xonclMf.i.& io.de deci~ vuifiptim*tVidt fuse i.difi.i.tj.i.& ^lj^dLj. vbipt-

tenttMn infinitAm dejrunfiraridoeet

,

licet

non omnipt-

ttntumfenfii Theologorum^& de primo princtp.cMp.4. concluf.cf.

vbietiam agiturde decimaeRoM*, qtu

efi

dt

iUa Dei defcriptient tx Anfilmo, qu6
vltima infine,docentem

Um,efie in entt,&

14 Non

i

omnem gradMm pojfihi-

fotefi frobsri

quod Deus careat

Tum,quianullum non quantum,cft nobis neceflaria ratione cognofcibile,quia

Tum

fenfibile.

concludit

quanta,

:

imo

cnim non minus

Tum, quia quantitas

primo aduenit fubftantix. I y. Non foteft frebari Deum carere omni

efiiifi

8

1

Non fotefi probari quod Deusfit,cjuo nil

melius cogitari fofiit fine contradtitione.

prohe-

Tum cx dccimaquarta, tum,quia ordo

rerecorpore,

hoc non concludit, imo fuperiora habcnt ^

accidente,

accidcntia nobiliora ncc vidcntur agcfc

panibmyfi-

i" diftantia.nifi

nitate?

tamen talcm adionem non

.

j

,•

:

1 9 Non fotefi frobari quod omnis gradus ruit deDcOj non omnia ferfeliionis efi in vniuerfi),qui poffet intelligi

demonBra-

effefine imflicatione contradf^ltonis.

poteft cfle

;

re petueriir.

quia nihil poteft

ipfum producere,ex decimaodaua. Philofophi multa dixerunt dc Dco,ad qusc per rationem naturalcm neccfl*ariam pcrtingcrc non potuerunt. patct cx 11.

Corollarlii

commune.

&

6.fequcncibus

:

& hbris Phyfic,

ANNOTAT. MAVRITII. 6.

poni,quod fuprk pofuimus tencndo

alium ordinem Incipit traSatus , Scc Qiiotatio vcro particuis ibi in marginc omittatur fupputatiooi lcftoris , vt fspe notaui. Ponit igitur propofitioncs crcditas pcr ordinem , quas taracn alibi conatur probare : fed qualiter ex hoc non repugnat fibi ipfi , fupra tctigi. Fortiores :

tamen funt tis

:

praicedentibus crcditis afligna-

iftae

omr

quia ctiam Philofophi conati.funt has

ncs fcrc oftcnderc: igitur non excludit Do(3or hic omnimodam probationem,etiam ex naturali-

quam probar triplicirer. Quxrc fupra de primo principio , & i.difi. 1. & alibi

cflentiali efficicntium

:

fkpe t.etiam Metaph.Arifi.text.com.6.& inde. Sccunda eft de primo cfficientc quo ad vnita-

tcm fpecificam quam ex praccedcntibus probat.

&

contra,&: S.Phyfic.& 1 1, QuaEre vbi prius pro Metaph.&c \a Proclo,& Audborc dc caufis. Tertiaeft dc priraocfficicntequo ad vnitatem

numeralcm quam ctiam cx prarccdcntibus priiis apud iftum,& alios,& maxi.mc x.Metaphjfica,text. comm.49. & in Damafc%.Phyftcor.text.comm.4%. Vide Vaf r. lib.x, cap.f.

cius

:

ptobat. Vidc vbi

mediantibus accidentibus: eft

probare dc

&

difiinO.i.quefi.i.

& Occham Qjtodlibet.

i .

^.

i

.

pro

quo f^ciuntdida Dodoris in hoc traftatu , fcd non fimplicitcr. i€ftimo enim quod hinc acceaudaciam in fuo proccffii , vbi fupra notaui de primoprincipio ; fcd moderaberc cundla . vt ibi noiaui , Sc in pr«cedcnribus hic Sc ralua fiindamcnta huius vbiquc. Cum Theologts cnim fvn\>-

pit

:

DcocxS.

giua Philofiphi dixe-

I

accidente.

An

maiuf

in corporalibus?

:

quia ordo hoc non

,

fupcriora

maiora.

^tio

ogitari ne-

bus,fed neccrtariam.vt patet. Primapropofitio , fcu conclufio ,eft de ordine

Mfi.^^.

magnitudine.

ncc

probe-

DiH efii

:

& dteimMfixtOf .

An tur

,

pofTet

1

&

SEquitur ilU panicula Nen potefi probari , vbi

III.

De dtcirhaefUMrt* dedmdepumA ,

^* t4HgMnt Deifimplicittttim, vidt

Tum,

magis vnum infinitum quam infinitz caufx,cum vtrumquc fit xque impofllibilc re

& S.Phyfic.contra hoc.roluntas mouct fc, & aaimal fc. S

Phyfic.

;

Ncc quod

per confequens necquodfuc-

8.

quia ordo hoc non oftendit, cum fupcrior poflit in efiraum nobiliorcm primurh in nobiliflimum,tamcn finitum.Item,qua-

t^biliSynec immobtlis.

ccflionc careat

fit infini-

cx duodccima,.tum cxdecima-

quarta fecundum fincm

Dc ^patct, dc P, probatur ex corolla-

Ex I1.&

Corollariii.

tusintenfiue.

efi incorruftihilis.

,

:

:

NonfoteJiprobariqModDeusfiuefroV,

fiuefro

Ij

Tum ex dccimaquarta aliqua]iccr,Iic^c

Q^,non incefit.

£x tertia fecundum probationem. tamen poteft probari quod vt fignificat

immuta- quia

bus effentialtbus.

non fccundum Auerrocm. Tum, quia ocdo hoc nonconcludit nec potcft probari

propric.

ficftt

295:

Nonfotefifrobari Deum carerefarti-

16

y

-

Bb

4

mus

Orifin^ fjfmtialtm cauja-

rum

titn

d*-

mtnftrati.

Theorema XVI.

igS inus Catholicas

,

&

cam

Philofophas ratione

piurquain Gr«cus cxiftit.Aducrtc qa6
vt prius declaraui, ybi

,

tamen originalia

&

confovariam litcram habent , fcd fic placct , nat didis. Quaria cft difiunaiua de cfficicnte , quo ad nunccxiftctci&dependet ex pracccdcntibm. Pro cuius deciaratione , nota fingularilEmc ca qu« habet iJili. .<j.x. quia nuUibi melius. Ex qua ini

fert coroliarium, vbi

ponumur

in originalibus

communiter dux litcr* , fcilicet /*, ^quarum prima denotat primam partem condufionis , & fecunda fecandam , quas fortc appofuit in fuo originali,

illis

partibus, vt prius notaui

:

fcd pof-

bene intelligi litera fine illis ad maiorem vero exprelHonem fortc eas addidit , ficut alibi fz-

fet

:

pc e»»ftni4ti0

fecit.

de confcruatione rerum in eflc: prxccdentibus. Ex quainfert corollarium. Vide ii.qtttift.§lit)fM.& i.tUft.t. Pronotitiaterminotum qasetci. tUfi.pri.S. f. 4.

Quinta

eft

quam ctiam probat ex

0n

prtbsrf

&

i

Decimaeft de vniucrfalijate caufalitaris Dei, A» tmnipo~ ex qua infcrt cocollaciuni dc omnipocencia.Quae- tentia iltmifm re ^i.dfft.i.& j.^udft.giuelih

& 4}.dift.i.&fetprade &

illz literae

qux

,

fupra in corollario quartae ha-

bentur. Per .^nim intelligit titate

te

,

numcrali primum

:

Deum , vt in iden-

& per P, vt in quiditaprimum. Licct

vcl identitate fpecifica

primum fecundum numerum

illud

cari,& inciperc pcr confequens, bile, vel

igitur

poflct plurifi-

& hocper pofll-

impombile; non tamen

ita

fecundum

fpeciem,id eft,^cotafpecie: fuppofito quod dctur primum tale : quia vt deducit Do£lot , vcl a fc,

quod

eft

impoffibile

;

vcl ab alio priore

& tunc

;

negatur fuppofitum.

Duodecima eftdeincorruptibiIitate,feu im-

lem regulara , quam :

tenfiue , ficut antiqui, licct intenfiuc plura , pace aliornm dixerim j quare nec de atternicace,ncc de immoccalirace , nec dealiis huiufmodi pluribus quaeftiones fingulas habcc : omnia tamen aequi-

& alios

de

Non curauit ifte chartam va-

ponitur hic in

h
propoficiones creditas in aliquibus. In

ver6

alibi

hic

&

,

de ipfo vidclicet ilLati:fcd

notabilis

&

dodrina cft. Litera benc , Et ex hec fe<jiuttir ^ttedtton prokari iSaki : & quod firquitur,

fufficicntcr cflet talis probtttur, velpettft tlLibi

enim , &c.

eft

aliis

fatis valet

:

declaratio

,

feu notificatio ter-

&

vbi ponit tres propofitiones negatiuas , quactam amrmatiuam. In aliquibus originalibus

inini

,

habetur (ic QorelUritim feeuntbm feptititt. Quf>i non prohMur hie ilUhi. In aliis alio modo. Vbi aduerte,qu6d communiter in originalibus co:

ponuntur in litera fic CeroUmiHm, &e. fcd placuit vna cum conclufionibus notare ea in margine. Aduerte etiam , qu6d ficnt duplex rollaria

:

duplex illapfus : geVidcxni.e^inEl,

iB%pfim

ponicur influentia diuina,

fU».

neralis vidfclicer,& fpecialis.

ita

&

aiu^.^. i9.<j.x.&iH% JifhnSl. I ^ft. ddjin. Aliqui etiam defcribunt iV^i^i, vel illaplumfic: .

JlUpfeu

eft

I .

fkprtnu eJfentU intima prefentiditiit^eM-

tttram tnteBe^ualem vitaliter immtaMit did alhtm cen-

dnmtU(^xre Bonauenturaro in alios Theologos, vt lubec

tempUtitutm : tpiem viri txperinatnr deueti

piium intram cdliginem. x.eUft.%.par.x.tjit4ft.i.

&

,

pro ampliori elucidatione. Odaua cft de immediate produdko \ Deo. Vi^ de 8. difl. .<].fin.& z.dift.i.q.i.& prima f.4.^ opin. ufuic. ibidem, y.tjiu^.Glwdl.Ad materiam huius I

&

httur.

conclufionis

examinandum bcnc, vide Auerrocm \oi.& ii.Met
ualenter eo.

,

vcl elicitiuc

,

feu implicitc inucnics in

Quaere'6, queft, Quodlih. de aeternitate,

his difputatunr.

cuis vcrbis impedire.

,

Nam

& vbi

vide , qui cxprcflius qualitas prarfertur

Csmun

vntt

quantitati,& carmen vnicym fvt aiunt)vnius, vniui mtlim piimKt» att»» pocmati alterius : necquod diuturnius, cap. 1

&

riui.

Ethicbr. contra Platonem. Probando conclufionem pro prima parte remittit ad corollarium 9.

fupr^,&

fecundum corollarium ibidem. Et foluit brcuibcs, fubtiliter modo fuo. Vbi aduertecilkm dicit» mort duplex , &c. qu6d ibi vult implicitc qu6d mors accidir , vel cx periodi complemento: vel ex caufis illatiuis , hoc vcl intrinfecis , vel extrinfecis. Ad quod clarius explicandum , vide eft

Deinde

obiicit contra difta.

&

10. Mtriduplieitir tmtingit.

&

notanter ea, quae habet in 1. dift. if . foluendo argutnctiti,Scdift.i9.eimJdem,&in }.dift.i6.&in4. aift.44.^.i.& dift.^^.<j.ii Quarrc confiderationes

Medicorum, & Philofophi , vt nofti. Siroile huius didide morte, & caufaefFcdiuahabct de annihilatione , qua; maxime eflet in propofito ponenda in cafu conclufionis. Quaere i.^M^.4. foluendoprincipalia,&<£|/?in£f. 11. eiujHem

^ft. ^. Vidcetiam i.^.glMdl. alihi ad pro.dift.i. pofitum,benc ponderando. Quod dicitconfi;-

&

i

i

&

quenter degcnerali corruptione omnium, confidera plura. Quaerc vbi fupra. Maximc habet veritatem , (i ponacur materia in omnibus , vt aliqui volunt. Vide fupra y.Met<tph. xi.diJHnSi. ) . etiahi

cum Theologis,qu6d mors

ditioncnaturae

,

accidit

ficut accidit Virgini

;

Tange

cxcon-

& in ftatu &

9. Metaphxommen.f .& Alihi pUrumtfHe.

innocencix accidiflec , nifi praeueniretur ; in Chrifto cciam. Accidic etiam demericorie in pce-

Nona eft dc caufatione Dei dc nihilo , qoam probac cx prccedentibps. £t infcrt triplcx corol-

nam peccari.rcntentiiPauli.Nocanterctiam dicic incorrupiihilemfSc npn incorruptam:\nde calum eft

l.Cal.commento

NtHipeHet

hium reuocare : vbi fuppoficis diftis communibus imni* indubium viean» propofitum poceft declarari. Non fcripfit igitur de omnibus Thcologicis veritatibus feorfum cx-

ram , Richardum ,

'.

&

Q^s^

ipfe ponic 4. quaeft.Qupdlib.

Non enim,inqait,oportet omniaindu-

rum fccundum communitcr non

:

ftrabiliifit.

primo principio.W^i(]uc examinabis Nominales. Vndecima eft de ascernicace Dci , ponuntur

prius dc immortaIitate.Alcxandrum,Bonaucntu-

nobilitatis effcdus ad

origin.tlibns complete,vt pofuimus:fed infr^ poft

9'

&

vidc i.dift.L.tj.i.& ^.quasre alio$,& fupcrS.Phyf. primo Cali,& i.Metaph.

caufam qux tamen fa^iliter folui poflunc. Vide vbi fuDca ad conclufioncm proximamnotaui,^^ x.qttdft.^. Scptima eft de immcnfitate Dei quam probat maxime in Redupliciter. Vide ij.difHttd. i. portationibus. Infcrt duplcx «rorollarium , quo-

pe

i

.

in principio

1 .

:

fmm*iUat»

&

i

,

ad hzc, Sexta eft de. coadlione Dei canfis fecundis, quam probat duplicitec quacum prima potcft fundari x.Phyfic.& j.Mctaph^dc caufa, &cffedu patticularibus. Sccunda proccdit ex comparatio-

rias

freduffit

primoprincipio,

&

«^ 7. ^uaft. ^odl. &fetprk di dAifepe. Pro fccundo lertio

45

mortalicate Dei.Quaece i.difHnS. i .£t nota qudd ifte Do£lor imitatur in fuis fcripcis illam nocabi-

illo

ftrifti*.

Pro primo vide 1.8.^9. &fe<]uentibiu,

fpecialiter 44.^^

& i9. eiHpUnh & i-S.& i7'Mfi- & liibifipe.fro explicando. Examina bcn^ inftanCoroUario & ^^fecHndi hinc inde. Vidc 48. diJHnSl, 1.

3.

lariupi.

cor

Mtrs Siet* nim

Virginii

t3( pncati, ftd txeandi-

titne n*tMr4.

CeelSefi r#tw ruftibHi.

Theorema XVI. corruptibilcrquijrmateriale. Vel gencralius capieiido corrHptihile pro annihiUhili,vel tUfiruiHhi^ U. Sequituc

corrupcibile , quia creatutn

ell

,

,

vel

crcabilc.

:

&

Quod vltcrius ibi

menhabec de tcmpore , furatis tempore.quaere i. Jijf.i. copiose, 8c ^.Phyf vide ibi fpecialicer,rw.««i; 1 1 y.propccr verba litetxdefine/cere,SccEt nocancer dix\t,^Herummenfitra efitempH*\3.d

& aecernicacis,

difTerentiam zui,

de quibus vbi fuprk in fecundo. Decimacercia eft de immucabilicace pci.Quxej.i .in primo, Rere t.Sfi. tj.fin. primo Anglico, portaiionHm.Sc in aliis Theologis. ibidem, 8c alibi Zjetiam Ph)ficor.(!r \i.Metaph.)\3}oet Philofophus

1 1.

&

I .

ex incencione ad ha;c. quai

omnia concordabisiSc

coroUarium

Deinde

infert

nocabiliter.

obiicit

bicommuniternon habctur ly illuminatHr :[ed fatis valet. Qu«re <).
,

& quia aiiquis diccrec qu6d

Philofophus

ii.& inde ad longum,

Thjficer. text.comm.

&

8.

j.text.

rtfmm.t.probacopponcum ; idco dicic , Ftde ^uantum valeant argumenta ;.& %.Phyficor.contra hoc : 8c dcbec c(fc pundlus

ibi

,

Sc litcra concinua. Vlce-

cum addic, voluntad mouetfi, &c. oftendit oppodcum eorum quac dicic Philofophus & no-

Decimaquarta ^q^^^^^^ in DgQ Dci. Vidc ctiam

eft

dcmagnitudine molis non

^^3^ pcrtinec ad fimplicicaccip 8. difi. \ . alibi in anciquis , ^

&

&

modernis Thcologis- Qvxte q.s §l»odlih. probat conclufionem tribus rationibus quae facis clarx func. & quancijm valeanc bcnc difcuciacur.Qiiz•

,

rc cciam 8.Phyfic.tex.eem.7S.& inde,&

i

x.Metaph.

Fundaraenta Ariftotclcs,& alibi ad concordabis cunfta , feraper fuftinendo Scoticara finceram veritatera. Jm fniituf Dccimaquinta eftdcfimplicitatcDci, quoad Hmm tnc». accidcntalem compofitionem. Qiiacre etiam 8. ^^' ptitis, quam probat nocabilicer : fed eUtmlmr^'' ^fi' '• qualiccr proccdunc probaciones, & quahcum,diiudicet Icftor bcnc. Quod cangic ibi de fupcridribus agentibus in dift.incia, quxrc s.difi.i.ofdf*jrr.«»iOT.4i.

haec,

&

^

me,

&

it^.difiMufiUm t}uafi.vltima. Finalicer inftat

concra probacionem ex didis

minatanuUa

,

intcr-

,

cft

nifi

imaginacio fomnianciiim,

&proccruieDcium. Dcaliis tamen non compofitis ; vcpocc de Angelis , cftct dubium , nifi ponancur componi ex maccria , & fimiliccr Je anima rcparata,& accidentibiis eius ; fcd propofi-

Dodoris

tio

adu

cnte

potcft fanegloirari,difting«cndodc

vt nofti. Alia probaiio conclufionis,

,

Sc corollarium fequens latis pacenc

vbi plu-

:

raaddc.

pciiis

&

,

folue

, fi

.& y.7. quamuisomT-L eam ponunt iTheologi non hic,&

fibi

^t.difi.

T>

.

•

•

nipotcntia Dci

,

vt

pofHc demonftrari

,

I

,

lic^t in fe

dcmonftrabilis

1

i.Metaph.text.cemm,^o.

&

(blijm de compofitione phyfica

,

circiter.

&

fed eciacn

mccaphyfica,habcc hacc conclufio ponderari pro, concra.Probac cOnclufionem,pcim6«4r decima-

&

tjuarta

,

aUtjualiter

€tot Ucet non

inquit , vbi npcancer dicic

D6-

habenc ,fid nonfiamdion 1* mal*. ntn yiuerreem , hoc idco dicic quia AuerrQiis ncgaret ftquttttr c»m}^^pp confequcnciam Jn Dee efi marnitudo melu: fic Nen petefi proban tUlii ficun. "'Z" '^""'fojitto ejfintttdu, vcl <]Hod in Deo nonfit magnitutlo moUt, ergo nec ^uod non diim Antr. :

vcl, vx atij

:

:

:

compofitie ejfintialis

;

quia ipfc iniie Subfiantiaerhitt

negac in coelomaceriam,& tamcn calnro ponit i^.difi.i.q.1. opcimc.

quancum,& magnum. Vidc

fttfi, '"^' •'»»'/'•;

ttniinniptf. ' yy,^

fit;

tamcn potentia demonftrari poteft, condiligentcr ex didis. Hancconclufioncm

infinica

fidera

&

raagnitudinc; nec infinita , quia nondatur, vc in 3 oftendit Ariftotelcs, nec finita , vt ibi confe-

quenter probat

:

licet

tamen proWio non pro-

cedat,nifi vtcamcolorat

iftc ,i.
wr-

Uiu %.Sfi eiufiiem^Ht^. .fcquitur igitur ifta, quod vidcHcct non potefl probari Dcum cfTc virtutis infinitac , feu infinitum intenfiuc. Alix probacio-

ncs quac fcquuntur , fatis claraj funt. Harccon- Hint fitun^*"^ clufio priraafacicvidcturfaccrcpro Aucrroc.qni

^^

ex intentione,perucrfa

tamen.vulcDcum

cfTc

"«"/'"'*'•

&

1. finitum intenfiue, vt 8. Phyfic. i. Metaph. eaU, commtnte 63. exprefsr,& alibi fxpc habct.& \

exponexftimo ta-

fialiqui imitantcs ipfiira nitanttircum

rc

,

& vioLcutecxraherc ad oppoficum

menqu6d fcindatur

-Renitus

pciorem parcem

Non fdcit autera

:

clcgic.

& ipfecum irapio Sathana.

tamen faluctucVBiqiic: qui bcnc

(pecialicec

infi-

fi^*'*

\

•

•

in propofito.

&

Ptttntim

6)«<7
D^cimafexta eft de fimplicitate Dei,quo ad effcncialcm compoficionem. Quacre eciam 8.
&

^'

&

placcc.

non

rtim.

communis de quancicate

pipbat ex praccedeniibus , fciliceti i i.vcl i j. potiijs \^.Secuni&mfinem intpiit 8. Phyficer.hoc cft d\Gt\x , quod fi non potcft probari Deumcarere

Vtifimflifi-

•

:

facua fabula via;

omnia ponderaui.

1

cem-

quendo de fubiedlo vltimato, feu fubftentihcante cx ^.Metaph.text.cem.\4. Vide }Jift.i.^.4.Hoc tamcn licct cxcludacmateriam primam clfe fubied^um accidcntis , & fonc formam maccrialcm educibilem de pocencia maccria: & ex hoc , illa

etiam non contradicat

&

Itngi

nunquamfun- '"^^ '**"'

,

daturniliin fubftantiainadlu: quodintcllicolo-

fcdde voluntate magis dubium eft e% eius Et ita hic ad propofitum valet. Hatc videben^ cxaminacain i.Sfi. i.^.io.& difi. ij. eiufilem.in primo etiam difi. < .^. 7. Aliqua ad hacc ha bct fupcr 7. 8. Phyficorum, ctiam difputatur Communitcr, Sc fupri <>. Metaph.q. 4. patct, vbi ,

firaplicitate.

Omnu

potentia ad accidens

Ci:tfitit aetidmtmlii,»»

fbidem adfin.ipufi.de infinitaxe Cignfimet. c^viaUtet nit» dtmtn"

ter

ptfiii»

3 .difi.i.a.j.

Efi cempefitio ac-

fecundum ipfum

ditur induo, ibidemin Z.text,com.iB.Cr ^o.&circi-

:

T 1.

:

cideritalu ,ergo «ffeniiatit \<\w\i

canter ponit , voluntM mouet , &c. quia Philofophus conccdit animal mouere fc eo quod diui-

,

,

f

argumemum

dccur valcrchoc

Dcciraafeptima eft de irifinitate Dci intcnfiua, qualicer non rcpugnac proccflbi iftius , fupri intle primoprincipie,& i.iiifi. i.^^t. Pondcrabis bene , vc (upri facpe nocaui. Vide Reportationes

rius

taianfrt

297

vbi,quod contingens in paucioribas eft,commcndac Aucrroiim quantiira ad hoc imicantcm Ariftocclem,liccc oppofitum verum fic fecundum vcritatem Thcologicam fcd de mencc huius vi-

Re-

Ariftotcles

fentit, raaxiroc

haccconclufio pro Auetroc,

14.

dcmonftratione fimplicirer heccfTaria, D« infiniiai ^*»»»)»'*vt fupta taduw eft,nonpcffii infinitasDci dc- "> ""^* monftrari im6 fortc pcr- fc nota cft hacc, Dem efi

nam

ctfi

;

infinitm

,

cft

falcem vera

,

& credicv, & efficacius

eiuroppofitum.VndcRich. tig Trinif. .tap. 3 Ademnia cpta fide tenemm nenfiUtmhahemut Hationet naturaUt,fidnecefariai .quod poccft probari,quira \

.

tamen inrelligacur,

vc exponit

ifte

^iJifi. .Quac•

re Expofitorcs,& QMacftioniftasin Ariftotclcm,vt

hzc.Vide $.difl. .tf. 3 .&sjfuttfi§liiodUb.^d hanc infinitatcm exprimendam profundiiis , confidera an fit modus intrinfccus : an ceric de -^" tnfinitm racionc formali Dcitatis. & fi.ponanir modus, f^^L^,"^

fcis.ad

1

&

an pofEt dcmonftrari. Plura

alia hic

adde ex fequacibus

Theofema XVII.

298

«juacibus huius,&; aliis antiquis

,

&

modcrnis.

Quarre Ocham vbi fup.^irad.de primo principio, quotaui eum ad hsc, &alios fcquaces;fed ligabis tc aquilae ad aias.

Decimaoftaua

eft

de probabilitatc

quam exponitifte,

cogitabili,

maiMt ntquit *»fit»ri,

dc-

illius

fcriptionis famofa: Anfclmi profol. i. dc

fummo

iMfi:-\.<j.\.& i.t&

fupra deprimoprind^topcnT2€ta\ze(k. QuasconclufiopolTet ex prarcedentibus probarifatis cfmaximc cx proficaciter ; vt patct fpeculanti ,

&

Nam quocumquc

xima.

finito poteft fine

con-

rradiftione cogitari maius, Quare autem addrtur /tne contradiSlione ibidem. quzrc vbi fu-

Addat

pra.

ibj

leCtot plura propofitum expli-

cantia.

Decimanona cft de perfc^tione vniucrfi.Qua;-

&

ali' rc optimc difi.^^. i .& alios Thcologos ibi, bi inueftigiabis ad ha:c. Audorcs ctiam plurcs dc perfcdionc fpccicrum. Vidc Philofophum pri-

»no Coeli copiosc. Quacrchunc 13.«^ i^^.difi.}. Sc alibi farpc ad hxc.Francifcum de Mayr & alios fcquaccs huius inquirc. fupri ctiam z.Metaph.

&

AgensfecundumhabetoperAtionemfro-

I

friam;injirumentum,nullam.

non cft inftrumcntum aut agit illam principalc ipfo,& fic vt prius. fimilitcr

,V,

, de quo nem,vbi pondera cum dichrationem naturalem neprobat cum fpecialitcr ex vndecima peffariarn ,

,j

fopra,

0:4.

fupra feci mentio-

his conclufionibus

&

& ex aliis fex conclufionibus, qux fequuntur illam, licct ex aliis prxcedcntibus, & fequen-

tibus fequatur idem. Et

fi

volucrjt lc
nare poft hoc coroUarium alias propofitioncs Jhttnm.l\. creditas fupra. ibi Nen poteft probari Deum ejje :

viuum

:

&

quae fequuntur vfque

liter ordinatii

Nam «e

,

illuc

;

In ejfentia-

&c. poterit rationabiliter facere. illx probari pofle ratio-

minus yidcntur

natiirali ncceftarja,

quam

pricdida;

iam

:

ciim

Philo/bphi plurcs harum , vcl omnes in fuis fcriptis con.-iti fint probarc. Aduertat quoquc fiue fic

,

fiue alio

modo ordinaucrit

,

qualitcr quota-

tioncs in commentis hinc indc aflignatas accom-

modabit. Ha:c pauca circa has crcditas hic curaui notarc:quia alibi casdifFufius videbis,& parcantpro

uedi ~e,<-.A

prolixitati

, fi

quse

fit ,

quicquid fit inftrumento, fitaprincipaagenternon fic de agentc fecundo. i Infirumentum non hahet oferationem Ittflrkmntii fropriam , friorem oferatione frincipalii non hahet li

agentis.

propriam»-

Quodagitnon in virtute alterius,in illa cftprincipale, noninftrumcntum. Exemplum illorum non valct ferra non diuidic

'^"""^-

fine motore.

ti,nam vtrjfque hic accommodarc dccreui; fed fdo quod quocumquc modo difpofucro k coeli duftus viciflitudinc , a :

folis

fibi

placentibus ca-

dum tamen Pharifacprum fcandaluin

fucrit.quid inde?

Quia adlus primus.

I.

Conclufione Jicunda (fuod ait,injhumentum non ha-

fftrepropriam a£iionem,aUotjuineJfit cauja principaluj docet

4,
I

.q.i,n.$.&

ij.s.n.

1

4.

menti acceptionibut. Videeum

vbi de variii inftru-

ibi

cf. i

.».16.

&

dift,6,

^.j.n.6.Gltud ait concl,^,<^ao,ejji pofie compofitum,intelUge

^ quo remoto,vt in exemplo eitu de oculo: ejuia

ratiofermalis vltima videndi fimplex eft.Giwd tan^t

de calore

,

tjui efi auedammedo

infirumtntum.

Vide 8

M.et.c].\ vhitraEiatfusi,anaccidensfit compofitum:fid

caler nonefiinflrumentumpreprie^fid cauja difpofitiua 4^.dtfi.

1

n.l^.&

.9.

<•

.». I

^o

4

^.De

concluf.^ . vide

eum

<].Z.ad 2. vbiexplicat vtram<jue

&experientiacenfiat

vniuoca concurrentt

;

i

.difi. j .^.7.

dut partem^

acjuiuoca tarnen efi perfeSiiort

^.difi.

1

i.tjuafi. 5

.num.

1

3

inftrumentum

,

fotefi

efe com-

aliter

videmus,

fcftum'

quomodo oculo

&potentia

vifiua.

Cuiufcumqueforma elicit , iffum totum

y

agit,fiefifer fe vnum ens.

Ens cnim per accidens ficut non pcr fc Ensperacncc per fe agit. Contra quid per fe "^ns anacalcfacit ? non calor , quia eft forma elici- S^^P^^fi^ tiua non cft autcm aliquod compofitum cuius fit hxc forma pars nifi cns pcr accifit,ita

:

;

,

dens. nullius inftrumenti formaeft cliciti-

ua adionis. Refpondeo ficut inftrumeneft quOjit^ forma cius elicitiua inftru,

tum

mentaliter,vt acuties cultelli.

6 idemrejpefiuformaeiufdemjpecieifro' ducenda ,fotefi ejfe frincifale agens , in-

&

firumentum,rejj)e(tu diuerforum fajforum.

Sigilium figurataerem,vel

quo _

aquam cum

%,

figuratur cera.

Contra vnus aftus fecundus

cft

:

vnius

/»

v ^„ 7**

^, re~

adrus primi elicitiuc, per confcquens ciuf- pleturforadem agentis , ex tertia. Exemplum non minafigHUf

&

valet im6 acr , aqua ex natura fua rcplent foramina figiIIi,non adione figil;

Ji.

THEOREM A XFll SCHOLIVM #.

^o elicitiuhde necefitate efifmflex.

3

&fimplicitati decla-

rationis; iunioresquoqucbrcuitati,&obfcurit4-

lumniabor

:

Patct

Infert coroUarium, quodappellat cemmune ex

'»

non aliam , quia

;

in illa

alibi,vt nofti.

If.

i.Concluf.

Noneandcm quam principalerquia vna operatio vnius operantis

i7.princip

partcs cleuatx repellunt acrem:fcd con-

caux non fibi imprimunt fcd ipfe acr, vel jiatura vniuerfi , faluans plenum &: refugicns vacuum. 7 Agens iUtmitatum froducit diuerfas :

,

a^iones fpecie.

Vc

fi

idem

eflet vnitiuc

rcm, &: coIorera,calefacerct,

habens calovifum im-

&

mutarec. 8 .^gens illimitatum fidiuerfas aStiones non producat,nifi diuerfis inlirumentisivelin diuerfis fafis: differentia

tamen non

erit Diffnenti^

aifionum ex infirumentis,vel fafis.

a^ionum Sicuc ncc diuerfa agentia confimiles ""« eft ex

operationes faccrent,tantummod6 con-

*''A«'>»«*f,

fimilibus inftrumcntis

'^"^''Jj"'

paflls

.

,

vcl in fimilibus

fed tantum eft differentia ex difFcrenti*

Theorema XVII. eflv-

nitiHt habe-

re

vMriM

rcaUccrdifagcnccquz Minorcnim difFcrcnciafufficicin cliciciuis ad maiorcm in adrbus iflud cft concra Accchnum dc vna adionc ilhmica-

ta,quahs cft forma. Concra eum cd eciam: quia cunc gignicio,& fpiracio cfrcnc in Dco

do

icafufHciC;ficut

fi

fcrrcnt.

:

virtuteSyVi'

de i.d. 16. n.17.

&

4-

Cau/i dijuiitoca miriM

vna adio ilhmicaca. 9 Jgens princif/ile ^quiuocum ^fiue iUimi-

fimilatur ef-

tatum/ninus Mfiimilaturf)rm/tliter

feHus, tame ferfeRiue 4-

quam

effeSlui,

vniuocum,Jiue limifatum.

Contra

EXTRA.

igitur

:

Deut per

coHfitm remotam magis

facitfiire effieElHm.Refionieo,dkiturfi diuerfiu.

£c camen perfedius producit quando producic : ficuc forma perfedius, vbi

eft

ilhmicac^.

,

bene trallat

Qualicerautcm , num. 11. conclufi.i

iJocet omlfM

ram tantttm

i

.dift. )

.

caufiat ordinataiyexcedere alte-

cum 2. ^uovideeum de

^fidfalUt loquendo de caufitprima

euiiu optimam ajfignat rationem:de

primo princ.c.^.n.io.& i.difl.i.
tjuo

Do£ioris literam htedeclarat.

o

jlgensprincipule ^tmndoc^tte minits nf-

Jimilatur formaliter effediui

,

quam

^ tamen non minus agit

mentum

,

maliter

eji a6iio

h^c

talis

:

infiru-

necfor^

ah inHrumento.

Tamen principale plus afiimilat effeffum fibi, quam infirumento (jr plus infirumento, quam infirumentumfihi afimilet. ,

Concra quomodo magis producere :

fumicur in conclufionibus iftis, cum cfFcdus fic vnus in fccunda, xquahs in pri-

&

ma?Refpondeo,determinaca£iionem,noa

efe-

Elutadiuerfis caufis.

pa(fionem,nec cfFeftum. 1 1 idem totum producitur ah agentihui ordinatis

:

vel alterum in producendo fr/tcise

partem,non efi in hoc agens ordinatum. it Non omneagens aliquidtotum ,fic fe hahet ad

Dua

caufi

ordinati perfeEliores

altera tan-

tum.

illud

,

modo odaua verajRcfpondco,glofl'a quaproducic. Scd probacur ha:c dccima-

tcrtia

ma

:

dem de

aliis

caufis.

&

vndcciquia ahoquin cx odaua, quod caufa fecunda

vidcretur fequi

noncfrcc nccej[raria.fimihtcr videiur prior

non neccfraria: nifi quatcnus dcdit fccundx formam quaagit ficut dc gcncrantc :

grauc,vbi prior fit caufa confcruans fccundac , ficut Dcus. Ncc tunc habct a fe ahud ^gcrc a confcruari. Hacc i } .vidctur maniforma intrinfcca. illa fefla de matcria ,

&

vnius perfeftibilis eft pcrfcdlio. vbi mulcac func maccria:i& forma: ordinara:.

ANNOTAT. MAVRITII. SEquitur

quod non perfeiiitu al/quid

y*"" amho,c[uam agens.ex vndecima-.nec omne hahens aliquod totum ia virtute affiua ficfe hahet.CTC.

Concra: quare igicur non ahquid magis creacura,& Dcus,quam Deus cancum>Rcfpondeo non quia Deus hoc habec in vi

illa

yigensficundHm,8cc.m

&

ioquendo , Sc maxime cxtendendo ojfens ad producens.Hoc ver6 poteft accipi pro efncientc: nam hic profequitur dc ^.caufis in fpcciali, & in

<3:e

vniucrfali

:

cum

vt patct. Et licci h;ec particula poftcc aliis

conclufionibus infrk

demodp

agendi,& agentibusjfic tamen communitcr fcorfum habcniur, ficut fuprk de conceptibus habec, aut ergo communcs animi conccptioncs funt, aut condufiones.aut petitiones,non rcfertivaldc vniucrfalcs propofitioncs funt: faltcm vtilcs ,

&

ideo cxamincnturbene.

Prima cft comparando ciuram /ecundam ad inftrumentum,& eft notabilis, & multiim fingularis, quam probat fatis clare,& copiose. Vide in ^.difl.

i

.^.

I .

cJ*

4.melius,feu difFufius dift.C.eiufiiem

art.yq. 1 .Et hic accipit innrufnentum

propric.Nam

Jiuinquc modis potcft accipi.fcilicct vcl pro caua fccunda : vcl pro difpofitionc ad principalitct

intcntum vcl pro aftiuo tantum infieri , vcl in motionc adiua aliunde, vel pro parte totias , vcl :

pro inftrumento artis. Excmplum primi • vt rana in gcncratione ranx cum Solc;fecundi,vt calor in gcnerationc ignis,vel carnis;tcrtij,vt fpecics fcnfibilis inmedioadadumvidcndi ; quarti, vt or-

ganum

nutritiuat in nutritioneanimalis

;

quinti,

&

fic de aliis , fiue vt fcruris in faftura fcamni. attiiigatur ipfo ptincipalis terminus, fiuc tantijm difpofitio ad ipfum.Hic igitur maximch.ibct lo-

cum inftrumentum quinto modo acccptum

,

li-

quartum modumpoftctextcndi, vt vbi fupri habct.Hacc propofitio cft contra mulios antiquos,& Thomam maxime.Tangc inftantiaspro, &contra. Sccunda eft dc ordine opcrationis prinripacct ad

lis,

&

turo

,

& cocahccr,qaia ilhmicac^.

opcrationcm cit

:

inftrumentalis.

:

nam

vt eft inftrumcncrgo ncc priorem Vbi aducrtc ciim di-

non habet propriam principalis.

:

Exemplum iUorum , &c. quoi

Caufa fuperior nullam caufalitatem habet rejpedu caufati remoti aliam quam

Thomx.Quzre cum

habeatrejfeciu caujatiproximi.

fupri in4

1}

:

Nam agens eft communis caufa, ftri-

fuo modo.

adiua>fcd in pcrfcdionc formah vniciua:

,

particula

qua profequitur confidcrationes metaphyfiincipit a communioribus, cales,& naturales ;

locari

tt.tj.& Theor.io.n.^, vide AIauritium,qki obfcuram

I

:

^. 7. §«

& i.difi.i.qwtfi.i. n.ii.

immediate materiat,dMhiumefl,de

alia

tum

II.

De conclufiotu decima vide Do6lorem locis citatis. Tro conclufi.tf.cenct. 1 1 .^uod ait eundemeffiEiumfieria eUuerfis caufis ordinatit

Concra:fxnis

tantum vni fubftat,vt pcrfc£libilc:hacc tan-

SCHOLIVM

Idem

vhimus

motionc mo- Primacauucc appccicum,quaminccrmcdiu$. Simi- fia caufatum primiim, & liccraha cft prioricas ad caufacum proxifieciindi, r#mum,&: rcmocum quia ahud cxtrcmum. dem modo Pariracione aha caufalicas. fimihcer quo- caufat,&i-

rentia pcrfcftionum vnitiuc habitarum in

^id

299

,

ejutfl.

cft

in ^.difl. 1 .q.^.&

cxemplum .p Summa,

i

& alibi plurics. Quarrc hunc vbi & fcquaccs cius bcnc pondcraiido.

4j. art.

j.

Tenia

In/lnmevttt ^.midiifkmi, ^.rf.i.j.j.

Theorema XVII.

300

Tcrtia eft dc f«» clipitiuo. Vbi aducrte, fccundi^m Boctium de hebdomadibus, quod in omniPapltJt qup, bus citra primum,difFcrunt ^U0,Sc quod.Sicat ergo fS» quod, duplex eft tjuod agens,ita duplcx qu9,de quibus in his proponcionibus

mcntionem

iict clicitiuus eftc

facit, elicitiuum

cum dicicquod de-

videlicet>& inftrumentaleEt

fimplex, intclligc caftc, diftin-

guendo dc ipuUipiici fimplicitatc.Tange opiniornaterialitate omnium enrium limifatQrum,de qua fupra ?.& S.Mctaph. & alibi fa:pc:vE ibi notaui. Quomodo etiam fequitur , cft adus primus ; ergo fimplcx , confidcta. Dc multipliei ftiam adu primo pcrcraftabis. QuartA eft dc ^«o inftrumcntali , vbi dicit no-

nem de

dc facto cCT,

&

:& nota quod

fcmper ponit exemplum dc vtroque ^uo,

tititer,potffi effe compojitum

communia.

cft

cxponic.Vidc<5.
Obiicit contra,&

4ammod6

;

fol-

licct folucio

fequcndo ca qqz dida funt

ci

non

fcquens poftet quoapplicari ad propofitum. poftct ibi di-

uic exprcfse

fup. 7. Metaphyfic,

^.10.^ Z.Aietaph.tjUdfifin. quod calor eft compo(ituip ppr fe, &c. Vel fequendo coniniunetn mq-

dum

diccndi

quod

ignis calcfacicns per accidens calefacit ca^

lore

nifi

:

calcfacit

»

,

poftec concedi

quod

infercur, ica

quod forma fu? , & non calorc qu6d in calorcpotfunt rcperiri ejMo,

de agente ilIimitato:vbi plura na-

&

&

i6.di[l.i,

&

3 .difi.eiu/dem

alihi pluries.

:

forma elicitiua. & eftct euafio bona ad argumenturn quia prarfupponic falfum. £c reiponfio :

quae fcquitur,c(i[ct declaratiua vtriufque: fed primus intelled):us literaE f^tis placet,ita quod fi( ,

vel propofitio pct fc

lllius quintae

,

,

vcl faltem pars

quod magisplacet , propter vcrb^

Dodboris infr^,conclufionc vltima huius parciculat in commcnto:& tunc illa rcfponfio fcqucns cft njoderatiu^ cius

gcndum,

Vide

:

&

tiuis

,

quam in adtibus expe<5tanda,quam

multiplicitcr

potcft attendi diucrfitas a6tionam.

Hic vidctur

^''*""'

& formali ratione diucrfita-

""f*

loqui de intrinfcca

,

mcntioncm

fecit

Vidc j.de

fi

:

excmplum

fed

cftcaftc intelli-

intendat acutiem effc

formam a^i-

ter

,

aliqua habent Anfeimui

,

,

vt ibi notaui.

Nam vo- ^g*»tit «&vnicam adionemj *»"*"»«*'•

mociuuni aucem clarum vidccur.

lebat agcntis illimitati efle

ficut& vnicam formam

hunc

:

fcd

Doiftor in-

altiijs

propofitioncs famofas

& cx antiquis au<^oribus & :

,

& ex Ariftoccle,

quia videt cas ,vcl

aliqugs (altemearumjnon neceftariovcrasjfeuab-

ideo nunc obiicit, nunc refpondrt, nunc profequitur rcfpondcndo , vel defolute conccdcndas

;

fcndendo. Qiji vcri voluerit vcrit;ites carumtenerc fimpliciter, rpfpondcat , vcl obiiciat confequenter,

&

comparat agens principalc, inftrumctalc ad diucrfa obic<5tiuc,& ad idcm fubie(\inh,i\ii: Idem refpe£i.ufi>rm4,S:c.c\\inm,\icet nofabilis flt,impugnat,& benc correfpondencec diin fpxt^

^'Jf'"^

Anglicum ex cog-

fuifle

De vcrbis non qu6d illius opinionis fueritThomas,&aIij dc via communi.ponominc. cft vis

Quaerc confcquentcr.

facicnda. Vidctur etiam

nentcs tanttimdifFerentiam rationis intcr potentias vitales Dci:fcd fortc ipfi negabunt hanccon-

clufionem

modo

fuo.

Nonaeft comparandoagensiIIimitatuma:qai-

uocum ad vniuocuni in

ordine ad

affiroilari efFc-

8. AfimilatU

vtriufquc. Vbi notanter dicit aftmilaturforr fifnfMiit »d "*""' malitfr,zd differentiam afllmilationis vircualis, '''v"'. qua: cft caufae squiuocaf ad ctteaum: ica quod al- /j< ^^ tMtm»

Aui

fimilacio formalis ad

vniuocumcft,

formam ,

ad c»m,

virtualis

plus dat

;

in t,sii>M*"*

aliqua alia ali-

cligat lcdkor quod magis Vbi attcndendum pro maiori dcclar^tione horum,& fcquentium,qu6d proponit plc-

plaratio potcft ftarc

placucrit.

^iffi^

*" '(''

^.Metaphyfic. cju^.^. vbi ctiam

originalia diuerfimodc habentur

asquiuocum. Qu«rc i.difi.uef.j.&S.

Deinde

habet in

commento. Aducrte tamen quod

Mam,vtoptimchabetin4.«'l^->.f.4. Vtraqucdc-

rumque

9. difl,\,0'

0£taua eft de caufa diuerfitatis adtionum procedentium ab eodem agcntc illimiiato,qua: valde /ingularis cft mulcas quoque inftantias habere poltct. Valct pulchrc ad declarandum operationes,& produftiones diuinas adintra.Valct etiam promateria i6,difi.i. optime, &ad mulcaaliain 8.Mct*ph.& dodtrina huius. Quaerc j.Phyfic. alibi plurics in Ariftotelcad hzc. Notavaldc iU lam propofitionem dc difFcrcntia minori in clici-

ucftigat. iCftimo

conclufio

dgillimitato etiam

ad hacc.

da fuprii:vel poflet rpferri ad praecedcntcm obieclioncm, tanquam inftantia ita qu6d calor diccyctur inftrumefttum ignis,in calefacicndo,&non

licct

7, Selinditrat

ncrale cft dc Solc conftringentc lutum , dillol- '«""»,^yi/, uenteglacicm. Quodaddit in excmplo dc vniti- '*"i^*f'to>> ue habcrc.vidc notantcr in 4.difi.^6.^.i.& S.difi.

Nam

&c.

Exemplumgc-

turalis confidcrationis addantur,

tisjvel faltcm radicali,& principiatiua,

:

4'

doftrina huius.

cft

Anima,& alibi. Ibi infcrt confequcntcr applicando dida elfc contra qucndam ArccUinum dc quo

:

#<#«?

Septima

communiter non ponaiur conclufio, poflet tamen redc poni , & eflct fexta & tunc quotationes per ordinem tranfmutarentur augendo numerum & fequitur ex prima,& fccunti,

// ftrm»

da pars vidccur verior. Quarrc optime iy.dyi.j.8c alibi faepc in

vcl

fi cflct fcparatus,calefaceret. Confidcr^ tamen an de fado,& potcntia propinqua. lUa litcra qu* fpquitur ibi : NuUiusinflrumen-

utMtits

dicif.fidipfi aer,t/el natura vniuerfi,Scc. c^uiz fecun-

dicatur

& t]uod: nam

4n

&

1

& poteft confirmari

:

^.ijuaft.Sitfpdl.Sc aljbi.

''

cxaminabis bcne iplamjponderando adhim piimgm liniitatum, & adlum (ecundum ciufdcm rationi$,velaltcrius, mukaalia ibi addantuf.id propofitum, Impugnat confcqncntcrcxemplum pofitum pro conclufione fingularjflimc. Vbi nota ad finem cura

1.

de comparaciQiie f«o ad <]uod,\n elicx prooemio Mctaphyficz,& priino de Anima, text. com.6^. Sc alibi IJepe. Ec nQtintetdicit,JteJlvt}HmperJe,vtpo{lea.

*'

patet j./'^)/mw.j8.& alibi fxpc,

i.^.Gluodl.art.i.&i alibi pluries.

naultiplici pertra^abis vt nofti,

Quinca

If^

&

fupra notaui.multaaddat \e6L0t hic,vbi nolo im-

citiuis

^t ttmfofitS,}

&c cltd»bia,vt

& ibi potcft extcndi infirHmentum multipliciter,vc }norari,quia fatis

^jf aeciim

d;is;quia tamcn illa propofitiojZ-»/** «ff«(/?fwW«f,

Namquod

plus dat fimilitudincth fecun-

eam.acquiuocum autem plus caufat,Iibro de Caufis.Quacrc ctiam ^.difi.x.&c alibi fa;pc ad bacc Miniis igitur formalitcr Sol aflimilatur raniCi quam rana ranar, quia non nifi in forma generica remota , rana ver6 in fpccifica magis autcm virdi^ra

•,

contra,& ficde aliis ponderabis. Communitcribiinferitur quaedam obieftio,& aliqua-c lis cius rcfponfio quam notauimus Extra. Rcfponfio tamen non ita comunitcr ponicur in oritualitcr c

:

ginalibus ficut obie£tio:qiiam ctia infra cpclnfioncvniuerfali z^.in commcnto tangit.Aliqui afilgnat,ibi vacat,3Mc[yxi Extra. J?.ik\mo

quod

nofit

de

principali literaDodt.fcd poteft .npplic^ri ad pro»

poficu

ficijtcut in

aQionibtu naturacaHptprincip^ttif, vtl

Theorema XVII. vel/^ens prineipale ,&e.

clulione: ita vidctur vclintcllcdlus

quz fequuntur

quod

in a^ioiie rationali,

cuiuTinodi

,

in con-

dcmonftracio. In

eft

dcmonftrationc vero caufa immcdiata videtuc magis& cuidentiusinfectcconclutionem, quiim caufa mediata quia demunftratio ex immediatis eA. potifliroa , Sc eo modo quo ibi poteft poniaOImilatio formalis , videtur clTe ad propinqua magis , ab ca caufari cuius oppofitum vidctur ex concluflone ifta vnde mciit^s :

&

:

:

valet litera fic

Contra

:

:

ergo Jemonfiratio

,

(^c.

qii^m Hcut mulia originalia habcnt, Conira. trgo Detu mitgU t&c. Illa refponfio quc (equiiur in aliquibus e(l fatis breuis

fcura

,

,

& mirabilis & ob-

rcfponfio. ^
fcilicet

\\%\>cnx.,fiiiHerfu.

Qijod potcft

incelligi vcl cora-

parando przmiiTas incdiatas ad immediacas:quaE nonfuni (impiiciter diuetfz:quia immediatzincludunt mediatas

,

& funt

pcrfcdiores

eis

:

ide6

qu6d zque prim6 concurrunt aJ cfFcdlum, agcns principale , & fecundarium &'qu6d inftrumentum non habet aliam adtionem \ principalt :

quomodo poteft intelligi magis &c? Refpondec fuo modo expeditc,& fubiilitcr.qubd detetminat aclioncm,&c hoc eft qu6d dcbct re

adlione.ided

.

&

rum vnus cllet fortior alio vtroque agente fecundum cocum conacum. Exemplum eciam in di,

uinis de circntia

& inteiicdu

,

vei voiuntace con-

currentibus ad produdtionem fuppofiii. QuaBSO x.ij.efHolih.

& hoc eft quod

caufam fcHicet priorern in

Quod non

caufare.

t»uf» frior

folet dici

communiter: fUUIiAM^Mt

ejfentialiter ordinatti priiti

debet inteiiigi, nccdc priori-

pctfedbionis.Quaere i7.difi.i.non ergo aiietas eft in efFc6lu,nec paflione^fed maioritas pcrfcdkio-

&

m

,

&

funt diflicilistamen digeftipnis , plucibus ca«uiliationibus fubictSla. Vidcruc enim difficiie

&

in his propofitionibus

miter:vcl ex partc caafs zquiuocae,vel vniuocae:

dum eft

caufam

& ita non eft inftantia ad ptopofitum.QufBre vbi fupr^

^.difl.i

^.Z.adfinem.&
q.t i.qHodlib.iA

ptaemiftaefunt caufz conclufionis

,

vel fcire eiuf,

cangehic vtfupr^notaui. & i.Poftcrior. copiose habctur. Aduette etiam , qund aliud eft loqui de caufa cemota naturalicer caufante, aliud de contingenter tali. Ad propofitum pluraalia adducat hic leftor fed poteft ilta obiedlio omitti Ci vis. Illa aiia pars textus,quz addirur ibi, Et tamen perfe£Ht44,&c. poteft poni pars textus vel vt comroentum.vt volueris. & contraeam potii^scurric Jllaobie£lio,quiimcontrapriroam : quarcpoftec litera tranfmutari.fotte tamen in margine primd

&

:

:

erat,vt notauiptius.

Oecima

de comparatione principalis ad inftrumentale,quoad aflSmilati efFedlui , vtin prsccdente : quz fatis fingularis eft. & notantec dicit ^uandoijHe:C[[iit non fcmpet eft vct um.vt pa.eft

tetinmultis.

Quomodo enim

incifio ligni

gis formaliter afliroilatur fecuri

,

ma-

qu^m manui?

Potcft tamen habere veritatem de inftrumento

turi* tufttit'

:

di,fiuemedtatz,fiue immediatz,fctcnent vnifor-

eft inter

ntn €Mm»

fnt prim M«-

a^ione licct non proprie aiietas adlionis: quae omnia benc mafticabis quia licet fubtilia,

nis in

xquiuocam,& vniuocam in caufando. Poftct etiam dici,vel qu6d przmiiTs huiufmo-

immedtatas,& roediatas:ficut

c»mf» fupi ritr

tantum

qu6d iliamaiofitas non habeat verificari , de cfFcdu,& dc paflione : fed tu modcrabere eundla. Vndecima eft de idcnticate produ£ti,non obftante diucrfitate agcntiuin.dummod6 iaagendo intcr fc fintordinata;&confirmat pr5cedcntia,& maxime folucionem obicdlionis iam pcrcradlatam:vbi pluraadducuntarpro &contra. MuUijm

fas

t

hoc.Excmplum dc tradlu nauis i duubus, quo-

Vel aliter.comparando przmilTasad conclufionem;velyZ-»Vr przmifTarum.feu notitiam,ad noticiam conciijHonis.vbi etiam non eft iimpliciter diuctfitas. vt ^.diji.prim.tjfin. habct ifte:quia veritas conclufionis veritas przmifTarum non differunt, nifi ficut partialc totale:przmiflx crgo immediats complete continent illam veritatem: quia continent vel virtualiter , vel formalitec omnia continentia eam. Vnde non eft dependentia e(rcntiaiis,& fi forte ordo talis, inter przmif-

&

^J^,^"""

,

in

tate duracionis, nec naturz propcic i.fcd

ibi.

fi**»»"/» «•

fctri ad principium agendi , ad a^ionem vc »Sitm*m egredienrem:feueiicicam,vci vtabhoc i non autem ad cffcdlum, vcl paflionem aut aftionem vc

concludo ida non habct locum nec innantiam ,

,

loi

Obiicit notanter conrra has duas conclufiones ponderando ly magit. Didlum enim fuit pniis,

II.

& fcqucntibus recurrcnad Procium,& Oauid Iuda:um,& ad fuos expofitores. Auiccnna etiam & alij antiqni qua;rantur. Calcuiator quoque, modecniNomina* lesexaminentur.

&

Ouodecima eft de comparatione agentis, Sc ab co producbi,vel virtualiter in ipfo contcnti , quo '. a ad perrettioncm maiorcm & minorem nraul, vcl fcorfum acceprorum;& eft pulchra valde : & po*teftexemplificari comparando Solem ad ranam: vbi Sol & rana dicunt maiorem perfeftionem eciam intenfiue,qu^m Sol tant6ro. Et hocintcUige eo modo , quo ex his duabus petfe(%ionibus potcft fieri vna intcnfa:vcl meliijs, comparando Solem ad lumen,feu radium.vei calorem produdlum /•

1

/-11

.-,

Dut

eamfm

M*"'"»*'* tl it

Mmr fnsi»-

r*mterfeai»-

ntm , quim

vnam

ttm-

"""•

a Sole: vbi Sol eft caafa totalis cfFcdlus.licei forte

ccfpcduranx.ctiamita poftet poni ftante influctia gcnet ali Oei : aiicer non habctur aliqua caufa , quia cum quacunque neceflc vtconcutrat ptiroa. Vbi notanter dicit : Ntn

totalis in vniuerfo eft

omneagem,&c. propter inftantiam,quam adducic de Dco,quz in

illis

verbis fatis^f<>luitur:quia

non

vniuerfalitcr loquebatur. Obiicit confcquentec,

dixi,euacuatucin pcincipio fulutioius

etfi,vt

,

vt

huiufmodi. Vel fiexcendatutinflriimenfKmadalios modos, de quibus fupr^ : vt calcfacere ad calorcm in ordine ad ignem, vt ad principale , oppofitum conchifionis eftct vecum vt patet plerumque. Pondera etiam ibi lyftrmaliter.-vt in coiiclufioncprzcedente notaui.alia pats \\i\,Necformalitertfiaiiio,&c. habet confirmaripcr di£):apriu$ in conclufionibus fu-

camen caufara diuecfitatis

pri.Qaod fequitut ibv.Tamenprincipale magii,&c. non habetur communiter inomnibus originalibus, poteft tamcn intelltgi de affimilatione virtuali,& quandoque formali. vltima particula pa-

ergo visa£liuaabfolutc,hoctionar3yit;vistamen Deut^tMm. ralis ficQuzre fupra in traft,de primo principio. 7*/*«'»''«.

monetarij

,

vel figilio

,&

:

tec cx didlisin

prccedenie.

Scotioper.

Ttm.lll.

iicit

aflignarec,

mcrit6 ob-

:vbi folutio fingulaciflima eft ,qaaro infr^,

parricula fequenti iteriim fpccificat

:

Non ineptitt

Detu,&c. quia fi fic, fequerevuc eodem modo de quocumque agenre quia pufitacaufa ptzcifa in quocumquc , ponirut cilFedus , vel illatum, vel pczdicatum. Sed facilitcr dicecetat, qu6d vis

tfHia

:

&

adiua

totalis folijm eft in

&!.
tioneni cius

(|i

haec.

Deo,

Quxre

& non alibi.liccc eriam

3

.

Topico- ** i-,'^)^*'^

& e\pcdite ad hoc.vide intcnfi9dl^Httfi.i..Mrt.i. & infra adfinem hHim Cc

tsuUtit'

^uim ftlut. D*»'f

Theorema XVIII.

302 huifu traSatM

y

&pondcta

fingula verba licers

hic.

&

eil fpecialior

,

&

prscedencibus iHcut caufk agence:

vnum plerumque ponicur pro alio « vt fcis: quam eciam infca habet, Hcuc nonnuUas alias diAarum. Concra quam primo obiicic & foluit,& fed

,

confequenteream probat. Ponatur qu6d in indanti producac Deus Solem

,

6c

ifto

hominem me-

diance Sole j velpone exemplumdelncelligentia ptima producencc fccundam &mouentcmediance illa ccelumivel pone cxemplum de produ^lione compoHti habentis plures formas vel de procefTu medendi per plura media; vel de produ^ione incclledtuali infcrendo plures concIuHones ordinatas & (ic dc aliis bcne tamen pondelando inflantias.Obiicit tripliciter. Prim6,ex di:

;

,

:

:

ucrAtate motionis 6nis vlcimi

,

&

intcrmedij:

cxemplum in fanationc & huiufmodi fccundum aucem diuerficaccm motionis,& finis diuernmo:

-tMt*\"

de operacur agens. Secund6 arguic ex diucrHcacc prioricaciscaufxad diuerfa caufata, dcquibuscn: fcrmo.quia variaiur rclario,cuiufmodi cft prioriAn vnriatur tas ad diucrncacem extremi. Caufaenim vc infih. e»i*f»tUiu ad habet , femper prior cft caufaco ergo variecas

emttfMum.

^

Qupd addit vltctius

vlcima ed dc compacacione

vniuscaufaE prirox ad plura caufaca ordinata

frimum , fteundum

de caufis intt infccis,pon-

i

formarum.Quzrefupra y.Mctaph. & 1 1 .difi.^.&c alibi vt fcis matctia enim prima concurrencibus omnibus aliis, vfque ad vltimam fpecificam for-

^"''do fufcipit

^'"'"""^pri-

:

mam

cft

,

falcem

,

potentiale

&

& vnica

;

eunittm

potcntia abfoluca

cadem caufalicace caufac fuo modo vlcimum compofitum:vc ibi pocefl:

&

proximum

dicendum.Sed eft ibi diffiadus debec poni prirous, & quz materia:confidcra. Videtui enim quod velit Do6tor aliter hic:quia famose loquitur, vt patetrita qu6d maceria prima tantum habec caufalitatem fuam elici.Similicer de adtu culcas, quis

tefpcdu primi compofiti

ma corporcicacis

,

puta concurrence for-

illud vero eft pocencialc ad fe-

:

qucntcm pcr ordincm. Ita hic, qu6d prima caufa tantum producit proximum , & fi eft Deus vcl aliud,habcns vim conferuatiuam caufati, confcruac ipfum canc6m,& illud profcquitor produ6l:ionem vlccriorcm , vbi non aliaponitur caufalitas primi nifi canciam conferuarc fecundum , ftantc folainfluencia gencrali primi & hoc intendunt ,

:

:

\s:

licaci inferioris priroa.

odaua pra-ccdence , qua: porcft poni ilAgens illimitatum,&c. qua: ponicur fepcima.fcd addcndo aliam,vt notaui,eVic odlaua.Poftec cciam loco o6lau2 poni fexca fiipta.Aliquacciam origi:

benc

eft

ad propo-

ficum.Dcinde rcfpondec mirabiliter. In aliquibus habccur tantum, Refpondeo^lo/fa. in aliquibus ad-

Hiclocus valdc obfcurus eft.& hicpondcrarihabecaliecasopinioniiTheo-

logorum

\y gloffa.

Iii

& Philofophorum

vcrbis Doiftoris hic

&

ccc

,

qu6d cadem incencionc

intendit finem vlci-

mum,& mediaomnia,&fimiIicer eadem exccuciuaadionecaufacumproximum,&remocum,liect forcc non indiuifibiii. Vel fecundum aliara liccram potcft dici ficabfoIucc,jf/(?^^««Wodimit-

plura addcndo.

,

cum dicic

in

THEOKE MA

aliquibus ponitur ly tjuando

pra:cisc,nunc ante, nuncpoft \y gloffa. Breuiccr poccft cftc fcnfus ifte,qu6d propoficio

dcbec gloftari quando producic. poteftaddi, fupplecaufatuni proximum &rcmotum,ita fcili-

,

commcnto

Ex hiAc

ij.&c. habecurqu6d illacocrouerfia quocacionis conclufionum iftarum,quam'fupr^ recigi,facilicet toUicur.quare tencquotacioncm vt pofuimus.

6ix.ar,quando producit.ln aliquibus illa verba.prs-

cedunt

XVlll.

SCHOLIVM. Vide de variij finis acceptiombttt , (^ ^uomodo eft prima c
perfinem intia, inteliigit operatioquo:C^ ckm dicit eiim eo perfeElierem

ilfiSchol.i.citattt

:

nem,tjUit efifini^

effe,tjU0 efi pauciorurn,puto loqui

de operationu ohie£lo:

Cr iuxta hoc eperatio irnmediate

Deum

perfeEHjfima,<juiaipfe eft maxirne vntu.

attingens

,

eft

Forma mtra,

tcns in arbitrio lcftoris, qnafi vcllet diccre, qu6d non fempcr cft vera propofitiorfedaliquando, vtpotequandoad caufalitatem proximi fequitur

id eft ,intrinfece perficiens,eo perfeBior,e]uo pauciorum;

necefilario potcntia remoti. vel

conftittiant

,

C\

volueris vcrifi-

care ipfam dc contingencer caufantc

,

& maxime

prima dic confequencer. Sed quomodocuraquc ,

dicatur

,

videtur baberc inftantias multiplices.

ejua rationeforma vltimacompofiti, eft perfeElior aliisy (juia

rnaxime ,

vnim perfe : alitt autem etfi vnum per (e tamen in erdine ad vltimam idfaciunt;

&

vltimi compofiti.

Forma exitiM tft,(f'ecies fitperior,

vel idea,^uo plura

vndefunt fuerurn compofitorum ,

menfuratyvel reprttfentat,eoperfeBioreft.

lunarium,docet bene

nium

eam introducere.

:

vc Philofophi diccrcnt dc caufa

fpcdta aliarum.s^usre

Aucrroem,vt

Platoncm

prima rc-

ria ; ^uodtjue htcfit eiufdem rationis

efi

agentc,& applicac eam vltim6 ad caufas intrinfecas notanter. In fccunda probatione adfinem cft varictas in originalibus. quxdam habcnt aliud a fonferuariicinxdiin aliuda fe«/?r«4^;7».qu?damad-

i

cum materia fub-

.vbi etiam habet eoelum

alteritu cuinfcHnque form* ,fi

I

refpondebis ex diais.Vel fi volueris teferve,\yghfa,(^c. ad obieAione$illas,quodfortc vcriuscft.dicconfcqucntcr. Deinde probat conclufionem dnpliciter de facilitct

i.d.i^.ij.

non effe abfolute incorrHptibile,<jnia eirn materia capax

& Auicennam &

nofti.

Ad obiediones autem

ccsli

G^edferma

non toUat omniurn formarum priuatienem a mate-

Dodkor came videtur hic zccipete caufatum proximum pro caufafecond3,vchicincommenro,& infia habec , ita qu6d intendit vltimum ptincipaliter.mediancc tamen proximo; vcl quod ccrminetar adbio eius in proximo & illud producit vlci,

a

derabis valdc propccr poficionemdc pluralicate M»teri*todi

arguir cx

;

prioricacis arguic variccaccm caufalitatis. Terti6,

itlimitatHrnfi diuerfai,&c. qua:

^,

in-

probationesin litcra.Ec inftanti? habent glofiari, quando piura talia cfTcnt ab eadem caufa priroa; quod fortc ncgarccur liic, nifi in his quae non habcnc ralcm ordinem ; vcl qua: non fubfunt caufa-

naliahabent fcpcima, fcdtenendo quocatione:vt ordinauiraus. dicquodiftaodaua, cft illa yigem

l »

& omnia polTunt rcdlc

telligi.

Decimaretcia

It.

dunt nifik conferuahili.

Finis

agem naturale pojfet

intrk,^ extrh.

j

X Extraqnantoperfe^ior,tantop/ur/um. 5

Intra c^uantoperfeBior, tanto pauciorS.

4 Ferma intra,& extra. j-

Intra quanto perfe^ior,tanto paucioru.

6 Extra,plurium.

7

HttcAuplex.,

exemplarU

,

(^ reali$vni-

tiua.

8

mc

iS.princip.

Theorema XVIII. Finit,&

fwnuf>pf

8 Hse

fit» comp4-

ncutra

vndc Dcus

habct omnia in fc,cfFediui,vni-

tiu^,&: cxcmplarircr. proptcr

quod non

cft

mcdium cft,

plus pcrfctSiionis in ipfo

,

&

in crcarura,quam in ipfo cantum. 9 Materi»

(jr

effciens quanto priorSytsn'

mnterintorum,^ effeHuum. o Form* &finit extri,piurium.patet. latrM jplurium in eodem ordin^torum

I I

coeli

non

cft

in cada-

qu6d maccrig

naca aliam rccipcrc,

cft naturalitcr

cceluni

fi

»

"«< «*»«

fecundum

incorruptibilc

cum anima inccllcckiua fic forma,quam formacoeli,& ma*^

prarfercim

12,.

pcrfcftior

habeac in fe pcrfediones aliarumvnitinon cfFwt^iuci tamcn animar incclleftiux proptcr opcrationes.quarum eft principium , congruit talis raatcria qux fic nata recipere aliam formam:vnde marcria gis

&

uc,licct

to plttrium I

ounquam corramperctur homo ucr. Ifta videncur oftendcrc

cft virtus aftiua «ie fc.

tripliciccr

tiou).

eoneurruHt inDeo:t»me» Mlihi

Ars artificiaeorum , &: albedo colorum,

r*tu.

Corolla-

dito

feparttntur.

cocli

non congrutrcc eius opcracionibus.

sdjinem.

Et informatorum

,

fiuc

ruftibiU).

hile.

non

mtum

cen-

unct tn fe^ ftrfttttone

,

apca cfTcc rccipcre

nifi

perfeaiiu tilte-

rumhMbtt eum.

tunc compodtum cft incorruptitranfmutationcm matcrix ad

:

tamcunquc

pcrfcda non poteft toUc^^ priuationcm B , nifi quaccnus habcat in r

c

fit

,

««ihoc non potcft

n.-

n.

rr

cflc

fe

:

alioquin entia for-

,

,

apra

omnem priuationem

parce mucabilicacis raaceriz.

Tamcn

,

cx

for-

ma aliquafccunda poccft collere corrupcicompofiti cx partc formar:

qyj^ fcilicct.non cft aliud agcns quod pof^j fupcr hoc compofuum vinccrc , ita

&

tur magit

ncc ipfum corrumpcrc. Similiccr aliquo modo cx partc ordinis materix ad formam nam matcria ad talcm formam ma^imc naturalitet inclinacur,ad alias minus i

0d vnam

quim ad f

4/fWm

4» ad

m*m

&

for-

cali

nugii?

"^'"'^liccr.

^u^ ^^c,

ita

qu6d

naturalius quicfcit

cum priuationc aliarum qriac funt

aIiis,S£ ad quas minus inclinatur , &: cum quibus eft priuatio huiufmodi,quae eftmaius malum. Tamen

iftud

fccundum

lic^t

ptionem compofiti

ncm

concludat corru-

talis

,

cflTe

corruptio-

primo de gcncracione,fiue criftem propcer hoc non conciudic eam cffc impofiibilcm quia tunc fimplicitcr.vt dicicur ;

:

Scoti oper.

Tom. III.

in

qua ,

3

Sc

Inferius iterutn in fpeciali

communiter

forma , & Dodoris vo-

&

in aliis

*

Audlo-

particula fequente. In fpcciali vcro prius de effi-

eft

,

fit

quia etfi , fcrmonein fecit ptima , quod tamen problem»

^j i,,jj,n

&

t*.w«*

:

diminuta tamcn

quo ad

tll tcfpeiSla efficientis

IJc6nedum

«r^ pofterior.

fed inelfendo

&

profcqiicndo

ficefHciens

tiuum

tale

;

in caufando,

Dodor

confiderat. Collige crgo fimul clFe

caufas hic

& caufare, ic

hnisfequitur Namipfius O"» /*»/*mouere metaphorice cfficicns pra:- '*** ""*' '''

primum&

:

mobile:& maximecum mo-

depcndcc a mobili

caufx vero

tali.

excrinfccx prxcedunt intrinfecas

maxime

,

in

caufando & fi non femper in eiTcndo umnes: quare patet ordo. Intrinfecarum vero inicr fc nunc materia prior.nunc forma,fecunduro diuecfas confideraciones de eis:& fecundum hoc paiet procclTus DoAoris. Qu«re 1. Phyf.& y.Metaph. De ordine caufaruro vide Albercum alios antiquos. Vide etiam fupra j.Metaph. &alibiapu(l iilum ad \\xc.U\x propoliiiones pofTunt appelU-

*

:

'

&

ri

,

vel petitiones

,

vel conclufiones

vcl aliter vc

,

placucrit.communircrcnimnonafltgnancurcooclufioncs nec aliquis apponitur numerus ad ip:

Numcrusetiamearum

fas.

poierit aflignari

maior,vclminor,quim pofuimus,quia no

diimmodo veritas habeatur, litas

paucitas

,

,

vel

rtfert,

vcl piura-

numerorum.vcl fe&ionuiT):quas ctiam

faci-

les fatis .breuitcr percranfibo.

Prima cfl de duplici fine fed videtur qu6d male dicit aliquem 6nem effe intra cum dc rationefinis fir efreextra. Hic introducatur multiplexacceptioAww-QuaEre i.deAnimatext.c.ij 5 Mttnphyf.text,com. j Vide fupra j . Mciaph. copiosc in hoc,& in aliis. & i.Phyfic. Vide etiam 1« :

^.

,

&

.

minus malziquam fub

(frc.

menta generaliter , tamen de caufis feorfum : deinde de omnibus coniunf^im profequitur ia

fupponitur igitur

filuteimor- bilicaccm talis

riainclinA-

Finis intra,

finali principalicer

ribus jn inateria indifFerenti hnbetur) poteft afHgnari talis. Nara primo ponit fpecialia docu-

modo. folum enim infinicum in perfcdionc poteft habcre totam pcrfcflionem altcrius in fc exccUentius ,quam fcfliori

aufcrrc corrupcibilicaccm compofici

Anmate

ficur

,

fccundilm adlum proprium, B, neque per-

toUcrc fimplicitcr. igitur ncc fimpliciccr

rf.j.f.i.

luntarius Ht

caufalitas elt

naca.aliam rcciperc

rupttbtle. i.

:

racio ordinis hic (licet procedus

cicnte.quJlm de fine

maliccr difFcrrent pcr priuacioncm. Igitur

m4f4cit *b.

aliis incercalariter.

caufalitas finis

nulla forma caufata poccft a maceria

for.

parcicula

de caufa

aliam formam. S'\ aurem matcria fit apta nata reciperc tam B , quam A. A , quan-

altetum habcac in

NflU

illa

profequitttr

bile fic pcr

*^ perrei3:ioncm B. &c

mlteriuf

quam

priuationem

matcrix, quia fuam toliit;& non po-

aliam

fi-

omncm

tollcrc

tcft ibi circ alia

NullHm

Nota (i maccria aliam formam nifi

cceIo.

naca recipcrc

cft

A,A ^ottii calis

SEqiiicur

profequitur feorfuin de materia

Vcrbi gratia dc

1.

ANNOTAT. MAVRITII.

pcrfedorum,

non plurium fuppoficorum. Qtuform* 1 1 Forms auferens omnem priuutionem facit inctrs muteria conjiituit comfojttum incorrupti'

.

prolo.^.i.i.&4&primaJifl.i.if.x.& 48. difl.^.tj.x, ^<).dift.eiHfdem.^.6.de modis variis capiendi fi-

&

ncm. Breuiter, finisextti

potcfl intelligi vel in ^***f^*"*

^'^ canfando, vel in terminando, vel vtroquc modo. Fini? intri potcft appeilari opcratio , vcl forma inde,& fpecialitir, rei.Vidc i.Phy/ic.text.com.it.

&

text.com.ii. Poircteriam finis laci

prupinquus appel-

imra ccfpcd^iue loqucndo.

C

c

a

Dcinde

Finii intr» fHom*d« to

f*rfeSior,qM«

fMcitrumt

XV

Theorema

304

Deinde c&n»parat hos fines totei fe. vbi afllgnftuimus duas ptopodtiohcsiqus^iincn poHenc

folue confcquenter inftantiam fupr^.Quod addit

poni partcs priraa: , Tt volueris , quarum prinsa clara cft, difcurrcndo in vniucrfo. Sccunda ver6, loqucndo de forma , patet , quia forma: commu-

quzrc vbi declara V t pri6s notaui, modcrando, fuprircmifi. vltimo iddit proptermedium, id

niorcs pcrficicntcs,8( communitatcs pra:dicationis impcrfeaiorcs funt,vt patct dc gcnerica, fpc-

fcilicct vnitiuc.

pofteadcmodo

pofTct habere inftantiam Oiiac nis

,

:

obie-

nifi intelligatur

,

fed ibi ctiam patercturinftantiam in diui-

& vbique

fi

a:que perfc£te.vide i.d.i. q.6, ad

hacc.&confiderapro& contta. Deinde ponit vniformem diftindfcionem de forma,& comparat mcmbra codcm modo. vbi vt prius potcft ponderari inftantia

&

commento

quomodo

redtc

&

&

1.

plerumque in antiquis & modcrnis, & fpecialitct apud Formaiiftas. Brcuitcr, forma intr^ eft forma perficicns ,vel partis ; vel Phylicor.

alibi

:

fuperiores

,

menfurantcs

inferiores in vniuerfo.

Vide %. Metaphyf.text.eom.io. e^ 1 1. Metaph. text. com.^i.& inde.lde^ rcrum ctiam poircnt poni forma extri, fecundum aliquosrita qu6d finis extra,

&forma

exrri,aliquando coincidunt pro fubftra-

to,vcl matcriali faltem intrk fuo

^ua/i-.i.

;

ficut proportionabilitcr

modo:vbi plura addat ledor

Vide fupri

De».

&

percomparationem adfotmata& finita, hincinde proportionabilitet plurificata. Vbi breuiter difFcrentia eft , quod huiufmodi extra rc-

ad ha:c plura. vbi attendc confcquenter,

quod addit qualiter concurrunc in Deo , illiduo modi accipiendi fincm extr^ ; fecus in creaiuris. Excmplum de anima vnitiuc contincnte potcntias fuas,

& dc arte ,

,

qux eft

fic

accidens eius,& for-

in aliis pondcrabis

Dodorexemplificat infr^ in lore.

De alia

litera

de arte

partc.qualitcr fcilicet in

:

fcd

& co-

Deo con-

quod non funt quod forma cxcmplaris ibi re-

currunt, clarum eft:imm6 videtur in

Deo

aliud

,

vel

duciturad caufalitatem efFedbiuam. Vide x.difi.i, ^. i.in principio folucionis , optime ad propofitum. Communitcr tamen Theologi ponunt in

Deo

criplicem caufalitatem.Vide/» z.in principio.

& i^.difi.i. (^alibifkpe.

Vbi aduertc,qu6d nunc fanunc propriis fundamcntis adhzrcndo, plerumque in hoc tradlatu loquiiur. Vltimo ponit fingularcm propofitionem de forma conftituente comppfitum incorruptibile. & videtur famofa fecund6m opinionem communem conccdentem materiam eire in coelo cum hoc coelum efteincorruptibile vndecxemliculaepraecedentis.

mosc

MSinnf

,

,

j

ridimc quando forma roltit omnem matcria:,& quando non.Et licct ^Cgidius Roma- ^trma caeli nusin tradatu dc matcria cocli , voluetit quod "*" ^'^'t »^ *"" mtterta r 1IIrorma coeh tollit omnem priuatjonem matena: p,iuationeta coeIi,dc mentc tamcn huiushoc non eft verum. «mnit formu Qnsxcim.d.i^.<].i. cui fcntentiaE hic concor-r priuaiiojncm

•

ua

poteft cbntinere pcrfe^^ioncm alteiius in fc fic

bilitas

;

cendum;

fic

de

aliis.

vbi nota valde id

applica ad artero,

Similitcr de artc di-

quod

dicit cx fe,

&

& artificiata,& artificem & fic ,

"•/^"*

»•«-

,

""** ^J^!^

-j^

&

,

,

,

non

,

optime. Vbi atiende in tcxtu

cum

dicit,

Tamenforma alitjuafecundapotefi toUffe , &c. quod lyfecunda, non habetur communicer in originalibus neceft neceflarium poteft tamen intclligi per compatationcm ad formam primam

Mnteri» »n naturtliue *Ppttit quaf.

*"'/»'•'»*'

:

:

infinicam.

Pondcra

vlterius

,

&

quod addic de ordine formam nobiliorem:

inclinarione maccria: ad

quod

ambiguum eft & cxaminabis diliQuzre .& i.Phyficor. & i.& i.de Gene-

facis

,

1

rer attende

cum

:

& alibi/ipe. Vbi confequcn-

dicic

,

cum priuatione aliarumt Et\t quxdam origi-

nusmaU &c. quod vtraquc

nigrcdinis,&

Mnteristceli

fic continens & quomodo corrupti& incorruptibilitas intelliguntur aduenircalicui ratione maieriae & forma: & quando

quale

militer poftet argui de

du

ma-

,

^uttfitntminiis naturales fibi.

forma vnitiuc contincntc plerumquc. Suftincbis tamen id quod dicit, quia fingulariflimum, Licct cnim albcdo poflit poni adiua , refpcdlu imrautationis fenfus , vcl gencrationis fpecici fenfibilis non tamcn refpe-

Hcn-

.part.fcil.<j.66, di-

eft alterius rationis ^

inftantia poftet cfte de arte.quia ponitur perrinere ad idem genuscaufa: cumartifice. Et fii

i

horum inferiorum quodi^fVrmimpugnac ifte.^ in ^.\$.de Amrna. vide cum in Quodlibcto (j.i. contra Hcnricum aliqualiter ad propofitum. Aduerte noianter in litera, quando aliquid teria

ratione,& primo ctli

cft virtus z6ti-

§luodl.^.tf.i.6c

Thomas

cunt,qu6d materiacceli

ram;aliud continerc vnitiuc:cxtenfiuc loquitur.

quod ncutra

Godfred.

ricus 6iuodlib..^.tj 16.&C

genccr.

dicit,

.

de ccelo. Declaratconfequenter fingnla-

plificat

Deinde exemplificat in formaexcmplari & rcali vnitiua.Cafte tamen dcclarabis illam coniinentiam vniciuam:quiadi(Iimile potius. Excmpla tamen ponimus : ftri(5te enim loquendo aliud eft efte menfuDeindeci^m

&

:

creaturis de

nrifit

fcunatura-

,

rum intra ver6 pluralitatem partium potcntiarum , feu virium ciufdcm fuppofiti. vbi tange inftantiam cx commento vltima: conclufionis, par-

dat:nifi dicatur,vt

folers.

in trall: de primoprincipio.(^ i.difi.f.

ma exemplaris &

An

&

:

,

conutnit

&

.

fpiciuntpluralitatcm fuppofitorum

que propofitiones , quas ibi diftindtas ordinauimus habent inter fe dcpendentiam , & poftunt rcduci ad vnam, vcl adduas vcl poni fcorfum,vc Quid forma volucris. Formjc enim cxtri polfunt dici fpecies

tr»

&

difFcrcntiales tales.

Semper inefiformayVerbii tamen apprtprUtur. Nec non nominibm forma trahit effefiguram. Quaere fupra 7. Metaphyf. & 5. eiufdem.

^.

pofitionem , vbi alio modo fupputando poteris alitcr ponere. Et hoc fecundtim prioritatem poftcrioritatem,pluralitatem,& paucitatcm hinc inde proportionaliter ad de fe claralitera , expericntiam communis. Confequentcr redit ad formaro fincm cxtrk &intrit,

ro exrri eft duplcx,vt confequenter dicit.& quin-

VtirqHe mtdns finii ex-

& efficiens ad & ^fFcda^vbi ailignauimus nonam pro-

Deinde comparat materiam materiata

forma extr^,cum forma fit caufa intrinfcca. vbi addc multiplicem acceprionem yor»M vt nofti. vndc Grammatici ponunt vcrfus quofdam

fortc qniditatem declarans, fcu totius.Forma vc-

cztra?

modum

habendi omniain Dco, Declara ficut fupra concluf. i z.in notaui,& ibi exprcfse ponit.

eft.fccundum

dicitur

intra

tt excra.

,

habcndi omnia in Deo,

triplici

Cum

cifica,& numerali:fcd accipicndo pro operatione»

Forma

1 1.

nalia habept ,

,

vel vt habetur in aliis

,

t^tttfitnt

mi-

licera poccfl ftare,fi

fecundikm leges.qua: magis placec

,

loco priuatio'

pone priuationibtu. Dcinde limicat vltim6 g_ dida de inclinationc materiae, & infcct inconueM»ttriaan niens notabile dccorruptione hominis fi didta f»ximeiu. efTent fimplicitet vera, co qu6d anima inrellefti- *'"»«'»"' 'd anim»m r». ua eft nobilifEma forma , intcr omnes perficientitn»lim. tcs matcriam ; fuppofito qood coelum non fit animacum: ne

,

,

Theorema XIX. aniraatum:&

§iif»r* ptr-

fiHior /»» nou tfi fif-

rium

offeHi-

u»t

eciam

e(Iet

Ci

poneretural-

niCi

,

& fim^il cum efetlu

terhas raiionis in incelle£biua.

modo c^Hftfu prior,

inciinatur materia ad

remfuiehoc traSantem ^.Ateiaph.<].i,conclufy. Bene explicat in commento , tjuando caufa eft perfeclior cau-

Igitur maxime animam incellediuamifed

homo. Vbi pulchrc animx in& formc

nihilominiis corrunipitur

nocadifferentiam incer concinenciam cclle6biuz rcfpcdbu aliarum formarum

bonum

,

,

vide

Dodo-

fato. iuxta hocergo expiica tjuod dixit cap.i.

deprimo nonam,nuUain caufam tota-

princip. Poft conclHfionem

vt fupri notaui,illa vero cfFeiS^iuc.Scd poirccquis

lem efe aejualem caufato fedforte ideft de additiont ibi pofita , vt in Scholio ^ notaui. concl.H. 9. docet

dubitarcquarc pccfcdlior forma non

ejuando caHfafunt,

coeli

;

quia

eifcifliua

,

hzc

vt

vniciuc ad

(Jmo ?

incelledlum,

plutium

eil

& ciret bona difficultas & ar,

gumentum apparens

pro animacoeli

tencnt.Ad quod foluendum

vt

,

quidam

recurrendum

,

eft

ad

influentiam parcium,& corporum cocleflium va-

quam

&

cxtcnfiuam pocius pcrfcAioncm, incennuam.Quirecon(iderationcs Philo-

riecacem

,

fophorum,

&

Thcologorum

motumetiam

,

,

vc vbi.

Ad

fed

parum

va-

vc fcis

multi curcunt hic

:

Non fcmpcrpcrfcdkus cft plurium produdliuum:paccc de Angclo & rana.Qurre alcius. Decaufa incorrupcibilicacis coeli, vide primo lct.

^.

l°S

<]iU4 Hihil rt4liter dependet kfi,vel refertar 4dfi §iuo-

Cali text.com. loi.Sc fcquentibus: fed caflc declarabis.

Quacte

^.diji.i. tj.7.

& 11. dift.^.&c alibi in

dodtrina huius,ad hsc.

taficHnditm K.

ad ea , quz

fupra' expofui in illa particula

fintiaUter ordinatis

,

In

ef-

&c. vbi fuit fcrmo de ifto K. hanc concluiionem fupr^

,

potcil refcrri ad

vel

¥orm* anfereni , &c. quz poteft dici K. fupponendo quod eilenc tantum decem propoitciones in hac parcicula,quz nocancur perdccem prihlc

,

mas

liceras alphabeii. In

ibi

1.& hoc

1

poceft

bcnc

dem concluiioncm , numericonclufionum

aiiquibus vero pon^tur

rcfercndo ad eanfuftinendo affignacionem

:

inuicem cauft. de

quo i.Phyfic.text.io.& i.Met.te.xt.i. Opiittie cat concl. o. quande cauft coincidunt : ex Phil. 1

e.xpli-

Qupd

ait efficientern,& m*teriarn,non coincidere, intellige de

materia prima

,

(juia

dift i.^.j.nutn.it).

coincidit ,

,

e.v ipfo

i .

oppofitorum

caufu , puto locum tantitm habere infor-

oppofitat effe

ma &

cumfecunda

yndecimam ,fcilicet

naturali : ^ttia eadetn materia,e^ciens liherum,&finu,pofptnt hahere oppofitos tffcEitu. Conclufione duodecima , tfnod caufa indeterminata natuefficienti

ah alio determinari , ficMs de voluntate: , debet hic nota vhiijue DoElerem auerfari pradeterminatioralit

&

nesphyfisoi videeum ^.Adet.q.n. vltima,& ihi Scbolium vltimum. de (juo etiam theortmate fiejueiiti ,

dicit in litera,/? coelHm

quod in aliquibus fcquitur in tcx& communiter , & poiTct referri

,

&

,

& nonfunt fihi

infine.

Aduerte etiam cum incorrHptihile

;

ftarc,

vc

pofuimus

eftc

conue-

niencem. Poftct etiam rcferri illud K. ad primum didlum , in hoc commento , dc caufa incorrupcibilitatis ex parie maccriz : Hcut vt fupra notaui pofuit K. ad primam probationem, vel t. ad aliam. fortc habuit aliquam ibi &. phantaiiam fpccialem ad huiufmodi charadlercs, plufquam ad alios,vt conuenit. Quod vltimo addit de materia hominis cocli , dcclara vt nofti. Vide ^.de Anim4,8c alibi farpe. Quarrc in diftblu-

&

&

tioneduarumquxftionum

dif^ciiiam. t.C^li.text,

com.6o:&inde. Ibi etiam tangit quotacionem ex Philofopbo i.de generatione. Dc corrupcione Hmplicicer, quzre text.com. i.&fiquentibm. & additur (liccc non communicer)y/«tffr»/?*wi,& cft magis ad propoHcum , qu^m illud de corruptionc (implicitcr: non camcn habecur pcimo de Generatione : fed poiTetclici in i.dc Gen.rw.cow.jp.mclius tamen 3.Eihicorum.c4^. 1. fed ad propoHtum benceft.

CMpi fft per quam aliud,vt caufatum eft.

19. princip.

Non cft dcfinicio

detinitio.

I

quia xquiuocum

,

Noca quod

caufa^fed nocificacio.

cft

prxpofi-

tioncs diucrfic appropriacc fignificanc circunftancias diucrfarum caufarum. e);, maccria:.^
Sluatuor fmt genera caufarum, materia, Prima diuiHo ,

forrnafnii,^ ,

incrinfcca

,

&

efficiens.

Nora marcria

&

forma func principia

& parccs caufaci

I. ,

&: ica nullius

fimplicis func cales caufa:. finis

cxcrinfcca

,

finis fic caufa y. Mecaph.quxft. x. * Caufa diuiditur in modos,a£lu,& f>otentia : vniuerfale ^fingulare :perfe^per acci-

dens.fmplex, c ompofitum.

forrna

intrinfica,

finis,& ciens

effi-

e.v-

trinftca

principia,

*i.diDi(Io

&

pro fi/utione quaftionis meta in commento

conclufionit

Materia,

& cfficicns &

&: func cuiuflibcc alcerius a

Deo: quomodo camcn

Nota

petiiio.

peiifio.

EXTRA.

6 firelatio cau/i pracederet caufationem,

non videretur diuidiper

4SlHm,& p1tenti4m.de

rentia ^.Met^ph.ejuaftio

difte-

eft.

1

Qu*.

ift ccr-

ruftio thfiitf

1

Conclufi.

Nihileji caufa fuiipfttu.

Ex

vniueifa-

dcfinitionc caufx probatur.

1 Caufanaturaliter efiprior caufato.

Non

1.

de relacionibus, qujc fimul func nacura fcd dc his qux fubfunt. intclligicur

quod bcnc habecur primo de Generacione:

fed

magis placec Ifta digrcifio liccc brcuis, eft valdefrudluofa,& nullibi icaad vnguem dixic.

caufa prior prior in ejHO effeaH? fundaturfnon in relatione caufa. igitHr,&c. Notaejuod

Contrafinif pofterior. ttem

,

ifta relatio

inproduBit per motuia materia

alia licera

praceduntfforma nunijHam

,

&

EXTRA.

efficiens

tempore

fedfimHl.finit ejuandoqHe

fimMhijHandotjne pofierior,

TH EOKE MA SCHOLIVM

Probatur per argumcntum diuifiuum.

XIX.

aut poft.

Sccunda

duo mcmbra improbantur cx

dcfinitio-

aut

I.

fic

,

aut fimul

,

nc naturalitcr duplicitcr ficut natura duplcx. vcl fccundum matcriam , fic imperfeftiora priora fecundum naturam, :

Not4 ideo C4uptm vtfic,4ijuiH0C4m dici ,

De

Caiifiin

1.

&

modos clara ,

finu

eum de piff-

diuifione C4ufk in ejuatuor genera,vide

moprinc.eap.i.dr

tful^

relitfuu trihui caufn ejl vniuoc4.

,

i.d.\.i].-j,

eft.

Scetioper.

num.

3.

4liadiuifo

Prima conclhfo emdem

Tom.Ill.

§lMomodo

:

&

i.Topicorum.M^.J?«4/«. y. Metaph. text.cotn.6, Aliqui vero habent loco ttiffem /fecundrtm ijuid,

non efl c4Mpt realu

lis.

eft,

vcl

fccundum fbrmam,

fic

pcrfcftiora

priora.

Cc

3

3

Caufa

Theorema XIX.

3o6 Diuifio caufati

in

4.gcncra.

munu

cau-

/itum com

:

quia corrc-

conftitucndi,pertalem formam.

fcd ad caufatum. Efficicns vc-

:

effcdum ficut matcria ad materiatum forma ad formatum finis ad fi:

iiitum. y Ejl aliarelatio caufati

ad quatuorcaufas.

Sic de toto &l parte/orte probatur. quia

ccontrario cuiuflibct caufxad ipfum,eft: alia rclatio.patet

fingnlM latio

non

potcft

ex quarta:tamen vna

poteft effc fine

matcriatum

efl!c

,

nifi

nce cft effedum,nifi fit finitum. 6 Relationes caufe,^ caufati funt tranProbatur

quia non fundantur fuper

:

1 Caufa indeterminata exfe,nunquam ,

nifialiudfbi

Non

per extrinfeca quia detcrminatio ;

dctcrminationem in caufa; ficuccaufacum pcr caufam. Racio intelhgitur de indetcrmmata contingcntia nara. caufati eft per

oritur

fub. fcd contingentia infinita.

j j.

contra voluntas.

SCHOLIVM

I.

Decirnatertia conclufione patenter oRendit

canptm fimpliciter

necejfario caufare

de

nuUarn

,

tjHo agit

i

Incommentodecimatjuartafateturnon dt-

diJt.S.^.j.

monflrari flatitm in caufis
,

Theor. i6. conci.

,

i.

velfaltem hecduhiumejfe, 2. 5. exquocollige

ejuod

,

Theor.\^.& G.hec,&fimilianon demonRrari; non refulute,ftd dubitatiuedixiffe. In decima cjuinta,

ajferuit

1

detcrminatijideo

non

modum

Me-

nota effeEium poffe effe cotuum cauft , de ejuo DoElor i. difl.i. ej.%. (^ 3. nec hoc ohflat libertati effe6tnf ,vt ibi

taph.text.com.i o.praECcdit ne relatio caufa:

conuincit,& d.^.tj.i. probans ylngelum potuiffe primo

rem alicuius generis

rcducuntur ad aliqucm

f.

ipfam caufationemfundatam fupcr effcntiam,quac caufat

Quodait in decima nenapuad eli-

infianti/iei effe,peccare.

to intelligendum, cjuande caufaficunda eleuatur

?

7 CaufaferfeBior efl caufato. F.ilfum cft in materia,in aliis verum,vbi

&

caufalitatcm concomitatur perfedio. forte falfum eft de forma, quia pars:& finc-

cieridos atltu fiipernaturales\vel

curfui Ipeciales

autem

illos

,

effetlui, tjuibtu ejt

non plnipotefi

ejuando dantur

(idem de

uoco

:

igitur

falfum fimpliciter

verum

:

fed aeci-

in cfficicntc aequiuoco,

&finecxtrinfcco. fibi

8 Nihil

eft

^ caufatum

caufa

ref^eBu

per materiam cft forma.

,

& &

cconuerfo: ccontrario.

hoc dubium pcr fincm eft qua:hbetaUarum. Dc hoc poft. fecunda pars probatur cx odaua. ,

Caufscco-

I

o Caufx non coincidunt neceffario^pojfunt

tamen

Prima pars probatur indudiu^. x.

qued caufatum

inejuolibet

tamkm in efficiente,& fine, non vero in ma-

habet ,

cunda, id eft, format^forma incompleta. Vidt caufare tjuam pofleriorem

plftt

perfeBiiiS

,

;

Ofpoftora oppofit* funt cauf£,alteriu4y

& independentius

:

,

intelligi debere

lucionem

n.

ad

ejuod

§.

Ad

fo-

^.Neejueputadum eft,qiiod prima caufa

i

alitjuid ponit in cau/a inferiere

appticetur

,

ejuia tota entitas effeiim,

eftab vtraejue caHfa:ita DoElori.d.iy,^.!.

effeSlum

,

vnde

,

ejuo

determinetur, vel

eitu motio

nen recipitur

in ea.ita DoEl.^.d.i } .ej. iJi.ij.& d.^ ^.n.n.de obiellione DoSteris ihi,vide Afaurit .Theor.^ 6.cencl.^. 3

Caufa nonfimpltciter neceftaria , quo'

cumqtte amoto extrinfeco,nonfit neceffaria. Igitur nulla caufa impedibihs

Phyfic. text.com. 70.

^

Mauri-

tium.In vigefimatjuarta,nota,ejued ait caufamprimam

1

Se-

circiter. R\xvi<\uzrti maceria inquancum matena coincidit cum ahis:nec ahq inquatum ahaf:fed ahx trcs poflTunc, forma &: finis in idem numcro finis inquam mptus, non finis formati Vndc non eiufdcm cft forma & finis ncc intrinfccus.ncc cxtrinfccus cfficiens tamcn cifdemin idc fpccic. I I

ita

mattria prima , idefl, emniho nuda, caufa materiafe-

coincidere aliqua aliquando.

da pars exponitur

cmfz czaCM,& caufatum caU'

;

Prima pars probatur ex definitionc: finis

cft

caufatum caufk ;

velforma prima. Per hanc intelUgit vltimam compefiti , tju€ non efl caufa priorum formarum nec

9 Cauft foffuntfibi effe inuicem cauf
efl:

cum teria

Probatur ex petitionc prima.

quia pcr efficiens

efl

De6l.

ejuo

In vigefirna fecunda bene explicat

genere caufk,efl a caufaprima illitugenerit :fed hoc lo-

eiufdem,in eodem genere caufx.

caufx.

caufx

illud,cz\i(n

fati

.

ad

Sacramentorum

4. difl.

^uifl.^ 5

:

cjukmpropria:vnde

aliti

materiifj ad caufandum Phyficegratiarh de .

cen-

omnino dijproportionata,

virtttte canft priinA,

aejua non potefl eletiari

I

ei

etiam intra ordinem naturalium

intrinfcco,quia accidensi& cfficicntc vni-

dentaliter

incidunc.

tahs compofiti

,

addatur.

de

fcendentes.

Caiifs

1

quae cft neceffi-

& fic neccffitans,vt

formam talem

rC'

fitformatum:

,

caufaalicuius determinati

eft

non cnim

alia.

difpofitio

ipfa caufa materiahs

fit

:

:

qua eft

in

,

rio

bi.

ncccfla-

,

quia nihil

cft neccfTario caufa,

propter perfedionem intrinfecam fiSimihtcr aliter. nulla cfler caufa , vt in

pluribus.

caufat

nam-^, caufa impedibihs non quando non efl:. impcdita.

nifi

& tunc ncceflario tio

,

caufat,amoro impedimento. Probatur

propofitio riifi

eadem

caufaft epfofitum.

ferentiis.

ro ad

iim.ccm

dc proxi-

nifi fortc

tans ad

,

clufione

caHfasfui.

nunquam An

praecifis. ;

communis caufatum commuuc , propriae propnum,&; econucrfo & lic dcaliis dif4 Caufa non diciturferfe ad effeCium. Ex definitione fimilitcr ex tcrtia con-

ad

in matcria

ma

,

caufati

vcrum cft

latiua ilmilitcr tnultiplicantur. crgo caufa;

mune.

'^latlo

altera caufa^perfe£iioris,perfeBier caufa.

InteUige in caufis

Paret cx definitione caufac

Corollarium. CaupLCom-

CaHfatum dmiditur in quatuor genera;

j

^ in modos tot^quot & caufa.

impcdimcnti

:

,

igirtir ^\

fimihtcr arao-

eft 5.

pcr naturalc

agens

Theorema XIX. agens

pcr ipfum non impedicum,

cft

tunc ncccirario Similiccr pcditum, neccftario agit ,

& ita

B non

li

&

cft imvfquc ad

fic

Corolla-

primum omnia ncccflaria. NuUa dcmon-

lium.

ftracio naturalis

dchoc

oritur %

cifcdus

cx

ncccflTariis,

y. liib.

omni genere

14. /«

eft

Jlstus. (jr

c/iuf^t eji

T.c. s-Sc inde.

Aliquod primum i.Mctaph. Nota,hoc

iiide.

Theor.i^.

non dcmonftratur fortc vt habccur hicantc \.i. j.camcn probabihtcr oftenditur,&: fatis racionabihtcr, non protcruo. Hoc intclhgatur lic,primum cflficicns non proximum vltiraus finis non proximus: ibi

:

,

:

primamatcrianon proxima, funt ad qua: cftftatus T.

c.

ii.&

indc.

in

,

iftis

qux camcn

9.

prie maccria

,

tribus gcncribus caufjc,

Mctaph.

ponicur pro-

c. 6.

& fimpliciccr in potentia ad

formam inteUigitur de potentia propinqua. Deformacftdubium, vtrumftecur ad vltimam in rcfoluendo qux fcihccc ,

proxima matcrix

eft

;

vltimam

vcl ad

in

componcndo, quac cft remotior a materia:

cum

fed

caufalitas formsc

pcrficere

a^Vuarc &:

fic

vltima aucem magis aduat

:

cundo modojprimo modo minime

fc-

ftatur

ad vltimam, fed fecundo modo. I

/» Jimul exifientibus tempere non po-

y.

tefiprobari 6.

EXTRA.

Giuoi aliiid e/i

dlterum

,

ejfe

caufam

alterius.

^uia non pottft prohari per^ttoi iHorHm, eft , vnie non valet : i/lui ej:'0 pojito , ponitur :

(jHoamoto

aliui

,

pottft

enim poni.

,

awouetur aliui

f^tl

econutr/o

vel <juoi amho funt per tertium

eft

,

cau/a HHus:

^uoi illui per

,

^Hoi

,

eft

hoc,

nece/faria

propinqua

1^7

fcd rcmota

:

,

&hoccft fimph-

citcr impcrfedius.

Caufafecunda alitjuid foteji in virquod nonfoteji tn virtute

9.

1

tute caufe frima

,

propria.

t o. Nihil poteji in fe habere caufalitatem alterim nifinfe habeat perfefiionem fecundum quam caufat in taligenere. ,

Hoc idco maccria

cfl!c

additur vcl

,

:

ahter homo

plicis.

r

I.

Omnis caufapro tantotollitfriuatio-

nes aliarum in illogenere ,pro quanto habet

infe caufalttatem tllarum. Harc propofitio dupliciccr potcft intelvcl quod prior caufa tantum facit fine fecundisquantum cum illis iftc intcllcftus cft dubius nifi fortc de fccundo cfllicicnte in illo gencrc. Vel quod nobiligi

:

amborum

:

;

modo caufat quam

liori

illx quia fic cau- Fermaeai' aliarum habct in ic,Uie intelleiitts^ /a extrinfi :

•

falitate

drc. nihil roJIitpropric

tetnporerefpe£iu pofteriori4

priuationcm,

formacaufajcxtrinfeca?,non idco

,

:

quia alterum prius

poteft e/f

tantumfine quo

non.

\6. In omnigenere cauft efi (Uic^utd norr

Ex dccimaquartacum

,

,

,

,

in

illo

genere cauft

:

in alioge-

nere hoc accidit.

Prima pars probatur quia non praffuppars fecunda forte vcra nifi priora :

CMt/kf/rier,

ponic

jmMciora

cft

/itpponit

,

;

in fine

,

& cfliicicntc

cundum vltimum

fui

,

quod priora fc^ non oportct cot in ,

quoc oppfcec hoc loqucndo dc priori , U

ahis caufis prarfupponcre

poftcriora poftcriori

,

&

,

de nacura &:

,

artc.

In matcria

non cenec. Informa falfumeft. Breuiter non videcur probari alicui pcr fc, cx racione prioricacis. 18. Cauf» efuanto prior,tanto perfe^ior. Quanio Hacc dependec ex fcpcima ahquo modo: ^uoprtor eo vbi enim caufahcatcm concomitacur perffrftfhor fcAio ibi in ordinc caufahcacis concomieft cnHpit hoc hon cftin tatur ordo pcrfcftionis ,

:

matcria.nifi

,

caufati.

fit

perfedius in potentia,

caufam mcdiam in codem gccaufam caufati &caufatum prima:

Cau/a cau-

& conucrtitur, quicquideft caufa-

fa.&caufa-

Inrclligc

,

cauGe^

caufati, cft caufatum caufar.

Ecica

quodlibec caufacum in aiiquo^cncrc ,

prima.

Caufa quanto prior , tanto pauciora ,

uationem.

:

cum

caufatum in illogenere' 17.

nifi

primum

& primus finis non prbhibcnc idcm cflTe ad aliuifi fincm, &: ab alio agcnte. Prima etiam materia non prohibcc compofitum ficri cx alia matcria propinqua. Vltima forma non prohibctformas priorcs informare :'fcd non cft idcm compofitum cx matcria prima, & proximi vc cx materia ncc cx forma vltima & priori, vt cx forma vndc illud vidccur Sophifticum. zt ^icquid eji caufa cauft eji caufa cflBcicns

nere,

pr/tjupponit

catcHit f,ri-

ergo nullm fciens ,/cit,/e fcire,Jimi'

nec de nonfimul extftentihus

liter

UilA

;

.

caufa

pofl!cc

forma corporis fim-

npn

caufacum

a caufa prima illius gencris

non conuercitur

cft

&

,

quia non quicquid eft caufa caufati, cft caufa.caufac. Probatur cx :

prima concIufione^Hoc verum cft dc cffifornvi , falcicnte , & fine de matcria fum de primo, fimplicitcr fcd verum dc primo in hoc non cnim in quolibct com^ pofico ex materia forma , cft prima forma fimplicitcr ex conclufione decima quarca igicur nec prima maceria fimpliciter cum magis dcpcndeac maceria a for-

&

;

;

:

:

&

:

:

maquam

quarcnon cundo versus pocentiam qui carocn c(V (larc ad aliqucm aftum prior rcfpcdu altcrius adus cum ille fic cxronuerfo. Similiter

pofl*cc refolucio

:

,

pcrfcdior matcria prima ? Similitcrpotentiaad accidens eft poftcrior potentiaad

fubftantiam ;

& tamcn illa cft finc hac

,

in

Angclis.

Cc 4

a}. Cmtfk

8.

ti: cau/atH

caufati; caufit.

(JT

Theorema XIX.

3o8 t

j

Cauf/i prior

.

fojierior eiufdem to-

(jr

tiui cnufettifunt caufd. S\ alia caufahcate, dicct

Cttu/kprier

vigcfima quar-

dr pijitritr ra, quia fi fccunda nuUius torius cft caufa, fnnt refpenulhuscft caufa: fi prior non ciufdem, in

Su

eiufde.

hoc non

quia immediat^ ncc rcfpcdu ilhus habcc igitur rcfpcdu ilhus non eft caufa prior

c(l

illud producic

fecundum

:

:

omni genere csufd frimum flus

prarpofi-

tionibus diucrfis, citcunftantias diue rfarnm cau-

farum importantibus. Vbi notantct dicit appro, quia aliquando vna pro alia ponitur , & fortc propric. Quartc 5. Metaph. text. com. 19.dc

quam

per

lem

Poftcriorum.

Confequcntcr addit primam diuifionem vel petitioncm , de numcro canrarom , qux patet z.

I.

propmquam

contra Ariftote-

refpeSfu cauf*

fecunda ,

(jr

caufcfriorit^

rfjpe6iu caufati

Caufafrior efl caufa flurium caufa-

quantumad

pnma parte dcmr I.

autcm

,

vt re<Stc

,

appropriarc capiuntur.

.

Metaph

(Jr S-

text. com. z.

II.

&

addit notabile decaufis intrinfecis, &extrinfecis

:

quod

vbi tangc quacft. contra illud

Dcocx

dicit,

exrrinlccac fnnt cniuflibct alteriusa

(zpccx con, & maxi-

^. Metaph.text.com. i.&i. alibi

cum

,

caufa

eft

per

quam

tAiu procejfut, primo

eft. efi

,

&

in primo MrticHlo Jtue $. ponitur definitio chth iu/ibni petitionibtu

tfut [iint

,

&

b^oiiteralii

hocpatct ibi in quodamdufuprafapcvt nofti. Quod vltra

rangit de caufa finali poflct ponimr* , ptoptcr An Thttriallegationcm quzft. nifi aliumalkgat, lenendo mat» Ante quod fupra probabititcr dixi ,dc ordine huius metapbyfica

Metaphyficam

tra£i:atus ad

cum

ponunturvndecim

iupliti CAufi diuifione.

conclu/iones pertinentes did

communi confideratnm , prout extenditur nd omnegentu. In j ponuntur tres condufioues compsrtindo ctiufim ad necejfitatem In 4, feptem ttbfolute in

.

caufis erdinatis interfe.

In j.

tjHincjue

de ordinatu

aliqua autem ori-

,

ginalia ibi habcnt cap. z.conclof. quarft.polTet cxponi, vt al

aliud vt canfatum

de

hic

:

,

ad

eriint

cdufam

caU'

me Aucrrois.fcdad plura fuppofita,

atfirmacma ciuf-

fcilicct

Not4 pr» 9rdine Mb illo l»co

§,

Uiuerfai

fiderationibos Philofophorum faltcm

negatiua. fcihcct«o» conuertitur,c^c.

Jni.

,

qu6d caufx

ficut cxponitur antc de mareria & forma: fcdvcrura eftquantum ad pkua caufata; vt probatum cft ex fccunda par ii.cx

,

loqnitur

Phyficor.text.eem.ii

Non e(i alia caufalitas

z y

Prtfofitienet

Jlgnificamts

&

ita pofict in aliis inueniri

Accidic

t^ th*ar.

determinationc,& Scoti.

Deinde ponit quoddam notabilc de

mulriplici accepiionc huius ptarpofitionis^Ar

torum.

tnnelufionum

telis

Prima de caufis, Contra igitur pcr caufam rcmotam magis cognofcitur res,

z6

D*

intcrpretationibus vocabaii,quzre in audoritatibus fupra notatis. hiccontetlti fumus Atifto-

priate

vltimi.

EXTRA.

vt patct cx fcqucntibus.De pluribus

:

caufnt quolihetfojleriore.

Text.c.jo.

& circitcr;

,

vcl proprie

,

caufa prior.

14/»

phus ^.Metaph. notificat multa nomina multiplicia, & alibi farpe. Aduerte ctiam quod \j,pery non accipitur ibi appropriat^ fed communiter,

nondum

i

fed

.

h\ allegai

,

vcl rcmittit

fcripta, confidcra

Dcindcponit fecundam diuifionem ,fcu pctitioncm demodis caufarum quoso^lo ponir. iride, & Quarrc copiosc i PhyJii.or.text.coTn. ^i. j. Metaph.text.cam. j. vbiomnia q xrantur. Ibi :

,

&

additurquzdam Iitera,qnam*Jrm< afTignaiMnnis; fatis tamen bona, qua: probat ctiam ordinem,

quem aflignaui cfIc,conucniciucm. Nam fecundum alium ordincm illa conciufio fcxta ,quam *IIcgat,cftdccimaquinra in ordine. Quodaddit de difFercntia caufa: in adu , &" poccnti.^.,

&

ibi

comparatis ad effetium.

fcripfit.

ponatur

fi

Mctaph. qiiaeft dic vt prius videiur cnim totics in hoc traclaru rcmitterc ad Mctaphyficam , vnde dubium cfl quod prius edidit, allcgatj.

ANNOTAT. MAVRITII.

,

,

lO.

SEquitur illa particula Caufa eflper(juam,&c.

fcd dic conrcqucnter.

In qua coniund^im de caufis fermonem facit, norabilem vAlde, & muhum correfpondct didtis audioris de Ciufis,& Procli & Auicennar & Ariftotehs, & aliorum anriquorum. Vbi prxmirtit

Prima conclufio cft maniFeftifllma apud Phi, & Thcologos. Quacrc z. de Anima, text.com. 47. & primo de Tiinii.cap. & probat

primo definitioncm , fcu notificationem gcneralem caufs, & duas conrcquenter diuifiones feu

quam aliud,

:

1 .

cam

:

& przpofleritatem conclufionum

:

tamcn cam , melius quo vidcbatur , placuerit fagaci lcAori

quia nil aliud

qu^m

,

ordinauimus fi alius ordo

profcquatur fuo modo,

rci perfe(9:ion£

dcfideramus.

caufam , & cft antiqua noiificatio. Quscre Piinium , & Auicennam, JKfumeti Tullium & Grammaticos. Et addit excludcndo

Primo crgo

notificat

&

difi.

cauillationem arquinoci

non

,

quod eft

ifta

non

eft definitio

definjtio 6. Topicer.

c.

:

quia

1. fed

qujedam notificatio. Colligirur crgohincquim iquiuoci potcft circ notificatio, vndcPhilofo-

i.dtfi.i.tjuaff.i.dr

i.&in

& alibi

fzpc.

iGprimi,

,

per

caufac refpeftu cau-

beie intelligere. Quarrc

licct plures

fari,

dicitur ibi

quat deber intclligi faltem natuta:

(umpta plcrumquc verificanrur. Et

omnia tamen fub vna pofuimus. Vbi aducrte quod litera vfque ibi Aiateria eftexqua.&c. varichaberurinoriginalibus fecundijm ordinem

Mlltt.

cum

crc.

nit de fe caufis pro fubftrato, Sc

:

particulz pofTent aflignari in hac digreflione,

mtneft

definitionecaufs,

Secunda eft dc proprictate

,

&

cit

deindc addit conclufiones, quas vniuerfaies appellat : quia de caufa communirer pctitiones

I£.

lofophos

j.

non

Metaph.

& expo-

formali, dc^utji. 2. (fr in

qftod'ibeto,quaft.^^.(^ difi.

Adduntur

ibi

quzdam

&

quas extra ailignauimus , totum fequens, vfquc ad prohationem conclufionis.ibi: probaturper argumentum diuifiuum , (^c. In aliquiobicdtioncs

,

bustamcn originalibus

illa

& fatis benc.

obiedlionem,

probatio przccdic

Prima obie^io clara

: fed facilit-er foluitur de diftinguendo de fine inrc,vel in intcntionc. Quafre vbi fupra in j-. Alia obiedio videtut facere pro conclufione :

eft

&

ficponeretur vna cius probatio applicate

;

vel

cam contra conclufioncm,

tantum fubfttatum

fi

volueris

infcrt

fic; Ci

Tinie in »»titiooe prior,

, ergo caufa vt caufa in txecuttont non eft pt ior vcl fi fic , videtur quod fundatur fofterm effeilla relatio ptioritatis in relatione caufz , contra Su.

eft

prius

:

cxpofi

Theorema X 1 X. ezpontionem tuam. Poteft concedi qu^d

tela-

tiocaufalitatis iion eft tatio prioritacis natutz:

licetforte benc origjnis,& tuncctiminfcrtuf: erg0 e4u/i, vt c4w/i

proprie redudiue

tum

&c. conccdo

,

,

3/. dift primi,& ^^.difl.tiHfdem,

Quod

i .

difi.i, ait4tft.i.&

& alibi ntpc.

rrimt»! dn'

motum,nota

iingulariflime.

i.&^i.difl.^

ijtuft. 5.

Vide

i.dift, i.^udft.

& alibi faepc rationem hu-

Addc tamen quod ptioritas durationis acciquod additut de fine, habec

kis.

modum qux

pertiuent ad tertium

,

adDeum

:

& iic cx definicione caufz duo mem-

vhima excluduntur, ptimumergodabitur.

Notafignanteribidero illam diftin£lioncm, naturalitatu

huiufmodi aduerbij

fiue

,

fufturdliter,

quat in aliquibus originalibus alibilocatur, ibi

tamen

fatis

bcnc

currit

taph.5£ alibi,vt nofti.

formarum

,

& examinabis ex 9. Me-

Dubium tamen

eft

ex par-

comparatatum , in eodem compofito : nam tunc forma imperfedbior videte

inter fe

tur prior perfe&iorc

,

vt patet ex definitione

rejptUu fo-

prioris.Talis j. Met*ph, text.com, 1 6. poteft dici,

ftcrioruf

quod

vt e(l prior,habet fe in ratione potentialis

&

cur, v( hic arguir. Ad hxc pofTcc dici vno modo, quod loquitur Dodot hic famose. Vel atiier, qu6d modi relatiuorum , & celationes eorum \

propric videlicet

Primo modo loquicur Dodlor

,

&

hic.

&

Secundo modo alibi. Vide^. Metaph. ip. dift. 1 .^uaft. I .& in 4. dift. 6. art.finali tfua/}, 1. inftmili, Mouecconfequencerquxfltoncm.qiiam non foluic fcd fuprii pofl fecundam petitionem habetur fub Extra. Vbi adde plura degradibus & ordine caufandi. Vide i.difti. ^uafi,4.& ^Motaph, 1 i,<jkaft.§iupdlib,^. etiam Metaph. & 2. Phyf quxre plura. :

,

,

&

Septimacfldepcrfeftionecaufxrefpeftucaui y. dictt, Cauft. txtrin : quam limitat egregic , vbi notancer vbi caM/aiitatem concernitatur perfeBio , &c. quia f"* /'"' '*>tantiim caufis extrinfccis conucnit fic caufatc, f**f'^""** /• « e ^ III- cMlantt maximc fine imperfcctione annexa. Quod addic dc forma cum forfan , efl pulchrum problcma. Vidc 7. Metaph. qutft,G. alibi fxpe in dodkrina huius , inflantias hincindc. Quxrc 8. difl, i. fati

^

.

&

&

refpe&u pofterioris &: noninrationc formx. Confidera tamen,bene punderando. Tertia cftde plurificatione caufati ingenera

& i.tii^.j.ywrffl.i.dc caufalitaten)acerix,& for-

& modos proportionalitercaufx quam probac clarc, & vidcturinferrc corollarium \h'x:Ergo ponderari

aftum fecundum. Videi. dift. i.^uafl. i.& ^(),dift.^. &alibi plurics. Concludit cteo conclufioncm eflc vcram accidenialitcr, & ^lfam fimpliciter.

diligenter.

fati

,

,

Hxc tameu conclufio habct diucrfimodc fecundum varietacem opinionum de tertia cntitate ; quod confiderabis communu , &c.

caujk

Quartaefldcreferibilitate caufx, non ad cffe-

£lum

i

Vbi aduerte , quud me-

fed ad caufatum.

mx ad hoc. de

Aduerte etiam

fine intrttt

dequo

cfficiens

:

facis

ly

,

tamen cutrit per /i diciiur.

perjeprimo.

Si

litera, vc

fignificararum tancijin

derur dubium effedlum , noo

habes. Et ibi pondeta

Vbi fortebcnc intelUgcretur, tamen accipitur mw/S pro vna ,

1.

pro cfTiciente

,

vi-

quare ficucefficiensceferturad

:

fic

Similiter

caufa.

fi

accipiatur

communi pro xquiuoco , dubium efl quomodo poflit referri cijm fic non habeat conceptum vnum Refponfioncm vt patet. cau/a in

,

,

quxre.

Quinta

eft

diuerlas caufas

de alietate relationum caufati ad

qux patetexprxccdente,&ex qux eft com-

,

nacura correlatiuorum mutuorum,

Pondera fimilicudinem de toto

multiplicari.

partibus

&

& quare dicityvrrr.

Declara etiam caflcillaminfcparabilicacem talium relationum:vc cauce loquicur Dodbor. aliud efl enim comparare incrinfecas intec fe,& extrinfecas fimiliter aliud has ad illas, econtri. ,

:

&

Sextaed deillimicationerelationumcaufx& caofati.

Quxrc

alibipluries

:

fupraj. Metaphyf. copiose

fedquodaddit

ibi

:

qu5d

,

fcilicet

Hon reducunturad ali^uem modum,&c. videtut du>

OmtudiaS bium, imm6 non videtuc fequi , maximc ex fundamentis huios qnia relationes diuinx funt tritft :

fcendcutcs fecundiim

eum , cijm omnc prxdica-

,

ibi declarat fe

videtur

:

enim

vel

fe,

vt patet

,

ejfe

compofiti

forma caufat

& clhcicntis

*ft

iktnidtm.

videtur enim veraim-

:

& diredtc loquendo, fecus oppo-

fito'modo:verbi gratia.fotma dat

&

,

^'^

^*!*/!*^'^-'

pofTct probari ex cou-

&c. Sed benc

clufionc prima

Sc in finc fubiungere, Exdefinitione,&c.

quod fxp^

materia: efTet raateria ipia caula

mediarc, per

&c.

,

0(5l:auaefldcincompof]iibilitatccaurx&cau:quamprobat ex petiiioneptima: quiatunc

lam './edadcaufatum qux eft pars conclufionis, immediate poft ly ad effeElum,S<. addere Efficiem vero,

fuprit

appellare ipfam operationem

liorcontinuatioliterxefrctponcreillamparticu,

Ktlatimtt

tamen funt ^fdtrt».

rhaximc ct caiurc ^*'*^!''*** , vt videtur , fetndttitu. quia in recuiuflibet generis fundan-

excenfiue.

bra

trimftndis.

cies

&

&

fxp^, fimilicer ri. alibi.mulcohabec , qu6d relationes Dci ad creaturam

pofTunt accipi dupliciter

fineiffrr4,vcl

in relatiuis,

d»D*»

&

alibi

^M,vt videtut , & in e]f« reali. Argumentum diuiiiuum pro concluiione efl fatis clarum prius enim non e{\ per fuuin pofterias : nec per illud quod eft (imul natura:licct aliquando Hne illo non poflit ctre , vt patet de

:

14.

& camen non negac eas reduci adaiiqucmmodum. Vide ^.^uafl.ifuodlHt, 18. diff, 1, & 17.

dii caufz.vt caufa.Et

intelligi

Ttrmmfrior Mn paitmi»

309

di&um de Deo fic tranfcendcns,

formalicer

tranfcendentes

addicur in notabili de produdtis per

ratient »cfidit ttutf*.

t/r,

reduplicetur fundamen-

niii

Vide notantet

relationis.

tcnetur ly

fi

rum

eft effe

ejfe [\ji,

effe

compofito,

fotmx patcicipatiucicrgo

& fic de aliis. Confidera ta-

men cundla callc, vidc t^.t]uaft.ejuodlib. &alibi, Nona efl de compofnbilitate earum & habet ,

16,

duaspartes. Sccunda ibi xnonineodtm, quxpacct ex prxccdente , efl Philofophi 1. Phyftcor.text. com. io.& y, Metaph, text.com. z.quam probat ex

&

definitionecaufx induccndo. Et notanter dicit caufalitate materiz , vbi loquitur de & formx mutua qnia non de tffe ptimario eft

hoc dubium

:

verum.fed fecundario, &quodammod6 originatiuo , pcr accidens taraen:forma enim dat a&um Coufk fiH materia fotmalem matcrix, non entitatiuum : "' imuittim tamdat^^fubfiftentixformx, nonentitaciuum.ncc formale, vel formalitate compoficuro dac vcri-

&

:

complete & vlcimatc : lic^t originatiui nt ab ipfis, vt didium efl. Pondcractiaroquomodo per finem func alix , de quo fine loqnitur ,

quc

effe

&

in

quo effe confideratur ,

tic fe

& quod

efte

dac.

ad diccnda infri in fcquentibus,&

Remitalibi.

Decima eft de coincidentia caufatum omniii, vel aliquarum dcJiecefario , vel de polfibili ; qu« habet diias partes. Sccunda ibi; Poffunttamen^&e. vbi pertradat vetba Arift. i.Phjficor. ttxt.ctm. 70. vbi tamen non exprefTc loquitur de materia, fedomittit

eam

tacitc

:

vcl lextus dcficit cora-

munitcr. Vbi pondcta ctinadicit

:

wutteria in^mam'

tnm

C*tif»

an

ttimtidmtiti

Theorema XIX.

5>o tum mattrid quia :

forte matetia vnius polTet effe

fonna. vclefticiens, fcu finis alterius.loquendo de maicria fccui^da. Materia etiam prima eft terroinus creationis

,

vi patet per

Auguftinum

12.

Confeffionum. PofTct hic obiici ex illo Extr* (tfprii nocato : AiMeriatJifinu , &c, fed dic confequenter , vt patet ibi. Siraiiitcr etiam noca cikm dicit : ntc mIU in^antMm alitieo qu6d forma

non tamen inquantum forma. Videtur etiam qu6d eodem vnius poteil

efTe

maccriale alterius

:

tnodo puiTct dici de aliis tribus intcr fe comparatis. Aduerte etiam ibi dc duplici fincifcilicet generationis,& geniti

:

motus extennue,vel ex-

vel

& formati, & applica plcrumque.

Cz-

dr in

tjuodlih. tjutfi.

& inde, &

6.

\

Mt-

5.

Decima tcrtia

dc caufa neceiratia : vbi tan-

cft

git notanter neceffitatem fimpliciter

:

& inferc

corollarium , licct non communiter ponatur , vc cotollarium, vidclicct, de caufa impcdibili.Vide

ad hxc.

%.difiprimi,cjuaii.fin.

dlrina huius

& alibi faepc in doi.&j.

vt pote in x.diil. i.quafl.

,

tno de Generatione,

In

aliis

originalibus

eft alia

parSifcilicct oppofitorumoppo/ltafHntcauft: rcaliis

vcr6

ponitur concluiio fcorfum , fcd fatis bcne fic currit, vt ordinaui : additurad finem conclufionis Communu commMnis, prepr^ propria. In aliquibus limitat conclufionem de caula materiali«

&

:

quz

vnica

cft

alibiftpe.

roa

,

omnium

primo de Generatione

,

dr

Vbi notantcr tangit de materia pcoxi-

&eiu$difpofitioncncceffitante: vbi plura Theologicat confidcrarionis.

tdde Phyficae

&

Duodccima eft de rcduaione caufac indctermiliatac

ad determinatam

quaccft

,

^Htfi.

fatis fingnlaris;

&

maximc acutos

& i.de Anima, & alibi faepc,

&Oxonienfcs. Vide hunc in prolog. tjuafi. de praxt adfin.& 3 dift.primi, qHafl.^.& i.Metaph. Addit vlcim6 eandem quoParifienfes,

.

tationcm

,

Quzrc

vt fupti.

,

nuntur G,

"B, vi

prius dixi

Secundum quod

lior.

pales, feu ica hic

,

piima

,

ficut a

numeium

,

qucncium hic adpropofitum adlibitum. Quia tarocn comrouniccr habetur litcra

tanter addit,quod Philofophus hoc

communiter quacdam quotatio, vbi videlur remittcre fe ad dida infra ide6 dicit/«^ , vt communiter habetur Iicct alij G. "2. litcras habent^poflTct tamcn omitti vt in pluribusorigina-

fupra

:

&

(eritur

:

,

libus omittitur. Quairc in particula fcquence de agenrc ad hocForcc etiam particulas principales

me-

principionotaui«

duplicem modum contincntiz adducit. Vbi aliqua originalia habcnt infieri , slHa infinita , & in-

&

litera

& principalis & fe-

,

ide6

&

loco f>d>, po-

particulas diuidis princi-

Theoremata

difponc

fed

:

In ali-

ibi notaui.

qiiibus libris habctur fub , in aliis

breuibus , & obfcurc. Vbi tangit decerminacionem per excrinfcca, per intrinfeca poffibilcm ficri ; remouct a propofito primara. Vbi etiam adJic quo ad intclleifluin condufionis , de qua indieierminarione loquitur

quam probat

fic

cam non niurauimus,forte eciam

,

vt iaccr,

pcr literas,

&forccper numcros huiufmodi , particulas Cignabat , quare attendat cuiios^ in fimilibus vbique lci^or. Decimaquatta eft de ftatu ftrauit,& lemittit :

fe

in caufis; vbi

I^

ad piopofitioncscrcditas,

vbi affignaui 16. principalcm.

quod illas

notan-

non demon-

Vnde

fe-

Theotematibus ordinauit ,& communiterquotatio cft intricata: vt tamen vaiie oidinabis , ita ponc numciuni. Condufiones 1. z.& 3. ibi,funt hicadpropofitum, vt pacet. Confequentcr cxponit conclufioquitur,

creditas in his

mnltiplicauir plufquam ordinaui. Brcuiter particutam , fcu principalcm conclufionem cum fc-

nem adquos

quentibus pattialibus ibi quotat quod difponc yt volucris. Vel ibi remitit fe ad ea , qua: habct infrifub illaaddicionequam notaui poft propofitiones de macct ia , ibi Nota , comhfio generalis

obicdioncm cx <). Mctaph. Deindc defoima dubium proponii:vbi diftinguit dc forma vltima aut fcilicet via compofi-

:

,

ftatum,

videlicet terminos intcUigit

hunc

& maximc in extrinfecis, & materia.

£c

excludit tacicam

:

1 1. prohatur, (frc. vbi quinque probationcs huius propofitionis ponit , oftcndit quod oon pro-

concuirunt ; aut via rcfolutionis. Et concludit valdenotanter , conformiter Riftlutitfil didis faprk in commento fecundx conclufionis, adfontutm

cedunt de voluntate. Attende quod contingens natumii^ocWMVit zi. qubd eft maior inclinatio, quam ad oppofitum: & nifi impediatur communicer eucnit , vt cane-

quod vltima,ad quam cft ftatus in caufa formali, vltimam im cft vitima in componendo ; vt in hominc, intel- temfnutuh. leGtiuoi. De hoc tamcn quxtefitpra 1. Metaph. qudft. 4. & alibi farp^ , quzre 1 1 .diff. ^.& 7.& 8.

fccre in fencif^ute. Continrens infinitum , ad

Metaph.

:

&

quod non eft maior inclinatio, fca dcterminatio,qu^m ad oppofitnm vi loqui, vel non loqui , & huiufroodi quod vocuQt advtrumlihet communiter. :

:

tionis, vbi pluies

Decima quinta eft de fimul duratione exiften, fuper qua pofui £xtra , quia rar6 habetuc hic , & propter numerum harum conclufionum, varie affignatum

dc contingentiafecundomodo. Etinfineaddi-

nientcr poni fupi^, inter creditas. £ft

,

vt patet infr^.

Poftet

conue-

tamen no-

quafi vellet

tabilis valde,

& multum in do£lrina huius currit.

indetcrminata , fc& alia fibi fubie^a detcrminar, vt pnet ^.Afetapb. text. comm. 10. De hoctamen infraerit fpecialis

Nam famoia

fcntentia

tur obie£lio br>cuis ,

fermo ,

contra,votuntat

,

fic

& conclufio

applic.it,($-c.

clufio

:

qudd voluntas

notabilis ibi : nuBum a^ensfe vel ibi infra fubadditione. Nota,(on-

eHfalfa de voluntati, ^c. ad

qux

loca rcmit-

to.

tibus

Dicit ergoDoftor quodconclufio intclligi dcbet

diccre

minst.

,

taph. ex incentione cepiose.

ma

& pcrfe£bibne.

liquum in aliquibus non habetur. In

ditt,/i detir-

arbitrio

concinuatio conclunonum hic. Similiter tanti^m ponitur communitcr in hac concluiione illa pri-

Vndecima, vt afllgnauimus , cftde proportionecauiarum , 8c caufatorum in oppoiitioncalietate,

VotimtM flnt vOt rupttmJ-

&

&

&

tera,qu£ feqnuniur^fatis patent.

i8.

illa

QuodUb. Probat conclufionem confequenter duplicitcr , in fecunda probationc aliqua Ntttta 0flde. originalia habent , nuUa efet caufk impedihilu, fed mon/lriitio vt plurimiim ponitur loco imptdihilu, vt inpluri- n»tur»lit if. ftSHs txat' but , vtraque litcra currir. Infert in fine coctjlarim. rollarium dc demonftracione naturalis effedus, &cft valde notabilc. "Vide fuperi. Phyficor.& pri-

trinfece,

«7-

hicinillaquotationediAa. Et poteftdicf, inftantia non eft contra conclufionem, quia tunc additur aliquid voluntati. Quzread lixci. Phyficor. er 5. Metaph. fupradeprimo princip. ^9. difl. primi ,&im. in materia de Itb, tit fc

quod

rounirer loqucncium

&

durationc

,

catifaco.

Thoms & aliorum comeft

,

quod

cft

prior natura

Vndc dicunt, qu6d omne caufa illius caufati & non

coaeuum caufato,eft k : ab ipfo cfrcAtuc quod tamen ifte impugnat plerumque. Vide in i. difl.i. quafi. i. }.& s.dift. :

&

tiufdtm.

tffeSitl f». tefieft eo-

tMHttauft,

Theorema XIX. eiufiem. riara

i^.dijl.

dem , (^

1

tamenpertinet ad mate^.dift.eiMfhabet cxpreflc ad hoc.

&

&4iUbi,fi^>e: Licci igi(ur illud

1. diil.^.

Dodor qu6d

veruin Hc, dicit

Quod

Qux

i.

(ftuji.

nonpotellprobari. ££•>

intellige vc fupr^ dc crcdLtis cxpofui.

ramen poteft piobari qui^ni oppoijtum. EtdecUrac optimeincommeuto. qaar£& quo> mo^p non poteil probari illn proporuio. Vide }. dffl. f >m/?. 4\,j&fi^er 4. MetAph. ad, hatc. Vbi aduerte quod illa licera.: Ergo nulUu fcieffj &c. videtureireinilantiaconttadidla. Quod,(jcde> cacius

&

Decimanqna

,

I .

,

ducirur

Qui

:

tam fequi

fefcire, fcitQonclunonero|fci''

fcit

maximc quaptijm ad

macerialia

,

&u/i-

&

gniHcata cx parte rci, (imul tempore.,cx(am poiTunt fciri. i. Poftcc Nunc vct6,pey tc^noi^ poteft probari ^ (i^ HmuL elle caufam alccrius;

quodautcm non

poted, probari.non potell

fciri,

quq^i"' quodnonfimul tempore fcire fc fcire quia illc adus

vcllct alirer iii^aginari ibi

,

tendit videlicet inferre polfct quis fcire

&:

,

:

ab ipfa fcientia quar in cafu eft Hmul tempore , quod nonpotcft probari per tc. Primus intelledus iatis placet fcd ad vtrumquc poiTct rcfpondcri, fuftinendo veritatcm conMetaph.& clunonis,& probationis eius. fiipra tcflexus caufarctur

,

:

\ .

& i.&i. Pofterior. Inftantia

}. diji.primi, vbifup.

tamen videtur pulchra

«ft txftri.

m*nt»lit.

famofa

,

& ideo forre concluno

vt f«pc priiisnotaui. Pofletenim dici,

,

, qua fcio me fcire,eft cxperitTicnta,&fortc intuiciua, & non ratiocinatiua. Si

7.

tjudft.x.

volueris illud confequens ponetc Extra

,

potcris

coroUarium conclufionis, exponerc, conHdera. Et vltimo fortiiis vel cile

:

quod non

poteft probari, in nonfimuldura-

&c.

,

& cft fccunda pars conclu-

fionis.

Occimafexta eft de incaufalirate primi.in omni genere : qua; clara cft ex didis , vt patet. An

autem

pofllt ptobari euidcntcr

,

vide fupra pro-

poncioncscreditas. iiMttri» pit

Decimafeptima Ce

quo ad

prius

,

comparando

cft

& poftcrius; & prsfuppoHrio-

nem plurium, vci paucorum neris

:

& habct duas partcs.

fui, vcl alterius

ge-

Secunda ibi In

alio

j

:

genere,&c. primaprobatiocftclara.

cund£ habet

itt

caufas intcr

i.difl.

1

.«juafl. i

.

Motiuum

comparando

fe-

ar-

&

tem, naturam, Dcum inrcr fe rcfpeftu prasfuppofitorum plurium , vcl paucorum , &c. Idcra tangit I ^ttafl. 4. Quaere antiquos , qui ibi quotantur. Dicit quod in materia, & forma fallit: vcrbi gratia, plura cfHcientia requirit materia prima,aut compoficum, faltcm mixtum,vel pcrfcOtMm , cx ipfa fiar , qukm matcria proxima « vt .

patet inducendo

:

& hoc

ftantc

cemmunicurfu

naturz. Similiter ctiam fortc verum cftdcfini-

bus maxime dicenduro

Mtr4i, vel

cft

propinquis.

Eodem modo

dc forma priore fccundum perfe-

6lioncm,& compofitionemi maxime comparando ipfam ad matcriam, & fortc ad efticicns,& finem. Inftantia poftcc cfte de forma quo ad primam partem conclufionis fed accipiendo vni:

formiccr prioriratcm,& pra;fuppofitionem patet folutio.

Vide

infr^

,

particula dcf>rma,coticlufione

ij.vbi hancdeftruit,& confidera.

Dccimaodlauacftdcperfcd^ionecaufaruminter fc comparatarum : & remittit fe ad feptimam

quMmfr»fria.

tjuafl.

i .

It.

&

alibifzpcin dodrina huius. Quod ibi additde maceria , forma corporis fimplicis , pondcra,

&

§ltiMri Dems plura addcndo vt vis. Attende etiam hic, quare nen h»btt tMufalitMtem Deus non habet in fe caufalicatcm matcrix ,

forma:, ficut

&

&

quod fcilicct non accidit, co qu6d noncontinet earum pcrfe^ioncm fcd quia ei repugnat carum im{>crfceflicientis

,

finis

:

tngttriA

,

(^

firmt.

;

€tio annexa.

Vigcfimaprima

eft

dc quadam alia ratione

concinentiaecaufalitatis vnius caufz in alia, qoae

ad finem. Et

dat dupliccm intcllcdumconclufionis:

tiene exi/fentihtu

ftnit.

1

& fupri in

fuit fupra ta£la particula pracedente

dicit,

ptnuitrnfuf-

dift.j •j.dftfdem,

dijl.

tra£tacu

lis

vel alitcr

priortun e»

adtertium principaU,&

5[u6d notitia

rarlonabiliter

tl.

eamft pritiu,

&

hunc in primo di/i.}.tfuafi.7. 8. quafi.i.& 1.& in 2. dift.i.i}uaft.i.& dift.t). quarrc

in traflatu de primo princ.& iJift.pritni,

PoHejr* fed pr^;-

Camfaftttm-

eft

tum. Qui

clu(ione,

fei» ntt fcirt,

«d priroam,&

ergo,8fc. Haccdcdiuiio yidetiur circadpropofi-

pra(mi01s,'v^l ex principiis^lemqn-

tanquam cx cauds. u

ftrarionis

^M

&

comparando caufam fecnn-

eft

famofa apud Philofophos, tUplmfttffi t» virtmte Theologos. Pcocuius ampliori dcclaratione

dam

ds primo priuc. Vbiquc hic vidcatur audor de Caufis. Vigefimaeil dc pontincntia caafalitatisaltcrius cjiufap iq alcccavquam fupr^ aliqualitcr tra6laaitr.&fft.notabiiis , oroprer ordinem caufarum neccflanumit^xau^i^do, vt patet fupr^ faepe. Vndc ^o"c pollet elici , quod nulla caufa in crcaturis contincc caufalitaccm alterins refpe^u tcrtij:quod tamen bcnc confidcra. Wide fupri

ejc

mifTzivel principiafuntHmul temperccunicon*

SclentU

3" &

conciufionem huius partis , prob^t per reguiam Topiczm, ficutfimpticiter adfimpliciter, &c. excipit materiam notanicr. Vbi pondera plura dc potentiaiitate matcriz , & an dcntur gradus, &c. Vidc in ^uaft.lih.de Anitna,&fi$pra y.i.& 9. Mftaph.

vrrumcjue effe dubiunv, de fupra de primo princ.

&

nifi

limitando

i.difi.x.tjuaft. i.

& dicit fe.

Vi-

& alibi

plcrumque.

Eft cnim propofitio famofa apud qu6d §luicquid potefl Dem mediante caufaficundaperfi,poteftfineilla.E{i tamen crcdita & non naturali rationc probata , vt habet ifte

Thcologos

:

&

plcrumque. Vidc j.Giupdlib. ^t. dift. i. Deindc dcclarar cui conucnir propric tollere priuationem , quia formx, vt paccr fupri. Priuacio cnim dicitur pcr fe principium tranfmutationis > licct pcr accidcns, produdi. Aiiud eft enim toiicrcpriuationcm, aliud fup" plcfcaltctius viccm extrinfece. Cxtera qu« dicit in commento funt clara , valdc tamen notanda. Vbi ad finem attcndcad alictatem matcria;, formar, &compofici,inordinatisviacompofitionis, vt fupr^ didtum cft , & hzc confirmant didla fupti. Confuetudoenim folertix Scocicx cft,quod in vno loco breuitcr , vel dubic, vel problematicc dicit

,

in alio didinSte

,

enucleatc , vc cxpcdit.

Infincergo conciudit hanc conciufioncm. £c quodammodo eius probationcm cftc Sophifticam, & rationcxquiuocationis & fallacix Confcqucntis confidera.

Vigefimafecunda eft illa maxima communis de identitate caufae caufx , & caufxcaufati : iton eonuerti' habetduas partes. Secunda ihi : tur, &c. quam dcclarat fingulari(Emc : vt j. Metaph. quaft. I. & alibi fzpc cxponit, & conucrtitur, inqQit,vno modo,non tamcn alio roodo,vbi Logicc pondcra illas conacrfiones: vt fcis. Ec videtur inferre corollarium ihi •.Etita^ttodUbtt caufatttminalitpiogenere, &c. Deindc limirat hoc conclufionem ad caufas extrincorollarium , fecas tantum, fed dc caufa finali prima , eft difficultas » fi loquatur dc finc vltimo fimpliciter:

&

&

&

de

§l!ft

caufa

ttlUtfriHmtitnes «lia-

rumf Priuatitftr fe trMfrnM. tatitnie

: ptr accidtns ft»-

dmSi.

i5-

Theorema X X.

?I^

ie t[Vio /kprk tn trAllMtu it primo Sed quod fu vera de tali fine poteft probari. C^m enirn prima caufa , vc pote Deus gloriofus , lic prjmum e£ciens in omni cffc^u pt/oducendoi & (it agens propter finem , non fui, fed effedlus; 8c ne dum propter proximum , fed remotum , yiprincip. paiet.

deiicct feipfum bilia faltcm

;

,

ad

quem omnia ordinar,ordina-

& prim6 via intentionis, Ifc^t vlti*

ni6 via execuiionis

larium

:

ergo conclufio ,feu cotol-

vetum deprimo

eft

fimpliciter,

incauHi

*lt fir-

m»frm»t

fimplicitfer

ttft

perfedliflima

&

,

ad

componcndum

in-

iii

rupri

&

ciuscuafioncmpertrafta-

parcicula de agentetuh

,

quodam

propofitione p.in commcnco. quxre ibi. Hic non pbntc aiiquam rcfponfionem : fed ludices, vi ibi

& plnra confidcrabis hic. Vide 37. difi. i. allcgauit fzpiiis, & apad antiquos

, ad hxc , bcnc cnucleando. Canfx primz ad inferendum , funt quz pcrfccSiiuscon-

ftiiuunr intrinfccc

huiufmodi funt vlcimae Sc

;

:

trinfccis vero,

ficoncurrantad infcrendum,pof^ concra. Et infri nihil contria Ariftore»

fet dici

lem ex his tia,

didlis,

fi

bcne difcutiantur pracccdcn-

& fequcntia. Hatc omnia probabihter.

&

pro caufailiati , Videtuf valde extraneura ; & nifi cautc exponatur , ad oppoHtum pociiis, qu^m ad propofitum. Sed hoc modo

ibi.

Oo6lor vocac rnateri/im JimpUeiter priipfum materiale , przfcindendo ab omni form». Taic inquit fimpiiciter primum non videtur coroponcre omne compoficum materiale. Vbi nbta ly omne : & videtur loqui hic conformiccr diftis Aucrrois Sc Alberti, ic aliorum plurium dcforma corporeitatis , quz infcparabilis «ft l matcriaprima fccundum eos :vel faltem vt componic perfeftiora entia,opoTtet quod fit fub foniiis imperfedioribus concurrentibns cum ea,

diim quod fuppucabis confequentcr. Vigcfima fcxca eft decauraliiate caufae prioris in comparationc ad pofteriorem in ordine ad pluralitacem caufacotum ; & declarat fc notantec correfpopdentcr didis in parcicula
quod

aflignat

,

tamcn cx hoc

:

8i ica

qu6d Dodlor ncgarcc revfqucad matcriam primam,faitcm mcdiate ; vt habet i» 4.difi. 1 .(fr/iiper i.Metaph. in expofitione niCi fortc loquatur iuc famose quod videcur probabile ex quibufdam iiStis confequcnrcr. Vltcrius cum rcddic racionem illaci, dicens : citm magis dependent mMeria , ($•€. intclligc fic quia forina prima fimpliciter non potcft informare maceriamquancunquc: fed dccerminacam, quam fibi decerminac, & a quadepcndct quodamrnodo in fubfiftcndo. Igitur materia prima fimpliciter , qu« eft minoris enticatis, maioris per confequcns dependenciz, non potcft fic nuda concurrerc indifFerentcr ad quamcunque compoficionem imipediatc cum quacunquc forma. Sic poreft cxponi ifte locus fi habebismeliorem,addcvc vis. Aiix perfuafiones ad probanduin idem illacum foliicionem

fccjuicur

ficri

1

:

:

:

&

:

de materia {i.it,

,

facis

ciarx funt

•,

6c iicet

apparcntes

pofTent tamenfacilitcr folui.Prima procedit

dc refoiutione non vlcimata:vide ii\ftk ,particuU de forma in comment» cenclujionis ficunda , fetjcj lecunda non currit multum : quia acquiuocat dc materia, pocencia, vt pacet.

&

&

Vigcfimateriia prioris

,

eft

deidentitatecaufaii caufx

& pofterioris

in efrcnrialiter ordinatis,

conformiter didis fupra in traHatu deprimoprincip. tfr

i. difi.primi t<jutfi.

commento

In

eft i } fupra, in parcicula dt quaro expone , dcclara, defende : vc In aliquibus originalibus ponitur ibi quz-

dam quotatio, & eft remiflio ad iliam particulam fupt«i, & numerum conclufionis corrigc, iecun-

forma te,

piiiis, Sc

recurricad didlain 21. prsccdcn-

quam tamen

21.

nocauimus

:

fcd corrigendo

vt dixifupri, erit 21.

Dcinde ad Hnem harum conclufionum poniturin aliquibusoriginalibus

Extra

quzdam

litera:qux

vcl additio potcft dici.

itftimo tam^n qu6d fit Do6luris,quam idc6 pofuimus,& etiam quia confirmac ordinem,quem cenui in tranfmucando laboriose has conciufiones : nam 4. hic erar pcnultima inaliis, alixdcczccris. Vbi pulchrc dac ordincm harum coriclufionuro , ,

&

&

vcetiam ordinaui. & itaeftintelligendum in aliis locis hlc ipfum vclle vbi eft connexioinmaceriaconclufionum & quia non obferuabacur hoc , virio fcriptorum , remifOoncs allegationes in his rebus, remanfcrunc valde intricacz , fignauir eciam loco & §. varie, & forcc charcas, columnas in originali fuo quod non fcccrunt alij, vnde multum hic curbanc originalia. Scnccnriz 'amen in fe intcgrz funt,& abfque afEgnac

§

:

:

&

&

:

oronitaliallegationcinteiiigipofrunt.

THEOREMA SCHOLIVM

XX. I.

Seijuunturfexdecim axieTfMta,fiu proptfitionei fa; ex Philofopho omnes : tjuarum exatiam expofitionem viderepotes apudip/iim Do£lorem,

moft, de materia

inlocit

ad fingulas citatis. Prima eilex ^.Metaph,

fitjuentes tres exlib. 7. relitjutex lih. 8. Circa deci-

mamejuintam propofitionem,fcHicet ex materia &formafieriperfe vnum , in litera quafecundum Mauri' tiumadditio efi,ponuntur tjuatuor ohie£lienes

,

(juat

idem Maurltius/oluit num. i o. ^uomodefiat vnum perfe ex materia,&forma,vide Dotterem 2. dift. 12. qiiacft.

i

auarta

,

:

&

&

fccunda fcqucns.vt oi dinanimtis ramen vigefimaquinta.fcd ponendo ad illam i^.Exira

qtiar cft

cft

i.Sc alibifzpe.

Vigefiroa quinta

vigefimam quartam,

rcmittit fc ad

""''^'

Sxtra.

agente.

difFcrt/TjW in hoc, Sc prima/irnpliciter. Et hic fcmpcr imitatur opinionem dc pluraliiate formarum , vt patcr. Non

^ffdrrhr

quamobiedion^m

trinfecc : & fic patet,quod dicit de forma Quod vero infert de matctia, non videtur bene fcqui:

in ratione potentialis

rt^rSu eiufdtm.

&

ris dc Caufis,de prrncipalitatecaufalitatis, influentiz priiiiarcaufz. Obiicic ibi confequenter, Thcor. n.

immediacz,& idco refertdicerecaufam remetam, Sc primam nifi acquiuocaudo depriW. Deex^

inteliige:

IJ.

,

fed breuitcr polTct dici conformitcr diftis fupr^,

num

trinfieU.

eftiila

expofitorcs

,

formaliret materiani

ijf-inn in ix-

ad hzc. famofa priina Audbo-

particola de agente

,

Vigefima quarta

loquendo de primo fimpliciier, hdn de primo in hoc. Vbi habct confiderari qnz fit rorma fimpliciter prima,& materia,dcquibus hicioquitur:

Namlicct Deus pofTetdici forma , vt fupr^ notauit , non tamcn eft propri^ in genere caufz formalis , quod iimitetur ad perficicndum

cUrrtt

Quzre fupr^

tietn.

&vbifupra

caufis intrirtfecis fecus cft, inquiV,

quod forma prima ,

gCC

eric

.

& hoc

De

roaterialis.

Ciufa caafx,

motus raaxime hac femifnone,tunc if

24.vt patet,& probat clare,& fubcili.ccr c6cluno-

notaui,

exttinfecis.

14-

^«

feci,

.& fusc 8. Mciaph.q.4. Tangitur ohielliene au anima haheat maleriam , de tjue DoElor

qu^fl.ij.dc

Anima, vhiin comemario dehac I

reegl.

Matt

^€.

X X.

Theorema MAteris eji , ex

1. to.

quttfit sliq^uid in exi-

prm- fiente.

Quinto Mccaphyf.cap.i. A.

cip.

Tcxt.c.4.

;

X. MAteri»efi,ciHA respotefiejfe^&noejfe.

Scptimo Mctaph. c. y.J?. Imfofiibiteefi faffum effefi nihilfrdexifist quod

Text.c.ii. Tcxt.c.13.

dtliqnid

Tcxt.c.i4.

quidempArspalamymaterisvtiqitepArs.lbi-

Tcxt.c.j4.

6cm. pars etiam pertinens ad efientiam ; vc vidctur 7. Mctaph.cap. 8 .& hb.8. cap. 1 5 Materia neque quid,neque qua/e, (jre.j.

Tcxt.

c. 3.

& indc.

Tcxt.

c. 8,

Text.c.jj. Text.c.65>.

,

matcria,

Scptimo Mctaph.8. &: i .Phyfic. cft fcir bihs fccundum analogiam ad fsrmam. 4 Materia alia fenfibilis , vt qudlibet mo-

cfifc ?

bilie.

informarc

.

Alia intelle&ualis, vcMathcmac.y.ibid.

Materiam dico, qu£ non efi hoc aliquid;

f.

neque ens a6iu ,potefiate efi hoc aliquid. Ex eodemprimo omnia:aut ex eifdem primis. Text.c.ii.

Oi^auo Mccaph. cap. j 6. EH tamen aliqua propria materia cuIbidcmpoft.

I.

fitate. 1.

Tcxt.c.ii.

quando

,

altera alteriusfuerit ibidem. Contingit

:

hcct pcr fc

quicquid

vna

mouentem caufam. Ibidem. Texr.c.ii. 9. Siex altera materia conuenit idem facere principium., quod efi vt mouens. Idem ibidcm. Tcxt.cii. quod \o. Si altera materia mouens ; & IX.

&

&

,

Forfan naturalia fempiterna non hahent materiam : aut non talem sfed folum

fecundum locum mobilem.

nonfunt : non Ibidem. Texr.c.14. 1

tia

f'leu.c.14.

Text.c.14.

5 ,

^

non

efi

in his materia., fecundum quod

anima non

in

fit

:

?

ra-

qu6d nul-

tamcn vna

fed

:

ita

,

pars cft cft eius

Contr.i:

:

litera,

ad illam acciptre a

infert

hil perfeHienis

quam Mauritiu4 notauit

conclufiontrn

caufato

:

,

catifam ni-

vnde cognofieni

conclufionem, nen ideo perfeEHiis cognofcit princifium,

ex Dect.

num. 1. f^tde ipfum i ^.Similiterexvolitionibm medierum,

^.difl. 14. «juaft. 2.

volitiofinit

contra

ijutfl. 4.

,

de

ratienem

nem, quam nen

caufatum,

.

tjue

dicit

citatif

,

1

i .

difi. i.

caufit dicere perfeElitf*r

hac via omnis cau-

perfeSliorcaufiite. Deconcluf.

cenclhf.

"Dcnor

D. Thom.pukherrime difputat. Con-

clufione 7. bene decet

eji

1

&

6. de prime princip.

1

1 .

vide eum cap.

locis ibi in Schelt»

quibtu docet vnum effeclum nen peffe depende-

adplures caufat totales eiufiiemgeneris. Setjuuntttr

inqoantum. Circa

ly,

conclufie-

nern duodei imam eiufdem Theor. htcpenit ^uintjue rationesfiiadentes caufitmindetermimttam nen peffe agere, nifi
detcrminetur : tjuod in voluntate locum

fubiicitur.

noH hahere optime declarat, foluens illas ratienes

Ibidcm. 1 4. ^/tcurique fic tranfmutantur : vt ex mortuo viuum , ad materiam oportet redire primam. Ibidem. 1 j. caufa exifiedi vnu ex materia (^

tantitm currunt de caufa indeterminat* nenfu^cient*

,

^a

vnumquodque vnU aliquid efi. Ibidcm,non cft alia caufa cfTcndi vnum, nuUi illorum noca , caufa fciUcct intrinfcca,qux (ic aliquid cius. Concra forma

riam,fiatim

3-

additionem

aliaoptimdreguU de

formafhoc quidem potentia , illud vero a^u. Ibidcm. Text.ci;. 16. ^uAcunque entm nuUam habent mateText.cifi.

znurn

Circa cenclujianem ficundam prtcedemii Theorematii , ponitnrfiejuens

re

efi eorum materia.

^dcunquefunt a natura nonfuhfian-

.

ciunt ptrfi

C H O L I V M.

S

j

^icunquefine tranfmutari funt ,

.

CT fa-

tuncmateria accidentium,erit pcrfeftior, quam materia fubftantia: corporcx quia eft actus ahcuius, & illa non. Rcfpondeo, hacc eft pcr fc cns , & illa depcndcns.

fa

Ibidem. X

,

ferma

accidcnte informat fubie-

matcria

& ilia potcft dici materia.

»on intenditur

Ibidcm. 1 1.

I

fi

qux fci-

,

§luarerna'' teria

informatrquia

fimpHcitcr per fe cns

di(l.Z. (jutfi.

faBurrtefi.

Tcxt.c.ix.

eft in

informatiua

lius

fimpliciter

fubfiftir, &: nihil

dura.ficut

men

aUam matcriam

ficutc conucrfo dc materia?

:

Refpondco materia

exifiente materia,fieri diuerfa propter

Tcxt.c.ix.

potcft

:

Fiuntplures matertA eiufdem

8.

cadcm forma non

aftus

£luorundam altera materia,ex necef-

7.

quo pluscft

cfficicntc, a

etiam B producctur ex aho quam cx y€,nunquid idcra faccrct ? Quare ctiam fi

potentiaUs receptiua altcrius, qua:

iufiibtt.

Text.c.i

quam

Met.c. t.Et materiafeeundkmfe ignota efi.

Tcxt.c.j;.

m

tantum incxiftcnrc matenar , &r non informante,adhuc cflcr potcntia,&: adus,& tamen non vnum quid igicur in compofito prxtcrhoc? Si ponistcitium,idcmargumcntum dc ifto , quod dc forma. Item, in fubicdo cft potcutia ad accidcns , quarcex cis non cftvnum pcr fc? Quando hoc fit cx A, pcr B agcns , fi aliud agcns agcrct cx .ri, nunquid idcm produccret? quarc enira magis cft vnitas numcraUsa

,

:

Scotioper.Tem.III.

odeffeElumfine cencurfitalteriiu

;

,

tjuia

non vero de indeter-

minata perfefitfficiente, cuiufmedi eft voluntoi,

luxta conclufionem fecundam generalem 4in- AODITIO. , quod impofiibile efi caufam quantum talu , aliquam perfeEiionem ,vel Cdcluf X. Theortm. intenfionem recipere a caufato; quia eiufdem prxccd. rationis intenfior gradi*s,(jr alitu, vel intencorollarittm

fior perfeSior

:

tgiturfi ille

ab effe£lu , (^ to-

ta entitas caufa. Corollaria fcens conclufionem

,

:

igitur cogno-

non perfeSius inteUigit

Nihil pet-

fcdionis accipii

principium, licet extenfius , quia in pluribus.. caufa a Sic voluntas ex volitionibtts entium ad fi- caufato.

Dd

nem.

Voluntas 1

1

nem, non crefcit in veUndofi»em:igiturfemfer fummo conatu vultiUumi velfibi fnheft illa> volitioficut xUa, luxt» feftintAm canelufianem nottt , quod

ReJJ>ondeD,

•

I

.

q- 4-

A

l

quia femper uiterum diuidentium tale : quia alterum conuenit Deo , ta-

d. feSiioniA :

ens,eft

terum

^g„ficut vnum in aliquo inferiori,vt in continuo.non efifimpliciter ferfeiiio; fic caufa in

dicit per- inferiori,nondicitaliquidfimfliciterferfe(f.tonis : quiafecundsim tertiam , duogenera fcdionc.

caufi includunt rationem fartit

,

(jr

itafo-

omne bonum, benefequiturin-

telligendo ftc confequens .fcilicet foteft effe

fer fe caufa in demonfiratiuis , includit neceffario non omne de omni.

Quando qim

bcrc V u I c CAufa. in genere dicit aliquidfimfliciter fer-

fincm »

,

X X.

Theorema

3'4

omncs

oporcec

quid caufa, proximas ,

quaifiucric

diccre

,

&

circa fubftancias gcnerabilcs.

Ofortet omnes cognofcere 8.

Nota

conclufio generalis

1

Metafh.

1 frobatur

c. 3.

Tcxt.cii.

tum

Text.c.io.

:

fer Ariftotelem ^.Metafhyfic. caf. ^.fotentia rationalis : quia eft vna contrariorum^ non neceffe eft , quod faciat , quia tuncfimul

tentialiiyf^ limitati,(jr imferfe£ii:vnde non

faceret contraria

transferutur ad

y^, quod frofrium eft:dico hic affetitum,

Deum. Duo aliagenerafunt

Jimfliciter ferfe£iionvs. luxta conclufionem

II nota conuerfamfcilicet quod altera cau-

Tum

frohx.refim.

quam

:

,

quare neceffe alterum

ef-

mt

quia quare magis fieret,

quiefceret ? ^>uare etiam magisfieret

facere,^ ita nS effe caufam : quiafifer hanc igitur fer aliam, Confirfcciuf- f^ff^^^"*^'^ eft,non dcmgcne- matur : fifer hanc fufficienter efi in hocge-

hoc,quamiUud ? Tum quiaficommunis efty ofortet quod habeat in fe virtutes contrarias quia eadem virtus non eft ad offoftta. Tum^quiafinon eftdare,quare magis faciat quam quiefcat^non eft dare quare magis dat cfle effeiiui quam non , dr ita nec quare effelius magis eft,quam non eft : cum ideofit, quia caufa dat. Tum,quia flus dicit effe cau-

quocunque alio amoto,

jam inaEiu quam in habitu ^frius eflin

fa eft alterius ,fiue quod imfofibile efi duas caufasferfe, (^fufficientes in eodem genere caufx.

Vnius fcdtus

cf-

,

(jr

eiufdem ordinis,

ejfe

eiufdem

effe-

lifti:quodfrobatur€xdefinitionecaufd:^ia

non etiamfequitur

vnam fuferfiuere^immo

nihil

P^. ""^

ttere

ijs.

(^ ordine caufa

,

&

ita illo alio amoto: adhucfic fer hanc efi, quo autem amoto,res fufficienter efi illud non Probatur etiam tertio modo : quja (fi caufa. idem non refertur frimo ad dtuerfa. Contra: de Patre Filiorejpe^u Sftritws fanEii., (jr vniuerfaliter quando duo agunt, cr alterutn

&

foffetferfe. Valet infiantia obie£ii

Inquantum

cum

fic

^ Inquantij,

ftn<3te

not*

caufapra-cifa, &:proxima.

cnufe.

.

3

.fub. fe,

tamen accipicur, inquancum pro

sic videtur

fritcific.

i j

nota caufac per

idem cftmfrimo

,

quod addit

'

,

,

aEiu,quam effe^usfit. Neta^conclufio eftfal- Voluntas dcccrmifrobattones non valent: fa de voluntate ,

^

quia adfaciendum aliquid,non ofortet dare

caufam

,nift fer fefufficientem. Etfiquariquare deeffeciufufficienterreffondetur fer talem caufam? voluntas autem efi caufa fafficiens om»is aiiusfui : (jr quafi iHimitatx

tur,

virtutis, quia

acius,^

,

communis

,

^

& ica inquantum.

Sed noninferiori frimo,nec fer fe,ratione formatii eius : fed materialis eius.

Sicutcaufa diuidicurin neccftariam in

plunbus,& concingentemad vtrumlibct: ficinquantiim potcft nocare quaralibet.

Vndefatio^feqmtur : ergo omnis nec neeeffarib. Contrk j frimo Priorum.,inquantum bonum:ergo omne bonum.Item i. Pofterior.^cz ,

prafuffonitds

ceffari\.

omni

,

illimitatx virtucis.

: tamenfic quod etiamfrofria , quia imme-

quia tantum diautem non fufficit fine imferio y dr executione : caufa autem indeterrum,fedinfufficiens caufa reciiua

Sequens inquantum non femper accipipro fuo formali , ncc illud nonitacft caufa,fcdtotum. Et hoc fotefi effe vel primo^velfecundum hanc,vel illam. fartem, Qu^od quid per fe ineft fiipcriori, & in-

(c

fe.

Voluntas

^ refpeSiu a6iuum of-

Adfrimam frofofitionem , negatur ,fi loquitur de voluntate : fi autem de fcientia, vel arte , fotefi exfoni quod illa eft ofpofito-

feriori,

nat

libera virtualiter rej^eBt*

eius opfofiti

diata.

nuncparie, tur

"*

,

Inquantum communitcr potcft cfTc nota cuiufquc caafac fccundum genus,& cuiuf-

fer acctdens.

'

,

fuferferfe.

difFcrentiac inquolibcc gcnerc. Puta frcxima , remotx, (jrc.fed non cauft

"TT"'"

,

fofitorum, dr ita caufa communis

cunque

Inquantu,

6,

&

^ idineiudit ne-

:

,

direiiio

minata,quia eH infujficiens, nunquam alte-

rum

froducit , ntfi aliud addatur :fic foteft

intelligi conclufio frincifalis.

Caufa ^utem Cau/a

qnam fufficiensy fltts fotefi fine altero quam determinata., vel limitata : vndefortefimfliciter eft maindeterminata

,

quia flta ,

gis nobilitatis in caufa, contingentia in cau-

in-

determinata , alta infufHcies, alia

fuffi-

ciens.

fando, quam necefitas. Contra : effelius neceffarius

eft nobilior Caufa c6igitur dr caufa. Rejfondeo, an- tingens , tecedens efi verum cateris faribus , fracise nubilior

contingente

,

dutem effelitts infe neceffarius : non autem ad quem cnufa neceffario determinatur. Simiiiter caufa contingens frofter defeiium aSiiialitatis lis

ad caufanium

catifa neceffaria

,

,

eft

minits nobi-

non contingens frofter

domi

neccfTatia}

ic quadoi'

Theorema X X. JUmmium fufer

opfojita.

genti» in c»uf»Hdo

^uam

SimiUter eontiH'

magis

eli

nobilittttii,

cuufuti

noH addCiautifuM virtuti :ficut (jr euufure multa^ quam vnum tMtum in huiufmodi.

K^d fecundum

nou ef ultud quare , nifi euufu fujficiens : nonquiu determinuturvo.. lertdo^ tune enim vellet hoc , qui/t vult hoe.

An

dicac caufa in

mitutum

quim

habiiu.

nutura

iili'

eiuSy

,

nifi

qud eft immediata cuufu dundi,

eum duty(jr non dandi cum non dat,(j^ tamen eftcaufa quare effeSfus efl:quia fcilicet cau-

fa dat enfc -.fed illud darc non habet caufam determinatam.

Ad quintum^ihil flus eft in caufa:nifi quod vna relatio cenfequitur, qua non eonfe' quitur , quando non praeedit caufationem:

tum quia fundatur fufer eam : tum quia eft ad terminumfrodu^umper A^ionem. ,

tac le6);or,qu6d

:

non curaui

in his quotationibus,

vt aliqui huius ztatis curiofa fupctfluitate,

oftentationefriuola

,

modo Legiftarum,

dere in allegando particulas

&

defcen-

commentorum

,

&

capitulotum , & $$. &:c.huiurmodi:hoc cnim eft perdere tempus iu legendo , in conferendo verd

fuga,& furaus.Grzci namque rationero qu^runt, ceftc Paulo , & non Hgna^nec tedimonium , ni(i rat6. Vide Ariftotelem i.Meta^h.t.c, 14. inde, vbi ceprehendic huncmodum. Qui ergo volue-

&

defcendere.dercendac ipfe.Ego vero afcendere incendo,& cumPIaconequiefcerein fpecia-

xic fic

liiCmis:vel faltem

cum Scoco in indiuiduis. Pau-

cis ergo in hac parce me expediam. Computum propoiitionum , quarum aliqus fnnt definitio-

nes, aliquz petitiones,vel concIunones,confide-

maiorem,velminorem numerum,vc placnericadinueniat vel conienias numero afllgnato procedac : quantum enim ad hoc magiftraliter oronia fencio, & non authenticc, vel affcrtiue. Examinabis omnia quaedicuntur hic de tnateria , vt copiose habes in dodrina huius. rec \t6toz,6c

-,

,

Quzre j.CrZ.

MetMph.in qudfHonibm

& expofiiie-

Vide 1 i..dift. i.dr 14. eiufiiem. i.etiam diJl.i.Sc inaxime in antiquis , fpecialiter in Bona. Quxre

ne,

& n.

dift.

eiufdem 45.

^44.

dift,

4.

Vidc verbum

h»t MliqmiJ, *ns

»9m, in-

&c. Prima obiedio eft contra illud, quod dicitur de vnitate componci ex mateiia & fornia,in ptO' pofitionibus vltimis de materia:& poirft fdui, vel

qu6d

cafus eft imDoffibilis

qu6d

fcilicet

tettia entitas,non

fic

de

tertio,

tamen

quod non eft informans,(cd

ifte

p*ttft

fine in-

totius for-

plerumque: quiafcilicet hzcpoten-

cia,& hic adlusfunt

,

tales.

illi

Quzre

1

2.

fa fit illa. Confidera an fort^ vrlit has obie£liones currere,vel falcem quod Philofophus di£la

non probat ,licctcommunia,&

verafinc vbique.

Dtindc xhv.^uaTtdo hocfit ex A,&c montt C[\i%dam dubia , & non cft dependentia ex di£ti$ , & func tria,vel quatuor, quz tamen non foluit hic:

&

10.

pofTunt applicari ad propoficiones fupta de

idcntiute,vel alietate materis

proportionaliter eius

videm

quod

&

& mouentis , Pto primo dubio

,

fic.

i. difi,io,juaft.i.& i{}.^.qu4fi.i.art.i.& i.

egregic.

Ad fecundum,videtur qu6d Philofophus velit vnitarem vcriufque requiri , vc patec in licera 8. Metaph. vbi fuprain propofitionibus.Scd quod Jl materia magis quini ab efficiente fic vnitas, poreft effe ratio : quia incrinfere conftituit cntitacem , ita dat vnitatem. £t quod dicitur qu6d magis ab efliciente tdejfe, poteft negari.Vcl aliter,qu6d comparatio debet cfle in vniuoco:alia, alia eft habitudo,ad aliam,& aliam caufam , vc fupr^ dixit.Secus etiam eft de ejfe formz,& dt tjfe cotius.Ad idcm poteft dici,qu6d non,quia requi> ritur idcntitasmateri^. Illitamen qui forroam

Vnitu firfi Mn m*{ii ik mattria

,

qmMmi

fir-

ma,vil Mgt*tf

&

&

dicunc effe cotum «j^,haberent aliter dicere. Ai quarcum videtuc refponfio fcquens declarare intelledlum dubij.de quavidelicetmateria

dcbet intelligi,

non roult^m ad propefiiuna adaliud.quomodo videlicec in

licet

eft ,

materia,curoaccidens,& incrinfinc adlus & forma ? Poteft ergo

quod maior eft

indifFerentia

formai.ATiiim alHuerum a(lm,&c.

materix,quim

& membra

leonit^

^r. quzric ergo forma dirpofitionemin mattfria determinara, non econtra , maxime loquende de primafimpliciter ftanteetiam vnitate ptio:

fundaroentum debile,licec omnium tadicale. Qupd autem materia eft hoc aliquid,& ens adu, & intelljgibilis per fe ; & quomodo non princi-

ris, fit plurificatio

& qualiter debec

tiam. Vide fitpra

de immaterialtbusi habes vbi

&

Metaph. fupra. Scd plnres

alif declarationes poflent addi,Iic^c radicalis cau-

dici,

Sermode materiaeft fatisdifficilis, obiedum inccrturo, & minim^ entitatis &

tales,

difi.^.(^ alibivt y .& 8.

Auerroem vbicumque non digreditur \ verbis AriftoteIis,& iptelledlu fmcero Scoticoivbi stxh per fe vadic , penitus omittatur , ni(i in materia

T»m. IJI,

Ntm

mattf-

ta% quiditatem declarans.Ad fecundam obiediio-

fcca oronia fibi

Sctti tper.

ihftrmMtultt

ntento 19. Vlteriias, potcft negari qiiod infertur

accidentibus

intelligi illa vltima

iU -qu6d

"»

tff» ffffit

formarione maceris a forma. Licct cnim prima caufapofSc fufpendere caufalitatem extrinfecam inferioris caufz:non tamen intiihfecam,fa£lataliapproximatione, cum cztcris difpofitionibus requifiiisafEftentibus. Widc umeninfrapattiiula fequentein eommento 1 j.ad hatc notanter,^ in com-

Aorum in AriftotcIem.Hic,fi voiueris,imitabere

.

1

jtnfirmM in-

concomitanter dc neccfEtate. Sed p6ndetabcnc tMufi inr*in(ttt Mffftxian inforroaredicat ac^ionem. Vide infra,in commMi* dtM, mente 1 ^.particulaftquentu. Vel detut fccundum,

de etiam didta ad vatietatem expofitionum ao-

pium indiuiduacionis primum

varioramen poteft pbni

:

appareccfTe. Sed

quia

,

qux

,

£jW4,vel additio.ibi Comra.fortna taniiiminexi-

Ai'\^oic\\i,FarfiinnatHraliafimpiteTma,&c.E\ten-

indifferenti.

UMttfU ifi

originalibus finiara

ftente,&c. vfque iWuc.Iuxta fonolnfiontm ficuneta^,

finem,8c

Materi^ efi , (jrc. vbi fpecialein digre^Tutn facit de matcriajfed omnia func ex fetitentiis Ariftotelis hinc indc vc Dodlor aHcgat» & loca aflignauimus. Vbi aduerSEquiturillaparcicula

modo in

nem refpondet Philofophus in Utera Z,Metaph.ad

ANNOTAT. MAVRITII. t.

Sequitur ibidem quacdamlitera

DiHt imftriam informari, eft fxjrroam inexift«re, faltem dh* tftamm

reJPeifu contruriorum.

jld quurtumttton eft cuufu qusre dut

adu, in

,

Adtertium., hubetvnum virtutem

plus

prspeditus.

ris

necefitue y pr^cifue rejpe£fu

31J

fupti, faluando fempec Philofophum.Cxtei^a relinqoo lc^ori in hacparticula , anguftia tcmpo-

fio

Anima

&

Uttafnwu^t ttrtM

tjftrrmvalde notabilis de materia accidm im am$ata maceanimx inteIleAiuc,ponendo ibi ratimMlL

fequens

dentis,

in poftcriori. Illa vcto refpon-

eft

7.

&

Metaph. 8. &fitperlib. ie £c replica fequens, & eius fola Dd 1

ij.quaffjbuiue.

folatip^corapatandd m^teriam accidentis ad matetiam fubllant.iz corpQie^, runtnotabiles& fatis

clatx.

Addc plura hic

,

in oiiginalibus

H

{(Ttilia contin$r.: quare

>

&plura

fubtilia,

ledlori videbituc

ad

fua ioca applicetur diligcncer. Tranfmutauirous autem liceram ibi , aliter quam communiter ha-

betuc

propcer conuenientiam ad ocdinem con-

,

elunonum

, q^je. quOtantuc. Infett ergo ptim6 coroUariuin ex fecunda conclu(ionegenecali,vel

vnipecfalijfupci ibi, fcilicct

,

Cau/atiatMraliter eit

vbicompacat notantec pecfedlionem cauf; ad pecfedlionem caufati,quod bcne examinabis. £x quo aliam cocollariam propontionem infcct de cognicione conclulionis , & pcincipij, valdenotantec:& poceft conficmariexdic^iseius iJ.i.q.fin.Sc applicat fingulacifllme in fimili ad adlus volantatis cicca finem , & mediaad ipfum, confocmitec didis inprimo d. i .f.4. in ^.d.^^.^. 10. &iHqHeiUb. qut^. 16. Sc litcca fatis claca eft: (ed benc pondecanda. Deinde cicca di£fca in fepcima conclunonegenerali , vt ordinauimus , ponic aliud notabile de

priory(frc.

&

1%,

& habecpondecaci.i.t^ 8.

perfedlionecaufacum:

difl.i.& t.did.t.dr fHprkintraSlatM cipio

,

& alibi fatpe.

noia

Ibi

,

&

lie

primeprin-

pondeca exem-

plum, quod adducit de vno,& cum dicit, qui^fecundum tertiam , &c. vt communitec textus habetuc

:

fi

cefccaf ur ad terciam conclufionem.vc

ordinauimus, non videtur

ibi exprefse

eam

nec im-

,

niii mulcum rcmoc^ poiTc Hc fcribi quia fecundum commentum fcilicet ciufdcm 7. con-

plicice ,a «

,

:

,

clufionisj&innotabiliquodam.poftprimamdi-

uinoncm fupri ance conclufioncs gcnerales haDue gtntr* betut.Vel panefiptimam loco tertiam;velprimam, c»uf»rum iuxta alium ordincm. PoiTec eciara inueniri in 4itunt ptrftT /equencibus concIuHonibus de forma. Tangc Sioninf.

ibi plura pro & contra de atrribu& quomodo Accipit£eneracau/arum, ciim di-

confequenccr tis

:

citquodduo

alia funt (impliciter perfe6tionis: quia inftantia edprima qua^.quodlib. art. i.par.i.

vbi dicic

Vnlttt eftT

(Sus -vnic»

e»ufi

tetalit

tiufdtm jtmrit.

qu6d

nulla relacio cft fimpliciter perfe-

pondera bcne. Conrequcntcr circa di6):a in vndecima concluCloTie gcncrali , de corcefpondcntia alietatis caufs ,& caufati , qu6d intelligi debet decaufa totali eiufdem gencris, & eiufdem ordinis. Vide /.

(Sbionis

:

fcd

Metaph.&

i.Phy/icor.

prtncip.&

& CaptiintraQatudeprimo

&

alibi fzpc in dodlrina huius. i.dift. Probationes ,qua$ hlcadducit in finccontra j. probationcm.ex ^.Metaph.implicite, text. com.io. 1 ,

quandam inftantiam , qualitet Filius feferuntur a:quc

,

fciiicet

Pater ,

&

primo ad Spiritum fan-

&

&

ftum, c contta : vniuerjalius , inquit, quando duo aguntt&c.&czAAitVit ibi communitcr qua;dam cemiilio

,

fcu quotatio

licct particuia
,

aflignari

,

& ita

Ne fortc eciam remittit

plerumque ad conclufiones Phyficorum,& Tradatum de primo principio. Ad obicdionem tamcn in fe, potcft dici,quantum ad primam partem,quod non funt duofpiratorcs, fcd vnus. Pa1

& tcrminus

liui funt

V-

ponderari

nm^trntor.

gari

vnitasfundamenci,& prinetiam formalis, PofTet etiam ordo originis in fpirando,& ita ne-

1.
cipij

,

ibi

duplicatiuis

;

Nam

cia

i

& vatic fituantur in

,

in aliquibus ponunturjntec

conciufiones generales ad finem) in

co immediate poft

aflijmpcum.Quod vniucrfaliter tangitur,pa-

13'

didlionibus re-

aliis fignis, feu

eodem modo

originaiibus. illas

qusdam

fequuntur ibipropofitiones

inquantum,Sc

ly

cafu, fcilicec

illas

aiiis

vc-

pcopofitiones de maie; in aliis quoque toquomodocanque ocdi-

in aliis, vt ocdinauimus

omittuntuc. Sed

talitec

&

nentuc , fatis pulchcz funt , ad pcopofitum in matccia de caufis idc6 hic fub additione eas ocdinaui. Legantur quia fapiunt poffec afCgna:

:

ci

pacticula pet fe,ifta in

&

qua tcaftantuc, vt vo-

Primaciara cft,& communis diftinfecunda fimiliter, Inquaneum, caufa; fi ponantur duae nam fecunda poffet poni pars ttfptBtU quSdtque totum, prioris. Tertia eft notabilis : nam aliquando fequandoqiu quens ipfum inquantum,pote(i accipi pco fetoto, fttrfem. vt homo inquantum homo, tciftatucvel genecacur;vei pro eius focmaii } vt homo inquantum

iuerit lcdoc.

6kio dely inquantum

&

&

:

homo

intelfigit

materialij vt

,

vei eft cifibilis

;

vel pco pacte

homo, inquantum homo eft ex

tec-

ca, vel eiementis,vel corruptibilis, vel mortaiis,

&c. Quarta propofitio

Cmuenieiu eft valdc fingularis. Vbi aduerte quod Do£lor,ibi capit materiaie in infe- ftr ft fufiritrit^inft-

&

pro quiditate , vel naturacontrada ita rim. formaleSocratis, ratione cuius non eft rifibilis, fcd ratione humanitatis. An propofitio pofEt conuerti , confidcravc fcis.Qixinta ptopofitioetiameftpulchra. Vbi aducrje quod tofa litera in his vfquc ibiivnde non fequitur, poteft poni texcus , vcl diiiidi , vc riori

:

,

difFercntia indiuiduaiis diceretur

ordinaui in cextum,&

commentum. Dicit

in finc

j,qu6d non fcquicur.verbi gratia.ignis inquancum igniscomburitjcrgo necefrati6,&c.vel ergo omnis ignis , &c. Similiter exemplifica de illius

caufa contingenti ad vcrumlibet

; vel fub alia verbis,pone exempium. Etinftat concra fe brenibus ex 1. Prioram text. c.}^.8ci Vodetiot.text.c.S. Ji.&circiter, 8c rcfpondet fignantcr, & breuiter , exponendo vtruraque locum. Primum de poffibiiitate. Sc-

forma,&

aliis

14.

&

cundum tem

,

faciendo difFerenciam incer neccfEta-

rcfpedu conciufionis, vniuerfalicacem iiiationis : pondera valde. Vide fupcr i .Poftcrior. PofTct tamen faciliter dicaufaliratis principij,

& ci

&

ad illud primi Pofterior. qu6dibi

fimpliciter,

non tantum

vt in

eft neccflitas

pluribus:&

fic

noneftcontradida. Sed nota valde refponfio-*

nem Dodloris

,

quia finguiaris

,

& fuftentabilis.

Pro his explicandis altius, vide Logicos in materia dc reduplicatiuis, vt nofti, declarationcs

&

i

ftius I» primo difi.

quaft. 1 .

i

.quttfl.

i.&inj. difi. 6.&

& prime Repertationum

,

difl.

11.

ii . fed ciarc

& dodlrinaliter in quodlib.qutiIi:$.art.i.par.i.p\tiqn«dam aliapropofitiorjr Z.Metaph.t.c.ix. qu«

loco fiib ponetetat fupra.

tct

de

tanquam vnam in tali

Vel fortc enumerat con-

fe

W-

funt

& fic ioquitui Philofophus.

ponderando. Deinde ibi Cluando quU quafierit,&c. ponituc

conclufionum vniuerfaiium

Pattr,^

totale,

& poflctponi ij.fub fci-

ciufiones \ principio. Poffct etiaro fupri particu|a

qu6d

Vlteriijs

:

tamen ponituc

tet

vt volueris.

Confequent^r additar ibi quxdam longa litera > quam additionera notauimus communitec

II.

X X.

Theorema

3>6

ra

:

varie fituatur in originalibus

materiam de

,

pertinet

caufis in genccali

cocdat fcntcnti* Aciftotclis

1

,

tamen ad

vt patet,& con-

.Phyf.t.c.i.Sc aiibi.

Confequentcc ibi I^ota , cenclufiogeneralit 1 2. <^c.ceditad propofitionem li.vniuerfaicro fupri probandam,iIIam vidciicet,r««/4 indeterminataex fe, &c. & adducit puichre quinque probationcs eius. Qusrc in j.Mctaph. copiosc,& alibi in do:

§ium»4t ettufm

indt-

ftrinahuius: vtpote2.
&

in antiquis

,

& modernis.

Aduerte ad vitimam proba

,

natur atiof

ab

Theorema XXI. Tiim ^itUpim tUtt vtl tticit eamfamejft, (^c.quiiibiinienditqubd caufain adla plus habebcationem caufx , qukm cauOi in habinon eft in z€ta quamdiu eft indererminata i pBbbttf6f}«m ibi

:

&

ta

;

8c prii^s eft in adlu caufa

«jaod verum

eft

,

efredius Ht:

loquendo de abfoluto caa(«,

Mcus de refpeAu , «j-

quim

,

vc

t. ^iu/t. y. iiji. x.

habet

U

Ctntingtnti» tubilitr

,

qnJl

poflit dici

cuius c(rcntiae aliquid cft

informatum

,

:

fi

ciim

&

nunquam fit informabile propri^ , tunc Tigcfima quarta infcrius cu cribus fequcn-

& fufficientiam & coromanitatcro & determinationem, & propcietatem eius incausido.

ordinatxpcrficiunt maccriam primam,fcmatenam cundum enim aliquos , pofteriorcs forma:

Quxre

raagis funt incerminacz maceri2,& penc-

,

>

vbi pri6s in conclunone il|a

i

x. 8c alibi

&

min»ts,

,

tamcn illud

tibus inCcliigcndz func de caufaco formx,

ante , p^ftnotaui. Deinde refpondet ad iilas probationes per ordinem , oftendcndo qa6d non procedunt de voluntate : vbi exponit in prima jiUtir art, refponnone, quzftionem illam. Etdiftinguitde Hiter vtlnH- caufa indeterrainata duplici,& qualiter aliter ars, indtitr-

& & informati

ybi ibi notatur. Addit confequenter aliud notabile, oftendendo qu6d non procedit conclufiu de voluntate: fed de aliis i^ voluntate : vbi oftendit illiroitationero,

tMs

B»7

forma eft caufa duorum caufatorura, informaci , extra quodcft cflcntialiccr,

tufic

veircientia,eft indeterroinata,

&

vltim^

& aliter voluntas;

quomodo contingentia eft uobilior qu^m neccffitas. £t lic^t loqua-

conditio cauGe,

quod eft compo(icum,non quod eft matoria prima. Si tcncatur qu6d omncs formac

tAnpUtrtt immeeUate

infarmemf

maiorcm tam macerix, quam coti

crantcs potcncialicacemcius, &: ftabilicatcm dant

enti vnde fe habent ad alias (icut radix ad ramos & ficuc agcns principale ad iu:

:

ftrumencum. Hacc pofitio vlcra dicic for- ^omoit mam vicimam aduare cancum vnum, fci- fihabetfor* ma vUimti licec maccriam primam & cunc compofi,

ntet/ptM in tMufs.

tur camftrfiH hic, alibi tUJi. pnta.^udfi.firisli.

tamen hoc afferit,

& i^.

tiufiem,&

difi.

vt 8.

i.tUfi.

C^j.optim^.

2.

Deinde replicat contra refponfionem, compatando proportionaliter effedus , & caufas intec fe : (ed breuitcc ibi poftet dici, qu6d Hcat necefl|cas

repugnat caufz

Quendo de

,

ica

neceffitate

(ed ineuitabilitatis.

&efFedlui

nedum

&hocIo-

,

immutabilitatis,

Refponilo tamen Dodloris vbi omnia vccba raminabis

valde notabilis : bene, quia plena fucco. eft

Ad alias quatuor probationes refpondec conrequcnter.quz valde notabis vbique quia nulli:

bi ita cefolute dixit

,

omnia funt fatis

f.iifi. i. qHdfl. X. Sc alibi

claca.

Vide

vbi fupta.

THEOKEM A XXL SCHOLIVM Thtor. 17. concl.

DoHor

,

}.&

S.

Mttaph.tptt^.

anfitfimpltx

,

i.& ^.vbi

& anfitfcipiat magit

& minMS.§Jii^ifit ptrfe£lior qnam mattria, habtt de primo princ. nitm. 6. &x.iifi. & ^dfi. 6.

j.

c.i. iifi.

nmm. 6.Tertiaparspropefitienu,eficlaCircaficuniam, tangit in eommente tres moios ii-

1 1. ^iufi. 2. ra.

etnii tU caufalitateftrma vttima compefiti , anfiiUcet immeiiate informtt mattriam prirnam , an vtro com-

pofitum tx materiaprima, &formd priori

,

& hoc iu-

pUciter , fii nihil refiluit. In tertia tamen propofitione

tenttfvrmampriorem tffe receptiuam pofierioris.Quoi tut

iformam txtmplartm magis [ptSlart aigtnm

cientie ,tenet i.^fi.i,^.i.n.\o.& iifi.

turaliamaxima ex Philofophe

,

tjfi-

iiJt.j.Se^uun-

ieforma, ietjuibut

DoHerem optime expUcantimfinguloi in txpoFiittum ttiam it 6. lib. Mttaph .iju4tfi. 9. &itaUie , ^uaft. 6.&10.&

viit

,

Jitiont ttxtiu Metaphyfica,

7.

Ub.%.quafi^i.&^. II.

Pdn-

I.

Ferma

efi effettti» fimplex ,

ferfeHior

fnn compofiti, & proprisfibi.

cip.

t.

FormM

efiformm^vel Miius materite,

non cMuf» formMlis : quitt nec pars comfofiti efiformsy I.

Forma

cu-

tHStfitlihtSi

(i

^ c»»fmformalis.

Concra, igicur vniucrfalis. Refpondco, concedacur oppoficum concluiionis, Scoti ofer.

Tom. III.

ne:cum nulla formarum ordinacaru fic in pocecia ad aliam; nec aliqua adus alcerius, aut cum hoc quod aftuat etiam forraam quamlibet intcrmediam,& etiam compo-

comfofiti

aipraceie» tesf

,

fitum quodlibec inrcrmedium:

&

tunc vidctur idcm cfTe adus multorum , ctiam totorum , parcium corum , camcn ordi-

&

nacorum mulcorum. Sccudum hanc viam locum habcnc in formis ordinacis,iIla; qu^ cxcluduncur in vigefimaquarca,& cribus hoc ioquendo dc caufaco formacjficuc maccria eft cius caufatum,n6 ficuc compoficum. Sccundum hanc cciam videtur poni pofle vbi cerminacur ordo fequencibus

formarum

I.

Vrim* fropojitio , ^iteadprimdm parttm , habttur fine agit

tum non vidcrecur vnum, nifi aggrcgacio-

:

&

fubftanci.alium

,

& incipic acci-

non perficic maccriam primam fccundum fubftanciam compoficam in fpccie confticucam. Sed hzc via vidccur eife concra odauam. Si ccneacur alia via , fccundum quam tAnfermM dens:quia illud

,

currunc vigefimaquarca &cres fequcnccs, fcilicct

qu6d forma

pcrfc^lifrima

tantum

fritrfitratio recepti»

uapofierio-

proprium pcrfedibile , compofiruMf tum fcilicec ex maceria , Sc formis praeceperficiat

dencibus,vbi incipic accidens, fpecifica

fic

cum forma

per fc racio rccepciua proprix

paffionis ; ficut

forma prior refpcdu po-

ftcrioris.

Itcm, quarc non dicctur,qu6d primum rcceptiuum fimpliciter eft forma : noa tamcn informahs ; fcd fubfiftens , ficut

nunc? Forma 3 .

frior efi frofris ratio reeeftius

fofierioris-.dr fff^ffiftrfe effet^vt

videtur,

exempUris non efi forms iBiue^ exemfUr : fed msgis fertinetsd

4. Jforma

euiut efi

genut eauf/t efficientis. y.

Siformu

efi

mugis ens msterist

erit

^

comfofito^roftereandem rutionem.

Dd

3

Septi

>rsT

Theorema XIX.

5i8

Sepciino -Metaphyfibe»^ iuxta

Text.ci.

fepit-^

ipam. conclufioncm vniucrTalem. Text.cii,

£x prima quia

& iadc.

in alio

,

^ compoficum pcr fe,

Forma

7.

fed

,

ibid.-Citf;

omni amtpofito exfnrti^

in

eft

b^ matertjtlibus pophiiibttt manere diuifis.

Tcxt.

c

Text.

c. 6.

^od quid eftforma idemfibi exiftitt

o.

I

c 8.

1

i

Definitio non eft nifi fitbftanti/t com-

.

fofitd^ cuiui efi

Text.c^.

hoc materia , illudforma.

C HO L

Circa dttodecimam

,

V

I

10.

M

II.

1. difl.

cft

,

vide

quafi.6.ad

3.

De condufi ^.defimpUcitateaccidentu vi-

de eum t.Metaph. quafi. i.& de i^. <}Uod vnumper fefU ex materia , &forma, vide 8. Metaph tjuafi. 4.

&

12. ijuafi. I num. \i.& Theerernate praConcluf 1$. habes de primo princ. cap. 1. concl.

1. difi.

ced.

,

"J.&efi euidens .16. etiam patet, ^ia materia non efi aSliua

:

intellige

& idem quoad

efi

detjuantiiate

& relatione

aEliones Jimilium generatiuas

quod

•,

j

quia

efficiunt partialiteraSliones intentionaks

,faltem madequoDoR. 9. Metaph.quafi. 6. Mauritium aliternumerarehas eonclu-

teria,&(juantitM

&7.Nota

;

Jiones, tjuam notanturin margine,vnavnitate minorts. 1

1

.

^od c[uid eftfi eft,aUc[ualiter riume-

rus hoc eft.

Quia

iuxDa

dccimam quartam :

:

de forma cum non fic fcrmo dc illa fcd dc fubftancia, qux poccft dici cfleucia rci, cum hoc probanc omncs fimilicudines: non enim forma rcfoluicur in indiuifibilia, nec definicur, neccialiquidaddicur, inquancum forma quia rcfpedJiu additi fierec maceria nec vnicas formje cft ab aliquo alio ab ipfa,ficuc vnicas numeri eft ab ,

:

aliquo alio praecer vnicaccs.Ncc vaIec,for-

ma non ideft, 1 3

recipic

magis fecundum fpecicm,

fccundum formam. .

Accidentiafunt fur£.form£ , non ha-

bentix materiam cx qua.funt,fed tantum in

non funt

& formac fubftanti;^lis in&

&

ma.

c.

Performam efi comfofitum fotens ad agendum : non tamenfer omnem quanfitate relationi, (jrc. non igitur ad recifiendum. Contrafccundam: quiaformaprioreft

Tcxt.cifi.

propriaratio receptiui refpedu pofterio-

riutn.

conueniunc

c.

j

.

realicer

Concra accidcn:

& difFerunc

:

nort

CoroIIa-

rumrfumitur forma fpecifica rcfpcdu propriae paffionis. Rcquire fup. E. F. in com-

mencoi. 17. Cuiufiibet a£itu frimi eft aliquit

a^us

fecundus frofriuSy aut talisforma videretur otiofa.

H^c

videcur falfapcopcer inftacias in

poficas propccr probationem.

i

f.

§lualibet

Noca quod

formahabet

adiones ab immanencibus ,nonfunc fuamoperationem. , fcd propccr cerminos fi igicur illi aliundc habeancur , ficuc fi per cales formas habercncer, nihil cft ociofum.

aliae

propccr fc

S

:

CH O L

VM

I

IIL

Vide DoHorem in expofitione texttu pro concl. 1 8. /uxta 9 .videtur materiamponendam ejfe in acciden1

te,

alioquin non haheretpropriam ,fed DoEior in ttxtu

lo.faluat Philofophum , «juod per materiam inteUigit fitbieEium;&fufjicitquedredu^iuefitineodemgeneret

quatentu perfeEiihile per accidens

,

efio

ipfum non fit

accidens, quodfrobatefiedemtnte Philofophi perexe-

pla qua adducit

formam

,

vide eum.

Jn vigefimatertia vult

pofierioremin compofito perfUere compofitum

prauium, non tantum materiam,de quo concl.i.ta£ium In vigefimatjuartaformafiiperueniens,n«ndat

efi.

perfeBionespracedentiumformarum,quatentuord$natafunt, alioquin "Deue poffet informare.

Non infies dt

anima rationali comparata adfenfitiuam,t]uia non dat perfeElionem eitteper modumfenJitiua,fid eminentiut.

De

qtdnijue fequentibut conclttfionibiu

litera

:

& non cures ordinem

,

,

capeearum

vei quidfignificent iUa

legefivis conieEiuras Mauritij.

omni genere eft vnum frimum. Mecaph. cap.i. In quo generc caufz eft illud primum ? Refpondeo , in gcncre caufae formalis, non informancis, nec exi18. In

10.

Oftauo Mccaph. cia

?

.

fenfiim ,

Tcxt.cii. qua. yiecUetitiM

4.

matcriz non informantis, informantis ipfam ? cum in fecundo membro quarto fit potentia adus aduans; in tertio primo, adus non aftuans. I f. ^uacunquc earent materia ,carent Carentmateria,&ftv% ^forma, ac ide^fe totisfunt vna.

:

;

eompofitM.

tisTubiedum

vniucr-

falem ad indiuifibile ftatur quia fpecies nume- per additionem variacur: quia aliquo alio ab elemcntiseft vnicas quia noncft magis,&c.Non adducuncurift^ fipiilicudines

forrnd funt ficHt

infc-

;

8.4.

&^uomodoformafitntficHt numeri,vide eum ibi quafi.

&

mota

diifcrencia eftacci- Tcxt.ciy.

non informantis fubiedum fed in

exiftcntis

1$

qaod quid

eo

lie

DoEloremy.Metaph.(jutfi.7.&

7.

quxftio bona

cnim

cxiftcnte fubiefl:o,& accidentis informan-

Ibidcm D. Sluare Antifihenici^fiCc. S

eft

&

a.

.

Hic

&

comfofiti.

Ibidem c

8. 4.

dentis,

Alterim materiA nlim eft aStus. Ibidem. PaUm,6ic. conuenic cum illo primi de Anima commenco f 3

maneilte

14. Non eft dubitatio quare ex materia, drforma fit vnum > necfrofter aliud , riifi

rius in 19. quae

9.

,

proximumfubiedummotus effet adu.per formam generis. alia;alioquin

guendi.

Odauo Mccaph. c. i. Sumenda, &c.

itl

habencmcc tranfnia-

tatio poflibilis per fpccificam

frofter efficiens.

non fie TVxt.

compofica. Concra : ncc

Miud nb illit, nee ex iHit. Ibidem vlc. cap. 8. Forma eft frincifium ejjendi,& diftinj.

& inde.

igiclif ica

:

diuerfas opcraciones

noneft^ditiifibilis

,

fic

cix

Form/nton generatitri

6.

eodem,igicur ica definiantur, ficutfubftsu*

ftentis

r,

Text.

c

& indc.

t.

Theorema XXI. fit tfti»

g*-

ntrtcMufi

'? ^»'»*'"

Aends,red vniciu^ concinencis ncc iftud ((nium pcrcinec ad gcnus cfficiencistficuc cremplarh , albnn» non caufac cfFcaiu^ "'g'-"™-

gjref

i9 InomnigeHere efi frofrittformaifro15.& inde. fri»friutitio,frofriumfitbie^um,

Texr.cora.

i&.Mecaph.i.cap.

10 luxtmfecnninmvrtiuerfiUem^firel»' tioformd fundefkrfufer aSiionemyigiturfir' rns agit in materismprofriam.

ma informans fotefi babere ferfedtones aliarum ordinatarum, inquantum ordinata. Quia cunc habcrcc in fe przccdencem, non pcr modum fui , fed pcr modum prxDcus poflTcc informarc maccfccundum vnam pcrfe&ionem difponac ad fe , fecundum cedcncis

:

riam , vc

fufficicncer

in-

ftrmMri mauruiJ»-

-,

valec.

1

immediate confiituens :fedfic non efi de alia forma\quia iUa efl fimflex. %€ luxta A.C, non habetlocum hic , quia formafrior non efi fars ferfe[iior iUius com-

vnum aggrcgacione.

fofitiicuiusfars efiforma fofieripr.

&

I

Iuxtafeptimam,nota,opfofitumefive' licetnort

de exemplatiua,nec vnitiua. 1 1 luxta nonam, nihil quod efi caufafor-

CMifr formalu non malit alicuius, efi aliquo alio genere caufali-

eum

aliis.

fatii caufa eiufdem.

«li4m for-

X} Formafrior adueniens fofierioridaf , non tantumfibifrofriam \fed ^fiam fofieriori frofriam : aliter non fie-

mamf

ret vnumex

Anformd informat

ferfeliioneni

materia

:

,

:

prius in pocencia propria

ccxcxom.

j

.

ex ^.Mccaph. , cx hoc aucem qu6d hoc po-

adus fic vnum pcr fe excis 8. Mccaphyficx conclufio vidccur falfa infra ^ferfeSfum cencL^. Quare forma ignis, qux cft pcrfcdior, non poccft pcrficere informatum forma aqux , fi coc forma; ordiccncia

Theor.Tlc.

I

,

illud

naca:,quoc difFcrenci?,&prxdicaca ordina-

ingcnercMnter fcnficiuam &: fpecificam afini , erunc coc formz in afino , quoc func ca

fpecics

cancum

animahs in

, fi genus vnica diuifione duasfpcciesdiuidicur,quarum

tot

formt

^M( fr*di C4t*.

imm

,

18 luxta A.E, illa videtur htc manifefiay

cum nullumfit informabile frimd formA, nifi frofrium difiofitum ad iffam. 19 luxta A.F, intelligaturficut exfonitur quartadecima ante in conclufionibus vniuerfalibus.

ANNOTAT. MAVRITII. SEquicur illa pznica\i:FormaeJleJfeJimplex,&c,

8.

vbi profequituc da caufa formali in fpeciali,

ponendo propo/itiones nngulares,& comtnunesi

-<.

ex fundamentisantiquorum,& propriisjfale Scotico condiras

etiam breuibus difcurram: , quas quia alibi fzpe habenturi& ficut prius in aljis,ita

hicaduertendum duco de numero & ordine harum cancum Topice ,Sc vc congruentius magis videbatur determinaffe.

Prima propo(itio , quz habet cres partes fupr^

,

eft notificatio

quarum prima

eft

formz,

&

audloris,

pinicahde MgeHte.ptopoCnionc

).

ta&a

eft.

Secunda pars eft Philofopbi 7.Metaph.text.c«m.7, inde.Tcmz eil fupri fzp^ pertradata, & infrk etiaro tangetur,qux omnia examincntur, vt ple-

&

rumque habct ifte. Sccunda propofitio eft valde potabili$,quz etiam habet trcs,vel quatuor partes , & fere omnia taflafunt fuprk.in conclufionibusgetieralibus, infrk magis explicantur.

contra fecundam proponcionem

Ot\x

formam

&

Obiicic confequentet

ter:fed videtur inferre hoc,

quoc fpecics animahs fpeciahfiimz,coc di-

,

fatis

mirabili-

qu6d tunc fcilicet

fe-

vniuerfalem , vel , vc alia originalia'habenc, vniuerfalifilmum, hoc eft di:

ciTe

cum compoficum

fit

tanqnam commune,

ide6 catufavt nc,eritcommunis.Ec videturdecli-

Si firms tM'

""»»•/»»*»«'

num. Iccm ordo formarum non vidccur iuuare ad rcmancndum idcm fpecifica abieda:illa cnim non abiicicur falccm ab homine , nifi per dcftruaionem formx mixci qux ad ipfam difpofuic maximc fi fuic difpoficio neccfilcans fi eciam manercc maccria difpofica ad formam corrupca,

naread coromunem viam ,quc ponit roateriam clTe cauiam indiuiduationis , & determinationis in rebus materialibus. Vcl iic 8c magis ad propofitum n omnis forma taniijm inrormac materiam,& nunqu.am eft pars materiz, vt inforroetuc cotUm , pcr Formam perfedkiorem aduenientem; igitur tautum roateriam priroam informabir : fed calis forroa qux immediate aduenit matetic prirox,e(l vniuerfalis, vc patet de forma corpoceita-

pcr agcns nacuralc poffec

cis:ergo,&c.conrideta alcius,n nofti ipfe.

uifioncs,& coc gcnera,inccr animal Nonfnnt

,

perfeiHor.

aiiuare^efi magis caufare.

queretur

&

Forma prior

,

.

folaalccrapotdftcfrc fpcciahflima} igicur reliqua eric genus incermedium ica :

e/lfars

1 7 luxta A D flus caufat non idem caufatum iuxta frddi^afecunditm aliud quod

^ formaMfi ttggrega-

Hxc probacio non videcur bona quia compoficum informac\im pofteriori formaanccquampriorem recipiac cft in pocencia propinqua ad illam priorcm & cunc adhuc non cft in fe pcrfedius fc idem auccm quod prim6 cft in poccncia, poftea in adu,rccipic illud, aliccr non eifcc

f

forma nihilefi creatum,nificuius illa

tione. 6.

luxta A..Byhicnon habetlocum: quia

Concra quid igicur eft formam informare maceriam , fi nihil vtcra efienciam hanc & illam > quomodo fic aliquid cerCium ex iftis vnum, nifi aggrcgacioncjficuc & anima in corporc cns non animarcc? quarc non fiercc cx maceria & forma , nifi

rumde frimaforma informatiua ,

toincidit

fic

aliam ergo, &c. Igicur decimafcxca nihil

:

farnum

3»9

*4 luxtavigefirnamjtunquamaliquafor-

:

,

& afi-

,

,

,

,

:

illa

induci.

:

Dd

4

Ad

^««««r/i/».

Theorcma XXI.

lio Ad hoc cefpondendo

,

introdncit pulchra fun-

Pcim6 > declarando quid fequeretur cx oppontoilliusconclunonisjfidaretur. Vbi tangit duo caufata, 8c duplicem informationetn forinx. Ec notancer dicit quod compoiitum , de cudaroenta.

DupU» infortfuuio ftr-

vel tecminatiu^.

&c. tangit tres modos diccndi de formis ordinatis & primus habet duo did^a. Secundum ibi Hacpofiti» vltra

Deinde

ihi •,/ecHHdum aliques

,

&

ibi Et tunc vnum &c. quzre Tho-

infert inconueniens

,

alios antiquos

,

vt nofti.

&

,

tesinfr^

5c declarat vlterius vbi incipit acci-

:

dens , quia eil totius, & non materiz prims. Ec nota quod loquicur de accidente per accidens. Ibi etiam declarat eile terminum formatum fubftantialium

;

vbi videlicet incipit accidens.Qua:-

rehunc ii.difl..^,&i.difi.prim.&

i. Etoflendit confequenter qu6d haec via repugiiat o£lauz

conclufioni infri. Tertianj opinionem explicat ibi 5» teneatur alia via , &c. qux vidtftut magis :

fua

,

vc fupra

,

in concluiionibus generalibus,

^ alibi fxp^ tangit. Finie intra

,

Vide ante particulam illam: &c. in commento. & in 4. diflinSl.u.

Qj*a:re alios pleruraque

d

fequaces huius.

,

& maximc V Varronem

Et obiicit contra

illani

viam

Prim6 interrogatiuc,ibi:z'^( incipit acSecundo , ibi /tem , ^ttare nondicetur, &c. qux camen facilitec foluuntuc fuftinendo illum modum. Incipiec enim accidens coasuum fubie^o.pofterius naturapaflione; aut ratione fotmz; dupliciter.

cidens.

:

^ut matetiac;aut compontt;aut ab intrinieco

;

aut

ab extrinfeco caufetut niH fottc dicas aliqua ac:

cidentia conuenire ptiijs temporc

illi

materia: to-

:

diuinis formaexemplarispoteftdici idea,vtcom-

non xquc

tcGti. EfTcntiale

&

etiam fcicntix, vel artis , poteft fic noroinati , ipfa effentia Dei radicaliter:& voIuntas,fcuintcllcGtas ptiSticos formaIiter,feu propinqu^. Propofitiones quac fequuntut vfque ad no-

nam

,

claraefunt cx detcrminatione

huiusy.^

ibi notaui copiosc in dodlrinahuius.Qupd addit infi^ in commento 9. ibi conu»nit eum iBo primi de Anima , vbioriginaliacommuniter difcorre&a erant aduerte qu6d recitat ibi didum Coramentatoiis commento jj. Afembra leonie non diffierunt k memhrit cemi:nifi fropter diuerfitatemartima ab anima : quod eft contra Thomiftas , ponentes materiaro effe primam rationem diuerficatis in formis, quia tunc circulus. Sed (xponenibilominusibidem \ypropterin audloritate Commentatoris,nam nequemateria formz,nec ^contra,eft prima ratio diuerfitatis.

Metaph.Sc vbi

:

:

Quod fequitut de t^odtjuidefi

,

&

definitione,

7.Metaph.& 8.& confidcra.De com^ofitione illa, de qua loquitur decima & fundamenta Ariftotclis ibidem pettradlabis : pofuic enim iromatcrialia neccfTc cfre,&c. Tangit confcquentec in vndecima nocabiliter , quomodo tjuod tjuidefi feu fpecies , funt nuquacre fupra

,

meri

quas adducic Philofophus 8. Metaph.text.cem.io. inter fpecies numeros. Conueniunt enira quo ad refolui in indiuifibilia quo ad non pati diuifionem ; quo ad habere per fe vnitatem ; quo ad non fufcipere magis minus. Quzre in 2. difl. i tj.y., 1 0.& inprimejifi. 1 y.^.fin. Crfiipra 8. Metaph. ,

pertra6lando fimilitudines

&

;

&

&

.

H^cquatuor tangit hic breuiter:& non intelliguniur de forma partis

quod forma

oftendit :

fed de

tione formarum.

taphy/ic.

quxtir de fotraa priore

non enim

vt

forma

pars cotius pctfedibilis

:

,

patet 8.

& ita

poteft negati

, C\

qu6d informaretur , vcl perHceretur, formam.Vide fupr^,patticula conclufionum vniuerfalium. concluf.iz.in commento ad haec. Vbi aduerte, quod liccra illa, Hcut nunc debet commutari , tamen illa forma prior vfque.ibi Forma exemplarit &c. vbi incipit conclufio 3. vcl i. fi primam propofitionem ponis definitionem & non conclufionem Sc tota illa litetapertinetad commentum in quo vatic hapet fe elfct

,

feu reciperct aliam

:

,

,

:

:

bentut originalia. 8c itacompucabisconclufiones per ocdinem,& erunt tantum vigintio(£lo,veI

connumerando primam.Examinabis opcime omnia verba Dodoris in hoc

viginti feptem.non

,

digrefTu.vbi

ilias tres

vias fub

totius,feueirentia, vel fubftantia cuiuflibct

Mc-

eft,perficitutjfed vt

dubio reliquit.

Deinde pcofequituc proponiionem tectiamt

quimedaf

,

dicantut dc fpccifico toto.

Quod

Spteitt fitnt

fieut numtfi,

;

plura poffunt ponderaci,& fpecialitet de gtadua-

:

II.

8.

& tunc aliqua accidentia , quod vcrum cft ptzceduntpadlonem fpecificam , licct non prius

tali

titua

:

:

,

:

citurf

poteft tcGti dici

focma , maxime in cteatucis & fic loquuntuc communitet Dodloces fecundo modo teducituc ad cfficisns, vt hic teSte dicit Do€tot,dc alibi. In

ats,vel fapientia, licet

cfTe $.prin-

Secunda poHtio eft ibi Aut cum hoc ^uod etiam formam quamlibet intermediam,&c. Ec infert quod viderctuc ex hoc fequi inconueniens , ibi : tUHC videtur idem effe &c. & applicat illum modum dicendi ad vigedmam quattam & fequen-

perfi'

Pcimo modo

lecHrn,&c.

mam & Henricum &

ftrm»

;

vd

municer ponitar; quz tamen Deo noB eft forma: quia tantum obied^iue habet ibi ejfe, nifi ponatuc refpedus quidam rationis. Poteft etiam Verbum diuinum appropriat^ appellari taUs forma , ficuc

compofitum non videretur

It.

eft

,

cipium , fed litera concinua , & remittic fe ad vigeHmam quartam inft«l , & fequentes cres. Illa vigeHmaquarta eft ifta : /ttxtd F.A.B. hic nonhabet

non debec

:

in fn4teri»t

compacari

ad illud,ad quod

dicit,&c.

tidint inelpit

ri$ poteft

ius eiTentia eft materia.non pcoprie dicitut infor-

:

flutmdt ae-

Vnde focma exemplaad illud in quo eft ; vel pUrit , qutfeu fubiediue,& obiedliuc, m»de\ tfk tffim

Finit iturat Scc dcdacaui.

mabilcfed eft potius fornia ipfa tocius,vt t.elift. j ^.i.habet.Qui tamen tenetet oppofitumconclufionis , poffec ad hzc refpondere, R compofitum ez vna forma,& materia.eiret potentiale refpedlu fecundz formz , ide^ hocexcludit ,c^m dicit,yi^ emnesforrjuordinaUtScc.ybi

lO.

, vt notaai de forraa exeraplati, 8c notantec conformitei di€tii inprim» difi.ijptafi.i. in principiofelutieHit , vt fuprk > in iila pacticuU:

vel fecundani

:

vbi

quod fequitur in duodecima, dc firo' accidentinm , pztetfupra 7.& %.Metaph.

Sirailiter

plicitate

&

Quzrc Auicebron , & Bona-

8. difiinEi.primo.

&

ucnturam alios , vt nofti. • Obiedliones ad vtramquepartcm, quasadducit, faciliterfoluentur. Prima enim procedit Mctaphyfice , ad mentem huius , & fecundum veritatem. Secunda ver6 Phyfice , vt patet & quod ibi infertur ad

&

:

finem , confidera an currit. Similiter in fubftanriis , ponitur pluralitas formarum : ibi tamen non additurad finem ,perfmnamgenerit, in aliquibus originalibus, & fatis rede:fed terminatur iicejfet a£hi,\el fic ejpt aSut.Hoc eft di(Su,ponatur albcdo compofita ex A. B. tranfroutetur B inC. roancnte , tanquam fotroa coromuni fic generica, vel tanquam materia , citm tamen :

&

A

A

a&as forroalis,fequitar,fubie£lum tranfroutationis eflc z&a formali , vcl aAum talem. hoc dicic fupra

jlceidtntia

funt fimpU' ei» 8. Mtt. qutfi.i.

Theorema XXI. rupra^. Metaph.omnia videbis

>

fed ben^ exami-

&

nabis cunda.

Sequens de compoficione materiac

& reUiltatione

&

tertix entitatis ta£la eft fupra»

&

cequatuotmembra, poreft dici vt dixi fupri: videtur cnim qu6d primum membrum & terrium niH infarmir* dicatur epftre:

fint impo(Ii.biiia.,

quod non videtur, y t fupr^

in vniuerfalibus con,-

didum eft. quzre hic Formaliftas ,ic Nominalcs. Vide fupcr primo Phy(icor.& t.ic f. Mcraph.ben^ ponderando. Quod addirur in ij. de q)iantitate &relat(o»4JIm mmni ne, qu6(l non Hnt adiuz , limitabis vt fcis , benc ftfm» aSiexaminando,& pondera ly 0in»CTn,vt.no(li. Obietf 6tio fequens contra fecundam partem concluHonfis, quaepofTet poni coroUarium , qualiter cnrric clufionibus

fe remitiit

:

8c fuftineri poteft

tanquam

conclufionis in muliis. Patet de quantitate refpe£ta qualitatis , de vtraque refpedu relationis.

&

didum , ponderando ly cdmpafitum,

limita igitur

& ly^^rwMW.Quscre vbi fuprk & & inq. JPredicatiliHm q. 6. & diftingue de multiplici rei x,.difi.^.

commento etiam fequentis 1 6.decla-

ceptione.in rat fe

Dodor

hic.

de

rcbictientid patticalam

pcrfe^iia.^,

comclaf: 4«

vltimam

Vnde Btiam

!

iif-

poteft

, quod fupt^ de diuifione hatradatus in particolas ptiocipal^s 4. feu cipiuila . vt Theotetnara notaui.'& no« habtftltr in oranibns communiter illa retdilfia. VuUef-

confirmari illud

tus.

iam ,,qua(i a|.ij2 m
adperfe^us miiiihs perfc^m pcffidtuf ergo non recipit prop^atp eiu* pcrfedicaiem in fe ,

formalitcr

;

:

fed tanii^m termfnatur ad ipfam^

quod infra ibidem

in

commento nbno

."declara-

tur optim^.Arguit confcquemcr contra Nominitlestponentes tdt formas,X|uot prxdicata in gene-

quod infeitur de afino,c^ortet Iimitare,fcilicet,qu6d vttit afintfm

re Subftantite, facis notantec;fed

vltimam fpecicm fubanimali. VclqUod.loquitur de fpecialidlmis animalis fupra afinunk

eife

dumtaxat,& non abfolute. Vltimaratie ibi notabiliseft,fed Iimitaeam;vt

re ad

idem

i

i.difi.^ex^6nix.Qn
Nam hic ple-

opcim^.

difi.41. 4. ^.;.

rumque vtituc fundamcntis communis viae , maximc arguendo.Non intcndit ergo quod non fint ponendz plurcs formz in eodem fed qu6d non tot,quot prxdicata

aliki /ipe, iili fundamenta : pon7'f StHi"^dera egregie ditlindibnem illam de a£lionibus

nec vniuerfalitec perfeifbior eft forma imperfcdlioiis , ncc formam vr talem, fed compoficum perficic informat fuperue-

immanentibus,& tranreuntibus.Etaduette qu6d

niens perfcftior.

^

•

&

de quibusloquitur in ij.funt

inftantiar,

illa:

tion tamen per

ifts:

omnem ^uantitMtem, &c. quzce Auer-

tocm,& alios antiquos hic. Deinde quod cangit in commcnto 17. pondecaoptimc,& caft^ deillacontinentia vnitiua pertradlabis. Vide 8.difi.prith.^tf*fi.i.principali op-

timi. Supra eriam inparticula iWtiFintt intra,&c.

Sequicuri). conclufia quz conformis eft 10. , liccc in illa quoratiode Coromuniter originalia func difcorrcAa , cft mul-

&

&

Deinde ponic

&

fequentes

,

alias

conduliones : vtpoce 1$. pra;fuppenendo , vel

referendo

conclufiones quafdam

vniuerfales lupril.

Vbi

aduerte,qu6d iUaobiedio poft.i9.*potcft euadi fuftinendo

,

vt dixi prius

,

fundiri fupcr abfolucum caufe prirdixit

illam relationem :

licct

Dodor fu-

hanc quzft. eiTebonam,n6camen info-

lubilem.Vidc vbi ibi nocaui.&confideca diligencecinftantias,&replicas, vc fcis,hic. In aliquibus ociginalibus (ignantur hic itla; concluiioncs pec liceras

,

in aliquibus per

numeros confuecudine

Dod6ris,vt notaui fzp^. Confequenter in xi. pcrtradtatde formisordinatis in eodem compoiito iingulariflime. In aliquibus originalibus habctur in principio

menti

fic :

aliis fic

:

com*

hac proptfitio non videtttr vera , (^re. in bac probatio nen videtur bena. 8c vcra-

que litera poteft bcne ftare. Aliqua ecia^ non habcnc illam pcimam impugnacionem vfque ibi Quareferma ignie , &e. examinabis illom digreftumdepluralicace formarum:fed illadifficulcas de forma ignis comparata ad formam :

aquae facilicer foluicur

difparatx

qu6d

,

illud

j

qOht ift« funt fpecificc

vt patet. Prima impugnacio intcndit ,

qiiod

cft in

potentia propinqua ad

a^um,perfe£kionero adtus accipir; huiufmodi

eft

ttUtBiita fti-

& valdeexaminanda in materia depluralitate formarum & pondera dicit» intjnantum ordinat*. & confideta quomodo incct-

tin*t ftnjiti-

lediua continec fenfitiuam,& vegetatiuam. Noetiam cum dicit forma infermans , ad difFeren-

.1

tum

notabilis

,

,

cijiin

>

probationem exponead vnguem. Infert corollarium deftrudiuum i^. vniuerfalis fupr^. Vbi femper~aduerte , qu6d illa fupcr qua ibi pofui Extra, \\on debec numerari inter illas vniuerfales : nam ifta 1 6. eft 1 7. vt habes quotationem', illafcilicct , catt/a ^uanto pri«r,&(. Aliamultaibi

&

'7-

vniuerfaliTupri

fequentcm cxpone rt fupta 7. & 8. Mctaph.habet. Vide Auerrocm alios antiquos I i.Metaph. Imaginationem Nicolai Turoncnfis examinabis de matecia prima , compoHtione 8.

1

r

&

ta

Illam

ftrtn» p«ft*ritr t»mptfi~

;

habet de hacdupliciforma. Adde multa hicde peffe(aioue,& gradibusj& exceftu
accidentium.

i6.

(rii

;

Nota valde ea.qux diclc in commento i6.Vide

«J-

Deinde

fotmx.

particdla tU mattri* ad Hnem , in fcquenhbus dubiis.Ecquodibitangiiutiti qiHefttonebabc^b^

ride vbi

Jil

compofitDin exformapciorfSenatMta :>c«df|. fatis re^e.

riam formz eiuinentis,vel vnitiue
addat lcdor.

Vigefimaquarta

& quatuor fequetes,de quibus

commentb fecundo,in quibus pofuit literas. vc A.B.A.Cicc. fatis di£ScuIcecapplicaripo(runc:eoqu6d illz licecz vel omiifz fuecuncnegtigencia fcriptorum,fi Dodoc fecit

mentionem

ptius in

cas inoriginali fuo iu margine propofitiont] pofuic

:

auc cect^

tellexit, abaliis intelligi

,

fi

vfcl

in principio

impticice eas io-

non cucauit:fed pcimum

crcdo verius. Vnde breuiter videtur mihi , qu6d exponit quinque hic excludit , vel pertradat , vltimasconclufiones vniuerfales fuprii : itaqu&d ii.appellat B. ficper ordinem. Per A. ver6 in

&

&

omnibuspoteft intelligi,vel ai. vniuerfalis fuprji, vel prima conclufio huius particulz,
commcnto 1. conclufionis

huiusparticuIz.Vel

volueris iroaginari has litctas

per eas adignatas in

,

&

commento

(I

propofitiones illius

fecundz & im-

concIufionis,vbi recirar diuerfas opiniones

pugnat , potetis probabiliter. Sententia camen propofitionum in fe fatis clara eft. Quzrar coriofus le£lor

altiiiis,fi

poceft.

Ne fort^ ,

ticct

reor,Hefiodi,vel Empedoctisiermonibus voloeric hic vti. Hicpcolixii!ks

minime

Do^qc

immorari in applicatione

Theorema XXII.

312 catione varia harum,n6n

linit

temporis angaftia.

Vnde in fumma notandum , qu6d inter alia valde v^rie in hoc probleraate procedit hic per totum: qualiter videlicet

riorem

mam

:

forma prior fe habet ad pofte, & ad materiam pri-

(ed huic vltimx viz magis adhzrere vide-

i^menvix rudentabilcs

z.&

alibi dixit

:

omnes

C H O L

^

quens.

pro-

,

UL

r

n.

habct relpettu naturac

M

pft efficicns

ximum, perahaduonon:fcd quiahabens virtutcm fuperioris aecntis ficut Dcus fc

I.

cui

,

o.impcrat &

cam dirigit. Quis ordo iftorum

Circ4tertiam, notaeamintetligi deagente,qu6dre,

artificialilfus,ad genus caufc efficienconcurrunt imperans , dtrigens , exe-

Sed pcr tcrtium per fe

V

I

in poten*

4 In tis

funt.

THEOKE MA X Xll. S

quomodo fempcr cft fic

animaf?

tiis

vel potentiale eius

,

tur:vt fupri in commcnto

patitur

quando lux , &c. crgo cadcm caufa ibi. fimihter

acceptis in eo aliquilftu diifofitionihHt ei non

& impcrantis rcfpcftu adionis

o

&:

Imperansy ^'^"l'"^»

^'^"^^* juntefficteru ,,,^

dirigcntis, 8.fi

tantum

impcrio?nunquid

cflet in ifto direftio,fine

Ci>Huenientihfu:vnde ceelinon repatiuntur^nec fatigan-

^od tangit depotentiu ani-

tur agendo in inferiortf.

m*

^H* fatignntur , locum hahet per fe in corporeis tantitm : Jpirituales enim per fe infatigahiles funt ; hinc minus henefintimttt yfednon

pojl exctUentiafenfihiiia

ficpoJiexceUentiainteUigihiliaJn j. de Anima,text.y.

Vide Do^.^.difl 'Ah

«»'

9. tjH£fl.i,n.i6. §jt^inta

fit praflantiHt paJfo,hahet

i

,

tjuodagent

num. i.&d.

.d. 5 .'quaJi.S.

4^^.ijutfi.i.adprirnum,& i,d.z.q. vlt.infine, heneibi refpondet adreplicam. Concluf.6.optime explicat,tjuo-

tam ajuiuocum , quam vniuocum

tnodo agens

fant fthi pajfum:tie quo Theor.

1

7. eencl,^,

(^

i

ajfimi o.

nde

Do6i. loctf ibidem in Scholio citatig. Explicat hene tjuandoforma induElaprafiipponit contrariam , vel ineompoJfihilem,nempe tjuandofit permotum,ficttt ^uan-

dp per mutationem

eum

:

(^ explicat

clarts

exemplu. yide

i.difl. .qutfl 4. ad $ .De tjuatuer conclHfionibttif ^uarHmmentionem facit infine, vide Mauritium. De i

infirumento

de

,

tjuo efl 7. coticl.

diHum

efi

Theor. 1 7.

concl.i.vide ibi Scholium,

i

»2.princ.

cpm.

17. fpecies

ahqua

arftirnabitur

fccundum

i Illud quo Agensagitylicetfitforma agetir

<5?«

tamen ingenere CAufx effcientis rejpe-

effeQus.

Quo multiplcx agcntis,

,

inftfumentura ; forma

& hacc cHcitiua

detcrminatiua.

&

hxc imperatiua,regulatiua.

matcriam forma

vcl

:

fequitur.

Omne

^;

Texr.c.7.

agensfraHantiw.t^c. Contraibidemcap. Text.com. de Adipne contrarietas rcquiritur inter /o.&inde. :

adiuum

& paffiuumjilla cft ratione formac non

in vtroquc.

dco

ratione matcria:. Rcfpon-

quo patitur materia, quo non in paflb vnum contrarium fed ahud in agentc requiritur , vt quoagat. fimilitcr loquirur ibi de mutua requiritur vf

,

vt finc ;

adione

&

adiuum ctiam

paffione, vbi

cft

Omne agens agitfibifimile : vel afimi-

6

:

,

&

:

pafl^um afilimilari agenti.

Notandum , quod hic eft ordo conclufionum iftarum. Primaeft, ^gens agit fibi fimile. Harccftvera fimpliciter in vniuoeis,quia fimilc formalitenaliquo

modo

in

frequentiam »Bionis debilitatur. Falfum eftpcrfe, vcrum pcraccidcns,

quando

uum

}

Agensneituriilefer continu/ttionem/vel

de luminofb illuminantc. Simihtcr agcns morale , vel ifitelligcns fortificatur pcr frcquentiam adionis. Qnare ctiarn potcntia vnaagcns inrcnse impcdit aham, 6. Naturahum par. rcpatitur. Inftantia

,

y cap.y.in animatis:& non ita innaturalibus ahis,Iux &: color ? Rcfpondco,quia in

animM4

,

fic igitur

2cquiuocis,quia fimilcfibifccundum virtutem , qua agit. Ex hac fcquitur , fi fim- Affmilatio patiens rccepti- formalis,& pliciter vniuoca , igitur

Agicns

tigtntitr

Met.

Primo de Gencrationc cap dc Adionc. Text.com. Probatur ibi quia facicns cft contrarium /»• & «rpaticnti gcneratio eft jn contrarium: "'^'' igiturpatiens tranfmutaturin facicns.H^c probatio non videtur bona , eiim gcncratiopoflit efle in medium igitur ex hoc quod gcneratio in paticnte cft ad contrarium ihius formx pr2Bhabit«,non fequitur

tis\efi

nonfi-

7.

ahcuius inquan- ^^^^-com.

Pcr hoc probatur dcfinitio animx 1. de Anima,tcxt.Gom.f.&:indc Itcm j.Phyfic.

Magiftrum Scnrcntiarum? dc vifionc bcafccnndum Thom. i.part q. ir.art 1.

ll.t

tum habet formam

,

latfibtfaffum.

Ca

U<* n»tura-

pati materia:, id eft

,

nobihor

,

;

quando ?

mx

Omne ngem Agif aliejuo quod efiforma

Commcntatorcm dc cariiate fecundum

dc-

I

paflluum.

p\ouen$. Inftantia dc intcllcdiu

biiitatur:

Omne agens efl fr^fiantius fatiente.

y

i. Auguftinus r.fupcr Gcncf Et Philofophus i.de Gcncrationc. agcre cft for- Cap.ij.

fius.

tcxt.

agedo

artifcx O. jfi.fcihcct:

,

animatis

adioncm

vtriufquc

potcntia:

concomitatur adio ahcuius tcrtij ,quod non poteft vbiquc intcnsc agcrc. Contra: fic

fubftantia ignis agit

quando color , 5£

&

eiufdcm rationis cum matcria agcntis. Vltra ex ratione motus fcquitur contrarium termino a quo praccffc exrcndendo contrarium ad omnem formam ciufdcm gcneris naturalis , fcilicct ad contrarium propric , S^: mcdium. Siautcm adio illa cft finemotu, cnm mutationefola , tunc non fcquiturconrrarium prafeflc fcd tantum priuationem. Difficile tamcn &: rarum videforma: induccndaj

,

eft

virtualtt.

,

:

tur

,

formarum aUcuius gcfufccptiuum * ncris

§ltu form* fi*ppo"""^ contrariai?

Theorema XXII. neris naruralis, nallatn illarum a£lu te

:

quiaquomodo vna

abticicur

habe-

nifi alia

,

indacatur,cumnacura non incendac priuationcm pcr fc ? Iftud vcrumeft in om-

mo-

Hibus formis fortc inducibilibus pcr

cum quia (icuc

inducuncur , ica fic abmocus habcc vcrumquc ccritciuncur , minum poficiuum fcdin formis induftis pcr mucacioncm fallic. Paccc dc luminc inmcdio,defpccie fcnfibiH,&: incclligibilL dc anima hominis fccundum plures formas igicur rcdcundo ad primum membrum , paccc quomodo cx vniuocai

flc

&

;

,

;

,

& racionc ccrminorum mo-

tionc adiouis,

tus,fcquicur ccrtia vltra paflumcontrariari

agcnti

&: quarta vltra agens rcpati

i

cum mutatione non

adione

in

>

fcquitur tcr-

tia.nccquarta.

7 Infirumento datur forma,ciuA mentum,(jr it

efitnfiru-

habens enm cumfrinctpa-

ipfuTfi

agente , agitfine alia eius motione

enimfunt vna caufa

ambo

,

effciens.

ad agcns deinfluenciaiquiarequiricur pr^-

amborum.vc fint vnum agcns, iicut & forma fupra i.i.quxrc.

dc matcria

C

S

HO LI V M

Htc conc\.%. tr*^M de Hbertate AJftgnat. Primitt

,

II.

quomodo omnts atlio creatoruM, ejl Ubera Deo. Secundm , quando iiberta* eji tamhn in applicatione , vt in apertione palpebrarHm,vel comt/oiuntati alteriw

e^ione cibi

,

in ordine ad dtgeftionem. Tertitu ,eji et-

,

iam quoai continuationem , fidinfolii tatii .tlicitu

atiibu* volun-

immediati;mediate autem in aliii, ^uate-

nutvoluntat potefi alias pottntioi

attertere

,

de tjuo

i.

<^i/?.4i^.4.$.Rcrpon(lco crgo n.io.Dehac materia libertatis

vide

Do^.

i

.d.i.q.i.^.$.& 2.

d.7.& IS.& ^.Alet.j.

1

1.

1

4.

1

Similircr naturaHicr quis

obiedo

difi.6.

^.i.&

j .Replica,£[uamfacit,

fatisfacile fblui potefi,ex rationibtu pramiffis.

G^odait

infint,vifionem impediri, etiam recepta irt oculo (pecie,

,

vidcr prxfcn-

&c

,

,

rcfpcdu cius

ccflaria

fub cius poccftarc

cft

,

cuius fupcrioris. In

impcrat

taric

fub voluncacc

&: naturahrer cxcquitur:

,

cum inccpit

,

ali-

fccundoidcm volun-

icaqu6d non cxcqui non fua

modo

&: nullo

,

cft in poceftatc

excqui. In tcrtio fcmper

adus,&:continuatio cft in potcftate volcncis. Nota.adio naturahs dicicur naturalis a forma exccutiua pcr .iccidcns cft li:

bera

Nota ctiam, Vnde aEi.o quod nullaadioquomodocumque omni- efi natura no (ubfit voluntati non ncccflario impe- lu? ranci cam e(t ncccflaria crgo naturalis , fi

fubcft impcrio liberi.

,

,

aftio

:

quxfubcft volunrati mutabihtantum eft vt in phiribus impcdibihs. Nota, aftio naturalis, quxfubeft voluntati non ,

,

non cnim poimpcdirc volunras iliam adioncm

fic eft libera

teft

,

ficur vclle

:

aftiuo&:pafliuonon impcditis, &:approximaris quantumcunque tunc impcrcc oppofitum.

Sed poteft facere imperando agens non approximarum paticnti vel alterum

efl^c

,

hxc adioncm illam impediri fuum aurcm adum proprium porcft cmittcrc volunras non rantum fic facicndo agens non approximatum patienimpediri

,

&: per

:

,

ti

vel alterum impediri

:

iftorum.

fic

,

fcd fine vtroquc

faluatur illud Auguftini

i.

Libertas

Rcrradtationum cap.9.& ir. Nihilintam

aEius eliii-

fotefiatevolentis

Ci uit.cap.r j lius

y

quam

velle ,S)C illud 14.

Animus imperat corporifaciquamfibi. Primum intclligitur quan-

rum ad adumin

txperientiapatet. Necobflat quod dicat i. d.^i.. ^.4.

ad pr.TCcdcntia adum. Facilius cnimani-

^uando vo-

mus palpcbras imperac claudi , ac fic rcm non videri quam imperec fibi non amare,quod amar vcl cconrra magis camen eft in potcftatc eius non amare, quiailla aftio fcmperdum cft.cftinpo-

n.i o. aElut aliarum potentiarum intendi

earum

,

obieila, complacendo in eii,(juia

idetiamexperientiaconFlat :fed[i aElibiu nimis intenfis

voluntM fibi complaceret in

illis

nuerentur aliarumpotentiarum aElus farent.vt contingit forti in raptis. confifiat,

I 5

,

dimi-

vel omnino cef-

De libertate, in cjuo

&' anfit in omni a£iu voluntatis, vide in no-

firo fupplemento de Anima,difp.

clufionem

,

obieElis

j .fiil.

1

4. c^

i

;

decimam habes explicatam Theor. 1 9.

.

Conconcl.

.& fimiliter vndecimam ibidem,& concipraced.ii.

vide DoEi. I

Sed htc iocnm habetfenfti* Citmpofitut,& diuifiss;tjuia pro in(ianti,t]uo vult volun.d. } cf.num. i j

.

tas,infinfu compofito,non potefi non velLe .Qiupd ait

1

1.

ad agendum,habes fupra Theor. 1 Q.concl. i x.& Theor. 10.^9. Met. ^.i j Applicatio autem mnefl aliudabaEiuvoluntatu vt concl.folam voluntatemfe applicare

,

ibi

haket,&

alias pajfim.

voluntatis.

& impe-

rati

,

fe;

diffe-

tUHt.

fecundum quantum

,

:

:

rcftare volentis in fc. ita vt obiedo approximato, puta adu intellcdiuo, &: nec ipfo, ncc voluntate impedita dimittacur ama,

cio:non

fic vifio

ftantibus

omnibus

prjcex-

adis ad viiere. Porcft cciam primura incelligi dc veHe, quodincftjnon de ilIo,quod non incft; quia concupiuic anima mca dcfidcrarc,

quod non eft

8 Aiiio naturalis potefi fubeffe imperio

ti,

.

propter nimit intenfa* aEHones aliarum potentiarum,

luntoi tendit in

ii-

btrtatis.

mcdio iUuminato &: tamcn voluntatii. Hic funt trcsgradus. In primo adio naturalis vnius liccc ncte

cmm tresgradus

(juando a5lio natHralis vnitufubeji

,

&

Tripltx grudlts

,

Enedus 2,4.&; i^.gcncralis. &: in cabula fentia

3^5

Sicut-omnis aftio naturar fubcft voluncatiDci. Similircr v6luncaric quisfc prxcipitac, vclcadit , tamcn naturalitcr.

defidcrauic.

Sccundum verum

anreccdencer , cam de

quamquod non pcditur

,

&

velle,<\\xod. ineft,

tamen imimpedimcntum intel-

incft, volitio

propter

lc£tion<s,

4Pfalm. 118.

le
conucrtic

cum

impcrat vti

forma in mc-

moria ;vel cumjmpcrat omnia impedimenta amoueri, quibus impcdiebatur tavifus

lis

fta io,

iHjocu-

tfuomodo

Xilfie

ditnr?

,

ficut eft

dormientc. Sicuc ctiam fpocics oculo

raptim imprimitiijr, ncc tamcn videt:quia licet vifio

impe-

cepta

aftio naturatis

fit

,

& fpccic rc-

agens &: patiens approximentur:

,

t^uando agit,aut inptodn^ione agentit.

Quid

tamcn vifus impeditur agere proptcr fortcm adioncm alcerius potentiac quam oportctamoueri, &: fic intcntione vifum

cft ifta applicatio

catiojicm?

C H O L

S

M

V

I

Nora hicvidcturdarcvoadioncm naturalcm ficut datur

luntati aTti

rei.

Anima,^uafi.y, vbi in commentario plura dehocdixi. De 1 4, vbi diuidit potentiam in ejfentialern , acci-

&

dentalem,videeum i.d.q.to.num.^. (^d.i.«f.S.ad i. Jn 16. letjuiturde agente principali ,vt opponitur in-

inftrumentum ,/ rel="nofollow">rof4»y2i

firumentali, large fiimtndo

diffofitiua:vndeobieSiode voluntate,

:

in potcftate

ficut

,

&

talis

lentis:nifi

modus agendi

,

vel

oculo non impedito ,adhibito vifibih non impedito , intcnfiffimc vide-

fio.

1

igitur

bit,&:fic dcahispotentiis, quantumcunque voluntas impcret hoc, vel oppofitum. Falfum eft igitur quod dicitur de volun-

Sicut

enim agcrc non

eft in potcftare

ncc intcnse,ncc remifse agere. o Agens nnturMe (multo magis de vo-

fua,fic I

luntario) non impeditum,non necejfario agit. aElut creatiu Jimplititer nscef-

ftrim.

Tum cx odaua , tum fcptima fimiliter ex decimarertia vniuerfali:tamcn pro tanto ncccflari6:quia non eft tune in potcftanon agerc , & ideo ipfura neccflitaturmon cftnecefllras fimpliciter. Tamcn tc fua

naturaUs tunc detcrminatc fcmpcr aget, voluntarium non:ncutrum tamenneceflari6agit,nifi infcnfu compofito.

EXTRA.

Contra hanc

1

0,9. Metaph.c.j^.

T. c. i O.

Agens non necejfariumjlmpliciter, etiam quando agit non necejfario agit , nijt in I I

,

fenfu compojito.

Vbi

non

concomitantia:

concomitantis nam in illo nunc natura potens agere , quam agat :

priori uatur.T, cft potens

, :

prius eft

& in illo

non agcre ,

& in-

quantum fic prius caufat adionem non inquantum agens,quia idem caufa fui. ,

SoUvotun1

tiufeapplicar

1

Nullum agensfe applicat ad agendum, Jed aliunde appUcatur , attt

ad ape- nifi 'voluntas

duin.

:

j

ejl

Theor.

Adprimarn inflantiam,

tjuod habeatmotionempaffutim,vt inferra.

fitfficit

1

9. cui

Ad non

^Hiaeatenm caujafecutida non mouet nifimota , quia dependet a prima , cui fubordinata efi, fine cuiui cencurjtt nihilpotefi , non cjuod aliquam mucontradicit hac

:

fe

recipiat.Vide Deci.

num. i^.dr fupra TToeor. 9 :

concl.

!!.&

l .d. 3

ibi

7.^.2,.

Scholium.

Ad tertiam,ficutida non efi immeMatior tffeitui^quam prima

:

inftrumentum <juando«jue immediationejitppo-

fiti,non virtktii ,immediatiHi efi

quomodo agitur in diflans,vide

& ^.14.^.

n.iCi

}.

1

A^io

3

efi

caufafecunda.De 19.

i.d. 1,7.

&

i.

d.^tj.i.

/«11. per caufam ^iom^toxizax

intelligiputo executiuam

,

vel innrumentalem.

caufa pafiionit

vel motio

,

motus.

Vt quia moucns mouet,ide6 mobile mouetur falfum videtur fi cft idem rc, adio & paflio tamcn pro ranto accipi,

:

:

tur

quia vircus adiua quodeft

:

tremum,prius eft

cft

vnumex-

natura ipfo effedu,quod

ahud extrcmum ideo intelledus acci:

pir prius

relationcm agcntis ad cfFedum:

quam econtrario. vnde pcrhoc

intelligi-

tur,quod mobile recipit moucri a uajnon econtrario.

vi

moti-

1 4 Diuifio potentia in ejfentialem dr accidentalem,non efi nifi comparando adfecurt-

dum a&um. Vndc non datur nifi dc potcntia adiua', & dicit dcfedum alicuius circumftantiaj neceflariar ad producendum cflcdum: qua: fi eft toca vircus adiua , vel pars cius, cunc calc eft in poccncia eflcnciali,ad agendum.fi excra, ficuc in aliquo impedimenc» amouendo cunc dicicur agens in pocentia

Potentia effentialis,

& accidentalit.

;

accidentali. I

eft necefitds

charitatenon

(fr

nobilius ^cjuia la-

fecundam,ilU concl. i/^efi ij .Theorematis

,

Ideo probatur, quiafi poreft minus , &; minus poccft continue diminucndo nihil agerc Econuerfo probatur, quia plus rcpugnat principio adiuo omnino ceflare,quam minusagcre. 9 f^gens naturnle non impeditum agit fecurtdum vltimum [ua fotentia. tate Ciuit.14.

ejfi

infirumemo traElata

7.concl,i.vide ibi Scholium,

tatienem prauiam in

&

cconucrfo; ficut tcrmini non eft in poteftatc voantecedenter,fic ncc cius inten-

interisc, vcl remifsc,

obieElum voluntatit

titfspatens. ig.concl.de

:

potcft conuenientia adi-

ua adhiberc pafliuis, vc ficaUquidnaturalitcr producatur igitur cum fic fitadio

adio

currit.P^el dic

,

quam

per

,

III.

Explicat conclufi ^.tjuomodo aSio efteau/apaffionii : de diuerfis aSionii acceptionibut , vide eum de

,

copulari

&: deftrufto

>

generante quid facit ipfum ad iftam appli-

qualia potueruot cfle intcnfs

:

opcrationes aliarum virtutum Specie rece- in

XXII.

llieorema

3^4

y

fuam

Nulta potefias ejfentiam in

efi plene

a6iiua,fiper

nuUum aSlum

,

^ in nul-

lum ohieBumpotefi. Intellige fine aliquo

non per

fe,ideft,fine

paflo,vel finc

aduantc ipfum,

inftrumento,vcl finc

adionc altcrius prioris agen-

habet nobiliui obieSic?

tis.volunras rcfpedu intcllcdus. 1

Anagens principale

6 Agcns principale habet fuperius ohie-

cium,ac a^um nohiliorem, Inftacur:

Theorema XXII. non habct obicdum

nobilius.quam habitus charitatis. Inftritmentum, vel caitfafecunda^ non 1 7 mouet,ntfi motapriits naturaliter.

partiuin, vt fcihcct prius nacurahtcr cranft

adioncm prius principahs agcntis,qux non vidctur nifi apphcatio cius ad agcndum &: ita nullum inftrumcntum nullum ctiam fecundum agcns,

mucctur quod propinquiiis. CS^ fic nihil cranfmutabicur primo, hoc negac decimanoni cPnclufio. Sic ergo diftancia Si Dtttt no nullo modo rcquirirur adaftioncm Dci, tffet vhicpUf qui fi non vbiquc cflec , adhuc fbrt^ om- an idto om-

Igitut rccipit

:

,

determinatum ad Contra tunc inftrumtntum habet aftioncm propriam contra feptimam,de agcntc fccundo,vidctur oppocx

crit

(c fiifficicntcf

aftum fuum

,

litum vigefimaquarta vniucrfali conchi-

Itcm magis vidctur inftrumcntum, vclcaufafecundacirc dcrcrminata adetfcdum quam agcns principalc, quia imfione.

»9-

,

mcdiarior cffedui. CoroSarHt.

1

Nullum agens

8

,

cuitt^

omnis a^io manet

infe^agit aliquidper infirumentum.

Hoc non to

vidctur

coniundo

fcntiac

refpedu cfrcfpcdu potentix:

ficut potcntia

,

ficut habitus

,

,

moHtt pili

moucndi aliudificut baculus pcr naturam fuam non mouci ahud locahter fcd

tffimHc?

formahtcr,quia mouctur:tunc inftrumcn-

bMuliu tio

,

cum non mouet. ti,

frtfensfuo patien-

efi

veleJfeSiutprimo fecundttm fuhiiantiam^

nec fecundttm aliquod itts

:

efifinis

effe:fic

fed tantitm

necfnii

efficaciter

,

illi

cu-

vel vtr-

Itaqu6d

ibi

caufat

,

vbi

non

cft

,

provc

tcrminum cau(ationis:ficuc ibi vidco vbi non fum cum paflum non poflit cfic immcdiatum agcnti,nifi tan^ cum fecundum fupcrhcicm. Si cnim non deccrminat

ibi

:

,

agcrctprim6,

num

,

nifi in

imntcdiatum tcrmi-

agerct in fuperficicm,

& illa in pro-

immediatc in paffo, & infinitain adu quiamouens,&; mocum oportec efle adu diftinfta. Sicut igitur non tantii vna pars agcntis primo agit fecundum totum, fic habct ahquod totum paflum proportionatura fibi, qupd primo pariturab ipfo,6i lUi toci cjft

jtimam

^

&: fie fupcrficies eflet fibi :

_jiges corpo raleefifHffi-

cienter pajfo

frzfens

,

ad

non pcr tranfmucationem intermediorum: quiatunc non caufaret cum diftantia omni modo ad adionem corporis:ficutquod dctcrminationcm rcquirit,&: ordincm partium eius fic quod femper locahccr eft immcdiarc prxlbns fuo proximo ahcrabih fccundum vhimum cius fic quod tadus vittuahs notl cft ibi fine cadu corporali ficuc virtus cftcorporalis in tadu ,inquancum totius fecundum aliquid cius , fic quod propin-

la, &;

:

quiorcsfunt tranfmutabilcs.ab ipfo

nunquam

non

localitcr

,

ahas

&

magno agenti,

&

dcbih idcm cflctproparuo virtuofo porcionatum pafliuum Tamcn diftantia locahs duphcitcr confideratur vno modoabfohite Taho modoquanturiiadprdincm p.irtium. Primo modo impcdirc po,

proptcr

,

omnis tax

,

(il in

fuum cxceflum

crcaturac

aut

alias

,

quia

,

,

,

jingelmpoteft alitjhid

agere in re-

moto, nihii

agensinmtdio.

:

redas

:

fcd pcr conucrfionem fpiritualcra

intclligcndo

,

& volendo

:

quod enim cft

approximatioincorporibus,eftconuerfio

lo Caufaoriginans non efi aliud nifi effitamen forte tale efficiens ^uia con-

ciens

,

,

adionem

Sccundo modo

quod adio non

propinquum

,

fubfianttale^on materia.

Quiatunc

aliquid eius cflctparsconr

Qriglnans

:& tunc.io.onmibui

no tffcauJU

fticucns originacum

ahquid

prxccrquarm-.in.diuinis

originantis

,

fubftanijjt

^ufcrretur ab ipfo pcr

hoc

quddaduoriginat. Caufafromptoria videtur efficiens:non

2, i

frincipalUifed difionens Similitcr alhcicns liter

,

ad hoe.

vcl induccns

«onfulcns in v.oluntatiis

uans.multa

:

,

fimi-

& cpadiu-

filnt alia>

SCHOLIVM

'^

IV.

ir,gfjlmafi(pnda comlufio, txplicat bene

creatio,& ^Homodo diffirat a generatione,

tjiiid fit

& cjHodfor-

,

:

tcrt

rcmotas

tranfmutabit

adus eius cft per lincas rcdas. Ad adioncm Angcli rcquiritur dctcr* minata:fcd nonordo parcium» vcl non inquancum habcns talem ordinemipoteft cnim agcrc forte in diftans nihtl agcndo in propinquum ficut in locutionc & illuminationc non enim agtt pcr liueas

pracfens cfficaciter, fiue in rarionc agcncis,

iUHdmnti- licct

.Oi

,

:

ali
nipotens no tjfetf

infpiritibus.

tualiter.

8.

& ita poflctcaufatc iutcr-

nipotcnscflct:

:

Non omne agens

9

1

:

&

:

vcrum dc inftrumcn-

nec gencrahtcr vcrura in inftrumcntis agcndi fcd formahtcr moucndi fortc, quia motus inftrumcnti eft formahs ra-

An

3^5

adioncm corporalcm,quacnunquam agic in diftans nihil agendo in medium. Aho modo quod adio fic fccutidum ordincm

In{ljtur:VoIuntas

,

ScQti oper.Tom.

fic

fic

pertinct

II L

dupiici-

in diftans

tna

tnm

efl

ferfi tenHinu* eiu*

i .diff.

(

.^.

,

non 'cofnpofitHm:

1.&4.& difi.<).tj. .& ^.dijt. i

i

P^idt

.<}.i.fiise.

Habet optivtamdoSbiBam in ./ilktiont inftantiantw. De concUtfnnt.vi^efmatertia, efit^teji pmius petiti»^dicendum i(v(tafiptimam,& oilaHam Theor. \-j tjnod ad dlHerfu oEltonts nen retpiiritAr dJHerfa virtHi : verLi gratia,ih'SoleadTndHranJHm,& enioUienJum.I» vigt.

fima^HaH't(piifio (tih^kicit

vna

atfiore jj ecie comtenirt

oifi

pottntid f!iperUn,Ujtddt/iteio'fHtalttrna,non infma:

ad omncui

&ficeiM t.xtjaptufitadtt dt iiiielIigcrc,r^/^f/« imth

,

Ee

lenitt.

intrinfeca.

Theorema XXII.

3i6

le^m. yigefimMtjidntn oftimi exflicM id , a£Hohis uon dsmtt i€t\o tfiiUcet qtutfittermnM produiliu perean, QHOttdo vero 4it tjMod a^io efiterminm intrinficm

^iiieriii noii

prodiulim ,fi(mit allionem ter-

fro refpeQk agrntis adpaj/itm , qu! refiiliitiM termimprMU&dVideconcliifioiietnptiThain (mrHinnuiteM

nfMi^Hemelicerepotefi: ita Do^or t.difi. 41. qtuft.^. $. Refpondeo,<^ i.diSiin£i.i6.ad tjuartum pro ppimone num.i i .& 4^.e&fi.4^.qkaft. 6. irifihei SiiM1

hien^mfitperfiSilfmtm, dfffiifHeeftqitomodo

De irlgtftniii,vide Theof.

petefi dltt^

1

tlicert

^.concli^fioiMn

§^d ibi tangit de minimojepfiliili

vndedmvnt

>

^ito

minm non moueretfiorfHmj vide apud ipfian

2


^id cre4-

X t CreansftM efi nifi mere de nihilo null»

f.

vcrumquc facic, icaqu6d for^ producac, maceriam noncranfmufi

:

tatem agentis

quid

eft eius

Vndc ex medio^ forma ignis, quiaali-

crcati.

accipitur de

cuius nihil pr8rfuit,non fe-

,

fumefi frius

Ad fccundum/i/&c. fcd cconuerfo vbita-

,

ibi

,

producitur abfolritc Sic ad quartura

enim tetminus adionis

Ad

,

prius tra de

racur

auc aliquid prcrducicur per creacio-

;

iiem , c^im nihll przfait. £c fi creacura hdbetcaufallcatcm fuperaliquam partem form£,cuius nihil prxfuit, pari ratlone fupettotam , cum tcsrta fit eiufdem rationis,

&

agcnstotam habeac iti fe: nec tamcn , quia non cft inter nihil , & ens,

ereatio

fed inter prtaactdrtem

Ik.

formam

:

quia

crtatufilnquintum talis ablblut^ fitens, non alicuius forma, nec materiai, illa produdione quod auterti {nroducitur prim6 pcr gen^ationero,comppfitum eft,& forma peraccidens, inquantum ahquid eius. Gbntra igitur nulla neccffitas pondndi aniiham cationalcm creatam > cum ibi compoficum pcr fe producatur, &tunc :

:

iionefttreatio, per te Itdm^prilis nacuralfrer

vidctur,qd6d dpttrtet

quam materiam

infbrmate.

foTmam cfl*e, Item non ,

magis potens eft vircus agcncis , fuper id qiiodperaccidcns , vel ^cundario actinr gic

quam

prim6 wcingcrct , quia vircus in propinquius magis agit : igicuc ,

eflccfi

aliis.

compofitum, bcn^ poteft ali-

eft

quid inaliud per accidens, in quod perfe rion potcftjficut qualitas a£):iua in aliquam

genertaio-

"'"!*'

rH'/*'*? vnitur,e 10-

*

ndri forma.

inediat^3&; ica iiulla creatnra aliquld ope-

^""'

in-

& poftea natura vnitur ilia

}

rtiutitione forte.

fotmam

-^nin^a ra^^"^'^^**

:

formainoncompoficum,quiacunc primx imprcfiiones omnium agcnciumjeruc ereacionesjfecundum ptiraara opinioncm) forci ibi fuacdus mucaciones,Vnacrcacio, 4lia generacio:ficuc eft fn aniba iniellediua.Si aufcm aliud producac«& aliud vniaci iiue , quod idcm eft maceriam cranfmutac ad formiam >fiue, quad idem eft,eompoficuffl ptodttcac vniens dicectir gcnerans , liccfc nqn fic forma i\> ipfo. Forma ,

colli-

""''.

,

cando(cuius produdionis per fe ctrminus

enim eft petr accidens terminus generacionis compoficum aucem per fe. Auc nihil omnino «ouum efl:,auc cancum a Deo im-

1.

mamcreart.

'

^

non oportct forte poncre creatjoriem anima? fcd hoc aliundc probalbitur, fcilicct quod aliquid nunc eft de nouo, quod nuUo modo cadit fub caufali-

men cteatur

i

wrentitmia.

^v mo generarur

quantum ens

»

tf^Siform*

1 , qua: apparcnt circa trarifmutacionemrcorporis humani a pri- Vnde uacione ad formim , vbi compofitum pri- «^'^*^

creaC) fed ge-

fi

ccic

terminut

ipfa

igitur prius na-

Ad primum cx his

nihilo prodii»-

mam

;

forma,quam compofitum.

turalitcr eft

formam dc

eciam

ccrec: fcd

ComfofitH efi per fi

producitur compoficum

mami inquancuni calis, non ,

cum termino,

adio,qu^m

quitur Jpfam gencrari»

Tranrmucans aucem maceriam ad for' ncrac

poflcc agensnacu-

aftio eft idein

fi

6c priiis nacuralitcr eft

quod

fr<efuppofin.

10.

Iccm,

rale.

,

fm. in vigefimanena tenendnm efiplnret a3m fimni tffe fofftinp9teT^iAifdtemfivnmnon fit ptrfe^ifift-,

fitlicet

formam primo

fuper

tertium

,

confequcntcm produdam. Contra ptimum:

alterius gcneris

qiialitatem

Deus

potcft caufare aliquid nobiliuscon-

tirieris

in virtutc formam,qua;

nuUo modo

caufatur igitur illud pofiet pcr tranfmu;

tationem materix producere talerii formam. Iccm modo anima inrellcif^iua eft :

qua homo agit ad difpofitione necefiltantem ad ipfam. Item, vnde fcietur compo- Nonfimper fitum cflc primura tcrminum ? Ad pri- '^' "°^''^' mum ficut non fempcr xquc nobilc po- P"'ft'ff"^*****teft effc ageriS vniuocc, fic nec femper no- ^^ bilius zquiubce,fi calis forma non fic adiua auc igicur forma, dc qua arguicur, ha<' bct dc rationc fua quod quandocunque de nouo eft, eft per fd produda dd nihilo: & tunc non potcft ficri ahquod continens ipfam in virtutc a^iua aut non & tunc :

:

,

:

;

poteft,& concediturconclufio.

dum

:

Ad fecun-

aliquid potcft fupcr difpofitioflemi

non fupct forrham. Ad tcrtium:cotn^ pbfitum per fe igitUr ab aliquo primo ei^ de forma non ponetur,riifi nfeccflario ^6^'ctud^Ur qukreiridftiftipofiibihtaffiile licit

:

:

neceflitate.

itv z^. Nunquid dua virtutes affiUd ad dudi jUiimesJficie^concluduntduMforrh/uredli' -^" *d di', ter ,

veltantum duas rxtioHes

realiS in vna ^'^f^f^"nes dtuerfit

.

y,

^'^T ^ r n. Pro primo Damal. ift .

1 4. Suferioris forniA

,

'

.-^ 5. Iib. c. t.

(^ ferfeltioris, ,nbn'

efiwfivnn a6iioJpecii.

StA ilU teiTdcns

,

eft pcrfeftior, &c ad plura (t exqu.\m zGtio infcribris ;ficut iri-

tenigcre, quari» fcritite.

ij. Acfi»

re
virtmt

Theorema XXII. M^io termintu diio-

1*. c.

10.

1 y jlSfh ejl terminm aBionU intrinfecui. Vt mucacio ccrminus mocus , & fic paffio paflionis : fcd non ccrminus produftus

reftat. Aliter

pcr ipfam.fic intcUigacur illud, 06fionk non Phyfieft iUtio : nec mutationit mittatio y.

fimul ahud

corumx6 ^Hio cutHfcMmque quahdo iffum fit inftrumentum

,

variatur j^ecie ab aSiione

diuina in rationc obiedi

tia

cum animz. agendi,ficut terminus ailtonis.

Patcc in nacuraUbus , pcr confcqucns concra Hcnricum dc aHImilacionc inccllcdus , pcr a6ium , non cric : ficut cflcc pcr

fpecicm.

i8 Siform*fintfluresineffeferfe£io,^ alliones : quiaforma eft frincifium fufficiens

Propofitio videcur falfa

,

quando

:

*A

,

o Omnes forma eiufdem rationit a&ionum eiujdcm rationis.

)

minima

adum fuum

funt

,

non

charitas

fufficerec CMufkeppo-

minima. Con- /'* babent cra cft minimumfenfibile,minus fi po- *ffy'** "T' ceft effc pcr ce,non poccft agerc in fcnfum: e4Liem quia cunc fcnfus poficc crcfccre in infini- iem. cum in acuicacc. lcem , mocus cardus fcrri ad lapidcm, non generat ignem, vclox generat fimiliter de fono corporibus fonoris applicatis. Iccm , minima charicas nuilo modo bcacificac, ncc infcparabilicer vnic obicdo. ad

ncc

:

fidcs

&

:

cencia agic mediancc

illa

nej}

,

quia poccncia

,

&

SCHOLIVM

for-

fonru ma non cftcocalc clicicnsadionis ,ficuc flurts hahabicus , vcl fpecies : fcd aliud , vc porcs

V.

Tertiam non ajjerit ,fed in dormnento pro, diiputat

^uddnam agens

:

te traStat ^.Met.tj.

19 Potentia hakens a^ionem coaquatam fihi,fiue fecundum totum vigorem,fiuefecundumvUimumfotentia^nonfoteftfimulaltum aifum habere. Probacur de moucntealiquod mobile fccundum vlcimum poccnciae fux , non poceft fimul ahud mouerc. Refpondccur, nifi alcera illarum adionum alccram regulec , vel ordmec vcl pcrficiac. Contra: femper arguicur codem modo,ad illum alium adum rcquiricur aliquis vigor po-

la-

ejlfubtiiist

tummediante ipfa,& tandem

tisyfeu particuUij . licet aliter

s-^

i

'

fecundam Theorema-

Do&or

hic citet

orde variatui videtur. Reliepta citatienes

,

.

inclinat tjuodfic.Videtttr

additio concemere conclufionem

accommodari

<

lompofi-

,(-r

orde texttu in ifUt

j

^.Fide ihi Siholmm,&fit.unditm,

\

AdMtio & fextum, & Uca eiut & pulchra,deforma,an iUafit agens primo

nit difficHlime

contra

(jr

agit in fe, (^ ^ttod non

ibi citata.

dcficic.

«5-

tamcn hic noa

frincifta

aBionU.

hent aciio-

eficn-

&

,

:

X 7 A6tio non tantum aftimilatur prineifi»

Quadopbt-

tnftan-

intelligit. Concra adus fcd idcm adus in aliud obic6lum mediatum.

cft alius

Aliter

quando cft inftrumcn-

,

eft.

intcUcdionem Dci adxquac

tia,

eiuSyVtprincifalU agentis.

Paccc de calorc,

1^7

propofitio falfa

pofjitnt iforte idee

<juoad aliqua mutatitt

pulchram , etfiohfiuram do£lrinam

;

quia

huim addiefi

;

,

^uia

habet

ifileSior nenfifiat

pedem , nec cerehrum aliquantulum fatigari patiatUTt forte ex hac additione parum profciet,

,

tcnciae

:

crgo non

cocus cxhauricur cir-

idem opponicur

vel

vidccur

tancumfecundum

fuperiorem

j4n potetta fpecies.

&

,

infcrior,

rcftat portio

:

porcio-

cantum per fuam

&

alia

Contra primam glofiam:Deus

vidctur ab intellcdu fecundum omhcm racioncm inccllcdus alioquin non om:

nis bcatificarccur

,

&

fpcundum cocam

vircutem omnis rationis. Contra fccundum,fioperando pcr hanc fpccicm cxhauritur rotus vigor potcntix , nihil potencia; rcftat

ad opcrandum fecundum

aliam fpccicm.

AIitcr,propofitio nega-

ignisfccundum vltimum fui calcfacicndo yf potcft fimul calcfaccre B. Con-

tur,

,

tra

:

ifta

virtus

A

fpha:ricc multiplica-

tur in diucrfas partcs

:

cundum vnam lincnm Scotiofer.Tom, III.

:

agens cft in adu , patiens in potcn- f'"tMrefdrefpedu eiufdem fimilirerquarcnon "'f, '""^ :

Rcfpondco in quadam adionc fciliccc zquiuoca fufficic contrariecas vircualicer concenci in agence , ad illud quod cft in patiencc Sol enim non eft concrarius formalitcr frigido adus primus in quo vircualiccr eft fecundus, & potentia ad fecundum formaliter non opponuntur. Ad tertium , non quilibcc adus primus habec vircualiter qucm?

,

,

:

:

,

.

cumquc adumfecundum qui incfle tcft. Contra primum adus virtualis ,

,

cum

carentia

opponitur

dum

:

(\

,

poftac

adus formalis igitur non carcntiz. Contra fecun,

illi

aftus formalis opponirur poten-

tix formali lis

quia

,

ille

perfciSbius,

igitur

mult6 magis

concinec

quam

fic

adum

in fc

virtua-

forroalcm

Aliccr, quo-

modo Deus ad inhil cft in porcntia:tamen

mulciplicari ad

tantum virtualiter,&c. Contra rcrtium.

,

nihil

14.

fimili-r §ltu cotra-

fc-

ponc rotam

vnum fccundum totum vigorcm ,

cia

fibi:a£lio

ratione contrarictatis

cft

quselibcc in fc

fpeciem

lulfere?

enim

ncm

Deus

dnos

Qnja ter

ncm

4l8u4 JlTttMl

Nihilagit infe.

I

ca primura a£lum. Rcfpondctur alitcr, gIofi*ando propofitionem fecundumom-

rationem potcntiac, vcl fccundum formam , quac mcdiantc potcntia agit.

pojfu

3

quzlibet fubftantia cft pcrfedior quolibec

Ee

X.

fuo

*4"'f^P'''

Theorema XXII.

3i8

fuo aicidcntc igitur fe moucbit. Itcm, vnde probabitur aliquid ab extrinfcco

teria

moacri? luxtn cvnclttjionem fecundttm iz. notfi quod quando formx ejl c^wo ,eji caufa effeiitts : non alia quam efficiens : igitur faljum efi^ quodillttd quo efi tnsirumentum agen-

comfaranda fartes habentes oppofitas efi conditiones ad totum inquantum denomina-

:

Additio.

Vltrafi comfofitum nonprimo efficit,quia

tii.

/iliquo fui : igttur illud prius vel ad nullutn frimum erit hic reduElio. Refiondeo, reducitur ad Primum agens-, non ad aliquodprimo, quodfitintra. Et ad frimttmdicitur^quod ,

~^

non

efi

caufa^quianon efi.

Cotttra hoc

:

caufa effelitis :fed nec etiam comfofiti agenContra atiam rejponfionem: , quianonefi.

tis

cmne frxdicatum dicitur de aliquo fubie£io frimo ; quiafer accidens , adfer fe , (jr iUud adfrimum :ficut omnU 'ueritas mediata , ad

immediatam :

ergo a^io fperifica

A de

iffitts

aliquo diciturfrimo,non de Deo:patet.

Ad frimum

I y.

mitoi

}

9.

jtdet.q.i^.

ifiorum

^Qg^fiffT flg

primo contra fartem

i.taenttunt.

compofitum fic fa-

:

partem quod fola materia

recipit

,

,

quia totum primofa6ium

efi

tale:igiturfimi-

&

iiigY ^g a,Bione , forma. Item quAcum^^^ forma feparata a materia , efi cau,

itaferfeBe ,ficut in materia. Patet de anima rejpe^u intelligepropri/t oferationis

^ de

re,

accidentibtts

accidit

cauftt

ens

eVgo nec per fe agens

,

:

efi ibi

(jrfiibieiium non faciunt

per fe agens

Rejpondeo

caufa

eis

:

,

inquantum

materia. Item , acci-

funt dens

,

igitur

:

:

vnum

erit accidens

concedipotefi

,

:

tantum.

quod accidens

efficiens rejpeiiu fui efiecitts

cidens tantum effe^tis

ferfe

aiiquid

igitttr fi

,

&

efi

ac-

quia accidens efiper

feens habens fuam entitatem comfiete , df formA pri- non efi effentialiter alijqttid alicuitts : non mo effidt no fic de forma fubjiantiali , vnde fimile non concludit.

Tamen

propter alias duas ratio-

nes pr/icedentes , fcilicet tertiam

tam

,

potefi concedi

,

quar, (^ quod fimiliter folafor-

ma JubfiantialU prinio

efficit realiter.

De

mcdo ioquendi non eft dijputatio : compofitum autem fer fc quia fer aliquid eim efi vnum. ,

EXTRA.

,

^

Maxime habent concedere,qui dicuntfor-

mam

agere in materiam primam. Sed compofitum exfubfiantia,(fr accidenteperaccidens , qujaper aliquid fui:fed ipfiim non efi aliquid ,fed aliqua : qiiod fi ma-

Efficiens

tio

necejptrto

,

quod

fiti>fiiiens.

fit ens Jubfi-

fiens ,fed aciu exifiens fro accidente

, vel inquantum huiufmodi frimo caufaret. Vnde non ofor-

aiiu : aiias nec effentia dittina

tet

,

,

qued fit aciu fer aHum , qui fit aiiquid :forma autem primo efi aSitti non com" ,

fofitum.

Confirmatur : quiaficift notaturfe-

cundo 1 o. fufra iuxta conclufionem feftivniuerfaiem , caufalitas efficientia ,

mam

fimpliciter perfe6fionU

efi

format

litas

:

,

non fic caufa-

inquantitm aBtts fer-

alitts

feBio efi. Et fi arguitur , qiticquid fer fe requiritur ad cfle cr ad agere materia requiritur

&fubie^um ad accidens.

;

valet , per fe caufa

eff'e6iu4

inefi

:

iffum

igititr

,

(^

K. immediate

,funt caufa fer fe ordinatx \6.

Confirmatur fecundo

etiam frimo

,

16.

:

ad cKcform^

?^n

,

quia cui

:

y

totaliter inefi,

primo

ineffet inferio.'

id

efi

non caufans,&:c.nequeljmi-

liter in \\7ihitihviSy(^c.obferuantia 16.

luxta 19.it. drtt^. vniuerfaiem, (jrfri-

in tranfmu-

accidentali totum primo patitur:

caput ,fesy

,

ficientU non requiritur

ri.Linco^\\v\\

conclufionem iilam

,

homo rejfe£iu crijpi. Tunc confirmantur dua frimd rattones quod ad rationem caufe ef

ad

fa

teiHTfi.

tur a proprietate. vnitts partU

aiias pafiioJuperiorU

tatiene fubicElH Hc-

& con-

,

necjubte^ium ,ficut vniuerjaliter

tra fecundario ,fiue immediate: immediate e7tim dicitur de comfofito. Item tertioy

in tranfmutationefubftantiali

efl

effe

Ad fectindum',aqui'

quff^ aiiio efi fttppofiti.

titur per

Totum

debet

efficiens

:

,

;

fer fe:quia agere frdfupponit effe:&

'Duplexpri- ens

nec accidentaiiter fer actidens , mul-

,

eitts

tunc non tantiim erit non

,

magU

to

Theor. 15.

mam,^feeundam

ly.foffunteffecaufnfer fe ordinattt , licet nulla fit caufa alteritts: faciunt enim vnam caufam rejpe£i» tertij

,

ita qttod frior efi ferfeSiier , quafi fars

illitu totiits

cauf(t.,fecunda imferfeiiior

quafi friits friori

,

,

iicet

fiue

magU

efi iliud

a neutro fine

funt cauf* ordinatA

ificut

alio

,

:

tertium

^

inquantitm

materia

(^ for-

caufant comfofitum , forma magU^ (^ ferfeBiits : tamen non fic friits quodfofnon caufit intelligi caufatiim ab iffa ;

^

enim iffum caufatum ab iffa , inteliigitur habens a6iunit (fy non adus : igitur habens aiiquid aiiudt quam affttt. Sic igitur non fequitur formam habere aliquam caufalitatem rejfe-

fatum a materia.

£iu materia

,

Inteliigendo

licet fint

,

cauft quafi ordina-

td reJpeSiu comfofiti ific enimfequitur, prio-

rem caufam aliquam caufaiitatem habeigitur fi habet , hec efi caufa fuperior. Vi-

re reffeBu pofierierU accipit

inquantum

:

detur igitur x 4. vniuerfalU neganda caufalitas priorU reJpeSiu pofleriorU

,

;

quia

facit

friorem effe per fe caufam eitts non tamen fer fe ordinatam : etiam dato quod Jecun,

da non tantitm in (icn,fed etiam in effe dependeat a priori ,ficut accidens kfubieBo: quod tamen non efi eaufa per fe ordin^ta reffeliu accidentU

,

vel

effe(ius

ordina-

tA,no ree^ui-

ritur ,

^

ma

Vt cauji

a fim

accidentU qunefi.

effe

vnam

abalia.

Theorema XXII. A rrmneret

jnret ,fi

imfoftbile

&

quiafi mAneret fine alio ejjet ttapojfet tn C igitur nunc non eft

&

,

,

,

,

C

caufa fecunda rejpe6fu pter iftud fiejfet tantitm

C

;

j»/>»

A ,fed

nonfequitur pro-

,

A

A

non

non enim pojfet in quo includi-

,

quia Deits

tur,ei accidit, in hoc

,

efi

fit

A

effe

A ^fic

pria nomtna hic :ficut

B non

ipfo

,

non

eli

B

h..,fcilicet

.

tio

:

^ff/f^ i^itur !^

..

quod elTe cau-

mazi^ non oportet incau-

V

^

-^

.

/

,

,

,

manente

,

pojfet

amota cAuJapriori dr illo fecundum pcr fe producere

effeBum

,

quod

eji

quid

illud

ejfet

fterior

,

ifto

do caufaret

,

,

impopbtle. Stc

licet

non recepto indiget priori

tunc cum non ,

ejfet

,

non

ma^tmo prima

:

fed tantitm

ejfendo

ratMrdeier-

*

dependentia a pri-

ejfet

nthtl faceret in efte^um.

,

efi

ordo huit4s

a quo tertium qui ,

ad hoc

in

ordo communiter

tranjmutationem :ficut Angelus dicitur non caufa form£ materialis : cuiw Sol efi caufa. si ifie ordo fufficeret , tunc quAcunque ^ijfantia localis non impediret. Reftendeo:

j"

ad

j'['*^P^

,

'^

i

,

cutus efi

quo:

igitur,(jrc.

Contra

:

igitur per

virtute eius , quodidem vniuerfalis

:

A

folam relationem iffius

B

,fiue in

Per hocpatet 18.

efi.

quiafojfein virtute efifoffe.,vt

&

fars totalis caufa coniun6is altertfarti , quod non poteft ftne tali con,

frincipaltori

iun£iione

Rejfondeo :ficut arguitur contra

fit ri

vnumffed : (Jr

effentia materi/t

,

(jr

-^'

for-

«

quod compofitum

,

neceffe eft ipfa intelltgivni-

tamen ipfa vnio non

ejfentiam ipftus compofiti

:

efi

aliqtnd intra tunc non

qiiia

ef-

Jet prxcise compofitum ex materia , (^ for-

An vniojk de

ej/httia

compofitif

ma. Et de ejfentta abfoluti effet relatio imo vltima forma eius : fed tantiim materia (jr \

,

forma funt

caufa. intrinfeca

:

nunquam

ta-

men caufant fine relatione vnionis :ftcut nec caufant ftne relatione caufa , qua tamen non eft de ejfentia compoftti : fic hic prior caufa

^ fofterior

,

ordine

,

nunquam caufant fine

nec tamen

ille efl formalts ratio caufandi inalterofedabfolutum,non tamen :

fine tali relatione

:

nec defendet inferior

s

,

illius

fe 8.

beatus.

efi

Tenes tgitur quod quo eft frimum frinciftum : cr eodem genereo^o comfofitumfrincipiat imo eadem relatione numero cum il~

^

niftrecepcrit illud, quan-

localis huius caufa prohibet prodiftantia J J r f _, ejjectfts , quta oportet caujam prsducttonem cmranditm? fentem effe virtualiter eJfeEtui : fimiliter

1

J.*'*

de ipfa,vltimum denominatiuum

non fufficiunt ad hoc

fecunditm ordinem effendt abfoUtte :nifi quandoque , propter modum cffendi A , per

(tantia

,

,

ma

efi

^"

&

io.(^ij.ti.

:

tmmedta-

primo mediante parte, per partem compofitum.Exemplum beacitudinicas, bcatitudo qua denominat a^tio- Qnoeadem nem, vt vifionem veldtletiionem , cuius ef- "^^tione ''^*' fentiamnondictt:ficutnecprxdicandofinem : (jr

14.

,

di

r*qtd-

reiattone denominatur

po-

Oppofitum creditur propter mouens , (^ motum quod moueri fit ratio formatis mouen-

jin

eadem

tur

te pars compoftti

caufat : quia per tnfiuentiam

fjj ^ ^gy j-g loqifendo , non eft aliqua tranf mutatio pofieriorts nec ipfa aliquid recipit : quia vt arguitur , aliud agens quic-

'

fednon Junt ifiaprotn potentia : qua ta-

f/a caufe prioris inpofteriorernrejpeffuter-

ejje

Pttemiall.

tM,p0inia,

.

.

men in tllo fenjit ftgntficant principium : igi"

:

frd ordo

:

la , qu^ dicitur de compofito

ordtnatu prtorem ,

inferlo-

y

caulam altcuttu cfTe in poHeriori quod omnino fit accidentaUpoHeriori ad caufandum igitur influen-

ft^

ru cau/ki '''

ipfitts

caufa eflc

ejfet

r^f

tntnfmHta-

folitm intelligitur hoc de eflc

per quod ipfum

cMtptprto-J^ ris

,

A .,fed de quocumque efTe A caufaret quia femper

fimpliciter

Injiuen ta

quod C,

,

,

potcn-

primum mer^

quafi.

importat rejpectum :Jecundum efi denomina- f"'"' 'P**' ttuum reJfeBu eim : fed abjlraaum refbe- """^ '^*^' itu terttj : quod terttum denomtnat compofitum , medium partem compoftti : ficut

vel

,

ab A. CT B , vt ab vna caufa integra, ab k, minus (Jr imperfe£{ius quam ab

(jr

Metaph.

9.

poccncia, potcns

cialitas,

-,

,

ceffarium propter a£iionem fit

prcprtam. Nota

fatio, caufa, caulans

non fe(fuitur B ejfe caufam priorem ipfo A , compayando 'vtrumcfue ad C , nifi B v/tra hoc , fit ne-

ad

,

necejfa-

necefiitate oppoftta impofiibili

incompofiibili

1^9

fiatur frofrie frovt denominat oferantem, ftc prtmum habet proprtam , (jr Jectmditm

principiacio,principium, principians cau-

caufa.

quantumcunque B

Igitur

riumy

afu-

amoto ^erpopbile, vel non ejfet nifi aUo ,

,

quolibet

,

A. Hoc dico J>eu*

A

Vntuerf)iliter quicciuid

tfu/eJf.iS.T.

caufe

ejfe :

:

oportet

igitur

ambas pro-

non propter fe inuicem

,

fed pro-

pter tertium; tunc \9. falfa. Conceditur: nifi ficut exponitur ibi vbi mettts efiforma ,

infirumenti : fedprima , f^ fecunda

uantur

^

J.falaccipiendo operationcm pro proi

frio ejfe£iu. Vnde quodprimafic accipit profriam fecundo agenti ,falfum eft. Vnde ifta ofinio non diftinguit inter inftrumentttrit

eaufam fecundam Scoti opcr.

,

^

Si aritew opcrziiQ acci-

Tom

III.,

relatione ,fed a fuferiort

ad quam habet re-

iationern.

Contra:igitur compofitum tud, quod eftfer relationem

eftformaliter it:

^formafmtrelatiua-jMet.CyReJfondeo: fit effintta mnteria C,formd D, compofiti E, dicoMuod e(i formaliter per Dficut

caliditJ

:

,

quia

&

ignit

primo fuit

igitur nunc formaliter catefit per

Ec

j

T

^.

c.

re

60.

"^f" ""'ffr:

*"* inteltizi- ^'

tiiri^.&io.& tntegraltter ex C D,»«» tamen fine relatione :ficut efftcienter tignum efi calidum per calorem ignis : non tamen nififub relatione

1

igitur materia,

'"

rdatitnem

Theofema XXII.

iio

relationem : tto»feqitifur.EUmettta vero aiiquA perfeifione ^hfoluta egent : qud eft de Contra^feparatis

effentiftcompoftti.

manent

ipfa

,

& non £

effentia prjcter ipfa

T.ctfo.

E

in

ita videtur argui 7.

:

;

eji

ergo,

ligamusDeum,

manent naturaiiter , ioac

ei^empitficat

non : quiafeparatio hdc efi corruptio

aiteri/ts

Adfecttndumivnioprior: vtfine quo^non Jtt,reiatio cattf^e : forte

tamen accipiendo E,

inquantum compofitum :fic refertur adCY) inquantum componentia E ,fed compofitum primum de efi ens per accidens. Contra An in com- anima intelleSHua. Item , naturaiiter quid vojitojit ter- vaiet quomodocumque enim hocfunt,c!r ? tia erttit/uf illud non hdc non funt tota effentia eitu: ,

,

&

non effet. quia tunc idemfimui effet , Item , iUa vnio , aut mutatur fine muta-

extremorum , aut in iUa feparatione oportet ponere materiam mutari, veifor^ mam : igitur aliquod abfoiutum priits quod non nunc. De illa materia qudre 8. Metaph. tione

qutft.vltima.

SEqijitur illa particula Omne Agens a^tt aliquo , &c. vbi originalia varie habcntur quantum ad ordinem propofitionum vt fupra in ilMs vniiierfalibus comingebat tranfmutauimus :

:

:

ifto

plerumque. cft famofa apud Philofophos. Qusre

Tertia

&

alibi Ariftotelem \.de Generatione,text.comm.$^. facpc. Et maxime cft vera propofitio apud ipfumv

quando agens , & patiens communicant iri matc-> ria , & hoc cft , quod addit Do^or in litcra c^nt dicit

:

Faljitm ejtperfe

ad propofitum, vt , quo vidcbatur ordoconuenientior apparebit,eli-

Poniturenim primo loco ab aliquibus illaquam infr^ 3. quotaui & fic dealiis. Inhac parte regreditur ad agens,feu caufam efficicntcm licct fuprSi in gencrali pcrtra£lauir defpfa,ficut ibi notaui:& nimirum, quia maximc audores loquuntur varic deagen;

1

:

te. Secundum ergo fententias diueifas diuerfiniodc deco,iftntiri.poteft. Fortc etiam ibi magis tranfcendcntet, hic vcfo limitatc,vel in fpcciali, 8c Phyfice magis , vt patet in proccllu. Habito cnim fermone decaufis ingenerali,profecutus cft de omnibus in fpeciaH;vt vides ordinatc.Orania tamen ad agens pertinentia , pofTent fub vna

particula locari. In hac ctiam plures $§. ordinari

pollent fccundum

bus, adbionibus,

quod diuerfimode deagenti-

& modis agendi pertradat, qus

orania relinquo leftori.

wf/ft «grt ptr

ftrmM, (^ ;«•

Maximc in

his propofi-

tionibusloquitura(Tcrtiue,&fi:cundumpropriam opinionem,& vbique in viaeins carrunr. Primaeft famofaapudeum. Videin \.difi.iy. f .1. &x,& in i.dijt. .^. I .& dfJt.S.t}.S.8c alibi plurics.quam probat ex Philofopho notanter. Et inftar contra conclufionem ex Commentatore }.de u4mT»4,cvmmemo ^ inde. 8c alibi fWpe, in fidioI

fianrit f»l'

.

ne

illa

delicct

&

de intcUedu,

& non foluit

non meretur

principiumnegaiites

iam expericur

aliud ,

,

:

quia nihil vi-

quod primum Anicennnc quod

nifi

fcntcntia

in adeptione intellcdlus agcntis

^,

qtiandf

&

:

;

,

prim» fimplicitcr in omnibus,& quo ad eflc,confcruare , & agere. Altam inftantiam de agente ,exx. Etbicor. cap.

text.comm.j. adducit,

1.&1.&

"g»*ur»itn~

i.de Anitna,

& faciliter foluitur,quiain-

&

voluntas funt potcntis non organi, cx. Etrcfcrtfortificari,quoadvirtutem, &ani- §iu»moit «. mam, quoad corpus. Fortc enim in clicicndo "''^^f^tigO' ""' dcbilitatur

&

maximc cxterius totum licct non anima , nifi inquantum dependet in agehdo

aCtviS

:

potentiis organicis. Pldra hic Phyficae confide-

rationis addantur.

gat difcretus ledor.

verum per accident

,

3k

alius

,

&c. hoc eft, ratione materix fecund^m Comraentatorem , vbi fuprk. Phtlofophum , Deinde inftat contra fe fed prima faciliter foluitur ex diStis Commentatoris vbi fupra fi vcr6 ponatur materia in coelo vel corpore Inminofo; non tamen fufctpit peregrinas imprefliones , i. Cceli,tex.eomm. 11.& li.Vcl fortc fccundum vcri- g^w /„^/, tatem tecurrendum eft ad continuationem caufie nofnmnSfttrepatitur

literam melius fi

impugna-

longum ordinaui propter facilitatem im-i membca declarabis, vt uofti in

vides

:

}.
prefllonisjomnia

tellcAus

XO.

,

tur,& eius motiua foluuntur. Secunda eft, dcf«oagendi,& eftclara,& fuprk 2 i. tada , vbi confequcnter tangit multiplex tjuo , vt Pnncipium fupraetiamdeagentehabetj&poflctponijlpro- «J"» »i*ndi "*'"/''*• pofitio. In originalibiis ctiam antiquis habetur lub quadam refoluta fprma ad modum arborumt

xijobili

ANNOTAT. MAVRITII.

ii-

Thoma vbi in lirera allegatur , qui Deum poife videri peraliquam fimilitudi^

ftantia eft ex

fed ad

extremi.

di:

cct exponatur curiose ab ifto ihidefh. Teftiil in-

nem crcatam.Quzre in

Vttio prior

, qua communiter

& non tenetur

^ entitate. Con-

compojito}

ipfa


ncgat

:

,

giftro Sentetiarum d. ij.qui pofuit Spiritum fan-

C D prior eji na-

quia non caufant nifi , vt vni/4 , caufa prior. Rejpondeo : feparatU feparaifiii^us naturaitter manentiinu ,vtibf

firmatur Qudmodo

igttur altquid

,

OHstAphyfc.G. Itemsvnio turaliter vnitate

C,D,

exMa-

podibili ad tormenta.Deinde t.inftat

cuffi

Mouet pofteavnum dubium

notabile de impedim&ntis potentiarum inter

fe.

£t refpondet notanter fatis fed replicat optim^. Ad cuius folutioncm pondcra prim6, hinc argumentum ad probandum identitarem realem po:

tentiarum anima:

fecus in accidcntibus ignis.

,

Deinde tangediuerfitatem organorum.&ligamina membrorum animalis,& admirationem,& ftuporem in aniraalibus,& imperium potentiz fupelioris in agcndo:& plura alia,vt fcis. Quarta eft de tribus ordinatis in efficicndo. Priraum voluntas ; fecundum intelledtus prafti^ „ cus ; rertium potentia cxecunua & declarat opti.

,

,

:

mc quo modo fe habent inter fe ,

,

& refpedu ef-

originalibus

,

fortceft

in materia de idcis

:

riges^xtangt

quemodt f» »««•

adprimum Sentcntiarum,

fcd

quxre in tabulis

pra in traftatu creditorum

mo

J| ' „ ._., Intpertint, ai'

Vbi ad fincm ponitur quaedam quota- *«*«« communiter, tamen non habeturin omnibus -'''

ficicntis.

tio

'

principio

,

& infra hic

Qu«re in materia dc praxi Bcnc valeret

,

&

conchtjione 8.

in frolog.

ibi }8. vel 39. vr

,

& fu-

in tradatu de pri-

&

j

&

alibi.

8. difi.

1

applicarctur ad pri-

mum Sentcntiarum^fcd reputo-qood alio direxir. Pondcra quomododirigens, nunc przcedit,nunc fcquitur irapcrans.

Quintaeft famofa de przftantia agentis re/pe- AgemfrtfH de "«< /«/». , quas cft Auguftini , & Philofophi 3 Anima , text. comm. 19. quam declarat , probat rcfolutc ex fundamentis Ariftotelis \ fcd plcnc, (k\x pafli

.

& &

l.diji.

^

Theorema XXII. ) .difl.

1 .

tpu^.j.filHtndo itrgHment* primt 0pimonis.

Tangit cciam idem in

z. dift. j

.

Quxrc

dem,&itt^.difl.^^.<].x.

&

^.8.

dift.9. etHf-

aUbi fzpc, vt

fcis.

Obiicit confcquenter ex Philofopho,& foluit Hngulariflimc,vbi literaratisclara

eft.

Sexta eft denmilitudineagentis ad pafTum cx XJ. HufUx sjp- Philofopho. vbi allcgatur , & i.de ^»ima, ttxt. miUti» (jf comm. 6i.6c i.de jimma, text. comm. \7.& inde, Sc ,

•Si*.

alibi fzpc.

Adducit probationfcm Philofophi

8c

:

ipram:& quomodo ordinate di6hi AriftotcHs ibidem protedunt. Vbi aducrtt dc dupUci affimiiatione, formali videlicet,& virtuali, dequaetiam

&

:

dnplici aftione

pcr

,

mo-

tum videlicct,& mutarionem,& terminis vrriufque & tange ibi de tcrminis motus,& mutario:

nis, vt habct in i.dift.\ .<juefl.^.filHendo i.princif4le

,

dr

dift. i .eiufiUmyCj.j. *dftnem.

& in 4

.dift. i o.^.

1

& 1.& in §imdlib.^ft.io. Addit etiam notanter &

natnraliter de poffibili, quo, fufceptiunm formarum eiufdcm gcncris, naturalis , feu Phyfici , e(l fub vna , vel alia ca-

de fadlo faltcm

modo

nim fcmpcr

& infri in motu naturali, concomi-

:

tantur fe ccrmini p6ft,& termini concomirantes,

non TripltH «««•

poiito miraculo

:

Aa

fecus in mutationibus

cxeraplificat tripliciter notanter.

,

vt

Ibidcm ctiam

,

Aogutlirti exponit,& dcclarat,& intcr

}.tlift.i.q.4.8c in

tangit triplicem contrarictatcm conforttiitcr di-

&is Philofophi y. Phyficorum. Attcndc optim^ ad id , quod dicic de animabominis. Nam fi poniitur forma corporeitatis alia abintcllcAiuain homine,tuncindudiointellediu2 non eftmutatio

&

non , cft.

fi

:

fingularitct aducrpcn-

cft

& poteft applicari aliqualiter contra Thomiftas. Vide in ^.vhifitpra, & diiiinEl. i.qMeft. & 4j.diSiin^. einfiUm ^<«/?. x.& C^ in tUflinEHone & SflinEl. 7. einfiiem tpuft.
,

i.

5

,

z.

3

}.

.

x.

,

.

& in i.difHn6i.iy.ic nota,qu6d ill« quatuor conclufioncs, quas recitat in litera, funt ifta

6.& prat-

&

ccdcns tcrcia , aliz duz in probacione iftius ex Philofopho. Scptima dc inftrumcnto patct fupra de agente, vbi remifi ibidcm , dc multiplici acccptionc inJhnmenti. Illz quotationes ibidem i^.&c.vfque ad finem , non habentut communiter in originalibus fed fatis bene currunt. Cum dicit in

&

&

:

fine yfitprit

fupra

:

n. aduerte

,.qu6d

vt littcram ordinaui

tum.Cjcdo,quod fed communitcf

afFuit

in

,

cft

1

1.

principalis

& fatis rcdle pcr to-

numcn ScoticumVbique:

omnibus originalibus , nort

ponitur ifta hic.

»4.

0£taua eft valdc notabilis de imperio voluntatis

,

vbi probabilitcr pofTct poni principium

particulz

,

nifi

proptcr depcndentiam

,

& allcga-

tioncs fequcntes,quam declarat triplicitcr,cx quibus infert triplicera gradura aftus naturalis , Wib

A fti maia ^Mr n»tH-

imperio voluntatis,& totum clarum,fcd maximc fiotandum. Dcinde ponit pulchta notanda per oidinem.

Primum cft

k

,

jjn,gn limita

&

dift.

1

,

quo dicitur a£lio

& dcclara

8. eiufidem,

fzpc habct

:

:

naturalis.

vt in x.

& in ^.dift.^i.

& pondera quod

Quod

dift. 1. tpuft.

ejHdft.

dicit

4.

&

i

o.

^lihit

de libero per

accidens.

Secundum notandum,qu6d

aliqui conclufio-

de impedibilitate aftionis naturalis talis,vbi tange plura dc libeftaie voluntatis crcatz,&increatz,vt fcis. Tcrtiura notandura cft,quod ctiam aliqui connera affignant

,

cft

clufioncm affigna!K,de comparatione a&ui libcri naturalis eliciti a voluntate , & imperati ab

raatcriadelib.arbitf.in

fzpc,vt x.Phyfic.& ^.Metaph.iyt

uium

,

lihf

f» tlifin

,

imftrsto,

^ '

,.

i.

& alibi

motu Ctiam

grsf-

& leuium & proicdtonim & huiofmodi ,

,

pbtcs hic pcrtra
Quarcum

notandiuii

,

ponitur ab aliquibus,

quod

finiilifer

conclu»

»y-

imptignatitnim quodammod6 przcedcntium: fcd patct qi/Ad hon cft fimile dc arte, vpluntatc ; ficut ncc de inrellefio

eft

&

apparentcr taracn arguir. Ex priccedcntibus taracndcgradibusillis , ttfrcio noiabili patec ftu

;

&

eiusfulutio. Illaquotatio infincvaric httbctur:

nam

altqiia originalia videntur quotare illam conclufionera S.vcl 7. fupr^ AEiio natnralis, &c. fcd fatis bcne applicatur ad illud Auguftini de CiuitMe 14. vc otdinaui. Vltimo ar^uit pro vcri:

tate notabilis

).&

illius

AiGii

Auguftini

,

fatis

cflScacitcr.

Nona conclufio procedit ex 9. Metaph. text, com.\o.& i. Cceliytext.il 6. limita tamen, vtfupri in 9.Mctaph. habct. Vidc 1. dift. t. ^aft. 4. %.& alibi fzpe ad hzc, vt (tipra pletumque loMft.i.

&

'

trmrtttm.

fecom-

Dt *8m

parat,& originalia fuerunt ibi vitiata communiter, bcnctamch ordinauimus cun^. Quzre

Deinde declarat egrcgic

inftat notantcr contr^.

fupr^ pertradlaui

351 & eft raerit6 notandura quia fingulariffiniura, & in rauhis locis applicabile. Vbi duo di-

ipfa.

notaui.

Decima

Tidetiir contrat ia j.fcd

non

eft

:

fi

rc-

aduertes. Pondetabis

propter Ty ttecejp&io addicum in lo.quod non habetur in < rel="nofollow">.& remlttit feadprzccdcntia:. Vbi varic originalia quotant: (kh

omncs i^x quota- NmIU a8i» intricanrcs de^urabuntur, quia er**t»fimfli-

fed fatis benchabrs. Ih dics

tioncs

litcfarti

huraana ingenia ad raicrologiam inclinantur: cribrandz,quim ^ris abundantius cumulandi zclo. Confidcra. Declarat fatis abundanfcer noU rcpugnanciam hu-

eitir ntttffaria.

vtinartj pocius vcrltatis fubtilius

ius conclufidnis ad pr±cedcncem>tacicc. lUa

obMetaph. Qdh habctut commHmiter tri originalibus , ide6 fitr^ notauimus ipfam. foluicur tamen faciliccr ex didlis , quia tantiimde neccffitate fccundSm quid, & dc fado proccdif.' Addd ad hzc plura , vt cxpedit. Aliqua icditfadfineratx

*>.

originaliahabentibi

:

contra hanc 11. vbi habes

lo.forci propccralium ordincm cdridufionurn, vc

prii!ks

notaui.

Vndecima

(acis copiose fupr
14,

&

&

fetentcr.

Duodecima eft dc applicatione agentis ad Qmid tft af' agendum \ & eft fingularis, & bene examinanda, flltatitfuf* dc qua etiam fuprS plicitc.

fecic

Mouet dubium

mencionera

,

faltera iro-

in coraraento dc ifta ap-

qua loquitur conclufio,& non folmulta poflent adduci. Vide i.dift. 1. ^.lo^ fupdr y,& i.Phyficornmy de ntotu grauium, &c.poilctbrcuiterdici,qu6d cftinapplicationc, fcu in coniunfbionc caufarum,vcl ordinc,fiuc dependentia nam omniadiriguntur , & applicanturk prima per cognitionem , & voluntaric caufante, & appli<^antc. Sed hoc patctctur inftantias plicationc. de u|t.

Et

ibi

:

in dodrin.i hnius. Quarcdicaltius,diftinguendo

dc applicatione, & inucftigando vtriufque caufam,& tocalem,& p.irtialcm.

Ee

4

De

mdaitndmmt

Theorema XXII.

33i Decimatertia

P/ difiirtlHo-

de adionc

eft

& paflionc

,

n*»Si«ni4,^ pofletctiam principiumparticula: poni fMftnit.

,

vbi

,phyficbrum,& primo de Generatione, Auftorc fexPrincipiorum quam egregic declarat ,dando inftantiam ex communi modo dicendi.Examinabis cundka cx Logicalibus,& Phypjjjjj.

gjj.

^

&

:

ficis,& Metaphyficis confiderationibus. Quod paflionis, vbi noungit de rclatione adionis,

&

tantcr dicit ra

,

:

/<^fo

vt habet

i

.

Ponde-

melieiitu accipit,8cc.

& alibi

difiinEi. x. quitft. i.

vt ibi

,

quotatur,& fupra fa:pc tetigi. Dc diftindlione harum vide in s.Met.cf. 6. & addc phira hic. Dccimaquartaeftdeillafamofa diuifionc po7' ftniialit

,

r

&

tcntiae in

c(rentialem,& accidentalem, quse valde

fingularis cft,

& exammanda.

ttcctdentitlit

rum text.com.ii.&

fjfflieantHr.

qualiter text.comm.^$.

s.Phyuco-

Qiiajre

i.dt y4nima,text.comm.i.8c ali-

&60.&

i.de Anima, text.

com.%,^.&mde.Qnzra probat,& declarat mirabili 1. Vide fupra in 9.^3 .difi. cjmfi.-j. in ejHodlib. difi.i.e}mfi.\o,& }.& ij .difi.eiu/dem, folcrtia.

&

1 .

&

tpufi.

I

j

.

& alibi fspe ad h»c.

Addc inftantias

Dt

ptttnti»

fltniaffiu».

atiende

fcis.

cum dick,nonperfi a£luante,Scc. la fine

Siliquibus originalibus habetur

intelUSlm

:

& fic pofuimus.

vtexcmplum clufionis

^^

4B|,.

ex

Pondcraibi duplicem circumftantiara necclTariam ad agendHm:& fimilitcr duplex impcdimentum. Dccimaquinta eft dc potentia plcnc aftitia. Vbi notaly p/fHf, quamegregie exponit. Vbi etiam

confiderationibus Phyficis ,vt

;

vltimi

volmtM

,

in

refi)cEiH

Quod applicabis

,

vel

membri in declaiationecon-

vcl tanquaraobiedrioncm coniraafti-

uitatcm voluntatis:& fi fic, confidcra quid iuris, an faciat pro opinione Thomiftarum de pra:-

&

rogatiua intelleftus.Vide

4.
& alibi

Vuar.& fequaces huius. Decimafextacomparat agcns principale ad feGundarium : vel inftrumcncum. Et inftantiam adducit , comparando voluntatera ad charita^cm , praefupponcndo voluniatcm elfc principale

pluries.Vide

1 8.

An

voluntat

fiteaufafrin-

*'/*"

^,

agcns, in eliciendo adum. Et licct pollet folui diftinguendo deagentc fccundario , vel inftru-

mento tiias

,

coniundlo videlicct

tamcn

do,

vcl feparato

,

ai-

inueftigabis vcritatem pra:fuppofiti

ex ij.diftinEl.i. vbi habet, ci^ale

,

vno modo

:

quod charitas

voluntas

licet

fit

eft

cft

natione inftrumenti

,

prin-

tale .ilio

& poteft ponderari, quia valdc fapit.

aliaadhsc. Dccimafcptima

mo-

Quacre

dc motione, vcl dctcrmivcl caufs fccundae ad agcn-

&

dum,&

cft notabilis , fuprk facpc tada. Ex qua corollarium duplcx. Et obiicit quantum ad inftrumcntum exdi(5bis fupra 7.huius particjila:. Vnde infert,qu6d illa eft de numero conclufionum huius partis ,& ctiam quod continuatio

iijfcrt

conclufionum bcnc ordinata eft. Quantum vero ad caufam fecundam, recurrit ad vniuerfalem 24. qux tamen 15. cft,vt fupra ordinaui nimicrum, i4«8Mws|».

propter illam qiiam fuperaddidi, quae

Secnndo dircdc

obiicit contra dicla,

eft £jr/r
& nonfol-

quiaconfuetudo eiuscft,vbi non tanAneaufaim^ gunt argumcnta , & ex aliis iam dcclaratis faciliuit hic,

'"'^'»tior ef-

/4» "'tUttrZl-

n*t»f

ter folui poirnnt

,

non amplius de eis

^^'^ follicitum reddit leftorcm.Sed

curat

iftac

& &

i.dilirn^.

i.

&

alibi ficpc

ad hsc.

valct ,eft immediatior cfTcftui

natior

a
.-igendum.

^ui de immcdiatione ]i ;

,

& in

obicdio-

ncs ficilitcr lokumrur cxdiftis. Vidc i. ij.difl.i, &jHpra de primo princ.& <{.&

^«<e/?, 4.

1.

Met.

Vnde non

crgo determiVbi tamen poteft diftin:

entitatiua

vcl

,

& de detctminarione multiplici

,

taui.PIura hic adducat ingcniofus ledor.

Decimaodaua

Sc acci-

,

virtua-

vt prius

no-

quam tamen

,

in aliquibus

i^,

originalibuscotoUarium praecedentis aflignanc aliqui , & przcedit obiedioncs praecedcntes , litera varic fequitur hic. Nam illa feptima fupra ponitur poft iftam ad fincm commcnti, ibi -.tunc infirumentnm nonmouet , &c. fcd ordo iftc placct; licct alius ciret fatis conueniens eft dc agcntc adionc immanente , a quo negatur inftrumentum qu.im tamen fingulariflime limitat , diftinguendo de inftiumento coniundto , fcparatoj agendi, arquc mouendi. Vbi pondcra \y femui-

&

:

:

&

&

Paucis multadixit,& excmplificat clarc.

liter.

&

Qnaere vbi fupra notaui, vt i. Cdifi. 4. ad h«c. Multa hic pro,& contra, adducat diligcns Icftor: quia capit inftantias, plures pulchras fubtilita-

&

matcria.Qusreantiquos.vt vis. Dccimanona eft dc praefentia , immediatio - Sff' prtfenne a^cntis ad paflum primum,vbi pondcra Iv "*'/""««'' primo , & eft multum notanda inconaderationi„y^^/ bus Phyficis tranfmutationum,& motHum,& hutes ha:c

&

Quam

iufraodi.

declarat rairabili difcurfu.

Nc

tamen vidcaturrepugnare fundamentis Ariftotelis

& alibi faepc, di& virtuali Sc dc

j,Phy/lcor.text.comm,%.& inde,

ftinguit de pr^efentia

,

locali

,

;

modo. & qualiter impcdit, & quando , & cuius adioncm , loqucndo dc Deo, Angclo ,& corporali agente. Vbi introducit de diftantia locali fuo

omnipotcntia Dei , & eius immenfitatc cum forfan , quoddam notabile diftum ad quod dctcrminatc intclligendum , vidc in \.difi, J7. maximc in Reportatis. Confcquentcr ibi pertradat qualiter diftantiarequiritur in agente corporali, :

&

&

cum quibus

conditionibus , egregic. Deindc

qualitcr requiritur in Angeli adlionc

,

breuiter

& Scotke. Ad quod copiofius confidcrandum,qu2re in 2. ad Iongum,& \\.diftinU, eiufdem,ejuafl.^.i,

difi.').

etiamdift. eiu/dem,

<jutift.$.

& ^0.& So.tjuaft.^. &in

Vide etiara in ^.dift,^^, }. diftinEi,i^. &fuper ^.

Phyfieorum.

Attende infuper ibidem ad illam quotationem, hoc negat , vbi habcs 19. dicit debet rcferri ad hanc candcm. Alia originalia habcnt 20. ita forte fupputando alio modo ifta , efl^t 20. Aliactiara habcnt 19. &poflet referri adillam infra hic quotatam 29. vcl fortc voluit intelligi fupra quasrc curiose ibidera fed fatis bcnc iacet litcra. Quacre fpccialitcr ad propofitum hu-

cum

:

&

%o.

&

&

:

:

ius conclufionis in 2. diftinEl. i.quaft.c).foiuendo 2. principale

ad finem.

locutione,

Qupd ibi

vltimo tangitur de

& illurainationc AngcIorum,& adio-

&

per conucrfioncm , vine per lineas rcdtas , dein i.diftinEi. ^. 1 }. Scin Pcrfpediua , vt vo-

&

^'f"'«'»«»». ^^„'^

""'ng^

hrtim.

lueris.

Vigcfima

eft

dc caufaoriginante,

Vnde

quam

dicit

potcil,qu6d in hac particula , vt prius notaui , agit de cfficientc. Vbi aduerte , qu6d originans aliquando eft alte- ^^''g'»^ifi'»' per increatif, L o communiter in om- ^/^^„,^ „ ' rius naturs ab originato , nibusitaeft,prxterquam indiuinis,& hoc vel turt. ab erigialietatc numerali , vcl eflentiali. Aliquando vc- n»t». confubftanr6 eft eiufdcm naturae in numcro , vt in diuinis. Vidc $.diftinEi. i. cjuitft. i. rialc Adde multa Phyficc , & Thcologice ad hxc. Aticnde etiam cautc , quo modo in diuinis potcft dici cfficicns , iuxta ca qua: habet ifte j .dift. .^.7. reduci ad eflicicns.

•

.

clici

&

•

•

&

:

i

& 1$

.dift.i.

& fitpra ^.Afetaph.ej pemlt. dcTcXitio-

nccfficicntis

uc accipit

:

fed dic,vt fupr^ dixi,qu6d cxtenfi--

eJJiciens,^ropredftcente.

Vi

Theorema XXII. Vigtfimaprtmaeftdealio modo caufandi, vbi aliquaoriginalia habcnt promptorU , alia inHrnmcntdu brcuitcr vult , qu6d omnia huiufmodi rcducunturad cfficicns. ExcmpUfica in attificiapoUiiis , dc huiufmodi, Ubiis , & naturalibus , \

&

Vt nofti.

dc alio fpeciaU modo efloqucndo, qui cft crcancganc modiwn ponunt Theologi ,

rVigcfimafccunda

31-

eft

ficicndi, f^Ltcm cxtcnfiui

rc

,

quem

&

CommunitCT Philofophi. Vbi

CrtMtitntm miunt Thitlt-

qyiJ

toHninus crcationis

Cii

*^''"' ^*^*'"^^'

'ph-fTh*"* ' *'*' **

ineipit >

hacc in

& a quo poteft pro-

*

Jiec rcFcrt, quia

:

optimc

*^° ^^^* P**"*""'^" aUquiibi quadam litera ^ quam non

1"^^

bus originaUbus htiiesi

,

inucftigat

non eft necc{raria,qux fic

PbiUfiphM viAens , &c. Vide copijose ad

x.difi. i.f.i.&

ijMflxiufdet/t,

4.&Mft.9.&

pro opinionibus quas recitat

,

maximc cum

dicit

jficMndHinvnMnapimontm,S)CCiic 1.^.4. Videetiara }.
in

&

&

Uter horoo gencrat horaincm,Uccc anima crectur,

quod b«DC notandum dcra

eft

:

fed inftantias confi-

qiiaUtcr potiiis potcft creatura attingerc

:

ad vnionem formz , quam ad cius produdlionem primam originc fed hoc infta Dodlor non omifit. Ibi etiam eft via impugnandi pofitionem dc :

^Mw crtMit- inchoatiuis formarum. Ibi etiam xiotabiUtct hanittirminiur bctur qu6d terminus crcationis noncft forma, , vt forma, fcd vr tale ens tcr

cxclude

tetigit.

:

vt ctiam

MuUa

aUa

;

vbi inftantias diUgen-

Dodlor

ipfe in fequentibus

ibipavicis tecigit

Aquilapec

prope Solcm. Brcuitcr , vuU quod tranfmutans materiam ad formam, inquantum talc, non creat formam nec etiam non tranfmutans , fi produTtrminicn*- cendo forma,fimul nacuravniat eam; nec vniens :

""**

"v/ Jv tns. m ,& I

"^^ ' ^^ creans ncc ideo non creat , quia alif^j.j^jg prafupponit nec fi totam producac materia priuata concurrcntc, quia tcrmininon "^

:

^^. j

;

purum

funt

nihil rcalc

& ens

,

fed priuatio

:

,

& vbi fupra, & langc inftantias Phi-

»

1.

creari

,

ctira

ad ipfara tranfmutc;

argumcntum,vtpatct.Secundum,

& quartura argumenta oftcndunt infcrri oranera

formam

creari

ex didis poflc ill* eft ratio,

, fi

qa6d produdkio anims, quiaprior natura produ^ionecompofiti,idc6 non eft gcncratiojfcd crcaeft not.-ibile

,

vt tetigi priuis

fciiicetagenscreatura vnirepotcft

,

quarc

formamaDco

immediatr crcatam,vcl produftionc totius ipfam producere,&: non pcr r«-

nWr ert*-

Ad

tcrtium folutio claca eft:fcd

examinandum

rc?

Ad

fc,

vel feorfum ipfara crea-

primurafingulariflimc rcfpondct

,

decla-

rando,vndeprobaturanimam intellcC^iuamcrca^j j^ j^ ^ g^ ^l jbi ybi fupra. lUa ^j ^ ^ ^^ j^ ^^^^ .

&

confirUtera fequens.vbi declarat folutionem, mat , poteft benc intelUgi , vt iacet, referendo ly eiut

ad materiam ignis , vcl ad tcrtiara cmitatcra, modo poftet fic ftarc , quia aliquid eft

vel alio

cius

,

vel pracfuit,

nem dc

, fi

exemplum

>5'

loquatur de forma alterius ge-

fcd exempla ponuntur , vrpote fubftantiz famose confidera omnia diligcntcr , & inftan-

neris

:

:

tias

tra

exciudc. Replicardupliciter fpccialitcr con-^

primam folutioncm ,& icrtiicontra

folutio-

nem quattac otaedronis , & alias (xpe didlum dc termino primsadlionis; Adprimum refpondet valdc eleg.inter. Quacrc in itmilij^i^.

1.

Frolor.

& iJift.i.^.i.&^.& \i^.<jUAJi.GluotU.& tpuft.j.& & alibi/ipe.Ad i.8c

}. fatis

i.diftinif.i.

in.^.tptaft.1.

patet

,

& clarc & notanter ,

iponfionc

j

:

vbi aducrtc in re-

.qu6d intcndit Dodlor breuiter pone-

re difFcrcntiam intcr

raodi compofiti

,&

pct fe

efte

i

pcEfcitatc tertii

primum cft vcrum dcfadko , & poffibili fecundum , & fi de poffibili , non tamen de fado , nifi tantijm dc inejfe

forma; quia :

:

tellcdtiua:quod multi tiegarent. Et qttod ibi finaUter tangit de poffibiUtatc, &ncceffitatc, examina , adde vtexpcdit. Ex his cnim refbrluan»-

&

tur

multa,aU^s fub dabio omifia confuetudine

Scotica.

Deinde profcquitur notantct dc a£Hone pct totum; vbi etiara conclufiones notauimus ordinatc. Vigcfiraatertia eft tanquam quxftio , vel dubium , aut pctitio, quac tangit duo raembra, 8c .cft problema fatis commune. Vide dc poientiis anima; 6. dift.i. fcd confidera quid diccndum de 1

Solc conftringente,& foJucnte: vidc fupri particula ly.conclufionibus 7. 8. ad hoc cxprefscal-

&

lcgat

Damafcenura in j .Iibro,& quoratio C,nunc

oraittitunnunc alio,& alio

reeumc.}.&

modo habctur. Qu«-

i^.fcd exprcfsc i;.facit

fcrmonem

pulchrura de adbione.

Vigefimaquarta videtur rcpugnare

7.

fupri

34-

particula 17. fcd confidera bencqualitcr hinc in, & de qua forma , & -de qua fpecie: cnim loquitur de agcnte illimitato.hic dc for-

de loquirur

,

eft efficax fatis

ttnfitt

&

ma que multijra diffcrunt. Exemplum de imel-

& lotum cuius eft pars, gcneratur &

Tertinm

,

fic

&

ligere pofTct

tio.

:

tanda.

Confcquenter contra dida obiicit tripUcitcr. Primo.quod fcqucrctur animara intcHcdiuam ,

&

Philofophus negarct animam creari: quia non prius , &c. vbi notanter redit ad priusdii^ro de forma , vc forma , dc forma vt cns : quz funt valdc no-

ibi

tur corpus

mnimam

vbique notabiUs

eft

f .^.rcfolutc, lofophorura.

non nccefTario

Vni*

,

ritatera naturar.refpcdtu totiusproduclionis

&

forma.ReUnquitur crgo cura crcatura non poffit aliter produccrc , quod folus Dcus creat. Vidc t.

3?3

poncndo difFcrentiam iatef produ(flioncm formx creatz,& generatir, quo ad priodet optimc

excludendo vidclicct opiniovcl loco ly gene-

inchoationc formarum

rMri,ii fincm , pone ly

creari.

:

Ad

i.

Sc 4. rcfpon-

impugnari

, fi

intcndat

omncs aftio-

nes intelleduscftcciHfdcmfpcciei.

Nam

&

vt patct. Id-

i«w//»g«-*

,

funt alterius rationis

,& probabilitcr,

,

dicere,

qu6d intcUe(kas non habet aliqucm 'vnum aAum adzqoitum ciufdem rationis.nifi adus intellcdus vocce6 aliqui

volunt

tur aftus indifFcrcns ad dicere

,

&

,

imeillgere

;

fed

fortcloquiturextcnfiuc de intelUgere, vcl loquitur dc adlionibus abfolutis propric immanentibus.

Plura hic adiungat diligcns' veritatis in-

quifitor.

Vigefimaquinta eft valdc fingularis, & notanda optimc. Vidc in i.dift.i.t].^. adfinem/elttticnk, exprcfsc ad propofitum,& t}.t>.eiii/dem,dift.&/i4per j.P^yw-.&pondcradupliccm tcrminnm aftionh, &qualiter exponit didlum famofum Ariftotehrs. Vigefiraafexta videcur repugnarc 6. particulx 17. Ibi tamen fatis correxit illam incommento patct , qu6d hic accipit inlhnmentnm extcnfiue. Examina eciam benc illud excmplum, quod addncit de calote , vt pri^s noraui. Quid etiam rcquiritur ad fpccificam differentiara adio:

num,confidcra.

Vi

>i jHtss

Theorema XXII.

334

Vigcdmafcpiima comparat aftioncm & tercius fccundum affimilationcm ad princi,

Timt$iine* Jttnilior efuft,

minum

^nkm

pium agcndi. Exemplum dc calcfadione,

M8:e

&

ca-*

lorc comparatis ad principium calcfiendi , fiuc Htcalor .fiueformacalcfacicntis. Infert corollariumcontraHenricum. Yidc i.diji: i.^.i.j.^ 6.& i,difl.i.<j.%.& 9,& indey& alihi/ipe. confidcra

vbiqne quo modo accipit aSiioHem hic dc fimilitudinc etiam, vcl forraali, vel virtuali, potcft iie:

multa addc. Vigefimaodaua varic habctur in originalibus: /ed fatis benc ordinauimus eam:vt hic habcs. Vide qua: faciunt ad propofimm ^.dift.i.cj.j.&^^. difl.^.Sc alibi plcramquc. Non obftantc eiiim quod plures fpecics, vcl habitus, ponantur inin-^ tclledbu, vel voluntatc non taracn totados.vcl adioncs fimuI.Quasrc i.T(>/wVor«»»,f.z y .vbi etiam pondera \y pcrfeEio,&c ly /i
:

moralibni.

Vigefimanona videtur currcrc iuxta di£tum Philofophi

i.

TopicorHm,vl>i/iipra,& \.Cceli,ttxt.

ex- com.i i6.& j .PhyJtcorum,& t.CceU,Sc a\\h\ ^Xctumemnem que de potcntia habente aftionem adasquatam, miiumi extcnfiuc : quam probat , &: inftat, intenfiuc , tijuatlti

eluJit

& &

feu limitat

:

impugnat limitationcm

fcquentcr gloflat duplicitcr,

,

& con-

& impiignat vtram-

Deindeadducit duas alias cuafioncs vtramque impugnat, &ita finalitcr tenet veritatcm cius. Vbi totum procelTum valdcnotabis, quia multa difficilia , & ardua clici poflunt. Vide 24. difl. i.& 1$. dift.^. prohis,qua5tangitdeportioncinfcriori,& fpeciafuperiori. Quacre etiam ^.dift.x.par.i.

quc

gloftara.

falfificando propofitioncm,

&

&

litcr in Jieportationihtu,

& & 1.

$ .^mft.G^edlibetiy

& i).& i4.dift.i.&4C).& SO.dift.4.& 14. & yKrf/?. §iuodlibeti,

i

f

ad hacc. Tange etjam ibi, an alio

a£lu vidctur eftentia

,

& alia in ipfa

ab

intellc(5bu

Pondera inftantiam de intelledu animz

creato.

Chrifti.-

Trigefimacft de proportione , feu vniformitatc forma:

4!

,

& adionis

cationiseft:contra

qus etiam notabilis altcrquam inftat pulchrc. Prim6 ,

vcro breuibus cam probat, infcrendo ex cius op-

Quod

pofito inconucnicns.

tangit in prima in-

minimo fenfibili , quacre copiosc in de Senfato fed ad vngucm in ifto x.dift. i. & cum dicit perte, vbi bene ftaret perfe,

ftantia de Senfii

Kmm.

}e.

i6.

,

&

qiutft. 9.

:

Vbi nota , quod aliquando quorac

improbatur.

omnes conclufiones a tici>las

ad

principio , aiiquando parprincipales,& certas carum:rccurrit etiam

Phyficorura,& qu«-

alias di(fla.Quscrctabiilas

ftiones ibidera pluraaddcndo.

Trigcfimaprima,& vltima cft famofa apud & Thcologos de via communi,faltem de a(fbione,vidclicct ciufdera in feipfum. Vbi Philofophos,

aduerte

mofas

vt prius noraui

,

m

frpius,qu6d

via fua veras, fcd

ncdum

fa-

m via

coraramii , hic inferuic,& colorauit»& impiignauit aliquando^ aliquandoprobleraaticc dimifit , vt videanrur

&

mofiua vtriufque viar:tu vero perpendiculum

ftsi-

& raodcrabcre omnia xe£tc. QvixTefupra Lib.^. qutft.petttdt. & vbi ibi quotaui

bili

digiro

copiosc

oppone

,

pro vcritatehuius. In praccdentibus tetigi. Arguit pro veritate conclufionis infercndo tria inconuenientia ex oppofito eius, quae confequenter foluit, duo prima fub vna folutione;tertium vero feorfum infril ,

etiam faepc idcm

cijm diciv. Ad tertium,non

^ttiiibet,Scc.

Priraum inconuenicns cft,qu6d idem opponeretur fibi ipfi. Secimdum, quod idcm cftet in potcntia,& inadiu rcfpcftu eiufdem.Tcrrium,qu6d :

quid

:

aut redde rationcm diucrfitatis. Solutio-

nesclaraifunt exfupradi(ftis. Rcplicat fingulariffimccontrafolutiones,& nullibi altius : lolue

tamen omnia

Vnde

, priiis benepondcrando, id,quod iam notaui,qu6d

vt nofti

inferre potcs

& contra ftabili& poftmodiim vtapis argumentofafubtilio& ianiora elegit. Ad primum dic breuirer,

hic videlicct fundamenta, pro uit,

ra

,

,

tuitlis

& virtualiter contenti ad carentiam,fcu potentiam formalem paffi, & formalem

terttiaferm»-

tercontinentis

,

fi

quod tangic de motu, cft examinandum bcnc. Vide

&

produdis vniuocc, a:quiuoce Ariftotelcm,& Commcntatorg. Quaere vbi ibi quotantur fimiliter de charitate minima; vbi ponderandum , an magis, & miniis variant fpeciem adtus beatifici , & viatoris qux ibi concurrunt & quid facit approximatio talis, & talis obiedfci. Vide 17. difl. ^D.dift. 4. Quaere in j in materia dc fpc, charitate plura ad haec. Fortc vult omnino impugnare propoiitioncm , fcd vidctur bcnc fuftinenda : quare brcuiter diceni.dift.i.p.i.dc

&

:

&

:

&

:

1 .

&

&

diim,

quod

eft

vniformitas rationis a(5tionis,ficut

&

forma: vbiquc, inquantum entitas a(9;ionis habet attendi prxcisc in ordinead formam, licet

hoc forte poflct negari in Vel hoc conccfTo, dicendum vltcritis, quod nedum virtualiter , fed cmincnter Deusomnia continecquicft alius modus concincndi. Vel brcuiter dico , quod non eo qu6d

formalcm

perfc(3:ius.

continentc

finito.

virtualiter continet,

non

eftin potehtiaformali;

fcd proptcr aliam caufam ,quia, videlicet :

ficut

Sol rcfpc(^u caloris

fumme

,

addufta fupia r/

,

:

f^bi

:

de

aliis

;

&

Vocatilludarguroentum AchilQiiod finalitcr dicir, ejHomodo probabitur , &c. Qujcre rcfponfionem rttm,text.com.Bo.

lem

alibi ironicc: vtfcis.

Ariftorelis S. Pljyfictrum

,

text,comm.i6.4,etiam,

&

emnium caufoi , &c. Plura hicingcniofus modcrator addat,iS: garrulantium

5. Afetaphyftca

,

(juarere

proteruiara fufFocabit.

Numcrum

vero prafdida-

rum conrlnfiommi.fiplacucritalio modo fuppu> tare,ordinabic: fcd fatis in dics fpcro

C\

ordinantur ;licet

rc(5le

quiddccft.fupplcrc.

Deindc fcqiucur

quxdam remiffio ad fincm huius fic /ww 6. ijj.

lo-

ver6 non fequitur , nifi forma inclinetur naturaliter ad illas non depcndeat ab aliis in agendo. Vidc i. Pljyfico-

ncm pofuimiis,&

aliquibus orlginalibus additur

cnlerUl

non quia

Ad tertium polfet conccdi quod infertur quendo de motu ad

variationem concurren-

variari proptcr

,

§lu»re SelnS ejl reeeptiuu*

text.ii.&inde.

tium cum forraa, quae &.quot finc , confidera. In

poifit

nen effe-

nuHtter.

:

continet,non formaliter recipit : fcd quia non reccptiuus percgrinarum impreffionum , 2. Cceii,

,

lii

,

a
fimplex

obieifti in fc & potentiae pcrceptibili& partialem atfliuitatem, ponatur. Aliud

t^pe-

(juod rcfert loqui deoppofitionc a(Stus virtuali-

quatur. Potcft folui argumentum, rccurrendo ad

a(^ionem

37-

eadem ratione quodlibct agcret in fe , quod eft contra cxperientiam vcl fi non , crgo nec ali-

confidera an aliorum opinione,an adfcipCum lo-

tatem,

ytn aliquid {* ft lierepejptl

illa litera

,

fatis re(2c

originalibus poncbacur

propofiiionescreditas

,

fuper quaadditio:

quac in

omnibus

fupra iramediate anrc fcilicet

ante i^.particulatn

38.

Theorema XXIII. I^ eo modo

t

«juo diuifae fant

:

vet6tan-

qiria

guntur difta in prrccdcntibtis , vt vidcs in iiU liter» , coHucnienttus vifum cft , qu6d fcqucrctur ea, qux rccitat, Sc quz fupra dida appcllat,quara

Autergo

pratcedcrct.

vitio fcriptorum

€toxii originalis tranfmutatione

\

i

aut

6 f^nuAtquadque n/ttum

buseius additione huius litcrae (aut oppofittonc qiioquo modo , ibi communiter habetur hicni-

Hoc non

&

mentis anguftia , 8c ccrebri infcftatolaborc , maximc circa quqtationcs quas tangit.' tione , Diuinatus fum etiam ncfcio quo fpiritu illud di-

&

Aum Linconienfis corrupti fucrunt

,

,

quod tangit,

& ita

vbi

omnes libri Tan-

in pluribus aliis.

ti^m haefitaui in quotationc illius i6.

quam

tan-

Remifltones ad qua:ft.8. & j.Mctaph.ibi.non te moueant, vt fupr^ notaui , cunda bcnc declarando. git f«pc

fcd lcftor inucftiget cun6ka altc.

;

Ponitur ante illam particulam

•.ferfeElum efi

,

&c.

7 Noh vmnis foteHtia yerfelfiorfit ex ope-

Jerum

8 Totufn, (jr perfeHum idem

Quarc ihfinirum, quantitatc,non

ift

j

.

"Phyficorum.

vt cft poflibilc in

,

partim ex Phito/opho, cuitu loca citat

f7-

& deprimo pHncipio cap. 4. num. c^ 44. & alik locu in SchoHotitatii tjuihm Do^oragit j

,

,

.

ibi

de ptrfeElioneJimpUciter , corulufiones funtfatit clara per/e,

(fi-fiia

Commenta de ;

tjtubus vide notas

AiaMritij.

I

PtrfeSfitm dicifKr

,

euiiis

non

efi

extr*

Hjec cotnmunis cftratio,fiuc ih fubftantia

i

fiuc Jn virtutc

teduratiotjis,Vcl

Siuiiefie/: perffcfto (im|)licitcr

fi ferfeiH? flmpliclter

fiuc in quaniita-

-,

pcrmanentc ,

vt

Dco

;

:

& hoc fiuc fiuc crcato

perfcao.vt Vniucrfo; fiuc hoc,

vtfpcciet certae. ex

l Perfe£tum

ejl

hoc fcquitur , qubd fotejl fMirb

fthi

Quarc omnes confiderationcs tcrtij Topicorum dc mchori &: dc pcrfcdiori ,

Notaquod

intclligunrurca:teris panbus.

fufcipicns illud

perfeaio ptrfcdius fir fecundum illam pcrfctaionem, non perfcdius fecundum fuam cflcntiam: ,

fi

eft cius

,

;

nunquam minus nobile propter coniundionem cum nobiliori nobilitatur in fc: ,

ncc matcria proptcr coniundioncm cum forma necfcnfus proprer coniundioncm cu intcllcdu , ncc intcllcdus proptcr con:

iundionem cum voluntatcplufquam finc illis eflcnc Taraen dupliciter nobilitatur aliquid; vno modo nobilitatione illius cui coniungitur , quac nobilitatio fcilicct

bilius cft caufa

,

cft eius ali-

modo,quo illud no-

vcl perfcdio

:

:

quam

fi

dcbtrcnt rcmanerc fola idc6 fcn:

I

o

Vtcfle,

quam ,

aggrcgationrs perfeEiorum

,

a

meliore

relatum nd ipfum.

Ethicorum 6.commcnto 9. poft. T ^nliter perficientur deteriors, tU mtiffis,non reUtn.

1

.

Dlonyfiusdcdifcd cns cft perfc-

quod plarcs pcrf^dionts participat, hoc fccund^m ipfam vbi cft compofitio

tur

4 Fniimquodque

qtiam

bominiiper-

viuetfc

nominibus cap.

dJius

,

,

Perfelfio pMrticipatd qusnto ftmfli- u4n fenfiu

Quinto Metaph. hxccft perfcftio aliquo modo virtutis pcr quam acquirifitiis.

ne ad alia}

minus nobi-

&

uinis

fludiofum.

coniuneHo-

ide6 facitea , ficut congtuunt coniundioni cum pcrfcdioribus non congruercnt , nifi in fc fiercnt pcrfediori, ra

cior.tanto perfettior.

Similiterferfe&um eJf,quod habetfirtem

no~

hiiilaturper

tioncs, vel

virtutis.

,

Q^pmodo alitjuid

Sccundo modo natura facit difpofiminus nobilia propter hobilio-

lis.

in pccorc.

liiis

pcrfedum quod

cft rubiciStum

Quarto Meteororum , gloflatur m. Prooemio Mctaphyficx hoc cft pcrfcdio

iffo perficitur

Materiain fe nonperficitur per

modo

aliquo

cft

fus ctiam in fc nobilior in horainc

flmtle.

)

X.

pcrfedum. 9 Bonum , &ferfe6lum idem.

quo modo,co

ttltquid Mccipere. I.

T.c.«4.

eft

Adhuc minus

^luodlik. y. art. i.vvi declarat defcriptionern

pcr fctfli

1 .

fenfitiui

recipicns accidcns, luxra hoc, nota,

I.

Affert fMlcherriniM regulM de ratione perfeSli^ar'

tim ex/e

c. 1

Patct dc aftu appctrtus nobis.

ctiam eius fcrmam,nec pcrfcftio , ficutforma informati,non ficut fuhitBiiper intrinfeca pcrfedio ihtra cflentiam cius. accidens.

XXlll.

SCHOLIVM

r.

rutiorte fua propria. intenfn.

formae , quae

:

THEOREMA

ciccitcr.

mclius,&pctfcaius fit: in impetfcAo. Ibi-

manct

finist&c.

litera longa,

:

T.C.J4.&

fufcipicns

fufcipicns

materia cnim ita perfede eft materia, quando non habct formam ficut quando habct non tamcn ita pcrfefta perfedionc

quam omiHmus

pnnc.

me-

quia non communitCr habetur, nec ncceltaria hic , quac fic incipit DicitHr qnoi

quxdam

in aliquibus originalibus

ij.

fufcipere

dcm antc (cntmtialiter.

:

hilominus lcgatur , ft placucrit lc£lori. Multa Hotanda continet , fcrc tamcn fuprJi omnia ta^a funt. Pulcherrimc ibi fe rcfoiuit deordinc caufatum requiHto in caufando,& de vnione tam cxtrinfecarum , quJim intrinfccarum. Litcra fatis corre(5kaeftpertotum,fedbone lefu cum quan-

efi

tiksfeipfo.

Do-

aut in margini-

11%

T>oft.

,

,

,

ncc quantltatis, ncc diftin-

dionis. 1 1

Nnnflntpticftei^perfeSfiui efi

,

quod fer

fe.qukm tjaodper altud. QuiacrcatUrapcrfcdiilirs intclligitur \

Dcof & tamcn tron pcr fc,

fic

qu6d ipfa fit ratio

fe[Her fen~ fit hrutii

3-

Theorema XXIII.

ll^ racio intcUigendi fc

quam fi

ftrfeagere,

quam per

fccundum

vt

:

Tamen

aliquos.

qu6d ipmens a fc

alio, ita

intcUigendi fc

fa cflet ratio TerfeSlliu

fcd cflentia diuina)

,

intcUigcreturab

inaftionibus

yi^Jctur pcrfcdius pcr fc agcrc

quam

,

per

Dcus pcr fc intclligit.Nota,pri-

a|jud,(icut

ma inftantia

fe,

Contra de vifionc rcrum in Vcrbo, in fc. Refpondco tam ad hoc,quam :

U

,

ad primum

,,

non

per aliud

extrinfcc^

C

Qup magU nobiliM

HO

L

M

V

I

,

CAteris farihus ,

& cempofito

,

eo

ma~

,

aliotjuin

;

aut forte lo~

,

^odaddit,in nullorelfe^u ejfe perfe^ionem , verum eft ; etiam locjuendo de relationtbus

fimpliciter

eriginif in diuinis

DoHor

,

,

non dicunt perfe^ionem

ejUA

i.dift.i ^ .num.c). lo.

vt

ait defimplici-

.

ijfuodfit perfeSliofimpliciter

,

& dift.i6. num.^G.

,maxime ijuodlib.^ §lupd

alibi fipe

tate

1

Nota

3

,

ncceflaria,quam

cft

fi

fi iii

funda-

fimplicitas abfolutc cft pcr-

,

quam non ipfum

,

vniucrfalitcr dc

ficut quafi cft

,

omnibus

§iu_idperfeEiio fimpliciter.

atiributis.Qu^od.

dcbet ficintclligi,quantum cft cx partc ipforum , non quantiim eft cx parte illius,

1

&

&

nobilior cft

,

ipfc

alia a

fcQio, ficquodlimplicitcr mclius cftip'

quod

forte deftruunt:

vide traEl.de pri-

4 Non omne iUud cum quofiatfimplici,

tas in creaturis

,

efi

meliu6

illo

illoycui conuenit

Simplicitas

cui opponitur: non fimpet

nec cui conuenit maiorfimplicitai

,

melius

efi

melior.

minor.

Alitcr matcria prima cflct

in opinione Philafophorum penentium IntelU-

Z/idetur.

& perfedio

ficftpoflibilis.

II.

ab hac tergcntiM ita effici , vt aprimafitfecunda, tia &c, Sediuxta exemplum , primo /enfit locjuutus

hahet

mento

,

iicut fapicntia rcpugnai cani.

alicjuod abfiltUHm efl necejptrium intellige

: ejiiod

teria ejfet nebilior forma ejifitwr

*^

fc aliqua rcs cft

tamen

rcfpcftus

,

cui comparantur,

continens.

S

:

fum

aliud.

terra tota in grauitatc pcrfc-

illc pofTibilitcr

vidctur dcficerc , quia in ra^

tione obicdi mclius eft intclligi per

quampcr

non habct:vt

dior vno lapide hxc necclfario dcorfum,

pcrfedior

compofito, &: punftus pctfe(^ior omni continuo, &:vnitas numcro,& ita vniucrfaliter pars toto quia totum compofitum:&: tamen totum,&: pcrfcdum idem, :

tertio

Phyficorumitamcn inquantum fim-

T.

c.

<J4.

pIiciuscftmeIius:ficutnonomncincorruptibilc ficut matcria prima cft fimphcitcr melius omni corruptibili , puta homine: licct inhoc fit mclius,&: ideo quia i

mo principioyCap. ^.num. lio

dr locaihi citatain Scho-

}.

pro declaratione perfeSlioniffimpliciter. Defimplivide

citate,

ra conuenit

i

,

.

dift. 8. e^udft.

(Mm eiusnaturam defiruat pUciter

\ .

(impliciter nulli creatu-

ideo in ea perfeElio fimpliciter

cerebri vexatione

,

magne

certe labore,

textui in multis fatis intrica-

,

Nee

panitet fufiept* moleltia, (juam fpes fruElus inde exeerpendi , abunde recompttegi.

Si

pcnfiult.

peragraui

(juas

difficultates

in initie

,

prauidijfem , perterritus forte deilitijfem : fid e]uo rudiores reperi litert cortices , difticiliore^ue eius in-

^^»

gr-ejfus

%

,

eo delicatiores

tamen, occurrerunt

prefundiorej^ue ,

,

fenfits

;

,

&

Ubrorum

,

in-

fatigatione in ali^uem DoEloris fithtilis

tegra edidijfem commentaria re

,

^uo vt Jpero

vi^nm aperui DoEloris

rendi

dem

,

,

aliit

,

fed malui hunc fubi-

pede

,

,fruEiuofiiis

eft

,

&

,

metaphyficalia

omnibus Jpeculatus

&fiDeHS dederit

:

:

tjuibus plus eft ingenij

inpffenfi

e/ui altiits

cum fudort

minore fane labore

otij,

huius

,

percur-

doElrinameiuf-

commentarm

cft

tantum vna catcna in mundo

Nota

f

,

fimplicitas

non

rcpugnatjficut ftare

nis in

16

& fapientia,fi

cum natura earum

,

&

,

perfcdior

in fpiritibus,

,

efi nohilitatis

matoris

,

quam

fiuc

,

e^wtmodo

dius

,

quam

in

quo

quod

illud

cft rcfpeftus

fit

pof-

perfcr

necefTarius,

ada|iud,fcm""ff^y/^ •*• f'v' pcreft imperfeftionis:quia ponit aliquam necefiariam dcpendcntiam ^d aliu4 vnde nulla talis cft in Pco. Poteft pamcn aliquicj cfTe nobilius in fua natur^.quod poflribilis,imd ficft

:

habet rerpciftum neccffarium

,

alio,

quod

,

pa-

caeteris

natura

cft illa

ficut

:

dc fimplicitate oppo-

rationum formaliuni rca-

fimilium talium

:

quiatalis fim-

non

potcft

cflTc

ANNOTAT. MAVRITII.

fc£fionis.

Sic intcUigpndo,

de fim-

in creatura.

fihile\innulU rej^eiiiuaffi fimpliciter per-

4,

efi

fita compofitioni cx diucrfis rcbusmon autcm de oppofita compofitioni ipt^n-

tionum

fiflione

fim-

pliciter in

quia vbicum-

ftarc fimplicitas

plicitas ea:teris paribus vy

feElie

creaturit.

^ B C,

Quantum ad quc potcft cft

pcrfcdio-

compofitiene in JpiritualthuSy

(^ corporaithus.

ribus

eflTct

,

Eodemmodo iudicandum

flicitate

lium,&

2(fcejjarfurft in oh^ni Abfilutn per-

Simplicitoi

non eftper»

eis.

Vtentatorem.

ft

pcrfcdio

quibufdam tamcn poflet

eft

fimplicitcr in crcaturis :quia

ilhiHrandi :excufer <]U±fi .fi tnulta pertranfieriro intaEla ^fihelia^en egiyftencomfuis

i. 8.

^.jj-^ub. I

to infirere

*

non

eft.

Scholia haflenus elaborata tfr

effe necjuit,

infi tamen perfeiiio fim-

:

SEquitur

perfeElum eft , &c. vbi pcrfedione pctficcre fuuni

ilb particula

vir perfcdus in

:

laborcm redic voluit ; vbi pulchras propofitioncs cx Philofopho,& ingenio proprio collcgit quas :

iji

plcrifciue locis tansjir,& declarat.

&

$. Prima cx ^.Phficorum,text.comm.6i. Metaph. text. comrn. zt.C 10. Aietaph.text.com. 1 5 Qujcrc cxpofitores ibi Jem , & hunc maxime .

fpccialitcr in quodlibcto,

cjujift.

s.art. i.

&

DccLi-

rat illam dclcriptioncm, fca conckilioncni

indu-

cendo

6.

Theorema XXIII. cen Jo in plurlbus modii, fcu fpccicbus fetfeEli. Vbiaducrtc caute,cum dicit, crtMo fimfUtiter ferftEio

:

videtur enim ibi accipcre fimpliciter

ferftElum pro vniuerfali perfcQo

attende quod

modo quo in mcmbro prccedcnte accepit,

fci-

,

,

in

nienrer.

non eodem

,

l\7

hac propofitione , 8c przccdente polfct allignari corollarium conuely (fuare

Deinde ponit quardam notanda dcclaratiua 4. propofitionis fupr^

quz

,

,

&

funt

fequcn»

Tripltx p*r- licct Deo, vt nofti. Vnde breuitcr tangit trifiHum, Titm plcx pcrfedlum, fcilicct Hmplicitct , vt cft Deiis;

lium , optimc vbi tota Iitera fatis clara , fed valde notanda vbiquc. Vbi tangit dc pcrfcAione

mumiMStfnr-

duplici

titnlsr*.

crcatum,vteft mnndus cum omnibus cteatis} particularc creatum , feu fpccificum , vt homo, &c. Qusc perfcftio poteft confiderati , vcl in fubftantia

C.4.W.J.44-

vcl virtote

,

vcl quantitate dora-

vcl pcrmanente. Vide fupr^ tra£latu i deprimoprinc.de pcrfeftionc fimpliciter»maximcquxcrein Quodlibcto ^«
tionis

diiiin.i^,&

3

^M»d ginir»t larium prarccdentis

fcd cft conclufio : cft ctiam

,

&

fpccialitcr vbi Philofophi in multis locis , Metcororum , ad finem. Quatrc 7. i.de Mnima. t. f J4-C^ 49« Phjjicor. t. tom. 8.

allcgatur 4.

&

1

tUiti ftpe.

mio

&

.

Primo etiam Metaphyfica:

in 6. conditionc fapicntis

cura dicic Do€t. glojfatur

, fcilicct intrinfeca & extrinfcca , danturgradusin vtraquc. ita qudd eo modo,quo varic dicitur rotum ita perfcdum & pcrfcftio. Qualiter ctiam ignobilius nobilitntur cx conr iundionc,vcl refcribilitatc ad nobilius dupli-

,

,

in prooe-

Vbi

elicitur.

confidcra an fiiam ,an

ah'orum gloftam rccitat , vcrum enim cft quod ipfe hoc tctigit optime. Quxrc ad finem tjUAii.i.Metaphyfic. Dcclarat confcqucnter , de qua pcrfe^ione dcbec intelligi hzc

,

citer

eft

cx

j.

,

,

:

Quxre

19.

i-difi. primi.

$.& rum

& 30. di^. & n. Aletaph. & 1.49. diU. 4. & alihi ftpe.

10. EihicorHm habctur :

Dcniquceft ex fententia Dionyf. vbi in alleVide in originali cap. illud.quarrc I. ^/My?.4. ad propofitum. 8.
&

alihi plerumtjue j.

I

,i.\c \cntaxe in communi &c. Attcndc ad lictcram comracnti , qux varie habetur in originahbus. Aliqua habcnt compofitio ; alia comparatio. fimilitcr aliqua habent difiraflioniii aliqua difiin^onu : qua:rc Diony f expofirorcs. vbi tangc dc mulciplici compofitionc , vt fcis. fupra fzpcad hzc plura tatta funt : inftantias vbiquc pondcrabis.

•fiuodlibeti

&

quz

col-

codem commcnto ctiam

colligi-

de primo principio quam ctiam liniitabis,vt nofti copiose vbique , difta Arift. huius pro contra punderando. h.-e propofupr^i in tra(^ata

:

&

&

fitiones infri pertradlantur poft

nem. Scptima notabilis ferf.-

ciiurfir efi-

TMtitnim?

conclufio-

5».

eft,

qux habct

inftantias

&

& deficicntes.opoitct cnim quod dc aliis & quiabonum

fit

ob-

circa

fcd

tangit de cognitio-

«ererumab

intellcftii diuinu , fzpc prius tetiLimitat nocantcr quahier nobilius cft in-

gi.

tclligi pet

extrinfice

&

bcnc

Tange

prologi.

&

aliud, ,

pcr cuiod aliud. vbi loco,

ftaret

vidc

ermnenter.

j

quaft.

hic multa dc cognitione

Dci,

&

aliorum in Deo.

quod

aliud

cft intelligi

aliud intcliigi pcr accidcns.

;

ptct nuiltiis inftantias cuadcndas.

nc

in Sdift.

Quzrc

be-


r.

&

p.irtes

:

ncceftariacaufalitacc Dei ad cxcri.

huic conclufioni rclatiuz

quia

du

,

,

,

talis

Quodlibeto notaui

perfcd^um

,

quo

aliter in quantitate

:

,

\i,t.c. 19.

& inde.

Ad

cft

,

fincm etiam commenti, duo fub dubio tangit mo-

confidcrare aliquid vr

reUttut.

Stcfjfttu if-

&

di

betrationempartis,& matcrix,& hoc

eftent

non

tcr

:

videtur argucrc perfedlioncm fimplici-

aliter propricratcs

hypoftaticz in diuinis

pcrfcftioncs rales. idc6

notantet dicit

pofuit infinitum, fcilicct in potentia tantum:

"DoCtoi in

cutus fcilicet quantitatemaccipienttbus, &c.

nu propter pcrfedlioncm hypoftacicam

ctiam cft famofa. quarrc vbi priills. Arift.i. etiam Ethicorum ,& Politicorum. Vbi Scoti oper. Tom.I / 1,

PttfiHt JimK*.

in-

cludcns pcrfcdtum ncccirarium ad aliud ; aliud fndi, »M «ripfum in fe, natura fua; aliud ipfum rcfpc /HA/ firft. ^um in fe. Aducrte ctiara, quod neccflltas cftcn- ttieium.

molis ; alircr in quancitatc vircutis. Vnde Philofophus vbi allcgatur, dicit qp6d infinitum havt ipfe

^

& poffibili & exemplum dc to& vno lapide & inftabis ex primo Coe-

debrcuitcr aliud locus cius.

Binum,

fint pirfeHum, iUem.

fcilicct in

ncceffario

ta tcrra

obftat

rcfpedus neccfTarius non natura : licct benc ad velaliam perfonam, Pondcra dc rcfpe:

ad aliud

alium

Non

quod pcrfonz diuinz

,

refuo,vta principionotaui. fcilicct de rcalitate ciu$,& pcrfcdionc diftinAis a fundamentis. declarabis,vrexdidis huius alibi fcis. Vn-

8. Titum idem Vide vbi fupra in

modo tocum

Habct hzc propofitio , vt pater. Prima parsdcfcnotacft fecundam vcr6 dcclaiatcgrcgic. Tangc fi(ndamcniaPhilofophorura hic de duas

Vidcz.j.c^

:

Nona

pof:

cx caufa intcgra.

& fimiliter in pra:ccdcntibus. Oflaua propofitio eft nota &

&iim.

quam

Phyficorum

vbi dc refpcdo in fc

Dcclarat propofitioncm exemplariter. vbi tange dc multiplici perfcdlionc , vt

ferfe-

8.

circuniftan-

,

10. Ethicorum.

^uii

contra

:

fic

icflum conueniens

nofti

Eaqus

faciliterfoluuntur.

cft

pluresin Arift. di(f:^is huius. vbi tamen pondcra ly omntj , propter potcntias dcfedibilcs,

tiis.

i.&

benc ad propofi-

cx prscedenti. quarrei.c?'

fuit pertradata aliqualitcr

tenriM

cft fingularis

fent adduci inftantiar fx

dift.i.&i<).dii}.\. &alibi plerumquc.

Scxra ex :

<^ 14. quafl.

2.

Duodecimacft niultijm pondcranHa,& maximc in doftiina huius. nuliibi ita exprefsc dc« clarauit. Pondcra ly fimp/iciier perfe^ieru pro-

o. Ethicor.

tur

etiam dift.i.d-

per aliud

Quinta propofitio cx codem commcnto

& depcndct

diligentcr,

i.

fcd inftantias confidcr.i.

ligitur.

omnia vcrba mcnfurabis

fcis.

Vndecima

Meraph. vbi allcgatur. Expone,plura addendo. siAci.de Anima, t. com,^^. Quarta , qu£ fuit etiam fupra recitata eft notabilis , vbi quotatut communiter lib. Ethicorum. fcd varie. quzre Euftathium in comrocnto,quem communiter allcgat iftc Sc non Aucrrocrn in moralibus cnim minimc vaTertia conclufio

&

&

,

,

Po^ct illaliteraconuenientcr poni fuprapoft6. vcl aflignari additio:optima tanicu vt

conclufio.

luit.

&

vbique.

j.copiose.

Sccunda propofitio , qua: vidctur quaH corol-

TerftCtMfH,

fibipmili.

,

:

z. par. conclufionisySm/^/u-iVrr

,

fit

,

vt nofti.

^uafi.i.& i.

&

ferfe£Ho, fi

quz

Vide y. ^ntfl. ^todlib. i. difi.i. Adde hicplurabenc fpcculando. Dcindc Ff

Theorema XXIII.

S58 j^

.

Deinde pdnic notabile de nmplicitat6:vbi po-

ceft afllgnari

&

notabiie.

Monol.

j.

I

concluiio vt habes

,

Vei omitti vc

tangit defcriptionem Anfelmi in

quod

dicit

&%.dift.

4e emnikut attributfe.

vimus de Gmplicitate in creaturis , & eft notabiMs vbique, quara declarat & probat optimc. Vitem

,&

vbi conlparatuc qualitas ad quantiravbi ibi quotaui ad propofitum. Ponde,

quod ibi tangit de roaieria prima & ho' mine & decatcnis variis in mundo. Et ponitur ibi communitec remiifio & quotatio quaedam

xa valde ,

vbique qua: varie habctur. Coniidera an fummam Henr. quaerit , vel Thom.aut Alex. intricata

vt notaoi Aipra

omittere

men

an ccrteadalia fua dirigit

;

parum rcfcrt nunc:in Oftaua etiam dift.

illa toraliter

:

orania apponere pro

buntut /ingula. harc propoluio

,

fed

volui ta-

dies i.

:

depu-

tangitur

& alibi in do£i:rina hoius iiEpe-

Addit quoddamalindnotabilcdefimplicitate creaturarum ,&poteftponi 15. liuinsparticulas:

& lirera fatts

clara

Degradibus

eft.

& aliis ad propofuum ncceilariis

tiofus vbique tradiabit

,

firnplicita-

ledlor cuAn'crcatoris conueniat

aliqua perfeftio fimpliciter

,

,

con/idcra.

Vbi notanter Duplextm*

,

feu rationum formaliuni. QusEre

j.

&dif}.i.Sc alibifajpe apudittum,&

I.

pondcra notanter ciim diax, lOtertf.paribtu. Hatc funt tiux ad miniis prouc(9:onm introdudlionc, in hoc breui elucidario digeffi. Qua in re fi quid perpcram didum eft,non irafumamator mei, vr ea qus lcmcl cfFuderim , meliori fentcntiiantcfcrre contendam. Si cnimnihil eft ex

nobisboni ,nihil cft quod in noftris fcntentiis amaredcbeamus. Quarefiquid boni .vtilitaris, & fru(3:us collcgi , id ei k quo omne emana: bonum , atrribuatur minus vcro niaturc dida huius viri fententiis non conlentanea , imbccillitati mei ingcnioli adfcribantur. Rci ciiam ,

:

difficultaSjtcmporis anguftia,

&

& turarum,vcriui-

que hominis varietas excufabunt. Facilius(vt

vcrum fatcar) aut in vnum Sentcntiarum fcriptum;aut in Ariftotelis aliqucm librorum fcripfi(rem,<]ii^m huius miranda fragmcnta fpeculationis arcana ac asnigmaia picrumqne c.i,

,

ftigare

concordare

,

,

Scdquipro panc,

fcm.

ac dcclarare aulus fiiifvt aiunr,lucrando,quid

deniqne pro animac finali falute ? Conceptuuin fcandcre monics , caufarum ordinum , cntiiim conditioncs , confufa varietatcs , naturas , ,

&

ditla, «lia

,

&

comraunitcr

,

(juamum ad

F

quadam fpcculatione ,ac problcmatica

l

N

vtciMn-

quevenari nifi veriiaribus in jcnigmate fidci, quas Philofophi tantiimopinatiuc , & qui adcpti , fucccdat clara vifio , & propter ^«/
tinentis

Vltimapropofitioeftcomparatinacoropofitionis,& fimplicitatis proportionalitcrin fpiritibus corporibus.Vbi aliqua originalia habcnt ejMan-

tum ad

firoplicitaie.

&

numero.

tis,

de

tangit deduplici compofitionc, rerum,fcilicet&

realiratum

:

fupra

per quas litteras intelligit propofitiones

,

quafi

propter efTentialia ad extr^.Vide Lcjuitfi.GiHoclUb. Dcclarat confequenter aliqualitcr defcciptionem perfe£lionis : fcd vide ad plcntim , vt priijs noiaui /. ^M^/?. ^luodlih.art.i.ratione z. principali.
<de

BC

tres przcedcntes

& addit notanter in liteta ,ficm

tft vniuerptliter

&

ji

& voluntarie

,

in fuperna ciuitate:

ad cxtri reprajfenrantis

vbiRcx

eft

Virginis Fiiius;

critquegaudiumfempitcrnum,dclcftatio,cibns, opus laus pcrpctua Crcatoris. Cui omnc gcnu ,

flc^atur in xqaniaruorum.

1

Amcn-

S.

R.P.F.

ffiti"'

ioanniVdvns S

C O T I,

DOCTORIS Ordinis

SVBTILIS.

Minorum,

COLLATIONES, s E

y

DISPVTATIONES SVBTILISSIMiE. NOVITER RECOGNITjE, ET AB INFINJTJS mendis cafligata

\

marginalthpu annotatiombHS , pr/tcipuorum

DoHorwn cttationey refolutionum^ cjua defiderabantur» appofitione

^ Scholijs tUuIlrata

j

Hvgonem Cavellvm

Hibcrnum, in Collegio Antonij Paduani Minoritarum Hibcrnorum Regularis obferuantise , apud Louanienfcs Sacrac Thcologix ciufdcm Ordinis Lcdlorcm cmcritum ,

Per Fratrcm S.

,

&

humilem DifEnitorcm Generalcm.

Scoti oper.

Tom,

1

11,

Ff

LVC^ VVADDINGI DE HIS COLLATIONIBVS CEN PvscvLVM

S

VR

A.

hoc inter reliqua4 Scoti elucuhrationes repo-

nunt Henricui VVihtus,

^ Antonius Tojfeuinus,

Mtror

loannem T^itfmm , JoUicitum Scoti operum indagatorem, neque inter tot codices

MSS, firiptorum

quos in Anglia , Lotharingia , gf reperijfe

cum annum

neque

,

inter alia

a fe

alihi fe ojfendijfe narrat»

Ah

recenjlta numeraffe,

reliquis Scoti operihus yfed inculta , 1510. Antonitis de Fantis

,

^

DoBorUi

huius

initio prodterunt

Correxit primus fitb

corrupta,

vir do^ij^imus /tn Scoti operihus vltra

omnesijerfatus, Secundus paulo pojt Komultis Laurentianus Seruita Florentinus, dedicauitque Juo Generali Prafedo Angelo Moreliio Aretino,

quem ob ScoticA

difiipltnA peritiam Scoti

Paulinus Berli Lucenfis

mam

editionem

lUuBriJi.

reltquis

Dom. Cauellus

•,

,

animam

appellabant,

Quartam

Eremita Augulfinianus, cultiorem

,

^

Scholijs

iUuftriorem

ipfus opufuli commendatione pr^fxa ,

Tertiui

gf potij^i^ adhibuit

quam

hic

fubiungo.

_

Torro CoUationes has yjeu Dilfutationes , habuit Dodlor

Parifiis

,

'unde

^ CoUationcs Parifienfcs vocat Fojfeuinus,^ codex MSS, Vaticanus,infra a mejiihfinem huius opufiuli citandus, DoCki Jitnt ^ maturum fce^ ,

cundumque

redolent ingenium,

Etfi vero plerajque habeant qu^Biones

Theologicas , altdjquemorales, intermixtA tamen Jitnt

^ Philofiphicx

:

qua

de caufa hic inter alios Phyfico-nTheologicos tra^atus repojitimus rel="nofollow"> njt eiuj^

demgeneris opufiula in 'vnum excrefierent 'volumen.

Scoti oper.

Tom. III.

Ff

PR^FATIO

AD LECTOREM. Ractatvs

Collationum

6tofis Subtilis verc aurcus

,

,

feu Difpucationum

inutilis

hadcnus

Do-

cxtitit

,

&;

paucorum manu tritus vnde a pauciflimis , iifque Scotiftis tantum , citatum rcpcrics. Caufa huius du:

mcndarum

^

crrorum multitudo , 8c refolutio paffim omiffa. Vtrique malo hac caftigatione occurrimus; refolutioncm mendas , quibus vbiquc fcatcbat opus , dctcrfimus , cx Dodorc , maxime in fcripto Oxonicnfi appofuimus , loca , e quibus deprompta cft, fidclitcr citantcs. Vbi ctiam materiam argumentorum , quibus fingulas quacftioncs in vtramque partem agitat , fedulo plcx fuit

,

,

&

tnouemus , nihil hic omittentcs corum , quas in caftigationc rcliquorum Dodoris Subtilis opcrum prasftita funt. Argumenta contra iilam partcm, quam alibi Do6tor afTertiue habct, quandoque foluimus j non fcmpcr , quia cum breuitatc Scholiaftis id malc cohaercrct. Habctin hifcc Collationibus Dodor fclcdtas quxftioncs in vtramque partem acutiflime vcntilatas quafi quodlibctice, alteri , vt refoluantur, propofitas. Habent hic iuniores Thcologi quafi armarium bcne inftrudum , vndc fine labore in Scholafticis diffcrtationibus , vcluti difputent operato habent ctiam promptuarium cx opere ( vt aiunt ) diificultatum 8c obicdionum , quibus Dodoris Subtilis opiniones impugnari poffint , quarum perpenfis folutionibus ipfius do(5i:rina. pcrfpicua apparet. Lege attentc , expcrieris vera me lofolida ,

&

:

&

iqui,

V A L E. ^m^««iii&n«r

^-^^1 "^mi:

n

INDEX

INDEX COLLATIONVM. CoLLAT.i.

CB^^W^iS N

tantum

fit

^u omnium agibilium, itaquod ad dirigcndum

omncs SiSt{is moralcs ficiat

X.

dum

ftamen. |.

intelledus

fit

Vtram

voluntas poffit pcccarc clicicndo

5.

Vtrum

uini,& 6eati,ita

mx, II.

&;

tcntiam

fit

principium adliuum adus,

tanquam pcr

,

Vtrum inrellcdus

8.

Vtrum

caufando

poflibihs

fit

aftiuus in

adum intcUcdus.

361

afVus intcUigcndi

cfFediuc. 9.

Vtrum

36

intclleftus

circumfcripto

,

a6lu voluntatiSjpofiit anrentice

f

omni omni 368

pcrfcfcibih. 10.

Vtrumad hoc, quod

11.

vcro rcquiratur ahquod umcninfufum. 369 Vtrumad hoc quod intellcdus noftcr tiat alicui

vidcat

intelledus aflcn-

,

lumen infufum. ii.Vtrum intellcdus

pra:fentia

14.

Vtrum pcr naturalem inueftigationcra dc Dco poffimus cognofccrc quid eft. Vtrumvohmtas naturahter dcterminctur ad yolcndum.

3

i€.

Vtrum apprchenfo timo voluntas

non

38t 18.

Vtrura voluncas per aliquid aliud a fc, vc

refpc-

antc

395

fola fitprincipium for-

395

y.

ficuc

18.

de quafi materia.

3

Vtrum voluntas in Diuinis fit

,

99

vt concors,

principium formalc fpirandi Spiri-

2.9.

tumfandum. Vtcum alia a Deo

3 0.

Vtrum Thcologia fitpradica, vcl fpccu-

ab co ad

ejfe

40t fint volita

neceflarid

exiftcntix.

403

laciua.

405:

Vtrum ejfe intclligibiic crcaturx prxfupponat Trinicaccm perfonarum. 407 ti Vtrum ad intcllcdionem qua Dcus in3 3

I .

,

ceiiigit

iapidem,& afinum , prxexigan-

tur refpcdus diucrfi

,

&

rationes di-

uerfx. 3 3

.

Vtrum

41 1

intelUgi lapidis a

Deo neceflTari^

concomitctur in iapide aiiquod rcale extra inteiiedum diuinum.

velle illum.

381 17. Vtriim voluntas neccflari6 vclit vltimum fincm fibi oftcnfum a ratione.

perfb-

Vtrum pcrfonx diuinx fint rclatiux.j 96 16. Vtrum intellcaus patcrnus fit principium formale produccndi Vcrbumin Diuinis. 397 17. Vtrum vcrbum diuinum fit de eflcntia, 1

in vniucrfah finc vl-

pofiit

na-

391

male producendii non vt dctcrminata

79

ij.Vtrum voluncas informaca charitate poffit non vclle Dcum vifum pcr effcntiam in patria. 380

390

aitributa diftinguancur cx

relatione.

poflit quictari in ah-

374

aciei incclligcntix princi-

i^.Vtrum eflemia

rcquiratur

370

quarelationc fimphcitcr. 13.

,

fit

duum rcalium in cadem natura omncm adum intellcdus.

1

Deum in

vifionisalicuius Beati.

t^.Vtrumcum fumma fimplicitate nx diuinx poflit ftarc pluralitas

ab obicdo

fit

adum

turarci.

principium chcitum, vel a£liuum , eliibid. ciatur adus. 7.

quod fub eadcm ratio-

piumformaleintclligendi.

habitus pcrficiens aliquam po-

itaqu6d per habitum

ratio-

Vtrum eflcntiaDcifccundumrationem eflcntix

5 j

voiuntas creata poflit pcccare.

Vtrum

eadem

389

xi.Vtrum €.

387

diuina fub

nc formali tcrminet adum vifionis ani-

3n

contra didamen rationis teCkx.

Vtrum cflentia

ncformali fitobiedum intcllcdus di*

principium aftiuum rcfpedu elcdio4.

fit

,

obicdumintcUcdus. t o.

primum

nis.

omni primum

ftindaafc ipfa,vt concipitur fub

yo

3

Vttum didaracn

vt pofiic

,

ratione attributali fpcciali

4f

)

amouere intcllehabituatum ab vno adaliuddipoffit

gratiz,&: gIorix,po{fit ne-

non vcUc fincm vlcimumfibiclar^oftcnfum. 38 f i9.Vcrumhxc cflencia diuina,vthxc, diccfiltari

in fuos fincs/uf-

vna prudcntia.

Vtrum voluntas

pcrhabitum

vna

pcudcntia refpe-

3 4.

ejfe

4

1

Vtrum relacio crcaturx ad Dcum fit rcalitcr ipfacflcntia

crcacurx, veialiares

417 ibid. Vtrum veftigium fir ratitudou 3<. Vccum in Diuinis poflit cfTc maior diftindio F f 4 abea.

3 f.

Index CoUationum. fttn£lio

,

&

diueificas

quam

conce-

^t

ptuum. 57.

VtrumiH

38.

Vtrum

39.

Vtrum Vcrbum

Deo

de

beci

,

&

intuitiua

dc codem

fimul poflint ftarc in inccllcda.

I

440

cflcntia diuina pofliteflc ali-

quapcrfonaproduda.

414

INDEX ^^STIONVM

dc fubftantiaPatris,quafi dc matcria. 417 in Diuinis Fiiius generctur

Mifiellanearum de formali-

producatur

in Diuiuis

tatibus.

pcr a£bum intelledus formati notitia

fimpliciagentisinintcllcduninudum,

conuerfum fupra ^

fe

,

vc

noticiafimplici.

Trum omne

Si»*fi'

•'V

informatum 419

intrinfecum Deo

diuinz, circumfcripta quacunque operatione incelledus.

^^STIONFM

IHDEX

x.Vtrum

TraSiatus im^erfe£ii de cogni'

idcm

tione Dei,

litcr.

3

^rf/.i.T TTrum de Deo

V

poflit haberi

2.

43

in peccato mortali

448 adu$

quolibet adu

4^0

pocnam debitam pro

peccatis fccun-

voluncatem ; ^ vtrum Indulgentix cancum valeant,quancum

dum fuam

43 3 Vtrum cognitio abftraftiua proprictatum perfonalium poflit haberc rationcm

436

Vtrum Saccrdos litcr in

Vcrum calis cognicio abftradiua poflit dici

fcicntix.

rcaliter,vcl diftinguanturaliqua-

4. Vcrum Prselati Ecclefia^ poflint dimittere

cognicio fciencialis.

3

,

Ecclefiafticos exerccns pcccccmorta-

cognicio mcdia incer co-

gnicioncm fidei,& pacrix.

44

&

voluntas in Dco, qui dicunt perfcdioncs abfolutas , finc intcllcdus

fonanr. j.

Vtrum

45^

pcrfc^ifllimus conceptus

pof-

I 4. Vtrum talis cognttio abftra£liua,

quaepp-

fibilis

haberi de

Deo pcr

naturalibus,fit conceptus entis infiniti.

nicur

mcdia

aliquod

commune

limicacum. 5.

reprzfencatiuum

437

Vcrumcognicio incuiciua,d£ abftradiua poflibilis habcri dc Deo finc eiufdem fpeciei.

6.

,

pofllic

Vtrum

4)8

coguitio abftra^liua poflibilis ha-

haberi dc

Deo a viatore ex puris

461 €.

VtrCtm per facram Scripturam poflic cfHcaciter probari falus finalis Salomonis.

471 7. Vtrum fciencia naturalis

fic

fcicntia vna.

477

COLLA

|j>

COLLATIO PRIMA. An tantumfit vna pmdentia refpe^fu omnium agibilium

,

ita

quod ad

dirtgendum omnes a£im mora^les injuos fines Jufficiat vna prudentia Jpecie ? D.THom.

1.1, qntfl 60. »rt.\.

Scoc ^.Ji/l.^g.nMm.xi. t.Jifi.^^.qutft X.

Heniic.

Occam

Kubion

j.i'.

qH/nilib.f. qu*/t.^.

).fw
fccundum illam rationcm communettj quaconucniunt ,itadeilli$ funtdiuerfi habi-

fcientia

in

3^.9.1. Gabrf. t>aic«r/.j.

cus.vt diuerfz fcicnciz

declaracur cripliciter. Pri-

, prout formaliter& fpcde omnibus fcibilibus , in qnantum conucniunt in ratione entis , cft vna fcientiacommunis,vt Metaphyfica ita etiam de

ni6 ex parte obied^ti

fcibilibusdiuerfis,prouc differunc

/ilm tr»S.ym»rml.t.4.A(ioi:t»m.i.lik.i.r.xf.q.^

cifice difFerunc

I

I.

D

E

T V R qiiod

fic,

quod fic;

quortiatn ex parte obicdli

quamuis conuenianc in racionc aliqua communi , vt in racione boni humani , camcn difFcnlnc pcr rationesfuas formalcs,quibus fpccificc ditfcrunc aliud cft etiim bonumhumanum,inquod inclinat tcmperantia;&

obicdViua

obiefti

cft

ralium.

Secund6 ex partc principij pradici quoniam prudentia przfupponens ipfnm primum :

principium prafbicum agibilium ad tot fccundiim vnitatem fuam fe excendit,ad quot fe cxtendic illud principiumpradicum : quia intelle6bis fecundum habitum prudentix elicit fyllogizando ex ptimo principio pra(5lico omncs conclu(lones agibilium : fed primum principium agibilium fe excendit ad omnes concluGones agibilium ; ergo refpedlu^omnium agibilium fufficic Vnam prudentiam fpccic poncrc. Tcrcio ex parce vnicatis attributionis, quo,

tiiam quamuis iint diuerfa agibilia,circa quae di-

prudentia monaftica, tamcn omnia habenc

vnum finem:nam in agibilibus vnum , quod eft aliorum finis , propcer quem omnia alia agibilia funt & ad quem atcribucionem ad eft aliquid

,

funt virtutcs moralcs

aliud ad

non

quod

Przterea ad confirmationem

V M.

vnam prMdentiam rejpen^u

ijuia efi

vnica ratio obieBiua : contra arguit Doltor,

,

4]uia ejiofit

vna ratio communis

SecunJo, alitu

efi

,

,ficut diuerfa

temperanti*,fortitudinit,&c,

habittu de corpore mobili vtfic

alitu de cerport locabili

,

vtl mobili

adformam

;

,

&

ergo

idem de bono humano vtfic,& de hoc bono,nempe tempertrvtia.Tertioex Philefipho. QuartOy^uetfttnt conciufiones diuirfejpeciejot babiftu.

Quarto,cum notitia

alicuim in vtiiuerfali ^fiat eiut ignorantia in particUlari,& adducit exemptim ex PhiUfepbo.

conthl ratibnem pritnatn arguicur fic: Quandoque aliqua piura habent aliquam

SEd

vnam rationem ad quam conUeniunt, ,

fas cationes (tifTerunt

*

ic diuer-

formales , quibni in fpeciali fpecie

Qcut de

illis cft

rationis

obiedlorum fufH:irad variationem habitus, ibi maior diuerficas fufliciec ad diuerfificandum habitum feJ :

minor

eft diusrfitas cocius

fubiediua

qu^m

,

vniuerfalis k parce

cocius integralis k fua parre;

fed diucrfitas prima fufiicit ad diuerfificandum

habitus formaliter,ficut alius eft habiius de cocporc mobili fimpliciter , aliu^ eft habitus dei corpore mobili ad locum,vel ad formam : igiiuc cijm bonum fpeciale , vt bonum vnius fe habeat

&

ad

bonum commune,

tum

integrale

:

(

ficut pars integralis

ad to-

enim agibilia funt parhumani ; alia eft prudcncii

diuerfa

boni totalis

forraaliter refpe£lu obiedti particularis agibilis,

boni humani fingularis

,

vcl faltcra

,

D.Thomt, omnium a^bilium,

dicentis

frimo

iftius

arguicur fic:vbi ininor diuetficas

cum plus differat vnum bonum ab alio,quam totum vniuerfale \ pacciculari } alius eft habicus

Hefut^tprimdm rationern profententia

Jpeciales, verbigratia

:

rtere diuerfas prudcntias.

fi refpedla

I

enim

ergo licct rc- Diutrfs j^tfpcdlu omnium agibilium , vt conucniunt in ra- "'» 'gii»-'*. tionc boni communis , ponatur vna prudentia, ?'"""^^'"''tamenrcfpeftu agibiliuin, proutlpecic difFcrunc fecundum rationes formales ag:bilis,oportct po-

fpecificam fotcitur.

C H O L

inclinat fortitudo; aliter

efTent diucrfz virtutes fpecic

tes vnius

:

fed agibiUa.circa quac

:

,

:

ordinanda funt ideo propcer hanc vnitatem attributionis ad aliquod , vna prudentia vnitatcm

S

ra-

& di-

uerfi habicus parcicularcs

:

1.

ciones fuas formalcs,funt diuerfae fcientiz,

habentis vnain rationem

ratio

rigic

:

fecundum

formalcm obic<5liuamiefl tantum vnus habitus; fed tanium vna,quar efl bonum humanum ordinabile fecundum rationcm r.-damiii fincm debitum crgo prudcntja eft tanti^m vna fpecie, dirigcns circa omncs adlus virtutum.moprudentix

ficuc

,

vnus habitus

,

tc Tn«

prudenciz refpedu vnius boni agibilis,

& refpc-

^u alterius. Przterea , fi bonum agibile fecundum raj. §im»mtM tionem itQam fit obie£lum prudcntiz ; crgo vbi eft aliud obiedlum formale prudentiz , ibi J'f*"i>t 'xi**'.•" '^'' <^ erit alia prudentia fpccic fed fecundum Philoatm fttfiui fophum 6. Ethicorum comparantcm prudentiam ad artem & fcicntiam , ipfa eft przceptiua refpcftuartis & fcientiz , obieftum ver6 fcientiz quantumcunquc(qutcquidfit defa^ibili ,quod eft obicdlum artis ) eft aliud obieduro formaliter ab obicAo agibili , quod habet rationem

,..»„,.'

:

,

.

oppofitam : quoniam agibile eft contingcn5, obiedlum veri fcientiz eft necefTatium : etgo non rcfpcdlu omnium diligibiliom eft voa prudcntia fpecie. Przterea, ficut prudentizeft habitus inclinant

ad cotifilianddm

cle

veco agibili coroplexo contiogenti»

Dodoris

346

tingenti, ka fcientiaed habitus ad fpeculandum dc vero complcxo neceflario, non agibili:fed fub fcientia connderante de quo obiedlo in commu-

§}uctfuHt

ctHclufon^

nijde

eu

<^'""^^ fcicntia!& diuerfihabitus; refpedudiuctfarum conclunonum fpecie difFerentium ; vc

totfunt habiiuidi-

quo oftendit paflionem

in

communi

,.funt

quot func diuerfs conclufiones tot func diuerd habicus fpecifici refpeAueatundem,vtprobabo:

nerjh

cum fub bono vno agibili humano in communi fint diuerfa agibilia fpecie difFerentia, refpcdu corum , crunt diuerfa; prudentiae diffetentes. Minor probatur per hoc,quia cum fcientia

vnius conclufionis in fciencia naturali

ftac

,

Contri

fartituUri,

cft agibile

eius eft:aliter

,

formalitec

vt

obiedum

enim tempctantia & fortitudo non

efTcnt diucrfa: virtutes formalicer diftindlae

:

fi

prudentiam non effent formaliter diftindla obieda, fed tant^mmaigicur per comparationcm ad

fequeretut

,

qu6d fub alia ratione

obieAum

prudentia:

efTct

& tcmpe-

& pcr confequens ex dirc6^ione pruden-

rantis,

obie£tum remperanciae nunquam cem-

perarus redc per fecligeret per virtutem tempe-

compodibilis

&

,

incompoffibilis ignorantix

idem

poffcc efrc,&:

non

cfle.

,

,

;

&

d igitur prudcntia.qua; habirus

cogniti-

cft

denciie ftabit ignoranria in dirigendo agibilc, vt circa

bonum

hoc bo-

temperantiac. Ciira

ergo non fit aliqnis prudens , nifi qui bene agere habet in diiigendo:^ bonum, in particulati.circa quod haberc poreft aliquis habitum prudenX\x, 8c

tamen non

particulari

;

rrdlc dirigit circa agibile B.in

fequitur

prudentix refpedlu

quod non

omnium

eft

vnus habitus

particulatium agi-

bilium.

Dicitur quod de fcibilibus

vt inter fe diftin-

,

guuntur formaliter, 8c vc conucniunt in ratione obiediua fcicntiae communis ex vna partc Sc agibilibus diuerfis fecundum fpeciem, & vt conueniunc in ratione boni communis ex alia parte, non eft fimile quiaobie(^a fpccialia fpccifice difFerentia przter hoc quod conucniunt in vna rationeobicdtiua communi , fecundum quam de eis eft vna fcientia communis , habent diuerfas ,

:

,

lationes obicdliuas

quas de

eis

les praeter

,

formaliter diuerfas,proptec

poffunc elTe diuerfa: fcientix fpecia-

communem; fed

agibilia fpecie diuer-

fa pra:cer hoc , quod conueniunt in ratione boni humani,tion habent diuetfas rationes obiedliuas rcfpedu prudentiae : quia cx hoc eft aliquod ob-

ie^um

prudentia:,quia habet rationcm boni per-

eiufdem rationis

fuafibilis i ratione.Et haec tario

inuenicur in obiefto ccmperancia; , ficut in obie6lo fortitudinis. Vndc agibilia diucrfainquantixm fpecifice differunc

ieda matcrialia

,

&

formaliter diuerfa tcft dirigcre

,

,

tantum funcdiuerfa ob-

refpcftu prudcntia: & non & ideo ficuc vna Logica po,

fyllogizationcm circa matcriam

Gcammacica;,

crit

peraccidens,

macerialiier.

S

C H O L

Contra fecuniam rationem praflici

,

V

I ,

M.

ex vnltate

frincipij

concludentem tmitatem prudentia ad emnia

agibiUa; obijcit primo,^uiaJic penenda erit vnafcientia omniumfcibilium,

exfine temperamia

,

Secundo , ex principio prailicef

poteft «juit ^llogi^are de iis <jmx

tMmprudentia,tjuoad agibilia temperanti
& refttat /olutiones aliorum ad has

titudinityadducit rationes.

tamen ignorare in vtero hanc ha-

uus,habeat pto luo primo obiecto bonum humanum agibile in vniuetfali , cum habitu talis pru-

num

dire£t^cligat,hoc

fi

cumprudentianonditigat circaagibilia, vt func obiedum formahcec ceroperantiac « fed tantiim

Jitntadillum finern,(^ repetendo a6liu,ac<juirere habiftaC

ignorancia eiufdem in parciculati quoniam fecundum PhiloCopham contin^it/cireomnemmH' bere

rantia;:fed

fit

Praeterea:cum noticia alicuius in vniuerfali

i^f„ ejfeflerilem,

circa

Si igitur habitus fcientiaide

ei.

iibilc:quia tunc

'/.*"'.'*''*

,

diftin(5lum ab obicdlo fortitudinis

nc tradens fcicntiam circa aliquanaturalia,errauit, & erat in difpofitionis ignorantia circa quxdamalia, vt Auerroiscirca animam humanam, fed ad hoc quod fit ignorantia difpofitionis de aliqua conclufione amota ab intelle6tu alicuius, oportct quod hoc fiat per habitum fcientia: in-

dtfpoficionis vnius eonclufionis.quod cft impof-

,i.

temperantiae fpcundum

tia:

fit

"vntuerpili,

obiedam

:

obiedura eius

efl

decorporcccelefti.Vnde eriam Philofophusbe-

idem cum habicu fcientiz de conclnfione.de qua habebatur ignotaucia difpofitionis, fequitut quod idem habitus

mlieuiMt in

quod

tcrialiter

compoffibilcm

notiti»

macerla-

fic

;

prudcnciz.

aliquod agibile

formam, decorporcmobili adlocum, vc

aliqua vera conclufione

A

refpedu Logica:

de cum

ftat igiior-intia

f

,

ignorantia difpodtionis dealia conclufionc.Vnfcientia de corporc mobili ad

nifi

vna prudentia poteft dirigcre circa omnia agibilia inadibus vircutum moralium, qua: omnia, vt conueniunt in vna rationeboni humani,func obiedlum focmaleipfius

lia

,

igitur

Cum

Subtilis

omnium fcicntiarum,quac nonfunt

& Geometcicae & «

ciccaobie^a

COntra fecundam rarionem pofitionis arguitnr

fic

:

propter hoc

fi

eft

tantum vna pru-

dentia fcciidtltm fpecicm refpcdiu

omnium agibi-

lium quia eft vnum principium pra&icum circa finem vltimum, ex quo dcducuntur per habitum prudcntiae condufiones circa omnia agibili^ tunc tantum ctic vna fciencia deomnibus fcibilibus,quia eft cancum vnum primum principium, k CjUo dependenc omnes conclufiones omnium :

fcicntiarum.

Sed dicitur, qudd non eft fimile:quia primum principium in fcientiis fpeculabilibus particula« cur

,

&c

quando

pendet ab alio

nunc autcm

fic

,

licet

particulatur

,

vnum non de-

8c idc6 func diuerfae fcientiz:

primum principium pra£ticum

communem

particuletur ^ prudentia fyllogizando,& confiderando circa e»t qua; funt ad finem huius virtutis hoc tamen eft cum prudentia ad principium particulatum circa finem alterius virtutis , ci^m virtutes fint connexae in prudentia , ita quod impofEbile fit habere prudentiamcitcaca, quaefunt ad£ncm huius,vel circa finem

:

vnius virtutis,quin ctiam circa ea quae funt

ncm altetius eft,quia

a
hoc ide6 quicquid prudentiafyllogizar, aut convircucis firoul habeatut.Et

filiatur circamateriam vnius virtutis , auc circa maceriam cempcrantix , hoc eft propter bonum rationis , vc fi concludac , qu6d cempetate comedendum fjt proprer fanitatcm corporis , aut propter ahquid aliud, Sc non pToptcr bonum rationis , non eft a^us prudentia: , aut virtutis bonum autem rationis eft fimilitec in materia alterius vjrtutis , & ide6 pcr prudentiam non potcft quis fe habere bene circa maceriam vircucis, nifi etiam bene fe habeac circa maceiiam alcerius :

fictucis.

Contra,

Collacio — rrincifium i» mitttri»

vmm vi-tu'

'^I^IImiL

ContraicT princJpio pradlico fumpto ex fine vnios viriurii.vr tempcranti«,luHicicntcr potcft pradlice r]rllogizari,& concludi iUud quod eft ad liiicn teaiperantix , fed principium fumpcum ex ^"° tcmpcrantix non cft principium adconcludendum illud , quod eft orJinacum ad fincm for-

dem

ratione diri^it

,

ifua appetiln per virtuttm in ob-

itiium incltrtatur ,fiergo diuerfificatiir virim

prudtnlia tate

,

eadem

ejkia

ejHamitm adhoe. Quarti)

,

cafortiiudinem

ita

&

actm priidentiaar-

,

& temperantiam

ergo CT hahitm ejuoigi^nunt.

,

0- votuH-

ratio ejl de inteliiiiu

,

funt diuerfi jpecief

Hanc rationtm fme

&

titudinis: igitur principiuin particuiatum citca

pul. hre profeejuitur.refMtansfiimionii OT > ei^licM alio-

matcriam vnius virtutis nondependet iprincipio parciculaco altetius.ncc cx principio lumpto

pi'jje effe

circa fincm vnius virtutis potcft argui aliquid circa materiam alterius virtutis.

Exliocarguiturpropofitum principale :quia ex principio praGico ex fine temperantiacpotcft teCie lyllogizari , confiliari de his , qux fi

&

rurn

di-.i

ftr

ofltndens clare diioi ailiu /pccie diftinilos, non

CAufam per fivnim hahitm

a^iu

ijnod ^er diuerfos

griidm ,ejiiia Thomifta curn

digruim in habitu a.i^.art.

a iium. i.&

i. art. i.(
j

Doflor i*te,

i- phyfic.efuaft.

l.&

i

dift.

etgibiiinm.

Sexto ,in Ipeculatinus a/im

principiis,

alim de conclufione:crgo

:

teft tciki fjrllogizare circa

fortitudinis

lequiiur

ea

,

quar funt ad finera

rigcns obicftum fortitudinis , pcr confcquens tot oportet ponete prudcntjas , quot vircutcs niuralcs.

tur

tur priiicipium

ad concludcndum ea , qux funt ad finctn tcmperantiac,& quiabonuu» fecundum rationem inuenitur in finealierius virtutis, ideo ,

Don potcftquis

cxcrcerc fc in acqiiircndopru-

dentiam circa vnaro virtutcm

,

circa

ni(i

omnes

cuioflibet virtutis moralis,& finis virtutis moralis; aut qu6d virttites motales habcant propria

obicda formalitcr diftin
nianc in

,

vna virtus moralis formaliter , co quod tantum vnam rationcm formalcm obiediuam nifi

Ci autcm prxtcr cotnmuncm rationcm boni fccundiim rationem habcant propria obie:

ika diftjndaformalitcr form.iles obietfliuas

fccundum

fuas fariones

tunc fcquitur propofitunv, quod principium fomptum cxfine vnius vinutis non eftmcdium ad concludendum ca qua func , OTdinai,aad finem altcrius virtutis. ,

Prartcrca,habitus prudcntix tabilis in infinitum

,

igitur

non

vnum vltinmm.vt ad fa^licitatcm vireodem modo inclinabiint in fua obiecta.vtattributionem habcntad vnum finenr('j ad finein

,

fuam vnitatcm ex priniaattribiitionc, inquantum fcilicet omniaagiigitur U pnidcntia habcat

igitar

elicit ,

,

eft

augmen-

CoiificmaTuriftaratio:

vnam rationcm

nam quia

,

tas.quialicet

fit

,qua:

,

lamen pro-

dediuerfis diligibiiibus, hoc ta-

ordincturad primum diligibilcjergo fimilitcr (i virtutes moralcsinclinanc appctitura in diucrla sgibilia bonoruin hniranorum , vc ordinantur ad vnum principiuin agibilc , fiuc ad vitimum finem mora!em fequiturquod fit tantum vna vinus moralis,quod falfum eft:igifur vifcus tnoralis abfolurc inclinatnr in vnum boincn

eft vt

,

num

agibile abl'olute

riori rerpeiflu

cootra

;

,

non formaliter lub

vltc-

igitur fimilitcr prudentfadirigct,

tatia agibilia abfolutc

alicuius rcfpedlns

Ad primum

omntHm tHri^ibillmm nd vnnm finetn, 4rvna tamitm tffct virtm meralii tx attrihutione omtium operabilium ad vnum finem .tjuod

fit

,

;

non per rationera

& pcr

iftorum dicirur,

tantiim vna

conlequens

<\\ii>d licct

fecundum fpeciem

vnitatcm

iliius

tum vna

virtus moralis ex

prn-

attributionis,non tantcn crit tan-

eadcm attribiitionc: quod formaliter & ncccflarid divirtutes morales , eo qu6d funt in di-

quia aliud

cft

,

Mtribittione

ucrfificat

uerfis potentiis,vt irafcibili, concupifcibilijfimt-

efi.

ner/iriit.

Confirmat hoc

Secundo

& refutat folutienes pro ad-

^uia virim habtt efe per conformitatem ad prudemiam, vt late probat i dijitt.R. i y. ,

.

num. .(^ hU tx Philofoph.videeum ^ .d. ^ 6. num. j. ergo prudfntia effet vna , emnes virtutes fi moralesejfent vnavirtm. Ttrtio prudentia fut ea,

^uafi.

)

.4

i

litcr

10.

pr<jprer

guitprimotijuiajic

falfitm

tan-

ell

res prudenti
C0ntr4 tertiam inftrtntem vnitatem prudentit, ex

trit

in intellc£tu ran-

in ictraino

V M.

,

tinu v»«.

licct fit refpcftu

totics aCtus

I

lii

de illis tifpcdu primi credibilis, ad quod alia attributioncm habent:fimiliicrin volunratccfttantum vna chariptcr

&c.

G H O L

ponitur

fidcs

oiunium crcdibilium ictnporalium

dentia

S

ad

viium fitttm virtui mcra-

inqnancum fcilicet fincs virtuuim mota, lium habcnt attributioncm ad vltimnm fincm

prudencia habebit diuerfa obieda formaliter fine atttibuttnnc ad aliquid vnum,& ita eruni plu-

,

bilium

nis

dirigendi circa

fit

vir-

;

&

qu6d prudcntia

vn»

finiiliter

formalem

,

Si ffuJentia tril

habcnt atttibutioncm ad vnum fiocm crvirtntcs moralcs diccntur vna virtusfpecie propter candem vnicaicm attributiobilia

go

prodentia aug-

funt ad finem tcmpcrantiac

huiufmodi :

mora-

cum

mentatur cx adtlbus diaandi

fuo

rationcm tcrtiam pofitionis arguicaJcm rationc fubqoa prudcncia

iiit.fM titri-

tum vna

qu«

hubitiu de

inclinat inillnd :fi igitur prudcntia dirigit hulitnt tmcitcaomniaoperabilia, vt habcnt attribucioncm nium Jirigi-

moratem.

,

eft

prudtntiii tir-

lis

Contri:aiu intelligitur , quod ratio boni fccundnm rationcm , fit formalis ratio obicdtiua

ea

aiia.

priideniia

ogibili, fub cadcin ratione virtus

cxcrccat, antequara habcat pcrfcdkam prudentiain.

fc

liabenc

vua

vna

tutes moralcs

Dicitur quod cx fine tcmperantii inquantum habct rationcm boni fecundiim rationem, fumi-

fn

tiec

fiib

:

didac dc

i.i.

alia circa media.

COntra

qu6d

potcft acquiri prudcntia pcrfciaadirigcns circa agibiliatcmpcranti« abfque hoc , quod acquiratur prudentia di,

omniumfaEiibilium, ergo

cafinem,&

i..&

7.7«-«/? 5

^. G)Ht!it'o,fion ift

atlibus tcraperantiac

arsftiecie

certot

Thoma neg.ii.t huiiifmo-

.

x.i.^u^ft

.^hos refntat

j

D

nec poitfi

fitetie.

halerei hubitm

funt ad finem tcmperantia:,ex talia
quianullusaftus eftadus prudcnti«:cum igitur ptincipiom fumptumcx finc tcmpecantiz non fit ptincipium , cx quo po-

8.

M7

I.

quia virtutes moralcs auferunr diucrfaf dif-

pocentiz refpcftu diucrforum aduum, ideo oportet qotid diftinguantur fpecie, ficut

ficulrates 8c

& illx difHcultares,& t£tas conlrqnentcs,& non fic eft

ex parie prudenti«,& ide6 fufficit

vna pruHimtrfiiat

dcntia fpecie,

Contrii:certum eft,qu6d quarauis vittutesmo-

f*'t»t!* utm diutrfilicat

talcs Itdinut.

Dodoris

hS •Dtturfitiu "'*'

^*^"*Iga

^hiA^s**

ponantut in diaerfis potentiis partis appe^'""* fenfitiua: , ifta tamen diuetfitas potcntia^^^ "°" ^**^" fotmaliterdiucrfitatem habituum moraiiura , ficut nec vnitas potentia: vnitatcm

tales

Vnde

habitus.

fi

foia diuctfitas potentiaE fccun-

dum genu; arguit diuerfitatem habituum nunquam tatuen formaliter &c caufaliter diuerfitas ,

porentiarum arguit diuerfitatem habituum:quia matcria eft proptcr fotroam , & non forma ptopter matcriam,cx fccundo de Anima.Vndc materiahabet diucrfificari propter formam , &:non econaerfo.ficut ibidem patet. Item ,quod dicunt de amotionedifficultatis potentia: refpedu aduum, non videtur valere ad caufandum diucrfitatcm virtutum;quia ifta amotio dtfHcuhatis eft confequcns virtutcm moralem prius cnim vircus habct crfcantequam faci:

potentiam.amoucndo difficultatem. facilicas non cft dc ratione formali vit,^[^5^ Tum, quia cft coramunis virtuti motali,& r r icientia::viraque cnim faciluai potcntiamamouendo difHcuIiatcm refpedtu adius tum quia hoc non spparct in dcfinitione vircutis qux cft

litcr

TtilftMHtn gjti* rattoni VtrlUtU.

licm

,

^

•

I

•

:

,

,

Ji.

quodyif h^btem ele£liutudeterminattu re£iaratione, Pra:terca ad propofitum arguicur fic ab eodem k quo virtus habet fuam entitatem formaliter,ab eodem habct fuam vnicatem fcd cum virtusfithabitus elcdliuus determinatus redla tatione , habebit virtusfuamentitatem formaliter ex detcrminatione rationis crgo & vniratcm formalcm habcbit ex dcterminatione tc(kx ra:

:

:

Cum

tionis.

igicur detetminatio reftaerationis

prudencia , fequitur qu6d virtus moralis habebit fuam vnicaiem ex prudcntia, fiue ex refpefic

^

^u

ad dccermjnationem prudentia: igitur fi fic tantum vna prudentia fecundum fpccicm cft tantijm vna virius moralis fccundumfpecicm. Confirmatur iftud quamuis vittus materialiter fit qosedam qualitas anims,formaliter tamcn vircus moralJs rcfpedum dicit fcilicct ,ad determinationem rationis reftae.qua: eft ^ pruden;

,

;

,

tia

,

ficut patet ex definitione eius.

Philofoph.y.Phy fic. quod in habitihm virtutu non \ma$ icitur moralisfor/-!• ad prudentiam led im-

'"'"'f'*"'?^ efialteratio,nec motns : #* alt*r»tto, ,. !•• r n ™»l rel="nofollow">tcf relpcdtum dicit

neemetus

fint

dentia non

t>*r

fit

Prztcrca

fub

:

non etunt

diuetfae fpecie,fi ptu-

diuerfa fpcciei

eadem racione formali,fub qua

&

in voluntate

gularc regulante

non

nifi

fit

vna regulatio

non

,

ptudentiam

& in idem formaliter,

,

prudentia dirigit

quia

<

dirigit in

quod

in

fi

virtus

prudentia

idem formaliter dirigit , in quod virtus jnclinat , nunquarn cx dircdkionc ptudentia: fequcretur tcCta electio iecundum virtutem , cum in

ptudcntia dit igat in aliquid

elinatur 1«

fecundiim

vnam racioncm

,

,

&

& diftet de aliquo virtus inclinac in

idcm fecundum aliam rationcm

ficutigitur vir-

;

Praeterca , adus generatiui habitus diuerfi, fecundum fpeciem, funt diuerforum habituuhi fecundum fpcciem aftus prudentia: circa obiedum fortitudinis funt diuerfi fecundum fpe-

cicm

igitur prudentia dirigens inaf^ibuspru-

;

aiflibus fortitudinis.

quod impofnbile

eft

dem ,

vt funt

circa ca-

obicda diuetfa formalitcr ,

& non

fecundijm aliquam rationem vnam igitur ficat in appetiru funt dioerfi habitus virtutum , pro:

pter diuerfitatcni ob»e
oportet in intelledu ponerc diucrfos habicus prudentia: correfpondcntcr propter diuerfitatem formalcni corundem obiedorum , in qu« dirigunt.

,

fortiludinil,

diuerfi

,

dum

fpeciem diuerfae fevnius effedtus fecundi!im fpecicm

;

crgo ciim

adus fint per fe generatiui habitus , iropoffibilc eft , quod diucrfi aAus fecundum fpeciem finc caufa vnius habitus fecundum fpeciem. Minot probatur pet hoc quod rcfpcdlu obicftorum diuerforum fecundum fpecicm , funt diuerfi ,

adlus fecundi^m fpecicm

;

fed finis,fiueobiedlum

tcmperantia & fortitudinis funt diuerfa fccundum fpecicm : crgo adkus prudentix dirigens circa obiedium vnius & alterius erit diucrfus fpecie. Et ad clariorem intclledlum illius rainoris , eft fciendum fccundiim iftos , quod prudentia noneft habitus primi principij Aimptiab vltimofine morali licct fortc fecundiim hanc opinioncm.hoc effct dicendum, it a quod vittualicerconcineret dircdlionem circa alia pofterio,

ra, fed

fccundum eos

cft

habitus conclufionis

pradlicz conclufa; ex principiis pradticis

,

eo

quod prudentiaeft habitus confiliatiuus,fecandum Philofophum qui includit difcurfum. Fiac ergo fyllogifmus pradbicus fecundum adlum pru,

tempcranti* , vel matctiam viuendum:fed honefta vitahaberi non poccft fine cafticate ergo cafte cft viuendum. & vlteriijs ex ifta conclufioneacccpta pro principio vlceriijs poccft argui, quod caOc eft vi-

dcncia: circaadtum

fic:Honeftc

eft

:

uendum,non

potcft quis caftc viucre, nifi

Var'^ fyHogif. tni

praHifi, de variit virtutibuf.

mode-

rando pafliones^ergo pafEoncs funt moderanda:, &ficdealiis. Fiat etiam fyllogifrous in matcria foriitudinis.fic vcrbi gratia : rcmpublicam follicite 8c

cum omni vircute cuftodire oportct hoc ;

aggredicndo , & bcllando : crgo pro rcpublica bellandum eft,& mors aggredienda eft. Prudencia igiturefthabiius vnius conciufio-

auccm non

poteft

& alcerius

fieri, nifi

quod

;

fed adlus diredliui ,

& confiliatiui

funt diuerfi fpc-

quia funt circa obiedla formalitcrdiuerfa fpecic:ergo habicusconclufionum cSe

:

patet

,

enim ex quibus procedunt.funt diuerfa fpccie. Et vt videatur mclius ifta ratio, poteft aliquis

funt diucrfi fpecie:principia

ftatim diccre.qiiod ficutarguitur tia iftius

,qu6d prudcn-

conclufionis, pafllones funt moderan-

dx,eft alia fpecie a prudcntia iftius conclufionis,

principia

fit

ebieSa ttrU' femnii*. ae

Maior probatur per hoc, quod du« caufa: fecun, fint caufz proximx pet

bellum pro republica

oportet quod prudenria

dinti* firen

deutix,erit alia fpccie i prudentia dirigente in funt

malitcr

ita

»5ABtufrM'

:

tates inclinant appctltum in diuerfa obiefta for,

pafli-

ua formalitei?

refpedlu iftarum conclufionum

intelledbus per

,

non fufficic

vnavircus ad inclinandum inea,cijmab vnare-

gendum

virtitt*m in.

tbitBum,

fpccie

omnia operabilia,quare

ponere vnam regulantem circa

fufficiat ,

nis

Truitntia incl^nac

petitus

,

Item , fi in intelledu piudentiam ditigentem

appecitus inclinatur pcr virtutes morales ad cli-

eligcndo

laraxtn".

1

diucrfz relationes differcntcs fpecie:ergo

vittutes motales

diri£ftfubil-

«

quod ad eundem terminum

poflibile cft

II.

Et ideo dicit

Subtilis

,

aggrediendum

eft

:

quia

cx quibus procedunt,funt diueifa fpe-

quod prudentia dc ifta conviuendum, & de iftaconclufione,iuftc cft viuendum,$nt eadcm fccundiimfpcciem quia'princ!pium ex quo proccdunt, eft idem.fcilicct illud,bonefte eft viuendum. Sed noca.quod licctillud principium fit idem, cie

:

ita poteft argui,

cIufione,cafte eft

,

,

vtrobiquc tamcn riacur

medium quod ,

eft

,quiaex vna parce fubiicitur

minor va, quod non ,

pctcft

14.

Collatio poteft quis honeft^ vhiere Cine caftitate. £t ex alia pacte.qu6d nou potcft quis peife^lc, vel ho-

ncftevtuere Hne iuflitia,&i(le6 ncutiufturo

prudentia,

& per confcquens^^rudentia, iftis adlibus ecit diuecfa & di-

caufatuc ex

& nigri funt

albi

diuerfaE in-

&

fcientix de albo,& nigtoseft vnus

cicm

cendumqu^d non

valet:

fecundum

fpe-

&

habitus in virtutealicuius principij

xione

Aliter dicituc ad i€k\is

arquiuoca

dcm

fpccie.

Contra przdida arguitur,minot probatur

Cic:

uidMM liufdt omniaindiuiduaeiufdem fpeciei puirunt produ^tuipcffunt ci ab vna caufa tantum fecundum fpecicm , licut

^"^ quicunque calor potcft ptoduci ab vno agente Am^ttinn. fccundum fpeciem. Omnis igitur effcftus vnus hf' r

fecundum fpeciem producitur ab vna caufa

cundum fpeciem proximam

\

fe-

igituc impoflibile

eft , qu6d duaecaufae proxiroae & per fe diuerfz fecundum fpecioro iint vnius efFedius fecandum

fpeciem.

efFedus eircntialiter dependet

caufa,fed impoilibile eft

,

quod aliquid per

)l

fua

fe ef-

dependeat ab aliquo iuferiori, quo noncaufante.nihil minus fic,aut nihilminus habet effi fed Ci duo a&us diueifi fecundtimfpeciem funt genecatiui vnius habitus prudenria;, nonexiftence vno adu , nihil minus prudentia habet ejfe ex alio affcuriimiliter non exiftenre alio a^u,nihil minus prudentia habet ejfe ex ifto iGt\i: ergo neuter eft per fe caufa adlus. Przterea , (i z€t\i% Cit per fe generariuus habifentialiter

;

,

,

quiaacftus

habitus

& habitus

non

fpeciei fpecialifliroz, quia tunc

,

eft

qu6d

funt eiuf-

adus

cfTct

habitus;nUnc autemnon efl inconueniens,qu6d vnius effcdlus fpecie , fint duic caufz difFcccntcs

co,

ficut

, fed zquiuomulus gencraturab afino& equadifFe-

Contra, quicunque habitns habens terminum augmentationis , fi aogmentatuc ex aliquo aftu.poteft auginentari vfque ad tetminum fuum ex ai^ibus eiuidcm fpeciei cum prioci aftu , quia qua cacione augmencatuc ex vno iCta , augmentari poteft ex alio eiufdem fpecici , tamen illi P«ttfi Mtqtl!. adkus eiufdcm fpeciei pofTunt fibi inuicem fucce- ri fruJtntiM derein infinitum , vel augmentabituc ille habi- tirtM ttmf*. TMnttMm pip. cusin infinitum , vel per frcquentationem iftofua:

&

felie

rum aftuutp tandem

&

foftitudinis.quz funt diuerfarum fpecierum.poterit ex folis adlibus circa obicdura temperancia: augmentari vfque ad terminum fuam:& per eonfequens prudentia dirigens circa obiedium temperantiz pct fcdc acquiri poteft fine adibus

eiicitis circa

obiedum

furtitudinis

:

& ira potcft

ptudentia dirigcns circa aAus remperantiz, licet non fit aliqua dirigens circa a^us fortiefFe

& per confequens cuilibet virtuti mocorrcfpondec fua pcudencia , habetuc propofitum. tudinis:

&

tali

Vnde mlrabile cft , quod dicunc , cum aliquis pcudentet pofTit agcte cicca adius foctitodinis,& didbate fecundijm cationem red^am , quod pro-

curus.

qu6d non

quod gcadus fecundum

fequituc

,

niii

vnus habicus habeac diuecfos rpeciem,quod non eft inconueniens \ ficuc fenfitiuam,vegetatiuum,& intelledbiuum funt diuerii gradus fecundum fpeciero in vna forma,ita qu6d per vnum adlum generatur vnusgradus in habitu,& per alium aclum alterius fpeciei, generatuc alius gcadus fecundum fpeciero. Contra iftos , qui tenent iftaro viam , arguituc

Secundum gradus habitns

eft

omnino.nm-

Alitec dicituc quod dirigere circa obiedlum temperantiz,& fortitudinis ,funtadlos ptudentiar & eiufdem fpeciei , quia funt circa ifta obiedla,vt habcnt vnam racionem formalcm obiedliuam,vt rarionem boni humani; & hoc fufiicir ad hoc , qu6d fint vnius fpeciei , & fic vifio albi nigti eft ciufdcm fpeciei.quia vifio eft eorum fub ratione coloris. £t qu6d fit verum hocprobatut: nam fubeadcm catione ,fubquapotentiaccfpi,

&

cic

obicdlum,adlu$ tendit in illud, quia potentia vnitur obie£to , nifi pec adum ; fed primum

plex, nec eft in eo additio gradus ad gradufn, nifi

non

canti^m fccundum rationem

obiedlum

aAum non generatuc alius

:

igitur pec

Prasccrea, primaratio ftat,

quiaaut per fecun-

dumaliquid producitur, aurnihil.

uum,quemo- habitus

non

alium

gcadus.

augetur. Si aliquid

,

Si nihil,ergo

& alrerius fpe-

ergo habitus ille continebit in fe eftentias duaruro fpecierum , ita non erit vna eftentia fecundum fpeciem nec valet exemplum de intelle£liuo,fenntiuo,& vegetatiuo, quia non

d» digttunt. ciei

"i.

priori

;

&

:

funt diuerfae eiTentiz in

eadem

Sc9ti ofer.Tom.

IIJ.

forroa,fed lant^ro

/iiit

:

(pcciem. Si dicituc hic

.

dcueniet ad terminum igi- nuliM Mtqui. tur prudcntia , fi augmcntatur ex adu circa ob- rMtur eirt» iedlum tempcrantra: , ex zCta citca obicAum firtintdinf.

pter rempublicam bellum fit aggrcdiendum , & ramen fequi pafEones deledarionis , & cfFe Epi-

:

»7-

caufa

fuam nmilitudinem in paftb ergo /i duo adlus fecundum fpeciem diuerii , generant vnum habicum fecundiim fpeciem , vnus habicus fecundum fpeciem ecit duo fecundiim tus, reliquit

:

i*ftt.

auc conne-

rationem priorem

refpcdbu pcodudlionis

rentibus fpecie.

fic

mHi &niiri nt»

Sei*ntia

alia.

Ad probationem dicitur, quod dus caufz diuerCx fecundum fpecicra.polTunt eflc vniusefFedlus, quia illz caufx in agendo habcnt diuerfa obieda

,

di-

ciem k fubiedlo,& paffione altecius condufionis, eft alius habitus fpecie vnde tanturo eft vnus

fpccie,non agencesmodo vniuoco

,

Prxterea

,

nam cuiufcunquecon-

quia eadem eft fcicntiacontrariorum , potentia rationalis valct ad oppoiita, ex 9. Met.

indi-

vegetMti-

nigci eft vnus habitus fpecie

:

Sed ^citur hic , qaod diuer(i a£lus fecundiim /peciem non funt diuerforum habituum fecundi^m fpeciem generatiui , fed poftiint efte generatiui ciafdem habitus fecund6m fpeciem , quo-

niam intelle^iones

&

qood adducitur pro opinance, qa6d

&

clufionis, in quaoftendituc paiiiodiuecfa fecundum fpeciem a fubie^o diuetfo fecundijm fpc-

eft

tellediones fecundum fpeciem.Hcut obiedta funt diuerfa fecundum fpeciem , tamen habitus

JnttBtHiuuM

et iam

refpedu conclutionurn, quaruni

qu2

fenJStiuvm

Sed

fcientia albi

uerfa fpecie.

16.

tualiter.

aAus ptudcntiz dire^liuus Sc condliatiuus circa vnumt & circa aliud funt diaetCi fpecie,

Omnis

349 forma fecandi^m vnrtotein,& vir-

difFeranc in

&

caftutn fpecie dififeruDtiita

»;•

I.

,

& formaie potentix vifiuae

eft

color:

ergoa&us videndi noneftratioalbi& nigci,nifi inquantum funt colorata : ecgo vifio cefpicic aibum & nigcum fub vna catione formali : ergo funt vnius fpeciei,

cum habeant vnam rationem

formalem obiedliuam. Contr^ adhuc ratio ftar,quia pcobatac, qa6d :

adlus di^andi

cicca diuecfa obiedla viccutnm

, quia funt obiedocum pec fe,& pciroo difterentium fpecie,ficat vircutes,

funt altecias fpeciei

&

Gg

aliter

18.

Dodoris

550

non ftib eadem racione di£);arec prudentia de iilo.ad quod inclinat vittus. Prxterca , albcdo inquantum albcdo immutac vifum;ergo albedofub ratione albedinis videtur nontancum fubratione colorisrvndecum color (n genus,6c dicat aliud, qu«im vnam formam realemiillud autem quod eft principium immucandi

aUcer

f»rmut4t'jir fitm.

oportetquod dicat vnam aliam formam, quod colot iit ratio immutandi, nifi vt habet clfe in aliqua forma fpecifica. Ircm,Metaphyfica cft vnius habitus fecundum fpccicm , & tamen eins funtdiucrfi actus fecundum fpccicm.vt <jonfidetare fubftantiam,& confiderare accidens.Quod (\ dicatur,qu6d non confidctac hoc , nec iilud nifi fub racione cntis, tunc

vifum

non »9. Kon tiegat fn Afetaphyfic» flurti

hi^itus j^«-

,

vidcti-r

fua confideratio imperfccliflima crit,& imperfe-

^iflimam cognitionem

(^ nigri dil^rfdjpeeie.

Ad illudquod adduciturde

vifioncalbi

&ni-

qn6d licct videantur fub colore , fub proprio obJedo tamen pcr fe vidcntur, gri dicicur

vt

,

&

,

idco vifiones funt fpccie diffcrcntes.

Vfon ttrs

*fl

vntt

^ecie

pmnium fa&ibHiHm.

fa(5tibilia,fic prfidencia

ars eft rc(fVa raciofaAibilium

nium

non

fadiibiiium

fic;

ficut ars fe

ad agibilia; quia

om-

fcd refpedu

:

vnus habitusartis

eft

fe-

<;undum fpecicm, fcd diuecfus fpecie, ficuc habitus nauis fa6liu(j non eft ciufdcm fpeciei cum habitu artis

domus

fadiiuz

;

ergo fimiliter rcfpedlii

omnium agibilium non eric vna prudencia fpecie. Dehocquolib.

i<.n«.&

I^ift. i.q.4.

oam.itf.

Prxcerca,ficuc principium fe habet in fpeculabi!ibus,ica finis in operabilibus« fed in fpeculabi-

& &

libus

& conclufione crgo fimiliter in operabi& agibilibus alius eric habicus fecundum

,

:

fpeciem de fine , & dc his qua: func ad fincm , vc Hc alia /ic prudcntia circa fincnl , &aliadehis, qux funt ad finem,vt praftituat fincm fecundum

vnam prudentiam

&

,

fccundum

aliara dirigat

virtutes in finem prxftitutum.

S

C H O L

Conclufio DoElcris,

iri

V

I

vt hic decet

w.

1

&

fHa,Grfacitepera qut, videmurfacere,necnos poffumits ilU fer nos refifiere. nec cjnafacit pofftint nonfieri

natione,ijuam nobis

domi-

Dem 4edit,nec deberauj,nec pojju-

mttt nen obedire.Hxc iile.

Ex quo

patet

,

quod potcntii

mo-

inferiores

ucnturab vnoa(StuaJahumcx imperio voluntatis & mulfo magis pcr confcquens ipfe intelle&as qui eft magis annexus voluntaci hubct ei ohedire,vtad imperiumeius transfcraturab vno :

,

Sed contra arguitur, quia fccundiim Augufti-

num,

voluncas ergo non poceft vellc

,

nifi priirs

dum

fed intclleflus

:

cogni-

aifiualiccc

vnum obic^itum, non inctlligic quodcunque obic^um ergo intclle(5tum confiderantem vnum obie(flum non poteft voluntas conuertcre ad intelligendum quodcunque aliud ob-

confiderat

:

ic(flum;crgo nec ad incclligendum aliud,

cum il-

lud fimul non intciligar.

Dicitur ad hoc quod pofl^ic

&

lud.

cognitio alicu-

fufficit

ad hoc qucd voluncas veileincellc(5lum diftindc confiderare ilincelle(3:us dum confiderar vnum obic-

ius ohitSti in vniuerfali

,

^um,habct cognicionem

alcerius obie^Si in vni-

ucrfali.

Concr^ fimul duracione,dum voluntas :

aftu fuo

,

inccllc£tus cft in z(ka fuo

tura inceile6lus eft in fit

a(Slu

fuo

&

,

eft

pciiis

in

na-

quam vokmtas

,

ina(flu fuo, quiapriiisnaturacftaliquid

cog-

nitum , quam volicum , aliter incognitum poftcc diligi , & cx hoc arguitur fic in illo inftanti, in qao volantas aoertit inielle(flum ab vna jntcUe(Slionead aliam ,quxco quid intellc(Sl:us incclli:

,

& quam-intellc(flionem habct illius obie£li, \

qua

aut intclle-

?

auertitur, aut intel-

lc(5lionem iftius obic6li,ad

quam

Non

primam.tum, qnia cunc

illa intclle(flui

ineft

,

cijm intcIIe^Vus

dione

fic

conucrtitur.

auerfus ab

non

§>uii( lntefle-

illa intelle-

(iui intelligit

conclufionem non iftam,

in inftanci pcr

:

,

ria deleHationum effe Epicuros

comlufionem hanc

;

te-

ad

quam

cur

conucrcitur:quia

illa

natuialitcr fcqui-

a(^um voluntatis per quam ,

uertitur ad inrelIe(Sbionem

vet i.dift. i6.num.it.

,

Vtrum

'-uoluntai ^offit

tis

II.

amouere

intelle-

ficiat

Alenf. i.f.j.xay.memb.i. t.Scot.i.
^ ^'-M

t

In ET vR quod ,

qiiic

fccundum

fic

aiJfus

:

quia

illa

potentia

fuos fubiicitur im-

6&ilti perio voluhcatis, potcil cx impfriovoluncatis mutari dc

vno adu ad alium z&am

inteUigcndum

&

Prxterca

aliud diciamen ?

T,

intclle
aiiud,naturalicerprxceditconuerfionemintcIle^us., aliam intcUedionem ad aliud obic(5lum

intcUigendura.

£ium habituatum ab runo ad

Auguft. I .etutrM JuM.emf.j

,quo conuertit

:

fed

fi

cognitioalicuiusin vniuetfali fuf-

voluntati ad

volendgm idem

diftin(Sle

,

&

dcterminatc , tunc voluntas poffet intellc(ftum conuertere ad intcUigendum aliquod obic^Sum, quod nunquam priijs intellcxit ,cuius fpecies non eft in intclledu , nec in phantalmate , nec quod priusfuic phantafiatum ; & cunc oporteret voluntatem facerc fpeciem illius obicfti in phatafia.aut in intellcftu,vel in

quandi "voluntM eum auertit.

con- hoc z. cuinaturaliccrpraE- a.6. intcllc<5tus

ccdatcfFci5l:um,&idc6 natnralitcra(ftus volunta-

COLLATIO

t.

inuifadlligere poffumui yincognita neejHacjiatni:

cum ab inccllc^au

8.

qui prudentervalde agunt in materiafortitudinu,pro reipuhUca defenjione, (fr tamen in matettliijuos effe

itt-

,

,

,

dlionem

hac difputatiene^flures dari

emm

poteffatem

git

M.

frudenttMjuxta pluralitatem virtutum, cjuarum aH^us prudenter ditigitur. cenftat

Poteniii

^ui in nobii efi, fubijcit volumati vt terioret /«4ad imperium eiut non pofjimtu non iMuere nos , fa- fuHt voittntati. cere cjuodvuh ,imoi!U nwuet nos ficut infhutnenta (fr

libus alius eft habicus fecundimi fpeciem
cipio

fuos fubfuuc irnpcno voluncatis:

crgo ex impccio voluniatis potcft inttllc(itus , alix pocentiae amoueri de vno ziXa ad alium , per confcquens volunias potcft ancrtcrc intcllcd:um ad confiderandum de alio obicdo. Maior patet de fc. Minorprobatur pcr Anfel. dc Conceptu virginali cap. 4. vbi loquens in perfona aliarum pocentiarnm a voluntate,dicit,D<<« «0/,

,

Pra:tcrea arguicuc ad principalc

habcc ad

cnnd6m adus

aclu dicendi,vel intelligcndi ad alium.

tunc eadcm rationc eft dicendum dc habitu prudentia:,qu6d licct ipfa habeat pro obiciSbiua ratione foimali rationcm boni humani, tamen quia pcr fe dirigit cJrca obiedkum temperantix,& circa obied:um forticudinis, qus differunt fpecie,erit alia prudentia fpecie.

Concrk

omnmo fc'

intclle<3:us,&aiix pocentis aniinales

Etiam dctcrmi-

faccrct.

nat de fubftantja.vc diftinguitur ab accidcnce. yifiones alhi

Subtilis

vtroque.Confequcn-

tiapatct,quia iftud obicduracuiusfpecirsnun-

quam

d*

d. 41.

CoUatio 1 1. Vnfmgieit t$gniti» •U"'"rr^y.** vtUtntMt V*.

Ut

illMd in

qnam

fuit in intelle£tti

,g(t j(j-e

nec in phantafmate , po-

cognitum ab inicllc6ku in

vntucrfali, fic-

ut obiedlum illud cuius fpecies habetur in intel-

&

\n phanralmate : li igiiur habita cogni, tione alicuius obieAi in vniuctfali,voluntas pof'

lcCtu

conuertcre intcUe^lum ad illud intelligendum,requiturqu6dprius,rciticet qu6d voluntas fit

facere intellc(5lum intclligere, cuius fpe-

pofllii

ciem non habet nec in

quod »

fe,

ncc in phamafmate,

tclledus ab intellcdione ipfius .A

ad hoc qu6d volantas poilit conuertere intelledtum confiderantem naturam Itpidis ad confiderandum deafino.fuHiciai cognitio de afino in vniuerfali , quando cognofcit lafi

eodem inftanti

fic

alia

cognitio i cognitione

diftinfla.quam habet de lapide ; aut non fit alia, fcd eandem rcalitet ? Primum non poteft effc ve-

tum:quiatuncduoa6lusinteIligendifimulefient in intelledlu , &: per confequens duo accidentia, qua: non difFerunt fpecie. Tum,quia tunc fcqucrerur,qu6d ad hoc,qu6d volantas poffic conucrcere intellciSlum ad confiderationcmalterius obicAi , qaitn illius , quod confiderat , rcquiratur quod intdle^us habeat duos adius incelligcndi fimul cuius oppofitum experimur. Si ver6 dicatur ; qu6d illa cognitio confufa de afino non fic alia cogiiitio,ncc alius aflus cognofcendi, qukm cognitio diftindla de lapide , cum adlius intelligendi lapidis non ducat in cognitionem afinij ,

vel alterias difparati tas

,

fcquitur

,

qu6d volun-

potcft conucrtere intclledkum ad aliquod

obiedum cognofcendum, quod

fimpliciter

non

&

cognofcit aliquo a£lu intelligcndi , tunc fequitur idcm qaod prius , quod volu.ntas poteft vclle

confidecatioocm

obic(fti

omnino

in-

cogniti. KtnfuffUit Pr«terea:voluntas poteft auerrere Intelleftum ttgpiti» ttuk \ confideratione vnius obicfti ad confiderandura vt voluntiu aliud obiedlum omnino primo diucrfum, cum iBud vilit quo non conuenit nifi tant^m in inrentione endiftinai t.

&

d.4i.n.7.

tis.ficut a

confidetatione fubftantiz ad confidc-

xandum dc accidente:fi igitur

requiratur cogni-

tio confufa illius obiedli in iiuelledlu

,ad cuius

diftindiam intelledionem voluntas conuertit , fequitur qu6d.pognitio confufa de aliquo inquantum cns.fuflicit ad volendum illud intcllciaum

voluntatem quod cft falfum : tunc enim voluntaspoftet vellequodcunqueincognitum habitaapprehenfionc entis,quod prim6ocdiftindle pct

,

Ad primum iftorum dicitur qa6d licct intel,

non

conuetfio

B

,

poflic pluta tntelligere

,

ta-

ficut in

eft

quo auertitur ab ^, igitur quandocunuertitur ad intellcdlioncm^,nonauettiturab intelledlio£kione, quia

nunquam

conucrfionem ad aliud

intclle-

auertitur ah./i. nifi per intclligibile.nifi

ponacur

omnino intellc6kum non incclligcre,cuius oppofitum fupponitur.

Prztcrea , 6

talis

cognitio comparatiua vnius

obiedti ad aliud rcquiraturad

hoc

,

ad confiderationem alterius , tunc fequituc qu^d voluncas non poteft auertere intcUcdlura ^ confideralionevnius obiefti ,nifi incellcdlus priiis

comparct

illud obicdlam ad aliud. Et tunc fe_„•. \ n quitur quod voluntas non poteft conucrtere intellcdlum ad confiderationcm cuiufcunque alI

1

tcrius obicfti indifferentet

,

& ha-

cuius fpeciem

memoria. Prxterea , patet ftatim eiTe falfum , qu6d voluntasnon poflitaucttcreintelleaum iconfidcibi

,

nifi priijs intellcdtus

comparet ad aliud ohicdum ipoft intelleftionem «nim Rom« poteft intcllcdlus intelligere Pafcha , licct non prius comparet Pafcha ad Romam , qux minime comparari poiTunt vnde nun videtur calis cognicio comparaciua duorum ncccflari6 prxccdcre adkioncm voluntacis , qux illud

;

vult

vnumpoft

aliad.

Ad primum iftorura dicitur, qu6d quia intelIigiraus,& volumus cum continuo tempote,ide6 non cft

dare vltimum inftans

telligitur A.Cxcwt

,

in

quo vltim6

in-

obiedlum prim6 cognituniific-

vltimum inftans , in quo aliquid quaiido aliquid mutatut de albo ad non album , iuxca determinationera Philofophi S.Phyf. ic ide6 in toto tempore prxccdcnci vltiut nec eft dare

eft

albura

,

inftans intelligit

^.incompacatione ad B.

6c in vltimo inftanti intelligit B,in qqe etiara in-

&

tunc prira6 non intelligit A. in quo abj4,6c conuertitoc ad quia idem cft inftans vtciufque , fcilicec con-

ftanti

,

uerfionis intelligit intelledus ; Si dicatut ipfum ^,ad quod conuertitur per imperiura voluntatis: contr^.fimul durationecurruntadlus voluntatii» adbus intelledus,priustarocn fecundum natu-

quo voluntas

aocrtit

fideratione vnius obicdli

,

intelledum

"i

con-

confiderat illud in

comparatione ad aliud obiedlum. Contr^ : fi in illo inftanti , in quo intelledus auertitar^ confideratione vnius obiedli , adhuc confideret illud obied^um , quamuis in comparatione ad aliu^ , nunquam auetteretut ab illo

&

obiedlo per imperiam voluntatis , ptopufitum. Probatio confequcmix Sctti vper.Ttm. II l.

:

habetuc fil

obie-

inttrttn

memoria, cum tamcnintelleAus non fimul comparet lapidem ad quodlibetaliud obicdlum , cuius fpecics rcponituc in

ratione vnius obicdli

B

,

uerfionis

,

&c auerfionis.

Sed tunc

tum primum ; quia quxro quid

ftat

argumen-

in inftanti con-

&

ram

eft

a^us

intellcdlus in intelle£^u,qu^m adlus

; fed conuerfio ad inteU B. fequituc fecund^m naturam a&um voluntatis in eodem inftanti tempori$« cum volunras per impcrium fuum fircaofaconuerfionis intelledlus ad intelligenduro in ilIoin> ftanti:nec poteft dici. qu6d tunc inteliigit mfum .^.quiaiam gonitur qu6d imelledus auetuis eft

voluntatis in voluntate

le^ionem

ipfius

i confideiatioQC ipfius yi.

Gg

1

Con£cma

^

voluntiu

fpecies habcturin

paratiua duorum, voluntas potcft auertere inteU

ftanti,in

"T*V'

{„„0,^^,

:

etiara inftanti aaertitur

lcdtum ^ confideratione vnius,vc abfolace confideret aliud , dimittendo primum confideratum. Per hocpatetad formam rationis , quod in in-

^"'

tur €M*tt»

bitum habet; quod experiraur cire falfum nam voluntas poteft auectcre intellcdum confiderantera lapidcra ad iatclligendum afinum , vel equum , vel qaodcanque aliud obicdbura,cuius

rnen poteft intelligere vnura in comparatione ad aliud, vt lapidem in compatationcad afinum, hzc cognitie fufficit praeccdcns voluntatem.Vnde dura intelle^us ftat in tali cognitione com-

&

J*

qu6d volun-

tas auertat intelledlum i confideratione vnius

mora

currit intellcdiui cuiufcunque.

ledlus diftindl^

eft

generatio 6c corruptio. Si igitur iutelledlus confideret u4 in illo inftanti , in

pidem diftindle, tunc quxro , an iila cognitio de afino in vniueriali,

,

intelledlut ad intellcAioncm ipfius

ne yi , igitur nunquam aucrtetur ab eius

eftimpoflibile.

Przterea,

SSi

£tam i cuius confideratfone tnettitnr ji,8c obie£tam ad cuius cognitioncm conucrtitur 3, tunc arguitur:in cedcm inftanti,in quo eft aueifio in-

*•

tum.

Dodoris

35^ Agintmaxi-

mi ngit in t« infi»nti

qm

mm,

cum

Confiifmatur ratio : agens inducens formam agit in vltimo inftantii in quoTnducitur nullo forraa alitcr enim inducecf tur forma ,

ciens caufa ik totalis eft intelledlus agens

agente;vndcgencransquod intensc agit alterando,)n vltimo inftanti agit,formam fubftantialem inducensialiterenim forma fubftantialis in inftanti induccrctur,&i nullo.Si igitur per a£lum

intelleftus intelle&ionem

voluntatisconuertatur inteUe(9:us,ad intelleftio-

a6t:um voluutatis intclleftus poflit conuerti ab

Sed hicdicitur, qu6daliquid agereadproduAionera alicuius effcikus eft duplicitet vel mcdiatc, vcl immediatc & quadam aftionc praruia: nihilaatem immediate caufata£tum inteliigendi.nifi intellcdus poflibilis & obiedlum,& inteiledus agcns , qus direfte concurrunt ad intclle^ionem veruntamen voluntas concurrit fui a£l:ione przuia refpedliu fecunds intelledtionis;

vno obiedlo ad intelligendum aliud obie^um.

fcd

maxtm^

&

:

inducit fvr-

Subtilis

nem alicuius

obicfti invltimo inftanti

in

,

quo

intelledlus conuerfuis eft ad illud intelligendura,

tnaxim^^vi^untas opcrabitur pcr aftum fuum imperandi , confequens a£tus voluutatis in illo

&

jnftanti naturaliter przcedct

quod eftimpoOibilei (icnon

C H O L

S

adhim intelle^us, , quod pec

videtur

I

V M.

&

ohieBun),de ^uo late

i

.d.^.qudjl.C.

&7.& qaodlflt.ij.reffondetidintelligendumde caufa immediata,at voluntas intelleElum

,

&

ficut

efi caufa mediata, applicans

alioi potentiai

adfuos aiiu4. Se-

ad idem , quia non poteft voluntas auertertfen-

citndo,

fitm ab atlu,nifiper telleElum

tjuia

,

motum organi;ergo non autrtitin-

non habet organum. Tertio, nonpotefi

impedire vegetatiuam. Qjtarto

,

impedire caufarn na-

turalem,ne agat inpaffum appreximatum,

efi

miracu-

lum,vt in igne Bahylonico. Quinto, auerfio illa non

aUus

tjuia potentia

ad oppofita

efipaffiua

tx PhilofS, voluntas nonpoteft habere aEiumfine ttlleSlu, ergojneigis fubifcitur intelleEiui

quodintelligat eft

im-

non operatur ad aliquam

&

,

per confequcnSi

vnum obieclum

per aftum voluntatis

,

poft aliud

quo conuettit

non

,

intelle-

€tum ad illud intelligendum. o.

:

:

non

refpi:^u prima;, quia voluntas fua i(k.\o-

ne auertit intellcdum ad confiderationem vnius obieiSlii Sc conuertii ipfum ad confiderandum aiiud obic6lum,& idc6 voluntas non caufat adus intelligendi, ficui concludit ratio

tunijquod

intelle
derandum

,

8c

,

fed facit tan-

conuertitut ad aliud confi-

tunc intclledbus

cum

aliis

concur-

rentibus producit afbum intclligendi.

Contra

voluntas

, fi

nem intcllcftion.is

non

faciat ad produflio-

rcfpeftu altcrius obicdi

,

fcd

§lucmed» vpluntiu f»cit magii ct-

: ergo fiderare vnH quarc magis in- chieilumqu4 qukmaliud poft talcm ali».

tantium auertit icognitione primi obicfti

non

erit

telligit

aliqua caufa

,

vel ratio

vnum obiedum

,

conucrfioncm.nifi quia fortc,&

quodam cafu

fi-

phantafmavniusobicdli,&nonaltecnim voluntas non facerct ad prjoduitio-

bi occurrit

voluntatem; ergo non econtra. Septimo, nonpoteft hoc ,

igitur voluntas

:

eft

voluntAtis,nec intelieEim.Sexto,ratiodeterminat

ratione libertatis

prefta

fiue fpecic

,

^rguh voUtmatem nuUo modo auertere iHteReBumt auU alit* ^b ipfa funt fujficiens caufa inteUe£lioniSyfcihcet intelUElHs

inteIlcdupo(Cbili,&obiedo,

in-

tjukm econtra.

rius;fi

nem

fecundi

adus

intelligendi

,

non plus

ciim

przcedat notitia-vnius ol}ic<Sti , quam altctius non plus conuerteret ad inteIle6):ioncin obicdi

vniusqukm

alterius.

Prxterca,ad principale arguitut

De comparatione vtrinfque potenti* inperfeEiiene, «/»-

fic

:

voluntas

ficut eft copulattix,& rcparatrix ipfius intelledus

de DoEi.^.d.^^.q.^.

rcfpeftu obie^ai intelligibilis.ita etiam ipfius fcn-

PRa!tcrea ad ptincipalcm quaiftionem ,

tur

Aliaavi' funtnte funt fHfficies

fa

tau-

fic

agcns per 6lionis

;

dift.

j.q.^ an.7.

alia k voluntate funt fufficiens caufa

modum

,

natur» cuiufcunque intelle-

produdionem naturalis intelvoluntas non agit petimpcriumfuuni,

igitur ad

intttleiH»-

pis,l.

;

argui-

le£tionis

& per confequens

intelle«5lus poteft intelllgerc

quodcunquc obic6);um abfque hoc,qu6d ccnuertatur ad intcIlcdliGnem illiuspcr a(ftum volun-

Antecedcns paiet , quia fufticiens caufa cuiufcunque inicUeftionis eft intelle£lus tatis effecftiuc.

agens , Sc intelledus poflibilis , Scobiedum imptimens, ficut patct in prima intellcdiioneintellcftus , vbi voluntas non concurrit , nec aliquid aliud prxtcr

illa

agit pet

modum

*tiam paret in prima intelleftione ius

non cft

in poteftate intelle^us

obiedtum

naturs ,

;

ficut

refpeftu cu-

uon

intcllige-

fus refpeftu fenfibilis:nuncautem fectindijm

guftinum de Ciu.c.S. de Magnis

,& ij.de

Au-

Paruii,

voluntas quat conIi]git,& copulat fenfum in fentiendo cum corporefcnfibili.ipfa no feparar, ncc

*

motuscorporis a rc fenfibili auer- * al. ergo fecundum Auguftinum fenfum exiftcn- guit.

difiugir,nifi

tit

;

Voluntat

temindire(aioneadobie
fit

ali-

quod tale organu,quod potcft moueri per voluntatem , cuius motus feparet intelledia ab obieSo intelligibili.non poteft faccre vt obicdlum no fit prajfens intclleftui,fcquitur,vt videtur,qu6d vo-

luntas

iedd

non

poflit aucrtere intclledlum a fuo

intelligibili, ficut

ncc vifum \

vifibili

,

obnifi

przfens igitur alia l voluntate funt fufttciens caufa intelledionis per roodum natura; agentis ergo voluntas non concutrit vt caufa ad aStum intcllcdlus. Ifta confequentia patct } quia G intellcdio fuflScienter producaiur ab

rooucret organii vifus,aucrtcndo ipsCi ab obicAo.

voUnitate:ergo fccundum loiumejfe [uum caufatum eft ab illis.Si igitur voluntas per iStio-

tum,ita

nem luam

6tum,vel fenfum ab vno adu ad alium,qu^m potentiam '/egetatiuam. Et tu Anfclme dic, quar?

re,fi

fit

:

:

aliis a

rctur

,

agerct ad produftionem illius

quod

impoflibile

:

feque-

qood cft fub forma

cftedlus bis produccretur

vel poteft haec raiio ficti

,

,

Prastcrea.potcntia vegetatiua radicatut in ca-

dem

eftentia animat

intcllcdiua,

&

&

cum

potcntia fenfitiua , ficut potentia vcgfctatiuanatura-

literfcrtur in fubie<^um

fuum

Deuspotentiam vegetatiuam non

tionem ctionis

totius caufalitatis cuiufcunque intclle:

quia cuiufcunque intdlcaionis

fuffi-

imhoc vi-

fubiecit

detur concluderc contra Anfelmum.

extra totam ra-

getatiht.

re igitur potcft voluntas magis aucrtcre intellc-

Illud , quod cftcxtra totam caufalitatem alicuius efFedus ,nihil operaturad produftioncm cft

nome»

irnferat

approxima-

fibi

perio voIuntatis,ficutaIiaspotentias

cfTedus; fed voluntas

§!uaf* velunias

& potentia fenfitiua,& intellediua:qua-

fyllogiftjcafic:

illius

difiiit'^

:

&

quod miraculnpi efTctjfi vointellcftum a confidcratione

Prattcrca arguitur

luntas

auertcrct

, ficut fi Dcus impediret , quod ignis non comburerct combuftibile fibi approxima-

fui obie<5li

turo..

jo.

ve-

tam narum

pati

,

jliurjfo

tH'

tttUSui nt

quoniam

;

approximacum igni

combudibiie

licat

naturalicer patitur

,

naturaliceragitiita intcUedus in ptima appte-

henfione habens obie^lum fuum iibi approxjiiBnm,quMrt macum,naturalitec intelligit,nec eftin potcftate noH mirMcu-

lum

ficut fi

,

ignio

non

d-

non

fua

incelligere;

nunc

non

incelledlus

fubiiciiur imperio voluntatis,

qu^m

ria

& ignis

€Onfid*rtt ok-

ignis

plus

,

cniufmodi

approximatum

tibi

,

fuum

non

fed voluntas

;

fine illa,quim

poceft haberc

C H O L

S

,

vi/istMngamur : ergo

tjuin

inrellcdlus neceHario intelligic

quod, H non permiraculum.

ita

,

incelligacfed auertacur, hoc ecic

11.

Prxcerca fecundum Philofophum j. Phyficor. Autrfio eu- aflio paCEo func idem mocus,& vna res.Si igiiut pottntid cur vAluntas moueac incclledlum ab vna incel-

&

mamf

multM

ledlione ad aliam

,

oporcec vt

ille

motus (ic comille mocus eit

ipfum veUet

Sc inteSi^ere

,

hene ref^onfum tft, adfccundum

dia

loco-

ctit

:

fi

efl.

motiua, &fic magis dcIfiotieefiil rel="nofollow">fiint:Donor i

mata,ftd approximaiienem

voluntM determinat teUe£fionc eiiu.

ipfitm,

Ad tjHintum,inteUe-

toUit.

(Iiu detcrminat voluntatem

proponendo

ei

obie£ium;

complacendo in

aliejua in-

,

Adfcxtum, aucrfio confiflit in

iUa com-

placentia voiuntatu.Adfeptimum,lo^Hitur de potcntia effentiali,ejHacfl

ad a£lum vt ,

ad principium,nen dc accidtntali,tjua hic infine ait ipfi Do6l. vide eum de

hac duplici potentia.^juodlib.i^ num.^.(fr t.d.^.q.j. .

n.jS.dr i.d.i.q.io.Ado^lauumpatetexdiEHs.

COLLATIO Vtrum

eilec fic

diSiamen inteUeElm Jit primum

frincipium

caufacum a voluncace

III.

aftio voluntatis eflet

a^imm ref^eciu

eleSiioniJ?

tzmiimvelle,etgo motus illctantum

involuntate,

telledlus

Ad

& tcrtiutn,

S.inteUeflHt modoprafato magia politicefiibyid <}uartUM,non impedit ailioncm caufi apprexi-

fitpra n.

,

tranfiens

ititeUtElio intendittir

fenfitiua (^ vcgetatiua, nonfubfiint voluntati,nifime-

:

&

tunc

ta hune modumfacile argumtnta aUatafoluuntttr.

primum

;

quia cunc inteUigere eciam in incellc
,

ambo fimuUauc altcrum

non ambo fimul, quia imelligere , & velle func adtus rcalicer difFcrentes ergo non func cadcm rcf, & per confequens non idemmotusinec eft alcerum iftorum canttjm quia non intelligere, iftotum

confnfai,(^ imperftElM aliorum,(ir quandofibi

(^firmatur circa illud,0' alia confiierare definit\ iux-

efl

rounis incQlIe(5i:ui,& veluncaci, auc

10.

Conclufio huiiudilfutationii hahetur i.dlft.^i.q.^.

coMplacet in alitjuo herum

non eflin potejltttc nojlra

*''7'"*

V M.

I

tum, auercendo ipfum ab obicdlo , nili per miraculum.quod non eft opus. Vcl arguicur fic omne agens naturale habens padlim Gbi approximatum , fecunduro quod hoc

K intcilcdlus.nec obic£li,quia fccundiim Aoguft.

'}.

prima incelledlione patet;ergo.

lcdlus,vc de

qu6d voluntas non poflic facere , quod intelle€tus non intelligac obie6bum Abi approxima-

nacum eft agere,& illud paci, neceiTario agic,& (i non agar,hoc ecic pcr miraculum, fed inceiled^ut habens obic(5lum fuum fibi przfencacum eft agcns nacurale,& nacum e(l agcre,& eciam pati, ita qu6d non requiiituraliquid aliud,nec ex par-

'.

adtum q

n.io.c^ II. vki refutatu ^uincjtu modit dicendi , de ^Ho tnodo voluntas auertit inielle£Ium,refiluit eam haberc ^uandoque citm intelltilione ftrfeila alicuim,

:

attidtm.


aucem poccft intel-

fine incelledlu, econcra

impe-

ita videtur,

voluntatis ad contradidoria.

qu^ non potcft habcre fuum adlum ccontra

i ergo ficut Deus non poteft facere, niR per miraculum , qu6(l ignis non comburat

combuftibile

eft

Prxterca.iftapotencia magis fubiicituraltcri, '*^*«^e<|uo

rio diuino

hurtrtt.

m

IIL

Collatio

&nonin

,& ficin-

intelledtu

non mouerccur ad imperium volunta-

Alenf. \.p.q.it.tntmh.i,Xi.T\\om.i.p.q.%t.art.\.^ i.i.f. lo.art.l.iy 1. icot l.d.t.q.^. (^ al^ ibicitati n.j.J.jS.

».i4.Alin.BalTol.Gabr.Rubioa ibicitatiin Schol.

tisrnec potcft ciTe aliquid aliud in incelledu,quia

nec habicus,ncc fpecies. K*lto dtttriminat vo.

Pratccrea

,

videtur

I

qu6d magis

tcrminct voluntacem ad cercum adum ,quim c conuerfo,voIuncas intelledum ad certum aflum

bmtMttm.

intelligendi determinaci ohieCki

dum cutrt

Philof. 7.

Phy Cic.

;

quia fccun-

ratione exigente vniuer/ali

apprehenfione particuUri t/eefuitur conclufio ope-

ratioHfs

,

ita

qu6d neceftccft voluntacera

ergo racio detccminat voluncatem ad

opcraci:

adum vo-

lendi.

non

pofTct

,

fcqueretur

idem vcllc

,

quod

& nol-

nec idem eligerc,& non eligere ; confequens eft falfum;quia per hoc toUerctur libertas voluntacis:crgo. Anceccdcnseft falfum confequcncia le

:

oftcndicur

quia

;

fi

,

, fi

voluncas pofEt aueccerc intcllc-

confideracionc vnius obicdliad confide-

;

fcd

hoc non eft

aflencic

poceft

illis

non aflencire,'auc non di6Ure:fi igituc

huiufmodi aflenfus

& didlamcn

fit

per fe princi-

eft indifte-

rens ad oppofica,&concradidoria;fed fecundum Commencacorem }.Phyf. omnis potentia ejua eflre-

nolIe,fedcanciim neceiTario cligerc,& velle. Przterea:fididamcn pcriecflcc caufa clc-

fptSiu oppofitorum,eft paJ/tua.Vnde fecundum

dlionis

quia cx hoc

;

eft

ex libercace fua,

nifi

aliquidliberum

,

quia

fottntim

ipfum ibidem , ttuBa potentia eft indiffierens ad contradiEioria : etgo ex hocquod voluncaseft libera,ipfacft pafliua , & pec confequens non mouebic incelle^um ab vna incellcdlione ad aliam. Rerpondecar,qu6d potecia duplcx eft,e(rcntiani

oppofitum

tfi

lis,& accidetali^. Pocentia elTencialis ad coccadi-

^oria,& rcfpcdtu concradidloriorii pcr,fed

eft

paOiua se-

non pocencia accidcncalis ad conttadi^oScoti oper.

Tom. III.

ctff»ri».

,

pium ciFcdliuum cledionis in voluncace;fequicuc quod voluncas non poceft illud non elicere , ncc

aliud

^ cin-

tlufioni «#•

quanciim eft cx parce fui, principiis pra£licis , & cciam conclufioni

babenci neceflariam connexioncm cum principio praAico , ica qu6d quancum cft cx parte fui , non

quia pcr voluncaccm aucrtimur

piii

enim aliquid agcret nuU

& fic Adtio recipcrecur in nihil

non

ftac,

ntcijfario »f. ftntit prinei'

agens ncccfrari6 agit . paticns

neceiTario patitur;aliter

cularis

fic

r. IntiBtBut

:

fufficic

randum

tpnti»U,non

fe£liuum ele£lionis

incelledus ncccflario

^um \

li/itur dt

T v R quud non, quia fi inccllcAus fuum eflet principiumcf-

dc racionc Philofophi in fe, diccre ad propoficum , quddtninor parci-

ad aliud. Prscerea

fajfiun.inttl-

I

voluntas

lo paticnte

Sedquicquid

It.

c

per didbamen

incellcftus de-

;

aut igicur vc caufa totalis

partialis.vnicum voluntatc.

rel="nofollow">

aat vt caufa

Non primomodo,

quia cunc clcdlio nullomodo conuenicet voluntaci,vc a^lus eius , quod eft concra Philofophum 6.Echic. qui dicic

,

c{tibd eleEH* efl appetittu imel-

leQium , vel inteUeQiu appetitiittu ; igitut (altcro ad voluncacem pcrcincc. Er qaod in 6. Ethic. diEliOiope. cicdcdifiundlioncin ).eiufdem,afleric dcccrmi- Batadvonatc , quod eligibiU eft vtbmtarinm rteondliatum: Ituotattm.

Gg

5

ratio

Dodoris Subtilis

354

& pntn6 pcrtincc

xatio jgicut volantatij per fc

&

per confequcns intcileftus ad eieflionem , per di^larnen fuum non eft tota caufa ciediouis necetiam per fecaufa parcialis, itaqu^dinjtelledus, vc vnacaufa particuiaris cum voiuntate concurrac ad caufandum adlum ele£lionis; quia quando duz caufa: concurrunt ad produicendum vnum cffedlura , oportet quod concordfnt in agendo, itaqui&dadtio vnius non con:

per quera incellcAus ad fecundum

pcrprxcedit effedum fecundum naruram

non

a
nen

,

:

ergo

aafafinequa ita nec refpe(S);u

potcft efte

refpe^u adus volendi

&

,

eIedionis,fi clcdio ponitur adtus voluntatis.

Prxterca fecundo probatuc , quod voiuntas non fit tota caufa refpedu eledionis , & intelle^us tantum caufa firuqua non, fed per fecaufa;

5Tefit» agen-

mMiria

ti,(^

affroxiotata,

in eligendo potefl: contrariari intelleiSbui in di-

& formalis caufa fequitur rei,pofita causa agentc toti,& fufficicnti, & cau-

^ando alicerenim voiuntas neccn'ari6 eiigeret, quod eft diiflatura per inteiie€kum , & fic volun-

fa materiali approximatis , prout Iioc natum cft agere,& iilud pati, neceflario ponitur cffcdlus, fi

liui

trarietur a(5^ioni aiterius

;

nunc aucem voluncas

:

Sc toiieretur iibercas vo-

las poiFet necefEtari

,

luntatis :ergo nullo

modo

concurrit didando,

tanquam per fe caufa refpedlu eiedionis, fed vel tanquam occaHu , & caufa fine qua non eft eie£lio:quia eiedio

eft

cum catione, &

intelledu cx

j.Ethicorum.

M.

fine <jua non eleElionu, arguit primotCjuia tjuando voluntoi auertit intelleSum ab vno aflu adalium,volitio

auertendi non fitpponit

a^Hm a

non eji , pofita auerfioru

;

quo auertit

nec a^urn

,

quia is

ad quem inteUe-

^M, quiafeejuitur auerfionem, HabesfolutioneiHhuitu rationii Scholiovlt.dif^.praced.quoexplicaturquo rno-

dofit aiterfio intelle^lus per voluntatem. Secundo ar-

guit, quia ilU caufafine tjua non,citm nonfit {(juia

proxima-

voluntoi eftfibi approximata) erit ijuinta

caufa. Refpondet Do£l.

atium

intelleSiHS ejfe

approxi-

fnationem,fine qua veluntM nen eftfibi approxirnata in rationeagentis. Soluit primamratienem dilfutationti rnferens,fi intelleBu4 influeret in ete£lioHem,tolli libertatefn;ifuia adhancfufficit principalem

voluntatem

ejfe

liberam

Hic videtur innuere

,

,

efto

caufkm, nempe

cencaufa

fit neeeffaria.

nonftbi dilpticere illam opinio-

nem.Nonfoluitfecundam rationem,tamentenendo intelleStum

poteft,negando

approximationem

fit

iam

fuperpofiti:fi igitut

totaiis caufaeledionis,

ipfa cft caufa materialis

(ftionis, vt

ximata

certum

eft

,

fiquijieli liber.

quddcxciufo

fibiipfi, fequitur

inteile£tus

,

& ipfa fufficientcr appro-

& etiam obie^o eligibili

illo zfkvt

volnntas po(reteiigete,quodfaifumcft:ergooportet,qu6d ,

,

didlamcn intelicfkus, vei obiedlum habens ejfe in cum voluntatc rcfpedu eiedionis. Dicitar ad hanc rationem,qu6d ficut in z6t\one tranfeunte ad exir^, requiritur approximatio pafHjin quod agat;ita etiam in adbione immanente in agente requiritur oftenfio obie(Sl:i:tum,quia nuilum agens creatum agere poteft,nifi prarfentc didlamincintellcdlusjfit pcr fe caufa

& iicet adio

obicdlo

,

realitcr

fit

tranfiens

voluntatis,aut intelle^Vus

manens in agente , fignatur tamen vc in obiedlum , ita quod quanci^m eft ex

parte fui, nata cftet tranfire in obie(Sbum, tio agentis

,

& natura eius impediret

:

nifi ra-

tum, quia

ficutagens adtionc tranfeuncc requirirapproxi-

fiticquiuocum refpe^u zOtas eligendi,& incellc-

adfinem ,/ecunditm

illud

,

yfacilefslui

ficut princi-

;

dlus refpe(flu ad^us di(£);andi

,

requirit obie(Slura

tia connexienem necejfariam cumfine..d4dducit rejpon-

in a^bione tranfeunte,fed oftendendo,

fionem atiorum hoc admittentietm,(juando cennexio

illa

neceffnriA eftenditur voluntati :iuxta tjuam infert in-

teUelium hunc ceagere

ad

eteElionem

voluntatem ad illam necejfitat.Non

,

quandoquidem

loefuitur fecundum

D.Thom. i.d.\ .^.4. docet vetuntatem neque adfinem,neque ad medium ne-

propriamfintentiam,quia contra

cejfitari\& ibi n. i6.explicat iltud, ficut

principium

in fpeculabil ibuSj&c.y^i idem affert duas rationes, fidfacitefetubites, tenenti

non inftuit in

communemopin.quodintel-

eleElionetn.

SEdcontrahoc arguitur prim6 , quod iiCtzmcn intellccius non fit caufay&if quanon rc,

&

*idet.d.4t. fpcdlu elcdionis , iioc pcrrationcm priiis fag4.a.io.ij. ftam in qua:ftionc prjEccdenti ; quia fuppono

qu6d voluntas peradum volendi pcrfedlum poffit auertcte inteiledlum ab vno aftu intelligcndi ad alium ; refpcau illius adius volcndi , non cft ponere alium aftum inteiiigendi , vc czuCzfine qua «o»,quia non aftus inicUjgcndi a quo voiuninceileaum

,

quia

intclledi:us eft auerfus

iile

aftus

non

eft

ab eo :ncc adlus

quem conucrtitur, quia aftus

illc

'"'«''jgcndi natutaliter fcqu|«;ii:.;»aum voiendi,

&

ideo vt voluncas determinetur ad eliciendum,requicicuc obie(^um fibi oftenfum per didamcn intelle(5bus. Per hoc patct ad formam rationis, quia agente

&

,

paffo approximatis

,

fecundum qu6d hoc

agcrc,& illud pati poceft fequi aiflio, minor falfa cft.Nam ab abfente obiedo, non oftenfo per a6tum inteiledus , voluntas

turo cft

,

fed tunc

&

noncft

fibiipfi

ie^um

(

apptoximata, vt nata eft agcrc, quia non eft nata agete,nifi dctetminetur per ob) Vnde ficuc in a(5lione non cftapproximatum agcnti,

vc diftumcft.

tranfeunte paffura

quando

natura-

velfoteji

voiun-

ad idem;qHia voluntas

intcliigendi ad

lit,

fe-

tffe-

& fufKciens, & cc& fufceptiua ele-

praefens determinans,non imprimcndo,ficut nec

tas auertit

quilMr

ad remouendum pro-

pafli,vcl

piumin fpccuIabilil>us,&c.rr^o^ admediahaben-

leiius

tieceJf»rio

nerc quintam caufam:vndc tunc ceftat ca.afafine quanon , nam czad fine qua non vei reducitut ad

mationem pafll ad deicrminandum agens , fi fic agcns £quiaocum,vt Sol ita ctiam volutas.cum

ri aliis concaufis. Tertio arguit necejfitatur

, veipoieftponi cffecaufalibercagens,aiiterenim cfrerpo-

6tus,fifit

vnam concaufarum nonpoffecomraria-

caufam partialem eleElionu

ejfe

fieri

,

caufa naturaliter agens

fit

tas

Cantra intentum duarHtri primarum ratiommy

,

finalis

quanon motai grauis

V

I

tiempt intelleBum ejfe tanthm occafionem , feu caufiim

fio

quia caufa

liibens,ficut diuciiens columnaro cft caufa/7»«

CH O L

S

%.

aAum eft con-

& ciadfinequa non alicuius efTedusfem-

uerfus,

quando eft improportionabiliter diftans,nam ci\ abfcns , ita etiam voluntas non eft approximata fibiipfi in ratione agendi, nifi obicdum fit fibi oftenfum vnde fi ratio concludetec , feqnerccur quod agens a(^ionc cranfcuntc pofTec agere in pafTum non approximatam , quia apptoximatio non cft ratio agendi,ncc ratio , qui paticns patitar vndc quando paffum cft diftans , non approximacum agenti , ponitur agens fufficiens, pafrum fufficiens , nec tamenpoteft poni a6lio; nec tamcn fequitur quod approximatio fit quinta caufa. Sic eft in propofico, ad hoc quod agcns :

&

:

&

a^ione immanentc agat

,

requiricur refpe^Slus

ad

4Volunttufint »ctit intelle-

clu6 [ibi

nen

eft

apfrtxi-

mata.

V.

Collatio I Ai

ti obfrdbum pnefens, nec ramen fequitur , qu6d illc refpeclus fit tercia caufa.ncc obicduro fit caufa aliqua concurrens ad agendum. RhrtMtf Przterca arguitur qu6d prima ratio in pro,

fuflint fri-

^

ZTrjJi indtf-

fntnttm U,

tit»li*c«M. eamf* fiiu

mutr»Ui.

non concludat:quia quando dua: caui^ concurrunr per fc ad agendum , fi principalis fit libera, tora adio dicctut libera, lic^t fecundaria, &rainus principalis fit caufa naturaliteragcns, poiitione

mtriM €mM-

i6tam videndi feciidum, qui

ficut ad

ftate noftra, concurrit volunras

eft in

copulans

poie-

& po-

,

&

intelledlus

Prxterea, voluntas non poteft vellealiquid, fub ratione boni; fi igitur intelle&usoftendet volunrati aliquid fub ratione boni , voluntat aut vult illud

aliquis

moucret

manu

,

Nunc autem fecundidlamen intelledkus non cft principaliscaufa rcfpediu eledionis, fed volunveritatem

qu«

tas

,

fimplicitet liberaeft: iicct igiturrefpe-

&

non

non

principalis caufa sledionis

tio

fit

Iibera,cim didVamen,& obie^uni

vnde ifta rafolum probat, qu6d diiStamcn intcUcdus non fit

tota caufa clcftionis,

fit

quod

fed tamen eft caufa per fc

,

eft

Deltorem ,/ed vt dubium

aElm

,

ytmm

& partialis

,

qux ad

non poteft non aifentire conclufioni mbenti conncxionem neccfrariam ad illud prin-

D. Gabr.

,

c^fie

IV.

'-uoluntas fojjit peccare eliclendo reSfei,

Thom. i.t.??.'"''.». Scot. %.JiJt.i6.aum. u. Occam Kubion.Badbl. ibititati.

!§. 14.

V 6 D non vidctur

I.

Omnismalm eJiignoritHs ex j. Ethic. ergo non eft malitia ex voluntate fine ignorantia in intelledu crgo volun:

luntas

non poteftpeccare

ftante didlatione ta-

tionis redlx.

Dicitur,

igitur voluntas.qu* cfl principalis cau-

qu6d

ignorantia duplex, fcilicet

cft

habet ad fincm , quod ipfa ncceftarii volens finem , neccfrarii vult illud , quod habet eonnexioncm ad fincm : igitur

&concomitans : malitia ver6poreftc(rein voluntate finc ignorantiapraccedente, fed non finc concomirantc ig«orantia,

voluntas

& maxime verum eft de malitia radicaca.

fa in opcrabilibus

eligerc,

fic fe

,

ordinataad finem, non poteftnon oftcnfum pcr intellcdlum. qu6d fi odendatur voluntatialiquid

fic

fi fit

Dicitur

,

quod intellcdlus illud

tale ab incelledlu,ita

iudi-

omnimodam connexionem ad finem fine quo nullo modo poteft finisattingi; ,

tunc dicitur, qu6d ficut voluntas neceifario vult finem, ita neceftari^ vult illud , quod habet con-

nexioncm ralem ad finem; tuncenimillius non eft cleAio.fed tantum iilius, quod eft oftenfum, vt non habet connexionem neccftatiam ad fincm; fi ramen oftendarur volunrati ab intelledu , non fub

tali

connexione

,

timc voluntas poteft illud

eligere, vel refutate.

Sed tunc

feqiiitur

qu6d inrelledlus concurrat,

vt caufa agens ad volenduro iIlud,quod eft often-

fum fic: quia fi aliquod agens de fe fit indiftetens uUtaiM hie ad adlionem , ita qu6d poteft illud agere, non «4/i> tUagere, fi concurrente aliquo alio neccftari6 agat,

&

oportet quod

fic

concurrens concurrar in ratio-

necaufc necefnirid agentis, quia nunquamde agente contingenter

concurfum agat

:

fi

nifi

,

fit

illud

agens necefiarium per concurrens neceftari^

igitur voluntas indiffcrcnter fe habeat

ad volendum aliquid , quod babet neceffariam conncxionem ad finem, antequam oftendatuc ab intelleftu fub tali connexione , Sc pofl ofteniionem illius fub tali connexione ; necenariofequitur eleAio in voluntate,oportet vt tale^lidaraen concurrens cum voluntate fit caufa refpe* dkueledionis.

Prztcrea

fpcftum ad

,

praccedens raalitiam

illudquod incIudirefTentialirer re-

adum iatelleftus , dependct ab aftu

,

Contra hoc arguitur, qu6d malitia

fibi

cauerit haberc

r«/ Md vtlititium.

4» voluntatie

,

contra diciamen rationu

conccdendum,

principio

Sitntm.

relinjuit

:

^cut principium in fpeciabilibus ; fed intelicdlus habct in fpeculabilibus , quod aflentiens

:

M.

COLLATIO

fic fe

cipium

V

num. 1 1

reliquit i . difi.i^ ,

habet in operabilibus',

fic finis fe

I

etiam partiaUttr »b inteUedu

afficiaiur

aflioncmliberam voluntatis agit, ficut adimperium voluntacis agit potentia motiua. Pratrerca

C H O L

Conclufu certa non hahttur in hae tju^tone apud

ftuadlus elcdionis concurrat diftamcn intelle&as , vel etiam obieftum , non fequitur , quod clcftio

,

quod non conuenit

fit

caufa naturaliter mouens.

dum

&

habetur propofitum ; aut non , cum oftendatur fub ratione boni , non fub aliqua alta ravult illud

S

cum

,

fed eledlio virtuofa in

nifi

manum

mouerc

fuamlibere, licetpotentia motiua in

;

& ad adlum prudentiz , omnis enim opetatio viriuofa eft didlata a reda ratione,ficut patet ex dcfinitto« ne virtutis.

tione,&c.

liberc

35?

ficut \ caufa

voluntate, includit ad rarionem rcfpcdum,

tentia vifiua , ide6 dicimur libere videre,licct potentia vifiua fit caufa naturaliter agens ; fimiliter dicimur libere mouere:dicitur enim quis

&

,

tatc

non

in volun-

poteft caufare ignorantiam in intcllc-

Au. Primo per fecundam rcgulam i.i. collationibus quoniam in primo inftanti ,in quo adlus malus eft in voluntate,eftaIiquod didlamcn,fiue :

inteycAio in intelledlu przccdens naturaliter adium malum in voluntate licct fit fimul duratione ; illud ctiam didtamcn,aut cft redium , aut erroncum fi fit rcaum , habctur propofitum, ,

:

pro quo aliquis cft malus, non eft ignorans. Non potcft dici,qu6d fit didlaquia pro

illo inftanti

men erroncum

,

,

I)iS*mtri

trrentum ff quiinr v»~ iMniMttm.

quia illud fequitur naturalitet

malitiam in voluntate, quz eft caufa eius pcr exoporter quod alia intelledtio caecationem , prxccdat naturalircr adbum in voluntate.Dicitut qu6d non ftatim malitiam in voluntatefequitut

&

quando cft malitia radica». enim exczcat intelledlum , & crrar circa

error inratione, fed ta: illa

&

idc6 in principia pradbica, vt dicitnr ^. Ethic. ptimo inftanri in quo cft malitia in voluntatc.cft

didiamcn redlum in ratione fcd poftquam cft runc corrumpit didlamen redum , caufat errorem in intelledbu. Contr^,pro illo inftanti pto quo voluntas eorcauiat didlamen oblirumpit didlam rcdkum , quuiTiin ratione,aut eft illud didlamen rcdlum in intelledlu, aut didlamcncrroncum; fi didlaroen redluni runc fequiiur propofitum quod malitia radicata fit cum verodidlamine rationis, fimiiiter fi runc eftct didlamen redluminintelled^u, tuncnon cotrumperetur illud didlamrn tedlum : non poteft diciqu6d pro illoinftanti pio Gg 4 ,

&

firroata,

t.

&

,

&

,

ViSiinem ttrtmtum prqmitmr malitittm im V$' iMMtate.

Do6toris Subtilis

J56

pro quo malitia eft tadicata in voluntatcquod (ic didamen eironcum in ratione ; quia c^ra cau-

didamen ex

facur

malitia in voluntate » naturali-

& aftus in-

ter fequitur malitiam in voluntate,

telledius naturaliter przcedit. €4MPratterea: illud quod habet cau(am naturalem dt8*mi»it f» fufficientem producentem ipfumjaliam 4 volunenffieilfs

trrinti

,

(jr

tate

,

non

caufatur ^ voluntate

bis caufatetur

tunc enim idem

erroneum

fed didlamen

;

,

in intel-

ledu habet caufam naturalem , & fuHicientem, aliam ^ voluntate, vt patet quando didamen ei:-

toneum

canfaturinintellc6lu perparalogifmum,

nam per paralogifmum fufficicnter,

& neceffarid

modum naturs caufatur error in

per

ratione: er-

go nullus error caufatur in intelledu voluntate mala , & hzc ratio tadba eft in CoIIatione im)l

mediace praecedentc.

C H O L

S

Peccattim pajfe

ejfe

V M.

I

in volmtate Jine vtt4 ignerantia

in ittteUeElH : t]Hod/olide prohat

.difi.^S.nnm.ii.i

3

j

& ^Homodo voluntM exctuM imetteSfum tampriutiti' tte,

^uampofitiue,

ilri

exponit num. 1 4.

Vtrum 'voluntascreatafojjltfeccaref AIeaf.i.^«>-.fMf/?,ioo.»).}.t.D.Thom. i.^4r.

ttlif

qut.fi.

i.»Mm.

lo^. 9,

^

itieitati.

cas eft in libero arbitrio

quia peccatum non efl de fe neccfTe efTe, nec habet aliquam-caufam efHcientem fui : igitur non potefl: effe. ;

Antecedens patet quoad primum

dum probatur

Augudinum

per

;

quoadfccun-

deCiuir.

lib. iz.

8. vcl 7. peccatum non habet caufam effeEliuarn. Item , peccatum efi aEita voluntaritu contingens tjfe -

cap. Eiut

nen

,

Tunc

necejfariiti.

fic

;

vel voluntas

non

b»y*t ctu-

non peccare, quando peccac, vel potefl non peccare,quando peccat fi pcimum,tunc effet cflTedlius neccfTarius , non contingens ; & ita non peccatum firailiter quando pcccar,non poteflnon peccare ergo. Dico quodfic. Adprimuin , peccaf um habec caufam non pcr fc efli-

ptm,fti dtfi-

cientem

tiinttm.

accidens.

potefl

:

;

Ticeatum

,

& illa defedlibili-

ficut caufa

quare poteft

non autem defedfcibilitas eft tota caufa; ergo peccatum non eft necefTarium. Ad aliud, hoc pofito non poteft oppofitum poni fimul in peccai%,

fenfu compofitionis.

Contraifta,qu6d peccati non fit altqua caufa. Probatio , quia fi fic , voluntas priraa pofTet aliquid contingentcr caufare , inde peccare i fed

&

prima voluncas non vult aiiquid contingenter, quia

illa

contingenter non poteft velle aliquid

libere, necintrinfecc

in cxtrinfeco

:

,

nec in obic&o voIito,fiue

quia illud obiedlum exttinfecum

ponitur volitum

,

nec fub velle

cum voluntas

,

necefTarid poncret illud in^^j^. Item cui entitati,

peccare

fed deficientcm

,

,

&

Contrli,connotatumeft obie£tum-, ergo obici^umcft iilud inquoeftcontingcntia ,fcilicet -^, vtterminansa6lum,fiuc acternum tcrminans: ergo in obie<5);o fuit contingentia ab seceino. Dico, conringentia cft in voluncate, a voluntatc di-

& per ipfura vette pofitum contingcnter in-

efTc voluntati.

Concra voluntas neccflari6 :

cft

fub

vette .•crgo

neceffari^ ponit volicum. Dico, velle refpc6lu cx, vnde caufa eft neceffaria tamcn non neceirario caufat, immo minus neceflatio fe habet ad aliud a fc quanto eft magis

trinfeci eft contingens

in fe,

neccflaria in

fc.

Ad aliud,non

fuit altcra caufa,vc

fed tantum adus primus, ficut ante illura non alius adlus fc-

adlus fccundus rcfpedlu veUe mali

cundus raalus vnde quia voIuit,id :

vette,

nonqudd

aliud vette

,

eft,voluit per

malum

fuerit caufil

primi vettemali, ficut aduerfarij volunt.

Ad fecundum quando

& fimilitcr quando non

diuifionis;

nmplicicer

S

peccar potefl peccat in fenfu

quando peccat, nec peccatneceflario fed fecundum quid, Sc conditionali-

Conclufio huittt cottationis, dttri

^7.quafi.i.a num.cf.

qua

tantum.

Contra hoc quod dcfe(3:u necefTario

genti

non Aus

:

fi fir

crit

,

aut defe£l;iuam caufacontin-

& brtuius

;

quttfi. i.

an,6. Ibi habesfuse

ex tjuibtu clare folues qua hie

foiuit

DoElor.

ytrum

VI.

habitfWperficiens aliquam poten-

aliqua caufa peccati necefTaria, tunc

peccatum , quia erit necefTarius dcfedefedus voIuntarius,erit peccatura,&

fi fit

:

M.

eaupm ptccati,fed

COLLATIO

qu6d peccatum haauc igituc defedliuam

dicitur, ;

&

hic breuiter ponit

,

bet caufam defeAiuara

V

I

iepcientem,nonefficientem:de quo iate DoEior i.difi.

objcuritts

ter

C H O L

quodammodo pcr

,

peccati illius erit aliacaufa dcfeftiua

,

& (ic pec-

catum erit ante peceatum. Contta aliud quandooonque aliquid repu:

tiamfit principium aSiiuum

qubdper habitum

,

cipium elicitiuum» njel ciatur

aSittjy ita

tanquam per prin-

a&iuum

eli-

oBpu^

gnatalicui entitati pofitiuc,iIludnon poteflponi illo pofitiuomanente; fed voluntati

cans

eft

incompoffibilis

ifta

entitas

,

,

vt pec-

quz efl non

peccare.-cigo voluntate peccante impoffibilc cfl

nonpeccare incffe voluntati. Si derarionevoluntatis,

vtvoluntas

efl

,qu6d

ergo nunquam ponituc peccare in TiiliBMittf fejnitur

ViiuHtattm trt»tam.

in

nonpeccare:

poffit

ipfa.

Ad primum non efl dareprimum fine fecundo eodem ordine-, & dico quod a:quc primo vo-

luntas cft lotius i€tus defcftibilis

:

,

quia vit,

& luec contingentia non eft in adu fuo abfo-

:

,

Ctutfttptttati

de ratione fui poncndz in efe repugnat habere t^ ttutfit aliam caufalitatem ^Cc; d non cR. fe, impoffi- quttrt vii, bile eft ipfuro eiTe. Sed fecundum Anfelmum<& quia vit. ca/u diaholi , caufam quate Angelus voluit appetcce fimilicudinem Dei , non eft dajre , nifi quia peccate voluic, nec eft caufa quarevoluit ,nifi quia voluit. Ad primum vult contingenter mul-

uina,

V 6 D non

defcAibilicas neceffari^

,

luto, fedin connotato.

V.

0ri.^.icot.i,dift.}j.jHtJ{.i,nMm. «. (^ j«
aliud

fequitur voluntacem creatam,

ta,

COLLATIO

Ad

dicur maior.

ergo coace-

D.Tliom. 1. X. qMtJi.49. art.t. <^ q.^t.art.x.vbi Caiet. Mc(lina.Vafquez i.t.d.ii.ctip.i.Coniinht.6.Eth$e.ilij]>.7.q. alij iJift. ij. Occam. quodlib.^. %. ttrt. 7. Gabr. Maior.

&

HeruZQS qmidlib.\.qutft.ii.ttffirmt$nt,^i»clinat Scotus i.dift.f.qMtft.y.num.to.^d.n.qutft. x.num.t.dr qutft.xQ,

i.dift. iJ.ttd

arg.frinc.dr ^.dift.^9. qutft. x. ttd vlt. Htgitnt

Dur. }.
ttrt.

^.tin.^.

Aureol. i.df.i7.j,i.«rM.Ioan.Andrea< qutft.t,

^^ VoD

fic

iJ^j^ primura

,

videtur cft

:

forma adliua dans

elfe

principiuni adtiuum refpcdlu aclus

Vttti

Dti

quottd extrinftett tft

tontingens.

Collatib aftus fecundi

rec!

}

habitus prudentiae cft huiuf-

modi quiJ pntdemi^ ejl hahitm ,

citm vertt r*ti»nt

, quia aliter illum finem fruftrk haberei; fed omne habens operationem propriam , pec quam attingit finem illum , eft principium a£liuum illius operationis cum igitur prudentia habeat finem proprium , vt fines aliarum virtutum, :

qu6d prudentia

fequitur

fit

pcincipium aftiuum

tfi

Imt».

inienfior,

qukm

opcratio cliciia a potentia

conatu poteft elicere adum virtuofum fortitudinis, aut lempcrantiz, quam non habcns ha-

ri

cummagna

b^iium virtutis, qui

difficultatc

&

,

conatu potentiz non poieft talem adlum elicerc, fic etiam cft de inielledu , & voluntate habituapetfcftius

cft

,

& magis

a6bum

cum

vnde

cum non potcft non dici,

vt

Confirmarur ratioperPhilofophum, materia:

ita

agerc ver6 alrerius

,

pati eft

vt forma:

,

ficut

;

igitur materia eft principium patiendi , ita quod drforin quocunque cft materia , illud eft natum pati, •gtrt.

Hl^m

t*.

habiius poteniiam perficientis;igitut habiiusin potentiacft principium a6liuumrefpc£tuoperationis

,

& habitu, quim in potcntia folum

:

:

efta caufa poientiore^hoc

cicndo/

fttft-

,

nen h»bit»a-

zquaii conatu, aut maiori , non poieft perfe6lum eIicerc:ergo hoceft ratione

viqniaplus deadiuiiaie eftinpoientia , ideo potcntia habituaci perfcdiorem adlum poteftelicerc. Vcl fic potcft argui:quod confert potentiz facilitatem agcndi , aufcrt ab ea difiiculiatem agendi fcd potcntia agcns cum conaiur , fi aufeiaiur difnculra$agendi,agit cumminori conaiu:ergo cum habiius rribuat potentiz facilitaicm agendi, potcntia habituata , cum minori couatu operabiiur zqualcm operaiionem , quam non habituaia ergo cum zquali conatu operabiiur operationem perfeftiorem ; fed opcratio perfcdtioc

;

h^bilM»tfi

Sior

aftiuum, aut tnaiorem

, qua intellcAus habituatus habet proprium finem, qui noneft finis intcllcftus, inquantum intclledlus, fed inquantum habituatus; ergo habitus eft ptincipium' adiuum eliciendi operationem rcfpedu illius finis. Praiterca habitus eft forma abfoIuta,vt fupponitur fed vnumquodque tale habet propriam operationem in fuppofir o , quam ciim poteft ha:

/«

fcd noncft cx paricpotentiz,

quia

:

Aatuptttntit

ta)igitur principium a^liuuni talis operationis

quicqnid : habituato ratio,per quamhabec aliquem finem , eft fibi prinfipium a^iuum operationis, per quam attingit illum finem \ fed ha-

ibidcm vult ,emni4/itnt ileterminata operatione ; crgo habitus habct propriam operationem , in quam poteft , fpfam eli-

mt

&

eadem non habituara,cum zquali,aut niaiori conaiu ( vnde videmus, qu6d victuofus cum mino-

cft intelle6lui

tur huiufmodi

iiateriffl

peifc-

eft

, aur maiorem conatum habeni ,fi principium c«» , vel conatus ; fed operatio i potentia habituaca poteft effe pecfedior,

conatum habens:

bere, dicitur efte tale;

ptti

tale

tefpedu propris a6lionis. Confirmatur ratio fub hac forma

bitus ell ratio

abft-

qu6d quant6 operatio

perfedius

eft fit

,

& intenfior,iant6 principium eius adiinuna

eliciia

finem

operatio proportionatur principto

:

adbiuo in hoc

quod prudentia

:

357

ContcJi €t\ott

eft a^iua: igiiur prudentiaeft principium adliuum operationis fecundz » quo prudens agit opus prudentiz; Przterea omne habens Hnem aliquem.habet operationem propriam, per quam attingitidum

tJ»bitUt

I.

hnbitm fM^ltuiM ex 6. Ethicoxum, vbi etiam Philofophus feparat prudentiam ikfapientia, &fcientia>& abintelledlu .perboc, tilliuiu -.Cxcai 4rs efl

ferm*

V

non

eft ipfius

autemin propofito

poientiz; quia ponilur zqualis co-

natuspotentizzquc perfcdx igituccftpcopcec :

caufalitatcm habitus concurrentis.

,

fic

forma

vniuerfaliter cft principium agcndi:

igirur ciim habitusfic

fequitur

qu6d

erit

formaquzdamabfoluta,

principium a^tiuum adtusfe-

Praiterca

agcns in agcndo adlmilat

;

Aum per principium agendi;illud

fibi efFe-

igitur eft prin-

cipium aifliuum refpcAu adlus fecundi: per quod magis afllmilatur agenti , fedadlu^magis aflimilantuc habitui,qu^m potentia: ergo habitus magis erit principium adliuum refpe^u adlus,qttim potentia in qua eft habitus. Przterea fecundum Philof 8. Phyfic. 8ci.de cfFcdlus

infeitu ^ui non habet hahitum/cientiti

,

ejhin

ad a£ium confiderandi , &fciendi, fciens habens habitum fcientiz eft in potcntia

fotentia ejfentiali

accidehtali, fed

quandocunque

tentiaefrentiali ad

forma,ctfi habeat

aliquis eft in po-

a^um fecundum fine

aliquem

formam , remanet lantum

'\n

potentia accidentali ad fecundum aftum,illa forprincipiuiA refpe^u a^us fecundi , quo-

ma eft niam

id

tis

,

dc

At-ie

,

quo

aliquis reducitur

cideiicalem refpedu aftus

oum aftus

;

ficut patec

&

,

eft

ad potentiam acprincipium a£ki-

de calore refpedtu aflus

omnibus aliis , vbi a£lus fecundus fequituc adlum ptimum ergo fcientia eft priucipium adiuum cefpedu zCtm confidecalefaciendi

,

in

:

randi.

6liuus,qui

eft

in

Metafhyf. dr ficundo eft,^

quo deno-

Vnde vuit, quodad idc-mgenus

& artifcx

,

cft ars, erii

crgo habitus faprincipium adliuum tcfpe-

Similiter nono Metaphyfic. cap.

i. dicirur,

potentiz fafliuz

cjuia

,

aliud inquantum aliud.

fic

ance

&

»ai-

principium tranfmutandi

£c idem vult

Meta-

f.

phyfte.

Prztecea virtuiis habiius moralitaiis in adlu

vittuofus

,

& moralis

ita

eft

caufa efrcdioa

quod dat adui , qu6d

fic Virtitt

;

fed moralitas a£bus

eft

fM0

ea-

mtdt tMufM fubftaniia adlus: ergohabiius erit mtralitMiit principium a£biuum a£lus quantum ad fubftan- in »8».

demcescum

quia quod dat adlnm ptimum,data<^um fccundum.vtquod dat ejfein quocunquc genere, dat agere'y fed habitus virtuDant ejfe, tum datfj^virtuofum; ergo dat «fere vittuosc; dat a^tre.

ciam adus. Maior patet

:

&

ergo viriuofitas , moraliias in a^u , eft ab habitu. Maior probatur , quia fi moralitas in ada fit aliud ^ fubftantia adus, aut tgitur alind abfolutum, aut aliud ref^edliuum :*n.on aliud abfblutum, quia luncadtus victutisnon cflct foritialitec fimplex.fed effec cns pccaccidens; neccft can-

cefpedlus,quia tunc

pium

,

cum

habitus

illiusrootalitatis, fcquituc

Cit

ptinci-

qu6dadfolam

iagij,qu6d

,

potentia efTentiali ad faciliter,

tfi

quod

adconfidecandum,fed ad facilitetcofiderandum.

eft in

aJfffi-

potentia rationalis,vi ars:&r fcieniia fadliua, func

petfcientiaeftinpot£tiaaccidentaIi,nonquidem

fcientiam

*rt

:

relaiionem daretur ad^io. Przterea , fi habitus non fit prtnripium zdxuum a£bus, tunc fequitur, vt videtur, opinio Pc-

potentia cfTentiali ad confidecandum

Art

eietis ffftSat,

6ta opcraiionis fecundzariificis.

ci!im

Refponfio,ficut intelle£lus ante fpeciem

5.

loquens , vt habiius

minaturarrifcx.

caufzreducaiurars

cundi.

Anima

Prztcrea Philofophus

Phyficorum rcducitattem ad agens caufz cfiicien-

non ficponere chacitatcro,&gcatiani, quiit

A*

mtfoaio

tfficiiiuntm

hubitmi

nttmt

,

fa-

ttU-

Dodoris Subtilis

358

quia tunc (ine charitate poiTet qu» diligere Deum fuper omnia,& ita quicquid poteft voiuntas

cum cluritate & gratia> poteft (ine tali, &

per cofifequens, vt vi(letur,noneftnecefte ponece gratiam cooperantem , nec operantero.

C H O L

S

V

I

M.

^rguit htihitHm nen effe nEHMum fitbftanttam late agit,

i

,

aEl(U,ruc ejutad

nec tjHond moralitatem

.diff.

1

:

pro ^uaparte

7.^ua/i.i.nMm.4.j .6.& o. Primwn

hahet pulcherrimam doiirinam tirea hoc ,

:

ttn potentia fenjitiua effcit

t/oluntati

& rationi

,

faffiue fe habente

:

de

te hinc inde dijputat.

;

aUum

virtutit

an vero voluntat

,

,

^

vtfitbeii

ipja tantitm

tjuo mirafitbtilitate, ffy clarita-

Argumentum de cirtulo in

caufis

vniuocit n»n admittendo ,foluit i.difl. 17. qudfi. j.

num. I o. tjuedprebat tantum de caufa aqtuueca tetali, non de

Ad id de appetitu

partiali.

iuxta eint mentem

,

de quo hic nihil

dicendum eft , quodefi principium aEliuum fuerum afiuum , ex tptibitt gignitur habitttt qtupoteft effe virttu, vel vitium ,Jicun' dum cenfvrmitatemadregulamprudentia , ita i difl. refoluit

,

.

y.tju^. j .mtm.% .fin.&

j .dift. j j

.

nnm.

1

8.

Ad ter-

tium,fauere videtur atteri parti ibi num. 1 3 .fed abfobtt/t

tenendHm,fecttaditm ipfitm , voluntatem nonpro-

ducere oElm virtutumin appetitu ; generat tamen in

/e ipfa virtutes rnorales, vt ibiprebat DeEtor nttm. 1

1.

Thom. pracipua difficultat de appetitu,tjMod nen potefi producere aElum virtutit , efi j ^uia tendit in (ontra D.

fuum deleSabile,

tjuantumpotefl ,nequepetef{ tendere

in illud vt fugibile

,

neque vtprepenitur ab inteUeElu

temperate, vt habetDoEier , num. 8. Dici potefi aEium ttppetitus temperari circa deleEiabile,quande pra/enta-

tur eifitgibiie

^m

annexum

ifie impefttt

,

& hicfieri potefiperimeUe-

camit in carnem

dem mede

,

appelitui

intelleEittt cogitat

;

vt habet DeEt.

eam

vtfitgibile, ee-

ditm reprtcfentatur care in quadragefima

de igne infemi , (^phan-

tafia efiendit dppetitui ilbid fugthile annexttm tUleEia-

bili,& hac ratiene iBud refugit, d-fiedealiie.

AD

quacftionem dicebatur , qu&d habitus non eft ptincipiam aftiubm rcfpedlu aCkas, nec quantum ad fubftantiam a6);us>necquantum

ad moraiitatemina^lu. Priiiram iftorum oftenditur

iic

;

adiis eft fufficieus

,

8c rotalis caufa ha-

non eftautem caufa vniuoca, fed zquiuonam adus & habitus non funt eiufdem fpe-

bitus,

ca

:

&

ciim habiius habeat tationem roanentis , quiefcentis, adus vero rationem tranfeuntis:fed ciei

7» tattps in tficircului.

,

cau6s xquiuocis impoflibile eft , quod 6t cirfit caufa ilhus, c conuerfo ergo

&

culus, vt hoc

impoillbile eft

,

vt habitus

aftus, Sc principium

aAiuum

iit

:

caufa eft*edliua

voluntatis generans habitura in voluntate, fu£ftcicnter caufat habitum, vt caufa totalis, nihil

&

t»Mf»t hmhitu iiuftfen.itnttr

a

fottnti*

fi

tUHiUMr,

,

, qu6d agens natuiale naturalitcr agens habeat contrarias adiones,vt qu6dignis mouea-

batio eft

& deorfum appetitus autem fenfiti& obicAum dele&abile, & adus ptoprius

tut furfuro

uus,

:

fi

eliciatur i porentia appetitiua fenfitiua

agentia naturaliter

:

func

,

ergo impolEbile eft,qu6
eliciant contrarios adlus

, fed aftus pioprius , Sc natutalis apperitui fenfitiuo , obicdo dele^a-

&

contrarius iEkoi , ex quo generatur habitus : quia obiedlum fenfibile dele^abile dc fe na-

biii cft

tum

eft

caufare deledationem

,

& fenfus appcti& immoderate

tiuus de fe natus eft immobiliter,

tendere in obied);um dcle^tabile, fus appetitiuus,

ita

quod

fi

fen-

& obieduro deledabile dcrelin-

quantur propriz virtuti , caufabunt adum corrupciuum habitus virtutis : ergo impoffibile eft*

qu6dab

iftisfint zCtas quibus generacur viitus: ergo funt imprefli in appctitu fcnfitiuo i voluntate ex imperio voluncatis. Non igitur potentia

appetitiua fenfitiua habet aliquam adtiuicatero

cum adibus, exquibus

generatur habitus temperantiz in appetitu fenntiuo,& per confequens

a^us

erit totalis

non

, & non potentia, Vnde fiue fint 4 pocentia fiue

caufa habiius

in qua funt adius.

,

fintcffeifliue^potentia, fed tanturaimpief-

potentia,adhucgenerant habitum. fcilicet qu6d impoiSbile fit 6. efte circulum in caufis zquiuocis : nam caufa Caufa ttquizquiuoca femper eft perfedlior fuo cffeEka : non u»(tt ftrfeenim poteft elfe imperfedlior , impoiCbile eft ititr fu» tfenim, vt impetfedius producat perfedius : tunc ftOu. enim poiTet dici,qu6d totus mundus poiTct produci^ roufca, fi non repugnarct imperfe<5liori producere perfedlius, nec prdbari primum principiuro efte infinitum , nec etiara primum agens efle, tuncenim quodlibet il quolibet poftet ptoduci : non ighar caufa zquiuoca poteft efie imfi

in

Minor probatur ,

petfedrior fuo cffc€ta

: necetiam zqualis in perr eftcdus quia caufa zquiuoca , difFerunt fpecie » impofEbile eft duas fpecies efte zquales in perfedione : igitur femper caufa zquiuoca eft perfe^ior fuo effcEku : ciim igitur

feAione

fibi

&

:

&

perfedlius

non pofEt pioduci ab

indiui-

& i conuerfo.

Sed huic rationi piimo

inftatur , quia non vi- Arptit afpidetur verum,qu6d appetitus fenfitiuus per adus titum iffictTi fuos non pofEt in fe generare habitum , quia li- ttRu viriuttt

cctappetitus fenfitiuus,

nerarcnt,

fuum

queenim voluntas eliciens aftus iuftitiznollct, qu6d ex iftis generaretur iuftitia in ipfa , adhuc

quod

duuro fpeciei effcdlus fit caufa alicuius indiuidui fpcciei caufae , quzeft zquiuoca : igitur in caufis zquiuocis impoflibile cft efte circuluhi , & pec confequens impoffibile eft aAuro efle caufam ha«

voluntas operatur in produdlione hahitus ,quia tunc adlus nati generare habittim, ipfura non gefi voluntas nollct huiufmodi a&us gcnerare habitum , quod falfum cft : quantumcun-

imperfe(5liori,

vt probaturo eft, impofEbile eft

bitus,

eius.

Maior probatur primd de a&ibus :aAusenim

A^

perio voluntatis in appetitu fenfitiuo,& nen func ^ potentia fenfitiua , nec ab obieAo : cuius pra>

,

(

^.difi.^j tfuafi.i .num.i i. temperaturmetuvirga,cuiut fi>ecies,vel phantafina ofiendit

rooderate ratione alio

qaantum

eftdefe, iro-

&

efTrznate tenderet in obiedlam deledlabile , taroen quia eft perfuafibilis h. ,

,

&

fubiacet imperio voluntatis

,

poteft

modo tendere in obiedum fuum, qu^m roo-

necciTario iuftitia generatetur in ea , cum huiufroodi a€lus naturaliter fuam fimilitudinem im-

do illo , quo de fe tenderet , ficut equus cuirerec locum deterroinatam , tamen per afrefTorem poteft dirigi.nunc ad vnum locum, nunc ad con-

primunt

trarium

in

voluntatc

:

^» htihitat

nantut generari in appetitu fenfitiuo:naro a^us, ttmptr»niitk ftntrtturftr ex quibus generatur habitas temperantia: in ap- aSut vtUuh' petitufcnfitiuo , fant caufati ^ voluntate ex im- tatit.

,

,

I

:

i

srgumentum pro hoc, (juia aiittt caufat hahitum j ergt ruH caufatur ah eo, quia in caufts aquiuocit non datur eirculm

tant^ro adus ex quibus generatur habitas ergo aAus eft totalis caafa habitus. Hocprobatat de habitibus moralibus , fi po-

crgo voluntas

a
nuUam

habitum, fcd

in

:

ita

appetitus per caufam fupcriorem, vc

per rationem prai^icaro,

& voluntatero imperantem

infi.

VI.

Collatio trm

poreft alio motfo rcndere

€tmxk

fuum

.

& appetere obie.

qu^tn facerec derclidlut appetitui

,

proptio.

qu&d caufa tnferioc naturaliter agens agat adionemoppontamfuz adlioni, aur ex imperio,aut motu caufc fupcrioeft

ris.nifi caufa fnperior imprimeret.aliam forin caufa infcriori

,

qusi

mediance

poffir cli-

ccre adlionem contrariam fuac ad^ioni propric! ergo fi voluntas imperio fuo non imprimeret

aiiam eft

formam

in appetitu fen(itiuo

,

impoflibile

ipfum lendere in obiedlum fuum contrari^

quam

natusdefe,&itafempertenderet in obicdbum fuum , illud concupifcendo tanquam deledlabile profequendum. ratione,

Dicitur,

Ht

qu6d non habet adbionem conrra-

riam ex imperio voluntatis adlicDi

aliomodo

fed cantura

fttitm ftr

wluntMttm

tendit in

fuac

propriz,

obiedum Aium

per diredlionem cauf« fuperioris

quia ex fe ini^ ordinace, immediat^ tendic,ex impcrio volunttmftrttfms tatis, Sc perfuafione r&tioriis tendit ordinare fettSui. ittttHtait,

,

&

,

ga,

ftrficutit,

(^

titu.

&

adus £t fecundum

profecutio,fiue/«^*rf ,& pro/iqtti lunt

Got^trarij in appeticu

Philofophum, quod

fcnfitiuo.

afHrmatio,

cft

& negatio in

intcllcdlu, cft fuga ii profecutio in appetitu

go operatio

cr-

:

qua appetitus tendic in obicAutn dele6labilc,rplum appctendo & profequendo.cd contrariaadlui,quo apperitus refrznatur,& fugitillud obieAum delcdabile fcnfui, cxquibus generarar temperantia igitur adus ex quibus ,

:

n»ti funt generari habitus virtuofi

,

concrarian-

rur tflibQs quibus appecitus natus eft tendere iii obiedura fuum deledlabilc ipfum profequendo.

Dicitur , quod fpedlu obiedi

&uemeJt n»t»' r»tth»bt*t

ttgtns

ifti adkut contrarij non funt refubeadem rationeobie^iua,fed.

fub diuerfa rationeobie&iua;

& ide6 funt rcfpe-

diuerforum obiedlorum formaliter:quoniam appeti tus fenfitiuus natus cft tendere de fe in obASutcitUr»ie^um fuum , vt eft detedabile, fed illud idem titt. €tvi

apprehenfum ^ praftica

iudicatiir fugibile

,

&

tunc appetitusfenfitiuuspcrfuafus ^ ratione pradicafugitilludobic^utn ,&quodpriijs habuic cationem deledlabilis , profequibilis, iamex fententia rarionis pra^icz habet rationem fugibilis. Qu6d autem agens naturalc rcfpc^lu obiedlorum diuerforum , habeat contrarios adlus, non e(l inconuenicns.

&

Contrik

8.

Argmt tilittr

fuhMfft-

,

fub eadera ratione

,

qu^

apprchenfunxi fenfu apprchenfiuo

,

fenfibile eft

fub eadem

ratione appetitus fenfitiuus tcndit inillud:ali-

titum

tun cer enim tcndcrec fub ratione iion o(tenfi : fcd ftfft ttndnt apprehenfiuus fenfus non apprehendit fenfibile i» dtUH»bidelcdlabile, nifi fub ratione deleftabilis,quia fub U, vtfugihi-

U,

non

cft

appre-

rft

obicdum

a; rel="nofollow">paitos

cum obicAum intellcAus fit vniucrfale,& obicAum fcnfus fit fireularc:cigo quaniuit ,

natum cft itnmutare fenfum ergo impofEbilc eft . quod alia. ratione ap-

nulla alia ratione de fe :

petitut ienfitiuus tendat in illud

tione delcAabilis,

priam

,

non

ca-

& hoc per adionem fibi profuam adlionem , quam obicdlum fubrationefu-

igitur per

elicit, rcndit in illud

gibilis.

,

quam fub

jlffttitiu ttuitit 1«

itBM,

M

tt^

wf^

frtitulumttk

intcUeftus dicat aliquideflefugibiic ,appctitos non tendet in illud per fuam adtionem fub eadem rationc , nifi ab appetitu iiircllcdtiuo

fcnfitiuus

caufctur in appetitu fcnficiuo adiut

,

qui

fit

illius

obicdli fub rationc fugibilis.

Przterca

,

przdida refponfio mult&m magis

irrationabilc ponit ,,

ncm j maius

quam

rcfponfio ad quxftio-

qu6d nuellcdlusracioncm caufarct obiedliuam in obicdo appeticus fenficiui,quam quod voluncas cuius eft cnitn inconucniens cft»

fccundum imperium fuum mouere

alias

potcn-

tia$,caufaret aliquid impreflidcinappctitu fenfitiuo,'qu6d fit adlus obicdi fcnfibilis, tanquam

aliqua impreflio derelida in appetitu fcnfitiuo ex iroperio voluntatis, eius motu.

&

Sed contra hoc inftatur qu6d c^m voluntas nonfit pocentiafadtiuahabensadlum tranfeunr ,

appecitu fenficiuo adlumipfiusappetitusfenfiti-

:

fmgmin»ff*-

,

fub qaa

vnde calor, habet confumere , & non nifi propriam formam inducere , ic tamen vt dirigitur ab apima, efl: principium augraentandi-,& confcruandi cuiufraodi eft calor vitalis animx, & huiufmodi etiam calor in femine. Contr^ Hcut in voluntate veEe, & neUe refpe£lu ciufdem obiedi funt adlus contrarij ica fu,

^ atgMti» in

a racione

,

tem

calor,

intiStffu, (jr

35^

fub illa rarione

:

dcbitas circumftantias : nec hoc videtur inconuenicns,cutn videmus in naturalibus,qu6d

cundum

jljfirmMtio,

henfum fcnfitiui

Concrik, impoQibile

mam

Practerca

ui

,

immanentem; non videcur quod per fuum , & pcr impcrium poflit caufarc in

fed

,

aftuin

quomodo enim

adlum fuum teft,cura

polfct ibi caufarc, nifi per

, quod tamen non ponon habcat a^um tranfeuntem.

iilud atiingat

Pratrerea: ratione, qua volunras poieft caufa* re in appetitu fcnfitiuo

eadcm ratione

adum

ipfius appeiitus,

nem

habeat

fi

potcft voluntas in intcllcdlu cau- ftt »ltum

a£bum intcliigendi,cum maiorem connexio-

farc

VUttur

vtluitu tuu-

cum iniellcdlu,quim cum fenfu

:

fcd

«pfititus

,

quod tfufut

uHum

hoc diccre refpedu intclledlus cft inconucniens, uaut. quia cunc inielledius non habcrct a^um fibi proprium.

iuttl^

Sed ad hoc eft dicendum , qa6d adus vcrfunfPiSfc non eft aftio dcgcnere Adlionis, qoia adlio degenerc Adionis non bca* tificat voloncatem, fcdaliquid abfolucuro , voluntas autcm' in volcndo & diligendo Deum beatificat. SimiliKr Philofophus Ethic. poncns ratis, qui dicicur

,

,

quod

fclicitas confiftat in

tionis.non ponii

qu6d

adu

intcllcdlus,

fcliciras

fir

& ra-

adliodc genc-

re Adtioni$,& ide6 velle,6c imelligtre funt

qu^dam

produdti per adlioncm de genere Adlionis, vc per aftioncm dicendi ex parte intelleftu$,& per adum fpirandi expartevoluntatis, & quia ad adipnem de gcncre Adtionis non terminatur produdtio, impuflibilc eft, qu6d adus

it hoc «jooL

qualitates

intelligendi , & volendi, qui producunturper adlioncm intclledl:us,& voluntatis,fint adlioncs de generc Adlionis : funt igiiur quardam qualicatcs : huiufmodi vcj;6 qualitas in ipfa voluntare exiftcns per conuerfionem voluntaiis ad appeti-

tura fcnfitfuum

appetitiuo

,

Oferutiiutt

fuut qumlitMttt,

,natacfta&um caufarein fenfa non cft zCtio dege-

qui etiam adlus

nere Adlionis , fed eft quzdam qualitas in appetitu fenfitiuo , ex quo dcrclinquitur habitus in fenfu appetitiuo,& ficex impcrio voluntatis pogencrari in appetitu fcnfitiuo, & hoc cft voluntatem aliispotentiis impcrare. Vcl ctiam nata eft voluncas ex imperio fuo caufare adlum , non fol&m in appetitu fcnfiiiuo, teft

fed etiaro in potentia rootiua

volumacis,qui adlio tranfiens

qualiias

ua

,

illa

eft ,

qaz

,

& idc6 licet ad^us

de genere Adlionis

fed recepta in potentia eft

adus % elendi , qux

poicft agere in aliam porentiam

re ibi qualiiatcm realem

,

quz

fic

,

non fii ; ramen cft adt^i-

& caiifa-

geneiatiuaba-

bitut.

Ai

JSut v*. btutmtu ft/it

,

um

f «•/*«•

ttt^uid tm tffffittt.

Dodioris Subtilis

g6o

Ad fecundum, dicendum qu6d non eft

(imile:

0ffttini>,f>»-

tiut

,

quia appetitus fenHtiuus eft teceptiuus alicuius, qumm quod non polTunt caufare monentia ipfum na-

inttBtaut

ftmf^Mit

obiedum dcledabile , & ipfemet > fed intelleftus non eft receptiuus alicuius formx , ad quam non mouent mouentia turaliter

qua: fnnc

,

ipfum naturaliter.

C H O

S

L

Probat habitum virtutis

aUm

ttitatem

,

,

V M.

I

non

efficere

moraletn bo-

^o.drrationehu-

aggregationii nuUta habitm efl frimipium aHi-

tiam

Jiifi tjuatenm ;

influit in

a6lum feiundiimfttbfian-

tjuia confiflit honitas moralii in

relatiovihm

ad

diuerfa, tjua non hahent aliam caufam, nlfijiti funda-

menti. Hincnurn.

>t

tiam

(

num.

1 1

1

incHnat De^orin itlamfinten-

1.

ijuam docuit vt probabilem,i .difi.ij 1

1.

1

3 .foiuens

.

ijuafi. 2.

argumenta contra eam,qu4fi.f.

habitumefle aQiuum ,fid incliad aSlm per modum penderit : ficut grauitas inclinat ad deorfum tfi teneatur , n»n efftt

num. II.)

(jua negat

ttare fitbie£fum

aBiitum.

10.

SEcundum non

principale

,

gare.

Sed contra hocarguitut , quia videmusquod poteniiahabituatamagis prompca eft eciam ad adlum elicicndum , & deledabilius adlum elicir, quam carcns habicu: crgohabicus dat potentis facilitatem & promptitudinem ad agendum ,& aufert difficultatem fcd quod dat potcntiz fa-

fcilicet

quod habitus

Cn caufa moralitatis in a6tu,probatur Hc:

& promptitudinem ad agendum in eli-

cicndo , facit quod aAus elicitusa tali potcntia habituata iit deledabilis & virtuofus,& per confequens habitus videtur efte caufa rooralitatis faltem in a£tu. Dicitur,qu6d habitus inclinat potentiam facilicar, fed non ad paciedum.nec ad agendum : non ad patiendum, ad recipiendum a^lum , quia runc a£tus reciperetur in toco compoiito ex potentia habitu; quod eft falfum, quia a£lus pr^ cedentes habitum,exquo funt eiuf-

&

&

&

dem

fpeciei cura adlibus fequencibus habitum, AHut an rthabebunt idem recepciuumi adus vero prxce- eifiuntur i» nudafotltia. dences habicum recipiuntur in nuda potentia*, igitur fimiliter & adus fequentes habitum nec etiam habicus inclinaiad agendum, vt przoftenfumeft^fed dicitut, habitusinclinat potcntiam fecundum quod prior forma dicitur inclinare :

fubicAum fuum ad fotmam pofteriorem ,cum qua conuenit naturaliier forma prior , & pcr

flued ftttU' ti0n»n t»u-

a£lus przcedentcs habitum virtutis

ftt fuyft»n-

dum redam

rationem eliciti , nunquam generavirtuofum habiium , fed inagis vidofum: igitur cum moralitas in adtu prxcedai habicum, Acuc fubftantia iGta$ ; habitus non poceft eife

quam quodammodo

tUm »Sut,

rent

prior.

adu ; vnde non cft jmaginandum, quod potentia, in qua eft habitus, fit caufa fiibftanciae zCtos , Sc qu6d habitus Ht caufa moralicatis , ita qu6d fubftantia atStus cor-

uendum

fjf

habitut

tntr^litatrm-

non fecun-

&

caufa effediua moralitacis in

fecundum circumftantias a£tus,ex quiNam cx hoc dicitur vir-

pailiucgrauead recipiendum t/bi dequia fola quantitas eft principium reci-

tas inclinat

orfum

,

piendi vbi , ficut

eft

conformis fuz rcgul2,qua;

queenim

habitum

virtutis

,

G non

conformes fuz regulz , fed eliciantur ex ,

Aliud excmplum de Jigno ficco ad recipien-

aut ex alia caufa

ti-

non virtuofa , nunquam

gencrabunt temperantiam,aut fortitudinem,ncc dicuntur a<S^us virtuon: quamuis enim ex illis a^ibus naturalitet derelinquatur quzdam qualiras abfoluta,

ctfi

nondum

habeatut habi-

tur.

erponi-

Vndcquoddicit

Philof.i. Ethic.qu6d »o»J&«-

bens iufiitiam, tjuamui^ poffit operari iufia,non tamen

hoc incclligcndum quancum ad omnem conditionem adtus vircuoii.quia non habens habitum non poceft prompte, ncc dcledabilitcr operari infte & deledacio eft fignum gcncrari habitu« qood tamen nonhabcns habitum iuftitias, poilic iufte , & vircuose operari pei con,

,

:

non

incli-

Sieeitat

modo

quo-

incii-

nat mdealo'

perficitur,& faluatur. Sic in propofico habitus perficicur augetur pcr adam ideo dicitur habitus inclinare pocenciam ad a6Vum ficut ad

&

:

formam, per quam

S

faluatur

C H O L

&

& perficitur. I

Sicut problematicm manfit difi.ij.tjuafi.

V M.

DoSor in hac qudfi.

1.

1.& ^. magig tameninclinans infinttn-

tiam trihuemem aciiuitatem hahitui:ita manet

& hic,

Hcit magii in oppofitam partem incUnare videatur, ^uiafiluit

omnia argumema alterim fintentia eam,&

non e centra. Soluit eiiarn alia argumenta contra eandem,difi.(juafl.i.num.\i.(*r ^utfi.

tus virtutis.

,

ficciras

:

erunt a£^us virtuoH,

iufla,ntn iu

quo

cum forraa caloi is:& ide6 dicitur ficcitas inchnare ignem ad calorem, ficuc ad formam, cum qua conuenit,& pcr quam

,

conformis fuz regulz ,fcilicec redzrationi, prudcntiz & virtus moralis forinaliter dicit refpeftum ad regulam fuam.fcilicet jcOiAm rationem, vt patct ex delinitione virtutis, prout eft didtum prii^s in quadam collatione ; Sc ide6 fi atS^Hs przcedentcs habitus virtutisgeneratiui habitus , funt confurmes redz rationi,

fie

iu

naturaliter ficcitas faluatur

cft

iufie

,

nat ad

non tamen dicctut virtus quia non

fcilicet habitui

ttft operari

igne

recipiendo calorem. Sed dicicur inclinarc^quia

qui fecundum regulam te£tx ratio-

,

nis naci enTent generare

more

fal-

aliquiseliciaca£lus tcmperantiz,aut

fortitudinis

iint

&

agendum, necetjam ad fubiediuc recipiendum ; ita quod ficcitas fit ratio fubiedtiua in

eft

ptudentia, fcilicet intelle£):ui

cspoDi-

W.

locum : ideo grauigraue ad vbi dcorfum , ficut

faluacur:nam grauc naturaliter quicfcit

dum calorem ab

plis

& teplendi

tas dicitur inclinarc

rquantumcum-

adtus,quia

iuftitiam po-

graui-

",

uatut in vbi (]eof fum.

tiformit pru-

Vtn haltnt

deorfum nec etiam

bituaca fccundum adualitatem potentis eft cauJt9ui vir- bus dicicur vircuofus. tutfut , quiu tuofus

17-q j.prin. •it.|.qj*.

clinitt.exem-

fe cfFedliue

forma prior ad formam poftcriorem per quam

&

dtntii, \.A,

& ialuacur fornia

perficitur

Exemplum.fi ponatur quod grauitas non §iuemod«h0bitus fine effit principium a£tiuum , quo grauc mouet fe deficientia inorfum , tunc grauicas non inclinac graue ad mo-

refpondeac adiuitati pocencia; , & motalicas in fiSta correfpondeac habitui, Hcut quidam imagipantur ; fcd putentia incellcifliua, voliciua hafaa^n^us

II.

:

quia hdc ifi aggregatio omnium , qu0

i .diii.iy .«iMfl.^ .num.4^.(fr t.difi.

Humy

,

cilitatem

aSlui fecundum reElam rationem dehemur ex DoiJere

im

formitatem ad rationem re£lam quamuis cum difficultatc , non credo Philofophum velle ne-

i.num.

12. explicat

optime , tjuomodo tjuatuor conditiones ^ua cormeniunt habittti,falHaripeffint fine illa anittitate.Soluit

neuem

argumenta inprincipie coUationii pofita , perfiltflam claram dolirinam ; vt noto in margine , addit

&

filuit

&

deeimumargumentum.

AD

II. frudentia Jicitur «
primam rationem ptincipalem dicen- ua (ini effidum , quod prudentia dicitur afliua & ars cieott» frtfaftiua , non quia fit principium agendi , aut frif aiiui ii» facicndi /uA

fottntia.

V

CoUatio faciendi proprits afliones potentic, in qua funr,

tDncenim kientia

&

lium

,

qui i&ns lunt in voluntate,aut in appetitu

autem

operaiioncm tcanfeuntem in exteriorem materiam. Ad fecundam , quando arguitur qu6d omne habens finem , habet operationem propriam, pet quam attingit finem , dicendum quod non femper eft verum, quia natura non dedit principium adliuum intrinfecum cuilibet atiingendi fuum finem ; Hcut homo non habet ex fe fufficiens ptincipium ad^iuum ad attingendum Beatitudinem. Similicer poteniia fenfitiua, H ponatur pafHua , non habet principium adkiuum ad eliciendum adlum fuum, qui e(i finis eius ; fed hzc ve* racftromne habens finem,habetin fe principium aftiuum attingendi Hnem fuum , vel in nafenfitiuo

,

ars

dirigit circa

tura eil aliquid cuiusadiutorio poteft finem at-

tingete

,

& Hc habitus prudcntix hnem fuum po-

teft attingere

ledliuz,

per adliuitatem fuz potentiz intel-

quam

Ad tertiam.quando arguitur quod omnis forma abfoluta habet propriam operationem di-

m*

cendum quod falfum

,

non cnim omnis forma abfoluta eft a^iua ; quantitas enim eft forma abfoluta,non tamen principium a£liuum , vnde formx rerum natutalium , per quas agunt , funt eft

:

determinatz propriis operationibus,dequibus loquitur Philofophus^. Metaph.cum dicit,qu6d cmnU/knt dettrrmn»ttt tperatUne.

Etquando arguitur MMtirU

tft

^ fir-

md 0g*r*,tx.ponitur.

in con(irmatione,quomo-

do natura ipHus materix e(l pati , ita natura formx ell; agere dicendum qu6d fi loquitur proprie de roateria prima , & forma fibi con-

iplius

:

uenienre , qujc

perfedio eius , vcra eft propofitio, quod ficut materix primx pioprie eftpati» ita formz fubftantialis petficientis materiam, eft agere : pono enim formaro fubftantialem cfte a^iuam , & efte principium opeiationis fpccifiC£. Si vero accipiatur materia improprie pro quocunque habente roodum roateriz, Hc falfa cfthzc, quod vbique roaceriz eft pati, aliqua enim forma adbiua refpedlu altcrius habet modum materix, & potentiatis, & tamen eft a^iua: fic etiaro falfa eft ,qu6d vbicunquecuiufcuncft

&

que formae eft

agere.

gis afllmilatur habitui,quim intelIe6l:ui:eigo haOUe/Hl,esu- bitus mffimiUt-

dittBmn,

nugis

fntelle£lus

:

eft

principium a£tiuum iGtas , qu^ra adlns magis aflimi-

dicendum qu6d

latur obie£lo, qu^m habitui, principium aflimilandi adluro :

quod obie^um cnm intcUedu

ScuntU »c-

aliomodoaccipttur

quadam

&

non eft piincipium adliuum reduccns intelied^um depotentia

dum

obiedum

eft

fit

principium

:

&

cum

obiedo pradlico

fimmtd» fnUenti» r»-

eft

ttueit SmtiBe'

principium reducendi intelle^um de potentii 9um m fitfpoteft dici ha- ti» ejfintisli eftentiali ad zCtava prudcntiz , bicus prudcniiz illa fpecies propter caufam prx- ttd attidt»' talem. didtam fed habitus, qui qualitas eft derelidla ex

&

:

a^libus prudentiz eliciendi

Ad

uum

non

,

principium

eft

adiuum

adlum prudentic

fextam

perfediior

,

quando arguitur qu6d operatio

& intenHor

M.

rcquirii principium zCki-

, vcl maiorem conatum in piincidicendum quod eft veruro , fed tamen quiiibet expeiitur, quod habens habitum cum minori conatu potentiz,;qualem adlum elicit,quam carens habitu, & habitus amouet difHcultatem agendi vnde videtut,qu6d habitus fit principium agendi quando eft diuerfitas parte fufceptiui (icut igitur ignis zqnali adionc in-

inteniius

pio adliuo

;

:


§iuMri ignk tquali *3i»'

ne mmgii ea'

:

lifdcit fittS,

tenfiorem calorem caufat in ligno ficco , quiim ^uim viridt in ligno viridi , propter diuerfitatero fuppofici, lignum. , fic in propofito licct enim habinon (ic ratio fufceptiui,iia qu6d compontum expotentia& habitu fit proprium fufceptiuura

vel fufcepciui

:

adus.tamen propterconuenientiam habitus cum adlu.adlus reccptus in potentia habituataeft perfe£lior

de

intelledku ad intelligendumj

& acquirendum notitiam (impliccm,ptout habet Sf9ti»ftr.T»m.IIf.

,

quam

nuda receptus

in potentia

vn-

:

in ligno inclinat ad rccipien-

ficut ficcitas

dum

calorem intenfiorem propter conucnienquam habet, fic habicus inclinat potentiam refpefbu adus , & fecundum hoc pa-

&

liam

,

tet

quomodo

,

habitus dicicur amouere

difli-

cultatem.

Ad feptimam, cum arguitur pcr Philofophum qu6d ars ficut

ad cMu/km agentem , dicendum, fupr^ didlum eft , qu6d ibi non accipit arreiucitur

tem pro qualirate

derelidla ex acbibus

,

Art riduei' turmdmgins, exftnitur.

fcd pro

fpecie rci artificialis imprefTa ab obicdto

,

quo-

Philofophus 6. Metaphyfic. cum Ars fHmltur fri ffeeie it»dicic : ab artefiunt ^uorumcunque (peciet ejl inanima, frejfm m pbil.

modo loquitur

jpeciemautem dico

,

tjuodtjuiiierat

,

&c.

cies poteftdici ars,& habitus proptei

&

ifta

fpe-

caufam

fu-

pr^ didlam.

Ad odlauam cum ,

caufa moralitatis in

qu6d habitus fit Dmutiffedmt mgtre , »*/•quia dat efft vit-

dicitut

zda

,

tuofum igitut dat agere virtuose \ dicendum qu6d non fequitur quantitas enim dat effe primum & tamen non eft princ^pium alicuius operationis fecundz & idc6 non eft verum , quod dans ejfe primuro , dat ejfe fccundum , fcilicet operationem , nifi quando ad ejfe primum fequitur aflus fecundus ,quod non contingit in

Hitut,

:

:

;

propofiio.

Ad nonam,dicendumqu6d non

fequituropi-:

NegaMsJta«•

hiiut

efft nio Pelagij ; quia Pelagius dixit , qu6d homo cx Binet uifiB' putis naturaiibuspoteft mereri,quod non po- tit idii etm nit ifta opinio:iicetenim finecharicate poffet tiUgi», habeie fubftantiam a^us, quam habet cum charitate , non tamen poteft mereri fine charitatc. Charitas enim requiritur propter rationem me-

rendi

eipiiMr

fr« fpecie impre/ra abobiedo ,quz poteftdici habi^ci* imtusScfcientia, quia habct rationemquiefcentis frt{fa:dc quo permaneiuis in intelledlu , vel etiam piinci-

piuro a£liuum

ad accidentalem , & iic eiiam dicende habitu prudentic, quiafpecies im-

eft

prc/Tain intelle£^u ^ primo

8c ide6 fequitur,

aftiuum zStas, quodconcedo. Ad quintam , quando arguitur per Philofophum qu6d intcUedus per fcientiam reducitur de poientia elTentiali ad potentiam accidentalem,dicendum , qu6d aequiuoc^ accipitui fcientia Philofopho nam ibi accipitur icientia pro )i

fcientia,

qualitate deielidla ex

,

Ad quartam, quando arguitar quod adus roa-

'5-

f»

fed

tus

perficit.

Uiotmtlifir-

fmti,

:

habitus pro

eiTentiali

dentia eniro dirieit circaa^us virtutum mora-

»hf»lMt»

&

adtibus fciendi: &ifta fcientia

,quiadirjgunt circaoperationes exteriores, quomodo non faciunt habitus fpeculatiui : pru-

fi»em.

vicem obiedli

operationum fed ideo dicuntur iAi duo liabitus principium agendi , & non habitus fpccula-

alij

tiui

fetifi stiin-

361

habitus fpeculatiui effent principiutn adliuum tefpcCta propriarutn ,

:

gir* fuum

I.

lut \

,

vt fcilicet habcns charitatem acccpie-

Oeo.

Contri.aliquis dicitur mereri propter aliquid

quod

eft in

habet:fi igitur charitas di

,

quara principium agen-

poteftate fua vt przparatione

non

fit

tunc fequituc qu6d non

fit

Hh

,

principiuin roco rendi.

»J-

Dodoris qu6d raaior falfa eft,Deus enim non proptec adlionem tuatn, fed quia dat tibi charitatem, proptec quam acceptat te,& non propccr opus tuum. Praeterca , adhuc arguituc ad pcincipale ; a^us

rendi.DicetKluu)

non habentis prudentiam

Contr
falfum. Probatio confequcntia::adlus intelligen-

adum

di cft qualitas

quxdam

pcrfedlior

& aAualior»

,

vel compouendo,non rcferendoad vlteriorem finem,fed

nero intelledus agentis ; fed efFedus nobilior , perfc^ior eft fempcr ab agentcnobiliori,& ma-

,

;

:

aiftum intellecaus fine habitu exiftentis : ergo rc-

quod

linquirur

fit

ab habitu

,

principium adiuum refpedu

quod

&

ica

habitus erit

Refpondeo,

illius.

intelledus fine habitu poteft habere illum

; aliter non poftet ha^ berc a<5lum virtuofum praicedentem habitum.cx quo habitus generetur , fine habitu ; fed non poteft habere a^um ita incenfum, non propter ma-

«i(Aum referendi in finem

jorem conacum , fed ptopcer diuerfitatcm a pacte fufcepciui.

ReflitM.

poffibilis

qu^m

afhis intelledus informati per prudentiam eft »3Hm i»' refcrrein fincm prudentia: ergo aftus intelleftlU^t* n»n (^us habituati excedit adum intcUedus non haImbitHati, & tamm pru- bituati iliud plus in quo excedit, k qu6nam eft? (Untin non non eft ab intelledKi , quia tunc non excederec sSiu4.

tantum agat , quod intcUedlus

intelleftus (ine prudentia , quia adlus inteltedus

fiit

ffi

poflibili.

intelledus agens

intelledus

rolum e& intelligercaliqua diuidendo prU' flfntu 1X1$'

&

,

fi

quod adlus inrel-

leAus habiiuati per prudentiam excedit

43m

probatio ,qu6d

,

tantum patiatur ; quia poiCbilis incelledus, fi fic aAiuus refpcAu a^s inccUigendi , fequitut quod magis adiuus , quilm intelle£tus agens ; confcquens eft

adum

ita

,

de incelle^lu agente

fic eft

accepcac te

proprius prudcntix ezcedic

Subtilis

fpecies abftrada k phantafmate per iStio-

&

gis

adiuo producente fecundum vltimum poten-

tix fux

fi igitur aftus intelligendi producatuc pecadlionem intelledus poflibilis, & fpecies reprxfentans per aftionem intelledtus agentis , fe:

qu6d intelledus

quitur

poflibilis

fit

roagis iSti-

uus,qu^m intclledus ag£s , & nobilior intelleAu agente , cum tamen femper patiens fit ignobilius fuo agente & intellefbus agens tantum dicitur agens rcfpcdlu pofHbilis , & non refpedbu phan-

Int*B*8iu agtns re^*Bm cuitte di* titur talis.

:

tafmatis:quia nihil imprimic in phantafmate.fed

cum phantafmate agit

in intelledum poillbitcm.

Dicitur qu6d adhuc nonfequicur,qu6d intelledus poflibilis fit magis adiuus , quia etiam re-

Replita.

& adus intelligendi intclledus agens eft magis a<^iuus & non folum refpcAu

intcllcdlionis

,

,

fpcftu fpeciei impreflx in intelleftu poffibili.

C

O L L A T

O

I

VII.

Conrra; impoffibile

eft

quod

in

vna natura

RtJ^nfie,

fimplici Tcfpe€ta vnius eftedus fimplicis produ-

Vtrum intelleSius poffibilu fit aSiiuM

in

6

J.par <}Udfi.^6,4rt.i.(!y ^^.art,i.Scot,i.Jifi.i.(}..

Henric. quodtih. de Anima,(»p. 6.jMtfi, i. «r/.j.

7. (^<}uoJlih,i^.fir ^.difi.io.qutfi.i.

4.
Capr.

Conimbi.

1.

i. difi.iyqittfi.\.»rt,i,

C H O L

S

^rguit Jiihtilijfime fiEiiuHm,primo

re,&

,

<juia

I

V

imelltSlHm pojfthilem ntn

ejfe

fccundUm Pbilof.agentis eji age-

.

ferftHior oigeme, Refpondet agentem non tantum con-

ad [peciem

diatf cumpejfthili,

ad ipfam operatitnemimmeCoHtr4,vter<)He intelU^neJunt vna ,fid'

naturaJimpleA:,ex i.d.

4em a^um, dr

1

6, ergo

non concurrunt in eun-

ejuodam ordine, ita vt agensjit perfe^ior,

nobilior caitft, tfuia cauft fubordinatt habent diuer-

fitatem in reali nobilitate.ReJpondet,inJiando^uod vo{untas

,

& intelleEltufunt vnafimplex natura

,

tamen

Jttbordinantur,& voli/ntas mouet inteUeElum:& ejinoifilioreo,exA,,difi.i,c). <ju4.fi:. 4.

diuerfitas realis

flia

,

,

eH realit

eji

adfitum

«fficiet.vide

;

tantum fecunditm aEltu,

diuerfitas nohilitatit. Prfterea in-

ftatur,<juia poffihilis fe habet fi4i

Contrk, efuiafinuUat^

vna potentianon efi realiter nobilior

& Hlafithordinatio

inter ^uos

adfuum a^um,ficutfen-

ergofine concurfit immediato

Dotiorem

tjuodlih.

j

j .».

1

quodam ordine,ita quod

3

agentueum ^ua •

,vhi ponit

habenc diuerfitatem in

wSIQk^^us tia tjl }H*j^0t(fit.

qu&d non

;

intelle(3:us

poteft patijergo nec ihtelle-

poflibitispoteft agcre.Confeqncn-

probatur ex j.dc

Anima

,ficut inteUeEliu agens

omniafacere,fic inteUeEltu pofiihilis efi omniafieri,

quod confequentia non valet quia non moueatur, , aliquid agendo , non prohibet tamen quod idcm quod mouetur , moueac , & qu6d illud quod patitur , agat. Dicitur

licet

:

agcns

,

cum

in

nobilior alia> rcali nobilitate: fed impoffibileeft qu6d innatura fimplici fit diuerficas realis nobiliratis : tunc fit

In naturm fimplici poteft effe

di-

uerfiias

ef

fentiaUi.

cnim cadem natura eflTct realiteriiobilior feipfa, qnod eft impoffibile ergo impoffibile eft, vt in :

aliqua natura fimplici

fit

caiifalitas

nobilicatis

duplicis eflentialiter ordinatx.

Diciturquodmaiorfalfaeft.quia voluntaseft 3' potentianobilior,quim intellcdtus.vel ^ contra, Vide 4.fea. tamen func vna eflcntia animx , & vna ni- d.49. q4. hilominus habet caufalitatem nobiliorem aliii, ReJ^onJio. tanquam caufx eflentialiter ordinatx , cum voluntas poffitintellcdfcum mouere. Contr^, illud Replie». noneuacuatprobationeminaioris, quiacijm im-

&

qu6d fit diuerfiquxcunque duo funt vna natura fimplex, qu6d vnum non fitno-

poffibile

in natura fimplici

fit

,

tas nobilitatis realis, oportet

bilius alio reali nobilicate : ergo

voluntas

luntatem

^^^Lg/agcns non

reali nobilitate;

caufis eftentialiter ordinatis vna

fint

fupponitur

tuor argumenta pr$ hap parte.

^M^^RGviTVR

intelledlus agens

caufa principalior, quikm poffibilis.Maior probatur per hoc,qu6d caufx elTentialiccr ordinatx, fit

pofflbilupati, Rejpondet fofftbitem j>ati,& age-

currere

fint caufalitates

:

di fub

M.

Comra.ejuia fiqueretw eum perfe£liits agere, cjukm agentem; ejuod ejl inconueniens : cum pojftbilia- fit imre

,

tialiter

eau/ando aSium inteUeSlm^ P.Thom.

duarum caufarum eftenordinatarum; fcd intelle&us agens,& poffibilis funt vna natura fimplex , quia natura animx , fupponendo quod potentix aniinx non Vidc i.fcD. fint aliqua accidentia abfoluta fuperaddita ergo dift.itf. impoffibile cft quod intelledus agens,& poffibilis concurrant ad produ6tionem aAus intelligencendi

quxrit-, nifi

tertio,vt

&

iam

qu6d impoffibile fit vonobiliorem intelledtu , aut c connobilitate , idc6 fi intelle^us ,

,

fequitur

efle

ucrfo , rcali

voluntas

incelledus

fi

vna natura fimplcx in

fint

&

vnaeflentia

&

animx

qux potcntia fit alia

,

quxftioqux

nobilior

per comparationcm ad adlus

;

,

quia

nulla

eft,

cum finc

vnumeorum non poteft efle nobirealinobilitate; &ide6 nunquam duo

Tenendo

itt-

vnanatura,

telUBum , it

liusalio

voluntatem nen difiingui

cx parre animx poflunt eflc caufx eflcntialitcr mb animm.an ordinatx ad cfFciflum aliquem produccndum, fiat vna eff*

&

fimul ftat

qu6d potentix anirox excedant, quantum

alia nobilit-

CoUatio VII. qaantatn ad aftus , Cei non qoantam ad nobili-^ caccm realetn in fe abfolutam. , qaia vna naiura poted ede caufa eciam agens fecundi^m vlcimum potentiz fux refpedu diuerforum cfTedluuroi quorum vnui fic perfe^ior altero, dummodo tanien (itcaufazquiuoca, (icui Sol refpcAu diuerforum ab ipfo produdorum ; & fic anima potcft ell^ caufa vniusadus , vt volendi » a£bus alterius , vt incelligendi , quoruro vnos iit nobilior

&

•lio

& vt eliciat vnum

,

el vt alium,

,

qu6d

(it

,

qu^m

fpecies

adlum intelligendi adltuus ad ,

:

ergo

intelledus poffibi-

fi

producendum a€buro

intelli-

poteiit producerc in fcipfo fpeciem in-

lelligibilem.

do ipfum , & alias potcntias, & hoc eft voluntatem mouere fecundum imperium fuum, yt/kpri

didum eft.

alteratiuam

Item , intelle^us poHibilis non eft minus fufficiens ad caufandum adlum fuum , quim potenti« fenHtiuae inferioresj fedpotencia fenfitiua przfence fuo obie^o , vt vifus cum obiefito viH-

ncm

przfentato.caufat a^um vidcndi,nec re-

,

qux

cft

vi difpofitio ad indudio-

furnix fubftantialis

tialis fibiipfi fufficeret

,

quia furma fubftan-

ad inducendura formara

fuam. Contca , (i producerc fpccicm repugnct intellcdui poffibili produdliuo adlus intcUigcndi, aut hoc

tatcm obiedU caufandam,& propcer hoc videcur folum Philofophus ponere intelledlum agcntcm:

propofitum , quod tcpugnabit fibi ptodiicerc adura intelligcndi, tjuia impcrfedo,cui rcpu-

& habeat pro-

gnat produccre ignobilius , repugnat pruducere nobilius , ciim maior pcrfcdlio requiratut ad

a6);iuus,

& qu6dforma hominis ,^

priam operationem.

qua horaoeft homo,

fit

fit

adiua,non folum focma

accidentalis, dicit Albert./«^*ri. Ethic. tra£l4tu

Przterea

, fi

intelledus agensdicaturadiuns

cefpe&u adus intelIigendi,hoc non efl, nifi quia roouet intcIIeiSturo poflibilem ad intelligcndum: (ed hoc videcurfalfum,quia tuncperiftam

mo-

tionem incelle&us agens aliquid caufarct in intcllcdu poffibili aui igitur adlum imelligendi, :

aut fpecicm

:

non adum , qnia prius

intellcdlus

pofEbilis mouerur ab agente fc^undum didam cefponfionem, qukni adus intelligcndi clicitur: non fpeciem , quia poft imprcflionem , abftradlionem fpeciei it phantafmate , intelledlus agcns ponitar fecundum rftos roouere poffibilem ad intelligendum ; ergo, &c.

&

&

C H O L

S

I

V M.

t/fdMuit *li4 tria argumentd contrk ^Elittitatem intelUSm poJJ2l>ilu,cum refponfione dr replic4 adfin' gula. PrimHmtijuia tunc fuperflueret agens,fjuf4 pejjlbilis

cnHftret hane fffeciem ^ citm pon4tnr C4uf4re

dQum

,

tjui^ hic efi nobilior efieEiui.

Secundum

,

,

PRsterea

,

cumfinfiii

& voluntdi vult fine ^ecie.

ad principale fx iotel> adiuus,qui dicitur pofEbiIis,tunc

arguicar

ledlus efTet

fic

:

tmelledus poffibilis poiTet ciem confequens eft falfum :

Aus

propter impcrfedlionemintclledus

ptei cius impcrfcdionera repugnei

fibiipfi rufficerei

fibi

fibi

,

Vndi

hubetur jn»t

fabricare ioc-

tuhc intelle* ad intelligendum,&fuper,^quia

fioUucer»

^ieiim.

fMftrfima-

ftt *gtni im-

fl*am.

nobilioris

formx lior

fit

&

perfe^ioris

,

eft

etgo cura iniellcdlus , qu^ra intelledtus poffibilis; intellcdkui agcnci repugnabiccaufare fpeciera in intclle^u poffibili perabftradibnem a phantafmate. Prxtetca ad principale arguiruc fic : oinne iadliuum fubicdium imperio voluntatis poteft impediri \ fua adtione per imperium*, fcd inteiiedlus poffibilis habens obicdlum fibi fuificiienter pfxfencatum,non poteftimpediri a voluntate., quin iliud inielligat : voluntas enim ciim ante inteUedionem intelledlus non habeat illud obrcdum fibi oftcnfum,nonpotcft intelledum impedirc,necaliquem adlura habexe,cum Toluntas non habeat ad^um,nifi circa obied^um cognitum : etgo intcllcdlus non habet adliuicatem fubicdilam voluntati , fcd erit paffiuus ab obiedlo> VI quia voluntas non poteft impcdiie phantafma quin moueat intelledum caufando-paffionem, quz dicitur intelligere ; ide6 non poffit impe-

agens

fii

ptfrfedlior

,

:

& magisadliuus

dire inielledlum ab inceiledlione obiedli

6.

fibi

Dicitur qu&d Toluntai flon poteft impedire intelledlum i prima intelledlione obiedli : qui^ run efi inpotefiate noflra,<juin vifis tangamur : poteil

tamen impcdite intelledlom k fecunda intellvCtioncSc teitia,& vniuetfalitei ab exctcitio adluf inteUigendi , poftquam obiedlum incelledlum eft oftenfum voluntati. fol^m ab intelledu , An vilimtm Cootili, intelled^us habens demooftrationero

&

difpoficib refpeftu

Scotioper.

Tam. lll.

:

ret conclufionis veritati

,

,

ita firmiter

,

8c

nobilioris,

caiem {labecet , voiunt^s pofTet hoc facere : ergo

Hh

1

imfi-

adhz- dhi tjjtnfwm

inielligendo ipfam

& propofitio

refpeflu

forma ignobi-

fqrmr

ficutpatet in a^liuis naturalibus

alicuius conclufionis fcibilis

confidcrando ; qu^d voidntas non poteft facete intelledum djfrentiietali conclufioni : etgo intelledlus non habet adiuitatero fubiediam,quia fi

a&iuum

ignobiliocis prxcis^, cutn

t

producendum nobilius , quam ignobilius ens. Si autem non repugnet intelledlui impoffibili pro-

fttifl

ti ptfibilii flueret ponece intelledium agcntcm.Cpnfcquengpt »iHMm tia probatur:id quod eft aftiuum rcfpedlu forma:

M

ftfii-

fflftbili

oftenfi.

ijuia pojftt inteUigerefine fpecie ,

fojjetfintirecumjpecie,

Rtflifo,

tpiia

fojfetper vohuitatem impediri ah a£l» ,fiejfet ^itiutu.

Tertimn

cft

puffibilis,autproptereius pcrfedtioncm. Si pro-

pter eius perfcdtioncm

(fU4rt0^t4p.f.

Ri^tnfii,

:

quiritur vifus agcns : ergo fimiliier prxfentato obiedlo intelleAui pofEbiIi,intclIeAus poffibilis cum obiedlu erit fufficiens caufa adprzfentiali-

qu6d etiam intelle^us

i» inttU*-

forma nobilior

Dicitur quod maio'r non eft vera : aliquod cnim agens eft produdliuum formz perfcdlioris, quod non eft produdiiaum forraz ignobilioris; quia non conucnir fibi lalem foimam producerc;etiam iicct fit difpofitio ad formam perfcdliorem forma enira fubftantialis potefl forraam fibi fimilem produccre, & tamen non formam

bili fibi

a» ftlJihili.

intelligendi cft

abftra^a \ phantafmate , quc fpecies cft ficuc difpofitio lequiAta in incelledu poffibili ad

gendi

,

tttt

ad produdlionem fotraz ignobilioris , fed adlus

non habeat

gendum immediate fed voluntas caufat adlum volendi . qui e(l quzdam qualitas ,& per idam qualitatem potefl agere in intelledlam , mouen-

An Mgfs mH-

,

:

lis /it

potentiadiuerntatem in nobilitatereali. Item ,quod dicitur,qu6d voluntasmouetintelledlum , & agii in ipfum , hoc nonxft intelli-

fuid frftlm-

qn&d minoc entitas requiritur ad produdlionem forme ignobilioris, quim ad produdtionem formc perfcdioiis igt» cur adiuum rcfp^du formz nobilioris fufficic

vna potentia,

alia potentia, licet in fe

363

videtur vera per hoc

quo4

cenelitjiimi

diminftratt.

Dodoris

3^4 qaod hoc non pofHt

facete eft

,

obieAam

quia

& non quia intcl-

faufat afrenfum in intcllc£h),

ledus ex fc effe6tiuc aiTentic conclulioni. Prsterea ad principalem arguicur fic:omne habens encitacem a6liuam ab alio diftindlam,hajbec opecacionem di{lin£lam,in quam poteft cfed

intelligic

nacionem. Contrk , n incelled^us habeat aliquama6):iuiE.*flits. tarem , hoc eft refpcdu dccerminaci a6lns & finCauf» mHus gularis,non rcfpedu adtus vniuerfalis a6tus igifteundhm cur produdus ab intelledu ex fe Hngularis eft: tntit»tem tfi ergo ab eodcm habct , quod fit habcns fubftan:

ciamfuam, & fingularem ,quod igicurcft caufa fecundum fubftanciam eric caufa adusfecundum fuam fingularicacem. PraEterea, arguitur quod non fir ncccfTcponea6l(is

,

re fpecicm incelligibiiem in intelledlu poflibili, C\

fica£liuus: quia in

quod quanio agens tanto miniis patitur tec in

,

,

fuperius, & perfc(ftius, & magis adiuum eft,vt pa-

Vnde coe-

ordine ageiuitim corporalium.

lum , quod lia

ordineagentium videmus,

eft

eft

perfeftius inter agentia corpora-

minus patitur

&

:

imino non

recipit ab exte-

inteHeHus

rioribus

fine Jpeeie

Ideo fimiliter in ordine vitalium agencium,quanc6 agens eft fupcrius, canco mintis pacicur ,

,

inferioribus aliquam paflionem.

&

raagisagic:

fi

igituc fenfus ad

adionem

reqoi-

nam

:

fpecialicec

incelledus

de

non

vc lapidem,

,

Cuum intelligere, c[aod quidem

per fe inccUigibile, quia vera qualicas, 6c ab-

eft

quod falfum eft. Piciiur, qu6d fpecies, licct non requiratuc

prim6

,

aliquod obie(^um

fed eciam incelligic

foluca.

proptet fubftanciam adtus incelligendi,qui eft ab incelledlu , eft camen proptec a^uum dccermi-

^ere.

Concra hoc arguitur iSta intelligendi reilexo

folum

in fpecie

caufa ad^us.

eft cocalis

\ fpecie intelligibili , & per ce habet adiuicatem diiiindam a fpecie ; ergo poteft in operationem

7-

tauftt eiufde

quod incellcdas cum obie^o relucente

incelledus poffibilis habet encitacem diftindtam

incclligendi (ine fpecie,

fedtndU finfHUritntem,

Subtilis

Quacro igirur

,

an

incellc^aus

fic

toca caufa

fuum inte/iigere lapidis,auc obie^Slum fic caufacum incelle(%u d inccUetflus fic canciim,habecur propoficum, qu6d aftus incelligendi

,

quo

incelligit

:

incelle(5lus

fic

totalis caufa cfficiens adlus incelli-

quod incellefbus cum obiedo adus inccUigendi, qui incelligic fuum

gendi. Si dicacur

caufa

eft

intelligere.

fuum ^omeJo tO' non eft,quia noneft gnoftit inttUeHut r*qualicas manfiua,& pcr confcquens non durac in flexi. alio adlu intcUigendi , aliter enim duo a(Stus inCopct^ , quando

intettigere

intelligit aflu reflexo

illud inteUigere

,

telligendi fimul eftent inintelledu

,

&

infiniti,

ciim in infinitum contingat refle(^ere fuper atStus

quod non eft.non eft principium non femper obiecftum eft principium adiuum icCpcda adus intclligendi

intelligendiifed

aiStiuum

adus

igitur

:

cumintelledtu.

Praterea , fi obietStum prsfens in fpecie, eflct 9' caufa partialisadus incelligendi,cuncfequeretuc Cegnitie lU' qu6d a^Slus incelligendirefpeftu ignobilioris ob- eidentU »n ie(5i:i,e(rccperfe(filior,qu^m refpedlu obiedli per-

quod falfum

confequentia probacur, quia fi obie(Stum telucens in fpecie eflec caufa a^us intelligendi, cunc illud obie(Slum, quod

fedioris

,

cft

-,

perfeftigs telucet in fpecie,

bec in intcUediu per fpeciem

crit

principium caufandi aiStum incelligendi , quia quanc6 aliquod adiuum verius ej/e habec , cani6 eft magis adtiuum ; fed quidicas accidencis verius ejfe habec in incelle£tu-pcr fpeciem, quim quidi-

Ie(!lualis

,qni

fic

agac,

quod non

paciacurtcci-

piendo fpeciem.

&

voluntas,cum fint poeiufdcm immacerialicacis, ea qusc ponuntur proprer adionero vnius ex parce vnius pocenPra:terea,intelledus,

centia:

tas fubftanciae

,

,

perfediijs efiec

quia forte fubftantia non intellico quod fpeciera

gituc per fpeciem propriam

,

lis, pofTant faluare a£l:ionetn alcerius pocentizj fcd nunc eft ita,qu6d ad hoc,qu6d voluntas velit

propriam non

agendo adtum volendi , non requiricur aliquid imprelTum in voluncace, fed fufficic fola oftenfio pbiciai in i(itelle(Slu:ergo ad hoc quod incellc(flus, (\ fit afliuus, incelligac , fufficit qu6d obie-

habecin fpccieincelligibili,qu
oftcnfum in phantafmate,in virtuce intclledlus agencis, nec oporcet fpeciera aliquam

lis

imprirai in inccllcdlu poflibili.

immacerialis

(ftum

fic fibj

S

C H O L

V

M.

ad vltimum argumentum{ejued concludit.fi ponttHrpoJfibilem effe a^iuum, non recjuiri [peciem ) ^ua dicitur intelleSfum nen effe caufam totalem,Jed lpeciem,t^uatenM tenetvicem ohie,

ejfe

cpHcaufaminteUeElionia , vtdecet

1 0.& tf.Z.vhin.z. probat inteHeSium

,

i

.d.^.tj.j.n.

caufam prin-

quod intellc£liufittota caufa

intelUtiionti,^ argumentafunt pulcherrima vrgentia.-alia

&

,

& fatis

argHmenta ad idemhahet t.d.^.^.y.n.j.

&

i.&filuit n.i^.& 40. iuxta doBrinam fparfim datam,ihi q.G.& j. argumema hic pofitafolui pojfunt.

^uodvero Ipecies dentur,contra<]Hod,ali(juaexhis gunientfifaciunt, late probatibi

,

& a&us

petfedior,

tj.6

incelligendi fubftantis maretialis

qu^m adus ,

&

fic

incelligendi fubftancias

teCpedta nobilioris obiedli

imperfe6lior aftus intelligendi.

fccundum quod innuitur k Philofopho 2. Metaph. & expreiliiis ibidem habetur^ Commentarore , difficultas in cognofcendo res

ar-

a num.j.

a(Sliuum perfe(Slius,vt calor incenfus nacus eft fa-

cere adtionem calefaciendi proporcionatam fua:

&

&

calor paruus remifius in obiedtum , proporcionatum , nacus eft facere a(Stionem proporcionacam fuac vircuci , liccc non ira pcrfevirtuci fibi

dam

,

ficuc calor incenfus

fenfibilis

PRactcrea, quod dicitur,qu6d intelleaus, 1 icct fit aifbiuus, non tamen eft coca caufa adlus, fcd fj^ecies , inquantura tenet viccm obieai,ica

10.

eft ex parte rerum naturalium : fed huius oppoficum fequerecur , fi obie(Stum maceT>ifficuliiu riale concutrerec cum inccllecftu ad adbum incel- intettigendi ligendi fubftantiz materialis quia omnea6ti- eji ex f»rte rerum. uum natum eft faccre de fe adtionem fibi profecundtam porcionacam vitcucem fuam : vnde

materiales

:

effe

cipatiorem rejpeflu vifionkf,«d quam natnraliter mouetur; argttit multipliciter

fec,'quam adbus incelligendi fubftancia: macecia-

Praeterea,

Circi* refponfionem ejuaniiam

tli

facic in incelle6iu,nec in fenfu.Si-

milicec quidicas fubftancizmaccrialis vcriusfjT^

elTet

I

ttgnitient fhbfl»ntit.

& perfeftius^j^ ha-

tac fpeciem

impreflam , qua agac , afcendendo candem dcuenicc ad agencem nacura: incel-

ferfeBiet

concuftat

:

ergo

Ci

cum incclle^flu

celligendi,ica in illud obieftii agec

pcopoccionacam incelledu

:

,

ohic6t.um tei

ad a^flum in-

afbionem

ficuc obiecStum nobilius

igicuc difficulca$

fibi

cum

ad cognofcendum tes

CoUatio VIII. S

cognitione eius proportionatjl, ex paite rerura s fed inteliedus ciTet (o-

res materiales

non

eric

tunc poifet faluari , qu6d di£icultas efTec ex parte reruro , quia inteliedus non poteil cognofcere rem pcopter routabilicatera rei , non propter iroperfcdionem fuam. Praeterea , obiedum non habec ejfe in fpecie, Hiim M finniCxeffe cognicum inincellcdu j hocr^,auceft guUribm.M effe abilra^um i iingularibus , nihil aocem fecunduro cale ejfe eft principium a^iuum realis operacionis , quia omne cale adiuum eft fingulare : igicur obiedum rccundum ejfe , quod habet la caufa aflus

in fpecie

pium

quod polEc

videcur

efle princi-

8c qiiod poteft in

anima feparata tclie£lionis fui

,

quorum vnum

cft

eft ,

maius , poteft in minus i fcd zquiuoca caufa refpedu inaliorum fennbilium , & in-

&

tellediio fui eft adlus nobilior intelied^ione lei roaterialis

quia obiedhiro

,

autem intelledionis

eft

nobilius refpe£lu :

fui cft caufa effedliua tota-

&

mtm

mmtttrM'

littr fgit

txtrm.

^Modlib. 1 5 . vbi i n. ;

mrgutnenta ,«-')«i.^f

hupoftta

yfitnt

vrgtntifftma

tiffacere, hreuiiat infiitMti

,

quiltm in particulari fk'

non permittit.

COLLATIO

VIII.

VtrurHASitu intelligendl fit ab obiefio eJfeSiiue? T>oStota ciuti di^ut, frtctdtini.

S

C H O L

I

V M.

flatiue diftinguuntur. Contra,nonpoffunt inttUttlionts

&

talit

#/?,

vtrtttpie parte

aElm diilinguuntur ptr oltieila , nonformalittr,mate-

perfedius alio : ratio eft,quia minor virtus requiricur ad produdtioncm cffcdtus ignobilioris,

Si tjftwti»

pro

mulc6 fortius refpcdlu efFcftus impervc patet de Sole producente diuerfa

,

eMuf» tot*lk fediocis , imtiB$a»nM animalia ex putrcfa^lione

tMmfmt vifii-

6. filitit ttrgumentm

,

,

iMttBfBtMt/l lioris, eric

ftutm

1

omne agens refpcdu duorum cfFcquorum vnus eft nobilior alio fi iic tocale priocipium adiuum refpedhi cfed^us nobi-

6luum

fui.

M.

Scettu in hac ^ttd/lione , tm inteBelhee ptjfihilUfit dfiiuut nectte , prebler/uitictts

realis operacionis.

Prcterea

II.

V

I

,

non

,

365

C H O L

oblis,quiain hac intelledlione intelle^lus ic^um funt idcm : ergo refpe^u inicilcdiionis roaterialis intelledius eft totale ptincipium. Przcerea , hic arguitur devilione beata:nam fiadadlum videndi beatificum concurrit iniclle£luc beati

,

& obicdum

,

vc cffentia diuina

;

fe-

md quitur quod cfrcntia diuina neceffario habebit adkionem ad extr^. Probatio , omnis a^io , qux

compecit Deoprius fecundiim ordincm.quam per rcfpe^um voluntatis , compctic fibi ex natura rei

&

,

vt effcntia

,

ex neccflitate cft

:

fed effentia diuina,

obiediuro beatificum

,

fic

fecundum refpedlum przcedit feipfam lens eft

igitur

:

fi

autcro vt vo-

,

vt obiedluro eft intellcdbionis

caufandum ipfam, feqnitur quod ncceffario caufabit ipfaro. Confirmalur fi Angclus yidcat Angelum , fi obie^um concurrac ad adium intelligendi caufandum,An> gelus vifus , non obftante quod fit intelligens, & volens , vt tamen quoddam ens , 8c natuia, beatae, concorrat ad

:

nece(fari6 concurrerct ad illum

adum

igitur

:

cum Deus confimiliter non folum vt intelligcns»

& volens.fed^vt naturaficconcurrerttad a6lum videndi

neceffari6 caufabit illum

,

adlum in in-

'Prebat obieElum tffeSHue concurrtre ad aElum, ^uia

rialiter,aut finaliter.RtJpondtt

^od tantum manife-

,

diutrft Iptcit tjft a fola pottntiainttUtiliua.Rtfpondtt,

habtre diutrfM virtutts,obit£lum

fubftantiam a£lm obitSlo.

tjft

ab ipfa

,

eam determinare,(fr

<^ dtttrminatientm ab

Rtfutat tria diSa huittt rtfpenfionii clari

&

fithtilker,^uamuu ipfam replicam nontantifaciat i.d. yef.j.n.^o.ad ttrtium

tptiaSel multosfptcie diuerfis

:

efft^m efficit :de <jUo etiamhic n.y.late difputat ani. fiinttllttltu folm productrt pejftt infinitas initlltiliontsfitcctJfiHi,an indeftqueretur efft infinita virtutu, I o E T V R quod fic a^us diftingountur f**1^r^ \lm pcrobicdlafua^jr i.deAnima:)^ociMitvix ^S$^ non poceft incelligi formalicer, quia ob:

icdluro

non

eft

formalicer adbus intelligcndi.er-

go formalicer per obieda non diftinguuncur;nec materialiter ; cercuro cftqu6d materia adtiuum eft fubic£l:um,in quo cft,quod ex anima. Sirailiccr operationis eft

manentis in agentc non

aliquid aliud.quod eft finis eius, praeter vfum,

ex ^.Metaph.cxgo diftinguuntur per obicdlacfFe-

6biue:ergo obie^a efficiunt in intelledu adlus intelligendi diuerfos fccunduin fpcciero , impri-

roendo fuas fimilicudines. Dicitdt

qu6d nullo illorum modoram adus

diftinguuntur per obieda

,

necin aliquogencre

caufae,fcd tantiim manifeftatiuc

:

intelligendi afEmilentur obicdlis

tix intelledliuc

nam cum

adtus

& non poten-

,

ideo diftinAio adluuro magis

;

manifeftatur pcr obicdla, quamuis cffcdliuc fint

adus

intelligcndi \ potentia inccllcdliua fola.

Concr^;eadcmcaufaIimicaca,&eiafderationi$ non poccft clfe cfiiciens piincipium effcdliuum refpedlu diuerforum fpccifice diftindiotum: ergo

lcdlu Bcati.

cum diuerforum

Przterea , fi in cognitione intuitiua , qua animafeparata, vel Angclus videt aliquod fingulare przfens , concurrunt intclledlus poflibilis

diuerff incelledlioncs fecudijro fpecicm,non pof-

&

obiedluro extra

:

fequitur

quod non fit

rium ponere intelledlum agentero

:

neceffa-

quia a^us

intelligcndi pcrfcflior eft ,qu
tur ad

:

fi

igi-

adlum intelligendi caufandum fufficit incum obicdio roateriali , multo forcios

telledus

curo obiedlo roaceriali ad caufanduro

fufficiec

& fic non requiricur incelledlus agens;

fpecicm

,

vnde

propcer cranflationero de ordine mace-

rialis

fi

ad iromaceriale , ibi non reqoiritur inccl, ncc oporccbic in abftra^ione fpe-

lcdkus agens ciei

,

ciim incelledio

fic

ica iromaterialis

,

ficuc

obiedorij fecundum fpecic finc

func diuerfx incclledlioncs fccudiimfpccicmclfe fola poccciacffcdiuaincellcdliua.nifi concurranc cffediiuc

obieda

diftindla fecundi^ro fpeciem.

Dicicur ad hoc fua dignicacc

,

ScHi»pfr.T0m.I//.

intellcdliua ex

quod pocencia

& pcrfedioneadliuahabec diucrfas

vircuies. per quas poceft in diuerfasoperaciones obiedum , licet non caufecundiim fpeciem ; fet effcdiuc afturo intelledlus in potentia intelledbiua , tamen deterroinat inteiiedlum , qui ell potcntia indctcrminata oronino, ad huncaAum, vel ad illum , ide6 intelledus per boc , qu6d ha-

&

bet diuerfas virtutcs diuerfa deteiminant

& per hoc

,

,

qu6d obieda

,

poteftelicere inreiledlio-

nes diftindas fccundum fpeciem

fpecies.

I.

,

vt fic folus in-

tcllc&us facit ad caufalitateroadus,quantum ad

Hh

}

diffe

% Rt^etifit

Dodioris Subtilis

j66

fecl obieAum qaantum ad decerminationem aftus , vt adtum determinac , caipen pocentia indeterminata de fe decerminata ab obie<%o eliciat. Contra hoc quod dicitur, qu6d obiedlam determinac potentiam ad adum ; ex hocfequitur propontum , quia quicquid eft in intclledu imprefCuc ab alio, eft vcl fpccics, vel a£las, vel habitus, Si igiiur obieftum cfFeftiuc decerminac incelleAum, illudimpreirum inintelledu,quod ipfum determinac ad adtum erit vel fpecies vel habirus , vel aAus , & tunc fequiturpropoficum

idi^erentiarn aftus;

^ifUt».

|,

,

,

dupliciter. Si

0bi*Btm

tale non fic fpecies , quia antc tadecerminationem intelleaus, fpecics impri>"'tur,in qua obicttum rclacet.quod ponitur potentiam inccUediuam dcterminare; ncc habitus,

Primo.quod

lera

."iTa'* fritM^m.

quia huius determinatio poteft prarccdere incelligendi

,

a^um

& habicus caufatus ex adu intelliadum

gendi feqnitur )ud imprefTum

:

ergo relinquicur,qu6d

il-

(ic adus intelligendi. Secundo fequicur propoficum, quia cum huiufmodi decerminatio intellcdtus non poteftin fi6lum intelligendi.nifi inquantumdeterminatur ab obiedlo igitur intellei^us non fufficit ad caufandum adum intelligendi fine a£tione obiedi in intellcdlum ergo concurritobicdumadcau:

:

fandum adum

intelligendi

,

(

inquantum

ciat,&

telligendi

fic

non

fit

Contra hoc

^ fola potentiaintcUediuaef-

quod fecund^

,

dicitar

,

quod

in-

Jiiutrfivif-

telledus habet diuerfas virtutes ad caufandum

tutes tnteUi-

diucrfas operationcs fccundiim fpecicm.

u^r

"^ potentia aniniae ponatur eflTentiaanima: fiue abfolutum additum per hoc, quod animal habec

ibet

n-

ff^^

Nam

fi-

,

operationum fecuncjum fpeciem.habet diuerfas potcftatesjaliter victuces rcfpedlu diucrfarum

&

enim intelledus, potcntia:

:

ergo

fi

voluntas non eficnc diuernc

intclledlus habeac vircuces di-

qerfas refpcftu diuerfarum operacionumfecun-

dum

fpeciem, fequicurquod

mouetur fccundum motum

fed

,

fecundum

intelle(^us

;

paffio, fed aliqua

Przterca

forma abfoluta.

& naturali,

pofiti causa fufficienti

,

& materia citca quam agit,fi habeat operationeni tranfeuntcm

cunque alio

,

fit

quo-

poteft agerc circumfcripto

alitcr

;

enim non ciret

fufficiens caufa, fit

caufa.Si igitur

& tocalisrefpedu

caufa naturalitcr ag^s,

& non libere, circumfcripta determinatione quocunque aIio,adhuc

poterit agcre

:

,

8c

crgo intel-

ledus agcrec , licct ab obiedlo non dctcrminetur ad intelligendum. Intetteliiei Vel fub alia forma fic intclkftus aut habet totam caufalitatem refpe6iu intcllciftionis ,aut flf" '"teltt. non; fi non totam caufalitatem habet , habeiur ^*JqJ'"c ^/ propofitum.quod a(Slus intelligendi non fit a fola tftakiHum. potentia intelledtiua. Si vcro intelle(3us habec totam caufalitatem refpedu intciledbionis, cijm :

pofita tota caufalitate,cffe(fius naturaliticrcau-

fandi,poniturefFedus fine oh\t&.o

,

;

fequitur

quod intelledus

& fine determinacione fa^a ab ob-

ie£lo intelligere pofTcr.

tettio dicitur,qu6d inteUe-

modo dcterminatur potentiaadiua Sc potent Ja pafliua; nam potentia pafliua eft poten-

adus,& obiedum detcrquoniam hic a(5tus,vt hic

lia

alio

contradidionis

,

& non determinatur ad aliformam

m,& deter-

minationcm

ptioMtio, de

a(Sl:us,quoattingitur obie6);um,determinatus eft;

qua;

guo coUat. 4.am.io.

crgo quod habet fufficientem caufalitatem tefpe^j^, fiibftantiz iftlus adus , habet etiam fufficientem caufalitatem refpeiflu determinationis

vtlignum non determinaturadcalefaciendum, nifi per calorem fibi imprcirum ; fed potencia a£liua ad hoc , quod determinetur ad agendum, non rcquirit quod aliquid fibi imprimatur fed

in ifto a(Sbu

in a£l;um;

;

fi

intelleiftus

fit

igitur folus intellcAus

fit

per fe

,fcquiturqu6d folui caufa detcrminacionis illius ad^as,

caufa fubftantiz

Vnde ab eodem

illius a^Hius

eft acflus

fecundum fubftanciam,

& fecundum determinationem illius. -^

Ad primum

iftorum dicitut

,

preftiim ab obie^ao in intellc(5ku,

qu6d illud imquo intelledus

determinatur ad a(kam detcrminatum eliciendum, non cft fpccics, nec habitus, nec aSus , fed cft fola paffio dc gcnerePaffionis , qua intcllc^aiua potentia inclinatur ab obie^Sto , ad aftum de-

terminatum, lutum,fed

ficut intelligere x\on eftaliquid

a(5lio

abfo-

quacdam,vel paflio fimplex,quz

cfta(5bus pcrfeAi.

Ai*CHmem mSefttnetns.

Contra, Philofophus y.Piyyiir.probat per plutes rationes cx intentione,

non

fibilc

quod ad

a(Sl:ioncm

motus, neque ad paffionem ; ergo impofcft,vt motus quo inteUc
cft

faftonem.

fecundum di(Sbam tofponfionon poteft agere.rHfi inquantum ab obie(3:o determinatur ergo illud per quod intelleSus fic determinatur, non poteftclTe fola

nem

Aliter dicebatur ad rationem fuperiiis facflam,

caufat fubftantiam

ne-

aliqui<J agete; fed

quod

Contra hoc,quod

,

patitur

aliquam formam, fecundum quam mouetur ; ita nihil patiturfecundum paf}ionem,fed fccundum aliam formam , fecundiim quam patitur : ergo (i intellcdlus patiatur ab obie^o per hoc , quod ab ipfo determinatur, oportet vt aliam formatn imprimat,fecundum quam patiatur. Praeterea , nihil potcft cfTe principium & ratio formalis operandi , nifi aliqua forma abfoluta,& non fola paffio ; non cnim per folam pafEonem, Vt perprincipium & rationem formalem,dicitut

plures

incellei5lus'fic

potentiar.

uBmr^b^L ^"^

nihil

inteIle£bionis,cijm ipfe

determinatur ) adtnm eliquiaafbus in,

mctum

relinquatur,eftoppofitum in adie6lo; vndeficut ftcundhm

intelledlus

fediuc. 4.

o «i-iiLri rr panatai,& tamen quod nihil ablolutum in palio

a^um, cijm intcl-

habetur propofitum

fic

fe- iWWf «»««aliquid turjecudMm

Pratcrea.quicquid patitur realiter, patitur

cundum aliquam formam; quod cnim

quia determinatio

aftus concurric ad eliciendum le(5liis

indecerminato ad efe determinatum pec adlionem obiedli determinantis efFediuc , tetminecur ad folam paffionem.

effe

quema(5bura fecundum,nifiperali(^uam fit

ptincipium

acSlus

fecundi

fibi

impreiram,

,

appproximatio materiae circa quam agit;hoc Jpzzet ^. Metaph. vbi ptobat Philofo-

fufficit fola

,

phus,qu6d ad hoc, quod potentia naturalis cxeac in ad):um,non requiritur,nifi quod fit apptoximatum paftum, ita quod hoc fit natum agere & illud pati,& non qu6daliquid fit potentia: a^ius imprefn]m,&.ide6 fccundijm pratdi^am opinionem potentia intelle(f):iua,ad hoc qu6d determinetur ad certum adum eIiciendum,non requiri,

tur quod aliquid fibi imprimatur,fed fufficit fola exhibitioobiedi,inquodpera6tumfuum tendit. Ratio igitur fuperius fadlafalfum rupponit,qu6d

obiciSlum cffediuc deterrainat intelledtum :.8c ideo non imprimit obiedfum aliquid inteilc6bui

,

nec

adum

,

nec fpeciem

,

nec habitum;

fed intellcAus in feipfo caufac a(5lum incelli-

gcndi.

Sed

^.

^omedopt. '""'«

p^jftt

^^^'^'"'"f .y,in_

'»

Collatio Sed tunc

reftat

vnam rationem

rerpondere ad

fadam quando arguiturqu6d

prius

,

ratioiiis iion potcll elTe

caufa vnins pcincipium fufficicns re-

dmerfarum operacionum di(tin6tarum

fpedlu fpccie.

Ad quod dicirur,qu6d hoc verum e(l de

caufa

vniuoca.fed non de caufa zquiuoca, quac per exhibixionem diuerforum obiedoriim caufat diuerfas opcraciones fpecie diftindlas , vt Sol con-

lutum

&

glacicm : intelledtus ver6 ell caufa acquiuoca, aliquo modo limitata refpedlu inteIle£lionum,& ideoper conformitatem ad diuerfa obieda , poted lui caufalicate ftringit

,

diiToluit

&

diuerfas incellc^ioncs caufare. fcjf*

frtim-

ttri infinitM

intiBt^iKits,

MH »rfM»t infinitafm in fetinti».

Sed contra hocarguituriquiapotfcproducere duas intelledlioncs duorum obic6lorum fpecie didinflorum elt raaioris perfedtionis,quam poffe producere vnam iftarum tanturo:ncut polTe produccre duas fpccies , & duos cfFcftus fpecie didiniStos, maioris pecfedlionis e(l,quam produccre vnum iftorumjaliter enim habens virtutcm ad producendum vnum illorum,tantum haberec virtutcm ad producendum ambos , quod falfum c(l:& eadem ratione polTe producere tres intcllediones , maioris pcrfcdlionis e(l,quam prodiicere duas:cumigiturincelle£lioncs poflint inui-

cem

fuccedcre in infinicum , (i inccllcdus habet vircucem aftiuara fufficienccm rcfpcftu vnius intellcdtionis, habebit virtutemcaufandiinfinicas

incelledioncs fuccefliue^fed hoc

fcdionis

,

vt

probatum

tellediones fuccefliue

qu^m podc

in duas

eft,

e(l

maioris perfcdionis,

(ic

ic ita polTe in infinitas fuc-

,

cefliuc erit infinicx pecfcdlionis

%.

infinicx per-

ciim po^Te in trcs in-

:

igicur incelle-

Aus cric infinirae perfe^ionis, & inhnici vigoris, quod eft impoffibile. Ad hanc rationem dicebatur, primooftendendo quod hzc rationon magis concludit contra opinionemponentcm,qu6d

intelledlus

(ic

totalis

caufa incellciflionis qu^m contra aliam opinionemponencem, qu6d non (ic cocacaufaincelle£lionis,fed pariialis, qu« cum obiedlo concurrit ,

ad cfficiendum adburo incelligendi:quoniam cauralicas,& adlualicas parcialis,qua intelledlius

duobus

cum

obiediis fpecie diftindis poteft produce-

re diuerfas inccUcdbiones fpecie diftindlas

maioris perfcclionis

,

&

,

cft

virtucis in inccllcdlu,

qu^m caufalitas partialis qui cum vno ohxcfko poceft in vnam inteiledlioncm fecundum fpe,

VIII.

rcihoc tamen fuppo(i(o,vlterrus diciiur ad rationem , qu6d polfe produccre hanc iniclicdtionctn

& illam ,eft maioris

,

fpe(3;u

habec ad incclligendum roaius inrelligibile , vt fubftanciam decerminacam , qu^m ad intelligen-

dum minus intelligibile

:

&

maiorisdifficulratis

cognofcendum maius intelligibile, quam minus:hzc aucem diffitulcas non eft ex parce inteUigibilium quia vnura obic^ura , quant^m eft de fe , natum eft imprimere & agere cumin-

eftad

,

telledlu

nem

,

(icut aliud

:

igicur fecunduro dedudlio-

przdi&c po^fe fucceffiu^ intelledHones fecundum fpeciem

racionis

niras

in infi,

(icut

cognofcibilitas adxquar virtutcm , cuius cognitiuam intclledtus, quod etiam nacum eft ab incclledla cognofci.quancum cognofcibile eft,& circaillud obiedum incelledtus nacuseft habere acftutn iiuelligcndi petfedum , qucm habere poreft, & (i cuncproducacur aliquafpecics nobilior,

quz

dtus

circa illud

,

cxcedic vircuccm cognititiam intelle-

bit pecfcftiorem

ponif

,

quod poteft

,

qu6d

ratio fup«

elTe proce^Tus in infinituro in

fpecicbus Sc obiedtis diftindis fecundiin] fpe-

non habe& candem

&

litateintellcftionurafccund6m fpcciein uis clTenc acquales

,

& obicdta xqualia

;

,

quam-

Hc polTe

to. fcffe

tttt

froduinfimtM

inttUtBitnit

*.qH»Us

,

«a

producere duas inrellciftiones acqualcs fecundum arguiit iKfifpeciem maioris vircutrs cft , qu^m polfe produ- nttatim ft^ cere vnam cantum : ergo polTe producere infini- ttntit. tas intclledtioncs diuerfas

iam

fecundum

fpeciera et-

acquales.eric infinicae perfcdlionis,

tisifed

hoc poffe conuenic

incellcdtui,

&

virCu-

(i (it

fuffi-

ciens caufa rcfpedu incellcdiionis cuiuflibec ob-

ie&i: ergo vc

priiis

fequicur quodintclledkus

(it

infinitus in vigore.

Przcerea,quod dicitur, quod dubiumeftde proce^Tu ininfinicumin produdlionefpecierum»

fic,

ad propoficumiquia (iue pofllbile , racio xc,ualiter conclu-

facic

(iue impo(Iibile

dic ; quia (i ponatur per impoffibile qu6d fupec quancunque fpeciem polTec produci aliaininfinitum , & quod folus intellcdlus caufec incclle,

dlionem , cura omne producibile poffit ab intelledlucognofci,& po^iecognofcerc plura obicdla

fecundum fpcciem (It roaioris virtutis in intelle^u , etiam (acctfTixih , quim poffe cognofcere pauciora; fequicur fecundum rationem priurem, qu6d intellecius (it infinitusin vigotci fcd hoc impoffibile non fcquicur propter propoficom hoc, quo ponitur proceifus in infiniium in fpeciebus rerum quia & (i hoc vcruin effcr quod efTent fpecies infinitz ,adhuc cum hocelTct vna ,

:

fpecies liraitata

le fequitur

dicebacar

intclledus

a(^um cognofccndi,

&

tem

fe

obicdum

afcendendo habebit aiflum impctfcdtiorcm cognofcendi, & minus intenfum circa obie£tum nobilius, quam circa obieduro adacquatum fibi , tunc po(re producere aliam inicllcdtionem irapetfcdiorem perfediorem circa obie6lum fibi adzquaium, non eft maioris vircutis produccre illam inccllcftionem pctfcdliorem lantum, quia pcr eandem vircutcm in fummo , pcr quam poceft in adlam petfeftiorcm , poccft etiam in adum impcrfe£liorem circa nobilius obicdum, qiiod excedic vircutem intelleiStus cognitiuaro. Contra: fiat racio przdidta non de inarqualirate obiedlorum & inrelledionnm, fcd de plura-

elTet finitus in

virrutis.

% i

^us

caufa partialis concludit in intelledu infinita-

Ad racionem in

ic

ciem 8c incelledliioncm , vltim6 ccit deuenire ad aliquod obie£tum adarqaaium virtuti intclle-

hocnihil

;

,

non excedii vircutem incelle£las , fed fic procedendo in infinicum in obicdo fecondum (pe-

hoc

duarum incelieftionam fpecie di» ftind^arum & hoc eciam paccc eiTe verum , cum inccllcdtusmatorem vifum.&maiorem vircucem

ift« inielle6tiones

vna eft nobilior , qnar erii renobiliotis obicdi , cuius cognofcibilicas

func inzqualcs

ter

rialem rcfpe£tu

virtucis, quain produceie

vnam tantum :& hoc quia

ciem. Probacur hoc,(icuc

ip(i probant , quia alihabens caufalicatem parcialera refpedlu vnius incelledtionis cantum , haberet caufalicaccm par-t

367

ciem,refpedu quorum pofTunr efTe inteljedlionci tnfinitae diftin^j: fecundum fpecirnnhocautem fuppofitum dabium eft valde,an Deus fitper on;i« nem fpeciem polfet aliara in infinitum pioduce-

,

(icut

ex hoc

&

eft intelledlos eiiis,

ergb illud impofnbiqu6d ponirur iniclledlus

,

adliuus fufficiens ad

Vnde

mod6

perfcdlibne

:

caufandum intclledtionem. LUtt

Philofophus alic}uando in argucndo

fupponit impolfibiie

,

dura tamcn ex impoifibili

Hh

4

non

argn»'

n IX f
itnfijfiii-

Dodoris

568 non

fequatur {mpoflibile

tempus non

(it

plures cffent motiis cccli

,

Cum tamen antecedens Ht

qa6d

vt probando arguit

quod tunc rel="nofollow"> G.

iunafcibiiis.

Ad primum horum

dicitur

aequales fpecies in perfedfcione

non

diicere duo,

,

tunc

,

fi

eifenc

poflTe

pro-

&

quomodo

,

vnum

Concr^,fi elfet aliqua caufa

,

quz

videipfumadidem

illaeiTet infini-

cum

habere caufalitatemalieuius virtuahabet caufa zquiuoca iit perfedius

COLLATIO

Vtrum inteHe&Mycircutt/cripto omni aBu njolmtatUifoJpt affentire omni fer fe jcibili? K\m(.i.part.qiitft.%o.membr.i. D.Thom. 3.^. ^.14. «rf.t. (^ X.X.q ^.»rt.t.l>.ioai\XCO.i.d.xi »rt.l.q.x.V..\c\\.»rt.6. q.i, Suii.i. f*rt.tem.i.q.7.iiiMrt.i, yiCq.i,x.fH*Ji,i%S.

e»f.x,Scot.i.d.i^.ju*ft.x.

,

quim habcre

formaliter;

quod caufa sequiuoca virtualitei habcns

caufalitatem refpcftu infinitorum cfFeiftuum fpecie difFcrcntium

licet efTcntialium

,

,

fit

infinifsc

,

crit in-

non ta-

,

Primum probatur per hoc,qu&d omnis potenhabet in fe fuam opeiationcm qu2 eft falus, ,

quod non

cendura ynam , haberet viitutem ad producenduro duas , & fic cum vna fpecies habeat virtutem ad produoendum indiuiduum fpccici fuae.fe-

fc6bio eius, ad

cuiufmodi opcrationis nihil facit adus voluntatis ; tum . quia non eft in voluntate noftra , quin vifis tangamur: tum , quia

quitur quod vnaquxque fpecics pofEt producerc

a6bus intclligcndi priur eft a^u voluntatis Sc ptimum nondepcndet ^poftetiotiretgo circunfciiptoomni adu voluntatis ,inteIIeduspo(eft de feaffcntire omni fcibili ab alio. Non tamen omni fcibili m fe quia creditum,

,

quod

otnncs fpecies efTent

fi

illa

caufa

fed folum extenfiuc. Si (iuc

,

,

quar includct fotmalitet

omnium.non

efTetinfinitaintenfiuc,

enim

effet infinita

inten-

neceflario petfciaio vnius fpcciei cfTet

ior.qukm perfedio

Ad primum

ma-

r.

in fe.

^nitus in perfcftionc. Prxterea, fi pofTe prpducere duas fpecic^in perfeikione non fit maiotis virtutis , qu^m producere vnam , tunc habens virtutem ad produ-

fpeciei, tunc

aiiquo

ad fnam operationem;fcd oftenfo

facit

nobis

fcibili k

veritati illius, bilis,eft

&

ipfi

intelledui

,

afTentite

intelligcre veritatcni illius fci-

operatiointelIedus,quaE

eft

falus,&per-

efti

,

,

aut

Deum efTe trinum & vnum,cft

tamen

ei

non

afTentit intellciAus

aOtus voIuntatis,quia

,

fcibile in nifi

fe,&

concutrac

fecundum Auguftinum

ca-

tera peteft qutt nolens,credere vero non nifivoltns.

alterius.

principale arguitur perPhilofo-

phi)ro j.Mttaph. vbi vult.quod principium

om-

Contrit arguitur, ptobando

quod

cuilibct fci-

tum

etiam credito , poteft intelledtus afrcntire fineimperio voluntatis , ita qiiod fi eft fcibile in fc,qa6d fit fcibile i nobis. Et arguitur fic omnis Anadtredecompofitio cuius tcrmini pofTunr apprehendi ab rt rtquir»tur

cluiioncs pradica: reducantur in principia

ledui ; fed huiufmodi complexionis , Deum effe trinum , termini pofTunt apprehendi ab intelle^u

nium

in fyllogifmis pradlicis

0hit5um fe- quo fiunt

fyllogifmi.

Vnde

,

tft^uod^uidtft,ex

ait ibi

,

qu6d

ficut eo-

qufc fiunt ^ natura , eft potentiain fpermate , per quam fit aliquid fimilci fic eorum , quz fiunt ab arte , cft principinm rei faftac , vt con-

principium

,

&

bili

,

:

intelledu

, fi

fcd tjuod tpiid eft , obie-

noftro : ergo

crgo obiedam inrelle
leSta noftro.

dum eft

,

<}uod tjuideft

intclleaus

;

:

principium adiuuro cognitionis fadiua;,fiueartificialis, propter quod ctiam principiom dicit in artificia! ibus,y7»»f7(?yjf kftmili. fitoittte,

cumfcripto imperio voluntatis

'

men omni fcibili

& perfe6tio eius ,circunfcripto quocunque alio,

caufalitates

ex

bis in via poteft intelledus afTcntire cir-

liitarum fpccie a:qualium in perfeftionc

Ad primum

fmnitMtfit

1

I

tia

jKquales in perfe^ione, ficut indiuidua vnius

fUniitmfhil.

ci T V R , qu6d omni per fe fcibili i no-

1

perfediunis intenHue : igitur fi intcltcAus habeat caufalitatem refpedu intclledlienum infi-

jiiiam indifFcrenter.quod falfuni eft.

1%,

IX.

;

habere caufalitatem /cquirur

z.
haberet for-

maliter caufalitates infinitarum caufatum vniuo-

carum squaliumin perfe6lione, (icut

& & inteUeElm fint eaujk/itbordi-

nat*. &Joluit arguminta in contrariumt n.i^.(^ 40.

indiuiduum, im6 tunc per eandem virtptem.per quam ratio,vel caufa poteft producere vj)am,& aliam.

,

ip/i

eflet

jbrem perfe£^)onemintennuam,qu^m poiTepro-

lirer

V M.

I

I^feiutio Do^ortt,ift haccelUtione haketur, i.d.f.

,

ta:ergo

C H O L

rationi^uaft.y. num.i.dr lo. vbi authoritatilnu detuprobatftieciem ejfe concauJamintelUEHonu,

maioris petfcdlionis ,.iiue virtutis qu^m poiTe ppodacere viiam , iicut nec facceOiue producere duo indiuidua arguit ma-

ducerc

quinon magis

domai,qa^m fanitati.

S

clarat

qo^d

ex folo intelleda,

extrlk, fed

pluta effent temporaj

Pater eiTet ab alio in Diuinis,adkuc efTcc

Ci

Pateri& non

mus

allimilatur

impoffibile apud eum.

& patetnitas non iint eadem notio, arguic

bilitas

II,

rel="nofollow">

probando qu6d innafci-

Stmiliter Auguftimis

qu6d

•

tnotus coeli

Subtilis

Vnde conckidit, quod

fi

fit

abarte,

(^

anima fit fanitas in re cxtri : fi autem folus intelle£kus effer principium a£tiuam cognitionis arti,

fimile ex

tiinc in arrificialibus nullo firoili ,

nec cx

talis

cft fcibilis intel-

,

coroplexio fcibilis

eft

oBtu

-velun'

tatitt

ab intel-

Dicirur, qu6d maior veraeft, fitermini

com-

1.

plexionis poflint apprehendi ab intelledu fecun-

dum

fuas rationes quiditatiuas

;

tunc enim coro-

plexio poteftfciri ab eodero intelle6iu:fed quan-

do termiiii folum apprehenduntur in gcnerali, non oportet, ficver6 folum apprehenditur Deus in via nobis, non fecundum fuam efTcntiaro, vc eft ba:c eftentia in fe, fed folum fecundum geneii

fanitas

tunc fpccies, qua: eft ab anima, eft faciens , vnde 4omtu »dexinchoarurmotus fanandi.Et ficdicit,qu6daccifri 4 dotno dit fanitatem cx fanitate ficri, quia ex fanitate in 4t4i»tr4.

ficialis

eft fcibilis in fe

modo fiercc

domo inaniina fi«« do*

rales rationes atrriburorum.

Contr^:maior probatuc g^neraliter, ficargaendo:omnis propofitio conftituta ex terminis in generali cognitis , fcibilis eft ab inteltedluap-

prehendere illos terminos in generali , vt funt extrema itlius propofirionis;fed hsc. Detu ejitri»«M, cft huiufmodi propofitio conftituca ex terniinis

frtftflti» feibilit eft

»b

intttttSu,ap-

frtheade»te terminet.

Collatio X. min!s in generali cognitis:ergo

ed: fcibilis i

no-

bis in gcnerali ab intcllrdlu noAro in gcnerali apprehendente illos terminos , vt func cxtrcma itlius complexionis.Maior fic probatur. Nam talis proponcio.aut eil iramediata,aat roediara : (i cft immediaca : ergo fcibilis eft ab incellcdlu apprehendente terminos illos confusc , & in generali.vt funt tcrmini illius propofitionis.Si eft mediata , ergo medium habet inter extrema , fed C\ extrema apprehcdi poiruntab aliquo intelldlu,& inedium inter illa poted apprehendi, de qoo me> dio quzrendum eft ficut prius,aut eft immcdiaca {)ropon(io,,aut mediaca.Si immediata.ergo fcibiis e(l ab tntelleftu apprehcndence tertninos : ii mediaca, ergo habec medium, & Hc vfque ad aliquod immediatum principium deueniacur ergo :

omniscomplexio cuius termini

in generali ap-

prehendentur ab intelledu aliquo,

eodem

ab

complexio

formari ratio : omnis cx terminis confusc cognitis

fcibilis

(ic

cftab intelledu confuse apprehendente

[\xcDew

fi

*ft

ecgnitit,

Ihbilu.

(vt vidctw) confonuw

tfio

,

demon-

varif varte fentiunt,Dotlor ttnet rtpugnttre tfftntiam

Dei.^ua talu,meuere innUeElum crtatum , ^ia adextra,ftdeeum locu citatu.

natit-

raliter ageret

V 6 o non videtur:per rationem narup,er

conrequcns qu6d fit natura volicognofcimusjquod Cit con>

tiua:ex quibus etiam

ernua Capti

Ce.

Ex hoc autem

, qu6d Deus eft inretligens ie OmH* inttU conuetHuus ruprafc.fequitur qiiod lir diccns: UBitiMm tft omne enim intellc(Sliuum conuenens fe fupra diSatMum. ,

fe,cftexpre(Iluum,&perconrcquensdi(^atiuuroi

enim importat notitiam exprefliuam , luminis declaratiuam : ergo per rationcm natura» lcm poiTumus cognofcere, quod Deus fit dicens; fed vbi eftdicens.ibi cft

quod dicitur:ergonatu-

Dco eft

& quod dicitur

his apprchendentibus confuse terminos. Si verd

importat relarTDnemoppontam ad dicentem} relaciones vcr6 opponcz non poirunt efte in eo-

concedatur maiot

,

ex

& ncgatut

Contra;omnis cowplexio ncccfTariaex

ter-

minis confusc cognitis , fcibilis efl: ab intelleflu confuseapprchendenteterminos; fed hxCy1)eu4 efi trinm , neceflaria eft ex terminis confusc cognitis.quia cft aliqua, ve! cft vt Hc,

& non conciu-

gensjcrgo neceiTatiajCrgo hxc,Drw ejltrinutScxbiliseft exterminiscognitis. Maior probatur vt piiiis:quiaomni$ complexio neceftaria ex rerminis confusc cognitis cft immcdiata,aut mediata>

(icurpriijsargumentacam

S

eft.

C H O L

,

hHtm ceUttienu

^.difi.ij, <]Udfi. X.

,

babetttr

vt intelleilm affenjitm prtbeat,

riorum centra hec ex Tridentine ,

&

jirauf.felui in

Scholio (jHofi.i,

di-

Jtrguitur

dicitur, nsturit/irer ctgnofei Trinitattm.

(iua fupra fe

,

qu6d

(it

fpiratiua

;

ergo fine infufo

Ritpenfii,

dicituc

,

difTerant

differentia

(icut

,

fc^la

ratione

nec

intctlciSlus

,

&

fed

;

rcalitecquemadmodum

non

perfona:

intcilc(5bura

diffcrunt in Deorealiter.

Contra: quando atiquid cft fuHiciens princialicuius, pcr rationem naturatem cognofci

pium

quod

quocunque

Repiiea.

principium fine imperfeftionc fui,& in difpofitione.quod in illoctiam cft principium produdbiuum , hoc poteft

,

in

cft illud

&

tefpe(Slu produ(fli ailxquati.fi agat naturaliter,&

vniuocc:fed mcmoria.vnJc memoria,

COLLATIO Vtmm ad hoc

X.

pium fufficiensjprodudliuum Verbi per

qt4od inteUeSitu ajjentiat

,

alicui njero

,

requiratur aliquod

lumen infufum Alenf. i.p*rt.qutll.x.m*mhr.i.

D

V

M.

Etfititulm vnitterfaliter quarat de omnivere,ceBa'

tamitm agit de vero

myfitrij Trinitatitratienes hic

adduEla heue probant nes

pojfe ajfentiri huic

turaliter ,fed nen pofiiimtu

verona-

naturaliter demenfirare

Triniiatem. Ritienet hifpefita

,

tam

ifia

,

quamalia

vrgentiores DeHeriit i.difi.i. tpufi.-j. a num.i.adee

prtmunt.vt quidam

recentieres dixerint

tendifii demenfirare

Trinitatem

re doctt wtUmonfirabilem 1

.

:

quodlib. 1 4.4 num.c). tam a priori

Do^orem

in-

^uam tamen ipfe cla-

difi. } ,

.

tjuafi.c).

^

princi-

Aiiguftinus in-

quod concuirit ad produdionem Verbi,vt memoriam a^uatam perobicdum fic Memtri» «•/cnitn accipiendo memoriam ipiam, vnde mcmo- frthtndit t»ria,cft fufHciens

& t.d.i.1.9 I

,

eft

& intelligo :

Thoin.i,^.f.ti.«rf.4.{^

CH O L

memoriam quemadmodum

,

telligit,totum.

.<*

q%^.»rt.l.Scoi.i.d.xy.^x^.^qH9dl.i^.^ l.d.t.j.j.

tio

quod

,

lumine naturatiter cognofcere poffiimus in Dco Trinitatem perfonarum , & (i hoc vcrum ponTumus cognofccrc (inc luminc infufo,rault6 fortius quodcunqaealiud. Dicitur ad hoc, qu6d pcr rationcm naturalem folum poteft probari , qiicd in Deo Gt diccns &

qnod quod

V M.

I

etiam creditis \fed fu^cere e^uoinon centra moutat: qiiod bene confirmat hac coUatio obieElionem aduerfa-

S

fed illud

,

apud DoSiorem num.i. nempe, non requiri aSlum

fojitiuum "voluntatis

;

dem fuppoiito' i ergo per r«cioncm naturalem pblfumus cognofcere in Deo pluralitatcro fuppofitorum.Sic etiam argui potcft cx parte voluntatis.quud (i Deus fit natura votitiua, & conuer-

differunt RefolHtio

I.

ralem cognufcimus qu6d Ocus cft intelle£liaus,& natura intclledlualis,&

ccns

efi triniu fcibilis eft

minor. I»

,

terminis confiisc cognicis:ergo fcibilis eft^no-

CtmpUxt»

»'•

C lumini natura

ftrarinon poffu. Quare autetr. non pofiit tnteUtcltst ereatM cognofiere DetfmdiUm te , vnum t/tltrinum}

pofTumus cognofcere,qu6d in

fed

j

iilius ryllogifmi

nictffitri»

ofiendere tptamfit euUenter crtilHnle,

;

raliter

terminos

ttrmi .» f»n'

3^9

myjierif

dicere

intelledlu.

Aliter vero poted

fcibilis

fcibilis ell

huim

iatius

tjHam a poUeriori:

veluit trgeptrhttcfitefaUeiffiifU ingenie fuppofitafid$

non inquantum

principium produdliuum Vetbi, tnm tfund reijuiniurai eft ex nihilo,nec inqiiantum cft ,

frtduaieittm

cns habensimpcrfe£lionemiq»ia tunc qaodlibet

Vtfbi. di hte

aliud imperfedlum poflec producere, fed ficut

I.a. t.q.7.

calor.non inquanrom eft ex nihilo , nec inquan- num.). tum habet imperfedionem, fcd inquanturr. calor,eft principium calcfacicndi : (ic rocmoria inquantum memoria, cft principium pioducendi

Verbum ergo in quocunque eft memoria fufficiens habens obiedum fibi przfens in illo eric ;

,

,

principium producendi

fufticicns

adzquatum , cum agat

Deo

fic

incellc(Stus

naturalitec

:

produdlum ergo

habens obicdlum

c6m

fibi

in

prx-

&

ica memoria fine impcrfcdlione , pc r naturalem racionem cognofci poccft , qu6d in Dco fic principium fuffi"icn$ proda(^iuum prodoifli

fens,

adjcquaci

;

fcd nihil cft

adaEquaium mcmorix Dci,

Dodoris Subtilis

170

Dei , nifi infinitum ; ergo pet rationem naturalem concludi potefl:,qu6d Deus producit Deum,

& Hc per cOnfequens,qu6d in Deo fint pluia fuppofita,& Ha;c racioetiam valet ad principale. Przterea argujtur per rationcm przcedentit

5-

Tnbtt hte collationis:omne nece(rarium,cuius termini pofmsp$f[**f. func nacuraliter f*ntiri,fu*n'

appcehcndi ab inteUedbu, potcft ti Dtum effi ab eodem intelle^u apprehendi , vel vt princitrinitm , (^ pium,vei vt conclufio , quantumcunquetermini vnum,fid nS confuscapprehendantur , vt funt cxtremaillius dtmonfifMtMr propofifionis ncceflaria;fed cuiuflibet neccflarij, h»e nttunt-

&

iittr.

crcditi

vnkm

,

vt huiufmodi

,

DtHm

,

tffe

trinum

&

termini poflunt naturaliter ab intelie
noftro apprehendijlicet confuse,vt funtextrema propofitionis,aIiter complexio

non

poflet credi,

crgo quodlibet neceflarium potefl: inlumine naCurali apprehendi ab intellcAu Hne lumine infu-

dum poteft foluete rationes in contrarium, fidem impugnantes ; fed quod non cft impoifibile eft poflOibile : ergo Theologus pptcft oftendere per rationem nacuralem , probare

dimus ,

&

omnia crcdibilia cfle poffibilia, vt Deum eirc: triDum fed cum in Diuinis non fit potentia ad ;

vtrumlibet

; ergo per lationem naturalempoteft concludere, quod Dcum eflc trinum,& vnmn eft

pofl[ibileneccflarium,& Pra-terea

quim forma quod

:

eft ,

nobiiior,

quaecunqueproducibilis ab agcnte

& fic fides effet nobilior

;

dicitur

contra

Hugonem

qt)6d fidcs

cft

,

qukm

fcienria,

de Sacramcntis

:

vbi

mcdia inter fcicntiam ,

&

:

,

:

ibi

CH O L

S

V M.

I

Quoilib.x^.n.j.ofleniit maiorem nit alias dijferentias acquifita

ejfe

certituii'

& infufitJdem habet

d.ii.n.tj .yide noftrum Scholium nes htc pofita

le6lu noftro

k

ibi

:

adn. 1 4. Ratio-

,

:

quod confideratio

eo, quar func in quia etiam rcnec in analogis , vt Ci calor paruus poteft producere calidum , fi virtus dera genere

vt in ifto lumine intelle
ter adhaereat in cognofcendo aliquod obiecfbum. Probatio antecedentis non maior certitudocft in aliquo skSta dependente ab alio, qu^m fit in il-

lo k quo depcrtdet;fcd adlus credendi fidei infufx

fam , non tamen propter hoc potcft adlum crcdendi elicere , fed foliim quando acquifierit fibi fidemacquifitam ciedendo przdicanti,& dicenti atticulos.

Eutngelit,

Vnde Auguftinus contra Epiftolam fundamenti ; «0« credo Euangelio , niftquiacredo Ecclefi* Catholica, ^ qua acqutritur fides de crcdcndis ; crgo non maior certitudo cft in aftu fidei infuf«,

nifiqui* et-

quim acquifitat; «rgo fruftr^

fun4»mtnti,

tUH

ertJit

tlefi» eredit.

ponitur lumen fidei infufa: ad intclligendum aliquod vcrum , cum

dicentis

quod non fufficit

la innititor ci Thttltgi

infula tft

«flendtre ni-

hfl

impiijftbi-

le dtetri

fit.

i

illi,

,

,

quardam forma, quasobfcu, & ita cft forma impctfcetgo non rcpugnat, quod caufctur crcatu-

Practerea,fides eft

ftior

:

Deum

, qux includat perfe£l;ioncm illius; crcaturaex puris naturalibus puteft credibilecognofccrc , firmiter aflcnti-

ra rationalis ralis

rc

&

ergo,&c.

:

S

C H O L

5» conchfionis

titulfts

V M.

I

inttUigathr vniuerfiilittr de

omm vero;z/ideatHr D06I. i .d. ; .ij..^.vbi a num.^.refutat

Henricum dicentemnuUam *eritatem

certitudina-

literfcirifinejpeciali illujhatione, eftendens tlari

certitudinem

ceffarias

,

tjttot^d

&

principia

k num. 1 7.

conclufiones ne-

d" heminem veUe , vidtre, audire etiam ejfe

propofitionesperfe notas.

COLLATIO XL Vtrum adhoCi quod inteUeSiuj mficr nfi'deat T)eum inprajentiairequiratur lumen infufum^ D.Thom.

i.part.quAft.ii.*rt.i.&4.d.49.qutfi,j.vie,ii!d,

art.i..ju/tjt.6.Dat.j.z.Sotoj.i.»rt.j,.Suu.i.p.ttm.i.l.t.

cap.t.f,y»(q.i,p,d.ii.

V 6 D non arguitur quoniam intelledus

fufliciat fides acquifita.

Hacc ratio fuit conira

cenct in his

cognofccre.

tcft

omne

certitudo ih a£ku cre-

dependet ab aftu fidei acquifitz , & fide acquifit^:nam puer baptizatus,licet habeat fidem infu-

trn Mpift.

ergo magis verum raagis cognofee-

poieft cognofci

crgo

:

Jtugufi. ttn-

,

& maxime verum,maxiabcodeni intelledlu fineaiiquo lumine infufo ergo , &c. Nec valct dicere, me

dcndi per habitum infufum poteft haberi de aliquo obiefto crcdibili,qu^m per adium credcndi fidci :icquifita; , idco non rcquiritur lumen fidci infufum

:

rc reprarfentat

proueElioribiti filui poffunt.fediunio'

PRaeterea non maiot

sejuijitsmf

modum

tut ab intelledru noftro,

j

resfoluant toi infudore vulttufui.

de infuf»m, 4jUMm per

zCtini & paOiui pro& ptodudti, vt fic eflcntiadiuina, vt eft

relatio per

Prxterea.in per fe ordinatis, ficot fimplicitet ad fimplicicer,& maius ad maius ; ficniaximum ad maximum; fed veruni poteft cognof i intel-

nemfidei infu/i,^Hia repugnat eifHbejfe falfum.,vbipo-

hintur ptr fi-

fit

caloris maior eflet in alio, qu^m prior, magis calidumpoteftproduccrc: ficetiam, cum fapicntia fic fcientia perfcdior , pcrfei^ius vetum illa po-

opinionem.

maitr

in Diuinis

fub vna relatione aftinitatis , conftituat vnum fuppofitum,& eadem eflentia fub eadem relatione oppofita aliud fuppofitutn.

Deo ergo eft forma

:

didum

fidcs acquifita,quia il-

qui poteft fallcre,& falli;fed fides falli.

Prxterea, quilibct Theologus fatctur.quod poteft oftendere naturaliter fidem fuam non elFc impoffibilcm, ncc illa cflc impoflibilia, qua; cre-

i.

nofter in lumine fuo naturali per adium

refpondentis,

qui non potcft fallcre.ncc

y.

non fit relatio per mo- '» Dm /4»dumnumcri.quianoncft continuum, vnde cau- "*meftrel»~ fetur numcrus ncc ctiam relatio per modum *!t^Z!^*^' menlura:,& menlurati,quia(cientianon mcnlu- ai. racur ab aliquo quia non caufacur nec ab aliquo extr^.nec ab aliquo intra ergo relinquitur quod l.Metaph.

Przterea,omnis forma,quz propterfuinobi& dignitatem producibilis efl i Dco fo\o , perfedior eft , qu4m producibiiis ab ente creato ; fl igitur agens creatnm poteftin for< mam petfe6liorem : ergo non repugnac virtuti creatz illam formam producere , qus ^ folo Deo producibilis eft.Patet igicur maior:fed fi oportet ponere luraen infurum,& lumcn fidei.ilia folum

creato

^n

dealiis,ergo,&c.

ducentis,

producibilis efta

ttrtitudt h»-

&

fic

ciim fint tria genera relacionum ex

ro;aflumpta prius probataeft. litatem,

4-

,

<^

inrclligendi attingit

Deum

obiedli; ergocumintelle^us,

in

ratione

& lumennaturale

non

fint minoris virtutis poft feparationem k corpore , videtur qu6d intelledtus in luminc fuo

naturali per adum inrelligendi poteft attingeie Deum fub ratione obiedi in prxfcntia fed non ,

;

actingit

|

CoUatio XI.

21 atcingtt

Deum, vt oble^um

abfens : quia hoc eil

impoflibile in patria; ergo vt przfens

gere obieflum vt prxfens

:

fed attin-

cd ipfum attingere

,

cognitione intuitiuii.non obfcura, fed clarsi:ergo jntelledbus in patria

lumine proptio poceft

Dcum

videre:ergo,&c. Dicitur rali

,

qudd non

,

idem de lumine rutu-

eft

& intellc£lu cefpedu Dei in via,& in patria:

quia in via intelleftus noder cognofcit Deum per creaturas, difcurrendo ^ creacuris ad Deum,

non eft in parria , & ide6 liccc htc incelledlis noder pec adkum difcurftuum Deum actingac , non camen in paccia in lumine nacu.rali , fed requiricuc fupernacurale,in quo Deum incuiciu^ videar. qui

modus

cognicionis

Contc^,quamuis

incelle6tus hic in via difcuc'

ad Deum , camen in Hnedifcurfus, oporcec q«6d dircdc incelligac Deum , ibi infiftendo : alicec enim in 6ne difcutfus non dire&^

rac ^ cfeacura

Deum

incuerecur

ab

illo,

in racione obiefbi

,

fed aliud

& vltcrius eiTet difcurrere ad cognofcen-

dum Deum,& eflct procefliis in infinitum.Oportetigitur

qu6d

intelledlus tandem.fiue

mcmoria

hic cognofcat Deum diicdc ergo Sc ^ corpore feparatus, quia tunc poted inteliedlus per adtum :

fuum

Dcum.fed non vc abfcn-

direcfte intclligere

ccm:ergo vc prxfentem. Dicitur ad hoc

non

curfus

,

quod

intelligir

intelle£lus in fine dif-

Deum

in fe,etiam abfolutc,

fed in refpedu ad creatutam,puta inquantum cil principium, vel caufa creatur* ,etiam tcferendo ad Dcum ca , quic conueniunt creaturac ,vt cum

approximatis

,

371 ncceflaci^ ponecar effeAus

aClus incelii^endi

fcd in patria eft

i

vt

,

obiedlum

,

&

;

fimpljciter,fiuepartim adliua cum obiedto, feroper vcrum eft , qu6d aftus cum obiedo , fempec

verum cft , quod z6tvi% intelligendi dcpendet ab obicdo,& intclle6lu:fi enim fit puri pafliua.tunc folum depcndct ab obiedlo imptimcndo , & ab inteIIc6lurecipiendo:quia intcllcdtus dc fe rcfpicitqucmcunqueadiumintelligendi. Si etiam ASut inttOifit poccntia fimplicitcr a£tiua fola caufans a&um Ititdi , ftlum dtpindtt »fintelligendi,& ab obiedodeterminante,fiuc exftntialittr Mh citante potentiam, quocunque modo dicatut : fi »bit3t,^

in-

ctiam adlus intelligendi eliciatur i potcntia con* currente cum obie£lo, manifeftum eft adhuc, quod folnm depcndct ab illis igitur quacunque via data,sftus intelligcndi folum dependcc eflcntialiter ab incellcftu, obie£to:ergo iftis poficis approximacis , fequicur neccflaii6 aflus incel-

&

&

ligcndi.

Dicifur ad maiocem , quando aliqua duo concurrunc ad aliquam adlioncm , vnum in ratione agentis,& aliud in ratione patientis, non propter

:

,

nes formas in potentia

, fcd mediante vna , tanvijitntmf difpofitionead aliam,eft inpotentiaadil-

quam

non

cft in

lam,eodcra mododeagente quantumcunque approximetur , nifi fic in debita pcoportionc ad

Concr^ , adhuc ratio Aat , quta licct ponatur tanquam dubium , quod incelledus noftet in fine difcurfus non intclligit Deum nifi fubrcfpc£ta ad cteaturam , cum ifto tamen rcfpedla opor*

agcndum,non feqaitur. Nunc autcm fccundiim hanc viam intelledus non cftdifpofitus ad recipiendum adkum intclli-

qul

,

modus

intclligendi

patria.

conuenic folum iilum

tet cointelligere aliquid abfoIutum,cui

ifte refpeAus quia non ituelligic refpe&um ad creacucam ecgo bic in via inceiledus nofter per a£lum faum accingic eflenciam ;

:

fuara fub refpedlu^ad creacuraro:ergo citm incel-

cum lumine

ledlus ftens

non

Deum

fit

fuo fepacacas,& inpacriaexi-

roinoris pccfedionis

incelligere per efleociam

fub refpedu ad creacuram

fed

,

non

pattia eflentiam eius, vt abfencem

rcncem,vt prius argutum

Pojite

ibi pQCcrit

:

,

liccc

incelligic in

ergo vc pcz-

eft.

C H O L

S

,

diuinam

V M.

I

prime argumento Ju*dentt lumen non tffene'

ttjfkrium ad

videndkm DeMm,{(juia in via/cilicetjnnhfem , erf» in p4tria prtfins,)

tetti^ilMr mttur^liter

sdiun£}ie Juslnu refionjionibm

,

totidtmqut

rtplici/f

mdidemJicunMtmargtmentum, qutMjcilicet, in pMriainteBeQiu dr obieSumfitnt debiti dppro)(iniafonit

t*

»& fion

deptndet inieBeSio

hnnc habet ^. refponjiones therrimM.

,

,

niji 4ib iftif.

Circ4

&tttidemreplictu pul-

gendi circntix diuinc in patria , nifi difponatur perlumcngloriaB.necetiam fufficicntet ad agen-

dum illum adbumcftdifpofitus fine illo luminei crgo fine tali luraine in patria non poteft intelligere eflcntiam diuinam , quia lumen gloriz efl medium , tanquam difpofitio media przparans intclledlum ad recipiendum,Iicet aflus inccUigendi imroediate rccipiatur in intelledlu. Contrk,qu6d non requiracur illudlumenad difponendum incelleAum ad recipiendum , probacio quia quando aliquz petfc^ioncs fiinc ordinacae , illud quod fecundijm fc , & immediatc

fediflimus

&

cum

militer recept iuus

igitur intclledlus fine

adus

,

medio

erit

& d-

intelligendi in patria

fi-

ne niedio difponcnte. illud lumen acquira- Lumnauft difponendum intelleftum in agendoj quia cttMfmpartiMlitfVil ttillud lumen eric cocale pcincipium , auc pacciale. tMttt vifitmtt Noncota1e,quiafacit vnum per accidenscum

Nec etiam videtur,qu6d

tur ad

illud

&

:

difponentefit receptiuus a^us infimi

incelledu

obicdum concurrunc ad a6lum intelligendi,canquam principia ; \ quibus eflencialitec dcpendct : ergo iftis pofitis fufficicnter ,

Rifliett.

eft receptiuum infimae perfcdlionis, eft etiam receptiuum pcrfcdlionis fupremx illius ordinis immediarci fcd ip ordine aduum intelligendi, a^us intelligendi in patria cft fuprcmus & pcr-

concarrentibns quae fufficiunc ad iOtam intelligendi , ncccflari6 ponirur i€t\is inteIligendi:qaiapofitis caufis,^qutbus cifcdus eflentialiter dependec , ponitur cfFcdlns ; fcd intellcdlus

'iHjt»»lg *M,

:

PRzterea,fecand6 ad princtpaleargaitar;pofitis pcincipiis

1. Rtlftnjii,

hoc fequitur a&us,uifi hoc natam fit agcrc,& il- Lufittnfltlud natum pati , ita quod fit in tali-difpofitione, ri* »n mtquod vnum poffit pati & aliud agete ficut ma- dium »d ricipiindum,^ teria prima non eft immediatc difpofita ad omcMufttndhm

& im-

mutabile

ttlUau,

;

incorporeum , fimplcx,

intclligitur,vt ens

Jn pMittM sm

ergo ex iftispoteft fequi iHttlUHus (^ acbio fine luroinequocunque infufo , & fupcrna- »ki€{it$m fiiM lumitu tmturali. Maior cft euidens:minor probatur ; quatMrrtrt ftf cunque pofita opinionc de intcllcdlu , fiue qu6d ftttt md»ai fit pocentia adiua tota fimpliciter , fiue pafliaa vuUiuU. intclledlus fibi ptzfens

eric

,

& fic incellcdus diccrecur adliuusper

&

facic vnum pcr accidcns cum eo , formalcptincipium inccHedlui ad agendum, ,

quod

quod cft fibi accidentale, & fic non plus dicctur, qu6d intelledus intellrgit in patria, qaim qu6d lignum calcfaciat , quod verum cft pet accidcns, quia per caIotem,qui

Nec

eft

fibi accidic.

cciam pcincipium partialc rcfpedla adhis

Dodoris

17^

Subtilis

ai^us^ntelligendiin patria, quia tone requireretur propter imperfedionem aftiuitatis intelle-

fHta continetttr tffentiafitb inttlUSltu chieSlo aJdtjHtt-

Aus

qtu omnu

igitur

:

(i

fierec intelledus

perfedior k Deo rel="nofollow">

to,& Incfitm dHafmUhra replic*.

& maioris adliuitacis,ille Gne tali lumine imme-

cedit voUtntatem

4iace pofTer videie efTentiam Dei.

rium non dependet a

Dicitur ad maiorem , qu6d quando aliquz petfe^iones funt ordinatzfic , qudd funt vnius generis, vcl vnius modi , vel vnius rationis» tunc quod eft immediatum receptiuum vnius , al-

&

terius

pon

i

fed aftus intelligen Ji in via

func vnius rationis

,

& in patria

,

fiue vnius

modi , quia

vnus eft naturali$,& alius eft fupernatucalis vnde quando adlus intelligendi lunt fic ordinati,

cum

fiones

ad idem,

etgo nen eget Ittimne

,

tjnia neceffa-

centingenti. Htcfttnt dtta reifon-

Quimo

,

ficunditm

fonitur videre fine lunune. Sexto ,nen

rttjmritur lumen ,

:

/itu refutationibut.

alios Chrifttit

eiendi

Gjiuarto

ailio ejfemia dittina ejl rucejfaria, ^ttapra-

ad reeipiendum , ne^e vt ratio

effi-

ruque vt confertans. Septimo, intelUiliua quo

perfeSlitu eft obie^um

ee perfeliiits tendit in iUud,

,

&

fenfitiua ecentrafe hahet.

;

qu6d omnes'fuat naturales, vel omnes fupernacurale$,tunc verum eft, quod accipitutifed quando vnus eft naturalis , & alter fupetnaturalis» non oportec , qo^d illud quod eft immediate receptiuum vnius , qo6d Gt immediatum recepti-

fl»rU

rtei-

fiuntur

itif

Pftditui

iti

fi>ft»fi/t.

naturaIis:ergo extrema efient naturaliter conne-

xa fine connexione naturali,quod eft oppofitum in adiedlo.Vnde patet,qu6d quando aliquid na-

eft

petfe£fcio,&

:

non Ht

naturalis

,

(ed fi-

ne mediodifpofitiuo.

Ad aliud dico, quod confeqtientia illa nbn valet , (icut quantumcunque augmentatur , virtus etiam voluncatis creatx nunquam fupplebit zStiuitatem gratis, chatitatis, tunc enim clTet per

&

naturam

irapeccabilis.

Contrk.viiiobeata,

k.

iit

(i

prrncipio intelledliuo. Dicitur

fequitur,quia vnus

eft

quod non

naturalis,& aliusfuperna-

turalis.

Contri,ex perfe&ionc natorali ,&non natanon fit vna forroa , cunc eftec parcim natura|is,& partim fupetnaturalis. rali

SuptmtturMIcem.iftafupernaturalicasautdicitgraduminfitMquidJi- fra fubftantiam operationis beatificz , aac motit itttftra-

fita* /

dam;fi tantum modum:ergo tota fubftantia adus beatifici eftab intelle(flu nudo,quod eftpropofiturajfi

primo modo;ergo aftus beatificus non ef-

fet fimplex,ficuc alia

Sm4 fiufdtttt

futtt

rS'

timit, mh tt' detit

tfifi.

feffuta

operacio incelleftiua.

&

efte k pcincipio intelledtiuo,

quia quandocunque aliquaduofunteiufdem rationist^ quocunque

vnum,& alternro.Si alcerius

rationis , ergo vnus eft perfedior alio ; non ille gradus , qui eft l lumine , quia tunc lumen elTec

perfedlius fuo Cah\e{ko,

quod

eft

inrelledlusjnon

fecundum

, qiiia tunc grados naturalis eflctperfedliQrgradu fupernaturali.

S

oportet illud eiTe

Aus qnod

C H O L

I

V

M.

Suadet ttrtii non reejHiri lumen,^ia inteReSlm »«-

/
medium

inttlUSut nifltr,

t^ tfftnti*Deian

intelledtus nofter

,

&

efTentia diuina func eenntxa.

extrema naturaliter connexa:igitur medium,quo connexionem habent,erit naturale ; fed hoc me-

dium

adus intelligendi;ecgoincelled%us vnilumen tale ponitur medium difponens ad illam vnionem ergo adtus intellieft

tur e(rentia:,& etiam

&

gendi in patria erit naturalis fimpliciter , per confequens fufficit lumen natutale refpeftu illius a^us, nec requireretut lumen fupcrnaturalr

medium. Maior eft euidens , & probata; minor fic, quandocunque aliqua potentia per fe , & prim6 refpicit aliquod obicftum fibi adzquatupi, cadem potentia rcfpicit per fe quodlibetobiedfcnm per fe contentum fub primo obieprobatur

£fcofuo fibiadzquato

t

-

—

,

&

PtttntiM Mt' ttndit in

em-

ne cententum

fub «bieS» MdtquMte nMturalitir,

vt patet dc vifa refpcdlu

&

&

coloris, refpeilu albi , nigri, aliorum obie£lorum per fecontentorum fub colore ; fed intellec^us prim6,& per fe refpicit ens, inquantura ens,ad quod otdinatur , ficut ad obiedum fuura primum fibi adzquatum : igitnr c6m Deus contineatur fub ente , fequiiur quod incelledus na, &per fe refpiceret ellentiam diuinam canquaro per fe obie<Si:um,quod habec connexionero naturalem.

curalicer

Dicitur , quod intellcAus nofter rcfpicit ens, tanquam obiedlaro primum fuum,fi:dnon quod» libet,vel quocunque modo , fed vc eft coUedura i fenfibilibus

,

&

fic

cer incelligicur

\.

fe ,

,

qaoroodo

vi-

& fic naturali-

nobis.

Contri impoflibile

eft qu&d aliqua potentendat in aliquod obicflura , quod non :

tia per fe

s. IRtiptnfit.

etiara intelledlus nofter re-

Deura non in

debitur in patria,fed in creaturis

continetur fnb obie6to fuo

fibi

adzquato

,

BitflieM.

Si

Dtus nen

fitfubebitSe ficut addjUMte,

impoffibile eft,qo6d vifus videac aliquid quod non fit cok)ratum , vel lucidum fi igitur obieQixxva adzquatum intelleftui noftro nt ens , non ,

;

intelUaut,

refU£nMt t& inttSigi.

inquantum ens,fed inquantiim coUeAum \ creacuris,cum Deus ficnon contineatur fub ente,irapofCbilc cft , qu6d intelledus noftct per quam-

cunque virtutem videat nifi

>

medium,

naturale;fed intelle- funt txtrtma noftcr ordinatut ad eiTcntiam diuinam , ita nmturMlittr

fpicic nacaraliter

Item , iftigtados auc func eiufdera rationis, ordinis>auc non ; fi priroum, ergo vccrque poteft

principio potcft efie

turaliter ad aliud ordinacur per aliquod

:

ab inteIleduBeatt,& ^ lumine , & non eft totaab vcroque , quia tunc vtrumque etfet totacaufa eius: ergo fecondura aliqaem gradum eft ab vno,& fecund6m aliquem gradum eft ab alio ; fed omnis gradus intelledliuusintellediuxeirentias poteftefte ^naturaintelle6liua:ergo ille gtadus.quem habet li lumine, poteftefTe ab aliquo intellc^lu perfcdo. Confirmator,ille gradus operationis beatx, qui ponitur eiTe k lumine, zquc perficit intelle
n*fUtn.

dibra connedlens extrcma efie naturale :alitec

quodifpontiuorecipiteam, flc de fiderefpeftu intelle^us,(ic etiam de lumine illo glotiz, quod ponitur fupernaturaliter infufum ergolicet

,

fupernatucalit,ipfe pocerit recipi in intelleda

tit^infit.

fic:

forma fuper-

naturalis

ai^us intelligendi in patria

iLtflitn,

ad propofitum arguitur

& tamen voluntas immediate iine ali-

Contra,Charitas

tM , lumm

certi6

quandocunque aliqua duo extrema habenc adinuicem connexionem aliquaro naturalcm pec aliquod medium conneAens , oportet illud me-

euim aliqua eftent naturaliter connexa ad inuicem per medium non naturale ; fed vbi medium conncAcns non eft naturale , nec connexio eric

uum alterius. fiJts, thMri'

PRzterea

lolum

efTcntiara diuinarain fe*

in creatura.

Przterea , quod

fi

loquamur de intelledu , vc

eftcognitiuusnaturaliccr, &fupernaturaliterific

obie^um

Rtffenfie.

obie^ro eius «ft ens,vc commane

enti mttorali,

de intelleAu fo& nnodo natu» obiedlum eius eft ens col-

6c fupernacurali. Si loquatnur

Ium,vt

cognitiuus naturaliter,

eft

;iic,vcdi£tum

rali

eft,

ledlum ^ crcaturis fendbilibus : vnde dicitur quod intelleftus non poted tendere modo naturali in obie^^um , quod non continetur fub

obiedo fuo

nacurali

,

fed

tamen fupcrnaturalitec

Contrlkiillud

9-

fcat

non

foluic

quia potentia intel-

;

quzdani potentia naturaiis

ledliua eil

m«,

ficut vifus, aut

modo

quzcunqoe alia,

natutali,fiuc

modo

potcncia nacuralis habet

ip(i

fuperriaturali

obiedum

fibi

ani-

cogno-

fiue

fed

:

adzqua-

tum,&proportionacum naturaliccr:crgo intelie, vt pocentia animz naturalis , habebit obieftum fibi adzquatum. Illud non e(l ens folum

Aus

abftradlum i fcnfibilibus , vt ptii^s probatura eft, quia tunc non poilct intelligere , nifi contentum

fub ente creaco, quia per nuUam virtucem poteft potentia eleuari ad attingendum obiedum aliEms vtfie

«hUQum ttlUam

inI.

quod , quod non concinecur fub obiefto adaquaco fibi vt eft potentia naturalis (tunc fierec non pocenria animz naturalis, fcilicet ipfe intelledlus) ergo oportet qu6d obiedum adzquacnm intclledui, vt eft poientia naturalis , fic ens ,

commune

ad ens creacum

,

& ens increatum

,

ic

&

tunc arguitur ficur pri^s, quod eflfcntialiter fe refpicit quodlibct contcntum fub ente fic

per

accepto. Przterei,arguitur quartoad principale ficromlO. Omnii afim nis a6lio,quzcompetit eftentia; diuinz,vt eftcn*ff*ntit dimi-

»4

ctmpttit

ifji

ntetffA-

ri»,

df iM/N-

fMliter.

tia cft

,

fed mouete intelledum fum \n pacria compccit ,

intelle&um fuum proprium ergo necellari& mouet intelle^om cius , ciim non fit impedibilis per voluntaicm. Si dicas aliter,qu6d pruduCla :

rario prccedic

>

ac

fi

pafliuus tantum, mobilis abeflentia,curo fic

tamcn

adliuus.

Contri , hoc non euadit , quia quamuis tCtni Dcus la, menpotcft crcare intelledionein in intellcdu immcdiatc , ficut vifioncm in vifu. Tunc fic: cuiufcunque eflentia diuina cft produdiua,vc ,

&

nun volens

,

&

libcra

,

illud

du6liua inccllcdlionis in inccUcd^u

bacum

,

ficut

pto-

eft, quia fic naturalitcc eft roociua eius:

ergo,&c.

Concra hoc ad principalc arguicur

fic, fe-

cundum coromuncm opinioncm anima ,

ponicur vniri Verbo fine gracia mcdi.i,& fine aliquo mcdio de potentia Dei abfoluta , fecundum etiam illos, cx vi illius vnionis poccft frui voluncas Vcfbo,& videre Vetbum : ergo i«tclle<5lus potcft vidcrc Vet buin, cflcntiam diuinam fine lumine mcdio ; & fi Deus poteft per talcm

&

&

vnioncm facere fine lumine mcdio , quod iniclledus poceft videre Deum , putcft etiam fine tali vnione de potentia fua abfoluta. Prztctea , fi lumen infufum rcquiratur ad videndum Deum in patria; aut igtcur requiritur ad reprzfcniandum obiedtum , aut vt ratio formalis cliciciua

a£hus videndi

;

ex fua a^ualicaceeft fnflicicntcr fuiipfius rcprxfencatiua, quancum cft de ie. Nec fecundo modo fic , quia lunc adlus vifionis magis eflct actti-

,

vt cf-

non dcpcndec

a conringcnti,

:

noii

primo

modo ,quia eflencia diuina

buendus lumini , qu^ inccllccflui beaco , quod non eft verum, quia cunc roagis cflet beatificabile. Nec rertio modo ad confortandum intellcdum.quia non plus dependet adus vifionis Beati ab ipfo luinine infufo , qu^m adlns naturz humanz a fuppofiio humano:nunc autem adus njturz huinanz poteft efle cius finc hoc, quod cxikit in proprio fuppofico,vc patct in Chrifto:fuf-

proprium

libere.

& Filius in Diuinis producitur & neceflicate naturali ,quia eft pro-

Vnde

du^io cuius principiumncncft voIuntas,fed celiedlus per

in-

modum naturz,& nacura,fiueeflcn-

ficitenim

dum

fine aliquo fpeciali lumine.

eflcncia diuina

cft

obiedlum Beati in patria

,

vt eflcntiaeft, >

non »c

volens,

fed vreft obiedlum

intellcdus Beati inpatria, fic mouec intelledura Beati in patria:ergo vt eflcntia eft,& non volens

mooet intelledum

Beati in patria ad

adum ih-

telligendi:ergo,&c.

qu6d lic^t efTenria diuina , vt eflenmooeat intelledum Beati in pattia , non

Dicitur , ,

camen neccflari^ , quia libcri , & per voluntarem oftenditur intelle^ui beato pec modum eiTenciz.

Concrk

non iropedinon dependens \ concingenti; fed eflcntiadiuina natutalicer mouetiniciie^um Bcati , & non liberi j quia pct roobilis

,

eft

,

omnis

iOtxo naturalis

neccflari6

Sc*ti oper.

Tom. III,

rtquiri vid*' tur.

Verbi , ira qnod Verburo pcr talcro illapfum , Sc vtiioncm fufficir ad omnem adum eliciendum: ergofimiliccr eflencia diuina przrcnsincelUd^ui bcato , & ei illapfa,fufficere poteft ad confortan-

obiedlum intelle<^us fui , & intelledlus Beaci in patria,aliter ipfnm non beatificaret;fed etfcntiadiuinaeft obiedtum intellcAus diuini , vt cffentiaeft,& non vc volens, quiahoc fequituricc-

go

Vitt e trilus

mtdii litmtm

adhoc,qu6d natura huniana habc.-ic a^um , qu6d fubfiftat in fuppofico

cia.Minor probatur,quia fub eadem racione Deus eft

It.

aut confortans inccl-

videndum ip-

efrenciz diuinz

yArg.

Chrifti

Bcaci ad

;

neccfl[atia

eflencia eft

prqcedir voluntatemjquod igitur competit eflcntiz, vteflcntiaeft.competi^fibinacutaliter,

tia eft

RefUta.

neceflari6 producic; fcd eflcntia diuina cft pro-

neci voluncario (concingens , & votuntarium eft, quod Deus infundetetlumcn in incelled^u Beaci) ergo ad hoc , qu6d intelledus Beati moueacur, non requiritur lumen infufum. Maior probatnr per hoc , qu6d prima ratio libettatis in Deoeft voIuntas,&eftentia fecundum rationem

non

Rtfptnfio»

eflec intelledlus fimplicicec

lc^um

ergo competit fibi neceflario mouere incellcdum Beati in patria ad ipfum videndum;

fencia eft

naturalirer,

iLiflie».

& non f oIuntatts,ciith fic mooeac

& non liberci

&

1 I.

,

,

neceiTario fibi compccit

fedadio

lirlftnfit.

eflentiae

intelligendi eliciatur ab inicllcdu

poteft.

RtflitM,

dum

m

XlJ

Collltio

incelleduin ad adbura vifionis elicienduin

Przccrea

;

potentia

,

quz non

agendo , perfedius tendit

,

debilitatar in

aut tendere poteft in

jHttlltBim» petfedliusobie6lum,quia fi perfcdliijs lenderet fttftSimi imin obicdum imperfe^ius , qu
ligendo,quiaintelligcndo pctfedlius inrelligibi-

non roinijs intelligit, iro6 roagis,& perfedlius, quim imperfedlius intelligibile (oppofitoautem

ie

modo eft de potcniia fenfitiua in

fcnticndo.vt de

vifu)ergo quant6 obiedum eft in fe perfedius, tant6 intelledlus natus eft petfed^ius illud inteliigere, ergo ad videndum Deum per eflcntiam non requirituraliquod lomcn in intclUdhi beato.fed ad

hoc vidctuc

fuflicere intelledus cx pto-

ptia natara.

li

SCMO

DodorisSubcilis

374 CH OL

S

I

V M.

eip.). eiafdero libri,qoM mmefieo

RefilHtio licundhm mfmem Dtffmit , ^ttDeut fun mouet pSum inteUciium nMtursliter teifijumm ; iA ^Uid autem H vulr videtur , (i non Talt vidctur rx ^^imhrof. vide Docior. tju«dlih.

IJ.9.& frgo videri igeret

i .

difi. ) .f . 1.

mtm. i 6j(^ ifd. }

4.«. I o.(*r ^.d.49 q. 1

1

1

ji.^.repugHMt

Dfum tiifi ipfi veUt , tftio^ti

maturuiiter

ad exira ^uod impltcat , quia itihil ,

creaturtk

fowmttl^cari aheopotefi,iiifiper vobmtatem libereifJi id tarfriatur.fuxta hocfacile filui pefpiut argumenta 0mnia aUata , quibm /u-tdetur imtUeSum naturaliter

Deum

qua tamen in via aliarum pottntium ejfentiam mouere inteBeSum crfOtum^iffciBimi

pojfe videre

^n autem requiratur lumenglaria inbarenSt

filuuniur.

tUxi tjHoilib,

pum.

)

,

1

4 in Schol.num

5 .&• ^.d.^^. ijuafi.

1 1

M Schot.quidficundttm Scoti mfmfm, & vfri'

ftttem tenendumfit. .%v4v r

COLLATIO

XII.

reUtione Jimpliciter. Scotni iJ.x i.nuni.9-&d.it. a«n». j^. <^ Mltu iUOm Utit cit4ti.

leAus>& tb qu6 Deus

que Ptt^

vcruro,bonuro,vel cnt,

eft

& non eo, quo Patcr cft

:

igitur diftingocndo pa-

ternttatero V dcitate.in ipfa

non quiecatur.

Itcro, perfcdio fimpliciier fccund^ro Anfel-

oum cft, qoc in

mftim

omuibitt

eft

ipfum , quam non

iffum i fed talis non cft aliqoa relatio , quia tunc vna pcrfona c^ct pcrfedtior alia.

Item

,

fecundum Athanafiuro

t)iuinis funt trcs pcrfonz

;

&

t

in fyrobolo

,

in

res rclationcs.y#i

lun tretimmenfi; fcd nihil potcft quictarc intelleperfcdtc, nifi imrae^furo : crgo relatio non

Auro

eft quietatiua.

Ad primurodicitur; qu6d relatto habet ali- Stluit arguqoaro perfc6tioncm:& curo arguitur vlterius,er- minta afir.. relatio in Diuinis habet infinitaro perfcdtio- mattui fartii. ncro,ncgo. Cijm probas, nihil cft in Deo, nifi fit infinitum,veruro cft, nihil ibi, quin fit infinitum

go

idenric^,fed

ytritm inteDeSHuj fofjit quietari in aliquA

Dtm^

ter;ianc atguo,vernro,vel cns cft obie^oro incel-

non forroalirer.

Ad fecundum dico,qu6d na non

eft inenariabilis

,

generatio Filijztcr-

ncc inefFabilis tatione

formali gcnerationis Filij.fcd rationc fundamen-

&ju*tBH.ya

ti,vt eircntiz.dc fe cft infinita fimpliciter. «.7.

Contra pofitionero , qu6d minor afturapta in , fcilicct qu6d relatio non habet ratio-

pofitione f. Jbgiutttrnfmtttntm

ptf-

ft quttt»n

I

i

_^

^

n

T V R , qn^d fic : qqia rciatio aiit dipcrfedionem , aut non : G fic, habco

i>s

cit

ipfuro eft

infinitam^ quia nihil e(t ibi nifi infinitnm:ergo

teft eftc fine

im-

perfed^ioncm, contrJI : primo Eihi. in omni genere ent bonumictgo propria pcrfcdtio.

&

tfi

Item , Hicronymus

fiiper illud

nmfutemm

proifhetam Euangeiifia efe contrariiimyVtquod impojfibtle dicit effatu, hic enarrareincipim

de Jncarnmione,ibi d* Generatione

:

ifie

quia hie

Diuimtmu tfidi-

ftum : ergo fccundum eum ibi , gcneratio (ecun^um Deitatem cft inenarrabilis:fedgeneratio eft relaiio

,

St nihil eft inenarrabile

,

nifi

infinitum:

ergo relatio cft infinita,& per confeqacns in

tali

poteft intellcdbs quictari.'ergo,&c.

S

C H O L

I

V

M.

,

finita,quianihil

&/otiiU du» srgumema affirmatiMa

fOrti*.

Item

,

fi

REfpondetar qu^d non fffefitnm.

; qaia nihil poteft quietare intel leAum ex (e perfcdc , nifi ha-

0d

bcai rationcm obie6ti,fimpliciter

;

& ptimd pri-

non habet rationrmprimoprimi obiedi ergp intellcAum non poteft perfcd^

roi

;

quod babeat rationem primi

illud

qaiditatiuc,fit fubftantia, c^ro fubftantia.& rela-

&

tio aequc diuidant cns, ficut illa in quz prim& dcfcendircns in quolibct generc fit propria perfedio, qui ratione potcft quietari in lubftan,

&

tia,& in telaiione.

Item,contra illud qood Aichnt,non tfi toDem,

quopmer,qmi Deitate cft Dcus, & fic

patcrnitatc. Probatio

ter

, fcilicet

paternitatc

,

,

infinitus,

non

ied relatio :

qtiierarc.Probario maioris,int(elle&us inclinatoc in obiedum fuum pet modom n4tarz:ergo ficot

natnratantum dcterminator ad vnom , ita & inceliedus ad vnuro obicdum prxcise inclinatnr: ergu ficut natora non quietatar nifi in illo , ad

fii

formaliter infinitus,

yt

adorandum adoratione latrix,

obicAum fidei, nifi forroaliter infinituro:ergo. Itero contra rationero ad

tamargoo fic non generator

fccundum argumenHieronymuro

clTcntia fecondiltm

, fed Filius gcneratur formaliter, &fiFiliuseft forlnaliter infinitus,& cftFilius formalitcr per relationcro gcnerationis:crgo generatioforroaliter eftinfinita. Certuro enim cft, quod loqoitor l^ieronymos ibi , non de gencratione eftcntiz.fed de generatione perfon2,qaam

dicit efte ineftabilcm

& incnatrabilcro.

Ad prituom iftorum dicitur , qu6d vifus

rela-

tionisnon eftformaliierinfinitus, necperfonz, vt relatiu^ fubfiftont formaiiter per relationes,

tor : tale nihil

fentia,quod

bario minoris

,

ergo,&c. Pro-

qaia relatio capit realiiatem 4

fundamemo. poteft fundari in

6.

Metapb.

dicit

qo6d

relatio

omni ente propter vilitatcro,&

roinimam cntiiatem:ergo innallo

tali

potcft in-

teilcAus quictari.

Itcm

,

finiiaro

,

fcilicet funt idem com efeorom fundamentnro, qaod cz (e

inqoantoro eft

forroalitet,& firopliciter eft infinitnro.

Contr^: feconduro difta,

Itcm Auicenna

Augnftinus

relatio eft aliqoa

&

habei rcalitaiem k fondaroento fccundum data crgo k fundaroento infiniio inperfei9;io

,

:

finitaro entitatem

:

ergo perfedio cft forroaliter

infinita. 7.

de Trinir. mbil bahet

ratiotttm tntufitnpUiitertnififitdefi

venimtit antc

RtlatitPti haber» infHitatim, itUttiti tantiuu.

font infinitz; fed tantdkm habenc ideniiiatem in-

:

ado-

quod Patet co quo Pa-

qood detetminator , ita necintclledos qaoofqoe habeat illud ad quod fomroe, & mazimeinclinaeft, nifi infinitoro

fiiulihttperjtntt *fi

& de pluribus perfonis fiint diftindti artj-

culi fideiinihil eft

:

^rgitftMr

denominat infinitum,nifi ipfum

fitinfinitum.

latriz

duobmt argumtmit pr» fartt affirmmiua;arrmionibiupropartt ntgmiua j ntmpt quid rtlmia

mn potefi beart

caufa infinica.vel forma infinita.Re-

quia quzlibet perfona eftadoranda adoratione

Pofitit

^it

fimpticitcr cft falfa. Boctius

,

latiorcfcrtpcrfonas infiuitas:ergo formaliterin-

Matth.i.^ra«-

rationem eiut quis enarrabit,A\cntf\ohA

,

quod cuius vifns cft infinitos, infinituro, quta a^us infinitus non po-

10/1^. 70^«. dicit

KiS^ propoiitum.quia in Oiuinisnondicit niintelle^^us poteit quietari in illa:^ ver^ dicit

•^itK* »1

nem primi obiedi

Dicitur

qu6d perfcftionem aliam non haber»

qa^m pctfcdioncm fui

fundarocoii.

Vodc

identice,

Coilatio XII. tici

,

8e funclaraentaliter

fcft

perfeftio

,

non

Ccd

t»

omnia

Contrii Phil.7. Metaph. tntec oppoHta

4» tfptfi-

vnmm t0

mUim.

caiuflibet eeneris alterum eft petfedios biliut. Sc alteruro viliutiigitar in

tantumde

denobilitacr,

no-

aliquam

& ita aiiquam petfcdlionem.

lcquentia pcobatur, quia

8c

vnum erit vi-

lius.altecura nobiliut;ecgo relatio habet

nobilitatem>

,

genere telatio-

nit oppofica diuidentia relationcm

quantam idencitate

Con-

aliqaid habec ,

& deperfe-

Aione qoia quanti aliquid cd poiitiuum, rantft magis nobile. Ad hocdicttur, qu6d non valec, quantum aliquid habet de identitate, tantum de >

KtfBta.

Ktlftnfit.

imftrfi&itm,

Mnm*d*

bonicate,& nobilitate.nifi (it pecfedlio alrqoa. Contri perfe£lum,& impe»fc£kum diuidunC orone ens (impitciter : ergo omne ent quantum habet de entitate,tantum de perfedlione. Refpondeo , qn6d perfc(Slum & imperfedura diuidunt ent quiditatiuum , quod cA ens perfedum, Sc non diuidunt ent nmpiiciter, quia nihil eft quiditatiuum in Diuiois ,nifi natoradiuina: :

ftrffilumli^ di'

ide6 ipfa formaiicet eft perfeftio nifi

,

Sc nihil aliud

ftantia petfc&a.

iic

maxtme ens:ecgo maxim^

per-

fecundAm ^md ad fimplicit^r ; roaxt-

fcSti fallacia

me fubftantia

:

ergo maxitne peifeAa, non yalet; ad oppofitum.

antecedens eft Item, 7. Mttmpb. fubftantia diuiditur in matemtttriMm^,

ftrm»

<Ji

tt'

ftptmmt.

riam

,

& formam, &'Compoiitum i-&dicitqu6d

ratio fubftantic.qux eft compotitum.eft nobiliffimaitaliteft

Item

num fed

i

,

fed

,

ficuc eft ent, itaeftbo-

prima fubftantia

eft

ens:ccgo

eft

bona:

quantum vnumquodque habct dc bonicate,

Ad primum

flcut priuS.

,

& confequent

,

quia duplex

eft

bo*

num vnam quod conuertiiat cum ence,& de il,

tmmttntt.

bono tantum habet vnumquodque,quantum habet de cntitate aiiud eft bonum , quod eft idem , qu6d perfedum , qikod non incucrit aliquem defe£kum:& tale non eft in qooconqac gclo

:

nere , nifi diroinuti , loquendo dc quiditatibna talc aon fpecierum contentatum fub genere , cft prima fubftantia. c. Contr^.Auguftinus de qoantitatc animc dicic, qu6d a^Hmlitatemind^MalitMti in refraptHimm , hec ttftimt ifuemcitm^me humanp finfu fratUtmm t ctu iititl Mfmmlitmi utn f f«^«rNr:ergo inxquaiitati xquaiitat pr^poni'

&

mttUtr IhSfumtitmtt.

tur,tanquam aliqua pecfcdlio : fed non eft perfedlioi vc prcponitor rationc fundamenti.qnia in» cqualitas poteft fundari in illit, qux funt maiocis nobiIitatit,vt in

in illis),

qax

Deo & creatura,&

,

&

itotum.

Ad iftad dico, qu6d xqualitat dicic pecfeAiO" nem aliquam quoniam in omni natucacompa,

cando ad aliquid ciufdem natucx

mclior eft

,

xqualitas fuo oppofito^fcilicet inxqoaiitaie.quta

oppofitum dus dc neceflltate

dicit iropcifcdio-

nem non eftinxquaiitas in cadcm natuca , aliquod medium impeifcdlc habeat illam ,

nifi

na-

curam.

Tunc ad argamenium,Teram eft,qa6d eft pr^ponendum , non qoia dicit aliquam perfediio-

nem fimpliciter

, fed qoia comparando in eadcm nacora aliqaa indiuidua fccundum xqualitatem inxqualitacem, vnum de neceflitatc dicit imperfcdionero.

^mtmttmt tm^ t^mmtitmidi^ cmt imtftrjk'^ ffitatmt.

&

Contra priorcm refponfionera:ens dicirnr de prima fubftancia , de fecunda ; de qua igitur

&

Refpondeo , quod xque veraeft vna prxdica» licet vna prxdieatio-fit nobilior alia,qoia de vna prxdicat quiditatem , dealia non : ncc cftordo.quin xqu^ vcreprxdicctur de vna , ficuc de alia , quia ctfi animal immediatii^s tio, ficur alia

funt roinotit nobilitatit

quo

tamen rationem formaiem

qcod prxdicacur de eis. Ad argumencum contra priraam

diti-

frim» (^ ft' tmndmfmkfi*tui».

vn&*"\*i»%

iliius,

ratio rationera di- Prima

citur,qu6dnon valctjfed fupponic vnum falfum, quod fubftantia fic pcim6 pcimum obicdlum, quod non eft vccum , quia nihil eft pcimd pri-

roum,quod cftdererminati generis,

ficuc eft

pofita c(l o.

t.aeargB.}.

lub-

ftancta.& quodconquealiud tale. dicic

,

dc quo

illud

cft fides

&

arciculus fidei,eft infinitum,verum eft formaliter

Ad ).

aij^

OHm.}.

^

qoanti^m ad aliquos articulos, qui periinem immedia!^ ad Deitatem , fed pcrfonx relatiux ,de Tirftma fn» quibus func fpeciales atticuli credibiles.funt in- tmlit mm adtramdmLt" finitx idcntic^.fcd nonformalitenquiatatio for-

,

inqaaniamfant vnusDcus. Ad tUad degeneratione dico.quod non fit intcnttonts fax,qa6d gencraiio fitinfinitaraiione notionts , fcd ratione totios fuppofiti formaliter infinitoro per cflenttam

,

,

qood

Gtmtrmtitd^ min» amitf fttiia.

eft

qutc eft fim-

plictter infinira.

Dicirnr aliccc,qa6d cft incftabilis cz parte no* nullos cam explicarc potcft pcrfed^,nec eft

ftra,

ineftabiliias in rclatione ipfa

, fi

ciicumfciibatur

Jt3i

natarx,& fundamenti. Contri , Deut non dicitur incfiabilis , 8c tt-

infinitas

mcn generatio

drcitur ineffabilit

:

ergo

fabilitas in ipfaratione rclationis,&

eft

inef-

non ratione

eflentix.

ficut inter

eft ineflabile

ait,

,

fed

fecandum ,

&

hoc ratione

ef-

fentix. Contrii,illad

qaod determtnar.& concinec tn-

finitam manens infinitam.eft tnfinttam;

talis eft

relatio.crgo.Probatio minoris.quia relatio eflcn-

ciam in pcrfona fubfiftente cotKinct

:

ccgo

cft

focmalitcr infinira.

fimpliciter.

Concck,Aogaftinas probat ibi in 6garis,qa6
vna figara triangularis fic nobilioc Sctti oper. Ttm. III.

malis crcdibilit non cft iofinita,nec aliquarelatio cftadoranda latria , fcd cantiim trct pccfonse

Refpondeo , in generatione eft emanatio , Bt produ^o,fimilis in natura eademi primnm non

qo6d xqualitas nobiliot in figatts : qoitm inxqualita5,fed non

cenet gratiamatertx, in

Jtjui

tmr tus dt

quim homo, qui vicuipque inciu-

fubftaotia,

dit:includit

xquatitas

indiuidua : ecgo xqualitat fotmalitet dicicaliqaam pet fe£tiouem cefpeftu inxqnalitatis. Ad iftud dicituc,qu6d argumentum Augaftini (it

igiiur

trim.

Adaliud dico ,qu6d peccat fecunditm zqaioocationero

ttnmtrtitmr

xqualicas inxqualitatt fitio-

hoc non fic verum nifi conclunonem in prxmifta, pcobac idem pec tdem, non pec aliquid magis

Adaliud qaod

prima fubftantia:ergo,&c

vnumquodque

tantum habet de perfeAione. ftlftdtjl ht-

prxponenda : G

in figiuis i ergo petit

fit

Refpondeoieft mazime fubftantia, &.maxim^ fubeft alteci,&

re

priusdicitur incntftate,vniiate,& perfcdlionc?

ratione tpiiut.

Contri , prima; fubftantiz , Hcut petfonc ali* quid addnnt in Diuinis fupec qiiiditatem,& generaliter fecundum te,oronis fubftantia prima aliauid addit fupcr quiditatem naturz fpeciHcx, 8c iecundi^m iiiud addicum dicituc maximc (ub-

diuUitmi' «•

17%

& alia drcularis aobiIieraltera,pet

.

hocmediam, quod

^ormaliter.

tmtr

criangalari

alia figura

Ircm, Pater prodacit Filiaro intacndo aliqaod

obic&nmiaut

eflcntiaixi,&

Ctmttm*m

tanc eric Filtos cflen- infnitmm mm idti r«/f«M». I i a cix.

Dodoris Subtilis

376

Pacrem>& tunc ecit Patet cotnmunicaquia comrounicabic Filio paccrnitatemi quoci t-alfum cft , quianihil eft in Pacre , circan-

includit

btlis

paternitas

,

fcripca efTencia, nifi paternicas

;

igitur

cum Filius

Cn fonnatitec iniinicus , cum non Gt Filius eHentis.videcur quod habeac propriaminfinitatem, aliam ab ilia,quam habei ab eifentia. Item, iliaquiditas

.demnumero,& ,

qux

poteft ea-

indiuira rubfiftere in pluribus

fuppolitis diftindis

formaliter

eft infinita,

fed talis cft relacio aliqua

:

vt fpiratio adtiua in Patie

oranino cadem , quia

aliter Pater

,

&

,

Filio

& Filius non

oppofitam rclacionem cigo,&c.

nem

:

formaliter patcrnitas, quia non includit filiationefn,fed tale primum obiedum eft Deitas. Ad argumentum dico,Patcr intucndo aliquod fit

ita

,

quia

fi

adxquata principio infinito

non eftet

eftet finita,iam

eft

gnitionis Veibi

;

dum

fed Patcr

non habct

adarqua-

adio adac-

,

,

eft petfedliffi-

fcd relatio eft fotmalis

;

ergo relatio habet rationcm efTendi perfedliffima :

:

minonon relatio,ergo efTentiaerit ratio pcr-

ratio cfTcndi eft infinita,ergo,&c.Probatio

feaiffimc fubfiftcndi

:

hoc falfum eft,quia nihil

potcft efTc ratio alterius fubfiftendi, nifi ipfuro

dc

non

fe fubfiftens,talis

fit

eft cfrentiajetgo^i^fcc.

litas

illiid cft

concipicndi dicat maiorcm perfcflioncm,

& pluralitaspetfec^ionum in eflcndodicat perfe
pcrfc(5tioncm

picndo

tum

,

tam

in cfTendo

,

quim

in conci-

fcd proprietas pcrfonaiis verbi

;

inquan-

omnes pro-

huiufniodi^cft ratio concipicndi

vt

rationem,

;

crgo Filius

piincipalis ratio gigncndi cft fallacia

crgo

:

figurz didionis

in hac aliquid

;

eft

cfTentia cft

quia ratio principalis formalis gi-

gignat , primo de Trinit.cap. i .ergo fi cfTentia efrct cxprimens notitiam genitam , vcl vcrbum tunc it

verbo

,

quod non

eft

ve-

rura;& concedo qu6d vcrbum cxprimitur ab cffcntia,fiue a caufa formaIi,& a Parre,tanquam ab exprimentc diftindo. Ad aliam probationem , dico qu6d Vcrbum poteft diccrc cxprcffionem diftindam ab cxprimcntc:& hoceft relatio realis Vcrbi. Alio modo poteftdiccre declarationem eius , de quoeft: ,

&

malitcr infinita. Probatio minoris,quiaproprie-

conccdo.quod Vetbumeft notitia dcclaratiua, cfTcntiae, ficut Vetbum in nobiseft dcclaratiuum

las perfonalis

illius.quod definitur.

prietatcs perfonales.etiam infinitas, ergo eft for-

Vcrbi

eft ratio

terminandi,& con-

humanam

cipiendi airumpram naturam crir fiipplcns

,

& continens

,

&

ita

rationem fuppofiti

Ad argumcntum dicitur,qu6d maior loqucndo de alia relatione.

eft falfa,

crcati,& qiid ratione iftam.pofTet infinitas alias.

Ad prnnum

10.

Ad

asg.pofi-

tan.S.iu

cunda

fc

tcpli-

Tiliui qui-

iftorum dicitur, quod relationon nec detetminat rationem diuinam, quia fic contradlum incurrerec aliquam imperfedlionem , & poffibilitatem, ceciperet ^ contrahente aliquara adualitatcm vltimam, quod conirahii

S

C H O L

I

V M.

,

&

non eft verum. Ad fecundum dicitur quod efTcntia eft ptincipalc obiedum intcllcdlus paterni ergo Filius cft Verbum circntia:, conccdo, non abfolutc, fcd

Refilntio Do6loris

irt

hac cellatioru

^uia/ecHnditm eum, i.d.i^.n.^. d.

I

j .^.

I

.». i i.relatio

perfe£Honem, de

Scholium

ibi

(fr

eji negatiua.,

d.i6. ».3

diuina non eji infinita

cjuo late tradit quodlib.^.

,

6.^

4.

nec dicit

k «.7. vid*

pojiium.

,

rntdo Verbi

:

ejjentit.

COLLATIO

XIII.

cffcntiac vt in Patre.

Contra , tunc inciditur in aliud mcmbrum, quialyz/rtVi /*<»(« rcduplicat Pattcm, tanquam

Vtrumfer naturalem

inuejllgationem de

'DeopojJumMcognofiere quidefi.

rationcraformalemPatfi$,&tuncfequitur,qu6d pateinitas cft latio fotroalis Veibi

Scotiu i.d.}.qu4tft.t.^ ;

aut notificat

illud.quod fequitur.fcilicec Patrem accipi fecundum rationem fuara forraalera , tunc ficuc prius.efTentiiieft principaliterratioprimi obicdli gignirionis Vcrbi;ergo Filius eft Filius efTenti*. Iccm potcntiavna tantiim habet vnum obie-

&

,

^um

adaEquatptD

,

& primum

,

quod

virtualiter

RGv

difl.t.f.i.fjr juidlib.14.

I T V R qu6d non fic fe habet ad phantafmata intellcdus , ficut fenfus ad fcnfibilia : ergo non intelligimus ,nifi :

phantafmalia.

Icem,Damafcenus

Si effentiagi-

gntret

^uale bum

gnendi dicit quale quid : gigncns dicit hoc ali^uid, quia a^iones funt fingularium,& fuppofitorum; cxprimens iiuc gighens ftmper dicitur ab exprcfTo , fiue gcnito , quia nihil eft quod feipfura

effentia diftinda cfTet

dtci gignere

Verbum.

gigncns; fed

commutando

,

Surmode foteft effenti»

eft

;

infinitum formalitet , quod cft ratio formalisconcipiendi infinita,quia fi plura-

Item,

expteffio

dum intuetur obiedum,quod potcft dici gigncre Verbum,ficut ratio forinalis gignitionis. Tunc ad formam argumcnti, cum dicis^efTen-

Refpondco, dico qu6d non valet:

ratio fubfiftcndi in diuinis

Ci

eft

quia obie6tum incelledus eft non gignitur Verbum , nifi

Filius cftenris.

hem,ful0ere propti^ acccptum

g.

&c idco

alteriusFilij.quod

ris,quia

,

ita perfedtara

tia eft principalis racio parcncis

impoffibile:ergo formali-

AHarg. n fciiicergi- pontum.

quod obiedum

quata principio produdiuo infinito. Probatio, quia alias pofTct cfTc ptincipium ptodudtiuum eft

I I.

intuitio ob-

intuetur clfen-

Veibum , quia gignitio

tiam, gignit

cns rationis

qu6d

formalis ratio prxdicati

ficuc vc fubfiftcns Tifkio

,

perfe(aiffirnara

•Stwrl*»'

non

Verbum

intellc6tum

cna ratio efTcndi aliquid

0nferfe3ii).

ficut

Duplex efl tbieHum ajm *iUHtum.

acquatum , quia quicquid videtur eftcoloratum. Aliud eft obicdtura primum,& ad^quatum fecundura erainentiam , & vittualiter Sc tale non efl

tcr eft infinira.

r»m altentm

,

:

relatio erit iuHnita, quia fubfiftens inpluiibus

fubfi-

Ratlo terfiinandi K»tu-

eft obiedum primum fccundum praedicatiocolor eft primum obicdtum vifus ad-

&

,

formalis Vcrbi ab effentia^ita

ta infinitoifed gcncratio produ^tio cft

ferfeOitl

fcilicec filiationem,

eftin diftin6tis:ergofimilicer inpropofito aiiqua

infinita,

»h

,

Adillud dicitar, quod duplex

adzquatum

iciti

Itcm

,

;

fibi

rclatio fpirationis pafliuaE fibi corTefpondens cft

diftinais.

flendi

eft

obicdlum, gignit

Spirath ^uia omninovna. Probatio maiotis , hzc cft caufa, e»mmunU,an quarecfTcntiaeft infinita , fcilicet quiaindiuifa

Ji»tio

non

inquantum omnino vnum principium. Patet ctiara quod fit vna:quia

fpirarent Spiritum fandium,

fdio ferfe^M.

,

omnia alia obicAa fed huiufmodi ,quianon includic

vel eminenter

tix.auc fe

libr.i.cap.i.

Itcm,f4/ rel="nofollow">.4.

Itcm

Ver-

Jiftmguereiur t^ ,

CollatioXIII. Item DionyHus Je Dminu Nomimbtu c4p. i. Concra.-ad qilzftionem qui c^axtitat, tjHidiJl Dem. Refponiletuc bene qu6d eft Aibdantia incorporca , &c. fei hoc inuefligamus pci: aatura* lem rationem:ergo,&quid eftPeus. Icem,Augu(linus fuper loannem Sermone prtmo.CMm andu DcMiyinagnaqHtdam fuhflMnttM fa^ia ,

,

tfiinxordtiuo,

Ad

Uttti» ttn-

qucftionera

,

prim6 videnda

fctur quid, ffni/icMtur

fir

mmtm.

eft

opinio

cum qu6d nocicia

Philofophi. Oico fecundum

,

prima,& confunOlma, quz habetur de titiaqua fcicur quid ngiiificatur per

re,e(l

nomen

no,

ie.

Vmhtmus

fi

^r /#,

qM»ndt h*' ttmui ptr Aieiim rii.

(fr

latiiis

177 & accidenti ,i num.j &

treatura fuhfiantia

agit

i

.difi.

)

.tfuafi. x

,

de (jmibm

;

quafi. j .a ».7.

.

&difiS.^uafi.}.anHm.ii,

videndum.quomodo cogMOd6 nofcimus dc Dco in fpeciali

,

Idc6 vidcndum

cft,

vcl fubftantia

quomodo

fubftantia lucci in

accidcntcvel Deus in crcacura. ^oiuiin «mQuidam dicant,qu6d fubiUntia non relucet in Mtura t accidentc fecundum cationem pcopriam,qua non

vniuocatur accidenti

,

fcd

fccundum racioncin

comuiunem qua vniuocacur accidcnti ,

& concinccur in accidcncc

ide6 vt

;

luccc

tia,&non detecminat

cundum racionem vniuocam fibi & accidenci, fic cft de Deo,& creacura. YndcDcus cognofcitur fecundum concepcuro vniuocum Deo & crc-

i

,

continctur fe,

Secunda noticiaeft Ccitefieft , quod figQificaturpecnoraen,y?, fcilicec aliquid eftin narura, quia quod non eft, non quzcicuc de ep , niH ^uid

aturz.idco noncogiiofcirnus ^MiWproprium.

nominis.Iftud^r/?, fecundum eum,potcft haberi per fe, pec accidens ,& fccundum Linconlen-

intelledu de aliquo , nifi concineat ipfum formalicer , ficuc infcrius concinec fupecius ; vcl

rcm cunc haberousy?^ , pec fe.quando habemus per fpecicm rci, & pet accidcns, quandopec fpc-

virrualiccr, ficuc fubiedlura concinet ptopcias paflioncs ; accidens non continct fubftantias,

cicra alrerius.

ncc phantafma concinct ergo,&c.

&

Exempluqi H quit efrec fuper Lanam per ft fcircc echpfim : in cecra autcm fcirec per accidens ^cUpCivaffiofi, fciccnim qu6d aliquid incer:

,

fedan hocfit iiiterponcio calis,nefcic, loquendo dcyr primo modo , fecunduin eum , quia quz vcrc func,habcncy?ir/?,facilicer poceft habere eft

,

dctjMidefitCecuado raodo^yir/^inullo

mpdofe

ha-

Icera

ifta

quod non de Dcojquod necde

fubftan-

tia,pacccI]miliccr;quianoncognofcimusfubftan-

tiam per propriam fpccicm

mus abfenciam

:

aliccr

cognofccrc-

panis in hoftiaconfccrata.

Concr^.accidcntiaconfcrunt

magnam partcm

ad cognofcendum ijuod^Hid eJl,Scc. Irem, de Doo pacct , non caim inaocaretuc

,

H

nonfciretur.

Ideo dico,qu6d Philofophus

flc

intelligerecur;

non habere conceptum, niii accidcntis in communi, & quod habctur & concingic haberc concepcum illius , cui ineft,fed contingit de accidentc

;

& accidens cft cn$

ca,

Deas,&

ftat

ad pet

fe ftans;

& concingic habcre

conccpcum pcr fc ftancis.& hic ftanciz

;

cft

conccpcus fub-

ide6 habcndoyJ;/. pcr fpecicm alicnam

accidcnciSjhabccur quid fubftanciz fecundum gc-

nus vniuerfali(Iimam,& quancum hzhcofielt, Cic per accidens tanc um dc eius ijuidejl:vnde pet (peciem crcacurz cognofcimus quia eft , eciam quia eft adlas purus , &c. ideo cognofcimus de Deo , quid eft , pcr fpcciem alienam , camen ifta

&

cognicio,^M<« efi,pet fpccicm alicnaro, nqn cialis,vc res videacur,(icat cft in fe:fed

eft fa-

Hcuc rclu-

cec in cfFe&u,nc patet fcntentia Philofophi.

CH O L

I

V M.

^uod non potefi haberi , Deo, vtl fubfianti* iponit modum

Pofita opinione Philofiphi fcientin c^wid eft de

dicendi, tjuod

Deut relucet in creatura , &fiibftantia

in accidente, nonfecundwn rationem propriam ifiorum,

fedfecundum

r/ttionem

communem vniuocam vtriuf-

^tu, (fr ndducit rationes prohantes vniuocatiencm entit Scoii oper.Tem.

III.

creatu-

;

,

quam

cft

per aflirailacionem

non

,

fed fe-

j

-«

aflimilatut

Itera.quando facimus attributioncs ad Deara, ^ perfcAionibus impcrfcdliones creaturz , illud quod remanct , attribuimus

rcraoueaius

&

Deo; quzro

Ci

& creaturz?

fi

illud

remanens

fit

vniuocnm Dco,

fic,habeo propofitum. Si non,non inagis atccibuitui fapiencia Deo.quiirolapis.

Itcm, in conccpcibus vniuc^falis habcncis fingulacia imaginabilia propiia pofTuraus ftarefixi, non auccra in non habentibiia.vcritas non habet

proprium fingulare imaginabilc fecundijra Auguftinum :citmaudu \etiti$,quare tjuidveritoi^a' tim obtfciunt phantaj7/iata,SiC.

Icem ptu

,

oninis inccllcdlus cercus dc

,

& dubius de duobus ,

,

habet

vno concc-

vnum coromu-

aur intcUcdus fimul etrct certuS(

Philofophi certi fuerunc de primo piincipio , quod eft cns , dubij autem , an hoc ens,&c.& idco ftabant in conccptu vno ccrto przter vtruinque dubium. Icem ,'oranis conceptus communis indeterminatus a quo fi defccnderctuc in dctermina,

cos,prz4icarecuc de ruc vniuocc de eis cis

eis

pcc fe,& in fMi
huiufmodi cft concepcus enrcfpedu Dei,& creacurc Ad aliud de vericace

dico

,

qu6d

:

non habeac fingulare propriattt habec tamen aliud fingulace com-

licec

in inccIlcJlu

,

munc. dc conccptn certo & dubio,dico qu6(l vera , ens habec conceptum vnuro fecundijm tjuid, vniiate fcilicct aggregationis,& confufionis,non tamcn vnitate vniuocacionis.

Ad

illud

conclufio

S

modo

inferioris otdinis

cunduin proprias tationcs crgo,&c.

& dubias de eodcro.

hxrencia

neucro modoi

in crea:ura;ergo,&c.

ncm ncutrum

fed concingic fcire,qu6d in-

3.

ergo fecundum propriam rationcm.qua Deus excellii creaturam,non relucec

Hc cognicio

:

Deum

conccptum in

fubftantia;

quid illud eft,non habcc aliquis cx hoc. Idc6 ex fola fpccie accidcncis habccuc folum conceptus fubftantiar ; ideo nec ex fiefi , habctur ^uidefi

facit

Iccm.cns ordinis fuperiorisnon teluccc incn-

Item, cognicio

nuUus poceftha-

fenccncia Aciriocelis

bcrecognitioncraf«(iJ
nullum abfolucum

,

tc ordinis infcrioris,nifi infcrioti

ber ad^Mi^^^.

l^

Suimodt

ijuid efi. /uifl»nti» '*'" '" ****"

,

iftaeltmagis fuppoGtio,quim fciencia.velnoti(\\>i effe , c^wxi contingic fignificare,quznon funt^^nmo Pofleriornm,

eft

De»

Ad

eft

aliud

,

>

conccpcus non rcmanec iq eis vnus

firaplicicec.fcd vnicace confufionis.

Ad quzftionem

dico , qu6d non poffumus inquid eft facialiter per fpeciem creacurz, fed tantumfecundi^m conceptum propt ium,qui cft vniuocus aeaiurx , fcd vt exccUit cclligcre

Deum

I

i

}

creatu

4.

Dodoris Subtilis

?78

cceaturam : ex creatara aatetn pofTutnus intelligere , qu&d creator eh, fed non quid eft. Hic cognor&endo , quod producit de nihilo , efl; adius purusintelligibilis,& quantum iiccognofco, cognito de co fitft , tantum cognofco de eo, Vtr» «/- quiieflf&c iic habebo definitionem de eo: fed feItitMd» Det cundi^m hoc intelledtus nofter vertendo fe ad

&

ftr igntr»ntism, (f nt-

g*ti*n»m.

partem definitionis

,

habemus (jhH

virtualiter

creaturz}tamen quia animusnonftat in iftaparte, abftrahit ^ Dco iftos conceptus , & ftat pec ignorantiam,& negationem:& hzc eft vera cognitio , quam habemus de Deo hic. Didhim eft, qu6d cognofcimus de Deo,^id eft. Contr^ifupereroinentilEmi funt fuperbonum,

&c. fccundum DionyHum cap.j. illi conceptus remouentur ^ Deo ; ergo non funt quiditatiui,& proprij conceptus Dei.

Dico qu6d conceptus conclufi pcr modum complexionis conueniunt Deo , necconueniunc creaturx ; huiufmodi funt conccptuscomponti, aonautem Hmplices conceptus;cuiufmodi func concepcus entis, boni, &c. Nam tales conceptus dicuntur vniuoce de Deo,& creatura. Adargumentura dico , quod remotio , vna h. Deo,aliaab animo. Exemplum , ii occurrat conceptus ebrij, vel fuperbi,remouetur l Deo , fi autem occiinit fuper homu, huiufmodi debet remoucri ab animo, quia per hocintelledusintclligtc aliquod compoutum , fed intendit aliquid aliud

amare,quodeft (impliciter iimplex. Sed qnia Ktn hMht. primusmodus/w^rr^tfnwm, &c. eftmoduscommus dt Dtt pofitus, non placet animo ide^ftatin ignoranmifi ttnttftU tia , ide6 licet in alcifnmo conceptu nihil concinmfifitum, pimus, nin modo compoiito, tamen intendimus ftd intendi:

flfts

fimfli-

*$m.

condeptumnmpliciternmplicem,quiaillumhabemus in communitantijm, & confunflimum,&

communem Deo,& creaturat. Quod ens non fit commune virtualiter

ftatim homo,&afinus,fed defcendit in ea

pet difFcrentias,& ica per addita

vniuocum fubftantix fubftancia

,&

differentias

:

&

ergo ens , fi eft accidenti,non eftftatim ;

accidens, fed defcendit in cas per

quzro igitur vtrum przdicetut de in qmd, vel non. Si fic,crgo non

illis difFerentiJs

funt differcntia:

:

fimiliter

runc

illa: ,

ciim inclu-

dant ens quiditatiuc,erunt difFerentes

non ptimo diuetfe, & de fimiliterefi qnzcendum.

rentiJs,& tiis

Si dicas non:ergo

non prsdicarur de Item

genus.

DiuifioHHm,

quiaomnis

monadis fecundum efTentialem partitionem ; fed prima diuifio entis eft in decem genera:crgo non eft vnum. Dices;diuiditur in ens in aIio,& in ens

non in

alio.

Contrk , ideo intentio

entis eft vniuoca fub-

& accidenti fecundiim ce,quia fubftantia

nonconcipitur,nifi per fpeciem accidentis : ided

fecundum modum vniuocura continet ; crgo pet oppofitum,cum nouem accidentia concipianturt per fpecies proprias concipiuntur.

Item

,

intentio vniuoca

rum vniuocatorum vniuoco

:

non defcendit

caufaliter

in alte-

mediante altero

vcrbigratii.animal «qui dcfccnditin

tefpedlum ad

nifi vt includit

,

Andtfitndi' tnr in tns

trtMtum , ftr ttnttftmm imtrtmtmm.

Deum;

Deus intelligitur fine refpe6lu , fed vnumquodque includens aliud, & non c conuerfo, pofterius eft eo , ideo ordine tali defcendente ad hoc eus , oportec defcendere mediante ipfoinfed

telleao.

naturam indeterminata funt prius inhuiufmodieft Deus,quia ens analogum ad decem eftindeterminatum,fcd determinabile per modos ; Deus autem noneft dcterroinabilis: ergo magis eft indeterminarus. Item,ponatur quod aliquis habeat conceptum iufti in comrauni , nondum inueftigatum , occutrat fibi an haec aftio fit iufta per applicationera ad ipfum iuftum ergo ipfum iuftum includitur in conceptu iufti in communi. Minoc Itero,per

telleda

;

&

&

:

patet per fit

Auguftinum

perfeAior,

Deum

concepcum

eft

pulcher

pulchti,nifi in

ceptus ipfius

quaeritan adlus

6. de Trin.

& applicat ad ipfumpulchrum

qui

,

iufti

,

,

,

id

& ptius non habuic

communi ergo con:

id eft, Dei, includitur in

communi. Dices , non poteft applicati ad iuftum

ccptu

con-

iufti in

in

com-

muni,nifiprius fciat ipfum iuftum.

Contt^.loquetis eum pulchrum , & non nofti eum prius,cum inuenis eum iuftum,nefcis an inuenifti

nifi intelligeietur

,

iniufto in

communi;

ergo in iufto in comrauni induditur ipfum

Ad

rationes alias

,

iufiii.

quae fiunt in oppoficura,

quod ens 6t vniuocum , quia in omni primum fimplicifliraum , fed primum

eft

ens;ergo fimpIiciiCmum

;

& fic vni-

uocum.

primum obieftum intelledus poteft primum prioritate adxquationis,velcom-

Solutio dici

,

munitatis. Alio modo prioritate generationis,vel aduerfionis

,

diuifioeft

ftantiae,

telligibilis

omnium eft

diuiditur in diuifione

Similirerhocpatec perrationem

i.

eft caufa intelligendi afinum ; fi deturoppoficumin ptimo fignointelligerehominem , & Hiconceptuanimalisintelligeretur homo;ergo,&c. fed ens eft talis intentio , quia non contingit defcendereabeo inens creatum analogum , nifi mediaate intellefta entis , quod eft Deas;ergononeft vniuocum eis.Ptobatio minoris,in intelledtu enim huius , inquantum hzc fcilicec cteatora , incladitur refpe^us ad ipfum Deum.cuius participatione eft, non enim eft in-

gereiur,quia

fcilicet

primaria diuifione bimembri fecund^m Boctium lib.

fumo fignum naturz.in quo intelligoaniraaUin aliofigno immediat^ intelligere pofTum afinum, fed non fic.fi homo prius intellt-

genere

eis in
omne diuifibile

,

Similiter nec efTent in potentia in genere, fed in a£lu,quia

difFeren-

c6m ens habet difFerentias,&

non effent co-

suae in genere.

aliis diffe-

illis

quia alitec difFerentiae

tet ratione,

eft,

, probojnulla intentio vniuoca ftatim eft in fua inferiora , fcd defcendit in ea per addita , vt animal

non eft

&

hominem , in afinum , ita qu6d neutrum e^ caufa aniraalis defcendendi in alcerura. Hoc pa-

,

quo prim6 aduerto

,

vel prioritate

virtutis, in cuius (cilicet virtute intelligo fic cffentia

telledlus

:

omnia;

primum ebie^um fui inprimo modo eft ens communiflimum diuina

eft

vnum , nunc aliud; qaod fcilicec vehementii^s immutat intelledlum primcS, primum obiedlum virtutenon habet viaobie£lum fecundoeft nunc ;

tor,ficut dicunt

habet ipfum

quidam. Sed hoc

efft,

litate, fcilicet

eft

falfum.quia

quod eft pelagus ptimum caufa-

Deus, qui pri^s

infinitae virtutis;

quod

intelligitur,

quikm

patet ,quiaillud eftalio

quocunque ptius naturaliter ,

& caufaliter. Tunc

dico, prioritas virtutiseftptioritas fimpliciter, aliae verd prioritates fecundum , ideo ens non eft fimpIici(Emum,fedens.

^d

Comra hoc

probatio

,

quia cteatura dicicur rclatiu^

8.

XIV.

Collatio relatiue ti

Deum:ergonon inielligitur>nin Deus

priui iiKclligaiur. SiQiilitcr pct crcaturam intelligiaius Deutn , nec euiu inicUigimus , nifi per creaiuram j crgo uun prius iutelligitur Deuf» quara creaiura.

Dico.non videocolorera,nin videndo lucero, vidcre colorem , & lux eft primum caufalitate j tamen talis oculus polTet cire, qui videret lucem in fe. Similitet talis oculus men-

& lux fecic

talis pofTet eflfe

,

qui videret

Deum

in fe: Hcut

enim color eft caufa lecunda ; qnare video lucem , taroen lux eft caufa pciroa » fic inieU le£lus,&c.

Icem , argao Rc , vniui potentis vnura ieftura

primum

eft

ob-

fimplicitcr.

Itera.oronis conceptus indeterroinatus, quan-

do defcendit

vnus in eis , eft conceptus entis,quia prsdicatur de eis in ^id. in infctiora

8c eft

,

vniuocus,vt patet de animali:

talis eft

S

C H O L

S Dothrtm

,

i

.

bmm

I

V M.

colUtitnit Lthttnr

difi.^.iiiufi. i. «»«111.5.

vbi cUeetprim

Deum

dstatiM» confHfi

,

(fr

nem naturaliter

(^ alias/kpet

fidttur r#fHutre etiam hnc incUnationem habituatem voluntati^ adfinem, effi naturalem ,/edaitualem ,Uberam. SaU temidre/oluit,iMfi.i.^afl.^.a ««w. 11.^ 4.^.49. juafl.6.ifuoJlib. 1 6. vbi eflendit votumatem nunoHaiit agere naiuraliter

, ffr

k\tn(. X.fart. qM*fi.%jHtmbr.%.%.

dacet emn

0.& ^uodlib.16. num. 8. 9. cJ" bic num.^ ttrgttmenta non probant de appetitm lUcito , fed dt innat» yui non dtfiinguitur a potentia /ic imUnata de tjua ;

difl.

1

Doaor i.difi.tj.&^. eUfi.4 j I

.

^uaft.^.

& Mfi.^%

o.

tra

principiam vt natura, Jidtarcon; principium vt intelieaus 1. Phyficor. fed

%.

intellc£kus eft natora,vt principium:ergo,&c.

"'""*'"* "*

&

nem appetunt omnes cactera,qu« appetunt. determinC'

:

^

Auguftinus it. de Trinir.

cap.8.«<j volendum Beatitudinem natur4

compeBlt.

Item , potentia habec natural«m habitudinem ad »€tam , & obiedum , quia cadit in fua definitione, & definitio indicat quid eft ejfe rei,rciticet habere nataralem habitudinem,& naturaliter detetminati:ergo,&c.

conaeniunc omnibus,

& vnifoiroi*

tet.conaeniunt ex fuis principiis naturacifed velBeatitudinem conuenit oronibus ,& appetunt

le

orones Beatitadinem:ergo,8cc. Item, mobile , Sc contingens reducitur ad immobile , neceftatium , (icut notitia concluHonis contingentis ad notitiam piincipij neccfta-

&

8c imroobiliter noti

;

ergo nmilitet in vo-

luntate.

Item , anima eft natoraliter capax Beatitudi, & nallacreatura capax alicuius boni , caret

nis

mora ad illud ,

alitec

Item,ad piincipale, eft

^fmdlih.if. (ic

Item.pars non moaet,nifi in virtote totias. hem,dtTrinitateti.ei^.j. propter Beatitudi-

XIV.

x.f.fMtfi.ji.mtmlr.i, D.Thoni.i./«rr.^w4/f Si. «rr.3 (^ i.i.j.io 4rf. i.(^x. Vafq. i.i.
natura deficeret in

neceftariis.

Item ,omne generans determinat generatam

admotum,quoconaturaliquandoconiungicam frenerante ergo Deus creans deterroinat fic voantatem,vt conetar,&c :

Item.fpecialiter de Deo argnitar fic:gIonoiias habetur,quod habetar neceifitaienatarz , qaitm quod habetur alitei : fed Deus vult fe gIoiio(i(fime ergo,&c. Item J>ei volamas eft eias intelledos re,& in> :

,

ad finem in moralibus.

tur ad^uolendum.

naturali

& iotjuendo de ereata

;

minime nece/fltari ; dimna tamen kabet altitt neetf/arios ad intri , tjui tamen Uberi funt , iuxta tUlta t.

nem. Probatio confequentiz , voluntas ficut eft mstitralittr caufa lationis volantatis in ea qua: funt ad fi- vtBt ttati' , nem, ita ad finem : quia ficnt intelleaus fe habct ad principium in fpeculabilibus, fic voluntas

ytmm 'voluntM naturaliter

,

adducit alia* ^uatuor in con~

eum cognofci , aUki nuUum ton-

creMwris

COLLATIO

ri6

,

aliat trespro illa^arte.

Item , voluntas non fertur in ea , quz fuui ad Argmit mml' finem,vt naturaliter deterroinata ; crgo ncein fi- '/^^""'^

quam effe lapidtm.

Itero,qiix

M

a nebu eanceptn tfuinon tantum conceptu attrihutacogntfci

fiaret nobit ejfe fapientem ex eonctptu creaturarum,

V6D

V

I

COntri

eeptum habtremm de Deo ex ereatu , ne^ue plut con-

I.

appeti

trarium,& rur/kt

^pui

vt vult Henriciu. Seeundo docet

li ,

eonceptu vniuoco/tbi

C H O L

Aidutiie oHo rationibm ptademibm Beatituii-

fuafl.

Rtfglutit t/kuerid

379

tentionc:fiigitur intelleftas intelligitmodonaturae,voluntas vult modo nacutc.

,

fiue

volumus

,

quod ineft, naruraliter innotomus fed appetimus non vellerous , fecund^m

fiue

;

Beatitudinem etiam fi fi.Auguftinum. Item , potentia , quc in ferendo magis agitur , quim agat , non fertur liber^ ; fed potcntia taliter determinata ad obiedum eft huiufroodi: ergo.

Irem.inrellcAus diuinus voluntas fua.

eiTet

acque libec,ficac

Diciiui,qu6d T«A«aliquandofumitur pro quacunauedetcrminatione in voluntate ,fiue innata , fiue impiefTa nouitei ab obiedlo : alio modo pro a£fcu eliciio k voluntate. Sed propter argumenta fcienduro , qu&d vno

modo diciturnaturale, qnod

3-

diftingoitor contra lttw»ltdi.

}••violentum fecundo roodo conira deliberationem;tertio modo coniia aduentitiom iqiiaito "^' *''*'

;

modo

contia fpontaneum^fiue vltioneum:priroo

modo,fecundo, fed quarto

& tertio, velle finem cft naturz,

modonon,

fed liberum. Sed deifto fpontaneo adhuc eft diftinguendum, fcilicec qu6d poteft fumi pro latione paifiua ipfius voluntatis,vel a£liua:fi piimo roodo,hoc iiipliciter, primd.quantumad detecminationem voluntacis ad ipfum,& fic pur^ eft naturalc. Vel quantijm ad exercitium, hoc quanti^m ad conttnuarionem , fic eft oronino liberum. S|uiain poteftate volontatis eft cootinuare a^ura velle

&

&

uum

circa obieAum. Vel quantCkra ad inchoationero , ct^m non

fic

in poieiiate noftia,qoinvifis tangarour, ftantc

inteilefto in t€t\i foo ,

& fic cft naturalis

:

poteft

tamen aaerteie confiderattonero , & pro tanto libere. Et intelligit , qa6d voce hic laiionera pafliuaro , zdtMm fecundum confequentem impieifionero fadain ia volontate I

i

,

4

ficat

rootus grauis

Dodoris

jSo Velle -^utd

gtaui« in graui requhur fdruiani grauis

tnen vbi e& adlio,eft omnino liberumj pacet ad argtuncpta,

Uhnum.

,

vtlle ta-

& peihoc

Sed vt expteflSus-vidcatur circa did^a de habi4-

tuali inpjinationf

,

& aduali

,

quz

diciiur latio

Ltquitur de voluntMtt

pailluai veMe,

diitius.

omnino naturalei.fecundo modo quantum ad

quod

iDclinatipnem

eft

inclinatio

inditede

>

eft

ptimo modo efl:

liberum. Sed tunc

quaEtitDr vttum liberc fertur in finem , & cum h&c ii^turalitqf , dico quod (ic. Coptra i,.(unc duo a6his eflcnt involuntate, qui habcnt oppofltas conditiones dico quod verum eft> qu^d.funt duo vfUe , vnum vt paflio , Sc aliud vt^aj£tio. £xemplum,flcut fimul funt adus :

& deledatio fequens, qua; quoddam

voluntatjls,

Subtilis luntatcm in via , ficut in pattia, Sc fic non poteft voluntas ad oppofitum in via peccare. Itcm , illud donum inclinat per modum naturac , nec liberc quantum eft de fe : ergo voluntas neceflitatut per illam foimam inclinantem pec

roodum natuiz. Alij dicunr caufam ex paite voluntatis eP^ Jehock.d. fiznatz feientis fo-in Deum,& econueifode 70.).

dzmonibus.

C H O L

S

Tdngit varies dicendi medos titudinu

V M.

I

de necejfitate Bea-

,

^ impeccahilitate Beati\

,

refalutio eita efi,

Deum vi-

Beattim libere cvntinuare fuum amorem ad

fum non poffe tamen exfuppofiiione defifiere, ;

vellc.qpofljibeifcfertur in finem. Ptobatio.qoia

deledabiUus fettur,quod fpontanee fettur,qu^m

quod pecedaripi fet tur in finem

fed voluntas dcledabiliflim^

&c.

igitut,

•,

care

de quo

,

,

latiiis

dift.

.

XV.

COntrk

informata charitate pof-

etlUt. prieed.

eittits

RGV

^

;

iCipiuro I

riu

huiufmodi crgo,&c. luxta hoC' quztitut vttum Beatus videns Deum,, & a^-oans eum , poflet non velle eum , ritate eft agens

:

&

fic

peccarc

?

qua peccari oppofita g.:

,

fic

quia in eo

:

eft

folet ,.fi:ilicet voluntas

&

,

Quod cft

potentia, ,

quz

eft

dc nihilo potens deuiare:er-

&c.

Itcm

,

pofTe peccare eft laudabile,ide6

Contf 3 ii.de Ciuit.

non au-

cap.

fi

quis videns

ficut

mod6

,

quibufdam ex patte Dei tantum, , qu6d Angelus feratui continue,

fertur. vide 2. Cenfejf.c^ iz. de Ciuit.

eap.vU.

&

lum

fibiipfi fub genciali influentia , quod Angelus habetec habitum gloiiz , videiet Deum pet eflentiam , Angelus non poflct peccaie; nec

&

cum non velle nec aliquid fibi przponere , nec cum mjnus velle. Patet primum jergo. ,

ie qito

4y.q*.

4.(].

Alij dicunt

dendo,

eft

,

quod

fecura fcientia de

de lationc Jllius

Conctik, ctfi

non

ca-

ftatus.

non cflret ceicitudo de

eius ratio-

ne,adhuc proptereanderorationem ,quzptius,

non

tam,cft

:

pondus inclinans voluntatemexercerealiin obiedum. Concr^ iftud pondiisinclinat per modum naturz ergo neceflitat eam, Sc fic non manet libera. Dico, quod eft neccfIitas,non cft violentiz, quafi

quemadun)

,

tur.

:

fed immutabilitatis.

ContfJi,eft ab agentc extrinfeco. Dico,

quod

EJfe

magis habet ratiunem

finis,

te extrinfece,

quam

efficientis :

,

&

non taroen ,

habeat in ratione cfH- ntn

fe

,

qoia vio-

hzc voluntas confert quia haomnia vclit Sc :

cur ipfum fupet

,

non habet cui ab eo

lefiliat.vcl

,

cui ad aliud con-

& fic ipfum neceflari6 vult & eft im-

,

,

peccabilis.

Prim6, quia mobili ledudo ad adum

pcrfedlum

,

quicfcit

:

fiuit

violentiam.

cuius caufa eft extrinfcca,& paironon

bet in obiedo uertatur

fi

infert violentiam

»b a^en-

vbi

nuUa

fed voluntas

cft fic

ptiuatio

necefTari^

,

videns,& amans Deum

reducituc ad adlum pcrfe^um

,

vbi nulla

eft pri-

Probatio minoris , quia motus eft a6bus entis in potcntia ad tcrminura , quo piiuatui mobile : ledudo igitui mobili ad terminum, :

ergo.

eft piiuatio, iam non poteft efle motus. Item , vltimatcquictatum , vltcii6s non mouetur: fed voluntas in vltimo fine habito vlti-

vbi nulla

roate quietatui;eigo.

Item,omne bonum reficitaliquomodo voluntatem; eigo infinitum bonum habitum infinitc leficit

:

ergo.

gratui-

Illudnon valct, Charitas

& extra priuationem, fic quod non poteft in op-

mtm

chaiHtas

,

quz cft donura

ratio iropeccabiliratis.

quia tunc voluntas

§}uatuor eC'

turrunt quihied Bentiiud» ptrfetua-

:

Item , Anfelmus de cafit diaboli ^ Beati ade-pti funcqaiecem,&c. Item, ^octius de confblatiene in principie. .s-^r^

poflet peccarc.

Alij dicunt

5

Idco dico, quod quatuoc

&

uatio

Contrk, ponatur quqd Deus dimittat Ange-

%.

quo Beatus

&

confert vim ; fed

Deum per eftentiam non

npn velle, vt diflium elt, magis videns, 6c valens non poteft. Dicendum,qu6d non,fecundum Sandos.Cauquia Deus vult

,

,ante velle effrznatum habcc

concuiiunc ad volcqdum Dcum in illo priori pcc cflcntiara vifum , vidclicec continua exhibitio ptzfcntiz, cmineqtia obiedi vifipeicflcntiam , caufa continuz contcmplationis quo» cunque enim yertiturenentia ad vidcndum les in proptio gcncrc , videt Dcum pct eflcntiam. Continua conteiDplatio obicdii , continua ffuitio in voluntate. Ifta continua impreflio cft

lenter eft

1 1

poteft

fa aflignatur a

nacuram

ih ptioii pet

velle:idc6 priot eft impoflibilitas peccandi.qu^m

cientis

Item €Mr Dettt hom», a cap.decitno. Icera,

,

illud extrinfecum

fectur per ftatum nobilifllmum.

.

& quodlib. 16. vide Scholium eoUa-

&

4. Jift. 49<

»lij eitati

V R qvhd fic quia idcm pt inadiuum eodcm modo fe habens , non elicit atflum modo neceffaciicaidem obie6lum ; fed voluntas cum chaT

1

0.

efFrznatio ferendi.

Deum .'ijifum per ef

fintiam in patria^ Ooftorct

1

Deum

videc

fitnon njeUe

vel pec-

optime hic infint

ejuaii, 6.

tionis praced.

GOLLATIO Vtrum 'volunt4s

di^. 49.

quomode cum libertate fiat necejfitM , de 9«»

explicat I

4.

non

eflct libera.

enim \'\z, & patriz, funtciiifdem rationis, & cadem qtiz. eft in via, eft in patria , quia nunquam exciditfecundum Apoftolum i.adCorinth. ij.crgo fequitui.quod chaiWMiminphiUabii ve»

Ad primum

,

potentia

eft

in difpofitione taJi,

pofitnm adlum.

Ad

dum

peccate

,

qui

neceflano vult ,etiam

qttid, pofle

aliud laudabilc fed

non

cft

igitur

«

fic

mrgum.

fecun- infriadfie.

fimplicicer,

ide6 aufertur. ...Yl|:itni

a.

Ad

libete

Collatio liberc

volt?Qu.odnpn

:

Aiiguftinus in Enchir. libertas,

nolle, nec vellc.

,

&ma-

ad oppofita

;

,qux

fcd refpedlu illorum

ncccffa-

ri6 volt,non valet in oppofitum.

^^ oppofita,patet ex didis, lum quia cum nevcldimiDeo, quia ne""'^ ' °'^° quod non malum eft ceftario vult fe, nec poteft non velle fe, tamcn Ubcrcvultfc fccundum Anguftinuro it. deCiuit. Sed vna neceflHtas in1 1. conrra ftoicos. c-ffitas

vt fic.non tollat libcrtatcm

,

,

m

€*f.

cludit fubiedionero alteti

intrinfeco pratuenicnti

.

,

fiue cxtrinfcco

vel inferenti

Contra

fiue

,

vim , ne-

& ita ^

,

eft agcre.

Contr^ luntatc

eft

obie&o

impreflQo fi€tz ab

;

pondus ,

& iuclinaiio

in vo-

frd omiie

;

'*

pon-

dus inclinansncccflitat inclinatum fuum,mfiinclinaium rcnitatui , fcd non lenititur, nifi pec

adum.&c. Itcm , fi voluntas non dus in ca necrflltarct cam

talcpon-

eirct libcra,

fcd

;

voluntas nul-

fi

lain libertatem excrceat agcndo , fic (e habct pondus ad cam , vtnonltberam crgo ncccffitat cam. Item , fi potcft nullum adtum exercere hoc Veluntm Dii cft inquantum libcra,& tunc includitur in ra- fimptnfi m :

,

tione Iibcrtatis pofTc

& illa ftat cum libettate.

dcre.

:

,

il\adfitfpenitre,vel eft agcre,vel

,

agere

eft

repognat libcrtati ,& dicit fcruitutcm ide6 qux ficmoucntur abextrinfcco , non Riouentut libcrc, vt proicda, necquatmoucntur ab exttinfcco fccundum impetum naturz , vt grauia 6c leuia, non moucntur libere, quia natura pr«aenicns ab exttinfcco com impetu mouet ea , ha:c ncceffitas includit fubiedionero. Alia eft ncceflitas fpontanca in adlu, non prxucniens, ccffitas talis

iufpenderc

non; crgo diris oppofiia , quia fic fufptndcrct eciam omncm aduro rufpcndendi: fi non fi

Item, de lib. arhitr. Ide6 voluntas noftri eft libera , quia cft in poteftate noftra , fic non in poteftaie noftra,quod ncceftario vult. Item , volunras eft potentia realis ; ergo valet

omncm

porcntia acluni

cft in

cum virtute ; fed & neceOitasopponuntur , ficut bonum lum ergo non in eodem. nec vitium

,

:

vtUt fi, fid ' Miri.

itaqu6d bono in comrauni apprrhcnfo voluntis

nom com-

p.itiunturfi

Vult Diutf*

381

rjttiones (peciaUs

bonurn cr m^lumficHndnm

mteilftria,

XVI.

non

vclle: hoceftfalfuro: 'f."/ '*'""*

volunias cnim Dei fcmpei

adu , & tamen

eft in

*'

cft Iibera.

Ad primiim

ram

in oppofitum; nihil

fubefl

voluntari, ficut voluntas; fcd ficut ad^us intelIcd^us eft in poteftate voluntatis, ita volunias,

quare potcft diucrtcre adluro volcndi telligendi

non

,

,

ficut in-

omnero a£lum fufpcn-

taroen

Ad aliud ; agcns ita qu6d per nullam potcftarcm potcft non agcre necefTario agit ; voluntas autcm potcft diucrtcrc intclledbum , & fc , & pcr ,

COLLATIO Vtrum apprehenfi

XVI.

;

In 'Vniuerpili fine Tfl-

confequens ad aliud; idc6 te confiderationc

timo yoluntas pojfitnonyeile illum?

,

licci neccffitetur.ftan-

non tamen

vifus ^ colorc, vel luce

,

fimpliciter

&

fic

,

ficut

nulluro adlum

elicit quia nullum adum elicit , nifi per aliquid yifHtM im». imprcfTum ab obicdto , & idc6 a:quc vt vidcrur, ?*"" '•*"/' nccefCtatur rcrpeduomnium fed imprcfTum in ,^"j^^ voluntate eft tanium inclinans , idco voluntas nunquam ncceffitaturab obicdlo, tamen magis ,

I

I.

c o qu6d

fumitur large pro qua-

velle

cunque inclinationcinnpre(Ta,fiue ^ Deo, fiue i quocunque in ea ; vnde poteft aliquid circ impreftum in voluntate, non qu6d elicit veUe, fcd quo inclinat ve&e. Contra , illud impreftum eft velle aliquo modo; vnde Auguftinus fuper iWxxA-.Inclinacornuum: ctrinclinari efivelU; fcd dcle&atio eftinclinatio:

crgo veBe confcqucnter tione, fiue dcled^ationc cito

,

& non eft

,

furoittir

pro

inclina-

aliquando pro zGtu

tantum adbus eliciius:crgo

elivelle

fumicurlargc proomni inclinationc pafEua, impreOa ^ Deo , fic inclinatio non eft in potcftate voluiitatis :quoniam fecundiim Auguftinum, non cft in volunt ate noftra , ^uin vifis tangamur\

&

vnde aliqua pafCo

fit

ia voluntate

,

qua:

non

eft

Similiter Anfclmus dt concori.

& fradeft.Dcm

impreflit afFcdtioncs in voluntate , pcr quas

inclinatur ad aliud ,fic

quo-

non efta^us

^^ -voluntM

Siniiliter

'Uf

fumpto

fumitur veie pro adtu elicito.Sic igiquod voluntas apprchen-

poteft dici,

non velle illuro vno binMm in d- modo, quia licct idcm fit bonum in comrouni,& """"• in particulari , etfi fit apprehcnfum in communi, non tamen in particulari:& fic ab illo poteft voluntas aucrti. Alio modo potcft intelligi qu6d volnntas non poteft velle oppofitum boni in

f*ttil niUi

fo fine in vniuerfali

,

potcft

,

communi apprehenfi , & nolle illud , fcilicet bonum in communi fed hoc eft impoflTibilc fecundum Auguftinum ^.it Trinit.cap.i.& in En:

i

cbirii.cap.nono.

Ad argnmentum fclrous

Cur

Detet

5.

1

,

fcilicct

itTrinit. cap. 41.

home Uh.

i .

& An-

4.

Angcli

cap. 7: Bcati

nun poirunt pcccarc,cuiusoppofitum videtur tcnon vclle poflunt pcccate

nete. Si enini pufTunt

,

peccato omiffionis. Et ifti dicercnt forte,Iicct dcliberatx voluncatis poffunt non vellcDeuro , ta-

men

quia Deus tenct cos in Bcatitudine

ciens

,

non

,

vt

cffi-

polfunt peccarc. ,

quarcnohpoffunt

pcccarcBcati apartc voluntatis. Aliqui dicunt , qucd caufa eft voluntas Dei

&

non pofliint , ita qu6d quod Deus vult. Hoc habetut fecunuum Auguftinum 11. Confejf. (^ ii.i* confirmans

,

efficiens

Ciuit.cap.vh, Alij dicunr

nis

,

non

caufam ex parrc obiedli Bcatitudi-

vt cfficiens

:

,qu6d voluntas eft ibi elicere * vcl non eliceic.

incellcd^us

euim

bcatiis vi-

quia Dcus pcrcfrcntiam prxfcns eftinteilcAui beato ; idr6 quomodocunque vciterit fe,vidct Bcatus Dcuro, det diuinara efTcntiam pcr cfTentiam

:

cx quo potcft vidcrc Deuro per efrcntiam , &c Deus eft vbiquc, idc6 quocunque vcrtcrit fc, videt Dcum:crgo fi voluntas ficati habcntisDeum

przfcntcm in intctlc£^u inforroata chatitatc.pohoc cft vcl nullum a6lum f cft non vellc Deura clicicndocrgaDeum; hocimprobatum cftptiiis, aut diucrccndo intellc^uro non cogitando de ,

Aliter poteft intelligi libcia ad afturo

diando.

vclle oppofitura illius,

elicitus,fedpaflSua inclinatio.

An

inclinaturrefpcdu finis, quam rcfpcftu altcrius obie^i ; ita quod noii poteft ferri in oppofitum, licct fic poffit diuertere ab co , non tamcn rcpu-

Aliqui aflignant caufaro

in potcftate voluntatis.

damroodo

,

;

,

Dcoi

'X

Dodoris Subtilis

382 Deo Hoc imptobatam eft mo<16

quia quocun» videndum alia , etiam in genete coprio videc Deura : aut hoc cA, quia poteft nolie Deum in przponendo aliud fibi , hoc impodibile. Probatio , quia quando voluntat praeJlm wltmtMd fmfi pr*f- ponit al:quid ali) , vel non vult aliquid , hoc eft, tt*r» ttUqmd propter ahquod eur, fecundum Anfelmum dc vei

?ue

vectitur ad ,

ritare

Deo

fed

,

vifo per eireniiam nulia poteft

apparere ratio noiendi ipfum

v:l

,

przponendi

quia hoc non eilet , nili quia hoc cui aiiquid przponitur eft malum fimpliciter , vei quia non eft bonum in fe, fed aiiud cft nmpiiciter bonum , (ed atterum metius , vel voluntas poteft przqu6d (int «qualia bona. aiiquid/ibi. Probaiio

,

&

ponere

vnum

aiteri

git in propofito

frttui

fed

quia

nuilum iftorum contin-

omne bonum

hoc bono, meiius quam in

in

}dtm

,

:

inciuditur

fe.

Ad argumencum iiiorum idem principium ad^iuum , & eodem modo fe habens , non aiiquandoelicic adtum contingentem , aiiquando

J« fintr/l Hunt necc-frarium} dico hoc eft , per mutationemin Jiltfi nuHt alio fadam.quim in principio,vel obiedlo. Prin•

ttrt

aSum.

cipium prius agens contingenter poft neceiTarid agit, vc moriens in charicateeft Beatus, votuntas non mutatur , nec charitas, nec obieflum dilifram tunc Deum, ficut modo, tamen cunc necefari^ , modo contingencer propcer realem mutationem fadam in inrelle^u i fides mod6 eric tunc vifio^tamen obiedum non mutatur.fed ;

modo fe habet ad voluntatem. Ad fecundum, voiuntas fertur neceffario in patria in Deum ,quid facit neceflitatem? dico non potcft non velie Deum ibi ,neque nullum

alio

Ci

a^um

exercendo circa hunc , fed circa alrum exercendo , nequc adimendo. Caufa primi eft, quia non polTcc , niii per libertarem hoc, tunc per cxetcitium , & ira per a6lum. Caufa fecundi eft ,quia inteiiedus fcmper eft ptzfcns voluntaimprimens , quia non poteft per ti mouens , libertatem non imprimere, &inclinaread veile Dcum;patet prius,ide6 rcfpe(5Vi] illiusnoneft liber. Similitec caufa tertij eft idem.

&

&

,

S

C H O L

I

:

ideo voluntas

cum re/hlmit'

nihil ergo

COLLATIO XVI

addtH'

quam

fugibilis iiabet, ic

petibilis

finemfibi ofienfum a ratione^

nun

efi

mali)

V M.

^uam reiich DeUtr

5.4.^ n. ^.varifs ratienibm

,

i.dift.i.

^a>tim vna eft^tjuod/i-

^ueretur voluntatem neceffttari adctnthuatitnem tenfiirrationu vltmtfind

,

quea eftcontra txperientiam.

Hanc raticiem mira/tthtHitate profetjuitur., cenueUens omnes refpffieneSy (vt viJetfr) ^ma humanittu ptffent txregitari. Selift<'enes

y

&repiiiafunt

clariffitna

,&

fithti(iftn^£,habeturfere tetafithftantia huitu coBatitntf in additiene longa, 1 .d.

«

titur.

:

& nihiifugibiiis; vlrimum finem

idc6 voluntas neceifario vulc

in vniucrfali

acceptum

bonum

vt

fub ratione boni.

Contr^ ; omne agens necefTario, eadem necef^ qua agit , remouet prohibens fi fit in potcftate fua ipfum amoaere , vt pacer dc graui fuperpofito trabi ; fcd impediens voiuntatcm ad voiendum vltimum finem,eftnon connJeratio fitate,

,

inteiledtus

Jelioe l.d.

igitur voluncas neceirario vult vl-

: (i

timum finem necciTario amouebit impedimentum non confidcrationis ,conuerrcndoneceirari6 intelle^um ad

confiderandum vlcimum

.f 4. .

pTRijjJIciTVR qaodHc^quiailludijirehabet EJLvl oipneR) ratioDcm appetibilis

,

&

fi-

nem ergo inrclledus neceftari6 confiderabit timum nnem.quod eft impoflibile.

vl-

:

Dicitut, quod maior , fi vera eft,verirarem habet de agente neceftarid quod eadem a£^io,

nuiiaro

RtJ^ttifit.

propriam adionem , & remouet prohi> bc-ns, vt paret exemplo dcgraui, quod e^dcm adione, qui mouet de feorfum , ftangit trabem»

nc

fi

agic

poreft.

Nunc autem

voluntac alii a^ione vult vlri-

mum finem, & cljjl intellcd^um intelligere vltimum finem cui imperat confiderarc vltiivim finem & ideA non oportet qnod neccllado ,

,

,

intellcdom intelligere vlfimum

vclit

vltimum fiium

c^r neceftario vclir

Contr^

fibi

hnem

,

li-

oftenAim.

maior probatur, fiue tale .igcns agar probibens vna , & amoueat adtione , fiuc duabus quoniam agcns qnod ne,

Reflitti

propriath aftionem

,

;

ceftjrioagit.neceftatidamouet omneincompuf-

Si velunttt ntceffHrio

impediens fuam adbionem, iine cuius amovtlitt vlticionc non potcft agere , fi poreft illud amouere; tnum finttn, q lia fi poreft iilud incumpofliibile impcdiens ntctjjtriefafibiie

amouere

,

& non neccilati^ amonet

;

tamen non

ageTeftanreillo incompofllbili impedien-

pr>reft

nccefrari6calefacicnte, t;.',

nifi

deficcando

,

dicns

,

ncceiTario deficcat

ficcet

,

& calcfaciar

,

quanrum

eft

poceft ilium velie

,

:

fi

tiret inttttt-

Sum

feinpir

illum ctnpdirare.

qninon poteftcaleface-

aufeicndo ,

humidum impe-

licet a|ia

a^ioncde-

igicur voluntas neceilari^

cx fe.vlrimum finem nifi

,& non

confiderando ipfum

fe-

,

quiriirqu6d volunras neceftari^ mouebic intel-

,

3-

vitimum & intelle^n tcdtm 6lum intelligereipfum,hocnoneft verum ,quia oBh volunfecundi^tu Atiguftinumeodema£lu,quovoIuntas taiyultfinf, ^ cenfidtr»complacet fibi in obie^o aIiqDo,copuIat pocentientm eiiu. cum ipfo tiam obicfto, ficuc eodem z€t\i quo volitione voluntas vuir finem

Tdt4 hdc colUtio triiElat de refittatftnecuiu/Him rathnif (tfua D. 7%em. prolfittvtluntttem necejfttnri ad ttmandum vltimumfinem, incemmttni oflenfum , (juia /eilicft,mhil ibi

an nt-

feomnemra(ionemappetibiiis,veIappetiuiratiSs

,

I

rationem aphuiufmodi hic

iiabet

fcd vltimus finis cft

i

Whil htkte tn»li,

etf[»ri« ttfft'

le^um adconfiderandum vltimumfinem. Practerea quod dicicur pofte^ qu6d aliii vo-

citati i. Jijl. i. ^uilt. 4.

C H O L

nccelfari^,

cnim vocarous vltimum finem, quod continet in

velic

T.

Vtrum yoluntM necejjariovelit yltimum

S

non

fcquiturqu^d illudagens nonneceftaiioagit, qtiantumeft cx partefui, & hoc parer de igne

ium occurrit.

Doftores

nam

:

te,

V M.

Xe/olutio htiiiu etiationu eniern e(l

ne trium coUutiomtm prteedentium

voluntare

fed variabiliter vult aliud, quia raiionem aii-

,

fiHtn.
metfiriitli-

rationem fugibiiis : ergo necelTari^ appetitur \

,

luntas delcdtatur in videndoaliquod obietftum, vulc vifum videre illud obiedum, copuiat vi-

&

fum cum

cali

vult finem

ohicGto

:

ergoeodem ad^u voluntas

vltimum,& intelledum incelligere

fi-

nem vltimum. Ad primam horum, qu6d agens quod

neceT- Ri^enfii. , farioagit, neceifari^ amouet impediens adlio-

nem fuam

, lic^r aiia aftione. Dicitur qu6d hoc quando agen$ fecundum cundem modum fertur in vtrumque, cnius oppofiium accidit in propofito , quia fecundum alium modiim voiunias fettar in finem »& fccundum alium in

eft veriim,

ca.

CollatioXVrr ea,qus runr ad Raem : quta Itberc io ea,quz func ad finem fed ncccffario iii fincm. Cuntrik , maioc illa probatur vniuerfalitcr Cic, G aliqua extrema funt conncxa pcr aliqua me a illa conncxio cxtremorum Ht neceiTaria, oportec qu6d media ex quibus dcpendct connezio extremorum, lint neceiraria, quia ft ida mcdia cflcnt contingcntia, Sc conncxio ex illis dcpcndcns neceiraria, neceHarium dcpcndcret a concingenti , quod cft impoflTibilc ii igitur voluntas , & obicdlum , quod cft vltimus finis , neccffari^ conncduntur , conncxio habct media pra:* cedentia , cx quibus dcpcndet , vt adum voluntatis,&a6lum intelledlus fequiturquod a(flus intelledus rcfpcdu ciufdcm obieSti , crit nc,

4tHfluM.

,

:

,

ccHarius.

Diciturquod itt

prim»

flit».

rt-

neceflltas dupIezeft,abroluta,&

quando autem aliqua cxcrema connedlunmedia.oportcc qu6d illa media finc neccfiaria.ficuc probac ratio fed quandoextremaconneduntur in ncceffitare non abfoluta, fcd conditionat a , vt ftante mcdio prardi^So , tunc non oportct media eife necciraria abfoIuce.Sic autem eftin propofico quod voluntas non vult fincm vltimum necefPari^ neceflitatc abfoluta tuncenim femper vcUet finem vltimum , fed tantum neccflitate tiae;

tur necclfario neceflitatc abfoluta per aliqua

j

,

;

conditionata puta :

dum

incelledbus oftclidit vo-

, quod eft finis vltimus. Vnde non quxritur an voluntas nccciTario vclit finem

luntati obic(flum ,

,

buftibile fibi eflc pratfcns

magnetc

quod cadem

,

&

:

ncccflitate attiahit fibi

ferrum ,quaagic in fcrrum,coniungcndo ipfmn fibi : fi ver6 voluncas quantum cft cx partc fua

vltimum finem , eadcni nccf fliquod cft vltimus fiprzfentari per intcUedlum , ctim hoc

heceflaci6 vulc

cate facict illud obieftuTn

nis,

fibi

potcft

:

ergo neceflario tencbit intcllcflum in

confideratione vltimi ficut

,

magnes

finis

quantum

,

cft

ex

fc,

cenec ferrum.

Ad priraum

iftorum diciiur,qu6d agens.quod

quancum

cft

principium intrinfecum fibi compleciuc , tamcn poteft agere per principium cxtrinfccum difpofitiuc,&fic voluntasagic difpofitiiic pcr intelledum fibioftendentem vltimum fincm. Contr^ ; agcns quod in fe habct tot.im caufam fuiadlionis , non dependct ab alio in agindo fed volunias , fi nccoflario vult vltimuni fincm.habec in fe cotam caufam fu£ adionis, quia ipfa fola agitfuam aftioncm , &eandcm recipit; fgitur in agendofuam adionem non dcpcndci ab ,

intclleftu.

Diciiur

caufam

,

qu6d agens quod habet ,

fuac a£lionis

compleciuam

uam, non dependec ab propofito

cijm

:

adio

alio

:

in fe cocara

&

non

fed fic

intelicdlus

fic

ift

in

difpofitiua

ditionata, cunc

non

fi

nccefTacio reroouec prohi-

bens.

omne

agcns neceflarium agic pcr principium fibi intrinfecumi fcd a<Stus intelligendi , quo oftendicur voluntati vltimus finis, noneft principium intrinfecum voluntati :ergo voluntas non neceflario vulc vltimum finem, pcopteroftenfioncm cius in intelledlu. Przterea , ratio prior adhuc videcur ftarc, agens , quod neceflari^ agic quantum eft cx na,

non abfoluta

tura fua, liccc

dem necefllitate abfoluta,

fi

neceflitatc agat poteft,

,

ca-

remouec pro-

hibens 3 ficut ignis , qui agic non neceflficate abfoluta^quia ficfemperagerec,nec fuaaflio cunc pofleB iropediri , fcd neccflltatc conditionata vc ,

fi pafliim difpofitum fit fibi approximatum,quod quantum cft ex fe neccflari^ agit,eadcmnccefllcace amouec impediens fuam adionem , fi poteft. Ec pcobacur , ficuc pcimum , quia fi potcft impcdiens fuam adHonem amouere,& non neceflari6 •mouec , idco concingcnccc fe habec circa amo-

tioncm illius cum igitur adtio fua propria circa proprium obicdbum dcpendeac ex adione illius, :

lequicur

qu6d contingencer

fe

habcac ad fuara

adlionem pcopciam cx fc,& non ncceflari6,quan-

tum eft ex fua nacura ; fcd voluntas quantum cft cx fua natBca fcrcar in vlcimum finom fccundum hanc opinionem

qu6d quancum eft ez paccc vlcimum ergo quantum cft ex parce fua^ncceflaci^ amouec non con,

,.

ita

neccirari6 vulc finem

:

fideracioncm incellcftus.impcdicncem adlionem

iuam

:

quia

fi

non

Rtflits.

to-

caliter, fed

cim in extra

;

impoflibile.

Concr^

(iia

:

cocaliter eft in principali agcnte

Rt^enjit.

difpofiti-

parcim in principali agence, & parergo agens piincipalc , ncceflari6 ageret per illud , quod cft cxtra ipfum , quod cft

;

Rrflit».

;

, eadcm neccflitaautem ncceflitate con-

remouec prohibens

ReJ^nfit,

ex parte fua,agit pet

refpedu adtionis voluniacis. Concra neceflltas agendi principalisagcntis

te

jtffmfitmm

hocpatct ciiam dc '^»»^^*.

vltiraum, fcd an necelTario velit finem vltimum fibi oftenfum ab intcllciflu. Et pec hoc patct refponfio ad rationcm principalcm. Omneagcns nccelTario neceflitate abfoluia

,

conueccendo neceflari6 incelledum ad

cotifiderandum de vlcimo

6.

prxfcns , li poteft fine quo non agit , vt padc igne.qui, Ci potcft,neceflari6 faccret com-

cfle tct

neceflario aglc,

conditionis.fiuc pra:fuppofitionis,& confcqueti-

38^

agcns,quod ncccflarii agir, quanrum eft ex parte fuai eadem ncceflltatc facit obicdlwm fuum libi

fine.

Conficmacuc hacc racio fub

alia

focma

fic:

Ad

illud principalcpoteft dici fic

,

qnodali-

7.

quod agcns cft, quod ex natura fua fic nccclTari6 agit, qu6d propriam adioncm impcdirc non potcft ,necdire6te, fufpendcndo propriam adionem,nccindire£lcagcndo circaaliud.quod impedic adiionem circa proprium obicftum ,& de cali agence vniuccfalicer videtureire vetum.qHod agens ,quod ex natura fua ncceflario agir.ncceffari6 amouet impedimentum fuum,fi potcft,(lcut patcc inomnibus naturalitcragentibus.Aliqnod vcr6 eft agens quod neceflario quanrum cit cx parce fua , agit circa aliquod obicdhim circa quod.liccc diredlc non poflit impeditc propriam adlionem ,eamfufpendcndo (quin hociiicludic ,

,

,

,

concradidlioncra.quod aliquod agcns neccflari6 a^gec , quancum eft cx nacura fua , & can en qu6d ex natara fua poteft fufpendcrc proprt. roadlio-

nem

diredlc ) camen potcft pcopriam adlionem impedire,agendocircaaliud,& huiufmodi agcns eft fola voluncas , qux quancum eft ex pactc fui, neccllaci6 cendic invliimum finemin vniucrfali fibi oftenfum quz liccc non pofljc pcopriam adbionem impedicc , eain diredle fufpendcndo, camen poteft eam indiredic impedire, agcndo circa intclledlum przcipiendo fibi de vltimo fine non confiderare, conucrtendo ipfum ad aliud intelligendum : fic , quia non eft tunc vliimus finis cogniius , non poreft voluntas illum vclle. Ec per hoc ad maiorem rationis eft diccnduiTi, qu6d agens , quod fic neccflari6 agic ex fc , quod inpoceftace fuanoh eft impedireproprtamactio:

&

ncmdircdlr, nec indiredlc

,

cadcro necefllrate

aiuuucc

^

Dodioris Subtilis

584

amouet impedimentum fuz adionis fed non efl: verum de agente , qnod (ic nece({ari6 agit, qu6d inpoteftacc loacft indiccdtc fuam adionemim:

Sedcontrahoc arguitur

agens , quod ex natura fua neccfTari^ pec adbionem fuam tendit in obicdbum determinatum, quaninm efl: de fe, non potcft aucttere fe ab adtione refpeftu talis obic&.\ hxc enim videcur efle manifefta , quia ptzVflunttttm dicatum includitur in fubict^o : (i enim agens, nonructffit* quantum cft de fe pofllt auertere fe ab a£tione ri eirtafinf, circa vnum obiedum de re,quantum cft de natu»ut canfidirmri nictffn- ra fua , non determinatur ad adlionem refpedu illius obiedti; fed voluntas volens vltimum Hnem riifinem/Ibi oftenfum ex voluntate fua , poteft auertere feabaflu volendi vltimum Hnem, quia poceft impcdirc intelleftutn , vt non confidcrct vlti;

:

mum finem cft

,

obiedtum

fcd aliad

,

,

vc

conccflum

& ita poteft fe auertcre ^ volitione vltimi

fi-

nis; igiiQt voluntas exfua natura , quantumeft dc fe , non detctminatur ad volendum vltimura finem neccftari6. Prafterca

Mrg» ni vult iSMmtiietffiirii.

:

voluntas volcns vltimum finem

fibi

ofienfum , potcft ex fe vcllc, & non vcllc vltimum finem fibi oftenfum confequcntia proba* tuc ex oppofito , quoniam fi voluncas de nccedi:

tatevulc aliquid

,quantum

exfevult fc vclle iliud. Anteccdcns ptobatur quia voluntas volcns vltimum finem fibi oftcnfumpotcftauertcre intellcdum \ confideraiione illius finis oftcneft :

non

/i; fed

vltimi finis

finem

,

,

nifi

quia vult

fe

obiedum

:

nem fuam formalem

libcra eft

habens in eliciendo adlum

, *,

, quac dc fc non nec ad vtrumlibct fc habens , nifi quatenus dcterminaturpcr voluntatcm ; obiedtum autem formalc voluntatis cft bonutn ergovo-

ftinguitur a potentia intclleaiua eft libera,

:

luntas pcr adlum

fuum

liberc attingit

bonum

fub tatione boni , libere ad vrrumlibcc , ita quod potcftilIudvcIIe,& non vcllc , quandocft fibi oftcnfum.

S

C H O L

V M.

I

,

dem ofienditur iUe finufine omni defrBu , dr ratione mah. De hoc a^itDoRvr contra D.Thomam i.difi. I

.(jhdH.^.nutn.

!

j

comrarium

.

(fr

fi comedatur hdc confetjuentia,qu* adducit Doiler multa abfitrda in

,

varioi confirmationes imaginabiles re-

futatfiolidiffime,

num.

catum

De tjuo vide

,fictit nos.

ij

.

diffutat an Dttu velitpec-

ipfum hoc explicantem,

num.6 .& quail. i.anum.ff. caufa Deui materiale ptccati , fed tot* dtordinatio k i.din.^j.<jt;aB.

I

appecibilis,& nullatatio fugibilis,fequitur

.a

nohii efi.

fequcntia pater,quiaintelleftus in luminc fidei certitudinaliter oftcndit voluntati Deum , vt cft

Sijini* vlti-

nec de hoc plus dubicac , quod mm in vni^ Deus ttinus Sc vnus habcac in fc lationem omnis uerfali nectffitat, iJtiu appctibilis , & nullam rationcmfugibilis,quim ftciet inp»rde fine vniuerfali etiaro cognofcens fincro ticuUrixoavltimum , fic in particulari perfedius cognofcir, tra D. Tho. qu
finis

;

&

:

ncm

fibi

non

potcft

oftcnfum in vniucrfali , mulco forcius non vcllc vltimum fincm fibi in parcicuiari znigmacice cognicum , quod tamen ncgac Dodboriftam opinioncm tencns. Qu6d fi conccdas conclufionem : contra,per

Rtflica.

eandcm naturam , pcr quam mouetur quis in finem , quiefcit in fine fi ergo voluntas mouetuc neceflari6 ex fcin finem vltimum in particulari, :

Deum

vt in

:

ergo ncccfTari^ quiefcit in ifto , ita ita non povelle iftum ,

&

quod non pot
voluntas auelli k dilcdione Dei confirmatus in bono. teft

,

Sc fic

fic

&

,

,

fi

,

& ratioci-

igiturvoluntas ne-

ceflario fe habeat circa finem vltimum ,quieft ens nccenarium , coniingenter circa ca quae funt ad finem , qua; funt concingentia ; fcquiiur

&

quod voluntas non erit vna poientia. Prsterca, Philofophus probat grauia,

& Icuia non mouentur

ik

8. Phyfic.

fc

.

quod

quia tunc ex

feftarenc&circnc principiumfui ftatuscx fecirca terminum , ficut animalia: igiiur ^ fimili, per eandcm racionem , cum voluntas moueat fe

&

principium

qu6d

poftet

vltimum

fui ftatus

non

,

,

voluncas poirct habere

circa finem

vltimum

,

ita

velle illum.

Prasccrea: Philofophus arguit contra Plato-

ncm

I.

de Anirna :

qu6d inccllc^us non fii circu-

lus, quiatuncincelligentiacirctcicculatio.

Ex quo

accipicur

,

nacura, ac^us eft idem

qu6d

fi

natura

cum a^u;

efrct

eadem

ergo voluncas nccc(raci6 volens vltimum,fiteadcmcum volcntc coniingentcr, ea quae funi ad finem,tunc adlus refpedu finis ciir eiufdem rationis cum adu refpcdu eorum quz funt ad fincm,& ita fi vnus cft liber,

contihgens.

fi

& altet crit.

Przterea,fi voluntas,quantum cft cx fc.neceffitetur

PRartcrea.arguicur contra rationem pofitionts, quod non concludat qwia Ci volunras idco non potcft noa vcllc finem vhimum fibi :

qu6d

voluntas non potcft non vclle vltimum fincra in particulari fibi xnigmaticc cognitum. Con-

libete fincm

Reijtit rdtionem D. Thomt iquiajivaleret multo mttgU froh»ffet , ifuoi vltimtufinu iti particulari ne~ cejfitaret^ quod tamen ipfe negati^uia/ecundMmfi-

«cgari nen peteH

intclle-

»4/iM«OT circaconcingcns:

&

fc

cum

([uhfcientfficum cft circa ncccftarium

icdlum formale pcraflumattingit ipfumfecundum rationcm formalem; propriam ipfins pofcd potentia volitiua

,

dtusinformaius habitu in lutninc fidei oftc^idit hoc voluntati finem vltimum in paniculari , fub ratione fummi boni , in quo cft omnis ratio

pcr hocenimdi-

vltimum fincm oftenfum Cbi potcftcx fe vellefe non vcileillud. Practerea, omnis potentia attingens fuum ob-

;

aliqua ratio fugi-

eft

ratio appetibilis

& ad vtrumlibet

vltimum finem ; intcllcdum-non auerconfideratione vltimi finis:ergo voluntas

lentiac

omnis

fccundum ratio-

non vclle vltimum quamdiu enim fe

vult vclle tit ^

fed

:

Pratcrea; omnc ,quod mouetut ex fe in ali* quid , moueturin illud fecundum modum natutx fuz; fi igitur voluntas moucatur ncceflario in finem vltimum ,6c contingentctinea,qusfunt Madtmnatur» nen fottfi ad finem ; fequitur quod non crit cadcm poccn' ejfe principiu tia , naruia : quoniam cadem naiura non po- itberum fjf tcft cire principiuroagentis necenati6,& contin- neeefftirium. gcnter, cjuantum eft ex fc. Confirmatur per Philofophum 6.Ethicer, vbi 10. dicit,qu6dadeaqua? funt altctagcnere,fun( alterae particula: anirrae , & ide6 concingir qu6d feientifickm alia particula eft,quim ratiocinatiuum,

auercit intcllc£tum^confideratione

ied aliud

bilis

&

pedice, cuiufmodi eil voluntas.

8.

oftenfum , qoia in ipfo non

ad volendum

requiiur

qu6d non

bonum

poteft

fub rationc boni; nolle malum fub

non

ratione mali. Confcquentia pacct firoul

:

aliter

poircivcUe aliquid fub raiione

cnim

boni,& mal i:

XVIII.

Coilatio tnali

A» vtbtnttu vttit

confequeDtis

:

hXCiw probatuc

multipli-

pec accidens volitum pcr voluncatem tentia cocreipondeat adlui culpabili

miet Vfluntaritim

f/o/MM/«rfMm e(l

;

,

tfuod iitn efl ptccMtmmjS rt0n eft

crgo peccatum fub rationepeccati

voluRtacium:fed peccatum fubrationepeccati

malum e(l:ergo volunras

poteft velle aliquid fub

rationemali.

Confirmatur, adus malus peccati,inquan-

tum peccatum eft, aut eft voluntariam aut non/ n iic habecur propoHtum qu6d voluntas vclic malum fub ratione mali H non iit volunta' rium.Tt malus «(go adus vc malus non eft pec.^ ,

,

,

;

:

catum.

It.

At vtluntM b»btatvnHm ebtelfMm,Mbftrainns ionOt df

mn-

U.

Przcere^ ; voluntas refpuit malam,auc fub rationemali,aut fubracione boni. Sifecundo modo, ica quod uolic malum fub cacione boni : ergo racio bonitacis e(i caufa nolendi aliquid » & pec confequens voluntas non neccffario vult bonum fub ratione boni. Si nolit malum fub racionema1i;contracuilibecpoientia: (ecunduit) a6lus fuos correfpondcc vnum obie<Sbum furmale Hbi adacquacum; (cd a6bus nolcndi ed adlus poficiuus , iicuc a£tus. voicndi:ergo voluncas habebit vnum obiedlum poiiciuum Hbi propoccionacum , 8c adzquacum fecundum vcruroque adlum. Non igtcur adus volendi eric refpedumali, fcilicet fub ratione mali , & vellc refpedu boni. humana non Pra:terea (i voluncas creaca , poiTec vclle nifi bonum vcram,auc bonum appacens,& no malum pcr fe:nec pcr fe deordinacionem in z€ta peccandi , cunc non polTec plus peccare volimtas creata,quatn voluntasdiuina,& inancccecreaca. Confcquens eft falfum:ergo dens. Pcobacio confcquentiae , omnia volibilia a nobis func eciam volibilia i Deo ; ergo quicquid bonicatis,& cncitacisfubftrarzeftinqaocunque a€ta volendi viciose, eft volicum ilOeo ,ncut i nobis ii igicur voluncas noftra creaca non poceft deforroitacem in vellc pec ie deordinacionera, adu volendi viciofo, non poceft plus voluncas noftra ferri in illam deordinationem , qu^m voluntas diuina increata,& pec cunfequens non poceft plus peccare in volendo illam deformitatem> quatn voluncas diuina. Confirmacur per hoc ,qu^d quicquid eftper fe volicum ab aliqua voIuncate,quod eft coniun£lum (ibi.eft pec accidens volicum ab eadem voluncace: (icuc (i vifus pec fe videac aliquod vifibile , vc coloracum , videt per accidens , accidens

&

:

:

Jn wlnntu ftr ncddens diordin»ti»-

tum nnnixa »ciui ,fi(Ut

quod cft coniundum per fc viHbili vcmuiicum & diaphanum , & probacuc : quia nifi volens aliquid pec fe , & pec accidens-, voluit illud quod :

coniungicuc volico pec fe; cunc voluntas noftra fe adum vitiofum ,quantum ad fub-

volcns per

ftaiuiam a£tus,

non oporteret qu6d

per accidens

voluerit dcordinationem in a£^U,& ita

non pec-

fea^um quemcunque nolendi, quancum ad bonitatem in adtu pcr accidens vult prioationem in adu Ci igicur voluncas noftra non peccec , niii quia pec

caret:igitur voluncas diuina volens pec

;

,

accidens vulc priuationemdifFormitatisin ad:u: fcquitur qu6d non plus peccet voluntas noftra, diuina, quia non alio modo vult adum vitiofum,qu^m voluncas diuina.

qu^m

ad confirmarionem eiufdem rarfonis, quia non videtur qu6d voluntas fit pcc Scctteper.Tem, III,

Icem

arguicur

,

:

cum po-

;

ciim i^cur

:

fequicur qu6d illic a^us non (it refpedlu obiedi mali pec accidens, fed pec fe. Praecerea: in Angclis mans,& damnatis Deum odientibus , odium Dei eft apprehenfum , oftenfum voluntati eorum pdienti Deum. Aot igituc volunt odium Dci fub racione mali,& habcturpropoficum,qu6d roalurti fub ratione mali poilic eiTc volicum; auc eft vulicumfubracione boni; quod fi concedacquia non apprehendunc odium Dei fub fatiooe boni : cunc enim errarcnc

&

ia incelligcndo

,

&

fic

plns errarenc

, qu^m nos:

:«^*^

,***'^_ malttm.fitMt

»mor btfium^

quia non apprehendimus fub racione boni , ncc eciam fub ratione alicuius boni poceft apprehcn-

cum amor Dei iit

di,

per

bonun\,

fe

& odium Hc

per fe malum.

Item,apprchenfo vltimo fine per intelledum, voluncas neceiTario delcdlacur ; quia deleflatio coniundlio conucnientis cum conuenienti,& oftenditurvoluntatt, ne-

eft

dum fummum bonum

ceirari6cft calis cdniund^io , cum quiadc^le^acio caufatur ab obiedlo, tunc obicdum eft pra:-

&

fens

,

fed deledacio

,

vcl eft dilcdlio

,

'"-'V

vcl ipfara

concomicans:qoia apprehenfo vIcimofinevo« luntasneceftari^diligic illud.

Icem

apprehenfo malo fub ratione malf.vo, fi eft imminens:ergo apprehcnfo bono fub rationebo» ,

luntas neceftario reftringtt,& triftacur ni> voluntas qecefTario diligit.

COLLATIO Vtrum TfoluntM fer

XVIII.

ttliquid aliud

a p,

T/tpfr habitum gratiai is* gloria foffit necejptart

y

non 'veUe finem

njtfojfit

Tfltimumfihi clare ojienfum ? DoAores

citait CtlUt. 14.

&

diuin» vilit

qaod eft

,

voluntas damneturpropcervolicionem malum;

&

I

fllud

Piim6 ncrmalum peccati recund^m rationem ftropriam peccati per fe cefpicit libertatem vountatis , quia recundum Auguftinum, PiccMtum efl

vtlitum.

damnata propter

citer.

malum

;0mftttaitm

38J

fe principalitec

C H O L

S *Pr^at

efficaciter,

titinpatria minime

V

I

M.

(^ elare , per hahitum vehtit4-

necejfjitari

voluntatem

ri pefflnt,

tra D.

de

qtto mgtt i ,diii, i .^««/7.4.

Thom.

imapnM'

num. 1

3 .e r«0->

& Henric.

IciTVR quid finis

& rept'

;

tat pulcherrime (olMtienes aliertim, tjuai vel

per obieftum, qui

vltimus fibiclare oftenfus

,

eft

I.

necefli-

I

ratuc voluncas ad eliciendum

lcndi circa illud obie(£lum

,

ica

adlum vo-

qu6d non pofEc

non velle obiedum illud , dum eft fibi oftenfum: qcia illud o'biedum habet in fe omncin ratio-

nem boni , & appetibilis.

Per habitum ver6 ciia-

ritacis,aut gratiz neceflitatur, vt

non

poflic

non

volendo concrarium , vt malum ; ica qnod pec habitum chacitatis necefEraruc in patcia, vc non poIEc auerti ab vltimo fine fibidaTclle iilud

,

reoftenfo.

Sed contca hoc acguiuic; qaontam illod,qaod immobilitat aliud , videtar habere rationem dominij refpedu-illia$;fi igirur aliquis habicus po(^ fit immobilitare,& neceflitare voliintatem,TC neceflarid velic vltimum finem fibioftenfumclarr; fequitur qu6d aliquid creatum habeat domi-

nium eft

:

fopra libertatem voluntatis

>

quod

falfiim

•^

quia immcdiat^ fubditur Deo.

Kk

titfatatit.

Dicitur

i

Dodtoris Subtilis

386

Dicitur qu6(l habitus folum immobilitat vo-

R0§i»J!».

&

aueiti luntatem , ne poflii tendete in malum , ab vlrtmo fine , nunc autem polTe velle malum,

non ell libettas,nec pat s libertatis, imm6 immobilitare voluntatem ad bonum, nec polCt tendere in malum, non e(l dominati libetcati eius. Contrk ti voluntas immobilitetur,& necefS:

tctur per

habitum charitatis; autergoad necef-

volendumvltimum finem

fario

clare oftcnfum;

agens principale ; igicur immobilicanda , ficut prius ance aduencum granz Maior probarur per przdida : quoniam agcns principale eo ipfo qudd eft agcns principalc,non mouetur ab alio: ergoeo ipfo quod cft agcns prin»

cria fe

tmOo medo, pteejfitari

ftr e

wt

aut vt agcns ptincipale.

Si vc

agcns inft;:umcntalc ; igitur voluncas non neceffitatur pet chaticatcm , quia agcns principle non

#-

-.11

pgj inftrumcnta.

,,gj.gfljtjt„,

"*•

:

Nec

etiara eft vt 1

impodibile eft enim quodcunque aliud a principaliagenteimmobilitareprincipalcagens.

fed chariras

,

aut gratiac habitus;

,& non

Oicicur quod voluntas per habirum charicaauc gratix non immobilitatur , vt per agrns

tis,

prius principale, nec vt pcr agcns inftrumentalc:

tanquam pcr principium habilicandi,&

fed

pcrfi-

cicndi Ubertacem voluncatis in bono. :

,

,

&

agendi principale : quia cura voluncas , habifiue gratix concurrant ad nccef-

tus charicatis

,

fario eliciendiim

voluntas

fit

adtumrefpeau 5,oportet qu6d

ptincipaie agcns

darium , auc e concra. Ec ne

,

& charicas fecun-

fiat

calumnia in ver-

quod voluntas fit pnncipaleprincipium^quoeliciacur aAio,&cha-

\io ngendi

:

dicatur oportct

,

fccundarium, aut e concra: 11 voiuncas (it principium principale , quo agens agic in iftam adbionem ; ergo ad a£tionem illam non neceffitaturper charitacem: quianunquam principium fecundarium agendi immobilitat , aut ncceilitac principale agendi principium. Si dicarur , quod charitas fit vr agens princi• Jiente prin- pale, fiue vt principium agendi principale,& voeip*li ntcef- luntas vt principium agendi fecundatium;fequif»>to«ge»tet tuj hoc inconueniens , quod voluntas omnino nio^u™ natuta; tcndct in vlcimum fincm , 7itale nin"' P" Dullo inodo liberc,nec rationale:quoniam quan0£it liieri. do agcns principale nece(rari6 agit, agens fecundarium neceftario ager : quia cijtrTagens fecundarium depcndeat a principali agente.nec agir, nec ^I niouet , nifi inquantum mouetut »b agente ptincipali i fed agens principale neceftario agic , mouec , & agens fccundarium necelfari^ mouetur : cum tgttur agens principale mouet,fecund^atiura non mouetur , nifi quia mouetur ab agente principali, fequitur quod fecundarium agensneceftario mouebit , fi piincipale agens ncceftari^ ^^

eit le

&

&

mouer.

Si

habitus chatitatis,& gratiz neceftari6

mouet & inctinat , & neceftatio eft piincipinm mouendi quia non eft forma libera, fed neceftaxib 'determinata ad vnum. Si igitur voluntas fic ,

:

principium fecundarium agendi refpe£lu gratiz;

j^v

&

graciz: quia

priiis

fequitur

dum

quod

narurz

,

neceftari6

mouebit

ficut liabitus per

,

nacura oportec obicftum

&

per

mo-

raodum natutx

eifAie

pria,

»»«-

neTelKtJtHr'*

sb

mii».

le

Fiat igicur ratio fic in fotma : agens piincipamanens agens principale,quocunquefibiad' ^^ habci mobilitcr , ficut priiis ; fed voluninformata habita chacicatis, auc gratiaq in pa-

^'^° tas

eUditm men-

ttm

ttliirum.

habicum inclinet in illud: fed in illo priori innacurz,cum obiec^umbeatificum ficeftenraiionem buni , & apvoluncacem ad clicicnduin a&utn volcndi circa ipfum: ita quod nonpoffic non vcUe ipfum:ergo in illoinftanci voluncas non poccft auerti ab eo:igituEin fccundo inftanci nacurz habicus non necefficat voluntatcm, pecibilis

,

omnem

neceffiiac

neauertatnr. , ptincipium principale agens ex nchabct neccfTaria habitudinem ad i€tionera illius agentis,quia cijm agens non agat, nifi pcr principium agendi,oporcec quod qualem haber agens ad a<Sionem fuam necefrariam,vcl con-

ceffitace

Si BeMtus rU'

eeffano ret,

am»-

veluntM

»b',olHii tffet

fttenti» ni' eiflnri».

tingeccm,qu6dcalem habeac habicudinem principium agcndi ad illara adioncm; fcd voluncas Beaci in pairia eft vc agens elicicnsadum volendi,quo cendicin Deum.aliccr non cflcc libcrrigitur fi Beatus in pacria neceffario fe habeat ad vo-

lendum vhimura finem, ica quc!>d non poffic non velle illum fcquitur qu6d principium agendi illius aftus , quod eft voluncas , de fc , necefTarii ;

fe habeat ad illum adum:ergofruftrJl vidctur

nerc aliquem habitum

,

po~

vr voluntas immobilitcc

& necefraii6 tendatin finem vltiraum. Pizteiea

:

fieut raateria fc

habrr ad formam,&

adlum,ica pocencia videcur fe habere ad obie- ObieUum itd 6lum;quia ficur forma eft decerminaciua adua- potmtittm ,

&

obicdum dcterminat & aduat potcntiam fcd materia non potcft ira pcrfici,nec aftuari pcr vnam formam.quinappetat aliam,& tiua materizjita

,

fieutferm»

»d

mftli..

j

fit

indiifcrens ad aliam

teniia volitifia poccft

cunqucobicdtnm fic

mobilis

fibi

:

igicur nec fimilicer

po-

dcccrminari pecquodcalcdftcnfum quin adhuc ',

& indifterens

ad aliud obicdum vo-

lendum. Przccrea.non videtur qu6d aliquis habitus habeat maiorem rationem immobiIirandi,& ncceffitldi voluncaccm,qu^m aliquis habjtus refpedu alcerius potcnciz

,

ci^ra

voluncas

fit

potentia ma-

gis libcfa.quara aliqua alia potentia

exiftens in incelledu

non

:

fed habitus

poccft fic neccfficare

incellcdlum in aftu fciendi.quin aliquando poffic impediri ab a6ku intclligendt , vnde fecundijm

Philofophura habens habicum fcicnriz poccft impediri ab adu confiderandi ; ergo mulco for-

non poteft neccffitari ab quod per illum neceftari6 ha-

tius,vt videtar,voIuntas

aliquo habitu

,

ita

beat adlum refpedu obicdli illiushabirus

non videtur.quodvoluncasperhabicum

,

&

fic

charica-

tisncceifario velit vltiraum fincm fibi oftenfum.

S

ri»m.

fic

inclinat in finem.

Agem

4' Arj^uit fe-

beacificum oftendi voluncaci,quara voluncas per

Prztcrea

Contrk Ci voluntas fit dc fe indiffrrens rcfpe&Q At&c^By&c aducniente habitu charicacis vt in pacria, decerminaca nc,& immobilicaca,& nepcflitara ad B, ica quod non poilic in A: necefte vt habicus in hoc fic agens,& principium left

pttlt.ntnne-

quod voluncas non neceflicacur ad volendum vltimum finem perhabitum charitacis,

fum.vt concinens

-,

ptincipalicerptsmiatecur

voluntas.

Trinelpium

l^rzcerea arguicur ad principale,& contra po-

fitioncm,

nem

fie^enfit.

mifiitsfrinci'

:

ftanci

vlf imuro

fuam adioncm,

cipalc immobilirer fe habet ad

agens principale voluncatis , quia tunc voluncas principaliter non eliceret aAum tendendi in fi-

& ita habitus

leflies.

eft

ficut prius

aut igitur habicus refpcflu voluntacis eft vc agens

inftrumenrale

,

habet

C H O L

I

V M.

Rtfolutio huine cellationu habetur apttj Dfiforem,

i.difi.i.q.^.n.iy^lMim ^.d.^9.tirt.6.ariitm.S. vhi refn

InteBeHue tfon

neccffi.

tarurfer ha-

bitum

,

quirt

imfeUiri poffit *b »liu.

Collatio rtfittMnio opinionem D.Thom.i.i.^uet^.io.^rt.i.Jocet

Betttum netjue

ni amorem terpetuari

al>

ohietlo

neijiu eth hMbitu nece/fttari

,

heatttm yfed tx ,

Dei decreto Reatitudinem

volnrttate Beati

,

tfuoad intrin/eca omnia,

amandum,& adptccandtm.

manente lihera,adnon

COLLATIO

XIX.

387

communicans ipfum \ ficac quzdam relatio. Exemplum \ colot omnis efl vifibilis , non quod vifibilitas

laiio

ratio obie£tiua

fic

vnum

Ad fecundum

Vtrum hxc ejfentta diuinafvt hxc,difiinSilA

diuina

ne attributali Jpeciali y Jit primum ob-

diflimum obieftum fimc

omnium

propofitum.

dicicur fimiiicer

qu6d

;

eftentia

modo prioritatis

aliquo

eft prii^s

intellcdlus fui,

concentiua

perfe-

,

& pcrfedlif-

quiim fub ratione

,

quoddam pelagus infinitum nec ipfa racio cxemplaris cft primum obiedtum fcd quidam modus circunftans obiedam in comparatione ad medium cius & fub ipfa racione cfrcncix eft perfciaius omnium contentiua quam fub ratione excmplaris quia ratio eius vt effcntia eft prius & fundamcnium exempiaris

ieSium intelleSitu ^

re-

com*

pcout

ad aliud obie&uro,

& ad potentiam,& fic nihii ad

a/eip/a , i// concifttur fub omniratio-

,

paratur ad potenciam vifiuam,& ita iy pn in propofitione prima. vel poteft dicere circunftantiam roodi obie(5li referentis

XIX.

quzdam

fed eft

,

media communicans colorem

qoia ipfa

:

eft

:

,

ScotDS i.Jift.ii.Hum.ti.(jf t.d.t.q.i.iit aliiiHtitati,

,

^Sg^ V6d non videtur quia omnis cogniI^^P tio iit per aflimiiationem cognofcentis tSe^ ad cognitum ratio adimilationis cft ve-

I.

:

;

VtrilMtk itferiftu.

Probacio, quia viritoi

ritas.

intelle^um , fiue conformitas.,

eii adaijuatio rei

&

talis

:

ergo vcricas

lcdlus fui

,

cfl

primum obieftum

, cfl:

pcrfcdum

;

quia veritas

cft

conformitas

claratur fic; illud dcbct poni

ptimum obiedum

quod primo roeocr potentiam , & fub cuiics rarione cam monent omnia quscunque moucnt ipfam cxemplum de colore qui primo niouet viram,& non album & nigrum, quia neutrum eorum mouet vifum.nifi fiib rationecoloris , quod eft primum obiedum ; fed cffcntia diuina primo moucr quia ratio cius cft ratio privnZticpriHi ibi, idcm quod perfc£lius nam crealura non potcft primo mouere intclicftum dioi' potentia*,

,

quz

non naiuram dicunt,fcd

circunftant naturam,focundum

natuTMm

num iih.i.cap.^. Pracfupponnnt

Damafce-

igifur fubicdlum

tahquam pcrfedlius fc, quia eft caufa illorum aliquQ modo crgo eftencia diuina , vt hacc,eft pti:

mum

obiedum iniellcAus. Item obiedum primi inrelledlus ,

dcbet

cfTc

;

fed

primus

£lu$ fimpiicirer eft intcllcdus diuinns,&

intellc-

primum

intclligibile fimpliciter, eft crTentia diuina

vnumquodque

,

quia

ficut fe tiabet in encitate, ica in

cognofcibiiitate : ergo, &c.

Item , quod

ratio entis,vel efTcntix

,

prima fit

Auiccnnaro.qui dicit, quod illud, quod prim6 occurrit intelU£lui,&in quod omnia refoluuntut ipfum autem innullum aiiud» eft ens : ergo rario entis eft raiio prima. Ad primum dicirur , qu6d omnis cognicio fit pcr aflimiiationcm , tanquam per aliquam habirudinem mediam cognofccntis ad cognitum.non

ratio, patet per

-,

titntm

,

ex-

caiis eft

:

Contra rct

(\

,

efrentiadiuina,vt

fumpta

illud,

quod

,

& non

'hitHum ens, vel ef- inttUiHm Bei.

hac

vt

cft.

crcaturx eflcnt prmiiim obicdluro, arguiintcllcdlus diuinus,

eft

nobilis ex re fua incranea

magis

cft

eft

quod

aflimilatio

fit

Scoti oper.

obiedium ipfurot fcd aliquid

TomJI I.

Arguit int fjfe

dicitur, quia tunc vilcfce-

Nonminijs porens

tur.

&

communifTimum dcbet habere

nicabilis

infedlibiljs

,

&

quam

pafTibilis

,

fit

vei

Sol

,

&

nec magis fi

talia

viiefcit

prim6

:

nec

,

commu-

fcd Sol irradians fuper foetida

:

cft foetidus

diuinus

,

,

non

,

crgo incelledus

intelligit

,

non

effec

imperf;6lu$.

Item

,

rcceptum

recipientis

,

&

eft in

recipiente per

non per modum

modum

recepti

:

ergo

qua poteft

nianifeflari iniellcdlui; fcd nihil potcft manjfe-

crgo vericas

ftari intellcdlui fine vcritatc:

mum obiedum inrclledlus.

Arjuit iterH ejjentiam fmb

rAtieni tjft

viri

thunum.

pri-

eft

Minor probatur per

Auguftinum, & Hilarium. Contra refponfionim ad fecundum argnmentum fic dc perfedlione Dei eft non foliim quod :

fimpliciter

principale inceliigibile fimpliciter,fub

raticne fimpliciter pt imatia

ftnitmr.

poficionem quxflionis arguiturfic:

Inteiligens

nihil eft intclligibile, nifi fub ratione

quia tunc vilefceret intellc&us diuinus:

ea

fir tiffimilM-

COntra

& clare.

fentia diuina fub aliqua ratione atcributaii:quod

:

Attrihuta ni

fit

mouerrtur a creaturai

.Jt

vtrum^ue late,/iihiiliter,

quia perficeretur formaliteT aliquo finito.nec efnotitia attributorum

Ctgnitic

^hodvilefceret

,(ft

Julnit

ejfe eiitt

quodcunque inteiligit intelledlus diuinus per roodum fuum intelJigit:& fic nunquam vilcfcit. Contra rarionem ad primum argumentum;

num

t.

ohieElum

profeijuitur

fcncia abfoiucc

:

eircunftdnt

(ir

niflima

,

:

di-

ohieltum tnteSeQttt diuini:

primum obiedlum

:

emnt.feiiijM*

effe

,

duo ^gumenta in comrarium : nunc arguit ens

obicdlurocommunifljmum fub rationecomrnu-

Rcfpondctur, qu6d iizc cfrcntia diuina,vt liic, cft primum obicdlum intellcdlus. Quod dc-

ulUHut

V M.

I

omnium contentiua; crgo ipfa fub tali rationc cft ptimum obic(5tum intcllcdus fui,& ita vcritas cft excmplaris ad exemplata.

Dei.

^fta veritat

fed diuina ef-

(enria fub ratione cxempiaris eft pcrfcdiffiiTic

ti» fit f/rimH thitOum in-

C H O L

S

Trohauitaliejuot argumentif ej/enti.im,ana tali<,&

vcl eflcntia diuina fub tali attribuio.

primum

ipfius, vc eft exemplar.

eft

&

cft

,

,

intci-

Icem , quod eft perfediflimum in entibns , aliorum omnium maxime contentiuum , eft primum obie£lum intelledlus diuini , quia illud,

quod

,

adarquaiio,

Hue conFormitas intelle^i ad intelledlum vcritas

ad

:

,

contineat intrinfcca, fed etiam extrinfcca,& nia

i

fed eflentia diuina fub racionc.fub

cohcinct tancuro intrinfeca,

&

qua

om-

harc,

ipfa fubratione

non folijm continct inctinfeca fed cxtf iofeca & omnia ergo illa fnb ilia ratione erit primum obiedum intclledlus fui. Ad primum dicitur, quod obic^um debct cflc cxeroplaris

,

:

,

communiflimuro fub tationc terminandi adtum poteniix, fed non fub ratione mourndi. Concra pcr fe racio formalis obiedti cft tctminate adlum potencix operatiu«,vcl adliu;,fiue obiedium mt>ucat, fiue non fi enim potentia eft fimpliciter adiiua,non requiriturineaadlio obiedli ad hoc,qu6d agar,fed neceffario fempcr re- Eni tffe ebiO' quirirur,quud tertxunet adlum potenti^ in omni- 3um iuteO*bus vniuecfaliceri fccundumetiam illos, qai po- Bm imini. Kk 1 nunt ;

;

Dodloris Subtilis

388

nttnt fpecies concreatas in Angelisj non ponunc obiedlum naoucre potentiam,cui concreaca: func iiije fpecies , fed tanium terminare aAum potentiac; hoc tgitur compctit fornaaliter.quod tctminet a^um ; fed per fe fub raiione terminandi obiedum intelle^us diuini eft communiifimuint qnod eft ens ergo perfc rati» obiefti eft ens.vel :

elTentia abfoluta

Prstereai

& non hacc eiTentia.vc hsc.

,

obie^um mouens per modum

natu-

hxcHt primum obic6tuin ergo erit primum obie&um vt terminat adlum primum intelledus:quia ipfanon motentiz:^ igitur efTentia diuina vt :

& ita nihil valct

dicendo illa. Item , iliud cft primum obiedbum adzquaturo intcUcdus diuini , fub ratione cuius omniaah'a intelhguntut , quxcunque intelliguntur , fub cuius ratione omnia alia terminant adlum potentia;; fed Deusintelligit lapidem fubpropria rationc,qua eft lapis,& aHnum fkniliter : ergo aliquid dcbet eire obic£bum adzquatum cofnmune oranibus terminantibus ; tale eft ens communif/imum quia lapis eft ens formaliter,& afinus cft ,

,

&

:

non funt

ens, fed

cftentia

tio terminandt eft

ens,

&

Dei formaiiter,

communis

nia

qu6d vni mtelledione

i

&

tunc maior

:

Ad fecundum

, & communilliadsquatuni : quia includit omnia alia fub ratione terminandl adum potentiz, commu-

& & non communitate przdicontinet enim, & includit omnia alia,

nicate continentiz

;

non tamcn adzquat communitate

pczdicatio-

:

primum

elTencia diuina

ohie^luin noftri intelledlus:quia

includit in fe

&

,

concinec omnia

quz

poftunc

cerminareadlum incelledlus noftri. Icem cunc albedo eftet primum obieAum fus ) quia continet

vi-

omnes pcrfedliones cuiufcun-

que colotis. tJfeH*

tis ifi tbte' inteOt-

Sum Hut

Jiuini,

^ntitucjtri.

&

,

:

Refpondeo ciones

&

,

ficuc in

:

obiedo func diuerfz

ra-

proportionabilicei in potentia func

fic

diuerfie rationes

,

prout

plutium

cft

& diuerfa-

,

C H O L

S

I

V

M.

*DifpHUt medo egrtgle , non effintiam , fei Deitatemejfe ohieRum primhminteSt^tu diuini. /tem,ora' ne MtribHtum

effe

obie^um primum , tenendo at-

eitu

trihuta diSiinguiab ejfentia. Refilutio coUationu eit

apud DoRorem, i .diji. 3 .num. i}.& i.diji.i qutfi. i adaquanum. 18. ejfentiam diuinam ejfeprimum , voluntatu Dei. tum tbieEium intelleilm,

&

&

AD

principale

,

quod Deitas

gcndi non tanturo

:

fit

primum ob-

quia opeiatio intcUi-

eft circa cniia

,

fcd circa

non

cntia, ita intcllcdlus intelligit czcitatem eflc cxficut

,

bonum ciTc bonum

;

fcd ens

, licec contineat omnia alia , fed requ6d adus intelle^iuz potentiz feratur immediatc in illud obieduro , & qu^d io iilo obiedo refplendeanc omnia , quz fecundo pof-

veritas

Dicendura, qu5d non entia non intelliguntur nifi per comparationem ad fuos habitus,ficuc

func terminare illam incclledionem

ens

,

:

fic eft

ob-

diumam,& omniaalia quz concinec ,

per eam. Ad fecundun\ dico

, quod elTentia Dei continet omnia alia per modum fpeculi , in quo relucent omnia alia , non eft fic albedo fpeculum

refpedu aliorum colotum ,

& ideo aihil ad pro-

pofitum.

Contra primum ; tunc idem effet obiedhim vnius aftus poceatiz ipfius pocentiz , quod

&

non

verum

eft

,

qubniam funt

plures

a^us

il-

lius potentiz.

Probatio confequenciz: ide^eft adzquatio obie^i ad imellcdlionem diuinam; qnia intelleftio diuina eft vna : fi igicur poteft

non de non entibos ergo :

priuaciones ,

;

fed fuis habiribus

& ide6 operatio

realia

primum obiedium inrelledus omnia alia fubiiciuntur intelledlui ; fed tale non eft eifentia diuina , vc hzc , quia lapis non intelligitur fub ratione huius eflcntiz , quia tunc non intelligetetur diftin,

illud eft

diuini, fub cuius r^tione

&e,Sc fic, tunc confus^. Refpondeo , intclledlus dtuinus , ex quo formaliter eft infinitus , non forroaliter perficitur, nifi infinito : tale.eft folum eftentia diuina vc hzc , & ided licct lapis fub propria ratione eftec intelligibilis,nunqu3mtamen,vtintelligiturfub propria ratione, perficeretut ipfo,quiaita perfe-

Aus

eft

ex intelledione primi obiedi

infinitura

,

qu6d nunquam

infinitum.

,

tunc efTentia diuina

eiTet

primQro

pi>-

eft

circa

& pofitiua.

Item

idem primumobiedum,fcilicet,coromune, quodeft mod6,fiue fit ratio cognofcendi alia^ UHC non. Icem

communius

tur

adione primi obiedli

,

,

Item ad principalcillud intelle6lus,in cuiusracione

moaentj -

'

,

quod

eft

poteft perfici adlione

fcd fcmper przueni-

quod

eft

eft

formalitec

primum obiedlum

& vircutcomnia alia

fed tale eft quodiibet attributum fuppofira '

en-

(y lun

tntia.

tale eft

& pofitiua eft

realis

aticuius fecundarij obie^i

eftec

,

,

ergo, &c.

vnam incelledionera omnino vnam incelligere omnia, vel etiam ex vno, vcl in vno , adhuc

•per

aliquid aliud

:

tia

&

quirtcur

qiiia

,

InteBtSm intelligit

non

tantiim ptzdic^tur de entibus,

leAus noftri

cifentiam

Beatitudintt.

res intellcdiones.

eft tale

cflrcntia

effentiam frt

frimo tbitS»

;

iftorum refpondeo ,non fequicuc diuina fic primum ohieftum intel-

qu6d

IntelUaui ertattu hnbel

:

cicacem

Ad primum

ledbum refpe^ba intelle^lionis Dei,& non noftri, quia inrellcdlus nofter non immediate fertur in

4.

vel vt eft poientia

non plures fed efientia diuina,vtterminat bmnino vnam incelledlionem, includit omnia alia vt adzquatum obieAum ergo non omnino eodero modo plueiTent plures intellediones

icAuro intellcdius

,

flUMM

,

i

& ens.

Contri cunc eadcm ratione elTet

qu6d iutellcdus creatus

»

,

primum obiedlum

mum

nis, (icui

dico

Primoroodo non habei eiTentiam diuinam pro primo obicdlo,nec aliud fupernaturale , fed vt Beatus; cijm Beatitudo fit pctfcftio obicAi fupernaturalis fic poteft haberc eftcntiaro diuinam pro priroo obiedo. Contca } intelle^us qui ppceft habere plures intellcdiioncs diuerfas fecund^m rem, vel fecuudum rationem,non poteft habere idem obic&um omnino re^ & ratione illas cerminans quia tune

,

,

iutellcAus diuious,

eft

naturalis przcisc, vci vt eft Bcatus.

Ad hoc dicitur ,&ad alia qu6d eifentia Dei

cationis

vera : talis

eft

tum intclledionum.

cellcdlusfui.

poteft eire

om-

fciatut in

tntellcdio adzquat virtutcm eius,

illa

&ciusincelledlio.

fed ra-

ergo non eftemia Dei,vt hzc,cft obicdtom intatlo obiedti

,

.

fit talis ,

poteft dupliciter confiderari

rz>& rufficienter,inouct ad fe,ficut ad adum po-

uet niH ad fe

iedum intelle&us creaci, vc Angeli ,vel alterius. Ad piimum iftorum dico qu6d fi intcUcdiQS

s.

XX.

Collatio pofif& didindlione

,

flnitum furmaliter

:

Item ter

,

,

qoia quodlibet eorutn

ergo

,

eft in-

&c.

ideraeftobicdumintelledus Hmplici-

& obiedum intrlledus in quocunque

obie^um

;

fed

intelled^us (iinpliciter eft ens :ergo

cuiuflibet intclledtus

& intellrdus diuini.

ergo

:

&

Item, diuerfe potentizTccundum gcnus requirunt diuetfa ubiedla prima.

Ad primuin

ratio infinitatit

pet pri6s inueniiur in hac e(rentia,vt hzc, qu3tm in ipfa fub ratione attributali

,

& ide6 ratio non

concludit.

Ad fecundum

dicitur

,

qn6d maior

quia potentiz vinux (impliciter

omne vifibile

eft

fed vifui vefpet tilionis

;

eft faira,

non eft

vi-

lux excellcnciflima,ide6non videt luccm czcellentem.

qu6d acciptt falfum , quia idem obie^um fub eadem racione eft fotmale tertium dico,

obiedlum cognitiuz,

& fuas appcciciuz.

ejfentia diuina

^

Beati

intelleSiiu

roumobiedumincelledus

fed ratiototalis percft ratio infiniti

,

,

3

ita

quod fub ea-

aSium

ijifionis

ptir.^utft.io art.l.Scot.

num.K.

c

rei

tiam diuinam,nifi videat eam fub ratione Prztcrea: potcntia

da

quz tendic in

rum

vno

in illo

album

*

ficut potentia vifiua

,

cendens in

& nigfum per fe, non quietatur in aliquo

obiedo,nifi fub racionc, fub qua includit pcrfe-

hzc

cugnitioncmdiuinam,& Bcatiin elltt efleiitiT,fiib alia racione,

pacria. Viide

quam

crgo intelledlus

(\

fubratione,

,

C H O L

V M.

I

Dl(pM4iuit ijUatHor medijs Beatos videre tenits infiniiHt eji

infitjuentihMi

re

,

Denm ^mmDi^utat

netjue aliter ^uietaripejfe.

eosvidere infinita in

,

Deo : dr

rationes

& {n^eniefiJftma.Re/olutio,B eatts vide-

funt clarifflmt intelli-

gens edcntiam diuinam incelligu omnia , qux conueniunt , & infunt cidcm efTentiar ; lalia autem func infinica ergo incclleflus Bcati incclligit infinita ergo intelligit Deum fub ratione infinita. Maior efteuidcns ,quiaquicunquein-

.|

qua exillens eft poflci cognofci cognitionc abftradiua,& non incuiciua a Beacis.

;

:

5

fub quaeminenterincludunturperfedioncsillo-

:

dicendi per fe

infiniti.

diucrfa obie*

per fe,non quieiatur in vno,nifi fub
S

Concra quicunquc intcUeftns cognofcit.aut ligirt Dtum, intelligic aliquod obiedum ,intelligit omneilVI ipfinitum. Jud quod ineft ei per fe, primo modo dicendi per fe fed quicquid eft in Deo,conuenit ei in pritno

modo

****

nonhabentisexcedcntia:ergo intellcdus non quietaiur vidcndo cflen-

intenfiuc,quiaeftrat4o

infinica. S»*t9s intil-

;

fedionis veritatis alicuius cncis

pcrfcdiones infinicorum incelligibilium ; fcd ratiu eft ratio infinicatis ; ergo , &c. Przterea,cognitio intiiitiua dilFcrc a cogniiioneabftradiua in hoc, quod abftradiiua abftrahit abcxirtencia tei , quiaporcft efte dc reabrcntc, ficut przfcnte, ciim fit per fpecicm zqualicer cffencialitcr reprzfcncancem rem abfentem , ficuc przfcnccm,-fcdcognitiorei intuuitia eftdc rc,vc przfenseft: fed cugnitioDii ,& Bcati in patria rerpedu cflentiz diuinz, eft inxuitiua: maxime ergo cft refpcdueftcntiz diuinz, vt exiftens eft: ergo fubcadem raciunc cflentiadiuina ccrniinac

I T V R qu6d non quia fnb ratione ^ ; infiniti cerminat adlum vinonis diuinar; fub hac autcm rationc non cft obiedum intellcdus Bcaci , cum cius potentia (it naturz finita»; & per conlequens non poteft habcre obiedlum fub ratione oppoHta , vt firb racione

I

videndo

nifi

Jub eadem ratione

i.iiift.i^.qut.ft,\.ad i.dyqudft.x.a

I.

,

;

Beati alicuiuj^ D.Thom.i par.qutft.M.Mrt.i^

^iuinam

fub iUa ratione, fub qua clfentiadiainaincludittotam petfedioncin verietrentiaro

gniciuusinfinitorum; nonigiturquietAtur in effenria diuina , nifi fub racionc fua , qua includir

O* aSium

,

& per confcquens eani non

XX.

ratione formali terminet

'-vifionu animdt

,

diones omnium colorum fcd intcllcdus nofter potcft cognofcere infinita obicda vndeeft co-

formdi fit obieSium inteUeCiiis diuiniy

dem

adzquat potentiam

quietat: ergointclledusnoquictaturin

,

COLLATIO Vtriim

in

illoincludaturomnisperfcdtiu lui primiubicdi, quia fub alia ratione tllud primum obiedlum non

obiedVum

ftbilis

Ad

389

non quietarar in aliqao obiedlo.nifi

tati$,autentis,autciiiufcijque,quodponitur pri-

qu6d

poteftdici,

tia vifiua

Dei infinitatem

,

ita

DoBer

^.d.ii.tj.i

.ad

}

.4»

au-

,

tempeffint videre omnia in Verho

eum ihi,tj. i.a

n.

:

videal infinita

,

i

,

(^ quetnodo

,

vide

G.vhi late difputatan anima Chrifii

& (juomodo

fiifiineri pejftt vidij/e ,Jt

:

telligit aliquid fiue

clarc, (Tuc obfcurc

quod

eft

dc pcr

qui intclligit

fc

,

diftinde

prohaiihin. ,

intelligitcodem

modo iftud

animal ; vel faltfcm quicunque intelligit aliquod obicftum, potcft inccUigcreomnia illa,quz func dc pcr fc intelledlu cius quia illa non continentur in illo oBicdlo ,nifi virti:alicer , per confcquensplus ,

&

includuntur

;

obiedum, quam

illa,

quz

fic

huiufmodi autcm func,qu* per fe, dicendi pcr fe conueniunt alicui

primo modo per fc ptimo modo, eft eius circntia , vcl principium cScmix ex prime po/leritrtim fed quicquid eft in Dco.cft eflcntia diuina,& idcm cum ca crgo quicquid eft in Dco,conuenit ei pt imo modo diccndi per fe crgo, &c. ,

;

:

:

X.

Przterea

quietatur >» ttOtffut

ia

,

nifi

iffiaitt.

nulla potentia quietatur in aliquo obicdto,nifi fub illa rationc,fub qua includitur in :

eototalis perfedlio fui primiobiedli,ficut potcnSceli op
Tcm. 1 1 1,

1.

Deum, vt

eontra D.Them.i.p,ij.io.art,i.&

1.

p.^. \i.art. 8, , arguitur quod Beatus videns cflca-. tiamdiuina videatinfinita,&per confequers

PRzterea

intclligit

:

eft incelligere illud

1

ideo cemprebenderet

fiuc indiftindle,

intelledtu,& conceptu cius:vt

hominem

emnia in ee viitret ,non

videar eircntiam fub rationc infinita,quia fub ra-

tioncqua rcprzfcntat infinita. Antecedens oftenfi videns eircntiam diuinam non videret omnia.quz in Dei funt clTcntia^hoc non ef-

ditur ficquia

fet,nifipropteraliquadi(rerentiatnipforum,qiiia

qu6d vnum cognofcitur,& aliudnon,hocnon nifi

cft

propteraliquam difrerentiam;h;cautcm diF-

ferentia,aut eft feciidum rationcm,aut fecondum rem; no auteni proptet diftercnciam realem:quia nihil diftert tealitcr in Diuinisabcftentia. Tunii quia in Diuints non eft diffcrentia realis,nifi perfonarum fed hzc differentia non impedit, quin inteltedius videns vnam petfonam, vidcat aliam: crgodifFcrentiarcalisnd impedit:nonetiam diffcremia raiionis : quia perfona dtffcrt ab efTcntia fccuu Kk 3 :

.Ariuit

Sta-

'""•^'/^'« iitfinitd

Vtri».

im

Do6loris Subtilis

390 tamen

fecunduti) tationem, Bc

intelle£lus videns

& pctfonam

ergo differemia feGundum rationem non poteft impcdiie , quin Beatus vidcns elTentiamdiuinam, Tideatomnia, qu^e contincntur in ea, quz funt inBnita; Przterea, ad idem fic (i intelle&us Beati vi> dens e^ntiam diuinamnon videatomnia,quai relucent in cifentia; aut hoceft propter impotentiam intelledus videniis , aut propter diner* ntatem fpeculi repra;fenrantis, quia magisclarc reprsfentat vnum , qu^m aliud ; aut propter di* eirentiam

videt

,

:

:

fHtthirri-

«D«r#/|0.

uerfitatem illorura

,

qu<e includuntur, quiafcili-

ypum natum eft non aliud. Non illa

cognofci ab intellc£lu,& tertio. modo : quia qua racognofcibile ab intellc^u,

pet

&

tione vfliim eft

nec propter diueriitatem fpeculi reprae-. rentanii« , quia illud vnif«rme eft nmpliciflimum:necpropter impotentiam intelledlus cognofccntis , q^iia poteft cognofcere efTcntiam diuinnni , & non eft magis cognofcere ea , quz includuntur in eifeniia , quam eftentiam. Et hoc eft fic argucre : imperfedio potentiz cognitius refpedu vnius , & non rcfpe<^u altcrius, non cft, aliiid

:

vnum obic(Slum cft perfcftius cognoquim aliud Ci enim eftent aequaliter co-

quia

nifi

fctbile

:

,

& aequalis cognofcibilitatis. non eft

gnofcibilia,

impetfeda ad cognofcendum vnum, quam aliud; fedelfentia diuina eft obie(ftuniita perfedum cognofcibile ficutilla, qua: includuntur in eftentia , vel maiotis ergo non potentia magis

,

:

cft pt opter tis

,

jmperfcftionem potenti^ cognofccn-

quod cognofcat eftentiam

,

& non alia quae

Praeterea: intelledlus Beati quietatur in ^iden-

do eftentiam diuinam ;

fed

non

quietaretur

,

nifi

videret infinita , quae reluccnt in ea , quia fi cognofceret finita.oporteret plura cognofcere.cum ca poteft cognofcere : ergo appetitus eius non

quietaretur

:

Sc ita finitum quictaret, ,

quod falfum

eft.

eifcntia diuina, vt nuda,eft

intelle^us diuini

obieftum

& fic eft obie^ura intclledlus

,

Beati. Itera , eft.obie^lum intelledlus diuini fub ratione veri, fic eft obiedum intelledlus Beati.

&

Iicm

,

beatificat

num vltimum

fic

,

inrelle^um diuinum , vi bo& intelledum beatum:

etiam

&c. Item , infinitum nunc

(prgo

& ratio intelli-

Ad qusftioncm

dico

,

quod quzftio

quz-

, fi

de ratione inielligendi , potcft habere tiiplicem intellcdum , vel derationeclicitiua,velrcrat

przfentatiua

men

vcl

,

principij elicitiui

ratur fic: illud

uum

obicAiua

& teiminariua.Ta-

,

videtur quzftio magis quzrere dc ratione ,

quz

,

eft fufficiens ,

qui

poteft intelligeic

malis intelligendi omnia ;

Minorem probo

Quod decla-

talis eft eflentia.

quod

ex patte intelledlus

nium

,

rcprzfentati-

eft

rcfpe^u om-

vidctur ratio for-

talis eft eflcntia

crgo.

:

pcr Auguftinum 15. de Trinit.

Cdp.i^. vbipriits.

Contr^ , vidctur qu6d diftinftio non fit conueniens, qyia quzftio quziit de ratione formali,

fcitur

de

Deo ;ergo

in

patria videbiiur. intiinfecus obiedli videtur; ergo

videtur fub ifto

COLLATIO

formalcm , contra rationem rcprz-

fentatiuam

&

,

rationem obiediuaro ; ergo non

oportct diftinguerc.

Item qliia

contra aliud in pofitione quzftionis,

,

quando

dicitnr

,

quod

tiua; aut latio clicitiua

funt

eft ratio

rcprzfenta-

& laiio reprzfentatiua

,

eadem fecunduin rcm , aut fccundi^m

ncm tantum

;

fi

ratio-

fecundiim rationein tantijm

,

fic

ormnia funt eadem in Diuinis.

Item ,in nobis non vidctur qu6d principiura reprzfcntatiuum fit ratio formalis ; quia fi fic,

cadem

& elicitiua:

fpecics cfler rcprzfentatiua,

ergo fequitur quod primus adlus intelleftus crit rcflexus , quia fpecies eft forma intclledus,&

antequam

intelligai

,

oportct qu6d

fe

conuertat

Item , Auguftinus non videtur eflc pro hoc, quia nihil loquitur de principio formali, fed dc principiocffediuo, ficut patct pet eundem in capitulo fequentc , queetVerbum omnianoHity Pater , ficut Pater cfFe
&

fictit

Ad ptiraura

dicitur ,,qu6d non diftinguit illa, ex partc intclle^kus , quia intellc£kus poteft cflc ratio reprzfentatiua fub vna rationc , fub alia ratione , ratio obicdiua , non autera diftinnifi

&

guitur ex partc obiedli. Per hoc

aiam patct ad iccundum. Contri : raediura rcprzfentatiuura non poteft

intclligi, nifi dicitur ex partc intelleftus

modo.

cflentia diuina reprzfentat fc intcllcdlui

vel fu-

,

vt

ob-

iedum piimo modo , licct fpeeies fit eadem fecundum rem tamcn difFert fccundiim rationcro, ,

vt reprzfentat

& vt elicit.

,

oportct^quod przfens intcIlcdlHi reprzfentaret obledlum , antequam intcHcdlui habeat aliquem adum ; ergo antc omnem i€tum ,

dircdum fc in

&

XXI.

,

miHir pro aliquo tali , quod eft firaile fpeciei iu nobis, vel pro obie(Slo,fecundiiraqu6ddicimus

ita

git

cft

adtus reflcxus

obiedura

conuerfio

formam ,

fimiliter conuertet

;

antequam habcat przfens

,

fibi,

a6lus,vt intelle€lusintelliautequam conuertatur fuper fuam cft

forroam.

Vtrum

ejfenita

Dei ficundutn rationem

Ad primum fentat

fjjentiafitaciei inteliigentia prin-

cipium fifrmale intelligenai?

intclligo dc intcUigentia proprie A\(ki.

t^i Quod fic I. libr.

;

in

Deo idem

dc Trinit.cap.

4.

i.

edeJfeSc

intelligere

patticula 4. fed cifen-

&

dicitur,

fpecics

;

quando conuertit

adum clicrtum ratio

wB^^ T

,

Item

Scotus locU eitMtk di^Ht, 19. I.

.

& in tanto videtur fe dcteiminarc,& przfcinderc rationem

Item

,

Item, modos obiedum per fe

ergo

:

ibidcFilio.

crgo,&c.

Pra:terea ; Bcatus videns efientiam diuinam, aut videt fub ratione infinita, aut non fub rationcinfinita; fiprimo modo,habetur propofitum; fi fecundo modo : ergo cum videat eflentiam diuinam fub alia ratione,& non fub ratione infinita;fequitur qu6d videat eam fubrationefinita, Iccfh

eft ratio eftendi

ergo, &c.

:

fuper fpeciem

includuntut in effentia. T-

diuina

tia

gendi

,

,

:

fcd

quod obicdlom rcprz-

fed alio

,

,

& alio

fuper fe

fc

,

modo , nec habet aliquera

&c.

intentionalc tantiim

non

eft|propria

vcl principium alicuius adionis realis;

fed fpecies virtutc luminis cft quid intcntionale:

ergo , &c. Itcm , operatio przfupponit

eflc

:

crgo per/e operuri

•

Collatio eptrdri per fc

pium

tjfe :

vnum

ergo operacio

princi-

fcd iacelledus Sc rpcciesnon ruDt

;

vnum:

crgo,&c.

Ad primum

dicitur, qa^d verum efl de intentantum.non de intentionali, vt innitituc

tionali

alicui realiific eft

Ad fecundum

de fpecie refpedlu obiedi.

391

non diftinguatnr ab oppofico

eiTentia forraaliter

,

nec ab

tamen illam rarionem fecundumquam rcfpicit oppofi(um,non traHfir;& ide6noneftmirabiIe,fi fecundum illaro poteft relatio diftiiigui fotmaliter ab ellcn(ia,& aboppofito tunc autem formaliter atcributa tantum vnam habenc rationcm , fcilicet ad fundamentum , quia abfoluta funt , fccund^m quod tranfeunt in fundamentom; ergo nuUo modo pofTunc fccundiijm

i

,

:

dicitur,qudd nonoportet,qu6d

nmilis vnitas hinc,& inde,&c. Item , fi eiTentia fub ratione crTentix Cn principiam formale cognofcen^i , & .intelligendi» cum e^entia Ht tantum cfTentia , ficut equinitas fit

rantiim equinitasiergo tanttkm eric ratio intelli-

gendi

XX 11.

diftingui formaliter

nec

,

a| rel="nofollow"> cfleutia ,

nec ab

oppofito.

Adhoceftau&otitas Dionyfij i/« Dfwff.A^m, diftant magis k monade, tantd magis diftant imer fe & quant6 minCis, minus;fed Ocuscft monas:ergo in ipfo cft roini-

$.& 6. quant6 numeri

fe.

C H O L

S

,

V M.

I

Refilutit, e[fentUmeJft rationemfornutlem

reprd'

,

ma diftantia. Icem,ADfeImu$ monol.cap.i.

fintatiHam,olfie6H$Mm,terminatiHam, re^eFiu diuiM intelUtlionu

,

vide DtSor. locu citatu

,

collat.

1

9.

itt

S

O

C'H

L

I

V M.

Scolio.

Vafitu quatuor rationibm,^ authoritate Dionyfijy

COLLATIO

XXII.

/itadentibtu attributa non diftingui ex natura rei

;

rr-

Jpondet dt replicat multipliciter circa tafdem rationes:

Vtrum

attrtbuta diftinguantur ex

natura

^ua hicfuit trailat , de perfelHone fimpliciter facile , ex ijS fua habet i difl, i quafi.y, num. 39.^

folues

rei.

.

difl.S. ^uafi.i.

D.Thom,i.p»rt.quift.ti.srt.6.klenC.ipMrt.j.6i.mtmbr.^. D.BoDaaen.i.
(^

Jift.s

^udft.^.^

d.ii.& d.ti.num.i.qutm fiquuntur, Diu.Occam.Qabt. Mki&i.citati i.rf.34.1»

V6 D

I.

ciTct

ScM.

non quia ;

C\

Cic

,

fapientia

Probatio confcquentiac re,qiikm

non

formaliter perfe6lio fimpliciter. ;

quia pcrfc-

dio iimplicitcr eft cuilibct mclius efnon circjfcd fapientia non cft fotmalitcr

in bonitatcfi diftinguaniur:ergo,&c.

Vcl

fotmctur bonitatcm

fic

cfTc

:

formaliter

dtfcribit perftElionem

fimpliciter.

AD

primum ; perfedio

fimplicicer poieft di-

5.

perfedio,& eft in qnolibec melius ipfum, qnlim non ipfum ; fic fapientia eft perfcdio fimpliciter. Alio raodo petfcAio

>

ci vc

vniuerfaliter

fimpliciter dicitur

prout diftinguitur contrayinon eft forma-

,

cunditm tjuid, hoc roodo fapientia liter pcrfcdiio fimplicitct

non eft illud, quod qukm nonipfuro.

,

talis

autem pcrfedlio

in quolibct meliuseftipfuro,

Contr^;fapientiam

efle forroaliter fapicnciaro,

Dt pfrftiHt'

igitur cflc formalitcr »*fimflitittr

fapientiam,eft perfcdlio firaplicitcr;fed pcrfcAio

eft pcrfcdlio fimplicitcr;

Ampljciter cuiuflibet

fapientiam eftperfeAio fimpliciter,& iuftitia fit omms perfcttio fimpliciter , veliiabet omnem num.,.!, pcifcdionem, tunc iuftitia eft formaliter fapien-

eft

melius ipfum

non ipfum,fecundum Anfelmum Mono. igitarformalitermelius malitetifed

quod melius

eft efie eft,

,

quini

bonitati

fapientiam for-

ponendum

eft in di-

fi

/'"^''">''Jc

ria.

Verum

eft qu6d omni modo eft petfedio quo poteft efle ergo omnealiud eft

uinis:ergo,&c.

fimplicitet

Itcm , attributadifterunt k relationibus , quia relafioncs non funt de ratione intrinfcca eflcntixifcd magis extrinfccz, quafi pullulantes ab ea. Vnde relationes habcnt eirentiam vt fundaraencam,propterquod poflTunt plures relationes

fallaciaconfcqucncis, quianihil aliud formalitet poteft efle illud , niii ipfum ; fed alia poflunt

fundari in eftentia diuina,diffcrcntes formaliter; vndc non dicitur , quod cflentia fit pclagus rcla-

tionum

1.

.

num.j.i. vbi

,

fed tantiim atcributorum

,

quia ipfa in-

,

:

cfle ipfa formaliter perfedlio fimplicitcr

idcmeft.ac

fi

:

argueretur,omnis homo; crgo

ide&

om-

nc animal. Contri

diftindionis coincidunt, : membra quia pcrfedlio fimplicitcr.non fccundumy«/^
quim non

& illud cft vniuerfalii

trinfecus claudens ,quiaaftributa funt eflcntiz

bct efle,

incrinfeca,& intraeam incIuduntur.Si igitur diftinguuntur formaliter ez natura rei , videtur

perfedlio:verum eftrcaliter,fed non formaliter. Contri fi nondiminuitk petfcftione , roe-

qu6d

lius eft cuilibet cognofcibili ipfuro

intra eflentiam fimplicem

fit

aliqua

com-

eflc

,

;

,

quiiro

non '^^

pofitio ex potentia,&a6lu, vel aggregatio,quod

ipfuro.

repugnat diuinc fimplicitati. Tercio , attribucum cft abfolutum

Dico quod diftin£lio eft bona,perfedio enim fimpliciter vno modo eft , qu« nullam imperfe-

dum te eft

infinitum formaliter

,

& fecun& eft quzdam ,

perfedio infinita ; infinito aurem nihil cft alind, qaod fibi addi poteft : ergo formaliter non eric diftindlum ab aliquo alio : quia imporrat limi•ationem : eft. enim diftind^io quzdam prxcifio vnias ab altero ; C\ igitur fic infinitum formaliter , vc dicis , non erit formalicer diftindum ab eo. ^rgult r*UItem quart6 » relatio daplicem habet ratiotitntm dinem , fiue refpc6^um , vnum ad fundamentun), ftiHgui *l> tJJintiM mm alium ad oppofitum ; licet ergo fccund6m tefpeQiixm , quem habet ad fundamentum tranfeat, •tmbuta. ,

&

dlionem includit

;

ficar pateinitas eft

petfcdio

fimplicitcr,qua:fcilicetnihil*diminuit depetfe£lione,

& hoc modo non intelligit perfcAioncm

ertcntisB.Vnde eflc fotmalitet fapientiam eft petOi\o fimpliciter,prout dicit

non diminaere \ per-

fedione.

Vnde bonitas.fi

eflct

formaliter fapientia,non

perfe&ionem fimpliciter,nec cffet roelior (icqakm non. Contra ; ranc effet hcc, & alia perfc£lio fimpliciter,nec fic de Deo,& creatura, quia Deus includit omnem pcife^iuncm creaturz , idc6

dicerer

Kk

4

non

Dodoris

392. non

melius

eft

duo , qukm vnum ; bonitas non includit fapientiam , quo-

ifta

autein formalitet

rum vtrumque, vtfic,cft perfcftio fimplicitet:ergo videtur qu6d petfcAio eft bonitati inciudete

identice folum

quam relatio. Ad ptimum

,

tunc non

magis bonitas,

efTet

iftorum dicitur

,

quod non

cflct

,

tioncm:aut

Hnita, ncque infi-

eft

quod eft concradidio , cum

,

;

efle

compofitjfe/apien-

? fi

fit

fic,

habeo propofirum,cUm

efle

ergo

cfle

pctfedlio fimpliciter

quod

,

formalirer fapicntia

picntia cft formaliter fapicntia,

fapicntia,

Vnde bonitas non cft fotmalitcr quod non eft ptoptet incompodibi-

fecundum te:crgo funt duz

,

fi

eft

perfcdlio fimpliciter

,

includic

,

8c

,

Deo quod cflci

fcd fapientia: eft pctfeftio fimpliciter

,

:

& formalitas

quidam modus,

aliter nihil eflct in

:

formaliter fa-

cum

formaliter idcm

eft

formaiiter, eft

Deo

ip-

fit

vt ftrmaliter determinac

non

tiam, aut

pientiam

falfum

cft

quia

;

& non eft

fa-

eadem

foimalita(es;ilIa

quz

vtium erit .<^.'& efle fic, crgo eidem ratione

crit in formalitate yi,<\uxio

formaliter ^jfir idem

ftandum

? fi

pcimo U non

erit in

:

,

eiii proceflus in

infinitum.

Irem, ad principale ,licct fapieniia diftingua-

Rcfponfio, includcre in ratione fua quiditatiua non eft pcrfcaio fimpliciter , nec eft pctfe-

tur formaliteribonitare,v(raque

^lius.quam non includere. Arguitur,finitum,& infinitum non diftinguun-

non

tur,quia infitiito

non eft

pof&bilis additio.

Refponfio, quod falfum eft:quia

fi

nita fotmaliter

color eftct

:

fol(]m, quia eft

duz

Ctdcm

picntia,ni/i

,

ifta infiniras

cundum

perfons diftinguuntur pei refpedlus, hoc concedunt omncs, ncc pro alia caufa ponunt Sandi illud, nifi quia repognat pluribus formis abfolutis efte vnnm in abftrado: perfonz autem funt fimpliciter idcm in cficntia, ide6 perfonz non diftinguuntur abfolutis for-

nitatcs formaliter; fcd

mis , fed attributa diftingui formaliter , & effe idem idcnticc , eft incidcrc in illnd, quod velicnc

non

vitarc.

tcr

eftet linea,nec in

:

San<5los

,

& fapicntfa

non idcnticc,&tunc fapienria non

formalirates

&

,

cflcntiz, fcd formali-

finitaformaliter; ficcft infimtas

non

cft infi

fapientia igirur infintra eft

cadem fpecie clTet hici & fi efiet hzc albedo , non eftet alia albedo ideo nccineadem fpecie,nec in dioetfis fpeciebus fequitur qu6d fi aliquid fit infinitum, quod fit formalitet aliud. Contra hoc arguitur, & ad quxftioncm feinfinitus,adhuc

ramen

ter:tunc argno, infinitas form.Tlis, fint

:

ifta

cft

Dicitut quod vcturo

ride i.dift.l

eft cuilibet

melius

fit

eft,

ficut fapicntia:crgo fapicntia

non

eft infinita

infi-

,

omnis

infiniras perfecSlio-

nalis eft pelagus infinirumicrgo tot funr pelagus

quot fnnt petfcdlioncs attribuibilcs,

infinita,

quod cft contra Damaf cap.(j. vium tfl pelagtu diuin£ ejfentid^lid/itnt circnmftanti*.

Item

nifi in

:

l^arre cflent

duz

formalitatcs,

pliciter

cum

ab eo

;

Vrgtns ratit

Fiiio,& tamcn diftin£lus perfonali-

centr» diftinftitnem ftr-

fcd quia alia formalitas eft eflentia,

&

alia relatio,idc6 funt

,

& muIt6fortius,

Patcrcnitnlicct habeat duasformalitares

Hzc enim

,

non

bonitati,quam PatcrFtlio, quia Pater faltem

non

fcqueretur,nifi CHilibetin antc-

ccdente dif^ribueret pto formis pro fuppofiris.

,

&

non tantum

Confirmatur nifi forma «gnis cflet meliot fi effct forma ignis,& fapientia ; qu
;

minans,

fcilicct

quod

cile

formaliter fapientiam

pcrfedio fimplicirer fecundum qu6d fyrmalircr dererminat compofirioncm.quiaefte formaJicet fapientiam eft quxdam peifcdio^ fcd oinnis eft

malim.

;

idcntice dicitur de ea.

diuiiix;qiiod

s.

idcm fim-

eflet intclligibilc,qu6d PatcrciTct

fcdionem

cflcnriz

fitta-

tas eadein ratione infinitas bonitaiis cft bonitas:

ctgo quot funt attributa tot funt diftindlz

omnino

cft

,

dttn.

for-

Contr^ , Anfelmus probat quod e(?entiadiuina eft,vna,non qu6d Pater,&.FiIius fit tantiim tationis, &c arguit : mclius eft cuilibet inelTc peretgo melius

kuti

malitcr,ficut nec paterniras. Si finr vna foimali-

przdicatuf idcnticc dc Filio.

:

& attri-

iate:ergo patcrnitascft Z(.]ucinfinita formalitcr,

cuilibct fuppofito.

fimpliciter

infiHita,

in-

formaliterdiftinguantur abea,

tio maioris:nihileftpcrfe6liofimpIiciter, nifi

ti*

ftrmatU

in paterni-

fimpliciter.

fedcflc fotmalitcrfapien-

cft

tat

Ci

mclius cuilibet ipfum, quam non ipfum ; hzc cft huiufmodi : ergo fibi conucnic omnis pcrfcdlio

;

pcrfedio fimpliciter : ergo diuinz bonitaticongruitetre formaliterfapientiam. Probatiam

An

cft fa-

idem,& diftinguuntur, fed in formalitate ,quz eft fapicntia , non funt duz formalitatcs fccund6m eos.fcdfapicntia cft vna formalitas ita etiam quod infinitaseius eftcadem fotmalitas cum fapientia, fecundum eos;ergonon eft intciligibile , quod fapicntiahabeat, quod fit idcm fingularc cum bonitate & tamcn

Przterca, diuinzbonitati congtuitefTeomnis perfcftio fimplicitcr

quxll.i.

cuilibet mclius

gratia matcria:.

,

4.

pientiain

cft in

atiain.

«/fW.

quod

cftc.

habeat quantitatem fuam. Item , probo minorcm fic

bonitati perfe£tio fimpliciter cfte formaliterfa-

Contra

idii f*rm»li-

non

fecundum cos

nita

fapientiam

tatem cxrremi.rcdmodi^fnicndi.Vndcperfcdlioni fimplicitcr melius cft , non efic formalitcr aliam,quamcl{c.

tir

tet petfcdlio, fcilicet

Itcm, telatio diuina ncm

aurem formaliter.

fi

& non finita:ergo infinirafimplici-

funi e(re,quim

:

mitum , u(m

«liftin^ionefunt conuertibilia quan(itati;ergo

Dico quod elTc per identiratem fapientiam eft perfedionis fimpltcitcr,& peifedius, qukm non

&

i»fi'

&

eft pctfedlio,

Contri:melius eft bonitatcmeflcidenticc fapientiam , ctiam formaliter j quam formaliter folum , ficut mclius eft bonitati eftc formaliter bonitatem,qu^m identice (olum. Praeterea fi fapicntia non cftet bonitas , nifi

§itfod mli-

perfedio habet fuam perfedlionalem quantitatcm;fed finitum infinitum congruunt quantitati.ficut pat lic impar numero,ita quod cx fimili

fapienriam.

eiTcinon

fUtdfit

Subtilis

tia cft

:

Patet

bonitas

Item

,

fi

:

cft Filius;fed

hzc eft

ergo fapicntia

cft

eft falfa

vera,fapicn-

magis cadcm

fapicntia diuina ciTct ita fapientia,

qu6d nullo trodo bonitas , nec formaliras , nec formalitcr.nec virtualiter,iunce(rer finha fecundum omnes; ergo fi fapipntia eft fic formalirec

fapienria,qu6dnon fonnalirerbonitas,&formalirer finiia.

Iiem .qualitcrcimque ponaturaliquid

cumeo modo, quoponirur omnealiud Probatur iinitum coipoialiccr

infinitum

,

infini-

includic

nUum,»nir%-

indu6l;iuc;fi aliquideft in,

vel dimenfiuc

,

Vt pmitUT aliqutd infi-

includit

omnc

tludit alittd.

amnt

Collatio Ott>ne aliud corpas

nem

corporalitcr

•

emnem aliam

8e

& dimenliue

,

dimenfio* ergo (i atiquid

:

infinitum formalitec , includit

eft

formam

omnem aliam

formaliter.

Itcm;fapientia

non

erit

elTet infinita identice

niH

,

oronem perfcdionem {

formaliter infinita ,

nifi

er-

ha-

C H O L

V M.

I

i

.i.Z.
7.

1

idemform«titer;(^ Hilari^

D*m«Jc.

Mtuhoritate

COntra

intelle£lus

;

zternitatis

Dei

tn

ptimo

aut intelligit diRiii^^^

,

perfedliones, aut nontH nc,ctkm intelltgit ea

iftas

in fe

,

idem funt abfque negociatione; ergo func

ante omncm negociationcnv,n non, erincelligit eas confuse , ita non perfede,

diftin(5tx

go

non

&

oftendente.

Tamen

aliter dico,

qu&d

hiceft aequiuocntio,

& confequensinam indiftin€te & ctiam diftin£le eft

in

,

fundamento

diflindum , h£C indiftinftio

porentia1is:alia indiftinAio eft ex

a^ns

cft

pucitate,

& ficaliafunt ibi in& lamcu diftindc.id cft»

,

lofophi dixetunt , ficut Sol producit radiuni ; taincn illud ens eflct ens participa(um,& non cfTec ens per cfTcntiam, nec «quarer Deuro infinitum.ficut

& bonitiSdicuntur in

Icem,arguitur,fapieniia

«quat

nitas

Deo

ergo in

:

eflec

Dico qu6d

fibi

de; ergo

quim

ei

:

caufa agens

quantum

eft

de

fc

efTcdlumi fcd cfFcftus fortiiur qui Jcm

non

infinita

gradus non

licct

,

ftt

aliud,

creatura.

Irem arguitur, in vna intentione fimplici non

rem

:

in effentia

,

vt

fundat relationem eft ordo fecundum eum ; quia ordinate fundat.-ergoantc reiaciones illas eftor-

do rcalis,& retatio realis. Dico,qu6d efTentiadiuina fimul, & iineordi« ne.quanrum eft de fc, fundat orones fuas relationes,itaqu6d omncs telaiiones funt fimul qquan-

cft

tem

eft

auterain Deo non

,

&

toltit ipfas

,

Sc forroaliter

ordo inter ilias relationcs.

XXIII.

fimplicitate per/oȣ

omnem

acium inteUeSiusf Scotut xd. f .f .i.<^ ^.t.f

.

I.

(^

«/ff ihi tit»ti.

fuperficies eft

,

nec diftindlionem : ergo infinitas attribotorum forroalitates, necdiftin»

formaliratec

,

dionem. Refponno,fuper(icie« bicubitacft formalitas,

&

alia qu^ eft fpecies fpecies continui , continui numerati.addaturtricubitum; quod Ci fiat,nihit addatur formalitari , inquanrum eft fu-

qua eft

perficies,quia Cii

titaiiuis, fed

nunc

eft fuperficies, ficut ptiiJSifed

fuperficiet roaior in partibus

non intenditurin

fultat forroalirer perfcdlior.qu^m fine

quo re-

ipfo.Nam

bicubiti quantitas continetur in triculyta in tetragono

ra luperficies

non

;

tollit

quan-

fuaformalitate,

fed fecundx forroalitati apponitut aliud

trigonnm

Filium eft prius intcr* Spiritum fandoro ; tdcd

boni-

tamen eorum eft ablata. vna formalitas , alia k linea , Ci vtraqueeftct infinira , adhuc linea non Sj />'*#« (^ fmf*rfti*s tf eftet fuper6cies , ide6 infinitas non toUit earum

cautiiro vt

&

realium in eadem naturaante

tas,diftin€bio

»M id** VM non tollit

il.ratioaf >«»«<"»»«»•

diutntepoJJitJiarefiluralitadre^eSiuum

forma-

carum diftin6Honem;in Deo au-

formaliter fapientia

Contri ,

&

Ftrum cum fumma

in creaturis funt forroalitates

litaces.fcd tollit

Partem

COLLATIO

Ctiamdiftindz. InBnitas

*

vbi vtraque eft infinita>

erunt diftind^a formaliter.

#/«r 4/14.

nec

fequaiuc

&

:

malitates

infitiitA,

,

licet retatio

:

limitationem k gradu,in quo recipiiur,& recipitnrin gradu,& diftantia detetininata i mona-

fccundum fuas rationes fotniales infiautem adueniens non tollitab eis fuasfor-

creaturis

ftnt

Deus crgo

nali inter fpitantem

aflualiter,non potentialiter.

10.

eflec

internalis inter

naturz nthil

'^

Phi-

ficut

hzcindiftintSbioeft vnicio,

indidindio vnaprouenit ex po-

tMdtfiim-

ai.

,

diftin£l^,id eft,vmtiuc

bc

,

tentialitate ,ftcuni» Metaphyfictt

t^

naturc

tes vnum efrentia; fundamenturo ; fed aliquando habent ordinem:ficut cnim non habent infinitatcm propric * incernalem , fic habent ordinem proprie internalem : dc natura enim geniti eft, qu6d pri^s gcneretur.quiim amor fpiretur : ergo

arquiuocum

J)*» dijHnSi

Deus non

(per impoifibile)

fi

alicuius.iiifi neccfliiate

poteft efle ordo fecundiim

diflin£te,& perfcdl^.

Refponfio patet fccundum loquentes de luroine , qu6d in potentia folum funt formalitates diftindlz , non ex natura tci , fcd cx lumine

mltqmid in

caufa

&

qualiter

hu>ufmodi,feiti«

li

quiturefrcntiammodonaiurxjliconfequiturei^ fenciaro continentcm oroncm modum vnitiue, quia cfTentia eft oninis pcrfedio vniciuc fecuts-

non aquatur

argufrur

Hgno

jln "Dtm vi-

ergo

efrentiam infinitani,coiitinentcmvnitiue omnia,

Augu^im,

ffr

i»f*.

, (jr

Re-

Mtrihuta tx nMtnra

rei difiingtuform4liter,velnoneJfe

ibiprilmt rMtitnibftt

:

non diftinguuntur in efTentia Dei iine operc intellcdus ex quo retatio non conic-

cec attributa

Dico,qu6d

rei di{iingHi,impmgnant Miferimpsrtitfilutitnes.

fHmio DoSiorttt

numeri,vel potentic

roenfarc,

le , retatio feqneni efrcniiam naiDratiict continetetiaro omncro tciationcmvnitiue.

iUifiaM^grtgie nttritiaa ex HMturd

Infecjuentilntt

fi

modas fus

cft

dum

beat ia fcoroncm perfedlionem fimpliciter.

S

393

Metapt. oronis relatio

,

jdenttce haberet in fe

go fapientia non

XXIII.

,

ficut

&

hinc eft.quAd infinidiftin£lionem formali-

catis fuperficiei \ formalitate

linec

,

inquantum

linea ed.

Item arguirur ; determinata relatio confequicuc determinatum modum in fundaroento,^ «iVr/o

R o B o qu6d non

Jl^^ num

I

:

quia pturalitas ratio-

tiumin eademre,non poteft ftarccana

fimplicirate itlius rei

:

ergo necpluraliias ratio-

nuin rcalium potcrit ftarc curo firoplicitate alicuius rei. Confcquentia patet , quia maioreft

&

compofiiio rei, rci , quam atiqoorum tantum rationedifTcrcntium.Maior probatur:qoia ratio intetiigibilis in intctledlu, aur eft fpccies, aut eil

verbum;fcd nooconucnit poncrc plures fpecics» vel plura verba in aliqua perfoiu Dei , ante om-

nemad^um

intelte£lus:ergo,&c.

non dcbet ponJ,quo ckcumfcripro. ponitarpcrfe^io in Deo,quanta ponereiur ipfo Itcra.iltud

pofiro

;

fed

hoc ponitut ponendo

reatesplurcs antc

omnem

tales rationes

»Ckii inieIlcdlu3i:ergo,

&c. Maior parer de fe,& minor probatur litas eflentiz

nudx Kouiualet

fic:rea-

raiioni fapicntiz

pofitccumrealitateeitentic;ergoa fimili rcatinudc cquioalet rationi relaiionis pofitx cum realitatc eflentic:noo igituroportec ponere

rasefrentic

r.

intelligibilium fubicdfiuc exiften- jtrguitrfla' ti*n*i

%»»

difiingui

*finiia.

tA

Dodoris Subtilis

?94 ponere

tales rationes reales in perronas dtuerfas ante omnetn a6fcum imcllcdlus.

Refpondetur quod (xc :.quod deciatatut (ic: »b efTentia de fe eft communicabilis ante omnem

KiUtients diftiiff-i

adum

fecundum omnes, ex natura

intelledtus

rei;relatio perfonalisde fe incommunicabilisj

hzc duo

m

fuiit

Patrc ante

ledus. Pfobatio

,

omnem adium

quia oportet

ptiiis cfle pcrfc(Stum in tfe

intel-

vnumquodque

ptimo,quam in efe fe-

cundojergo oportet quod Patet ptius habeaceffentiam > & reiationcm in fe.quam intelligat ,

&

i ntet

fe,vt

argumentatum eft,difFerunriergo ante

zOcMtn tntelle(^usdifFcrunt.

X.

omne opus intclledus.&c.fcd vbicunque

aliqna

,

funt

& aliquid eft-fnbiedlum vni,& obiei^um

quod nonaltcrius inter fe ipfa differunr; quia concradidio cil quod aliquid Ht obie£lum vni ex narura rei & non alterius , nifi illa efTcnt vnius,

,

,

,

aliquo

modo diuerfa ante omnem adum,intelie-

fubicdum diuino intellcdui, diuino intelledui.quod non efl fubiciSlum diuina; potentis , vel obicdlum cius: ergo cx natura rei difFcrunr.

dusifed aliquid vel

obicdum

aliquomodo

efl

refpondetur

qn6d

,

in creatutis', vbi talcs rationcs in-

in

cum anima

Dco tamcn maior

,

qua: efl fubftantia;

ifta efl falfa

,

ficnt patct

de

diuinis pcrfonis,& de rationibus attributalibus.

Ad

probationcin dico , quod facit fallaciam

confcquentis,aiguendoexinfufficiente les rationes reales

non

:

quiata-

funt fpecies.nec vetba.fed

rationes confubflantialc$,& formaliter diucrfx,

faniturdi-

Deita$,& paternitasefl.paternitas, quarp finc Pcr quid igirur ex eis fit vnum ? non cx fe praciscex fuis rationibusformalibus , qiiia tunc non priijs cfTct hoc hoc,& illud illud,quim hsc vnita:ergo per aliquid aliud. Quiro de illo vtriim fit adlus vel potentia ? fi adus , ergo aliquod iflorum cfl potentia:ergo compoficio. Item,probatio confequentix, quia prius competit tei iliud.quod efl fui in fe,quam illud quod conuenit fibi ex comparatione ad alterum : crgo eft

Deitas

& hxc potentia, &

,

hic

:

inuiccm.

quod

Dicitur rclationis

efTentia

& relatio

,

,

formare de ea conceptum

diftin-

dum fapientis,& iufli, & boni,&

tionum »b

fitatc cfreniiali

tffinii».

fimili potefl intcUcftus idcm circa perfonam formandocirca eam conceptum rclationis rcalis,&

,

vnum non difFctt tealitct ab altero:fcd prout comparatur relatio ad efTentiam , efl idera realitcr cuni

illa.

Contri,licct ex marctia,

tum

:

ergo a

vni-

debeant vniriadinuicem aliquid ett ratio vnionis , quod neccfl vnum , nccaliud.7. Metaph, fep.iratis A^ & B, aliud manet quod ncc ti\

,

A, ncc^B

igituri fimili in propofito

:

cfi.

De

qu£flio,quid /it.quodcx cfrciitia,& ptoptictate fit vnumex potentia,& alterum efl

illo alio fuit

:

quam

,

potentia, vcl aftus

tentia,vel ex Itetn ,,in

modo,

;

nec potcll clfe a!iud, quia cx duobus in po-

duubus in adu non fit vnum. ptimo figno originis res fub vno

vc Dcitate

cundijm

fc

modo, modi fcnon funt Ci-

difFerr ^ feipfa fub alio

,

parernitate:ergo quando

fciltcet

confidcrantur prscise

ifli ,

ergo ad hoc quod fimul vnianrur, oportet intciligcrc aliquid vniens , vnum adtuansaltcrum , vcl ambo tertium , vtroque raodo compofitio. vniti

;

& &

Icem,qu6d

fit

compofitio, probatio : fuppono

qu6d Pater fit aliquod per fe vnum re^le fuppofitum,& quod eius forma,qua fit Pater, fit paterniras;tunc

rciabfoluta: finealia diflindione rcali i par|te

na

perfonz. Necratio pofitionis concludit quia nonincladitcontradiaionem,qu6d aliquid fub-

na,quaE

,

& form» pr«cise na-

vnom:tamen qiiando vnum non

fit fieri

turaltcri.fi

fine alia diuer-

vcl teali a pat te eficntix

quz efl fundamentura vnum cx fe-

ipfis,quia

mul

fitnSio rtl».

,

faciunt pet fe

tia in relationeconflflic.

Contra pofitionem arguttur ficrfi efTcntia diuina fitforraalitcr re6la, vcliufta,& bona,& in-

realis

ter,cft

:

fic Pater,inquanrura Patet,efl perfoergo paternitas, qui forraaliter efl Pa:

forma reali$,& efl in

vnibilis

:

fcd cfTcntia diui-

Patre, firailiter cft res:ergo dua: tc-

datur diuino intellcdlui,& non diuin« potentiar: quia coDtcadi(n:io efl rcfpedlu vnius : ciufdcm

reales,& vnibiles:ergo compofitio.

non cfl in propofi*o. Ad primum dicitnr, qood hoc eft impofl^bilc, quod inrelieAuB diuinusfaciatcircaDcum con-

(kA%

produifiiz ante

ceptus diflindos, vt fapienticveJ bonitatis,nifi

tiones oppofitas reales, nec videturalia ratio di-

inrefintt/iliaJiflinaa.

ucrfitat is perfonarum,nifi diucrfz rclationes

&

>ornnino;fic

Contra.intclleftus potefl forraare conceptum

vnum

dcfimplicitcr diucr{i.s:ktfoconceptusdi-

ftindlos dc tcrmino

omnino eodem. Ad hocdicitur, qood con^equentia non

qiiia:;Con<^eptus

vnus porefl

djuecfa

dommodo in

reiiliter,

fctci circa illis

diuerfis

Item ,

, C\

Dcitas

fit

ibi

ante

& fimiliter paternitas

quentia:

:

;

omne opus intellectgo p-.rfons func

opus intelledus. Probatio confc-

pcrfona: realiter funt pcrfonae per rela-

pofirx reales

omnc opus

;

fed pofitis

intcllcdlus

,

op-

quz tu ponisante fequitur quod in Dco illis,

funt lelationes oppofitx reaIes:ergo,&c. valer,

omniflo fit

ali-

Item,fi Deitas efl ibi ex naturarei,

& fimilitcc

paternitas,& diflinguuntur,& hoc ex natura rei, per confequens Deitatisad paterniiatemefl ali-

& diffimilitudo, & econuerfo pa-

qois ordo ad tertium;ficut patct de tribus fpecic-

quadiuerfitas,

bus eiufdem

ad Deitatem eft aliqua diuetfitas, diflSmilitudo , & hoc totum ex natura rci pcr tc, ante omnc opus intclledus j quiahaec diuerfiras

pcus vnus

non

fic

geijcris

,

de quibus habetur conce*

,& tamen non

cx altera pacte.

efl

vnitas rcalisincis,

a

antequam fic paternitas, adus fequitur compofitio,quia flando przcisc in eisnunquam ex cis fic vnum,quiafic nuilara habent habicudincm ad prius Deitas

adus ergo compofitio

telledlus potcfl

quam

vnita.

ca:dcm realitcr in effentia diuina. Ad fequiidum , concedo totum , quod non fit ibi res & rcs , fed tantum abfoluta res , & res refpeftiua; quia relatiuacomparata ad rem abfolutam,idetTi efl rcalitcr cum ea , tunc negaiur fimilitudo,quia non eft fic de efTcntialibus fic vniDcrfaliterqomparatis,& rclatiuis, quoruinefTen-

&

Centr» r«tionem , qua

,

Probatio, quia prius Deicas

eft

tclle£lu.nlcs funt accidcntia,8: ncccfTaric) faciunt

coinpofitioncm

prioritatis prius efl Deitas

fibi infit.paternitas.

efl

Ad primum argumentum maior cfl vera

&

,

Item, perfe^io nmpliciterefTentia: diuina* includit omnem perfcdlionem nmpliciter;ergo anle

Itcm , contra primara rationem arguo fic : fi ^rgutt tmDeicas,quz efl de fe comraanicabilis, paterni- Pffif»''*'" tas,qax de fc cft incommunicabilis , lunt in perjij„(}ig„g fona Pacris fecundum te,& diflindtx ex parterei, firm»U. ergo compofitio. Probatio confcquentia; , quia

ternitatis

&

diflert

c.

X"XIV.

Collatio ab hac diuerHtate , Sc hzc ab uerntatej& /ic in infinitum.

difFrrt

C H O L

S

vrgtntihm

JMttltis, tjr

illa alia di-

Dotloris

i

Ji(i. i . qHaft.j. nitm. 41.

&

mHm pajjim rtlatioaes ex natura rei difttngiti ab ejfsntia,alii/^ue abfolittie in

tienemy^uam in Deo

Dto; nttjHe hinc ftijHi cotnpoji-

efti

impojfthilem fnse docet, i .d.9.

C H O L

S

ratiortihiu diffutat hac ccl-

l4titne,nonflare reUtiones reales in Deo,/ine cornpofititne. RtfolHtio

eflrentia

de fedeterniinata

fn ad agendum.non tamen generat,nec fi in fuppofito conueniente.

V M.

I

595

praffcnte,&c. Sic lic^t

fpiratiiii-

V M.

I

j4dduElie ijHatHor mrgumentu /itadentihut ejftn-

tiam dtfifine

vlla rtlationt determinati adprocejfio-

nes, argnit contra

adduHa,

nes pto attera parte

;

argumemorum

tjuatuor

& producit tjHtn^ue ratit-

Crfuhiungit folMienes iUorum ;

tifiprater

merem zidetur re-

queft.i. (^ difl.j.^Meft.i.anHm.i^. opiime explicat

folute in hae coUatione ajferere

^Homedo

fe immediati dtterminari ad prlmarn perfinam, ita

tjfentia (*r relationes conflHunt in

vnum,

con-

flitHtndoptrfonoitptU to ^ned vnttmjit potentiale,

&

ttlterttm anttttns,

:

ejftniiamdiuinam dt i

num. ix.(fr hac per memoriamfoscundam producit ficundam , (^ vtratfue pervoluntattm faecHndam producunt ttrtiam , ita 1. dffl. i ijHeft. 1 difl. 1 %.^He.fl. 3

.

.

COLLATIO

XXIV.

&

num.ii.r^ i.difl.i.qHaft.y.num.iS.

n. &d.ii.

1.(^1. hocfinjit dicipoteft, effeniiam aliquomodo determinari per relatients ad ftcundam cr ttrtiam tjHaft.

Vtrum ejjentta/ola Jit frindfmmformale

producendi non

'-ut

ptrfonam,<]HiaprartquirHniur vt

determinata

mtn non

relatione.

j. I.(3> alij hifct heit ckali.

Rgvitvr

pafllua indeterminatur ad efTe fub a6bu

,

& non

ctTe fub zGiri\ fcd adlu

indeterminata e(l ad cfFeCtMi diuerfoSjnon ad agtre,^ non agtre, Exemplum de Sole,qui eft indiffcrcns ad multo$ cffc^us ergo in materia pofica cflcntix po:

indeterminata, non nongtnerare, fcd zdgenerare icjpi-

,&

tentiacft potentiaaftiua

nifi

vtpofllt in hoc

&

pcr aliquodaddi-

potentia adtiua indcteiminata ad di-

uerfos effei^us determinaturpctfe,& fine aliquu

inedio.

,

potcft caufare deilla di

:

carnem,&o(ra,& huiufmo-

,

formaliter vtraque pocentia,

fotmalitcr generatiuitas

fit

tum fandtum

,

& fpitatiuftas,

& vtraque formalitas cft vna for-

fndH3iittei,

Similitcr,fequitur>contradi6lio,

cft

,

quod agat

nis

:

prarfente obie£lo

poteft nifi

m

vnum

ergo in eircmta etit

,

&

qu6d non

,

eft

fed

;

imperfedtio-

primum,& roUctur

fe-

per

iftas

formalitatcs dcterminalur

ueniunt

ei

,

&

informant eam ,

;

,

quz

efTentia

fuper-

autem

& ita fcquitur

con-

Itein , ide6 effentia determinat fe , quia eft indeterminata negatiue, pcr confcqucns inde-

&

quia quod indeterminabile.

terminabilis eft

,

fic cft

in

detcrminaium,

Item omnis relatio realis eft quzdam applifundamenci,& fundamentum fui correlatiui, fed de intelle^u eft determinario applica,

catio fui

tionis aut igitut nulla relatio realis cft in Deo, aut ficapplicabiteffentiam, &fic determinabic :

Icem , omne illimitatnm , & infinitum fccundum perfe£lioncm eft indetcrminatum ; ens aurem incommunieft indeterminatum priuatiue, quia poteft dctcrrainari ; fed efTentia eft indeterminata negatiui : ergo non poteft perrefpcdtum aliis \

ratio agentis

in

primo intelleflu

,

Deo

,

eft aliud ratio

agendi

vt calor cft ratio calefacicndi

tio calefacientis eft ratio fuppofiti

:

,

,

& ra-

relatio fe-

cund&ro eoseft ratio fuppofitiua:non igitur ratio agcndi.

,

inquantum cft

ratio

elicitiua:ergo vt dererminara.

go non

eft nifi

Item , Damafc. cap.8. relatio non deterroinac

nifi

determinata ad ge-

nerandum, & fpitandum, tamen reqnirit aliquid finc quo , ficut ignis non calcfacit , nifi obiedo

ejji

in Diuinis

; fi

;

er-

igitur eC-

producendi,non eric vna produdtio in Diuinis.

Item,in ordine efrentiali,primaraeftcaafapo« ,

fed telatio cadit

media inter forml

citiuam aftus,& ipfum adlum, tiua:ergo rclatio

effentiam.fed hypoftafis. effentia ex fe eft

vnum

fentia.vt abfoluta^effet ratio

fterioris

,

cffentia:

genetandi.includitur qu6d fn generatiua formalitet,& per confequehs relatio,fed non vt rclatio Item.efTcntia, vr abfoluta,cft ratio effendi

detcrminari.

Dicitur

Si fccundo raodo , fcilicct identicc habeat vtrumqueinfe, tunc fcquiturpropofitum quia runcdefc non eftformahtcr determinata ,quia

tradidio.

cundum.

Item.in

eft acquiuocajfed ifta potentia excedit:ergo gcneratio in Diuiniseft xquiuoca.

poteft determinare fcipfam

rcquirit alind ex parte fua eft perfcdkionis

quod non

tcr ifta

piincipium ge-

in potentia calefadiua

Ciniradtai» ?«•'' ijftniia

malitas , fed ifti dicunt , quod iftae funt dux for- dtfi diit^. minitHT »d malitates;ergo dicunt oppofita.

a£biua potentia

Exemplum

pittntiam pcrfedlionis.

.vwvMn^

ef-

tunc dicunt contradidboria ; quia intellcdus eft, qui dicit Vafbum , voluntas autem'fpirat Spiri-

quz eft

,

nerandi,& fpirandi. Item: potentiaadiiua determinatacftaliquid

*llnt

fencia

fic

non primo modo.fcilicet quod

:

fine refpcftu crit

ergo eftentia diuina

indctetminata

Mam,

vel identice

,

Etemplum, virtus formatiua foetus dematetia qux
firfeSienii.

determinatur

ftum

,

5.

minat reada6bum,arguitur:aut inte!ligunt,qu6d

Aorianon determinatur , ;

detirmi-

; quando dicunt , qucSd efTcntia indeterminata indcrerminatione fuadeter-

inilhidifed potentia indeterminata ad contradi-

tum ergo

tjfi

eft

Henricumfex

fi fit formaliduo;ergo eft vna funnalicas,ergo vna potentia : fed omnis/pocentia exccdens fuum effe-

rare, tunc eft indcterminata

Ik

producantHr^ta-

quia ejfentia non

rationibtu, i .d.j.nnm.^.

fic.

diftoria.fcilicet agere^ic non agere, ficut potcntia

&

ifta ,

COntra ifta

qu6d

Indcterminatio potentiae zdtiatt. eil altera,qu^m indetermiuatio pafliuzrnon enim eft ad contra-

zdgentrare

proprie determinatie

determinahitit, vtprohat DoElor tontra

Scot.t.dift.t.fmefi.y.u.i%.tirxx.&d.t%.jMe./l.i.&t,J.i.

I.

eft

&

fi

eft

eli-

ide6 elici-

aliquomodohabcbit rationein

caufz refpedu adus; niiquam negat Philofophus quod rclatio non fit aliquo modo principium

motus,vei terminus,fed vult qu6d non pcr

fe.

Ad

Dodoris Subtilis

19^

Ad primum, concfilitar qa^d indeterminatio ^ potentiz adtiuae non eft ad contradiftoria > vt ad a£ere,dc non tigere,6.c potentia adiuanaturali,non voluncaria. THtntU inAd minorem, potentia indeterminata ad muld*t*rmnat* tos effcdlus determinatur ad quemlibet cfFeMdmultcsifdlum , Hne addito abfoluco, H intelligirurnne ftSui, qtutd» dtterminittur omni addico , nego de potentia nacurali ; licet in voluntaria Ht verum , in naturali , veladditur ftr Mliquid »ddttum.

vnde refpedu Spliseftaliadifponcio maceria; vudedico, qu^d per vnam formalicatcm licet iic infinira, non agic nacuraliter , nifi vnum. Vnde Coramencacor i* Afetaph. fi agens cft vnum, & maceria vnum,& adus e(l vnum , pcoptereanunc poaliquid \ parce

fui, vel

\ parte maceria:

,

:

dico

pocentia naturalis vna fecundum

,

formaiitatcm vna , non producit plura fine detcrminatione parte fui,vel a parre macerix ; fed it

in propofico

non

cfl rcalis

differentia

nifi incer

,

rclaiiones;igicur.

Ad exemplum

de fciencia

,

qu6d cft vniforme

in oauii partcidicojilla agic in vircutearcis.ope-

racio nacurx eft operaciu inccUigentis. tJfentU quotnodo

deier-

tniu*r/( ttd gtturttr*.

Alitcrdico.cum dicitur , poccnciaindccerminata adiuaad nVulcos, dcfe decerminau eft,&c.

verum

Gcut fubftantia ignis de fe determinata ad calefaciendum , quia eft determinara.vc fic calida,& habet calorcm, medianre quo calcfacic; eft,

dececminacaeft de

fic cfTencia

ad adunigcne-

fe

randi,quia deccrminacacftdefc, vtfundecrela-

cioncm

patcrnicacis.

Pcr hocad fecundum, pocencianacuralisadiuaneccfTaiio includic rcfpcdlum .ncccalorexit in adlum calefaciendi, nifi includcrcc refpeftum.

Vnde

refpcdlus

,

quo

refertur

noua applicario,

calefadiuum ad

eadem

realiras

encis infinici poteft cfTe

vtraque intentio,fcilicet& ratio fuppcfita,& ratio generandi detecminatiuc. Ad Damafcenum dico , quod loquicur dc determinatione ad ejfe hypoftaticum.

C

O L

L

XXV.

A TI O

,

eft falfa

quando ipfum re-

,

& diftindlio cft

quim

in diftinftis

referrur ad

,

Deo,non

ftindla k

fecundum rationem ; creatura

Deum & tamen ipfa creatura

,

vt di-

prarcedit relacionem. Similictft

intelledus diuinus diftinguit attributa diuina ,

& non

prsccdunt diftmdlaipfam

operationem. Irem arguitur

1. , perfona in Diuinis dicicurrewf» rtUtit rerpedus crgo aut fundatur in cfTentia, aurinperfona :non in efrenria,quiavt fic dice- diuin» fuitdMur i» tf. rerur de efTencia, fed vc dicicur de cfrcntia.cft ralatiuc

,

tionis

tancum

fffitt.

vc dicit

:

refpedum

realeni

,

com-

perfonx rancum ; ergo rclatio realis ibi immediarc fundatar in fuppofico , non in eirencia: ergo prafupponic fuppoficum , ficut rclatio funpecic

damentum. Dico,qu6d non fequicur, mencalicer in efTcncia rclata

;

ficuc

;

relacio eft fundaergo dicicur de eirencia,vt

nec fimilicudo dicicur dcalbedinc,

qua fimilicudine Socraces eft fimilis camen fundacur in albedine , non camen referr albcdinera, in qua fundatur.fed fuppoficum relaciuum, fcili:

ccc perfonam.

Irem arguicHr;propriecaccs hypoftatica: funt prim6 diuerfz,aliter non efTcnt vliima; ; quia efdare quibus diftinguerencur; fed rclacionct func huiufmodi , quia orancs funt rclatio-

fet

modo

potencia:,

& inhoc

communi con-

ueniunc.

Dico quod relationcs

diuinae funt

diucrfjE formalitcr foppofici

modo ua

,

pocencia:

&

quia pocencia generariua zGki-

,

&

pafliua,

prim6

licctconucniant

,

cciam fpiratiua funr primo

uiuerfa:.

Concr^, relatiociim non fic infinita formaliter,quomodo hzcceitas fuaeft idcm cum ea. Refpondetur , ficut incrcaruris aliquadiftin§^»medt guuntur realiter,& formalitcr.ira qu6d non con- vttM reUtit diuinM tfi ucniunr in vna ratione,vt velle,& intclligere;fed idintici mlitf humaniras, & h«c humanitas eft vna res.vr pro- vt pmt^mipriecas formalicerindiuidualis

maliter

Vtrum perjdna diuinajtnt relatiua?

ipfa relatio:

quiaipfa relacioeftdiftinfiiua extremorom.Patet falficas maioris ram in diftindlis realicer,

nes,

&

,

Dico quod maior ferri eft diftingui

& non nouus refpedusific

&

relationum fuarum:ergo non con-

ftituitur ex illis,quia funt pofteriora.

non

decceariuo.&crcantceftaliarelafiomcdiainccr a^tum Sc poccntiam. Ad tercium dico , qu6d efTencia eft infinita,& illimitaca negatiuc , pcr confequcns indecerminaca ad omncs perfediones abfoluras , poceft dccerminari ad relariones per relariones. Ad aiiud

fat realitatem

& calefa<5kum,& ad-

calefadibile,ii calefjcicns, uc^nit

prior caufalirace ipsi relacione reali.quia caa-

eft

comparando

nic plures regulas.

Tunc

habet aliquam caufalitatem fuper realitatem relationum fuarum : quia ibi extreroa non diftinguuntur fecundum rem,nec illa relatio eft realii: ergo diftindbio realis fuppofitorum diuinorum

;

liccr

idencicate aiia

vna ,

res

liccc

,

,

& differunrfor-

& ideo formalicas vna fit

non fic infinicas,ica in Diui-

nis: fed in illis, qua: funt formaliter A\et\f.i.pMrt.qutfi.it.membr.t.X>.Thom.i.f.q.40.*rt.t.^

creacuris,ficuc velle,& inrelligere

d.lg.q.i.»rt.l.Scot,l.d.tg.q.vtt.fjr »19 tti eitnti.

idem idcnric^ , requirirur infinitas, fed in il< lis,qu£ in crcaruris funt idem , licct diuerfa; formaliraces , cijm transferanruradDiuina ,ad hoc qi\pd finr idem,non requirirur infinicas,fed fimfinr

i

I.

,

diuerfam ad hoc quod

^^S^^^ V6Dnon:qaia qood

fh'^^ £^v>(^«' ^fSJ^

relationi prz(upponitur.non conftituitur;fcd quod

Dico qubd minor

hocquo refertur fubiccli

,

huiufmodi

tefercur eft

,

fed perfona

rcfercur:ergo,&c.

cft

plicicas,ide6 relario eft fua hzcccitas in Diuinis^,

eft falfa in

Diuinis, quia ibi

de primo,& perfeincelle(ftu

fciliccc illius

quod

rcferrur

j

ficut

cum

non

pra:-

dicjtor, Filios refenur

,

fupponimr

bene fuppoficum hu-

manum

rclationi

rcfcrcui

tellciftum

&

iHo

:

,

ide6 Filius

quod

eft

extra

fuum

in-

idco

piaCupponicur rclationi, fuppoficum diuinum non, & fi dicis oppoficum, ,

non fic formalicer

reajis diftindlio

extrcmorum

infinita.

Icem arguicur , propriccas hypoftatica cft incommunicabilis per rarionem propriam;paterniras non eft huiufmodi , quia non inqoantum di-

commuuis fibi , 8C adiuz qux communicabilis eft. Ncc

cirur adbiua, quia illa racio eft fpiracioni

,

inquantumparcrniras, quia ficomnispatcrniras cfiet incommunicabilis. Item,

petis.

Itcm arguiiur,

liccc

fi

Pater priu$/piraret, 8t p6ft generarcr,

fpiraiiorcpugnaret Filio

,

& non patcrnitas & ,

Pater

tM,&^ir»~ tii,

MSiu»,

titm neutra fit it^uit».

CoUatioXXVI. eam fpirando

Patec communicaret A

,

mocl6

(icuc

communicat fpirationem geniio. Dico , qu6d paternicas c(l incommunicabilis, quia paternitas abfolutcinec quia diuinatfed quia ipfa e(l propcieras

in elTentia C\t

,

ptima zquat Cundamento, vti

& eft de primo intelle(5tu eius

nngularitasrvnde duplex

,

vel non bene pondtraruHt,eam cenfurant,fed ttmtri.

qu6d

C

incommunicabi-

cfl

197

an.ii.& ideo trihuiturei,^uodhantJenteHtiam ttnutritmt^Ht diffittor,(jHin indicauerit eam def«nfihiltm,& nott improbabilem varik locii. Quidam tamen rectntiores,qui tim folutienes ,& fundamenta non viderunt,

O L L A T

I

XXVI.

O

licasivna eil implurificacaihzc conuenir efTcntiz

diuinac , quianoneft plures : alia qusrepugnac pluribuscommunicari^ficenentianoneftincommunicabilis ; paternitas e(l incommunicabilis vtroque modo primo modo,quia aequa efTentialitervni fundamentoinigitur (iceftincommunicabilis.eft prima, eil incommunicabilis fecundo modoiquia paternitas ncommunicaturFilioi «ut alia , cunc noh e(l alia incommunicabilis. Si.eadem,tunc non refertur ad Filiam.quia rela<-

ytmm inteUeSiud fttterntis fitprincipium formale producendi Verbt4m in T)iu'ini^?

:

&

Alcnf. i.part.qutJl.^i.membr.xX).T\iora.i.p*rt. qudjl.i.7. «rr.

j.D.Boniuen. I .•/i/f.t.f M4/}.i.Rich.4rM.j. I .Scociii

f.7.« num.^.(jf mlijihi citati.

&

non refertur ad Filium. Dico tunc , qu6d eft incommunicabilis , quia edpriorfpirationc, &hzce(l caufaefTe incomcio in Filio

raunicabilem per

ne

l'e,& focmaliter,

fua e(l prioc fpiratione.vnde

nem nem

e^Te

priorem ea

,

(i

quia de racio-

ponis fpicatio-

paternitate ratio-

coliis a

V 6 D fic

; qaia voluntas in Patre,& Fllio ptincipium immediatum , formale Esw: pcoducendi Spiritum fanftum : ergo intcUedbus paternus erit principium formale producendi Vcrbum.Confequentia ptobatur pec hoc, quod duo funt tantum modi intrinfeci producendi in Diuinis,per modum liberi, amoris;

&

&

& pcr modum

pacernitatis.

Icem arguitur , conftitutum ex dinerns comeft pcr fe vnum nec in re , nec in

munibus non

,

naturae

:

fed voluntas eft princi-

piumproduflionis libere,& pecmodum amoris; ergo intcUedlius erit ptincipium ptoduccndi pec

intellcduieiTentia &reIatio pertinentad diuerfa

modum naturae;ergo,&c.

genera ,ide6 non confticuunt fuppofumn,quod eftper fe^rnam.

eft

Dico quod in creatutis diuerfagenera non faciunt pct fc vnum,(Icut in Diuinis relaiio, ef-

&

&

fentia.

fentia

tum (ft

,

ex natura,& proprietate indiuidualf,qua: ; ita in Diuinis ; ni(i efTet ptoprietas

eft adlualis

hypoftatica identicc idsm

fuppofitum pet cft verum.

;

fc

vnum ,

mod6

mediante

illo intelligtre

oppofitura

vnum

modo

,

modo forma eft vnum

fimplicitate.AIio

&

ficut lignura,

& album fa-

ciuntvnum pecaccidcns. Itcm. fi cclatio conftituit, aut ctfe6liuc , quod falfum eftjaut fotmalitec , tunc relatio cft focmalitcc in gcnere fubftantiat , cum confticu-

&

fic pccfona Aanciz.

S

,

quz non

cft nifi in

C H O L

I

genere Sub-

V M.

di

.d. 1 6,a

quz

«4.

perfonx conHitUMntur reiationi-

tsUjf^ explicatur (^ probatur ibi vfjUt adn.io.& indelatijfme per quatuar vias impugnatitr.Vrima viaejl

Vcrbum. Hoc

,

qua

intelligit fe,

funt in elTentia diuina gtgnit fit

Verbum,

ica

,

&

principium producen-

declaratur

fic

attribuiraus

,

quam habec in crca, verbo noftro formaliter intelligit itv* tellcdlus noftec : ecgo l fimili de intelledudiuino,qu6d Vcrbo focmaliiec intelligit Pater : ecgo notitia a£lualis eft formale pcincipium produvcndi Verbum. Contr^, fecundum Auguftinum fuper loan.fi; deTrin.vbique, f^erbum efipfa cognitiefetmata:& igitur principium formale ptoduccndi Verbum fit ipfa cognitio:ergo idem eritratio producendi fc, quod eft impoflibile fecundijm Auguftinum ab

eis

imperfedioncm

turis :fed

Item

, fi

eft

adus , aut

zStas fpeculatiuus

pra£ticus:non fpeculatiuus, quia

dudiuus extri

:

alicuius

:

ille

nec prafticus , qaia

relinquitur igitur

,

,

auc

non eft pro-

quod non

ille eft

ad

eft aflus.

Probatut per Philofophum,qui fufificicnter diui-

rationt propria conftituti,n.

&

1 5

.^arta,au:horitatibiu

dit aflus

,

& habitus primo de Anima per praxira,

i.de 8c

AatnM

i.Met.

fpeculationem.

hac parte,& multo plures,& grauiores ^jed omnes im-

: fi Spiricus fandas producatur pec amorem aflualcro , tanquam pec ipferoct fit amot adlualis pt incipium formale.

^h

fngnationes to ordine tjuo pefitafant ,/oluitfthtiliJfime,

fecundum omnes San&os fequituc qu6d idem

I

an.^i .(jHod vero hacftntentia communu ftt ipfitu Do-

etit ratio

i

iiorie,patet

turfcre omnes difficultates hae collatione adduEla pro

£.

j.deTrinit.

tx comparatione relatienis ad relatum,n. i o. Secimda, tx comparatione relationu adoriginem,n.iyTertia,ex ./iuguft.Damaf.Anfil.interhai impugnatitnes hahen-

I}.5crcqq.

qu6d

operationcs confimilcs intelleduidiuino ,quales attribuimus intelledlui noftro , remouendo

Refglutio huiut collationu,iuxt4 Do6lorem,(^ com-

mHnem, i

,

intelle(Stio illa adlualis

,eft

rum

potentia opcratiua

fed

compoficum ex matccia, Tcctio

eft

alia

,

idemidentice

Patre

& omnia

:

fe.

;

eiTcntia^noB e^Tcc

quiddiuinum fuppoGtum eftpcrfedimme vnum, nontamen pec fc vnum vnum eniro eft rtipHciter; vno modo.ficut conftitutum ex ccbus diuerfocum genecuro qu« tamcn funt

pet

Irem Verbum fecundum definitionem eius, terminus intelligibilis adlionis , & raanat ab intelle^u,& cum eo fed quod raanat ab aliquo, eft in eo , habet illud pro principio eius focmali ergo, &c. Iftara racioncm quxte in fumma Henrici quaft,^. Dicituc quod intellcdus cft principium formale producendi Verbum , quia inteilcftus in dc hoc hti

cum

Alij dicunr,

ficut

•l

:

quod fuppodcum quod eft in efcreata non eft per fe vnum , fed aggrega-

Alij dicunc

TrifUxvnH.

I.

&

eft

li?

Contra rationem argnittu

&

:

(j'tod perfona ceriftituuntur abfilutu ,\.d.i^.n.i^ .eiuf-

producendi fc. Item , notitia perfeda determinatiua obteAi Ariuilmrlm» in nobis eft Verbum ergo notitia petfedla de- tiStBienm lerminatiuaipfiuseifcntizdiuinc, tanqoam ob- tjf* raiitnem

quefHndamtta; &foi»itomniaargMmenta centri^cam,

icdli diftindii

d.

I

Z.& d.

intuentieum i.d.i.tj.j.&' d.$ .tj.x.n.i6.& I

j.^. j .C7* <}uodl.4.Ponit tamenjfenttntiam,

Scotiopcr.Tom. III.

:

,

& notiti* diftindla L

,

eft

Verbum: ergo

gi£iiendi

Ver^um,

Dodoris

398

intelligibilis

ergo eifentia vt afta

przfens intel-

ledlui ftio (Ituino, eric ratio exprinaendi

Vetbumt

I.

i.

peditum cxprimic noriciamfui in intelledtu noftro,& hoc efl perfcdlionis in incelledlu nec potalis obieffci

;

fed

fi

non haberc nociciam

eCTet talis nocitia

per fc ftans,

ma^or pecfcdlio cum igicuc efTentia diuina in primo figno eft pra:fens intelledfcui pacemo

eiret

:

fub ratione

z6t\x inteliigibilis

neccifario expri-

,

mec noticiam eius.quam voco Vetbumjfed

intei-

ligencia adtuali pct te gignicur Verbum:igitur

&

duo verba. l

Item , intelleitus Filij non minus cft conuerfif^pra fe.qu^m intelledius paternus , loquendo dc intclligcncia aduali igicut Filius poftec producere Verbum , & Spiritum fandum , cum memoria& in(elligencia,& voluncas fit in qualibec perfona fecundiim Auguftinutn i. lih.de Trinit .tigo multa Veiba.

nits

:

ptincfp.

Ad primum ne adii

qood obiedum fub racionon eft racio producendi

dicirur,

incelligibilis

Verbum,fcd n^riria

a£l:aalis,vel incelligenria.

Concra,ex aliquo obiedlo przfence incelle£lui fub ratione incelligibitis gignicur Verbum , non gignicur,vel exprimicur de eftcncia , qus eft primum obic6lum:ergo de aliquo obiedo pofteriori eo poceft exptimi Vecbum eius. Dicicur , quod mcmocia non eft principium gignendi in Pacre , obieftum cali modo praefens , quod Vocacur memoria ; fed aliquid pofterius eo fecundum rationem , quia obie^um cali modo prsfens,quod dicicor memocia,eftprincipium operaciuum,&non produ6liuum.

&

&

'Ejftnti» tjt

pnmum

mo-

Mens reipeSM Verbi gigne4i.

Concr^ primum obicAum incelle^lusdiuini pcimo mouens incelledkum eius fub racione adu incelligibilis , ica quod nullom aliud fecundarium obiedlum mouet nifiin vircuce iliiusad cognitioncm fui, velcuiufcunquealterius:fi igitur primitm obicdium non mouec,& eius vc cognici non expcimacuc Verbum , nihilaliudmouec ,

eft

&d produflionein Verbi.

Item

,

fi

eft

ordo

perfe
,

& in aliquibus

obie(flis,impoflibileeft eflc poftetiusprincipium

producendi Verbum

mum

;

fed

Vcrbum

pcodueicur per

ica

perfeftum

mum.quia ficuc

,

ficuc pri-

in Diuinis eft perfc(f^um

modum

,

&

fimilis innacuraifi pofte-

rius producerecur,cunc cftec

primum, & non

pri-

deficiunc inencicate.ica deficient

in cognofcibilicace.

Aliter dicicur.quod

pca

mcmoria

tali

modo

defcri-

principium producendi Vetbiim in ejfe quieco,& quafi in pocencia , fed in a£tu per coiiuerfionem adualem intellcdus fuper eam. Concri^iCalidum eft petfedlum principium proin ipfo paftb debice approxiJpfam mtmo- ducendi calorem, rii.omni alie maco ftacim calefacic fine alia mutationc,veI adeft

&

ftdufo

,

tfft

friniipium Verbi.

hoc

,

cft

,

vel pcopter indifpo-

hicaucemeftindifpoficio ^ parceagencis : quod poceft eflc fub ejfe quieto , non poceft efte ptin-

teft incelleftus perfecaus

arg. ia

agic

mcmoria fit tatio expt imendi Verbitro. Probo , & memotiam voco obiedlum prsfcns intclledui fub r
Ad

qu6d impedimentum quareadliuum

,

ficionem agencis

:

A.q.y. a.ix>

Dicicur

non femper

& non incelligeniia adualis. Item.qiiod

ic hoc

Subtilis

ditione a pacce agentis

,

&

fi

aliquid concurrac,

cipium fotmale

vel

,

&

,

indifpofitionem

paflij

immediacum exptimendi

Verbum. Contr^,

deficit dif-

Cutft ptr^

non pecfediflime agunc,

ftifs nihil #-

illud in agentibus

pofitio, caufa quarc

quibus

eft,quia deficiteis aliqua virtus,velaltqua difpo*

ad agendum-,ad hoc igitur,vc aganc,requiridifponancur ab aliquo alio: crgo per oppoficum pcrfcdiOimum agcns , quod

&

omnia alia agencia perficit,& diiponit,nuIIo alio indigec ad agendum. Icem omne impocens ad agendum ptopcec aliquam indifpoficionem, oportcc qu6d pcr aliquod aliud petfedlius eo difponacur ; fed nihil propcer aliquam indifpoficionem , oporccc qu6d :

pecaliud poceftreperiri perfedius.eftentiadiurna,vel intelledu eius,przdi£iomodo fe habente,

quiaeft agens perfediiflimum.

Icem,omneindifpoficum ad agendum,oportet

quod per aliquid difponatur

:

auc igicur ^ fe

,

vc

quieco,& habecur propoficum , qood ipfa de feeft racio fimplicicer adtiua ad producendum Verbum ; auc i fe vc fub ep a(SluaIi,& habetur fimilitet pcopoficum; auc ab aIio,& hoc eft impoffibile, quia de illo alio quzro vcrum ex fe , vel ez alio : fi ex fe , eadem racione fuic ftandum in primo , & habecuc propofitum , quia illud prins eft memocia cali modo di6ta ; fi ab alio , quzro , vc prius,& fic eft in infinicum. Icem , quando quzricur de principio formalt alicuius produAionis, nonqnzricur de prpdudfcione , qui producic. Exemplum de omnibus, fuhejfe

fed ipfa adlualis incelledio , quz ponicur fecundiimre, principium formale protiudtionis , eft

aftio:crgo,&c.

Ad illud,inceIIe6lio adlualis eft abfoluca , non de genere Adtionis , fcd dc genere QuaHcacis, i6tio aucem de genere Adlionis eft habicudo illa, quz cft ad terminum ad^Hem. Concr^,a6lionis noneftadio. Refpondco , a(Slionis dc genere Adionis non eft adio de codem gencrcifcd adionis de genere Qualicatis eft a£lio,&c.& ^conuecfo. Concr^, in Patre eft inteIIe<Stus ageifs , quia in ipfoeft quodlibet, quod melius eft ipfum efle, qukm non efte ; fed in ratione intelledus agens eftquid nobiliflimum, quie omneagenseft przftantias,

fed

C\

qukm

non

incelle£fcus

poteft citca

,

nacura

rei

,

pofterius

non

poceft eife

przcedere formale principium producendi

quz

;

fed

obiedum przfens intelle^um fub ratione adu inceliigibilis, eft agens perfe£lum:ergo nihil

auc pafliua ; fed pcrfc(^io prima porcntiz adbiuz,

habet eft in

eo per nocitiam adualem , quod non prasergo neccflari^ cric Verbum, ejfe quicco

fuit in

:

pcc hoc pcincipium exprimendi illud.

propofico

qu^mincelledius

,

Item,intelledus

:

quia eficncia,

prius eft,

eft

fotmalis tetminus produ-

eft

potentia aut igitur a£tiua,

vel pafliuz eft aftio

,

:

vel pafllo de gencre A(3:io-

nis,vel Paflionis.

Ad iftud

M

iHttiuaiu

tiX*"*'

dico

,

Po/leriut n»n

eommunicart

ftteji

friut.

communicandi prius. Pacec, quia impoflibile eft cerminum formalicer produ(Slum racio formalis

ica eft in

fit

fuum ptimum

obiedlum habcrealiquam aftionem,non potetic habcrealiquam aftionem circaquodcunqueobiedtum fecundarium. Icem , quod incelledlus paternus non fit racio producendi Vccbum quia quando eft ordo ali-

quorum ex

In r»tri

paticnsrcrgo debet atcribui Pacri:

dionis,i'gitut,&c.

,

Vt »1»$.

fitio

tur vt perlKciancur,

camcn eft racio agendi,vel produccndiaAiue quod non przFuic in vitcuce & in poceftace eiusifed icaeft in propofico ,qu6d memoria.quz nihil

gtt,

petfeftio intclleiao* eft inrelligere.

Collatio ligete,

non quidem dc gencrc AdHonls

,

vel Paf-

fionisifed degenefe Qualiracisi& illa a€bio, qux etiam poced dici inreiligere , fiue (it iOtio , Hue pa(Eo, dkic quandam habitudinem , vel refpe^um ad incelledlnm, vel intcUigere, qnae e(l petfedio abfolara ipntn intelledlus, ira a:quiuoc^ dicituta^io, vcldegeneteQualitatis, vel degenere Adtionis.

&

Icem,(i intclledlus pofllbilis

ue ptodudiuus Verbi

in

cognitiuus,

(it

Diuinis,& cnius

eft

(]•

po-

, eius e(l ad^as , vc dicirur in i.de Somrto crgo fuperfluerer ponerc intclleftum agcntem ad eius perfedioncm. Icem, qu6d effencia diuina cum iucelle£lu non

tencia

f^gil.

Verbum , tanquam vna

principjat

caufa totalis

probacio , quia qaandocunque funt princlpia, Sc principia per modum natutz, 8c vtraque princi-

fecundum vltimum potentiae fuae , aliquid vircualitet e(l in caufa totali , quod non eft in

piar

caufa pattiali,

& aliquid deficit caufx principali,

quod eft in caufa rocali.Exemplum de mulcis tra* hcDtibus nauem,& inincelledu & fpecie obiedli refpedla intelIcaionis;fed eiTentia Dei cft infinira ; ergo nihil (ibi deficir in principiando,quia 6.

iicinnnito aliquid poifet addi.

RefponHo,

dicicur infinita, quia facit tantum,

quancum faciunt infiniraagentia (i eifcnt non tamen fuinpta prccisc haber oroncm modum pet fe,quem habet cum intetle6);u,alitcrconcIuderetur qu6d Filius elTet produdus & non per moduro natura?, & Spiiitus fan^us, & non per roo,

I

;

,

dum

399 perfedioncm,

paffiuaidicic ah'quara

peffedlio,qaia Auguftinusi/«iM/«MA0»i,(i

bonum aliquoa , capacitas formc

eft

Irem,ens&bonuroconuertantur : cumigitut matet ia (it ens,ergo bonum non enim eft nihil, quia fubftantia. Probatio , ex non fubftantianon (it fubftantia , i.Phyfie. 8cx.de Amm4 dicitar, :

qu6d cft fubftancia. Secund6 oftendo , qu6d in matctia , vel eiat potentia padiua fecundum aliquam eius intentionem non includitur aliqua imperfc^io vbi notandom qaod in omni ente intcUigitur aliqua pcrfc^io,non ramen illa ponuniur in Dco , quia ;

etiam dicunt impeif<;ftionem ; fcd aliqua eft in> tentio potentix inclufain eiusquiditate, qaae

nuUam

imperfedionem

includit

C H O L

Probatio, ttanfmutatio eft aftus proptius potentix padiux

,

fedaftui proprio correfpondct pto-

pr ia potcntia fecundum intentionem adlus pro-

,&econuerfo aurfccundumciusintencionem aliam:ali^s non c(Fet cius potcntia;fed ttanfprij

:

mutatio pafllua

cft

I

V M.

qu6dconuenitdiuer(is, quz non includuntimperfedlionem,conuenir Dco,(icut produdtio ; er-

go

poteniia pafliua przter mutationem, impcffedtionem.raanet in Deo.

cit

2.^.

I

,

quia fi ptr impo0bilt non

^ft.6.ntm.^.& difi.6.

.& 2.

COL L AT Vtmm

I

quod

,

capit

ejfe

poft aliud

& eftaliapro-

duAio.qus non

k\ta(.i.p*tt.qMtfi.^v.m*mbr.^. »rt. x.

quam capitur ejfe

D.Tham.i.

liiMlum tilali.

C H O L

I

V

Aiiucit extptiftti(ftmai rationesfuadentes tum Hen' Vtrbumproduci de effentia,ficut de quajimateria,

nem,

in pajftuapotentia ejfe perfeflio-

& banc fecludi poffeab omni imperfeEiione,&ftc

transferri inDeum,ficutgeneratiotransfertur, in

qua

in creatis dicit

eum

mutationem.Pre hac partt adducit

alia quiuque acutiffima argumtnta.

^^^

V60

ib^Jj

eroinenter (iiu in cauiis

(icpTobatut ex

cteatutis. ,

quz

Liccc

funt crca-

c?Se>r torum : camen non omnia,quz in crcacUris funt , poiTumus atttibuere Deo proprie : vt (I dicatut ptoprie dbiones

Deo

album , &c. tunc xWx

atcribuuncur proprii

in fua intentione

nuUam

,

,

cfTc fift efle

fifl

nihi'.,

niMiri midot

vel poft nihil,

tantum capitur effe de effe,t\inc vidccur, quod (ic eft dare (ignum originis.in quo eft Paccr, non

Filius,quod

non

cft ni(i e^Tc 'm priori

originis ef-

fentiam in Patrc,quz in Filio non eft in illo pciori , non tamen e^Tenriam non e(Te fub filiacione, quia fempcr a^ualiifim^ eft fub filiacione , fed

cum hoc , qu6d

nem:ide& non

gine, hoc

non

eft

quod

adlualifllme habcr filiario-

dare (ignuro nacutx,in

non

exiftence Filio

,

quo Pa- tattr *fi fi. vel non mul OMtmra, gia*,FiUi,

eft

\ fe

:

ergo

licet eifentia ptius

fit

fub

tamen in pcioti (igno natat;; fed omnis mutatio eft poft negatibncm , vel priuationcm in alio (igno naturx ergo iUageneratio non eft mutatio. filiatione,non

Tuuc

folae

pctfe-

qux fumpcx

dicunt impctfedio-

ncm.Tt e(Hapientia,& poccncia aftiua,&c. Item,prim6 oftendo quod matctia & poteutia Setti oper. Tom. III.

dico

,

Hcut generatiu poteft perdere in-

tentionem,qux eft mutatio , rcteni^ intentione, qua eft produ£tio>(icut in Diuini$:& ide6 non dicit impcrfeAionera,& fccud^m oranero modum adiui debec correfpondcre poteocia paCEua; ergo pocencia paifiua poteft petdere inicutionero, qui eft paifiua fufcepciua roucationis ,retent«, qui eft

I.

effe

nec

aliquid CMfit

:

M.

rico

rfr arguitfidttilijfime,

poft nen

,

t. Triflitilir

intelligence,fed cantijm Pacer inccUigit ptii^s ori- fidfriir *W«

f.q.^t. r«^.).D.Booaaen.i.^.{.a>t.i,}.i.Rich.;.3.Scoc.t.2.&.(^

S

aliquam mutationero

dicit

ter (ir,vel intelligit,

ficHt de quafimateria?

8C

poft nihil;pti-

ftat

ejfentiay

mu-

effe,

ejfe

pofterius origine habere filiationero ^fe,

XXVII.

O

yerbum dimnum Jit de

mlij ibifofi

quz di-

tna eft generacio,fecunda cteatio;

fed

intelUgeret,gigneret,& d.i .

t»

Bi*.

:

per

gigneri «juatenM inttlUgit

$n»tl* foffit

\ mutatione fccundiim intclle(^um,&fecundum

& iiem propertionMbiliter dt

,

quo feni

proprius adlus pocenciz adbi-

poft priuationem,aliquid capit

vtlHntate

Poitnli» faf' fm»-, iM »li'

ux,& potentia patliua vnaro habet intcntioncm, qu£ eft mutatio aliam habct qu£ cft feparabilis

eum obieHo ejltnfo , re(peElH SpiritHtfAnEli; Do^.late, i .d.i.ef.y. a n. 4. improbans Patrem in

piumgignendi f^erbum

1

& fepatabilis

,

fccundi!im intellcdlum ab intentioAc impctfe^a.

,

mm.j.&d.

forma bonum:

eft

crgo,&c

tatio ad aliquid

T^lutiotmemorUmfcecMHdam id tff, itttiUeElum cum ohiffto prdfeate , vt aSu intelligibili ejfe princi-

it4

& eft aliqua

Alitet oftcnditur idcm,quia aliquando eft

Toluntatis.

S

XXVII.

potentia fufceptioaprodudionis.

eodem fccundi^m nomc; Deus eft idem nuibi cft potencia, ipfacrit ptioc a^u , hoc

Contta arguitur

rum

potentia

cft

,

in

prior aftu

mero, (i f alfum eft. Iftud

an in

argumentum

Deo

(it

eft

Gandau.^.^Mi/t^.f»^.

potentia.

crcatuf a

:

Titntiaf»

Deo,qu^m

in

nam priuatio abfcindituf \ potentia

in

tir diffiM

ptior adu.nifi origine,

triaiurtt.

Refpondeo,aliter eft potentia in Diuinis,ncc potctia cft

ibi

Ll

1

&

Hii.irifHii-

i

Dodoris Subtilis

400 & verore eft

formali prxdication^ potentia eft non diftat ab a^tujfed

aAus:accipitar enim ibi,vc in creaturis

non

potentia prior adku

eft

hic in Filio,folum

iti

cum non

e(l

eodctnt

(ic

eiTe k (e.

Arguitur,quid BOtat ly ^««^jatic 'veritacem,auc fdintaieni

quod

dico

,

materia

ibi

,

& ly ^uafi,c{k.

nota vericatis.quoad pecfedlioneminon faiiitatis quoad imperfediunem. ttifiinu iif. Similicer non eft ibi componcio,quia(!xea parfeulrtu pr» tc qoa concurrunc, vnum eft idefn fimplici idenHtmrico de ticacecum alio. Qu.6d ibi iic qua^ pocentiafe qu^m fub filiacione ; fed omne quod^in aliquo pciori non eft aliquid , vel ad aliquid,eft in pofteriori cale aliquid, vel ad aliquid,

in priori fuic in potcntia calerccgo eflencia habec

^uod per gcneratioirem

cft in Filio

cducirur Filius^decffemia

,

tentUm Henriciconfirmantes. Mifcet varixs folutiones argumentorum qua hic non bahemur :forte apud HemicuTH fuHt,

:

auc igituc

quaii matctia

quod

,

non dicunc quia fi fic.etret ibi pocencia obicdiua qu« in crcaruta dicic impecfe^ionem , ficuc

COnrri tia

fimilitcr perfonae diftinguereritur fpecic

£,

ficuc

,

relationes.

Itcm,ex vi produdlionis non haberur in aliquo vno modo; fedeftentiaDei habetut in Filio, vt formalistcrminus:ergo.non vt maceria. Itcm.habcns in fe cftcnriam diuinam,quacun.

nifi

.

que ratione

,

omni

alia

rarione

amota

,

cft in fe

pcrfedus, fcd Filius habet cam fub rationcquafi materiae ergo quacunque alia ratione amota eft pcrfc£lus,& ita cftet pcrfcftus Filius,non habcn:

do cirenciam diuinam quod cft falfum.

Ad primum.fi

,

,

, quafi in maCeria eft,quafi in potcnrcfpe^u formaiis rermini produttionis,

,

vt

tcrminum formalem)

inrendunt quod

eflrentia eft for-

maliffiraus rcrminus generationis,cum formalif-

fubiediua:ergo vtraque crunc ibi «quc,fi iraper-

fimumin fuppofitodiftinguat fuppofitum,efrcn-

fciftioaufctatur.

tia

Iccm, relationcs funt forma fuppofitorum, quia diftinguuntjfed forma fuppofiti eft, vel fornia totius , vel forma parris : forma totius , ficuc humanitas forma Socratis, formapartis ficuc animarft forma Socrati$,nunc autem relario non eft forma corius , qjia non formaliccr includic

nus aiiquo modo , ficut cnim in fotma eft terminus duplex formalis,vnus tctminus fpecificus, vc racionalitas ; alius fuppofititiuus , fiuc fit duplex ncgatio.fiuc humanicas, fiue focrateicas;ficin filio Dei vnus tcrminuseft narura , terminns fup-

cffentiamrcrgo

cfttcrminus fpecificus,rclatio cft cermmus for- cus^hip*' non prius rerminatur fintieuf, ; ideo generatio ad relationcm,fcdad efTentiam^vt formalem terminum , tamcn fub illa ptoptietate: ideo non cft ad aliquatio : fimiliter fpeciesfumituribfexefTencia, ficut increaturis fumitur ex natura.ideo non diftinguitur fpecie. Ad primum tunc dico , qr.od ficur in crcarura, de hoc late qu? eft aliquidin poientia,refpe£tu fui inadu.vc '•d.i-q?-»

,

forma parcis,& quafi parsjfcd eft forma parcis,vt anima Deo forma quafi pars.erit quafi

eft

in creaiura forma pars

corporisjergo in

formapartis

ergo eftcnria

:

eft quafi

mareria re-

fpedlu compofiri.

Diccs

parsdiftingdituritoco; fed relatiocft , idc6 non cft pats , ncc forma, quianoninharrer. ,

Idoncice cflcntia

Contra, non coHit hanc rationem partis Concum alio formaliter diftindo ; fcd eftentiia & relatio ad conftitutionem vnius,8c ficconeurrant , habent vnioncm , fic non claudunt cutrcrc

&

diftingueret;tuncdicoqu6drelattocfttermi-

pofitiuus

eft

proprietas hypoftatica

fumercdifFerennam,&genus.fic aliqoo modo eft ibi.incellcdus Dei infcrmacur nocicia fimplici, &iile idcm , vt nudus,

potenna

eftquafiforma.

quia

fic

,

eft

JLogica.

Conrra.prioriras originis

eft

rcalis.^rgoillam

vr informatus itnprimic in Ie£tus,vc ria,

nudus,&

informacum,&

nudum,idc6

quafi informis eft quafi

& informans efi quafi forma

;

ille

relatio

mate^

autem

Et cijm arguis, habens cfTentiam^vt quafi mafuppofitum pcrfcdum ; dico qu6d ficuc fcquitur, principiuip cft ergo principatum eft,

tcria,cft

Contra, omnisimperfeftioincreatura, qux fcquitur potentiam paffiuam fubie<3;iuaih,fequi-

propter corrclationem;& proptcrcaaddiiii exclufionc, fequitur oppofita:vnde habcre cam vr ma-

tur'obicd:iuam.

rcriam,includithaberc

& eftentia concurrunt ad confti-

:

cam

vt

formam

,

& nota

exclufionis addita excludit inclufum.

Ad fccurtdum.maior non

tutionem fuppofiti,vt funt duae fofmaIitatcs,fer.

cft

vcra in nobis:!n-

telledus cnim continens notitiam

quam

materia vcrbi refpcdu intelle6tus,vtinfofmati. Ad aliud,cum afguitiK, agens ficut produccns

&

n)ini

:

ergo modificat,

& informat rcm, cuius cft

cft

eadem

res

cum nudo conuerfo ,

qui nudus

eft

nonrefcrtutad matcfiam , nifi inquantum mouens, dico qu6d hoc eft falfum , vbi mateiia non difFert i producente.

Ad aliud

,

quod producit aliquid ex matctia,

niod«is,fciliccr cfrentiam.ergo.

prius rcfcrturad patiens,quJim ad ptodudlum:cr-

Itcm , generario eft opus naturx , quscunque •utem opcracio narurx fitpermodumimpreffio-

go Patetprius referturad cfsetiam realirer.quim ad Filium dico qu6d antccedcns non eft verum,

nis

form«

S

;

vbi materia diffcrt realitcr i producenre, vei antecedcns eft vcrum , quando agcns difponic

in mareria.

nifi

C H O L

I

V M.

AidHfittres in^untiof vrgentes,(]Hoi effentianon

materiam,&abiicit formam prarcedcntcm. Itcm , potentia prima adiiua non requirit

ali-

^uibut

quam caufam.ficut patet in ctcatura;ergo necpo-

^^nat fubtiliJfir/Ms/ilutioHes mirHm ia medHTnfett-

icntia prima produdliua rcquirit caufam aliam;

fotejitjfe

(jHctJi

miteriain genetationt P^erbi ,

,

7.

mcmorialem

oati diftin^lioneformali iftorum in illaconiundlionc ; fi igitur concurrunt ad vnitatem, ance-

habenc non idencicatem ( liccc vnum fic idemalteri, tamcn concurrunc ad vnicacem vc 'dicicur) ergo concurrunc ad vnionem;ergo vnum cft quafi materia,&a)cecuroquafi forma. Item, relatio cft modus , circumftantia ter-

°"''*"'**

ille inccl-

fequiturrealisordo,& realispotentia.Si dicatur, quod eft potenria obiediua.

Itcm, telacio,

Ttrminm

**circntia fi""'^*'

in fimplici racione,eft

conuertitur fuper leipfumiVt

,

fic

malis hypoftacicus

non facerenc vnionem ; & rcIario& eftentia non funt formalitcrvnum in Filio fed vnita non concut runr identicc , fed vt inateria &:forma:ergo,&c. Poteft dici , qu6d ifta identiratem

;

crgo

If*«r rtpfrio

»«^«f«»^«''. /Jf^^J]^ fe^ueittit.

„|J^

ColIatioXXVlI. ergo nec qaa(i miteria; dico qu^d antecedens eft verum.quia infett, qu^d de iucenoneftin eaufa adiua'requirere aliam caufam , Ted de ratione caufa; produdius eft requicere aliam caafamtvc quaH materiam.

Ad

aliud

quod tam

>

in generatione

>

quam

in

formz

fpiratione vtrobique eft imptefllo quafi

f'9'*

Item arguitur

I. i.

fi

,

efTentia eft quafi materia,

cui imprimiturrelatio vi forma,

quzro an cflcn-

vel vt indiflferens

&

uonprimo modo quia tune

?

,

vnum

fuppofitum j nec fecundo modo,nec tertio, quia illa imprcOlo prioc eft,qu^m fit Fitius.vel Spiritus fan£lusinccquarto modo:quia fic Filius non efiet magis de eficncia Patris,quim Filij.vel Spicitus fan6li. g^

Filius erunt

Refpondeo , in creaturis eft confiderire fignum , quo materia eft fub forroa abiicicnda, aliud in quo forma educitur terminum , quo eft fubitdam generationis , & quafi materia. Si quzris tunc, quando eftgencraiio ignis ih aere, vc mate^ia fit ignis vel acris ; neutrum cft fcd :

:

,

indiirereos vtrique

fimiliter in Diuinis

;

iroprimitur relaiio in eficntiam

nec

vt Filij

vel Spiritus fan£li

,

gnum primum

,

vt

,

non

eft Patris,

fed eft quafi

fi-

quo intcllcdlus Patris infocmatiit fimplici nocitii-, fecondum in quo intelle&as nudus conuertituc fupec informatum ; tercium in quo nudus conuerfus informatur. Ideo in eirentia imprimitur.vc indifferens, tamen ma,

in

gis diciturFilius deeflentia Patris

vel Spicitus fan£ti:ficut dicimus

,

,

quim

Filij,

quod de maie-

tia vini educituracecum, quia pri6s fuit fub vini

focma,ficuc in Diuinis Filius eft de eftencia.vt eft Patris.quia eft de efientia , quz prius origine eft ciTentia Patris.

Ad aliud

filittionem ajferti

vnum perfi,fine

vna

,

&

genitum non

.d.j

in Diuinis diftantia generationis

a^u, & hoc non

)i

eft nifi

in catione. Iteni acgaicuc:nihil informatur

ab eo, refpe^lu purus , cefpedlus rclatJonis^ non ab eftcntia : crgo non in formacuc

cuius

eft adlus

habet

ejfe nifi

relacione.

Dico

efiencia incentione,

qua eft elTentia fun-

dat FiIiationemimmediatc,immediatione

do

cet natucz fiindac

:

in

,

quia.nuUam cclationem

-& aliara fcilicec mediatione ociginis -,

necacione

pciilis

naturd

quo enim figno nacucx fundac vnam, camen fundac filiationem mediat^, ,

quia mediatc getamcn imroediate immediatione ,

natucat.

Tunc dico^efientia eft puros a&us cefpeAu filiationis, inquantum fundac eam immediat^ immediationem naturc tamen ;

eft in

potentia ad

eam mediatione originis. Itera.arguicuc, producens

modi

cefeccur ad

inquancum huiuffed inquancum

produAum ;

tnouens cefetcar ad mateciaro:pater eft roouens: ergo,&c. Dico qu6d produeens vt fic non refcriur ad tnatetiam , nec inqaanturo moaens , fed inquan» curo impcimens.

Qui vellec fuftinece, qu6d efiencia non fe habec vt matcriain gcneratione, pofiet cefpondcce ad caciones-fadas. Sccti cper.Tom.

III.

fuin-

fcd ratio fubiedli

:

non

10.

Dco concc,

includit impcifcdio-

nem , nego. Ad probationem

, mutationicotrefpondet ratio fubic&i fecundum omnem fui rationcm,feu intentlonem,cpnccdo;fcd produdlio

includic in aliqua ratione mutatioi|>cm

qu6d falfum

cft

dico

:

vnde d ico qu6d pcodu6lio

,

&c

,

focmatio habcnt formalcs rationes diftin£las formaliter ,

& funt fine coniradidlione fcparabi-

ab inuicem : quia pcoduAio-cft formaliter ipfius-produdi,& accidit fibiqu6dfiat cummutationcalicuiuspattiscomponii; muiatioautetn formaliterefta6lusmutabilis,quoddcpriuatione cranfit ad formam. Qu6d auiem mutatio concocomitcturprodu6lioncmincreaturis,hoccrtproptcr impcrfcdlioncm potcntiz pcodu^iux qux non potcib darc totale ejfe tcrmino produ£lionis, fed aliquid prxfuppofitum tranfmuiat,& fic producit compofitum : ergo finc contradi£lionc potecic fcparari comparando ad potentiam pcodu^iuam perfedam , ficut patct in cccatione , vbi propter pcrfcdtionem potcntix produ^iux poIcs

,

\

\

ncntis primo r^totum,vcrc nis

cft ratio produdioinquantum per eam vcrc produftum accipic

ejfi,

fed

ngn

mucationis,inquantum niualitcr fc habere fecundtim Philofophum 6.

eft catio

tatio dicit aliquid fubftratum

nunc quam prius Phyficor. quoniam in creatione non ,

,

quocunque

cft

aliquid

^***"* V**"

ZuLh*

Ad fecundum cum priori

non

argaituc eft

,

illud

quod

fub aliqua forroa

forma

,

in

&

j | y^j

,„

^

.

in priori

,

ad illam ; fed cfientia priijs origine fuit fub patetnitate , quam fub filiatione inillo:crgoprioci ociginisfuic in potentiaad fifuit in porentia

liationem.

Ad maioccm

dico,

qu6d cft

falfa

, fi

fiac diftti-

butio pro priori orieinis , ficut accipiiuc in roinori.quiaquodPatcr habcatenentiaropriusori•

fcili-

i.n. j .'vlti

cludit idiperfcdionem, cft in

in poftcriori cft fub aliqua

fic

.(j,

ADpcimam, quando arguitur,qu6d non in-

genitumefe

,

genito eJfeSc\x potcnciz ab

9.

1

fubftratum.

res

it

fue argutnemu eamprciatcontra Henricum.

tamen gencratio eft pri^s gcnito fecundijm cationem, fccandum qu6d intcUcdlus pcius accipiceam, vc in primo figno ; fecundo vc funt

M.

^uomodo tjfintia c^ rtlatiofaciunt ^uod vnumfit poientia,(^ alttrutn

,

eo

,

generatio fubita

,

V

I

Solmtfix areumema , pofita in principiopt^ienttM yerbum^gni de ejfentis, vt eie (jumfi materia,per cl»' r*m (Sr pulchram do6lrinam:(fr egregie difhutatcirc4

tix.vt eft PatriSivel vt Filij,vel vt Spiritus fandi,

Pater

401

CH O L

aSli4e,& h4e eft eim refilutio

in materiam,arguitur. it hoe

S

gine, le

-1.1

./•

s r irinon eft aliud , nifi quod habcat ellcntiam

,&qu6d

1

I

i

Carentfir"**

/';*"

,^,.„,-

fotintia

.

aa

a tg„^ Filius habeac in pofteriori origiais

iigno,non cft aliud,ni fi qu6d habcat elTentiam ab alio

;

mod6 ifta

pofiunc firoul ftare

,

qu6d Patec

& Filius i Patre, & ramen qu6d in eodem figno natorx habec eam, & nunhabeac enentiam ^

fe

,

quaro Filius fuerit in potentia ad eam habendam:vnde fic arguitur,non habenc eam in pcioci originis; ergo noa habent eam in priori figno nacurx : quod requirituc ad hoc , qu6d fucrit in potentiaad eam , eftfallacia fecandum'^i
ad negationero fimplicitcr. Ad tcrtiora dico, qu6d ibi cft potcntia ob- ^^ tmiam qoando tu dicis , qu6d potcntia ob- p"^*^^^^ ^j_ iediaa : ic^iua dicit imperfcaionem in creatura ficuc ,-,fl,>,, ^^^' fubicdliua, diftinguitor cft enim quxdam po- jueihilu.non centia obiediua ptoducibilis , quxdaro cccabi- difitimftr/»*'•»««»• lis:pciroa non dicit imperfciaioncm, & eft in Di-

&

:

oinis: fecanda dicit

imperfeAioncm ,

& cft

iii>

crcatutit.

Ll,

J

Ad

Dodoris

401 1

Subtilis &

dico

Refpondeo , ex eis fit vntim , non quia hoc hoc,fed aliquid aliud,non per tefpedum, nec per

qiiod eflc focmarti pactis poteft intcUigi duplici-

abfolucura,fcd illud includit magis ablolurum,&

Ad quacrutn dico, qu6d celatio

1,.

tialis.

eft

focma pac-

cum dicis. qu6d eH focma pactis

Ec

tcr.vel iicuc fahdamenti,vei iicut fubicAi

aucem

fc iiabct in

,

:

quod

catione fubiedfci tefpedlu fot-

mx partislis, eft quaH materia

,

non autem quod

fundamentum. Adquintum,cumdicitur', quod pcioritatem teaiem originis fequitur talis ordo , & realis potencia,dico quod non eft verum. niii de potencia obiediua , vt expofitura eft/kpra , & cjtm dicis, omnis imperfediio, qux fequirur potenriam fub-

rcfpcdum. Conrrk,

fi iUud tertium aliud ,qu^ni hoc:ergo perfona erit aliud.qu^m hoc hoc^di-* co illud tettium eft tfta,& fimul.

&

ContrLcrgo

eft

iediuam.fequitnr obic(^iuam lutione

Ad non

tercij

,

pater/it^M

iii

fo-

argumenti.

fextum

,

ex duobus formaliter diftindlis

vnum

confticuitur quid

adlus.aiceruui

per

fe,nili

vnum

fic

^u'

'*•

>

& hoc.Solutio.illud

Ad primum , dicirnr ad raaiorero, cum accipituc cx diftindis, vt diAin^la funt , non eft veciiis vnura , qu^m ex eis vt diftind^a nifi pcc aliud, quimpec cationcro formalcm diftinftionum.Dico illud aliud quod eft tacio vniendi eft identicas,fcilicet qu6d ifta duo funt idem identicc. ,

,

Conct^

,

vt diftind^a func excludicur ab eis

identitas realis.

Contc^,accipiamus przcifiiEme, vt poteft ac-

compoficionea(Jlus,&pocenciaE,nunc autcmper-

cipi ab intellediu,e(renriam illami eftentia ficac-

fona in Diuinis non

cepca

eft

compofiia

nec quafl

,

compofira;fcdfiroph'citcc (implex,& itafimplex,

I

hoc

habcns refpe£lutn adinuicem,non tamen vt potcntia & adus, fcd vc rcs & modus.

potenthj.Metapb,

Solucio fecundum Philofophum in toiern 7. fimpUxficut cap.vlt &i. vnitas compofiti necciTari^ cft ex Pirfin» ita

tantiira

tertiura eft fimul vtf umqucvt

ficuc erfentia fccundum fe confiderata , nuilam habcns compofitionem , nec quafi compofitum in re,& camen focmalis catio eftentix cft diftin€tz a focmali cacione telationis,nec vna eft alia. Contrii,qu^ndo ex duobus.vt funt diftinda, fic

aliquid

vnum

qu^m

inaioris vnitatis,

fit

vnitas

eorum eft porentia & reliquum adus quia {\ neutrum cft adlus alrerius;ergo non magis ex eis fit vnum, qullm vc

ilIorum,vr diftindla funtjvnum ,

:

& patecnitas non funt idem , qnia vnum ad altecum ad aliud. Ex illis igicur cft diucrfiras formalis , ex illis etiam pfaecififlime fumptis eft: vnitas identica , fi enimdeitas hoc habct , quod quodlibet fibi poflibile fit idem fibi,in illo habec fe

,

vnde telatio fibi compoffibilis fit eadem fibi, aliternunquam eric compoflibilis fibi. Dico alirer , quod nunquam pcr aliquid qux>modocunque in ratione principij vnum eft ex iftis

formaiirer,quod

vr diftinguirur

;

eft aliud

formaliter ab

vndc idcm potcft cffc

ratio

& diftindionis altetius

illis,

con-

funt diftindba , cijm nullam videntuc habece habitudinem ad inu cem:teIatio & e(Tentia,inquan-

uenicntiz vnius

tum

rum,&non identatis formalirer, & eademeft

funt diftin6ba,conftifunnt petfonam,quie eft pecfona Deitate fola , harc perfona eft magis vna, quim ipfa.vt diftmda:igituf ,&c. Item, fi terminus formalis communicatucali-

qoiditatis

tio

non

prasfupponirur cui communicecur ef-

proxima

cft ratio

non

,

ratio

inclufionis eo-

identitatis rtalis eoturo

>

&

ra-

ide6

compoiHbilitacis eorum.

COLLATIO

cui,cum dicicur rerminus formalis cotnmunicatus.pracfupponit illudtfui communicatut; tefpe6lus

,

corum

Vtrum yoluntas in

XXVIII.

Diuinkty^vt concors Jtt

fentia,qufa tuncrelatioeiretptius,qu^tncfirentiai

ergoeflcntias

communicatuc

tclatio

,

frincifmm formale (pirandi Spiri-

vc cflentia

tumfan^um ?

pceexiftit:efgb ieirentiaeft quafi maretia.

Ai ptimum

qu6d maioc eft vera, quando vtcumque cft rcs & res , non qaando vnum eft res , & alrerum modus inrrans realirarcm eius & tliaxime,quando illud, quod eft ie%t dicituc

,

). D.Thoni.i. f.j. j^. «rf.4.D.Bonauen.i.i/(/7.ii.fMf/2.i.Rich fiM/7.j. Scot.i.

AUaC.i.p»rt.fM*ft.-jo.meml>r.j. art

dift. I x.qutft', I

.(^ «/jr eitati.

,

eftinfinitum.

14.

vnum dicis

quiafi

tunc

per fe,quam

quod

ifta, vt

re

&

raodo

fit

magis

in fe diftin<£la funt. Si

fic.vnus efta^us

vnum

& altccum potentia,

nonfitaiAus ,&alteium potentia:

&

&

tantum hoc

hoc : tunc compofi, vnura cx iftis.fed ex alio. Auc fi eft magis vnura illa in ccrtio,qu^m inquantum funt diftin^a , opoctet aliquid eftein compofito vlctarationera huius& huius, tunc aot cft abfoIutum,& tunchoc& hoc:auticfpeaus,& tunc illc cefpedus , pec quem vnum rcfpicit aliud,ef it intrinfccus,& tunc illc rcfpedus cft aftus & potentis fccundum Philofophos. Viscationisftac in hoc,fi non cft adlus By nec ^conuarro : ergo erit

tum non

eft

R|c V 1 T v R quod non;quia>noIla porentia libere adiua,inquatum talis, eft piincipiumfotmale ptodudliuum ptodu6lionis neccffatizi voluntas vt concors eft huiufmodi : ergo.Probario antecedentis , quia fecundilim \

Contf^,quzfo an ex

pec

fe

&

A

^.non non funt

vnum

in rerrio

eft

ftinfba

per fevnum.quianeurrum cftdc

ipfi f.ficiir

quando

di-

pcr fcalrerius intclledh]:ergo vt in toto ncuttura eft pcr fe vniim alceri crgo cotum non eft per fe :

vnum.Et cunc nihilcrunt per fe

fuppofiri narurx

ncc hoc & illud cft per fc fi)ppofitnm naturijprima coufcqucntia probatur cx oppofito confcqucntis. diuinaf, qiiia nec hoc, ncc illud

,

Philofoph^. Eth.ifkiMavn diftinguitut^fadiuo: &quiaadliuura non habet tetnunum aliumab aftu potentia autem fadiua, fcu praftica habcc alium rcrminum,qucim ipfam prQdudiionem;fed ,

voluntas vt concors eft adiiua:cigo vt eft fic, non cftproduftiua.Minorpatct.quianoneftconcors,

pctf»&, fed veUt eft adio roanens in agcnte. Iccm , quid inrclligitur pcr concors , aur dicit

nifi

aliud l volunrare,vel rationc, aut nihil

?

Si nihil,

habeo ptopofitura > videlicet quod voiuntas abfoluta , fumpta abfquc aliquo addito > eft principium,&c. Si aliquid rarionc , aliquid rationis efprincipium,&c. Et tunc eciam alia perfona ad fuum realefupponerct aliquid rationis. Si fit tunc plualiquid re,hoc non eftet^nifi relatio,

fet

tjfe

&

rcs eflenc relarioncs in ccr

Diuinis,quimcoromuni-

ponuntut i Dodlotibus. Contri, Richatd.3. deTtinit.cap. ».«»»«»' i«cHndijftmHt

»y-

C6llatioXXIX.

403

Ad primum dico,qu6
producendi Spirirum fandbum fed volunras vt concors , & produdtio runc dicitur zquiuoca, quando produftum non aflimilatur principio produdiuo.

ducendum. Contr^ nulla potentia habens a&umadaequa-

Contra illud , qiu)d diccbatur in quxftione, quod mmor iucundijfimm non poteft ejfi nifi Mtner»

tum,poteft habcre aliumifed voluntas diuina habet adum adzquatum , rcilicct velle infini-

aliis

emiiiffmtu ntnpote/tejfe, nifiin Anurt mutu»,feih»c ineji volumatkvt concerdi.

lum

;

etgo.

&

Diciiur , qu6d vcrum eft alium vniformem eiufdem rationis. Sed iftud non videtur valere, quia ex eo , qu6d potentia eft adzquata adui fuo, & per^adum infinitum adaequaturo,non po-

;

mMM;quia

araor iucundiflimus

voluntas

eft beaiificus,

non quietarctur ibij

fed Patet non bealiHcatur videndo Filjum, fcd efleniiam fuaro;

ergo non oporict^uod amor iucuudilliinus mucuus.

C H O L

S

I

iic

V M.

ceftinalium.

Ad eft

recundum,poteft

eadem

quod

,

Refolutio huiue coUationii

elTc relatio realis,&

fpiratio affciua

,

runc

vel relatio ra-

tionis per comparationero Patris ad Filium., Sc i

conuerfo.

, Patrem (^ Filium vt vnum principium, proiituere SpiritumfanSlkm , ^»14 Pater priUs origine per intcUchum dat Filiovirarn-

tjutfaecunditatem ,<juam txeat in aSlum fecundafacunditatii

Contri

principium

,

formale produdionis

Spiritas fandfci przfupponicur Spiricui

&

fando , per confequcns , vt iic non dicic refpe^um ad Spiricum landlum , quia Spiritus (andus intelligitur non efTc. Item , arguiiur quod non vt concors , quia quibufcunque fuppontis , voluntas vt concors eft racio formalis producendi Spiritum fandum: ifta fuppoiiia producunt Spicicum fandlum , vc concordes (i igicur racio formalisproducendi Spirirum fanftum Patri & Filio eft voluncas vt concors igitur vt concordes producunt , & iia :

m

habtt DoElor x.difi.i.quAii.-^.anum.iZ.

itarefoluit i.d.ii.^uaff.i.num.i.Olatt prohat.non fpirari

i

i.&a num.f.

Spiritum JanEliim voluntat*

^uatenMs concors ,feuper arnorem impenfum (^ repen-

fumy vt loquitur iSt,pro ijuofaciunt rationes htc adduUa: dici tamen potefi amore mutuo

,

vrgentes vet con-

cordi (pirari SpiritutfanSlitt, (juia voluntate Patri Filio

&

communi, nata ad taltmfpirationem eliciendumt

&fic

(

inquit DoElor

num.

1

)

explicetur Richardtttt

fauens Hcnrico ;vel reijciatur , quia cimtra jiuguHi^f num efi. Secundo modo Pater , dr Filiut diUgunt ft SpiritufanElo, txplicat Deilori. diil. 31. num.

1

1.

:

iion vt diftindli ergo non funt vnum principium producendi Spiritum fanfluro contra Au-

contra

D. Thom.

:

COLLATIO

guftinura.

Itcm

,

ratio

formalisproximarefpcdo produ-

^bionis Spiritus fandi

,

eft

diftinda in Pacre

&

a Deo fmt n/olita necejfario ab eoad cfTe exi/ientitef alia

&

ergo Paccr Filius func diftinfka princiProbacio antecedencis , quia fccund^m te voluncas non abfolucc fumpta , fed fub a6bu imFilio

Vtrum

:

XXIX.

pia.

pendendi gracuice , vel rcpendendi,hoc eft , fub amore Filij debito ad Patrem ,& fub amoregracuito Patris ad Filium

,

eft ratio

Atenf. i.f*r.quAft.^.menAr.i.K\cYi.i.difi.%. att.x.wtft.i.

D.Boa.

V6 o fic: qiiia

rarionem

lite/

(icuc cadero via cft

,

ab Achenis ad

zcernum,&immucabiIc:ergo,&c. quia (i non nece(rari6 voluicea; ergo poflibileeft Deum non velle ea , & poflibile cft velle ea; ergo vofeaa.

quod non

fclmus

,

quia cuncFilius nihil fa-

tuncenim Spiritus abaliquo,quo nonexiftentenihil

ceret, vcl eftet fuperfluus;

fandlus eftet

minus eftct aut :

parciale,

quia tunc imperfedbum

principiuro, & erunt ficut duo ttabentes nauero, quod eft inconueniens. Dico qa&d Patec eft totale principiam fccun-

dum

rero.

Concri,volnntaseft res, &.non (iceft principiom 1 fed vt concors fecund^m te , hoc eft , fub

di&um eft fed voluntas focmale^ , fub ifto duplici ce-

duplici (efpedlu

non

poteft eife

,

vc

ecic

;

nec in Filio: ergo neuiec pcincipium totale fecunduro cem , fcd quod-

fpedlu ,nec in Patre

,

libet partiale.

Item, & voluntas

eft

principium formale, tuni^

eflentia faabetur in Filio

,

& Spicitu fando zqui-

uoc^ ; quia

Filius producituc ab eftentia abfdlut^,quiaeftentiaeft pcincipium fotmale produ-

cendi Filium

:

fcd

non

eft

fed funt

luncas eius fe habet ad vtrumlibci diligic

formale principium

I.

immutabivoliia.quia ab zterno; quod aucem ;

eft

Filiam eft principium totaleprpduccndi Spiritum fandlam; poteft dici

&

immutabilitet volita ne-

ceflario funt volita

tendit in Patrem.

Dicitur qu6d terminus eftvnus, velvolitio vna fecund^m rem , diftinda tamen fecundum

Thebas.&c. Concrlk , quxro an Patec vt

qutft.t.D.Thom.i. par. qutji.^.art.

formalis proxi-

ma. Nuncautemfub iftoa^iutendic inobieda, vt duo, vetie enim Patris tendit in Filiuro , vt eft Filij

i.f/ar.art.t.

X, Vicat\c.qu0dlib.i. judft.9. Scoc.i. dtft. 8. qutft: j. alij ibi citati.

,

& iia impcc-

qu6d non , & per hoc adducicuc An« Cur Dtut homo.

Dicicur, :

Item , voluncas eft refpedlu finis, &cflencialem ordinero habet atl finem ide6 in fincm fer:

non habec neceflariam habitudinem, nec efleniialero ordinem ad alia , quz funt ad finem ergo non neceflari6 funt volita. Ad primum,nonfant mutabilicer volita,lic^c tur

fcd

:

:

fint ab zcerno volica, quia notatum.

Ad fecundum ,non eft

ibi eft

temporale con.

iroperfedlio in volun-

tate, fed in cfFcdu.

Contra pofitionemceodem z6t\i valt fe,& Probatio , quia in Deo fuam veBt cft fuum ejfe, quod nullo modo eft aliud,& aliud,nec inutatar, fcd cft idem omnino. Contra refponfionem ad primum argumenalia.

cam , fi non immutabilitec vult alia poreft ca non velle; quzco igitnt, an antequam volutr, quod non

potcft dici, quia ab xtcrno voluit; nec

p6ft, quia ia ztccnitate

:

nec eft prius, nec pofte»

Ll

4

rius.

1.

Do6loris Subtilis

404 rius

,

tunc etiam

ctCet tnutabilis

}

nec

dom

fitnul

Ad primum.non

fequitucconfequentiaiipre

enim e(l Bnis fui , & icle6 vult fe nece^Tari^ , alia autem ad i/lum Hnem ordinem habent accidentalem ; vnde aStas cA in fe neceflatius > non ta-

mcn refpedu talis obiedi. Ad aliud poteft non velle, & antc, & vult

tiumm ert»tnrsrum.

,

,

ergonec«//^quiditatiuum; hoceft inconueniens, qoia tunc habens fcientiam ab zterno de lapide, non habuiflet Metaphyficam fcientiam , vel

ledus Dei intelligens ideas reprzfentatiuas ideatorum, diftinguic ceprzfentaca ab ideis , fecundum rationem intelligendi : nec coccelatiuum

lis

neceflati6 vult pcc fe

eft

ejji

falfum, quia ab xter-

aliquid fecundomfj^ quiditatiuum,,velexi-

ftentiz.

habct obiedkum reale ; obie^lum autcm fcien: qaia. fcientia quam qui^ ha-

ergo idea

&

non eH nifi de fciro: ergo erit aliquid , diftindum ab eo, ecit ^«li» quia fcicntia eft de qnod ^uid eft. bet

,

&

Item, contra aliud

5-

eft

habuit fcientiam realem : fcientia autem rea-

tiaeeft ijHod <}Mid tei

:

omnis^potentiajVel

eft

an-

ada vel poft adum: & ita quam effe habenttes ab xt^tno, Sc (fuod quidefi reprasfentatum cum zStu fimul,Deus non poteft velle quod vult ante adum, quia tunc realiter non vellet,& poftea vcllet,nec potentia cum a£tu potcftnon velle, quiapotentia cum adiu eft quando a£tus eft:ergo fimul

cum te zdtam , vel cum mSu «i 4ter- potentia,fecundijm jumIu f

& fic auc eft nihil , aut eft ens diminutum, &c. vc pciiis. Dico quod ideale , vt eft cocrelatiuum ad iJtaU quom ideam , non eft diftin&um , nifi fecundum catio- mtd» difiitt' nemiutelligendi,& fecundiimintelledlum^ficuc ^T*'^ pmgaiui paiieie Htrco-ceruus , qui non eft, nec eft poflibilis imago illa non reprzfentat fe» cum correfpondeat aliquid fibi fecundum ejfe vc idealis,

quiditatiuum ,ncc fecundumr//>exiftentiz:fed intelledus dicic aliquid icpizfentatum,fic intel-

no

ttt

& fic loquimuc de ea

,

exiftentiz:

Deus non

fcientiam realem, quod

Tttifti»

: etgo ad pcaefens,

res ifta eft corcelatiua ideae

,-

m

p6ft.

Contra folutionem priroi quia noneflcntialiorem ordinem habet ejfe quiditatiuum tei ad diuinam bonitatem , quim efe eJiiftentia: ; fed ,

t*ff»rio

Contrk

aliud ab idea

voluit, quia tunc efTet contradi^lio.

,

,

Contrik

fuum

,

relatiuum ad nihil

abfolutum

eft

eft abfolutum: quia correlatiuum

;

ReTpondeo

eft nihil.

elfe ideabile in idea,

c^ejfe idex.

Contra,ad hoc arguitQr,non aliter nouit Deus C^ non nouit Deus lapidem , qu
:

:

uit rationes diftindlas in feipfo.

oppofita.

Item, in primo inftanti, in quo idea reprzfenergo tantum reprzfentatfit ad diftindionem rationis per te, vel rcprzfentabit vt reprzfentatiuum aliud , &c. ad

Ad primum , dicitoc quod fu£Ecit , quod illud dequoeft foiientia, habeat f/^ reprzfentatiuum, non tamen qiiiditatiuum,& teale.

diftindionem rationis , erit reprzfentatum diftindum ab idea reprzfentante; aut igitur habet ejfe iroperfe6lum,& tunc vt prius.

Contrik: fcienna,quam habet Deusde lapide, non eft de illo fecundum «j(/;,quod habet in Deo, quia tunc non elTec nifi fcientia de fe ipfp ergo

noneodem modo.

,

:

,

de aliquo,quod habet quiditatem aliam. Dicitur , quod verum eft de aliquo reprzfentato,quod repcxfentatum,vc repr2reniatum,npn

eft

habet

nifi ejfe

repcsfentantis

,

fed intelledus di-

ftinguit repraefentando,qu6d ^uid reprzfentatum

eftindifferens^vt

fii

ens, vel

nonens, &taIenon

oporcet habere aliquod«^cxiftentix,vcI qiiidi-

tatiuum.

Contr^

a&us

:

fciendi

non

poteft effe a£lus

terminecur ad aliquod obie^tum, quia menfuraruc ab obiefbo : menfuratum autem dependet realitcc^mcnfuca; ecgoiftea£bus ,vc

fciendi

,

nifi

eft

huiufraodi

de

illo tali

aut

eft

,

Qua:ro igituc huiufmodi adtus:

ccanfit fupec illud.

quod cranfic ens petfedum , auc dimihutum fupec

,

aut nul-

ium. Si nullum,nulla ecitdc eo fcientiarealis : fi diminutum , ergo habet.entitatem diminutam tealem diftindbam. Item, reprxfentans non primo teprxrcntat fe, Vel illud in

quo

eft

,

ficut fpecies in

anima non

animam » fed aliud ceigituc non eft nihil, & ciim idea

primi^ repczfentat fe, vel ptacfentandutrt

:

&

tacur intelIcdui,eftabfoiututn

Contr^jfi adlus terminabatur ad idem ab zter-

no, ad quod

modo , fed non modo determinatuc

vt ab zterno, ad aliquid diftindum raiione tanttim ab idea : ergo ad aliud.

Dico, vtrumqae vidit ab apterno. Contr
diftin^um cacione ab idea:& :

non

cunc.

Dico qu6d alietas

eft

no diftinda ratiQUeab

ex pacte rei,quz ab zteridea

Contr^, ergo res mod6 obiiceretuc alio modo iquim abzterno. Dico , quod non. Contd arguitur fic : res hzc fecundijm effeS^

cund^m quod

intelligitur

idea

adum ictellc^us , non autem ab

,

terminac

zterno

:

:

,

fecundijm

verum eft

,

incelligebatuc tunc:

& non ^ pacte intelledus. reprzfentatur.

Contr^ , igituc cepczfentatum non habet piimbejfe fuum pec cationem diftindlam.

diftinguicuc

idea.

quodnon

^ parce cei

tionis,,tantum

repcxfcmatamin

ab

ergo non terminauic lunc fecundum fecund^m quod mod6 dico qu6d res non cecroinac a&um incelU^ius Dei fecundum tffe hoc, vel illud ; fed ejfe, vcl idea cantum terroinac. Contr^ , intelligituc fecundum aliquid ep,

ideam.ad tem

vc

diftingui realiter

,

ejfe ,

Dei fertuc fupec aliquod fadibile , 8c rerminatnr non ad nihil : nec ad ens diminucum, fed ad ens perfedum : non petfedum in «^fubftantiz , nec quiditatiuo fed ad ej/e reprzfencatutn, fcilicct inidea, vnde bene rerminatur ad ,

modo diftiuguitur

intellc'£cui,

Ad aliud, in pcimo inftanti

telle^lus

,

re ab ea.

ptius.

fecundura, dicendo ,qu&d in-

mo-

d6 cognofcic ce diftindlum ergo eft aliquid in obiedo vt dececroinac rood6 a^um eius , quod

modo

Ad piimum, &

:

Dico quod reprzfentabit iIlud,quod prius,fed

celatum ad nihil fic , abfolutum; tunc idea inquantum ideaeiletabfolutum , aut diminututs) , aut pecfedlum , ficuc referacuc ad ideaturo

~

Dico, idea ftatfm repczfencat aliud. Concc^.tunc diftinguitur ex natnra rei.Nego. Conirk, ergo in primo inftanti ante adturo raeft

pofCbilc diftingui

,

quia non

fecundum rcm , nec tatiooem , quia tunc

6.

XXX.

Collatio cunc

ante diftindioncm

efTec diftindlio rationis

laiionis.

Ad

jlH mauj U-

405

praBicam , tfuia pritrpraxi& direHiuaeisM. De ruvide Sihol. ibi »«//1.44. vbi ceffariu idem ait num. j canformiter ad Dofforem (vt videtm) di6htm efi 1 .

atiud principale, quid addii vellc lapidem*

Theelogiam noftram Jitptr

Dicicur , nulla realitas additur.

sifum

Concra

m*c*l[4r'utm.

totum , quo vult lapidem ciTc,

igitur

:

vt huius obie£^i, efl ncce
:

crgo neceilari^ vulc

nihil rationis vult

.

vel aElUidiEla quafl.^^. num.

,

V6D

quia per

me federe.

Aliter dicitur ad illud

federe

,

Dei, vc

i/elle

rentem ratione ^

velte, (icut difFert

Deo

eft intiinfeca entitas

quia id

eft

ne, Sc tamen poteft

ua

mutabi-

non efTe &c. ,

,

effe poffibile

non potcft eflc non cnim idem pcr-

verc idcm fimplex

&

ncceflario

:

& neccfTe

fcdlc fimplex eft poflibile

,

aliter idera

& non erit.

Contr^, tunc tes eft qoando cft fecundiim formam|fuam, 2. Pbyjicor. & quando non fccundum illam formalitatem, tunc non eft,5cc.

C H O L

I

Refolutio correffionetens titulo necfjfario

,

ita late

z.ejut^.i.nurn.ii.

a num.

difi. i9.

fciemia per ideat,

i

DeUor

&

,

fl

igitur tan-

\

,

&non

quod

fal-

cft.

Dicitur,qu6deft pradlica, fed habitus intellc- H*Hiiu.pntdependct ex quatuor caun$,fci> SHeut difndti » 2**** licet obiedlo pradico, vel matcriapradica, fi ftualis pradiicus

&

tutr.

ne pradbico ,

& dependet ab intellcdu

abcfficientc

pradicum habitum, vrtamcnmoeft quidcm habitus

,

tanquam

uetur ab appetitu G.Ethic.

pradiicus ab obiedlo prafbico maccrialiter

oportet

eflc appetibile,

,

quod

& non tantiim fpeculabi-

obiedbum contingens autem eft pradbicus feipfo, habitudo eius formalis no-

lej etiam in nobisrequirit

operabilcjformalitcr

Dicitur qu6d'diftinguitar formaliter vt res Sc raodus.

S

fum

i.Me-

cft vcritasi fcd

fpeculatiua propric

eft

ordinaretur ad dilcdionem eius

pofllbilicas.

Deo

Dei

pradtica,

&c.

confiftet in fpeculatione veritatis,

non efTe.

intrinfecum

omni

nobilior

Contra,finis fpcculatiua: fcientia

aliqua fpcculati-

:

tum

ab ea difFerens , faltcm ratioefle, vel

eft

i.

duplcx poteft effe titiz conformis appetitui. £t ha:c fi

qua

pritna ratio §iu* rat!»

eft

&

V M.

dircdiua , confideratiua ; obiedbum etiam duplexeft,appetibile, &contingen$ opcrabile, reipedu fcicntix noftra; ; omnia iftaquatuor fum in Deo, quia efTeniia eius,ficutobie^um,vel materia.eft fum-

Deummhilea$i/are

mc appetibije

eorttra Philofiph. i. diii,

diil. Z.^utft. j.

anurn.ij.(fr

z. qttia vero totafere collatio efi

de

& de differemia idet & ideati, vi-

cius formalis

quam

fecundaria

;

,

,

vcl diligibile

,

eft

&

non quia

didbat illa facienda

& poftea illa voluntas vclit,

a Deo cognita , de qua ibiper totum, C^ difl. j 2.num.i.& ^.& dift. j 9. num.^.vki oflendit contraD. Bon, exiftentiam non poffe fciriaDeoper ideas , ^uia eodem modo reprafentant , exiftentia

fed prii^s intelligit firaplicia,& poft voluntas de-

non dici reaiem ab ebie^

fMffibilia. Refoluit fcientiam

Boy vei (juiditate dterna

quia non datur diflinEla ab

,

eflc dimintuo de tjuofuse

i .

dift.

terminat ea

Dei

fit fraSiica

facienda

exccutiuc

illa

eft fcientia

,

'-uel

,

pradica.

Ad ptimum diciiur,qD6d Philofophus non

SCHOLIVM.

,

quod omni

,

fed loqucndo de praxi,quc

,

confermis

,

n^ceffariu praQicam

& prier velitione

non

,

,

^uia

ita dilta

num. j ^./itflinet tamen Deilor num. j 6. non pra^icam ,tjuia Dei volitie nomefl regulabilie.

&

prim6 conContrapofiiionero quatftionis, quod dicitur,qu6d habitus dicitur pra6bicus maietialiter ab obie£bo , effcdbiu^b in-

&

,

cyxxnfictu fe habetfinit in operabilibiu ,fic

licet,

quod

ficut

&

cialiter, nifi

Dei de

,

ibi

&

i

.

difl.

j

8.

continfentibu* ff>eculatiua efl ,quia

reElitudo contingens prius

efi

a veluntate eim

,

tjuam

rffediu^.

per illud,

eft tale

quod

formaliter,& eflen-

eft tale

Exemplum de fubiefto

,

virtualirer,&

& pafllone, Sc

principio,& conclufione,quianunquam eft conclufio formaliter vera,nifi quia eft principium

cegnofcatur ab inteUeSn difia^uaft.^.num.iy.vbi ta-

efficart:iter,& virtualiter tale

men

fioDC ccfpcdbu obic&i

deoet noftram Theolegiam de contingentibtu effe

oft

principium cftedbiuum refpedlu conclufionis, fic Rnis in operabilibus eft principium continens virtualiter, efficacitcr omnia alia.quac funt ad

effe

in hec videtur

hocvide

principium in fpeculabilibus

finem, iia quod nihil

Scientia

& hdc refpe^bn ob-

eftiia.

quaft.^.

Fhde prohlematicm

,

pradbica eft

principium in ff>eeiild^ilibt«,q\.\»tHiim ad

fsdlatiits habeturinijuifl.^. Prelog. nern-

reilte rationi

voluntatis

tali

tra illud,

tellcdbu

Refolutio huitu ceUationu fere eft,vt htc habeturin ,

Z.

fraSifm,

& verum cft

fpcculatiua nobilior

icdi nobilis,

D

principio

voluntas vult in-

conformitacem illam,

.<•

Alenf. l.paT.ifMtfi.ii.memhr.^.art.^.Ti.TYiom. i.^or.f.i. mrt. 4. Boaau.f««y?. i.frthg. Rich. ^utfi. 4. Hearic. ywin.iwt.8.}.i.Var(]uez i.par.J$lp.i.9.Scotas } 4./wA>/.

fe Theolegiam Dei effe de

^.^frotcg.

& p6ft intelledlus in-

,

& eadcm

,

& propcer

eft adbus eliciins

J]>eculatiua

facicnda

telligit ea

gentis

Theologia

cfPe

,

intelledius priiis

ponit fcientiam pradbicam rcfpcdbu dileftionis, SfttuUtium fcd folum tefpedbu praxis , quz cft in viribu^ in- n*n tfi nibilitr fmfrtmm fcrioribus,& qus eft refpcdu opcrabilis contin-

}6.a nutH. j

COLLATIO XXX. Vtrum

.

& incelle^us tan-

:

&

fr»ai(a%

hoc, quiim voluntas velit hoc, ide6 lefpedbu fui,& i fe TheoloThethgia gia eius eft fimpliciier pra^ica : refpedbu autem Dti rt^tBu aliorum a fe, fi fint operanda , eftaliquo modo fui frtfiicti, pradbica formaliter

.

formtlit

cfiiciens prius intelligit

de DoSer.i.difi. } y .num. i x.vbi ponit idea defcriptionem ex Auguftino, ($• num. 1 j docet non effe aliud ah if/a creatura, vt

1«

quia Theologia

:

vltrll

Contra , ex hoc fequitnr aliud inconueniens, fcilicet aliquid

ctit,

& nen afine,

& ifta entiras

,cui repugnat

tamen non repugnat

ex pofEbili

,

relatio in Di-

;

Similiter de nolle, hoc eft perfedionis in vo;

&

an hahitue fit

j.

fpeculatiua

taphyfica: ergo,

eft refpe-

addic cncitatem pofitiuam diffe-

,

uinis ab efTentia , pec intelie€bum

luntate

t

eius eft nobilifllma

Dico , efFcAus contingenter eft ^ caufa neccfa^us fit neceiTarius.

litas, cui

2. tangit ,

praclicm ab obieSo latedecet <jued/ic

faria, liccc cotus

me

tjuoad partes [pecttlatiuam

additur parte obiedi, nec a£bus addi-

tur fuper adlum

€ta

efte

§luod hic num.

jrraElicam.

;

;

& fimiliter de paf-

fed efTentia diuina

eft

ha-

iufmodi.

tI»httMm ni si Mt-

dici

Ht faiiim mMiri»Uitr

Dodoris Subtilis

4o6 iufmodi , vt tualiter

tantum materialiter ; igitur.

igitut

3TinistMufM

nthilifm».

ide^ continet omnia alia vir, quz funt ad finem tnon

iinis,

6c efficaciter

,

^lica

:

,

non autem fic

pra-

fed gratia altetius ) etgo fcientia fpeculaci-

ua

cft nobiliot fcientia pradlica. ^tem, contra illud , quod dicitur in pofitione, An diUBit q«od diIe(Jlio cft praxis » quia praxis eft in poteTfei fit fibi

ftate illius, cuius eft praxis

fraxit.

poteftate eius

eft in

quia neceflacio

,

ergo dilcftio Dei non

non

fed dilcAio Dei

\

Contr^ , virtus eft habitus elediuus ergo poftumus habere habicum intellediuum rcfpe^u eorum,qua; funt ad finem,ita & refpeilu ;

Item , quod dicitur in Theologia Dei ordinatur ad dilcdioncm vt adfincm. Contra , finis efl caufa nobiliflima , vnde fi de omnibus caufis cITet fcientia : fclencia de fine efTct nobiliflima fecundum A uiccnnam 6. Meta' fhyjic. ergo fi cflcnt ja.vt obied^um non habet rationem finis ^ fed ipfa diledio > ratio efTentis in fe.non efletrationobiliflima, quod eft falfum. Contra rcfponfionem ad argumencum, fcientia fpeculatiua eft fui gcatia

fc diligit,

ficut

&

raci», fiue

&

tamen

afienfu conclufionis

honeHe

ejl

in eftentia diuina,diiFerentia

fola ratione cura intellei^u diuino, funt tota

fit

argumentum vIcimum,quod

eftentia diuina,vt

finis

non

veritatis

;

caufandi habetcuro intclledfcu fuo concutrente, quam pcr fcipfum : crgo, &c.

Refpondetur ibi ahqualiter.

Ad aliud, cum dicitur,qu6d praxis,qua: ledio th.

ieEium, ^fi-

,

eft finis

,

eft di>

fed ratio finis eft racio nobiliflt-

ma, non ergo ratio eflentia:. Dico,qu6d «dus eft finis,

&

,

ratione k parte fui

eft

vltimum , qui ide6 cflentia fub cadem

obiedum

motus ab anima, & ad animam,

,

eft

& finis, ficuc ab cadem & ,

ad idem.

Ad

quod praxis eft in poteftate quod poteft elici ab eo , fcd eiiis non cft poteftas elici , & non elici,

aliud dicitur

cuiufcunque poteftas

,

eft,ita

q«ia hoceft potcftatis iraperfe^aai.

Contra

6. Ethicor. dicic

tas y-

non clicere

;

ergo poteft volun-

Itcm, circa fincra poft cognitioncm peifcftam peccatura

ergo non

idcm quod voluntas eius;

inpoceftatevoluntatis ad diligencftentiam luam.

ifn

cft

dum AA primum

dico,

1^. clcftionem

:

quod praxis in nobis

nam

fcqui-

quia voluntas noftra

cft

»"ufso»«»s.idcodetermjnaturpercircumftantias, tanquam dircftiua ad multa; voluntas autem Dci immutabilis , idco dilcftio in Deo non fcqui-

&

i}.^a
ex infitmitate

, autex Omnepecea' auteleftione; fed quandoaliquis vtituc ""• *fi *" fruendis non hoc facit ex m«Iiiia, aut infirmita- **'fi'""''**' tnalitia MHt /• nn te; ergo clcdtione, ergo cft praxis circa finem eitiUmi.

eft

roalitia,

.

,

.

vltimum, vnde habitus pradticuseft dircdiuus praxis ,qux eft eledio voluntatis. Primaigitur praxiseft cIe6tio fotmatiter

,

dioncm

&

vt volitio

vel fecundiim cle-

ponit nccefiario deleftationcm circa finem in operatione piafti- ExpraxieU' ca, quaattingitfincro,ficut &fpccuIatioponit fita feqnitur *" circa obic6tum fpeculatiuum neccflario dclc6la- ^. „ "* adlus

tionem , qus

,

n

rr

cft paliio

,

B &

,

non operatio quia

lettatto.

:

pafllonis , nec de-

ledtationis, quia ex obie£to prxfentc elicica neceflario fcquicur praxis illa,

,

& praxi

qux

eft

de-

lcdatio.

Ad

aliud

fpeculatiua eft nobilior pra^Stlca,

,

verum cft , accipiendo vtrumque quando tamen fpeculatiua ordinatur mo-

quia

fui gratia,

in ie

,

ralitcr, dtica,

&in genere moris ,inferiorcftipfa quam ordinatur.

pra-

ad

Contri fpeculatiua :

ta

in genere raoris.

quia

mos non

cft fimpliciter

nobilior

7«

Probatio confequentia*,

peruertit

oidinem natura:

quantum

,

fed

natura ftacuit nobilius ordinari adignobilius. fibi

finis eft.

eft

tas; fed diledlio fua cft

mn

Auguftinura

peccatum aut

vel poteftas voluntatis j fed in poteftatc volunta-

magis diligere , quim intelledlus intelligere, non folum non diligere. Itcm, non eft in poteftate Dei eflc non volun-

fe!^mtHr «/*-

Omnc

f.

fummura

vtifruendis, &frui vtendis.

eft

non Refpondeo

&

TraxU ntjlr»

principij fine dif-

cft

potcft eflecIeftio,& peccatum; fed

Item, neceflitas naturalis non potcft ftare cum ptincipia , quia ifta funt adlina oppofita , neceflltas naturalis , libertas,

non

'"""*''

& deIiberationecogniti,tameuperfe£lius cognici, & ficelediocft praxis.

conformatur

praxira.

poteftate voluntatis

lis

quia non habetuc ex

:

in fe pradtica: ergo ctiam in fpeculaciua ordina-

Commentator , quod

eledionem

praxis fequitur

EUlfiedu-

fed concluditut ex terminis. Alio ra-

non eft pradtica, nec diredtiua fcilicet dilcftionis;

fed vltcrius ordinabilis ad finem

nkdiuaiQnit eft eficntia diuina 33ei.

,

.

obiedum,vcl tota caufa elHciens refpeda talis fi

opcrabilis,& praxis, vt dileftionis crgo non eft fimpliciter infinita,quia pctfcftiorem modum

Ejjinfi**

; vt tefpedu huius: ele6Ho refpcdlu huius

eft

qua:cftiraperfe£la

Itera, fecundilira

^^ '" '''* quaeftionc, vtrum intel!e(5l;us patcrnus principium formale exprimendi Vecbum, fit

quod

,

men raodo eledio perfcfta

fed tantumcaufapattialis.-

OtllMt.xS.

,

teiminis

&

,

completa caufaefficiens tefpeduveritatum illarum operabilium , & neutra pec fe eft tota caufa« cft

viuendtm

conclufionis conclufae ,fcilicet cafle eft viuendum: fed impcrfcdior prima,ficut cognitio conclufioniscft iraperfediorcognitioneprincipij. Vnde

curfu,

Contr^, illud

&

fiue

,

vnde obicAum £c

&

A

naro dcliberatio , ficut confilia-

;

non de princi, de cis , qux funt ad fincm , fed non dc fitic. Nam propier pcrfciSlam cognitionemprincipij, fi aflcnfcro opcrari , cft cledio propric.fine pio

fionis

idem funt

non

tio eft de conclufione tant£im

Ad primum dicicur , quod obie^Stum finis fanc caufa eft^ediua refpe^u vcricatum pra^licarum , operabilium , fed non tota caufa fine infinis.qua;

&

patet de charitate , quz cft virtus , refpedu finis ; igitut refpcdtu finis poteft cfTc cle&ioj fedeledlio poteft dici nolitio fequens perfcdlam cognitioncm obicdi, fiue fic delibcfinis, ficut

cognitio ftriftccftperfcdliorcognitioncconclu- pUtiterfH'

eft praxis.

telleftu fimiliter efficicnte;

& confiliuth intellediis,& ide6 in

diAamen,

tur

Deo non valer, quod obiicitur.

,

dico

qu6d

poteft

,

(eA.

intellcdlio

non

eft

nobilior voIitione,fcdappetitiua, vtappetiiui

Contra hoc ,quod dicituc rationera appcti- /f^iuit inefle fincm ; probo quod non cft ^nis , quia telU&iomm appetitiofi fit moraIis,non tantiam dependct i *lf* nobilio-

tiu£

finCjfedcK omnibuscircumftantiisaliis,vt pcr quas fit , ficut debet , quando debet , circa quod dcbet, cztera;fed intelIe(^io pra(^ica cft nobilior tam in entitate naturz,quam moris, quacunque appetitiua viiium infeiioium ; quia

&

&

&

eft

dircdiuum

,

&

regula refpedtu a(5tuum alia-

rum virium inferiorum

,

& fic caufa

:

crgo non

ordinatur in geneie moris ad aliam appeticio-

ncm.

".'"

'tftt-

Collatio nem Mnquam ,

inferioris

pradici

,

ad finem cuiufcunque virtucis

vnde praxis non obiedum.

eft finis intelledlus

fcd

,

Dicitur qu6d fcientia pradica ordinatar ad praxim, vt finem propinquum, talis eft eledlio. Contrik , cunc habetur propo(icum,quiaconfiliatio

incelledus habet ordincm ad volitionem,

ctim volicio

crgo

fic

omni

poftcriori:

& hoC habes

concedere,

praxis abfque

ver^ pradlica

eft

,

XXX

fubiedum in fcientia,dequodicipoffunt oronia,quc funt in lilafcientia, taliseft illudeft

Chriftusvnusiorus ttiplici vnitare. Contra iftam opinioiiem arguo fic : de codem fubiedlo eft Theologia Dei , noftra^ fi igitut Chriftus eft fubicdtum Theologiz; ergo nulls veritasdeTrinitaie cft Thcologica , ncc multx contingentcs,vi, Detu mi/it filium /itum , &c. con- dekocq.j. fequcns eft impoflibilc ; igitur & antecedens. Prol.B. 14.

&

vnde volens dare pecuniam debico modo, & hoc eligcns , non minas eft liberalis moralicer , & li non habet pecuniam , dum in imaginecongru^ A» fuptru cligac dare.ficut dcbet.Alicer enim nec Chriftus,

qu6d

j#^ */#/»-

upg Apoftoli

lius fcientiz

€»rpor**d*bi-

niaccria cxtcrior verc cflcnt libcralcs. Similicec

Ut,f»Tt$$.

,

ncc

alij

paupcres

quibus

,

deficic

eligcrc forcicer agere in imaginc, eft efte mocali-

fortem

tet

,

etfi nihil ccctibile

L

I

V M.

ehieElum Theolegia

:

^centra Lin-

cenitn.num. 1 6.Chrifium ntn tjft talt ehit&^um yftcun,fiilictt ad alias ptrfonat' ,ad naturam ajfunuitam, c^ ad mtmhra tim qutfuntfidc''

ditm tripUcim vnitattm

Its.

,

Vnde oportet quam tUm. de fubie^o primo il-

contineat.

prima veritas

illa

fit

vel parie aliqua illius fubredli

parto integrali

,

,

fttiS'

vel

vel fubiediua, vel eflcntiali, vel

dc aliquo attributo

&

&

tjfe

tix illam veritatem

errentialiter

ad ipfum pri-

mum fubiedlum;mult; veritates neccfrariz funr,

occurrat.

RefelutiofiqHentu literd habttur apud DoElerem ^. ^.Prelog.num.i^. vbidectt centraD. Benau. alies

Chrifium nen

Confequentiam probo. Nulla cft veriias neccfla- flMM»mp*t^ imit »d ali' , nifi fubiedum illius fcicn-

ria alicuius fcientix

non funt de Chrifto,

quac

CH O

S

407

I.

Rationts htcfaliavtrum^ue heneprohant.

vt Patcr generat.Patet

Spiritum fandum

, nec Patcr cft Chriftus, nec pats Chrifti, nullo modo attribui-

Filius fpirant

turadChriftum ,quia

vnum

ftus cft

fecundum cum Chri-

fi

triplici vnitate

,

quia

fic

includit

perfonam ; ergo ci non attribuitur Patcr, ncc attribuitur ad Patrem Vcrbum, quia Filius non efPatre, nec c conuetfo? crgo , &c. Item , fi Chtiftus eft primum obicdlum nulla veritas neceflaria eft Theologica. Probo , quia quod de fe eft falfum, de omi
,

8.

AD

principale

,

quod Theologia Dei fit pra-

dlica; illa fcientia

ca

,

tingens

A»

Chrifim giat

Jit

tbiiSitm

TlnolegU.

Dei dicitur eifepradli-

primum obie^um cft operabile, con, huiufmodi eft primumobiedlumTheo-

cuius

Dei ergo, &c. Probacio minoris , Chriftus eft obie£lum iftius fcienciae , quia concinec :

cotus

vircualicer

omnes vericaces illius

fcienciz

,

& fe-

cundi^maliquidfui eft operabiIecomingens,vc fecundijm nacuram humanam , Sc eft fadibile, quiatotaTtinicas fecic Verbura efte hominem:

crgo,&c. Dicicuc qu^d non eft fafliua, ica qahd habeac pro tecmino fuo neceftario aliquod operabile.

Ad probationem dicitur , quod Chriftus dicit compofitum contingens , & operabile fubfiftens in duabus nacuris,

& ita eft primum obiedlum.

Dico,qu6d Chriftus non eft primum obiedlum concinens vircoalicer omnes vcricaccs

iftius

habi-

eftencia diuina

Ucec arciculos

fidei

,

non concinet vircua-

qui percinent adhumanica-

tem

Fioi.D. 16,

I

Chrifti, fed humanicas. Icem.fubiedlaparcialiafehabentadfubiedum totius,ficuc pactes ad tetum,fed multa tradlantuc in hac fcientia , quae non funt pactcs Dei , fed

Chrifti

,

&

corporis eius

»

vt

decem

tribus funt

fubiedum Ofee, ficut dicit giof. Totum autem fubiedlum eft totus Chtiftus triplici vnitate,ficuc dicit Linconienfis.

Ad iftud quod omnes articuli reducuntur ad Deum mediate vel includuntur in ea mediat^, ,

ica

quod omnes

10. Item , nullum ens per accidens , habens in fe conceptus diuetfos , eft obiedlum primum prim6 Seitnti* tt»tiu* f*r »etifcientix , quia ante fcientiaro detoto aggrcgato dtns fufftper accidens , przfupponitur fcienciade vtraque nit fcuntiam parte cius , ficuc ante fcientiaro de numeto fono- partium. ro,przfupponitur fcicntia denumcro,& defono in le : quia quiditas vtriufque partis eft prius fcibile, qullm ipfum totum per accidcns : fed Chriftusincludit partes ex quibus nonfitvnumpet ,

fe,fed per accidensrergopriijs erit fcientia

Ad primum dico,qu6d omnes

ter, ficut

obiedtum debet includere ,

roo

veritates iftius fcientiz virtuali-

& ada;quate,ita qu6d nihil

fit

fcilicet pri-

pec fe ptius eo,

enim quodamroodd accipitur per accidcns. Contr^ quod pcr accidcns includir non cft fubiedlum; ficcnim poflcm diccrc, qu6d feftuc» indudit omnes vcritates fcientiz Maihematicz, fic qudd feftuca fic Metaphyficz , & naturaiis ; fubiedlum illarum,& ide6 quod primo cas continet, debet efle primum obiedum , hoc cft Dcus: ergo feqoitur oppofitum pofiti. licct

:

&

veritaces fcibiles includuncur in

veritas fcibilis,vt/Si^7« fumitur proprie.fed

C

AT

O L L

I

O

XXXI.

beni

Vtrum

creditum.

Contti, illa» veiitarescontingentes,lic^t fint contingentes , tamen neceftarid continentur in aliquo fubiefto; fed feptero funt articuli huius fcientis , qux tantum conueniunt Chrifto, vt

vnde fiue fint fcibiles , fine non illud eft fubiefdumeorum primum , cui infunt prim6, & formalitet talis eft Chtiftus,& non Deus:quia :

Chriftus vt fubiedlum

includit

Deo vircaaliter,fed Chriftum cflc paftiim non eft

Chriftus

Thco-

logica de vtraque parte, vel nulla crit Theologia prima.

tus, fed efTencia diuina.

Concri ,

€txxta.

cflc intelligihile creatura frxfit^-

fonant Trinitatem perfenarum f D.Thotn.i./.f.4{.«r/.tf. HenT.jM$dHi.t.^.i.lkich.t.d i.«.

4.f.):D.Boa.i.i.iC-^.i.Scoc.t.^.i f.i.&alij ibieitati.

:

m

V 6 D fic ^

:

qoia Deus non potcft intellige-

re alia^ fe

:

nifi prii^s

intelligendo eflcn-

tiam

I.

Dodoris

4o8

tiam concarrentem cumvoluDtateatfe^bataired

Verbum,

efTcntiam) producit

Deus intelligendo

& Pater & Filius volendo eflentiam amicitia affeftata producunt Spiritum fandlum

:

ergo,&c.

derationecaufz potentis fufficienter,& perfc6tiffimc aliquid producere , eft perfediffimc in fefubfiftere : ergo cum etfentia diuinanon petfedle fubHftat , niu in tribus perfonis ; videtur, Scc. Maior probatnr, quia adiiones funt fuppoHtorum.Minor patet de fe. Contrli illud, qnod pluribus conuenit per aliquid commune , dempto vno illorum.nihilominus alteri poteft conuenire Hcuc fentire conueItero

;

:

:

homini

nit

homine iftornm

, ;

& afino, tanquam paffio

,

deftrndto

,

^Hno , nihilominus conuenit

vel

alteri

fed produdlio creaturac in ejfe intelligi-

conuenit perfonis rationeeftentia;,quia infiergo circumfcripra vn^ perfona , nihilominus poteftaliaomne producibile ine^intelligibili producere. Itcm, illud de fe,& ex fe eft perfcdum principium alicuius a<5tus, quod poteft immediateexire in illum z&um , refpedlu cuius eft principium perfec^um ; fed Pater de fe eft principium pcrfedlum cuiafcunque creaturs in ejfe intelligibili: ergo. Probatio minoris, quia Pater concinct effenciam, qua: fufficiens principium eft cuiunibec produ£tionis, illud habetex fe formaliter , bili

nitaeft

:

&

&

non ex

Filio

,

quia nihil habet ex Filio

,

fed quic-

quid habet Filius , & Spititus fandlus, hoc hab t ^ Patre faltem loquendo de perfci^ionibus cirentialibus:& de his , quz cefpiciunt aliquid :

eiitk

:

luxtA

poffibili

nem.

C H O L

quod pofitopoffibili, qu6d tres perfonx funtin eflentia diuiBa:dico quod necefliiri6 eorum emanatio quantum ad iftas, quae emanant , prsfupponitDc illis , quas non fic emanant fed pofita perfona abfoluta, qus pofitio impoffibilis, vel incompofiibilis eft non oportet quod Trinitas piaccedac

& neceflatio

;

:

produ^as in

cceaturas

rationes iecet per/onas

iiuinM

fint ex fi necejfe effe , priits habere eftc , tjuam creaturas in effc inteKigibili. Circa hoe iijputatpro ($•

veta

eft

contra, exquifitoi aiducens iifficMltates

^uo agit

(fr

uingelico in-

;

rem penitfts declarat, num.j.

late i.difi.

hahet re/ilutionemy

i

.qudfi.

(fr

iiffme confirmantur

&

:

i

.art. i

.num.

ex hU iiSlu, qua licet

varia

1

5

.

& S.ie

zil;i

hanc

ihi iocet foli-

iifficultates

,

hic

contra ea exeitet , filui pojfunt ex refolutionis funia-

mentali ie

<jMo

Fiie ihi ie iupUci inflanti natura,

ratiotte.

DcEiorhic lotjuitur.dr ie iuplici oriine erigi-

ad intra dr extra , ie quo etiam hicft mentio, htc cum ihi traittU collata , mutuo fefi ieclarant rtii

,

& &

confirmant.

exemplo addito defimire ,aon

Dlcitur

,

qtiod

produdio

in

ejfe

intelligibili,

prxfupponit de neceffitate. produdionem duatum per{onarum,& vnius improdu^z & ita :

T)icUr»tur quomodo^

^ 'cS* intelligibili

fuiptnSt

Trinitatem.

Scfintire: fic

tii"« funt ex fe neceffe eflc

,

& creature in

ejfe

in-

ergo funt pcrfona: diuin» prius ejfe. Maior probatur quia illud quod eft ex fe omnino independcns prius eft eo , qUod ab alio lecundum omne ejfe , quod habct, dependet; taliafunt creaturae: ergo. Minor probatur, quia perfonx diiiinae funtiden> :

crcaturae in tali

cum

:

cflentia diuina, qua: ex fe

non ficcreatorac Deus igicur.

liter eft neccfle eflc, ligibili,

quia

cflTcnc

,

ArgumKtum prt

prim»

fartt queft.

eflcntia diuina,

vt principium rcfpedlu

aftuum

liseftinpropofito.

Contra pofitionem

quatftionis,

& contra mi-

norem rationis pro pofitione ; in eflrntia diuina non eftordo, ncc prius, nec pofterius fed eflen:

imago, & excmplar creatura: in ejfe intclligibili ergo non neccflano cft ibi prior emanatio pcrfonarum ptaefuppofitaipfi diuinaab aeterno

tia

eft

:

ejfe

intelligibili creaturse.

Item contra aliam partcm minoris :

eflentia diuina

fi

fit

non

,

fc-

ncceflTc eflt cx fe:

ptodudis quia aliquo modo przintclligicur in eis, & pccfonz func aliquo tpodo pofteriorcs;

non

fed

valec ,

& forma-

inir^intel-

;

Taracn ad argumenta poccft

dicf,

quia ficur ad

poffibilcpoficum,fequicur poffibiIe,ficuc pofico homine ponitur rifibilc : fic pofito impoffibili,& incompoffibili noneft inconuenieDS exilloim-

,

prius cft ex fe necefle cfle : ergo

&c.

Contra refponfioncm ad primum argumenin creaturis ponuntur duo fubic^a calia. & pofito pcr impoffibile , quod vnaalbedo cflet in cis, nihilominus vno albo abftrado, aliud album

tum ;

difgrcgarct

:

crgo l

fimili in propofico.

communis cadem

Et

fic cf-

vna pcrfona per impoffibilc circumfcripti , nihilominus eflet produdio ab alia. fcntia

Ad primum

dicitur,

tribus perfonis

quod licct

eflentia diuina

ab ztcrno fuerit caufa exempIarisIapidisin;j(/<

tamen aliquo ordine prioritaris fuc-

produdz qu^m lapis in ifto in eflentia non eft prius , nec

runt perfonz prius ejfe.

Et cijm dicis

poftcrius

:

,

,

vejum eft in ea , tamen eft ordo

Ad nrgutnentum pr» aUem

parie

rtum. 4. ftft-

tum.

origi-

comparatur ad pcrfonas intrinfecas, & ad produdas & vt comparatur ad quodcunque ad extra produdlum qnia quodcunque aliud k Dco producaum in quocunquc eJfe,eiCi fic zccr-

intr^

realicer

cf-

adintr^j&adextr^. Ad formam argumenti dico , quod maior eft vera , quando illa qus procedunt ab illo principio.non habent intcc fe ocdinem neccflari6,qua-

nis, vt

,

non

autem comparatur

vel intellcdlus

„g g^oj ^^ ^^ ^^ ncccflc efte prius eft omni co, *3"°'' "°" ^^ ^^ ^^ ncccfte eflc ; fed pcrfona di-

quam

fic

Ad fecundum dico , quod quando aliquod principium habec aliquos a6lus ordinatos , non poteft in aftum pofteriorem , nifi prasfuppofico adupriori. Exemplum de anima lefpe&aveSey

Trinicacem in perfonis,quoddeclaraturfic:om-

tclligibili

in eis,

fentia plutificatuc in perfonis.

intelligibili,

3'

commune plurificatur

quia illud

:

ficut cft in

pofterius ;

tali effe.

Ad primum in oppofitum dicitur.quod maioc

:

JuM primof

cum

genio dignas

,

crgo pcrfonae diuina: produdae erunt ncccflc cx fe, quia cflentia eft aliquo modo prior pcrfonis ipfis

V M.

I

& incompoffibili inferrecontradidlio^

,

Ita dico in propofito

quitur

ergo, Scc.

S

Subtilis

,

:

num.tamcn dcpendet

a pcrfonisprius originc

produ6lis,quam aliquid producitur. Contri ztet num vt fic, eft forraalirer :

cflc

:

fed nccefle efle yt tale,

tiece(Ce

non dcpcndet ergo :

nec eflentia in^j^intelligibiliabaliquo dependct.Probacio antccedentis:omnc *j^ in quocun-

quc genercerit fotmaliter iieceffariti.injvc! poffibile;fcd lapis in tali ejfe non eft poffibjle quia ta:

habet prius nonefcquivn ejfe , quia haljet de non ejfe , vnumquodque prius habet quod in le

&

habet,

fc

fe

quim quod

habct ex aliojcrgo cft neccffe; demonftratio probans qyod crcaturz non potueiunc cflc ab ztcrno.

Hzc

eft

Ad

'Lafis nh Attmo fi efftt , «» tfftt

netfffe c^t.

XXXI.

CoUatio Ad recandum
4,

nataperfeftc rubnftcie,nin in perfoflisldiuinis

eft

Sc fuppoiitis fux naturae. Et cum dicis , eft ptius perfonis produdi$,verum ed.priotitate originis* 8c

non

h«c prioritas idcA non prohi-

priotitate nmplicicatisKjuia

non eft prioritas bet eandcm eiTe

fimpliciter

:

8c

neceflitatem omnibusperfonis,

& ipfi cfTentiae, licct ncccflita« incelligattuprius origine in eirentia.qukm in perfonis.

Ad primum

dicitur

,

qu6d poHto

tali

cafu fe-

quitur alJud impofllibile ,fcilicet quod nullum verum eft ita neceiratium,quin poflto aliquo ca-

ligibilcnifi intrinfecum Deo.nulla peifedio tol-

leretutiperfonis:non autem inteihgentia Patrit producit aliquid in Filio, quz producit intrinfcca in tali tffe: fed producit in Filio cfTcntiam , qui Fiiius habet pofl*e intelligerc:

per inCrtMturt am teliigcntiam. Simiiircr in inftanti natuiz produitt memeria citur lapis in effe intciligibiii ^ merooria paterna, Dei , vel 19 vt eft in memoria : quia nihil habet in memotia, imtiBixnti».

cfrentiam,& eflcntialia : fed tantijm

nifi

ria.cijmimeraoria

crunt pofterius lapide in ^jf/^ inteIligibili,quod eft contra refponHonera ad ptimum argumentum. Contra refponfioncm ad tertium argumen-

intciledboin

,

muneeft prius diftindis,quz confequuntur

illud

Ad nrgumf.

commune talis eft eftcntia diuina:ergo, 8cc. Ad primum; cum dicicur,omne ejji kfi przce-

tnm fiMtim

dit

fequitur

; fi

tf[e ttb ttlio

quicquid

eft ^ fe

ejfe

intcUigibile eft k fc,hxc cft falfa; quia taic

cft

ab alio ctiam caufaliccr.

Cum probas

I.q.i.a n.i}.

jtnfriui

ori

gini ffjpt

ejfe

fine fefitrio-

qu6d func quatuor tcrmini, prius omni eo,quod eft ab alio;

dico

;

,inttll>gere Patris

cft ^ fe

;

ejfi

verum

eft,qu6d i««///f*r* l'atris intrinfecum nonconnocando extriniccum clHfe; hzceft formaargumenti. Ad rarionem dico, quod Patcr habet \ fc inteU ligere lapidis, fcd ordo naturz cft prius finc contradiftionc ciTe fine pofteriori, & hoc ex ratione prioris.liccr

fit

contradi6kio ex partc poftcrio-

rcduccretur ad aftum aiiquem per aiia ^

non eft

res in tfe inteiiigibiii piiiJs

,

complecus totus or-

& prius & pofterius origine poffimt

eodem

figno naturi,comparando intelle,

& voluncacem diuinam

refpectu

obiedicxttinfcci.&prius natura. Vndevnaperfona cft& aliacomplcrc invno fcilicet inftanci tcllc£l:us

naturz

:

quando comparatur in-

& voluntas ad vnum obicftura,in primo

figno naturx intelleftus habet obicdlum ad^quain illo figno poteft tum przfens memotiz ,

&

produccre

tcm

; hocauquiaadzquata po-

produdum fibiadzquatum

eft petfoiia Filij infinita

,

tentiz ptoduccntis infinitz;& in illoprimo figno in duobus

cft

& voiuntas

quz principium fufHcicns produ&iuum

naturz communicatur natura

,

araoris infiniti,fcilicet Spiritus fandli hil aliud

,

;

,

& idco ni-

przterefTcnciam, cftinteiligibile, nifi

perfonz inilto primoinftantinaturzefTent produdlz; hac originepofiia per inteilcdlum , in primo inftanti naturz; comparatur intcllc£tns voluntas ad alia in fccundo inftanti naturz , in quoeftidem ordo originis in perfonis qui fuit priiis in primo inftanti natutz,quia in illo fccunTiJoit emnt ^tudefi ife, doinftanti naturz Paterhabeti fe inceilediotrcs

&

,

ttlit.

oirwi

efi itb

k memoiia.jcura

taii effe fit

fe

quam

vnde

:

in

ejfi

memoria

fit aftus.cuius virtute habetut adlus intelligendi fecundus ; fequitui quod intelledus diuinus producit pei a€tuin intclligentiz in oranibus peifonis in fecundo inftanti naturz , vt potentia pfopinqua,iapidem in efe intelligibili.

&

C H O L

S

I

V M.

Contra refolutionem per/onM prih produci , ^uim crtaturM in eflc inteUigibili,adducit quinque rationeSt tjuM variii folutionihm

& replicu amplificat

,nihil in-

taElum relinqnens<]Uodhumanoingenio{vt videtur)indagari potuit. Rationes, earurHcjuefoluiiones, etfifitU cUrtt nonfint,dcc:arart noaggredior,e]uia adeo profun-

dd junt ,vt paucii parum prepceret/i;ne^ue fufiits agerOy inflitutumpermittit

:

non enim commentatorem ago,

COntri: non tantum cfrentia Patris continet

nem

lapidis

,

& Filius ^ Patre, & Spiritus fan£bus

fed ctiam pcrfedtiones attributales

onmcs quia ,

primo figno originis ,cft abylfus omnium perfedionum diuinarum; fed

Iccm , prius natura eft cflcntia ipfis rationibus actributalibusicrgoin primoinftanti naturz,qua completur torus ordo originis.non comunicatuc

omniu,& tunc nuUaperfcdio attributalis coramunicaretur Filio i Patre. Irem , quod Anfelraus de concor. dicit , quid

clfcntia Filio.vt abyflus

in diuinis

primo

Seoti oper.

Filius.

Tom. III.

^

Deo

& vt Verbura

,

omne quod

Pulehtrriiiti

rtuifuti.

inteiii-

gicur.prius incelligicui fimplici incelligentii fal-

tem;ergo

omnium

prius inteiligunturidez,

& tationes

fadlibilium.

Itcm, quando potentia adzquatui ohicCtoScid , quo adzquatui , neutrum pizcedic

cundum aliud

:

crgofi in

primo inflanti,quo

intelligic efTcntiam

,

incelle£las

eft infinitz inteiligibiiita-

lis ; effcntia reprzfentabit infinita, quia eft iniinitz intelligibiJitatis;&ita reptzfentabit omnia fa^ibilia , prim6 non fabricabit aiias ra-

&

quia quanta intelledlus potcft inteliigere , tanta obie^um poteft reprzlentarc in primo tiones

,

includit

inftanti natutz,

efTcntiam.qu^m

effe

inftanti

iiuelligendi,

& ideo pti^s Patec in-

eodem

eft prioritas.

naturz , probatio, quia per Hiiarium , emne , ^uod efl in Filio efl natum , vel habet nafci : ergo cum Filius producitur per modura in

inftanti.

in

non

Itcm,inteIledio lapidis,qu6d habet

ab vtfoque ; tunc quicquid eft in Patre eft ^ fe, comparando ad intrinfeca , non taraen in pc imo inftanti naturz eft pt ius , qu
10.

virtualiter cuiuflibet eirentiz perfedlionera,

prius abfque concradidkione poteft circ fincpofteriori,ergo,&c.

prioti poteft ciTc

ftum diuinum

e/l

,

potcft cflc prius finc pofteriori fine contradi<^io-

elTc in

jued

aftusintelligendi feciidus,

effcntiavt in Pacrein

,

frius

fit

in in-

memo-

rum. Iftud patet ^.Mettiph.c4pM Priori; fed ordo originis cft ede aliquid ab alioiA: ifto ordine non

ne quia in do originis

8.

eft

iapis in tali efe eflet i

qu6d intelieftus diuinus viiefceiet,quia

;

t.d.

enim

Contii: orane quod eft in Patre eft i Cc,8c nelapidem eft in Patrejergo eft necefle^fcd omne tale eft prius aliquo raodo illo, quod eft ab alio ergo perfonz produ£bz ab alio

tum , quando aliquid eft commune aliquibus & prius eft illis.quibus cft commune5& omne com-

De hoc

,

teiligcntia

:

& idei concomita-

coium quz dicuntur

tuiintelle^lionem

fu deflruatur. certc e(re;intelligere

fofnum.

409

Vnde primus ordo , CciMctt originis eft in primo figno natuf z,& ide6 fi nihil «liud eflet intel-

Ad primum intelligibiiera

&c

qu6d cfrentiam efTc non exiftente intelligibili,

,ciun dicitur, ,

lapide

contiadi^ionem

"i

paite efleiuic

:

eigo,

potcft concedi confcqucns, vcl ncgaii confe-

Mm

qucn

II. AJttrguMh uum.io.

Do(9:oris Subtilis

410

qucnti«:nam |fo(Uiioi n&tut^ eft icpeniens » fed jdeotic^ idem alij oon dependet ab eo.',lapisin ir/
idem

elTentiae

adummon aotem

petfe£^ibiiis,&mouetur ad

eftdc

ibi ptiroicas

ti^nem ad aftum illa

>

fecundikro

,

pczcedens aliqoid pec mutade

ficut ioquitut Atiftocclcs

qu&d

pcioritas

diftione eiTec, fine poftcriori;

,

quz iine concra-

ilia eft

prioricasad

fecundom , aiiter non etTet fccundum obiedum fecundum iiiud , ciim in totaioteiligibiiitatedcpendei ^ primo , primuro in nuiio dependet ab ifto. Ad aiiud dico ,qu6d Filiosnon nafcitur pet inteSi^errSed pcc diceretqnod eft expcimete de no-

quod habetuc aAu iprirop t quia exprimtre eR. memoriz , noninteiii}'entix, a^u inceliigendi, non producit Vetbum,

litjaiiabituaii petfedl^ iiiius

ed

adu dicendi , qoi

,

ptirfupponit cognofcibiic,

ifilicet eifentiam.

Conttii, nihii concipit Pater ,01(1 cognitum.

%i»

Refpondo, qu6d fi capcretur cencipere,fto parere, Bc eft faifam,qoia & (ic,nihii conciperet,nin cognitii j fic Pater priusinieiliecret Vetbum,quira conciperet Verbum,& 6 noiceret lapidem prius, de notitia lapidis prodnceret Vetbum,quia efTcntiaarqo^ reptzfentaret Vctbum. VndeVerbum concipituc

non de cognito vetbo, nec de lapidc,

,

qu« iponcipit

cft fic

» nifi

,

vt

ex--

non communicando

aiiquid de efientia

:

pri^s inteliigeret ciTemiam

iimplici notitia:ergo ciim

commaoicat

Filio

om»

pi^ inteiiigibiiia, &; cationes omnififadlibiiium, pats eainteiligit: ergo

,

PMttr

pm inuSiz*. filittm.

^

I.

i. ^.

7.n. xt.

cum communicat inteiie-

dionem omnium,ptius omnia intelligic.Refpondeo,priotitas,quae eft Patris

,

inteiligendo efien-

tiam,ad ipfum Patremin produccndoFiIium,fciiiccj inteiiedlus aftuaiis eflcntiaE

t^nd teret"* P"^'"?'?'}

Vide

condaria obie£la non fint petfedioa Patcis , tamcn effcntia vcte , adoalitec pccfeaiflime

&

ptoduftiui

,

fcd

iti

,

non cft ratio non eft

propofito

principium, Tuncdico,qu6dine(Tentiatantum refpcAu ptodudionis:fi pcr im«

eft racio forroaiis

non intciiigeret , nibiiominus produccrct Fiiium , fed quod eft principium opetandi.fiue habcndi adlum in fe,& principiom ptoducendi.ptijts cft principium operandi,quim producendi:cficntiaautem eft primum obicdum ptoduPatris petficiens Patrem in opecando , cendo,& ptim6 perficit Pattem in operado,quim in produccndo non tamen ifta eft ratio producendi , fed Pater habct effentiam ptcfentem metnoriz,& communicat eam Fiiio, quz vt in Fiiio cft ratio ita perfedc reptxfentandi Fiiio,ficut Papodibile Patcr pri^s

&

*,

& alia qoz no font

quoconqoc efe, pcrficientia, fed quando aiiquid tti

lapidero in

potcft efie prin-

cipiuro produc£di vniuooc,& alia aequiuoc^,prius ptoducit fe in fimiii vniooc^, qo^m alia acquioo-

cc i alia produda cxtrinfecc funt arquioocc produdla: quia fut^^ alia eifeotialitec ^ Deo:ideo non

p9Cernooit aiia^ fe , qo^m pcoducit fibi fiinile in natura vniuoc^,cai coromonicat vircotem prodoccndiomnia alia arqaiuocc,& ide^ principium in opetando ; fed quac zquiooce exptiroonTot ab illo principro * ide^ non ptzcedont illatn ptodudlioo«is,quia Pater pcoducit voiuoci. priCks

14. •^" *l!*'^i*

^^^'f^,^""

pcimom obieAom MMtJ#/bA& no pecfedifllmc intciiigiior,nifi iila inteliigitoc. idtMm. contincciIia:igitoc eftentia^vt

Itero: ideaiia

fecondum

ideabilc funt xtec-

ejfe

na:ergo pcim6 inteiie£lu,&ficpccficiunt intcUe>

dum dioinom Patcis. Item : contca didia in priori , ante prodadio-

nem Fiiij , qojmdo Pater inteiiigic ciTcntiam , e^ fcntia cft catio reprcfentandi

& exptimendi fe»

,

non ante gignitionem Vetbi:ergo cum gignit P»ter,aiia inteiligit , qux non antc i crgo Patet ali-' qoid acqoirit pcr gignicionem. Icem , ex didliserunc piura verba in diuinis: quiaeftenriadiuinapriilHcommunicat fefubracione vniooca,quiktii xqoiuoca ; fed cfiencia vt in P;itreeft racio commonicandi fe,& ica prodocendi Vcrburo : crgoa fimiii in Fiiio erit latio communicandi fe , producendi Verbum , firoili» ter *n Spiritu fan^o,& fic multa verba. Item,voluntas antequam communicatur Fiiio, non eft principium proximum produAionit Spicitos fandi i yt aotem commonicacor Filio , eft principiom prododioom : ergo fi fola fit principium prodoiSkioom , operandi,& producendi, fcilicec Fiiium , cum intelledu , & nonrationcs

&

dehoei.d. x.<\.T.in.xt.

&

&

I f £iMr« fapif***,*^ *^

c^J^ffL^i^,

atttibutales,vt fapientia,bonitas:ilix tationesattributales in Fiiio

erunc' rationes prodocendi

produdiuuro ficut cHentia. Contrk:qu6d fit adlioom , non ficot potcntia, fed ficut obic^oro:ergo vcl etic principioro pco-

eam concepto

fibd*

pcimam ob-

conciperet eilentiam Vctbo. Prius cniro

enim conciperet ellentiam

,

Pacce eft efientia

aliam perfonam

prefllua

I .

ficot in

titcdc e(Ienti«.^t cognita,fic ^ Patre. Contrliin Patcr non conciperet cflentiam.non

notitia,qa^ intelligit c(rentiam,qu^m notitia

si p*r impef'

:

&

diuinx.

Adfecundum dico»qo^ Anfelmos loqnitnc de primicate n»turx. Vnde ponit exeroplom, qa6d mateciaeft pcioc focma,qoiain potentia & eft

C^ntt^

icdoro,ideaIia fccondomiita in Filio^ed iicct fe-

,

fcilicct

fapiemiam exiftentem.

Hic dicitoc,qo6dfapientia non eft principium

ducendi,fioe

commonicandi fapicnciaro in

Filio»

genccationem «qoiuocam,vei pq: alteraeionem (equentcm. vei habcbit Filios fapientiaro pec

&

Item, imH^ere Patcis cefpedlu eflenciz , refpe^o lapidis non difFeront cflentiaiitcc * qoia font vnus & idem z&us. Ad priroum dicitur,qu6d obiedlum cominanicari prxfupponic ipfum cognofci , quia oognituro eft principium perfediuuro incelledus,

oood

non

aotem obiedom iecundarium non cft perfediuum inteliedus. Ad ptobationem,dico qu6d in primo inftanti tces perfonx cognofcunt eflentiam, non aiiud. Cum dicis non xqud perfed^. Dico qu6d non cognofcuntuc alia , nifi quia cantum func in primo obiedo , & pciiis perfed6 cognofcunt intenfiue primum obieAum , licct nihil aliud cognofcator ab eo.Ezempium,pcincieft ratio

prodocendi

;

fic

pium in cognitione diffiniciua cftex cecminis,licct nonqoam aliqoa conclofio cognofcatoc Cx (cognitionc diffinitioa extrcmorum , tamen co-. gnitio ciut virtualitec continet cognitionero om-

nium conclofionoro,& tia;

extenfiuc qoafi in poten-

fed nofccce pcincipiom diffinitiu^,

tualitercontinet conclufioncs

,

eft

cipium ^ntiim,& non conciufiones , tialitcr

:

quia poceft

elTe

qu6d

vir-

nofcecc pcin-

caufa earom

nifi ,

poten-

ficot lapis

cogoitusin eflenria Deivittuaiiter cftcttgnitio non lapidis,nifi potcn-

Dci tantt]ro,& eflentiz

&

cialitec,&ira poteft haberi perfei^flimarstioef-

fentix,&cognitie intenfiue,etfi nunqturo lapis cognofccretor : fic igitur Deus in priroo inftanti natorae cognoicitur, lypisin iccundo.

Contci: obiedhim priroum cognitum ; ccgo , Set,

fuit pecfediflimi

Rcfpon

I^*

CoUatio R.erponfio,verum

eft

XXXII.

intennuc,lapis non habec

tfe perfcdiflimecogniti.

Ad

cedir

quam alium,fcd

fpedlus

cunc caufa

noned poteniia pro-

xima & propinqua applicabilis ad adbum fecundum,nin vt fubed a€lui priotijvt anima ad vth & intelligeri , non tamen habct caufalitatcm pct adlutn fecundum, nec ab efFcdlu pofteriori eCitntia eft principium commnnicandi fe vniuocc pcrfonis diuinis,& edprincipium communicandi Ce acquiuocc creaturis ,quas habetin fe virtualiter: illx commut)icationcs funt ordinats refpe£tu C4uf» tft. aMitm »rdtptttft ia pri-

tHumtnttfttundmm.

eiufdem principij

,

& non exiftit in adla refpedu

pofterioris,nifipriusfitfubpriori:nontamenac-

prius inrelligic ifta,quorum funt re-

Si per alios refpedlus.erit quzftio

ifti.

de

quomodocognofcat: ergoeric

refpedlibus

illis

proccftus in infinitum; vel oportet dicere

qu6
,

efTencia diuina fine aliquo refpedlu prout eft il-

cognofcendi

ratio

& afinum indiftindl^,

hominem

limirata ex fe ad fit

ifta.

Item,quod caufatur per adl:um rationis non eft ifte rcfpedlus caufatur per adlum

aliquid reale;fed rationis;igitur

ifti refpedlus, qui dicuntur deterroinare intelledlum diuinum,vel obicdlum ad co-

gnofcendum diucrfa.qu* non

funt nifirefpedlu» rationis,non poftunt efle ratio producendi aliud

impedimencum, non tamen datur ad^ualiras alia Vnde non poteft caufare lapidem in

adlus realis

in cftentia.

intelligibili

,

nifi

produfto Filio, & produdlo hoc accipitabeo, fed pro-

Filio poteftinon quia

dudlo Filiotollitur impedimentum , eentia propinquaad produdlionem.

COLLATIO

fcilicet

po-

reJjieSitij

Dci rcfpcdlu diftindlorum eft ergo non caufatur ab iftis refpcdlibus rationis:quta magis debet ens efle caufa , vel illud quod habet rationem caufs, qukm effe^us, vel iIlud,quod habet raiionem effcdlus. Item,omnis relatio fcquitur fuum fundamenreale

,

fed inttUigtre :

XXXII.

diuerji,i^ rationes diuerftf

:

,

dlum

cft

D.Thom.i f.q. l^.Mri.e.^q. i^.per tnitm.D.6on.i.d.ii.art.i.j.t.Kich.d.iejirt.t.q.i..HeRi.

cflentia

jWW.j.j.Scot. 1./3J j.i.&alij

vcl iilius

Alenf.i.^.f.ij.w.+

ibi.

indctetntinai ii

de fe ,

&

Contril

'^^. V^D

ficjquiaidemmanensidemomniaKljy no, non poteft efle ratio cognofccndi dit^5Sf? ucrfa: quia tunc eodem modo fe habcrct ad idem , & diuetfa; fcd efTcntiadiuina, vt pri-

mum obiedlum intelledlus Dei, eft vnum:fcilicet e{rentiadiuinaomnino,& eodirm raodo fe habens: ergo non cft fecundum fe ratio cognofcen-

infinitum

propofiro,quia

qd cognitioncm illius, dcterminatur pcr relatione rationis.

infinitum

:

;

fic eft in

:

eft illimitata

ifta:

non determinatur nifi per non funt infinitz ergo

rationes

:

non dcterminant eflentiam. Contra ita fimul,& conrra pofitionem; C\ medium limitatum ad -^poteft eflc ratio diftindld

Contra:Dionyfius de Diu.tiom.cap.t. Dcns pcr fpeciem orania contemplans,vel fub vna efte circumftantia omnia contemplans : crgo per vnam prsfuppofitam omniacognofcir. Item quod pofterius cft iu cCTendo , eft pofterius in cogno|cendo ; fed iftc refpedus eft poftetius in eficndcfubiedbo ; quiafequitur cxtrema: «rgo eft poftcrius inr^ cognito:^rgo non eft ratio cognofccndi prius. Ad quacftioncm dicitur , qu6d refpeftus ratio:

cognofcendi A.U medinm limitatum ad A.BX, ^^(""" '*^"** poteft eflc medium cognofcendi A,B,C, fine dcccrminatione aliqua ex fe poteft efle medium cojnofcendi A, B, C; ergo medium infinitura ex f,c poteft fe folojfine alia determinationeex partc fui.eflcratio cognofcendi infinita :talis eft cflendiuina:crgo.Probatio confequentiae luedio

tia

limicato per hoc.quod ponitur illimitatum ad

il-

A»

& B, nihil collituc abeo quod eft petfcdlionis» medio limitato tant6ro idA,C\ additurlibi per,

fedlio,inquantum eft illimitatum ad A,8c B.Pto- Oe hoc bacio alitcr, fpecies albi eft medium diftindte co-

&

gnofcendi album,

fi

fibi eiret

nis prxcedit in eftcntia dctcrrainans ipfam in

cognofcendo

cftprobatioconfcquentiae

,

fic,

cuius eft refpedus. Et vniucrfaliter eft

hoc verum tam

in agente naturali,qu^m in arcificiali,qu6d agens agit diftinfta per diftindas rationes. Hoc idem dicit

Commetxtator de

DiM.nom.ctip.6.

Ad primum argumemum

in oppofitum dicitur,qu6dDeuseft omnia contemplans per vnam caufam re;ilcm , fcilicet efientiam ; fcd diuetfam fecundum rationem: quia dctcrminatur fecun-

diim diuerfos refpe^us.

Ad fecundum argumentum

dicitur,qu6d mide rcfpedln rationis , quia ille non fcquitur extrema , nec terminos , quia in tfft cognito eftpriusfuocbicdlo. Contra: fi aliquod cadit mediuminterpotentiam cognofccndi & ipfum obiedlum, prius fer-

nor

eft falfa

adlum fuum cognofccQdi fuper Scttioptr.Tom, III,

tur potcntia per

comparaca per intelledlum ad lapidem; aut eft finila.aut infinita:fi finitafine aliquadeterminatione, vel telatione, vel rationedeterminante ex

nis

eft

de

& fimiliterillarelatio & non eflcntia diuina,quia ipfa eft

determinata:

eft routabilis,

fe forraaliter infinita.

rcfpedlus hominis

non

fit

Siautcminfinita ,cuin talis, nihil facit

ad

iti-

telledlionem cuiufcunque.

Item:qu6d

alia

fit

relacio reprzfenratiua,vel

n^

obieAum,fc qa6d intelin tale obiedlum defe , hoc eft

tio intelligendi aliquod

ledlus

non

poteft

dicerefimul c6tradidloria,fiae conclufio fiue falfa,non coto.Iftam voltis inferre

eflentiara efle

fii

vera,

ponendo

tationem reprxfenrandi intclle-

Aui diuino omnia

iM.

& antecedentis.

Icem,eirencia diuina,vt eft fub relatione racio-

partefui

1 1

concreata fpecies

odorum, poflet fimul eife ratio illimitata cogno« fcendi album diftin^^i & odorabile,& hoc firaul

illud

fiuodvn» r»ti»tfftntiA

&

di diftindta,vt diftindla.

pf obatur tatione

.^

rum fundamentum, vel ratio fundandi icquitur rem qu* dicitutfundamentum ergo fi relatio fequituripfara rera inqua fundatur; crgoiftirefpcdtus rationis non funt ratio cognofccndi iftas diftindlas res,vt homincro,& afinuro. Ad primum dicitur,qu6d maior cft falfa,quando vtrumque, fcilicet tam potentia,quim obie;

ytrum adinteUeSiionemyqua, Detu intelligit lapdem e^* ajtnum , praexigantur

X.

dem ratione

9"'"^"' "0' caulalitas per illud.fed quafi toHuHt

tjfe

I.

fuum obiedlum in ^t cognito , quacto per quid cognofcit refpedlus illos ; C\ per fe , ergo ea-

, qu6d quando eft aliqua caufa ordinatorum,& neuterefFe£buum producic alium,prius caufa producit vnum effedum,

aliud dico

efTedluuRS

411

iIlud;quod prxfcntatHr per illud medinm , qa^m fuper iUud obiedum : fi igirur refpedlus rei prae-

intclUgibilia

,

Mm

& tarocn qu6
non

4*

i.d.

Doftoris Subtilis

412

non poflic in ea incelleftas dioinas ferci fine cali>

omni refpe6):u,quando inferius includituc infno

bii^ reiaciontbuscacionis.

fuperiori fccundtim rocanv inccUigilibitatem fui>

Ad primum de mcdio limitaco

,

& illimicaco,

dico qu^d necmedium , nec limitatum, nec illiitiicatum eft ratio cognofcendi alia ,inquancom fccundum fuam racionem abfolucam coniiderantur,fed

inquantum

tale

mediumeft, v«l

relatio,

vel detcrminaturo per t elationes,poteft eflc ratjo

repraefentandi diuerfa

:

& ita etfentia diuina, in-

qtuntum fecundum feabfolutc conGderatur,non cognofcendi aliud : quia impoflibile cft

eft ratio

aliquid repra;fentarealiud,mfi ipfum

do

iic

iimilitu-

alterius, vel includenseius fimilitudinem

*,

&

modo

conccditur confequentiain efTe bonam,fed antecedens eft falfutn fccunduro fe fumptura abfolutc,& finc refpedlu. ifto

Contra

illudi/I nihil eft ratio diftindlc

cogno-

fcendi, nlH per relationem diuinamiergoefTentia

diuina non crit ratio cognofcedi fe fine refpedu; i^itur& in vifionc elTentia reprsfcntat feintel\cGt\x\ Patris

vel alicuius alterius perfona:

,

diante lelatione i fed tionis

,

non mediante

quiaifta relatio prccedit

intcl1ed^us,&

cft ra(io

celatione reali

ii

relatione ra-

omnem a£tum

imelligendi, fcd mediante

ergo in vna perfona intelligente

duz relationes teales:hoc eft

efTentia erunc

Item:

:

me-

falsu.

relatio nmilitudinis detcrrainat eflcn-

ciam.cum qualitas

in oculo,vc albedo, dicatur

ii-

militudo alterius albedinis; non quia eft rclatio, fed quia qualitas abfoluta;ipfa defe erit feciidum rationem eius abfolatam , racio repraefentandi aliud,neci(larelationmilitudiniscommunicatur

cum N#»

ifta

qualitace, nec ficeft ratio repracfentandi

nbn eft maior vnitas in efFe6lu,qukm C\t vnitas in caufa ergo aflionis per fe in tffeSH ^H» vniusedtatiim vnacaofaperfe;fed relatioratioin ciiuf»,non fumitur vt nis cum eirenria.diuina , vel quacunque eflentia ttttum. abfoluta, non eft per fe aliquid vnum ergo non funt ratio vnius intelledtionis: ergo vel eil eifenefi

non

:

Refpondco;quando obiedumeftextra intelledlom,& non eft ipfum, requiricur fimilitudo obiedi in intcUigente obie6lum:quando autem obiedlum eft pracfens, nonrequiritur:fic cft in propofito de obiedo primo, & fecondo, quod circncia vt primum obicdluro,fempcr eft cx lie ratio cognofcendi fe; vt autem repra:fentat alia qua: non func ipfa, decerminatur fimilitudinibus iplorum.

iolo

eft ratio

cognofcendi incrinfeca,&

fe.

Contr^ fi intellcdus przcisc, vtpra:cedicincelledionem obiedi dctcrminantis ac^um intclIc6las,ex hoc folummodo, qu6d potcntia cft , nihil requiric circa obiedum eminentius multo magis nec requirit aliquid citca quodcunque :

:

obicdum inferias ergo fi efTentia non fol^m habet racionem terminantis zCtam potenti;> aliud

:

icA eciam racionem principij principiatiui,habccur propoficum.Probatio confequentiz;quaecuni

que potentia ciendi

fe foli cft

adum & ,

principium fufficiens

cli-

poteft habere aftum circa obie-

poteft cfTe

ficut

cipia fecundiim fe,non requirunt fimilicudinero,

de

aliis extrinfecis.

fuom obieaii pr^fens.poteft fc foli elicerc adlum.

ucc Minor patet,quia non eft per fc vnum cum titnii ntnft' alio,quia non habec effe ex eifdem principiis.H Hc eit fir fi principiatum ; vel fi non (it principiatum , adhuc vnum eum eric illud , quo eric vnom principium : fed ifte revBe ri»li.

Exemplum,ficalorpoteftfefoIofacereobicdum fibi praefens per adbum fuum,poteft fe folo elicere a£bum calcfadionis ; fed fi intelledus diuinus

realis, (icac intellediionis

JLeUth

:

eft

relatio

caufa

adus

etiam nec

r«-

fpet^us rationis ciz, quia

cuhc

non

piata,reIatio

;

vci

ii

aucem omnis.quz tantum

e(l ratio-

iftorum drcitur, quod cifentia inex parce intelligi-

telle(5ta iil^atre,non requiric fc

bilitatis,vt

racionem intelligendi; fed ipfa intel-

ligiturab intelle£bu,vc

obiedum eius, primo pri-

tLepr4fint«nt

txteHentius

txciUens

,

omnia obied^a praefentia ergo :

Icem,e0entiadiuina fub iftarelatione, aut finita

,

aut infinita:fi finita, igitur eft imitans

vel includens

ii-

eft ,

&

,

eft ratio

repraefentandi

fic afinil;fed

vt

Contr^:illud,cuius cft

eft

intclkdus,non

fiib alia

cflTe

ratio cognofcendi

obieftum

idisfinit» fotius.

com-

ne ,fubqua intelligit eam fed fi intelledius nou comparac eifentiam ad aliud, nifi vt in fe intclle(Sba: ergo intellcdbus potcft ex fc vtrumquc extrc;

Item:fi no vt infinitaeft ratio repraefcncandi:ergo non vt imitabilis eft ratio reprzfentandi:quod

aliquid ex fe folo finc alia relatione

di-

fub

ratio-

mum diftindlc cognofcere.

fi

,

intelli-

impoffibile:quia intellcdus

aIiquadiftinda,ninperrelationesrationisdiftinAas determinarur ab intelledlu.

Contri:

MIH»

determrna-

fa J non de primo. Vnde impoffibilc eft eftcntiara .diuinam, vt fccundarium obicdhim reprxfcntare

rationis poteft

EJfiHtiu

carefpe£luincelle£tus accipitur fub ratione finita.

parat aliquid,vt eftentiam ad aliud

,

fe

non imitabilis,quod falfuro eft. Si infinita tunc non eft magis propria vni ad repraefcntandum vnum,qu^m aliud. Dico quod nec fub ratione finita,nec infinita,

te aliud, niii Cn iimilitudo eius

minhs excellentius.Iicet nihil reprxfentetillud,vt fimi(^ litudo eius ; illud poteft ex feefte ratk> fufficiens fiMtuUt cognofcendi quodcupque aliud inferius , fine

fentttt

fe folo facic

folo inteIiigit:ergo fine talibus rcfpe&ibus.

gitur,quod

militudinem eius , vel relationem cationis , hoc incclligebatur de obiedlo fecundario quoconque,

ferfe,refrt.

ex

nium,& non vt fecundarium.Vnde quia fupcriiiS quod impoffibilc eft aliquid rcpratfenta-

dicitur,

«.

:

fecun-

eftentia diuina eft vt princi-

c^ufacur per incelledlum.

Ad primum

€,

ex principiis rei.vt cfTen-

eftec relatiarationis

dum tenecur,faltem 'nis,

eft

»i

daTi»,non tffentiam.

,

fiiiocipium, nec cerminus alicuius adtionis abfo-

rclatio

obitff» fectt-

rum fimilitudines ; obicdlum autcm primuro ex auo eft praefens iemper intellcdbui patetno , ez fe

eft

tantum , quia

telligind»

Tuncad formam argu(Denti,dico qu6d pxima

Contr^ potentia, quz non habet fuoro obie£l;um praefens , & poteft per adum fuom facere

relatio

7£«/(* qUMtt riquiruntur iie», sdin-

confequentia vcra cftcaetetis exiftcntibus arqualibus ; fed quia obieda excrinfeca, vt fecundaria, nonfunt per feprincipia,ide6requiruntureo-

:

:

non

omni refpeftu fecondi^m te,& inciu* eminenter intelligibilicaccm coiufcunque obiedi fecundarij ergo fe fola finc omni refpedu poteft eilemcdium cognofcendi omnia alia.

ieipfam fine dit

dlum eminentiffimum ,poteftcircaquodcunquc inferius obiedum. Dicitur , qu6d vecum eft , aliis exiftemibos aequalibus ; videliccc quando vcrumque intelle(kui zqualiter cft praefens, qux autem funt prin-

aliquid. i^rim6, quia

m»itr vnitiu

cia diuina,vel relatio tantijm; fed

fed eftentia dioina fe fola eft cacio cognofcendi

falsiieft,quian6eftimitabilis,inquantiifinita, fi

&

vt infinita erit dc fe ratio omniti repr;fi:ntatiua.

Item;

illi

rcfpcdiius rationisrcpr^fcncanccs cf-

fentiam,inteliigibiles funt,vt obiecla; quaero per

quid intelliguniur:fi fcc e{rentiam:cigo propofitum;

Ejfenti»

vt

finit» non tfi imitnbilit.

XXXIII.

Collatio

Gnc aliqua relatione eft i«tio cognofccndi alia A per alias relationes', quzco de aiiis rationibus , ei quo funt in^eiligi'^ biles per quid cognofcuntut } A per efTentian), tutn

qa6(l effentia ie Ce

;

:

ficut

pri(lis:li

Dtm

in-

tMgirit

r*t

md txtrmftr iffiu,viUfitrtf.

realis

;

fcientia

diciror rcalis.ntfi

fir

Dci refpeftu crcaturarum

obie^ m»-

cft

nec poteft dici, qu6d illud «|^ non eft diuino ,quiaDeDs cognofcic eaJn pcoprio genere, fic habct fciftii de iliis.vt fiint aliud i fc:ergo habct effe reaic atiud ihtfft diuino. Contr^: terminus«^creationis eftomnino falc eft

eff* :

aliudab

intelledlus diutnus inteiiigit infinitas telationes pet fe,vilefceret:quia pareretur,vel rccipcrct aii-

noncns;

,

4IJ

non

xime realis:quia maxim^ Mctaphyfic<-i:ergo «biedlum fciiiiab ipfo eft ens realciquia quale eft ens»

qu6d Cunt cognofcibiies per fe ipfas, quia quodcunque ob|e£kum inteliigibile etiam minimura , natum ^ft formare in inteliedlu conceptum fuum , Acnt in pafTo approximato , fed ii

poteft dici

Si

per alias.procefTus in infiniium.Nec

Icemifcientta

efii

&

fcd fi lapis ante produdlioncm habutc aliquod effe ccale,non fuic omnino non ens : ergo

quod

nonpocuic pcoduci percreationem, quodeftin-

Dicitur.quod intciiigit.vt obieda nOn mouetia intelledum, fcd intellcftus de fc mouct fc ad in-

conuenicns. Item pcr audlorem Auguft. y. fuper Gcn. I0quitur de eXtCtit.lUos^ab aterno Deut apudfe habuit, non infiti natura,^ia nondum eraHt,fei infiti prafen-

quam

perfedlionem formaliter ab aliquo

,

formalitet noneft Deus.

tellig^dum talia inteiligibilia.fiue cognofcibilia. Contri: aut intciiedus fe folomouet fc ad intclligendum idas reiationes diuetfas.aut enentia

,

tia^ejua iUos nottit,acfi ejfent.

Dicitur,qu6d n6;quiafi lapis intclledlus Ct rcs, aut accidcas, aut fubftantia:non fubftantia quia

idc relationesfoic mouent. Si idx reiationes folz mouent.vei etiam partialitec,vilefce->

cuilliusfitpropriaratiofubfiftcre;fcquiturqu6d

ret inteliedlus diuinus:^ efremia fola.habco pro>

fubfiftctia cius fuiflet

etgo fefoio cft ratio cognofcendi di(lin^a,quod.eft prius ncgatum.

nihil poffct

Item, intcllcdlio iapidis cft pcrfcdlio fimpliciter,& pec confcquens infinita} fed relacio raiio-

crgo nullo modo pr^ccillt creationem,vt tcs alia. Item : fi fic, aut habet ep creatura.aut inccea-

nis,qua per teciTentia dcterminatur,eft finicai Sc ens minutum,6. Mttsph. crgo non poteft eH^c ra-

tum:non increaturo:quia tunc ciretDeus^A cteatom:ergo totum fecundum fe nouom.

fola.aut

pofitum:

fi

intellcftus folus

:

:

Itcm Aoguft.ad Volafianutn,r#Mr4rM^ffi
C H O L

V M.

I

Deum nihil adextrk cogncfiere pojfe nijiper

rejpeEhu fitpertKiiitos

effentiti futt

fiu ideas

,

^U4m dijpHtatffed vfque aifinem,omnibtu huiy&

,

contra

minime aimittenios in Deo , vt

cofnofiat per eat creatMrat:&prohat i.i. 3 rationitnt clarie eiaiibitt,contra

& efficacibtu & ,

D.Thom.

tuidfa,''. II. quoi

ta.t^yxc

tem

ff. 1 3

.

neminem

id'eis:f Mi'<

fit

ibi

a

altfS

5«. J .tribus rationibtu fpe ^

n.y.& ponit

ipfa cfearuca.vt

defiriptio-

iDco cogni-

inteUigeudum vult Aitgujiinum iice/ieffepofTe fapientem nifi cognitis

Dttu non effet extenjiue

infimte faptens ,fi

non cognofceret creaturoi. Vide eum d.$tf.n.y.vbiprobat contra

9,n.i.& f .(jr D.Bonauenturam exifleni. j

ttM,9el eorurn conditiones non peffefciri per ideat,

^ia

aque reprtfintam pofftbitia,futura,&prafentia:,viien-

diu etiam

i. i. i.q.x. n. ii,

vbi tria abfirda refert ex

ideitpraEHcis ,fiin Deo ponantur anteprodutlionem ad intra, DoEiores alteriutpttrtit,fi viderent ^mafitbtilitat Scoti

Jka

htcpro eu aiintunit

,

mirum

in

Ad

dcc cfFedlus in

modum in

XXXIll. necejfario

eft in »(k\i intelle£^o,

A4 argutnttum

i» iai-

tit.

refpondet obiedbum reaie inteilcdum, non reale fub proprio a6lu,& in proprio genere,& hoc fufficic ad fcientiam realem.

Contra pofitionem qoxftionis argoituc fic: Cintra ra^ fubftantiadiciturdeauiditatefubftantiae,quaeeft titntm tfi' natuca , de prima fubftantia ,
&

&

perfcdliorem rationem realem ; accidens dicitur de quidicate accidentis, 6c ipfo vt fubfiftit in fubie6lo:ergo negare firopliciter in communi ali-

&

quo,per defe^umalicuius infimi, poftremi in genere illo, eft facere fallaciam ^onfequenti&, Item , ratioquiditatis eft naturalitcrprior ra-

&

primc fubftaniiae : ergo non , oportet ad ncgatit>ncm pofteriorum, fequi nega> tione fuppofiti

tionem

prioris eftentialiter

de fubftantia,

6c accidente,

,

& hoc ita concludic & de ratione corum

quiditatiua,& de ratione fuppofiti Item:licct inconucniens

Ufidu i Deo

AVrflwintclligi

;

non in a£tu reali,reatitate propria caufati. Ad fecundum dicitur,qu6d fcientix reali cor»

confirTnarenturfententia,

COLLATIO

a^u verum

fed

ohie^ioni-

replicu mirahiti fiibtilitate refponiet, Eint re-

folutio, tales reffieEltti

: crgo nieius,quod pcoducitur. pcimii dico,qu6d caufa: in a&u,correfpon-

hil pczfuit

/« hac coHatieneftMimptjl initinmporiit opinidnem

JHcentium

ab aeterno,& per cofequcns

Deus facere de nouo:fi accidens,cum accidetis fit in cflc fubfifteti.fcquitur quod priijs:

tio cognitignis alterius infiiiiti.

S

1. Ofimi*.

iit

aliquid fimul efte

creatum,&increatum fecundura aliquod ejfe', ta-^ racn fecundikm aliud & aIiud#^non', ficot fecundijm^i^in intellefhi diuino eft incteatum,Ae

'fecundum'^ extra, eft creatura. Et tunc argtio; Ittntm vrgit exemplatum terminat a^um exemplaris fecuo- *^t JiminMdum ill(id«)|/^ quod eft proditcibile ab exemplari, tmm Mhdi*r,

coHcomitetMr in Upide ali^uod cOic

realeextra intetteSimn diuinum.

ab exemplari ab zcerno, Sc hoc eft in efe reali ergo ab ztbrno terminabit adura exemplaris, fccundtkn ilJud efjfe, ergo. Item:fi fcienria realiseft obiedirealis:ergo de

fed lapis eft producibilis :

AIrar-it.i.f. Ricb.f 4. Hcuilfe.f M*t.t.f .13. 1 {. Vafquez 1 f.d.70. Scocus 1 .4. 3 g.

obiedo non reali non

/^^ y6p fic:omni cxeiDpjari in zCtu cocrefpon)^^ det exepiplat,um adujfcd Dcus ell caufa excmplaris lafHdis & hoc in iCta lalc cft reale:

I.

ii>

,

«'*'*'*

»k

Minor patet dc fc;.Maior probatuc pcr hoc, V^^^ rclatiuum requirit correlatiuum in i&a; ^^6®'

fr»)/"

f* cfle

:

rtaU

tairtt».

exemplat refectur ad eceraplatum^crgo cxcraplac in tCta ad exeroplatum in adlu. SfMioper.Tom. UI.

Deus non fuiftec habuiftet Deus de eo

eft fcientia reaiis-,fed

aba:ternointellexitlapidem;ergo lapis in aliquo effi reaIi,non

fi

fcientiara rcalem,qiiod eft inconutniens.

noaranti^m inteliexit-G; , (ed aiia ^ fe ab nK>d6 intelligit : fed alia a fc non intelligit , vt funt in fe »4aia iicfunt idem qood ipOciergo «b xtemeiAteilemalia^ fe extra fe. .

Itcip;

aecerno,ficu( 8c

Mm

}

licm.

n* i^ aliquid rtalt.

Dodibris SubtUis

414

Iicm , fcituno )t Deo tefertnt ad Dcaro , ficut tDenfuratum %d menfuram ; fcd relatio roenfuiati ad menforam cft realis ex parte menfurati raaxiroe : ergo fcitnro quod fic rcfettur, cft res. Itcm 7. Metaphjf. caufjc tn adu corrcfpondcc tScStxxs in adu fecundum idem genu< caufz. Ad primum dicitur.qu^ hzc non eft formalis

^

^*

confcquen.tiaifubftantia:crgo fubfiftcntia}

hzc

eft

cxcra

bona confequcnciajfubftantia eft

animam ergo ;

fubfiftit

cunduro tcm fepatantur:idc6

no

fuifiet tcalitci.tamen

,

quia fi

tamen

rcalitcr

nunquam

fe-

quiditas ab ctct-

nunquam tealitet eftet,

nifiin fubfiftenieconcomitante fubftantiam rea-

mutationis non

tffi

eftentiz,fed <;(/«exiftentiz:ica

qu6d ante creacionem mondl non poculc ttaa» (ubftantiaie vnuro la allud , vc panem In corpas, ncc manent ibi duo tj^ proprl^ , qala eft tjji exiftetiz in propofito,fed cant^m Iftz duz e^enciz. ConttiuDeas poteft conuertere quldicacem ta quiditatem.

^,

Refpondeo qu6d non , qaia vcra^ae fomaliContti:genefatio aliquid

cft

de »0»;^ ad

fibi fubfiftat:tunc

<^^,ita

Itero,ptoduces aliquid;& cognofces,cognofclc

orone

quod ptoducitut,& tten

illud,

& pilus

ejfe ,

Conccik,cognofcens producens allquid^priilis cognofcic illBd.

rum/f/7^reale.

Rcfponfio:faIfum eft quando lUud pcc cogniclonem ptoducltut. Vnde tcfpedu iftoruro,Dea» eft natutalls attlfex,& omniaptoducic Ttnacuta, non vc cognofcens In tfe cirenciz.

intelligibili

^.,

;

:

Conrta iftas taciones , qu6d elfentia,& txtjlert non diffi^tunt fecundum eos,& ide^fi eifentia fic ab zcerno,fcquitut qu6d cteacio fit ab ztetno.

f^

Refpondeo;Iicet alia opinio conccdat conttatamen fi debet aigui contta eam,conacnientei debet atgui petaliquidptiijsmaximum, didloiia,

quod poftet concIudeiemaiusinconueniens,qua quod ponitut,& non debct aigui contta cam pct

..

«

gM4OT

rtftrt

Mojftt in Gencfi i.c

iIla,qu^fcquuntutadtllam,canquaminfeiiotaad fupetius; vel pct ea , quz contincntut fubea : fcd quod cccatio fit ab (teino,& ita exiftentia,non eft magis inconueniens, qu^m quod ponitur , qu^m etiam dicete exiftentiam fecundi^m tocam lealitatem eius pizcedece ab ztcino , nec quod non poteft Dcus annihilaieajiquaro tero, concedetetui aiM>pinante,& ita pct ifta non fufficicncet arguituc contta eum. Contf ^ : tunc cteacio Moyfi nihil efiec^qulim

Ad piimum dicitut, ficut ptius, qu6d tioni pizfupponitut

lem tanti^m

tffe

tffe

elfentiz.

Ad

fecunduro,qudd falfum eft quod alTuroltar, Deus eniro licet intelligedo pioduceiet FiIii],non

tamen cognofcit nen ejfe Filij:falsu eft etgo,quan> do pet cognitionem aliquid ptoducitut.VndeteA>edlu illoium Deus n6 dieitutagens attificiaie, fcd ptoducic illa,vcnatuta, non vc cognofcens. Contta ptimam tefponfionem , quzto de ejfe exemplaii

;

aut exijlere

cxiftentiz,aut

7. ab elTcntia ^r^utnitum *"/'«#*»« eadero,eigo ctea-

eft alia eiTentia

eadcm eficntia^fi fi vna ab zterno,

ti vnjl.cfcatut altcia,& ta,

fi

efte exiftete fit

vel alia eirentia

;

ejfe

clTcntiz cft ab zteino:cigo

vltetiilfs etlc

quz

quzftio,

eft

Dico, qu6d tranfubftantiatlo

eft

fubftantiz in

& ef&

pioceirus in infinitum.

Ad ptimum dicitut qu6d z€t\o fecundl agen,

ptzfupponic tjft txiitere alicuias pcimi agontis, vc txijitrt. cis

Contti.gcnctatio

dc»««

ejfe txijitrt

,

cft

ad

dc

ejfe

non

,

& tecmini

ad tale,id cft, cigo genciatio

tall

exijlere :

eftcieatio.

Refponfio : vetum eft,fi non txifttrt dicat pciuatlonem, quz cft in matcr ia. Contri : qaiditas magis habec IncelllgibilltaS. tls,qu^mmaceria,-ergomagJshabecaduaIicatis, ^i4itm mt qu^m matctla : etgo u matetlaptobibec cteacio- P^"' ^^" *ntit»tit. nem, magis quiditas. Dicitut, quod ijfttxifitrt, Sc ejft quldicaciuum, Cantt^t altcfius tacionis,& idci^non comparabilia;& |de6 non poceft c6cludi,qu6d vnum fic roagis ens,qukro aliud,c&m

vnum fit aliud per virta-

tem Infinitam , quia poteft vectcre albedinem In Angelura.Vnde vno modo quidicas eft incelligi-

& roagis cns:quia prioc aliquo roodo. Aliiec magis ens, & adlualius quia iml-

falicatis,exeroplatis videlicet,

aftu,in fubftSti^m ia aftu,qaz funt tcrinini illius

& cunc

fentia eius,vttiim fint eadem,vel non,vcpci^s,

cedit in gencratione, vt roatctiatealitet cxiftcns;

, ibi conuciticuc eflenria panis in eirentiam cotpot is, alioquin totun^ non conoecceietut:etgo totalitct a^nihilacar enTcntia panis.

;

piiot,dc exiiitrt

tjft

panis in cotpus

ZT'aIntim rtrum ak

adhuc tjft cxiften-

ciz fecundiim eftentiam, etit ab ztetno

liot,

cedit/Hlr0ere,non tant6ni roaceiia exiftens. Contt^:in ^uchatiftia.quando cranfubftitiatuc

& alte& aliud ab

«/^exiftcntiz,& quzlibet tes fecund^ro iftos;fed tutme.

^iim aliquod t£e teale. Dicitut,qu6d non : quia aliquid exiftens ptz-

motu & routatione ptz-

gencta-

exiftentiz; creaclonl au«

genecatio,fi aliquid ptzfuiirecab ztecno, fecun-

vel aliquid huiufmodi in

r^

qnbd

& omnecreatum eft ptodudum in ^e tcaii fecundum tc eigoab ztetno habuic ve-

&

^

cieatio eft gcnetatio.

ncn tjfe,c^\iim »j^:eigoomnino nihil ptqfupponlc.

:

.„

tMtim,

cec neceftaiia.

abztetno. Contr^:dicitaduetfatius,noneftptobatum, Jrtuit ftrquin quidkas poftetcftecxemplatutnt&ficpofrec titer cfle difnittutum hS habete ejfe tcale finc patticulaii quiditate. Ide6 »fi re»f*. ponitur alia t atio fundamentalis talis;omnis cntitas quz non cft Deus.habet entitatem i Deo,& ptius nihil etat:eigoeft piodudum:quiditas non habet ejfe a fe,ergo i Deo, & non de aiiqua matcria ergo dc nihiio,& fic cieatut,& ita cteatio eft prima produdio. Item : creatio non eft nifi tcfpedu ejfe exiflert, fed ab zteino habuic <;//^quiditatiuam,& eftenti; ad qus.qon tetminatut cteatio, fcilicet effe inrclligibile , & eft produdlio tei in efi intelligibiii: ctgu cteatio non eft prima ptodudio. Item:ab ztetno fuetunc in tffe volito ptodudlo, ergo pt ias in ejfe intcIligibili:crgo cteatio non cft prima ptodu^io ; infett cx ifta qualitet fequituc -= lapidem habuiifeab zteino vetfi teale«)(^iqui8 fi lapis cx fe non habec aliquod ejfe,ciim lapis ex fe in nullo efe habeat neccfre efte ; etgo in omni ejfe eft produdum & cieatum: etgoeft piedudtum in effe inceIligibili:ergo creaiio non eil pi iraa produaio., Vnde fi fit.cum fit ab zietno cccatum in ejft licet

^ 9^**

exiftcns cft

catuc

Deum

:

fecandijm duplicero tationero caa-

&

efficientis, ided habet cteatione: quia talis entitaseft in tetrolno 4id ftttrn. Aliad eft in tciroino4^M,& ^conueifo. Ad arguroenta In oppofituro dicitut, qu^d tjft volitum lapidis ab zterno eft tJft,qaod lapls habec mod&,& omnecreacnm voluicab zcerno rood6 efte.

Adaliud ,^aod inteMtgi lapidisnon

dlciiuc

ab

imtMi£iDei,icc.

SCHa

^^"

CoUatio C H O L

$

DtJpttut fHbtiliffime hac eolUti»ru,ancrt4tMr4t hdhnerint elTe dliqHod rettU nb 4term,vt tentt fJenric.per

frimo pofitst

TAticnes hic

Deo

,

dicens illud c/Te non

efficiente,fid exepUnte,«ttit4t

lentihutyhtc minifirat

41S &

V M.

I

XXXI V.

&

etut-

fienes.^R^lutio eittt haheturt 1 ,d, } S.vbi an.f. refittat

Henricttm. Primo,(fui4 tollit creationem,^uodvr£et 6.

&

&

ergo

tffe <•

opinionem fiijtii vo-

DoElor mirdU folmtiones

duas reaetgo incloHic doas formaIicates:ergo litatcs , quta formalitates diuerfjeaccipiuntcuk qui utione doas , diuerfis rebos ; infinicas, eft impofllbilis.

Adprimum argomencum dicicor, qa6d maior AdMf. ia , quia relationis realitas non eft realitas fundamenti,nin matetialiter,fcd non formaliterj ptiacipio. (icut »€tio , 6c pa(Co funt diuerfa Przdicamenta eft falla

realiter

,

& taroen funt idem realiter in roocu, in

rationihitt.Secifndo,t4tltmbincfi^utretunrMhfitrda,4c

quo fundantur.

fiponerentur crtatMrt necejftria exifientts, dt quo

Ad probationem dicitur; qu6d non eft tncon* uenicns,quin ad rero de genere Relationis poflic

8.(f,f.n.iS.Ttrtiofi^uerttur

1

.d.

Dtum mtattri,tpti tamen

Quarto tdt* effent adhomint^) ibifiluit rs-

immittuhilit efi,d,qiufi.$ ^&d.jo,

ferfeHiorts ideatie

, (

efi

&

tiones ffenrid.

Ihidem

cognitionem Dei ab aterno

,

non effe

reale,

uec ejfentiat

roaliter

explicat exemplo , illitu eSc,
diminutum,

tjuafiali-

^ttid Cafitru haberet tale,ficutty£thiops efi albutficii-

qoid ,fideft e(Ie diminutumtotittt Cafarit, Ex ^ibutpatet Scotum,per cflTe ditmnutum ntn intellige-

tiitm

medium inter rtalt

& rationuJedtaH'

turarationit.Plde^uadehochabet i.
d,j^,n,}o,&

x.d. i.q.

I

.n,i^,&

ttlias

COLLATIO

pajftm.

XXXIV.

,

ni(i

fiM^i^ 9.9.3. D.Boaaaeai..
V 6 D- non;qiiia omnis relatio habet fuam fundamento

,

& eft realitas

fundamenti; fed ciTentia creatura; eft imnediatum fundaraentum relationis eius ad Deii: ergurealitaseiuseftrealicas fundaroenti. Probatiomaiotis , qua(i realitas eius iit alia realitasik fundamcntijergo ad cam poftet cfTemutatio realis , quod falfum eft fecundum Philof j.

tealitatc

tcrmini,ncque vt fubieAi. Item:non minus dependet effentia cuiufcunque ad Deum,qu^m inh^tentia accideiis ad fubiedlu; fed elTentia accidcntis eft fua inhxrcntia:ergo

&

dependentia creatur* ad Deum eft fua eftentia. Contra : fecundo de Trinit. dicit Auguftinus

Deum efiaecidens.

Item.f .de Ti\n,c,$.ovanc\tfitod mnficunditmfHbfiantiam dicitm;refiat vtfecundum accidens dicatur.

Ad quxftionero dicitur,qu6d

rclatio crcaturz

Deum realitcr differt ab eflentia creaturse. Quod probatnr per auftoritatem Beati Auguft.

ad

lib.y.de Trlo,c.7.& i.omnittfentia,^uarelatiutdicitur,efl alitptid

Et ibidcm

.omnit effemia, tpu

mn eft ttdft,ft-

cunditm accidens dicitur.

rationem (ic : qaindocunque aliqua habent,qu6d vnuro poteft nAanere quo-

Itero, per

duo fic fe

cun^que cafu pofito po{IIbili,&non po(fibili,alio non manente; illud non eft idcro realitcr cum eo;

non poiSbili , qu6d Dcas non cflct adhuc eflTentiacteaturaE poftct effe.fed independens,quia ^ quo dependet.ponituc non clfe ergo eiu^ eirentia , & eius dependcntia non funt eadem res.

fed pofito cafu poflibili , tcI

:

Item>

(i

lapis cirentialiter

difFerentia

aB alio , quia idera fentialiter

eft

,

quz

vnum

diftinguit

principiura eifcndi

dependcns

& di-

,

quzcunquc cflTentia cceata,

ftingucndi;fcd

eft ef-

ergo. Pfobatio minoris,

;

quia quzcunque alia elTentia ab effentia diuina, non eft ipCameffe, fed illi conucnit ep participa-

cirentialitcc alio , videtur eire idem rcaliter , eumillo:fcd elTentia creaturq non poteftclTe (ine dependentia eius ad Deum;ergo. Ptobatio mino-

Dei (it; Deu, vt ad caufaro;rclatio includic dependentiam; bcc poteft intelligi (inealio extrcmo , quia tc fic,auc

non

poteft cifc ,ni(i cffeftus

TC e^fencia determinata indifFcrens canti^ro

dependc(adDeaa),

;

,

aut vc indifFcrens

igitur diftinda

non

:

(i

vc

poteft

intclligi (ine dependentia:(i vt dececroinata:er^o intelligit

relationem eius ad Deum , quia po(ita Dco.ftatim ex natura extre,

&

effcntia creacurz

morum nece(Fari6 oritur relatio incer iHa. Contra refponiioncm ad primuro argumen-

cum (i (it idem materialiter , ergo idem quod eft propoGtum. :

Contra fecundum Phyfic.

realiter,

&

Philofophui ;. 7. Hftadf»nota tmtionimfrta eft motus,

eft

&

qu6d in adaliqtud non

cationem eios ibi. Contratertium argumentum Cicaceidtntianon funt entiaynifiquiafitntentistj, Mctaphyficz : ergo c^m eororo e^Fentia eft eotuiu depcndcntia non minil^s dependeat cre^tur&ad Dcum,quara :

accidens ad fubftantiam eft

,

batitnir.

&

cfTentia creacacz

ens.niflquiadcpendec ad

non

Dcum.

Ad priranm Ad primum dicitur qu6d illud quod diftin- eoBtra folagait potcft cire aliquid illios generis com illo, tioflcm ,

,

,

,

quod

diftinguit

,

& de natura

maior eft vera , vt patet de

fua incrinfeca

:

^

fic

difFerentia efTcntiali»

fic eft minor falnon diftinguit prim6 tanqoam in-

quz diftinguit rem intrinfecCi6c (a:quiaTclatio

txctpta relatiiue.

c.

dtntia.

diftinguitur ab alio,eft idemrealitec curoillo. iii difiit^i-

Exemplum de

Ad aliquid non eft motus,neque vt

rtlatio ertaturaad

tft

fitadtpe»'

cfFedlus eirentialiter includit rclationem ad

h\ta(.i.p*rt.q 6,m*mbr.x.T).ThQta.i.p.q.^^.art.^.\{nt\c.

realicatem ^

loquendo de relatione, quz fecun-

jleeUemt

futmtd»

illud,quod eft,dependet formaliter. Contra folutionem quxftionis ; quo aliquid

ris,creatura

resab ejjentiacreatura.

^uod omnit

qu6d accidens non eft non for-

&

ter iffa ejfentia creaturte, vel alia

Phyfic. quia in

,

tam;tale eftdependencia,ergo,&c. Item , quod non poteft clfe , ncc intelligi (ine

Vtrinn relatio creaturtt adDeumJit reali-

X.

digitui*

dum

nee extfientia^d clTc ali^ttoddimimttum vtriHfqite;vt

rt ens reale,nec

mutatio.

Ad fecundum

fua dependentia,ni(i denominatiue, fed

n. i o; docet clTe creaturarum,vt terminat

,

cfTe

crinfecom rei.fcd ficut fecundariii,& accidens reJ. Ad fecundum dicitur, qu6d confequcntia non valet,fi

non poteftIntclIigi,nec efFc fine

alio:ergo

Sifodattt f»t*fitlfefi.

nt

mli»

am

de cflrentiaeios intrinlccc.Exemplam:vita ho- id*^ imdi/h». minis non poceft incelligi , nec poteft eiTe fine chtm aoeo. proporcione hamoram ad inoicem ; caroen illa pcoportio eft accidens homini dc genere Rela-

eft

tionis,ita hic.

Ad ptobatio9emdico,qo6d non poceftcreacura intclligi.nifi

fit

apritodinaliter

;

doplicein

cfFeOus Dei, tcI aaoaliter,vel nomcn (^ffwwinclodic

fed iftud

conccptum in omnibos , exccpti reU-

Mm

4

tionc.

Dodoris

416

y one.quia fotmalitef dicic concefxam relationis idq^aLm,Sc

materiiliter» (uie denominatiue in-

omnem concej^tum iUius,inquofun(latar>

cludit

^iiod formaliter rcfcrturj& cufti vlteri6$ infers^

quod

pofita cfTentia cteaturai> Sc Deo,ftatim ori-

tur relatio^

jSc

dependentiaex parte cre3turz,ve-

rum e(l aptitudinaliter , vel

fundamentaliter, vel

quiainquanconceptum duplicem. Et

denominatiuc.fedrion formaliter

tum

cum

fmmttttirum

eft

creatuta, dicil

vlcrk dicis

;

:

per elfentiam di(linga^kur:er-

(i

gp non didin&a, concedo qu6'd perciTentiam fuam quscunque creatura diftinguitur> & primo ^ Deo , & ^ quocunque alio , fed fecundario per accidens,& communitcr per relationem. Ad aliud dico,qu6d ih ^d diqmd eft mutatio. qusre HcnriCum & Vattoncm.

Ad aliud dico,qu6d aecidentia funt entia.quia cntiSjivcruro cft effedJiuc.quia

ltur;& jcaufantut ad

hoctanfcnftat

,

hoc quod ,

abaliquo

cfficiun-

fint eflfencia

:

cum

qu6dfintcntiainfcformaIiter,

alraafuHftantia.

Concrit

$.

:

relatio

Ht alia realitas

fi

Ik

realitare

fandamenti:ergo illa realitasauterit formaliter alia habitudo, aut aliquid aliud prxter habitudinem^fi fit aliud ab habitudine , ergo eft abfolutu, quod eft impoOibile,quia diuidcntia ens funt incbmpofllbilia ; ens ad fe,& aliud funt talia ergo indiftinfta fecondum f« ad omeft iiidiftcrens, nem habitudinem hanc & illam,& per confcques :

&

genus relationis non habet proprium diftin^iuum in genere fiio. lllud nihil valet , quia dico, q^uod quiditatine eft alia tealitas k realitate fun>

damenti

ergoindiftercns,faIfumeft;quiaomnis

:

relatio crcarur; ad Deum fundatur fuper tertium modum telatiuorum quia fuper ratioriem men:

fursc

quo habenteplaretcauf^ verhatis ad vnam:aon enim f<^quitur,nulU mtitatione amitti poteft ; ergo non eft accidens , quia accidens infeparabile non poteft amitti,& tamen eft accidens. Conttlt,iihoc eft verum,qu6d fecundum fubftantiam dicitur,fecund^m accidens dickur,coneft falfum. Probatib, confequentia::nihil

fequens

defttuitiir

dcftrudo fubicAo^quod non

riale fubie(ao:ergo

tur relacio.vel e conuerfo,deftru6ka relatione neccflari6 deftruitur fubieaum, fequitur qu6d

vnunv

eft

de eflcncia alterius.

Ad hoc dicitur qu6d peccat fecundum

mutabile,non

eft

exiftit in

diftin^o, ficut al-

bedo,Iicet per fefic indifteres,vt

Contr^ Auguftinus

ej^iftat

inaliquo

$.de 7Vi».c.j.doCcnsnatu-

accidenti$,dicit qUtd

eft

non valccpro

ac-

formalis dependctia ad

Deum; VtHm.

& cum dicis ergo rclatio habcbit aliam relationem qua formalircr refettur nego confequentiam,quia relatio feipsa latum refercur ad Deum, ,

j

,

&ibi

eritftatus,

neceruntduo terminiexparte

fubiedi,nifi materialiter

-,

vel

denominatiuc tan-

mn foUtdici accidem ,ni-

:

<,

nus ipfaexfeintrinfccedependet ad DeuiT),ergo relatio creatucz ad Dcum , & eius dependentia, eric eius eflentia.

liter,

arguo

fic

:

illud,

batio minoris

,

impofllbile eft intelligere eften-

tiam lapidis amittere rationem exemplaci ad intelle^um diuinum,vt exemplar : ratio cxemplati dicit rcIationem:ergo noneftaccidens. )cera:fi fit alind i fua

relatidne,ergoilIareIa-

qul refercur , habebit aliam relationem , qua rcferi:ctuc,& illa aliam,& fic erit procclTus in infinitum.qnia fccuridiim Augnftinum ^.dcTriuif. tio

cap.j.Oww tfHodrelatiue dicitur.

; idc6 vnum non dependet exalio totaquia eft aliquid fecundum quod non referergo per oppoficum cum creatura tur ad aliud

Item

:

bileifcparabiIepoteftamicti,noninfeparabile.Ad

roirtorem,cumdicis,qu6drelari6nulia mutatio-

ne amitti pdteft,mariente fubiedodenominatiue relatib,fed rion efleniialiterjcrgo non eft accides; f^quirur,fed eftlskilacfa c«ijifc4}uemis ab ali-

10.

:

dependcat formalitcr ad Dcum ; & totalitct eius dependcntia erit eius eflTcntia. CrtaluT4m increatum Icem:ens diuiditur per crearum , fufficientet;ergo omne,quod non eft creatum, cft ineludere rtIpeaum. increatum , quia diuidentia prima euacuant to-

&

tam naturam diuifi ; fed cflentia creatuiz per fe extremum creationis ergo eft cleatura crgo

eft

:

:

includit formaliter refpe£tum:ergo,&c.

Item:quandocunquealiquid przdicatur de

Item:tunc eflencialapidisnecefiario deperrdet ad Deum,& quxlibet alia res relatiue habet quatuor terminos,quia cflentia crcatura: abfolutc eft dependens ad Deum,& fimiliter relatio, vt quzdam resalia dependec ad Deum ergo includic alios tcrmino^, ergo quatuor termini, duo teales in cr(eatura,duo feciidiim rattonem ex partc Dei. Ad primum dicitur,qu6d Auguftinus diftinguit ibrduplex i|cctdes,fcilicet feparabile,& infepara-

tieil

;

ti refirtur*d

relationetqux

quod hon eft amiflibiic, non cft tur* MdDiM accidens^fed aliqua relatio nuIU mutatione accin«» ejft Sfti' dentis amitti poteft-, ergo non eft accidens. ProdlHI,

fr9

accidens

Ad fecundum dico , eflenria crcatura; nullam Ad t.argum» dependenjciam dicit formaliter circunfcripta rcla- pofitumn.7. tione ad Deum , fed formaliter rcfertur pcr relaReUti» feip~ tioriem,& denominatiue ex fe:quia denominatur

Arguit reld* fitjHod ali<jUA rMHtatiene accidentis amitti pote{i\ tunc

Hinrit.

eft

cidente infeparabili.

qui referrur formaliter,& correlatiuum eius. Item illi relatione non refertur aliquid formaliter,& prim6,qui circunfcripti , refercur nihilominus fed circunfcripca omni dcpendcntia, & rclatione creacurac,manente creatura non mi-

fupjjofito.fcroper.eft neceftario dcterminata.

fcuhuts

falla-

,

ciam confequentis , quia&fi dicat Auguftinus" qu6d omne accidens eft mutabile.non ramen dicit quod omnemutabilcfit accidens.fcd eft confequens ab inferiori ad fuperius,'affirroando. ContrarAuguftirius probat hanc paflionemjfcilieet effe accidens de fubiedlo per hoc mcdiii,quod cft ejfe mutabile; fed ego arguo eodem modo.quia eft accidcns.igicur mutabile,& non cconuerfo. Ad hoc dicitur , quod mutabilc non eft medium,fed quia de fe eft mutabilc:igiturquodnon

habitQdines,&maxi-

diftindi^

m^eric dil)rindla,qUia

Ittfignis dif-

eft eflcn-

fubiefto deftrufto deftrua-

tijm;fed formalirer tcrmini eruntex parte iliius,

&>determinatz,&

titnim trt*-

fi

& menfurati,vel fupcr ptimum &fecudum,

ro^felatioexiftens inalio.cim fi;accidens:ihaxi-

ram

Subtilis

ali-

quo prim6,& per fe,& paffiones cius przdicantur de eodcm pcr fe fecundo modo fi igitur przdicatur cns de lapide, & omnes pafljones eius przdicantur dc co, tam conuercibilcs , quim difiun:

€tx.

ergo Gcut lapis

:

cft eflcntialitcr

bonus , vcl

vnus.fic creatum,vel increatum.

Ad primam falfa,

rationem dicitur, qu6d.minoreft

quia cif cunfcripta omnirelationeeflentiz

abfoluczad Deum.non refertur ipfa cflcntia nifi potentia ; nec poteft ficri circumfcriptio, nifi inrelle^u ranturii,& non in re,quia fimul funt realiccr,& eius dependentia.

ExempIum:pofitis duobus tura

exttcmorum oritur

albi^, ftatim ex

reiatio fimilitudinis

na;

&

tamen

I I.

CoUatioXXXV. C

tamen pofTet natura v(tiurquealbiintelligi.& cfTe perpotentiamDeinne telatione a^uali ilroilitudinis

extremotum:quia etfc^us eorum , nec ramen poteft intelligi.nec circ iine relatione iicDilitudinis aptitudinali, per quamcunque»credoi potentiam ni(i Deus muiarci alboruro naturam, & tunc nonciTentalba, quiaex naturarcifuDt

ATI

O

«»»t^

& ibi fimilitudo cft poAeiior naturali-

,

O L L

417 XXXV.

ytriim ^eiligiumjitratitudof

ter natura

D.Thom. i/.f ^^.mrt.f.^qif.Mtt.f. tjy

Hcnr.MM
fM*i/.9.f.t.D.Uonau.i

Scot.jMfi.

j<

,

CtiMtmr»m tantitm

m»-

ttri»Uttr d*-

fidtrt

i Dm.

pendet totaliter ad

Deum , ni(i matetialitcr

,

Sc

fubiediuc, loquendo de creatura,quz eirentialiter includit duos conccptus acccptos i duabus icbus, cuiufmo^i Tunt oronia Przdicamenta,

& rcs

omnium Prsdicamcntorum.excepta folarciatio-

&

ne , quia res cuiuflibet genetis includit eilentiam abfolutc rumptam,& cteationcm,& fic formaliternondependctadD%u,ninperreiatioDem. Ad tertium dico,qu6d quaelibct rcs cft crcata» non tanquam tes vna includcns formalitcr depcndentiam ad Dcum,red omnis rcs excepta rclatione,dicitur crcata, tanquatn dux res includenles dcpendentiam ad Deum formaliter pcr relationem,& fubiediue, vcl dcnominatiue per propriam efrentiam abfolutam,quae nata eft matcria^liter

It.

pcr fc.iSc formalitcr rcfcrri pcr relationcm.

Ad primam,diciturad maiorem,qu6d non debet poni, quod

Adirg.n.t.

poflibile

Tefiti» intlu'

diftronem cx ratione intrinfcca

dtnt contr»-

talc iro-

includit contraillius.de

quo po-

mdmitttnJm.

riitur:itadicerentipn,quodeft in propofitoiquia polito,qu6d Deus non elTetiponitur pofitio im-

dequoi.dift.

poflibilis

diSionim, nt

,& includens

contradidlioncm

Ibedu cuius ponitur ; nam

illi,

re-

intrinfccc ipfa cft cf-

fcntia eflentialis dependcntia ad

Dcum,

& idc6

pofito^quod Deus non eiret,ponitur etiam ex hoc confcqucnicr,qu6d creatura; cfl^cntia non iir^quia eircniialitcr cft

dcpendentia

quzdam

ad

Dcum,

& ideo ponitur incompofllbile. tntludtspU'

nt

ftrtiutli-

tattt,

nSidti

tftflurtt rtf.

VoD

multas formalitates:igi[ur realitates:ncgo confequentiam,quia in multis eadero rcs habet multas

cadcm te, diuernmodc omnia attributa

(ignificantes illam rcm,{icut

funt eadem realircr,& diflferunt formaliter,& ea-

dem

res in crcaturis eft ens,& vna,& bona, & fic de aliis,& eadem albedo eft albcdb,& color.Vndc cft fallacia confequenrisab aliquo habcnteplu. res caufas veritatis,ad vnam.

Cum vUerius dicitur,qu6d continct duas,fgi-

eflentia,&

batio, quia

tunccum

tinct infinitas,qoianullataliseft,quat fit,vclcontineat naturas,vel res iufinitasifi illa fola, quz cft

infiniia,taliscftDeus tantum.

Mrgutnentapreeppefitafintentia

V M. ,& n, 16. fiimt ^a eft Htnrici, &

explicationes, reIponfienes,&

vtfiuporem caufent cuicuntjue rem hanc, vel

Htnricum

^i in bacfintentia

fracedentibm fiijui

,

& in

aliis

duabut cellatientbm cupit legat hat eellatienes nen deerunt

mirafilutiotui diffiatUatHntt eppefitit.

:

c6m oronis

Item:aut aliquiditas

aiit

&

aliquiditas cft res rata,fequi-

talis fitres

eft

ita

pofitiuuro abfolutum,

fit

fit

ejfi

fundatur in rato:&

ita

fundatut veftigium in vc-

ftigioiaut refpe^liuum,

& tuncfundatur in nihi-

quod eft inconuenicns aut aliud,in quo fundatur.

lo

,

:

Iccm:aut

eft

dare aliquo^

aliquiditasdeterminat

illa

fibi ejfe,it»

vt r//eclauditurin fua intentione,& tunc fempcr eflct,

fua

&

nert

eflet Deu$:aut dccerminat in intcntione ep,Sc tunc non poteft fieri:aut cft indiffe-

& fienefe

rens ad efe ,

tum,&

;

fed

omne

tale eft abfolu-

pcrconfcquens exemplatum

,

quianon

fiditiuro :crgo vt priijs.

Item i qu6d refpedus rei,quia omnis res eft

ratibilis

non

ratitudo

fit

adiua fua ratitudine, nulla

Itero:qu6d racitudo

&

non

fit

tantjkm i:efpe£las

adDeum.Probatio,tum quia plus difFcrrcnt pcrfonc diuinz intcr fe,qu^m Dcus,& creatura:quia tantdm perrefpedlum difFcrunt , lationis ex vna

&

parte, reali ex alia > fed perfonc diuinz diflerunt pcr rcfpcdlus reales ex vtraque.

Itemiquz diffcrunt formaIitcr,funt alia,& alia i fed abfolutum & icfpediuum diffc-

formalitas

tunt formaliter,ergo funt alia,& alia formalitasj fcd ratitudo eft formalitas abl'oluta,(quiaforroaiitas rei

rclatio eft

abfolutz

non

eft

abfoIuta,crgo ratitudo,) fcd

eft forroalitas

tantum

abfoluta:ergo ratitudo

relatio.

Itcm:PhiIofophus 4{.Metaphyfic.tcd\icit dicenopnia appatentia cffe vcra , ad hoc inconueniens,qu6d omnia funt adaliquidifcdomniaefTe ad aliquid denominatiu^ non cft inconueniens,

cum omnia fint vel caufa, vel caufatum ergo eft inconucniens,qu6d omnia funt ad aliquid cfTchtialiteircrgo refpedus non eft illud, quo ics funt :

S

C H O L

I

V

M.

fonit fimentiairt Henrici de ratione vefHgiali , differentiam,tiuam

difi. j .^ . j .

,

i

& ciim omne tale cxemplaium,& non fiditium, & exemplatum eft tatum:ergo ratitudo

& imaginem

traffatie

& fidlitio

,

qu6d ratitudo fundatur in tatitudine , & idem in fc,& fic erit ptoceflus in infinitum.

yarrenie ipretpta in hac ceHatiene atiinutnit tales,

metUecriter inteliigenti

aur cft opinabile

tur

tam^ue variat acfihtilti euafienti,

,

raiz,ficut ponit pofitio ptima.

ippi ,

aliquiditas

illa

quiditatiuai&

RefilMio DoHcrU in hac celUtiene haietur i ,tUft. i. f . 4. 41». 1 1 . vlti trmltu prehtu relatienem treatitr* tid

Deum nen tLfiiftgui retiUter ttb

ratitudo.

talefit fid):itium,& nihiI,taittudo fun-

datur in nihil

tes

&

fpecicii& fimiliter multas formalitaies h«cccitatis.naturx communis,& tamen hic non con-

I

cft

Contra hoc arguitur,qu6d vcftigtum non fic ratitudo,& ratitudo non fit in aliquiditatc. Pro-

ram

C H O L

aliquiditatc,vel rati-

&

quiditatcicrgo veftigium

non

,

&

S

quedefi,ic <juetfi,ycl ez

«/ff ,ex

tudincifed cficntia rei cft vcftigiuro in re,ficut ejfe in co, quod cft, fic ratitudo in ali-

nonvalcti quia non cft rcsin quoin rcUtione , quin contincac cunque gcncte , multas realitates , fcilicet hccccitatcm , natutur infinitas

:,quodIibet prcter priroura»

rcs eft adliua fua rcIatione,e» SiPhyfie.

Ad aliud conceditur, qu6d eadcm tes includit

formalicates acccptas fub

fic

componitur ex

aptanataivt Hnt totalis caufa (imilitudinis. Ad Tecundum dicitur , qu6d creatura non de-

&

D .Them.cenftituit inter vefiifium

&

latius , ^uam ciare impugnttt hic , * ». } Adtlucit multa ffr extjuifita prefintentia Henrici fitadentia reijeQiu ad Deum includi ejfentialiter in emni alio tnte , de quibm agit lect 1

.

citato.

D quzftionem dico,qu6d veftigtum eftfm..ptcfliodciclidaex tranfitu gradientis,con-

fotmis

Dodoris

4i8

Subtilis

focmis fibi ez ea parce • qui tangit in gcadiendo: fljumUo inidm vifti- fcd antc inundi cccationcm inielle&us,& volunXiumDii. pjjj fcccbatuc fupec niundum cccandum ; cx illo intellcftu fequituc in tempocc roundus, vcUe

Vndc

Vndc provrconueniunt in efrentia,vt

vno,efIen-

conformis illi velUjSc imtUigeri ; ide6 mundus cft vcfligium Dei.lUud patct xx.de nmt.Dti,e*f.^. Secund6 dicendum cft dc diffcccntia inter imaVtRiiium im»(t vm. ginem, vmbcam, & veftigiura,& limilitudinem. ir». d^fimi. ^j cqju, inccUcdum fciendum cft , qu6d omnia fimi^'« V'^»- '^* impoctant tclationcro,& tcfpeauroifcd m»d»fr^L l'tudo non impoctat caufalitatem ,fcd veftigium Ldift.j.qj. importat caulalitatcra fccundum Auguftinura a j> Ub.o6loginu triHm qu£SiionHm,qH4fi.6^. Vmbca ha-

tia cft quafi fpccies,ide6 aliquid eft in

iUareprz-

&

,

bet confofam confocmitatemad cocpus intccpofitumxonfufaro dico.quia vidcnces vrobcam,fcivmrous cocpus inrecpontum intec Solcm bcam,fed nefcimus cuiusfigucz,quia quandoqne cocpus rotundum facit aliam figucara in vmbca: imago cepczfcntat tem nonfccundiira genus,nec

&

fpeciem tantum.fedfccundura indiuiduum,& fccundum lineamenta,quod fcilicet longa fit,Iata, &c.veftigiam repcxfentat cem medio roodo pcc-

t«/.n.

,

idc6

Deum quz

,

eft

ccprasfcntat

imago Dei. veftigium

vt cft caufa efficiens l^cmalis

appcopriatur perfonis

reprscfentat

perfonis

,

,

& Hnalis,

tamen non tantum

Deum, vt vnum, nec fecundiiro

prtetatcs perfonalcs fcilicet

,

pro-

fed fccunduro appropriaca

potentiaro

,

bonitatcro, fapicn-

tiam,nue fecundum triplicem caufalitatem. Contra ifta arguitur de diffcrcntia vcftigij , imaginis. Contingit enimaniraal tranficnsnon habere nifi vnum indiuiduum (pecie , & tunc eft

&

Q>"ics tota in indiuiduo illo , & tunc veftigiuro, ^lZT. ttntrtt quod eft fimiliiudo fecundum fpeciem,ctit fimilitudo fecundum indiuiduuro. jtlt.j. q.5

•fvf ginit

D.ThtmMt.. I

relationcs difFcrunt quafi fpecie.

fentans pcrfonas

,

quantum ad propria,aliquid

quanturo ad appropriata,quia perfonz differunrj

tamcn conueniunt in aliquo.

Ad

pofitionemiftorum,dicunt

figillum imprirocrctur ccrx

Item:in Deo non eft diftinguere gcnus.nec fpc-

O.J.

cies,ncc indiuiduum:ergo noncftdare vcftigiura Dei.fi rcpr«fcntat fecunduro genus , vel fpeciem,

idc6 ailignat caufam accidcntalem veftigij. Ide6 eftaliadiffcrentia,qu6dveftigium difFert

ab imaginc, quia rcprxfcnrar partem quantitatiuam.imago totam,non autem qu6d vcftigium reprxfentat vniuerfale, & imago particulare. Idc6 quod dcrelinquiturextranfitupartis,fimUe parti, eft imago partis,& totius vfeftigium quia rcprxfentat totum animal ratione partis. :

Ad ptimum iftorum dico,qu6d fcientia eft tan-

4-

,

falfuro:fi

dclebitur

nihfl dcrclinquetur de fculptura,

,

ita

enim quod

& colatura, fed

eft imago pedis , uifi diftinguac pedem ab eiufdem fpeciei. De alio dico,qu6d res coponitur ex aliquidita-

te

& ratitudinc,& resrationis ex aliquiditate fo-

non ratitudine. Vndc per aliquidftaiem intelligo , quod eft pet ratitudinero , illud quo exi-

lijro

;

ftens in aliquo,

& habct efrcntiam & omne exi,

ftens,ficut lapidero efTe, eft,

guitur in

quo

quod eft eius, &

t]uo tft,8c

^uod tft:igiwt

cffetiiii

pure potentiaIis,qua: non habet ali, fed cft omnino informis de illa aliquitate,qux informis cft rcfpedlu omnium fupcrucnicciuro,loquor fieut Philofbphi loquuntur dc roateria,vt in potenciaad oroncs forroas. cft aliquitas

Vnde materia fic eft in potentia,qu6d fi omnis forma toUatur, maccria eA tantum in anima, nec tamcn forma aduenit rei in anima.quando aduenit materiz

fic

:

aUquiras de

fe

non

eft intclligi.'

tamcn ratitudo prima aducniens ei,aduenit enti,qua cft cns, & non cnti, ficut palis,

ncc

eft

ens

,

Excmplum aliud, quantitas non non quanta,tamcn fubftantia ante omnem quantitaccm eft non quanta de fe, tamcn quantitas aducnit rci quantz,& non rci non quantz. Vndc pcr tjft intelligo tjft vcl rci, vcl ratuit

de

roatcria.

eft in fubftantia

bomo huroanitate horoo. Si quzratur,quo bumanitas eft, dicam

tionis;aliqaitas,quod eft,ficut cft

qu6d(^eft.Et fccundum Boctiumr^przter pri- Omni eflc mum,habct ^mo ifi,Sc qHodtfi,qux non funtidcm. frMir frimS Vnde Comraentator,homo eft per fe <'j^,efreali- hnbit qao quid humanitate

cft :

ergo.

fubicAum in

fcientia

patctfccundum Commcntaco; vt dc vniuerplurcs,licec fit fingularcrfic tamcn

cft in ordint

adjMMmprincip$um,ide6

prim6 intcUigat refpedliuum crgo , &c.

ligibile pofitiuuro

efTc,

&

tfft

eft

:

Icem Auguft. 6. de Trin.c.4. ^uaHdoimtUigithoe Arguitur tiefi bo-

vt pars:ergo vt terminans refpe<5luiii.

Item Comrocntacor y.Mtt. cirea principium. Itcm , illud quo diftinguitur cns i non cnte,& hoc pofitiue,eft de ptimo cius incelledu^nquan-

conuertitur fpecies tar

cum

indiuiduo

,

& reprxfcn-

indiuiduum in vniuerfali,ac fi mille indiuidua

Ad aliad i

in

tum

eftjfcd illud

cft tffe

efrcnt in fpccie.

Deo non

eft

genus , nec fpecies

^iStum

Dium

:

fcd illud

quia illud

tfii

quo ens diftinguitur ^ non ence, tfii

vel eft

eft

refpeftiuum. Probacio:

ipfum eJftiCe, vel ab alio eft;

nd

ijji

di

tjjtntin emnit

tntii

frttir

aUquid cius:ergo vt hoc refertur ad aliud. Deum. Item DionyT.de Diuin.nem. Item 6.Phjftc. non poteft intclligi aliquid habens caufas nifi cxtrinfecz caufz cognofcantur

effent millcDij;

G cfrcnt

6.

cim tfft intcl-

rem tf .£/A#V.idc6.fcientia cft de eo fali,ac

(^ fluod

dc pritno intcUedlu eius. Commcntator : tfl alin formaqutt nonmHtuat hoc mmtn,f^ aliaforma, tjua ab alio mutiMt hoe nomtn eft,& fequitur,^; illis diciturt

num:Ced inccUigendo lapidem, intclligit hoc bot num:crgo fimul intcUigit bonum ipfum , non vt

eft

.

eft.

Oftcndo,qu6d in omni intelligibili,citra primuro,rcfpedus pofitiuus ad Dcum intcliigicur,vc

nec eft hic dieenduro, ciim fcicntia poteft effe de aliquo , cum qup conuertuntur propofitiones de vniucrfali, de indiuiduo, vt dc Dco , vcl de Sole, tancikm vniuetfale

intiUigitmr.

^uod tjit

bonum,fimulinteSigit illud euitu participatitnt

fcicntia n»rifeiintid tffeniiaWiet.WnAej.Metaphyf. Sialiqua d*fingul»i. cft-dc vno,vt de Dco.vel de Sole, eft de Dco,ac fi

quiditntim in

& cfTc cxi&ens^Ho tJftySc fic a'ccipiendo cfTentiam

cat fubie£lura cfrcntiale fcientix,

&

Sifidfirratitudinim,^ q-id firmii.

exi- videi.dift.j. eft:cfrcntia etiaro lapidis diftin-

turo de vniuetfalibus fccundum

:

«yf

alio

Ad argum.

le

ws

imagt.

non

tam pofita num.j.

At iftot.& fignifinon accidcnta-

Itnfnffit fi-

giBi

de quantitateeft vrobra,fi colatara,& rotum,quo diftinguitur ab illo figillo derelinquatar,n6 efTcc imago ,fcd veftigium:fichic dcrclidum ex pede,

quam forroalitatem

tia

dif'

tamen

fcimus quod tcanHuit cecuus , fed ncJcimus inde Jfte vcl ifte.Sic Angelus,vel anima ,

quanturo ad potentias vel adus iropoctat ocdi-

3

i

ftentia eft,

nem vcl diftindkioncin focmalem in eadem cilen-

Hifktt

cifiez

fcdlius vmbca,& in^pccfedius iroagine,quia non repczfencat cem fccundum indiuiduum, ncc tantiin fecundum genusrfcd fccundura fpecicm,vcl fecundikm indiuiduum vagum f fic vidcntes ve-

ftigium cecui

fiTtti*m VI.

fecundiim eos diftinAio perfoturum affimilatur roagis indiuiduali diftin£fcioni,qu^m fpe-

Collatio fj^idiniGb ptr^t per AD^cennam t.Aitti^h.cik^ alio eft.cai cooaenic e(r««^4/M dicic rerpcAotn. '

Negacur ifta minor$qaU cefpe^ua non eft pri* raam,quo aliquid diftingaicar i Deo. Incelligendo enim Deuro abiblatC}& Upidcm abfoluc^tnoa

*

incelligendo (ub racione caufz

non ab

fic

Concr^,nulIus conceptus proprius creacnrc eft

im-

<^ tnatttr».

vel

dao diftinda, licec prim&Aocom.

uUtiiMr **- Amplicitei iimplex

'^mZnit

,

alio, vcl ab*lio,eranc

forc^ ab alio

^MtmU»

tcI caufaci

,

,

& primus concepcus

,

qucra

en$:crgo intelligiturin communi conceptu ptiorijconceptus ereacurae proprius cft po^*''^**» ^ft

fterior

conceptuentis(quiaens

eft

communeDeo

& creatur;)quem h!c habemBs,non pliciter iimplex, quia includit ens,

exprimencem Deom ;

eft igitur

C\m'

& concepcum

fed difTerenciaintecconce-

ptum compofitum de Deo & creatura,qaia com< poHtioni in conceptu proprio de Deo,non corre-

Icem

:

ejfe

quod dependet ab

&c. incelledlu Dei

in

ncn

ije, fed c&ejpii ejfe

ab alio, tale

incelligicac efle pet fe

ipfum,ergo in incelledu creacurx incelligituroppoficum, fcilicec nonpecfe,fed parcicipacum, ica

qu6d iicuc Deus diftinguitur ^ qnolibec alio per fic non Deus primo diftinguitur per oppontum , fcilicer tjft abalio, Acuc ejft parcicipacum quia non per fe , Hue ab alio opponicur ei, tjftkfiipfi

',

;

quodeft perfe,

&

participacum opponicur ei, ipfum. Confirmacnc, quia priinz difrerencix func oppoiitx, includuncur in primointelle&u difte-

quod

eft

&

xentiom.

communicerdeDeo quo igitur pcim6 dift*erunt fapiencia creata ^ Deo ? non per fapientiam,quia illa comrounis analogice ergo per aliara rem,quz eft de fuo intelledu, qui diftinguitur \ Deo, puta, qnia Icem,fapiencia prxdicatur

& cccatura

;

;

metidttttit

»d

eft qualitas accidentalis

:

ergo

includic cefpedlum,& prier

cum

accidentalis

& eftencialior eft eius

Stmm, ^umm refpedus,vel dependencia ad Deum.fcilicet efte i Mdjmii*amm. primo,vel ab aIio,qu^ra ad fubie^u,& tjft in alio.

Item , Prxfuppontiuus qucHuic c^m ab r^ in

a

loco confucgat Przdicamentum,& ahtjfiin tempore (imiliter.quare ab ejjfe in fubicAo, non conlurgic

Prsdicamehcum vndecimum > refpedus non , qu6d aliqui

Dicic Simplicius

funt de incelledlu eorum.in quibus fundantur, Sc alij

funt deintellcdlu

cur,&

ita efrentiales

Prxdicamento

eorum

,

in quibus fandan-

fecundum eum,& ita in eode

refpe&us accidencalis ad fabie6tnm:ergo ille refpeAus eft de genere Qwt!iracis,(icat eft cefpedus fecundikm eum qoiaaleft talis

:

eft in pcimo modo di&a pec aliquid , quod de primo eius intelledn;fed analogiaaccidentis ad Deum eft intimior eftentialior accidcnti,qu^m analogia eius ad fubie&um ,<\aii tjftin, poteft feparari ih accidentcHcut patet in Sacfamencotfcd non tjfe ab;ctgo fi ilU eft de eius intelleftu. multi maeis ifta.

bedo eft

&

a l.n*$buSmm •/r

i-

Mdt *jfimtia m«/Mr«.

_

»

,,

,.

*^^ ptimum m ordme eflentiali mdaditur in /r»

.

«.

.

1

.

intelle6hi cuiuflibet poftcrioriajfed obiedlam efte

ia

CtiMeoat^ Jmttrmm ftf

ftSmmtmk»ittmrfim» ««•

/••tMMrMI-

:

iaftam,habet penes fe,qao iodicec de

illa

adliene,

adio fic iufta;annon,fcilicec ipfum iuftom efrencialicer, non habec camen conceptum vt in> nacum:ergo imprc^Tum audicndo hoc iaftom:ergo in imprei&onehuius iufti includit.or ipfum ia an

illa

'.

.

••\S',

-n

Icem indaerminaca func priora ordine eiTen} fcd ipfum tjft eft indeterminacnm , cum fit indececminatum negatiu^ , & cns analogum pti-

lOi

tiali

aatiue tanti^m.

Tunc dico,qu6d tfftc^ id,quo

homo

eft

roinac

,

eJjfe,Cic

nec

§imideffe,

(^

jmid aliqoilas.

homo , ita

canti!km,& nulla di-

aliquitas nulluro

eric in incelledf li

ficut

non induditor^i^,

in bumanitate

tunc dico,qu6d horoo humanitate eft (linda ab

:

homo, fed

aliquid humanitate, fcilicet

eft aliquitas

qno

res eftj& id

res eft aliquid, hoc, vcl illud, eft aliquitas

quod humanitas

,

fit

Item,ficat fe habet cognitio perfeda ctofie ad cognicionem perfedann taofacomm , ica impecfe^» ad iroperfediaro ; (ed non habccur perfedU cognitio caufatorum,ni(i habitlperfe&& cognitiohe caufc , ficoc patet in vifione Dei in patria: ergo nec imperfe&a , nifi habiticognicione iroperfe&i ipfius caufr ergo,&c. Icem,qoiiiunquam inueftigauic definitionem iufti , nec qoid eft iuftum , audiens adioncm efte

non ejfe. Vnde

includic refpedlura

dtfndtnti»

obie^ro eft reUciaoro, cum

alitid ciTe.

falfum,quia Deus non Je, relinquitur

Ejftntimlitr

creaci:fed efte

oki/diU ad

eius intelle^u.

cft

419

«ft primBm in ordine e(Tcntiafi,qnia fllad haboft res ab aBtcrnol; crgo induditur in tfi cuiaflibet

fpondec compoiicio in tecxeffi 8c nen tjft\t de t^e\ hoc includitur in proprio c6ceptulapidisiergo ii in primo concepca entis , non ii fe, intelligitur ab alio:ergo hoc eft,& non \ fe,ergo ab alio. Dicitur,non fequitur vltima confequentia. Contr^ , ifta negatjo non tjfta.fi ^ dependcc ab alia ptiori afficmatiu^, in quam reduciturjnon ab tjftt quia tunc omne e^t eUet t^e non kft^ quod eft

&

s.

XXXV.

tjji'

fibi

detec-

ens rationis , nec ejfi

•^Mtiyt^^^^

racom. Vnde Auicenna j. Met. equinicas eft cantum equinitas, nec vna,nec multz, nec adu, nec potentia, nec in intelIeAu,nec extta,ided huma* Mumanitat nicas vc fic,nullomodoeftens, hecracidnis,nec Jtcmnditm Hnricmm nt ratum, fed tantum determinat fibi confignabiliejt ems. tacem,quddfcilicecficfignificabilepernomen,&

determinatum fibi , quod eft intellienim fignificare,qyix no funt,& poiTunc e(re,non autem eft intelligere , nifi qux (unr , vc dicic ibidem.Vndeens prima imprc(Eone imprimirurinintellediu,fecundum Auicennam. Vnde

hoc non

eft

gibile.eft

nihil fignificat Hircoceruus; fimiliter taroeh

poteftiutelligi,qood

eft

non

Hiretetrmm nihil

fiin^-

tat.

impofCbile.

Contra illud,omne fignificabile per nomen eft poiTumus nomen imponere , Ced fecondum Philofopbum 7. Aiet. non poiTeraos nomen iihponere , nifi illi qood intelligimns ; Q eifc aliquid,cui

igitur aliquicas per te detecminat fibi

cabilejcrgo

&

tj/i

effe

fignifi-

intelligibile.

Item,quod determinac fibf definibtlicacero,de. fibi incelligibilicacem ; fed homanicat determinacfibi vel homini definibilitacem,vt ge* nus,& difrecentiam,ergo,&c. Item , intcUc6his diftinguit humanitatem ab cerminac

cam incclligit,qaomodo£nim loqueremor de ea, nifi inrelligeremus) non fol6m igicor qood incelligimas, eric incellialiis incelIigibilibus:crgo

gibile.fed etiam aftu inccIIeAom.

Ad primhm iftorum : imponere nomen eft ad Ntu iatttigi. placicum:ide6 poftoroos noroeiroponece ei.qooi Mt, virSm non cognofcirous,nec incelligirops, vt quoddam incelligibile, fedei qood incelligimus efte quod-« dam

fignificabile.

Exemplum

,

nullus incellieic

nihil,& tamen minttjfe fignificabilc,& cft inccTligibile fignificabile , lic^c non fcquacuc canc , eft incelligibilefignificabile, ergoell intelligibile.

Vnide qutdicas omnino nuda prxcet tQt, niliil eft,necens racionis,nec racnm,tde& canc^m figniidei noo eft intelligibile, ficabile pec nomen »

&

qoia

Dodoris

420

quia non ens.tamen intelligibile

fpeAus.Dico,non

(ignificabile,

Ad fecundum,minoteftfaira:Humaniia$ vndc humanitas,nonellnifiiiumanitastant5ro,nccdetetroinai fibi dcfinibilitatem , quia vt fic , nec in ,

ncc fpccie

,

taaium

fed

tamen re(pedus,fiue effe, eft quo^tes eft abfoluta.Vnde tes agit aliqaiditate,non aliquiditate

fignificabiic pct

pofitum , quid intelligitur pcr aliquitatem dico quod aliquitas non deierminat fibi intentionem

fuidfil.

quid abfolutum,nccrcfpeaus,fed tantum aliquitas,& fignificabilepcr nomen4//f«ir<«,auteftaliquid pofitiuum , aut non ? Dico quod pofitiuuro; fed per illud pofitiuum non intelligo,ncc ens ab-

rolutum,neetefpedum, fcdtantumfignificabile pernomen.

dico

;

quod uon

fe-

quitur.

Vnde male iroaginatur, fcilicet qu6d

:

opmabilis,nec ratitudinis,nec rationis,fed deterroinat fibi ejfe fignificabile pcr nomen. Ad fecundum dico, quodaliquitas nec eftali-

AlifuUtU

aliquiditate»

Ad aliad,creatura minus differret \ Deo,qu^m pcrfonz dminx ab inuicem

Ad argumenta principalia. Ad primum in op-

quxlt.

nudaabente,quod eftnihil,fed

Vtfubr/Ji.

litcr,& Hircoceruus,& fimilia.

ir.

forma abfoluta > nifi per tjfe

lutio,fed

nomen. Vndc fi cfTct definibile,& in gcneic.fimi-

Aiaig. iai.

eft

& tefpe£liuum,tamen tefpedusnon eft eius ablb'

non tamen imelligibile.

genete

Subtilis

creatura S>t'd ertdtti-

refpcaus,hoceftfalfum;fed dico quod ^/'"""^'" orone creatum componitur ex rerpe£tu,& aliqui-

no

fit

nifi

Vnde

ditate.

creatura eft aliquitas abfoluta fub

rcfpedu.tamcnvtabfolutaincludit t rcfpe^um, t*'- rerpeidco creatura differt a Deo aliquitate abfoluta.vt ^i""™* ad aliquid in fua

lapis lapiditate,non includente

aliquitate.

Ad

non funt Dico qu6d ratitudo eft for-

aliud, quae difFerunt formalitate,

&c

formalitas vna,

malitas refpe£^iua,non abfoluta.

,•9 i

Ad

mn

tertium dico,quod ncc includit fibirrj^,ncc eJpyCed tantunj eft fignificabile per nomen.

Contrk,finondetcrminatfibifj7?:ergodcfeeft nihil.fcd in nihil nec poteft recipi ejfe,nec ratif ualia ergo m eo uon fundatur refpe£tus ad D.cum,ncc ejfe.

do

Rcfpondeo,fignificabiIe per

IZ.

Non

effe *fi

duolex

,

:

tmi

r*pugn»t *Jfi, €Ui tun

^

TifugnMt,

poteft intcUigi duplicirer:vel

quod

eft

^ determinct

nomcn cffe nihil,

quod

fibi tton e^e,

fignificabile,

& nihil & fic ,

chim^ra eft no ens,& fignificabilcpcr nomc,quod dcierroinat fibi fcmpcr non ejfe. Alio modo ^, eft non cns.quia non dcterroinat fibi ejfe, non tamen dcterminat

fibi noneffe

,

fed poflibileefteindifFe-

rens ad eJfe,S)C noneJfe,ta.\e potcft recipere ejfe,5c rcrpcdum,aliter creatio erit impoflibilis, quod cft contra articuium fidci. Vnde quod ante creationcmfuitpo(Iibileobiediue,fiucvcrenthil,(amen non detcrminauit fibi non ejfe , ita femper in intentione fua intelligitur efte tale,quod potcft lieri,&

cnTe.

&

Contr^, faltem homo componitur ex cnte , non entc,non abfolntc.fcd cx eiue,& non ente de fca:quiuocc,cum entitatc pofitiua, qua: ejfe recipit, (icwt materia priroa cx quo pcr fe de fe nullum habet ejfe in cfte<Slu,fed tantum in anima,ncc tamen fequitur , quod forma rccipitor in ea , vt

Contra,a!iquitas vtficnec eft abfoluta,nec refpediua; ergo non eft quo fubftantia eft rara , abfoluta,& ratitudojfcilicet rcfpcftus no eft quo res eft abfoluta, vel rata ; ergo ratitudine non cft

&

fubftantia abfoIuta,vel rata.

Rcrpondco.Sicui matcria

,

cft qiia

extra per aliquid aliud

fcilicct

,

per

effe

non

rata

fed in

,

non

rata ex fe tan

-

tum & hoc eft nece/rarium. Cum dicitur vltri, qu6d cft exemplatum falfum eft , uec cft enim ,

,

fiditium,nec exemplatum.

ElTc anjii r«-

quzdam forma

rit »^tndi.

fpe£tus eft

quo

aliquitas eft rata,& abfoluta.

Vnde fi ejfe differt

formalitas refpcdiua

de

fe eft abfoluta,fit

Ad

illud Philofophi dico

aliquitas,

quz

,

quod illa eft falfa; no eft ad aliquid

przter ad aliquid,tamen eft tale pcrrefpe£lum,vc pcr ejJ^.Vnde in omni creatura eft,& quo ejlin omni creatura,cft aliquid prztcr ad aliquid,&c.

S Difficile

C H O L

VMldi

ejl capere,

I

V

M.

tjuidperterminos, quibni

vtitur Henricm,in hac quan-ione intelligi debeat ,Jcili-

cetper ratitudine

& aliquiditatem videripotefi

ijuodl.

i-'}-9& (juodl.f.^.i.dr aliaspaffim.Sedin revult ad mmus reffeEium ad Deum includi in emni ertle extra Deum,pro (juofaciunt rationes multa vnldi vrgentes in

enim

tura

Contra,tunc non fcquitur in fuo incelle^tu te-

quo

cft illud

abfoluta.

creatura eft tant um ad aliquid,&

& i.pohit rationem

quia tunc non plus agcrot ad calorero , quim frigus,quia ejfe eft indifrerens,& ciufdcm rationis fccundum Boetium de Hebd. ergo res non agit ratitudinc,id eft,illo<[|^,qao etiam res rata eft fotmaliter.Si accipis ratit udinem pro re,quz rata eft,fic raticudonon cft rcfpe(5tus,fcd rcs abfoluta.

ab cffcntia , cfTentia

realiter

nuda ab ejfe, nnWnm habct ejfc extr^:de fe tamen fi^tcperitur in cftcntia, quia fecundum illos, effe eft primus a6lus,quo eftcntia eft efTentia extr^^fic vt

aliquitas abfoluta forroalis fub ratitudinc.calori ejfe,

non habet parte extamcn cft

difparata \ fubftantia.ficut rcfpe-

tat

calefacicnti caufalitate tribuit,non fuii

mareriaextra ,8c eft dc fc materia,

£busab abfolu(o,quo formaliter fubftantia habec partes cxtra pattes de generc Subftantiz , fic re-

Adquartu,res tataagitfuaratitudine,&c.falcft. Vnde tjfe rci nuUi cnti crcato eft ratio agendi hoceft clicitiua adlionis, inquantum eire

fum

eft

quia

,

Similircr fubftaiitia dc fe

ipfius for-

mz.Similiter patet de quantitate.vt fupr^,ita ra, quz de fe eft nihil,rata tamen ipsi ratitudine,nunquaro ramcn

re extri

tra partem, vt fubftantia eft quaiiiitas,

titudo rccipirur in aliquitate rata recipitur in

formalitcr materia

quo habet ejfe in non eft extri.

,

hshetefe inaniroatatum,fed ineo,quod fccundu fe non habet ejfe nifi in anima tantum, tarocn effi

ens iniraintcllc-

cft

ftum , circumfcripta omni forma forma tamen, quz cft difparara \ matcria.quz non eft materia,

hac colUtione adduSi*:hanctotam eimfintentiam

refit-

DoBor ejficacijfmi & clari, i .d. j .y. j.<« n.Z.adin-

tentum autem

tituli

quiflionu Henricm ^uodl.^. q.i. vefligif in triplici relatione crea-

ad Deum,ficundum

tres

modos relatiuorum. Per

reffieSlHmfimilitudinu exemplatiad exemplar,ad Fi-

iium per reffeSlum cau/kti ad Patrem ,per reffeElum

DoHor ibi n.i.& n.^ .luxtamente Auguftiniponitratione vejiigij (juod efi in creatura reffefiu Dei , in vnitate, pulchrimenfitratiadSpiritumfanftiiiHanc refutat

tudiney& ordine,&fatetur aliterrationem

vefiigij affi-

gnaripoffe,vide huiiu rei explicationeihi clarepefitam.

IVDI i-W.i

«160

r>7,W ;4 ^•i|35n«>,'V13'J SJ'

''1 ''^

'4-

411

IVDICIVM

VVADDINGI

RP.F.LVCit de

quatuor a

his

nouiter additis

fe

collationibus.

^

^biifra

E Q^ E N T E s quAtuor coUationes inuenl in Bihliotheca Vaticanai cod. MS. membraneo. num.iy6. inter reliqHM, qute hic pramittuntur, omnibuj prjefigehatur titulMjColhtionOiPznCicnCcs. Etin

quibftj

MS.

alio codice

%^o. recenjentur ifia quatuor coUationes in indiculo,

quam

\feu tahula refilutionum operum Scoti, Scoti docirinamy

fofiremo. Eandemfitpiunt

quampriores praferunt coUationes. Jncertuj imprejfis deerant ifi^e

defiderantur.

,

^in

Non^no

citatis codicibiu

^ argumentandi, efi

nos dahimui in tomo

difioluendique acutiem,

numerm harum coUationum ,

eodemque tempore omnes continuata firie firipfit Scotus

prout occafiones 3 concertationefque Academicx, aut publici congrcjfus, in Scholu

quippe in

Vaticanti aliquot ex ijs , qu^e excufie fitnt,

Laurea pofiulabant. ProindefinguUfitiJ

<-vel

inficripta fihedtjfiacile decidere

terant, aut perire. Porro filutu fihedu exaratas tnfinuat prxdiSiuj indiculus

dularum nomine fingulas

,fied

confierenda

^

mdigjtans. Breuia Scholia

reliqua

,

po-

cc-

qua deerant , nos

,

adhibuimus.

COLLATIO XXXVI.

rationcs formales

Vtrum

maior di-

in Djuinti pojfit ejfe

a^

fiin^io ,

diuerfitas

conceptuum

,

quam

,

feu perfcdiones

& voluntatcm

,

vt intellc-

quas dcindc communicac Pater Filio,& Spiritui fanfto,& ficfTcntiadiuina antc omnem operationem intelledlus habeac ifta attributa ex natura rei ; fciliccc intellcomnia dlum voluntatcm , cadem ratione fl:um

,

,

&

&

.<*

alia.

hXtnf.i .p»r.ifutfl.^t. m«in.).D.Thom.i pMr.qut/l.tt.Mrt. in \.difi.i..
^

tbid.»rt.i.^utjl.t.(^ i Durand^. t. Hcutic qutdlih.^. qutfl.l.ir jmdlih.ii.ifutfl.l.CoSieA. quvdlib.-j.qutfl.i.

Doftor

Oxen.

in

l

.

difl. t. (jutfl.

7.

« num. 41.6" difl.%.

qutfl.^.^ ineoB»t.tt.(^ qutfl.dt form»lit»iibitt. Suarez I .fart. trnS. i lib. i c»f. i o. Vafqucx I f*rt. dij^. 115.

fuus ambitus

•Argum. pro

tti*

rtSpitiat

dtttrminmtti tfftclMi.

cft

fic

;

vt petfonarum

rcalis,& attributorum.qux

omnem

operaiio-

ncm intellcdlus.quod ptobatut Quandocunquc aliquid vnius

principiS

«rniaw ratit-

T V B. qu6d

diffcruntpr«tcr

f»rtt /tffirVtati»».

An

I

qux

fic ra-

tionis rcrpictt plura vnius rationisjnon dcter-

minat fibi quot rcfpicit, ncc tot rcfpicit , quin plura;hoc enim patct dccomparationcnaturz vnius rationis ad fuppofita vnius rationis, vt ho-

&

minis ad Socratem , Platoncm , & infinitos Hoc ctiam patet de comparationc caufae vnius racionis ad efTeflus vniusrationis ; calor cnim cxidens vnius rationis ,qtii potcftplurcs calores produccte , non detctminat fibi , quoc alios.

pofllt produccre:fcd cfTentia diuina refpicit plu-

ra fuppofita vnius rationis, fas rationes

provt

terminabit

fibi tot

vcl fua virtus

illorum

non cft exhaufta pec

,

in fe

quin plura poflit habcre. £c quia fi aliquid habens , diuerfas rationes.feu perfedioncs, rcfpiciac

alia

vnius rationis vt

detcrminat additor

I c

,

& eadem ratione nec per aliud, nec per tertium, & fic in infinitnm;ergo talenon

vnum

.

,

.

Maior eriam huius argumenti pater per rationem,qDia fi aliquid vniusrationis, qna refpicir,

eis

& non habcns diuec-

communicatur non de,

fuppofita

,

quin plura

,

&

fibi

tot

vnim

tjfe

,

rtttionit

eft eftentia

diuina, fccun-

dum

hanc opinioncm detcrminat fibi quot refpicit,ita quod non plursifcd hoc non eft inucniprincipia , quia pcr diuerfas rationes & producendi non producuntur alia vnius rationis; ibi vero communicatur eadcm cftentia diuerfis realibi

luppofitis

tamen aliquid vnius

fi

;

rc fibi illa

plura

,

,

quz refpicic

vt patct dc Solc

fpccie producerc

fpecierum fic

fibi

,

rationis refpi-

rationum,potcft detcrmina-

ciat alia diuerfarura

&

,

,

ita

qu6d non poteft in

qui poteft plura diucria

tamen ccrtum numerum

decerminat» inquancum potcft ,

&

patet maior. Si

verodicasadminorcm ,qu6d fuppofita in non funt vnius rationis , quia non vnius

Diuinis

fpeciei, ficut

nec relationcs.quibusconfticuiituri

hoc non obftat , quia faltem funt vnius

rationis,

lunc vna perfona pruducic aliam,& duae rertiam , & fic ttes produccre pofiunt quartam ininfinitum , quod eft impollibilc. Oportet igi-

quahcum ad illud.quod eis principalitcr communicatur quod eft eftentia , quia fi fequantuc

turquod

quin

ficut

efrcncia diuina in fe Scoti eftr.Ttm.

lll.

habeac diuerfas

,

relationes finc

,

auc alia

quzcunqucnon

vnius rationis

,

impcdit

quantum ad tctminuni

Nn

per

X.

Dodoris

41Z

fe communieaituni, Ei tunc refatnatar inaior lub hoc intellediu (iciquando aliquid vnius rationis refpicii pliira vnius raiionis, quantu ad illud, quod per (e eis coinmunicatur,non poicft in tot, quin in plura. Et probatur hsc^aior ficut prius per comparationem virtutis produdliux ad pro-

per

cj?ntta

miBocem argumentor fi(S;QuOrum

non diftinguuntur prztcr operationcm

intcUeilus

,

ncquc

Cojnmcpc.

perfedionemi quia

diftinguatur a vero^ iUa fornutliias neccftari6 ali-

perfediionis:ergo efsetia diuina formaliter inclu-

eft,

fed

& eft ens & ,

fic

bonitas inquaatum di-

dc jUo igitur przdicabitur verttm. Aut igitur per fcaut pcr addfturo? Si per fe.habetur propofitum, qu6d iUa formalitas,per

quam

:

bonitas diftinguitur a veritate,cucQ

aUquid, fitperfe vcrum. Siperaddituin,c6m , de iUo etiam addito eft:^ qu«-

fit

przdicetur dc iUo

rendumiaot per

fe eft

verum, aut per additnm?&

crit proccfTus in infinitum

qu6d bonitas

,

nifi ftante in

primo,

& vetitas fiiu eadem fotmaUtas cir-

cumfcripta operatione inteHe£kus.

do,qu6d fiiedupUcatiodictitcaufaminharrentiz, falfum eftjqtrladiftinftioivetitatcnoneftcaufa quare bonitas fit aHquid.Si ver6 redupUcat ratio-

nem formalem ipfiusredupUcatiui,fic vcrum

eft.

&

bonitas enim in quantum bonitas , aUqtiid eft, cns sft. Ec tunc vUcrius ad argumentum dico,

qu6d verum cum przdicatur dc entc, non prsdicatur primo raodo dicendi per feifcd prxdicatuc

dcnominatiuc>& ficctiam probatur de bone. VndeUcet eftcntiaUter formaUiasbonitatis fitens, Don tamen efiemiaUtereft veraprzdicatio,fed eft

»ppre-

htndi »y

irh-

przdicatiodcnominatiuavcritatisdeformaUtate bonitatisicum quo ftat diftiDdiofocnaUs.eotura ab inuicem. Contra:Si hortum fecundijm fuam raiipnem forroalem diftinguatur ^ veritate,iUa formalitas non apprchendei|ur ab iuteUcdla , cijm vtntm fit obie-

ttUeBu,^ verum appiti (kam intcUcdlus.&inteUcAus nihil apptehendac Vflimmtt. nifi fub ratione veri. SimiUtCr etiam arguitur, qu6d formaU's ratio veritatis non poteft efte voUta a voIuntate,fi de fe diftingueretac a bonitate,

cum bonum

fic

obie^um

voluntatisi.

Refpondeo qu6d obiedlom inteUedtus & voluntatis cft vnum ic idem , quod eft ipfum ens, quod eft de eftentia cuiuflibet, & zquaUter przdicatur de vero & bone,\\chi non e conuerfo nam eft idem quod cft apprehenfum ab inceUedo , & fub eadem ratione eft voUtum a voluntate»& funt :

potcncis zquaU's ccMnmunitatis in adlibu$:fed potentiz apprehenfiuz , appctitiux fenfiiiuz eft vnum & idem obiedlum formale,& ideo licec

&

formalitas,qul bonitas diftinguitur i veritate,non fit veritas,eft tamen cds , e conuerfo de

illa

&

veritate,ide6 poteft appreh^di

y. Jdtntittu cb-

uStrMm

non

Mrguit idtn-

illa

proprium atttibutum fed ,

eft

inttinfecus

Infinittu

mor

indueit idtn-

&

titattm fof' tn»lim.

dus cuiuflibct attributi, clTcntia ergo diuina

,

bonitas fua eft formaliter infinirajfcd illud quod eftformaliteiinfinitu, fotmaliterincladit omnc eft

nn$

formaliter pelagus omnis

ditiuftit)a,&boniiate,& iuftitiabonitate,

& per

confequens funt eadem formaliter , & fic in Deo no diftinguiiiur przter operationem iniellcdlus.

Refpondeo qu6d iIIud,quod finicum,includit realiter,

lem

;

fapicntiz

,

ipfi

eft fotroalicer

in-

& per identttatem rea-

omnem perfedioncm, fed taroennon inclu-

dit formaliter

quia infinitas addita atttibuto, vc non variat rationem formalera

{ecnndum fuam rationcm formal^ non includit bonitatc,ergo nec fapientia

eius;fi igitur fapientia

Prxtcrca.Quzcunque differunt formaliter,fic habenr ad inteUc^u,m,qu6d intelle&us poteft intclligcre vnam rationem formalem , non intelligendo aliam ficut patet de genere difrcrenria,quarum formalis ratio vnius eft extta forroalem rationem alterius , & ide6 nata funt facere alium alium conceptum in inteUcdu,& intel- An pojjlt !»• hgi diuerfis conceptionibus ; per confequcns ttUigiautvidtri vnum intelledas poteft tendere in vnum non tendcndo Mtribmifin* in alterum. Si igitur atiributadifterunt ab elTen- alitf tia fecundum fuam rationem formalem , intcllefe

iila veritas poteft efte voUta avoliitate. Conrra Pocentiz quz habenc idem formale ,

titattm potf-

obicdlum, func eadem porentia;igitur

ti.irMm.

focfnale obic6):um voluntatis

fi

ens eftet

& iDcelledtus

,

in-

&

;

&

&

£tus Beati potetit videte cfrcniiam diuinaro,

non

videndo eam vt bonam , nec vt iuftam , quod inconueniens. Et bzc ratio

nem przdidam

;

eft

cfl

contra refponfio-

quia tunc aliquis poflet videre , non videndo eam vt bo-

eflentiam vt infinitam

pam ,

fi

illud

quod

eft

infinitum formalitcr,

non

includat formaliter bonitatem.

RclpondeOiqu6d fi fiat argumentum de inielledu viatoris quzftio eftconcedenda,fciIicec qu6d poflumus intelligerc Deum vc infinitum, non intelligendo adu ipfuro vt fapientem , auc bonum,non tamen feparando ipfa. Si autcro fiac argumentum de intclledlu Beati , tunc non con,

cludit, quia vnico adlu rcalitcr, difTeretKe foliim fecundiim rationem.vidct Beatus cfTcntiatn diui-

nam

infinitam, vt

eflentia diuina

bonam

& fapientem, quia ipfa

mouens intcUedium

Bcati ad vifionem fui,mouet neceirario ad vifionem eorum, quz neceflario confequuntur eflenriaro diuinam, quz func attributa,idc6 licet n&ta fint de fe facere diuerfum conceptum , lamen quia neceflario concomitantuc eflcntiam diuinam , non poteft Bearus videre cfrenciaro diuinam nifi vidcac

8.

atttibuta.

bonitas ab in-

telledlu,&

:

eft

6.

non

infinita formaliter includit bonitacero infinitaro.

Refpondeo , qu6d quando dicitur bonitas, in quantum diftinguitur \. veritate,eft aUquid;dice-

booutn

& adius. & etiam ef-

mm

quid

An

Przterea,quodUbcr ^ttributorum,

fcniia eft formaliter infinitum,quia infinif as

,

AtiAot.

teniiz diftinguuntur per obic^a.ficut

ipfa diftinguuntur fineppera-

ftinguitur a vero aUquid eft

p»Jftt

ex diuetfitatc obieAo-

licet

vernm & bonum non diftinguunturfineopetationcinteUedus:igiturnecintelledlas&voluntas in Deo diftinguuntur fine operatione intcUedus. Probatio aftiimpti pct rationcm CommcniacoriS4.if/rMf/A«wj.i8. Si hfecundum aUquam perfcftionem formalern tionc intelle6lus

formalittr.

Rcfpondeo,qu6d

rum fequatur dioerfitas potentiarum, quia vifas non poteft in fonum^nec auditus in colorem, taroen ex identitate obiedi non fequitur identitas

petitur,qui apprehenditnr. Vndc non dixit Phflofophus 9.Metaph.text.com.i.c^viO^ poteniiz func ezdero,quaram obiedlarunt eadem,fed qu6d po-

obicita

di-

eft.

communicatur, fequitur

eis principalitet

Scd

fiinguantur

falfum

potentizjidein enim eft obiedluro appciitiuz feiTfitiuz,& apprehcfiuz,quia fub eadem ratione ap-

iicut prius.

ve-

& voluntas elTent eadem potentia,quod

telledus

du6ta,& lunc.accepta mrnore,qu6d {uppo/ita diuina irnt vnius raiionis quantum ad efTeniiaro,

quz

Bonu (5» lum «»

Subtilis

&

An ex rntiO' Przterea:Idem fecundikro identitatem realem, nt prtduSi»formalem poteft efle principium diuerfarum nitm irfer»-

adlionum,

& produdionum abfolutatum

idem realiter & fotmaliter

\

igicur tur

poteft effe principium

difltr.lH»

intfOeifm (^ ^oluntMtii

produd^ionuroreIatiuatum;igitarineirentia,quz Deo.

comma

iit

Collatio commiiinicttur Filio 8c Sptricui fanflo.non opor-

formalemaccribucorum,

tec poneredifferenciam

vt incelle6lus& voluntatisj>roptercommunicationes relatiuas>quibus eilentia comraunicatuc Filio,

& Spiritui fando, & (ic verum eft qu6d ra-

tio fuperitjis (i6tz non concludic.JCofequencia pa-

tecquia maior diueriitas in principio videtur

re-

quiri ad adliones refpedtu produd^ionum abfolu-

taram,qa
&

ducicur per tus fandus

modum naturx,& iiKellecftus Spiriper modum voluntatis & libertatis,& ;

non

intelle-

libere intelligac, ncc voluncas nacurali,

fed func focmalicecdiftin(5lain

producendi. Prxtcrea arguicur

modo

:

,

ucionera cealcmifcd

fi

circumfcripca opcratione

incellcftus actributa diftinguerentur inter fe

ab

,

&

eifencia diuina,eifencia diuina habercc aliquid

ex nacura rci,per quod diftinguerecur ab accributo,& ccrtum cftqu6dreaIitcrconuenic cum eo;

crgoenenciadiuinarealeracomponcionemhabetcr,quod

eft

inconueniens.

Rcfpondco qu6d

Jdtntitiuftr' idtati/Mtt

rt»li.

idencitas formalis

,

& realis

maioc cft,quam idencicas canciim realis qux non eft formalis, nuncaucera qu6d aliquid conueniac & lic idem alicui idencicaie minori,& ,

quod

differac

non difFcrencia oppofici

idencicati,

fed difFerentii oppofita idencicaci raaiorijnon eft

inconueniens. Imo per illud idem,quo aliquid conuenic cum alio idencicace minori,differre poteft ab eodem differenci^ oppofiti identicaci maiori,& ideo effencia diuina per idem realitcr, quo

conuenit cum attributo identicace reali , poteft per idcm realiter differre ab eo differencia foriv.ali , quz opponicur maioci idencicaci , ideo iion fequiturqu6d habeataliquidquo conuenit, aliquid quo differt ab atttibuto.

&

&

lO.

An

dttur di-

ftinHio ^ici-

fie»im DtMt•tf.

& fapientia di-

ftinguantur prxter pperationem intelledus, fpe. ; tum quia ipfx fecnndi^m fe didlx fpecific^diftinguuntur,& infinitas non vacifice diftinguuntur

rationem formalem fapicntic & iuftitix,vt conceffum cft:fic iuftitia & fapientia quamuis fint riat

infinitx in Deo.fpecificc diftinguuntur;tum quia relationes in Diujnis.qux funt ibi prxter ope-

ii

rationemintelleftusexnaturareifpecificediftin-

«1

guuntur,

quafi fpecificc, eo

modo quo ibi

non videtur maior

ratio fpeciei,

eft

ratio cur iufticia

& fapiencia,fi finc ibi exnacura rei

,

fpecific^ di-

ftinguatur;ergo relaciones realicer diftingui;tur. Refpondco quod in Diuinis non eft diffcccntia

fpccificaattributorum, quia quodlibcc accribucum cftperfedlio fimpliciccr fimplex non refolu-

Vnde in Deo non eft genus,nec fpc-

bilis in alias.

cics prxter fui incelle
nec

fa-

piencia fecundijm fuas raciones formales fpecifice diffcrunc:fed nec verum honum, quia xquali-

&

ter func cranfccndentia, licct

enim

vt funt quali-

tates,fpccifice differunt,non tanien vt funt

munes Deo

com-

& crcarurx.

Sed dices,qu6d ris vt

fubftaniix

ficut in

Diuinis eftratio gene-

& rclatioiiis, & etiam

cifica, vcl ratio diffccentix

Sed dico,qu6d non

cft

fpeaficx rclationum.

fimile;quia rclationes,

quafi fpecificc diftinguuntur.quiafuntoppofitx, ,

non

funt finiix, eft

for-

& idc6

non

:

malitcr infinitura includens aliud, poffunt ibi diftingui fpecifice.

diftin-

guantur ex natura rei, pixtec opcracionem incelIe6^us,& per confcquens qu6d in Diuinis fic maior diftindtio,quaconcepruii;quia

ne,qux

cft

illa

diftindlio-

ex nacurarei,diftinguunrur, ergo,&c.

Minor probatur quoniam

differentia eft inter Antr.ait vi-

,

cognitionem inruitiuam, cognitio abftradtiua.qux

& abfttadliuam, qu6d

cft

per fpeciem,

non

efl

rcnccr poccfteffe rei abfencis,& prxfcncis,ficuc

fcdcognicioincuiciuaeft rciexiftentis.vc cxiftens cft;cijra igicur

diuinus inccllcdus.fiuc quicunque

aliusincclledusbeacusvidenseflencian) diuinnm vc

bonam,

vc

veram, vt fapientcm,

videat illam cognicioneintuitiua,

& fic de aliis, & abftradiuji,

oportccquod videaceam,vcin feexiltcntem,&vt habec formalicec racionem veri

cunque

& toni & cuiuf,

alcerius accribuci.

Confirmacur racio, quia quxro , An tuioveri 8chom,Sc aliorum accribucorum prxcedant in obicGto intellcdionemBcati ,& Dei,autnon?Si fic,

formaliter in obieAo^cum formaliccr racio obicdli

cognitionis intuitiux

fit

in

obicAo

,

& non

tctle6lus diuinus,nec alicuius Beati vidcat effen-

tiamdiuinamfubtationc^tfmautfmcognitione intuitiua, fcdfolura cognitione abftradliua, qua

qux diftinguuntur genere & Praedicaroent is, readiftinguuntoriciimigitur fpecies maiorem

litet

encitatem includant,qu^ra gencra,fcquitur quod realiori differentiidiftinguentur

,

qux

fpecifice

Hoc cioDcs

eciam apparet in Diuinis, in quibus rela-

oppoHcs , fpecific^ , vel Sctti ftr.Ttm. 1 11.

fabricat tales conceptus, tunc igitur facerent fibi

vnam logicam deintentionibus fabricatis.Vnde qu6d cognofcantur in eflentia diuina efle huiufmodi atrributa & tamen quod fabricenrur in,

,

cludit contradidionem.

diftinguuntur. quafi fpecific^ di-

II.

habcturpropofitum, qu6dnondiftinguanturper operationem intelleftus. Si ver6non prxcedanc

focroales rationes fpecificas, di(tin-

,

fin*

&

guuniuc realicer i quodpatet cffc verun) in creatis & etiam in Diuinis , quoniam in crcatis illa

fccundum

'/'""'•

qua reprxfencat ur obicdlum,& relucer,

caufatum per intelledum , fequitur quod nec in-

fic:

dtriiniMitiui

rei.vc eft cxiftens,nec vr prxfcns cft, fcdindiffe- *"ribMtit.

lUaqux diftinguuntur

Przterea argaitur

II.

ratio fpe-

ciei,vtrelationum,ficvidcturefrcdiffercntiafpc-

fpecies;in

,

tjl

iuftitia

Contra autem arguitur,qu6d attributa

Quidquid cx nacura rei habecaiiquid,quo conueniccum aliquo & aliquid quo diftinguicur ab il!o,habec in fe corapofic

f»fitit.

tnaitr

423

Deo

nec infinicx quodlibet vcr6 aitributum

inftr*rmr tS'

m»li*

in

prxceroperationem intelledus,ita quod ter vclic

Jtn tx hdt

fi

& prxter rationes oppofitionis

dilus

diftimSiint

ftinguunturjfed

idco neceifceft ponere,qu6d eifentia in fe forraaliter concineac racionera inceiletStus voluntacis

&

9'

XXXVI.

Opioio Hclic (]uo
Dicitur,qn6d ratio h0n*,8c ratio veri,8c fapientizformaliceceftincffcntiadiuinaprxtcropera-

Nn

1

tioDcm

q.

«

&quo
ij-
Doftoris Subtilis

424

tionem intellcdtas , quia forraaliter cflcntia diuinaprster operationcm intellcdus, fapiens cft,& bona in fe , tamen diftindiio illoruro non cft nifi per intellcdum comparantcm illa ad inuiccm, Sc ideo cognitio intuitiua cfl: etrentiz diuin2,vt bona

u-

6.n.42.Demum nilnlferme efi quodfacidtin bae

opinione de difiinBioneformali diffitnltMtem,

^dhU

tm infinuet l rel="nofollow">reiater,& difioltm. PRaeccrea arguitur per refponfionem illius,qui

tuitiua noneftratio diftin6):ionisattributorura,

maior

fed cognitio fecunda fcquens firapiicem apprc-

diftindioactributorum in Deo pcrfonarum eft: cx natura rei;igitur,&c. Minor vcrapft,quantum

hcnfioncmjquz ed fabricatiua. Scd hoc non vidctur folucrc,quia formalis

ra-

obicAi cognitionis intuitiuae , vt diftindta eft ab alia rationc , prscedit cognitionem intuitiuam,quiacogniciointuitiuanoneftaliarefpe<Stu obiefti, vt habet in fc difcindam tationcm obie-

tio

diuam

i

igttur

cum

inielledus diuinus

vcra eft,~nccc(recft,vt vidcat ca vt

& bea& vt

,

bona cft ,

vt

,

i-n

fe

habct has

lationcs diftinj9:as ante operacioncm intelle£l:us.

Przterca omne abfolutum pcr fe intelligibile ab aliquo intellc6lu,natum cft racere conccpcum vnmocuro^quo pcrfc£le intelligitur ab intclledtu, :

natum

ab illo intellcdu intclligi, vt fi fit intcllc6fcus,qui comprchcndit obiedum,tuncinteliigitur obie^um, quantum intciligibilc eft ; R autcm non comprehcndit, tune natum eft facere ftcut

eft

ncs diftinguuncur ex nacura

rationes diftin£be apprehendit

d iftindio

,

in

oporcec qu6d

,

rei

,

quia idcm realicer ex natura

non

rci

&

di^ercntium cx natura rei ; Spiritus fandi funt difFerentes ex nacura rci;ergo cum priVicipium produdbionis Filij fic inccUedus pacernus, & Spiricus fandi fic voluntas , opoctct quod intcllcdus voluntas in Deo diftinguan-

&

tur ex natura.

Sed dices quod maior non ,

eft

vcra

,

quia Sol

pcr idem ptincipium producit diucrfas fpecics, diuerfificatur cx nacura rei in hoc,qu6d producic

Sed haec rcfponfio excludicur per racionem

fnpcrius faCtam ad conclufionem.Vnde

ifta

racio

racione,& paccc quomodo racio ccnec pcr ilUtn tbi pofitam.

efficaciam fumic cx

illa

COLLATIO

XXXVII.

illo in-

&

,

uacura

rci

operacionum fcd produdio Fili)

int#lli-

per confcquens intclledtus tcllcdu pcrfede , Beatus non fabricabit circa cftcntiam diuinam diuerfos conceptus«'m,& l>oni,[cd vnico incuitu

eftentiam

Sed

poceft cfle principium diuerfarum

ifta

illas

quae eft tanturo conccptuum.

principia illarum operaciouum diftinguantur ex

Ctas fui,& beati ; quia hoc potcft ctiam obie^tum creatum.vt lapisiigiturnatumcftfacercinintcl-

omnes dendo

,

ad diftindipncm perfonarum patet j quantum ad diftin£lioncm attributorum probatur fic. quia quandocunque aliqu2operationcs,& produdio-

illa.

U£ta creato Beati vnum conceptum, quo gatur fecundum quod incelligibilecft ab

eft illa

&

conceptum in illo intelledu ita pcrfeiflum ficut natum eft ab illo intelle<^u intelligi, fed eftentia diuina cft huiufmodi obic^um rcfpcfbu intelle,

14.

rcfpondct:llla diftin&io,quz eft cx natura rei,

formalitcr,& fapicns.Sed cogniiio in-

cft in fe

tus videai cflentiam diuinam

ai


Vrmm in ejfentia

diuina, fojpt ejfe aliqua

perfona froduSia^

vi-

AIcnf.i./t.j.ij.wwwi.^.D.Bonau.AjtfarM.y.i.Richard.f.i.

qua relucet corum formalis

D.Thom. I .f. 5 j.«rM.Hcnt.j«(>rf/.tf.f .i.Do£tor in Oxon. hic f.s.e^inr/>«r,§.Nonpoteft probari. Suarcz s fnrt.

,

qua: cft ex nacura rei,licct non proprie

traS.i.lib.^.taf.i.

dicacur diftinftio realiiec, necrealis.

S

C H O L

VoD non videcur

V M.

I

&

Licet vbiqUe , jparfim per vniuerpim fuam do' Brinam Scotut dicat difltncHonem hanc formalem interejfentiamdiuinam,

& reUtiones

,at(jue attributa,(^

interattributafibi inuicemcomparata

,

pracedereom-

&

nem operatienem, (^ comparationem

intellt£iu* , ex hanc dari interpradiUoiformalitates feu e}uiditates,attamen non admittit appellari

tiatura rei difHnElionem

aAualem

difiinElionem rcalcm

,fi:d potius

rcalcra

\itiMaXtm,de<jUovideripottJiinOxQn.\A'i{i,i.(\.j.

n 4} .

.

Similiter in

diQicultates,<juat in

mam

altfS

locu potefi confuli circa varias

hac collatione breuiter attingit. Pri-

quodad plura eiufdem rationiife extendit,determinetur txfe ad certum numerurn iUorum? habes cadem q.y. n.15). in addicione.5««»<^<«w, de definitione boni a vero , (^ ,

anfiilicet principium vnitu rationu

;

quia

,

ex eflentia,& aliquo alio reali abfoluco.Ncc cerminacur ad aliquod refpeftiuum , quia refpedus non poccfteftccerminus mocus, ficut nec principiura ex $. Phyfic.text.com. i o.Ergo,&c. Atinoc. Dicitur quod non cft fimile dc refpeftu in DiHeSponfit. uinis,& increatis,qui3 in Deo fubfiftens ineflen-

pcrfonam fubfiftencem,non fic aucem in creacis. Concra Quandocunqueformalis racio genici non cft racio fubftancialis , produdio illius non ciaconftituic

:

in crcacis.

Vnde fi

calor

fic

& fic de aliis.

difHngtiat,aut identifcet potentiMh.iHa.i.q.

&

i.dift. i4.q.

I

.ad 1.

j

.ad

i.

Quartam,an infinitas inducat

in attributii identitatemformalem,& proinde nectfik-

rioomniafimuividerih.iMt.S).C{.^.r\.\-j.QMntam,an

ex ratwne produflionum inferatur diRinflio

intelle-

Uw,& voluntatii in ZJM.Mift.i.q.y.a n.i 8. Sextam, a»

difiinflio formalii inferat compofitionem

,

& an

idrntitMfurmaliafitmaior identitate rM/»?dift.8.q.4.

n ZJ.& did. i.c^.y.Septimam,andi^in£iioformalis mferat fpecificam, an detur difiinUio fpecifica , vel 2

&

quafi jptciftcainDiuiniefin i.d.j.q.^.n.jS.

& in

i.

formalis racio

calidi producSijCius gencracio dicccur calefaftio,

in Diuinis eftec relacio, fequeretur

.n. i.Tertiam,fidifiiniiio,aut identitas obie£iorum

RtijcitMr.

poceft dici gcncracio fubftancialis, vcpacec indu-

aione

q.4.n.io.&in i.dift.;.q.}.n.7.&inMecaph,lib.^. j

I.

fitio

Anfint obieSla inteUeEltu,& veluntatis ,vide in 4.^.49.

q,

produftio aut

illa

cerminarecuradperfonam abfolutam,auc Arium. fri£>;5SiSi refpcftiuararnon autcpi ad perfonam ab- mMmfrof»rfolutam.quia tunc in pcrfona cfrer realis compo- tt ne^atiua. Ij

Si igitur formalis racio Filij genici

tio Filij in Diuinis .

Idco dicitur

fic

non

fit

qu^d gcncra-

fubftantialis.

ad has raciones

,

quod non

cft

X.

idcm efte^primum rerminum alicuius produ- §iuidefl pri<Slionis & c/rc formalem cerminum produdio- fnu4, Cr inid nis;quiapriraus terminus produdlionis cft hoc formnlit tirminw gtntaliquid per fe fubfiftens. & hoc fecundum Philoralionit. ,

fophumi./^/j^y/^f.y.f^^./Wfr.c.g.cftcompofitum,

quod prim6 generatur

,

& ad

quod primo

ter-

minatur generacio ; fcd formalis cerminus produdlionis eft illud in quo produ<5lum affimila-

Vnde calor eft forraalis terrainus calcfa^ionis, fcd calidum eft primus eius tcrmirur producenci.

nus.

Ariftoc.

CoUatioXXXVII. ptopoCu& qu6d

Sipct

/« HhiinSt

nus. Sic dieo in

mfignJttur bi

terminas genetatwonis in diainis e(l ipfe Filius Sc &c perrona,red fotmalis terminus e(l ipfa dfeniia, ^uia non video quotnodo cealis produAio terminetur ad relacionem , iicut ad formalem tetmi* nuro, non enim edet ptoduftto.red tanti!km adau-

prirfitM

ft

Vhdeipfa eflcftiia-perptoduftioinem communicatur Filio , & eft formalis lerminus ptodudlio.

IoaB.10. t9-

Aionistquia.ytdicitur in Euangelio, ^>*»d Pater dtdit FUio,mmitff9tnniyiutfi.8(. hoc^ft cflcntit.

alioifed confequitur e(rentiam,vt eircniia

:

eft.

bxc , tjft Filtf efi ab «/M.eft AUa nftfi*.

Aliter dicitutk qu6d

&

diftingucnda fecandum fenfum compo(itum , ,& in fenfu conipoiito vera eft, quia tj/i

diuifum

vt eft i^ilij.eft i Patre;&

fic fequitut conclufio vequia aliud eft tjft Filij, vt Flius eft, &.aliad eft tjfi Patris.vt Patet eft. In fenfu ver6 diuifo, falfa eft, quia (igaificarquod fj^fic^ Patre, &qu6dillud (it Filij

Sedconcri.lUud edformalis termvnuspiodu5produccnOhitStt fri' dlionis , in quo produ^ufn aflimilatur ti. Klaautem-adimilacio perfonarumnon poteft m». A» r*l*ti* eiTe prxcedens eifentiam , fcd przcedcns relatiof*/itiffi tirnem potius quia iimilitudo requirit vhitatem 6c mimmfrrmardi(lin6lioneai,nihilenim iimileefl fibi. Vnitas fr*i»Btit' U aocem non eft formale in fimilitudine , quia hzc Mitdiuiiu. nitas e(l i parte' fundamemi , ^ quo relatio non habpt fuam rationem formalemiergo formale in (imilirudine erit diftindtio,& per confequens Fi-

415

quod eft eirenrialirer in tribai petfonis.non eft ab

,

& (ic non fequicur

,

qu6d

Filius

non &t

iPatre,

C H O L

S

I

V M.

Omnes dtjficultmtes,ijMM hic attingit

Deller,videli-

an effemiafit formalit termintu generationii in Di~ Mini*f& an iffentia diuina, prevt eft terminm generacet

.

,

tionitJitjuatHr,xjelainecedatproctJfionem perfena pro-

duHa^dr an

eiTc Filtjfit ab alioflmte

examinat

Scotioe

in Oxonicn.lib.i.dift.5.q.i.-/^%«<wf«'0 rtffonfio-

aUorum profert fintttitijs.

nes,<jMa6 hic txhibit,ex

lius aflimilabitur Patri formalius per relationem,

4.

qui diftinguitur ^ Patre,quam per cflentiam.qui non diilinguicur ab eo.& (ic relatio,vt vjdetur,e(l formalis terminus produdionis Pattis. Przterea,formaii$ terminus produdionis fe-

produ^onem,&

pofterior produ(Aio-

Ohit&it ft'

quitur

tMods,

ncifed cfTentianon fequitur produdtionem fed prxcedit

;

eil

Filij,

aecetiara fequitur nmilitudinem,

fundaraentum eius:ergo,vt videtur.eflcnnoneft formalii terminus Filij produdii.

fcd eft tia

tit^tndttur

Refpondeo ad primum, qu6d aifumptum eft enim eft illud quod eft formalius

md prim»m

falfum, vnitas

thttSitntm.

in(imili(udine,&fundamentumdac«//«formaliuS relationi^quaCj^A^/A/iWiquiain hocconueniant

,

omnes reiaciones.fcilicct peteJfeMdalind.Si non in vnicace fundamcnti,vndefundamencii formalius intrat rationepi relationis.quam ej/e admliud.

Concri:lllud formalii^s intrat rationem formaiMfitnti» pr*

frim*

*bi*'

Bitnt. Sttmitmr.

lem relationis,^ qoo rclacio fpecificatur rclatio autem non fpecificatur a fundamento, fed ab oppo(ico& tccmino;magis igitur,&c. Refpondeo , quod licet relationes difparata: po(&nt fundari fuper ^odem fundamento,& ide6 ;

non

diftinguantur fpecifice per rationem funda-

Aliter etiam poteft dici ad rationero,qadd (icuc

pfopter infinicatem

,

Am fit

elTe Wilij

mhmli».

genita realitcr difFerens i gigncnce

Eigo

tatoris vbi fupra.

,

& ita

fequi

fuam commu-

nicationem. Przterea fecund^ ad principale arguitur fic: Effe Fili) aut eft ab alio,aut non eft ab alio.Si ejfi Filij non fit ab alio. igitut Fiiius non ptoducitur ab alio,quia quicunqueab alio prodacitur,fuum effe eft ab alio.Si ver6 effi Filij (it ab alio^vt Patte, ciim impo(£biIe (it , qu6d idem (it \ fe ipfo realiterifequicut qu6d npn fit idem tjfe Filij,& ej/e Pattisyquod eft impofllbile, quiain Diuinis eft tan-

qa6d ejfe

videlicet k Patre

bcnc idcm

,

fubfiftentic Filij eft ab alto,

& ide6 Pater & Filius non ha-

fitbfiiitrt

,

fed

Scoti opcr.Tom,

tfft

JJI.

eziftcDtic Filij,

tiiim gtnttm

Commcn-

diliinilm

&c. Probatio aifumpii.

gignitttt.

^ materia

,

in quibus incellcdus

funt idem

,

qu6d

m

&

incellcdlum

in eis incclle^io eft eadem. Ec

hoc probatur fic : quia plus differunt exctema, quiim media, fed notitia mcdiat inter potenciam incelledtiuam obiedium : ergo fi hzc funt ea-

M%»k

&

idem cum

eis. Curo igitur in qu* cft obieduro intelledus parerni.fit eadero realiter cum intelledlu patetno fcquitur qu6d noticia medians (ic eadem realiter & per confequens non erit alia notitia

dero

,

medium

etit

Patrc eflentia diuina

,

i\

,

,

genita reaiicer difTcrens

Hzc aurem

Jt

Parre.

ratiopoteft formari alicer, vt

ma-

iorem difficultatem includat,(ic:Quzcunque po-

& obiedum funt fuppoiiciue, & in codcRi

qu6d i(kio meeadem fiippoficiu^, & in eodem fuppofito, quia non eft tranfiens, & intelled^us Pacris & eflentia funt idem fuppontiue;igiturnocitia, qui nouit eflentiam fuam,erit idem fuppofiriti^,& pec confequcns vna ecicnoticia gonita conftituen«

^t^sr^

(ic

aliam petfonam.

Confitmatur hzc

ratio, qaia notitia,

qua Pa-

9.

ter nouit efrenciaro fuam,aut eft petfcAa, aat n6» Cnjirmaii».

modo

cxfpeAac notiiiam pccfedio-

quz cft non reqoirit notitiaro vltetiotem tanquamaliom terminuin,& ficnon erit alia ali* qua i Patte genita. Si ver6 notitia Patris non fic fic

notitia oronino perfcdia,

in Patre,igitur

perfedlajigiturnonperfeftcPaiernoiitiifuano^

fuam,qood non eft veruroi Refpondeo qo6d falfum a(!cipitur,qa6d quyio poteniia & obic&um funt idcm realiter , qu6d adus medians fit idem realiter;prim6,quia adlas medians aliquando plus poteft difFctte potetia

uic cfTentiam

il

& ab obiedkf» qu^ obieAum & potentia, quia ,

fiueobieftumcum potentiacaufeta^um

yaximejle.

Oicituc

Diui-

ibi adlio

,

rem > Si ver6

,

cft

in

dtinr nt-

funt idem medians erit idem realiter cum vtroque exttemo,& idco patet, quod in feparatis realitet

fed aliquo

ipfam, vc

hoc

fcd

:

nie

Quandocunque potentia & obicdum

(itarum, ita proptet fui illimitationem potefi eife fe

notitia alia

impoflibiIe,vt ptobafur pcr rationem

formale principium communicandi

cum ^tlptnji».

illimitationem eflentiz

fundamentum relationum oppo-

formalem tetminum 7-

&

8.

An

dians

fu-

per rationem

(ic cifct ibi

fundamentum,provc duo cxtrema fundantuc

tmr fttctjfit- ipfa poteft eife

Argiim.t frl

&

tentia

jin tjfentim

fartt ntgnti-

,

fuppofico,feo ideniitate , opotcet

fe coniiderata fit prior produdione Filij,vt taroen md ttcundam eftin Filiojfequicut ptodudlionem Filij.

ntmf

per i€t\im incclle(5tus

tur fuper vnitatem formaliter magis refpiciunc

Ht!p*ndttMr

diminmftqum-

tetti6 arguirur fic

Comroentacoris \)..Meiaph.c.i^.\t\ Diuinis (i Aucrr. ArgMm.^, Filius produceretuta^atrc,feu Veibum.hoc cft

mcntiicelaciohes tamen communes,quse fundan-

pcr idem. Adaliuddicitur, quodlicetetTentia fecundum

thisSianem.

PRzrerea

intclli-

obieAum fit totaliscaul*a, agentit duo particularia , vel aaiuum & pafliuura plus conueoiant,quiro zQlxo illotum cum altero. gendi

,

fiue

,

Nn

5

Simili

KifpindtiMr

md lertimm mrjmatiitMm.

Do£toris Subtilis

42l6 Similiter

lo.

{ecund&m v«titatem,qaando uiima, (e.ibi aftusdiCef t,& tMaea

aut Angelu» inteiligit idero funt intellcAus

&

intelledum «licet Cammentator (licerct,qu6d noniponcns qu6d feparata ^ materia

noo

funt receptiua accixlentium»

etiamquando dicitur,qa6d mediutn non tantum fit»t tMitHm

akiKtumi*.

ccrminum ad fui petfcdioneroA per confeqaciis PaterpraBterfuipecfc^ionemuon producii

Confirmatur hrc ratio,quia fecunduro Philofophum i.Ethie.e.i.in finibus fubordinatis fcrapet

mum per medium} non fic autera cft quando ali-

nisnocitia Patris nonhabcbit aliquem finem,auc

quid intcUigit fcinon enimintelleftus exiftit exr tra fc.quafi ttans ante fe, vt fic aftus mcdiet intcc vt intclleaum cft, nec fic fe.vt intellcdus eft , rcfl-dit fc fupra fe,fed folum,quia aAus,quo co-

terminora produAura non habcutera ejfe in Patre fuppoficiuc.& pcr confequens non erit ibi nocicia genita oonftituens aliam ptimam.

gnofcit

fc

,

rccipitur in co

dicitut fuptafc rcflc-

,

&.ete.

II.

&

Sed quando arguitut,qu&d qnando intelle^us intellcdum funt idem,qn6d tunc intelleftio &

melli£ere,fiuc notitia etit i^e

cum eis fuppofitiue.

ad

C H O L

S

I

genita in Patre

,

SHonem

^ui ,

netitia irt-

& de netitiagenitaperfifiibfiflentt

,

inferfona diiiinEla ficitur

V M.

Delhr de

frim

,

per qitam Pater nuUo modo per-

erigine

a fe

latf profequitur ipfe

haheltat

emnem ferft-

in fctipto Oxonienfi

lib.i.dift.i.q.7.inum.4. 7» P«/f «

«jl

nttiti*

Dlcendum

terjH»m

efi

sliMginit»,

,

qu6d

Refpoudeo

6c

cum Patre , fed tamen

prxier illam oportct ponere aliam geniiam.Priraum oftenditur per hoc, quia Paier beatus cft,& perfedlus notitia,&

amore fuo,& non aliquo ge-

nit6,non enim Pater fapit fapientia gentta.fecun-

dum Auguftinum

Aogaft.

beatificatur pet

intelledas

II.

Auguft.vel^ quis

atiut

huiut

,

qu6d fecundum Auiccnnam €.

Aietaphxap.vlt.

omne agens vt petficiatur exfpe-

€tzm aliquidex fua opcratione eft agens iropccfedbum , & non agens liberaliter ad modam in a^ibus bumanis,quo ille non dat Iiberaliter,qui in dando exfpedat aliquid , fed ille tanturo , qui

,

fed in

a^a

fuo, qui eft

& voiuntatis & ide6 in Patre eft no,

produ^ajnihilominos animx mcmoria eric

produdliua notitiz fimpliciter diftinda;. Nunc autera mcmotia perfeda Pattis quafi ptoducic notitiam Patris, fcd non realiter , qaia eft eadcm

titiam,quae

;

igitur ci^m

fit

principium

fit

fed

hoc

eft

cur fua iOtione.

Ide6 dico , qu6d Pater non perficitur produ» dione Filij, fcd in fe eft beatus, non indigens Filio, nec produdione Filij ad fuaro beacicudinem, fed cft proprii Hocitiil

fic

quarc6.

Cuiunibet

rei

ceflari^ producit aliud hic tnferi6s.

, fed ex plenitudine fux petfedlionis ptoducitVerbum. Ad confirmationem dicendum,qu6d verum eft

\o.Ethic.c.j.

&

8.

pofuit vlti-

mum finem,& perfedlioncra cflc iroraanentera,vc

Aittnfirma''*7*»»-

^"^®**

a£kum incelligendi,& qtt6d non ptoducatut alius terminus,fed nos,qui ponimos Dcum agcre liberaliflSme , habemus dicere , qu6d cx plcnicudine fux pcrfedionis per notitiam fuam ptoducit notitiam aliquam genitam perfc fubfiftentero. Ptxterea arguitur fic quint6:Quaccunque vni j r & eidem funt eadcm,intcr fefunt eadem igicuc Arxum.K. ;

curo Pater

& Filius in

ti«,inter fe erunt

Diuinis func idero eflen-

idem ,&

fic

vnus non produci-

cur ab alio.

R.efpondetur ptim6 logic6 , qu6d ficac fuper ulmtnr, ptimaro.^<£«»^« vtu &t$d»mfiim eadem, Espiicatur &c. fundantur fyllogifroi neceflari6 concludcn- jS^"'""'*

illam

paralogifmi

& fophifroata non ne-

concIudentes.Vnde ad hoc,qu6d hxc fic vera,requiritur qn6d excrema vniantur in roedio fecundi^m aliam vnitatero , mediuro in fe habeacillam vnitatemi&tuncfequitnr vnioextreceflari6

&

morum

fecundum vnionem eoruro in roedio , aliter enim non fequiturconcIufio,vt fi inter fe

arguatut:Horooeftanimal;afinnseftanimaIiefgo fequicur.

,

vcl,igitutafinus eft

Nunc autera

eft eflentia

ram tacionalcm pcrfc^i(Iimam,confiftit

lius fit ille,

in noti-

Non igituc

agit Pater proptcr Tlreriorem perfedlionero,quii

perfedio vhima confiftit in fua operacione.vt paf ct ex lo.Ethic, C.-J.& 8. Sed propriaoperacio nacurz raiiunalis eft noricia , a£tus incelligendi; igitur vlcimaca perfedlio Patris, qui habct natu-

&

&

diledlione petfedas, ex plenitudine fux perfeAionis neceflari6 communicat cflentiam fuam Filio , ficut Sol ne-

c&m

homo eft afinus

cx plenicudine fuat pctfcAionis.

Prstcrca arguitut

1

petficiatur,& ide6 Pater, qui eft agens

tes, tta etiaro

fimpliciter genita.

Et hac ratio confirtnatur pcr rationcm fupeVi
Atiftoc.

non

qu6d Philofophus

perfe^um producendi , de fua virtus non Gt exhaufta,fequitur qu6d prodacic realitcr aliara no-

Ar^um 4.

tione

habet principium produdliiuum alicuius , fi illud principium quafi producat aliquid , non tamen realiter oporcet qu6d habcat terminum , quem realiter producat,cum lua virtus non fit exhaufta expriori produ&ione,,vt fi ponatur qu6d fitalia notiria confubftantialis anima: noftrae,quam aliqui fecundum Augoftinura i*5^»>it«,C^4».c7.vocantnotitiamabditam.quacfit quafi,&non reali-

Patris

Auiccoo.

&

perficiatur

cum memoria

14. AiariHm,^,

exfpcdat , ide6 agens perfe€t\xm fine impetfedione,fic agit libetaliter,qu6d non petficicuc , nec exfpedac perfici fua adione. C6m tgicar omnc agens imperfedlum reducatuc ad agens perfcdura, & liberalifllmum , quod eft primum agens , oportet qa6d ptimum agens fic iiberalicer producat,vtfui produdlione,& opera-

eadem cum Patre. Oico camen,qu6d przter illam oportet ponere noticiam genicam,quia quandocunque aliquid

ter

M

fubordinantur} igiiur in Diui-

titia,quae eft

Itbri

author.

vndc Paternon

\$.deTrin.c,j.

Verbum

Cmjlrmati». Aiillot.

petfedlifllimum, libeialifllme agen$« nonpecfici'*

in Patre eft alianotittaea-

dem com cflentia,

in^mita,frt-

tf„J^„j^

perfeftio operantis,eft peifcAior^

quem alij fincs

nil rettibutionis

Petijftma ifu* hic pertrallat

Liui-

peificiatur.

ille finis,qui eft

&

yn»

ali-

i»

^/'JJ,"^

quam notitiam gcnicaro aliam ^ fe > ciim illa noa

ab cxtremis.ficut cxtrema intcr fe.Dicendum qa6d hoc verum cft de medioptoprie,vt eft in natutalibus.vbi tranfitut ab extremo ad exttc-

diffcct

^

v^ (ua>qaii perficitur,igitur non habcc Iteriotem

,

homo non ;

ciim accipiturjqu6d Pater

Filius eft eflentia

Filius in efl^entia fccnndiim

hanc vnicaccm non habet

,

vniuntur Pater d;

effe

fubfiftentix

,

&

eflentia dc fc, fcd tan-

t^m tfft exiftentix,& ide6 non fcquitur,qu6d

Fi-

qui Pater, recimdiiro efe fubfiftentix, fcd

^i^^Vtllum vmi

tirtii,

&*• Vide Scoc.in "'***^*

„*.!

XXXVIII.

CoUatio

{kA tant&m re^jwtor qu6ii Patet Hc illa^ »qao
>

aita*

& proptec fui iilimitacionem^ coiumunica-

coc piucibus pecfonis

non

ftituuntuci

cam ter

9c celationes quibas

:

con»

funt perfediones hroplicjtec.

Ide^ non fequitac

,

qa6d R perfonat fint eadera , qu6d nnt eadem in-

efleatia iUiroitata

fe.

fic: Vel in conftitoen» rationcm fux formz , quod tum comingerer, ii relatio conftitueretprimam fubftantiam , quia tunc excellerct rclatio propriara rationem reiationis , & proprianr perfe-

Practereaaliterargaitur

do ezcedit

relatio

^ionem. RefpondeQ, qoid fecunda fubftantia commanicabilis eft pluribus,& etiam eft diuiiibilisiquia

omni comraunlcatione. Prima autero

diuiditur

fubftantia hal>ct oppofitas conditionei;, quia nec

communicabiiis eft,nec dinidilur inpiuranumero. Reiatio rtth conftituit priraara fubftantiara , non quantum ad hoc , quod eft efte com« lAunicabile , quia hoc conuentt eftcntix fecundtkra fe » fed quantura ad racionem noh diuifibilicatis

;

6c

hocnon

eft

perfedbio nmpjicicer,

& ide^ relatio conftituens primatn

fubftantiam,

quantum ad hanc

excedit

tationera,

non

fuam

vitiutem,quia ipfa eftincommunicabilis.

COLLATIO

XXXVIII.

I.

fmr.fntfi. 4%.

tmmh'. ^.•n. x.H. Thom.x.fmr.q.

Henric.in fmm.mrt.^ i***fi- i- D.Bonau. iu i. difi.^.mrt.i.qutH. 1. Richar. ihid. fumfi ^.Capreol.fiM/f.

41. mrt.

).

I. Gteger.fM«/^.t.«rf.x.

DoAor in Ox»n.

ffy

infmrifitm.

ikid. qudfi.x. I ).

(^ ftHmt. 17 <^ 9. M*tafh. ^utfi. 10. II (j>> Saarez i.fmrtJrmS.y tii. t. tmf. i. Vafqaez t.fmrt, .

ii^. Ux.

Vhn fic videtur.Qjundoconqae ex duo.I.

bus

Arfumttttm

&

&

altetum vt potentia; fed refpc£tus non concutiit vc potentia ; ergo encntia habebit rationem potcntiz , relatio ergo alterom vt aftus

,

&

ratione^)

rtuintl imm»

tionis

tiri*juuf0-

, oportcc qa6d vnum cona&us , & rcliquuro vt pocentia

vnnro

ex 7. Metmphyf.tixt. c9mm.^^.[eA rciatio eftentia concurrunt ad conftitutioncm peifonx Fiiij,

tTiih*b*M*

ttwtUf

fit

currat vt

prt

adus : fcd idem

eft

fubieftum genera-

&

forrox tecminanris eam : igitot , tcc. Pixtecea eadero difficoitas fub aiia fotma fic

QuandOcunque aliqoa duo fic fe ha> bent , qo6d vnam ineft aiteii , illud cui altemm ineft , habet roodom , fioe rationcm materialis, arguitut

:

Maior probatar , quia qoando aiiqoid

:

qoia fubeft

alteri

,

fed relatio incft cftentix

eftentia quafi fubeft rclationi

;

igitur habet

,

&

mo-

dum mateiix refpe^ relationis. Prxteiea

,

fub alia fotma idem argoitac

Qoandocunque

inditferens ad diuerfas propiietates

explicabiles

,

fic eft

».

circa ipfam

nullam includit in eonceptu fuo.

,

Vnde ncc cifcntia diuma, vt

ciTcncia cft , includit

ptoprieratcm aliquara relatiuam formaliter : ec-

non

proprietas relatiua

eft

I|o

la

formaliter incio-

ncc per fe primo modo in conceptu illias; ergo fe habet ad illad per fe fecundo roodo : fed in fecundo modoillud ,quod comparatur alteti» qood pec fe fibi ineft i habet cationem fubiedi flc ,

inateciaiis

:

ecgo, icc.

Pcxterea , lub aiia forroa arguitur fic : lilod, quod eft medium ioter producens & produdlum, habet rationem fubie^i & materialis rcfpcAu ptodu£lionis : quia fi eft medium ? aac crgo vc roediuro matetiale,de quo producens producit, aut vt mcdium formale , confQbftantiale, de quoproducit. Sipiiraum, habctur propofitum. Si fccundum, contri,fi habet rationcro mcdij

&

confubftaniialis Patri

,

, aut igitur vt confubftantiale aut vt confubftantiale Filio ? non vt con-

, quia fi habet rationcm incommunicabilis , ncc vt eft in Filio, quia fecund6ro rationero debet pixcedere. Ad ifta didtur per idem , qu6d ex efllentia 5e

fubftantiale Patri

relatione fit vnum, nonficot ex potentia ic aftu, fed ficut ex fundamento fimilitec tehitione,

&

&

non ficut in fubiedo fed ficut in fundaroento , & hoc non e^ejfein ficuc infubiedlo,quia cciatio quando eft in aliquo ceiacioeft in effentia

,

,

, illud dcnominat , & cefertur, auiem non dat e^ relatum cfTcntix , fed

ficut in fubiedlo

peifonx, quia elfemia non cefctiur ,ncc dicituc ad aliud. Scd contra hoc arguitur fic:Qaandocanque ex aliqoibus duobus cft aliquid vnum , quod eft in fe magis vnum , quitm funt ilia , ex quibus eft , vt diftinda fuot , necefre eft vt alterum fit vc potentia , aiterom vt ados , fed ex eiTentia relationeeft perfona, quxeftinfemagisvnuno efie

ftantia Patrti , quafi de materia ? AlenC

, quarum noilam in conceptu fuo formalitcr inciudit er-

cclacio

yfrum in DiumuViiitu generetur dejHb'

An tffltntU

U ptopriecates reia-

ferens ad diaerfas rationes,

Simiiiter

ide6

in propofito efTeotia diuina fotroaiiter eft infi-

AiiftoccL

fed c/{entiafecand6m fc eft indif-

;

go,«cc.

»

Deus eft illiroitatus quoad non feqaitdr qu6d quc func iimni ciim eo, qu6d finc iimul in eodem ioco. Simiiicec anima propter qaandara fui illiraicationem cft in qualibet parte corporis , ide6 non fequitur qu6d pars camis in raanu & in pede iint umul ; ficut

wmtim».

fe lul>ctad illu

ra illimitata.vt de asiecnitate idcra prctetici

& fiituri.

f4ttt» mffir-

»

tiaas explicabilet circa efientiam

locam

frimMm

de co

qu^d quando aii(}«a vniantuc in aliquo illimitaco » noh fcquituc eorom vnio incer fciicut non feqairuc in mcnru" Alitec dicitur ad rationein

M^g^ndtm.

427

explicabiles

n potcncieie

Filius fecundikm vnitatena medij.

Argmm.f.

fu cariOBM

&

&

qu^m eiTentia

Sc relatio

,

vt inteliiguntur diftin-

^a 6c feparata , quia in fe perfona eft vna. Non fic autem efienf ia 8c relatio

forroaliter .

vt incclli-

guntat diftindia fecundum fuos conccptus , quia conceptus vnius nOn eft foimaliter conccpcos alterius ; ergo f Iteruro erit potcntia refpe^u aiterius, aut

modam potentix habcns.

Sed quia maiot negatur , piobaior fic: Quandocunque aiiquid cft ex aliquibus, fi non cft pizcis^ hoc, nec prxcis^ illud

quid prxtet

illa

,

ita

1>txter ilia: igitor

atione ,

non

aliqaid aliud

eft ,

fi

quod

,

oportet qu6d

aliquid

perfona

fit

ptxcis^ altera

,

fit

fit

ali-

in illo toto

ex eircntia,& re-

oportet qodd

fit

illud aliud autcro eft aiiquid abfo>-

luturo.aut relatiuuro

non abfolutaro,quiatunc

?

Sed relatio cft habitudo illoturo ex quibus coroponitar ; aut igiturhabitndo ad excr^, aut habitudo ad inir^? Non ad extr3k , quia per habitudinera ad extra accipitur vnitas imtinfeca : etgo pci habitudinem adintril. Scd habitudo aliquorum ad intrii, non poteft eire caufa quare faciunt vnum fi fit, quia hic eft adhis, & illud potencia. Ifta ratio dcclaratuciQcxempIo de compofiro in Diuinis eftent plura abfoiuta.

,

fic:

aliquid eft inditfecena ad diaec-

Nn

4

aiiquo.

3' q(/,^j),

Dodojris Subtilis

428

n

materia «liquo , vt df igne , qiii cOtoponjtQC cft magis vnum , qu^na jQAteria forroa , forroa, vt funt diltindia , quarunincui^acft pr«» cis^. Et i(le6 r.fquiritur aliquid Jtliuci ad boct

&

&

&

qu6d fit in ignc prstet illa,vt vnioiftpruro.finc qua non cft ignis, iJcct non formaliter pct illam» quiatunceirctformaliterper relation5; Sc habitudo iftorum ad inuicem cft potenti* ad adiim. Przterea.Philofophus ponit o6to modos ejpnAiM meJ» alittUti» tft in
quem

ffftntisf

modotum

iftorum

qiio rclaiio eft in eflcntia

modus, ad primum , quo

poflit reduci ,

nifi

aliquideftinalio.vtfotmainmateria. Dicitor qu6d non.quia infinitum, inquantura HeAondttuf mi ob$eHio- infinitum , non habet infotraati , nec determintm, nari jalg aiucm eft cflcntia idco reducituf ad .

:

modum

illum

cflcndi

,

quo fotom diciiur

in

cflc

in aliquo,& pars eius.licet non primo.fcd per fe, per fe eft in efsetia* ideo ficut pcifona primo

&

&

flcut

fuppofituminnatura,ita(elati6per fe,licct

eodem modo ejfendi in. modo quo lelaiio eft in eflentia, ex eis conftituitur vnum fed ex eflcntia & relatione non conftitnitur vnum vt ex natura& non primo Contra

cft in eflentia

eo

:

,

,

;

ObitSit.

fuppofito

ergo relatio noncftin eflentia,vc

:

fuppofitum in natura. I>em di6tumeft prius^,qu^drelatioeftin

WNum.%.

ad modunt ejfendiin^quo fuppofitum Prztere^a, jlttr»

thit'

eft

in natura.

quindo aHquid diuiditur fecundum ncceflc cft vt vna diuifio ,

diuetfas diuifiones

concincatut fub alia; qaia primadiuifionoheft per duasdiuifa. Vnde fifubftantiadiuidatur

Ri».

nifi

percorporcum & incorporeum , & per animatum ,6c inanimatum,oportet quod vna diuifio Contineatut fubalia fi igitur potentia& adus (int diflcrcntia: vnius,5c fimilitec fundamentum :

& rclatio, oportciyt altera

diuifioconcineatuc

a^usnun continencuc relatione fed funt commu-

fubalia; fcd potentia&

fub

fundamemo

,& fieflec

nus

pecfeftum agens potuiflcc rmme-'

bouem. Vnde

diate generafle

accidit

,

qu6d

fie

roaterialcprincipium, .quia tamen non imriiediate poteft generacc bouem ,quia naturaagic ordinate ab impcrfe^o ad perfedum deduccn-

do, ide6 oportet qu6d coramunicec aliqotd, quodeft materialc rcfpedu gcniti. Vndegenerans per propagationem , vel immediate de fui fubftantia pioducit formalem terminum perfC'> dum, vel terminum , in quo.virtualitet contine^tur genicum »& ide6 diftingaitur propagatio^ generationc inanimatoium , non foium propter communicationem principij raatecialis ( immo hoceft accidencale generationi per piopagatio-

nem

didum

vt

,

eft

roalem terminum

)

fed in

commnnicando

for-

quia propagans communicac

,

focmalem tcrminum partein fui non fic gencransinanimatum:quiadealienamatetiaptoducit terminum formalem,& ide6 cum Pacec in Diuinis fit pecfc^um pcopagans communicabic terminum formitlcm fine materiali piincipio. :

,

quo

c6fubftantiali.

& raateriaH,creatur;fed rela-

fit

,

^io , quz cft

fit

exadiu&

potentia. fic Produqua viuum eft

ad pcinctpale arguicur pcr propagationem

,

:

cxviuo, &i'iliusa Pattc , nobiUor cft gcncratione , quz communis eft animacis & inanimatis: j!f"" '' igiiurillud per quod propagatio diftinguitura p'"ffagZo in gcncratione , nobilius eft in propagatione: fed »nimatii, (^ ptopagatio non diftinguituri generatione per itt*nim*cuf communicationcm formas , quia communicatio formz in genere eft inanimatorum , vtquando ignis ex ligno generat ignem ; ergo propagatio diftinguitur a gcneratione » nonpercommuni> c^tionem alicuius formalis , fed alicuiuscoramunis producenti produ£lo,quod non eft for-

li,quia relatio rclationi

non

cft

confubftantialis:

ergo fi non produciturdealiquoquafi matcriali, vt de eflentia, ergo crcatur» quod falfum cft. Przterca , eflentia refpedu illias , quod non habet i. fe, fcd abalio, habec cationem inatecialis j fed eflentia non habet relationem k fe , fed ab alio , fcilicet Patre , quia quidquid Filius habec , ab alio habet , quidquid eflentia vt eft in Filio habet , ab alio habet crgo cijm Filius habeat relationem , & cifentia in Filio habet telationem , ergo ab alio habet, vc a Pacie ; ergo ha-

,

& per confcquens matetialc.

Vnde in

:

modum recipientis.refpedlu illius.

pec propagationem

:

in Diuinis

fit

weca propagatio

Filij

i i^atre,opor-

tet quod ilia fiac non lolumper communicationemaiicuius formalis , fed alicuius quafi mate-

quod eft communc ptoduccnti & produhzc cft eircnua. Diciiur, quod propagatio,quz eft inLanimatis

rialis

£to

,

,

&

gcnccationc.quz cft in inanimatis, minium^"' VideStot.i. perhocquod in gcncrationepropagans com4 f 9 t.u.ij municat aliqucm teiiniautn formaiem > qui crac <^''^'"gu'tu'' '

& quafi recipitur in alio

ira eft in aliquo,

ludtin

S. §luintum.

fed il-

;

quo perfedlio Filij recipitur,habec raodum

matecialis,& ceccptini cefpeftu

illius

:

ergo, &c.

Confirmatur.Ifta produdlio eft in eflentia,non ctngm«tii. aucem vceftinFilio, quia przcedic, nec vciaPacre vt Pattis

cflentia

,

c& , quia

vc cft

nem

fubiedi

fic eft

ab co , crgo

eric in

mcdium quafi intecPatcem

lium pcodudlum ,

,

in

& fic eflencia quo

recipicuc

& Fi-

habsbit racio-

pcoduAio

,

tc

quafi fubicdium genecacionis.

S

C H O L

In hac coUatione

ge-

femper genecans communicat aliqutd de fubftantia fua, de quo vc de mateiia producit Filium ecgo cutn genecatio neratis

Argian.^.

&

&

male

^, Arium.^.

tio&proprictas,quiconftituitur,produciturpec generarione,& non dc aliqno fibi confubftantia-

Przterea,non folum Filius dicitur efle de fubftanciaPatiis, fed e contia Patcr de fubftantia fua gcnerat Filium,& producit Filium:ifta autcm produdio ficuc eft i pocencia pcodudtiua Patris,

frtnaf»le.

'ktf^nJttur

ge-

bet

i^txterea t.

fiac

nicus Filiu»,iioc accidicv ncut qaandobos generat .perdecifionem fcminis , femen^eft tecmir

& relatio contineantur fub ad^u & potenperfona excflcntia & rclationc, tia, & fic

oportcc quod Argumen.

,

,

fi

6.

qu^^aucem commoni-

niura; igitur oportet vceconuerfo fundamentuin

l^

&

;

ccc illud vt maiccialc principium,«lequo

Prztcrea,iliud,quod prodticitur,& nondeali-f-

fundamento.bsc aute non reducituc

fentia, vt in

& atiquideios

pars fui,

rici

,

& Goffredi

,

I

V

M.

potiffimtt vtitHr rtttionibiu

Hen-

^hiu probam Filium generari d«

fitbiiamiat/eu de ejfemia Patris, vt de ijuafi tnateri^',

&

effentiam fi habere in Fiiio

r-ationii

;

^fi fitbieSfumgene'

quorum argumemU aliorum adhibet/olutio-

neSyfitamatttem vel data opera omifit ,vtl coSationem nen abfiluit. Si ^uatamen hic defiint t videri

& Parifienfi & abfilute dici

poffunt in vtraijue UElura Oxohienfi, dift. j.

quzft. i.vbi decetfimpliciter

fojfe Filiurnginerari defithftantiaPatrii

, non tamen vt de materia , vet quafi mattria. §luod vero hicfiquitur in argumento fixto , an effentiafit primut , an

veriformalu tihninut generationis in Diuinu > dt£l« expen

XXXIX.

CoUatio txptniit ibid. art. j.

iti

Oxomen. \ oum. |.

& quodlib. 2.

& qttod opponit in 4rgMmento 7. dt ratione

&p4rtu in Diuinu, diffnsi traSat in

tim,

x.di{i.i^.<{'az(i.i.vhi

i Dittinu

retfcit

tt'

Parijienfi

omnemratit-

qoo

eft

foppofiti agentis fiti

,

419

aliqoid conuertic

& agic, ita eft alicoios

enim non

A.€tio

;

,

eft nifi

fuppo-

intelledlus ergo vt conuertitur fupcafe in-

focmatom , aot cft in fuppofito Patcis,aut in fuppofito Filij.Si in fuppofito Patiis,ergonotitia de-

nem materidj&formd, &potenti* receptiua.

claratiua,quxcftVerbum,imprimeturabintelic-

PRxtecea

efTentia

,

generationis

,

non

eft

formalis terminus

fco produdionis in Filio

,

fed

informato notitia fimplici in intelledlum fic Pater effet fapiens conuerfum,vt Patris cft €tvL

:

relatio

dudionis ,

non

primus terminus proconcorrat ad genetationem , opor-

igitur cura

;

&

Cit

quod concurrat in ratione fubiedli generationis. Affumptum probatur per hoc, quod formatet

terminus per lepcoducitur, nec ptimustecminus producitur , nid ratione formalis tcrmini, Hcut nec calidum producitur , nili ratione caloris, e0entia autcm pet fe non producicur , fcd folis

lum n

dicatur pcoduci

,

hoc

e(l

tione, qua relatio fubnftit in ea

,

per accidens ra-

cum qua confti-

fuppofitum produ£lum. Vnde Filius non producitur per fe ratione efTentiz , fed raiione relationis , Hcut nec compofitum dicitur generali ratione niaterix pec fe,fed folum pec acqidens, ratione vero formx per fe. Prxterea , in Diuinis e(l ratio totius Sc partis, laxato nomine tfitiue 8c partu , ergo ibi e(t ratio forma: raaterix, laxato nomine/«r»M, mate' ria. Confcqocntia patct , quia per Philofophum

tuit

&

&

&

text.comm. 3 1 . j . Metaphyjic. text. com, partes reducuntur ad genus caufx roateiialis,

1. Phyfic. 3.

totum ad genus caufx formalis. Antccedens pcobatur. Tum pcr hoc , quod fponfus alloquens fponfam in Canticis, ait , & tottu de/iderabilu :tam perhoc,quod dicitur in Symbolo llcut

&

fapientiagenita,quod eftcontra AOguftinum if. Ai^aft. de TriHst.c.6. Confequentiaptobatur, quia paffi-

uum approximatum natum

cft pati

a£liuo,fecundum hoc,qu6d

&c illud agere

,

ex ^.Metaph.cap.

6.

,

neceftarid patituc

fed fecundiim tenentes iftam

Atiftot,

opinionera, intelle£lus,vt conueifus fupianotitiam fimplicem eft potentia propinqua.paffiua, quafi receptiua impreffionis notitix declaratiux

ab intelle^u informatonotitia fimplici,eam imprimcnte : ergo fi intcUcdliis vt fic conuerfus fit in fuppofito Patris

,

fcquitur

&

quod Vetbum

notitra declaratiua imprimctur in intcllc6lum

Patfis,vtPatiiseft.

Hxc etiam latio foimarctor alif er fic proptct rcfponfioncm.qux poteft dari.Cuiufcunqoe perfonx eft intellc£lus,vtconuerfus fupramcmoriam perfedlam in intelle^um eius imprimitur notitiadeclaratiua: fi ergointelledusconucrfus fupra notitiam fimplicem , qux tenct fecundum locummcmotix,

eos

fit

fcquitur vt prius

tiis eft,

tris vt Patris cft

declaratiua.

,

intciledlus Partis.vt Pa,

qu6d

in intcllcdlu Pa-

imprimatur Vcrbum

Maior patct

*•

,

& notitla

quia in quocunque

eft

proptium receptiuuro alicuius , ncccfTe cft , vt in illo mediantc tali leceptiuo tccipiatur illud fi crgo fecundum eos notitiadcclaratiuaimprimatur in inteiledburn nudum,& conuerfum fupra fc, vt informatum , neccfte eft vt intellcftum illius perfonx in qua eft.imprimatur Vcrburojetgopatet quod cuius perfonx cft intellc6bus nudus conuerfus fiipra fe,vt infotmatum.quod in iniclledu

.

:

tetd tres perfona conterna /ihi funt.

tur.

Totus

dum

Patcr,

Vndebenr

dici-

& totus Filius,tum quia fecun-

Phi!ofophum,ro/«w» ScperfeElHm idem funt,

vel confequuntur fejfed natura perfedlionis con-

ccditur in

Deo, quia verc

ficut peife(5lus

dicitur perfeftus Deus,

homo,& perfcdus Patcr & ,

per-

fedlus Filius; igituribi conceditur elTcratio to-

Aaicen.

& n ratio totius

ergo ell ratio Patris, quia fecundum Auicennam yMetaphjf.com. x. totum dicitui refpedu partis fimplicitcr. Vndc laxato nomine,vel ratione^<«rfftf ad rationcm cuiuflibct comqua^ contenti fub ratione perfcdionis, plementi in fc,ficpoteft transfcrri ad Dioina.

tius

,

;

&

cius imprimitur notitia dcclaratiua.

Confirmatur ratio fi aliquod cft rcceptioum proprium alicuiusformx, dcquo producitur, :

in

quo

recipitur,ncce(re eft

,

quod

illud fuppofi>

ieceptiuum,qo6d fit talc per illam fuimam vt fi albedo recipiatur in faperficie &*de ca producatur , neccue eft quod illud tum, in quo

eft illud :

,

Deus enim

Trinitas habet in fe

attribntotum, pcrfonaruro,

prietatum fub vna catione dentur aliqHa

muUitodinem

& ptincipalium pro-

ejfe

pecfe(^iflimi. Vi-

deejfe.

uerfimfipra/e, ^tinformatumnoti-

nudus

^

&

HeDtic. in fHmma art. S^. in qntdlib. 6. qutfl. i . quoMib.t. qutfi.g.Do^otinOxcn. lib.i.dijt.x.qudfl.j.i num.ii.^ir d.i.qu*Jl.T.fjr d.^.quAn.i.

f/<ec

C H O L

tjut^io non dijfert

ritur de Filio

,

htc

k

I

(fy'

d.xj.qutft.i,

V M.

ua.

igitur intcllcdus

pec

nudus con-

talis

Non

:

fcilicet fapiens

igitor potcft dici,

vt conuerfus fupra fe

prieri

,

nifi

^uia ibi qtta-

autem de Ferbe.

fcqultur

quod

nofccns notitia

quod intcUcdlus

informatum

Ncc poteft dicifecundum metnbium le,qu6d

fit

, fic itx

pcincipa-

in fuppbfito Filij,quia ifte intcUed^us

conuerfusfupramemoriam

Filium produdlom , qoia de fecondum eos prodocituc ,

in Patre, pracedic

illo

intcUedlo

nodo

& in illum impcimi-

tor

:

ergo

fi

eflet in

qu6d Veibum

elfet

fuppofito

Filij

,

feqaecetoc,

anteqoam piodoceietor.

Dicebatur;qu6d Vetbum prodotitor in intelnudo conoerfo fupra fe,vt informatom, fed ei non impiimitucqoia Vcibum,ciim fic pecfona fubfiftens,in nuUo impcimitac,& pec hoc dicitur

non, arguitut:quiaintelle6iusDi^^^^uinus nonconucrcit fe fupia intcUei^um

ad orones dcdudlioncs.

informatum notitia iimplici,nifi

IntcUaftui nudo conoctfo

ticulace in aliqua pecfona

,

&

Re^enjir.

ledlo

^^^V6o Arium.l.fta fArli nt^Mt-

fi

fuppofito Patris.

vc

tiajtmplici^

fit

genita.

agentu in intelleSium nudum con^

S

:

ucrfusfuprafeinformatumnotiti^fimplici,vteft quo,& in quo recipitur,& Pacer

intelleSiM formati notitia Jim-

,

formam

illam

eft illa fuperficies,fit tale

imprimicur notitia declaratiua

Vtrum Verhum in Diuinii producatur per flici

,

fuppoficum, in quo

in paticnte,fit illud de

COLLATIO XXXIX. aSium

Cmftrmatit.

&

,

vt habet effe par-

quia ficut intellcdlus

Contci acguitucfic intccminis geoccalibos: tur, aut nihil

?

Si aliquid

,

,

aot aliqoid imprimi-

tonc feqoitoc vt

priiis,

cum

J. .^ infiimtia.

450 Dodoris Subtilis Collatio XXXIX. c6m

ille

intelledlus

^atcis Tt Patcis,qu6d illud

fit

aUquid,quod ,

efl:

in Filio,quia

illud eft Filij

,

cum

quodcun-

pertineat ad

,

nudum vt conuerfum. Secundo probatur ad euidcntiam rationis prioris, qu6d magis euidens eft., {\ 6at przdido modo ,quam ii fiat ex ratione produdionis fic Si memofia producat de intclledlu nudo conuerfo tclledlum

:

notitiam declaratiuam,aut igitur, vc eft in perfona Patris , aut in pcrfona Filij ? quiadicerent fccundum Gandauenfem, quod nec fic, nec fic, fcd

medio , vt cft potencia fubiediua, fecundum rationem,FiIium produdlum. Vndedicit quod hxc non eft ptopofitio

Audorem

cftcontta

de /ubJiAntia Patris 3 fed de

& non vt eft Patris.

,

,

,,

quid, aut nihil

dum cum

nihil

? fi

,

& ifta conuerfio fccun-

Item,

ifto

illiusopinionis,qui dicit,

modo conuerfionis intelleflus con-

nudus conuertitur fupra

fe

informa-

poceft efic calis conucrfio intei-

:

lcdus nudi fecundum ipfum fupra fe infoimacum. Ifcm dicic, qu6d in nobis ad hoc , quod gene-

Verbum

retur

quod ad hoc qu6d

in nobis ge, requiriturqu6d inielledus in nobisfciat fefcircfecundum ipfum. Cijm igitur ex tali conuerfione innobisdeclarecconuernonera incclledus nudi in Deo, non poteftfecun-

dum Dc!

,

Verbum

,

intentionem eius intelligi talis conuerfio quS intclle6tus intelligat fe intcllige-

fcd vt

& obie£fcum ruum,& feipfum.

rc,

qu6d intcUcdus eo qu6d adiuus & quzcunquc alia potcnimmaterialis quamuis non ponac quod in-

Item eft, fic

tia

dicit

,

,

tellcdus

palfiuHS tefpcftu notitiz fimplicis;

fit

adiuus tamcn

eft

ad conucrtendum

fupra

fe

fe,

a^us ptimus aut

diredum ad hoc, qu6d de eo producatur Verbum per mcmoriam, habet rationem paffiui tantiim ergo nuUoinodo

non poteft

cft talis

a£tus fecundus. A£^us primus ,quia adus priraus rcfpcdu pro-

dudionis Verbi, tlon

eft nifi

ledbus in fe confideratiis

,

mcmoria , vel

qua impriniitur feeundum eum notitia fimplcx. Si autcm eft adus fecundus , ciim in Diuinis non fit adus nifi operatio & produdio , ncutra potcft cfCc, Non operatio , iqux eft notitia eftentialis in Diuinis, quia hzc^fccundum eum imprimitur ab ef« fentia , qus prxcedit conuerfioncm intclledus nudi. Nec etiara produAio Verbi,quia fecundiim

ipfius intelledus refpedru cfientis

,

a

eum ifta conuecfio intelle£bus nudi

pra;ccdit proponic enim ptim6 notitiam fimplicem , quafi iroprimi ab eftentia in intelled):um,& fecund6,qu6d intellcAus vt nudus conuettit fe fnpra notitiam fimpliccm , &obie£lum, &inteIIe(Skum,& tertioquod ab illa notitia fimplici imprimitur notitia declaratiua in intellc€tam , vt conuctfum fupra intelledum infotmatum. Nullo ergo modo ad gignitioncm Verbi xcquiritut talis conucrfio , fcd dicitur,qu6d ifta conuerfio intelledlus nudi fu^ra intcllcdium inforraatum, non eft nifi direftio potentiz intelle£tiax fecundum fe confiderat^.fcilicet qua ftatuitur indiredlum refpedu notitix fimplicis , obicAi vt in ipfam fic dire£tam imprimacor notitia declaratiua , vel vt de ipfa pcoducatur ipfa noti-

duftionem Vcrbi

:

&

,

vt ftatuitur in

:

conuerfio fecundijm intentionem eius. Prztcfca , tcrti6 arguirur contra cum , quan- Argum.

intcl-

qualis eft conuetfio

Si*rt».

conuertit, ficut

fed intellcdus

,

Terti».

requiritur talis conucifio intel-

,

ledlus nudi, ita

neretur

produftionem Verbi;igi-

eftc

Inftsnti»/*-

imptimentcm notitiam cmda. fimpliccm qua afpicit illud obie^lum, quod imptimit fibi notitiam fimplicem de illo tum intel\tdca vt ficnegatur qu6d conuertatur fupraeffentiam, & conceditu; in fecundo inftanti, qu6d

tur nihil prifupponitur necefiario produftioni Verbi. Si vero fit aliquid pofitiuum ,aut igitur

pracfiipponit

quiraquxcunque

uertitur fupra eftentiam

tum ergo non

Filitti generatur

vifus

quod intelle£tusex hoc,qu6d immateiialis,ficuc & quzcunque alia pocentia immaterialis , conuetfiua eft fupra fc, & fupra fuum adum,& fupra fuura obicdum.

intellcdlus

Sed fic non euacuatur ratio prima,qnia fecundum ipfum intelledas vt a&iuus cft , conuettit fe fupra intellc^tum informatum , & pet confcquens , conuettere cft quoddam agens ,&adio non eft nifi fuppofici , quare oportet quod intcl,^ ledus , vT fic conuertit fe,fit in aliquo fuppofitoi autcrgo in Patre,aut in Filio, vc priusargumentatum cft. Praeterca , arguirur fecandd contra illam conA Atgumitum uerfionem.quam ponit ipfius intcllcdus nudi fupra intelledum informacum nocitii fimplici. ficundum. Nam qusro.quare eft alia conuerfio ? Aut eft ali-

frim».

fe inforraatura,

fic

;

potentia mateiialis fupra fuum obiedum ,quod

vt cfl quafi in

fubfiantia qnx efi Patrit.

JnlnttM

conuerti fupra

quafi praecedcns

vexz:

"V

enim

conucttitur fupcr colorem ad videndum ipfum. Ergo nec alio raodo dicitur intelledus nudus

produdionem Verbi. Si nihil impriraatur ? crgo omnino receditur ab opinione Gandauenfis qui ita ftequentetdicit , qu6d Vctbum gignitur pcr impreUionem fadam 4 notitia nmplici,in in-

^^

fed talis eft conuerfio cuiufli-

:

obie^um fuum

(icvtprius probatut cde aliquid,vel aliquale.feu

que imprimatur

ttM.

afpicit

bet potcntix ad

tale, per

jliM inftM'

obiedum

inipcimatui: in intelledum Patris,vt Patris eft,&

tum ad hoc

quod ponic Vcrbum gigni in nobis

,

pcr conucrfionem fupra notitiam

quoniam

bum

intcllcdlius Beati in patria

per Auguftinum ij.de Trinit.cap.

fereniiam inter in patria

,

licct

Verbum

1

noftrura,

fcmper maneat

fnle.

fimplicem,

format verprobatur

Quod

circa efientiam diuinam.

,&

6.

vbi dat dif- Auguft.

& forraatum inter

veibum

Diuinum,quod etiamin pattia prius fecundum naturam eft formale, quam formatum.

Hoc ctiatft

, qu6d in Beato fuorum adluum, & per confequens ibi eft voluntas & mcmoiia pares , & fic intelligentia informata Verbo fed in

probacur per hoc

pcrfcfta potcntia rcfpcdtu

cft

;

Beato ad forraationcm verbi non requiruur adlus conuerfiuus ipfius intelledtus fupra

fc

in-

formatum , &c.

S

C H O L

I

V M.

Videtur imperfeEla hac tjHtftio,^ ali^ua adhiic in ta defidtrari.

Eam

nouit

DoBor

contra opinionem

Henrici afierentie intelleflum paternum, tjuando

aHu fimplid ifiut

reUo,refteEiere fitper fi

,

efi fnb

dr media

iUa notitiafimplici producere notitiarn genitam

;

id-

tiadeclaratiua.

que ipfitm aperit de formatione verbi noflri , tjuorum vtrumque Scotm lati impugnat in Oxonien.

Contra ,fecundum hociftaconuerfio non eft, ni^ afpe^us ipfius potenrix , qua diredc fuutn

quzft» 7.

Itk

I.

diftindk. x. quzft.7.

^num.

13.

& dift. 3. EIVS

ler-

tium ftinci-

EI

VSDEM

DOCTORIS SVBTILIS COGNITIONE DEI TRACTATVS IMPERFECTFS. Cum

L v c .€ VV a d d n g i.

Notis &; Scholiis R. P, F.

CEN CriPSisse

S

i

VR

A.

Scotum de cognitione Dci

librifm

wnum

Trithemifu, Henrictu yViUottus , Antoniiu Voffeuinm Pitfitis^atqueal?

ijs

^erbufumpjijfe

initium,

,

,

referunt

(r loannes

Quia fumma nobis

cognitio.£^<7 infinecodicis MS.f^aticani num.S^^o.reperi maucum

^ mutilum traSiatum huncy deerant enimfolia aliqua tamirifrincipio

quam

5

^od pojfitmus

in fine Opufculi.

exhibemus

enim aliunde accipere potuimus complementum. Redolent hx paucuU

,

neque

quttfiiones Scoti

doSirinam <5rnotijfmi6 concordantprincipijs. Breuiufculasnotas i^ SchoUa nos adtun-

ximuj i f^ DoSiorum , quos citat,

loca infiruimus.

Ad

Qjf iC

S

T

I

PRIM

O

ytritm de Deopojfit haberi cognitio media

"D.Thova.i .fMr.-quAll. %6.

art. 3.

^patria ?

Hentic.fN«^//K}.f««y?.i.

Pr»lcg.*rt.^. \ii(io\.\.dift.i. qui^. 1. nrt. 1. Caprcol.

«r/.}.Dai'and.9Miy7.3 PT»Ugi.Do(\.otin Oxon.lib t.dift. ^.qutft.g, (^ in P*rifiin.qMtft.x.Pr*l«£i,^ jujtft.^.tirt.i.

Vafqacz

i

.

fttrt.di^t. 134. tsf. {

:

eft,

& cxiftcn-

ergo , &c. Item,omnis cognitio media eft abftra£tiua, vel intuitiuai fcd de Deo non poteft baberi co:

gnitio abftradiua

quia illa abftrabit ab efe, fed necedariura «//;; nec poteftabftrahi

eft

,

fuum tffe-.etgo,

8tc.

Ad

ab^^rci

in cffc^lu.

cuidentiam fcicndum , qu6d aliqua cognitio poteft concernere tjfe rci in effedu duplicitcr; vnomodo quo ad rationem obicdii cogniti , iia quod tjfe in cffcdbu fit obiediim cognito. Alio modo quoad rationem alicuiusneceffario fecum cocxigiti in cxiftcniia. £t ficut cuius

abtjft a6iualii txifientU poteft inteiligi duplici-

Vnomodofit

ilcntiae

,

abftraflio ab^^adlualisexi-

quoad rationem

obiedli cogniti

,

ita

adualis exiftentiz non fit obieAum cognitum. Alio mode fit abftradlio, vclcognitio fecunduni qu6d abftrahit ab aliquo necefla-

quod

ti6

tjft

fccum exigito.Modoquamuis quoad primum

moduro

diffcrant iftsE cognitiones , puta quod <^adualis exiftentix cadat fub cognitione in, & non fub abftradliua , licct etiam dici qu6d cadat fub vtraque cognitionc , quit

tuitiua pofllt

Contr^ : de Deo poteft haberi dile^lio propria nedia inter diledlionem viz , & patriae ergo Sc

omnis modus,& omne

cognitio correfpondens. Probatur confequentia, quia potenti« funt ad fe inuicem correfpondenies ; ergo habitus etiam , aftus. Proba-

ficutfj(/^a£tualisexiffentiz cadit fub cognitione

lio antecedcntis; quiaaliks

nonplusdiligcrem Deuro ex chatitatc , quim lapidcm quia lapides

ttonem abftradiuam de

conueniunt in tationc boni,fiucvniuocc,

Quantum autem ad fecundumroodurodifferunt^ ^uia cogmtio intuitiua conccrnit efi

:

&

&

;

tnalogicc.

fiuc

Hifoluti»

\\\x

ter.

quia cognitio intuitiua ed

;

vt exiftens eftjDeus fcnapet cft prxfcns intei-

ab
eft

tur, cognitioneintuitiua cognofcio

prxfentis vt praBfens

eireniia eft

qo6d Dei

conctrntrt jpottii intelligi dupliciter, ita tibfirabtrt

tur

tis

,

D E T V R quod non ; quia quod cd prxfens intelle6lni,-fi cognofci-

I

lc^ui

vndc dtfFcrunt

fic

abftradliua, quacdam intuiti-

rci in eflfcdu.fcd abftrahit

^ ^uodlib.^.qutft.T. dy qHedlib.ii.^utft.i.Occitn quAft. I.

quzdam

cognitiones in hoc.quod qutft]t cogniiio incuitiuacuiuflibct rciconccrnit ipfum inqu» difftrunt ci^gnitit ejft 4ci in cffedu.fed abltradiua non concetnit tjft ua

inter cognitionem fidei

quaeftionem refpondeo

cognitio

A.

tjji

fctenens ex parte ob*

ic&i,poteft cadere fub vtraque cognitionc.Vnde intuitiua, ita fub cognitione abftfa£^iua,

enim

abftraftiu^

poftum

cognofccre,& habere cognitjft

aduali exiftentix

alicuius.

adua

intuttiu»,


nbftrtiSiit»,

Dodoris

Al^ adlualis exiftentia:

,

quoad raiioncra

fcilicet

&

quoad rationcmalicuius neobiedi cogniti , ccflari^ fccum cum cognitione coexigitam ,fcilicei illud , quodcadit fub cognitione intuitiua, fit

in aiSluali exiftentia

,

ficui ipfa

cognitio

;

quia

Subtilis

do non ficum,

rapcus

concernercfj^quoad rationera obicdi cogniti , non tamenquoad taiionem alicu-

nem in

ua

licct poflit

ius neceftarii cocxigiti

ftradiua. luxta

non

telleEtttm

illa

cum

ipfa cognitione ab-

portumus videre quod

ejfein-

arguit efeinefe8H,nimpotc(\.eJfe

adualis exiftcntix eflcintellcdum,& taraen uon ctit ptopter hoc in cffedu.

C H O L

S

I

V

M.

JiraEliH£,de ^tta latiagit in Oxonien.i.d.

&

modo natura-

eandemtjtu dari poffe in viatort docet cum Henrico Gandauen.xn Parifien. qua:ft.2.& ^.Prologi, licit

DoElor

quod eadcm cognicione cognofcacuc adus & refpedtus cerminacus ad obiedlum ; fi pcitnaduo poifunc cognofci abftra£tiue, vc probatum eft;ergo & obicdlum, feu ccrminus, & fic de Dco, vc videcur, poceft haberi cognicio media infciiicec

cognicionem fidei,& pairiz.

Ad raciones

Henricw fententiam hanc

tptibtu

in principioquaeftionis,cum dici-

j. qua:ft.

lem per jpecie concreatam dscet prebabiliter in Oxon. 2.dift. 3. q. 9. vbi multM ex htt rationibus congerit;

ratienes

iiam,poceft concludi concLufio in prima racione,

turprim6. Illud,quodfecundumfeefl

& difiinEiam efentia,tptam

creatione dari aliquo

kfua

in Angelii

Chrifio ante annostjuatuordecim raptum, &c.

inteUeElui,ficognojfcatur

in4.dift.ic.qua:ft. 8.

mhfirafliuam immediatarn

probatf

rtijciat.

CtnfirmMtur.

non fuitaliud,qua vifiobeacifica,& camen

Cum igitur hoc fit habcre cognicionem abftradi-

ttb -

num. j.re/oluit pejfe dari in viatore eognitionem quandam de Deo,mediam inter cognitimem fidei & patritt , ^uam vocat j'.num.6.&

fi

recordabacur de r8pcu,quando dicebat.SWe homi-

tec

'^PrM/i/saMJiinSlione cognitionu intmttHA

igicur

;

mcmorari fehabuiffc a£tum beacicaderet ab illo , fed hoc eft habere co-

gnicionem abftradkiuara decali adlu. Confirmacur ratio de rapiul^auli, qui quidero

cognitio concernit ejfe vt neceilariocoexigit rem aftu exiftentem j fed cognitio abftradli-

talis

poceft cadere fub a6ku meroorix

poccft aliquis

tiua :dico

quod

,

ifta eft falfa:incelle£tus

ipfum inteliigens

fter fe

realiter pra/ens

cognofcitur cognitione intui-

eft realitcr

& per modura obiedti cogniti.

enim no-

przfcns

Probaiur per Au-

&

homo

f»le.

IntiUeBtu ne fibi,

amma,cap,x.(\M\ dicit,qu6d guftinum de Spiritu anima fui meminit, & tamen certura cft qu6d

nulius

Argum. fritnum frinci-

cognofcit ft

intuitiui.

Auguft.

de incelledku fuo habet cognitio-

nera incuiciuam.

Ad fccundum.Oww/ir cegnitio vel efiintuitiua,vel

jid ftcundU.

Concedo vc expoficum cftin principio quxftionis. Ad minorem dico,qu6d faifa cft. Ad probationem cum dicitur quod cognicio etbilraBiua.

,

probo quod de Deo haHIsberipra:mi{Es, deaiiqua cognitio abftradiiua, pofllt

"D* Dt»potefi d»ri c»-

(icur

quiditate.

Quia quicunquc cognofcit aftum

vi-

& refpcclum

fundatum in aflu cadcm cognitionc quoque co-

gnttto ah-

fionis beatificae

/IrafHu» in

vifionis beatificz,

viatore.

cognofcit termmum & obiegnofcit aftum , ^umillius vifionis , quiaimpoflibiieeft intclligere vifioncm , & refpeftum fundatum in ea ad obicdkum.quin habeatur cognitio determino; ficut impofiibile eft inielligcrc Patrcm, vt Pater

Probaturfrin>9.

,

&

,

quod cognitio

ftrahit, quia cognofcic

Alio

obicdtt cogniti

ejfe

abftradtiua

,

& fic

fic

ab-

aiicuius neceflario in eo coexi-

quia fciiicet non nccefl^ario coexigit rcm fccumaduaiiterexiftcre, &inefFc6lu:fcdincuiciua gici;

cognitioneceiTari6cot'xigit rem fecum in efFcdlu

verum

eft,

quod

abftradtiua

fic

ab-

& refumitur ratio. Quicunquccognofcitadum vifionis & refpedtum fundatum in co.eodem ge-

Item vifio beatifica eft perfe£bior adus.qukm quicunque adus intelledius creati fed cx quocunqucalioadu fecundum Auguftinum 14. Tri-

nerecognicionis,cognofcic cerminum iilius vifionis ; fcd aiiquis habens adtum vifionis poceft cognofcere adtum vifionis incuiciue , quia prz-

;

fed vifio bea-

& refpedus fundatus in ea funt quiditates

creatz: ergo,&c. Item confirmatur ditas fubftantialis fiantia Angeli eft

quia adlus vifionis beatifi, qukm quxcunque qui-

,

necefre efle

,

,

quiaeftaccidens

qu£ non

includit

;

fcd de fub-

fuum

ejfe

,

,

;

mt.cap.9. derelinquicur

memoria ,

per

talem adlum

quod cx

quod

quoddam veftigiumin

:

Trtbatttrtef'

Irem fecundum Auguftinum 10. de Trinit.cap, 7.mcmoria & inteUigentia funt «quaiis aiTtbitus:

tio.

quicquid igitorcadic fubintclligencia,vclquoad

Augttft.

adl^um intentionis.vci

dura

cft,

;

ergo

fi

;

quoad adlu vifionis ipoceft fed aftusvifionis diuina-

cadic fub adtu intelligentia;,etiam quan-

frjftt

dnri

cognitit in-

cognofcic obiedtum mediante adtu cuiciue

:

tuitiu»

mt-

diatn.

eodem genere cognicionis quoco*

gnofcic aftum vifionis incuiciue,& obie£tum;fed

quoddam vcftigium

fi

cadere fub memoria

fcns

de vifione beatifica,

fic.fimiiitcr erit

6.

An d* Dtt

,

gnofcic adum.potcft cognofccre obiedlum,fi co-

ponerctuc quod ille adlus beatificus ceflaret; talis autcm recordatiocfta^us cognitionis abftradiuse ergo,&c. in memoria,

ftrahit.

poteft recordari fe habuiffe

ipfa derelinquicur

ciTc.

modo poccft inceiligi,qu6d abftrahac ihefe,

quoad lacionem

nec

,

Duplexabftrahett ab

adluaiis exiftencix.

fuum ejfe poteft haberi cognitio abftra6tiua. ergo multo magis dea£tu vifionis bcatifics.

Primo, quia de omni quiditate creata

cx eft minus

4-

eft

Vno

poteft inteiligi dupliciter.

Neceft hocinconueniens de Deo,ficuc uec dequoiibet alio. Sic ad quzftionem poflec aliquis diccre, quod raciones illaenon probanc qu6d aiiquis habeat cognicionem de cfTencia diuinaabftradtiuam immediace fed cantum mediatc , fciliccc mediance aliquoobicdio,ficuc mediance a6tu.Ec dico qu6d fimiles rationes non plus probant , quiim quod de Dcopoteft haberi cognitio abftradliua rocdiate. & fimiliter ego probabo tibi qu6d fcilicec de Deo poicft haberi cognitiointuitiua raediacc

tifica

Aoguft.

falium

cxiftere,&fic

potcft haberi cognitio abftradiua

frtbatur /i-

ejfe

modo, quoad rationem

berc cognitionem abfttadiuam de adu vifignis de rcfpedlu fundato in eaad Dcum beatifica» , tanquam obieftum. crgo , &c. Probaturminor dupliciter.

ttindt.

flrahere ab

cft.quin mtelligatur Filius; fed poteft aliqnis ha-

&

Confirtnati».

abftradiuaabftrahit ab
igicuc

de

Deo

,& tamen

in-

poteft haberi cognitio in-

tuitiuamediate,quod falfura eft. Secund6 probatur pcr iilud mcdium, qu6d de 7Deo poteft haberi cognitio abftradiua immc- Vel Mbftr9Siua immtdiatc, quia cuicunquc obiedto infinito non repudiata. gnat reprxfencari per aiiquid aliud,tanquam per

obiedtum reprzfcntans mediaie.provt per adtum vifionis,cidem obicdto ri

uon repugnac repraifcncaimme-

per fpccicra tanquara pct rcprxfentans

diatc.

QujEftio II. dit fab

gnat obiedlo infiniro reprq rencati per adum.ficsc per obiedlum , eidem non repugnat reprcfentari per rpeciem, (icut per rationem reprclcntantem: fed omnis habens Ipeciem de aiiquo obiedlo,poted pec iltam fpecicm habere cognitionem de illo obiefto abilrafliuam immediatam ; igitur ex quo non repugnat obiedlo inBnito reprxlenrari per fpecicm,pcr illam potcrit cognofci immcdiace cognitione abftra6biui. Terti6 Hc : fi Deus potefl; cognofci abftradiue per aftum viHonis mediatc,tanqua per obie£lum prius cognitum , tunc aAus viHonis beatiHcac in quantum habet rationcm obiedli prim6 cogniti, habet habitudinem alicuius caufs refpec^n cognitionis abftra^iux,vt terminatur in Deum ; Sc cunc quzriiur an habeat habitudinem caufx materialisian cauf^ formalis inhzretisian caufz formalis ezemplaris.an habitudinem caufs efficientis ; cecrum eft qu5d i€tus ille non habet habitudinem caufs materialis; nec habitudinem cau(x formalis inhzrentis quia. eft forma nmplex; nec habitudinem caufx finaiis , quiacaufa finalis fua e(l obiedlum huius : fecundo , quia operationes matcriales in agente ipfx funt Bnes. Reilac ergo quod habeat habitudinem caufz efficientis,

(olum differant fecundum rationcm habiti cognitione abftradliua de efrentia diuina , non po-

&

A

;

idem qai

zCtw

in re, iicet

eft

tf[i

«xiftentic

non fub

,

ex quo funt

ifto ccfpe£lu cationis*

Vnde

caufatusi carione.

luppofito

qu6d

,

teft concedi propcer illam difrecentiara rationis folum, qu6d non habercmde ^cognitionem abftradliua; fed canttim fcqucreturqu6d non habcrem cognitionem abftrndiuam de quodam re-

fpedbu rationis,quia

rationem , nec funt

Dcm, fecundum

iftos.

Q^ iE ytrum talfj

non differunt,nifi fecundijm duo nifi fccundum ratio-

ibi

S

T

I

O

II.

cognitio AbftraSiiua^QJptdici

cognitio fcientialis

.
Alenf. t.p.qM*Jl.i.m*mbT.i.T).'V\iom.i.fM,rt.qutll.x.an.i.

Mijxoa.qiuft i^. Pnligi.Do&otin Oxen.qudfi.x.ttS»' ter.df in PsriJiin.qutJl.i.trtU^i.dy etlUt. 19.

N Qv

I R E N D V M cft, vttiim poncns talem cognitionem , podit faluare qu6d Theologia dicatuc cognitio fcicntialis?& Argum. I. ntgmtiuitm. videtuc quod non,quia illud quod non cadit fub Audotcl. demonftcationc , non cadit , nec potcft cadere

fub fcientia.

Hoc patec

i

.Pefier.cdp.t.qah/cire eft

vel forma: cxemplaris. Si formaEcxcropIarisjilU

per demonftrationem intelligere; fed nihil,quod

teducitur ad habitudinem caufsefficientis.Tunc

cft in

enim reftat, quod habeat habitudinem caufz efficientis:& tunc argumetor.Quia quicquid Deus

go. Probatur minor,quia medium dcmonftratio-

poceft facere mediante causi fecunda,realitec di-

bet definitionem.Patct per

flindla i prima, potefl facere pec fe

o^

455

codem

di'ate.DecIauturpropo{itio;quu (icut obiedum iimitatum in infinitum diftat ab obfinitum , iefko infinito.ita fpecics creataiH ergo non repu-

;

igituc

fi

ille

Deo,poteft cadere fub dcmonftratione ; er; fed Deus non haAuicennam lib.\.ftif-

nis eft deiinitio, feu quiditas

fic.cap.i.Sc per

Damafc

lih.i.erthodoxdJidei,e«p.^.

Auicen.

DanMfc.

qmd tjuid.

iCtas habet habitudincm caufs efficientis,potefl

qui dJcit,qu6d Deus non habet

Deus per

Item,demonfttatio eft vniuetfaUam;fcd quic- SifUHtbm. quid eftinDeo,eft (ingularitas. Item , demonftratio cft pcr caufam;fcd Deus Tirtium. nullam habet caufam. Contci. In quocunquegenere cognitiouis int. ueniuncuraliquaprincipiancce(raria ,& aliqux conclufiones neceffariz aptz natz deduci ex illis principiis , talis cognitio poteft dici fcientialisifed in his , quz cognofcuntur de Deo iila cognitione abftradiua , inueniuntur aliqua principia neceffaria , & aliquz conclufiones necefTariz aptz natz deduci ex illis; ergo,&c. Probatur minor , quia in quocunquegenere cognofcibtlium inuenicur aliquis concepcus fimpliciter primus,

facere,& caufare nociiiam abftradliuam immediat^ de fe fine adu. Icem,quandocuquc aliqua duo fic fe habent ad cognitionem abflra£fciuam, quod nata fint squafe

litercadete fub adiu cognitionis abflra^tiux

vnum

illocum pec

fe

fumptum

Gtiim cognitionis abflradfciuz,

cum alio

, fi

potefl clle obie-

& il|ud fumptum

potecit efle obiedlum cognitionis ab-

ftca6liuz:fed efTcntia

&

ejfe

i€t\ia\i$ exi/lentiz

xqualicer nata funtcadere fubobicAo cognitionis abflradiuz; igitur

fi

effentia pec fe

fumpta

potefl habere rationem obiedli cogniti abflra-

tbiue; igicur& cfTentia fumpia cumrjf/^adualis exiflentiz; fed fi,efrentia diuina

non clauderet

in

fumpia poffet habericognitio abflradiua , ficut dc cffentia rofz potefl haberi coenitio abflraAiua igitur, &c. Probatur minor,tciIicct quod ejfe aftualis cxiftentiz , &e(rcntia zqualitec cadunc fub cognitione abflradliua , quia ficut de efTentia, feu quiditate fc ejfe formalitcr.de ipfa per fe

:

rofz potefl haberi cognitio abflca£liua,quia quidicas rofc non includic in fui cationc ejfe adualis cxiftenciz ; ica etiam de ejfe aAualis exiflenciz potcfthaberi a£lus cognitionis abftca£tiuz. Pro-

Deus cognouit abztcrnocfrencetum, ita cognouit exiftentias cecum,& tatnen ab zterno non fuerunt res iu zQta. £x his autem apparec , qu6d (i ponatuc folum diftindio fecundum tationem inter ejfe i€taa\is exiftentiz, effentiam diuinam, non potcft haberi cognitio abftra&iua decfTentiadiuina , (iue de r^,quia(i difFecunt folijim fccundi^m cationem

batur,quia (icut tias

&

faiSlamab intelle£hi,non difTerunt realitec,imm6

^pactc ceitotumcft idem; igitur quandocadit efe fub

adu cognitionis abftradliaz, (imiliter Scetioper.Tem. III.

ca-

&

ad qaem alij qui non eft refolubilis in alium , concepius habent ordinem neceffarium ; in illo ordineeft dare aliquod principium neceffarium, aliquas conclufiones aptas natasdeduci cx iltis principiis ; fed in his, quz cognofcuntur de Deo

&

cognitione eft aliquis conceptus fimplicitec primu$,qui non relotobilis in aliquem alium , vc altj conceptus pcimum conccptum eiTentiz , tali

& & funt cefolubiles in ipfum,(icutcftconceptus fapientiz & bouitacisi habenr ocdincm ad iftum ergo

,

Hic

,

&c. tcia

dicendafunt. Pcimodiftinguetur de Secund6 inquiretur , qux

cognitioncfcientiali. (int

conditiones eiTentiales requifitz ad rationera

fcientix

,

&

quz

accidcDtales

i

6c terti6

ad

quzftionem. Dicitur ergo quod aliqua cognltio poteft dici fcientialis dupliciter. Prim6 virtualiter. Secundo propri^,& focmalitec. Utacognitio poteft dici victuatiter , qux eft ptincipium cognitionis fcicntialis , (icui aliquid poteft dici principium

Oo

calidi.

StitmtU 4ieitmr tiitr.

dufti-

De cognitione Dei

434 SelntiM vir-

czUdif

ttuUittr.

do

qaod eft yinutlitet calidum. Sed ifto moquo pofliint

dicitur qu6d cogniiio fubieAi.de

demonftrari aliquae pafCones > dicitur fcientialis Tircualiier, quia illud fubiedum virtualitercontinet illas pafliones. Similiter cognitio raedij,

medjum

vf

eft,dicitur fcientialisvirtualiter,quia

virtualiter continetconciaiiones,& ideo cogniSeUntt^ fif- tio eius poceft dici fcientialis virtualiter. Secundo modo aliqua cognitio poteft dici fcientialis mMlittr.

& proprie & ifto modo cognitio omnium conclunonum demonftratarum in ali-

formaliter

qua

;

,

fcientia, veldernonftrabiliuro,diciturcogni-

tio fcientialis formaliter Afiftotel.

»ff*nti»Ut

yide Scot.in Patifen.q..x.

Frol.a.4.

quod patet

& fcientia cenclujionuw.

Secund^ videndum , quz dat conditiones

4-

/eientis.

,

pcr Ariftotelem^ri»>o/*«/?./m.55.dicentcm^«tf«/ inteUeiltu efi principiorum

Conditiinit

& propric

f:ntiales fcientiae,

ef-

& qua: accidentales.Et primd,

qua; iint conditiones cifentiales. £t dicicur,qu6d illac

funt tffentiales ,qued/cientitifit alicHiwcom-

ftexi mediati alicuiM nectjfarij euidenter deduili ex

^ui(>ufdam necejfarifs perfe notit mediate diate.^et eft

,

i/tl

imme'

primam condicionem,qui dicitur,qu6d

compUxit diftinguitur cognitio fcientialis4

notitia fimplicium tcrminotum. Per

fecundam

conditionera , qua dicitur quod eft compUxi me«^Wf , diftinguitur cognitio fcicntialis ii notitia

primorum principiorum, qux eft immediata.Pcr tertiam conditionem

,

quadicitui,qu6d

eft alicu-

vel dicic refpedum,ficuc dicunc aliqui de rifibili; fed fine dicac abfolucum, fiue refpe^um,finguU-

renon poceft habercpropriam pafSonem.Probatur,quia, omne fubiedum propriae paflionis determinat fibi paflionem pcopriam : fed nullum fingulare inquancum fingulare decerminac fibi propriara paflionem,vnde non magis dccetminat fibi hanc , vel illam , ficnc Socraces non magis decerminat

rifibilitatem

,

quilm

illain{

rifibilitatcm ex natuta

fua:crgo,&c.Secunda condicio eft,qu6d medium fic tjuodquidt quia medium in aliquademonftracione , vel fe tenct cx partcfubicdi , vel ex parte pafljonis, vel fe tcnet i partc vtriufquc:fed fiuefc

tencat^ parte fubiedi , vel pafllionis , vcl vtriufque,ctam vtrumque fit limitatura ad genus,& pet dift^erentiam

,

& per confequens fequatur

qu6d

vtrumque fit definibile, & per confequcns fi medium accipitur,erit definitio medium in demonftratione, vel (juodquidefi.

Tertia conditio

eft,

quod nulla deraonftratio concludit paflionem de fubic^lo fecundum a6lum , fed foliam fecundum ^ptitudinem. Hoc patet quia omnis paflio pro,

priafequensfubie^um,vel dicitabfolutum , vcl dicit refpedum; fed fi dicit abfolutam, probatut quod ex hoc fequitur propofitum:quia Deus poteft

faccre

fabie^um

fine paflione

:

ex

quo enim

diffcrrre abfoluta fubiedtum abfque aliqua con-r

opinionis , quia Hdes opinio poiTunt efte de contingentibus. Per hoc quod dicitur «Mi^fmfr deduiH, diftinguitur i^ fyllogifmis peccancibus in

tradidlionc poteft eiTc fine illa paflione, ita demonftratio concludens paflioncra talcm de fubic6i;o faciens fcientiam,n6 concludit cam fccun-

,

diftingoitur i cognitione fidci

,

&

ina(eria,vel fornia,quia licct

fit

ibi

dedu£lio,non

tamcn euidens,& maxim^ in pcccantibus in forma. Pcr hocquod diciturrAr^/i^wi^iMdiftingui-

&

dum

adtum, fcd fecundum aptitudinera, ali^s fequeretur qu6d fcicntiapo{Iccfalfificari,& eflec falfa demonftracio;

& fimilicer,fi paflio dicac ^a-f

habitapcrenthymcmata. Per hoc , quod fubditurrx d/i^Mi^iM

rum refpe^ura , probo quod demonftracio concludens paflionem de fubie^o non cocludic eam

per fe notit mediate, velimmediate, diftin-

fecudum a^um,fed fi:cundum aptitudinera, quia omnis cefpedus necciTario conrequirit duo cxtrema: mod6 autem nuUam contradidlionem implicat , qu6d vnum extremum pofllt ciTe fine alio cxcremo ; ergo fubicdlum refpedlas poccric efle fincrefpedu: vnde fubiedtum cuiufque refpcdus

(urcognitio peeejfariit

fcientialis ^ notitia

guitur cognicio fcientialis ^ cognitione habita per Syilogifmum diale&icum, quia licet Syilo-

gifmus diale^icus

pojQic aliquando concludere quia tamen non concludic ex ncceffariis,(icuc Syllogifmus demonftratiuus:ide6,&c.

neceftari^

,

Secund6 videndum

quae iint conditioncs

eft

, sCtnditinut accidentales fcientiae ? Refpondecur,qu6d aliqua: HeeidmtnUs, funt condiciones, quz fe tenent ex parte obicdi,

poceric efle fine refpeftu excepto r^fpeftu crea-

Deum

fn fcicntia ex par-

idem creatura: realiter, nuUa via demonftratio debec concludere paiConem inefre fubiedlo fccundum adum,fed cantum fecundijm apticudi* nem. Vnde quando demonftracut illa pafEo , ha-. bere tres angulos a^aUs duobut re£iu , non demon-

te obicdbi in cteaturis eft,qu6d cognitio fcien-

ftracurillapafEoadiiu ineffcfed apcicudine. Iftud

aliquae ex parte fubiet^i, in illa,

quo eft fcientia. Vnde

quae fe tencnt cx parte obie^i,quae accidunc

fcientiz, vt fcientiaeil in creaturis,funt quatuor.

Prima conditio, quae accipitut tiaiis fit

de vniuerfatibus. Secunda

dium demonftracionis

fic

dcfinitio

Tertia conditio quas accidit

,

eft,

eft, ,

qu6d me-

vcl quiditas.

qu6d

nulla de-

inonftratio concludat pallionem de fubie<^o fe-

f6ndtjm a^um , fed fecundum apcitudinem. Quarta conditio, quae accidit fcientia:, eft, qu6d omnis demonfttatio eft de aliquo caufato , quia

turs ad

,

quia

difFcrens formalitcr

etiam patet

,

eft

igitur

quia triangulus habet tres angulos

duobus re6lis,fed poflibile eft,qu6d non fint duo teCki in adlu. Quarta conditio patet ez pra;di^is ; quia omnis demonftratio eftalicuius pafEonis de {uhie6ko; fed omnis paflio & fubie-

dum eft aliquid caufatum:ergo demonftratio efl de aliquQ caufato.

Ex parte autem

qu6d ^ccidat fcientiz ex parte obicAi in creaturis , qu6d fcientia fit dc Priraa probatur.fcilicet

;

aequales

ficpcrcaufas.

€.

hanc

fibi

homo detcrminac fibi

fcd

vcl

jtu nectjfartf

Mttf*rtt «i-

omnis paflio propria,ve} dicit aliquid abfolutum»

fubie6bi,in

quo eft

fcicntia,di-

quia omnis fcientia eft alicuius fubic^o , quia omnis fcicntia ficut habet fubiedum propriura,ita paflioncm propiiam,quam c6cludit de fubicdlojfcd nullum ungulare in quantum fingulare habet paflioncm

alicuius conclufionis ex principiis prios notis fe-

propriam

cundum ordinem durationis;& ficdico,qu6d

vniuecfalibus

,

paflionis propric de

;

fcd vniuetfale in

quantum vniuerfale

qu6d ille difcurfus poteft accipi dupliciter:& vno modo accidit fcienciae , alio modo non accidit. Difcurfus enim poteftaccipi pro dedudlione

jiabet ; ha;c igiturfcientianoneft dc fingulari caufato in quantum fingulare,fed de vniuerfali

acciditfcicntiae,

inquantum

do

vniuetfale. Probatur

minor, quia

^x

p4rt$

co,qu6dacciditfcienti3equ6d fic per difeurfuro, fMht&i. quia incelledus noftcr ^emper difcurric ^ przmifmiflis ad conclufiones. Aduercendum taracn

& fcientiaeft, quia concingic

Ci-

quo eft. Alio mopro dedudione alicuius

bi ratione illius intelledus, in

accipicut difcurfus

conclu

QujEftio conclufionis ez prfncipiis, non prius notis duratiohe , Ccd natuti. Ec Cic dico • qu6d talis difcurfus

non

accidic fciencic

Quod probo, quiaHcut

omnis conclunofcientiaiis

quocunque

i

deducibilis ex ptincipiis

€t\i eil

,

pciiis

eft ibi

adualicer.

Vlccriusad euidenciam quzftionisfciendum,

qu6d

eiTencia diuina poceft cunliiietariivc eft pr;-

Aho mo.

9. di-

l-lftmti*

uia decerminationi voluntacis diuinz.

cognicis.

uinz. Si primo modo,coniidereiur,ncdico,qu6d IvlT^ «11. eircntia diuina cognita abftradtiuc eftratioco- tin^intti. gnofccndi terminos abfolule , puca quidicaccm

C H O L

V M.

I

Aihibita diilinElione fiienti* in virtualefh dr enumeratu conditionibm eJfentiaUbM^ form*lem d" accidentalibm /cientia , tam exparte obieili, tjuam ,

ptbieEli,

&

& afflgnata duplici ratione di/curfiut

cognitionem hane abfiraSliuam de

tiam virtualiter , (^formaliter

mam

t

refpe^u eontingentium in

liter pojjit darifcientia

Deo,& ^ua-

de contingentibus , de

tjuo late

Oxonicn.in Prolog.quzfl.t.collaterali,&

in Pa(inen.quzft.i.&

TEcci6,

refpondendum ad quod cogniiio illa ,

& for-

malicer. Poceft dicicognitiofciencialisvirtuali-

quia cognicio prims perfe&ionis, quz e(t in ciTencia diuina « potcft dici cognitio fciencialis tcr,

vircualicer.

Hoc probo, quia in quibufcunque perfedlionibus alicuius fubiedli eit dare aliquam primam perfedlionem (impliciter , cognicio illius pcrfedionis poceftdici cognitio (ciencialis viccualirer , quia calis perfcftiu concinetur virtualicer in fubicdo; fed in perfedlionibus Diuinis ell dace aliquam pcrfc<Slionem omniiio pcopriam Hmplicicec primam , quia non cfl ibi proceifus in innnicumi igicuc cognicio ilUus pcifedionis, de qua func aliz peifcd^iones demonftrabiles , eil cognicio fcicncialis vircualicer. Secund^ proboquodcognitio aliarom perfe£lionum de Deo poteftdiciicientialis formaiiteriquiain quibnfcunque pecfedionibus alicuius fubie£ti habencibus ordinem.eft dare aliquas perfcdliones dcmonftrabilcs de fubiedko , cogni-

&

perfe^ionum

poreft dici cognitio

Exemplum

beo noticiam de fubie^o

,

&

quando hade fubiedlo probo ;

paflionem, cognicio iftarum pafllonum poceft dici fcientiaiisy fed in

hominis in

fe

,

pcrfedionibus Diuinis

eft

dare perfe^liones habentesordinem ad primam,

& func demonftrabiles dc prima

:

igitur,&c.

Aduertendura tamen qu6d prima & fecunda 8. Tn Diuinit perfedio jn Diuinis fum indemonftrabilcs , fciprim» &/*' licet perfe^io efTenciz, quz eft priroa quia non tnnd» frrft habet aliud dequo poflic demonftrari,ex quo eft Bi» funt inprima. Secunda etiam perfedio quz immediace ,

habec ad primam,non poceft dcmonftrari,quia habeat , dequopoiut demonftrari ,non lamen habet per quod po{fit demonftrari,quia non fe

licec

& cft ratio cognofcendi comple-

&

eftracio cognofccndicomplexiones angulos , contingenccs non de fado^fed dcpolllbili. Si aucem connderctur eftcncia , vc cft fub decerminacione yoluntatiii diuinz , iic ctiam ellcntia diuina abftradiuc cognita : eit ratio cognofccndi

quiditacesterminocum,& complexiones ncccftarias,& coniingentes

,

& de fado & dc

pofTibili.

CQnH-

>,

dcrari vt cft przuia dcierminationi vohintaiis,

.'*

Similiter eftcntiadiuina clarcvifa poteft

Primomodoeft ccrminorum

Sc

,

complexiones neccllarias , & contingenccs de poflibili tantum.Vc autcm cft cognica clarc,& vt cft fub dccerminacionevoluncatis, cftraciocognofccndi omnia przdicata , complcxioncs contingcnccs defubie6lo,& de puflibili. Nec valec quoddicicuc, quod fcicnciaeft de

&

lo. neceiTariis^fedThcologia dctcrminacnonfoium ^Mlittr dt

dc nccciTariis , fcd cciam dc contingencibus. Refpondeo nccando.quiahoc arcumcncum facercl concra omnem opmioncm: & vlrerius dico quud licct de contingentibus non pofllt cilecognitio fcientialis quoad inhzren>iam ad^ualem , tamen contingentibus poteft ciTe cognitio fcicntialis quoad inhzrentiam apiitudinalem. Vnde & paC fio poteft feparari virtute

\

diuina a fubiedlo.Itcm,

Exemquoddam contin-

ta'ncce(rari6 poniitur,porcft cfle fciencia.

plum dc

eclipfi Solis

,

quz

eft

'*

gens fccundiam fc,non poteft eire fcientia , tain comparatione ad fuas caufas potcft

men de ea

ctrc fciencia.

Ad argumentum in principio qozftionis, cum dicirur. IUudejuod noncaditfiibdemonftratione

,

qu6d

nihil in

n, Adfrtmtitu

&

cijm »rgi"r>. friu, vcrura eft , Diuinis poteH cadere fub de- "f*^-

non habet rationem fcientia

dicitur

qu6d falfum eft. Ad probationem dicendum,qu6d accidit fcienti? in quantumfcientiaeft, qu6d medium dedemonftratione fit tjuodtjuidtft, vel definitio, quia hoc accidic fcientiz ratione fubic^i, quod eft limitatum paflio fimiliter eft limirara ad genus & difFeren-

monftratione. dico

,

tiam,

&

& ita fubiedum cft dcfinibile,& paflio de-

finibilis.

Ad Ubm ,

aliud

,

quod Dtmonllratio

tft

dico hic ,qu6d dcmonftratio

de vntuerfafit

AtftcuudS.

de vni-

uiiibilis eft irrefolubilis in plures perfedliones

ficnt eft cfTencia diuina,

recund^m rationem. Impofljbile cft ergo quod (ic dcmonftrabilis. Ocnnes autem aliz perfedlio-

quilibct Angclus facercc vnara fpccicm.

nes funt demonftrabiles ; quia prima perfedlio cum fccunda eft racio demonftrandi cerciam perfcdlionem de prima : necfolijm funt deraonftra-

vel in inferendo, vel in eifendo

Tom. III.

'^r

de contingcntibus fecundum fenonpoflic cire fcientia , tamen dc contingentibus in ordine ad determinationem voluntatis diuinz.qui pofi-

fimiliter fcientia , hoc accidic , & fcientiz,inquancum fciencia eft, quiafciencia poceft cfie de omni co , quod poteft habcre propriam pafllonem. Talia funt aliqua fingulacia,

Stoti oper.

"'"»''^"»"*'

licct

perfediionem mcdiam.quia nulla cadii incer primam & fecundam , necper definicionem prima perfedionis , quia prima perfedlio , cum iic indi-

,

-">**flrtiio

"/"*/"»''

xiones nccelfarias, vcqu6d triangulus habcc cres

vel vc cft lub decectninatione.

£c dtco'

fcientialis formaliter.

& fcquitut deternunationcm volumatis di-

,

racio cugnofcendi quiditaces

poceH: dici rcicntialis vircualiter

tio illarum

do

i.

his przmiflls cft

quzftionem.

media

Deo pojfe dicifcien-

monetque ne^ne pri-

Demum declarat tjMomodo pnjftt hac cogni-

tio dicifiierttia

agit in

,

refiluit

ne^ue ficundam perfe^lionem in Dtopoffede-

monftrari.

Us.

Dco,

fecundiim apticudincm , ita omnis concluHo cognita in adu eft adtu dcdudla ex ptincipiis prius

S

dtmtnfirnbi-

4?5

aptitudinem , fed ctiam fecundum,quia quzlibcc pcifcdio,quz ponitur in

biles fccundi!km

intelle-

cognitis

1 1.

uerfalibus

&

fic

oportcret dicere,fi

Ad , &c. dicitur, inodo dicicur, qu6d in Diuiniseft caufa in infcrcndo , noo in

Ad

cercium

,

qo6d

^

habere eaufam :

eircndo.

Oo

X

Sed

ttrtimm.

De cognitione Dei

456 Sed contt^ , quiatancnon rer demonflrationetn per

efTet differentia in-

efFcdum ,

&

per cau-

fam^ quia effedus eft caufa in inferendo refpeda caufx , & e conuerfo : ide6 dico ad argumentum alitcr

quod

,

fcientia e(l,

inquantum quod &t ez cau-

fcilicet accidit fcientiae

& deroonftrationi

,

Q^ iESTlO

lics

fed paternitas

i

III.

cognitio abjira^iua frofrietatum

Siii Dodlores citatot qutfiione Mntecedenti ;

& DoAorem

qutdlib.i.art.x. {^ 3.

Illud , quod non caditfubdemonihaiione, non cadit fub fcientia i fed proprietatcs pCrfonales non cadunt iub demonftratione : ergo. Minorprobatur , quia A proprietates eifent demonftrabiles , aut de peribnis, aut de cifencia : non de perfunis , qnia nul* la paUio demonftratur de fubieAo , quz non At extta rationem fubiedi fui , fed quzlibct proprietasefl de intrinfecaratione fuppodti , vtpaergo, &c. fimilirer nec de eifcntia , quia tet nuUa paifio demondratur de fubiedlo , nifi illa,

^ Vodnon. I

^

:

quz

efl:

cum

conuertibilis

non

prietas perfonalis

fubie(9:o

fed pro-

,

cum cf-

cft conuertibilis

fentia.

Contri Omnis propofitio nece(raria,& me:

Jir^umiftum ttiuu.

diata

,

non

6c

elfentiahs efl demonftrabilis

propofitio patet de (e; fcd propofitio

,

i

illa

qoa

in

proprietas dicitut de elfentia,eft necefiaria , quia quxiiber proprietas perfonalis neceifario funda-

tur in

&c cll

ejfe^

perfonalcs,

mediata

,

quia inter proprietatcs

& clfentiam cadunt multa: perfcdio-

nes abfolutx, vt intelledus,& memoria Et quod

t.

non fit idcm cum ratione elfentia.pa,quiaetiam hoc omnesdicunt, quia dicunc

fu» fubieiff.

ttia.

Primo,

quod uon funt conuertibiles. Hic primo odendentur, qux faciunt illa

quacllionci

difficul-

& funt tria. Ptimum fuSecundum

ex parte

mc-

Tertium ex parte proprietatum. Primum ex parie fubiedli, quod facit difficultatem, efl quia omnis paffio demonftrabilis habet fubicdum , de quo poteft demonftrari fed proprietas non habet fubiedum de quo poGit ,

;

nx, aut

,

quiaillud fubiedtum aut eftperfo-

cfTcntiae

:

non perfonx , quiaomnis

fio demonftrabilis

j

igitur.

paf-

ineis.

Secundo diftinguiturde conuertibilitatcjquia quzdam conuertibilitas fecundum vniuerfalitatem , & hoc eft , quando padio reperitur in eft

quolibet inferioti

ficuchabere tria

,

,

in

quo

&

triangulum funt conuec-

fecundi^m

tibilia

vniuerfalitatem.

Alia

eft

,

i

hoc.

His

vifis,

applicando »d diuina , dicitur quod

primaconuertibilitas, fcilicet fecundikm vniuer-

&

non eft in diuinis , ratio eft dida; nacura noirfe habec ficut fuperius , nec

falitatem

quia

ibi

&

eft

;

,

Sed tertio dico,qu6d cft ibi fingufecandi^m fingularitatem ,quia illaproprietas,fcilicet paternitas diuina , quas de fe eft tates rcaliter.

laritas

hzciex rarione

nam

dcterminat

fibi

naturain diui-

tur ad hanc proptictatem.

C H O L

S

Uu effentia

non

reperitur

ergo , &c. SuliitSum Secundum , quod facit difficultatemexparte deminJlMbi- medij cft quia fubiedlum demonftrabile debet , ii dibit ejfe effe conuertibile cum vtroque extrcmo,rx i.pofi tinuertibiU cap. 1. fed niiUam medium cadens inter proprieeum ixtretnit. tatem & elfentiam eft conucrtibile cumproprievbi reperitur effentia

tate pcrfonali, licct

fit

;

conuertibile

cum eiTentia.

Patec,quia qtiicquid pra;intelligitur ante proprictatcm pcrfonalem eft commune tribus ; fed cil

fui

& natura diuina ex fui rationedetermina-

,

intrinfcca ratione per-

fed proprietas perfonalis

quod

cfTentia

I

V M.

Non poteft autcm habere pro fub-

,

illud

uttttbilitai.

fecundum identitatem & eft quando padio eft eadem cuicunque fubiedum cft idem. Alia eft conuertibilitas fecundum finhulatitatem , & eft quando aliqua padio de fc eft gzc , determinat fubiedlum priinum quod de fe fit hoc fimiliter fubie^um ex racione fua determinatuc ad hanc padionem , qus de fe eft

Aum

,

4. Trifltx itn-

reperitur fubicdlum,

conuertibilicas

nes cmfotcndat

formaliter

Auguft.

&

ie^o effenciam , de qua po(£t demonftrari. Probacur, quia quando aliqua pa(Eo ineft alicui fubiedto primo incft vbicunque reperitur fubie:

3'

de fubiedlo eft extra rationem

fubiedi, fed proprietas fonat

minftrari,

&

hoc , qoia comparatio , naturx przcise ad fuppofita non eft comparatio fuperioris ad inferiora,& ideo non oportet qu6d numeratis fuppofitis plurificetur natura. Hoc vult Auguftinus j.deTrinit.cap.vlt.vhi vuh quod eirentia diuina comparata ad perfonas non comparatur ficut fuperios ad inferius,quia non fe habet ficut genus fpecies. Comparacio autera naturae ad mdiuidua , & fingularia eft comparatio fupeiioris ad infetiora, & ideo numeratis indiuiduis numeratur natura : ficut numerato Socrace , & Placone , numeratur natura humana

non func conuercibilia fecundum identitatcm. Probo , quia alicui eft idem effcntia realiter , cui ptoprietas perfonalis non eft idem realiter iintno differt , ficut patet quia effencia eft idem realiter paternitati, aii paternitati Filiatio n6 eft eadem realitcr,imm6 difterunt iftz duz proprie-

dcmonftrari

A(i(lot.

dico ad quzftionem

multiplicatur. Similiter proprietas

dij.

firnri di »li-

,

tet

niitur ex parce fubicdli.

p»lp» dtbtt demtn-

funt oppofits paf-

propriecas

tarem in

OmnU

vifo

naturae ad indiuidua

fcicntix**

Vgttiuum.

fubieSi di-

& filiatio

quod alia eft comparatio naturx ad fuppofita , &

perjonalium fojjit babere rationem

1.

vt patet de fe;

»

Tertium , quod facit difficultatem ex parte Opptfittpafptoprietatum, quia de nullo fubiefto vt videtur, JionisoHptffint di vO» pofTunt demonftrari immediat^ oppofiia; palfio-

Hoc

ytrum

petfonali

ergo, &c.

fiones.

effendo.

fis in

cum ptoprietate

tibile

communecribus,noueft conuer-

'Declaratis

nem

ijs , <]tta ,

retjHiruntttr

refoluit

ad demonfiratio-

Do6lor poffi dari cognitio-

/cientificam dt proprietatihttt perjbnalibm refpe-

tiones

,

&

prebat difcurrendo per omnes cendi; qua reqturuntur odrationemdemonfirMionit.

HOc

vifo,ad quacftionem dico

,

quod cogni-

tio proprietatum perfonalium poteft

habe-

rationem fcientiat;& probatut ifta propofitio, de omni ilio de quo poteft effe demonftratio , de omni illo poteft effe fcieniia fed de proprietatibus petfonalibus , potcft effe demonftratio ; ergo re

:

de

iis

poteflefle fcientia.

omnis ptopoficio

Minor probatur,quia

neceftacia

mediatanoncflentialis.

Refelutit queftienii.

QuxftioIV. habens prxJicatum conuertibile cum fubje&o,omnis talised demonftrabilis. H«c propo^tio pacet difcurrendo per conditiones fcientic poHtas in quzft. antccedcnti. Sed propofitio , in tialis,

qua

dicitur in efCc proprietas peifonalis ipfi ef-

eft neceifaria.Patec etiam qu6d fit niediata,quiainter proprietates effentiam func

ientix diuinac,

&

perfe(5tiones media:.

quia proprietas non

non

Eft etiam

eflentialis,

de raiione intrinfeca cffentix.Eft etiamconuertibilitas proprietatiscum fubie£lo,& cum medio, loquendo de conuert ibieft

litate Hngularitatis.quia (icut proprietas

cerminat fubiedlum de

fe eft hdc, iic

niedium,fcilicet intelledus,vel

qu« de-

etiam illud

memoria defeeft

^«(,per quod poteft demonftrati proprietas de cilentia.

Ad rarionem

in

contrarium , quando dicitur,

Si d«mtnflraretur,4ut dt ferfinis, aut ie tJ[emi4?non

tum frind'

non de pcrionis concedo,&

f»U.

eftentia

,

tu dicis,qu6d

quia omnis paflio

eft

non de

conuertibilis de

Mod6proprietasnoncft conuertibilis cum eftentiaa dico quod verumeft primo modo fecundo , fed bcne eft conuertibilis tertio fubiedlo.

&

modo. Per idem patet ad illa, qux faciunt difiicuhacem. Adprimum , quandodiciturquodnondemonftratur de eftentia.nego. Ad probationem di-

cendum qudd loquitur depaflione conuertibili primo &fecundomodo. Ad fccundum patct per idero. Ad tertium,qnod facit difEculcatem.quando dicitur qu6d de nullo fubiedo poffint demonftrari pafllones oppofitx ^conccdoquod verum ,

eft

dc fubie<^o Iiinitato,non de illimitato> cuiuf-

modi

eft efTcntia

diuina,idc6

Qv ^

T

S

I

non

valet.

IV.

o

Vtrumtalij cognltio abHraSiiuit , qua fonitur media, fdjjit haberi de

Deo per

dliquod commune reprafentatiuum

li-

mitatum i T>.J\\om.x.p.q.^6.*rt.i.

Hentic.^mdl.yq.x^.^ qu$JLit.

f. t.Banbl.i. (/
y.^.Doftor in Oxon.xdifl i.q.^.df in P»rifi*n,^.x.fr»l.i^ y.3.«rf.x.Vafqaex i.fart.di^.ii\.e.^.

457

Secunda difltctiltas Ct aliqua fpecies creata po- Sinmd», ceft reprxfentare immediatc cflcntum diuinam apud intelledum meum, cadem ratione alia fpecies repczfentabit eandem etrenciam apud intelledum alium. Tuncargumemor. Iftxduzfpecies,c6m non finc de fe M,conueniunt in fpecie,

& poceft abftrahi

conceptus communis fpeciei.

Tunc quzricuran

iftud

commune

fub ratione vniuerfaliori,quam

;Targuiturqu6dnon:quiaefrentiadiuina

I.

mum

pri'

ntg»»

timum.

fuum efje ; fednulla fpecies creata cft fuum «j/r,quia hoc eft proprium Dei ergo de Deo non poteft haberi talis cognitio per eft

:

tale

SteunJum,

& illa>

cur;e[go,&c.Probatur prim6 qu6d non tub ratio» vniuerfaliori , quia tunc in DiuinisefTec cale,

ne

quod non

eft

verum , nam

fi

ducecec fub ratione

non haberemus aliquam cognitioncm propriam cftentix diuinz.Nec poteft ducere fub eadem ratione, quia quanto fpecies eft vniuerfalior , tanto fub vniuerfaliori,cunc per fpeciem creacam

vniuerfaliori raiione duceret;quia illa fpecies fic abftra^a ab illis eft vniuerfalior. Tertia difiicultas eft ifta,quant6 aliqua fpecies TtrtUu reprxfenrac nobilius obiedkum, rahtu fpecies eft

ergo fpecies creata reprxfcntat diuicum cfTcntia diuina fit obicdtum nobilifIimum,tanc Ipecies cteata excederet in infinitum omnem creaturam , cfTccquafi petfenobilior

nam

; fi

efTentiam,

&

dtionis infinitx.

Quarta difficultas , quia nihil potcft caufare §lu*rtM. fpecicm alicuius obiei^i in aliquo, nifi vel ipfum obiedlum,vel aliud,quodcontinet perfsdlionaliter,vel virtualiterpeife^ionemobiedtiifedcfrencia diuina,qux ponitur hic cbiedum,non pctcft caufarefpcciem ; quiatunc caufarct naruraliter, quod non cft verum , quia ad extra Deus nihil caufat naturaliter; necpotcft aliquid aiiud , quia nihileftin mundo , quod contineat virtualiter perfeiftionem diuinam ; ergo videtur quod nun fit daretale reprzfentatiuum. Quinta difficulcas,fi deberct poni talis fpecies, ^int», aut illa fpecies poncrctur ad facicndam prxrentiam obiedi , aut ad determinandum potenciam?

^

Sed propicr neutrum iftorum poceft poni ; ergo, &c. Probatur quod non propter prxfenciam obiedli,quia cfteuiia diuina fecundum feeft przfens cuilibet intellcdui. Iiem ,dato qu6d ponamus iftam fpecicm tamen Deus cft intimior incclle,

£tui,quam fpecies. Hzc propter fecundum,fcilicct vt determinec potentiam, quia ficut fe habet bus

;

,

7'Ethie.

fic finis in agibili-

fed voluntas fecundiim fc eft determinaca

refpe£bu finis vltimi uertibilis

minatus

,

,

faltem vt naturaliter con-

igitur fimiliter intellcdus erit deter-

& non indigcbit fpecie determinante.

reprxfentatiuum.

Item

,

vna fpecics creata magis

diftat ^

Dco,

qukm vna creatura ab aliaifed vna creatura perfe^c non poteft aliam reprxfentare. Argum.mSirmtuiUHm.

reprzfcncarec fpccies

aut fub racioneeadem?nec fic,nec fic,vt jprobabi-

principiuin in fpecutabilibus

Argum.

illa

Contri omnis cognitio eft per allimilationem;fed fpecies videtur efle ratio aflimilandi po:

S

C H O L

Ohijcitt:r pri-

M« dificul-

m6 & immediace in cognicionem fux idex, quia

&

omne exemplacum prim6

reprxfentat

fuum

cxemplar ; fed quicquid eft in creatura eft exemplatum & ideacum:ergo prim6 reprxfeatac fuam

idcam,& noncirentiam diainam.

,

quat in fne

docet cognitionem

<]ua hu haht.diffit' Oxon. 1. dift. J q. 9 prafirtimi n. I i.in reiponfionibtu adargumema Htmici,

efemiam diuinam.Potiffima

poffit

fius traituuerat in

inhzreat ad hoc,qu6d reprxfentat. Hic ponentur prim6 aliqnx difKcultates , prima, qux occurric elt illa, ideatum ducere pri-

,

Dei ahfiraQiuam dari fojfe per (petiem crtatam , ^ua rtprafemart

quia nihil eft ratio aflimilandi aliud alicui , nifi illud inhxreat fibi , fed efTcntix diuinx nihilinhzret:ergooporiet ponete fpeciem , qux ,

V M.

Propofitis <juil>u/dam difficultatihm

qutilionit dijfoluit

tentiam intcllediuam obiedio cognito;non ellentialicer

I

.

SEcund6 oftendendum qu6d non obftantibas ,

|

difficultatibus,talis cognitio potcft ha- Ktftlmtit af' beri per aliquod medium reprxfcntatiuum limi- firmatima ?««^«*»*' efTcniftis

tatum,vel fpeciem reprzfcntantero.quiain

non repugnac primuro,nec ita eft, qo6d potentia intelle<2iua,& tatio inrcllieendi,& adus intelligendi fic fe habent , quud iunt cfl entialitct ordinata. Oo 3 tialiter ordinatis,cui

vltimum,nec medium fed :

De cognitione Dei

438

vel

dum

Deuto abftradliu^, nec tatio inteliigcndi repugnabit fibi , taljs autem raiio intelligendi eft

realitet

Tpecics.

quz

cuicunque proptet fuam imperfedlionem, vel ptopter cognitionera importantem imperfe£bionem,non tepugnat illud,quod eft magis perfcdum . nec quod eft minus petfeiftum , quia impcrfcdkum, in qOantum iraperfedum , non reItem

pugnat

,

alicui nifi ratione perfe6lionis alicuius;

led exprimere eilentiam diuinam per modum adus vltimi eft perfcAius, quiim exprimere eam

per modura fpecieiiigitur cura cognitioni habita:

fuum ep , &c. Ad hoc dicendum, qu6d maior poteft concedi , & minor negari , quia in fpecie creata fecundum muhos, non differt eftentia 8cejfei&c dato quod difTcrret, non valet ratio , quia ad adum rcprzfentandi non requiritur conformitas , quac confurgit ex vniuocatione omnimoda, fed fufficit conforminulla fpecies creaturx

tas

,

quz

eft

confurgit ex immutatione

&

patere in illo exemplo de adlu,

in-

eft

non

idem

caufet

,

,

qu6d fit idem

tamen volantas diuina,

cum

realiti:r

efTentia diuina,poteft

caufareeam^

Ad quintam t fpecies teqnireretur aut proptec reprzfeniationem,autpropterdeterroinationemi nec fic, nec fic ; dicendum quod illa ponitur nec

^''j«»«"*«w.

propter hoc , nec propter illud , fed ponicur proptercaufationem.Imaginaturetiamaliquis,qu6d ad caufandura adlum mtelle^ionis requiruntuc duz caufz partialcs,ita quod potentia intclle^iua eft caufa partialis,& fpecics eft caufa partialis

tu dices,'qu6d

frintifnliM.

DupUx

diuina

tia

aliquid

fit

cum obie6lo;mod6 dico,qu6dIic^tefren-

gnabit exprimi per rpeciera.

mum,cumdicitur,ersetiadiuinaeftfuuro
fianti».

tertium,fcilicet vel nifi

fupplens przfentiaro obiedli,

»rgum.

J.iifttmtUi.

perfediionem obie&i. Dicp quod omittis iftud

de Deo,vel pofllbili haberi,non tepugnat exprimi per a£tum, vt probatum eft, fibi etiam non repu-

Ad argumenta in ptincipio quaeftionis.Ad pti-

4-

Ad

quodcontmet virtuaiiter.vel perfedionalitet

nata , qaia ratio intelligetidi eft tnedia intcr potentiam 6c aftutniergo cui non repugnat potentia intellcdliua , &c zStiXi intelligendi ad cognofcen-

potetunt facere

tiales

Deus

& fic iftz duz par-

vnam caufam

totalem. £c

poteft fuppler^ caufationcm

fpeciei,concedo:fed dico

non fupplendo, hoc eft,

n Deus non fuppleat , tequiritut fpecies ponenda eft.

Q^ ^ Vtmm cogmtio

T

S

& ideo

V.

intuitiua t^ abSiraSitHA

de Deo Jint

^ojjibllu baberi

Hcut poteft ideo non valet.

O

I

,

,

eiufdem ^eciei.

Ad Cccandam. Omnis ff>eciesiim$tat4 mngu diflat, &c.R.eipondco diftinguendo dc diftaniia;qa\i eft

quxdam,quz elt fecundum gradum pcrfe^ionis, Sc iftomodomagis diftat fpccies a Dco qukm ,

vna creacura ab alia creatuta. Aliaeft diftantia, eft fccundum gradum proportionis , & ifto tnodu non magis diftat fpecies reptaefentans ab

Almain.itt }.(/«/?.i4.9.i.<)rf.i. Duran.^.j.

Do&oxinOxtu,

x.dijf.i.q.^.n.ii.tjr ^.difi.49.q ii.n e.dfquedl.ii.art.j.

§.cirea fecundmm,^ lib.x.Metaph.q.^. t^lib.T.q.s.

Ca-

aeU.in fufpUm.liirorMm dt Anim»,dij^.j.fiii,i i.Conimbricen. } .de

Anima,taf. 5 .^utfi. 5

qu^

cftentia

,

qukra ab

dum gtadum

alia ctcatura

in

,

quam

fecun-

ptoportionis immutatur eftentia

diuina.

Ad ptimam

difficultatem

,

cum

dicitur,0mff«

primam ideatum , &c. ^uia exemplatum efiprimo exprejfiuum difficiUtMm, fui exemfiaris. Refpondeo hic diftinguitur de

Ai

:

quod iic fit ad iimilitudo idez,& non eft alicuius

ideato, quia cft aliquod ideatum

idem.quod eft

,

ideatum,quod Hc Hc eft nmilicudo ideae, fed alicuius alterius. Mod6 loquendo de primo ideato.vcrumeft quod pfim6 tepraefentat ideara:

altetius /imilitudo. Aliud eft

ad idcam ,qu6d non tantum

AdficHndM,

non de fccundo. Ad fecundam diffieultatem de fpecie, concedo qu6d qua ratione

meum

poteft Heri

apud intelledum

fpecies reprzfentans eftenciam diuinam,

eidem t atione apud tuum. Et cum quzris de fpecie abftradla \ duabus vtrtm,icc. Dico , quod iila fpecies tius

flc

abftrada,

ab inferioti

,

cum

non

(it

abftradta ficut fupe-

poterit diicere nec fub ra-

tione vniucrfaliorijncc fub ratione propria in

cognitionem cflcntiz diuinz;quianon poteft habere a£tum realem , Hcut ncc homo abftradlus
Ad

&

Platone.

quz

cfrct

pcrfe^ionis mfinitz dico qnod iilud poflit argui de a£lu. Alitcr poteft dici qu6d verum eft, ,

qirod dicitur in maiori. Quandoillud rcprzfentatiuufn reprzfentat de fc illud cft

,

quod reprzfen-

rcprzrentabile, fed nulla

fpecies creata potcft reprzfentare eflcntiam di-

ninam,quamum JtdjuMam.

;

;

& & minus clara cognicio,ergo,&c.

Irem,qu£ diuidontur in infcrioribus,vniuntur Sttundum, in fuperioribus

reprzfenrabiiis eft,crgo,&c.

AdqQartam.Quodnihilpotcftcaufarcaliquid, , nifi vel obic£kum.

quod repixfentet obiedtum

;

fed cognitio intuitiua

Ctiaz diuiduntur in potentiis fenfitiuis

vifiua,& imaginatiua

Contr^

,

:

& abftia;

patet de

igitur,&c.

qu6d otdinatur ad aliquid

ficut

finem.difTert ab eo fpecie;quia intet finem

,

ad

& id

quod cft ad finero,eft otdo efTentialis^ordo autcm eirentialis non eft nifi inter ditferentia fpecie,paitt^.Metaph.cap.i.text.i i.in indiuiduis ciufdcm

non

Ariftot.

principium perfeftius; fed abftra£kiua ordinaiur ad intuitiuam , vt ad finem : igi-

fpecici

tur

eft

&c.

,

De iib tatem

eft

,

quzftione primum,quod facit difficulquia ab eadem potentia refpedu eiuf- Prima

dem obicAi,&

eadem ratione non potcft dici ni fi vnicus adlus, quia idem fecundum idcra non eft natum facere nifi idem fcd abftradliua & infub

dijp-

tultoi.

;

tuitiua fnnt eiufdem potentiz

dem obiefli, & fub eadcm cffe

tcrtiam difficultatemdefpecie,

tatur,quantum illud

I. R G V 1 T V R qu6d flc quia magis clarum,& minijs clarum non diucrfificant Primum arg, _ K? fpccieii) cum ergo cognitio intuitiua ne^iuiuum. abftra^iua non difFerant nifi ficut magis clara, \^'),

vnicus adlus.

patct, quia fub

Quod

omni

& refpedlu

eiuf^

ratione;efgo vidcntuc

fub eadem rations

fint

ratione

,

fub qua poteft co-

gnitio intuitiuaefreobie£li,poteft

& abftradbiua.

Confirmatur ratio, quia i.de ^nima, te.xt.^i. potentix diftinguuntur per a^us, & adlus per obic£la;igitur vbi eft idem obie6lum,& fub eadem ra-

Ceti/lrmatit

frimm. Atiftot.

rione,ibi vniuntura£tus.Conficmaiuretiam,quia Cenfii-m»iio

Anima , text. com. 38. fecantur fcientis, qiicmadmodum & res de quibus , fed hic cft rcs eadcm & fub eadem ratione ergo & 3. de

:

fcientia.

Se cunduro

feeund». ht\l\Qt,

V.

Qujeflio tttwU» Jifji*»it*f'

quia iilud, quod non variac cationcra obiedli,non variat (ationem A&asiCcA abfens ptcfcns non va* riant rationem obicdi } ergo nec rationcm adus: fed incuitiua eft fcmpec refpedu przfentis , abftraftiua refpeSu abfentis , per prxfentis ; aliud non videnrur difrcrce , niCi pec abfcns pszfens j igicur , &c. Tectiuro,quod facit difficultatcm e(l,qudd incer quxcunque duo extrema natom eft cadere medium difFerens fpecie ab cxtremis, non eft nacum vnumextrcmum immediatc fuccedeie alteSecun
,

cft

,

&

&

&

&

T*r$i4.

Aasoft.

rirfed fccundum Auguftinum lo.Ciuit.cMp. lo.cognitionem fidei fequicur viito; igitur non eft illa aliquid tertium difFcrens fpecie ab vtroque ; fcd

cognitio ifta abftta£tiua differc fpecie a cognitionefidei, quia illa , fcilicet abftraftiua,poteft efTe fcientifica, 8c illa

quz eft

fidei.non

tip abftradliua Sc intuiciua

non

ergo cognik

:

difTert fpecie

vifione.

S

C H O L

I

V M.

plufqaam name* ro , & non ditferunc fecundijm magis , & miniji: ergo, &c. Pacec ininor, & probo qu6d plus di£re> ranc,quim nameco,quiaiflc cognitiones,fciiicec intuiiiua

intmtiuam difiingui

&

abftca6liaa plos differunt

duiz abftraftiuz

,

,

tunt numeroicrgo illc plufquam nuroero. Qu6d minus , patet , quia quz fie

&

vnum

pcr intcnnonem infra fuam racionem fpecificam fa£lam poteft adzquari alteri, difFcrunt

non

fcd

,

fic

abftradliua intuitiuz

Jpecie *h tb-

quantumcunqae

crcfcat,crgo,&c.

Tfrcia racio

cognicio

eft illa. Illa

eiufdcm

fpeciei

eftobiedi przfentis

;

fcd cognitio abftradiua

& abfentis indifFercntcr:in-

cuiciua dcterminate cft przfcntisiergo,&c.

Itcm.quando inter aliqua cxtrema eft aliquod medium,fidifFctacfpecieabvno,&abalioifecunduro Commentatorcm 6.Phyfi,com.ii.ScA cogni- Commcnc, cognitionem iniui-

& cognitioncm fidei,& differt fpccie ^ co-

gnitionefidei,qniapotcfte[rcfcicntifica,cognitio

non ergo , &c.

fidei

:

Ad rationes.Ad primam in principio quzftio-

& miniH non diuerfifi-

tumHm;tertia,ex diferentia obitElorum vtriuf^ue/cien-

nis cijm dicicur,qu6d magis

ti(t^uarta^uia abkraEiiua efi media inter intuitinam cognitioHtm perfidem.

&

magis & minijs przcise non diuerfificent fpecicm,tamcn fi gcnc-

SEcund6 oftendicur, qu^d differt fpecie intui-

minits non diuerfificant Jpeciem, id cft,non funt nifi

tiua abftra^iua.lBt pcimo arguitur ex comparationc potentiarum,quia quzcunque arguunc

in

cant Jjftciem, diccndum

quod

iicct

raliter accipiatur ifta pcopofitio

KtfilMth iUAiiitnit.

indift*e-

cum cognitione, quz determina-

te eft obicifbi ptzfeniis

tx comparatiene pottmiarum yficunda expartetegni-

3'

quz

renter eft obiedli przfentis&abfentis,non cft

cio abftradiua eft media inter

firaQiu*,prahat^ue^UAtuor rationibiu;fmn* defitmpa

quim

,

& duz intuitiuz & iftz difFe-

non ftcunJum magit

ciuam jlffirit/cientiafn

439

infca genas propriura diffcrunt

&

,

qu6d magu

,

f• -A^

pnmum

*?""'''"'''

&

diucrntatemfpecificaminpotentiisinferioribus,

eadem fpecie,propofitio non eft vetatfubftanenim eft magis cns, quam accidens, & tamcn ens , qu6d dicitur de fubftantia & accidcnte,non

arguunt diucrfitatem formalcm in adibus pocentix fupcrioris : fed in potentiis fenfiiiuis cognitio abftradiiiia variat fpecie rationem potcn-

eiufdem genetis,nec fpeciei diuiduntur in inferi^htUt Aifecunii. fecundum. vnittntur in/itperiorihue, dicendum, quod illa pro-

cizjigitoc&c.

pofitio,^w< plurijicantur in inferiorihm,8cc.

Patct etiaro catione, quiafi

quod

mini^s vide-

&

ineft,& quod magis;fed minus videtur,qu6d faciencia diucrficatem formalcm fpeciiicam in adlibus potentiacuminferiorum facianc tuc inefTc

tia

eft

^a

Ad

tionaliter. Similiter

efTenc

verum.

,

quia

femper raagis vniuntur potcntia;, quim aftus, camen ita eft : etgo,&c.

Qu6d aucem

iila

,

quz

diuerCficant

&

adum in

nigrum

exempio , quia eniro album

difFerunc fpecic

,

&

& vifio albi difFerc fpe-

ciei vifionenigri,ide6diuerficasiftorumaduum eft caufa diuerficacis in a^libus iRiclledliuis,

quia

fpede ab intellc6lione nimult6 magis illa quz diuccfificant po«

inteilcdlio albi difFccc gri:igitur

tetiam inferiorcm^fAint caufa diuetfitatis inadli-

bus potentiae fuperioris.Probata eft igitur maior, fed

minor

patet,fcilicet

quod in potentiis

fenfiii-

uiscognitiointuitiua&abftradiua variant fpeciem ratione potentiz inferioris. Pacet dc vifiua imaginatiua potentia : igitur , &c. Sccund6 oftcndo ex p«rte cognitionum , quia quaecunque infra proprium genus difFerunt plufquam numero,& non difFerunt fecundum magis mini^s,difFerunt fpecie ad minijs. £t dico infra genMtproprium,tyi{i in gcncre cxtraneo non oporcec : ucut homo albiis horao nigcc difFcrunc plijfquam numero tn genere exrraneo,non camen

&

&

&

diffecunc fpecie; fcdita eft,qu6diIlxcognitioncs

duz potentis

intcilc^us

& voiuntas

in

Ad difficultates refpondendum cft.Ad primam cum ifta

potentia infcriori , dioerfificent adlum in potentia fuperiori,patet

fini

cum

homine ,fcqucrctur quod vna poientia in animali , quod non cft

lero in potentiis inferioribus faciaut diucrfitatem

in adibus potcntiz fuperioris

cft

&

diuecfitatem focmalem in adibus potentiz fnperiocis.quim quod fiicicntia diuerntatcm forma-

formalem

non

c6m

potentia cognofcitietiam appetitiua piurificcntut in parte fcnua ficiua,fequeretur qu6d cfFene vna potcntia intcnvniuerfaliter vcra,ali^s

diciior idem inquantum idem, &c.

i,

Dico quod Ad frimMm

propofitio poteft intelligi dupiiciccr.

Vno

di^ultatem.

modo fic, quod idem a&iuuro in quanium idem, fempcr eft natum facerc idem , hoc cft cundem ,

effedlum.Aliterpoteftintclligi,qu6detna6liuum natum cft facere plures cffcdus , fcmper laroen

idem pafliuum natum eft facere cofdcm cffcdus. Primo modo propofitio eft falfa tam in agentelibcro, qui^m natura zquiuoco. Sccundo modo cfk falfa in agente libero.Paict.Dcus cnim in aiiquo paffiuo poffet facere cffcdtas , quos nunquara fecit; vera autem eft de agente merc naturaii,quia circa idem pafEaum vniformiier difpoHtum, na« cum eft eofdem effedus producere.

Ad confirmationero, ^«*w/<«e diftinguuntur,8cc. T^pbx Dicendum qu6d quzdam

czdifparatzomnino.vt vifus & audjtus,quzdam funt poientiz organicz fubordinatz , vt vifus fcnfiis communis,& de illis hai>et propofitio vcritatcm.Aii^ funt poicntiz ordinatz non tatione roaioris & minoris communitatis obicdli.fcd r»cionedignitaiisipfarum,vt intelicAus Angelicas

&

& humanus & de ;

iftis

quia quicquid uaturo

/•»*-

erdiMMi» funi potcntiz organi-

non

eft

cft cffc

propofitio vera,

obiedluin iDtclle-

f-

"»"*"^

440

DecognitioneDei Quseft.VI.

dus Angelici,natum eft efTe obiedumintelleftus humani.Alis fugt potentiz ordinatx , quia adio vnius ordinatui ante adtionem alterius , vt intelledbus Deeft rei fpofio ad fecuBdam coa<

& voluntas & dc iftis ctiam cft ptopo/itio ;

Ad

recundum,ciim dkixuv.JUudqHcdnon variat rationem obieQi , »0» variat rationem a£im , dicenfirtnacionc. prsfens non AdfeeMnda. dura , qu6d falfa eft , quia abfens variant rationera obiedi , & tamen varianc AittrtiMm. aftum. Ad alind,»nw qMsun^He duo extremay &c. Refpondeo diftingucndum cft de immediato fucceflluo,vcl fecundym rationem mcriti & prsniij,vel ex natura rci. Modo dico,qu6dcognitioncm fidei non fequitur vi(io immediate ex natura iei,fed fecundum rationem meriti,!k prxmij.

&

&

Qv uE

S

T

I

O

VI.

cognltio abHra&luafoJJlhilu ha-

beri de Deoj^ intuitim de eodemjimul

Vide Tiofkoiti citatot in

I.

drg.frlmum neittinm.

I D E T V R quod non. Quia intelledtus immediata cognitionc refertur ad obiedwm cognitumj fi igitur intelledus pof-

RE

L

1

non tendit tus

autcm

in obic6i:um nifi

medianie aAu:habi-

refertur}igitur,&c.

Itcm,aduenicntc perfcAo, euacuatur quod imperfe(Stum j cognitio intuitiua dc

eft

Deo eft per-

HVA

SteUium «r. If^nitntitm.

fediifima poflibilis haberi de Deo,abftradtiuaeft imperfedta igitur , &c. :

Contta,non plus repugnant cognitio abftradiiua & intuitiua de Deo , qukm cognitio matutina & vefpcrtina de eodcm.fed iftx pofiunt fimul ftare in intclledu beato. Patct per Auguftinum fuprik 4. de Genef, ad literam cap. ig. 30. 31. igitur,&c. Circa iftam quxftionem dicunt aliqui , quM fic:primaratio eorum,quia dmerfaaccidentiaaltcriusfpecieii&noncontraria^pofiuntftarefimul.

,& difllmtlitudine in fupercognitiones non funt contrariz»

Pacet de fimilitudine }

fed

ifta:

& funt diuerfarum fpecierum,vt didtumeftprit^s:

futfi.tmtecei.

Cenfimatit.

cfte(rentialior,qu^mrelatiohabitus,quiahabicus

ficie

fojjintjiare in intelleSluf

Ariftot.

tap.6.

Confirmatur , quia relatio a£bus ad obiedium

falfa*

ytmm

habere fimul duas cognitiones de eodem obic^OiintclIedus bis diccteiur ad idem obicdlum; confequenseft falfum,vl patei 5. Metaphyfic.

fet

ergo , &c. Item , licct duae cognitiones , quarum vna ell euidens, alia obfcura , non pomnt fimul ftare, tamen dua; euidentes poflunt fimul ftarcjfed iftz amba: funt euidentes, quia vtiaque fcientifica.

&

DE

S

V NT.

^''g.^ffirma'

'""""*

441

VSDEM

EI

DOCTORIS SVBTILIS QVjESTIONES MISCELLANE^

DE FORMALITATIBVS. TKACTATVS IMPEKFECTrS. Cum Notis SC Scholiis

R. P.

CEN ViESTiONES

S

'Mifeebantur

ad ftnem

Trimam

de Anima, , hxcpromifiuefequebantur. Li~

s

quadam Ktchardi

qui (s* CommentariosTheologicos

,

Anima, j

& alia pulchra.

,

&*

quadam

qu£ circumferuntur

nondum

4. Sententiarum s alia Aureoli

libri

in quopoft

aliorum traSiatusj^feluta quaftionesj

alij

Magni

iAlberti

betales.

A.

Scotus in libros dc

Iri titulus erat:

alia ^dcolai Lirani

VR

hasi prater primam j exjcripfimus ex codtce^e'

quneftiones Scoti in libros

^uodlibeta

L v c i£ V V a d d i n g i.

membraneo MS. Bibliothec^ yaticanay num. 8^9.

tufto

eius

F.

inter

imprejfc s ^vt

quaftiones fenpfit ^uodli-

qtufitonem de attrtbutorum difiinS^ionej imperfe^am tameny accepi^

musex eademBibliotbeca

codice Sy^.adfinemlibri/ecundiReportatorumTarifienfium.

Stylus , methoduSidoSirina Scotum redolents ^fertajfis quafliones haSialid/que multaSi

quas tabuU Guillelmi de Mijfale indicant ,

^ adhuc

riorum impcrfedlorum nomine recenfuit Titfem. tationum yarietatem Mifccllancas nuncupamus

s

defiderantursfitb

Commcnta-

^s propter materia, &* dilfui£ reliquarum more Notis ^

Scholijs illufiramHJ.

QviE sTio Vtrum omne

Prima.

intrinfecum

Deo fit omnino

idem ejfentia diutna circumferipta ,

^

qiudL i). qtttjl. i. (T). Henric. 9««.//. ^. fW4jf. i. Goffced. fMM//. 7, qu*ft. I. D. Thom. t.fart.ijMtft. iS. mrt. t. J* vtrit, art. g. 7cfufc, 9. qudft. I. 1. 1-*ft.

^

i. dift.x.

qutft.t.mrt.i. Capreol. dtff.i.qutft.^.

dift.t. ^utft. 1. Aritn. diff. i. qutft. i.

Aurcol. qutft. ^.trt.x. Antonius Syredas, Faber, & alij ScoMx f*tulitritraO»tuiiferm»lit»iibm, Ideni Fabcc

Kiiiin

in l,dift.x,qutft.7.diff.t9.&xo.

Suarex i frt. irAit.

i

.

lik.

(^iio.VideDoAoicin

raf.

i

o.

t.etntrtu.^.

Vafq. i . fmrt

iiff.

1 1

«.

i.iift.x.futft.j.driiff t.jutft.^.

<^ ttlUt.xt.dy *^^' fftin.

I.

EspoNDEo

ruppontoexaliisquctenendum de di-

(lionibus quid Ht

ueiHs modis idcnticatis, titatis,

concedendis

;

Tom. III,

& non iden-

vel negandis in

diuinis i fuppofitis etiam rationibus Scoti oper.

.A. run eft ftrmnlittr B. vel ifta , qux cquipoUet ei : A. tim efiformiditer idtm B. qu6d vide- rrimm fnpt' tur formaliter remotiot k multitudine & varic- fi*** '•««••"*•• tatc intelledluum,feu fenfuum diuerfitate.In ifta uidem : At mn ejl formaliter B. non negatur ab'o\\nhA , efTc B. Sed cfrc fic , fiue fub tali modo, ?< vtformaliter & compofico modo , negatur , non rationc eius , quod importat compoficio , fed ratioBC modi, ficut ifta t/£tlti«p$ ntn tji homomllmt. Similitcr hic :A, non tjl idem formMliter B. nega-

teria

Aleof. \.fmi.qiuft.^%.mtm.i. '^iAziA.i. iifi.x.*rt.i.q.%.

Durand.

^^^

tur cfic propoficio prima concedenda in ida tax'

intelleSiM.

mrt. I.

illas. Et ad breuiter loquendum ; efr^-«. fentia fub przci(i(Iima ratione Ht Si ; paternitas »t aitinai»-. fub propria , przcifa ratione fit B. Hxc vide- mtfirmaUt.

ordine inter

&

quacunque operatione

& i.&

explicamium talem identiratem, vel non identi- Qutntm tatemihic videndum eft de propoHtionibus con- f"^'^ P^t*fi' cedendis , vel negandis. & oportet dicerc de jJndlvtlnt.

terminorum

:

:

&

non abfoluce , fed fub ifto modo, hoc rationenegacionis modi. Secunda propoficio , qua mulri vtuntur qoafi tor identicas

aquiualcnter

cum prima

,

videtur efie

B, non /iint formaliter eaclem.

iftt

:

A,&

& tamen ifta non eft

vnum fenfum,ficoc prima.NamaliquisaltercarivoIcns^diccret qu6d

prxcise detcrminataad illum

Pp

hic

Setuniattlt^ ttiinda.

Mifcellaneorum

44 i

hic ponitut pluralitas :jiSc B. non fimt eadem, tum cx copulatione pofua inter yl. B. quae iion potcft elfci fiuc aliqua diftindionc , quia non vi-

&

dctur quodomnino idem poflit fibi ipfi copulari, tum cx pluralitate confignata, Sc cx copula,& aliqui pricdicato.cum dicitur,y«w^ eailem.Wnde

&

in illo vcibo Chtifti loannis

i

c.Ego& Patervmim

notant pluralitatem perfQnarum in coplurali numero , jHmris \ fedvnipulatione,

ptmus

,

&

tatcm vrtcnris , in pracdicato fingulaii \num, quare fequicurillud,G vHum^non igiturdiuetfum; Filius ,8c fimilis cft fcnfi Jlmus, crgfo l^atcr Hilario lib.i.Sentcntia Magiftri cx Auguftino tentiarbm diftindlione fecunda , pcrrracStando illara au6toritatem , Faciamus hominem ad imaginem

&

&

drJimUitudinem mfiram:\bi ait,diccndo Faciamus,

&

nofiram pluralitatcm pcrfonarum oftendit dicendo vetoimaginem vnitatem eflcntix. ConfirmaCUr ratione, quiaadiftud intccedens :

non/emperPaterefl idem Patrt,non vidctur inferri, ergo pater

& pater fmt commune Nam antcccdens .

vcrum,

cft

ficut iftud, Pater efi Pater,con(e
videtur fairum,qaia notat plutalitatcm in fuppofito,& in appofito.

qnod

gatio inclufa in hoc

modum

eft diflinSltm

,

negat

importacum pet hoc,quod eA formaliter.

Et fi iftc incellcdus poirci haberi ex vi fermonis, tunc non fcquicur;non eft idem formaliter, ergo diftin^tum formalicer

cft

qucncis

;

fed cft fallacia

Conlc-

quia in anccccdence negacur prxdicatum compofitum ex dccerminabili determinance,&: vctificacur ifta affirmatio circa dcterraiuabile riegatum. Sicut nec tenet ifta confequentia:homo non eft neccirario albus,ergo cft ncccf;

&

nonalbus

fario

& inmultis aliis, vt hemonon efi

:

mode

eflentialiter,& ijuiditatiue, vel perfe primo hilii :

ergo horno

efl eflentialiter ,

rifi-

vel quiditatiue per fi

primo modo non

rifibilis. In anteccdente quidem negatur rifibilts fub ifto modo,& hoc eft, quia iftc modus ncgacur:in confcquencc veromociusaf-

firmatur refpe£tu prajdicaci negaci. Ec ideo confequcns eft falfum , nam iftud pra:dicacum nega-

cum nonprimo ejfentialiter, velquiditatiue ,velperfi primomodo, dicicur de fubicdto ; imo nec alia nefc primo modo de alinecnegacio alia ingreditur eftentialitcr in efTentiam aliquam pofitiuam. Concra hoc idem Sc diuerfum func immcdiacc

gario praedicacur per

quo

pofitiuo

,

:

Hic non videtur quod ifta conuertanturin ncgatiuis , hoc noncftformaliter idem illi,& hoc &ill'ud non funt formaliter cadem. Refpondeo tamen non facicndo vim in vcrbis,

/. MetaphyficA text. cem.i^. ergo pari ratione fdemformaliter,Sc diftinEiumformaliter erunt immcdiatc oppofitacirca-^. refpe-

vbi fanus iutcllcftus hab^iti potcft ,ibinegatur identitas u4, &c B. ciim dicitur ,j4.&:B. nen fitnt

forraaliter

Obiicies.

eadem,(itni negatur in antcccdcntc:ficut in

com-

niunimodo loqaendi pto codeni habemus

,

cratcs cft fimilis Platoni

,

&

Socratcs

So-

& Plato

arguitur deilla pluralitaic ,-qu3c vide-

tur poni in confequcnte proptcr copulationcm

in fubie£to,

dicaco

,

& pcr

6tu B.

& numcrum confignificatum in pra:-

quod ad vcrumquc fufficit di,im6 minima, illafcilicet , quae ad diftindta nomina fynonyma, hasc enim potcft dici

A

confcquens fequitur , fi non cft ipfi B. crgo eft diftiniStum for-

idem

maliter ab ipfo B.

Et confirmatur in fimili , quia ita fequicur hic de eodem §<. de diflin£lo,Cicut cum aliis detcrminabilibus.

idemipfi

funt fimilcs.

Etcum

oppofita circa cns. ex

^.

Sequicur cnim , Ci A. non cft rcaliccr fi. crgo eft diftindum realicer ab ipfo

& fimilicer in fingulis modis,quosponicPhi-

lofophus i.Topic. cap. gcncrc , crgo

illi

cie, fpccic,

&

eft

6.

puta

numcro

fi

,

hoc non

diftindlum gcnere

,

numero,

,

eft

idem

& fpe& ica in fi

ftinitio rationis

aliismodis videcur, vbi

fufficit

Sequicur enim , fi ifta non funt eadem ratione , crgo funt diftiniftarationc , &indiui-

negaretur^G/^i^/w* & & Tulliiufitnt idem,

non <.'«

enfisfitnt

idem,ve\,Mar-

;

Ad racionem

,

poftec dici

quod

alia diftin^Stio

requiritur intcr copulata.faltcm rationis, vel roinis, ifta

autem

pofita eft de extrcmis.

no-

A 6c B.

Vndc yidcntur illae propofitioncs ptimae & a eundcm intclledum importare , vel faltcm fine i

iraproptietate poffifnt ^ fanc incelligentibus acci-

pi,quaficonnaruralcs quanciim ad intellc6tum. luxca

iftas

duas ,in quibus negatur conuerci'

paternitate

Dcitas

,

;

DeitM

&c e conuerfo.

efi

formaliter diftiri5la

luxca fecundam

a

ifta,

& paternitasfitnt formaliter dijlin[id.Vtofo-

ficionum iftarum vna

eft

vuum inccllc(%um;qu^m

minus dccerminataad

ncgatiua^.Nam ifta, qux minus vidccur pofte habere diucrfos intclillie

\e6tu%,(c\\icet, Deitas efl formaliter difiinEla apatcr-

habcrcduplicem incelleftum. quod modus imporcacus pcr ly forma-

nitate,\\Aetux polle

Vnum liter

,

,

affirmccur circa iftud dccerminabile

,

quod

eft diflinSlum, ficut affirmacur in \ik.A:hoc efifrmaliter

idem

ifli ,

circa iftud detcrniinnbile

idem. Alius incclledtus poiTe: habcri

,

quod cft quod ne-

eriam fcquitur

idcm pcrfonalicer

,

&

Filius non func Patcr crgo funt diftin£ta perfo-

,

nalitcf.

Non

vidctur ergo inftantia contra iftam con-

fcqucritiam,nifi dicaturprsEciseeflc in propofito

dcfignificatione iftius propofitionis :-^.

&

ftinElum formaliter ah ipfo B.

natc importct

^


vtriim dctermi-

primum fcnfum praedidum,

vcl

alium. Vcl dicam mulciplicitcr ad iftos duos fen-

& mulca alia difcuffionem exquiram , huiufmodi relinquo Logicis, fequendo commu-

&

fus

:

nem modum

loquendi. Potcft crgo

ifta

concedi,

faltcm conccdendoillum intcllcdum,fecnndum qucm npn vidctur multum diftatc ab incelledu negaciua: primae conceflae.

Nec

bilicas>func alix dua: affirmaciux diftinclionis iuxca primam. Ifta

diftindio racio-

nis.

nis

Et quod ndtaturindi£lo Chrifti,cfficaciam habct in fuppofito , quod non fit foia diftiniStio rationis inter copulata , quiafuppofitum licct non habeatur cx ratione copulatJonis habetur tatnen ex rationibus illorum qux copulantur, quia implicatur in eis opptrfitio rclatiua realis.

eft fola

ifta:

inftanciae fupri

addu£tx in oppofi-

tum, mouenc ,quiafiaccipiatur confcqucns in codcm incelledtu rcfpc6tu ancecedentis,ficut hic, omncs illa: confcquentix cflent concedenda:,puta exemplificando de vno pro aliis quod non cft ,

rifihilis

epntiaUter,\elCi

pofita,

quod

cfrec

cft

concedenda

non ,

circt alia didtio ci

rifibilis

homo

efl

,

C

ejfentialiter.

cum arguicur quod C. non cadit in nem hominis, ficut ncc A. negacio in nc

im-

puta C. tunc ha:c

Et

definicio-

definitio-

poficiui.

Rcfpondco,fi negatio libera.vel inclufa in hoc, quodtft C.poflitnegaremodura additum fignificatum pcr hoc,quodeft
Quceftio iftam

,

hoc

C. tjJentiAlUtr

efl

,

&

ide6 concedicur

qu^dC. ptsdicacur cnencialicerdehominc,quia modus illc e/ftntUlittr, iu

in ancccedenrc negacuc

confequtnce ;iffirmacur. Aliccreitam pofTec dici , qu6d accipiendo ifta adaivbiA eJJimUliter Sc fcrmMliter ,&(. limilia» vc

modum diitindionis (icuc modum idencicacis, immediace oppodca funt iAa. A

przcise dicunc

,

Aefl Jic diflinlium B. non faciendo vim de affirmacionc, vcl ncgatione impottati pec hoc quud cft,rcilicec,C. &c. efiJU idon B.

Concra hoc inftancix funt : quiaHcut rinb'le noned ciTcncialicer idem homini, ica cftdiftin-

Aum eiTcntialitcr ab homine,hoceft,diftinguicur fecundiira eircnciam, quia eftencia

e(rcncia,&

hzc

diftmdla ab

eft

non

elTencia naturalicer

eft

decer-

minacio huius componrionis,/wrr/?
quz

«/(/^in^MMiobligacio ver6

quod

eft

negacio

cflentia fubiedli

,

proccdic fecundum

vel diftindio

,& procedet

,

notatur efte de

de alio incellcdu

prouc eftcncialiiec intelligicur decccminarfc compoficum. Ifto roodo intelligendo hoc cotum , quod eft formditer eUHin£inm , ftrmalittr e(k deteiminatio diminuens a diftin^ione , Hcut 6c hic , non idtm fartnaliter , ftmudittr diminuit^ non idcncicacci itaqu6d(icutformaliter non fequituri/MM n»n formalittr tadem , ergofwit nen eadem : fed cft fallacia fecundijm quid,& iimpliciccr ; ica non fequil\xt,fHnt diJHn£iafonnalittr,tr£o/itnt diftin£ia:icA eft

defedus. Si quisproccruicndo per illam proponcionem, ji nen tft diftinSbun formalittr a B. velit alium intcUcdkum concipere , qukm intcllciStum diftin^ionis diminutai,patet qu6difta non fequiturex pcaemiOis ,nec poceft ex iftis ad vlcima inferce tanquam fcquens ex dacis. £x cectia Sc quatta infcruntur propontiones alix vt conucccibiles , puca inxca primam cectiam , ifta quinta hMtt diftinilam formalitattm fimilis

:

&

A

A. tflcUftinEiaa farB. Etiuxta fecundam & quartam ifta,

aformalitatt B. \e\yformalitM

A

malitatt

&

B. hahtnt dijiin£iai formalitates

Utoi

%A.

& formalitoi

j vel , formaB. funt dua , (iuc diftin&a

formalitates.

quia H

pra;mifIIs,probacur in

^ eft diftin£tum realitec

ergo alia eft realitts A. ic alia realicas B. & nraihter. ergo A&cB. habent duas cealitates 'i (\mi\i » etiam (I A8c B funtdiftindhc cationes ,ergo habent diftindas rationes, (lc ergo habetdiftin£bamrationem ab ipfo B. Contca, in antecedente negatur hoc, quod eft ,

A

l

8.

:

,

&

ponet formalicatcm , ic cuni hac Jiftindionem fimplicicer quu it lic, nulla iftaiuin maUtatti

formaUter fecundum illum intellc£lum,fecundi^m

,

;

fequicur cx propofitionibus priu:» dacii, fcciin-

dum

inceiledum

,

in

quu datz

funt. Si aijtcra in

aliqua iftarum diftrahacar diftindiio ,fiuedimi-

nuatur , ficut in anrecedeiitc , vrl ncgccur modus imporcatus per hoc, quod e(\.formalittr,}^ot.cx\xtit iftz fequiex

De

irifto,

illis.

fcilicecquod ponicur in anceccdencc,

modus diccndi. Vnus

poceft cftc duplex

il\c,qu6d

hoc,quodeft f?Hm, aliqoid prxcxigic quafi tnaceriale, puca encicaccm, aliquid pcr fe punic quafi formale, puca non identitatem. Ad hoc quod

&

fit

diftin^io fmipliciter , requirttur qu6d

pliciccrcntitas,& fimpliciicr

confequens duplex poceft di^m

,

quia

cft cnticas

vel ex parce formalis,

quia in idencicate fimplicitcc foli!lm fecundiim ^m/^.

Vcrum

diftindio iccun-

cfle

tantum fecundum aliquid,

lim-

(it

non idcntit2s:& pec

ex parce macerialis

^Mi<^,vel

eft

non

idencicas

quod eft SflinEium poflic diminui pcimo modo per hoc , quod addicur caaucera hoc,

qu6d

fic

communi ntodo loquendi

,ex

cunque,ficuc

in

quo-

& hic.

Et hzc ratio

ab illa ratione,vbi non

eft diftindVa

fecundum comm^uncm modum loquendi diftindio realis , fed tantum in cali ejfe quale ejft compecic excremis, quod cft<;i^racionis. Hoc videcur poftc con^rmari , quia deccrminario habec tjji fecundum tjft decccminabilc , vel faltcin fignificat

,

non

vciius.

De

fecundomodo, quantum ad formalerh rationem non Jdentitatis ,non videtur quod ifla podit habcti diminutionediftin<9;ionis

videlicet

perhoc,quod<^//?>»^M>»additur tali, vcl cali detcrminabili quia dctecminabile non eft fortnali ter decerminans fuam decerminacjonem. Scd fi concrahac ipfam , hoc eft tancum macerialireri :

tum quia quodcunque dececminabile poceft ,

in-

determinari diftindlione rali,vel tali,purt

diminutai& hoc finc repugnancia incellcduum , vt pote qu6d duz rationcs diftinguuntur fpecifice , & ita fimplicicer quantum eft exrationenonidentitacis. Si auteni dcterminabile diminueret quantum ad rationem fui , non poflet intelligi,vel poni quantumad illud diftin€tio fimpliciter, fiue non diminuta , quin videretur repugnantia intcUe&uum. Hoc tenendo confeqtienter dtcendum eftec fimpliciter,vel

,

quem fequitur ex prima, quz vera eft , yel faltem hocquod cft yvriRMiirtfr eft decerminacio dimi-

eliflin£ia

nuens refpedlu eius , quod

cui magis probabilis,qu
,

eft diftinQum.

In alia

qo6d

tfta

eft fimplicitec fi^Ca

a fermalitatt B. (lax

:

FermaUiai A.

& diflinSa exeadcm parre

hic ponirur ,fermaUtas

diftindio videcur diniinui,quia nulla

compoficionis. In prima auccm parte

addicuc

vnum

didtio dirainuens. Poftec dici

,

quod

ex aliquo diminuco

quitur idem fimpliciter acccpcutn. propofitio, A.eji diflinEinm a B.

non

fe-

Cum ergo ifta

non

«ft

concefta,

prout negatur hoc quod eHformaUter per negationem inclufam in hoc ; quod eft dininSium. Vcl fecundum aliam viam , hoc quod eft formaliter dimimitum, hoc cft quod eft diftin^um ide6

nifi

:

nullo

modo

fequitur confequcns,in

turjfocmaliras

quo affirma-

& diftindtio nmplicicec.Stat vis in

Sftti oper,

Tem. III.

cancikm

Sicuc aucem

tft

y/idetav forfun ali-

aucera,nec formaliccr negacur,nec affirmacucnec fibi

°'

,

li decerminabili , nuUum proprium ejfe eft ejfe fecundiim (juid , puta ci^m dicicur : ifta eft ratto diftindaab illa rationcdubium eft. Videcur cnim

teliigi

Qu6d aliz fcquantur ex firaili,

445

I.

hoc fi ifta propoficio formalitod A. efl difliniia a formalitate B. Velaliazqiiiualen!i fibi,juta/«.rmalitas A. fermalitat B.funt «^M.vcl diJiinQafor-

non

;

fcd

m fubicdlo & aliud in przdicaco. ,

non conciahicur al
per decerminacionem fecum ex

compolitionis pofitam ; alias ifta pollci concedi:0»i»*f hemo tfl albiu , qaii (ubie€t»tn cantiam coniraheretur ad

ftandum pro hominealbo.

Irafimilicer vel magis noncontrahirur aliquid,

non ponitur , quod fccum ex cadem parte compofitionis. Vnde hzc eft firaplicitcr prima Omnt opinahilt eft , vel

vel diminuitur per illud

:

Pp

1

tft

l

o.

Mifcellaneorum

444 Sed

dicuntur inter iftas , formalitas diftinSlakformalitate ,&cformAlitM efi diJlinSla

tji ens. efl

ifta

adiiocquod vera , quia in neutra probatur hoc

fermalitM aformalitate

fecunda

quod

fic

eft formatitoi

non

,

fufEcit

diftrahcrc

,

,

liue

diminue-

quod eft diJiinEla , 6c hoc quantum ad formalem rationem diftindionis , fiue non re hoc

,

fimpliciccr diftingui ifto arciculo

&

&

identicas fimplicicer

;

II.

non

fic

&

,

,

u4 ad B.

& proprictate.

firopliciter.

qu6d concederctur ; hac formalitas diHin, vel faltem quod eft diftinda forma-

fcilicet

iftiusarticulf,

qui hucufqueconfiftic in hoc, quod e^componere, vel dijiinguere

cum hoCjquod e&fbrmaliter,ye\for-

A

«»*/<><«; prim 6

concedenda eft ifta, fcilicec nen idem B. fccundo \^i:AeJi difiinElum

eji fermaliter

ncgando e^ formaliter„

formaliterab ipjo B- incelligendo fane,vel

modum iroporcacum

pcr hoc,quod

vel incelligendo diftindiionem diminui pcr iftum

modum addicum,ficuc diflum eft prius.

C HO L ^

S Exhoc

loeo

V M.

I

illatione ijiarum propojitionum

,

manifejie coUigitur Scotum admittere diJiinSiionem

formalem intereas maliter

Aliusmodusdicendiforte placet quibufdam,

A, ejidijiin-

, quia diftindHo , quae ponitur in anccccdcnce fecundum f»»W, in confequente ponitur

non

aftualiter fimul elfe

de eftentia

eft

fcilicct

qux nunquam eft

verc,realiter

in ipfo,

,

eiufdem encis repugnaret

nifi reali fimplicicaci

A&c B

infercur,

plicicer

eft ex il^is diftindionibus habeac alia ad diftindionem fimpliciter , tamen dc-

vltimum complementum

ficit

ficut apparet ex AlGtii in

RccoUigendo igitur \ principio

Notatur igitur in vtraque quod cft diftin&io fimpliciter , hoc quancum ad non identitatem fimplicicer j hoc autem falfum cft , ficut didbum cft in prscedeniibus , quia diftindum praecise formalicer , ecfi habeac a<5tualitatem plcnam contra diminutum ejfe, 8c adtualicacem propriam convirtualiter e^ ; Sc adualicacem tti potentialiter puram concra confujttm ej/e , fiue mixtum ejfe,8c requifitia

,

quando ergo

Elum fermaliteraB. etgo forntalitai A. ejidiftinila aformalitateB.ed falfa (ccundum ^uid,U fim-

idencitatis.

quancum

:

quanonftint etdemfor-

realitates,

& propterea inanem

ejfe illerum Jcrupulum, quiindiuinu negant diJiinSiionem ftrmalem inter effentiam attributa , atque inter eandem relatio;

&

,&

&

Elaejiabilla

nes

licasabilla.

Sed tunc oporterec illas exponere, hzc diftin<%io diminui quantum ad rationem fuam formalem per hoc , quod eft

qua tamen admittuntnon

qualiter poftct

mnhabere identitatem formalem. Neque fitjficienter deducunt hanc Jitam doUrinam ex illo leco Scoti in i.

formalitas

conccfib

, ,

quia in quocunque antecedentc praevcl diftindtio diminuitur

modus importatus

pei

hoc , quod

,

vel negatur

eft formaliter.

inter ipfa attributa fibi inuicem comparata; effe

eademformaliter , Jeu

num. 44. %>bi negat illationem dijiinHionis formalii ex non identitate fermali ; ttenimpafdiji. X. qutji.j.

Jim

&

vbique , prajertim

fiinSlienem hanc formalem ex natura rei ante

Lotut ttr'

malita&-<4eft diftinda a B, nec

primum difiinElionem hanc in

Tuftus.

jjjijj

'

,

....

alia eft pcrfo-

eadern perfons.

^ fimili

,

diJiinSla realiter

ncgo confequentiam realiter

,

aSlum intelleElui admittit inter perfeBiones

;

proccdit

ergo dijlintla formaliter,

,

quia

cum

dicitur dijlinna

ponitiir diftindio fimpliciter

,

&

hoc

quantum ad vtramque condicionem , tam videquancum ad entitacem , qua: hic omnis incelligicur per hoc quod dicicur realiter , quam eciam quantum ad non idencicacem ,quia nihil cftibi diminuens racionem non idencicatis fimpliciter, & ideo fequicur confequens , quod funt diftinftje realicaces,fiueres quia non infercuc licet

omnem

ejfemiales

tamen,& cum mederamine loe^ui voluit,vbi

Dei. Caute excogitauit

Ad argumentum in oppofitum, qnod

^•

di-

ejMxft. 4'.

diji. 8. lib. i.

qui vulc vci vcrbis minus dubiis ifta formalicacepoteft concedete iformalitoi A.ejiformaliter diJiinSla a formalitate B. fcd hec ifta for-

Salcem

,& Scholis

diuinitfiib

illit

terminis

inuexit. 2Ve etemmpltuaejuo

&

vnitijfma , fimpUciJfima , aSlualiJJtma arcana diuina vidtretur difiinguere , vti maluit negatione identitatit

,

qttam affirmatione difiinSlionts

quit, eft vci ifta

hocnon

negaciua,

idem , qu^m hoc

Melius

;

eft

in-

,

formaliter

& fic A'\(i\nA\.\m.SecuriM

cft fic

ita videbatur loquendum tunc

,

denec explicatii in fe-

quentihm difiinSionibut diuinarum emanationum difiinSiis principijs ,fimplicitate ejfentia

tributorum

&

,

,

varietate at-

perfeBionum effentialium,

tjualitate

&

aliquid fimpliciter ex fcipfo fecundijm fuid ac-

clartus Ucuit difiinElionem hanc explicare , firmiori fundamento fiabilire ,vti arnplifjime prttfiitit difi 8. Gjupd autem loco fupra citato confequentiam illam,

cepto.

Non

,

Cum eciam dicitur, bac fitnt diJiinStaratione, diminuitur ibi diftindlio , falcem quantum ad ep, ficuc diminuicur quodcunque aliud ficdecerminacum , puta cum dicituK?^ in opinione, velini»' telle^u non aucem diminuitur quantum ad formalcm rationem diftin6lionis,quia fi ponatur ibi alia determinatio fic pcr fe diminuens, fequi:

tur confequencia

,

qu6d

func rationes diftindla:,

faltem in intelleftu quia ens rationis :

e^

non habcc

diminutum,ica& quodcunquedccerminans ipfum non habet ejfe , nifi diminutum. Ide6 ,

nifi

in confcqucntc fe ipfo

fic

diminuto

,

intclligendo, nihil infercur cx vcl

fecundum qtid accepco

in

ipfo

B.

func idem formalicer ,ergo diftinguuntur

formalicer ,»0« admiferit , vel non oporterefequi dixerit

,

bene explicant Lychettu

pterea diSlum refponfione

ejuia

,

,

&

vt ipfi Scotus

ad primum

fnnt idemformaliter ,

alij Scetifia

principale ajferit

(Jr

,

pro-

difi. 8. quafi. t. ,

in

aliqua non

tamen non difiinguuntur for-

maliter; vt gradns intrinfecus nen efi idem formaliter

ctm eo

,

cuiits

efigradui

,

& tamen nonfequitur

difiinguitur fermaliter ab to

formaittatem

,

cuiusefimodus

;

non enim

dicit

,

ergo

per fe

pertjuam formaliter difiinguatur a re ,

nonformalitas.

Vnde non idencitas

latiuspatet,quam diftinftio : quod vartjs infiantijsfu-

fms docet htc Tartaretus,prafertim in non identitate diftinElione reali;probatque

&

nen bene fequi,non fitnt ea-

dem realiter,ergo difiinguuntur realiter. Vide Smifing.

antecedente. Aliccr eft de ifta

.

:

A.

eji

formaliter diflin&um ab

nam decerminacio/orw
de 'Deo vne traSl.

i. difp.

decerminabile , quod cft dijiintlum non piir/io modo.fciliccc quantumadcntitatcm, fed fccundo modo, fciliccc quancum ad non idenr.}tatem;

TErtia propofitio,

fiquidcm

neganda ,

cflc forraaliccr diftiniSlum

noji incUidic

i

.

qfidft,

z.

num. 40. Vide

Sthotium qftafiionis Jequentis.

efi

fcilicet

,

qvbdformalitas

A

' J

^»'

diftinna k formalitate B. fimpliciter eft

& praicise conccdcnda cum ifta detcrmma

^^'JjJ'»

^]|^y*

*

Qusftio mimuonc formalitas tyf

k formalitAte B. 6c ua quodcunque cdeiitialc conccdciidum c(i cde dilUndutn formaliteraquolibec per(bnali,non autem fimpliciter diftindtum. Rcftat adhuc vnum dubium,de multis ptopotji diflinfla

formAliter

Ationibus pcrtincntibus ad iftam detcrminationem imponatam pcr/«^4/i/fr,pHta dc ifta, Ipfim

ji.ddB.

diftiH5lio

fermaUs-Sc^i^i ftatim fequitur

cx i\h. Aefi dijttntl Hm formaliter a B .(xcni fcquitur, homo ejt fpecie difHrElM ak afino , ficut hominis *d afinum

diWnifio fbeciJUa

ejl

quia vtrobique

;

cft

eadcm diftindlionis determinatiu in ancccedcme» quae in confequence.

Alia propofitio

A fermalitate ejfdiftin^um ab

:

fuo cau, cam fecunduii Prifcianum xquiualeat aduerbiali determinacioni , ablatiuus ifte formalitate cum

ivfoB. liae fecMndMm formalitatem lali

&

addicur

quod

ei

diftindioncm iftam

cfte

,

nocet formalcm

videtur

qa6d concedcns

cft diflinElHm

ipfius

,

formalitcr diftindlam, debcac concede-

445

I.

mino:ergoilla formalicaseft diftindlaab malicatc,quod eft propoficum.

Itcm

adus

ell

for-

formaliter, crgo

fed diftingui aduali-

;

cer , infcrt fimpiicitcr diftingni , ncc diminuic iplumicrgo necdiminuitut in antc«:cdente. Idem argucrctur dc hocquod cddininfHi realitate , quia fequiiur ad hoc quud cft diJlingHi realiter^ic in conrequciite iion diininuicut diltmdio; fcrgo nec in anccccdencc. Sed coca ifta difHculcas confiftit de dijlingui realiter, & de diftindione reali , & de quibulcunque pertinencibus ad diftindlionem detcrminatam, pcr- hoc quod eft realiter ,Sc di pcrtincntibus ad fcquentem ordinem. Totus enim iftc ordo ftat in diftindione , vel idcntitaicvel determinatur pcr

hoc

,

quod eft^rm4/i/rr,

&

l^.

habct tres ocdin(s.

Primum ncgatiuum eius,quod eft formaliter. Sccundum negatiuum eius,quod edformaliter dijlin^«TO.Teriium eius,quod

quia in confequente per illam detctminationem formalitate, fiuc per illam

re neceftari^ aiiam

B

liw4 diftinguitur a

,

a&ualiter,quia yf

illa

eft dijlin^aformaiitat.

,

C H OL

S

hoc , quod eft diJHnSlum, in antcccdence per hoc , quod eft forma-

V

I

M.

formalitatem diminuitur ficut

I4>

Contrlt. FcmM/i/rrnondicitidentitacem, fed diminuit aliquid aliud , magis de;erminac ad complecaro propriam racionem ipfius ; ergo

&

&

nec deterrairians hoc nuec ipfum.

,

quod

eft diffintlum,

dimi-

hoc , quod

eft ejfentialiter

fuperaddcre:fed eft

,

hocquod

in

&

tioribus propofitafunt

confpicerelicebit,

,

Pracipua ho-

&

rum attigerunt Ariminen. Caietanus , ^tit videre Fahrum citatos. yaj^uezplfti efl apud Lychetum relitjuis

(^

iniHrioJius obiecit, nimirttm

opinionem hanc

cft effentit{liter,non di-

errore Gilberti Porretani condemnato in Concilio

dc hoc

quod

,

cfiperjepri-

Ptomodo,

menfifub

Eugenh Ill.fed explicatit

Rhe-

his terminis rea-

litcr.eirentialiter,(^ formaliicr,/» ^uibus pracipua efl

argumentorum vii

omnia eliduntur. Ftde Fa-

,

brum citatum cap.y.

Item conccJfum

eft.

A

ejt

Sed non

eadem formalicate

iIIius;ergo

formalitate alia

:

a B. fiue a diftindam nifi

diJfinSium

formalitate ipjtfu B.

eft

non eft diftindlum ergo qu6d formalicas

fequitur

eft diftin^laeftcmialicer a forimlicace.

ALia

adducuntur argumenta contra

diftin-

»7frinmm »tgumtntHm malitas A. in quantum huius , auc difFetc ^ forconiTM dinvilitace A. auc non:fi non,iden) «ft diflferre for-

dioncm formalem A8c

B. arguitur ficrfor-

diftindum qualicace,eft qualicer diftindtum fimilicer quidquid eft diftindlum cftcncia,eft eftentialiter di-

malicer& rcalicer:fi fic,ii t fortnalitaci & rei, cui cft idem re non formalicer,eft aliqnid communc,

ftindbum, &qaodaccidente diftinftum.cftacci-

ambo

Confirmatur, quia quidquid

eft

:

deacaliter diftin^um

,

& ica finiilirer in aliis

h conuecfo. Ergo k fimili in propofito eft

formaliter diftinftum

Auinjfcd

,

eft

,

,

& tunc ambo erunc

cft

ipfum per quod

& enti

,&

text.comm.

vcrc re$

eft,& prxcisc

quia enci in anima,

,

nifi

pccfedlione indiuinis fimplicicer fimplici,qua: tocaticer

.

videcur improbabile

fequicur

paccc

commune cft rcale,& cunc commune eft ens racionis, entia racionis nam cercium

realia^auc illud

arguendode aliqua

przcise.

eft

diftinda.

cft

j

i

.

Similiter

:

:

:

fi

tale daretur

commune,

qa6d vnum erit ens, & alcerum racio:fcd non poreft elTe ratio ergo formaliras :

racio,&

fic

diffcrencia formalicacum cft difFe-

rentia racionis

Iiem, idem videtur cife formaliter , ScfecundMm formam,(cA nihil eftdiftindlum fecundum formam ab aliquo, nifi forma illa fic diftindta quia fccundum formam indiftindlam nihil cft diftin^um imo ncc Pacer fecundum Dcitacem cft diftindus i Filio ergo ad hoc quod ed formaliter, fequicur formam diftingui , rel faltem forma-

,

quod

eft

&

licate alia

ergo nihil

idem formalicer illi. Si nulla, fecundikm Auguftinum uiCt. i. in

igicur

,

:

loannem poft mcdium , nihil

«juod nulla res

efi ,

non

formalicer k formalitace fcientis,

diftinguicur

& diftinguitur

formaliccr ab alia formalicace, 8c dicacur

i\hD.

non autcm poceft ab alia diftingui formaliter & ab alia non diftingui formalicer nifi hzc & illa fint diftinda quia concradidoria non poftunt ,

,

;

tcrificari,nifi fitaliecas in

Sfotioper.

Tom. III.

fubiedo

>

vel in tcr-

aliud,

quam

mam non ,

quidicas

,

omnin»

eft

cft

vel
figmcntum

formalicas ergo

,

vcl intentio fccunda:

fubftantia

,

quia fubftaniia di-

uiditurin fubicftum,& cfutdefuiderat c^.Oiuifum antem prardicaruv formalitcr de dinidentc ; ergo eft

^•iMiiiifiSi»^-

efi.

Icem certi6 formalicas huiufmodi non formalicas fcientiz

rl>.0

concra ponences diftin-

^kionemearuro. Icem fecundo.formalicas vt formaIicas,aut eft idem eft re cum formaalia res, aut non,fi fic,

litacem. ,

ftirSitntm fnrmaltm.

auc non:fi fic,auc iilud

excraanimam non vidccur aliquid communcnifi acquiuocc , vel analogicc'* Ariji.$. Metaphyfic*

formalitacediftin-

A non eft diftindkum formalitace Hoc maxime

Sc

,

quicquid

illa,quz ipfameccft cfrencialicer.vel cocalicer

Item

v-.^.\1,%t

^uibM potifftmof tjuafcjue difficultftes , qua contra eandem vrgeri ab aduerjarsjs tam vetujiu , quam recenpojfunt , ,

Scoticirca diJiinElionem attributorum ceincidere cum

diJHnSlum. Similiterpoftcc argui de hoc,

eft (juiditatiue,ic

contra diJlinElionem

adiungit

&• formalitate aliquid

quando determinat hoc

tninuit diftiixSionem,

I j.

varijt argumentit

&

Confirmatur,quia/orw<«/«Vfr vidcrur includere

quod quod

AdduElu

formdem , alia o£lodecim

liter.

formalicer

eft illa

rcs.

Et cnnc

formalitas, aac alia

fic;vel eft res illa,quz ?

Si illa,ergo formali-

P p

3

tas

.

<^\

,t

Mifcellaneorum

446 tas

fecundum

^id huius

go

realicer difFecunt

vtraque focmalicer §luitrt»m.

fecundum quid huius , quja

eft res.

Itcm quart6 arguitur natura

idem cum alia fordidum cft. Si alia,er-

eft

malitate, cuius contrnrium

,

qu«

quia

differunt cx

adu

& c conuerfo

,

fi

difFcrencia formalis rcalis fuf-

& eiren-

quac eft incer pacernitatcm

fufficic

ad hoc quod Pater paternitate

difFerac realiccr a Filio,

pari

non aucem per eflcnciam:

racioneadhoc fufHcerecdifFercnciaracionis: hoc prscisc difFerencia racionis non facit

lcd per

difFerre realiter

cum

ergo

,

quia

non

cft difFerenria realis:

difFcrentia formalis

non

ergo difFcrentia formalis

}

realis

,

faltem

difFcren-

fit

illa

,

qux

difFcrentia

cft

relationem

eft incer

&

cfFcnciamj Stxttim,

rationale connotarctaliquid

,

quoJ

ex naiurareiabanimalitate

,

efFet diftin-

fiue illud di-

ftindum fic anima intelle(%iua fecundiim vnam opinioncm , fiae adus ratiocinandi fecundiim

Quod

aliam.

modo

iterum probatur, quia ens nullo rci ab animali , vcl

diiUnguitur ex natura

racionali

,

qu^ndo pcr

primo modo prxdica-

fe

quia neutrum iftorum aliqaid imporcacivel connotacrealiter diftindum abente. Itcm^didindio formaiis, fccundijm ponentes tur dc vtroquc

Stftimum,

,

primam, videtur faluari ptuum quidicatiuorum

fcd

non po-

differentia formalis

nit pcrfe diftindionemvltra

qus

communcm

fccundijm

rationc difFerunt

opinionemjcrgo

difFcrunt

fic

diftindionem ra-

tionis.

OBnunm.

Item Deus non cft fciens nifl proptcr formalcm rationcm fcicntia: , vt diftinguitur \ ratione iuftitia: tcd diftinguuntur tantum formalitcr, ,

:

non non iJcnum.

realiter

:

ergo Dcus

cnm

,icaracio formalis cfFcncias ad ratior.cs ,

quac func

idem

ea ergo racio formalis clFcncix :

formalitatesattribncorum malitcr cuin

Itcm

,

,

quod

fic

funt

rcalitcr

concinet

idcm tor-

illa.

propria ratio fapientiae

a]iis,aut cft rcs,auc eft ratio

intclledlu,& in anima

;

fi

?

,

vt diftinda ab

Si ratio

,

ergo

cft

ab

res.ergo diftin^aab ef-

fencia.vt rcs k rc:crgo realiter.

Vndtdmum,

*"*""'

res alia;nec formalicas:quia ccfi formalicas ponitur medium inccr racionem rem ; tamen non

&

Kabctur propofitum i quia ficut extrcmum non potcft eflc principium eius,cuiu$ aliud cxcremum cft principium , quia non cft ipfum ; ica ncc mc-

dium poceft efFe principium eius,propcer candem racionem.

Icem

cft

Icem,qux difFeiunt indifFecenter,veI quafi

in-

ad fuam ratio% T. ad fuam crgo permutatim, ficut Dicimuin racio ad rationcra : fi ergo hacc cft "''"""•

ficut hasc res fignificata

,

nem, ica rcs res ad tem ,

illa

ica

:

eadem

ergo ratio huius formalis racicni formali j ergo

illi ,

fimpUcicer eadcra

illi

forraaliceridem.

non

bonitas ligni

Itera,fi

ligno. ergo

eft

formaliter

eft

formaliter eadem Dttimum 1"*^*^fi cflet

fibi addita:ficut

realiter diftinda, efTct res addica

: confcqucns eft falfum ,quiafieflct formalitasaddica ,aut fabftantialis.&tuncdux /ormalitaccs fubftantia-

lcs;autaccidentali$,&

tuncnonidcm

realicer.

Itcm, res vna habct formalitatcs plures , quia Dttimum habec conccptus quidicaciuos diftinftos. Res er- ?«'»""»'

go vna

quafi diuidicur in illos concepcus

pracdicatur de vcroque

&

,

ec ica

dc formalicacibus, quia
fimiliccr

cundijmdiftindl:ionem fubiedlorum, difFerentia

enim diuidiiur in ens reale,& anima , & extra animam , y. ^etaphyf text, comm. 14. crgo difFcrre formaliter,eftdifterrc fecundum rationcm.

eft paflio

cntis.ens

ens rationis

:

vcl in cns in

^'"*«"*

Item, formalitas aut hil fi

eft res , aut ratio, aut niSi rcs,difFerrc formalitcr cft difFcrre realiter: f'f'""'"^

?

ratio.ergo difFerrc formalitereft difFerreratio-

autcm ab aliis quod ifta difFcrentia non ens extra animam non conuenit enti extra animam. Item,omne abfolutum in diuinis eft infinitum; ^, omneinfinitumcft fimpliciier idem cuicunque Dtcimum nc. Probatur

eft rcalis,quia

compoflibili

fibi in

eodcm

fuppofito

,

ergo

iufli-

idem fapientia;. dicatur qu6d eft idem identice, non for-

tia eft fimpliciter

Si

realiter.

formalcsatrributorum

Dtcimum.

formaliter fcicns,

Item.ficut realitas cfFentiz ad rcalicaccm atcri-

butorum

lO.

eft

^«""'«"'-

rfcc

non concludit. Probatio prims confcquencix: ficut racio non eft principium rei , quia non ^ft

in diftin6tioneconce-

;

fola

non fuf-

ad principiandum diftindlarealitcrjergo

/impliciter

A

Item , conceptus quiditaciuus non difFerc a conceptuquidicaciuo.S,nifiimporcacecdiuetfas rcs in fignificaco, vel connoiaco. Probacuc , quia ncc ^,ncc B, eft przcisc ens rationis , fcd realis fecundura cos. Si detur quod primo modo difFerunt ifti conceptus.ergo difFcrunc rcaliccr. Si fccund6 modo,quantum ad connocacum, quia paternicas connotat fiiiationem oppofitam:hic non poteft poni ratio diftindbionis in propofiio, quia clfentiacft idcm ilii connotato , ficut figniEcato connotantur. Confirmatur per fimile ,quia non poteftponi diflindtio formalis intcr animal & rationale,niii

dum

ea difFcrte

Icem,difFcientia rationis in principiis ficic

tia realis,non faccrecdifFerre realiterjhoc eft fal-

fum

eft

concepcibus quidicaciuis.

cipiandum fic diftinda, & pcr confequcns quxcunquc racio inducicur ad probandum diftindWonem formalem exdiftindlioneprincipiorum.ipfa

Item quinto, difFerencia

indifFercncer, quia

quia differentia quae ponicur for; ergo realicef.

:

ficicad faciendum aliquadifFerrc realiccr ,puca

tiam,fi

ergo impoHibile

:

diftindlio forraalis in principiis fofficic ad prin-

Confcquensfalfum fecundumiflos. SifiHtHm,

idem quafi

funt ipfa efTentia

racionis.differunc ratione tancum,

nialitacum ,ponicurexnacurarci

18.

differunt, fcd func

differunc realicer.Hoc probatur, quia

rei,

hoc imporcathoc nomen. Ec pec {imilc,quia que difFcrunc

quam quae difFerunt quafi fpecificc, fiue quidicatiuc:fed atccibuca non

difFerenter,miniis difFerunt,

malitcr,

Contr
idcm idencicc refpeftu idem

vnitiuc.fiueincclligicur cmincncer

propofitum. Item , omnc infinicum compoflibili,

cft

idcm,habeo

idem cuicunque

fibi

& non cantum idencicc:fcd forma-

litjcr fecundum cos. Probatur qnia rclacio qux non eft infinica formalicer fecundijm cos,cft idcra identicccuicunquc fibi compoflibili in eodem ,

fuppofiio

:

ergo infinitum.vt diftinguirur contra tcla.

«HMuum.

T

Qujeftio relationem , qua infinitum , eft idem cuicunque fibi compoliibiU alio modo quara idcnticc ergo :

cnc idem

illl

C H O L

S Po/itis

formaliter. 1

,

&

eande'/n^ue ofier.dit tx in-

Hanc autem

incompatibUit.item dari

fiu formalitatibus ex ante tmnem operationem in-

etHhaliter in ipfis reaUtatibus

prtpria natura ipfitrMm

,

teUeilui nonfoium hic

verum

,

,

& aUhi ofiendit

:

vndg

miroT Mauritium Hybemicum in commentariis ad d. 1 .q.j.Uhri primi vtiyrefert Faher citatus di/p.i^.c. i. voluij/e difiinEiionemformalem difiin^ui

a difiin^ien»

ex natura rei , nifi fortaffis veUt hanc latius patere, quippe etiam comprehendit difiin£lionem rtalet» rei s rcy (jua

14. trim»

ta adualicate

eluji».

cft

ex natura rei

fub incomplcca adualicate

,

eft ibi

fub compleic paternicas

ex natura

rei>

&

hzc illa e(l adlualitas ad fe 8c communicabilis, ad aliud& iocommunicabilis hoc totum cQcx nacura rei. Sic videlicec dccntitate^>& cnticate B. :

Sttnnd*.

Ex hoc infercur fecundum , fcilicet de identitatc, vel non identicate:vbicunque eft aliquid non

formaliter. Si ergo aliquis concedat eU-

cft

hoc imporcare, qu6d quantijm

ex a^ualicace ptopria formali

quin

fit

diftin^tio

,

,

non

non

Hcuc loquimur de incompoilibiHmplicis completa:

idcncice nmplicitcr

,

&

adualicacis ad aflualicaccm incompofl^bilcm,

non (icuc efl concrarioruro , fed incompoi&bilem ineodem indiuiHbili. Sed vndeed , quod aliquz ad^ualicaces focmaIes,&propriz funcincompoflibiles hoc modo, aliquz non Vndceciam eft, quod aliquz adua?

idem vniciuc,aliquz non. Refpondco.vlcra idcm aggregatione , 6c idem

licaces tales func

per accidens

&

,

idcm

eirentialitcr

,

poceft dici

idem vbi non eft nifi vna cfTcncia , & hzc firoplicompoHca ex principiis facientibus per fe vnum , ica qu6d cflcncialiccr^contra idem , eft

cicer, vel

per accidens ,excendendo eciam per accidens ad perfe fecundo

modo Hue camen accipiacur in :

di-

mnis ejjintiale pzo commune cribus,& ica eOenciale pro eo,quod cft commune cribus; quod hon pertinec ad racionem definitiuam eftenciz , ii definirccur, pucabonum ,iuftum,fecundum Damafccnamjih.i.fidei ortbod.cap.^.

Vicando iftam diucrficacem incelledluam huius vocabuIi,>^nrt^
quod

hic intelIigatur/(»rwM/««ri
cfTct

finitum,adhuc

eftec fic

fi

idemiquemadmodum hu-

mauicasefTec humanitas

,

fiueefret limicaca

,

fiue

cum adlualicace in

codem rimpliciiille poteft concedere confcquenter qu6d Deitas cft diftindla formalicera pacctnitace. quia plan^ appaccc qu6d diftindum diminuicur pcr primum incellcdum.qui pofitus eft.Si aucem per

difiinguitur formaliter intelligat dil\in-

& per hoc additum forma& compleac

(flionem firoplicicer

,

Uter,non diminuac

fed determinec

,

,

ifta

femper

a£luaIitatiS(

cftindiftindum illi. £c fi quzras quare adualicas hzc Cu incom,

quibus non. R.efpondeo

cxtrema fimpliciter fimplicia

,

totis funt incompoflibilia

,

fc

6c compoflibilia. £ft

igiturpatetnitas compoHibilis Dcitati ,quia pa-

& Deiias eft Deicas ficut & humaiiicas func incompoflibilia

ternitas eft paternicas,

in aliis,aIbedo

:

pofTibilia albedo poffibilitatis

&

poteft affignari

& nigredo.

£t rationes incom-

imcompoffibilitacis

cxtrcmorum

quzdam

;

func ipfz

,

ramcn

fcd

ibi

vniuerfalisratio, quia

omnia oppofita realia non folum in eodem, codcm compofito funt incompoffibilia.

fed in

Alia,&c.

Quia ergo hzc abfolutc neganda non eft,perfonzdiuinz funt realiterdiftin£lz;Patcr realiter diftinguitur \ Filio , & vterquc a Spiricu fando. Pacernicas eft relatio diftindla^ fpiracione adione,quia completio idencicaiis non confiftic in

eodcm

non repugnare

fibi

completionon

idencicatis confiftic in

tia.

in

fibi , ncc repugnan-

fimplici

Antecedens patet : quia non fequitur,formanon repugnai fibi,ergo funi idem fibi ergo

liter

:

neccum incodcm

fimpl^yi forroalicer fequitur:^

conucrfo autcm formaliter fequitur,funt idem in eodem fimplici;ergo fi non repugnat in illo,com-

plementum inferioris nonconfiftit in rationefuperioris ; quod cnim inferius eft aliquo alio fibi fuperaddito,inferius eft.Confequentia pater,quia

contradi^ionem affirmatiuam ,quin illius negatio fu0iciat ad vcrificandamcontradidioncm iicgatiuam:quod nonefTct verum , fi negatio negatiui foliim coraplcrctur negando fupcrius. Ad confirmationem tamcn.quia pofito impof^ fibili non includcnreconcradi(^ioncm , fcquitur

nihil pofitiuum requiriturad verificandum

nam

fecundijm

concradi^oria

Auguftinum Uh. j .de Trinit.cap. \ pofico quod Patcr non genuifTecadhuc poftcc dici ingenicus :& fi Filius non fpirafrcc,pofrecPacerfpirafrc. Simi-

;

neretur limitata.

17*

pofHbilis fimplicitaci illiin aliquibus,& in ali-

quid ergo

eadem eflencia quocunquc daco, qu6d alcerum , vel vcrumque effec illimicatum, non tamen efTet eadem efTentia^dato quod vtrumque cfTct in fe pofTct , fecundum vnutn incelleAum,limitatum iilud dici vnum , vel idem cfTentialitet illi , licct non diceretur idem illi formaliter , quia propria fermalicas , qua ipfum eft ipfum , non eft tota racio iftius identitatis , fi po>

^

aliunde , fcilicct

liccc dcficiac

ex compoflibilicace adtualicatis

illimitata^imo fiue compofita,fiuc fimplex.QuicefTec

"^

deficit

propriac rationes

lis

tum.

non

ftin6tio,nin habeacur aliquid,quod cpmpleac,fci-

idencicate rei

ftrmtlit»'

licec

fiin£iumformaliter

ineodem fimplici,quia humanicas cft humanitas, 6c albedo cft albcdo, non func incompoffibilia in aliquo vno peraccidcns,camcn funt mcom-

licec

Vnii inctm-

infiiiitun),

fit

, fed adualiccrinon vircualiccr , fed formaIiccr,non confusa , non mixce , fed in proprio ejp , ibi quancum cft ex parcc a£tualicacis proprie formalis,habccuc illlid,quod fufficerccad diftind^ionem , noiv-tamen habetur complete di-

potencialicer

f*JJiHlitM

qu6d non

hoceflediftindum formaliccr. Sed vera eft, quia hoc non eft ex dcfedtu

ex naturafita realiter difHnff4untur.

DIco piim6,in diuinis Deicas

ecti'

,

fiue neutrum,poteft eirc idein identitace fimphci»

compatibiUtate earumdem in eadem reaUtate femplici t*r indiuifibiU.

i^,

quia vtraque, vel alccra intinica , vel eadem infinito.Vel vrprzcifius dicatur,qu6d non a6tualii^ii

finittim:num hoc habiio

V M.

dndus condufionihus , expUcat nAturam

ejHiditateinformaUtMum

447

Eftergoalia adlualitas proptia eadem alicoi

efle

fimul

falfa. .

licer

fi

nec Pater.ncc Filius

Patrem gcnuifTe.

fpirafTcc

Iftz pofitiones

,

pofTcc

poni

non includunc

concradidlionem fccundum no^:fcd pofita hypo-

prima,& vniuerfalitcr fcquitur , quodingenitum & patcrnitas & Pater & fpiratio i€tiuz

thefi

,

non

funt idem,nec

,

non idem. Qu6d non funt idcra. Pp 4

* '•

Mifcellaneorum

448 ^

idcm

,

& non

paret, qiiia ens

non

cns

& iiK^.d.i^.q.i.art.t.vtrf.Exhoe fequitur.t^ quedllb.i.

funt idem:

«r/.

I. §. dcaltcrotcrmino, (yart. Lichetum«(/ d.i6.citat.

fecundum primam , & fpiratio adiua , per fccundam hypothcfim nec non idem,quia non incompoflibiles ineodcmfimplici ,quiaadhuc formahbus rationibus eorum

paternitas

non

ciTct

3. §.

Contra ida,

eJc

:

non icpugnatpoflefimul * 9'

eflcin

eodem

,

ptobo primo

indiflerenter.vt negat idcntitatcm fignificandam

ctindiim rationem. Iftam confequcntiam probo;

per illud pronomen relatiuum , fiue mafculinc, fiue fcEmininc.fiuc ncutraHter mod6 licct ncga-

quidomnis diftindio vel cft fccundijm e/fe in aninia, vel fecundum ej/e extra animam ; fi eftextra animam,eft realis ; fi fecundum ejfe in anima , cft

fecundum

loquendi in diuinis illam incom.poflibilitatcm importac , propter quod FiUtu non funt fimpliciter negatur ifta Pater oppofitumconceditur,vi idcntitasmaidemy

&

:

&

fculine

,

vel foemininc fignificatur, illam

pofllbilitatcra

non

Vnde

includit.

iftae

incom-

fimplici-

terindiuinis conceduntur, Vatcr eft perfina diftiniia k Filie ;*& hase fimpliciter ncgatur^rrw perfons. in dimnU nonfHnt diftinH*. Ratio autem diucrfitatis huius fub diucrfis generibusgrammaticalibuscfthxc , quia neutrum

gcnus fubftantiuum ipcludit fuum fubftantiuum, circa quod, ad iftam, quam includit ,immcdiate ponit iuum fignificatum. Subftantiuum autena in eo inciufum , non eft alterum eorum fub propria ratione , qua denominatut efle idem , & hoc vt communiter;mafculinum autem &fcemininum non habeuc in fe fua fubftantiua , proptec

quud pronomina fua fubftantiua

rclatiua fub

tuncur exttema

illis

fignilicant ifta

fub propriis raiionibus

,

immc-

autem non refeinuiccm immcdiacc fub pto-

diate refcruntur fibi fibi

uriis rationibuSjfed

,

in ncutro

iub ratione coramuni.

Sed ncc videtut fufticerc , quod dicitur de genere neutro , quia idem vidctur circ , non eo , non eodcm. Auguftinus ait de Trinit. iib, 7. Non to verhHtn , (juo fapientia ergo fimplicitcr debcc

&

,;'

totaliter

cft realis,

tio identitatis neutraliter fignificatx

o,

idem

fint

:

concedi, non eodcm Verbum, quo fapiencia. Similiter capiculo 8. concludic Auguftinus.quod aUud. eft DcHm ejfe , aUud Pairem efte. Aliud non

&

idem, videntur idcm. Ergo fi non idcncitas vel in genercncutro , vcl fimplicitcr incUidit talem repugnaut iam in eodem fimplici , nec fapientia ex qiio

Verbum

cft

Verbum,nec quo Pater eft Patcr,

codem fimplici. Item concra primum modum,fic Relatio pa-

clTen: compoflibiliain

:

,

eadcm

ternitatis, aut cft

relatiotii filiationis

non eadcm.Si eadem,ergo ficut cft

,

auc

paternitate pater

& filiatione erit formali-

formaliccr paccr, ita

non eadem,etgo funt incompoflibiiia codem fimplici , Dcus autcm fummc flmpli-

primo

tradi£lionis,

rationis

"""

'''"

realis.ergo eft fc-

quod non

eft realis;igi-

aftumptam

&

modum

vel illud

,

paflionis^efte maiotis

lud,cuius eft

paflfio

piimo

quod habct

,

ambitus

,

qu^m

il-

& muUum; diftinilum & indiftinvnum

fed

;

&

aUud , fiue diuerfum ; ilum, funt pafliones entis;& idtm

omnc cns vel eft in anima,vel extra animam;fi in anim2f,eftens rationis:fiextc^,eft ens rei:igitur oronis diftindio, vel

cft fecundum efte cxtra animam, & ita realis vcl fecundum ejfe in anima , & ita fccundum rationcm ; fcd tunc vltra,intcllcdu$& voluntasnon ;

diftinguuntur teaIiter:ergo diftinguuntur fecun-

func , & pct confcquens idem cx natura rei. Secundo probo qu6d non diftinguantur , fic: qua: funt idem tealicer & formalicer , funt totali-

dum

tationem tantum

totalitet

ter ex natura tei

Deo

;

fed intelleftus&voluntas in

idem rcaliter& formalitcr igitur func penitus indiftinda cx natuta rei. Maior cft noca; minor habet duas parces; primaeft, qucid funt idem tealitet. Hanc ita probo, quia fi diftinguefunt

:

tcncut tealicet ;igitut cflcntdiftindaErealitatcs.

Iftam confcquentiam ptobo

,

quia ficut indiftin-

vnum.ita diftindiio ad multa;fed indiftin6ta tc funt vna tcs, vt fic ; igitut diftindla tealitcr funt multac realitatcs; falfum eft autcm quod in Dco fint multae realitatcs abfolutz, quil componerenturin eo;igicur omniaabfolutainDcofunc d;io ad

idem tcaliter. Secundam partem maioris , fcilicet quod func idem formaliter.probo fic fuppono quod intcl-

2.

;

ledus

formaliter infinicu$;tunc arguo fic: ef-

fit

eft , qu6d fit rcaliter infinita idem ttalitet cuicunque fibi compoflSbili igitut intelledtus diuinus cx hoc quod cft formaliter in-

fencia diuina ex eo

,

:

,

includetformaliter ;

&

ita intelledtus

omnem aliam perfe-

non

diftinguetur for-

malitcrk voluntate, necab aliquaalia petfe
S

fed pofitum cft

ImpoflSbile c^ paflionem

(Slionem

Qv ^

non eft diftindio

?"*''

fi"'i''*'"'"''

ad probationem confequentix,fcilicet,qu6d omnit diftinEiio veleftfecMndum efte in anima ,&eftrationuyVel efte extra animam, eft reaUs , ptobo fic:

finitus

&c. KeUqua defnnt.

;

fi

cur eft rationis. Illam propofitioncm

in

cft,

aut non. Ifta propoficio fundatur fuper

principio, de quoUhet eft vera aUerapars con-

ter pater.Si

plcx

j.

iftaiperfetaioncsdiftinguanturali- Ariumenqualitercxnaturarei,aut talis diftindlio tum primum fic:fi

fimplici.

communem modum

i

"

Idco vidctur.quia diftindio non includit talem non identitatcra non eius completio fit incompoflibilis prsdicariifcd includit non identitatcm

:

.\ .

VoD

S^

T1o

7.

de Trinit. cap.

5.

dicit enira ibi:

Eo fapiens,e]uo Detu & eo /apiens ,^uo honus\fed non eo Deta,ijuo Pater. Ex hoc at guo fic Illam identi-

II.

;

:

Vtrum intelleSiin

e^*

yoluntas in Deo,qui

dicmtperfeSiiones abfolutas^Jint idem totditer

3

'uel diflingmntur

tatem atttibuit fapientiz/ationebonitatis,quam negat abefle tefpetSVu paternitatis , fed non idcntitas eflentiae tefpccku patcrnitatis cft non idcntitas fotmalis;ergoTdcntitas,quam habet fapientia

(dicfualiter ^

ratione bonitatis

,

eft identitatis

fotmalis:

funt igitut idem fotmalitcr intellcftus D.Tliom.

1.^.^.14. art.s.0d

^.fy art. 4. ineor. Aureol.i. d.i^. p.x.art .i.dificul.i.^. (y 4. Capreol. qutfl.i. art.X. femt.i.ecnGin.e.^o. Ciieua.i.p.q.i^.art.^.vbi Vafq. & 5uar. & hic in Metaph. difp.^o. feSt.i^. Vide Dodotetn i.d.t.<j.y. §.

diun principale

Dico tunc, (^

,&d.i ^.^.vu.

d.%6.(j.vn, §

§.

Ad fecun-

Suppofico
&

vo-

luntas.

Item

,

Auguftinus in

& fupplicio

lib.

damnatorum

dc glotia Beatorum,

quod

jtug. fuh bte

Sapientia

titulo

inDeo,nonefhmamfapientia,quambenitaslnecbomtai eft magu bonttoi , quam verttas. £x hoc lic,

**''"

,

dicit

tanta

^

nuUue ''^"'

v ^

Quasftio tjinta identitate fecundijni hritm de vita

beiti

•

vbi

fimU Mntt fintm htc ftrm* ipf» htbcntUT,

&

funt idem fapieniia

identitate eil fapientia

fequcns intelledus

iftam audloritatem,

Oeo quanta

bonitas in

&

,

bonitas

& voluntas

,

con-

6e per

,

8c reliquc per-

449

I.

pitfior trailatsu enadertt, Siue erga iicamut hancfcri-

ptam effe iuniori atate ante plenam materia,vt

dubio poffet fiuisfierixfiue

totaliter igitur tanta identitate intcUedus efl idem voluntati , quanta identitate intcUe^lus cA idem fihi ipli. Hanc probo, quia Ci non eilet idcm

mutuo includant

;

intellc^lus voluntati tanta identitatc

quanta

,

eft

,ad

pracedentem trailatum de formaUtatibiu;per tptod hmit

fcdbones abfolutz funt idem totaliter in Deo. Contra C\ intelledus 8c voluntas funt idem :

difiujfitnem huiuf

alias infimtauimus in Scbelioprimo

collimat Scotus

,

ad illam

vi magu mihi videtur

<]uaftionem

eftentialiier, cuius

an

;

partem negatiuam

per non identitatem formalem

refoluit

bic

,

attributa (i

^ttm

,

probat,

non vero adopertfam difiujjlonemdiftinilionuformalis:vnde illa non identitat if>fifitfficiebat ad inftitutum.

Falde autem pedetentim

& pramiffb firioftudio

idem intellci^us iibiipH, non eflet intellcdlus idcm voluntati totaliterjquia non fccundum omncs gradus ciTet intcllcdlus idcm voluntati.Tunc Vltr^,il intellecbus tanta idcntitate e(l idem voluntati, quan.ta intclleduscft idem fibi ipii igi-

&ab effentiaformaliter difiinEia, controuerfum eft in-

tur quaecunqucfuntcontradidtoria circa intelle-

ter Scoti(las:de<juo videri poteft

€tam precisc fumptum,funt contradifboriacirca intelle£lum & voluntatcmrnon enim ifta contra-

^utftionis

;

dicunt, IntelUQm imtUigityVoluntai

tamcn

&

tur

non

qu6d non

intelli^it

;

tanta idcniitate eft idem intelle»

&

Item,

& voluntaseiTcnt idcm toidcm formaliterjfed non funt idem ergo non funt idem totalitcr. Maioc

intelledus

fi

talitcr^eiTcnt

forraaliter cft

nota.

;

Minorcm probo. Quandocunque aliqua

duo accepta fecundum

fuas formales rationes in

communi fic fe habent,qu6d

ratio vnius,

non eft

quidquid addatur vtrique, qued ftou toUat rationes corum formales fempcr ftabit qu6d ratio vnius non crit ratio alterius ; nec ratio alterius

,

,

vnum

formaliter erit idem alteri

;

fcdintelledlus

Sc voluntas accepta fecundijm fuas formales ra-

incommuni nefchabenr,qu6d in formali non includitur voluntas igi-

tiones

ratione intelle^tus tur per

non

;

nullum additum vtrique,

dummodo illud

formales rationes ipforum,dicetur intelledus ciTe formaliccr idem voluntati ; ncc i contrario ; fed infinitas addita intelledui votollat

&

luntati tatis

:

non

tollit

igitur

rationem intelle^us

quantumcunque

in

Deo

& volun-

Cit

inielle-

^us inhnitus ,& voluntas infinita nihilominns tamen femper ftabic qu6d intelledus non erit ;

Deo

&

&

;

igitur

impoffibile eft illud principium principiare

Deo non funt S

iftis

fcd intelledus principiat nata-

voluntas liber^

luntas in

;

igitur intclledui

& vo-

idcro totaliter.

C H OL

I

Lychetm inprineipio

cpu de hia latifflme trailat de ^«<e/?.

i

.num.<).& deinceps.

V M.

diata

fint

immediata diuidentia,fi

non confiftant

illorum

,

ttn

,

maxime ^ui* nontiJ^ittit

imme-

vtrumque

vel alterum habet Iatitudinem,cum nc-

gationegradusfupremiab vno clufio

illa

in indiuifibili, fed

illoraro

,

ex-

ftat

& negatio alterius diuidentis, quantura ad

omnes gradus eius. Ad declarationem iftius propofitionis fuppono qu6d album & nigrum eiTent immediata diuidentia colorem , quia tamen vtrumque habec infra fe latitudincm.ftant ifta qu6d aliquid non fic fumme alburo , & tamen nullo piodo fit nigrum ,8c totaratio eft, fimul,

quia

cum negatione fupremi

gradus albedinis,

omnem

negatio nigredinis fecundum

ftal

dumfui. In propofito idcntitas&

cum

ente;quia

omne

enti eft idem, vel diuerfum;quia

tamen

fintpaffiones conuertibiles

ensomni

gra-

djftindlio ctfi

identitas habct gtadus,dico intelleftus

non

eft to.taliter

qu6d ifta ftant fimul; idem voluntati , quia

eft idem fibi,ifto gradu identitatis , qui eft idem formalitcr & tamen intelledus & vo;

luntas

non diftinguuntur aliqualiter.

Contra iftud mirabile didum poceftargui priReccftus ab vno extremo 8c maximc in

m6 fic.

imroediatis,eft acceftus ad aliad;igitur ciim idem Sc diftinSlum

immcdiatc diuidant ipfum ens

,

idem 8c lon idem funt contradi£loria;igitur inteU

htc «jtujHofit Do&orit,

ali^utdem diftinSlionem in-

eft

idem voluniati, vel non idem non idcm per tc ergo non idem ; fcd ad cfle non ,

;

:

idem,fequitur efte diftindlum ergo

fi

:

intelledlus

ttmformalem inttreadem, Effe tamen Scoti frtfert Autographum , nec difficulterjfitaderi poteft , exftylo, (^ difcurfit , praferiim dum argumenta omnia huc vf^uepro vtraijue parte allata, cuius ingenium

,

licet

Slum , c^ ahftraSlum modum conftantia refilutionis tio,

;

concedat non iJentita-

dijferendi fapiant

,

ftri-

aliqualiter ab eo fecundt^m

;

item

pra refpondeo ad

& conftans in fiopum collima-

Nee eft verifimile ejfe alieuius pofterioris

i},alias

difiipu-

conaretur DoSlorem explicare ,velrefpondere

frincipijs

P"'^'*-

fe-

non eft totalitet idcm voluntati in Dco, fequituc quod aliqualiterdiftinguatur. Tenendo qn6d ifta ftant fimul non eife totaliter aliquid idem alteri,& tamen non diftingui

ter ejfentialia in Suinis

f l»lt»ntia

quitur, vt videtur , fi intelledus non eft totaliter idem voluntati,igitur aliqualiter diftinguitur. Itcm,inter contradiftoria non eft medium,fed ^'""^* ledbus vel eft

Dnhitariforte poffet

4*

:

illaduo

fed principiare naturaliter

& liberc funt oppofiti modi principiandi raliter,

jinveroinat<jue inttrfi

,

cund6 , prubabo quod nihilominus non diftinguuntur aliqualiter.Ad probanda primam partem fufficiat ratio primaadduda arguendo adoppofitum,fciIicet,kcontradidoriis. Adeuidenciam fecundae partis , fcilicet , qu6d non diftinguantur aIiquaIiter,przmitto iftud,qu6d quantumcunque

non

:

C"

iftam quxftioncm breuiffimc fic procedain;prim6, iamdeclarabo qu6d intelledus voluntasin Deo non funt totaliter idem fe-

cfTe

modis oppofitis

& Smifmg,

,

diftin£iio-

Clrca

Item impoffibile eft qu6d oppofiti modi principiandi poffint competere ptincipio fimplici, ;

,

vno,traif. j Mi/p. i.

voluntas formaliter.

penitus indiftindo

diuinis ftabiliuit,

telleHtu dr voltintatfint vere attributa

igitur manifeftc fequi-

quanta intelledlus eft idem Hbi ipH } & per confeqnens intclled^us voluntas Jion funt totaliter idem.

£tus voluntati

nemhancformalemin

,

mn intelli£it;Sc

funt comtiAi^oiiiJntelleElusintelU^ty

ifta

intelleSlHS

,

operofa ac varia muitis in locis difiujfione

eim,de quibus diftinQionem infert , vndeco-

iftas

modum

poficum fu-

Ad primam,

inftantias.

quando dicitur , rtceftits ab vno &c. Refpondeo qu6d recefttim efte ab vno cxtremo , & acceftum ,

adaliud, potcft intelligi dupliciter vel priuatiuc, vt ficfenfus»

:

vcl pofirioe,

qu6d quando

collitur

Stlmlle

frima

$nfta»tU,

Mifcellaneorum

4SO

vnus gradus vnias extreml ponatur gradus

alte-

& fic

intclligendopropontionem> dico quod non habec propoHtio illa vulgata neceflitacem.Priuatiue potellintelligi propontio,vc (it fenfus, receirus ab vno excremo eft accefTus ad aliud,id cft,quando tollicur vnus gradus vnius extrcmi paucioribus mutationibus potefl: aliud extremum acquiri>facilius enim ex minori albo icur ad nigrum, quam ex albiffimo ; (ic autem intelligendo propo(itionem , non e(l contra mc , quia rius excrcmi

cum

rali

,

acceifu ftac

quodnon

excremum fecundum aliquem

non

Vtrum Sacerdos liter in

cit

ftin6):am;ncgo etiam iftam. foritialicer

\

fed intellcdus

idem formalicec voluncaci

,

D.Thom.

ica

non

eft

iis

,

qux

func furmalicer infinita, nullus gradus

; ne forte neceilari6 componcio. Dico igicur in iis,qu9 func formalitec iniinita,non dcbctconcedi,non func idem formaliceriigitur diftinguuntur formalicer,red iicinon func idcm formalicer.ergo non func idem tocaIicer;& camen nullo modo diftinguuntur. Concra iftud : cilc idem formaliccr, 6c diftingai formalicer, funtopponcaimmediaca; igitur ad negationem vnius fequicur pofitio alccrius.R.efpondeo,quando dicicur efteidem forma-

diftindtionis eft,concedimus

Sutum concluderecar ibi

licer,

ciTe

& diftingui formaliter func oppoiica imme-

diaca'; nego (cd efte idem formalicer, jdem fotmaliccr ,& fpecialicec in iis

,

««'/<«•

Nauar.i* Sum.c.tx.n.i.^ dt fctnit.d.^.in princ. Anntt.tirca i.par. itoJf.n.}4. Suar. i.part.tem.ydijfp.K.fiS.y^ 4. fcenit. Caiio reliS.de fecmi.p^nen tcngiafint.

Vo

^

D non videtur. Faciens quod tene, non peccat roortalicer iilud

tur facere

facicndoifed Saccrdos tenetur ex offi- negttiuum. non peccat m©riali-

ter faciendo.

Przcerea dans cleemofynam ad fubaentionem , non peccac moccalicer , ncc veniaiicer)

congruo graciam. Terti6,de Corncho,ad quem propter eleemo- T*rtium. /ynarum largitioncm miffiis eft Pctrus Ad. 10. iin6 merecur dc

&

elteimfynt tu* ibi , OratioHts tM, inmemoriam in con/peiiu "Dei. In oppofitum Exodi 19. Sacerdetes,^ui accedunt

vnde fcriptum afienderHnt

adDominum,/anSlificentur,nepercutiat ees lus interficituri Deo,nifi propter

,

Domini facra^Ifaiz p.

modum dttefitkiU,

vltra

fediones diftinguuntur ex nacura ,

rei

,

vel racionis; dico

vel talis

quod

iftz

non diftinguuntur ex nacura rei ,

perfedliones

idem ex natura

funt tocalicer

ca-

rei, vc

dixi fupr^.

Ad aliud.quando dicitur, quat ter

& formaliter

,

idem

funt

funt

totaliter

idem ,

reali-

concedo,

idem voluntati realiter & formaliter;dico quod funt idem realiter, fed non forma-

intelledlus eft

omnes

alias perfedliones,ita

^luscumHt formaliter

omne aliud

tioncm eius \tQ.a% in

:

infinitus,includic

forma-

dico

cui additur

:

& ide6 cum ratio intel-

communi non (ic

racio voluncacis

incelledus infinicus formalicer

,

tres, fcilicet

,

peccatum mortale , a£iui

adtibus. Tertio

adlus

:

&

Sacerdes.

dc miniftris exercencibus talcs

cempus

cft circuraftantia

aggrauans.vcl diminuens peccatum dc tempore cxercendi tales adus.

SCHOLIVM

,

diftinguam

I.

,

nec

cric formalicer

Dijfuse hic docet peccdtum confifitreinpriuatione

reRitudinu debita opiniones

,

;

in-

cealis non compacicuc fecum ditamcQ bcnc quzcunque infinitac

inejfe

aRui

^

& contrartas

^uedbreuiitt praftitit in

refellit

x.d.^^.& ij.dt

videndut Faber lib.4. J.14. di/p. .Deinde oftendit ^uemodo in peccate omiffienis pefftt dari huiu/modi priuatiOy& pertjuid diftin^uitura ptccate cemmiftjuo

1

FidetMr autem hae cjuaftiojcripta pefl cornmtn: ait tnim opiniones aduer/ariorum

tarios Oxonienfes

,

,

& quart6, quia

ftonis.

aucem

,

Prim6 ergo dcclarabo quidcft peccatum raortaIc. Secund6 , ponam quafdam diftindioncs de

ter efTec ibi compoHcio^fi eftcnc diftindx res

ftiaftionctn

&

peccatum mortale. Et circa iftam qnzftionem fic procedam ; quia in quzftione ponuntur termini

voluntasifed benc eric voluncas realicer,quia alifinicas

,

intcUe-

quod non eft (imile , quia efte iniinitum formaliter non toUit formalem ralicer

^ui nonpriitsft iudicant

Circa iftara quacftioncm altius eft inquirendura ; vtrum omnes adusinfideliura , &omnes a£lus fadti i fidelibus in pcccaco mortali , fint

liter funt idem. Tu probas ; quia ficut intelleflus ex hoc qu6d eft realiter infinicus includic per

idencicacem

fcd nul-

rum, vt fint fanftiihoc eft,fine peccato mortali. Item Mundaminit^uifertii vafa Domini, id eft,

aliesalli^ant,5cc,

diftindlio eft realis

;

peccacum mor-

tale;ergo neccilc habent miniftri Domini , cum accedunt ad Dominum per minifterium facro-

membrum quod non func idem formalicer tamen nullo modo diftinguuncur^

fed

SiettHdum.

pauperis

Itcm.de pocnitentiadift.(J.eap. §iui vult,m mc-

,

I.

Arg, primum

cio tales aftus exerccreicrgo

formaliter iniini[a;& ide6 bene concedo alcerum

men non

<»<W

Sylucftcrwr^«Clcricus x.num.t, Aogclus

^.

v*rbo n.i. Ci}etatt,x.i,q.6o.a.x. infini. Dominicuc Soto in 4. d. i-j.qii.a.e.concl.^ Pctrus Soto ttS. !}.
dio capiculi :patentijfimumefi crimen/acerdotum,&

Tenendo iftam concluiionem facileefteuade7ftimum re primam racionem, quando dicicur:(i calcs per-

frinfifnle.

d.19. q.x.art.x. qusfi. x.

non efte

,

Ad

&i»4-

quae funt

ic

:

mrgumtHtum

far.

diftingui ali-

incelle6lus& voluncas diftinguun-

tamen cu negas. Refpondeo , quando dicicur quod non efte idem formalicec eft diftingui forroalicer , concedo in iis , qux func limicacz perfedionis ; fcd in

in text. d*

i.far.q-6^.M.4. .

cft

tur aliqualicer.quod

firmnlitnt.

quoHbet aSiu?

Richard.i.f art.f. q.^. Paludui. q.t. Mttfil.q.ii.art.t.

igicur diftinguitur

formali[er,diftingui formalicer,

qualiceri&

-/.t.f.7.i».44.

in feccato mortali aSitts

Sed dices , quae non func idem formalicer, di^ ftinguuncur

in Oxtn.l.i.

III.

in-

-,

yid*

pacec ad

fic

Ecclejiafiicos exercenSifeccet morta-

aiTumis^igtcur intelledtus vel eft

^>

&

,

Qlj -<E S T I O

gradum.

medium. £c quando idem voluntaci, vel non idcm. Dico quod eft idcm, fcd non cocatalicec idem Hcut patet, quia poieft aliquid efTc album, & tamen non cocalicer album ; ic quando infers,(i non totaliter idemjigjtur aliqualiccr diter concradidoria

gui quzcunque compofiiio vtraroque ratiohem.

parcicipac aliud

fui

Ad aliud de concradidoriis,concedo qu6d

SMumU,

compacicnc fecuro non idencitatem formalem, ncc pcopcer talcm non identitaiem poteit ar-

locum habere in i.

JUft. 3 J.

vbi& in

/iquentibus eat

ipfi recitauit.

Circa

Rmiitnit »ff*fitum.

/s

Quxftio Clrca pritnam nota , qu6(l rccundi^m beacam AugufHnum homilia prima fupcr loan. fupcr illo verbo,yJ«tf ipfo verbo fa^Hm cjt nibil, expo*

AttgafL

fitt»t»m

nic,id el\, peccM$m;^fiiti peccMiumnibil

efl-^nz.

qu6d

tfl

nihil.

fccundum ipfum , peccacum

triHMtil du'

licai

fUx.

prouc ad przfens fpedlat ncgotiam,ponec dupli^ cicer accipi. Vno modo pet remocionem,veI corruptionem alicuius encicatis inexiftcntis adualitcr ; talis priuatio e(l mucatio , quia ab ejfe , ad

& prinacio

,

nihil eil

quzdam boni.

,

nid nihi-

Priuacio auccm

&

nonejfi) vc

quando

Alio

oculis.

habens oculos priuatur pro rcmo-

aliquis

modo accipicur priuatio

tionc alicuius cnticatis potcntis

xidcre

\

yx.

vcl dcbitz ine-

,

quando homo nafcitur czcus , dicicur , non quia aliquando habuit

priuatasefrcoculis ftteatmm ijMMlittr tft

ftiMAtie.

ocuIos,& ipfis fit priuatus ; fed quia citm deberet haberc oculos , non habct. Modo pcccacum non eil priuacio primo modo , quia nihil corrumpir, ncc adimii tali modo,ncc dc corpore, ncc dc anima,nec de natura,nec de gratia, nec dc habitibus aliis, prout quidain dicere yolcbanc , qu6d corrumpcrci nacuramialij qu6d gratiam;tcrtij qu6d habicus in anima exiftences ,quoram opinioncs locum habenc in i.Sentenc.ciVcit
fum & impoffibiIc;crgo & illud ex quo fcquitur. Dcindc , & rcdic ad idcm , fi diminuerctur DioDyr.

aliquid de nacuta Angeli maIi,non haberec integra nacutalia,quod eft concra Dionyfium 4. tle diHin.nomin.

& alios Do(5lores fandios

,

quiomncs

doccnc quod Angelimaii habcnc fua integra naturalia.

Ncc valet

fi

dicatur

,

ifta

ablatio

fic

fecundum

1

68. poffit in

erit in talibus proceftus

priuacio fccundo

modo accepca qux

talis priuatio fit

cft

;

,

& qu6d

peccaturo,probo,prim6 per Au-

guftini audloriiatem allcgatam

&

;

conceptu virginAli,& Je cafii diahoUc.

tentione hoc probat;vidc

1

Anfelmi de 6.

vbi ex in-

cum ibi.

adui , ad hoc vt

fariz fimplicitcr incffc

,

cumftancitsrc£licudinis,quz nmpliciccrdebcnt inefte aftui, vel cfTcdluiaii

djindo

ipfi zGtMX

nis,qaz debcnc

non confotmat

fe illi,

dcbitas circumftantias rcdticudiipfi inefrc,priuac

illum aflum rc-

dlicudine

, quae dcbcc ei incfTc ; fed tale agcns eft voluntas creata ; ergo voluntas creaca priuai

ipfum adlum fuadebiiaredicudine, quz deberet ci incfTc fed qui ita piiuat adhim dcbita circum:

fii

bonus

moraliicr, vel meritoric,quod dicitur propter ad-

miniftracionem Sacramcncorum

non

fico

cum propo-

,

cribuendi talcm rediiudincm

ipfi adCui.

Qu6d auccm

ipfum peccatum moriale priuat aniraam viiazterna , iftud eft tancum dcmcrito-

6.

ric;quia pcenapcccaci,quzinfligicur propcccato,

noneft ipfaquidicas,

fiue dcfinicio ipfius peccati In przdidla autem dcfcriptionc nen

rnortalis.

conformitas , fiue priuatio redlitudinis eft gcnus ipfius pcccati , ide6 pcccatum mortale veniale non diffetunt genetc , quia tam peccaium mortale , quim veniale funi priuaiiones rcdliiu-

&

&

dinis:fcd circumftantiz

&

&

rcdtiiudines dcbitz neccfrariz fimpliciier incfTc a£lui,ad hoc quod fit

bonus moraliier,cum propofiio non iribuendi cdtiiudinem

,

funi difrercntiz fcparanres pccca-

lum mortalei

veniali, quiapriuacio, vcl omiffio

I

alicuius rcdlirudinis, vel cir^rumftanciz

congrux

& vtilis,per quam perfcftius & mcliijs adus pro, non tamen neccflariz fimplicitcr ipfi hoc qu6d fit bonus moraliter, eft pecca-

ducerecur a£tui,ad

tum

venialc

:

pfiuatioauiemcircumftantix

hoc qu6d

fii

vcl

,

rc6titudinis nccefrariz fimpliciter ipfi adlui

ad bonus moraliter,vel rcdkiiudinum.fi

plurcs dcfunt

,

cum

ptopofito

non

iribucndi

,

,

cft

peccatum mortalc. Addidiautcm yciim propofito mn tribuenditMltm re^itudinem , quia Ci aAus priuatur neceffaria reftitudinc pcr violentiam infupcrabilcm.vt

fi quis violentcr idolis thura ofFcrar, pccco mortaliter. Vel fieiian^ priuciur adus

manum meam

re£tirudine ex ignorantia inuincibili

nec

crafla, vel

occafionata ; vt

duplici poenadignas eft

eft

non

sffe-

cijm quis

homicidium ; quia talis fecundum Philofophum

in i.Ethicorum,cap.j. fed ignorantia inuincibili

non

peccat quis mortaliter priuando

fic

adum

necefTaria fimpliciier rcdliiudine.

Prztcrca,hoc conftat ex illa audloricaie Augude vera Religione : PeccMtumadei efl voluntarium , tptodfi nonfiterit voluntMiMM , non trit pecctttum: fed cum ncc violcncia infupcrabilis , ncc ftini

ignoranciainuincibilis

fic

voIuncaria,perconfe-

qucns neccrit peccacum. Concra didlam defcripcionem peccaci morta* lis

Proboeciam per rationem; Agens inferius in cuii)Spoteftatecft fc conformare,vel nonconformare agenti fuperiori , cui eriam fe tenetut conformare in decerminaiis conditionibus , & cir-

& neccf-

circumftantiz.fiue rcdicudinis dcbicz,

ia cbrictace coromiccic

(ic

&

dc hoc habctur meniio fpecialis. Peccaiam ergo morialc eft non conformiias , fiue priuatio

Contra illudeft;quiafecundum peccatum poxqualc primo peccato,vel maius eoicrgo corrumper zqualcm partem eiufdem quantitatis , vcl maiorcm ; & fic eadcm natura totalicer confumerecur,quod eft inconnenicns. Sic ergo pacec qu6d pcccarutn non eft priuatio primo modo acccpca;fi crgo eft priuatio, oportec priuacio boni alicuius debici inexiftere

,

ri,vbi

€tata,

quod

zCcm

fint circumftaniix rcdiiudinis , quz debeni inefTc adui dcierminatz ab agenie fuperiorijin fccufKlo Scnccniiarum difi.}6. potcrit >ide-

in nfinitum. teft eile

ineffe

vel priuaiio icdicudinis debicc incfTe adtui.Quz

non

ergo

qnz deberet

autcm

dum Philofoph.

;

,

nonconformat fc agcnci fupetiori,peccat; cum ergo pcccac non fe conformaudo , fcquitur qu6d pcccatum nihil aliud eft,quim non conformitas,

pcr

8. Pbyfic.text.comm.

4SI

ftantia rediiudinis

parccs eiufdem proportionis,& ciim talis fecuninfintVtim extendi

1.

argao, quia Videcur qu6d non fufliciens

;

j, quia ohitai»

cijm duplexfiipcccscum morcaIca6tuaie,fciliccr,

&

commiffionis,& omiffionis, tanri!km pcccatum commiffionis vidctur cflc priuacio circumftantiz debicz incfTc adlui ; & non peccacumoroiffionic, quia peccarum omiffionis non priuac circumftantiam , im6 priaat aftum cocum ; crgo defcripcio

fti, *>« t*mtr»

'*j'''*"*^ '

*'

Quod aucem peccapeccatum mortale, paiec pcr illud,quod Acedia,quz eftpeccaium mortalc, vi Jccur edc pcccatum omiffionis. Pi°xterca,originate pcccatum vidctnr efle mor- ^et^ds, przJiifta

non

cft fufticicns.

rum

omiffionis

talc,

quia fcparat

fit

animam

i.

vita gtatix

& glorlz, &

Mifcellaneorum &umcn peccatutn otiginalcnoneft ptiuatfo circumftanux debitx

ineffc a(3:ui

^

im6

ell

carcntia

quando volontacic priuatur

iuftitix otiginalis.

Ad primum, cum dicitur qu6d non omne pec-

M^frimm,

fionis potcft cadeic

vifum eft:& cx hoc pacct qu6d peccatum omiffionis eft quid parricularc refpeiftu peccaticommiffionis,& refpicit tantura priuatio-

notandum,qu6d omnis adus exrerior, in pcecatum , eft adus imperatus mcdiante a(^u interiori voluntatis,in quo eft formaliter peccatum. Probatur hoc quiafemperj c6m exercet aliquem adum exteriorcm , in quo teatjcft

poteft cadere

,

poteft efTe,vei eft peccatum,

ratus mediante

a^u

ille

fempcr

impa-

cft

interiori voluniacis

,

in

quo

peccatum , quia in adibus aliarum potentiarum non eft pcccarum, niCi materialicer. lUud probatur ex hoc , quia nuUa pocencia , nec a£lus alicuius potentix , habet rationem meriti, eft formaliter

vel demeiiti

, nifi prput dependet ab imperio voluntatis,qu£ habct rationem meriti,vel deraerici; idc6 nunquam poteft efle peccacum in adtu cx-

&

teriori

,

prout

niii

eft

imperacus ab a£tu incerioti

non e conttario quia benc poteft eftc peccaium in a&a intcriori, & tamen non fevoluncatis,fed

:

lum ex odio, vcl

,

nem aikus cxceriotis. Ad fecundum de peccaco

tum morcale. Hoc vifo,dico quod in non

fit

ibi

nec priuatio

ginali in gratia infufa

adus

peccato omifHonis,

cxterior

rc
adus

idco illud peccatum licet

exccriorem

quo

,

adum

veUe,\c\ mlle,vcl noHvelle, fibi

non habcat adlum ,

in

voluntatis, fcilicet,

quem priuar

inelTe^atque ita illud

rcditudi-

pcccatum ideo

eftpeccatnni,quiapriuata(Stum interiorcm fua del>ita rcditudine.

Ex hocpatere taliter

poteft

quod

mor-

nullus peccat

peccato omiffionis

omittit aliquid facere

homo

SCHOLIVM

,

De triplici hachonitate agit DeUsr in i.d.y.&

&

Reportatis d.i. feffb

tj.y. 9. i.

l.i.

Vlfo

, nifi quia voluntaric ad quod tenetur ; 8c quia

tenetur aliquo tempore a(flualiter

Deo

cft

quodnotandum

eft

,

quod cum

fint tres

ritoria vitae acicrna:

fic a(fbus

,

Primam bonicacem,

turalcm, habec quilibct n&as pofitiuus , quia

illa

bonitas confequicur quamlibec encicatcm

in-

In omiti

di;mod6

fofitiuo efi

bonus naturaliter.Proba: io hiiius,quia eft qnoddam cns,& in quantum cn? eft bonus & k Dco eft , quia in ipfo eft omne bonum. Vnde fecundum Auguftinum piimo de fit

pofitiuus

,

eft

Horas diccre, velad aliara obfcruantiam regularem ; ideo fi haec omittit voluntaric extra cafum

erant valde bona. Ec

Sed hic ftatim oritur vnum dubium ex di&is; ,

&

fic

nullum

Augufl.

Inquantumfit'

& inquantitm fitmus

,

a Deo

incelligicur illud

fit-

vcrbum

Fidit Detu cunEla ijua fecerat,&

hocmodo incclligendo bonitatem,omncs adlusfidelium & infidelium funt boni;quia fecundum hanc bonitacem, a Deo func cfFediue. Huicbonicati non opponitur aliqua malitia,fed

non entitas

rei taniiim.

Aliaeft bonitas moralis,

qux caufatur ex pro-

ir.

inefte

ieftum fecundum debitas circumftancias, inter noquas circumftantiafinis eft fuprema,a quo

meralitir.

crit

Rcfpondeo,qu6d peccatum omiffionis,non idc6 diftinguitur contrapcccarura commiffionis, €»t» etmmif- quafi peccatum commiffionis fit tantum priuacio alicuius re(fticudinis dcbica: incflea(a:ni,& non fionit , (5» Rifptnfit.

Vnd* difiith. guuntur fec-

Qii3iffionis»fe(t

,

r»lti,

.Aifus bonut

diftinguatur.

pcccatorn

;

Hoceciammodo

ionitiu natu-

portione,fiue compofitione adus ad debitum ob-

pcccatum omiffionis, quod non eft vcrum ; cum hoc ab illo ex aduerfo ;

boni fiimus

,

«Bu

ali-

quiaomittit

quam circumftantiam ic(%itudinis debitam

,

Genefis primo

omne peccatummor-

peccatum commiffionis

,

tripli-

tittt honut.

quantum ens , & etiam quemlibet a(Slum , quantumcunqne fit turpis moraliter , & demeritorie,

mus.

videtur enim ex hoc,qu6d

mcrito- AElu4 na-

mus

vel accdiae.

me-

fcilicec,

ncjvel etiamcx propria obligacione ,vel cx pra:cepto fui Ordinis,vt puta,Religiofus,vel Clericus

neceilitatis,peccac morcalitcr pcccaco omiffionis,

tri-

poteft cflc triplici-

tcr bonu$,fciliccr, naturaIiter,moraliter, rie,vel gratuicc.

10. Benitas

bonita- fUx.

tes,fcilicct,nacuiaIis,moralis,& gratuita,fiue

didamine legis naturat, 8c cx Ecclcfis inftitutio-

adtui

dijp.}^. q.vn.

quid eft peccatum mortale,videndura dc diftinftionc ipforum adluum , circa

doftrina Chriftiana, versiis fincm

fit

40.

& prxter alios docent expro-

contra Cregor. jirimin, Faber

reuercntiam cxhibere in aliqua adoratione.ex

talc

II.

fed diffujtks hic, valde tamen vtrobiquecohtret doElrina. Qupd autem dicit dari poffe aEins bones rnorales in fidelibui peccatoribtu , idetiam docet in infidelibtu

extetioris,quia ta-

habct tamcn &(k\xm interiorcm

fundatutjfcilJcct,

ne debita

& infuper anims impri-

mitur ndclcbilis charadcr,

li-

& pcr confequens,

,

voluntarie.omictitur aliquis adus dcbitus cxerceri,ratione cuius dicitur pcccatum omiffio)

,

^'fAf'"'^"» "*'"''*'""'•

c,^.&j.&raf^.i.i.di/p.iefi.& 191.

men nis

quod

inuidia-, vel

&

cct

originali dico,

peccacum originale non eft peccacum mortale, quia ei pro pocna morsdebeacur, ncc ctiamcft pcccatum ad^uale,fcd diftinguitur contra adluale; eft enim fola carencia iufticiz originalis , cum debico habendi cam , fecundum Anfelmum per quam iuftitiam homofibimcruiftet infundi gratiam , & poftca concedi zternam gloriam. £tide6,quia homo non habet illam iuftitiam, propterea non datur ei gratia,nec per confequens gloria^ntfi per aequiualens illa iuftitia compcnfetur;vr putaper Ecclcfia: Sacramenta,fcilicct, per Baptifmum,in quo datur zquiualcns iuftitia: ori-

, de pccquia poirum velle alicui ma-

velleeum occidcre*, vel cum volo fornicari adu dcliberato,licet nunquam committam fornicationcm exteriori adu; tamen pecco mortaliter , propter illud malum velU;ic huic fimile dicit Hieronymus , quod voucntibus cafticatcm, non folum nubere, fcd vellc nuberc damnabile eft , per confcquens pccca-

tam inadiuinceriorf, qu^m

excerioii,vc

quicur aftus cxterior impcratus, vt puta

cato cogicacionis

tmijfiinit.

a^us commif-

6c negiigitur

de pcccato omiflioni$:Refpondeo, qaod vt folutio iftius argumenti clarii^s pa-

quo

%,

,

cxtctior dcbitus cxcrcen:led pcccacum

cacum mottalc eft priuatio rediiudinis dcbicz inefle a6lui,vt patet

.^

tum omiffionis contra peccatum commiffionis, quia peccatum omiffionis dicicur tantum illico

idco diftinguitur pccc^,-

&

men accipit a

fine,inquit Arifl.z.dc

Anima,

fi

res

digncdcbet appeliari. Aliat autera ciccumftanciat conditio perfons, funt lempus, locus, modus, czccra huiufmodi & hzc bonicas eft doplex,

&

&

fcilicet

:

,

Echicus

& Ecclefiafticus.

Adus

Echicus

fccundum rc(3:um di(3:amcn cum omnibus circumftantiis debicis

dicicuraiStus elicitus

rationi$ "*^''*^

incfTe

Ethitus.

V.

Qu£Eftio inefTc aftiii;& «fto

modo

conffqiicns in elicicndo ind-

«lietrt

affm

h»n»s

pur»-

Hoc

fidelis.quitti

adkum boniim moralitcr

infidclis cliccre

Ell«m

tam

poteft

probo (laiim,quia

non pcccarc

;

& pcr

mortalitcr.

lam infidelis,qu^m

fidelis

exiftens in peccato mortali,poteft vcftire nudum,

6c orare

Deum,fccnndum dcbitascircumftantias,

propierfinem debitum,vtcaufapictati$, vt illius jndigentia fubleueturjcrgo facit propter bonum finem , quia facit propter hoc,ad quod ille tCtas ex natura fua eft ordinatus , eo modo quo fccit Sandbus Marcinusj quando chlamydem cum pauperc dimidiauir,cikm nondum elTct fidelis , baptizatus;& ide6 de congruo meruic gratiam, quud & fecit etiam Cornelius ccnturio , fuperius fed per peccatum mortalc , fi talia eft allegatum eftenc peccata roortalia, nec etiam per venialia mererur aliquis gratiam de congruo ; im6 potiiis dcmeretut : ergo non omnis adus fidclium in peccatomortali exiftentium,&etiam infidclium, cft peccarum roorcaIe,ci^m faciant tales adus.

&

:

BonitM m»' titlii

fuam tiam t*m.

habtt mjtliopftfi'

vitar

modi:crgo,&c.Huic etii bonitati malitia oppofita eft omnis ad^us,qui n6 elicitur ab anima in formata chatitate

acceptat

tanquam

ti^m

obiedkum

,

quando

eft a£lus mahis ex gencre, idoIorum,quiaibi non eft pro-

ficut cftadoracio

quia nihil

jdola

,

quod

cis

fcilicec,

eft diuinitacis in eis

quando cft peccatum ex aliqua circumftancia, vel , ficuc quando quis dac elecmofynam propter vanam gloriam , non propcer paupcris indigen:iam,vel quando dac propcer pauperis indigenciam , non tamen Ioco,& cempore,& mo-

pcer peccances venialicer,

perfon.T debitx

cumftantiis;&

fi

quod dico pro-

:

& propcer ad^u» indif-

informaca charicace,non camen eliciuncurab habitu charicacisi& per confequens non funt aAus meritorij.ncc gratuiti.

SCHOLIVM DiflingHit dno genera aStuum

vnnm

II

r.

Ecclefiajlicortm;

donum ali^uodgratiagratumfa-

(juod rejpicit

& aUud ^uod nullMm huiufinodi habeat rejpe-

cientis

,

£lum ,

etfi rejpiciat

donumgratitt^atii datt. Primos

cundos

cunc

toties ilios

puritatis

Miniftres peccare

exercent.

An

,

qtteties

pri-

vero htc obltgatio

& idoneitatis proueniat ex aliquo pracepto

pofitiuo, vel naturali yfin

ex natura ipfius Sacramentit

fitppofita taliipfim inftitutione,(p' tali

Sacerdotu con-

JicratientyVide Suar.citatum inprincipio quailionii.

Vlfo qux cft

de

, vidcndura Adlus autem Ec-

cercia bonitas a(^us

fic

a(Sku Ecclcfiaftico.

& Ecclefix per

infpiracioncm Spiricus fandli

infticucus excerius

,

quemadmodum

ralittr bcnui.

cft

func aftus

pfalIendi,confulcndi,Horas dicendi, Prxdicacio*

cali

hoc

vc

fic

vel alia calis

morcalis,

peccazOto. Si"autem contradidio,

finis

,

,

eft

di

,

MifTam dicendi,& cxceci huiufmodi adus,

roediancibus quibus.Ecclefiaftica fufcipiuncur

&

miniftrancur S.icramcnta, qui tantum a fidelibus

vcl reftitudonon ncccfTario requifita.fed tantiim congrua,eft peccatum Tcnialc. Eciftareiaicudine

tio penirus cft

&circumftantia necciTario rcquifita, vel non nc-

plici difFcrentia

ccftario requifira, poceftcaminfidelis,quitm fide-

quodgratix gratum facientis;aut non refpiciunc,

lis

priuareaAum,

& ficvcerquepeccaremorcali-

ter,vel venialicer.

Ancequam dicam de a(flu Ecclcfiaftico , qui magis reqniricur ad folucionem principalis quzftionis,videndum eft de tercia bonicacea(5lus,qux eft bonicas, qua Deus ex mera liberalitatc voluntatis fu« acceptat adum elicitum ^ potentia ani111«

,

volimcace elicience

fcilicec

,

vcl imperance,

frequentantur^idc6 hic deinfidelibusnullamcn-

habenda. Sed hi zdtva fimt in duquia auc refpiciunc donum ali;

eciamfi tcfpicianc

donum

audiendi

,

& ad

Ecclcfias eundi

& cxceri

, & ad finem debitum ordinencur.Hoc probaturex definicionepcccacimortalis fuperiiis pofica , quia aAus, qui pofTunc fieri

cum dcbicis, & neccfTariis circunftanciis, & hono propofico

,

& non

requirunc in eis circa quos

, graciam gratum facientem,non func peccaca morcalia:ifti a(flu$ func huiufmodi ergo, &c. Maior & minorex fuperiori* bus pacenc.Confirmacur hoc.quiaadius^qui poffunc fieri ex aliqua piecace & compaffione Chrifti,& propcer debicumfinem non fnnc peccata :

,

huiufmodi:ergo,&c. Conficmatur etiam pcr audtoritatem Saluaro-

morcaIi.'i:iftia£lus func

Trinit.

&fide CatholicatCMp.firmitercredimus §. f^na quod nullus extra vnitatem Bcclefiz Catholicx omninoTaluaturquae perficitur \ feptem Sacramcntis.Hanc bonicaccm a^Slus nnllus infidclis,neque fidelis inpeccaco morcali cxiftens habere poceft.Probo ftacim.quia illius aftus

conarentur,&eis in talibus obedirenr,Marrh.24. Snpercathedram Mo\fifiderunt Scribt.,& Pharifiu: omnla qtitcunque dixerint vohis,ftruate crfacite. Et

non accepcatur tanqua dignus praemio vicx arternar>qui non potefthaberebonitatcmracritoriam

quod tales fuerintin pcccaco mortali,probatur ex hoc quod (cc^uiw.ftcHndMm opera vero eorit nolitt

vero

,

vbi dicicur

Scoti oper,

Tom. J II,

ris

bas

fuadentis ludxis ,

,

vt fuperiores,fciI icet

& Ph.irifxos fcqui

,

Scri-

in verbis Prx(4icationis

Qq

fmfiiei fcjfunt

txtriiri tihf.

liuiuf-

,

fiunc,nec ^ quibus fiunc

vica acerna, nec pcr confequens aliquem faluac.fine gcacia & charicace mediancibus Sacramencis. Probacur hoc Extra de /ipnma

,

modi a^Slius ; & de calibus dicic f^iie diftMiiStione, quod exiftens in peccaco morcali poteft eos exercerc abfque eo qu6d pecccc morcalitcr , fi cum

omni gracia vel charicacc, quia fuam pocenciam non alligauic Sacramcncis, fecimdumMagiftrum

quam dignum

gratis darx.

dicendi,pfalIendi,corripicnJi,confuIendi,MilTam

debita circumftantia

Sentenciarum ex didiis Auguftini in ^.d.\. camen de lege communi nullum acccpcac z€tam can-

gracix

Adlus de fccundo genere func a(Sl:us prxdicandi, Qifinam Prxdicaciones& Confcfliones audiciidi ,Horas tcius EceU-

informaca ch:
14. ASut Eeele-

clefiafticus dicicurillcquiab infticucione Chrifti fiafiirus mt-

nes faciendi,& Confefliones audiendi,bapcizan-

eft

ftantia ncceftaria ad a(5tum,ad

in

&

cir-

putacircumftantia

tum morcale

peccatum ex

;

mos a6lus indebile

a deputatis Afiniflris in

dcficit ibi rc61:icudo,veI circura-

,

tpftfi'

ferences;qui liccc aliquando cliciancur a pocentia

ipfius finis

do,&

mMti-

ti»m t»m.

potentia informaiacharitace,&

vr elicitus ab habicu charicacis

ftatugratia abf^ue con/cientiapeccati inontamen/e^

vel debicis circumftantiis caufatur fupec

fuitm

acceptatione vitx xternx accepcacuc

tali

a(ftus elicitus i

debita

,

SitiitM fra-

tuiim b»i*t

ordiaabilcm ad vitam artetnam,& dignum carlefti przmio , vt didum cft dc Icgc communi , fiuc fic bonus moraliter,fiue in aliis mereatar , quia tan-

ailui dicit oportere exerceri

, propter debeacur talis adus , fcilicet , adoratio. Additur autera,c»m debitd^veldebitis circnmfiamiis,

tnit* sHms.

,

quem Deus non

Huic bonitati eft malitia oppofita , quando adus non tranfit fuper dcbitum obicdum.vcl fine

porcio excerna a6lus adobicdlum tale,

Sonittu gra-

4S3

xternxjfed aftuselicitl ^ ralibas funt huiuf-

facerti

qut

fieeai»

mtrtali.

Mifcellaneorum

454 fnctrt

rum

-,

Hgnificans

moraiiter,

&

bobos adlus prxdicationis eolamen non mcritorie >f<M4 J&-

cHntt& nenfMiunt, Adus de primo genere funt adus SacramenMASusSaer»' tales , qui refpiciunt graciam gratum facientera, mentales i ad minus citca illos , circa quos fiunt; licet non quibu4 (J* alialiquando in Miniftris,vt infcrius dicetur, qM»nd» pefquando in peccato mottali k Minillro poiTunc furit mini-

&

firi^ri.

ad fubueniendum

tenetur femper fe

cendum Si

officij

idoneamad hocofficium exer-

conferuare.

autem

eft

&

Sacerdos cutatus, deputatus ez qu6d peccat moitaliter

officia, dicunt aliqui

fensper^miniftrans in peccato mortali.Qupd pro-

17. Saeirdes eurtUMs diiet tffefemfer in idene» ft»iu

Quod vtmelius videatur , oporte^ diftingaere Ac ccinporcminiftrandi Sacramenta, &deMiniflris,adquos exordine fpedat eorum minifterium.Tcmpus miniftrandi Sacramenta eft duplcx*

nefciens

minifirttndi

rar,fi

Satraminta,

propris eledlionis,vt ppffit comtno-

eft

transferri, vel difFerri:aut

tempus neccflltatis , vt fine periculo differri nonpodit. SimilitereftdiftingueredeMiniftro, cft

quia aut

eft

Miniftcr deputatus ex ordinatione

Ecclefia:,vt Epifcopus,veI Papa.vel Sacetdos cu-

ratus

;

aut nonifed eft fimplex Capellanus,

& Sa-

cerdos non habens cuiam animarum. Mod6 dico,qu6d tam miniftrans, quam rufcipiens Sacrainenta,fiue fit deputatus ex oiEcio.fiue non,tempore propriae eledlionis, fiue fint Sacramentaneceiraria,fiue nonjfemper pcccant mortaliter, miniftrando

vel fiifcipiendoin peccato tnottali,

,

Qupdprobo

fic:miniftrans,aut furcipiens Sacra-

menta aliterqu^m

fint inftituta k

Chrifto

niodo oppofito,multura contemnit cramencis

;

,

im6

Deum in S

-

quiapriuac fcienter efFe(5lum Sacramentorum etgo contemnit Deum in Sacra,

:

Deum

iTicntis;qui

contemntt

putando

idoneum ad miniftrandum

fe

inSacramentisrc,

vel fufci-

piendum>exiftens in peccato mortalijpeccat morralitcr:ergo ifte taliter miniftrans , vcl fufcipiens peccat mortaliter. Et pro iftoteporeintelligo

il-

\\iAde Confecr.i^.c.BapttJmtts:\hl i\ic\im,w(los emnes t£i tanti Ittdicit miniflros,fi minijhare infie velHertHt.

\6.

Sed quid eft dicendum de temporc neceflitaSluo-unjut tis.dc fufcipienie Sacramenta ?Dico finediftintempore reci' dtione , quod fufcipiens quocunque tcmporeSafiint Sacr»"

cramenta quxcunque fint illa in pcccato mortali, femperpcccac mortaliter ,quod probatur , quia qui priuat efFcdum Sacramentorum concem-

nendo Deum in Sacramentis , peccat mortaliter quocunque tempore illud faciat, quia nullo tempore eft Deus contcmncndus inSacramentis,ifte facit

Sed dcminiftrante tempore necefHcatis Sacramcnca diftinguo , quia aut miniftrat Sacramenta necellariaptopterinftans periculum euitandum, vt eft Sacramentum Baptifmi.vbi periculum im-

Sacramentum poenitentia; aut non neceilitatis, vt eft Sacramcntum Ordinis,& celebratio MifraE,& miniftracio £uchariftia;,& huiufmodi. In primo cafu dico quod miniftrans illa duo Sacramenta

tninens timetur

;

vel

,

non

cura-

tus;vt pnta, fimplex Capellanus, vel etiam Reli, qui non eft ex ordinatione Ecclefia: , vel ex officio ad hoc deputacus tunc dico qu6d

giofus

:

pcccar mortalicer.Quod

&

ita

probo;nam non

miniftrans Sacramenta voluntate propria pracfu-

niendo fe efle idoneum,nec eft ex debito fui ofijad hoc adftti(f!bus, fedtancum ex neccflitatead fubueniendum populo ex pietate,non contemnit Deum in Sacramentis;nec per confcquens peccat mortaliter:ifte eft huiufmodi:ergo, &c. Maior cij

&

fatis

confentiendum,maximc cum ex officio

& obliga-

tione propria fe tali officio obligaoit,& ciim fciac

tempore fibi aliquando imminere,ex eadem obligatione certa tenetur fe feroper ad tale exercendum officium idonenm talia inopinata neceffitatis

exhibere,aut certc obIigationi,& officiorecufare.

Et ide6 peccat mortaliier Sacerdos curatus ex ofdeputatusinon autem Sacerdos fimplex, vel Religiofus,qui non eft officio deputatus,qui tempore necefliiatis in Sacramcntis neceftatiis ex pieiate fubuenit populo indigenti. ficio

SCHOLIVM De mHttditia &

IV. ad minifiratio~

puritate requifita

tionem Sacramtnti Baptifmi.adfalutem Scottuin ^.d.^.^.i.a n.$.&

derecjuifitis

ruceffarij ,agit

adperceptio-

ntm Saeramenti Euchariftia ibidem d.S.tj.^.d.c). cj.vn,

& d.] .q.i.a.n.j. An vera Sacerdos celebrans & commHnicans,vno,vel duplici peccato delin<juat,non dtclarat txprtfst

,

licttd. 9. citatavideatur potiiis in illam

ahirefententiam, ^uod dupliciter ptcctt.Ettnim ».J.$. Ad fecandiim,aitSactrdettmpriH/^uam cenfieretjcntrilaborart vtfit txtraptccatum mertalt:&

fi contin-

gat quodpoft conficratienemy intt tamtn cemmunientmf eccurrat fibi mtmeriaptceati mertalif,dt ^ue nonpractjfit

paenittntia interier,vel exttrior,ttntri tunc habe-

re poenitemiam interiortm

ante^uam pereipiat,& dif-

ferre panitentiam txteriorem

nitM

confiiendi.

Cum itaque

,

denec eccurrat opportu-

ideneam

recjuirat difpefi-

tionem abfjuepeceate ad confecrandum

,

& peft confi" ,

cuius rt'

eerdatur ante perceptientm Sacramtnti,vidttur dupltx

ibiftatuertpeccatum.An antemliceat Sacerdoti adfu-

gitndum hec /etundum ptceatum cenfecrationem

,

,

vtl in alio cafu poft

recedere ab altari abfqne ptrceptione

Sacramentiydeterminat DoSler negatiue d.S.<j. 3

De contreSlatione tandem

clarent ex

tali

.a w.4.

Euchariftia in peccato mor-

iam didis

,

cixm hic

non

,

an mortalittrfiat

,

vidtdt

hii latius difttrtnttm

Suar. citatum difp.6i.fi^.^.

SEd quid de miniftrante Sacramentum Eucha-

potcft efte dupli-

ci$ccvnditioni$,quia auteft Saccrdos

tninor

&

:

neceflitacis in peccaco morcali

non

idoneum,peccat mortaliter;quod ex hoc apparet, quia femper debet fe idoneum exhibere , aut ofEcio recuiarcifcd in cali ftatu hic Sacerdos curatus, vel ex ordinatione, vel ex officio deputaius, non exhibet fe idoneum paratum,quia eft in peccato mortali ; ergo femper peccat mortaliter miniftrando Sacramenta. Quibus audoribus fatis eft

crationtm poenittntiam ,fiut dolortmptccati

hoGjcrgOj&c.

laboranti in extrcmis

officio fcienter,&

quando poteftas exercendi illud occurnon tempore inftante exhibet fe paratum &

fcd exiftens in peccato moicali facit

hoc. Probatur

ficttu.

nifi caufaneceffiratis

populo'; nec ex debito,vel obligationc fui

baturex noc;obligans fealicui

dceorum minifterium

eat» morl»li,

ingerere>

exerceri.

quia aut

mtntainpec-

ignoretfe Sacramentis miniftrandis nondebere

riftix, tis)

(

quod non eft Sacramentum

in peccato moitali

?

neccflita-

Diftingno,qu6d autmi-

Sacramentum kfe conficiendum, vt puta, quando dicit Miftam, & conficit, & poftea miniftrat ; aut miniftrat Sacramentum prius a fe, vel ab alio confe(ftum. In primo cafu dico qu6d miniftrans Sacramentum k fe conficicn-

niftrat

dum

m6

, ,

peccat

duplici

peccato mortali

;

pri-

hoc Sacramencum , reuerentiam huicSacramenco

peccat conficiendo

propcer fummam exhibendam;fecund6,peccat mortaliter communicando > quia ex ftatuto Ecclefia: facrificans hoc Sacramcntum dcbct communicarc,fed nullus in peccato

18. Celebrans in feccmt» tsli duo

mtrcim-

mittit fie-

fnta.

Qu^io peccato mortali potcft communicarc, nifi pcccct mortaliter.Probaiuf hoc,quia iUud cft Sacramen-

tum

vnitatis

Chiifti,&£cclenci& non competit

mcmbris in corpore EcClefiz quz per gratiamGhiiftocapiti funt vnita : ergopcccabit duplici peccato mortali. Et cohfirmatur fecundum Apoftolumj.i.Corinth. \ i .Qui mMtditcttt alicui,nin

.

&

bibit ittdiffieiikdkiumfibi

19.

conficere,& non communicare , vt non peccaret ifto duplici peccato raortali , vt iam didkum eft?

el

etiam tutius

peccato mortanec communicare,

eflet exiftenti in

non

conficere

fed (imulare fe cOnficere,vt

>

quando Miflam dice-

ret,& non conficeret.

A»

UttMt

Refpondeo,qu6d in primo cafu, tutius

mliqUMndtcf lebrami Itbrnri,

if

mt»r*.

,

exiftenti in peccato mortali

qu^m non tommunicare. Qopd

probatur,

,

eertume/ttjHodif, diEii

qm JhcrificMttes

SMcramenti\nam

,

ejuicunejue ergo

tjnale erit/kejje

dignofca-

Sacerdbtum deinceps de medio al-

tarioblaturusAcceJJerityZ^fi a communione fufpenderit,a cotmhtnionts gratia repulfitmfi nouerit

vno anno.

In fccundo YCt6 cafu refpondeo,qu6d fimilitcr rault6 tutins eft exiftenti

iri

peccato tnortali con-

& communicare

, quam non conficere,& Probatur hoc extra de celebratione Mifsanim, cap, de homine , vbi dicitur :/r ^uifiii criminie con/cientia reputat fi indignum etfifi ingerat irreuerenter ad illud^rauius tamen videtur of-

ficere

,

fimulare

fe conficcce.

fendere,ejuificfrandulente r ilia prafitmpfirit fimulare,

citm

ille

infilius mifericordu

Dei manum incidat

;

ifte

vero nonfilum Deo, cuinon veretur illudere,fidpopulo,ifuem decipit ,fe afiringat

:

ergo mult6 tutius

eft

inmortali conficere , quim nonconfi' cere,& fimulare fe conficere. cxiftenti

duz refponfiones poflunt confirmari per illam matimam , quando de aliquibus duobus funtduo przcepra,, quorum vnius tranfgreflio maiori pcena pledbitur ,quam aliud, tutius eft tranfgrediendum quod minori nexu nofcitur Iftx

,

hoc eUfl.\\.cap. Duomala fed primo cafu,qulim in fecundo,tranfgre{fio-

obligare. Probarur

tam

in

:

nes illz maiori pccna ple£fcnntur : ergo turius eft exiftenti in mottali communicare conficere,

&

quim non conficere &fimulare fe An

qHilibtt

$Mt*rdts*xiftim tn pit •

In fecundo cafu

,

fciticet

, fi

conficere.

miniftrat

hoc Sa-

cramentum ab alio , vel ^feprius confccratum? Refpondeo , aut eft deputatus ex officio & ordi« natione Ecclefiz,

&

Sacerdoscuratus;&tuncdico ficutprius dixi dcSacerdotecuratominiftran§trMT* Euthn- te Sicramenta necefTaria tempore neceflitatis, r*Ri*m. qu6d peccat mortaliter ; quia tenetur fcmpcr ex proprjaobligatione fe idoneum cxhibcread tale minifterium exerccndum , aut ofticio & obligationi recufare. Si autem eft Sacerdos non curatus,nec ex ofHcio deputatus,tanc eft duplex cpinio ; quidam dicunt qu6d quilibet Sacetdos peccat mortaliter tangcndo Eucharifti* Sacramentum quocumque tempore hoc faciat exiftcns in peccato mortali,nifi prii^s confiteatur de peccato mortali,etiamfi tempus confefllonis non habear. Quod probatur fic ; ficut fumens Sacramcntum Euchariftiz in peccato mortali pcccat mortaliter» Sctti oper. Tom. III. €Mtt

mtrtMli

ftjpt mini-

Ij-

ifle

Sed

aliis

fenrentia nimi^m dura, eorum rationem , quando fumens Sacramentum Euchari-

videtur

ifta

& ide6 refpondent ad dicunt

fic

;

ficut

,

?.

"'

ita

tangenspropter nimiam fanditatem Sacramenti:negant proportionem,& hoc propter iria;quia

fumens Euchariftiam fumit

realiter

,&

veracitec

vt habetui Extra de Trinit. &fid. Cath. cap.firmiter credimu) : fed rangens Euchari-

corpus Chrifti ftiam

,

tangit folum fpecies fcnfibiles

>

non haben: fan€titatcm crgo non eft bona proportio.

les,qus

Prxterea.fi

ifta efTct

,

& materia-

nifi ficut figna;

bona fimilitudo qu6d pro-

pter reuerentiara fpecierum

non debercnt

tangi

phircs fpccicsmaterialesiftius Sacranicnti,qii^m

tur

10.

,

graui mortali peccato peccet:fcd

ex Cuncilio Arclaten.

qu6d

erificium,vt nec ipfi facrificMns particeps

fKrMitntm.

ita

tang(r;ergo peccat mortaliter.

ce-

eft

communi-

quia grauiflim^ peccant qui facrificant

non eduntyrei/fint

0liju*md» fimulMri ttn-

nqn

cet

, & non communicantj&fufpenduntur i communione vno anno , fecundum quod habetur de Con/ecra-

,

vbi dicitur

littiH

eximiam Sacramenti huius fanditatcm

pter

immediate , poteft Sacerdos digitos panniculo circumuoluere, & nbn tangcret illas fpecics immediate,& fic non pcccaret tangendo. Prafterea,non magis reuerentcr tangendz funt

care

tionedifi. 2. c4p. Epi/coptu

An

4SJ

& efiicitur prophanus,ita & tangens.hoc eftpro-

ftir in peccato mortali peccat mortaliter

nMnducMttdcc.

Sed circa hocpoflct oriri dubium, vtrura melius &tutius eflet exiftenti in peccato mortali,

li,nmplicitct

III.

dum

ambulauit in tma; quantura reuerentius potaiflct tetigiflet cotpus Chrifti dum ambulanit in tcrra , non puto eum peccafle roortaliter;ergo nec mod6 fi tangere rcuercntcr poffet fpecics Sacramcnti peccarct morraliter. Propter hoc ergo alia huiufmodi , non puto qu6d Sacerdos non curatus tangens Sacramentum

verum corpus fed

Ci

Chrifti

,

exiftens in peccato mortali

,

&

Euchariftiz temporenecefIitatis,vt quando eft

procurandus infirmus, peccarct mortaliter. Nec fimiliter puto qu6d Saccrdos curatus ex tadiu folum huius Sacramenti, vel etiam aliorum peccaretmortaliter , nifi quia propria obligatione voluntatis fuae fe obligauii Ecclcfi» ad fcraper ex-

hibendum feparatumad exequendum officium fuum &.tranfgrefIio illius obligationis cft fibi peccatum mortale , quia enim hic bona Ecclcfix ;

percipit, i

& dignitatem lenet} ide6 Roc oous fibi

onfertur

cum oncre.

Qunre autem

dixi

quodSacramentum Eucha-

ctiam neceflitatis Sacramentum , licec non ita neceflariura ficut alia duo Sacramcnta, vt vifum eft; hoc eft propter curationem infirmorum , qui debent communicare , ne fine communione moriantur ; (ecundum quod habeiur dc probatur, vbi dicitur, Confecratione dift. i. Presbyter Euchariftiam femper paratam habeat , vt riftiae fit

&

quandofiterit infirmitas,ftatim irlfirmum communlcet, nefirie

Ex

comtminione moriatur. his vifis facilc foluitur ad

cipalia.

argumenta prin- Aiarpitiuw

Ad primura,quando dicitur faciens quod

'** f""^'

tenetur facere,non peccat facicndo illud;refpondeo qu6d aliquis poteft aliquid facere , ad quod

tenetur dupliciter.

Vnomodo

fimplicitervt fa-

ciat illud,fiuebene,fiue male. Alio

illud

modo vt faciat

ea<;nodo,quo tcnetur facere,

& quando te-

,& fecundum debiias circumftantias. Sccundo modo faciens quod tenetur faccrc cum dcnetur

bitis circumftantiis.non peccat

faciendo.non aufacit Sacerdos

tem primo modo *,eo modo , quo exiftens

inpeccatomortaliminiftransSaciamcn-

ta.quia teneturea

munde,&

fine pcccato niini-

ftrare,& ideo in peccatis miniftrans pcccat.fecundum quod vifum eft in corporc qu«ftionis.

Ad fecundum de dame elecmofynam in pcc- Ai fi cato mortali,dico,qu6d non eft fimile, quia elce- imm. mofynz» quz paupeti confertur, non cft lalis re-

Q^q

X

nercn

Mifcellaneorum

456

uecencia exhibenda ,iicut Sacramentis , quzimmediate refpiciunt gratiam gratum iFacientemj&

pcr confequens fanditatem requirunt in mini(Irance Sc fufcipiente , quia vterque debet fpiri^ tualicer cit

Ai

1« tffofittfm.

qui

cft fine

peccato mortali.

Ad argumentum

mihnts

& hoc tantum fa-

Sacramenta fufcipere, in

oppoHium de fan&itate

miniftrantium, intelligi debet de ftranc

illis

,

Sacramentis Ecclcfi2,& pcr ipfa totalicer exhauriturjcrgo per Indulgencias non poteft applicari, fcd folumpcr Sacramenta.

Dicendum,qu6d cfFcdlusSacramcntorum finifuncmeritum autem didum infinitiMn eftjide6 per Sacramcnca,vel quxcunquc finica, nbn po- ^on ti

qui mini-

G H OL IVM Egregie & Catholice docet dari in Ecclejia thefau-

tcmpore propria: elcftionis,& qui funt dc-

S

putaii exofficio,vt func Sacerdotes curatijqucm-

admodum

erantSacerdotcs veteris lcgis omnes

I.

dcputari finguli ad fua officia,& fuo tcmpore, Sc a muitis tunc ab omni, quod inebriarc poterat,

ritmfpiritualem,ex Chrifli &SanElorum meritis,ac/a-

aucem incciligenda eftauiloricas deminiftrantibus Sacramenca neccftaria tcmpore neccflicatis , vc vifum eft iti corpore

verhu d. 1 7.

&

talibus prohibiciinon

quasftionis.

Hoc

fmc prsiudicio Deo gratitu.

finc ccmeraria aflerciorie

mclioris

fenccncia:

*xhaii~

"'«^»

ccft exhauriri.

flt

,

&

didlum.

tisfaSHone conftantem ,quodetiam docuit in vltimit

^t thefaurum hunc ,

Catholices aufi fitnt negare

& Durand.

Mayron.

,

tptos late

vltra h
ex

Ucet

alio capite^

impugnat Suare^ ci-

tattudifp.^i.num. i. Immerito autem af[erit /enteHtiam illorum iuuari poffe ex do5irina Scoti , negantis merita fatisfaEliones fuiffe infiniti valoris , namfi

&

fuerunty in^uittfinita, nihil ex eis, t^uod reponeretur in

^

Q^ V

%

thefauro ,fiiperfuit poft redemptionemgeneris hrnnani,

S

T

o

I

IV.

Vtmm Pralati EccUjta

fojjint-dlmittere

^oenam dehitam pro

peccatis

fuam <-voluntatem

^ ytrum Indul-

.
Jecundum

gentia tantum fz/aleant , quantum /o-

nant ? ip.q.xymem.i. D.ZoDinent\ixiin^.J.tof»r.%.j.t. D, Thom.^.i. ».x.q.). Richatd. «.I. f 5- Durand. q.x.

Paludan. ^.4. Mayron.f/.ij.j.r. Caiet. tom.i.tpufc.i^. dt Indulg. f. i.t. 3 Soto in 4. d.ti. q.ttrt, t. Cotduba q X.& j. de Indulg. RofFen »rt. 17. contra Lutherum. Petrusde SotoleU.i de Indulg. Itbet lib.^.diff 38. Suarei tom.4. in 3. f»rt. diff.^t. Vide Scotuui qMdl.xo. »rt.i.

^

<

N

hac quxftionc

ita cft

proccdcn-

dum. Prim6,aftendccur qu6d Pra:iaci

rut EctUfit.

detur

Sccundo, oftcn-

quancum valcar(t.Terti6,po-

ncncur dubia qtiiedam,& folucncur. Quarto, pofoluciones eorum. Ad cuincncur argumenca , dentiam primi eft fcicndum,qu6d nos fpiricualia nequimuscognofccrc,nifi per fimilicudinem cor-

&

poralium,qu2 nobis funt notoria. Sicut igitur in vno animato corpore. naiurali funt plura membra naruralcm colligantiam habcncia, & quod eft

'* '\

&

Chrifiiopera ac-

illa

&

a Deo admaius maiuspramiiitfiu maierem maiorem yemiffionem peccatorum in infinitum.Gluod

ceptari

dicens

:

Deus

petefl acceptare

3 .
bonum

&

J

.<j.vnic.n,

1

velle Chrifti

4.

&

ExcircumTldn-

eius pafiionem proinfinitis,& num.-j. tia fiippofiti

1

de congrua ratione fitppofiti habuit

^uamdam rationem extrinficam,<juare Deuspotttit acceptare illud in infiuitum,fiilicet extenfiui pro infinitis. jittjui in hoe finfit hic intelligendus efi,CHm dicit paf-

pre

tot tjuin pro pluribus applicari ,

ritts

vt ipfe habet infe-

num. 1 8.

& Martyribus

pra:mium rcdditum abundantcr} ergo non tranfii eorum pocnalitas ad alios , cilta fit fufficientcr eis pro omnibus l^boribus recom-

SEd dices

,

Chrifto

meritorum fuornm

eft

penfacuro.

&

Dicendum, quod opera Chrifti Marcyrum SMnSerum dupIicicerpoflL]ncconfidcrari,fciIicecinquancum *""'"* ?•»mcricoria,& funr reddicaeisjvel inquancum facify^ntw^^iu' faftoria ; fic cum per fe non indigerenc facif- ttliot.

&

amnino

non canca ,

fadtione

myftico,quod eft Ecclefia,funt multi fidcles,quo-

nis : idc6 non valec. Poirunc huiufmodi igicur opcra facisfadioria', qua: Chrifto San£lis, quafi fupeifluunc , vel abundant, transferri ad membra Etclefiae meritis indigcncia,qux merobra obligata func ad pccnam pro peccacis hoc fic virtuce alia dirigcnce. Ha:c aucem vircus eft Prslatorum audboricas, quibns kChrifto commiflum eft regimcn , difpenfacio chefaurorum fpiricualium

rumomnium Chriftus eft caput

,

qui fuit infiniti

merici,quod ad vtilitatem Ecclefiae cedit. SimiliSandli,qui vltima tcr fueruntmulci Martyres, poena,quam pro peccacis dcbcbanc,praElia magna iuftinuerunt,& mulca bona fccerunc.quae omniai

&

cum merico paflionis clefiae

Chrifti infinito facinnc Ec-

chefaurum,inquo

eft

omnimoda

fufficien-

n)ericorum:& ideo fuflicic huiufmodi thcfaurus ad foluendam poenam omnium fideiium,

,

vel faltem

deriuari

poflunc ad alios rcliqua: parces huius facisfadtio-

&

;

&

&

membrisindi-

tia

Ecclcfiie ;'quaaudloricacepofltinc

etiamfi eflcnc infiniti

gencibus Sandlorum merica applicarc, ad fatisfaciendum pro ipfis;& hoccft Indulgcmias confcr-

:

ica

quod

fi

cis

appliccncur

huiufmodi mcrica.non oportec eos aliam pcenam pro aduaiibus peccacis foluere nec propter hoc remanec peccatum impunitum quia in Chrifto Martyribus eft oronino fuflicientcr punitum,& talis fatisfadlio ad alios ,qui funt vere membra \

;

&

corporis Chrifti,potcft tranfmitti. 1«

uina acceptationis,<]uiapetuerunt

vni fuperfluum,ad aliud deriuacur virtuteanima: regencis:fimilitcr in corpore Chrifti dirigentis

&

•*»»»*««

Chriftifimpliciter,& in entitate,efie infimtum,non ta-

men negat effefyncategeremmice infinitum exparte di-

pofluhc rcraicccre dc pocna de-

bica pro pcccatis.

giunrthtfuu-

aduertit,

^uid lieet negauerit Scotus valorem meritorum

fim meritum Chrifii fuiffe infinitum , nimiritm indefieientem , ahundantem , qui exhauririnonpofiit , netjue

0>(»4. d.i^.

Vnit tdngrt'

dicens,

eerte exprefie docuit ipfiScotus in

Alenf.

I.

&pofttot remijfiones peccaterum,& pcenamm homini-

bm eonceffas. At tamen ipfiSuarez. itferius

Sed dicesiquod

eflcdlus pafHonis Chrifti eft in

re. Patetiigicurqu6d Praejaci Ecclcfiae poiTunt de thefauroEcclefixcoBfcrrcInduIgentiasmembris

Ecclefiae

,

id eft

,

cxiftentibus in charitatc

;

aliccr

non funtmembra pocencia recipcre influenciam aliorum:ficuc ncc morcuum mcmbrum in corpore nacurali recipic influeiuiam

ab

,

feu alimcncum

aliis.

Icent»

Qu^Eftio I Itcm

,

hoc patei

Cic

:

Viuis fidclis in chatitate

exillens putellpro atio in charitaie cxiftcnte la-

V.

457

ferentiam pocnz qaz indebit^ Martyribus illata cil. Additur pro peccatis,3id difFcrcntiam panac»

tisfacctcjquia

qux alitcr iuitc infligitur,quandoque pro peccatis

porali,

fcilicec fuicipitur pro cis.Additur a£iuaUbM4,id difFcrentiam pocnx debitx originali peccato,qux non cft pocna fcnfus , fcd carentia

potcd in dcbico cotporali,vel lemmult6 rortius in dcbico Deiicum Deus fic tamcn pronior ad mirercndum , qu
&

renc

;

vc patet per vcrba Sandiioram in Lcgendis;

dicunc enim

fc

fudinere pro re publica ergo pcc :

bonorum Ecclctiz difpenfator^huiur* modi merita poilunc indigentibus, H finc in cha-

eum,qui

cft

yifionis diuinx

;

vt in pueris fine

Addnar paenitentium ad

tuis.

,

natorum

in peccatis;qui

Baptifmo mor-

difFcrcntiam obfti-

quandoque hic incipiunt

puniri cemporalicer, poftea ver6 xternalitcr:tales

didium eft,non fufcipiunc Indulgentias»

igitur,vt

confiteantur dc peccatis mortalibus. remifpe per abfelutionem Sacramenta-

nifi prius

Additur non

lem, ad difFcrentiam ctiam poenx tcmporalis,qux

in abfolutione Sacramcntali remittitur viriute

ricace,applicari.

S

aliorumiquado

C H O L

&

VM

I

&

clauium, ex dcuotione humilitatc confitcntis,qux tamen non eft Indulgcntia.Additur,/
II.

per Prslatos Ecclefia,id difFcrcntiam cius,qui latis-

CommunUeromnet tam tres conditiones iftM licite concedatif^

,

Theologi

,

quam

Canonifiit

pTAfertim tertiam, reejHirHnt, vt

Indulgentia. Septem prafcripfit Alii-

ad valorem ladHlgentiarHm ^fed tres

fioderenf.

iiasfitjficere

communis

tenet opinio,

pradi'

& tertiatn ita ne~

ceffariam ejfe,vt abfijueiUa concefftofii nuUa. I^nde

Scotus hic

eamtaH^uam omnino

&

necejfariam in defcri-

Vide Fahrum citatum

ptione Indul^entia appofuit.

tiA

triM

v»lt»nt, rKfUi

*rj X "s patct qu6d iria requiruntur ad hocvt XZiIndulgcncix valcanc , fcilicec , audloritas ex partc confcrcncis tisjpia caufa

,

tutttur.

ex parte

vt

;

indigentia

honor Dci

moueniis.

finis

fit

tor Ecclefix,non dicitur tales Indulgcntias dare.

Addhut de thefauro EccUfia, inquo

eft

omnimoda

ad difFercntiam vnius pcrfonx tantum, vel congregationis particularis , in qua non eft ifta rufliciensabundantiameritorum. Vlcimo Additux pro eaufit rationabiU ; in quo nocatur caufa fufficientia

cfFet 3."

cum

,

finalis,addiffcrenciam difpenfationis,qux

cap.^.(^ SMar.difi>.^.fi£i.i.

Vtlndufgen-

pro alio , fi vterqucfit in cliapcrfona priuaca , non difpcnfa-

facit particularitcr

ritatc,qui

,

,

ex parte recipicn-

vel Ecclefias vtilitas

Qupd

tertium rcquira-

rur.quia de duabus prioribus didum eft,patet fic-, quia Prxlati non funt vcre domini principales bonorum Ecclefiae , etiam tcmporalium , fed difpcnfatores. ergoncc fpiritualium ; quare magis cft didipacio^quam difpcnfatio,nifi fccundum bencplacitum Dei de his ordinetur. Item , contra intentionem mercntis non dcbent bona eorura communicari ; fed , vt di(5lum eft, Chri(tus& Sandi opcrafua bona,& merita volebanc pcnitus in laudcm Dci cederc,& Ecclefix vtilitatem ; quare iis tcibus concurrentibus

Indulgentia,vc didtum

Circa fecundum fcicndum

SCHOLIVM

IIL

cft

tnodis dicendi ,qui in Scripturis

,

dimiflS^ variis

& in lure rcci-

, poteft dici qu6d valor earum eft pcnfandus ex earum caufa,quia ex eodem rj/^habent ef-

tantuc

ficaciam

,& valorem

rum

didum

,

vt

cft

,

:

caufa autem Indulgentia-

eft paffio Chrifti

San6korum,& applicata

aliis

,

& merita

pcr Prxlatos Eccle-

fix;qux merita,vcl ihefaucus,habent virtutem

&

cfiEcaciam infinitam.

Sciendum ctiam qu6d huiufmodi applicatio, non debet proprie dici datio,c^M\z datio fit omnino fccundum voluntatcmdantis& hbcralitatem Prxlatiautem,qui huiufmodi applicationcm faciunt , non polFunc darehuiufmodi pro libito,quianonfunt domini vel largitio Indulgentiarum

:

ialium,vc

didum cft.

Iccm,non dcbet

pofiunt Indulgcncia: valere.

non

eft.

dici redditio, qnia

Indulgcntix

non

danturiftis fecundiimdebitum,iuftitix,Prx-

lati

enim non obligantur dare iftis huiufmodi , quoniam non fcciindum quanticaopcris conceduntur ;quia quandoque idem

Indulgcntias Varioi aUoTHm astthor^m defiriptiones Indulgemia recitat

fert

Faber

cum

citatus cap.^.

ifia Scoti

ticuloi doEle

& cjuam ex Nauarro re-

per omnia coincidit. SingulM par-

expUcat,(^ varias deinde fitbijcit

tates,<juM fiUde

difficul-

& breuiter expedit, in ^uibw enodan-

dis altf fe latifiime diffundnnt.

4Imimlgtnti* itftriftio.

EX

iis

poceft Indulgcntiac dcfcriptio collfgi:

Indul^entia

eji

remijfio pcena temporalis debita pro

peccatis aSiuaUbui poenitemium

,

non remiffk per ahfo-

lutionem Sacramentalem,faEiamper Pralatos Ecclefix,

de thefauro Ecclefia, id

efl,

meritis Chrifti,

(fr

SanEio-

rum , excaufa

rationabiU. Ibi remiffio ponirurtan-

quam genus

quia

,

reliqua autem ad ^ar«<<

cft in

plus

modum

,quam

Indulgentia;

difFercntiarnni

;

quia

dicitur ad difFerenciam rcmiflionis culp^,

tcin

opus facicntibus dantuc Indulgentix inxquales. Similitcr pro diucrfis

&

inxqualibus opcribus

xquales quoque Indulgentix dantur,fccundum difpofitionem tationabilcm Prxlatorum. Patec igicur ,qu6d huiufmodi coUacio Indul' gcnciarum.cum ncc fit datio, ncc redditio, dcbcc appcUari difpenfatio, qux tenct medium inccr duo dicla. Vnde i.Corinth. 10. ait Apoftolus fic difpenfutonos exiflimet homo vt mini/iros Chrifti , res myfteriorum Dei,8cc. loquitur de Prxlatis. Patctctiam quod valor Indulgcntiarum noncft at:

&

tcndcndus fccundum quantitacem operis abfoncc fccundum voluntatcm Przlatorum fimplicitcr;fcd fecnndiam voluntatem corum rc^^iim, & ordinatam fecundum Dei bcncplacitum ; fcililucc,

honorem

& Ecclefix

qux remifliio fit a Deo immcdiatc, vcl a Prxlatis, qui abfoluunt inftrumcntaliter, mcdiancibus Sacramenris Ecclcfix , fiuc quibus Sacramcntis

cet vt conferantur ad eius

Deus

potcft rcmictere pcenam ciim vult. Dicitur temporaUs,id difFcrcntiam pocnx xternx iani pec-

fcrrcconcurrentibus di£lis condicionibus,& rantum valenc , quancum Prxlati intcndunt c.is va-

catotibus mortuis inflidbx. Diciiur<^f^iV<,ad dif-

lcrc ratioiubilircr.

Scoti oper.

Tom. III.

,

vtilitatem jalitcr.vt diftum cft, non valcnr. Valcnt eciam illis , quibus Prxlati intcnduiii con-

Prxlatorum autcin intcniio

Qq

}

non

5 yii* h*e Im'

fntril»

brnt

rtm.

vnlt'

Milcellaneorum

458 non

, nifi pcr vcrba ipforum in tantum valem, quantum eorum

innotcfcit nobis

fuis litcrisjvndc

littcrx dicunt

rationabilitcr intelligantur}

fi

,

quod Praclatotum intcntio tefka. in confcrcndo huiufmodi;aliter cnim

quiacredendum fuerit

eft

V»ri» dubla.

Primnm.

dnlgtntU.

quadraginta dics Indulgcntiae ifti,qui dat elccmofynam, quantum fi iciunarct quadraginra die-

bus

?

DiGcndum quod

falfura dicunt

cuius ratio

,

& funt cautela contra pcccata futura:

;

, quantum foquoad poens tcmporalis dimiffioncm ,quiaper inferiorcs Pf2latos& confcftb-

valcnt igitur Indulgcntia: tantum nant,fcilicct

,

resiniun(9:ampo(runt(elaxarepcr

»4ri* t

modum

pra:-

didum. Secundd

pcenam pcccatis debitam?Diquinquecafibus:prim6,quando

vt rcmittat totam

cendum,qu6d tatis

i

in

hairetica! praui-

aliquem Inquifitorcm

quia

talis

durum

oificium

fibi

aftumit

,

&

cxponit propterfidem. Secund6, quando cft tranfitus gcneralis contra infidelcs, Tyrannos , ad oppugnandum eos , qufa aducrfantuc

morti

fe

&

fidei,& terram

fandam occupant,

ram fandam

tei

qua: debctcfle

qui tcmporc pacis vifitant honoremj ob Dei rcuerentiam

fidclium. Tcrtii, cis

,

&

feruorc charit6,quando aliqui ex deuotionc tatis hoc inftantcr pctunt , prxfcrtim ij , qui in fubfidium Ecclcfiae propria bona confueuerunt ad boconccderc , vt pcr hoc magis animati , num prouocati,magis proficiant. Quint6, quan-

&

do confidcntcr probatur dc aliquibus ,qu6d co-

rum merita in thefauium Ecclefix redundabunt proptcr corum faniStitatem. Et Papa fi vcUct hoc idcm faccre propter aliam caufam rationalcm poftctjncc

,

Tcrti6,dubitaret quis

,

quomodo intelligenda

quicHnqtie fecerit tale opns

vel

,

,

PapaconceditfVt

habeat quadraginta cUes,

vnum annHm Indiilgentia. Dicendum qu6d

fiue

in literaexprimat.fiucnon, fempcrdebetintelligi dc poenitentia iniundla in confeffione,vcl qua:

dcbcret iniungi

;

non cnim femper

iniungitur

tanta poena.quantam peccata tequirunt

,

propter

pcriculum ttanfgrcffionis ; quia pro vno pcccato mortali homo dcbet poenitcre fecundum lura per fcptcm annos , quam fi hic non facict , facict

Indulginomitti

poftt ptnitintia.

grcftbr

;

opus Indulgentiz di-

iniundam pocnitcntiam,non cft tranf-

quia Supcrior potcft a

tali

abfolucre,

&

abfolutum declarare opus Indulgentiac , vt patec quantum eft in talibus literis ; tamcn , vt didtum eft,malum cft dimitteie poenitcntiam faccre propter huiufmodi Indnlgcntias,licet bonum fit facerc hoc opus Indulgeniiae. Quint6,dubitaret quis,an duobus exiftentibus in aequali charitate , dantibus aequalcm cieemo- §}uintum, fynam,zqualiter valeat hoc,quod dicitur,rm<«» An tqu»li' partem inii4n&a paenitemia relaxamus?Videtai qu6d non , quia forte vnus fuit magnus peccator, qui centum annis dcbet paenitere ; aiius forte vnnm

peccatum folum ^cir ,

cuilibct tcrtia pars poenae fibi dimittatur,

ccrtum

qu6d non aequalitec valeant illislndulgcntiae. Diccndum qu6d in cafu pofito non pofTunc vaiere xqaaiiter,fed tantum vaient,quantum fonant cuilibct ; ita qu6d plus vni , qui magis eft obiigatus,qukm alij ; fcd hoc cft per accidens, in quantum fcilicet plus inucniet de poena reiaxanda:nec hoc videatur incongruens , fi Praelaii Ecclefia; inxqualiterrelaxant poenas,quia non poffunt fcire determinatc

quantum quis

cft

obii-

gatus.

Item quandoque contingit qu6d parua gratia iuftificans dclct peccaca plura in lis

vno,qaam aequa-

inaIio,fccundum quod plura deienda inucne-

maximus pcccator , & rcfurgic quantumcunquc parua , omnia pcccata dclet alius autem pacuus peccatoc quandoque refurgit in gtatia maiori fatis , & tamen illa maior peccata pauciora dclct , quia non rit.

Similiter

fi fit

in parua gratia,illa, ;

inucnit tot;fic delndulgcntiis.

Itcm ad exeraplura

dentur ccntum folidi

,fi

vni pauperi raultiira indigcnti, pius

ci

vaienr,

,

&

porale finc dccore

iuftitiae , punitionis etiam ad momentum. Itcm,ifte magnus peccator opoctct qu6d dc pluribus contriftctur qu^m alius; contritio autem cft m&^na pcena;ide6,&c. Scd vtrijm dantcsinzqualiter,velex inxquaii dcuoiione, zquaiitcr participant , dato qu6d ad

poenam zquaiem obligati

fint

?

Diccndum, qu6d

qu6d qui

huius igitur poena tantum

,

minuitur per

cft

plus dat

,

vel qui cx deuotionc maiori,

literz Pra:Iatorum

plus participat, licct non plus habcat de remiffio-

quis dubitat, an facicns opus Indul-

nc poenae pcr Indulgcntias, qu
,

quantum

gentiaepotcftdimittcrcpcenitentiam fibi iniun£kam,necperhocfittranfgrc(ror?Diccndum,qu6d

pon

Ituiulgtnii»,

eft

De

Quarto

ter valtat

& fic feptem annis folum

fifunt aequalis poteftatis indiuitiis, certc puto

fonant.

ti»m

fibi

aliquis attcndens piobabiliter fe

in Purgatorio,veI nifi per Indulgentias rclaxetur.

opus Indulgcntjae

pripttr

mittat

tamen

Scd diccs , crgo ifte magnus peccatoc ceportat comraodum demuititudinc pcccatorum,cum pec hoc plures rccipiat InduIgentias.Dicendum qu6d non,im6 incommoda,& pcenas;tum,quia peccatum ipfum eft pcena quaedam ,& fic verificatuc didum Auguftini, quod non eft dedecus tem-

,

CcnceJJitnet

fiuartum.

&

,

& thcfauri Ecclcfiae

vt di<S:um eft

fnnt vcrba huiufmodi in literis

An

eft

qu^m diuiti centum iibrae ct^m tamen fccundum donum fit in fc magis fatis;fic eft in propofifo.

ci

Itrtium.

intellijuntur.

iniun-

fibi

didum

imputandum ad leuitatcm, honorcm Dei , & Ecclcfia: vtilita-

hoc cflct

quando in iis tcm attendit augmcntum.

Indulgtnti»'-

tur. Si

&

& alia loca fandajVt Apoftolorum limina.Quar-

rum quomedt

vt

tenctur pceniterc. Si igitur per opus Induigentiz

dubitaret aliquis , in quibus cafibus dare folet Papa plenarias Indulgcntias , fcilicer,

inftituit

7-

,

eire in charitate,fic facicns

gmentum

f(U folent tonttdi flt-

dbas;quia in cis plus mercntur

Circa tcttium.dubitarct alicjuis, an vcrura dicantquxftuarijjdicentcs , quod tantumvalcant

tantum valcnt ad Indulgcntiam poena: tempdralis , vt diftum eft , fcd opera pcrnah'a,& bona.quse quis facit}vaicnt cinon folum ad hoc , fcd ad multa alia , ad refrxnandam carnis concupifcentiam , ad domandum corpus, ad mcrendum praemiuro aEternum , ad gratiz an-

Situnium.

faciant poenitentias

conne^tercturihxc de fecundo.

cft.quia Indulgcnti*

^ojuiu ob c/lM-

&

qu6d homincs

dent ctiam,& faciantcum hoc opus Indulgcntialc,vt pcr ha:c,[/<£na , quae cis non imponitur hic> quam debercnt fuftinere in Purgatorio , minua-

fubuertcrent Ecclcfix fundamcutum,fi falfitas in prxdicationibus &litcris ipforum, vcldcceptio

6.

&

, quia non cftcertus an fit in charitate , per confequens , fi non fit in charirate , Indulgcntiae nihil valcnt fibi ; vndc bonum fccurum cft,

te

confulendum

alicui

qu6d dimittat

face-

quantum ad acquifitioncm Indulgcntiaruro ctiam inquantum

eft

in fe bonuro

,

;

fcd

& cx magno conatu

9' ObitBit,

Stlutie.

QusBftio

pale imh quid racium refpefta Dei:incompata-

ica qu6 J ifte ex deuotione mcretur,quando< aug^nentum gratis vel prxmio fuo aliquid addit,quod fatis maius eft,qu^m poenae cempora-

biJiter cnim maius cft tcmittcrc culpam , quam pcenam tempotalem. Item , didlam pccnam Przlati ^ fe non dimit-

mij

,

:

qiie

,

per Indulgcntias folum. Sedefto quod Hnt a:qucdiuites • vnus autem

lis rcmillio

10 V>idt

vna vice ttcs dcnarios , alius autem tribus vicibus dat trcs tantumihabctnctantumde Indul-

fumtH* dat

nh.

459

& ficcft mcritorium «terni prar-

tfOrtaru dantis

infitpttforIh eblizMtc-

IV.

Diccndum , quantum fecundus ? quianon fonantaliud litcrx Przlato-

gentiis primus

quod

(ic

i

:

tunt

de theiauro Ecclefiz datuc

fed

,

dicit , ad GaUt. cap.6. jlrgMtntWm*^ Fnufqmf(]H€onmfuHmportabit,ct^o Chrifti paflio, tum fittmm dum, vel Sanctorum non fatisfacit pro aliis. Dicendum potius quod fic.vt didtum cft ; quia

fortc primus a;que habet dc mcrito,

alio loco dicit Apoftolus ad Galat.c.6. Alteridte-

vna vice, ^cut alius tribus vicibus-,Deus enim magis attcndit afFedum,qukm opns in fc. Sed ii vnus Hc maximediues , dat autem tantumvnum denariuro, vel obolum,ncut pauper,diccndum quod illi va-

««/«««•^^WrfW.&c.Vndcvnuspoteftproaliofatisfacere,ficut &c debitum tcmporale foluere}verbam autcm primum dcbec mtelligi de pccna ztcrna, qua vnus non punitur pro alio , fed tcmporaliter benc vnus pro alio punitur , etiam ^ Deo. Vcl poteft dici , quoft Chriftus Sandi aiTumpfcrunt fibi onera noftra , & pro eis fatif-

rum , quia

quia opus acquc

difiicilc, vcl plus, facit

modicum det,n eft in charitate, vc puto qu6d non acquirit fibi illas Indulgentias plencjcuius ratioeft,quia cumPrx1

ct,licct

didum lati

valde

eft; fcd

dicant in fuis literis ttjHtcHntjHe fsciet tale oputt

hdet tot dies IndHlgentid, debet fane

& catiotiabili-

qu6d qui facit illud , fecnndum quod conuenit fihi fecundum fuam facultatcra: diues autcm dans vnum dcnarium,velobolum, tcr incelligi

;

ilc

tion facic fecundumptzdiftajideolic^c /ibi valeat aliqoid

petdonura paruum ; non tamen tanpaupcri ncc Indalgentias plenc

tum , quantum

;

per hoc acquirit.Ncc oportet quod Prslati dicanc haec in literis fuis

,

fanc intelligcndo

;

tninata cft

quia fatis daiur hoc intelligi ncc poterit dari forma detcr-

dedando,quia quod vni

minimum,&

c contra

;

eft

parum,

alteri

& ide6 dcbet intclligi»

vtdidumcft. Hzcdeaiticulo

tertio.

SCHOLIVM

IV.

uit,

In iitpracipHM tangit

bac ma-

difficHltateSyfHa in

teria/olent ab aduerfariis coacerHari. Vide alias pU'

raf^ue apitd

Fahrum citatum eap. }

&

fccerunt per

modum didum

,

II. Cltca quartum arguitur prim& qu6d IndulAn Indul- \^gentiac nonpoflint dari. Agens inftrumenf""^ fS*^ tale Bon cxtendit fe vltra opcrationem principai

''* agentis ; Przlati funt inftrumcntalia agcntia tnm frimum refpc(^u opcrationls principalis,quz eft dimiflio weiatiuum, culpaE \ Dco per Sacramenta Eccleiiz ; quare (i

jlfiutntn-

pcenam dimittcrent relidlam poft Sacraraentum Confeflionis,extendcrct fe vltta operationem principalcm principalisagentis, quod eft inconueniens calor cnim ignis licet ad formam fubftantialem difponat , non tamen vltra , fcd Przlati

:

citrk. ,

ita eft

,

quod Deus

remittit

culpam (icut agens principalcSacraraentaautem funt tanquam inftrumenta diuinz mifcricordiz, lc Prclaci fuut miniftri adhibentes Sacramenta;

vnde necSacramentaremittunt, ficut principale agcns ipfam culpam,nec Przlati funt agentia inftrumentalia , quod tamen fupponitargumentum , & malc; fcd tamen Przlati per modum diCtxim poftunt pocnas relaxare,nec per hoc dicuntur excedere operationem principalcm, fed poft

culpz dimiflliohoc vt inftrumentum.

principalem operationem, id

nem non autem ,

poftiint

Sed hzc duo opera funt

tnum

dum

eft,

inicr fe ordinata

,

& pri-

aniequam fecunqn6d Pczlati non tan-

neccftari^ przfupponitur valeat

;

ex

quo

patet

fcilicct

fi

,

eorum merita appliccntur per Przlatos

nobis

Ecclcfiz.

Item , vnufquifque exiftens in charitatc , qua racrctur vtifibi appliccntur.dicitur quodammodo

fuumonus

portare;licct alij pro ipiofic foluanr. Tettio fic. Infeiioc non poteft abfoluerc \ pcc^ TtrtSum. na,ad quam quis per fuperiorera obligatur ; pcc-

nitens \ Deo obligatur ad pcenam teraporalcm; ergo
ordinauit

,

& San£li

rum merita in alios

fic

intellexerunt

,

Stluitur.

qudd eo*

indigentes rcdundarcnt;ergo

pet Przlatos poflunt applicari

modo

Nec

didlo.

dicuntur abfolui fimpliciter &c ^ fe,fedfecundum Dei beneplacitum datur iftisdethefauroEcclefiz vnde (atisfaciant pro peccatis fuis. Scd conira hoc quart6 Si horao infirmus eft,

noncuraturpermedicinam fumptam abalio;ergo ^ fimili,ctim fecundum Philofophum x. Ethicerum poenz fint medicinz , pocna vnius non fatisfaciet

pro alio

;

ergo nec raerita Chtifti

Sandtorum nobis valcnt. Dicendum, quod pocnz Chrifti poftunt duplicitec confiderari

Dicendum qu6d

Stluitmr.

:

Ccntra toncejfionem e^ vitlorem Indulgentiarum oEloingenioJaprofertargHmenta , tjUA difirtiffime fol-

itMtur.

vnde

cis

hoc faciant. Secundo fic Apoftolus

tum faciunt,quantum Deus,qui eft agens

ptinci-

,

Susrtutn.

nec

& San£torum

Siluitm,

vel^t poenz

hominum quorumcunque;prim6 in quanrikm prcferuant
&

:

funt fatisfadoriz

,

&

fic

patet

qu6d Chriftus

nihil demeruit,nec erat obligatus ad poenaro,nin

voluntaric,fcilicet,pro tisfecit

,

& alij SzviGti

nobis,&

, fi

fic

pro nobis fa-

eorum merita & pccnz

nobis applicentur. Scd diccs contra , Vnius confcdio , vel contritio nihil valct alteri;ergo nec fatisfadio.

Dicendum qu6d non eft

primo de conamarus refpondcns libidini pcccantis intecioris;fatisfadlio autem cft adius exterior. Similiter de confcflionc non cft fimile , quia ficut vnus poteft abfolui pro alio, cijm abfolutio debeat cfTe fuper materiam detecminatam ; ita nec vnus pro alio cunfiteri poieft. Itcm , confefllo ad abfolutionem Sacramentalcm ordinatur fatisfadtio autem non fic ordinatur ad abfolutionem;ide6 non eft fimile. Item quando fimilc

tritione,quieft a£^us interior

:

,

libcr

,

&a

&

confeflus eft

culpa fit reatu.tamen remanet obligatusEccie-

quis pocniiet

fiz;idc6 Pczlati poflunt

dborum

quod

.ipplicarr

vnde

licct contiitio

,

ei

,

licrt a

& Sandicendum,

Chrifti mcrita

fatisfaciat.Vrl

vel confcflio vnius

Q^q

4

non

talcat

14. §tiumtmm, Sttuitur.

-i

Mifcellaneorum

460 yalcat altcri

,

potcft fibi valcre fatisfaflio

;

cuius

cftjquiaamcquam paiiiteaf,& confitcatur, non eft mcmbrum fi habcat copiam Sacetdotis viuum, nec rccipit influcntiam ab aliis viuis , fcd ratio

,

ppft confcflioncm benc potcft,cum tunc gtMfum,

fit

mcm-

eft

de fatiifa^ione fecundum quid,y?« imperfeiia, non

autern de perfeU:a,cjua conciliat

difp. i^.

j.£t^/fo-

Diccndum fccundiim Philofophum r«OT,

quiW hoc facimus velut poflumus, quod per

alios

poftumus adimplere

:

idco Chrifti mcrita

&

tiam faccrct.

Septim6

1 y<

fic

:

folus Chriftus poteft in cfFe£l:us

Sacramentales finc Sacrapicntis ; fcd dimittcrc pocnam cft cffcdus Sacramcntalis virtutc clauium Ecclcfi^ ; ergo folus Chriftns, non Praelati dimittcrc poftunt poenam huiufmodi fineclaui'bus:quare Prslati pcr Indulgcntias, cutp fint fine

& reuerenter,^h(c[\it pra:iudicio,

concraiix fcntentiae docuit;& inteUigendut

,

SextoficcdicitPrscurfor Matth.j. Facite fru^Hs dignos poemtemi*:cigo nccefle eft qui digne fa-

Sanftorum nobis applicata,reputantur a Dco eftc noftra,fi,vt didum^cft primo poenitcamus , & digne confitcamur ; tamcn , vt fupcriiis di£tum eft, mclius cftet quod vnufquifque fuam poeuiten-

eft

& placat,de qua folum

locus Conc. Trident.feft. iA,.c.%.qui

videtur fauere oppofitafententia.

Vtde Fabrum in 4.

c.6.dt CaueUum in SchoUo ad pradi£ium lo-

cum Doiforis : fortafsis quaftionem bancferipfit ante commentarios Oxonienfes.

QV6d

autem non tantiNm valent fcmpcr, \6. quantum fonant , arguitur fic:Qiaiatunc An tantum

quilibet poftct fe quittare * \ tota pcena dcbita valennt Iif pcccatis fuis fine poenitentia,& cuolarct finc pu-

nitione

,

faciendo multoties opus Indulgcntiac,

quod videtur iuftitiac Dei multum dcrogare. Dicendum , quod non cft inconucnicns.nec per hoc remanct pcccatum aliquod impunitum; tum , quia peccator concurrendo punitur in fe;

&aliisSandis

fatis eft

punitum,vt didum

Dicendum, quod effedum principalem Sacramcntorum fine Sacramentis folus Chriftus & Deus poteft dare fed de effedu non principali non ita debet dici. Dicendumigitur,qu6defFe-

Oicunt tamen aliqui, quod talis quantumcunquc multiplicaffet opus Indulgentiz , maxime dando pccuniara,non ftatim cuolaret;quorum ratio ifta eft , quia, vt dicunt , peccatum etiam poft ConfejHonem, relinquit in anima quandam fco-

Ctas principalis Sacramenti Poenitentia? eft di-

&

mitterc culpam , ifte non poteft fieri pct aliud, fcilicet, pci Indulgcntias.Itcm , alio modo hic

&

quia in Sacramcnto Poenitcntia: virtutcclauium pcr Indulgcntias autem per modum rccompenfatioiiis:idc6 non valet. Otftauo fic fi Praelati polfunt darc Indulgenibidimittiturculpa

,

:

OSaHutn.

riam , qux ipfius

,

tolli

Sed hocnon videcurvalercquiaex peccato in anima tria folum relinquuntur , fcilicet , macula

quod

capax Indulgentis nisaliis. crgo,&c.

non

,

eft deterioiis

cft

conditio-

ex caufarationabili;& ad hoc vt ille, cui dantur, fit magisexcitatus adbonum,&Dei honorem: Prarlati autcm cx officio fuo fatis dcbent ad hoc prouocati c(rc;ide6 , &c. Tamcn per accidens indirefte , fi Praelatus dctaliis ludulgcntias pro

&

rationabili caufa, teft eas fibi

fi

eft;fedinquantum gcns ; ficut &alij

:

dantcm,&

membrum

Ecclcfia: indi-

& fufficit talis diftinftiointcr

cui datur:quia dat

,

SCHOLIVM ^
:

ter proponunt

,

& extremoA aliPars tutior & magispia

circa <]uam in varias

gui ahieriiut fententia^, ,

an Indulgentia: tanturn va? Tlteologi ami^ui communi'

quantum fonant

Icant,

mat

V.

affir-

modo caufi omnes ad Indulgemiam lncrandam

neceffariit concHrrant-fde

ticulari

non

efl

certurn

hac autem Indulgentia in par-

&

infallihile

,

ejuod operetur,

miantttmfonat:nihilominus vbi euidemer non confiiteritfine legitima caufa conceffam ejfe

nenda;

,

»on eft contem-

net^ue fi confttferit eft publice fpernenda.

Du-

hium alitid de necepitate gratiA in lucraturo Indulgentiam , maiorem habet difticultatem in dcElrina Ahthorii

,

dnrn ex profejfo probat /» 4.

^.

i

j. 7.

1

.

<J, ff.

1

;

Refutafur,

quae dacurin contritione,deletur, fcilicet,

adum

peccati,quia gratia inclinat ad

adus

oppofitos. Peccatum etiam tollitur per af- PrenitM ad fuefadionem in bonisoperibus ,& idc6 amdta peecatum

culpa la

;

,

& poena temporali per Indulgentias folu-

ficut eft poflibile

& rationabile (iquia

,

ntn retardat agloria.

vt di-

dlumcftjin Chrifto fatiseft fatisfadum)non poteft

quis impedirinifi perhniufmodipronitatem;

maxime quia

inquantum Przlatus accipit autem non inquantum talis,fcd inquantCim membrumindigens.

^

,

pronitas ad

non inquantum Prxlatus

cft

'effonfio.

obligatio ad

fed pcr ipfam

;

§iuorundam

&

eft

poftea faciat ipfum opus,po-

acquirere

iiberare,

fcu exeluert.

pcenam a:ternam in temporalcm commutatur. Sccundum autcm pcr gra-

tiam

Dicendum,qu6d nullus per fe & dircdc potcft fibi Indulgentias darcquia non funtdandaenifi

pro

;

eum cui

datur.Probatio antccedentis,quia ipfe

Anglicum

nias ad Indulgentias.

culpx,fccund6 pronitas ad adum fimilcm , tertio obligatio ad pccnam acternam.Primum autem per contritionem deletut , cum hoc tertium illud

:

fo'

Vcrbum

non poteft , nifi per poenalitatem idco non fufficit darepecu-

qui peccauit

idem dabit fibijconfequens cft falfum, quiadebct cfre diftindio incerdantcm,donum,& tias.igitur

quantum

eft

fiipra.

,

dulgentit nnttt,

tum,quia etiam peccando punitur,ciim pcccatum fit etiam poena ; tum, quia fufficicntcr in Chrifto

cl3uibus,non poftunt haec iolHitur,

itlttifHr,

inquit

inteUigendui

tisfaccrc vult,qu6d ipfcmet opcretur.

pro pcena temporali extrafiatum grati/t.

Jdtamenprudenter

brum viuum.

$tlHim.

Seffimum.

pofte fktisfieri

non

poteft retardari poft mortera;

Patuulusenim Bamundatus eft totaliter a reatu culps originalis tamcn in eodumviuit ,remanetfemper pronitas , vel fomes , feu qusdam inclinatio ad peccatum , quod tamen non eft in eo culpa poft Baptifmum. Vnde fi ftatim poft Baptifmum moriarur , non retardatur , etiam modicum a gloria, per huiufmodi pronJtatem,quia ipfa tenet fc magis ex parce corporis, idc6 anima exuta a corpore non impeditur per hoc , nifi aliud obftet. Quare patet infimili.

ptizatus ;

fimilitet

caror porali

cum

pcr gratiam

,

& contritionem pec-

aculpaliber,&^poena£tcrna ; a temautem pcr Indulgeniias, nequaquam per

fit

didtam fcoriam , vel inclinationem retaidatur cius anima \ gloria,cum exuta fit \ corpore.

Quod autem non requiratur gratia ad reci»7picndas Indulgentias,probatui fic quia antc pri- jlnprtrequi' mam gtatiam in peccatorc non rcquiritur alia ratur grati» ad lucmngracia, aliter cfTet abire in infinitum:ergo a fimili dum Indul' ad pocnae rcmiflloncm non rcquiritur gratia. gentiai. .

:

Et confirmatur,quia excommunicatio eft pcena temporalis , & tamcn beno tollitur fine gratia, quia

Hegatur,

Quxdio quiapoteft abfolu! etiam inuicus : ergo&:pa;na ccmporalis* ad quam quis e(l obligaius ex pCLcatistdequibus confclTus fuit ,Sc coniritus, poreft fibi dimiiti ; daco qu6d pofteapeccet mortaliier>

nec

in gtatia,cum fACit opuslndulgentix.

iic

Dicendumqu6d non gratia datur tiomini

ii

,

berum arbitrium , quod

prima enicn

eft iiinile,

vult fe difponere per

li-

poteil quilibet per adiu-

torium gratiz datum.quz omnibus viatoribus datur:non lic autcm cd de pcena fatisfadioria ; nuilus poted Deo per opera fua fatisfacerc , niii illa placeant Deo,cui non placent,ncc digna funtacceptatione, niii homo iit Deograrus , quod non poteft iine gratia. Ide6 non poieft quis fatisfaccre,dum eft in mortali peccato. Quarc non eft fe-

catum confitcntibus

multum longas

poenitentias

V.

I

46[

Sed perfona priuata talis communitatii

modi. hoc non poteft conccdere, quia eius uon inteteft de communitate ordinare.Scd hisduobus modis meritorum applicatio non diciiur Indulgcntia propric; primu , quia talis communicaiio non fatisfacit Ecclcfix vniuerfaliter , fed Dco pio iis, quibus fit applicatio. Indulgentiz autem non fo-

Deo , led Eccleiix dJcuntur fatisfaccre dc pccna pro peccatis iniunda, aquibus didx communitates , nec abfoluerc poirunr , ncc cas relaxare ,cum fupcr Ecclciiam non habeant potcftatem. Secundo, quia bona pcr fc priuatx pcrfoliim

nx,&

communitatis

faurus Ecclefix

,

abundansmeritis

infinitis.

impoiiere,ne fortc priufquam impleatur , reincidant in peccatum,&: per confequens non fatisfa-

licct, in gcnerali, eft

ciant per huiufmodi poenitentias.

rum

Item,non yalet confirmatio de excommiinica-

fpecialis funt finita, idc6

dandum Indulgentias:ficut the,qui cft omnino indcficicns &

nonfufficiuni ad

Applicatio tcriia,

fci-

quando dethcfauro vniucr-

&

SandloEcclcfix, mcrita fcilicet Chrifti , quod poteft ficri dc , aliquibus applicantur ,

falis

quia

iure,ab eo,qui

toti prxcft Ecclefix

ab hominc illata , pro aliquo peccaco forti manifcftocommuniter,ide6 in po-

Chrifti Vicarius

aliis

nec Superioris, eft,illam, il vult, reuocare. Dato etiam qu6d excommunicatus non pccniteat,& abfoluitur quandoque propcer eius periculum , quando videlicec ludex vidcrec eum nc fatuum , quod non curat, fed propter hoc magis induraturjtunc relaxat excommunicationem, vt iic fortc talis pcr manfuetudinem redeat. Non iicautem dum eft in pecca-

darclndulgentias.nechabctaudoritatcm ab alio nifi i Chrifto. Sed vtium Epifcopi? Dicendum quod ciim fint fponfi Ecclcfix fux , id

dignum acceptatione;ncc perconfequcns poteft vt fic fatisfacerc, fed ftatim c^m poenitet de peccatis commiflls , cum propoHta confitendi cempore opportuno , tunc enim bene Hbi valent opera fua,& funt tunc fatisfaftoria , 8c

Prouinciam, vel legationemjpoifunt fatereconftitntiones perpeiuas; itaeiiamconfcrrc Indul-

tione

enim

illt

,

eft

teftare ludicis illam inferentis,

to,nihil facit

meritoria.

SCHOLIVM Trlbm modu

cum tdiit

& expiicauit in

cet

quinam

tte

yfiue

§luarto

ex commijfione.

,

.

Secundo do-

Tertio

ejuodpoteilat conce-

,

fit ordinit

,fid

iurifiiiSiionis.

tjuod toties Indulgentias locales tptii lucratur,

non lucrantur in

De his omnibta videri cipio tjuoHionii

pro vltima 1

i

loca, vel Ecclefiaideiiinatai vifitat.

(jHod peregrini

mim.

(jHodl. i o. art.

conferre poffent Indulgentioi anthoritati-

dendi Indulgentias non

^oties

tttidem modii,(jH0s enu-

4.

,

po^nnt authores citati inprin-

pra/irtim Suarez

affertione Syluefler

Quod

Panorm.in cap.

remijf. Roderigttet in

Ghiinto,

alienis Diacefihiu.

fiimma

,

dijp.

49.

&

^i-.

&

verbo Indulgcntia,

autem, depanit.

&

verbo Indulgentia,

nHm.i.Barbo/ade Epi/copii alUgat.Z].nHm.xj.

Solus igitur Papa poteft au6toritatiuc

cft.Dioccefis,

quxritur , qui Przlati poiTunt dare Indulgentias ? Citca quod hotandum eft,qu6d

Indulgentiz dicuntur concedi ab eis,qui poffunc merita Chrifti Sandorum aliis applicare , vt dt£lom eft. Huiufmodi autem ap-

&

plicatio

gulari rali.

poreft

fieri

tripliciter

;

primo

in iin-

fecund6 in fp^ciali : terti6 in gencApplicare in iingulari poteft quicunqae •,

exiftens in charitate,

fua opera.

quando

alij

exiftenti in charitate

Applicatio antem in fpeciali dicitur,

, vel aliqui de vna congregatione de eadem congregatione , vel pro fuis familiaribus ; tunc ille , qui przeft tali communitati,poteft merita haius communiiatis alteri

aliquis

orant pro

illis

communicarej& cos afTociace ad

bcaeficia buiuf-

eft

& prin-

&

Archiepifcopi

fui

1 9* Silut

r*fm

*"J^*^f/'J;f

X^WiW."

Aichiepifcopa-

vocati in paricm foUicitudinis, fecundum Apoftoluro 2. Cor. 11. ide6 ex commiflioiie g«»* t*ft PapxpoiTunt Indulgcntias confcrre, aliter non *>j fnmtf-

tus,&

fint

poiTunt. Similiter Legati

,

ficut

pcr totara fuam

•''*'"*

gentias,quia eis hoc Papa conccflit.

Scd vtrum Abbates?Diccndum qu6dlicet ht* beant fuper fuos fubditos iucifdi^ionem , non ramen conferunt Indulgentias , quia hoc eis non concefllt Papa j poilct tamcn cis conccdcrc, vellct.

Sed Epifcopi quantum pofTunt dare. Dicenremifprovtdicitur Extra de paenitentia , fione, eap. citm ex eo, pofTunt de Icgc communi pro vna caufa quadtaginta dies ; in dcdicatione autem Ecclciix vnum annum ; 8c licet fint plures

&

dum

Epifcopi,non tamen plus ; in anniuerfario autem dcdicationis cantum quadragintadiesjnon autem poiTunt darc pcrpctuas,fcilicet pro quolibct tempore

fcd folos Papa, vel Legatus

;

,

quia

iftis

non

concedit ius^Papale.

Sed vtrum eledlus in Epifcopura, tus, ctfi

& confirma-

non lamcn confecratus ? Dicendum qu6d fic; non fit Sacerdos;quia huiufmodi poteftas

non

fuper charadlerem Sacetdoralem , vel fupet confecrationem Epifcopalcro fundatur,fed magis fuper iutifdiaioncm , quam talis habct perele-

aionem

IVxta hoc

,

autem ex commiflione.

cipalitcr

fi

ait htc aliii applicari poffi merita,

qui ferme coincidum merauit,

VI.

,

confirroatam.

Verumtamen

Ofticnf, ih

citatum dicit qu6d t utius cft qu6d non confetat,nifi fit Sacerdos. luxta hoc quxritur, quibus valeant ? Vtrum cap. ctm ex eo

,

c6m

,

dicitur

vifitantibus talem Eccitfiam

,

con-

lO. fi«"*n« <$•

an quicunqiie vadat il- 1"*"** **". ; tittnt IndmU femper acquirat hu- glMtl** quotiefcunque i , qu6d omnon iufmodi Indulgentias ? Vidctur nis vadens illuc habeat,quianon dcbcturdari,vt diaumeft.nifiprocaufifpcciali^ad quam humines aliis non tenebanrur ire : fed multi (cnentar ire quoliber die ad Ecclefiam , fcilicet Canonici & Rcligiofi^ergo fi Indulgcntix fint in Ecclefiis talium , non acquirunt eas;quia vadunt pro borij

cedimui luc

tjuadraginta

&

dicendis, ad quas ex debito alias tenebantur.

Dicendum qa6d quantumcunquc Indulgentic conce

462

Mifcellaneorum taUm

Ecelt'-

vel tale opHS facieijhahehit tot

diu ht"

conceduntili? abrolutc CicHjutcuHque

fi»m

vifitnbit

«

dulgemiAidico charitate

,

qu6d quicunque td

facic exiftensin

dum tamen nun intendac adu contra-

ied habitualis rhtentioad hoc fufficic

dcft cis

faltem

omnem

efficaciam

omnibus operibus

&

}

;

quia ex

,

cbaritace vadit iliuc tunc ad Dci

qudd hoc

a6bu

non

inccndat

,

pcrcipic Indul-

gentiam. Ec confinmatur ratio , quia quando aliqui va» dunt ad Ecclcfiam tantiim intentione Deum hohorandi.&officium audiendi , vel dicendi , fi fiat tunc ibigeneralis diilributio, i(li»quiliQnintendebanc hoc,it« benc percipiunc diftributtoiiem, ficut alij , qui hoc fciebant, & a^ualiterintendebant, & ad hoc venerant fi igiturhottiines funt :

multo foccius Deus , & Pcslati EcconfcrentesIndulgentiasadhonorcmDei.

ica liberales clefia:

,

Patec igitur let,rciiicec,

41.

qu6d

non

mereri pofruAc j

liccc

fort4

Vnde bene confu-

lendum eft eis,fi quaeranc confilium, qu6d huiufmodi opcrafaciant. Sed diceres , imo videtur quod -fint de eoram iutifdiftione , quia fi peccanc in tcrra eorum, quantum ad hoc eis fubditi:etgo fimiliter ratione bonorum operum. Dicendum qu6d non eft fimile pro peccati? enim non quibufcunque,fcd publi(us,fiuncdeeo-

qu6d quicunque exiilens in honorem , daco

fequitur

& mulcum

eft quod in qu^cunque funt

clefiam ad Dei honorem,fit lucramcntum Indul-

gentiarum

,

Indulgentias

iuftum

fuislucretu^r

deuotionem ipfipcregrini,& opusIndulgen> ,&finc in charicace , mulcum pro-

tix iFaciunc

fua habitualiter

lucrabilia pertalia opera, quarecwim ire adEc-^

i^

,

ibi

quoellin charitace,vult opera

& iurifdi^ionis)

non funt fuz dice* ccfis non habcnt lucildidioncm j ergo non pof» funt Indulgeiuias dare. Verumtamen fi habeanc

fed fupcr alicnas pcrfonaSjqua:

rium, puto qu6d Indulgentiam habet nonenim oportet qu^d intendat adtu lucrum Indulgeniix, ;

•ei

efteas datcracione audloritatis

ratio in cpntrarium

quia ali^s tenebancur;

acquiranr.

:

rum

diceccfi,vc fcilicet.ibi peccatapuniantur,vbi

oriunturjvt qui fuerunc peccatis fcandaliEaci,finc

eorum punicione rezdificaci ; non auccm fic pro occultis £unt alienis Prslatis fubditi. Sic aurem non eft de Indulgentiis > quia non eft caufa fufficiens quantum ad hoc,quod fuper extraneos habcant au(fioritatem

iurifdiiSkionis

,

ide6

non

poffunc conferrelndulgentias; ergo,&c.

non va-

Q^V

vnum enim

opus fadlum in charitatc benc eft meritorium pr2mij-,& inquantum fit ex obligationc Voluntaria & fatisfadoriacum hoc,valccadacquificionem Indulgentiarum,vt oflcnfum c^. Sed vtrum totics quotiesvadic quis,habeclndalgentiam ? Dicunt quidamqu6d fi funtlndulgencia perpe^ua vr ad Ecclefiam Pctri & Pauli, ficjfi vero non fint perpetua:, habec eas acquirere fcmel. Qiiorum ratio cft , quiaquatido ponuntuc

Vtmm

.« S

T

o

I

V.

prfe^iijSimuj conce^tM

haberi deDeo a yiatore ex titralibujifit conceptuj

fojjlhilts

puru naentu

infinitil

,

quod habeant. Sed quando

perpctux.pateteflct deintentioncPrazlati

omnes quoties vadunt

,

,

funt temporaIes,rciIicet,pcrodb,veI noucmdies, videturcire deintentionedantis, qu6d folum femel quilibet vcnicns ,habeat; & idcAponontur odo dies , vt i) qui prima die , vel fecunda nequeunt venire,venianc falcem infra odauam. Sed hoc non videcur, quia poccft cilc dioecefis ,

ita parua,rcilicec,vna

ciuicas,qu6d

venirc vna die , vel duobus

Dicendum

alij dies.

quicunque vadit

,

omnes

& fic

poifcnc

fuperfluerent

quod coties quoties ad Dci honorem , exift^ens in igitur

charitate^oties habet Indutgentias, fiue finr

pei:-

petuae,fiuetempprales,de perpetuisconcediturab

omnibus fed de aliis probo , quia ficut fe habec totum tempns ad opera fzGtz in coto tempore,ira :

pars ccmporis ad opera fada in poris

quare fi Indulgcntia:

:

fint

illa

parce tem-

perpetux

,

& in

omni tempore & hora

poirunc acquiri,non videtur racio quare tempor.ilcsin fuo fpeciali cem-

pore non pofllnc acquiti in qualibec hora

OJ

illius

partis.

Item , agcns agit propter finem , & per confequens intendit attingere finem fuum mcliori

j

(^r

^uedl.j.q.^.

j.i. Fabcr/r* i.dift j.j.j.diffiij.Vide Scot.ini.d.i.q.t.

num.\-j .^d.i.q.l^^ iu i..d.i. t^jutdLi.&titlat. xo.

&zi.&X.Mtt.q.io,

Idetvr

quod. non. Ille conceptus , quo cognofcitur Deus crinus vnus > eft perfeAior conccpcus de Deo, quam conceptus entis infinici:fed concepcus, quo cognovnus , pofllbilis eft haberi k fcitur Deus trinus viacoic ex puris naturalibusjcrgo conceptus eotis infiniti>non eft petfcdifnmus. Conceptus enim vnus , eft concequO cognofcicur Deus trinus ptus adzquans natura diuinam,& omnia concenca '

&

'

&

&

in eftentia diuinajconceptusentis infiniti

Minorprobatur

non eft

quicunquenaturaliterpoceft cognofcere vnum relatiuum, poteftnaturaliter cognofccre reliquum ; fimul enim coincelliguntur ; fed naturaliter potcft cognofei anima noftra , rcfpedius imaginis ad Deum trinum vnum,fandatus in ea ; crgo naturaliter pptefjl coita.

,

&

&

& vnus.

pro primo obie£^o&adzquaco, habec-quodlibet contcntum fub illo pro obie6lo per fe : fcd intellcdlus noftri primum adaeqaatum obiedium efl ens , faltem vt eft commune ad decem genera prima ; crgo quodlibetcontentum fubhoc com-

intcndcre intenfiusquclm

Deus plus honoratur fi homines frequeiicer illuc vadanc, quam fi tantum fcmeljergo quoties vaduncadDci honorcnijfcmperillas fibi :

fcd

acquirunc.

tmr.

HcM. 19 Summa »tt.ix.qi.i.(jr

Occam/i> t.i/.). f.5. Grcgoi j.j art.x.Biccoa.qutft.y Maycon.f.i.Landulphus itprciog.q.vttitna a.i.fi\fhon. 'Tolet.^.e.frolQ art i.tontl.i.Czietaa.de Entt ^tjjiptia

honorem dcbet hoc ,

ptw

art.i.

gnofci Deus trinus

potcft

Vtrkm

Kichifd.ibniim.DT\iom.i.pq.ix.art.x &^.&if. 8f.

modo,quo potcft ergo qujindo concedic aliquis Indulgentias vificantibus talcm Ecclefiam ad Dei :

11.

k\txi{.\.f.qtitft.x.mm.\. M.\. D.6onaD.r.i/.j.}M4/f.i.«ff.i.

Vtrum

in .ilicuius dioecefibus peregrini poffinc

acquircre?Videcur dicendum

qu6d non,cuius

tio eftjqaia vtpatct exfuperioiibus>

ra-

Prxlatotum

Minor

iftius

feeundi

fyllogifmi probaturfic:potentia habens aliquod

feobiedum intellcdus noftrijfcd reanima noftra , cum fitcreatusicontinctur fubajiquo deccm geneium> muni

eft

per

Cpe£tas imaginis fundatus in

I. ArgutittHt.

ntiatiMwio,

Qusftio V. rutn

;

ergo intellcAus nofler poteft cognorcere

talem rcrpcdum.

dcns perfcdtioni tncriiitccx rci , cll pcrfcctior concepuis quam illcqui corcfpondct pcrfectioni cxtrinrccz:led conceptus eniis intiniiiell incrinfecus etlentiae diuinae: mfinitas enim cft gradus intrinfece nacurz diuinz,cxteri aucein conceptus poflibiicshaberi de Dco a viatore ex puris naturalibas , cuiufmodi funt conceptus bciti 8c veri^ Oc huiufmodi , correfpondent tanium perfe&ionibus fecundis eilenctz diuinse ergo conccptus eniis inHnici eft conceptus perfedti^mus pofllbilis haberi de Deo k viatore ex puris naturalibus. Qu6d autem concepcus correfpondens,vt eft trivnus , non poflit haberi ii viatorc ex puris nus :

&

Datuialibus,patet infra.

non cft conhaberi dcDcoit

infiniti

ceptus perffdifliiuus pofTibilis

Oppolicum arguirur fic:Conceptos correlpon-

1.

463

taIem:ergo conceptas entis

vincorc ex puris nacuralibus<Minor

cnim videtnr

Intinitas

cfTe pafllo

ifta

probatur.

quanti

& ma-

,

etiam tjuantum, &finitum tiaepiantitatis.

nifi

Vnde

& infinitum

infinicas

fitnt difjiten-

non conuenic Deo,

ptovc inefTe fupponicur ratio quancitatis,non

n)oli$,fed perfe£tionis.//>ibM«ffii»,fecundum bea-

tum Auguftinum ^.dc Trinitatccap. 8.

nen

tjua

magna , idem efi maius ejji, ijuod melius efft. Concipere ergo Deum vt ens infinitum , non eft aliud, quikm concipere ipfum fub rationc magnitudini$,nonhabentisfiiiem ; fed concepcus vt magnus , non eft concepcus , quo concipitur Deus

fiint mole

effe fuum primarium & fubftantiale,fed fecundum effec\\xi quafi lecundarium , &

fccundiim

SCHOLIVM

potiiis

accidcntalc.

I.

Confirmatur ifta ratio quia cum quzritur, Deut ? Conuenienter refpondetur, infi:

Refert Utijftme opinionem leannu a monte S.Eli^ij, SeigttyqHifibifHitfynchroneSj negantii eoHceptum entia infiniti ejfe

omnium

perfe£iijfimum

,

^ui de

Deo

natu-

raliter pojjint haheri in t/ia ,fiite ilie comparetttr

ad

coneeptum tjuemcun^uetftHeJimpUcem^e compofttum.

Similem habet opinionem Henric, in Summa citatitt in imtio^ua/iionit,eie ^ua Scotut in i.d.^.q.i.

AD

idam quzftionem rcfpondet Magiiler loannes de monteS. Eligij.in vno Quodiibeto,prim6,diilinguendo qusflioncm ; fecundd, dequxdione iuxta duplicem eios inteilc£i;um tenet duas concluiiones , quas nititur confirmare per plures rationes. Diflindlio , quam ponit , eft

,

fapientis

,

iufH,&c alios

fintf

ftum

tntit

infinUi.

&

perfc£liflG[inus pofllbilis

diftindlione prsmifTa

,

refpondendo ad

quzftionem , tcnet duas conclufiones negaciuas; prima eft , qu6d fi accipiatur quzftio fecundcim primum intelledum , conceptus cntis infiniti

habcri

dcDco k

viatore

cx puris naturalibtis.

Itcm,conceptus corrcfpondcns perfcdioni atDeo,non eftita perfedius, ficut conceptus corrcfpondens perfedioni primariz cCfcntiali ; quia perfcAio attributaliscft quodara

&

modo accidentalis,fuperueniens fubiedo perfc&o in efie;fedinfinitat eft perfedio attributalis in Deo,&

quafi dc fecundario intcUedlu diuinz na-

&

,

confequcnter fpedat ad primarinm in-

telledlum efTentiz diuinz,

quo

Dcus in-

fcilicet,

telligitur adtus purus,fubftantialis,primus

conccptus

infiniti

non

ptus pofTibilis habcri

Maior

bus.

quaH ad

cft


; ergo perfedtifnmuscOMce-

viatore cx puris natuiali-

euidens,minor probatur.

eft

in

Dco

&

Illud

perfediioncm fimphciccr

immutationc

,

pertinencem

aliud genus
Deo petfci5tio accidentalis:fed

infinitas eft huiuf^

noh

modi , quia fequitur rnagnitudinem Dci fpiricualem,& ideo quafi ad aliud genus quantitatis,//i/{nitM , quz eft quafi eius paflio ad aliud genus k

rt

fubftantia pertinet,

eft conccptus pcrfedliflimus poflibilis habedc Deo i viatore cx puris naturalibus. Secunda conclufio eft , qu6d fi accipiaturquzftio fecundijm alium intelledum didium , conceptus entis

infinici lis

non

eft

habcri dc

perfediflimus conceptus poflibiex puris naturalibus. Vtraque

Deo

probatur,& prim^ fic:conceptu$, quo concipitur res fecundiim efe fubftantialc & primarium.eft perfedlior conceptu , quo concipitur res fecundiimf^accidentale.&fccundarium.Iftaprobatur: ficut

ejfe

fubftantiale rei

& primum eft perfcdlius,

quJim(r^eiu$ accidcntale& fecundarium.ica proportionaliter conceptus corrcfpondens effe fubftantiali primo.ipfius rei.debct efTe petfcclior conceptu correfpondente ejfe fecundario & acci-

&

dentaliipfiusreii fed concipiendo

Deum

vc cns

non concipitur ipfe Dcus fecundum ciusf/Jtf fubftantiale, & primum , fed fccundum quandam perfc^ionemcommuncm fibi accideninfinitum

,

Sttunili,

tributali in

abfque dcfediu

Hac

-.%

&

quod importat

boni ,veri

plures.

tjft

;

muniter , quod infinitas naturalis nihil aliud eft, qu^m diuinz magnitudinis immcnfitas.Cum autem quzritur pcr quzftioncm dcfubftantia ,<juid eftDeMsliHon rcfpondetur,ncc bonus,ncc fapiens, nec immcnfus, fed potiijs fitbfiantia puraimclleRitalis, vcl huiufmodi ; ergoconceptusentis infiniti non tefpondct efe quiditatiuo primatio ipHus Dei , per confequens non eft conceptus

conceptum 4tr»b»t»r aoH

& immenfits & ide6 dicunt Dodores com-

nitHi

rurx

,

,

f.

^uantiti efi

ifla. De perfedkionc concepcus encis infiniti in comparacione ad alios conceptus poflibiles haberi de Deo ex puris naturalibus , vel fit comparacio cmis infinici ad aliquem alium conceptum & fimplicem ficut efl conceptus boni pet fe,vcl t/fr» pcr fc,&fic de quolibet alio per fc rumpto:velnt comparatio non tantum ad conceptum vnum fimplicem per fe fumpcum , fed ad conceptum aliquemmultiplicem , fiuccompofitum , inclndentem multos conceptus partiales, ficut cft conceptus compofitus aggregans in fe

num

^t

dicente Philofopho primo Phyfic. texc. jj. dcinceps. Infinito refpe^u quanticenj^ruit

gnicudinis

,

nit

& pct confcquens przfuppo-

conceptum correfpondenteni primario

ipfius Dei.

fimpliciter

Similiter/»/J«»V<M dicit

fmc defedu

ejje

perfe^ioiicm

& limitatione

,

qnafi fu-

pcruenientem ejfe fubftantiali ipfi'.is Dei ; irfinitas ergoeft perfedio attributalis ipfius Dci. Confirmatur ,quia quod infinitat fit perfedtio actributalis, videturcneintentio Auguftin. 5. de Tri ni tat cap. .

^.

Si dicinws, tuemus, incorruptibilit,

immortalis,immutabilu,vnus,fapienSypotens,fpeciofits, ittftits

,

bontts, beatus,fpiritus,

horum omnium nemfii-

fimum<]Modpofui, (juafitamummodo videtnrfignificnrc fiibflantiatNirtttera

vero I.mIus fitbftantit tjualitatet.

Qui racione

aremitm

pcrfcdtioncs

a-.itcm

& immoriate, dicumm

attribntales foperucnientes

quafi

f//?primarioipfiusDei,cadcniracione videtur »»-

magnitudinem Dei,eflc Conccptuscrgo, quo con-

fit!tHm,c{ood confequitiir perfedtio attribuialis.

cipitur

^, Ctnjinmatio.

Milcellaneorum

464 Ttrrio.

dpitur Deus in toto gcncre emium , fubftantia prima fpccialiffima eft pctfeaior conccptus, quam illcquo concipitur vt cns infinitum. Item conccptus fubicdi eft pcrfcaior , qukm fubiedum perfe/it conccptus paffionisjficut dius eft paffione ; fcd conceptus, quo concipitur Deus vt fubftantia priraa perfc
&

ceptus fubiedliiconccptus autem, quo concipitur

vtens infinitum,eftconccpiusquafi paffionisicrgo conccptus entis infiniti non eft perfediffimus conccptus poffibilis haberi a viatore ex puris naturalibns.Minor probatur ex hoc , quod Dcus eft ens fubftantiale primum, confcqucntcr intelligi-

musipfum pcrmodum

paffionis elTeinfinitum,

primum,confequenter infcrtur ipfum efte interminatum & ab intra , & ab extra,& ex hoc confequcnter ipfum cfTc iUimitatum , & per confcquens ipfum carcre fine & tcrmino in pcrfe(aione,& hoc eft ipfum efie infinitum ergo irifinitum confcquitur ipfum Deum,

nam

cx hoc

quod

eft

;

quafi paffio eius

7. Slstrtc.

vt cft cns fubftantiale

,

primum

nmpliciffimum. Itcm.ille conceptus, ex quo a priori quafi cau/aliter Sc propter ^uid Ceqaitui a\i\is, eA feifc^iot

fcquiturillud

infiniti

ens

primum

,

quodeftinfini-

,

& i fo,& pcr fe & a^^um ,

hoc cft taracn quafi i poftehoc,qu6d Deus eft ep fubfequitur a priori ipfum habere ;

riori arguendo.-fcd ex

ftantiale

primum

magnitudinem

,

pcrfciftam, illimitatam,

& infini-

tam:ergo conceptus,quo concipitut Deus , vt ens fubftantiale primum , eft perfedlior conceptus

conceptu,quoconcipitur Deus

,

vt eft ens in-

finitum.

gv/ufc

Itcm,conceptus, quo concipitur res in fpeciali

&

diftinde fccundum naturam cius

tcm

,

,

& quafi difFcrentiam fpecificam

& quidita,

eft

perfc-

conceptu , quo concipitur rcs indiftin&.C confuse ctiam in quodam jnuoluto ; fed conccptu , quo concipitur Dcus vt infinitus & in ftior, illo

&

perfc6lione,no cognofcitur diuina natura, nifiin quodam inuoluto multum confusc &implicitc:

nam cognofcendo Deum «Stio

vt ens infinitum,adhuc

cuiusconditionis

rcftat inquirere

infinita:non

cnimcx hoc

fit

illaperfe-

ftatim eft manife-

Hlius

vitA

poft concludit xficaH-

ipfarnfiui ipfius intelligentiam toto txerno.^

ligereper intelieSium

,

:

^ui

c

mamfeflumefl, ^uodintel-

eft

in nobts

valde volu-

e(l

,

ptuofum,& nobiliui omnihus rehus exiiiemihus in nobis. Videtur ergo quod conceptus , quo concipitur Dcus fub ratione primi intellc(aus,primi fubftantialis

,

fuper

adum

omnia

fpeculanris

&

,

intclli-

perfeaior , qukm ille , quo concipitur Deus fub rationeentis infiniti. Item,ille conccptus de Deo eft perfcdbior.quo gentis

,

fit

concipitur fub ratione volitiua ,delcd:atiua,

optima

perfedio autem optima

;

omni

dcledabilis ab

fimum gere,

intelligibile

Stxt^,

&

& fuperomnes

intelligibili cnte,cft nobilif-

fempcr adlu perfcdc

intelli-

& nihil nobilius,aut exccUentius poteft co-

quim viucrc vita intelleduali pcrfcda fecundum a(5tum,quod fatis apparctfA^ xo.Metaph.

gitari,

& exeo quod dicit Philofophus libro 11. text.ji.

&

venerahile ,fi non intelliGluid vtitjne erit inpgne gatfergo conceptus , quo concipitur Deus perfedliffimus intelledus , viuens vita incclleiftuali perfecSliffima

fctflienis.

efle

Vnde

Commentator

ibi dicic

Dcus vc cns primum& fimpliciffiraumapriori, quaficaufaliter&^ro^/w^«<<^fcquiturconceptus, quo cocipitur vt cns infinitum:quamuis enim ex

purumillimitatum

,

cft perfeiSlior

,

conceptus

quo concipitur vt cns

,

quam

infinita: pcr-

Item,conceptus ille , quo concipitur Deus fccundijm ejfe abfolutiffimum, abftraiSbiffimum , eft perfedior conceptu ,quo concipicur fecundum aliquam rationem detcrminatam & conrraAam. probatur,quia conceptus, quo concipitur

Ifta

cundijm

efle

9. Septimt.

.^

fcr-

abfdlutiffimum,ad:ualiffimum,& ab-

&

magis explicat , indicat natutam diuinam fecundum fuum efli , quod habet in rernm natura,quam conceptus , quo concipitur fecundum aliquam fpecialem rationem , detcrminaram ; & probatur cx facra Scriptura , pcr quam Deus indicans naturam fuam habere efii ftraiftiffimum

&

a^lualiffimum

fine

,

omni

potentia abfoIutifH-

mii,& abftra(5liffimum, nominat fequi eft, dicens ii\Exod.czp. i Sic dicesfiliis Jfiaelt^ui .

advos.-Ced

efle

adualiffimum

,

fiue

eft, mifitme conceptus ille,

quo concipiiur natura diuina inquantumhabec efte

rcrum natura fccundumcj^ adualiffiraum,

in

finc

omni potcntia abfolutiffimum

mum

&

a(5lualiffi-

conccpta auiem infiniti concipitur fecundum aliquam rationem particularem,& dcterminatamicft enim infinitas vna diftin
,

&

:

ftum an pertihcat ad fubftantiam,vel ad accidens? an fit corporea.vcl incorporca?an viuens,annon viuens ? conceptu autem , qoo cognofcitur Deus,

haberi

quod cft inteliigere fubftantiale primum adtualiffimum,magis acceditur adcognitionem fpecia-

Item,illafcientiaeft petfe(ftior,qua5ordinatur oa»ut.' ad cognofccndum Deum abfolute fub ratione

lein

& diftindiam ipfiusDei,& quafi difFcrcntiam

fpccificam explicantcm

,

provt

cft poffibilc

bis quiditatum differentiam intelligi

ceptus, 8.

tem habet

conccptus

conceptu

CinfirmAtur.

aHus autem quod Jecundum fi

,

optima &fempiterna.

iIlo,quifequitut;fedadc6ceptum,quoconcipitur

tum

.4i.

a£lusefi

quo

fic

concipitur

Deus

,

cft

:

^

ergo conperfe£lior

conceptu.quo concipitur vt ens infinitum. Confirmatur ratioiftaex intentione;nam ^3 iftum

conceptum

,

fcilicet

quod

in

no-

Deo fit

dcDcoex

Deitati$;quam

dum Deum

illa,

in-

perfediffimum & adiualiffimum, tanquam circaconccptum nobiliffimum poffibilem liaberi de Deo ex puris nituralibus , multum laborauit Philofophus ii. Metaphyfict.teKt.com.\c). vbi dicit fic Gluamiiis optimapro volnptate nohu telligert

quae ordinatur ad cognofcen-

fub ratione infinicatis

propter hoc cnim Deus non ponitur fubic(ftumin Theologia

fub aliqua ratione fpeciali quafi fecundiim

cir-

puris naturalibus.

modum

&

;

dererminata

intclligendi

uinam decerminacc quia ;

calis

;

&

naturam di-

cognicio dicitur

&

pcrfc^a nobiiis, ficuc illa , qux abfolutc tradit cognitionem de Deo;crgocognofcere Deum abfolucc fub ratione eftc particularis;nec ciTec ica

DeitaciSjVC

cft

cognofcibilis ex crearuris,

cft

per-

Jpeculntio delenabHijJimurn,c^ optirnum. Si ergofiche-

cognofccre Dcum , qukm cognofcere ipfum fub ratione entis infiniti, quod eft cognofccre ipfum fubaliquavna raiione fpeciali di-

nehahet,vt nos cjuando^ue, Dens fimpcr mirahilis

ftin(ftacontraalias.

:

fiautem magis^adhuc exiflit :

mirabiliiis hahct,

& vita

efi,

vtitfue

etenim inielUHus ailust vita, illHd atttem ipfi

fc(fbiiis

Et confirmatur ligenci fc

,

ifta ratio,

quia Dcus nec incel-

vel vidcnti ipfura obiicicur fub aliqua

racione

10,

Quxftio V. Ctnfirmiitw

ratione rpecialt

(rimii.

^2

quiditatis

,

&

& fccundum rationem fuat nunaturx in quiditate & natura ,

Deo cognofcibi-

includuntut oranes rationes de

nunc auiem certum eft qu6d Deus habec de fe conceptam petfcdtifllmum \ Sc nmiiitec Beati liabeni conceptum perfcdliorem de Deo quam nos crgo conceptus , quo concipituc les

:

:

Deus cil

k viatore fub ratione Deitatis «bfolut^»

perfcdior , qut) concipituc fubratioac entis

Confirmatac fecund6 catio C\c Vbcesfunc (igna conceptuum , qui funt in anima \ bomen ergo natucz diuinz magis fibi pcopcium impoiitum ad fignificandum natucam diuinam, quikm in fpecie fub diffecentia fpecifica pcovc concinec quidquid ad natucam perfedbioncm eius enentiaicm pectinet , &abomnialio diiFcct, pecfe&iocem conceptum expcimit,qu^m nomen, quod non eil tale \ fed hoc nomen Deiu fecundum communem vfum, tam fidelium,qu^m infidelium , ficut imponituc ad fignificandum nacuram diuinam in modo przdi^o, pcovt cogno:

ftcnnii.

&

&

fcibilis eft a viatoce

gis expcimic

ex puris

ma-

natucalibus

diuinam nacucam

qu^m nomen

,

injuiiti.

1 1.

Iteniiille

N«» rel="nofollow">.

conceptus, quo habito,quoIibet alio

cjccumfccipcojillud de

liflSmum

,

quo habetur,

& pecfediflimum

,

eft

ens nobi-

pecfedioc

eft

illo,

quo habito , quolibet alio ciccumfccipco , illud a quo habetuc , non cft ens nobiliflilmum & pecfediflimum:fed conceptus, quo cognofcituc Deus, vc cns pcimum intelledliuum , vcl Inccllieentia pcima, cft talis , quod co habito .circumiccipto quolibet alio.adhac illud,de quo habetuc, eft cns nobiliflimun^ natucx in gcadibus entium.potecit pcrfedior gcadus inuenici ; conccptus autcm infiniti noneft talis, quod eo habico , ciccumfcripto

quocunque

alio.illud , de quo habetuc , non ecit cns nobiliflimum. Pofito cnim quod Sol eflcc infini x pccfe(aionis,& duracec in infinirum, ad-

huc non

cflet cantae pecfeftionis

ficut

,

tellc
anima

in-

& ccas dcfine-

conccptus, quo concipicuc Deus, vc

Intelligentia pcima,cft pecfcftioc concepcu

Dieme.

concipituc vc infiniius. Item,conceptus cotrefpoiidens

,

quo

coccefpondentc

Modus enim

ltem,PhiIofophus,qui pcoccflit ad cogno- VnJulmi, fcendum Dominum vt cognofcibilis eft ex putis nacucalibus , pacum locutus eft de iiifiniiatc pri-

mz Intelligentiz, qui Deuseft & fpecialitcr de ;

nacucz,& non in hoc tecminauic fuam cognitionem, /i/^ro 1 x. Met^pb. fcd in hoc quod Deus eft fummum bonum totius

infiniiate peifedionis

fecundum

modo

eiufdem

cei.

ceiconfcquicuc ipfam

Ifta patec.

cem,& habec

viatoce.

Item, genecalicet in quolibec eflc caufam finalem agentem,TeI focmalem extca rem.cft magnz

& dignitacis

fe

,

&

abfolutc

,

eft pccfedlioc

conceptu cntis

infinici.

Dutdeeimi,

caufam primam omnium,& nullam habccc caufam, eft fummz dignicatis;& idco quia ex motu & ocdinc enpecfcdionis

igituc efle

:

fpeciei & fecundum ocdinem caufz & caufati, poteft cminentct eucnire qu6d primum in entibus talem habeac ocdinem

cium (ccundum gcadum

,

omnium & pcima focma exemplacis, mcnfuca omnium cntiumj

ad alia,vtfit pcimacaufaagens

& vlcecius finis

,

cuius caufa funt

in quo omnia

func :

&

,

omnia ocdinata

de Deo multijm labocauit Philofophus

quod

caufa finalis

cft

&

,

in cognitionc talium

&dixit

,

omnium

nobiliflima

,

&

caufa caufacum. In hac cognitione terminauic Philofophus fuam inquifitionem de Deo, diccns,

qu6d cHct lfonHm,fiuefinis omnium cliciturvnm ergo quod cft caufafinalis omnium.&primumagens.eft perfc-

princept.-concepias ccgo,quo concipituc

€kiocconccptus,qukmillcconceptus,quo concipicureirc perfe(Sionis infinicz przcise nam ex eo,qu6d concipitac pczcise pecfcdionis infinitz, non habetuc quod fit caufaomnium ,& quod fic vnum. Imo poftec dubitati , an quzlibet Intelligentia eflct talis:fed dc vna fola fubftantia vecura cflc poteft quod fit caufa omnium}& idcotan:

qaam ad conceptum perfcftiflimum poflibilcm haberiexnatucalibus, viderur terminati inquificio Philofophocum , quod Deus in toto vniucrib talcquod ab ipfoicflicicme ptimo

mo dependcnt omnia

;

cator in libro dc fubftantia orbis.

&

ptuca dicit, Egofimalpha Itcm,

&

vc fatis innuit

fiiic

vlti-

Commcn-

&ccsmagis notas

,

Ctmmettt.

Ecetiam Scci-

mega.

qu6d Dcus, qui non eft nohis cognofci-

fcd cceatuca

&

Du-

:

etiam fccundum cenences opinionem contcaciam,dicit modum intcinfecum naturae diuinz , cuiuflibet pecfed^ionis eftcntiz diuinz ergo conceptus.quo concipituc natuca dioina in fe,& etiam quzlibct eius pecfedio in :

in do-

conccptus igicuc entis infiniii non videtuc conccptus pccfcdlionis fimpliciffimus poflibilis habcci ex pucis natucalibus dc Dcu ^

cem

bilis natucalitec, nifi pec crcaturas

,

quz

nio pcoptccdoininum,in excrcitu pcoptec

debiliocem entitatem,& fialiquam pccfedtionem dat,illam fottituc ex natuca cei , cuius cft modus; fed infinitM

CtnfirmMtnr.

concepta,quo concipicuc vc

ens infinitum.

fit

cei

nacuram fuam abfolutc,eft pccfedlioc conceptu

1 1.

foluti,eft pecfediot

vniuecfi.gcatia cuius funi omnia,ficui

infiniti.

C$n/irmMtMr

465

TcrtliJeti»

magis fimiles,

poteft perfedliiis cognofcii

Deo magis fimilis

&

nobis magis

noca,eftanima noftca; ecgo pcceam poteft Deus k nobis pecfe<5HiJS cognolci, fed pec eam per fc

&

diccdc cognofcituc fubconceptu intelledlualitatis,non pecfcdionis fic eft crgo conccptus , quo :

concipitur fub cationc pccfcdlionis infinitz. Sic pacec pcima conclufio ncgatiua, quod con-

Conficmatuc catio, quia infinitM, tc dicic modum cei, non importat pccfcdionem nificei, cuius eft:vnde ciim linca non dicac ens magnz pecfcdlionis, nec infinitas linez diccc magnam pec-

cepcus entis

fcAionemiinfinicas autcm fapientiz &potcnti3 dicec magnam pccfedlioncm , quia fapientia potentia dicunt magnam pcrfcdlionem ; conceptus ecgo infiniti fccundiim fc , vt diftinftus con-

14. cem mulcos. Secunda conclufio , fciliccc quod concepcus AUumdtfrt» yntnr eintt' entis infiniti non fit pccfcdliifimiis conceptus

&

conceptum

modus non videcur efte pecfedioc conccptu quo concipituc natuca ipfa abfolutc cuius cft modus conceptus igituc

cca

cei,

cuius

eft

,

,

:

naturz diuinz, vtcoucipituc Scoti oper. Ttm, 11/,

vt

a^uspcimus.ab-

infiiviti

non

eft

pcus poiEbilis haberi de

perfcftiflimus conce-

Deo a

viatocc ex pucis

naturalibus,comparandoconceptumcmisinfiniti ad aliqucm vnum conccptum non aggregan-

poflibilis habcri a viatorc

de Dco cx puris natu-

l rel="nofollow">rum infiiiti

tntii

ntm

conceptum encis infiniti ad tffr fcrftlHf. aliquemconccptumcompofitumaggregantcm in fimum ^ui di Dit fejpt fc multos coceptus partialcsjpcobatuc pcimu fic; h*htTi. ciira Ocus nitucftUtcc non cognofcatuc a nobis Pnmi. libji$,compar.iiido

Rt

nifi

Mifcellaneorum

466 nifi

per conceptas acceptos k creatatis

nuUus

potcft

quorum

,

cbncltifiones

,

Dttm non pefie cegnofd k

iptibm deeet

viatore tx puris naturalibtu intuitiui

adsquare perfeftionetn diuinani,

neque abfira-

,

fed quiliber proportionaliter deiicit a perfedio-

(iiue conceptu fimplicifihi preprio , pofie

ne'diuina,conceptus aggregas infeplures partiales accepros a particularibus creaturis , cft perfe-

ptu

Ex cenceptibtu tamen

cempofito,

,

tamen concede Deo pof-

ijui

funt a viatore naturaliter haberi , perfeliijftmum efji entis infiniti , nen negatiue ,fed po[itiue fiimpta infini-

^iorconceptus adcognofcendum, qukm conceptus vnus fingularis accepcus ab vna creatura tantum fed compoHtus aggregans in (e conce-

tate.*De his late agit locoprexime citato

& quodl.

y

;

pcus partiales, beni,vert, iufii,fkpientis , fumitur k

COntra

pluribus perfeflionibus repertis in eis,quim con-

quam pcr rationcs,quibus conclufionem oppofitam quam intendo tencre, volo ,

ceptus entis infiniti

,

qui

eft

conccptus vnus fin-

probare.

conceptus particularcs , cft perfedior conceptus , quam conceptus entis in-

do procederc j cum enim

funt aliqua ad intelledum, iftorum terminorum, quia qui virtutum nomenignocant,facile paralo*gizant inprimo Elenchorum,cap. i Secund6, inueftigandum eft,ad quem conceptum , tanquam ad

,

.

&

•'

perfedliffimnm poffibilem haberi de ris

' f

Ctnfrmntfir

/'«*

.

poceftaccipi concipi proprioconceptu}

Quamobrcra primum eft fciendum , quod cum conceptus non poffit accipi nifi pcr adum rci, necefle cft vc ad

intclJedus.

ceptus

De

&

gnofcere , magis quietatur cognofcendo concipiendo Deum conccptu compofito aggregato cx omnibus parcicularibus poflibilibus haberi ex :

ipfum

-,

cft

bo-

conceptus fimplicitcr fimplex

cft illc,

refoiuius in plures conceptus

,

qukm coqcipicndo ipfum

:

omnibus

aliis

tnb*tur ft-

bus,de

ptus poffibilis haberi

de'Deo ex

bas,& non conceptus

entis infiniti.

S

C H

puris naturali»

OL VM I

dc conceptu tertio in^»W;alter autem, determinans , dicitur deeo in ^tia/*:vtrumque ramcn eft ei aiqualis , fcilicer determinabilis,& detcrminans. Ex quo per modum Iis.,dicitur

&

corollarij infcrri eflentiale

ccptus

notabili it triplici

medo conctptm fimpli'

citerfimpLicii,merefimplicu,& mnitipticu;& de trin» aEtu intelligenM,de\(juihw Ute agit ini.d.i difiingntt infinitum in

negatiuum

,

& pofitiuum & ;

pura

nacuraIia,^»<e/'//off« T'Jp>ndet

,vhtor

per quinque

po

cft

quod

,

quam dici in ^wW.

fcilicet

fimplex

,

non

in plus cft cfle

Talis

autemcon-

fimplicitcr fimplcx Ctneeptui

quoram vnus non

'""'''f''*-

rcfolutus in plures conceptus eft

per fc determinabilis

;

,

& altcr per fe dctermi-

nan$;& talis conccptus corrcfpondet

toti per acaggregato connacuraliter,ficuteft triplex conceptus. Scd vt conceptus (e tenet cx parte obicd/, cft

homo albus,vel

definitur triplcx

,


quidam

toti

vt fe tenct ex parte intelle-

adus

intelligendi. Eft

adkus intelligendi fimpliciter

enim ^^"^ intitti-

fimplex,

/-i- rlimpicx, primum nmpliciter qnodquidcmobiedum cft tantum diftindle co-

q. •j.a n.ii,

explicato ^uid intelligatur per hos terminos

&

,

,

correfpondet cuilibet enti pcrfedlo in gcnere. Conccptus mulriplex cft conccptus compoficus

fic

Pnmijp)

^""^"*'

fcilicct pcr fe

cidcns,vt

II.

eft fi'"f''"'* rel="nofollow">'

determinans , aliter non fieret ex cis pcr fe vnus;quorum etiam conceptuum particularium alter, fcilicct dctcrminabilis, fiuc poffibi-

&

tund».

qui non

& ralis conceptus

alter per fe

concepcibus,fub qui-

bus cognofcibilis eft k viacore ex puris natnralinuUo tali habet dubitare : conccptus crgo talis compofitus magis quietat intelle^um noftrum,quam conceptus entis infiniti, per confequens cft perfedlior. Itcm,cognitio habita de re,cui non potcft fieri additio , eft cognitio perfediflima pofHbilis haberi de re,perfefl:um enim eft, cui nihil deeft , vc pater. Sed ex conceptu aggregato ex omnibus pofllbilibus de Deocognolci,coIIigitnr cognitio de Deo , cui ex naturalibus non poteft fieri additio ; ergo ralis conceptus eft pcrfe(£fciffimus con-

fim-

ter fimplex,cft conceptus per fc vnus,& refolntus in plures, quorum alter fit per fc determinabilis,

:

fub

cft

correfpondctcnti,& omnibus tranfcendcntibusj conceptus enim entis non eft refolutus in plures Cnctftut conceptus. Conceptus fimplex,fed non fimplici- Jtmpltx.

quod p atet , quia concipiendo um, & nihil plus adhuc condubitare , & inquirere in fpeciali vtrum

eum

17.

eft

fimplex;& conceptus multiplcx; qui nec

ens tale infinitum fit bonum > intelligens ? vtriira corpus.vel fpiritus,& multa talia;qui autem concipic

fciendum,qu6d triplex eftcon-

eft

cnim conceptus fimpliciter fimplex, Cmctpim conceptus fimplicitcr , non tamen fimplicitcc trifUx. ;

plicitcr fimplex,nec fimplex. Declaratio iftorum, Ctnciptut

vt cns infinit

tingic

fecundo

mo-

& aftualitcr terminac adlura

intelli-

puta, concipiendo ipfum

& fic de aliis

cns infinitum

A»kA

do, quo fufficienter

Confirraatur hoc idem , ciim enim intellcdlus nofter, qui naturalitcr rem defiderat perfede co-

gentem,

mw

principia obiedi appliccntur intclledui ,co

tis infiniti.

puris naturalibus

cx pu-

ptum. Secund6,vidcndum eftquotmodis accipiturconccpcus.Tercio , videndum eftquotmodis

naturalibus eft perfedior,qukm conceptus en-

num,iuftum,& fapientem,a£l:um purum,

Dco

naturalibus, terminaturhumanainquifitioi£c

hoc cftprincipalepropoficum. Circa primum, ad cuidcntiam prirai tcrmini, prim6 videndum eft quid intclligatur per cencc'

pactialcs poffibiles haberi de Deo i viatore ex puris

i(f

in quzftione ponantur quatuor termini , fcilicet conceptm, infinitum, viator,dcexpuris naturalibus , primo ,prsmittcnda

Confirmatur hzc ratio per fimile in creaturis Conceptus, qui habetur de re per orationcm definitam , eft perfe^l^ior conceptu , qui habctuc nomine definiti , quia conceptus definitus eft exdeterminate plicatus ;&ide6 magisdiftinde cognofcitur res per ipfum conceptum definiti: crgo fimiKter in Deo conceptus compofitu? aggregans in fe multos conceptus partiales , fumptos ex diuerfis perfcftionibus repertis in creaturis , fit quafi conceptus definitus ipfius Dei fecundum noftrum modum inteIIigendi:conccptus aiitem entis infiniti fit quafi conceptus dcfiniti includens implicit^ perfefkiones , quas dicunc alij conceptus partiales cxplicite; fequiturquod conceptus compofitus aggregans in fe omnes (jj.

aliter

Ad euidcntiam crgo iftius opinionis fic inten-

,

finiti.

tCenfirm»ur

non intcndo

,

gularis:igitnr conceptus compofitus aggregans

in fe muUos.fcilicet

friM9.

iftam opinionem

arguere

.

.

j

qui tcrminatur ad

°

gnofcibilc,&non confuse.

\

Qupd probo,quia

quod natumeftcognofci diftin6lc,fi cognofcatuc confuse»

!'"<^' fi^^Pfi'

eiierfimpltx. '

V.

QusEftio confus^, qaandocognofcitur confuse, aliud non qu^m illud,quod correfpondec

paccc incellcdiii

,

nQciciz confulx

j

& aliud non iaccc

quod corrclpondec

quim

,

illud

Ex hac

nociciae diilindix.

qu6d eft impoQJbile aliquod , cognofcere confusc,nam non cft in eo iic aliud & aliud: crgo cale obieclum non elt cognofcibileprirao confusc , poftcadidindc , vcl fi diftinde cognopropriecace fequicuc

obiedum

fcicur

cognofcibilc folumdiHinde

fimpliciccr cognofcicur

,

De

,

vcl fimplicicet

enim obiedis ica loquicur Philofophus 8.Phyfic.cexc.46.& 7. Mecaph. c.6o. dicens ,qu6d , SimplicU vel totdittr fiiuntur tVel totditerignorantttr. k€tai autcm incelligcndi qui dcccrminacurad obicAum fimplex , fed non fimpliciter fimplex , eft fimplex, fcd non fimpliciccr ignoracur.

illis

Adus

fimplex.

eciam dcccrminacus ad obicdtum

mulcipIex,non cft pcr ad quod cerminacur.

fe vnusificuc

nec obicduro,

Reftat niod6 videre quot niodis poteft aliquid concipi conceptu proprio J Vbi prim6 fciendum,

qu6d

aiiquid concipi concepcu proprio

Prim6,quando obiedtim

clfe dupliciter.

cipitut ficut cxiftit in nacura fua,

modus concipicndi

ifte

,

poteft

con-

fic

& non alicer;&

aliquid concepcii pro-

ipfum concipere intuitiuc. Alio modo poceft aliquid concipi concepcu proprio, quando concipicur conceptu , qui conucnit rei foli non prio

,

eft

•,

tamen concernic ftcnciam

Ec

ifte

rei

talis

concepcus adualem exi-

fed abftrahic ab aftuali exiftcncia.

j

modus concipiendi

modus concimodus duplex co-

dicicur

piendi abftra^aiuus. Et ifte gnofcendi maxiroc patet in potcntiis Icilicei

,

in vifu

,

&

fc exiftcntem,

fenfitiuis,

qui cognofcit rem tancum vt in prasfcntcm ; in imaginaiione,

&

quaE imaginaturrem noncanciim prxfencem

,

fed

eciam abfentem. Sedqualicer iftcmoduscognofcendi

fic

poffibllis ex parte intcllc
vcrumquc

difFcrencia incer difFufior

di

fcrmo

modum

,

&

habcbicur

infri.

Loqucndo autcm de fecundo modo concipienobiedum conccptu proprio , adhuc concingic

aliquod obiedlumconcipi dupliciter , vel conceptu fimplici, velconceptucompofito, feumultici duplicitcr

;

vel ira quod totalis conceptus cor-

rcfpondcat rotali obiedo

obiedi

,

v.elut

homo

&

,

albus

;

particulari parti

qu6d obie-

vel ita

&um,quo concipitur, concipiatur

canciim conci-

ttfiiur.

fignificatur

,

prim6

,

,

tamen rt

& fignificari

incendicur aliquid realicer pofitum.

Quicunque

Deum,intcndic qu6d digniperfc^tionis eft fignificarein Deo. Vnde tatis per infinitum incenditur fignificari illud poni in perfcAionc diuina, ad quod confequitut exclufio

enim

dicic infinitum

&

& finis

fiue negacio cuiuflibec termini

cara in-

trinfcfi ,quamcxtrinfcci.(Per «w/&JH»<»enim di-

dum

dc

Deo

incelligictir illud fignificarc

Deus omne infinitum

excedit

,

quod non

quo

,

poteft

negatio tancum , fcd ncccnari6 cft aliquid poficiuum maximse dignicacis 8c perfedionis.

eifc

Quod aucem calia poficiua fignificcncur per talia poficiua

,

,

& tales perfedtiones

nomina negatiua , hoc cft , quia

&

calcs pcrfedliones func

nobis

magis ignotz,qakmeorum contraria;& idc6 ralia poficiua fignificamus per nominanegatiua , eorura concraria fignificamus pcr nomina po-

&

fitiua.

if. De termino tertio , fcilicet , vlatore , cft fcicndum,qu6d pcr viatorem intcWigo hominem nihil Quid inltUiin fe habcnccm , nec fimpliciter , nec pro aliquo ^'^!„^^'V, inftanci, quod rcpugncc ftatui viae, vel ponac hominem extra ftatum via;. Pcr copiitionem autcm prz-

poffibilem hd rel="nofollow">eri expuris naturalibns incelligo

cis^ pcr pura naturalia,cia{is nacurales

,

& nacu-

;

tocalicercaufam incellciflionis vniuerfalium

vel

,

ponemes intelleAum totalitet paffiunm , 'vel vf rumque. Secundum raagis credo,circumfcrjpca omni fpeciali influcntia, ftance fola generali in, qua: requiricur ad omuem cffcdluro inferiorem caufae fecunda:. His praemiffis , ad intelledtum terminorQm quaeftionis , eft fecund6 inueftigandum,ad quem concepcum , tanquam perfcdiffimum poffibilem haberi h. viatore ex puris naturalibus de Deo,

fluentia

auri ;&incelle6tuspoftei

componeret iftos duos conce-

gatinas

,

& duaiaffirmatiuas.

rauncur ex dcclaratione

tcrtij

Tres negatiuae termini

;

fu-

qnarum

prima eft. Ex puris naturalibus non potcft haberi proprius conceptus de Deo,quo concipitur rcs vt

Hoc propoieft haberi dc Deo

exiflens,& vt prxfens in fua exiftentia.

De fecundo tcrmino

pofito in quaeftione

,

fci-

de infinito, eft diccndum , qu6d infinttum , vt dicicur dc Deo,poccft accipi negatiuc,& pofitiuc. Quando accipitur negaciuc.cunc eft fenfus,Dcus eft infinicus , id cft , nuUo fine clauditur nec extrinfcco , nec etiam intrinfeco ; cuiufmodi func genus & difFerentia, fed omnis finis terminans cius pcrfe&ionem negatur ab eo ; fecundum huncintellc&um , infinitum didum de Deo, non dicic quid eft Deus,fed quid non eft ficut in corporale& ingenicum , de quibus dicic Damafcen. lib.

I.

cap.

i.

I

quod

Incerpordle

irtterminMum,

& firtuliajion

efijignificant.

£t hoc

conceptus

modo poteft accipi infinitum pofitiuc; fecnndura nomcn fignificatidi

Scttioper.

Tom. III.

,

quo concipitur Deus vc

,

.

J*'„„ Ll

tefi

t*gn»fci

intMitiui

ex

rem extraftatum viz ergo :

Deo

talis

conceptus

exi-

non

Minor probatur» qaia cognitio, qua cognofc>tur Deus vt exiftens, &vtpraefens infuaexiftentia, eft nuda&apcrca vifioDei ;nuda aucem&aperca vifio Dei ponic

hominem

^ viatote.

excra ftacum vix%

Secand6 probacur eadem conclufio fic:TaIis concepcus non poceft haberi dc

re,nifi reexiften-

incellc&us noftri;igitur ^ viatorcexprincipiis naturalibus non potcft Deus cognofci conceptu

conceptus maxime nega-

licct eniminfinitum

fed concepcus

:

modo loqucndo de infinico,

infiniti ecit

ttuus. Alio


)

&

c^ ingenitum , (^ 7)eus,fid^uid non

<•»•

''*A*'

(iftapatet ex declaratione tertij ccrmini quzftio-

fecundum naturam fuam apud intelIcdum , nec eft fecundt^m fe naturalicer mociuus

,

Prims

^'*' "*"** batur fic:Nullus conccptus *"* a viatore ,quiponit viatorcm extraftatum vi«,

poteft haberi de

licet

^j,,

terminatur inueftigatio htjmafia ? Ad cuius eaidenciam declaro quinquc conclufiones , tres ne-

ftens,& vt przfens in fuaexiftcncia, ponic viato-

aurum per fpecicm

.%«.^4<^«^

cuiufmodi funt intelledus , fecundijm ponentes intelledum

ralicer adtiuas rcfpcdtu incclle^tionis

&

vircuce fua zCtxaz

duflieittr MC'

Dco

nis

pcus partiales,ficuc facic vircus phantaftica.

to.

dicacur negatiuc,cumnegatIonefiniti dicitur dc

picndo obiedta parcialia ficuci concipicur mons aureus,concipendo moncem per fpeciem moncis, ;

Infintcum

467

ce praefente

proprio,quo cognofcitur rcs incuitiuc. Secundaconclufio eft ifta,qu6d Deus ^viacore SttmJa. ex puris nacuralibus non poccft cognofci conce- Stjuttnetpcufimplici.abftradiu^. Conclufioiftaprobacar fic

:

Quando

aliquid cognofcicur conceptu pro-

& fimplici , talis conceptus eft caufatus ab eo , quod fic cognofcitur : fcd Deus non caafac

prio

Rr

2

nacura

JfcJ^^*^ ^ '^ *

Mifcellaneorum

468 nacucaliter

conccptum

fui in intelle^lu noftco;

ecgo Dcus a viatoce cx pucis nacucalibus non potc3 cognofci conccptu fimplici.

OihOh.

qu6d Deus a viacoce cx

Si dicas

pcio

fibi

pucis natuca-

concepcu fimplici

libus poccft concipi

,

pco-

caufato camen in intelle^tu noftco a

,

cceacuca.

Conctk, quod nullus concepcus fimplex , pcopciusDeo , poffic caufaci in incellcdlu noftcoab obicdo cceaco, pcobo fie:Nullum obiedum caufac conceptum fimplicem aUecius obiedli , nifi

Stlmu.

concincac illud viccualicec , vcl fotmalicec ; ficuc infetius concinec fupecius victualitcc,ficut fubieGcam contincc pcopciam paffioncm fcd nuUum :

obiedlum cceacum concinec ifto modo , nccillo, Dcum , im6 concca rationem pofteciocis eft fic contincte fuum prius ctgo pernuUum obieftum cceacum poceft caufari in intclledu noftro confcd fi Deus ceptus fimplex proprius ipfi Deo :

:

in incellcau noftro poffic de fe ipfo caufare calem concepcum , non nego , fed nihil eft ad pro-

poficum. »3Tcrtia conclufio eft : A viatore ex puris natuTerti» eonralibus potcft haberi dcDco conccptus compoclufio. multiplcx ptopcius ipfi Deo. Hacc confitas fcteji t»min clufio dcclacatuc fic de Dco poteft habeci ^ viaeonceptu

&

:

ttmpffit».

torc ex puris nacuralibus conccpcus pcopcius, ac-

quod conucnic omni , & foli, quo diftinguicuc ab omni alio. Ifta cft raanifcfta fed calis concepcus non caufacuc k Deo, cum cipiendo^rn«w

,

:

:

cepcus encis infinici

eft

perfeclior

quocunquc

conccpcu rcfpondence pcrfediioni aitiibutali.Sccundo, oftendam qu6d eft peifcdior quocunque conceptu , quo cognofcitur Deus in ordine ad extik. Tertio , oftendam quod eft pcrfcdlior conceptu quocunque , quo etiam videtur Deus cognofci per perfeftiones

fibi intrinfecas

,

cuiuf-

modi eft, Deum eire intcllcdlum , vel intelligcntem in abftra(Slo:& loquor de cognitione poffibihabcri de Deo a viatore ex puris naturalibus, qujE tantijm habctur pcr conccptus fumptos ex li

pcrfeftionibus creaturarum.

Primum probo fic Ille conceptus cft perfe^ior, quo cognofcitut aliquod fubicdum fccundum giadum peifcdionis fux fibi intrinfecam, qu^m ille, quo cognofciturtantum fecundum pcrfeftionem aliquam fibi accidcntalem. Ifta cft roanifefta magis enim perprimum conceptum, fcilicct , pec illum quo cognofcituc fubicdtum :

:

fecundum gcadum

pcrfedlionis fibi intiinfecum,

qukm explicetur |per conccptum, quo cognofcitur tantum fecundum quandam pcifedionem fibi quafi accidentalem ; fcd cognofccndoDeum conccptuentis infiniti , co-

cxplicatur natura

,

fecundum gradum pcrfecognofcendo autcm Deum concepcu quocunquc coriefpondcntepcrfeftioni attributali, cognofcitur Dcus tancijm fecundum quafdam pcrfedbiones fibi quafi accignofcitur ipfe Deus

intrinfecum

(ftionis fibi

:

nonfit nacuralicer nocus inccllc£kui noftro , nec potcft i creatura cteari coceptus fimplex pcoprius Deo ergo oportet quod conceptus propcius de Dco,quo cognofcituc ex cccatutis , fic conceptus

dentales,& conftituentes eum in (r^fecundo:igituc conceptus entis infiniti eft perfeftioc quo-

multiplcx,& compofitus ex plucibus coneeptibus fumptis ex diuctfis cx petfe£kionibus ccpenis in illo abfttahendo concceaturis;vt ab hocbono

quc opinionem. Maior iftius rationis eft declarata. Minor eft manifcfta quantijm ad vnam partcm , fcilicct quod concipicndo Deum ccnceptu correfpondente perfcftioni attriburali , cognofcitur fecundum perfeftionemquafi fibi accidcn-

:

&

ccptum boni

,

& ab hoc

albiffimo'& illo poflum

fummi albi

abftrahcre intcIIcAum

:

&

fic

com-

conccptus ad inuiccm , formabic intclledus vnum conceptum nulli conuenientem , nifi foli Deo , nec alio modo poteft Deus

poncndo

iftos

fccundum conceptum

fibi

proptium naturalitec

cunque coceptucoccefpondentecuicunque pccfedioni

atti ibutali:& haec cft latio

contra vrcam-

talcm , & ipfum in effi fccundo conftituentem. Sed alia pars, fcilicet quod infiniium non dat talem pcrfedlionem attributalem fecundiim gradum pcrfedionis intrinfecnm ipfi Deo , noneft ita manifefta, imo negatur ab aducrfario. Probo

cognofci k nobis pro ftatu ifto. Quatta conclufio , quac magis acceditad principalc ptopofitum,cft ifta , quod accipiendo infi-

ergo quod infinitM non dicat pcrfcftionem attributalem in Dco , fed gtadum pcrfe6bionis inti in-

nitum negatiue,ficut declacabatut in declatatione fecundi t^ermini conccptus entis infiniti non eft omnium conccptus pecfcdiffimus poffibilis habeci de Deo

fecum,fic:IIlud quod ineft alicui, ciicumfciibcndo omnc iIlud,quod dicit pioprietatem,vel quafi paffionem eius , non dicit perfecflionem acciden-

Quarta

ecn-

elufio.

Coneeptus infinitt

ne-

g»tiue

ntn

efi

cam ficpcocedam prim6 , oftendam quod con-

ferfeaijji-

mHm.

,

\ viatore ex putis natucalibus. Ifta conclufio dc-

talem,nec quafi accidentalem eius;fed

clacatuc fic:Concepcus,quo cognofcicuc quid non

eius

eft tes , non eft ica perfc£l:u$ , ficiic concepcus, quo GOgnofeicur quid eft res;conceptus enim nc'

qu^m qunecunque

gaciuus,vc negaciuas,merenihil pcrfcdionis dar; negacio enim ica poceft dici de non cnce ficuc dc entcrfcd plurcs concepcus poflunc haberi dc Deo,

circumfcripta ab

quibas cognofcitur Deus poficiuc,puca, quod cft incelligens, quod eft volens:igituf concepius cnlis infiniti,

non ri

14.

dc

eft

(

accipicndo infinitum mere negariue)

perfefliffimus conceptuspoffibilis habe-

Dco

principalis eft ifta

Eyf tamen

perfedtiffimus conceptus

fefitiue.

Deo

a viatore cx puris

poffibilis

,

qu6d

habeti

naruralibus,& ad

de

quem

vltimatc icrminatur inucftigatio humana , eft conceptus entis infiniti ,accipiendo»«/?«»V«»jpofitiuc, ficat expofitum eft in declarationefccundi ficuc exponecur in minore prima: ratermini ,

&

cionisad conchifionem iftam. Hxc conclufio probabicuc , fcd in pcobando

eft

modus

& gradus intrinfecus, & raagis intrinfecus,

quafi accidcntalis

adhuc

proprietas, vel petfedlio eius ;

fed intelleda eftentia diuina

eaomni

proprierate, vel quafi

conucnit infiniquia non poteft dici qu6d ei conucniac finitas: ergo hfinitas in Deo nondicit aliquam piyprietacem,ncc quafi paffionem effentiaidiuipaffione

tai

;

t\x

;

fed

,

efrentia: diuina:

gradum perfefbionisintrinfecumipficf-

fcntia>diuina;.

Itcmj&

^ viatore ex puris naturalibus.

Qujnra conclufio

,

eft

fecunda ratio,& confirmacio minoSccunii».

risprascedcntisrationis.llludquodcircamfcripta

omni

proprictate eius

,

yel quafi paffione, habec

ordincm cffentialem ad cficntiam , includit aliquem gradum perfcftionis ; ordo enim eftenrialis

inrer enria

,

&

maximc

excedenris ad exce-

dens.attcnditur penes gradus perfcftionis in ordinatis

;

ipfis

fcd circumfcripta ab eflcntia diui-

na omni proprietate , vcl quafi paffione, adhuc eficntia diuina cxcedet in pcrfedlione alia

Qu^ftio V. enim ab homine omnibus proprie(atibus,vcl paflionibus , adhuc homu rado'

nalitate: crgo ciicumfcripta ab efTcntia diaina

fedtioc conceptibus, qui videntuc correfpondece

omni proprietatcvel quaii padiunceiTcutia dmina dicii gcadum pcrfectlionis fibi incriniecum noit finicum requtrur eigo cutdcnter qu6d con-

pecfeclionibusiDtriniecitipfius cftcntis diuinx,

in peifcdlione excedercc a(iuum,rcilicct in

:

ceptuscntis iuBnitieft conceprus roagts intrinfecus ciTentia: diuiiix,quam funt conceptus propriccarum, vel quaii pafllonumeireniixdiuinat, cuiufinodi

funtomncs conccpcus coircfponden-

tcs pcrfecfiionibus atiributalibus

qaens icitur

%6. Elff*rftlH»r tenctptu rtrntn

x
extr»

in Dto.

fnhtunr frl-

,&perconi'e'

ell perfedkior,& pcrfeftioti modu cognoDcus , cognofcendu ipfum fub conceptu

pcobatuc

fic

:

Illc

conceptus. qai virtualirec plu- '

magis cxcludunt omnein poicntialitatem,eft magis pcrfcdus.quim illequi pauciorcs includit qui non excludunt omncm potentialitate fed conceptus cntis infiniti ex catione infiniti przcisc pliires includit ficutenim ens ,

:

verum bonum ,& fimiliai fic ens infinitum virrualirer includit verum infini-

virtaalitetincludit

tum,bonum

infinitum,

&magis excladit omnem

cuilibet perfeckioni artributali pdncipaii.

cunquc

Deo

prubatur primo lic\ habent qubd tx. vno demuiillranre qaaii concluditur al'us, peifedlioc ell ills conccptus.qui concluditur ex alio, quam ille ex quo concludicui j inorani enimtalidemonitcacionc proceditur ab eflFc6luad caulam,

de

in ordine ad extrii

,

alius poifibilis haberi de Deo a viarore; crgo conceptus entis infiniticft firoplicitec pccfcdlioc conceptus poilibilis haberi de Deo a viatoreex purisnaruralibiis.Probatuc.namdecatio-

vel ab irapctfediori ad perfedius (cd ex quo Deus eft caiifa , in quocunque genere cauiac tan-

idem omni modo indentitatis poilibilis cuicunque poilibili & pec confequens inHnitum cxckidit omnem potentialitaicm ; nihil enim componit cum aliquo, quod eft idem fibi omni modo poiIibiic;alioquin idem componeret cum fe ipfo & etiam includit omnero conceptum dicentem perfedionera fim-

quam

pliciter,vel cocrefpondenrero petfe£licni fimpli-

quando duo conceptus

Cic fe

ie cfle

ex polUriori,conciuditur ipfum in ic,Sc ad ex hoc qu6d poteft caufarc perfcaum :

infinira

&

,

vei terminarc , de prouidcniia infinito-

nim , tanquara

k pofteriori

eiieinfinitaepctfcdtionis

:

concludituc ipfum

,

ficucpacet declarando

modum, quo Philyfophus««

H.PhyficorHm ptobit

licccnon curcm modu vcrum illx cationcs concludant,vel nun. Efgo conceptu$,quo concipitiu Dcus,vt ei>s infiipfuiD elle infiniti perfedionis

:

nicum , cft prior , & pec confequens pecfectiuc conceptu,quo cognolcitur vt caufa , vel fub quocunque alio conceptu concludenie rcfpedtum Idcin eriam probat ifta ratio genetaliccr,qu6d

qutcunque conccptusad fe habitus deDeo,eft pcrfe(£iiorquocunqueconceptu concludente teipedum ad extra, fic Conceptus correfpondens perfe
corrclpondentealicui inclnJenti aliquid, cuirepugnar perfcftio fimplicircr fed conceprus qui:

habiiusde Deo.& didlusdeeo focmaliter , correfpondec perfedioni fimpliciter: nihil enim dicicur focmaiicer de Deo , quod non dicit perfeftionem fimplicitct: conccptus autem habicus dc Deo.vt dicit rcfpcftum ad extri, coc-

cunque ad

neinfiniti in pecfcftione

eft eire

rrtistnr trimi.

,

;

citec,qui3

fum

enim ens

includit victualitec

fimilia

,

fic

fibi

eodem : ficuc vcrum , bonum , &

compoflibilesin

ens infinitum virrualitcr includic ve-

rum infinirum,bonum infinirum:nullus aute con« ccpcus alius ex caciunefua focmali habec includece omnem alium victualiter,ncc excluderc oranera pocciuialitatcm:igitur conceptus cntis infiniti cft pcrfedkiflimus conceptus poiEbilis hnberi ^ viatore ex puris naturalibus. Minorifta parec

difcurendo per fingulos conccptusalios, k conceptuinfiniti.

18.

Item,ille conccptus eft aliis perfedior,qui vlti-

ad cxtr^.

fe

cefpondens alicui cceaturz,repugnat pecfe£tioni fimplicitec ; igitur conceptus entis infiniti , qui corcefpondcc perfec^ioni fimplicitec , eft pecfc£fcior quocunque conceptu Iiabito de Deo,diccnte rcfpci^um ad extr^. (^u6d auiem conccptus habitai deDeo, vtdicit cefpeAum ad excra,includataliquid,cui ccpugnat cacio perfcdtionis fimpliciter , probatur fic: Enti rationis,cum fit ens diminutum imperfe£tam, repugnat catio pecfcAionis fimpliciter:fed conceptus corcefpondens Deo in ocdinc ad extci cocrefpondct enti rationis ; quia refpe£bus , qui conuenir Deo ad extra, eft refpedus rarionis , ens cationis tantum , vt declarabitur iiifra : ergo conceptus ,quo cognofcitur Deus in ordine ad extr^ «corcefponderenii ,cui rcpugnat pcrfedlio fimplicitec ; quocunque ergo conccptu cognofcicuc Deus in ocdine ad extc^ , imperfedius cognofcituc.quim cognofcendo ipfum fub conStoti ofcr. Tom. III.

&

&

^"r

trimftt»nim.

:

potcncialitatem &compo(Iibiliratera,quam qui-

Sccundum,fcilicet qu6d coaceptusentis infiniti iit perfcdlior quocunque conceptu habico

ty. p*rftai»r «•**» ***'*"

ccs includit,qui

entis infiniii,qnim fubconceptucorrefpondente

:

Sicuttdli.

469

ceptu entii infinitl > vel fob atio conceptu adfe. Tectium,qu6d conceptus entit infiniti fit per-

alfa enttatcircamfcriptis

mo cognofcitur

dcmonftrationc ^nia cx creaturis ; fed talis cft conccptus entis infiniti , de ente enim infinito vlcim6 demonftratur efte demonftrationefw/<«:ergo conceptus entis infinirieft conceptus perfc(iliflimus poflibilis haberi de Dco a viarore ex puris nacura!ibus. Maior pcobatur,cuin enim nacuralicer non cognofcaraus Deum.nifi cx creacucis,quant6 concepcus ccmotioc cft a crearuris, rant6 eft difficilior ad cognofcendam,& tant6 poftcri6scognofcitactanquam pcrfi'£kior,&magis abftra(Jlus. diffusc

Miuoc

^tmM.

declacatuc

& prolixe »» «i'/?.!.^/»»» /i^,vbi cx illa ra-

tione habctur

magna via

nes alterius opinionis.

omnes

foluendi

Nam omnes

qus probant qu6d conceptus

,

catio«

ratione5>

quo concipitur

prima caiifa vltimus finis , & primum perfedione , &, vt breaitcr dicam , omnis conceptus,qao concipitut Dcus in ordincad extri, l3eus

,'

vt

,

nihil valent,qnia

cum

talia

cognofcantardcDco

deraonftratione ^»4, ex vno rclatiuo ftaciro cognofcitur rcliquum;nullu$talis conccptus potcft efle conceptus perfcdiiflimus , poflibilis haberi

de Deoa viatore ex puris naruralibut;fe
Vlreriiis,cumconcepta$ abftraftus poflibiiis Deo cx creaturis , fit magis communi-

haberi de cabilis

creaturis,quam conccptus

feiftione

,

infiniii in per-

inclndentis virtualiter

omncm

fcaioncm , fequituc qu6d conceptus

Rc

i

per-

infiniti

eft

cemotior

*^

Mifcellaneorum

470

remotior \ creaturis > qu^m aliquis alius ; & per confcquens pofterius cognofcibilis a viatorc cx putis naturalibus , qukm alius,& pec confequens perfediot omni alio

poflibili haberi a viatore

ex puris principiis naturalibus cipale propofitum.

,

quod

SCHOLIVM

.

Rejpondet /iucinSle prlmo

prin-

eft

dionem quafi accidentalcm

mrgumenta lottnnit a Monte S.Eligtf , proprima con-

& confirmationes

addu&M pro conclufione fecunda : & inter rejpondendum multa breuiter tangit, qua viam aperire pojfint ad fmltarum

,

,

ficut Aipientia

;

&

gradum perfc-

vt dicit

,

non

perfedlionem quafi accidentalem circntis diuins , im6 conucnit ci , vt dcclaratum eft in quinta corrclufione, circumfcribendo ab eiTcntia diuinaomnem proprictatem,vel quafi paffionem: per hoc patet ad rationem , quantum ad cius probationem,& quantiim adconfirmationem , fi dicit

&

III.

ad ^rgumentHmprinei-

Tertioadrationes

infinitum

6lionis fubftantialis intrinfecum eiTcntix

fcias aliquid applicate.

Ad fecundum,concedo maiorcm nego minoTu probas quod infinitas fic attribuitur:

pale pojttum in initio qudfiionii. Secundo adtredecim

clufione eiufdem.

de aliis : fcd

ita

difficultatHm factles /olutiones,

,

rem.

jid fi(un»

dum.

conccdo maiorem probationis nego minorem quantum ad hoc quod dicit ,qu6d pertincc ad atiud genus a Subftantia ipfa infinitas. Ad Auguftinum dico quod non ponit illud ;

nomen infinitum,\c\ fi fic.potcft dici quod accipit

QVoad ratiojies ad aliam partem,quia magi-

»9-

ibi infinitHmnon

pro gradu intrinfeco cftentiz di-

,ftrales

funt.volodifcurrcndo refponderc ad

uina:,fcd aliarum perfe(5kionum attributalium.

Argum.priH' fingulas.Ad

primam,quandoargucbaturad prinquocognofcitur Deus tri-

&

Ad

vnieum

tif»lt.

cipale,fic r*conceptus,

nus

& vnus,eft parfedlior conceptu entis infiniti:

licet polTet hic dici ille

quod

ifta eft

ficutalias declarabitur

micti:fed

quando

eft pofHbilis

falfa,inquaniura

Deo ,

conceptus concipitur de

ex creaturis,

tamen non cureturad-

,

conceptus

dicit in minori:talis

haberi ex puris naturalibus

piendo iftum conceptum,vt

go;dumautem

additur ad

eft

mere creditus,nc-

vnum

relatiuum,

potcft naturaliter cognofcere reliquum dicitur

:

acci-

probandum quod qui

potcft naturaliter cognofcere

Deinde dum

;

&

to;& a Dco, im
fit

anima

ficut i

noftra,ficuc ^

termino

:

licct

fundamen-

crgo refpe<3:us

cognofcibilis ab intcUedu noftro

inquantum dependet ab anima noftra , quac eft eius fundamentum ; quia tamen alia eius caufa, fcilicet Dcus , non eft naturalitcr cognofcibilis, hinceftqu6d necTcfpedus imaginiseftnaturaljter cognofcibilis ab intellcdu noftro, Licct

anima noftra fecundum

fortaflis cft

Thom.t.p.

&

q.V- arc». q.it. ar.4.&

ergo

quod

illud

ficnaturaliter cognofcibileanobis (quodta-

men negatet Thomas ponens primum obiedum intellcaus noftri ^iWfw^/ r//rei matetialis) ta-

men anima noftra , vt fundarei

q.tj.arc.i.

nis ad

Deum

tcinum

refpe£lum imagi-

& vnuro,non eft naturalicer

cognofcibilis ab intelle£);u noftro ,quiaeius tet-

minus non 30.

Ai

eft

Ad primum

naturalitcr cognofcibilis.

pro oppofito, quando arguitur

fic:

frimum Conceptus,quo cognofcitur re$ fecundum efie pti-

mrgum.primt

marium, &c. concedo

tfintortit

vt eiis infinitum,concipitur,fecundum

»um.^.

darium nego :

f

;

fed concipiendo

iftius rationis,

gradum

ciiam dicit

omni

modum

non tantum

dicit

ratione accributali;fed

pcrfedionis intrinfecum

cuiuftibct perfedtionis atcributalis./»/?mVMm crgo,

vt dicit modumperfcfbionis intrinfecum dicic

perfe^ionem quafi accidentalem

lud,cuius

ef^

gtadus intrinfecus.

dicitgradum intrinfecum

,

,

concludatur

Deum efTe

,

bene

ficut il-

Vnde infinitas,\i

fapicntia: ,dicit perfe^

tertium.

infi-

diitir proptensfHidipCum eiTc

fupradidia

quod falfum

refpe£lum ad extrk

cit

primum

infinitum

patet per

;

cftjquia effe primiim di,

&

per confequens eft

conceptibile ex creaturis

&

imper-

fedlius.

Ad quartum conccdo maiorem nego mino,

rem;& ratio lada eft

Ad quintum,maior eft vera,roinor & ex dcdudtionc falfa

eft

Ad^uartum.

in foluiionc tcrcij.

;

ratio cius

Ad qmntum.

quia cognofcendo Deum

yt ens infinitum,ficut patet pcr fupradida,diftin-

&i6s,& pitur

perfe£titis,

& magis in particulari conci-

quam concipiendo ipfum quocunque alio

,

conceptu habito ex creaturis;& ad. iftum tanquam ad diftindiffimum,& fimpliciorera,& perfe(Sliorem terminatur inquifitio

humana.

Ad fextum dico quod optima dele£tabiliffima,& diftindiffima eft ratio infinitatis. Ad feptimum ,maioreftLnota. fubillamaiore ,

,

Adfixium.

3*-

fumacur illa minor,conccpcus entis infiniti inter Ad frfti» mum. conceptus pofllbiles haberi k viatore eft huiufmodi,&tunc fequitnr oppoficum conclufionis

Minor autem ifta eft declarata in conciufione quinta. Tu dicis conceptus entis infiniti noneft talis,fedconceptus,^»
fux.

:

;

gnofcibilis ,quia talis conceptus

pcrfcflionis incrinfecum naturae diuinx,

vc prius concipitur

ex
Deum

Tamcn ad de-

31-

nicum ens: vnde quod dicit ex conceptu,qiio concipitur ens primum, & fubftantia prima, conclu-

fecun-

& folucionem mino-

ris.cft fciendi3m,quodiH/i>j/<«wi

;

nobis poffibilis expuris naturalibus ; nec fecundum talem conceptum eft nobisnaturaliterco-

& oppofitum huius probacum eft

in quzftione,conclufione quinca.

claracionem

ejje

tertium concedomaiorem,ncgo minorcm,

totam eius declarationem quia pono quod Ad

nullus concepcus in via poceft haberi naturaliter,

nego.

:

naturaliter poteft cognofci

refpcdus imaginis fundatus in anima noftraad Dcum trinum vnum , nego. Dum probatur, quia.talis refpcdus continetur fub obiefto priroo intclledtus noftti. Rcfpondeo,dico quod en-. titas refpedlus dependec k duabus caufis , fcilicet ^ fundaraento & ceimino; vndcrefpeftusimaginis dependet ab

Ad

nobis caufari ex creaturis fencia diuina tec

,

motiuum

rium

,

quia

quae

non

;

eft

poteft in

obiedlum naturali-

intcllcdlus noftri

fi

non

fed tantijm ab ipfa ef-

vult videtur

,

fi

,

fed volunta-

non

vult

non

videtur.

Ad

odliauum coneedo jqnbd ratio Dcitatis vt

Ad tHAuum,

qua ponitur Deus fubiedum Thcologix, eft pcrfcdlior prior alia , fed ad illara non poffumus ex puris naturalibus attingere. Ad confirmationem,conccdo quod ratio illa,& Ad cenfir' m»t. concepcus illc,quo concipit fc Dcus,& quo conentis cipitur ab obiedo , eft pctfe^^ior conceptu hic,(uh

&

infinici>

V

Quxftio Ted calis noneilnobis poflibilisex puiis n«rui'aiibu^

inBniti

,

Ad nonum>concedo

35Aintnum.

minorcm

niaiorem,

& fumendo (ic

conceptHt ernit infmiti efi huuifmedi

;

con-

fumendo autem minonego eam , impoilibile ell

cludicurconcluiio vera

;

fumimus , enim qu6d aliquid iit ens inHnicum in perfedione,(Sc non iit Intelligentia prima ; fed forte faltem euidens contradidbio non implicatur , qu6d fit Intelligentia prima ,& non iitinflnita in perfedione mtennu«:& puto qu6d hoc poiTec often* lera (icut

di ex intencione Ptiilofophi.

Ad dccimum.concedo maiorem, quando con-

Addtcimitm.

cepcus alicuiuvnaturx ,\thttc , eil ita naturaliter podibilis haberi , iicut conceptus modi iftius naturx. Nunc autem conceptus iftius modi,fcilicet infiniti,non ita impoflibilis cil haberi naturaliter,

creaturis.

Ad confirmationem de conceptu diuifiuo , di^6. co qu6d magnis explicat natutam duiinam con- Adcer,firm, ceptus encis infini(i,vt patet ex di6tis,quam con- frimam. ccptus aggregans alios conceptus. Adalteram confirraationcm dico,qu6d magis Ad fttun' d»m. quietatur intelledus in conceptu entis infiniii,

quim

omnibus

in

Ad vndecimum, procedit ab auftoritate negaqu6d Philofophus in libro z.Mctaph. non terminauit inquifitionem poflibilem haberi de Deo dato tamen quod ita iit,non fequitur, Philofophus non dixit talem xonceptum ciTe perfedlifliraum crgo non eft pcrfcdiflimus fequiturtamen aliquando quodex puris naturalibusmuhi Catholici Do<5lores perfcaiorcm conceptum habuerunc de Dco ,quamaliquis Phitiue.Puto

1

,

ifto cir-

Ad fccundam dico,qu6d cognitioni habitae de Deo fub conceptuentisinfiniti, vtDcus naturaliter^nobis

haberi ex puris naturalibus.

fimul fumptis

aliis

cumfcripto.

additio

34.

&

prcmcr gradu perfedtionis cuiuflibec ceperta; in

quia ex creaturis j conceptus autem naturae diui-

de puflibilibus

471

conceptus talis compofitus magis adxquat na- frtdlHn tinturam diuinam , quam conccptus entis infiniti; tlujiine. nego. Tu probas , quia conceptus entis infinici fumitur ex vna perfe£kione rcpcrta in creatura.dico qu6d falfum eft:fed fumitur ex tnfinio fu-

n2,vt^,non eft poflibilis haberi ex creaturis. Quando vcr6 dicitm:qu6d conceptus entis infiniti eft perfcaiflimus, intclligitur

jld vudtei-

I.

;

ptu entis

eft

cognofcibilis

,

cft

,

poteft fieri

deDeo fub conce-

ide6 cognitio habita infiniti

non

Adrntifnem fttundam.

perfeAifEma. Igitur

fic

pa«

qu6d fiue comparetur conceptus entis infiniti ad alium conceptum per fe vnum , fiue ad conceptumcompofitum,aggregantcm in fe omncs potet

tentiales alios conccptus habcri de

Deo ex

natu-

ralibus,eft fimplicior,prior,& perfc£fcior,&c.

j

:

Q^V

:

Ad duodccimum

duidtei'

vtum.

,

patet ex fupradidis

,

Cyptian.

3y(ju4i

diCln fant

in tinel. x.

Mn.14.

Ad vltimum , quantum ad concluiionem primam, patet quod concipiendo Deum efle Intelli-

eftft. 7.

,

ipfius fubie6ti

,

quim

&

concipitur quando conci-

pitur conccptu aggregante

omnes conceptus correfpondentes proprietatibus vel quafi paf/ionibus eiufdem fnbicdis magis enim diftindc,

dtfrediS.

e.

17. GlofTa i»

l

Barract. tom.i.lib^.1.9. loan.Pincds, qui dif-

H.eth.

«h

z.r.t.

mdCnni.

tnf.% di/f.17, Delttasin frifat.

& inCttSimc dubiutn hoc cxpcndic //^.8

di rebus Snlemcnit, ^friJinJute eitu vltimttmfiit fintintiam.

T

D

s

T V R qu6d non, quia Deiper-

felJa fitnt dpera I

&

Deut. } 2. Scriptura perffdiflima eft

kDco

,

fpcciali

modo

1.

facra Ar£um, negatiuum. , qux

eft, fcilicet

per reuelationem;(i igitur faluatus

corre-

cfTentiali

i.

etift »d

concipiendo ipfuro conceptu aggregante omnes alios poflibiles habcri de ipfo. Et poteft hoc probari tali ratione. Perfediori conceptu concipituc

rpondente perftaioni intriniccae,

.ktjiuA

Percr in fufinic

quando concipitur conceptu

Profper fart

Capiflran.//^.
Quantura ad fecundam conclufionem , dico qu6d conceptus|enti$ infiniti cft pcrfedkior , & perfcdlius concipitur Deus ifto conceptu , quara

fubie^ftum

pojfit effi-

Lyra Prewrrfc jo. (jr f*eMliari de hnt re quodliteta , ^ued titat in tpmment. *dt. *'/ 7- vbi etiam Petrus Goineftor loano Maior.in e.i. M.itfli.AluaT.Vzlag.iib.i. di fUn3it £»
purisnaturalibus.

md I»

VI.

illud Ifti.i. Jdil» conterentur.

gentiam ex anima Boftra,non concipitur conccptu perfedionis pofllbilis haberi de Deo ex

Rffftndimr

O

Salomonis /

viatore.

Advliimnm.

I

caciter prohari finalu falus

quod

concepcus,quo concJpicurDeus, vt caufa finalis, efficiens,& huiufmodi ,cum dicant rcfpedum ad extrk , non eft pcrfcftjflimus conceptus pofiibiiis haberi de Deo ex puris naturalibus ^

T

yimm per facram Scripturam

lofophus.

Ad

iE S

exprefsc loqueretur de eius

fuifTct, Scriptura

poenitentia, ficut expt cfse loquuntur de eius pec-

cato

.;

hocnonfacit; ergo

falfuro eft

qu6d

fic

faluatus.

,'

Contfi

88. Pfalrao;

vifitttho

invirgei

iniejuitttttt

:

&

magis fecundum naturam fuam concipitur, quando concipitur fecundum gradum fu« perfeAionis fibi intrinfecum,quim quando concipitur

fecundum omnes proprietates

,

vcl quafi paflio-

nes eiufdem fubiefti : fed concipiendo Deum conceptu entis infiniti,concipitutfecundiim gra-

dum

perfedlionis fuat fibi intrinfccum;concipiendo autem conceptu aggregante omnes alios

poflibiles haberi naturaliter ,concipitur fecundijm proprias pafliones ; ergo conceptus entis infiniti eft

&

perfedliorconceptu compofito, aggregantc omnes conceptus pofllbiles haberi cx

Mferttm in

ntiintm frt

Ad rationes alterius opinionis contra concluiionem iftam. Ad pcimam, quando dicitur qu6d

tik

generali

eo ,

,&c.

&

loquitur de

fpecialiter

filiis Dauid autem de Salumone;

ergo,&c.

Refpondeo.hoc

andum

;

eft altias

& quaeroprim6

,

aliquantulum incho-

qux ut

Scripcutafacra,

cuius audloricas fitprobatio necefTariaPSecund^, qualiter per eam aliquid probatur ? Terti6 , qui-

bus ? Quarto , de ccrtitudinc huius probationis; quinto , fi talis probatio fc extendat ad falutemSaloraonis.

&

SCHOLIVM

naturalibus.

Ad ^imnm

Affirma-

eorMm,icc. fequitur, mifericordtMm autem metim non tmiun.

I.

Diuifh (jMtfiione in ejuinepiepitrtei, in primM trMfJAt efHt fit

pura ScriptHrtt ffumttt

Rt

fit eiut 4iilboritM?

4

vndt

X.

Mifcellaneorum

147'^ vnde eUcttwr Canotika

.'

Juhitat an ornnes veterU

Te-

&

dtrmtm hahendi fint pro Camnicii ? inpuiiam refellit AianichMrum , qui totum Teftamen-

flamemi

libri

a Deo malo,vel a diabolotraditum ejfinxerum.Hacferme omnia DoSor breuiterperftrin-

tum

vetHi tane^uam

xit in cjuiftien*

fecmd*

frologi fcripti Oxonienfis.

Gluod dubitauerit de au£ioritate librorum ludith, Thohia,Sapientix,&cc. nihilmirumjcitm

Hieronymm con-

&

iudex librorum facrorum tanquam iifcrttor aGeUfio Papaincap. Sanda Romana , inprologo Galeato,& in prafatione adlibros Salomonii, eos inter

ftitutui

apocrypha connumeret,

& ante eum & ficjuentibiufi-

culisfuerint viri doSlijfimi

duhitarent

rum in

,

etfi

Ecclefia legi

,

vtiles

inter Canonicos emtmerantur

Conc.

Trid.fift".^.

de auSloritate illorum

cjui

ad inftru£Honem mopermitterentur. Attamen nunc

tan^uam

,

&

ne<jueimmerito

tales efte declarauit

citm rnulta Conci-

,

liaexeisfideidogmata comprobarint

fkcuUs ex Patribfu cis acceptauerint

,

,

& inomnibns

& Do€iorihiu multi eospro eanoni& citauerint, «juorumteftimonia

ci"

tant Medinalih. 6. defidee. 9. Sixtus Senenf.lib, 8. Bibliothec.Bellarm.lib.\.deverbo Deofiriptocap. 10.

De cii

hac ,

controtterfia latiiis

aguntCanus lib.ii.de lo-

Lorca de virtutthui Theolog,

dt locu Cathol.

.mem, 5

dijp. }

Clrca primum Hc dico

5'

proptic dicicur

JUcrt Scriftur^ au3ifitiui

Maior

,

quod Scriptura

eft

huius Scriptura

auSioritas,

Auguft.

eft infaliibi-

regula, vc quidquid inea teneacuc indifcufse ,

&

quidquid in ea teneacur

,

quod

iibi

fibi

ex di-

eum fuerar Do£toc valde fo-

Hocgennt literaritm ab auSiori-

tate Canonii diftinguendum eft

,

non enim italegun-

tur tantjuam ex eisfic teftimonia preferantur,vt contra fintire non liceat^tihi aliterfapiunt,c]uam veritM ex; in eo ^uippe numerofumus , vt non dedignemnretiam nobis ditium ah Apoftolo reeipere\&fiquid

poftulat

Habccuc

4tliudfapit,illudcjuoijue Deturtobis reuelahit. Itera, in

can.d.^. cap.

incpift. 9. ad

Hieronymum.

rum lihris, qui Canonici appelUntur,didici hunc hono:

alios

fanSiitate prapolleant

,

autemitalego, vt tjuanta

licet

non ideo verumputem,quiaipfi

Ec ideo iftaau(Sloricas ad fcriptores veteris Ah omnei noui Teftamenti rcftringitur, Sed libri Biblitnec camen ad tocam,quia liber Iudich,Tobiz,Sarum fint t»' pientix,Ecclefiaftici,Machabxorum, non funt dc oonici. Canone, vc dicic Hicronymus in prologo Galea« to, qui liccc inccr diuinos libros numerentur : vc dicitlfidorus 16. Etymologiarum , hoceft ,quia IfiJoc. ab Ecclefia recepti func , & approbaci ad legcndum in Ecclcfia, ad morura informationemjnon autem ad dubiorum confirmacionem , vel decerminationera , quia, vc dicic Hieronymus cicacus, auftoritas eorum ad pcobandum ea , quac in concemionem vcniunc,minus idonea repucatur. Fuerunc aliqui,vc Manichzi , qui cotum vecus Et» Mani- TeftamcDCum ab hac au6loricace cepellere voita fcripfirunt.

&

luei;oi» ,dtccntes

gttd4^DcQmaipA,Y44i^|>Qia '

*

Chriftus

,

,

qui cft

&ilDeodacam. £t amplius probatur, quiaifta nouam,& ad Chriftum, vc dicic Apoftolus ad Galac.;. Lex padagogtu nofterfitit in Chrifto, ab eodem autem agenie eft difpofitio ad formam, & ipfa formaliccc alio modo,quia diferac difpofitio ad

poficionem aliquando per alium inducic , for: ficuc patccdc archice6lo,qui

mara pecfcinducit

manum arcificis , fed formam inducit per fc ipfura.vc dicicur pnwo magn.Moral. difponic ligna pcr cap.vltimo. Sic

Deus vetus Tcftamencum dedic

Angelum , fcd nouum per fcipfum propcec quod dicicuc Hebr.i. Nottiftlme diehus iftis locutut per

fft

:

nohis in filio, Scc.

quieftvnus DcuJcum ipfo,

vc ftatim fequitur, ^k» ciimfit ftilendor gleria

ra,perquara aliquid probaripoteft

lam

,

dr

&c. Sic igitur facra Scriptu-

figura fid>ftantia eius,

,

vt per regu-

nouum Teftamentura

infallibilera,eft

fic

patec

SCHOLIVM

& vc-

pcimum.

II.

Alultiplieis huiufinodi finfits fitcra Scriptura hoc ipfiim

exemplum ciuitatis

\n

'

-.<'

Jerufitlem adducit

c^uo

etiam

alij

Lyranut

ad Tefiamemum

in prologo cernmentariorum

& numero primus

diuifionem fiib his vocibus

vetus;

Hanc finfuum

plerumtjue vtuntur.

,

cjuem

fciam , tradidit Euckeriut in formulis jpirititalihus, inuenitur apud Cajfian. coilat. i^.cap. 8. a cjuibus

&

demum

Theologi acceperunt

,

&

aliquis his verfihus

,

Liccera gefta docec:quid credas Allegoria:

Moralisquidagas-,quocendas Anagogia.

An vero

,

t^uod hic

Do£lor negat

,

•%

ef^cax defiimp

argumentum ah aliofinfit prxter literalem, multi Vide Lyran.prologo 1. Lorcam citatum dijp. i
&

dift)Utant.

uiter attingentem,

Clrca fecundum

,

,

fcilicec litc-

eft & Ipiruualem lcu myfti& iftediuidicur in tres,Allegoricu,Tropologicum,feuraoralem & Aoagogicura. Liceralis

ralem , qui priraus

4-

fciendum, qu6d facca Scci-

ptura habec dupliccm fcnfum

Soliseis Scriptura-

rem deferre,vt nullum DoElorem eorumfirihendo erraf^ fefirmitercredam

cultum vnius Dei,

lifta.allegancScripiuram illam,canquam facram,

poffit

fic.

Icem

& Apoftoli, & Euangc-

auftor noui Teftamenci,

cpiftola^S. ad Vincenrium arguentem Hilarijjqui ancc

Scriptura rettahit a culcu idolo-

facit diabolus.

cemprehendit

lemnis, dicens

Aiiguft.

quod non

rcpugner,vc falfum repudiecur. Ab ifta autem excludituc Scriptura facrorum Dodlotum bcati Auguftini,6c aliorum multorum,& muU6 magis Philofophorum.Vndedidus Auguftinusdicicin <3;is

ifta

lacriac,& inducic efHcacicec ad

facra

eftScriptura,quz Canonica^San^is nominatur; canon enim rcgula dicitur, quia ipfa lis

patct ,;quia

vtteri Ttfia«'""<'.

illa

tjuam omnis humani ingenij perft>icacit M.TaWs autem.

teneacur

dacum.quia promittit bona carnalia , talia elTe. Sed falfitas huius

tu$>excepcis libris pc3edidlis,&

,cuiusaudoritas tanca e(l,qacid praecellit omnem demonftrationem ; do quadicic Auguftinus i. fuper Gene/im ad litcr.im cap. 9.

Augall.

traliat, peculiari

fuerit

autcm a diabolo dicunt

,

;

,

'T"'"*/'"'

^,^^^^

cnra,

fignificarquafi rera gcftara; Moralis autem , feu Tropologicus, eft quando ex re gcfta fignificaiur quid agendura fic in mocibus. Allegoricus aatem, quancumad ea qux credenda func. Anagogicus,

quancum ad fperahda , ficuc paccc in hoc nomine quod in fenfu licerali fignificar ciuicacem vnam in cerra prorai(fioni$;fecundura moralera , aniraam fandlam fecundum Allegoricum, Ecclefiara milicantem ; fecundum Anagogicum, Jerufitlem

,

;

triumphanrem. Tamcn folum poteft argui aliquid , feu probaci ex feniu iitcraii. Vnde Auguftinus in epift. ad Vinccntium Donatiftam Gluis :

non impudentijfme innitatur pofitum, perfi imerpretari

,

alicjuid in Allegcria

nifi

haheat manifeftijfima

teftimonia , cjuorum lumine illMftrentur ohfiura.

Hoc

fumerecur pcobatio , fequcietur quod in argumenco fempcr eciam paccc pcim6, quia

fi

ex

aliis

fenfibus

Auouft.

Quajftio

V

I.

473

litcr

autem dicunt qu6d cft illa certitudo maior prima per hoc , quod Deus poteft ctcare aliquam fcicmiam abftra6liuam in viatore qua cognofcatur diuinitas ita pcrfedc , ficuc cognofco modo rofami& in veritacc talis conceptus cognofci poftiinc omnia, qux includuncur in ifto concepcu vircualitericuiufmodi funt illa qux Dco inmnt de neceflitate, ficuc cft Trinitas perfonarum & huiufmodi, non cameu dicunc qu6d talis cognitio fit ali-

bare refurre€tioncm

cui daca.

{emper edct fallaciaxquiuocacionist&hibo* logiaei& fic paiet recundum. Circa tercium dicitur k quibufdam , qu6d illis folis per Sciipturam facrampoteftaliquid pro> bari , apud quos ell authentica & tde6 ludxis -y

non

poteft aliquid

mentum

nouum Teda-

probari per

Hmiliter nec onmibusludaiis perve-

;

tus,quia funtaliqui Iudsi,fcilicet,Sadducsi,qui

non recipiunt nili quinque hbros Moyii, Sc

fimi-

Samaritaui:& idco Saluator volcns eis pro, & immortalitatemanimz, quam neganc , airnmpiic illam audoricatem Mdrc.ii.. derefurrciStione morcuorum xNonlegijiis quoddtSiHm efi k Domino:Ego fHtn Deni Abrahtim,Scc. fequicur , non efi Deus mortuorHm , /ed vi-

Alij

podibilitatem habitus.

,

,

Iftas

duas opiniones omicco j tura.quia fecunilli modi dicendi funt ippoflibiles;

dum aliquos

wentiHm :dc quo tamen habuilTec aufloritacem

datoetiam quod eircnc poffibiles ,aiccrc tamcn quod Theologia fit fcicntia per aliquid , quod Deus poteft faccrc , videtur inconucnicns ficut

magis expceiTam dealiis Scripturis veteris Tefta-

diccrequod dc quadratura

mentijfed non

quia poteft

contra cos.

FuiiTet efficax

Similicer func aliqui hsrecici

piunc tocum

,

qui

non

reci-

nouum Tc(lamentum,licuc Nazarzi

quia in illisobferuatio legalium eiTe necefTariam ad faSimiliter Alogi Euangelium loannis,

epiftolas Pauli

;

damnatur , quam dicunc lutem.

eiTe Verbum

quia negant Dei filium

,

Sc ide6 di-

A

cuntur ty^logi^ah quod t^fine^ & logos, verbHm\ vt dicit Auguftinus in lib. dc hxieiibus : Hc

&

SCHOLIVM & cUre

,

imo

plus

quim hoc

,

fequitur,

perfonarum via naturalirilli autcm modi nonhabentur nifi via fupernaturali. 7Loquendo igitur dc fadis,non dc fieri poflibiDufltx mc» libus.fcicndum qu6d prxter iftos modos poflibidus tognoles , funt duo modi cognofcendi facram Scriptu- fcendi fo-

ram,&

intclligendi

eam.Vnus

acquititur pcr exercitum ftudij tur

communis.qui eram

eft ,

quo

dida Prophetarum:quo modo

intclligun- fturam.

fint

exponen-

& contrarictates foluendae.

III.

&

cognitio ifta ccrta cft certiuina rcuclatione ; tudine euidentc, quidquid fit dc alia,qux pcr ftu-

^us circa donptmprophetix folent ab aliji traSlari. Ait difiinSlum efie lumen,habitum , fiientiam prophetia

dium acquiritur,fuppofita fide.

deinde affenfitm fidei effe liberum , non tamen adeo liberdm efiefretjuenter ad hifionem yfiu affenfum

fic

verum , Uqui y quia experirTientaliter cognofiunt Denmfibi lo-

dam imperfcdtum refpcdu prophetix, dc quo

&

&fidei

;

in Prophetis.

Tertio

Prophetat certo fcirefe

&

Quarto , varia contra hAC adducit difargumenta , vbi multa habet nctatu digna. De-

quentem. foluit

mum

,

infert fiientiain

fcientia

Dei

Prophetalem

& Beatorum.

effe

fuhaUemam

De ha autem late agit ,

dolHjfime dijputat DoElor in fcripto Oxon.^.d.i^.

Fide D. Thom.

in Parifien. quaff. i . prologi.

Srri»

Alins eft fpecialis,qui fuif in Prophecis, qui hancfcientiam fcripfcrunc, quia fpiritu Prophcticofcriptacft&di-

DoSlor omnia fermly

trttSlat hic

fciri

fcibilis Trinitas

da ,

patec cercium.

Dijfnse

j

circuli cft fcicntia,

& &

& eius

expofitores x.i.q.iyi,

Adeuidcntiamhuiusprim.6 videndumcft qua cognitio Prophctica propric didla ? Ad cuius intellcaum fcicndum , quodinftinftuseft quod-

Auguftinus ii.fupcr Genefimad littcramcap.ia. quod ipfum patiuntur aliquando humanx mcntcs& ncfcientcs,nonquiaignorcnc calcm mocum in fe.fcd quia nefciuni a quo principio, ficut dc bono fortuico loquicur Philofophus ii. Metaph. cap. 9. idc6 vocatur a Sandlis cafus ide6 ex prophetix.quafi aliquid imperfc^tum ; tali inftindu non dicituraliquisPropheta pro-

fiu4 J!i e$m frO'

jniii»

fhtticM.

Auguft.

Aiiflot*

&

&

autcm cafus contingit in locutione, & opere,& cognitione prophctica vcrbi gracia in locutioncllaias enim M^.y.prxdiccns^ftff ^'X* concipiet pariet filiumy intellexit quid hoc fignificabatjfcd non Caiphas.diccns E.vpedit vobts, vt

prie. Talis

Clrca

quarcum , fciendum quod duplex

Vna

cercicudo. iis

,

quz tenemus

adhasfionis

,

&

& in iis

per fidem,

,

eft

calis e(l in

qux

ex fide

fequuntur de neccflitate. Sicut enim fide tenemus qu6d Deus ed homo , ita qu6d habec veram animam racionalem , quia hoc fequicuradillud, (ic qu6d deftrudo fecundo.deilruitur primum,& talis certitudo conceditur in iis, quz manjfefte per facratt^Sccipturam probantur,quia fide rencmus ipfam \ Deo traditam. Aliam certitudinem expcrimentalem ponunr alijcirca resfidei &facram Scripcuram,quia fuppofita fide,(ludentibus viuentibus pic , inin facra Scripturadeuotc , funditur lumen fupcrius lumine fidei , in quo

&

fiunt intelleda

,

qux

foliim pritis erant credita.

Sed hoc vidctur fi6licium,quia nuUus quomodocunque fc excrceat in ftudio facrat Scriptura: & fanda vita , expcricur fc habere talem intelle£tum,quem tamen oporteret experiri, dato etiam qu6d lumcn, in quo fit inielligentia , non pofTcc cognofcere. Audoricates autcm Auguftinus,quibus innituntur hi authores non habet magnam cflicaciam , quia habent alium intellcdlun]. Et ,

ideo

alij

dicunt

qu6d

habica ab aliquo ,fed

;

&

:

vnus hemo moriatur

,

loann.i

Similitcr Icrcmias,

\ .

qui pofuit lumbarcin Euphrate,

& inucnit illud

quid hocfignificabac fed militcs diuidentes veftimenta Chrifti Joan.i^. ncfciebantta^que itaeftcafus propheti*

putrefadlum,

/ifrfw.i. intellexit

:

in verbo

& fadto.quia Danielis 10. dicnur,Intelli-

gentia opus

efi

Similiter eft talis cafus,

in vfione.

velinftinftusin cognitione

,&

hocdicitur vno

modo,fialiquisvideat vifioncm im3ginariam,& non intelIigat,ficutPharaofpica$,& Balthafar manum fcribentem,vnus dormiens.alrcr vigilans.

Alio

modo

lum

eft,

fufHciens

Ci

,

quod

cft f.ifta

rcucla-

fibi

reuelaiio

motiuum ad dubitandum cft aliquis

Deo;

;

&

iis

duo-

Prophcta pcrfcdle , nec

cognitio dicitur proptjc prophctica,fcd ali-

forte talis nocitia

qua parcicipacio eius. Aliquando autem fic fit reuelatio, quod

fufiicit cis

nou

non eft qu6d oftendanc

it

dicit

bus modis non talis

nefcit

loannes prima Canonica fua Probate jpiritus,(>ic. quandocircumftantia eft

&in rali cafu c. 4.

intclligat iilud

, C\

tamen

foliim imclligit illud

,

homo

quodfibi reuclatur;

8. Vtrm iogMtto Prtfhetit»,

fcd

Mifcellaneorum

474

fed ctiara ccrtus eft qu^d hoc fibi ^ Dco reuclatur. Talis autem varietas contingit proptet va-

certitudine ineo, qui habet talero cxpericntiam, cujufmodj lunt Prophetse : fccus autem eft in

rium ta6lum Spiritus fan^^i , qui tangit animam, autcm vltimo modo eft cognitio prophetica propric,& pcrfc6tc & hune modum cognofcendi habucrunt illi,qui hanc facram Scri^ pturam nobis tradiderunt faltem quantijm ad

aliis , qui non habent talem cxperientiam, Sed ideo fciuncquia credunt locutum fuille Deum

ea,quxibiex intcntione principali rcribuniur. Et hoc pater lerem. 16. In verltate me mifit Domi-

in fenfu

DcM ad voSyVt loqturer verlfa htc in anres veftrat. Non autem pofTet hoc eiTc vcrum,nili elTet ccrtus

fcntircita cxperior

qu6d Dominus fibi reuelafTet. Et codera roodo paiuit hoc pcr fa£lum Abrahac , Gen. ii. 'telk

quojpquitur Philofophus/^nwo Metaph.^ro}^x\h pertinct ad intellc(5l;uni, quia «ft colledio fingularium,quod non facit acftimationem, nec cogni-

ficut placet.lfto

:

Prophetis.nec habent de hoc cxpcrientiam, idc6 qu6d didkum ciscrcdunt ciTe verum.

Nec

:

ntti

, &c. ftatim furrcxit de loco , vt ad immolandum filium,quem tantum diligebatjquod cfTet malum , nifi ellct ccrtus qu6d Dominus mandaret hoc.

filinm vnigenitum iret

Sed

dicfes

hoc

,

tantum ccrtitudinc

erat

An frtphetU

Contrli,quia

jptUitr».

hasfionis.fubiacct voluntati in Prophetis

fidci.

ccrtitudo adhxrcntiae, fiue ad-

talis

enira credit nolcnsj fed talis aflcnfus

j

nullus

& certitudo

quod patet iV«w,z8.de BaUam,cui difplicebat quod vidcbat profperitatem filiorum Ifrael,& tamen non pote-

non

fubiacet voluntati in Prophctis

:

Im6 etiam ipfa demonftratio iocutio, non fubiacct eorum vo-

rac aliter fentire.

prophctis

,

vel

luntati, ficut paict nlfi, tjuod

Deui

ibidcm Nonpotero aliud loijftiy , &c. Et hoc aliquando di:

dederit

&

cunt Saadi, Docflotes autiqui, quod reuelat io prophetica taliter fiebat Prophetis , quod non potcrant dubitarci& propter talcm certitudinem Prophetx de futuro loquebantur per raodum

fccundum fan£los Patres & Dodorcs Hebrxorum. Dicunt ctiam Dodores , quod copraeteriti

gnitio

cem qus

,

fidci perficit

medium

vocisaffcntiat

iis,

proponuntur credcnda prophctia vcro ipfum abftrafte.fine ordine ad vocem.Patamen talis certitudo cx hocquod mens Profibi

;

pcrficit ret

Deum

phetac cxpcrimcntalitcr cognofcit

qucntcm dum qu6d :

tangit

placet;&

fibi

ma,fic poteft tangcre

quod

fibi

lo-

enim mcntcm hominis fccun,

cum

fit

caufa virtuofifll-

quod non folum

intcUigit

rcuelatum eft ; fcd principium Jl quo tangitur mens pcr expcrientiam virtutis motiuoe in tali motu. Et Auguftinus 6. ConfeJfionHm illud

dicit

,

fibi

qu6d mens

quodam

fua

faporc difcerne-

&

talis cognitio fuit in iis, qui facram Scri; pturamfcripferunt,,faltem quantum adilla,qus

bat

fcribuncur ex intentione principali Pftfheu

ctr-

ti feiunt ft

Vtrum It^ui, fr»b»turfri-

;

cuiufmodi

& hoc fiue fint crediHis fuppofitisexdidlis

fi

dicas-quod cxpcricntia tantiim

intelligendi in

quia ficut experior me me intclligere principia adlus

lionem.nifi provt fubcftiniclle(5kui,& ficprincipaliiis pertinct ad intcllecaum.

Hoc idem

probatur auiSloritate Augu- Prebatur 1.& i Retra£l.cap.i^. Di- fecundo, cit enim qu6d nos fcimus Romam efte , multa Ausuft. fic

ftini ij. de TrinitMe,c.

facrae

Scripturs,refpondco ,

& probatio

fic

:

iila

ccrta certitu-

.

&

Ncc poteft dici notitiafidei, quia non fidci

qu6d hzc

fcientia

fit

infuf£,quia ad ipfam non pcrtinet;necacquifit«, quia lalis fides minus habet de certitudine,quam

oportct

nos autem firmitcr valdc tcncmus

:

talia,

vt ipfc dicic,& patet

percxpctimcntum.Quomodo crgo fciuntur?Dico quod talis ccrtitudo cxperimento proccdit , quialicct non viderimus Roroam , tamcn multos valde audiuimus hoc diccntes,quod pertinct ad expericntiaro fcnfus,audiendo fcilicet, & tandemaccipimusiftam,qu6d cft impofiibile tot & tales concurrcre ad mendacium fingcndum ergo, &c. Hunc autem modum :

tangit Algazcl,& aliquialij Philofophi,

fcitfntiae

qui vocant

fcire per

crcbram famam.

Terti6 fic:non folum dicitor fcicntia llPhiio-

fopho

Pofierior.cap. ii.iWi, quae confiderat/ro-

I.

pter quid

i

(ci. \\\z

eiiam qux confiderat ^ttia;8c

non cognofcit confequcns <5lum,fic,

virtutcm,per

habitudincm

qu6d

tur in fubie(5to

fciat ;

quam

ncc pcr fubie-

quia ratio praedicati includa-

& ide6 dicunt

aconita fcmper:fcd

;

ad

fanat

praedicati

,

hoc habct

,

v. g.

qui cognofcit naturam 3c virturem continentem fpe-

ifte

fpcciem herbx , & cicm , ipfe cognofccrct propterquid nunc autem :

talis

cognitio^M;<«,fecundtjm eum,eft fcientifica,

modo

tiam fcnfus

,

,

&

fic

illud

vocat fcientiam.

gnitio prophetica

fit

quod dcducicur

cognitis per cxpcrien-

Cum

huiufmodi

,

ergo co-

& illud

quod

dine cuidentis, qux proccdit ab altcro noto per expcricntiam. Iftapatet ex primo Metaph. vbi dicitur qu6d ex multis cxperimentis fit vna acce-

concluditur ex ipfa

principium artis,& fcientiae vt cx hoc qu6d talis hcrha fanauit Socratem Platonem,& plures alios, accipitur hoc, quod talis hcrbacft fanatiua talisinfirmitati$;& fi per vnum fa£lum poftet habericertitudo , & veritas huius ptopofitioniSjidcm cflet;fed cognitio prophetica«ft huiufmodi , quia cxpetientiam habec

gnitio prophetica eft de fingulafibus, de quibus

ratio diuina

modo

prxdi£l;o,qii6d

nuntians:ergo,&cc.

tus eft

Deum non dicere falfum,quia nec fcienter,

ptio vniuerfalis,quae

eft

:

& fic

eft

fic;& ccr-

,

fcquitur

qu6d

fit

vera

fcientia.

Scd contrH prardida arguitur prim6 quiaco-

non

&

&

ribus; vt patet pcr

Gregorium hom.

& per definitionem cius:eft enim

\

.fiiper

Ezfch.

futurorum euentpu immobili veritate de-

Item,contraiilud, quoddicitur,

quod prophc-

€iam eft verum , per medium dcdu(5lum ab expe-

ritatcfuaf prophctix ,& idco fugiti facic Domini in Tharfis, ncinueiiirctur mendax; fide-

cientia

:

& per confequens quidquidex hoc con-

duditui; cft ccrtum experimeniali

1

vel euidenti

Steund».

prephetiainjpi-

tica cognitio eft certa;quia lonas dubitauit dc ve-

;

Obiellie fri-

m».

datur fcientia:ergo,&c.

Item prophetia eft de rebus certis, occuitis, non defuturis contingentibus , faltem in plu-

concluditur qu6d talc di-

nec ignoranter

It.

,

&

Deus locutus

ir. TtTtio,

hoc manifeftc patet cx prardidis , & a Philofopho I. Meiaph. «-«/'.i.illccnim, qui cxpcrtus eft qu6d hxc herba fanauit multos,cogno(cit fecundum eum certitudinalitcr qu6d tali hcrba fanati eft talis infirmitas, fcd non fcit propter ^uid , qaii

ex talibus ptincipiis

nocitia cft fcicntifica

1

alia,quae certitudinalitcr fcimus.

licct infcriori

San6lorum,&

rientitt.

,

funt neceftaria ad falutem, fiue fint agibilia.

,

10. In intillelhl datur txft-

me ipfo, Im6 cxpcrimcntum de

bilia

,

eft

& cognitio prophetica cft in intcUcdu;

,

quia contrarium patet

intelledum in ordine ad vo-

^vt fcilicet pcr

valct

nuntiaret aliquid euenire,& noneuenircc.

Item,

Ttrtis.

Qusftio Itero

flgarttt.

,

fcientia importat notitiam ex leieui-

dentia.quz noneil in prophetia. Item,contra illud, quod dicitur ,qu6d alia eft ibi certitudo qu^m fidei,vel adhxfionis,quiaprophetiz certitudo innititur veriiati dicentis ; Hc

§l!fi»ts.

primo Meiaphyiic. provt diftinguitur conexperimentum , fed accipicndo y?i>ffri4m pro

d* <•««-

tinicMihu.

f»&um

Detu clemens

& mifiri-

fuic

;

&

pcr confequens homines |repu-

eum locutum

humano

tairent

Deus non haberet certam notitiam fui , cum fic quacdam Hngularitas , & quoddam necelfe cile. Odlauo etiam Phyiicorum ,text. zi. dicit Philofophusiquaerere rationera de hoc, quod habetur

non

innititur,

per fenfum,infirmitas quzdamedintelledlus ne*

phctis

notum & ignotum,quia aliquid certius demonftratione babetur , cum principia demonlUationis non Hnc nota , niii pec

qucns credunt qu6d verum eft didkum Prophctac,

fuifTccx fpiritu

quod

& prophetia

crcdit

;

quia fides

fic

, qualis eft fidcs illotum , qui fimplicitet ad przdicationem credunt , & forte dc illis , qui crcdunt vifis miraculis aliudeft , quia per confe-

tiri;&

narum. Ad fecundum

mine

Dcns

qu6d non poteft mcn-

tnine intclledlus naturali,

mult6 fortius lumine

tali

,

confortato lu-

fupernaturali, qualis eftptophctia

noncft

qu6d

,

& certi funt lu-

vifum eft,

cis locutus cft,vt

,

&

ide6

fimilc.

Ad quinium , diccndum quod

contingentiura non poteft haberi certacogniiio* provt funt incaufis fecundis,quz mutabiles funt,

euideniia propter quid, tamen eft euidens ipfutn

fed provt funtin fc ipfis habeturcertacognitio:

^uo, 6c

immutabilitcr aliquid volente

hoc

modo Deus

ra contingcntia

& dctcrminate.Ec

certitudinaliter cognofcit futu-

provi cius intuitns fertur fuper rerum principalitatcm fecundiira aliquos , vcl provt cognofcit petfcfte intclleftum fuum voiuntatera , quibus iramutabiliter determinatur ,

tali

tcmpoic,

media, per quia ficut or-

licet

producitur,fint contingentia

•,

hoc fufficit ad rationcm

funt articulj,&

ifti

,

, fi

pra:-

fecundum aliquos,

Ex

praediAis fequuntur du(>:ptimum cft,quod

Prophetarum cft fcienria fubalrerna, fcicntiz Dei Beatorum ; hoc cnim proptium

fi:icntia

&

cognofcunt Dcus

Homo autem

,

funt habiti per cxperientiam k

Prophetismodo pKcdi£bo.

gnofcunt

nem, quiaeius intuitus funt in quolibet temporc.

fcientiz infcrio-

&

quia principia Theologis

propter ^uid.

cum hoc fcit executiofertur fuper omnia qua

fciat

ipfum

tjuia, 6c fcientia

cnim qu^d

harc eft vera

,

Detu

,

& vntu,

& Beati^accipicntcs/^rtf^/w-^w^/

quia videnc qn6d hoc conucnic ci cx naScd Prophctz , quibus eft hoc reuelatum fciunt tantum <]uia efi, quia pcr cxperientiam Dci loqaentis , quera Impoffibile eft dilarge

;

tura diuinitatis. ,

cere falfum.

Secundum eft , qu6d cognitio fidci k cognitione prophciica difFcrt,ficut cogniiio illius, qul audit ab experto ; Propheta enim expertus cfl

Deum

fibi

luqui

;

alius

antcm crcdit

,

quia audic

omitto.

hoc

eft

:

lis

I .

,

Reg. I j.

ScicUt

&

Dominm regnum tuum ite ,&

deiit illMdprsximo tuo meliori.-te porro triumphator ia JJrael

non parcet , icc. IgiturPropheta fempct eft quod cft fibi reuelatum,

certus de veritate illius,

non de

aliis

;

&

ide6

fi

vtrumquc

tum.fcilicet ordo caufarum,

rcuela-

tunc cft dc primo ,

fi priroum tantum , tanium ccrtusj& quantum ad hoc,eft Prophe-

cerrusdc vtroquc cft

fit fibi

& executio

;

MlttmMtm.

prepter ^uid

efl trintu

exccutio,vt Samiieli reuelauit deftitutionem Sau-

,

ejl

ftientim fub-

fubalternans ipfum

Sic eft in propofito

ad faluicm pcrfonz habentis;prophetia aliquando non , fed ad bonura aliorum ; ficut patct in Balaam. Sunt etiam aliz raiiones , quas nunc

futura

16. ProfhetiM

fcicntiz fubaltern«,qu6d cognitio fuba'terna

tantum primo modo , ficuc Afttologus futur;^m cclipfim,quia motus cxU eft ad hoc ordinatus velut ad pluuias fuiuras. Deus autem reuelat fecund^m qu6d placct fibi;& idei aliquando reuelac ordincm caufarum ad efFedkum , vt dcmcrita popuii cxigcntia talcm poenam vt lons fubucrfionem Niniuitarum tunc cft prophetia comminationis folum ; aliquando autem cum hoc reuelatur exitus rei , vel fcir

Adquintam,

<•

fiiaprobata,& declarata pcr experientiaro , ex quibus probat fcquenria , fic cft in propofito,

przordinatione, fed etiam modus euenicndi. £c hoc modo Prophetae ceriiiudinaliter talia co-

caufarumjalio modo,quia

non fit ibi

gradus. Ifto cnim mtido Pcrfpciaiua cft fcicntiadiftindaa Gcometria ; licct habcat principia

cft

quiaeorura notitia deriuatur abipfo Deo ficcognofcente , quia eft quacdam impreffio diutnae fcicniiz in hominibus-,& idc6 licet dc futuris contingcntibus non fit certa noiiiiaarebus acceptajeft tamen certa,vti Deoaccipitur. Ad tcrtium , fciendum cft , qu6d Deus dicitur cognofcere futura vno modo , quia fcit ordincm

licet

ris

dinatad immutabiliter vcnturum, ita&media, quia non folum euentus rerum cadii fub eius

,

Ad juMrtgm,

Deum locutum fuiflc Pro-

ceuelaiio de vnitate efTentiz ic trinitatc perfo-

dicendum qu^d futuroram

Sc

Ad quartum, dicendum qu6d aliter fidcs innititur veritati diuinat,

fcd Prophctae certi funt per expcrientiam

,

,

diuino.

lenfum. Vel diccndum,qu6d de fingularibus neceflariis benc eft fcicntia , ficut Phiiofophus dcmonftrat Deum vnum,& a£bum purum ^ fic efl

qux

»4-

eftquoddicic /utueritn, vtfugeremin dam.

certa notitia,bene eft fcientia nngularium, aliter

aliquid futurum in

terti*m.

HMi KiniiM

& hoc

quimerucratciuitatis fubuerfionem ,ficuc&

lo,

&

^d

;

£t fic timcbat pronuntiare prophctiam fuam,ncex diuinamifcricordia parceretur popu-

tra

certMm

futurit

mifcricotdcm

cfle

Ionas,cap.4. Propterhoe prtoccupaui

pitur

cuimcertitudinaliter video Socratem currc> Prtphet* h*' rcficut Solcmoriri^fic provt func incaufa prima

bent

Dcuro

Tharfis yfcio enim ^uim tu

ita

not$ii»m

fic fuit

ctrs, 3cc.

&

dtnn.

47S

dc lona, qui fuit certos qu6d deroerita ciuitatis exigebani cius fubucrfionem ; fcd AHtertilUm quid de fiCto eueniret , nefciebat , quia fcicbat ditMMtrit !»• ta.Ec

Ad primum dicendum qu6d de fingularibus non e(t fada fcientia ido modu c^ao/ciemU acci-

lcientis diilinguere inter

Ai /iciM'

I.

eftdefide:ergo,&c. ,

JifrimAm.

V

hzcProphcta mcdiante,ficut nos. Aliz etiam func rationcs duz ad

&

quia cognitio prophctica

hatc

fubcft voluntati Prophetz:tum, quia ftat fidelitate, ficut patet 3.^^^.! ;. eft

;

tnm,

non cum in-

eius afTcnfus

dcProphera

falfo,

idoIolatra;tum tx parte finis , quia fides datar

>7Rationes aliorum non valent vt ciim diciVmriM mlioI. Corinth. 1 j. omnis cognitio viae eft pt^ fp*rum tMtitmti culum,& intmgmate,:trgo & propheiia. Dicen:

tur

rtiifiuntur.

dum quod hoc vcrum

tefpc£lu patric,im6

cft

etiam onmts dcmonftratio hoc

modo

diciiur

arnigmatica Ircm.arguicurfic

1.

Corinih.j. §)uamdim fiimim

in hoc corptre perrgriwamtr

,

&c. crgo tantum per fidem

Mifcellaneorum

476

loquicuc , qu6d non habent talcra

fidem illaminamur. Dicendum

lit qutfiionerh (d> illo tempore

dccommuni ftatu

fciam , authores , vtrinque

fidclium,qui

ante alios

,

quos

,

nunc

primum accipere.Si Scoti fit,appefiti iUiiu operibm ad

cognitionem. Tcrtio.cognitio prohetica foliim innititur vetitati diccntis,fic eft

de

& aliter, vt patct cx pracdidis;quia dicens in

fidc

fimplicium

,

&

infallibilitcr

&

quod cognitio facrs Scripturs,

vt fuit in fcriptoribus cius,fuii fcieniifica,& pro-

certitudinccuidentis,

cft ccrta

& hoc fufficit raihi pro

emnes cenatum,ne pereat.

modo. Vtrum etiam

fcptiraum fciendum,qu6d facra Scri-

pturacft quardam notitia diuinitus data

,

Prophcta ccrtus eft dcDeo fibi loquente. Quarto.oculus creatus i Dco,& a naiura generatus.cftciufdcm fpcciei.Diccndum,qu6d non eft fimilcjnon enim ficfolum diffcruntcognitiofidci prophetias; fcdquiavna perficiiin otdinead voiuntate.altcra non:& quia vna habet expericntiam infallibilem annexam, altcra nonjproptcrca fidcs, qua: per aaditum eft.eft acquifitainon infu-

batio per ipfam

Clrca

homo doc«ns non eft

ficut cft

ccrtitudinis infallibilis,fcd aliter

fa.Sic igitiir patet

ne£lo. Si Lyrani,laudabunt

Diccndum,qu6d ali-

fide.

ter,

fit

(fr

,

& exaUe difiujfam

,

dingendum homincs in finem fupernaturalemj omncsenim,quide neccflitatc facra: Scriptura: illamoportetetiam fccxtcndat prophctia,vel rcpcrfede& propricdidta.Qux

autcm funt

neceflaria ad faIutem,oportct efle cx-

dibilia.fiue agibiliaj& ideo Sandi determinantcs ca , quae ad falutem funt nccclTaria , femper pro certa rcgula rccurrerunt adfacram Scripturam.

Dc iis cnim qua: excedunt

facultatem naturalcm

tcm, quac non funt neceffaria ad falutem, non eft neccllarium ibi cxprefse tradi : fcd alia raulta ibi

fada a Ptolcmaeo, & aliis,& camen noftri Aftronomi dieunt fe fcire.

jrieniia

SCHOLIVM

nisnoneft de

talibus, fcilicct de.neceftariisad

falutem noftram,vtpatet;ncc eftdeannexis ad falutcm,& idco non fuit neceftarium quod eius fa-

IV.

rcfulutlonem ^u*fitonis accedatym&net ea, qtu

necejfaria fnnt

Scriptnra

,

ad falutem

fii^cienter tradi in facra

,

vti probat in q. i. prolegi

:

quA autem non

^

ex funt huiHfmodi, dicit non oportere ibidem tradi , horum numero ajferit ejfe dubium hoc defalute Salomo-

eam tandem partem inclinat , (juodfuerit condemnatm proptergrauijftma peccata, prdfirtim multi-

nis.In

plicu idololatria , ijm in eo grauiora erant excufahilia

quomaiorempro

,

&

pientiam

,

rnentii in

eum gramjfmi

Qhtinuit

alijs

,

& minus

aDeo

/k-

His eifdem argu-

doita prajiantiora.

Scotsu inuehitur ^,d.^^. n.S,

& in Reportatis d.^i. vhi peffmumhominem, & Deo Neque tamen

ingratijjimum appeUat.

fiio

cludere omnes vias

imo

,

damnationern cx eo capite monuit eiui paenitentia non legatur

,

,

necjue

,

fequi eius

quod in Seriplura

quod tanquam

;

gitmentum adhibuit pro parte tem, ohfcuram

vult pra-,

per quas pojfit obtendi eiut falui;

cjutflionem reliquit indecifam

cofltraria.

efficax

ar-

Adto ancipi-

infirmis duhiifque conieBurii inhtiren-

tem quAJHonem merito dixerit SanSliH* in lib. j . Reg. cap. I. vtomninoab ea difcutienda fibi iudicauerit I

Pineda in principio quxfiionis citatui

ahfiinendum.

plu4 omnibus laborauit pro eiusfalute afferenda

,

neque

tamen omnibpu perfiiadet;namfiab authorummmere, auEloritatii pondererem expendas ,iequum vtrinque

&

&

ab auSloribm

a facra Scriptura momentum

effe

,

& Lyranum circa inteUigen-

tiam quorumdam locorum

,

qua de Salomone plurimi

interpretantur,confulerem, incidi inc.j. lib.i,

Regum,

&

vhimulta appofiie ad hanc difputationem congerit , fi peculiarem de hac re qua^ienem Qj^updlibetalem firihtc pfiffe commemorat : queAam etiam ibi delibat , qua aittinguntur

nonra,ilU

hac

:

vnde duhilare c^

effet.

refiripfiffe.

cum

ifiii

htfitare ccepi

cius Chriftus defcendit

fimi in

,

;

licct fuerit poflibile.

hoc, quod perkneam

fuit ncccirc cx

quia multi fue^runt pef-

gcncalogia , vt Hicronymus dicit fu-

ifta

pcr Matth.

qnod conucnicns

fuit

qu6d ibi eflent hoc vt Scri-

aliqui peccatorcs:ncc fuit necefre ad

, qua: cft in Canone authentica redderetur: quia prcphetia: Balaam intcr Scripturas Canonicas runt;& tamen fuit idololatra,& inter idoiola-

ptura

mortuus ; qaia docuit prouocare filios Ifracl ad fornicationera , idololatriara ; vt habetur

tras

&

Num.t.^.^ Apocalypfr.

&

idc6 falus cius non cft dcterminata per Scripturam , ncc cius damnatio'

exprefse.

Scd quid,illorum falus, an condemnatio

confonum

Scriptura: raagis

damnatio

cius

?

quia, ficut aliegatum

,

pcccito eius nientionem

;

&

eft

,

coharet.

& per omnia :

Cuipotius hoc atfriScoto relinquo

potiora appareant pro Lyrano argumenta.

,

donec

Vtriufvis

duxi in lucem proferre:LeUori place-

fe damnaium

Salomonen,

damnatus ratione peccati,quia idololatria ( vt dicitur in gloffa Pfalm, 1 8. Emundahor kdeliQo ma*/»ao ) &" pcccatorum granifnmura & ratione ;

raultiplicacionis, quia acdificauit tcmpla,

& idola

plura,ad multiplicandura cultum idololatriz

ratione loct,in

quo

talia

conftruxit;quia in

;

&

mon-

te Oliueti,qui erat iuxta lerufaletp, ad diftantiam niille

pafluum

;

quod vallis lofaphat folum quod exiftentes in Ierufalcm,&

ita

eft interraedia;ita

maxime

immo-

& populus erat pronus ad talia & exeraplo R.egum & ratione pcrfona:

lantes idolis

,

,

:

fagicn, cui enim Dominus dcdetat tiam,& diuitias,& populura plufquam alicui Regum ante eum,vel pofl,&a pueritia fua;ex quibus omnibus peccatorum eius augmentatum fuit. Ec

peccantis

dc pcenitentia eius nihil loquitur Scriptura

eius do£lrina

de

VerlfimUius videtur fuif-

videtur iuftiffime

ftatim poft ha:c flagitia determinat eius

In codice Vaticano viriufque cam

buendttmfit,non aufim definire

facit

an hdc de

eft

Dicendum quod

eum

Pro Scoio non hatbeo quern affertorem,

permixta erant opufiula.

fit ,operapr(tium

,

P^lano ipfius tefiimenio confiat

aui tejlem appellem.-vhique

alienii

Non cnim

potiffimc in tcmpIo,poferant clare videre

percipies.

Dum hxc firiberem

19-

exprcfsc traftantur , inquantum habcnt aliquam habitudincm ad pr«difta. ;Salus autem Salomo-

lus ibi exprefse tradaretur

n ad

ftura.

prefse in facra Scriptura;& fi in vno loco habenlur obfcurc,in alio traduntur clarc, fiuc fint cre-

in nobis,qui nonfic experimur, fedaccipimus

ab cxpcttis.non intcrinitto rac mod6,fed quod in Aftronomia fufficit expc-

ad faluitm, tradtta funt

uelatio prophctica

intellc<5lus,non habcraus aliam regulam. Alia au-

tanturo fcio

neceffarim

locuti funt,hanc rationcm aflignaueruntjcrgoad infaeraSeri-

ita

fic didta

18.

ad g«* funt

quia

non

videtur verifiraile

poenitentiaeius,ficot

non

qu6d

,

fed

mortem;

tacuiflct

de

tacuic de poenitentia

Manaflc, de qua expref$cloquitur:&

fi

faltem lofephus aliquid tctigiiler, qui

omnia

tacuifTer,

eius

Et hoc etiatn vidctnc pcEnituifTet vcrc, fcciffet dc-

fadVa narrat diligcnter.

quia fi tcropla,qux a:dificauerat,quia tunc crat Rex potens

prob.abiIius ftrui

:

lO.

Qua^ftioVIL pocens valde ; cui nuUus

fuilTcc aufus in

hoc

tt(\-

here ; qujc carnea Itetcrunc vfque ad ceropora locamen A«,qut eadethuxicvc dicituc 4. Reg. i). fuic pccmagnam tcmpus poft Salomoneni , quia

&

fiiit

decimuuiiiintus

Rcx ab

eo.

,

Ubrum Ec-

vt peccacor pocnicens

,

pcccaca fua recognofcens

humilicer,& mireticocdiam Deo implorans,ncuc fecic Dauid pocnitens de adultcrio cum vxore Vcix,& Manalfcs rex luda in orationcjfcd proce(dic per modum DoiSkoris decerminaniis quzftio-

nem quandam dubiam ,

&

nionibus vaciis

inducens raciones opiutuernsjvnde dtcicuc Hebraice

C«i$w/rri&,quod incerpcccacut concionattr.

Ad cuius

euidcnciam coniidcrandum,qu6d cempore Salomonis ftudium fapicntix fuit in Ieiulalem,& determinario dubiocum erat apud ipfum ; quia omnes veniebant ad audiendam fapientiam Saloroonis. Dubiuro autem apud multos tunc erar, in qao coniiflebat foelicitas;aliis ponentibus ipfam in honoribus ; aliis in diuitiis aliis in volupiati*,

non folijm humana, fed etiam diaina,oftcndit quod non eil in talibus, basi&

ipfe plenus fapicntia

nec in vita ad

ifta

morcali, fed in ceuerftone fpiticus

Dcum per ipertam

vifionem

;

Etfpiritmredeat

odDeum qui dtdit illHm , &c. Ecclciiailx ijl. £t quc/d modas perucniendi eft per mandacorum Dei obferuationcmivnde

prsfertim in libro Barahoc,

vbi inter aliaexponicur illud Ezech. 21. Plaudam

,

fitfcitabofemen tutim poji te

titis,&Jlabiliam regnum eius

domum, &JirmaboJolium eiu* ert

illi

,

,

ejuoderit dt

ipfe tdificabit

in patrem,cr ipfe erit mihi infilium,

meam

ctrdiam

mihi

vf<jue in dternum.

non auferam ab

Egt

& miferi-

Ec idcm habc-

eo.

tur x.Regum 7. nifi quod additur ,€^Mifiinitjii'e egerit,arguam eum in virga virorum,& in piagis filiorum

bominum, mifericerdiam autem meam nen auferam ab ro.Sicndum qu6daliqui,vt Pctrus Alphonfi *,cxponunt eain dc Chrifto,non dc Salomone, nifi in hoc probatur ex co quod dicitur ibi: nguraj Clon compleueris dies ttios ,Jiifcitabo femen tuum pofl

&

/r.-Salomon autero regnautt viuentc patre, vi patet i.RegHm,cap.i. Similiter

c6m

folium eiui in
filij

fui cribus

abeo:& in captiuitatcm Babylonis rcfiduum , falcem ad cempus. Et ide6 hxc exponunt de Chrifto. Quod autcm additur, &fiini^Hi ali^uid gejferit , non dicicur dc Chrifto abfolute,fed iubconditione.Dicunturctiam inircccncrunt

fic

eius & & hoceftftdgur. Similirer

ad inuicem,^ hoc efl tonitrua

:

quicatcs

membrorum fuorum

,

fua;

finalem eius faluiem fufficicntcr

modus,cum

:

cufiodierit illud

:

,

interfecit

eum.

,

& cas geillc

, non arguic quia hoc eilet

Ex quo quod hzc materia intclligitur in hoc, quod non abftultt totaliter regnum proptcr pcccata Salomonisjficut propter peccaca Saul;quae tamen fucrunt minora. Similitcrcx aduerfo

mon

fit

damnatus

non

fcquitur

qu6d Salo-

,

qus camen dignius dcbequod diciturqu6d facra Scriptura perfeifiiflima cftjdico quod verum eft quod nihil omifTum eft de iis.qux dcbcnt ibi fcribi,qux funt vc dicicor Joan. vltimo

aliud

,

cap. 10.

&

,

quia fccit fc fi

ludaci

Salomonem faluatum fuiftetvcl aliquid non eft ftandum,nin appaceat exScri-

ptura.

,

Anguftinus i^.dcTrinitate,

vtram vitam

,

humanam

(jutfides faluberrima

ducit ,gignitMr

defenditur

,

*,

vt

Huicta- Auguft.

cap.i.

,

,

ejut

ad

& robo-

ratur,Scc.

Qjr iESTIO

.Kihnh

VII.

Ad audoritates

Scripturat, quac videntur fa-

cere pro cius falute,Pfalm.88. Mi/ericordiamau-

»i

temmeam &c. manifeftc patet qu6d loquitur dc Dauid , quia propter cius mcritum , rcgnum per,

maniitfiliis eiuSiquamuiseftcnt libri

Rcgum

pedimi ,vcpacet

& Paraiipomenon.

Si-

quod dicicur Eccleiiaftici 47. Finemhabmt Salomon cum patribu» fuis ; licec iftc libccnon fic milicer

Scoti optr,

Vtrltm fcientU naturalis jtt fcien-

tiaynaf Auieen. lib.i.fuffititntit. Auerroes,Simplicias,Tandunat »11 initit lihri Phyfittrum. Alhett. ihidtm ir»B.i. t»f.%. D.Thora. ihidtm Ua.-j. <^8. i. i. ^tfi. {4. Henric. §lutdtih*t.9.q.^.Ymztiea.i.x. Soitcinas ^.Mttafh.j. 10. Caiecan. in tpuftult dt fuhitfft Philtftf>hi» natursUi.

*

}.4.«» frtaemit.phyfit. Auetfa ttm.i.Philtfi f.i.ficf t. Compluten.'»«•». f 4- Fuentej ihidtft diffitMlt.i.Yahet Thttrtm lo.Vidt Scotum f.i.Phyf& *.

Conymbiic

RtfpcndetMr

ex difcutfu

dicit

Domino , propter
Et maximc

occidi,vt habetur t.Reg. vltimo. Similiter

dicanc

ft^TMinmm.

patet

fed infiiper etiam Pythoniffam

confitlnerit,nec ffierauerit in

Dominni

flmttt,

ergo Sastl propter initjuitatesfitoi ,eo tjuod

prtMoricatmfit mandattim Domini,e]uodpraceperat

non

fi

,

cxprefsc dicitur primo Paralipomenon ejl

,

t.yfengrtn.^

cum camen omnes Dorepucenc eum damnatum, quod

dinis Ub.6. antitfuitattm

Aiortttus

an.iofi.vi-

ciemea:Sc idem loquitut i.Regum 17.

menfeienti» tribuitur

£totes Cacholici

uerft tirea

Cabdixur, quodfi ini^ui aliquid

lcquuntur de falute Saulis, quem dicunt faluatum in libroBarahoc,& lofcphus fincm eius laudabilem dcfcribit , robur perfctSia: forcica-

&

fidtm <»»•

meam,Scc. quia detciminatur (ubditmficut a SaMl,^uem orTioui afa-

illa,qux func nccelfaria ad faluccm

preiliiis

tM

*d

ludt.0

pro pcena,quam pro ipfis fuftinuit. Si tamen exponatut de Salomone

dicatur ab eis Salomon pocnituiile , non cft tcnenc{um,nifi exScripturaoftcndatur. Mult6ex(i

hte

dudum cft

renc fciibi. Et

& implebo indijntationem meam,

Di

tiUlhfrt

dicitur,/rnM^0 dt

indignationemmeam ; vbi dixit Rxbi Bdrahoc,qu6d ^uando Dchs recordatur dedeSlruElione templi, dolens

,

lacrymacadnnt adterram,

»rg. t*n

filii

allegacur \hi:percMtiammanuad manHm,& fulpirabo

fercHttt mantii

trari».

patres tuos

ex hoc quod noii lcquitur cx Scriptura eius pccniientia;quia multa funt fada, qux non funt fcripta , ctiam de fadis Saluatoris,

mann ad manum

It.

Quarc aucem

1.

1

maximc ex eo,quod

Scripcurahabeatur;fed eadem facilitatecontemquia innumeras abfurditates dicunt ; ,

Dauid , in fepulcro regum, vc habecur 2. mum. lcribitur de eo t. Paralipomenon 7. Cum compleueru dits tncs , vt vadas ad Reg.

gejferit ,mifericordiam

nendum

in fuis libris

liHim fri-

ciuicacc

omnU homo.

£c hsced fcntenciaSaluatorisMacth. 15?. Sivii ad vitam ingredi,firua mandata. Quia aucem Iuda:i hxc dicunc , non eft in aliquocredendum propterdidtum iliorum , niii de

palEm

,

in (ineconcludit:Z>rani

time,dr mandataeitu obferua,hoc ejl enim

XI.

ViJt Stkt-

;

1

10. £c quod dicicur ab aliquibus >qu6dfecil li'Smm d* t»M- brum Ecclciiadcs dc poenitentia,noncftaliquo /• flril>fit modo probabile , quia in libro illo non procedic tltfi»fits.

477

* ad probandum dubia taracn dicenduro quod habuic nnem cum eis quia fepulcus cft in cfHcax

Ttm. I J J.

Mtt»fhyf.f.i.&ihi Antoa.Andr.f.).

Ide TVR.qu6dnon.Illafcirntianoneft vna,cuius principium,& pcr

fe

I.

fubiedu, Argum.

fri.

non eft cns per fc vnum ; ergo naturalis *^»t*' fcientia no cft fcicntia pcr fe vna.Maior declaratut S

s

audori

Mifcellaneorum

478

auftoriiate &tatione. Aadotitas^ft Ariftotelis Afiftor.

pritHo Po/ieriorum,text. 14. vbi dicit

qu6d

fcieiKia

minus probabiles opiniones i£gidij , ThomaE

SCHOLIVM

vnaed vnius generis fubiedli. Ratione probatut eadem maior (ic:ficut fe habct potentia ad obieAum,ficrcientiaadrubiedum:(ed vnius poientia: eA vnum per fe obie^umicrgo vnius rciemiz efl: vnuro pct fe fubicdum.Minor probatut fic : cotpus mobilc non eft ens per fe vnum ; corpus mofcientiae

non

fiue

mobile

,

iftius

fcientix

vt fubiacet

mu-

tationi.

Stcundum.

Secund6 probatur hoc idem taiione

fic

;

Illad

& fub illa ratione eft fubicftum in natutali fcientia

Atiftot.

,

per quod diftinguitur a Mathematica

& Me-

taphyfica , quia iftas tres fcientiae diftinguumur pcncs fuafubiedaificutinnuitut fcxto Metaphyfica: , text. 2. fed per corpus mobile inquantum mobile , diftinguitur ifta lcientia ab aliis duabus:

nam^uia ifta fciemia confiderat de coipote mobili,

diftinguitut l Metaphyfica, qua: magis eft de

fubftantiis abftradtis,qdam

de niobilibus corpori-

quod additur inquMntHm mobilej diftinguicur ^ Mathsmatica, qua licet fit dc mobilibus fccundum«;(^ , tamen eius confideratio bus:pet hoc vero

abftcahic ^ motu;igitur cerpus

mobilc

cft

fubie-

6):um in naturali icicntia.

TntiMm,

Item,illud vidctut eftc fubiedumin natutali fciencia, quod fupponitur in fcicntia,& cuius quacritur in fciencia cognitio ; fed corpus mobile circ fupponicurk naturali fcientia j alioquin nifi

fupponctetur motus

,

poftct difputare contta ne-

gantem motum quod eft falfum ; & ide6 Philofophus primo Phyfic.w^r/. II. vt naturalicer lo,

quens,d ici c , NobU ttutem/upponantur ea funt aut omnia, aut (juadam virtute moueri

ftfitum.

Atiftot.

ejua :

natura

fcquicur

ff .1 1

,

Ad fccundum & j.

vbi circa hocfe citat in loco

illo 1.6.

Metaph. G^are c^ commentarios in Metaphyficam, &quafiionem banc ante tptu Oxonien.

feripfijfe nut-

nifefinm efi.

QVanti^ra

ad ptimum aiticulum

proce-

4.

dam. Primo , recitabo duas opiniones ciun motiuis fuis. Secund6, arguam contia ytiamque. Tetti6,dicam quancum ad iftum atticulum, illud quod videtur mihi probabiiius.Quantum adprimum , dicunt aliqui quod vnitas & diftin^io

Primus

fic

&

&

fic:

piimo Poileiioeomm.j, efthabitus cognitiuus condu-

Scientia,vt habeti poteftex

iwxnttext.

fionis

alius habicus fcicntificus fpecie.

Confequentia

:

fpedlu earum diuerfa: fcientix fpecie.

Item , habicus gcneramur ex a£tibus ; igitui adtus difFerentes fpecic, caufabunt habitus difFe; fed raiio diuerfarum conclufionum fpecie , funt aftus difFerentes fpecie: primo, quia plus difFcrunt aftus confidcrandi di-

uerfas conclufioncs fpecie, qukro

randi

eandcm concIufionem;&

mero

:

igicur

ifti

a&us confidedifFerunt nu-

quibus confideramur diuerfx con-

clufiones differunt plus qux difFerunc plus qu4m

qukm numero fed illa numero, difFerunt fpe;

faa-

Iccm,demonftracio eft fyllogifmus faciens fciprimo Pofieriorum ,text. j. igitur diftindt* demonftrationes fpecie, caufabunt diftinAas fciente,

tias fpecie

;

fed diueifarum conclufionum fpecie

qua: pertinent ad fcientiam illam. Ifta propofitio habetut ex primoPofteriorum text.^i. fed fcien-

funt diueifx demonftiationes fpecie. Probatur,

fub vna fotmali ratione confiderat omnia,quz fant fuat confiderationis, ficut Metaphyficus Mathematicus : etgo generalitet

fas conclufiones

Circa iftam quxftionem fic procedam ; quia ifta quatftio quxrit de vnitate fcientia!, impoffibilecft veriratem huiusquxftionis fcirc,nifi

enim

fciatur vnde fiJmitur vnitas, & diftindio fcientiarum.Prim^ igiturinueftigabitur vndc fumitut vnitas Sc diftin^io fcientiarum?& penes quid attendatur maior vnitas iu fcicntia , & minor vnitas?& quid fufficiat advnicatem fcientiac? Sccundo , declarabitut quonindo fcicntia naturalis cft vna,& quomodo non ; Si qua vnitate cft vna , qua non. Tertio , refpondebo ad racionem addu-

&

du^am ad principale fubicAup

,

& ibi inueftigabo primum

naturalis Philofophiae

,

excludcndo

Stcuniti.

renccs,fcilicet, fpecie

bitus generaci ex a(5kibus crunt difFerentes fpecie.

&

primi.

piobatui fic:Scientiz diuiduntur pei fqibilia, ficuchabicHsperobiefta feddiuerfae conciufiones fpecie diltinda: funt fcibiles fpecie : ergo rc-

nes fpecie,difFcruntfpecic;& pct confequeps

;

Ariftot.

igitui alteiius conclufionis fcientix eft Prefnnur

;

ad ptincipalcm conclufionem, fcilicet quod corpus mobile non eft per fe vnumj igitur fciencia natut alis noln eft per fe vna.

Oppofitum arguituc fic Illa fcicntia eft vna, quac fub vna fotmali tatione confiderat omnia,

Vndt fumt^tur vniiMt fcitntid,

cie:ergo adtus confiderandi diftindas conclnfio-

eft

«N

tieulmt.

fcientiarum fumitur ex vnitate pluraiitate Prtm» tfi~ conclufionum demonftiationis;fic qu6d lefpedlu nio qutd ex pluiium conclufionumdemonftiabilium funt di- vniint* ttih' ftindx fcientiz, quot funt tales conclufiones clufiinit. tot funt fcientix. Ifta opinio confiimatur piim6

fit fubiedum in nacufccnndum qu6d mpbile: fed tunc

fcientia ifta eft fcientia vna.

htt jMsfiit.

q,y, num.^i. §.

i.
d. ) 6. q.vn.

efl

raii fcicncia,

tia naturalis

Tr'ip*Ttit0

num.j.c^

argumentii. Sed in Theologta viftu

crgo quod corpus mobilc rcdcundutfi

Kati» iH 0}-

probat,

mutaj/e/ententiam,pra/ertim q. ^.prologi q.i. laterMi

vnum.Minor iftiiis profyllogifmi.Ptobatur ptim6au6totitate Aiiicenns in principio fui li,

ipfis

ens per fe

per fe

corpus fenfibile

tatem conclujionum demonfirahilium , hit

eft

&

fubiedum

q.^.de tnHltiplicandis jpecie fiientijs ficunditm pUtrali-

& improbat

cns per fe vnum : fcd corpus mobilc dicit tes diucrforum generum,quas includic, ficut Subftantix Qualitatisjergo corpus mobile non eft ens

bri Phyfic. vbi affignat

I.

Pracipuam huiiu qtuftionis partem habet DoSior lib.6. Metaph. q.\.vbi etiam hanc Henrici §iupM.g,

igitur fub-

vnum.Maior iftius profyllogifmi probatur.Nullum ens includens rcsiiiuerforum gencrumeft

Ariftbt.

&

;

bile eft fubieaiMn nafuralis fcientiac

iedium naturalis

,

aliotum.

qnia plus differunt demonftrationes circa diuer-

fpecie,qu^m deroonftratio vna

eandem conclufionem pluries iteiata ; demonftrationes autem iteratz ciicaeandem conclufioncm diffcrunt numero ; & pei confequens circa

&

demonftrationes circa diuerfas conclufiones

difFernnt fpecie, quia differre plus,quam

numero

cft difFerre fpecie.

Secundum iftam opinionem patet quid eflec diccndum ad quxftionem quia ciim in naturali ;

Philofophia includancur multaE conclufiones,naturalis Philofophia non cft fcientia vna, fed plures,

&

tct

,

quot conclufiones continet. Ponit

&

iftaopinio cuilibctcomplexo cotrefpcnderediftiudlum habitum ,& quiaaliudcomplexum eft

,& aliudcomplexum conclufio,dfcit quod habitus conclufionis & principij eft alius, piincipium &aliu«.

Concra

Tertio,

Atiftet.

QusftioVII. Contra

6. Htfut»tHr

Si cuilibei

frimi.

nullus

opinionem argao Hc > prim6: concluAoni corrcfpondet vna rcientia> iflatn

tiabiius includens plures

fpecie diflinflas

,

Sttnndi.

niii

vnitate

clufiones fpecie, difFerant fpccie

ftinguiturgenere,& fpecie, pencs obieda diliindi genere,& fpecicicum ex eis generatur habitus

nouu; habitus inducereiur;non igitur nouus habitus inducitur, fed cancum prxexiftcns augccur. Additur etiam ad hancrationem,qu6d ifte ha-

ancludens plures concluiiones fpecie diftindas,

bitus fic generatus ex diuerfis adtibns

vnatanrumvnicateaggregationisjpluriumer-

go conclunonum

pocccit

e^

vna

fcientia foc-

C H

S

OL VM

II.

I

tioneformali

,

principia,fed przexiftens augetur.

£t hoc tur,

pofitis

vnumfub vn* ra-

^ua eonfiderantur omnia quaperattri-

fundamentis reducit ad cjuatuor ajfertiohes,

Deindefin^ulas peculiaribtti rationibtu refelUt,clariori

methodo,quam in citata tjuaftione lib.C.Metaph. yide de his Suar. in ^eiaph,Mjp.^^.ft£l. 1 1

ALij ^ ergo quantum ad iftum articulum dicunt x^aliter ali qu6d

vnitas fcientia:

fecundum

fpe-

gigni fpecialiflimam attendatur penes vnitatcm

fumMtur fubicfti »x vnitnt*

tas

quo

,je

eft talis fctfcntia:

vnicace lubiedi concurrac vna

fi

t^men cum

illud

antc

:

:

Principium perfedlius

ipfo concltifio deduci-

fed hoc, dicunt ipfi,

non

,

cfret,fi

non

principium

quikm

alia

>

principiuro

,

inquamum ,

adtus cognofceudi tale

vei talem conclufioncm

,

eft fre-

quentiiis iteratus.

HzQopinioeft

fideliter recitata

habcacuc incclledius opinionis

,

,

vt diftindiiis

& ciariusappa-

enim optnio ponic quacuor in fumma colligendo, cuncraquz incendo arguere. Primumeft, qu6d fciencia quzdam pocefigenerari^ induci pluribus adibus difformibus , & non cantum diftindis fpecie, fed gencre. Secundum eft , qu6d gtadus iftius habicus non diftin-

reac falficas cius. Ifta

guuntur inter

fe,nifi

difFormibusjfedexeifdem pluries

vna nuraero ex multis a^ibusincelligendi generatajiicut eft vna eft

albedo incenfa in vnafuperficie, Ucecabeodem agence , vel ^ diuerfis vnica cranfmutacione , vel

ferticoibm.

adlibus

omnia , qux pcrcincnc ad

illa;

RifutatHT i» quMtutT mf'

rationc rantum.Tertium eft,

quod habitus non tantum imenditur ex

coniiderac

,

Sttkca».

eodem habitu perfcdtius cognofcatur qu^m aliud,& vnaconclufio,

vnum

decur repugnare habitibusmoralibus,fiue vircuci raoraIi,augeri gencrari cxadibus difTormibus,

fcienciam illam in vna anima

friml.

& &

&

coniidcrantura fcientia

habens fubie£lum

8. trtbatur

tan-

ad quod vnamfotmalem racionem,

& quz

plura attcibuuntur,

quam

fic

vnum ,

,

talis fcientia

per

probant

quandoex

Quarcum eft,qu6d idem habitus fpcciecft principiorum,& conclufionum. Concra primum arguo prim6 fic:Non magis vi-

fotmalis racio

conGderandi omnia , qux actribuuniut ad fubie-

£lum

qukm

,

tum intenditur ex calibus adlibus diftormibus, ex confideracione diucrforum principiorum

butionem reducuntur adilludfiihieilum, late explicat,

&

ipfi

cognofcitur

nis,-vtfic

&

Sententiam tyCgidtf 4li(jMorum,^tM etiam videtur D. Tbom* i . i .^. ; 4.
differencibus augecur

conclufionumjfed augctutex frcquenti confideratione eiufdem principij , eiufdcm conclufio-

malis.

iteratis.

In frima

&

quam

habicui inteUe(5luali:fcd vna vitcus

mora-

lis,puca,tcmperantia,non gcncratur, nec augetur ex adlibus difFormibus ergoncc fcientia gcncra:

biiur ex talibus adlibus difFormibus.

Vel fi dtcas qu6d generarur & augeturex talibus ad^ibus diffbrmibus , eodem raodo dicam

fuz diftinguunt de formis recipieniibus intenilonem &remi(Eonem:quzdam enim formx inducuntuc vnico zdvL fecundum gradum perfe£lionis fuz,&compIexionis fuz, vtalbedo,quzdam inducuntur fecundum gradum perfe£lionis fuae pluribnsadibus difformibus, &non tantiim diftinfiis fpecie . fed etiam genere ; cuiufmodr

quod non eft nifi vna virtus moralis in appctitu, quz fecundum toiam effentiara , ( licct in gradu infimo) inducitut per adum fortitudinis cadem autem virtus , non alia , augecur per iCtam cemperanciz j & ita per a&us aliacum vircutum moralium:non enim video racionem quare plus concedac devno habitu,qu2imdealio.

forma

Icem concra illud arguo{fic,& przcipue concra 10. illud,quod dicebac,qu6d non obftancediuerfica- Sunndi. te a£luum,quibus cognofcancur principia,& conclufiones, difFeranc genere fpecie , habitus camengeneracus ex eis eric idem fpecie , arguo fic:

Ad maiorem aucem

eft

fcientia

,

in cuius generatione

p onunc

calem proceirum. Ex primoad^u incelligendi, quo cognofcitur principium primum alterius fcientia;, habetur tota eftencia habicus fciencifici, fieri

fed in gradu primo

& imperfc6liflimo;& ifte ha-

bicus in ifto gradu dicitur intelledus principij.

:

&

dpia augeturidem habitus,&

Secundijm icos , adus eft generacus habitus,per hoc qu6d agens naturaliter fuam fimilitudinem imprimacin paffo^tunc fic Agentium difFeren-

ifte

cium genere

Vlterius per alios habitus cogrtofcendo a!ia prindicitur fcientia ; 8c habitus in fuo vlcimo gradu nonef: magis

compoiitus , quam in primo gradn quia tales gradus contcnti in ifto ha >itu non difFeiunt nifi :

fecundum racionerojpluritis aucem difhn:florum fecundumracionem non ponic in atiquocompofitionem fecundiim remi& liccc ,dicunt ipfi ,1fti a^us intelligendi principia &conclufionesdifScoti oper. Tom. III.

;

& fpecie

fecundi^m proprias rationes agentiuro , funt diuerfz fimilitudines reales fpecie : fed zCtus , quibus cognofcuntur principia,& conclufiones, func adiis differenres genere ,

&

fpecic, qui agunt ad gencracioncm habitus fecundi^m proorias racionesicrgo generant habicus

difFcrcntes fpecie.

S

s

X

Confir

w-

ftftitur fri'

declaracionem pofitionis

pluribus indudla. ExpUtatHr.

& numero vnus in anima vna,rx talibus fic

idem adlus habitus ad confimilesadus inclinansjnecexa^ibus intelligcndi conclufiones inducitur nouus habitus diliin£tus ab habitu indudo pcr a6lus intelligendi

eft

fubitcH.

conquiaadtus di-

fpecie

:

7-

(

diiiecfas

Geometria non erit habirus vnus,cuius contrarium innuit Philofophus firimo Pofteriorum. Itemjfecundum iftam opinionem videtur'qu6d tanta lit vnitas naturalis fcientiar & Geometriz, quanta e(l vnitas naturalis fcientiz tantiim,quia Machematica poiTunt dici naturalis fcientia vnafcientia vnitatcaggregationis ; ledinconueniens efl dicere tantam vnicatem habete fcientiam naturalem, & Machematicam, quantam habet naturalis tantum igltur non omnis fcientia ,

&

Setundnopinitquldvni-

&adus incelligendi

aggrcgationij:& per confcquens ciim Geometria includat concluuones mulras

Atiftot.

concluiiones

habicus vnus ,

erit

479

feranc generc,

Mifcellaneorum

48o Con6rmatuc

Ctitfirm*tur

fteuai»

ra-

(if.

difFocmcs

ifta cario

ficjldcu

adusmocales

vccb' gratia, tcmpccantiae

,

& iuftitiac,

genecaut diftindlos habitus fpecic , quia fccundum propcias fpccificas rationes habent diftin-

da obicdla

,

& diftindla obicdla diftinftas

go

aclus circa piincipium,

fimili-

jcumcr-

tudinesnatut.ilcs impcimunt potentia:

& circa conclufioncs,

relinquunt in intelleftu fuas per confefimilitudines fimiliter differentcs ; quens caufabunt in incelledu diuecfos habituSi ditFerant gcnere

,

&

& non eundcm habitum. 1 I.

fieftUitur

fecundtt ftrtiant.

Contra fecundum di£lum arguo fic Quando gradus ciufdcm formjc fic fe habent > quod tota «f eirentia forraa poteft faluaci in vno gradu alio corrupto , illi gradus non diftinguuntur tantiim fecundum rationem in illa forma.fed diftinguun:

in

lur realitec

lirUrtii,

:

,

alio cocruptojigituc

non

dif-

fionem quia ex hoc, qu6d frcqucnter confidcro vnam,nonpeifc6liiiscognofcoali*m:igituridem habitus numero augetur , &C nonaugetur , quod cft dicere contradidioncni. Circa quartum didtum arguo ptimo-fic ; Illa quxdiftinguuntuc ficut aliacontenta fub codem genete pcopinquo , funt magis difparata , minuj incompoiTlbilia , quim qux diftinguuntur :

primi.

&

ficuc

contcnta fub genece ccmotiori. Iftadecla-

&

minilis inquia m.igis funt difpacata , iiigcum,qiia: funt eiufdem compofilbiliaalbum

rantuc

,

&

&

dulce,qus qukra album lunt contenta (ubgcncccremotiori :fcd fecundura Ariftotelem^.£»^»Vtfr«w,<:4/'.5. diftinguitur intcUcdusJl fcicntia,ficut alius habitus, contentus tamcn cum fcicntia fub codcm gencrc pro-

genecis propinqui

Ariftot.

& illz conclufienes fcitae ,

quo habet cognofci

, fi

cft idcra il<

talis

conclufio

ignorata.

S*'«J. , quant6 habitus eft intcnfior , tanto pomediantc illo habitu potcft habcreperfe-

Itera

tentia

quodlioet

obiedum

qu6d addifccndo fecur}* dum librum Geometriz freqifcnter obliuifcimur conclufionum primi libri}vel faltem non ita perfcdc cognofcimus cas,ficut quando adualiter occuparaur circa primum libriim igitur non cft idem habitus quo cognofcunturilK-e conclufiones & ifta: , nec quo cognofcuntur ptincipia &C

quia perfc-dius cognofco lilam , iterando i(kam , 5c non augetur circa illam conclu-

feilitHr

,

le habitus

£l;iorera adlura circa

circa illam

tn

metria

Contra tertium didum arguo ficildem eft habitusnumero.quocognofcoiftamconclufionera, &iilara; fed ex frequenii confideratione circa ifte habiius circa conclufionem,

quarta re-

&

ferunt tantum ratione<

iftam augetur

Jtem

fcflum ; fed intelle^lus cognofcens principia in Geomctria r6c diquas conclufioncs , pec illum habitimi fcicntificum,quera habet refpcdu principiorum , illarum conclufionura , nullum TL&LMva, quanturacunquc impcrfc£):um,circa conclufionera illam poteft habccc ', de qua habcc ignorantiam difpofitionis gcneratara per fyllogifraum falfigraphiiih ; igitur impofllbile eft dicerequoraodo cognofcuntur principia in Gco-

fed tota eflcntia fcientiae potcft fal-

vno gcadu

uaci in

quod aliqua potcnlia habcat habitum aliquem S*««>. ; & tamen quod illa potcntia pcc illum habitum cicca illud obicdum, non pofllt habcre aliquera a£tum , faltem impcrrcfpc6lu alicuius obiedi

pinquo

&

icientia

cum

,

remotioti

quim

,

fit

intelle6l:us

,

vel

& primi diftcientia igi& minus compoffibilia funt & fcientia quam fcientia & opinio: opinionc,

:

lur magis difparata,

intclledus

hftbitus

;

;

,

conclufiones.

Item, habitus fecundum gt adum imperfcftura poteft eire caufa habitus fccundiam gradum

non

perfediorem , alioquin

cundem habitum

1

4«

Sixto.

effcftus excedcret fuara

caufara:fed cognitio principij cft caufa cognitionis conclufionis

,

Cum

arguat Ariftoteles prim6 j. Propter ^uod vmm-

Poftcriotum, tcxt.comm. ^itodi^ue iale,

^

illuii

magis

:

fcd propter principia

cognofcimus conclufiones ;crgo cogniiio principij cft

caufacognitionis concIufioni$,&efii.

ciens ,quia m.iior Ariftotelisnon habct veritatem.nifi in caufis efKcientibus;igituriftchabitus,

qui rcfpicit principia

,

non

cft

infimus grodus in

ordine gencrato;efret antem infimus idem eflet habitus principiorum con-

habitu

reiSlio

gradus

ii

&

cJufionum igitur habitus principiorum &conclufionum non eft idem,fcd diftin<5bus. Sicigituc :

patct improbabilitas illius opinionis.

,

fed impoflibilc eft

illius

fed expcrimur

cfle icien-

S

& opinionem;igitur impoflibilc eft intelledum & fcientiam cfle cundcm habitum indi-

C H O L

I

VM

III.

tiam

II. iteundi.

Formatur

fic

ratio bteuiter. Diftindla fub co-

dem

geneie propinquo repugnanc efle idem indiftindum, intelledlus fcientia fecundum Ariftotelem 6.Ethicor. diftingunutur ficut duo con-

&

tenta fub

eodcm generc ptopinquo

:

igitur

non

idem habitus indiftind:us. Item , impoiTibile eft in codem intelledu ccfpedu eiufdem complexi , ftare firaul oppofitos habicus , fed cum notitia principiorum in Geoeft

lertii.

metria

& ctiam

,

conclufionum,

ftat

alicuius conclufionis Gcomctiicac;&c

ignorantia ncgationis

,

ignorantia

non

tantijm

fed etiam difpofitionis

gencrata per fyllogifmum falfigraphum impofllbilc principia

eft

qu6d habitus

,

igitur

:

quo cognofcimus

& conclufioncs illas fcientifice in Gco-

metria,fit habicus illcquo nata eft ifta conelufio

ignorata cognofci

j

quiadeilla habetuc habitus

oppofitus illi,qui natus

eft

pcc fe cognofci

quin catio ciufdem complcxi

modo IJ'

eflct in

,

alio-

intclledu

habitus oppofiti.

Itcm

,

Triplicem hanc vr^Jttatsm halitus V»

ftindbum.

impoifibile

&

,

rum , at^uevnde

(i<merJ.aftt maior,

fiientia, traiiat ali^^uamo hreuihs

cemple-

,

velmimrvnitas

& paucis mutatis,

hocferme modo infiupra citata ejuttfltonel.G.Aietaph.

& cj.fiquenti mtm.A,. & ^.vhi videnAm Schtliafies in vtratfue i^titfHone

;

nec non arnpla illa additie

ad pri-

mam (judfHonem.Deinde infert vnitatemfiientii. natu.. ralii

non

effe /pecialiffimtt,neque ^enerit

intermedif,fid

immtdiati generi gcntralifjimo.

QVantiim fcilicet

igiturad iftum articulum

fumatur vnitas

&

,

vnde

IJ.

diftin(^io fcien-

tiarum,duo declarabo. Prim6,quomodo pptcft alteriuscomplexicfrehabirum vnum ? Secundd, cx hocapparcbit quomodo didiftindio fcicntiauerfimodc fumitur vnitas rum?& quomodo refpcdlu plurium coclufionum potcft efle idem habitus,& quomodo non?Quan- ^iuomeda ti4m ad primum cft fcicndum , quod refpcclu ali- ^"^" 'Uf, vnut h»iitus rr L !-• acnius complexi eiic vnum habitum, potcll intel- ^/;^^,„, intelligi refpe6tu

&

t

ligi tripliciter.

inconueniens vidctur,

alicuitts

& triplicem vmtatem.fiue diflinftionem fiiemia-

telligatur eiTc

•

I

Vno

rpodo,vt

talis

coroplexiin-

vnus habitus fpccic fpecialiffima.

Sccundo

compltxt,

Qua.'ftioVII. modo

Secuiido

qxibd alicuius

poteH; intelligt

complcxifitvnus habitus vnitatc gcneris fubaltcrni intcrmcdij. Tcrtio modo vnitatc gcncris immcdiati gencri generalifllmo. Declaratio iftonim : habitum vnum rcfpcdu alicuius complcxi rnitatc fpcciei rpecialiOlmarjdico illum

,

quo

in-

huius concluiionis,quae

eft

iis

ratio ciurdero

quando intclledus

,

ali-

opoctetquodnotitia

te generis

illius ,in

Ci

eius notitia

non

quam

foc-

virtualitercon-

immcdiate ptoximi gencri

mo. Tcrtio

igitur

modo

generalilli-

poteft intelligi habitus

vnus vnitate generis immediatigeneri genc-

ciTe

ralinimo

,

quando

habitus,

eft talis

quo inclina-

tur intelledlusad fpeculandum aliquid formali-

tec

cuius notitia

i

non continetuc

in aliquo for-

autemhabitus inclinando intellefpeculandumformalitcraliquid , inclinat naturalitec ad fpeculandum aliud, ficut illud n)aliter;ifte

Aumad

complexum

habere tres angtdos,S<.c.

idus

Metaphyhcc

fit

magis communcquam fubicdium naturaiis Philofophix , non proptet hoc Mctaphyficaeft miniis vna fcientia in gcncrc fcicntia^quim naiura-

fcientix

,

quod illad

,

in

quod ,

in

,

quam

,

inclinatur intel-

continct virtualitec

inclinat ifte habicus victualitec,

ca,de quibus nati funt eiTc diftindki habitus gencce fubaltec-no , vel fpecie. Quandocunque igituc aliquae fcientix fic fe habcnt , qupd vna inclinac

intelledum ad fpeculandum formalitet aliquid, victualitcc inclinatad fpeculandumpluta, de quibus pofTunt efie diftindi habitus , quilm alia,

&

illa fcientia eft

miniis vna.

Hoc dcclarato, videndum eft de tcrtio inclufo in aiticulo

pcimo pcincipali , quid vidclicct fuf- TertU fan ad hoc quod refpediuplurium. poflit eile vna frimi mrticmU. feicncia?Adcuiuseuidentiam eftfciendum, qood

ipfo

tamen

in aliquo fupcrioci

,

in

victualitec continentuc principia ali-

aua, de quibus nati funt haberi diftiu&i habitus ipecie.

Ex

his appacct manifeftc

quomodo

cefpc£lu

diuetfotum complexocum potefteiTevna fcientia, quomodo nonjquia lecundo tercio modo plurium complexorii poceft ciTc vnus habitus; primo autem videcut ratio complexi eire proprius habitus,iicuc fufficienter concluduncrationesfa(kx fecunduin fecunda opinioncm,qua: crat eadc. Quaiiium ad fecundum atciculum inclufum in pjimo priucipali , penes quid fcilicct attendatut maior , vei minor vnitas in lcicncia ? Dico quod maior , vcl minor vnitas in generc fcieniia: non attenditurpenes hoc,qu6d fubicftum vnius eft magis commune pcr prardicationem ,& miniis vnum.quimfubiedlumalteriHS. Huius ratio cft,

&

&

quiaquantumcunque aliquid llc communiusaltamen illud communius natbm cft cognofci vno a(f}u incclle£fcus (icuc miniis commu-

tero,a:quc

nejaequccnim oiagis

commune

cft

cognofcibile»

•vt

/uffieit

refptUu

flurium ftffif

vna

rjje

/citniia.

Alio modo poteft habicus inclinans intelledum ad fpcculandum fotmalicec

paflioncs inferiorum.

aliquid, inclinare intelleduro ad fpcculandum

dum

noiitia, in qiiam formaliccr inclinatur ifte

ejuid

quo communi pcr praedicarionempriorum illius communis inclinat ad fpcculandum proprias

quod

non contineruc

g,

in cuius notitia formalitcc inclinat

aliud virtualiter,ita

,

1

fcientia,victualicec inclinac in plura, velpaucio-

contineatuc inaliofupecioci. Vnitasgenecisimmediati generi generaliinmo fumitur ex hoc, habitus

in fciimiM.

cocollacij poteft

landura aliud, poteft intelligi duplicitcr , vcl potcntiale,&in confufo , quomodo habicus dc ali-

eomplexi

notitiam alicuius altccius,de quo natus cft haberi vnus habitus fpecie : ita tamen quod notitia

vtl

ifto

notitiam fotmalitet inclinatuc in^ccllcdus pcc iftum habitum. Vnitas genecis fubalterni fumi-

lcduspcr iftum habitum

,

Ex

infecci,qu6d quamuis fubicftum

habitum aliqucm inclinando intellcdlum ad fpeculandum fonnalitcr aliquid, inclinarcad fpecu-

tur cx hoc,

tnaior

pecmodum cuiufdam

minusvna,quamalia.

in cuius

cialiillma fumitur ex vnitate

tntnor vnitas

commu-

non ccit fcicntia

ficit

His declaratis,apparet manifcftc vnde fumituc vnitas,& diftindio fcientiarum , quia vnitas fpc-

Mtttnditur

erit

,

altcrius

velminorem communitatcm obie^i pecpra:dicationem, dico quod maioc vnitas , vcl minor in fciencia attcnditur peiies hoc , quod fubicdlum

,

tinereturin aIiquo,taIis habitus eritvnus vnita-

Pmtt quid

obicdum

habitus debet efTe vnus vnitate generis intet-

quo:aIioquin

"^^.

hoc quod obicdluin vnius

qu^tn

Vifo igituc qu6d maioc vnitas , vcl minor in gcncre fcicntix , non attcnditur pencsmaioiera,

malitec inclinatuc, victualiter contineatur in ali-

ftirt

,

lisPhilofophia.

medij

17-

nius

mcn virtualitcr contincatuc in alio, vt v. g. illud complcxum, quod eft Mere tres angules , &c. & fi ifte

Sttund»

gencrabii

quo nabitu non inclinatur ad fpcculandum forcomplexum , fed inclinatuc ad fpeculandum formalitcr aliquid extra hoc, quod ta-

malitcr illud

I^.

cum cnim habitus gencieiur cx niultis adibus, zquc minus communis uc magis cummunis adua

complexi po-

vnus habitus fecundo modo,fciIicct,vni-

tatc ?eneris intermcdi)

/ic:

igitur ex

natura^

tur ad fpeculandum formaliccr iftam conclulio-

tcilclle

ratio

h^ere trts an^Mlos,8cc.

coniimilicudo ,quia intelledlus meusinclina-

nem.Secundo modo

commune. Tunc deducitut

lUchabicus nuncft minus vnus,quam alius,cuius obicdlum a:quc natum cft attingi pcr vnuni aiflum , Hcut obicdum altcrius. lllud probatur,

meo quxdam

complcxum , ficut frequenti confideratione

derelinquitur in intclledlu

481

vnum habituin} fed,vt dcclatatuni eft, obiedum communc a:quc natum eft atttingi pec vnum a^Hin licut obicdlum minus commune:

teilcdus inclinatut ad fpcculandum fotraalitec tale

nctitminiis

quod

cius notitia virtualitec

concincatur in eo, ad qnod formaliter fpeculaninclinatuc intelledus.

fufficit

Primusmodusnon

ad vnicatem habitus in gencte

fcicntiac.

Hocprobbfic; fi vnus habituscrit refpe<9;uciu$, in quod formaliter inclinatut intelledius & reliquorum,inqua:incIinatin potcntia,noneritnifi vnafcientia prima, fcilicet Mctaphyfica , qnia ciira Mctaphyfica inclinat intcllcdum ad fpcculandum formalirer cns , inclinat etiam in poccnin confufo intellcdlum ad fpccuIanJum ti^ omnia contcnta fub iilo ente , & pcr confcqucns entis,& omnium contcntorum fub entc,crit vncs habitus;fcd falfum cft quod fit lanium vnafcicntia prima , fcilicct Mctaphyfica , ficut patet pcr

^j. ,.

&

Ariftocelcm in 6.Met^fr^ficd,text.com.i.ybi diui-

inMet"aphyficam,Phyficam,& Maihcmaticam,tanqium in trcs partcs fciencia: fpeculatiux:igitur habitus inclinansinccllcdlmn ad fpeculandum focmalitccaliquid , & in potentia, & in confufo ,omnia contcnta fub illo , non cft vnus vnitacc rcquifita ad habitum in gencre fciencix. Rcfpeduaucctu eorum, qiix fic fc habcnt,qu6d intcllciSlus virtualitcr indinaruc ad

dic fcienciam

/pcculandumca,cx hoc

,

qu6d S

s

inclinacur ad fpej

culaa

Aiiftot.

.

Mifcellaneorum

48z

SCHOLIVM

culandumformaliier fuum fubiedlum, potcftefle vnus habitus vnitaic rcquifitaad habitum in gc-

Rejpondet ad argumenta

nere habitus.

Ex

didlis in ifto tertio articulo

& in fecundo

,

Metaphyfica eft , poflet deduci quod vna,quim fcientianaturahs quia ,fecun-

prxcedcnti inagis

;

dum difta in fccundo articulo.non fufficit ad

vni-

quam obiedum

Mctaphyficae:igitur

frim»

Iftttin.

vnitate

intermcdij. Tertia

gcneris fubalterni

conclufio:qu6d

eft

vna vnitate gcneris immedia*

.lib.

G.Met.n.

i

i

mobilis,

^uam ipfe Scotnt ajfignat ihidem n. i j .&fi accipiatur pro aptitudine remota ad motum ,facile conciliari poffitnt

hA opiniones

Phyf.n.

1

,

vt reBe infnuant Aretinm adc^.

i

6.& Faber theorem.xo.c.x.in principio.

NVnc reftatterti& rcfpondcread rationem addu<^am

in principio. In

ad rationemillam

non

fic

inueftigabo quid cft ilIud,quod cft immediatum fubie£bum fcientiznaturalis ? .Quart^ , rer|>ondebo ad motiua , quibus probatur illud aflumptum. Primum , fcilicet quod corpus mobile non fic fubie(flum naturalisPhiIofophiae,arguitur fic.

Suppono duo primum

naturalis eft fcientia prima

quod

fcilicct

;

prim6

fcientia

primo diuidcns genus

Secundum , quod

non

nullum per accidens poteft efle primum.Tunc ar-

cft

pcr fpccics fpecialiflimas

:

fed naturalis

Maior eft raanifefta. Minor patct per Philofophum 6.Metaphyfica. Secund6 probatur eadem conclufio fic Illa :

fubiedlum noncontineturvirtualitcr in notitia altcrius , non eft vna vnitate fpeciei fpecialiflimae j fubieftura enim habitus habentis vnitatem fpcciei fpecialiflimxcontinetur virtualiter in notitia fubiedi fupcrioris fcicntix; fed fubic(5lum naturalis Philofophix, cum fit vna prima fcicntia , id eft , primo diuidens genus rcientia:,non continetur virtualiter in notiiia fcientia, cuius

altcriiis fubicdfci fuperioris

erit

:

vna vnitatc

non PhUofophia non eft

fcicntix}ah'oquin

prima igitur naturalis

Ipccici fpecialiflim^. Per

eafdcm ra-

tiones potcft probari fccunda conclufio.

Tertia conclufio probatur breuiter fcientia

,

fic

lifllmum, eft vna vnitate gcncris proximi,

phia primo

&c

;

:

Illa

imme-

fed naturalis Philofb-

immediarc diuidit genus

fcientiae:

igitur eft vna vnitate gencris immediati generi

generaliflimo.Maior

cft

jMetaphyficitytext .com.

)

nota.

fcicntia;.

fcientia naturalis

fit

non eft (^itid , non poteft e(^Q fcientia proprie & maxime prima: fed corpus mobile non habet propiie ^«/«afjergo corpus mobile non cft fubicdkum naturalis Philofopfaix. Maior probatur , quia de eodem , cuius non cft ^uid , noH poceft aliquid demonfttari , quia non

guo

fic

;

eius cuius

Minor habecur

6.

riott

tjji-tnt

mohili.

potcft eflefcientia propric. Probatur minor,qaia nihil includens conceptus diuerforum

generum

haber propric <juid,(\cat nec ens includens res diucrforum generum,eft ens per fe vnum. Item , de eo non cft fcicntia maxime prima,

&

dcquo non accipi vt

poteft dcmonftrari aliqua paflio

,

Z4.

&

vnum.Probo.Demonftrari paflSonem de

aliquo vt diftindbum nihil aliud

quam

eft

de-

monftrari de eo per partcm^fcd de ente includcn-

diucrforum generum ; non poteft demonaliqua paflliovna primo , fcd quascunque pafl^io dcmonftraretur dc eo ,demonftrarctur per partcm eius:ficut patct quod difrregare non poteft dcmonftrari primo de homine albo fed dcmonftratur de eo per partcm , fcilicct per albedinem. Et ratio propofitionis aflumptae eft,qu6dvna te res

;

pafllio

oriturex principiis vnius per

tur de

tali

tia

His vifis,fatis patct qutd veritatis continet prima opinio, qua: ponebat cuilibct complcxo rcfpondere proprium habitum quia C\ intelligat de habitu vno vnitate fpecici fpccialifllima: , vera «ft & hoc concludunt rationes addudtx ad con^rmationcm illiusopinionis. Si autcm fecunda opinio intelligcrctur muitorum complexorum, vt principiorum &concIufionumeflc vnum habitum vnitate gcncris immediati generi genera-

(t entis

cntc pcr accidens non poteft

pcr fc vna

,

&

maxime prima

;

calc

.-

igi-

eflc fcicn-

aurem cns

per accidcns,eft corpus mobilcjergo de ipfo,ficut

Hfllma, haberet veritatem:fic patct per declarara

de fubicdlo , non poceritcfle fcientia naturalis, eft fcientia pcr fe vna & prima. Scd oritur dubium vnum ,quiafubalrcrnaaliqua,puta .Pcrfpeftiila , cft fcicntia vna,& tamen eius fnbiedum eft ensper accidens ;quia cius fubicdium eft linea vifualis. Dico quod Perfpeftiua non eft fcientia vna> ficut cftnaturalis Philofophia, vel Geometria; im6 Perfpe^tiua fubaltcrnatnr duabus fcicntiis,

inprimo

fcilicer,naturali

;

;

articulo ptincipali.

Phtlflfftfjid

fitbirdum

ftrari

quae iramcdiate diuidit gcnus gencra-

diatigeneri generalifltmo

Artituliit tirtius.

poteft cfle formalis ratio fubiedi nacu-

pcr fc vna;&fequitur fecundum cx primo;quia

fpcciei fpccialiflimx.

flufu.

i

dijiinflione huitt» verbi

generi gcncraliflimo. Ptima conclufio probatur prim6 fic:Prima diuifio generis generaliflimi

ti

Philofophia immediatc diuidit genus fcicntiacj ergo naturalis Philofophia non eftvna vnitatc

Aliftoi.

operatioriis ,videlicet

motm & tjMietis,(juod etiarn docet q.

ralis Philofophiae.Tcrtio,

fecundo articulo principali , qua fcilicet vnitatc fit vna fcientia natutalis , pono tres conclufiones. Prima eft, quod naturalis Philofophia non cft vna fcientia naturalis,vnitate fpecie fpccialiflltTia:. Secunda conclufio, quodnoncft vna

flufio.

Stcund4.

quA fit principium determinattt

bile

hoc fccundoarticulo,

Dc

eon-

effefitb-

bbiciffum Mctaphyficx. Patct confideranti priucftigabitur in

vn»,

i

Deinde docet propriurn Phyficxfubitdttm

fit.

mum fubiedum naturalisPhilofophiae, quod in-

dequibusnati funtcfle diftindi habitHS,quam

na-

ens mobile, cjuodta-

refpondcndo autcm proccdam. Primo , oftendam falfitatem eiias.quod aflumebaturin ratione, fcilicer, qu6d corpusmobilc fitfubiedum in naturali Philofophia. Secundo , oftendam quod me^

naturalisPhilofophix continct virtualiter plura,

furalii eft

ejfe

etiam doctiit lib.i.Phyfic^. .medo ipfin6 opm

habitus,refpeduquorum habent vnita-

habitus,

Metaphyfica eft magis vna in genere fcientia;, qukm naturahs Philofophia ; quoniam obicdum

fcitntin

men ip/e

Adhtblta tamen

diftindli

^rtieulus

fiue librorum de Phjfico audiiu

tenta fub eo ; in priori articulo didum cft quod illa fcientia eft minus vna, quae eft ratio plurium, quorum nati funt efle diftindi habitus genere,

tem

^Qmodo

quA-

flantiam corporearn hahemem formam determinataTttt

vel fpecic : fed obieftum naturalis Philofophix continct virtualitcr plura , quorum nati funt eflc

fetundui.

ejuihiu in principib

fiionti videhatur probari ohietium fcientit, riaturaUsy

tatem habitus inclinare intellcdum ad fpeculandum formaliter aliquid,& in pdtentia, in confufo inclinarc intclledum ad fpeculandum con-

&

II.

,

IV.

quas

>

ratione vifualiiatis

;

& Geomor tria'.

OpieSiv^

Qusftio triae

Vndepet

racione linez.

,

VIL

dubium non

illud

Ex

opinionum

his rationibus patct falGtas

& Thomx

,

j

quia

cum corpus mobile> 6c

ens mobile includat diuerfos conceptus, non favnum>neutrum eorum poterit poni

cieutcs per fe

primum fubiedum

natutalis Philofophiae

quae

>

vna & prima.

«ft per fe

Sed tenences alteram partem didlarum opi-

bionum

,

po({ent refponderc

ad

iftas raciones.

VircQs enim iilarum racionum videtur confiftere in eo,qu6d ide6 corpus mobile , vel ens roobile, non poteft efte fubiedum , quia eft per accidens,

&

de ente per accidens non eft fciencia. Diftinguent aucem de entt per lUcicUns :<mo^^im eft pec «ccidens,quod includit res diuerlorum generum, Alio modo diciturens petaccidens in ordine ad fuam caufam,fcilicet quod non habec cailfam determinacam fui«|^.Loquendo de

homo

vt

albus.

cnte per accidens primo

modo propoGtio

cft

falfajucut patet de linea vifuali,& de Perfpediua:

Lo-

ic tale ens per accidens eft corpus mohile.

quendo autem deence per accidens fecundo mo, & tunc non eft ad pcopodcum. Poteft eciam refponderi ad maiorem , quando do', propric habec Yecitatem

dicitur

corpus mobile

,

eft

ens per accident

ve-

>

corpusconHderatum inquantum mobile,non eft obiedtum vnum per accidens, fed eft vnum cognofcibile , habens vnam formalem cationem,fubqua confideracur.

rum

eft,fed

non euacuanccationes. Pciad maiorem non valec;quia (icuc patet intaenci raciones illas,non tantum concludunc nun pofte eiTe fcientiam natucalem de ente peraccidensfecundo modo,fcdetiamprimomodo,5c inftantia de Perfpediua eft exclufa. Deinde aliam de^uco rationem contra opiniones illas Iftz refolucioncs

ma folutlo daca

fic:Ex

adu vno

per accidens

non

,

modo,

quo cognofcitur ens

poteft gcnerari

qu^m

in caufato maior nmplicitas a£tus

in caufa; fed

per accidcns primo

& a^usvnusincludensduosadlusgenere

diftindlosincut in obiedlo includuntur

danataattingi diftin^is adttbus derelidtus ex ralibu« a^bibus !
non

\

duo obie-

igiturhabiius

erit

per fc vnus.

Circa folucionem ad miuorem , quando dicir, qu6d corpus mobileinquantum mobile , non ell ens per accidens , quxro ^ ce , accipiendo cocpus inquanctlim mobile, vcl incclligopcxcisecorpas, , vel vcrumque ?Noh prxcisc corpus,quia mobile non includicur in formali catione corporis \ ncc prxcisc mobile ; quia iic tunc mobile eric fubiedum nacuralis Philofophix, quod repugnac Hbi, eo qu6d prima fciencia

vel prxcise mtfbile

eft

i

quia eius fubiedum debet virtualicer conci-

neri in notitia alcerius:m0^f/r

^7'

fcicndi

ma paflio fit

tollicur vis rationis addudlx.

iEgidij

48J

de eo primam pafHonem i quia cum

aucem cum

iir

acci-

idem erit caufa fui ipfiu*. Si enim ^. eft caufa B. Sc B. caufa C. & C. caufa j4. tunc ji. eft caufa j4. fed mobile non eft prima paffio corporis , etiam inquancum eft de confidera-

circulus in caufis,&

tione naturalis Philofophix:igitur mebile non eft formalis ratio fubicdi fcicntix naturalis. Maior

Minor probatur, quia pcius intelliquantum quantitateterroinata, quim intelligatur eflc mobile fccundum quan-

eft declarata.

gituc corpus efic

litatem

,

cundum

& priiis cfTc quale quaro efie nobile fc& ctiam cfTe prius quantum ,

qualitatem,

quantitate tcrminata

qu^m

dum fR

&

mobile fecnndum vbi , accipicndo vbi fccundum determinataro pofitionem loci,puta, vbi futfum, vel Azozinm-.mobile igitur

corporis,etiaro vt coipus

non

ordine

fionem

quodam effe

,

impoflibile

eft

pofteriorem paf-

furmalem cationem

fubiedli

,

vt de

eanataefte(Iefcienti2prima;quia prima fcicntia eft de eo per cationem eius.quod fibi pcim6 ineft: poftecioi

auicm paOio non poceft

ciTe catio

^ *«»•

^

Reftat

mum

nunc

inueftigare tertio quid eft pri-

fubicdlum naturalis Philofophix

Circa

?

quod fic proccdam,Prim6, inueftigabo condiiiones requifitas ad hoc , quod aliqoid,ponatur pt i-

mum fubiedtum fcientix naturalis.

Secundo

,

in-

quiram quitl illud,cui illx conditioncs atrribuuntur , & conucniunt , & illud ponctur fubie€twm in naturali Philofophia. Quantum ad primum eft fcicndum quod na- S*»^ rA >** realis fpcculatiua, ,

turalis Philofophia eft fcientia

('J""**

primo djuidens genus Icicntix ipeculaiiux

,

ma-

^^(^ philtfi-

gis contrafta in cpnfideratione fui fubic!fti,quam fhu. ipfa Philolophia prima. Ifta pateni pcr Philofo-

fhixm

6,AIettipl}y/ic(t,text.

comm.

tionibus naturahs Philofophix

bent

eire

4. ,

Ex

his condi-

patcnt

qux de-

confiderationes primi fubicdi fcientix

naturali$;quia enim Philofophia

eft fcientia rea-

fubicftum dcbct eflercalc,& non ens rationis , ex quo concluditur , quod nullum ens cationis potcft efleoljicdum iftius fcicntix, quia eft magis comraAa , quam Metaphyfica;eiu«

lis,eius

cfle minijs commone per prx-quim fubieduro Metaphyficx ;qoia

lubicdum debct dicationem,

& ftridtc;eius obmerc fpecolabilcquia primA diuidir gcnus fcientix,eius fubiedum debet eflc tale ,qu6d de ipfo fit primo dcmonftrabflis alifpeculatiua,propric

eft fcientla

iedum dcbet

efle

qua" paflio. Er intelligo /^ri»»» dupliciter.Vno

mo-

de ipfo demonftrctuc pafllio , qu6d fic pec cationero cius , non pec cationem alicuius fupetioris. Secundo roodo, quod fi de ipfo demon-

do.quod

fi

ftceturpafllio fic

prim6 ,qu6dipfum nullius altecius cum omnis paflio victualiteccon-

paflSo;quia

tineiur in alio

Quan-

prima paflio

naturalis Philofophix.

malis ratio fubiefli fcientix naturaliSiHc

:

cft

dc confidetationc

eft

tineatuc in fuo fubiedo,de eo

alicui fubiedlo infunt plurcs pailiones

mobile fccun-

cflc

Prius etiam intelligitur efiequantum etiam quale , quim fit quantitare terminata ;

dens ,vircualicer concinctur in notitiaalterius, fcilicet fubftancixiigitur intcUigendo corpus inquant^m mobile,intelligo vtrumque:fcd vtrumque eft vnum cognofcibile pec accidens ; igituc nec corpus mobile.nec in eo quod mobile,poteft poni fubiedbum naturalis Philofophix. Probo fecund6 qu6d nubile non poteft efTe foc-

docunque

pri-

cognofcendi poftetiorem paffionem de fubiedo, fi per pofteriorem paffionem concludececuc pciocpaflio defubicdo,cunceftct ratio

quod

eft pafllo al-

teciusjfion poceft efle fcicntia pcima, fed prxfup-

ponirpriocem ,in cuius notitia virtualicer ipfa conrinetur. Et ex ifta conditione per modum cocollarij licet inferre

iedum in

qu6d quantitas non eft fubr

M.etaphyfica.quia

prima fcientianaturalis

;

cum Metaphyfica

fit

illud cuius notitiacott-

, rion poteft poni pcimuro eius obicdbum ;oronis antem gcneris accidentis notitia

virtualitet continctur in fubftantia

quantumad

fuas fpecics,& indiuidua.

Breuiter igiturcolligendo,fabiedlum

primam

naturalis Philofophix requirit quatuor condi-

iiooes.Pcima,qu6d

fic

ens ccalc,roinus

commune qu^m

tf,

qu^m Metaphyncx,meicrpeculabile. Secunda>

pats dc fubftantia incorpotea patct,quia

quod de ipfo

fubftancia habeat paffiones

fio fit

fit

aliqua paf-

ptimo raodo cxpofito.Tettia,qu6d

calis pailio

ptirao deraonfttabilis

:

ma conditio eft,qu6d tatio iila,pet quam demon-

pailiones

pa0io de ea , diftinguat eam ab fcicntiis;& hsc conditio eft fotmaliffima.

fenfus,non poteft poni fubiciStum in naturali

His

vifis

,

videndum

eft

quod eft

aliis

illud eiis

non

Philofophia ,

in

,

funt demonftrabilcs de ipfa

quac

cil:

,

via

fciemia poffibilis habcri

viafcnfus. Vltima pars probatur

,

quia fubftantia

quo ifta conditiones habeni icpctiti, & ptimo in quo non babeant repctiti. Secund6,concludetur

Coiporcaconfiderataabftradc,cui piimo nata

quo habenticpetifi. Et ptiraoifta: connon poiTunt teperiti in cnte tationis,nec in entc ttanfccndenie , quod cft vnum cognofcibile teale abfttadkum ab omnibus infetiotibus,

quia per raiionera quantitatis , tanquam primx pailionis , quam fupponit ineiTc ipfi fubftantis,

incfte .quantitas

illud,in

ditiones

Cum

te fubftantiam.nec in Uibftantia cotporea abftra-

nifi fubftancia

AcaGcepta. Repctiuntur autcm orancs ift«conditioncs in fubftantia cotpotea imroediate diuidentegenus Subftantiae,inquantumtalis fubftan-

fibi

quod

eft

determinataaccidentia, mediantibus qoibus ptincipium deteiminatafum opcrationum,vt

mocus &

&

quictis

,

quod fubftantia coifubiedlum nacuralis Philo-

fcquitur fit

Secund6 dcclaracur idem

fic

:

Illud eft fubie-

Aum primumfciencix,& nihil aliud,cui przcise,

detetminanc, inquantum fic confidetantut vc habent determinatam forraara. Igitur«/i/«r
& nulli

conueniunc omnes condiciones readprimum fubic&um talis fcientiz fcd omnes conditiones tequifita: ad piimum fubicalij

quificae

naturalis Philofophiz.

&

primo Huius rationis probatio declaratui, parsnegatiua quantum ad omnesfui partes: fe-

:

<3:um naturalis Philofophi2,praeciseconueniunt

fubftantizcorporcx, immediate diuidcnti genus Subftancix.acceptae fub racione illa , fub qua di-

Ptiraa pars

illius

dum eft:igicur fubftancia corporea fic accepca,cft

bct efTe cognofcibilc rcale. Sccunda pars de ente

Minor

ncgatiux patet. Didum eft enimquod ciim Philofophia fit fcicntiarcalis,eius fubiedum dc-

,

quia

cum

fit

fubicdtum nacuralis Philofophiar.Maior eft nora. paiec difcurrendo pcr omnescondicioncs. Scquicur igicur conclufio , illud , quqd ccnco,

&

magis

contra(fta,quim Metaphyfica, eius fubicdum de-

bet efteconttadum magis

quancum ad fubieftura fcicntix nacuralis. 3*" Nuncvlcimo refpondeo ad rariones in contrarium , quibus probatur qu6d eft corpm mo~ bile. Ad primum ad Auicennam dico quod Aui- Ai primum

qu^m fubiedlum Me-

inquanium em, \iens dicit quoddam cognofcibile realeabftradumabomtaphyfica-jquod

eft e»s

nibus inferiotibus entibus realibus. Tettiapats de accidente , patct qu6d cum fit fcientia prima, eius primi fubiecti notitia

non debet

cenna ponic corpm mobile fubieftum j quia ratio mobilii e(i litio magisnoca nobis. Ecfidicatur , qu6d ipfe ponic inquantum mobilc j dico, qu6d rcduplicacio non rednplicac formalemrationem fubie£li,fed conuertibilem paffionis cum

virtualiter

contineri in aliquoinotitia autem omnis accidentis virtoalitet

continetur in alio , vt in fubiedo.

Quarta pars de fubftantia, vt eft genus genctaliffimum , probaturex hoc,qu6d nullum genus ge* taliffimum habet pafllonem prim6 demonftrabilcm de ipfa ; fed tantiim de ipfo demonftrantur

&

Ad

aliud dico

,

qu6d pcr

cerptu mobile

ftinguitur hxc icientia ab aliis

tionem priorcm,vt patet ex

,

non

di-

fcd pcr aliam ra-

Metaphyficx. Quinta pars de fubftantia vna vnitate fpeciei , vel numeio, probatur de vnanumero,quiaindiuidui non eft aliqua paffio prim6,nec fimilitet alia ^ paffione prim6 demonftrabili de fpecieifed ifta fupponit piiorem habentem vnitatcm gcncii« proximi geneti gencraliiluno. Sexta

dico quod fupponit refpcdlu conclufionum co-

F

1

gnofcibilium per natutam motus ; non tamen abfolucc fupponit orone corpus circ inobile adu. Ariftoteles autem non dicit , Nobu tmtemfipponamur , ^uAjknt natura omnia corpcrea, fcd qHodam

N

moueri,8cc.

I

S.

INDEX liiif^

Ad

feenn-

».

declaratis.

Ad aliud.quando dicit quod fupponit motam,

;

prineifalt.

fubic€lo.

ide6 funt de confideratione

paffiones entis

'•

poffic

porea fic acccpca fophix.

quiecis ,medeterminatas operationis , motas diantibus detetminatis accidentibus , qus fibi

tranfcendente patet etiam

5

aucem nihil aliud relinquacur,

poni fubictSbum fciencis nacuralis, corporea accepta inquantum habet determinatara formam,per quam deteiminat

tia confideratur,TC habet fotmam determinatara, ratione cuius confequitur ipfam efte principiuni

pars affitmaciua.

eft

Mathcmatica:,

cft ptima ratio fubie^i fic vt eft pften{am/uprk. Pars affirmatiua probacur prim6 ex fufficienci

diuifionc.

cundo declarabitur

eft fubie(5tura

men non

vna vnitatc fpcciei fpccialiffimx , vel indiuidui, nec in fubftantia incorpotea immediatc diuiden-

icdum

,

deraonftrant illa,qux deraonftrant:quancitas ta-

ncc in aliquo accidente, ncc in Subftantia , vt cft genus gencraliillmum , ncc in aliqua fubftantia

3 O.

etfi talrt

ptimo dcraonfttabiles de ipfa,vtroque modo accipicndo,& pct confcquens de ipfa fit fciemia vna quia tamcn talcs

cognofcibilis dc ipfo via fenfus.Quatta,& vlti-

fttatut talis

J

Qu^ftioVII

Mifcellaneorum

484

Adtertiitm.

INDEX Rerum

qu^

notabilium,

hoc tertioTomo

in

Dodoris fubtilis contmentur. numerus ad paginAm , pofterior ad Marginales notas

'Priaf

^rtthmettcas A B RsoLVTVM

Aecidenttafimtfimplicid.

emne

in DtHi-

44^. ij

nuefl infinitum. in Atfhlutu

vnum ejf perfe£lius 4.tt

alift.

Abftiadim idemfimf

,

iibllraElHm,

remittit.

(*r

coacretum an

178. 11 cencretum eun-

&

dem hahent cenceptHmper/e,

J ^ ^. i j

171.4.171 .col.z

AccidentiuMjidfielium tfuednamfit f

AStio i^entts increati^ agentts J4.J5 ASlio a (jue

dicattir

crtati in tjuo differant?

naturalu ?

3Ji.»4

AElio creata nuUafimpliciter nectjjkria. ASiio creatiua ali^uld prtfuppenit. ASlio creatiua,fimptex, &prima.

ASlie immanens anproduSlitM termini

?

A5lie intellei}tu an dicipojfit organica. Abftralicre ap

ejfe

dupliciter imeU'gi potefi.

A C vnum

Accidens cumfHhieSle nonfacit

3oo.y I

j

i .

t

60. f

perfe.

J4.'4 189.15 1

pct Accidcns dtipliciter redttciturad per fc. 87.18 Accidensidem non potefl fimul ej/ein duobiu fiihienis.

ASiio emnis^tiam immanens,eficircaali^idprajuppefi-

165.10

tum.

ASiie (juemodo terminm aSlionis. ASlie fimpUciter prima

retpiirit

J

tjuare

ihid

.?

&

l

J 4.

o

i

Accidens idem pojfitne effe fitccejfiue in ditierfis fitiieBU varitfemenii€ ? ibid. i .&fiq. i j j . 14. &fi'<j. 1

Accidens immutubiU an detur ?

171 .col. i

Accidens magis dependtnsy tjtikmfubFlantiM tfidfimpliciHtea. zji. )f

^ecidens non Accidens

ens , fid entis ens. dicaturficundum Augufiinum

efi

tjuid

Accidens tjuomodofit fna dependentia

j

?

?

cognitio

an

j

•

Accidens vltimum imperfetlum negatiue.

AccidentU

. i

416.7 4'5 J *7

'

.

J

perfeHiior cognitione fifhfiantitt.

Sf^9 Accidetttii ejfentialior efi dependentia

ad Denmyquam ad

fithieiium.

419-8

Accidentia duo eiu/Hem Jpeciei non poffunt efiefimul in eedemfitb ieilo.

i

Accidrntia inejji non pojfitnt prime enti. Accielentia in

ejuo

recipiantur?

Accidentia non fitnt compojlta.

/ i .4

•

&fi^'

z j o.

) j

49.

1

J18.J

Accidentia ermia infunt compofitOymtdiante fermJi, 1 j 6. 18

Accidentia per tjuid numerentur.

'

5

1

•

J

mum.

34>i4 3 1 J -3

yiElionii ,& pafflonit uiflinEHe.

3

1

Adlualitas ^uartfit impejftbiliifimpUcitati in in ali<juihm non ?

ASfm an recipiantur in tmda potentia. ASim appetitm futre petimsyjman ifitelleSm ,

i

o

Aicidentia Sacramentalia anfint captfcia alttratienit?

44 jo

ihid.^

4/

AQmcaufashahitum independenterdpetemU,fi tur.

I.

1

ASim idem volumati»

,

•

»

ikid.

& tadem pottntia in Dffaciutit & 7.15

tjuarel idem,nonfu in nohit, ASlus imeUigendi anftt ids idfUQe efiSiue.

ASus imelligendifelum

1

5 6j. i

467.18 446. 1

dependtt eJfhttiaUter ah ^ltien^,

C^ imelleSiu. ASius nuUus creatus fimpUciter nectfarius. ejfenti*

4. 1

45 3

AQm EccUfiafticm ftis}

J7»-J 314-^

diuin* cempttit ipfi nectfiariey&

naturaUttr.

Scocioper.Tom.il

tltH*-

Jj8.;

Atim diutna voluntati* tpumtifit amlntm} ASim EccUfiafticm meraliter bonm.

AEius tmnis

f

eaujahilu

Acim honm moraUter.

ASius intelUgendifimpUciterfimplex.

j z o.

3 34•J

3 60. 1

avoluntate.

94.18C7* 19 Aecidentia qtudam eUcuntitr ineffi cempefite ratiene maAccidentia tfiumodo incipiam in materia?

aU^uHm, 447.17

A £1 us adiupiatm m excludat omnem aUum?

ASlusinteUigendifimpUx.

1;6.i9

3^.^6

ad AEliotiem non ejt metm. 3^6./ Adionem fuam quidguid agir,non indigcns materia.ipfum per lc ipfum non cft indigkjns materia, 10.17 expenitur. ASHonii dlfflremia non efl ex inj}rumetif,velpaffis 198.1 Adliuum ^uomede,& in quib;*> attingatpajftuum. 1 j.i6

jHccidentia prepria generantur tdf ipfitformafithfiamiali,

terid.

1 7> 1

agens fimpliciter pri-

AElio vndefit naluralis.

&

111)

ASlio natura nenpoteft attingere materiam > nifiper virtutem alteriui aSionis. 9. 1

4 J i.

Accidcns 4» fit compofitum? ^ccide ns a ejttt haheat exifientiam ?

ihid.

Tc

37 J'** AStti

Index Rerum. Mtiu potentU haltituatsperfellior, ^am non hdituatd. *^7-i

^

.

,.

.

ji£lHi prudentiicirca obie£iatemperanti*, acfortttudinis

fum jpecie diuerfi,

5

4^* '

prudemia tamen non eft

a£liua.

3

'^

*•

5

'

3 ^ '^- 4 tyitlM fubfiantiii,& deterrmnatio ab eodem. ^S^i-s trlpUciter bomu. 4J ^ ' o potentia formalU non opponuntKr. yicins virtualis , •

&

,

3J. 16

Agens perfe,Jine comparatione ad alia quotupliciterfit, matur? 31.14 Agens praftaMimpafo, 330.21 Agens principale an haheat nohilim ohieEium, 3 24.^ Agens principaU manens tale non necejfitatur ab alio. 386.3

3HJ7

A^m virtuofm, ejuia conformis prudenti*. Miui

383.5

fimpiiciter confemandi,

3

aBum imelle^nsnon habituati,

jii}ui prudcmia excedit

& txempUficatur.

prohibens,

Agensomnep erfi agit propterfinem. 2 15.2.238.J Agens omne quod eftprincipium creandi , eftprincipium

volumatis an

j

6o. o i

Agens fecundHmqtiodplm

hahet de ratione primitatit,

minus prafiippenit.

poffit caufare ali^uid ia appetitu.

32.22

Agens tranfeunter,femper agitpropterfinem.

AcIm

368.1

volumatiiretjuiraturnc ad citaetO.

uittnd ex varietate nonjeijuitur varietat inpotentia di1

uina.

4.

6

1

Aliumeffe idempotenti* non fiquitur ex identitatepo24 1 1 ebicEli. tentia, ad Ailum vifus requiritur medium luminofum propter

&

.

I19.I

tria.

in

AElu intelligendi, (^fintiendi efl quod

,

& quo.

Agentis adpajjitm quaprafintia requiratur Agentis itlimitati aEiio non eft noua,

?

3

Agenti omni in duohm auxiliatur Dem. lib Agente extrinfico ejfe nonfacit vioUmiam, Agentepofito

,

& materia approximata

oo-7 9.22

3

80.

necejfario fiqui'

tureJfeEim naturalit, velpoteii fiqui,fi eft.

354. j

Agente principaU agenteneceJfario,minitsprincipalenon agitlihere.

7J

jyg.

j

Agentia naturalia quare non fatigentur , animatafic?

57 de AElu lihero elicito,& imperato.

3

3

'

-i

4/2.10 ASlu omnipofitiuo eflbonitoi naturalis. AEiu vnico intelleElui Dei ficut omniavidet,fic&voin

luntas

omnia

i$.to

vult.

AEim Ecclefiaftici quinam exerceri in peccato mortali,&

<jui

non

poftitnt

312.1 Agentia particularia quemedo corrumpantur,& quomedo

nen?

ah exiftente

farium? AEiiU Sacramentales a quibtu

40J-^ ,

454-^5 300.6

tyicuties anfit forma aEiiua.

A D non peccante Ferbum

fuiffet

incarnattm. 291

6

8.

& quafint,& quam in haheant interfi or-

dinern}

JO.17

mo

,

necejfario

pofterim prtfispponit aliquid a primo

produEium,

34- '/

Agerc in fi an aliquid pejfit. Agere perje perfeEiiiis eft, quam per attHd. Agibile

,

334.36 3 3 6. J

& obieEiitm quomodo diffirunt.

A E .^qualitas melior im^uaUtate.

374«^ 308.10

/Equiuoci non eft definitio. jEtctnkas Dei menfiira. ^y£ternitM, £uum, tempm tn quo difiiramt

& &

infmta,

ty£tcrr/itat:s inftans

iJf-J"

ibid.8

indiulfibilis.

^y£ui menfura

cjttale.

1

quinqtie.

A Affirmatio,

& negatie in

i

57. i

3

70.

i

1

nmUiplex,

eft

70.

1

Anum non cft indiuifibile. t^uimcdi

12.15

tanteinfita

i^S'i

Agibilia Jpecie diuerfa petunt diuerfas prttdentioi. 345, t

22

zALccrnit(>-s

,

in Agemihtss ordinatis, quorumfeeHndumdependet apri-

& quando pojfint mini-

flrari-i

aEiualitatis

aEiione maiori indigent fulcimento.

Agentia quot,

45 5 . 1

?

1

Agentia , quanto maioris fitm

tAEluiUieri Dei an aUquidaddant fitper aEiumnecef-

KAzmo

227.10 332.29

,

&fnga

A G

,

& quando? &

quare, Agens agit ex fuppofitione materiA, inftamisfoUitmtur. Agens agit performam, Agens aUqiiod quanto plmhabet de aEiualitate,

&

minm

ratio aliud

312,1

31.19

330.20 minus

&

prxfupponit infua aEiio-

3622

ne,&e contra. ,

&

*8.J4

4 1 o. 1

&

A

348.1

N

A nalogia vnitoi quid, & quomodo fitmatur.

3.15

aUcuipu conditio agendi,

268.7 Agcns an producat aiiquid in intelUEiu pojfibiU ? 365.4 Agens corporale eft fiijficienter pafto prafens adaliquam 315-8 diftantiam, Ucet iliud non tangat. 30.12 Agens creatum agit aliquo prifiippofito, Agens ma.vime agit in to in^tanti , quo indu£itform.zm,

medio.

31/ -9

&

19 in Angelo non

efi

•

.?

materia.

3 9-

& illuminatio.

3 3

1

o

1• }o

Anima alitereft aEim corporisperfuhElamiam,aUterper potemiam.

73-59

Anima an cognefiatfe ,fues habitm ,& aEim

ittfuitiMe?

131.8 qiiidam negant.

Anima an

ihid.

diBinguatttr realiter

a

fitis petentijs}

9}.

14 epinioncs varia.

Anima Anima

ihid.

fi-t'n.

&

J.94. 1 1 7 J •9 Chrlftiex intelUEiione infinitorum quare nen in-

Chrifii

eft

i

menfiiraaliarum.

finital

Anima Anima

Agens natnrale quomodo haheat aElits contrarios. 5 f 9 7 Agens necejfarium conditienate , quantum cftdefe , tclllt

ibid.\6

Angelm primm cur nenfit perfeEiiefimpticiter? 2 3 9.8 Angdi intelUElio qtiomodo rnenfiretur ? 193.34 AngeU motm anpojfit e(fe continum , difiretut 1 89.

Angelorum locmio,

12 1.9 Agens agendo debilitatur

Agens aliud ,

^ Deo dupUciter confideraripojfunt.

Angulus effentid diuina ma.vime appropinqttat, 1 1.3 i Angelm poteft aUquid in remotum agere, nihil agendo in

AgCndi modmfiquitur modum formA aEiiua , quantum 8.17 ad perfcEiionem, Agens ad intelUEium ,ficut lux ad vifioncm , quofinfu?

tanto

a

q ui tas quidfit ? Aiceratio, rnotmnonfitnt invirtute. i

^^77 •^7

3J9'7

,

I i

Analogum quomodo pradicetur}

inapfetitu.

de poJfibiUtate

A

AI

178.29 F

intelleEiu ,profecutio

A L

cognofiitfe

i;<3. ,

51

&fues hahitm per fpeciem exprefI37.i*

dttpliciter confideratur incorpore,

p6. 16. 103

.

12

Anima eFi ingenerahilis ,

& incorruptibilii,

80.6

Anima

Index Rerum. jinim»

e(l teta

in tct» cerpore ,

jinima extr* corpus/imit

Anima futU

& tet» in qnalibet pArte.

nuiltiplieiter.

101.4

mediante intelli^entia quoad operatienes.

7.6 Anirna humana jfi confideretur vt dans cff^sjHhfiaminlf, qHomouoform* corporis ? 7 } -5 6 jininuinon efl in (orpore pernudumpHn^i, loj.io necficHt cloHUi in rota.

ibid,

AninMnonptteftfe ignorare. ^nimapetit corpm organicHm , vt primHm i;o.}i Anima quemodo cognofcatfi per aEliu fiios? uinim* epiomoiofi cognofiat intkitiHe ?

Anima qHomodo fatigetur

'}/•*•• perfcElibile,

1

00.

i

}58.9

> 3

<$•

^J

AppichcnCio fimpiexemnisprimoeftconjufi.

A R

287.9

Aii ad ejficiens Jpe5lat,&eftadliua. Ars aiiter,& aliter voluntas indeterrmnata.

357.4 317,1 S

Ars anfit aSiiua ?

04. J x66, i }

Ars quofinfa dicatur

operari mediante natura.

Ars fisnutur profpecie imprejfa a Philofipho. Ars vnajpecie non efl omniumfaSiibilium.

oi,

j

re
ad ag^ns

,

7. 9

3^

exponitur.

4

> •

}

6

J

jo.

1

.

1 1

ad

Attificidh^ vt adartijicem, fieemnia cemparantur

Anima rationalis pritts natura eft,qKam vniatHr,e contra dealijs.

Deum.

8.

A

jz6.ii

Anima fcnfitina bnuifitne ab

intrinfico ?

Adimi latio,

8j . 1 8 1. 1

Ajfimiiatie fermaiis

Anima fipar.-ita a quibus motibM quitfiat ? jinima vnde determinetur adfitos atlnj.

9J i1 96.16

Affmiiatioformalis

•

Anima vnius nullo modopoteft effe in corpore alio. 1 oz./ Animt Chrijii excellentia. J9 11 Animdcum corpore vnio eftperfetiijfitna. 77.7t^C^ 7}. 1

.

78,7J.C^74

virtiialisad

}oo.8

ttquiuocam. ,

& virtuaiis.

}

Artributum vnum anpojfit iateiiigi, autviderifine ali», 4ii.7

64.1^ ' }

6-14

ea abfilutc diftinSia,

quit ponunt,filuunfur.

387,1

A V

ibid.

Anima notitiaprocedit ab aEiibus. Animt potentias ejje accidentia ab

98. j z.pj).}

j

vnione varia Philofiphorum opiniones. 6 1 . 1 z

6z. {)

Auerrocs

hoftis iegis

Chriftiana.

^S^-S^ i^6.^x

Auerroes negat Deo infinitatem intenfiuam.

Auerfio cuiw potenti
Animam ereari vnde coUigAtur ? Animam ejfe formatn corporis ex altjs

}

J }•

}

•

l

Auerfie nonfitper cognitionem collatiuam vtriujque ebieEit.

Auerfio inteilentis ne confideret obieUum

,

35 '-4 quare non mi-

racuium,fictitfi ignis non combureret.

ibid.& 14

refelluntur'

i 2.

A T

ipo. 1

iiem ordinata.

ar^menta,

}i. 1

}

adcaufam vniuecam,

Attributa quid dicant ?

Anima immortalitate. Animx inte/leSiiua vnio ad cerpus , eft intima.

de

1

S

& aElio dupiex.

Aninta finfitiua in brutis a quo prcducatnr ?

Animx

*

3io.n i

•^<>

>

i67>4

Ati&oteles pauca demonftrat ptoptct quid.

Ars

drfiq.

de

)}

ibid. 1 6

&fiq.

.

guitttr.

Applicatio eaufk adagendum quidfit?

Ars, non cognofiendo inparticuiari,faciie errat.

?

jinima qnomodofit in corpare ?

Appetitum ejficere ailum vlrtutis infi, arguitur. } j %.$ Appetitum nenpeffi tendere in deiiiiabiie vtfugibiie ar-

} ; z.

Auguftiuus quare credat Euangeiio?

i

o

}70^4

16. 1

A

B

caufis negantalij,

C^.i^.&fiq.

Animam

intelleSliuam

ejfeveram,&Jpecificamformam

corporis, ejienditur.

Animam noftram «0« tamen

Cij.iy.&fiq.

cognofiimnsarguitiue.

fid bene Jpeculatiue.

Animarn Totionalem

creari

vnde

conftet ?

ibid.4

Beatitudinem naturaliter appeti

i

}?}•}*

& qui partem eiui rationalem vniri cerpori cen61. i^. & i6. non formaiiter.

fiibftantialiter,

eorum argumema.

6j

foluunur.

. 1

6.

' J J

fitos habitus.

Anima non tft materia. Anima Brutorumfintne tota in

} ?•

ibid.

&fiq. 1 05

17

de hoc varid opiniones.

ibid.

&

.

Beatesintelligere

Deum vt

B

,

Bibliorum

iibri

Bonicas

agere.

$

oi.6

l6y.io

Anni variatienes fitntpartes vniiu temporis. A P

1

8j.1

JJ9.8

Appetitui quomodeper volumatem,& intelieEium tempe?

opcr.Tom.I

3i9«7 II.

.

47*«5

O 452>io 45}. ij ibiJ.

Benitas moraiis habetjfiiam maiitiam eppefitam. ibid. i x eft

p

i o 4 2}4.ix

in omni aSiu pofitiuo.

Bonititisjumma*resrationes.

.

10. neceffitate veiit Dem ? Bonum anpoJfttapprehendiabinteHenu, & vcnim «pi

a voluntate ? perfedum idem. Bonum, verum an difiinguanturformaliter

422.4

peti

Bonum ,

& &

Bonum infinitum ebiellum proportienatum

}}

?

7 •»

422.}

diuina volunm J

tatis.

Appetitus non tendit in obieiium vt apprehenjum ab intelicnn.

89

Bonitatemfuam qua

& ral

8 6.

}

I

anfint omnes Canenici.

efttripiex.

Bonitds naturalis

& fiq.

80.4.^

tiene.

}

3 89.

infinitum.

Benitasgratuita babetjitam malitiam eppofitam.

1

75.

creari probatur authoritate

Animas non iterariin corporibm.

Scoti

videre infinita in Verbo arguittfr.

B

50. t)i.^.

Animttfingult an crcentur.

ret fues aElus

tia neceffaria.

Beatum

1

81.8

Animtplures anfint in homine,

eft

arguitur multipiiciter.

Bonitas gratuita aSius quafit ?

Anima non origifiantur ex prima.

Knn\\i\\iuo'non

,

1

in qualibet parte corporu?

104. 1} varit opiniones.

Animas intelleBiuas

•

ibid.

*5 2 • 3 8 }8o.}

379.« Bcatusy? neceffario amaret, voluntat abfiiute ejfetpoten-

1^.6^.&feq.-j6.66,&feq.

Animamfi intuitiue vidert probatur.

&

&fiq.

i^S'7

B E

Bear i in duebm repugnat. Beatitudo quatuor perpetuatur.

jo.

Animam rationalem vniri duntaxnt, vt moterem, qui dirant,

Aculas anmoueatpiiamefteSiiue?

ibid. }

i

intnitiue.

B

4. 17.10.11.

Bonum, quod cenuertitur cum ente , quodfit ? ilS-S 2 9 } .6 Bona du» quandofiint meliora vno Bena infinita duofieffent , veiuntas non quittareturin

vn:

*i}-4o

Tt

a.

B.R.

Index Rerum. B

R

Cau/iprimte vnitatis triplex conditio.

quMetfme

BrutOrum MuntAuntnetouln

corporit.

Canfit. prioris influentia

non

5.17

tranfmutatio poflerioris,

ejl

fid ordo caufarum,

104.1} ibid.&feq. 1

vpiniones vnrix.

J.

C^lum

abeius mteria priuationem ornnis

Qdi formanoHteUit

cum alijS.

J

Cau/A

04

cuilihet ajjignandui

293. efiproprius,&primui efcEim.

}o.8 Caufalitas an varietur

.

88.31

Calor anjitprincipiumrerum naturalium.

7

^

">&"•

304.6

forme..

C*ii maieria eiu/Hem ratienis

'

Cau/i, ^quiuoca minusfimilatureffe6lus,tamenperfeQiits

69.41

Cdum noneftanimamm.

•

10

ij)6.

corruptibile.

i?

Catifitfecunda iibertatempoffefiare cum neceffnate prinu, arguitur. i^o.col.z.

C A efi

3

1

adprimum ,

& fecundtm caufa-

f»"'^

}01.I2 _

Carmcn vnum vnius melius poemate

196.

alterius.

J)

Caufa aclus fecunditm entitatem eft caufa ciufdemfecun-

i^^7

dumfingularitatem. Caufas.quiHOcaperfet}iorfuo

Caufa caufae quicquid eft, deheat intelligi

y^uomodo 3

?

o7 8 •

&

m-4

tum.

eadem anfit oppofiterum ?

J

o^- J

CMifii ejfebluum ordinatoritmnonpotefiinprimumante

411. 16

jecundum.

liter^.

eft.

i,,..

Caufiitumfitbdiuiditur.

ibid.^

Caufati relatio adfingulas caufas fui.

CaufidtMordinatt Cattfi

3

dua fithordinata

dicttnt

qitam vna tantitm.

1 o i 1 Caufi extrinficafine imperfeElione caufant. 309.'/ Cau/i intrinfec* dicunt imperfeElionem ,extrinftcanon. .

;.i6

effentialem in caufando.

&

Caufi per fe,

Caufaformalis non coincidit cum alijS, J '9 5 Caufa formaUs quando addat aliquid perfeBienis caufi

Caufi quomodo coincidant,

1 4/ . 2 o

Caufit imme,liatior cfeSiui an magis determinata. J Caufit in aElu an phu dicat^qnkm caufa in habitu? Citufii

indeterminata duplex.

J

1. i

•

J

eft eff^Elu.

.

iJ

CMtfit nonfacit fimplicem mtitiam caufitti, nec intttiti-

uam

144.18

eitts.

CMtfa perfeSla nihileget,vt agat. Caitfaperfe,

&

per accidens quid?

cattfa

caitfat,& idem de altjs

cattfis.

prima fimpliciter importat primitatem

cfficientis, fornitflis

.

2

& quomodo non.

Canfifihi inuicemfitnt cau/i.

Caufi vtftnt ordinatA , non

j

rcqtiiritttr

Caflfiirum erdo .emincmia

,

228.7

in Caufis

tft

ordo dependentia.

*17 7 •

caufiirum non eft dependentia. 2

aqttitiecis

noneft cinultes.

199.«/. i

k Catifis daahtu

in Caufis talis eft ordo} qualis in caulatis,fecundum

i

8

totalibus aliqtiid effe reptig nat.

rationcm prioris,

118.12

receptum.

Cattfaficundaplttspoteftin virtute primt, quampropria.

255.39

& pofterioris, explieatur.

9.10

C E

Chrifii anima menfiira aliarum.

Celebrans in peccato mortali duo cemmittit peccata,

454.18 Celehrare an liceat aliquando,& nen comunicare.^f j

Certitudoduplex.

ficundltm Philefiphos?

infitfam

,

acqttifitam?

ab illa.

Caiifitfuperior non caitftt priits natura inferiere.

li

ri

ftus anfit ohieElum Theologitt

Chriftuseftvntu, atitid Chrifttu

eft

vnum

,

tar/ien,

& plurafimpliciter.

Chrifti corpus erat merttttim

ad

407. 204.2

?

& aliud.

Chriftttm ernnia deduci,

ibid. i

173.10

& viuum. & ad creatitrarum

-81.9

,

omnitim

86.1}

/« Chrifte an fint flura efle. eft

^o j

vnum t^t fuppofiti.

C Circulus nen

oi

Circuminccffio eft creditum ex

}

o

.

6.^8

3

.

&fiq. 106.6

in caufis ttquiuocis. creditis.

iS^-S

289.16

C O

o6 2

29 6.7

efi

.

I

3 J 6. t . i

qukm

'370.4

217.6 }

1

C H C

in Chrifto

Caufitfitfficiens diEiamitiis erronei.

.

'47} -6

tcrmimim.

i.ii

Cutt/x primt vnitatii tres tnodi explicatittir,

8.7

JJ^-J 214.1

in Caufis datttr erdo effentialis.

Caufafecunda non pr<emouetur a prima per aliquid in ea

poffit ?

1

in gcnere

•

communis caitfatum commune.

1

inter Catifks eft orde eminentiit.

,

Caufiiprimt cenfiniatio anprohari

6.

112.14 228.12

i } o. z

6.

alteri, nihilacdpit

1

226.4

vnam effe ab alia.

Caufis accidit

an Certitudo maior haheatur perfidem

Ca'f/i

3

rton dcpendentia,

Caufitrum vnitas magna in homine.

.

,

1

nj-J

Cau fationcs

&finalis.

requiratitr

09.

ab alia.

303.3

inter

&

248. 29 Caufa fiibordinata

}

.

Caufiirum ordo interfi.

35)8.4

.

I

o. 2

Caufanim ordo,& efficientia explicaiur.

Caufas non

&

3

06. 5

vnam effe

pofteriorfitnt reJfeEiu eiufdcm, }c8 Caufa prior , JIZ.15 301.10 Caufa prior quomodo prius caufit ? 511.11 Caufa qu£ tokat priuationes aliarum ? Caufa quanto prior, tanto paueiora fupponit. J 07 ibid. Caufa quanto prior, tanto perfeEHer. iio 1 quid caufatum ? Caufa quid, \li.$.&6 Caufa quemodo coiinofcattir per ejfeSltts, Caufit quomode prior effeHu ? J oJ Caufa realii relatione reali refertur ad effeEium. 12.16 140.8 Caufa fccunda an determinetttr a prima ?

Caufaficunda quare

}

306.}

Caufiirtim dttogcnera dicunt perfeElionem.

inter^

Caufaprima caitfMumprimum,& fecundumeedem modo Cattfa

217.6

ah accidentaliter

328.16

.

Cauft indeterminata exfc,qtionwdo determineturab alio? }i6.i4 3 ' 3 4 Caufa nihilperfeElionis accepit a caafato. Caufii nobiitor

effentialiter ordinatt,

etdem eofdem,

erdinatu differunt in tribtu.

1

J 7 3' 4^7

3

tamum. 299.2 maiorem perfeElionem,

effeElus oppofites,&

•

G

09.

perfeEliores altera

CoHfafimtanonfacit notitiam perfeEHffimam pojfihilem 144. 1 dt caufiita,fecus de infinita.

eminentcr ?

306.3

Caufs an coincidant ?

Ji/.iJ CaufA ordinem hahent

,

i-c. z

Caufiitumpofterius an dependeat k caufato priori ejfentia-

217-6 Cau/i oppofita habent

.

J

2 } o. j,

1

& caufatum ni^il eftfecunJtum idem. 09 C<*ufaexcmplarisformaiis & vltimusfims omnium idem

Caufa,

in virtute alterius,imperfeEie caufat.

Caufatum enme eftpoffibile.

Jj8.(5

effiElu,

eft caufa caufati

1 17- J * Caufa cogmfcendi aliquid duplex. J 1 4. Cau/a contingens nebilior necejfaria,& tjuando ? fimiliter caufa^auja diuiditur in quatuor membra ,

(^auft

Caufans

Cocxiftere

dtipllciter poffitnt aliqua,

Cogit«biJe/«n8?«?/OT eft infinitum.

S 1 9 8. 146.24 i

Cosni

Index Rerum. Cognitio ahflrAHiuM media

pojfttne htdjeri dt

Deo ptr

UmitMum ?

4)7.1.

MLiejuodcommune reprd/intatiHMm

Compefitio omnts longe.a Deo.

197» ' *

omne

ens, intjuantiim ens, eft in-

Compofitio

ijuafitjHitur

,

determinata. ioid.^

reJiiuiturtjModfic.

Deo /ecundttm 4}5»>o

Cognitio dhftraSiiua non peteft dari de

ThomiftM.

Cognitio ahftraSliua poffitne dicicognitio/cieniiaUs.ibid. i Cognitio abftraSHna poteft dartde

Deo

in viatore.

4J x.}

intuitiua mediata pojjitne de to haheri?

ibid.6

vei ahftraiiiua immediata.

;bid.

7

456

Cognitio accidentis

an

.

perfeclior cognitione /id>(lantia.

Cognitio aUcuiusin vniuer/aU

t^onfiifficit,

aliejtie

determinat» ibid. 2

amonftituaturpcr relationem?

Compofitum exfimiit

19.

J

1

149. j

ntceffario ftniium.

1

Compefiium nci .j/ario habet duuipartes inirinficM.i 1 6 / Cempofitum nenftt expurofimpUci. 8j / 1

.

CornpofitumperfeEliusmateria

,a

ejua

tamen dependet.

219.10 316.10

Compofitum perfi terminut generatienis. Compofitum ^uid dicatur. Compofitum

364.9

cum

fitperadditefit in omiiibus entibus contpofitio.

Cumpofitum

Cognitio ahftrailiua proprietatum perfinalium pojfitne

hahere rationemfiientia ?

41.10

in Cempefitiene indeterminata

vtvoluntas

vnum

ii.S

,vnde proue-

(juod pefftt fieri exaiio

niat ?

IJ6.10

Compofiti vnitM ab aBu.

108.

Cognitio cau/arum perfeHa non hahetur fine cognitione

Cempofiti vnitM ab extrinfeco.

1 1 6.4

419.9 via. i68.8 Cogniiio confu/a,& diftin£la,dftraSiiuay Cognitio datttr in homine,<jua terminetur ad aSualem rei

Cempofiti vnitM cui magis attribuenda ?

35'«*

velit illud inparticuiari.

cau/a.

&

'07'7

exiftentiam.

Cognitio

Dei aliaJpeculatiua,aUapra£iica.

17.

49

Ctgnitio entis nonfiifticittVt voluntM velit illud diftin£ie,

61.10 vnapars non includit aliam identice. 137.1 Conccptus aUus dl/ferens,alius primo diuerfits. 176.4 Conceptus communijjimus nihil aUud eft,prtter ens. 283.7 28 1.5 Conceptus communiffimsis tantitm vnus. in Compofite

Conceptus de Dee

& creaiura tpiomodointeiiigitur?^ 19.7 18

ConceptHs determinantis conditienes. Cognitit intuitiua,& abftra£iiua in

451.1

(juo di/Jirant ?

Cegnitio media inter cognitionem ftdei,& patria,poJfitne

deDeohaberii ijUAftiorefoltiitur.

Cenceptus

e/fentialis excedit

Conceptut

infiniti eftperfcEiior

in

efi

tantitm iti vniuer/aii.

^-S^-i^

Cognitio prophetica tpta fit? Cognitio prophetica vera,

47 J »7

Cognitio ^uomodofiat ?

1^7'*-

Cognitio rei ejut nonfitfiientiftca ?

1

ihid.%

07.8

Cognitio reifingularis, vt exiftemis,magis tribuiturfin~

Cognitiofiientialis

^uemodo pojfit dicivirtuaUter, &for-

maUter? Cognitio finfitiua qualiter fe habeat

irt

4iS-7 ad intelie-

ordine

iiiuam?

;

& conceptibus perfeSiionum 27. 470.

Cenceptus infiniti non

eft

omnium

ncgatiue perfeEiiJfmus,

46 8

muUiplex

Conceptus nullus

Conceptus perfeEiiJ/imus po/fibiUs de

inpuris naturaUbuseft conceptns entis

ad Cognitionem perfeSam

alicuita

non

necefiario

virtualiter inclufa cognofiuntur.

i77«o

Cenceptus epiiditatiuus eft primo diuerfut ab

182.5

Concepius refilHbilis

eji

^7^-^ 466.17 ihid.

Comeptus ftrnpUcittrftmplex quid,& eptid

ibid.j 1 1

4.

j i

(impiex. 2 7

j

i

.

466.17

ConceptusfimpUx.

Conceptum de Deo ejualem hahemus ,

aUarum emnium ^uedfitfundametum? 1 07.9 Cognitionum omnium infima ejuafit ? 106.6 quifit intelle^iui propriui.

aiijs.

dif^rens.

ConcepiHs ftmpUciierfimplex.

110.19

'

181.1

omnia

Cognitionti

Cognofcendi modsu

178-

Cenceptus quiditatiuus efi communior refiluto.

^74.4

Cognitiones finfuum iudicio intelU£iHt fitnt imperfeiia.

in Cognitionibui humanis datur ordo.

461.1.

infinili.

465.5.«^/?^. 464. per tetum.

ConceptMsfimplex ejuisfit.

1

1

•

haheri a viatere

Dto

eft irrefilubilis.

ibid.&

5

'

i8i.f *78

?

&

C^ 2 4

e/fent infiniii

conceptus.

Conceplus primi ejuotfint

virum^ue.

.

*7^•

immediatus enti ,

ejjet

Conceptus primo diuerfiis

tjuid

2j

466.17

51J.I

&

.

ejifisfit.

Conceptus multipUciterfumitur. fi

1 .

intrinficarurrt.

fecMS pofitiue. Cencepttis

28

& 471 .per totum.

Deoper ignorantia,& negationem. j 78.4 Cognitioni* fenfitiuitgenw omne dntur tn homine. 1 06.4 ad Cognitionem de re quidfit,concurrunt apprehenfio , iudicium. ijz.io

Cognitio vera de

t

.

ad extra

conceptu rerum

Concepius obieEiaUs multiplex

II 6 . J

fui, (fuam intelle£iui.

Dee

^69.i6.&

1^6.^

Cognitio perfimiie

^uiditatiuum.

4Ji. ibid.t

Cognitio perfeiiior HOturafingularis , «fuam natura ta?ttiihi.

1

Concepius entis infiniti eftperfeEiior conceptu perfeEiitnis attributatis. 468.14.469.470,47 1 .per totum.

& qualem intendi-

mus?

378.;

Conceptuproprio poteft aliejuid concipi dupliciter. 467.

'9 Conceptusfingularium nen

179-1

inciu/i.

Collatio intelUnm non re<juiritur , vt voluntM auertat eum. 35 '.y Color (juomodo mutet vifim ? 3 50.

176.5 Conceptuum refilutioftatum habet. Conceptus primos tet ejfe, ejuotfunt refoliitiener , nenepor^77-i tet.

Communc iatius patet, eptam

Concipi

1

Cognitio

nece/faria e.x

vniiierra/c.

179-4 terminit confuse cegnitis eHfii-

biUs.

Compar.ita

,

369.)

& cennumerata vnittecantur.

Comparatio duplex. Compofit^o accidentalis an inferat

18

1

.

}j8.io e/fentialem?

197.

Compnfitio an fiejHutur ex diftiniiieneformaU ?

j

Compofit io duplex in corpore humano.

7i--SS

Cempofiiie efentialis non fetjuiiur ex mole

,

j

ficundum

ConAcmaziio, &faUtt

ens, in his, ejuafitnt degenere/itbftantit,iliud in-

Tom. 1

1 1.

tot filint

41.15

hahitus

346.5 »76./

neftra dependtnt partialiterk * 4« 5 *

libertate neftra.

4? 4-4

Conditioncs e/JentiaUs fiitntitt. exparte obieEii,

Scoti oper.

ihid. ,

diuerfi.

Compofitio ex inJeterminato,& determinato,ciimfiquatur

dcterminatum eft vere fitbftantia,& qu* ?

179. *^'.''

Concipitur perfeEie cuius nihll iMet. Condufionesjpecie diuerfi quot /imt

& accidentales.

emne

^

tpiid diftitilie.

Cencipiptrfiejuid}

197.11

.Aiierrocm.

&

Cenciufienum in^ordine variaiio.

1

94.

confitse epiid,

^^

...

& fuhieEli.

i^'d.

Confcflio non prohatur naturaliter necefaria. Confufum idem peteft e/fe, diftinEium.

&

Tt

5

J

&6

91

•

l

179-5 Conft

IndexRerum. Confnjh (juomodo

dkmhr prius

imelU^u?

cognojii ab

CreaturA foiut Detts potefi effe caufa

totalis.

33.9

Creaturam annihiUre , aut conferuare pojfe ejuomodo di-

117-44 Coiiiugium mmraliter non

conjiat ejfe

Sacramtntum.

cipojjn? 57.29 Creaturam non pejfe Deo primario coeperari , dupliciter ^

Confccrationem an liceat

ali(jHandoJimuUre,

4J5

Contcnca/Sf^ vniuerjkli in (juo conueniam ? Contincns injinitum an ideo injinitum f

Contingcns^«<W? Contingentia wWwr , <]uam neceffitas de Contingemia rerum dubia

Continuum

in caufa,

j

z4. 3

5

.

talis,& visjiminariaaliarum cognitienum. Creatura an in memoria Dei, vel in intelligentia

•

3 1 7. i

J

4 . &fe(j.

j

.?

45j

indiuifibilibpu.

o

1

.

84.

1

in Continuo quarepartesnon varient fpeciem,ftcut in dif-

143-18 188.16

creto?

Continua nonpoffunt componi ex indiuifibilibtu. Contradidloiiay2/
Con

t ra ri

a mediata

Contrariafunt in

,

&

immediata,

103.1 8.

triplici differentia.

Contrarietas qut re^uiratur interagens,

potejiimelligi. iS-iin Creatura emni inteUeEiuali eUtiir cognitio experimen-

75 8

23.18

ejualiter haberi pojfit fiientia

non componitur ex

1

iJ9'6

3

tria,

Joluuntur ?

de Contingentibu)

.

2 G^).

Creatura. anfint in

memeria

364-9 Creatura producuntur a Creaturtc

1

'

3 3

tem,decUratur.

Coopcrari Deoprimario creatura nonpotejl. 35.10 Copulata tjmmodo dijiinguantur, 44^*3 in Corporalibus tjuanto plta alicjuid habet de anualitate,

&formalitate, tante maioris efi amb/itts,

i

CotToptiotriJiiitjiUitft.

j

Creaturarum eff^e cognitum anfit

30i^9

C R Creata omnia vnitatem appetunt, Creatio eji tota caufa rei creatit, Creatio

efi

58.1

totafimul.

Creatio noua non

efi,

ibid.

quandocun^ue nouttmaliquid datur.

9.11 Creatio quid ?

31 6.p

40

?'

Creatio tjuomoio tton mutatio Creationis termintu quis ?

•Dfo.

175.18

Crcaturas habuijfe efle reale ab eaerno

ris

non dejiruit ajpe£ium a, uf&

Creationem ajfernm Tbeologi,

•

3

•

411.1

affe&M cau/i

Jiiperio-

24.32

inferiorit.

aut agere

,

561.14

expenitur.

D E

DefciSlibilitas neceffario fiquitur voluntatem creatam.

356.i 27^.1

reft>lutoriApropofitiones.

Denoroinans^nW, & per fi diffirunt i

185.8

Depcndentia primam,

1 1 4.9

effentialts extrinfeca

ficut nec inter

ipfits

tantum ad caufitm 1

Ijependemia ordo.

Dependerc

2 1 o. 2

216.4 213.20

creatura.

ne^uit idem adduepritna.

^5i'}9

& denominans quemodo differant? 183.8 & deterrmnabiie non habent vnumperfe

Detcrminans, cenccptttm

,

communem.

^7S'^

Determinans,& dcterminabilc prim6 diuerfa,^«omodo intelligendum

I» Creatione

oi 4 ceoperari \Dco? 1

qualium creatura

neijuit

ibid. 1 1

qtialiion potefi ?

deCreationertrum

ejuidfinjerit Arijioteles?

6.1

Crtatione rerum,variorum varite opiniones,6. 2

7-5 -f^ 7 Creatura includit relieSium.

Creatura

niijil

.

.

3 .C^

4

1

6.

4.

i

o

agit inijuamiim ens ,Jedinqtiamimtale

lo.ij

ens.

Creatura non poteji agere, nijivt injirumentum,

3

36.18 Creatura non potefl dircEie annihiiare. 31.1 Creatura Kulla ereare poteji. Creatura mt/la poteji fcientia propria accedere adperfe188. ii

Bionetn intrinfecam Dei.

Creatura omnis alicjuam gerit Deifimilitudinem. 1 7. 14 218. 1 Creatura emnis tjuot/wdo compejita ? 49. 1 Creatura ^udibet ejtiomodo ad Deum referatur ?

4^o

Creat nra ejuidjecunditm Henricum.

• '

3

4 7- • i Creaeura tjuomodo depcndeat a Dce. Creaturarationalis Jitne capaxgratia, anteejuam Jit in '

toG.i.&feej.

effeUu?

Creatura ad

Deum relatio

eji realis

,

Dei vero ad creatu\-j.i6

ram,rationis.

Creaturt. effi^M propritu,& primus ejl tranj7nutare,Dei

vcro dare

30.8

cfle.

CreaturA

cfTc in tribtu differt

Crtaturt

cflTe

ab

cfTe Dei.

neceffario dependens,

Detcrminans,

^77'9

& determinabilefi non effentprimo

diuerfisy,

dareiur proceffm,

28

Determinans perfiincludttur, denominansnon, Determinamis cenditienes. Determinante vltirno negato, fiquitur negatio ,

1 .

i

181.5 ibid.f

&

infini-

181.1

tas.

DetcrminatlQ diuina volumatis anfiet oum indeterminatiene volttntatis ? 155.46 D e u s a^u eperaas. 163.2 Dens agit neceffario neceffitate confiquentiec, 2 4,9 1

Detts agit propter finem.

6.1

8.7

117-7

caufas,

Dependemia ordo dttplex. Depcndemla reiatiofifit in

Determinans

Ji

(le

DAns

ibid,

& negant Thilofbphi. 353.

in Creatione erdo feruatta,

& in

arguitur.

,

D A efle,

149. 30

Creationis termini cjuifint ?

Creationem dtcrnam admittit Philo/ophut,

o

1 . 1

3 } 3

6.18 156.50

necejfe ejfe ?

Dependentia non efi inter caufationes caufarum.

3 6. i

2

j

Creaturis Jingulis corre^ondet quantitoi perfe^lionis in

Definitiones,y?«

. 1

.

408.5

Creatura quomedo procedant k prima caufa ?

^3

•

436.4

1

^uomodo in ellc intelligibili fupponant Trinita-

in Creaturis effemialiter ordinatts

1

& patiens,

Conuertibilitasm/?/(?*'.

Dco immediate per modumgra-

tuit£ volumatis.

317.14 Contrarietas triplex.

,

108.9

409.9 vel in imelligentia Dei? ?

1*7-9

Dettsa viatore non potefl cognofiiintuitiue ex purisna-

^Gj .ii

turalibtu.

ihid,

neejue coneeptufimpiicifibiproprio.

Detu an

alitjuid poffit educere de nihilo

,

variorttm varia

28.

opinienes.

i.&

29.2

Dens an cognofcere pefftt infinitas Jpecies numerorum, 150.44 Deus an habeat rationes imitationis in infinitum? 1 4 1 1 2, .

141.

Detu an

1

necefftrio velit efle quiditatitium

404.1 Detu an poffit facere fitbfiantiam

abfijue

creaturarHm?

omni materia?

44.18 Detis anfit menfura vnigenea creaturarum ? Detis an videat infi difiin^as formalitates ?

\

70.

i9i'9 98.32

3 1.

Detts dupliciter dicitur agere.

ibid.

Deus eft omnia contemplans per vna canfam reaiem,^ i\.% Detu

Index Rerum. Dnu tjt e^HO mMM excoghdrl ntijHlt, 198.14 DeMt& CHufi/iiuntU ttn alnjuid perfeSiiu cau/ant ,(juam ,

Ueiu

JeliU

Deiu jinu Deu*

?

vliimtu.

^S ^-i^ 9.11

in duobH4 auxiliatur agenti emni.

Dem intclUgit alia a /e,fe(.unuum Arijiotelem. 'Deui libere agit ali^uid, alias nulia

DcMi

necejfario vult fuam

ejfet

bmiiatem

,

z; c,/

Ubertas

nontarnennei.ejjt~

ibid.

Deui

I

fuam

J

1

honitatemf

ejfe ,

alia

afe confertuire, vtl

ad extra vUa

nihil caufat mediate

,

294.

vel immetUate neceffano.

•

1 1

Deum ejfe inftnitum tx infinitorum intelleliiont, Deum tjft tmeUigentem vnde moniiretur

142.1/ 2

?

Deumejjequornaitu cogitari nequit.

Deum ejfe tautum vnnm. Deum ejje voUntem anpojfit demonflrari? arguitur.

j

6. 1

^9S'S 2f2 j8 2 88 1 .

2 84.

1

.

.

ponerit

,

\%.x.^.&feq.i^.u6.&feq.iQ.iO

DeuM tiberc agere , vetneceffario in

240. S

Deus nihit intelligit mftvirtHtefingHlaru. 3.$6.$ 1 Deui nihil nouit , nifi iniuitiue. ibui $ o Deui nihil vuit nifi rationahHiter, 1^7.9 DeM4 non agit necejjitate naturit. Ui i} DfU4 non agit cx necejfttate voluntatis. 20.10 Deusper fliam effentiam , vt habet rationemidealem,. v

1

Deum ejfe immutahtlem an demonfiretur ? *9J J Deum effe incapacem accidentium vtritm probetur ? 297,

2j.1

neceffitate.

an pro-

coagtre

illis

betur.

'Jjeum ex necejfitate natura prodiicere creaturas

}

n. hil agit

Deu*

2 o.

immutabiUtatit vult

necejfitate

i

i j 8 ./

.

tate coa^ionu.

Deut

O l . 11

3

Deum

tempore anprobctur?

194-

Deum operari immanenter pojfitne probari ? Deum pojfe de nihilo agere.

285.1 J

o.

1

Deumpojfi immediate omnia producere, andemonftretur?

•

gnofcii omnia,

tam vniMifalia^ cjuam particuUrta ,

quomodo? eit

Deui

ib.^j

hac cognitione dubia qutdam,

qua

&

compojito.

46 8 i j Deusprtfcii difiin^e omnia producibilia. 14^.14 Deus c^uare non habeat caufaliiatem materis , &Jorma? }

Deu4,
15» -46

Deus quomodo dicatur fe dtterminart ad aUquem vnum ailurn?

Deuifi nonfitjub

obietlo ad^tquato inteUe£tus

euminteUigi. ,fi vhique

non effet

,

effet

maUtm.

2

,

Deo

in

Deo J

1

efifilapotentia

efl

70.

reiatio prodncentis

tantum

,

&

prodHiii.

j

inDee menfiira duplex. 170.I in Deo nihii, nifijitrnmum, *1 3 4* ibid.^ i in Deo omne ad intra efi necefft ejft. de Deo poiefi dari in viarort cognitio td>firaSiiHa. 4 } i J dt Dto qux dixtrunt Phitofiphi , non emnia potutrunt de•

.

monjirart.

^9S'S

& qualtm inttndi-

dt

Dio

in

288. o Deo quid meUus vita ponipoffit ? Deo quomodo aUquid difiiniie , indiflinEii ? J 9 J .9 ^^7-9 Deo rattofinu prior eft ratione efficientij

qtialem conceptum hahemus

,

i7^S

mus.

in

i

&

inDeoficuteJfentiaadci]c,ficvoluntasadvelle.

9.7 repugnat

372.8 an ideo omnipotens non effei,

infinitus.

2J totalis creaturst,

Deusfolui verttoi prima.

i

.

j 5

ij

DeHifuabeatitudo.

1 .

j (J

D ,

i

<5

ibid.

Deut tripliciter res producit, 1 7« * 4 Dtui vnde dicatur ? 2 6 j .2 Deus vult alia afe, voiendo ftiam bonitatem. 2 1 i j 1 6. &feq. Deui vultfe necejfario , necpoteji non vellefe , fed libere,

ficut nec intelligere

,

non

eft

aEiu» intelUQui

^^S-9

Didlamen erroneum fiquhur voltwtattm. Didtum omne de Deo efitranfiendens. 'DiEium omne excontingenti,

& neteffario

} 5

.

.

}8-.4 ,

Dei co^nitio duplex. Dei defcriptio ex Anfelme. Dei expreffafimiUtudo qMomedo prodncatur, Dei infinitApotemia. Dei infinitoi an demonfiretur ? Dei infinitas , fimpUcitas. Dei rnenfiira itternitat. Dei relatio ad creaturam rationis efi , creatura Dettmrealis.

Dei fcientia non eji praRica. Dei fimpUcitas an probetur.

i7-49

246.24 10.29

^S >'i6

297.14 *J

• •

J

6

'9J.J vero ad

17.26 19.8

297.

1

Dei vit iquxi Deo nihil entis

251.26 ibid. 5 6 deefi. carere sorport,4ccidente, pstrlibui^nitate, anproi9;.4

i

^09. ,

•

!•

4

;

efifimpUciter

i-S-i^

Diffexentia inferiornen inclwiitfitperiorem.

ex natura

rei

an dtjfrant

realiter.

Differentia infirnta non contrahit genus. Dtfferentia minor in tticitiuu

Dijfirentia

J.19

I

agemts

liijfirentia

.

j

3 .9

90.1

aEiiua.

contingens.

Deu4 felus potefi ejfe caufa

betur ?

m<,t/M.

in

in

j

8J . I 1

i

3M;9

Deum

1

287. o

viuere anprobet Philefiphnt.

Dkete ageret, nnllum

294.Z

nequit probtri.

i

4n-P Deuifi neceffurio

,

in Dtitm^zifi habet in ratione caufitformalii^ihit cadit

l6.iO

Deus qHomodo lucet in creaturisf 377-^ Deu6 quotnodo omnia de mhilo creauit. l o, i 9 Deu» quomodofe ab aterno determinauit ? 1 6.iO Deu» quormdofe exprimat in creaturu ? 17.16 Deui (jHomodo fit fciens ? 446. 9 Deus, ficunSun Auerroem ,finittu. icfj, j Deui ,fi intelligeret res ad extra per ipfas , vilefceret,

Deuifolus

'Deum

.

11.22

DeM6

'Jjeum yrodiu cre ad intt u

ibia.i^.^

ibid.^j. Cr 2 7 48 potejh a viatore cognojci ex puris naturaiibui cone.vpltcantur.

t eptu

Dcum producere emnia immediate anprobetur ?

,

277.10 446. 1 245

quam in aEiibus.

quomodo transferatur ad diuina? ifie an inteUigantur ?

Diftrentia pro fiatu

Difficultas inteUigendi ex cuitupartefit

;

j

.

1

00 .7

14 J'** 1 74 •

J

64.

1

o

Difformitas non poteii perpetuari ,nifi per aliquid per* 3 0'4 manens. 406. DWe&io Dtifitntfibfpraxis, Diligerc inuifa pojfumm , fid incognit* neqMaquam, I

1J.Z7

Diftantia

dtttrminata an reqiaratur

ad caufandum?

J10.17 4}S.}

Diftantia duplex.

Difiantia

infinita

extremerum quemedt inttlUgtnda?

Diftindio [ftrificaandeturinDiutnts

?

4*}.»°

cenira DiftinEiiontmformalem ratie vrgtns. } 9 * .8 Diftindium intelUgere al!Hdtft,& aliud diftiniii. 274.5

4«5.J

Diftinguens/Vfwi(a///?mflfo.

DiflinguiformaUter tft non tjft idtm fermalittr,in qui-

4JO-^

IfMivtrumf Diuerfitas dettrminabilie,

& dtttrminantis cLtrikspatet xyj. 1

in abfira£lis,qMam in cencretis.

Tt

4

Diutr

Index Rerum. piufrfitas tJfentUlis peteU

ejje ttt

naturaJtmpUcK

j

Diuerjitoi produ£iorum penes qut, attendatur ?

Diuidentium an alterum

6x z .

347-10 1 1 . zp

Piuerjitas potentianondtHerJiJicat habitM.

4.4 4^ j ^

dicat perfeilionem.

5

in Diuinis an detur notitia genita

'B&cicniii duo prima nen

& iO

Efficiemiaprima,primutfinis

& andiJlinEla agignente?

EJficitrftia

il^id.

an pater perficiatur Jita operatlone ? 416.13 diuerJitM, in Diuinii an pojfit ejfe maior diJtin6lio ,

4 1 i.l

quarn conceptuum?

termni primHS

in Diuinis ajftgrumtttr

& fermalis.

,

,

3. 17. 4. 18.

254.It ,

anfaueatur Plaioni.

5i7.4

E L Eledio

dupliciterfiimitur.

EleEtio JpeElat

406.

ad veluntatem.

3J 3

Elcmenta quatuer reperiuntur in omnibtu misiis. ratione probatur.

in Diuinis perfeEliq prima

4};'3

hiles.

D O Domus 4(/ extrajit a domo ad intra,

1 6 S. i z

D V inDubium vocareomnia

mn

,

147- ^^

mSi rei perfijoli conuenit.

J

79- J

E C

ECclcfix

Eccleftajies

iibrHm quii firipfit

&

,

^S^.l

<jua

df caufa.

E P 2J

Effc(^iuo primo repugnat ali^uid ejfepritu,

EJfe6Huum

ejfe

aliquid

,

^Sedmm quod non eft

i

•

nec

m«enacum , fed econ»

EfifeAus idemadiuerjis caujis,

1^9. i 9.11

,

126.1

tra ^prohatur.

EjfeSlm idem ejt totui a Deo

idem nonpoteji

EffeSius

& totus a natura.

,

ejfek

duahM

caujis totalihus in

eedemgenere.

*

Bffi^t*s minHs Jimilatur cauft, i^uiuoca

, 5"«««

} 4-

minus Jimili^ infirumentali

,

cjuam principali

301.10 1 o. 1 o

caufa.

EffeEiw potejt ejfe cotuut cauft. proprius Dei Effiiiu primui ,

&

vero

3

ejt

dare cile

,

3

,& primui cuilihet cauji

0.8

efi ajfignan-

dus.

3

o.

1

i

.

fionibm

276.6

cltu.

Ens omne creatum habetpotentiam admifiam. 40. 1 Ens per accidens an agat perfi ? 298.1 Ens per accidens in nullogenere caufi eflprimum. 2 1 j Ens perfi, ens alieuitu. 141.11 Ensprima diuifione in qu<e diuidatur. 1 7 4 £ns primumfortt infinitum,fi haheret caufalitaiem om.

&

'

•

248.28

Ens primtim non componitur accidentaliter. 2/0.33 Em primum omni caret compofitione. 2/8.59 Ens primum principium communiffimtim e^ mcnfiira omnium reliquorum cntium. '71 .4* Ens quomodo de Jitis pafftenihiu dicatur , e conHerfi>

&

28J.S

Ens quomodofit gentu Metaph^ficum. Ens ft dieeretur »»quid de quolibet

1

41

.

1

daretur negatio,

,

275.1 Ens,fieffet de conceptu differentia

aquiuecum

Jittt,

e(fU,

282,?

EffeBui vnitu vnica caufa EffcEins vnittt nonpoffunt

totalis

effe

dua

eiujdemgenerie.

6.

j 1

caufis eiufdemgenerii.

Ens varieditiiditur. Ens vtfic, ohicSium intelleBiu. Entis conceptum nen

impedire.

i'S-9 224.1

in Eff^H duplex relatit. Effenm ab iUis immediate prodHCuntur,a quibui JelHm,& totaliter conjeruantur. 5 ip

3

effe perfeEiiffimum

Entis

ab eedem, ^Maftnt eiufdem rationis.

'£(ficien$ non necejptrie j7iifjiens.

7 2.(»

328. ij

Efficiens nullum lirperfeEiiui eJJiEiH,

EJfciens primum,

3

29 1 i j.i6 .

&formale primum idemjitnt.

Ejfciens primum nenprohatur.

194.1

primum omnium vnum.

5

. i

j

Uberefimoueret. 258. 6 Efficiens vniuecum dejue perfeEium , aqutHotum perfcEiitu Efficiens prir/tum fi neceffario moueret,nihil

291-4

effiElu.

primi vnit^i

,

& coauitat impertant

perfeclie-

nem.

Effciens efficere quidfit ?

primim amare primum finem

,

conceptu perJeEiio-

infiniti

cencepitu efl perfeEiior conceptu

extra in Dee,

& conceptihiu perfeEiionum intrinfica"

&

mm.

469.16. 27.470.^ ^7i..pertetum. Entii paffiones nen includunt ipfum. 282.3 Entis primi infinitas ex eitu ejfcientia. 257.56 Entis primi proprittates relatina nobis notieres. 2 ? .8 i

Entis ratio quomodo habeat minus de aEiualitate, de potentialitate ? Entis vnitai, vt communis Dreo,

& nengeneris.

efl

.

r

Entit vniuocatiofix rationibiu probatur. infinitas.

1

j

285.$ 281.1,

246.13

2 1 f ,6

in

efl incaujahile.

ex amerefinis.

.

^ j

j

Entit vniuocatio ad inferiora probatur.

Enti non rcpugnat

& plnf

& creaturt„efl analogi^,

Ens creatum an defiendatur per cenceptum increatum} 378.6

Ens effe ohieEium intelleEius Dei, arguitur. amarefe , nen

468.14 rcrum^d

Enti quando negatur conceptus vnus , quod negatur, eS vnum. iSp.6

241.10 i^ftfitns primum

99- ii

infiniti conceptus efi perfeEiior

229.2

ihid.t

Efficiens dari quo nullum eff pritu.

465.14

nis attributalii.

Entii

7 3 '9

qui deDeepotefi

Entis creati prima diuifio.

.

Effici peffunt

Efficientis

446. 1

haheri.

314.4 ]EJJi£ium caufa intrinjec* , dtbite approximat* non petefl

Efficiens

276.7

Ens de quibtu dicatur «n qu d 275.1 Ens mebile nen eji fubieEium Philofiphia, 4S 2 2 5 EnsnoneflGentu reifeEiu omnium entium, }.i6 Ens nenpradicaturin quid de vltimis diJJirentijS,& paf-

i8

Efficiens

.

&

ihid.

EffeiiMi nulla demonjlratio naturalit ex necejfarijs.

Deui

&

&

ereatura

tranjmutare.

,

Ejf^^w proprius

x 1 8.7

nium caufirum Jormalit er.

i99-t

feStiusagit. hffeclui

i i o. 2

Ens tque dicitur de prima, ficundafibflantia. 37J.7 alicuitu per aliud. Ens alicuiiu perje, 1 4 1 ii Ens anquiditatiue pradicetur de Dee , anadeum con-.

1

tamen per-

4

1

N

E

J

xi^.i

demonjlratur.

*

j

& dependentia erdo coincidu^tmaterialiter.

213.8 Eminentia erdo. Eminentia ord* ejl inter caufas.

trahaturper medos.

thejauriuvnde congregeturf

i

ibid.

»96.9

oportet,

Ducatio maior an augeat perJeElienem, Puratio

EmiQcncis,

•

83.

M

E

fecundafunt indemoruira-

, ($"

ip,

& prima eminentia infi-

quando negatur habitui

in Diuinis

&

prebatur.

parahiles.

1

•

effe

ibid.

Ens immediate

diuidi in decem genera.

387,5.^4 281

.

j

En$

IndexRerum. Ens

incltkU in vltima diffirentia non ajferuit Ariflotelts.

fTtedi*

ifC.fi

tertia in compo/ito

anfi

iio.t^

EfTc ahjira&um

ajtnntlarilftti

ananiuum.

j6f.io 410. 1

mn

EJJe afi non p(iteJl,qMd

Elre difmnutum ah atemo

1 J" »

ejtkfi.

ejft alitjuid

reaU

,

vrgetur.

&

4 1 4.4

ejje)itia,& cfie exiflentia in

Deo funt ttqualis ami>i~ i/.'?

tus.

mn £ rtc efi ditpUx. Effe ,& eJfevnHm,fimulfum

4 1 o. i z

idem.

4*1.7

7 6, 1

infinita.

^4-y.

non ideo indiflinSium ab

,

9

<

Effentiafigigneret Ferbum, diflinguereturabeo. jy6.

Effentia varijs modts fitmitur.

176.10

quo

eft

>

& quod

eft.

418.J Effepojfc ah alio cui repu^at,illHd,fitpotefi eJfe,potefi

ejfe

iji.;

afi.

ibid.

Effentiam diuinam inaqualittr participant dutt

Effentiamfub ratione veri

Jpecies.

Dei

obie£ium inteUeEim

ejfe

arguitur.

i^7-i

produUal

Effmtias ab atemo (jui ponunt, arguuntur, 107.1 .&fiq. non omne qtiodefl afe , pritts efl omni quod efl ab alio.

,

^ } 4* >

vel adfinem.

3

X

E

i-7$-A

habet

ibid.

vt extenjk menfitra.

omtte quod efi,Jinii efi

,

i

411.8

Effentia menfitra efitripie.v,

EJfentit,,

1

46.

409.8

eo.

4if.4 EJfe cbie£liue in intellenu quid ?

attt

4^7. *

414.1

EiVeformale cMifa perfeilionem addit cauji eminentifi-

Efle omne prdterprimum

}

rationemmatertA,

in EJJentia diuina pofittne effi alitjua perfona

60. f

EJ/e ncn potensfine alio

} ?

11. }i

natura,& tpumodofint

Efle Filifanfit abalio.

ncn

Effetttia refpeliH ?atrit habtat

96. J

.'

Ejfentia menfitra, vt efi multiplex.

4IJ-3 non ejfe arptitur.

,

ad gcncrarc

Effentia ejuomedo pojfit dici gigntre f^erbum

Effentia , vtfinita non efl imitabilis.

.j

ad

}t'i.>i

potentia}

EJJi anfit ratio agendi.

nit*

e.vtra.

an

E S

Ede

EJfentia tjua talit fi canfit vifionem , naturaliter agit

hnbent fotentiam ailiuam , c^ pajfiHam.

Effentia tjuomodo determinata

9=.} Enticas

noflril

}88.j

T.ns primwn ejp injinitnm, proh^t ur.

Entia

& non

Effentia «juare obiefium inteHentu dittini ,

»85.7

Excedcns quandoque nec caufit, nec canfiitumprim rtffc119.10 £iu extejjl. dependere Jitnt diuerfa. a1 j Excedi , 29 .1 Excellcntia anima Chrifii.

&

1 .

1

EJfepotefi ^Kodlibet fine eo,quodnon eficaufiieiMs ,vel

Exidemis menjitramultipitx.

176. 11

cau/htum priiu.

1 1 8.9

E flc primitm materia.

46.}

Exptritntia daturininteUeElu.

47.5

Extremay/«
&ficttndHm. ElTe

«juidfit,

&

419.10

ijuid alitjttitoi f

& accidentia?

a quo habcant fubfiantidi ,

EiTefitifiJIentia

Exifltntiam a quo habtat accidtns ?

iji.i

114.10 }j7,4.}6i.i4

Eftedat agere.

& vnitatem

h.ihet res

per Efle triplex reffeEim

ab eodem.

i

J

modo.

FAcilitas

aliudpoffibile

,

9.10

Eflc totum amittere ex imperfenioue

efi,ficut

107.4

& acquirC'

re ex carcntia perfeB!oni
11.4

E (Te ahjirahere dupticiter intelligi poteft.

4}i 5

neceffitat an arguat perfeElionem ? } } 7.9 Eflentia an defi deterrninetur ad produ^iones. }95.} Effentiaan perfe£le intelHgi poffit non inteUeiits ideaii-

Eflendi

hui? Effentia Dei omnta perfeEiiffime reprtfintat,

F

}90.i

triplicem habet finfum.

ibid.

cando.

189.14 415.6

Effentia diuina efi ratio cognoficndi res neceffarias

comingentes.

&

,

4} 5 9 •

Effentia dtiobtu tantitm medis commttnicaripotefl. 1 8 j Effentia efi

primum mouens

acqufitam? a Fide nihil impoffihilt doctri

cflc, ficvoluntat

recipiuntur immediatc

J70.4 Theologi efl ofiendert.

,

ibid.

Filius confiituiturfiiiatione tantumin e(^e perfientt, 190.

i3

ad velle.

i

\.

'9

2 9,j

376.10 4 1 J -7 406.}

Filij efle anftt a(f alio.

Finis cauja nobilifiima. FinJs cauifat tantitm vt amatM.

Finis Finis,

tfl priorefficiente,

&

,

**i 2 7.6 •

& hoc prim fortna.

efficiensjitnt principia extrinfeca.

Finid in intentione prior

1

}

of. i

in executione poflerior tff^Uu.

}o8.ii Finis irtra quomodo eo perfiSiior, quo pauciorum, }04.4

omnium quis

5.1/

?

Finif primacaKjarum,

Finis

ad

1

i7^-S per Fidem infujam an habeatur maior certitudo,qttam per

Finis

.

ref6e6iu Ferbi glgnendi.

J98.J Efftntia inDcoficHt

&lHmen gloria

FiliHt ejuomodo P^trbum tfftntia ?

7

18.} 2 89.

inpotentia.

2j1.

EffentiaDeivniuerJalisin reprafintandoy non inpradiEffentia diuina an fiijttatur proceffionem ?

,

o

I

Filiiu in diuinit non dicitur tffcElm Patris.

Effentia Deifecunditm rationem effentia anfit aciei intel-

principiHmformaleintelligendi?

Fidcs, charitoi

1

jjo.i

aiiud impeffibile,

410.14 }

3 48.

efi vnajpecie ars,

Falfa magis avparenter quandoque probantnr.

}99.i

E^^etfuale habeant res, an^ecjn^.mfint in effiEiu ?

A

F

Fa 1 fu m

nctttro

E (Tc pr
ligentie.

2

intelligenda?

non efl de ratione virtutis,

Fadibilium otrmiumnon

i

1 .

iyS. i

intelligi potefi.

Elle poli effe aliquid capit triplieiter , pofi nihil

«i^

ipumodo

diflantia infnita

46.}

Effe triplex Ipeciei infinfibilis.

Efte,

i .

149. jo

habetperfeEiionis,

Extremontm

5

1SB.S7

E (Ic triplex confideratttr in materia.
1

474- 'o

Finif

tjitts

quo

non pofiit ,

effe fine

21J.2 218.10

effcieme ?

& gratia cuius.

Finisfemper perfefiioreo

,

ibid.

quod eligUur propter finem,

^

E^eniu\e

latiiis

patet ,quamA\6t\.\vn\n quid.

Effentia,ohieflHm,

& finii dileSlionit Dei.

Effentiapofiitne intuitiue viderifine attributis.

Effentia primum

obie^um

intelleiius

Dei.

17}.

219.

4064 41 }

}.

3 o ) .4

* J 3*9

Finis vliimtu datur.

1

8 7.

1

Finis varie fitmitur.

i

Finisvltimm

incaufiikilis.

-

v^vr.i:

-.

ikid,

Fimit

IndexRerum. Finh vltimM

in vniturfalifi nectffitet

,

idem fMiet in

partkulari.

i^^-9 » >5•

Binis,vt attingitur, nen efi caufafinalis. Finis

y

&form£ appofita cemparatio.

Finii extra vterque modsu conuenit Deo.

Finis

rettie

tatem

Forma

repugnat.

46

70.

ad eam. 401.

11

3

o3

3

04^ 5

•

Form£ plures an materiam immediate informent ? j 7. i Forma ptures in compofito. 180.3 1

i-^7-9

in Deoprior ratione ejficientis.

,

carens priits non ideo inpotentia

& ratimem

Fortna plures quandoplures haheant a&iones ?

1

17.

3

ad Finem vnum yltimnm totum vniuerfum eFi ordina-

Form£ quanto vmuerfatiores , tanto imperfeUiores. 9. i Forma qud Jupponunt contrarias ? 312.1 Ferm£ quomode fint ficut numeri ? 318.}

5-^S

Forrmt fuh^antiales quemodo aliter communicent a£itu

Finis vniuerfalis rationem quod hahet

haSiet

,

13.11

boni omnis.

tum. Fines duofiefent

,

neuter <juietaret

omnem

appetitum.

*46^i

Finitas nonefide ratione entis.

Finitum nutlum fe6litis

,

fecundos.

Forma

234,11

(jttam

alterum haheat eam.

Finitum omne priui

infe tale,

efi

3

qukm

03 * •

Ferm£ tot nonfuru ,

F O Fotmale primum, primum efiiciens idemfunt. j.i6 Formalitatum difiin£Ho fiat cum fumma fimplicitate.

vndd

Formalitas quidfit ^

447'* T 446.11

Formaliter tjuiddicafi

44/- '4

Formalitatum incompofftbilitai

361.11 Forma abfiluta omnis mn agit. Forma aliejua quanto magis eft indeterminata , tantopoefe in plufibm matertfs.

GEnerabiliay««f magis remota a dimnaperfeEiiene.

•

•

Formadenominans fupponit oBuwiprimum.

283.8 310. 11

Forma excmpUru cjuomodofit effciens? Forma extta quid?

3

04.4

& extra.

*hid.

Forma misii ejuanto nehilior efi , tanto infuis eperationifupra materiam exaltabui a materia denudatur ,

&

7»-5i

fttr.

50}. Ferma nulla fiicit abfolute incorruptibile. 321.14 Forma omms nn alhiua ? Forma omnis cemmunicat a£ium fit* materia,vel faltem compofito.

aSiionemfihi affimilart.

Formapeiierior compofitum

Ferma prima quafit ? Forma pr\mo effcit , non

effcEliua

perficit.

totum.

Formaprior , anpotentia relfeclupofierioris, Formaprior an ratio receptiuaponerioris. Formaprior efi materiafecunditm eminentiam. Ferrna prior imperfeSlior.

?

,

Generationurn fpecies requirere diuerfa agentia. in

Gcnerato omni an oporteat ejfe virtutem regalatiuam caloris ?

Genus an

89.

nis,crperfe.

179.3

Gentu definiendo pars , pr^dicando tetum. Genus Aietaphjficum qued ?

ibid.

171.3

Gentis vnigeneumdftplcx,

ihid.

Generis vnitoi quid ?

3

. i j 178.29

in Genere omni eft mcnfiiraprima. in

Gemre ernni in

D

vnum primum ?

quernodofit

Genera dinerfa in creaturis iiiinis relatio

,

&

rion faciunt per

Forma efi agere,

ejjcntia.

i97-A

G R Gradus omnis poffibilis efi in ente. ^57-5$ Gratia ad requiratttr an tttcrandas indulgentias. 460. 1

H A

3 2 8.

Hahitus pra&ictts dependet a

1

j

305.1 3 17« *

2 1 7.6 1

^.7

249.30 303.21 318.4

.

1

vniuerfalis,

cedens?

i3J.it

Habitus fine cfficientia

3

qttatuor.

quomodo

expenitur.

& materiit pati.

vniri intimx

,

&

5

1

9,^

non cemmunicare acinali-

t

e.xemplis

560. 11

dici

' 3

6. z 4

ah ohieiie tatttum materialiter praSli-

cum.

40J.2

Habitus, qui nobis

infitnt, qualiter

cognofiamus ?

133.

ly

Hthitus in nobis

ejfe,

quemedo intelligamus

?

Hahitfts quinegateffi aciiuos,nou ideo fintit

Hircoceruus

ihid.

cum

i

j

Pela'

361.14

H nihllfignificat

I

4

?

1

9.

i

o

H O

20.9

361.11

,

atltts vetttntatis.

3^8-; Hahitu* notitia vnde procedat.

Hahitum non

J7

40 j.

inclinct

Hahittu temperantiA an gsncretttr per

ad praceden3

informare materiam quidfit ?

321.14

fe vnUmficut

Habitus eftforma ahfoluta.

317.1

tes.

FormsL duplex informatio.

3 5

itapcrfecie concipiatttr in conceptu definitio-

gie. compofiti quemode fi habeat

3 I

HAbitus anprius cegnefcatur, quamaEiui ab eopro-

3>9.8

Forma vltima

.

ihid.

311.16 j 1 1.24

2z8

tantum informet materiam , eH

81.9 88

.

320.11

Formafe non vnit.

5 8. 1

quid formalis?

526.10

60.6

Forma, quia aitu vnitur , ideo perficit. Forma quomodo perficiatur ?

&

in Generatione homints quid requiratur ?

9 5 ' *• 5 oj 8

3

Forma priits in fefinita quam per materiam. Forma qustfaciat incorruptihile ? Ferma qualihet hdbet fuam eperationem.

37S'7 *

4M.i

•

Ferma perfeSlior quare nonfit plurium Formaper fe terminHt creationis.

89.34

Generatienis termini quifint ?

'

304-6

forma.

89.33 Cenerans omne, licetfitfimile generato, tamen quantogeneratum minoris efi perfeSienis, tanto minits opertet

i^5-9 9 57

3

307-7 Forma cauft extrinfeca tollit priuationem. Forma communicar materix Aiam adtaalitatcm , & fuum adum eirendi , &: fuam operationem , cpiomodo imelligaiur ? 7* J3

Formam Formam

& Genitnm anfemper conHeniant in omnihtu

S^'i9

1 7 ^ •/ Forma anfit ratio accipiendi accidens. Forma coeli non toliit ab eiiu materiapriHOtionem omnis

,fi

II. 31

Generans,

Gcneratio diuina an infinita, Generatienis fubieBum quod ? Generationis terminus primui quid ,

Forma an inefie peffit , non informando ? Fortna an informet aliamformam ?

Fon/ia intra,

j i

•

condittonihus ?

^53-41

FormA

71

G E

&

teii

.

in Forrnis inuenitur ordo,

*;8.j8

aliud.

7^ J 4 319.6

quot pr^dicata.

ad

in erdine

73-57 communicent

differenter

materii aElttm primum.

3

continet in fe perfe^ionem alteriusper-

quemodo

fitbfiantiales

Homo nonpotefi

ex fe attingcre fntmfinem.

361.it

Homo perfeEliMS,& veriits cft hcrno inftatu naturt condi' t£,

quam tapj£,& patri£,qi:^jn via.

78. 7/.

d"76

Homo

Index Rerum. Homo quAndo

gtntrtttttr

*^io Del

reqkirit

formnm

fnndentu,

in-

83.j

I

Homo (jtwmodo homirtem nongerteret f

8

Homototmintelligit.

"ji^.So

Homo vere gentrutur ah hornine.

1

.

J

8z.

10.

HominisfenfitUt» nnfit in qtulibet ptme corporis ? 100. i.&feq. Hominis jenfitiuaefiaDeocreMite. Hominis fenfm dn perfe^iorfenfH brHti ? in Homine anfint plures animd ? «ff

Homine datur cognitioy qtix

Si.i^ 3 3J•*

90.4 termineturad aHualem rei 107.7 1 06.4

Homine daturgenus omne cognitionisfinfitiut. 11 1. 14 magna caufarum vnitas. 88.19 in Homiue quod intelligit, quo intelUgit. in Homine vltra inteUe£liuam dari cognitionemfinfitiin

in bomine

^

uam.

Homine

10J.3 vltra finfitiuam efi cognitio

intelleiiiua.

lOJ.l

H V

qnod cadit in compofitionem

ibid. 1

cuiuflibet

Indiuiduum vnum

4x

anfit menfnra aitorum ?

.

1

7 J •? Indiuidua non inteUiguntur perfiuim vniuerfale , cemplc>

te. i4j. ,7 Indiuidua emnia eiufdem jpeciei poffuntfitri ab vna caufit ficunditmjpeciem,

49

3

an addat aliquid reale. Indulgentia an a^tialiter valtat ?

184.1.

•

>

5

&fi^. 45 8. 457-4

Indulgentixdefiriptie.

Indulgentia an tanium valeant, quantumfinant. 460. 1

Indulgentia

quibM,& quoties valeant ?

'461.10

Indulgentit plenari* quas eb caufiis concedifoleant?^ j 8.6

Indulgentia ejuantum valeant ?

ibid.

Indulgentia vt valeant tria requiruntur.

457-3

Indulgentiarum concejftenes tjuomodo intelligantur^i^fS.j

ad Indutgentioi

litcrandas

an requiratur gratia ? 46 o. 1

Indulgentiai tjuinam pofftnt concedere?

461.18 2

Inefifei^ibile eflincaufabite.

j

i

.5

Jf^i.num.ii.

17».5 4 1 9. i o

Uumanitas fecunStm Henricum non efi ens. I

ad effentiam

obieSla ficundaria

recfuirantur ?

,

Idcm. inquantum idcm , non cft natum facerc , niCi idem , potefl inteUigidupliciter. 439-6 Identitas duorum interfi nen infert identitaiem eorum adtertium.

241.13

Jdentitafformalis maior identitate reali.

42 3 9 •

Jdentitas ebieSlorum non arguit identitatem potentiarttm.

A^^-5

G 36114.

L

dr an probetur ?

JUapfitt defiriptio.

Immutatioyifif^ ab

obielle diffiratne

exeejuens

ab ea

,

.

jo

quamfacit inter

3JO-2 2 ,

exequens funt^ efficientes.

j 11.i

ImpctfcCtio prtMatiua duplex. 271.J Impoflibilis ex pofitione licet aliquando arguere. 367. 10 ImptcfTlo /igiUineneflimago.

418.4

Impojfibiti non includente contradiilionempefite,fii}uitur

contradicloria effepmul. I

447- 2 8

N

Inarqualitas ^omo
37 J>^

Incatnatio /'>oW*

1 86.6

netjuit.

I ncau fab i I i nihil potefl ejfe incempejfibile.

Inclinatio naturalis voluntatis vndeoriatur?

Includens pluresformalitates nen ideo

1

j

i .

6

257,55

eflplures res.^

1

7.

non reptignat

4 2 1 .(J 246.23 i$j.^6

enti,

Jnfinitasprimi entis ex eiut Infinitas

rum,

primi entis

ejjicientia,

tjuare colUgatur

ex cognitione

& non ex caufiitione eorum ? & attributi formatitas anfit eadem ?

Jnfinitatem eflcntialiterordinatorum

Incompo{IibiIitas^r»»«//M/«w vnde ? 447. i j Indeterminatiim , dtterminatum , irno materia ,

&

&

forma ingentrefiihflanti*, habent maximam vnitatem 43-25

Jndeterminatum iUud, quod efl in generefiibflanti*,»tcef

J

batur ejuintupticiter.

efl,

atio-

248.19 92

.

impoffibitem,pro-

effe

130-3

247.16 /^.47 375-8

467.10

quodpotefl habere effeElum injinitum. 247.

16 Infinitum identice inctudit tjuacunejtu funt in eodtm ipfo.

cum

2J7.2

Jnfinitum noneft, qued efteiufdem ratienit cwnfinite.

245-*' Infinitum ejuemode idtm citicMnqutfibicempeJfibiU, 44^.

2J Infinitum vt aliquid ponittir,an includdt

omne

«liud.

392-8 Jnfiniti concepttu ficttt pefitiue.

non tfl omnium perfeEliJfimiu negatiue,

468.2 J.C^ 24.469.470.

&^7t.per

tetum.

14^-15

Jnfiniti defcriptio.

Jnflnitum atiejuodefe, nenideofermaliteraliud. 391.5 Infinitum effe formaliter nen teUit ratienem formalem

450-7

eitu,cuiadditur.

Inquanium appeltat

ejuandeqiu tetum

,

ijuandoijtu par-

}«6.ij

tem.

314.5

\t\c[t\iint\imnotaeflcaufipracifk.

Inquantum nunc totum,mtnc partem

II

in ylngelit.

non inducit identitatemfermatem.

Jnfinitas

Infinitum dupticiter accipitur.

1

5 . 1 tf

Infinitas

196.8

1

j

2 46. 2 j

Infinitum continens an ideo infinitum?

quomodefi habeant

fe?

Jmperans, dirigens

a

&

virtutis.

Jnfinitas molisfifit poffibiiis, ita

Infinitum4(Fi?« creatum non pote/l dari.

120.6 ,

Infinitas in catifis e(} fimpticiter impojfibilis.

194.1

294-2

phantafma. dirigens

194-44 254-43

Infinitum referri poteff.

.4

Jnfinitasformatis repugnat attributis Dei.

2<)6.B

M

j i

non repugnat,efl perfe^lie fimplici-

ter.

Jnfinitatem Jpecierum non admittunt Phitofiphi.

Illapfus duplex.

Immcdiacionis ratie ad tria ImmenfirasD«
297.14

2

an modus

Jnfinitatis

magis calefacit fifccum, tjuam

viride lignum ?

I

intrinficus ?

Jnfinitat formalts cui

*»7

438.5

Illapfui cjuid,

2J0.4

negato ordine effentialiter

4

•

nifiin

,

,

Infinitas

\Acit\im duplex.

I

adhuc eji impojjibitu

& mn 404<4

I

impejfibilis

effentiatiter ordinati
ordinatorum.

Idcale quomodo diftinguatur ab idea ?

tjuare t^uali aElione

InHnitas accidentaliter ordinatorum Infinitas

o

IDcx quare ad inteUigenda

Imperans ,

,

Infideles etiam pojfunt elicere a^ltts bonos moraliter,

Humanitas cft alba , an vera propofitio ?

Ignis

materia, aforma realittr diflinUa.

Itid. aiiibile

exiftentiam.

in

efl

entii particularis-ijHomodo diuerfifii etur ?

1

81.5.81.9

Hominis cHc qnomodofit generabiletCr cerruptibiie

fario

Jndeterminatum

Iniians aternitatit ejuate ? Infians aui ,

retiuplicat. 3 1

97.1

& temporis. & aternitatis an idem?

Jnflans aui, temporit,

Inflans anfit atiejmd pefitiuHm

,

3. 1

14.5

&fi^. 87. 1

1 j

94. i

fiparatum a tempert.

186.7 IitHanty

IndexRerum. iS6.j

infiatUtd^punElumdUuntpriuationem, Jnjians pofsnne dari pofi infians ?

187.11

Jnilans tfuatuor modts accipitur.

i95>.i.ioo.4

Jniians quomedo comparetur

ad iliud, cuim efif i^^.\.&

JnteUeElut non cognofcit aEiMalitatemalicuitu partieularii fenjibiiu extra

101.8

Jnsians quomodofmui aUu, O" potentia in tempore} ibid.

particuiaru aEiu cognofeat

nifi fenfiu

i - ii . i &feq. habitum,quin impediri »

JnteUeEiui non necejfitatur per pojfit

filJnfiant ejuornodo corrumpatur ?

,

illud extfinfece.

ab aElu.

JntelleEius nofier,

&

jg^.j ejfintia

Dei an extrema

connexa ?

371.7

JnteUeEiiu poffet ne inteUigere fine obieElo,fi nen efiaEii-

10 Jnfians tjuomodofit in tempore contiuuo

J99-i-

\

JnSiantu ratio propria ajfrgnatur.

ii>id.

Jnilantia <juaiiterfi habeant ad aternitatem

tempfui

,

i

&

auum,

196.9.

&fiq.

ad ea , quorumfitnt infian-

Jnfiantia quomedofi habeant

tia?

»5>7.J/

interfi difiirre probatur.

19^.16 ip8. i

Inftrumcntum non habetprepriam a£lionem. Jnfirumentum quinque modis fismitur.

299-4 3 00.4 3 i o. 1 o

&

dupiex efi quod, quo. Jnfirwnentum quomodo determinet aElienem }

Intellediua

&fenfttiiia aiiterfunt aSltu corporu orga-

,

mciphyficiperfiMmfui>Hantiam,aiiterperpotentiam.

uum. Jntelletiuspojfibiiufiefet aEiiuiu

,

j56.^ an fuperfiMeret agens.

j6j.; JnteUcEltu pojfibiiiifi faciat vniuerfale

,

ad quidnesefa-

ritu efi agens ?

k, 7. j

JnteUeEiiu pote(i ep ratio repr*fintatiua,& obieEiiua,duplici

tamenfub

refpeEiu.

/ntelieniua perfeSiius intelligit perfeSliHs thietiHm, fenfi-

tiuaecontra.

uerfale?

quare indigeat phantafmate

JntelleEitu

InteiieEiHi qtiid inteUigat

,

115.37 quando voiuntat eum «Heriit,

3;o.i

JnteileEltu JntelieEitu

Intellcdiuum omne

diEiatiuum.

efi

•

1

369.1

& vegetatiunm quomodo difii-

Jnte!ie£iiuum,finfitiuum,

ranfi

349>'6

Intelle(Slus adinfinita applicabiiu ,efiinfinitM. 243.

16

113.28

^67.5 quomodo inciinattu naturaliter,& nen inciina-

ttu adinteUeEiionemfingularu?

168.8

quoimdo prsfins omnibtu fenfihtu.

JntelleEiui

4. } 1 IntelUEitu tripUciterverfatur circarei exifientiam. iiz, > 1

»4 JnteiieEitu aElio anpojfit dici organica ?

JntelieSita agens

an

inteiiigat ?

1

15.

1

6.C^

166.1

JnteUeQiu agens non facit vniiurfale. JnteiieBui

JntelieEitu,

1

ad phantafmata.

agens quomodo fe haheat

11 1.9

& voluntatis

ratione produEiienum JnteUeEitu

difiinElio in

re^eElu cuitu dicatur

talis

361.1

;

411.8

?

modui cognofcendi propritu.

JmelleEituan cognofcat vniuerfaie,velparticuiareperjpe-

ciem imprejfam.

i »

8,

i

InteUeEiui pojfihiii

omni

IntelleEium non qttietarl ntfiin infinito,

•

64.

JntelteEliu caufa totalu inteIieEii$nii fut.

3 6; .

alio

quod non

,

&

anima, anfiet

nuUam

curn argumentisfuit,& rationibtu.

per

«7

quomodo attingat aElualitatem exi-

fienti* rei cuiufiibet fenfibiiis finguiaris.

1 1

6. 3

7.^

3

61.J

3

89. z

habere Jpeciem imprejfamfen-

JnteUeEiui cognofcit fe

JnteUeEiui ceniunEitu

o

141.14

efi necejfe ejfe.

tentia ponens.

,

1

vnam effe aiia nohiliorem ?

InteileEium nofirum

1

3 i

.

voluntatemfi teneatur nendifiittgui ah

JntelleElu* cognofcit fe intuitiue.

43 i.J nonperfiecies immediatM. 134.

•

i

quicquid efi idem, efinecejfi efie,&prius

inteiieEltu anpejfttfine fpecie agere.

J

4

n

J6}.; IntelieEiui primi

IntelieEium,

&

i >

vnde repugnet producere Jpeciem,

quorundam negatiua, rationes,& motiua.eoruniio.per totum. dem. il>id.& ii^ JnteiieEliu an concurrat ad volitienem ? 3J ? 6 opinio

1.i j

1 1

Deo inferatHrneex

IntelieEitu operatio determinatur infenfibtu.

JntelleSliu agens

&

64.

3

quemodo cognofeat fingHiaria ? quomedo eU^ofittu ad omnia?

JnteUeEitu

5*

«

vni-

117.44 115.1Z

IntelieEiiu quidintelligat perjpeciem ?

J73'*J

JnteUeEliua quomodo contineat finfitiuamf

90.

J

JntelleEitu priits cognofcitper organafinguiare ,quam

JntelleEitu qttetTtodo cognofeat reflexe ?

74.60

1

ibid.

1

i

1 .

o

m.& ixi.

totttm.

in IntelleElu datur experientia.

474. i o

InteiieEltu duos infinitos ejfe repugnat.

zf 1.3 8

Intellcdlio Angeiica qualiter cemparetur ad netlram?

40 JntelleEitu creattu inteHigendo nihii producit.

11.15)

InteUeEltu creatiu potefi dupliciter confiderari

& quo-

;

nam modo hal>eat ejfintiam diuinamproprimo

ohieElo

Beatitudinii.

388.7

JnteUeElus Deificut vnico aElu omnia videt,fic iuntas

omnia

emnia

necejfaria

,

aiia afeproducit in

cognito aElu inteliigentia.

JntelieEitu e(l totitu entie.

JnteUeEitu

currere JntclieEitu

& eitu vo1^.10

vult.

JnteUeEltu diuiatu efTe

naturaiiter-

ad acium videndi

?

lutoi anftnt

7

' •

J

idem totaliter, vei difiinguantur aiiquaii-

448. 1 .& i.^^^.per toturn. JnteUeEitufinittu nequit infinita prlmo inteUigere. 274. i JntelleEiui in organis fenfttHmparticularium qtiemodo ap-

,

JntelieEiiu inter phantafinata

hat ab vno,

3

8 8 .7

varia quare magis ahfira-

quam ab aiio?

JnteUeEltu necejjario ajfentit prhtcipijS , teffaria.

109.15

& non entia.

1^7.19

&

Deo non efi

concli*fioni

ne-

jjj.i

'93^34 }97'^ 164.6

an torreiatiua?

IntelleEiio

1 64.9

pajfio, nec aEiio.

IntelieEliopotefidici aEiio,

2 6j .

ad aiterum

qnos reffeEiitt inciudat i

InteUeEitonem

ejfe

o

ij y .49

26 j

?

1

.

ihid.

406.7

rtebiiiorem appetitione.

JnuUeEiiene formaliter inteKigimtu

1

16^,6

&paJfo

non dicatur ejfe in voiuntate ?

InteUeEiio quomodefit

3

prehendat obieEiafinguiariii ?

InteUeEiio in

IntellrEiie qitare

perfeEiiones abfe-

menfitretttr,

InteUcElie efipajfio, ejuia non aEiio.

IntelleEiio,& intelligihile

16 j. 1

ter.

JntelieEitu inteliigit entia

quomodo

InicUeEiio anfie ratlogignendi V^erbum ?

A42> '4

& obie^m in patria pofiintnefine iuminecon'

& voluntoi in Dee dicentes

191.16 InteUeEiio Angcii

,

ohieEio efiiEliiti?

263.4 Intelligemia, fihaberet efiiciens, haheret

& finem,fecHn-

ditm Phiiofephum. InteUigentia mediante

*

'

fu}

a Dee

IntcIIigcre«»no^//»i«,

J

^

efiiEiiu* f

quam

velle?

Intelligere,C^ vclle idem primoprincipio.

pori?

•

7^6

Intelligentid anfint

Intelligerc,

5

anima pojfet (Uci faEia, &quofen*•

*

J 4f

/

•

J

47

/^i^i.^S

& vcUc quomodo non communicantur cor7J.63 Incelligc

Index Rcfum. InteWigerc

241.11

primdn/ttnu.

Mtft ejf McciJe»/

Intciligece/^n/M HstHr4

omntHm iHteSi^ihiliMm.i^i.

eji

wn Inrellfgibilc *n ftcminahHe. JntelUgibile

4i9'io

^uomedo pniceeLu imelUElionem f

idtjuo Intelligimus tiMplex nihit InttlUgiiur perfe£le

i^i.j

7i-S^

ejt.

nifiperf€,velferidtin<]ito

,

coHtinetHT.

^S^-i^ 269.}

iMcntiones /ecwuU^HomecloJUiioneif

Intuitus dimmtt t^ter fertHr Jifper ndHMlitdtem exifienti4tfutHrorHmpr£/enti4Uter,MUter vijiujitper cnrjitm.

16.47 Intrinfecum umru Deo «1

fit

omnino idem ejjentis di-

tttnn, circMmfiript4 tputainfHe operatione inteHeSiiu.

44«. I

O

I

lonas 4»

certo

Nittttiem JiAHerteneUmf

utdic4uerit

47 J. 14

non habens

luftitiam iufte

,

poteft operati iafta

s

non

3 (o. i o

exponitHr.

L A LA]p\sfi ejjfet 4h 4temo

408./

Lapidet 4n viiiMnt t

^4. 1

LI

& non ^ imper4ti SffirHHt.

Libertas dinin* ^tiid tollat, Lfbertat aSlui eliciti ,

(juid

i8.;j

?

3 13•J

Lihertatis triplex gradm.

ihid.

ad Lihertatem quidjiifficiat. Linea , Jitperfieies fi ejfent

3^-4

&

injinita,

non ideo vna

effetalia,

35>}.io

Lumen

«ff

& vtntnujue inteUeSlum

cauja partialis

differentia. 1 1

1

.9

vel totalis vijionis.

371.4 Lumenglorit an nudium ad recipiendMm , O" caujandum ,

^od anthoritate, & ratione prebatur

j 05 . l

38.1 ibid.& )

?

Materia magie aecejfaria , cptamforma , fid miniu perfeQa.

150.3:4

Materia Metaphyjifa ejuid ? i .5 Materia nonperfieitur in fiperformam > iiec/HbieSbm per aecident.

1 •&

3 3

Materia patitur, fertna agit. Materia per ^uid dicatur propria

8. j in determinategenere, }

54.34 Materi^ per tjuidfit cegnofiibHisf 51.15 potenMateriaprima nude Jitmpta habet refpeHum, adnuUam dt tiam ad emnem ejuamcunquefermam ,

&

&

55 »3

Materia prima nude Jitmpta 4 nuUo agente creato potefi primo infomutri. f 6.40 ^ateriaprima tptidfit f 37.1

& de hec opiniones varia.

ihid.

contrailam, 54-3^ Materia primeprima quidfit? 51.10 Materia primo prima vnaefi vniuoce in omnibui, 52.16 Materia prior efiforma, 217.6 Materia quomodo cegnofiatur per analogiam adformam. 228.11 Materia qualem aElum habeat f 38.4 Materia quare dicatur effe in petentiaf 47 .4 Materia quoprior, non ee pauciora Jitpponit. 5 1 1 1 Materiaficundo prima quidfit f y i .2o Materia ficundo prima efidiuerfafiftHHStmdiutrfitatemformarum, agentium. 5 4« 3 Materiaficunditm diuerfis affeSiut ad diuerji 4genti4 .

&

LV inter Lucem,

Materia, &fermaJitHtprintipia intrinfica. M4teria habet propriam a^Haiitatem.

Materia primoprima htd^et petentiam pniuerjalem , nen

MteJJet netejjeep.

,

&

natura fita detemunatur.

V

I

Materia efi iit potentU etntradiGienis ad formam. 116.4 M4teri4 efl prier forma, 114.1 M^teria, forma 4n includant ent. 277.10 Materia , &formd tptare faeiant perfi t/mtm ? j 1 3.)

vijjanem.

371.1

Lumen re^uiri vidctur vno e tribm modis. X.uminofum ^are nenfatigttMr agendo i

7J•• 1

3

3 3 o. 1

&

non homegenea. 54'}* efi tUuerJa, Materia Ipiritualii non reducitur ad materiam hominiif &quare? 77-69 Materia tertio prima quid f 51.20 Materia aShtalitai in quibus differat ab aSIualitate formt} 39.6.7.^8 Afateritt diuerfitasficunditm tiiuerjitattm agentium ac-

M

A

cipitur.

Materia tiuplex

MAgnituiline

crefiente

,

an

crefcat eiiu effiSliuf

Mal

i

nihil habem

JMala omnia ,

an ideo

appetitttr

382.1

?

C

omnes defeQiu quodammedo ad principium reditcuntur.

Manicha:orum rrrflr
vnum j

.

i

j

Tefiamento.

472.3

Materia an detur inJitbfiantifs/piritHalibuf.

39.9

varia opimenes.

ibid.& 40.

1

Materia an inclinctur magi^ ad vnamformam, ^uam ad aliam ,& an adformam cali magii ? 30 } .1 Maieria an maxime inclinetur ad animam rationaUmf

M

Materiatfip4ti,&formaagere.

Materi* pritm

IJO. }l

ateria an naturaliits appetat aliquoi formas f Materia anfit in omnibtu vna ?

auihoritates prohantet non

ibid.

eJJe.

tjuihmreffondetur.

46. j

Materiam effe creatatn probatur, Materiam non ej/e in Angelo ,vel in aninu. €^ii Materiam poj/e exifiertjintferma quinegtmf pefie exifiere qui afferant f

304.6

Materia eodtm modo Jitfiipit formamprimam, &JecHndam. joi. 14 Materia tfi eadem cumfitapotemiapaffiua. 90. j Materia efi hocaliquid , ens ailu , inteUigibilisperfe.

&

rei Jpiritualif

1 1 1.

peffit Jpt-

coiorem,non pofftt reci-

Materiam fitamprimamefl dare

45-3* in tptolibtt gtntrt

,

&

2.5

fptcie.

Materiam vnicam efft rerum emnium tam calefiinm, quam JiAUnarium , cum pUribttt al^t , ttnet Scetm. j2.i4.c^iy Materia earens , caret &forma. in Materia cenfidtratur triplex e(Ic. in Materia duplex genut primitatit ficunditm 50.IJ

Tom.

,

57-4 J quare reciptrt

& habens

citm

perejpeciem coUrit f

ibid. alifs.

47.5 29.4 39. le

57.41 eorum argumtntafiliMntur. ibid.^j ,& 5 S.^6.& 47

j 04 .7

& ji.ti.& i^

modit potefi inte/Ugi.

MateriaprimMmcdc. &ficundum.

51.it

SS-iS&fil-

ficut Cr argumemis. Afateria cctli eiujUem rationis cum

J15.8 Scoti oper.

difiinftio tkehiit

45.33

Materiam jpirituaUm habens

304.8

54.JJ 70.47 361.12.357.1

nebilitat.

Vt

J

1

8.

46. J aliquot^

tx

Index Rerum. & forma & authoritate.

cx Materiay

fieri

vmm probatur experientia, ^p.z.dr

Materiam ejfepuram potentiam qui

M Mcdium tria.

dicant ?

J

37.1

Medium qualiter differat ab extremii ? Medium tripliciterpotefi accipi. imer Mcmbra anfit ordo ejfimtalis ?

416.10 7-9 11

1

.4

comprehendit tttum , quod requiritur adpro-

du5lio»em verbi.

Memoria Memoria

quidfit

69. 2.

} 3

?

feclufo

,

omni

9 ^. i

an principium Verbi?

alio

tjue

*ui multiplex.

ali^ua efl

exceditur ,

»7 Menfiira Dei

quA quandocjue exctdit

,

,

» 7°'^9 quando-

& quandoque menfurato nquatur. 1

ij.8

Motus primi mobilis efi fimplicior , velocior , ali/s

& certior

motibiu.

8

1

1 . 1

Motus qualiterfe habeat ad temput ? 166.14 Motus quomodo includat prim, pofterim ? 168.31 Motui triplexgenus. 44.30 Mottu varie confideratur. 166.24 Motus partesvndt haheant, quod aduenientevna , altera

&

pereati

16;. 10

Mouetur fecundum motum , neque patitur fecund»m pajfionem. 5 $6.^

,

MV

7/.

70. i

176.10 ibid. ibid.

Multitudo 0»»»« non caufat numerum. 148.38 Mundus quomodo veftigium Dei ? 418.1 Mutatio «»//4 in prime principio. 1 2 .3 Mutatio emnie includit duos terminos , qui nen pojfunt effifimul.

190.

22,

quod Miimut,eftinpetentia ad id,ad quodmutatur.ii .4

170.1

Menfuraefivnigentamenfiirato.

&

1

1 9J • J

^tternitat.

Menfura duplex in ejfentia creatHrarum. Menfura efientit, vt eft extenfa. Menfura efenti* efi triplex. Menfura ejfenti*, vt efi muUiplex.

Menfura

16J.19 195.7

MotM, & res corruptibiles menfurantur tempore.

nihil

398.4

Menfura Menfura

de ratione fua includit infinitos terminosinpO'

temia.

Mottu ,non efiada^onem. 3.66.5 Motus omnit abimmobilifiuit, & inimnwbili radicatar.

E

luminofum requiritHr ad aclnm vftu propter »i9-i

Memoria

Mottu

menfuratum funt vnigema

ftatura.

i

NA

j.

10 176.11

Menfura exifientiA mftltiplex. Menfura frima efi in omni genere.

>

Menfiira prima vnde fumatur ?

t 70, i

^

Menfura quadam eft , ^uAfemper

7 ^* ^9

exceditur a menfurato.

&

alia,

modit.

i79'S

Natura eadem non poteft ej/e principium liberum,& neceffarium.

j

Natura humana


tbtd.

femper excedit.

Menfura perfemonis ejfemialis

rei triplex geniu.

1

17;.

MenfwA ratio perfechius

inuenitur ingenere

ftco.

Metaphy>73-'o

_

Menfurt, ratio quomodo inueniatur in genere Logico? i7>.ii

& *uo,diuerfimde. 176.

84.

1

Natura imelUSiiua eftforma hominif. 66.^1 Natura nobilior quandoqtie deneminatura denominatiuo minus nobili

17

84.9

eontingenter manet vnita Verbo. 291.22,

tJatura infua eperatione intendit viuum.

175-17 eft

NAtata\e dicitur quatuor

,

(fr

e conuerfo.

251.35

Natura prima non eft ingenere. 137.1 Natura prima non habet partes. ibid, Natura principaliterintendit preducere compofitum. 8z. ij

,

Menfurantur qutdam tempore, 11

178.28 izo. i

Menptrarum duo tantttm Jitnt genera. Mcnfuratum andependeat d menjitra. Mcralla an viuant ? Mcrita SanSiorum

84.

quomodo transferantur ad

Naturafuprema aSlu exiftit. iJ } io Natura fuprema ineaufabilis. ibid. Natura ailio nonpoteft attingere materiam, nifipervir•

tutem aiterius aElionis.

Natur* preduilie

1

alios.

Naturafoli vni

eft de

tJHeritorum applicatio

4/7-5

46 1 .

triplex.

M

Naturam primam.n0n

I

& fupra eam exaltatur.

71.52

in Mifiii emnibui reperiuntur quatuor elementa.

83.13

MO Mobilis primi motut efi caufa ,

& menfitra aliorum mo-

tuum.

1

81

.

1

z

Mobilia omnia ad prtmnm immobile reducunttir. 13.7 MoHi intrir.feci non habem propriurnconceptum. 273 .2 J76.7 Modi nihil imludum effemialiter.

Modi oppofiti principiaridi non pojfitnt competereprincipiofimpUci.

Monas quomodo contineat numerum ? Mors B. f^rginis non expeccato , fed ex

449. 1 40.8 conditione na-

N Ncccftc

cfte

Neccfle

eftc

poffit ejfe

o

i

continuus

189. 19 MotMs an ponatur in Prxdicamento ?

,

(^

'difcretta}

ai8. 10 1

non includit duo. duofi

ejfent,

27.28 *3 7.

alterum nihil

effet

i

vniuerp.

thceret duas depen-

dentias ejfentiales.

ibid.

Ncccflitas cui non repugnat,perfe£iiusefi,fieam habeat necejfario.

2 5 8.4

NecefftM duplex in effeSlu. Necejfitas effendi an arguat perfeElienem

2.4- }

?

3 }

7

•

4 9

Neceffttat efi aliquando in re ratione circum^antia. 24.

}5

N O Nobile dque nen femper 326.

149.41

E

2J2.7 NeccfTc cfle duofi effent ,quodlibet

296. 1 o

diipliciter contingit.

Angeli an

•

362.2 232,6

diuerfitas effentialis.

NcccfTarium cx fe, d^ncccflarium i fc. Neceffarium quoadaElum multiplex.

296.10

tiirs.

Motus

} }

Naturoi duMfimpUciterneceJfariai darirepugnat.ij 1,6

Mifti^r»i
cJHors

*

257.34

NaturA dua non fitnt aquales.

Miniftri malitia quando annultet Sacramentum. i 9 1 .z j

materia denudatur,

trinaprimitas.

ejfe

1

234.11

ejfeingenere.

in Naturafimplici poteft

1

84.

inefi primitas cauji extrinfeca.

Ntitun tantum vni ineft

4^6.1

Merita SanElorum vnde habeant valorem ?

9.21

imperfe&o adperfeSlum.

1

potefi

ejfe

agens vniuocum.

1

Nobilitas duplex in materia.

70.47 Nobili

Index Rcrum. Nobilitatur

/tliijuielper

O C

conlunSlionem ad*lia (jtumodo?

Ocham quart Scotum impHgnaturit. Nocitia confufiljima qua fiitttr quidfignificatur ftr nomen.

O D

J77'»

Notitiagenita an detur in Diuinis difiinSla

a gigntnte}

Odium perfi malum , ficut amor henum.

Notitiagenita eil in Patre prater ingenitam.

Uotitia habet dnat caufas

4 1 6. 1

1 74.4 tHmNotitiaalicHiiuin vniuerfali fiat ignorantia eitu ejfiEliuat.

)4^-4

inparticHlari.

Omnipotentcs

duofieffentt vteripte pojfit eJJenullipO'

tens,

Numertu accidentalis

O 144.11

nihil addlt fifper ret

PrteUcamepti

Giuantitatis.

4j .

1

lS^-i9 '96.9

Omnipotentia an demoniirabiUt i

N V tiMmctvisaccidentalis.

3 85 . 1

O M

41J.8

O peratio

P

determinatur infinfihHS.

intelleSitu

Operatio mediatayvel immediata

11

1

7.9 9.9

J J

Oppoiitio iUa maior efi , in tjua extrema

io

.

tripliciter tUcitur.

Operationesfitnt qualitatet.

1

ibid. maxime fitper res aliorum Pradicamentorum. Numertu an addat ali^uid reale rei numeratat 141.

mintts conue-

niunt.

18

J J.

Oppofita anpoffmt effiftnmlineodeminfianti ? 103.4.

16 NHmermefiintitdumbiladiUtfitper

res

mmeratM.i^j.

204.6.c^y?^.

Oppofitorum

»7 nec etiam formalit.

T^merM ejfentialit quis ?

1 44.

?

1

46.18

Numertu Mathematictu eft magis alHrailtu. i^S.i6 natHtalis. Numertu MathematiciUy 1 44.14 Numertu vnde habeat vnitatern l i49<42' realem differentia. inter Numerttm Mathetnaticum

&

,

&

'45-15

Numerum

nullum addere alitjuid abfilutum fitper res numeratas varijs rationibtu probatur. ij^6. 18. 19.

NitmerorHm

ejfe infinitafpecies.

»

4J

1

50.4}

diuerfitas confiftuatne varias Jpecies ?

•

Oratio tptomodofit

Ordo

1

145.

infinitas fpecies

an

pojftt cognofiere

1

9 > •! 9

datnr in cognitionibtu humanis.

1

Detui

15044

06.5

Ordo effentialts anfit in diuinis ? Ordo effentialis datur in caufis,

114.1

Ordoejfentialtsinomnigenerecauji.

19 i.i

Ordo Ordoy

ejfintiaiis

11

1

fextuplex.

& di^efitio mirabilis vniuerfi.

Ordo graduumentitatii in indiuiduo ,

}

1 1

.8

.4

8 6. 1 ficHnditm ordinem

vniuerJaUum.

169:1

Ordo in creatione firuattu. Ordo naturaUter nen fiitur.

101.4 191.14

Ordinis

1 18.

vnitasjiifjicit

vt cauji caufint.

1

195.6 114.1

Ordine effentiaUter ordinatorHrn ncgatOyadhuc infinitas eft

ij''4

impoffihilis.

Originans «0»

17

Nnmerorum

ijuantitas difcreta ?

Ordinem ejfentialem canjarum non demonftrari. Ordinem effentialemnihildicit adfi.

&fe<j.

Numeri tres Jpeeies. Numerorum anpojfmt

375 «4

OR

io

ibid.

ihid. 1 4 NumerHi formalis <juis ? > 49*40 NntnerM in quihtu non inueniatnr > Nnmertu Mathematictu dicatne ali^uidabfiUttHmfitper

numeratas

vnum efi nobilitu.

ibid.

Ntimertuefimultiplex,

res

> 3 <>• 1

efl

cauja intrinfica.

i^S-9

Originans fimper in creatis alteritu naturtt ab originato.

3J1.JO

'NjtmerorHm omnium radix.

1

4i

•

1

P

Nunc aternitaiiti*Hi,& temporis ejuomodo diffirant? 158.

A

PApafilHS aHthoritatiue Indulgentias concedit.^6

19

Nunc vmtm non datur in toto tempore. Nunc vnum effe in tempore qiii ajferant.

& qms

100.6 ibid.

,

j

poffit

ex comniiffione ?

1

.19

ihid.

in Parte inteUc6liua duplex dijferentia intellenus.

1

1

}

.19

PurtesformalesfiCut funt infe diftinRtficunditmgradum

O

B

perfeSlionisy necejfario aifieitnt

ditm aUam,

OBieftum

adatjuatum duplex.

376.10

ObieSlum ad^uatum ejuod ? Obieiium ad potentiam ficut ferma ad materiam.

ObieHum caufa affimilandi aHum. OhieSlum eft efetliuum. ObieElum , operatio quo

&

proportionentur agenti

17J .

5

}

8 6.

6

1 . i

16j. finfit

J

1

7S-^4-

Ohienum in concipi dicitur cenceptus. 17 } -i ObieEium nuUum aliud addit eognofcibilitatem obieBo

vnam materiamfecun-

Parcicipans dependet a participato.

91.11 11 1 .7

Partium fubieSiiuarum

174./

diffofitionis.

obieili definitiones dua.

Partium vnio anpracedat tetum

non determinentttr, nec

?

& aUum modttm

?

^^S'7

PafHo' 9mnis eiemonfirari debet de aliquofitbieElo. 4 3 6. l Pajftones entis non includunt ipjitm. 284.9 Pajfienes inferiorum an includant

mentofint? Pajftenes oppefittt

ens,& in quo Pradiett-

176.6 an pojfm de vUo fidtitlio iUmen^rari.

436.1 Paternitas efiincommunicabilit,& quare? Pacer efifimul naturajed prior origine FiUo.

ObieSli prtfimia diiplex.

*4J'I7 378.8 116.17

OhieElHmficundMm Pbilo/ophum , aEliuHm.

)

68. 1

Pater in Dittinis anperjiciatttrjita eperatione ?

i66.i

Pateryfiper impofftbile non inteUigeret ejjentiamyproduce-

primo.

ObieEinm primum multifariam

dicitnr.

OhieElHmfi determinat inteUeSlum y agit adinm. Ohieilum ejfe an de ejfentia creaturtL ?

OhieBa immiitunt fpecies

in animam.

1 j

4 9.9 1

7. 1 8. 19.

^^^-

Pater,

ret

& Filitu

Jitnt

vnut jpirator.

3

FiUum.

in Patre

anfu inteUeBut

identitat

nen arguit identitatem

peteptiti.

411.;

OhWgzxioms propertio vnde famenda inpropofito. ^;^. 10 1 !•

6.

1

'

o.

1

398.^ aiiagenita. 416.

1

Paucitas fimper penendayfifufticiat. Paupercs an pojftnt effe Uberales , fortet

Scoti oper. Tom. 1

1

416.13

4 ?

in Patre prater notitiam ingenitam eli

Ohie^orum

97.4 }99.t 3

91.9

& ctrptrt debiles, 407^7

?

Vv

X

PE

Index Rerum. P E 45 '

Teccatum efi nihil. feccatum

fme

efi remiffibile

•

deaEiuaUtate 3

de potentid ahfilHta.

j>osna

z86.f Peccatum haht caHfam, fed deficiemem. Teccatum omne efi ex infirmitate , malitia , aut

356.1 eUSiiene.

45 ^ «7 Peccati cau/a quia visy& canfa quare vii,
&

dinin£uunturi

omiffionii

4;i.^

,

telligatur?

cum aEiu ab aterno

43; -8

biUs.

PerfeQio infinitaan pojfibilis in magnitudinisfinita.i^^.

404.5 48.7 90.

l

&

Potemia dupUx, agentis, materia. 3 j .9 Potemia dupliciter potefi comparari ad aEiHm,& quando?

Totentia efemialis ,

PerfeSio prima, &fecundain Diuiniifunt indemonfira-

qualis ?

Potentia duplex.

& intperfe^ioreqmriturinfiAieSloaecideni7>-4

353-12 327.13

Potentia Dei an differat ab ejfentia ?

25.J8 Potemia ejfimialis ,

tit.

& accidentalis. & accidemalis expUcantur.

3

2 4.

331.

47 Potentia exequHtiua anponenda in Deo ? 289. 1 Potemia finita demonfirari potefi , licet emnipotemia non.

197.

1

3

Deo tripliciter difim a creatura. 399.3 Potemia indeterminata ad multos eJfiEltu , quando deterPotentia in

31

24;-*» modo communis Deo,

PerfeSio nuUaaccidentalisefiidemfubfiantia. Perfe£iio emnisfimpliciter efi aUquo

&atifjabeo. PerfeltiofimpUx tptid ? PerfeSHofimplieiter excedit omne incompoJfibiU., PerfeSiio fimplieiter quid ?

9 6.5

»5 8.4 33^-4

Potentia non caujat/iibfiantiam aEius,

^5°'ii

Perfeftius aliquidprimo ente repugnat.

146. i

2i}.i6 33/-'

quidfit ?

3

incorporei 87.17 Potemid imendit in omne cententumfitb obieEio adaqua-

»57'J4

Perfeaum efe

?

4'44 2 3 7- 3

Perfedio vnafimpliciter an melior alia ?

^erfeSiOt

& jpecies

Potemia intelUtHua

PerfeEliones diuina quomodofintfitbfiantiaUs f

an dependere pofitt a mims

minaturper aliquid additum

i-Hi-S i-S

PerfeSlio fimpliciter deferibitur ex Anfelmo.

PerfeSiiut

90.

& de quapotentia in-

'Potentia anpoffitfimul duos aEtus habere ?

46.11

Percgrini an lucrentur Jnddgentias.

Pcrfedio

12.6

Potentia aSiiuafela efl in Deo.

Potentia

406. 6

,

minus , pluribm fubfitnt mutationibus.

tanto

,

Poteniia ad oppofitum efipajjiua ,

Peccatum^ualiterefipriHOtio?

Peecata commjfionti

&

de Potentialitate quanto aliqua ptus habent 385.1

Peccatum 4» ipa taUfit volitHmf

,

quomedofint

imelligibiles

to naturaliter.

372.7

& habitus moraU-

tatem.

360.10

Potentia obieEliua producibilis non dicit imperfeliienem.

401.11 *Potentia pajfiua

an alique mode poni

Deo?

pojfit iu

399-1

PerfeEltm,& imperfeiium quomodo diuidunt ent? 375-5

Potentia pajfiua dupUx.

PerfeSium ^uodgeneratfibifimiU.

5i7'^

Potentiapajfiua nihil reaU addit fitpra ipfem ens. 141.

PerfeSlum tripUx. Pctipateticoram/T»»»/?/ quis

3 3 7'^

Perfona itafimpUx,ficHt

280.2

?

402.1

ej/entia.

Perfina qudibet in Diuinis adoranda efi latria.

3 74.

H

Phantafma anfitpplere poffit

vicemfpeciei.

1

24. 1

inter Phantafinata varia quare intelUSim magis abfira^

hat ah vno, quam ab alio ?

1

27.29

Philofephia naturalis quodefl primumfeAieSlum. 483.

PhiUfephiafeibieSium non efiens mtbiU?

482.23

4S.8

& itapura

,

quodfit idem omnine re, quod ipfet ejfenihid.

tia.

Poumia qua illa

dijjert in diuerfis

differunt genere

velfiecie

,

fecundum quad

entibus, ^

numero. 41.

vel

18 Potentia qua extenditur

,

& permifeetur in omni ente

creato.

41.17 Potemia quafaciat compofitienem in rebm ? ibid. 1 9 Petemia , qua perficitfenfitiuas , quomodo etuperficiat ? 112. 25 Totentia quemede

perficiatur

eperationem?

per

337-7 Potemia quomedo pojfit determinari

,

nuHo

ei imprefio-

Plaralitas qua includat,

7, 1 o

?

PluraUtasfi dicat maiorem perfeSiionem , infinitas dicet

i43'if

infimtam.

Pocnitentia

an

pojfit

efi centradiSlienis,& idei

Petentia ,fecundusn Scetum

& excludat vnitatem P

Potentiareceptiua

,

quidfit ?

49

Potentiajenfitiua nenperfe fentit.

Petentia diuerjhas nen diuerfificat habitttt.

O

remitti propter Jndulgentias}

PetentiadupUxgenm.

4

1

7.

,

,

nen e contra.

non

4

in Potentia diftina nen fequitur varietas ex varielate

dicit

2 1 o. 2

imperfeSiionem.

14.16

de Petentia pUne aSiiua.

Potemia aJfiEiiua,

12

ejfe

'

48.7

aSlm.

Pofitio includens contradiSiionem non admittenda.

natura

•

73'57 3 47. i o

Potentiam aliiuam,& paffiuam babent emia media. 90.3 Potentiam ejfi determinatam sitne perfeElionis ? 3 95.2

458.7

Pofterius dependit a priori

imperfeHa.

241. II

P L

&

3 3

cognojcititta dijfirunt.

Petentis, infcriores Jhhfitnt voluntati.

Potentia organi^a,

& non organica.

Potemia per quid difiinguantur ?

204.9 'Pofleritts

& perfe inueniturin materia

,

366.6

29

*PoHeritti

16 Potentia paffiua primo

prima.

2 85 .-5 Perfenam vnam ejfe in alia probari nequit. 28.4 Perfena an difiinguantur relationibm oppefitis ? 337«? Perfena diuim relatiua. Perfont, qua taUs , an adoranda latria. 3 75.7 290. 1 Perfenas dtftingui relationibus, an oppofitit ? ibid. Perfonas diuinas confiituiper abfe^ta, probUma.

P

51.21

non potefi communicare

pritts.

398.6

Potentiajenfitiua Jiib ratione completa

Pofierius pofieriore efi priore pofierim.

2 1 4. i

cipium operandi

Vottmia.le efiindi^ens.

283. tf

ta?

Votcmialitis,potentia,potens quomedo difieram? 3 29, 1

,

*• 27

133.13 350.1 97.27 ibid.

,

qua

fum prin-

quomodo maneant in animafepara-

Potentiarum tripUx Jitberdinatie,

ibid.iS

4i9-6 Foten

Index Rerum. Totentiui MJiiȣui 4h MnirnMper Mli^md tihfilittumpro-

9^>t4

biUur.

m

Tottntijs nofirU 1

4.

ad diuinM non hne

ttrgumentttrmar.ii.

^idepdd potefi

>

P

&

inferiory potefi

fuperior , vel magis.

'

^7

J•

V txpoCiiiones ,

)o8.io

fignificantes CMH/ki.

& voluntai diuina dupliciter confideratur.

Pra/entia obieSH dupUx.

1

Prafimia rci dupUx. Praxis Hoflrafitjuitur eUBionem , Deinon ita. ex Praxi elicitafiejuiturpraSiica deUilatio. tas caufii extrinfic*

tem inpotentiaf

j

Produdlio ad extraperfi nen

16.17 ibid.

289.1/ 296.8 Produ£lionaturaefiiUimpetfe£load perfeSium. 84.16 ProduEiio per quid fiat

406.6

2.

Vtomrzsradpeccatum non retardat agUria. 4 60. 1 Ptopiguio per ^uid tliftinguatur in animattf,& inama-

418.6

Prophctx eertofiiumfi verum U
Prophetia anfit Prophetia

47 5 libera.

Primura daturinepntialiterordinatu,

alio^uin nec pri-

e(i fiiemiaJitbaUemata.

mttm, nec vltimum in altjs.

*9 } •/

Primum in genere tjidd f

Propofitio y?t^i//^

Primo nihil efi, nifi perfeEiio fimpUx. * J o« J J Principium idem tjuomodo potefi nunc lihere, nune necefi

per tetum.

fitrio elicere aSlum.

J

81 j .

Principium in materia vniut virtutis non dependet alia.

tdf

J47.7

tpunamfim concedenda

Pntdentia

Principium primum efi finis omnium.

Pmdemia

Principium primum Princtpium

quo agendi muUipUx.

Principium fimpliciter ejuidfit

J J o.

?

Principium vniut rationis an refficiat determinatos ef-

411.1 Principium primum effi vnumnumero. 158.60 ad Principium vnum tjuodammoda redueuntur mala omnia,& omnes defeSlus j . 1

in Principio primo nuUa

efi

7.8

mutatio.

1

Jub iUa ratione Jub

ijuomodo reducat

Principia entis naturalis ^uomodo duo

,

&

tria.

i

J

.1

09.

1

j

164.9 4Ji.i

Priuatio(^^/<4r.

principium in

H

fieri

Priuatioper fi tranJhmtationu,per accidens protbtEii.^

1

1.

11 Priuatiiium,^/»<>/r«««OT ^uomodo percipiantfirf

Prius datur,,crgo primum,«n vaUat Prim origine an poffit ejfefinepofieriori.

.?

•

gibilium

advnumfinemtvirtm

J47.9

funt Jpecu

diuerfi.

J

P

4^ . i

V

Puer quare vocet quemlibet hominem patrem. punQum inpotemia. Puniflum in aSiu, PunSium quomodo fit in linea ?

&

i

J9.6

*9 J.f 409.7

catur.

166.1 1

86. f

>

99> 1

Qualitas ex

vni tertio> Ccc.expUi26.iy

epiatuor capitibm efi perfeSiior fuantitate.

171.1 Qutditai latiMs patet

,

eptam quamitae,

giualitate quicquideft diftinSium ,efi qualiterdiftinSium.

44S-«4

QvLimi fila

menfiirantur.

Quantitas

menjitra reUtpiorum acddeminm.

gluantitai

,

eft

&

»79.4 171.6 qualitatesJymbeUcaanmaneant eadem

m

generato,& corrupto?

i;7.24.i/8.tj.<^y?f.l /9.

1 1 0.1

gnuamitai molis

per Prohiri inteHigitur6emon([tiri.

»91. intetUSiones aquaUs an arguat infi-

367.10

ikid.

170.1

giualitat nobiUor (juantitate.

Prius ficundum naturam quid .'

Scotioper.Tom.I.II.

moralis erittantitm

Prudentia aEim circa obielia temperantia, ac fortitudinis

x^.&fit]. 1 60. ii-&fi^' relatio anfint a£Hua? Quantitas ,

infinitai

ejfen-

ad accidentaUm. J61 i Pntdemiafierit vna virtm ex attributione omnium diri-

1 1 4.

nitatem potentia.

348.11

tiali

Priitt priore eftpofieriore priut,

Produccrc

appetitm per

1. j

163.2

Ptiori tas durationis accidit caufi. Priwitas natura efi in Diuinis.

eft

1

1 1 .

Principiaprima dicuntur regula.

Priuatio

249.

a£im in

imeUe&um a petentia

QVzcunque func eadem

o.

ejua

virtutem incUnatur in obiellum.

Qjr

i

1 1 j .S

perfelie,

360.11

eltrigit

2.9 .

& 444.

notiores.

efficientia propri/

C^ 1 1. a Principio vno nonpojfi plures creaturas immediate pro' cedere, ponens arguitur. 10. 17. 18.^29

2

reijciuntur.

.,441. 443

Jiia potemia.

feHm?

de Principio prirno opiniones.

i

vna.

1

1.6

Principio primo immediate plura preducttntur.

.

Proprietatcs relatiua primi entis nobii

j86.i }86.t Principium primum de ratione fiia hahet formaUm pUnltudinem ad fi communicandum. 7.S

4.11 .&fiq.^. 1 3 . &fi<j. tripliciter eonfideratur. ti.x

o

vel neganda ra-

,

Prudentia ac^iri poteft cirea temperamiam Ucet nuUa actjuiratur circafortititdinem. Prudentia dicitur aSiiuafine

Prlncipium primum formaU exemplare vnumejfiproba-

44 1

tione difiiniiionis formalts,

'Principium minits principaU non neceffitat principale.

y.iy

i

j68.i

Propofitiones

in

7.

ab imeUeSiu apprehendente ter-

minos.

l

i .

eft

• >

474-9 47J^i6

V topotiio plurui non efi proportio.

50. 1 j

a

89. i /

li.&fi^. i Produi^iuo vnoficunditm vnam rationem , nonpotefi produci nifi vnum. 11.30 ProduQorum diuerfitas penes tjua attendatur. 11.19

j

i

?

ProdttQioneextrinfica ab vnoproduci pojfunt plura.Z. 11.

PrimitMprima vni tantitm natura inefl. *J J•'o Primitati* dupUxgeniu in materia, ficundumalitjuos.

} *8.

?

tis?

406.

vni tantim natura inefi. 1 3 4. n

Primitoi dupUx.

tur.

67.7 ad

fitpponit produHionem

ProdnBio immediata a Deo pofiitne probari

tjutfitratiofomutliii 40J>l Ptxdicaci in quid dupticiterfitmitur. 169.) Prxdicaca iti quid fi ejfcnt infinit* t nibil ept notum. 270.1

i

»47-27 an augeat perfeEHenem. Und.i6 infimtai imelUiiioms an arguat infinita-

intra.

R

Pradicx

Prim

nemi Producereplurajiiccejfiue

Producere pojfe

d" 1$

in Fotentijs ordinatit

Praefcientia

Prodiicere plurafimul <juanio arguat maioremperfeHio'

&

,

}11•1

1x1.6 118.8

tptamitai virtutie.

QuantitM non efi caufa tpialitatis.

§luantitM perfeiHonis in Deo ctrrefjondet ftnguUs erea-

I75^>8

twris.

Vt

3

a«J«»

Indcx Rerum. ejuantitatu tripUx acceptio. ibid.

primay drficunda,

I9J-5

tertia.

giuamitatem perfeSiiorem

t^ualitate

ejfe

arguitHr.

,

Rei

exiflentia

aSlualis

150.1

446 11 .

nen eH

cognitie

feientifica.

107.8 Reiprafintia duplex.

171.1

Quiditas an pltu habeat entitatU

4'4-8

quam

,

materia.

2^/

1

jpecies

finJtbiUs

trgani an

reffetiu

1 6. 17

imprejfoi

119.4

^

md. 6

§ljiid$tas fofiitne conuerti in ejHalitatem ?

GiuiditM tjualiter per modum determinetHr

Quics

<jMidJit ?

Quod

,

?

174. » 80,7

& (^ao fitnt in aSlu intelUgendi & fintiendi. ,

Reifingularis cognitio finjiti,

Res

quam

,

vt

eadertf relatione,

qua eompofitum

principiat.

,

exiflentis

magis tribuitur

,

inteUeSlui.

corrupttbiles

&

,

116.59

metui^

menfitrantur tempore.

^95-7

7^s corruptibiles qHomede

7i'S7

Quo

Res tripiiciter cognofcuntur. Res vna quare habeat cenceptui plures.

menjitrentur}

177.14

Resficutfihabentadcffe, itafi habem adzgete. 8.13. 10.17

Rerumdecreatione variorumvaxiaopiniones. 6.1.3.^ 4.

R A

7-S-& 7 Rerumperiedi,fiue€tates.

RA

io deten/iinat voluntatem.

J3• ' * Ratio reprafintans injmita eff infinite perfeEla. t

5

Ratio

an

alienam

natHram

terminandi

perfeSlio}

576.9 Ratio vna ejfinti* reprafintat infinita. 41 ' 3 per R.aticudinem , per aliquuUtatem quid intetUga•

&

418.;

tur.

R

& ^uemodo diiiinElai teri

,

i77.»4.

,

&

in cempenendo,

310.19 in Refelutione quiditatiua daturfiatus.

18 1 .1

Refpeftus quomedo fifperfeltio.

3 3 6.4

RefpeSlus rationii nonfiquitur extrema.

411.1

Refurredio

velpramium, aut pcenaopenm anpefi

,

186.J

S

differty

vna efi eadem realiter al146.21 nifialterafit infimta. td> vno extremo efiacce^us ad aliud. 449.5 ;

ad formam vltimam

fit

fint probarii

E

Realitates duas habet tjuod reaRter conuenit

Rtcejfnf

res?

Refolutio

143.16

176.IJ

Rerumperiediffiue atates vndefint longieres, vel breuio-

A

nec

SAcerdos

curatus debet effefimper in idoneofiatu mi-

nifirandi Sacramenta.

454.17

Recipitur vnutnquodque in alio pcr modum recipientis, cjuandoque vera, ^Handeque falfa. 4^.

Sacer^os in peccato mortaU exercens

}7 Rclatio an difiinguatur

Sacerdos quiUbet exiftens inpeecato mortaU pefiitne td)

ejfentia,

&

non attributa.

391.1.593.1.594,1 Relatio caufit in tjuo fundetur ? lielatio

3

dependentia fi fit prima

*

in creatura.

an fundetur in

oppofito ?

?

Relatio duplicem hahet rationem.

39

Relatio efl menfitra reitquorum accidentium.

1

terminui

pefiitne ejfe

produSlionis

1 •

1

naturaUter nequit probari.

infUtutio

Salomonem '9

diuina?

Salus

,

fuijfi

damnatum

probari.

verifimiliui eFi.

476.

& condemnationefiraamftfa Ubertate dependent

vnum cum

vllo reali.

,

qusl

l

^).?

rem qua ? ^^i'9 Relatiofiipsa refertur ad Deum. 4 1 6.9 Relatio vna diuina quomodefit identiceaUa , cum neutra Relatio ficundism

39<5-3

fitinfinita. poffi

quietare

intelleSiufn

,

arguitur.

374.'

Dei ad creaturam

tranfiendentes.

Ratienes habere infinitatem identice tantum.

471.1

476.18

Sandorum

merita quomode transferantur

456.1 Sanitas

fit

cxfanitate

,

& domui

M

Sapientia quare non fit produSiua 410. 15

s ,

Scientia albi,

& vnitatem. Res petefiejfefimulvna, & plures ,diuerfimede.

35 Res quilibet uaturalis tendit in fisum finem. Res quale eflc habeant , antetjuamfint a6fu.

j

i

.

i

147.

ficut effentia.

fft pra£iica.

19.8

Sciemia dicitur tripUciter. Scientia diuina

,

453.5,434.}

& immutabile velle nen toHunt contin-

geniiam in rebus. 1 3

.

11

207.4

Res^ealitat,
Sciemia

,

361.15 3 49. 6

& nigri non ep eademjpecie.

Dei non

Scientia i

,

<^ ihtuitiua Jpecie differunt.

Repugnantia aUquorum quomodo fojftt »3

ad

c

439.3 Sciemia accipitur pre Jpecie impreffa.

Res ab eodem habet efle ,

aliot.

568.IZ

Reprasfenrans excellenrim per fi reprafintat vunus excellens, (jr quando. 411.6 probari. 146.

ad

extra a dome

intra.

Scicntia abiira£iiua

74.

1

neceffaria traditafiint in Jacra Scriptura.

309.

3

}

facram Scripturam pejftt

efficaciter prebari.

ad Salutem

4ii.y Relatioficundiim dici

14.

Salnifinalif Salemenis an per

4 1 8.

?

Relatie rationU nonfacitper fi

173.1

nequit

ratione

partiaUter.

Relatio quemodefit in effentia

Relationes

454.16 inftitutio

587.7

7 1 .7

41J. 2

Relatienem

talifpeccat.

191.11 Sacramentorum

114.1

Eu-

455.10 Sacramenta quocunque tempore recipiens in peccate mer-

96 i .

450.1

charifiiam miniftrare.

Sacramcntorum

Relat io duplex in ejfeBu.

Relatio

an peceet mortaUter in quoUbet a6iu.

fiicos

'•' / 113.

10 Relatio diuina

a5iui EccUfia-

& voluntas in Deo,(fr

1 5 . 1 9.^^ fiq, Jitnt

idem

,

& fi

menjurant. Scientia naturalis quomodofit vna.

Scientia quaUter haberi pojfit de contingeniibm?

cem*3 5

i

482.21

4^ f

. 1

o

Seientin

Index Rcrum, 1 1 1 io SciemU ^Holher procedat afinjH ? Scientui , quafii» me fiire t eii experimemalu. 311. .

Selquare ntn

fit

receptium caleriii

S P

10 Sciemia qHomodo

pojftt ejji

vnm habitm

alicnim com'

480. 1 y

plexi.

Sciemia, vtfit vna re/fe£lHplarittm ,

481.

quidfitfficit,

Scientia conditionts ejfemialest& accidemaUtex parte obieiii

,

4 ) 4.4.5 '^ ^

crfitbieili.

Sciemia vnitas vnde fitmatur? 478.4.479.7 ad Scientiam aliquam quanam pertineanfi 407. nihil Scituc , antequam veniatur ad indiuifibilia.

Scotus dimnitM illuminatM,

254<4^ f J ^ •J 9

Scoti alta cememplatic. Scoti rationes fubtilicres

Scotum non

fuijfe

,

qukm

Arifiotelit.

Anglum.

1 J 5 «4 8

i}^.i8

Scriptura duplici m^o cogmfiitur.

47 ) .7 47^ •} 47 ) .5 47 * «4

Scr/pturd authoritas quantafit.

Scripturtfiura authoritas apud quet Valeatf ScripiHrst variutfinfim.

Speciet inteUigibilis mediat inter imelleEium

,

&phan'

qttare nonfaciat finfa-

1x4.20

quomodo fi habeant adfenjitm.

Senfibilia

Scnficiuum quemodofit inimelUEiiuo? quod Scnfus exponatur , f*r cognofiat, filmm eognofiat,

1

2 0.7

91.8 intelletlm autem

ofienditur.

Senfiu Ipiritualis quidfit}

'19J7 Species multiplicabilis

poteH hdbere

infinita indiuidMa.

Species natur* priits imprimitur.

166.1

qttam imelleElui. cognitiones iudicio

Speciet triplex.

re creaiuras refelUtur.

neceffitate

18. i.

»7J.J Specieifinfibilit triplex elTe.

Speciei vicem

1 1 4. 1

an pejfit Jitpplerephantajrnat

8 8. } o

? '

19• J

7

II. }i Species,

& numeri inmuUis comteniunt.

* J J• »

Species fimt Jicut numeri.

j 1 o.

11

Species duas per aqualem diltamiam entitatis ficut non

nec in natura naturam generis aquaUter

J4 J 4 Species imprejpu dari in intelleEiu varqs ratienihm pro•

128.}}. 129.}/

batur.

ibid.

quarumprimafilHitur.

1

1 4-

34 ' 7

Speculatio intelUEimparitm prodefl , nifi comitetur af-

&6.

259.60 feElm purgatio, atque eleuatio, Speculatiua non efl nobilior fiiprema praEiica. 405.2 1 8 7. 1 Sphxra quomodo tangat inpunElo.

74>^X'

Spiratio quiacommunis ,anideoperfeEia} I

ad caloremf

3

Si cft perfi quando htthemm ? Sigilli foramina a ifuo repleantur ? ex Simplici puro nonfit compofitum. Simplicitas Dei an probetur 1

60.

a

85.15 »97. 1

ibid.^

&

Simultas potemia , potentiafimultatis. *57 56 S i ngu a re duobm modis accipitur. 109.1} Singuiare prime medo acceptum cognofiitur afinfis parI

ticulari.

ibid. ,

fid fitam aElualitatem exi-

ftemit non experietur.

ibid.

Singulare quande imnginamHr

,

vel imeH''gimm,non pof

difcernere, nififela ratione.

1

Singulare quid}

1

4«

}76.8 an demonElrari

290.19

S

Subiedum

V

J •

279.1

Singnlare tjHomode apprebendatur ab imetteElu , &finfu?

'"7-4J SinguUre vnde non gignat jpeciem}

1 67.4

Singularis defiriptio.

i 7 9.

Singulare imprimere Jprciem tripliciter poteil imelligi.

268.7

4} 6.2

Subordinatio triplex petemiarum. Suhfidendi ratio an perfeEiio} Subflantia diuiditur in materiam,fermam tum. Subftantia reliquis

eft

4 J9«6 i7(>-9

,

& compofi-

J75.J menfura dmnium entium , qua ponuntur in

pradicamemis.

Suhflanlia finita efl ingenere

' ,

fetm de

i/tfittita.

»

l

an reprafimetur ptr propriam Jpeciem?

166.2

•

22 nerari.

9S-^<*

Subftantiaquomedecegnefiaturperaccidem?

Suhftamia qHemedo

13 1.5

Utcet in accidente ?

377.2

Suhftamiam abjque emni materia pofiltne facere 44^ 18

Demf

SHbftantiafiparata menfitrantur aue.

193.5 40. 1 Subfiami* ^irituales anJintfimpUciJfimaf SHbftamiasJpirituales nen babere materiam quare dica-

Summum, qued excedi

}.1

7' J 145

Subftantia nuUa virtute accidemie principaliterpoteftge'

44- i7

tur.

Singulare non cegnofii direiie qui dicant ?

cum ex'

demenfirabile debet efe ctnuertihile

tremis.

J}6.5 Simplicitas nenfimper melior.

Filio

poffit.

1

377.1 298.1

Simplicitas non ell perfeSiio fimpliciter in creaturis.

cognofiitur ab intelleiiu

o

X4> 1

Species dua effentiam diuinam inaqHoliter pariicipant,

Spiritura fanElum precedere

Singularitas

i

natur* produce-

i.&fiq. 19.5.

Separationis a materia quatuer modi.

Siccitas qnomodo incUnet

2 45

'»J''5

eft dare\,fic

20.10

S

9.4

Species vltimaprime concipitur, reliqua vt sdiquidipfim.

Species recipi in intelleEiu probalur.

Sentencia ponens Denm ex

} i

1 1

II

participames.

1 1 6. j 9 imeHeilm funt imperfelfa.

17.

Species tramfertur ad dituna,non genm exponitur.

Ii 6. j 8

1019

fitmm

1

Species rei finfibilis reffeElu organi an imprejfa\}

lJ4'iO

Senfitimagii trihuitur cognitio reifingularis,vt exifiemit,

SenfuHm

115.11

&

SenHbile pofitum fitprafinfitm tiontm?

74.

Species inteUigibilis requiriturin imeUeEiu propter dua,

Speciei vnitatem , varietatetn quafaciant per Speciem quid intelligat inielleEim ?

E

S

1

«4

Species quomodo ratio cognefiendi f

175.1

1

Species humana efl menjkra «mnium eorparemtm,

tajma.

»9

)4*)7

)

nen peteft.

> f 4-4 }

Superficies efi fithieEium albedinie

in

Saeramem».

271.4

Singularitas non eft ratie agendi

S

,

fed natura.

ibid.i

t

O

S ol indurat lutum , &foUtit glaciem.

} oo«

Supernaturalitas quid dicat in operatiene } Supremura , t/el fummum fued nen ell ,

}7»-^ tiihil elt.

7

Vt

4

Sufcc

Index Rcrum. Sufceptiuum an fioiilm Ju/ctptti

S

^55-49

nts , petitiones

Y

Theorematibiu

Syllogirmi t/dr^ pranki de vartfs ^irtmibm.

3
certiiis

fenfiu.

T E

i6}.j

Ungttm

vel brcHe.

,

a partibiu. Totum idem quod perfeSlum. Totum tiifiUtitiiHm accidtntium.

a18.11 337.8 3 » 8. i j

T R Tradtatus hic quare vocttur Thtoremata ?

»8

Temput artjit in motuprimi

mobilii

Vt in proprio

,

,&

181.I}

vniceJithieSlo.

TeTttpiu dijcretum cjuomodo afftgnetur ?

1

89. 1

Tempiu

1

8 z. 1

entitatiue

multipUcMur , vt motta.

& motiu vtrumjint idem

Tetnpitt,

quid extra animam

re^

.

161.1. &J'q.

Tempm

tx

T

cfle reale extra

in <juo habeat efle

,

tia diuina.

animam

i6i.6.&

?

E

Vegetatiua: optra ^uetfint

JecunStm AHguJHnumf

dicit

rem aliam abjdlutam vltra

numerata.

i6x. $

Temptu qualiter eomparetur ad metum ? i Si. 1 Temptu tptaliter ^caturejfeinre extra animam? 167. x6

& quaUterin anima?

ibid.17

Temptu efuaUterJi habeat ad mttum ? Temptu quomode in rebiu , quomodo

&

167.16 in

anima ?

1

64.

9)'it.

Vcgetatiuum ^uomodofit inftnfitiuo ?

91.8

3/6.1 Velle sUuinum ficut potentiam diuinam nen contrahit,Jic ntcfeirt diuinum potentiam cegnitiuam.ij,

41 Velle,

& nolle DeinenJuntoppo/iti,fididem aElus,

1S.19 VtUt hoc,

ad

intelleEium

,

vnum. 1S3.

efi

&

non velle hocfiUtm dicunt in Deo diuerfis rt/pfdmadrts. ibid.

Vclle, quoti efi aSlio,

Verbura

16 reifeEliue

14.16

V

Velle Z>« (juoad txtrinjica tfi contingtns.

163. 1} nec Temptu,necnumeriu

Temptu

69. i

rArietate aSius nonfiqnitur varietas in pottn'

V

169. 34. &fiq.

o.&Je<j, 1 64. 1 3 .& Jiq.

I

3

V A

161.1

?

argHmentaJoluuntur.

6}

163.3 185.

Trinitas naturaUttr probart netjuit. Trinitatem naturaUter cogaefii arguitur.

veltempusjit ali-

de hoc varidjententia.

Tempui habeitne

i

4f 6.1

difiinguatur

67.

.1

ibid,

T O Totum an

181.17'

Tempus an adhue ejfet , td>late metu cceli ?

1

173.1

velut regulis vtitur Scotiu in Jiiitfcri'

,

ehieSftmy^mal^ »17-4*

dici

defittitio-

eonclujiones,

Theoria ,Jeu Thtorica piid ? Thcfaurus EccUfia vnde congregetur,

experitur /iiHftt

Temptu anproprie pojfit

,

,/"*'•

1

T A TACtxxi

Theoremata vocat Scotus conceptuicommunes,

tfi

Ubtrum.

80,

3

in Diuinis quomodo producatur

41.9

?

Veritas conclufienis , &pntmijfarum quomodo diffcraat?

301.9

Temptuvtrwnjitidem numero. de

4pto Jitnt

I78.1

opiniones varia,

ibid.

&

17$. }.

&

Vcrum an

387.1

pofjit appeti

htndi J> inttUttlu

fetj.

qua reftaantur. Temporis dttratio vndejitmatur ? Temporii partes quaUter pojfmt

ibid. j

ntm.

Verum

^7. 1

Tempori/ triplex

1

8 1.

conjideratio. iaabere

cHe

rtale extra

1

animam qui

dicant?

,

&

JbUitmtur.

bonum

Vtfiigium, imago,

perfeSlio-

191.1 an diningKotttur formaUter.

vmbra,

& fimiUtudo diffirunt,&

quomodo. Vtjligtj

,

418.1

& imaginis dij^tntia 'rtfatatur, V

101.11

ibid. 3

I

&Jeq. 400.6

in Viatore pottfi dari cognitio abilraQtua de Deo,

& quid formalis?

Violcntia nenpottfi cadere in Deum , nec in voluntatem

ibid. 13.

formalis duplex.

Termintu primsu generationis quid ,

411.4

?

neccdarium, important

164. i/

de Tempore duhia quadam.

Terminus

,

,

& bonum appre-

a voUintatt ,

411.3 i

& motum

Verum,bonum

in re vere copulari?

101. i tiici

167.18 Temporis partes quare dieantur nonentia?

Tempus ,

Vtritatis defcriptio.

43i-3 crtatam.

414.1 TermintuJinuUorcauJi, ijukm aHio

eitu.

Teria an haheat aliijuem gradum vita. Terra ^Utates an Jint producibiles tdt agente

334*34 84.18 creato?

20.1}

Virtus diutrfkan requiratur addiutrfas aSIiones ? Virttu inteBefliua anjpteit informetur

,

vtl tijhecits

primatur?

84.15»

1

1

ntque corruptibilis.

Theologia Dei reffeUufui praBica. Thcologi efi ofiendere nihil impojfibile

4oj. 1 doceri

a

fide.

TheMtnm vnde diElum.

263.1

Theoretrtavndedidlum.

ibid.

& quomodo in Virtutt non

?

1

10.

16.&

tB alttratio , ntc mottu.

quemodo impediatur

ZJifio

37 Theoremata ante Afetaphyficam an

314-4 Vifioncs albi ,

308.11 Theoremata mirabiU Jpiritu a DoOore inuenta.

Vifiis

1 6z. i

tria,

rtquiritHr

Jptcit.

mtdium

1

iS7'i 3 48. 1 3

66.4

rectpta in ochIo?

, JJ>tcit

& nigri diutrfe

ad aHum

1. 1 c

109.1/

Virtutts diutrja inttUtiliu Jttnt diHtrJi pettntix.

Tbeoremata ante hunc traElatum Jcripfit Scotm. iji. fcripferit Scotui?

im-

ibid,

Virttu imelleSiiua praftns eif emnibusfenfibui. Vtrtu» quomodo cauja moraUtatis in aiiu.

370.4

16.

»«9.3

Virttu inttUtiiiua ptrfi tien efl organica,

T H

3

II

J

/o. 1

luminojiirn prepter

119.1 Fifiu

Index Rerum. VifM

mJferftSitHr t&rion Dei.

»| »• } 7

yisJeHfitinamperficieru veri cofftofcitfingtdtsrefenfihiley

& quiomodo}

113.16

Vicalitas noninefi ftAfinmiAMimtLferftttmiam tfede contrario.

n

51"

Vi tifinfkiH* honunis eft 4 Dt9 ertme.

8 6. 1 j

Viuum melius non vino. per Viatoris tjHidimelUgatur}

23 S.j

467.11

V N

Vnum aliterfignijicat tjukm ens. Vnum eft triplex. Vnum & midtitudo quidfigmfictm i

rti

adfitumfinem.

3 97.4

\19.$.& 140.

,

(>.&7

Vnum perfe quid f 1 80. 1 Vnatn,quddcumemeconuertitur,nibildicitreaUf!tper Jitbftantiam.

» }

Vnius natura duplex. Vnius rtuio dupliciterjitmitur.

Vnum fieri ex

\r\\oad Deum ilU maior eft^ qu^eft

139.4

,

materia

,

1 3

Vnio hypoHatic» fiibhami*lis 4i

$9.1

eiiu.

1

de Vnione anim* varia Philofiphorum opinionis. 61.11. 61. 13 refelluntur.

ibid.

repugnat.

Vnitas

entis,

&

,

quomedo fitmatur?

,

(jr

& creaturis,eft analogia, 3.15

primi

efficientii

^omodo probetur.

191.1 VnitM, veritas perfeElitts faluantur in primo cuiuflihet

&

generis,

quam in alijs.

Vnitas generis Vnitas

&

3

continui.

efti6iu

,

tur vt certum.

,

i

y

141.IJ 111.14

Vnitas magna caufkrum in homine. Vnitas maior non eft in

quam in caufit, nonfitmi411 J .

Vnitasmaior, vel nUnorftientia penes quidattendatur?

481.17 140.8

Vnitas fiientia vnde fitmatur ?

478.4.479.7

Vnitas virtute continet totum numerum.

eft

4Q, 8

1

Vnitas vnde magisfit ?

Vnitasvno modo

f' J

prier numero

,

alio

modo

•

>

o

pofterior.

J43.'9

Vnitatis caufa prima tonditio triplex.

Vnitates cauji prima modi tres

noHe bonum in communi.

,

,

&

8 1 .z

3

Voluntasanjit caufiiprincipalis aSim charitatis. 331.

malum , cfua

18;. 1

tale ?

Voluntas Dei eft/emper coniunEla a£iui.

Volumas Dei femper eU

in

}8'.} Volumas determinatft. Voluntas diuina an velit per

aQu

,

14-17

tamen

efl lihera.

} 1

5.17

& explicantur.

6.

varietatem /peciei qua faciant ?

88.

4 6 •

accidens deordinariottem

^Sj.i} 11.10.

annexarn a£Iui,ficutnos?

&ii Voluntas eUuina caufa aliarum rerum extrinfeco

,

non mouetur ad agendum.

&

ab

alio

&

11.18.

19 Voluntas diuina qutmodo eppofita fimul velit} 1$.

10 3

1

4.6

Voluntas inclinatur ad honum infinitum , nec in alio quie-

147. 15

tatur.

Voluntas nen eftde fe dttemunata ad aliquam partem contradiEiionis.

1

6. 1

Voluntas nunquam neeejfitatur ab ohieElo.

381.3

Voluntas omnia vult propterfinem.

1 17

Voluntas pofsitne proponere aiiquid Dee,

9

& quomodo noni

381.4 Voluntas quare non imperet vegetatiu* Voluntas quomodo auertat fenfitm ab

5$i'9

?

aBu ?

ihid.

Voluntas quomodo faciat magis conjiderare vnttm ebie-

Vnitatem qua pluralitas

includat

,

&

excludat.

7.

(lum,

quam aliud.

ibid.i

Voluntasfi cauftt aSium appetitus , videtur quod caufet

10 Vnitates dupliciternumerantur.

Vnitates omnes

,

&

140, 8 Vnitatum di^rentium

1 49.4 numeri habent originem a Deo.

,

velgenere multitudo J

Vniucrfalc ^i
,

vel

49 .40 179.1

tjuomodo inteHigatur

Vniuerfalefi eftit fiBio

,

168.7

?

Metaphyfica non differrtta Lo-

gica.

169.

1

Vniuerjalis defiriptio.

179.4

Vniuerjaliajiintjemper,& vbique.

169.3

VniuerJaliJfiKum pefitiue

Vniuerfurawww

eft

,

& priuatiue.

ordinatum ad

171. J

vnum vltimumfi-

nem. Vniuerfiordo

aSium inteUe&m.

559'9

Volttntas fine aElu imeUeSltisntmefi fibi appreximata.

}54.4 jpeeie

replicatio non conftituit numerum.

Vnitierfitle

pojfit

Voluntas iHimitata virtutis.

Vnitas principium numeri quidfit ?

18 Vnitatem ?o

363.6

Voluntas an

Voluntas diuina a nuilo meuetur ad operandum.

4.2

(juid ?

inteffrtilis ,

Voluntas anpojfit impedire ajfenfum conclufionis

}8j.it demon-

3.

180.1

&fimplicibtu.

&

vnum ohieHum abftrahens a hono,

malo?

Voluntas an velit ,

vt communis Deo, coauitaf

381.3

Voluntas an haheat

ftrata?

1

70.46

& nongeneris. Vnitas

&

& nen communicare anualitatem,

analogia qtiid

& eenfiderationem

Voluntas an eodem atlu vultfinem , 3 3 o.

60.7

15 Vnitas centienit compofitii

VO

65.45 non formalit. 6p.

»

Vnionii caufk «put?

Vnitas

ihid.$

jip.iS

Vnio ^omodo prior compofito f

Vniri intimeformam,

8. i

&forma probatisr experiemia.

& authoritate. Vhio anfit de effenti* compefitif Vnio hypcftmcaperfeSiijfinM.

9-

ibid.

Volttntas fi necejfario agit iOx epupofttione

imetteRm hte

ceagit eleEHonem.

iSS-$ Volumasfimcefario vellet vltiimtm finem , neeejfario fa381.1 eeret inteUeEiumJemper iBum confiderare.

Volumas

fine

vUo fisperadeUto Ji' determnat.

310.

18

314.5 Volumasfilafe applicat ad agendam. imeUigereJSmt idempriVelumas , veUe , imeUeElm , 141.1 manatura.

&

Volumatit aElm an

pojftt

caufare aliquid in appetitu?

j.ij ,

& coUigatio mirabilis.

Vniuerfi pulchra difpofitio,

& vnitas,

Vniuerfi vtntas nonftatfine vnitate ordinis.

86.13 / }• }o 1 3 4 . li

Voluntatii

aHm

an requiratur ad credere. 368.1 eft tantiambitm rtffeEbt eppO'

Volumatis iUuina aElm

Jitenm,JicutJiiapetemia.

14.18 Veitititatis

Index Rerum. P^ekntMu tUniM detemiHMth tmfiet CHm determinatio' ne volHntatis

Voluntatem non naturaliter

^SSA^

multipUciter.

VoluHtAtii dinint obieSitan eJl bonHtn ittfinitHm. zo.

VoUtmatem non

?

necejfitari

vtlle

Beatitudinem arguit

i79't circafinem^aut confiderare

584.8

necejptrio finem.

VelHnt4ti6

(UmM ^ieHmprofortitMtHm efibtitHm in14.17

fatitHm,

F

I

N

Voluntatem

nullo

modo

necejfttari

Veluntatet duas infinitas

I

S.

ejfe

fer charitatem, 386,1

repugnat.

^5 2,\ ) 8

lOANNIS DVNS COTL DOCTORIS SVBTILIS, S

ORDINIS MINORVM,

Meteorologicorum LIBRI aVATVOR. Opus quod non antea lucem vidit ex Angli a ,

tranfmifTum.

eAdutrt^ compaBor librorum , hunc Tra£fatum nqtio tardius aetnos delatum, anteTomum 1 1 Lponendum ejfe ne erret. ,

R.

LVC^

F.

P.

WADDINGI 2)

E

Hoc Meteororum Opufculo C E N S V R A. CK

I

p

s

s s

I

Mctcoia

E Scotiim in

loannes Pitfcus, qui Opus iplum nij in

cclcritate

,

Aiiftotelis

S.

cxtarc

,

teftis

efl:

monct Oxo-

Collegiis S.MariiE MagdaIenie,BaIliolen(i,&Oria-

lcnfi. Ego hoc iteratis precibusab cruditoviro, &charo amico rcccpi cx AngUa , cum rcliquaomnia huius editionis opera iam fermc c prjtlo prodibanc. Mifi qua potui vt Iimui ctiam lucem poft longas tencbras videret. Exfcriptum

cft ex vetufto codicc

M

antiquo , cx quo

ad marginem

S.

qui Scoti nomen prxferebat, idque itcrum

affi-

Admit etiam alius codex , calamo exaratus , chara-

gitur fini librifecundi. (Stere

M

libri prioris

multa correda funt,aha: varix ledioncs

appofitje.

Ego quantum per breue tcmpus licuit totum percurri , & licet Scoti Primus quod Pitfeus re* clTc non diffidam trcs mihi occurrunt fcrupuli. fcrat Scotum in Meteora fcripfifTe hbrum vnum in hoc tamen Operc numerantur libri quatuor. Secundus quod lih. i. ^«
,

,

,

j

,

tu de proportionibus

ille

\

autem

in Pra:fulatu Cantuarienfiobicritanno

ab exceffu Scoti quadragefimo fecundo. non inanitcr coniicio , fi primo fatisfiat, vnum intellexiffe volumen , vel Tomum per librum dicendo Pitfeum vnum , aut Opufculum vnum , attamen in hbros quaruor diftindtum ira

1350. anno vidclicct

Tolli vero polfe hos fcrupulos

i

cnim ipfum argumentum, &opus Ariftotehstotidem libris difpartitum, quod ille clucidabat , cxpoftulabar Sccundo facile occurritur , afferendo longe ante canonizationis folcnnitatem

S.Thomam per

crebra miracula,

cuiargumcnto cft, diuinitus plexum quendam,qui longc an-

notiffimafquc yi'm\xx.tSySan5ih^Beatl titulos obtinuiffe:

quod Surius in eius tc

Apotheofim

bile eft SanSii

,

,

vita referat

ci SanSii

,

honorem

,

aut

faltem inter fuos confodales

& Benti

audiuiffe.

Intcr

,

nomen denegaucrat.

Scoto familiares , paffim his

lom.lll.

titulis

Thomx autem & Scoti mortcs anni clapfi

funttriginta quatuor,ante quosexpletos Scotiofev.

Qu^are credi-

iam conftantifama j"

viri "^eatti

Aqui

Aquinas

tendebac ad canonizationem. Tertiohauddifficilerc-

feliciter

fponderi poterit, afTerendo Bradvvardinum grauioriartate deceflifle,&an-

annos 41.&: Scoti mortem,trad:atuIum illum fcripfifle. His neque contortis , neque violentis rationibus foiui poifunt leuiora illaobieda: & quidem pro Scoto addo infecundi codicis marginc quempiam addidiffe rationem , quas affcrtur lib. 1. qu^fi. 4. concluf^. vt probetut fpiritus,(iue bonos, fiue maIos,non mouere ventos Scoti^nc^uiiyratio hac inte illos

:

efficax

eft-,

dedu6la , fcilicct a figura , vel proportione,&c.

<^rinaPhiIofophicaparum,vcl nihil

diitcrt

Ab eius etiam do-

hoc OpufcuIum,& f^epe eifdcm

alibi vtitur principiis. Si

vero

fint

,

qui pcrtinaciter rcfiftant

,

& hoc

Opus Scoto

inuideant,

ahqua dencgent ratione , ahum propono Francifcanum authohoc ftudij gcncrc commcndatiftimum , cui non immerito tribui Simonem Tunftedum Anglum , ^«^w Meteororum contewplatio , tcfte

aut folida

rcm ,

in

poflit

,

Pitfeo , tamfublimem rapuit ,

<-vt

quodammodo femper in tertio c<elo

njerfari ''videre-

Hic porrojVti fcribuntauthores AngIi,libros quatuor{totidem funt ifti) fcripfitin Meteora , obiitque anno 13(^9. ante quem & Bradvvardinus iam

tur.

decefferat,6c

Thomas canonizatus cft.

Tradatus porro dodus cft , curiofus , & perutilis , ncquc vllum vidi in hoc gcncre ab antiquis potiori , aut ampliori ftudio cxaratum. Vcrfatum fatis fc

oftcnditauthorin rcMathematica,Aftrologica,Perfpc(Stiua5aliifquc

fcicntiis.

Quartum librum non abfbluit

liquas trcs partes

paflionibus

,

,

;

defunt cnim Commentarij in re-

in quibus Ariftotclcs agit dc paffiuis qualitatibus

ac differentiis fimilarium corporum

,

;

dc

a pafliuis qualitatibus

prodcuntibus,& dc tcmperaturis corporumfimilarium.

INDEX

ND E X

I

Qii^ftionum Meteorologicarum LIBRl PRIML T RVM o/^

de imprepOMtbus meteoricis Jitfcientia

tanqasm eiefabieBo?

imprepones meteoric^fantfer nutaram inordinatiorem ea natU"

ra^ua efifrofria elementorum I

,

?

.

j

Vtrvm nefcfeft iitam mundum inferiorem ejfe continuum latiombu4 fuferioribus^vt

I I.

tota virtui eius inde gubernetur ?

6

V. V.

Vtrum calumfit de natura.ignis ? ytrum infnities eadem opiniones reiterentur ?

i

V

Vtrumvaporfit denaturaaertSy& exljalatiode naturaignis?

1%

I

f.

VII. VIII. I

Vtrum ignis

LunA circulariter moueatur ?

Vtrtim aerfit naturaliter calidus ,

^ humtdus

Vtrum media regio aerisfit femfer frigida ? Vtram mottts localis fit caafatiutts caloris ? Vtritm omne lumenfit caufatiuum caloris ? Vtrum Jph/era Solisferfuum motum magii

X.

X.

X

in concauo orhis

I.

XII.

%.

1

a,

2j calefaciat

iUa inferiora quam alixJpharA 2.%

XVI.

Vtrum quatuor elernentafint proportionalia continue ? Vtrum imprefionum ignitarum exhdatio calida.^^ ficca fit materia? Vtium omnes imprefiones ignitafint eiufdemfpeciei^ecialifima ? Vtrum de no^eferenitate exiHente , appareant in cdo hiatus , v^ragines

XVII.

Vtrumflella comatafit de natura cdi ?

XIV.

X V.

4

16 1%

?

caelefies?

XIII.

O

x^ j4 3 ,

^

^ rubei

colores ?

3$

^o

XVII l.Vtrumftella comatafit vapor terrenus ?

41,

XIX.

Vtrumftella comatafignificet

X X.

Vtrttm Galaxia fit de natura cdli ?

44 4^

XXI. XXII.

Vtritm aqua ptuuialu generetur in mtdia regione aeru?

48

mortem Principum

?

Vttum omnes imprefitones aqueafint eiufdemjj>ecieijpecialifim£ ? l.Vtrum grandi magit debeatfieri Vere^& Autumno^quam Hjeme ,

XXII XXIV. Vtrum rubedo matutinafitfignttmpluuia? XXV. Vtritmfontes (jrfluu^ generentur ex aqua pluuiali

& MHatt?

jo jr 5-4

,

congregata in vijceribus terra?

57

XXVI. Vtriim in comauitatibM terr* generetur aquafontium ex aere euaporatoi

LIBRI Quacft. I."V II.

V

mare

fiuat

Vtritm mare debeat ejfefaljitm ?

V. V.

Vtrism ventusfit exhalatio calida

VI. VII. VIII. I

X.

6 6}

?

III. I

SECVNDL

TTrum femper mare fluat i Septentriont ad Auitrum? f^fritm

jj

,

^ficca

€€ 4% 70 j% 74

?

Vtritm Sol faciat cejfare ventos ? Vtritmterramotttsfitpofibilis?

Vtritm tranquiUttasfitfignum terrttmotus ? Vtritm tonitruumfit extin^lio ignit in nube ?

7y 77

Vtritm corufcatiofitpofiibilis ?

t

3.

LIBRI

LIBRI TERTII. Quaift. I.X II.

TTrum TjfhoH^Ecnefhias^& Incenjiofint exhalathnes ficcd ?

V

III.

Vtritwvtfsirefrangatitrab aere ,abaqua,<^kcorforibuidenfis?

IV.

Vtrumomne

V.

Vtrttm in vifionefaha fer jpecula accidat error ?

V

I.

80 8r

Vtrumfitlmenfitignis defcendensdenube?

Vtrum

84 %y

corftufofiitrefie^ierelumen?

in generatione

Halo vapor

injpijfattts

91 interfonatur inter

vifum noBrum^

^aBra? VII. VIII. I

X.

^2.

Vtrum Halo debeat apparere fecundum circulum ?

94

Vtrttm colores Iridtsfint veri colores/velfotitm apparentes ?

^6

Vtrum Iru debeat apparere fecundttm circulum ?

98

LIBRI QVARTL Quseftl.X 'TTtrum putrefa6tiofitpofiibilu,velpofitbilefitfieriputrefa6tionem? II.

V

Vtrttm digehio fitperfe£lio caufata ex proprio

,

& naturali

pafiiuo ?

III. I

V.

calore ,

i

&

o

oppofito

Vtrum fint tresjpecies digeliionum ?

115 119

Vtritm dtgeIliofanguinu,& nafcentia a calorefit pepanfis?

114

R.P.F.

lOANNIS DVNS C O T

S

I

DOCTORIS SVBTILIS Ordinis Minorum.

METEOROLOGICORVM L

B ER

1

MV

T RI

dinaciorem.fiunt

S.

fccundum naturam

inordinatl,

cum comparaciuus prxfupponat fuum ponciuum.

QviE sTio Prima.

Quarto

quia huiufmodi imprcfliencs

;

pra:fcntibus

IJtmm

de tmprepomhns meteo-

de fubiedo? I

TV

quia dc

(olum

R quod

non,

imprcflionibus

habetuc

nocicia

cum formidinc ad opporitum. crgo

&c. Tcnct

,

confequcncia

ttctinium.

,

quia

,

talis

,

habcri nocicia ccrca,fcd opinio foh\m.

vnum ,

nam cxpcquam fcicncia.

riemia fcnfus cft notitia dignior

,

Nou

qu£rcre rationcm habctur dignius, ratione inflrmitatis intellcdus : vt vult Philofophus Tcrtio, imprclfioncs mctcororum fiunt inordinate

,

crgo dc

iis

cohfcquentia,quia

ordincm,&

non habetur fi

ipfum cfl(:,dcdubitatc ipfurh cfle ipfum cfle trinumi £t iic dc

(ciire

8c crcdcrc

prxdicatis:

Oppoficum

arguitur per Ariftotcltm inprimo Off*fitmm.

Pjifieriormrri.

In

ifta

tripliccm

quxftione vidcbitur lccundum viam tunc quid eft fubic^um fcicntix i

fcicntia

fcicntia.

Tenct

Vidcbitur ad quxfitum.

fecundum aaturamiuocTom.IIJ,

fianc

Scoiioper.

Qux via probatur

fic

:

Nihil fcitur

Ariftotclcm primo fojltrurum

vcriHcata fccunduifi

tio cft vera

vi^,

qux

ponic Primm wm.

fcicntix cft ipfa conclufio fcita.

dc

mutaio ordine,mucabitiu,fiue falfificabicur fcicnda. £i anteccdcns pa** tct per Ariftot.f/i^roanw. Vbi vult quod imprcfliones metcoiorum fiunt fccundum naturam inorfi

quod fubicdum

nam omnis

iis fic

ji»^^»^

&

,

modo Hant fecundiim vnum

fincro illiusordinis,tunc

dioaciorcmicrgo

pofliimus

;

Quamum ad primum. £ft vna

fcxt» PhyficorMTH.

Confcquens

iudici*UTidc vtroquc.

& credi & ita poflcc de codem cr& ignorantia. Sicut,vcrbi gratia.dc Dco

ror cflc

aliis

stxtum.

nara tunc idcm fimui 6c femcl poflct

fciri,opinari,

Confcquentia tcnct

g^,n/*iw.

-,

u rps extra animam eflct obictftum cadem ratione eflct cceduli^atis , quia

ccccdens apparct,nam dc flclIiscomatis,quf funr quxdam imprcflioncs Mctcororum , non potcfl'

bctuc fcicmia.

cft fcicntia,

Sext6,quia fcientiae

cxprefsc Ariftotcics inpriim PofieriorHm. Et an-

non ha-

non

iis

J^oilcriorum.-ctgo.Scc.

cft falfura,

Sccundd, dc illis imprcflionibus mctcororuni

ergo de talibus non

fcd fcicntia eft iliorum , qux impcrmutabilcm fortiuntur naturam^vtpatcc/Timo

permutabilcs

idcm vidctur

igitor dceis

}

ranquam dc obiciflis , quia impreflioncs MctcorQrum func rcs cxcra animara y crgo non funt obicdba fcienti*. Anteccdcns cft apert^ notum. Tenct confcqucntia , quia huiufmodi res func

contraria rcicnttx,vt yulc

;

huiufmodi

&c

vt in Quartum..

cft fcicntia.

notitia cft opinio,quz^ efl:

habecur cxpcrientia fcnfus

Ttrtitim.

iride

,

ficut patct dctonitru,ful-

Quinto.fcquitur quod de

ricisfitjctentia, tarjquarru

RcV

minc,

uon fuht ,

nifi

vcrum', K«rw

i.

dcmonftratiocft cx verisjvt patct pcr

;

.-

fcd fola propofi-

ergo fola propofitio fcitur

,

& non

alia,quam conciufioiigicuc&c.

Sccundo

,

quiaobic^um

fcientix vniucrialc kmi*!.. habctur in-

vcl eft ipfa conclufio vniuerfalis,

UUlCum

i

vdcft •

&

ipfa ccs fignata per tcrminos

A

iftius

Lib. iftius

Meteororum

I.

conc!urionis,& tunc vcl rcsvniuerfalis

& &

,

hoc non.cum nulla taiis fit ; vel rcs fingularis, hoc non quia qua ratione vna res fingularis cft ,

obicifl^unl iftius

noritix,eadem rationc alia,& per

confequcns nuUa tUuii 3.

Tertio

Quia

,

Chimtra

rcs cft ifta

tSi hircocervu*.

iftius conclufiohis.eft tes

clufioncm,& hoc non ipfa conclufio lU/i» 4.

obicftum

iftiiis.

conclufio eft

fcita

Nulla

,

Vel igitnr obidftum ad cxtra fignata per ce-

cft,

ciun nulla

talis cft;vcl

& babctur intcntum.

;

:

Conrra iftam opinioncm opponitur

,

quia

fi

obiedum fcicntiz habitz pcrconclufioncm fequerctur quod quilibct a6tu fciens cflcr ,

habcret ad^um cognofccndi conclufionem.Confequens falfum , quia nunquam , vel raro habe-

mus adum rcflcxum

fuper noftram co^nitio-

ncm, quamuis frpc cognofcamu». ConfcqucnOhtetlum ee- cia tenct

quia obic(ftum cognitionis dicitur

,

lud,de qu6 eft notitia,& ad quod minatur obiedliue.

illa

tunc tunc quaeratur, vtrum apprehcnfionc incompLcxa, vel complexa ? non incomplexa , quia talis non eft fcientia , ciim fit acquiribile ab intcllc(flu de quocunquc complexo, vcl incomplexo. Modo ,

non

acquiritur fine euidcntia alicuius

{>rincip)|,vcl expcricntiae,pradctcrminantc intel-

cdlum. Nori complcxa , quia maximc

cflct talis

conclufio vcra : fcd illudeftfalfum,quia multociesfcimus, cognofcimus pcr condufiones, cum non confidcramus dc vctirate,vel df falfita-

&

cc carum. cft,

quod pbicdum fcicntiat cft figni-

complexe, perconclufionem fcitam,

fi-

cutobiedum iftius , Homo eSi rifibilityC&y homincm eflc rifibilem , quod probatur , quia obic-

dum notifiae

habitaeper expcricntiam cft talc

gnificabilc complcxciigitur

fi-

& cuiuflibct altcrius

notitix,Confcqucntia tenct,quia vbiquc vidctur iudicium idera cflc. Etantccedcns patct , quia fi fcntiam igncm calidum , pcr jftam cxpeticntiam non folura cognofco igncm, nec folum caliditaccm, fcd cognofco igncm eflc calidum.

Sccundo , Quia addifccns pcr Gcometriam ccntrum circuli inuenirc , non addifcic aliud qujira id quod fcitur a latomo fiuc Gcometra: fcd a latomo non fcitur ifta conclufio, (cd figni,

quam

talcs res fignificatx

Pro

tcrtia via

talc figni-

quod

;

conclufio

ifta

intcnditT^us.

:Res

fighifica-

pcr tcrminos conclufionis fcita: , lunt obicda fcientix. Probatur. Quia iftud cft obicdlum

tae

,

ad quod vltimate terminacur

pcr iftam conclufionem

tia

,

;

Tertia vla.

noti- Resjijnifie».

(cd hoc cft ad

& non ad conclufionem

rem

t* ferrermi-

vcl ad fignifi- »w

,

ipfum ;. ergo , &c. Iftud apparpt in exemplp., n.im obicflum fenfationis, ficut vifionis,non dicitur fpccics , qux immediate mouct vifum; fcd obicdum dicitur rcs ad cxtra , ficut parics, vel aliquod huiufmodi, a qup caufatur illa ipccies.Minpr apparec , quia fi lciatur iilud, quod Iris caufatur ex refra(5l:ipne radiorvim , cognitio ift.i non tcrminatur ad conclufioncm, ncc ad fignificabilc per illam fed adremextra,fcilicet ad Iridcm , a qua vltimate deriuatur cognitio

cabiic pcr

eonelnfio-

nisfcittfunt «bieSnftie». ti*.

.

iftiuscpnciufionis.

£t

fi

quod non cft

dicatur

£lo vifionis

fimilitudo dc obie-

& notitix conclufionis

,

,

,

eo quod

nifiinpomplcxc; quia

fi dicam quod complcxc apprehenditur , tunc dicam quod obie(5tum illius conciufionis non cft tcs extra fcd fignificabile complcxc pcr illud iudicium complcxum. Id non v.tlet quia cognitio compicxa fenfus intccioris dc re abfcnte iudicat,ficut cft cognitio , quam habeo mod6 de parictc nudo,quamuis in mcnte determinctur %d ,

,

Ipecics anitnaiis

phantafia, tra

,

,

& fimilitudineili exiftentem

in

tamcn vltimat^terminatur ad rem ex-

quia ab

fuerit cauGica ilia fimiiitudo.

ilia

Sciendum tamen

, concordando iftas opiniopes,qu6d quidiibct iftorum potcft dici obie(^um

ficabilc

tam conclufio fcita, quam fignipcr conciufionem,quam etiam res figni^

Tunc ad rat.ione$ primz

idcm cft cfle Secund6

idcm

dicit

qiiSd in didis

cftefle ipfum,

& ipfum,ficut

Dcum Quod

,

,

quod

cft

& Deus. fi

cflet talc diftin<Jbum

aliquod ens coaet.crnum

fc-

cum

Dco.quodDcus.nccpoflct augmcntare , ncc dirninucrc , nec annullare , dato quod Dcus cflcc i>iiu nonfottfi annuUttre

vigoris.ficutconccdimusipfum cflc.Confequens impoflibile , contra fidcm. Probatut confcqucntia, quiaDcus non poteft annuUarc

ftipfum.

fcipfum

infiniti

&

igitur aitcrnatur.

Sic cx partc rci cft.

quz

,

func

Ad primam, Nihilfcitur nifi verum. Apertum Ad rationem guod

cft

nihil fcitur nifi

clufib fcita

,

verum

tamen aliquid

;

t^nquam converum , tan-

fcitur

i.frimt cfi' nionit

,

nihil

fcitur nSfi

quaQi res fignificaca pcr fubie(3;um conciufionis verum, qu«' (citx quando tum ncque eft vcrum,nec falfum. modef ,

vniutrfalUy &c.

,

Quod obitElum

efi cognitiqnit

Dico qu6d obiediun conclufio-

nis vniuccfalis cft quaeiibcc res fingularisfignifi-

obicdlum iitius condufionis quia qazliapprchcnditur pcr conclufionem vntuerfalem,ulrcm conccptu confufo. Et fi dicirur, talis

poflibiic eft ,

opinionis

contra couclufioncm.

bct

Metaphyfic. Vbi

ipfa

deriuantur.

ftotclem

fccundi\m,fc,

ipfum.

ie^um,cd quod

caca pcr

S-

Vndc conclufio

potcft dici obimmcdiat^ obiiciturintellciftuiffed denptitia incpmplcxa terminotum eft fcientia , tanquam dc fubie^Sbo magis mediato fedvltimate. Res cxtraeft obie(^um , a quo alia; notiti^ tam tcrminotum , quam condufioiiis ficata per

Contra iftam viam arguitur , primd , quia vcl talc fignificabilc complcxe eft tes diftinila a re fignificata, vcl non. Si ficcontra, prim6 pcr Ari-

i

fit

Ad fecundam

ficabilc pcr.ipfam.

qucretur

&c. Si autcm

fcicntiXjfcilicet

Alia via ficabilc

cffc, fcilicct

diftinguitur a rc fignificata«pcr fub-

vifusnon apprchcndit id

&

fcicntia

igitur,

;

fit

,

potcft annullare.nifi feip-

icdum.vel prxdicatumconclufionis, tum fequiturquod nilaliud eflettiibiedum buius fcientiae,

il-

notitiatcr-

Secundo , Si conclufio eflet obic«fhim conclufio apprchenderetur abintelledlu,

HtftSitur.

non

ficabilc

exrra

conclufio

StcHudaviM.

fum annullaret

confequcnria,quiaidcm videti|r id,quod fcimus, &id, cui afleatimils. Antccedcns apparct ,qui3 , nifi quod ab inteiledtu iudicaverum fcd folumtalc cft propofitio, & maxim^ conclufio.

gnitiinU

,

conclufionis

nulli aflcntimus

ImfupMtur.

cflc.cft;

Dcus non

eflc

Quan6,quia coclufio fcita cft id cui afsctimusj quando conclufio lcitacftid,quodfcimus.Tenct

turcfle

& iftud

quodDcrrm

Deum

fata a

quod cognitio vniuerfalis

fucrit <:au-

duabus rcbusfingularibus, vcl a

ttibus,

&

quod illz rcs , x quibus caufatur, cflcnt obicAum ipfius , & nihil aliud..Ncgatur confcqucntia. Concipio omncs hominct' mundi concepru confufo , &c tamen conceptus ifte non crit caufatus nifi k vaide non a pluribus

;

igitur vidctur

paucis.

Ad tcctiam.

Nulla Chimara

efi hircocervui»Scc.

Dico

Adi.

QusEft. Dico quod obtedum i(Ha$

caput Draconist cauda Lconis. corptis Equi,vel flcdchuiuftnodi, qux imaginantur conccprionc adunientc quafi

compoiuunvvnum nec

^4.

,

eft

qualiter

non componumor,

,

qu6d

de

raciones altertus ,

,

quia

illius

cui afTenitmus.

prim6 ad primam. Nenotitix expe-

obicAum

ignis cfl obie<5limi

experimentalis tia.

,

a qut> dcriuatur

,

ifta notitit

& fiiorum

Eodem modo ^ad

terminocum euidenfecundam patec. Igitur ct

idii qualitatibiis

de rcbus

nos conclufionis

en; rcicfltia

fignificatis

pet termi-

tanquam de

Quantura ad fecundam , fcicndura

eft

quod

& no-'

.

& maxim^ iilx qitx futu

vrilis

,

enim

8c pulchia: Eft

rit

,

quod homo qui

citis

iudicabrc

,

ftellas,

qux fiimt fub orbe Lunx , ciquam ille qui iudicac fccui)ditm

ftellas fixas.

Stfoundo.videlicec ad periculoru euicationem, quia per illam fcicntiani homo potcft cligeie loca . voi mdius poteft pixfeiuaii a fulminc . tei-

rxmotu

& huiufmodi pcriculis.

TeiriijValet ad habitationis clcftioncm,

nam

per illam fcienriam cognofcitur vbi cft bonicas huiufmodi , qux cefonrium, fluminum ,

&

&

rida ptius dubia.tum naca fieri cuidens pec prin-« cipia Dociora.

qiiia

Secundo, fcicndum cft auod Miteortt dicltuir : eo qudd iitx imprefllones , qux dicuntut Meteoricz , pro maiori paCte fiiint per cleuationem vaporum , 6c ^morum i quamuit

bilium efteftuum , qui accidunt fub cxto . ficuc funtftellxcadentes. capix fatcantes , cometx,

,

quafi tleuatio

amen

aliqux fiunt

fiib terr» > ficuc fonces,&: cer-

r^mocus. Terri6 jCciendumeft quod mfreffi» in propo* non capicur larg^ pro omni a^toncqua im{>rimitur aliqua foima, vel qualitas ; fed in pcopo^io imprejjio poteft dici de quatuor. Prim6,de fico

atiquamqualitatemrecundam.qu;

altetacione ad

immediace confequitui alierationem primaium qualitatum vel etiam elementoium,& talisaltc ratio cft ficut inflanunatio,vcl colorauo,vel con,

gelatio.

Secundo

Impieflio

,

alreiatione ifta

alteiaiioBem

giandine

,

,

,

non folum dicicur de^

de hiacibus, voiaginibus, dc

ficut

pluuia

Teni^,

illa

led dt mixto confequente iftahi

.

&c hniufmodi.

huiuimodi mixtorfi,ficut coloinu-

bi$,fonus coniciui,idus fulminis,moius venii, Sc huiufmodi,poflunt dici impieflione^ Meteoiicx.

de impieflionibus appaientibus ex reflexione radiorum corpoiis uimihofi, ficuc de halo , Iride, paiaheliis 6c viigis. Quart^ fciendum eft , qudd de aliquo poceft

Quait6 ,

dicitui

efle multiplex fcietltia

fiimatiua de pixfenri ca, conditionalis

,

,

,

fcilicec

vc categocica af-

vel npe»tiua

&

pulchcum

eft

fdie cautas huiutmodi miia-

, 6c huiufmodi. Adiariones.Ad primaro.concedo quod^uancum ad aliqiu, qux demonftiancui in ifta, Idencia , foliim babccuc hociria cum foimidine ad op« pofitum, ficuc de Comeris, Galaxiai fed da

Galaxia

aliis

veia habaiii nocitia

.

& conclufib

a,d

^^j/^' '^

cer-

cium libium licec non habeatui notitia ita cena, perfpediiu. ficut in Mathematica Ad fecundam. t}e'illie habetury SCc. Concedo nego confcquentiaih. Et ad carioantecedens, nem dico , qudd quantum ad dhiotta habcmus nocitiam fcicntificam expecienciamfenfus, de iftis. Nam quantim ad quod eft huiufmodi

&

Ai u

&

&

impcefllionum habemus expeiientiam fenfus. Sc fd^ntifici inquiiiixras caufas ipfaium.

Adtettiam , videbitui in proxima quxftionc. Ad quanam,dico quod quxcunquc nonifunc fcienria de iis eft foliim fcie huiufmodi liufmodi itnpieffibncs deiis non cacegoiica afiimariua deconditionalis ,

^

?•

I

dicitui impreffiadc qualiratibu^ Sc

opeiacioiiibus

»«

,

quiruntur ad conuenientem habitationein. nobilis. Pulchra, Quaitd » eft pulchia ,

in propofito/f >V»/M dtcitur notiria vera

»%

di-

inclinatus fue-

i natuia ad iudicandum de futuris per

8c impreffiones

eft Cnulmfi* j.

vtilis.

Primo ad futuioium pixcognitionom , vc

iiibie-

&is. '£t cantiim deprima.

alix conclufiones huius libri

&

otint Aftiologi

pei panes

hee mundo. Simt-

comata, Galaxia. Tenia condufio cft ifla , qu6d fcientiailU ftella

quod fignificatur

rimemalis cft res fignificata per terminos ifUus nodtix, ficuc in cxperiendo ignem efle caiidum,

Jmfrejf»

dico

funt foliam opinatiux

valdc

Ad

fnidi

litei

IBud cui sjftntimtu, Occ. Negacur, quia illud fcimui tanqua obie<5bum rdentix, :

gatur aiTumptum

littitrts

3

mdgnMmm rerum fignifiesns in

poifibile eft ea contponi.

Ad quanam

I.

»

hypotheri-

& tempbialif.

Tunc ponuntui conclufiones. Prima efttqudd de imprefliotiibus Meteocic» eft fcieiKia ; canPcobatui » quia tales impiefCi»eluJ$» I. quam de obicd^is D*m*tt»ri- fiones habent caufiu deceimioacas , pioprias paftm impr*ffit- fiones,& pcindpia pec qux iftx pafliones pofmht**ft func quia piiraam panem condufionis , hoc fuflicic id hoc qu6d de aliquo uc fcienria. Secunda conclufio eft ,qudd dc aliquibus invCtHthfiti. pceffionibi)S eft fcicnciacacegocicaaffiimatiua de pixfenci v.g. Ifta condufioeft fumm^ noceflaiia, ,

,

&

montliacio.

,

Ad quintam,i5?< imprtJfionei,6Ct:Conctd6 antecedens, & nego confcqueiKiam. Ad piobatio*

"^*

**

ncmjciemiaefii Scc. Dico qu6d hoc incelligftuc

quod condufiones fdtx

,

quandocumquepco-

ponuntui debent effe veix. Ad fextam, conccdo confcquens.quia les exconCcdb confecraeft obicdum ciedulttatis ,

-*•*•

&

queQS,ad quod dedudcur. qu6dde eodem fimul &femeleft fcientia , enoi , opinio , Sc ignocaocia

,

quoad

diueifapixdicaca.

QViE S T o I

II.

&

Medid

airii rtgio tilfrigida

\

fed plmes alix

^AnimprelSiones Meteortc^Jian^j

fernaturam mordinattorem ea natura,(ji*A efiprofria

&

pro maiori pane funt conditiones huius libri , foliim tcmpoialcs. v. g. ^umfidocnmifiu fit toaitrmtefi foHiu in nubihtUt ic qudndocun^mefit JieSa comMM , tuncfit v*for terreniu , ihAenspar-

*d medtmn rtgiofriudfiim sUarHm

iejfirtiteradiAunteJ, eteu*t/u tietBSori* , afius mutatione

Scoci oper.

Tom.

III*

elementorum?

m^ R

G V

i

Y v R qu6d non , non

fiones ules

lamjeigo

,

Sc aateccden» patec

Sec. ,

fiunc

qufa Imptef-

iecundum nacu-

Conlequentia nota efl, illa non fiuut fecbn-

quia

A

5

dum

^,friuA

c

Lib.I.

4

dum

Meteororum,

natdcam, quorum geiicrationibus/ieceffa; fcd fic eft de imprefflonibiisjnam in i(ilu fulminis defccn-

lio concomitanturmotiisviplcnri iftis

dit ignis, in gcncrationc

nubium

,

&

ventorum

\

bium. dc p^incipio a(^iuo,quam eciam paifiuo.id eft,de maceria forma i cale principium adiuum, yel cft mcdiatum, ficut Deus, calunl \ vel eft hoc vel principale , ficut forma immediAtum i

qux fiunt

a cafu^ fiunt prxtec

Tcrtio.iiiipreflioncs raetcoricx pon

fiiil

inoc-

, ergo non fecundum n^thratp inordina.tiorcm.Confcqucntia nota cft.& antcccdcns ^pparct per Philofophum infine i z. Aiet. vbi di^c qudd ehcia nolunt male difponi. QUarto. Si imprcflioncjs r\icteotJcx fierctu

dinat^

inordinate.fequitijr faltehi

quod

Aftrologia de iudiciis,

ad illam parteni , qu^

bus

acris, tflct falfa,

fuhi

j

dc imptcflioni-

eft

& incqtta. Cpnfequcns fal-

& pfobatur i;,quia in Aftrolpgiadc iudiciis

ponuntur certx regulx de aducm,n huiufmodi imprcfliorium j mod6>fi fiant inordinate , de ad» uentu illanim non poflSt poni ccrta rcgula. Yii.de Aftrologi.dc cucntupluuix ponunt talemrc-

gulam

quod fi in hora coniun(5lionis Solis, &c acr afccndens fuper aliquam regionem

,

Lunx,

, ciim Luna fucrit ad gradum afcendentem,pluct in illa regionc.

pluUiofus fueric

^iulntHm.

Quintdj^uia ordo

in causa,

ponicordinem in

ignisivcl ii)ftriunencale, vc calor

pio pafliuo mcdiate,ricut

*,

vcl aliquaalia

diciturdc princi-

materia ptiraa

eft

non

poteft argui or-

motus

qudd motus corporum cob-

funtcaufx illatum imp|.cfllonum , qui funt ordinati.

tra violenturn

;

voluntarium

cetciQ

j

alio

modo, vt diftinguituf concta

,

omnibus

ra in

eft

caufa ordinis

\

8c

miaor

pacec,

quia iftx imprcflSon^s fiunc a cai|sa. naturalitcr agchce proptcr dctcrrainatum finem,

Opppfitum arguitur per

Ariftotclem'»» pri»»

capirehuint.

Ih

Quiitd fcicndum

qudd

,

aliquid poteft

nataraliter cefpe<%u agcntis

&

,

quxftione

ficri

tefpe(5lu pafli.

Vndc illud dicituj: naturaliter fieri rcfpef^uagcntis , quod ^tgens natura intendit ; fcd id dicitut fieri

n*tu-

tttur

rali triflifi' ttr.

AliquiJ fieri n»tur»littr

aptU

tji,

tum

reJpeSu ugJl'

tu,tum f»Jfi,

fecundura naturam tcfpe(Su pafli, quodfit

cum inclinationepaifi. Tunc poniintur conclijfiones. Primacft,qndd quxdam imprefliones meteoricx fiunt violcnte p tfli Probatut , quia

refpediu

ceipei^u pafli

,

qux

ifta

^. cSciHfio fri-

««.

fiunt violente

contra inclinationem

fiiuit

eius; fcd plurcs iraprcflioncs meteoricx fiutic contra inclinationem pafli , vc patet de iduful-

modd

ignis

non

CQn^rtinclinationeratali raotui, camcn iftx

iiti^

,

quo defcendit

in

Sccunda conclufio

tum

ignis

cft

fiones fiunt naturaliter

,

;

qudd aliqux

,

tum

irapref- Seeunds.

rcfjpeclu agcntis,

refpc
fcilicet

tum & paflum

,

vbi

forma grauis intendit iftum' moconferr incIin.ationi.

Tcrtia condufio eft

,

qudd aliqux

imprefsio- TtrtiM,

nes fiunt acafu rcfpedu agentiura particularium:

qux quo-

ficucpatetde quibufdam mirabilibus,

quegeneranturinmediarcgione;tamcniIIafiuhc n;»turaliter rcfpedu catrfx vniuerfalis ; ed qudd nil fica cafu cefpeducuiulcunque caufx.Et hoc de pcimo.

primd vidcbituc fi impceflccundum natura.m. Secundo vidcbitur in gcnccali de ocdine vniuecfi,£i: in quibus ordq confiftif. TcrtidjVidebitur fpccialitcc dc ordihe iftanim ifta

m-

vc diftinguituc contca

,

Aliquiii di'

fu*le.

agens

Scxtd ^ quia in natura nihil cft,inordinaturo', fed iftx imprcfliones funt a natura ; crgo npn fiint inordinaix. Maioc apparcf qiiia hxc natu-

&

,

dc principio pafl[iuo,& immediat^,ficut eft elemeDtum.vcl mixtum. Tert?d fcicndum.cft rel="nofollow"> quddaliquid dici poteft naturale vno modo,vt naturale diftinguituc conctiaiTi

prefliones fiunc nacutalitec cefpeiflu agcntis.

appar.ct,quia aliunde

lcftiuni

,

fioncs mcteoricx fiunt

fiitait.

A8.TICVI.VS

Articvlvs

DE

imprejjiones

I.

metearkxfiant

/^ Vantutn ad ptimup, fciendum V^fuit

,

,

vrdidum

ijudd •imprclliqnes mctcoricx

fiint

iufraodi mixtorum , vel opcrationcs immediatx ImprefMus^ ad talia niixu.& tales imprcflipn/t^ fi^nt in

myU

tiplici'dii0rere»uia. ^'*^"^?.?!^

Nam

voragiocs

quxdam aqucx ,

i

quxdain funt ignex ,vt

qn*;d^n[i aiirix

,

quam

&

,

eft

,

qudd ordo

fcilicet iti fitu

cjtufarlitatc.

,

fconfi-

tcmpocc,

Ordo in fitu non

cft

ccgula certaj^fecundum quain rcs fc

habcntad inuiccm fecundvim diffcrentias pofitionam; Vel eft ,iftat.ces fic fe habentes fecundvlm iftas difFecentias^ficut quatuoc elen>ent^;&

mixca,imperfe(^a;opcrafioqes,vel qualitates hu-

^?'^''.''^'?!'^.^

in qiiatuoc

petfcc^one ,

fecundum naturam f X.

fccundo fciendutn

ftic

aliud

eAn

II.

jfn quo Vniuerjiordo conJiBat.

impceflioRum.

raiti»

Eodcm modonatiua

qualitas.

Maior

in proamto, ybi dicit

Diuifit jui-

&

&

roinis

doefFcdus- Etnunor apparctpct Philolbphuip

iextum.

&

&

effcdtu.fcd caufx iftarum imprcfllonum funt ordihatx : :Crgo imprefllones fiunt ordinatx.

&

^

•*

non fiunt a na^ura.Cpnfequen-

iftx iraprcflioh^s

intcncum agcntis:fed agens intendit ea,qux fiunc a naiura , vt vult Philofophus i. Phyficorum: crgo,&c.Antccedcns patct.hamift^ imprefliones cueniunt cxtra non {eroperj& Fcequenter,& pec confequens a cafu.

flu4rtm.

& colores nu-

parahelius, virgx,

Sccundd fciendum , qitdd natura dicirur tam

tia tencr.quia ifta,

tertiitm.

, itis ,

meieorkx

nam_

fiuiu a cafu.crgo

ter-

uiut tan^um caufatx ex rcfca
,

quxdam

y

& terrxmotusi quxdamaerix & aquex,vt fulmen & quxdam

afccnfus tert« funt raotusviolentiicrgo,&c.

Secundd

& fiuminum

,

cenx.vt gcncrationesraineralium

afcendic exhalatvo tcrrenajfed defcenfus ignis,&

SuMndum.

fontium

rattones

yt vetuus}

vc gtando,pluuia,nix,& gcQC-

a, ordceonfifiitin quatuor. O'"''''

'"fiffh

'*"''

corpusceclcfte ordinantut in fitu fecunduiii fur-

fum & deorfuih ,

& partes hominis fcilicci ma& coftx,fecundum demam &finiftram,&

nus,

,

fic dcaiiis.

•Scd ordo, qui lex^vclrcguia,

confiftit in

inuicem in tempote cius

s

temporc-,

fccundum quam ,

fecandiim

res fe

eft ccrta

Ordo

habent ad

/<*'•

priiis

ficuc rcuolucioaes cxli >'ortus

,

&pofte-

& occafus ftellarum.

«»

««i-

Quseft. 1 1.

Artic. 1 1

1.

ftelIaram,oppofitionc$,& coniundliones, Sc eclipfcs (c liabcnt ordinate in cxlo

rccuodum

prius

&po(lerias in temporc.

Articvlvs

m

Ordt «4«*Ordo confiftens in cauGlitate eft cena lex,vcl fMtat*. regula rerum fe habentium ad inaiccro ordinatci ficut in gencrcourx cfEcicnris cft talis ordo:priroeeft Dcus,poftcaInteUigcmiz,demum corpo-

ra ccDleftia.poftea

hzc forma particulacis, vel ifta

dcmdm

,

caliditas

vcl aliqua qualitas mediat^,

tanquam

Ori» tn ftr-

qua

f*Sim»,

confiftcns in pcrfcdione cft ccrta lex

fit

operatio

la
&c

fe

inftruroento.

Ordo

vcl rcgu-

,

habcntiuro ad inuicero

,

fecun-

&

maius minus in pcrfcdionc. £t ficiitdrnantur fubftantiac , vclfpeclcs vniuerfi^lta quod ditni

elvna pcrfcdlifsima , dcindc fubfcquitur pcrfcdio , fic fubordinati. Ex quo patet Qud
j>rim6

&

alia

&

cempore,fita,caufalitate,& petfc^one. 5.

VniftrmitM ejltn erdlntj

'^'^J"

Secuhd^ fcicndii, qudd in tali ordinc quado-^ quc cft vniformitas,& tcgularftas cum tcporibus determinatis,ficut quandoque eft maius tempiis mterduas cchplcs vni vicc , quaro alia.; & tunc auantd diftbrmitas

magis propinqua vniformitati, tanto faciliu$,& quanto rcmotior,tantd difficilius,percipitur. £t fecundiim hocpoAi^ turaliaconclufio ad qusfituni,qu6d vniuerfum, fucrit

& oronia corpora vniucrfi funt dcbit^ ordinata, & hoc comparando quodlibet coipus vniuetfi

^De orcHne impreffiomtm meteoricarum,

QV

A R T V M ad tcrtium , fcicodum eft 7qu6dimpteflIooes mcteoricx , vcl pofluot Impreffcnn comparari ad ooinia alia corpora , vel iA. natu- metetricA

ram

czli.

Secundijm hoc fequitur prima conclufio, Impreftioncs meteoiics funt & fiunc ordinatc c6parando ipfas ad omnia corpora vniuerfi. Patct ,

vnus Philofopbus prognofticauit motumtecrzpec apparirionctu cuiuldam coIumtuB

& idcm magis pvcbic

ignez afccndcntis a tcrca s in fequcntibus.

Sccunda cooclufio

cft,

fuppofito

quod omncs

arguitur

in vniuerfo fiunc

totum vniuctfana cft pulchrius',& mclius otdinaturo, in hoc qudd raonftra caufantur, fcmpet comparando roonftca ad oronia alia cotpora vniueru. Secund6 probiiturcOnetufio. Quiaoroncpul-

&

quod ad talcm conftcUationeht hfCcflaii^ dctciminate fequcrctuc talis imptcfllo acris , ad-

ita

huc

cognofcete oidincm iftarum

difficilius cflet

imprcffibnum

quem

ordinatum y fed vniueifuro cft pulchrumiigitur,&c. Maior patct,quia pulchritudo confiftitLin ordlnatiohe,Vt paret rnduccndo,nam cft

facics dicitur pulchra,in

cdloris eiufdcro dobite

qua lineationes cutis 6c ordmahtut ^ fecuhdiim

quod deledat vifum. Etappffet etiam

,

quam ordinem roocuum

oponcriet cognofccrc

,

fcilicet locali;,

fcd in

}

iftis

infcrio-

cibusfuncmultimotus, ergo dilficilius cognofcit tut ofdo iftorum , quam corporum cxleftiuro. Confcquentia tcnct , quia vbi oportct plura c»gnofcere , vt plii^cs mutationes , cx quai-um qualititiblU

him motum quia in

iftis

01 do

poflet

ordo cognofcitur

qu^m

,

variari

,

difficiliiis

vbt oportet

voum (b«

eognofccrc. Antecedcns apparct,

imprcflionibus cft mocus altcrattonis»

gencrationis, corruptionis

,

augmeotationis.

Secundo , patet ad experienciam, nam facilius cft homini coghofcere opp^fitioncs & coniun-

quam

cogholccrc qu6d cras £t fic roixtaro coiwlufioncm gloflat Ahftotcles cum diplanccz

,

pluct, vel poft cras iftaro

fict

grando,

cit,qu6d imptefllones mctcoricae fiunt minusordinate qiiani natura czli difticilius

cognofcitur

,

& ordo imprcfllonuni

,

quam ordo rootuum fu-

pia czleftium.

Teniaconclufio cft, qu6d fimplicitci loquen-

do

,

iftz Tmpicflioncs rocceocicx fiunt

dinatd

qh6d

,

auam

corpora czlcftia

,

cx quo fcquituc

propofitipncs de iudiciis Aftrologix

mnc fimplicitcr

ncccflariz

partem, quie

dc imprcfllonibus

eft

,

non

faltem quoad iftaro

,

genctati.

,

vt

,

I». Metaphyjic. cnax

mdli JLiifQni hibus fiacuia

-,

dicitquod r«tM ntlunt

& ctiaro ciim dicitar,qu6d ih brocft

quafi caafa oidiois.

eirfo»

r« ctlifii*.

ptopter indtfpofitio-

& debit^ difpofita & hoc inccndit Philofophus^

qtua nt-

minitt trdi-

ncm matcrix.

communiter diciuitomncs Philofophi. Tcni6 , quia omhia entta funt bcnd oidinata,

;

vel mirabilius vniuerfo

,

rmfrtjfitnts

metttricA

Proba- qnim

quamuis aec alcendcn!» fupra aliquani rcgionero , vclciuitatem,fucrit pluutolus, tamcn pof-

qu6d non pluat

fi;

Ad primam ,di(flum eft in jtdnrpu qu6d quainuis defccnfus ignis non m*ntM. fit tuturalis rclpcdtu pafli , bcnc tamcQ elt oatuTunc ad

conclufionc

tilis

tattohes. ,

cefpcdi) agcntis.

A

y

natifiunt aeris.

tur,

fibile eft

Ctntlmfi»

minus 01-

Sccund6, Dato qu6d fiicrit materia difpofita, adhuc poteft aitificialitcr itnpcdici cafus pluuiz, ficiu pec multitudinem ignis in ilia rcgione confunlatut ihateiia , cx qua pluuia illa dcbeiec

hil cft pulchrius

%.

,

cbtior,ita

chruro

Ctnclnjii %,,

propofitioncs aftrologicz dc iudidis cflent vciz,

iSbiones

quod

multa roonftra, qua: funt dcfedus naturr, etgo fi ifta non fiereot , vniuerfum mcliiis otdinarctur. Dicitur.negando confcquentiam.quia ficut in confonantii muficali inteccipituc quoqucaliquadiffonantia \ proptet quam tota mclodia eft putfi

1.

aliis; ficut

czleftibus eft vnus folus motus

tum. Et

Cinclufi»

vniucrfi,ergo,&c. Ad hoc poflet dcduci fignum, quia iftz imprcflioncs in rantum funt oidinatz, quia pcr alias iftarum potcft haberi przicientia do

fecunduro ouandaro proporiioncm batmooicaro, ilue fecunduin quandam a>nfonantiam,ergo tocum vniueirfum eft ben^ otdinatum. Cotifequcntia tenct,quia confonantia confiftic in ddbica proponionc,& ordine fonorum. Aotcccdcns probatur quia ficut in confonantia niuficali fi cota coofonanria ficrecfccuttdum cahdero altitudincro,& deprersipnem,fccundiim quam vox fit magis fuauitcr incidchs auditui. ampli^S cbnfonantia non fuerit pulchra . nec debit^ ordinata. 6imiliter eft de vniucrio.quod fi omhia corpora vniuerfi eftent zque perfedta, tunc ampliiis non «ftet vniuerfum pulchiuia, nccbcoe ordina,

flieittr.

naca, fed impteftioncs mcteoricz funt corpora

czleftium corporutn. Probatur, quiain corporibus

.

fojfuntem» ftrnri W««

per fecundaro partero cenclufionis, quia omnia corpora voiuerfi (unt dcbite diipofita , vel-otdi-

adomnia alia,& noh ad vnum foluro ncquc ad alia. Probatur quia toturo vnmerfum ordihatut ,

£,

III.

$

Ad

Meteororum,

Lib.I. JUx,

quod

A<1 fccut^dam dico

non fiuni

iftx itnpreflioncs

rempct,& fiequcntcr *

cxtti

& hoc in

comparacione ad fuas caufas.

& hoc eft conceiTum.

omnia^a,

Arifto-

comparando qUodlibct ens ad

teles intelligit

eodepci

mpdo

ad vltimum argumentum cft dicendum. Ad quariaroi quia ordo , &c. Negatur Confequentia,quia ifta iudicia,& iftx rcgulz funt verz vt in plutibus , quamuis quacdam falfificentur

M^

Ad quintam,^MM orio in cai*fa,Sec,dico quod non foium

caufa iftacum impceflionum

pus coelefte

cum

fed ipfum

,

hic inferius:mod6 in

ilii^

qu6d fcciindum exjgen-

dicit

oporc^c ccceca modecari,& ide6 agens

finis

&

lecundum exigenciam finis , non finis (ccundiim cxigenciam agentis. Pro.batur confcquencia,quia fecundum Commencatorenf

Ctli

i,

mod6

ifta

eft cor-

qualitacibus primis

qualitatibus poteft efte

inordinado.

Omne

,

agens

& per confequens

eft gracia fui opcris;

opus corporis

inferiora func

finis iftius

,

eflec cancus

rum

fcquerecur

ordo

coBleftium

,

iE S

T

I

O

:

qu6d

in

Vbi

Vtmm necejfefit iBam mmdum^ infenorem ejjfe continHum Uttonibfis fupermibMiVt tota vtr^

tM eim mdeguberrietwr ?

iftis

inferioribus

oSMnm,

prxcedence conclufione. £c pcobacur confequencia , quia (i iinc horologi^ , quorum motus vnius depcndcc i mocu alccrius cocalicer , cunc quamuscft ordo vnius , tancus eftordo alcerius: igicur fi cocus ifte mundus inferior gubcrnecut sk

Ad oppoficum eft

III.

coelcftis,

fecundum

quancus in larionibus corpoconfequcns falfum , vc pacec

uiperioribus,zqualis eflecordo

Q^

igicur

j

exigenciam huius mundi in.ferioris habenc corpora coBlcftia rcgcre,& non c concra.

Odau6

proptec indirpofitionem macecis.

Mi,

tiam

dicicucgubernari

Ad tcttutn,erHidmli$nt puili iiifoni.

Jii,

Vbi

j^,Phyfic9rMm.

dicic

qu6d «x

&c.

Philolophus in pcooemio. CfftJUum.

tucejfitate continutu efi tiie

mtinttut inferior lationibui fuperioribu*

,

vt omnis

ipfiut virtui inde gMhernetur.

Sciendum

eft

propcer

iftas

conclufiones,qu6d

3.

petmMndum Ariftoceles inccUigic aggregacionem cx omnibus illis > qux concinencur infra concauum orbis Lunz. Sed per latianes fuperioret inmotus corporum coelcAium, vei corpora Sed pcr virtutem incciiigic cam virtu-

telligic

coeleftia.

RcviTVR

quddnon;quiaiftanon

aliqua operacio adiua,vcIpafliua.Scd pcr^ii^«r-

vltinu non funt vnum.

corpo-

Maioi patec

Et minor probatur , quia mundi inferioris pactesomnes funt corporaies \ fed corpus CGelefte non eft corporale modo corpor^is, incorporalis vltinu non funt vnum,ergo,&c. Secund6,quia prima caufa fe foia poteft rege* re iftum mundum inferiorcm : ergo non cft neantecedens cefte , &c. Confequentia tenet , probatur , quia prima caufa , mediante corpore ccelcfti.quod eftcaufa fecunda «gubernac mun> dutn inferiorem \ igitur fe fola poteft ; quia quicquid poteft prima caufa mediantc fecimda face',

&

&

nart

incelligic

bonum Ia

vel qualicaccs

,

Terti6,voIuntas noftra

eft

quzdam virtus in-

non gubernatur a corpore

Maior nota

cft,

i corpore

tas rcgeretur

coBiefti>ergo.

& minor apparct* quia coelefti,

fi

iamnon

ifta

fit

bernare

,

& regere

Ancecedens

${Wll#MR.

1. SeMtum,

,

at>parcc

& prudentis eft gu-

yc pacct «x primo PoUticor. ,

cocporibus coeleftibus?

regere iftum

quia Utio fuperior vel

voluncas noftca fubfic corporibus coelcftibus tecipiendo imprefsipncs ab eis?

Articvlvs %4n mundud ifie

inferiorjit continutu

eft

QVanciim ad primam difficulcarem, fit prima ;

Ifte

&

it^ibet pactis

mundi inferioris motus

& cuiuftibcc

quia vcl corpus caelefte,&

ifta

inferiora

i.PhyficorHm. Probatur confcquentia,quia

ationes fuperiorcs eueniunc dc necc(ficace>aqui-

bus reguncuc

Sepcimo

,

fuo emdence

ifta infetiora.

quod finis rcgerccur i confequcns contra PKilofopbutD

fequcrccur :

,'

mocus eft circularis ergo,&c. Secunda couclufio eft, qu6d

^^

eft re<5lus

parcis iftius

:

ifte

fcrior eft conciguus corpori coricfti.

nnindus in- ^P *""'' Probatur,

mimdus inferior.func

conci2Ufi,vel concinna^vel iiueripfa eft

vacuum,

vel aliquod corpus alterius naturx eft inccrmc-

Confequcns falfum , vt

4.

niundus inferioc non cft Mundm iw concinuiis cocpocibus coeleftibus. Probacucquia f*^*^" »*»*P ifta non funt concinua , quorum motus non eft l^')f vnus,«* ^.Phyficorum ; fed mundi inferioris , an,m. corpocis coeleftis motus non cft vnus , nam cu-

condufio

x.Phy/icorum,dc monftco.Ec apparctconfequcncia , quia ifta inferiora reguntur a lationibus , in

eufenirent deneceflkace.

I.

corporibuj (cele/iib/u^

fed corporis coelcftis

quibus non accidit error. Sexc6 , fcquerctut qu6d omnia

immediatd

poflit

mundum inferiorem}Tercia,yccum

motus corpqnscoeleftiStVel corpus caBlcfte,quorum neutrum cognofcic. Quint6 , fcqucrecur qu6d in iftis inferioribus non accidcrec ecror i confcquens Falfum vc pacec

f>atcr

atfthmm.

concinuus

Secunda , vcriim prima caufa

eflet li-

Quart6', latio fupetior non cognofcic ; ergo nongubcnuciftummunduminferiorem. Confequentia pacet,quia fcicmis

, arguendo cangendx func Prima eft , vccum mundus ifte

quxftionc

volun-

beca,nec aliquid efletei imputandum ad bonita' cem,velmalitiam. fUftrtum,

fic

pec congcegacionem aliquod fieri

tres difficultaces.

inferiot

,

agere incendenci.

rejpoteft fe fola facere.

ferior,&

cuiufmodi func

vnum \ fed mundi inferiocis, & ris coeleftis

^trtitm.

,

quibus mcdiantibus

fortnz

4. Phyficerum,

SteiimlMm,

tem adtiuam , quam pafliuam

func continiu,quorum vlcima non funt

dium. Siconcigua, habccuc propoficum

;

<3i:non

func concinua pcr prxcedentcm conclufionemi

ncclnter

ip(a eft

vacuum , quia nuUun) vacuutn

eft.vt aic Philofophus ^.Phyficor. Similiccr

fi vaincermcdium,fequerccur qu6d mundus infcrior non recipcrec aliquam adlioncm,

cuum eflcc

vcl imprclsiohem a corporc calcfti.Confcqucns contra

^*****

Quxftlll. Art.II.&III. contrt cxpeclentiuu fairum.

6c poftc^ probabitur cHc

,

Probatur conreqlicnti^

,

qura adio non

vacuum. Si

potcft tnultiplicari pcr

terius naturx.vel illud cft

mixtutn

corpus al-

fit ,

vel

nmplcXi

o^titur

(I fit mtxtum,tunc eft dc natuia mundiinfertoris, co qudd corpus coeleftc non' cadit in compontionem aliorum clcmentotum. Si Omplex » hoc eft

frim».

falfum,quia^r«»wff Cdli

probatum cft.qu&d

prac-

&

corpus caelcUcnon eft quatuor elementa , aliud corpus (implex. Secundd , H talc corpus eft intermedium , vel dorporalcvel non ti non,ciim non habeat conter

Sfcu»di.

:

trarictatem, feqtiitur quod

Cit

dc natura czli

:

Sc

A fic , fcquitur qu6d ut dc tutura inferiocis. Sccund6, quia omne agens ia aliquod paftum tanquam in primum 6c ptoximtlm paftum fufccr ptiuum fux adlionis , eft continuum , vel conci-

conrinet in

fe virtuies ,

oHtin» iftorum infcriorum } igitur iramcdiatcpoteft re- '^. gere ifta inferiorav 'Confequencia tenet , quia alitcr

non conrincret yitcuccm

ciiiuilibct inrcrioris.

ftflo.

Sccundo, Deus eftomnipotcns ,-vc Mttsph. ccgapotcft immcdiacc iftum

patct it. SetumU,

mundum

inferiorem regcre.

Tertio

quia priroa caufa mediantc corpore Ttnts. ; ctgo fe fola potcft id

,

ccelcfti rcgit ifta infcriora

facctc.

Confequcntia tencc,quia caufa Ptima po-

quodcaufapcimaplusinfluitin cfte^um, quam caufit fecunda. Tunc fignecuc iUud>in quo primacaiifa plus influic,&

quod munMu ifit

gicur i prima caufa immcdiac^quantiim

:

inferior tfi etrttimtm Utttombtu

pes ctntinuHm

luftrioribitt,

intelligit

comiguum.

Contra conclunoncm obiicitur,pcimd,quift

mundus

inferior

e(l'cc

contiguus corpori

(l

ctslefti,

hoc edec vc influcntiam ab eo reciperct fed proptechocnon,nam corpus calefte reclpitinfluenciam (me hoc,qu6d InccUigcntiaB contigucntiu. Sccund6 , fcqueretur quod mudus inferior iC cxlum.mutuo agerent infcinuiccm',confcquens falfum, quia corpus ccelefte non eft fufccptiuum *,

peccgrinarum impreffionum ,.vc pacec i. Ctli, Conicquentia. patet , quia pcoprium cft concin-

geacium agere

Ad pcimum

& pati.

Quartd

plus: rcgi.

,

per

Confequencia ccnct,quianon eftdace

nes,vel vinutes diftin£tx i

propccr hoc

DeoUcd fic.iBCcliigi-

non eportec quod iftam bonicacem, ad quodlibet

Scijcia cft res incorpocca^dco poceft reciperc in-

tur

,

cut conci-

Ad

fecundum,dico quod non opoicec vc

quae Cunc concigua

mutuo aganc

Ula,

in fc inuicem,

ratio-

^ ^»^ nem quare primacaufa potcft magis immcdiacd in ynum iftorum,quam in alterum. Adifta,&primoadprimum. Dicaquddnon %, inccUigicur qiiod in Deo funt aUqax petfe^io* Ai i.oiitS,

mcdiatc. regete. cft impoflibile

ueiuiam mediancc aliquo corpore

qui dicic S««rr«,

,

vocccur^.,Tunc A cc«d illud ergo& quodlibcc aUud confimiUscr potcft

concedo quod mundus infetior coptiguatur czlo ad recipiendam influentiam ^b ipfo. Nec eft fimile de Intplligentia,quia InccUi»

guacur.

cauufccuttda.

Audlorem dc Caufis

vcl viccuccm poceft czercecc

,

im'»

mcdiac^.

Ad fecundom dico qudd Dcum mundum im-^ jU &. , fed non iequi» quod Deus non fit omnipotens,co qiiod noif

poceft impoifibUc faccce.

Ad cenium ncgacuc quod quicquid fottfifri^ Ad f ma cduftfScc. Ad quimim yfnima cduft pltu infiiue dico Ad 4. ,

quod prima caufa aUquiii mediame caufa fcctmdjr, &

quodlibec iftorum natum fit rccipere adbioficmalcerius j modo cqrpus calcfte non cft na-

qudd non

tum

aUquid mediantc feipfa \ fcd-inveiUgituv«qudd prima caufaplusinfluit, id cft, propriiis eft cauQ

nifi

fufcipicndo a£lionem

mundi infcriocis.

intclligicur

infltuc in inferiora'

ilUus cfFcdlus

Articvlvs

ftt-

Antecedcns appatec j .AfttsphjtficcMpite dt ftr-

condguum,veLcbntinuum fcd non coin-r cinuum pcr primam concluftoncm ergo conciguum. Ex quo pacec quod ctim Ariftoceles dicic ',

7.

& perfedioncs omoium

teft fe foli,faccrc,quicquidpotcft

vel cft

4U %,

8. I^hyficmrum. £t ancecedcns pacct ix. Metafh. Scd c6tra conclufioncm obiicicur,qu6d Dcus

tatorem

guum llli paftb fed corpus ccclcfte agic in mundum infeciorcm,canquam in primum , &c. ergo i

JU lAitS,

tioncm. Confequcntia tenet , quia i volunutc anriqua non proucnit z€t\o noua, per Conmien-

quam caufa fccunda;

Sed fccimda conclufio cft* fecuodum fidem, cgelufit D«qudd Dcus poiOGr immcdiatc rcgcrc,& gubcrna- *»«' Otm

II.

rc iftum mundum inferiore circumfcripu qua- fjf*^ cunquecoQcurrcotccausafecnodai&hochabe- ^f^ miu crcderc cx fide. n.

»«»*»»-

,

%An prima

cttu/a

ijlum 6. 9rimMta»/k

D£

mundim inferiorem ?

rt-

grr* UIm

«'»-

non

poceft

;

probacur

,

quia prima caufa

immcdiate produccrc operaciones,

mediantibus quibus

ifta

ditm Phikfi' fuos

:

ergo,&c.Patec confequentia,auia rcfpedlu

iftorum infcriorum rcquiricur

quod

,

iftoruminferiorum funt contrarij, ficuc aquz 6rigefaccre , ignis calefacere , roodp ab eodem non poflunc pcofluetc cfte
&

Sccund^

,

quia piima caufa

& inuariabUis

eft

omnino fim-

crgo prima caufa non pouft imoiediaci agcrc in aliquam nouam opera-

picx

,

}

111.

tAn 'Zfokntas nojirafuhpt corforibitt caUftibui)recipiendo imfrejjto^

nesaheut

atcingant

inquancum poiTunc , ad quos nacuralicec ocdinancur. Anccccdcns probatur , quia fines

fincs

Articvlvs

inferiora attingunt fincs

firi$r»,f*cifkti.

i^^

fccunda difficulcateficprimacondufio,

qu6d prima caufa non poccft immcdiac^ cc>

pmp9t*Jlim' gerc ifta intcciora t/udtMti

po^fimmediate regere

QVamum ad

ccrrium

, fic

prima ccmclufio,

quod corpus coBlcftc non

agic in

9.

volunu-

Ctmduf.t. noftram aliquid nicdiatc ncccifitatc ad agcn- C*rfm ttJ»»

ccm dumficiquoniamvoluntaspcrfuamUbcttacem poceft inoppoficum illius adus priuariue.vel poficiu^. Pcobacur, quia aUter fcqueretur qudd voluntas non cdct Iiocra,ncc aliquid cflec ei imputandum ad booitaccm > vel maUtiam,ad laudem,

vd

^

,^2«m5h

,^ »»Jtnia^

Meteororum,

Lib. I.

vcl vitiipcriura. Conlequcns falfum,fed prbbatur conlcqucncia

aliqucra

quia poftqUait^ incicirccur ad

,

adum. ,

oppoGcum non

in cius

poffct,

Qj^t

ncc clicicndo adum comrarium , ncc omittcndo. Coticra conclufioncm arguitur,quia Aftrologi iudicant per cdrpora ccrleftia de his,qu£ Hunc fcilicct

OkitiHt.

hominis , quod'nbn cflet , nifi coraliquidngercnt iri voluntatcm,pcr quod voluncasincitarccur , quiadato quod non, tum iudicium corum cflet falfum. Propcerillud ponicur lecundaconclufio,qu6d corpora ccelcftia agunc quafdam inclinacioncs, Itue imprcfliones , mcdiantibus quibus voluntas magis inclinattir ad illum a(flum,quam ad oppoficum. Probatut ad cxperichiiam, nam nuUi naturalitcrplus inclinantur ad vnum a<5bum, quam alij, vc talcs inclinationes bcne prafciunt Aftro-

Cencluf. i.

uigufU qu»f-

d»m Inclinn-

um

boni,&-&onuenicntis,naturalitcr confequi-

quacdam voluntas

&

,

in

ifta.

non

conuftic

pcccatum,fed ciim habitafucric deliberatio,tunc involuncate mola confiftit malum.

^4

nm

Dico camcn quod tales inclinationes non in; quinimo voluntas libet c po-

ttt-

v«lHnt»ttm.

eitant

citant voluntatera

inoppofitum

teft

illius

,

ad quod indinatuc, fed

tamen cum cnaiori difHcultate. Tunc ad rationes. Ad primam dico quod

10. Ariftoteles per continuum intcUexit cantiguHtn, Adargum.U vcdi(9;um fuit in prinu parte quxftionis. frineifalf. Ad fecundam,n£gatur antecedens,quia prima Adt.' caufafefolanonpotcft aliqucm effedlum immediat^ prbduccfe de nouo. Ad tertiamjconccffum eft,qu6d voluntas noJUi. nonrubeft^fcgtmini cotpotis casleftisivci^um

ftta

tamen >qu6d corpus

cft

tcm ooftcam quafd^^m bus quibus voluntas iaoperandb..

Ai^.

Ad

^uartam

o

,

mcdiantt-

quod caelum

cognofcic

Iticclligentia

cogno-

Ad quiotam,fexcain, &045l:auam',;de l

dicitur

quod noh

fittantus ordc^ vclheceflitas in ,

iftis

errore,

opbrtet vt

imprcffioni-

quantus in corporibiis^coelcftibus ; ptoptcc

hoc« qu6dnon

eft in

virtus libera >.qi{X

iftas

infcrioribus aliqua

nbn regitur

$tjf

,

qu* fecundum fielLu

propoficiooc

8^ dicix

uabit oput fiellarum

ejfent ventura.

£t in

qu6d fapiens ^tlhroUgm iu,

tjuemddmodum feminator

viret herbarum.

M7,

Ad aliam

,

quia id quod

fcriorum

&c. concedo,

iqu6dfinis fllicuius fccundaria intenitionc bene

fecundum cxigcntiam iftius , fcd dc finc primatia intcntionc non cft vetum , nam cQrpoiaiccclcftia non agunt pcimaria

tegitur

intcntione prpptei inferiora.

ifta

cxlum cft dc

i,

Ari.

i,

cft

grauc,velleuc,cft de natura

lcd caelum cft grauc

;

,

vel leuc

iri-

igitur

;

de natura infeciorum. Maior pacec , quia gra,& leuicaS iuncqualicates fecundz,prxlupppnentcs adiones , uuc confequcntcs a(^iones primarum qualitatum. £t mlnor apparet , quia corpus coelcfte,vel aliqua eius pars (ccundum lineam retSbam quandoque cft propinquior nobis, cft

uicas

quandoquc cemotior. Secundo ,'aliqua pars

cxli eft dc natura ignis; ergo cotum cslum. Confequentia tenet,quia in coiporibus fimplicibustotum pai s funt ciiif-

Stcundutn.

&

dem xia

nacucx. £t anccccdcns pcobatui,quiaGaila-

& ftclla cothaca func partcs cxli

Galaxia

vt poftea patebiti

,

igtxiSjVC patet

Tcitio

dum

natuiam

&

&maxim^.

,

funcdc natuca

illa

pcimo huius.

illa

,

coipota fimplicia funt ciufdem Ttrtium.

quPium idem

natucz«

i

cft

motus fimplcx fccun-

fcd coipoiis coeleftis

& ipfius

,

idem motus umplex fecundum natu-

ignis cft

lam y ccgo illa funcciufdcm natuix. Maioc paKtprimo di Cato ; vbi dlcicui qu6d vnius cPcporis fimplicis eft folum vnus motus fimplcx^cundum natuiam , £t minoi appacec , nam tam cxlum , quam ignis mouccuc ciicularitcc. Qua£c6,illx lunc ciufdcm natuix,qvix habcnc ^unrtum. fcd corpus cOclcfte ,

ignis

&

-,

habent mateiiam confimilem

Maior patet

,

,

&c.

iam

illa,

ergo

;

quia mateiia eft natuia

:

funt ciufdcm matciix funt eiufdeni natuix.

£t mioor ratioois

,

quia

iti

vt patet

,

i

omnibus •

materia eiufdem

cft

Modo

Phyficorum.

cielura

&

habet maceiiam.cum ficcorpus fenfilc, omnc talciiabct matetiam, vt dicic Commehcator pri-

mo de Ctlo. Quint6,quia

illa

funt ciufdem nacutx, quibus ^intum.

in.funt.pioprietaces,& operationes

connmile$,&

fcd cxlo

& igni

infunt

huiufmodi,&c. Maioc patet,quia

exdem

opera-

a
tiones

dentia

confimilia

>

cxdem pioprietatcs , & confimilia accinon poflunt inefle nifi in i^\% , qux func. ,

ciufdcm naturx. £t minor, quia pioptietatcs

,

calcfacerc

,

opcrationesignis func illuminare dcficcarc

fequitur <{\xo^finiSf

fic,quia caelum eft igicur

magis videtut cfle dc natura ignis,quam alicuius Antecedcns probatut, aliorum elemencorum.

acocporccfslefti:

ic iftapoteft.multos efTcdus. impedire ,.quifecundum Corpus coclcftc vcncuri eflcnt. £t ideo dicit Ptolcmxus in Centilogib fuo , ptopofitioT ne f . Sapiens ajirologtu multa mala prohihere po-

;

nacura ignis. Confequencia tenet,quia

qux

heceflioate,(kdine

quod

de natura clemenci

matenam confimilcm

fccnti:..

bus

Rgvitvr

facilitatuc >vel
dico

,

coBlcfto agitin volunta-

inclinacioncs

inqliantuai .moliecut ab

Myi.^i.

IV.

ccclcilia

Sccundo pacct id pcr Thcplogos,qui ponunt 3uddpoftquam intellcdus.apptchcbdit permotur

o

I

Vtrum cd^mpt de natura

in voluntatc

pora

T

s

ncitas, .

>

,

& &

& accidcntia cius liint iaiitas,diapha-

qux omnia infiint Gxloietgo,&c.

Sext6

,

aiguitui pcc intcipictatiotieiii huiiu Sixtum.

cxlum vocatur «crWftno, vt dicit £mpcdoquod noncfret,nifi cxlum

nominis, calum.tiim

d6

ather inccipictatui ardens

clcstn i.Phjificorumt

atderet,& cfTet ignisiergo,&c.

Oppofitum arguiturpcr Ariftotclcmi/J/TiVM Phyficorum cap. } Ifta fuccint raota proptci opinioncm Empcdoclis rccitatam in tcxtu

,

qui poncbf t

qu6d fo-

luslocus futfura icplecur aere,& ignciacre vfque

ad ccccam diftanciam ,

&

ignc

demnm

furfum,

&

Offtfit.

x.

Qusft.IV.

Artic.I.&II.

&

moucbatur per aliquas raciones fadas. Idi opinionc climi(sa , primo oftendecur quod prxtecquatuoccorpora fimplicia, lcilicct elemenca, ponerc corpus quincum. Et hoc per Ariftotelcm in Ubro de Cxlo. Sccundo.oftcndecur quod iUud corpus quiatum non cft de nacu-

iieceiTe cft

Trbpico Capricorni. £t ex iftopoceft rcddi caucerrenorum nacuralium,& codera

fa inclinacionis

modo poceft dcmonftrari

in-Epicyclis,cum

cundum lincam redam 4 tcrra.quam cumfucrit in infe^iori,

ra ignis.

Sccunda conclufio

eft

quod czlum non hi-

,

bec concrarium. Probacur

Articvlvs

I.

QVantum ad primum prxmiccentur cioncs,

Prima

,

quod cancum

umum

dudat maiorcm nunocrum

illi

,

Sc

fuppofi-

,

mo-

vc ex-

motus

funt,

metusad mcdium , fcilicct motus dcorfum & motus circa medium, fcilicct mocus circularisidc ,

SttmdM.

Tirtis.

Cintlufii

I.

tia

tcnec,quiacontrariecas in caufa arguic concra-

&

i

,

fe-

,

tium igitur,&:c. Secundo fcqiiicur quod cclam non ',

tione propric did^a

non

cft alicfra-^

bile alterationc proprie didba.quia tali« ordifiacut

curam. Tertia fuppofitio , quod motus ciicularis habet contrarium.

finaliter

ad gcncrationcm

pacec lO jif

,&

corrupcionem

,

vc

GtHtrMtone.modo cxIumnongetK-

Terti6 f(M|uicur

igitur,&c.

;

quod cxlum non cft augmen-

tabile , nec diminuibilc. Probatur , quta omnis augmentacio , vel diminutio.fit mcdiante altcra,

cxlum non

fcd

cft alceciabi'

le calc.

Quarta fuppofitio , quod eraue eft id , quod natum eft ferh ad medium,fed leue,quod natiim eft fcrri a medio. Et fecundum hoc fit prima

quod

cum

:

racur,ncc corrumpicur

Ex

iftis

pbttt

quod prxcer quatuor clementa quintum , & qux func

necefle tft poni corpus

conditiones ipfius. Et hoc deprimo.

quacuoc corpora fimplicia , qux dicuncur elcmenca gcnerabilium, corruptibilium , neccfleeft efle corpus quintiim, fcUicet corpus coelcrte. Prbbatur concIilfi6,quia pct primam fuppofitionem , motus circularis ert ,

per conlcqucns

Ex ifto paccc qiiod ca;lum non cft gcncrabile , ncc corrupcibilc , quia omnc quod gcneratur, gcncracur cx fuo concrario & omne quod corriimpicur corrumpitur i fuo contrario modo cxlum non habct contni'^

motus a mcdio,fcilicet motus fursiim. Secunda fuppofltio , qu6d vnius folius corporis fimplicis cft vnus folus motus fccundum npturam,& e contra , vnus folus motus fimplcx eft vnius foUus corporis iimpUcis fecundum na-

conclufio

Ccnfcquen-

czlo.

ipfi

ccrciam fuppoficioncm.

funt cres

ciu localcs fimpliccs, accipicndo

czUnon

contrarium; ergo ncc

cundura effedtum non fic concraricca», nec ctiam eric fccunddm caufam. Anccccdcn» apparcc pcr

ponere corfw quintum.

SHfftfitii I.

quia motui

,

cft

riecacem in cfFc^u

elementa quatuor necejfe eft

*Trttter

Luna

fucric in fupcriori parcc Epicyclt^magis diftacfc-

praicec

&

quidam motus umplex;

igitur

per fccundam

Articvlvs Corpuj quintum non

cft

alicuidscorporis fimplicis fecutidum naturam,& ilon aUcuius quatuor clementorum,quia quodli-

bet illorum habet vnum motum fimpUcem fibi luturalem. Maior paiet,vnius corpotis fimpli<;r$

vnus folus tpotusfimplexfccutidumna»turamjigirur prxter quatuor clcmcntanctefle eft folius eft

ponerecorpus quintum, cui fccundum ttaturam infit motus naturalis. Ei quzftionc fcquitur primo quod cxlum noneft nacum ferri a medio , vel ad'mcdiurii, quia dato

quod fic.tUnc ipfius eflentplurcs mo-^ fecundum naturam, quod eft coti-^

tus fimplices

fecundam fuppofitionem. Secundo , nota , quod coelum non eft graue, nec Icue , quod patet , quia tunc natum eft fcrri Vcl i mcdio,vcl ad medium. Sed dubitatur, quareeft igituc quod quzdam corporaccBleftia quandoque funt inpropiriquiori diftanria fecundum lincamrc^ftamad-tcrram; £c quondoque in remodori? Ad id dico qudd hoc non cft mcdiaiUe mbtu te^o , quo idem corpus.alia vice defcendit i txz

SilHti».

OuiiMm.

&

alii afcendic

panium

,

fed hoc eft proptcr diaecfitatem

ecccntrici

,

&

Epicycli

,

in

quo cbrpus

mouetur benc , fi imaglnctur linca redla centrum cerr«-ab Oricnte in Occidcntem , applicaca ad extrcmitaces fphxrae Solis ab vcraque parce , cunc pars fphxrx Solis verfus Tropicum Cancrieflec maior,quam pari oppofita propccr eccentricitatem iftius

fphzrx,

& ideo,

cum Sol fuerit in Trogico Cancri magis diftat kcundum lineam redam quam ci^m fucnt in ,

Swi optr.

Ttm. III.

de natura

ignti.

DE lis

fecdhdo

eft

diccndum , qudd

dicun-

illa

^.

tur eflc crufdem naturx, qux funt confimi- §Ih* ditit»r fomix ; vt duo homiheis. dicuntur eiufdem ii»fdtm »»'

&

naturz , e6 qudd habcnt antmas confimiles ideo quamuis materia fit natura, tamen ab idcntitate ipfius non dicuntur aliqua cfle ciuldetri *,

naturz fcilicct

,

eoqudd

in

""'*'

omnibus eft cadcm matcria,

maccria eiufdcm rationis.

Sccundum hoc

fic cbnclufio prrma'. Corpus Cirfmi taUeftdenacura ignis, imo nec alicuius flt aimifiJci iftorumlnfcribrum. Probacur primo ex przdi- »•/*"• '/»»».

ccelcfte tion


cft vel

cabile,vel diminuibile

;

fcd

crum iftorumcft;ergo,&c. Secw^dd , fi'corpu$ coelcfte ignis

i

fequerecur

quod

graue^

augmencorpus cceleftc ncu-

vel leue-; gencrabilc vcl corrupcibilc

cflec

;

dc nacurz

vnius corporis fimplicis

motus fimpliccs fccuttdum naiuram confequens falfuro pcr fuppoficioncm priiii eflenc pltires :

poficam. Probacuc confequencia,quia ipfius eflet

mocus circularis,& ectam mocus lurfum, qui nacatiUccr ineft'igni.

illud

tranfire pcr

ejl

II.

Tcrti6,arguicur per riirionem AriftoceUs, quia

cxlum

cflet de nacnra igt\is , fequcrecur qu6
magnus in comparatiooe ad .ilia elementa,& per confequens fuper ipfa obcinerec dominium in

magtu ptoponionc.

B

Quacto,

v

Lib.

lO Quarto

"

nira ignis

Meteororum,

I.

quod fi cxlum eflet dc naquod nunquam aliquod infrigidari vltra gradum rrigi-

arguitar

,

fcqucrctur

,

clcmcntum

poffit

fibi naturalitct

ditatis.qucm

detcrminat. Conlc-

quens contra c^cricntiam.quia vidcraus aquam tamcn infrigidari vfquc ad coagulationem , aqua non dctcrminat fibi a natuta quod fit coagulata , imo potius fluxibilis cft. Idco dicil Aiii.huiM,c{u6d fcmpcr aqua ftotclcs i.de CdU , pctit locum dccliuiorcm. Probatur confcqucntia , quia corpus coclcftc ciim fit de natura ignis,

&

cft pars cxli,ficut

&

ifta

,

attribuimus caelo, non podunt rcduci in ca:ium

tanquom incaufam cflicientemConfcquens falpcr prxcedcntcm concKifioncm. Et probatur confequentia,qiiia non appar(:t quateiccun-

Galaxia non

de

cft

n.itura ignis,

poftea vidcbuntur.

Ad tcttiam,dico quod ignis non mouetur cicculariccr

fccundum natucam

Adf.

fcd prxtcr na-

,

tutam.

Ad tate

,

quartam de matcria.dico quddex identi-

vcl diucrfitace matcrix

Ad quintam

quod

Ad^

arguitur idcneft.

& ptoprictates & Mf. ,

non inucniuntur eiufdcm

operationcs

ignc

dico

,

oon

naturx,vtdi(5tum

titas,vel diuerfitas

&

«on haberet aliquam vinutcm infrigidandi,idc6 non apparct dc quo ifta frigiditas produccrctur, qujc induit vltimum gradum propofitum. Quinto fcquitur quod multi cfFcdtus , quos

'J

rationis in-

& corpore coelefti.

Ad fextam

,

dico

quod fccunduro

dicitur *ther interpretaxi quafi

Ariftotclcm AdS.

femfer currens *

.^ther vnie,

* »h

«M^f, \ic6 dicitur Itbro frimo Ctli , quod antii4 t^ifemftr qui appcllauerunt fupccmum locum tthera , a currere . aoa currere fempiterno temptre yponeatcs denomina- ab iitHi , id t(i,4urd*r*. tionem.

fum

dum motum ignis fictcnt

8.

& huiufmodi

ris

,

&

plantarum.

,

fluxus,& rcfluxus

ma-

corportbus animalium

nifi in

Q^iE

^cxtd,lumcn cxli,& lumcpigwsfpccificidiftinguuntur ; igiturcslum & ignisnon funt ciufdcm natur«. Confcqucntia tepct, quia quorum

Vfmm

I

o

V,

eadem opinioues

reirerentur?

funt ciufdem naturx,

£t anteccdens quia lux ignis cft qualitas m, primo, turalitet conlequcns proportioncm primarum qualitatum , fcilicct fortcm digeftionem humidi inflammabilis cum ficco ; Sc ideo olcum.ade:ps, huiufmodi pinguia , bene funt inflammabiliai

Pofterivrtm

modo lumen

aliqua propofitio iam

ifta

T

infinittej

accidcntia propria funt diucrfarum naturacura,

non

S

probatut

&

coeleftc

nunquara fcquitur huiuf-

Sccundo probatur antecedens

, fi

lux igpis,&

,

raiflior

i

orgo

continuc lumen Solis, ficut intenfior

,

quod

& poftea eft gradus rc-

, ,

fi

& poftea mutctuc

vcl ofinioncm contraciam,am-

non eft fcita,

& per confcqucns

illa fcientia

,

.qux

quod cpvpu^

eft

rumpcret ? Rcfpondetur quod non fcquer ctur ,.im6 non plus agcret.caliditatcm in ifta infetiora,quam de

cerum.

Sccunda conclufio

non

eft

eft

,

quod corpus

cocleftc

de natura alicuius iftorum inferiorum;

probatur pro prinia parte conclufionis cx fecunda rationc adducta ad prsccdcntcm conclufi,Qpem.

Ad

Ad primam

raiipncs..

afccnfus iltc,.& def^enfus

diftum

non

cft

eft pi^r

quod

motum

rei5tum.

Ad

xtetna.

Sccund6,fi aliqua propofitio vera fltvprobata, SeeMtuUtm. ipfa eft

tenenda

ceiterabuntur.

£c antecedens probatujc pec Commencatorem primo de C*lo > vbi dicit qu6d -(crapcc opiniones Aciftotelis funt

tenendx

,

quia cemodoces func i

conttadii^ione.

Tertio

,

fi

opiniones

fic

ceiterentuc

fequituc Tertium,

,

quod aliquod eflet tempus,quo homines

natuca-

alixopinioncs,in quas ipfa routabitut , erunc fal-

pofito

,

Adt.

I.

quia

fcqucrctur quod. omiaia alia cor-

Vtrum

fiAo agit nom lion oportct , iic^ cfl poflibile, quod quodiibetagcnsapproximafumadpaflum, agcrct fecundum tatam profunditatcm fuam; im6 dato quod ignis cflet infi»itum cxtcnfus ad furfum , adhuc non plus agerct in fphxra aeris, quam dc fado agit , & hoc habctur ^..Thj/Ji-

Ail.»rgum,

fit fcita ,

,

coplcfte

eflcnt ciufdem naturx, intcrme-

Arguitur. contra rationcm tcrriam Ariftotelis cflet ignis

frincif»le.

,

confequcntia

Confequens falfum, quia,non appacet per quanrumtcmpus erroc ifte debecet dur cace,& pcr quantum non. Probatur confequeptia,quiafi nunc aliquaopinio fic vera, & fcita,

fi

dia eflent gradus xqualcs.

inferioritm.

& probatur

;

i etgo non infinities opiniones Tenet confequctKia , quia dato qu6d reiteraretur , iara ifta non fucrat. tenenda.

primo gradus

lntTur» htri

fi fic, fel. eflet zter- Arg.frimS.

aliqua horadici a racridic vfquc ad tenebras noi^s apparerct hcmifphxrium confimilitcr il« lurainatuni lucc Solis, ficut aliqua pars ciufdem apparet illuminari luminc ignis Conlcquenscft falfum , raaximc de quibuidam floribus, & pan-

€tis rcmittitur

Ctrfu» tatltfie non efi dtj

quia

non

non eflet

qui nunquam app.irent ciu^idem coloris in luminc ignis,& in lumine Splis, P.robatur Confequentia , quiaa. racridic vfquc ad tenebras no-

ti^»J!o.

;

fcicntia

Confequens contraAriftotelcm

na.

plius

quod

lux czli eftenteiufdem naturx, fequcretut quod

nts

9. OhiHHt.

T V R quod non

in ignorantiam

raodi qualitates.

.

RG V

quccetnr

fccundam

,

dico

quod

ftella

cotpara

non

litec eccacent.

&

fx,& erronex,& pec confequens pec ceccum tempus bomines etrabunt. Quart6 , ficut fcnfus non reitcrat iudicium de fymrtfm, fuo fenfiii , ita videtur qu6d intclle<^us non debcret ceitecare de fuo intellc^ili fus adfenfilia, fic intcUe^us

ad

,

nam

ficut fen-

intcUigibilia

^.deanima. £t aniecedcns apparet,quia iudicet de aliquo

quod fit album.non

fi

«x

fcnfus

rcitecac il-

mutatio a partc rci ; vndc fcnfus bene difpofitus non iudicarcc de nigro qu6d cflcc

lud

,

nifi fucrit

album.

Oppofitum atguitat pcF Aciftotclcm in ifto Non enirn vtique primo libro ^ cap.j. vbi dicit

opftfitum.

:

dicemu4 femel netjue raro eafdern opinicnes

reite-^

ratM fore in hominibu4,fed infinitiet. In ifta quxftione ptimo videbituc qux opi> nioncs funt vatiabiles, & qux noni& circa quas fcicntias fit huiufmodi variatio opinionum. Secund6videbitur dccaufa efliciente in vniuetfiili huiufmo

x. Diuifie (liontt.

futf

Artic,I.II.&III.

QusEft.V.

II

liuiurmodi vartationts. Terti6 dc caiifa effidcixc

Articvlvs

pmiculari. £c quartd de caufa Hnali.

cauft effuiente in ^niuerfali

*Z)tf

Articvlvs

I.

J^«e opimones Jtnt 'Z/ariabiUs

,

'T^ariationu opinionum.


riatio opinionum.

VirttMtts

QVat^tdm

ad primum fciendum eft qudd qufdam vcritatesneccflario venicntes,

lunt

,

Hcut prima principia lia,& moralia

,

facitftupam.

Itr

(lcut

,

& multa principia natura<

,

quod

ignis naturaliter cale-

moralibus,qudd

hono-

patei:e(l

randus. Quales veritates funt conclufiones ceorica: prxiuppofitis

prindpiis,& circa

me-

tales

ve-

ritates non accidit variatio in opinionem contrariam,quamuis ben^ in ignorantiam. Aliz fuQt veritates , de quibus neutro modo opinamur,fciIicet ad cuius ncutram panem contradi^onis poccft adduci aliqua probacio , ciim altera pars Ht vera,& neccfl*aria,ilcut in hisJieU* circa tales non funtoaret ifielUfttnt imjMires : accidit variatio opinionum. Atizfuntjquarum vrraquepars eft aliqualicer probabilis , vel vna modicum magts quam alia, ucut,numquid aniraa iic xcerna , vel vcrum quacorlicas fymbola maneat eadem in gcnerato rupco ) £c circa ules vericates loliimacddit va-

&

&

opinionum

tiacio

in :opintones concrarias

,

non

propter roucacionern ex pattc rei,quia illa eodem modo fe habec,fed folummodo propcer mutacio-

uem in

horainibus,& racionibus,fecundiim quas

liomo ducicuc ad aflenciendiun vnt

parti

,

vcl al-

Aliac funt vcriutes

,

circa

quas concingit va-

opinionum propter mutacionem ex parcc cci, verbi gracia, lecundum diuerficaccs cempocum compeCUnc diuerfa ctbaria , diucrfus modus zdificandi,fingendi,armandi:& quiain omnibus

xiacio

a&ibus humanisaccidit

talis

variatio,& incalibus

mucacio rcrum mutacio opinionum.

eft principalicer

vmneatttr.

pore toclcfti, canquam a caufa agentc vniucrfali. Probacur , quia roca vtrcus roundi mrenoris gubernatur a cxlo , vt patuit pcr vnam concluiioncm prxcedentcm \ crgo rcgicur .tb eo.quantiiro ad huiulmodi variacioncm opinionum. Sed contra , quia a(flus libcri non rcguntur i corporc ccelcfti vtditlum fuitpriiis modo huiufmodi variationcs opintonum funt i libcrtate voluncatis : ergo non rcguntur a cxlo , pcr

,

,

jj„^

&

cft

caula huiufroodi va-

riationum.

Ad id

rcfpondctur

ipfo

i

quod quamuis

,

nonregacur a corporc

coelcfti fic

camen regicur a corpore

,

voluntas

Re^tnfio.

vc incicctuiab

ccelcfti

incHnari-

e6 qu6d rccipic inclinaciones ad aliquos z6t\ii magis quam ad alios ) quia horoincs communicer , in pluribus , plus infcquunrut

ue

,

:

&

&

fuas inclinacioncs

quam illa', qux

,

fuis inclina-

opponuncur ; ergo rationaUter poteft qu6d aAus iiberi regantur ii^lo,faltem in-

cionibus dtci

clitiatiue.

Secundo arguitur ad conclufionem,per Aftro, qui ponunc quod quxdain roagnx coniundlioncs umc caufx iYiccpcionis Sc(flarum,Re-

logos

&

iigionum

rcgnorum. Et idco in rerris , quas , huiufmodi coniundioncs , gcneranruc prophecix j ad ifta fcqiiitur dcftruftio qua-

.^su^f^

aipiciunc

&

(undam opinionum

i

&

ircnouacioncs aliarum.

huiufmodi opinionum diuerfificarur fccundum magnicudinem , paiuitatem coniundionum , a quibus caufabatur ifta variatio. Bt idcd concludo ab hoc , poflibilc cft quod magnx opiniones rcjgantuc a magnis coniundlionibus , parux aparuis. Et hoc pro fecundo. diiracionis

&

,^^t

&

& confcquciitcr

Articvlvs 1)e caufa

^ ^.jj^^ pradicas.fcilicec lcges, & poli»

& ma^ciipccircaartes mechanicas

ti&s,

otitBi*.

i

confcqucns cxluro non

gj yariacio opinionum cirga fciencias fpeculaci.

"*'*^fiff^*-

«^,,^;,if/

&

£x iftts apparec , quz iic maceria , fecundilm ouam eft buiufmodi vasiacio. Nam non foliitii

^^

fcc^ndo fit coclufio ifta,qu6d huiufmodi 4. opinionum fit principalitcr a cor- OfiniomSva-

Ec ccmpus

terL

j. Ofininui eire» fuid

D£

variacio

quas fcientiasfit huiufmodi nja-

mMltiflitis.

II,

,

III.

ejficiente in particulari

'variationu opimonum.

vc pacec

.y».

per experienciam.

Sccundd fcicndum cft,qudd quandoque opi-

&

quaniUo.mutacur in opinionem concrariam ; doque in nociciam y .& quandoque inignoranciam >.& hoc vcl apud oronos horoines mundi, vct

apud.Qmncs ynius rcgionis

,

vcl

apud mul-

coSjVel paucos.

Tcctid

cft

ritates, circa

fcicn4um i qu^d quxdaro futit vequas folum poftimt tcncri duz viz,

DE

tertio

dico

,

funt rcdilciad

tas

,

vcl dcftrudio

quod caufx particularcs pofquarum vna cft pauci-

du.-is,

hominuro

\

alia inclinatib Vii/«r»»

ipforum. £t quiapaucitas hominiim potcft ficri diuerfis modis , ideo quilibct iftorum modoruro poteft dici caufa parricularis. Vnus cft roodus pcr pcftilcnciam,

& roorcalicatcm.dc quo loqui-

tur Ariftotcles in libro fuo dc

Mundo

,

vbi dicit

Alix funt verixates , circa quas concingic habereplurcs opinionis , tamen finitas ; ficuc paccc de quxftionibus roulcis Philofophix nacucalis.

quod pct-hiiiufmodi mortalitatcscuacuantur rcgna. Altcr modus eft pcr diluuium igftis , & dc hoc loquitur Ariftoteles in eodcm libro. Tercius roodus cft per diluuium aqux & boc quando-

quact diuctfimodc fiunt mnratio-

qucperdiluuiura vniueifalcfccundijmqDod di-

ficuc de.perpctuicats

Patct igitur

,

ocs' f-.Hionuro,

animx.

& circa quam matcriam. £t

^cprimo.

hoc

,

cirScneca»» fexto de naturtiUbiu (judJhonibHi. Quartus modus per gucrras,& bclla,pcr dcordipoliciarum,quia cunc honaciones ciuicacum,

&

Scoti $fer.

7m. II l.

roincs miniis poflunc vacare ftudiis. Caufa fecunda cft propccr inclinacioncs

B

X

r.

c««i/4ffrrl>

ho-

roinum.

f^

ff-

rtdtttt

Meteororum

Lib.I.

minutn. Et hoc poteft effc vdpcr ipclinationcs ipforum ad defidiara ,8ctuncopinioncs mutantur in ignorantiam , vcl propter.inclinationes hominum ad nouitaicm, ficut quandoquc Athcnicnfes ad nil aliud vacabant , nifi ad inuenicnEc confirailicer de Andas pouas opiniones.

QViE S T 1 o

Vtrum

^

glicis.

Tcttio inclinatio illa potcrit prouenirc cr inhonoratione Clcricorum , quiatunc magis dcfi'ftunt a ftudio , quia inhonorati '& quandoquc ex nimia occupationc hominum in aliis ,ficut qiundoque mutti fiint ita dediti praiflicis quod :

non poflimt infifterc ad inquirendam Et hoc dc tertio.

Articvlvs 1)e cauja

vcritatem.

IV.

VI.

'vaforfit denaturaaeriSi

exhalatio de natura ignis?

^T(^ R G v

^^^

* • T V a quod non , quia illud per folum naotum iocalcm fe- Ar^-primi.

I

quod

non eft dc natura aehuiufmodi ; ergo vapor non eft de natura acris. Maior apparet , quia pcrfolum motum iocaiem vnum cicmentum noncraufmutacur in aiiud. Ec miiior paccc pcr Ariftocclcm in ifto primo , vbi dicic quod vapor primo cft difgiegatur ab aqua

X^S^^ ris,fcd

vapor

cft

grcgacio aqus.

Secundo finali ijariattonu

,

illud

quod

propriac nacucx dcccli- Steundum.

Gtma. conuccticur in^iaquam, fcd vapor cft huiufmo^Si

opimonufv.

;

cft

crgo,

de nacura aqux;

&c. Maior appa-

, nam ideo dicimus quod aqua calefadla adhuc rcmancc aqua, cd quod dimifla propriae nacucae communicer fe reducic ad fiigidicatcm. £c minor apparcc , nam vapor cenuis , ex quo nacus

rcc

DE

Triphx CMUfm v»r!aiii>- eft nii

opinionii,

Prim»,

fa

,

quarto dico.quod triplcx potcft effecaubuiufinodivariationts opinionum. Prima

ad rcprimendam malici^ hominuni.

muitum

mulcocies crrorinfpcculatiuis

Nam

valet

ad

fccundijm diffcrcntias accidencales, eft dc natura aquae j fed vaporeft huiurmodi;ergo,&c. Maim; apl^arec , quia folum mutatio in accideotalibus non confticuic diuerficatcm fpecificam. Ec minc» appaccc, quia vapor &aquafoliim difFeruncab inuicem fecundum magis minus graue ; fecundiim dcnfum carum ; huiufmodi qua-

cflc

,

,

&

bonum

eflec

fingerc

fpem concinuarcnt in

vt per

bonis.

Sccunda caufa

finalis

,

propccr cxercitium

eft

nam quiahomines, vt in pluribus , delcd^antur in nouit^ibus, ided bonum eft

humani

ingenij

,

vc opiniones corrumpantur tium renouentur.

,

6c

aliae

pec cxerci-

Tcrcia caufa cft pcoptcr dccorcm vjiiuerfi. tio redditur pulchrior

>

ita

Tenid,

fimilitcr

vniuerfum

Aii.»rg. frintip^dt.

qHod fentcntia

Ad fccundam,y? aliquaJcietttiafitprohaia^Scc. Vcrum cft, fi non rum caularum.

fupcrueneric aiiqua prxdida-

,fet]uitur

&

erroc. i.

eft

de ^uartum.

Quia fi uc, fequcretur quod pofle-

quod

eft

igneum

facilicec

eft

pcrce-

Quinto, quia cxhalacio ab igne incendicur,& Quintgm. , igitur cxhaiatio non eft de nacura ignU. Confcqucncia cenec,nam cumomnis zStio confumitur

prouefiiac a f 6ccaridcace,iliud quod eft de nacura alicuius eiemcncorum,non confumcretur ab eo-

dem

velconfimilielemento. Anteccdcns patet ifto primo capitc tradatus fecundi , vbi vuit quod imprefliones ignitz generancur per incenfionem exhalacionis. ,

Sexc6,quia exlialacio pcr folum

quod aliquod^icc. Con-

ccdo quod poffibile eft cfle aliquod caie cempus , in quo homines errenc , quancicas vnius ccmporis calis eft fecundum magiiicudinem coniundionis, vel conftcllationis a qua proucnic ifte

Ad

& &

pcr Ariftotcicm in

cia eft.

Ad cerciam

Ttrtium.

muspercipece exhalatiohem afccndere per aerem. Confequcns concra expericntiam,fa]tem in pluribus. Ec probacucconfequcncia , quia ignis» pcibile.

,

abaqua folum

Quarc6 arguicur quod exhalatio non

vel illud

&c. Negacuc confequcncia,igicurfcicncia cft aeccrna , quia ance quodlibec tcmpus crac feiencra, & poft quodlibec cempus j poflibiic camcn cft quod inccrcifa fic , quia quandoque poflec cfle vccum diccre , Nuila {cien-

di^crt

licates.

qu6d quandequc intcrfcruncur crrorcs. Per hoc ad racioncs. Ad primam fe<]HitHr ,

quod

qiiiaillud

&

redditur puithrius» Sc magis ordinacum , ex* hoc,

Adi.

aquam.

tutura ignis.

Nam quandoquc ab aliquo curpi totacongrcga-

JUx,

calor eleuan$,con-

nus , vel paradifus , adbuc bonum cflct fingcre infcrnum cflc , vt proptcr timorem homincs defifterent i malis

Ttrtt»,

cum deficic

ucrcicur in

paradifum Suund».

cft fieriros,ftacim

^eprimendamhominum malitiam. Verbigratia, Daco quod , per impoflibilc , nullus cflcc infcr-

motum loca-

fcparacuc a cerra; igicur exhalacio

nacUra igms. Cpnfequcncia Ccnec,quia folus tus jocaiis fine aliqua aiterationc tare

Stxtum.

non eft de

mo-

non fuflicit ma-

vnum cicmcntum in aliud. Ec ancecedeas cum aiiquapacs ccrrx lique-

appacec,quia ftacim,

fic,fegregacuca coco,cuius cft pats,& afccndicper

Ad quaccam,y*fitt /i«/*«,&c, Dico quod non, eo quod fenfus non poccft

lcm

ccrare circa ftxam

ie(^um^incelic(flus bcnepoteft.

ob-

roodum

cxhalacionis.

Sepcimo , exhaiacio folum difTcrc i tcrra fecund^m magis & miniis;crgo,&c. Tam antccedcns,

qnam confcqucns

Stpttmum.

probatur, ficutpcQban-

tur dc vapore.

Oppoutum

arguitur pcr Ariftotelem in ifto ^ft*f'-

primo, cap.4. vbi dicit in fine, Fafores enimnat^rafunt calidi,^ humidi, exhalatienescalid^, ^Jicca.

De ifta quaeftione son

^ dc

eft

vna opinio

natura aecis,

, quod vapor imd do natura aqua;;

x.

Ofiniou

V

Qa«ft. 8c nmiliter exhalatio

aquam,quod

dc natura

tur conicqucntia

non eft ^c natura ignis, fed £t hoc probatur per rariones

tcrrae.

naturam

priiis fadbas.

Ofinh

auod vapor non cft dc natura elementi nmplicis , imd eft quoddam

Alia opinio

t.

ah'cuius

cft,

mixtum. imperfedhim,cx duobuscIcmcntis,puta

,

vapor dc aere,& aqua, cxhalatiode igne , Sc Probatur.quia non (olum vapor conuerti>

terra.

aquam,imd etiam in acrem*, aam non nubes conuettitiu: in aquam » imd alia pars

tur in

,

^tr

refpondetur ad quxftionem.mo-

pro corporc fimplici habentc formam fubftan,

cuius dilpofitioncs tiaturalcs

non

,

Prinid

fcilicet ca-

liditas.& humiditas

,

non fit compofita ex

diucrfis formis fubftantiali-

fuot

admixtx

dirpoficionibus contrariis. Et vocatur in propofito fortna fubftantialis fimpIex,non propicr hoc, quud

bus , quia nulla eft taliter (Tompofita , fcd przcipue idc6 dicitur cde fimplex , quia nata eft ptouenire ex adionibus duaruna qualitatum primarum, non ex commixtione, vel proportio-

&

ne

omnium

qualitatum primarum.

accipitur air pto

formam

modo

Alio

corpore fimplici habcnte fimplicem,cuius tamcn naturales dilpotali

fitiones,fcilicet caliditas

,

& humiditas, funt ad-

mixtx cum fuis contrariis. Sccundo fcicndum cft

quod illa dicuntur , «<«/« M* eiufdcm naiurac qu« habent formam confimi, lem,ita quod materia nil facit ad diuerficatem fecundum naturam. Tcrti6

eft

fciendum dc dcfinitionibus vapo*

Vt^ fitidf rum,& exhalationis. Vndc vapor eft quidam fumus peraftrorum

a^ioncm

Sc Solis

elcuatus ab

aqua,& corporibus aqucis, cuius naturalis complexio eft calida & humida , ex quo natx func fieri

ExbsUtit

nubes,pluuiz, gtandine$

Sed exhalatio

cft

rores

,

& pruinx. Solis

Sc

,

&

^"Uf

alioram aftrorum calefacientium,a tcrra , corEoribus tcrcenis eleiutus , qui naturalitcr cft ca* dus ficcus , cx quQnatx funt fietiimpref-

&

&

fiones ignitx

^, Cmlitf.t. Vmftr ir *xA
wl

,

fumus per adioncm

t*rri

vtlsfiu.

,

comatx , venti ,

ftcllx

uidinacionibus,quas habent aqua

&c Maior patet

,

eodem modo

,

liicura

:

igi-

£c

vel confimili inclinat.

fuis

luturis inclinantuc fccri (urfum

,

^^ ^* *'"'**^Mt •

& terra

,

quia eadem,vcl confimilis

minot apparct , nam vapor Sc exhalatio cx aqua deorfum. Secunda conclufio

Ctiulmfit X.

& tecrx-

motus. SccundAra hoc ponuntut conclufiones. Pri^^ ^^ ^'^> quod vapor,veI exhalatio non eft de natura tcrrx,vcl aqux. Et hoc cft verum dc exhalarione , quantum ad fuas difpofitiones quali-; ^*""*^» quamuisnon quantum ad fuam formam fubftantialem. Probatur conclufio, quia ifta non func eiufdem naturx,qux habent naturales inclinationcs oppofitas ; modo fic cft quod vapor Sc cxhalatio habct naturalcs inclinationes oppoficas ttic ,

^^*^'**

fcd cccca

}

&

quod vapor

eft

;

,

Sc

humiditaicm ; caliditatem racione agcntis, quod cleuat ipfum ab aqua } humiditatcm cationc

&

Secund6,fi non

eflet facilitcr

Sc ficcitatem relpedlu paftl

,

,

*""•* .

27'*'*'***'

i

eleuatur.

Irta fuppofitio patct

,

nam

alitcr

non

Contlufio^.

§l>tomti»tat

poflct afli-

gnari quis gradus fufliccret ad introdu(2ionem

Tunc koc fuppofico , patet valde incpte difpoiita ad intcodudlioncm formx ignis , quia in ipfa non po^cft inctoduci forma ignis , niu fuerit multum intenfa»

ignis

Sc quis non.

,

qu6d

terra

fic

qu6d

quia dato

fic

,

iam expetlrcmur videre ca-

hditatemiii cius afcenfu,quod eft falfum.

Contra fccundam conclufioncm , qux dicic qu6dv4^or efi de natura aeris , vi^\uK}it auod non,quia illud non cft dc nacura aitris , quoapcr modicam adlionem jpotcft conueni in aquam fcd vapor pcr paruam a^onem poceft conuerti in aquam ; Sf. ita rimilitet de aeie medix regio» nis

;

eft cos gencrari

giditate noiftis

,

fuperueniente &i-

valde repence

,

conucrrituc in

aquam. Secundo arguicur pec quandam expericntiaiti Alberti,qui dicit qu6d fi argencum viuum ponacur in aquaaofacea tura

C ObiiB.i.tmt""* ^^tntl.

ergo,&c. Et minot appaiet,nam vapor, ex

quo natus

;

&

fi

,

cito exhalatuc illud

fupponatur vas fpiflum

,

OhitSitx.

argen-

& frigidum,

tunc illud argentum viuum exhalatum iterum conucnitur in argcntum viuum ; quod non Pof> fit fieri, fi illud argentum per cxhalationem fuiffetconucrfum inacrem. ErgoafimiH,vapor exhaiatusabaquanonftatim conuertituc ia aecem, fed

adhuc manec aqua.

Ad

pcimum,t<^ quod per modicam, Scc. Ncga-

tuc maior

,

pcoptcr duas caufas. Prima eft

,

7.

nam Kt^fjii 1.

non ftatim rcfolutus eft ab aqua, ideo modicam adionem poteft reucrti ad propriam naturam , tamen qualitates fymbolx adhuc nuncnt in ipfo valdc intcnfx. Alia caufa vapor

ifte

pec valdc

vnum contcatium cum multum fueric paflum a contrario , facilius eft recepciuum cuiufcunque impccflionis,qukn aliud umile, quod non eft paflum a fuo concrario ; mod6 cdra vapoc ifte,priufquara fuerat refolutus raultum paffus erat a caliditatc, mult6 facilius poteft recipere imprcfllonem a frigido , quam aqua non pafla eft,quia

eftet

Ad fecundum

potcft dici duplicitec. Vno

mo- Ai %,

do,^qu6d illud argcntum viuum non mutatur iil aliara naturam,fed prxcise diminuitur fccundum partcs diminutas,& idc6 fupcruenicnte (rigiditatc

panes

iftx reuertuntur in

propriam naturam.

prxcedcntem , quod non eft inconucniens qu6d iftud cxhalatum cx argcnto viuo faciliter conuertaturin argentum viuum, eo qu6d adhuc cft valde propinquum fux naturx , pcoptcc qualicaccs fymbulas cxiftcntcs Alitcr dicitur ficut ad

clcuatur.

circtdc natura

non

Quarta conclufio eft , qu6d cxh.ilatio non eft de natura ignis , quann\mad formam fuam fubftanriaiem. Probatur , fuppoacndo\ qu6d non quxlibct caliditas fuiHcit ad geneiacioiicm ignis, im6 nylla citra fummam.nifi fuerit marcria optimc difpofica ad inttodu^ioncm formx ignis.

de na-

^'°^*^"^ primo. quia vapor habct na-

quo

fcdexhalatio cft huiuf- i'

^ caliditacs. eft,

curalesdifpofitiones acris^ fcilicet caliditatcra

pafli,a

;

Nam alitct

modi crgo , &c. refpcAu agentis

dmflicittr.

tialem

cum,cft dc natura ignis

cius

do primo

potcft accipi duplicitcr.

luiipfius,vel confimilem.

inflammabilis. Sccund6, quia habetcaliditatem

jKrfmmitMr

,

contta cxpericmiam. £t ptoba, quia idcm non conuctticuc iii

Tertia conclufio eft,qu6d exhalatio quanntro i. ad difpofiriones qualitatiuas primas, eft dc natura Cmtlmfi* |. ignis. Probatur, nam id,quod cft calidum 6c fic- CxW«^i««/f

quo

omiftis

Iftis

j

eft

tota

aercm.

in

fi«4 Htgtur

I.

de natura

aqux , eo quod

aeris,

alia

maxim^

elcmcntanon

parcicipant humiditatem,niud6 confequcns fal-

lum.Prim6 pet prxcedentem conclufionem. Secundo , quia tunc vapot non conuectccecuc in

io co.

B

3

Ad

Lib.

14 Aiargum.x> prineifsle.

Meteororiim,

I.

Ad rationes,^ ad pritnam tjuod perfolum menego mitum, &c. Concedo confequentiam, norem.quia quamuis vapor difgrcgetur ab aqua, hoc tamen cft pcr primam ahcrationem , imo

&

cum

etiam

Mx.

Ad minor

& negatuc

fuperucnerit frigiditas ingroflans

nifi

il-

AJitcmim,iUud ^Hod folum , &c. Conceditur negatur minor , eo quod vapor natus maior ,

&

Ai^

,

quod non cflci ,

fi

cflet

ciufdem formx fubftantiaiis cum aqua. Ad quattam,dico quod fi cxhalatio eflct ignis purus , adhuc iti afccnfu fuo non pcrcipcrctur i vifu. Nam folus ignis cxiftens in corporibus mix-

non pcrcipkur

tis

M^. M6.

aquam

conuerti in

eft

Ad

,

modo

ignis

e^utntum.

quoddam

cft

corpus naturale,naturatitcr inclinatumad locum furfum ergo cum ad iltum peruenerit,dicitur ibi :

Maior patec , quia fruftra mouetur ad illum locum , vbi non poteft quiefcere. Et minor apparet , prim6,qu6d fit cocpus naturale , quia habet in le principium motus , & quietis. Et qu6d inclinctur adfurfum patct.nam naturaliter quiefcere.

lum vaporem.

Aiy

*,

nacuralitcr quiefcit

gencrationc.

fccundam conccditur maior , ,

eflc inrct c«Ium & , imo neo poteft ignem ergo,&c. Quint6,quiaomnc corpusnaturale, cum perucnerit ad iocum i ad quem naturatiter tendit,

ligantia

hoc

eft

dc rationc lcukaiis

quam fibi determi-

,

nat ignis.

Oppofitum arguitucpec Aciftotclcm

in ifto

Offcfit.

primo.

avifu.

Conce-

c[uintim,exhalatio ince»ditur,8cc.

cedo,quia adhuc non eft pcrfedle aflimilata igni, recundiim gradum fus quaUtatis. Ad fextam , ^uia exhalatio per motumfolum,

In

quasftione primo vidcbitut de fuppofi-

ifta

toj deinde de quziito.

quod

ignis eft in

luppofito

Scc» Negatur confequentia , imo eleuatur me: vt dii5bum fuit de vapore. Adfeptimam , illaprpbat verum , nam conCefliim eft.quod exhalatio antequam inflnmme-

,

1.

Vnde quodfupponiceft,

concauo OLbis Lun:^

Yttum ibimouctur

,

& hoQ

circulariter?

diante alterwione

Mr.

tur

non

differt fubftantialitcr a teirra.

Articvlvs

I.

Di^um eft fgni4 eji in concauo orhti Luna.

QVantiim

Qv^>E

S

T

O

I

ad ptimum fcienduni eft , quod Ignit in fum non dcbcmus imaginari igncmitl fualpliae- ^htra quiH

VII.

ra

ad modum, quo eft ignis hic

inferius.flanima,

litl

vel carb6,fed debeinus imaginari ficut in forna-

Vtrum ignii hun&

in concauo orhis

cc.vbi liquefiunt vitca. Nam vbi vitrumin flairimaponituc,vel carbonibi^s illius fornacis, longo tempore durat priufquam liquefiat j ied fi pohatur prope in ifto,vbi apparetclarus,&'diaphanus

circulariter

moueatur,

aiir.tunc ftatim liquefit.

I.

Jri.i.

^^^^ R. G V T V quod non quia tunc ^jS^ elementainferiora, vt Aqua, & Terra,

ifta

ibidem non

ctiam circulariter moueri; Confequcns falfum , vt patctpcr experientiam, nam fi erigatiu baculus uipcr tcrram , fupcr cu-

qualis eft in

I

i^^^!j$^ijt

ius

R.

,

debcrent

extrcmum

fuperius ponatuc aliquod graue,

fi

tam caliditatcm j igitut vcraCitec cft concauo orbis Lunx. Sccundo fciendum eft, quod ignis

ignis talis,

eft

cocpus

quoddam , habens duas quatitates

fimplex

mas,& non

plures

,

fciticet

pri-

tateni^non admixtas cum fuis contcariis,quia in-

omnia genccabilia,& coccuptibilia cli magis calidum,& Ieuc,magi$ cacam,& diaphanum.

,

alio.

quia vcl ignis mouetur circularirer non ruturaliter, quia ignis non habet naturales difpofitione^ , a quibus

Scumd6,

naturaUter

vel viotenter

,

*,

de uaturaprouenicct hui^fmodi motus li violentet,hoceft falfum , quia tunp non poflet pecpetuari , tamen in pcrpetuo cxlum n>ouetuc ;

&

cicculaciter.

Tertio,fi fic,fcqucretur qliod eiufdcm corpo-

TtrtiHPi. ris

fimplicis eflcnt plurcs

dum

motus fimpliccs fecun-

naturam confcquens contra Ariftotclem infrimo Cdli. Nam vnius corporis fimplicis eft vnus folummotus fimpiex,vt pmctihid. Probatur confcqucntia nam ignis eflict motus circula-r ris in fua iph£ra,& ctiam motus fu£fum,vt patec prim» CaU. Quarto , fi mouerctur circulariter , eilct pro :

,

,

igitur

& antccedens.

quia atiunde non potcft tionis.

: conlequens ralConfequentia tenet,

quia trahcretur a cxlo

tanto

fum }

Falfitas

& tradum

eiTe caufa iftius circula-

confcquentis patet

dcbcnt ad inuicem

y.Phjffictrum

,

,

quia trahens,

rcligari

,

vt patet

& tamcn non apparct aliqua col-

cerfnt

ter

Tccti6,pra;mitcendnmeftde finibus grauium,

;

de

'Eft

caliditatem,& ficci- fimfltx.

pundtum terrz,quod dire<5le fubftabat baculo quod non cflet fi terta fuifletmota circulariter ergo , &c. Probatur confequcntia, quia non eft iiiaioc catio dc vno elcmcnto,quam ,

fluMrtum.

Modo ceriiim cft quod

quia acr non poteft patitan-

poftca ccmoueatur baculus localitcr, graue cadec

luper iftum

ii^undutn.

eft acr,

&leiiium j vnde- quoddam elementum magis monetur finalitec ,; vc coniungatuc totuli eiemento , cuius ipfum eft pacs , quam vt piopri^ fit

Tints jfrd..

uium.

in tali Ioco,vci tali:verbi gratia,particuta tcc-

aqus exiftens furfum potius defcitndit, aqua,vt coniungatur aquz ; fi fit terra,tercae,quam proprie cfle in tali loco, vel tali. cuius IX

,

vel

fi fic

fignum cft, quod cum particula fuo tocicft cbn-r iund;a,quamuis aAus grauitatcm habct,non tamen habet tracftum grauitatis \ ideo elemtfn—

&

ta

non

funt gcaaia in fuis fphacris

,

vellods

propriis.

Alius

tum

finis

potcft eflc

-grauius

,

quia fchipcr elemch»

mouetur vt

cccca natucalitec

lubfit leuidriificuc

mouctuc,vc

fubfic

aquz,

& acc

vc fupecemincac aqiia;.

Secundum hoc ponuntuc conelufioncs. Pfiin concauo ocbis Lunz eft ignis.

ma cft , 'quod

QujB conclufio probatur fic quia ad cxperientiam vidcmus quod corpora leuia , quz iuncde natura ignis , afccndunt fupcrius pcr aerem ha» j

turalitcr j tunc crgo vcl ifte afccnfus cft,vr illud afcendcns coniunjatur alicui coniimili niturs, velpropric vtpoiuc fupcccniincce acri. Si primo

modo

4Conclufi» I. Ignii efl

cic»u»LUH*,\

Qu2ft.VII.''Amc;l. taoio habeturpro{>ontu,

qu^d iUru-

videlicet

perius eft aliquidconllmtlis natur^ .fciticc^ ignis.

iilud,negatqr confcqucotia, quia igni) hic Rfff^fi*. infcriiis cxiftcos,non cfl iimilis igni cxiflcnii cxr

Si detur fecundum , fequerctur qu6d frudra aCcenderet verfus illutn locum , ex quo ita citd

tra orbcm Lunx, inio , vt diifkum cll , ignii infia otbcm Luiix eil magis pcripicuus,& dupliaiuu,

(tCuc ibi veniret

cocrumperemt. Sccundo

,

dato

quod totum intermcdium dehinc vlqut ad

bem Lunx

repterum

etTet

oc-

pr2 nimia

ai;re,ftatim

quam

fit

gradu^

caloris,

fub quo non pofTct forma aeris ftare , 6c qc idacim conuettetciur in ignem. Terti6 , ficuc fe habet exhaiatio ad vaporcm, fic fe habet ignisad aerem ; fed cxiialatio altiu; afcendit quam vapor y ergo ignis altius afcendic quam aer , tk ilbm rationcm innuit Ariftoteles in ifte primo.

fcmper terramcfle

;

crg&

Tenet confequentia

,

quia

ell

ignis & terra contcariontur > nam ignis eft letiifwnus,& rariflunus, tcrra grauifllma, & dcnilifi^ ma modo il vnum contrarionim fit in nacara, :

&reliquum

biliffimum

,

&

concauum

Prima pars minoris appaict i.de CtnerMtoae, 2. C*U y fccunda pars nota quantum ad hoc qndd iflc iocas cft maximc furium inter loca gcnerabilium,& corrupiibilium fcd quodiic locus nobiliilimus apparct , quia quanto loca

&

&

:

funt \ nobis temariora.untd funt nobiliora. Cootra coiKiufioneni argiiitur fic } illud

4. w».

fpofitionibus ignis

eflcc.

Concra conclunonem arguitur

& cxlum cflct ignis

,

A intec qudd nuu-

quia

,

fequcrctiu

qium poiTcmus comprehendcre vera ioca Planecarum, llcllarum. Confequens c.qntra Aflrologos,qui loca Planetarttm oofcruauerunt. Probatur confequentia,>quia fcmper Planctx vide>

cft iocus ignis

nam ignis Sc aer Sc cxlum fecundum medium

rentur cxtra fua propria loca cflent inter nos

,

j

diuerfx diaphaneitati$,.& occiurcnte

medio

di-

uerfx diaphaneitatis frangitur rad!us vifualis, vt patec in Perfpe£tiua,qux fira^io facit cem appa-

'Bitf^fi$,

quam

illud

qaia daco quod adhuc radius refrangerecuc in occurfueius ad fph^ram acris,adhuc pcrPer(peAiuam poteft inucniri anguli quatitas,vei rcrralic adhuc pocerunt inueniri , vcl ha^onis i beri vera loca Planetarum. Aiiter dicitur , quod jgnis aer non multum di^fenmt in raritatc , ocnficatc) idco diuetfitas iftanon fufEcit refrangerc radium , niG dicatur quod quxlibct difformitas aiiquid refirangic de radio fibi occurrente. Sed probatur quod non.qtua fi radiusrefranC. medi) , tunc intendagatur in occurfu £ , vfquc ad duplum,& rcmitcatur C mcdium cur dcnfius vfque ad uibduplurn , iterum radiu$

&

&

&

A

Secundo, pr^is Lunx eft

left

mobilis ,

:

ergo non Sttiudt.

quia locus

Tcrti6,racdium mundi eft locui nol>iliffimus} Confcquentiatcnecquiaeft clcmcntum nobilius. Aotecedcns apparet quia

Ttrtla.

,

niedius raundi locus eft magis' rcmotus ab cxcrancis conciatietatibus. ,

& pcimo ad pcimum

qu6d orbis Lunx

,

diccndum

proptec velocitatcm fui

.

tus,eft fatis confetuatiuus ignis.quamuis

trarius fibi

fccundum

fit

cft

-^'

iMtS.

mocon-

dilpofitiones vircualcs,

quos habec. Ad fecundum,/0rw e/? immohilu y^c. de hoc Adx. dcbet videri in ^.FhyjinrHm , quia fic eft inomofecundiim xquiualenti;un.

bilis

Ad terrium.negatuc quod medium mundi locus nobiliffimus

im^cft magni

,

fic

Ad

j.

viiis intcc alia

loca.& magis fubie(^us contcarietatibus. £t hoe eft de primo.

Articvlvs %4n tgnu moueatur

&

iflc

pertranfibitinefra^us

habctur propoficum

*,

iem augmcntationem

fi

,

vel

non >

dinerfarum diaphaneitatum

,

&

ifle

,

quam f!t

duo mcdia

perpcndicu-

irrcn:aAu$,vtpatet pcr Pcrfpcdliuami

crgo a multo f onior co.

foctiori iflc radius

,

qui

efl

nos

multo

,

quia

& cxlum cflet ignis.fcquercrur quod

prohibccct nos a vifione fleliarum. Confequens {Contca expcricntiam. Etprobatur confequcntia.

quia nos vidcmus in

iflis

pofitus intct vifum,

& aliquod vifibilc prohibct

vifiQoem ifUus.

infccioribus

quod

circularifcr in

comauo orbu Lun^^

D

ignis

E fecundo, fit codufio ifla.qudd ignis mo-

8..

uctur ciccularicer in concauo orbis Lunx. Cfclmfi*

&

i.

^r*'* '"^ quia cxlam mouetur circularitec , regio aeris mouetur circulariter eigo "^^ "."*^ fuperioc » » .^ _ "f. rttir (II ctn' ignis , &c. Conlcqucntia tcnct , quta non cft ttuttljui*.

Probacur

,

•,

.

&

,

benc imaginabilc

qu6d rircr

Secundo arguitur contra conciufionem

II.

fic,

deucnictur ad maio-

inccnfio cadij pcrpcndicularis fuper

lacis tranfit

fi

non.contra^quia per ta-

cadij

fortitudinem in gradu intcnftonis

intet

*"*•

igitur dcbctur igni.

&

fi

di-

de orbc Lunx,

dicitur c^Te inunobilis ex ^.Phjfjuorum.

augmcntctur,& medium conformi'' ter ccmittacur in dcnfitate. Tunc quxco vtrum per talem continuaro incenfionem radij , conibrmcra remiffioncm dehfitatis mediorum ra-

^.

fic cft

locus ignis. Conrcqiietitiaccnet

confirailitcr

rem

toodo

&

A

dius

;

eft

d4,& humida.

Ad ifta negando confequcntiam,

quod afuum natum

J. corrum- 0HtiU$jH-

&

eft.

dicituc

,

non

qui cft fcigidus hunridus, ciim fitdc narura ficllz,quam dcfcct.fcilicet Limx, qux eft frigi-

&

Ad

'

LunxclHocus

orbis

i.Cdli.

rerc alibi

'/*

ttuxim^ furfum , intcr loca corruptibilium , 60 generabilium «igitur, &c. Maior patct.quia locus &Iocatum debentadinuiccm propnrtiona-

pere ignfem,& habcc difpofitioncs conttarias

nos,

'^"

Probatur , quia clcmento Icuifruno.ac nobrliffi- !^''"*^*^' mo dcbctur locus maximi furfum,& nobilifli- m»tHrali, mus ; fcd ignis efl clemcntum ieuiflimum,& no-

Antccedcns apparct , quia ft neceflc cft cxltim femper moueri , necefle eft ccrram fempcr efl*c } & illud ponic Acifloteics m^

C«Hctmfiei.

ri.

Quarco, necefl*e fempcr igncm cfle.

OhitSio.

acr.

Secunda condufio eft,qu6d ignis cfl in con^auo orbis Lunx , unquam in loco naturaii. .

velocitatc aet ifte caleficret ad

OhU^.

15

Ad

,

illa

duo

,

vel faltem

conlonutn

rarioni,

loca extrcma jnoucantur circula-

& mcdium non. Prima pars antccedcntis & fecunda apparn per quoddam

eft apertc nota,

fignum. Nam ftclla comata , qux gcneratur in fuprcnu regione acris mouetur circulariccr , non diuidcndo airrcm , quia tunc ftatim confumcrctur } igitut mouetur ad motum aerts. SeA dubitatur.quomodo cft hoc . quod igni^ fupecior accis rcgio rooueantut ad mocum

&

&

cxU

Lib.

i6 cstli

Meteororum,

I.

duplex/Vlia , quia locus (cilicct itiius ignis ^on tanciim clongatur inferius. Alia, quia ignis iupcrior acris rcgto funt multftm leucs , proptcr fuam leuitatem miiltum incli-

&

&

nantur,rarruni,& ratione

titerinhxrentcslo

irtius inclinationis

proptcr

,

qnam

for-

adiizrcntiam

motu caeli. §ed mcdia aeris

dcferuncur vna ciim

& quicquid eft hic infcrius funt grauia quodammodo & idco non adhxrcnt iurfum,

regio

,

,

nec oportct ca tnoucri

Ad

Ad 4rgum.r, frinciftle.

Ad

rationes.

taii

Adfecundam motus

motu. Ncgacur confc-

prim.am.

q':cncia,&iam foiutib

Adu

iftc fit prarter

Ai^

nacuram

qiiia

,

nec

quod

fic

cum

incHnacioncm.

Ad ccrtiam,/Hwt/«*/« , &cc. Negatur confcquentia,nam ifte motus circularis non cft fccundum naturam. Ad quartam.^oc ejfet qnia traheretHr,Scc. conced.itur,dico

quod

colhgatio

eft fufticiens

,

fciH-

cslum per incU-

cet adhsrencia ignis ad -ipium

nacionem

ad iurfum.

ipfius ignis

, fi

natufalitcr

ai:r cflct

quod maxinic

non

ris;'{cd'aliqua parsiilius

&c. Maiorpatccquia

humidus

corput n^turale cumperne&c. vcium cft quicce oppofiti motui^quo moucbacurad fuum locum.

nerit,

quac

,

magispro-

eft

pctimur in nobis corpus noftrum magis dcficcari ab ifto aere inferiori.quam humcftari. Ssxio arguicur quod aiji- non fic nacuralitcr ca- Stxtum.

non eft iumme calidus ; ergo,&c. Confequecia cenct quia in hocdifterunt elementa

lidus,quia aer

nam qushbec quam fibi dctctminat corpus fimplex, & qualitates corporis dicitur cfle in fummo mixti citra fummum.Et antccedens apparet,quia

qualitas

;

,

,

nulla funtcorpora calidiora a(:ie,ficuc ignis.

Oppofitum

arguicur pcr Atiftocelem in ifto

Pro qusftionc

cft

fciendum fccundi^m quod

I

T V R quodnon,quia duat quapoftunc incilc alicui ele-

licaccs iion

mento puro

;

ergOvnon

Confcquenciaccnccper fimile

naturalitcr.

ik antcccdcns i.

,

de Generatione . Secundum.

quod

Sccundo.illud

quandoque calidum, 3uandoquc frigidum , non eft nacuralicer calium i fcddc aiirc iracft ergo,&c. Minor apparct ad cxpcrienciam-, nam aer in hyemccft frigidus,in sftace caiidus. Maior quoquc pacct , quia quod eft naturale alicui , eidcm incft codem modo. Tcrtio, illud quod cft magis frigidum quam corpus huraanum , non cft nacur.-xiicer calidumi fcd aer eft magis frigidus quam corpus humacft

:

Ttrtium,

,

num crgo. Maior apparet quia corpus humanum cft magis frigidum ,qu4m calidum vt pa;

,

;

tct

Primo

,

quia

vt patct 4. huiMi

;

mod6

cx duobus.

tcrra

,

& ficca.

.

Sccundo

,

perccptiui cah'ditatis

per cxpcrientiam

§iuMrtum,

;

iji

ipfo

dominarur

terra cft frlgida

c6 quod nos fumus magi$ ,

quam firigiditatis

fcd

non

vt patct

,

eflct ita, nifi

plus ha-

bercmus dc frigiditatc , quam calidicatc ; ct'go,&c. Quarto arguicur,qu6d non fit nacuraliccr humidus , quia vnuraquodque elcmcncum magis nacuram elcmenti locamis , quam eic; fed ignis loc.it acrem ; igitur acr plus parcicipac de natura ignis,quam aqux, cum participat

mcnci

locaci

ignis

fic

ignis

fic

locus icris,

ior pacct locati

i

,

&

ftioncm.

& acr

ficcus^-fcquicur

ilt

§2uatU0r

apparer ^.de GeneratJoney
mcnta

fimplicia

,

fcilicet

igne

,

aer,

&c. quorum

fuitt elemen-

t» fimplitia.

fua nacurali difpoficione, fcilicecignicaliditas,& ficcitas,

& cuilibcc iftorum incft vna primain fummo & alia non. Ec hoc

&c.

rum qualicacum

,

fymbolz

qualicaccs

lidicas aeris

VIII.

*Utmm aer pt naturahtercalidm ^humidus? RG V

Opptfit.

primo.

Vno modo,cenendo in diuerfis clcmcntis

iunc eiuidem fpecici, ficuc caliditas ignis

Arg.prittut.

^intum.

elcmencum humidum, quim aliqua pars eius fuperior, a quo porcft altcrari ad humiditatem. Et minor patet , quia cx-

aqux

pinq'ua

quod

.timl

fc-

humida ; crgo,

cft

p.irs inferior cft

poteft mulciplicicer exponi.

Q^AL STIO

,

rcgio ac-

cflct infcriot

cuilibcc atcribuuncur duac quaUcaccs prima: in

Ad qaimnm ,omne

AiS'

quercfur

fimplicia a corporibus mixtis

eft.

vel naturaliter,8cc. dico

,

inclin.ationc mobiiis,nec concra

Ady.

Quinto

circularher,& clcmcnta infcriora non?Cau-

la pbccft cfle

locus aqua:,

qu6d aeir

& cum

ficficcus.

Ma-

quia locus dicicur cfle conferuatiuus minor apparct pcr praEccdentera qujc-

,

& cunc dico qu6d cuilibcc

,

& ca-

iftorum

elcmcncocum incft vna qualicas pcima , co quod vna ineft fibi in fummo , & alia citra fummum,

& co ordinc, quo ponit Ariftotclcs i.de GeneraScd fi cenerctur qu6d quaIitatcs{ymboIx diucrforum clemencorum eflcnt diucrfarum {pecicrum , tunc oporccrct concederc quamlibcc qualicatem clcmenci efle in fummo , ica qu6d tione.

xque

incenfa eflet caliditas aeris

oporcec

qu6d

ifta

,

ac ignis

appaceanc aeqii^ incenfa

nec

;

,

qua

func diuerfarum racionum.

Sccund6 cft fcienddm , quod aliquam qualitacem inefle alicui naturaliter, inteliigicur dupliciccr. Vno modo , quiaillud non poccft ciTe linc

§lualittu in-

quaIicacc,qucmadmodu diccremus quod calidicas incft nacucahcerhomini , eo qu6d fine ipfa

duflicittr.

ifta

non

Alio

poceft viuetc.

modo

poceft dici

3-

eft

naturali-

ter

slicui

qu6d

cIemcnto,non quia ad fui gcnerationcm , c6

qualicas naturalis ineft alicui

m

n.tta fibi,fcd

nata cft

quod elementum

illud

non

potcft fine ipia gc-

ncrari Sicut dicimus frigiditatcm

nacuram aquz, quia fin» ipfa non poceft aqua gcncrari , quarauis fine ipfa

pofl[ic

benc cflc,& permanere. nunquam clcmcn-

Tcrcio fciendum cft,qu6d

cum aliquod corrumpicur

pcr incenfionem vnius dcterminat priin6, quamuis bcne poflic corrumpi per intcnfioncm altccius,

qualicatis,quam

fibi

quatrj lciliccc fibi decerminac cicra

fummum.

Sccundiim hoc Gr primaconclufio , qu6d aer Ceneluf.i. Aer non tfi non eft nacucilicer calidus. Probo fic quia calin»turalittr ditas cft fibi nacura ad ejfe. Probjtur , illud non ealidut. cft nacuralicer cahdum, quod quandoque cft calidum , qu.indoque frigidum ; fed aer eft huiufmodi ergo , &c. Maior pacec,quia quod poceft :

:

cfle fine calidicace

tcm ad

ejfe

fui.

non detcrminat fibi

calidica-

Et minor apparct ad expcrien-

tiam.

Sccimda conclufio , quod acr eft nacuraliccr Concluf. t. humidus. Probo , quia nullum clcmtntum po- Aiir nen efi natur*liltr tcft cfle finc qualitatc ifta , quam libi prim6 dehumidut. cenpiiMC : fcdacc pcimo fibi dccccminat humiditatcro:

QusftVIII. dititcm

Nam

Maior pater inducendo. , tec. non poced cffe Hne caliditate , nec

ergo

:

ignis

tcrra finc nccitatc tuali

aqua

,

nec aqiia finc frigiditate vir-

cuius fignuin cft

,

fucrit calida

lctn dirpofitioncm

OhittH*.

redada cxcra natura-

vet

,

quod quandocunque

>

adlruc

,

dimittatur pro-

fi

^

hu-

mdm.

non

fiuc ptlncipalior, fyittt»

huiiiidus.

cft

Confequentia tenet , quia i maiori partc habct fieri dcnominatio, Antcccdcns appnrcr , quia l'u-

pcricntiam.

conccdo fi ex iua narnia reducic lc ad frigniitatcm } modo fic non cft dc aifre quia rranicuncc Solc cxcra hemiiphxrium cutjc clcmciita frigida fctlicct aqua & tcrra, alterant .-.crcm viotcn-

Tenia conclufioeft, quodacr

tMr»littr (»•

iidm

,

intiiofrtmo

6. »«•

pars acris igitur acr

Sed conrra minorem obitcitur, quia aqua eft magis humidaquam acir , igitur aer non eft primo humidus. Conicquentta tenec , quiaqualicas primo incxiftens clcmcnto dcbct circ lumrah. Er antcccdens apparct , nam corpora ficca citius humcfiunt inaqua, quamin aercvt patet adcx-

,

«fi

Quintd , maior non cft humida \

periorregio

adlionem non fic , quia alccrando humiditas acris plus bumcfacir , led commircendo bumidttas aqux.

jtir

cante.

non

,

).

quia videtrtus acrem deficcare faym.ida, vcl aliquo cTcfic,

t

circumicripto Imnine Sotis

tiont,

,

Cmtlufi»

tec

17

piixnaturx , fe rcducct ad frigiditatem. Et minor apparet per Ariftotelem JecHndo d* Gtntrn-

Ad illud ncg:itur antecedens. Ad probationcm dico qudd aqua ben^ plus humefacit pcr commixtioncm ipfius cum aliquo ficco fcd per

UlKtit.

Artic.II.

cftnaruraliter

& bumidus, capiendo v^rMr^/t/rr fccun-

calidus

do modo. Probo. Illud cft naruraliter calidum & bumidum , quod non poceft gencrari fine cahditate , & humiditate ; icd aer non poteft ergo , &c. Maior patet , quia hoc intcliigimuspcr naturtUittr, £t minor apparet in omntbus mo:

quibus conftac acrem gencrari,ncc vna iftarum qualitatum rufficcrct ad fiiiipfiusgcnciationcm i nam fi humiditas remictatur pcr ficcitaccm^rcmancntc caliditate, cunc ex ipla gencratur

& fi^ conttjrio

}

calidicas remittatur

,

pec

&

humidus quia aer eft calidus crgo naturaliter cft. Er quamuis conlcqucntia

Sccund^

non

,

tcnct dc forma

,

camen

ccnet in propofito,

cft

la

A Ad lccundum /•

1

1

1

dicitur cfic in fua naturali dtfpoficione.

Solc

,

fi

quia

,

a<*r

ciim fuerit calefadlusi

dimittaiur proprix naturx

,

rcducit fc

a<;r noh eft naturaliter ca; ergo Confcqucntia tcnet » quia cunc de fua di-

in frigiditatem lidus.

fpoficionc nacurali in aliam dilpoficioncm inna-

uiralem fe tranfmurarct. Et antcccdcns parct per cxpcticntiam.quia vidcmus quod quantumcunquc aiir fucrit calefa<5lus de die, tcmoto Sole rc-

.

ft

&c.

,

Similitcr

hemi(phxrium ftetlationc cxli

quod

quandoquc craniado Solc

ciuin.

Quartd arguitur qudd non fi

nc

fic

, maximc

cxiftens

tct,quia

quo

lcd

;

illc

quus aqux

cflec

,

hoc non

:

,

&c. Maior pamagis proptn-

clcmcncum frigidum , a humidiutem. £t minorpa-

cft

poific altcrariad

Scui opcr.

humidus , quia

cft

ergo

acr hic infciius

qux

fit

pars acris tn noftra rcgio-

Tm, III,

*^ *"^**'***-

,

qux

excra

ab altqua con-

infiigidatur

aifr

,

virtualitcr cft frigida. Sicuc

aercm ad frigidielcmcnta frigida ; cxhalationcs,& vapores clcuaii \ corpus ccclcfte,

patct

eft triplcx alccrans

ratcm,iciiiccc

&

Ad

quod acr fi cflet purus, ^^ J-'^' conucnirct ad rcfrigcrtum aninia- '^"

terrium

modo

nulto

dico

,

torum , c6 quod

ifteacr cflctiiimis calidus

,

omnium

,

licet vltra caliditatcm

naturalem

faltcm plurium viucntium aere

aqua

igicurrcfrigcrium

prouenit ex duobus

,

fcilicec

qux

dis

,

,

,

vcprobac vna ,

quz

quod habemuscx duorum,

iuppofico

,

acri,

(cilicct

corpora adhuc habenr nacu-

vclprouenit rcfiigcrium cx

;

Mim^

racio. /««».

ex primis corporibus commixcjs

,

aptiu*\',fli,

vel geri»

vcl alccro

refoluca func ab clcmencis frigidis

& cerra

Cci-

fti-

aiircm ab elcmcncis frigi-

quod non

ciTcnc

huiuimodi coct

pora prima.

Ad

altam dc humiditacc poceft dici

deficcac corpora te

aquea

rarione

,

madida

rationc

ficcitacis.

("ui

catoris reiolucniis

,

&

non

patte

4.

^frquemod» '>""'

cqrporum commixto-

,

quia

fi

,

potcft ncgari antece-

imaginctur diamctrum Ipidltudi-

nis (upcrioris rcgionis aifrisdiuidi in

duo xqua-

&

tunc potcft dici fottc vcrifimilitcr , bene , qudd mcdietas infcrtor cft acr purus,fccundum quod acir conucnicncidime cxigir catiditalia

9.

Ad

aeri,qux etcuancur aterra.

Ad aliud argumcntum dens

acr

Atitcr poccftdici.quoddcficca-

tio ifta proucnit cx

rum

quod

humcfa(5la humidita-

,

,

tcmcum

humiditacc,rcd iuperior mtdictas

eft aliqualtccr

dcficcata,& adufb,

rationc ignis fibi

propinqui.

fc ad frigiditatcm. Tcrtio dubttatur , quatiter aer ciim fit naturalitct calidus , appetatur ad re6;igerium animan-

Qturta.

mirtm

rant

*(*'f*'"'

&

do.

ducic Ttrtis.

fri^ida »lti-

,

acris

Sccundo

„ eirmmm .,

f

I

reducit

tcrad frigidttatem. Similirer cxhat.uicMic$,& yaporcscleuati arcrra &ab aqua,prop.tcr rcmotioncm catefaciencis reuertuntur ad rpropriam naruram , ipixaltcranc acrem iplum infrigidan-

gidirace cauiaca in

tiijs

I

,

trinfcco.

iitumim.

f"«

,

ram fcigidicacis

non eft calida ; igitur ncc aliqua pars cius. Anteccdens paret pcr Ariftotelcm in prtm» Phyficorum. £t probatur conCcqucntia , quia alix partcs aens i mcdia rcgionc fimt propinqux clcmentis contrariis , a. quibus pofiunt alterari in contrarias difpofitioncs illis , quas detcrminant fibi natiiraliccr i fcd fola media rcgio ac tis ftat rcmora ab clcmecuis contrariis , ideo po-

»«

,

*•

,

icn\pcr frieida.iJc cau- '^i ' •»*"A

dicctur in quxltionc (uptr hoc.

pro tanco quod nec acr , nec aliquod aliud cle, habec fiias dirpofitiones ab aliquo ex-

Contra condufionem arguirur piim6 quod fit nacuraliccr calidus , quia mcdia rcgio

qux

,

negatiir CQi)fi;quentia

aiiris cft

mcntum 7. oHtiH» pri- aer non

Sc m.iior

,

quia (ccundi\m Ariftotelcm vclutignis i mod6 ignis cft

Ad ifta. Ad primum quia media rcgio

Opcimum

rrigidicatcm,generabitur aqua.

,

\

liccus.

dts,

ignis

cft pars principalior

humida

cft

c

Qvii

Ad f

'"'*

Lib.I.

i8

Meteororum, medio habet

difpofitiofies fuas natutales

IX.

TI o

Qv^je. s ttVM^

Vtmm medtaregio aerisfit

pinqua

T V R quod nou,. quia fi fic,fequod mcdia regio acris citd

GV

quctctur

defccndetct , proptcr frigiditatcm , ad tcrram. Probatur confcqueniia,quia media rc^io aeris

& ittund»m.

cum fcmper

condcnfatut

frigida

fit

&

,

fcmpcr grauc(cit,

,

pcr confequcns dcbce de-

,

ifta

frigiditaiis

,

ex nacura loci , quia clemcnta, ouanto funt fcmotiota a nobis versiis futfum. hint calidiota , cum fmt ptopinqua caufis calc-

Quarto , quia vcl media rcgio aiiiris {empet cft frigida naturalitct ; & hoc non , quia aer dc^ tciminat

fibi naturalitet

vel violcntcf

,

qualitatem oppofitamj

& hoc non, quia nuUum violcn-

tum t& perpetuum, 8c tamcn pctpetuo

cft

media

rcgio acris rrigida.

Quint6, quia vel

flHintum,

tuta inttinfeca actis

ifta ftigiditas ,

ptoucnit i na-

vel ab aliquo alio agentcj

ai^r cft naturaHcer caiiduSt , quia vt didluni cft i ncc cx natura alterius agends , quia vel hoc cflct ex pattc elctncntorum frigidoium , vel ex parte corporis coeleftis, Non primo modo quia cum ifta elcmcnta,etiam quodcunquc aliud agcns , prius agant in pattcm

non ex natuta

iis ,

quam

in

partcmremo-

tiorem, fequitut

quod prius

ttot tcgio acris

quim media quod

,

frigefiet ,

ab cft

iis

tnotum,

cxtctis paribus funt calidiorcs

ftione

,

vel quadtatutis

men Lunx calefaccfct Sexto

,

,

,

quam m coniun-

quod non

eflct,nifi lu-

:efgo,&c.

vnumquodquc clcmcntum potius in

cft cali-

ra

i^onum.

:

Oppofitum atguitut pet ctia

cxpoficotcs ia ifto

opfo/it.

Prim6,

funt videnda.

de diftin(^ionc tegionum

fecundum fitum , qualitatcm , & figutam. Sccundo de fri* giditate medix tegiopis,& dc caufis ipfius,agcnte & finali. Teici6 , mouebuacui dubia conti» aeris

dida.

Articvlvs ^2)^ cLpinSiione

I.

regionum aeris

dMm Jitum

,

,

qualifatem

fecun"

,

C^ Jiguram.

QVancum

ad primum fciendum

cft

»

qu6d

tota fphxta acris imaginatut diuidi in itcs ,

quarum prima

ciicanos,qux

cft infcriot

&

4. -^erit

tm

'*g">""-

aqux eleuata fupcfecundum fpiflitudinem vfque xd iftum Ip-

terta.

in plenilunio

crgo ipfa

cotum inflammatio ; ideo mcdia renon fempct cft calida ctgo nec frt-

primo. In ifta quxftionc

x:um

ammalium,c[u6d no6tes

;

gida.

mcn dc natuta propria, ita quod omnes alix ftel-

bifiorijt

Sc

&

hibetctut

incipit \ fupctficie ter tx,

de

,

'

piimo , quia lumen

,

mc-

confequentia , quia exhalationes illx ftatim congelatentur a frigiditate medix regionis , pro-

tut quodlibet aliud luracn csli. Tenet confcquentia, quia incet aftta cxli folus Soi habet lu-

mentorum. Sccundo probatur illud , quia fi aliquod lumcn csli non cflct calcfa
3. Stxtum.

quod

partcs

Ix tccipiunt ab ipfo lumen ad modum , quo fpcculum obiedum candelx tecipit lumcn ab illa caudcla , vt patct in libto dc proprietatibus clc-

i

&c.

impreiuoncs ignitx.

ficri

vt patet i.hMttu. Similitctomnelumeneft calefa<9:itium, fi fit corporis caeleftis \ quod probatut igi-

,

media tegione Confc
falfum

;

frigida

ergo

,

fequcfctur

,

nonpoflcnt

:

Solis eft calefatStitium

:

elementis.

Nono

infe-

& lumen;mod6 motus eft calefaditiusi

quam

Odauo , quia alia clementa non habcnt dif- Ollauum. formitatem in pattibus fuis , quantum ad quantitatcs : crgo ncc etiam aer. Confcquentia tenet, quia non vidctut minor tatio dc aere quam dc

ncc ex partc corporis cobIcftis,nam corpus cecleftc agit in ifta infcriora , per

per cxpcricntiam

,

habet

& remotior aterra & ab aqua,

fit infcnot tcgio acris dior infcriori tegionc.

,

paflipropinquiotem

aeris fic fc

Stftimum.

a caufis

tis introduccndx. Et minor apparet , quia dia rcgio acris cft ptopinquior (phxtx ignis

gio aecis

fa
mjgis pto-

.

aliis

Nec

cft

& rcmotior

Maior patct quia jpropinquitas , vcl tcmotio pafll ab agcnte -confcrt ad intcmionem qualita-

dicate.

Tertio.vel media rcgio acris fempet cft frieida cx fua ptoptia natuta, vel ex natuta loci. Non

,

potius cft calida

modo media tcgio

quam

quaeftionc.

quam

,

qux

pats aeris,

caufis caliditatis

Sccundo, fequituc quodmedia rcgio acrisftatim dcbcret conuetti in aquam. Conlcquens falfum , quia tunc non cflct mcdia rcgio aeris ampct confequcns non fcmpeteffct ftigiplius , di. Probarur confcqucntia , quLi cx acrc pct in£rigidationcrti gcrtctatut aqua,rcmanente humi-

de fua 'ptoptia natuta , quia omnis aet eft natu, & humiaus , vtpatct ptxccdcntc

flu»rtum.

etgo,&c.

corpori coBlefti,

ralitct calidus

X.

:

fcenderc.

&

TtniHm.

ergo

:

,

medio acris Septimo

femperfrigi R.

,

&c. Antccedens appatct , quia medius locus (phxtx alicuius clementi eft magis tcmotus ab clcmentis contrafiis , a quibus illud elementum poflic coitumpi. Et confequentia tenct ex quo ifta tcgio ftat ia in aliqua alia partc eius

riiis

,

ad quam cerminantuf radij Solis refracfti a Ec illa ptima tegio continue mutatai ab vna di(pofitione in aliam, propter adlionem elcmentorum frigidorum,& propteradionemcor,

porum

coBlcftium.

Sed poft iftam

eft

mcdia rcgio

cipit a partc infctioti in illo

loco

qux inqucm ter-

aeris ,

ad

,

&

durac feminantut radij Soiis rcfraifli a terra , cundum fpiflitudinem vfque ad locum illum, ad quem altiflimc poflimt afcendere nubes ; hoc

&

a tcrra pcr quadraginta vnum milliaria, quadraginta autem minuta . 31. fecunda, vt yult Alhazenus in traSlatu de crepufcula , cft alt^

&

&

ifta

per

media tcgio ftac in

aeris

eadem

,

vel aliqua eius pars fcm-

difpofitione

,

quia (cmpec cft

stcund*.

Qu^ft. I X. e(t.

^igtdi. Deinde, pars

steris

,

qux eft ab

Hone nubiutn vfque ad fphxram

ignis

afcen*

videtur

,

fuprcnia regio acris, cuius parsinfcrior fatis magna habet difpofitioDes natutalcs , fecundum

Artic.

non afpiciat aliqium parrem cerrx pcrpendicula) im6 fi iam afpicic aiiqiiani parrem cerrx pcrpendiculariteffper totum refiduum dici afpiriter

acr exigit in fua naturaliflima difitontio-

panem obliqu^. £x ifto fequitur quod continu^ pr^cedendo

tam propter mocum , quam propinquitatem ad ignem , femlicca , de ifta partcdicit Ariper eft calida,

Auftrum.media rcgio acris cft magis eieuata fuper terram, quam proccdendo magis versi\s Scptennioncm , cxteris paribus , quia ftm-

&

pti tadi) Solis versiis Auftrum rcfrahguntuc tttai gis propi perpcndicularcm.

quod

Scd pars rupctior

ne.

&

faoc eft

iUius

&

prime , qudd (ift velut ignis ; verum quamilm ad dirpontiones quali-

Hoteles in

ifto

cict iilam

guuntur fecundum utum,& qualitatem. Scd dubitatur, cum medii aeris rtfgioincipiat

J)mhiim

X.

a parte

Secundo

Srcmmdtm.

queni tiidi| Solis terminancur,quzro vbi eft locus,

ad quem termimntuf illi radij? Secuhdd,vttiim in omhi regione afcenfiones

nubium

funt

jUiMi.

Sjulf Stlit fis partibus terrx radij v*rii timat'

nMUmr.

in diuerfis locis ter-

ifti

fecutrdum quod

,

m

tanti radius

&

tortius

ille

altius poteft cle-

uari

CtmB*ridi.

Ex

ifto

mum

eft

mundi

quod media

corollaria. Pri-

regio acris fub polis

contingit terram.

Probatur ,

mundi re&a&i non

a poUs

dij

duo

inferunt aliaui ,

nam

ra-

tileuantur in al-

Secupdum inter

eft

,

qu6d fub i£qninoAiaIi , hec

duos Tropicos

Probatur

,

quia

illi

;

ided

eft

,

media rcgio

&

cxceptis crepufculis rigitur vidctur fufficicns caliditas

,

quod

ibi fic

& quantum mcdia aeris re-

&

gio poterit eleuari in xftate , quantum dicuntur radij Solis non elcuari in altum. Dico quod radij incidentes ad partem fiippofitam polo refranguntur clcuando fe vltc;» po^

ium , & qudd refradli fimiliter vlcra illampat!» tem dired^ eleuantur vecsiis furfum iftiun polum. Contra fecundara panem fecundi corollarij obiicitur , quia nifi inrer Tropicos eftec media regio aHris , fequeretur quod ibi non poflcnc fieri imprefljones aqux. Conlequens faifum , contra experienciam. £t probatur confequen-

^

quia

hcm a

tales impreffiones fiunt

frigiditate

obftante

uantem

medix

qued Soi versiis

radius ifte

concauitas raedix re^

figurx conformis

parct,

i

duia al: ergo

eft.difformis.

in xftafe altior eft roe-

pancm tcrrx,quam

dia regio aeris fuper aliquam

fuper candem ih hycmc; pacccqiiia in xftate Soi alpicic magi^ d'tte£ti cenam , (altem versiis fic

quim in hyeme. Quinto , fcquitnr qu6d in hyeme, vcl aliqua pane hyemis,media regio aifris contingit t crfam lub polismundi }patct,ciuiatunc ibi non perdnnos

guht

radij SoIis,aui poflunt eleuare

vapores ibi-

acm refoIutoSjfi unt aliqui. Ad fecundum de afcenfione imbium

^

,

dico

9-,

quod nubes inxqualitcc afcendunt fecundum "^* \ qu6d Soi poteft inaequaiicer fumos , & va^o- a^Jlttr*'^. res eleuare fuper Ipca'cenx, & ideo vbi me- tndnnt. .

dia regio

bes

,

&

aiiris eft

aitior

vbi tft baflior

,

,

numinus afccndunc

ibi alriorcs func

ibi

nubcs.

afpicint

poium

fuflicit

&

ideo

,

,

, dico qu6d media tegio l o. quanriim ad eius itoncauicacem eftraide AiiJiA.

,

.

eiiis

qupd lciendum clt,qu6cl heura quancum conuckum, actcnditurpenes caliditatem fu;

nam

versiis

aer fuperiocis cegionis veiocii^

y£quino£halem mouctur , quam

prop^ poiAS'roundi,ide6 ibi calefit vfqiic ad maiorem diftanriam versiis infccius , fcd versiis po-

mundi aer iftefuperior tardiiis mouctur:ide^

los

rocdia rcgio ibi magis elcuatur

roodum

ita alt^,ficuc

,

& eft quafi pec

non cleuahtuc durac roedia tcgio aeris propccr de-

aeris (pifli,cum

nubes

ibi

fc<5turo caloris eleuantis.

Ex

iftis

prim6 rel="nofollow">fcquicur,qu6d interduos Tto-

picos roedia regio

ai:ris eft ftridifliroa.

quia aparte fuperiori roagis venit

Probatur,

vcrsiis tcnaro,

& a partc inferiori roagis elcuatur. Secund6, fcquitur qu6d habitantibus fub po- CrtpmftmU mmtmtim* bs mimdi prius apparenc crcpufcula matutina, priin Mpfsrtt quamaiibi. Probatur , quia altids fupc^ tropicos '^hil'it'iuuilm ipforum cft aer grofl'us,quafi vaporibus inipifla- /utftlit. , mod6 Sol citius afpicit vapotem aitiorcm, quim miniis alniro ieitur ciim crepufcula cau^'

cus

)

{cntur ex acfiradHone luroiois Solis ad vapores grofl^os cIcuatos,fequitur propofituro.

Tenio

,

fequitur

qu6d plus durant iis eandcm cauf^m.

crepuC-

cuia ferorina pcoptei:

non ele-

tamen

fcipfum continue rcmit-

ad frigiditatcm.

ScMitftr.

,

auquam p^tero

perpendicularitcr

refira
aeris

per ingroflatio-

regionis

ritur,& dcbilitatur in tantum

oon

quod

fequitur eft

perioris. regionis

aeris.

c0*e magis pcope terri^m ratione elongationis i So\c , tantilim per longam prxfentiam , pcrmancntiam Sous fuperilla panc poterit recompenfari. Im6 in aftate Sol afpicit partem ter rz fuppofitam polo , per dimidium atmum intcgr^,

tia,

,

non

cleuatur in vna parte,& baifius in aiia

tiiis

cum fint perpcndicuU-

,

Contraprimam panemfecundi corollarij obtmi.CtrtB. ilcitur , quia fequeretur quod eftct faifum in acftate , quia quantum media rcgio aeiis debet

CStrtx.fMT-

Terrid gionis

aetis.

non eft diuerfitas fradHonis,& per con-

fequehs nec media regio

7-

aircis .nitiflima,

prouenientes \ Sole

radij

teficanguntur in feipfos res

^

d^os Tropicos propter cau(am

incer

Ad tenium de figura

tum. Utimditm,

quod

Quart6,fequiturqu6d

S^ol nugis , vcl thinus dc diredto afpicit aliquAnr panem rertas. Nam quantd dii:e<^ius refpicft aliquam terram, tanto radij ipfius ab ipia terra refra(% altiiii xtt^ ininantur. Cuius caufa eft,qu6d quanto radius»' mediantc quo diftiinditUT adio alicuius agcn, refrangitur magis prope perpehdiculareft),

roinantur

fequitur

''

prxdidam.

xqu^ alt^?

Tertio dubitattir.de figura medix regionis. Quantuin ad primum , dicb qii6d in diiter-

Ttrtimtn.

,

cftmedia regio

inFeriori,in ioco ifto,'ad

refradli a terra

8«

versiis

cat^ias. Patct igiturqualiter iibc regiones diftip-

5'

ff

I.

qviod

lumen

eius

£x quo patct quod

T»m.III.

C

1

Ak,ti

20

Meteororum

Lib.I.

vnientuc ad inuiccm : igitur per ccrtiam fuppofitionem virtusmcdix regionis intenfortificatur , ficut ipfum qualificatur pcr dicur

tcs jpfius

Articvlvs

II»

&

De frigiditate media regionis^^ de cAufis if^tts

agente

,

>

antipcriftafin, ficutconferuatuc,& inccndituc fri-

giditas media: rcgionis.

0*finali,

Tertia caufa eftmotus fuperioris rcgioriisacris,

/^Vantura

II. Aiirit

ad fccundiim

V^quod fcmper mcdia

media

Tfgit tftfetn-

Probatur, quia

ptrfrigfd».

inferioribus

fic

,

iftaconclufio,

acris regip cft frigida.

quod

nifi ita cflet.fcquitur

pon

poflent

in

iftis

impreflSones aqus,

fieri

&

huiufmodi. , ros , pruina , pluuia , Confcquenscftcontraexpcrientiam. Et probavt grando

tur confcqucntia

quia

,

imprcflioncs gcne-

tales

tantur per ingroflationem

fumorum,qui eleuan-

tur a corporibus inferioribus pcr frigiditacem

mediae regionis. Sccundo , quia in montibus

pctuo

frigidiras

;

Tcnet confcqucntia , quia illi montcsattingunt raediam rcgionem aeris , vcl faltem propc. Antecedcnspatet cxpcricntia. Tunc de caufis iftius dico quod perpccuome-

cec

mundj infcrioris guber-

didum fuic prius. Secunda caufa eft propccr qium prxmicto tria. Primum cft,qudd vnum concrarium appro,

naCum

tut pcr cxpcrienciam

^.

;

cft

fugcrc ipfunx. Proba-

prirao

,

quia propcer hoc

Sccundo , quia pct hoc dac

gidicaccm in xftace.

Philofophus

& fri-

hycmc ,

videraus calidicatem fub cerra in

mpdum gencracionis gtandinis

,

vc

pacec in hoc primo.

fugere

cft

luum concrarium

,

quod naca igncm,

fciliccc

qnLiamuis per.gr.-iuicacem pofteadefcendac.

to

,

quia videmus

aquam

Quar-

exire ex igni approxi-

macis igni,quod noncflecnifi aqua

illa

naca eflcc

fugcre illum igncm.

Quarta caufa,quia vapores uacatab

alicuius corporis in fc

inuicem

forcificatur

cxpericntiam, quia videmus

quod

,

&

Probacurpcr

inccndicur virtus illius corporis.

in fcrro

com-

, quam inflamma ccnui. aqua congelaca maiocem

paAo,cft caior inccnfior Similicec

vidcmus

in

frigidicaccm,quam in acre congelaco,propter tc-

nuitatem maiorcra. Terti6,quia caeteris paribus, %Vc«'*>.*i^vO '

^^^

^

•

-.^

quanto aliqua qualicas fuerit rainus cxccnfa,tanto cft magis intcnf^ ex vnionc parcium. Pacct confcquentia , quia fi vircus corporis poncrecuc in medieta!* iftius Jfta medictas eft in duplo intenfior

,

quam

rctincnc vircuccmipforuminfeciorum,idc6

totum.

Et confimiliter

eflct

dc

ad quas ciim fuecint ceuerfi alcc-

,

mediam cegionem,inccndendo

canc

Quinta caufa cft

iftius frigiditacis,quia

mamconclufionem.mcdia

quod elemcnfa

tis frigidis

alium

altecat

frigida dc- §>uint».

Solc , alterant aerem propinquus aerclemcna.

& iftc

propinquum eis,

fibi

giditas inferioris regionis

gere radiusrcfraftus ica

pcopinquum

aijris

pcr pri-

rcgioeft frigida;

,

ficut

quodlibet contrariorum iftorum cic-

(umftanciiunA pc£ confequens cx

illa

fugapac>

Ex quo

&

paccc,dato

mocum fuifrctcffeda ftigida. Scxca cauta non

eft

pcopcia

(c6.

,

tanciim, fcilicct cemiffio luminis in

occafioualis StXtM.

media ccgio-

nc. Et hoccft ad modum,quodiccremus abfcntiamnaut«cfrc.caufam peciclitacionis nauis. Ulud patct, quia jumen incenfum efTcc na,tum caufare

calocem

;

igicuc rentiffio illius videcuc.cfre

quodammodo

occafionaliccc

oppoficx

qualicatis.

Scptima caufa

eft

ctiam occafionalis

,

fcilicct rc- StftitM,

piocio a caufis calocis, pcaecipue a cocpoce coBif-

fti,& cefcadiones cadiocum Solis ^ tecca.

quod ip(a fcigidiPcimo propcer acqUificionem clcmcntotum. Vnde perailio-

Tunc de

caufa

finali

nem

Solis>

,

dico

pcoptec

tria.

Primt cauf» finaUt,

& aftrorum calefacientium mulcuin incantum quod augmencarencur per fci-i

refoluicur de eleinencis frigidis, cico confamercncur.nifi

gidicaccm mcdix ccgionis, quae iccrum conucccic

Fumos & exbalaciones in elcmcnca frigida. Secundo, efl ifta fcigidicas propcer produdlionem animatocum , vt plantacum, & huiufmodi, que non poflunt vcnice finc pluuia^uae caufatu-

Sieunda.

tuc ab ipla fiigidicate.

&

Terci6 , propccr gcneraciouem mixtorum , ad hoc eciam finalicer orduuncur elemenca.. Vs.r tet igituc .

cecolligendo

,

qu6d

cegionis occafionales

;

caufae frigiditacis ,

func lurainis rc-

a caufis caloris rcmocio

;

fed principales

func elemcncprum frigidorum adio ;

ab cisin iftam cegionem cleuacio ris

per

tcnfio

mocum

rarefadiio

nalicer pcopcec

conferuacioncra ,

;

&

;

fumorum

aecis lupccio-

per antiperiftafin

medietatum qyarundam

ftellarura

;

,

in-

;

& fi-

animacorura pcoduif^ioncm

,

&

propter raixcorura gcne^ratio-

Ec hoc de fccundo.

ipfa nata

potcft peccin-

forcicudine vircucis,

quod mundus fuiflec creacus, & media regio acnon fuifTcc creaca fcigida , adhuc pcc iftum

nem

primam,

fed raanet frigiditas

cis

duo corpora calida

igicur per

cum

,

concinuatucifta ftigidicas.

& per ccniam luppofitionem, iplam circumtbnc eft fugcre

,

cclidla propriis natucis

miflio

;

cius frigidi-

taccm.

formitatcm. Tcrcio pracmitto,qu6d fupcrior acris rcgio eft calida,proptcr motura ipfius, propinquitacem ad fpha:ram ignis. Ec inferior regio accis eft calida proptet radios folares refradlos a cerra. Ex fcquicur Caufa

cum

ad mcdiam cegionem pec modicam adionem frigiditacis, polTunt cedire ad pco-

mcdix

&

^m*.

eleuaci fucvinc

difformi.cuQi omnis difFormitas ceducituc ad vni-

iftis

exhalationcs clc-

!>c

,

adhuc quodammodo

inferibiibus

iftis

tas cft principaliter

Sccundo praemicco , quod cx vnione parcium

I j,

;

regio aeriseft propiiiquiffima luperioti regioni.

caufa

Tcrtio, quia aqua buliic in olla,ep

«4. Ttrtia.

propinquam condenmodo media

medis regionis,quu ad iftam non

nacurab ipfojVc

alccri

fibi

& per confcquens infrigidari

&

Paccc,quia omnis vinus

ximacum

mo-

parte medi^regionis acris,opor-

aliam parcem aeris

fari,

;

,

fuppofito

,

caufx confcruantcs , intcndcntcs pofTunc reC»uf4frima duci ad quatuor , quarum prima principalis eft tigtns. h'uitt4 corpus coelcfte. , quantum ad aftra frigidancia.

titmtd».

iftarcgio rarefit

concinuc vfque ad mediam rcgioncm aeris. Sed pofteafubucnicncc caldcc Solis corrumpicuc fri-

quod mundus fuic stcrnus modo in perpctuis non cft qu2rcnda caufa efficicns i ideo dico quod dia a2ris rcgio; fuerat frigida

frijiditatit.

fuum motum

do carefadlavna

ris.

II.

pcr

prias nacucas aitiflimis cft per-

mcdia regione ac-

igitur cft in

nam

proptcr clemervtorum acquifitionem.

Terti».

Qu^ft.IX. ArdcIII.

21

Ad ifta<efpondeo,pta;»nittendo modum

Articvlvs

,

per

i %,

querh fit fuga vnius contranj a rcliquo. Omnc ens mundiappetit,&diligit fcipfun» permanere inquanci\m poteft , idco cuni approximatuo) fucrit corrumpcns , natumcft fugcre,fcilicct per fuam propriam formam,pcr quam fc appetit per-

III.

&

*Duhia circa pradi^a.

QVantum

t6. Dittiitm

ad tertium primo arguiturcontra

conclunoncm

t.

,

quia

ti

mcdia

motus

iftius

potcft cflc.eA

Si in lummo, crgo noii cft aiir, quia nuUum clcmcntum prartcr aquam,potcft pati frigiditatcm

(ummam

dammodo

frigida, vcl cft in

fummo, vcl citra fuminum.

,

fununum, contra, tunc fcquitur quod aliquid agcrct vhra gradum fuum proprium. Confcqucns falfum , quia qua rationc potcft produccrc vnum gtadum vltrapropriuin,

eadcm

Hcitra

;

rationc alium

mundi

ftius calor

quemcunque ncur ,

regio acris

mini-'

poteft productrc infinitam ca-

Probatur confcquentia

liditatem.

eft frigida citra

,

quia mcdia

vaporcm

& cx

,

,

,

ipfo generarc

aquam qu«

in«

,

rcpercutitiu

& rcmittitur vt

,

fortifi-

ccturin ipfo.

Perhoc ad argumcnta. Ad primum

,

ncgatur Ad

fugicntis

trarij

,

qus

forUia inclinatur ad illum

motumcontrario approximato.

Ad fecundum,v«/ t/ff»m,&c. dico quod

pofli-

fic

ncm, Sc ad probationem y quia tunc feijMeretHr, &c. Conceditur confcqucntia ab aliquibus , 8c hoc proptcr duascaufas,fcilicetpropterinclina-

remoca. DkitQE

tionem

iu fe

cum fit aqua fummc irigidaiergo,&c. Ad iftud rclpondetiir , conccdo conclufio-

rc

i

ad qualitatem , quam dcbet.recipcvcl ctiam proptctdcnfitatem pafli. Alitct dipafli

potefteflc debilius in refiftendo

&

Ad

terciiim

motus

gcncratur

concrarij in

difpofitapcr aliquas qualitates

, fit

,

vt

per humiditate,& dcnluatcmi& ided dico quod frigiditas mediae regionis fufficit ingroflatas vaporem,& ex ipfo gencrarc aquamjfcd cum aqua

tunc feiplam rcducit ad frigidita, ficut cxigit pcr fuam dilpofi^ naturalem.

fueritgcnita

tcm ita

nem

,

Sccundo dubitatur contra caufam fecundam datani , in qua pracmittcbatur quod vnum contrariorum natum cft fugerc rcliquum. Nam fi ita cilct , fequitur quod cflent duo mobilia iocalitcr , quorum quodlibct pcnercliquum

trarct

ad oppofitas impoflibile

quorum

,

quodlibet moueretur

difterentias pofitionis.

& probatur

Confequcns

confcqucntia , qata fi approximaia £que fortia y tum quodlibet iftorum pcr incutfum alterius hatum eft fugerc rcliquum ; ciim omnc impellcns fequatur pulfus incurfum , vt patct 7 . Phyfico' ,

•

fint contraria

&

riwwjfcquitui

quod quodlibct illorum

vnam pancm

,

pofitam partem. Secundo, vel vnum contrariorum

ambo

vcl

f»oflit

aequc fortia

moueri

fugcrct ad

& infcqucretur reliquum ad op-

fi

vnum

j

videtur fit

quod ncutrum

fortius

;

igitur dcbi-

non fortificabitur,fcd corrumpctur. Tcnio , quia haic fuga vnius cotxrarij a reliquo cft motus naturalis,vel violcntusinon natuius

talis

,

quia kunc ciufdem corporis fimplicis cflcnt

plures

motus

fimpliccs

violcntus, quia

fit

lecundum naturam ; nec

a propria forma fugicnte

,

vt

poftea videbitur.

non.

natum

Non

frigidus

cft

primo

maximc

,

indif-

fugcrc reliquum, vcl aliquod

modo

,

quia lapis marmoreus

appofitus ferro ignito

non fu-

propteripfum s nec e contra.fi aliquodfiC}2c aliquod non , quxratur qux funt tlla}

git

quod

i.

prxfup-r

motum violcntum^fcilicct a(5tioncm

&

ipfum ; eft fimile ficuc dc .ifcenfu aqu^ ad rcplcndum vacuum,nam quamuisafceur lus ifteproucnic a propria forma aquxUamcn eft violencus jcd quod prsfupponit violcntam dc,

ftrudtioncm alicuius corporj£ aUerius.

Ad

quartum, vetqHodlibet

,

&c. dicitur quod

•^' 4«

non,quia'quandoque.concraria'approxtmata, vcl aliquid illoruro eft ita

non

denfum,.qu6dforma

eius

ipfum remouerc , vc pacct in cxemplo prius pofito,& ciiam de fcrro frigido approximato flammz , quod pcr a(^ioncm flammx non fugic ad aliam difFcrcntiam pofitionis. fufficit

Tertio dubitatur , vtriim quodlibct clemcntii Dmbinm 3. contrarium , quantumcunquc medicum fucrit pofitum in mcdio alterius contrarij>, fugipt alifortifiqualiter inter fe vniendo partcs cius , cando virtutem propriam ? Dato quod ficfequi- ObitHio i.

&

qu6d gutta aqux

tur

ronificabitur,

tiiis

tur

quod

gcfianc

corrumpctur,

ignis

;

calefiant

,

quod

eft

po-

& fcqui-

panesfrigidi pofiti in furno,potius

quam

,

medio

pofita in

quam

(iri-

contra cxpe-

& dato qu6d non^tunc fcquitur qu6d

nec quodcunque aliud conttariuro fortificabituc pcr circuroftantiam fui contrarij , quia.non videtur maior ratio de vno,quam de alio. Ad illud dico qu6d quodlibct contrarium mundi , quantumcunquc roodicum,vcl paruum ia'principio,inquoponitur, inmedio fuicontrarij

tes

agcre in ipfum,fugit vnicndo pareius,& foctihcando virtutcm modo prius di-

fufficicntis

(5lo. tis

Quarto, quia vcl quodlibet contrarium ferenter

dicoquod Ad quamuis pro-

ifie t.ScQ.

uenit a propria forma fugicntis,e6

rientiam cft fortius,

quod mttui

ifte.fugicndi cft violcntus,

ponic alium

intcnfara

iftius frigiditatis

r^.

quodimo , quiaad^uc paflunt inuicem agere pcr corpus intermedium.

negando confcquenriam ; & ad probationcm dico quod aqua poteft gcnerari cum frigi^ ditate fatis rcmifsa , dum tamcn materia ex qua citur

Adi.

quod vtroque modo,quia quamuis vmim fonius celiquo in agcndo , tamcn vtrumquc

bile eft

, quam aliquod illoram in agendo ; fic; vtrunv^uc illorum potcft agere in reliquum. £t fi dicas,fi fiq vnum fugit a leliquo amplius vnum non agit in reliquum,ciim fint ab inuicem

frigiditau excedit frigiditatcm mcdiac rcgionis,

i.ohieSi.

confequcntia , quia ille modtis fugicndi non (k per motiunimpulfus,fcd fit ipropria forma con-

fummum.^peripfam

frigiditatem fufficic media rcgio acris ingroflare

fiiwta.

Alitcr r niodus

quod quodlibcr contrariorum qu.intum potcft, natum cft dilajcare circa fc fuam a(ftionem , & cum.obuiaucrit contrario tunc adio illa quo-

fit

Tirlis.

manere.

acris tcgio

Scdpofteacum

fuerit tortior

,

a(5kio

quam

contranj circumft.in-

intenfio virtutis pioue-

&

vnionc partium cius, tunc contrarium circundatum coiruropit;cx quo fc^uitur qu6d panes per longum tcropos frigchoc plus,quia funt in ignc infcunt in furno ,

niens ex condcnlationc,

&

Secundo fequitur qu6d guttula aqux pofica in mcdio ignis pro cctto tempoie intcndi-

tenfiore.

C

3

mc

Sohtti*.

22 tilc in. (tigiditate

«»

Meteororum,

Lib.I. >

fed poftea dominantc adlionc

ignis fiipcr intentionem frJgiditatis

guctula

,

qaam

fiabet

ex cohdenfatione pattium foctificatur

,

&

virtus.

XI, Dniiim

Sed dubitatuc , quia Ci ita i.

P^t^

qu6d

elTetyfequitur

IdtttadKiis-finicae ,'^pqflec ac-

deperdicioncm

Confequens im^offibile , quia propbccionaliter 'fe habent indu^io corrupcio corrumpenqualitatis produtends, laciiudo intcnfionis.

qiiiri

&

ds. Probatur confcqucntia , quiafi corpus condenfacurad fubduplum , tunc cflet io dupit» iHtenfius talc

,

quam

prius ecat

,

vel {altem in'ali-

qua alia proporcionc ; fed fi ^ondenfecur ad* fubtriplum adhuc in maiori proportionc cflefintenfufti

&

,

infinitum

fic in

j

igitur

fi

e/Tct poffibile

magnicudinem corporispcr condenfationcm talcmdinfinuiad non gradum , poffibilc cflp» virtutum ipfius eflc innnicam intenfiue , foH ma-

t)uhiMm

X,

Secund6 fcqhitur quod

codem ihbicdo

in

fi-

, quia pofitoquod contraria poflunc fempcc intenfio vnius eflcc rcmiffio Ptobacucconfcqu^ntia , quia fi fubie-

fimui

6lum,

praptcf

laxiC

coiifiiiviles

qux

,

quod

fibi

inuiccm adiaccotes

mflgis quam antc-.

.

quam ant^

muit6 plurcs

funt

}

quo fimul

in

eranc calidicas

,

& /cigidicas,

i

,

virtutes

& propin-^

Ec Jllud vidctur innuei:&

fupcr primo huiui

intendi.

quo pro^ucuncu^ illi gra-

quibus vircus corporis. condcnfati cxcedit virtucem eiufdem,dum erat rarefadum, ilue dum erat magis rarum? Ad ifla,& primo ad primum,vbi iicitMXjfequitur quod per dcferditionem , &c. Concedo hoc efle poffibile quantum ad imagincm , ficuc vcrbi virtutis ,

in aliquo tcmporo pertranfearfpatium tunc mocus efl xqualitcc velox, fi fiaC in medietatc temporis eft.ia.duplo velocior,& fic in infinitum ita per diminutionem tem, fi

&

pedale;,

&

-,

potis

quod folum eft finitum,acquiretur inccnj tum extremum in pro-

,

fuuicaer cuapocatus.

Ad

tcniaro, vel exMatnra<,tcc. dicoijuodlcft

Ad dic0

cum

violenter..'£t

mcdix

qu6d nulvenun cft,tam«i

dicitur

lura violentum cft porpetuuin,

regionis

£c tunc cOun arguitut^r Con^do quod ex ipfa lcilicet infinitz partcs eiufdem

iilud.

quiturquodfi ex ipfa,8cc. ficrcnt infinita

corporis

,

,

quarum quxlibet

eflet it^tenfionis ali-

£c conlequentia probatuc,^qu6d non. De Angelo dico quod fi per imaginationem, anima, Intelligcritia , vel Angelus cxtcndcrctur , qu6d cuius.

nullius fiercc vircutjs,

qu6d aliquod virtutis

im6 non

mdiuifibilc ,fi

mcenfiue

,

eflecimaginaoilet

non

efletiniinitx

eflec alicuius yircucis, ilfic di-^

Ad quintam,

dico

quod ab aliquoagentc ox- 4i j.

trinfcco,.fciUcet ab elcmencis frigidis

fecundum

,

& aiiis

didx fucrunc. Adpcobacioncm qu6d non,^»/4 agens naturale priiti agit , &c. CotKCdo , & ita eft in propofito, quia clcmenta frigida

caufis,qux

prius alterant

pattcm

propinquam,

aeris fibi

quam remotam

,

tum

illaitcrum calefic

,

& cemocioc non.

fuperucnientc Sole pars

guitur .dc corpsribus ccclcftibus

non

•,

Eccum dicunt

ar-<-

qu6d

&

lumine , fcdetiam mcdiantibus quibus fiunt miiltx adtioncs firigiditatis , aliacum qualicacum ia foliim

agunt motu.i

aliis influentiis,

&

infetioribus.

De luniine' vcrum agac

frigidi-

&c. Ve- -^f. ab aliis agencibus i modo

Ad icxxi.m,vriumquodque elementttmi rum eft , fic cft

Ad

de mcdia regione. feptimam,^«o
ditatis.y

rem

,

nifi violencer

efi prepiaquius caufis cali-

^7'

&c. Concedo maiocem , &negoinino-

quia caufx calidicatis funt cotpora cotic-

ftia,& rcfrad^o radiorum a terra,& aqua,a

rum vtroque mcdia aeris

Ad o£tzviAm,non efi difformitat /ft^i&c.

dico qu6d

non cil

quo-

regio eft vaide remota. in alijT elemen-

fimilc,c6

quod

-^ ^*

in alifs

eiemcntis non concutrunt huiuTmodi caufx vio-

uifibile.

Ad

propcet

,

ipfius pcc caufas prius

taccm,vel non,videbicuc poftea.

fit

3.

quitumjVelttaturaliteryVelviolemertScc. Ad^.

qu6d

pofito noftro eft magis ad propofitum conuc-

quam

M

&

iilis

,

i.

gaturtonfcqucntia.quia frigiditas medix rcgionis qon eft fufficicns vertece aerem in aquam,nifi

fio velocitatis infinitae

nicns

M

did:as.

Tertio, quxritur,^

gratia

vapor. Et

.Adrationes.'Adpnmam,&(ccimdamfimui,

pcrp.etu6 cft frigiditas

efl;

quam

hoodetertio.

continuam inccntionem

cius

reddciidocaufara

,

quarc^cxhalatio aitiuseleuatur

condcnfecur, tunc vctaque iliacum intendecetuc,

dus

Ad X.

paret operatio corporis. condenfati >

eo quod ex vnione partium corporis.virtus nata

X|.

producicut aliquis nouus' giadus. fed K>rtiorap-

cx nituca ioci , iciliccc ex naturaiitus,in quo finon fumicur loeut tuatur media regio aifris , pro fuperficie corpotis locantis , yelpro corpore iocancs s fcd pro utu iIio,quo fi,c fe habet mcdiaaeris regio ad aiia corpora vhiuctfi.

aherius.

t.

&

tcncus.

eflc

Z 2,.

,

quandoquc occafionalitec folum. Alitcr camen poteft dici, qu6d pcr condenfationem per fe non

fequeretur quhd media aerisregto defce»deret niC' »g.frir>t.

impoffibile

AA

rnediante adiutorio cxli,

,

principaliret a dofldcnfante

^ctent intinita ,quociun quodlibct eflct certx intenfionis,mod6 confequ.ens efl: falfum.quiadatoqudd Angelus pct imagihatio'nem cxtendecetntyddhuc eo ipfo.non fictcnt infiniti Angeli , nec ctiam in intemui infiniti in-

femcl dux qualitatcs conttaric'Cbntinud intcnderentur, &.hoc zqualit«iv Confe^uens

3.

& quandoque

Albeftu,s

mu^&

DMbiim

corpdris condenfati

.

gnitudinc deperdita , qux cftlatitado finita. Et fi conccditur confcquens,9ontra,quia tunc fequitur quod fi ad imaginationcm-cx illo indiuilibili iterum (icrct diuifibile aliquod , tuticex illo ihdiuifibili

.«

tendecur , dcbiliori rcmifsa ; fed fi ambx fint xqualcs , cunc dicemus qu6d non eft poffibile fubic<5tum illud condenfarf aliquo modo , cum vna illarum qualitatum eft haca intendi , pec confequens reliqua cemitti. Ad tcrtium,dc hoc cft magna dubitatio,vtriim jfj per- talem c<Jndcnfationem producanrur noiii gradus , vcl non ? Si tencatucqu6d fic ,poteft tUiiC dici qu6d gradus illi producuntur aforma

,

negatuc confequencia

,

& ad

probacioncm dicicuc vno modo fi illa condenfacio fiac ab aliqua illarum qualicacum,vcl a confimili , tunc illa per condcnfationcm intendctur, ,'

& reliqua remiccetur

;

fed

fi

a neucra illarum,

&

nee ab iis confimilicer fiat illa condenfacio , vna illarum/uerit foccioccciiqua^cunc fortioc in-

icncances pattes ipforum.

A nonam fiequitur quod imprejjlones ignita, &cNegatut confequencia, quia quamuis impreffiones non poflunt ficti ex fola frigiditatc ramen bcn^poflunc fieri occafionaliter h. frigidicatc, eo quod fcigiditas ciccumftac maseriam calidam, ex qua impreffiones ignicx debent gcncrari. ,

Ad

-^' >•

^t.

Qu^ft. X. Articl. Jd X*.

Ad decimam.dcbet intelligi quod fcmpcr me-

dam

opiniones de

calor ex

dia aeris regio eft frigida.

moru

^i

modo

Secund6 affignandaeft

huiufmodi calcfadlionis. £t tertio fpede calcfadlione ignis a motu corporii

cialiter

s

ifi

Vfrum motus

T

o

I

qocm

generatuc

corporis, fuppofito quodcalefiac,

vc poftea probabitur. veritas

Qv

,

per

CGeleflis.

X,

bcalis /It caupi'

Articvlvs

I.

tiuM caloris ? Opiniones df modo quo generatur calor R. fic

o V T V R qu6d non fcquitur

quod corpus

\

primo

ccelcfte

xim^ calefaceret fuo mediante motu. Confcqucntia tcnct, quiacorpus coelefte violenuffim^ mouctur. £i confequens falfum.quia vcl calefaceret fcipfum.vcl igncm fibipropinquum. Ifta

confequcntia patet, quia non poteft calcfa-

cereiftainfcriora,nin mcdiahte igncfed feip(um

non , quia carlum non

cft teccptiuum huiufmonec ignem , quia tunc caiefaccret ipuim trahendo,quod eft ralfum,quia cxlum vtufotme } modo ttahcns, eft corpus poHtum, tradlum fecundum aliquas partes fui debent ad inuicem pcnctrare , vc patct io iilis infcrio-

di imprefllonis

}

&

&

ribus.

Secundd , fcquitur qudd quanto aliquid

SetHndum.

c(Tec

confcquens falfiim , quia quanto plus habet de vno contcario, Canto minus dc reliquo \ Sc confcqucntia pirobatur,quia aliquod graue cxiftens furfum , (icuc eil vapor,quant6 eft frigidius canto cfticiiur magis grauc,& magis inclinatur ad dcfccndcndum; modo quanto magis deicendit , cum motus Cit ftigidius

cant6 ciTct calidius

a

caufacaloris

,

(equitur

quod

;

roagis calefiti igi-

tur»&o. r«nMM».

Tertid

,

fcquitur

quod idem efFcdus cfletna-

cucaliter producibilis a diucrfis a||entibus fccun-

dtlm fpecicm. Confcquens faKum , quia ficut idcm, inquantum idcm , natum cft facere idcm, itaidemnatum eft fieri ab codcm. Probacur cenfequentia , quia calor , qui pcr te , gcncratrur ex (notu , natus eft gcnerati cx luminc , ab alio calor, fpccic difcalore } modo motus,Iumen,

&

&

Quarto jrct , fieret

,

fcquitur

a fibi limili

fequens falfum

,

fc

quod non omne,quod fielecundum fpcciem. Con-

vtpatet

batur confequentia , fliiSntMm.

7.

Metaphyfic. Et pro-

qiiia calor

non cft fimilis

in

cum motu. Quinto

,

fequitur

nis

,

quo

quod

efre£lus cflet perfe-

Con(«quens falfum

dliocTua causa. videtur a

quia

,

non

pdflct produti gtudus perfcdlio-

quo efFe&us excederet caufam

tur confequcntia

a€lus perfe&us

,

,

quia caliditas

cum

fit

qualitas

tnotus eft a£lus imperfe<Slus

,

proba-

8c

\

eft

quidam

perfc^a

vtpatct

).

,

Sc

Pityfi-

Sexto , arguitur pec expericntiam mines calefa«^i mouent aeccm » vt

quodnon

,

quia ho-

frigcfiant,

motiu calcfaceret } igitur, &c. Sccundo , videmus quod volentcs mgefacere aliquod liquidum calcfadum , mouent ipfiinn hinc

eflct,fi

& inde

,

vt patet dc potagio. Tcrtio vide-

mus qudd aqua ftans calidioi- cft aqua flucnte, quod non cfTcc , fi motus cfTct caufa caloris. Offtfitum.

Oppofitum

liiu!fi,jH*' Ptijno'/fhnk.

In

ifta

, erat opinio D.Thoqu6d motus calcfacit pro tanto,qu6d primum in vnoquoque gencTC eflcaufa omnium aliorum,qux funt in eodem genere \ modo motus localis eft pri^us mocuum,idc6 cft caufa calefadbonis , maxime ciim calcfa
mx

,

1. Opinhi. D.Thomt.

immediatc cenfequicur. Contra hoc obiicitur primo quia motus lo- Iw^uimuu. calis violentus ben^ eft caufa calotis , tamen ,

&

quod aliquts motus violentus fir primus motuum,im6 propric motuslocalis cxli; Sectmd6 , fcquitur qu6d motus localis cfTct its impoffibilc eft

bcnc caufa

que

firigiditatis

,

albcdinis

,

6c cuiufcun-

Confequens falfum , vt

altcrius qualitads.

patet per cxpecicntiara. Probatur confcquentia,

cum mgefadtio

,

& albefadio

fint

de genere

mutationis.

Sccunda opinio eft Comroentatoris , qui diJquod motus eft pcrfcdiio corporum calida- Opinii t. Commtnt*' rum,& iam iftam perfc(5tionem, quz efl motus, teri*. confcquitur pci fc
rientiam.

Tertia opinio

qu6d motuseft

dorum ,

fcilicet

ris calefa<Sli

cft Pctri

de Aluemia, qui ponic

caufacaloris alcero duorura ,

mo-

Optnit

},

Pftri de Al'

vel quia plures partes corpo- Mtmi».

tanguntur per motura

,

& faEpius,

motura patces corporis calcfa<5li cx qua vnione fi in ipfo fic ahqua

Vel quia per

vniuncur

,

vircus calefadiua

,

forrificatuc

illa

&

inten-

Contra hoc arguitur

fic

vctuiH pec Ariftotelera in

_

ifto

quzftionc pcimo tcciundz tunt quz<>

,

ex hoc , quod , ipfum calccorpus potius dcbc*

quia

fi

partes mobilis fxpius tangerentuc

fequcrctur

fierct,

quod talc

4. KefiSitur.

ipfum tangeret corpus quicfccns, quam corpus motura. Confcquens falfura , vc patct per expcrientiam. £c confequentia proba-

ret calefieri,fi

tuc,qaia re aliud

,

vnum cocpus non poteft fxpiiis tangtquam continue j mod6 corpus quie-

fcens coiuinue taogit illud, fuper

quod

quielcit}

igitur,&c.

Secundo

, fi

calis

tum, e6 qu6d corpus tut qu6
ctrum. ttKtmm.

QVantum ad ptimum

ditur.

fcrunt. £M«rf«OT.

ex motu corporu,

, quia maxi-

nunquam

«aloc caufacetur per rooillud condcnfarctur.fequifieret

calefadio

,

e6 quod

partes cbrporis calefa(^i condenfarcntuc. Conlequens talfum , quia multotics partcs rarefiunt

,

&

cocrumpuntur

,

vc paict pcc expe-

rienriam. cft , qii6d caloc caufatut pct proptcr oppofitas inclinationcs motus. Opinit 4. Sed id non vidctur , quia tunc fcqactctur quod RtfiBitmr. grauefimj^IexnonjpolTet calcfieri. Confcqucns falfum. Probatur coufequentia , «3uia graue fim-

Quacca opinio

motum

plex non habcc huiufm<xii oppoucas inclinatioEt hoc dc primo.

nes.

A RTI

Z4

Meteororum

Lib.I.

tut cahditas

ArTICV

litas

LV

11.

s

tunc fequicur

,

Generatione.

tAffignatur^^eritas modi calefaSIionu

DE

motus

iiatmUcMlii

eft

,

qudd duplex

eft

cum magnaconfriillius quod mouc-

localis ,,quidapi

catione,& collifione partium

d»fltx.

ad aliquod aliud ubi ptopinquum. Alicer eft motus localis , in quo tion di huiiifiiiodi coUido, tuc

fcu confricatio. Ccntlufi» I. MotHt l»t»lk tft

tmuf» ea-

Urit.

Sccundiim hoc ponuntur conclufiones. Pri-

ma eft, quodmotus localis eft c4uratiiius ealoris. Piobatur cxpcrientiis.Prim6,quia Vidcmus axcm rotx quadcigx quandoque per motura-inBammari. Secund6, videmus fcirum tnoiendini val-

dc intensi caleficru Tcrtio.vidcmusquod li carbones igniti raoueancur pet acirem iucenditur ignis. Quarto , videmus quodjCandcUcKtincl^ pcr aiirem fimoucaturpcr actcm itcrura incen-

vt patet t. dl

ad

qui^a

,

ipfam fcquitur calor,qiii eft qualicas^prima. Sccund6 , quia cr motu bominis , fatfs tardc Secuad*. calefit,&

tum non videmus qu6d

tantus calor poflit generari*x

fccandb fciendum

,

confcqucntia

Prob.itur

homo multum

ex motu corporii,

qu6d raritas fit qvu-

Conlequcnsfallum

prima.

ifta partia

confri-

cacione,& ad corpus ita fubtile,ficut cft aifr. utiUS. Ad ifta. Ad primiun^dico quod non eft inconucniens qu6d in aliquibus raiicas fit qualitas prima,in aliquibus fecunda. Ad fccundum , dico quod calidius hominis, Ad\. feu caIefa(^io 3 qutim habct ex raocu , vel curfo, non prxcisc prouenit ex confricAtrpne hominis ad racdium pcr quod mouetur > fed pcoucnitcx

M

qaod natura

ho<;,

(encicns

membra

cxceriora ali-

propcer refolucioncra fpiti-

qudlitcr dcbiliCKi

cuum fa(5l.un pec raocum , ideo nacura mictit a curde fpiricuscattdQS.admcmbi'aexceriora , mcdiancibus quibus

mcmbra

xlle

cale-

excertiis

fiunt.

,

Hoc

aitur.

prater experientiam docet Atiftote-

pnmo , qui dicic quod fi fagitta velockis dcferatur per aiirem liquefit plumbum cir-

ArtIcvlvs

les in ifto

III.

,

cumucnicns ipfam. £t ad

iftam^

conclufionem

non poflunt quqd eft iufir-

fufficiunt expericntix, quia rationcs

introduci

;

idco. dicit Atiftoteles

'De calefa^tone ignu i motu corpcru

•

coelejiu,

initas quxdain.intelledlus.

Sccunda conclufio , quod

7Cenelufiox.

confticatio,feu coi-

pattium corporis moti ad partes corporis pcofiinqui, cft pratcila caufa quarc mocus caufat caorem iioc per iftum motum, quia pcr calem

lifio

,

&

confricationem partium diucrforum corporum aliqua partes rarefiunt, ad iftorum rarefadionem ndta cft confequi calidit^s , vc vult Albertus fmper.ijh prim^t ficut vid?mus,iicut patet in pet-

&

cuffionc alicuius ad ferrum.Probatut confequcn-

tia,prim6,quia nifi confricatio clfct caufa loris

taiis

ca-

fcqucrctur.quodfic nonefletconfricatio,

,

{ed omntacorporamouecencur partibus habenti-

quia adbuc per Cpnfequcns falfum,

bus eundem .ficum ad inuicem motutii generatctur calor.

ouia

,

axis rot« quadrigae cflet fixus circulo, qui

fi

uipec ipfum voluitur,

miter moueretut

,

non calefieret,fed, coniorqu6d cotum moueretur

dato

; ncc etiam fi^rtum molendini c*Icconformitcc moucrctut cum ligno , ad

.motu veloci fictet

,

quod

confricatur.

fi

Secund6.

pifi confricatio efllt

caufa.fequcrc-

qu6d partes intcrioics co;poris calef idti per inocum caleficrent.Conrequcns falfum, mfi hoc facrit ex (cquenti, fic quod pArccs cxtenores citi\r

lefa<5k« calela(:i.'Wit interioresi

& ideopartes inte-

mcdiantc.

motu

quod corpus

calefacit

ignis.,Piobatur,quia ignis pcoptcr inclinationem

lefti

fuo

aara corpus coelefte attrahit ipfum

, :

crgo

Antcccdens

calefacit.

motu

.-ipparct,quia

fi-

cutgrauia inclinantur deorfum ,fic5c teuia furfura. Ec prima confcqucncia ccncc.quia hoc fufficic

motum

ad

tenet ignis

•,

quia

traftus.

ad cxtum

£t.

fccunda confcquentia

quodaramodo eft im6 ibi quandoque

ibi *,

potcft inia-

mo-

ginari vatdc nobitis confricatio per ipfura

tum,quia fi aUquisignis mijltum teuis genereciu inFcnus propc reeionem fuperiorem acds.vet inff^.qui furfum alcendit , fequitur qu6d impctus eius ad defccndcndum non fit cocalicer depcrdicus,donec perueneric ad cxlum ; neccunc penetrctiphacrjra ignis,quia pcr foniorcs impetus rcucrberatur a cxlo , cunc aiter ignis infequicuc in (upecius,& fic pcrtongum cempus pocelt huiufmodi infecutio fieri,& confricatio. !0. Contraconclufionera obiicitur , prirao , quia czlum eft corpus potirum,ieue,& vniformciigi- ObUai» I. tur non poteftfccum trahere ignem.Confequen-

&

tia cenet,

quia ferapcr aliqua; partes trahencis di-

incer.ocbcscae.ioftc$ hviiafmodi

tetiores.

Confequcns

cum

n^ocus

falluirr, qijia iiii

alkqui nituncur

acrem non liquefiet plup.ibum,fedfi Coniung.-icur »d parces exte
ritualetn caufatam a

du(flionis caloris a

motu.

Contta iftum raodum obiicitur,prim6,quia fi ad rarcfadioncm fa<5tam ex confiicatiouc lcqui-

\\>{

cra(5Hi.

Stcmnd*.

motus cra
fintperpctui. Ecproptcr racioncs

ponatut in. mcdio lagittx impctuose dclatx pcr

confcicatio eft pcr fc caufa pro-

Shtrt'»iiwu

confricatio

tur velociter parics imetiores corpocis.ficut ex-

quod

fuo mttm

cnUftitU.

SecuAdo.. fcquerecur quodeadcraracionecflent

nia fignant

ftt

ad.furfum valdc fortitcr adhxret corpori cce-

fiii

tiam. Probatur confcqucntia.quia acqi4e-mouen-

plumbum

9'

ct»T

fphstam Ctrpm ealf

cuncur.fuljincrarc aliqius parces corporis

,

I.

tcrtio fitconclufio ifta,

lefte

riores axis noo.calefiunt, vt patet pcr cxpericn-

Tertio.^eriexpetientiam-, namfi

OUtBie

DE

ponere quandara qualitatem Ipibxlo iti fphxram ignis medtancc qua fphxra ignis mouccurcirculariter, ad modura illum , quo ab adamance caufacur qu.iUtas attra(5ticia fcrri.

fphxraignis non

,

Secundu

catcfit

per

,

infcrunc

mocum

ifti

qupd

cxti perfe,

fed pcr luinen,& aiiasinfluenrias.

Ad liciim,

conccditur quod

priraum

,

&

& hoc non obeft quin bcne poffit

leuc,

cft

corpus po- Adi.tUtct.

artrahere aliquod corpus fibi

immediatum

pter fortcm

iiUus alccrius cor-

inctinationcm

,

pro-

poris

Qu^. X I. poris ad

adhccendum

tibi

didum erac de

(icut

,

Ad fecundum poffet concedi qu6d

in

corpo-

riburcoeleftibus eil huiurmodiraptus.& violen*

tia,& hoc in pcimo cradacu de fphcra

Nec

primo.

quod

obftat

capitulo

,

violentia poflic

talis

quia per ipfam (ubiedium non diiponicur ad corrupticnem , nec ad receptionem alicuius qualitacis , mediance qua kiorrumperpetuari

,

pctur.

negando confequentiam , quia incorporibus coeleilibus non eftcalis inclinatio Aliter dicirur

huius orbis,vt adhzrcac

II. .

frtattftU*.

alteri

quemadmodum

,

adhzreac

cft inclinatio ignis vt

caeio.

Per hoc ad raciones. Ad primam , concedo quod czhim mocu fuo calefacic non (eipfum, quia non ell fufceptiuum tahs quahtacis , fed ignem fibi propinquum > & obiedio dubij iam (oluta

Aix,

quod mocus

confequencia,quia non

fcmpcr

calefaciac

vbi per

Ad terciam concedituffConfequens agcncibus

accidencibus. ftftim$ Metaphyfi'

,

Ulud

cft

conccdcndum fedfufficit qudd (\t quodammodo confimilc in virtute modo mocus in cali ,

*,

confticacione

funt confimilcs vircucc

ipfi

ca-

lori.

Ad

quintam

dicicur

,

caufa priAcipalis ris

qu6d motus non

iftius caloris

mediante mocu

confricati

c(l

fed focma corpo-

,

,

& confricacione

producit illum calorem. Alitcr dicicur

Mi.

apparet »» s-^^J>fic^i*mynim ad caliditatem vcra altetatio fucceftiua.

Secund6

lumen durat non cft

nulluro

,

pcr inftans

igitur lunicn

:

ris.

Conlequentia ccnct

ceft

gcncrari in inftanci.

nifi

folum

quia caliditas non poEc ancccedcns probacur , quia lumcn dcpendec a corpore luminofo fc habcnce in cali, vel cali fitu.tanquam a conferuancc iplum , modo corpus luminofum , ciim concinue moueacur non potcft cile in codcm fi-

pcrSolcm. fi lumen

cu,nifi

Tertio

mi

,

lumcn

cflct

,

,

hoc maxiConfequcns falfum, quanto cft propinquior nocalefaccict

bis, tanto nos magis caicfacercc

fum quia

,

,

hycmc Sol

in

Ttrtimm.

Solis.

,

quod

eft fal-

eft

&

Quarco , fequicur qu6d omnia corpbra luci- fytrtnm, ; ficuc omncs ftclix czli calefacercnc. Confcqucns falfum , quia Luna , & Saturnus , quzdam ftcllz fixx dc naturis earum ponun-

da

,

quod

,

quod caufx vniDcus,&

fufficit

cur cflc frigefaftitix.

Probatur confcqucntia,

cx quo omnia corpora

talia lucida

habent lu-

mcn. Quinto , fcqucretur quod caliditas non efliet ^ititum. qualitas prima. Confequcns falfum , vc pacct

&

i.de Generatione ; pcobacur confequcritia,quia confcquitur aliam qualicatcm , fcilicct lumen in fui gencracione.

Scxco

fcqucrecur

,

quod monces alci , & memulcum calidi. Con(c-

uerfalcs fint nobiliorcs, cuiufinodi funt

dia rcgio acris eflenc

IntcUigentiz.

qucns falfum , vc patuit prius. Et probatut confequentia , quia funt propinquiora corporibus coelcftibus habcntibus lumen , quam

Ad

itcumdum,

caufa calo-

&

Ad quartam , tunc non tmnino &c.

JUi,

dam cft

nofa.

eortm.

Ai^

,

quia cffe-

,

eft producibilis

imo quia hoc concludic concrarium

,

vcrum dc

efle

ben^

confimilis

mm&i^

& fi non in illo , jgitut non in quocunque alio. £c minot apparct quoad ptimam partcm i. de ^lnimtti & quoad {ecundicas fubico gcnerarccur

a diucrHs

traria calori,vc frigidicas.

Otm

non

propinquior nobis quam in zftace , camen cunc minus calcfacic. Modo confequcncia patet , quia Soi habct plus de luminc intcr cxcera corpora lumi-

,

alccracionem fortiorem inducicur qualicas con-

Jdi.

fubico producicur In primo inftanti producit calidicaccm , c6 quod cali.

quia tunc Sol

(!ft.

Ad fecundam negatur oporccc

^S

quod

fui efe

ignc.

Ai%.

illud

Ad primam

quod aqua ftans calidior aqua flucnte , eo quod ad ipfam melius teftanguntur radij Solis & fupcr eam diutuiniorem habem pcrmancnciam. Ad lecundam, de mocu aeris coram facie, di-

turale prius

&

propinquam

,

coquodhoc eft

tam.

expcricntias.

dico

,

propinquo lidicacem

,

fibi

idc6 alccrat aliqualiccr ipfum ad ca-

mocum

fed poftea pcc

,

aer recens

quia facieseft calidioraerc

,

&

,

non

altcratas

fupcrucnit

& apparct

,

fri-

gidior.

fint

,

de potagio

libus liquidis

calefadlis

exhalaciones

&

,

fumi

,

dicitur

quod

in ta-

includuncuc quaedam calidi

,

qui per

motum

modo omnc

agens naparccm fibi in parccm a fc rcmo-

quam

agic

in

fcquerctur qu6d priuatio lumi, tenebrz , cflct caufa frigidicacis. Confcqucns falfum , quia pura priuatio non po-

Stftimttm.

,

caufa aiterius alicuius qualitatis pofi-

Et probatur confcquentia , quia fi vnum oppofitorum eft caufa vnius qualitatis , reli-

tiuz.

quum eflet Ckufa oppofitz qualitatis lcfa^io

cxcunt.

i

incenfius

Scptimo

nis pura

tcft cfTe

Ad teniam

infcriora

illa

s*xtum,

fit

, ficut fi cacaufa caliditatis, frigefadlio cifct cau-

fa frigidiracis.

Octauo

, quia vcl corpora coeleftia pcr luagcrcnt calorem in iftis inferioribus pcr fe, vcl pet accidens } non per fe , quia tunc fem-

OBmmm.

mcn

Qv^iE

S

T

I

O

XI.

pcr calefaccrent

,

quod

cft

contra expericntiam}

nec per accidcn'^

Vtrum omnelumenfit caufattuum

RcV

I.

quod

Ari.friwm.

\ caufa fed

lumen

caloris?

TV R

qu6d non

fubito producitur illius,

quod

Sctti oftr.

quia illud potcft cffe

fucceifiuc generatur',

fubito producitur

ccftiue gcnciatur j igicur

\

non

,

&

caliditas fuc-

&c. Maior pacec,quia Tom. / //. ,

quia corpus coeieftc fcmper vnirormicer r»ouetur, nec in eius motu contin-

gic ficri crror.

Nono , fcquerccur quod quancoaliquodcor* ^mmm. pus fucric albius , canco magis caicfacerec. Conicquens faifum , quia homines gcnerari vcrsiis Scpccnccioncm lunc frigidiorcs , quam generaci vcrsiis Auftrum , & rum func albiores. £t probatur confequencia , quia quanto corus eft magis album , tantd m.tgis patticipat de f.ucc.

D

Deciroo,

Lib.L Meteororum

26 DieimMm.

&

putredines Deciroo.qvBa Ojuatn* pifciuw , uint qpxdam corpot» luminofa , appjuxt qualiter pottunc cale^icerC i

^

quctcuum tamennon igitur,&c.

Oppontqm-

Ojftfit.

arg^itur authoritate Ariftotelis

in ifto primo, vbi dicit

qaod per lumen S»Ik» ^f

afirorum eleuMtur ab iilu inferioribiajf4pores,& txh*l4tjiiimf,exqmbiu imprejftonet generantttr me-

quxfiionefunt duo vidcM^* Ptimd,.fi

tila

lumen

conGmilicec

6fca , ica

Luna,&

alia

aftraillumin^-

^iCfSoie. Tectia conciu(io,quodquodlibct aiiud aftrum eal^laxut mediante fuo luminc. Prbbat ur pcimo, quiacuiafliljet aUqrius,aftri iimacn cft rcflcxum a Solci igitur eft calcfadtitium. Tenet confequentia,vt prius,& anceccdens flmilitcr. Secunlu^dOffiiumcntl^ms cft«aiefadlitium, igituc

j-.

Corielufu -^fi^»

%.

<»^'**

/"f""»*

&

teerics,

In

ficut fpeculvim iilaminacur.^ candela&biobif-

fit

caufa caloqs. Secund6,de

modagene-

aiumine,& de caufa

iiUus gene-

rationis caloris

cationis.

mcn cuiuflibet

aitctius aftri:fed flc eftiigitur,&c.

Antcccdens patct

,

omnia

quia- inter

Lim? ponitur magis

alia aftra

de natura £rigiditatis. Et minor apparct per ptsccdentcm conclttefle

fioncm.

Quarta concjufto

Articvlvs

I.

cur dc.Luna maris'

tyln

lumen pt caufa calom.

QVantiim 4d l»e*m,^lendorem , (^ fulgtrtm.

rem. in

mediQ

fpccics

diftcren-

Scd

Jplendor eft

ad aliqu,pd corpus denfum. Ec fnlgor eft quaiit&s , vel dtfppfitio (ecunda , mediance quareiucct corpus :tecfum,& politum. Secundo fcicndum , quod omne lumen;mulLumtn mulciaritas re£ra(5ta

tiflie»tMr

diriSi i eorftrt Inmino-

tiplicaqw direftp » cofpore l^minofo. JEt idc6 ?[uidam eft radius tt&us fccundum qucm dif-

unditur lumen. Alter

produci

S«d

denii.

itlter eft

eft radius rcflcxus

ptianeitacum.^

,

dentibus direc^^

S»(tii,

Sft,

Pcima

pottuntur conclui).Qnes.;

re-

eft,

qndd Spl calclacipfta infccior^i n^cdia^^te fuo lu> mine. Probatur , quifi videmus qood in sftate

tumint riw».

eft caliditas intenfior in iftis inrerioribus

;

in iiyenie aipici;

,

& non eft alia

magis dircAc

caufii.

,

quam

ni^ quod Sol

,

ifta infcriQra,

fecundum ra-^

dium

luminis , quo natus eft ca^farQ caiorero. Secundo vidcmus qupd ia vmbraSoliseftminor caliditais,quaai in iumin^ i idco in xftate quscinmuvmbras. Tertio» quia videmus quod ciim, cvlij Solis refrangqnt^radfpeculum concauum, velad vcinale fplizricum plenum aqua frigida,.gen(^ratuc ignis,

fuojumine

eft

,

qi^

iuna

median-»

Pfobatur

Conelujtt t.

tc

LUH»

per expcrientiam Ariftot. i^^Mitriio de atiimaii-

calt-

faeit fuo Iw mine hte inftriora.

caicfacit ifta inferioca.

btUt vpidicitquod iidiorcs cucis

,

>

nodcs in plcnilunio

qi^am in coniun^ionc

quod non

ca,

& non pcr lumen

efTet nifi

>

funt ca-

vel quadra-

iumen Lunx

calc-

teicm primo dt proprietatiinH elementorHm

na,

a Solc

i

,

in CmeluJ!»^. fit

^i>">f_f*''

»li»m ii^uf'

ifta itxfcrio-

quia quodlibct aftcum-cft

igitur,&c.

i

Articvlvs

II.

J^UQmodo cahr a lumine generetur,

QVantum

ad fecundum fit coacittfij» ifta, qaod celtadio rsdiocum luminis eftcattfa

pcodu<5tionis caloris i iumine

,

vbi

& omniaaliaaftrarccipiant la-

6c jliqui imaginanturibi

qudd Lu-

& omnia aftra lunc qualt fpcculuro & ideo >

,

itaquod finoa

eflct liuiufmodirefra«5tio,Vclreflexio,nuiioino-

6. RadioruSelii '''A*^»»

ifta

ioca

qon

calefiunt

,

qux non

ad

pcrtingunt radij icAexi, vr patct de cacuminibus

montium

&in mcdiAregionc. Secundo

,

vidcmus quod

ibi radij incidcntes

non

,

quia

cottcur-

tant ci;im refraAis»vei rcflexis,vcpatet de fuperficic tcrrx. Tertio hoc patcc roaxim^ de fpecuiis Concauis',in

quibus pcoptcc concutfum cadioccmi

incidcntium ad cadios ccflcxos ab

iilis

(pcculis

gencr^tur ignis.

Contra conciufionero arguitur prirod , quia oHeSii. vel radius incidcns eft infinituro debilior radio

cum reflexo , vei in aliqua ccrta proportJDne,non infinituro,quia radius reflexus cau-

incidcntc

e^

ab

incide^itc

j

modo

radius incidens

per

fe cftdcbtliorincidente

j

igicur

nec aggrega, cunc

Si in aliqua proporcione icena

inccndacuc cadius incidens in in

non

iqBiiitiundebtiiiQrfeipfaj occ etiam reflrxus

tum exeis.'

eadcm proporcione

;

igicuc

gcadum

luminis

cunc producic ca-

iorcin fine fra<9:ione,vei ccflcxione.

cis

iliuddicituc,

roultum

rum

i

qu6d ad gcnccacionem

vel tocalitcr

,

fimilitec in fit

fic

calo- R'^»^».

facit oppofitio radio-

naro ficut in generationc caloris cx

oportct vt cec vc

,

mocu

contrarieras,& confricatio,itacon-

genecationc caiocis ex luminc, opoc-

concucfus duorimi cadiorum

,

veipiii-

rium, quorum vntis opponitur alteri, ficot ^acet in concauo fpecula, quia ignis ibi generacat ex CODCttcfu

*fi

'*">«'****•

do. lumcn caufarec calorem. Probatur,Daro vide-

mus qu6d

Ad

Secundo , quia lumcn Solis. caMacit lergo lumcn Lunx. Antecedcns pacet per przcedentcm conclunonem } & confequcntia pcr Arifto-

men

quam

caiefaAicium fuo luminc} i^itur per aiiwliinfluentiam

facecec.

vultquodLuna,

corpoce c«elcfti

fionera corpora coeicftia fjcigefaciunc

fatur

Secunda«onc}i|fio

4.

sl

ex'pluribus.radiis.tnci-

Ctnelufi» I. Sol eslefMeit iuft'

ifta frigidita» , nifi

fciii-

Teiti^ fcicndiim, qu^d fpc«!»Utct mota eft quxftio ^ppter ^corporit CjOBlefti^ , vt videatuc qualicer periumet^ ^lterantifta inferiora.

Tw^f

qiiafl fubi-

caufa % qu.^ ppiHc

alia

iumcn. Probatur,quiapcrprzccdcnccm (gnciu-

flexi&.

5-

modo non cft

j

raedia diuerfarum dia-

& cx pliurib^s

,

&ceflux,us fr,gidit»t*m

infcrioribus ,pcr aiiiim inflUcntiam

Sfi. 4iu$, eft .radius, circurodcr

xus.quicft aggregatus

,

,

Qainca conciunp,cft.,qu6dcorporaaguOt ijlis

radius frai^HS,qvi tranfit

Pn

angpiym

fecundttii}

dp, ^acurno

igicur,&c.

cec qui,i;euerberaturiafupet^cic; alicaiufi corpo-

ns

cui atcribuicur fluxus

^V^^'^'

PrpiM- igJ^ e»usgt

cui attribuuntui *» *" «»A"•"**'• frigiditaci*. Secundo, quia qu&n-

to venifie

Et lumen eftqudd^mmodjo

di^ph^^no.

vel fimilitudo lucis.

,

,

& etiam

ccelcftia

inferioribus.

iftis

multi efFe(5lu.s doqucinsftace videmus frigiditatc^

x.ii.ux%nlitmen,iucem,^Untl9rem,6cfHlgoVndc-/«^ cft qu^litas incocporea luminofi

Dsf*r*mti* inter lumen,

primum , nocanda eft

}

,.qu6d corpora

cft

cauiant frigiditatcra in

Qu^ft.XI. ArticII. concurru" radiorum , qui incidunt ad fpcculum, ad radios qui refledluniura fpcculo-

Contra,quia per vas vitreum Iphxricum plcnum aqua gcneratur ignis a. partc remotiori , ^ corpore luminofo, 5c tamcn ioi non eft talis oppomio radiocum , quiaomnes radij pettranfcunt Vjtrum. Ad illud dtco , quod quamuis in refradlionc radiorum non Ht oppofitio ita diredl^ Acut in reflcxo,tamen ibi eft oppodcio aliqualitcr lateralis, aux fufficit ad generationcm ignis , castcris cau-

g.

iis

concurrcntibus

,

quemaoniodum

dicere-

mus quod Oricns 6c aftrum opponuntur cundum iitum. £x iftis tnfcruntur aliqua

i

eft

calefadibiles

,

,

quod

omncs orbes

fi

ficut ftupa

,

& in

caeli

cftenc

non

eflent

ipHs

aftra, nunquam tcmpore aeterno inccndcrentur a lumine , ncc etiam calcficrent. Probatur quia priufquam illi orbes eflent vnifomics , Sc non ,

circtibi aliquodrefledcns , vcl rcfrangcns , non produccrcntur caIor,cum talis reflexio,veIrefra^io iit per fe caufi produ(5lionis caloris a lumine.

Secundum coroUarium

UcMndum.

eft

,

quod

(i

omnia

corpora vniuerfi cflent vniformia in raritatc , Sc dcQficate , nunquam aliquid caleBcrec a lumine.

Probacur,quia tunc non

cflet

ce&angens,vcl rc-

fledcns.

quod

Tcctio fequitur

Tntiim.

caufa quarc in vallibus

namradij incidcntes ad montes.cum reflei^ancur tendut ad infcrius , concurrunt cum radiis incidcntibus, ctiam reflexis a vallibus ; modo talis concurfus radiorum oppofltorum eft caufa caloris per fit

calor incen(ior,quam in itioncibus

y

&

&

conclunonem. Quart6 , fequitur quod fphsra ignis non calcflt a lumine Solis , nec fuperior regio ai:f(s ,fi

fluMrtim.

incer ipfas

non flc

notabilis diucrfitas in raricacc,

& dcnflcace. Pacec,quia poftauam non eft ibi diuerficas

,

non

eflcc aliquid

rcrrangens, vel reflc-

Quinco, fequicur quod media regio ai*ris non calefic a lumine Solis, nifi dxm fuccic in ipfa nubes fpifla. Patecquia aliccr radius luminis cranfirec itrefra(flus.

Scxc6 , fcquicur corollarium prius poficum,

SlXtMPt.

auod quancocunquc lcius

10. "DnhiMm

1.

radij Solis

reflcxi a cccra

defcendunt, tanco eleuacioreft media accis

,

modo

fccundiim inedicos

,

rheuma

non

II,

^

lmfMin*tmr.

immcdiacc cau-

poflec

infetioribus nifi priiis caufecur per in-

cermedium. Itcm aiitcr

dicicur

quod

,

ifta

influencia cau-

facur infcnfibiliter a caclo alteratione pcr

lum medium, quemadmodura iumcn

aUm

ftUttlt.

cz-

infenfibi-

literproducitur.

Tcrtio dubiratur circa conclufioncm fccun- LuiiMm

dx partis,vtrum

fi

radiiis fottior, Sc debilior

}.

oc-

cacum,

ad angulos xqualcs , producanc J Ec vidctur quod fic , quia alitcr non lola oppofitio cidiorum eflcc caufa huiufmodi caloris. Sed qu(jd non , vidccur ad cxperientiam , quia radij Lunx ccflexi ad fpcculum concauutnnon producunt ignem,ficut radij rcfratfli

calorcs xquaics

Solis.

Ad ponic

dicicur

ifta

vnum

fatis

illud dicitur

qudd rbeuma

illud

non gc-

i.

,

,

cxtcris paribus

con.

I.

Pofitriorunt

,

modo cum cadius foctius ir^-

ad maiorem diftanciaiii , fequicur quod cciarn ad matorem diftanciam rcflcd^atur , fic cft ibi maior oppoficio faitem excenfiue , inccffiflet

& &

quod luminofum caufarec iumen

ccnfiu^, pofico

cum impecu,vei

conacu. ,

qux

&igefa(^ibile. ,

quaremultipliccturtalis

influcntia vfqueinferius.

aliqui quod inquod non oporcec

Dicunt

flucncia ifta eftica fpiricuaiis

ipfum diffundi per medium, fcd immediatccorpus cociefte caufac iftam influentiam hic infcSc9ti oftr. Ttm, JIJ,

fic

11. , quarc racalorcm } Di- DMbium^.

caufa

dij fic oppofici naci fint caufare

cuhc quidam quod lumen eft qualiras nobiliffima incer qualicaces corporaics,quam antiqui Phiiofophi maxim^ iaudaucruntudeo nata eft ipfara fequi calidicas,qux eft nobiiiffima qualicas excc-

pco iuminc.

Quinco dubitacur , vcriim luhien igniscaie? Ad quod diccndum quod ficalicer camcn

cur

,

lumine

,

quslm calore.

'DtAhtm^.^ ^^*^*'^5)r!

Proba- f^dt iHminr,

quia caior ignis calctacic fucceffiue parccs qMimtMhri. pafu , fcilicec prius vnam par-

quancicaciuas

cem

,

& poft

caiefacic.

aiiam

,

iumen cocum fimul

fcd

Secundo , quia

ignis ,

mediaUcc iumi-

fed mediancc calorc

ihcensd.

&

Sexco dubicacur , vccum fquamx pifcium , ^* * AnitMli cacocum pofllnc calcfaccrc ! Ad quod dici-

ocuii f ur

qudd fic,hoc tamcn eft valde tcmifse,&

{•ropicr quaro

ficuc excra radios.

r,

lcs , adhuc non produccnc xqualcm calo-» rem y & caufa cft quod cadius incident ad aiiquod mcdium aicerius diaphaneitatis,cx quo inuenit obftacuium , natus eft ccdicc fecundum lineam confimiiem , fecundum quam inccfiiflec». fi non fuiflcc impedimencum , vc pacet per Lin-

turquodiicec ifta influcncia mulciplicctuc cam in vmbra, quain in lumine Lunz , non magis infrigidac,fea quia magis ex dice(5lo afpicic paflum

,

R,amfit.

& remiflior

frangancur

te taiis habec

Secundo dubicatur

,

ad xquales angulos requia dato quod non lefrangercntur ad zquales , tunc ccttum eftqu6d non xqualiter caufarcnt caiorem ;fcd fuppofico quod frangantur ad angulos xquaintenfior

Dici-

influencia infra radios

quod ifta dubicatio prxfupdubium , fcilicec quod radius

ne caiefa^t vaide remifse

lumine , fcd ab alia influencia Lunx, quam habcc przccr lumen. £c fi dicacur,xqu^ ben^ multiplicacur ifta aiia

rMmdnm.

fari in iftis

caiefacic ignis

Ad

StlUti» fM*-

igicur ifta quaiicas

ttty

Concra ifta arguicur , primo de fecunda conclufione primx partis',in qua diccbatur qu6d lumen Lunz eft calefadlitium , quia vidcmus quod dormicotes in lumine Lunx funt valde

neratur

t.

agens

,

facic

generatur a frigido.

DMiium

cum moco ex 7. PhyficavMm ic omnc fimul cum paflo, vc patcc i.dt Ctneratio-

fimui

eft

regio fuper Cjcrram.

rheuniatici

StlMtit.

,

Quarco dubicacur

drcns radios luminis. C^MtntMm.

, fiiie hoc quod caujgnem vei acrem intcr mcdium. Concri hoc obiieicur, qudd omnc moucns ,

currences duobus mediis diucrCirum diaphanci-

Primum

CtrtlUriu

27

8c in vifceribus terrx

fatur per

fc-

co-

rollaiia.

9-

rius

aliquam virtutem

for- ftimt.

fcigef.iciendi,

non potcft apparcrc calefa(flio per tamen quod per illud lumen aiiquaiiter remictacur adio frigiditatis. Alitcr dicicur quod non oponec quod lumen ignis , nec eciam huiufmodi rerum, lumeu calefaciac , quia in calibus iumcn eft quxdam qualicas fccunda, proueniens ex adlionc p^imarum qualicatum. nec eft ciufdem rationis cum luminc corporis

umen ,

fufficit

Cisleftis.

D

&

^'

€»-

ttTMm cnlf

Ad

Lib.

28

Meteororum,

I.

Ad tacioncj. K^ i>r\mAm,ntfllHm «5Ad»rgum,\. Bum.&cc. Negatur maior, quia quod producitur fic poteft frimtifsl*. fubito potcft continuari fuccefliue , fMbito frodH-

&

producerc illud

,

quod natum

eft fuccefliud

Ad fccundam, nuU.um

lumen,Scc. NegatUE an-

lumen vnius

cccedcns, quia

Adi.

diei durat per

vnum

& lumen horac pcr vpam horam.

Ad tertiam./joc maximijScc. Concedo,& cum quam dicitijr tunc intenfius calefaceret prope ,

,

rcmot^. Ncgatur confequcntia , quia calcradio per lumen non attenditur pencs propinquum,& remotum a corpore luminofo,fcd penesconcur'-

fum radiorum oppofitorum. AiA^

Ad q\imnm,feqHiturquodomnia,Scc. Conccquod aftra omnia calcfaciunt luminc , aliqua camen frigefaciutit aliis influemiis. Adfcxtam, tunc montts,Scc. Rcfpondetur ncgando confequentinra,propter caufam didlam in ditur

Ai6.

Ad (c^umim.tunettnehra, fequentia

,

quia tenebra

&c. Negaturcon-

non

eft

aiiqua qualitas

Ad oftauam quod

per

fe

,

,

vtl per fe.vtl per accidensy dico

hoc femper

Sc

aliis caufis, fcilicct fufficicnti

Aii.

fit

concurrcntibus

intenfione luminis,

oppofitione radiorum,& difpofitione materiae. Ad nonam , dicetur quod talia corpora alba funt lucida

cida

,

ficut

luminc

,

&

daco quod aliqua eflcnt lumargaritx,non tamcn oportec illa ca-

non

lcfacere

naturalc agens in ahqiiodpafium diftans,

medium

inter illud,& ipfum.

, hoc cflet pro tanto , quia Sluartum. fphxra Solis deferc corpus, vcl aftrum magis luminofum ; modo coincqucns eft falfum,quia ad

fi

fic

hoc quod lumen calefaciat non confcrc motus, imo potius impedit nam fi paflum quiefccret, ;

plus pareretur ab agentc.

Quinto, quia pro canco

,

fi magis calcfacerec, cciam hoc QulHtum. quia Iphaera Solis m.^gis difgregarec a

(c inuicem parccs illorum inferiorum,nam iftim caufam multi aflfignanc : fed propter hoc non, quia proprcr fphaeram SoUs parccs iftorum infcriorum non moucntur localicer.

Scxt6,nul!a Iphxra riora

pcrmotnm

quam

;

cocleftis calcfacit ifta infe-

igicur

nonmagis fphxra

Coni"c(.|uentia tcnet.

alia,

Stxtum.

Solis,

Et antecedens

motum

cx

confricatione vnius corporis ad aliud;mod6 nulla

(phsra

ad iftainfcriora:

cocleftis confricatur

igitur,&c.

pofitiua.

Ai%.

omnc

priiis agit in

probatur, quia calcfadbio caufatur pcr

coroUario.

Aif.

; non mediatc, quia fphaera Solis non calcfphxras intermcdias ; nec unmediat^ , quia

Quarto, quia

produci.

dicm,

diace facit

quia

,

lumen corum

eft alccrius nacurae

a.

coelcfti.

Oppoficiun arguicur pcr Ariftocclem in primo.

In ifta quaeftione fiipponendi func modi, per 1. quos calot poccft produci a lumine vcl mocu. ^iomedo c». Vndc calor gencracur a lumine ex concurfu ra- lor produci diorum oppoficorum , qui func radius incidens, fcjfit k lumi-

&

rcflcxus , fcu refradus fcd calor generacur i raocu ex confcicacione corporis calcbadlibilis ad aliquod aliud corpus. :

Hoc

Aliac raciones funt folucce in quaeftionis cor-

porc. Ec hoc de

ifta

Prima

quxftione.

ifto Opfcfitum.

praefuppofico

cft,

rcm in

iftis

rcgionem

,

quod nuUa

ponuncur

conclijfiones. Conclnfio

t.

fphaera cceleftis agic calo-

infcrioribus pcr

mocum cicra mcdiam

acris circumfcripco

luminc,

&

aliis

in-

Probacuc, quia illud noa poccft gcnerare calorem pcr mocum in ifta infcBucnciis fpicicuahbus.

X

QVi£ S T o I

L

tiora

,

quod non confricacur ad aliquod illorum quod mouct ifta,nec aliqua alia,

infcriorura, ncc

iJtrumJphAra

Solis

^crfuum mo-

tum magis cakfaciat

quje ad

ifta in-

feriora^quam aliAfphArA co^leH&s ? I

T V R quod non

,

quia vcl hoc

maior } vci quia defctc maius aftrum > fed ncucro modo ; igicur , &c. Maior pacec , nam ifta vidctur caufi pocifl[ima. Ec minor apparccprimo non, quia fphsra cft maioc , nam iphxrae (uperiores mnc mulco maiores ; nec quia defert maius aftrum, quia in o(5baua (phxra lunc aftra ica multa , quia mulcicudo iplorum faccrec magnicudinem maiorcm, quam fic magnicudo SoIis,& pcr confcqucns illa aftra habercnt plus calcfacerc pcr cflcr

,

quia fphxra Solis

cft

fcd quKlibct fphaera

eft. »

Conciu/io

&

pofitum racionis prxdiila: , nam cxlum mouct fphxram ignis,& fuperiorcm partem aeiis,& ifta ad cxlura confricantur;igifur,&c. Ex ijuo patct quod circumfcriptis aliis influenciis cxli a niotu non producitur in aliquod iftorum inferiorum calor,nifi pcr fc in iphaeram ignis,

rcgionem

&

fuperiorcm

acris.

Sed dubitatur,vttum in tali confricatione ignis Dubium.

Sccund6,vel hoc cflcr,quia Sol velocius raouccur , vcl quia cft propinquior nobis > fcd ncutro modo igitur &c Maiorpatec pcr Ariftotclcm in litcra. Et minor apparcc , non quia velofcius mouccur , nam fphaer.a Lunae complec fuam circulacioncm in vnb mcnfc , fphaera aucem Solis non nifi in anno per confequens vclocius iTiouccur Luna, quam Sol ; nec quia Sol cft pro*,

,

,

pinquior,quia Ttrtlum.

:

Secunda conclufio cft^quod circumfcripco lumine , & influcntia fpeciali csli, corpus cceleftc agic calorem pcr fuum motum in fphxram ignis, fuperiorcm rcgioncm aifris. Prob.ntur pcr op-

mocum. SetHniHm.

confricentut

huiufmodi : igicur , &c. Maior pacet, nam pluribus modis non poccft imaginari, quod mocus alicuius corporis producac caloicm; Ec minor apparct,nam corpora coeleftia non cangunc ifta infcriora.nec mouenc ipfa loealicer, vt manifeftum

RGV

ifta

coelcftis eft

notum cft quod Luna

quior nobis. Tcctio vel hoc ,'

&

ficret

ell propin-^

mediate, vcl immcdia-

ad cxlum aliqua pats pofllit propcUi dcsrlum a cxlo ? Ec vidccutqu6d fic, quia a rota circularitet moca bene propellicur aer.cicra quem mouc; fed vidccur qu6d non ; quia cxlum cft corpus.ncc ccndcns fucfum,nec deorfum , cuius fuperficics concaua eftxque difbns a centro mundi vndiquc:crgonihiI habct propcHerc deorfum.

tut

Adiliud.dico qu6d ignis bene poteftpropelifto cxlo,nam proptcr foicem impccum,qucm habec ignisad afccndcndum reflc-

li

dcorfum ab

i^icur a

cxlo ad iftam partcm

,

ad

quam

ccndic

mocus

Rejpenfit.

-.

Qua:ft.XIII. morus cxli.Qucraaclmodum

vi Jcraus

quod

faba

proic(fla concra fupcrficicm roc«

4C»ntluft*y

fupcriorcm circumuolucx , teadic deorfum vetsus illam partcm,a
fcd ncutro

;

modo

quia in

,

pattibus

aliis

& motus zque

cxli inuenitui zqualis influcncia,

vclox. Ctnclnjic^.

Quatta concluHo

cft, quod fphxra Solis menon plus intcnfiu^ calefacit ifta infcriora pcr fuum motii , quam fi non mouctc-

diante lumine

tur. Pfobatur,quia(ific,corpus Solis

intenfiorcm calorem in

producerct

infcrioribus

iftis

quam

,

de fadlo producit ; igitur pct motum mediante lumine non producit intcntiorcm , &c. Confequentia tcnct dp fc,& anteccdcns apparet afmiili , nam vidcmus quod fcrrum fi continuc moucatur hinc indc propc ignem , tardius& rcmil(ius calcfic , quam mus quod quanto

quiclccrccs fimilitct vidc-

fi

permanct fupct

diutius Sol

hcmilphxtium noftrum, tanto generatur intcn-

modo diutius petquim fi moucrctur j

fior calor in iftisinfcrioribus

maneret Sol

fi

quicfcerct

,

,

igi.tur.

5-

ftrfuHm pntumlumiSol

ne m»su t»4tfreit,quim non mout' fi rttur.

Quinta conclufio cft.quod Sol per fuum motum mediantc luminc magis calcfacit ifta infcrioraextenfiue quam fi non moiierctur. Probaiur,quia omne corpus niotum circa aliquod plurcs pattesipfiusafpicit , quim fi quicfccret,afpicicndo vnam partcm tantiim mod6 corpus caeli ,

:

mouctur citculatitci circa infcriora pcr motum fuum,mcdiante lumine magis , quam aliqua ^lia (phatra cceleftis. Cuiiw poflunt aflignati tres caufx.

Prima

eft

,

qux

di6l:afunt,nam Sol magis ca-

kfacit pet

fuum lumen.quam aliquod aliudcx-

aftrum

& quia pcr motum dcfettut ad diuer-

li

;

infcriorum ,idc6plurcs paries pct conlequens fuo lumine potcft calcfaccte magis calcfacitjfaltcm cxtenfiuc. fas partes iftorura

,

Secunda ciufa in

iftis

eft

vno

refpcAu racmbiotura corpoiis. Tcnia fuppofitioeft.quodcorpus coclcftc, lcilicct aggrcgaium cx omnibus (phxtis cft quodam^nodo agcns in infctioribus

iftis

fuppofico.fcilicct

corporis coelcftis

agendum

eft cotpus Solis. Patct , quia Sol eft aftrum raagis lucidura , ficuacum in raedio ft)hxrarum,vndc eft pars nobilior. Et tcnet con-

&

fcquentia per

,

fuppofito

,

quod

patct

nifi ignis,vt in parte fibi appofita

dum

Solis

non

nifi

magis

,

propinquam

tccundiira fupctficicm

illipaflb, fed agit

fecundum

partcs

,

qux

funi in

profundo.Patet,nani ignis aliquant6 Ipiflus intefiiis

calefacit pafsu

approximatu

xqualis longitudinis

fibi,

quara ignis

& laritudinis ciim rainorc

,

taracn fpiflitudinc. Sccunda luppofitio eft,qu6d cflicafi alicuius agcntis vna pars fit nobilior ,

&

ciot

aliis

ad agcndum

,

adlio iftius agcntis tf ibui-

tut illi parti , ficut patct in viucncibus,nam quia effianiraa pars cft nobilior corporis animati , caciot ad opcrandum , iam adio corporis aniraa-

&

ti

acttibuituc aoiras

}

codcro

& pcrfedior

& cius pars

;

vci elfic.nciot ad

agcnquartam fuppofitioncm Soli dcbet actribui adio cxli per fecundam fuppofitioncm,& pcr confcquens magis fibi , quim alicui altcri fphxrx ccelcfti. Sed dubitatur dc prima fuppofirione , quia fi 7. pafccsprofundxagcrcnt,fcquiturqu6d fimilcin Dubium u

dum cft Sol

fuura

,

igitur pct

;

liraile agit.

Confcquens

cft

falfum i.dc

Confequcntia prob..tur , quia pars cxiftcns in profundo agerct in patcem rcmoGentrattone.

tiotcra.

ncgando confcquentiara, *•*""*•• profundx non eft diftin(fla a parte fuperficiali,im6 cadcm eft idxo vtriufquc, Sccund6 dubitacur ad aliquantam diftantiam ^**'*'» in profundo agercnt , & ad aliquancam non 3

Ad

quia

iftud

dicitur

a(flio partis

Atl illud dicitur

quod

illud cft

taracn pro nunc poteft dici

diflicil(;

quod

aflignarc,

»•

**'*"**•

partes in pro-

fundo agunc ad iftara partcraxuius a(5lio tcirainaretur ad fupcrficicm pafli , dato quod non effentalix partcs intcrmcdix,& non vltta. R.ationc;$ aliae ptocedunt viis fuis. lit

^tf.

^^

'^ '^

lit

''it

Tiit

Q^iESTIO

^

'
'Jtt

lit 'it

modo

cft

dc coidc

Xlll.

Vtmm quatuor dementdfiwtj proportionalta conttnuii

RGv

'* I T V R quod non;qui» vcl erunc '• continue proportidnalia proponione xqualitatis , vcl ptopottionc inxquali- .^ftifimi.,

aqua.

calcfacic

totura pcrfedorura,& aniraatotura. Tetcia caufa eft prxfupponendo aliqua. Ptrm6, qu6d agens natutalc in aliquod paflum non agit pcr fe

,

infctiora

ifta

pcr primara fuppofitioncra

nobilitlima

nifi

extenfiuepcr fuura mortira , &magis raodctatc, fccundura quod cxigitut ad gcnctacioiicra mix-

€.

quia vidcmus in corporc

cxlum cft quoddam agens , quod non agit foliira fccundiim fuperficicm , im6 lccundiim ptofunfuppoficioncm

tiara

influcns in

&

quod fphxta

,

te Sol raagis calefacic ifta inferiora,nam pcr tcr-

Sol moucrelur , iara non producctcntut huiufiTiodi mixta pcrfc6laie6 quod Sol continuc a{pinon aliam,& in ifta ccrct vnara partcra tcftx, pattc , quam contiftue afpiccict , non gcneratur patet

flinilc

humano,qu6d cor cft p.-irs nobiliflima ipfius , & ficuacur in mcdio ipfius. Tunc dc iihs pacetqiu-

quod

inferioribus fiunt continue gcncrationes,

Ex quo

quadara quxQuarca fuppofitio cft , qu6d pars nobilior,& cflicaciorad iftud patct cx

i

ftione prxcedente.

&

& cotf uptioncs mixtorura perfcdkotura & animatotum , tunc hoc

29

utisjnon proponione xqualiutis,quiacura ignis fic

raagis a(fliuus

xqualis

illis ,

aliis

elcracntis

,

&

fit

pcr fe

fequituf quod oranbelementa alia

cprrumpetcc \ nec proportione inzqualicacis, quia tunc raaxiraus cct rainus cxccderct; elcraenpct confcqucns ipfa coiiurapeta orania alia, ret. Confitraacui , quia ficuc cft in raundo iufc-

&

riori,qti6dnulIura raixtuippoccft pcrpctuari,nifi

clcmcnta rcducerentui ad tempciamcninraundo raaioti ,.qu6d non potcft durati,nifi quatuoi clcmcnta fint ad inuiccra ad-

in ipfo

tum

,

ita cft

xquata

\

igitut

quatuot eleracnta non funt pio-

portionalia propoitione inxqualitatis

,

fcd potiiis

propottione xqualitatis. Sccund6,ficleracnta fccundo modo.fcquitut S**undmm. quod ignis cflet maxirauit| oraniura elcmcnto-

tum.

Confequens

cft

fallum

,

quia magnitudo

aliotura cleracntorum dcbct pioportioiiaii adti-

D

)

uitati

p

Lib. I.

Meteororum,

Et tenet confeqacntii , quia in tali continiuproportione eft ignis primus,maximus. Tcttio.rcqueretur qvi6a aqua elTet miniis de-

uitati ignis.

Ttrtimih

mcntum quam ,

fit

terra.

Conrcqucns falfum,

quia aqua habct raaiorcra fpiffitudinem , quam locum eleuatiotcm versus nt fpiflitudo terrac,

&

c«lum

,

8c pcr confequcns dcbet

cffi:

maioris

quantitatis. Etpatetconfcquentia,quia tota

fymtum.

aqua

locum

Tcrti6

contiacntur in-

eft

fcicndum, qu6d proportio cft duavnius ad alte-

niinoris inazqualicacis.

Sextd

,

quatuor elementa non funt continu^

Confequentia tenct, quia ficut quatuor clcmcnta inter le ordihantur fecundum fitum , ita cum eis ordinatur corpus caelefte. Et antccedcnyapparct pct Ariftoicleni ia ift» primo, vbi vult quod quodlibet elementorum fit valde modicx qnantitatis in comparatione ad csluin. Septimo , quiamixta ex elcmcntis non funt continu^ proportionabilia ; igitur nec ipfa elemdnca. .Tenct ;c6hfcquenrijk > oam cura mixta coraponantut ex elementis , qualitcr fc habenc eleraenta i debcnt fe habcre. mixta compofita cx eis. Oppofitura atguitur pet Ariftotclcm in ifto primo,vbi dicit": Si enim 'dift^Htia plent igae, e^ corpor4 cqpftantex igne , olittf aanfhilatum ejfet vtitjue vnumejModque aliorum \ icaquevidetur arguere quod non , nifi elementa eftcnc concinu^ intec fe ihuicem.

&

pr6portionabilia,quia

clementum ekc^dcnsom-

In

ifta

quxftione funt quatuoc videnda.

Pri-<-

mo.quxdatn diftin(5liohes gehtrdes pertinentes adpcopofitum. Secund6 de-sqtialiratc elemehcotum. Terti6 deptoportionalifratc. Quart6,daco

cectarclatio in quantitate ,

;

5Profertit

verbi gratia,pro- qnid.

duorum ad vnum eft certa duorum numerorum , qui funt

ficut

eiuidem generis in quancicace. Proporcio diuidi- Eiut

diuiftt.

turin tres fpecics,fcilicctin prpportioncm squalitatis

maioris inzqualitatis

,

,

&

propottioncm

Prpporcio squalicatis

eft

habitudo duarumqualitatum xqualiumadinuicem,ficuc prpponio duorum ad duo.fic talis non habet plurcs Ipecics , imo contiftic in ituliui-

^.^u»litatit.

fibili.

Sed proportio maioris inxqualitaris cft habitudo maioris qualitatis ad minorcm, ficut ciium ad duo cft ptoportio fcfquialtcra. Et ifta propor* tio raaioris inxqualicacis fubdiuiditur in proporfupctparticularem & fu& quzlibctillarumdiuidicuria

tioncra multiplicem

pcrparcimtcm

,

Maiorit inA' qualittuis.

,

,

fpecics infinicas.

Sed proporrio minoris

inxqualicacis eft habi- Mlnerit int'

tudo minoris qualitatis ad maiorcm , ficut duorum ad quatuor cft proportio fubdupla , ifta

qM»lit»tit.

fubdiuiditur in proportionera fubraultipliccm,

qu6d et<Sni;nta'e(Iet)t ih£quali{a,qaalitcc pof'-

func conferuari,Tte vnum cdrrumpatuc.

proportionalcs fpeciebus proportionura maioris incqualitatis.

Quart6 fciendum ficut fe habct o(ko

duo

,

&

talis

L

difiinSiioms generales adele-

mentomm frofortionalttatem

-qu6d proportionalitas

ad quatuor

,

fi

dicatut

ita

qu6d

quatuo);

ad

4. freportienO' lil/u

quid t

proportionalitas cft triplex }.nam

PtoportiOnalitas Arithmctica cft illa , qux at- Prefertttna^ tenditurpencs xqualitatcm diHcrentiarum vnius litM mrith' qualitatis

duo,

ad

aliara,ficut

diccndo icilicct quatuor

mttica.

& vocatufdifrcrcntiainptoporcioncexcef-

fus,quo maior

qi;
cxcedic

minorem

,

fic

&

dicicur exccflus fex adquaruor.

Sed proportionalitas Gcomctriciconfiftitin

Giomttri».

zqualitate proportionum, ficuc dicendo 8,4.1.1. nam qualis eft proporcio 8. ad 4. cadcra eft

duorum ad vnum. Quinto fciendum cft, qu6d quxlibet iftarum proDorrionum poteft efle duplex , fcilica continua,& diicontinua. Propbrtionalitas continua eft

terminus

priraum

eft

antccedcns

ad primum,fciendum cft,qu6d in propofito accipimus elemema , pro prirois corporibus adtu cxiftemibus » cx quibusgenera-

,

& vltimum. Nam ,

,

cum

&

quilibcc Continum.

confequens prxtcr primus tcrminus cft

&vltimus

rantura confe-

gcati4,fi dicatur, qualis*cft

propottio

intcrb(2o& quatuot.taliseftproportio quacuor ad duo,& duorum ad vnum ; in ifta propoccio'^ nciftetcfminus.offffprimus eft antccedcns tantiim, illc terminus , vnum , quicft vlcimus,eft

&

tantum confequcns,fed duo termini intermcdij, fcilicet

pertmentes.

QVantiim

,

quxdara cftArichnicticas quxdam Gcomccrica rel="nofollow"> quxdam Harmonica.

^ucnSjVctbi

^Uftdam

eft

proportionis. Sicuc

eft fiinilitudo

cantiim anteccdcns

Articvlvs

&

fubfuperpartientem,& quxlibet illarum diuiditur in ijpecies infinitas

rubfupccparticularcm ,

proportio

nia alia corrumpdret. DiuiJttfHt'

ram

&

pcoportionabilia corpoti caeleftiiigitut nec etiam

lEltmtnt»

qus

Et anteccdcns apparct , quia nulla eft qualitas prima communis quatuor elcmentis,in quaele-

liquara.

jutuutr.

illis

relatio iftorum

Stxtum,

fi(5tt

aquae.

gnitudine, nec inaliquibus aliis. Confequentia te*net, quia fccundum proportionem qualitatum ptimarum funtproportiones magnitudinum foralioium accidentium. marum fubftantialium,

Confcqucntia tcnet pct Ariftotelem i» ifto primoy vbi dicit quod maior eft ordo in corporibi^s ccBleftibus,quam in iftis inferioribus. Et antecedens apparet , nam odaua fphxra in multo maiori proportionc exccdit fphsram fibi immediatara , quam aliqua fphxra inferior exceditre-

fiitnit.

fra

portio dupla

proportionabilcs jagiturncc quatuor elcment^.

Offefi.

& aquam.proaqua,&

tionabilia in qualitatibus primisjigitur nec in ma-

menra poftunt continuc proportionari. Nam non cft vctum quod Cicm fc habet ignis «d acrcm in calote ita acr ad aqnam , & aqua ad tcrtam,quia aqua Sc terra non funt calida. Quinio , fphxrx cocleftes non funt continuc

,

Secundo iciendum eft,qu6din propofitocapimus elemcntum tcrrx pro ipla terra , & pro omnibus inixtis generacis infra 6c fupra terramj

rum qu^litatura eiufdem gencris

,

Stftimum.

componi

&c corrupcibilia nata funt

t

fant,ignis,aer,aqua,terra.

continetur in concauitatibus tcrrx. Quart6,elemcnta non funt continue propor-

&

flui»tum.

bilia

dM

tecedens

8c quatuor

,

quilibct illorura cft aa-

& confequens.

Sed pfoportionalitas difcontinua cft , quando nullus tcrrainus eft antecedens &confcqacns, vel antcccdens tanciira , vcl confcquens tantura, iicut^vecbi gratia>diccado

,

qualis cft pcoportio f(?x

Oifeentinua.

XIII.

QusEft. (tx a<) ttia

talis eft

,

dao

proportio quatuor

fti

;

iAa enini fimilitudinc proportionum nullus ter> nmul anccccdcns &C confequeM, fed

rtiinus eft

t»ntum antccedcns

quilibet vcl

cft

vel tan-

,

tum confcqucns. HsrmmtM,

ininiiiftttm

,

dimum aux ,

,

vetbi gratia 6. 4.

ea
j.

proponio dtibrum , miz dif6. 4. ad Vhum , qtibdVft dif-

&

6c

,

: fbnicquttis eft qofi cdhi obtirtcatlbcirm {Ubtrlbrcm '

^aanticanViliis elcmentis. Ptdbatur confcquen-

& itcriim rel in

i

fdfuin

pblfllint

magnitudine

yd in

,

quantum

tantum rccompenlctur

caiotinodi funt graaiias^ leuitas.raritas, dchfitas,

cxcedit vitt^uccs^altbrum etcmcncoriim in zquali

£t hoc de ptimo.

Articvlvs

eleinenu poftant rmagihari

,

qdod

efte xqtialia,

in vittinc

in matcti^,

',

vel in fpiffitudine.

(uiu zqualia in magnitudine. Confequ^htia

ttiitt

defc

,

& antcccdcns appatet

«

vt po^eft rn-

ueftigari inufcnicndo diftantiam , ad quaixi a(^ toidunt ihiprcftioncs ighitie , <^x diftancia maI^ eft femiaiamctro tctrx , camcn iftr im.

fi

cohdcnfata ^d denfitirctii

elTet

&

condchtata thinot

tflct

,

qu!|iii'fi

non

dbnfata. AnceCedcns appaccc, quia nifi

c^m

,

decliuibtcm

fcmpcr aoa^tcnd^c

Tkquidur^udd

,

opcrirc toiatvl ti?rram

,

;tqua

'

cflcc

coh-

aqua

eflct

did

(li^berec

co-

dare ,'& iftijil.magis poftca probibftur. iQuattacbnclUubeftifta,qtidd quacuot

«Ift-

menta rian fiinc xqualia itt fpilptadine. Probatut, qilia ti itaWtt , fcqucrelUr tjuid fphzragtnctabiliUM^ , & CbirrUpcibiUuhi conrihercr fpbxrain tctt^ mAlt^ niinui quath tribus millc vicibiis.

Cohfi^qli^ns

eft

&

ad fptiz-

itnpbffloile i^

&antecedcns. CbnfcqutinH^ ptobatOF, ^iiia aggrcgatum cz quatuor tdrporibas zqualibus cft pcr fc quadruplum adVnum illoriltn.Ec

igitur

,'

anccccdcntis appatct pcr Aftrolo^bs

^

per Proletnztjm, quiponit ^zrani geherabilium , cort^tibmuh} , pltts q\ilm

mazimd

&

mille vicibus ezecdete

Tcrcid

i

Iphzcam

quia orb(fs tvlcfte^

non

funt fibMtk-

uicem zquales \ igitur nec quatuor clcmcnta. Tctut confcqucntia, quia in corporibtis coelcftibus maior cft prdo » iju^n^ in illis :in^rioribus vt patct in

illo

nam fDhzcz

primo. Et antecedens apparer,

fupcriotes & multd funtmaio(«9tn-

fcrioribus.

Quartd , quia ptobabitar

;

aq\u.cft niaior tcrra

iglt;ar

vt poftca

,

quatuoi elementa non /aAc '

^Cqualia.

5ccund4 concluiSo

Ctntlufit 1.

mtna

V»*

<)iiiz fi tca eflec

eft

,

libnfuntxqUallMii

qti^^d quaciioc

icqtier(cur

,

qu6d

maxjmum eicmentotum omnium bMHim , prim6 quia (phzr^ niaalia eicmenta

;

;

>

clc-

Prbbatur,

virtutc.

terra cflct

con/iquens

ignis citcun(lat'om'

Vidctur igitut

quod illa fit quaK ]^ct

mai^raTib. Sccundd,^c(ii di^nicft

tittiuffifi.

'**"'•

,

qtila

pbftquam eleuata lunc ex a^na f|)ifl'a, Hc nbtu eft diatnectumtferrz,

mentorum,

fiicilit^i

potcft fagnbfci pct

& inuenietur quod tbtalis

gehcrabiliuid > Sc CorrupribUium

Cphiiti

modicum

plus

qa^ milld,& vndccim vicibus concinebic (pbzram tcrrar. 10. Coiitra {ft» conclufioncs arguitur , prim6 fecimdam fimul , quia nili oHtS. tStrm

coc^ra "ptimam

&

elcmehta' cflcnt zqualia in magnitudinc

cutcfcqueretur

tctrz.

Cmtluflc^.

contra Aftrologosj vt priiU

calculationcs diim^tri caiuUibct iliibrum cle-

£}lfitas

'^"'

& iplliti fphjttic^ circun-

corriiptibiliam eftct per fe quadrupla

Confequens falfum

'""

JJJ'

locum

allegatumeft. £t probatur cbnfequencia

tcrrifc.

•

tioA

tertae

non afcendunt vlcra a^rcth.quarc, &'C. Steundo , fi quatubrdementa eftcnt xquana, fequcretur quod tota fphlaeta gcnerabilitun,' &

ptieflibnes

^am

9

Cnuiufi»i.

cflhzqiialis. Co[>fcqacntiitcnet;qui&fi fictck

minoc c^rtil

Timc ponunttir concludonef feqoentes. Caulufiti. Ml*m*nts nS Prima eft, quod auatubr eleinenta non fiint fHnt t^uMlU aequalia ihmagnitudine. Probatbr , acr eft tnalto in mttgmtuihaior, quani fit terra ; igitut quataoi^ eletnehtii non

fi

, fe^Uetetiii qudd fi aqaa cflrt ctMdenid gradum denfitatis tercz , jninc aqua& tcna cflcnt fibi inuicem zquiles. Confcqucns falfum ,-qaiade h£io tcrrieft mtiior iqua, igi-

tur

vd

qudd quatubc elcmcnta

.

funt sequidia'jn ihatcrii. Prbbatut, quia

ifata

QVantilm ad fecundum eft fcienduro ,

virtus eius

ita cfl"et

II.

1>e aiptalitan eUtMtttomm^

Tcl ih maghitudine

,

quanticatt.

Tectia concliifio eft

tutt.

tnaioris

tia prim6 , ilcut ptobatur pticctdens V nson ignis in nliquahta quahtitatc babet maibrfcm viriutem , quam aliud clemcncum in zquali roagnitudin^i igifur oportei qubd per paruitacchr ipfi us

non

i» vir-

Vidiqtiiir effc

4tialitarlbus primis, vcl inqualitatibus fecancKs,

(pifficudojtcnuitas.

8.

ignis eircc roinl-

elcmentortiih

}•

propbiftionalia, velcontinu^, vcrdiF-

fi

qudd

SccutA]6 fequeretur

m~um bmnium'

flicohtfnearaliaelcmenta,

Saptrm5-i fciendtntt qaAdclcmcr«a

:

zquali quiim in

in ,

&

imaginari efTe proponionalia, vcl imprbpbrtio-

cohtina^

Hc maior quantitatc ,

«ft

tmzimi tcrminiad mi-

\. fcilicct

ftrerit^ia cft intCE

nalia

aieris

infcnri't^tum))crmaenitudineni,debct iccoitipenfari ,'quanttuh Vmus alcctias, demcnti czcedit viVcatcm tctft in zqnali quahthati.

cft

fertrnHaihter^-

quantitas

'

a\m eadcm eft pro^brtio , minimum & differenti^ mamcdium addiftercntiatn n^^dij

,

humohiCa Vocatur

prapettio f . ad

qudd

niri

tcnz. Probartir confequcntia quia quahcitate tert± eft minor Virius

zquali qltantitatc alcccius clcmihcii (t igitur vircus tcrr^ debd: eflc zqualis vircuti altcritu elc-

eft

mazihni ttrmini ad ximt'tcfmini ad'

31

afceniioncs imprcffionum ignitarom poteft inue-

qul&d propoctionaiit^

Sext6 rciendutti

&d

Artic. 1 1.

,

ac vit-

*-<^ »-Mmtt.

qudd clemcntum maius clcmch-

ta teliqua corrumpcret.^

Confequcns

cft falfuth,

qoiatimcdcficeretvnapiti orindpalis vniuctfi; &pcr cohfeqUeasFOrdo , 6c dccbr ipfius. Probatilt cbflfequ^ntia, qoia clemenciim ezccdeni c^ec a|)pcbpiiiqtiatom aliis fijpcr ipfam prbportloncni maiocis inzqualicatis.

Conttacettiamconclufioncmprobantot du^e CtutfyOPrinu eft, <)u^
ncm elemcnti proximi}fciIicct aquz,& ineadcm proportione

fc

habet aqua rcfpet^ aeris

,

&

aisr

£t cx ifto fcquittu quod raritas ienis cft in decuplo maior rariratc aifris y&c dcnUtas terrz eft in decuplo maior denGtatc aqux. Prima Cbofequenria ftobatur t guia yeriumilc

refpe^u

ignis.

,

3i eft

Meteororum,

Lib.I.

qudd

biltum

& corcupti-

tota ttiateria gcncrabiliutn

fit

diuifa in

quatuor proporcioncs zqua-

quarum cuiiibct elcmentonim attcibuitur , vna Sccundo quiasqualis eft materik proportionis , acris gcnerati ex vna proportionc matcrix illius aquz , igituc materia totius (phaerz aecis ellsqualis materiae totius fphaerae aqus. Tenct confequentia per Philofophum in iflofrimo. vbi vult quod fecundum eandem proportioncm fe habct totum vnum clcmentum cum alio , lcs

,

&

cum

pars vnius

parte

Tcrtio

gencrcntut.

altcrius

cx inuicem

fl

,

candem

quia fecundutn

,

proportionem le debenc habcre magnitudincs elemencorum , fecundiim quam fe habcnt grauitas , leuitas \ eodem modo quanto terra c(t grauior aqua, tanco aqua eft grauioc aerc,

&

&

demonftrac ,nifi capiatur tota fphaera. generabilium pro diftantia , qux eft inter globum cotporis

vulc quod ex vno pugillo tcrr£ pofTunt fieri decem aquz , & ex vno aquas decem acris , & hc conformiter in prinio ex.didlo Aridotelis, vbi

ecuudd ex didtis illius inijio primo , vbi vult quodin eadcm proportione fe habec totus alio. ^

aquam

aer ad totam

quemadmodum

habet proportio acris fadla ex proportione aquz. Et iunt vctba iila } Necejfe autem eandem rationem habeVe , quantamhaiet tantilla , parua adfaHumexipfa aJirem , tottu ai totam atjuam. Iftis fuppofjtis , patct quod elementa fc habciu ad inulcem in proportionc dccupla ; nam ca,

fe

&

&

,

in

eadem propor-

r<«n«,&c.ncgaturmaior,quia quanuisex propottione terrx

fiat

proponio aqux

iftaproportio rerr?,tamen

fphxra aqux

quira

raaior

hocnon obftante

minor fphxra terrx

fit

tota

,

vt poftcsl

negatur quod grauitas

& leuitas

eft

probabitur. tertiam

,

•^<'

3^-

iftorum clcmentorum funt proportionales , nara in multo maioriproportione tcrra eft grauior

&

denfior aqua

,

& aqua quam ignis

& ignis

,

le-

uior & rarior aere , quod probatur ex duobus, primo quia propc uiperiorem regionera aeris ignis venit vniter difFotmis in raricate

vfque ad fphxram

aJeris

;

,

& laliter

igitur ibi intct aiirera

& ignem modica cft diuerutas , vel diftbrmitas. Sccundo patet per expericntiam', hk inferius , tum videmus in furno vbi funt vitra , qu6d raodica eft diffcrentia inrcr accem & ignem vbi ,

liquefiunt vitta.

partium

tem

eft

proportio dccupla

;

igituc,

&c. ea-

&

apparet raille

,

,

nam

illi numcci func deccra , ccncum, Hc pcocedcndo fecundiira decuplam

&

pcoportionera

tr4 4,e<mel.

Ad fccundam

ad oppofitum.

eft verifi-

ratio.efficax eft

'4* Tunc ad cationes feciradx conclufionis , cura pcxfupponicuc,&c. negatur fuppofitura,im6 eft -^' '•'•«'»•'^'* '•'•^*' falfum , demonftratio ad oppofitum , vcl fal-

dcm proporcione fc habenc , vel habcre debent elemcnta generahilium,in qua fe habenc numcci, quibus numeramus tanquam principiis in omni idiomace , ki. illi humeci fc habenc fecundura dccuplam proponioncm;igicur,&c. Maiorpatec, quia ficut quatuor elemcnta func principia generabilium , corcuptibilium , ita illi ni^meci funt principia aliorum nurocrocum. Ec minoc

jj,.

&

%.

dcm cftpropottio clementorum & panium illotum , ciim cx inuiccm gencrantnr , fed illarum Secundo confirmatur pccfuaftonc, quia in

ObitSiocttt'

quod experientia ,

raile,e6

»•

M

Ad

aliam nego ambas conclufiones;

probationem primodico, quod, non

Ad

Secunda confequencia probatur ex duobiis,

-^i

,

Ad

ticulo.

acr ignc. 1 1.

Luns,& centrumtertae;mod6 non eft prpba-

cum , quancum globus ille fituatur profunde itifra fphxram fuam , ita quod fphxraeius defcendat citra globum per magnam parcera. Ad ptimam ifta ratio foluctur in vltirao ar-

&

,

bmncs

numeci corapo-

ali)

nuntur exiftis. Contra quartam conclufioncm arguitur, quod furfum dcorfum funt loc$ contraria grauium, & leuium ; igitur fignato medio pun£io inter ifta duo loca , quidquid eft fuperius erit Icue, quidquid infetius graue i igitut ele-

&

&

mentagrauiafuntaequalisfpifliiudinis

cum

ele-

mcntis leuibus.

,

,

nifi vt

£)e fecundo fuppofito,dico quod neceft expertum , nec bene ptobatum quod ex vno pugillo terrx fiant efTct

,

tocius

non

deccm aqux , &- dato qu6d

iti

oporteret eandera cfle proportionem

ad totura,&

partis

ad partera.

Ad fecundam neganda eft fimiljtudo

,

quia ita -^J

*.

quod ficut totus ignis circumuenit totumaerem , & ai^r totara aquara, ita videcur qu6d aqua circuniucnic totara terram, confijniliter agercnt

,

modo certum cft hoc efTe falfum. Ad rationem contra quartam

cura dicitur,

Mr»ti*nm

figaetHrmediumpun£lumfemidiametri,&cc. dico quod ifte pundbus non diuidic grauia a leuibus, nec hoc apparec . fed pundtus diuidens grauia a leuibus eft rault6 propinquior terrx centro,

'*"'''*•'»»•

quam circumfcrentix

cxli.

,

'

Ad aliam dico qu6(l

qu6d gloLunx tangat fphxram generabiliura & corruptibilium cum fuetit ex parte inferiori fui ifb dcinonftratio tenet.prxfuppofito

bus

quod eadem

fit

(pifEtudo

Epicyc|i,fcu cura fuerit roaxira^ propc tcrram.

,

ifto

fequitur

terrae

quod

fi

diamptrum terex diame-

Articvlvs

vnum aggtcgatum

affignctur ficut

tuo

nec Ariftotelcs dixit

& aqux.fignato medio pundto inter cen& mcdium pundtum prius aftigna-

trum terrs tum. Et ex ra;

,

reprehendcret antiquos.

',

Similitet probatur

terrz

&

ratio efEcax

& aquae & ,

vt

duo , qux

eft

III.

propor-

&

1>e proportioffalttate elementorum.

tio dupla , tum propbrtio fphxrarum fi^t ficut diamctrorum proportio triplicata , dupla tri-

&

plicata eft o(3tupIa

cx fphaera aquac

,

,

fcquitur

quod aggregatum

& fpbaera tcrrae fe

odupla proportione refpedu

habcbit in

fphaerac

tcrrx

tantum. 1 3.

Secundo

tertio eft opinio

arguitur contra conclufionem, quia

ab Aftrologis dcmonftratum quod fphxra generabilium , corruptibiliura

&

fphiram terrx plus quam tribus mille vicibus i roodohocego nego, quia hoc non

Thomx Btadvvatdyn

eap.vlt.trail.de proportionib. qui

nit

qu6d

elcraenta lunt

proportionalia.

ibi fupponitur

contiuct

DE

prim6po-

ad inuiccra continu^

Hoc fuppofi^co

,

capit toturadia-

&

metrura fphxrx gcncrabiliura , corruptibi-' lium,qux fe habent ad femidiaraetni tcrrx,flcuc tunc illum numerum diuidit in } }. ad vnum , quatuor numeros continue proponionales, quo-

&

rum prirous

eft

remidiaractrum tcnz

>

fecundus fcmi

i r.

Qua;ft.Xlir'AmcIV. reiaidiametrum a<]fuz } tecctus reinidiameccum aeris i quactus remidiametcum ignis 6c quia ea:

dem

pcopoicio remidiametcorum totaliura,

eft

ided criplicata pcoportione lemidiametcocum tocalium habetuc proportio fphxcarum , &pet illam conclufionem proportio fphzcacum eft

diamercocum pcopociio

tciplicata

,

&

non

cffet

eft

confequens falfum , quia

;

fphxcica

vc pacec

,

in edipfi.

£c patct confcquencia poftquam aqua eflcc maior , aliqua pacs ccrcx eleuacfccuc. £c hoc dc

&

tertio.

fccundum

quatuoc tennini conciDud pcopoccionabiles funC) }i. }0. 80. 89. jf. mUlia , 900. ipfam

fphxricum

vmbta

eius

33

illi

Articvlvs

IV.

&8j. T)ato qiMdelementa ejjcnt imequalia^

Scd iftaopinio eft falia vt patebic ex'quxt6. TUnMutM nS (lione , jdeo lequicur conclufio ifta , quod clefiuu eStinui nenu non funt continu^ pcoporj^nalia. Pto,

frtfcrtteti»-

bjjuf

^

qyja

,ta cflct

fi

elcmcntum non

(equecetuc

,

DE

quacto

,

quod

dico

duplicitct poteft in-

quod vnum augmcntatetur , & teliquum non, amplius non ellcnc propoctionatia coniinu^ fed

duci quddelcmrnta non corcumpant fcipGt iniiicero , dato quod fint inxqualia. Primo , uc,

fdutas conlequentis probaiuc , primo , quia voluntarie poteft incendi calor pet combuftionem,

in aliquod

3c pec confcqucns augmcncaci poceft ignis

parccm

:

quis elemencis'

Secundo

remancncibus

firigidis

patet falfitas

,

quia

,

celi-

vc pcius.

,

quandoque mul-

Sc

effcc

fui

quod minima

lequituc

,

fcincilla aeris poific

agerc in quantamcunque diftanciam.

quens

Confe-

& foc^

non fenciacur. Secondo acguicur ad concIuHonem aquacft

dum. Probacuc per expericnciam , nam videmus quod ignis aliquancz fpifficudinis agi^ iu-

elcmenca, &c. Confcquen-

tenfiotem calocem , quam ignis fibi xqualis fecundum longicudincm , & laticudincm cum minoti camcn fpiffitudine. £x ifto fequitur quod cum aliqux portes acris in ptomndo

tninor tena

igicur

i

da tcnet , quia

effcnt continue proportiotu-

fi

cunc quatitaignis cffct maior aiire , aer maaqua teru. Ancccedens probaior aqua , rur , quia aqoa Sc terra non (imul caufant malia ,

&

iorcm vrobram , quam tetra fe foia caufaret : igitar aqua non eft maior terra. Confequentia tc-r net , quia a maioti corpore caufatetur maioc vmbca. £c amecedens patet , quia per demonftcationes Aftrologtcas poieft fciri quantitas dia-

metci Solis

,

Sc diftancia ccccz a Soic

Ceft inuenici quantitas

inloco

Lunx

diametti

in edipfi

,

tc inueniecuc

& tetca

vmbcx cauucz demonvmbrx dc fado

Sc pec alias

ilrationes polllt fciti quantitas

caufatx ab aqua

fimul in eclipd Lunx,

quod vmbca vna non

maioralia. Teccio

,

tccra elTet fubmerfa.

igicur po-

j

nam

fcquececur

Confequciu

eft

eft

mulco

^udd

contra ex-

pcrientiam. Pcobacuc confequencia,quia

d ima-

gioacetur tcrtam ciTe extta

locum fuum

aqoam

fi

tct

,

efte in

centro

,

tunc

ante^uam centtum

mundi

maioc ea cetur

,

,

&

,

8c

,

defccnde-

eius fieret

fubmct(a

ip(a tota eilet

,

terra

coca

ccntcum

cum aqua

(it

dc fz£to non minus fubmergeoon fit roinot quaro tunc

curo aqua

efTet. ,

terra ponitur quafi

fub

& aqua fibi contta pon-

eft impoflibile

agcns non poflic ad moiorem diftantiam agerc , quam minus. Prob.icur conrcqaencia, quia

exaltecac

a,i:c

,

agat ,

-

fecuadum

fcquitur

quod

me , cum

altcrat

Sccunda conclufio

eft

quod

,

* £«rM •(> fittrm.wi*-

partcs illx func in pcofuudo aCcis.

cuiuflibct 'f''--*'****' '

,

&non

agunc, gicudo

pafil

quxlibct menfucat ,

agentis, qux fecundum fe in

,

fequituc qu6d,lon-

& maxim.im pattctii & quamlibet lui agit

,

paffum,& minimam qux non. Secundo fcquitut , dato quod ignisexcedai

alia

clementa

,

&

fit

{iifficienter appticatus eis,

non ptoptcr hoc ipfa cotcumperet. Patet , quia non agit fccundum omnes partes fui fcd (oliim fecundum aliquas approximataspaffo. quz ,

funt maioris potcntix

,

quam

paffuro

fit

rcfr-

ftentix.

Alia via induccndi eft pet conCrqucntia, fup-

'

9-

quod quodlibct elcmentum de- *«**»^ w'* termitut fibi ccnum gradum caricacis, vd denfitatii,quem tutucaiitcr non poccfttranfgcedi,non ponituc ptimo ,

. nec violenter, lufi corrump»» Secundo , fupponitur qu6d tou fphxra generabiliuro , & corruptibilium ccplei lucum intcc ocbem Lunx , centcum cecrx , nec po>

poteft tuturalitec tut.

&

tcft teptere iftis

maiorero

fequerctUi

,

quud

oponcret ipfuro

ttec fi ,

minorem

,

tunc ex

vnum clementum ratcvel adiun^um condcn-

fari.

Tunc

ponitttrifta conclufio,

bet genctare ignem ex

Sed contra, quia fi fic, fequerctur quod nucb concinuc pcofundacccur i cecca. Confequcns eft falfum , vt patet pec expeticntiam. Secundd . quia tetranatucalicec naca cft effc fub aqua, igituraqua non contta pondeiat fibiab oppofiu

illius

parte.

'VCD.6

Sc aqua

cum

igitur

quamlibct partem in profundo pars aeris adhuc ad Romam *

decat ab aJia pattc.

Tentd , quia aggrpgacum ez caca SeMtper. Tom^III.

quia cunc niaius

,

cius

fieret,

Shd poifit dici quod vna parte centti mundi,

*««•

ifta , quod non quodlibcc agcns paffum agic fccundiim qujmiibec in pcofundo. Probatur , quia fi ita

agentis aliqux pattes agunt fccundiim pcofun-

,

8«

»

'"**

conclufio

fic

coniuneuncuc , igiturpcoeodcm tcmpore maior eft frigiditas in iftis inferioribus , quam alio temporc , & pec confcquens plus de elcmento fcigido. Tcrcio pacec , quia quando Sol eft propinquior ad ceccam , cunc cft plus de elemcncis calidis , c6 quod Sol eft pcodudiuus calocis i modo in hyentc cft Sol propinquior ad cerram per Aftcologos i igicuc cunc eft maioc calidicas , quamuis taaftta frigefaAaad inuiccm

17.

ynum corrumpatur.

poffcc augmentari tcliquo

Confequcntia tenct

augmcntkCo.

quod vnum non , nam dato

qualiter pojfitnt conferuari ne

aliis

quod

clementis

fi ,

ignisde»

generacio

non poceft fieri , nifi vfque ad determin.itam quancicacem; Probatuc , quia ignis cequicic nuioccm' locum , quam elcrococum ex quo go> cum locus non potcft maiorah , feneratui . quitui quod ncc ignis qiunturoiibet gcnetartt

&

pec talem genecationcm tandcra coodenfa-

ictuc

,

& ccndcccc zdnentfft

,

Ceu ad coccuptio-

E

ncm

.i^^i

Lib.I. Meteorortim,

34

nem fui j ic cx ifto rcqueretutquod tantum dc ^nc poffct gcneraii ab aliis clcmentis.quod ignis non

Probatur

poiTct plus generari.

,

quia ignis

&

nara plus djffcrun? ftella com.ita., ftclla cadens , qusLm duae comatx differunt ; niodo dux comata; diffcrunt numcro ; igitiu illae plus diffetunt

Sccund^ fequitut quod ignis poftit efte in tantum augmcntatus , quod non potcft combutcrc ftuptm appropinquatam fibi. Probatur.quia

cet exhalatio

condeniatb igne , quantum poflibilc eft praetet etiara aliis elcmcntis.qiueeius corruptionem , ro , fi ftupa comburctctur , vcl ignis gcnitus cx ipfa tantum occupat locum pcr fc , quantum an-

&

maiorem ? Non tantum , quia ignis requirit maiorem extenfionem quam ftupa » ncc maiorcm > qula tunc alibi ignis condenratctur, tci

vel

,

3Uod

eft

enfatus

falfum

,

quia ignis in tdntum

quan^um

,

turratio prima

natutalitct

Et ct

poflct condcnfari.

fatSla in

ifta

,

eft 'con-

vel violentct

folutione intelligi-

fecunda patte quxftio-

quod vnum elcmentum , ficuc , tum non habet locum , in quo alia pofl!unt recipi,fed ipfa CiCtnuettet in fuam nis

quia dato

,

ignis

;

excedat

Probatur confequentia ptcflionum ignitarum

matio

& idem cfliciens

,

lequitut

quod

conftqucris eft falfum iriib

^

^it

^

&!

AA^

Scxtb

ignita

,

confcquens

Sc pcr

materia calida cxhalatio

exhaUtio caltda (^ficca,

tcmporibus:

quam

allegat Al- StxtHrn.

,

gcncrati impreflio

iftius

non poi«ft cfle , imb matetia

& ficca

cft
Oppoficum arguitur pet Ariftotclcm

in ifto Opfofit.

prirao.

,

,

fcicndUm primb.quod cxhat. terra per a^ionem So- ExhttUt»

fumus cleuatus a

& aliarum <^atefacicntiura ftellarum pcoptec & ficcus leuis tarus,

mixta perfet^a, calidus fubtili^

,

,

eft

quiUf

,

,

quodammodo .inuifibilis^ ffumm elcn^ttu k terra \ matcrialis. Propcct quod

Sc

dicitur

tangitur eius caufa

impreftonum igmtammj

aliis

qui dicit qubd cx fola

,

confcicatione .aeris poteft

fcicndum

Vtmm

fcilicct

& contra cxperientiam,

,

frime

ijio

Pcf hoc quod

XIV.

inflam-

,

in xftate citius fie- flumtum.

audoritate Scnccx,

,

bertus fMper

tenax

QvifiSTio

im.-

fcili-

Autumno. Probatut confecft magis calidam&

potius fiunt in

iacio eft

-A

,

quentia, quia tempus tunc iiccum.

lis

&/

, fcilicet

effc^userit vnus

Quinto , fcquerctur quod

Pro qua:ftione

AA^A

cadem materia

rent iroprcfliones ignitae,quam

nataram>

fit

,

cum omnium

quia

,

fit

in (pccie.

alia

Rationes foluuntut binc inde pcr diStz.

& pei confequcns fpecic.

quam numero ,

nonpoteft ex aliis ciemcntis gencrati , ni(i ta^la condcnfatione violcnta , med^ ipfa non poteft fieri quantumtibet.

qubd

,

nos non

tetca htc circa

cft

pute fimplex ; imb eft quodammodo comraixquibufdam mixtis , u aqua pluuiali , eft quodamraodo porofa , ideb ipfam poflunt fub-

&

&

fumi calidi , ficut in hycme , & ftigidi Ec proptet hoc qubd ifta terra non eft fimplex , dicit Seneca qubd ifta tcrra babct tres ctuftas a citcumfcrenna ad centtum , quar tum pcima eft comraixta aqua pluuiali ; {ecunda eft coramixta rainetalibus , quae generun> cut^ cettia eft pura de ibi vfquc ad ceticrura. Sedpet hoc quod dicitut qubd ftr cdcfaQiointrate

fitmdteria?

aeftace.

,

RcV fet

,

T V R qudd non rquia fi ita effequetetutqu6d omnes impreflio'-

nes ignitac mouerentitr furfum

:

confci

qucns contca expetientiam ; nam \aliquas viderous mouerf futlum , alias deotfum , vtfteilat cadpntes j quzdam mouentuc lateraliter , vt patec de matetia ftellac comatx , quz multoties cxperta eft caderc deorrum. Probattir confcquentia,nam cxhalatio caiida ficca,cutn fitle-

&

&

&

SteuHdum,

fiemSolu

te

lumine

Secund^ , quia illud non eft materia iaiprer» fionum ignitarum, quodnoncftfacititerinflam<-

refacic

rancuc

mabilet; led exhalatio nonxft^&c. Maiorpatet,

£3

quia buiufmodi imptcifiones genetantut per inflamnutionem. £t anteccdens appatct , nam ad

dam

inflammationcm tequititut humiditas;modd talis exhaiatio non eft humida,quia fi fic,fimui ef-

cca.

&

Tenid,quia fteila comata Gaiaxia funt im« ScefBones ignitSi& ipfarum non eft materia exalatio ; igicur, £;c. MaiOr patet, deipfis detcrminat Atiftoteies tanquam de impteffionibus ignitis. Et minoc patct , nam Galaxia eft de tu-

tura

caeii

,

prout patct pct Ariftotelcm in antiqua

cran{latione,& etiam ftelia comata,quae mouctut

motum cxii.

ad

Quatto

£jMI>tMJM.

fi

,

,

&:

Confequens

ita efl*ec

quod

eft

,

fequeretut

quod omnes

fictent

iifdemtemporibus.

tontta expetientiam,quia vide-

mus qudd fempct eft Galaxia,'tatdi

u

,

quajidoque

qubd quandoqiK cxhaia-

,

&

,

&

rumus

caiidus

,

qui calefaciri ra-

lcuefacit tctcam

,

& cx

inciudicur

hoc

gene-^

&

tunc ilii coniungentcs fiimiy ad inuicem ptoptet fimilitudinem ad^mo* alij

gutiuiarura ;tandemifti fiimi in.jnagna

2uantitate exiftunt

& eft

,

exhaiatio caltda

&

Sed ptoptet hoc quod dicitut , proPter mixtt. ^rr/^^,tangituccaurafinalis iftarum unptefl^

num

v.nara omnes irnpceflioncs , veia^iones, tam piemcntorum,quam mixtorura irapetfe^orum ,funtpropter mixta perfedia. Sed per aiias particuias icquentes tanguntur qualitatcs,

& di-

(pofitioncs exhaiationis.

Steundb

fciendutri

,

qubd exhalationiscalidae

& ficcae qusdam eft matetia vnduofd

Eiu4 matt' , quacdam Vbi fciendum , qubd cX"- ria, haiatiocaiida & ficca vnduofa differt a non vnCur mltiht (^uofa. £t a vapotb aqUeo in ho6 , qubd aiciu) Mfcendit ^uM aflignat ptmb;fi\ji^ afccndit. Et Albercus iniftd "vaforf

non,vt materia venti.

imprefliones ignitz eflent eiufdem fpeciei fpe-ciaiifljmae

,

calefadionem Solis raedian" quandoque alitet ; nam in&a ter^

tio iiia elcuatut per

ram

humida,& ficca.

cangicut caufa efficiens cxhalationis^

;

Pfoptetea fciendum

uis tendit futfum.

(ent TtrtiHKh

&

-ftellx

cadcntes

^

coma& qaandoque ftella

non i fcd pcimum confequens poteft dOTc

falfuia»

«uqccaufas ,quarc alcius afcendic quartt.vapbr. Pnn:\aeft,qubdquamuis calis exhalatio tcrreftris fic gcoffa, & materiae fubtiliabilis , tamen reciptjc «alocem in tnatcria ilia> quae cft VAlifluofi^& l&ci-

--

. -

'-''^

.'

'^V

'"

'

litcr

Qusft.XV. Hterinflammabilisin materia imprefllonum igni-

urum

,

Ced aliter cft de vapore

cum

,

materia

fit

magis fubtilis. Modo illud quod in fe habetmaiorcm vnduodtarem czteris paribus , aitiiis potcft afcendere.

Secunda caufa , quia exhalatio ratione fuae coropadiutis eft magis retentiua caloris , quim vapor . cum vapor fit miniis compafhis ; mod6 2oant6 aliquid

calorem , lantd confeqacns

diutiijs retinet

poteft arcendere

iutius

& per

,

alti^.

Tertia caufaiquia cxhalatio babet duas qua/i-

cum iene>qui

utes.fymbolas aTccnderc illo

>

fcilicct calidicatem

i quo.eleuarur

,

habet altiflim^

& Hccitatcm ab

,

fcd vapor habet

*>

lam qualitatcm (ymbolam

,

vnam

paruam

fo-

calidita-

tcm.

magis

teria lis

a

eft,quia vapor,

quamuis

fit

ma-

fubtilis, taraen facilitcr cft refolubi-

modico

calore

,

propter fui fubtilitatem

,

8c

modico frigore > idco antcquam pcrucniat ad locum fupcrioris regiofaciliter eft congclabilis

nis acris,reloiuitur pcr

latur in

aquam

a

calorcm Soii$,vel congc-

pet frigiditatem

i

non umcn eft

ficdecxhalationc.

£t

4. oUtOi:

fi

quod in iftis in-

obiiciatur, quia vidcmus

ferioribus ita diu durat ignis,quamdiu durat ho-

midum in quod midus

,

agit

& cxhalatio

igitur

non ,

cum vapor

fcquitur

fithu-

quod

calor

pcrnunerc in vaporc,quam in ex^

diutiils potcft

halationc,

i

& pcr confcquens vapor altius afcen-

dcret.

Ad

S^i^h.

qu6d quamuis vapor fit magis

humidus,tamen proptet fuifubtilitatcm eft facilius rcfolubilis in acccm , vcl congclabilis in

aquam ; ided non oportet quod diutius tetincaf caiorem. Similiter idico quod e^alatio non caret ali humiditatc , nam ciun fit. quodammodo tenax , eft ibi humiditas continuans partes ,

&

ideo tctra puca

fi

pcr

fc eftci

cadccet in pul-

,

uetem. Tertio notaiulum

r

tatc.

Sed dubitatuc ; vcrtim in exhalationcm inuo-j^ ducatuc noua forroa fubftantialis cum clcuctur \ DmHitm. terra

,

velnon

} fi

fic.quarc plus

qux genctantut ex

Ad noua

iftud dico

quod non

quod

,

quod imprefliones ignitc,

cxhalationc calida Sc ficca

fi

fempcr noua forma introducecctur,

denfitas

aqux

vel acris

,

& iftud habcc vidcri z.

de Gtnerationt.

Secund6 dico qu6d quandoque in illam cxhalationem introducitur noua forma,fcilicct mixta imperfe(Sla,& tunc denominatur de natuca cercx , propter qualitatem fymbolam , quam habec cimi tccca , 8c pcoptet cius rcfoluuoncm ab

Secundo dubitatuc , vccum exhalacio pofllc VuHmm u } Ad hoc dicicur qudd non , nifi Stluti».

elcuariab aqua

aqua

illa fucrit

muUum gcofla, 8c admixta tccce-

ftceitati.

maena multitudine,tunc

fat ftclla

coma-

ta i fed fi cleuetur per fc vfquc ad inferiorem partem faperioris regionis,tunc generantur inde ftellx cadentc$,caprxfaltantcsi fcdfinonelcuctur vltra mediam regioncm,fcd in mcdia cegionc

includatut inibi tunc fiunt corufcationcs.

Patet

igituc ex

,

iftis

quid

fit

exhalatio

,

qualis

fic

qux

^t caufx & cnedus ipfius, dc quomodo diftctt a vapocc , quantum adhoc quodaltius afcendat quara vapot. Tunc ponuntut conclufiones. Cntlup* I. Pnma eft,qu6d pcr folam confricacionem pacimfnjp» tium aeris non potcft gcneraci impcefiio igniU. rtmluiu' P'**^'*^^**'* ""^'* imprcflio ignica potccit genecari finc iBfl^mmationc, fed per-folam conhicationem aeris non poteft fieri inflammatio i iginic,&c. Maior patet pec Ariftotelem in hoc pci'

vbi vult

quod omtKS

fiunt pec inflammationcra.

Ad illud diciiuc quod exhalatio non inflammata non potcft tetminarc vifum , nifi fuerit valde multa in fpii&tudine , fed cum (iietit inflammata bcn^ potcft. £x hocpatet quod rarius tetminat vifum, ciim denfius non fufficit , quia pec inflammationem cfficituc catior,& cauia communitcc non eft alia,nifi inflamnutio,quia de lucuca lucis eft vifum cecmiiuce. >

Scuitftr.

Tom.IlL

Stluti».

t

'm^»».j^

deocfum potcft

pclli a

^giditate

,

vt poftca /""'•/•^.

patebit.

Ad fecundam

,

quod exhalatio vnduofa -^ t.

dico

,

6c illa eft nuteria

im-

prcffionum ignitarum.

Ad tcttiam,de comata 8c GaIaxia,poftea vidc- AJ %. bitur.

Ad quartam non ,

,

vtn\m

vidcbitur poftca

,

ftnt eiufdera

fpecid

,

vcl

.^ 4*

fcd negatiir confequen-

cia,qu6d dcbercnt fieriiifdemtemporibus

,

lum

quandoque calor eft ita patuus quod non fufficiat cxhalarioncm cleuatc ad gcncrationcm quarundam impceffionum , cum tarocn cft fumcicntcr cleuata ad gcncradonem aliarum,& criam multx alix caufiB poffiinc nonconcucrere. Ad quimam , negatur confcquentia , quia Ad^. quamuis plus de cxhalacionc elcuctuc in xftace, camcn cura hoc plus confumicur. Ad fcxcam , poteft did quod. Scncca intcUe*- jtdi. aliquaiitet xit,dato qu6d aet fucrit vn^uofus,

&

infpiflatus.

impceffioncs ignitx

cft vnilluofus.

?

Ad caciones. Ad pcimam,/«f M«r«f»r,&c. NeS. gatucconfequcntia,quiaqUandoqueiiuccria illa Adsffam.t.

£t minot

Patct, quia inflammatio non fit finc matcria groiuori quam fit act,& ctiam qualicer vnduofusimodo aec non

DuUun j.

minarc vifuro?

eft faciliter inflamroabilis

acris in

rt

jpfa.

nes in nubibus i Sc iftx imprcffiones difFccimt quoad ioca,in quibus gencrantur , nam fi clcuetur exhalatio propc ignem in fupcriori rcgionc

&

Rf^nfi*.

tunc cx terra non poflet fieri immediate ignis; vel faltcm ignis ftaret fub maiori denfitatc , quam fit

leuis

,

eft neccflTarium

fortiu fubftantialis introducatur in exhala-

vndluofa , funt ftellx coraatae , ftcllx cadcntcs , captz faltantes , hiatus , voragincs , qux etiam corufcatiofiunt per inflammationem ,

mo

denominatur dc

natura tcrrx,quam alterius elcmcnti

Tectid dubitatuc , vtruro cxhalario poflic cetiftud dico

CnulmJUt..

&

tioni.quia

Quana caufa

IS

Secunda conclufio eft,qudd bttiniuki impccrfionum ignicarum matcria cft cxhalacio calida ficca vnAuoia. Probatuc , quia omnium impreffionum ignitarum eft iliud matcria,quod cft citd inflammabilc > fcd cxhalatio vn^uofa cft huiufniodi } igituc, &c. Maioc patct,quia iftx inflammauones fiunt pet inflanuxutioncin. 6^ minor appacet , quia inflammatio immcdiat^ fequituc vn«!luofitktem digcibm curo quadam ficci-

Q.'

Lib. I.

B^

Meteororum, Pro quxftipnc

fcicndum quod impreHio-

cft

ncs ^nics,de quibus loquimur

Qvjfi

XV*

TIo

s

comatx

fteilx

,

fteilx

cadentcs

ImfreJ^cnii

propouco.func caprx faltantes,

iii ,

dali,xges,arca ftipularum ardentium-.corufcatio-

nes,fulmina,tonic;ua,candelx,& xoilx apparcn-

Vtrum omnes

'mpfe^toncs i^nit»

hic circa nos,

.tcs

ran;ur »,

qupd,noa

^

quia iftafunc

^, diucrfarumjpccicrarofpcdaliflimarum quae habcnt 0Pcrati6iies,& fignificatio-

4^^

ncs diucffas ignitis

;

mod6

;

igitur

cft ;dc iroprcllionibus

fic

Scc* Maiotpatetvquia.diucrfKas

,

fi fic

ibi diuerfi-

Tertium,

quz habem

fi^uras naturales

cibu$,fi

& daco

t

illa

funt diucrfarum fpecierum detcrmi-

nam

qua:daro funt impreffioncs ignitx obr loi»gx,vc dali t,& xges t> quaedam Iphxcica, ,

&

vt ftcllx

comatx,& huiufmodi.

Tcttio quia rraprefiiones ignitx fibliiin difTcrunt accidcntaliter , vcl cficncialiter j fi acciden-> talitcr foliun , tunc fcquituc qu6d dc cis debcnc ,

diucrfx confideraciones \

fi

cflcntialiccrjCunc

qudd differunc (jpccificd.

Quan6

,

ftella

comaca»& area ftipulx ardencis, quamdux flciIx comatx; fcd dux'flellx comatx difTecunt numero,& pei confequens difietUntfpecie. Quinto, fequcrecur quod omnium imprcflionum ignicarum eficc idem mocus^ Confcquens cft

contracxpcrientiam,namquxdam mouencuc

circulariier,

quxdam

furfum,

& quxdam deoc-

vn-

cxli

,

,

vcl de regione clemencaci ;

,

vcruni nifi

fic

ftctla

per longas

& aliquam difFortnicaccm in mo-

Sed aliquancifpec maceria

ticec vnica

,

ifta vn(fluofa vfochabec diflormicacera in fuis pacribus,

icaqu6d aliqua pacs eius

vicra excenditur,

&

cunc illa macccia inflammaca vocacuc fteiia caudaca,& fic illa raaccria fic aliqualicer diffoirais in dcnfitaccm finc parcibus fecundum raricacem , longa excenfione alicuius pacds,cunc vocacur ftella coraaca , eo quod vna pacs apparet magis clara,& alia rainus ptopinqua ad inuiccra. £c iftx impceffiones diffecunt ab inuicem fccundiim

&

tes

,

,

& paruittitcm, fecundura Cald^

vc poftea paccbic

tera,nara

duos dics

ahqux ,

;

ftellx

& fecundura durabiiita.icomacx ducatic pcc

aiiqux pec feptem

,

fe

pec

aliqux pcc lcz

mcnfcs.

Quatco , fciendum

eft

de

modo

genctftcionis

qux modicnm duranc, imprefliones gcneratx pcr mo-

irapceffionum ignicarUm,

cuiufmodi func cura fuper racdlam regionem

aeiris

;

nam.aliqua

& ficca eft fubciiis, & eicuabilis

fum, Probaturconfcquentia,quia

cum omnium

exhalatio calida

nacura,& na-

vfque ad infeciocem partem fupcriorts regionis

tura

fit

fic

principium raotus.fcqucrccur quod cfiet idem motus.

om-

Scxto

i

quia

illa

& ab agencibus ferunt Ipecifice

qux funt

diuerfis ;

aeris,& ibi proptcr calidicacem aeris

dif-

fed imprefiionesignitx func hu»

; igicur,&c. Maioc pacec, nam idtm inquamum idem femper natum efi facere tdem , &

,

vel propccc

inflamraacuc,& appaccnc iftx impreffiones. :Vnde raaccria eft aliquantum congregata tn vno globo magno,&Io,qui fimul incenditurin omnibus partibus eiu$,& tunc vo-

mocura

a matcciisdiuerfis,

fecundum fpeciem

ipfius

iufmodi

catur atea ftipuix ardentis. Sed aliquantui-n

pcr confequens diuerfiim fempcrhacum cftfa-

congrcgata in vno giobo modico in vn^ patcc mcdij,& in alio in alia parc^ ; ficde niulcis aiiis giobis , qui co;icinuancuc ad inuicem

ccre diucrlum.

Similiter patec maior per

mcncatorem iz. Metaphj/fic.

Com-

vbi vulc quodfi

vnum,& maceria vna,quod/ra(5lum vnum igitur fi agens fuerit diuerfum,

agens fueric cft erit

;

& materiadiucrfa

£t minor patcc / nam aliqux iftacum imprcftionum func a frigido propellente, aliqux i calido in,

eftedbus cft diuerfus.

&

flammantc.Similitcraliqux fiunc a maccciagroffa,& vn(5luofa , aliqux fiunt a materia debili,

& fubtili.

&

&

taiagis

& miniis.

ma-

teria iiia eft

&

per modicara exhaiacionera fubtii^m tmcrmediam. £c cunc ciim vnus illocum globorum fu^cic inflammacus apf acec ftclla acdens , inflara-

&

macio iiia vadic concinue inflaramandp^er iftam cxhaiacionem fubciiem incermediani' vfque- ai4 aIiumgiobum,quidira fueric inflammacus appa->> rcc aiia fteiia,& fic confequencer cunc appatenc muicx fteiix iucenccs ad inuicem. Secl ali,

quando

Oppofitum arguitur per Ariftocclem in tfto primo , vbi vulc quod omnia ifta idcm func , propccr candem caufam fiunc , fcd diftcrunc pcc

fupenari rtgimt itirk.

in

poft inflammacionera,

caracn poflcraus pcccipere

imprcfiionuhi ignicarum eadcm

nium imprcflionum

Offfit.

qu6d diu ducec

noa

magnicudincm

quia plus difterunc ab inuiccm

J-

inftammacur, appaccc cftc quxdam ftella,

obfcruaciones

fluartum.

1.

eleuaca ad ifbim paccem acris fueric

,

cu..

qu2

alia

ficri

Sextum.

& licca., elcuaca fu-

forciccr vnica finc diftbcmicate in luis pat-

&

fequicur

fH^mum,

cxhaiacio caHda

ncs, '&c. Maior apparet induccndo in omnibus* nam illa qux func eiufdem fpeciei dcccrminanc fibi confimilem figuram , ficut omncs homincs»

tct trsies.

& ficca ^uofa

nant fibi diuerfas hguras , vt nunquam canis habeat figuramhominis.ncc equus. Etminorappar

eafrt.

eft

imprcfiionura ignican^m in luperiori parce fupe- MtdHt gin*' tiQcis rcgionis aeris. 'Nam ciira exhalatio calida rM/imu eari

non funt eiufdem fpecici'>redimprcfiio-

Secuildo

.

diucrfas

t

maceria

impremones ignicx. Tertio fciendum eft de modo gcncrationis

:

nes ignitx non-

t

tacem maccrix,ex qua fiunc. :Sccund6 fciendum cx pcxcedenci quxftione, EMrum impreifionum ignicarum teri». ..

formam modo

formz, ciim formafit natura , fcquitur quod ibi fit diiierfitas natutx,& pcr eonfcquens diucriitas fpecifica. Et minor apparCt , nam ftella comata ngnat mortcra Piincipum,& ali; imprcfiio-

-'

liui-

& tcnebrofitatem,& fecundum diucxfi-

periiis.qua inflammaca pcc calorera,apparcnciftx

tas

#«optU»

fecundum caricaccm,& denfitatem,

;

ditatem

opcrationuro aiguitdiucrfitatem formarum;nara opcratio>iarguit

tecundum.

,

,

dum ducacioncm raaioccm, & rainorcm , fecundum iocura alciorem & baftiorem, in quogene-

ItfmA?

Hg V iT V

& jfta differuntab inuiccmfc& paruitaccm fccim-

cundum magnitudincra

fintiiufdem [pecmjpecia^

illa

bis.pec fc

lem,

,

&

matecia eft difpecfa in duobus gio-

concinuaca per mediara vaide fubci-

& cunc inflammaco vno iliorum glol>orum

iiiflammatut

quum

,

&

media

ad relimoucti de ioco ad locum.

interniedia vfque

tunc apparec

ftclla

4-

Modiu gemr»tionn eari

fupcr medid

nitoni aiTie.

Qu^ft. iQ^um , iroh tnnreuado pei medioin : fedtjuandoque materia cft ita fubcilis , quod cius inflammatio non fufficit moucre vifum , Sc tuiic apparetftella illa moueri de loco ad locum non tranfeundopei medium. Aliouando autem mateiia cft vnirormiter difperfa (ecunddm longum , qttandoquc fecundum furfum > j8e quandoquc

&

f•

fiSfw^ «'•

""^l^"

iftpnir*

•d latus , 6c tunc apparet quaii lancea inccnfa. £k tft'» appara caufa quare tales imprefliones •pparent moueri , & in vcrirate non rooucntur, ^uarealtqux magis ^rent, &quarc aliqux mi'nds ,-&quarealiquae funt maiores , Bc aliq^x mt nores , 6c ita de alits diftercntiis. Secandum norundutneft dc modo gcncrjftib* nis imprcffioniim ignitarum ^ux fiunt in mcdiA '^8'®"^ » ^"* ^^^^ fiilmcn i tonitruam , cofQfcjtjpncs , qux gcnerantur pcr hunc modum» nam cxhalatio calida ficca elcuata vfque ad mediam rcgioncm aeris, cdius alrqua pars cft

&

&

vni^ofa ,

(cilicct illa

oux eft trtateria imprcffio-

num ignitarum , includitur in nube aquofa ,it propter frigitarcm nrubisfortificatur illa cxhal^^ , ic intendicur in fuis qualicatibus in tancunl qiidd propter fui leuitatem mouetur hinc tndc

cio

& ex iUo motu caufacur fbt^us, tonitrus ethaiario & tandem

petendo exitum, qui dicitur fic agitata

fuarum qualitatum

frangit

vbi cft dcbilii,

riori

,

pars

illa

& cx

&

,

rt'

'***'*

violenta fradlioM

tali

deorium

&

,

qUando<)ue

tncrematqr illud fupet

regionc acris

modo

generatrortum

& tales fynt duplices

,

,

mcdix

fuperius obuiat 6:igiditati

comrarix ,

& ex

eletiata

rcgionis fibl

qua violcnter ptopcllitur deorfum,

a

func fcri don-

Sccundiith hocpoinirur

omnes

concufio

ifta

vnde Alexandro Sc exercitui fuo quod ignis flueret fupcr eos tamcn :

,

,

ita

inferius,qudd

eos attingebant. Caufa erat , quia propter mulhominum , ic cadauerum , qui cftant ib exercitu multx exhalationes pingucs eleua' bantur furfum , qux obuiantes frigiditati medix regiQnis icerato propellebantur deorfum, tunc titudinem

,

& & per veiocitatempropulfus inflammabantut & apparcbac ignis defccodere & pofte^antequam ignis pcr daliditatem

eeris infcrioris

,

,

illc

,

vcnircc cocaliter dcorfum

,

pinguedo marcrix

&

eiac confumpta , itenim per alias exhalariones eleuabatur furfum , continud qiioufqae materia canfumebatur ignis illc cadebat per fcintillas , propter rariratcm roatcria nonpoteirat^ cadere tanta fimul. -,

& &

Sedalix imprefliencs ignitx

7«

fope

terram

,

fiunt pcr

hunc

,

qux gencranrur

modum

halario calida ic ficca cleuata a terra ric

ad acicm

,

Daruralicer cadic

,

,

',

quia cx-

cilm vene-

ac veiociter

mo-

S.

qiidd

Omnnim.

Et (blum loqaor de imprcflioni- t^f""*' *^ , qux fiunc pcr inflammacioncmi ^f'/!/^ Prohacur , -quia ifta non fic , nec ficri poteft ab /««»». aliquo agente , qdin ab ifto , vcl » iibi fimili fpccialiflimx.

bils priiii diftis

aliud poilit

vcl

fieri ,

fit>i

imprcflio ignita potcft

confimite

ficri

faltem irom^diat^ , quin'ab confimili

quxtibet

,

ab

illo

,

-fcd nulla

agcnte

aliqito

agente

vel

,

%

fibi

alia ithprcflio rgnicapbflle *

igitutnon funr diucrfaruih fpecietum. Maiot patet qtiia hoc fufiicit id iitguendam tdcnritatcm fpccificam. Et minot apparrt, nam fieri

',

,

rics

illJE ,•

rnrprefliohes fiuntab ali<]u'o inflam-

motus

ficrc fit

,

fiiie

calor

fiantex coHfimilitnaccria,

umiliter om-

}

fcilicct

cx exhala-

cione vndliiofa.

dum figuram

,

foliiin di£(erunt

& magnicudinem

hon

,

igitur

fecun-

dJftcltinc

,

j,

prxdiflis.

Scddubiraturprimd vrriim

iftx imprcflioncs

fidnt naturalitcr? &c vidccur quod non, quia eft ttaturale

ignem gcnerari ^ frigido;modo

fiorem,fciicet calorcmignis

apparebat

j

imprcflioncs ignitx func ciufdcm fpeciei

aliquando alix imprefliones. Et ex ifto teddit Ariftotelcs in quadara Epiftola ad Alcxandrum caufam cuiufdam apparentix , qux Hbi contin-

fcinrillxignisno dcfcendcbant

ttrr».

faUcm

vcl

,

iftarum imprcflionum fiunc a nrigido

&

gcbat in India

fnft

fubftanrias cotinitiiles firiiilcs.

propulfione vtolenta inferiiu exhalainflammatur , quandoque apparenc impreiHoncs ignicx, quandoque ftcUx cadcntcs, tali

cio illa

fiy*""^*

de Soctacc ic Platonc vctificacur cerminus^ homtt. Alio modu , quia habence

cificus, (tcut ifte

&c. Matot pacct ; quia cbrporfbUs homogencii magnictido & figura hort argiiic diucrutatciii fpecifiitam. Et minor apparct cx caufis

regione

vndluofa

aliqualiter

verificarur vnusterhitnus(]>e-

fpecic; fed iftx tmprcffiooidi fiinc huiufmodij

& aHx

& ficca,

latio calida

:

,

mddo, quiadeeis

inferiorl

hic infcrius citca nos. generationis talium eft iftc , quia exha>

rudinem exhalarionis ibidem accenfx. £x ifttsapparcC de modogenecacionis omnium imprcftionUm ignitarum , & dccaufisdiucrftta
nam qux-

dam generantur immcdiate fub mcdia vcfacispropd

candclx ardcntes ipfos prxccdere ad aurcs cqut,

Sccutidoi quiaqux

vt poftea apparebic.

,

equitanubiM

vel patibula apparent

,

Juandoque apparent in remotis multx torfx luminatx j dehoc non eft , nifi propter muici-

maVice

aiius

,

impreffionum ignitarum ,qux fiuntin

Modus

niR:-

& ided

inflammacur,

fiicilicer

orhncs

Dcinde fciendum dc

fimtmtdtin

pane

37

in nc^e.circa coemete^ia

claritfts

calididitate

quod: cadit €.

in

rum

refidua pars propter fui fob-

rilitatcm propellitur

prx nimia

fortificatiotiertl

nubem

vntSbuofa inflammatur

cft corufcatio

imfiritri

tlla

,

in&i nubem propttr

XV.

Aum cft naturam

',

igicur

cft vt

Sccundo

&c.

,

,

,

9-

hon ^**'**

'•

alix

vc di-

quia conrra

gtadus rcmiffior producat inctnergo nonfiunt na:

(uriliter.

Ad illud

dico

,

qubd

,

iftx imprefliones igni- Rf^oitfit.

tx fiunt hacuralircr cam ex partc agentis Vitittcrfalis , quim eJc parce parricularis , c6 qudd intendunt ipfas producere , 8c naruralitct agnht. Similiter dfico qu&diiunt natur.ditcr ex parre exhalationis , quantum cft cx inclinaridnc difpoficionum naturaiium exhalationfs , fed Vioientcrquantumcft ex inciinationc formx fabftan-' tialis cxhalarionis i ficut caliditas Ciccki^s , vodhiofitas, inflammatio , qux funt difpofitiones propinquifHih^ inciinantes ad gencrntioncm ignis. Caufa fccundi , quia nuUa forma inclina* tur nararzlirer ad fui corruptionem.

^*"

,

*'

^"

,

Adargumcnta. Ad primum , dico quftd i^nis -M bcnd potcft gcnerarii frigido occafiorialrtcr , ed

qudd

(rigiditaS poceft cflc occafio gcncratlonis

talorit

,

quam confcauitur' ^nis. conceflum fuit tilias qhdd poteft produciignis dum tamen

vel ihotiis

Ad fccundum modico calore

^

,

,

matciia fucrit in difpofiuonc propinqua quantiim ad

aii.is

qualitatcs

€tas intcndit

,

fcd poftca ignis

produ-

fuum calorem pioprium vfque ad £ ) gradum

rMtittH.

Lib.

38

Meteororum,

I.

^adiitn . quctn exigit in Au naturali difpofitione aditiodum, quo aqua altcrat fe ad frigiditatcm

dim J>j$iium

u

Q^iESTIO

fuerit calcfadta.

Sccundo dubitatur > quarc ftcllz cadcntes moucntur iocalitcr 2 Rcfpondet Ariftotclcs qudd hoc eft pro tanto , quia ftclla ilk cum At leuis , inclinatur ad furfum , fcdpcr frigiditatcm mcdix tcgionis propcllitur deornim : modo per iftas indihaciones contratias non fit motus fccundum aliquam iftanun totaliter » fcd mcdio modo inceripfas. Alitcr fort^dicitur, quoddircd^ dcfcendit deorfum , tumapparctfic latctaliter def-

IJtmm

XVI.

de noSte ferenitate exi-

fiente appareant in cdo hiatM,

'VQragmes ,

^ ruhei colores?

.

cendcrc

, fi

fucrit alibi

,

quam

fupta zenith ca-

).

M*^Ji».

Tenid dubiacur,vtrum taiis inflammatio, fcu quaelibet talis imprcftio comburecct manum, vcl aliquid combuftibile i Rcfpondetur quod flc dc

qux

iis,

funt in fupcriori

,

&• fic

ferioris regionis

1

.

VnHum 4. t.t§mjit,

vclmedia rcgione

,

dc illis qux func in iuperiori partcinfed de birqux func hic , quali circa nos , focc^ non comburcrcnt , ncc fentirencurcalores earum ,.quunoneft expcrtumqudd plantx , vel domus , velaliqua huiufmodi tuiflent combufta pcr ipfas. Quart6 dubitatur, ad quid valcot iftx imprefiloiies iznicx , ad qucm finem ordinchtut ? Rcfpondetur , quod ordinantut ad duo , fciliccc jid gcncrationcm mixtorum pcrfe<5loiutn , nam •d hoc .ordinantur omnes alterationcs , omnes adioncs tam elemcntorum, quim mixtocum impctfcAorum. Sccundo, prxualenc ad prx{cienciam futurotum,nam quando fuper aliquam panem tettx apparet magnus concurfus fiderum volantium , fignum eft quod venti venicnc ab ifta parte , um in aqua quam in tctra. Similitci: acris

,

&

magnx,

multx impreffiones,inflamnutioncs, fimilia , ftcllx conutx ,

Ac

&

feu conifcatioQcs

oftcndunt

ficcitatcs

,

6c mortalitates Principum:

& dicic StTiCczdenMUrMlibm qMftMftilnUy qudd ffiodica

G v

nodlc

I

T.v

candeU accenfa,

in

malo nauis

cft fi-

\

&

pcricntiam.

Sccund6,coIor non potcft vidcri finc lumine» S*tH»4Mm. Anima j mod6 hiatus ic voragines funtcolorcs , vclhabentcs coloresj igicur non pofilinc vidcri fmc luminc , crgo potius vt fitct fitcundo de

dc

dic.

Tcnid probacuc , quia non ftcnce, quia illud qi^od

nube

,

non

ioc patct

quia nubcs

,

3ucmadmodum

non fit in cxlo , fcd io ccgionc clcmencati) &c. Qiiinc6 ,arguicur qu6d non apparenc fangui- Sumtmm. nei coloris , quia non cft ratio quarc illc color igicur

*

plus appareat

,

quam

3«

,

&

,

Ad quartam, dico qu6d npn plus difterunt effiemialiter.

Ad quintam, conccdo

,

nifi

aliunde efict

mo-

modo quandoquc mouentur ab

cus violcntus,

inclinationc natutali

,

& quandoquepcopellun-

cur i frigido.

Ais.

Ad

lcxtam

ior

,

difTcrunt

dum

,

qud fiunt ex

diuerfisyScc.

Conce-

&

, fi

fccundum

niagis

& minus &

di(pofitioncs qualitatiuas.

ad quxftioncm.

I>itiJl»JM4'

dandx funt caufx

,

Articvlvs

I.

t}{otan(U de apparentijs.

QVantum ad primum

, notandum quod dut. plexeftcolorfubcus;quidam Ccndcns.ad Ctltrrmhim albedincm , vel claritatem , vocat ur punicemi dufU*. alrer ccndcns ad nigrcdinem obicuritaccm ,

& &

£c

,

fccun-

fic eft

didum

&

Vocacur purpttrem.

Sccund6 fcicndum fiipcrficie

vnus

di0crunt fpecic , ncgatur maquia matcrix iftarum imprcfiionum folum

ditur maior

prim6 notanda funt aliqua

illarum.

negatur confcqucntia,

&

.

,

Secund6

&c. dico qu6d dif-

quia de cis dcbct ficri diuct^ tcrminatio racione accidcntium, diuerGrum opitlionum , qux ab eis proueniunt.

^S»

apparcntiis.

fpecificam.

fcrunc accidcntalitcr

4>

iftis

virtditas.

arguitui pcr Ariftotelcm in ifto Offtfitum.

^

Ad ccrtiam, vel differunt

mo-

hiatus

t,

&

&

,

nubis.

iedum y mod6 confc^ucns eft fallum , vc patcc ftcundo <^«^»t}n4.Confcquenciaccnet,talis enim

^

prouenire

poteft

& ptiuacio

,

£c minor pct Aiiftotelem in ptimo huius. Quan6,atguitutqu6d.non apparent in cxlo, ^artum. quia tunc vims dccipcrccur circa proprium ob-

cx multitudine , pauciucemacerix* cciam (X diuecfitate qnalitatum. Ad fccundam,dc figura , dicitur qudd in corporibusbomogencisfigura non arguit diuecfitx-

qu* habent

fcd hiatus,

,

igicur,&c. Mapriuado fctcnitatis

6 fimul poiTunt ftatc nubcs

de

illa

eft

Tirtium.

i

filcntiumcftptiuatio fpni

iUa diuctfitas fignificationis

^«14

fctcnicatc cxi-

fic

pcr rcfradionem a

fetcnitatc exiftence

fit

frintifMle,

,

fit

& voragincs func huiufmodi

ptimo. In ifta quxftionc

•^

I.

igicur,,

Oppo^tum

gnum ierenitatis. Ad rationes. Ad primam

cem

qodd non 4e

&c. Maior patet , nam corpora acomalia non poftunt dc no^e vidcri , bcnc ca.men videntur dc dic , minor apparct per cxentitatis

JtdijKfMm, JUuerfiu fignificationes, &c. Ncgatur maior , quia

II.

primo

R..

quia vifibile orone paii^x cnci- Arf.frimi. tatis potius vidctut dc dicquana tio^^e: inodo hiatus voragines func viubilia parux ,

&

pitisnoftri.

DMum

R

,

quodquando

dcpin^uncur duo colorcs

cft clarior

,

& altcr

lot obfcurior apparec cflc

^cmoc^

,

quam

obfcutior

,

in platu

quorum

tunc coin profiindo , magis

color clarus

,

&

,

&

cionapparccplana.fedelcuacior

jfta ,

fupcrficics

vbi cft coloc

Ecidcopidores volcntes pingcre fupereminentias, concauitates , fuperius ponunt colorcs claros , vbidcbct apparcrc concauitas ponunt obfcurum. Caufiicft, quia color taUs clarior.

&

nugis moucc vifuin , cum plus participct nacuram lucis , coloc obfcurus minus.

&

Tcccio

cft

fciendum , quod aliquando dc no-

QuaEft.XVI. cslo quandam apparcariam qux fi fic toca lubca vocacur hiaim , fcd (i in tncdiofucricnigrcdo , 8c in laceribus rubcdo , cimc appatet vocago. Sccundo videmus Solem , ftellas quandoque mutari de vno colore in alium , Hcuc dicic. Albcrcus , 8c quandoque Luna

vidcmus

£lc

in

&

apparet fanguinei coloris

Quano

Hne nube

in acref

auditade

rum

ca^lis.

caufas

quxdio

(icuc in cclipn.

audicus

quandoquc

8c

ac

fonus

efl:

fi

eirec

Iftz ig;itur runcapparentiz

modum

&c

,

,

,

qudd

dicunc aliqui

prxfens. £c

gencrationis

vox

qua-

,

inquiric

eft

lox ,

icilicct

l»4-

teritUU mfftt-

rentiarum.

medix

regionis.

aer

tantum

Secunda caufa

,

,

quod

&

,

ficcx

ingroflacus pcr frigidicacem

nam fupcrucnicme quodammodo infpiflacur ,

efle aer

fiifficiat

macerialis poceft frigidicace nodtis

& ingroflatur lumen

refrangere

,

in

vpl

etiam rcflcderc- £t quod aer poteft flc infpiflari demonftrat Aibcrrus per quodda^xperimencum, ham fi capiacuc vas vicrcum , plenum aerc , Sc os ciusponacur in aqua , cuntde die apparenc vel videncur quacdam

ampuUz exire pccaquam

}

fed de no&e appacec aer in quiece flnc exicu alicuius calis ampullz ,quodnon eflet , niflde die aec eflcc magis rarcfadus

Csmfd

I.

«/•

fUun*.

,

& de node ingrofla-

£c hocde caufa materiali.

tus.

ic non vidcmus ftelias , modoiux dici cft magna valdc in compatationc ad luccm talis apparcntiz , 8c idco dato quod fiat in die tum non ,

Decaufa efltciente,dicoquod ponitur eflercinam eftcaiot eleuans vaporcm , vel exhaationcm. Secundo eft frigidicas condenfans illum vaporem , 8c ingroflans. Scd certia caufa cft aliqua ftella , vel aiiqux ftellzlucenccs, quaciun luxccfrangfcur in aliam maccriam

,

Sc facic

apparerctalcmcolorem. Namflmaccria ,

& fpifllor in

maccria illuminacuc in

non,

vniformis

rit

cur

,

ica

medio

iatecibus *,

,

in

fueric ,

cunc

medio

fed (i maceria fue-

quod lux vbiquc

& refledacuc

,

iliis

& tunc apparet vorago

vnifottnicec

impcdiret vifioncm

,

iocorpdtc-;

tunc apparec

,

iftis

inferioribus vidcmus

luci

,

rubedincm geacraji

vei tcrccAri adufto conunixto

vt patct dc carbonibus ignicis^

Scd dubicaturprimo vcrum cales appareatiz poflunt cautaci i lumioe Soiis } Rcfpondecuc qa6d iic,quia longo cempoce poft occafuro Soance eius octum Soliucec in mcdiaregione lis, aiitis , vbi maceria illa eleuatuc , ex qua £unc iftz apparentiz. Imo etiam poft occafum Solis Sol

&

dum iucct V.

,

quxdam , ficut ,

eft in Iride fadla pcr incorporationem lucis ad opa-

&

cum tcrreftre aduftum

,

vapori aquofo

aercm ingroflatum.

,

vcl ad

commiftum

aliqualitcr

£x iftis poteft elici caufa , quare apparent fanguinci ^oiotcs in czio, Sc mucacioncs colorum

in fteilis , nam cum nubcs exiftens fupr^ ipfam fueric fortis , tunc apparet color albus ^ cum nubes fuerit adniixta exhalationi ficcz tetreftri, Sc adufts , cunc pec incorporationem lucis

apparet color fanguineus fortis

,

i

ita

quod

ic matcria adufta fatis cenuis

rct color

puniceus; fed

fi

lux fucric

fi

tunc appa-

,

materia fuerit grofla

& lux aliquaiiter dcbilis incoroparationc ad materiam, cunccaufacurcolor purpureus

*,

quemad-

rooduro videmus quod Sol , vei aliud aftrum vifum pcr fumum apparec rubcum, fi fumus

&

fueric

multnm

fpiifus

,

appacet aftrum illud ten.«*Jfes»*ag.

dere ad nigredinem. Iftz.igituc func caufz

rum fecundum

Ariftotciera,apparcntiacuro

numetatx fuerunt. Sed contra iftum procclTum

imaginabilc videtur

qua tus

res

mundi

ita

qu6d

ot>iicitur

aliqua ftclla

ifta,

qu«

vclociter

moucatur

in roedia tegio^e aeris fupra cacu-

mina montium. 6ecund6 dubitatur, quare taies apparentiz dtd difpaient a vifuiDicit Aiiftocclcs quod caofa

,

,

quia

ObieBi».

vel ali-

ficuc bia-

& voragines difbarent a vifu.nonideo non

,

eft vecifimiie

quod hantpcr aiterationcm nubis

iluce.

£t proptcr iftud tencht multi aiij , qudd hia-i vocaginesfiuntper inflammationem, tunc poflirot eiici ex przccdente quzftione , de fonis, qui audiuntur in acrc fiue nube. Vnde raies foni funt diucrfi: nam quandpq; apparct ac.fi

&

tus,

R»5^<w/E».

&

*'*i*i

vox hominis,aiiqilando vt vox,vei vluiatus quandoque yc eflcc &agoc acbocum. Caula cft , quia in vapore aqueo fub-. cflec

&

qiiz pecirexitum ab ifto vapore

er cetrcihrcitate .

JMium

talis

Sed quace magis apparcc rubedo , dico quod caufa eft , quia non foium lux cefledlicuc ad iilani maceriam , im6 cum.matccia fic minus denfa

in

Mtitnfi*.

quia nubcs apparcntiz vbi incrt , cft

alterius^ attiroalis

cunc in ipfa incorporatur lumcii , idcd ex admixtione luminis timc iiiamaceria, quc cft cerreftris , &aduft% appatet coior rul)cus » lum

t.

Iccundi

biatus.

oube

DuHum

Cauu

apparcrct nobis.

pcius

f>Iex,

larior in latcribus

iumen

Tcriio dubiutur,quare pius fiunt dc nQdle,8( DuUmm §. , quira aIiis:Cauta primi eft, HfJM^3uia iuccs maiorcs obfufcant minores , idcd de

apparentia

roixcus aliqualicer exhalacioni calidx

& ibidcm

cuius fteJIz

,

fit nouA forma c. induda, vcl non? Refpondetur DuHiim^. quod non , fccundum Ariftotelem imd foium eft SolMtia.

fecundo , dico quod marcrialis caufa huiufmodi apparemiarum potcft cfle duplex ,fcilicec vapor cleuacus ab iftis inferioribus pcr aftioncm Solis vfque ad mcdiam regionem , ,

ftcllz

materia.

fubftantialis

DE

aduftx

illa

fcccnitate exiftente

mixtionem 5-

motus

incorpdratur in

vald^Vfi^

eft

Similicer dubitatur , vtruDi ibi

II.

Caufe apparentiarum.

C*uf»

39

quia motus fuarum caufarum

,

camcn qupd quandoquc fueric cxiftcncc nube cum nubes non eft vndiquc includensjllam maccriam, idc6 adhuc cft aliqua fcrenitas.

hocdeprimo.

Articvlvs

'Articril.

,

inciudittu cxhaiatio caiida

tili

& ficca fubtiiis , ,

8: ficut ride-

quod caufatur foniis , quando ferrum calidum lubmecgituc in aquam , ita confimiiitcr itt' rous

exitu exhaiationis ex illo vaporc cauGituc fonus,

& diuccfitasillius foni eft diuerfiras mcdij., ficuc in

aliiis

impreflionibus.

Pethocad

tationes.

Ad ptiroam, vctum e(t»

Aimttim.\.

&

cunc pctmanet lu- P"'ff*^fclucidum , mcn , Sc bene poteft tunc obfcurati. jIJx. Ad fccundam , dicitur eodem modo. Ad tcttiam,, dico , qu6d bi itus Sc vorago funt -^^ ||^»**«*

nifi i\iet\t^c

ex maieria fubtiliori

,

quam

fit

nubes. Et dato

adhuc quod fit ntibes,benc poflunt apparcre ta% lia ,«6 quod locus apparitionis non eft circundatus vndique nube.

-^ , di6icur qu6d appacent in czlo pco qxuz qqando intcc viium 8c ali<|uod vifi-

Ad aiiam tanco

>

biie

4*

40

Lib.

bfle pbrtitor aliud viftbile lUteft^ lictur cohaercrc alicii vifibili

corporum non

diftaniia

picndo

liuitn corporuiii

intcr ipfa

modo

:

dircfte intcf

,

tum

,

Meteororum,

I.

iflud

& caufa eft

pctcipitut

,

vi-^

quia

nifi petcf-

,

continup otdinatotum vnum ccrpus ponitut

tjuando

&

Vifum

aliud

,

non

pctcipiuniut

corpota intcrmcdia continue otdinata , idco non eft diccndum quod non cft conueniens vifum decipi iudicando dc litu.

M^.

Ad

vltimam dicendum quod plus fanguincac ,

ruin huiufniodi appaicniix ptoptct aduftionem.

tuc.

Et minoc apparct

nata aliquz ftcliz co*

,

matx durant per quinqucmcnfcs vt v^ult Ariftotclcs in

ifit

natura

teccdens apparet ,

,

quia dcfignat

RG

I.

«

i

T

poft eius

fic.

Onjne cor-

mofum

eftde natufa csli ; lcd ftcHa comata eft huiufmodi ngituc, &c. quia ahtet ciufderocor-

dcCgnanc

cftpropc vcnturum

motus

vclfuum fignacum

paccrde dcnfitacc nubis,

fignat pluuiam cito velituxam.

ifta

vult Atiftocclcs in ifto ptimo. quzftionc ptimo rccitandi iunt tpodi

rcfpondebituc ad quzficum.

expecientiam. Pcobatur confequentia

Tettio

fequecctut

,

quod non fcmpec apparc-

cum eoma. Gonfequcns

dcnatucaelemcnt.tri

,

cft contta.

poteft variari

expecicn-

,

uc quod

quandoque apparcat cum coma , & quandoque unc coma. Quatto fi aliqua ftclla comata eft de natuca ,

&

quxlibet. Confequcntia tcnet cacli , igitur quiatonfimiliter arguit Ariftoteles/Jf<««i<» C*/i,

Articvlvs comatam

Contra

candelz

,

quandam flamniam ad modum

vc patCt de caudela pec a<:tem

tunc

,

fiaroma dimittit poft fe caudam.

Scxro

,

quz

fed

fic

&fa-

cranfmutabilc de vna difpc»fitione in aliam

non

cft

de

ftella

ior patet indudlionc

rufcatio

,

.

cotnata

,

igituc,

nam nubcs

ftcllz qAdences

paucz durationis

\

,

&

confequcns

eft ,

,

&c. Ma-

pluuia

,

co-

huiufmodi , funt

& etiaro facilitcr ttanfmutan-

titftBitur.

contc«

quia

fai£bi

coniundlione duarum ftcllarum apparent illz duz ftellz feparacf .Secund6,quia mulcotics yi(T

quando lamen nonapparuit comota ita magna ficut ilia,de qua loquicur

func coniuni^iooes, ftella

Ariftoteles in liteca. , quia aggrcgatum ex omnibus planc? non poflct apparerc ira magnum prztec Soleni-

TeCtid tis

& Lunam-. X^atto ,

impoflibile eft aliquam coniundio-

tamcn vt Seneci naturaUbm ijuttfiiombM, iliquAndo fteliz comatz appat uetunt pec fex menfes. Secunda opinio erat , quod ftellacomata fuit aliquis planetatum & comaeius fictct cxaittira-. dHone humocum ab iftis infeciocibus , ad quero cefrangecetuc lumen illius planetz , ex hoc af parct coma, vel cauda. Scdcomra iftud obiiciiuc quia quandoque vifz funt comctz oronibus quinque planetis fipcf (ex menfcs durarc

,

,

2

Ofiut»

t.

&

,

roul vifis fuprahorizonccro.

Secund6,fi

fic,

tum ftclla comata quandoqur qu6d eft contra expericn-

funt de

natucaelemcDtari,tunt modiczducationis, ctliter

;

,

ftel-

apparccec fine coroa,

quia impccfliones illx

,

pcimo , quia fequi(uc

illud arguituc

quod difpaccnte ftella coroata apparent duz

dicit in

roittcret poft fc

^ opiniti.

&

fit-Etantcccdens

&

cfle

planetz cijm vna ftellafixa , ita quod illud aggcegatum ex illis duobus apparet maius <julkm alteruro iliocum appacet , difgregatio luminis illorum planctaruro eft coma , Vel cauda.

quitut

(equens falfum. Confequcntia tenec per Aciftotelem in litera S^A falfitas confcqucntis probatut , qCiia fi cflet de natura ignis, illa niteretuc afccndece futfum , non circulatitec. Siroilitec fi cftet de naturaignis , ad moduni fiamniz , di-

de natura cali.

ponic ftcllam

ncm

Philofophum in ifto primo. Quintd , quia fi non cflet de naturacaeli, tunc cflet de natura infctioris, & maxime ignis.Con-

ejfe

comatam opinio conVNa iuniiionem^uoium planctarum ,velvnius

fitfphxrica, fe-

patet pec

I.

T^citantHr a/arij modi fonendi fieUam

vbl dicit

qu6d fi aliqtia ftella quod fphzrtca quzlibet

Off;fitum.

ponendi ftcllam comatam efle dc nacutam czii. Secundo poncntut difrerentiz cometarum , &

ix ab inuicem fcparatz

tiam. Probatur confequentia, quia poftquam cft

Stxtum.

nil,

ptoptium de nacura

fimplices fc-

caeli.

rei

f^nttm.

fic

xa Ttrtinm.

^lgMr/um.

,

iftz

eundiimnatutam. El prima pats minoris patCt, quia fi ftclla comata eftet cotpus inixium , tunc in ipfo dominatctut terta , cum in omoi mixto Pci confcdominctut terra, vt patet ^thuius ; quens ftella comata defcendetet deoruun , quod cft contra experientiam. Item , fi ciTet mixtura, cum omne mixtum moueatut ad motum elementi dominamis in eo , fequitur quod in ftclU comatadominatur tetta., quod eft impoftibile. Secunda pats patct f cr experientiam. Secundo , nifi eflet de natuca csli,fcqucretur qu6d non femper apparcrct fccunduih focmam Confequens cft contta cxperientiam. ftellz. Ptobatuc confequentia , quia nihil appacet continue fecundum focmam ftellz , nifi fit de natu-

&

SMtndiim.

fteri-

apparcntiam. £t

fignatc cft

clcracncari vcl

quz

,

Oppofitum

citcularitec

pofis fimphcis cflcnt plufcs

fic

Nam impccflioncs

cali ?

R quod

V

pUsfimplcx

ficcic^ces

& Principum mortalitatcs,& buiufmodi,

ftcljarum cxli.

In Arx.frimS.

Stptimum.

,

confequeiitiatenet, quia

%)jmm fttlla comara fu dt^

frimo. Similitcr ftella

,

qux diucucniunt,

XVII.

vulcScnc-

vt

comata non variatur faciiiter , quia fempet apparet in cauda , vel coma ad^fprmam ftellzSepcimum quia ftcUa comata non fignihcat aliqua , quz funt foiiim dc prope vencura , {ed quz funt ventuta pec longum tempus \ igituc ftella comata non eft de natuta elcmcncari. Anliratcs

CXVASTIO

,

Et aliquz pec fex,

quzftionibus

in natucalibus

Tectta via

,

quia

ftrlla coiiiata cflct

quzdam

de natuca czli , habcns coma ex diiperfione fui luminis , vel ex maceria propcia , qux quandoque apparet , quandoque non, propter hoc qu6d in plucibus occultacur fub radiis Solis , ftella

&

&

ucunduro

iftos nocitia iftius, ftellz

,

aiu rootus eios

imfuitutur,

Qusft.XVII. ArticII. Itm.

Ula opinio improbabitur rcTpondendo ad qucftioncmk Quarta opinio eft , quod ftelta comata non

Quarto, difFcrunt colore , im6 (ecundum Senecain.lunt valdc difpares incolore,£c idc6quzdam funt rubicundz, quzdam candidz.

nondum

perucnit ad not.

Seneca

nis vidciur eflc

4Ofinh 4.

fit

riaruralitcr

qitdJi$o»i-

Dcus facit eam miraculos^ mortcm alicuius Principis vel .

aliquam aliam mutationcm,ficut apparct dc ftelUcomata, quz apparuit dc morte Chrifti. Scd contra ; Omnis cfFcdus produdus miraculose a

Dce

producitur toius timul

,

Sc

non

Quinto, ditFcruut motu

cundum Scnccam

aliqua

,

& quiete

,

nam

non mutat locum

fe,

ic

non potcft cfle caudata.Icd comata fed diffcrunr fccundum motum,nam qiixdam mouenlur ad Orientcm quxdam ad Occidcntcm , hoc de plunbus quzdam rranfucrtantur. illa

*,

&

,

Scxtd, diftcrunt loco,quia quandoquc aliqux,

& inpluribus apparent vcrsiis Scptentrioncm,&

j

fed (lclla

&

;

vfque adfuperiorem rcgionem aeris.lupra

quem

viporem infpifiatum rcfranguntuc radij SoHs, 8c cum vapor ille non fit fimpliciterdenfus, aliqualiter incorporat himen Solis , & apparet iuddus , & ille vapor lucidus eft ftclla comata. Sed conna hoc arguitur quia ftella comaia quandoquc apparet in vmbra terrae , ergo non caufatur ex refraiSlione luminis Solis. Secundo fequitur quod conu , vel cauda (lellx comatz femper apparet ad oppofitum Solis. Confequens ,

contra experientiam. Probatur confequcntia quia radij rcfra^i in vaporc rcfranguntnr inoppofitum Solis ad angulos aequates anguUs inci< dcntium radiorum. cfl

Scxta opinio Ofimti.

,

comata fucceffiuc

,

Ti^eitmr.

ftetla

v.ipor

corrumpitur ; igitur , &c. producitur Quinta opinio , qiiod ftella comata fit de natura elcmcntari fcd fit pev hunc modum , quia abiftisinfcrioribuscleuaturquida vapor aqucus

pars poil partcm

OpinU^.

na^umUbm

%n

fcd

,

ad dcfignandam

ImfitgnMtMr.

qua

czli.quam infequitur pet tttradlionem vcl exlulatio terrcftris »llumin«u$,3c ifta ftcllz cxli apparct cnnata.

eiuf

ImfrtiMtMr.

Huius opinio-

41

dam ftclla

czli

,

qudd ftella comata eft qU2-

vifii

per exhalaiioncm grofiam

eft

intctpofitam vifuinoftco terpofitionc ftella

illa

ic aftso

,

modumVidcmus quodSol maiores in octu t

i

apparet maior

&

ex qua ini

propinquiorcs rcrrz.

Septimo, dilFcruiu tcmpore,quia quandoque aliqux cometz durant magis.quandoquc mini^-j

vndc fccundiim Philolbphum

Odlauo

climatibus

,

& aliquod aftrum.

quzdam

ftella

comata appareret habere eundem fitum refpedlu czli : confequens contra expcricntiam i vt patet inprioribus. Probatur confcqucntia , quia exha-

modum aftri.vel modum exhalatio-

nis fupponcretur alteri

ftclla^.

&

,augcndo , veIdimini|cndo, manent vfquequo incipiant

fiiniliter

difparcre.

4*»»

Iftz igitur funt difFcrchiiz habitz pcr

de cometis

,

quarum caufz

cxpc-

pbftea yide-

|U,

fciendum qu6d ftella cottiata vel poteft confiderari quantiim ad corpus ftcllz.vel eft

quantiim adc^udam,vclcomam le cft

aUquando qubd corpus

dc natura cxli eft

valdc rarb

,

,

\

modb pofEbi-

ftcilx coma^sc fit

ficut dicit Ariftoteles

cauda

t^en

8.

:

fed

hoc

eius erit de natura

elcthentari.

Sccundo fequeretur quod non fcmper

latio ifta pcr

& hoc vi-

Non6 differnnt variatione,nam quzdam conlinuc variantur

buntur.

appareret habitantibus in diuerfi^

aiffcrunt in ficnificatione,

debitur in quxftionc dc fignato ftcllx coraatz.

ricntias

Confequens eft contca cxpcricntiam. Probatur confequentia , quia eadem exhalatio non poteft poni intecvifus habitantium indiuec-

WL

ret vna,vcl plurcs.

Tertio

comau

-«

ad minus durat & ad maius pcc

Aliquz differunt temporc , quia quandoque niagnum tempus eft antcquam ^ppareat aliqu> ftcila comata,& aliquando intra duos dies appA'^

Luna apparent

ciimatibus.

,

ftella coniara per fcptem dics , fcptcmdccim,tanicn lccundum Scnccam,& Aciftotelem, potcft dutarc pcr fcx mcnfes.

& occafu pcoptec vaporcs inter-

Sed contra , tunc fequeretur quod nunquam

fis

dam

qucmad-

pofitos.

ftella

&

prope viam ladeam , fccundiim Scnccam , quandoque versiis Auftrum , fed hoc eft raro j fimiliter quxdani funt elcuatioces a tctra,& quz-

Et hoc dc primo.

Sccundum hoc ponitur ifta condufio , qubd ^ti^^ntMta ftellacomata noneft dcnaturaczli. Probatur, J**"^^^';"*" quia fi fic , fequcretut qubd ftclia comala cftet pcrfedc fphzrica confcqucns eft contia experientiam , quia femper apparet cum conu , vel cauda. Confequentia probaruc , quia quziibct fteila czii ci^ fphzrica , vc patct ftcuni» :

Ctli.

ArTIC V

LV

Sccundb fi eftct dc natura czii , fequcreturqubd femper vniformiter moueretuc ad mo,

II.

s

tum

Ponuntur dijferentU Cometarum. 6. C.$mtt»rum di^irtntit.

QVantum ad fecundum,fciendum quod mul,tz funt diftecentiz cometarum.Pnm6 cnun diftcrunt magnitudine nam quandoque appa*>

&

Lunst, ruetunt aliquz dc magnitudine Solis , aliquando i difticili aliquando fatis paruz ,

&

&

Secund6 diftcrunt numcro,quia quandoquc apparenc plures fimul» fcd vt in pluribus vna foia. vifibiles,propter paruicatem..

nam quandoque apcomam circumquaqucquandoque

Tcrtio difFeruntfigura, parcnt habere

ad vnam partem rantiim, quz

fi

gata wocuxitfitlia caudaidt fcd ciori

,

fifUa barbata. Similiter Scoti ofcr,

ut

fi fii

rc^a,& lona parte infc-

quandoquc cft ali-

lom, 1 1

1.

czii confequcns cft contca expcricntiam, didbum eft. Probat^r confequentia , quia in czio non apparct vaciatio in motu , nec irrcgu:

yt

laritas.

Scd

comata non

poifet refponderi

,

qubd

ifta ftelia

planctarum , vel ftclla fixa , (ed quzdam aiia ftclla habcns motum vainobis ignotum- Iftud non vadc diucrlum , let , quia tunc non poflct faluari qualiter fi-^ eflct aliquis

&

mul

poflunt apparece pluics ftellz comatz-

Scquececuc tcrtib , qubd nunquam difparecec ftelia comata , nifi pct ingreflum cadiocum Solis.

Confequens

efl

batur confcqucntia

,

concra cxpericntiara. Pro-

quia ftellz czli non poflunc

alicubi difparcre i vifu noftro

.

quamdiu funt fu-

pcr horizontem.

Quanb , nulium

gencrabtlc, aut comiptibi-

F

lc.

«»^I4m»«I

Lib.

l^Z lc

.augmentabne

caeli

;

Maior

,

aitt

dimitUubile cft dc narura

ccnnata cft huiufraodi

ftclla

patct

i

.

Meteororum,

I.

;

igitur

,

&c.

Et minot apparct ad cxpe-

Cdi.

victcmus cnim gcncrari ftcllam comattra f^cccffiue.ac augcri pcr partcm antc pat-

pcrientiam

:

tcm,dcin concinu^ minorari

oon

',

quoufquc amplius

fteltacft pcrpctua.lcd ftcUa coraata

Ad

ptex,8ct.

frintifsU.

laritcr

non.

Ad primam omne

rationcs.

Admrpm.\

,

corp$u Jim^

ConcCdo maiorem , fi moucatur

circu-

fccundum naturamincgominorcm,quoad vtramquc partcm. Primd, dico quod ftclla comata non cft corpus fimplcx , imo cft quoddam mixtum impcrfedtum.nccin talibus oportct dominari tcrram. Similitcr non moiictur circularitcr

rcgionc

fccundum naturam

fcd ad

,

motum

quo Iocatui-,qucmadmodum clauus

mo-

cft falftfmf

tranfcundo per mcdiam rcgionem,vcl propcHerctura frigiditatc.vcl congdaretur. Si fic

ifta

dato quod tranfirec

,

nem,tunc diflolucretur

mcdiam regio-

, proEt patct confcqucntia pct Ati-

ptcr caliditatem.

a fupci iori regionc

litcra.

Tcrtio, quia matcria,cx qua gcncrarctur eflct Ttrtmm. vcl multa.vel paucainon pauca, quia tunc ftatim

confumererur a caliditate continentis nec muU ta , quia tunc totum intra modicum tcmpusincendcrctur , ficut videmus hic infcrius , qudd multa combuftibilia appofita igni comburcrcn'^ ;

modicum

tur intra

Oppofitum

tenipus.

arguitur pec Atiftotelcm in ifto Off^fimm.

prima.

aeris, in

in naui

modcl confcqUchJ

airris ;

quia materia

ftotclem in

apparcat.

Quint6 arguitur ex dubitatione , quia omnis 9.

ri

)

In

modo

quxftionc prim6 videbitur de

ifta

gcneracionis cometae. Sccund6,dc

motu

cius.

motum nauis. Ad fccundam fequerttur

uctur ad

Mx.

Aii.

qitod femper , &c. , Conccdo confcqucns, quod non fcmper apparcc

&

quod

matcriaiita

tcm

non

poteft cfle ita perfe<^ii

quin aliqux partcs tcneant fpfa^ricitatunc ibi apparcbit coma, vcl cauda : fidato qit6d cflet pcrfcd^ fphxrica , adhuc

(phsrica

in materia fua potcft

dcDfitace

,

cuc

,

&

& mnc apparet fine cbtna, vcl cauda,

hon pdhimus Aellam,& aliam.

fed tunc

Ad

diucrfitas in raritate

difterehciam incec illani


qucntia,q'uia fic irguecuc

,

quod aliqiu ftella de

Ad^.

Ad quintam, msxime ejfet, &c. Concedo,ne6 qudd afcendat , quia eius

bpbttct pcopter hoc

vifc6fitas,& tcnacitas impedit eius afccnluhi.

Ait.

A'd fcxTamidicb

taciohb ,

&

.aliaB

quodaliquz func maioris du-

minorts (ecuhdiiin fortitudihehi

maiorem , vel rhinorcm , ex qua fiunc. £t fimiliier hoc nonarguib'qu6d func de natura miteriae

caeli,

quia

ifta,

quae funt de natuta

ca;li

funt filt^

plididcr pci^pccaa.

At7i

AO

primum ,

do

quae cft

ifta

tur

multa exhalatio

fa

& ihflammabilis'

,

gionem

aeris

Ad feptimarti,dc fignificacione

ftelliE

camactB

, tcnax ; vn(^uovfque ad fuperiorem re-

,

quam

in

agit calor ipfius fupe-

,qui non

cum adiutorio

corporis coelcftis

&

inflammat

appatet

nue noua exhalatio ccnfam

nem ,

eft

multiim incenfus, , qui caloc ipfam comata , cooti-

&

ftella

fcilicet confimilis

,

ieleuA-

,

& concurrit ad ift:am materiarii ac-

,

vel pec afcenfum

,

**•

•^*/»*^*

tcrreftris

,

cioris regionis

vel pct

,

attratftio»-

guttulx aqus circumquaquc "gcne^ tatz concurrunt ad principium fontis , ex tali continuo afcenfucxhalationiscontinuarar fteU ficut

&

la

comata

in

tem illius

duratiohem

;

& ptopter

diaerfittt^k

fccundum fitum , vbl fi> cundum caricarem , vcl fecundum dcnfitatcm apparet cauda , vcl coma. Quod autem pcr iftum modum^cnerecac , fignum cft , ie6 quod tempote appantionis ftellz comatz funt mulct Vcnti

dicccuc ^iks.

,

infcrioribus clcua-

iftis

<'•

opinio Ariftocelis, £*«»»'•

reftac

,

qudd ab

,

de mo-

dimiflls opintonibus

gcncraciohis

tur furfum

natUra fua habec lumeh.

I.

l^e modo generationts comeu.

,

&

,

ihilitcr

Ai^.

Articvlvs

pcrfcdc Iphatrici ad modum ftcllx,fcd cUm coma,vel cauda. Adtcrtiam , non femper , &c. bicoquodimd cauda , co (cmpcr dcbct apparcre cum coma

c^

,

cxhalationis

ficcita^,

fterilicates

quk omnia ex

,

,

imprcfliones igiu-

cohfimili matccia hlibenc ge-

nccari.

Ec ex

xvin.

Q^.£STio

ifto

mddo

fucrunc

priiis

,

& apparenciarum

enumeracac.

cundum multitudinem

VtrumfteUacomatafit^^i^apor

terremui

poflimc dafi

genecacionis

caufaE difFerenciarum

Nam

,

quz

5>

Cam«t*rMm

diuerfitas fe- ^'""fi**''

prouenic ex hoc

,

quia

aliqua materia elcuara eft in diuerfis partibiis (ed diuerficas fccunddm colorcm proucnic

&

quia quando thaceria eft foccis , fpifla , dcnt tunc appaccc cubicundus , fed cum mareria cft fubcilis , cenuis , apparer albi Caloris, ica difcurrendo pet alias difltrbntHts , ic appareritias , datur caufa , proptec diuerfirarcrti

U

Rgvityr. qUod hbn ^ quia vfcl mbtiis'eias''eflcc hacutaiis

Ari-tnmA,

noh violcncus petic cuilibcc

,

quia

,""ve'l

calis

violenciiSi

mocus (JbAi-

cum ftclla cbmata. &^uandoquc vclocfor

eiufdcm fpccici

Similitercft vniformis

,

in fine , quod non poflet eflc hifi cflct naturalis: nen naturalis,quia nuUum gt^aucnaturalircc mo-

mctu

circulari

turalircr gCauis

StetmdMm.

modo ftella

comatacft navapor cerrenus. Simililiter ftcUa comaca apparct moueri ad diucrfas diffcrentias pofitionis } mod6 nuUum inanimatum poteft ita moueri naturaliter. Secund6,fi fic,maxim6 tunc ficret in fupcciouetur

,

}

ciim

fit

&

&

mfateriac

,

vcl fortirudinem

,

vd

dcbilitatcm

agCntis.

Scd

fi

ftclla

comata

tum ad cotpus ftcU»

,

fit

de hatUracxli

,

quan-

& cius cauda,vcl conia

fit

dc natura elememari , tunc fit pct hunc-mo; quia aliqUa ftella fixa , Vel etrarica attrahit fibi ab iftis infctioriijus talem Cxhalarioncm tccceftrem , vfque ad fuperiorcm rcgioncm ac-

dum

ris

,

quz

proptcr

nimiam cemotioncm

appatct efle continua

illi

ftcUz

,

i nobis

quamuis

in rci

vcri

4-

Qu^{l.XVIII. ArticII mulcutn diftcnt

;

in quam exhalationem

agit ifta ftclla alccrando

,

doncc iucendatur, vel

veritate

cfficiatur luminofa.

Ex

iftopotcft inferri

qu^d

,

fi

ftella czli,

quz

vidctur haoere caudam.vcl comam.fit versiks Septentrionem,po(&bile cft quodilla raoueatur ab

Oriente io Occiderite Hue orcu & occafujtamcD cauda fua orietur &c occidct,ncut potcft demonftrari in exemplo de nube, quz fupponitur alicui ftellae versi^s

candela includatut in lateina,quanturacunque

fi

velociter

ta

hdrentet eUtiatiu

afiutregnontm

y-

vtnim

non &cccec

Cmtu

cometz. Cotnt-

definitio

,

ad fHprtmam regionem

aerie,

& aliarum magnarum rerum ai-

terationemfignoHt in hoc mund».

Articvlvs

dit,& poteftoriri. ,

caiulcla

vapor terrenm hnbens partet fortuer co- Itidf

eft

Septentrionem,qux nunquam oritamcn nubes illa de hCto occi-

Scd dubitatur prim6

moueatur laterna ,

flammam fequentem. £x iftis poteft colligi

& occidit, 8c

tut

43

H.

conun

ftella

poflit ficti in fphaera ignis J Vidctur quod fic, I. cm*t» quia fphatra ignis cft valdc intcns^ calida , pofitri p»fit I» tcns facilitcr incdndcrc matcriam inflammabiJthirMijnit. lcm : modo ftcUa comata fit per inflammationem j igitur , &c. Secundo , quia in quolibet

1)emotu(^omeu.

JitiHim jtn

aliorum elemcntorum

fit

aliqua imprcflio,vi pa-

tct pcr expericnciam;igitur confimiiiter in

ra ignis dcbctaliquafieri,& nonalia

,

fphz-

quam ftel-

&c: Ad iftud rcfpondetur dicendo quod non , hoc duplici dc caufa } prima eft , propter calidila

StlntU.

comata,cum

alia altiiis afcendatiigitur,

&

utcm iftius ignis teria

,

facilitet

confumcretut

ex qua dcbcrct genctari

,

ipfa

ma-

imo materia

to-

,

quareftella

comata fcm-

&

& fic non

iudicaiemus efle de natura elementari. Secundo , quia fcmper , vel vt in pluribus eft difibimitas in panibus iftius exhala-

tem

,

,

vel fccundiim raiitatem

& tunc appaiet coma

cundum

fitimi

,

ita

,

,

vel denfiia-

vcl baiba

,

vel fe-

vt vna pars materiae pcocen-

datur extra alias,& tunc appatet cauda. Teitio dubitatui , quarc fempet apparet finc ).

figura fphsrica.

Ad

hoc dico quod hoc eft, quia

& vifcofitatem inclinatur vnire fuas panes ad inuicem & ipfas fibi inuicem foltiter adiicerc & quamuis forte ,

quandoque fitmodica diftbrmitas in lateribus, tamen illa propter nimiam diftantiam non apparct nobis.

Quattd dubitatur.quare inftella comata non apparer flamma afccndere ad modum pyramidis, ficut in candela afcendit flamma , & videtur qu6d fic,quiafcmper partes nutctiz leuioies iaclinantui afcendcre.

ictutio.

"Dukiitm

5

ccflat apparere

,

ftella

obiicitui,ptira6,quia nontyi- obifBiemei.

matciia potcft

dilponi

fic

itl

clr-

quia non apparet poflibile quod

ftella

coniara appareat eiufdcm magnitudinisdo-

nec incipiat dilparerc. Tcrti6,fi fic,tunc

ccnderetur,quod

longaponio vnius lincz

eft

in-

contra cxpericntiam.

Quart6 , quia pcrfeda vna circulatione , per inflammationem tota macctia debct efle coafumpta. lam de mom ipfius,fciendum eft prim6,qu6d triplex cft

motus , qui'dam

inclinationem mobtlis, altcr violentus.

Sed

aaturalis

cft

qui

tcrtius eft pixter

vt motus ignis in concauo orbis

quinec

,

fic

pcc

& motusgrauisdeorfum} natuiam,

Lunz

,

fcilicet,

per inclinationcm mobiIis,ncc contra

eius inclinationcm,

Secund6 eft fcicndum , quod quaodoque moribus diueifis vifa eft ftcUa comata moueri,

tu

diumo , ab Oiiente

raotuscft ad

motum

motum

in

Occidentem

fui continentis

fupcrioiis rcgionis acris

,

,

mo-

& ille

(ciUcet

,

quz

ad

tiabitur

motu dinino circa tcnam ab ipfa czlo mod6 eft quod ifte mottu ftcllz comatz ncc i

cenum

, nec violcntus , fcd prztcr tuturam. Secund6,appatet ftella comaca moueii afcendcndo , hoc poceft pioueniie altcio quatuor

cft naturalis

&

modorum. Vno modo quia

Refpondctur quod in rei veritatc talis flamma afcendit de fteUa conutia,nifi quandoquc impediatnimia.tenacitas matciiz i fed flamma illa

do, quia mateiiaftcllz comatz

non appatet nobis, c6 quod coipus cometaE po-

tatem,velin

nitut intcinos,& ipfam.

ncra fui afcendit furfum,&

Quint6 dubitatui , quaie ftella conuta non caudam flammx fcqucntcm fe , qucmadmodum candcla mota pcr aciem habet flaramam proicdlam a panc poftetiori. Rctpondctur quod caufa eft*quia ftclla comata non mouetur continuc diuidcndo,fcd ad motura contincntis , quemadraodum clauus mouetui ad motum nauis.cui infigitut,raodd vidcmus Settitptr. TotH.IIL

eft natuialis.

dimittit

Mfj^tifit.

quod

,

quomodo

Secund6

matciia proptei fui tcnrcitatem,

,

DitUum 4.

patet

tanta materia poflltcfle continu^ vniforrais,cura

Secundo dubitatur

tionis

vno

fuerit flamroata in

confumpca , cunc

fic

Scd contiaiftud

quin

Cmr Mfpmrtt pcr apparet cum coma > vel cauda ? Refpondctmm rMM. tur dupliciter, prim6,quia fi apparcrct finc cauv»lsiutd»f da , Vcl coma , tunc non ponetemus diffcrcnvnara ftellam de natuia cacriarainter ipfam , li ,

cum

comata contiquamuis videatur oppofitum, propter concinuam inflaramationcm nouz ma-

cuitu.

X.

fit

Et

nue mouetur

&

poflec in ipfo fuftcncari,

quia linea

comcta.

detui

comats,noh

,

ta illa linea

niraiam fubtilitatem ignis maccria dcnfa, quodammodo grauis , cuiufmodi eft materia

ignis.

caderet dcotfum.

fitu fi-

ratiuz

""''

modum linezgy-

Occidcntem ad

in

extrerao,vadit continue inflammando.donec to-

tem,& ftellz

Cur

cxhalaiiocleuata fuperids difponatur conttnue

ab Oricnte

teiiz.

fphztam

Dtibiuni

ad fecundum dc motu ftellz co7. matz , imaginantur aliqui quod ftcUaco- ComttMfutmata non mutat locum , ied iraaginantur qu6d tnUtpMmia»

antcquam perfedtc intraret Secunda cft, quia piopccr rarita-

talitcr difloluctetur

DithiMm

QVantum

>

hitm*,

Terti6 eleuatuf

ncm

,

ftcUa

comata traAliorao-

& tunc apparct eteuari a nobis.

,

,

rei vcricatc

quia

ftella

,

leucfit pei calidi-

lecundum ifto

inclinario-

modo motus eius

a qua nuteria coroata aliquam conftcllario-

fottificatui pei

idco

fufficit

matcria

afccndcte.

altiiis

Quart6 quia ifta ftclla pei quam clcuatui matetia cometz altiits afccndic in luo ^icycIo,ide6 ,

dircdliijs afpicit

matcriam eleuatam

,

& fotrius

poteft ip(am attcahctc.

F

&

Quint^

g.

M»tm /^x.

trl'

'Quinco apparet moueci praccipitando cliutnum,fcilicct velocius

ueatur

Meteororum,

Lib.I.

44 motu diurno

ftclla

motum

mouendo , qu^m mo,

& aliquando tardius.

Et hoc porcft prouenirc proptcr fluxibilitatcm acris contincntis

num.

ftelia cxiftcns in

riara

,

&

qui ptaecipitat motum diurpotcft eflc , quia fonc aliqua

,

modo

Alio

mcdio

caeli

matc-

ttahit iftam

Occafum prouenit

poftca forti vcrsus

conftcllatio,q^x fortius

alia

,

fufficit

attrahere,

,

cft

quia matcria conictaB attrafta

mortem Principum. Oppoficum arguitur auchoritate Albcrci fuper Off^Hmm. ifto primo,& omnium Aftroiogorum.

gnabic

&

tunc cometa vclocius mouctur ad Occafum. Scxtoapparet moueri dc Seprentrione in Auftrum,& h contra quandoque,& hoc fit pct iftum

modum

Sexco » qnia fi cometa caufiita a ftellis nlale- smtum. fignum , vei caufa monis Principum, fequcretur quod comata ftella caufata ^ ftellis bcncuolis eflet' fignum , velcaufa vicx ipforum, &c pec confequens non quteliba ftelia comaca fi-

uoiis cfTet

In funt

quxftionc primo, fignandx funt diuer-

ifta

ficates

cometarum.

eorum

,

confidecands

& caufx.

per

aliquam ftcUam cxiftcntem in Scptcnttione , 8c

Articvlvs

poftea in Auftro fuperucnit conftcllatio fortior, Sc tunc cometa pcr fortitudincm tra<5kus diuertic

Septentrione ad Auftrum. Sptimo apparct comcta moueti deorfum , hoc cft,vcl quia matctiaaugmentabaifur.vel quia

fe a

£ometamm

I.

diuerfitas affignAtur.

&

dcfccndit proptcr grauitatcm.vcl quiadcfuit vit-

tus attradiua. £x ifto apparec

do gencrctur de

£t fccundo

fignificationes

,

qu£

& qui

fit

fic ftella

comata,quomo-

motus,

& poftea dicetuc

eius Ggnificatione.

QVantum

X. ad primum fciendcm eft , quod comctarum, efmtt/wmm diuirfitM prim6, lecundum Albertum/i/^^r ifltprimo, fitrifUx. gnatur diucrfitas eorum ex patte materis i nam affignatur diucrfitas

triplex

comacx

materiaftellx

eft

valde fubtiiis

,

&tunc

vna fpecies j vcl muUiim gcofla , & tunc cft a]ia;vel mcdiumintecgrofrum &fubcile,&cimc eft cercia ; vel mcdium inccr grofTum & primum

cft

Rationcs func folutx pec dida»

&

fic finis

quzftionis.

mcdium

,

& cunc cft quana vcl medium tn& primum medium & cimc eft *,

cer fubcile

,

quinca. Similiccc affignac

XIX.

Q^ifiSTio

patte figurx.

furfum

Vtrumftella comatafi^ificet

R.

c V T V K. quod non , quia non fimoctem pauperumi igicurnec

materia.

Confequens

quia cunc planetx nunquam excunt ZodiaCum, ita nec cometx fierenc cxtra Zodiacum , quod cft contra expericntiam. £t probatur confequcn-

quia nulius pofuic

eam

fic fi-

illa

tia,quia diuerfitas

cfFeduum

non proueniat ex

in

iftis

Sccund6,alis imprcfliones ignicx non fignanc > ergo nec fteiia comata. Confequentia tenet , quiafiuncex confimiii ma-

uenit ex diuerfitate planctaium.

£c anteccdens apparct ad expericntiam. ftciia comata fignat vcntos,& fic-

Terti6,quia

citatcm > igituc non fignificat mortcm Pcincipum. Confequentia tenet,quia vnius figni dcbet

vnum

fignatum.

Ariftocclem in

ifto

£c antcccdens apparcc per

primo.

cem P^incipum,vci vc

cau(a iftius morcis

j

vcl vc

non vc caufa,quia tuncftcUacomaca pofita ponerctur mors PrinciefFe€fcus

ipuus,vei vc fignum

>

{)um,quodeAcontta expeticntiam.&patec conequentia,quia pofita pau(a ponitur eftedlus. Si-

militcrmultx funt aiix cauix mortis Principum, ficut corpora coelcftia. Nec ficut efTe^lus , quia ftelia comata prxcedit mortem Principum,& tamcneffcdbusdcbct fequi fuam caufam. Nec ficuc fignum,quta mots Principum ftella comata in nullo conueniunc : crgo vnum non potcft tSc fi-

&

gnum alceriuis.

inferioribus

Sed ^ontra hoc arguicur , quia non videcur modus, pec quem fignarccuc medium inceC iliud gcofrum,& fubciic. Sccund6,quiaquaratione tuaffignarcs vnum medium inter duo exttcma , eadcm ratione inter duo media afllgnaretur,& fic in infinitimiTeiti6,non apparct verifimile qu6dtanta diuerfitas,ficut

Quart6,GaIaxia nonfignificat mottem Principum : crgo nec ftella comata. Confequentia patet,quiafunt fimiiis naturx. £tantecedcns apparct , quia fi fic , fcmpec morctencur Principes, quod eft contra expenentiam. Quint6 , quia ftella comata fignificaret mor-

cft

parte maccrix,maxime pro-

fi

efle

faifum»

crahecuc

,

trthtUk

penes diuccficatcm mateiix probat Albertus, quia fi non,tuncilia diucrfitas maximc proucnirctexpancagentium planetarum , i quibus ac-

gnificarc.

ccria.

& fic

vei ance, vcl ietc6,

Principum. Confequentiacenct, quia

mortem Principum

flusrtHM.

,

gnificac

antccedens paccc

TmiMm.

deorfum

funt diuctfx fpecies.

dsL

Cam paupercs quam Principcs eziftcntes in eadem tegioncfunc fub eadem confteilacionc. £c

S$tti»imn.

vel

Aibenus diucrfitatem ez Mitrhtm» caudam

vci cometa babec

Qu6d autem diucrfitas comctarum fit furoen-

mortem Princifum^

drg.frimi.

,

Nam

prouenit a cometis,poffit ptouctii-

re ex,foia diuetfitate

cem,&

matctix

,

fecundum rarita-

denfitatem.

Tunc ad cationem

AIbctci,fi non hoc, proucex paneplanetatum , concedo , ncc vaiec confequenua vlcecius,quia extra Zodiacum func ftellx fixx , de natuta pianetacum , ide6 fecundum quod maceria cometx attrahctut ab vno planetarum , vel aiio , vei i fteila fixa de narura illius pianetx , tunc comcta dcnominatur ab illo ptaneta , dc cuius natura crac ftclla fixa , a qua ftella comata caufabatur. Aiio modo afCgnanc nirec

Aftroiogialiqui diiierfitacem

cometarum

,

fcilt-

qu6d quidam cft de natuca Saturni ,,quidam denacura louis, quidam de nacura Marris. Sed fi obiicicur qu6d Sol prx nihiia fua caliditatc pocct

tiiis

habet confumercmatcriam comerx.Rcfpon-

qu6d non oportet matcriam cleuari a Solc ex qua generatur coinen de natura Solis , fcd (u&cit decur

5RrftBitmr titu

m»dm,

ajfigtuntdi.

Qu^ft.XIX. Amc.TI. fuifScit

qudd eleuctur ab

aliqua ftclla fixa,quz

fic

de nacuraSolis. Sed adhuc alij ailignant diemritaccm cometa4jliitu mndm, ^i)m>przmictcndo,qu6d nuUus cometa fic dc lUtura Solis , caufa cft, quia Sol potius habct conrumetc cxhalattoncs , qiiamip(as conreruare , vc indc gcnerccur coma. Secundo , quia ncc aliquis cometa eft de na-

Lunx

tura

,

patet

,

quia

Luna non habet com-

moucrehumidicatcs vndluofas , cx quibusnatus eft fieri cometa , fcd pocius humidicaces aqueas. £c idco omncs comccx funt de naturis aliorum quinque planetaruni. Vnde de natura Satumi eft vnus cometesaliqualiter nigri coIoris,veIpaleft patux lidi,cum quadiim lucc coniunfla , ifte cometes iilter omniaaftracxquantitatis, lf,& omnes comeccs eft nigri coloris magis ,

&

Caufa certif eft , quia terrxmotus caufaniur CMmfm ptoptet exhalacionem calidara , ficcara , in« clufara in concauitatibus terrx,

qux propter quam htbct cura frigiditate tet-

concrarietatcra ,

rx i intenditur

&

&

fortificatur , concutic latera tcrrx concauitatum,petcndo exitura, cunc ex exicu eius caufacut tctrxmotusi modoterapore

&

appatitionis coractx oporcet multas exhalationes

eleuati.tam intra terram,

Sed concra ventos

:

non

fignac

Ad

hoc rcfpondctur qu6d

Sccundus voca-

eft vald^ horribilis in alpe(Sbu.

xmptrtica. Terciiis teracula. Quartus autem matttU rubea. Et omnes ifti funt tubicundi coloris.

ScA denacura Venecis eft vnus comeces,qui~dicicuc ttubes. Scd de nacura Mcrcurij cft vnus.qui vocatur Dottnna jittafve

^

minor

kitcr alios.

Hxcdeptimo.

comata

ftclla

bcncfieri venti,vcItcrrxmocus,

non

qu6d exhalatio,qux eft

clufa in terra,

fi

coraecx aer

eft

valdc calidus,& ficcus

fecundum fignum

nem

II.

pgmficationes

^

,

caHpe

,

, vc dide idc6 cunc aec ponicuc cxcca

d» Mortt

& Vua.

,

quodnouem,

,

quos vniucrfali-

cum

& ide6 adurit plantas

,

omnis comcca. Primo (ignac ventos, apparet comeca eritvcncoruSiinaxim^ in patcia in qua apparec. Secund^ ,

& (iccitatcm.

Tenio

terrx-

&

firuAuum , terra lurcencium.Quinco inundationes aquarum.Sexcpidimias omnium viuentium c6 mortalicaccs, ftcrilitatem

&

in aere. Secud6.c6tentioncs,rixas,& bella.Odla-

u6 mortem Principum.Non6mutationesrcgionhm. £t dccim6 , variationes legum , & fedacum \ ex quibus apparet qu6d vniuerraliter omtus comcta fignac malum*,& qu6d cometa fignec ifta

,

ptobacur per obferuationes

peitt lunc

omncs

uauecunt in

:

nam

pcxdecelToces noftri>

ifta

cx-

& obfer-

fucrint recentia.

6.

quia cometa ecneratur ex exhalatione calida& ficca,vnAuola tenaci,ide6 tcmpoce,quo appacet cometa, multx exhalationes eleuantur a

giMtmm.

,

&

terra

,

quarum

tenaces

,

vnduofie

,

& fortiores

eleuantur fupcriiis,&ccduntin materiam come-

&

Cmtfm

X.

minus vndtuo(x , cedunc cx , fcd debiliorcs , in raateriam ventorum. Caufaigitur fecundi eft,quia ciim comcta fiac

& ficcx,non nifi tcmporc calido exiftente, &

pec eleuationcm exhalatioiiis calidx poteft genetaii

ucco

\

tum

cunt aere

;

,

ptoptec commixtioncm exhalationis tiim ptopcci calidicatem,

uenit cx patce ccropocis.

qux pro-

,

igitur.

&

alios

Aftrologos.

Ad non

iftuddicoqu6d

fignai inundationcs

dens

,

ftclla

comata de per fe Caujk^.

aquarum

fed pcr acci-

,

,& confequcnccr ad terrxmocum. Nan>

conuta fignat motum tcrrx , vt di^um ad motum tcrix confcquitur inundatio aqux. Caufa fexti eft , quia ftella comata notat ficci- Caufa 6. tates , caliditatcs , vc dit^um eft , idco ceraporcquo comecx apparcnc , iez mutatur de fuis ftella

eft

,

,

-^i^

modo

&

naturalibus difpoficionibus in alias di(pofitiones,

&

ficcitatcm i modo cx tamutationc aeris caufantur mortalitaccs cpidimix. Alia caufa cft,quia tcmpoic,quo fiunt cofcilicct in caliditatcra

&

li

metx,multa exbalatio,tcnax

dammodo

libcis.

Tunc decaufis iftorum fignatotum. Vna caufa ptimi eft, quarc fcilicet fignat ven-

Cmmf» x.fi' tos

&

&terra nafccncia,

ciim fuerit fignumcaliditatis ficcitatis Confcquentia tenct pcr Ptolemxum ,

cet fignac

iuquodannusquo

motum. Quarto

;»t»;3

1

&

QVantum ad Tecundum nota

iignac caliditatcm

nam

exhalationis cura ipfo eft vald^ calidus

&

func eftedus

,

& humido, vc patec

vita confiftic in calido

Contra quintum fignum obiicitut , quiacometa fignat diminutioncs fontium fluminum,

fignatorum,

dccem

io-

&

ficcus,

fiam.

, fit

de cerrxmotu in cxhalatio habeat libetum eft

Alia caufa eft , quia aer proptcr commixcio-

Articvlvs

gmmt lo.tf'

fienura

cxitum a tcrra , tunc fiunt venci , non tcrtamocus. | Caufa quarci eft , quia cerapore jipparicionu Cau/k^>tPj

itt lih.

vcl

,

materia venti

& timendura

locisdifpofitisi fcd

onmis

Cumttfi-

KtOnfU.

fcilicctquod

ita

func venti

nacurales di(pofitiones coptinenccs vicam

Cdmetamm

fi-

gnac vcncos,& tcrrxmotum difiun(fkiu^,fic fcilicct,qu6d tcmporcapparicioniscomctx , vel dc-

eft

Sc

comata fignat OiuOi*. tcrrxmotum. Confe-

mcrx.

& eft albi coloris Sed de nacura Marcis func quaqu6rum primus vocacur vern,

« w* j

extra.

2ucntia tcnec per Ariftocclcm in ijioprimof vbi icitquod tranquillitas cft fignum tciixmotus. Antccedcns apparet pct primura fignatum co-

fi|tcmpore apparicionis

,

quam

obiicicur,quia ftella

igitur

vocacur cottuts nigtr. Sed louis funt duz ftellx comatx , quarum ptima vocacur argentea,Sc habec colocemfpiffi argcnci, &alia vocacur rofeaf

cuor comccx

y

&

&

&

45

& vn<Shiofa,& quo-

vcnenofa admifcetur

aiiri

,

qucra ae-

mod6 dicic Albettus dtfenju & fenfato.nuod citius homo ex iietc infcAo infpirato moritur, quam ex veneno rem

viucntia fupcr tcrram infpirant

.^,

,

».

}

jj,ta hamt auanitanuo

comefto y cuius eau(aeft,quia acr infedhis,& ve- P^ nfiSita» *"""* nenatus, infpiratus a viuentc4mracdiat^ vadic ad cor eius,& Ixfo corde morirur animal.fcd vene-

num non

pcningic ad cor,

nifi

per tianfmutatio-

nam primo rcponitur in ftoraa& digeritur , vcl quodammodo commoue-

nes intcrmcdias.

cho,

tur a calore ftoraachi

,

priufquara pcrucniac ad

coc.

&

Caafaj, Ctufa feptimi eft,quia propcct caliditatem. quo apparenc comecx inciaugeiur choleta in hominibus ; mod6 tatuc ficcicacem cemporis,

&

cholera eft

maxinu

caufa rixadonis

F

3

,

& irx & j

ided

^

Meteororum,

Lib. I.

46

dicit Ptolcmzus in Qutidrifdrtito , «jyod comets tnutat homines ad omnes rcs quz luat facilb motus.Quotl autcm tepore cometa; cbqlera augitutjpatct ex iigno.quia ifto tempote homines plus patiuntur febrcs acutaS , quam quo-

.( i^iPm''

i^c6

>

&

exficcationem , ad qium calefadlionem , fequuncur cffedlus priiis nominaci. riiis

cunque alio tempore. 10. C»h[»

&

uentium fuper terram

Rex puarefieU»

«««/« duimJtiirlneifii.

eft

quoddam

Regis,&

,

didum

vt

fuit

,

%Jtmm Galaxia fit de

& quia

mortcm quod mors Princtpis ma-

viucns

Principis,fed

,

fignat igiiur

quam aliorum,ide6 potius dictiur fiquam aiiorumalterius, Alia caufa eft, quia didum eft quod ftclla coma&rixas, & bella*) modd ca (ignac concentiones gjj notatur

,

cft,quia Principes magisdclicate juuriuntur

aliis,

RoV (^

_ _ folum

.

igitur,

CMufr 9.

&

C»Hfr

10.

igitur,&c. Caufa dccimi

cft ,

qaia pcr fteliam comatam

quodammodo mutantur homines ad

ris

alicer

Ifta igirur

credendum

funt

tlia,

quz

,

vel aliter

friaeifMle.

j^

«\»*.:

Ad primam

M

,

& Principes genecaliter,lubet alias {pe-

ad Principes. Ad fecundam. ^H* imprejftones igmu , &c. t, negatur anteccdens, imo alis impremoncs ignilae, fi fint magnae , frequentcr fignant ficcitates, /* ^m**' ventos,& mortcs',& fi unt paruae, func quodamciales

Ady

huiulmodii

Teccio, Gaiaxia eft corpus fimplex nacuralicec

morum circularicer> igitur net confcquentia fit

,

quia

Tminm.

dc natura czii.Tenaturaliter mouentur, eft

fi

de natura eiementari

,

fequitur

citcularis iuerit naturatiter pluribus

corporibus fimpIicibus,quodcft fatfum,vc pacec i.cdli. Minor pacec pec cxperienciam , fciliccc

quod moueatur circulariteri naturaliter apparet

Quano igicur eft

,

quia

poifit

de nacura

fcd quod moueatur moueatur vioicnter

denatura elemenuri; Confequentia tenet, ac

eft

czli. ,

fi

perpctuarL

Gaiaxia non

ancccedens appacet

^iuartum,

quia non appacet qualiter

vnifiirmitcr continue fe iubcret,p6ft cfiec

de na-

cuca eiemeotari.

Oppofitum arguitur per Ariftotelem in

ifto

opf»j^

pcimo. In quzftione prim6 recitandz funt opinioncs de Galaxia. Secund6,ponetur verus modus vode appareat Gaiaxia.

modo difpofitiones. Ad cerciam. Cemttafignat ventettScc. ncgatur

Articvlvs

nec oportet quod vnius figni fic vnum folum fignatum, ficut^, verbi gratia, conccptus communis huic teimino jdntmal eft vnum fignum , tamcn fibi corrcfpondcnt pluconfequentia

cft

quianunquam vifafuic cranfmuca-

motus cius non

ncgatur confcquentia. Primo, quia mors paupetum non notatur ficut mors Principum. Secundo , quia paupcres non itadclicate nutriuntur ficut Phncipcs. Tcrti6 , quia practcr infiuentias gencrales, quas habet ftclia in pauperes

,

quod motus

om-

fubftantia cocporea perpe- *<•«»
m Galaxia.

opinandum.

Ad rationes. MMrgMm.1.

nor apparet cio

ali-

&c. Maior patet, quia de narura clemennon cft aliquod corpus perpetuum. £t mi-

& cum hoc

vniaerfaliter fignat

i.

localiter.

Sccundo , Omnis

ratione calo-

nisfteila comata. Sed de fignis fpiritiuiibus ipfalum non pcrtincc ad iftam fcicnciam , fcd ad Aftrologum iudiciaiem. Haec de fecundo.

oram's

czium Comm^ntaquia nunquam

cua eft de nacura czii:fed Gaiaxia cari

hominibus.

Cauft noni , quia permucaciones cegnorum confequur)t^r ad beiia,& mortaiitates hominum) modd ftelia comata fignat beiia, mortaiitatcs,

nam

,

potentia ad vhi, vt vult

eft in

mucari,quam

ided ab huiufmodi peftilenciis aliis

1

fic

tiranfmutabilis iocali- Arg.frimk, narura czii \ fed Gaiaxia eft

de

ter eft

quod

R.

folum

&

&

patiuncuc

TV

tor S.Aietaph. minor apparec, videmus Galaxiam, nec przdecefibces noftri ccr

faciiiiis

I

iubftantii

huiuimodihigitur, &c. Maior patet, quia

idco funt fubtiliores, quia magis dclicati faciliiis cum ftclla co-r fufceptibiies nouae alterationis, pcrmutationcs acris, mata fignet peftilentias ,

&

natura

cdi ?

%'^^^ mortem Ptincipis

.f|^*f Principes folent -plus incitati aliis hominibus, ideo quamuis in beito plurcs ali) moriantur,magis tamcn notatur mors Principis. Tertia caiifa

XX.

QyjESTTo

Caulaoftaui, quiaftellacomatafignat vniepidcmica omnium viuetfalitcr mortalitates,

%.

I.

,

Opimones de GalaxU

recitantur.

&

QVantum

ca fignata. jtd

Ad quartam,de

4.

Galaxia, ncgatur confequen-

cia,quiaGalaxiaeft dc natura czli,&

^"

non de na-

Ad quintam,

&c. Dico quod ficut cauOi, & ficut fignum. Prim6 , ficuc caufa, quia cometa eft cauia muitarum ficcicatjim , rel ficut cauft

,

&

&

atiarum qualitatum,quz inficiunt aerem, a.et infedus eftcaufa iilorum quz funt di^lapriiis. Similiter ficut fignum, quiafteiia comata cft effcdlus immcdiate confcquenscaufasillorumfi-

cnatorum , quz ii£ki funt feAas tanquam fignum.

,

ided fignat-iftos ef-

Ad iextam dico quod fiue cometa fiat a ftel-

jld f.

,

lis

beneuolis

,

,

ad primum , funC quatuor ofiantiquionuO , vna Phiio-

fiue maIeuoIis,fempcr fignat

lum eo quodnonpoteft ,

& exficcatiooe iccis & eicmentonm) ,

ma-

fieri fioe calefatSkione,

hic iofe-

&

tces

fophi.

Prima opinio

cura eiementari. j.

nioncs

erac,

quod Sol , &

lefaciencia difcurrebanc

aiia aftra ca-

fub itlaparce czii, in iilamparcem combufic

qua appacec Galaxia, & , modo videmus in

cunc

iftis

infecioribus

qudd

quam

priiis.

aduftaapparenc magisclara,& aiba,

Sed contr» , tunc fequeretur quod

totus

Zo-

Ofinie

^'Mftur.

diacus apparcret ficut via ladca. Confequenseft contra experientiam. Probatur confequentia

quia fub Zodiaco difcurrit Soi,& pianetz calefacientes,&pcr confequcns potius deberet comburerc iilam, quam quamcunque aliam.

Secundo

,

quia czlum

non

eft alrerabile tali

aiceracione,vt patec i.c*U.

Aiia opiniofuic,'qu6d Gaiaxia caufatuc ex

ccd

i.

j.

Qusft.XX. Ofini» %.

RifiBitHr.

reBextone radiornm Solis a
quod

cur imago.vel caufance

refirangitur, vel refledi-

imaeincm variato,imago

dcbet apparcte in alio ^tu

(pcciali, ficut patcc

ad

difpofica,ac

diim hoc nugis, vel mintis clarita<. ifta debeceile maioc , vcl minor. Tcrcio, fequitur qu6d non fcnipcr appactt

intenfa, vel remitla,

Galaxiafubiitdcm

cum eleuatio illa elcuata fit iufra orbcni Lunx , caufarcc magnam diucrfttatcm afpctauv. Quatt6 fequitur qiiod in Zodiaco dcbet ap. parcrc Galaxia . quod cft contra «xpcrienriam. Probatur conicquentia

quod omnes

fufficianc eleuare

ftella

habent

lumen dc fuis propriis naturis fed non pofTunt lumen iftud diinictcrc propcer obfufcationem \. Sole.nid aliquid ponatur incer ipfas

modo de no€tt, quando apparec

& Sol^

Galaxiaj aliqua

Solem & aftra. Sed concrahoc obiiciturprimd, quiafempct Sol afpicit omnia aftra czli.fciiicec odlauz fpbzrx ; igicur Galaxia ifta nen caufarur per prxdi&um modum.Confequentia cenec.quia hoc fupparscerrx ponicurinter

ln^gmuur.

ponit fuppodtio

illa.

ccrcx

non

fic

,

criam.plus fufficiunc con-

StA concra hoc obiicirur quia tunc fequitur nu)la pane Zudiaci debcc apparcre Gala,

qu6d

xia : confequctu contra expcricntiam quia in , Geminis 6c Sagitcario interlccat Zodiacum. Patet igitur cx iftis rarionibus' , vna cuin aliis ante oppoficum , qu6d Gabxia non fic de natuct cxli.

£t antecedens apparet.nam

pcrcingic vltra

iiiiit

quam

fumere.

ARtlCVLVS

per demonftrationes Aftrologicas patet <^udd Sol eftmulto maiot quam terra.Similiter patec qudd

vmbra

quia in Zodi;)co

>

plus fufficiunt clcuare,

qua 4pp,\rct Galaxia. Sed cefpondec AriftoccJcs negando confequenciam, quiaquamuis ftcllx in Zodiaco pliis

,

0/llM« }.

qux

ftcllx illius partis, in

& vfque ad iUa aftra.

cft

Prabacur coniequentia

quia

Secund6, quia dc nodbe videmus Galaxiam in aqua fuppofita Galaxix , & tamen tunc non np-

Tertia opinio ponit

Conlequcns

ftcHft cxli.

concra expericnciam.

plurcs ftcllx,

paret qualitec radius Solis poffit rcfrangi ad vi-

47

ab ipfis elettafetur exliaUtie, fircun-

experientiam.

fum noftrum. 4.

ArticII.

II.

yerus modiu qno (^fatet GalaxU

fphxram Mcr-

tucij.

,

fiaimiur,

Qu^rcaopinioeftPhilefophi, qut potiitGar cfle dc nacura clcmentari , pcr nunc toddum.qtiia ftellx illx, ciim apparet Galaxia actraf (iccAm inflam»hunt hDi exhalarionem eaHdara laxiam

&

&

mabtiem, qux po6u intev ftellas illas , vifum noftrum, vel pcr inflammacionem ab ilHs ftellis,

QVamilmaid

videmiis

qudd

hoc pec figniun

rard fiuno coinecx,ed

,

qu6d

quta tn&r

compofirioncm Galaxix , ex qiu comax. Secund^ , quia -vna attrahere cxhalationem , cx qua fiat

pra3jmictp cres fup-

7. Ctlum ifi tr»H^r*m, Prima cft-« qti6d cxlum pft corpus perfpi* cuum , cranlparens , vt patcc ad cxpericnr

&

ctam.

vel pec refiradbionem lamints ipfarum,facitapp4terc tatem claricac«m,- tc

fecuhdum

pofirionts.

Secundafappoiitio «ftjqu^^d perG>icuitas cXt fi pcrlpicuitas cx-

It

eftdiflbrmis. Probatuc,quia

li

cffct

qu6d

vniformis, icquerjesur

partes cxli, i

ceria cedic in

qiiibusicflci£luntur radij Soii;,npi) .fQlumteHe-

pofliinc gcnerari

i^ercnc lucem

ftella fufficit

fa, pifi difformitas pcrfpicuitati$.in pArribi^s

mulcicudo ftellarum,ficut

eft

ipfius

in Galaxia poffunc toc tfxhalaciones excrahere,

nx, namjtalij diftbrmitas, vel

quod fufficienter facit cbritatem Gaiaxix.

ciens

Ter>-

videmus GalaxiamdiiiiQm in duas partcs, 3uarum vna pars cft quafi dupla ad aliam fccottikm magnitudincm , in qua patte maiori fimc ri6,

plures ftellx,& maiores,quod plures

,

non efl
iftx

& maiores maiocem exlulaxionemfu£^-

cau& t quare

lux , vel color

,

ai> aliqiio

;

difparitas

c^

Lu-

fufli-

corpore reflodprur Probacur confc-

& non figura.

quenria, quia videmus.qu6dcorpora vnifprmJa pcrfpiciu, ficuc eft aqua profuada* refledhmc ad

modum tcm

,

fpeculi

fed

non mod6 lucem

cum hoc

figuram

cianc ucrahere.

rienu^im.

Quarc6,quia altter feqtietetuc qaoid detetrainate de Galaxia non pertinerec ad iftum.libruQ|. fed ad librum Cxii, 0c mundi. ConfeqUenQs cft

vbi eftn[iiner pcribicuicas

Tctfialuppofitio eft v|)ieft

,

,

cft

,

vel colo-

vt paret ad expe-

qu6d

,

maiorlpimtudo

,

in partibus caeli,

minor cbritas , 6c

apparcc raaiQfcIaritas.

filfum, vt patet in procefTu libror^Tn.

Pfobatar confequcncia,quia in iibco Cxli &c mundi debcc

Probacur.quia vidcmus in alabaftro quod parces racaB , q^as pcccranfcunt radij Splis, vel iuminis,

dccccminari de partibus cxli.

appatent magisubfcurx,& alix partes opacx, ilbx. Secundd (piftx , iapparent magis clarx patet hoc idcm dc corpore Lunx, nam vbi Luna

Contraiftam opiniorwm arguitur {7iro6,qiiia

non apparec fic

elcuari ab

poffibite iftis

quod

canca exhalatiopof-

infcrioribus concinuc,qu6dfuf-

tantam claricacenov^uanta eftclatitas Galaxie in magnitudine. Secund6,quia fi elfet exhaIacio,cufu: fequereficerec agere,vcl facere

tur

qu6d quandoqUe

claritas eflcc inccnfior,

qtundoque rcmiflfior, quandoque maior , qtunooque minor.Confequcns nunquam fuic expercum, & probacur confequentia * quia fccundum quod ifta infcriora eftenc magis, vci miniis benc

iif-

^ non cft cau-

mcn Solis,& bon figuram

matx

igitur ranta

tfi

, fed etiam figuram. Confcquen$ eftcontra expericntiam , niin L^na rcflcdlit lu-

caDtaciaritas, vet albcdo, iicut albedo ftelix co-,

CHtflB

ftrtmtt

&

&

eft rariorin partibus fuis

y

ibi

vbi eft dcofior apparcc lux

£x

iftis

appatct

apparec macttla,

& curitas.

uuia qu^c apparec

&

Galaxia,

CmrafftnM bus dcnfionbus, nam apparet maior claritas pro- QsUxi»} ceflcxioncm intcnfiopter incorporationcm , ris luminis j mod6 panes cxli, in quibus appatec Gaiaxia , funt denuoccs aliis patt^bus , cuius fiquia pcrfpicuitas cxli cftdifFormis in

fuis parti-

&

gnum cft,quia tbi

cft

imiot molciTudo ihllaroin*) rt)od6

Meteororum,

Lib.I.

48

i-n6tl6 ftcili eft- tloifuJt pars.{iii i6tbi$,

ideo in iftis

dem

c«li.

ne

Sed contra obiicirur,& primo contra primam

ObitHh.

cxlum.eflct peripicuum, fcqucrctur quod in cclipfi Solis lumcn c«li , vcl Solis vcniret ad nos pcrtranfcundo corpus Lupronae confcqucns cll contra expcrientiaro,

fuppofitioncm

quia

,

fi

&

:

baturconfcqucntia, quia radius Solis bcnc poteft pcnctratc corpus pcrlpicuum, Hcut patet de aerc,

aqua,& aliis

Ad iftud

SoUth.

(ivuilibus.

ncg.itur confcquentia,qui3 fpiflitudo,

& magnirudo eorporis

Lunae unpcdit tranfltum

luminis Solis.

Sccundo arguitur contra rationem fccunquii dato hoc , lcquitur quod

9' ObitiHt.

dx ^Lipofirionis

,

corpus Lunae , iino cuiuflibct alterius planetx, quam fit claritas apparcns in eft multo maius iigura nnni ilb claritas cft imago plenilunio Sdlis rcflexa ad corpus Lunae, ficut ad fpeculum, ,

&

,

Sti»ti0.

a fcigiditatc

paitibus potiut; debevcc apparerc cliitius,& albcdo, cpi* vocacut GaUxia , quam in aliis partibus

quia p.utcs cxli reflcctunt lumcn »im6 cura hoc figuram. Ad illud dico quod hoc cft falfum , nam fi ita eflct,

quod cum

fcqucrctur

dcbcat

eclipfari

infcriorem

qu6d ex exhalationc

fupc-

eleuaca debcrct gcncrari tcrra cx conuernoipfius

iii

ccrram a frigiditate

plucrepulu
terrac

,

& fic dcbent

,

qnod extat

contca cxpc-

Tcrtio,aqua pluuialis gcncratur a calido

igi-

,

Ttttium.

non a itigido. Confcquencia ccnecquia idcm non eft cfle^lusconcrariocum. Ecanceccdens ap-

tut

parccquia grando fic a calidicatc , vc paccc frima huitu\ ieitur fi grando congelatur a caiido,mult6 fortius pluuia a calido dcbet congelan. Quarto , idem non eft locus duorura contra- e^uartum. riorum ; fcd mcdia rcgio acris eft locus gcncracionis ignis « igicur non aquz. Maior pacct, quia cunc idcm locus eflct firaul vtriquccontrariorum. Anteccdcns apparct, quia in mcdia regione aijris gcncrantur corufcationcs , ignis defcendcns cum fulmine. Oppoficura vulc Ariftpteles in ifto primo. Offtjitum. In ifta quzftione prim6 videbitur de modo

&

&

caufis pluuix. Sccund6,vidcbiturde a£Cidencibuspluuiz,& cafu ipfarum.

gcneracionis,

aliqua ftclla fuperior

pcr Lunam.vcl aliquara ftcUam

quod

,

ciiis

fcd confcqu^ns cft falfum,quii ta-

',

rationc diccrcm

prius erat ccliplata

,

Articvlvs

quam

Lunae ponatur inter vifum aliqua iplam. Confcqucns eft contra expericntiam. I^robacur confequcntia , quia pars dcnfa Lunz j

I.

pars claritatis

'De modo generationti

&

qiu non apparcc

in

,

vndc apparcac

illa

difFor-

mitas parcium c«li in pcrfpicuitate.Diciturqu6d

de nacura cxli

igitut

;

non

cft

quacrenda

alia

caufa.

quod

,

dico

q^od ilia non

materiam cleuari , quanta rcquiritur ad generationem , Sc concinuationem ftcll«comatac, cft caufa, fcd

Adfecundam confequencia bilis

ab

Ad

iftis

diflicilc cft tantara

,^itiavnaJieUa\,8cc, Negatur

quia canta materia non

,

eft

cleua>

infcrioribus.

tcctiam

cinuliu dicitur,6C£. Aico qilod

ille

hoc proucnit ex

diucrficatc partiuracaeliinpcrf-

picuitate.

quarcam poflcc concedi confcqucns. Adaud^oritatcmpoft oppofitiun* dico quod

non

-coris;

fcilicec

eft

au^oritas. Ariftotelis

,

fcd tranfla-

quio-tantum habctur in antiqua cranfla-

cionc.

exhalaao,& vapot ; deexbalatione,qux imptefllonum ignicarum , di£tum cft fed dc vapore eft (cicndum qu6d vapor

eft maccria ;

quidam fumus

fubcilis, 8c inuifibilis,per c^ir ditacem Solis,& aftrorum calefacicntium>clcua-

eft

cus ab

aqua,& corporibus

hiui)idis,rccinens

cxhalacione cleuantur partcs terrz

,

& qHandp,-

quc vapor eleuatur a cerra,vei corporibus tcrrciiis,e6 qu6d eis admixta cft aiiqua humiditas

cum cali vaporc eleuatur exhalacio ficca. Tunc de modo generacionis pluuiz qu6d gencracuc pct hunc modum, quia

,

S

T

I

dcuatus ab iftis inferioribus vfquc ad mcdiaiTi tegionem aeris,ingtoflatur,& infpiftatut pet.frigidicatcm,& conucrtitut in nubem,quzconucc-

cft

%>im?n aqH4 piuniaiif generetur

medla regwne aeru?

&

',

illa

proptcrdcfedium matcriz, vcl propter dcfo-

ncracut pluuia.

& Ipifla, & Ro

A T V K quod non, quia quodiibcr clementum potius dc^iec gcncrari

X,

in

B

loco fuo nacurali

,

qu^m

extra

;

led

locus na^uralis aquac cft locus.qucm roare occu-

pat

;

Maior patet,quia locus naturamagts conucniens. £c minoc patet pcr

tgirurj&c.

iis eft libi

Ariftotc lcni i ./>»!»;«

Secunium.

Sccundo, pluuia,hoc

fi

cft

in

mcdia rcgionc

acris.

gcncrctur

per conucrfioncra nubis

ifta

Scd fciaidum quod nubes gencrata ex vaporc duplex quzdara eft fubtiUs,& cenui^^ ex

(flum intcnfz frigiditacis.condcnfanris

tn

vltei-

& conuertitur in aqiiam & ,

**'*'

guccatim cadens^vocatut/^/MHitf.

XXI.

o

&

djco §lumtdogt. vapor fraturfttt.

lainnubem pcr vlrcriorem frigeflidionem

Ar^.

hu-

midicaccm corporum.a quibus cleuacar, fed habcns caliditatcm,& leuitatem ab clcuAncc. .Sccund6 fciendum , quod cuth vaporc aquco cicuancur guctulz aquz , qucmadmodutp, cuin

rLus-infpiflacur*

QjTiC

t,

infcttoribus cleiucur duplex fumus,

,

Ad

ilia

iftis

priias

Ad Ratiqnes. Ad primam

Aix.

pluuia.

QVaniiim ad ptimum.fciendum eft,qu6d ab

Tcrtiodubitatitr

to.

e^ caujis

claticas pciiis inccrpoticre-

cur.

eft

,

inaquam

iiJU

Sedalia nubcs

eft

,

nongc-

magis gtofla,

pet frigidicatem conuertitut ia

aqium. Alio

modo

generatur pluuia,quia ficuc vide-

mus qu6dgutculzaquzgcnerantur perrcflexio-

ncm ad coopcrcoriu

ollz efliimanris,

& fimiliccr

aquarofcapcr rcflcxioncm ad laccra vcficx.confimiliter vapor aqucus clcuatusabiftis inferiotibus afccndit quoufque obuict frigiduaci medix rcgionis , a qua ceflc<^lendo propellitur , aqua

&

modo

przdid:o gcnecatut.

£c

i

XXI.

Qu^ft. Et cx

A,

rcddi caula

ifto poteft

quarc in corpo-

,

CurfhUim* ribus animaliimi plus abundat phlcgma tempomagU »bun- tc hycmali , quam aliis tcmporibus. Caufa cft, d*tinhj«me. ^yjj^ f^^j ^ g^ vaporcs afccndcntcs a nutrimcrtto

&

obftrufos k inueniunt poros cutis oppilatos frigiditatc cxtctiori , pcr quos non polluntcxirc, conucrtuntur in vt rcflcduntur ad intciius ,

,

guttx fupeciorcs vclocius cadunt in infccioribus, propccc maiorcm grauiraccm , 5c coniungunt fe guctis inferioribus,& cadunt groflliores. £c quart6 proucnit cx loco genctacionis

alte, ficlit infia

^^ ^^

''^'*

muUiim

intcnfa

qu«

,

fufficiat

medix

acr

rcgionis

ma-

vcl vapor

i

clcuatus fupcrius. Caufa cfficicns cft calor clc-

& frigiditas

ipfum condcnfans, fiuc deorsum propcllcns. Caufa formalis.vcl cft forma aqux.vel formamixtiimpcrfcAi fatis ptopinqui aqux naturx. £t caufa tinalis cft , quia uans vaporcm

,

natura inucnit iftum modum conucnicntiflimuni tctra nafccntia;patct igi-

ad tigandumterram,& tuc

fx

quomodo gcncratur pluuia,& qux funt cius.

vt in media rcgionc propellicur a frigido.

cau-

Et hxc de primo.

& quandoque miniis & hoc quando vapor ,

,

Similiter generacuc

maeis

cum vecsus

Sepcencrionem, quam propc Auftrum,in quibus proptet incenfioncm caloris confumcncis tnate(iam, propter paucicaccm macccix , caco fiunc Eluuix,ficuc in cecca i£gypci

V^cidcntia pluuix

,

fcicndum quod ac-

funt vapor

,

U in

aliis

cegioiU'

Quart6 fcicndum eft dc modo cadendi, qu6d 7. quandoque pluuia cadic dice(fbe ad cercam , £( ^tdiu fM quandoque obliquc.fic hoc ex duobus,vel ex de- t»dtt tit»ti*. larione pubis pcc vcntum \ vcl pcr expulfum vapocis latccalicet a frigidiute medix tegionis. Scd de tempore durationis , fciendura quod Ttmftu tltjm quandoquc nubes conueccicuc coca fimiu in »•'»«»»»• aquam^ SC ciinciit magua inqndatio fupecparcera ccccx , in qiia cadic } & quandoque nubcs conuercicur paulacim in aquam, 8c cum bpc dc,

& tunc miniis ducac pluuia fuper

concinu^ vapoces , nifi afccndanc,& augmencenc nubcin^uia fi fic nubcs augraencccuc , cunc pluuia ducabic longioci ^«u^tt tcmpore. Scxt6 cft fcicndum dc figuca gucculacura, TignrM //»-

II.

De accidentibfu fluuU.

/^ Vantiim ad fccundum

,

us calidis.

eandcm

Articvlvs

color

,

figura,

qu6d

parcera ceccx

ifta

figuca eft fph«;cica

,

cuiu^ duplex eft *"'

auchocem de fphxca, corpus homogencura , 8c quxlibec pacs

Pciraa fccundunk

cauia.

raagnitudo,paruitas guttularum,modus cadcndi,

quia

locus gcncrationis,& tcmpus durationis.

eius nacucaliccc cendic ad confimilem figucara,

De lapotc

fcicndum,qu6d quandoquc pluuia

& quodammodo pinguis &

cft dulcis, vifcofa,

,

&

maximi gcneratut ex vaporc magis acirco, conucnit planctis. Alia eft quodammodo ftipritcndit quandoquc ad amaritudinem , vel ca , talis genctatur ex vapore comialfcdincm ifta pluuia cadit in gutmixto ficco tcrrcftri , ifta

:

&

&

tulis

minoribus, proptcr

tencndam aquam

;

dcfcAum vifcoiitatis ad

&c quamuis pluuia

auxhbec

genecctur ex vaporc flcco tcrreftri,c6

quodqux-

libetrcftringitfluxum ventris,tamen

illa

qux

fic

cft ftiptica

,

habct plus dc

pluuia,

terccftri fibi

commixto. Sccund6 fcicndum , qu6d color pluuix, vt in pluribuSjcft ficut aqux , tamcn quandoquc cadic altccius coloris,vc rubicundi s quandoque ladlei, quandoque fanguinei, & quandoque cadic quafi lana,vel fpongia, cft difticilc

&

ifta

dare caufam

funt mirabilia,& deiftis :

camen caufa rubedinis exhalacionis

poccft efle foctis aduftio

pluuix

aqux habcbic

expericnciarum

inconfueca ptoporcio quali"

ucum prtmarum,quam diflicile eft

afligiurc.

Terci6 fciendum cft de diucrficacc pluuix, fccundiim grofficiem,& pacuitaccm nam diuctfitas illa poteft pcoucnitc ex parte matetix , quia vniiuofa tunc cadunt fi matciia fit icnax ,

fub qua ces nacucolis

e6qu6d fub

u

&

maiorcs

,

quam

,

fi

pluuix

cflcc

admixtum

tcrrcftrc , idc6 eft qu6d guttx difiiciliixs diuiduntur rationcvifcofitatis. Secund6, proue-

liccum

nic per agcns, fiue

cx parcc eius

,

nam cum

dum coiidcnUns fucrit fortificatum,&

frigi-

intcnlum

propteccontrarium ciccundans pet anciperiftafin,

Scmofcr.

lom.llL

,

eft

figura

diuciiis poccft confecuari»

uli figura vircus eius cft ma^is vni-

&

gcando decccmiqu6d ros, figucam fpbxricam i mod6 ciim quxlibcc res appecac fe permanere , pptiiis dcccrrainac fibi figuram fphxricara. Tettia cauia cft fecunditm Albeccum , quia ,

ide6 vidcmus

nanc

fibi

quamuis aqua pluuialis genececuc altecius figucx , quam (phxcicx , camen genecau defcendic, citubando , in rali volutiouc covoluendo. cimdatuc- £c fic parcc de accidcntibus ipfius. Ad tationcs. Ad piimara,dica qu6d noo opoctetqu6d clcmcntum genccetuc in fuo loco naturali, nara vidcmus ignem genecaci in iccra , ai!:re,& acrcm inaliis elcraentis.

&

&

&

Ad ('«

feciradara

ttuic

.,

rfrrifi», negatiu:

ucrci in

txhtd^uio cttimmerttitr

'• •''•'-^f'**. tf*'***^**'

^

»•

confcqucntia, ira6 debec con-

ignem pccexhalacioncm raodo

,

quo di-

Auracft.

Ad cecciara

:

guKX

fphxricicacem.

Alia caufa cft,quia figura fphxcica

commixcx in vaporc aquofo. Scd caufx aliarum eft

eft

inquancum poceft , fcd coca aqua eft fphxcica,vc pcobat idem .auchor,de cranfeuncibus in naui , k licore,&c. £x quo fequicur,qu6d firailicer.gucu

&

f.

}

in vna pacce ccri.x,quam in alia.magis

fectuc a vento,

Vintrjittu.

acris

mcdiam

&

patcnt caufjc pluui«jnam caufa

tcrialis vcl eft

Ctltr.

e6

Ucm , fcicndum , quod non foliim gcnerarur pluuiacx vaporc aquofo cleuato fupcriiis , imo tamcn potcft gcncrari cx acic mcdix regionis, fi

tct i.dt Generatioru.

Pluttujafr.

,

qu6d quandoque cadit, & gcnccatur magis alti,

>/«-

y.

49

qu^m quindo&igidum

,

non fuerit fortihcatum a conctjrio circundante. Tetti6,pcouenit ex motu locali,nam quandoquc

&

iplum condcnfarc , & caufa eft , quia quodlibct clcmcntumcft tranfmutabilc in reliquum,vtpa-

»14.

cuftccadunc grofllotes

phlegma.

frigiditas fucrit

CMufA

Artic. 1 1

in

,

«•«

«/? lociu ,

&c. Ncgacuc , imo -^

eodera loco pofllinc genecari

Ad

fuccefliiuc.

, concedo qu6d pluuia gcnerarur ranquam a caufa mcdiaca, e6 qudd caiidum eleuac vapocem, ex quo pluuiagenetacuc,

quartara

a calido

,

fedimmcdiacc gcncratur a rrigido,vel frigiditace per conucrfioncm vaporis clcuaci in aqium. Ec fic finis

quxftionis.

G

Qv^

^

!•

4*

Lib.

50

Meteororum,

I.

I

magna multitudine vfquc ad mcdiam regionem acris ibidcm condeniatur per frigidicatcm medix rcgionis & priiis congclatur quam con-

in

,

,

XXII.

ClYALSTlO

,

Vfmm omms im^repones aquea fint eiufdem

fpecm jpc-

Tcrtio

quod non, quia ifta funt diuctfarum fpecierum , quorum loca,

& tempora

fua generationis funt ditcmporagcnerationis funt diuerfa iigiturj&c Maior fed imprcffionum aquearum loca

fiatet, quia poftquaffl

vnum

&

gcneratur in aliquo

oco,&aliquo tcniporc, reliquum non eftnatum gencrarf in codeni

Et mtnor appacet militer nix ;

fed

igitur ifta differunt fpecificc.

quia ros

,

grando

s

^

pluuia

fed nix & pruma in hyemc & pluuia fiunt in mcdia regiotie ac-

fiunt in xftaic

ris

•,

,

;

i

grando,&

ros

,

6c pcuina fiunt infca

fi-

me-

Secundo

,

ifta

qux habenc complexiones na-

Tectio

ifta

,

;

fcd

quae fiunc ab agcntibus diuerfis, propinquis diuerfis diffcrunt fpe-

impcemones aquez funt huiufmodi; fuecit

vnum,

ic matccia vna,fcquicuc
&

&

,

deirfHmflf^..

gnum clt,qu6d in

montibus altispriiis ningit montis. £t cx hoc poteft ceddi caufa , quace in aliquibus montibus nix eft quafi petpctua , vel faltcm longo tcmpoce durac : caufa eft , quia ibi aliquo cemporc ccin cacuiTiinc

iftis

& pcopccc defcdum calocis diflblucn-

,

longo cempore durac non cocrupta,&

cis

ui».

quam in pcde

,

quibus coiiucniunt nix

fic

pa-

& pluuia.

tit

tia

,

Et probatur confequenprobar Atiftotelcs 4c grandine tn iflo quia non vidctur quare nix poffic dc-

ficut

prttju

,

fcendere in tanta diftantia

,

quin partes angula-

res dcponetcntur per confricationem

confequens dcbec rotundati. retur

quod mmquani

cum

cadcret nix nifi

differuni fpecie,quorum effeftuJ

naturales fpecificddiftinguuntur

num 6cc.

*,

fedimpreffio-

aquearum tScfkus diftinguunrur ; igitur, Maior patet, quia ab iis qus func conumilis

uia.

fcquecccuc

,

qu6d

quia impreffiones aqucs habcnt diuccfas dcfiniciones igicuc func diuerfacum fpe,

:

ciecum. Tenet confequencia,nam dcfinitio dicit effentiam , Scc. ideo alia 8c alia definitiQ dicic

& aliam effenctam.

Ec ancecedens apparec

quin aliqua:

in

Ad ifta

&

ad primum ncgatur confcqucnvalde leuis in comparatione ad alias impreffiones aqueas,& ide6 cafus ciusdeor' ,

,

quia nix

Tertis.

valdd lentus

eft

motus

ipfius

nam

,

non oportet

Ad fccundum

1.

propter tatditatcm

patc^s angulares ipfius

ad aiircm.

eodcm modo qu6d Ai\ qu6d ncc mobile nec me-

dicirur

,

motus eft ita lentus , dium calcfit cx tali motu.

Ad

RtJ^.aJ

eft

refecari perconfricationem

generari.

,

incenfum , qu6d prii^s debet vapot congelari, quskm conucrtatur inaquam.

fum

aliam

defcendece

aquam. media rcgione non gcnecaretuc pluuia, quia fempec eft ibi fcigus ica

Et minor apparet,nam cx rore pcr incorporatiogcneratur margatita,qu<eex niue,vel grandine maxima non pof-

Quinto

,

poffit a tanta diftancia

tia

fit

SecM»dm.

plu-

bacur confequentia

fpeciei natt func confimiles effe<^us prouenirc.

ncm ipfius intra rcftas conchz

per

Confequens concra cxperientiam & pro; quia non vidctur qu6d nix

Terti6 illa

&

,

Secund6 , fcquc-

trario.

Quarto,

t.

contta experientiam.

pacces eius liquefianc,& conuectantuc in

fiiMrMMi.

tcrtium

,

dico

,

quod nunquam

in

media Ad\.

tcgionc actis gcneratur plunia , nifi vapot , cx quo gcneietur , prius conucrtatur in niucm ,

&

in textu.

Oppofitum arguitur pec Ariftotclem, qui vult quod omnia iftaidemfint. In ifta quatftionc primd dicendum cft dcniue, modo gcnccationis cius. Secundd , dicccur de rorc.

&

Articvlvs IDe niue ,

qu6d

QVantiim

nix

ncat nix

ifta

cadens deorfum vfquc ad nos ma-

ccquitituc intenfa frigiditas congelans

,

vaporem

,

&

priufquam conucrtatut in aquam , per totum medium , quo nix

fufficicBS frigiditas

debct defccndere quefaciat niuem.

,

ita

qu6d

calor medij

non li-

Tunc dc differentiis niuis & pluui# , dico 4' quod differunc prim6 quoad cempus fuae gc- Six ^flU' ,

I.

nccacionis

^ modo generdtion^

eitu.

ad primum dicendum

eft

quod

nix gcncratur pcr iftum modum , quia vaporgroffus pcc calorcro Solis cleuacus fuperius

,

quia nix folum genecatuc in hycmc, ui»

differ$mt

fcd pluuia indifferencec in diuecfis parcibus anni. quoitd ttmCaufa cft , quia nix non dcfccndit ad nos , nifi fU4. fuerit

CtHtrMtit

,

macecia diuecfifipcr confcqucns fi agens cantucdiuerms habcbicuc effodlus. Ec minorpatet,quiaros 9c pruina fiunt i &igido lemiflb , ic pluuia fiunc e con^ ex materia fubtili ; fed nix

&

X,

primo conuertitur

in niuem,& poft- friingtner»inueniens caliditacem infe- tur nix tx nuhe fjffir rioris rcgionis liqucfcit,& cadit pluuia ; cuius ll-

quac

,

Scd contraobiicitur , pfiin6 , quia fi nix fuein mcdia rcgione aeris, Icqucretur quodfemOhitSh pcr caderet in figura rotunda. Confcquens cft

tgituc&c.Miior patct,quia fi agcns

OfptJttHm.

nube

ca cadens deorfum

aquex funt huiufniodi ; igitur, &c. Maior patec, quia in corporibus homogcneis diuerfitas complexionis arguit diuerfitatem fpccificam. Etpatec mtnoc, quia pluuia eft humida &c frigida , cos calidus & humidus,& nix frigida & ficca.

cifice

^intum.

&

,

tet in

& ex materiis

mgrgMritt,

fit afrigido vaporem conconueniunc in loco gcncrationis , nam vtraquc fit in mcdia rcgionc acris. Pcr hoc differunt a rorc , grandine , pruina. Quim6 conueniunt quia vtraque fit ex eadem ,

cucales diuerfas diffctuntfpccic>fcdimpreffioncj

Tftmm.

Gtiuratio

prius conuerterctur in

quia vtraquc

,

dcnfantc. Quatto

cidicnix

diara regionem.

UtiaUmm.

fi

multitudine. Secundo, conucniunc , quia vtrafit acalorceleiunte iftum groflum vaporem.

RoviTYR :

&

,

aquam , tunc eflScerctut pluuia. Ex quo patct quod nix & pluuia conucniunt,prim6, c6 quod vtraquc fit cx vaporc gtolfo , cleuato in magna quc

cialtfitmA?

uerfa

aquam

ucrtatur in

continua

ftigiditas

a terra vfque ad

diam rcgionem ; mod6 talis frigiditas fufficicns , non potcft concinuati , nifi me.

,

mc-

(alccm

in hyc-

Sccun

QLi^ftXXII. ArticII A

mti$ /«•

turstitnk.

modo generationis,quia gcneratur pcr congclationem vaporis , fed pluuia perconuerfioncm vaporis in aquam. Secun<}d difrcnint in

iiix

Tertid diffcrunt in calore

1» ttlmr:

colorcffl

alba

:

aqux, {altem vt

quia plunia habec

.

in pluribus. fed nix eft

cuius caufa eft duplcx, primd

,

quia

quodamraodo

,

& difpofi-

maceria tranfparcnte

fit

ex

&

talis debet apparcre alba. Alia ad lucem , caufa quia fingiditas valde intenla agcns in maceriam huiUidam , fupra quam totaliter obtiner,

ta

,

vcl faltcm pro roaiori panc

nata

.

eft

albcfacerci

idc6 videmus quod in partibus Scptentcionalibus corpora animalium funt magis alba , quam in partibus meridionalibus

oe

qucm Infgur».

-,

modoin

ni uis frigiditas cft valdc intcnfa

agit eft

gencrario-

& vapor in

humidus.

ficut lana

,

y

in figura

qaia pluuia

\ fed aqua aquam,ide6 miniubene potcft appacere augmentatio per pluuiam, quam pet: niuem. Ad fccundum , concedo qu6d pluuid ptrpe" Adx.

tilatur,non continud,fed difconrinu^^ &^ftadif-

magna

,

ftium,quz

&

qu6d non diftrrunt fpccic , pcobatur qiua: non Ulud quod eft dc natuta aeris difFert ab eo, quod cft de nacura aquc fcd nix eft dc natura

dici

,

i

aeris,& pluuia de nattu-aaqux

i

igitur,

&c. Ma-

quia acr non fpecific^ difFcrc ab;iqua. Ec rainor pace.c , quia nix cft Vapor congelatusi ,

inodo vapor congclacus non Taporc non congelato, quia

difFcrc

fpecificc

fola congeiatio

a

non

; modo vapor non congelade natura aeris. Concra ifta obiicitur,prim6 concra hoc,quod dicitur quod nix eft ficca magis quaro pluui;^. quia videmus ad cxpericntiara qudd aquz magis augmentacur poft cafum niuis, quam poft cafum (duuiz,quod non eflec , nifi nix cfTcc magis hamida. Tcncc confcquencia , quia aquanon augmentatur nifi mediancc humido. Secundo contra hoc , quod dicebatuc , qa6d terra madefajdla raagis diraonitur ad generarionem pluuiz , quia tunc fcquerptur quod pluuia dcbcrct perpetuari concinue:confcqucns eft con-

diuerfificac fpecicra

tus eft

tf.

ohiiSit fri-

**'

SHtmds.

tra cxpericntiam

:

& pa^ec confequcntia,ex quo

roadefada magis difponicurad pluuiaro» quani non madcfatfU.

terra

Ttrtis.

Tcni6,fi nix efFcc dc naturaiiitis

quod pcoptcr folam adioncm

,

fcquerecur

caloris in ai:rcnl

poftct cx aerc gcncrari aqua.Confequens falfum,

aaiaaquanoo generatur cx aere,nifi pcrcondenurioncm , mod6 calor potitks habcc rarefacerc,

lU§.Mdi.

cx qubn condcnfarc,& patec confequenua,qui£ •iue pet folam adioncm caloris gencracur aqua. Ad ifb. Ad primum , dico quod augmencacip aquarum pcc niucs non ptoucnit ex maiori humiditatc niuis quam pluuiz.fed proucnitex hoc« Sctti oper.

inuiccm fucccdunt,a quilMls

tiatae

qu6d per folara adlioncm Calorispoaquam fed de aere porov vel propinquo adaifcem puram noneftpofEbi-

licacibus, tcft

le.

conuerri in

Hoc dc

-,

priroo.

Articvlvs

Quintd difFerunt,quia nix eft firigida & ficca, & pluuia efl frigida & humida. Caufa primi eft,

ior patec

fibi

funt proucnire niufcs,vcl piuuiz. Ad tcrrium, conccdicur qu6dacr, vclahquid ^<'j« de natura aeris,poceft aliquando difponi iii qUa-

fecundum figu-

&

#"**•

quandoque cft parua , quandoqutf fccundum conftellarionem fupraczie-

cohtinuitas

& rcddere caufaro cius

quia priufquam vapor fit perfe^^ humcfad^us, cx quonixgencratur.congclatur. /» cmmm»'Scxt6 diffcrunt in continuatione, quia fcpiib tit»*. conrinuantur fibi inuicem cafus pluuisc , quim cafus niuis. Caufa eft , quia terra madcfada per pluuiam magis difpofita eft ad gcnerationcm ;>luuiz, ab illa tcrra plures vapores elcuanturv ed vt in pluribus poft cafum niuis nix congelatur,& prohibecur afccnfu&vaporis ex talicongelacione , idco cerra minus difponitur ad generationem niuis , pet confequens pluuia diucurmoccftniue. Seprimd refpondendo' ad quxfitum , potefl Kix &piM-

M« difuunt

cumaIo,&

pluuialis pauiacim incrac

oporcec recurrere ad influenriam czli. r^

quafi fimul liquefiunc in

fed n'X cadit quodam<-

vcl aliquories

ram quorundam florum,

,

,

quodammodo cepenc^ incranc aquam

facis

Quarto, quia difFcrunt cadit in figura fphxrica

modo

,

quia niues

51

Tm. ///.

T)e genetatlone roru

,

ir.

^ de eiw

accidenttbtUi

QVancuro ad fecundum generatur.ex yaporc rbris inccc matccias

,

fciendum qu6d cos

fubriii..

Vndpnucnia

7* K«/ vndtj

oftioium irapceffionQ aquea- 1**"**"^'

rura eft maceria magis fubcilis.cuius fignam

eft,

quia proptcr

fui fubtiiitatcm facilius refoiuituc

calorc Solis.

Secundum fignum

i

cft,quia propces

fubcilicacem rorisex i^fo genecarur lapis prerio-

quz

fus,vc margarita,

ex

caroen oottpoccftgeneraci

irapredionibus.

aliis

Secund6 fcieodUm de nu:>do g
Vndc dc

die per calorem Solis

eleaancut .tiJcsir v«>dc^ fubtiles.naxitn^

cafum

"^**'*

anci; c>c-

uipecucniencefcigidiuceod^ condeofaocur>.& coniieccuncur in aqnaoa infci mediam cegioncro accis faris prope terram , qui Solis»qui

-^»1

»^

aquam cadunc per parces ad terram , quz pattes iofenubileir generantur,& congrcgantur fuper hetbas, £m> vapores

fic

conuerfi ip

infenfibiles

&

ciunt guttulas fcnubilcs.

*• Tunc de accidencibus coris : priro6 enim acddicqu6d cos non vidctur caderc fupcr pulucreS .**'!' ***** •**"*• cerrz, vcl fupca cpgulas,nifi rar6. Caofa eft,quia in cei vericacc ibi cadic cos, ficuc in

aliis

pactihus,

camcn parces infcnfibiles iftius roris, ficuc tfonolnuc cadunc , fic conrinu^ deficcancuc ^ ficcitace paluecis, &cegularum. Secuod6 coociogic qa6d cos ooo fit ccmpore nebalofo : caufa eft, quia propcec grofiidcinnebularum,prohibnUc vapor , ica fubrilis ficuccos, clcuari.

Tecci6 , concingic qudd ros iu)n fic cempore vencofo, caufa eft, quia outeciaroris propcecfui fubrilitatem diffoluituc i vcnto.

Quan6,accidic qu6d cos non fic temporc hjremis meido , quia cimc vapor ifle vcl prohibctuc oe pbfuc eleuari , vel prius congciacur , quam conucrtatuc in aquam.

Quint6, nec cos fic ccmpocc nimis calido,quia tancpropccc imcnfioncm caloris materia confuoiitur.Fx quopacet quod ros 000 fit oifi tcrapotibus,& locis tcmpcratis,claris,& traoquiilit, hoc accidicquia cos cft fignum fecenitatis

j

caufa eft»

quia io geoerariooe cocis eleuanciu vapocesXub* tiies , ooQ vapoccs gcofli , qui fuoc nutetk

&

pluuiaruin.

G

X

Sdtd^

'

Lib.I.

5^

Meteororum,

Scxto accidit quod ros habct quandam dulcedinem, quafi mcUis, fibi admixtam. Caufaeft proptec digcftionem aliCuius tetreftris cum aqua loris

i

& quod quandoque talc tcrrcftrc mifcca-

tur rori

,

paiet pcr fignum

;

quia

quandoque

vi-

dcmus per berbas illud lerrcftre ad modum farinx albsc puluerizat» , & quandoquc ad modum

Oppofitum arguituc per AriftoCelem

In ifta quacftionc primo. videndum eft de prui-

& modo gcncrationis cius

na

,

eft

de

aliis

& grandinc & iftafiuntex ,

,

eadem materiapropinqua,& ab agente confiminiue& li. Sccundo.datoquod difFcit fpecificci

Ad»rg»m.x frineifsU.

pruina , probatur ficut primo de pluuia. Et hoc de fecundo. Ad rationcs. Ad primam,potcft negari maior,

&

quia diucrfitas gcncrationis fccundum locum tempus potcfl piouenire ex diueifitatc matcrix

I.

^ modo generationu

T>e ^rutna

Sed de diffcrcntia roris ad alias impreffiones omn^s aqucas , poteft dici quod ros eft ejufdem fpeciei cutn pluuia

Articvlvs

qu?

funt accidentia eius.

,

bitut de quaeuto.

puttcfiunt interius. Pa-

tet igitur quis eft modus gcncrationis roris,&

Offefit,

namprius vifum impLcffionibus aqueis. Sccundo vide-

rocUis conglutinati vapori fubtiliori rcfoluto : Sc fccundum Alberturo,taUs ros intctficit hcrbas,&

omncsexedcomcdcntes

in ifto

primo.

eiui.

QVantum ad primum, fciendum quod pruina generatur ex vapote modico, & fubtiU, eleuato per calorem in infeciorem partero regio-

*• '"««*• "»«»««

^

vapor priufquam nt fufficicntec , qui congelatus cadit fehumefa(ftus, congelatur , nis aeris

&

cundum partes

& pruina conucniunc

ros

nerantur

modico

,

&

Ex quo patet qu6d

infenfibilcs.

, in qua gcquia vcrumque gcneratur ex vaporc tubtili. Secundo conueniunt in loco

fecundiim groflum,

& lcue,& diuerfitatc agentis

fuz genctationis

fccundum inienfura do ad alias.

& remiftum. Et eodem rao-

iufcriori regione aecis.

,

in maceria

eum rtrt.

quia vtrumque generatur in

Tertio conueniunt in

tam ros, quam pruina cadic fccundiim pattes infenfibilcs. Quarto conue-

modo

cadendi, quia

,

niunt in aliquibus qualitatibus tempotis

vttumque

QiiESTIO

XXIII.

r^ndo magis deheatji Viriitm gr^ndo deheatfieri quantj. j^utnmno, Autnmno, quams Vere,(^ 3^

hyeme^^ Aftace? I.

Jbj.frimi,

Sumdum.

-R o V T V K qudd fton , quiiJgrando' modo dcbet fieri,igitur tion p6cius vho tcropore , quiLm alio. Confequentia nota eft. £t antecedens probacur , quia vel vapor prius conuertitur in aquam , cx quo gcnerlatur grando, qilam congclatur , vel h concrari6:fi pcius congelecur cuncfic nix,& per con(equens non grando. S\ priiis conuertatur tn aquam , fequituc quod aqua ifta defcendct deorrum,nec cxpedlat vlterius donec congeletuo Secund^a^ia grandofit ^ frigitate intemperata : ergo non fit ccmporibas temperatis , qu£ func Vcr , Autumnus. Confequentia teneti quia temporc cemperato non eft aliqUa qualitas intempcrata , quia dato qu6d fic , iam eftet tempus temperatuai. Ecantccedens apparetper Ariftotclem in textu , & pcr Albettum, qui voluit quod grando fiat ex exccHenti frigiditate. Tertio , quia grando fit ab excellenti frigtdo} vel 4 frigido remiftb j fi ab excellenti , ciim in hycmc fit frigiditas magis cxcellens , fequerctur qu6d in hyeme potius debcret generari grando, quimahis temporibus ; fi i frigido debiU , cunc illud non fufficiet congrcgare vaporem conuerfuro in aquaro, &.pcr coniequens non gcnerabitur grando. QuartOjfi illo tempore dcbet crando generari, nullo

&

Ttrtium.

fymtim.

& faepius

,

in

quo

«ft intcnfiot frigidicas

caufata

fit

litate.

Sed

differunt

,

primo

quia ros ingrofTatur \

,

Sccun-

debiliori frigido,& pruina ao intenfioii

do difFcrunt,quia pruina

fit

tempore

frigido, fed

), Difftrt

i

rt-

''*•

ros in tempotc caUdo, vel faltcm tempcrato tcn-

dente ad caliditatem. Tcrtio differunt in modo gcncrationis , quia materia pruinae prius congcIatur,<]uiro conuertatur in aqitam , fcd econtra cft

dc materia

coris.

Quart6,difFcrunt in colorc,

& pluuia,& cadem eft caufa & niuis. Quint^ difFerunt,quia ferenitatis & pruina eft fignum

qucmadmodum nix albedinis pruinz ros eft

fignum

,

futurae pluuiae.

Caula potcft efle , quia ad gcncrationem pluconcurrunt duo , vt didlum eft,fcilicet multitudo vaporis fupra tctram,& intenfio catotis ad illum clcuandum ; modo cum tos fiat temporc calido, fignum cft quod non eft defcdtus caloris

uiae

fufficientis elcuatc

fiacpluuia

quo

,

oportet

& cum

cunc

non

vapores

,

quod

defcdus vaporis,ex

fit

pluuia deberet generari

;

modd

defedtus

ex quo pluuia nata eft generari, cft fignum ferenitatis ; fed quiapruinafittcinpore ftigido , in quo eft abundantia vaporis groffi, ided cum tunc non fiat pluuia, fignum cft qiiod vaporis groffi

,

ereuarc iftos va-

eft dcfciftus caloris fuificientis

&

quia calor tunc eleuat vaporcs porcs groflos , fubtiles , a quibus generatur pruina . fignum cft

&

cum quodcalor incipit rortificari , & intendi non poffit tantum intendi , vt fufficiat yapores ;

confuroece proptier frigiditatem temporis ipfos tunc fufficit tio vaporis fine

,

ideo

commoucre mod6 commoj

confumptione

caufa pluuiz,

cft

& ideo pruina eft fignum pluuis fututz. Sedcontraifta obiicitur,quia dicebatur

ros,&pruina conueniunt co quod vtrumquc

pct antiperiftafin i calorc circumftante \ fed hoc eft in zflatc \ igitur in zftate magis debct ficri

nis

grando quam Vcrcvel Autumno. Maior patet ex modo gcnerationis grandinis. Etminor patet, quia in aeftatc eft maior calor circumflans nubem aquofam.

feriori regionc aeris

,

quia

,

ccmpotc fcreno exiftente tranquil-

,

fit

aeris;fed contra arguitur,

gcneratio roris

fequens

eft

qudd

in loco fuae gencratio-

in infcriori regionc

quod ros non

fic

in in-

qu6d noh impcdiretur pcr nubcs con;

quia

fi

fic,fequerctur

:

£t probatuc media regione

contra cxpericntiam.

confcquentia

,

quia nubcs func in

acris.

4-

oHtait

u

XXIII. llrtEI

Qu^ft. teru,& roi p«t tegeneratur

nem

mediam rcgionon poteft impcditi

citra

igituc gcnetaiio rotis

\

k nube. Secun<16,(iro$ generaretur in inferiori regio-

SttM»d».

neailris

non in vfque ad mediam

velhoceiret hyeme.vel cftate

,

hyeme quia ,

totus aec a terra

>

regionem eft continu^ frigidus per hyemcm , Sc per confequens vapor ifte priiu congelaretur, quam conuertetctur in aqnam. Ncc in zftate, quia tutK proptec calorem difrolacrctur materia i 8c ide6 dicit Ariftotelcs qu6d ros non Ht tcmpore nimis calido mod6 intcr cxtera tempora xftas eft tempus calidiftimum. :

Tertio.quiaros gcncratut altius

T*rti0.

quam

pluuia,

ide6 ros non gcncratutin infcriori rcgione

acris.

Confequentia tenct , {quia pluuia gcncratur in mcdia rcgioneaecis,vt priiis dicebaiur. Et antccedens probatur , quia illud altius afccndit , feu generatur

,

cum fubtilitate flusrts»

fubtilior cft

,

caufa motus furfuro

eft

\

dc natura aeris , ciim fit calidus 8c humidus, fecundum Albcrtum. Et pluuiadcnaturaaqux.ciim fit frigida,& humida. §luint».

eft

Qutnt6,dicit Albettus fnper

$fio

pritno

i

quod

iftud

dubium , dico prim6 quod ,

ros

non

nf f«t*ft poteft generari in fupcriori rcgionc aiiris. Progntrnri im batur , quia vbi matcria roris non poceft pertintLis

Jfitfmtri rt'

^nu

turit.

gere

non

,

ibi

non

porcft generari

:

fcd materia roris

potcft pcriingerc ad fuperiorem

acris.

Maior

patct

,

principio materiali. ceria ifta

cum Ht

quia

nil

regionem

gdncratut fupcr fuo

Et minor apparet,quia ma-

fubtilis,prius ingroflarccur a fri-

giditatc mediat rcgionis

,

quam

pettranfiret

,

&

iicrato repellcretur dcorfuro.

Secundd tud calida

,

confequcntia,quia immc-

diatum principium roris cfTedliuum cft firigiditas condcnfans vaporcm fubtilcm. Etantcccdcns apparct cx

ifto

quam

,

conucctccetuc in aliquod ducum, fiuc mare-

riamducam,vt glacicm tcQuem,aut pruinam'ducaro. Secund6,n gencraretur in mcdia regionc, (equcretiu: qiiod cadcret fecundum guttas fendEt probatur confequcntia , quia defccnden-

io dc loco tam alco ,guttz pcr rooturo dbi

inui-

riori

qudd

ros gcneratur ininfe-

rcgionc ai:ris,cuius ngnuro,quia fuper raon-

ces altos

& pro-

aquam,

Ad

Hcut

&c. Ncgatur maior. quia a4 de nacura acris , in hoc quod eft humidus , tamcn veraciccr eft aqua,

quartaro,y7c»
quamuis cdidiu

res

non cadit tos.

& & pluuia.

Articvlvs

II,

T)e grandine.

QVantiim ad

fccundum de grandine, viden-

dum eft dc loco generationis grandinis roatcria

de roodo generationis

,

,

&

,

y,

de

dc figura

ipiius.

Dc loco, dico quod

duplex

poccft gcnerari grando.

que gencracur iir

calore

eft

Primd

locus

,

quo Grmio

in

quando-

eniro

in roedia rcgione aeris

,

luperiib

gencracio pluuiz. Caufa eft

,

quia va-

quo generatur grando

por, cx

vii

g*ntrttHr.

cleuatur ex forti

,

idcd alte potcft afcendere furfum.

£t quodibi gcncrccur grando , innuic Albenus , poceft elici cx anriqua tranflationc. Altcr eft la,

&

cus generationis grandinis,

rcgio

fciticet infcrior

quando vapor groftus, qui eft materia grandinis propellitur a frigidiiate mediz rcgionis vfqufe dcorsum & ibidcro propter circumacris

,

fcd

,

ftanciam caloris,& per antiperiftadn congclatur,

quod

fecundo,puta

gnum

(zpius generatur grando in loco

in infcciori ccgionc aecis

:

cuius d-

quod in montibus altis non quod non e(Iet (i grando fiecet

priroo

eft

,

grando , roultum alt^ a nobis Sccundd,quia in cafu gcandinis audimus fonum fadum in nubc , cx qua gcando gcneratiu:, non cftec,fi nubes illa ciTec cadit

,

multum

n^*»'»

rcroota.

Tcrtid

mulr^m

,

quia in pluribus cadunt gtandincs angulates non pcrfecfl^ fpbzricz , ,

&

,

iftx

cadcrcnt deioco

alco.

Sccundo , fcicndum dc roodo gencrartonis. Dico qu6d quando gcncracur in mcdia rcgionc aeris,non gcneratut inimediat^ pcr ancip^ifta(in,

fed quia qudd locus

illc

pter aniiperifta(in,ided racilitcr

multum

vaporcm

in

eft frigidus

pro-

vaporem elcuatum in ipfo

congelat frigidum

cohucrric

prius tum quam congclccur,

illius loci

aquaro

,

,

calcfadba facilius przcdgelantur,vt patet

dc aqua

calefadba,quz cicius congclatur quim aqua da.

Tunc ad inftantias. Ad priroam, y«fMir«r tfMod nubts fuperior , &c. Ncgatur confequcntia , quia

iftti

firigi-

Scd in inferiori rcgionc aeris gcncratut pec moduro, quia ex vaporibus elcuatis fuperi^s

congctacur nubes in inferiori rcgionc

aeris,

quz

quandam connaturalcm (ibi qua cleuabatuc , quz fcigidicas

nubes iropedit cleuatidnem -vaporis propter intcrponnoncm ipHus fntcc caloccm Solis ,

habcc frigiditatcm

ccrram.

catione catocis vndique citcumftantis intcndituc

&

Ad fccundam, velindjfate, &c. Dico qudd zftatc.

4,

ftc

& ad hoc roulcii facit przcalefa(5bio V3poris;nam

cero continuatentur,ncuc dicebatur dc pltiuia. Exiftis fcquitur

naca

fe

pcllit deorfuro.

hoc none(rct, (igrandines

les.

}•

inucnit in in(criori partc rcgio-

comutx

Antecedcns apparct,

&

Mt.

modica

nis aeris,quz couucrtit ipfuro in

qucntia tcnet ucut

ciro

in

&

primo.

priiis.

non gcncratoc

fic

fed impedituc i ftigiditace

,

Secundo , dico quod ros non generatur in media regione- Probatur , quia roateria roris non poteft ibi pertingerc j igicur , &c. ConfeintcnHopcoptcc fubtilitatero roateciz coris , ncro frigiditaris rocdiz rcgionis , vapoc ifte fta-

AiiMiS.

a(cendcre

fed dico

quia fupcrior rcgio aeris eft perpcigitur in fuperioci regionc non po,

tcft gcnerari ros.Tcnct

&

Dico quod maceria toris,quantum eft de cftet alcius

quam

cos gcnecatuc in fupeciori rcgione acris.

Ad

,

calido.

Ad tertiam,^w»4 roj altiitf, &c. Ncgatut ante» ^'^ cedens,& ad probationcro,^ mm etm rrnuertn.icc.

mi-

&

quia ros

,

tempcratus

remporc nimis

lcuitas

ic

nor patct,quia pcr hoc differunt ros& pluuia. Quart6 , quia Hcut fe habet aer ad aquam,ita ros ad pluuiam } fed aer natus eft alcendere fuper aquam j igitur ros fupcr pluuiam. Maior patec

dammodo

& lcuiori & leuior matc-

pluuiz > igitur , Scc. Maior patet.quia

ria

dura , dico quod ros non generatac in meridic, quandoeft intcnfa caliditas i fcd gencraturcirca occafumSolis,cum calorfuecit remiflu$,& quo-

cuius materia cft fubrilior

mod6 matcria roris

53

& quando diciciu iilud

eft

ccmpus

in

cali-

cationc

aquz ,

^

pcc anciperift.i(in , ica qu6d partes nubis Fugicndo contcarium cocrumpuot intct fe,& pec lalcm

G

)

inccn

S. Sitmiili.

Meteororum,

Lib.I.

54

intcnfionem-frtgiditatis partes nubis conuectun-

tuc in

aquam

& poftca

,

congclantur priufquiun

»t.

Diciturquod caufa

Quod

Ii»eieuatusfupeciiis, vel

eft conuertibilis in

racilius

aquam quim

tiix,

Secundutti fignum eft,quia videmus ante cafum grandinis cadctc quafdam guttas pluuiz

Caufa eft , quia partes infcriores nubis conucrfs in aquam defcendunt,& priiis veniunt ad locum caljdum defcendendo , quam congegroflas.

gMw^

tuc prope terram

,

quia cunc

quam

forti-

calorcm circumftantem modo deficicnte caufa dcficict c£fc<^s ; nec etiam in media rcgionc , quia ibi raro fiunt. Similiter in hyeme non eft vapor mulcum caicfa6lus , quemadmodum in zftate- Secundo , dico ficctur frigiditas per

&

qudd

etiam in zftatc

non

fiunt gtandines,falcem

quia vapotes confumuntur ptoptcr incenfioncm caloris , fcd tcmpotibus intcctncdiis,Autumno,& Vete,bene pofiiint fieri. £x quo fequitur quod in regionibus auftralibus ben^ fiunt grandines in hy cme quia hyems in cegionibus auftcalibus eft complexionata iliis, confequentec

,

,

.•mn~^«.i-^

ficut

tempoca intermedia funt compiexionafa

nobis

;

modo pofiticausa

&

De

o.

^Mfyw». fub

figuca

,

dico

quod quandoque appacent , fcd tunc fignum cft quod

figura criangulari

vcniimt de loco baflb pcopc tenam.

£t quantimc , fignum cft,qudd fint de loco magis alto,& quandoque formata cft in iis imago animalis i Sc cunc cequicendo caufam iliarum, recurrendum eft ad cocpus caelefte. Tunc grandincs diHcrunt magnitudinc j nam quandoque caduat groflioces,

doque defcendunc fub figuca

fphaEcica

&

quandoque minoces. Patet igituc qua: funt caufz grandiniim dmit.

matctiaiis caufa eft vapor gcoftus

j

cegione

,

quace gtando non genecainfecioci cegione aeris? Caufa cft , quia grando non gencratuc nifi in zftate , vei in tcmporibus intcrmediis , quando non eft intenfa caiiditas , Sc tunc pcope teccam Tcccio dabitatuc

immcdiata eft fiigiditas agens in illum vapotem} fed mcdiata cft calor ciccumftans illum vapo« rem ; caufa focmalis,vel eft forma aqux, vcl alicuius mixti ivapet(c£ti , qus cft pcopinqua foclax aquz. Caufa finalis eft adaequatio elcmentocum , ictigario tcccz , vel genecacio mixtocum. AitidmtU, Pacet ctiam de accidentibus gtandinis , quz funt.magnitudo , figuca,coioc,fonus,locus,cem'

,

,

& in

It. Dtihiitm j.

quzcontinueeleuat vapo, ideo vapoc non Alia caufa poteft eflc , quia

cftinccnfioccaliditas,

tcm

,

pcoptec fui intenfionem

poteft ibi manece.

vapociftc ficus,vt

non

digeftus,fcudi^>o-

cft fufficicntec

ab ipfo genecetuc gtando.

Quaito dubitatuc , quaie quandoque cicca DmUiim 4. gcandines appacct quafi forma aiba ad moduxn

pruinz,& Qi cft,quia

ciccundace

grando

vapodbus afccndcncibus futfum ,

Cau-!> Sclmit.

globum gcandinis.

in defccnfu fuo obuiac muicis

frigiditate congclat,

& vapoccs

& ipfum

quos pcz

,

ilii

fui

congciati ad-

circumftanc

,

& fic

cum grandine quandoque cadit pcuma. Ad rationes. Ad ptitaara,wlvapQru,8(c. Di>

'5co quod vapor pcius conuectitur in aquam,quam Adi.mgmmt congeiatur

,

proptec grofficudincm vaporis

,

&

friiui/alt.

abundantiam humiditatis in ipfo.~& quando dicitut ifta cadcret deocfum, conccdo quod continue cadit dcotfum , cum motus congciacionis ptoptcc cius velocitatcm fcmpec pczcipitec mo(um locaiem. £c fi obiicicuc quod defcenfus ilie, cumfit quidam motus,ectt alicuius calons,concedo.tamen firigefadio cft motus intcnfioc. Ad (ecundam, partibiu ttmperatit , &c. Dico Ai%, qu6d imowquia quamuis fit tempccatum, tamcn pec ancipeciftafin poccft fieci qualitas intempecaca, ficut fi:igiditas,a qua caufatuc gcando.

Ad certiam

nam

caufa cfficicns

intendi frigiditas ininfe-

aeris.

hzcent grandini

ponicur cfFe^us.

Itcm fciendum, quod quandoque auditucfohoc cft pcbptcc mocum nus in cafu gcandinis , Vapocis hinc indc infira nubcra , Sc pcoptec confricadonem gcandinum ad medium,ad quod dcrccndunttVelad fe inuicem. X

quam poffit

mo

,

^,

&

&

ciftafis,pet

nulla caufa cft per antipcriftafin, pcr

^,\,f.

&

cioci

in inferiori rcgione aeris

Stlutit.

*,

Tunc de tcmpore gcnerationis grandinis, dico quod grando non habec fieri in hycme prinon

quia vapoc fubci-

prim^ congeiacuc antequam conucrtatuc in aquam, tunc cft pcuina, vel-£ contr^ , & eft ros vci primo conuectitur in aquam , poftea congeiatuc, tunc non eft difterentia inter ipfum, pruinam,imd eft ficuc pcuina .quzdam gcofta. Vei poteft dici qu6d non eft poffibile cocem congeiaci , quia cos noa generacuc nifi de ficco , fupecuenicnte ^igiditate nodiis , modo de no(fle in zftace noneft antepe-

lentur a Frigido.

,

cft ifta,

&

ilcut dicit Aibertus.

9.

qucmadmodum pcuiiucefpe-

,

pcttranleant

nubem. autem vapoc conoetutur in aquam priu(quam congcletur,fignum eft , quia grando

,

fpedu gcandinis

^u niuis

,

dico

qu6d

fit

intenlo frigido.

& Mi.

quando dicitut, in hyeme , dico quod in hyeme non cft anttperiftafis , quz requirituc ad genecacionem grandinis.

Ad quartam,^«4»
,

&

eft

,

nifi

ca-

^4.

confumpduus

vaporis.

&

1

Jhthm

Q^iESTIO

pus,& groffides. Sed circa hoc dubitatuc, pcim6, quace vapor,

.

I.

Ktf^iufit.

Vtmm rubedo matutinafit

qui cft materia grandinis , pcius conuercatur in aquam.quam congeletur i Caufa eft abundancia humocis in ifto vapotc , etoffities ipfiiu , nam vapor iftc non cft ita fiibtilis , ficut eft matcria niuis, ide6pcc grofiitiem , humiditatcm con-

fignwnflumA?

&

&

aquam. Secundo dubitatut

RGV

t.

,

quacc non eft aliqua im-

pCcffio cotrcfpondcns grandini,

quemadmodum

&

pcuinacocrefpondec niui, ros piuuiz,quia vapoc conuecfus in coccm potcft poflmodum , vc videtoc

,

congclaci,

T Y R quod non , quia Qibedo

matutina

uertitut in

1>$$Uim

qux congclado fc habct , re-

XXIV.

eft

ugnum

ficcicatis

:

non cft fignum pluuiz. Tenec confequcntia,quia pluuia gcnecatuc cx caufa humida. £t anccccdcns apparec , quia rubedo caufatur cx petmixtione iucis eft

caufa

cum

humidicacc adufla

i.

igicuc Jbg.frim8,

,

quic

ficcitatis.

Sccund^

Qu^rtXXIV. ArticL&II iutndum.

Secund^, fi fic, hoc miximc cffct rubedo Solis de man^ orienris, vt communiterdicitijr : (cd hoc^on quia i^wbedo Lunz nen dcfign» pluuiam-,igitur nec rubcdoSoIis.Tenet confequencia , quia idem videtur cflc iudicium vtriutque. ,

Et antcccdcns apparct

,

Lunx

quia cx rubcdine

aullus accipit fignum.

Tmiim.

Tertio , rubedo vefpcttina.eft fignum fereni* ; igicur 8c rubcdo matutina. Tenet confeqacntia , quia caufa: confimiics vidcntur cfle vcrobique. Et antccedens apparet adcxpcricntatis

tiam.

O^f.

& pct

Oppofitum arguitnr pcr cxpericntiam,

res

ponumur

inter

$5

vifum noftrum

,

propter quosjirohibctur vifio Solis, fit

une nube,fignum

haIationes,Don nis,fcilicct

ad

lutit

quod

eft

& Solcm,

&

quia hoc

vapore$illi,& ex-

locum

cleuati ad

frigidatio-

mcdiam rcgioncm acri$;ide6 orien-

te Sole vapores iuperiores

confumuntur a caiore

Solis,& vaporcs infrigidantc$,& rcucrtcntes a4 primam natur.im cadunt dcorfum fic citca ,

&

mcridicm.vcl antc fcquirur pulchradics. Sccudo, quia Sol de manc lucct clarc,& circa UttnJiim. ipfam apparct nubes nigra , longa cxtcnfa, qu.im Sol ingrcditur ; fi tunc Sol obfcurctur, ,

non oportct

vt fignificct pluuiam

Sol obfcurcrur fignum

;

&

caufa eft,quta

Ariftoretem in litcra.

fi

ifta quatftionc primo vidcbitur de diuerfifignorum in gcnerali. Secundo videbitur rpccialiter dc fignis apparcntibus in czlo. Tertid Quarto,
rum clcuatorum iiipcrius& quod calor Soliscft impotens conrumcre iftum vaporera , quia dc mane calor Solis eft magis eleuatiuus , quam confumptiuus j modo abundancia materix lupc-

ribus animacis.

pluuiam

In

tatc

,

Tcrtid

cem

i

,

rubedo Solisde manc

oricntis fignac Ttniitm.

fcd rubedo Occidcncis fignacfcrcniucaufa cft , quia lux vifa per nigrum tcrrci

vifo pcr I.

multitudinis vapo-

rius cft caufa pluuix.

ftrc facit

Articvlvs

cft

app;^crc rubedinem

fumum ignis

ideo

}

,

vt p#icr de Sole

cum de mane Sol

apparec rubcus, multx cxhalationes , ic vapores intcrponuntur inter vifum noftr^m , Solem, quia tunccft impotcns confumerc iftos vapores, fignum cft quod conucrtantur in pluuiam } Cci non fic cft dc rubedine vcfpenina i tunc eft fi-

&

1>e diuerjiute fignorum in genercdi.

QVantum

ad primum

fcicndum qudd

>

fi-

gnum cft relatio ad fignatum & ideo ftgnum eft pcr quod deuenimus ad fignificatio' nem fignati ficut pcr fumum dcucnimus in co;

,

;

gnitioncm ignis. Sccundo. ^cicndum quod qucdam funt figna rei futur2,& quzdamrei ptsterirae. Item, quaedam funt figna rci futurae, qux prop^ eft futura, 8c quzdam illius , quod a lenginquo eft furunim. Item, fciendum qu6d quaedam funt figna,

quz

caufae funt rci fignatx

ficuc in propofiro

,

enum quod vaporcs illi,& cxhalationcs intcrpouti inter

& Solem cadunt fuper terram pro-

nos

ptrr (rigiditatem nodis.

Quano,pallor,vcI flauitas Solis oricntis dcfi4. gnat pluuiam.Caufacftquia tunc multi vapores j^fwgi. eleuati funt intct nos,& SoIem,& proptcr pororura aquofitatem apparct pallor, non rubedo.

&

Quint6, Orrus Solis nimis matutinus dcfignat ^inttim. pluuiam,ita quod diluculum matutinum fit minus foliio.Caufa cft.quia tuncelcuati funr multi

conftclI.itioncs,faIcem aliquz.func figna,& ctiam

vapores fupcrius inacrc,adquo$rcfranguntur,&

plurimz.

difpcrguntur

Alia funt figna, quae funt effcifhis rei fignatae, ficut

fumus

Item

,

eft

aliquod

communirer

fe

fignum ignis & tSc€tvi% ipfius. fignum alterius , quando ifta habent quancum ad fui genera,

eft

cionem, ita quod quodlibet poterit cfTe caufaalterius,quantum ad fui generationcm,vel ita,vt in i pluribus,ventus cft fignum pluuix fucurx , i.oncra, vt in pluribus magnus vcntus terminatur

&

per pluuiam

,

& h contra

Tunc igitur dc fignis cffcdhuae pluuiarum

ficut dicitur in litera.

ficut func conftellacioncs

,

non Cpedant ad

czli,

,

pluuiarum,quae funt caufx

ftrologiam de iudiciis

Aquidam

iftam fcientiam, fed ad

&

,

tradatus, qui dicuntur

de

Dt

,

illis

fiunc

imprejfionilnu derit,

ided dimittantur, taroen dicunt ipfi,qu6d Sol,&

Luna

inter czteros planetas

fizx

,

,

& ftelkf

faciunt

qucdam

fteilz

& poftei inter planeus Saturnus &

Met'

ad gcneraiionem

pluuiae

,

dein

,

curius. Et

hocdeprimo.

radij Solis.,

propter

quorum

refri-

dlionem Sol exiftcns fub horizoncc apparet fuper horizontem , ficut patct dc dcnario pofico in pclui plena aqua, qui apparet vifui ab aliqna diftantia propter difperfioDera,& rcfradHonem radiorum denarij ad aquam , a qua diftancia non videretur,fi in pclui eflet acr

& non aqua.

Sextd , corona circa Solem , vcl Lunaro , eft Stxtmm. fignum ventorum,veI pluuix :caufa,eft quia corona , fiuc halo caufatur ex interpofitionc vaporis roridi inter vifum noftrum aftrum circa maxime fignum eft verum (\ quod apparec', corona ifta apparetcirca Solcm ; quia fi apparcac cicca Lunam, difgregetur illa corona , tunc cft fignum ventoniYn, fed fi non difgrcgetur , cunc cftfignumpluuix. ,

&

&

,

&

Sepcim6,paraheli{ fignat {>Iuuiam,ini6 fignant Siftimmm

abundanriam hiuniditatis toctus rcgionis, in qua apparenc,& dicuncurparahclij.quia limul apparent in firmamento,duo,vcI trcs Soles, caulacfti

quia

illi

parahelij caufantur cx multitudine va-

Soltsi , ad qucm rcfranguntur radij rood6 multicudo vapotum eft rignumpluuix.& poris diuifi

Articvlvs

II.

T^e (tgrm apparentibw in -*

frmS r fliwU

-

fitcundo dico T^^orientis manc ,

InH JLy

r/Mf i» etli

cft,quia

caufa.

Oik»u6f calo.

quod magnitudo

Solis

eft fignum pluuiat. CauCi de fignum cft, quod exbalacioncs,& vapo-

raricas

cft,

folito,

fignum

fpiftari

,

vifio

ftellarumeftfignumpluuix. 09»

quia cumftellx apparent minus denfx

Caufa

cft

quod mcdia

rcgio aciis

iiicipit

proptct citius fpifliuidiucm prohibetur

pliuium ftcllarumi

ccgionis fignat pluuiam

modo infpiflatiu medtx ,

tum tamcn de prop^ fututam

«

Lib. I.

56 fiiturara

fcddc longo

,

vt fccundo

,

,

Meteororum,

vcl tcttio

die.

9.

NenHm,

Nond

idetn (Ignificat obtuHtas

,

cocnuum

in

Caufa cft cadcm cum przccdcnte,

nouilunio.

quia fpiflitudo actis prohibct vifioncm acutiei notl fuflScit ptobibcrc vi-

Comuum, qu2 tamen

&

gnum pluuix caufa eft , quia tonc cft fignum magnae cleuationis,exhalationis,& vapoiis. Sccundo, fragorarborum,&.motus folioiunf Stcundum. arborum finc vento fignat pluuiam. Caufa eft cadcm , quia tunc plures cxhaJationcs: eletuntur.

fioncm aliarum partium. Et hoc dc fccundo.

Tectio,

fcintillatio olei in

lampadc cft fignum Tmium.

pluuiae.

Quacto , mutatio turprata, itaquod

Articvlvs

.wmV

frimmmji-

gnum pluuU

DE

*eri.

m aere.

§l»nrtum,

&

tcrtio,!r(iiHcetde fignis pluuiac apparenti-

bus in aerc.

»pp»rins in

qua tonden-

,

fercum illius falcismutetur iu rubeum, nigcum, vel liuidum colorem , fignat pluuiam. fluuiorunfi, Sjfinrun. Quinto , dcficcatio fontium , fubito faifla , quia tunc fignum cft quod ab eis

III.

De/tgnii pluuU apparentihw

colociis falcis fi

Primd , rubtdo nubium fcrotina fignat fcrcnitatcm,& matutina fignat pluuiain,& caufa cft cadem cum ea , qua fignabatut dc tubcdinc

elcuatuc Scxto , cafus fuliginis in domibus. Et hoc de Stxtum, quacto.

Solis.

Sccundo, ftcquciis mutatio vcntMum fignat pluuiam maximc quando fimul vcnti feruntur adoppofitals.partes, verbi gratia, quandoventus hic inferiiis circa nos vadit ad vnam partcm ho-

Articvlvs

V.

,

nzontis,& nubes deferuntur adoppofifcam. Caufa eft,quia fignum cft magn* elcuatietiis.cxhala-

& vaporis.

tionis,

Tmium.

Terti6

,

caligo afccndcns fuperius fignat plu-

uiam, fcd defceiidcns dcotfum fignat fercnitattm. Caufa eft.quiacaJigo poftquani afcetidil fuperiiis conuettitur- in

pluuiae

,

nubem

,

'quac cft matcria

fcd ciim cadit deorfum, relinquit aerem

fcrenum

,

& calor

Soliscft lufficicns

confumerc

vaporem elcuatum. ^trtum.

Quatto, dcfcdiis roris fignatpluuiam;&caufa furoituf pcr oppofituro caufa: ,quae fignaba-

tut in alia quatftionc

qiurc los cft fignum fc-

,

tenitatis.

^intnm.

Quinto, ncbula eft fignum fercnitatisjfcd duplcx cft nebula,qu2dam praeccdcns pliiuiam, quasdam fubfequeni. Nebula ptaEccdeos plucaufa eft , quia ifta eft uiam fignat pluuiam , fignum cft.quia tunc vapomatetia pluuiae : rcs congtcgantur. Sed ncbula fcquens pluuiam eft fignum fercnitatis, caufa eft, quia cum nubcs cft conucrfa in aquam.in quantum potcft.non tcmanct aliquid, nifi quod cft magis ficcuni,& tarum,& quafi amplius no conuettibilc in aquam;

&

&

&

modo poftquam non eft materia aquam fignum cft dcfcdus Stxtunu

Stptitmtm.

conucrtibilis in

pluuis.

Sext6 , miikitudo pininjc dcfignat pluuiam, non tamen ita prope futuram.Caufa eft,quia pcr degciationem iphus teria diiponiiur , vt fitapta ad clcuacioucm vapocis. Scptimo , afpcticas radiocum Solis , ita quod fubito appaceat caloc intenius plus

caula potis

eft, ;

quia calot iftc

eft

quam

folito

Jignis pluuia repertis in corporihui

animatis,

DE

quinto

jfcilicet

de

fignis repeitis in coc-

pocibus animatis.

Primo

confricatio autiumafini.

,

Cau&eft,

SignS i.ptu* ui* in 4»/mtuit.

quia in radicibus auciuji3 funt nccui quidam fubtiles valde,& modicum fenfibilcs ta(^ui, idco,

&

faltem

quando aet

incipit ingroflari

ad

iftiu$ gtointici

fticationem

,

illos

conneruos , fentit

&

tuoc mouet aurcs confcicando. Secund6 , praefcitur pluuia ex faltu pifcium Stcmidum, aquae dulcis fuperaquam.

Tcrtio , cx cnotu, vcl fccmitudelphinoruro in Tmium. maci , hoc infinuat magnam tempcftatem, aliis fequecitibus non poteft reddi dc iftis

&

&

&

quod huiufinodi animalia habcnt quendam inftindum naturalcm ad ifta przco-< caufa

nifi

,

gnofccnda. Quict6,inconfuctus cantus ranarura. iluMrtum. Quinto , pcxfcitur pluuia ex volatu corui, §iuintum. quia cunc coruus volat cum fonantibus alis. Sextum. Scxto, clamor cornicis cum eleuatione,

&

depceftione colli

,

coUum quodammodo

clon-.

gando. Sepcimo , przfcitur pluuia cx paftu anima- Seftimum, lium, quia cunc animalia robuftius comcdunt. 06tau6 , prsfcitur ex apcttuta concharum OHnuutn. niaris, pifcium raotu , vt dicit author in pro-

&

prictatibus

clementorum pcr iftum modum gcconch£,nam concha :

neratui maigarica in capite

in cafu roris aperit fe, accipiendo guttulas ro;

vald^ clcuatiuus va-

pluuiam modicam,& taquaeltionibu:> de Iridc. Et hoc dc

igitur Iris fignat

men de hoc in

De

tis ,

quem cum

in copia recepit

&

illo rocc

claudir

,

propciis,

tunc cx

,

cum

vnacum influentiacxli

fc

itcrat6

quaiitatibus

gencrat marga-

ritam.

tertio.

Non6, infinuac pluuiam

volatus hicundinum, Nonum,

quia tunc hirundincs volant magis pcope teirara

Articvlvs

IV.

n)ejignis pltmia repertis hic inferius tn corporibuj inaaimatis.

tranfuerfim circumferendo.

Dccim6, rum. Et ex

quz

uit in inmti-

mMu.

Q

Vantiim ad quartiuti. Pcimo elcuatio pulueiuni a tcna in magna multitudinc eft fi-

&

quz funtfigna pluuix , Et pec hoc patet refponfio ad qu6d cubedo macutina cft fignum

iftisapparet,

fcrenitatis.

quzfitum , ^gnUi.ftu-

prxfcitur pluuia ex ludo mufca-

pluuiz di^a.

,

& vcfpertina

ferenitatis

,

vt patec per

Ad

Deeimum.

Ctmtlu/i»

jutfiienu.

Qusft.XXV. Ai MTfum. friHtifU.

Ad

Ad primam,

Rubtdo

Articl.

&c. Dico qu6d qiumuis {igniHcct nccitatem , tamcn cum illis exhalatiouibus {iccis clcuancuc plures vapo< ranoncs.

Aa

in occafu Solis

:

uiac.

tertiam

quod non

quia rubeie vejpertina, &c. Dico

,

, quia rubedo vefpectiiu Cignat cxhaIationes,& vapoces defcendcce pcopter frigidicatem no£tis ; ideo ti appaccat cubcdo, cft

eft runile

Hgnum fecenitatis

;

vcl ccaftinz

,

quo vcniunt fontes, ccant rrcs opiniones. Vna Platonis , quz pofuit fonte* vcnire i quadam chacybdi cxiftcnce lub terca. Secunda

tes venice i

mvA.

poccft imaginaci

>

£c hzc de

in alco.

^,

pofuit,aquamafcendece ad ora fontium.percompceifioncm altcuius gcauiocis. Tcrcia pofuit fon-

Hgnum cftpluuiz illius diei Hgnum eft multitu,

do vapocum clcuatocum

.
co, ^

Iftisdimiifis,

cicca

(x

i^enianf fontes

QVantum ad primum, fciendum qudd de lo-

occafum appaccc

fed

& fpilTa

nubcs magna, noi^is

I.

& cttam

,

prop^ occa{um , tunc cft (ignum recenitatis (\ auccminotcu &pcop^octum,c(ingnum plu-

Ad

Vnde

rccundam de cubedinc Lunz, Dico qu6d

n Luna appaceat cubea

Ai%,

Articvlvs

qui func matecia pluuiz.

ces aquei,

Air..

57

,

fcicndum quod quacuocmodis rmesvnir.

aquam

afccndcre-

Vno modo

fimplicicec violenccr, vt per rocas,vafa,& alia actificialia

tcahcndo

,

vel cxpcUcndo.

Alio

modo

nacucalicecpec compcefllonem alicuius gcauiocis, vc ciim cccca pulucrizara proiicicur in fcyphum,

quzftionc.

aqua exiftcns in fcypho alriiis afcendir codem modo dc vino,& aliis liquoribus , & hoc eft pro •,

IJtrumfontes

canco, quoniam nacura ordinauic grauiorafub-

XXV.

Qjr^iESTio

ftarc Icuioribus.Tercio poccft

^ f,uuij genertntur

ex aquapluuiali

,

congregata

m 'vifcerihus terrA?

aqua afcendere pcr

condudus, &canales, vt pacetad experienciam, Quarc6,non folum per motum locaIem,fed cum hoc pcralcerationem , ficucquandoaquacuaporatar a caIorc,tunc enim vapor afcendit,qui conuertibilis eft in

aquam

faciliccr

,

& idco dicicur

aqua afccndcre.

Rc V

T v K quod fic. Pcirao , quia vidcmus quod quidam fontcs duranc ^iS^ pec annum,& alij non raodohoc non :

quia

eftcc, nifi

illi

ma-

plus ducantes vcniccnc cx

iori concauicate.

tttunium.

fet, nifi fonccs habcccnt occura cx aqua pluuiali.

»

vcl ptincipium

Tcnio , quia fonccsaugmcntantuc in ccmpocc

&

pluuiofo,

diminuuntuc

in

cempocc ficco,

confequcncia

pluuiali.

leuiocibus,idc6cccca

Quacto ,

quidam fonqui prius non apparucrunt , & hoc non eft, in tcrrzraotu apparcnt

cum

fit

gcauioc aqua, naca

dcrccnderc infra aquam.

quo dcue-

quod coca tcccacflec cande {ubmecla aquis.Con-

aqua pluuialis. Sexto , quia fub ccrra inuenitur aqua,vel igitur illajprzcxiftcbac ex aqua pluuiali , & habctur pcopomura \ vcl gcneratur cx nouo , tunc vel acalido, hoc non , quia calidi potius cft confumcrc aquara , quam generarc \ vcl a frigido, hoc non , quia tunc tota terra debct conucni

(eques falfum. Probacur confcquenti3,quia con-

,

quia aperta

cft concauitas, in

cludcbatur.

grauiori. Probatur prim6,quia

Quinto , quia aliter non

vidcrctur

nirct

&

&

&

in

aquam. Scptimd

y fi

de nouo gencracur infra tcrrara,

vcl arcendercc ad orificia fontis naturaliter violcterj

non

naturalitcr,quia

,

cum aqua fit

uis,nd raouetur natnrajitcr fursura

-,

vel

gra-

ncc violcn-

fi

tinu^ pec defcenlum tctcz aqua

pca cercam

y

igitur per taleiTi

fum , tandem aqua

potcrit

fic

fic

,

eleuacioc fu-

continuum dcfceneleuari fupra totam

iecram.Secund6,quiamulta> corpora tcrrz,vnde proueniunc aquz

,

funt folida

j

igitur

cx cis non

aqua pct compreifionem alicuius grauioris. Tcnet confequentia,quiacomprc{fio talis nonfit cxit

nifi in tcrra

pulucrizata , ide6

fi

terra tota

pulue-

tandcm per talcm comprcffioncmcircumdarctur aqua. £x quo patct qu6d imaginatio Scnccz non eft vera , qua imaginatur qu6d rizarctur,

aisrc,

pcrtalcra comprcifionemparciura terrzquando-

fontes. Sccundo vidcbitur fontcs ri vcniunc ex aquapluuiali. Tctcio vidcbitur dc raodo

que fict diluuium vniucr{ale:& ctiam quando non apparcret, vnde polfii poftcidcficcari. Tertia conclufio cft , qu6d aqua poifit afcenderc naturalitcr per canales, & condu^us,vfquc ad alcicudinem zqualcm alcicudinis illius loci, in quo aqua fic afccndens gcncrabatur. iftud patet ad cxpcrientiam.Namficanalis pcr qnemdiicuc-

gcnecationis fbncium.

hc aqua,

ita vidctur

quam de

aqua

quod

loco

naturalitcr dcfcendit

dc

fibi naturali.

Oppoficum arguitur per Ariftocelem

in ifto

primo. In

ifta

quzftione primo vidcbicur dc loco,de fi

t

loco gencrationis illius aquz, de canali fcd pocius cxiret de fonte fu; origtnis.£t cauiaquare vfquc ad illum locum

non

Stm 9ftr.

Tom. /il.

Cinelujlti.

fequcrctur

naturalitcr afccndit a terra, tan-

ter,quia ficut

Offtjit.

quia gcauiora naca func fubftace

Sccunda coclufio elhquod aqua non afcendit ad ocafoncium propter compreflionem abaliquo

§tsintum.

Sipimum.

cflet

,

qua aqua con-

tcs nifi

»

Ctnttufit i.

nec rotz nec vafa, nec alia .-irtificialia , quibus aqua pofiit elcuari : nec eft ibi ignis cxpellens, nec ahquid huiufmodi , vndc efict principium talis motus. Secund6 , fi fub tcrra cflet talis charybdis, fequcrctur qu6d iam ccrra eflcc cota fubmcrfa. Confequens cft concra cxpecientiam. Pcobacur

quod non c(Iec, nifi habeccnc pcincipium cx aqua QtfMrtim.

SiJttum.

ponunrurconclufioncs. Primacftcon-

primam opinioncm ,qu6d aqua non afcendit ad ora fontium violcnter primo modo. ProbaCur,quia non apparct ibi aliquod violcntans.quia ,

Secundo, quia videmus quod patriz , in quibus modic^ pluit , habent fonces , quod non cf-

Ttrtium.

Tunc tra

fiat altior

cxiret

,

H

afi:cndit,

4. Coudnfiti.

«fcendic

,

eft gr*uitas

Ex

in fua ccgione.

aqua

d^/equitui quod tui fonies

I .

S*ttl»dM.

,

patct

cft

quod quamuis tamcnnon

propri^

,

a loco

altiori.

,

plana non quia tunc aliius afccndcret

qu4m effct locus

fu« gencrationis.

aqux valdi profundaE

in

&

,

cuius latcra funt denfa, 6c

compa(9:a,& panes fuperiores funt porofs,plcnc meatibus, tunc aqua ibidem genita, non exiret a lateribus pioptcr compadtitatem ipfocumj igitur

aqua gcncraci , quod , per confcquens quam &i locus fus oci-

in tanca copia potcft ibi

&

excat per pancs fupcriores

aqua alceadit

alcius

,

Ad ifta eft dicendum.Adprimum, Dico quod n fianc fonces in cacuminibus montium, aquaillorum montium gencratur in monte altibri , & decurcit per quotdam aquzdudus & canales.vf-

jUx.

que ad os illius fontis. Ad fecundum dico quod aqua illa in cacuminibus moncium potcft prouenire ex duobus,vno modo ex aqua pluuiali, cxniue, vel cx aliis im-

Aii..

monfrigiditatem medix cegionis non

preifionibusaqueis,qux cadunt fuper

tes,& tunc per

eft caioc fufficiens iftas

illos

humiditates digeccce,fed

ibidcm ccmancnc indigcftx. £x quo poceft hoc pcouenice ftrisin

illis

lapidcs

i

,

ex Ipiifitudine matecix tcccead , antequam pecueniatuc materia illa mixta aqux pluuiali

fcilicet

moncibus

mod6

&

emcituc mollis , pcofunditas , quam -ddi.

lutofa (1

cotus

,

ideo

mons

eft ibi

maioc

effetfaxofus.

Ad teccium, Dico quod non eft pofllbile concauicatum latera

effe ita

compada, quin pcc

ipfa

aqua percurccce, & hoc dico, quia u effent ita compa6)ia , tunc aqua ibidem exiftens pucocrumperetuc » vt non poffcc aiia tceficcec , fubintrare pcopter compaiftitaccm laterum conpofllc

&

cauitatis.

4.

Secundo fequiiur ex quxftione

,

qu^ mare

non cft locus originis fontium. Probatur , quia nunquam aqua ftatuitur in ioco altiori, quim fit iocus (iix generationis cum mare hon ut locus altior montibus,vnde proccdunt fontcs, im6 ncc ,

Ctiuhji»^,

etiam planis tercx, quta omnisaqua decucritad ipfa , canquam ad locum dccliuiorem. * Quarta conciufio eft.quod aqua afccndit quarto modojvel nonfolum pcrmotum locaIcm,im6 per euaporationem vt patct ad expcrienciam quia propter hoc fuper tcira gencrantur niues, pruinx,& infra terram grandincs,pIuuix,rores fontes,& fluuij , vcpofteipatcbit. Concludituc ,

&

quaceaquaoatucalitec afcendic ad fontium , fcilicct vfque ad altitudinem hoc proptcr foium motum locafux originis lem , fcquitur quod vaporando naturahtec afalcccationem. Ec ccndit pcr mocum localcm , hoc dc pcimo.

igituc cxiftis

,

ocificia

,

&

&

tAn fontes fiant ex aqua pluuiali?

& il-

cacuminibus moniium alti(fimorum,quorum tar ficca.Tcttio h in aliquo men laterafunt dura &c concauitas

II.

fta-

lud p^tet p4r experientiam , quiaJempec fontes Tunt fub aliquo monte. Et (i obiiciatur primo, qu6d alicubi videntur fontcs in cacuminibus montium. Sccundo, quia

monte

Articvlvs

Secun-

polTunt

in terra

in aliquibus tctris funt

Tfti*.

fequituc

fcmper

eft afcenfusjfcd

OhiiBit

paninni aqu« exiftentium

ifto

iftadicatur afccndere

aqua,

Meteororum,

Lib.I.

58

D£&

fic conclufio ifta , quod fontes 7non gcncrantur ex aqua pluiiiali, Tmt*t

fecundo fluuij

quod aqua pluuialis congregata in

ita

cibus tcrrx

fontium quia

luificiens

lit

phncipium generattonis

& fiuuiorum.

fi ita cflet

Ptobatur confcqucntia,

fequeretur

,

concauita-

quod

fjr

jiumittm tuu

gt»er«htmr ex/tqUMfbl' uiali.

concauitaccs

tertx, in quibus includuntur, effcnt altiores ori-

foncium confequens faifum , quia tunc aqua interius congregata iaceret fuper ocifi-

ficiis

tota

:

cium

fontis

,

&

flucrent fontcs. fi

fic

hycme

,

& xftate xqualitcc

Quemadmodum videmusquod

os vafis pleni aquac perforetur inferius, conti-

nue

decurrit xquahcec , doncc non fic amplius aqua in vafe. Et patet confcqucntia pcr tertiam conclufionem primx partis , quia femper locus originis aqux dcbcc effe altior , vel fakem xquc altus loco cxitus.

Secundo, quia fi aqua pluuialis effct princifufficiens &c. tunc fontcs non poffent pcc-

pium

funt perpetuari

,

nifi

tantiim pcr

vel plus effec refticutum

quam

,

vnam pluuiam, cempoce

exicec

pcxcedenci. Coniequcns falfum. quia in magnis ficcicatibus inter

duas pluuias plus aqu; decurrit

de vno monce,quam tis , fi

non

fit

tota grofliiies iliius

imaginaretur poni toca cctra fimul

eflet

fi

,

aqua

,

monquod

inclufa fimul in illo

eflec

montc.

non inueniturfub decem pedes , vt vulc Scneca de (ju£(^iombiu , tamen aqua inuenituc

Tertio, quia aqua pluuialis terra

,

nifi

per

naturalibut

fub terra plus quam centum pcdes fodientibus terram,quod non effet,fiaquailla inferior gcnecarccur ex aqua pluuiali.

Quacco , quia videmus qu6d per modicam pactem pluuix humc<2atur terra, ipsa hume«flata reiiduum piuuix defccndicad flumina, mediance ipfa flumina augmcmantuc , quod non effec , fi multa pluuia congregacetur in vifceribus terrx. Quinto, quia videmus in locis montuofis vbi maxime gcncrantur fontes , quod aqua pluuialis

&

&

*M

deotfum, pCopter denfitatem momium. videmus quod fupra quofdam fontes eft magna fpiflicudo montis , quam non potcft aqua pluuialis pcnetrare. £t hoc de fecundo.

cadit

Similiter

De Certio dicctur in alia quxftione. Ad racioncs. Ad primam tjHidam fomts &c. ,

,

8.

Dicoquod caufa cft,quia illi fontes , qui durant Ad i.nrinm, per annum habent loca concauitamm & poro- friaeifiti*. rum terrx fufficienccr frigida ad conuertendum aereminclufujn,vel vaporcm in aquam & cum ,

,

hoc habentfiifficientiam fcd in

illis

talis aeris

,

vcl vaporis;

qui modico tempore durant deficit

alteraiftarum caufarum-

quod fontes illi , qui non du' non func veri fontcs fcd fiunt cx congrcgationc aqux pluuialis & ciim ipfa dcficic, Alitcr dicitur,

cant

,

,

&

,

ifte

fons.

Ad

fecundam. Verum cft pro tanto , quod Ad: minus eft difpofica ad generationem aquarum.quam tcrra frigida, humida. Ad ccrtiam, dc augmcncatione fluuiorum, di- Adi. co quod ifta augmcntacio non foliim vcnit ex terra ficca

&

pacce

ArdcT.

Qu2Efl:.XXVI. hoc quod rempus ed rnagis cliif outum tam infra tetram , quam extra adgencrationcm aquarum. Ad quanam de tetrzraotu , dico qudd aqua ifta gcnerarur ibi de nouo , fcd tam habct locum ilium exitus, quam antc habebat. Ad q\iinum,non vidttur ^n» , &c. Dico quod pars.ccmlijmitur a (iccitate terrx,& pars reroluirellduum cum fluuiis intiat mare. tur i Sole, parte pluaic, (cd ex

&

Ad

Ai(.

tcrram

Concedo quod

fcxtam. ,

gcncrarur

infira

fcd non i caloce euaporante , fcd a

fci-

Ad reptimam, qualitec

vencnofa ; vi narcac Sencca dc quadam tali aqua inuenta iiib tcrra dc cuiui pifcibus comedcntcs homines moricbantur. ,

Alij funt fontes, (iue aqux , fub t^rra, qui habcnt locum dccliuioreni,ad q^iem podcntdecuc-

&

quandoque iuam gcncrationcm

cece-,

parui; tur,

ita

motus naturalis, ff eftmotus violentus, di<^um dl in quzqualiter cft

aqua

talis

&

exit ftatim poft

tum non

funt fontes fed aliquando plurcs riuuii congrcganquod pofte^ exeunt , faciunt vnum *,

&

fontcm ipaiorcm,& aliquandotot

riuuli

runt in aliqua concauitate

ibi qua(i coii-

curcunc ftagna fub tecra

giditate condenrante.

Ain.

59

quodammodo

,

qu6d cx quo ,

quidam fons paruus & in quandoque gcncianiur pifccs , cxit

in aliquo

tali

:

concurloco

concauitate

& anguillx & ,

qux funt cxca,& vcncnofa,& quandoquc aqua iila crumpit tcrra & exit in magna copia.

aliqua

(iione.

,

Iftxigitur func diucr(ita:cs fontium gcnecato-

tum

Q^^STio XXVI. Vtrum

lub tcrra.

TuocponunturconcIu(ioncs.Et

in concauitatibM terrs,

generctur aqua fontmm ex dere euaporato?

quofdam

RcV non

Ari.

I

T V R quod non,

quia in terra

aliquz concauitates

fiuit

igitur,

i

&c.Tenetconfcqucntia.Etantcccdens efl quoddam corpus homo-

I.

probatuci quia tecra

gcneum,quod non

ctTet.n habcret concauitates,

oam i(be replcntur corporibus alterius rationis. Sccund^, Terraeft notabiliterfrigida ttcfminm.

,

igituc

apparec ex complexionibus elcmentorum. TcrtifO.terca Ttrtitm.

in alio loco,quod

dl

(imiiiter grauis

,

ergononiia-

bct concauitates.Tenet confequentia, quia tcrca cadact inferius,infra illas concauitates,quia gra-

igitur

aquz fontium non gencrantur cx

icie in-

&

clufo inrra tcrram- Tcnet confcquentia de fe i antcccdcns probatur, quia acr ciim fit naturaUtcr leuis,natus cft afccndcre fupra terram.

^Ufhhtm. fit

SiMtmm.

Quintd, quia dato qu6d acr clTet ibi.non pofibidem cuaporar^e , quia non eft ibi calidum

mtrfitm.

quia quando-

,,

eftet, ni(i infra

terram circor ralcs concauitaces.

Secunda.conclu(iocft dc fuppo(ito quxftionis, CtMtluftx.

quia in&a tecram func quxdam.i vel igitur func plenx,vcl vacux;non vacux,vt picct 4. Phyfieor«i»iigituc funt

aerc

,

igitur

plenx,& nonalio corpore,qu^ra

vel vapoce, vc patct. ad expcrientiam, ,

&c.

quod infra cecram aqua gc-

(it

,

igicucUIa venic a mari,vela charydi fub terra.vd ex aqua pluuiali : fed neutro illorum modorum, vtpatec cx prxcedcnci quxftione: igituc opoccet quod ibi gcnecctuc. Sccundd, quia fodicntes

Adoppo(itum

eft Ariftoteles in

aquam.

Confcquentia tencr, quia plus conucnitaqua

quam

tccra,

&

conucnit ignis.

Sed de modo gcncrationis dico qudd gcneracuc illo

modo

dudituc aec

iftoprimo.

primd , qudd quidam func fontes,qui fluunt per totum annumjalij qui non fluuntpec totum annum,fed de(iccantuc:& illorum, qui dc(iccantur,quidamiiant ex aqua pluuiali , vel cx aqtu , quz refoluta cft cx niue, vel ifti non func vcri fontes ; alij gcnerati glacie, efthic

,

4quia in&a concauitates tecrx inAjmspi»^ condenfacuc a mtitgtMrtt' qui infrigid.-icuc , ,

&

laccce iilacum concauitatum,

datus conuectituc in

^ccganc

fc

aquam

& aec & i(he aqux conille (ic firigi-

,

ad inuiccm pcoptcc (imilitudinem,

& efficiunt paruulos riuulos fubtcna; &

illi

riuu-

maiocem,& flc concinu^ vfquc ad aliquem lo->> cumcxeunt pec modumfoncis. Ethoc dcmon-

ii

pjnibus in-

lunt ex aerc, vel vapore inclufo infra tecram , vt de pcimis fontibus non intelp6ft videbituc,

ftcatuc cxeroplacicer in animali,quia a

ligitiu quzftio.

3uc ad caput, vbi proptcr frigiditatcm cercbri co-

Secundo, quodquidam funt fontes genefub tcrra , qui non habcnt locum dccliuiotem fuper tercam , per qucm po(fint decurrecc, & tales genccannu in ftagnis fub tetra , auandoque ftant (ine decurfu fed quandoque

enfantur,& conucrtuntur in intcnlam dcnfita, exeimc pcc nares ica coniimilicec acc elcuacus ad concauitatcm niontium infrigidacus* conuecfus in vd ingroflatiu a latcte montis , quia in aquam,defcendit per partes inferiores, locus ille,que occupabar aer,non poteft rcroanc-

&

rati

&

,

&

intrant marc, in uunt per vias fubtcrraneas , profundo eius,& in talibus aquis inclufis fub tcrta

gcncrantur ptfccs

,

& quxdam

quz propccc defiedum lucis funt Seoti oftr.

Tom.

alia

animalia.

cxca, tucpia,

IlL

&

4, »«il*i«jti

cccram inucniunt guttulas aqux diftillarc pcr ipfam. Tertid,nam fub terra potcft gcnerari ignis;

quia tunc ciim tota

fiHgida cota debercrconuert} in

Ctntlujtti.

ncratur.F^cobacur pcim6,quia infca inucnicuc,vei

cum

Notandum

ii-

Sccundd

igitut (imiliter fub terra, potcft generari aqua.

Off^tm». Tmtiitm

cercam cf-

cftct, ni(i infi:a

Scxt6 , quia vel aqua ibi gcneratur a cahdo, vel a ^igido \ non i calido , quia fub terra non teua

1.

& per lon& poitea cxice

,

euaporans.

cftcaliditas:nec^frigido

I.

ttrrM frt-

Tcnio pcr cxpericnciam,quiafodicntc$ quandoquc inucniunc tales concauitatcs fub tcna.

Tercia concIu(io,

Quano, nam infra tecram non includitur acr;

Ctmtlmft

Ctnc»uittUts

que vidcmus quafdam concauitates totalitec ful>mergi infra. terram,& includi a terra, quod non

uenaturalitcr tendit dcorsum.

fyMrtum.

non

fent tales concauitates.

non habctCDncauitates.Confequcntia tenet,quia frigiditas-comprimir,& condenfat,& antccedens

quxftio

fiuuios fubintrarc tcrram ,

gum fpatiuro decutccce fub tccca I.

iquia

vnum fupponit,fcilicct quod fub terra funt quxdam concauitaces, idco de hoc (itprinia conciu(io , quod infra rcrram funt quxdam concauitatcs. Probatur, nam per cxpericntiam videmus

ferioribusanimalis clcuanrur

cem

&

fnmi,& vaporcs

vf-

:

&

&

cc vacuus, idco

illi

ulem fucce(Gonem

£x

iftis

fuccedic altcr aer

,

& ptopter & fluui}.

pecpetuatuc fontes

poflecceddi.cau(a»qtuce

H

quidam fonj

tcj

6o

Lib.

dtr fitlitm

tes nori

foattt non

bile c(i quoc) latcra concanitacuinjn

Jur*nt ftr

sanum f

duranc pcr annutn. Caufa

Meteororum,

I.

quia poffiquibus gencratur ilU aqua.dcficccntur pcr caIorcm,intantum quod amplius non fufficit conucttcre acrem in aquam, vet quia aqua ibidem gcnerata diuer-

ad alium locum exitus

tic fc

>

debcant

eft,

Duhiutn

I

.

txit terra ouliiatdt

f

me pauciores

quani vbi prii^

in xftatc

ifta diibitaturprim6,quatequidamFoncxeunt bulliendo ? Ad illud dicunt aliqui, qudd caula eft, quia aqua ibidem cxicns propcl-

Circa

litur

ab aCrc

fum

,

,

inclinantc afccndcrc fur-

& proptcr talcm

impulfum apparet quafi

infcriori

non

videtur, quia tunc fcqueretur

,

& dcfccndic

exitus,& cx C<x

caufatur

altiori

aliae

Ad ris fic c-ilis

impctu vna

Itet,

iftud dicd

quqd

,

diftindtio

;

Ad

iftud dico

Ad

qudd non oportet

,

,

quemadmodum

Ad

terciam,f#rr4 efigrauu,6cc.

rcquencia.quia terra exiftens fuper caces

,

vtrum

in

concinuacur

Adquarcam,

in ip-

8xpltcit

& alix gc-

aliis

Negacuc con- aJ |. illas

concaui-

partibus,in quibus

no

func

&

quincam fimul

vacuum

,

dico

qu6d AiA-&i-

poceft dcfccndecc

,

fontcs

frmw

t.

deorfum , & cunc aiec exiftens infrapoceft euaporaci furfumad illas parces terr^. Ad fexcam vel a calido , dico quod aqua illa -^ ^. non genetatut acalido cuapocante, (ed i frigido

inflnitas

hycme

&c. Negacur Ai

concauitates,& idco cocum quiefcit nacuraliccr.

ncranUir.

Quartd dubitatur

tji frigidd,

non cft ica inccnfa, quod fumciac ipfam comprimere,fic quod in ea non includancur concauicaccs.

quia multz partcs aqua; con-

linuc confumuntur Dubiiitn 4.

fecundam, ttrrd

aer pcopcer replcrc

,

Ad probarionem, dicicur

C9nfequcncia,qtiia frigidicas ccrcx

Tcrtio dubitacur , quia fi concauicates dcbent poni infta terram propter introitum aquat in terram , tunc fequicur quod infinitx debcrent poni talcs concauitatcs. Confcquens falfum,qma tunc nulla pats cffct altcri continua. Et patct confc-

concauiraces eire

Negacur ancecedcns. elcmcntum ,

iufmodi.

lam tcrram. Solutio.

Scc.

turarum, puc^ argillam, lapides, metalla, dc bu-

modd

caufct diftindio-

quia pcrpetuo concurruni fluuij

eft

eleuatur

,

tcHexioradiorum Solis non habet locum in

,

quod non

Rf ^tnjit.

quod non, imo rerra circa nos eft mixra cuius fignum eft quod fodiences inueniunc parres diuerfarum na-

regionum ae-

per ircflcxioncm radiorum Solis

coogcIatus,ita

tcrra eft fimplex

aqux.

quentia

zftas

&

locum

talis bullitio.

quoad hoc, quod ricm rcgionum cctrx. 3.

& tationc

cum arcnofitatc tcr-

tcrra; faltcm

Jiubium

,

raagtio impctu ad

Secund6,dubir3tut quare in medio interftitio cerriE no gcncrantut fonces,& fluui|,quemadmodum in mcdia regionc a«ris generantur pluuiz,

& Htlutio,

tali

de loco

cum

altitudinis vcnit

Dithiutft X.

iieri

hyeme eft quodammodo

ad concauicatcs montium, vbi generantur aqux> Quinto dubitatur , quare aliqui fontes ridenc Dubiutn j. hominibus acccdeniibus ad ipfos , id eft , altiiis falcanc. Caufa eft , quia fontes illi func in locis paludofis i idco acccdente ahquo , aqua fubcus cx ifta comprcftlone exiens comprimitut , aqua faltat altiiis. Pcc hoc ad rationcs. Ad primam,/*>T
aqua ibidcm cxicns cflct ibigcncrata, quott eft a quia fcmpcr aqua gcneratur in loco altioti, quam (it locus fui exitus. Ideo caufaeft, q jia aqua iic bullicns , vt in pUuibus exit a tcrra arcnofa

debent

quia in

quodammodo

quod

filfum HeiMti».

;

ided exhalatiojfiue aerinclufus infra terram,

builiret.

Iftud

,

videturquddin hye> aqux fub terra quatn

fub terra propccr calidicacem. Adillud, dicicurquod in xftare debent efte fonces minores.Caufa eft,quia in xftace laceta tcrrx func ficciora ; modo ad gcneracionem aqux fub ccrra multiim concuriit humiditas.Alia cauG eft,quia in xftatc eft nimia fcigidicas fub terra,

res

i

qu^m in xftate? & arguitut

maiores

xftate maioteftcaliditas,ita

exibaf.

§^«rt aqtu

efte

quod non , quia ficut in xftate pauciores funt aqua quam in hycme upcr tcrram eo qu6d in

condcnlante.

Lther

Meteoromm.

L

1

B E R

'.:ii^<S^Simk:,

LIBER SECVNDVS METEORORVM.

rionc maf is. Secundo, fi marc fit locus aqiurum. Et tccti6,do
QV-£ STlO Pr IM

Vtmm femper ftentrione

A.

mare fluat a

I T V R quod non.quia nullum corpus naturale mouccnr a

loco confcruariuo ipfms ad locorruptionis

•,

locus Sc-

ptcntrionalis cft confcruatiuus ma-

&

,

mcridionalis corruptiuus ciufdcm

;

igi-

Maior patct , quia quodlibct cns naturalc diligit fc pcrmancrc , & conferuari, vtpatzti. Phyficorwn , (^ i.de Ariim*. Et minot patur,.&c.

tct

,

quia locus Scptcntrionalis ibi plurcs fontcs

humidus , cum tentur

;

eft frigidus

&

& fluuij gcnc-

fed locus mcridionalis eft calidus

& iic-

ci\m pauciores ibidcm ccncrcntur ; modo ficcitas funt difpoutiones corrupciuz caliditas eus

,

&

Suundnm.

aquz. Secund6,quianaUum corpus naturalc exiftcns in rue locq naturali , mouetur extra ipfum ; fcd locus nuris Scptcntrionalis eft cius locus i igitur,&c. Maior patet ^Phjificorum, quia quodlibec corpiis naturalc naturaliter quicfcit in fuo

loco natucali. Et minor patct, quia locus,qucm occupat marc eft locus naturalis aqu« , vt patct tx iSiofteundo , non apparct ratio quarc locus

&

meridionalis

quam Ttrtim».

magis At locus natucalis maris,

eflct

quod marc

Septcntrionale

falfum,im6 dulce,confcquenseft con-

Et probatiir confcquentia, ex ipfo continuc exit aqua falfa venus fluuij meridiem , in ipfum intrant riuuli , dulces,&pcc confcquenstotum debet fieridulce. tca expericntiam.

<]uia

&

&

^jtmum.

Quarto,

fi

hoc

efl'ct,effct

ta in Septentrione ridiei

:

modo

fit

altioc

confequcns

pro tanto,qu6d tet, qu^m fit tercame-

eft

falfum , quia tota , &tr»Eltitu dt

terra eft fphzrica,vt patet i. Ctli

^hdrd. Sccund6 , patct falfitas confequcntis, quia qua carionc tecra versiis Septcntriencm ef(et altioc tena versiis mcridiem , eadem racione cecra fiib polo Antar^ico eflet altior tecra fub .^quinodliali

gurz,fcd Offijtiuwt.

,

& fic tecca non eflet ccgularis

alrior in

Ad oppofitum

fi-

extrcmis,& baflioc in mcdio. eft Atiftotelcs in iflo frcMndo,

cap.frimo, vbi dicit

quod macc Mzotidis

fluit in

& yEgxus in , & Pontus in A^xwm Pclagum ; modo Mzotis cft mare fituatum versiis Septcntnonem , & Pclagus fituatur fub i£Pontum

,

quino(^iali,fcilicet versus

In

tfta

QVantum macc

eft

ad primum.dicimt aliqui quod pcrpetuum. Alij dicunt quoU gc-

X.

ncratur ex fontibus cxiftcntibus fub mari. Et hoc quia mare non eft aljus loco fuz ori-

cft falfum,

ginis. Aljj dicunt

quod

to in vifcctibus rcrrx.

venit a

quodam coarfta-

Et illud improbatum

cft

fupctius.

lfti$omiflS$,eftprimaconclufio,qu6dmarc 14^^ ,tnt. gcneratur,& corrumpirur. Probatur.quia omne rtturcrfor.

& corruptibilc,&c. Ma-

materialc cftgcncrabile

iorpatet

'''"«fititr.

quia maceria cft fufficicns caufa gcnerationis,& corruptionis , vt patet i. Phyficorum, ,

& i.de Generatione. eftinfra

Et minor patct

orbcm Lunz

& omne

,

,

quia matc

matc-

talc cft

riale.

Sccunda conclufio tur cx fontibus

,

eft

,

qu6d mate gencra-

& fluuiis ingrcdicntibus ipfum

macc. Patet,quia non apparci alius modus vndc , nifi pcr fontes flumina , perplu-

& & niues & alias impcefliones aqueas

gcnetaretur uias

,

,

quz

intcant ipfum mate.

Sed tiubitatur,quace eft hocquod fi raarege- DmtiiOu corrumpatur continue appaiet co,

netctur

&

dem modo,

& continue confimilitcr & coccuptionc? ,

lie

i,

habere

fine generatione

locus Septentrionalis.

Tcrtio, fequcrctut

non

I.

T^e generatione maris,

RGV

ris

Articvlvs

Se-

ad j^uftrum?

cumfux

naturalis

mcridiem.

qoaftione primd lidcbuuc dc gcncca-

Dico qu6d hoc eft pcoptcr conrinaam fucccffionem parrium confimiliu partibus illis, qux de nouo corrumpuntur , hoc conrinu^.qucmadmodum vidcmus in aliis , ficut flamma canHclz

StlHtit.

&

apparct nobiseadcm aprincipioincenfionis vfque ad extindlioncm , tamcn in rci veritate

&

eft continiic alia,

£c hoc

& alia

,

ficut patct in tfiofermM-

propter fimilitudincm flammz fucccdcntis continuc , pcc conrinuam gcnccatioticm flammz,quz continuc corrumpcbatur. Sido.

eft

militcr appacent nobit quidam pcrpctui lapidcs, c6 qu6d in vita hominis diminuuntuc foliim fccundiim pactes infcnfibiles. Secund6 dtibicatuc , quace mare curo genere- D«Mm»4. tuc ex fontibus & fluuiis non apparet augmcntari

ab ipfis?

Dico quod ad hoc faciunt

Prima StlmU. confumuntuc per

tres caufz.

cftjquia partcs raaris continu^

dcficcationem a pactibus tcrrc

, pcr quas ttanfit raodo cuin panes continuc conliimuntut, fic aiiunde augmentnntuc , ideo non oportct qu6d macc appaccat nugmcmati. Sicut pMCt in

mace

;

czcraplo,

nam iacus

inclulus infra tcrr.im.a

H

5

quo

tiullus

6i :

Meteororum,

Lib.II.

nullus patet exicus

,

ta^dem

tocaUcci: dedccare-

nid efTenc quidam ciuuli parui ipfam ingredicntes , qui in eadem pcoportiohe lacum

tur l terra

,

confecuareht cerra

modo

;

aquam fluuij

(icut fc li.ibent

videntur omnes

ita

,

Cicut partes illius

,

illi

fe

conrumuntur sL riuuli partis ad

habcre fontes

&

,

ad mate.

Secunda caufa ad hoc fac/cns , eft vcntus Sc motus ipfius maris naro vcntus eft calidus Sc ficcuSjidco plutes panes marispcr ipfum deficcantur,& confumunitac. Similitcr ad hoc facit mo,

:

tusper confricationem maris

,

& aerisjideo pUi-

Et fi dtc.itur quod qunndoquc potcft cffe, quod aer propinquus mari conuercatur in aquam, & fic non folum habebit marc gcncrationem ex fontibus

Sc Buuiis

,

,

&

&

8c cicius corrumpitur a Sole

Sc

,

quocunque

alip

fcyphus plenils aqua expandicur hinc inde fuper tabulam, exponaPatet

,

quia

fi

&

v-*.ii

tur Soli,modico tcmpore confumitur, tcnta eftet in fcypho

,

non

cit6

ita

qu«

fi

re-

ret

quia fubtilius nutrimentum mittitur ad un-

,

&

gula mcmbra, fcd groflius tcrrcftrius remanet in fundo ftomachi. Tertio fola declinatip , fiuc decHuitas loci cft

&

caufa omnis motus aqus,pcr quem fit fluxus, refluxus ipfiusmaris ; igitur aqua non habet ali-

qucm locum

naturalcm , ad qucm nkturalitcr mouctur. Tcnct confequcntia, quia fi eflec locus

ad

quem

moucrctur , fiue cflct non,ad ipfum mouerctur. Et antecedens patetpcrSenccam i-de naturalihfu tjuajiitnihtu , ipfum allcgit Albertus in fecHndo ,

natucaliter

fiue

,

&

hnitu.

ad

Quarto.vel aquamouetur ad eundem locum, quem mouetur teiTa velnon fi ad cundcm, ,

;

quod centram tetrs eflet locus natu, ficut cft tcrra ; fi ad alium , tunc non

fcqueretur aquas

ralis

idcm centrum totius grauitatis mundi. Ad ifta,ad primum, & fecundum fimul , dico quod locus primario reccptioni omtiium aquacft

tum

T^*^*"'-

quero occupat marc, quemadtiioftomachus eft locus primarii^ receptionis oranium ciborum , fed poftea ficuc cuapocancuc parces fubtiliocis nucrimenci,& cleuancur,& mitcuncuc ad fingula membra , quod groflius cerreftrius eftmanec in ipfo ftomacho ; ica coiificft locus,

dum

&

&

adionem Solis euaporancut parces aqua,& afcendunt furfum , fcd grof-

milicer pcr.

aqua con-

£us, terrcftiius iiunet in illo loco. Adcercium,/^/« decliHitat,Scc. Concedoance-

&

patet

iftis

,

fumptibilis a Sole

& latum

quod aim marc ,

fit

fccundum

8c cxponatur fibi

,

multum de mati confumitur

a Sole,

ipfum ingreditur per fontcs,& fluuios, Sc quandoque magis, 8c quandbque minus ; Sc ided per taiem introitum fontium , fluuiorum in mare non oportet mare augmcntari , plus quam oportet tcrram diminui per cxitum fontium,& fluuiorum dcipfa terra,& xqualitcr

,

ficut

&

v>s^(i

ita

fubtiliores

magnam fuperficiem.eo quod mare eft magnum, imo

;

confume-

rctur.

Ex

,

imprcilionibus aqucis.

Rcipondetur qiiod quamuis multoties ita fiat, tamen marc illo modo non recipit notabilcm generationcm, augmcntationem in comparatione ad fui magnitudinem. Tertia caufa eft poti(fima,pcr quam fupponatur primo , quod aqua expoltta Soli conlumitur a Sole. Iftud patet ad expcrientiam. Secundo, fupponitur quod quandd aqua exponitur Soli magis diffufa,& extcnfa in partcs , tanto faciliits deficcante.

& grofliim tcrrcftre eft amarum & falfuni de aqua dulci & maris. Et antecedens appa-

eft

decliuior

confumuntur.

res partes ipfius

quentia,quia ficut fubtilius riutrimenti cftdHlcc,

hocquia fonccs & fluuij continu^ generantur infra terram. Et hoc de primo.

ccdens,& nego confequenciam, quia motus furfum eft caufa motus leuium , quod fi non eflec «lcuatio loci,leue non afcendeiet , tamen boc

&

non obftantc leue habet locum naturalcm.. Ad quartum , vel aqua mouetur ad idem centrnnt , Scc. dc ifto eft magna difficultas. £t imaginacur

quod

Campanus

cerra

fic

traSiaiu fuo dejphara

elcuaca cxcra ccncrum

,

cap.^. Cnmpani

mundi

,

&

ot'*nio.

aqua poiiacur ab oppofita partc contrapondcxando terra:,& fic fecundum ipfum diuerfafunt , & aqu« ; & imaginatur quod tcrra fuiflet cooperta aquis , & poftca iuflu

centra grauitatis tetrx

vnum Iocum,vc homo & alia ani«

diuino aquae congregarcntut ad tcrra apparcat arida hnaliter,vt

Articvlvs

II.

*An ma,nfit lacuj naturalu aquarum? 4.

DEqucm

fecundo

fit

conclufio

ifta

,

qu6d

locus,

occupac mare , eft locus nacuralis wMf»t ma- aquarum , ad quam omncs aqux moucntur namstitrmlit m-

'"1*"'^^

»

tamcn ad locum , quem occupac igicur,&c. Maior paccc , quia locus

icd

"^^tc iu fic furfum dicicur locus nacuralis leuium , eo quod ad ipfum Icuia nacuralitcr mouentur , ica de

^arum.

*,

&

aliis.Minor pacecad expcrienciam,videmus

quod omnes aqu2

DuUMm I.

fluunc in matc.

Oubicacur igitur primo uiocis

non

eft

enim

,

idem locus

:

& grauior

natum

eft altius locari

,

quam grauius. Mi-

nor patct pcr Ariftotelcm 2./»«»«<,quia nil cft locus parcisfubcilioris nutrimenci,& p.irtis gtofliotis

nutrimenci

naturalis

,

aqux

igicuc a fimili

dulcis

&

,

nullus cflct locus

maris.

Scd concra ,

fupcr

&

uius

Tencc confc-

ideo oporcuic

&

func vcrba

fitus,& prdines

ceptum erat,vt congregarentur aqu*,Scc.

aqux

:

,

fphxrarum c«li,& ordinem ignis & aeris, ficdicic : Seeunda efi Jph*ra a^ue , cuiut orhicularii ambitui efi dimno pracept» difcifm a terra,^ fua tUfcifionu parte media confurgente diuinum pra-

& le-

aqua marisgrofergo ipforum non eft idcm locus nacuralis. Maior patct , quia fubtilius lefior,

Campani , poftquam numerauic

fed aqua

dulcis eft Ieuior,& fubttlior,&

s

aqua nitcretur cooperire ccrram terram aiceiidere dc fuo loco.

cflet

quia grauioris nacuralis

raalia habercnt locum congrucntem fuae habitationi,& quia ulis concurfus aqnarura non poteft fi^ri tcrra remanente in fuo cchcro , quia adhuc

iftud arguicur

qucm ,

fi

primd

, quia fi ita £. locus terrx, Kifutatur. poneretur portio terrx , portio

feqiieretur

qu6d

ali
&

non mouercntut deorfum per candcni

viam. Confequcns cftcontta expcricntiamjfcmpcr enim aqua pofita furfum defccndit pec eandem viam , per quam defcenderet terra , fi eflcc

ibidem pofica. Probatur confequentia , aqua mouerccur ad centtum aqux , & tcrra ad ccntrum rcrrx ; modo ipfarum funt diuerfa ccntra, ciim fmt (phxrx ecccntricx.Sccundo.fequcrctur

quod

portio cerrx inhabitata cflec figiux circulatis.

Qusft.II. Artidlll. Confcquen» impoffibilc

laris.

>

vt patct per Ari-

ponunt maiorem cflc diftantiam tcrrz habitabilis ab Oricnte in Occidcntcm , quim k Septentrionc in Auflrum. Et probatur confcqucns , quia fcmpcr cft portio rphxrx elcuata fupcr aliam fphxram , cui ftotcicm i»

ijio

ftcnndoyic

alios, <jui

cft eccentrica.cil portio circularis.

7Ttrrm

tfi t9-

ttntrit» mii-

J»

& «f«4.

quod tcrra eft concentrica mundo & etiam aqux , quanti^m ad grauitatem , ita quod idera cft ccntrum grauitatis tcrrx , & aqux ffcd non eft idem centrum magnitudinis i propter quod prxmitto primd.quod cota terra noo cR pure iimplcx , imd pars, quam inhabicamus eft commixta,& pcrconlcqucns leIdc6

iftis

dimidisjdico ,

,

uior parte pura

,

qux

cft deorfura.

Iftud patet,

quia fodientes terram reraperinueniunt partes diucrrarum rationum,vt arenam , bpid€s,jic hu-

iurmodi,quz funt mixta. Secundo prxmittitur, quod (i fit aliquod difformc in grauitate , cadit ad ccntrum mundi, centrum lux grauitatis eflct in centro mundi, non centrura lux magnitudinis. Patet , quia fi in e^ntro raundi non eflet terra,nec aqua , led prxcis^ aiir circundans vndique vfque ad centrum, tunc fi proiiccrctur fcyphus aqax vfque ad centrum aqua illa congcegarctur in ccntrum pec roodum cuiufdara raodicx fphxrx j tunc fi caperetur vnus clauus ferreus longus , cuius caput cftet valde grofliiro tunc ab vna pane aqux

&

&

,

&

'0

exiilentis

aquam

cencro

in

clauus clcuarctur fuper

fed ab alia panc

,

non

,

vc patec intelli-

gcnti.

£x

Almitjia-

iftis

pacec

quod

aliud eft cencrum

& aliud

fux grauicacis

$TH9t9 ttUtftU*

cudinis ccrrx

tttdinkttrrt,

primam fuppoficionem

^

mlittd

lim

frtUtitMtit.

erauicate

,

,

centrum fic

,

magni-

quia pec

cerra eft diflPorrois in

,

& pars eius leuior eft versiis no$,riim

ut coramixta di

,

}

igitur

minor pars

quam fit xltta,&

eius eft citra

mun-

ciim ip ccncro

ccncrura fux grauitatis

fequerecur

,

quod

centrum raundi eflct centrum fux magnicudinis. Et hoc de fecundo.

cicra

63

minatura,ad quemmoueretui ,ided fempef ad locum dccliuiorcm.

Secund6 fupponicur

qu6d

,

plus

quam in quia locus Sepcentrionalis cum fir neratur in Scptentrionc,

raidus propter elongationem

fluic

de aquage-

Auftro. Pacec, frigidus 6c

hu-

Solc, magis apcus

h.

cft ad gencradonera aqux,quara alia loca cerrae. Tercio fupponitur qudd in locoraeridionalipliu

quim

de aqua confumitur, nali.

Patet

dionali

,

,

in loco Septentriopropinquioc parri nieriillam diredHus , qu^m aipicic

quia Sol

& aipicic

eit

locum Scptcnrcionalcra agerc

Ex

idco fortius potcft ibi

,

& pcr confcqucns plus confumcre.

,

iftis

patec caufa illius fluxus

aqux gcncracur

ptcntrione plus

,

quia in Se- ^tit.

&in

meridic plusconfumitur*, igituc aqua in raeridie baflioc ,

non fccundiim

fitura,feci lccundumdepreflioaqux,proprer corcuptioncm ; igitur per priraam fuppofitionem raare curric de locoSepcencrionali ad locum meridionalem.

cft

ncm

Per hoc ad cationes. Ad pcimam , nuUum cor9. put ttsturale , &c. Iftudnegatur, quiaferopec Adijtr^tm. aqua pctit locum decliuiorem , fiuelocus iftc fic /"*«>•&.

&

conferuatiuus fui,fiue non ; ita aqua mouetur ad locuraraeridionalera, nonpropter conferua-

cionem,fcd decliuicacera. Ad fecundara concedo

,

cus nacuralis raaris poceft

rood6 dico quod lo-

&.

nimiam mulriplicitacem aqux. caufa eft, quiafempec aqua detecminac fibi,quodeiusconuexa fupecficic^fic fphxcica in loco fuo nacurali, modd cantiim poteft mulripltcari de aqua in vn% parce , quia nifi decucrerec ad locura decliuiorem , ampliiis non eflet fphxricx figurx , fedfipropter

gurx vald^difFormis.

Ad tertiam y*^«fr*/«r quod non ejftt falfitm. Negatur confequcnria,quia quatnuis multum de faliedine exeac versus meridiem, cum hoc etl-un multum gencraturper coramixtionem exhalaScptentrionali

cionis in parce

adbionem

,

&

Ad quanam Hoc tfftt ^ &c. Dico qu6d non, ,

altior

efl^ct

,

•^•'j'

etiara per

Solis.

Sed quia aqua

Articvlvs

^

fibi fleri innaturalis.

^

4«

propter continuam

gencrationera ipfius in loco Septcntrionali.

IIL

ite

ri$

jig

fii

}it

^

^it ttr lit

'dt


itL

'^Jolutio quafiionis, t.

QVancum

it tri/ltie.

ad ceccium

tiione ad Auftiura

;

alter

& refluxus ipfius

modo

in propofito

mo

i

quolibet roenfe loqtii

vcl raocus

fluxu,quia dealiis poftea dicecur.

Secundum hoc

fimtistftf- pcf trioM »d AMftruitt.

marc

fit ifta

& quancd roagis propd

i Septentrionc

fluit

qu6d femad Auftrura. Con-

conclufio

,

ciudoquantim adhoc,quiacftadcxperientiam. Scd ad reddendam caufam prxraitco aliqua. Primum cft , quod fempcc aqua fluic ad locum decliuiocem, cuius fignum eft fecundum Albertum quia aqua mouetur alicubi ab Oriente ad Occidentem 6c alicubi i contr^ ; aUcubi i Sepcentrione ad Auftrum , & altcubi i concr^i quod non eflet, fi habctec aliqucm locum dctCT,

,

T v

R.

i£quino^iaIem,tanto mcridionalior. fttitptr

c V

ferael*,

de pri-

:

Itart

O

I

II.

tcrrius

Secundd fciendum, qudd Sepcentrio dicicuc locus fuppoficus ^quinodtiali vnde quanc6 locus aliquis eft prope nugis polum Ar£licura, S,

T

Vtrum mare jluat?

&

folum intendo

cicur Septentrionalioc

S

:

ipfius maris quolibet die naturali bis

nuxus

Q^i£

fcicndum quod cres vnus eft a Septenrcnuxus cft fluxus , ,

apparent fluxus maris

TluxtD ms-

I

R.

prirad

quod non

ille eft naturalis

,

,

quii

1.

vel violen- Jrf.friimg.

cus; non violcncus,quia cunc motus ilnonpoflecperpctuari; nccnaturalis , quiavnius corporis firaplicis eft vnus folus motus fimic

plex fecundiim naturam deorsitra,

cus uis

,

:

modd aqux

Cum aqua

fic

eft

nacuraiitec

rao-

gta-

&c.

Secundd,alia eleracnta non raouentur In locis S-nmttm. refluxus : ergo ncc etiam fuis raotu fluxus

&

mate. Tenct confequcntia , quia idem yiderur de aliis iudicium de aqua in loco fuo naturali, confcquens apparct per cxpericnelemencis :

&

&

tiam.

nec fluunt , ncc refluonri T^iimt. , alix aqux nec marc. Tenet confequenria ^uia omnes aqux func eiufdem fpecici ; igituc videtuc fi Terrio

igitur

vna iKanuD nata eft

,

fluecc

*

igicuc

& ccliqux. Ec

Meteororum,

Lib. 11.

64

Et antccedcns appatct ad expcricntiam de

bus,& fluuiis,lacubus,&

fonti-

Quarto, quia mate Mcditctrancum non fluit, ncc rcfluit ; igitur nec aliquod aliud marc. Anteccdens patct ad cxpcricntiam. Et probatur confcqucntia , quia vt communiter affignatur,

tSMwtum.

& refluxus maris prouenit a motu Lunzj

fluxus

modo Luna influit in marc Mcditerraneum, ficut in re

marc Oceanum, imo Luna plus influit in maMeditctrancum , cum fit fibi propinquius,

quam

nulla maria fituata versus Scptentrioncm,

quac fluunt,& rcfluunt.

Quinto

^iHtum.

omnc

,

corpus naturalc naturaliter

quicfcit in loco fuo naturali

matc non

igitur

j

&

rcflucre. Maior patct Af.Fhyficodcbetfluete , rumySc minor patct cx praeccdenri quaeftione.

Oppofitum

Ofpojttum.

Vnde marc Oceanum dicicur illud marc

neuiu.

magnum

ftagnis.

arguitur pet Ariftotclcm in ifto

fecundo. In ifta quaeftione primo prxmittcnda funt aliqua i deindc rcddcnd* funt cauf* fluxus,& rcfluxus maris.

, impertranfibilc, quodciicuit totam tcrram habitabilcm ab Orientc in Occidcntcra per Meridieni, Septcntrionalcm.ita quodter-

&

ra hibitabiUs cft infula iftius maris.

Terti6 fcicndum, quc^d fluxus iile,& refluxus 5. quolibct dic naturali fit bis , vel modicum mi- Fluxu* m»~ nus , ita quod Luna accedentc ab Oricnte ad rit fit bi* in

Meridianum fluit & iterum Luna accedcnte ad punc^um mcdiae nodis iterato fluit , & ita quolibcc mcnfc fiunc tot nam quolibct die nacurali fluicj&rcfluit marebis, imd duofluxus,& vna dics excipiuntut in mcule fluxus & rcfluxus duplicati quot func dics in menfc, duobus fluxibus , & vna die, exccptis, quam dicm Luna acquirit motu proprio contra firmamcncum in ,

die-nutur»U.

;

;

,

mcnfe.

Quaito fciendum

,

quod

in

mari funt qus-

dam votagines , quae etiam coufcquuncur iltura motum Lunae , ita quod quando mare refluit, tunc voragines illae attrahunc fibi magna aquam ciunmagno impctu,&

Voragine$ in

m»ri.

ab(brbcnt;poilea influxu

icerato cmittunt.

Articvlvs .4\i

^ufdam frtemmmtur isr

marium

,

I.

de marufluxut

Quinto fcicndum eftde augmcntaiionc,& diminutione iftius fluxus , quod in hyeme fluxus ifte eft maior quam in aeftate , adhuc maioc circa i£quino6):ium,quam in hycmc.vcl in acfta-

&

te.Similicer fluxus iftc eft

diuerfiate.

minor Luna exiftete in

cclypfi.cstcris paribus,quam

1. Tluxtu ««. rii

v»ritu.

QVantum ad ptimum dam

,

fciendum quod

maris

eft fluxus

qiii-

a Scptentrionc ad

in praecedcnti quaeftione.

igitur funt effeftus

vel

altcr cft fluxus , quo bis in die natutali, modicum minus mare fluit & refluit , & de

ifto

intendimus in propofito.

lUx.

rcnc in fluxu

nec refluunt

4

A.

alia funt

,

,

,

hec apparcnt

,

&C in

in fecunda

,

Ifti

quae appa-

dc quibus poftea

Articvlvs

flucre.

;

nam

in quatta crcfcit.

;

cxpcticnciae

,

,

,

affi-

II.

& non

appatcnt flucre, quae fluuni,& apparent nucre.

Alia funt qua: fluunt

&

8f rcfluxu gnatae funt caufx.

,

,

flucfhis decrefcit

crefcic, in tettia decrcfcit

Sccundo , fciendum qu6d matia funtin ttiquia quaedam funt maria , qux pjjj.j differcntia nec fluunt

cclypfata;

ideo in menfe affignancur variacioncs

prima fepcimana

,

Lunano

plcnilunio maiores fiunc fluxus

Auftxum qui continue fit ad modum.quo vnus fiuuius ingrcditut in alium,& didlum eft de ifto

Sed

li*rtmulti-

& exiftcntc

Decaufafluxns o* refluxtu maris.

Primum gcnus marium eftin ttipiici differcntia,nam di

,

quzdam funt

lacus.ftagna,

& huiufmo-

QVantiim

quae includuntur montibus.quae ncc fluunt, Alia funt quae

nec refluunt.

niobilitatem tctrx

,

fupcr

non fluunt propter

quam

fundantur. Alia

ad fccuadum, dicunc aliqui quod

caufa cft rcflexio ipfius ad monces.

quandoquc aqua maris

cum

ripas

Nam

deferrur per vcntos ad

impcru, a quibus reflcdicur

,

& refle-

&

remotionem a

xa iccrato vadit adalias ripas , fic continue. Iftudnon videcur , quiacandem ceirarent im-

Sccundum geniis marium eft in triplici diffcrentia nam quxdam funt maria , qus fluunt,

tis

quod amplitudo maimpedit apparentiam fluxus \ & idco vbi ma-

nec fierenc detcrminatis ccmporibus ficut fluxus &rcfluxus. Alij pofuerunt quod caufa fluxus , refluxus maris , cflctcbullitio aquae maris , qux fupponitur vis Soiis , nam calis ebullicio eft nata

re

magnum

caufare

funt

qux non

,

fluunt propter

Luna.

•,

& refluunt & non apparent fluere ,

motioncm

GcioXy ibi

a litoribus

,

proptcr re-

ita

intetcipitut infulis

,

vbi

eft via ftti-

magis apparet fluxus,& vbi amplior

ibi

pecus

&

Iftud

tumorem , ficut patet de olla bulliente. non vidctur, quia ebulljtio illa non caufarc tumorem ad tantam dilbntiam,

fufficic

habitationem rupiam,

tinucfieretfluxus,

& & riparum,quibus inclu-

Scd tettia iunt, quorum fluxus non apparet proptcr hoc, quia vnum fluit in reditur illud mare.

liquum,&

e contra.

&

Sedtcrtium genus marium eft , quod fluit , , ficut marc Occanum,& alia maria fibi contiguata. Vctum eft tamcn quod aliqua matia funt continuata per vias ftridbas mari Oceano , quae tamcn non fluunt , nec rcfluunti ideo matia, qua; non continuantur ad Oceanum lion fluunt , ncc etiam iftaqux continuantut foapparet flucrc

lum per

vias ftriAas

,

ficut eft

marc Mediccrra-

Reifcitur.

illi,

minus apparet. Scd alia funt raatia, quae fluunt, non apparcnt fluete proptcr altitudinem ,

&

4Ofiniet.

ad quantam mare fluit

& refluit.

cum

Opini»

I.

Relinqfdrur.

Similitcr con-

continuefiat

illa

cbul-

litio.

Alijpofueriint.quod fluxus illc.&refluxusfit cx hoc,qu6d corpora infcriora nata funt obedirc fuperioribus,& ideo illa, quxfunt propinquiora magis obcdiunt. Iftud

non videtur

,

nam

Orienre in Occidcnccm tum cxli,& non aliter.

,

Ofini» f.

tunc mnre fluerct ab Hcn pUcet,

fciliccc

fccundum mo-

pofucrunt caufam fluxus matis cflc quaf- Opimt 4. voragincs cxiftcntes fub terra , qux quandoquc accrahunc a^uam matis in magna muliiAlij

dam

tudinc

Articll.

Qu£Eft.II. ,

Kffutniur.

&

&

tunc fit , abforbent , cudinc aJiquando aqunm rcmittunt,& tunc lit fluxus. Scd contra iftud arguitut , quia non vidctur rcfluxus

vcrum quod fub rcrra polfint tot concauitatcs, feu vorigines contincri, quod tanta aqua,quaiua marc tumct, poflic funul contincri ; idco dc modo

illarum voragjnura poftca dicc-

foibitionis

Secundo quia adhuc conceflo quod pcr

tur.

,

modum

ficrent fluxus

&

tcfluxus.adhuc

difEcilius:

quia

radij

,

&

qux cft valdd fpifla , in tanti\m qudd tetminant vifum,& rcflciflunturab odlauafphs. ra vfquc ad quattara tctrx oppofitamhd atigurain

,

los fatis xquales

rcftiores

idco

& ad lincas & pyi:.imidc$ di-

,

,

forbent.

fufliciunt confuraerc

,

,

opinionibus omiflis.ponuntur conclufioy. £wM tfi ncs. Prinia cft , quod Luna pcr fuum motum, reflutMmf»fiHxH4 influentiam , cft caufa cffcdiua fluxus Iftis

&

&

Probatur pcr cxpericntias pofitas in prima panc quxftionis, nam fluxus maris fit dcterminante Luna orientc,quoufquc pcrueniat ad circulum mcridianum , fit ctiam flaxus Lunse j^yj tnjfis.

cxiftcnte in partc oppofica,

quadris

fic

& in rcliquis duabus

refluxus.

Secundo probacuc a caufa , quia Luna habet dominium fupra corpora humida , igitur,&c. faabec dominium fupra ipfum marc. Tenet confcquentia , quia poftquam habet dominium fupra humida , magis rationalc vidccur quod habcac dominiumfupra marc, quam fuper aliquod aliud , cum marc fic maxim^ corpus humidum. Et confequcns paccc ad cxpericnciamjnam in cor» parcibus animalium , ccrebrum , rneporibus duUa , fanguis, pingucdo , & huiufmodi parces, abundi augmencancur , &diminuuncut, fecundecrcmcntunvLnnx. Et dum augmentum ,

&

&

radij

Lunarcs oriuntuc fupcr marc

&

influentia quibus defcrtur adkio , illx,& pyramidcs func indircdiq-' res,& rainds franguntur adangulos xqualts ,

pyramidcs

,

Lunz}& linex

minus

rcflci5tuncur in fcipfas,

habcrctconlimilcm fortitudinem fupcr quartam fic vfquc ad medium noiftis oppoficam ,

&

fibi

cflecvalde caIida,veIluminofa.

Ad

,

brcuiones,ma-

rcfoluere vaporc^ a cci^ra,

fuffi-

&a fundo

.inaris,& clcuanc ipfas infracorpus mari$,&j>ro-

los confumere tCcd

&

,

fufliciunc vaporcs rctolu^

in acretn compIece'co'h»ier-

ad acrem ACtriahcre V& ideo Vipotcs finc corpora,qux nonpbflint fimnt fta-

fiue

,

illi,cura

cuni paftibus a^ux , eompcUunt aqiii» ma^($ ctielcuari,& gencrant in ip(b mari hmpuUas, r^c

&

raores

,

& cunc

mntt

ntiif.

afccndic ad mediiKn cxti

des

,

,

Sed quando Luna

tunc

quibus difertur ihfluentia

uiores,

radij

Lnnx

& pyrarai,

funt bre-

& fortiotcss&'id«A ttinc futHciunt

rcs refoluerc,&

confumetct

ViipcJ-'

& kd aercra pctfidlc

& in aitrtm f<»fbluert,& quia ccftintccaufaceflat & cfFe
xus

,

igitilr qux ittcatrla Luha ab Ortentevfquc

&marctcflim. Patet

fluxiis

maris acGcdentC

admeridianum,

& qiix eft Caqfa tefluxus a rac-

tidiano vfquc ad Occidentera. Sceii oper.

conccdendo qudd Sol,

nera a pundto medix nodlis

quod Sol habeac

oporcec

Tom. IlJ.

Rtt^fi».

,

vel ance

fed

:

non

illam fdrtitudincm fe-

cundum cadios liiminis , vel fecnndum calefadionem , qux lumcn confcquitur , fcd fecundum aliam influcntiain (^ccialem qux forticft ,

caufag.alli cantus in illa hora.

Ex quxftionc & modd poncndi fcquitur pri", quod fubpolismundinon fitfluxus, & rc,

fluxus raaris, faltem iifdcmtemporibus

nobis

;

& boc

9-

qurbus

,

propter debilicitcth ra:diorum

qui ibidem pcrtingunc, idc6 forte , quii fiac ibi fluxus , vc fub po'*

quolibcc racnfc fcrael

lo Ardico Luna cxiftencc in Geraints , vel rao^ dicum ance , quia tunc radi) Luh£ fuhc quodamraodo dirediorCs ; idc6 fuf&Ciunt vaporct

commouere

;

(cd poftca ipfa exiftentc in Matte,

confumcre.

proptcr dcbilicaccra non

non

,

habcc aliquam forticudi-

cit

&

ptcr dcbilicaccm

,

& raagis frangun-'

rainus franguncur,fcd gisredeunces in fcipfas, magis ad-angulos xquales,& id*6 tunc fnnt maioris operationis,& fbrtioris ; idco quaiidoLana

nifi

planeca

tefluxus',qUia thnc proptec fortiiudinem fufli-

& pyrimides func magis dircdx

,

illud potcft dici

im6 quilibec

fic

cau& funt dcbiiioris opcracionis, quam qUando Ltma i»fc4ndir ad racdium cxli,iftae lint!?,

ciunc

fcd"

&

tdr,idcd

fic oricur radij fui

-,

Sed contira iftud obiicitur , quia fi cx tali reg flcxioneLuna habcrct aliquam fottitudincra fuo4*V»;# pcr quartara fibi oppofitara , cidcm ratione Sol

Lunx ,

qutaquando

fluxus

&

quem

alicuius rcgionis, tunc habentlincas lx>ngiorcs,&

fit

fluit.

fit

eap.i.modtcum pafi medium;

idco tunc

&

Scd dc modo , pcr qucm Luna fit caufa fluxus,& refluxus maris, dico quod modus cft ifte, ,

,

Luna i pundo m<;dix no^is

&

m6

ponit Lincolnenfis tra^atHfuo derefra-

rpdij fic reflcxi

illi

versiis Orienccm , deficiunc radij illi rcflcxi ad angulosfuper pahcmoppofiram. tiinc vaporcs illi condcnfantur , rcdeilnt ad ptopriam naturam , cadunt dcorfum ,.& tUnc raare re-

iftud patct cx tcrcia quxftionc primi hbri.

Bi«nibiur*diwum

;

poftca acccdcncc

&

^,

Luna .ic<-fdemp,nb' Oc7. punduin mcdix noftis cft C»Hf»fuxui &dicir Lincolnenfis qu6d ciufaeft, "•'•'•" ^ LmLunx iuctdcntes ad oftauan» fphx- "* -ftdxus

cidcntc vfque ad

id qnart.Vm oppofitam fufliciunt Coramoucre vaporcs vfque in corpus raaris , quos propter debilitatcm hon

ftarct difitcultas

^tmtdf.

65

quarc voragincs dcterminatis temporibus aquam cmittunt,& dctcrminatis ab-

iftum

m»rit.

Sed de caufa

fcd

xus

,

& refluxus

Vel ,

fort^ dato

quod

ibi fit flu-

raracn ptoptetr athplitudineni

marisnon poteft ibi apparerc. Sccundo , fcquitUr qudd eiufdem cegibnii prius fluitvha pars inari<: qu^n'ali
regionem priiis afpiciunt parcem Oriencalen»>quam Occidentalcm.

illam

Ex quo patct qu6d fluxus & refhitus thiquodammodo circulariter ab Oriencc in Occidehfeth , nbh qu6d cxdem partcs citcu,

ris fic

laritcr

moueantur

,

fed

priiis

vna pars

,

quani

alla.

Tcrtio , fequiturqu6d fluxus.&rcfluxus mapcr alicpiara influcntiara Ipccialcm Luna:,

ris fit

aliaraabinflaentialumins. Patet. quiaLunaacccdens ad pun(flum mcdi» no
fotritudincm

talis

influcniix

,

quam tamch non

habct cx forritudinc luminis. Secunda conclufio eft , quod Sol,

nctx

,

& pl«& etiam quxdam ftcllx,furK concaufx

liusfluxus.&rcfluxus. Probatur

Alij

il-

,

i

o.

Stl o"

«%

quii quando- ;^'f' /»*»

quc fluxus raouaur antc ortuni Lunx, quando- '"^^J^, que poft i quandoqnc cft intenfior qnandoque ccraiflior , alccmaris cetTiporibus,& hoc non poteft cfl'e,niit recdbd^ <)uod Lun^afpicit Solem, ,

I

vci

Meteororum,

Lib. 1 1.

66 vcUliquam

ftcUain

,

qyam

pcr

fortificatur aftio

eiuSo& hoc cum afpcftu,qui confcrt ad fottitudincm. Similitct ad hoc facic diuctfitas fignorum Zodiaci,& ctiam partes cius,quia cum Lu-

titatem ipfarum

tamcn

,

lioc

non apparct pceptet

paruicatem.

£t rationes folutx func pcrdicla,&c.

na fucritin figno humido csteris paribus,fluxus Vluxnt (^ refluxm m*'

tim

risft ob

canftruntio-

nem.

fit

maior,

quod fluxus,&

Tertia coticlufio, fit

rcfluxus

finahtcr adconferuationcm matis,&

Auftor de proprietatibM rerum vcibis

Mare

:

efi

mobile

,

lib. }.

hoc lub

,& inqHietmn

fuum motum fu^ ftbiiantid k per fuum moium lofit conferuatum ,

QViCSTIO

ifte

Vtmm

iftis

vt per

,

mare debeat

tur

ne pmrefcat

(frfic

,

fubtilia-

a ctrruptione prafer-

I I. I.

Scd dubitatur primo , qitare dusdam voragincs in mari dctcrminante fccundum motum Lun« abforbcnt aquas,& euomunt! Diciiur quod .

Sobuio,

hoc potcft

cftc

quia

,

voragincj pcr quaf-

talcs

dam vias & concauitatcs fubtcrraucas ad magnum mare continuantur , & idcd magno mati ,

flucntc cmittitur aqua per illas vias

fubtcrraneas

»

iftas

vnde

a tnagno mari pcr

.quid^ni

fontcs,

alij

dcm caufam ,

Similiter dicit Plinius

vias fubterraneas. eft

quidam putcus

& de ho^

,

difficile eft

qui tcr

quod

fl^jt jn dic naturali.

rcddcre caufam

,

nifi

recuC-

tl. bttbiuih t.

fupcr illutp putciim

,

quam

circc nacuralis ipfius.

contra Ariftotelem.i«

illa

maria

^

& influat

in ifta ficuc in alia

quod

fit

debite proportionatum a(3;ioni ipfius

Luna;. £t ide6 qiundo aqu^

parua , ficut patct de fontibus,& flu.uii$xquod radij Lunae non poflunt bcne attingcrctunc non poflunt faccrp fluxum. Ita fimiliter quando tnareeft nimis cft jminiis

profundum , cunc Luna prqptci profundicatcin nimiam non fuflicic aquas ilW commoucrc \ idcp mare Mcditcrfaneum,nec fluic,nec tefluit. Alia caufa potcft' cfle,quia Luna habct.fpecialem influentiam ad mare Oce;^num,& a]ia maria fibi concomitacapec vias ampias , quam non ha-

&

bet fuper

eUmentum

Tertid,mare eft principium,

aquarum

',

igitur

non

modo aquae dulccs non funt falfs. £c

ancecedens apparec, quia mate

Quarto

ncm

, fi

fic

,

cxhalationis

hoc

eft

&

marc Mediterrancum, tajnen introicus m3gnitudincm,& profundi-

appurct proptcr

catem ipfius maris, Tcrtio dubitatur

,

q.uatc fontes ^.fluui)

non

fluunC;& rcfluuut? Dicicur quod Yuo modo c^ufa poteft eflc, quia aquae dulccs func magisfvlb-, tilcs,

& lcues, idco iunc magis rcteiuiux adbionis

Liina;,miam aqua maris propter groflHticm ideo ;

adhucfaciliiis paflibilis

,

qucmadmodum aqua

ab eodcm. TerLuna habct fpccialem fupcr aquas maris , & non fuper

pafta a Sole magis paflibilis cft tia ciufa eft

influentiara

,

quod

fortc

cum

,

fcd proptcr hoc non,

& humiditatis

,

faciliterconfumcret iilam ficcitatcm.

Quinto

&

ftagnanon ^intum. , ncc mare. Tenet confequcntia> quia funt eiufdem rationis. £t anteccdecs patec ad cxpericntiam. funt

falfa

j

quia aquae pluuiales

,

igitur

Oppofitum arguicur pcr experientiam. In ifta qusftione primo przmittcnd^ func fuppofitiones de genetatione falfedinis.£t prima cfi;,

quod falfcdo gcncracurex commixcione ficci cci;rcftris

cum humido.

Probatur pcr cxpcrientiam,

dici

tiotiabilitcr fluunt,

qudd aquxdulccspropot-

& rcfluunt fecundum quan-

Ofptfit.

X.

Sslfedc

vnd*

gintrttur.

quia lixiuum eftfalfum propcer commixtiortciai ad aquam * quod ibi uc cbmmixtiopatet,quia aqua per talem colationcra , rcdditur colpxac^, fpiin9r,& ponderofior quaant&,qupd noncir^t,

&

nifi parccs fuperiores

cjncrueflcnc fibi connni]^^;.

Secunda cxpcricntia.quia videmus quod vri" na

cftfjjfa,pr.ppcer conir^iixcioncm

cum

ficco cerrefti i

fupecfluinu-

remancntc ipo.ft. dl-

cft hypoftafis vrinae.

Tettia expericntia cft dc fudprc,& dc falfedi-

ne fudoris,quz prQUcnitexcpqfirhixtionc: hutpiditatis

cum

parfibys.ccrrcftribus abluCis scarne,

carnem. Idc^

fudocjcftablutio carnis<

Quarta cxpcrif atia «:ft,dc quadam aqua in P^ , in qua homo iigatus.non poyteft cader^ adprofundum,& idco flviuius,fiuc ftagnum il.lud cft valde falfum , hoc npn proyenitj n^fi cx commixcionc terreftrietatis fibi admix^tx. Quincum figpum eft.ponficroficas , groffir ties aqux falfsjnam aqua pucei falfi plus ponderac^uam aqua dulcis inaequali quantitaccj&hoc non,nifi pcr t^rrcftrcitatcm admixta.m aqu». Secunda fupppfitioeft , quod ad gcneracio,- ^^uidMdiilu nem fjifedinis concurric adio caloris euaporan-; gentrtnimem Leftina

&

&

tis illudiquod dulcc cft,& fubtiic adiaccntis, fcd gioflum, tcrrcftre rcmancc. Ptobatur primoi, quia yidcmiucorppraaflata efle magisfalfa, vcl

&

aquam dulccm. Quauo,potcft

matcr aquarii.

propccr commixtior §u/irtum. aqua maris , ficuc dicit

cflct

diftiil.aci(ip.pcc

non

Tertium.

Tcncc confcr

qucntia,quiaprincipium,& pritKipiatum debcnt conucnirC)

quod

intrcnt

<\\x\va

& matec aliaruin

eft falfum.

dicit Arift
&

,

quentia,propCer introitum fluuiorum.

quas defert fudor

quod

dcbcc eirc

Secundd, fequerecur quod tandem raare effi- Steundum, : confcqucns fallum.Tcnet cpnfe-

jium per quandam vianvftii^tam

idco oportct Occano flut:ntcaqu
l. Ari.frimdl,

cerctur dulce

gcftionem,cuiufmodi

,

fc-

Confe-

& finipliciusin loco fuo natur^ii

mare fluit,& rctamcn propter magnitudincmillius,fluxus ilic non apparct nobis. Ulius figniun cft , qupd marc Mcditctraneii continuatur ad marcOpcaAlitcr poteft dici,quod illud

fluit,

,

alicubialibi.

crimenti

alia matia.

fic

fecundo.Vto^

tfio

quia proptcr abundantiatn aquce

&

fi

qucm occupac

,

Sccundo dubitatut.quarif, roapc Mcditcrrancu non fluit & refluit,nec etiim mare mprtuutn i vidctur quod fic , cum Luna oriatur & occidac

Rcfpondetur vno modo , quod ad hoc quod mare fluat,& rcfluat pcr motum Lunz , opoitcc

3.

locus

Ariftocclcs in ifiofecund»

maria.

Dnbium

quod

fupcr alium.

fupct titj^/ie.

cft

purius,

rcndo ad aliam influcntiam fpecialcm Lunz,

quam potiiis habet

T V R quod noU, quii

batur conlequentia, quia

,

quia continuantur ad mare pec

I

querccur

marc,non quens

& putei fluunt & rcfluunt & hpc prppwr can,

RGV

^^

uatur.

Dmbinm

ejfcj

[alfum ?

corruptionis fericii-

&

III.

dicit

ccnderc magis ad falfcdincm

,

&

boc non

nifi.

proptcr

cmcurratf

Qusft.III. pcoprcr aduilionem tecrcdris rem3ncntis,& eua-

porationem

caloris refoiucntis

fubtilioiris.

Secundd p»ct ,quia bia

quem

circa

,

quidam funs

cft

crctcunt hciba:

Ara-

in

qux dicuntuc

,

in mari eft

non

cincribus adudis

^

militcc mclius

fit

cum aqua

aqua

quod non

fcigida

,

{altcm

fierct

calida

,

nifi

,

Si-

quam cum

itlio caloris

adgcnecationem falledinis. patet illud de raHcdine fupetfluorum nutrrmcntocum ; nam pcc calorem naruralem ficcum tccrefubtilius nutrimcnticcfoluituc , ftrc adurituc ; cuius (ignum ell , quanco diutius applicacum caloci cemanec liccum, canto c£[icitut facerct

Quarto

&

Tertia conclufio eft

,

quod mare dcbct

cfle

ipfum dcbet

cfle faUum. Tcnct confcquia in agentibus natutalibus pofita causa ponitur efl"cdlus. Et appatct antcccdcns,

igitur

quentia

quia cauiz falfcdinis funt conunixcio ftris

& a(flio caioris

,

tia caloris

non

i

tanicn

fic

agentis fupcr illud paflum

rcperiuntut in mari pcr

ficci tcrru-

pcrnunen\

modu

ifta

prxcedcnics conciu-

itones.

vndc

cut humiditas,qux cft caufa putccfadionis

,

ideo

funt mulca

eodcm gcncrc propinquo fru
xcmanet ficcuro,ex quo gcnccatuc faUcdo

,

qua;

rum aliqua

determinant

calocis cefolui-

pczrcruat a putrcfaAione.

Teccia fuppofitio terccftcis,vni

eft

,

cum adfcione

ad gcnecationem ,

quod

commixtio.ficci

calocis,

non

£t hoc

falfedinis.

fuiKciunt

eft

vecum,

vt patct de cinenbus aduftis.

fu &ftnfato , vbi vult quod etiam humidum non potecit

fi

cui fimplex

pocis,vel odocis,vt patet ad expcrientiam.

generationis dulcedinis

Nam dulcedo

fit

,

quc

Nam

opponitiu;

cx commixcionc hu-

,

immodecata

& non conuenicns

,

(aUcdo.

Secundum hoc ponuntut

conclufiones. PttT

ma

eft , quod in Cmtlmfi* I. In mMri *ft batut conclufio pccnmttrrt'-

mari cft ficcum terreftre. Pro, quia multa; partes terreftrcs deferuntur ad mare pec flumina , qua: non cadunt ad fundum maris , fcd proptec motum fluxus,& cefluxus fempcc ccnencur commixtz mari. £c qudd non cadanc ad pcofundum pacet, quia fundus maris inuenituc arenofus , non

&

facit caJorSolis,qui

cum

Y.a-

pocibus refolucis a cei ca &c aqua eleuanc cxhalationcscaUdas,&ficcas eis admixtas , quae icccato

cum

pluuia cadunt dcorfum

adUoncm

calocis fubtilc

,

tunc itccatd pcc

cuapocacuc

,

& gcoft^um

qua nauis

conlequitut fol-

per qu.nm falfcdincm conucrtic faporcm

,

fui

natnra^, pcr commix-

conclqfio.cft, quod aqux fluuialcs,& nondebent eflc falfs,cuius caufa datuc in ccctia fuppofitionc , quia ad hoc quod pcr adionem ^ohs , ahquicl emc)atur laUum , rcquiruur

Quarca

fonccs

longa

aqux cipiis

atfbio Solis in

ipium

,

vtpatct de mari

\

7. Ctnilujit^ .

,

patct

hoc cx

plus poccat ,

groflitie aquae

quam

in

macis

,

in

&c

modico temporc durant a prinfoncium vfqiiia ad mare,idc6 Sol non fuffluuiales

conuccccce in falfedincm. lacu- Kte Ucut. qucratuc dc aquis ftagnalibus , bus,qux permanenc.in eodcm loco. Rcfpondecur quod de calibus amiis concinuc patccs ceibluuntur,nec pcrmanent, ucutapparct, led noux aqux fempcr fucccdunc, idc6 non poficit ipfas

£c.

teft

&

fi

Sol aquas illasaltccatc adfalfcdinem.

Quinu conclufio dc caufa quod

finali,& poceft dici Ctnclufii

Quacc6,pacec ex pondccoficatc aqua: macis. Quinto , patct pcr expecicntiam Aciftocclis nam u capiatur vas ferreum , cuius omnes rimc funt perfcdle obcuratx , ponatur in mari , intiabit aqua dulcis \ 8c hoc fignum eft , quod ficcum terrcftre propter grofliticm non poteric in-' trarc. £t dicit Audlor de proprietatibus recum

&

quod

opocccc vas illud iacerc ia inari pfc natuxalem. Seoti


Tom. II

L

dicm

^.

maris eft proptcr conucr- ^*ifjanimalium, m^^i, fationem quorifndam piicium , finalicer falfcdo

&

qux

i^ejfe

cocum rcquirunt marc faU'um>qucm-

admodum bumincs ccquitunc airrcm. Pcr hoc ad racioncs. Ec ad primam ,fequere- AiMrgMtm.1. *«r,&c.. Ncgacucconfequencia,quia

qon opoccec

pfi»"^*^-

purius in loco fuo na-

fic

turalit

Ad fecundam, tandem dtberetfieri duke. Nc- Ad 1. gacuc conicqucntia proprcc duas caufas , vt dieft. Vna , quia continuc cum aqux dulccs fluunt in mati pacces ccrrcftrcs,qux non dclccn-

^um

tibus matis proptcc eius

mocum

,

& groflicicin.

Similicec ex alio propter caloccm SoUs,qui aquas

aqua dulci.

&

^^«"y

n„fr^in,

dunc ad fundum, fcd rctinentuc commixtx pat-

remanec. Tertio

fcdo

,

quam immediace

quod clemencum

lutofus.

^ecundo, adhoc

fapotem,

,

cionem.

fed potiiis aduftio ibi gencrabitur

,

,

& huiufmodi & aquamarisdccccminat & conmiixtioncm

fui nacura fallcdincm

aquarum dulcium in

&

digeftio

,

de

vcl

quodaiimiLodo CQnucniente aere cum ficco terccftci modcrato, calore mo4eraco coadiuuante i ideo vbi fuerit calor immo
foncis fibi

va-

,

efle fubie
Sol non llacim genecat fairedinem in luco pcr calorem ; vbi tamcn efl commixtio ficci tecreftcis cum humido. £c omnes iftz fuppoficioncs poflunt patece ex

midicatis digcfhe

calorcm

fibi

dinumAru.

odorcm , quxdam alia non dctcrminant \ ita iubcodcm gcncrc aqui iDulta: funt contcnt* diuerfarum lpeciccum,ficuc aqux maris, & aqna

exhalacionis.,

Patet fuppofitio pec Aciftotclem in Ub.defen^

{alfedini.

ficut fub

SiC

materia fuecit ptopinqua difpofitioni ad lal-

modo

'i''

,

Alicer poteft imaginari caufa falfcdinis mai;i^, Can/a/atft.

Quinti patet,quiapec adlione

fedinem

Ctntlmjiti.

falfum. Probatucin mati rcpcriuntur lalfedincii *1^'i ,f*^** /•'-'•""•

ulfius.

nifi

'

cxpooicur So •

Secundd, facirad hoc motusmari$,& etiam motut vcncocum , vt diccbarur in ptinu qucftione hu-

niH ex

bonum.

iicict

clTet

,

CtmtlitJUi. ^J* «^«« '••

8c terreftrcs. Proba-

,

latera liiperiora

ius fecundi.

nunquam

adio

&quodammodo

,

ftionc caloris.

Tertio, quia lixiuum

ftrt.

fubtilius

adurentis pattcs groifiores

tucquia mare pcc

quod

,

li.qui natus eft refoluerc parccs fubtilioccs.

res

tmr.

cft

li comburantuc, Sc cinceacum mittanturin aquun, conucrtuntur in falcm , aqua frigcfada.quod non cdct Anc adu-

Stirpen 4rHndines,<\Mx

modtgnuri-

67

Sccunda conclufio

dulccs confuraic,& cuaporac,

& gtofliioicsictna-

oent dcocsum.

Ad tciciam incelligicur

,

,

tntire efi

quod

alix

mdttr, &c. dicituc

aqux

qu6d Ad

Ad quarcam , tunc hnmtditM confnmeret , &c. Ad dico qu6d non,quia humidicas non eft caufa niii accidencalicec.

Ad

aliani

rationcm didlum

eft in

vna quae-

ftionc I

5.

fluunc ad marc.

l

QvA

4.

68

Meteororum,

Lib. 11.

Articvlvs Q^iE

S

T

I

O

I.

IV. ^De caufa materiali <-uentorum.

IJtmm 'vmtusfu exhalatio

QVantiim

caltda^Jlcca? l

.

Jrj.frifnS.

^P^^ R G V

^^i^^

I

T V R quod non, quia fi fic, fcquod tcmporc vcntofo eflet

qucretur

nam in vcnio ponimusrcscalidas,vtfrigidcntur. Probarur confcqucnita , cx quo vcntus cft cxhaficca.temporc vcntofo cflct maior latio calida caliditas illius exhalationis.

latio calida

Secundd , aliquls ventus eft frigidus i igitur illc vcntus non cft cxhalatio calida. Confequcn-

pluuia conueniunt

caliditas.quam

aliis

tcmporibus.

&

tiapatet,quia

idemnon

cft

calidum

& frigidum.

Et antecedens apparet cx vcntorum diffcrcntiis, nam vcnti fic diftcrunt,qu6d quidam funt calidi,

quidam

,

ahquis vcntus

humidus } igltur Tenet confequen-

eft

non omnis vcntus cft ficcus. tia , quia idemnon cft humidum, antecedens apparet in ftcr eft

ifto

& ficcum.

fccundo

,

Et

nam Au-

vcntus humidus, qui adducit nobis plu-

uias.

Quarto, fequcrctur quod plurcs vcnti ficrent exiftcnte ferenitate , quam aliis tcmporibus acbulofis. Confequens eft contra expcricntiam, nam tempore fereno, vt in sftatc.pauciores funt vcnti. Probatut confequentia,cxquo vcntus eft exiftcntc fcrenitatc maior eft ficcxhalatio ,

&

qu6d vcntus dcbcret afcenderc fursum. Conlcquens contra exQuinto,

pciientiam

fi

,

fic,

feqoerctur

cum moueatur ad iatus,& ad

&

Probatur , quia ventus inuiccm pcr mutationcm

ficca.

&

igitur ventus eft exhalatio calida

-,

fic-

debet ficcum

cflc

,

in

quod habet pcrmuta-

cx exhalationc

; igitur caUpermutatio cft dc dc contrario in conttarium. Etantcccdens appa* ret.nam magni vcnti faciunt ccflare magnas plu,

dum &

,

nam omnis

uias,& c contrario,c6 quod matcria vnius pcr tcrationem cedit in materiam aUcrius.

al-

Sccund6 , quia vcntus cft acr motus , vcl ^vapor,vel cxhalatio; fcdnoneft aer motus,nec vapor ; igitut exhalatio. Maior patct,quia non videtur quid aiiud potcft efle vcntus , nifi vcl aifr, vcl impreflSo caufata in

aiiic

,

&

omnis taUs im-

prefllo eft vapor,vcl exhalatio, vel aliquid aliud

gcnitum ex pet

cis. Et antccedens patet , prim6 non primam conclufioncm ncc eft vapor, :

quia dcficcat

vapor humedat

,

;

exha-

igituc eft

latio.

Tccti6

,

arguitur pcr

quoddam fignum

quia

,

videmus qu6d maximi vcnti

motus ; igitur non ficca. Tcnct confequentia , quia ai*t eft calidus & humidus & aer oon Et probatur antecedens , nam eft exhatatio. etiam aqua ignis mouctur in uia fphaera , mouetur pcr motum Huxus , & tefluxus fic fimilitcr acr cum fit clementum fluxibilc moucbitur in loco fuo , cx quo motucaufabituc

tus eflct cx confimili matcria matcriz ipfarum

&

Scxto quia ventus cftcxhalatio caHda ,

eft acr

&

,

'*'

&

pcr confequens illud

diucr-

&

^/ItxhaUti» '"'»*'* 6*)^**

Ttnct confcquentia,quiapluuiagencratur cx vaporc , & pluuia eft frigida & humida ,

Et probatur confeficca cft leuis, quentia, quia cxhalatio cahda talis nata cft afcendcre furfum.

fas differentias pofitionis,

Sextum.

&

ca.

cft aer

citas.

0^intum.

faiflam

tioncm

frigidi.

Tertio

Artium.

SiuMrtum.

,

vna vicc,& ccflarct aUa;nec fecundo modo,quia quxriturvnde eflet principium motus,quo nunc mouctur ab vnaparte ,poftea abaUa , &non vidctur fignabilctalc moucns. Secunda conclufio eft,qu6d vcntus eft exha-

S^^ij^ maior

Confcquens contra cxpcticntiam.vt in pluribus,

Sefunium.

.id primum , fit prima conclufio i. quod ventus non fit aci motus. Pro- Vtntw noefi barur , quia vel aerfic moueturex fuanatuiali «'''wo;». inclinatione , vel ab aUquoalio violeutantc ipfum ; non primo modo , quia tunc non fiecct ifta

apparcnt

flammx

intcnfa:

,

fiunt

corufcationcs

comatae,& huiufmodi,quod non

mod6

tempof c, quo

iftarum materiacft exhalatio

Patct igitur

quz

fit

,

cflet,nifi

;

ftcUje

ven-

igitur,

&c.

matecia vcnti.

&

,

&

Articvlvs *Z)^

vcntus.

Sccundo , confirmatur antccedcns pcr Scnccam,& Audlorcm dcimaginc mundi, qui pofuit quod acr motus fit ventus. Tertio patct illud, quiaaliquis vcntus cft acr motusj igitur & quilibet. Tenet confequcntia, quia quilibet ventus altcri

vidctureiufdcni rationis. Anteccdens pro-

batur,nnm ventus tus,& Ofltfftum.

fufflatus

pcc foUcs

cftaisr

roo-

nil aliud.

tie

ventu.

In quxftionc

ifta

videndum cftpriraodc ciu-

vcntoium. Sccundo dc caufa formali. Tcitio , dc cfficicntc. Quarto , dc caufa fa matcriali

finali.

fit

conclufio

ifta

,

quod

for-

t

diciturmotus , ita qu6d exh.ilatio £*W«i»dicitur vcnrus a motu eius, quemidmodum cor- didtur vencius

album ab albedine cius. Patet, '^ ^ '"'"''' eiM denomi,1 non moucatur,tunc nuUo mo- „^„„^ do dicitur vcntus,& fi moucatur diicdc furfum, adhuc non dicitur vcntus lcd fi moucatur direde dcorfum , vocatur einephiM,&c li circularitcrmoueatur dcorfum,dicirur r«ri»o.& fi moucatur ad latus , & cum hoc quandoquead diuerfas pus dicitur quia

/11

1

cfle 1

,

•

cxhalatio

;

Oppofitum arguitur per Ariftotelem ihuitu, traliatH

cauja formalt ijenti.

TVnc dc forma ma

II.

,

diflerentias pofitionis,tunc

vocatur venttu.

Ex ifto fcquitur qu6d hoc nomcn ventut cft nomcn connotatiuum & fupponit pro cxhala,

,

tione caiida tcr

& ficca

,

connotando ipfam

latcraii-

moueri.

in aert eji Sccunda conclufio cft , quod inacrc fempcr motus cxhalationis,quamuis quandoquc f""}***»^»^ fit maior,quandoquc minor,& quandoquc nobis

eft talis

infen

Qu2ft.IV. Artic.III.&IV. Probacur pcr hoc.quia remper inra-

tnfcnfibilis.

dio Solis videmus corpora atomalia moucri

,

&

hoc non cfTctjniA pcr exhalationem , quia hoc non eft de natura aeris. SccunHo.vecinmilc eft , quod rcmper eleuantur tales fumi rucruni , quamuis quandoquc in maiori copia,quandoque in minori. Tcrtia concluHo eft , qudd cum exhaiatio fic

mota f dcfcrtuc

Pater

a<:r.

;

quia aer propter fui

ferfunm motum Alitfuttiet imofemper vt vitU' lAu^ tMtua tur , Mli
Pro

ifta difficultate fit

citm

non ab

modum,

talis

grauitatc

leuitate

,

ab eudcm vl,

quAd

alio

,

quam

uata fuperiiis a calorc Solis obuiacfrigidicatimc-

folum

:

quia flu-

& defluit per vnum canalem

ideo perfcucrac augmcntando vfque ad

,

incroicum maris. Scd vcntus non

vnum canalem

,

fuetic congrcgatus in

magna copia

hinc indc,& confuftiitura Sole,& tus. Pacec

ergo

defcrtur pcr

fic

fed propcer leuicatcm cius

quz

forma

fic

,

fic

cum

difpcrgitur

ceuat ven-

fiti

:

qua

a

fum,&

re

,

&

gnam

tiinit

ventt-

ratione conttarietacis ptopcllitut dcor-

&

quia materia leuis

continuatur ventus

fic

ille

vfque ad ma-

quo vfque materia

diftanciam,

fic

dilpcrfa

vcrum quod ad hoc faciunt influcnriz , & quod conftcllaciones , quarum vna nata eft moucrc exhaladonem ab vna pane , & cft

fpecialitcr

ad aliam. iftis

principio

III.

ift.

pcr partcs diucrfas,confumatur a Sxjle,vt didum hiit.Sccundo dico, quod fccundiim Aftiologos,

Ex

AR-TICVLVS

C»uft

cft incluiata furfum, idco mouctur ad latus,& vna partc mota,propter leuitatcm aliam faciiitcr impellitur vnacum-ae-

alia

illius venci.

figu-

calida& ficcaelc-

diz rcgionis.vclaltcrius vaporis frigidiintcrpo-

uius augmcntacur,

calfi

& hoc pet

frigiditatc",

quiacxh.il.itio

,

modum augmcntationis fluuij & vcnti


igitur prouenit ab aliquo cxtrinfcco violcntantci

& poflca maiorcm

fcrt

delicet

rarL

intrinfcco viddicct RiuMgttttrM-

vel Intclligcntia moucntej

,

milicu conera H\i opinioaC, qnia lupp«iak raliu ncgarUii

prima conclufio

motus non proucnit ab

igitur

cx quo cfHcitur maior flatus, acrcm vna cum exhalatione noua,&: ilc continue ad modum,quo fluuiusaugmcD^atur a pcincipio (\xx originis vfque ad intioitum maris. Scd fcicndum cft quod diffcrencia e(l inter

,

nec lot mtUtt ftuere^

caafa cfFcdiua motus vcntotum , eft frigiditas propcllcs exhalationem dcorlum. Probatur,quia

ifhim

lccum acrem

,

^uot per ventorumfiaiut contingunt.

modica,& dc-

fui cft

,

nutm ventorum

tui boni aut princtpidnt

tantw Ubor eit non dtbetur

leuitatcm^ fluxibilitatem , facilitcrcft ducibilis ab aliquo impellcntc. Ex quo patct quarc vencus minor nunquam cft in principio fus gencrationis quam magts longinqu^ ab eodem. Pater, quia exhalatio ia principio

69

magna diuerfitas opinionum de

patct

talis

motus.

Nam

Philofophi naturalcs

nituntur totaliter caufam

illius

cx parte materiz

propccr diuerfas incli-

:

fcilicec

motus

affignarc

, vc didtum eft iam. Scd Aftrologi nituntur reduccrc caufam in corpora

nationcs cxhalationis

^De caufa efficiente T/entomm.

& conftellationcs coeleftcs: fcdalij,puta

coeleftia

SEd minc reftac cffc£^iuo

Ofinht.

motus

ipfius

vcncus mouetur. £t dc

3uod

am

in aere efTcnt

Intelligencix

dzmoncs, qui

magna dc principio vcnti a quo efTcdiuc

difficultas'

,

,

ifto

imaginati funt aliqui

quidam fpiritus , fiue quzqiiz communiter dicimtur

fpiritus

ad hoc dcferuiant naturz,

quod deferant vcntos ad

loca diuerfa hinc indc

(ecundum voluntatcm Domini,cui

funt fubditi.

Et hoc probatur : quia vel principium illius mocus eft immediate ab aliquo cognofccntc , vel

non

:

fi

fic,non vidctur aliud

vel Intelligcntiz. Si a

falfum

,

quia in

iftis

quam tales fpiricus,

non cognofccnte, hoc eft non inuenitur

infetiotibus

non cognofcens , quod

aliquid

fic

principium

mocus locaIis,nifigrauitas,vcl leuitas.Modo venti hon mouemur Igcauitate, quia timc cadetcnt deorfum , ncc a Icuitate , qaia tunc afcendercnt rurfum.

Secund6, quia vidcmus vcntos ueri

,

& incipetc

localiter roo-

ciccutre a parte fupcriori

,

ita

qtidd per prius nubcs dcfcruntur fiipcrius a vento

quam pcrtingunt inferiiis mod6 non vidcquod talis circulatio poflit proueniic ab ali:

tur

quo inanimaro. Sed

9.*fH/»tur.

ifta

opinio

Nccromantici,& huiufmodi,reducunt in fpiritus fupcr Intclligentias mouentes.Scd tunc dubitatur vnum vniucrfalitct omnis vcntus moucatur tali modo : fcilicet pcr propulfum i frigiditate. Secundd , dubitatur vcnim mocus vcnci fit na-

&

turalis

?

Ad primum dicitur,qudd non oportct.faltem in aliquibus

,

,

vidcmus qudd

fi li-

& humidum vaIdc,ponatur ad &

exire

fumum cum magno

flatu

,

ac

fi

violentcr

de quibufdam moncibus Siciliz. Vna caufa illius motus cft ifta, 2u6d exhalatio inclufa in monte,vel ignc , bcne igeritur, alteratur a calorcita quod cft bcnc lenificata priufquam poflct habcre cxitum : i^o ciim pateat fibi exitus ftridus , cxit cum impctu fufHaretur

:

ficut dicic Atiftotclcs

&

raagno

,

& forti, ac

fi

partcs przccdcntes fuffla-

rcntur \ partibus fubfcquentibus.

Ad fecundum,dico quod motus

vcnti

non

cft

naturalis,imd violcntus,& contra inclinationem cxhalationis.

eft falfa,ncc naturalitcr pofita,

Articvlvs

fccum quicquam dcfcrrc fed moucren-

IV.

,

tur per acrcra,ipfum diiiidehdo

;

vel cflcnt altc-

quod habeant difFormitatem in & hoc non vidctur verum , ciim fuis panibus rius figurz

vetbi graria

ignem, cura fucrit bcnc digeftum , altcratum ab ignc, exit fumus cum impetu , ac fi ignis fufflaret. Similitcr vidcmus dc aliquibus montibus

quia quzrcretur de figura huiufmodi inanimatorum,veI ancfrcnc.fphzricz figurz,& tunc non poffcnt

:

gnum fcigidum

,

T>e cMfafinali n/entomm.

ita :

Sm

aer.vcl ignis.qui eft matcria ipforumjnonfitduMdditlo

Mrtmr

in

margi»* fi' eidieodicit.

nec potcft facere difformitatcm in panibus. Et ttrguitur tfuod fptrittt* non pojfnnt ejfe frincipis nuttuM ventorurn , f «»4 ntn nuili , f «m vehti

ra

,

DE

caufa finali dicitur

cipalitec

quod vcntus cft

prin-

& prinio proptcr congrcgare nu-

y. Caufmfaolu

"vtnttrmm, bcs. Etidcodicit Arirtotclcsquod Czciasattra-

bitnubcmficut auarus pccuniam. SeCund6,mouctuc 1 )

Meteororum,

Lib. 11.

70

vcutus proptcr deferrc nubes de vna rcgione in aliani,propter irrigationem terrs, ita quod perconuerfioncm nubis in aquam diuerfs partes

iietur

motum

terri irrigcntur proptcr

Tertio

,

potcll dici

quod

borum

:

quia ficut

homo

eft

nubis a vento.

proptcr falutem ar-

& alia animalia przter

hutrimentum indigcnt quodammodo vt mclius confcruentur in fanitate liter

motus arbotum

,

eft eis

:

cxcrcitio,

itaconfimi-

ventum excr-

pcr

Patct igitur ex iftis,qux

fit

matcria vcnti,quz

forma vnde cftprincipiummotus ipfius,& pro:

8.

AJ i.argum. frincifsU.

qucm

Ad

Opppfitum

Tertium.

arguitur .pcr Ariftotelem in iilo opjnjitum.

x.tra£i.deveniit,cap.i.

Inifta quaelKoneprim6 videbiturde locis vndc prouenianc venti originalicer. Secuhd6,.vidcbitur de caufis commotionis , ceflationis ven.' lorumEt tcrti6 de caufis quorundam cffcdluum vcntorum.

&

citium.

prer

Tertio y piuuiz habent ceflate vcntos ; crgo Soinonfacit ceflarevcntos.Conlequencia tenec, quiapiuuia habct humcAare , & Sol deliccare:, modo contraria non funt caufa eiuidem effedtus. £tanteccdens patetex prxcedencc quaeftione.

fincm

fiat.

ad primam , conccditur quod tcmporc vcntofo eflet maior calor , nifi aliunde cflet impeditum fcilicct, quia venius illc deferrationcs

:

Articvlvs

I.

:

rct

fecum aiircm reccntem,

vcl quia tranfirct fu-

Z^nde ^rouemant ijenti

perniues, &glacies, vndeinfrigidarctur idc6 ad ventum rcccntis aisris ponimus calida, vt fri:

QVantum

gefiant a vcnto.

Adt.

Ad fecundam

:

tili<\uU

venttu tftfrigidns,

&c.

Negatur anteccdenj , quantum eft cx parte fui hoc propter frigiditatem loci , pcr quem

&

tranfeunc.

Eodem modo

refpondetur ad aliam de hu-

Ad aiiam

tunc ttmpore ferojo

:

&c. Conccdo

^

&

confcqucns , nifi impcdirct confequentiam , confumptio cxhalationis a calorc Solis.

Ad

aliam

tunc venttu afcenderet

:

quod ventus afcenderet furfum,

nill

conccdo

:

propcUere-

tur a frigiditate.

Ad^.

Ad

aliam

:

venitti efi tiermottu

\

ncgctur.

Ad

probationem dico quod non cft fimilcquia ignis mouetur per naturam,& aqua mouctur quodam-

modo

ad primum , fic prima conclufio z, venci veniunc originaliter a Vnde vniMt

qu6d

y

quemadmodum & fluuij ita qu6d quodammodo ceridentibus ad decliuicatem,ficut funt iatcra montium , qux futit ioca conuexa. Probatur De iilis locis vemoncibus

,

,

veniunt a

Luns

violentcr per influentiam

\

mod6

neutra iftarum caufarum concurrit in aere. Ad aliam diquU ventui, &c. ncgetur. :

Ad

probationem defollibus,dicoqu6dtalis aer artificialitcr motus non cft ventus, ncc eft fimiie dc huiufmodi aifrc moto,& de vcntojquia non poffcnt imaginari taliaartificia, quibus aer mouercturad modum venti. £t fic finimus.

ventif

iocis altis

:

qus

funt aptiflima ad generationcm vcntorum fed ioca momofa furit minot huiufmodi ergo,&c. Maior nota cft : patet,quia monces funt locaconcaua , porola ad

niunt vcnci originalirer

miditate.

AA^.

ifta

.
,

:

&

:

modum

fpongiz

:

mod6 t.ilia

maxmic

loca funt

difpofitaad gcnerationem exhalationis,ficut patuit in

tradatu de modogenerationis fluuiorum;

modo

ventus

eft

& ficca

exhalatio calida

:

igi-

tur,&c.

&

Secundo quia videmus magnos vcntos , multos circa ioca moncofa , propcer muititudioem exhalationis in montibus iliis generatam. Aufter veniunc a mon* Terti6,quia Boreas ,

&

cibus

:

igicur

quentia

& pmnes

quia

:

ifti

venci.

alij

Tencc confc-

func venti vaiidiores

:

& ance-

ccdens patct:prijn6 de Auftro,qui venitdc tibus vcrsus

Antacdlico

,

mon-

meridicm quia vei vcnit ^ Polo vcl i Tropico Cancri, vel a monti:

Non a Ppio:

bus,qui fituantur versus meridicm.

quia exhaiatio prius confumerctur

,

quim veni-

ad nos, tranlcundo pcr regionem (uperiorcm, vt Soiis. Non a Tropico Cancri , tuuQ cnim fequerctur quod veniendo versus nos , tranfirct fuper cacumina altifllimorum montium : cpnfc:quens cft falfum.quia tunc cineies dunifli ex (acet

Qjr^iE

S

T

o

I

V.

Vtmm Sol faciat cejjkrcj 'ventos ? I.

I

D

E

T v R quod non

crificiis

,

quia

fi fic , fci-

queretur quod in abfcncia Soiis plu-

Arg.frimSi.

_ ^__ ,

qnam

res fiercnt venti ,

in eius praefcn-

tia.Confcquens eft falfum,& contra Ariftoteicm z.huim , vbi tradbatdc ventis C4^. i. vbi dicit

quod

efochi*, id eft

,

talcs

ventiborealcsdiebus

hoc idem motu c4p.i.vnde dicic noAcs cfledicbus tranquilliorcs proptcr abfentiam Solis. £t in finc ciufdem dicitur quod maior eft flanr,fed in nodtibus ceflant. Similiter dicit in traB. de terrA

tranquillitas in aijrc fadtocalido Solis

transflato in tcrramrprobat

Utunium,

,

& fpiritu

c6nfcqucntiam,nam

priufquam Sol lit caufa ccflationis vcnti,abfcntc Sole pkues vcnti dcbcnt ficri. Secund6,quia Sol cft caufacommotionis vcntijergo Sol non cft caufa ceflarionis. Tenet conrequcntia,quia idcm non cft caufa oppoficorum:

& anteceduis patct in ifioftcundo.

Deorum non

remanfiflcnr

perannum

fu-

pcr cacumina montium. Et patec confcqucntia: quia vcnti nonpoflunt montcs pcnetrarc.

Reiinquitur ergo qupd veniant.i niontijjus. ventivemSt Confirmatur, quia fi Aufter veniretaPolo, vci imontihtt. a,Tfopico,tunc fequerctur

quod uunquam

Hatet

AUftecin fepcimo climate, nifi flaret in orpnibus aiiis vfquc ad mervdiem. Confcqucns contra cjfperienriam. Etprobatur confequcntia:,quia,fi flet infeptimo climatc,& non in icxto ; fcquitiir venit deloco vltra fcxtum & pcr ifta^ eafdem rationes probabitur quod Boreas nbn ve^nic a Polo Arcftico. Quart6 , arguitur adqusftionem per cxpc-

qu6d

:

,

rientiam :quia qaandoqUe.videmusvcntum ycnire ab

vna parte montis

oppofita

;

,

& etjam a parre fibi

& flat vcntus fibi contrarius,quafi ain-

bo illi vcnti venirent yel cxircnt dc illo montc: quod non effet, nifi vcnti proccdcrcnt originaiiter a

montibus.

QuintOi

Artic.II.&III.

QujEft.V.

QuintA , quia fic pofito ventum venirc dc montibus > facilius pofTent prouenircefFeiflu$,& ^pparemiz ventorum , vt patebit in vltima partc quaeftionis igitur hocponere , c(l rationabile. Secunda conclufio eil , qudd ad huiufmodi Ecnerationcm veniorum non facit (olum cxhaimo cum huiufmoitio gcnctata in montibus :

:

in xflate,

quamuis ti

quantum

£x tus

calotelcuans.tamenpauci fiunt venpropter dcfeAuim matetic. Ided tcmporibus fit

intetmcdiis plures flunr venti.

Tunc de

caufis ceflationis

ceflationis funt

iftis

montibus.

in

potcft inferri primo

ventorum non

quod

,

mo-

caufa

eft prxcise frigiditas

propcU

montem, habct cxitum in latcrc cx quo cxitu acquirit quodammodo poftca impetum ad iateralitcr moucndum irigiditas propcllit , nc dircdl^ poiTit afccndctc

montis

>

&

:

runum ,

&

fic pofliint ctte

dux caufx huiufmo-

• 0l.l4tn»lu di motus * naturalis fcilicet exitus lateralis de {*tfi»ripn»l. niontc,& frigiditas propcUcns. Am*/ »«/«Sccund^ nota, quod non poceft bcnc prxfcirt rtdk ) qmU quis vcntus flabit in aliqua regione 8c hoc pcr ff»it /»tr» :

,

Aftrologiam 'vniucrfalcm

imo

:

:

dico

tamen diuerfimode. Vndc

uum

qu6d caufx

Camftttg».

& frigidi-

"*"*' "»**'••

modo caliditas facit ccflare ventum,con-

Alio

aercm

ventus

& in alia partc

ccflat in

hoc multiun

fit

vna parte,&

venti

,

rcfoluendo ipfam in

& difpergcndo pcr loca diucrfa & fic in ,

caloris Solis.

Similiter ftigiditas dupliciccr cft

vno modo quia pcr congclationcm conftringit potos,& meacus terrx,& prohibct cleuationcm exhalationis. Alio modo caufa vcnticcflationis:

quodammodo quando

fubmcrgcndo

magna cooperiens locum

fiigiditas,

eft

&

quo dcbct

a

,

exhalationem

& humiditas fimul cxhalatio ele-

fone eft quod a fundo maris paucx exhalationcs ekuantur , qux conuertuntur in ventum. Patcr ergo qux fic caufa commociouari

nis

:

,

fic

&

£t hoc de fe-

ficicns ccflatc ventos.

cundo.

in qualibct re-

Articvlvs

vcntorum quia fit confumpta in

l^e

III,

quorundam effe£iuum

caujis

ruentarum.

-,

ciimmatetia per adionem Solis ,

mulciplicata

incipit in alia

faciunt conftcllationes cxli

, :

QVancum

tunc 8c ad

xim^ Borcx

ficuc

in tcxtu.

>

: dahdx fiint caufx quorundam ventoninv ma-

ad tcrcium

diuetfitatis'

& Auftri

Vndc primo

;

quia de

Borcas

aliis fatis

patec

vcntus ficcus, BtriM

cft

fcrenus,& fanus , quia fetiundiim medico's coafcrt ad digeftioncm , confortat vim gcnetati-

KOti.

uam

in

tantum qu6d

II,

ttnm.

cofitatis

,

venti funt

quam

,

fcilicet

eft aptft

cau(a

camencum ,

illis

ad generationem

terta arida: quia

tunc Bantmulci vapotes

facilitet

duz ,

& cft abundancia bumiditatis & vif& proptct hoc dicit Atiftotclcs, quAd

jrcntoruna

elcuantur

qudd caufx

,

tcna depluta magis

,

datoquod

proDter humiditatem,

vaporibus plures cxhalationes

& maiores & cum hoc vapores :

illi

funtconuertibilcs in materiam venti, vt

pacuit in prxccdcnte quxftionc.

abundantia matctix humidx

fit

£t qu6d

quam lignum

talis

caufa vcnci, eft

fignum,qu6d lignurohumidum expoficum prius cfFumat

igni

ficcum.

Secundo, cau{a conunocionis vcnti eft calidimatcriam humidam.cIcuare,&proptec hoc io bycme quamuis fic ibuodamia ma» cas fuificicns

&

realibus. lis

V^comrootionis

^*" roaterialis

vencus pluuio- Amflir.

eft

>

Terri6, quia venti aufttales maiores funt Bo-

ijentorum. dico

Borea pocius genc-

reales quilmAuftrales.

^e caufa commotlontSiZS' cejjationu ,

flantc

Sed Auftcr

humidus , iqducens xgcicudincs acutas , tunc homincs magis appetunt fomnum. Sccundo apparcc, -^^uia fxpiiis fiunt venti 60-

fus

ad fccundum

l>'-

&

,

rantur mafculi.

Articvlvs

^.

:

ponit Ariftoteles in textu. Patec igituc i quibus locis originalicccvcnittnr

/^ Vantum

""**

Vno mo-

cft combuftum in ignc magno fumum.

cnrjccat

fumcndb materiam

Yniuerfalia poteft fciri quando vcntoium materU>quxeft in montibus,cft confumpta,vci quando non. Tertio nota,quare fit gyratio ad diuerfas par-

Tiu parte

caliditas dupli-

lignum priiis

quam

gione oportct habete obfctuantias (pccialcs ad hoc prxfciendum. Patct, quia per talia principia

ces Horizoncis in generationc

^**^

,

fcilicct caliditas

,

xftate faciliter ccflant vcnci proptcrintcnfioncm

tio inclu(a infra

Ctmfk ttm-

dux

do.quia proucnit dcficcando ccrram, priufquam fumus cleuecur,& fic quodammodo fuffbcatcxhalacioncm : vcibi gfatia,in exemplo : nam par-

,

lens exhalationem deorfum. Paict.quia exhala-

4'

,

citcr potcft eflc caufa ccflationis vcnci.

Ctone

tjfu

defcftum

&per oppoficum

:

quas fccum dcfcrunt vcnti vcnicntes de montibus. Patct , primo per Ariftotelcm in literai qui porofa , quz ponit circa marc loca concaua , lunt apta ad gcncrationcm cxhalationis. Sccundd,ad hoc facit hunicdatio tcrrx a pluuia quia tunc tcrra cft magis difpofita , & apta ad elcuauationcm vaporis, exhalationum quz in illis commifccntur. Vcrum cft tamen qu6d in locis decliuioribus non tantum genctatur de exbala-

&

"juUntmm,

fiunt venti.proprcr

clcuands

tas

,

mttmm

tamcn pauci

caloris

di cxhalationcs gencratz in locis dccliuioribus,

&

kmiHfmcdi njtmttrum

terix,

71

Caufa primi

ad Solcm, ille,

cft ifta,quia

montium

vcnit a laceribus

,

vcncus Borca-

qux

obiiciuntut

& refpiciuntur a Solc, & idco fumus

qui ccdit in materiam vcnti Borealis magis

&

&

magis digcftus , , ideo vcncus illc cft ficcior, magis dcputatus , eft friproptet digeftioncm fa^am a calorc , cft altcratus a calidicacc

&

&

gidior proptct loca frigidiora,pcr qux tranfit. Scd ventus Auftralis venit a laceribus mon-

&

refpitium, qux obiiciuntur ad Aquiloncm , non a Solc , fcd potius ciuntut ab Aquilonc , ftant in vmbra Solis : ideo vaporcs ibidem elc-

&

uaci

,

funt humidiores.crafliores

,

& miniis purii

& idco vcntus Auftralis eft humidus rationc vapotis craflt,cx

quo

gcneratur,

pter tcgtoncs.pcr quas tranfic

:

& eft calidus pronam regiones me-

ridionales calidiores funt Septcnttionalibus.

Caufa fecundi fiunt,&c> cft

ifta

:

,

fcilicct

quare plurcs Borcx

quia vcrsus ^cpicntrioncm

cft

abun

6,

fitm-

Meteororum,

Lib.II.

72-

;tbun^ntia matciix magis quain cidiem

nalium

vcrsus tne-

(it

Ariftoteicm in iflofecundo In

proptcr caliditatcm regionum mcridio-

,

,

3c quia latcra montiura

qus

,

obiccfla

func Soli, longiori tcmporc rcfpiciuntur a Soie: fcilicct ab Ortu vfque ad Occafum : idc» calor

traSialu teriio.

,

quxftione pTim6 videbitur dc caufis

ifta

& hiodo genccationis tcrrsemocus. Sccund6 vi& cempoce, quibus fiunc cerrx,

debicur dc ioco

motus.

rzpius materiam iftam poteft clcuarc v£rsus Sc-

ptentrionem quam versus Auftrura. Et ex ifto poteft reddi caufa , quarc EfichUt id eft , venti Boreales magis dant de die quam noSte , quia de nodc latera montium , cx qui-

Articvlvs 1>c

bus vcnti gcnerati funt.non rcfpiciuntut a Sole: (dco tun^dcficic calor cleuans,quamuis Htabundancia raateriae : fed de dic flanc , propter fuffi-

De caufa terti|,dico prim6,qu6d quancum cft dc fc,quia vcncus Scpccntrionalis dcbcc

ma-

cfle

ior,& impccuofior,quia in parcibus,a quibus vccum nic Borcas,cft maioc abundancia macerix,

&

hoc maccria illa magis afpicicur i SoJe. Sccund6,dico quod pcr accidcns vencus Auftralis poceft lieri maior , quia tcrra habitabilis, proccdcndo versus Scptcntcionem cotuinuc cft magii arda, Hti&a. i idco exhalationes dclats pcr vcntura Auftralcm fcmper magis vniuncuc. Scd quia per oppodtuni cft procedendo versus

&

Auftrum

,

terra habitabiiis.vadit diiatando, ideo

&

ventus Borealis vadit concinue feampliando, cx tali difpodtione 8c ampliatione debiiitacur impcfus eiufdcm dc nacuris aliorum vencorum:

& de fltu &c poficione £t hoc de

Ad AJ I .Mrgum, frineifmU.

vencocum pacec

in textu.

:

Ad primam

,fetiU€retitr

^nhd in

Ncgacuc confequencia , quia conunodiuccGmodc Sol facic ceftare vcncos tionem,vt didlum eft. ahfentia SoliSySiCc.

&

Ad fecundum & idem

tcrcium (imul

,

dicicuc

quod

pbceft efte cau(a concrariorum propccr di-

uerficacem macerix difpo(icioni$. Similiccr contraria ecit

ppflunc cfle caufa ciufdem.

diucitimodc

ad pcimum

,

vc

didum

cft in

Hoc camen Quarfttone.

:

quam

in

I

O

VI.

:

& de

iftis

propofico.

Quarco modo mouccurcerra fccundiim aliquaro fui , qux pcc fcadtioncm , feu dirupcionem cadic dcorfum infra cccram, & de ifto modo

ioquimur in propofico. Secuncio fciendum,qu6d calis cafus.fiuc motus ccrrac , poteft proucnirc vno modo , quando pars terrx alicuius regionis eft muitiim concaua, & cunc quafi coiumnis fubtus cxiftcncibus :

columnx

&

& grauedinemcadic dcor-

propcerpondus,

ccrra

fum

ifts fuftincnces incipiunc'deficere,

& calis cafus cerrz maxime accidic inlocis

,

vbi fodiuncurcarbones naturaics, vc in*Leonia, Angiia,

Alio

modo

poceft prouenice talis cafus tcrrx

propter aquam,

qux

curritper viasfubcerraneas:

quia aqua propcec eius decurfum quodammodd corrodic parces cerrx fnbcus , in c4ncum quod

cecra

pondus cadic modi ceccxmocus func cerrxraocui propric dido , tamet)

cccra fuperftans propcer ifti

non debcnrdicicercxmocus. ,

qu6d aliquando mouccttC

fecundum parcem

do homo

modo

ifto

:

quia quan-

acccdic vecsus iiiam parcem ccrrx, pars

&

RcV ra

quodammodo

I T V K quod non : quia cunc cermouccccur circulariccr , vci mocu re-

remocior incepic afcendcrc

:

ccnax

,

& dcfaciii frangibilis: &

modusmouendi non eftccrixmorus.dc quo

non apparec vndc cflcc principium iliius raocus i nec mocu re-

ifte

^o

Ide6 iftis dimiflis , ad habendam veram caiir fam cecrxmocus firprima conciufio ifta.quodin-

,

:

non

circuiaiiccr,

quia

quia cunc tcrca afcendcrct a centro mundi:

quod cft impoffibilc. Sccundo

SttundMm.

naturalicer

,

,

tcrra (icfrangcndo, vcl

vclviolence

:

non

moucrctur

nacuraiicer

,

quia

&

ciemencum folidum , ducum , graue: aucem de nacuca fua non debcc fcangi , & moucci,maxime cum (ic in ioco fuo nacuraii:quia non appaiec vndc vis moucns , 8c frangens habeac cancam viccucem mouendi,& frangendi} Sc hoc cijm cerra fic corpus vaidc compadlum. tcrra eft tale

Tcrcio

Tiriium.

,.(i

fic

;

maxime tiercc ab

cxhaiacione,

quxric Quzftio,

cerram in profundo inciuditur magna mulci-cudo exiialacionis caiidx , & ficcz. Probator prim6,quia fzpe vidcmus de tcria exiremulrara talem exhaiacionem ; quod non cflcc,«H(i prius

fra

fuifl^c inciufa infra cecram.

Secund6 , apparsc pec racionem Ariftoteiis» cerra humedaca mrcrius per imbres & piu-

qu6d

& viitute aftrorum:. & excaii ficcicacc fiunc rimz,& concaUiutcs«fub

uias,dcficcacuc calorc Soiis,

&c. modo hoc eft falfum quia exhaiacio cum ieuis , non eft naca dcfcendere infr« ccrram:&

cerra

,

fic

rum

includicuc

daco q\i6d includatura cctra,tunc propccr fubti-

alia

:

Itcitem cxibic pti poros ccrrx,& pcr confcquens

non Hcc terrxmocus. Oppofitum apparct pci expcrientiam

in

quibus cxhjl.icio

& pcc

t

& per

inccriiis vircute aftro-

ilias

rimas in fupcrtide

cxhaiacio fubincrac.

Tcrci6,quia aiiquando vcncus decucric per perficicm cerrz

,

*sl.L*tdit.

& Scotia.

hoc cft propcer , aliquam globam cenuem , qux coopcric aquam incliifam fub ipfam cuius globz f upcrficies cft

dlo

Off
hycmc

parccm

Tercio fcicndum

Vtrum UrrAmotHSflt popbilis? I.

in

modis non inceiiigimus

cribus

valde fimiies

T

cx-

ficiic

pcer rarefadlionem

propri^

S

fui

imaginanturaliqui qu6dfuperficics obicda Soii in «xftace fit excennoc propoficas caioci

deorfum» £c quamuis

Q^iE

1.

poceft imaginari

rarefadtioncm , fecundiira aiiquas parces

candcm

Ecficfinis.

jtij.frimii.

fcicndum quodccr-

,

vno modo fieri Alio modo cicculariccr circa ccnccum mundi. potcft imaginari moueri tota fimul motu xzGto. Tcrtio modo , qu6d moueatur mocu rcdo pcr rxmocus

&

tetcio.

racioncs

C^ modo generattonu

,

temtmotiu.

QVancum

& matetiz.

cientiamxaloris

catf/is

I.

,

&

quandoquc

proptec fui fubcilicaccm

,

fu-^

fubincrac terram

& cunc accidic

qu6d poti

J-

Qu2ft.VI. ArticIL eliudantur , ic czhalacioni non patec ftoit tcrrs iber cxicus > cunc ineludicuc in&a ccrrun. quia aliqu^do aer , vd exhalatio, infira ccrram condcnfacur a frigidicace incrinfciea cerrz,& coinprimiiuc ica,qu6d exhalacio illa, vct aqua occupac minorcralocum

Quui^

,

vcl aqua inclu(a

quim occupabat

>

& tunc aa

replcndum locum

ezhalatio«qus poftci in-

{(ibintrat alter aer /vel

m concauicacibus cerrz.

cluditur

Qu6d auccm

fub cerra finc cales concauiucc$,patet cx quxftionibus de gencratione fontium,& fluuiorum. .

CMtUHrrif

Sccunaa concluno>quam ponit

^

Sccnnda conclufio eft , qu6d impofibile eft lerram fimul,& f^mel (ic moucri, ni fuerit miraculose. Probatut , quia non eft poffibile naturaliter qu6d tcrra vndique fitconcaua

toum

,

nalatio inclufa

locaterrx

iuperficici

{etp(am

& cx

,

,

repcrcuticur ab

,

fupcrficie infra

illa

vnionc in fcipfam

illa

fortifica-

Sccundd

,

quia

cxhalatio indnfa interiOs,

illa

A«/«/M /ir' calcfit, &rarcfit:&propter fui tarefadlioncm, quia non hibcc iotiftMtitr. j(ppctit feipfam dilatare ,

&

cum

quo

in

,

quod

fe dilacec

& intcnditur

ficatur,

,

ideo infra fcipfam forti-

qucmadmodum videmus

i

indufus muris,vt in camiiiis,
ram diffufioncm. Tcrtti6 , quandoque

ezbalatio

inclufa

illa

& fortificacut vigor exbalationis

,

quem-

De

Q

Vantum ad fecundum , de loco,

cund6,non

&

diftlifioncm. ,

&

fic

m aliis parcibus

;

eo qu6d minus de cxha-

quodammodo abaqua circumfbnte,vel ab aquj,qux fibi commifcctur. Tem6 , minus fic in locis Septeturionalibus quam Meridionalibus. Caufa eft, quia cxhalatio eft magis craOa vcrsiis Septcnrrioncin , proprcc

gidacuc

fxigiditatcm terrx,idc6 miniks facilitcr pote/l in-

non fit circa i£gyptum, compada , & dcnia , ica quod fubcus ccrram propcer compa&ionem non Quarc6

trare rcrram.

ibi eft cerra

,

valde

func concauiuccs

,

Quinc6.cerrxmoctts

quious indudacur fic

,

&

hoc

i.

fiigidicate

circum-

ftante.

concauiracuin multitudincm.in quibus includi-

modi

& caufz, quibus vis exhalatio-

nis indufx infra tcrra poccft foicificari. £c ifbm condufionemdcclarac Ariftocelcs duobus fignis: fciliccc quod ulis exhalacio fic magnz vircucis ad pcrcuciendum : quia videmus moucnclum , 2u6d fulmen generacum in nube , qux cft quxam exhalacio mirabiliccr cft inagnx viicucis mociux,& vehemcntis i£lus,in cancum quod cradi-

&

domus,

& caftra & incinerat

Secund6,quia videmus

in corporibus nolhis,

cac arboccSfdciicic

,

(rudus. tstmplitm.

qu6d(piricus indufiinfranos,fcilicec fpiricus vi-

& im-

taIcs,quandoque moucncuc ica vclocitcr, pecuosc , quod motu<; illorum fpiricuum poccft reprimi

tamcn

eft

,

&

fi

quandoquc

cum magna

,

non

rcprimitur,

hoc

difficulcate

*,

ficuc patet in

apimantibus paticmibus fcbres acutas,

mancibus

infrigidacis

qux

,

bospaciimcur trcmorem reprini fis

:

ica

£x

iibs :

fit

in

& fubantrofx

,

rcgionibus,qux cuiufinodi funt

,

confimiUier

cft

fub

& xftate,fed ma&

givtemporibus intcrmediis, hoc propter eandem caufam , qux diccbacur de vcncis. Quarc6, magis fiunc dc no^c quim de die , quia no^es fignum eft quod exhalaf unc cranquilliorcs : tio includitut fub tetra. Quint6 , fi fiunt dedie, maxim^ fiuc in mcridie,quia tunc fedatus cft impctus exhalationis fupertetram propter calorera. Sext6, fir circa edipun Lunx fcilicer modicum antd,vel p6ft, quia cunc fedacus vencus exterior. propcec dcfedum caloris Lunx. £t hoc de fc-

&

*,

cundo.

Ad

rationes

:

Ad

prinum,patct qu6d non in*

motu. Ad fccundam.dico qu6d

tclligiturde

firad^io

poflct

de vaporibus inclu-

potcft

facili

tcrra.

,

tudincm fubincrant terram. Tcrti6,minus fiunt hycme,

non poreft

qui de

fit poft multas y. quia tunc cxhalatio propcl- Tttmftu nrSccund6,fit poft multls ficcitatcs, '"•'•••

& imbres

quia tunc plurimx cxhalationcs proptcr multi-

& in aoi-

i parcibus inferiori-

lali

terrx ficri

fit

violentcr

:

talis

mocus

,

t. jldMrgmmt.

fdlicct /rimtifsU.

& quamuis boc non

-^ *•

nacuraliter,proptcr foliditatem terr»,

tamcn ficri vioicnccr ab aliquo aliu im& quando quxritur vnde veniat tanca illius impellcntis ? Relpondecur,qu6daliquo

pellente.

infra terram.

motus

,

Dctempore:prim6 terrxmotus f>luuias. itur

funt

fpiriius.

in locis montofis, propcer

Achaia,Sicilia,£ub(ra.

per ancipcriftafin poceft fonifica-

cxhalationis

Ifti

^^ tm ^uibm U-

femel pcr toc»m cerram Se- «m fit t*rrAcoinmuniccr, ica fxpc in itifulis "*'*w.

fimul

tcft fieri

ficuc

patet pti-

md ex prxcedentibus,qu6d non fit.ncc po-

funt fpongiofx

Quart6

II.

temcmotus.

impcUic

ri vis

ibi ter-

i^ tempore , qmbiufiunt

loco

tuicxbalatio. Scxto.magis

ventus tranGcns loco ftti^ori focciiu ccccris paribus , quim vcncus habctu

ampliocem

c.

:

,

admodum ,

&

ex-

poffa fonificari iin6 aliqua (unt compafta quod vix aliqux , aut

Artxcvlvs

quia

comprimitur ab aqua fubterranea,vcl alia exhalatione fupctueniente,& cx compccffionc intenditur,

fcroel illa

lacione ibideminduditur*, velflficinclufa,in(ri>

«iir in virtute.

^miili *x-

ira

&

ftmul

nullx funtconcauitaces ibi : idc6 rar6 Hc cxmocus. £t hoc de primo.

,

& de iiCto afcendit infra terram quantum potcft} terrx quam non fufiA quia obuiat aiuidetc

quod vbiquc

Porofa , vel

tctI4m eft

fcrri

bcrc vigore 5c foctitudine,&c.Primd,quiacxhalatio fic inclufa cft leuis , nata arccndcre rurfum,

cit

accidcntibus dicctur in aiia

quxftionc.

ad longinquam diftantiam 9c fottiflimc percutit , ita quod cft forcis in pcUendo,& in moucndo : 6c hoc ponit trMiiAt.^.caf.t, huiHi ftcnndi. Ifta condufio probatur cx modis, quibus cxhalatio inclufa infra terram, poteft havolox naca

m0tm,

71

Ariftoceles cft

^!'^^^ '*"* cxhalacio inclufa infra

'

Dc cius fignis,&

tus.

conclufionibus fcquitur caufa terrx-

quiainfra teriam inciudicur cxhalatio

calida,& ucca,qux fortificata intcrids aliquo di-

dlorum modorum foriitcr percutit &agitac latcra tcrrx , & tandem in tantum fortificata frangic ccrram nimio impulfu,& cxir,& fii tctrzmo7tm, J/ 1, Scoti eftr. ,

vts

modorum.qui ptius dicli (unt.

Ad

certiam

.

txhaitttit iMm provier Ituitattm^

&c. Concedo qu6d exhalacio lcuicacem

,

quanquam cum

potcfl ezicc

I

illa exic

concingic

proprer

quod non

& ideo qoando cxit pei poios/unc K

fit

^'^

)

Lib. 11. Meteororiim,

74 fit

vcntusjir

non tCLrxmotus. Etfic diclum

cft

commixtionc

illa

tumor maris.

ctficitur

Quintum fignum cft de quo

ad quxiHoiKm.

,

& ctiam poiiit Aiillotelcs

,

quaeiit quarftio,

^intum.

icilicet tranquillitas,

quia cxiftcnte tranquillitate , cxhalaiio qiix cft matciia venti , includitur infra terram , cxtali

&

Q^ASTio

inclufionc caufatur terrxmotus

VII.

Scd fcicndum.propter rationcs in oppofitum, tranquiliitas non eft fignum conucrtibile

T V R quocl noR.quia tunc

I

l'x-

Caufa

Sc alia fupra

,

,

pcr

poftea vcntus vcniensab alia partctranfit

fignum

iani

id eflct falfum

antcCcdcni patct in

,

&

non ccttum. Et

tflo fecuudo.

Tciti6,hoc maxime eflct , quia tunc exhalatio includcfetur iiifra terram , fed proptcr hoc non: crgo.&c.Cohfequentia tenet,& maior patet pcr

Ariftof^cm

in ifiofecmdo.

Etminor

patct

tranquillitas poteft ficripcr alias caafas

introitum cxhalationis in terram

,

uerfioncm exhaiationis in aquam funvptioncm ipfiusaSolc. Qu'art6, quia dato

quod

,

quia

quam per

ficut pcr

con-

vel pcr Con-

,

hoc trat

cxhalatio includatut

terram.adhuc poflibilc eft qudd non fortificctur vis cius ad impellendum , velmoucndum; pcr confcergo tunc non fierct tcrratmocus , quenstranquillitas noneft fignum tcrrxmotus. arguitur per Anftotclcm in itio

quxftione primo notanda funt figna praEcedcntia terrimotum.cx quibus fcilicct polifta

let prognofticari

tcrcsmotus. Sccundo

buntur figna fequcntia , Sc confcqucntcs terrxmotum.

,

cnuda-

eftcdiius principales

eft

terrsmotus, quando tota cxhalatio includitur

terram,& cft tranquillitas (upra tcrram. Sccund6 patet,qu6d non fit fignum conucrtibiic,quia fspc fit tranquillitas non exiftcntc terrimotu & hocpro tanto, quia tranquillitasilla :

fit

propteralias caufas

,

quam

cxhalatiohis infra tcrram

propter introitum

quia proptcr confum-

:

ptionem exhalationis a Solc , aut perconucrfioipfius in vaporcm Sc materiam aquae j vel etiam alio modo fcilicct , quando exhalatio eft

nem

:

,

& qu.indo cft nugniis vehtus &

frigiditas

fupcrueniens preucnit cbngclan-

fupra terram

;

do,& conftringcndoporos intret

tcrrac

priufquam fub-

exhalatio,& tunc exiftentc gclu fiunt

ma-

gni venti.

Scxtum fignum,eft quidam fonus^ad mugitus eft

,

modum

vel tubar,auditus infra tcrram.

,

quia tunc exhalatio

interiills

Sextum.

Caufa

inclufa incipit

& percutitur ad iatcra terra: quibus cotitinctur, & cx illa percuftione caufatur lonus, fortincari

l.traU.^.cap.i.

In

Vctum

&

per tamen quod tunc fiuntmaiofic

infra

&

Oppofitum

&

tctram. rcs

quam

quandoque ex

, quia vcntus vcniens ab vna partc totus interram pcr rimas , concauitates terrae ,

tunc

infrk

Offefitum.

quia vna pars exhalationis

quia facpc^ttranquillitas. Sccundo , aliquando fit tcrrxmotus, non cxiftcntc tranqaillitatc crgo tranquillitas non cft fignum terratmotus. Tcnct confcqucntia , quia

:

:

fluartum.

,

caufatur vcntus,& hoc contingit

fierct

&

Ttrtiujn.

cft

inclufa eftinfra tcrram

icirxmotus conlcqucns cft contra Ariftocontra expcrientiam , telem in iilo fecundo. Probitur confcqucntia, pc

StcuBtium.

quia faepc fiunt tcrrsmotus ,vt diiRofecundo.,noa exiftentc tran-

,

cit Ariftotelcs tn

quillitate.

RGV

alils

quod

tcrrarmotus

terrxmotta ^ ^jS

vna cum

caufis.

Vtmm tranojuiUitaifitfignum I.

,

,

,

qui multipiicatur ad auditum noftrum per partcs fubtiliotes exhaiationis

cxeuntis per poros

tcrrx.

Scptimumfignum,eft quacdam nubecuia par-

Septimum.

ua,Ionga,&aIba,fituataversiis Occafimi. Caufa cft , quia tunc fignum cft , qu6d non funt vcnti

Articvlvs

fupcrius.quibus diftrahaturilla nabccula,& idco

L

petmanet immobiiis,& quieta.Et cum etiam non * al.fuferiM, fit Ycntus hic * infcrius,ugnUm cft quod ibla cxerijinak halatio fit iuclufa infia tcrram & hoc fignum fed

Signa pnecedentia tememotum.

:

modicum 1.

QVantum vnum

Si^nU frimU terrtmotU4.

non nifi cum tremorc fcdent fuper terram , ita quod volant modicum afccndcndo , & dcfccndcndo, quafi non clfent fecuta: pctmancre fupcr terram. Et caufa

non cft alii, quia hoc habeni cx

inftindu natui*

i

fiuc Secuttivm.

TtrtiHm.

ad ptimum , ponit Auerrocs quod fignum tcrraimotus cft,quando aues

fiue inftindlus ille

fit

cognitio,

,

hahet

& id idcm

exhalatio

cum dc

rem calidiorem

,

fui natuta fitcalida, rcddit ae-

ciim fuerit permixta aeri

ide6 dcficiente exhalatione

,

:

&

rcdditur acr frigi-

& fic frigiditas

illa eft fignum quod cxhaterram,& nonpermixtaacri fuper terram. Alia caufa cft quia pcr talcm frigiditatcm inconfuetam , pori terrx clauduntur,& conftringuntur,& prohibctur cxitus exha-

dior

,

prim6

cxhalationis cxcuntis dc tcrra.

primo.

Quartum fignum

eft

&

:

,

lationis

:

modo

antiperiftafin

motus.

Ifta

fcire

,

exhalatio inclufa fortificatur pcr

& ipfa

fortificata cft caufa terrs-

crgo funt figna, quibus

tcrrxmotum

clTe

homo poteft

futurum. Et hocds

tumor maris inconfuc-

&

caufa huius cft,quia cxhalatiotus fiue vcnto ncj incluicE infra tcrram appctcntcs afccndcre furfum, dc fado afccndunt , faltcm partes fubti-

commifccntur mariin aKcnlu,

& in

infl-

cft rius.

fignum.vtdicit AriftotcIcs,feicniratis in mari. OAauum fignum , cft fiigiditas aiiris incon- Oilnuum fueta antc ortum SoUs fine vcnto.Caufa cft,quia

Sccundum lignum cft turbulcntia aqux putcorum & falll-do , vcl alter vapor inconfuetus, & hoc eft propter commixtioncm cxhalationis inf;a terram cum aqua illius putci. Tcrtium fignum cft , quando rcs cxiftcntcs in mouentur: mari quodammodo trcmnnt, fortecaufa cft, quiaaliqualiter moucntur a parte

liorcs, quac

tcrnmotum

latio fit inclufa infra

non.

&

flutrtum.

praecedit

Arti

Qu2Eft.VII.

ArticII. nuata

7S

Italiz, fed poftea per ccrrKmotum.&

mare

ab muicemCaufa eft,quia per cerraemotum inter montes remanet quzdam confeparatae funt

Articvlvs

II.

cauitas

Signafiquentia

^

,

effieSius

confe^uentes

terramotum.

rrimmtft'

Bm

ft^uent

tmtmuum,

/^Vantum ad fecundum dicit Ariftoteles, V^qudd primuiu fignum,fiue effedlus concor mitans terriemotum

,

terrzmotus

:

j^ 1,,^^

cft

&

magnus fonus auditus quandoaue foniis ille

maior,& quandoque minor, ad modum foni tubx,vel mugirus animaliura & quandoque fonus ille eft vaid^ terribilis. cau(a eft,quia in tereft

:

rzmotu,tcrra dirumpitur cx impetu exhalarionis impellentis fursiun,& ex

tali

fraftione,

& ex

tali

percuflione ad latera concauitaris.caufatur fonus:

&

fonorum prouenit ex diucrHtate fecundum fortitudinem,

diuerfitas

cxhalationis impcllentis

& debilicatcm & ex diueriicate laternm conca,

quam fit

uitaris in figura,ad

do

exhalatio eft

tttsfic

multa,&

reflcxio

fonis,

magnum, & aroplum. tunc

magnus .& ,

:

nam quan-

& foramen exicaufatur fonus

Sed quando locus

tcrribilis.

exitus

&

modum meatus , vel tubac , cxhalatio fuecic fortis tmpellendo , cunc aaditur acutus. fonus altus,

luerit ftridusad

&

Utmtiiu.

Secundus efte^s confequens ternemotum, fraduraterrarum^caTus ciuitarum.vel fubuerfio,& tuina domorum. Caufa eft, quia propter fartitudinem exbalarionis inclufz , terra fuper-

eft

fians

no

fufficit refiftere,

&

Dccimus confequitur motralitat.pcftilentia mulritudo morborum, quandoque hominum, quandoque aliorum animalium. Caufaeft , quia

cium,lacuum,

exhalario

illa inficitur malis qualitatibus excun> cibus fub terra, aquibus alterabatut. £t quia ex-

halatiotalis

& ftagnorum.

{«rofunda,

& decliuis & ided aquae generatae in

eft

tanquion ad locum dcclimaris fuper ter-

eft effufio

inundationis.caufa eft

fecundum

Ariftotclem, quia exhalario exiens de loco cerrz,

cum fuerit multa

,

exit

&

cum impctu magno ,

aecidit, quia obuiat exhalationi venienti in

concrarium,qux etiam eft fortis, imperuofa, ex Cali concurfu vcntorum concrariorum , qui funt

&

&

magnx virturis.eleuatur magna

portio maris,

defeccur vfque ad alia loca fius fuper alia

5'

ttS^''

tertam

,

vbi

fit diftiifio

quentcs terrxroorum.

Tunc de Plinius,

3uilm in

&

,

mala.

Q^JESTIO

,

;

Sextus effe^us, tium.

& caufa eft

,

eft

generatio

nouorum mon-

quia cxhalationes eleuataefe-

cum

sgnu in nube ?

R

G V I T n qu6d fic. Quia ficuc eft i. dc fono caufato poft impofitionem ferri Arg. t. candentis in aquaro , ita videtur effe de fono, qui eft tonitruum : fcd fi>nus talis fit ez exrindione, &c. Maior paccc quia idi duo videntur efle confimiles. nec diffcrunt ab inuiccm,nifi fecundiim magnum,& paruum, intcnfum reroiffum : minor patet, quia fonus ille cau(acur ex exrindlione ferri candcncis in aqua , in quam .

&

&

ponicur.

Secundo

,

includirur in

a

eft

quia in generarione conicrui ignis Stemdmm, nube aquofa , vel falcem aliquid,

dc natura illius : fcilicct exhalatio cali: ergo in nube ex extindlione caufatur

& ficca

fonus.ficut per fimilitudinem in infcriiis

:

igtiU in nubt.

1 Oppofitum arguitur pet Ariftotelcm in ifto i . videndum eft de matetia, de MMtenMit-

tionis

&

prius crant

coniun^L Si-

cttcdiciu Authores,quod Sicilia priiis cxac conri* Sfititftr.

Ttm.lJI.

excindliohi-

&

quorum montium,qui

,

aliis

illle

nienfem, frime Pojitritritm , vbi dcfiniimt tonitruum , diccntcs , quod Tmitrintm eji ixtia£ii4

Inifta quzftionc

&

crgo

fonus vidctur effc conitruum,& pcr conlequens generatur, &c. Lincol- Ttrtium. Tertid arguirur per Ariftotelem

bus hic

deferuntmultos pulueres,& partes terrat,& huiufmodi, quz funt in concactiam lapides, uitatc, quzpoftexitum vniuntur adinuicem, cadunc in vnum locum cificicndo montem. Scptimus effc^us,cft diuifio tcrrarum , ali-

&

Stptlmnt.

VIII.

Vtrum tomtruum fit extin^io

Iuod

Quintus effedus. eft obfcuratto Solis fine nube. Caufa eft , quia exhalatio ifta exiens de loco cerrzmotus afcendit fupeniis cum quibufdam fiimis fpiilis fecum eleuaris, qui interponuntur inter vifum nofttum propter quam interpofitionem Sol obfcuratur , & quandoque ftellz dc node.

UxtMt.

remediis contra terrarmotum didc

quddmeliuseft habitarc in vallibus montibus , & tamen melius eft habere

omos fubierriheas.vcl eriam baffas,quam altas^ Rationes fum folutz per didbu

ip-

& quandoque fubmerfio &

,

infpirant

ad

uiorem.

Quartus effcftus ,

qucm

dicebatur de morralitatc confcquence ftellam co* matam. Iftaergo funt figna , &effedlus coofe-

,

ram ad modum

,

ex dcficcatione aeris ab exhalacionecleuata de terrzmotu , ad roodum quo

valdi

ocis fuperioribus circumftantibus decurrunt

fimmiu.

aeri

peftilentia prouenit

caufa eft.quia con-

qua includebatur exhalatio ,

,

commifcetur

animalia, idco faciliterinficiuntur abhuiulmpdi exhalarione. Vel poteft dici , qudd huiufmodi

nouorum fon-

cauitas,in

ilbm concauitatem

Oetimiii.

& ideo diuiditur impc-

eft generario

,

nouatum Infu. OSmm».

tur,& defcrtur vfque ad aliquas ciuitates,vel loca,quz comburuntur ab exhaUttone incenfa.

&

effc
eft aperitio

,

& hoc propcer eandem cau(am.

que exhalatio propter Velocicatem mocus,& impetum,quo exit de terra.incenditur,& infiamma^

rint vicinac loco exitus exhalacionis.

Tertius

propccc dccliuitaiem fubintrat

Nonus . fequicur incineracio , vel combuftio Nmmi. locorum.vel duitatum. Caula eft.quia quando-

tu exhalationis,& partes cadunt deorsiim in confimiliter domus, vel ciuitas,fi fuecauicatem , t^itiuh

quam

Odbuus effedus larum.

,

\.

,

aqua.

forma,agente, finc, & effedibus tonitrui. Et fic prima conclufio, fit ifta : quod tonicruuro gencficca. Pcobatur, ratuc ex cxhaiarione calida

&

ptiroo, quiaeadcro vidctur effe materia corufca-

& fulminis, & tonitrui

reroel fitmtin eadero

nubc

,

:

naro

fiue

K

ifta firoul

&

ineodem ioco 1

fcd

^'^**-

Lib.II. Meteororum>

76 red.matetUcorurc^ationis tto

:

idem eciam

& (ulminis eft exbala-

dmut exbalatio vfqiie ad me" ergo probabile eft qu6d

tbnittui.

&

afcendunt Vapotes

Sccundo

,

quia

diam regioncin aeris : in illa media tcgione exbalatio includatur infr» vapocem: etgo in iUo vsipore fortiScabicur.cxhalatio in yirtute « & boc pet antiperiftaflm , e6

quod circumdata conturio :{ergp px illa fortificatione petit exitum anube , propccr fui leuicatem & hoc nbn nift pcrcuticudo latera nubis ,

tali percuifionc caufabltui; lonus, qui (onus vocatur TonitrHumy quia ex tali percumonc gencratur fonus , vt parct x. de Amma. Tcrtio, quia (1cQi.leeft.d9, generatione foni fa(^i quando Bamn[ia,,vel fetrum extinguitut in aqua, dc fono fiiSio ,in nubibus : modo fonus iile caufatuc ex iqui^ufdacn ,fumis leuibus , qui ptopter le^itatetn appcjcunt afccndere a ferro per aquam :'ita connmiii mpdo fonus conicrui caiifatur ex motu talis fumi , fcilicet exhalationis pet nubem , vel sittcm ipfum diuidendo, Quarto,

ieiturex

&

quia

omnium iropreinonum quz

eft cxhalatio

modo

vel vapor

,

Tunc

igicurde

,

niateria

MrfMwrmt- genctari

Cmm/m fk»'

quod tonitiuum

Ih.

:

ad tctrcndi^m homines,& prxtiniorc iHius,magis fint mbtiad cogicandum dc Dea,8( arcribucn<|um fibi rcuerenlias. Aliterpoccft dici qubd conicruum fic finaliter ad purgandum a(;rem,fcilicet quia ex trcmorc confcquentc tonitruum , corrumpatiu: eius vifcoficas

,

finaliter

fit

Et ideb

Sc alis quaiicates inficientc»,

qubd aliquando

ponit Albertus

morcalicas ceila-

tonitruum.

bit per

Tunc de effcdtibus tonitrui

commu-

dicitur

,

,

& exiftottemore fiueillo fulroinc, & arbores, & huiufmodi

conitruuro,

,

animalia profternuncur

effe6lus,qui fulmini actribuuncur.Alius efFe(5tus,

quia quzdaro animalia efficiuncur furda,& quandoquc hproines per tonittuum. Caufa eft , qiiia

CX

tremore

tali forti

dirumpicur quaedam

aeris

includcns aercm connacutalcm

Coni,:crgp

auti,quae vocatur

MtmngatSc tunc

ta(is

ad qucm, fiueapud

modo generacionis

tonitrui cx

,

rripliciccr

&

quo patec qux fulminis

quem

euanefcic aer.

debctficiiauditio.

£x

func caufx huiufmodi eftc(^us

& tonitrui.

Scd dubitatut primb vtrum exhalatio inclufa 5infra nubcm occupet totum locum concauicacis Dmiium 1. nubis. Si non videcur qubd ibi fic vacuum fi fic» crgo nou mou«bicur concuciendo latera nubis. Adiftudrefpondctur, qubd in principio cxhala- Rej^mju. tio,cui aier eft commixtus, occupat totum locum :

nubis, U6, poftea pcr circumftantiaro nubis contrario cxhalatio fugicndo condenfatt]r,& aei fibi

peimixtus cxhalatio

& hoc per locum,a quo fugic & pofjtea cxbalacio fortificata proptcc

rarefic,

,

quia exhalatio percutiens latera nubis,fic inflamalio mpdo, quia non fir inflammata : Sc maca

circuroftantiaro pctitcxitum a parte fuperiori, propter lenitaccm eius , vbi nubes eft fpiffior,

quocunquc modo fiat fdnus ille,cft longus, roagnus,& fortis,ad modum fonorum, qui fiunt ex

denfior

quadtigaium : &. ^cjdicic Albcrtus. Si fecundo modo,etiam poceft cfTcquia exhalacio fit inflacnmata vel non : .<& fiue fit , fiue non, dum tamen nubes rumpantur per impeturo exhalacipnis, flc vnus fonus.roagnus & forcis non taroenlongus,ficut fi pahnus rumperctur velociin exemccr fccundum longum : verbf^ratia

Sccvindp materia rara

:

&

rotis

,

,.

*,

plo :namcijm caftaneae fiuntbenc calefadlz in igne , ita quod fumi inclufi infra pellem forcificantur , intenduntur , tunc petentes exitum, propccr intenfionetn roaiorcm calpris , rumpunc pcllem caftanez , fit magnus.fonus fccundiun quantitacem maccrix , quz tameneftbrcuis. Ita

&

&

nubes aquofa-eft quafi pellis circUm<^ dans exhalationem, quz foccificata concutit tmbcm caufat locuim , :quandoque difrumpit. Facec igitut ex iftis, quod cfEcicns tonicruum cft confiroiliter

&

&

cxhalacio percuciens iacera nubis, rufcacionis ceria eft

mota per aerero

& flamma co-

fed huiufmodi

quam percuticur , aer,pcr qucm mouetur.

nubes

exh.^Iatio,vcl

,

,

ad

ma-

vel etiam

Scd forma tonicrui cft fonus , quia a fono ex4aliundc non. Ttrm» topi' balaco denominatur tonitruum, Scdde diuecfirate fonorum tonicrui dicit Aritn$i. fioceles,qudd hoc prouentac ex diuerfitate nubis,

&

recundummagnicudinem, vclpacuicatem, fcu

&

dcnfitatem,& raritatcm : fccundiim difForroitatem figurz nubis in fua concauitate. Prouenic ctiam cx difconformitacc cxhalationis rccuodum

Efedt*).

qubd duo cfFedus ipfum confequunrur; vnus quando aci- forciccr cremit,confequencer ad

nitcr

fubtilis pellicula

Ht cxhalatio.

&

quam quando percuciiur indirupta. Tunc dc caufa finali potcft dici vno modo

apparet quo-

fciendum , quod tonitruum poteft : vno modo ex pcrcuftione exhaiationis ad latera nubis , in qua includitur. Alio roodo ex dicupcione,vcl fra^ipne illius nu<^ bis per impecum e.xhalacionis. Tetti6,permotum flamrox per aercm,ita qudd exhalatio fic inflammata mouctur , ex motu illius flammzfit fonuf , qacm annqui Wc^ibaric Kifum f^uUam, qucmadroodumvVidemus qudd flamma candelx pcr acremfacic fonum. Si primo modo flac ronicruum , hoc potcft efTe dupliciter , vno modo,

is»dm gmt- exhala^ione "'*''

fiunt

non

vappr potfft eUe, materia

non pportet quod 3.

fed

:

&

dcbilitacem impcllcndo : ic ideo ahtercaufatucfonas qtiando nubcs diiumpitur,

fottitudinem

,

& & idera rcflciflicur anubc, quandoque

dcotfum» quandoque ad

lati^s.

qupmodonubesyciim fit porofa ad roodum fiimi, vel ca-

dul>ica,tur, ,

&

maceriam

liginis,gualiccr poffif rcflc(5be^

pcfupfjitm, vcl ctiam dctincrc

calida,& /icca,cum ipfa

fJt

,

ita

jDuhium

u

im-

ficut cft cxhalatio

fubtilis, vcl

Bccrariua propter fui Jcuitatcm

yald^pc-

Refpondetuir,

?

Jl«^<'»j5».

qubd nubes,in qua fit tonitruum, non eft ita rara ficut eft fpifla,

fumus, vel caligo,fcd bene dcnfa eft,

modicum

ak

&

aqux propres quod nubcs ta-

natura

cuius fignum cft, qua auditur tonicruum, femper cft roagna, quandoquccx ipfa fiunc grandincs.

fpiffitudincm iis,

&

diffeiens

:

in

£x

aeftate.

temporibus intcrtpnirruum , quani hycme , yct Caufa eft, quia hk roaior copia eft exha-

Utionis

,

iftopoceft parere quarc

ti)cdiis

pptius

& curo hoc

diz reeionis. £c u dicas fieri

fit

debeat

,

}

,

cft fufficiens frigiditas

videcur

qubd fcmper tohicruum

vcl vt in plucibus

fcroper eleuaturcum vapore

Relpondcrur,qubd hoc non cft ;

me-

,

in

,

quia exhaiatio

quo

includitur.

fufficit,ficut

di^bum

fed requiritur mulcitudo cxbalationis,& cum

hoc ihtenuo

frigidicacis circumftancis

,

&

forte

tonitruum, quandotanien non audimus propter paruitatem, Tercib , dubitatur , quare dicit Seneca qubd Dubium

quia multocics

fit

quandoque audirur tonitruum

exiftente fercni-

tate:ergonon requiritur nubes circumftans exhalacioncm i Rcfpondetur, qubd £ ita fit, qubd tonitruum

Selutif.

|.

Articl.

Quasft.IX. conitruum

exiftente ferenitate

fiac

qu^ tunc

,

medix

exlulatio induditur in aere frigido

g,

re-

& cunc confimilis effeftus fequituc»^cuc

Sionis,

includcrecurin itube.' Secundum hoc rerpondetur ad ^uxfitum,

qu6d tonitruum non

extindio ignis in nube. wmtftixtm- Probatur ex didis : quia coniccuum cft fonns h' Mh^ '/»« »'» ftus ex motu exhalationis in nube , vd per nunuit. bcm.vel per aiircm. Secund^, fi itacffct , fequeTtmiiritim

fit

eitndo

8c nacec pec experienciam

:

noQ eft duoia:fed dubiumeft de

tonitruum

quim corufcatio , cum

pareat corufcatio ex

boc

,

,

non

vidctur

qu^d

ftatim dcbeat ibi excingui : nec aliunde venit, vc probac Ariftoteles in Utera. Quand, quia quandoque poft tonitruum videmus ignem de nube exire Sc defcendere ad terram , quod non eftec,fi cflet extindtus in

7frhttf^*'

nube.

Per hoc ad radoties. Ad primam,/fmt7r efi,8ec, Dico qudd fimile eft in hoc,qu6d tonus , quieft tonicruum,cau(atur ex motu exhalationis i^ nube , vel per nubem , quemadmodum vidcmus qtt6d fonus in extindione iffnis caufatur ex mota furoorum calidorum ipuus ignis per aquam,

qui fumi funt ad

modum exhalationis.

Scd diiE-

modo

quxftipne vi-

Articvlvs ^e

I.

caHjtSy^ modo generAtionu corufcAtionts.

QVantiim ad primum

, fciendum qudd infta nubeni aquofan quandoque includuntut multx exhalationescaIidx& ficcx, quodammo-

do tcnaces)& vnAuofx,quxintenduntur& cificancuc per ancipeciftafin

,

£.

foc-

propcec frigidtcacem

nubis circumftantis , qux fonificatx pecunc exitum i nube , i qua propelluntquandoque deoc-

fum quandoque ad alias ,

diftcrencias poficionis:

& quia mpcus habcc calefacere & inflammare,vc didlum

fuic

idcd quandoquc inflammancuc ex-

,

nubc,& appaccnc corufcacioncS,& tunc nubes diuidituc&ex illa dihalaciones iftx i propulfu a uifione

fit

fonus

,

& appacet fulgor & propter ,

& fplendorem vocatut corufcatio

claritatem,

(tmal exit defcendendo deorfum. Ad terciam , dico quod Ariftoteles

calocis

firti tnptrl'

nienfis

m$Midittr.

ifta

, qux contingunc citca cotufcationes. Et teni6 breuitct de enedibus eius.

dA\.

,

ita

fonum vo-

Sc propcet

catui tonitruHm.

Secundo, fciendum qu6d non folifm illx ex-

motu localem ,

baiaciones inflammantur per

quandoque igniuntur per foiam

& LincoU

loquuncur cxocciicc.fecundum opinipnes anciquocum.

quxftio

rencibus

quod eadem eft macecia,

Jiu

ifta

,

qudd in nube non excinguituc igliis,nec eft ignis cxtingucndus quando fic tonitruum> ficut eft quando ignis ponitur in aquam. Ad fecundam , dico qudd exbaiacio illa not> extinguitur in nube,fed frangit nubem , &tota tnile eft

&

caufis, 8c

primp . de caufis 8c modo gcneracionis Secundo.videbicurde caufis appa-

ebituc

quia vifus anticipac

Si ibidcm gcneretur

hiret.

:

%h itloft-

cocuiicacionis.

prius ap-

auditum. Et probacur confequentia , quia pciiis routatur ignjs quam extinguitur. Tcrcid , quia vel ignis illc cflet ibi generatus, vcl aliunde ve-

£c ideo in

feneracionis ipfius.

retur quod priiis fieret corufcatio , qukm tonicruum : confcquens eft falfum , vc decerminac Ariftoteles in iSloftcunio , vbi vult qu6d prius fiat

77

Oppoficum pacec pec Ariftotelem

£z

fed

forcificacionem

a frigido circumftance. iftis

pacec

cufcacionis

,

,

quis

fic

modus genecacionis co-

& qux func caufx

cotufcationis maitetialis ficca,aiiquaiitec

,

cius

:

nam

5

caufa

exbalatio caiida 8c

eft

vnduofa. Sed cauCi

eflicicns re-

moca eft frigidicas nubiscircurodancis cxhalacionem. Sed cau(a pcopinqua,& immediaca eius,vel

Q^iESTIO

eft

IX.

eius formalis eft fpIcndor,veI claricas, quia i cla-

Vtrum corHfcattofitpophtlis? V T V R qu6d non.Nam fi ficcunc nube raodo confequens eft contra expcricntiam,quia fx:

p^fic corufcatioexiftemefcrcnicate. Etfimiliter,

ctim corufcatio bet apparere in

quim tia

ttttmimm.

fit

quxdam

dcvbi funtnubes,

nube.Tenec confequen-

per Ariftptelem in ifioftcundo.

8c infe£fcuo(x aeris

:

humiditates vifcofx»

quamuis

cciaro

corrumpan-

cuc aliqua viuencia,vc poftea dicccur.

Teccio

,

fcicnduro

quod quamuis

8c cocufcatio fianc cx eadcro roaceria

fecunc ria

,

quia

quam

fiac

priiis

conitruuro

camen

:

caufatur fonus ex

corufcacio

:

ffilicec

illa

dif-

roate-

ex eo quod ex-

confequencla cenec pec Aciftocelem inftcund»

mouetur per nubcm,quam fufficiac nubcmdiuiderei & excali mocu cauGuur fonus, 8c quandoque fimul fiunt corufcatio 8c tonicruum, cameii pariialicec. Verum camen eft,qu6d quamuis prius fiac conicruum.prius tamen apparec corufcacio. Cuius caula eft,quia lumcn mul-

huim.

Secund^^quia fi corufcatio fitpoftlbilis , cunc ex eadcm maccria , ex qua fic coniccuum: modd confequcns eft falfum , quia cico difpatec camen diu audicur conicruum conifcacio , quod non eflec , fi ficrec ex eadem macecia :

fierec

&

&

TffraNBk

nem confumuncuc mulcx

clatitas i miniis

iocis denfipribus

in rarioribus fine

vocacut corHfcatio, 8c alitcr non. £t forte caufa finalis eft falus quorundam viuentium bic infeciiis j quia pec calem inflammacioricacc cxhalacio

R. c

cotufcatio fieret in

mocus infljromans propter velodcaccm , vel Scd caufa

caloc foccificacus per anciperiftafin.

balatio ptiiis

quodammodo

ciplicac £e

pec alcecacionem

quia aliqux impcefiiones ignicx non caulancclaricacem , ncc pofiunc caufare , quanca

fubitd

non temporane^ fed (onus

eft claricas corufcacionis

} ergo nec eciam coiuConfequencia cencc , quia omnium impreftlonum ignicarum.eadem eft matecia,& e£ciens confimiie , vt diftum fuit in primo libro. capcis (alPacec aucem de ftellis cadencibus ,

diacuc coniccuum

fcacio.

nemoc aecis

cantibus,quz non faciunc claritatcra taatam.

itis,quia

Tercid

,

&

,

8c

cacut per

,

6c

:

rouIcipU-

mocum localem, quia ad hoc quod au,

requiricut

quod

fit

quida'

proueniens de imbe ad jecem:r

femper mocus localis ccquiric cemporanc ccflionem.

Quartd.fciendum de nugnitudir non folum fit cocufcacio pc

K

5

4*

^•""«"'* ^iff*^^^'*

Lib. 1 1. Meteororum,

78 tioncm m«eti«

, fccl

malcx

partcs eius fiunt pcr

tcflexioncm luminis. Vbi fcicndum , quod corpora dcnfiora roagis nau funt rcfledterc. lumcn quim corpora tariora,& idc6 nubes circumftantes matcriam inflammacam re(plendent, propcet ideo hic reflcxioncm luminis ad ipfas nubes,

&

quam ii non effec nuquod temporc nebulofo, & ob-

&

mouetut.: quiafxpius fic ex taltmocuquam per inclufioncm , ideo Ixpius apparet corufcacio in e](trcmicatibus nubium , quam in medio. Qu^itto accidit quod corufcacioncs apparen,

media nubisfunc tottuofs ita quod aperilla, in qua apparet ciaritas , non eft dire^ba,

ccs in

tura

:

apparctcorufcatio maior ,

fed tona. Caufaeftifta, quia corufcatio apparens

bes. Etficpatcc

in

maiorcs dcbcnt apparerc corufcationes quam tcmpore fereno , lueido , proptcr duo. Primd , propter rcflexioncm maioris claritacis. Secundo, quia tempore obfcuro,minus obfufcafcuro

,

&

tur claritas corufcationis, quamtcmporc fcrcno, vcl lucido. Ideo non foliim taiis rcflexio clarita-

mcdio nubis fit per inclufionem cxhaiationis nubc , & ideo apparet per diuifionem nubis \ & quia nubes eft diftbrmis in raritate , &dcnfitate , ideo non diuiditur re^uiaritcr , fed diftbrmiter , & tortuose mod6 fecundum fieuram diuifionis nubis apparct figura corulca-

in

:

tionis.

ad nubes, fed etiam ad aerem infpiflatum, propter hoc cui funt multi vaporcs admixti dicunt Perfpettiui quod crepufcula ance ortum Sc poft occafiim folum fiunt propter rcflcxionem radiorum Solis exiftentis fub Hotizonte ad acrcm

Quinto , accidit qu6d audiuntur tonitcua quando appaict corufcatio in mcdio nubis , non audiuntui quando appaient in extremitatibus. Caufa eft , quia quando appaiet in medio

vaporcm admixtum. Patet ergo dc natura & cauus corufcationis , & quomodo gcncratur. £t boc dc primo.

ius

tis fit

&

•,

infpiflatum propter

Articvlvs De

cau/is a^farentibuj ^

II.

qtu contingitnt

circa corufcattonem.

S.

&

tunc mateiia includituc in nubc, pcc cuetiam pec diiuptioncm nubis ex impetu exhalationis nubis

,

motum infira nubem caufiuut fonus, &

fed ciim corufcatio appatet in extiemicacibus

nu-

bium,tunc matctia non includitui, nec fit fonus* nifi fuecic modicus , ad .raodum illius foni, qui fit cx afcenfu flammx. Scxt6,accidit quod magis fiunc corufcationes pofttranfitum tcmpcftacis , quam ducante terapeftate. Caufa eft, quia humiditates aquex func humidideplutx deotfum poft tempeftatem , catcs cemanences fuperiiis magis funt digeftx pec aptipres funt ad recipiendam inflam-. calorem* matiooem, qitim antea. Septim6 accidit,ficuc ta^um fuitin arguraen-

&

&

€.

Vantum ad fecundum, numcranda funt ac^cidentia, qu« contingunt circa corufcatio-

q: I

Accidunt cnim primd , quta corufcationes quam tonitrua. Caufa eft ifta , quia aliquando fit corufcacio exfortibus caufis , ucut ex mulca exhaIationc,& forci } i frigido circumftance mulco , & facis inccnfo , quia hic propcer forticudincm msreriaE & agcncis, non lolum coriifcario fic, imo & toniccuum ; fed aliquando fit cotufcatio ex leui mriteria,& abfolute debili j tunc caufx nori fufliciuVic caufire tonitruum, quamuis ("ufficiantcaufarecDrufcationcm. Modo fepiu'; patct ficri coruicado cx materia forti , vci cx macetia leui, quam tonitruum ex forti fo-

quandoque apparent corufcationes fine cft ifta , quia quamuis in Hotizonnoftro non fint aliqux nubes : taraenin Ho->

ncs.

tis,qu6d

fxpius fiunc

nube. Caufa

&

te

fatis proptnquo, funt nubes, in quihic claritas iilius cobus fiunt corufcationes , rufcationis reflccflitur ad acrcm infpilTatum fuperius in Horizonte noftco. £t hoc de fecundo.

rizonre

&

Articvlvs

lum.

Sccundo accidit quod cis

,

corufcario

5c tcmporibus tcmperatis

,

fzpii!is fic

:

Caufa

eft,

tionis requtritur

:

no, quaro inHyeme, vel ^ftace. Ecconfimiliccr de iocis , nam in frigidis ptohibctur eleuatio exhalationis, proptcr conftridioncm pororum tei-

rc Scd in

«ftate exhaiatio confumicuc,

quod in

& etiam

Et idco dicitPlinius,

in locis cxcefliue calidis.

(xpius fiunt corufcatiotles in Itaiia

aiiis

pattibus

;

c6 quod locus

,

ilic eft

quam tcm-

peratior.

Tcttio , accidit quod plutcs fiunt cotufcationes in cxrrcmitatibus nuoium , quam in medio nubis. Caufa eft ifta , quia quandoquc fit corufcatioper inclufiooem cxhalationis

vt fuit

didum. Sed quandoqus

exhaiationis intcr nubcs

nem

:

& magnx , modo corufcacio

motu coiorat

infira

nubcm,

pct

motum

fit

& hoc poft dirupcio-

nubis fpiflx

ciudebacur di

,

cxcreraitatcs

effe&ihm

L

cerufiationts.

quam intempc-

quiaad generationem corufcacompeccns mulcitudo cxbalationis elcuatac furfum , & cum hoc frigidum in medio interftitio fatis intenfum modo ifta fiunt melius tempore tempcrato vt Vcrc, vcl Autumratis

De

lo-

II

qua matcria inhuiufmonubium, inter quas in

fadla ex

DE

tertio

primo

,

fciiicet cfFedlibus corufcationis

in generali

Secund6

vn(5luofa aeris.

:

^.

coufumitur humiditas ,

corufcatio interficit

&

qUafdampIantas vegetabiIia,confumendo flores,& frudlus arborum,& plantarum,& hocfacic ipfos.marcefcere lolura. Tc'rti6

i

quatt6 nocct ocuiis ratione

&

quandoque decolorando

decoioiat vultum hominis. Ec

ficcitatis,

\

8c

omnia

ifta

pioueniunt

& malitix mateiix. Ex

iftis

pa-

qux fit natuia coiufcationis ; qux accidencia eius quomodo gcneietur , & qui fint eius cf-

tet

,

k£tas.

Adrationes. Adprimitn. THHcfieret mnuhe, Adargttm.u &c. Verura eft, qiundoque fit in nube,quando- f^fif^' quc fine nubc per reflcxionem claritatis ad aercm in(piflatum. Et quandodicitur, Miaus dehet fieri,8cc. Di- ^^,,. co quod imo fimiiitct debet apparere temporc ncbuiofo,quam tempore claro, & fereno,proptet caufas priiis diiflas : quemadmodum videmus quod combuftio domus a remotioti videtur , magis incenfii dc no^c quam dc dic , & adhuc

&

,

magis

LibJI.Meteor. Qua2fl:.IX. Art.III. magts de iicfi tcrapus fucric obfcucum, quam H fcrenum. Concedo umen quod cUrum fxpius 6t coruTcuio quim conitruum , c6 quod quandoque fic pec indudoncm materix infca quandoque per motum materiz innubem , ccc nubes : fcd coniccuum rolum fic cum nucccta

&

fucrit

&

includicuc infca

nubem.

Similicec cocufcaciocito

dirparctycum mateciacft caca , 8c facilitec confumicuc vndluoficas pec inflammationem.

44 i.

Ad ccctiam , ^lu imfrtjfiQnes ,

icc.

Negacuc

79

conrcqucntta : pcimo , quia alix impreffioncs fiunt rcmotius a nobis, in rupcrtori rcgione acrisi idcodaco quod faccccnc tancam clariciccm , non tamen appacct nobis pcoptec diftantiam. Secttn'*^

do

,

pombile

cft

dantia matcciae

,

quod quanta

ibi eft

non

fit

tanta

Tcrtio, quia coturcatio apparcc maior

pec infiammationcm catis
,

abun-

vbi apparet nuior.

quando

fit

pcoptec ceflcxioncm cl#ri-

nubcm circumftantcm. £t hzc fincdida

de recuhdo Libro.

ExpUciunt quAHiones ficmdi Itbri Meteororum.

HBE R

8o

LIBER TERTIVS METEORORVM. Articvlvs

I.

QVjt STIO PRIMA. T)e Typhone.

Vtrum TyphoriyEcmphiaSy^ Iti-

QVantum

cenfiofinP exhaUnonesficcA?

ad primum fciendum eft , quod vencus illcqui dkcde dclccn-

Typhon cft

t. Tj/fh«n jUf'4,

dic dc nubc circulariccc vlquc ad ccrram fuper paruam poctionem cerrz, mcdiantc quo clcuancuc pulueccs, & ftcamina j & quando cft forcior, ,

RGV

T V R quod non dcfcendcrcnt de nobc.

I.

:

»

qiria

nmc

Confe-

qucns eft falfum , quia cxhalatio pct confcqucns habcc hcca cft , afccndcrc furfum , potiiis quam

&

&

SseunJum,

quandoque cxinon cft ncccf(arium quod dcfccndant de nube , cuius tamen

cxitum de nubc} Sc quia eft maccidc6 cum impecu afccndic ad pactcm fupcciocem nubis , a qua icecaco propellicur dc-

oppofitum dicic Ariftotelcs. Ancecedens patct ad cxpccicntiam,& etiamdicicScnccai» natura-

ocfum, &cxiftavioIenciapropuliusdiuidic nubcm in paccc inferioci,vbi eft debilior , & in codem impulfu dcfcendic (:ircularicec vfquead cer-

Sccundo

iftx imprcffioncs

,

rel="nofollow">

igitur

libM quailionibiu. Tectid,arguicuc (pccialitec dc

n

quia cum

modo

j

Typhone

, quia tunc illamoueconfequens eft faifum,

exhalatio iicca cfletTyphon

cetuc cireuiacicec

,

Typhon

facis fubcilis,

foctiHcaca incccius proptcc ciccumftantiam

contcarij petic

ria lcuii

ram

,

,

6c icecato rcflcdlituc a ccrra.

quz func

caufz Typhonis

£x quo paccc

cundum nacutam,vc pacec i .Cali. Quacco , Typhon afcendic a cecca*, igituc non

quam

,

quia ifti

£c ancecedens appacec, quia in afcenfu fuo eleuac ces iacenccs fuper terram.

gacio aecis.

Tunc

igituc

dc

differcntia cius a fulminc

quo prius diccbacuc , dico quod difterunc a maccciz

,

fic

quia

Typhon

cx maceria

eft

,

dc

grofliori, fermt mini.

ciuum. Sccundo.diffecunc cx paccc mocus, quia fulmen mouccur dcorfum.fine circulationc, Ty-

phon autcm mouetur

citcularitcr. Tertio.difFc-

runt cx parte qualitatum

,

quia materia

Typho-

ignis.

fi

,

?

iiviolcnccr,hoc

tu cxpuliionis a eftc

,

nube natucah'ccr, maximeenct momodo hoc non poceft

vel defcendctcc a

nube

•>

quia

:

,

nec apparcc quomodo canta macccia poftir includi , quanca cft molcs,&)magnicudo ipilus £cncphiz.

Sexco , non

Oppodcnm

cft vctifimile

,

acguituc pec Aciftotelem in ifto

tertio.

In iftaquxftionc piimo vidcndum eftdc Typhonc. Sccundo , dc Ecncphia. Tertio, dc InccD/ione.

i ful'

fulmen,nam fulmen eftmagis penccra-

omne mouens (Imui eft cum moco,}. Phyficorttm : modo ibi non appacec mouens cum exhalacione ncc nacucaiiccc cum ftc dc nacuca

Quinto

5-

paccc QuemtJedif-

eftficcaadmodum matcriz venti, & non iqflammatucfed materia fulminis eft inccnfa, ided fccundiim Aciftocelem non folum fulmcnpcccucicfed cum hoc eciam aduric. Concra dubicacur primo , quia Typhon diuidic nubem in parcc infeciori, co quod in illa pacte cft dcbilior. Contra,prim6, quia videmus quod

vel violencec

Eiuttuuf*.

quia cius maceria eft cxhalacio flcca.ied propulfus a nubc eft cfHcicns, ,

Sc mocus ciiculacis eft cius foima , a qua dcnominacuc TjiphoafSc eius caufa flnalis foccd eft pur-

func mocus concracij.

Offjitum.

qux

(ic quoddam mixtum impecrcdlum , oporcct quod moucatur fecundum natucam elemenci pcsdominantis \ modo cum in ipfo non prxdominecuc cxlum , fcquicur quod ipfum non mouerccur circulariccr. £t pacec conquencia, quia foli czlo ineft mocus cicculacis (e-

defcendic a nube. Tencc confequcncia

Stxtum.

:

cicncec frigida includicuc exhalatio

Ttrttum,

^intum.

Sccundd fciendum , quod vencus ifte gcncra- §>mmtdtgt' tur pec hunc modum quia in nubc aquoCa fuffi- ntretur.

patct confcqucntia pcr dclccndetc dcorfum i Ariftotclem in principio tcrtji.

ftcntc fcrcnitatc appatcnc

fysrtHm.

magnum.

cunc eleuacuc aliquod aliud

nis

Otitiiit fri-

m».

aquam , ica quod maioc aquz fic fupra aifrem , quam fubcm, non pccic exitum a partc infcriori,quam-

acr includatur infca

fpiflicudo

cum uis

aer

ibidem aqua

fit

debilior

,

fed propccr leuita-

tem cius nitituc afcenderc in parce fupecioci, quamuis infecioc fic debilioc. Secundo , quia ifta pars nubis eft forcioc , 8c magts compadla vbi cft frigidicas magis condenfans acrcm, vcl vaporem , lcd hoc eft in parce infcriori,cum

fic

Stcund*.

rcmocior ab elcmcntis calidi$,& l

cxlo.

Tercio probacuc quod impoflibile cft

phoncm,quia impoflibilc

cft

fieri

exhalacioncm,

Tyqux eft

Ttrti»,

Qu^ftl ArticII.&III «fl m«teru venti , areeiulere vCque ti mcdiaro regionem aerit i igttur impoffibilc cA ficri Typhoncm. Anrccedens per AriftoM.in»ii«,& pro* pcer boc non flant venri in cacuminibut moncium. Ec probacur conrcquencia . quia Typhoa

direAo ad terram, une gyro . a qua refleditur in icipfimi i Ae 6c ex ccanittu illocum vencorura contrariorum , vnos incedic ad cerram , relific caufatur mocus qvus rcflcdlicur l cerra ,

non

circularis.

poteft generati> niCi pcrinclufionem materic

Typhon

venic

mocu

&

&

Tunc de etfedibus Typhonis. Vnde pcimiu

eSedm iftius eftcalefadio. quia per propulfum,

t, £/nS«w Tj*

& velocitatcmmocns.acquiritcalorcm. Sccun-

f^**'

buim ,

litjVC paccc in i.

m ilio

ventus,vt pacec

)

fcd .

eft lacera-

Typhon cft quidam

igitxir,&c.

,

le

afcendence pcr nubcm

;

ces nubis.

M%p

Ad fccundum

in iSin pdrte

,

,

&c. Concedo

quod

vbicil remiifior frigiditas ibi cft nubes ce-

nuior

,

fuppodca sque longa

medio medrc

dd , Typhon infirmitates

Quarto dubitatur dc modo generationis,vndc generatur motus citcularis illius Typhonis. Ad ifta,& ad ptiraum dico,qu6d non cft ilmidc aerc afccndente pcr aquam,& de Typhonc nam ai:rpctic cxicum ab aqiu folum propccc ciuc leuicaccm exiftens in aqua , & non propte'r magnam contrarictatem, quam habcc cum qualitacious primis ad qualiu-

jU I.

alij ,

nunquam mouecur

quia

,

vencui circularitcr,idc6 omnis vcncus

r,

Alircr dieunc

venci infra aubem in mcdia regionc acris.Et concinuacur confcquentia

flgms.

qu^

8i

alcerac animalia, ilcut

&

mediante

alias qiulitatcs.

bomincs ad

illo calorc , eriam pet Tertid.dat nocumcntura ocuiis.

& raaculat faciera. Quart6,quaiidoquc

quando impetum fitx gyrationis circumdat ramos arborum, 8c poftea perreflexionem a tcna,quodammodo refueritfonis eradicac arbores, quia pcr

torquendo arborcm

,

ipfam extrahit , vel cradi-

Quinto , quandoquc cleuat aliqua corpora, violenter diiporut dc vno loco in aliura flcuc horainera,& quandoque eleuat luuem dc mari> ficut dicic Scneca,& quandoqueeleuacraagnam panem aqux,& multa alia. Et hoc dc primo. cat.

&

a^onc i modo in

regionis eft frigidicas intenfior ibi.

vel prope quara cft fuperior pars nubis:fcd in inferiori parte cft pars nubis inferius

,

Articvlvs

quz eft ma-

propinqua calori proucnicnti ex refradHonibus radiorum Solis. Et 11 dicas contra.quod poffibile eft panem nubis fuperiorem eftc in fuperiori parte medix regionis , qux cft propinquior

II.

gis

clemencis ealidis,& pcr cotifequens pars inferioc nubis eiTct magis compacfla. Dicitur quod it

quod nubcs vnacum cxhalafione eleuctur vltra mcdium mediz regionis, quod cunc exhaUtio diuidic nubem in parce fuquandoquc

ita Tlt

non expetimur propter interpoAlicer . quod nunquam nuoes afcendit vltra medium medix rrgionis , faltem noubiliter , quia prius condenfatccur antcquam ibi vcniat ; vel materia non cft ica compadla qudd ad unrum fufficic eleuari. periori

fed hoc

i

fitionem nubis.

Ad tenmra,txhaUti»t Scc. Nego

£^

JU

|.

imocxhalatio,

qux

cft

matcria ventotum

cum

poteft eleuari raixta

antccedens, ,

bene

vapotibus groftis ad

mediam regionem debilis

^

aeris,& quamuis prius fucric camen poft congregata infra nubem in-

,

cenditur,& cfttcitur magnx vircutisad impellcnd\xm,8c mouendum,vt didlum fuitprius. Alitec

4.

oeratur

pure

,

etiatti dicitur,

Typhon

,

quod

materia ex Qiuge-

feu Ecnephias

(icut eft roatcria venci

,

non eft

vel faltem aliqualiter magis tcnax ciiis

iu

*,

8c ideo diu-

& miniis poceft firigidicace roedix regionis & ide6 al-

retinet calorem elcuancem

repelli a

(jcca

fed cft vndbuofa,

,

,

dus afccndic , ica qu6d maccria ifta cft quodammodo mcdia iocer maceriam imprcfliQnu.m igniurum*quc generancur in alto,& matcriam venci. Ec per illud ad confirmationem. Ad quarcam dico qudd motus circularis Tjphonis proucnit ex boc , quod vcptus veniens de loco ampliori in locum magis AHguftum inccdit

non

leSti

,

fed lateraliter

do circumuenicndo per poitam

,

,

vt patcc vbi vcntus intrac

,

2uitur

,

&

fic fit ibi

quxdam

mrdio duorum

lacetibus ftri^kioris

loci ventus refle(fbitur ad latus

,

& alia pars infe-

gyratio

i

modo

fic

dc cxiru cxhalarionisde nubc:quiaconcauitas nubis eft ampla,& locus vbi eft nubcs diuifit iatis anguftiUjin comparacione ad concauiuccm. Snti0ftr, Tm,Jll, t

QVantum

ad fecundum

fcicndum qu^d . magnus ventus , qui cum impetu magno iimul dcfccndit raotu re^o ad tenam,& proftecnit,feu percutit, quicquidiibi fubeft prope terram. £t generacur ifto modo, Ecrtephidt dicitut ifte

quiainfra

nubcm

9' MentflHMt fnid.

ffiu»m»dtft' ntrttmr.

valdeintensc frigidam inclu-

dicur exhalacio multa tcncftris ad

modum quo ,

multus aer includitur intra vciicam, qiuc exhalacio fortiflcata intus per antiperiibnn petic cxi-

tup\ a nubc ,.& tandem defercndo fccpm magnam partem nubis dcfcendit cum imperu vf-

que ad tcnam ,

& hoc ptopulia aparce fuperiori

nubis.

De diflerentiis eius ad Typhonem,prira6 cnim

§llium»dt

k

Ecnephias ex TyfhtM iif' f*r nuteria valde grofta. Sccundo diftcrunt , quia Typhon mouetur circularitcr,& Ecnephias mocu te6to. Caufa eft, quia Ecnephias non exit de nube pcr locum anguftum, fcd amplum , fecum dcfercndo infcriorcm partcm nubis. Dc efFedibus eius dicit Ariftotclcs , qu6d in ESmtftBm. defcendente Ecncphia apparcc magna obfcuricas hoc propter coinmixcioncm fuper cerram ,

Typhon

eft

cx materia

fubtili, fed

&

multarum cxhalarionum groflx,

acri

,

qux

iuuc valdi

& tcrreftrcs. Secundo.accidic poft cafum

Ecnephix magna pluuia , & hoc proptcr partes nubis,quas fccum atculic in dcfccndcndo.

Articvlvs T)e

& quodammo-

,

vel viam ftridlam in

murorum. Ethoceft quia i

'De Ecnephia.

DE

cctrio,

IIL

Incenfiont,

de Inccniionc fciendom eft,qu6
quandoque contingic quod Typhon dcfccndcns dcorfum , quandoquc incendicur & inflammatur prx velocitate motus,& eriam prx inteniione fux qualitatis

&

tuac materia illa in, flamraata vocatur ineinfi» , apparet quafi rou quadrigx ignitz circurauoluu. Quandoque etia

&

coactngic

quod nutccia Ecacphiz iaceadatur cs

L

confi

l

o..

Intifafmid,

Lib. III. Meteororum,

82 confimili cafu

».

& ttiam iila yQCatijs inciafio,^ &

apparct quafi diluuinm igm$»

comburuntur

ics

multi aucftores,

,

i^

bpc tcftaqtut

Mundo^f} itct igitut quoipo-

generatur,

Ad

1 1.

regiQnjgs

& ctiam vidctut innuctc Aiiftor

tcles in Itbrofuo df

do

&

Scpcr.taliies ciuita-

rationes.

Ad primam,

tw»f .Jte.,

ConCcdo

vea 3 ^ulmine, vcl aiiquai!tpagisi&«liqu& rainus)

dcunmodo

litur

deorfura,quemadmodum quandoque con-

Ad fccundam,

AJt.

«i?<«

tx fupcrius inccnduntut

,

rebus.

aliis

Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm In

ifta

Ai^,

&

eft

quod

in

motu

tuo naturali debct

moucri pcr naturam clcmcnti dominantis in co, fcd tamen motu violenco, vt cx pullu,vcialiquo huiulmodi,poccft moueri circularitcr. Ad quartam,di(fkum cft in pofitione,qu6d hoc non fic pcr afccnfum cius srtcrra, fcd per cius rcflcxionem a terra. Ad quintam,dico quod violcnter ,

& qujndo

omne moucns &c. conccdo , &c.

dicitur quod

debiturde effcdibus

cius.

Articvlvs

I.

'\Pe.generatione fulmim??f.

,

QVantum ad primum,fcicndum,ficutdi<Slum fuit

tur cxhalatio "calida

& ficca

,

fubrilis, difpcrfa

per

nubem,quae propter contr.arieratem cius cum nube,fortificatur

,

& inccnditur & ;

catapetit

exitum,&

bem,vbi

eft dcbilior

tus

eadem

fortifi-

nuqua frada,ex-impciu moinflammatur cxhalatio & tunc quandoque in partcfuperiDTifrangit j

,

quod

contingit

cxhalario difpergatilr inalturoj

& latum,& tunc vocatur /«/^«m/w ; iVd quahdoque per impetum & impuKum vcnit vfque ad terram,vnicndo fepcr viamftriiJ:am,&tuncvo-

camtfulmen

quo

cx

;

quodfulracn

patct

moucAs immediatum TyphoniSj&Ecncphiac, fiuc moucns illc fit impctii$,influxu$,fiuc[mediii,

Secundd» quiamaior virtus requiricurad caufalitatCm fulrainis,quam ad caufandam fulgurafidn^m ; naitt fulguratio fit proptct defe6tum impellcntis ma" teriam deorfum. Sccund6 , fciendum qu6d Ariftotelcs diftinguit daplcx fulmcn, fcilicetgrofTum ; fubtilci fed alij ponunt triplex; nam aliqitod eft fulmen

Ad vhimam

vilum

cft qualiter

benepoteft

expanfus

tio cft ignis latc

ftridus

,

;

Ced-

Fulmen *'/"''""•

fulmchiCft-ignis

&violentcria(ftus deorlum.

j.

&

QViCSTlO

II.

jj.

/"/guratie

& fiil-

guratio duplicitcr difFeruntjprim6,iquia fulgura-

congrcgari tanta multitudo cxhalationis.

X.

prius»qu6d aliquando in nubc includi-

Et idco dico , quod quale cft moucns immcdiatum in motibus proiedorum , talc ctiam eflet

Ad6,

Ofpofitum,

cft

tum, verum

Ad 4.

&

»wi7?tf }.

primo vidcbilur de generadc diucrfitatc. Secund6, vi-

con-

fi includerentur in nutamen quod fi apparcant cxiitcntc fctcnitatc multo funt remifliorcs Sc miniis irapetuofi,quam il venirentdcnube. Ad tcttiam,/»w(r mouerentuY circulariter y contunc quando dicitur, «/? quoddam mixccdo :

qnacftionc

tione fulminum,

& fortificantur a frigi-"

,

j.

quo-

& ideo: quatKiim eft ex

,

(imiiiter propelluncur.ac

Ad

j

quandoqne apparent in ft-.

ditate mcdtae rcgioni$,& tandemfottificatx

Vcrum

,quia'futmci> xjdc^iu:

cafii

, indiftcrenter percutit quodlibet j ncc pcimo modo quia vt in pluribtis * dicitar qtiod tcmpla deorum.potius percuciuiuuc fulminibus

remtate.UwMi ncgant illud.Sc nefcio fi fit cxpcttum,tamcn fi ita m,tunc exhalationcs iftsc eicua-'

be.

a

fieci

parte lui

AdMrgum.i. confequentia& conlequen$,& adpiobationcm, frincifale. conccdo quod cft lcuis.tanicn yioicntcr propetftiiutas inter digitos violenter propcllitur furfum.

modo

nofi fccundo

penctransjficatilludqrfodpercutitftfperlignum,

VtrumfHlmenfingnu

defcendeia

&ndn ctMiibiuit,(ed penctrat,& lignorura,&

fulmcn

talc

cft

pertranfit

poros

valde fubtile Aliud

fulmen difcolofans, & talccft magis force,& conglobatum •& qiiodammodo vilcolum. Sed

de ntihe?

eft

,

K

6-

V"i'f

V R quod non, prim6,vel

ignis cftct gencratus in nube,vel aliuh-

Arg.frimH.

de cft

;

non primo modb

,

locus generatfonis ignis ^plus

locus gcrieratibhTs aquae

non apparct vndc Uetmdum.

tftc-

Secundo,

omne

;

quiaaqui nbn

aliis

quam

quoddam fulmen

igniscft

nccaliunde vcmt,qiiia

fcqucretur qu6d comburcrct quod cadhct; Conlequens cft

contra cxpcrrcntiam,quia multoties

incerficit

ho-

minem

fine combuftione , vt patct ad cxpefienEc prpbatur confcqucntia , quia Icmper ignis natuscft combLitcrc Tctti6,quik implicat f.iKumi quod-fulmen fit ignis quod defccndat dc nube , quia omnis

tiam.

ttrtium.

,

&

ignis eft natus aliccndere Lurfum. fiuartMm.

flammae albae

Qu.irt6 ,quia vclfulmen gc'ncr.irctur indifFc-

;

ris

,

quia vbi

cft

tcmperies

/»on eft luflicicns caior.nd gcncrationcm ignis.

Quint6,vdifldificrentet quxlibet rcspcrcutt>

;

& tjUoddam rubi-

,

fulminamotil nam confulmcn moueri tranftkt^falirer , ad niodum volacus auis.' Aliud rnoucturquafi dirc
Sccund6

difTcriint

',

tihgit aliquod

&

dcorfum

tranfuerftli.

cft falfum

;

flammzB ignis prduenit ex diucrfrtate matcriae.

diredlc

quod

modum

rubeum quodd.im

cundum Et diiRrfiras ifta proucnit cx diuerfiratc quemadmodu diucrficas colo-

mareriac fulminis

bus maius,& aliquibils minus;non primo modo, proptcr candcitt caulam ,quaj diccbaturdc Typhone,&'altis-impreflionibu^;iiec fccundo modo, qiiia m.igi^ (unc fierct tcmporibu$,& locistem,

eft

iti

motu ; nam

coloris ad

cft albi

tjuoddam

;

quoddam nigrura

rentcr in qiiohbct ioco,& tenVpore.vcl in aliqui»

peratis

fytintum.

accidencibu§,ficat in colore,aut

croccum

poflit vehire.

fi fic,

illud'fupcr

tcrtiumeft adtircns. Sed terti6 fcicndum, qu6d ctiam difFcrunt

,

quodam

fcd

Quarto fctcndum

,

motirlatcrali, Sc

qu6d non

foli\m fulmiha

difFcrunt fccundrim accidentia.fcdctiam fcciin-

diim naturam

*

natri

aliqudd fulmcn generarur

nubc,vtmod6 taftum cft;fed aliud generatur in terra , ficut' ^u.mdoquc vifum fuit cxircful-' irt

men

de montc-.^tna,

&

.i.Vi.«.'ek

talc forte ,*4'

generatur ex

quibuldam

Fulminava» rU,

QuJEft.II.''ArtTc.Ii; quiburjam fontibus rulphuris

cudum fub C4m/« ful•"***•

Ex iftis nam caufa

,

qui habent dc'

poccft clici quae fint caufa

fulminis,

materialis cft exhalacio ralida

& Hcca.

Caufa efficiens cft frigiditas propellens d^arfum, vel motus , auc caloc inflammans exhalacioncm, dicebaturde corufcationc- Patet igitur quo modo gencracur fulmen > quac funt differen-

ficuc

&

tic cius.

eft,quia

quando generabaturfulmen magna

exhalationiscxit

terra.

£t hoc de primo.

Articvlvs

II.

& tunc bis

83 pars

nubcm priuiquaminfl.iromatur,

exhalatio ptopuiia a fngiditate nu-

illa

mcdix regionis aciris.caulat vcntum. Scptim6,fulmcn cft venenofum & idco ani,

aut

,

malia,& plantz, quz pcrcutiuntur fulmine (unt comcdendum, &: hoc pioucnir ex malitia qualitatum matcriz , cx qua gcnctatur fulmen. Odlauo , accidit quod qunndoque dolium vini erit pcrcuflum fulmine ,'fic totumvascrit combuftuin ,&diflipacum, & t.imen vinum rcmanebit , quafi congelacum,vcl contentum vafe. Caufaeft tfta quia virtute fulminis tota vif-

f, $*filmui.

periculolz ad

o/ldttm,

,

T>e

effeciibus fulmintj.

cofitas vini czcrahitur ad luperficiem vifcofitate ficbat fuperficies

4Putminu *fftStm fri-

QVantum ad iccundum.fcilicetdeeffedibus quod quandoque

fulminis, eft expertum

gladius eftliqucfaftusinclufus in vngina.fimiliterpecunia liquefada , quz includitur in burfa,

& ofta animalis funt incuruata,vagina>corio,bur-

aflignire

&

fupcr illud rcfiftens ipfum combuific rauic

:

,

& incine-

quemadmodum videmus quod

digicus

quiefcens in flamma cito lzditur,& comburitur,

flammam non facilicer recipit imprefllonem.Et propter eandem caufam dicunt aliqui , quod quandoquc fulmen adurit omncs cames hominis, non tamen adurendo Ve(cd motus velociter pcr

fies

,

quia materia carnis,

magis refiftens,quam

fic

&

pili, cft grofllior,

&

lana,cx qu
Secundo concingic quod fulmcn quandoque non penecrac, nec adurit fed diflipat & frangic ,

,

&

huiufmodi, corpora lolida vt ligna,& lapidcs, talc vocatur (iilmendiftipans. Caufa eft quia ideo mareria illaTcft fortis valde , &-vifcofa ,

&

&

idlus cius

,

propter impulfum

,

impetuoiloc,

eft

& forrioc. Alij dicunc

quod cum

cali

fulmine cadunt

la-

a quibus & mecall.. geneiaca nu.ufmodi diflfipociu & iUud eft bi.-ncpoflibile,

pides

liipdriii';

,

fit

,

i

non tameBfcmpereftita, qu.mdo

fir

difllipatio,

ided caufa prscedens c(t verifimilior. Tcrtio , concingit quod aliquod fulmen totaper hoc quancioque comburunL"ter aduric ,

&

tur

domus

j

quandoquc ncmora

}

quandoqiie

Quarco, aliquod fulmcn colorar denigrando, corpora tadla crocca , &c quandoque nigra,quafi cflcnt adufta.ficut pacec quandoque dc vulcibus hominum , quotum colores mucantur eciam quindoque patet dc foliis dc fulminc i vinearum , & hoc accidic propcer lcuicacem ,

& facit

&

&

fubtilicatem

flamm*

ipfius fulminis.

Quint6,accidit poft combuftioncm corporum

fiuintus.

^

fuimmc quidara odor fulphureus ,

& foBcidus,

& hoc propcer malitiam & vifcofitatem ,

ipfius

macciiz.cx quafiebat fulmen. ZtutMu.

Sexto, fecundum Aiiftotelem nam magnus ctiam magnus ventus concomitatur fulmen , ventus ipfum ptxccdit.Caufa eft,quiacx impulfu exhalationis de nube aijr mouetur interpofiterrxi& ifte aiir motus mouet tus cxhalationi , alium,& ficcommuniter vfque ad terram;mod6 ,

&

&

acic talitcr

Nenus.

,

vencnofum. Et huius cft diflicile caufam tamcn poflibilc cft quodidem

ft.itim efficitur

;

fimul faciat diuerfos adlus,fiuc cffcdus diuerficaccm dilpoficionum maceriz

,

,

prof cct

quemadf

modum videmus quod aifc iufflacus cxcitiguit candclam accenfam,& accendit cxtint^am. 7* Decim6, eft aliquod fulmen quod ftacim intetimic homincm, vbicunque contigctit;iprum, 0**imii$. fiue tctigcrit ipfum in digico, fiue in parte pofteriori pcdis.feu alibi. Caufa cft,quia ficuc U^dum cft,fulmen cft veneno(um,& ideo vna paite pei-» cufla afulmincifta ftacimalrecac liam,& fic dc-t inceps per totum corpus, qucmadmodum cft dc moifu lupi,vel rabidi can.is Vndccim6 nulliim aliud pcreulflum fulmine Vndtcimkt. ^ euadit a moitc.cxccpto iolo homine, qui qusndoquc percuflus a fulminc euadu i.& hot vidc» tur , quia lucura magis adhibcc rcuicetinam ho« niini quain aliis ammalibus. Duodccimo ,accidirqu6d fi docmiens percu- DutdtdmM. ,-

.

,

tiacur

fed

fi

(utminc ,inuenuui habcre ocu^los vigilans

fit

apeitos',

pcrcuflus.inueniturhabcrc ocu-

quiadoimienspropteriubitam lzfionem,quam lentit quodammodaex^^

los clauios. Caufacft,

pergiicttur

>

&

apcric oculos

quaii) poflit icerato claudcre

,

,

& prius

moi icur,

fed e cottfraeft de

vigilantc.

conceditur quod omnia per- Deelmmterponunt contra idimi. Caufa cfti »'*'• nam in inanimatis hoc fuit proptcr alteraiiunem* ficutvjdcmusqu6dlignunr appofituro igni quodammodo clcuatur contra igncm fiuc calorcm*, fcd corpora animata anima lcnfitiua hoc Uciant

Oecimocertid

,

curta fulminc fc

ciuicatcs.

$umm.

num etiam cft valdc vcnenofum,& perioulofum,

& ideo potantes dc ipfo ftatim moreicntur.

valdcpcnecraciuum,& ide6 penecrauic poros cocarnis , vfqurquo peruenerit ad alirij, cutis ,

&

Ttrtinf.

tali

:

Nono , contingit quod fi fulmen-percutiat vencnofum rfmouet venenum, & amplius non crit venenofum i fed fi percutiat aliquod fanum

refiftens iibi, quod non potcr.it Jluod ducum, propcer mocum mlminis aciliter penetrare ,

r,

& roodo poccft & non amplius,& tale vi-

pellis ,

& cx ifta

,

circundans

fa,cute,carnc,omnin6 illziis. Caufa eft ifta, quia fiilmen percutiens propcer fui fubcilicatcm , erat

&

ittfmim.

vinum ad modum durarc tribus diebus

quzdam

motus apparct quafi vcntus. Alia caula Sctti oper.

Ttm. / //.

,

proptcr fubitam ftupcfadlionem

,

quam habcnc

ex Izfionc. Decimoquarto, accidit qu6d foctus exiftcns in vtero matriscorrumpaiur

m

itre illzfa,

fortc pcoptct tenccitatem focius

,

&

8

hoc cft Dfcimuf

& fubtilitatem

?"•««*.

eiiu.

Decimoquint6,acciditqu6din corporibus in- Dtcimm*vcneno, & mottuis non iniiafcitur vet- i"'*"*misifed tamen fi mociantur fulmine infra paucos dics gcneraiuur veimes in ipfis. £t hoi cft mirabilc , cum didum fuerit prius qu6d fulmcn fic toxitatis

venenofum, & non poceft dari aiia caufa quam dicendoqudd ifta vcneoafimc diucciaium natu,

caiuin.

h

1

Dccimo

.

Lib.III. Meteororum,

84

quod quidatn

DecinioU:xco,acci(iit

9'

fuit inter-

fcdiu fuimine tcnipoierereno:& caufapoteft quia cxhaUcio, quae

aflignaii,

txf.

maceria fulmi-

c(l

cutiat alios homincs,qt^'am alios; tc hleo

illi

non

funt rcjprobandi,quantum ad animas eoium, qui

pcrcuiu funt fulmfne,ficut aliqui crediderunt.

nis,includicurin pacteaccis vaide frieida.proptet

quani frigidicatem per anciperiftaun exhalacio inc£debacur in viitute,& fortificaca propelle-

illa

batur deorfum a frigidicate iftius aistis, itft qu6d aifr frigidus gercbat ibi vicem nubis , ficucpriils

didum

cft de toniciuo caufaco in lerenicace. Decimo(eptira6,accidtt qu^d homines

10. Dteimiuji-

lius

fttwun.

&

praeferuantarafulminein

vbi

muri

eft fpiflicudo

quamilibi

quia locus

;

me-

iocis fubierraneis,

Qv^ifiSTIO

IIl.

IJtmm 'vipis refrdngatHr ah derei ah aoj^ua, (^ a corfo-

^

lapidei fuper caput,

meiiu$ pcKcft

talis

rthUs denfis ?

refl-

idui fulminis, ideo non poteft deprimi, nifi iGtm ille ninMsimpetuorus fuetic. Idco anciqui Reget»& Principes volentes fe prxfcruare a fulftere

Biine , cooperiebant domos fcus.in quibus babicabant , de peUibus' viculorum matinorum , quia diciiur qudd ilii viculi nunquam poAunt pcrcuti

fulminei&

difficiie cft

dare caufam , niUdice-

quod huiurmodi.vituius habeccc

rctur

natitra-

fulmen , ficut adamas ha^cutcft adabet virtutcm atcrahendi feirum ,

lem

virctttem fugandi

&

Kus,cuiUs

viia pars nata cft attraheie

ferrum,

&

Patct ieituT ez

quomodo

iftis

R)en,qui (unt modi,

gcnerarur ful-

& <)uot & quot. funt efte,

Aus fuknini^& II iinc aliquiali^ , rcduccndi ad

caufias eoium. Per bot ad rationcs.

Ad primam ,

Ai t.*rgmm.

generatur in nube

frinciftU*.

ptopter velodtaftcm impui(iis rac

,

dico

vel {altem in exitu :

func

quod

de nube',

& quando dici-

^qu» , &c. dieo qood imd, infra terram po-

tcft.gencrari lents pec antipetifta(in,(i Ht materia ibi difpoiica

ad generattonem

Simikter

ignis.

ii-

cut aqua generatuc in&a locum vald^ calidu pec

de generatione grandmis. Ad fecundam, 7l»«/if«fW«r , &c. Negatur confequcntta , quia quandoque non tancum pecmanct fuper paftum , quod fufficiat ipTum comburert. Ad terciara.F/»//*»» imflieMur,!kcDico quW non, quia ignis bene poteft violentet defcendetC', qucmadmodum aqua ^ quz cft grauis , fi comprimatut intcr manus,vioicnter afccndit. Ad quartam. f^el g«ner*mitr , &c. Dico quAd generaretur in media rcgione aerts quandoqui citra ffledium quandoque magis inferiiu: & xrn^ gisiiepd fic in iocii, , & temporibus temperatis, quam maliis rempotibus,& locis.Caufa eft,quia

antiperiftaHn, vt patcc

jU%.

Aif.

JU4.

R. G v

fus frangitur

quod

illujd

I

I. Arg.frimtt.

refirangitur, conuerticur, vci rcacrti-

tur in e;indem partem

,

1

qiia vcnic

,

quod

fed

frangitur tranfic vlcra. Antcceden> patct ad cx-

pericnuam,quia vidctur bacuius, cums vnamedictas eft in aere,& alia inaqua. aqua nqn habent fuperficics Secundo , acr

&

non

dcnfasj igitur ab ipfis

refradlio.

fit

Tcnec

SttMndum.

confequentia, quia vidcmusin aliisJquodnonfic

alia fiiigare.

ir.

T V R primo quod non, quia viab acce,& aqua,igicm non refrangitur. Tenet conlequemia,'quia

^G^I^^

^^l^ fs^^

refradio.nifia lupetlicic dcnfa

,

vt patctde fpc-

&

aqiia lutK Ahtecedens patec , quia ai:r corpora diapbaiu. Tcrtio , quia vifuf accimtur pco anima viftTtrtium. ua, f el pro radio vifuali V lcd tKUtro.mQdo.reminoc ftangitur; igtttu, &c.Mator notacft; culis.

&

apparet de radio

;

enihi

talis

non fr.mgicur , ciim

corpus:ncc ctiam vifus , vt manifeftum cft. Quart6,fequetcturqu6dvifu$ fierctcxai rait^nftum. tcndoiconfequcns falfum,/i^.<^r fenju,& fenfat: fSc

Probatur confequentia , quia cadius non dicitur,. nifi qui venit ^ vifu. Quintd , aiij fcnfus non re&anguiitur; igitur

nec

fyintum.

vifus.

Oppofitum vult

Ariftotcles in ifhj tertio.

Prirnd cft diccndiim de caufis. Secund^ dc ce&adionc. Tercio de diucrficace tefradbnis.

A RT

I

C V LV

S

Decaujis refraBionis

Ojifc/it.

I.

'Vifits*

-,

in iocis cxccifiue caiidis, exhalaTio teria fulminis

confumitur \

,

ratis

,

idc6

magis

fuimen

quia tunc poteft materia

nec

eft

aliquid

diAum

Ad quintam

confumens

de loco patet

getieratur fubterra

praterram, vt

M^.

',

,

notabilitcr. Similitet

quandoque

pororum non eltf-

m regionibus,& tcmporibus tcmpe-

fit

ru£Sciencer deuari

ipfam

eft nja-

& in locis exccflSui

fngidis propter conftrii^ioncm

uatur

yqux

,

,

quia

quandoque fu-

vel tfuodlibtt , &c. Dicunt Auqu6d non quodiibet poteft indifterentcr percuti', imo aliqua funt , qux nullo modo per,

thores

ficut arbotes

habentes poros claufos

,

fuperius

fecundum Albenum, nec

ri.

,

Tertio, nec aquila

,

diffcrencia in propofito,

ab dbie^

,

modo fiunt

vtrum radius iftc ycniat quia quocunque ;

vcl ab ipfb Vifu ,

imaginandi

angult confimilcS

,

fiint

iio vifusli

c»pitMr,

confimiies radij;&

qnoad propofiViim tion vifus fiai imus fufcipiendo,

-ided

fict di(ficultas,vtruih

auc extra mittcndo.

Secundo fciendum , proptec ifhim tcrniinnm rtfrAngerey

mimo ^c^VioAUnea

incidenti*.

LiMt» ineidicituc ientit, jHiit

Iinca,recunaum qUara fotma dire(9^^ diffilnditur medium vnius ^iaphani , ficut fi i lumiliotb B ad pundtum diffiiftdatur foVnia , quae eft Iumen,tunC linea B dicitur tinca incidentix j fed refraiito dicitur incuruano linez ad an- R*fr*ait, gulum,ficut, vcrbi gratia, fi linca S incuruc- qniit tur ad vifum C , &tunc totalis incnruatio\8 ad C vocatur refraStt. Scd pundlus refra<5lionis eft PunBui rt' pun^us mcdij diaph.ini , a quo line.i incidentis frallitnu. incuruatur ad vifum , ficut eft pun
pcr

fuit.

cutiuntuc

DE

primo.dico quod Philofophus in propo> fito capit vifum pro radio vifuali,& nbn eft Vifmfnr/t.

corciccs lau-

& ideo ab antiquis aquik

vocabatut jirmtger louis. Quano , nec quxdam beliua marina.qua: vocatur vuulus martnus -,

&

quando dicitut de templo , dico quod a cafu cft auod fulmen magis petcutiat fuper templa,quim uipcc res alias.& cciam ex cafu, qudd magis pcc-

A

A

A

linea rtfraiia dicitur linca

apunfto

rcfraifhonis

Vfque ad vifiun dire<5lc extenfa , ficutcft linca Jt C, Scd angulm incidtmiti dicitur minor angulus.

LintM a».

refraf*

.Angulue ineiitntit.

QusEftlll. qaem

continet linea incidenriae cum linca pefpcndicalari edudb a piido refradionis fuper !iu

.

fupcrficil

duo media diuidentem,

tofa fuper^cie. vcrbi gratia

y fit

vel ctiam

duda i pundo

A fupet fuperficiem D

perpcndicularis

iit

B F,

JA

F^

,

dioo

cum

perpendicularis

£ que ,

qnod angutus

A

angulus inddentiB , vcl «tiam angulus I>i isd angulin refradienis dicitut minor

eft

^

ArticII.

85

86

Meieororum,

Lib. III.

diueriitatis

mcJi) maiorisin

ad minorem

raritate,

diueidiatcm. £c conrcqucntia pcincipalts probatur^capicudo duos radios

ns,&

aice^ Solis

perpendiculari tiir

j

,

qiioiiim vnus Ht

,

vcerque xqualitor

diilet

Lu-

a fuo

tnnc per prxcedcncia ptobabi-

quod ifta duo cefrangerentut adsquales an-

gulos. Stli*ti0.

Ad idud dico,quad radius forrior,& debilior, dum tamen atqu.aliicr diftent a fuo perpendicuIari,zqualiter franguntur

ad angulos aequalcs,

Ci

incidunt in media vniformii;er differentia in raci-

& denfitate.

tace,

Quod probacur pcr experienciam,quia capiaturaliquod concinuum, cuius vpa pars fit magis tucidai alia minus,& ponacur in fundo aquz, tunc illud adhuc apparct continuum , quod non

&

tamen contingcret

,

(\

frangeretut ad angulos insqualcs.

Huc

& dcbilioi

radius fortior

Nam radius,

Ipecies partis lucidioris c(l foctiot

tanco appacet difcontinuitas, fcnt iniquales

,

ad quos

cundum iioc/ohiendo titudo

,

tudinem

,

.ficvftt

refradio

non

fufficit

vel paruitatcni reitadtionis

,

ef-

& fe-

quod

cationcm. dico

vcl dcbilitas radij

ideo de

,

quantum anguli

for-

ad magnifcd pcrfe

,

dircdio,vel obiiquitastadij,vel etiammaior

,

&

minor diaphancicatis mediorum diuerfitas. Hoc ad rationcmconcedo ptimum antecedens, & n^go aliud confcqucns^ad quod depracmifl.b,dico

ducirur \ nec cil iimilis proporcio,quia forcicudo, vel debilitas tadij nil facit , fcd pet fc maior, vol

minor

diaftbancicacis obhquitas.

Articvlvs

II

£

C

vidctur pcr lincam

8. Conelitfit l.

& iftadeciihat

KH

quod dcnarius E videtur pct Hneara C G E\&c quia G D eft inccflus rcftus, & G H videtur

;

«ft pcrpcndicularis fupcr fuperficiem, patet

G

quod

fdcclinat abincciruacccdendoadpcrpendi-

cuiarcm.

Sccunda conclufio , quod fi fiat c conucrfo, quod lecundiim mcdiuni fitrariu>.tiinc imea refrangitur non appropiiiqu.indo ad perpendicularem

9* C#»r/«/&».

fed dcclinando a perpendiculari. verbi exemplo priiis di£to , ponatur quod £,

,

gratia in

quod

eratres viCa, tuncjSt vifus,

&quodpun-

quod quihbctiftorum oculorum £ C rcliquum vidcbit pec eandem lincam ; igitur vilus E vidct C pcr liftus Cfitaltcr vifus.tunc ccrtum eft

neam E

G C

vfquc ad

:

imo

dieclinat a perpcndiculari,

inducendo inccflum

ficut patet

M.

rcAum

ab

£ G

cciam conclufio patet in expc-

Ifta

ricntiis prius pofitis.

Ctnthfi* , quod omnis ces vifa per lividetur in concucfu lineae dnc6kx incidentisavifu , linc* pecpendiculariter ^rc-

Tertia condtifio

neam fra6lam

&

duo mcdia diuidentcm. verbi gratia in cxcmplo priori vifiis C vidct in concurfu Hhcac direde incidcntis a Vifu C G D,6c lincat pcrpendiculariter ereftxi vifibili £adfupcrficiem .<^.ff,diuidcntemaercm ab aqua ficut in punfto D. Ittud probaht Pcrfpodix a re

vifa fuper fuptrficiera

E

£tiai pcc inftruraenta,& patetad cxpcricntiam in exemplis prius allcgaasi& e conuerfo vifus

£

L

C in

videt vifibile

njifiu.

QVanciXm ad tertium ponuntur condufiones. quod radius , vcl fpeciesvcnieiis d?.tpcdio cariori , in quo eft vifas ad mcdium dcnflus , in quo cft res vifa , frangitut dcclJnando ab inctdu re<Slo ad perpendicularem dudam apundo cc&aClionis luper fupcificicm duo me^ Prima

;

CG

,

punfto

eft,

,

vbi cOncurrit radius

£ cil pcrpendiculari B

incidens dire<5le a vifu

'Df diuerjitate refra^iinis

-£

(7

ab incefiu fcilicct a linca D , ad perpetndi^ cularem dudlam a punclo G fuper fuperfii ciem j1 B Ilta conciufio patct ad fenlum induobiis experimcnus prius allcgatis-, nam ad fenfuin

M

are vifa C. I-xqiiofequiciu' quod Cappacet remotius,quan1 fit in rei veritatcfed £ appaece(5ta

ruit Vifui propinquiiis »

quam

vidcretur pcc

fi

vnum folum mcdium. Secund6,fcquicur qudd in loco, vel in fitu rci vel in perccptione fitus accidit deceptio propter fradlionem. Patet quia vifibile E v.dcvifae

l

o.

.

,

tur in pun/Io,

inquorion vidcretur,

fi Iblum vnurn mediiim vntforine. Tertioicquitur quod ies,cuius vnanars eftin

efll'

&

aqua,

alia in

aerc.apparcbit frafta

,

licut patct

ad fcnlum de baculo. Caufa eft , quia pars exiftcns in aqna vidctur propinquior vifui cxiftenti in acfc ,quinvfit in rei veritate,& alia pats exi-

ftcns

viderur in loco fuo

aiitc

iii

igiturtouira

;

Continuum non poteft apparcre dircde continuum , fcd fracflHm i vctbi gratia , fit bacii-

C

culus rc

,

&

D

fit

in

uidcns aercm ab j^qua lus

C^,fic in ac-

cuiu', vn.r pars, fciiicct

;

£D

alia

aqua

,

&

A FB

,

fit

fuperficies di-

dico

qudd bacu-

D

non debet

apparcrc l*ecundum lincam C cxiftcnti in acrc ,icd fecundiim lineam

G

vifui

CFE

fradani

; eo qtiod per primam condufiolub quibus vidctvir pats exiftens in aqua frangercntur vetfus vifum decHnando ab

nem

,

radij

,

inccflii rcdo, fcdfi vilus £/fitin aqua.tuiic nbn apparebit bacuiiis iccundumlincam C, fedfc-

D

cundum

lineam decHnantcm a perpendicalari,

quxedD FK. Quartd,fcquitur quod fiue vifus dia diuidentem

diuidcns

;

vcrbi gratia,

aquam ab

ifu Ciadius CP,

aere

&

fit

,

dx.

fupcr

ccs vifa

uc

in aite

,

AB fuperficics

f C apparet

quam

foilicct

incidat a

E. Dico quod

fD

pars.

longior ,

quam

dato adhuc

mcdictas bacoli.

fit

in aqua,fi-

bacuii cxiftens in acrc

,

(dlicct

pars exiftcns in aqua,

quod vtraque pars fn

Pcobacuc

,

quia vifui

G

eXiftctuf

1 1

y

QujEftllL

ftcnd in acrc apparct extrcmum

D

ArticIIL

87

inlococonpun-

curfus lincx pcrpcridicularitcr cfeftae a

iko

E

,

cum

linca dirc
cerextrcmum C, I».

& confiraili-

,

ficut poteft infcrri pcr

vltimam

ConcIufioncro,& primo corollario. Quintd , fcquiturqudd dcnariusvifus

do aqu« tatc

appatcbit maior

,

quam

fit

Sc etiam propinquior vifui

,

,

in

fun-

in rci vcri-

dato adhuc

quod perpendiculantcr infpicitur. Probatur.quia non 6mncs radij poffunt effc pcrpendiculares,fcd dc

.%i*

ncccflitate aliqui funt obliqui.qui per

primim

conclufionem , frangcntur , dcclinando ad perpendicularcm ; iguur tunc dcnarius videbitur lub maiori angulo , quam fi medio vniformi vi-

^

dcretur. vcrbj gratia, denarius

mcdio vniformi a vffu

C

J?

vidcbitur in

fub angulo

B C

^.

vnius diapbani , fcquitur quod nunc appareat propinquioc vifui , quim prius ; fcd fi e contri vifus cffctinaqua,&: dcnatius inacre,tunc appa-

rcrec

minor,& remotior a

Ex itranfit

patet quaie

iftis

vifu.

radius pcrpcndicularis

irrcfradtus.&omnisaltcr a pcrpcndiculari

mediorum diucrfarum diaphancitatum , etiam patct qualiter radius diucrfimod^ frangitur , e6qu6d primum medium frangitut in concutfu

&

qu4m fecundum

eil rarins

\

patet etiam de caufis

quorundam appatcntium, qux cx

didlis fiadtio-

nibus eliciuntur.

Perhxc patcnt rationum

iformc

Mediuffl

Q^

iE S

T

I

folutiones.

O

IV.

Vtmm omnt corpHs fopt nfie"

'

^enlumen? Rgvit VR qu6dfic, namorancdcn£t quia cft ditierficas mcdiorum , tc. fccundum Suod medium eft dcnfius , opoctet quod radij agantur a dire^o inceffu,acccdendo ad pcrpcn-

dicukrem dut^am per locum fta(5bionis,ita quod linca, fub qua videtut exttemum B , erit h G C. £tlinea,fub qua vidciur cxcrenium-:^, cffct a D C: modo quia patet quod angulus G C D^

A

anguio B C v^.fcquitur quod res B apparebit maior quam vidcrctur. per mcdium vniforme. Sed quod etiamdeoarius B apparcat propinquiot vifui. Probatur,quia extremum B apparet in concurfu lincx iDcidcnti& a- vifu C pundum firadbionit G , lincz pcrpcndicnE:r ritcr etet^x abextremo B, ficpundus iftius coDcurfus N'. dcin yi videturin pumflo concurfiis lincx C cum linea perpendiculari ab j4, &eftpundus in M. Ex quo patct quod dcnatius B nunc .ippaicat in ioco Ai ,Sc ptius appaccbac in loco B , quandu ccat meoium

maior

eft

,

A

&

&

D

N

A

A

fum

poteft rcftciflerc

lumcn ; (cd omnc

i.

Arx.frimM.

corpus cft aliquaiiter denfunv,igitur,&c.

Maior

patet

,

quia dedfitas

muitiplicis vittutis,

fic;ut

impcdimcntutn

cft

poftet induci in multis.

£c minor apparet, quia omne tAium

& i contti

i

modd otnne

corpus

eft

denfum.

cft •vcl

rarum,

rel="nofollow">

velderifum.

Secundo , finotiomne corpus refle&cretlumen , maxime eftet ignis , vel talia corpora diaphjma ) modo ifta rcnedlunt i igitur &c. Maior patct,quia minus vidctur dc iftis. & minor apparct de aere per Ariftotclem in ifto tcttio.vbi probat quod ad aerem non infpiffitum fiet rcflexio

SteitHdMm.1

,

pet hoc

qu6d Antiphon femper vidcbatimagi-

,

ncm fuam ipfuin Terti6,qiua

fi

prxccdcre.

non omne corpus rcflcftcrct.fit

igilur fupcrficics acris.vci altcrius corporis.quani

tu dicis reflcdlat

non ,

rcflc^crc

lumen

,

probo imo quod

quia cctc6 iftam pactcro,fcilicet ccmotiiis

Ttrtitim.

Lib. III. Meteororum,

88 tius

ab agentc minus

rarioc

lumen,quam

eft

pars cflcc

(l

dcnHtatcm huius

igitur proptct

;

partis

non mocuro locaIem,fcd pcr altcratio-

vittus reuertitur ad aliud, i quo nata crat,& reuertitur per

nem

fc multiplicando

*,

virtus illa rcflcdebatuc

igitur ,

ab

ipfa rupetficic

quia talcm multiplica-

vocamus rcBcxioncm virtutis. Quarto multiplicatio luminis , vcl altcrius A^ionis pcr medium , non eft aliud quim reflcxioeius in quolibct puntflo mcdi) i igitur iquolibcc corpore fit rcflcxio luminis hue alterius a^ionis agentis. Tenct conrequcntia,& antccedcns apparecquia in quolibet pundlo mcdij non eft aliud quam (imilicudojVel imago corporis lucionero

,

,

^twtmth

roinofi

modo

,

ad cerram,vel parieccm ad quem eft roaior claricas , quiro alibi in

raro. Similicer

,

Sexco

arguicur

,

qu6d nullum corpus

reflc-

quia cunc rcquececur quod radius luminis moucrctur. ConCcquens falfum, quia cuncacci€lac

,

dcns migrarcc afubicdlo in fubicdluro. £c anceccdens appaccc, quia reflcxio dcnocacroocuro localcm. «, Qfpefitnm.

Oppofltum arguitur.quiaficfequetcturquod nunquaro flcrct viflo pet lineam rci^am^fiue intuitum redum. Conrcquens eft contra Pcrrjpcdliuos. Etpatct conrcqucntia,quiaomnisradius

proueniens ad vifum eflct rcflcxus. Sccundo, 3uia quodlibet corpus tcprxrcntac illud a quo iffnndituc acfbio j igitur non quodlibcc corpus rcflcdit a^lioncm.

demus

Tenct confcqucncia^quia

vi-

in fpcculis.in quibus rcflcdlicuc multipli-

catio l^minis,auc rpccici,tep(zG:ntari illud,a quo

quamhbct dcnfitatcm,ficut caliditas fufficic altcdenfum fibi approxiroatum. Si-

militer aliqua agencia magis fufficiuncaliqua mi-

nus

ficut actcaAio

,

adamantis difTundicuc pec

mcdium denfius , quara lumen nacum ficrauitiplicari.

£t

dicatuc

fi

dic fphacrice

quod

,

fi

quomodo

,

omne agens

fic

difFun- obitfht.

ignis plus calefacit paf-

furo apartc fupcriori, quara

approximatum ab

inferiori,auc a laccre }

Refpondccur, quod

fi

ignis cfrct purus ,

naretur magis ad vham,

quim

tunc zqualicer agetct

quantum

,

voi

ficut Rtlftnfio.

,

non

incti-

ad aliam partem, cft ex panc fui

orbiculariter circa fe eft in

, fed quia ignis hic infcims materia dcnfa, a qua fumi calidi,& inflam-

mati cleuantur propter lcuitatcm , idco pcr talcs fumoSt qui magis inclinantuc ad furfum , quam ad aliam paccem

Cum

plus

calcfacic cocpus fibi fuprapofi-

quam ad

aliam pactcm.

quomodo vinus agencis

Patcc igitur

diffunditur,

& qualiter

Sccundo fciendum , qudd ifta nntltiplicatio impcditur quandoque,antequam perucniac ad tantam diftantiam,ad quantam virtusfufficic muliiplicari. Ideoad fciendumquxcorpora impediimc , notandum quod qusdam funt corpocadiaphana, &rara,ficut acr,ignis,& czlum, quxdam perfpicua, ficut ctyftallus, & huiufmodi

i

fcd

ab huiufmodi corporibus denfis impcdiatur muU ciplicatio virtutis , non indigcc probacione quia hocpacec ad cxpericnciam:&fimiliccc quod cocpora rara diaphana reflci^ant , probant raciones ante oppofitum , quibus camcn non ,

&

crcdo.

Tertid fciendum

& ejtiam Commentator & ponit cxcmplum de

rcflcdlunc

,

,

quod

ulia corpora denfi.

funt in mulciplici diffcrentia

;

cnim primo colore , quia quxd.nm funt coIorata,ficut aurum,feruim , & huiulmodi •,

alia

non.

modicum

nifi

,

ficut fpecula

&

& huiuf-

modi,& talia

mcliiis rcprsfcntant

i.de Anima. cap.de fen».

lprcm,quara

rcflc^flunt.

cicculis caufatis a lapillo proictlo in aquaro. £t agcntium, quae diffundunt fuam vittutcm : quxdam nata funt plus excennue multiplicate,quaro alia,adbuctamcn squali rcfiftentiaificutcalidi-

nam quacdam fpccula funt lcuia , & alia afpera, qux fcilicct habent vnam partem concauam

tasnata

cft

agcre ad

,

maioccm diftantiam

,

quam

panbus. Similitcr ignis natu^ multiplieft pcr fuum lumcn rcmotiusagcrc , cace fuamvtrtutcra.quam pcr.caliditatcm.

fcigiditas cxteris

&

Itcm

,

quxdam

func agcntia

,

quae oata func

Jx*»ii* V*. diffundetc fucccffiuc.ncc alitcr pollimt , ficiu cariidifMndit liditas,& ftigiditas Aliafuac,qux fubito quanjj^„„

(.ft

cx partc

fui

,

ficut

lumcn

fenfus vifibilis,

& huiufmodi, quamuis talia fucccffiuc multipli-

Secundo

,

diffcrunt in lcuitatc

lumen,vcl co-

& afperitatc,

,

&

multas diuerfitates fecun, diim fupcrcminenciam, concainratcm ; talianon rcfle
aliam conuex.-im

&

& &

,

non reprxfcntant fccundum colorcro, lumcn folum,ficut patct dc parictc,

pluribus vcl

DiiFcruntfecundo fpecula in figuris.namque- ^P*fMlm *«""• redb, quxdam circularia ; rcda ficut

dam funt

,

fpccula plana

columnata,& pyramidalia ; & fpccula quxdam funt concaiu , quzdam conuexa , quzdam intus polita, j

circularia.ficut fpccula

fa(fto , vcl piopter fucccffiuara rcmotioncm obftaculi, vcl proptec fucccffiuam genclationcm luminofi , aut cius-fucccffiuam appro-

quxdam cxtra.

S>inquationem , ficut atflio agcntis diucrfificatuc ccundiimfortitudincra , dcbilitatcm , lecun-

cermino lincarum radialium fpeculum.

dum quddeftpropinquior,vel rcmotior ab agcnte,& fccundum quod fit in aliquod pundum per

fcntat obicftum.fcd ctiam radium,fiu(e longitu-

centur dc

&

lincas pcrpcndicularcs, aut obliquas

dum quod fit

,

vcl fecun-

pcc pycaroidem obtufiorcro, vel

^'•"V*'*'

& alia funt corpora dcnfa, & folida,ficuc

diffcrunc

radiorum

CtrptrHm

fcrrum,aurura,fpecula.& huiufmodijmodo quod

Sciendum primo , quod quodlibcc agens na> turalc diflundit vndique circa fc fuaro a^ioncm, traQatMfiu dt

^»

virtutis

qux

refrdilitne

virtutm.

quia qux-

,

rare quudlibct

flcbat difFanb iftius luminis.vcl fpedes.

ficuc imaginatur Lincolnienfis in

^.

codcm

diuerfimode.

acre-

Sexiim.

in

virtutes fufficiunt pertranfire

,

Quinco , vbi cft maior rcflcxio ibi apparet inlumcn • igicut cum vbiquc flt pec medium aliquodlumcn , vbique aliquid renedlitur, quamujs minus. Tenet confequentia, poftquara vbi maior cft rcflcxio maior eft claritas. Et anteccdcns appatet per experientiam » nam in medio dcnfo maiorappacec lun^inoHcas, quam in medio reflcxio

,

& in fua fphaera & cfTct in loco

tenflus

fic

Similiter diucrfificantur agentia

dam funt quorum

calisimagonon exculacur niHpcc

reflexionem.

S^MMM».

quod dccloracur

acuciorcm, fecimdum

cra^cu.

pofitaa vifu

culo

,

Ex

nam

,

Itcm

quzdam funt

fpccula

com-

ficutparct ad expcricntiam in fpc-

rcs

ifto patct

,

fcu

imago

rci ,

iudicatur cftc in

ac

fi

pcrtranfirct

quod imago non folum rcprz-

dinem radij,cuius ipfa eft terminus. £t fi quzras > quarc tunc pcr illam imagincm

noa

%.

Qu^ft.IV. non video radiumt Dico (juod pro tanco , quod cocus

ille

radius cft Amiitcudo altcrius rei, fcilicec

&

oculi,

tocura iftud pacec ex 67. conclufione

primi Perrpodiui.

gicudo

Hoc

igicur habico

,

quod lon-

apprehendicur i vilu > quamuis radius rcfle(flacur afpeculo ad vifum , camen vifus radij

percipic

longitudincm

^ec io concinuum

illius

radij,qua(lproccde-

etiam dircdum fine rcfle-

,

concauo

Cuulmfit

I,

pctma conclufio

ifta

ic

fit

in fpeculis planis res perci-

,

picur fub vera quantitatc,

& flguia.

Probatur,&

rei vifx.

iario przmiftb.quia radif pcrpedicularcs incidentes ad fuperficicm concauam , vadunt continue elongando fc vfque ad circumferentiam } mod^ (i fpeculum eflct minus, vel zqaalc rei vifz,non poUunt procedere elongando ad iuperficicm

fpeculi.

£x

Secundum hoc ponuncut conclunonts,

qudd fpeculum fit maius Probarur cx fecundo coroi-

requiritur

,

quantitate

xione. 9-

89

colum-

potcft infcrri.quod in fpcculis

iftis

natibusplanisapparct iongitudo

rci

tanta.quan-

& lacitudo ficut in fpcculis planis} & in columnatibus concauis apparct longitudo taeflet pcr fc,

raaior,& etiam iacitudo,vc in conucxis minor.

Reftac dicendum de difFcrcntiis aliis fpcculoruiiij&eftquzdam aliadiucrficas ; nam quxdam fpecuia func colorata quxdam non , auc modicum fic cunc pcima conclufio , quod fi rcs

11.

*,

',

&

fpeculaca videacuc reflcxa fpccalo coloraco,

non

folum appacebic eoior rei fpcculacz , fcd color mixcus cx colorc fpeculi, & coiore rci fpcculacz. Iftud pacec pec expericnciam. £c caufa cft , quia non folum moucnc vifum rci radij fpeculaczrcflcxi

i fpeculo

,

fed tes

illa

reprzfencacuc vifui

mixtim lub radiis fpeculi, & radiisrei fpcculataf. Secunda conciufio , qudd fi intcr rcm vifam, fpcculum.vei etiam vifum, fit diaphanum co« loratum , rcs vidcbitur mixtim fub colore ipfius fpeculi , Patet ad fuly colore medi j diaphani. expetiemiam , quia proptcr hoc paries albus,fu-

&

&

^tjlB

fuperficics fpecult,

& D Ftts vifa,£ vt-

fus,& pcrtrahancut incidcntes D A,&c FBy poftEy&c B £,dein ducancur caca lihcz teflexs G, FH, perthcti i ^unftis I>, f quac funt crahacUr !in«a E , vfque ad pundum G , j5,vfque ad pundii H, tune probatur oonF viderik dufio pec tentam fuppo(iE{oncm,rcs in punftis G //, quia ibi concurrunt catheci ,

A

D

&

A

&

D

E

D

&

radij vtfuales,& quia catheti funt aequd diftance»,

quodimago habec eandetn quantitacem , & candem figuram in pundis G H, qualem habet D F. In fpeculo planoigitur D Fyi-

(equitur

|0*

deturciufdcm quancitatis,& figurz,vc^cft. £x concluiione fequituc quod ad hoc , quod tbtafigura

,

,

oportet

qudd

illad

^ecu-

lum fic zquale illi rei,

aut maius^eo. Ptobatnr Ck qiiodam , pofito prii^s in przcedenti qnzftione , quia fi fpeculum eftet minus , iam iinex pfetcra6l« a re vifa ncc eflcnt pcrpcndicucorollario

•

ncc-afiqu^ diftances fuper fupcrficicm fpc-

Cmltftx.

qudd

direAe obi1Ciacur fpectilo^plano appaccc pecfccanca, quailca appafcret fi rcs poneretur in lofcd fpeculi. SecUnda conclufio,qu6d in fpecutis camitfxis poteft tcs apparcrcfccundum tbtam fuarri quahit{tatcm,& ngurarn.quamuis fit minus ipfarc vi-

Secundd

'

fa

,

,

fequituc

fi

fentatiffecundilmtotam *rus quatititatcm

&

&

&

Tifz. Alitcr dicitur,qudd

coIor,veI lux fpcculi

,

quantuntcunque fortis fic tamen fpecuiumnon mo-

uebit pctfc fecundum colorem fuum;fed fccundtim colorem mixtum ex fuo,& colorc incidentcfupcripfum ; &idcdlux fortis (peculi quo-

dammodo ccfTum

rcmttritut

& debilitatur proptcr

,

alterius coloris

,

fiue fortior

fit s

tl

in'-

uue dc-

Proptcrquodfaicndum, quod lux

,

acfi-

<]UadrupIicker poteft debilitari.

commixtionem ad alium colorem , (ft

um cft.

,

iam

ficut

Alio modo per di fgrcgaiioncm

viiita fortior eft

,

pcr ta-

& idco

quod ad hoc quod

tota

Settitfw.

Tom./II.

ffi>

dk.

per- teflcxtOT\em;quia in

vnum modo

omnibusa^ionibus na-

nc fuz virtutis: Quarto modo proptcr dongationem l fuo fontCifiuc i. fuo principio , ficut raidius remotior a luminofb eft debilior ptopinquo.

,

qtumur

luce difperfaj& proptcr hoc ra-

dfjluminis vnrti infpecuio concauo ad pundlum faciunt combuftionem. Tertio

Probatur conclufio cx tertio cotolUcio prii\s pofito quia perpcndicuiflrcS vmi«ttt^s ftb extremi^ tacibus rei vifxj vadunc cbntinuc approximantcs fopct ftiperficictti cpnucJtanf) , tc lupcr cenftum eius. Ex quo fequitur quod rcs apparet maior, fiponereturin loco fpeculi conucxi, quamapparcrct fi vidctur pcr illud fpcculum. Tertia conclulio

Colorvellux dehilit*tmr

tiualibus conatus agentis dcbilitatut eXtcflexio-

qaantitas, fc figura rei rcprzfentcntxuc in fpcculo

M-

Vel color

Vno modo

conuexo c(uocunque minori.

in fpi^culo

',

Cnulufiti.

vilum rcflexum ab illo fpcculo, quia colofi diredi fortiorcs funt coloribus reflcxis , fint fortioreSiraouebunt,& dcbiiiorcs non. Rcfpondetut vno mqdo quod conciufiones Ke^mpt. intelliguntur,pofito quod fpecuium fir modcrare coloratum a lucido , non nimis cxceffiud^ quia non alijtct vifui rcpraefentatur rcs fpeculata fub coiorc mixto cx coloxc fpcculi , rci iicbit

res

rcs

vcrum eft tamen quod "res nen potcftrepr»-

guram

'3OhitSia.

btlior.

culi.

1

Sed contra obiicitur , quia ponitur quod fpecnUim fic fortiter coloratum , vel iuminofum, tnnc fequitur qudd color rei fpcculatz non mo-

vel tota quantitas alicuiusreirrprz-

(entctuc in fpeculo

lares

per quem incidit radius Solis , tranfiens pcr vitrum,apparct rubeus. Caufa cft cadcm cum caufa przcedcnte.

quibiis apparet quod fotma reflexa dcbilior forma incidentc ptoptcr duo, fcilicctproptcc ceflexioncm,& proptcr rcmotioncm ab agcntc. Tcrtia difrcientia Ipeculorum cft, quia quodSfetnlS dtn' quoddam diaphanitm , ficut fmm ^ tUmdaln eft denfum, cunc dc hoc fic conclu- fhnnnm. vitrum,vcl cryftalkis,

£x eft

&

&

M

fio.

Lib.III. Meteororum,

90 fio

,

qu^d fpccuUim diaphanum ,.quod non

notabilitcr denfiim

,

non

rcflcctit

imaginem

Tunc pco fccundaxonclufionc ponacur,qudd

cft

rei

, nifi fuerit lubductum,aliquo corporc dcnGoie obumbiantc vcibi gtatia, licut vitruro (i fubducatur plumbo, bcne rcfleilit imaginem. Conclurio patct ad expcrientiam,-&iritram putum in airrc non reflectit imaginem. Secundo, quia in fpeculis communibus,fi plumbum,quod fubdudtur ,cflct abrafum nonrcflcftitur imago

(peculats

;

rci vific

i

fpicuum

& caufa eft ifta.qui pcttale corpus pcr' ,

non

(i

obumbrans ,

fuerit rctro

tianilt

&

i6.

OhU0U.

Stluth.

profundo, in quibus camcn non

"» •'«*• poflit ali- .^'i/*

Secundo, quia

to.

lo, fequitur

codem

in

imago

fi

fitu pofllc videci

loco. £t probatur confcqucntia

poftquam

eft

,

quia

impreira fpeculo poteft vndiquc

circa fe diffundcrc

fuam umditudinem,

ex pcxccdenci,nam

tet

imprciTa fpecu«

cflec

quod a quocunque

talitcr difFundit

ficut pafuamvir-

ocam dirc6)tam,quam fecundiimreflcxam.

cecram

Sed contra iftud obiicitur , q^ia homo vidct imaginem fuamin aqua, qus tamcn eft corpus pcdpicuum , & diaphanum ; {imilitcr in vitto fpiflb, vcl cryftallo bcne videmus imaginem, qux tamen funt corpoca pecfpicua, , &c non

cantum in pcofundo cerrx. Quinto , eft diuerfitas fpcculorum in magni-

denfa.

ad quxfitum

,

infra

ri

cudinc

ceccam

quantum in actc cieuacnc ftipec illa imago non poflec imptimi

,

& camen

,

& pacuitace & fic in

,

,

afpecitate

& le-

,

nitatc.

intelligitur

Secundum hoc poniclic conclullo ccfponfiua , quod quxdam fuac foecula cefledtehcia Iucctti,82 frgutam } quxdani lunt qux non

pcrfpicuis parua:

poflimc rcflci^cce ngur;^m,quamuts bene lucem.^

fccundum profundum , quia u corpus diaphanum fit roagnz profunditatis , ficut aqua , tunc.bene ccfle(5titur non camen ab vna fola fupcrficie aqux , flcut fic in corporibus fo*Iicis,& dcnfis, fed fit reflexio fecundum quamlibet partem in proFundo , & ad qucmiibec pun£tum eius. Scd contri quia cunc conficnilitec diccrcm ?^u6d ab ai;re car6 fueric rcflexio , quod camen uecac ncgatum in prxcedcnti cbnclufione. Pco-

£c hoc incclligitucdcfiguca cocporis,cuiuslucem

ie inuicem,difpecfa hinc inde^cunc in multitudi>

batuc confcqucntia.quia pcr rcflexionem a quor-

ne fpccplocum oon

libccpundlo alicuius partis in fundo tandetn; cemocx appacet imago.

pori$,fed colocfolum. £t

Refpondetuc ncgando confcquenctam , quia incocpocibus diaphanis folumfic talis tcflexio rccundum profundum , quando oculus cft in

fis

Ad iftud

dicitur

,

quod concluilo

&

,

,

,

medio

quam

alterius diaphaneit^tis » fcilicct rarioris fit

medium

ceflcdens

:

cuiu& (ignum

^

eft,

quia quando aec cft infpiflacus fupcrius , cpnc pcc calcm reflcdtitur lux SoliSaVe4 Lunae in appacitione

Halo

oculus

eflet in

non

apparet

,

Exquopacct quctd.^

vel Lidis.

aqua , vbi appatet imago,amplius adhucin quocunque fitu ponc-

fibi

Quarto

accidit diucifitas.

cula cx fitu.ici wilx,

.in

vifione pccfp*r

& ctiam ex fitu vifus,&

fc-

cundum hoc ponitut ifta conflufip.qu^d in quolibct piin(flo rpeculi apparet

dum

intcr

iplum

prohibens v

pundusrei obicdtx.

& fpcculum non

& yifio

talis

non

ficab

eft

eodem

fitu

-,

pundo^rei. vilx,in quemlibet pun^^um fpeculi ditcdus , quifter ptimam fuppofir tioncm ccfle<Slitur iad .»ngulum xqualcm-an-

incidic cadius

gulo,fccundumquem

incriTKi

>gi:Cur fi vifus p^r'

nacuc in linea rcflexionis,vbicunquc fucrir.videbic illam

imagincm ,

lus iiniilcrub.alio fitu,fciUcet afifu ifto.ad quein cefledituc radius proucnicnt aboculo finiftto ad iibct

&

cam quQ

rei

obicdtx,ficut paccc adexpcttentiaro.

pacec

quod

fi

fincmulca

in

talia fpecula.

£x

mixta

ceflcdticux. figura iilius coc»

nube,adquam

fit

cfk quod cUcic Aciaqux hinc indc difpet-

hoc

ftoceies in ifto },de gaccis

ceflcxio Iridis.

Secundo , pcobacuc conciufip e;c parce ftfpeci-> tatis , & leni(a.tis ,..quia cocpoca afpeca non i;efle6kam fic figuram.fecundum:lucem,aut colorcm f6lum,ficut diccbatur iupcr primum io quxftione de Gjlaxia, £c pacet ad exp^ientii^ i nam

Luna

propter cius difformitacem in rkicare

.denfitacenon

,

6c

figUram.SoUs./ispunduro lucqmeius. Confimilitcreft de pariete j s^d.queoji

iicireflcxio

rcfleidit.

£ccaufa eft,quia

luminis Soiis.

focji^iFer,& confimiUceE

radij

:

fed

in,

tef^c^^end? dir

jifpemacem fuperficjeii idcd proptec diflormicac^ diuaciacibnis , non poteft ap^ ujiriancuc fupec

pafcce figura,fed lux,auc coloc

'£x quo fcquicuc

foiij^in.

quod fpecula bene reflc^en-

cia-oo(ii.rQli4m lucem, vcji. coiocetp , Ctd.cum hoc iigucam»debepc efl'c.Ixuia,polica,^:cecfa( lifviu^

quod

ita

in us fic cpntinuitas fiue pocis feBfibiii-

bus' vpoiica, ica .cis

fciliccc,

fi:d

dcbenc

qudd in eis

fic

re.tpeciaiui>ofica-

fupercminenciarum,& coocaivcacumi cfTe cecfa

,

ica

quod

nofi

-finc

fparfa

pulu.erc,anhclitu, auc l^Iio-huroorf i|vficiente.

in quocunquejpun
U , a quo! fic rcA.exio. jBx quo fequitut quod in eodem loco fiue in eodcfn pundto fpcculi , in qno videt oculus dcxter^io/wdepvApparet qcu-

Uliun

Per hoc foluuncur cationes ad ante oppoficum. Probacur conclufio primdex paicc picuicacis , magnicudinis fpcculorum , quia qvixdam ipcculafunt ita pacu,i, quod prwtict ful paTuitaccm nott fufficiunc ccfledtece niu pactem modi-

aliquod

fcd a diuerfis fitibus. Probaiur, quia in quoUbec

Patec igicuc qualicer djuerfimode fiunc.refle-

xiones afpccuUs.diuctfiis

sXam fecundiwn juCcm,

& figuramquam ^undum rarum, & denfum,

^

aiiis diuerfitatibus.

cundo dicecuc

in. <(lia

£c hoc

de.

pciinq

i^

de

fe-

quxftiotiCr

K.ationes ad oppofitum pccifUfunt^lucx.

pundum Sccundo fcquiEur,qu6d fi cufuf-

pundi

obic.fti

imago

fic

imprcillue in fpc-

culo,tunc fimulfunt knagoocuU dqxtri,& oculi nniftriiimd fimul funt imagincs omnium partiuiAi

obic^.

Cenclu/M J"*;**»»».

reflei5tunc.

incidences ad- fiiperiicit^ afpecaro mcidu^t iVnf-

oculiu.

retitr

«7-

in

tucem omne agcns naturalc. Tcrtio quia cuccis exiftcns in ripa aqux , camcn videtut pcofunda-

fpiflltudinis

tmJtmfit.

go

<juid imprimere, ficuc in auso,aut chalybc poli-

lux dire<5te , quamuis aliqua lux reflcdatur , quia lux dircfta cft fortior iila lucc rcflexa , non magis apparct res , vel imago rei , lccundiim li-

4e corporibus diaphanis

ObitBh.

i g. cftsimprcfliuc in oculo. Pro-* ImtgotbhlH batur, quia in aiiquibus corporibus apparct ima- »•»» *ft im-

imago obicdi non

av^

1 9f

V.

QuEEft. m6

in

gura,

Qj^iESTIO

91

coIore,fccund6

Sccundum hoc

V.

Vtmm in 'vtfionefa^taper fpecttla acctdat error?

in quantitate,tetti6 infi-

& quart6 in fitu. fit

prima conclufio,qu6dpro-

«.

ptet rcflexioncm accidit error in iudicando de Concb^J!» t. colore. Probatur , quia per reflexionem rcs vif« t.rrtr in /«• apparenc nigriorcs, obfcuriorcs , quimfuntin ''"•«»'» '«-^

&

rei veritate, vel

quam

apparcrent

, fi

infpiccrcn-

''"'''

'^''"''

ce^lum i igituc in iudicio de ccror. Tenct confcquentia nam

tur pcr intuitum

RGV ecror

T V R.% quod nbn ,

maxim^

ille

quJa

,

eflct

fi

accidcret in iudicio

litantur proptcr rcflcxioncm,

rcs apparet tanta.quanta cft pcr fc

minus mouent fenfum

accidere

namlinct rc-

;

vifus,

& pcr conlequciis quam

fi

non

cffcnt

dla intcr cxtrema imaginis cftaEqualispcrfclincx

reflcxi.

rcAx

pr«-

Sccundo , paict conclufio pcr expcricntiam, n.nm vbi medium^ft fcnfibiliter denfius in vna

po"

parte,quam in alia, incorppratur Iux,& ad quandam partcm rcflcditur , propccr quam rcflcxioncm apparentem in dcnfiori parte medij , appa-

inter

extrema

tci vifat

,

ficut patetin

ocdentLquaEftione.

Secund6,quia

SituniHPt.

in vifionc per rcflexionem

tcft vifus ccrtificaripet

rcdum

intuitum

in vifionc {pcculi minor accidit error.

igituc

;

Tcnct

confequentia. Et antccedens^apparecquia quan-

non

non percipiendo ccrtam proportionem ipuas ad quantitatem notam famofam ; tunc igitur fit aliqua quantitas , qux titas rei

pcrcipitur

,

,

&

rcnt ^olores confimiles coloribus liidis

men non

funt ibi in rei vetiuie

pi intuitu rcdo, quia fempcr iudicabitur zqualis

apparcrer,fi videretur rcdtum.

& tamcn

in rei vcritate cft

Scd fi vtraquc quantitas vidcretur pec fpeculum concauum , ciim in illo res apparcat inaior,quam fir, fequitur quod cxceftus ifte pomaior.

Ccftapparere fenfibilis

,

& fic cius vera quantitas

deprehenditur,& habctur intcntiun. Terti6 , vifus non poteft enarc : igitur in vifione per fpecula,&c. Tenet confequcntia,& anteccdens apparet, quia errorfolum accidit in iudicio, modo fenfus non habet iudicium , quia in hoc vidctut fcnfus difTerre ab intelledlu , vel h

qui ta-

,

vt p6ft vidc-

Tcrti6,patet conclufio, qu.indo obicdlum vi-

cnim

,

,

bitur.

iftam faraofam exccdit infenfibiliter j ifto cafu pofiro,vera quantitas huius rei non poteft perci-

quantiuti famofz

debitur reflcxi ad fpeculum 'coloratum apparetalteriuscoloris,

quam

fit,vcl

tunc quain

,

Quarto patet,quando vifibile vidctuc pec medium coloratum ficut quando Sol videtur pcc vicrum rubeum rcflcx^ ad murum. Scd dubitatur quod cft illud, quod vidctur in muro ? Relpondetuc quod parics videtur dire,

€t^, fcd lux

&

fpecics ipforum

vitrum videtur ibi reflexi ad parictcm rcfleftuntur.

Secundaconcluuo eft,qu6d propter

nem

-,

&

quia

^

reflcxio-

de quantitatc conclnSe^

accidit error in iudicando

rei vifx

,

hoc probatur cx pratcedentibus,

proptcr diucrfitatcm fpeculorum in figura.

Ita-

Error in Thi't»tiiit

contrl.

quc

in fpcculis planis apparct r? s tanta

Oppofitum arguitur per cxpericntiam. Pro qusftione fcicndum,qu6d error in vifione pec i;eflexionem poteft vno modo accidcre

cft

"' fuppofito moderamine o€to circuniftantia-

rum

pcopter illa ,vei aiiquod tilorum,ex

quorum

in-

tempcrancia accidit ctroc in omni vifione. Alio

modo

poteft fpecialiter accidere errorproptci

ceflexioncm magis.quam intuitum redlum. De primo modo nt prima conclufio, qu6d in fi*tu vndej omni vifione fada pcr rcflcxionem accidit crror utidtt. propter intemperantiam o€to circumftanciarum,

"Erm

,

de quantitatc rei vifjc , fed hoc non poj igitur,&c. Maior patct pcr Pcr(peAiuos. Et ininor apparct , quia in fpeculis planb tcft

Ttrtinm.

colore accidit

poftquam vifus iudicat rcm cfle miiu\s a!bam, & minus lucidam qui^m fit , errat in iudicando. £t anccccdcns apparct , quia radij vifualcs dcbi-

i» vl-

qus funt

diftantia,fitus,Iux, diaphancitas,foiidi-

tas,magnitudo obicdli, tempus , &fanitas vifus. Probatur , quia intcmperantia iftarum impedit te^miudicium vifus , qu;indo vidctpcr intui-

,

,

qux

numcrabantur appacct minor ,

prius

conuexis res maior.

,

,

quanta

&

in concauis

uitate,nam in fpeculis conucxis maioribus apparcnt rcs maiores,quam in minoribus tia,pofito

qu6d

fint

infraaliud fupcr

3u6d

*,

verbi gra-

duo fpccula conuexa , vnum

idem centrum ,manifeftum cft maioc

in circumfecentia fpeculi maiorts cft

tum rc&um

cis

flexum. Sccund6

,

rcdum

,

quam ce-

quantitas Solis. Similitcrproptcr defcdtum diapluneitatis medij,«rramus

quandoqucde colo-

re iudicando.quandoque dc magnitudine,quan-

doque de

figura.

£x quo

,

qu6d ad hoc

patct

3udd fiat cedlum iudicium de et ceflcxc

lis

poteft probari pcr cxpericn-

tiam inducendo j nam propter nimiam diftantiam Solis i fpccuio , non comprehcnditut vera

cc,quani vifus vi-

cequicitur tempcrantia illarum o€to

apparebit maior,

nem

ticx figuix

modo

pCTacx ;:u

.1

i

&

accidicerror propter ceflexioncm

qu6d

ilne circumftantiz fint

hoc poteft accidcrc Seotiofer.

in

quatuoc

Tom.lll,

tem;

pci-

qu6d proptec rcflcxiode figura

rei vifx.

Ctnctnjtt

).

Errir rs jf-

«

fcd in fpeculis

pl.inis

nppaict les re-

6bx,vcl curux figurx. Et caufapoteft inueftigari,

inueftigando loca imaginum partium

€tx

,

per luppofitionem

vifualis

Alio

,

'*'** Probatuc ex prxdidis in pcxcedcnti quxftionc, n4m in fpeculi columnantibus res apparct o\>longx figurx;in fpeculis coniiexis apparct fphx-

qu6d imago

pofico adhuc

Jeft

accidit crror in iudicio

tethperantiarum,fcilicet refpedtu vifibihs ad fpe-

vifum noftrum.

VJk,

& rcflexa a fupcrficic mino-

apparebit minor.

Tertia conciufio

calum,&

fpeculi ad

'

Secund6 , probatuc ptoptec diucrfitarero fpc* culorum eiufclenvgcneris in magnitudinc,&par-

xeflexd.

tur qu6d impcdiret intuitum

'"''''

fed in fpecuHs

iftantia intct lincas ab rxtremitatibus rei vifz ad centrum fpeculorum dircdtc pcrtradla$,quam fit intcc eafdcm lineas in circumfcrentia fpecuii roinoris ; igitur rcs- ilia reflexa a fupcrficie maio-

j igitur mult6 fortius, quando videt Tcnet confequcntia , quia minus vidc-

dcj

?**;"»f''«'<-'

cum

rci

priias

pofitam

,

rei crcfcilicct,

vilx apparct in concurlu radi)

catheco incidcnte.

Quarta conclufio cft ifta, quod proprcr tefl*xioncm accidit error in fitu rci vilx. Probirur, quia io fpeculis concauis quandoquc apparct imago i

M

6. ctmclaJSt^.

Errtnitjiim.

Lib. III. Meteororum,

92 imagotci vifac

fpcculum.quandoque

vitra

in fpc-

culcquandoque intcrfpcculumi& vifum. Similiccr in fpeculis planis res apparct habere

imagincs cucrfas', inferior

ita

quodpars fupcrior apparct

& pars dcxtra apparct fmiftra

,

}

cum

dcm modo de patct infra, vt

& vifus E

,

partibus dextra

fit

fint

cantur lincs

>

nam

&t

'ttf

^

itr

-itf

&eo-

& fmiftra B

fuperficics j4

punda

non

faccrcnc finc

iudicio.

itr

itf

^

s

T

I

itf

'ttf

itf

ttr itr '4*

cathcto partis in-

loco fupcriori imaginis,

ferioris rcivifE in

aflcntiuntjVcl diflcnciunc,quod

Sc caufa

potcft affignari cx pracdida fuppofitione radius vifibilis concurtit

Vndenon folum animalia apprehendunt.fcd cupi hoc componunt & diuidunc , at tclledius.

,

,tcs vifa

D

f,

A B ,8c duE A Sc £ B;

rcflcxionis

D A,F B & lineae ,

Qjr^iE

ficut

o

VI.

Vtmm ingeneratiom Halo vapor* in^iJfaiHS mterponatur inter

,

dein ducantur catheti fuper fuperficicm fpcculi a pundis

f\in£to

ita

quod

E A concur-

G in pundto G &c EB cum FHin H, tunc pcriuppofitioncm prius pofi-

cum

X)

\

tam imago pundi

*vijHm nofirum,^ aftrai

,

fcilicet

cum cathctis,

concurrant rat

D (7 & F//, & produE A,&c E B donec

D, F fcilicct

cantur radij vifibilcs,

D apparcbit

inpun(Si:o

G

,

Sc

pundo H, Sc quia pundkus (7,fupcrior cft pundo H, fcquitur quod imago punfti D , appatcbit fupcrior quam imago F. Eodcm modo probacur quod pars dcxtra apparcbit efle

pundki F, in

Aniftra.

^3^5 R G V

T v R qu6d non,quia fi fic,fequod Halo fic coloracus illo modo , quo Iris. Confcquens ccncra

^^^ igi^^fi

I

quicur

expcricnciam

&

,

probacur confequcntia

,

I. Arg.frlmi.

quia

colores Iridis caufantur pcr rcflcxionem iuminis

ad vaporem infpiflacum.

quod Sol , vel aliud SitHndum. Halo, apparcrccpuniccnm. Confequcns cft falfum, quiaapparct fulgidum album, probacur confequencia , quia fulgidum vifum per nigrum apparet puniceum. Secundo

aftrum

lcquerecur

,

icaquod

,

&

fic

&

quod non poflemus viderc quod fic Halo,confcquens concra ex-

Tcrcid,fcquerecur aftrum.ica

perienciam. Ec probacur confcquentia

por

infpiflacus eft nubcs,

,

Tmiurt»

quia va-

qus prohibec vifionem

quod & vifum ponicur. Quarc6 , fcqueretur quod aftrum circa quod fit Halo , appareret alibi , quam fi non fit Halo. vifibilis,inccr

Confequcns falfum,quia

mocu

ciim Halo dcfeccrir,

,

nifi quancum aftrum Probacur confequentia,

non inucnirecuc diucrficas percranfic

notctur locus aftri,&

fi

poftea nocccur locus cius

fij'»»''»»»».

fuo.

,

2uia aftrum iltud pcr vaporem incerpoficum vicale videcur alibi, ecurper lincani fradtam ,

&

quam fic,vt patec ex prius didlis. Quinto , fequcrctur quod grauius acrc fupcr- S«»«*»». confcquens faUum , quia fempec

ftaret acreus

£x iftis

tangendo , in quibus accidit error propter reflcxioncm.& in aliquibus aualitcrnonjnam fpcciaUtcr haec tangcre,& cauus cuiuflibet pertradare, cflet nimis diftufum}& propcer hoc cgo dimicto. patet generah'ter

Ad rationcs. Ad primam maxime accideret, ,

frintif»U.

Concedo,& quando dicicur de fpeculis planis,dico qu6d quamuis in fpeculis planis res apScc.

parcc tanca,quanca eft rec

minor

,

& in

,

tamcn

in conuexis appa-

concauis maior ;

& idc5 accidic

crror iudicando de quantitate.

Mu

,

,

quam

ille fic

,

imo

& coca res vifa

in rei veritace.

,

Vel

,

apparec

,

vno reprzicncarecur in reliquo , adhuc fortc non poflit dcprchcndi ifte cxccflus ; & fi muhiplicarcncur plura fpecula duobus , vcl pluribus cunc non poflic fpecics mulciplicari finc plicaca in

,

confufionc.

Ad rcrtiam

, tjuia vifiu , &c. Ncgatur antcccprobationem non iudicat , &c. Dico quod imo , cum iudicium fuum non poffic ad tot cxccndi,fluc ad cot cerminari , ficuc iudicium in-

Ad

aece

Sexcd,fcquerecur ce durarcc

qucncia

,

,

quod

qu6d Halo modico ccmpo-

eft

quia vapor

S»*'««».

Ec pacec confecico confumcrccur i

falfum. ille

labore.

Oppoficum In

ifta

cft

apud

Ariftocclcra %n hoctertio. OffeJitMm.

quaeftionc vidcbicur decaufis

HaIo,fciIicec maccriali

,

ipfiiis

&eificicncc, dcin in alia

Articvlvs

Vnicus.

poflic dict

cxccflus calis inlcnfibilis noit poflic deprebendi pcr vnum IpecuUim concauum , igicur fi poncrcncur plura , ficut duo ica quod imago re-

dens.

cft

non infpiflaco,

^e caujts Hdo.

qu6d

Jdi.

Et patet confe-

quia vapor infpiflatus grauior

&c. Dieo

quod cafu pofico,fi pcr fpeculum concauum deprchcndacur exceniis, adhuc eft error iniudicio, maior

quentia

qtu6ftione videbicur dc cius fine,& coloribus.

Ad fecundam,7MM femper jpecula

quia exceflus

:

grauius dcfccndit in leniorcm.

QVancum ad primum.fcicndum quod

Halo,

idcm quod corona,snAz Halocft Hal» qmi. illc circuUis clarus quandoque apparcns circa lunam , quandoquc circa alias magnas ftellas quandoquc circa candelam ; qui circulus quandoquc cft complctus,& quandoquc incerrupcus, Graccecft

,

vcl propccr

dcrcftum matciia:

fpoficionem cius

,

,

&

vel piopcer indi-

quae indiipoficio proucnic cx

nimis inccnfadenficate.

Sccundo fcicndum

,

quod

in propofico

non

folum

Qu^ft.VI. ArticVnic folikm accipimus vMporem

pro fumo clcuato ab aqua , vel corporibus aqucis, fcd ctiam pro aere infpiflato.aut pro exhalationc infpiflata,& indiffcrenter, pro quolibet corporc dcnfiorc aerc interpofito inter vifum noftrum,& aitrum,ad quod potcft

CmttmJU I.

infpiflatus interponitur intcr vifura

noftrum,

& aftrum.Probatur prim6,quia vbi apparct Halo maior

claritas

quam

alibi

lumcn

&:

,

aUts partibus mcdij

quam in

fcnfibilius,

maior dcnfitas, in mcdio. Aiitccedcns patct ad cxpcprobatur confcquentia ex Pcrfpcdiigitiu ibi eft

\

&

licntiam,

uo , vbi ponitur quod non aggrcgatis radiis corporis luminofi in corporc non luminofo, impoffibile eft lumen fcnfibilius apparcre. Secundo arguitur pcr fignum Ariftotclis, quia vidcmus quod fiHalo diminuatur, & euancfcat, tunc fignum cft fercnitacis ; caufa cft , quia tunc vapor

qui

,

maieria pluuiz

cft

calor fupcr ipfum obtinet

;

fcd

confumitur ,

,

Ci

&

nigrefiat,& coii>

denfctur, tunc fignum eftpluuix

i

caufa eft,quia

tunc fignum cft quod matcria infpiflat fupcriu^, fciUcec vapor,quiperimprcflioncm conuenitur in aquam. Sed u Halo diftrahatur tunc fignuna eft ventoium, quia fignum eft quodmaceria fupcrius diftrahitur per vcntum, vcnto exiften,

&

te fupcrius

ftatim

,

inferius. Patct igitur

fit

Secunda conclufio eft

4, Cmltijlut.

,

H.-ilo

,

quod

& aftrum,

vtpor infpiffatus ponitur intcr vifum circa quod apparet Halo.

corona

fiue

fit

cffedliue ex refraftione luminis ad illum vapo-

rcm. Probatur ior claricas

i

quia vbi apparcc Halo

,

luminare frangicur, vcl rc-

igitur ibi

Tencc confequcncia, quia maior

flcdbicur.

ma-

cft

,

clari-

tas noft poccft apparerc, nifi vbi dcnficas eft

ma-

ior,ad quam cadij congregantur,raod6 radius ve-

niens a

medio

vel refleditur ille

rariori i

ad dcnfius vcl refrangicur,

fed de genetatione

non reflc^tur

quia

,

Halo radius

cranfit vltra

vc pacet

,

,

quia non eft

fi

quxratur quid

Dicicuc

qu6d vidcmus

eft illud

quod vidcmus? 6. vaporem , & Dmiimm

infpiflacum

Solem.non camen dircdlc/ed batur dc rubcdine patictis

,

qucm reflciaicur

ad

vicrumrubeum. Sed contra iftud arguitur prim6 quia corona fic i cocporc luminofo coto mcdio cxiftcnti vuiformis inter vifum & luminofum ; igiturnon reradius tranficns pcc

,

quiritur vapor infpiflitus. Confcquentia cft

no-

ta,& anteccdcns probatur ad cxpciientiam.videmus enim dc noiflc coronam circa candclam,

quando tamcn totum mcdium cft vniforme. Secundo dubitatur,vtrum fortitudo,veIdcbi- Duiiumt, litas

vifus confcrat ad

Vidctur

hoc,qu6d

Halo»

app.-ircat

qu6d non,

quia tunc Halo herct ex fraftionc radi| cgredicntis abocuIo,& non cx refradkione radij cgrcdientis i luminofo. Oppofitum

camen videcuc ad expcrientiam , videmus enim quando homofubit6 cxpcrgcfic, coronam videt circacandclam, quam lamcn non vident alij circumftantcs,& hoc non nifi proptcr dcbilitatcm ,

fui vifus

cxfumis

adcaput,

clcuatis

vtrum ab omnicorpore lu- DHhim* }. minofo potcft indiffcrcntcr caufari Halo , vel ab aliquo fic.vel ab aliquo non i Quarc6 dubitatur dc loco in quo fit. DMUnm^ Adprimum iftorum porcft dici quod Halo 7. potcft ficri a lumine canddx in mcdio vnifor* t.M. Terti6 dubitatur

,

^

mi,&hoc

propter debilitacem luminiscandclx,

fcd a lumine

mcdium

aftri

non poteft quando fit inter quod fiat fcnfibilis re&adio, ,

dcnfius,ad

& hoc,quia lux

aftri eft fortior.

Sed contra poftquam medium eft vniforme, qua rationc apparet Halo in vna parte medij 100ccr vifum,& candelani,eadcm ratione & in alia> igitur apparebit in quolibet,veI in nullo.

nem

ftantiam^ intec

radij

ab

ifto

vapoce ad vifum,quia

fradlus

,

& irreflcxus

;

,

fi

in toco

radius luminis cranfircc

igitur

de fado

vapoccm,& ab ipfo non rcflcdicur,

cranfic pcc

ius

vcnicns ab oculo per

aquam

,

,

caufabic

frangicur

ra,

&

vifum

& candelam

,

,

nec eciam

coconam nimis propinquo loco inccr-

mcdio.

& pcr confe-

2ucns apparcc, quia videns ad fcnfum quod

Ad fecundum potcft

conccdi

qu6d ferticudo, -^*"

vcl dcbilicas confcrc ad vifioncm

Halo

racionc

alicuius caufx concomicancis dcbilicacem vifus,

verbi gracia.fi vifus

debilis,& ab ipfo euapo-

tranfic irreflcxus , ficuc patec dc denacio vifo in fundo aquz. Tenec confcqucntia quia vapor ifte carior eft aqua idc6 rainus fufficicns eft ra-

rinc infpiflaci,fieccc rcfraiSlio Iuminis,poflibilc cft

dium reflcdlere

qu6dcuncappaceat HaIo,&

,

,

,

ficuc patcc

cx praeccdentibus.

Verum eft camcn quoad ipfum vaporcm qualicer

fic

ali-

cas

aliqua ex lumine rcflcxo.

Ec

u quzcacur ,

quare in rcfradtione

flexione cadij Solisad

go Solis

in vapocc

aqua,cijm

,

,

feu re-

vaporem nonapparecima-

qucmadmodum

appaccc in

rcHcxioad aquam? Dicicuc qu6d caufa pacec cx prxccdcncibus,

nam aqua

fic

eft leuis in fuperficic, fiuc diuccficace

&

inraricace, dcnficace, idc6 nonfolum rcfledlit Jucem , vel colorcm ; fcd cum hoc ctiam figuram ; fed vapor cft irrcgularis, vcl difFormis.idco ad refledlendumeftficuc fuperficies afpeca, propterquod fohim rcflcftic lucem , non figuram;

patet igitur

quod yapoi

iRfpiflatus cft matcria

fic

rancur fiimi vfque ad acrcm

,

cum fuc-

ad quos,

ica eft

dceo,qui no-

uitcr expergcnc.

Ad cercium

rcflexio,quemadmodum radius luminis

Itangicurad fupecficicm aquae , apparcc ibi clari-

1.

reflcxe,ficuc dicc-

Rcfpondetur negando confequentiam quia lumen candelx propcer dcbilitacem non fufficit caufare coronam lcnfibilem ad quamlibcc di-

figura

vapocis ponerecuc aqua

Wf^/lt,

Halo

fic

clacus appacens extra lumi-

Halo i igicur rcfrangituc , & pcr confequens Halo fic cx rcfra(5lione luminis cfFc^iue. Secundo areuicucquod non fiec per reflexiode

Vuhlum

fcquicur quid

quam circulus

93

caufa efficiens.

cft

nofum cx rcfradlionc fui luminis ad vaporem infpiflatum vfquead vifum noftrum. Ec

,

cft

Ex quo aliud,

rcfradbio luminis.

fieri

Sccundum hoc ponuntur condufiones. Prima eft quod in generationc Halo, fiuc coronx,vapor

Halo.feu fra(^io eius

,

dicituc

,

qu6d Halo non

caufacur •''

ab omnibus fteilis cxli , fed aliquibu$,& aliquibus non. Vnde dicunt Pcrfpediui , quod folum a ftcUis primx maLuna, fit Halo a Sole gnicudinis. Vbi fcicndum qu6d Aftrologi intet ftellas cxli prxccr planecas nocauerunc i <5. maio,

&

&

& iftx vocancur ftellx primx magnitudinis, & quindccim vicibus continct cccram & plus. Tunc dicunc Pcr& aSole & Luna fpe6liui,qu6d folum ab res,

quarum quslibet cencum

,

,

iftis

poccft

ab

fieri

iftis ficc

,

,

cocona.Tunc conccdendum cftqu6d corona , quod ctiam ab aliis fccundx,

& teccix magnitudini?, & planctis,qui non funt luminaria poflit

fieri

saiflior in daiitacc.

cocona , quamuis camcn cc-

M

)

Ad

1«

Lib. III.

94

quamuis Halo appa-

Ad quattum dico quod

Ai^.

,

prope nos in airre, appaiet nobis c6 quod non pcrcipimus

rear circa aft:rum,tamen

fed

fic

Meteororum,

fic fatis

vaporem,& aftrum. Secundo dico quod Halo poteft apparere in furfum vfquc ad locum,ad quem maxime afcen-

diftantiam intcr ,

dunt nubts,vcl«xhalationes

Ex iftis

fitj& poft vidcbitur

Ad

8.

eft fufficicnter fpifliis.ncc

caulatdi-

quam per

Jldx.

Ad fccunda,f«»c afirit appareret,Scc. Ncguut Confequcntia, quia vapor non cft fufficicnter nigcr. Et quandoque Luna apparet fub colore punicco.quando

Ady

Ad

fcilicet

Ar

Ad^.

eft fufficicns,

vt

medium; quemadmodum tignum latum aquam , eo quod aqua refiftit fuae di-

uifioni.

ifta

qusftionc prim6 videbitur de figura. aliis accidentibus eius,& moucbun-

Secund6,de tur dubia.

Articvlvs

I.

qiiz fuppofitiones. Prima

eft definitio cir-

, qu6d circulus eft figura plana quibufdam lineis contenta , in cuius medio ponittif pundus, a quo omnes lincx du6ta: ad circumfe-

culi, fcilicet

rentiam funt

i. Circulut ?*"'•

inuiccm xquales.

fibi

Secund6 fupponitur ex

fi

tertio Euclidis , quod' ab aliquo pundo mtcr circulum cxeant ad cip-

cumfcrentiam plures, quam tres lincx rcdae inuicem squalcs, pundus ille eiret centrum

fibf cit-

culi.

Ad fextam

tunc cito c«»fumeretur,Scc.Negii-

,

atflione caloris,vcl

mod6 neutrum tempore

fatis

non

confumi , nifi pcr cafus materis in pluuiam,

tur cotnfequentia, quia

ri

conceditur ab Ariftotele in ifto Offt^h-

QVantum ad primum,pr2mittendaE funt alii

fupernatat

Mi.

&

T)e figura Halo.

quattam , tttnc ntn viderefnttt aftrum , vhi ejfet. Negacur confcqucntia,quiaradius pcrpcndicularis tranfic irrcfratftus, idcopcrillum potcft ficri certificatio dc loco , quemadmodum denarius vifus in fundo aquce videtur vbicft. Ad quintam , tunc altt^Hid granim. Et poteft diuidat

,

tertio.

Ad

concedi quod eius grauitas non

venientes ab

Ncgatur con-

latus,& rarus,

illc eft

vno punAo ad aliquos artgtlHalo non apparcbit fecundum

radij

fi

circulum.

vaporcft infpiffatus.

tetimr\ytHfjc' prehiberet,8cc.

fcquentia,quia vapor

Ai

igitiii"

los diffimiles

In

ucrutatcm colorum, ficuteft nubes,ad rcflexioncm apparent colores Iridis.

non

;

corporis luminofi refr angantur

de eius accidentibus.

friUfi^ttl*.

jldijtrgum, tia.quia

teda

hsminofi adquodlibctpunftum

a qua ad pun(ft«m pbtell protrahi linea

,

Oppofuum

& qualiter

Ad primam,negatur cdnfcquen-

rationcs.

vaporis

fpiflatae.

fitnatura Halo,

qux

patct

pundo corporis

iftorum

fit

poteft

fubit6,fed poteft fie-

longo.

Terti6 fupponitut ex pratccdcnti quxftione, in gcneracione Halo , vapor infpiffacus in» aftrum , ad terponicur intcr vifum noftrum ,

quod

&

quem vaporem

fit

refradtio

l

aut refledlio

l\i*

mini»,

Quart6 , quia radius perpendicularis vcniens ab aftro per vaporem ad vifum noftrum tranfic irreflexus > patet ex praeccdentibus quaeftio-

Q^

T

i£ S

I

O

nibus.

VII.

Quinto , qu6d in omni

refradlione

xione angulus incidenciae

Vtrum Halo

debeat apparerLJ

T V R quod non , quia videmus,

Patet cx praeccdenti iuppofitione, quia alitcr an-

gulus incidentiz cfTet inaequalis angulo refle-

1

,

quandoquc fccundum

xionis.

figuram irrcgularem.

Iftis

Secundo , Iris non apparet fccundiim circulum ; igitur nec Halo. Tcnet con(cquentia,quia vtraquefit ex iifdcm caufis,

ne

,

tum

fcilicct

cx refraftio-

vel reflexione luminis ad v.iporcm infpiflay

& antcccdens

vbi ptobatum

eft

probatum

quod

cft in ifto tettio,

impoflibile eft Iridem

apparerc fecundum circulum complctum. Ttrttum.

Tetti6,fi cflet figurs circulatis , hoc eflet pro tanto,qu6d caufaretur a corpore fphajrico. Confcqucns eft faIfum,quiaquandoque circa candc-

lam apparet Halo

,

lumen non

tamen non cft corpus patet in figuca Halo , quia

quae

fphsricum. Similiter

imagiriatur difluhdi ab aliqua parte

diuifibili, fcd ai>

fluartum.

etiam reflexionis.

^^jl^ quod aliquando apparet fecundum por?s3i^2iJ tionem circuli

$Hundum.

vel rcflc-

,

xqualis angulo re-

Sext6 fupponitur , qu6d nuUi radij extremi vcnientes ab aftro concurrunt in centro eiufdcm vifus , nifi qui rcfrangantur ad angulos aEquales.

fecptndum ctrculum.

^^^^ R G V

fra(H:ionis,fiue

eft

vno

puniflo folum.

nifi

fuppofitis

proueniat cx

,

, qu6d 5 vel irrcgularitatc-va- Contluft

ponitur ifta conclufio

dcfedu

,

poris,femperHaIadebet appaicre lccundum circulum. Probatur per dcmonftrationem Ariftotelis ex praeccdcntibus fuppoficionibus. Et fit A, vifus B, aftrum , fuperficies D,G,F, 8c fic centrum vaporis , ad quem fit ibi refra6i-io luminis £,tunc per vltimam fuppofitioncm, nidli radi| extreiTii concurrent in centrum vifus , nifi qui rcfiranguntur ad angulos a^qualcs igitur ra-

&

A

',

dius.5

F^

losaequales dius

BA

,

, ,

S>cB

G

A

,

refranguntur ad angix-

& per eandem

tranfit irrefradus

fuppofitionem ra;

tlionis

,

vna cum

AB

linea

,

Quart6,quia anguli,ad quos franguntur radij corporis luminofi ad fupcrficiem vaporis funt fibi inuiccm diflimiles igitur Halo non debet apparcre fecundiim circulum. Tenet confequcntia,

totitriangulo,igitur triangulus

quia cx a;qualitate angulorum

lis

;

fracflioiiis

argui-

aequales azqualia

,

quia femper

duobus

duo

B G A,

&c ita

,

de

aliis

diis

quia ad fuperficicni vaporis non folitm veniunt a centtd corporis luminofi , imo ab omni

diis refradtis funt fibt.

,

omnes an-

& radiis refra^^

funt

fibi

inuicem

latera vnius funt

lateribus alterius,

guli vnius reliquis alterius

tur citcularis figurx Halo. Antecedcns probatur, radij

igitur

guli caufati ex lineis incidentiae

& reliqui an-

& totus triangulus B FA,q& xqua-

triangulis caufatis

incidentix.ad fuperficiem vnporis

,

inuicem aequalcs.

imagincntur triangulos caufatos cx

ex ra~

cum raDcin

radiis rcfra-

ais

i,.

Qu^ft.VII.

ArticII. 6c infpiflatus

95

& idc6 mclius potcft

fradio, tut reflcxio luminis ad acrcm. Caufa huius cft, quia Sol eft maioris vittutis in calefacicndo, ,

ficri

&

3uam Luna

idc6 ptx intenfionc caloris cit6 , confiftcntiam vaporis , ad qucm d*bcat

iflbluit

fieri reflcxio , aut rcfraftio luminis. Caufa cft, quia Luna cft propin
angulos magis obtufos in comparationc ad vir fum noftrum , idc6 k Luna dcbct apparcrc Halo

magis quam i Sole. Proptct quintum ,

C*iuiflMiur

&

fexcum , ptxmittcndx Prima cft , qu6d Halo gcncratur cx commixtionc Iucis,cum opaco tcrreftrijvcrbi gratia, nubcs quandoquiapparct rubea , quandoqcc altcrius coloris, &; tum in

htefigurA hS eircuUru fUtn* , fii

quxdam

func

vcricatc,

non

6.

fuppofitioncs.

cft aliud

,

quam lux

appaicnsproptcropacum

,

vcl reflefticur.autctiaifl in

,

vcl lunicnfic

ad quod refrangitur,

quo

incorporacur.

Sccundafuppofitio , qu6d cx diuctfitatc lucis cum opaco,aut e concra , prouenit diucrfitas colorum. Patct pcr expcricnciam allcgatam , quia pcr talium diuerfam commixtioncm appaient

Ai$ ad fupcrficicm vaporis inuicem squales , fcilicct

ui

D E ,S>C AC E

zqualia duobus u4 GySc latus

y

quia

,

omncs funt

qui

AG Ey AF E tSc duo

latera vnius funt

latcribus alccrius

AE

,

quod

fibi

cft

,

vt puta latus

communc omni-

A F,8c A E,8c ctiam latcra A Z), & ^£,funt asqualia latcribus A E, bus.func xqualia latctibus

icAC. Igitur pcr tfrtiam fuppofitioncm primi bafcs illorum triangulorum erunt fibi inuicem scqualesiigitur fuperficies

DGD

jF,crit circularis

pcr dennitipnem circuli,& punftus ^jciTct ccntcum «iui , quia^b ip(b ad circumfctcntiam omnes lincz dudtc funt xqualcsi £t boc dc primo.

diueifimodc coloratx. Tcrtia cft

qu6d

,

lux fortis

cum opaco

debili

facit appatere

albedincm. Patet , quiaptopter hoc apparct albcdo in nubibus,& albedo Hammx ignis.

Quarta

eft

codcm denfo

,

au6d propter dcbilitatem

lucis in

colores obfcurantur. Patet ex ptx-

ccdenti , quia poftquam opacitas eft xqualis , 6c lumcri rcmiflius , oportcc qu6d cblor magis tendat ad rubedinem , per confequcns fit ob-

&

fcurior.

Quinca,quia omniumradiorum Solis incidcnad aliquam foperficicm radius pcrpendicu-

tiuni

laris cft fortiflimus.

Patcc cxpcrcum

,

quia

illc

tranfit itrcfra
Articvlvs

Stexta, quia radius luminii,quant6 eft pt opinquior pcrpendiculari,tant6 eft fottior, &quant6 icmotior , tant6 dcbiliot , ica quod rcmocidrtbiii

II.

T)e accidentibM Halo.

QVantum Aetidntl»

ad fccundum

-

c V^quandoqtic

,

Halo apparct ^ccundo

& incorriplctus.

accidit,qu6d Halo magisfit rb,qiiam'aliis

fcicndum quod

,

in gencrationc

circulus intcrruptus

8r«/».

propinquiorcs funt foi tioies.

in'

•

hyemc flantc^Eu-

tempotibus ,circa candelam. Tcr-

cid,quia faepius Halo apparet

circaLunam,quam circa Solem. ^tquarto , quia Hal6 Ltiriie maioc eft.quam Halo Solis. Quinto in rricdio tpfius Halo eft maior claritas , quz videtur continuc ,

vcrfus circumfcrcntiam tcndete ad obfcuritatcm.

Ec fezto accidit qu^doqUe

app^tlentia diuct^foru

coIoru,ficut qu6d alicubi appatet color puniccus,

ic t.

alitcr viridis,

Nunc

&

ita

diucrnmodd^^ficUt ihiride.

igirur afliguandac furit caufa -iftorum.

C4uf/k»lf. 3De primo

dico <^u6d intcrtaptio citculi ipfiu* Halo pioucnit quandoque ex diife^^ru niafcri*,

ficntquod

,

dcficit I|)i
te cJtcumfefcnriai rpfius coronsc

,

fiii^

Ex iftis fuppofitionibus appatet quaic in medio Halo apparct maibr claritas , quia vapoi ad q«fem

iefra
fit

.

vcl faltcm vi-

&

qut pcr qliintam fuppofitioncm alips

igitur in

;

tjuam in

aliis

partibus

vadunt

culaxi

,

eft fottior intcr

mcdio apparcbit maior ,

&rquia

claricas,

radij a

pcrpcndidcDilitandb pcir fcxcam

contlnijfe

fuppofitioncm , c6 qu6d colorcs cauiati cx commiitioric illorum radionim cum vapotc ipp.arcnt continui rcttjifli6rcs,& pcr confcqucns obfctfri6rcs.

Patct igitur qiiarc Halo appaccC cjarior

ih nKdtbrvquam in circumfercntia. Si^d^tarrtcn

notaridum eft,qu6d Ariftotclcs i» lontlcra aliam caufam , faltcm

ifio tetrio, vidctflr

qu« cflrifta partulis,qnarcin medio apparct cla^ ritvsintcnfidr beni Wouctur cx hoc,quia vnum

Halo, quia

contrariihn itixtapdfitum altcri

,

tUnt radius fumjnofusr pertranfic ad vifum irrcftetvii \ igiturptftpiiecedcntcm quxftioncm non

trum apparerc

c^fabhui ibiiTtaior clatitls , quam in aliis p.ittibus mcdij. Secundo, proqcnit intcrruptio (lirtuli ex diflormtcace matviac,qtiando fciliCet vna pars

tontra

vaporis eft in tantiim dcnla,qu6d radiiiV iuminis

randcm

pactcm,a qua yen^.Caufa autem cft,quia in hyeme flante Eutolact e(l commixtUH vapohbus^

^^*

"'^*'

dcturqu6dibi nori eft difformitas quoad fcn- L^'/** fwTi, in mcdio incidit radius perpcndicularis,

allquapar-

tton fufficit pertranfifc,fcd rcflcdlitdrin

7* <^ff inmtdit

ta nigtcdini facit

fofte Yrix.

,

,

facit alteru-

intenfius ,ficut albcdo iuxtapofi-

nigrcdincm intcnfiorCm

,

quafi ncutra cflet altcri iuxtapofita.

non

cft alia

caufa

,

quam

confidcratio

&

c

Et .ini-

Nam anima fimul

traria,'&

comprehcndit duo conproptcr rcpugnanciam ipfonnTi,facit di-

tenfius.

&

iudicat quodlibct tflc in, Ec idc6 dicitur in Pcrfpcdiuo, quod rc-

•uetfitaicm intcr ca

riim diflimilium pcrcipitur diucrlitas in inftanri, finii

Lib. III. Meteororum,

96

Hoc

finiiliuin in tcniporc in^ft.

fuppolico

,

patct

quocl claiitas in niedfo iplius Halo iuxtaponituc nubinigiae, quam vocac Atiftoteles Ptripheriam

nigram idco ,

clacicas

illa

apparcc intenuqr fotte

quam fit,vcl quam apparcrec , fi nou

eflet nigtc-

do, iuxtapofifa.

Proptcr caufam fcxti,fcicndura,qu6d non fdlumprouenit diuerfitas coloru proptcr diucrfita-

S^

Fraftionem

,

,

ci alia caufa, quam qa6d calis eft nacura angulorum,ficuc poftea dicecuc de anguIo,fub quo ap-

paccclris.

Ad raciones. Ad primam.foluta eft. Ad fecundam.dc Iride non cft fimile.

proptcr diuerfitatem qualicatum ipfius opaci rel="nofollow"> vcrcji gratia,fi opacum Fucrit aduftum,& lux infit fatis

fortis

,

apparec albedo

&

i

ficuc paccc

opacum fucrit aquoviriditas ; ita qu6d proptct

ia carbonibus ignitis

;

fi

fum , timc apparec commixcionem diucrfam

,

dico

,

quod

ifta

non

eft caufa, fed

zqualitec cxtrcmorum radiocum incidencium ad

-^

*• ^'

vaporem. Ad quatcam didtum cft in corporc qusftionis. Ad 4.

8c rainiis

proucniunt diucrfi colores,puta puniceus,& Ex boc patcc caufa , quare in Halo apparec diuerficas

Adtertiam

AdxuirgMm, prinelftlt^

vel iuxtapofitioncm

cum aquofo fecundum magis

adufti

qui fortc poftea tangctur.

,

tcm comtnixtiooislucis cum ppacojfed cum hoc,

cidcns

,

Sed concia cflec dubium fi non ficcct per ccFra(Stionem quxro qUarc "Halo apparct fecundum tantum angulum pcr fe & non fccundum maioccm. Ec dehoc dicecuc qu6dnon potcft da-

alij.

talis

QViESTIO

coloium,quia vni parti aquoiae vapotis , 8c alia pars adufta,& fecundum hoc

VIIL

iuxtapofita

apparcnt diuerfi colores. Circa ifta,& prxcedencia, dubitatur,quia non

9.

VuhiMm

I.

Ke§onfit.

folum ab vno pundbo corporii himtnofi proucniunc radij ad vaporem,fed,a quolibct, a, qtto ad ipfum poteft protrahi linea reda, dc quibus tamcn tu nullam Facismentionem. Ad iftud dico qudd non obftat hoc contra pracdicSba , quia radij prouenicntcs ab aliis punClis , quam ab vno,quo incidic pcrpendiculariter ad vifum,vel func perpcndicularcs , vcl dbhqui» fi

perpendicutares, tunc demonftratiueprobabi-

tur cx vltima definitione primi

current in centrum vifus

qui incidcntes acqualcs

,

rcrradbis

; fi

,

qudd rion con-

autcm

igitur frangentur

;

fuerint obli-

ad angulos

vel diftimilcs angulis caufatis ex radiis

ad vifum,

cum cadem fuperficic. Maioc

&min,or apparer,fcicct quod propinquior cft vifuj.quia multo plus «ftdc vapore ad Solem , quam dc vifunoftro ad Vaportm, idcd .ingulus refradionis cft minor, Eatet in figura prius pofita

5

&

Sccundo arguituc ad illud,qu6d

o.

Duhium

i.

radij^

refrafti

centcs

quod

quod folum

quia

,

fi

cflcnt veci

,

funt appa-

in qualibet pactc nubis

,

im6

in

qualibet parcc Iridis vbilibet vnus color appareret alius»

& de fadto eflcncibi. Confcquens fal-

fum,quialri$ rcpra:fcntatucnobis fccundiira co» loccs diftiti(5bos,& non fccundiim coloccs conFi}fos. Pcobatiic

nuUus alccr

confcqucncia , fupponcndo

quod

homb yitjcc totaleni Icidem , quam videt im6 quilibct videt fuam pcoptiamlridem»

,

tunc fuppofico

ifto

,

patec

cumfcccntia fupecioc paret alicui alteri

Icidis

qu6d

ibi

appam di*

vni hotniai,

mcdium fu2

Iridis »

circumfeccntia infima fux Icidis;igicuc veri Cblorcs cealiccc exiftcnccs

codem ficu

,

quc ap-

& alicui

ii illi

fcquituc

fanc

qu6d

in

omnes coloccs Itidis & qu6d omncs eiTcnc in eadcm

per fe etunt

,

partc nubis.

dum amgnarum. Tenct CQnfcqucntia,quia coa-r curfus illorum cadiocum ad.vifumpra;fupponi-

corrumpancur

tur in

argumento praeditSlo de figura Halo. Scd pobatnr antccedens cx natura rradlionis l,inc^-

quia cotoc non coccumpitur,nifi confequciite altecatronc pciina.Cum qualitatum,qu3e tion poiTunt

rum afiignata in prxcedetUibus quzftionibus, nara cadius iticidens pec media, dmcrfacum dia-

fubit6 intec fe inuiccm alcccacifccpcobattitcohf

phancitacumjquocum l^cuodum cft,dcnfi.us,prim6 frangicur ad perpw4icularem dudlam pcr locum fcaftionis. Scd quando fecundutp,mc-

parct

dium

eft fubcilius

i

,

francit^r,cpcedcndq,ab eo-

quando radius, .Solis vcnic.dc accc ad vapoccm rOci^^um. fcangituc decli-

igirur

fupccioci

I.

fcquecctut Jri.frimM.

Sccund6 , fcquicuc qu6d in aliquo tcmpocc modico infiniti colorcs^ gencrent^r & infiniii

dcm

^"''**'"'*'

,

,

quorura tamcn quilibet catus

Confequcns

cflec diu permaiiecc.

irapoifibflc,

iequentia,& ponatur qu6d vnus oculus , cui apIris moueacur luminofo quicfccnre , vcl ',

qu6dIurainofum moucacucvei eciam vapor.vcl omnia fimul ,tunc ficut poccft probari ex tcxtu, continue apparebit noua,& nouaIris;igiturconalcec coIoc,& quia mocus eft conti-

rinuc alccr,

&

riuus, fequituc,qu6|i'concinucficc calis gcnecatio

& coccupcio colocum.

nando ab inceflii cc6lo .vccfus pcrpcndiqulai;em; igitur quando poftca procedit jid iiiud n?cdium rarius , in quo nos fumus > 4ccliiublc a perpendi-

rubit<5^6^qui iion CoXnax d?pendcc a fuo fubicd^o tttiiwit.

culaci dufta pec locutp fca<^onij \ igitur nuft-

in e^e

quam

alio

concurcic

cum

illa

pcrpeodicuntri in ccn-

trum vifus. tuttfmfit.

Rgvitvr

nunquam concucrunc in eundcm' yifum igitur iftc circulus noa caufatur pcrmo^ a vapo^e ;

II.

Iridis Jlnt veri co-

lores/velfolurn apparentes ?

pcr illud arguituc

qujlin fivapor cficc aeque diftans. 1

Vtrum colom

,,

,

Xcctip

;

,

, ille

eft

vecus colot ccaliccc cxiftcns ia

& CQn{cruat,ur

fcd cploc Iridis

, issxo

icunjjboc

ab aliqup

non fi»iuradependetaaur

be,in qiia.parte cft fubiedliu^

ponccc angulos incidcntiaeefleacqualcsrefradlioliis angulojfcd fuflicitquod omnes radi) cxtrcmi

j igicur.^c. Maiof inducendo in emnibus poiQrit>UJ(,£t min.Q^ patcc , quia colorcs illi dependent io conicruari a iumine corporis cauiantis Iridem , iic Qon Ca* lum dependcc a fubiei^o.

venientes a Solc (unt fibiinuiccm aequaiesi vel ctiam omncs rcfradli a partc inferiori lunt fibiin-

fimplcx

Uicem aequalcs. Ec idco forte mcliiis cflec imagiHalo ficripcc alium modum , quam pcr cc-

porcionem omnium primarun^ q^alicacum,& hoc

Ad ifta ppflct dici , quod ad demonftcandum Halo

naci

cfle

figurx circulacis,

Jt.

non oppctct pcarfup-

pate,t

&

Quact6,fequerecur qu6d aliquod clcracntum QMrtum, efle^ coloratum. Confcqucns cft fallum, quia colorcs/unc qualicatcs , confequences pror

cum

au^ft.VIII. Articl cum Aehiti.

apparcbat per rcfradioncm, 5c tncorporacionem luminis.Sccund6,quia i\ ponatur vitrum plcnum

(altem non differens ab clemento fimplici, fu/Hcerct ad qualitatcm coiorum.

aqua fupu mcnf-tm, & incidat tadius luminis pcr vitrum,tunc ad manum,vcl ad nicnfam in vmbra

,

,

fuiHtMm,

:

apparetiajfcd patens exiftcntia,& in iftotertto j.

quod

Quinto , pcr Ariftotclcm ia libro de Mundo, dicit qudd Iris eft apparentia talis modd fi colores Iridis eftent vcri colotcs , non diccretuc

vbi

Offtfitum.

97

vt patct in libro it Senfut (jrfenf*to. Et probatur confequentia.quia nubes, in qua apparet Iris, eft elcmentum fimplcx vcl opaeittte

;

apparct igitur

hoc idcmdicit

opacum rcflc(flcn$,apparet color

tali?,quali$ priiii

apparet color.

vitri

fi retro diaphanum , quia vmbra ponatur corpus fpccularc politum,& regulare tunc non rcfledlitur coior in-

Tcrtia fuppofitio

,

ad quemiibct fitum , fcd ad aliqucm fitum dctcrminate , & ad aliqucm non. PiobadiflFerentcr

talis.

-Oppofitum arguitur primd per Ariftotclcm, fulgidum vifum per nigrum fa, qudd cit puniccum ; modo non dicerct tf*cit> niii

tur per expcricntias.

&

cidat radius iuminis,

vbi dicit

color puniccus rcaliter caufaretur a fulgido,

Prim6 , quia vitreum fpiixricum picnum aqua

& rctio in

cxiftcns

,

nube

in

eft colot

verc

,

& rcalitcr

igitur &c potcft cfte quilibet alter.

-,

Te-

net confequcntia , quia non apparct maior ratio

de vno,quim de

Anteccdcns apparet,quia

alio.

nubibus

realiter in

cft

quod fenfus deciperetur circa fuum proprium obicdlum. Conquens falfum, x.de Anima. Et maxime non deTcrti6,fi ica cffet, fequcretur

cipitur iudicando aliquid cflc coloratum, viride, aut

puniccum , quia veros colores

,

album,

vifus iudicat coiorCs

qui tamcn funt foliim

apparcntes.

vidcndum eft dc caufis Sccundo , videbitur

In quaeftionc ptimo

«pparencix coloris

Icidis.

dc dubiis.

manus

vel lignum

,

capiacur vas

per

quodm-

&

,

irrcgulare,

tunc rcflcftitur

,

omnem fitum, fcd fiin loco manu$,vel ligni ponatur aiiud vas, aliquaiitcr color indifFcrcntetad

continuc plcnum aqua , tunc tcflcdlitur lumcft fc ad dctcrminatum , non ad qucm-

mum

pcr

nigcedo.

Iridis cfte

ficut cflct

fi ,

vmbra iliius cor-

poris ponatur reflcdens afpcrum

nigro.

Secundo

j'.

fpiflum in

&

&

fitum indiffcrcnter j tunc pcrquitit oculus hinc inde fitus diucrios , doncc inucniat filibet

tum.ad qucm appatct rcflcxio talis. El caufa dahoc , qii6d fcmpcr angulus incidentix

tur cx

cflic xqualis angulo rcflcxionis } nam lureflcxum a fpeculo vniformitcr non apparct ad aliquem fitum , nifi ad qucm tadius vc-

dcbct

men

fecundum angulum zqualcm angulo , fccundum qucm inccflic ad opacum rcflc(5tens. nicns a luminofo refledHtur

Secund6, patet alia cxperientia , quia capiatur vitrum plenum aqua fupcr mcnfam , pcr quod tranfcat radius luminis

Articvlvs

I.

/^Vantiim

ad primum

eadem cum prxccdenti. Ex iftis fuppofitionibus

praemittendx funt

,

V^fuppofitioncs. Prima eft.quod radius lumidiaphanum fpiflum,& aliquali-

nis tranficns pcr

C»rptr»iU- tcr denfatum.facit apparcre coiorem. Vndc corfftmaquM. «Qf j diaphanadicuntur , per qux patet tranfitus

parcntix coioris

guttx apparcbit color ; (fbcns

,

quia Sol dc

mane

a tecra

,

vifus per

vapo-

apparct cfle ru-

,

, fi

in

vmbra

reflc(ftitur

,

Tcrtio

ponatur corpus

& apparebit color

rcflc-

confimiiis

colori, qui apparuiflct in vmbra guttx prioris Cinc rcflexione ; & quia de facSlo eft ibi gutta aqux,e6 qu6d guttx funt fcparatim fparfx, quai gutta eft (peculum regularc,& vniforme, fequi-

,

quia

Sol videatur per cryftallum

fi

dlitur,

non ad qucmlibct fuum

exadliorcm appareat colores fimiles coloribus

fitum dctcrminatum

Iridis.

arguitur de

Quartd, quia

fi

Sol vidcatur pcr vas fphxri-

cum plenum aqua,tunc

in vafe illo apparcnt

co-

&

omnia illa fignant quod lumcn vifum lores ; per diaphanum fpiflum , vel aliqualitcr denfum, lacit apparere

cum

& per (ecundam fuppofi-

illa

tur per tertiam fuppoficioncm,qu6d color rcfle-

beus.

colorcm

vcniat de

fius frangitur

,

medio

;

& caufa cft,quia lumen

rariori

vt patct ex didis

dione incorporatur lumcn

mcdium dcn-

ad :

& cx

diaphano proptcr illam incorporationcm

&tunc

ptcr opacitatem

illius

colorcm eius,qui

eft

in

diaphani denfi

,

tali fra-

fpifliori, ,

&pro-

fccundam

valde remiflus, apparent ta-

les colores.

Secunda fuppofitio quod fi poncrctur corpus ,

reflc(5lcns, talis

Aente

,

color apparerct in corpore rcflc-

qualis apparet in diaphano fpiflo

incorporationcm luminis.

,

8c pcr

Probatur pcr expe-

ricntias.primo de vafc vitrco fph«rico,quia tro in

vmbra cius

obiiciatur

Scoti oper.

manus ,

T«m. II

I.

fi

re-

vci aliq^iod

g^

,

guttam, quxcftdiaphanum fpifl*um,vel dcnfum; primam fuppofitionem,in vmbra iftius

huiufmodi. Probatur fuppofitio primo.quia Sol vifus per fumum exeuntem de camino , apparcc

Sccundo

Iridis

igitur per

tioncm

cfTc rubcus.

potcft eiici caufa ap-

quia radius luminis ve- Cuuf^Mppa. niens a Soic ad nubcm incidit fuper aliquam rentUttloru

luminis, ficutfunt acr,aqua,cryftallus,vitrum,&

ccs groflbs eleuacos

vitri

&

1>e caufis apparentU coloru Irtdu. i|.

vmbra

rctro in

fi

,

ponaturfpccuiumpolitum, tcrfum,refle(flitur color per fe ad ficum dctcrminatum,& caufa eft

,

vna gutta

fed ad aliquem ;

,

Iuminis,ita potcft argui

£x quo pacet de

,

& aiiqucm non & pcr

de

quam

alia

ficut

incidit radius

quacnmque.

apparcntia colorum Iridis,&

quare eiufdem partisnubis coiornon apparct indifl^crcntcr ad quemlibct fitum. Et qu6d ita fir probatur per

quoddam fignum

,

prim6 qu6d

fi

cx oppofito Soiis poncrctur mons , aut caligo, aut nubes non conuerfa in gutras , tunc nonapparet Iris.ficut pacct cxpetientia. Aiiud fignum, quia quando apparet Iris ftatim piuit,quod non eflec

,

nifi

nubes

illa fuirtcc

conucrfa

in guttas.

quando artificialitcr fit Iris, nam Vicoton, quod cft quidam correns , decur-

Terti6, hoc idem

,

rcns per faxa difpcrgicur in guttas,ad qiias appa-

auicm

rent colorcs

Iridis.

nis apparcnt

huiufmodi colorcs

aqux pcr

gnum

gutcis.

Similitcr

,

Patct ctiam pcr

in

molcmii-

cx trifpcrfionc

quoddam

fi-

Philofophi. Et hoc dc primo.

N

Art!

'"''*'•

Lib.lII. Meteororum,

98

lores medij nati func rcfulcjre cx

ART

C V

I

V

L

cum diaphano

luminis

II.

S

commixiionc

fpiflo.

Pcr hoc adraciones. Anic oppofitum

pro-

nil

9.

bat.vcl potiCis oppofitum.

TDuhia circa pradiBa.

Ad primam,

7.

/^ Vantum ad fccundum

de caufa V^diucifitatis illorum coloiura. Sccundo dubitatur, quid eft illud quod videtur in apparen,

lUibitatur

Tertio dubitatur, vtriim in qualibet parte nubis natus Hc appircre talis ooloc , &qiiilibet fi fic , dubitatur quarc reillorum colorum , tia.

&

prxfentantut fccundiim ordinem vifui detcrmi-

Ad

Apparcntia colo-

prittiura refpondetur.

quam

lumen apparcns per huiufmodi diaphanum dcnfum &

rum

Iridis

non

eft aliud

,

lux

vel

,

,

ideo radius luminis vcniens aSolc

,

tranfiens pcr

partcm guttulx tcnuiorcm , facit apparcre colorcm magis clarum/ciliccc puniccum dein tranficns pcr partcm aliqualitcr fpiflioreip facitapradius tranfiens per parcre colorcm viridem j ccntrum guttulae,vbi gutta cftfpiflior,facitapp.i-^ rcrc colorcm alurgum , qui cft rubcus obfciirus, ;

&

&

frincifttle.

Adaliam,»^» ejt aliijHii color,didzm quodfi ibi Adx. cft aliquis color , camcn eft valde remillus , qiiia

&

cryftallus, corpora diaphana, ficuc acr , aqua , non func coIoraca,& Ci func colorata, hoc eft val-

dc rcmifs6.

Sed contra.quia in. nubibus apparcc intenfa nigredo.Dico,qu6d quamuis fic apparec, camen ibi apparencia illa prouenic cx non cft nigrcdo ,

&

natum.

Ad i.dub.

ad AndoielevayfulgidtmfitcirM Ad\.»rgMm.

apparere.

cft, facic

de vna guttula

ficut dicitur

,

luminis

defecStii

quod non

,

penecrarc,

fufficic

§if»re nuhet apparet ni-

gr».

qucmadmodum aqua profunda apparcc nigra. Ad ccrciam, diqitur quod deceptio prouenic, Ad^. vcl poceft 4ccidcrq b?ne,dc.Ioco rei propcer re-

flcxionem

ex

quia propccr rcflexionem rcs apparct

,

alibi,quam

fpifllicudinc

tio $id

patec cx praeccdencidus,& eciam

fit,vc

medij.quac

vifum, &c idcQ

quas accidic

ibi

cft

quaedam

indifpofi-

non func caufz,propter

ibi dccepcio.

poteft dici de

quahbec.

Ad fccundum dubium refpondetuc,

Mt.

<Sbum crat ahas rcahtcr cxiftcns

dctur bis

,

ifta tria

vifibilis

quando fi

& denfitas

ibi rcflexe,

Vnius

,

nunubem,

fiuc fpiflitudo

fimul vidcntur

,

quemadmodum

,

infra

dicebatur

;

ad parietem , apparct rubcdo in pailludquod videtur non eft ahudquam

lux Sohs fimihccr reflexus, fcd color pariecis ap-

Ex quo

parec diredc.

pacec

quod in nubc non

ahquis color rcalitcr cxiftens , fed per fe lumen,quod diucrfimode apparet,proptcr diuerficft

tacem diaphani

quod videtur,vel

fpifli.pct

a qiio

Ad

Ad y

dubium

cercium

,

quilibet color Iridis

quo

,

,

quod

dico

parte nubis nobis fcnfibili

tim fparfx

tn qualibet

natus eft apparere

,

quia funt guttae femina-

& lumcn incidens

ficut in alia.

,

.

£x

& tettia

,

denfior

denfa

& tunc apparct

,

vbi nubes eft rarior

,

vbi

6c viridis

,

imponebat nomina

,

eft

;

alurgus

mediocris,

&c naturas

clemen-

dccctminacum,cft valdc

difficilc

darc caufam,

&

quod vnus illorum colorum fecundum aliquem angulum, fecundum qucm alter non eftnacus apparcre, Sc idco vnus apparet in vno ficu dcterniinato , & tamen poceft natus

eft

dici

,

apparere

, qui angulus caulatur ex radio incidentiz a Sole ad nubcm , tic a nubc rcflexa ad

alter in alro

nubcm. •

quia vtraque

colorcs magis

quam

alij?

Rc(pondctur,qu6d cft dc natura luminis qu6d pcr tranficum

fuum natum

magis,quam

alios

paliores funt intcr

;

eft

caufare illos colo-

& hoc

fortc.quia princi-

omncs

colores mcdios,qui co-

Te-

fic

quam

quam

poft-

,

calis rcflcxio.

£t

anccccdcns apparec, quia quaelibet pars nubis

eft

Iris nihil cft

praefens

racione

;

aliud,

coram luminofo , &per confequcns qua rcflcxio ad vnam parccm,eadem ratio-

fic

Iris

videtur a qualibcc parcc nu- Tertium. fccundum figuram nubis,

igicur Iris apparec

& nubcs non eft iecundiim circulum apparct

; igicur non fecundum circulum. Ancecedens nam vndique in nubc viderur Iris

Iris

probacur

,

ab aliquo,ficuc paccc cx praecedcnci qua:ftionc. acquales

;

igituc Iris

Iridis

culum. Ancecedens pacet cxpcricncia ior eft angulus, fub Iridis infcrioris, ridis

,

quo

,

cir-

nam ma-

videcur color puniceus

quam fub quo

vel alurgus.

funt in- s^uartim.

non apparct fecundum

videcur color vi-

Ec ccncc confequcntia

,

quia

omnesanguli caufati fuper circumfcrentiam eiufdcm circuli,aliis paribus,ab vno puni^o func fibi inuicem aequales.

Oppofitum arguitur pcr Ariftotclcm

Quint6,poicft dubitari quare pocius cx tranficu luminis pcr di.iphanum ipifliun apparcnt illi

res

,

Quarc6, quia anguh rcflexionis

De quarto, quarc apparct fccundum ordincm

i.

Arg.primB.

cx rcflexionc luminis ad nubem. Anccccdenspatct per Arifto^ telem in hoctertio. Secund6,vbiquc ad nubem fit reflexio radio- secundum. rum luminis ; igicur Iris dcbct appacerc Iccun-

mediocris

4.

T

igitut Iris debcc apparere fimilicer.

nec confequencia

alia

cft

T V R qu6dnon,quiavirg«apfccundum oblongam figuram;

^4t^^n

bis

iftis

I

parcnc

cfle

lorum.

^^

1^^^^ Rg V

^^l^

ne ad aliam. Tcrci6 , quia

patct

color puniceus

Ad

fecmdum ctrculum?

opinionem Albcrti cfl^c falfam , qui nubem , ad quam fit reflcxiolridis, concauam , cuius vna pars eft magis rara,

&

IX.

o

debeat apparerc^

Iris

imaginacur

vbi

I

diim fi.gufam nubis. Tcnec confequcncia

teflefticur.

8.

T

s

&

rubeum,

radius Sohs tranfit per vicrum

&

,

IJtrum

& pcr modum

flcdtatur

riccc

Q^iE

qui vidcbatur,fcd lux Sohs vi-

,

vna cum lumine incorporato

quod

ita

ficut di-

quod non eft ibi aUquis color

,

in

ifto 3.

Opfefit.

8c pacec ad cxpcrientiam.

In quaertionc praiccdcnti vifum cft de coloribus hidis,dc caula,& ordine colorum , nunc diccndum eft de aliis accidcncibus Iridis,fcilicct de figura eius,de loco, temporc, quibus apparct; dc duplicatione Iridis , quare colorqs iplarum

&

apparcnt cx oppofito

ficuaci.

Prima

r.

Qua;ft.IX. ArticII. C»nctmfi» t. 7ri* V#t#j

Prima cenclufio C\t ifta, quod Im dcbct apparerc fccundum circulum , vel fccundum porrjo-

VimltreMti.

"*™ ciicuH ; probatur , quia fi imaginatur Itnea procedens dc Sole exiftentc in Oiicnte , qui fit

V

^Ad pundum inferiorcm fraAiotus Iridis

,

qu«

^ad AT.vifum.ducatur linea de JC ad iV.ducatur linca , fcilicct , quac procedit dc vifunoftro adpun«aiun refta
HKy

fitA^. Et dc

&

99

non fempcr ccntrum vifus , ic polus Iridii eflent in cadem linea tei^a vni cum cencro aliter

Solis.

Sccondd

,

clcuari fuper

(cquitur quod tanrilm pofllt Sol honzontcm quod nulla apparcat ,

Probatur,quia ficut parct ex Pcifpe(fliua,fcmidiamctcr Iiidis cft quadraginta duorum graIris.

dggm in altitudine , ic hoc , quantum ad occupationem graduum cxli i igitur Si fol cflct eleuatus iupcr borizontcm pcr 41. gradus,fcquiti|r qnod ccntrum Iridis,&totus dtamctcr eflcnt igb horizontc

graduum

ncm Solis rcbit

quia diaracrcr

,

qux

,

&

,

Iridis cft

portio diminuitur

per

acl

pcr confcquens tilhc

fc

4».

elcuarlo-

non appa-

Iris.

Tcrrio, fequiturquod cx inucntionc altitudi-

inftrumcmum

nis Iridis pcr

potcft inucniri alti-

tudo Solis fupcr horizontcm

,

datoquod Solvi-

dcatur. Probatur>quia altitudoSoIis, Iridis fimiil

turhabito

imx&ic funt pcr

quod

Iris

& alcitudo

41. graduumiigi-

fc

elcuatur io.gradus,fequitur

quodpctrcfiduumclcuabiturSol, ficutpct

)z.

gradus.

Tcrtia condufio cft quod in horizonte non 4. plano poflibilt tft Iridcm appirere fectmdum CmtlHfiiy

&

arouium complctum

fccundiim pordonem , rnaiorcm fcmicirculo. Probatur,quia u fit turris, vcl mons,cIcuata in altum , ita quod cxiftcns fuper turrim , vcl montem poteft videre tuibcs fub

circumquaque

(e circa tcrram

tkflexients

i

tunc dicitur

ficut fupcr

tcxtum

, fi

ttianguius //yWATimaginatur circumduci.iT //,

tcmancnte immobili.tunc a pundto Ad defcribetur circumfetemia citculi,& ifta eft circumfcrencia Iridis.

Secundo, quia omnes anguli caufati cx rcflcxionc radiorum incidentium a Solc ad fupcrficicm Iridis,funt fibi inuicem xqualcs ; igicur Iris debct apparere fccundum portionem citculi. Tcrtio, quia omnes trianguli caufati cx radiis incidcntibus a Sole ad fupcrficiem Iridis

ad vifum,cuiufmodi funtfibi inuicem «qualcs,

flexis

&

confimilics

omncs fibi

lincac corrclpondcntcs lincx inuicem etiam afqualcs.fic omnes

dunt ab codem punfto ipfius citculi

,

j

ad quam tcrminantur.crit

quod dcbet

tur

igitut

;

H M funt

proccigitur pcr dcfinitioncm

quod

fcquitur

& re-

,

HMK^

eft triaeulus

illa

illx

circumferentia,

circularis,quate fcqui-

apparcrc fccundikm portioncm

Sccunda conclufio

5-

,

cumfercntialridis,& ,

maiorc icmicirculo,& ficdcdiucrfis poitionibus.

Ex quo fequicur , quod fi Sol calicer fituarctur, quod ccntram Iridis eflct elcuatum fupcr montcm , tunc

cum

taii

monte apparcbit

exiftcnti in

conciuitate

,

Itis

& cum cornibus conucrfis ad

cum. Et hoc dc figura Iridis. Quarta conclufio cft dc temporc apparitlonis, quod habitantibus fub zquinodliali non poteft

r.

CeHtlufin.

Iris aliquo die anni in mcridic. Proba- ^* "ff^nj quia femper in meridic elcuarur Sol fupcr '"^ horizontcm per 41. gradus , ciim nunquam

apparcrc tur

,

&

elcuatio Iridis

fcmper

fit

illis fic

maior

vt patuir piius

,

i

igirur

habitantibus totus diamctcr Iridis

Ex

fub horizoncc.

cflet

,

quod

in horizontc plano

no

potcft

batur

tioncm maiorcm.quam fccundum fcmicirculum. Probatur fupponendo pcimo quod Iris nunquam

plus

poteft apparcrc

fcquitur

ifto

quod

in

quod vmbra

nifi in ,

vel tenebra

proccdit a Solc ad vifum.patct cx textu

ccdentibus.

Tunc

,

probatur conclufio

& ,

prx-

quia

per horizontcm

;

igitur pcr

fccundam fuppofi-

tioncm fcquitur quod Sol cflct depreflus fub honzonte i igicur pcr primam non apparebit

Iris

apparcre in hora mcridionali. Pro-

quia tunc Sol clcuatur fupcr horizontcm

quam

41. gradus

;

igitur tota Itis cflct

Secundo , fequitur qu6d bus

in Scptentrionc

,

quam

Sc»ti •per.

Tom. lll.

circuli

,

oam

habitanti-

Iris

in qua-

per 41. gradus.

Terti6,per

tum minus

quantum minus

apparcbit

Iris

elcuatur, pcr tzn-

eleuata fupcr hori-

zontcm. Quart6,quia fcmper in ottu, Vel occafu Solis potcft apparerc

Iris,fi

cactera concutrant. proba-

cur ficut prxccdens.

Quinta conclufio dc loco

fecundum minorcm portionem

hyemc

in

potcft appatcrc

hora diei,pofito quod cxtera requifita concurrant. Probatur,quia tiuc miniis cicuatur Sol,

Iris.

Excoftclufione fcquicur quod quanto Sol magis clcuatur fuper Horizontem, tanto Iris appa-

op-

libet

fi

podit apparcrc fecundum portioncm maiorcm, fcquitur quod centrum Iridis cflct clcuatum fu-

,

prcfla fub horizontc.

lumine Solis

, vcl Limx, non apparcbit,per cxperientiam. Secundo fupponatur quod polus «k ccntrum Iridis funt in cadcm linea , qux

ret

cafu talitcr pofllc fituari

illo

quod Iris pofliit appaicre fccundiim portioncm modicum minorcm circulo , & modicum Sol

impoffibilc eft Iridcm apparcrc fccundiim por-

ita

tunc fcquitiu

xftate nobis habitantibus versus Septcncrioncm

circuli.

Cmtlufiot.

,

quod ad quamlibct paitcm circa montcm fiet rcflcxio ita quod centrum Itidis fit in montc, tunc fcquitur quod vndique circa, apparcbit cir-

eft

ifta.quod nunqu.iin poccft

apparitionis Iridis Iris

nobis apparere

in mciidic,fiue vcisrrs mcridicm. Probatur,quia fempci appaict Uis ex oppofito Solisj mod6 meri z

N

^* Ct^tlufi» j.

j**"'^

loo Lib.III. Meteor. Quseft.IX. Art.II. Patet igitur dc loco dis,dc duplicatione

i

& tcmporc apparirionis Iri-

,

quare apparcnt duac

Irides,

& non piurcs. Refpondctur qu6d norfppteft dari caufa dt; tamcn imaginantut

monftratiua, ncc cuidcns Perfpctaiui

quod caufa

cft illa

,

quia imaeinetut

eleuatio Iridis fuper horizontc,vtin ex6pIopriiis pofito X" iW,linca quae fic ^z.graduum , dcrn fi-

gnctut vnus pundus clcuationis pcr tres gradus qui fit P ; ita quod linea /*, fit 59. graduura. tunc dicunt quod fi per pundum P imaginatc-

K

turquidam

quod cftet acqu^ quod hinc inde a di-

ctrculustranfire,ita

diftans intcr duas Iridcs, ita

uerfis partibus illius circuii acquc diftantis

per gradus apparcret puniceus color vnius,&puniceus color altcrius , tunc modicum magis tres

&

diftando color alurgus.

Ex quofequitur quod

tion poflunt efle plurcs Iridcs

plurcs culo.

,

quam

duJC

,

qui^

non poflunt cflc aequ^ diftantes ilU dfSecundd , patec quaie Irides iilae habenc

colores e contrario pofitos, quia aliter color puniceus vnius,& color puniceus alteiiusnonarqu^

meridies

non opponitur

fuper horizontem

quo

Iris

Soli

magis

,

nifi

quam

Solc clcuato

fitdianacter.

Ex

non potcft apparcre ad Scptentrioncm,fcd bcne in hyemei

fcqmtut:

nobis

,

quod

in sftate

Expliciunt

diftarent circulo dato.

Ad rationes , dicitur ^uod folutx func ex prxccdentibus.

qHABionariaJhmmafhper tres /ecundum Scotum,

lihros

Meteororum,

L

I

B E R

fi

lOI

l.i a.

LIBER aVARTVS METEORORVM. mortificarione propter frigus

;

tawtum frigus.quod mortificarc

QVjE STIO PRIM A. VtmmputrefaBio flt popbilis,

GV

I

,

\

ficca,& calida.ficut patct de ignc.qui cft calidif-

efi

in litcra,

,

quod cfTct corru-

vt probatur,quia caliditas corrumpcns intiinfcca alicna,cft intcnfior intrinfcca caliditatc,8f pro-

&

non corrumpit

eft adlio

pit

,

vcl eft

;

,

fcd intcndit, vel eft

adio,quia ab «qualitatc non tunc non corrumrcmiflior , fit

&

fcd potius corrumpitur ab intrinfcca calidi-

fi

communitcrdicifolct.quad diucrfx fpcciei ab intrinlcca,

dicatiir,ficut

caliditas alicna cft

qux propria

dicitur,ide6 cft fibi contraria ; igitur

non intenditjfed corrumpit. Scd contra, lunc oponeret quAd vni qualitari efTcnt duz qualitates zquc contrarix , quod eft contra i.Metaph.

vnum vni

& contra i.Cali

,

quia tantijm

contrariatur. Et fic fimilitcr oporteret

ponere S.qualitates primas

quod cft contra

,

& ii.combinantcs,

i,de GenerationejCap.

,

quia

fic

dicuntur

dux

qualitates

aliud principalc. Putrcfadlio ncc

tationis

;

cflc

eft pofllbilis.

facili-

animal

,

fiunt quiefccntibus

Nec cft motus tera, vt

;

vel

,

,

docet expcricntia in cumulis,& aquis.circa crura captiuorii.

Cum enim cruri compeditorum circa

loca arflioracompedis pnnnis humidis, vcl ftillicidiis

aliis

frigidis,& humidishumeiflantur,cit6

Euam cxiftcntcs frigidc in hycme. Nec loquor dc congelaci nc membtorum , Sc

putrcfcunt.

,

& oportct

fpecici ani'

qur tardiiis putrcnimquam putrcfiunt. ,

gencrationis,quia dicirur in

allegatum

eft priiis

& produ(5lio fubftantix

,

quod

li-

corruptlo,

cft

vel mutatio fubftaniia-

,

rum,quarum non eft putrefaftio, aliis omnis gcncratio cflct putrcfidio

&

,

omne gcneratum

putrefaftum.vcl putridum.quod nuUus

demon-

Confequcnria tenet , quia non magis vna gcneratio^quam alia, in naturali matcria idem

ftret.

& & parriculariter refcrre.vt habct

vidcri circa i.Perihertneniat.

Ncc putrcfa6ho

eft

corruptio

nerario,quod improbatum

,

motus

:

dens corrumpetur caliditas propria i caliditatc aliena, ex co vidctur quod facit cxhalarc humidum ptoprium,& illud minus fubtiliat-, fic qudd non poteftpropria caliditas amplius mancre,quia frigido tcmpore quando acr eft frigidior homine , non poteft ficri putrefadlio alicuius membri hominis , nifi totius corporis , ncc , inquam, polfit aliquod putreficri , nifi fort^ calore contcnto in ipfo vcl in tcrra quorum folAm

i

UtunJum.

eft poflibilc cflc.ficut

quod non eft alicuius

arguitur

fic in

mu-

manris Sed confcquentia probatut,non cnim eft putrefaftio motus localis , quia per iftum impcdifur patrcre ficut dicitur in litera. Et patct dc

dux frigiditates,& non videtur. Si dicatut fimilitcr ad fccundum argumcntum , quod communiter dicitur quod per acci,

vcl generis

Confequcntia tcnct.quia

eft alicuius fpecici

motum a materia, non

nil cft

,

& non cft,necpoteft effc non mutatio;

non quod non

igitur

primx. Sic

fimiliter

z.

Secund6 , ad

eft.ncc potcft cflc adlus fpecici

cft vniuerfalitcr

i

Secunda probatio confequentia: patet ter

& imputrcfadibilis.vtdiciturin

aquis currentibus velocitcr

Cate,& propria.

Et

ficcus,

fimu$,& litera.

corruptio cahditatu in

cx dcfinitionc

& non

cxhalarchumi-

ficrct

feruaturcaIor,&rtoncorrumpitur,nccputrcfiunt

ptio caliditatis acaliditate,& hoc cft impoffibile,

prta,& tunc «qualis i

non

noh

igitur

propria corruptio k cahditate alieta.

Vndc fcquitur

fubtilians.tunc

ncc putirfa-

\

Confcqticntia tcnct pcr defi-

putrefa6li»

dam,nec

tcm, vcl facicndo exhalare calorcm , tunc remancns matcria manetficca,& in ficcis optim^ con-

nitioncm putrcfadionis ViticUcct

cft talis caliditasexnrinfcca.facilis

&

raptio caliditatis a caltdicate

htttniditate

ifto:iip.itcnt in litera.quia foliim pcr accidcns,niodo didto ; igitur qu.ando

T V R quod non , quia cor-

eft pofllbilis

dtio.

fit

con-

cftcdus,puta puttcfadio.quia dcficicnte caufadeficict cffe
pu-

trefa&ionem ? R.

antequam

fufficiat,aut

gcl.wc.Confequcntix fi

'vel popbtle fitfiert

fcd

,

ficut arguitur

& ex alio Iatere,quia

fi

,

quod non

quia fimilitcr

4.

gencratio,

fit

corruptio vniuscft gcne-

rario alccriuSjfx \.de Ceneratione\ig\tuvzuci^c-

cflct corruptio,

cft.

tunc maximi

Et cx aIio,quia

cflct

fi

cbrruptio ca-

humido proprio

liditatis

proprix in

alicna.

Patet confcqucntia ex dcfinitionc eius.

Falfitas

confcquentis patet

tur infcparabile pcr tis

proprix

;

, quia proprium diciPorphyriam.etgo fi calidita-

igitur caliditas propria eft infcpara-

bili$,& incorruptibilis. tas

propria proprium

ipfum omnis

agit

;

caliditate

)i

Et cx ilio,quia

fi

humidum confumit

igitur fibi contrariarur

eft intcr diflimilia

,

& dilparata

calidi,

& in

quia a^io ,

vidclicet

formam, & maicriam,«x t.deCeneratione. Ergo non confcruaiui in proprio humido , nec intct

deftruitur ab alieno calido in ipfo.

Nec videtut, fi

foit^ dicas ucut mcdici folcnt

N

}

diccrc

5.

Lib.IV. Meteororum,

1101

diccrc de proportionc humidi

Et

tum

cum

calido

&c.

,

humiduin proportiona-

caliduin habcns

fic

in illo faltem diutius confcruatur

,

fi

non

cxtrinfecum.quam fi adcflct aliud calidunr, fic dfccndo oporrtrct conccdcrc aiftionem caliditatis & humiditatis ad inuicem,& pariformitcr

cflct

non cohtrSrioru:& ficacr naturalitcr dc-ftruet fcipf^m.fi non cflet aliud cxtrinfccum cor-

omiiiurn

fumpensj^uiaeius calor agcret

in

humiditatcm,

cuius oppofitu cftallcgatiini in i.de Generationt,

humidoco-

Sc contra cxpciicntiam,quia calor in

feruatur,& viiitur;&; c contrario

Humidum

,

&

periodos, licet proportioncs circnt fimiles, Sc zqualcs calorum ad humiditatcs , fi fic tunc modicus calorin multa humiditate non eflct du-

&

rabilis acque, vel duratior

,

magno calorc

in

modi-

co humido , cuius oppofitum patetin primisinfantibus magnae humiditatis.& modici caloris, in adolcfcentibus modicaehumiditatis,& magnae

&

caliditatis,quia caloriftorum cft confortatus,vn-

pucrorum

calor

fic eius

eft duratior,

proportio ad

quamuis minor,

humidiutcm

,

ficut calor

adultorum ad humiditatem ipforum.

Hic

quod

forte dicitur,

dur.atior eft calor

pau-

cum multo humido, quam multus cum pauco, ficut vidcmus dc modica flamma cum multo olco diu durantc & de magna flamma cum mo,

humido parum durantc. Scd contra , tunc cnim oporterct ficri adione

dico

iproporiioncminoris ,

inaequalitatis

,

vcl xquali-

comparabilem adlioni cx proportione ma-

iotis inxqualitatis.

Hoc falfum eft,& impoflibilc, magna hu-

vt patct ; fcd confequcntia patet,quia miditas

cum p.-iuCo

acqualitatis

,

calorc habct preportioncm

maxims

,

cx

quo

calor eft intrin-

fccus humido, & coextcnfus & non ficut flammaolei in vna partc folum.quiaibi non fit adtio totius caloris in totum humidum fed aliter cft in naturalibus , vbi calot totius in totum humi,

:

& toti coextenditur & lorpaucus & humidum multum

dum agit,

,

fi

ibi cflet ca-

, , tunc cx propottione maioris inaequalitatis caloris ad humidum> fit adlio per fe duratior adtione caloris fa-

in

humidum modicum

tum. Vcl

fi

,

&

habctur propofi-

dicasquodeft minoris inzqualitatis,

Vcl acqualitatis.etiam pcr malum tibi,fi litatis,

paucus

c.ilor iwturalis

& pro-

,

priuscum humido multo,quam magous.Et con-

mngnam

firmatur.quiaa^erh.-ibcn^

caiiditatcm) Sc

dunuiof,quim habtns paucum tfalorem, vel multimi dc humiditate. btiam ignis fine. humiditafC durat tcmper , & diutius quam

ficcitatcm,cft

,

quod paucus

?er,idc6,non e(i.vcrum

calor,

cum

nuilto

&

gencratio,& corruptio , vt patet per crgo non eft de aliqua Ipecic mutationis* haec fuit prima pars anteccdentis. Ncc eft non mutatio , quia non cft fubftantia quiefcens , vel trcfa(^tio cft di(fla

videtur

quod oportcret

dicerc

non a:qua-

quod

calor

fitfcmpcrmatoris,vcI roinorispotcnti^.quam humiditatis rcfiftc«tia

,

quamdiu

-,

&

qualitas quicfcens,quia eft a(5tio.quantitatum,ta-

qualis dicerctur.

lis,

Terti6,adprincipaIc,fcil.puircfa6lio cflctpof-

S.

quod eft contraprincipalc di6tu:ratione,quia quod eft fub vno gencrc pofllbilis fub omni cil poflibilisi fcd confequens falfum.Probatur,quia non poni-

Ttrtium.

fub aliquo generc

fibilisjcrgo

nec aliquis

mmimus

cft poflTibilis,

(ummo putrefa(ftionis,quia

turaliquid fubgradu

fummus

nullus potcft cflc gradus ,

putrcfaiftionis,

quantumcunque eft aliquid putrefadlu , vel fub quocunque intcnlb gradu , fub maiori potcil

& cifc^quia adtio caloris, &

putreficri

humidita-

iftarum,non

tcrminantur ad maxunumgradum, quem potcft cfliccrc crgo nullus poteft efle maximusgra:

dus putrefadionis ab iitis caufis , nec aliis , quia alias non ponuntur caul£,velfi ponantur,dicuur fimiliter ficut de quahbet poientia a(5tiua i alitcr omnis alceratiOjVel mutatio poflibilis eft.Confcqucntia prima patet,qiua omnisalteratio poflHbiIis,vcl mutatio, cft fub aliquo gradu poflTibili, qiu rationedatur fub vno gradu pofllibili , eadcm catione fub alio,quia omne^ graJusfunc ciufdcm

&

fpcciei.

Sed

forte dices,qu6d

non

potcft eflc

fummus

gradus,fic qiiodpofiit cfle aliusintcnfior,fcd bc-

ne poteft

Sed

c(le

fummus,quonuIlus cft intcnfior. quod putrcfit , a gradu

contra, vcl igitur

putrcfa(5tionis

eft

iubito

fummc

putrefattum,

cxponendo eriamfumme putrefadum,ficut iam fummus gradus putrefa(Stionis exponitur:& hoc non potelt dici quia tunc alteratio , vt puta talis ,

gradus fummi

putrcfa^itio

confcqucns niotus fi

dicatur

fa(5tionis

ncm

,

&

fubito

cft

fierct fubito

quod

eft,

quod illud non fubito ,

eft diuifibile,

Vcl gradu putre-

pucrcfit a

fecundum

lcd

& pet

,

eft impoflibilc.

fucccfllo-

fummc putrefa(5tum quod ,

& extcnfum

,

iicut

& gradus lum-

mus quo putrefit. Sed contra, tunc fequitur

eft adlio caloris in

& magit

,

cum

continuc pu-

&

humiditacem,ficut diciturpaucus in comparationc ad alium calorcm , non in comparatione ad

gradus

humidttaicm fuam.

nunquam eflet(ummus,cxponendo vt

Scd contra , tunc non cft fimiic dc flamma modica,& multoolco, & tamcn cxtrc-

Probo,

vel remifliflimus.

quia

vcl eft proportio minoris insquali-

tatis caliditatis


igitur duratior cft

tis,vcl frigiduatis,& potentiac adliuae

cus

ratis

iemper maioris pOtcntis: , quan» hoc durante adionc iftorumj .non

aliqua,aUtcrnon apponitur intrinfecum,quiagencratio corriiptio non funt altcratiojmodo pii-

lalrcm finc cxtrin-

busfiuntzqualcs, xquc duiantesadiones. £t confequens falfum, iicut diucrfi diucrfas habent

^.

&

agcretin fciplum

alio,fi

tardiiis

tunc cft aliqua propoitio potcntjx caliditatis ad rcfiftentiam humiditatis , Sc tunc habencia sequalcm proportionem ca|iditatum luper fuas humiditatcscHcntacque durabilia,& fortiaConfcquentia tcnct, quia cx arqualibus proportioni-

dc

cft i

Non eft augmcntatio,ncc diminutio , vt patec de ("cquia non cft nUtrimcntumincCcft altcratio

cpiiumpendoipfum,

>*»'i

non

in frigore,

quam

,

quod

illa

corrupcndo ipfum.Et ex fcco

igitur

humiditas

non condcnfantur,vc fepum,oIcum, cc& mcl j igitur non agunt vnum in aliud

plus humc<5taiuur in calorc

ra,pix.

oleimi hutnidum (ufficicnrcr fupcr cafidum. Itcm.calor quandoquc iupcraiur ab hUmido5

humido fitduratior quam muItus,&c.Sic patct quod non cft corruptio.

lido augmcntatur,ficut patct dc vndtuofis,

quia

a ca-

patct, quiain larnpadc dominatljr

ifta

tj^ucfttia

trefit illud

fi

,

putrcfcit

,

ifte,cpio piurcfit, intcnditiu

eft maxinuis continue ,

&

prii\s,quia

aliquod moucretur continue intendcndo moa ccrto gradu , ad nuUum ccrtum

&

lanipadis

tum (uum

mum ponit

gradum,ftarct pcr ttmpus inclinatiue.hcc eft.quo

Ariftotclcs i« Itho de longitudiiSy (^ htuitste vit€ , vt prius aflumptura eft. Conlc-

non

intenfiori

gcadu moucbitut

,

nifi dicatur

moueti

9.

Quxft. moueri per inftans ,qiiodeft impoflibile, ScCic dc illo , quod 2. gradu ruinmo per tempus dicitur putrefaccie , quia rempermagis,& magis putrcfit , quiamotus difponitur ad pucrcfaif^ionem , icaquod nunquam intcnllori gradu , nec etiam pcrtempusvidccut aquo;quia hoceft im{)o(Iibiic , cx quo folum cfficicut melius , Sc mccilet

ius pcr

difpoiitioncm

fummus

gradus

quod non fit exponcndo vitu

oportct

,

putrcfaAionis,

Et

dum

& cuius

,

gclario.fcruor.vel excellcns caliditas

difpofitionis cflct

,

diras inttinfcca caufiit putrefadtionem.vt patcc in

Ambx vtique caufx crunt putrcfadionis, quia interior frigidiras cft proptix caJiditatis , litera.

&

Et

quia cancer

,

,

&

&

non corviuunt puttidacxiftcntia , lupta. Et confcqucns probatur efle falfum ex eo quod pntrcfadio cft gcncratio alius ex pucrcfadis

rupcio

nes

;

vt dicicur in litera

,

& ciim

Jiditas

fiat

igitur

non

pcionis ,quia

fi

eft

igitur

,

cor-

eft

,

non

&ca-

coiru.-

oppoficum faccre

porcft

quodnon

Quinto,

non

vcl mutatio-

,

putrcfadtio a calidicate

caufa gcnerationis

fit

fequitur

;

cx quo oppofiti motus

,

ideo

,

cflet poflibilis

eflct naturalis tranfmutatio

,

,

fic

vel violcnta

clclicet a caliditate paflb refiftentc

quia nulla cortuptio talis ctiam , quia putrefadtibile

j

tum

j

naturaliter quiefcic

&

&

&

ab aliquo , quia quilibec corruptionem , feruarc fcipfum.

petitur naturaliter

&

Et combuftio non

igitur ncc ; ad eundem tcrminum ambo , videlicet ad initium adlionum. £t fic poteftdici quod fit, violcnta , quia oppofitum

putrcfadio

,

cum

cft natutalis

fint

dicit Ariftoteles in litera

€latus

,

,

capitulo z. primi tra-

conuenti quatti. vbi dicit

fecunditm naturam corruptio tk feneSfu, cis ) finis

do

,

& ananfis *

(

,

:

Omnuenim

ad hoc via

ejl

,

pu-

id cft.vctuftas in plan-

&

horum putreautem omnium aliorum , corrumpatur , vt com-

nifi ali<]uid violentia

tufiione

,

&c.

Srmiliter dicunt omnesExpofitorcs,

&putrc-

non

cft

violcn-

Itctum, quia combuftio ht a principio incrinfeco paflb confetente vim , quia materia appecit ta.

formam ignis,&

inclinatut ad

habendam eam,&

confettvimad ipfam combuftionem. omnis tranfmucatio pofljt haberc impedimcnta,& iuuamcnca.fic forcc dc putrcfaftionc:rcd hoc falfiim. Conlcquentia patcc, falfitasptobatur,quia fi haberct impcdimenta, maximi videntur illa , quse Ariftotelcs cnumerat ia litcra,vidclicct ftigiditas,coagulacio, vel confic

Sext6,fi fic,cum

&

& non

,

continentis

faca in tci ra

durarcnt

diutiiis ibi

cx-

impc-

quam

,

confeniarct

& corpora inhumara

,

'

\

in acrc. Probiitur,

quia ibi eft maior fiigiditas,quam in aijre. Item, roemina cuftodit diutius pomuro in alto ad locum calidum , ficcum, ibi non putrcfit , fcd

&

&

putrcfccret incelato frigido.

Ncc etiam congelatio impcdit , quia corpora raortuorum funt congelata humorcs in illis; tamen ifta citius quam viuorum corpora non ,

&

&

puttefcunt

,

iuuant

npn

cflcnt congelata

cura congelatio

congelatio

igitut

;

& non

,

congclata,& poftea

,

&

impcdiunt putre,

vt

poma , cfle quam fi

citius putrefieri, igitiir

;

,

&c.

iuuat.

Itera,

caufx iuuant putrcfadrioncm , quia mocus impcdir , vc fit

paccc in litera iara

caufa quietis

,

igitur

Quod congcla-

priiis allegata.

tio fit caufa quietis,

piobaiur, quia raotus impc-

ditcongclationcm

fcd quies iuuat eam,vt patec

dc aqua fluente

,

,

& aqua ftante.

Similitcr etiam

quando aliquid eft congclatnm , oportct quiclccre , non fluere ; igitur congclatio cfl: cau-

&

fa quiecis.

Ncc etiam tertium , fcilicet fcruor , impedit, probarur ; quia fi congclatio putiifa(5bibilis impcdit, tunc feruor iuuat

,

quia contrariorum ef-

fedbuura conrrarix funt caufx

traHatu huius tas

eiuarti.

,

vt dicitur in z.

Antccedens patet in

litera

£c confirmatur cxeo quod calidi-

cxallcgatis.

vcl fcruor apcrit poros putrcfadibilis

,

,

Sc

huraidum cxhalatc ; igitur iuuac pucrefadlionem , & non impedic , &c. Confequentta patet , qaia putrefada incinctantur tandem , vc dicitur in litera ; ergo quod iuuat ad incincrationem, iuuac ad corruptionem , Sq non prxfcrfacit

difgrcgar,

cura.vcl forma fubftantiali;igitur

ad putrcfadioncm

frigiditas

fi

,

frumcnca

igitur iuuat

eft violcnta.quia

Similiter rntcnditur natutalitcr vt per fe a na-

Sixtum.

Itcra alia

in fine,quaminprincipio,vtpatec.

non

fri-

frigiditas

cam.

magis combuftio cffct violenra fccundiim litctam Ariftotclis iam di€tim:(ed hoc falfum,quia combaftio cft vclocior faftio

1 2..

trinfcca iuuat

dir

fa
omnino; tum,

eft naturalis

1 3,

in-

arboris totius

ita

:

fed

violcntc mouetur perdenfub forma fua , do naturam j tum ctiara , quia putrefa(flio eft fotmas , non apcontra naturam matcrix nititur fugcrc

acris continentis

coagulatio

,

non

fucrint fortitcr infrigidati

vel

ncc fic i ergo. Confcquencia patet dc fc , fed anteccdens ptobatur , quia non naturalis ;tum, quiacft aprincipio cxtrinfcco , vi-

nec

qui

,

congelata

corruptio.

putrcfadio

frigiditas

,

fed

,

Contra , quia videmus frudtus giditacc

Confcquens falfum

vt dicit Ariftorclcs

,

cxciinfcca prxfcruat

trinfcca.

Quarro, ad illud.purrefaAio eft poflibilisjigitur eft cortuptio. Confcquencia tcnct cx dcfinicionc , es confcqucncc eft corruptio i igiturputrcfada funt corrupta , per locum a conftnguilla

MriditMi.

&

,

putreficri

lugatis.

*

diccrcs

fi

aliena

tranfdo propter breuitatcm.

&

II. Smwmot.

tcnct pcr locura a matori, fi tllud tjutd mafi\,

tia

&c. Scd probacur ancccedcns huius confcquentix.nam primd frigiditas non impedit.quia frigi-

liusjvcl plus po(fitefl*eputridum,pcrquid.Ethoc

flusrtitm.

& mocui,

,

vclfluxus,vclmuIcitudoputrcfa(ftionisi fcd harc non funt impcdimenta;igicur nulla, Conlequcn-

putrc-

vtrum humificcum , calidum vcl frigidum,& fi mc-

&

,

fummo

hoc quxri poifitde

circa

fadlo

103

ahenx corrupciua.

dixifti.

jQ^

I.

uat

ncc impedit , quia

,

nis

calotis

,

eft

caufa augmentatio-

quia calot eft caufa putrefa<2ionis; ,

&

&

non impedit.

Item

caufa purrcfa6lionis;igitur

&

,

eft

non impcdit. Antece-

dcns probatur,quia motus calcfacit,& gat,

motus

,

apcrit poios putrcfatflibiiis

fic

difgte-

& aperit calore fuo.

Dcmiim

probatur quod mulritudo putrenon impedit , quia iuuac , vnde quod blada in magno cumulo putre-

fa(5libiiium

dicitur

fcunt

citiiis

matur

,

,

quia

qnam in paruo. modicnm cito

&

patet de vinodimiflb in vafc, fcd ibidcra pinguefcit,

iuuat

,

&

non

& putrcfcit

irapcdic

»

ctiam confir-

exficcaiut

;

imo

,

multum

igitut

ficut

ftans

multitudo

potius paucitas

impedit.

Ad

'

4*

Ad oppofuum

Ttrtiitm.

V. Meteororum,

Lib. 1

104

totum

pct

cft Aiiftotcles

pri-

fecundo , tertio, quano.dcfinicns putrcfadioncm quodnon fc-

tnutn tiadlatum qr.aiti huius

,

,

non

cittetfCi

eflet poflibilis,& iimilitcr

oftendunc

In fito

fiioHit.

ifta

quxftionc primo videndum eft de quaevtriim poflibilis

fcilicet

,

quam

loquitur Ariftotelcs de prxmifsis funt loqui de alii$,vnde dicit in

ignis. Etfic

quod fic poflitcra, Quinimh ,

logicaliter dicitur ejfe putrefaSiionem in ijf,qujife-

cundum partem corrumpumur cum feparentur k

proprietates,&c. •Diuijh 9UA-

catibus,poflcnt putrefieri plus

fit

Secundo videbitur quomodo ,

,

vcl poflit

Et

fiat.

ficri.

tetti6

dc

ptoprietatibus, accidentibus putrcfaftionis,& dc

&

dcearum. Et vltimo quse fit dcfinitio , fcriptio eius. Ec iftis notis fufticiec focc^ pro ali-

caulis

quali intelledu litcrz.

natura

propter quod putrefcunt omnia except»

,

Vndc loquicur ibi dc omnibus matcriebus iccundum parcem in corporibus,& mixtis,& non

i^ne.

manencibus in fumma iimplicitate. Vndeapparec propinquifsimam , vcl proximam caufam macc-

quandam matcriam permixtim habentem humiditatem cum ficcitate, hoc in aliqua proportione Geomctrica dcterminata a natura,vt dicit quidam antiquus Expofitor , Hcnricus nominc , in quxftionibus iftius. riaicm putrefa(3:ioni$ cfle

&

Articvlvs

I.

Etfimilitcr oportet imaginari

ncm tAnfofJitfierifutrefaSiio i

vcl alterius faltemad fubie(ftum

bcns

y^Vantum

I j.

ad primum

cradlandaE funt

,

V ^quaftioncs hk diuifx

,

fcilicct

,

alise

FtrHrnfint

tjHMuer qualitates prim*?8c f^trum ad ifiM qualiyirum tatts prima/ alia qualitates reducantur?

&

&

ma

,

demonftrationibus naturaii-

nifi

diAum fuic in

quzftionc prihuius, qualem ccccitudinem haec fcicntia ha-

fttonis fatis cfle

repuco titulum quasexpofitum in exponendo quae-

ftionem,quia cum pofllibiliSjCft

qu.-eritur vtiiimputrefa(fliofic

tantum

,

quantum, vtrum

treficri,vcl putrefccre, ita

quod poflibilis fit rao-

exiftentibus ,

non

alias)

fuftincri potcft

modum

inferiiis

eft.

contra arguenccs fecundum

diccndum infecundaparte qua-

Ec qu(3d hxc

pofsibilia fint fieci patet,

quia non implicat contradi(ftioncm , ncc rcpugnat principiis nacuralibus , fed quod videbitur

& ifto modo cxprefse lo-

quitur Ariftotclcs,licct non dcmonftrauitM t.dt Generatione, de proporcionc qualitatum, ana-

&

non indiuilibili quadam.

logia

Iftis

prxmifsis,potcft cflc conclufio refponfalis

ad quxficum bilis

,

exiftentc, fed in latitudine

,

hxc quod :

Ad videndum

igitur vttiim

oportet videre

puttefacftioncm

,

pofsibilcs cfle.

Vnde

aliqualitec

fit fi

vcl pofsibilc fieri,vcl efle putccfa(Stioacm,

puttefa(Stio.

Confcquentia patet ex definitione

caufx. Antcccdcns patec cx

quod

quod

pofsibilc eft

di(flis.

Ex quo

putrefa(fbio

fic

de

pacct

uAo,

& fuit,quia pofsibile eft eius Causa ciTe & fuiflc fa(flo igitur & effe(5fcum,&c. ,

dc

j

Articvlvs

finc

II.

Ariftoceles imaginatus eft

^omodofiatfutrefaSHio ?

remotas caufascflc eicmcnta quatuor,

,

fumcndo numcrura non zquiaalcntium in fignificando ;

qualitates ptimas,

quatuor proceiTujdiccndo putrefa-

& iftarum

ne rcdarguar S£d (ftionem eile pofsibilcm,antequ.im exponatur

vltimarum duas imaginatur a6biuas putrefacSionis,& duas pafsiuas,id eft, quod duac,fcilicct cafrigiditas, agant putrcfa(iHonem,& hoc liditaj

quid nominis , oportet aduertcrc fcqucntia cum primo dc fecunda parte qua:prxccdentibus , ftioniseftnunc dicendum/cilicct quomodo fiat.

fpecicrura

&

fimul,vel diuiiim fpoficiones

&

dux

tanquam dihumivcl fimul, vel diuifim,ad hoc putrefa(3:ioncm , licct tamcn in ;

alia:

lunt

quas requirit matcria,

& ficcicas

,

quod

,

pofsinc pati

,

fcilicct

{cqualitatcs a(ftiux iftx.fcilicct humiditas,& ficcitas

cum

,

fubftantia principalitcr paifa

fit

putre-

fa(flioncm,vel aliasopcracioncs quaflibet,dc qui-

bus

S.

quia omncs caufx cius propinqux , rcmotx iimtpofsibilesfieri,&eire:igitur effcdus, qui eft

poflibile ficri

caufx eius

& czlum & poftea magis propinquas

dicas

I

putrcfa(fiio cft pofsi-

dantis e contrario.

(ftionis

hoc quarto

ad quas fint ifta difpofita ; quia cxlum non habcns iftas , ncc aliquam iftarum,non poteftpati putrefa(ftioncm,nec ignis habcns foliim ficcitatemfinc humiditatc.vt dkiin

tur in

17.

mixtim ha-

fic

motum putrefa-

tus,quafi rcrum fimilitudinc ad

fcjfi-

poflibile

putrcfidlioncm, vcl cfle,vel aliquod pu-

fit ficri

aif fit Hliif

,

illis fic

&

Quantum ad primum

g.

&

demonftratiue probari difticillimum

ifta

Scd

& quafi conic(flurando caufas

bcrct.

I

&

in foluendo pppofita.

hsc func probabilia,non

*,

ptopotttonatis debite,fict pucrefa(5lio

tiam huius libri fupponitur , ficut fupponit Ari-' ftotelcs ex aliis,& breuitec tradtac hk recipicndo infiftere,& loquor de ftylo probabili.non tamen

bus miniis certis , cx eftedibus, ficuc

futrefa-

difpoficioncs

fiitnis.

dcmonftrabilia

M

iftas

alia fi rel="nofollow">lum pajfiua ; de illis dua fint aHiua , communiter dicitur circa librum de gencrationc anteccdente iftum. Idco ad maiorcm intclligcn-

forti ficuc in cercio,quia

vnam proportio-

qualitatum aliarum primarum a(ft;iuarum,

dicit

,

litera.

in

&

Circa hoc dicendum quod imaginamur Do(flores in artibus,& Pracflici in

medicina,accommo-

dantur ab illis,qu6d fub aliquo exiftcnte humido proportionato

cum

ficco in aliqua dcterminata,

vel dctcrminabili propottione a natura caliditas

quxdam

,

in cali

exiftat.qu^ ad illud humiduni;,

fccundum tjfe , habct ccrtara proportionem. Et fimilitct ad ficcum , fic qu(id vel humiditatem

&

iub certa latitudine humiditatis, ficcitatis pocertx latitudinis ad ccrtum tcmpus

reft caliditas

confctuari in

ejfe,

&

vlcra illam

fi

proportioncm

veniat humiditas nimis cxccllcndo caliditatcm,

& cxtin-

luxta quod notandum eft.vt opinor cum aliis, quod nec folum humidum manens cum pauca

vcl ficcitatcm,&

humiditatc finc aliqua mixtione pofsit putrcficri, ideo nec aqua.ncc tcrra, ncc aiir , nifi lccundum

titudincm' proportiotiis dabilis interca,tunc coiv-

panes mifcerenturcum

cientc fibi raateria

ficcitatibus,Vlcl

humidi-

guitur

;

fic caliditas

& e contra

fumic humidicatcm ,

fi

,

vincitur

caliditas

& in

fic

,

nimis exccdat la-

per confcqucns dcfi-

qua confeiuari dcbcrer, pcrit.

1

9-

ArtlcII

Qua^ft.I. pcric

&

,

fn nimia

(Icctias

connmile con-

,

& Frigic)ita.s nimis dcftriut calorcm, Hbi non debiie ncc rufficienter reHibt ad

cingit

vel

A

(ic

vel

,

,

talem

vel caicm opecationem

,

pucrcfadlioncm faciendam adlio caloris

calor

&

,

,

puti vicalcm,vel

runc velocicacur confumicur ma:eria , finicur >

&

qux

vci vica,vel alia opccatio,

,

poccioncm caliccc , vel

fuum

bet ad

cjfe

iftam pro-

habcncibus quxli-

caltcer

rcquirunc ad conferuari

,

vei

Sed

dum proporcionacum

dum acrem fimile

i

&

,

tjfe

fecundum

vidclicec

oleum,& cecam, vcl coneft quoddam proxti

vel difpo^cione ccrta ad vlcra

humi-

fed camen hoc ficcum

poctionalicer fe habens

quod

requiric

in

flc

Vt puta

medio , vcl habens parccm eleuacam

humidum

qudd ad

aliqua propoccione,

humidum.

,

ficutcft lychnus, vcl fllum

,

ic

ipfura confimili proporcione fcmper , &* in flamma gcncrccuc ,

&

eleuecur humidicas

contineatuc

fic regulariccc

portio caloris

,

fcilicct totius

,

non eft ibi proflammz ad cotum

fed

humidum (Ine calidicace vcl cum calidicacc fumendo ly totnm, fed foliiim ad pattcm afcendcn,

&

flc de flcco fi« ccm, &.nutriencem flammam , quanciim ad parcera in qua flamma manet i fcd CAlem propoitioncm opoctetct in nacuralibus imagiiuri per cocum corpus , ficuc de flamma , quia caloc quorundam efl pcr cocumi Hcuc humidicas,flccicas,& eciam frigidicas. Sed dicum omnes pporccce dcfc^bus efle fub :

milicer

&

1 f•

&

de fadlo func ifta , fic fimul proporcionem habcncia ; vnde dicicur, fi lignum inflammacum cocalicec cooperirecuc olco , vel

fjfe

remiflb

,

fubungerecur

dc

,

cunc humidicas exccdcrec

cali-

&

&

fi lignum eflct fic excinguetct i ditatcm , non incin^um olco,nec adluanimis ficcum, licer haberet ipfum,tunc flamma dcficeret. Simi-

&

litct fi

& modicum dc olce, modicum icerum defi-

flammaeflct multa,

cito confumececut illud

,

imaginandum efl in propofuo fccunolcum eflcc nimis calcfad]:um ab cxccinfcco,& rarcfadum.fic qu6d non cflcc aiSluacunc cocum filiccr frigidum nec ccmperacum mul fine cefiflencia poflec inflammaci pcr modicetet.

Sic

dum ejfe

, fi

,

,

cam flammam inchoanccm ,

fic accidic in fcixatis

ex oleo, & fimilibus i concingic cnim cocam pacico concellam,& totum oleum inflammati fumi ; ided tcquicicuc frigidicas rcfiftens calido, ic flammz,ne totum fimul inflammctur,& confumatut & fic efl imaginandunv in corpohbus aliis natucaliter efle frigidicacem , humidicacem, ficciucem,& calidicacem,& Cic fe habcnccs,qu6d .

&

:

ex ocdinacionc eaiuin

cum

ccrcis

&

debicis cic-

cumflanciis, vel proportionibus poflinc cales,vel calcs opecaiiones

exercere>& quando

vel ignis,

bumiquod humidum ra-

,

Scd

non

illud

crefcunc

adionem

pcer

moucacuc refidcant ficcis

fufficic,

quia combufta

humidum

ideo oporccc

>

caloris interioris

Ttm.llL

*,

cxponunc

afiqui

non pu-

nacuralc proic cxccrioris,

,

vcrsiis parces cxccriores

& ibi parcim

,

& congrcgcntur dimiifis inceciocibus

,

& frigidis

,

nens excerius

eft

mo-

quia calor natUralis fimul

cus cft ad cxceriora

cum

maccria fua,&

fic

rema-

frigidum ex propria fua

frigi-

ditate magis augmcinata ab exccrionbus vcnieiu,

& fugicns caiidicaccm no

;

camen non

fcd

eft oiiini-

ftacim pucrcfaAio fadla fccundiim

ficcam fiuc maccrix in inccciocibus

parccm

fedcecinens

,

humidicaccm ,licccnon fuflicicncem>adconcinuacionem vits , vel opecacionis alccrius , videlicec digcftionis

cundum

,

&

confccuacibnis in

fpecicm pciorcm

&

>

tffe cci

fc-

corrumpicur

fic

&

forma fubftancialis prxccdens , quafi fic aliquaproporcioqualicacum , ad qujm confequicur aliqua focma alcerius fpccicj cunc genccacur alia forma vc puca cadaucris , fecundum diuerficacem proporcionum qualicacum rcliftarum , fic ,

diucrficas €lis

& fic

i

formarum gcnerabilium ex putrcfapucrcfadlio eius quod coccumpitur, confcqucncis

eft difpoficio

ad gcncracionem

alcccius

vel alceracio prima

,

&

,

nem vnam complccam plurcs tioncs in principio

motus

fic ad pucrcfat^ioconcurrunc muta-

altetationis

,

quo ca-

lidum intcrius calcfaciens , videlicec cxhalacio humidi > vel mocus cius ad exceriora pucrefadlibilis.

Tcccio

cxficcacio

,

mx rci

qux

,

eft cxhalacio frigida

& cunc corcupcio fubftancialis forpucrefai^ibilis & poftea gcncracio fub-

incerioribus

,

,

ftancialis

formx

huc,falcem vcin plucibus,fcd cio

Nec

alccrius fpeciei.

excremicacum pucrefadibilis

,

ad-

& quafi rcfoi

aquam cecram

lucio ad elemenca,vidcliccc

& aerem

ceflac

vlccciiis fic exficca-

,

>

ci-

mediancibus foccor in aere multiplicacuc vel non fine cis. £c quia nunquam puttcfadibilcs maneres

>

,

vidclicec vapoccs, quibus ,

gis

ex dominio funt cx

ttibus

iftis

,

in

hxc

tiia

poft corruptioncmcaloris, quieft locoignis.ccffat

vltimate

putrefa
,

&

hx mutationes

quandoque accelctancui , & in breui cemporc fiunc , quandoque tarde > & accelerari pouunc artis

iuuamine

plicatis

,

principio

& ,

cum

ioris proprij

mx

potentiis a
,

fic fit

;

calor augccur ,

& in fine

fubftancialis

fic

,

& pafliuis ap-

rarefaiftio puirefadibilis in

& corrupcio ca-

corrupcioncm foc> condenfatio corporis remacirca

nencis propcer (i:igidiracem,& ficcicaccm

omnibus £t

>

&

iftis

cunc coinplcca eft cocruptio. moms-,qucm imaginanctu

fadfcis

iftc cft

Authorcs

quomodo

fiac

pucicfadio. £c hoc

dc fccundo.

V*

cxccflus

Akti

cauiabicuc aliud.

ScMiofer.

fit

ficco

lccundum quod

Ariftocelcm.

imd

,

&

£c idco oportec proporcionera calem omnino ciufdem Ipcciei fpecialinimx, puca lelquialteram vcl fempcr punduatuc felquitcccia , vel aequale ad producibile , Hcut ad concipicndum fub cecco gradu opinionum , vcl ad incendendum,fcd lujfficic quod prope illam Hc illa > quod non nimium exccdac calem proporcionem,vc puCa quod ncpropoicio ccncupla , vbi prius folum fefquialccta , quia fic C\ poncretur quando liccc exifttmationem variari nuUa fcicncia , nec zftimacio polfic fieri dc iftis. £c exccemum huius ponitui in arcibu; ab Aciftocele , ficuc de flamma kmpadis , qux regulacut fub confimili gradu, flamma «qualis non poceft in folo aqueo con,

puta acris

,

%x,

quia

,

exhalac , ficcitas remanec cerminabilis» exidens cecmino pcopcio i flc fic qiiando in folo ficco poceftcalor rcmancns propcer remocionem materix, in qua cft humidum , cunc dicicut fieri refic,5c

efle

&

pucicfacflio

cura calore incrinfeco agac in

,

pucrcfa(5lio

i*eruati

fiac

calor extrinrecus

vcl Solis

froduci.

,

hoc quod

vidclicct ad

quando

105

oporcet imaginari ad propofitum,

vlceriils

1 5*

^

Lib.IV. Meteororum,

io6

Articvlvs 'De frofrietatihtu

,

<(T

in.

Et Et

nunc de tcrtio.videlicct proprictatibus,& SEd acciHentibus puticfa(aionis,& caufis iftarum. otdinata

accidit calefadio putrefadibilis in-

vcl innaturalis fibi

,

,

quod patet de

le

pcr cxpcricntiam. Et caula cft, quia extcrius calidum contincns intcndit calorem intctiorcm. Et

fccundo

humefacaio putrcfadHbilis

accidit

in fu-

cuius caufa eft,quia humiditas intrinfeca mouctur cum calore intctiori ad cxtrcmitaperficiccu

:

nunc ad cxircma conucniunt. Quart6,quia infrigidatio cft caufa quarc calor cxttemitatibus,& cxhalat,&: tunc tcceditcfle

m

,

vnum

tur

,

cxficcatio extrcmitatum

,

quia etiam

humiditas fic cxtcrius tradaconfumitur faciliter, ^uia pauca. Scxto condcnfatio , quia frigus cum ficcitatc fic vidcmus corpora hominum condcnfatur ;

&

rcccntcr mortua , natuialitcr

tamen

cflc matcria-

tcmcapitum multum

&

adhuc maior Caufa eft , quia humiditas tcnet ficca fimul in mixto , vt dicituc in i.dt Gererat.Sc ita t^ota confumitur in putre-

Scptimo

diflblutio

,

accidit cxficcatio

partium ad inuicem.

fa€bis finalitcr

;

igitut diuiduntur partes

ab inui-

ccm:& hoc vidcmus cxpericntia , ideo non poffunt corpora Sandorum intcgra eleuari , fedofla folum;& idco carnes aliorum, vel cadauera, qux aliquantulum diu iacuerunt , facillimc franguntur*, igituraccidic gcncrarioaliorum quorundam

ab

ipfis puttcfadlis

,

ficut

cx vifcetibus vaccarum

vnum

poft

difl^erunt

?

& non grefiibilc vcipis

,

,

quam

cum tum greflibilc

grcflibilc volatili

fir

equus

?

Ad

dubia poteft

ifta

Ariftocclis

,

fecundurn intcntio-

dici

qui incendit complete trad:are

M

nata fit diftare, facit difgt cgata

,

quia cffcdlus

cft

cum

ab iIIo,qui puttefcit,& cx proportionc eius

humido rcquifita dimifsa,tunc eft proportioiftius

humidum

remanens

caloris fuperflui

,

& ifta eft mc-

fufHciens ad gencrationem alicuius animalis

diantc virtute coelcfti

pcr facit quod mclius

cft,

idco

natura fcm-

dcfiftir

ad putrc-

& generatur animal & non amplius ',

humidum

difgregat illud

tunc congregat

&

& tunc quia

;

,

calor

fic recipit

,

ficut prius fecit

,

fed

& mifcct humidum cum ficco, virtutcm infoimantcm,

iftc

ficut vittus in fcmine, vel calor ferhinis

,

& ficut

magis frigidum bcni ratione caloris facit humidum cxrtiniccum congrcgaiiuum in pcllcm ad hoc iuuat frigidum tunc difgrecxtctius comptimens humidum , agit animal impctfe
,

&

&

gando aliquid rit

,

in

humido

fubciliori.ipfum drgc-

& facit Ipccicm animalis infra pellcm & fic ,

non

eft

concradidlio

m litcra,

difgregans confta-

Et quia prim6 difgrcgat , pbftca con, vcl condcnfat,non fimul , nec codera

Quando qusritur,quare non alia mixta,vt aurum vel lapides } Caufa cft quia cx humido

flarc facit

modo.

grofliori gencrantur mctalla

quam

,

quilm plancae

& animaliA

,

&

planta:

quandoquc iumbrici, & quandoquc alia animaOmnium harum generationum caufx iunc diucrfa: proportiones qualitatum primarum , ad

quam perfeda,& in cotruptione aliorum rcmanet ctiam humidum fubcilius,quam fit humidum,

quas dum vencrint putrcfadibilia formac talium animalium gencrantur , ficur cx mixcione farins fufEcientis cum aqua Htpafta,vcl pulmentum. Et iftac proportioncs , 4qu(Efunt,& qualesad plenum fonc ad honiinibus nc{ciunt«r,& fi fcirentut,& fcirct quis reducere,vcl dcduccre elcmcnra ad tales proponioncs per -artcm facqict talia animalia,ficut natura;& idcomulti Alchimifl; doccnt facece rcgulum , vel bAfilifcum in vitto perartcm,fimibmilli,quifitcxouogalli per naturalcm pucref
dcm

nofum. Scd circa iftud incidunt dubia,vel quodlibcta. Primo , quare cx animalibus putrcfatflis non gcnerantut alia mixta , puta aurum, vcl argentum, velalia metalla,& hoc ciim plus conueniant mc-

animalia

cx quo plantae tae

1 8.

,

,

materia putrefacla ex vcntrc hominis vioi fiunt

&

1.(^1.

& vultdebitam mcnfuram requifiram

,

6ctx carnibusalij vermiculi horrcndi,& ferpcn-

lia.

2,7.

cauiam gencrationis animalium ex putrefadlis, quando dicit quod innalcuntur enim animalia in puticfa^bis cx co, quod diigrcgans caliditas,cum

re facit.

&

i.

fimtlius

ficut

,

mortuarum naturalitcr acciditapes generari,& cx vifceribus cquorum vcfpas,vt dicit Commcntatot i.Meuph. Sc cx ccrebro hominum bufoncs, t^si& cx cafcis puttcfa<^is,fi fucrint pingues,riunt fic ex tcxmae;ex veftibus tinc£ fi fiant cx lana,

<;.

gracilc,

Scxt6,quare vt in pluribus ex animalibus pu- Dubium ttefadis gcncratur animal volatile,vt vefp?,apcs,

fadioncm,

lia,& opaca.

& latum, &

breuc

& poftca vnum grofl'um,& fccundum diuerfita-

naturaUs

frigus obtinct,& inftigidat.

1

vidcntur quafi ciufdem fpcciei omnia ? £t quint6 quare fint tam diucrfa in figuta, vnum cftlongum,vt lumbticiis, & pofteafequi- Dubium

nem

quac

x6.

qu6d

calore rccclfit,iclinquitur ficcitasinfrigido, quia omnes humorcs fiigidi frigidanrcs calorem,

cum

5.

Et quart6,quate talia animalia in codem geni- Dutium 4. habent modicam differentiam in fpccie , ita

gicflibili

&

ij.

Duhium , quare non gencratur vnum conticx humorc vno continuo,fed plura ?

tes,& fic ibi humcftatur. infrigiTerti6 accidit cxficcatio interioris, datio. Cuius caufa cft , quia ex quo humiditas

Quinto

jjuhiitm t.

tertio

nuum ta

Vnde pvimo

quatc non generantur plantx ci-

fimiliter

tiusquam animal?

acadentihM

earum. A4.

&

quam mortuum

,

viuum?

futrefaSiionis, f^ de caujis

DnHma

& cadaucr mortuum

tallum

n.

,

;

& metalla

j

poterit

impcrfc(5ba,

tamen tan-

contingcie quodgcncicntuf qua:dam plan-

impcffcdae in purrcfadione

quandoquc tingit

aquae ftantis,

in fupetficic eontingir, fcd rar6

con-

hoc,fcd ixpc animalia ,>nunquam mcialla,

ncc lapidcs. Et non vidctui vcrum quod dicitur, magis cft firtiilc aurum mortuo,&c. Etiam dico qu6d non quantum ad principium fiiae gciicrationis,licet illudcire inanimato fuit magis fimilc,

non tamcn fieri

in aliis

animal

ex matcria

,

taliter

quam uurum

:

&

fic

fimilitet cflct difficilius

quam aurum ,

,

vcl plantam

dirpofita faciliiis

vel planta.

fic

fit

,

t.imen

anitfi.ii,

pacct ctiam

ad

fc-

cundum.

Ad tcrtium,dicitur qu6d

caufa eft diuifib hu-

midi contcnti a calorc putrcfaciente. Calor enim pucicfacicns , qui cft difgregans pactcm humidi ab

i j,

jU |.

Qujxft. ab

alia

,

ic fecancli\m

uerla talia alia

diuecQm formam

I.

futit
Et confimilcm caufam dat , quare ex vno

izGti..

Aridoccles in hbr» de tntutntltbiM

fcmine concinuo vnius animalis plures foetus gcnerantur.vel educumur. £c incendit quod e(l per parces

deciflo fcminis

&

,

hoc per cjIo-

tem , & n conciirrant in aliqua parte , vel non totaiitcc dtuidantiu partcs,eruiu ftrcus con-

Ad quartum

dico quodcaufadmilitudinis in

,

fpecie eft vniformitas,vel (imilitudo caloris vbi-

que,

& fnnilitudo

proportionum i ergo ex qua-

Ad quintum

,

dicitur

difpoHtio maccrix

qu6d

caufa eftdiuerfa

& complcxio

,

,

melancholica proptcr fiigidum condenfans , ic gracilc, ficcum conftringens fit animal brcue fic fecundum exigcnciam maceci£,& locorum,

&

& & influentiarum,figurandi.

Ad fextum,^M4r« volatiU , dicitur quod idee^ quia huiufniodi humiditas eft fubtilis valdc , Sc ratione fic eft humidum feminalc in volatilibus j igitur fimilc

euolantibus

illi fit

iilis

aliquod

,

puta volacile

remanct maccria groftior

fcd

,

,

qux

Sed

funt alia accidcntia

vlteriiis

continu^ accidit mutatio*calorum

nam

,

vnde

igicur

putrefai5):ibi-

homines viui coloris cxiftenopimi , fadba putrcfadionc pcftimc colorancur. Caufa eft , quia humiditas accidens ad exteriora malc difponitur per calorcm, & humores colorati quandoque nigredine, quandoquc glaucedine, fi non fi fic nimis fortis

lium

?

aliqui

Ces rubicundi

,

&

,

;

non fit caliditas tanca,& ficde aliis. Ec hzc diuerfitas magis apparet in hominibus,& animalibus habeniibuscutera,non crino(am.quia crines equorum,vel mortuorum pcr putrefaiftionem non pofliinc colorari facilitcr, quia nec humiditas venit ad ipfos crines,nec caliditas. Ideo accidit fostor putrefadlorum ferc omnium, cxcepcis paucis,mufca,& vlceribus.cui contingic dc in putDcfak^ione tedolencia dclcdabilis , rofisjvcl floribus.vcl dc fpeciebus Apochccarum. Vndccaufaprimo cft de animalibus. In huiulmodi putrcfaifbis quarc olcnt ? quia

&

tutrtftSM caliditas putrcfacicns cauiat quandam proportioncm cum aliis qualitatibus dilconucnicntcm,

Mum»li» cnr focttnt

ho'

muniiiM f

diflimilcm

,

& odibilcm nacurx humanx

fumi indc proucnientcs^olcnt

minum malium

,

fcd ncfcio faciant

,

fi

in

;

in confpe
ideo

ho-

confpcAu aliorum ani-

quia vulturcs

,

&

aquila

fatis

dc foctoribus cadauerum gaudcnt,5c vcniunt de remotis ad coquinam demum calorc calcfaciencis. Scd in aliis , quia funt proportioncs fimiles, vel conucnicntcs naturahumanx.idcorcdolenti idco expcrimucquod confort.anc vircs natur^lcs,

& animales. OlMMn

corpt-

ttrftribiu

viutrum.

culis

,

&

quj^putccfaAa magis dcleCtant , coneft, vt enira diclum eft in

&

fi:cunda proprietate.omnia talia infrigidancur, funt naturaliter frigida. infrigidantia , con-

vitx.qux

tcaria

&

& humiditatc,

conliftit in calotc

vx ipfa putfcfada frigida

&

Et hoc potcft quarc gcnua animaliiex putrcfa(5tis funt vencnofa .faltcmvt in pluribus , Ixdunc. quia frigida ficca comcdcntcs inficiuntur. ficca.

eflc caofa-,

&

Dccimotcrtio luciditas.fic

,

quod

accidit

quibuldam putrcfaftis node, ficut patet dc

qucrcu,& quibufdam

&

pifcibus marinis cauf» iccrum aliqua proportio qualitatum primarum,& vna cura difpofitionc fpcciali a tota fpe:

cft

cifc

putrcfadibilis ad caufandam luccm

virtutes a tota fpecie apparet in

currere ad operationem

,

,

& talcs

pluribus con-

vcl propriecaces prxdi-


quod quxdam lucencatorum,& Iuporum,& canum , & nodurnarum bcfticulalum corpora,vcI vcntres non luccnt amplius poft mortem,& putrcfadionem,quia fimilis eft caufa Decimoquarto,

tia

accidit

antc putrcfadlionem

;

ficut oculi

iam in i }.propofito diccbatur. Decimoquinto, accidit in quibufdam putrefa-

ficut

^is vifcofitas

,

& nigra

fspc coniingit dc vino dcbili

,

quod pro-

pter corruptionem caloris,& cuaporationcm

midi

fubtilis cfficitut ica

miun

eft

vifcofum

,

&

homini,proptcr infrigidationem,&

cofitatem cft male digeftibile.

hu-

mifecci-

Sed tamcn

viC-

iilud

videtur bcnc ad aliqiu alia facicnda, puta ad facicndum aquam vitx,& vinum tcrminile, quod cft facis charum , & ideo qui haberet myfteria poflct malo vti bene,& vinitoc non debcceSundere.

Ex

quod omnis putrcfatfbio, vel ferd malum , licec quandoque per accidens,& per adiutocium caufat bonum.Ec hzc his patct

omnis

talis

cauiac

funt accidcmia,

& proprictatcs,contingcntia pu-

trefa6bioni,cum caufis fuis. Et

fecundum hoc

in

quxftione oftendcndum quod accipitur pro nunc brcuiccr tcanfcucrendo addcncur.

•

& forte alias aliqua

alia

Scd quia iam vifum cft de malis qux contingunt pcr putrefadioncm, Ariftotclcs in litera loquitur dc quibufdam impcdimpntis cius , idco etiam de iinpedicntibus putrefadlioncm , fccun-

dum eius eflc(fbus ccndum. Vnde

,

vcl proprictates malas eft di-

Atiftotcles ponit

quinqucfolum

impcdimcnca,vcl rcmedia,qux tacba funt,fcilicet frigiditas contincntis impcdit, quia vidcmus pct cxpericntiam quod hyeme putrefadibilia putre-

quam in xftatc & corpora miftotum in locis calidis citiusputtcfcuntquam in firi-

fcunt miniis gidis.

,

£1 cau£i huius eft,quia frigiditas conrinenporos pucrcfadibilis , vc calidicas

tis rcftringic

proptia in eo diutius confcruatur.

Secundum remedium impediens ip(am

,

eft

cum vi-

caufa conferuationis congclati, quia quamdiu fupcrficies,& confimilia qongelata,tunc non po-

quam

fucrint

xerunt. Caufa cft , qui.i rcccdcntc calore,rcccdit leuitas , vcl illud , quo cotpora fc fuftincbant

tucquia congclationcs quando funt,tunc manec

&

tcft caliditas,&

ccfiftendo grauicati. Similicer humiditas fubcilis,

pocarc.

Scttitftr.

J»m.HI.

3 3

conglurinacio partium,

congclatio.vcl coagulatio putrefadibilis. Proba-

,

7 |

luccnt de

Vndccimd,accidic mucatio pondctis , vel graVnde communitcr corpora mortuorum uitatis.

T* mtrtturS naturalitcr funt grauioca jr/tuierM tit

«x.

ucniunt. Caufa primi

ficut

inerat.

30.

Duodecim6, accidit quc^d quandoque patre» corpora animaUum funt vcncnota, & plucium in comparatione ad hominem, cxceptis cffaifta

Sc diucrntas

primarum qualitatum , vndc in alia parte matcria cft magis commixta , feu calida,& ficca,propter cafidum rcgcns in Ipngum, & ficcum tranfit j fic igitur oblongum , & calidum, gracilc. Ec ex matcria flamraante frigida,& humida proptct frigidum condenfans,&huniidum dilatans , gcneratur breue animal , &latum. Ec ex materi^

Adg.

&

&

libet parte (imili fa6la.

jUs.

107

8c leuis exhalat, idc6 remanet terrcftie groflum, compadlum,quod eft graue.

&

iun^i.

x/4.

Artic. III.

humiditas pcopcia cxirc.nec

O

X

cuai-

Tcitima

34.

Lib. I V.

io8 -Tettium tcmcdium

cft fctucns caliditas

cft,quia fetuens calidiias

tem pfoptiam

non

,

&

calia

Caufa

vittualis puttefafta.

humiditas a(ftualis.&

Meteororum,

&

ncceflitatis.

coiporibus excommumcatis,hscnon func fccun-

feiucns caliditas intciius lefiftit cx-r tciioti caliditati,& non peimittit cduci humidum idco imaginantut pct calidicafibi piopiium ,

dum

tcm complexionalcm ptoptiam raixiam omncm

condimenta fallita.Et hoc adexperientiam videmus, s»l imptdlt quia carnes fallitae non putrefcunc , quia fal eft /"«"'«/«*»•"""' calidum ficcum, idco ratione ficcitatis confupoios conmit humiditatem in exteiioiibus , denfat , claudic , nchumiditas intcrior polfic c*ifc fic non purrefcunc calia. Et confimilis

Sed adhuc

& fluentia minime putiefcunt

pei

motum

diffundit lc per pattes mixti

forcius lefiftitcalori extia nitcnti

&

,

,

vt

rcmedium, vcl impediens

falfata

3

&

ita

&

,

pcifuam natu-

caufa

eft

quare filmus iuuac

durarc car-

diuciiis

ralem difpoficioncm. Et motus impcdit humidilatcm moucri ad extciiora. Tanta diuerfitas ,

ncs falfacas priiis.quia vchemcnccr exficcat.Item, videmus aquam confetuari a putrefacflione , fi fit

quod quan-

congclaca,& pofita in fimo profundo,ficut eciam videmusglacies in melle , pruina, vcl rcrufapo-

&

varia caufa

doquc

faltem in fluentibus

fit

,

intetiota fiunt extetioia,& e contiaiio.

Quintum impedimentum eft mulcitudo:vndc mulca in continuo non in dill:in(^o plus refiftic, quam in pauco, csetcris paiibus. Magnitudo rei praeferuat cara a putrefa(5tionc;igicur coium matc

non

putrcfcit,nifi diuidcrctur in partes

miliccr eft de

&

,

fita

in mellc, vel aceto, caufat durare vltra

pus naturalc

fuac durationis.videlicet

&

fi-

aliis.

mcnta putrefa(5bionis,& per fc impedicntia ipfam;

putrefcunt. Itcm,ficus,

quinquc. Igiturbene folebant expofitores darc (ufficientiam iftorum impedimcntorura , efle omne impediens contrarium ; fic cft

Ec

fic funtiftae

frigidicas

(lendo

,

&

;

hoc dicuht impedimcntum

quia aut

cft excia in

concincnte putrcfa-

6libile,vcl intra ipfum;fi cxtra,tunc eft

quia temporc frigido minus frigiditas,fic eft

5

fit

fi

piimum,

frigus coagulans concrahic poros intra fe,vt

non

& raaxime fuperiorcs,lon-

eflet,& difiicillinium.

Sed ex

pracdi(flis

generalcs caufae

habcntut, vcl habcri poffunc iftatum , fulficit

omnium

;

quia

,

T)e

cft calidi-

quadam

& fecundum diuerficatem

definitione

,

conilla

com-

cahditate propcer cius acuciem ex natutali

^ defiriftione

putrefaSitowJ. quaitum, qux NVnc dicitur ad puttcfa^aionis vcl dcfcriptio

danda

eft

in maioii coipoie

fiftences funt putrefa(flio

maior viriftoium,fic eft tettium impc-

primo modo dimcntum, videlicct fecuens

tus. Si

caliditas ici a natu-

complcxione,ficut in pipcic.Si veio fccundo

modo,tunc cft quaitum impcdimcnium fecundum quod mocum & flucns minims puticfcunt, ,

motu excitato

tcrtio

modo

fcd quia

,

tunc

calor natiuralis intrat

;

fed

fi

quintum impedimcntura, putrefcit , & non

cft

multum pauco minus

mediumicpciibilcexpertx rd. Scd nota quod cria func adhuc alia pra:ter ifta, ij. ytdfamum, quae impediunc putrefa(ilionem , vt baifamum, myrrh» 6* myrrha , aloii i fed ifta non pcr fe impcdiunt, aU* imft- nec immediatc tefiftendo caliditaci, vcl putrcfaeft aliud

&

,

^Vitii Ifta

,

fed mediance

enim vehcmcnicr

quadam

alia

exficcant,fic

quod perex-

&

quibus applicantuf , claudunt poroi eorum omncs.fic qu6dhumidicas,qu;etft mcra.non po,ide6 remanec,

Solis

& non pucrefic, & ideu

j 9,

&

&

:

nec enim

calefa(flio

nec caliditas , nec fiigefa
,

ditas,

(ftiojnec etiam geneiatio fubftantialis,ncc corru-

ptio cft pucicfa
cunda partc

,

fed ficutdi(flum eft in fe-

quacftionis

,

pluriraa rcquiruntur

ad

quarum bene omnes fimul

puticfa(flioncm.putaplurcs raucationcs, nulla fola eflct putrefa(5tio,fed aggrcgata:

cum

ordine ptius di
,

& mod6 di-

communicct dici dida , qu6d non fit

cicut pucfcfadio, ficut ibi folec

de augmentacionc pcotpiie vnus lolus raotus,vcl raucacio , fed plurcs,& adhuc raagis diucrs^ dicitur putiefa(9:io qu.\m augmentatio.

Ex quibus

operacione.

ficcationem concrahunt excrcmicatcs corporiim,

tcft cxire

plurcs res

definirio,

vndc potius

eiufdcm defcriptio,quam definitio di, c6 forte qu6d non vna res , nec pcr fc conpropric , vna vere ,

cens quid rei

caeteris paribu$,eft

fit ,

plexionc rei,aut cx alio accidcnte extrinfcco excitante ipfam, aut cx quamitate iui fubie(5l:i,quia ,

IV.

forcius

forciiis

tingunt. Alia caufajquia aut forcitudo cft in

quia

&

libti.

Articvlvs

impediens,

fi

& hoc ide6,quia

fub racione

calidicas nacuralis

lali

•

quantum ad fcientiam huius

compriroendo

Sed

exeat.

tas refiftens calidicati exteriori

»

& vuae paflac,vel racemi.

iftarum cxpcrienciarum caulas rcd-

derc propinquiflimas,

gum

'«•

intra cxiftcns

vel rcfiftcns,fit fimile pucrefacienci,fic

impedit

omnium

<

impcdimcntum,fcd quiacoagu-

latafrigida,vc metalla,non cito putrefcunt

calidum

refi-

,

tcm-

medium

ad

hyemis a medio aeftacis,& pedes porcorum co(3:i, compofitum co(Sbum durat pcr annum, & vltra.pofita in aqua falfa,vel acetofa. Etiam pifces quidam,qui s oczmm fttpicia,(\\xc falfa, exficcati,durant tamcn pcr valde longa tempoia,& non

quinque quandoquc dicuntur impcdi-

Ifta

8.

&

vidclicec fal,

j

&

cxcitatui caloi intia in fua natuiali-

quod

tatc,ita

vlti-

&

qwia

,

cftaliud

putrcfadlioncm

qu£ non cft complexionalis. Quattum impcdimcntum cftmotus,& fluxu'V mota enim

nacuramconluccam,fedfaltcm quoad

mum fupernaturaliter.

rcfiftcntiam caliditatis cxtiinfccac, vcl cxcciioiis,

USimtm

& &

,

&

.

,

lapidum fpcciales,& vcrboium,ficutnairatur dc

quod

thoies

g^

duiata,

,

per exficcatiOnem

cft

ccrnunt medici temporc

caufa ciTet quatc raagis vno tcrapoie, qtiam alio, tx quo magis fupeteflct calidum. Etdicunt Au-

•

ficca, irrugata

hoc

fic

forte a cota fpecic illarum

ctiamnon

potcft in fctucnti caliditatc humiditas fc cxctabcte ad cxtciiota, ncc calot fimilitct j quia nulla

« r.

5c

,

rerum,modo quo difSed fi qu* alia fint piaecci influcntias cceleftes in quibufdam locis tcrrsc vbi pucrefadio nulU fic pcr virtutes

peimittit ftigidita-

fupeiatc caliditatem,

corpora apparent

compadta

tiefa(fiionis

patec

non

conclufio pi ima,qu6d pudanda deRniiio quidrei.Pvo-

40.

ifta

eft

Tutrefxai»-

batui, quia nil cft definicio efuid rei putrcfa^flio- ^" nis

;

igitur nulla cft eft dcfinitio ^nid rei.

fequcntia patct,

& antcccdens cx iam

Sccimdaconclufio,pucrefa(flionis

Con-

di(flis.

eft

danda dcfcri

"' rel="nofollow">^

'fl

's"*""jyj defcriftio.

Qii^ll;. Hoc

defcriptfo,vcl ^uid notninis.

patet

quu ex-

,

plicari pcr orationem ^Mid,&c
Tertia conclufio

futr*f»Hit jiii^.

qijod poteft defctiW ficut

,

Ariftoteles ipfam dcfcribit

fic

,

quod

,

ejl

carru-

ftio ctliditatii freprit in^hHmidiiMe proprii k caliditate aliehay velfrigiditate

fcriptio patet

fortc

non

hxc dc-

aliena.Et

ex prxdidis.

Sed nota

eft fufficiens dcfcriptio

&

,

conuerti-

fe habciis cum dcfcripto , quia multocorfumpitur calidita$ propria i caiiditatc aliena in humidit^te fua , fiue putrefadionc, ficut patct dc flamma la^npadis , aduenicntc ma-

bilitcr

ties

gno

igne

caracn

& confumentc aliquando totum

,

fit

quod putrefadio

tiones

quas

,

non

,

putrefadio. Idco oportct tnulta appo-

ni, vidclicct inter

cft plurcs

muta-

corruptio caliditatis pro-

cft

pris in humiditatc,& caliditate alicnaadliueprouenicnsex qualitatibus primis a(fliuis,& pafliuis» nunquam a di(pofitionibus fubicdi , a qualitatibus primis pamuis , vcl piimis aequiualcntibus. £t eft prima ad corruptioncm formac mixti in fimiliter ad generationem aitcrius mixparte, fcquens etiam generationem mixci altcrius ti , ciementi. £t ficut ex diiflis prius omnia fimul comparando,potes accipere quid fit putrcfadio, quot mutationcs , & quaies fimui aggregatac debent dici putrcfadio , quaics non. Poteft etiam addi,qu6d eft corruptio naturaiis.non vio-

&

&

&

&

lenta. eflc

T

Vnde

Ariftotcies opinatur

vioientam,& occifionem

,

combuftionem

& fimilia.

diftinguitur contra voluntatem

inclinatio dicitur naturalis

,

modo dicitur

cionis dicitur vioienta. Alio

rale,vt diftinguitur conrra artificiale

mus plantas heti naturaliter mus , anificiaiirer. Tcrtio

modo

}

modo

fcd arcas

,

vel do-

ficutdicimus

quod motus

,

quae

fit

,

fed furium eft vio,

putrcfadio

eft

modo. Vndc naturalis a principio intrinfcco

paflb confereme vim.

Sed violenta, qua: fic a principio extrinfeco paflb non tranfeuntc vim. £t ad propofitum, putrcfa6lio eftmotus nacuralis, eo quod paflo confect vim , quia naturaiiter rationc materix appetit formam aliquam & per ,

quaiitatcs adiuas

iedum

& paflluas cft difpofitum fub-

tamen ipfis rcfiftac. Certum ctiam cft voluntarium , & artificiaie , & licct impropric,efle naturaie modis oppofitis iftis , & hoc dc quacco cft diccndum. In j^t.

ad putrcfa£lionem

quinto fufliciunt. £t ex iftis omnibus

,

licet

patct' refponfio

ad qux-

ftionem , f^trkm putrefaBio fit pojfihtlit , at di&\ita eftim primaparte quxftionis quod fic.Scd aducrtcndum eft hic in hoc quarto acticulo quxftioms , 8c primo , quod in hoc quarto fumi:ur

hoc nomen putrefaiiio ,, valdc ftrifte , quando dicitur quod nil fit, vci aiiquid potcft effe putrc£idio propric ioqucndo , quod fit pcr fc vnum, fcd in ptimo fumitur iargc , ac ll diccrcmus adtuum cft quod excrcitus fubicdorum ,

&

pcfllbilis

,

,

&

mutationcs fubft^ntialcs , accidcntalcs lecundiim ordinera,putrefa
Ad rationes principalcs. Ad primam corruptio caltditatii;&cc.

& fic putrefadio cftpofllbilis

Qtisulus,& aggrcgatio fubie(^otum,

>

id qft,

& acciden-

,

tjuando

^*

Conceditur antcccdcus; M^rgum.

fi non fit aliquod mixtum cum caliditatc in quod aliud mixtum agat , & fic ipfum difponat, vcl diftrah.it quod ampiius calor non poteft ,

frintipale.

,

pcrmancrc ictSlo,

fubicfto.Modo fic contingit in fubquia fubicdkum indifponitur , quia rarcfit, in

& humidum.in quo confcruari dcbct, .cpnfumiturcalorc exterioti,&

fic definit

caior

quianon

,

habet fubicflum. £t ctiam bcnc potcft concotdari

quod caiidica$,cxtrinfeca/cilicet,&

intrinfc-

cafunt diuetfa fpecici,capiendo intrinfecqra pro potentiali , vel virtuali caliditate cxtrinfecc pro adluali

;

ficut calidicas

re, fpecifice diffcrc

fcquicur

quod

qua

vni finc

dux

Ncc

conccarix xque,qut«

noncomrariatur

Scd ben^ adualis

frigiditati accidcntali.

fubicdlum,

poceft pipcr caleface-

a calidicate ignis aduali.

adlualis vircviali caliditati

ucut

,

altcrat

&

indifponit , ne detineat virtualcm qualiutem formammixti,vcl clemcmi.Itcm.non fcquitur qu6d fint qualitates primo, quia formx

iftxadluarentvirtualcs qualitatcs,

qux

funt pri-

mx in clementis,quiaroagisinfeparabiles,& tam ,

ucut patct de aqua calcfcdremaner iofe-

fai5ba,cuius frigidiras eft deleta,

parabilis frigiditas virtualis

,

imaginandum

ficut

eft dealiis qualitatibus.

Sed ad aliam improbationem de mixtione,

qux

videtur fuifle contra iftam racionem

dicicur

,

nee videtur

(juando a(r

nou

,

,

cum

&c. ^«»4 infrioido tempore

ejfet frigidtor

homine,Scc.dicitut

fcquitur. £t caufa cft

imaginandura

ad propofitum

,

natu-

& fic dici-

vt diftingui-

inotus naturalis ifto tertio tranfpofitio eft

,

iium,& accidcntalium fccundum ordincm queti* dara,& modura priiis dichim cft pofllbilis tantum, ciim iftc fit cumulus,vel cft , vcl fi ens , tatyien plura funti& rcfpondctur quod poflibilc eft aliquid putrcfieri^id eft,fubicdum,addendo talef

vt

,

grauij deorfum eft naturalis

lcntus

,

dicitur naturale

tur contil.vio}entum

,

fed perfccutio voii-

109

vel mutationuin fubftantlso

,

ex aliorum fcnfibilium

Sed dumaliquod proccdit fecundum naturalcm proccfliim ad corruprionem , dicitur putrcfaiflio naturalis. Vnde naturaliter dicitur vno mo-

do , prout

tium,eft pofllbilis

qu<^d

,

V,

Artic. I

I.

,

vt prima,

quod

non folum

cxteriorem medij confumptionis im{ncdia;-am,fed quandoque humorcs mali , fimiliteccalcfadbi,quifunt fpacfi pcrtotum corpus, frigus aeris.vel funtcaufa eius confumptionis, medij continentis per antipeciftafin cum adiutorio frigoris intecioris , itaquod inchoatiue eft ab exteriori calido, illud calidum extcrius quandoquccft caiidurainiuturalc humorum,qui non funt pars compofiti , qui dicuntuc extra humieft caliditatcra

continentis efle caufam

talis

&

&

&

dum cj)dicalt,in quo cft naturalis calor igitur in hycmc homincs poflunt inficmari, & purrcficri, dato quod ai;r cxtcrior fit frigidior & fimilicer membra hominum & cadaueca monuoram in cerris pofita ; & fic fimilitcr cicca mcmbca com:

;

,

f)cdicorum

,

nam

proptec conftri(flionera circa

oca compcdumfic Jxfio vchcmens, quarc nacura miccic de fanguinc multura ad iuuandum pactcs Ixfas

,

&

fic cflct

in locis

& pcc humidiutem aqux frigidx in& maior pcc ancipcriftafim &

cumftans,

,

tcnditut c^loc,

fit

,

ipsa exiftentc maioce confumit lis

calotis

caloc maior, tunc fcigus cic-

illis

quam narura mcmbri ccquicit, &

,

mateciam natuca-

& complcxionis membri & fic ,

fic

ibt

Scd ad aliam confirraationcm antecedcntis, ad probandum dato quod caiur fit cum humido,& coniumpto humido , adhuc roclius dcbet manere.Cum dicicur,fi calor etiaro remanens materia ficca maaerct,* fcd in ficcis aptif-

ftatim putrcfadio.

ilme conferuatut caloc.

Dicitiu

O

qu6d i

aliquis

caloc

44*

Lib. I

IIO

V. Meteororum,

calor in aliquibus Ciccis optim^ potcft conrerujttf,

vnim

kd noii omnino in omni

coiruptio prxccdit gcnerationem alterius.

ficco

ncc

,

in propo/ito

humido

calor natuValis poteft in ficc6 tcferuari

propofito

libi

fumpto

quod

,

rcquirit

vnde flamraa

:

diu,nonpoteft in

ad fuum cft conaliquahtulum

rnaiicns

cihcriBus

folis

,

humido

finc

fciuarijVt per cxpciieiitiam vidcmus.

Ad fccuhdam

4y •4^ '•

,

putrefuSiid non efi,S>cc.

D jcitur

ncgando confequentiam/uraendo large hoc no putrffaQio , fecundum quod dictum eft prius,vt in fecundo articulo viujm eft ,8c in ipfo acccptum fic eft. Ad probationem,quia non alicuiusfpeciei motus , & oppttct eflc motum aliquem non cft poflibilc eflc, iicut vniuerfale cft aliquid. Dicitur quod non cft poflibile efl^e ali,

&

poflunt eflc plures, vel pbra, ficcft inpropofito, vocaii ,

&

poflunt finnil

fic

quod

mutationcs diuerforum genetum

plurcs

dicuntur putre fadio. Aliter poteft dici.negando antecedens , quod non fit alicuius fpeciei mutationis,quia eft genecxficcatio , &c fic de muitis firatio,corruptio,

&

non

mul,licct tamen propri^ loquendo tot fimul

vna fpccies motus. Scdadprobationes antecedcntis. Omnes probationcs antecedcntis vadunt ad hoc , quod non fit vna fola fpecies mutationis.fed tamen probafint

tioncs proccdunt litcr

generatio

quirit

motum

,

ptobando quod non

fic

vidctur

localcm

&

,

fit

partia-

quod putrefadiio requod requirat corru-

ptionem. Et ideo opoi tet dicete ad probationcs. vndc quando ptobatur quod non eft raotus lo-

quod aliquis im-

calis,quia ifta impcdit. Dicitur

iuuat,& non impedit ; vnde motus localis totius putrcfadionis fit , quod partes ab inuicem feparcntur,& non quiefcant fimul continu^,ncciilud agens in ipfam poflit manere,fcd

pedit,&

alius

impedit putrcfadioncm

diuerfa

talis

tum eft

ex litera,vt diftum

rcntibus

motus

fcd

5

,

vt allega-

de aqui< concui^

fuit

humido-

localis huraidi,vci

interiotum ad extcriora proptcr adlioncm calidiiiatis cxtvinfccas , iftc innat ad putrefaftio-

rum

nem,& non impcdit.Scd quod ncccflatium maximum,qui

darc

fit

vna

aiiam probationem

gcnecationis eft

,

qui non iuuat

cflcc

,

alia impetitis diflicultas.

Ad

46.

tunc

iiiiutputrefa<5tioncm,vcl

minimum localem motum

generatio

requirit.

,qu5d ncc

fit

mbtus

Dicitur

quod

,

quiaeft corruptio.

,

quia rcquiiit gcncrationcm vnius

Et quando

dicit\xx:,efi prodHlJtofuhflm'

rirfj&c.cCim dicitur,qu6d talii non /it putrefaSlio, ijuia aliat

omnino generatio

ejfet

putrefaiito

&c.

,

ejfet

,

^//f,conceditur

;

t^iiia

,

quod

•,

corruptto caUditatis-in

do proprioaccedcnie alieno

improbationem

fic

Ad

humi-

&c, cohceditur.

AH

propritPn dicituf infepara-

igitur calidftas proprie fumirdr

non pro propti^ p'opTi'6,& ii pro proprie proprio, tunc iimul co'ririihiitur humiditas,& taliditas^ficut homo &rifibTle,&non remanct vnUm alio corrupto, &"hoc'in dcbita 8c naturali difpofitionc. Ad aliam confirmationemi ^«1« eft fortior caliditai proprij

&c. igitur fi cdn-

,

hegatur ifta^confct^uctitia^quia multa non omnino ad inuicem agunt nori^^ctontraria, difparata aguiTt. Vnde oportct imaginari quantrariatur

•,

&

dam

latitudinem caliditatis naturalis ad humi-

dum

naturalcjVtfl

&

habcntem ahiicitiam, naturalcm inclinationcm ratione*, ficut-fcrrum fi>habct

adma^nctcm, vcl

e contrario

,

ratione cnius

& amicitis agiint id inuiccm, & durant pcrtcmpus. & quando dicitur quod noh humiditatis

,

corrumpitur ab alicna caliditatc, quod fic oporcohcedcre adbioncm caliditatis , humidiConcedirur illud fecundura tatis ad inuiccm.

&

terct

modum iam diAum. Quando dicitut ,^<»r»'/orrnaomniumnen contrariarum,8cc. Negatur, quia non omnia habcnt talcm occultam violcntiam, vel conucnientiam, &inclinationcmnaturalcm\

Et quando 4'citur , tunc aiir naturaliter feipfum Ncgatur confcqucntia , & forte caufa

deftrueret.

quia talem virtutcm naturalcm fibi fupcradditam non habent, quare agant talem naturalem potcntiam.Et bene volo quod fic diccie,eft quafi deuiare fcd non bene apparct aliter efle diccndum,& fufficit in naturalibus tantum fides,qu6d cft,

•,

non

cxperto improbari.

poflit nimis

dicituf

qu6d

eft

Et quando

contra expenentiam,quia calor in

&

humido conferuatur. Conceditur ad tempus , non perpctue. Et quando diciiut, humidum a calidoaugetur. Conccditur quantum ad cxtenfiopoftca minuitur, ncra fuoiedi, ad tcmpus , rcfoluitur calorc rcmancnte. Ad probationcm aliam , fi agit in quantum

&

&

&

agit

tam

tunc

eft

fine cxtrinfeeo

,

quam

proportio potentiae

caliditatis,

&c. con, &c.

Ad improbationem, tunc humaua

&

confequens. Ad Gonccditur confequcntia, improbationem falfitatis , quia fpecies diucrfx, quae diucrfas habent pcriodos

proportioncs

,

,

diuerfas habent

& non fecundum

eafdcm

caloris

ad humiditatcm.

Et quando

A\cix.\xt,fi fic,

rnulta humiditate non

eft

tunccalor modictu in

multum

durabtlis

,

vel

dcmonflrata generatione cadaueris in corporc naturali homiriis, quod omnis generatio taliscum talibusmutaiionibuspra:ccdentibus,&

durabilis propter dcbilitatem ai3:ionis,& tatdita-

qux tamcn gcneta non non omnis

gencratio

dicuntur puttefadio

eft talis,nec

cum

tot

,

&

nec

j

talibus mutationibus- Et ciim dicitur,i;t naturali

materia diflcrt

;

conccditur,&

fic

multum,quamuis

fi

tumvidclicet velnon hacc gencratio

pii-

fit

trcfadtio

;

& lic omnegcinc-

ratum

talc cft putrcfidtitiuni

ex matcria putre-

fadla.

Ad probationem

fubfequcntib»seft,alia"!

non

aliam.quod non

ruptio, quia fimilitcrarguitur £c tunc limiliter loluitur.

Ad

aliam confirmationem

licut

cft

cor-

argmum

cft,

duraiior

&

tcm.

Et quando dicitur contra illud , <]uia ttinc aEHonem a proportione minorii ina-

oporteret Jieri

qualitatii,&cc.

Negatut confcqucntia.

Ad ptobationcm, magna humiditat cum ,

quod

corrHftio

4S.

fine intripfeco,

magno calore in modico humido. Ad hoc dicitut quod fi eztera eflcnt paria, fic eflct'qu6d calor modicus cum huniido multo diutiiis durarcr,quam multus calor cum modico. Et quando dicitur quod modiciu calor cum multa humiditate tton ejfet duratier,&cc. Negatur confequentia , fi applicctur calor humibene proportionctur , ditati.Et fi ptobaflcs confcquentiam ex hoc,qu6d proportio modici caloris ad multam humiditatcra eflct modica,&c. Conccditur , quia ex hoc fcquitur potiiis quod fit duratior,quam fit miniis

Ncgaturconfequcntia. Et quando dicitur , non magit vna , quam alia. Dicitur quod imo , quia tcquiritplures gcncrationcs fecundum ordincm,

47.

maxime

aliam,

ceditur.

& cft corruptio altciius piacccdcntis,vel

fotmae,

Conctditur ex*poncndo

Scc.

hic pro naturali,&

mcn

quod vnunv,fed

,

pauco

calore hahct proportionem minoris insqualttatis,

vtl

49.

Qu^ft. dd hnmidi4m

vtl *(jM*UtMtis cditdi

non

,

Hicicur

;

I. quod

(ed fcmper cft pcoporcio maioris inzquali-

acgucndo , quia caloc dici, non in compatatione ad rcnftenciam humiditacis. £c quando dicituc quod tMnc non eJfetJimiUdtfiMmratis,vc ditSlum eft in

tur paucus in coropacatione ad alium

ifM

Umpadu

modtci

,

& eleo mMlto

quod non cft omnin6 fimile , eo,qu6d caloc flammx non

conccdituc

j

quia diueffuas efl

ia

agic in

quancam-

cunque pacfcm olei,necc quxlibct pars

olci cefi-

ftitfiDi.kdfolum in aliquam pu°tem,fupcc quam

& quac ccfiftic, &c.

dominatuc,

,

eadcm fit res.tamcn terminos gradm , a{liti, vcl aSlio, alitcr pcc \(ioi gradu^ difpofitionu ac^Mirtbitis, vcl actfMifitaper aQut^vilgradui aam; fi alicer imaginecur gradum fummum calididiCpofitiones cequirit;& licic

pcr

aliccc fignatur

iftos

&

&

taris,& alitcrgradum indudionis

gradusfummi

caliditatis,& aliter fpcciem intelligibilcni.

&alicamen cft rcalicer idcm in fpccic fecundum communirct loqucntCs.Tunc dicicur , fi fumicucprogcadii primo modo lunc tec acauni intclligcndi qui

n cotum pioporcionetuc ad totum. modoficnon

fubico pucrcfadum.fcd fucceflliuii licitenimfu-

eft.Et quandodicituc, Calor qMandoqMt fie fMpiratMrab humido,icc.QonccdiiMx,&c tunc amplius

bitO',

non

parrem

adio

fit

Ad gnam

calocis

,

tic^c refiftat

ad tempus

,

vt

Aer habens ma-

,

& ficcitatem

ccfliue fiercc.

,

,

Dicitur quodnullus efttalis ignis

&

quod

dicicur

fua caloris adualis

,

eft

,

&fi

aliquis

naturalis difpofitio

& elementaris cum ficcicatc,

Sed alius eft calor mixcior diflum eft. £t quando dicitur

fine humiditace.

viccualis, vt prius

quod nonfit augmentatio,nec

diminMtio, nec alte-

r4r»fl,conceditur,licct rcquirat

ad

ejfe

fuum

altc-

&c. Quando igituc dicitur qu6d alit]Mafpecies,ikc. Conccditur fecundiim

rationes plurcs,

Hon

tfi

modii piiiisdiftum inprincipiofolutionis huius. Ec quando dicicuc,»fce/? «»» »ii»M/i*.Prima con-

non vidctur quia fitfficcccc quod cffcnt pluies mutariones,& non cfict mutatio cum ex hoc,&c. Secunda non videtut fi ifta non cft fcquencia

,

,

mutario.ponatur zquiualere huic affirmationi.cft mutatio, quia cert^ ifta eft falfa ptopiie loquendo,vt oftcnfum cft. Ad tcrtiam racioncm pt'mcipA\cro,fifit,8ccfMh ali^uo, igittir efi poJftyHu.Concedkxit confequentiaj& confequcns.& quando dickuT,eadem ratiotteftth vno,igitMr,8cc. Conccditur. Ec quando dicicuc

quod

hoc efifalfMm

,

tfuia pojjit

gradujMMmopMtre^eri

;

nendo fupeclaciuum

quod

,

dicituc

ali^ModfHb

quod imo, expo-

nullus eo

fit

maioc,

licecmulti «quales,fcd negatiuc,non affirmatiue. Et quando 6\cix.\xl,qMantumcunqMe fit alitjModpM-

trefaSlMmfub maiori potefi,&cc. Efto qiiod hoc

fit

Yerum,exhoc non fequitur quod nullus fit fummus, ncc poflitcftc fummus gradus putrcfadlionis. £t quando probatut quod ad^io caloris firigiditatis non tcrminatur ad maximum quod poteftjdicitur qu6d im6,cum cenis circumftan-

&

limitatisjfcdfinc limitationc ccrtarum circum-

tiis

non terminatur ad niaximum. Et ad improbarioncm , quando arguituc contra hoc 2uod didum cfti fcil.quod non eft fummus graus,quo non poceft cffe imcnfioc , liccc fic fummusgradus.quo nullus cftincenfioci ciim arguiftantiarum

tur

fic

:

affirmatiMe,

&c. admittacur.

Et quindo dicitur, rel iguur tllMd ejuodputre-

i gradM putrefdtlioftis,tJi fubith fumme putrefaRum. Dicituc quod gradus putcefadionis pofcit

icft fiimi,vcl

pro quaUtatc,8c difpofiuonc aggtc-

quam cf iam proptcr partes aftioqux in fubicdlo indiuifibili fuc-

£c quando dicituc

cirec

cum humiditate , quam fine illa , & maxime cum humiditate virtuali. Itcm, quando dicitur ignisfine omm hnmidttate d^rat femper. ,

fi fumitur gradus fccundo tunc dicitur quod fucccfliuc adhuc tam

,

& putrefcere facit & tunc non cft non fupecaco

qu6d motus

fequitur

in inftinri. Sc:d

modo

,

acc ducatioc

durac diu

non camen cx hoc

,

duratior,fcddurante c3lore,&

eft

,

}

nis fucccfliuae

dMratior,

putccf.idum non

& in inftanti habcac primum tjfe comple& perfc(aum fccundiim tocum vcl dacam

tum

proptec partcs

efi

fummc

illud

&c.

,

quod n6,vbi humiditas ,

quod

fuperat aliquam

caliditatem

caliditatem

,

fi.it

aliam confirmationem

Dicitut

yi.

qua aliquod dicituc effc fumm^ putcefadtumjvcl pcogcadu a(aus,& adionis fuccedente imaginatione non cxiftente. Iftc qualicates , vcl gata

dicituc

cito dcfinat.

V'

III

Et quando dicituc hMmidMm oltifMffidtnttr do~ minatMrfMper caliditatc: Dicicur quod verii eflec,

jo-

Ad,.

Artic. I V.

concrsl

tunc

,

cum

pMlrefcit illud,viagi4,& magit gradut trefcit

intenditurcohtinue

continMi

ille,

tt.

quo pM-

& per confetjutns nun-

,

^uam tratfMmmus &c. Dicitur quod non

intcn-

,

modo fumendo.licec incen-

dicur gradus fccundo

modo fumendo.nccdiccreturintenfccundo modo, ficin<£quali gradu alterationis

datur pirimo di

continue aliqaid

cflicitur calidius,& calidius.

Et

quando dicitur quod nunquam crat fummus.Dicitur quod continuc erat fummus , fumcndo fccundo modo,& non cft fimile ficuc dicicur ibi C\ ,

aliquodmoueturconrinui intcndendomotiifuii, quod continuc intentiori gradu moucatur, fcd illud xqu^ intcnto gradu alterationis. Sedcum

&

continuc qualitas, vel difpofirio acquifita dicituc intenfior.vc dicicur, ficuc valde cardc poflctdici caleficci.Iicct camcn ifta caIcfa(5lionc fiemaximccalidum, ficuc verbi eratia,fic Z>ali« quod calidum pcr cotum vniuetlalitcc cicragra-

aliquod rcc

dumrummum tunc

,

& calefiat a gradu B Calefa(Sbio-

quod infraannum

nis,fic

caliditas cflet

citur

fumma

calcfacicndi

,

,

vel

tali

fumma non

i

gradu

fiat

fummum*

fedcaIefa6bioQondi-

diceretur

quiaintcnfioc cflct

,

fummus quo

atfhif

in dic ali-

iummo.Sic in nropofi* non omnin6 umiliter» quia putrcfadionon cft vna mutatio fola , vcdi» tinm eft fscpe.

quod

eiTct calefa(flum in

to cft imaginandum, lic^t

Ad quartumprincipalc. lii,

&

PMtrefaRioefl pojfibi54. Conceditur confcqucnria, Ad 4. confcquens, capicndo cortMptionem large pro igitMr eft cerrMptio.

dcftrudioncqualitatis

vel altctius difpoiicionis

,

cuiufcunquc plurium,&

forma

dici corrupta pari

fic

putrefac^a poflunt

in qu^Iitatibus

fed noti femper fubftantialiteri

canciis,& anguillis

:

talium purrcfcunt,&

cor

,

&

fic

& fone qu6d aliqux partes aliae

maneni viu«,inquibus

vel proportionabile loco cordis cft,

&

quando

to

^Mod

efi

dicitur

qu6d

generatio

quod diucrfimod^

fplum,

contingitde

,

confetjMcns tfi

& vita.

falfMm ex

dr fic non corrMptio. Dicitot

eft

generatio

corruptio.Vniuscorruprio

cft

,

& diucrfimodi

gcncratio alceiius»

& hoc fatiseftexpofitumpriiis. Ad

(i[iinum,fi poJfibite,Scc. Dicitur

cft naturalis

corrupcio

folutioncm r.itionum.

,

quod non -^ *•

did^um fuit antc improbationcm , non

vt priiis

Ad

cft i principio incrinfcco, fcd cxtiinfcco,

quiaBi

omnibus

Lib. I V.

111

difpoUtionibus confcrt vin»,

paffis, fiuc

oranibus

Meteororum,

Sc iuuatagcns, licet aliqux cius clifpofitioncs refiftant , aliqua: tamen non tcfiltunt , fed iuuant,

&

fic abillis quia intcnduntiir , & peificiuntur, aliquam appetunt naturalitcr , licet forma patia-

tur vim.

comhuflio non

,

e(l

&

conlefic nec putrefa£Ho. Ncgatur improbationcm,/««^ ad eundem terminum, dicitur quod hoc eft valde difficile , quia putrcfadio potelt fieri.ficut didum eft.lcd comDuftio nuUatenus fit pcr extradionem humidi

naturalis qiientia.

,

Ad

& pcrincinetationempartiuminterib-

inttinfcci,

coagulatio

&

,

congclatio

a calido,

Adhuc tamch

dr non vtolenta

,

nifi

,

Dicitiir

,

^««4 velocior in fine

quod hoc noneftfcm-

ratione accidcntalium conditio-

num,vidclicetfifubic
combuftioncm,aliasnon ; fic potcft quidammotus violcntus in fado fic incendi. Et Ariftotcles loquitur ctiam de conditione illa motus naturalis quud fitintenfior in fadlo de motu locali naturali,& non dc quolibet ad non gradum. Et quando dkitur, comhuBio fit a principio intrinfeco pajfo conferente vim dicitur quAd ad hoc \

non

iDclinatiomitcris,fedrcquirun-

fufticit fola

tur form:E

& inclinationes naturales

,

quantiim

,

&

tales non cx parte fubiedi combuftibilis ; funt ficut in combuftione , faltem non omnino eft

fimilitetjficut in putrcfadlione.

Ad Cexizm,fiputrefaRio efi pofitlrilii,cum omnis impedimenta,vel

tranjpofetio poffibilii pofiit habere

iuuamenta

ficforet de putrefaElione , fed hoc fal-

;

&c. Dicitut quod im6,habet impedimenta multa,ficutdid:um fuit priiis. Sed quando probatur, admittatur proccftus totus vfque dum

furn

ejfet

dicitut

j

,

friqiditat non impedit,c\Hia fri^td\tai in-

trinfeca caiifat putrefaBtonem

,

&c. Ad modiut)

tadum iudicandum ex liceta Aiiftotelis.Scd ciim hoc , ^uia videmm fru5lw

dicitur contra

totitu putrefieri

circundantif Dicitiir

,

ibi

,

arboris

tjyando fuerit infrigidatio aeris illa

quod bcne

frigiditat extrinfcca tuuat.

iuuat

quandiu

cft

,

& non

& congclatio foli\m a frigido.

dtionem, quia condcnfac,& non permittit pcncadlionem caloris xquc facilitct ficut in prin-

& fichumiditas non poccft cxtrahi,& cali-

cipio,

dicas propria

non tam

nem

,

fifrigiditat continentis , &cc.

in /frr
quod

, fi

funt multa alia

videlicct calor intrinfecus

,

fola eiTet frigiditas

frigiditatc cxtrinfeca rcpercutitur

iftorum corporum

non

facit

,

i

illa

led quia

diutius durarenc

,

qui

& humiditas

magnas opcrationcs.quas

facerenc in acre raro circumftantc

,

ideo pu-

trefcimt in tcrris,& fimilitcr fupcrucnit pluuia,&

multiim operans,&

a<:r

in tcrrainclufus,&

exha-

lationes caulant putrefacflioncm talcm in tcrra.

Ad

aliud

,

cum

diendo diutiUs

,

potcft cxhalarc, intrare, idco

fupra tcrram

dicicur

&c.

,

cft

,

quia humiditas

& cxire, & alius aer tccens (ub-

non putrefcunt in folario,

&

in alto. hi baflo

in canicra

,

&

putrcfcunt

&

propter oppolltas cciam caufas , maximc proprcr ficcitaccm,quac prasfcruac a putrcfadionc.

Ad aiiud quando dicicur quod ^Hod

fcd camen

coagulacio-

& calorem excxficcationcm

fadtioncm,

&

hoc

facic

conlcquens finalitcrputre-

in tcrra

proptct cxhalationes

,

inclufas in ccira apcrientes poros corporiun,

extrahentes

&

&

humidum

fic vcad cxteriora ; terra cflet nimis ftigida ,

eflet quod ii & mults cxhalationcs calidas in concauitacibus terrae cflent corpora mortuorum diutius ibi duta-

rum

,

&

modo fe habentibus cito confumuncur, tamen fine combuftionc. Similirer dicitur dc congclatione fru6luum,ficiic prius de infrigidacione diccbacur. rent

;

Ad

in aliis locis oppofito

aliud,

^uietu

,

quando

dicicur

congelatio eft caufa

,

putrefaEHonem

fgiiur caufa iuuans

,

,

nec congelatio

corportt

mortuorumfunt coaguiata, &humo-

jg^

cjuin

&c. Dicitur qu6d congelatio aliqua cft caufa quiccis alicuius ab aliqua fpecie motus , fed non eft caufa quietis fimplicitcr;quia quod congelatutalceratur fcmper,&fic condcnracur,ac motu locali , licet non augcatur,nec extcndatur. Etiam poflct ncgari , <juia eft caufa quietis,igicur eft caufa iuuans putrefadionem,& non impediens:quia quandoque res impedit pucrefa(ftionem fic fi marc maneat fimul diuifim quicfcens non potcft putrefieri totum ; igitur impeditur quiete a putrcfadrione. Et quando rnottu tmpedit,

,

,

dicitut vltcrius.probando c\\i6Acongelatto eficau-

fa

quia mottts impedit

quietii,

;

dicitur

tus aliquis impedit congclationem

,

quod mo-

fed alius iu-

vnde fi partiacur aqua calefada per ajfiem frigidum citius congclarctur , quam fi ftaret in ioco vno,& fic quies i|la aqus ftantis non iuuat* fcdimpcdit congelacioncm.licet alia ad hoc conuat.

,

currant. Et ,

quando

qmefcit.

dicitur

,

ckm aliquod efi convcrum fit de illo,

Licct hoc

quod de facfto eft congclatum , tamen in congelando non quiclcit , fed mouetur ; igitut nonfcquitur quod congclatio ( fumendo eam pro aftu fit

caufa quictis

,

faltcra immcdiiite,

mediac^ bcnc. Ad aliud,quando dicicur,H«7/ff« rm»«w(vidclicet fcruoi)tmpedtt, Probatur , qitiafi congelatio licet

putrefacientts tmpedit,

& fic feruor iuuat

.

Dicitur

quod congelatio,qua: prouenit ab cxttinfeco impedit

;

vc igirur feruor cxterioris continentis iu-

uaret ad citius faciendum putrefa(5tioncm,fi

non

combuftio lcd fctuot nacuraliter incxiftens cx complexionc propria mixci putrefadifcu praebilis, ifte iuuat contra pucrcfadtioncm feruat. Ec hoc vifum eft prius. Similiter dicitur feruor , aperic ad fecundum, quod caliditas , eflct

,

,

tuncfarr.ina tn cufio-

Cauia

;

cum humido.in quo

congelandi)

Scdcumdicitur frumenta tuncfata

modicam

frigiditatc inirinfecaagcnte;

poribus.

&

confumi

cito

corpora mortuorum poft

gelatum

&

difFerunt

fatis

quia coagulatio po-

,

trace

condenfauit,& alterauit.quiapoftirtamcondcnaltetationcm citiiis putrefcit , cft rationem, magis difpofita ad alterationcm , idco iuuac , impedit diucrfimode , tamcn in diuerfis tera-

&

coagulaca pro-

coagulatio iuuat concra putrefa-

in intetiotibus.& per

^uam inpri?Jcipio.

57.

licet fuetinc

,

humorcs mixtos fanguine. Et

uir,& humiditates ad inferiora repclluntur,& indufantut fcd aliccr cft dc putrefadis. Et quando incidcntet tangitut ibi quod combH^io ejfet

pcr vcrum

Jld (.

ptcr

pcUente

naturalis

y 6.

non iuntcongelata

rum, imo cxtrcmitatcs combuftorum incincran•,

&c. Dicitut qu^d quandiu non putiefiercnt , fed

,

ellcnt congelata proprie

tcft fieri

Et quando dicitur vlterius

j c.

tamen

res in illis,&

&

poros ri

;

putrefa(ftibilis

verum

eft

,

& facit humidiUTi cxhaia-

de feruorc cxtrinleco

,

non

in-

trinfeco.

Ad teitium , confumit humidum , &c. Dicicuc quod non eft de intcinfeco , nifi fccundum fuam natutalero

periodum ,

alias conferuat,

& prxfer-

uat,nc cxterius agens confumac.

Ad

y 9.

Qusft.

1

Ad (luarcum dc luotu.quod non impediat,quia eft

caula augmcntarionis calorisidicitur

quod

aii-

getcalorcm intrinfccum ,cxtrinfecum non, quia extrinfccus caufac(vt ditStum eft)putrcfadlioncm. Similitcr ad quintum,»»»/» dtfgregnt,

£o,

&c.

rityScc.igitur efi antft,

dicitur

& ape-

quod non

fe-

cum boc nonconforcaiorcm quia vnitus cum humido

quitur,quia fl apcrit,tam6n cat

& iuuat & mifcec Cic quod non tanta Hc con-

,

,

per cocum

fumptio

,

Confequcnria vidctur not.-i-,& ancecedcns probaficutenim eft in actificialtbus digcftionibus,

tur-,

qu6d

elixationc fadla clixaium cft dilpofitum

corruprioncm formx

,

non.

quando

mn impedity efuia iututt

\

£t quando dicitur

putrefimnt

j

gnitudinis

dicitur

dicituc dicitur ,

bUd*

quod multitudo qudd non iuuat in

magno cumulo

quod hoc non cft ratione mailla , quod fub aliis tcdla

fed rationc

,

concauitatibus,

& exhalationious ccpletis aercm & catione iftius poftea putre-

putceficri faciuht

,

lcunt inceriora blada

,

vel

fragmcncorum grana.

Referuacio acris non Hercc in concauicacibus , fi pauca cftenc blada fimul , tdeopaucanon putre<' icunc ; ffcidco cxpcdic quod 1'zpe moueanrur, 8c

Voluancucgrana,& hoc fciunt coIoni,& hoc faciunc ne puccefcanc. Ec qifando dicituc modira cito exficcantnr, volo ben^ quod aliquod modicum,fed non omi\e>& ideo non quaelibec magnitudo,vel mulcicudo quancumcunque parua fufEcic in qualibec fpecie ad putcefa^onem fufci,

Eiendam,fed aliqua,& aliqua non,fic nec quacliec paucitas , nec quxlibcc mulcitudo quancumlibecparuafufficit ad extingucndum Hcuc cuiuf' fufficienccr dc ifta quaeftionc. libec.

&

iAr idt idf ilv ilr

^

'^

it(

'«fe

^

Qj^i^S TI o

it(

^

'Jtt

lif

IJtrum dtgeBiofit perfidio caujataexprofnoy^naturalt calore qiiddnon.* quia digcftio eft nacuimpecfcdio caufata cx pcoprio

&

frigote in oppodtis paflisjigicur non

rali

& facit bumorcm impcrfcdliorcm

,

de quibus intcndit faccte humorem.

Probatur aute qudd humor fit impcrfcdlior carnibus; quia cx humocc incendit gcncrare cames perficicndo natura-,igiiur

humor

carnibus imper-

fcdlioc cft.

Sed adhuc probatur ancecedens prin-

cipalc,

quod

fcil.

digcflio

fic

ex frigore nacucali,

& pcopcio.quia digeftio iuuacur i fcigoce alieno, & cxcrinfeco;igitur cft k frigore proprio. Confequencia cenct,quia contrariu impedicconcrarium,

& non iuuacjfcd fimilc iuuac fimile & incendiCj ,

igicur oporcet

quod fumacuc ^ firigoce exccinfeco,

quodfiat,&concraafrigoreincrinfcco.Scdantecedens huius confcqucntixpatet,quiainhyemc«

& rcgionibus quam

frigidis lunt

melioces digeftiones,

in calidis locis,& teporibus,vc

Secund6,ad principalc,digeftio alicna

igicuc

;

non cxiftcnce

fic

expcrimuc. a calidicace

,

augmenca|]ile,

quod cft cxcrinfccum cibo, non a calidirace cibi, dato quod ibi fit cibus frigidus fine caliditate, & certa digeftio fru£tuum,vcl maturario,fit acalo-

rcqui cxtrinfccus fit,ficut jpatet de clixatis,& afhoc calidicate faus , qux omnia digcfta func ,

&

aliena,& cxtrinfcca.non propria fui. Tcrri6,digcftio fic a calore artificiali;igituc non a nacurali.

&

&

;

igituc atcificialiter. fit

a calorc innaturali ; igitur,

&c.Confequencia paccc vcpcxdidlx.Anccccdeiis

& camen calor balnei cft innaturale,vc patet; Quint6

qu6d

geftibilia cfTcnc calidioca indigeftis.

tcftconcraciis motibusmoueri,vidclicec calefieri,

calidiot^. falficas confequcntis patet

;

pecfici caloce

,

& impccfici frigore.

fi

nuUum eflet

fcigus ,

iam caloc agetct

iine refl-

ftentiafucceftiud,quod vidctuc contraillud

quod

dicituc^.Phyfic. fuccejfio inmotu caufatura refiad motorem. Ec confirmaturante-

fientiamobilis

cedcns.quia digcftio nis

motuSjVcl adkio

Ctz mutatio-,igitur

motus,vcI a^Oifcd omi impcrfcftio,vel imperfe-

cft

cft

omnis digeftio eft impcrfe^o.

Minor probarur pec definitionem motus,) Phyf.

motm

efi alim ia potentia ,Ccdicc\, cft iCtva impcrfcAus. Sed fortd dictcur hic quod motus digcftionis,

quia

vclvia ad digeftione,noncftpropriedigeftio,nec

cia

ccncc

, fi

& multis

, fi

fic

aliis

fic fir,

sL

fcquecctuc

calore

^intmm.

frudibus

>

qui ante digcftioncm

complccam func calidioces quam poft.ltemjtnuftum eft calidius vino digefto, & idc6 pec fumos fuos cirius inebciac, vccxpcrimuc,vt dicinicin liguccx diftilbmes tb^Sjxii tcra. Iccm , ftill»

&

craffis

funt firigidX;& minus calidx -quando a/fa-

quam in medio dccodionis,vel mcdium vnde & coqui pcr nimis calidas

tuca cft in co&u,

ancc

:•

&

patclcognofcunc afTationes cflc fadas ; lx,in quibus bulliuntur pifces,funt mintis calidx ojm iam pifces funt codi,quam ante complctara

ftillas

deco£kionem,& fub

vafis fuis

:

& bxc non cfTcnc

vera pet cxperientiam , nifi fierent calidioca. lcem , homincs bibcnces vina calidiffima viccuaadualirct faciunc ex iis per digcftionem liccr , roaximc , fi mttlvrinam mini\scalidam , im6

&

&

bibant,v t patct pcr expecicntiam.

tum

gefHonis.

uiora,& mioora.fcu fubciliora,&

Tom./II.

ooiniff di-

Confequcn-

non«tunc frigidiora , fed de efculis,

pecfedio.fcd difpoficio, quae finalicec acquicicur, vel acquiJfica eft per calcm viam , vel mocum di-

Smiofer.

4. §liurtmm,

paccc,quia i calore balnci,vc pacec in Hccca Ariftt

Gonfequccia cenec,quia nil cft pcrfeaio,& impecfcdlio,nec fimul excontraciis agentibus , quia idcra fubic
Sedaticeccdensptobacuc, quiadigcftio noeftinifi mutacio impcrfc Aa ante completum effe deco^onis,& talis imperfedla i proprio frigorcquia

Tmmm.

Confcquencia ccnet ficut prius, ciim cx oppofito diftinguicuc. Antcccdcns pacec afTatione , qux per artificialem de elixatione, calorem conuertitur.- Similirer medici arte meintcndunt calocem,quo fic didicinx iuuant ,

eft pcrfedlio caufaca,&c.

& fogcfieci

3•

pcopcia calidicacc cx '"«'*»(.

oppofico. Anceccdens probacur

QuartOjdigeftio

Rgvitvr

ad

fuit

mx digcftibilis,quam ant^,vcl forte iam cortupit

gcftio

ex oppofito pajiiuo?

quam

magis pcopinquu ad corruptionetu ror-

ftibilc cft

cft

II.

,

& fimiliter mafticatione fada in ore,& di-

ant^i

eius

*

iubftantialis fui

geftionc dcftru
formam

£t ad aliud

fic

igitur cft impcrfcCtio.quia dcftrudio.

;

carnibus

*,

aiiquis iuuat,aliqui$

1.

ad dcftrudioncm formf ftibftantialisipfius

difpofitt

iuuaret, ratione talium didbocum.ideo

rum eft quod ipfe

_ _

Sed cft

"3

concc3,C3lis difpofitio cft imperfedla,quia

partc» iicut fuifTcc , C\ Hmul manvno loco.ideo impedit & tum vequod poftic mocus tam exce(fiaus fieri,

vna

in

nflet calor in

ipfa.

1.

Scxc6,fi ficlequerecur

quod digefta eflenc le-

P

rariora.

Confefequcns

j.

stxtmm.

Lib. I V. Meteororum,

114 &

lis

militer Ariftoteles dicit q\iod ingioflanturdige-

extnnfeca, quia

&

Confequentia tenet

digeftionem.

fta per

minora,&

fiercnt

Ieuior^,vel

,

quia

humidum,&

calor nituralisdebet confumere

fic

minus grauia,& ra-

quim fuit per di-

riora poft ablationem matcriae,

geftioncm.

Oppofitum arguitur per Ariftotelcm fic

fuld.

dehnientem dtgejiionem

,

in

lib. 4.

qu6d eft perfeSHo a

tiam operis

,

ccretuc eflc digeftum

ficuc

:

ferrum igniretur pcc

igncm cit6 ad finem,vt mollii i poflit , non tamen diceretur digeftum , quia non eflet hoc fccun*

dum intrinfecam

qualitatero. fed dicitur alieuiiu

7»ii?t,quia digeftio eft difpofitio complexionalis,

ad quxfitum.

pria in fimplici clemento.

Quantiim ad primum.notandum prim6,qu6d

,

vel remifse

& virtualitcr inexiftentibus intens^, & idco non inucnitur digcftio pro-

,

mixtum innatum

tjuod

efi

& dicitur fecundiim agere,vel pati

& pec

,

cundum opus poft putrefadionem.,& aliud opus

hoc excluduntur qualitates fecunds a quibus principalitei non proucnit adlio^vcl paflio.fed di-

primarum qualitatum.videlicet

citat fecundftm finem intentum

Ariftotclcs in litera intendil digeftionem eflc fe-

luxta

modo

,

caliditatis,&

& humiditatis

,

fri->

tamcn fccun-

& exi-

quod notandum,qu6d vtorquandoquc Ariftotelis in litera fumendo ,

concrcturo pto abftrado,vidclicet calidum , pro fic fecundum ctiam quod litera te-

net,&

&

fimiliter feci in quaeftione praecedcnti.

Sed

vltcrius

notandum , qu6d vnaquaequc res

naturalis dicitur perfeiSka, fufficienter digefta,vel

ben^ in

difpofita

quando pcrfede,& debit^ poteft

,

fuam pcopriam operationcm

naturalitcr,

,

quia

^

vnum

eadem

finem.

imperfcA^ digcfta ad alium fincm

eflet

res

qus

vt di-

,

/>Mf,pcopter ea etiam quae pciiis di(5la funt

& fic

}

hoc nomen digeSiio, Scd vlterius fciendum,qu6d digeftio pro via, muratione ad talem difpofitionemiam defctir ptam,non eft aliud , quam quaedam alteratio dipatet quid per

fpofitiua

nem

ad talcm petfedtionem

mixti iam dii5iam;&

vel difpofitio-

,

eft tjlis digeftio

aite-

,

ratio,qux dicitnr, fimulcft calefa(^io,& exficca-

auc fe-

aliquod vnum,vel non in propofito fit vis,dumrood6 hae routationes fimul aggregatae tali vno noroine poflunt appcllari. Et fimi-

»

i auc etiam fccundum tcmpus aliquod dcterminatum

£t hoc dicituc fimplicicer pcrfeAum,

partc$,& dilpofitioncs digeftionis frigidicatc

& remiflio in

,

fit

hter dicatur digeftio primo

modo

ditfla

,

quz

eft

quando poteft non refpicicndo eius operationes omnes perfcdbe facere,& ad finem debitum opecationis , & naturalem producete. Sed diceretuc

aggrcgatio diuerfarum qualitatum non componentium aliquod vnum , nifi forte aegrcgatiuc,

perfciStus fecundiim exigentiam finis

ladtc.

,

fi

finalitec

albedo,dulccdo

ficut

,

& calor

,

vel Irigiditas in

Ex his patctqu6d digeftio non rcquicicac-

intendcrctludere,&crelcerc. Scd fecundumexi-

quificionem nouaeforroae (ubftantialis,& hoc ex

gentiam tcmporis diceretur pcrfedtus , vt perfe£kus iuuenis , qui fecundum tempus iuuentutis bene fe habet j perfed:us lecundum tempus, qui fccundum tempus opcrum virilium benc fe ha-

quo folum

bct,&

digefiionis efi natura, id eft

fic

de

aliis.

Similiter cxiftiraandum in

aliis ,

nam aliquod

pcrfedum.vt perfede digcfta res.cum fit cupimus habece agreftam , fic qu6d fuccus calis ell benc digeftuSjdd hoc qu6d /u agrefta. Sed nocandum dicituc

viridisjucuc fuccus viridis vitis,quando

qiiod perfede diceretur digcftus

cx eo,non dicitur caUs qiundo

,

eft

vc

fiat

vinuin

muftum

,

fcd

Contra quod tamen obiicitur,quia Ariftotclcs obutKo. habet locum;qu6d/;>^

dicit in litera.shi quaeftio

femper gencratio vnius Cuptioni alterius

non

finc

intcndit

qua prouenit operacio debita rei, vcl fecundum tempus , vel alio modo, vt didura cft ; vel pro via,vel pco mutatione ad talem operationcm babendam,puta fimpliciter petfc6lam,vel fecundum tempus. Si car piatur pro difpofitione tali,& non pro viA,poteft cefcribi, fic,qu6d digeflio efi diffofitio qualitatiMapropria,& intrinfeca alicuiu* mixti,tfHa natum tfi deoite agere,vel

Jimpliciter

,

pati fecundum finem intentum

vel fecunditm

^ualitatiua dijpofitio (poficio in figura rei

,

,

tempm.

quia

licet

vcl fitu

,

Nam

dicitiu

quandoque

vel qualitate

diiU'-

uante ad perfedlioncm operis , vcl paflHonis , tanicn quia 4b illis non pcouenic opccatioprincipa-

forma

,

forma. iubftantialis,

cft

concomitabilis cor-

ide6 fequitur

quod digcftio fic

fubftantiali.

Terti6,quia aliter

mufti vltra digericur,vel depuratur. Scienduro quod digeftio vel poceft capi pro ,

,

quianonmateria,quae eft ingcnerabili<,& incotcuptibilis, &inaugmcntabilis. Secund6, quia pet digeftionero coccutnpitur nutrirocntum , quia

ratione.

vel fimplicicer

cftdifpofitio qualitatiue,vt.vidctur,

vt aliqui inferunt.

poftea in fucceflione ampliori temporis poft e^e

difpofitione, a

%.

&

tio,& etiam humcdatio, licct fecundum diuerfas

cundum cxigentiam nnis, adquem intendit caufa.

poreft dici pcrfctSl^ digcftaad

quaro intcndic £t hoc

& finaliterquantumcunque.

contingit dupliciter,quia auc fimplicitcr

ex

,

dum cft. Et dicitnt fimpliciter,vel fecunditmtem-

loquendi

caliditatet

Dlgefiitfiit

modico tenipore fecundum exigen& finis intenti, adhuc illud non di-

qualitate in

aAualiter

ftentibus (^mul.

dtftriftio.

dilpofitum aliena

cflct

vel compofit^ cx quatuor primis qualitatibus

diim habitudincm ccrtara detcrminatis ,

y.

&

aliquod

fi

Circa quaeftionem,prim6 ponenda funt notabilia , ex quibus fecundo ponentur conclufioncs

giditatis, ficcitatis

«'

&

proprio,& naturali c*lido.

^^ Digtfiio

fecundum finem intentum , ideo talia exduduntur per hoc,quod dicitur (jHaUtatiua, no{i quantitatiua , nec finalis. Sed dicitur propria

contra cxpcricntiaro.quia fequens cft falfum, grofllora adhuc, poma matuia funt maiora , quam in ptincipio ante digeftioncm erant. Et fi-

non

diftingucretur ab alte-

Adhocdicitur communitcrqu6d Aciftoccles

qu6d

finis eft

natura

;

intendit perfe(5bioncm cflentialem lero

,

,

fiue natuca-f

ideo defcribendo digeftioncm dixic

digefiioefiperfe£lfo,id eft,difpoficio litatiue.

Scd

efi inijt , (fut

qu6d

perfcda qua-

cert^ Ariftotclesdicitcxprefse,/»^

in naturafunt, natura

dicimut fijecie,id eft,formam igitur valct iftaexpofitio.

qui ponunt,

autem quam

& fubftantiaro

Ide6

aliter

;

non

dicunt alij,

& bcne,vt puto,qu6d ad digeflio-

ncro multi motus concurrunt , vel mutationes. Prim6,motus localis.quo adtiuaapplicantur paffiuis. Secund6, motus alterationi$,vel plurcs al, quibus digcrens aflumat fibi digeftiintroduccndo in ipfo qualitates fibi conue-

tcrationes bile

,

nientes,

R*J^fio.

& pcr \y:ttatttKa,

& corrumpcndo qiialicatcs praeexiften« ces.

Ad

digefiio-

»«» multa '*'»""''«"»'«

Qujeft. 1 1. Et tertid ex idis (xp& fequitur corrupcio for* gcn;:ratio formz lubft uitialis tux digedibilis, digelti. Ec Cic dubium cil multis. qux iilaium raucationum dicacur digcftio , etiam fccundum dcfcriptioncm pcxdidam rcmancntem. Oicunt aliqui quod fola alccracio cum genetes.

&

IQ,

ratione

,

& corruptione,propii^ dcbct dici dige-

vidccurqudd non bcne dicunc,& pcoprid,quia cercum cft quod firudus ante maturationcmfunt minus digclli,& digcruntur vfque ad maturacioncm i &tunc non dicuncurgcnerarinoux formx (ubilancialcs, & conumpi przce» ftio.

Sed

fort^

dentes, quia ,»
eadcm

tatione concinu^ in

tali

ma-

quodmagis & minus ad ta-^ lcm maturationem appropinquant, concinu^ fierent fubftanciales noux gencracioncs quod eft turatione, fecundiim

,

impofllbile',

nec oportcrctin naturalibus.H pau-

ciorcspoflunt digcftioncs faluari, vt pollmoidum dici

quod

nem

,

vcl deco£lione,pri-

&

ad efum, fotbitionem, Philofophusifecundus Hnis, vt poftefam

finis eft

vt

flt

vcile

aliqua digcftione forma fubflancialis generetur fic

j

imaginandum

turalibus digcftionibus,& fic

nem,quia dicitur

cfl in aliis

na-

omnis alteratio or-

i.de Generat.Ci

noncdvoSibi-

tcanlmutatio in fubftantiis, nec

accidentibus

,

cfl

neracio>ncc digcflio

altcratio

quz efl quxdam

,

vel plures alcecationcs

non

:

focmaiiccr,nec corniptio.&

de

fine

propinquo

nutritioni,

,

,

vc

ge-

aitctatio,

tamcn gencratio dicicur ad literam

fic

vltimatus digeftionis

fpofitio quaiitatum

fit

eft

AriftoccliSjCum dicicur,/w aHtem, cft finis

poiubilisin

vel qualitatibus, quia fruflra eflet:

tamen ex hoc non oportet quod

tet

,

&c.qu6d vcnon opor-

fed

quia ad illum

didum eft,&

fuflicit di-

efle

aptum

& fimilibus operationibus & pafllo,

nibus.

Ex

II,

An

iigtjlit

«rf

tnuniterhic

formam ayxo^

fuMMtt»

.

patet folutio quxftionis

iftis di<5lis

fieri

fic

com-

confuetz,videlicet,z/rr»m di^e-

ad formam fubfiantialernf Dicitur

fiio terminetur

tirminttmr

primatum qua-

quia pcr digcftio-

& muica confimiiia

,

ipfius digcfti.

Scd adhiic vltcriiis

notandum, qu6d digc-

eft

ftionum (fumcndo vt piius digeftio dcfcripta

quxdamfitin viuentibus, bus. In viucncibus aiia

& aliain non

vltimat^

^jjjj exttinfccus

non

\ fi

gencratus

biic,& fimiiia,funt

fit

fic

impedimcntum i rcmotis

;

eft

fcd efi-

grcgationc

fccundam obieiflionem ,per digeilitnem ctrrumfitur nutrtmentum. Concedicut vitimace, fcdnon prim6,quia primum difponicur,& dige-

fic

viucnti-

dim*>fiiMt.

in pianci$,aiia in

in animalibus diuerlz funt dige-

quzdam

ftiones,quia

fit

digcftio fcminis poft-

quara gcncratur foctus ; aliz (unt digeftiones alimenti , dicuntut ab aliquibusquatuoc , ab aliistres folum , qui conucniunt in hisciit)us,vi-

&

&

dciicctin digeftione in ftomacho

dicunt

in corde

efl*e

,

aliain licpate;

Quidam

membris.

tctria in

&

;

ali)

poncntes quartam poncntes quintam,

&

diuifum granum cuftodirc,vei diuidere. Alij cuftodito ipfo dicunt

quod

ipfz

non

funt fpecifici

quibus ioquicdr Ariftotcies hic: fcd differunc bcnc fecundum raagis,& minus pcrfcdum;& pofriint diucriz forrazlubftancialcs in cerminis huiufmodi diucrfarum cranfdiftin(flz digcftioncs.de

ptis,&

fic

de

foliim, alia

in tadice ,attrahitur

fic

in pi.intis

humidum

baie,& nutrimencumiaiia in ligno,vel ftipite,vel cortice;tertia in foliis, fcudluum in maturatio-

&

Primx duz continue fiunc zftatc,& hycme, iicct fortc in hyeme infenfibilitct , fed dux aliz ne.

folijm fiunt inzftate


vidciicet folioruro,& fru-

,

& hoc videtur aliquarum plantarum de-

terminatarum fpccierum,fcd non oranium

,

quia

iaurus

& palma,& fimiles,femper virclcunt hyc-

mc,&

zftate

excelientem

proptcr eorumcaiorem nacuraiem

,

aiiz

,

ptoducunc foiia, vt pyrus,po-

mus,&c. Exhispczmiffis,quancum ad primam partcm, quamuis dubitandum cft de fecunda patie , ia qua ponuntuc conclufiones. Pcima conciufio , quod digeftio fit 4 calido mcr^ intcinfcco, & nacucaii. Pcobatut,quia taiis calor cft

propinquum

agentis

,

&

naturaie tiaftrumen*

& ad intcntioncm eius intcnditur, & ad remifnonem cius

,

vci acccicratur digeftio

,

eft

Ad tertiam quando obiicitur quod aliter no» ,

quzdam fpecies

Dico quod imo

eft

alterationis,& ficiu fpccies a ge-

cemiccitut

;

igitut

Ci

&

&

agcre,

fic

dicimus

& caufas efle. Scd ancccc-

dcns patet pto prima parte , quia natuta, q\j3t eft forma digcrentis,vei agcret finccalore,& fcmper agit cum iiio } igitur cft natutale inftruraeiuum qu», ficut calotignis.

Secunda pars

patet pcr ex-

minus commune i magis communi non aiiter bene diftinguitur. Vnde conccditur bene , digeftio eft aiccratio.ided non difFert ab aitcratione tamcn propric ioqucndo,

perientiam.vndc habcntcs caiorem naturaicm ci-

compo-

rumiigitur ad intencionem intcnditut:& cx qu(ftione patct quod fi caiot inttinfccus nuiius fit,

nere diftinguitur

,

fic

\

non

cflct aitcracio

nentcs

,

fcd alccracioncsnon

vnum,& fott^ nullaenticas

cfletdigeftio,

& multa & iubcntcs caiotcm hcbetem,

to confumuntefibilia,vei comcftibilia

confumunt

cito

vel

modicum

,

;

& ided fimpiicicer aquacft

nulia eflct digeftio

didlum.

indigeftibiiis,& fimiiia fimpliciter

cuc

,

ptzdii^is ctiam bene infcrtur,& concedt-

& fcquitur quod digeftionum diucrficas fcSettitper.

Tim. I/J.

geftione fui aliis

non

,

,

tardi confumunt, licit etiam pa-

fed plures entitates> vtinprima quzftionc fuit

£x

1 1.

ci-

alterationem corrumpi

difiinguiretur ab alteratitne.

^

aliis.

Sed adhuc digeftionum viuentium

ritur,nec oportet propter

aliam generari.

"'-

mutationum, vel digc-ftionum fieii,puti polt digeftionem in ftomacho vna.& poft digcilioncm \n mcmbris alia, itctum vnaprioribus pczcorru>

ab iilo,&c.Confequentia videtuc nota cx hoc , qudd natuca cft ptincipium non finc inftrumcntis,quz motus, quietis ,

quamcunquc modtcam formam fubftantiaiem,&

r.

D.///I««i.

riucntibus cognofcibiltbus

licet in

,

Adhuc

fianc.

tum

propinqui.

fiiies

Ad

i

eft)

animaiibus.omncs tamen habeni opcrationcs finc con-

dinatur finalitec ad generacionera.vcl corruptio-

rus

odor

,

,

mafticato grano,non pofllt ampliiis fcudus fieti, vt Phyfioiogi fingunt fcire forraicas , ad hoc

illius nutribilis

lis

variatur fapot

eft

difpodcio qualitatiua acquiHca alteta-

motum

nibus, videlicct clixationc

vt dicit

£t huius fignum

ponunt vnam primam in orc mafticationcm,quia

localcm adliuorum ,& paflluorum ad feinuicctn ica,&c. fi non Herctforma rubftantialisnoua . eflcnt diccnda digeflio, licet illa digcftto fiac vltimac^ pro gcncracione formx fubflantialis. Vndcncucinardficialibus digeflio-

mus

quiturdiuerficatc proportionum litatum.

Quomodo potcft igicur

o(lendam,& declarabo. tione poft

"5

;

«

fcd pcr agcns aliud

hoc dico di-

commixtum

cflct «quin cfTct digcftibiiis.

P

4

Sccuo

1

4.

CMtlufi*

i

Lib. I V. Meteororum,

ii6

qux ponicur communiqudd fubicftum digeftionis , vel digeftibile,eil humidum commixtum ficco.PtoSecunda conduno

CtnelMfif X.

SMbleSt» di fefiionii.

ab

tec

,

altis, eft,

batur

,

quia calor nacuralis digcrendo confumic confolidat illud,quod ,

&

humidum ruperfluum rcmanec

cum

commixtum

vcl

,

oponct

igitur

•,

& fic-

humidum

cflc

aliis,alitcr

non

poflic fie-

Confcquentia patet ex iam didis. Scd ante(xc vidcmus digefta confoli, quia dari , ic humiditacem confumi per cxpericntiam in animalibus. £t probatur ex alio conclu-

quiafubie^um ,

digcftionis eft illud,in

quo

Sc in

feruatur

quod

cft

frigidum

fed

;

,

& fortioma-

cxtrinfccnm frigus loci iuuat. £tdico per antipcriftafin, quando.circumftans frigus claudit poros corporis habenris calorem dieerentcm , fic pellit calorcm intra , ipfo inrra propulfo , quia vircus vnira fortiiis agit, iu» igitur

;

&

&

,

&

Confequentia

pracdidlis eflc falfum.

quia folum

duo

illa

tenct,

humidum cum ficcitatc , & fic illa humidum & ficcum dcbice pro-

vidclicet

,

portionata rcpurat Ariftotelcs oppofita priuatiua

£x

didis

iftis

,

&c conclufionibus, pacec

quod

digeftio cft pecfedlio caufata efle6liu^,vel adbiue

iproprio,& nacurali calore pofitis pafliuis

,

marc Septcntrionale,& Orientalc ri

Sexta conclufio ftigiditas

,

vel calidiratcin op-

vcl ex oppofitis,videlicet

humi-

Sed notandum quod oportet

vnam habitudincm ,

ficuc in

in digcftionc

intcr

humidica-

prcccdenci qux-

&

didtum eft de putrefadlionc , forte quaquanta videtur dupla j igitur latec lis fic illa , nos homincs,&: quomodo hxc habitudo fit hic, non fit in aere , quia eft calidus , Sc humidus, ftione

&

&

non

viucntibus, alicna caliditas eft ratio dieeftio-

conclufio fens

vel etiam

,

cdit Olus

,

fic , fi

i

iftx conclufiones

de digcftionibus

ncndae func 8c intelligendac

& non inanimatorum & partibus

,

,

fuis inttinfecis

OPortet dc cfufio

,

po-

,

aliis

quod

in

, lic^t non vndc ponitiu; ab aliis hzc connon viuentibus non omnis di-

vel ipfa ititegrantibus i

geftioeft a proprio,& naturali calido. Probatur,

quia airatio,& elixatio fiimt non a calido proprio naturali , fed cxtrinfeco cibo } taroen ben^ te-

&

non

alicna caliditas fempec

fic

pcx-

quantumcunque cft ptsfcns.im-

& fic fimilitcc

dc

aliis diiSbis

quia cect^ fcio bene

qusftioni-

quod nulla

aliena ca-

femper cft , nec fcmpcr impcdit. Probactiam conclufionis huius , praeccdenti;

liditas

&

Patct etiam quod propria frigiditas impedic non viuentibus digcftionem , & ficalicna, & forte plus gradu , quo potcft ciTc quod in viin

ucntibus digcftio cibi cfFediue a calore cibi lorecxtrinfeco cibi

,

puta in ftomacho,non cfk

,

& principaliter, fed i ca-

animali , vel ctim calor cibi benc iuuat ad digeftionem. Probacur, quia cibu» digeritur a calore

viucntibus

,

liccc inci^infeco

,

dicatur de

animalium

,

vel viuentis

,

calore animalis digcrit feipfum

>

& non proprio & fic urailiccc

humore vlterius progrcdicncc poft digeftionem ftomachi ad hepar , quod digcricur

excrinfcco

dc

,

videlicec calorc hcpatis

,

& fimilitcr

aliis.

£x quam

quibus omnibus

diftis poteft apparctc,

vicinc fcquitur digeftio

,

& putrcfadio,

praicedcnti quJciHonc, corruptio caliditatis pro-

pris in humiditate propria a caliditate aliena, fic eft quando cibus digcritur, tunc eft propria cali-

fieret

ditas cibi

\

fed

ifte

ad digecendam digeftionem,quia vtile animali ad tranfcundum in fubftantiam

gcrcntis

animalis.

conciufio eft,

loc extrinfecus iuuat

Patet , quia

quod

qudd in viuentibus ca-

cur exttinfecus calot intiinfecum intendit

y ;

,

cus

,

quia

foluctur

,

*,

poflet

humidum

,

in

ficri

,

tales

&

putrcfaftio finc digcftionc, lic^t

non

icon:.

autem efle immodera-

£t maxime loquor dc naturalibus digeftionibus , noh de artificialibus, ficuc funt clixatio,& aiTatio, quia digeftiones illx non

quo

funt putrefadkiones

vcl extraheretuc

digeftionem peiocem

,

igi-

£t hoc etiam innuit Ariftotcles in livbiquzftio habet locum,dicens balneaiu-

uare digcfiioncm

idco fiunt

cum humido fuo per caliditatcm diqux cibo eft extrinfcca cxtra
igi-

tur iuuat. ceca

,

mutationes.quando videlicet fupcrfluentes rcmanentes , expulfa: putrida: tunt , vcl putrefadx j fcd tamcn bcnc potcft

quandoque dieeflioncm.

eft fimile intendit fimile

naturalis calor re-

cum

vei

calore

minorem

,

& fic

facecet

19. ^Vtfiif

&

quia vix digeftio cibiin animalipotcft fieri com- ptttrefnaii plctc , nifi przccdat putrefadkio. Quod proba- -^ vici rel="nofollow">ii'fi. 9'"'*""'' tur , e6 qudd putrcfa(2io' eft , vt didum eft ia

fufficerct

quiritur naturalis calor , fcilicet cibi

Quana

C»nclitfi»f.

i

naturali Philoiophoin calimaceria.

qudd

i8. Ctntlufit S,

igitur alicna frigiditas impcdit cauum per lationcm contrariorum , quia contrariorum contrati* funt caufx, cfFeftus. £tintelligatucilla nis

naturali animalis

,

& fimilitcr innon vi-

Septima conclufio , in non vtucntibus aliena femper impedit digeftionem , quia in

multum difEcile eft ifta vidcre , & confiderare, Don camen & fuftinendo concra redargutionem primd , & camen force qudd fuflicit mcdicis , & Iccm nocandum

in viucntibus propria

frigiditas

patet.

eft vera.

& calidicacem

qu^d

,

fcmper impcdit,

frigiditas impedit , quia contrariorum contrari* funt cauiae, vt dicitur hic in litera in libro quarto,& docct expcricntta.

tio

,

hycmc mo-

uentibus. Probatur, quia propcia caliditas agit,& iuuat, pcr primam conclufionem ; igitur propria

quzftio,&

cem

in

proptcr fiigus.

aoproportionato ficco ; Sc ex boc patec refponfio quzftionis in forma , quia concedenda eft

imaginari

ficut multis accidit fupec

&

caloris agentis,& nacuralis.

i6.

& non iuuace,

totum coirumpcrc,

imo ihducerc mortem,

hoc

,

&

j.

citiiis

in locis oppofitis

cellens poflet

ncc folum humidum } igitur eft humidum cum ficco. Confequcntia patcc de antccedens pro prima parte parct : fcd pro fe j fecunda parte probatur quia fngidum cft conin illo calidum non confcruacur, fed tracium , corrumpitur ; nec folum bumidum , quiatunc fimplcx aqua eflct digeftibilis , quod patet cx

Cmtlmfi*

ncntibus

quam

,

uatur digcftio. Scd frigus extrinfecum nimis cx-

non

Ctml»fit4,

fiunt meliores

cedens patct

agic calot naturalis

>7-

,

ri.

fib,

Cmhfi* ).

& tcmpocibus

tioies digeftiones

tra in pluribus.

&

putrcfaftionis in c6

mido proprio

,

licct participant

quod calor

de

modo

proprius in hu-

extrahirur ab alicno.fcdita vcloci-

Iicc abftradio

infri.

cer

Quinta conciufio cft , quod etiam frigus extrinfecum quandoque iuuat pec antipeciftafin. Patct hoc , quia in rcgionibus frigidis , &locis.

Icnta

humidi,qudd quafi cft viomucatio,& idco a putrefadlionc impcdicur,

ne

pucrcfwftio perfefta.

fit

fic

lutido

Hxc umen fortd ad oppoficura.

dicuntur opi-

£x

Qu^ft. Ex

XO.

bis patct hos cfTe

ftotclis

,

& fuifTc proccflus Ari-

,

qui pucrcfadlioncm

>

fcu prius

ccflSuam caloris potcft iucccfliui caufare caloremalium. vel operationcinaliam lucccflfiue ,

de

&

ipfa dcccrminauit. Parct etiam cxccllentia,& vci-

&pucrcfaAione,

,

ftanttalu.

melior in

fe

,

fcd

;

licet

non

vtilior calore

;

(imiliter

&

dc frigorc, humiditacc, (iccicacc dicatur,licit non zqualiter. Et hoc Ariftotclcs aducrtcns

(Ic

i»

lib.

omnes operationes

4.

mundo ifto

poflibiles ficri in

& oftcndit generaliccr &

corporali enumcrauic

primarum qualitacum

Ttilitatcs

vniactfalicer

,

,

,

fubtilifumd pcrcra^ando

,

quan-

& Ariftotclesin litcra,quia

lumendo cam pro difpofltione per adum acquifita , vel per adionem, cft di(pontio

digeftio

,

qualitatiua, vei quantitatiua propria,non propria

&infeparabilis,fedfcparabilis

,

& propriadifpo-

ntio digcfta,non digercntis,licdc caufata fit a dii propria agenfponcionc qualitatiua agentis,

&

& digercnti & fic vna difpoficio eftintrinfeca agcnti,& alia intrinfcca digefto, & fccundiim ti,

\

difpofitioncm propriam agcntis poteft in ipfum

agere

,

& fecundum difpoficioncm propriam pa-

ipfum pafliuum pati , vel refiftere ad hanc difpofitionem , vel digeftionem, vel fe2uentes humiditas. £t hsc omnia rcfetuncur ad nem intentum , vel intentos fines fimpliciter, velfccunddm tempus. Et hzc difpoficio , vt lo2uitur Ariftotcles , perfe^ocft tam vtilis,qu6d ne ipfii ia.6tz non poflunt fieri gcnerationes animalium per propagationem , oec fruduum , nec plantarum , nec peruacuabilia eflcnt viuentia, tieotis poteft

\ fic quod fi ceflarenc omn£s per menfem,nec poflient homincs, nec animalia efle , nec vfuere in mundo,

nzc

corrupcibilia fine ipfa

digeftiones

Dcum miraculos^ & fic ficret bona pax,

nifi

pcr

vel

nuUa

Et de rauit

his ,

;

cflet

hominum

generatio

omnibus

in

mundo.

vtilibus Philofophus confide-

przcipu^ dc quibus

ruftici

non curabant,

necadhuc aduertunt.

Ad primam,
Ad

efi

rationcs principalcs.

imperfeiHe

,

&c

.

&

€tio, quia \icit

fit

incomplcta,tamenfuflicitqudd

& fic eft perfedio id & perficientis &

poflit compleri finaliter,

cft,adas, vcl

,

a^o perficiens

,

,

non imperfedus , nifi diucrfimod^ comparando, videlicct quantum dicitut incompleta a^io dicetur imperfedlio , vel improprid. In quantiim vcr6 confideratur vt perficiens , dicctur perfedlio,& hoc non mirura. Et quando dicitur qu6d digeftio fit i frigore ; negacur quod a frigore intrinfeco digeftio fiac, fed

non

a(fbiud

,

£t calor fine

fi

frigidicas refiftit,tunc

(ed vt potentia pafliua concutrit. refiftentia frigoris falcem poflic

re fuccefliuc per fuccefliuam

,

age-

& diuerlam appli-

catioAem, Cc proptct firopliciutcmpotentis non

ifusdam

»J

, vcl vt nutrimcntum in naturalibus aptum ad nutritioncm , quia cftpcrfe-

rificialibus

fitmagis

dius difpofitum ipfum digcftibil/r , ad hoc quod nucriat,quod ctac antedigcrtioncm,& idc6 dici-

Et

lur perfedio.

forma

poftca ad

fi

hoc dicatur quod

fubftanrialis digefti faciliuscorrumpitur,

mclior,

przmiflis eriam poteft intctligi defcriptio

dij^ejtto eft

ad dtfttuilionem form^ fuk.

eft

Dicitur quod digcftiodicicur pcrferacione finis propinqui . ad qucm ordinatur, videlicet vcdigcftum fit cfibile,& fotbibile in ar-

non

Ex

quod

dicitur

dio

tumfufficic natiirali Philofopho vniuerfalitcr lo-

digeftionis prxdi(fba,

cum

Vltcrius

quenti.

*I*

f^t^'

patet ex iam didis.

uentia viuentia pcr clcmenca deftrucrcntur

Sc quzlibet alia fubftaniia eflet

Eriam ncc propter

finc frigiditatc fubitd agit calot naturalis, vt

imperfen$o.eo ^nod

,

licet rcfiftcntia fit

,

vidciicct in niotu locali npplicarionis fn

,

gcncrationis caloris.

quz fiunc primisqualicacibus,ncquaquam.Vnde n nulla cJiditas eflct pcr mcncem , omnia motamen aurum

.

hoc

8c cue animalia,& homines.conler-

,

uari viucncia finc digcdione

MmrfMm. t

motu

;

mus viuerc

rcfiftcnna frigiditatis

aliunde

,

lent

2.1.

fic finc

primarum qualitacum in mundo quia vaomni auro quia fine auro,& argcnco poflii-

litas

"7

poientis finis *gere,& proptergenerarionemfuc-

tanquamcommu-

niorcm przmific ancc digcftiouem

1

eft vis

quia frcqucnter

,

,

vel vt in pluribus

& pcrfcdior gcneratur, faltcm in omnibus animalibus & viucntibus, in quibus corru,

pta forma digeftibilis gcnerarur anima eius

nobilior

:

nam anima

quz non fuit anima fedlionem

vcl

forma

&

ira eft

fubftantialis,

idco finalitcr vadit ad per-

,

& diccrctur perfedlio ex finc rcmo-

,

Sed

ta aliqualirer.

viuum nobilius,

fi

non comcderctur aliquod

&

forma , corrumpeEt idco tali cafu fufficcrct

fortiorcft

tur impcrfedior.

quod

,

vcl pars

,

vel informatur pcft digeftioncm,

,

diiflum cft

,

quod

dicatur perfc(5ba

per digeftioncm difponitur mclius ad menri.

ejfe

,

quia

nutri-

Scdadhuc alitcr probatur illud anteccdens, quia digeftio iuuatura frigore alieno , cxcrinfeco,&c. Negatur confequenria,& ratio eft,quia

*4'

&

nou iuuatur i frigore illo cxtrinfcco,nifi proprcr hoc, quod calor naturalis cum humido , in quo confcruatur frigus fugicns cxtrinfecum

tamcn uatur

vnitur

,

& animis fortitis digeritur cibus,quod cft intrinfccum calore naturali & iu& non alicer igitur non lcquitur quod

interius

,

fic

,

,

>

frigore efliciatur digeftio

,

tanquam agcnte im-

nicdiate,& digcrcntcincrinfcco,vt patct.

Ad

probationcm confequentic

impedit contr4rium,& non tuuat, tcra fint paria

fcd

i

cft

fi

cz-

quaadoquc comiariumiuuat

& quandoquc^ impcdic

contrariiim,

coHtrMrium

,

vcrum ,

&quando-

quc impcdit fimul , & iuuat in comparacionc ad diucrfa tcmpora , nam impedit in cxtremitate adliooum calefacicndi ipfum frigidum , & iuuat eam in profundo,& boc poftquam dcpulit ipfam idco raro tcmporc, & hoc etiam ab extrcmo ,

non

&

eft iniencio agenris frigidi, videlicct

calorera

,

fed intentio

cft dcftriicrc

,

giens dcftiud^ionem vnitui alteri,&

quod (rigus

iuuarc

& aliud fufic

agit,non

ipfum intcndere , vcl intcndit, fed quia intenditcornunperc,& fic cx fuga iuuatur,& hoc cft pcr iplum, lic^t occafio fit a fiigo-

&

velit

concedi poteft quod fiigus calorcm.neciuuat digeftionem ; fed calor fugicns fi:igus,& le vniens ifte iuuat digcftionem , intcndit calorem , re

;

fic fimilitec

non intcndit aliquo modo

&

nou cft

&

frigu;,fcd calor.

Et cx

iftis

dz,quando

intclligantur concluiiones ptzdi-

quod frigus cxtrinfecum & non diiedl^ tuuat,fed

di(flum cft

i\i\xu,*oncluftone ejHini*,

vtdidlumeft.

Adfecundam

,

Direfttoftt

1f k caliditMe eilitnk Dicitutadan- •^»<

nitUkexifteiiu prtpriA cdliditdtf.

P

)

tecedeos

Lib.IV. Meteororum,

ii8 quod

tccedens

digcftibilis

digeftto

a propria calidicate

fic

propria caUdicas'cligeftibilis iu-

uac quandoque, Sc

dum

digeftio

quandoque propria caliditaconfumptionem frigoris,& per

fed

,

vetum

&

,

ftccitatis fit citiiis

quidam ex-

aliquando,ficut

pofitor.vt fupra..

Quidam •

quod du-

expofitor Henricus dicit

ficucin aflacione

8c de

,

&

fruduumj

vei arcificia-

fed digeftio icalorcnatutali

de calore intrinfeco digeftibilium

intrinieco eft

eftediue

;

& exterior,

fit

tali dicit

extrinfeco calore circumfcripto,

Ariftocelem principaliter intende-

&

, talis conuenit cum mixco lccundum quod n^ixcum in gencracione , vel ance generacionem

re

fui.Ec exemplificac diffusc dc

femme humano,

&

confimilibus, quae dimicco.

Sed

fi

hxc

fic

eft,& vcrifimilc.cciam

quod

ter

&

ifte

diccret confequcn-

fitex calorc intrinfcco principalitcr

iuuaretut ab extrinfeco

& tunc nuHa

,

,

&

ncm.vcl ahtccedenS) alitcr rcfponfio rationis fccundx , faltcm de digeftione naturali a cahdo incrinfeco,non valcrct.Sed dc digeftis calido naturali,& cxtrinfeco , non diceret forte , vt diftum cft,fiue in artificialibus., fiuc innaturalibus

j

fed

& fierecfrigi*

8c

Ad

,ftilUde ajfatii , dicicur quod hoc ignis in fine eft , quia frequenter cemiinor,& illx ftillz vcniunc de profundo afla^ Siliu^

tuf X in finem

idco

ad quod profundum non potuic

,

venirc adlio calods,nec tamen intcncaadlio,

priiis

duz

quando cocum dikum

ftillz

veniunc vlcimo func frigidz fcd ifto

non obftance

&

cionem ,

quz

quam

,

ance afla-

idco coqui experri pcr hoc cogno-

fcuntaflaturam nic

,

aflaca eft cali-

aflacura fic

& vircualicer

,

eft

vel rcmilse cahdz,

,

certam,quia ad inccriora ve-

cfle

decodio.

Ad aliud de pacellis

,

in quibus piCccs buliic-

quod czccris paribus , in finc a'dlio caloris penccrauit pifces , & ptqfundum eorum, ide6 tunc non refiedicur calor nec cemanet in

runc

;

dicicur

,

cxtremitatc patellz

codlioncm

fundum

infctiiJS

ficut piius antc

,

de-

coqui poflbnt tangece manu, inuenient miniis vel patellz ,

igitut

;

baflini

,

&

calidum quamante,

& hoc eft fignum quod to-

pifcescodi,quam noncodli,& cx iftispatecfoiu-

,

-Ad tctthm.Digefiio fit a calore artificidli.Coticedicurdc aliquadigeftione, &nondc omni ,

&

vna

ficab arcifiaiali,& fic calis,

alianon

tamen non

&

;

fit

eciam

licet

finc natutali

calorcj&fi quisllriAc loqui cuperct,omnis calor cft calor naturalis,&

non

artifidaIis,ficquddnon

natutalis.

Ad

4.

tum tio

eft

quartam

,

^licjita digefiio

,

&c. Dicitur

illam poccft accelecaci,fed naturalis ca-

lorefiJcic principalicer

,

&ficfimilicet dccalore

non ciim oporcec, in membris, & non illam, qu£

balnei, qui iuuac digeftioncm,

fed iftam,

qux fic

penctfauit,idc6 funt coifli,ide6 cctr

quod cum iftis

pcoblcmatum

Ad aiiam

gcftione

talis

vini

iongam tcanfniutationcm

medio

digeftionis

,

fint in via

& non incipit alia

,

&

vel in

mucacio,

Vnde

& adhuc iion eft

licec

probatuifi qtiod efcula

mollita funt miniis calida,

fi

quam antejvetum

fint eft

tamcn quod fi efteni pcrfcdia.debent cfle miniis calida , vt diftum eft in praeccdenti quxftionc. Sed fort^ calidum exttinfccum , quo efcula puttcfcunt,

& alio modo alterauc

magis calefacicn-

mini^s calidum.

fcquerecur

quod

digcfta eflcnc Ic-

& pqtusfimul

in

ftomacho (umpcus

quam humorper

digcftionem.lum-

cibus

eft.grofliot

finaiiccr fiac

,

coirupcionem fic vel minus calida

pcus in ftoiiiacho

nepar

,

,

fed poftca

ftomacho rccedchs ad humor cft fubcilior , quam^

vel a

illc

pcr digcftionem ceiciani

}

& ficfimi-

imaginandum eft in aiiis digeftioqibus. Ad impcobationem confcqucnciz , quz pro* bac qu6d in omnibus. vniuerlalicec fic dcberec ficri quod finc ful>cihora digefta,quia calor refol-

uic,

& confumit humidum

doque

eft fic

,

,

diciturqu6d quan-

fed quiaquicfcct,

&c. humidum

finaliter ficrent

& e concrario ide6 ingroflac finaiiccr, vc mcliiis & fpccialius p6ft videbicur in

litcr

aliis

do

,

ad faciendum calidum cxhalace

,

&

fic

magis frigida putrefadione totacompleta vfquc ad exficcationcm , fimilicer dicacur de aliis frudibus. Ad aliam confirmacionem dc roufto,quod cft calidtus ancc digcftiencm , quam quando cft vifium fa^um j dicicur quod hoc eft catione cali-

•^'^^-

uiora,& cciam minora.Conccdicur cpnfequcDcia in quibufdam digeftionibus, fcd non inomnibui.

quz non cft digeftio. Ad probationem falfitacis, qnia tfcula &c. dicitur qudd illa putrefcunt} & incipit aliqua mut^tio quz non eft digcftio, ,

&

,

refolutionc caufata digcricucfieret

Ad fexcam,

Conccdicur confcqucncia,

vel putrcfadtio

vino bibito,& aAuaIitcr,& vircualicer iicd finavinum fine corruptione partium

non

calidiora.

,

quz poceft eflc frigidior,

vrina,

&

confequens, czteris paribu$,fi

cortuptio

vino gcnerancur^^ de cefiduoper

ritus calidiores

calidius,&

fi'* 'ff'"*

fit

paratur plures vapores,& fumi ^ vino, vndc fpi-

acrearum,

Ad qmntim,Si JicJetjueretHr quhd omnia dige-

*?•

& etiam fcparatio multoium. vndefc-

ficuc in balneis impediret digeftioncm proptcr

abfcntia ptincipalis digercntia.

Aciftptelis.

&

turah digeftionc

in

calidioces funt

cxperientiam,Homines bibentcs yl-

ftomacho,veI in hepace,quia hepace,vel ftoraacho diftrahicnr calor ad exccriora membra,

fic

quod

ftat,

na calida adualiter, vinualiter faciimt pct dxgeftionem vrinam, ^ humores frigidiores. Dicitur quodhoc contingit fortc ex eo,qu6d in dialiqualis,

quodper

it.

concingit ideo

placet.

alia actificialis

<

,

force melius dicecuc infeciiis

taliter pifces

fic

Xy^

vinum accelcrarcc

iftis

non bcn^ intelligo quando calor intrinfceus cibum digetat,& ideo quilibet cligac fibi, quod meliiis fibi ftomacho

ccrtc indigcftio eft cibi in

jtd i.

Ecde

fpecialiiis.

exiftcntc

caliditate cxtrinfeca ncgaret fieri pofle digeftio-

Jd

&

dior nacuralicer

incencio Ariftotelis,vc probabile

,

&

aducnire, quia

eft

quod cajcfadla

&

euaporanc fubtilia aliqua dcueniencc aere mixca, rcdiuiuo camcn vino , ad naturam propriam dcccrminacam , Ipccificamvini, illudvinumcftcalidiusdigeftum,quam indigeftum , fi aliqua mucatio coirumpens poflic fegregantur

dius.

iicucSol in macuracione

X S. Adj.

,

dam ab interiori. Et calidicas primo modo , &c.

lis

'*

Solis

plex eftdigeftio,quxdama.calore exteriori,quacconcingit.quia vel calot naturalis

,

&

te digelHbilis pcr

licei

abundanciam humiditatis

'i

& innaturalis, fcilicct cxpatte & ratione com-

dicacis excrinfccz,

ex pattc indigcrcntis , mucationis mulcz i camen dicicur

,

tcrminatum

ficco,

,

quxftionibus.

didum

ad quzftioncm quzftioncs communitet fieii confuctas,quid fit digeftio defiiucionc i £t vccum mucatio2& fi routacio , quz, Ec

fic

iftam, quid

fit

eft gcncralitcr

diccndum ad

iftas

vd

3 °'

QuxH. vdfub quo generc

tnutarionis

iuuenc ad digcllionem

,

terminetur (empcr ad

jcftio

cm,vel f.

aliqua

quomodo fe K>Iutiones

non}&

Et vtrdm balnea

t

& quam

quis

}

Er vcriim di-

formam

finis

fubftancia-

litdigeftionis,&

babet ad pucrefa
problemacum

,

videltcet quare in lo-

cis,& teraporibus (rigidis mcliores fiant frequen} Et quid calor innaturalis.vcl fu-

cer digcdiones

} Ec qudd aliquid quandoque exncca-> tionem , & quandoque confumpcioncm , falcctn apparent,& propter quod ftiilx aftatae iam cod^x, vel prope deco^ionem, funt fngidiores,vel mi-

L

1

iig

& fic de fimilibus.

Probatur de terminis fpecie

quia digcftio tcrminatur ad formam fubftantialem , plures quam trcs fuat formz fubftaotiales diftind:z,acquifitac pcr digeftionem ciim digeftio fic quxdam tranfmu4ifterentibus

,

&

&

•,

tatio,& tranfmutatione diuecfilicantur ad diuerficacem terminorum

ad quos tendunt

,

igittu

}

quam trcs digeftiones fpecific^ diNcc funt tanttlm tres in gcnere eadem

erunt plurcs

perfluis cfficiat ia digcftionem

ftindx.

valct ad accelccattonem, ic

rarioncquia formx,qux pcr digcftioncm acquiruncur difFcrentcs gcnere,funt plurcs quira tres.

nus calidz ftillis prope principium decoAionisi tc proptet quid patellz infcrius tepcfcunt , vt coqui manu tangerc poftint in finc dccoifbionis, 6c propcer quid aliqua digcfta ingroftancur ,

ftiii

,

& poma funt maiora digefta & matura ,

ant^dum

alia

& deco(5la eft & minor quam antc,

vei6 lubtilijntur non aflatura gracilior,vel fubtilior

,

funt cruda, &indigcfta,&

fc generalcs ex difHsin quzftione

,

unttim aeens

pofle vi-

dcntur.

Confequcncia paccc , quia fi raaccria vna , quod fadlum

in fpecic.

eflct

vnum ,

^***'*'*'

&

vnura , vt dicicut 7. MetMph. fecundum Coramencacorem. Ancecedens pncec,quia agens in digcftionc eft calidicas , & pafTum eft humidum pcopoctionatum ficco. eft efTct

quam

horum cau-

elici

Tertid, agens in digcftione cft vnum tantumi ergo materia vna tantiim , idco digefho effec viu

Quand, dux

fpecies digeftionis funt in aiiifi-

cialibus, fcilicet hepfefis.&copttfis

dux ad

miniis in naturalibus

,

\

enmt

3

igicur fl^irfm.

& per confequens

erunt quatuor.

Quintd, mutario fru6luum

quxdam digeftio non

eft

«

& nafcendorum

fif/artin.

aliqua iftarumtrium;

:

igitur,&c.

Sext6

QvvESTIO

III.

hepfefis

Vtrum fmt

trcs

cum humiditate dc cum ficcitate & fic eft

vel caliditas agit

,

fic eft optefis

vel agi:

,

,

quia non poteft dici

,

quod

caliditas

per

humidttace,& fine ficcitate.qnia non potcft inueniri caliditas , quin fit vel cum hurai-

^ecics

fe agat fine

digeHionum ?

ditate,vel ficcitate.

Sepcim6,fi eciam diuerfificaremur propter di\

T arguttur prtmd quod non,quia omnis digcftio'

omni

digeftioni cft eiufdc fpe-

cici fpccialiflim^iigitur

ttes fpccics digcftionis.

non tanciim funt

Confcqucntia patcc.quia

tunc efl^ec foliim vna. Sed ancccedcns probatur, quia digeftiones non diflerunt nifl (ecundiim magis minus, qtue non diuerfificant fpcciem. Probatur,nam (i pafta,vel confimile , humidicatem habens , nimium decoquitur concinud humiditas confunutur vfque ad exficcationcm, 0Caflationcm,& pcimd fit bullitio , vel elixario, continuc manet mutatio , fiat p6ft aflatio, ,

&

,

&

&

&

vna fpecics conrinua, & non diflerunt nififccundiim magis minus , quia phus fuit magis humida mucacio,& poftea miniis ficca, & poftea raagis \ ide6 minuscalide.in Bnc magis,&fic non videtur hic diflerentia.nifi fecundiim magis fimilicer eft in omnibus , vt patet minus , confideranri igttur, &c. Confirmatur , quiain eft

&

&

&

& *,

aflatione,

qux eflet

qunfi fpccies diftiiidaab

xarioncfi differret fpecic

,

humido

quuntur }

,

,

quta parces incerio-

alieno parciutn cxcranex dcco-

Confequentiapatet,

igitur ehxaniur.

& antecedcns

eli-

& eflet plurcs ff>ecics

fimul.fic elixatio. Pcobacio res in

humidum extranearum par-

quia

tium fugiens contrarium calidum exficcans congreditur verfus interiora ita dccoquuntur cum calore. Hoc fignum cft,quod ponit Arifto,

quod

&

humidiorain tcrininis elixatis fic probatur per oppoficum, quafi qudd elixatio eflcc aflatio partium inteteles in litera,

,

aflata func

&

riorum.

Secundd ad illud quia vel eflent taiitum tres in gehere, fpecie, vel numcro fed nullo modo; igitur , &c. Maior patet ex fuflicienci diftindtione ; & minoc probatur,nbn in numero,quia func alis fpecies digeftionis in hominc > aliae in afino* ,

Ucunium.

:

Stxtnm.

,

Stptimitin,

fubiedovum , vel agcntium,vel pro-

uerfitacera

pter diuerfitatem termfnorum,ad quos tendunt. Si

primomodo,

triafpecic

ciim fubie^a fint piuta

funt fpecics digcfhonis plures

,

Sccundo modo

tres fpecifice diftindtx.

agens

fic

quim quam ciim

,

folura vnura in fpecicfcilicet calidicaS}

vna fpecics digcftionis diuctfificatx. Termodo,ciim termini finr plures quam tres fpe>

eflet tio

dfice diftindli, quia tcrrainus digeftionis eft lan-

forma

guis,alterius cft

afini,alterius forraa

plan-

t$e,&fic de multis difFcrentibus fpccie.

In oppofitum

eft

In quxftionc

illa,

numerali falia

Logicales diftindlioncs

,

5. fint

Vniuer-

& non oporcct hic talia recitarc,fed poflcc

bic concedi ftionis igitiir

Opf*fitum.

&

debet videri circa libros LogicaIes,&

Porphyrium,vtium t.mtum ,

,

dc terraino exclufiuo addito terraino

rationcs

circa

Philofophus «juarto huint.

qudd

tantiim vna eft fpccies digc-

quia omtiis fpecies digcftionis eft vna \ &c. ab vniuerlali ad fuam exclufiuam de

,

,

tcrminis ti^anfpofitic tantiim vna cft fpecies.

Sed tunc fi tantttm excludat maiorcm numerum,quxftio habet alibi videti, fcd caufa-brcuitatis

rix. falfa

dimittatur hic,quia imperitis eft Huic fcien-

Etiam tamcn

intellcdlu eft

quodam

poceft cMir vera,

fecundum quod verba fonant,

2uando quxritur , ftriim tamum fitit

trts fi,eciei

igefHirtisfi^ eft,vttiira tanriira fint.&c.fic

qudd

mundofit,nec aliqtu ab jftis, quod non fic illa , vel aliquod iftorum. vel alia ilbrum fpecierum. Sed ifte intclIcAus eft falfus ; fed ad nihtl aliud in

iftum inrclledtum intelligatur titultu , f^irim 6c vtriim tenia fpecies

tantiim trts funt fpecits digcftionis

fit

Artftotelct vel iftarura

fii.

,

aliqua trium

enumeratarum ab

nunquam

aliqua

Ad iflara

fit

,

qux

nulia

intentioncm folet quxfho

rooueri

Hk

4*

»'

Meteororum,

Lib. 1 V.

IIO

Hic btnc praEmittenda func

aliqua

&dein

,

ponanrur conclufipncs. Primo norandiim eft, quod omnes Philofophi

y. T)igeftionis

natutales

trts fpeciet.

ciesjfcd in

,

&

mcdici ponunt tres digcftionis fpc-

moclo proccdcndi funt diucrfi ifti. Vnde aliqui probant quod omnis digeftio fit a calicft fedo.tunc vcl caliditas agit fecundiim fe,

&

fanfis

cum

vcl

,

cum

ficcitaic

,

humiditate, &c tunc opie/is

& cft hepfefis.

vcl

,

Modo quidam ar-

ptimo modo,

fi

j

alitcr,

a calido na-

fit

e&pepanfis 5 fi fccundo modo vel calor agit cum humiditate,& cft hepfefis, vcl cum ficcitatc, ,

& eft optefis. tra

Contraiftud poteft argui, ficut arguitur conpraecedcntqm modum probandi. Sccundo,

ficut calor extrinfecus poteft agerc

ditatc

&

,

ficcitate

,

ita inttinfecus

cum humi-

&

•

fic

crunc

quatuor. Vltetius notandum quod fimilis digeftio fit vno animali , & in alio diffcrcntibus in fpccie, & idco omncs fimiles digeftioncs Philofophi po,

in

fucrunt

vnam

fpcciem digcftionis.

eflc

Vltcrms nota, quod quamuis digcftio

dam

tranfmutatio

&

,

fit

qux-

ttanfmutationes diuerfifi-

formarum , ad quas intendititaiTJen in propofito fi loquimur de iftarum diucrfitatc,eflet diccndum quod tot funt caotut fecyndum

jifm»

diucrfitatcm

fpccics digeftionis

,

quot formae fpecifics

diftin-

&x acquirunt per digcftionesifed ifto modo non intendimus ht$;, fed magis ipfa diuerfificare , fecundiim diucrfitatem modi agendi. Tipmfs

Vltcriiisnota,,

mcnti

jM«rf.'

Feruarptum.

quod

in pcticarpiis.

^^\^^^^y^^ intelligete

pepanfis eft digeftioali-

Scd quid pcr pericarpium ?

Dicunt aliqui qu6d/>m-

carpiurn cft locus rcceptionis feminis

dicunt <\mA^m,pepanfis nalis , fcd PhiIo
cft digcftio

humidi

quod

fcribit

quia ficut

,

potcft generare

pepanfis

non

fibi fimile.

Modo

cft digcftio in

fcmi-;

pepanfis eft

pcffc6lio,& poftea pcifcAum vocac illud

.|»

,

conftat

quod quod

loco gen^rationis di-

geftionis fcminis,quoufque illud qi^od digcritur,

poccft generare fibifimilc.Vbidicitur

quodPhi-

lofopbus vocat pcrfcdum , quando cft totalitcr organizatum vfqucad completam maturationem in vtero.

Tamcn adhuc

dubitatur, quia

ita

bcne

fit

pe-

fanfis in plantts,ficut in animali,vclficut in aliis, idcd ^cz pericarpium,non folum debemus ii^tclli-

gcrc

locum

rciccpiionis (eminis in animali ,

cum

di-

fic

;

indigcftio fibi oppofita,

(cft

Stateufis

£ium caltduatis ficcte

,

& aUeru. Et digcftipnibus

naturalibuscorrcipondencibus

nomina impofira

,

non habemijs

iftis

idco quamlibet digeftionem,

cum humido

a caliditace agcntis

fit

mus optefin.Ciae

voca-

in naturaiibus, fiue in artificiali-

dicunt quod a principio

fic diuerfificantes

generationis animalis vfquc ad plcnam xtatem lunt trcs fpccies digcftionis.

humidum

Prim6,qua digcritur

fcminale a calore naturali,&

ifta

digc-

iho wqcuxxt pepanfisyic durat aprincipiogcncrationis animalis,quQufque animal ficperfed^um in

humidum

fua fpecic. Pollea digei.icur

cibalc,

quanidiu cft in augmenco,& inftacu,& ifta digeiho vocatur eptefis;^ animalis durantis vfquead

fincm fittcftia digeftiojvclquadoanimalincipit diminui vfque ad finem pcr tcrtiam digcftioncm quat vocatut hepfefis.Vel diucrfificcmus digeftjonibus inftLumcnti quae

in

fit

,

fic eas

in

quia prima djgcftio,

ftomachO poteft vocari pepanfiSf&u

fic

per pericarpium intcUigimus locum reccptionis nutrimenti.Et fccunda digcftio, qus fit in hcpatc

,

quod

quia ibidcm

dum

,

fitin cordc,vcIin aliis fortiori

optefis

&

,

Et

tcttia digcftio,quas

membris

& agtfnte cum

,

humi-

digeritur cft magis

& vocatur hepfefis.

,

quae

a calido

fit

vocatur dicercmus in

itiaiori ficcitate

proportionabiliter

,

plancis.

tamen

o. licec iftq modo difpecics digcfttonis, ^(/*'»5»o

notandum , quod

V|tcrius

Ainguantiir ab aliquibus aliter

bx

diftinguunt

alij

&

i

oportct penes agcncia diftingui

dicunt

iftas

quod

coquodfinis , vel tcrn^ini , ad quos func minus t}obisnori,&agcntiafunt magis nota nobis,idc6 ab agentibus diftitiguantuf. Ec fic exponitut audoritas Ariftotelis

idem

efi

m qujnto Phyfic. qaodrnottu

in termtnoii^.c^mcvo^

ftinUionem

vcrum

:

y

& ab

vbi motus

cft

fit

tllo

capu di-

terminustf^

quem,&c nptioragcnte,nonoportet.

npn multum yalet , quJa , fiue non , diftindio re* rum,& diuerfita; eft penes,cflcntias carum diucrfas ipfis intrinfecas, & non penes. exttinfeca, ficut fu,nc efticicntia, vel agcntia ; fed bcne cx diScd

brcuitef:

fiuC; rcs fint

uerfitatc

,

illud

nobis notz

agcntium poflumus^ confiderare diuer-

fos eflc efledus ex diucrfis matcciis fadlas

agentia iuuant. Vndc dicunt nis digeftio

fic

i calido natural/,

,

&

fi^

tunc,qu6d om,-

ali^

& intrinfeco

>

vc

cftidcra.quod matmatio. Si autem illud calidum fit aqueum.,tunc efli (ccunda

ncretufj& pcr oppofitum diccrcmus,qu6dom0r;j

no.Sedfi calidum agens fuecit igncun:\,tunc

& proptcv

Noia fecundo quod optefis

Optefisquidf cft digcftio artifi>cialis,& cft

& dcfinitur CicOptefis

efi

oppofita

digefito

,

,

propter

idcm quod

digeiiio

mida, &aUenk. Et molynfis fibi

proprie loqucrjdo,

,

dcfinitur fic defcilunf

clixatio,

a caliditate hu-

quae cft indigcftio :

Molynfis

caliduatis

efi

in-

humida

alien*.

Itcmnota ,qu6d

optefis cftdigcftio vtilis,

&

^'"""^*»*'"

mutationes,

mixtum diecritur i principio fu« gcncratLonis, quoufqucut coinplcta generatioeft pepanfis ; Sc pei piricarpium locum, in quo illud mixtum gc,

Ststeufis.

indigefiio propter defe-

eft

xlicicdefinitio digeftioni$;igtcur vel

iftam iodigcftionem fiunt aborfus in naiccntibus.

Mdynpt.

eji

extendcndo nomen tam ad plantas,quam animalia , diccrcmus quod digcftio illa , qua aliqupd

cft indigeftio aIimeoi;i in pericarpiis

—

Eft ftatcufis quac dcfinicur

quae

Optefis

j

£t eas

a calido, tunc vcl

fit

fic

6.

fic

adiuerfitatc itxtamiadtjHem. Alij probant turali intrinlcco.vcl cxtrinfcco

f!

aflacio,& definicur

calidttate, ficca,& aliena

busi& illam, quaefic acalidicate agcnte cum ficcicarc voc^mus hepfefin,\cl alitct iftae fpecies digcftionis poflunt diucrfificari folum in animali.

quia digeftio

•

a

gucntes contra hoc , quia digeftio cft quzdam tranfmutarioncs non funt , nec tranfmutatio , capiunt diuctfitatem a diuerfitate agentis , (c^

&

•^*'"'

quod

illud

gefiio

eft

illudcalidum

aereum,&habctur prima digeftioois

fpecies,

(ci\\cetpepaf)fis,c^\ix

fpccies^fcilicccir/^y^yii

ti|t

quod

eptefis,c[\xo6iiAem eft

cft

q^od

idem quod f/»Af>iafiatie,ht

fi

riici-

quae-

non fic quarca fpecies a calido tcrqu6d cauiaeft quia tetra non calcfa-

ratuc quare

tco?dicunt cicnifi

,

ab ignc, ideo calidura terreum idcm

cum ignco. Vcrum ciira etiam dicuot

,

quod

eflec

oninis digtf-

tamen compleri a caiido excrinicco , ficut patct de matutatione fruduumifed ifti,qui fpccialitec loquuntur dePeftio^t a calido intrinfeco ,poceft

fanfi,dic\\nt

qu6d non

inucnitur proprie

,

niuio

fcmfnibus.

9.

QusEftllL feminibus

idco

j

Ariftotcles,

«licit

paicarpiis

ftio fjcla in

quod cft digelcminum > &

in v^libus

,

non in fcminibus eft quxdam vircus a<^ualis,quA agcns cum cauds pimcipalibus concurrcntibus nd gcncracionem ilhu? , quod producicur ex (eminc gcncrac Hbi nmile. £t iftud,vt vidctur,voluntas cft Philofophi

fletd

tft pepanfis

,

,

qui> dicit

tjnaNdo femen

quod

lunc com-

aptmn eft facerty

Et hanc digcftipncconfequigraucdo .fecunturefFccluum conlolidatio ,

talty^Halc tpfum

ejt,

&

dum quod

& maioracio,rtcut patct in-

digeritur,

du«5kione dclcminibus , vidcjicet in filiquis,frumcnto,de amygdalis,& dc aliis fcminibus quoi

rum

caufa cft,quia calor nacuraliscum adiutorio

humidum phlegmaidco iilud quod ticum , quod eft fupci Huum , ccmanct elt graue,<Sc confolidatum. Scd fi obiicitut , quia vidimus poma macura catoris excrinfeci cuaporac

&

I

o.

OhilHt,

Re^onjfo.

cflc molliora

quam poma

,

jndigcfta

j

& vlccra

macura molliora , vc apdftcmaca , ficuc dicicur in hoc libro,& cxpericntia doccc. Rcipondccur quod poma non func femina ad modum macricis , & ideo feipina inclufa in pomis paciunciir pepanjim , fed non poma , fcd aliam digcftionrm ; fcddc apoftcmacibus, &: vlceribus dicerctur quod non paciuncur propiic digcftioncm , qiia: cft pcpanjis.led aliam j vc dicunt , quod cum apoftema fuctic moliificatum, confumitur , coniminuitur humidum fuperfluuni ; Sc tunc difpofitio fequcns tendens ad pcrfcdtonem mixci, potcft dici pepanjis, Sc forr^ apoften^a vadic ad putrcfadionem magis proprie , quam ad digcftioncm.qiiia digeftio eft ad generationem formae fubftancialis nouae,macura-

&

non,fcd ad corrnptionem.

lio apoftcmacis 1 1.

Dt htfftfi.

Scd tunc de hepjeji , quae eft fimilis elixatio, fcicndum quod talis fit a calore , agcntc humido in niultum humidum & fic finalitcr ad cfum,& potum, vt dicit Aiiftotclcs & eftcdus ipfiim confcqucns eft deficcatio illius quodpa,

,

,

Cuius caufa cft , quia calidumcum humidolubintrans poros corporis, refoluit, cxtrahit humidum fuperfluum,quod tituc talcro digcftionera.

&

continetur in pactibus inccrioribus illius corpocis quo rcfoluto totura corpus rcm.inet ficcius. ,

eft

tamen quod

mida propter

apparcnt niagis hu-

talia

frigiditatem cxtraneain

,

& imbi-

Ditftffi'

Dicendum tio

,

iam dc

cft

quod

fcicnduin

in artificlalibus

cctur. Ettalis

tpteji.c^ux eftquafiafta»

ideo dicit

:

fit

non inucnitur nifi quod difticilceft bene

proprie

aftarctamen inuenitur

ncm

in naturalibus, vt poil di-

a calido ficco,&talcm digeftio-

&

patitur panis in furno

quens

fccunda

quia coc

,

cft

htpftfs

eft

\

tertia in

Alijdicuncquud prima

eft /«/
ftomacho

6itptpan/is in in corde

quc

corde ,

in

htpjtjis in hepaicopttfis calidifllmum ad modum

ignis.

Tertio rcenttis

reperiuntur iftx digcftiones in nafeminibus,vt diiflum cft,& foc-

,

eft

eftedlus confc; humcdlatio corporis digcfti in parcibus

incerioribus

,

& dcficcacio parcibus cxccrioribus,

nifi digeftio illa fucric

& met.iUis. £t non valet fi obiici^ucquia non funt animata , ncc nuttiuncur; igicur non digcruntur ; quia non fequicur qu6d in gcnerationc iftorum eft primo confolidatioj tc in lapidibus,

igicur c(i ptpanfs,Sc alix digeftiones, vcl

alij

ef-

aliarum digcftionum corrcfpoiuicnc ficco in generationibus,& digeftionibus animalium. fc(flus

Hxc recito recundum didla aliotum naturalium Philofophorum concordantium di^a fiu didis Aciftocelis,& cxpcrienciis. Scd cercum cft quod vna deriuacio , vcl conic(5Vuracio , fundac tocum quod dicicuc , prxcer valdc pauca, hoc debet lufHcere in naturalibus, maxime in bac maceria. Sed adhuc alicer , magis parcicularitcr , vcilitcr promcdicis, vt Hcnricus expofitor quidam hic antiquus , quia primo ponit cxtrcmum dc omnibus iftis digcftionibus talc,nam in gcncrationc a principio vfquc iti fincm corru-

&

&

&

&

pcionisinclufiuc, funt mulrx digcftioncs confi-

dcrandx primo

gcncratione

in

minalc habct in

ic

quo decifum

xionis coiporis, a

maciuam cx

,

quia calidum fc-

virtuccm cceleftem complccft,vircucem for-

formx, a qua dcciditur,quz dccifa per cocum femen , per ipiiicus

vircus cft

virtutc

triplicem virtuccm habcntcsvicalcm, nacuralem,

animalem

& tunc huiufmodi

;

mcdiantibus zat,

&

virtutibus

iftis

Sc maturat

,

&

,

,

calidum lcminis

informat

ad complcmcntum figurx,

gcncrandi accrahit

humidum

digerit

& organi-

,

& quantitacis

humidum menftruum

intiin-

Iecum,& complcc digcftionem in humido feminali, quoufque potcft ex ip(b facere cale animatum in adu , qunle cft ipluiTi a quo eft dccifum

femcn;& fic calordigcrictcrrninando humidum cum ficco mifccndo. Et hxc digcftio eft prima.qux vocatuc ptpan, quia complcta forma rci in ejfe producituc pcr generationcm. hoc intcndit Ariftoteles ciim dicit , completa ejl , cum in fruEiifero femina pojfunt facere alterum tale, quale eji ipfum , fcili-

&

quod fcmcn fccit, & hoc ex feminc per calo rcm dcgcrcntem in ipfo ic fic huiufmodi digeftio ducit rem ad complcmcntum in forma , &

diu concinuaca , quia

fi fic,

i

fpccic

,

& anteccdit ejfe

fed hac digcftione ccr-

;

minata gencratiuum adhuc fluit in humiditatibus fuperfluis , in quibus calor naturalis incipit

Secunda humidum

digcrcre digeftioncm.

perfluum confumcndo plctuc

illa

digeftio

,

,

,

quando humiditas

per calidum digcrens poccft cxhalari

& vocacur hepfefis

lu-

& digcrendo & com,

fupcrflua

& confu-

tunc ficcaduftum caufa humidicacis interioribus,

mi

complcta auccm hac digcftione , humido fupcrfluo confumpco, terminantc ipfum aliccc vigct caloc in ficco, gcneratiuum cxficcatur ,& vigct.calor in ficco cft magis tecminans humidum mixtum cuin ficco fuo i vnde fccundum ipfum fortificatur generatiuum in fiio ejfe formatiuo. Et hxc eft tcc-

cur cxicus humidicjtis interioris.

Scd

alij

addunc quod in corporibus animaiis, hoc fccundum diucrfita,

&

ficut in aniilialibus xtatis, ita

quod

ucmmc opttfs, fluum

cft

cd peparrjis, in iuquindo hunudum luper-

in pueritia

poftea,

confiunptum

,

cft hepfc/is

cilor eft acutus.pungens ad

modum

,

quia tunc

ignis.

Sccundo, rcpeiiuntur in nuuitionibus anim.!ti:vndcprim6 in animalibus fiunt dux prxparattoncs nutrimenti

dcin

1 4-.

Jis

& facic cruftam in fupetficie, pcr quam prohibc-

CCm

15,

ficut in

,

cet

bicam.

II.

i

membris,qux

feminalc

ni

Verum

/i/

121

fit

,

alia in

oie

,

ali.i

in ftom.ichoi

primadigeftio in hepatc, qr.x Scati optr,

Ttm. I/

1.

cl\

pepan

,

calibus pcr

modum

,

quta

fit

clixacionis

in organis nacu-

;

& &

tia

digcftio

,

qux

naturalibus per ifta

dicitur oPttfis,

digcftio cuin calor natucalis,

mum virtutis

,

fumendo cum

&

modum aUationis tetminat ficco

•,

,

in organts

fecundum

humidum

ipfa

fit

& completui vlti-

tadicalc con-

autem coroplcta , curo

Q_

calidum

-.

^

Lib. I V.

112

Meteororum,

calidum incipiat fottitct confumcie

humidum cum calor non pqflic efle otiolus confumendo humidum ncccflc cft iplum dcticcrc,

diuerfis

cadicale

pvopric

& tunc incipit innalcfcerc

modo

,

,

tunc accidit indigcftio i

qujtdicitvlz fituei4/i's

quando

nitut, quia

ftio cft dcbilior

geftio

,

non

caloi

non

poteft oppofitiojnon

Sed de

illo

,

fibi

oppo-

mutiitio vocatur tunc indiSc

;

mutatio dicatur oppofira intcnfiori

ly.

&c

tancus,& dige-

eft

quia non ad fincm venit

,

,

qua; opponitur opteji,

,

fcd propric

:

illa

frigidum in ficco

rcmiflior

fi

hic dici

fic

,

alitci.

qiiod conualcfcentc per Jtdten-

fin frigido in ficco dcbilirato calorc naturali,

& non poflir

humidum

fiiflicicnter

nutrimcntale

mcmbtis, incipit fuperabundare humidum fupcrfluum indigcftum , incipit indigeftio oppodta «/»rf/7,fcilicct molynfit, pcr frigidum conualcfcens in humido. Frigido digcrere

,

(c aliter vnite

&

autcm conualcfccnte

ficut quafi cxtinftiocaloris

ad cxtinclioncm lui in humido ita quod completa ifta indigcftione , neccflc cft calidum deficcre ; & hoc contingit in statc

calidi fortitcr vadit

qua

&

,

fenc<;tus cft quafi lucerna pa-

fic

excindionem

rata ad

a calore naturali

natutalis eft calor

ncns,

,

ratione

quia primo fucrat conti-

,

difgrcgans ducens i & conftarc facilis & fpecie putrcfaftionls & incipit tunc ,

forma

fit

>

,

indigcftio

,

qua: dicitur amofet, oppofita pepdnfi,

tamcD fub rationc,qua innaturale , ducens a fpecic. Et fecundiim hunc ordinem in gencrationc homini^ funt quafi ircs digeiliones

rum prima pepanfis , ratione

Secunda

fui.

& pracccdit

ejfe rei in

quagenc-

,

in prima «tatc rci ,

cft

qu«

humido. Tcr-

dicitur hepfefis.a. calorc vigentc in

fecunda xtate, qus dicitur eptefis , a calore tunc fequuntur tres indigevigcntc in ficco , ftiones, ordine tamcn contrario , quia poft opte^

tia in

&

y»»,fequitur indigeftio

fibi

oppofita, quac cft fia-

ttHps, a calorc dcficicnte in ficco frigido conua-

lcfcente

,

&

hoc

in atatc tcitia

& inde fequi-

;

panfis lompletur

runt perficere

malium , cuius non Si vcro

flu»tutr M»tit.

ad finalem corruptioncm. £t in pati ptoccflii diftinguuntur quatuor «tatcs

,

vidclicet puctitia

,

iuucntus, fencdus,&

&

autrunc

formam

ficca

in

,

qua vigct

Tertia dicitur eflc frigida

& ficca

,

latcris

S[ vero

molynfis, fic

ncm nulla

,

& fic

fimiliter dicit

modo.aut

efle in

omnibus gcminera-

Iibus,& partibus eorum.

Et hxcfuntdidla

morii.vr

fpcciebus digcftionis fimul.

prima fpecic

,

Sed

videlicct pepanfi

propci^, vcl mediate,

dc

,

iftis

tribus

in fpcciali

qux

habcc

dc

ficri

& ptopriemultiplicatur in

l

S.

vero in

alio. Si

humoris

aut non;fi fcparabile,fic

in platts.vt fiani florcs,& fo-

membrum,

fiat

fic eft

hu-

digeftio

vcl pars eius, vt ramus,

vel corrcx in plamis;caro,vel os in animalibus.Si

vero non ta

vnitum.tunc

fit

natum

eft ipfis vnitis

geftionc

mam

vt

,

alij

vniantur,

in

proxima di-

fumcndo

in ipfo for-

animati.autin difpofitionc remota.

Primo modo mcmbrorum vt

cft illa digcftio in

cx cambio

,

tcrtix digeftionis

ne prima

;

,

qux

fit

membris

in

fubftantia

gliuinum fit ,

in finc

fcd fc-

remota antc digcritur digcftiocft digeftio cibi in ftomacho in

cifanarium;aut digcftione fccunda;

&

humore$,& phlcgma cholc-

in hepatc digeruntur hi cifanarij

fic

principalcs

qui funt fanguis,

,

melancholia

,

bium

;

,

aut ex rorc

fpongio ficcalibus

in

,

autdigeftionercrtia vt

vcnarum

in orificiis

fit

fccundum fubftantiam quodeft

in ipfis animari tale,&c.

ra

inanima-

eft indigeftio

& plantis,quia digeftumdigeftione vltima-

Lbus

vt

,

non

ros

fiat

cam-

fiat

membrorum.

digeftio pepanfis ih naturalibus

Si vero

ani-

n.itis

mati,aut igiturdigcri[uraliquid,negrauet natu-

eodem fecundiim numcrum , aut cum in codcm fccundiim

in

igi-

tur vt obfcruec

Sccundo modo

;

talc digctatuf

,

:

fi

merdx ,

;

,

,

aut igitur ino-

laciymx

,

hu-

& nafcenriis & ,

corruptis vniuerfaliter

vt fiat fanics;

,

circa oculos

,

vt fiat lip-

quia fupcrfluum.aut quia fupetfluum

inprima digcftionc

vefica

pro-

primo modo,

Si fccundo modo.fic cft digcftio

moris corrupti in languincis

pitudo

; fi

vt a narura cxpella-

aut igitut quia fupcifluum

bediens.

vel

fi

;

fpe-

mcn-

eft digcftio fangainis

gencrationcm iadis

pter confcruationem foetus

gcftionc

in gcnctali

aut in

(c,

lia,& firuftus. Si infcparabile,

& fimilirer

imaginandum

appofito pe-

,

naturalibus, aut igitur uati ani-

cft fepar.ibilc,

eft digeftio

humoribus

netatis per naturam,animalibus,plamis,

complendo

,

vltimasdigcftioncs

diftinguitur,ncc fumitur xtas.Ec con-

fic

,

digcftio humoris in planta.vt fiat femcn ad gcncrationem planrx vel fpcrma ad gcncrationem animalis. Si in alio, aui igitur eft vnitum alieti fecundum fubftantiam , aut non. Si primo

pencs primam digeftio-

quod iuxta duas

fmnuntur xtatcs

Si in artihcialibus

fc.fic cft

cum omnc

humida, in qua vigct indigeftio a calido deficieme in humido, qua: dicitnr

in litera.

minus propric,

dc cuius indigcftione Arifto-

,

fiat in

tuf

&

vel

,

qui in calorc ignis circum-

,

mari terrio modo, aut in

conualerccntc,quxdiciiury?
exemplum

tangit

ponii excmplura in ornote

tclcs

get indigeftio a calote deficientc in ficco,frigido

Quarta

per cr.lorem di-

in naturalibus, aut inn.ituralibus, vi-

ftruiin mamillis ad

qua vi-

in

pe-

panfi.

cicm.

&

leipfis

in proprio calorc digctitur

liantis

tur hepfefis. digcftio a calore in ficco,quz dicitui eptefis^

17.

fit

cft digcftio lateris

ram

dicitur calida

ex

dclicet in artificialibus.

humida , in fenium , quarum prima cft calida qua vigetdigcftio a calotc in humido, quz diciSccunda

quod

dicitur

fnt£itt feminalt value-

pepanfis mediatc

fit

fic

ducendo rcm

primo

fi

;

,

&

calorc naturali.inquantum mutabili

inanim.iti

cum

,

cum.in

,

fcilicer

humorem

,

l^,

,

nem

dicitur omotesyX

formam

gerentem alterum tale , tjuale ipfum efi fcilicct, quod fcmen protulit , vt de femine patris puc rum. Si vcro inanimati ficut in gencrationc ani-

in

qus

pepnnjtt

fi

aut fpcrmatis in gcnerationc hominu-.

,

cundo modo

indigcftio oppofita pepAnfi,

vnde

;

digcftio fcminis in gcnecntionc

fic cft

tur moljinfis o^^oCiti optefi , a calore deficientc in humido in quarta acate.in qua per indigeftio-

corrumpitur calor , fub qua naturalis fibi conuenicns dicitur,& fic mutabilis.vcl tunccorruptione rei poft vliimam eius statcm firailitct

formam

aut ad

,

,

mediate

aut igitur eft duccns ad

,

& hoc tangitur in litcra

,

fene
fiat

animati

plantx

& fimilitet

,

;

&

in inteftinis

&

fic cft

fic cft ;

& glutini.

geftio iudoris,

fxcum,

digeftio vrinx in rcnibus

aut in tcrtia digcftionc,

toris,cambij,

digcftio

aut quia in fecunda di-

Si

&

fic cft

,

Sc

digeftio

primo modo,fi

eft di-

& eft digeftio hypoftafis,fiuc rcfi-

dentic appaccntis ia vttna. Iftis

|o^

Qusft. oranibus modis

Iftis

lo.

moic

feminali

,

niatuiantut in hu-

aiia

gcncr.irioncm foima: alicuius

.-id

mixci , Si huc ab .-iCiione ciloris fmiplicis ahtct inquantum nacuralis , & proporcion.ilis rci produccndx. £c fic omnibus illis niodi" potcft ticri ;

digcftio

du«r

qua: cft pepan/u

,

("ciliccc

,

Sc digcftiones aii*

,

& optefis

htpfefis

dum co

jl^ Htpfefis

juidf

humido

,

&

tot &c

illis

in flc-

eildera

.)

ad totum

ad totura gcncranad totum vlcerius producenad pccfcdlionem , poftquam confticutum tum digeftio cft per gcnerationem , pepanfin , potcft dici ad aquam,tanquam ad fubiedlum, fupcr quodcaditadlus digcrendi , aut tanquara ad terminum , qui debet induci per digeftionemi modo primo hepfcfis cft adtotum,fcd^f;'4w//j diceretur bene fccundo modo , tanquara ad terminum ad rotum gencrandura ; fed hepfefis dicitur ad totura complcmentum , quia vltimo complet, pcrficit in bene efe fuo. quod dicitar k ealore humido , intcUigicur quod calor di-

dum dum

,

fic

,

quod

&

przdicatio

codem

calore humido.

lis

inhxrct

,

ita

ficutdiccrc-

dicitur

,

vt diftcndendo

pcncs matcriam dicatur ,^4nquia prima ,

humidum pencs indcfini-

vel hepfefis dicitur indefiniti,

,

humote

cumalieno,

humido , quia ciim digeftum

cum aquis. Si in huraiaut igituf pcr fegrcgationem partium mix-

eft elixatio cirnisin olla

do

,

ti ,

quae iunt naturx ctheomagcnix in ipfo;

cundomodo eftdigcftio

iadlis

,

cum

humido proprio

modo

fi:-

in ipfa vir-

fegre-

duimpu-

contingit

piiciccr,quia aut

fit

ro ',aut fuperflui

non bend comraixti.Primorao-

do

eft digcftio auri

(flionem

eorum

fequcftratione puri ab

argenti

,

in proprio

fiunt nimiura fubtilc

,

,

Sc cupri per deco-

humorc , cum

to terrco in fcotiam refidcntcm

iiquefadura

cum

lique-

vc cffuraanti dc fxculen,

fic

enim aurum

laterc tcrrco,& (ale in proprio

huraore depuratuc

,

Sc decoquitur

;

&

urailicer

argentum cum arena, aut fabulo. Secundo mo-

do eft digeftio iigni viridis in humore proprio humido fuperfluo diftillantc , Sc hoc dc optefi in fpcciali.

Sed Acoptefi

quod eft

in fpcciali

non

notandum,qu6d calor poteft Sc abfolutc

,

Sc

dici ficcus firapiici-

,

ficcus

non

,

eft naturalis,

Secundo modo

(cA igncus.

intelligicut calor ficcus

,

non

per pepanfim adhuc gcnitum abundat in humi-

mido,& confcruatur,& habcc ejfe,(ed quia humi-

dum

fim ad

iftius

humidi clixationem

;

& optefis con-

humido fupcrfluo clixato , nil reftat nifi huraidum induratum , & fic hepfefis diciturin deficicnti humido ; non eft enim propriehumidum folum (cd indcterminatum , & mixtura ficco aliqualitet idco dicitur

fequitur hepfefin.-compiczo ,

,

;

& iliud humidura eft caufa matcriain hepfefi, & ca1or cau& eftioiens. modis fpqcialibus optefis, & diffcSed dc

indefedu lis

,

iftis

rcntiis eius dicitur

aut mediacc

i fi

aut

f\\i6A^ifptefis

,

proprie^

fic

ptoprie,

fit

folura habetfcri

naturalibus per calidurir^itncra natans in interioti

,

&' abftcrg^uc}o

'

m

humido

huraidum lupcr-

iu

fluum indigcftunjpcr/'*^^/;/»», & fic tot raodis, quot habet ficri pepanfis propric didla fi in digeftionc mineraiium , pl.intarum , & animolium in ipfis abftcrgcndo humidura iuperfluum, poft•,

quam nat

indut^a

optefis, vci

form.i pcr ptpanfim. Si vcro

cft

metaphora

auc artificialibus gciitut in feipfo

fi

:

,

dicicur in naturalibus,

in naturalibus, aut igiMirdi-

aut in aiio

Scttitptr.

',

fi

Tm.lII.

in alio

,

fic cft

CaUr diettur

aut in comparatione ad alium fico^fimfUcaiorcm. Primo modo di(flum cft , quod nuilus "'"' calor digerens cft calor ficcus ; talis cnira purd

tcr

do,& tunc hepfefis

fequcns digcfti podpepan-

14.

dicit Atiftotclcs

digeftio a calorc ficco alicno

quia igneus fimplicicec in ficco,im6 vigct in hu-

cft

i>

fic

cft

quia inhsret in

^2,,

fi

proportionera.per quara diciturnatUfaIis-,& ideo

fic

digcftione humidi indefiniti

cum. Scd fecunda

auc igituc

a

idcd

,

vt habeatur difterentia materia-

digeftione confumitur

,

propriociixato, aut alienoi

dicitur in deficicnti,

,

& quia calor& humi-

hepfefis ad aiias digeftiones

cft

ficco infcrius refideat.

Si vero in artificialibus

hoc quia calidum djgercus in optefi agic fuo acuminc ad modura caiocis ignci , non camcn cxcedcndo

fubicdlo

quod

&c

trcs diecftiones fij

& pcr accidens

,

,

hMmidiu ,c{ia.\i'

calor efi

,

albcdo dulcis in ia<^c,

ditas funt in

quod

beni comcftibiic cum

gcntur femina codta Primo

qualitet extranea ttir

tencioncmcaloris extcrioris digcrcntc, vt humidiun fubtile in vinuin euaporet , Sc grollum non

tute caioris natancis in

eft

& hepfcfis dicitut nacans in humido

ifta

,

ficut pepanfis eft

&

ge.ens,

&

:

hzc

&

^*

dudla forma fanguinis per pepanfim , oponec fcqucftretur humiditas fupcrflua per hepfefin Si fimiiiter in carnc , Sc in aiiis , fic non

quod

digcftio raufti in vinura a calore proprio ad in-

fpirituale a calore naturali vigcnti

modis poirunt diftingui hepfefis , & optefis , ftd adhuc habcntcs modos proprios ptoptct pepdn/imy de quibus diftum cft. Nunc igitur fpcciaiiter de hepfe/is ( qua dicitur fccunda fpecics digcftionis , de qua in litera dicicur deflnitionc diccndum quod hepfejis efi digefiio nd totum a calore hHmido. Et dicitur ;

,

a calorc na-

,

in

fccundum vnamquamque fpehumidum fupcinuum abftergendo poft indu^ioncm in aIimento,cum eft indigcftioaiimcnti

cicm d^eftionis

dein rcludat humi-

quia in digcftio-

humidum fuperfluum

turali vacanti

1^3

folum rationc tali , vt digcrendo fanguincni per calorcm proprium ne in fpccie fanguinis complcatur quoad bcn^ cftc , fcd in ratione, qua nutrimcnrum omne digericur a calorc corporis natantc in humido. Si vcro dicatur in feipfo , cft

,

nc cuiuflibet raixti prius opottct mifceri huniidum cum ficco in caiore naturali , inquantiim n.icuialis ad gcnerationem formx mixci, dcinreludat

1 1 1.

fuperfluum

eft

complete abfterfum refpcdiu

caloris digcrcntis inpepanfi

humido

,

& hepfefi

;

fic

dige-

non abftcrfo refpeducaloris digercntis in optefi eft abftcrfum humidum, & tunc remoucc calidum nacuralc cum modico rens

fuperfluo

humido, & ficco, & fortiter coramifcct , & facit extenfum , dicituc a caliditate alicna proptcr hoc quod debet degeri pec iftam digcftionem. Et

&

aliqui dicunc

,

quod finguncdigeftionem,qux

bct fieriin actfficialibus

,

aut nifi manifeftiiis

ha-

hxc

funt,& concingunt,quara in naturali digeftione» Sc hoe vecumcft,Iiccc ad vtramque pouic applicaci,& facis pacec cx prxdidlis.in quibus,& quando fpccialicer habcc fieci , & in arcificialibus , fic func aflacioncs carnium ad igncm. Moucc camcn quidam quxftioncm » quarc quxrcncibus vitam diuturnam , vcl aliquid tale, magis conueniunt aflata quara-elixata,dc quibus poft dicctUT. Et tangit Ariftotelcs de eiixatis, quod humidioca func intra,quam cxtra > de quohxc omnia cecitaca ex rum caufis dicetuc p6ft. di<^is alioturo fuac quoad mulca pcobabilia ,

&

&

Q^

a

vctc

15.

Lib. I V.

124

&

verefimpliciter narrabilia, ria

non

plus poteft

fieri

oftendibilis baberi,ide6

bus

fortein hac matc-

nifi ccrciot

credendum

euidentia

eft

ma-

nifcfte. Contlujlt

diccndum

his

poteft cfle conclufio ifta

,

ad quasftionem,

cft

quod tantum

illa

caufa

non

caufa diuer-

eft cotalls

ficacis.

Aii vltim.im, vel ejfent tantiim trespropter di-

Neg.iturminor

uerfiiatem fuhjtantiaritTn.

modisnon capimus

illis

Sed quia ex

I.

quod

cicur

authoti

apparet concrarium

non

vbi nimis

,

,

Meteororum,

proptcr diuciluaccm in

diucrficitcm

quia

,

fcd potius

,

modo agendi.

tres tunt

fpecies digeftionis.id cft.trcs tcrmini fpecifice diftindlijideo xquiualcntcs in fignificando.quibus

Hoc

reputatur omnis digcttio. ftis

rum

quia omnis digeftio

,

di(5lorum

omnis fpecies digcftionis fumatur tAtitum , hic , vc

&

;

excludat maioiem

,

numecum

,

Qjr ^

modo-

igitur

i

cftaltcra trium

patet ex praedi-

altcro trium

fit

s

T

I

o

IV.

%)tmm digcJlio fangumis

& non aliqualita-

Jcentta

a

^ na^

,

caiore riaturali

tcm iolum.

& non

Ctntlujfi t.

quod

Alitcr potcft probari

j

.

quam

tres funt fpecics,

lantum trcs. Confequentia patct ab cxpofitoribus ad cxpolitum; &^ntcccdcns cft dcclaratum cx modisdiuerfis iam rccitatis. Secunda condufio , infinitae funt , vel pofTunt cflc digeftioncs folum numero diftinftx , & (ub plurcs

tres

(^X^ R G V

,

quia fanguis

^^^^

non

igitur icitur

; ;

1

pjraediftis

quia

,

infinitis

fatis

Confcqucntia tcnet , quia didium prxditfta qusftione ; fed alio patet quod

cft in

modis contingit va-

heptefin,\elpepa»fin. Et cx his patct quid

fit

in pcricarpiis.vt dicitlitera,&

fic

Sccund6,digcftio languinis

& putrcfadlio

:

igitur

non

corruptio eius, Sicuudum.

eft

Confc-

eft pepanfis.

Firum fint tantHtn tresjpecies digeJlionis-y^ictadxiTa. quod fic,fecundum intentum datum > & fic conccditut qua:-

ttoncs,digcftio,& putrefadio.

Anteccdens pco-

batur,quia fanguis eftopcimus

humor,& opdmae

ftio,vel pacs afiirmatiua qusftionis.

digcftionis,

Ad

,

Adptimam, OmNcgatutanteccdcns. Adpcoba-

rationcs adoppofitum.

AdMrgum.i. »is digeflio,&cc. tioncm , non dijferunt nifi fecundum magis

frincifale.

»us,8cc.

& mi-

quod fecundum diucrfam propot-

tioncm primatum qualitatum funt diuerfs focmae mixforum , mixca:fic etiam fecundum diuerfam proportionem primarum qualitatum funt diuerfie fpecies digeftorum , &c digeftionis i quia non manct continue vna proportio, idco continue fit variutio. Vndc oportet imaginari vnam latitudinem proportionum qualitatum, cum quibus omnibus ftat digcftio, quae vocatur pepanfis 5 poftca alia , cum quibus omnibus ftat alia,& fic fic alteratio continua,non obftante hoc fecundum diuerfam proporllonemfiunt diuerfx

&

&

{pecies.

quencia cenct,quia illx funt oppofitx tranfmuta-

Ad confirmationemantccedentis,fi

ferunt fpecifice aflatio fimpliciter

;

,

& elixatio

,

ncgatui fecundum idem,

aliter

dif-

fimul

& refpcdu

eiu(dcm,&' in codem tempore,fcd fecundum di-

non

ucrfas partcs

eflct

inconueniens,

& fic pro-

trcfadio,

dum

fi

;

non fumitur

diftindlio fpe-

,

,

formx,vcl digcftiorei acquirendx , fcd porius rei cxiftcntis. Si fccundo ad deftruendii fanguincm,iam non eft digeftio fangui, qu£ non dicitur digeftio. Dcin arguitur de nafcentiis, qu6d digcftio §^artum. eorum non fir pepanfis , quia pucrcfcunt , & ad ejfe putrcfatflum canquam ad fincm tendunt; igitur non funt pepanfin paflac , ncc digeruntut pe-

nis,fed corruptio cius

panfi. Sedconfcquenria patet,vt pisccdcns.An-

teccdens patct, quia fiue fumantur nafcentit pro frU(5tibus,conftat qu6d putrcfcunt finaliter in ar-

boribus

;

vlccribus

fiue ,

ifta

finalitcr,&

fumantur pro apoftematibus , auc cnim vlquc ad fanicm deueniunt

fic

pepanfis,anx

putrcfcunt,&c. igitur

habet

liceia

& nafcentiarum & fangitinis. ,

,

conccditur, fcd proptcr alia

modo agendi,&c.

dubium vtrum omnes ,

caliditates

fpccici.

&

non habcmus no-

ininaimpofita.

Ad ilhm maturatio friiSlHum quod fccunda digeftio reducicur ad ,

Ad aliam ,y/c«f

cat de nalcentiis.cum conftantia fueiit fa(5la,quaiis

& lacryma cum fa(5b fuerit tranlinutatio eft pepanfis

,

Scc.

dicitur

optefin.

calor agit eaufafuccedente,di-

,

limus ,

,

& omois

vt dicic.

£x quo

quia in quaeftionibus

praecedentibus di^fbuni eft de digeftionibus in generali , nunc in Ipcciali diccndum cft dc qui-

bufdam

fpecialibus,de quibus Ariftotcles

& prim6 dc

quzrit

cxcm-

&

conuenientcr de aliis di^flis eius. Vnde quancum ad primum dicendum cft ficut prius diiflum eft dc gcncrationcanimalium in putrcfa(5lis,quia calor in animalibus potcil dici naturalis duobus modis. plificat

Ad 3.\iain\dMa funt jpecies,&cc Conccditur, ficerunt dua in natnraUbw, Dico quod ini6,fimt

Alia

^fiegminihm. Et talis clt: pepanfis, eft digeftio. £c cciam excmplifi-

patet vecicas quaeftionis

naturalibus, fcddeeis

cll

a naturali

pr2di(Stos.

dusin

non

ifta

cft digcftio.

cilis

agcncia bcn^diuerfificantur in

Ttrtium.

primum tunc non pepanfis quia non

; fcd diftindio finium , vcl tcrminorum , ad quos tcndunt, led fecundum diuerfitatem agcntium , vcl modorum agendi , fecundum modos

ciei

cft

mo-

vcl deftruen-

dicitur digcftio

qux

eiufdcm

,

Oppontum dicit litcca. Et autem aliter phleg-

,

& ctiam

fed potius cor-

putrcfcit.

fanguinem acquitcndum

&c. Ncgatur

fint

;

ac-

pu-

fit

Tetti6,digcftio fanguinis cft altcratiu,YcI

maticis quid

Ad tcrtiam, etiam

fibi addatuc,alicer

tus ad

Ad fecundara,ff/7^r«>/,&c.diciturqu6dfpccics. Ad probationcm alia fpecies funt in afino, quia

tunc aliquid

& nonvlcra digcritur

rumpitur,&

ccdit ratio,fialiquidvalet.

,

fi

cenditur ,comburitur,& inflammatur,vt

Ad ftohmoncm,<juia fi pajfiua,vel con-

yJwj/r ; dicituc

I. Arg.fritml,

c^pepanfis.

pepanfis

non omnia loca fanguinis vafa (unt feminum,

2^.

!•

T v R qu6d non

ncc pcricacpia.

Probatur

repcriri.

dicendum ad quxftionem

^i

I

'10» dicericuf m pencarpus — o

f|*T^^ Tw»i)

numero diftindz poflunt riari

A4x,

pefanfs?

qualibet iftarum fpccierum infinits digcftioncs

ex

fc

fit

igitut

j

,

Vno modo humorc lis ipfi

,

ibi

,

rcfpf(ftu alicuiusgcncrandi cx

cuius

cuius

illis

eft.

eft illc

Alio modo,quia

humoc, Vcl

eft

illo

natura-

dicicur illc

hu-

t 0}f»fit.

Quxil mor.

Prhnomodo

in fan^iiinibus

nicm

,

iicendMinc(kq\i6dpepMi/ij

& nafccntiis in gcncrando la-

,

iplorum

liuc putrcfa
humorum i

ftionibus

calot

cnim

galioncm apoftcmatis

,

in animali

cft mutabilis

,

,

fed

rumamur

fi

calia

pto fupcrfluita-

naturalem corrumpcntem difpofitionem.qua ille humor crac naturalis humoci continuum,tunc fimiliter talis adio,

igitur

i

j

1^5

tibus edudtis pcr calorem

ad congrcSc improportionalis mcmbro , vcl mcmbris , i quo, vcl i quibus illz impclluncur. Vndc rationc quacalor in humido talcm humorcm ab ipfo huroorc, pcr hoc quod agit in clciundo in communi,

calorc natur;ili

V.

1

vddifpofitiu

non

edpepartfif, vel ficconfidcrata

non

dicitur pepanfis,(cd potius dicitur

dam

putrefadlio.Hoc pfttct.quia lucuralis corru-

ptio cft ,

cdc quz-

puuefadio hoc eft naturalis corruptio; Confcqucntia,& anteccdcns tencnc ,

Scc.

quia oranc apoftcma,faltcm cxterius apparcns.in

cx prxdidlis.

communi crigiturpct naturam ,6c attcftatur fupcr hoc quod talis calor vtituc ad ducendum humidum ^ mcmbro , vd ad euolandum cum ipfo , ficut agit calor in putrcfa(5lis,quod aon ef-

non digtritur inptricMrpijs. Ncgatur. Ad probacioncm,n«n omnia locafangHtnu, &c. Dico qudd imd func vaCi fcminum.faltcm gcncrandorum in

fct.nificftct innacuralis.

illis

,

Sumcndo igkut f*ngmnts pro humocibus fanguincis cxpulfis pcr naturam

,

& nafccntiis & ,

&

Ad

cacioncs principalcs.

locis,&

ipfis,

vtfimguis in mamilla

locc fupcrfluo congcritur, trcfcac

,

Ad primam

& fanies gcnecetuc

,

, fi

in ca-

,

maxilla ui pcricar-

pium gcneracionis fanici,&: locus fcminb. Vnde nc fanies vcl humor , fiuc fit fanguis purus ifte

rationc,vcl difpofitionc ad gcncrationcm lanicij fimilicer per calorcm dccoquentcm,ifta difpo-

humor,fiue

fitio eft digeftio

,

qux

eft pepanjis

;

& h«c

fit

prima conclufio. Probatur , quia omnis digcftio ad generationera alicuius a calore ruturali fadta, dicitur pefdnfis rcfpcdu iftius humidl Confequcntia,

& antcccdcns patcnt cx pracdidlis qusd/^liqua

Scofioper.

,

Tom.llL

I

N

alius

humor.

Ad a\iaxa,DigefHo fanguinis efi corruptio tim, dicituc

quod digcftio

ptio fanguinis

,

potcft

fanguinis

,

lic^t fic

tamcn hoc

crefadio bouis

,

eft

coccu-

cfic digeftio,

ic pepanfis ad gcnctationcm altecius

,

ficut

pu-

ptfmfit ad geneiationem

apum.

'Vidmur adhuc

F

ftinttfnit.

& dccoquicur,& pu-

humoribus illis , qui cxiftunt apoftcmatibus , pcr naturam, fumaturdigeftio illorum pro gcnc-

&

4-

f*figuu

I

deeffe.

S.

Q,

i

INDEX

^

'

NDE X

I

Rerum notabilium, qu^ in hoc Tradlatu

,J,W»»^-

^;.,

continentur. Trior

mmcrus adpagmam

,

poBerior

remittit.

AE

&

ER

an fn naturaliter calidHS , i ^- 1 .&feqq. humidm? Aer eftnaturaliterhumidus. 16.4

^lir non

ejl

naturaliter calidm.

ibid.

Aer tfutmodo Aer

tjuo

fenfu

dejiccet corforaf

17.

fojfit dici naturaliter calidut

humidfu?

Aer

A

ft ejftt furtu , non ejfet aftui malium. er fumitur dupliciter.

*7-' 1 5 J

18.4 68.5

Airefemper

eft

exhalatio.

lli.if

Azitcs ejuatuor diflinguuntur.

^thetvnde

&

refrigerio a»i-

Aiiris tres regiones

in

,

i7'<>

10.^

dicatur?

A G Agentis cuiujlibct aliqu* partes agunt fecundum profmidum. }J'*8

Agentia varie dtjfundunt virtutem.

1

8.4

A L Aloc, myrrha

,

& balfamum

impediunt putrtfa-

»08.37

ilionem.

A Angulus

N 84.1

incidenti^.

ADimilia. putrefaiia cur fatent hominibtu ? 107.

A P Apparentiatum ^ua Jit caufa materialU ? triplex eft eaufa earum efticitnt.

39.} ibid.

A Q^ Aqua non afcendit ad ora fontium violenttr primo modo.

f7.j Tuqut propter compreffionem ab aliquo gramori. ibid.

tamen afcendere per canales , Bus ad altitudinem aqualem loco,

poteft

nerabatw.

& conduin tjuoge'

ibid.^

Aqua tjuare exeat dt ttrra buUitndo? Aqua quomodo afcendat? Aqua quomodo generetur?

A

S

60. y

ad numeros marginales

Indcx

Rerum,& Verborum.

(^Homado momtMturf

ikid.7

Cometn tjuomodo gtntrtturf Comettfignant dtcem tff^e^Ht.

41.»

£

Cometarum diffirtniid. Comttarum dtutrfitM.

ECnephias

81.9 Ecnephiat quomodo tUfferat a Typhomf efmefit tim effelimf

44-»

efi triplex.

pMrtes corporit mottttfit

partium corporu moti sd propinqui efi ratio pracifa quMre

Coqui vnde

cognofcant

affationex

faHatf

effie

EfTcdlus fetfutntes ttrramotum.

coeleiie

non

de natura horum inferio-

efi

rum.

10.9

coelefie

Corpu»

non

cceleilt

efi

de naturd

9

ignit.

fuo motu calefacit fihdram

.

tf

ignii.

7 f ^&ftqq. .

Elementa/ri^ii4 alterant airtm violtnter ddfri-

Elementa non corrumperefe inuicem Etementa ntnfunt aqualia in

,

17.8 dato quod

nec in virtutt.

Etemema nonfunt

Etementdfimpliciafunt qudtutr.

l^.f ibid. agunt per aliam infiuentiam. Ctrpora diaphana qua dicanttirf 97.4 Corpora mortuorum qttare grauiora corptribut vi-^ uorum. "07,}! 88.6 Corporum diuerfitat. Corufcationis caufa apparentet. Corufcationit effeQut.

yi.S.&feqq. 78.9

C R Crepufcida matminapriutapparent habitantibm 19.10 fubpilit.

D

E

tfifimpliciter DEu» Dem noHpotefi defirutrt feipfum perfeEliu.

r-8 ,

vtl Mt-

»'4

mtBttrt.

7.8

DtHtptttfiimmtdiatirtgtrtiliainftriord.

ibid.^

conttnuc proftrtiondbilid. 3 3.

ihid. ^ua non incitant voluntatem. Corpora caeliiliA caufant frigiditMtm in hit irfftriorihtu.

jat fint propertioftdbttid ctnti'

me.

19.1 t6.t

Elemintorum proportionatitat.

E

) »• > f

R

Ecror in figuray&fitu.

91,$.

Errtr in iudiamdo de colort vndtf

I

&6

91.f

in iudicdndo etidtn de quantitatt rti vifd.ibid.4

Error in

vifione

vnde accidatf

E

91,1

X

&

, ficcd vnSlmfd differt d ntn vnQuofd. }4.3 Exhdlatio dicitur vtntm d motn tim denomindti'

Exhalatio cdida

ui. 6i.f Exhaldtie , vdpor nenfunt dt naturd ttrrd,vtl dqud. IJ4 Exhatatio quid fitf i}. 3.34.1 Exhatatio quomodifortifieeturf 73.4 Exhalatio quemodo fit de naturd ignitf i }. f quomodo nonf ibid.

&

&

Exhdtdtiefemptr tfi in dire.

6%.\

& catida cur dltius quamvapor. Exhalationis calidd & ficcd duplcx

Exhaldtioficcd

,

,

D

S

) l .7

ibitUt

necinmaterid.autjpijfitudint.

t6 Elemtntd qu^tuvr. Elementd qudtuordn

omnt an poffit refitSlere Ittmtn.

i

3 ).

magnititdittt.

87.1 Coi^ora caleiiiaagunt tjuafdam inclinationts. S.9

»49 Corfftt

$^$4,

E L giditalem,recedente Sole.

casUfle ntn agit in voluntatem noftrdm.

8i.jj|

fint inaqualiayinduci potefi dupticittr.

7-9 Corput

Corpm

,

E F

14.7

calorie.

iij.}

Corpus

(juid fit

coUifio

caufatiuM

& t^uomodo gentretur t

41.6

4*)

Concatiitatcs terraprobdniur.

Confricatio,yi«

C

ikii.6.&fi(iq.

fignaiorum cAufa.

afctndat 34.) mattrid.

ibid.

D jgcftio dufit ptrfeRio caufatd txproprit & nd' turali calort

tx oppofitt paffitu.

1 1 }

.

i

.&ftqq.

ad formam fuSlantialtmf

DigtSiio an ttrminttur

F

iij.ii

Digeiiio

1

& putrefaRio fe vicine fequuntur.

i 1 }•

1

1

6.

rt

Flcri

dliquid ndtttralittr

agentit,&

dptum

tfi rtSftStt

4-*

pajft.

lO Figura nonarguit diutrfitattmjptdfitdm in cerpt^'••^ ribm hemogeneis. 19.

fig}iXXmedi£ regionit aerit difformis.

i9 DigeFiit omnit a que fidtfiio.9.& DigeSiio quibm modit fitri pojfit f Digtiiio fanguinit

1 1

^.ptr totum.

11 } .zo

116.16.& 117.2 nafctntid a cdlore ndturdii

Digefiio quidfitf

&

124. i

«ny?r pepanfis?

116.1 j

Digehionii fubieHum. Digeflionit Jpecits quotfintf Digefiionitfpeciespoffe tet

I

> > f • i4

Digtiiio d quo fidtf Digeiiio efi motut,vel dtii».

hdrum

effe

»

infinitat digefiiones

numero diSiinii^.^f 1*0. f

Sai. Digefiionit tres fpeeies.

DigtfHonts metiores in

*4'* f

infinitat,&fub audli-

locitfrigidit

diutrfitat.

1 1 f

. 1

D V Dulcedo ^ftttntdo^tntrtturf

67.4

14.

^7-7

V\m\\,& fintes cur nen fint falfif Fluxus,<^

& refiuxus maritfit eb timeeafamMtie' 66.10

tttm.

Fluxm mdrie

qua tim edufdf FluxMS mdris

64*}

bitfit in dit ndturali. tf

tripttx.

f.

(.d* <»

7

J••

<»4'*

ifivariut.

F

quam calidit.

IIJ.X

Digefiionum

Tinci grauiumquifintf

O

Fontcs &fiumind nen gtatranturtx aqudplu' midU. i*'7 60. j Fentet quidam cur ntn dttrtnt ptr annumf

Bnt» vndt vemdntf

O

SV^^-^f^U'

4

Fintiitm

Index Rerum,& Verborum. f9 *

Fontium iiutrRtM.

•

R

F

digefliotiem in non vi-

Micna impedit

Fiigiditas

uentibm.

1

media

frigiditat tjl in repont

lO. i f

20.I

,\

&

media regione

aerit

6.1

1

M.6

.^ feqq.

tfi

1

corput firaplex.

I

Luna.

prima eitu. ihid. ii.&feqq. Frigiditae propria femptr impedit dtgeHionem in viuentibiu,

& non viuentibw.

1

16.

omnesfunt eiufdtm

rationit,

Imprefftonts ignita quai

3 <> . z

& earum materia.

ibid.

modut gtntratioau eorum fuptr mtdiam

nem

Va\gotfjp{tndor,lumtn,& lux quomodo difftrant. z6,i

& fulguratio difftrunt.

8

Ftdmtn quomodo dtfftrat a Typhone? Fulminii caufa,& effeUtu frtmut.

1

.

z

j j

.d*

82

Fulmina varia.

.

ibid./^

& infuperiori regione aerk.

ibid. j

quomodo generentur infuperiori regione aerity& quomodo fuper mediam? }<J.

i.&^

4

8 3 .i\-&feqq.

Fulminii diuerfi effeiiM.

rtgio-

aerit.

Impreffiones igniia

80.

8

Irnprefftones ignita

quomodo in mtdia rtgiontgent-

rtntur,quomodo in inftriori?

j

ihid.j

corfora caltliia.

G A

f 8 compa-

rari.

GM*xiacurappareat?

47.8

G K Grando an magU dtbtat fitri

in Vert

& Autum-

quam Hyeme,& %^^atef

f

& accidentia.

2.i

f j .7.«^ 8

Si-9'<^ lO* 14.

H

&

fcitntia cat tg criea j.

illa efi vtilis

valde.

N

I

R

81.10

dtbtatnt affartrtftcunditmcirculum/^i.t

& $9.1. Jru,quo tcmfort affartatt quo loco?

99.J

&

lo citm gtntratur, quid fiatf

9j

.

Halo debetfemper appartrt ftcunditm circu-r

lii,nifi

proutniat tx irrtgularitatt vaportt.^^. j

92.2

Haloquidfit? Halo, fiue corona quomodo fi^ff

9 j.4 9^.4

accidtn tia ttjfignantur.

& tiut caufd.

ibid.f

cur claritat maior appartat in medio eiut.ibid.j

H

& optefis

H^preHs

3

ibid.

I

IncenHe quidfit? Iris

H A

Hal»

eft

dt Imfreffiocibtu mtteoricitanfitfcientiatanquatm de obteSlo. i . i .&feq, de Imprefftonibut meteoricit eftfcientia. j .8

H* ' ^

Grauiumjfw/.

HA

Impreffionibm aliquibut affirmatiua dtfraftnti.

Grando vhi,& quomodo gtntritur? quando,& quafit tiut figura? Grandinis caufa^

^.7 4.1

Imprefftones funt in mnltiplici differtntia. tlt

quam .

hnfrtffionts mtttorica foffunt duflicittr

46. i .&feqq.

.& 6

j 7.5

& quomodo proft ttrram.

Jmfrtffionts mtteorict minus ordinate fiunt,

GAlaxia anfit de natttra cocli?

j

}7.8

V

F

.

j.7

Imprefftones ignita

116.17

ftr antiptrifiaftn.

f .8

jf

Impreffto quidfit?

1

Frigus extrinfecum quandoqut iuuat digtHiontm

no,

i

M

Impreflio ignita vndt generetur?

I

4.2

ibid.^

Ignis mouttur circularittr in concauo

vnde proueniat.

tfuafit caifa

Fulmen

14.4 naturali.

Ignii in fnajphitra qualis?

principaltter

aieris

propter tria Frigiditas in

Ignit tfi in concauo Luna. Ignit tfi in concauo Lun* vt in loco

ihid.6

$6.1

Iridit colorts anfint vtri,vtl afpartmts.

Caufa apfartntia colorit eiufdem. $7 4. C^ ^ Iridem affartrtftcundum circulum complctum,& ftcunditm fortiontm maiortm fcmicirculo foffi.

hile cfiin horix.onte non flano. ^^ 4 Jridem affarere fecundim fortionem maiorem» quamftmicirculum, imfoffibile efi in horix.omt^

99-i

E

quibut modit difiinguantur.

IIJ.IO Hepfefis potefi infinititmodit variari.

1

121. II

dt Htfftfi.

H O Homines

iit

&

ftr digtfiiontm vrinam

minits caltdam,

^ < }

H V

irt

cum

L

84.2 84.^

O

Locus quam occufat mare,efi locut naturaiu aqua-

utt mixti maturantur aliqua.

titrati

f7.7

I

Linea incidcntia quid? LinearefraSa.

•

Humort ftminali ad gtntratientmforma alicu-

JfiumitUtm mifctrt ofortet

LAcus quarenon fitfalfm? L

bibtntts vina calidifflma virtualiter,

aHualittr faciunt tx

in

L A

24.-2 f

l*}•1

Heffefis quidfit.

1

ficco in calore

tUgtfHont cuiufiihtt mixti.

mm.

^i.4

L V

2 j. 10

na-

ihid.

Lnmcn, lux,Jplcndor,&fulgor quomodo

Lumen

multiflicatur direUi

a

corfore luminofo.

rbid.

1

Lumen omnc an caufatinum calorit I

G

I

alittr caUfacit calort

27.11

.'

2f

.

i

'&feqq-

i6.i.&feqq.

Luna calefacit fuo Gnis

differfintt

i6.i

,

quam

lutnint.

Luna eft

lumint- htc inftriora.

caufa fiuxut marit,

*tf .4

Sf .;

Lvit,lumtn,ffltndort&fulgor quando difftrantU6

Mare

Index Rerum,& Verborum. M M A

^

Itfii.

Optcfis tjuidfitf

1x0.7

111.14

Oftefit in (juibHtfiaif

M

dt Oftcfi.

Arc anfiHat? 6^.1 Mare an femftr finat k Stfttntritni ad 61 i Auftrum. Marc dcbct cjfe falfum,& quaref ij.C .

Mare gencratur,& corrumpilttr.

6i.i

Afare muUiplex.

£4.1

Mare quare fit falfum? Afare femper

fluit

(fuaiuor.

4*4

Ordo in caufalitatt qttitf Orde in ftrfiQiont tjuitf Ordo infitu tjuitf Ordo in lemfore quitf

ibii,

44 md.

67.7

a Scfttntrione ad jiuShum.

Marufiuxut tripltx.

P E

ikid.

^4.1

*fi varitte.

bisfitin die naturali.

ibid. 3

%^arit locus efi locut natieralit aquantm. 62.4 in Mari efi aSlio calorit rtfolutntit fubtiliut ficut

& ficcum ttrrtSlrt. tAii^iiixz" quomodo

O R Ordo confifiit in

y

fO.I

Meccotos quid fitf

67

&

.

PEpanfis fttcft

infiniiie

M £ M O

ibid.

Phlegma cur magit abundat

in

hvemef

regiont aerit.

48.1 ifuomodo genereturf

I

»0.7

45.8 calorit? ij.i.

Motus localit duplex.

14.^ ibid.

calorit.

V

ibid.x

Pluuia ijuomodo cadatf

temfm

49.7

dHrationie,& figura tiufdtm.

6.4

ftibut.

ibid.

ftdtficentigtms.

49

ibid.& 6

color,& diuerfitat.

Pluuia frimumfignum apparent in calo.

f j. j

ibid.&fe^tf.

Pluuia frimumfignum in inanimatie.

&

^6.cil. i ibid.

alid.

ibid.eoLi

eiufque in animatit figna.

j 6.g.& feqq.

R

P

Pcoportionalitas Arithtitetiea.

jo.4

Proforiionalitat continua quafitf

ibid.

& qua difcontinuaf

Atune eiufdtm qus iicamur

tfii

f

9. 6.

.

ibid.^

Pluuiafigna affarentia in aert^

N N A

ibid.

Geometrica in

Profortionalitat

quo confiilatf

ibid.

»}J

Natttralt dicitur ali^uid triflicittr.

Nuturalittr ali^uidfitri aftum

tfi

4.1

rtj^tSu agth-. ibid.

tu,&fajfi.

N

Profortionalitas harmonica

qud

dicatterf

f i.

^&S

)0.4 )o.)

Proportio aqHalitati* quafitf

.

fttm fluuiaf

ibid.

V

ifuart affareat nigraf

98.9

Nubtt inaqualiter afcendunt.

o

1

9.9

ibid.^

OBiedhim cogmtionit ^uodnam fitf efi

tim diuifio. Pruina vnde gcnereturf conuenit

eum

rore

&i.

,

ibid,

&

/ i.t difftrt etb

tedtm,

ibid,

P V

ioi.i.(^ 104.1^. Putrebdbio tifi fit ftftbilit f <^i8. PutrtfaBio ntndtfinititr,feddiferibittir. 108.40 1 09.40 PutrtfaRio quid fitf < P4- 1 PuircfaSHo quomede fiatf tlccidtntut. 106. 14. Putrcfa£lionit caufa ,

&

B

ObitQi imago non

maibid.

itritf

Profortioquidfilf

Nix & fluuia diftrunt fpeei4. fi f Ntx quomod» generetur f f o. i Nix quomodo friut gentretur dt nubt,& ftr dtor-

N

51.4

Profortionalitat quid.

Profortiominorie inaqualitati* quafit,& qua

I

Nix & fluuia diftrunt tjutad ttmfm.^o.d^.&

i^r'

ibid.

Pluuia caufa.

alia eiufdem figna.

Mundus inferitr non tfi cttttinunt corforibut ecele-

Nubes

49.4

.

eitifque fapor.

M

xo,6

H

P

Pluiua an generetur in mtdia 5.7

&fti^. Jdttut locaht efi caufa

14. » f i

P L

Molynds quidfit? Motus conuta tripltx. Motui localit an fit eMtfatiuMt

N

1

Vcticitpiam efmdfitf

f

tx quibm gtntrttur ?

modit variari.

Pcfanfis quid fit?

1.5 imfreffa in oculo.

PutrtfaOitnit imptdnmnttt.

io7> )4

90.18

O C Oculi cMtuUrum an calefaciant f

O

Opiniones circa quid varitnturf Ofinionit tadem an infinititt reiteranda. &fcq
Ofinitnttm variatio

fit

Q.V

1

17.

P 1 1 i

o.

.

i

QValicai

intft tuttnnAittr alieui dupli
16.}

Quantitas tota 1

u6

fracifue a corfort cae-

& fifttra rei vt

ffeculo concauo

,

refrafemetur in

requiritur JfetuUm ejfe

quantitate rei vifa.

maim 89-

1

RA

Index Rerum,&; Verborum. an

Stella comata

R A

ponitur

RAdius nuUm vifualu frangitur inmedio vni8j.4

formt.

1 Radi^ Solii varie terminantur. 9Radf9rttm oppofitio multitm facityVel totaliter ad t6.6 generationem caloris.

Radiorum

Solis refraitio eji

R

caufa

modis.

effe talis varijs

Steltacomataanfit vaporterrenttt? SttUa comata non

de natura

i.& feqtj.

ibid. i .& feqq,

/^t.i.&feqq.

41 .S SieUa comata quare dicatur fignare mortem Prinefi

cali.

46.10

cipis?

SteUa comata quomodo,& a quo fiat?

4 1 .^.&

E 84.1

T E

ihid.

Sf.^.&feq^. de RefraHione vifm. to.ii Rcgio medta aeris efi femper frigida.

&
TErra efi concentrica mundo,& aqud.

63.7 centrum rnagnitudinis eitu aliudefi aliud centrum grauitatis eiufdem. ibld.

thtd.i 1

18.4

tres.

Rcs omnis

vifa per lineam frailam quomod» vi-

deatur.

86,9

ResfignificatA per terminos conclufionit fcita fmt *•S per ohieSla fcienti*.

R O

Tcrrxmotus an fit pofiibilis? Terramoitufit in quihufdam

ibid.

(^ tjMomodo?

ivid.i

kos non potefi generari

itt

71.1 .&feqq. y.^.6

eiut temptu.

ibid.j

Terramotu» caufa qtta fit? Terramottu effeEttu.

7 } .4 y^.^.& feqq. 74. 1 &ftqq.

fuperieri regione aeris.

.

T O

fi.7

eitu aciidentia.

,&

locis.

Terramotum quafigna pracedant.

Kosvndegenereturf

Tonitruum

& corufcatio differunt.

77.4

Tonitruum non efi extinllio ignis in nube. Tonitruum quomodo generetur?

ibid.6

7^.3

Tonitrui forma,

R V Rubcdo

{

ibidi

calorii.

Refra(9-io tjmd fit? eim puntlHi.

Regiones aerisfunt

mortem Principumf

fignificet

^Mf.i.&feqq. Stella comata anfit de natura cali ? 40.

& effeEliu.

ibid.

Tonitrui materia qu* fit?

7S'*-

caufa

maiutina an fit ftgnumpUuu*f

54.

i

7^.4

eitu,

T R Tranquillitas an fit ftgnum terramottu?

74. j

T Y S

A

Typhon 108. 3 8

impedit putrefa£tionem.

SAl

66.

Sa.Kedovndegenereturf

quid ad

eiui generdtionemconcurrit?

Scientia an

quam efi

fit

i

.

i

V A

3.8

VApor

efi

de natura aerit.

vel aqua.

I

IJ.}

V E Vehtus non efi aer motut.

'''^^,«S'B.

s Sol an faciat ali)

(y.[

o i

planeta funt concauft fiuxut marit.

6%.%

exhalatio calida,& ficca.

a qua caufa

ibid,

effe£liua genereHtttr.

Vemi quart ceffent

6^.f *ik««mw^l<4 nkid. ^biii*' 70.2

?

;^

yenti quare commoueantur?

.

Venti ventunt a montibtu.

^j 10 Sol calefacit fao lumine hac

Sol per fuum

eft

yittti

70.

cejfare ventos.

i.6.

inftritira.

motum lumine magit

calefacit,

5

quam

i^.f fi fton moueretur. Sole recedente elementa frigida dittrant aerem imlenter ad frigiditatem.

S Specuium denfum

1

7.?

P

& diaphanum.

.in Sfeculit planis res percipitur fub

fint ipfa re minora.

vera quantita-

ibid.

Splcadot,fulgor,lumen,& lux^quomodo differantf t6.t Staceuns defimtur.

i-i.i I

in WiC\onc faSlaperffecula

an dccidat errorf^i.i.

&feqq.

Vniformitas

eft in orditie

F

I

vmuerfi.

N

T

E R R

I

S.

A T A.

Pag.24.c6l.2.Un.2 3.I.c<«/«/*^ww.

Vig.6\.^.Tenio It. lcg.falfum. 1

10.7

84. a

N

V

10

8 i.6.& 90. 1

S

6^.7

V

f

te&figurM. 89.9 in conuexit autem apparere potefi fecundum totam fuam quantitatem,& figuram, quamuit Specula varia.

Ventorum caufa finalit, Vcritates multiplices.

Vifus pro radio vifuatvfumitur. 89. i

terre» Htitl.

Vaporquidfit?

tlt.IO

S

1^.4

Fapot& exhalatio tionfuttt.de ttaturd

t.6

vcrum.f «owo^i» vera. S E

Siccum terreilre eflinmari.

&

%l.t

80.

effeSliu.

&fe«iq.

& putchravdldei

fut.

,

Typhonis

ibidi

Scminiinclufit inpomis quarepatianturfepaH'

Sol

ibid.

de impreffionibtu Meteoricit tOH'

defubi(£lo.'

nihil Scitur nifi

to.t

quidfit?

quomodo generetur,& eitu caufa. Typhon quomodo dtfferai a fulmine.

Pag. ^S.col.x.lin.; i.\.ecnephiat.

j

.

j

B 765 D7 l639a t.3

Duns, Joannes Johannes Duns Scotus

PLEASE

DO NOT REMOVE

CARDS OR SUPS FROM UNIVERSITY !,-

THIS

OF TORONTO

POCKET

LIBRARY